Sei sulla pagina 1di 8

13/04/2016

1.Perfil

2.Agenda
3.AtividadesDocentes
4.Palestras
5.Obras
6.Artigos
6.1.CinciaPoltica
6.2.DireitoAdministrativo
6.3.DireitoAgrrio
6.4.DireitoAmbiental
6.5.DireitoConstitucional
6.6.DireitodeFamlia
6.7.DireitoParlamentar
6.8.DireitoTributrio
6.9.DireitosHumanos
7.Aulas
8.Congressos
9.Busca
10.Contato

CinciaPolticaeTeoriadoEstado:SrgioResendedeBarros

Home>Artigos>CinciaPoltica
CinciaPolticaeTeoriadoEstado
OcurrculodisciplinardosCursoseFaculdadesdeDireitoincluino
primeiroano(ounoprimeiroesegundosemestres)estudosqueso
chamadospropeduticosporserempreparatrios.Sodisciplinas
meio(comoaIntroduoaoEstudodoDireito,aMetodologiada
PesquisaJurdica,aLinguagemForense,aIntroduoSociologia,a
Economia,aInformticaAplicadaaoDireitoeoutras)quevisama
prepararoalunoparaasdisciplinasfim(DireitoCivil,Direito
Comercial,DireitoPenal,DireitoConstitucional,DireitoTributrio,
DireitoAdministrativo,DireitodoTrabalhoeoutras)quese
sucederonoevolverdocurso.
EntretaisdisciplinaspropeduticasestoaCinciaPolticaeaTeoria
doEstado,aprimeiraabrangendoeasegundatendooEstadocomo
objetodeestudo.UmavezqueoEstadoqueprovaelaboraoea
aplicaodasleisjurdicas,pondoeimpondooDireito,necessrio
antesdeaprofundarnoestudodoDireitoadquirirnoesbsicas
sobreoEstado.Eisarazodeestaremessasdisciplinasnocurrculo
dosdoissemestresiniciaisdoCursodeDireito.Porqueestudamo
Estado,sopreparatriasparaoestudodoDireito.
Umacinciasedistinguedeoutrapeloobjeto(objectum)queo
sujeito(subjectum)pediantedesiparaestudar.Nossubstantivos
sujeitoeobjeto,comonaspalavrasquelhessocorrelatas
(exemplos:subjetivo,objetivo,subjetivar,sujeitar,objetivar),
apareceoparticpiopassadolatinojectumvariantedejactum,que
significalanado,posto,colocadoemcomposiocomosprefixos
obesub,quesoduaspreposieslatinas,significando
respectivamentediantedeesob.
Etimologicamente,portanto,sujeito(sub+jectum)oque
lanado,postosobaformahumana,dentrodoserhumano.o
mundosubjetivo,noqualseabrigampercepes,sensaes,
sentimentos,julgamentos,raciocnios,juzos,idias,noes,
conceitos,ideais,preconceitos,etc.apsiquhumana.Porsuavez,
objeto(ob+jectum)oquelanado,postodiantedosujeito.o
mundoobjetivo,noqualsepassamosfenmenosqueosujeito

