Sei sulla pagina 1di 20

GRATIS Un publikashon mensual

òktober 2009 di Kámara di Komérsio


página
Kon pa traha
5/6 apstentismo
página
Moveshon na
9 trabou mes
página
Disfrutá di
10/11 kuminda salú
página
Mishon eksitoso
12/13
pa Colombia
página
Kandidatonan pa
20 Premio Inovashon Diferente
Página
Kon tene empleado i empresario

den kondishon
página 7
Laga empleado
krese komo hende
página 15

Fakansi a trese pareha


Kòrsou pa biba i traha

www.empresachiki.com
Empresa Chikí
ta un publikashon di

Kámara di Komèrsio i
Industria di Kòrsou

Gerente i empleado trahando den un ambiente salú Su meta ta pa informá i


Den e mas ku shete añanan di eksistensia di Empresa Chikí, nunka ni remotamente a pretendé ku eduká empresario chikí
hasi negoshi ta fásil. Di otro banda, promoshon di negoshi ta vital pa ekonomia di kualke pais òf isla. pa e por sigui kontribuí
Hustamente pa esei a funda e revista aki i un di su metanan a keda pa yuda (potensial) empresarionan
na desaroyo
ku informashon pa hiba un maneho ku ta sostené un desaroyo sano i duradero pa e empresa. Ku e
meta ei ta varia e temanan pa e diferente edishonnan i ta kambia e ángulo for di kua ta tira un bista ekonómiko di Kòrsou.
riba loke por ta traba pa un posibel negoshi nobo, kon pa prepará pa opstákulo den kaminda òf tambe
pa evaluá tur loke por drecha si akaso asuntunan ta menasá di bai robes.

Normalmente ta fiha hopi atenshon riba e kondishonnan (fiskal, atministrativo, organisatorio, etc.) Redakshon:
konsiderá nesesario pa e negoshi mes. Pero pa e edishon aki a skohe pa para ketu un biaha eksplísi- Un tim di Kámara di Komèrsio
tamente na e balor di tin hende den bon kondishon pa manehá i pa traha na e negoshi. Laga nos ta
huntu ku diferente kolaborador
franko, si e hende ei – sea ku ta doño, gerente òf empleado – ta malu na kas, e ta afektá e funsho-
namentu di e negoshi. A fondo ta bèrdat ku niun hende no ta indispensabel, pero esei no ta kita ku
tur hende tin un papel di hunga den funshonamentu di e negoshi. Pa nan por ehersé nan papel di un Aviso:
forma optimal i produktivo, ta imperativo pa nan sinti nan bon na ofisina, tantu pa loke ta nan kondishon
Spotlite Productions
físiko, komo ku e ambiente di trabou. Sino, nan ta hasi un trabou mediokre loke ta hasi tur esfuerso
kontraproduktivo. Farley Lourens
Telefon: 461-0907
Den e edishon aki ta fiha atenshon riba aspektonan manera kiko ta e prinsipal problemanan ku
Telefon: 510-8284/560-8284
empleadonan ta konfrontá na boka di trabou i kon por solushoná nan. Arbo Consult ta un instansia ku
a profundisá hopi riba e tereno aki i nan por duna konseho dirigí pa drecha situashonnan na trabou pa E-mail:
e empleadonan ta bini trabou i ta traha ku smak. info@spotlite-productions.com
Kondishon físiko ta importante pa tur hende den tur rango na kualke organisashon òf negoshi. Sigur si
e trabou diario ta nifiká ku mester sinta hopi, ta importante pa stimulá tur esnan pa move ku regularidat,
sea den un gym òf den nan ora liber. Lo e lesadó ripará ku por pensa tambe riba sierto ehersisio na Kompaginashon i imprenta:
trabou mes òf ku masashi spesial pa tene e kurpa den kondishon. Di mes manera ta importante pa Drukkerij Amigoe
sa kiko mester hasi ora hende bira malu i kon por prevení mas tantu posibel pa hende bira malu – por
ehèmpel atraves di kuminda nutritivo i salú. Tep di un dietista no por keda afó.
Pa tene un hende motivá, ta importante pa e siña kos nobo i kada be realisá ku ta spera di dje tambe Kordinashon:
pa e sigui kontribuí na bienestar di e negoshi kaminda e ta gana su pan di kada dia. Ku kurso dirigí i Intermediate N.V.
otro formanan di entrenamentu, sea ta atraves di e departamentu di rekurso humano òf no, ta traha na
Telefon: 737-1070
lealtat di e empleadonan i ta krea un ambiente sano dentro di e organisashon. Paden ta duna diferente
sugerensia kon por traha riba e parti aki di e empresa. Pero tin mas kos ku por hasi pa perkurá pa e
situashon na trabou ta higiéniko, limpi i salú. Tur derecho reservá ©

E loke tin deskribí den e edishon aki no ta pa e empleado so. E ta konta pa tur hende envolví den e
proseso di e negoshi – nan tur mester ta den bon kondishon pa ehersé nan tareanan i tambe pa si
akaso temporalmente un kolega ta ousente pa enfermedat òf fakansi, e organisashon por sigui drei
optimalmente pa e brinda e produkto i servisio ku por spera di dje.
E esfuersonan pa por logra un situashon na trabou ku ta bon i sano no ta dependé di e dunadó di
trabou so, anke por spera ku e ta konsiderá esaki ta un di su prinsipal obligashonnan. E empleado, di
ariba te abou, tambe tin un responsabilidat den esaki. Ki nodi tin pa yena bo kurpa ku kuminda i kos
dushi ku bo sa ku alo largo nan ta hasi bo malu i ku bo no por fungi drechi na trabou, ni na kas? Si
kada un karga su propio responsabilidat, negoshinan tambe por floresé muchu mas for di un base salú
di bèrdè mes.

