Sei sulla pagina 1di 25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

AcrdosTRL
Processo:
Relator:
Descritores:

NdoDocumento:
DatadoAcordo:
Votao:
TextoParcial:
MeioProcessual:
Deciso:
Sumrio:

DecisoTextoParcial:

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa
567/11.8TTVFX.L14
PAULASANTOS
INSTRUMENTODEREGULAMENTAOCOLECTIVADETRABALHO
EFEITOS
CESSODEEMPRESA
PRINCPIODAFILIAO
RL
08052013
UNANIMIDADE
S
APELAO
CONFIRMADAADECISO

IMantminteiraactualidadeadoutrinadoAcrdodo
SupremoTribunaldeJustiadeUniformizaode
Jurisprudncia1/2000(DRISriede02022000).
IIOAEQuimigal(publicadoinBTEn36de20091978)
nofoisubstitudopeloCCTVparaasIndstriasQumicas
(publicadoinBTE1Srien28de29deJulhode1977)ou
peloCCTVqueprocedeurevisoglobaldeste(publicadoin
BTE,1Srien16de29042007),peloqueseaplicaaos
trabalhadoresoriundosdaQuimigalEPqueingressaramna
empresaA...Agroqumica,SA,empresaqueresultouda
cisodaQuimigal,SA.
IIIAsubstituiodoAEQuimigalapenasacontecerquando
foroutorgadoIRCTquelhesuceda,nostermosdoart.15do
Dec.Lei519C1/79de29deDezembro,ouseja,quando
abranjaexpressamenteostrabalhadoresprovenientesda
Quimigal,SAeintegradosnasnovasempresasdela
resultantes,eemquesedeclareoseucarcterglobalmente
maisfavorvel.
IVOAEQuimigalAdubos,SA(publicadoinBTE,1Srie
n40de29101991)nosucedeuaoAEQuimigalQumicade
Portugal(publicadoinBTE,1Srien33de08091990),no
sendoaplicvelaostrabalhadoresquetransitaramda
Quimigal,SAparaaA...Agroqumica,SA.
(ElaboradopelaRelatora)
AcordamnaSecoSocialdoTribunaldaRelaodeLisboa
IRelatrio
AA,residentenaPraceta()n3,rs/choesquerdo,...,
intentouapresenteacodeclarativadecondenao,aseguira
formadeprocessocomum,contraA...Agroqumicos,S.A.,
comsedenaRua...,2,Lisboa,pedindoacondenaoda
Rapagarlhe
aquantiade18.956,22,atitulodediferenasderetribuio
entreovalorpagoeodevidode01011991a02062011
aquantiade47.968,06,referentediferenaentreovalor
dasdiuturnidadesdeantiguidadepagaseovalordevidode01

http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3o

1/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

011991a03062011
jurosdemorataxalegaldesdeadatadacitaoatintegral
eefectivopagamento
umcomplementodereformanovalormensalde96,02,a
partirdeJunhode2011esucessivasactualizaes.
Alegaque
em24deJulhode1972foiadmitidocomotrabalhadorna
NitratosdePortugale,nasequnciadanacionalizaodesta,
em30deDezembrode1977,passouatrabalharparaa
QuimigalQumicadePortugal,E.P.,queposteriormente
foitransformadaemsociedadeannimadecapitais
maioritariamentepblicos,passandoadenominarse
QuimigalQumicadePortugal,S.A.,tendoestasido
desmembradaedadoorigemavriasempresas,deentreas
quaisaR,queoassumiucomopertencenteaosseusquadros
depessoalapartirde1deJaneirode1990
associadonoSINDEQ,sindicatosignatriodoAcordode
Empresa(AE)QuimigalQumicadePortugal,S.A.,
publicadonoBTEn.33de8/09/1990,posteriormente
designadoAEQuimigalAdubos,S.A.,publicadonoBTEn.
40,de29/10/1991,queaRnuncaaplicou
aRestavaobrigadaaaplicartalacordoporqueresultoudo
desmembramentodaQuimigalQumicadePortugal,SA,e
nostermosdodispostonoart.6n2doDecretoLein25/89,
de20deJaneiro,doart.296al.c)daConstituioedoart.19
daLei11/90,de05deAbril
pornoteraplicadooreferidoacordo,aRficouadeverlhe
asquantiasqueresultamdadiferenaentreovalorquelhefoi
pago,attulodediuturnidades,entre01deJaneirode1991e
03deJunhode2011,ederetribuiobaseentreoanode2000
eode2011,eovalorquedeveriaterlhesidopagoattulode
diuturnidadeseretribuiobaseemfacedoacordode
empresa,numtotalde66.924,28
quandooAcordoColectivodeTrabalhoVertical(ACTV)
Quimigal,publicadonoBTEn.36,de29/09/1978,entrouem
vigor,jeratrabalhadordaQuimigalQumicasde
Portugal,E.P.,peloquetemdireitoaocomplementode
reformaestabelecidoparaostrabalhadoresdaexCUF,no
valorde96,02mensais,apartirdeJunhode2011,comas
actualizaesquevenhamaverificarse
osdireitos,obrigaeseregaliasdoAutornaQuimigal
QumicadePortugal,SAforamtransferidosparaaRpor
foradoart.6n2doDec.Lei25/89de20deJaneiro.
Foirealizadaaaudinciadepartes,tendosidopedidaa
suspensodainstnciacomvistaobtenodeacordo,no
sendopormpossvelasuaconciliao.
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3o

2/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

Devidamentenotificada,aRcontestou,alegandoque
datadatransfernciadoAutordaQuimigalQumicade
Portugal,S.A.paraaR,asrelaeslaboraisdestaltima
comosrespectivostrabalhadoresregiamsepeloContrato
ColectivodeTrabalhoVertical(CCTV)paraasIndstrias
Qumicas,publicadonoBTEn28,de29071977,porquanto
foiconstitudaem06deSetembrode1989,sendofiliadana
ANIPLA,que,enquantoassociaodeempregadores,
outorgaratalCCTV
sendooAutorassociadodoSINDEQ,quetambmoutorgouo
CCTVparaasIndstriasQumicas,este,porforado
princpiodaduplafiliao,aplicaserelaodetrabalho
estabelecidaentresieoAutor
oacrdodefixaodejurisprudncia1/2000noafastaa
aplicabilidadedoCCTVparaasIndstriasQumicasrelao
laboraldoAutorcomaR,jque,emprimeirolugar,
determinouaaplicabilidadedoAEQuimigal,E.P.enoa
aplicabilidadedoAEQuimigalAdubose,emsegundolugar,ao
determinaraquelaaplicabilidaderelativamenteaos
trabalhadorestransferidosparaassociedadesconstitudasa
partirdodesmembramentodaQuimigal,S.A.flodizendo
queseriaatqueaqueleacordosejasubstitudoporoutro
instrumentoderegulamentaocolectiva,substituioessa
quepodeocorreratravsdevriosinstrumentosde
regulamentaocolectivadetrabalho,sendooCCTVparaas
IndstriasQumicasumdeles
tendosidoconstitudaem1989enessadatasetendo
verificadoaaplicao,emrelaoR,doCCTVparaas
IndstriasQumicas,estesubstituiuoAEQuimigal
estainterpretaovaideencontroredacodoart.498.n.
1doCdigodoTrabalho,quenofalaemsubstituioporum
instrumentoderegulamentaocolectiva,masna
aplicabilidadedeste
oAEQuimigalumafontededireitoseobrigaeseno,em
simesmo,umdireitoouobrigaoquetenhasidoincorporado
naesferadedireitoseobrigaesdecadatrabalhador
noverdadeteroAEQuimigalpassadoaserdesignadoAE
QuimigalAdubos,tendosepelocontrrioverificadoquefoia
Quimigal,S.A.,entidadedistintadaR,queaderiuaoAE
QuimigalAdubos
tendoestaadesoocorridoem1991enosendooAutor,
ento,trabalhadordaQuimigal,S.A.,masjdaR,nolhe
aplicveltalacordodeempresa
admitirsequeoAEQuimigalaplicvelR,significaria
estarestasujeitaatodasasalteraesqueasociedade
QuimigalAduboseasassociaessindicaisoutorgantesdo
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3o

