Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
2.ALFABETO LATINO
3
Labiale
s
B
Dentales
Guturales
C,K,Q
R
N
S, Z
M
F
-El latn carece de artculo. Por tanto, habr que suplirlo, en la traduccin al
castellano, segn lo requiera el contexto. Unas veces tampoco har falta
expresarlo en nuestra lengua; otras, en cambio, necesitaremos poner el
artculo determinado o el artculo indeterminado.
-El orden de las palabras vara. En castellano el CD se coloca generalmente
detrs del verbo (SVO), mientras que el latn lo suele poner delante (SOV).
-El latn utiliza declinaciones para determinar la funcin sintctica, el gnero y
el nmero del nombre, mientras que el castellano utiliza morfemas
gramaticales o preposiciones.
UNIDAD 2. EL SUSTANTIVO
1.EL SUSTANTIVO
Los nombres en latn tienen gnero, nmero y caso:
-Gnero: masculino, femenino y neutro.
-Nmero: singular y plural.
-Caso: a diferencia del castellano, el latn no utiliza preposiciones para definir
las funciones; en lugar de ello, del mismo modo que lo hace el euskara, utiliza
las declinaciones. Por tanto, habr diferentes desinencias para expresar los
diferentes casos. En latn hay 6 casos:
-Nominativo: hace la funcin de sujeto y de atributo.
-Vocativo: hace la funcin de vocativo.
-Acusativo: hace la funcin de CD.
-Genetivo: hace la funcin de CN.
-Dativo: hace la funcin de CI.
-Ablativo: hace la funcin de CC.
Hay un caso ms, el locativo, que es un primitivo caso indoeuropeo, que
indicaba el lugar en donde est o sucede algo. En latn quedan algunos restos
7
aislados de este caso, cuya forma coincide con la del genitivo singular. Se usa
sobre todo con nombres de ciudad y en los nombres comunes humus y domus.
No todos los sustantivos van a utilizar las mismas desinencias, ya que
se dividen en grupos diferentes, es decir, en distintas declinaciones. En total
hay 5 declinaciones y cada una de ellas tendr sus propias desinencias. Aun
as, hay algunas reglas generales que sirven para todas las declinaciones:
-Los sustantivos siempre se expresan en nominativo y genitivo singular y es as
como habr que buscarlos en el diccionario.
-El dativo y el ablativo plural tienen la misma forma.
-Los neutros tienen la misma forma para el nominativo, el vocativo y el
acusativo, tanto en singular como en plural.
-El genitivo siempre indica cul es la declinacin exacta de ese sustantivo.
1.1. PRIMERA DECLINACIN
Rosa, -ae: f. Rosa.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
SING.
PLU.
rosa
rosa
rosam
rosae
rosae
rosa
rosae
rosae
rosas
rosarum
rosis
rosis
Observaciones:
-Los sustantivos de la 1 declinacin son femeninos, excepto los que se
refieren a trabajos de hombres (ej. poeta, -ae; nauta, -ae).
-El sustantivo familia, -ae unido a pater, -tris; mater, -tris; filius, -ii y filia, -ae
hace el genitivo singular en as. Ej. Pater familias.
-Los sustantivos acabados en cola y gena pueden tener el genitivo plural en
um.
-Para diferenciarse de su correspondiente masculino, algunos sustantivos
forman su dativo y ablativo plural en abus (dea, filia, liberta).
-Nombres defectivos: no tienen completa su declinacin:
-Carecen de plural: diligentia, iustitia, regula, scientia.
-Carecen de singular: angustiae, divitiae, Syracusae, Thebae, etc.
-Cambian de significados al cambiar de nmero: aqua agua aquae
balneario; copia abundancia copiae tropas; fortuna suerte fortunae
bienes de fortuna; littera letra litterae carta, literatura.
1.2. SEGUNDA DECLINACIN
8
PLU.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
dominus domini
domine
domini
dominum dominos
domini
dominorum
domino
dominis
domino
dominis
Temas en er (Puer, -i: m. Nio)
SING.
PLU.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
puer
pueri
puer
pueri
puerum pueros
pueri
puerorum
puero
pueris
puero
pueris
Temas en um (Templum, -i: n. Templo)
SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
PLU.
templum
templum
templum
templi
templo
templo
templa
templa
templa
templorum
templis
templis
Observaciones:
-Los temas en us son mascs. excepto algunos que nombran rboles,
ciudades; los temas en er, mascs. y los temas en um, neutros.
-Formacin anmala de algunos casos:
-Los nombres propios en ius y filius y genius hacen el voc. sing. en i.
-Los nombres que tienen el nom. en ius pueden ofrecer un gen. sing.en i.
-El gen. plu. tiene una forma arcaica en um, que la conservan:
-Algunos nombres que tienen r (liber, barbarus).
-El nombre vir y sus compuestos.
-Deus en nom. plu. puede ser dii, dei, di; en dat. y abl. plu. diis, deis, dis; y la
forma ms normal del gen. plu. es deum.
1.3. TERCERA DECLINACIN
Temas en consonante o imparislabos
Lex, legis: f. Ley.
SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
lex
lex
legem
legis
legi
PLU.
leges
leges
leges
legum
legibus
9
ABL.
lege
legibus
PLU.
miles
miles
militem
militis
militi
milite
milites
milites
milites
militum
militibus
militibus
PLU.
tempus
tempus
tempus
temporis
tempori
tempore
tempora
tempora
tempora
temporum
temporibus
temporibus
Temas en i o parislabos
Hostis,-is: m. y f. Enemigo/a.
SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
PLU.
hostis
hostis
hostem
hostis
hosti
hoste
hostes
hostes
hostes
hostium
hostibus
hostibus
rete
rete
rete
retis
reti
reti
PLU.
retia
retia
retia
retium
retibus
retibus
mare
mare
mare
maris
mari
mari
PLU.
maria
maria
maria
marium
maribus
maribus
10
PLU.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
fons
fontes
fons
fontes
fontem fontes
fontis fontium
DAT. fonti
fontibus
ABL. fonte
fontibus
Observaciones:
-Comprende masculinos, femeninos y neutros.