2
Billy Hoogenbergen:

Nunka den historia di humanidat un


persona so a krea algu signifikante
S
trahadó ta ripará ku su
i bo ke gana un partido di futbòl, bo no por hunga sin un tim ambiente di trabou por
bon prepará. Meskos ta konta tambe pa éksito den negoshi. benefisiá di teambuilding.
Den e kaso aki ta keda
Un tim formá pa mas hende ta yega leu basta ku nan tin e na e trahadó pa motivá i
mesun meta. Esaki ta e nifikashon básiko di e palabra teambuilding. splika su dunadó di trabou
e benefisionan ku a amplia
Billy Hoogenbergen ta splika ku teambuilding su importansha ta keda riba dje kaba”, asina señor
ilustrá pa e ehèmpelnan: Colon, Vasco da Gama i Magelhaens nunka Hoogenbergen a bisa
por a diskubrí nada nan so. Michael Jordan no por a hasi niun tim finalmente.
Den un tim ku koheshon
kampion e so. Einstein i Edison etc no por a logra nada nan so. Asta fuerte, trahadó ta sostené
Hesus a buska 12 apòstel pa trese Evangelio rònt mundu. Den bida otro, koregí otro, instruí
otro, motivá otro, ku resul-
real Rambo no ta eksistí. tado final un trabou di bon
kalidat.
sífiko di bo empresa. Si bai kuminsá ku e proseso Un bon splikashon di kiko
un manager òf supervi- di teambuilding ta bon pa e benefisionan ta pa nan Hoogenbergen Manage-
Billy Hoogenbergen ment & Training N.V.
sor ke dedikashon di su motivá bo empleadonan komo empleado perso-
empleadonan, e mester adelantá. Kaminda tin un nalmente i pa e kompa- Kaya Meiberg 25,
“Ku otro palabra semper dediká tempu na forma un sierto konfiansa den e nia, produkto i òf servisio Sun Valley.
bo mester di un grupo pa bon tim. Un tim kaminda manager i òf e supervisor en general, ta yuda den Telefon/faks: 7367209 /
bo por logra un resultado tur hende ta dispuesto i lo no ta difísil pa konvensé e proseso di motivashon 5620631
signifikante. Si bo empre- ta komprometé na duna di empleado pa partisipá na inmensamente. “Tin ora e hmtcur@curinfo.an &
sa apliká e prinsipionan di nan mes pa logra e meta- e training di teambuilding. medaya to bòltu i ta e hmtcur@scarlet.an
teambuilding, bo por logra nan proponé .
tur e metanan ku bo pone Sin dedikashon e resul-
pa bo empresa”. – segun tado di trabou nunka lo
Billy Hoogenbergen. ta 100%. Teambuilding su
Teambuilding ta un pal- impakto ta visibel na dife-
abra hopi popular den rente manera. Si ta algu
organisashon sosial i tur ku esnan ku ta partisipá
instansia kaminda e meta n’e ta kere aden, anto
prinsipal ta formashon di e nan lo no keda sin mira
individuo òf miembro. Den resultado. Algun ehèmpel
organisashon sosial ta di e impakto di teambuild-
promové trabou den grupo ing ta: e ta lanta moral di
pasó ta probá ku esaki empleado, e ta mehorá
ta trese e mihó resultado. efisiensia, e ta perkurá ku
Tin un struktura organisá un empleado ta sostené
ku diferente aktor den e otro den nan trabou. Si
grupo i nan funshon spe- bo empleado ta influenshá
sífiko. Kada individuo ta positivamente, bo servisio
responsabel pa ehekutá i òf produkto ku bo empre-
nan parti di e proyekto sa ta ofresé outomátika-
final ku ta un akumulashon mente ta mehorá. E klien-
di e diferente partinan. Tin tenan lo ta mas ku satis-
asta partinan ku ta depen- fecho ku e adelantonan ku
dé di otro; e ehekushon di bo empresa su produkto i
unu no por sosodé te ora e servisio ta demonstrá, ku
otro ta kla. Si e miembro- na su turno ta influenshá
nan den e grupo no apliká e kresementu finansiero di
prinsipionan di teambuild- bo kompania. E sírkulo ta
ing nunka nan por logra kompletu, ku otro palabra
mes tantu òf na un kalidat e ta afektá tur área di bo
haltu, kompará ku si nan empresa positivamente.
traha na so. Ki ora ta e momentu ku
E definishon ofishal di e empresario tin ku disidí
teambuilding ta e pro- si su empresa por bene-
seso kaminda ta forma un fisiá di teambuilding? Ta
totalidat for di individuon- keda na kada empresario
an di un grupo. Awendia pa disidí ki ora ta mihó pa
teambuilding ta aseptá i e invertí den teambuilding.
aplikabel den empresanan E resultado por ta durade-
eksitoso rònt mundu. E ta ro si tin dedikashon mará
un di e tareanan di mas na e deseo. Segun señor
importante ku un manager Hoogenbergen, kada
òf supervisor lo ehekutá empresario tin ku evaluá
den su empresa. Tur dia pa su mes kompania ki ora
e tin di traha internamente teambuilding ta nesesario.
riba formashon di su Algun señal klave ta ora
tim. Kaminda ta nesesa- tur hende ta ripará meso-
rio por uza empresanan ra kaminda no tin union,
eksterno ku ta spesha- esfera ta malu, tin individ-
lisá den organisá training ualismo i mas importante
di teambuilding, adaptá no tur nanishi ta den e
na e nesesidatnan spe- mesun direkshon. Ora ta