3/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

AEQuimigalAdubos,quisessemintroduziratendendo
realidadeespecficadestaempresa,semqueaRpudesseter
qualquerinterveno
amanutenoemvigordoAEQuimigale/ouaaplicaoR
doAEQuimigalAduboscontrariaoprincpiodarevitalizao
dacontrataocolectivaqueenformouareformalegislativa
iniciadacomaaprovaodoCdigodoTrabalho
atesedaaplicabilidadedoAEQuimigalperpetuano
ordenamentojurdicouminstrumentoquenotem
correspondnciacomarealidadescioeconmicasubjacente
sempresasqueresultaramdodesmembramentoda
Quimigal,S.A.,perpetuaoqueresultadofactodenenhum
instrumentolegalposterior,queracordodeempresa,quer
contratocolectivodetrabalho,poderincluirumanorma
revogatriadoAEQuimigal
atesepropugnadapeloAutorconduziriaaqueoAE
Quimigalspudessesersubstitudoporumacordodeempresa
daR,oqueasassociaessindicaissemprepoderiamimpedir,
nonegociandocomaempresa,comonicopropsitode
manteraplicvelRoAEQuimigal
oart.6.doDecretoLein25/89tutelouosdireitosedeveres
dostrabalhadoresenoasexpectativasdestes,postoqueestas
nosomerecedorasdetutelajurdica
aocasodosautosaplicaseoart.9doDecretoLein.519
C1/79,de29deDezembro(LRCT),peloque,existindodata
datransfernciadoAutorparaaRoutroinstrumento
aplicvelR,esteoaplicvelrelaolaboral.
Concluipelaimprocednciadospedidosformuladospelo
Autor.
OAutorapresentouarticuladoderespostacontestao,o
qualnofoiadmitido.
Foiproferidodespachosaneador,oqualconheceudavalidade
eregularidadedainstncia.
Foidispensadaarealizaodaaudinciapreliminar,afixao
damatriadefactoassenteedabaseinstrutria.
***
Procedeuserealizaodaaudinciadediscussoe
julgamentocomobservnciadolegalformalismo,notendoa
provaaproduzidasidoobjectoderegistoudio.
Foiproferidadecisosobreamatriadefacto,quenosofreu
reclamao.
Foiproferidasentenaquedecidiujulgaraacoparcialmente
procedentee,emconsequncia,condenara)aR.A...
Agroqumicos,S.A.apagaraoA.aquantiade16.596,60
(dezasseismilquinhentosenoventaeseiseurosesessenta
cntimos),acrescidadejuros,taxalegal,contadosdesde14
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3o

4/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

desetembrode2011eatintegralpagamento
b)aR.A...Agroqumicos,S.A.apagaraoA.uma
pensocomplementardereformaporvelhicequeemjunhode
2011ascendiaa96,02(noventaeseiseurosedoiscntimos)
mensais,sendooseuvaloraatualizarnamedidadas
atualizaesqueincidamsobreapensodereformapagaaoA.
peloInstitutodaSeguranaSocial,I.P./CentroNacionalde
Penses.
Nomais,absolvoaR..
*
CustasdaaoporA.eR.,naproporode,respetivamente,
24,80%e
75,20%(art.446.doCdigodoProcessoCivil).
Asentenafoirectificadanosseguintestermos
Asentenapadece,defacto,deumlapsomanifestoeque
resultapatentedocontextoemqueseinsere,porquantooA.
decaiunapercentagemde75,20%e,comotal,essaa
proporodascustasaseucargoenoacargodaR..
Faceaoexposto,determino,aoabrigododispostonoart.667.
n.1doCdigodeProcessoCivil,aplicvelexviart.1.n.2
al.a)doCdigodeProcessodoTrabalho,queafls.221,onde
sel:"CustasdaaoporA.eR.,naproporode,
respetivamente,24,80%e75,20%(art.446.doCdigodo
ProcessoCivil).",passealerse"CustasdaaoporA.eR.,na
proporode,respetivamente75,20%e24,80%(art.446.do
CdigodoProcessoCivil).".
Notifiquee,oportunamente,retifiquenolocalprprio.
***
Inconformada,aRinterpsrecurso,concluindonassuas
alegaesque
()
Orecorridocontraalegou,einterpsrecursosubordinado,
concluindonassuasalegaesque
()
AExmaProcuradoraGeralAdjuntaemitiuparecernosentido
desermantidaasentenarecorrida.
OsautosforamaosvistosaosExmosDesembargadores
Adjuntos
Cumpreapreciaredecidir
***
IIObjecto
Nostermosdodispostonosart684n3e685An1e3do
CdigodeProcessoCivil,aplicveisexvidoart.1,n.2,
alneaa)e87n1doCdigodeProcessodoTrabalho,pelas
conclusesqueseafereoobjectodorecurso,nosendolcito
aoTribunaladquemconhecerdematriasnelasnoincludas,
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3o

5/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

salvoasdeconhecimentooficioso.
Asconcluses,comoafirmouAlbertodosReis,devem
emergirlogicamentedoarrazoadofeitonaalegao.As
conclusessoasproposiessintticasqueemanam
naturalmentedoqueseexpseconsiderouaolongoda
alegao(sicCdigodeProcessoCivilAnotado,reimpresso,
vol.V,1984,pg359).
Talsignificaquenopodeconhecersedequestesconstantes
dasconclusesquenotenhamsidoexplanadasnasalegaes
(motivaes)eviceversa,nopodeconhecersedequestes
que,emboraabordadasnasalegaes,noconstemdas
concluses.
Assim,asquestesaquecumpredarrespostanopresente
recursosoasseguintes:
determinarseoAEQuimigalaindavigorarelativamentes
relaesdetrabalhodaApelante,A...Agroqumicos,SA
comostrabalhadoresoriundosdaQuimigal,E.P.e,
especificamente,seaqueleinstrumentoeraaplicvelrelao
detrabalhocomoApelado
Quantoaorecursosubordinado
determinarseoAEQuimigalAdubos,SA,publicadonoBTE,
1srie,n40de29101991,sucedeuaoAEQuimigal
QumicadePortugal,publicadonoBTE,1Srie,n33de08
091990eaplicvelaoAutor.
***
IIIFundamentao
AMatriadeFactoProvada
1.OAutorfoiadmitidoparatrabalharporconta,sob
autoridadeedirecodaNitratosdePortugal,em24de
Julhode1972.
2.ComanacionalizaodaNitratosdePortugal,em30de
Dezembrode1977,oAutorpassouatrabalharsobasordens,
direoefiscalizaodaQuimigalQumicadePortugal,
E.P..
3.OAutorassociadonoSINDEQSindicatoDemocrticoda
EnergiaQumicaeIndstriasDiversas,signatriodoAcordo
deEmpresaQuimigalQumicadePortugal,S.A.
4.AQuimigalQumicadePortugal,S.A.foidesmembrada
dandoorigemavriasempresas,entreasquais,aR.
5.ARassumiuoAutorcomopertencenteaosseusquadrosde
pessoalapartirde
1deJaneirode1990.
6.ARnuncaaplicouoAcordodeEmpresaQuimigal
QumicadePortugal,S.A.,comassucessivasalteraes.
7.De01deJaneiroa31deDezembrode1991,oAutorauferiu
78,81attulodediuturnidades.
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3o

6/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

8.De01deJaneiroa31deDezembrode1992,oAutorauferiu
78,81attulodediuturnidades.
9.De01deJaneiroa31deDezembrode1993,oAutorauferiu
78,81attulodediuturnidades.
10.De01deJaneiroa31deDezembrode1994,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
11.De01deJaneiroa31deDezembrode1995,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
12.De01deJaneiroa31deDezembrode1996,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
13.De01deJaneiroa31deDezembrode1997,oAutor
auferiu78,81attulode
diuturnidades.
14.De01deJaneiroa31deDezembrode1998,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
15.De01deJaneiroa31deDezembrode1999,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
16.De01deJaneiroa31deDezembrode2000,oA.auferiua
retribuiobasede528,23.
17.De01deJaneiroa31deDezembrode2000,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
18.De01deJaneiroa31deDezembrode2001,oAutor
auferiuaretribuiobasede549,68.
19.De01deJaneiroa31deDezembrode2001,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
20.De01deJaneiroa31deDezembrode2002,oAutor
auferiuaretribuiobasede617,76.
21.De01deJaneiroa31deDezembrode2002,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
22.De01deJaneiroa31deDezembrode2003,oAutor
auferiuaretribuiobasede617,76.
23.De01deJaneiroa31deDezembrode2003,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
24.De01deJaneiroa31deDezembrode2004,oAutor
auferiuaretribuiobasede636,29.
25.De01deJaneiroa31deDezembrode2004,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
26.De1deJaneiroa31deDezembrode2005,oAutorauferiu
aretribuiobasede636,29.
27.De01deJaneiroa31deDezembrode2005,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
28.De01deJaneiroa31deDezembrode2006,oAutor
auferiuaretribuiobasede649,01.
29.De01deJaneiroa31deDezembrode2006,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
30.De01deJaneiroa31deDezembrode2007,oAutor
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3o