-Temas aislados:
-Vis: en singular se declina como un tema en i: nominativo vis, acusativo
vim, carece de genitivo y dativo, ablativo vi; en plural, partiendo de un tema
viri- en vez de vi- result: nominativo, vocativo, acusativo vires, genitivo
virium; dativo y ablativo viribus.
-Iuppiter: slo se declina en singular: acusativo Iovem; genitvo Iovi; dativo
Iovis; ablativo Iove.
-Iter: el genitivo lo hace como itineris, modelo para los casos restantes.
-Senex: tema en i que ha adoptado en el nominativo singular la terminacin
ex; en los dems casos se declina como un tema seni-.
-Bos: en singular hace el nominativo y vocativo bos, el acusativo bovem, el
genitivo bovis, el dativo bovi y el ablativo bove; en plural hace el nominativo,
vocativo y acusativo boves, el genitivo boum, el dativo y ablativo bobus o
bubus.
1.4.CUARTA DECLINACIN
Temas en u
Manus, -us: f. Mano.
SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
manus
manus
manum
manus
manui
manu
PLU.
manus
manus
manus
manuum
manibus
manibus
SING.
PLU.
cornu
cornu
cornu
cornus
cornui
cornu
cornua
cornua
cornua
cornuum
cornibus
cornibus
11
Observaciones:
-Son en su mayora masculinos. Son neutros unos pocos nominativos en u.
Son femeninos algunos nombres de persona, los de rboles y otros.
1.5. QUINTA DECLINACIN
Temas en e
Res, rei: f. Cosa, hecho, accin.
SING.
PLU.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
res
res
res
res
rem res
rei
rerum
rei
rebus
re
rebus
Dies, diei: f. o m. Da.
SING.
PLU.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
dies dies
dies dies
diem dies
diei dierum
diei diebus
die
diebus
Observaciones:
-Todos son femeninos. Comprende un solo masculino: dies y su compuesto
meridies.
-Dies es femenino si aparece en singular y significa fecha, un da concreto;
masculino siempre que aparece en plural y en singular cuando significa da.
-Los nicos sustantivos que tienen todos los casos son estos dos.
EJERCICIO
1. Declina los siguientes sustantivos y busca su significado en el diccionario:
apium, -ii; decuria, -ae; res publica, rei publicae; interrex, -regis; motus, -us.
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Sum
Am-o
Vid-e-o
Reg-o
Aud-i-o
Sum
Am-a-s
Vid-e-s
Reg-i-s
Aud-i-s
Es
Am-a-t
Vid-e-t
Reg-i-t
Aud-i-t
Est
Am-a-mus
Vid-e-mus
Reg-i-mus
Aud-i-mus
Sumus
Am-a-tis
Vid-e-tis
Reg-i-tis
Aud-i-tis
Estis
Am-a-nt
Vid-e-nt
Reg-unt
Aud-i-unt
Sunt
2. EL ADJETIVO Y EL ADVERBIO
13
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
MASC.
SING.
FEM.
bonus
bone
bonum
boni
bono
bono
bona
bona
bonam
bonae
bonae
bona
NEUTRO
bonum
bonum
bonum
boni
bono
bono
MASC.
boni
boni
bonos
bonorum
bonis
bonis
PLU.
FEM.
bonae
bonae
bonas
bonarum
bonis
bonis
NEUTRO
bona
bona
bona
bonorum
bonis
bonis
vetus
vetus
veterem
veteris
veteri
vetere
vetus
vetus
vetus
veteris
veteri
vetere
PLU.
MASC. Y FEM.
NEUTRO
veteres
veteres
veteres
veterium
veteribus
veteribus
vetera
vetera
vetera
veterium
veteribus
veteribus
Temas en i
DE UNA TERMINACIN
Prudens, prudentis: prudente
SING.
MASC. Y FEM.
NEUTRO
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
prudens
prudens
prudentem
prudentis
prudenti
prudenti
prudens
prudens
prudens
prudentis
prudenti
prudenti
PLU.
MASC. Y FEM.
NEUTRO
prudentes
prudentes
prudentes
prudentium
prudentibus
prudentibus
prudentia
prudentia
prudentia
prudentium
prudentibus
prudentibus
14
DE DOS TERMINACIONES
Fortis, -e: fuerte.
SING.
MASC. Y FEM. NEUTRO
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
fortis
fortis
fortem
fortis
forti
forti
forte
forte
forte
fortis
forti
forti
PLU.
MASC. Y FEM. NEUTRO
fortes
fortes
fortes
fortium
fortibus
fortibus
fortia
fortia
fortia
fortium
fortibus
fortibus
DE TRES TERMINACIONES
Acer, acris, acre: agrio.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
2.4.
MASC.
SING.
FEM.
NEUTRO
MASC.
PLU.
FEM.
NEUTRO
acer
acer
acrem
acris
acri
acri
acris
acris
acrem
acris
acri
acri
acres
acres
acres
acrium
acribus
acribus
acres
acres
acres
acrium
acribus
acribus
acria
acria
acria
acrium
acribus
acribus
ADVERBIOS
acre
acre
acre
acris
acri
acri
DERIVADOS
DE
ADJETIVOS
DE
LA
TERCERA
DECLINACIN
Si aadimos la terminacin ter al tema en i de los adjetivos de 1 y 2
terminaciones se forman los adverbios de modo correspondientes.
EJERCICIOS
1.Declina los siguientes sustantivos con el adjetivo que lo acompaa: amicus
verus, malus frugifera, vir bonus, magna virtus, rex antiquus, longum flumen,
imprudens os, miles audax.
2.Traduce las siguientes oraciones:
-Audaces fortuna iuvat.
-Mors honesta saepe vitam turpem ornat.
-Sub dulci melle impia venena latent.
-Homo locuples et potens multos amicos habet.
-Virorum sapientium concilia utilia sunt.
-Divitias sapientes contemnunt.
-Sanctum est omne vetus poema. Vulgus laudat veteres poetas.
-Ira furor brevis est initiumque insanae.
