Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Fisiologia do Exerccio
Mioblastos presumveis
Mioblastos
Miotbulos
Clula adulta
Clulas satlite
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Endomsio
Perimsio
Epimsio
Fascia
Fascculo de fibras
Fibras
Ncleos
Miofibrilas
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Perimsio
Endomsio
Ncleo
Miofibrilas
Bandas A
Bandas I
Linha Z
Clulas satlite
Capilares
Nervo motor (s/ mielina)
Nervo motor (c/ mielina)
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Miofibrilas
Mitocndria
Depsitos de lpidos
Retculo sarcoplasmtico
Tbulos T
Cisterna terminal
Capilares
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Sarcolema
Membrana basal
Miofibrilas
Miofilamentos
Actina e miosina
Bandas H, M, I e A
Linhas Z
Sarcmero
Clula satlite
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Miofibrilas
Retculo sarcoplasmtico
Cisternas terminais
Trada
Tbulos T
Sarcolema
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Linha-Z
Miosina
Actina
Veniculina
Titina
Membrana celular
Filamentos intermdios
Desmina,
Vimentina,
Sinemina
Talina
Integrina
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Regenerao:
Contnua I
Descontnua - II
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Relaxamento:
Interaco da troponina I
Entrada de Ca2+:
Alterao conformacional
Ligao troponina C
Contraco:
Ligao miosina/actina
Sada de Ca2+:
Interaco da troponina I
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Impulso Motor
Impulso do nervo motor
Chega da impulso s terminaes nervosas
(perto do sarcolema)
Produo do neuro-transmissor acetilcolina (ACh)
Ligao da ACh aos receptores do sarcolema
Se a quantidade de ACh ligada for suficiente
Criao de uma carga elctrica propagada ao
longo de toda a fibra (potencial de aco)
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Papel do Ca
O impulso elctrico transmitido atravs dos
tbulos-T e do RS para o interior da clula
Com o impulso elctrico o RS liberta Ca
para o interior da clula
Em repouso, a tropomiosina impede a ligao
da miosina com a actina.
Ligao do Ca troponina C e remoo da troponina I dos locais
activos da actina
Ligao das cabeas da miosina aos locais activos da actina
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Hematoxilina-eosina
LDH
GPD
ATPase pH 10.3
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
10
Fisiologia do Exerccio
Histoqumica ATPase:
Tipo I lenta
Tipo IIa rpida
Tipo IIb rpida
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
MHC
Msculos
embrion.
Msculos
rpidos
Msculos
lentos
Emb-MHC
Neo-MHC
IIa-MHC
IIb-MHC
I-MHC
IIx
MLC1
MLC1- Emb
MLC1f
MLC1f
MLC1s
MLC3f
MLC2
MLC2f
MLC2f
(alkali)
(regulatory)
2010-2111
11
Fisiologia do Exerccio
Idealmente...
Tipo I
Tipo II a
Tipo II b
MHC-I
MHC-IIA
MHC-IIX
Mas...
Um nmero considervel de fibras
contm diferentes isoformas de MHC
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Por exemplo...
Num velocista, apenas...
1% de fibras II b contm MHC IIX,
e
os restantes 99% do tipo II b,
co-expressam MHC IIX and MHC IIA
2010-2111
12
Fisiologia do Exerccio
Caractersticas
Tipo I
LO
Tipo IIa
ROG
Tipo IIb
RG
Dimetro
Dim. nervo motor
Capilarizao
Fora contraco
Veloc. contraco
Resistncia fadiga
Act. oxidativa
Act. glicoltica
Glicognio
Triglicerdeos
ATPase miofibrilar
Limiar de excitab.
Menor
Menor
Maior
Menor ?
Menor
Maior
Maior
Menor
Menor
Maior
Menor
Menor
Maior
Maior
Menor
Maior
Maior
Menor
Menor
Maior
Maior
Menor
Maior
Maior
Maior
Maior
Muito menor
Muito maior
Maior
Muito menor
Muito menor
Muito maior
Maior
Menor
Muito maior
Maior
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Caractersticas contrcteis
Tipo I
Tipo IIa
Tipo IIb
10-180
300-800
300-800
Pequena
Grande
Grande
Lenta
Tempo contraco
110
50
50
Retculo sarcoplasm.