7/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

auferiuaretribuiobasede658,00.
31.De01deJaneiroa31deDezembrode2007,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
32.De01deJaneiroa31deDezembrode2008,oAutor
auferiuaretribuiobasede677,00.
33.De01deJaneiroa31deDezembrode2008,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
34.De01deJaneiroa31deDezembrode2009,oAutor
auferiuaretribuiobasede677,00.
35.De01deJaneiroa31deDezembrode2009,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
36.De01deJaneiroa30deDezembrode2010,oAutor
auferiuaretribuiobasede687,50.
37.De01deJaneiroa31deDezembrode2010,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
38.De01deJaneiroa30deMaiode2011,oAutorauferiua
retribuiobasede687,50.
39.De01deJaneiroa31deDezembrode2011,oAutor
auferiu78,81attulodediuturnidades.
40.OAutorreformouseporvelhiceem3deJunhode2011.
41.datadareforma,oAutorauferiaaretribuiomensal
lquidade730,00.
42.OAutorauferedereformaaquantiamensalde633,98.
43.ARfoiconstitudaem06deSetembrode1989.
44.ARfoimembroassociadodaANIPLAAssociao
NacionaldaIndstriaparaaProtecodasPlantas,entre20
deOutubrode1992e31deDezembrode2011.
45.AQuimigalAdubosfoiconstitudaem08deJaneirode
1991,apartirdacisodaQuimigal,tendosidoprivatizada
em1997,dandoorigemADPAdubosdePortugal,S.A.,
queem2006passouadesignarseCUFAdubosdePortugal,
S.A.eem2009adoptouafirmaADPFertilizantes,S.A..
***
BEnquadramentoJurdico
ISeoAEQuimigalaindavigorarelativamentesrelaesde
trabalhodaApelante,A...Agroquimicos,S.A.,comos
trabalhadoresoriundosdaQuimigal,E.P.e,especificamente,
seaqueleinstrumentoeraaplicvelrelaodetrabalhocom
oApelado
AsentenarecorridacondenouaRapagaraoAutora
quantiade16.596,60,attulodediferenasdediuturnidades,
decidindopelaaplicabilidadeaoAutordoAcordodeEmpresa
celebradoentreaQuimigalQumicadePortugal,SAea
Fetese,datadode1990.EcondenouaRapagaraoAutorum
complementodereformaporforadodispostonoACTV
Quimigal,publicadonoBTEn36de29091978.
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3o

8/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

DefendeaRquerelaodetrabalhoquemantevecomo
AutornoeraaplicveloAcordodeEmpresadaQuimigal,
SA,comofoidecididonasentenarecorrida,massimoCCT
paraasIndstriasQumicas,queosubstituiu.
RecusaseassimaaplicaraoAutororeferidoAEeos
subsequentes,queoalteraram.
Relembremososseusargumentos
Alegaque
filiadanaANIPLAAssociaoNacionaldaIndstriapara
aProtecodasPlantas,queoutorgouoCCTVparaas
IndstriasQumicas,publicadonoBTE1Srien28de29de
Julhode1977,peloque,quandooAutorsetransferiuda
QuimigalQumicadePortugal,S.A.,asrelaescomosseus
trabalhadoresjseregiampeloreferidoCCTVparaas
IndstriasQumicas.TambmoSINDEQ,noqualoAutor
associadosubscreveuoreferidoCCTV,peloqueadoutrinado
AcrdodoSTJ1/2000temdeserinterpretadadeacordocom
arealidadematerialqueresultoudodesmembramentoda
Quimigal,SA,jqueoprincipiodafiliaooperapormero
efeitodalei,apesardeoCCTVseranterioraoAEQuimigal
atesedoAcrdon1/2000assentaempressupostos
meramenteformalistasenoverificados,dequeaLeidas
PrivatizaesimportouaincorporaodoAEQuimigalnos
contratosdetrabalhodostrabalhadoresqueforam
transferidosparaasempresasqueresultaramdo
desmembramentodaQuimigal,SA,sendoqueoAEQuimigal
fontededireitoseobrigaesenoemsimesmo,umdireito
ouobrigao
nemtodasassociedadesresultantesdodesmembramentoda
Quimigal,SA,estoinseridasnomesmosectordeactividade,
emtermosquepermitissemarespectivasubstituioporuma
CCTdembitosectorial
oCCTVde1977foirevistoem2007,revisooutorgadapelo
SINDEQpeloqueoargumentodeomesmojestaremvigor
datadatransfernciadoAutorparaaRrebatido
aquestoemapreoprendesecomanoaplicaodoAE
QuimigalnoseiodaRpoisemrelaoasiverificousea
entradaemvigordeuminstrumentoque,nessecontexto
especfico,teveporefeitosubstituiroAEQuimigal
oAEQuimigalnotinhaprazodevignciaespodiaser
substitudoporoutroinstrumentooutorgadopelaQuimigal,o
quenoerapossvelpoisestaempresadesmembrouse
noutras
asucessodeestatutosconvencionaisapreciadana
perspectivadoadquirenteenodotransmitentepoiscom
aquelequecontinuaroasrelaesdetrabalho
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3o

9/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

osn1e2doart.6doDec.Lei25/89de20deJaneiro
prescreveamanutenodosdireitoseobrigaesdos
trabalhadoresenodemerasexpectativas,sendoqueo
complementodereformaera,datadatransfernciado
ApeladoparaaApelante,umameraexpectativa
setivesseaplicadooAEQuimigalaostrabalhadoresoriundos
daQuimigalorespectivonvelretributivoestariacristalizado
devefazerseumainterpretaoactualistadasnormase
princpiosqueregulamamatriaobjectodesterecurso.
OrecorridomantmqueselheaplicaoAcordodeEmpresada
Quimigal,SA.
Vejamos
Asentenarecorridapercorreohistrico,daconstituio
extino,daQuimigalQumicadePortugal,EP,eele,de
facto,importanteparaseaferireperceberacercadas
normasaplicveisaopresentecaso,edocontextoeconmico
emquetaisnormasforamconstrudasepublicadas.Assim,
aindaquesobpenadenosrepetirmosnaquiloquejconstado
textodadoutasentenarecorrida,passemosemrevista,de
formasucinta,essaevoluohistricaecronolgicadas
normasqueinteressampresentedeciso.
ResultadamatriadefactoprovadaqueoAutorfoiadmitido
paratrabalharporconta,sobautoridadeedirecoda
NitratosdePortugal,em24deJulhode1972eque,coma
nacionalizaodestaempresa,em30deDezembrode1977,
passouatrabalharsobasordens,direcoefiscalizaoda
QuimigalQumicadePortugal,E.P.(cfr.pontos1e2da
matriadefactoprovada)
Em29091978foipublicadooACTVQuimigal(cfr.BTE1
srie,n36),comaprevisodeseraplicadoemtodooterritrio
nacionaleobrigarporumaparte,aQuimigal,E.P.,e,por
outraparte,ostrabalhadoresaoseuserviofiliadosnas
organizaessindicaisoutorgantes(sicClusula1)
AoabrigodoDec.Lei25/89,de20deJaneiro,enoquadroda
Lei84/88,de20deJulho,queveiopermitiratransformao
dasempresaspblicas,aindaquenacionalizadas,em
sociedadesannimasdecapitaispblicosoudemaioriade
capitaispblicos,aempresaQuimigalQumicadePortugal,
E.P.viualteradaasuanaturezajurdica,sendoconvertidade
pessoacolectivadedireitopblicoparapessoacolectivade
direitoprivado,comoestatutodesociedadeannimade
capitaismaioritariamentepblicosepassandoadenominarse
QUIMIGALQumicadePortugal,SA(cfr.prembuloeart.
1n1).
Nostermosdoart.2n1doreferidoDec.Lei,AQUIMIGAL
QumicadePortugal,S.A.,sucedeautomticaeglobalmente
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