3
Programá pa kuminsamentu di otro aña na WTC

Promé Marshe di Salú na Kòrsou

D
Temporada salú ia 28 di febrüari 2010 awor lo introdusí na Pueblo di Kòrsou un lo partisipá, pasobra e
E marshe aki ta bai tuma marshe ta masha impor-
lugá djis despues di Kar- konsepto diferente di un Marshe di Salú ku ta bai tuma lugá tante pa pueblo di Kòrsou
naval, den e periodo di entre otro den Exhibition Hall di WTC ku e título ‘Bo Salú den en general.
kuaresma kaminda pue- Balansa’. Fundashon pa Motivá i Rekreá, ku ta eksistí pa 7 aña kaba,
blo di Kòrsou kompleto ta Un invitashon for di awor
dediká mas tantu tempu ta organisá e evento aki. E fundashon tin konosementu amplio riba pa subi website www.
na salú, esta baha man e tereno di salu a base di programanan ku durante di 7 añanan el a denbalansa.com i haña
na algu ku nan ta gusta atendé kuné, manera programa di prevenshon na radio i tambe awor tur informashon primera-
hopi entre otro uso di mente di Fundashon pa
alkohòl, sigaria i tene un na televishon. Jenny de Windt huntu ku Paul Maarleveld ta na kabes di Motivá i Rekreá pa des-
dieta òf mihó bisá dediká organisashon di e promé Marshe di Salú. pues bo primi riba e ban-
mas tempu na komementu ner bèrdè na man drechi
salú, etc. E marshe lo dura kaminda pa subi e website
solamente un dia, ku ta di e Marshe di Salú mes,
riba un djadumingu for di esta www.denbalansa.
10 or di mainta te 10 or com/gezondheidsbeurs i
di anochi. Lo parti e dia i haña tur informashon tantu
tambe e sala mes den dife- komo partisipante den
rente espasio pa no sola- e Marshe di Salú komo
mente eksponé produkto, tambe kiko bo por spera
pero tambe pa duna infor- komo bishitante. Ta bon
mashon pa medio di char- pa menshoná ku e dia aki
la, segun Jenny de Windt no ta solamente por bishi-
a splika. tá e stèntnan, pero tambe
ta bai tin vários forma di
“Nos mester invertí den moveshon.
nos salú i den e kaso aki
nos ta konta tambe ku e Partisipashon
aporte balioso di esnan ku Jenny de Windt a splika
ta hasi e Marshe di Salú ku partisipashon na e
aki posibel. E dia aki WTC marshe di salu no ta sin
Exhibition Hall ta keda mas. Tin regla mará na
repartí den kuater zona. esaki. Entre otro e dia aki
Esaki ta un zona kaminda den e sala di eksibishon
ta bai topa ku profeshonal- no mag huma, no ta bende
nan riba tereno médiko, un alkohòl i bebida energé-
zona di deporte i tur loke tiko ku eksepshon di biña
ta enserá rondó di esaki, kòrá, i lo bende kos di
un zona kon kome i bebe kome salú. P’esei e instan-
di un forma saludabel i sianan ku ta partisipá tin
tambe ku oportunidat di di tene nan mes na esaki,
“purba” kos saludabel. E esta no aseptá niun di e
otro zona ta kuido di nos Jenny de Windt i Paul Maarleveld ta trahando riba organisashon di e tipo di produktonan ei pa
salú den su totalidat. Marshe di Salú pa empleado i empresario na febrüari 2010. eksponé na e marshe.

Lo por topa ku dòkternan


ku lo t’ei pa duna charla, empresanan por spònser Jenny de Windt ta pensa
lo tin instansia ku ta bende e instansianan aki tambe den direkshon di konsien-
produkto sano pa duna ku ke trese nan produkto i tisá e trahadó pa e kana
charla, lo tin eksposishon servisio dilanti, pero no tin i move, Paul Maarleveld
di produkto i servisio, pero e moda pa hasi esaki. a menshoná aki ku na
tambe lo tin oportunidat pa Hulanda tin empresa ku
pruf produkto salú. Importante pe ta duna nan trahadó ora
empresario di trabou liber pa nan bai
Booth i mesa E Marshe di Salú ta suma- kaba. Move ta salú i ta
Lo tin no solamente booth, mente importante pa prevení hopi malesa.
pero tambe mesanan ku empresarionan i nan tra-
informashon. Esaki, segun hadónan. P’esei Jenny de Kasi 90 espasio
Jenny de Windt, nan ta Windt ta kere na promé E marshe aki tin espasio
hasi teniendo na kuenta lugá ku empresarionan pa mas òf ménos 90 booth
ku hopi di esnan ku ta tin di konsientisá nan i mesa. Pa Jenny de Windt
duna informashon den trahadónan pa bishita e e kalidat di informashon
kuadro di prevenshon di marshe. E ta importante ku e marshe tin di trese
salú no ta instansia ku pa e empresario, pasobra kuné pa e bishitante ta
ta hasi ganashi i no tin si evitá ku e trahadó ta bira masha importante. El a
entrada propio. Mester a malu, e gastunan di per- aserká mayoria instansia
hasi posibel pa nan tambe sonal tambe ta baha, ya i organisashon na Kòrsou
por t’ei sikiera ku un mesa ku no tin nodi buska otro enkargá ku informashon
ku nan por kubri e gastu- hende pa traha ora esaki i servisio den salubridat
nan di esaki. Sinembargo, ta malu. kaba. E ta sigur ku nan