15
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Sum
Am-a-ba-m
Vid-e-ba-m
Reg-e-ba-m
Audi-e-ba-m
Eram
Am-a-ba-s
Vid-e-ba-s
Reg-e-ba-s
Audi-e-ba-s
Eras
Am-a-ba-t
Vid-e-ba-t
Reg-e-ba-t
Audi-e-ba-t
Erat
Am-a-ba-mus
Vid-e-ba-mus
Reg-e-ba-mus Audi-e-ba-
Eramus
Am-a-ba-tis
Vid-e-ba-tis
Reg-e-ba-tis
mus
Eratis
Am-a-ba-nt
Vid-e-ba-nt
Reg-e-ba-nt
Audi-e-ba-tis
Erant
Audi-e-ba-nt
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Sum
Amav-i
Vid-i
Rex-i
Audiv-i
Fui
Amav-isti
Vid-isti
Rex-isti
Audiv-isti
Fuisti
Amav-it
Vid-it
Rex-it
Audiv-it
Fuit
Amav-imus
Vid-imus
Rex-imus
Audiv-imus
Fuimus
Amav-istis
Vid-istis
Rex-istis
Audiv-istis
Fuistis
Amav-erunt
Vid-erunt
Rex-erunt
Audiv-erunt
Fuerunt
PLU.
2 PERS.
3 PERS.
3. PRONOMBRES PERSONALES
NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
1 PERS.
SING.
2 PERS.
3 PERS.
ego
me
mei
mihi
me
tu
te
tui
tibi
te
se
sui
sibi
se
1 PERS.
nos
nos
nostrum, -i
nobis
nobis
vos
vos
vostrum, -i
vobis
vobis
se
sui
sibi
se
LOS
ADJETIVOS
PRONOMBRES
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Sum
Am-a-b-o
Vid-e-b-o
Reg-am
Audi-am
Ero
Am-a-bi-s
Vid-e-bi-s
Reg-es
Audi-es
Eris
Am-a-bi-t
Vid-e-bi-t
Reg-et
Audi-et
Erit
Am-a-bi-mus
Vid-e-bi-mus
Reg-emus
Audi-emus
Erimus
Am-a-bi-tis
Vid-e-bi-tis
Reg-etis
Audi-etis
Eritis
Am-a-b-unt
Vid-e-b-unt
Reg-ent
Audi-ent
Erunt
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Sum
Amav-ero
Vid-ero
Rex-ero
Audiv-ero
Fuero
Amav-eris
Vid-eris
Rex-eris
Audiv-eris
Fueris
Amav-erit
Vid-erit
Rex-erit
Audiv-erit
Fuerit
Amav-erimus
Vid-erimus
Rex-erimus
Audiv-erimus
Fuerimus
Amav-eritis
Vid-eritis
Rex-eritis
Audiv-eritis
Fueritis
Amav-erint
Vid-erint
Rex-erint
Audiv-erint
Fuerint
4. EL DATIVO POSESIVO
El dativo posesivo expresa posesin. Tiene estas caractersticas:
-Siempre se da cuando aparece el verbo sum con un dat.
-El dat. latino se convierte en el suj. castellano.
-El suj. latino se convierte en el CD castellano.
-El verbo sum se traduce como tener.
EJERCICIOS
1.Declina estos sustantivos con su correspondiente adjetivo posesivo: noster
amicus, mea lacrima, tuum verbum, suus medicus, vestra dementia.
2.Traduce las siguientes oraciones:
-Amicitia nobis cum regina erat, amicitia vobis nobiscum non est.
-Sunt tibi lati fundi et pecuniae, sed amicitia tecum mihi non est.
-Senatus magnum exercitum in hostes mittet.
-Naves e portu procedent.
-In dextro cornu exercitus equitatum collocabis.
-Hostes equitatu peditatuque sua cum exercitu nostro pugnabunt.
-Usus magister egregius semper erit.
-Peditatus equitatusque noster hostium impetum franget.
-Exercitus noster impetu magno hostes fugabit.
-Discordiarum inter cives exitus erit aut omnium interfectio aut victoris
dominatio.
-Te tua, me delectant mea.
-Si vos liberique vestri valetis, bene est; ego quidem valeo.
1.Conjuga los siguientes verbos en pres., imp., perf., fut. imp. y fut. perf. de
ind., tradcelos y di su conjugacin : caligo; includo; offulgeo; assentio.
18
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Sum
Amav-era-m
Vid-era-m
Rex-era-m
Audiv-era-m
Fueram
Amav-era-s
Vid-era-s
Rex-era-s
Audiv-era-s
Fueras
Amav-era-t
Vid-era-t
Rex-era-t
Audiv-era-t
Fuerat
Amavera-mus
Vid-era-mus
Rex-era-mus
Audivera-mus Fueramus
Amav-era-tis
Vid-era-tis
Rex-era-tis
Audiv-era-tis
Fueratis
Amav-era-nt
Vid-era-nt
Rex-era-nt
Audiv-era-nt
Fuerant
abl..
Para
nombres
propios
de
lugares
3.2. EL SUPERLATIVO
-Absoluto:
-Mediante desinencias: se declinan como los adjs. de la 1 y 2
declinacin de 3 terminaciones.
-A la raz del adj. se le aade issimus, -a, -um (brevisimus muy breve,
brevsimo).
-Si el adj. acaba en lis se le aade limus, -a, -um (facillimus muy
fcil, facilsimo).
20
Am-e-mus
2 conj.
Vid-e-a-mus
3 conj.
Am-e-m
Am-e-tis
Vid-e-a-m
Vid-e-a-tis
Reg-a-m
Am-e-s
Am-e-nt
Vid-e-a-s
Vid-e-a-nt
Reg-a-s
Am-e-t
Vid-e-a-t
Reg-a-t
22
Reg-a-mus
4 conj.
