Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
PARTEIII:MACROECONOMA
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
(Basadoen:Captulo25,Mankiw,2009)
PedroCasaresHontan
SergioTezanosVzquez
DPTO.DEECONOMA
EstetemasepublicabajoLicencia:
CreaLveCommonsBYNCSA3.0
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Contenidos
1.
2.
3.
4.
5.
Introduccin
Cmomedirelcrecimiento
Determinantesdelcrecimiento
econmico
Quesuncicloeconmico?
Anlisisdedatos
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
1. Introduccin
ElcrecimientoeconmicoLeneconsecuenciasdeterminantes
sobreelbienestarhumano.
Lamacroeconomaestudiaslascausasqueexplicanporqu
unaseconomascrecenmsrpidoqueotras
Unodelosdebatesmsrelevantesdela Economa,
yconimportantesimplicacionesparalahumanidad.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
2. Cmomedirelcrecimiento
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Elcrecimientodeunaeconomasemideatravsdelastasas
devariacinde2variables:
1.PIBreal
2.PIBpercapitareal
Esmsprecisomedirelcrecimientoeconmicoatravsdel
PIBpercapita,puestoqueesteindicadormidelacapacidad
decompradebienesyserviciosdeunciudadanomedio.
EsposiblequeelPIByelPIBpercapitaexperimententasa
disLntasdecrecimiento?
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
ElcrecimientodelPIBpercapita(odelPIB)sepuedemedira
travsdedostasasdevariacin:
1.Tasadecrecimientosimple(tasadevariacinsimple)
2.Tasadecrecimientointeranual(Tasadevariacinpromedio
acumulaLva)
Paraelclculodetasasdecrecimientoentredosperiodoses
importanteuLlizarsiempremagnitudesreales(expresadasen
preciosconstantes)alobjetodemedirnicamentelas
variacionesenlaproduccindebienesyservicios(ynolas
variacionesdebidasalincrementodelosprecios).
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Ejercicio1.Calculelatasadecrecimientosimpleylatasade
crecimientointeranualdelPIBrealdeEspaaentre1995y
2009:
PIBEspaa1995(constantes2000)=515.405millones
PIBEspaa2009(constantes2000)=774.285millones
Solucin:
TCsimple19952009=50,23%
TCinteranual19952009=2,95%
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Ejercicio2.Calculelatasadecrecimientosimpleylatasade
crecimientointeranualdelPIBnominaldeEspaaentre1995
y2009.Porqudierenlosresultadosrespectodelejercicio
anterior?
PIBEspaa1995(corrientes)=447.205millones
PIBEspaa2009(corrientes)=1.053.914millones
Solucin:
TCsimple19952009=
TCinteranual19952009=
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Grco1.CrecimientorelaLvo.EspaayUninEuropea,19612008
(tasasanualesdevariacindelPIBrealpercpita)
Fuente:Eurostat
Fuente:GarcaDelgadoyMyro,R.(Dir.)(2009).
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
3. Determinantesdelcrecimiento
econmico
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
ElpapeldelaproducIvidaddeltrabajo
LasdiferenciasennivelesdePIBpercapitadedisLntospasessedeben
alasdiferenciasenlaproduc.vidaddeltrabajo.
Produc'vidad:canLdaddebienesyserviciosproducidosporuna
unidaddetrabajo.
ProducLvidad=PIB/ntrabajadores=Y/L
4determinantesdelaproducLvidad:
1.Capitalpsicoportrabajador
2.Capitalhumanoportrabajador
3.Recursosnaturalesportrabajador
4.Tecnologa
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
1.CapitalLsicoportrabajador(Kf)
ConjuntodeequiposyestructurasquesonuLlizadospara
producirbienesyservicios.
ElKfesuninsumoqueseuLlizaparaproducirbienesyservicios
(aligualqueeltrabajo).
AlLempo,elKfesunproductodelsistemadeproduccin.