4
ARBO Consult tin amplio eksperensia

Baha grado di apsentismo na trabou


A
ARBO Consult ta duna psentismo na trabou ta algu ku ta stroba desaroyo positivo di pone ku hopi hende ta keda
servisio na empresanan tene kos paden. Empre-
na momentu ku pa motibu tur empresa. Tin hopi indikashon ku sifranan di apsentismo ta sario i managernan mes-
di salú òf otro rason un oumentando na Kòrsou i ta motibu di prekupashon. Señor Arthur ter yega na un grado mas
trahadó kai for di e pro- Nivillac, kordinadó pa trabou sosial pa empresa i alabes konsehero haltu di frankesa ku nan
seso laboral. Manera señor trahadónan. Mester duna
Nivillac a splika den algun riba tereno di ‘arbo’ na ARBO Consult, a konta di su eksperensianan balor na potensial di kada
palabra, ta atendé ku tur ku e fenómeno aki. trahadó i usa nan mihó
loke ta stroba un trahadó posibel i sin abusá di nan.
di funshoná optimalmente Baha bin abou serka nan
na trabou. pa sa kiko ta pasa den na
ARBO Consult su ofisina kabes i na mundu. Purba
prinsipal ta na Brievengat. komprondé nan inkie-
Banda di ta brinda servisio tut i buska solushonnan.”
na Kòrsou, e ta hasi esaki
tambe na Aruba, Boneiru Invertí den bo
i Sint Maarten. Aktual- kapital humano
mente e organisashon, Mayoria biaha trahadónan
ku entretantu ta eksistí ta drenta ku hopi amor pa
10 aña, tin 180 empresa i nan trabou, pero diferente
organisashon na kua nan desaroyo por pone nan
ta brinda servisio. ARBO demotivá, señor Nivillac a
Consult ta representá e.o. bisa mas aleu. “Ami sem-
dòkternan di kas, i empre- per ta duna komo konseho
sa i ekspertonan riba tere- pa inbertí den bo kapital
no di seguridat (higienista, humano. Esaki lo duná abo
ergonomista, etc.) komo dunadó di trabou
mas benefisio ku invertí
Motibunan pa den kapital ekonómiko. Tin
apsentismo hende ku nunka a haña
Riba e pregunta kiko ta un oumento ni tampoko e
e malesanan ku ta pone dunadó di trabou a inbertí
ku tin hopi apsentismo na pa e mehorá su konose-
Kòrsou señor Nivillac a mentu. Den nos leinan lab-
kontestá: “Serka nos na oral tin stipulá p.e. ku e
ARBO Consult nos no ta trahadó mester tin tualèt,
papia di malesa. Nos mas un kantina, un kaminda
bien ta buska na sa kiko ta ku nan por relahá durante
e motibunan ku a okashoná Arthur Nivillac (ARBO Consult): 'Ku motivashon abou e pousa. Ta kosnan básiko
ku un hende ta kai for di e empleado por pèrdè bastante dia di trabou'. ku sea ta defisiente òf no
proseso di trabou. E moti- ta eksistí mes.”
bunan por ta riba tereno traha optimalmente, alre- bon. Pues, físikamente e nidat ta reflehá na boka di
di salubridat, seguridat i/òf dedor di 70 no ta malu ta kapas pa traha”, señor trabou. Puntonan manera Monotonia
siko-sosial (bienestar). Nos somátiko. Nan ta kai for Nivillac a bisa. inkonsistensia, antipatia òf Un otro motibu ku ta pone
ta wak, pa loke ta trata e di e proseso di trabou, sea simpatia etc. ku tin na hopi ku hopi trahadó ta demotivá
faktor di bienestar, tantu e pa motibu di stress, depre- Inseguridat boka di trabou, ta motibu di i ta kai afó ta monotonia.
situashon na trabou komo shon, problemanan privá i Un otro faktor ku ta stress i prekupashon. Den “Bo no ta krese ni sikológi-
esun na kas, esta su bida familiar òf no ta satisfecho okashoná ku trahadónan muchu kaso aki na Kòrsou kamente, ni spiritual-
privá.” ku sierto kos ku ta tuma ta kai afó ta e inseguri- ta privilegiá un riba otro.” mente si bo mester
lugá na trabou. “E moti- dat. “Tin hopi proseso di hasi e mesun kos dia aden
Problemanan vashon dado momentu ta kambio ta tumando lugá Problema na kas dia afó. Mi ta rekomendá
personal bira asina abou ku nan aktualmente na Kòrsou ARBO Consult e.o. ta pa duna e trahadó mas
Un porsentahe hopi haltu ta kai for di e proseso di ku ta trese inseguridat intermediá riba kehonan espasio pa e karga respon-
di hende ta kai for di pros- trabou. Ami ta bisa ku un bou di trahadó. Esei no ku nan ta risibí di trahadó sabilidat. Lag’é sinti ku
eso di trabou pa motibu trahadó motivá ta keda tra- solamente ta tumando òf dunadó di trabou pa abo, komo doño di trabou
di asuntu personal. “E bou ounke en no ta sinti lugá bou di trahadónan wak kon por drecha situ- ta balorá su kapasidatnan
parti somátiko, pues ku un su mes 100%. E ta keda di Gobièrnu. Den liña ge- ashonnan di inkonsisten- i ta konfi’é. Den nos profe-
hende ta físikamente malu, pasobra e ta sinti ku e tin neral nos tin problema ku sia, empatia/apatia etc. na shon na Hulandes ta bisa
ta un porsentahe relativa- un responsabilidat pa loke dunamentu di informashon trabou. “Den nos kultura ku pa bo papia di un lugá
mente chikí. E faktornan ku ta su koleganan, kliente, i guia prosesonan di kam- bo ta nota ku hopi biaha pa traha ku ta sano, mester
ta dominá ta problemanan dunadó di trabou i famia. bio. Bon informashon ta e pro-blema tin su orígen tene kuenta ku 4 A:
na trabou i bida sosial i Pero ora tin hopi kos ku baha inseguridat serka na kas. Den e relashon
familiar. Trahadónan ta kai na su opinion no ta kana trahadónan Otro punto ta di hòmber ku muhé, pro- 1. Arbeidsomstan-
afó mas tantu pa kosnan ku bon, no ta konsistente, ta e kompetensia profesho- blemanan ku e yunan, uso digheden
ta molestiá nan na trabou inhustu etc. e ke bòikotiá i nal ku tin awendia. Esaki di alkohòl i droga, etc. Un (kondishonnan di
òf den bida privá”, segun ta bisa ku e no ta sinti bon i tambe ta motibu pa inse- punto ku ta difikultá nos trabou optimal)
señor Nivillac. ta buska un manera pa sali guridat bou di trahadónan. trabou den hopi kaso ta 2. Arbeidsinhoud
for di e proseso di trabou. Tin tiki puesto di trabou miedu. Miedu di papia, (kontenido di trabou)
Motivashon abou E arma ku ta pa bòikotiá disponibel i hopi oferta di miedu pa ekspresá loke
Di kada 100 hende ku aser- ta di bisa ku bo ta malu, profeshonalnan ku ta bus- realmente e persona ta
ká ARBO Consult komo ku kaminda mayoria biaha kando trabou. Tur kos ku pasando aden. Miedu pa página 6 >>>>
nan no ta sinti ku nan por físikamente e trahadó ta ta tuma lugá den un komu- represaya. Tur esaki ta