10/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

QUIMIGALQumicadePortugal,E.P.,econtinuaa
personalidadejurdicadesta,conservandoauniversalidadedos
direitoseobrigaeslegais,estatutriasecontratuaisque
constituemoseupatrimnionomomentodatransformao
(sic),nasequnciadoquejestabeleciaoart.3n1daLei
84/88de20deJulho(Leidatransformaodasempresas
pblicasemsociedadesannimas)Asociedadeannimaque
vieraresultardatransformaocontinuaapersonalidade
jurdicadaempresapblicatransformada,mantendotodosos
direitoseobrigaeslegaisoucontratuaisdesta.(sic)
E,deacordocomoart.6doreferidoDec.Lei25/89,Os
trabalhadoresepensionistasdaQUIMIGALQumicade
Portugal,E.P.,mantmperanteaQUIMIGALQumicade
Portugal,S.A.,todososdireitoseobrigaesquedetiveram
datadaentradaemvigordopresentediploma.(sicn1)
Osdireitos,obrigaeseregaliasdostrabalhadoresque
fiquemafectosQUIMIGALQumicadePortugal,S.A.,
serotransferidosparaasempresasacriarapartirdesta
sociedade,apartirdadataemquesejamconstitudas,e
conformearespectivasubordinao.(sicn2)
Nesten2doart.6,olegisladorprevjasituaodecriao
deempresasderivadasdaQuimigal,equisasseguraroestatuto
dostrabalhadoresdestaempresaquetransitassemparaessas
outrasempresas.Nofoiapenasnestanormaqueofez.Pouco
tempodepois,aLeiConstitucional1/89,de8deJulho,alterou
oart.85daConstituiodaRepblicaPortuguesa,nosentido
dequeAreprivatizaodatitularidadeoudodireitode
exploraodemeiosdeproduoeoutrosbensnacionalizados
depoisdo25deAbrilde1974spoderefectuarsenostermos
deleiquadroaprovadapormaioriaabsolutadosDeputados
emefectividadedefunes(sicn1doart.85alteradopelo
art.54daLei1/89)e,nessaconformidade,foiaditadooart.
296daCRP,paraoqueagoranosinteressa,comaseguinte
redaco:
Artigo296.
(Princpiosparaareprivatizaoprevistanon1doartigo
85.)
Aleiquadroprevistanon.1doartigo85observaros
seguintesprincpiosfundamentais:

c)Ostrabalhadoresdasempresasobjectodereprivatizao
manteronoprocessodereprivatizaodarespectivaempresa
todososdireitoseobrigaesdequeforemtitulares(sic
art.201daLei1/89).
Emconsequnciadestaalterao,foiaindaaprovadaaLei
11/90de5deAbriladenominadaLeiQuadrodas
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

11/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

Privatizaescomaplicaoreprivatizaodatitularidade
oudodireitodeexploraodosmeiosdeproduoeoutros
bensnacionalizadosdepoisde25deAbrilde1974,nostermos
don1doart.85daconstituio.(sic).Estediplomalegal
previuatransformaodasempresaspblicasareprivatizar
emsociedadesannimas,definindoqueAsociedadeannima
quevieraresultardatransformaocontinuaapersonalidade
jurdicaempresatransformada,mantendotodososdireitose
obrigaeslegaisoucontratuaisdesta.(sicn3doart.4e
aindan1),egarantiutambmqueOstrabalhadoresdas
empresasobjectodereprivatizaomanteronoprocessode
reprivatizaodarespectivaempresatodososdireitose
obrigaesdequesejamtitulares.(sicart.19),numreforo
clarodaideiagarantsticadosdireitosdostrabalhadores,que
sempreconstituiuumapreocupaodolegisladoremfacedas
reprivatizaesalevaraefeito.
Ouseja,resultadestesdiplomasepreceitoslegaisquefoi
inequvocaintenodolegislador,expressaemletradeleie
constitucionalmenteconsagrada,dequeoprocessode
reprivatizaonosuprimissequaisquerposieslaboraise
queessasmesmasposiessetransmitemparaasempresas
originadasporcisesdentrodaantigaQUIMIGAL,S.A.,no
ficandoprejudicadososdireitoseregaliasjconsolidadosna
esferajurdicadostrabalhadoresequeforamadquiridosao
abrigodoAE/QUIMIGAL(sicAc.doSTJ1/2000DRI
SrieAde2deFevereiro).
OAutorassociadonoSINDEQSindicatoDemocrticoda
EnergiaQumicaeIndstriasDiversas,signatriodoAcordo
deEmpresaQuimigalQumicadePortugal,S.A.,sindicato
essequesubscreveuoAEentreaQUIMIGALQumicade
Portugal,S.A.eaFETESEFederaodosSindicatosdos
TrabalhadoresdeEscritrioeServioseoutrosAlterao
salarialeoutras,publicadonoBTE1Srie,n33de0809
1990(equealterouoACTVQuimigal).
Averdadeiraquestoqueseapresentaadecidirnestesautos,
defacto,amesmaqueoSTJfoichamadoadecidiredecidiuno
Acrdo1/2000,asaber,acercadaaplicaodoAEQuimigal
aoAutor,paraalmdoseuprazodevignciaeatser
substitudo.
Cominteresseparaadecisodestaquesto,paraalmdos
preceitosjreferidos,vejamseosseguintes
art.7doDec.Lei519C1/79de2912(LRCTemvigor
datadatransfernciadoAutorparaaR),inseridonocapitulo
IVEfeitosdasconvenescolectivasesobaepgrafe
Entidadespatronaisetrabalhadoresabrangidos,nostermos
doqual1.Asconvenescolectivasdetrabalhoobrigamas
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

12/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

entidadespatronaisqueassubscrevemeasinscritasnas
associaespatronaissignatrias,bemcomoostrabalhadores
aoseuservioquesejammembrosquerdasassociaes
celebrantes,querdasassociaessindicaisrepresentadaspelas
associaessindicaiscelebrantes.
2.Asconvenesoutorgadaspelasunies,federaese
confederaesobrigamasentidadespatronaisempregadorase
ostrabalhadoresinscritos,respectivamente,nasassociaes
patronaisenossindicatosrepresentadosnostermosdos
estatutosdaquelasorganizaes,quandooutorguememnome
prprioouemconformidadecomosmandatosaqueserefere
oartigo4.(sic)
art8doDec.Lei519C1/79Filiaoparaefeitosde
aplicaodaconvenoParaefeitosdestediploma,
consideramseabrangidospelasconvenescolectivasde
trabalhadoreseasentidadespatronaisqueestivessemfiliados
nasassociaessignatriasnomomentodoiniciodoprocesso
negocial,bemcomoosquenelassefiliemduranteoperodode
vignciadasmesmasconvenes(sic)
art.9doDec.Lei519C1/79,sobaepgrafeCessoda
empresaouestabelecimento,nostermosdoqualEmcasode
cesso,totalouparcial,deumaempresaouestabelecimento,a
entidadepatronalcessionriaficarobrigadaaobservar,at
aotermodorespectivoprazodevigncia,oinstrumentode
regulamentaocolectivaquevinculaaentidadepatronal
cedente.(sic)
Em1992,oDecLei209/92de2deOutubro,deunova
redacoaestepreceito,nosseguintestermosEmcasode
cesso,totalouparcial,deumaempresaouestabelecimento,a
entidadeempregadoracessionriaficarobrigadaaobservar,
ataotermodorespectivoprazodevigncia,enomnimode
12meses,contadosdacesso,oinstrumentode
regulamentaocolectivaquevinculaaentidadeempregadora
cedente,salvosetiversidosubstitudoporoutro.(sic)
art.11doDec.Lei519C1/79,sobaepgrafePrazosde
vigncia,quedeterminaque1.Asconvenescolectivaseas
decisesarbitraisvigorampeloprazoquedelasconstar
expressamente.
2.Oprazodevigncianopoderserinferioradoisanos,
salvoodispostononmeroseguinte.(sic)
ARinvocaoprincipiodafiliao,paraconcluirque,estando
elafiliadanaANIPLA,AssociaoqueoutorgouoCCTV
1977,suprareferido,eestandooAutorfiliadonoSINDEQ,
sindicatoquetambmoutorgouesseCCTVeaindaoCCTV
2007,queoalterou,esteoinstrumentocolectivoaplicvels
relaesentreelesenooAEQuimigal,comopretendeo
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

