Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Circuitos Trifsicos
P3 = W1 + W2
Por sua vez a equao (31) estabelece que
3 (W1 W2 )
(W1 + W2 )
tg =
tg =
(34)
Q3
(35)
P3
3 (W1 W2 )
P3
(36)
ou seja
Q3 = 3 (W1 W2 )
(37)
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
Va = 157,96 51,0 V
I a = 145,62 63,6 A
(
(
W1 = e Vac I a
W2 = e Vbc I b
)
)
16
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
(
)
(
(
)
)
Assim sendo
PT = W1 + W2 = 38017,76 + 29326,75 = 67344,51 W
3 (W1 W2 )
arctg
cos
=
W
W
+
15053,28
= cos arctg
= cos [arctg (0,2235)] = cos (12,6) = 0,976
67344
,
51
Q
fp = cos = cos arctg T
PT
17
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
P
a Ia
- Eb
Ib
Zp
Ic
Zp
In
- Ec
Q
a'
Zp
b'
c'
Za
Zb
N
Zc
Zn
a. Soluo Analtica
Para este circuito pode-se escrever que
Ea = Z p I a + Z a I a + Z n I n
Eb = Z p I b + Z b I b + Z n I n
Ec = Z p I c + Z c I c + Z n I n
18
(38)
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
ou seja
E a = (Z p + Z a ) I a + Z n I n = Z A I a + Z n I n
Eb = (Z p + Z b ) I b + Z n I n = Z B I b + Z n I n
E c = (Z p + Z c ) I c + Z n I n = Z C I c + Z n I n
(39)
Ea Z n
=
I
In
a
Z
Z
A
A
Eb Z n
In
Ib =
Z
Z
B
B
E
Z
Ic = c n In
ZC ZC
(40)
In = Ia + Ib + Ic
(41)
Desta forma
E
E
E
Z
Z
Z
I n = a n I n + b n I n + c n I n
Z A Z A Z B Z B ZC ZC
(42)
ou ainda
Z
Z
Z
E
E
E
1 + n + n + n I n = a + b + c
Z A Z B ZC
Z A Z B ZC
(43)
ou seja
Ea
Eb
Ec
E a Eb E c
+
+
+
+
Z p + Za Z p + Zb Z p + Zc
Z A Z B ZC
=
In =
Z
Z
Z
Zn
Zn
Zn
1+ n + n + n
1+
+
+
Z A Z B ZC
Z p + Za Z p + Zb Z p + Zc
(44)
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
b. Soluo Matricial
A soluo analtica apresentada anteriormente bem til
quando o engenheiro deve fazer clculos rpidos de algum
circuito mais simples. No entanto, a soluo matricial
mais adequada para os dias de hoje em razo das
ferramentas disponveis, tais como computadores
pessoais, calculadoras avanadas e programas dedicados.