5
ARBO Consult tin amplio eksperensia

Baha grado di apsentismo na trabou


kómodo i apresiá na su
trabou?”, señor Nivillac
<<<< página 5 a puntra. “Problemanan
privá na Kòrsou ta múltiple
3. Arbeidsvereisten ku ta kousa ku trahadónan
(eksigensianan na ta kai afó. Perkurá papia
trabou) mas ku bo trahadónan riba
4. Arbeidsrelatie nan bida sosial. Perkurá
(relashon di trabou) tambe pa e trahadó por
risibí yudansa di un tra-
Leinan laboral hadó sosial òf sikólogo si
Kòrsou ta mará na kasi bo nota ku e trahadó mes-
tur akuerdo internashonal ter di esei. Wak e trahadó
riba tereno laboral. “Lokal su bienestar, dun’é rèspèt
tambe nos tin masha hopi i mustr’é ku ta balor’é pa
lei, regla i stipulashon pero e loke e ta komo perso-
en realidat ta kumpli ku na i loke e ta nifiká pa
masha poko di nan. Tambe bo negoshi. Si abo komo
nos tin diferente instan- dunadó di trabou duna
sia ku mester kontrolá i rèspèt i balor, lo bo haña
perkurá ku ta kumpli ku esaki bèk di bo trahadónan
e leinan, pero ku no ta i alabes mas produkshon.
funshoná manera mester Lo bo nota ku nan ta mas
ta. Kon bo ta kere ku un motivá.”
trahadó por trata un kliente
bon si e mester para riba ARBO Consult
su pia hinter dia, òf si e Telefon: 736-6455
falta hopi kos básiko pa Arthur Nivillac: 'Ami ta konsehá pa invertí den kapital humano'. www.arboConsult.com
por funshoná i sinti bon,

Ofisina pa Propiedat Intelektual ta informá

Kuido di derechi di marka


Despues ku un marka keda registrá, e doño di e marka mester
sigui vigilá su marka. Hopi bes despues di registrashon sa surgi
peligernan. E doño di marka mester tuma medidanan korekto
pa defendé su derechi. Prinsipalmente, si ta trata di un marka
ku tin òf ku a haña un éksito grandi riba merkado. E peliger ta
sinta ora ku un terser persona tambe ke probechá di e
“goodwill” atkirí.

Kuido di derechi di marka ta kana huntu ku hopi esfuerso i


algun gastu. Pa evitá hopi gastu ta konsehabel pa un doño di
marka tuma un abono riba un Merkenblad. Un Merkenblad ta e
publikashon mensual di Ofisina pa Propiedat Intelektual, den
 pa registrá bo marka
kua tur marka ku keda registrá i e markanan ku keda renobá i
kambionan hasi na un registrashon ta keda publiká. E doño di
 pa protehá bo patènt
marka mes por tuma nota di tur publikashon i tambe vigilá si
tin marka igual òf paresido na esun di dje ku a keda deponé dor
 pa proba ku ta Bó kreashon
di un terser persona.

Tin e posibilidat tambe ku e doño di marka por pidi un


apoderado di marka pa yuda vigilá su marka. Den kaso ku tin
un marka meskos òf paresido na esun ku e ta outorisá pa vigilá,
e ta pone e doño di marka na altura. E doño di marka mester
disidí ku e ta tuma akshon kontra di e persona aki òf no.

Kuido di un marka ta nesesario pa mantenshon di e balor di e


marka.
Berg Carmelweg 10ª
Telefòn: 465-7800
Email: bipantil@curinfo.an
Editá pa: Ofisina pa Propiedat Intelektual di Antia Hulandes Web: www.bureau-intellectual-property.an