ElKfes,alavez,unproductodelprocesodeproduccin,yun
insumoparalaproduccindefuturosbienesyservicios.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
2.Capitalhumanoportrabajador(Kh)
Conocimientosydestrezasquelostrabajadoresaprendenmediante
educacin,capacitacinyexperiencia.
TantoKfcomoKhaumentanlacapacidaddeunpasparaproducir
bienesyservicios.
ElKhtambinesunproductodelprocesodeproduccin,yuninsumo
paralaproduccindefuturosbienesyservicios.
ElKhsecreapormediodeunprocesoproducLvocomplejo:requiere
profesores,libros,escuelas,universidades,etc.
Losestudiantespuedenservistoscomotrabajadores,cuyotareaes
producirKhparaseruLlizadoenlaproduccinfutura.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
3.Recursosnaturalesportrabajador(Rn)
Insumosdeproduccinquesonprovedosporlanaturaleza(por
ejemplo,Lerra,aguayminerales).
LosRnpuedenserrenovablesonorenovables.
LospasesricosenRnLenen,enprincipio,mayoresposibilidades
dedesarrollo(ejemplo:EEUU).
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
4.Conocimientotecnolgico(A)
Conocimientodelasociedaddecmoproducirbienesyservicios
delamaneramspLma.
DisLncinentreconocimientotecnolgicoyKh:elprimerose
reerealacomprensinporpartedeunasociedaddecmo
funcionaelmundo;elsegundosereerealosrecursosuLlizados
paratransmiLrdichoconocimientoalafuerzalaboral.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Descomposicindelcrecimientodelarentapercapita
PodemosdescomponerelcrecimientodelPIBpercapitaendos
componentes:
1.
2.
IncrementodelapoblacinquerealizaacLvidades
producLvas(fuerzalaboral).
Incrementodelaproduc.vidadportrabajador
Existenlmitesparaelincrementodelafuerzalaboral:factores
demogrcos,culturalesysociales;ylmitesdelacapacidadde
produccininstaladaenunaeconoma.
LosestudiosempricosidenLcanquelaproducLvidaddeltrabajoesla
clavedelcrecimientoeconmicoalargoplazo.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Funcindeproduccinagregada(PIB):
Laproduccinporpersonasepuedeexpresarcomo(PIBpercapita):
Latasadevariacindelarentapercapitaseaproximatomando
logaritmosenambosmiembros:
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Cuadro2.CrecimientoyproducLvidaddeltrabajo.
Comparacininternacional,19612008
(tasaanualesacumulaLvas)
Fuente:GarcaDelgadoyMyro,R.(Dir.)(2009),Cap.2
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
PIBrealpercpitayproducLvidaddeltrabajoenEspaa,19612008
(tasasanualesdevariacin)
Fuente:GarcaDelgadoyMyro,R.(Dir.)(2009),Cap.2
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
PolIcaseconmicasparalapromocindel
crecimiento
Dadoqueelestndardevidadeunasociedaddependedesu
niveldePIBpercapita,yquestedependedelaproducLvidad
deltrabajo:
QupuedenhacerlosGobiernosparaaumentarlas
producLvidad(yconsiguientementeelPIBpercapita)?
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
1.AhorrareinverIr
ParaproducirmsbienesyservicioshacefaltamsK.
Unasociedadpuededecidirahorrarhoy,parainverLrenK,yque
esteKsirvaparaaumentarlaproduccinenelfuturo.
Pero,comolosrecursossonescasos,siahorramosmshoy,
consumimosmenoshoyparainverLrenKhacefaltaahorrary
consumirmenoshoy.
Elahorroylainversinpromuevenelcrecimientoenellargo
plazo.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
2.Rendimientosmarginalesdecrecientesyefectorecuperacin
Rendimientomarginalesdecrecientes:cuandoelbeneciodeuna
unidadextradeinsumodecrece,aunquelaproduccintotal
aumenta.
ElKenfrentarendimientosmarginalesdecrecientes:siKaumenta,
decrecelaproduccinextradeproductosqueseobLeneconuna
unidaddeK.