Audi-a-mus
Sum
Simus
Reg-a-tis
Audi-a-m
Audi-a-tis
Sim
Sitis
Reg-a-nt
Audi-a-s
Audi-a-nt
Sis
Sint
Audi-a-t
Sit
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Sum
Am-a-re-m
Vid-e-re-m
Reg-ere-m
Audi-re-m
Essem
Am-a-re-s
Vid-e-re-s
Reg-ere-s
Audi-re-s
Esses
Am-a-re-t
Vid-e-re-t
Reg-ere-t
Audi-re-t
Esset
Am-a-re-mus
Vid-e-re-mus
Reg-ere-mus
Audi-re-mus
Essemus
Am-a-re-tis
Vid-e-re-tis
Reg-ere-tis
Audi-re-tis
Essetis
Am-a-re-nt
Vid-e-re-nt
Reg-ere-nt
Audi-re-nt
Essent
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Sum
Amav-eri-m
Vid-eri-m
Rex-eri-m
Audiv-eri-m
Fuerim
Amav-eri-s
Vid-eri-s
Rex-eri-s
Audiv-eri-s
Fueris
Amav-eri-t
Vid-eri-t
Rex-eri-t
Audiv-eri-t
Fuerit
Amav-eri-mus
Vid-eri-mus
Rex-eri-mus
Audiv-eri-mus Fuerimus
Amav-eri-tis
Vid-eri-tis
Rex-eri-tis
Audiv-eri-tis
Fueritis
Amav-eri-nt
Vid-eri-nt
Rex-eri-nt
Audiv-eri-nt
Fuerint
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Sum
Amav-isse-m
Vid-isse-m
Rex-isse-m
Audiv-isse-m
Fuissem
Amav-isse-s
Vid-isse-s
Rex-isse-s
Audiv-isse-s
Fuisses
Amav-isse-t
Vid-isse-t
Rex-isse-t
Audiv-isse-t
Fuisset
Amav-isse-mus Vid-isse-mus
Rex-isse-mus
Audiv-isse-mus Fuissemus
Amav-isse-tis
Vid-isse-tis
Rex-isse-tis
Audiv-isse-tis
Fuissetis
Amav-isse-nt
Vid-isse-nt
Rex-isse-nt
Audiv-isse-nt
Fuissent
2.DEMOSTRATIVOS
2.1. PRONOMBRES Y ADJETIVOS DEMOSTRATIVOS
Hic, haec, hoc: este, ste; esta, sta; esto.
MASC.
NOM.
ACUS.
GEN.
hic
hunc
huius
SINGULAR
FEM.
NEUTRO
haec
hanc
huius
hoc
hoc
huius
MASC.
PLURAL
FEM.
NEUTRO
hi
hae
haec
hos
has
haec
horum harum horum
23
DAT.
ABL.
huic
hoc
huic
hac
huic
hoc
his
his
his
his
his
his
iste
istum
istius
isti
isto
ista
istam
istius
isti
ista
istud
istud
istius
isti
isto
PLURAL
FEM.
MASC.
isti
istos
istorum
istis
istis
istae
istas
istarum
istis
istis
NEUTRO
ista
ista
istorum
istis
istis
ille
illum
illius
illa
illud
illam illud
illius illius
DAT.
ABL.
illi
illo
illi
illa
illi
illo
MASC.
illi
illos
illoru
m
illis
illis
PLURAL
FEM.
NEUTRO
illae
illa
illas
illa
illarum illorum
illis
illis
illis
illis
NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
SINGULAR
MASC. FEM. NEUTRO
MASC.
is
eum
eius
ei
eo
ei
eos
eorum
eis
eis
ea
eam
eius
ei
ea
id
id
eius
ei
eo
PLURAL
FEM.
NEUTRO
eae
eas
earum
eis
eis
ea
ea
eorum
eis
eis
NOM.
MASC.
SINGULAR
FEM.
NEUTRO
ipse
ipsa
ipsum
MASC.
ipsi
PLURAL
FEM.
ipsae
NEUTRO
ipsa
24
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
ipsi
ipso
ipsi
ipsa
ipsi
ipso
ipsos
ipsioru
m
ipsis
ipsis
ipsas
ipsiaru
m
ipsis
ipsis
ipsa
ipsiorum
ipsis
ipsis
idem
eundem
eiusdem
eidem
eodem
SINGULAR
FEM.
NEUTRO
eadem
eandem
eiusdem
eidem
eadem
idem
idem
eiusdem
eidem
eodem
MASC.
PLURAL
FEM.
NEUTRO
eidem
eosdem
eorumdem
eisdem
eisdem
eaedem
easdem
earumdem
eisdem
eisdem
eadem
eadem
euromdem
eisdem
eisdem
EJERCICIOS
1.Nomina los siguientes verbos, di de qu conj. son, tradcelos y conjgalos en
pres., imp., perf., plusc., fut. imp. y perf. de ind. y en pres., imp., perf. y
plusc. de subj.: intercludo, praesto, deligo, sum, pendeo.
2.Traduce las siguientes oraciones:
-Genua flectamus.
-Utinam veros amicos habeat.
-Amemus patriam, pareamus senatui, consulamus bonis civibus, praesentes
fructus neglegamus, posteritatis gloriae serviamus.
-Gratias deis agamus.
-Liberi simus, sed nostris legibus pareamus.
-Rem publicam defendamus, milites.
-Romulus et Numa fuerunt primi Romanorum reges; hic fuit pius, ille bellicosus.
-Illi subito ex silvis eiecerunt.
-Hi pueri scribunt, illi ludunt.
-Hic puer est altior quam ille.
-Hic me dolor frangit, haec cura sollicitat.
-Iste homo mera mendacia narrat.
-Melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria; haec in tua, illa in deorum
manu est.
-Ignavia corpus hebetat, labor firmat; illa maturam senectutem, hic longam
adulescentiam reddit.
1.LOS NUMERALES
Existen varias clases de numerales:
-Adjs. numerales cardinales: expresan nm. o cantidad. Responden a la
pregunta quot? cuntos?. La mayor parte son invariables. Se declinan:
MASC.
NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
FEM.
NEUTRO
MASC.
FEM.
duo
duos
duorum
duobus
duae
duas
duarum
duabus
duo
tres
duo
duorum
duobus
tria
trium
tribus
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXVIII
XXIX
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
28
29
ORDINALES
ESCRITURA
XXX
XL
L
LX
LXX
LXXX
XC
C
CC
CCC
CD
D
DC
DCC
DCCC
DM
M
MM
30
40
50
60
70
80
90
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
2000
Triginta
Quadraginta
Quinquaginta
Sexaginta
Septuaginta
Octoginta
Nonaginta
Centum
Ducenti, -ae, -a
Trecenti
Quadrigenti,-ae,-a
Quingenti, -ae, -a
Sexcenti, -ae, -a
Septigenti, -ae, -a
Octingenti, -ae, -a
Nongenti, -ae, -a
Mille
Duo milia...