6
Carla Hueck-Martina di Experientia:

E mihó invershon ta esun pa bo


empleadonan por krese komo hende

T
Experientia ta un empre- in diferente tipo di training ku un empresa por organisá pa su lornan básiko. “Den nos
sa spesialisá den duna ‘scan’ nos ta wak kon e
guia sikológiko (sikologia empleadonan pa mehorá prosesonan i produkshon na trabou. balornan ta biba serka
ta e estudio riba kom- Si tene na kuenta ku rekurso humano ta e faktor mas importante e empleadonan. E train-
portashon di hende) den den kualke organisashon, ta di komprondé ku e personal mester traha ingnan ku nos ta duna
organisashonnan. Carla ta partí den tres fase. E
Hueck-Martina, direktor den bon esfera ku otro pa un bon funshonamentu di e organisashon. promé fase ta un ‘quick
general di Experientia, scan’ di e organisashon
a informá ku banda di (investigashon pa studia
duna guia sikológiko, su e situashon aktual den
empresa ta duna alabes e organisashon). Des-
preparashon na studian- pues ta stipulá kontenido
tenan di Universidat di di e trainingnan for di
Antia den ramo di Man- e puntonan di atenshon
agement Skills, Hospi- ku a sali for di e investi-
talidat (studiantenan di gashon pa por traha riba
Curises) i Leadership mehorashon di funsho-
Management. “Pa loke namentu di áreanan spe-
ta trata e guia sikológiko sífiko. Den e di dos fase
ku nos ta duna na orga- ta ehekutá e trainingnan.
nisashonnan en general, “E ehekushon ta tuma
esaki ta enserá ku nos lugá tin ora ku yudansa
ta buska na haña sa kiko di un (òf mas) aktor. E
e pidanan di hèrmènt ta aktor(nan) ta hunga un
ku e hende mester pa ròl i e trahadónan mes-
por funshoná mas opti- ter reakshoná riba e ròl.
mal posibel den e orga- Mayoria biaha nos ta hasi
nisashon kaminda e ta uzo di tareanan kaminda
traha.” e grupo tin ku solushoná
problemanan no usual. E
Señora Carla Hueck- kos mas importante den
Martina a konta ku ge- e training ta ku despues
rentenan di empresa i di kada tarea ta komentá
organisashonnan ku re- tokante kiko a bai bon
gularidat ta aserká Expe- i kiko por a bai mihó
rientia pa duna konseho teniendo kuenta ku e
i guia na personal di e puntonan importante di
empresanan en kestion funshonamentu den tim
pa asina e personal fun- òf di servisio na kliente òf
shoná mas efikasmente e balornan básiko. Nos
posibel komo tim. “Pa ta traha segun e sistema
trahadónan por funshoná Carla Hueck (Experientia): “Kada kliente ta paga parti di e salario di e empleado”. di ‘experiential learning’
mihó komo tim nos ta (siña dor di eksperensiá
hasi un ‘scan’ pa wak kon un kos). Pa e di tres
ta ku puntonan esensial biaha ora ku aserká nos • Falta di embolbimentu hadónan mester ta kon- fase ta stipulá un dia pa
manera konfiansa, rès- pa duna asistensia, nos • No karga siente ku kada kliente ta bin huntu atrobe. Kada
pèt, komprenshon, toler- ta nota ku tin konflikto responsabilidat paga parti di nan salario empresa mester karga e
ansia, lealtat, Traha pa entre e trahadónan òf ku • No traha dirigí riba i pa e motibu ei mester responsabilidat di sigui
metanan komun, Duna i nan no ta konfia otro. resultado konhunto. trata e kliente bon. “Nos mónitòr e proseso des-
risibí feedback, flèksibi- Trahadónan tin miedu di ta nota serka hopi orga- pues di e di dos fase.”
lidat, liderato, ko-respon- bisa otro algu i no ta Pa un grupo di trahadó nisashon ku e esaki ta un
sabilidat, planifikashon, tuma responsabilidat. E por traha efikas i den un punto ku no ta biba serka Konseho
disiplina, honestidat etc.” puntonan aki ta kos ku bon esfera komo ekipo tin trahadónan. E doño di Señora Carla Hueck-Mar-
ta trese iritashon serka sierto puntonan ku mes- trabou mester stipulá kon tina a konta ku empre-
Detektá problema trahadónan i ta okashoná ter ta kana bon pa logra e ta deseá pa su tra- sanan mester realisá e
trempan relashonnan ku no ta bon resultado. Algun di hadónan duna servisio. nesesidat di organisá e
Hopi biaha un doño òf sano i ku naturalmente nan ta: Nos e ora ei, den e train- tipo di trainingnan aki por
gerente di un empresa tin konsekuensia nega- ingnan ku nos ta duna, ta lo ménos un biaha pa
no ta konsiente ku tin un tivo pa un empresa.” • Konfiansa, traha dirigí pa mehorá e aña. “Esaki ta yuda pa
problema den su empre- • Komunikashon, punto ei. Durante e train- e trahadónan por kono-
sa òf e ta pensa ku e mes Den literatura di e mate- • Toleransha, ingnan ku nos ta duna sé otro mihó i traha den
por solushoná esaki. Ta ria ta kategorisá 5 área • Koperashon nos ta siña e emplea- union pa logra metanan
na benefisio di tur tipo prinsipal di frustrashon ku • Motivashon donan e.o. kon pa trata spesífiko. Den tur orga-
di empresa/organisashon ta stroba un bon funshon- ku kliente.” nisashon tin sistemanan.
pa detektá problema tem- amentu di trahadó den un Señora Carla Hueck-Mar-
pran i purba na sa kiko empresa/organisashon: tina a bisa ku e liña kòrá Balornan básiko
e mihó sistema ta pa • Ora no tin konfiansa ku mester kore den un Un empresa òf organ- página 8 >>>>
atendé ku nan. “Mayoria • Miedu di konflikto organisashon ta ku e tra- isashon ta stipulá su ba-

7
Carla Hueck-Martina di Experientia:

E mihó invershon ta esun pa bo


empleadonan por krese komo hende
por siña un hende algu, portashon no ta algu ku pa laga bo empleadonan
<<<< página 7 pero final di kuenta ta e ta logra di un dia pa otro. krese komo hende, bo Experientia
mes ta disidí kiko e ke “Nos trainingnan tin komo persona i kompania tin Concordiastraat 52A,
hasi.” ophetivo yuda e trahadó benefisio di dje. Invertí Waaigat
Atraves di tempu esaki- krese komo hende. Tur den bo kapital humano Telefon: 4615168
nan ta sali for di balanse. Señora Hueck a bisa final- esfuerso ku abo komo i lo bo mira e bon resul- E-mail:
Ami semper ta bisa ku bo mente ku kambio di kom- dunadó di trabou hasi tado.” carla@experientia.an

RBTT Travel Card


Eksplorá mundu ku
RBTT Travel Card!
Ora bo biaha bo ke disfrutá sin límite. RBTT Travel Card,
optenibel na Euro i Dòler, ta bo kompañero di biahe ideal.
Na kua parti di mundu ku bo ta, na tur momento. Bo ta paga
ku siguridat den pakus, pa hür outo òf na hotèl.