Desta forma, substituindo a equao (41) nas equao (38)
obtm-se que
E a = Z p I a + Z a I a + Z n (I a + I b + I c )
Eb = Z p I b + Z b I b + Z n ( I a + I b + I c )
Ec = Z p I c + Z c I c + Z n (I a + I b + I c )
(45)
ou seja
E a Z p
E =
b
E c
Zp
Z a + Z n
+ Zn
Z p Z n
Zn
Zb + Zn
Zn
I a
I
b (46)
Z c + Z n I c
Zn
Zn
~
~
E F = Z LF + Z CF I F
(47)
ou ainda
~
EF = Z F I F
(48)
( )
~
IF = ZF
EF
(49)
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
Z m Z a + Z n
Z m + Z n
Z p Z n
Zm
Zp
Zm
Zn
Zb + Zn
Zn
I a
I
b (50)
Z c + Z n I c
Zn
Zn
P
a Ia
- Eb
- Ec
Zp
Ib
Zp
Ic
Zp
In
Q
a'
b'
c'
Za
Dados do exemplo
Zb
N
Zc
Zn
21
Zp = Zn = ( 0,5 + j 2,0 )
Za = 20 ; Zb = j 10 ;
Zc = - j 10
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
SOLUO:
(a) Clculo das correntes de linha
Considerando a tenso de fase da fase a na referncia, tem-se que
Va = 220 0 V
Vb = 220 120 V
V = 220 120 V
c
onde
Z A = Z p + Z a = (0,5 + j 2,0) + 20 = 20,59 5,57
Z B = Z p + Z b = (0,5 + j 2,0) + j 10 = 12,01 87,61
Z C = Z p + Z c = (0,5 + j 2,0) j 10 = 8,02 86,42
Z n = (0,5 + j 2,0) = 2,06 75,96
Assim
220 0
220 120
220 120
+
+
20,59 5,57 12,01 87,61 8,02 86,42
In =
2,06 75,96 2,06 75,96
2,06 75,96
1+
+
+
20,59 5,57 12,01 87,61 8,02 86,42
ou seja
I n = 31,62 179,21 A
Utilizando a equao (40) vem que
EA Zn
220 0
2,06 75,96
In =
31,62 179,21
Ia =
Z
Z
20
,
59
5
,
57
20
,
59
5
,
57
A
A
Eb Z n
220 120 2,06 75,96
In =
31,62 179,21
Ib =
Z
Z
12
,
01
87
,
61
12
,
01
87
,
61
B
B
E
Z
220 120
2,06 75,96
31,62 179,21
Ic = c n In =
ZC ZC
8,02 86,42 8,02 86,42
22
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
ou
I a = 11,82 9,54 A
I b = 13,21 145,59 A
I = 33,83 163,05 A
c
E =
(
)
+
+
Z
Z
Z
Z
Z
b
n
p
b
n
n
I b
E c
Zn
Zn
Z p + (Z c + Z n ) I c
cuja soluo
0,0129 31,36 220 0
I a 0,0464 11,07 0,0086 154,60
I = 0,0086 154,60 0,0695 83,48 0,0221 113,40 220 120
b
ou
I a 11,82 9,54
I = 13,21 145,59 A
b
I c 33,85 163,05
23
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
A corrente de neutro pode ser calculada pela soma das trs correntes,
ou seja
I n = 11,82 9,54 + 13,21 145,59 + 33,85 163,05 = 31,62 179,21 A
(b) Clculo das potncias complexas por fase fornecidas pelo gerador
As potncias complexas para cada uma das fases podem ser obtidas de
S a = E a I a = 220 0 (11,82 9,54) = 2600,40 9,54 VA
24
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
P
a Ia
- Eb
Ib
Zp
Ic
Zp
- Ec
Zp
Q
a'
b'
c'
Za
Zb
N
Zc
VN
a. Soluo Analtica
Para este circuito pode-se escrever que
Ea = Z p I a + Z a I a + VN
Eb = Z p I b + Z b I b + V N
Ec = Z p I c + Z c I c + V N
(51)
Ea VN
E VN
= a
Ia =
Z p + Za
ZA
Eb V N
E VN
= b
Ib =
Z p + Zb
ZB
E VN
E VN
Ic = c
= c
Z p + Zc
ZC
(52)
Definindo
1
1
=
YA =
Z A Z p + Za
1
1
=
YB =
Z B Z p + Zb
1
1
YC =
=
ZC Z p + Zc
(53)
25
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
vem que
I a = YA (E a V N )
I b = YB (Eb VN )
I = Y (E V )
C
c
N
c
(54)
I a + I b + I c = YA (E a VN ) + YB (Eb VN ) + YC (Ec VN ) = 0
(55)
YA E a + YB Eb + YC Ec = (YA + YB + YC ) VN
(56)
ou seja
VN =
YA Ea + YB Eb + YC Ec
YA + YB + YC
(57)
Ea Z p
E =
b
E c
equao
Zp
Z a
+
Z p
(51)
Zb
na
forma
matricial
I a V N
I + V
b N
Z c I c V N
(58)
ou seja
Ea Z p + Z a
E =
b
Ec
Z p + Zb
26
I a VN
I b + VN
Z p + Z c I c VN
(59)