13/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

Autor.
Oprincipiodafiliaoconsagradonoart.8doDec.Lei519
C1/79de2912,emvigordataemqueoAutorfoitransferido
paraaR,significa,noessencial,queumaconvenocolectiva
apenastemaplicaoaoscontratosdetrabalhocujaspartes
estejamfiliadasnasorganizaessignatrias.Assim,
necessrio,porumlado,queoempregadorsejamembroda
associaodeempregadoresoutorganteoutenhasidoele
prpriooutorgantee,poroutro,otrabalhadorestejafiliadona
associaosindicalsignatria(cfr.DireitodoTrabalho
PedroRomanosMartinez5edio,pg.1226).
Esteprincpioobrigaasentidadessubscritoras,querquanto
aoscontratosdetrabalhoexistentesdatadacelebraoda
convenocolectiva,querquantoaoscontratosdetrabalho
quevenhamaexistir.
Odispostonoart.9doDec.Lei519C1/79,constituipoisum
verdadeirodesvioaoprincipiodafiliao,namedidaemque
permitequesemantenhamemvigorosdireitosresultantesde
convenoanterior,nassituaesemqueostrabalhadores,por
foradecessodaempresaondetrabalhavam,sejam
transferidosparaoutraentidadepatronal,eataotermodo
prazodevignciadessaconvenocolectiva,enomnimode12
meses.Eraalisasoluoquejdecorridadoart.37daLCT,
quantocontinuaodoscontratosdetrabalho.
Faceaodispostonoart.11n2daLRCT,concluiseno
AcrdodoSTJquevimoscitando,oartigo9spodeser
interpretadonosentidodequeaeficcianormativadoIRC
quevinculavaocedentecessa,relativamenteaocessionrio,
logoqueseesgoteoprazoconvencionadoparaasuavigncia,
ficandoocessionrio,apartirdessemomento,libertoda
obrigaodeobservaresseIRC.(sic)Noentanto,como
tambmsedefendenoreferidoAcrdo,asnormasconstantes
dosart.4n1e3e19daLei11/90eoart.296c)daCRP,
bemcomooart.6dodiplomalegalqueprocedeu
privatizaodaQuimigalQumicadePortugal,EP,
traduzemumaprotecoespecialqueolegisladorpretendeu
daraostrabalhadoresdeempresasprivatizadasenestecaso,
transferidosparaempresasresultantesdacisodaQuimigal,
S.A.,independentementedeteremcomofontealei,ocontrato
individualouaconvenocolectiva.(sic).Tratasedenormas
especiaisemrelaoaoregimeprevistonaLRCTmesmopara
assituaesdecessodeempresaouestabelecimento,oquese
prendecomanaturezaespecficadessasempresas,emsectores
chavedaeconomia,ecomoconsequenteestatutodeque
beneficiavamosseusfuncionriosenqu8antonacionalizadas.E
continuandoatranscreveradoutrinadoacrdo,que
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

14/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

sobejamenteclara,mantminteiraactualidadeecomaqual
concordamosinteiramente,Alis,comobemobservaaEx.ma
ProcuradoraGeralAdjunta,seolegisladornoquisesse
estabelecerumregimeespecialparaasalvaguardadetodosos
direitosdetidospelostrabalhadoresquetransitassemparaas
empresasqueviessemacriarseapartirdaQUIMIGAL,S.A.,
terseialimitadoaremeterparaaleigerale,nessecaso,
haveriaquebuscarasoluodaquestonombitodoregime
jurdicodasrelaescolectivasdetrabalhoconstantedo
DecretoLein519C1/79,de29deDezembro(LRCT),edo
regimedocontratoindividualdetrabalhoaprovadopelo
DecretoLein49408,de24deNovembrode1969(LCT),
maisprecisamentenosartigos9daLRCTe37daLCT,j
analisados.
Noeranecessriootranscritoartigo6virrepetiloe
sobretudonosedescortinaqueoutraintenotenha
presididointroduodaalneac)doartigo296da
Constituioquenosejaaafirmaodapeculiaridadedo
processodereprivatizao,comvistaaimpediroretrocesso
socialdessestrabalhadores.
Apropsitodestaalneac)doartigo296daCRP,dizseno
AcrdodoTribunalConstitucionaln71/90(Dirioda
Repblica,2srie,n164,de18deJulhode1990)quea
normatemumaduplaincidnciarelativamenteatodoo
processodaprivatizaodasEP:
Deumpontodevistapositivo,elaestatuiumagarantiaparaos
trabalhadores,namedidaemquelhesasseguraacontinuidade
detodososdireitosdequejeramtitularesaotempoda
privatizaoedoposteriordesmembramentodaquela
empresa
Deumpontodevistanegativo,elaprobeque,relativamentea
todooprocessodemudananatitularidadedaposio
contratualdasEP,olegisladorpossacriarregimes
excepcionaisquederroguemasituaojurdicolaboralj
adquiridapelostrabalhadoresemcausa.
Maisseentendeunesseacrdoqueanormadeaplicao
directa,abrangendo,porisso,todososdireitoseobrigaesde
queostrabalhadoressejamtitulares,semqualquerdistino
entreosdeorigemlegaleosdefonteconvencional.
Ora,esteresultadospodeserconseguidoseseentenderque
noblocodedireitoseobrigaesdatitularidadedos
trabalhadorestransferidosparaasempresascriadasapartir
daQUIMIGAL,S.A.,estintegradooacordodeempresaque
vinculavaaQUIMIGAL,E.P.,sobpenadeficardefraudadoo
objectivodoartigo6doDecretoLein25/89eoespritoda
normadaalneac)doartigo289daConstituioda
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

15/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

Repblica.
9Nemsedigaqueostrabalhadoresabrangidosapenasso
verdadeiramentetitularesdosdireitosjsubjectivadosna
esferajurdicaeacristalizadosouconsolidadose,assim,
ficariamdeforaasexpectativasfundadasnasnormasdo
acordodeempresacujospressupostosdesubjectivaono
estoaindaverificados.
Squeumatalconclusoesqueceriaedesrespeitariao
princpiodarecepoautomticadasconvenescolectivas
noscontratosindividuaisdetrabalho,consagradonoartigo
14,n2,daLCT,quepreceitua:
Asclusulasdocontratodetrabalhoqueimportaremparao
trabalhadorregimemenosfavorveldoqueoestabelecidoem
preceitosimperativosconsideramsesubstitudasporestes.
AestepropsitoescreveMonteiroFernandes,emDireitodo
Trabalho,10.a,p.745:
Coisadiversasepoderfirmarapropsitodosdireitoscujos
pressupostossorealizveis,nanormalidadedo
desenvolvimentodasrelaesdetrabalho,masnotmainda
(nomomentodasucesso)realidadeefectiva,peloqueseno
encontramsubjectivadosnosendo,afinal,verdadeiros
direitossubjectivos(comoosprimeiros)massimples
expectativasjuridicamentetuteladas.
Umaconvenoestabelecequecadahoradetrabalho
suplementaremdiatilserpagacomoacrscimode100%.
Odireitoaesseacrscimossesubjectivacomaefectiva
prestaodetrabalhosuplementar,mas,mesmoassim,a
clusulaqueoconsagranopode,emprincpio,serreduzida
(passandooacrscimopara75%,porexemplo)spodes
loporumaconvenoglobalmentemaisfavorvel.
Omesmosepoderdizerdeprestaesperidicas[...]como
ocasodosubsdiodeturnos[...]
Quando,pois,aleiprevoprejuzodedireitosadquiridos,ao
direitoobjectivo,noaodireitosubjectivo,que
verdadeiramentealude.Earefernciaaquisiodesses
direitosouvantagensdeve,anossover,entenderseluzda
ideia,jexposta,derecepoautomticanoscontratosde
trabalho:tratasederegaliasque,emboraaindano
subjectivadas,seprecipitaramjnocontedodoscontratos
individuaiseesto,aessettulo,dealgummodoadquiridos
pelostrabalhadoresquenelessopartes.
NomesmosentidosepronunciaLiberalFernandes,nosno
lugaratrscitado,comoaindanaRevistadeDireitoe
Economia,ns16a19(1990a1993),Privatizaoe
desmembramentodasempresaspblicas:algunsproblemas
juslaborais,onde,entreoutras,apresentaasseguintes
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

