Sei sulla pagina 1di 3

2/18/2016

AdornoeaIndstriaCultural

AnoIN04Maiode2002QuadrimestralMaringPRBrasilISSN1519.6178

AdornoeaIndstriaCultural[1]
DanielRibeirodaSilva*
Resumo:

OpresentetextopretendesermaisumaexplanaodealgumasreflexesdofilsofoT.W.Adorno(19031969)
acercadaIndstriaCulturalvigentenosculoXX.
Palavraschave:Adorno,indstriacultural,ideologia,razotcnica,arte.

AIndstriaCulturalimpedeaformaodeindivduosautnomos,independentes,capazesde
julgarededecidirconscientemente.[2]ComaspalavrasdoprprioAdorno,podemos
compreenderoporquedassuasreflexesacercadessetema.
TheodorWiesengrundAdorno,emparceriacomoutrosfilsofoscontemporneos,esto
inseridosnumtrabalhomuitorduo:pensarfilosoficamentearealidadevigente.Arealidade
emqueviviaestavasofrendovriastransformaes,principalmente,nadimenso
econmica.OComrciotinhasefortalecidoapsasrevoluesindustriais,ocorridasna
Europae,comisso,oCapitalismohaviasefortalecidodefinitivamente,principalmente,com
asnovasdescobertascientificase,conseqentemente,comoavanotecnolgico.Ohomem
haviaperdidoasuaautonomia.Emconseqnciadisso,ahumanidadeestavacadavezmais
setornandodesumanizada.Emoutraspalavras,poderamosdizerqueonossocarofilsofo
contemplavaumageraodehomensdoentes,talvezgravemente.Odomniodarazo
humana,quenoIluminismoeracomoumadoutrina,passouadarlugarparaodomnioda
razotcnica.Osvaloreshumanoshaviamsidodeixadosdeladoemtrocadointeresse
econmico.Oquepassouaregerasociedadefoialeidomercado,ecomisso,quem
conseguisseacompanharesseritmoeessaideologiadevida,talvez,conseguiriasobreviver
aquelequenoconseguisseacompanharesseritmoeessaideologiadevidaficavaamerc
dosdiasedotempo,isto,seriajogadomargemdasociedade.Nessacorridapeloter,
nasceoindividualismo,que,segundoonossofilsofo,ofrutodetodaessaIndstria
Cultural.
SegundoAdorno,naIndstriaCultural,tudosetornanegcio.Enquantonegcios,seusfins
comerciaissorealizadospormeiodesistemticaeprogramadaexploraodebens
consideradosculturais.[3]Umexemplodisso,direle,ocinema.Oqueanteseraum
mecanismodelazer,ouseja,umaarte,agorasetornouummeioeficazdemanipulao.
Portanto,podemosdizerqueaIndstriaCulturaltrazconsigotodososelementos
caractersticosdomundoindustrialmodernoeneleexerceumpapelespecifico,qualseja,o
deportadoradaideologiadominante,aqualoutorgasentidoatodoosistema.
importantesalientarque,paraAdorno,ohomem,nessaIndstriaCultural,nopassade
meroinstrumentodetrabalhoedeconsumo,ouseja,objeto.Ohomemtobem
manipuladoeideologizadoqueatmesmooseulazersetornaumaextensodotrabalho.
Portanto,ohomemganhaumcoraomquina.Tudoqueelefar,farsegundooseu
coraomquina,isto,segundoaideologiadominante.AIndstriaCultura,quetemcom
guiaaracionalidadetcnicaesclarecida,preparaasmentesparaumesquematismoque
oferecidopelaindstriadaculturaqueapareceparaosseususurioscomoumconselho
dequementende.Oconsumidornoprecisasedaraotrabalhodepensar,sescolher.a
lgicadoclich.Esquemasprontosquepodemserempregadosindiscriminadamentestendo
comonicacondioaaplicaoaofimaquesedestinam.Nadaescapaavoracidadeda
IndstriaCultural.Todavidatornasereplicante.Dizemosautores:
http://www.urutagua.uem.br//04fil_silva.htm

1/3

2/18/2016

AdornoeaIndstriaCultural

Ultrapassandodelongeoteatrodeiluses,ofilmenodeixamaisfantasiaeaopensamentodos
espectadoresnenhumadimensonaqualestespossam,semperderofio,passearedivagarnoquadroda
obraflmicapermanecendo,noentanto,livresdocontroledeseusdadosexatos,eassimprecisamente
queofilmeadestraoespectadorentregueaeleparaseidentificarimediatamentecomarealidade.
Atualmente,aatrofiadaimaginaoedaespontaneidadedoconsumidorculturalnoprecisaserreduzidaa
mecanismospsicolgicos.Osprpriosprodutos(...)paralisamessascapacidadeemvirtudedesuaprpria
constituioobjetiva(ADORNO&HORKHEIMER,1997:119).