Tricesimus
Quadragesimus
Quinquagesimus
Sexagesimus
Septuagesimus
Octogesimus
Nonagesimus
Centesimus
Ducentesimus
Trecentesimus
Quadringentesimus
Quingentesimus
Sexcentesimus
Septingentesimus
Octingentesimus
Nongentesimus
Millesimus
Bis millesimus...
PERS. SUM
1
2
CONJ. CONJ.
3
4 CONJ.
CONJ.
DESINENCIAS
ACTIVAS
PASIVAS
27
PRESENTE
FUTURO
SING.
PLU.
SING.
PLU.
2
2
2
3
2
3
eseseseseses-
amaamaamaamaamaama-
videvidevidevidevidevide-
regeregiregiregiregiregu-
audiaudiaudiaudiaudiaudiu-
-te
-to
-to
-tote
-nto
-re
-mini
-tor
-tor
(no se usa)
-ntor
UNIDAD
9.
PRONOMBRES
RELATIVOS
INTERROGATIVOS.
ORACIONES
RELATIVAS
INTERROGATIVAS.
PRONOMBRES
E
E
ADJETIVOS
INDEFINIDOS
1.PRONOMBRES RELATIVOS Y ORACIONES DE RELATIVO
1.1.PRONOMBRES RELATIVOS
Qui, quae, quod: que, cual, quien, cuyo.
MASC.
SINGULAR
FEM. NEUTRO
MASC.
NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
qui
quae quod
qui
quem quam quod
quos
cuius cuius cuius
quorum
cui
cui
cui
quibus
quo
qua quo
quibus
1.2.ORACIONES DE RELATIVO
PLURAL
FEM.
quae
quas
quarum
quibus
quibus
NEUTRO
qua
qua
quorum
quibus
quibus
Estos prons. introducen una oracin sub. de relativo que explica, califica o
determina a algn sust. o pron. de la principal, que se llama antecedente. El
relativo y el antecedente pertenecen a oraciones distintas, por tanto, cada uno
deber ir en el caso requerido por la funcin que desempeen en sus
oraciones. Deben concertar, no obstante, en gnero y nm.
2.PRONOMBRES,
ADJETIVOS
ADVERBIOS
SINGULAR
FEM.
NEUTRO
MASC.
PLURAL
FEM.
NEUTRO
29
NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.
qui/quis
quem
cuius
cui
quo
quae
quam
cuius
cui
qua
quod/quid
quod/quid
cuius
cui
quo
qui
quos
quorum
quibus
quibus
quae
quas
quarum
quibus
quibus
quae
quae
quorum
quibus
quibus
uter
utrum
utrius
utri
utro
utra
utra
utrius
utri
utra
utrum
utrum
utrius
utri
utro
MASC.
PLURAL
FEM.
utri
utros
utrorum
utris
utris
utra
utras
utrarum
utris
utris
NEUTRO
utra
utra
utrorum
utris
utris
2.1.3.Adverbios interrogativos
-Quomodo, qui cmo?
-Ubi dnde?
-Quando cundo?
-Quo a dnde?
-Unde de dnde?
-Quanto cunto?
Son oraciones subs. susts. o completivas con funcin de suj. o CD. El verbo
aparece en subj. pero al traducir pasa a ind. No llevan signo interrogacin.
Suelen ir introducidas por verbos como: interrogo, rogo, quaero, scio, necio.
Pueden ser simples o dobles:
-Simples: pueden ser totales o parciales:
-Totales: si se pregunta sobre la conformidad del suj. y el pred. Generalmente
van introducidas por las partculas num, nonne, ne, an si.
-Parciales: si se pregunta slo sobre un elemento de la frase. Van
introducidas por prons. o advs. interrogativos.
-Dobles o disyuntivas: formulan 2 alternativas, que se excluyen mutuamente.
Van introducidas por las siguiente partculas:
-Primer miembro: utrum, -ne o ninguna. Se traduce como si.
-Segundo miembro: an o, annon o necne o no.
En latn las voces del verbo son activa y pasiva. Las oraciones pasivas tienen
un CAgente, el que realiza la accin del verbo, y un suj. paciente, el que sufre
la accin. El suj. paciente se pone en nom.; el CAgente va en abl., con la prep.
a o ab si es una persona o cosa personificada (a ante consonante, ab ante
vocal).
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Am-or
Vid-e-or
Reg-or
Audi-or
Am-a-ris,-re
Vid-e-ris,-re
Reg-e-ris,-re
Audi-ris,-re
Am-a-tur
Vid-e-tur
Reg-i-tur
Audi-tur
Am-a-mur
Vid-e-mur
Reg-i-mur
Audi-mur
Am-a-mini
Vid-e-mini
Reg-i-mini
Audi-mini
Am-a-ntur
Vid-e-ntur
Reg-untur
Audi-untur
1.1.2.Imperfecto de indicativo
1 conj.
2 conj.
3 conj.
4 conj.
Am-a-ba-r
Vid-e-ba-r
Reg-e-ba-r
Audi-e-ba-r
Am-a-ba-ris,-re
Vid-e-ba-ris,-re
Reg-e-ba-ris,-re
Audi-e-ba-ris,-re
Am-a-ba-tur
Vid-e-ba-tur
Reg-e-ba-tur
Audi-e-ba-tur
Am-a-ba-mur
Vid-e-ba-mur
Reg-e-ba-mur
Audi-e-ba-mur
Am-a-ba-mini
Vid-e-ba-mini
Reg-e-ba-mini
Audi-e-ba-mini
Am-a-ba-ntur
Vid-e-ba-ntur
Reg-e-ba-ntur
Audi-e-ba-ntur
Am-a-b-imini
Vid-e-b-itur
Reg-ar
Am-a-b-or
Am-a-b-untur
Vid-e-b-imur
Reg-e-ris,-re
Am-a-b-eris,-ere
2 conj.
Vid-e-b-imini
Reg-e-tur
Am-a-b-itur
Vid-e-b-or
Vid-e-b-untur
Reg-e-mur
Am-a-b-imur
Vid-e-b-eris,-ere
3 conj.
Reg-e-mini
33
Reg-e-ntur
Audi-ar
Audi-e-tur
Audi-e-mini
4 conj.