16/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

concluses:
1Asnormasdosartigos296,alneac),daCRPe19daLei
n11/90consagramamanutenodosdireitosedas
expectativasjurdicasadquiridaspelostrabalhadoresdasEP,
independentementedetaiscontedosteremporfontealeiouo
contrato(individualecolectivo)[...]
3Oartigo4,n3,daLein11/90estabelecequeasnovas
empresascriadasnasequnciadaprivatizaoe
desmembramentodasEPcontinuamapersonalidadedestas
ltimas.Mantmse,porisso,todasasobrigaesassumidasa
nveldacontrataocolectiva,inclusiveasquedecorremdas
clusulasrelativasvignciaerevisodasCCsubscritaspor
aquelasempresas.
4Quantoaesteltimoaspecto,continuamaterintegral
aplicaoasnormasdoDecretoLein519C1/79.
Assim,asCCsubscritaspelasEPmantmseemvigorat
seremsubstitudasporoutrasquesejamemtermosexpressos
consideradasglobalmentemaisfavorveis(artigos11,n2,e
15daqueledecretolei)[...]
6Aconcluso4noafastadapelodispostonoartigo9do
DecretoLein519C1/79.Estanormanoconsagraqualquer
regimesobreavignciadasCCqueexcepcioneoestipulado
nasnormasdosartigos11,n2,e15domesmodecretolei
elatemaverapenascomoalargamentodombitopessoalda
CC,deixandointactaaquestodarespectivarevisoou
denncia.(sicDRISriede02022000)
QuantoaoinvocadoargumentodaRdequeadmitirasua
sujeioaoAEQuimigal,seriaviolarodenominadoprincipio
dafiliao,comojreferimos,oart.6doDec.Lei25/89de20
JaneiroconstituileiespecialemrelaoLRCT,pelasrazes
supraexpostas,noocorrendoqualquerviolaodo
mencionadoprincipio,antesumregimeespecficopara
determinadostrabalhadores,emrazodasualigaoa
empresasantesnacionalizadasedepoisreprivatizadas.
EnemsedigaqueoAEQuimigaljfoisubstitudoporoutro
instrumentoderegulamentaocolectiva,comopreva
doutrinadoAcrdo1/2000,asaberpeloCCTVde1977e
suprareferido,poisesteinstrumentocolectivodetrabalho
anterioraoAEQuimigal,quefoioutorgadoemSetembrode
1978.
ComoseafirmanoAcrdodoSTJde13022008Proc
07S4008citadopelaApelantenassuasalegaes,equefoi
chamado,emsituaosimilardospresentesautos,a
interpretarosentidodoquefoidecididonoAcrdo1/2000
quevimoscitando,especificamentequantoaoeventoque
determinaacessaodaobrigaoneleafirmadadeas
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

17/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

sociedadesconstitudasapartirdodesmembramentoda
Quimigal,S.A.,comosucedecomaorarecorrente,observarem
oacordodeempresafirmadocomaQUIMIGAL,E.P.,eos
respectivossindicatosoutorgantes,relativamenteaos
trabalhadoresnelesfiliadosetransferidosdaQUIMIGAL,
S.A.,paraaquelassociedades,aexpressoatque,referida
nosegmentodecisriodoAcrdo1/2000,inculcaaideiade
queomomentodasubstituioaindanosetinhaverificado
nomomentodaprolaodoacrdo,oque,porsis,transpe
ointrpreteparaummomentosubstitutivo,necessariamente
futuroSeoacrdouniformizadoradmitissea
possibilidadedejterocorridoumaeventualsubstituio,
certamenteutilizariaumaexpressoquecontemplassetal
hiptese,como,v.g.,desdequeaqueleacordodeempresano
semostresubstitudoporoutroinstrumentode
regulamentaocolectiva,ououtraequivalente.(sic).
Ouseja,oAEQuimigal,nofoisubstitudopeloCCTVde
1977,dequefalaaR.
EquantoaomesmoCCTVparaasIndustriasQumicas,
revistoglobalmenteem2007epublicadonoBTE1Srien16
de29042007?
Defacto,nostermosdoartigo94desseIRCAspartes
contratantesreconhecemexpressamenteesteCCTcomo
globalmentemaisfavorvelaostrabalhadoresporele
abrangidosquetodaaregulamentaocolectivadetrabalho
eventualmenteaplicvele,nessamedida,expressamente
declaramrevogadososCCT/PRTparaasindstriasqumicas
publicadonoBoletimdoTrabalhoedoEmprego1Srie,n25,
de29deJulhode1977,esuasalteraesposteriores,eoCCT
paraostrabalhadoresfogueirosdasindstriasqumicas
publicadonoBoletimdoTrabalhoedoEmprego,1Srie,n27,
de22deJulhode1983,esuasposterioresalteraes.(sic)
TerseesteCCTcomooAcordoqueveiosubstituiroAE
Quimigal,paraefeitosdoplasmadonajurisprudncia
uniformizadadoAcrdo1/2000?
ParafraseandoaindaocitadoAcSTJde13022008,Acresce
que,atravsdacitaoquefazimediatamenteantesde
consagraroentendimentouniformizadordajurisprudncia,o
Acrdon.1/2000tornaclaroquearealidadesubstitutivaque
teveemcontareportasesucessopornovoinstrumentode
regulamentaocolectivadetrabalho,nostermosestipulados
noartigo15.doDecretoLein.519C1/79,de29de
Dezembro.

Isto,asubstituiorelevanteparaefeitosdadoutrina
uniformizadoraqueoAcrdon.1/2000fixouaquese
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

18/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

processarquandoasentidadesinteressadasempregadores
ouassociaespatronais,deumlado,eassociaessindicais,
dooutrosubscreveremumnovoinstrumentode
regulamentaocolectivadetrabalhoaquereconheam
expressamenteumcarcterglobalmentemaisfavorveldoque
oresultantedoinstrumentoquevisasubstituir,nocaso,o
designadoAE/QUIMIGAL.
Sassimconsiderando,ficaasseguradaanecessriacoerncia
lgicaentreosfundamentosdoacrdoeasuaparte
dispositiva.(sic)
PermitimonosaindatranscreveraquiacitaodeLiberal
FernandesreferidanestearestodoSTJ,facesuaclareza
explicativaAmanutenodavignciadasCCrecebidasdas
EPestligadaaindaaofactodeanossalegislaono
consagrarqualquerhierarquiaentreasfontesconvencionais
deDireitodoTrabalho.Setalnoacontecesse,poderiasuceder
queumaconvenodemaiormbitodoque,porexemplo,um
acordodeempresa,sepudessesobreporaesteltimo,
revogandoo.Porm,osimplesfactodesecelebrarum
contratoouumacordocolectivoabstractamenteaplicvels
novasempresaseaosseustrabalhadoresnoimplicaa
caducidadeautomticadaCCprovenientedaEPnecessrio
aindaquehajaporpartedasentidadescelebrantesuma
declaraonessesentido[].Ouseja,arevogaodos
instrumentoscolectivosherdadosdasEPdependedombito
fixadonovaconvenoedoreconhecimentopelosrespectivos
outorgantesdoseucarcterdemaiorfavorcomaressalvada
hipteseprevistanoart.36.doDL.n.519C1/79,scoma
concordnciadossindicatosrepresentativosdostrabalhadores
provenientesdasEPpossvelfazercessarCCrecebidapelas
novasempresas.
NoscasosemqueasEPhajamsubscritoacordosdeempresa,a
soluoadiantadacorroboradapelofactodeanossaleiter
optadopelocritriodaespecialidadeemmatriade
concorrnciaedesucessodeinstrumentosderegulamentao
colectiva.Assim,senamesmaempresaseverificar
concorrnciaentreumacordodeempresaeumcontratoou
acordocolectivoprevaleceoprimeiro(art.14.,n.2,al.a)do
DL.n.519C1/79).Relativamenteaesteconcurso,anossalei
rejeitouaaplicaodequalquerdosoutroscritriosprevistos
nomesmodiploma,nosarts.12.(critriodoramode
actividade),14.,n.2,al.b)(critriodomaiorfavor)ou14.,
n.6(critriodasucessonotempo).
Oprincpiodaespecialidade[]constituiumaregralgico
formalqueoperaemtodososcasosdeconcorrnciaprevistos
noreferidoart.14.,n.2,al.a).Eletraduzoreconhecimento
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