Depositá e montante deseá riba e karchi personal pre-pagá


i eksperenshá e benefisionan di RBTT Travel Card:
• Rekargabel te ku 2000 US dòler òf Euro
• 24/7 sèn kèsh na tur bankomátiko ku tin e logo di VISA
• Uso lokal i internashonal
• Rekargabel via RBTT Netbank

Pa mas informashon yama 763 8438 òf pasa serka nos!

8
5050_1_RBTT_Ad_5kx175_PAP.indd 1 5/29/09 11:07:16 AM
Angeline Bakhuis di B-Fit:

Move bo por hasi na trabou tambe

S
E empresario ta viktorioso.
duna ehèmpel eñora Angeline Bakhuis ta kere ku moveshon no solamente ta
Hiba un bida salú no ta so- posibel den ora liber, pero asta durante trabou. Ku un eksperensia Den grupo òf bo so
lamente move físikamente, amplio riba tereno di moveshon físiko, awor Angeline Bakhuis Na B-Fit e kliente por
pero e ta un kombinashon ta drenta un otro era di su karera kaminda e ta ofresé moveshon pa move riba su mes pero
di físika, mente i espíritu. tambe den grupo. Semper
Angeline Bakhuis a bisa empresa. bai nan tin instruktor dis-
ku na promé lugá e doño ponibel pa duna guia na e
di e negoshi tin di kuminsá kliente. Por usa mashin i
move pa e sinti e benefi- tambe tin trainingnan den
sio i asina e por kontagiá grupo manera di baila-
su empleadonan. E bene- mentu etc.
fishinan den empresa ta Angeline Bakhuis a bisa
hopi. ku tin hende por move nan
E trahadó ta kuminsá papia so, pero tin otro hende
i pensa otro, pensa i papia ku mester di e grupo pa
positivo, papia riba salú. motivá nan i p’esei mes
El a pensa riba premio- na B-Fit nan ta duna tur
nan ku e dunadó di trabou dos opshon. “Ora ta hasi
por pone pa su emplea- moveshon, sòru pa sintibo
donan ku ta move. E por na kas. E kliente no por
paga pa e trahadó bishitá bai un kaminda, si e sitio
un sentro di moveshon no ta kuadra ku e kliente i
i hasi ehersisio. E esun ta keda einan djis pasobra
ku kumpli kabalmente ta e ta serka. E kliente mes-
gana un ke otro premio. ter buska e kos ku ta mihó
Tur esaki ta benefisiá e p’e apesar ku e sentro di
dunadó di trabou tambe. E entrenamentu ta un poko
kos aki yama invershon pa leu”.
por haña benefisio di dje.
Dor ku e empleado ta bira Den kuadro di move den
konsiente di su salú, e no grupo Angeline Bakhuis a
ta bira malu fásil mas, e bini ku e idea di Ban Move
tin mente positivo i e ta pa Kòrsou kompleto. El a
produsí mas pa e propio haña masha bon reakshon
dunadó di trabou. i akohida serka gobièrnu i
ta gruponan masha grandi
Balansa den e kurpa a partisipá na Kòrsou Ban
Fitness ta trese balansa Move na sèptèmber último
den kurpa di e hende. na SDK. Ta e intenshon
Kurpa di hende ta konsistí Angeline Bakhuis: 'Ban pa sigui ku e aktividatnan
di e parti mente, físiko i Move a haña bon akohida aki, pa asina trese e kon-
spiritual. Ta e tres kompo- na Kòrsou'. siensia serka pueblo di e
nentenan ei tin di alimentá importansia di moveshon
pa yega na e bon balansa. ku ta bon pa salú.
Por alimentá esaki asina
aki. Move na trabou
- Spiritualmente: bishitá Move 20 pa Angeline Bakhuis a kumin-
un iglesia, 25 minüt pa dia sá awor tambe pa ofre-
- Pa loke ta mente: sòru Moveshon durante por lo sé empresanan bishita
pa no kana den hende ménos 20 pa 25 minüt pa kaminda e ta siña e tra-
negativo, no papia kos dia ta bon. Ounke e kurpa hadónan ku den nan tra-
negativo, pero pensa no ke tur ora, e mente tin bou nan por move. Kisas
positivo, di dun’é e tarea pa hasi sintá na nan lèsenar mes
- Físikamente hasi e moveshon. No bai hasi nan por move. Angeline
moveshon moveshon kon ku ta, ku Bakhuis ya tin empresario
konstantemente. kualke paña bisti, ku paña ku e ta bishitá i ta duna
Tur esaki e empresario ku buraku òf mancha. “Ta tep pa moveshon. E por
mes tin di kuminsá hasi. masha dushi pa ora ta hasié den diferente forma.
No murmurá riba e tra- hasi moveshon bo wak E por bai un biaha i duna
hadó, pero duna e bon den spil i atmirá bo mes. un charla kon move na
ehèmpel, tantu mental- Esta dushi ora bo ta wak trabou, pero e empresario
mente, spiritualmente den spil i mira kon bunita por pidi’é tambe pa bini
komo físikamente. bo ta”. Angeline Bakhuis un biaha pa siman i hasi
E empresario tin di keda a bisa ku no ta eksistí entrenamentu ku e tra-
den positivismo apesar un hende bisa ku e ta hadónan na trabou mes.
kon difísil e situashon por move hopi na kas kaba
ta. Ta e empresario ta ku su yunan. Pues, e no B-Fit
esun ku ta duna ehèmpel tin mester di bai un sen- Angeline Bakhuis
i e ta esun ku ta sòru pa tro. Angeline Bakhuis ta su kas, bai kana òf un e hende ta hasiendo algu Telefon: 736-8088
e trahadó produsí, segun konvensí ku pa moveshon sentro i e mente ta duna p’e mes. Despues di e 20
Angeline Bakhuis. e hende tin di sali for di indikashon na e kurpa ku pa 25 minüt bo ta sintibo