http://www.srbarros.com.br/pt/cienciapoliticaeteoriadoestado.cont

1/8

13/04/2016

CinciaPolticaeTeoriadoEstado:SrgioResendedeBarros

percebe,sente,idealiza,conceitua,julga,etc.
Entreosujeitoeoobjetopodemsetravarinmerasrelaes.Por
exemplo,osujeitovoobjeto,osujeitopegaoobjeto,osujeitousao
objeto,osujeitoexaminaoobjeto,osujeitoanalisaoobjeto,osujeito
estudaobjeto,osujeitoconheceoobjeto,etc.Portanto,o
conhecimentoumadasrelaespossveisentreosujeitoeoobjeto.
Arelaodeconhecimentoentreosujeitoeoobjetopodese
desenvolverdedoismodos:semmtodooucommtodo.O
conhecimentoametdico,adquiridonocursodaprpriaexperincia
devidadosujeito,semaplicaodenenhummtodoqueotorne
maisrigoroso,corretoeverdadeiro,constituiumprimeirograude
conhecimento,ditoconhecimentoemprico.ochamadosenso
comum.Joconhecimentoadquiridometodicamente,mediantea
aplicaodemtodosqueoaperfeioem,constituiumsegundograu
deconhecimento,dotadodemaiorrigor,correoeverdade,dito
conhecimentocientfico.acincia.
Naprticadoestudo,assimcomoemoutrasprticas,omundo
subjetivopodeserobjetivado:postodiantedosujeitocomoobjeto.
Porexemplo,essaobjetivaodosubjetivoocorrenapsicologia,que
acinciaquetemporobjetodeestudoapsiquhumana:os
fenmenospsquicos.
Nocampodacinciajurdica,tambmporaplicaodessa
etimologia,denominasedireitoobjetivoanormaquepostadiante
dosujeitoe,comoovocbulopostovemdolatimpositum,chama
sedireitopositivooconjuntodenormasquepostodiantedos
sujeitosdeumadadasociedadepelolegisladorqueadisciplina.De
outrolado,dizsedireitosubjetivoafaculdadeinerenteaumdado
sujeito,alcanadopelodireitoobjetivodefazeraquiloqueanorma
lheoutorga,oureconhece,ougarante,sobaproteodolegislador.
Porexemplo,danorma(direitoobjetivo)postapelolegisladorno
ordenamentojurdicobrasileiro(direitopositivo)apartirdesua
Constituio(art.5o,inc.XVII)parareconheceregarantirgestante
umalicenadeseuempregoporocasiodoparto,resultaafaculdade
(direitosubjetivo)deobtere,senecessrio,exigiressalicenanos
termosdalei.Domesmomodo,dasnormasreferentesherana
(direitoobjetivodeherana),postaspelolegisladornacional(direito
positivobrasileiro)navigenteConstituiodaRepblicaFederativa
doBrasil(art.5o,inc.XXX)eemleisinfraconstitucionais(comoo
CdigoCivil),derivaafaculdadedeherdar(direitosubjetivo
herana)queossujeitostmnascondiespostasnesse
ordenamento.
Assimpordiante,inmerossoosexemplossimilaresquepodemser
aventados:odireitoderesposta,odireitodelocomoo,odireitode
reunio,odireitodeassociao,odireitodeexpresso,odireitode
defesa,odireitodeculto,odireitoaotrabalho,odireitosfrias,o
direitoaoavisoprvio,odireitolicenagestante,odireito
licenapaternidade,odireitoaposentadoria,odireitoaomeio
ambienteecologicamenteequilibrado,odireitopaz,odireito
http://www.srbarros.com.br/pt/cienciapoliticaeteoriadoestado.cont