Pequeno
Grande
Grande
Rpida
Rpida
2010-2111
13
Fisiologia do Exerccio
Caractersticas
Tipo I
Tipo IIa
Tipo IIb
Mdia
46
39
15
Desvio-padro
15
12
Mdia
51
37
12
Desvio-padro
13
10
Homens
Mulheres
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Caractersticas
Tipo I
Tipo IIa
Tipo IIb
39
15
Homens
Mdia
46
Desvio-padro
15
Amplitude
15-79
12
13-77
0-44
Mulheres
Mdia
51
37
12
Desvio-padro
13
10
Amplitude
18-85
15-62
0-39
2010-2111
14
Fisiologia do Exerccio
%
120
Tipo I
100
Tipo II a
80
Tipo II b
60
40
20
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Tempo (min)
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
%
120
Tipo I
100
Tipo II a
80
Tipo II b
60
40
20
0
1
10
Tempo (min)
2010-2111
15
Fisiologia do Exerccio
ADAPTAO AGUDA
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
ADAPTAO AGUDA
O exerccio fsico pode ser agente indutor de
agresso/leso celular, no traumtica, sobre
o tecido muscular esqueltico, particularmente,
quando realizado de forma exaustiva e/ou
inabitual
2010-2111
16
Fisiologia do Exerccio
MIOPATIA DO EXERCCIO
Estado anatomopatolgico, no traumtico, com
carcter retardado, composto por leses sub-letais
e/ou letais nas fibras musculares esquelticas
Induzido pela realizao de exerccios inabituais
e/ou
exaustivos
especialmente
com
predomnio
excntrico
Carcter focalizado e reversvel
Manifesta-se por evidncias directas e indirectas
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
MIOPATIA DO EXERCCIO
2010-2111
17
Fisiologia do Exerccio
MIOPATIA DO EXERCCIO
Variveis
Intensidade e durao do exerccio
Tipo de contraces musculares efectuadas
Tipo de fibras
Nvel de treino
Idade dos sujeitos
Tempo entre finalizao do exerccio e exame
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Etiologia
Um uso excessivo e/ou inabitual do msculo esqueltico
pode originar:
Aumento da tenso, tanto nos elementos contrcteis
como nos elsticos do msculo, e causar danos fsicos
nas componentes estruturais
Incapacidade relativa na produo de ATP e
consequente leso estrutural
Hiptese
Mecnica
Hiptese
Metablica
2010-2111
18
Fisiologia do Exerccio
Fisiologia do Exerccio
Produo exagerada de
compostos reactivos de
oxignio
Afecta funcionamento
das bombas de Ca2+
2010-2111
19
Fisiologia do Exerccio
Fase Inicial
Ca2+ overload
Fase Autognica (degenerao intrnseca)
Fase Fagoctica (degenerao extrnseca)
Fase Regenerativa
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Ca2+ Overload
Ruptura do sarcolema e/ou do retculo sarcoplasmtico
Disfuno das bombas de clcio (ATP insuficiente)
Aumento da temperatura
Produo exagerada de CRO
2010-2111
20
Fisiologia do Exerccio
Formao de
radicais
livres de O2
Ca2+
Overload
Activao de
enzimas
proteolticas
Activao
da fosfolipase
A2 (PLA2)
Activao da
resposta inflamatria
(Fact. Compl.)
Fase Autognica
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Fase Autognica
(Degenerao Intrnseca)
Incapacidade de manuteno dos gradientes
celulares do io clcio
Reaces em cadeia de
catabolismo celular
Libertao de componentes citoplasmticos
para o espao extracelular
2010-2111
21
Fisiologia do Exerccio
Fisiologia do Exerccio
Elevada
actividade
fagoctica
Libertao de
enzimas
proteolticas
Produo
de radicais
livres de O2
22
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
23
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
24
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
inicial
sobre
propagando-se
as
zonas
de
posteriormente
juno
para
miotendinosa
totalidade
do
msculo
Maior
magnitude
associada
exerccios
de
grande
25
Fisiologia do Exerccio
Etiologia
mecnica
Etiologia
qumica
Etiologia
trmica
Sobrecarga
mecnica e
leso estrutral
Infiltrao leucocitria
induz libertao de
mediadores qumicos
Elevadas
temperaturas (trab.
excntrico)
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Sobrecarga
mecnica e
leso estrutral
Hiperestiramento
diminui
interdigitao
Discrepncia
Recuperao da fora
temporal entre
ajusta-se
recuperao da fora
progressiva
e mxima alterao
recuperao da
estrutural
morfologia dos
sarcmeros
SRDM funciona
como factor de
inibio
Discrepncia
temporal entre
picos dos dois
indicadores
2010-2111
26
Fisiologia do Exerccio
MIOPATIA DO EXERCCIO CK
sarcoplasmtica,
chave
do
metabolismo
dos
fosfagnios
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
MIOPATIA DO EXERCCIO CK
Associada a leses estruturais
do sarcolema (histopatologia)
Agresso Mecnica
Aumento da permeabilidade do
sarcolema (peroxidao lipdica)
2010-2111
27
Fisiologia do Exerccio
MIOPATIA DO EXERCCIO CK
A fase proteoltica mais intensa
e a resposta inflamatria d-se
algum tempo aps o exerccio
Carcter Retardado
da Resposta da
Creatina - Quinase (CK)
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
vascular
mobilizao
imigrao
de
elevao
das
concentraes
sanguneas
de
28
Fisiologia do Exerccio
ADAPTAO FUNCIONAL
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Aumento da
actividade
Diminuio da
actividade
Hipertrofia
Atrofia
2010-2111
29
Fisiologia do Exerccio
Ganhos de Fora
Dimenses musculares
massa
muscular
Atletas
com
dimenses
musculares
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
No entanto...