Audi-e-ris,-re
Audi-e-mur
Audi-e-ntur
2.1.4.Presente de subjuntivo
1 conj.
Vid-e-a-r
Reg-a-r
Audi-a-ris,-re
Am-e-r
Vid-e-a-ris,-
Reg-a-ris,-re
Audi-a-tur
Am-e-ris,-re
re
Reg-a-tur
Audi-a-mur
Am-e-tur
Vid-e-a-tur
Reg-a-mur
Audi-a-mini
Am-e-mur
Vid-e-a-mur
Reg-a-mini
Audi-a-ntur
Am-e-mini
Vid-e-a-mini
Reg-a-ntur
Am-e-ntur
Vid-e-a-ntur
4 conj.
2 conj.
3 conj.
Audi-a-r
2.1.5.Imperfecto de subjuntivo
1 conj.
Vid-ere-r
Reg-ere-r
Audi-re-r
Am-are-r
Vid-ere-ris,-
Reg-ere-ris,-
Audi-re-ris,-re
Am-are-ris,-re
re
re
Audi-re-tur
Am-are-tur
Vid-ere-tur
Reg-ere-tur
Audi-re-mur
Am-are-mur
Vid-ere-mur
Reg-ere-mur
Audi-re-mini
Am-are-mini
Vid-ere-mini
Reg-ere-mini
Audi-re-ntur
Am-are-ntur
Vid-ere-ntur
Reg-ere-ntur
2 conj.
3 conj.
4 conj.
2.2.TEMAS DE PERFECTO
Se hacen aadiendo al participio pres., que se saca del supino, el verbo sum
conjugado en el tiempo correspondiente.
2.2.1. Pretrito perfecto de indicativo
sum
amatus, -a, um; visus, -a, um; rectus, -a, -um; auditus, -a, -um es
est
sumus
amati, -ae, a; visi, -ae, a; recti, -ae, -a; auditi, -ae, -a
estis
sunt
eratis
erant
34
eritis
erunt
sitis
sint
essetis
essent
EJERCICIOS
1.Seala la pers., el nm., el tiempo, el modo y la voz de los siguientes verbos
y tradcelos:
Consumitur:
Docti sint:
Occisi sunt:
Scripta erant:
Facta erant:
Doctus esset:
Scribebantur:
Factum est:
Factum esset:
Docti eramus:
Occisa erat:
Scripta sunt:
Monerere:
Amatae erimus:
SUBORDINANTES:
VALORES
DE
QUOD, UT Y CUM
1.COMPUESTOS DE SUM
Hay verbos que derivan del verbo sum y que, por tanto, se conjugan como
ste. Algunos de estos verbos son: ab-sum, ad-sum, de-sum, in-sum, intersum, ob-sum, prae-sum, pro-sum, sub-sum, super-sum, pos-sum. Salvo absum
se construyen normalmente con un complemento en dat. El verbo prosum
presenta una d- entre el prefijo y las formas del verbo sum que comienzan con
una vocal. El verbo possum se conjuga en todos los tiempos del tema de pres.
aadiendo a pot- (ante vocal) o pos- (ante s-) las formas del verbo sum.
1.Adv.: como.
2.Conj.:
-Si la sub. va con verbo en ind. puede ser:
-Temporal: la conj. se traduce como cuando.
-Comparativa: en la principal debe de haber un adv. correlativo (ita, sic,
adeo as; tam tan; talis tal) y la conj. se traduce como como, del
mismo modo que.
-Si la sub. va con verbo en subj. puede ser:
-Final: la conj. se traduce como para y si el suj. de la sub. es el mismo
que el de la principal el verbo de la sub. puede ir en inf. en castellano.
-Completiva: hace funcin de suj. o CD y la conj. se traduce como que.
-Consecutiva: la principal suele llevar un adv. correlativo, la conj. se
traduce como que, de tal modo que, de modo que y el verbo de la sub.,
que est en subj., se traduce en ind.
-Concesiva: la principal suele llevar el adv. correlativo tamen y la conj. se
traduce como aunque.
1.1.VALORES DE CUM
1.Prep. de abl.: con.
2.Conj.:
-Si la sub. va con verbo en ind. puede ser:
- Temporal: la conj. se traduce como cuando.
-Si la sub. va con verbo en subj. puede ser:
-Concesiva: la principal suele llevar el adv. correlativo tamen y la conj. se
traduce como aunque.
-Causal: el verbo de la sub. va a ir en pres. o en perf. de subj., se traducir
en ind. y la conj. se traduce como porque.
-Cum histrico: el verbo de la sub. va a ir en imp. o en plusc. de subj. La
sub. puede traducirse de 3 modos:
-Como + imp. o perf. de subj.
-Al + inf.
-Ger.
EJERCICIOS
1.Traduce las siguientes oraciones:
-Cum Romani urbis muros ariete oppugnavissent, hostes urbem deserverunt.
-In pugna multitudo hostium tanta erat ut Romani repente castra deserverint.
-Ut agricola arbores serat tamen nunquam fructus videbit.
37
Rege-re conducir
Vide-re ver
Audi-re or
-Voz pasiva: supino + -um, -am, -um / -os, -as, -a + inf. de pres. o de perf. de
sum.
SINGULAR
Amatum, -am, -um
Visum, -am, -um
+ esse
Rectum, -am, -um
fuisse
Auditum, -am, -um
PLURAL
Amatos, -as, -a
Visos, -as, -a
+ esse
Rectos, -as, -a
fuisse
Auditos, -as, -a
PLURAL
Amaturos,-as,-a
Visuros,-as,-a
+ esse
Recturos,-as,-a
fuisse
Audituros,-as,-a
-Voz pasiva: tema de pres. + -ndum, -ndam, -ndum / -ndos, -ndas, -nda + esse
o fuisse
SINGULAR
Amandum,-am,-um
Videdum,-am,-um
+ esse
Regendum,-am,-um
fuisse
Audiandum,-am,-um
PLURAL
Amandos,-as,-a
Videndos,-as,-a + esse
Regendos,-as,-a
fuisse
Audiandos,-as,-a
pres. ind
1.EL
PARTICIPIO,
SUS
FUNCIONES,
EL
PARTICIPIO
Regen(t)s, regentis
Viden(t)s, videntis
Audien(t)s, audientis
Se declina como un adj. del tipo prudens, -ntis. Expresa una accin realizada al
mismo tiempo que la accin del verbo principal cuando funciona como ncleo
40
de una sub. Se traduce como ger. (amando), mediante una oracin de relativo
(que amaba) o mediante una sub., normalmente temporal (al amar...).