2/8

13/04/2016

CinciaPolticaeTeoriadoEstado:SrgioResendedeBarros

dignidade,odireitosade,odireitovida,odireitoeducao,o
direitoaolazer,odireitoprivacidade,odireitoconvivncia
familiarecomunitria,etc.Taisdireitosvisamadisciplinaregarantir
avidadosindivduosnasociedade.
Algunsdireitosvisamaoindivduoconsideradoemsimesmo,
dandolheumaproteoqueestendidaatodos:sodireitos
individuaisqueconstituemasliberdadespblicas.Exemplos:o
direitoouliberdadedelocomoo,odireitoouliberdadede
expresso,odireitoouliberdadedeculto,odireitoouliberdadede
imprensa,etc.
Outrosdireitosvisamaoindivduoconsideradocomointegrantede
umacategoriasocialmerecedoradeumaproteoespecial:so
direitossociaisconstitudospelachamadalegislaosocial,pelaqual
medianteumaparticulareparcialatenoeintervenodoEstado
soprotegidascertaspartesdasociedadeconsideradasmaisfracas
econmicaousocialmente,compondosetoresdodireitocomoo
direitodotrabalho,odireitodoconsumidor,odireitodomenor,o
direitodoidoso,etc.
Outros,enfim,visamaoindivduoconsideradocomointegranteda
sociedadegeral,sejaparticipandodeumacoletividade
especialmenteconsiderada,surgindoaquiosdireitoscoletivos
especiais(ex.:odireitoconvivnciafamiliar),sejaparticipandoda
sociedadehumanaconsideradaemsimesma,difusamente
considerada,emsuageneralidade,nascendoaquiumarecente
geraodedireitos:osdireitoscoletivosgerais,agorajditosdireitos
difusos(exs.:odireitoaomeioambienteecologicamenteequilibrado,
odireitopaz,odireitosade,odireitoconvivncia
comunitria).
Aestumarpidatipificaodosdireitos.Verificartiposdedireitos
que,porteremnascidosucessivamentenahistriadoEstadode
Direito,tambmsechamamgeraesdedireitosnemsempre
tarefafcileindiscutvel,umavezquecertosdireitospodemser
enquadradosnesteounaqueletipo,conformesejamconsiderados
nesteounaqueleaspecto.Assim,odireitodoconsumidorumramo
ousetorjurdicoquecompreendedireitossociaisquantoprestao
socialqueseuobjeto(aspectoobjetivo),emboratambmsejam
direitosdifusosquantoaossujeitosaquesedestinam(aspecto
subjetivo).Noobstanteessadificuldade,atipologiadosdireitos
constituiumadaspartesmaisrelevantesefascinantesdestacincia
quetiraoseunomedoobjetoparaoqualsevoltaemparticular:o
Direito.
Otermodireitoequvocoe,especialmente,analgico,vistoque
apresentavariantesdesignificaoprximas,afins,anlogas,umas
dasoutras,asquaissomentesodiscernidasedefinidasnotextoem
concreto,ouseja,emfunodocontextoemqueotermoest
inserido.
Jseviuacimaquedireitosvezessignificaanormaemsimesma,
nasuaobjetividade(direitoobjetivo),talcomofoipostapelo
legislador(direitopositivo).Notexto"odireitodisciplinaaherana",
http://www.srbarros.com.br/pt/cienciapoliticaeteoriadoestado.cont

3/8

13/04/2016

CinciaPolticaeTeoriadoEstado:SrgioResendedeBarros

porexemplo,"direito"significaanormajurdica.Tambmfoivisto
que,outrasvezes,significaafaculdadejurdicaasseguradapela
normaaosujeito(direitosubjetivo),comonotexto"ofilhotem
direitodeherdardopai".
Acrescenteseagoraquepodesignificaraindaumasituaode
justiaverificadanaaplicaodanormaaosujeito,comoquandose
diz"direito"nosentidode"justo"queofilhoextramatrimonial
(tidoforadomatrimnio)herdetantoquantoseusirmos
matrimoniais(havidosnaconstnciadomatrimnio).
Porfim,aindaacrescequeotermodireitodesignaacinciaque
estudatodoessefenmenosocial,acimadescrito,queenvolveas
normasjurdicas,bemcomoasfaculdadeseassituaesjurdicas
delasresultantes.Porexemplo,notexto"odireitoestudaaherana
aotratardafamliaedapropriedade",adireitosignificaacincia
jurdica.
AcinciajurdicaaCinciadoDireitoenquadrasenasubespcie
dascinciassociais,dentrodaespciedascinciashumanas,dentro
dognerodeconhecimentochamadoconhecimentocientficoou
cincia,quediferentedeoutrosgnerosdeconhecimentocomo,
porexemplo,ochamadoconhecimentoempricoousensocomum.
Emsuma,emmeiocincia(emgeral),distinguemsealgumas
cincias(emespecial)ditashumanasesociais,entreasquaissesitua
acinciajurdica(emparticular).
Nacincia(emgeral)ohomemsevoltaparaomundo,comofimde
conhecloparatransformlo.Emumacincia(emparticular)o
sujeitoestudaumapartedomundo,aqualseraobjetodeuma
atenoespecial.Oobjetodeumacinciaumapartedouniverso
dosseres,qualosujeitosededicaespecialmente,buscandoum
conhecimentoespecializado.Comoessabuscacontnuaecrescente,
incessanteeprogressiva,acinciaseespecializasempreecadavez
mais.Aespecializaodacincialevaespecializaodatcnicae,
conseqentemente,dasprofissestcnicas.Hoje,jnoseconsulta
maisumadvogado,ouummdico,ouumdentista.Mas,sim,um
constitucionalista,umcivilista,umtributarista,umortopedista,um
cardiologista,umginecologista,umortodontista,umperiodontista,
etc.
Oobjetodeumacinciapodeservistosobongulomaterialou
formal,jque,sempre,umacertacinciaestudaumacertamatria
deumacertaforma.Porexemplo,aanatomiaestudaoscorpos
orgnicos(eisoseuobjetomaterial)emsuaformaestrutural(eiso
seuobjetoformal).peloobjetomaterialeformalqueumacincia
sedefine,distinguindosedasoutras.Assim,aanatomiasedefine
comoacinciaquetemporobjetoaformaestruturaldoscorpos
orgnicos.
Definindoseassim,ascinciasseaproximamousedistanciamentre
sinaproporoemqueseusobjetosmateriaisouformaisconvergem
oudivergem.pelaconvergnciadeobjetoqueseagrupamas
cinciasemhumanas,exatas,sociais,etc.Esseagrupamento
possvelporqueummesmoobjetomaterial(oanimal,ohomem,a
http://www.srbarros.com.br/pt/cienciapoliticaeteoriadoestado.cont