19/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

deque,numsistemaparitriodeautonomianegocialcomoo
nosso,convenienteconferirprevalnciaconvenoque
contemplaasparticularidadesdedeterminadasituao
empresarial.
Poroutrolado,aaplicaodestaregrasunidadescriadasa
partirdasEPjustificadanosporque,dopontodevista
substantivo,elascontinuamarespectivaactividade,aindaque
aumnvelmaisreduzidoeespecfico,mastambmporfora
docarcterformaleimperativocomqueoprincpioda
especialidadefoiadoptadopelonossolegislador.
Porisso,seumcontratoouumacordocolectivosuceder
cronologicamenteaumacordodeempresa,estecontinuaa
vigorar,nohavendo,porisso,lugaraplicaodocritrioda
sucessonotempo(art.14.,n.2,al.a)doDL.n.519C1179).
DeacordocomoregimedasucessodasCC,oacordode
empresasseextinguenostermosdoart.15.daqueleDL,i..,
quandoforcelebradaumanovaconvenocujombito
abranjaexpressamenteostrabalhadoresdasnovasempresase
emquesedeclareemtermosformaisqueonovoinstrumento
globalmentemaisfavorveldoqueosubstitudo.(sic)
Ora,volvendoaopresentecaso,oCCTde2007(inBTE1
Srie,n16de29042007),quereviuglobalmenteoCCTde
1977(inBTE1Srie,n28,de29071977),ambosaplicveis
sindstriasqumicas,apesardeseautoproclamar
globalmentemaisfavorvelaostrabalhadoresporele
abrangidos,nosubstituiuoAEQuimigal,antesoditoCCTde
1977,substituioqueapenasacontecerquandofor
outorgadoIRCTquelhesucedanostermosdoart.15doDec.
Lei519C1/79de29deDezembro,ouseja,quandoabranja
expressamenteostrabalhadoresprovenientesdaQuimigal,SA
eintegradosnasnovasempresas,eemquesedeclareoseu
carcterglobalmentemaisfavorvel.
Nestaconformidade,nopoderconsiderarsequeoAcordo
deEmpresaQuimigalAE/QUIMIGAL),publicadonoBTE,1.
Srie,n.36,de29deSetembrode1978,e,posteriormente,
alteradonoBTE,1.Srie,n.7,de22deFevereirode1986e
noBTE,1.Srie,n.33,de8deSetembrode1990,foi
substitudoporuminstrumentoderegulamentaocolectiva
preexistente,comoocasodoCCTVparaaIndstria
Qumica,publicadonoBTE,1.Srie,n.28,de29deJulhode
1977.(sicAcSTJde13022008)
NocolhetambmoargumentodaApelantedequea
substituiodoAEQuimigalnopoderresultardeumnico
IRCTpoisnemtodasassociedadesresultantesdo
desmembramentodaQuimigalsesituamnomesmosectorde
actividade,paradaconcluirpelaaplicabilidadeaoAutordo
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

20/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

CCTV/1977paraasIndstriasQumicas.
Essefactonoassumequalquerrelevo.Narealidade,oque
importaqueoIRCTsejaproduzidocomrespeitopelos
requisitosqueacabamosdeenunciar.Seaspartesoutorgantes,
pretendendosubstituiroAEQuimigal,entenderemqueocorre
qualquerincompatibilidadederivadadasdiversasreas
sectoriaisaquesededicamasdiversasempresasconstitudasa
partirdaQuimigal,SA,entoterodeoptarentreumnico
instrumentoouvrios,deacordocomassuasconcretas
especificidadesenombitodaautonomiadavontadecolectiva.
ArgumentaaindaaRqueoAcrdo1/2000assentanaideia
dequeaLeidasPrivatizaesimportouaincorporaodoAE
Quimigalnoscontratosdetrabalhodostrabalhadoresque
foramtransferidosparaasempresasqueresultaramdo
desmembramentodaQuimigal,quandocertoqueoAE
Quimigalumafontededireitoseobrigaesenoumdireito
ouobrigaoemsimesmo.
EstaquestofoidevidamenteanalisadanoAcrdo1/2000,
remetendoseparaaclaraexplicaoaexplanada,queno
infirmadapelosargumentosoraexpendidospelaRe,alis,
atendidosnessearesto.
AlegaaindaaRque,noexistindonombitoevignciada
LRCTumregimedesobrevignciadaconvenocolectiva,
estavigorariaenquantonofossesubstitudaporoutra,oque
perpetuavaasuavigncia,desadequandoadarealidadee
contribuindoparaoimobilismodacontrataocolectiva.
TambmestaquestofoiponderadanoAcrdo1/2000,como
supracitado,paraalmdequeoartigo6doDec.Lei25/89de
20deJaneiroaparececlaramentecomopropsitodetutelar
deformaespecialosdireitosdostrabalhadoresemcausa,
acolhendoseaquiosconsiderandosdadoutasentena
recorridadequeasucessodeempresasedasrespectivas
relaesjurdicasassume,incasu,umafeioparticular,visto
nosetratardeumavulgartransmisso,cessooureversode
empresa,estabelecimentoouunidadeeconmica,oqueter
levadotambmaqueolegisladortenhaprevistoumasoluo
queseafastadapurezadoprincipiodarevitalizaoda
contrataocolectiva,aceitandooriscodequeoinstrumento
deregulamentaocolectivacujaaplicabilidadedeterminou
tivesse,apartirdedadaaltura,menorcorrespondnciacoma
realidadescioeconmicaquerege(sic)
NovaletambmoargumentodequesendooAEQuimigal
umAcordodeEmpresa,apenaspoderiasersubstitudopor
outroinstrumentooutorgadopelaQuimigal.Comosupra
referimos,onovoacordodeveenvolverexpressamenteos
trabalhadoresdasnovasempresas,eemquesedeclareem
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

21/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

termosformaisqueonovoinstrumentoglobalmentemais
favorveldoqueosubstitudo.Enadaobstaaqueenvolvaas
novasempresas,cumpridososrequisitosdasubstituio.
RefereaindaaRqueasucessodeestatutosconvencionais
apreciadanaperspectivadoadquirenteenodotransmitente,
dadoquecomoprimeiroquecontinuaroasrelaesde
trabalho.Ora,nostermosdodispostonoart.6doDec.Lei
25/89de20deJaneiro,19daLei11/90de5deAbrile296da
CRP,asituaoprecisamenteainversa:asucessodos
estatutosapreciadanaperspectivadotransmitente,que
pretendeverespecialmentetuteladososdireitosegarantiasdos
trabalhadores.
ArgumentatambmaApelantequeasassociaessindicais
semprepoderiamimpediremacordodeempresatendoapor
interveniente,nonegociandoconsigo,comonicopropsito
demanteraplicvelempresaoAEQuimigal.
Adecisodenegociarounonegociarexpressoda
autonomiadavontadecolectiva,etalpodeacontecernestecaso
comoemqualqueroutroemqueaRestejaenvolvida,pelo
queesteargumentonocolhenosentidode,apartirdele,se
concluirqueoAEQuimigalfoisubstitudo.
IgualmentenoprocedeoargumentodequeseoAEQuimigal
fosseaplicado,onvelretributivoestariacristalizadoh21
anos,anveisdesseperodo.AratiolegisdoDecLei25/89de
20deJaneironopermiteretirartalconcluso.Os
trabalhadorestransferidosparaassociedadescriadasapartir
daQuimigal,S.A.,passavamareceberovencimentopagopor
essasempresas,desdequenofosseinferioraoresultantedo
AEQuimigal,emantinhamosdemaisdireitos,obrigaese
regalias.Essealis,oentendimentoqueresultadasentena
recorridaquantospeticionadasdiferenasentrea
retribuiobasepagaaoAutorde2000a2011eaquelaque
recebeu,ecujomontanteaoraApelantenopeemcrise.
Faceaoexposto,eemlinhacomoAcrdodeUniformizao
deJurisprudnciaaquenosvimosreferindonostermosdo
qualAssociedadesconstitudasapartirdodesmembramento
daQUIMIGAL,SA,estoobrigadasaobservaroacordode
empresacelebradoentreaQUIMIGAL,E.P.,eosrespectivos
sindicatosoutorgantes,relativamenteaostrabalhadoresnestes
filiadosetransferidosdaQUIMIGAL,S.A.,paraaquelas
sociedadesatqueaqueleacordodeempresasejasubstitudo
poroutroinstrumentoderegulamentaocolectiva.
entendemosqueaRestobrigadaaobservaroAEQuimigal,
EPatsuasubstituioporoutroinstrumentode
regulamentaocolectiva.
TalIRCoACTVQuimigal,publicadonoBTE,1Srie,n
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