1.1.2.Participio de pasado pasivo
Se forma con el tema de supino + -us, -a, -um.
Amatus, -a, -um
Se declina como un adj. del tipo bonus, -a, -um. Expresa una accin anterior a
la accin del verbo principal cuando funciona como ncleo de una sub. Se
traduce como un part. (amado), mediante una oracin de relativo (que haban
amado) o mediante una sub., normalmente temporal (mientras haba amado).
1.1.3.Participio de futuro activo
Se forma con el tema de supino + -urus, -ura, -urum.
Amaturus, -ura, -urum
Se declina como un adj. del tipo bonus, -a, -um. Expresa una accin a realizar,
posterior a la accin del verbo principal cuando funciona como ncleo de una
sub. Se traduce mediante una oracin relativa (que va a amar, que amar, que
debe amar) o sub., normalmente final (para amar).
1.1.4.Participio futuro pasivo
Se forma con el tema de pres. + -ndus, -nda, -ndum:
Amandus, -nda, -ndum
Se declina como un adj. del tipo bonus, -a, -um. Expresa una accin pasiva a
realizar, posterior a la accin del verbo principal cuando funciona como ncleo
de una sub. Se traduce mediante una oracin relativa (que va a ser amado,
que ser amado, que debe ser amado) o sub., normalmente final (para ser
amado).
1.1.FUNCIONES DEL PARTICIPIO
El part. puede funcionar tanto como adj. como verbo de una oracin sub. Si
funciona como adj. podr desempear las mismas funciones que ste (atrib.,
ady...). Si funciona como verbo puede llevar complementos propios del verbo
(CD, CI, CC...). Hay 2 tipos de estructuras participiales: el participio concertado
y el ablativo o participio absoluto.
1.2.PARTICIPIO CONCERTADO
41
La oracin de part. forma parte de una principal, es decir, es una sub. que se
refiere a un nombre, con el que concierta en gnero, nm. y caso. Este nombre
va en el caso requerido por la funcin sintctica que desempea en la principal.
1.3.ABLATIVO ABSOLUTO
La oracin de part. es independiente, es decir, no est subordinada a la oracin
a la que acompaa y sta tiene sentido si se omite la construccin de part. Va
siempre entre comas. Hay 2 tipos:
-Roma condita: tanto el part. como su suj. van en abl.
-Cicerone consule: no lleva part. ya que se sobreentiende el part. del verbo
sum (sido), del cual carece este verbo en latn. Por tanto, es una
construccin sin part. y con el suj. y el atrib. en abl. Se suele emplear para
dar el nombre de cnsules en ejercicio, con nombres que indican edad (puer,
adulescens...), cargos y oficios pblicos (dux, iudex...) y con adjs. calificativos
(vivus, salvus...).
FUNCIN
Giro final
Giro final
Giro final
CN
CCM
TRADUCCIN
para + inf.
para + inf.
para + inf.
de + inf.
gerundio
EJERCICIOS
42
44
Fabulae carae sunt puellis, nam fabulae puellas delectant. Multae fabulae
memorant antiquas deas. Minerva dea non solum sapientiae magna dea est,
sed etiam pugnas amat atque hastam galeamque habet. Multae eran statuae et
arae Minervae, reginae incolarum Graeciae. Graecae puellae magna cura
Minervae aras rosis ornant. Diana, lunae silvarumque dea, sagittas portat atque
sagittis feras vulnerat et necat. Cerva Dianae sacra erat.
EL LOBO Y EL CORDERO
Lupus et agnus in fluvii ripa aquam potabant. Superior stabat lupus longeque
inferior agnus. Agnus parvus et innoxius erat, at lupi audacia magna erat. Agni
et cervi lupos timent, nam lupi agnos saepe devorant. Agnus lupum videt et
fugam temptat, sed lupus videt etiam agnum et causam iniuriae quaerit. Tua
causa, dicit, aqua turbida est. At agnus respondet: tu potas superior et aqua
decurrit a te. Tamen lupus iniustus timidum agnum vulnerat et devorat. Sic viri
iniusti fictis causis viros infirmos et innoxios saepe opprimunt.
LA GUERRA DE TROYA
Clarum oppidum Asiae Troia erat. Troiani oppidum incolebant atque cum
Graecis pugnabant, nam Graeci Troiam obsidebant. Belli causa Priami filius est,
nam pulchram Graeciae feminam raptat et secum vehit. Multi dei Graecos
iuvabant. Multi populi deique Troianos quoque iuvabant. Graeci Troianique varia
fortuna in latis Troiae campis strenue pugnabant. Tandem Graeci Troiam dolo
expugnant atque praeclaram victoriam obtinent. Viros, feminas et pueros
interficiunt aut capiunt. Oppidi tecta templaque ferro flammaque impie delent.
LEYENDA SOBRE EL ORIGEN DE ROMA
Ascanius, Aeneae filius, Albanorum rex primus fuit. Post multos annos Proca
regnavit et duos filios, Numitorem et Amulium, habuit. Numitori regnum reliquit.
Sed Amulius fratrem e regno pulsavit et regnare coepit. Deinde Rheam Silviam,
Numitoris filiam, Vestalem fecit. Rhea Silvia tamen geminos edidit, Romulum et
Remum. Tum Amulius iratus matrem in vincula coniecit, infantes in alveo posuit
et geminos in Tiberim abicere iussit. Sed cursus alveum in sicco collocavit.
Lupa e Palatino monte descendit, nam infantium voces audiverat. Ad geminos
accurrit et mammas praebuit.
DDALO E CARO
Daedalus, vir magni ingenii, in insula Creta exsulabat. Ibi Cretae tyrannus
Daedalo hospitium praebuit, atque Daedalus magnum Labyrinthum tyranno
aedificavit. Sed postea tyrannus Daedalum cum filio in Labyrintho inclusit. Tunc
Daedalus alas pinnis et cera fecit et umeris aptavit. Deinde cum filio evolavit.