FicaclaroportantoagrandeintenodaIndstriaCultural:obscurecerapercepodetodas
aspessoas,principalmente,daquelesquesoformadoresdeopinio.Elaaprpria
ideologia.Osvalorespassamaserregidosporela.Atmesmoafelicidadedoindividuo
influenciadaecondicionadaporessacultura.NaDialticadoEsclarecimento,Adornoe
HorkheimerexemplificamestefatoatravsdoepisdiodasSereiasdaepopiahomrica.
Ulissespreocupadocomoencantamentoproduzidopelocantodassereiastampacomceraos
ouvidosdatripulaodesuanau.Aomesmotempo,ocomandanteUlisses,ordenaqueo
amarremaomastroparaque,mesmoouvindoocnticosedutor,possaenfrentlosem
sucumbirtentaodassereias.Assim,arespeitodeUlisses,dizemosautores:

Oescutadonotemconseqnciasparaelequepodeapenasacenarcomacabeaparaqueosoltem,
pormtardedemais:oscompanheiros,quenopodemescutar,sabemapenasdoperigodocanto,noda
suabeleza,edeixamnoatadoaomastroparasalvaraeleeasiprprios.Elesreproduzemavidado
opressoraomesmotempoqueasuaprpriavidaeelenopodemaisfugiraseupapelsocial.Osvnculos
pelosquaiseleirrevogavelmenteacorrentadoprxisaomesmotempoguardamassereiasdistnciada
prxis:suatentaoneutralizadaempuroobjetodecontemplao,emarte.Oacorrentadoassisteaum
concertoescutandoimvel,comofaropblicodeumconcerto,eseugritoapaixonadopelaliberao
perdesenumaplauso.Assimoprazerartsticoeotrabalhomanualseseparamnadespedidado
antemundo.Aepopiajcontmateoriacorreta.Osbensculturaisestoemexatacorrelaocomo
trabalhocomandadoeosdoissefundamentamnainelutvelcoaodominaosocialsobreanatureza
(ADORNO&HORKHEIMER,1997:45).

importantefrisarqueagrandeforadaIndstriaCulturalseverificaemproporcionarao
homemnecessidades.Mas,noaquelasnecessidadesbsicasparaseviverdignamente
(casa,comida,lazer,educao,eassimpordiante)e,sim,asnecessidadesdosistema
vigente(consumirincessantemente).Comisso,oconsumidorviversempreinsatisfeito,
querendo,constantemente,consumireocampodeconsumosetornacadavezmaior.Tal
dominao,comodizMaxJimeenez,comentadordeAdorno,temsuamolamotoranodesejo
deposseconstantementerenovadopeloprogressotcnicoecientfico,esabiamente
controladopelaIndstriaCultural.Nessesentido,ouniversosocial,almdeconfigurarse
comoumuniversodecoisasconstituiriaumespaohermeticamentefechado.E,assim,
todasastentativasdeselivrardesseengodoestocondenadasaofracasso.Mas,aviso
pessimistadarealidadepassadapelaideologiadominando,enoporAdorno.Paraele,
existeumasada,eesta,encontrasenaprpriaculturadohomem:alimitaodosistemae
aesttica.
NaTeoriaEsttica,obraqueAdornotentarexplanarseuspensamentossobreasalvaodo
homem,direlequenoadiantecombateromalcomoprpriomal.Exemplodisso,
ocorreramnonazismoeemoutrasguerras.Segundoele,aanttesemaisviveldasociedade
selvagemaarte.Aarte,paraele,quelibertaohomemdasamarrasdossistemaseo
colocacomumserautnomo,e,portanto,umserhumano.EnquantoparaaIndstria
Culturalohomemmeroobjetodetrabalhoeconsumo,naarteumserlivreparapensar,
sentireagir.Aartecomosefossealgoperfeitodiantedarealidadeimperfeita.Almdisso,
paraAdorno,aIndstriaCulturalnopodeserpensadademaneiraabsoluta:elapossuiuma
origemhistricae,portanto,podedesaparecer.
Porfim,podemosdizerqueAdornofoiumfilsofoqueconseguiuinterpretaromundoemque
viveu,semcairnumpessimismo.Elepdevivenciareapreenderasamarrasdaideologia
vigente,encontrandodentrodelaoprprioantdoto:aarteealimitaodaprpriaIndstria
Cultural.Portanto,osremdioscontraasimperfeieshumanasestoinseridosnaprpria
histriadahumanidade.precisoqueessesremdioscheguemaconscinciadetodos(a
filosofiatemessafinalidade),pois,sassim,queconseguiremosummundohumanoe
sadio.
http://www.urutagua.uem.br//04fil_silva.htm

2/3

2/18/2016

AdornoeaIndstriaCultural

Refernciasbibliogrficas:

ADORNO,TheodorW.TextosEscolhidos.Trad.LuizJooBarana.SoPaulo:
NovaCultural,1999.(OsPensadores)
ADORNO,TheodorW.MnimaMoralia:Reflexesapartirdavidadanificada.Trad.
LuizEduardoBisca.SoPaulo:tica,1992.
HORKHEIMER,M.,eADORNO,T.W.,DialticadoEsclarecimento:Fragmentos
filosficos.Trad.GuidoAntoniodeAlmeida.RiodeJaneiro:JorgeZahar,1997.
HABERMAS,J.ODiscursofilosficodamodernidade.Trad.AnaMariaBernardoe
outros.Lisboa:PublicaesDomQuixote,1990.
BARCELLOS,Carine.Aquestodamoralnaculturacontempornea.In:
Comunicaes,4,PiracicabaUNIMEP,p.7090,nov.2000.
*FormadoemFilosofiapeloSeminrioArquidiocesanodeMaring(PR)
[1]AdornotemumcaptuloespecficosobreaIndstriaCulturalcontidonaDialticadoEsclarecimento
onde,emparceriacomHorkheimer,eletratadoassunto.
[2]Cf.T.W.Adorno,OsPensadores.Textosescolhidos,ConceitodeIluminismo.NovaCultural,1999.
[3]Cf.idem.

http://www.urutagua.uem.br//04fil_silva.htm

3/3

Potrebbero piacerti anche