CuandolostrabajadoresdisponendeabundanteKparaproducir,
unaunidadadicionaldeKsloaumentaligeramentela
produccinefectosaturacindelKportrabajador.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Debidoalosrendimientosmarginalesdecrecientes,unaumentodela
tasadeahorroconllevamayorcrecimientoenelfuturo,peroslo
duranteunperiodolimitado(hastaquesealcanceelefectosaturacin).
Rendimientomarginalesdecrecientesimplicanqueseamsfcil
crecerparalaseconomasmspobresefectorecuperacin.
Enlospasespobres,lostrabajadoresdisponendeescasadotacinde
K,porloquesonmuypocoproducLvoscomosonpocoproducLvos,
LenennivelesbajosdePIBpercapita:trampadelapobreza.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Trampadelapobreza
Bajonivelde
rentaper
capitalimitael
niveldeahorro
interno
Bajonivelde
ahorrodiculta
laampliacindel
capital
BajaproducIvidad
causaelbajonivel
derentapercapita
Reducidadotacin
decapitallimita
losnivelesde
producIvidad
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
3.Inversinextranjera
ElahorrodomsLconoeslanicafuentedenanciacindelainversin
(yelK):laseconomastambinrecibeninversinextranjera.
2Lposdeinversinextranjera:
1.Inversinextranjeradirecta:cuandounacompaaextranjera
invierteenunpas,convocacindepermanencia,paraproducirbienes
yservicios(ejemplo:aperturadefbricasdeFordenEspaa).
2.Portafoliodeinversinextranjera:inversinnanciadacondinero
extranjero,peroqueesoperadaporciudadanosresidentes(ejemplo,
inversionesatravsdelaBolsaenempresasnacionales).
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
EnambosLposdeinversinextranjera,lasgananciasseenvanalos
pasesdeorigendelainversinpero,entodocaso,contribuyena
incrementarelKdisponibleenelpasreceptordelainversin.
Lainversinextranjerapermitetambinquelospasesreceptores
accedanalasnuevastecnologasdeproduccin.
PapeldelBancoMundialcomoproveedordecrditointernacionalpara
nanciarlaacumulacindeK.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
4.Educacin
LainversineneducacinesunaformadeinverLrenKh.
EnEEUUseesLmaque,histricamente,cadaaodeescolaridadha
aumentadoenun10%elsalariodelaspersonas.
LosGobiernosdebenproveerdeservicioseducaLvosdecalidadpara
esLmularelcrecimientodeunpas.
LainversinenKhLeneuncostedeoportunidad.
ElKhhumanogeneraexternalidadesposiLvasparalasociedad.
ProblemadelainversinenKh:fugadecerebros.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
5.Saludynutricin
ElKhhumanonosloseformainvirLendoeneducacin,sino
tambininvirLendoensalud.
TrabajadoresmssanossontrabajadoresmsproducLvos.
ElEstadodebeinverLrenlasaluddesusciudadanospara
esLmularlaproducLvidad.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
6.DerechosdepropiedadyestabilidadpolIca
ElEstadodebegaranLzarelrespetodelosderechosdepropiedad
yfacilitarqueexistaestabilidadpolLca.
Paraquefuncioneecientementeelmercado,hacenfaltatanto
derechosdepropiedadcomoestabilidadpolLca.
EnlospasesenlosquenoexistecapacidadinsLtucionalyde
gobierno,losmercadosnofuncionancorrectamenteyel
crecimientoesendeble.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
7.Librecomercio
Enprincipio,elcomerciointernacionalpermiteunaexpansindel
crecimientoeconmico.
VentajasdelaespecializacinecienteVs.Desventajasdel
proteccionismo.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
8.Crecimientopoblacional
Cuandolapoblacindeunpasaumenta,creceeltamaodelafuerza
laboral(mspersonasparaproducirbienesyservicios).
Pero,cuandolapoblacinaumenta,estosignicatambinms
personasparaconsumirlosbienesyserviciosdisponibles.