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
Ia + Ib + Ic = 0
As equaes (59) e (55) devem pois serem resolvidas
conjuntamente. Combinando-as em uma s equao
resulta em um sistema de quatro equaes e quatro
incgnitas da forma
Ea Z p + Z a
E
b =
Ec
0 1
Z p + Zb
Z p + Zc
1
1 I a
1 I b
1 I c
0 VN
(60)
M 1 IF
M K K
M 0 V N
(61)
onde
1
1 = 1
1
(62)
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
+
+
+
P
a Ia
Zp
Ib
Zp
Ic
Zp
Q
a'
b'
c'
Za
Dados do exemplo
Zb
N
Zc
Zp = ( 0,5 + j 2,0 )
Za = 20 ; Zb = j 10 ;
Zc = - j 10
Soluo:
(a) Clculo das correntes de linha
Novamente a tenso de fase da fase a vai ser considerada na
referncia. Deste modo, tem-se novamente que
Va = 220 0 V
Vb = 220 120 V
V = 220 120 V
c
VN =
YA Ea + YB Eb + YC Ec
YA + YB + YC
onde
Z A = Z p + Z a = (0,5 + j 2,0) + 20 = 20,59 5,57
YA = 0,0485 5,57 S
Z B = Z p + Z b = (0,5 + j 2,0) + j 10 = 12,01 87,61
YB = 0,0833 87,61 S
Z C = Z p + Z c = (0,5 + j 2,0) j 10 = 8,02 86,42
YC = 0,1248 86,42 S
28
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
Desta forma
VN =
ou seja
VN = 436,97 157,39 V
Utilizando a equao (54) vem que
I a = Y A (E a V N ) = 0,0485 5,57 (220 0 436,97 157,39)
ou finalmente
I a = 31,35 20,65 A
I b = 38,57 138,32 A
I = 36,71 90,81 A
c
Utilizando-se o mtodo matricial vem que
Ea Z p + Z a
E
b =
Ec
0 1
Z p + Zb
1
Z p + Zc
1
1 I a
1 I b
1 Ic
0 VN
=
220 120
8,02 86,42
1
1
1
0
29
1 I a
1 I b
1 I c
0 V N
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
ou seja
0,0579 55,31 0,0866 130,66 0,6948 37,08 220 0
I a 0,0297 37,65
I 0,0579 55,31
0,1575 55,24
0,1485147,30 1,1911 119,12 220 120
b =
0
1,7837 54,91
14,3050 148,49
cujo resultado
I a 31,35 20,62
I 38,55 138,28
b =
I c 36,70 90,89
436
,
82
157
,
44
N
(b) Clculo das potncias complexas por fase fornecidas pelo gerador
As potncias complexas para cada uma das fases vo ser
S a = Ea I a = 220 0 (31,35 20,62) = 6897,00 20,62 VA
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
Ia
W1
Ib
V
C
W2
A
V
10
V
A
j 10
N
Ic
- j 10
SOLUO:
(a) Considerando-se a tenso
de fase da fase a na
referncia, tem-se que
Va = 127 0 V
Vb = 127 120 V
V = 127 120 V
c
VN =
YA Ea + YB Eb + YC Ec
YA + YB + YC
onde
1
= 0,1 S
10
1
YB =
= j 0,1 S
j 10
YA =
YC =
1
= j 0,1 S
j 10
31
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
Assim
(0,1) Va + ( j 0,1) a 2Va + ( j 0,1) aVa
VN =
(0,1) ( j 0,1) + ( j 0,1)
Finalmente chega-se a
VN = 10 ( 0,1 + 0,1150 + 0,1210 ) Va = 92,97 0 V
(b) A potncia complexa total vai ser dada pela soma das potncias
complexas das trs fases. Logo
S 3 = S T = S a + S b + S c = Va I a + Vb I b + Vc I c =
= 4838,68 0 = (4838,68 + j 0) VA
32
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
Z ab Z ca
Z
=
a
Z ab + Z bc + Z ca
Z bc Z ab
Z
=
b
Z ab + Z bc + Z ca
Z ca Z bc
Z =
c Z +Z +Z
ab
bc
ca
Za
Zac
Zab
Zc
Zb
(63)
Zbc
Aps a determinao das impedncias equivalentes, devese proceder como se a carga estivesse em estrela no
aterrada, como no item anterior
33
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
Valor (pu) =
(64)
Valor Base
Grandeza Eltrica
Smbolo
Dimenso
Unidade
Corrente
[I]
ampere
Tenso
[V]
volt
Potncia Complexa
[ VI ]
volt-ampere
Impedncia
[ V/I ]
ohm
ngulo de Fase
,,
radiano
Tempo
[T]
segundo
OBSERVAES
Em regime permanente senoidal no necessrio explicitar o
tempo.