4/8

13/04/2016

CinciaPolticaeTeoriadoEstado:SrgioResendedeBarros

sociedade,ogoverno,etc.)podeserestudadosobdiferentesngulos
formais(aestrutura,ofuncionamento,aorigem,afinalidade,etc.)e,
viceversa,sobummesmonguloformalpodemserestudados
diferentesobjetosmateriais.Daresultaumaafinidadematerialou
formalentreascincias,quepermiteagruplas.
Ascinciassociaistmporobjetoasociedadehumana:asrelaes
sociaisentreossereshumanos.Dadoointrincamentomateriale
formaldasrelaessociais,ascinciasqueasestudamnorarose
conjugamemdisciplinasmistas.Porexemplo,aSociologiaeo
DireitoseconjugamnaSociologiaJurdica.
Pelamesmarazo,masemsentidocontrrio,ointrincamentodas
relaessociaistornadifciladistinodascinciassociaisentresi,
emalgunscasos.Mas,apartirdaprpriaSociologia,queestudaos
fenmenossociaisdeformamaisgeral,adistinodascincias
sociaisentresitemseaprimoradocadavezmais,emquepesea
constanteespecializao,quetambmnocamposocialcrescente.
Apesardadificuldadedediscernirparadistinguircertascincias
humanasesociaisentresiemalgunscasos,possvelumrazovel
discernimentodedistinonocasodascinciassociaismais
intrincadascomoDireito,apartirdoexamedotipoderelaes
sociaisqueelasenfocam(objetomaterial)edaformacomoelasas
enfocam(objetoformal).
Ohomemvivenaturalmenteemsociedade.Essaumaverdade
fundamental,evidenteexperinciadiria,independentedeprovas.
Noprecisadecomprovao.Podesertomadacomoaxioma:
proposionodemonstrada,masassumidacomoverdadeira,para
iniciarademonstraodeumsistemadeproposies.Paraprincipiar
precisopararderecuar.Recuarsempreprincipiarnunca.Para
comearprecisotomarumprincpiodoqualnomaisserecuaem
buscadedemonstrlo,masquetomadoaxiomaticamentecomo
verdadeiro.Estaproposioohomemvivenaturalmenteem
sociedadepodesertomadacomoaxioma,princpioevidenteeno
demonstrado,paradarincioaoestudodasociedadehumana,
medianteascinciaseasteoriasquesobreelasedebruam,inclusive
aCinciaPolticaeaTeoriadoEstado.
Asociedadehumanaoconjuntodasrelaessociaistravadaspelos
sereshumanosnasuavida.Viveremsociedadetravarrelaes
sociais.Umarelaosocialumacoincidnciadecondutashumanas.
Relaessociaissomovimentos,atividades,atuaes,aesdedois
oumaissujeitos,coincidindoemdeterminadoponto,emrelaoa
certoobjeto.
Obviamente,asrelaessociaistantosemultiplicamemquantidade,
quantosediferenciamemqualidade,oquepermitedistinguilasem
tipos.Inmerasrelaessociaissotravadastodososdias
fortuitamente,aoacaso,pormeracoincidnciadecondutas.Por
exemplo,umesbarroinesperado,umatrocacasualdeolhares,etc.
Todavia,comooserhumano,almdesersocial,tambm
conscientedesuasrelaessociais,tendoconscinciaracionaldesua
vidasocial,procuraeledesenvolverconscienteeracionalmentesuas
http://www.srbarros.com.br/pt/cienciapoliticaeteoriadoestado.cont