22/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

36,de29091978,cujaltimarevisofoipublicadanoBTE,1
Srie,n40,de29101990equefoisubscritopelosindicatodo
qualoAutorassociado.
ConcluindoquetemaplicaoaoAutoroACTVQuimigal,
publicadonoBTE,1Srie,n36,de29091978,temoAutoro
direitosdiuturnidadesaqueserefereaclusula130Ado
AcordodeEmpresacelebradoentreaQumigalQumicade
Portugal,EPeaFetese,(cfr.revisopublicadainBTE,1
Srie,n7,de22021986,eBTE,1Srie,n40,de2910
1990),bemcomoaocomplementodepensodereformapor
invalidezouvelhice,porforadodispostonaclusula99n1
doreferidoACTV.
Notendosidoquestionadososmontantesapuradospela
primeirainstncianoclculodestescrditos,nadamais
cumpredecidiraestepropsito.
***
2.SeoAEQuimigalAdubos,SA,publicadonoBTE,1srie,
n40de29101991,sucedeuaoAEQuimigalQumicade
Portugal,publicadonoBTE,1Srie,n33de08091990e
aplicvelaoAutor
OAutorinterpsrecursosubordinadodasentena,naparte
emquedecaiunopedido,asaber,quantoabsolvioparcial
dopedidodepagamentodasdiuturnidadespeticionadaseda
absolviodasdiferenasderetribuio.
Jnap.i.defendeuoAutorcfr.art.11queoAE
QuimigalAdubos,SA,publicadonoBTE,1srie,n40de29
101991,sucedeuaoAEQuimigalQumicadePortugal,
publicadonoBTE,1Srie,n33de08091990,equelhe
aplicvel.
AdvogaqueaQuimigalAdubos,SAcontinuouaactividadeda
QuimigalQumicadePortugal,SAemanteveoAE
Quimigal,emboracomoutradesignaoAEQuimigal
Adubos,peloquetodosostrabalhadoresquenopassaram
paraasempresasprivadasporforadareprivatizao,
mantiveramseaoserviodaQuimigalAdubos,SA,que
manteveosdireitosprovenientesdoAEQuimigaleprocedeu
aactualizaesanuaisdosmesmos.
Alegaaindaque,casoassimsenoentenda,temosduasclasses
detrabalhadores
osqueporforadareprivatizaodaQuimigalQumicade
Portugal,SA,passaramparaaempresaQuimigalAdubos,SA
(decapitaispblicos)emantiverameactualizaramosdireitos
provenientesdoAEQuimigal,e
osque,porforadaprivatizaodaQuimigalQumicade
Portugal,SA,passaramparaempresasprivadasecujos
direitosficaramcristalizadosaosexistentesnoanode1990,o
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

23/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

quecontrariaodispostonosart.6doDec.Lei25/89e19da
Lei11/90,bemcomooart.296c)daCRP,poisestasnormas
defendemamanutenodosdireitosdostrabalhadoresnas
empresasparaondeforamtransferidos,independentemente
destasseremdecapitaispblicosouprivados.Paraalmdisso,
atesedefendidanasentenaviolaoprincpiodaigualdadede
tratamentoentretrabalhadorespertencentesmesmaempresa
poisadmitequehajatrabalhadorescujosdireitosevolurame
outrosque,passandoparaoutrasempresas,viramosseus
direitoscristalizadosem1990.
ARdiscordadestaposio,alegandoqueaQuimigalAdubos
umasociedadequefoiconstitudaemresultadodacisoda
QuimigalSAeambassosociedadesdistintas.Paraalmdisso,
oAutorjnoeratrabalhadordaQuimigalSA,quandoa
QuimigalAdubosfoiconstituda.
Decidindo
AQuimigalAdubosfoiconstitudaem08deJaneirode
1991,apartirdacisodaQuimigal,tendosidoprivatizada
em1997,dandoorigemADPAdubosdePortugal,S.A.,
queem2006passouadesignarseCUFAdubosdePortugal,
S.A.eem2009adoptouafirmaADPFertilizantes,S.A.A
empresaQuimigalAdubos,SA.
Ouseja,estaempresafoiconstitudaapartirdaQuimigalS.A.,
talcomoaR,etratasedeumaempresadiversadesta.
NostermosdaClusula1doAEentreaQuimigalAdubos,SA
eaFETESEFederaodosSindicatosdosTrabalhadoresde
EscritrioeServioseoutros,OpresenteAEaplicaseatodo
oterritrionacionaleobrigaaempresaQUIMIGALAdubos,
SA.,eporoutraparteostrabalhadoresaoseuserviofiliados
nasorganizaessindicaisoutorgantes.(sic)
CompulsadooreferidoAE,nadanomesmopermiteafirmar,
comoofazoAutor,queestaempresamanteveoAcordode
EmpresaQuimigal,emboracomoutradesignao(A.E.
QuimigalAdubos)..Eprocedeuaactualizaesanuaisdos
mesmos.(sic)equeseguiuocaminhodoA.E.Quimigal
(sic).
AcrescequenoforamalegadoseprovadospeloAutor
quaisquerfactosdesuportedessaintenodossubscritoresdo
AEdeextensoatodosostrabalhadoresderivadosda
Quimigal,S.A.
AverdadequeesteIRCobrigaempresadiversadaquela
ondeoAutoresteveinserido,e,tratandosedeempresa
diferentedaQuimigalS.A.,novigoraaquiamesmarazode
serdaaplicaoaoAutordoAEQuimigal,poisoart.6do
Dec.Lei25/89de20deJaneiro,refereseaosdireitos,
obrigaeseregaliasqueostrabalhadoresdaQuimigal,SA,
http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

24/25

15/10/2015

AcrdodoTribunaldaRelaodeLisboa

nosendolegtimaqualquerinterpretaoextensivado
entendimentodoAcrdodeUniformizaode
Jurisprudncia,quenotemqualquersuportenaleiounoAE
QuimigalAdubos.
Improcedeorecurso.
***
IVDeciso
Faceatodooexposto,acordasenaSecoSocialdoTribunal
daRelaodeLisboa,em
a)julgartotalmenteimprocedenteopresenterecursode
apelaointerpostoporA...Agroqumicos,S.A.,mantendo
integralmenteasentenarecorrida.
b)julgartotalmenteimprocedenteorecursosubordinado
interpostoporAA,mantendointegralmenteasentena
recorrida.
***
CustasdorecursoprincipalacargodaApelante,edorecurso
subordinadoacargodoApelante.
Registeenotifique.
Lisboa,5deMaiode2013
PaulaSantos
AlcinadaCostaRibeiro
SearaPaixo
DecisoTextoIntegral:

http://www.dgsi.pt/jtrl.nsf/33182fc732316039802565fa00497eec/ee1366553b368c8680257b7400592476?OpenDocument&Highlight=0,transmiss%C3%A3

25/25

Potrebbero piacerti anche