O ngulo de fase adimensional, no necessitando de valor
base.
Restam ento quatro grandezas, assim relacionadas:
& . &I*
S& = V
& &I
Z& = V
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
VANTAGENS:
(a) facilidade na comparao dos valores;
(b) eliminao dos trafos ideais;
(c) menores erros de aproximao;
(d) menor confuso (grandezas de linha / de fase);
(e) valores tpicos de impedncias para equipamentos.
FORMULRIO PARA CIRCUITOS MONOFSICOS
Usualmente so escolhidas ou fornecidas a Potncia Base e a
Tenso Base. Desta maneira tem-se:
Potncia Base
Sb [VA]
Sb [MVA]
MVAb
Tenso Base
Vb [V]
Vb [kV]
kVb
Sb [VA]
[
]
I
A
=
b
Vb [V ]
I [kA] = Sb [MVA]
b
Vb [kV ]
kI b =
MVAb
(65)
kVb
Impedncia Base
Z b [] =
Z [] =
b
Vb [V ] Vb [V ]2
=
I b [ A] Sb [VA]
Vb [kV ]2
Sb [MVA]
35
kVb2
Z b [] =
MVAb
(66)
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
V = 3 VN
S 3 = 3 S1 = 3VN
V
I =3
I = 3 V I
3
2
V
V V
V
Z = N = N N = N
I
VN I
S1
3
=
S 3
3
(67)
2
2
V
=
S 3
Sb3 [VA]
Sb3 [MVA]
MVAb3
Vb [V]
Vb [kV]
kVb
Sb1 [VA]
Sb1 [MVA]
MVAb1
Vb [V]
Vb [kV]
kVb
S b 3
S
=
b
1
VbN = Vb
(68)
36
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
S b1 [MVA]
[
]
I
kA
=
b
VbN [kV ]
S [MVA]
I b [kA] = b 3
3 Vb [kV ]
kI b =
MVA b1
kVbN
(69)
MVAb 3
kI b =
kVbN
Z b [] =
MVA b1
3 kVb
Impedncia Base
Z b [] =
Z b [] =
VbN [kV ]2
Sb1 [MVA]
(70)
Vb [kV ]2
Sb 3 [MVA]
kVb
Z b [] =
MVA b 3
MUDANA DE BASE
Algumas vezes deseja-se expressar uma impedncia em pu,
referida a um certo par de bases, para outro par de bases. Isto
feito sabendo-se que o valor hmico desta impedncia nico,
ou seja
Z [] = Z []
(71)
Z 2 ( pu ) Z b 2 = Z1 ( pu ) Z b1
(72)
37
Clever Pereira
Circuitos Trifsicos
Ou seja
Z 2 ( pu ) = Z1 ( pu )
Z b1
Zb2
(73)
kVb 2
kVb1
Z 2 ( pu )
= Z1 ( pu )
MVA b 2
MVA b1
(74)
kV MVA b 2
Z 2 ( pu ) = Z1 ( pu ) b1
kVb 2 MVA b1
38
(75)