5/8

13/04/2016

CinciaPolticaeTeoriadoEstado:SrgioResendedeBarros

relaessociais,ordenandoassegundoseusfins,sobretudoquando
setratadasrelaessociaismaisimportantes.
Porisso,depronto,doistiposderelaessociaissoverificveis:a
pardasfortuitas,surgemasordenadas.Asrelaessociais
ordenadassotravadasnomaispormeracoincidncia,aoacaso,
masnelasascondutascoincidem,ouseja,incidemmutuamenteuma
sobreaoutra,segundoumaordemdeterminadaporumfim.
Senasrelaesordenadasexisteumaordem,algumteveopoderde
daraordem.Da,emfunodopoder,tomandocomocritrioo
exercciodopoder,podeseprosseguirnatipificaodasrelaes
sociais.
Comoemgregokratssignificapoder,autoridade,governo,podem
serditasrelaescrticasaquelasemqueseexercealgumpodere
acrticas,asoutras,nasquaisnosemanifestapoder.Dentrodeum
mesmogruposocial(porexemplo,afamlia),travamserelaes
crticas(porexemplo,oexercciodoptriopoder)erelaes
acrticas(porexemplo,umsimplesafagoentrepaiefilho).
Noemaranhadodasrelaessociais,muitasrelaescrticase
acrticassemisturamdensamente,massemprepossveldiscernir,
notranscursodorelacionamentosocial,omomentoeofatodopoder,
oinstanteeoatoemqueopodersefazpresente,fazendodesteato
oufatonessemomentoouinstanteumarelaoespecfica,
diferenciadadasoutrascomasquaisconvergeouconcorre.
Todoorelacionamentosocial,crticoeacrtico,objetoda
Sociologia.JaCinciaPolticaeaCinciaJurdicaseinteressam
apenaspelasrelaescrticas:oseuobjetoorelacionamentosocial
crtico,amanifestaodopoder.Oacrticolhesindiferente,ano
serquando,poralgumimprevistooudesdobramento,produzaum
efeitodepoder.Porexemplo,quandosimplesreuniesdomsticas
acabamelegendoumvereadorouquandoatosinofensivosacabam
gerandodanoeopoderdeexigirindenizao).
Contudo,enquantoaCinciadoDireitoseinteressaportodasas
relaescrticas,individuaisecoletivas,privadasepblicas,
procurandoestabeleceracorrelaoentreospodereseosrespectivos
deveres,nosquaisospoderessesustentam,jaCinciaPolticatem
porobjetoorelacionamentosocialnoquedizrespeito,
especificamente,srelaessociaisemqueseexerceopoderde
governo,assimchamadoopoderdeconduzirasdemaisrelaes
sociaisparaosobjetivossociaiscomuns,fixandoosfinseosmeios
deumdeterminadocomplexo,conjuntoougruposocial,ouseja,de
umasociedadeouassociao.OobjetodaCinciaPolticainclui,
precipuamente,asrelaescrticasqueformamogovernoda
sociedade.
Asrelaesdegoverno,pelasquaissedirigemasdemaisrelaes
sociais,socrticaspelasuaprprianatureza.Quandoaassociao
governadaparcial,constituindoumasociedadeparticularouuma
partedasociedadegeral,ogovernochamadodireo.Osseus
membrosconstituemumadiretoria.Mas,quandooqueestsendo
http://www.srbarros.com.br/pt/cienciapoliticaeteoriadoestado.cont