so descritos relatos de prestaes extraordinrias
de super homem em situaes de stress fisiolgico:
30
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Adaptaes
Adaptaes
Neurais
Musculares
2010-2111
31
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
32
Fisiologia do Exerccio
FORA
A) Hiperrtrofia
2. Factores miognicos
B) Hiperplasia ??
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
1. Factores neurais
A) Recrutamento Adicional de UM
As UM so recrutadas assincronamente
33
Fisiologia do Exerccio
1. Factores neurais
A) Recrutamento Adicional de UM
O aumento da taxa de produo de fora sem alteraes estruturais
do msculo parece resultar de:
recrutamento adicional de UM
bloqueio dos impulsos inibitrios
contraco sncrona (simultnea) de UM
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Adaptaes Neurais
2010-2111
34
Fisiologia do Exerccio
1. Factores neurais
Aumento IEMG
Principiantes em programas de treino aumentam a fora
sem aumento da rea de seco transversal do msculo
devido ao aumento da sua capacidade de recrutamento
de UM (reflectindo-se no aumento da actividade
elctrica do msculo)
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
1. Factores neurais
B) Aumento da frequncia do estmulo (Increased firing rate)
2010-2111
35
Fisiologia do Exerccio
1. Factores neurais
D) Inibio autognica
Os mecanismos inibitrios do sistema neuromuscular (p.e. rgos
tendinosos de Golgi) podem ser necessrios para evitar que os
msculos produzam mais fora do que aquela que os ossos e tecido
conjuntivo podem tolerar
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
1. Factores neurais
D) Inibio autognica
Aumento da tenso muscular acima do limiar permitido
36
Fisiologia do Exerccio
1. Factores neurais
D) Inibio autognica
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
1. Factores neurais
D) Inibio autognica
Quando a tenso aumenta demasiado o tronco cerebral e o cortex
aumentam os impulsos inibitrios impedindo a contraco
2010-2111
37
Fisiologia do Exerccio
1. Factores neurais
E) Outros factores (co-activao)
Co-activao agonista - antagonista - quando um msculo contrai
o seu antagonista relaxa (inibio recproca)
Fisiologia do Exerccio
1. Factores neurais
E) Outros factores
Brao contraleteral
38
Fisiologia do Exerccio
ADAPTAO CRNICA
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Adaptaes
Adaptaes
Neurais
Musculares
2010-2111
39
Fisiologia do Exerccio
Hipertrofia
Hiperplasia
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Crescimento muscular
Hipertrofia
2010-2111
40
Fisiologia do Exerccio
Podem ocorrer dois tipos de hipertrofia
Transitria
Crnica
- Resulta de acumulao de
-Fluidos
plasma
provenientes
do
Fisiologia do Exerccio
Hipertrofia
miofibrilas
A hipertrofia crnica
das fibras musculares
pode ser explicada
por:
protenas contrcteis
sarcoplasma
tecido conjuntivo
Combinao destes factores
2010-2111
41
Fisiologia do Exerccio
As protenas musculares esto constantemente a ser
degradadas e sintetizadas
Degradao
Exerccio
Sntese
Sntese
Aps exerccio
Degrado
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Hipertrofia
2010-2111
42
Fisiologia do Exerccio
Benefcios
Aumento da capacidade
respiratria
Aumento capacidade
oxidativa
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
4h
24h
2010-2111
43
Fisiologia do Exerccio
Fisiologia do Exerccio
Actividade RNA
(mg/h/mg RNA)
1,2
Control
Exercise
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
4h
24h
2010-2111
44
Fisiologia do Exerccio
Ratos
hipofisectomizados
(extraco
hipfise)
demonstraram
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
45
Fisiologia do Exerccio
Hipertrofia
Hiperplasia
Jos MC Soares
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
46
Fisiologia do Exerccio
Clulas satlite
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
Clulas satlite
2010-2111
47
Fisiologia do Exerccio
Clulas satlite
2010-2111
Fisiologia do Exerccio
2010-2111
48