46
Puer alas in caelo agitabat, sed alarum cera liquescit et miser puer in undas
cadit. Interea Daedalus in Italiam venit et in pulchro templo alas deis dedicavit.
CORPUS HUMANUM
Humanum corpus membra quattuor habet: duo bracchia duoque crura. In
bracchiis manus sunt, atque in manibus digiti decem; in cruribus sunt duo
pedes. In manibus pedibusque sunt ungues. Duo pedes et duae manus in
corpore humano sunt. In hominis corpore unum caput est atque in capite duo
oculi et duae aures, unus nasus et unum os. In ore lingua et dentes sunt.
Capillus supra caput est et supra oculos frontem habemus. Post frontem
cerebrum est atque in cerebro sedem rationis cogitationisque habemus. Caput
est supra collum et infra collum est pectus. In pectore cor est atque sanguis in
cor per venas fluit. In pectore sunt quoque pulmones atque infra pulmones est
venter. Homines flectunt bracchia cubitis et crura genibus, nam cubitus est in
bracchio atque genu in crure est. Color sanguinis ruber est, dentes albi sunt;
plerumque homines Romani oculis nigris brevique statura sunt atque nigrum
capillum habent.
ORFEO Y EURDICE
Orpheus poeta feras etiam cantu suo domabat atque magna saxa lyrae
suavitate movebat. Eurydicam, pulchram feminam, in matrimonio habebat
multumque amabat. Orpheus beatus erat, sed vipera Eurydicam in prato mordet
suoque veneno propere necat. Eurydice in Inferos, mortuorum magna regna,
descendit. Orpheus in Inferos venit atque inter mortuorum umbras quaerebat
Eurydicam suam. Postremo etiam Proserpinam, Inferorum deam reginamque,
suis verbis canoris movit. Proserpina dea Eurydicam Orpheo reddit. Iam
Orpheus Eurydicam ex Inferis in terras secum ducebat laetusque erat. Orpheus
ad Inferos respicere non debebat, sed ad Inferos respexit. Tunc Eurydice in
Inferos rursus descendit atque in Inferis perpetuo mansit.
EL NIO Y EL DELFN
Velocissimus omnium animalium est delphinus. Tanta vi delphini exsiliunt ut
navium vela transvolent. Lingua mobilis, brevis et lata est delphinis. Nobilis est
haec fabula: Puer delphinum panis fragmentis adliciebat, delphinus puerum
miro amore diligebat. Cum puer animal vocabat, e mari adnatabat et dorsum
praebebat ut puer ascenderet. Sed, cum puer decessisset, delphinus saepe ad
consuetum locum veniebat. Tandem, cum puerum non inveniret, mortuus est
atque in pueri sepulcro inhumatus est.
47
LA LEYENDA DE PROMETEO
Prometheus, Minervae auxilio, homines ex terra et aqua creaverat. Deinde
ignem e caelo hominibus praebuerat. Nam, cum aliquando in caelum veniret,
facem igneam secum de caelo in terram hominibus apportavit. Itaque homines
terrarum domini aemulique deorum facti sunt. Ob hanc causam Prometheus in
monte Caucaso ferreis catenis vinctus est. Iuppiter vulturem quotidie mittebat,
ut Promethei pectus laniaret et iecur ederet; sed ea pars iecinoris, quam vultur
interdiu devoraverat, noctu crescebat, ut rursus vultur devoraret. Tandem
Hercules vulturem sagittis transfixit Prometheumque catenis liberavit.
MILITES ROMANI
Militum magnus numerus in proeliis pro patria sua pugnat patriamque suam
defendit. Strenuus dux milites in proelia ducit atque militibus imperat, nam
milites duci suo parere debent. Miles est vir, qui pro patria armatus pugnat;
itaque scutum et gladium et pilum fert, nam galea et scutum et gladius et pilum
arma militis Romani sunt. Galea, lorica et scutum arma sunt militemque
defendunt. Gladium et pilum Romani tela vocabant. Miles est enim armatus vir
armisque in pugna strenue pugnat. In proelio milites gladiis, pilis et hastis
pugnant, galea, loricaque et scuto se defendunt. Equites atque pedites milites
sunt. Eques ex equo pugnat; pedes pedibus pugnat, nam pedes equum non
habet. Pedites atque equites strenui sunt. Equites hastas ferunt, pedites autem
in proelio primum pila iaciunt, deinde gladio pugnam gerunt. Pilum non tan
longum est quam hasta, sed minus longum quam hasta est. Gladius peditum
non tam longus quam gladius equitum est, nam equites in pugnis ex equis
pugnant. Pedites autem pedibus incedunt atque arma et sarcinam humeris suis
secum portant. Cum in insidiis incidunt, milites sub sarcinis saepe pugnare
solent, nam sarcinis suis exuere se non possunt.
LOS ARGONAUTAS. EL VELLOCINO DE ORO
Multas fabulas a Graecis accepimus. Nobilis est fabula, quae miram Iasonis
Argonautarumque navigationem narrat. Iason, filius Thessaliae regis, cum
rapere cuperet vellus aureum arietis, qui olim duos fratres per aera,
transportaverat, magnam expeditionem paravit. Rex Colchorum vellus aureum
servabat, idque custodiebant immanis draco taurique feri, qui flammas ore
vomebant. Cum Iason immensam navem construxisset, et in navem
conscendisset cum Theseo, et Hercule multisque Graeciae principibus in
Colchidem pervenit. Ibi Medea, regis filia, Iasonem adiuvit. Cum Iason Colchidis
regem post multos labores vicisset, vellus aureum rapuit et Medeam in patriam
48
gladio occidit et deinde fili auxilio certam viam invenire potuit, ad portam
pervenit atque e labyrinto evasit. Ita Athenienses a monstri saevitia liberavit.
EL ASEDIO DE ALESIA POR CSAR
Fugato omni equitatu, Caesar, impedimentis in proximum collem deductis,
Alesiam circumvallari instituit. Equestre proelium in ea planitie fuit. Cum Caesar
Germanos summisisset, ei fugam temptaverunt et, loci angustiis impediti, in
Alesiae portis capti sunt. Venientibus Germanorum principibus Caesari
nuntiaverunt suas civitates in populi Romani servitutem superiore nocte
redactas esse.
50