6/8

13/04/2016

CinciaPolticaeTeoriadoEstado:SrgioResendedeBarros

dirigidoaprpriasociedadegeral,entoaseexerceopoderde
governoemsuamaiorescala:temseogovernopropriamentedito,
travasearelaocrticamxima.
Talrelaodegovernosuperior,exatamenteporsermxima,
maximamenteabrangente,envolvendotodaasociedadegeralemum
complexoderelaes,corelaesesubrelaescrticas,cujo
conjuntoformaotodopolticosocialqueosgregosantigos
chamavamplis,definindoocomoautarquia,equedesdeoincio
daIdadeModernatemsidochamadoEstado,definidopela
soberania.
SeaCinciaPolticatemporobjetorelaescrticasemquese
exercepoderdegoverno,certamentesuapreocupaomaiorcom
asrelaessociaisintegrantesdoEstado,dadoqueaseexerceo
poderdegovernosoberano,omaiselevadoeenvolventedospoderes
sociais.PeloquesedefineaCinciaPolticacomosendoaquela
cinciasocialque,voltandoseparaasrelaessociaiscrticas,tem
porobjetoespecficoasrelaesdegovernoe,destacadamente,as
relaesdegovernosoberanoqueconstituemoEstado.Taisrelaes
sociaissoditasrelaespolticas.
Asrelaessociais,inclusiveasrelaespolticas,umavezque
sejamdisciplinadasformalmentepelodireitopostopeloEstado,
transformamseemrelaesjurdicas.Todarelaojurdica
relaosocial,masnemtodarelaosocialrelaojurdica,porque
oDireitosomenteseinteressapelasrelaessociaisquesejam
relevantesenamedidaemqueelassetornamrelevantesparaa
sociedadehumana.
AsrelaespolticasqueconstituemoEstado,dadoquenelasse
exerceopoderdegovernosoberano,merecemumaparticular
atenoporpartedoDireito,quelhesdedicaumsetorespecial,
incumbidodeestudlassobonguloformaldesuaconstituio
jurdica:oDireitoConstitucional.
Mas,antesdeentrarnesseestudo,eafimdeprepararparaoDireito
e,sobretudo,paraoDireitoConstitucional,asrelaesconstitutivas
doEstadosoestudadasporumadisciplinapropedutica,queas
enfoca,nosobumaspectoparticular,comoodesuaconstituio
jurdica,massobtodososaspectossinteticamentenecessrios
paradarumavisogeralumanoobsicadoquesejaoEstado.
EssadisciplinaaTeoriadoEstado.
Porserdisciplinasinttica,queobjetivaumavisogeraldoEstado,
tambmditaTeoriaGeraldoEstado.Muitosachamque,jquetoda
teoriageral,dizerteoriageralcometerpleonasmo.Contudo,pelo
vistoacima,logosededuzqueadenominaoTeoriaGeraldo
EstadoformuladaporGeorgJellineknodespontardosculo20
noseapresentainadequadanamedidaemqueserveparafrisarque
oobjetoformaldessaTeorianoestudaroEstadoemumaforma
especializada,masgeneralizada.Tratase,realmente,deumateoria
duplamentegeral.Jgeralporserteoria.Mas,almdisso,tambm
geralportomaroEstado,noporumprismaformalpeculiarou
particular,comootomamoutrasteorias,masporumprisma
http://www.srbarros.com.br/pt/cienciapoliticaeteoriadoestado.cont

7/8

13/04/2016

CinciaPolticaeTeoriadoEstado:SrgioResendedeBarros

sinttico,prpriodestateoria,quetemporobjetorevelarumaviso
geraldofenmenoestatal.
Sumariando,porfim,aestodiferenaseumacoincidnciaentrea
CinciaPoltica,aTeoriadoEstadoeoDireitoConstitucional.
Coincidentemente,nessastrsdisciplinas,oEstadomatriade
estudo:participadoobjetomaterial.Maselasdiferemquantoforma
emqueoapreciam:divergemnoobjetoformal.Pois,enquantoa
CinciaPolticafocalizaoEstadodeformaespecial,precipuamente
comorelaodegoverno,aTeoriadoEstadooenfocadeforma
geral,comofenmenoemsimesmo,sinteticamenteconsiderado,ao
passoqueoDireitoConstitucionaloconsideradeformatambm
especial:fundamentalmente,emsuaconstituiojurdicabsica.

<Voltar
2010tolv12.comAvisosLegais

http://www.srbarros.com.br/pt/cienciapoliticaeteoriadoestado.cont

8/8

Potrebbero piacerti anche