TesisdeRobertMalthus(17661834):losrecursosnaturalescrecena
unatasaaritmLca,mientrasquelapoblacincreceaunatasa
geomtrica.Alnal,elcrecimientodescontroladodelapoblacin
reducelosestndaresdevidayponeenfuncionamientounaseriede
frenosnaturalesalaexpansindemogrca(comopandemias,
hambrunas,etc.).
Noobstante,Malthusnotuvoencuentaelpoderdelcambio
tecnolgico,quenoshapermiLdoaumentarelPIBaunritmomucho
mayorquelapoblacin.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
9.InvesIgacinydesarrollo
Elavancedelconocimientoeselprincipalmotordelcrecimiento
econmicomoderno.
Aunquepartedelconocimientosegeneraenelsectorprivado,existe
interspblicoenpromocionarelconocimiento.
Elconocimientoes,enprincipio,unbienpblico:unavezquesegenera
unanuevaidea,esaideapasaaformarpartedelconocimientodela
sociedadyotraspersonaspuedenusarlas.
Laspatentespermitenqueelconocimientosetransformedeunbien
pblicoaunbienprivado,loquefacilitaelincenLvoalainvesLgacin
(perolimita,duranteunLempo,elaccesopblicoalosbeneciosde
eseconocimiento).
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
4. Quesuncicloeconmico?
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
FluctuacionesdelPIB(PIBpercapita)alolargodelIempo
AunqueenlospasesdesarrolladoselPIBreal(yelPIBpercapitareal)han
tendidoaaumentaralolargodelLempo,laacLvidadeconmicaucta
aoenao,registrndoseperiodosdeexpansineconmicayperiodosde
recesin/depresin.
Expansineconmica:periododeaumentodelosingresosrealesdeuna
economaeincrementodelempleo.
Recesineconmica:periododecadadelosingresosrealesdeuna
economaeincrementodeldesempleo.
Depresin:severarecesin.
Normalmente,unaeconomaseconsideraenrecesincuandoacumula3
trimestresconsecuLvosdetasasnegaLvasdecrecimientodelPIBreal(oel
PIBpercapita).
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
3factoresclavesobrelasuctuacioneseconmicas
1.Lasuctuacioneseconmicassonirregulareseimpredecibles
Cicloseconmicos:uctuacionesdelaacLvidadeconmicaenelcorto
plazo.
LoscicloseconmicosNOsiguenunpatrnregularenelLempo,porlo
quesonmuydipcilesdepredecir.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
2.Lasmayoradelasvariablesmacroeconmicasvaranconelciclo
econmico
ElPIBrealeslavariablemacroeconmicamsgeneral,ylaqueseuLliza
paramedirlosciclos.
CuandoelPIBrealcae,tambincaenotrasvariablesmacroeconmicas:
ingresodelasfamilias,gastodelasfamilias,inversin,produccin(y
ventas)delasempresas,etc.
CuandolaacLvidadeconmicasedeteriora,Lendeaafectaral
conjuntodelaeconoma.
Variablesprocclicas:lasquevaranconelmismosignoqueelPIBreal
(porejemplo,sielPIBaumenta,aumentaelgastodelasfamilias).
Elgastodelasfamiliasesunavariableprocclica.
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
Fuente:Mankiw(2009)
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
3.Cuandodisminuyelaproduccin,aumentaeldesempleo
Cuandosecontraelaproduccindebienesyserviciosdeunaeconoma
(esdecir,elPIBreal),aumentalatasadedesempleo.
Lasempresasreaccionanalabajadadedemandaquegeneralascrisis
ajustandosusnivelesdeproduccin,yestogeneralmenteselogra
medianteunareduccindelosnivelesdeempleo.
Variablesan.cclicas:lasquevaranconelsignoopuestoalque
experimentaelPIBreal(porejemplo,sielPIBaumenta,disminuyeel
desempleo).
EldesempleoesunavariableanLcclica(mientrasqueelempleoes
unavariableprocclica).
PrincipiosdeEconoma
Tema06.FenmenosmacroeconmicosI.
5. Anlisisdedatos