9
Dietista Yarmila Alvarez:

Disfrutá di loke bo kome komiendo salú


N
Pa por logra e meta di kòfi i djus.
un bon nutrishon ta konta utrishon i un kurpa salú ta dos kos ku nos mester traha riba  
algun punto importante: dje den un balansa perfekto. Dietista Yarmila Alvarez ta kere ku Den Práktika
1. Desayuná tur dia empresanan lokal por duna un man den e afan pa empleadonan * Desayuná promé bo sali
2. Kome balansá tres bes bo kas. Bo no ta sali kas ku
pa dia bin traha salú i duna un bon prestashon. Segun señora Alvarez, tur kos kabei brua tampoko tòg?
3. Bebe por lo ménos ta kuminsá ku e base di un bon nutrishon. Lanta poko mas tempran
1.5 liter di awa pa dia i sòru pa un desayuno na
4. Kome sufisiente fibra kas. Na trabou ta den ora
gròf di dunadó di trabou.
5. Kome fruta i bèrdura * Si bo ta kome balansá
tur dia tres biaha pa dia, bo no
6. Evitá alkohòl i kòfi . mester yena mas energia.
7. Kome ménos produkto Desayuná, kome mèrdia i
ku vèt, salu i suku . atardi. Komementu anochi
na trùk, ches un galiña,
Desayuno ta e fuente pri- batata hasa ku sous, ta di
mario di energia i nutrishon mas.
pa bo kurpa por ranka sali * Alimentá bo mes ora ku
riba un dia di trabou. Segun bo ta na trabou den pousa
señora Alvarez tur kos ta ku fruta i hopi awa.
kuminsá ku e desayuno: * Ora bo ta kumpra na
Un tayó di fruta, beker di supermerkado, planeá bo
yoghurt ku cornflakes òf menú di siman. Konsen-
musli, un snechi pan brùin trá kua bèrdura na promé
ku keshi i belèg. lugá ku kua karni, piska òf
“Tres kuminda balansa ta galiña pa dia, i por ehèm-
konsistí di poko karni, mas pel, kònkòmber chikí, filèt
berdura i produkto manera di galiña i aros brùin.
aros, pasta, batata i fun- Realisá ku un par di bla-
chi di forma mas moderá. chi kròpsla no ta sufisiente.
Kome mas ku dos bes pa Kumpra bèrdura di nos tera
siman piská, fuente grandi òf bisindario, manera pam-
di Omega 3 ku ta bon pa puna, kònkòmber, kalbas,
kurason i benanan. Awa papaya etc. Banana hasá
ta base di nos kurpa, no no ta bèrdura!
remplas’é pa djus ni otro * Preferibel kome kuminda
bebida. Fibra gròf ta duna kayente prinsipal un biaha
hopi vitamina i sòru pa pa problemanan ku pre- den bleki, drop, all season- bes en kuando. Malesa di pa dia i na un manera
un bon funshonamentu di shon haltu. Produktonan ing\spice. suku ta bini dor di sobrepe- trankil. No ta importá si
tripa. tambe e ta yuda rùim ku ta kontené hopi salu Kos dushi, bolo, chukulati, so i un mal alimentashon esei ta mèrdia òf atardi
òp kolèsteròl den e kurpa. ta: sason kompletu, sous ice-cream ta kontené hopi yen di suku rafiná. Evitá despues di trabou.
Pan brùin, meergranen, pretu, kètsup, produkto suku i energia. Uza nan de tambe di pone suku den te, Na trabou por bai ku un
musli, quaker oats, aros i
pasta brùin tur ta hasi bo
kuminda mas riku na fibra”,
asina el a splika. Dos
fruta pa dia i un porshon di
bèrdura diario lo duna bo
sufisiente vitamina i min-
eral ku lo yuda pa evitá
malesanan i mester evitá
alkohòl. Esaki ta duna bo
energia bashí. Di mas na
kafeina tampoko ta positivo
pa bo salú, segun señora
Alvarez.

El a sigui splika ku mester
baha man na vèt. “Kum-
pra karni i galiña sin vèt.
Rabu, repchi salu etc.
no tin balor nutritivo! Ku-
shiná ku ménos vèt  no uza
manteka i vèt pareu. Evitá
produkto manera chips etc.
Kuminda fast food ta kon-
tené hopi vèt i salu”, segun
señora Alvarez. El a bisa
ku mester baha man na
salu; esaki ta traha fuerte
riba bo nirnan i sòru tambe

10
Dietista Yarmila Alvarez:

Disfrutá di loke bo kome komiendo salú


Meskos ku bo ta kumpra * Pousa den trabou pa dòkter, hasi uso di un
paña bunita i asesorio pa por bebe awa i kome bon vakashon i lo bo ta
bisti, skohe lo mehor p’abo fruta bin bèk den gran forma.
interior di kurpa. * Fiestanan responsabel Para pa bo
Kuminda salú ta karu?! ... ku aspektonan salú responsabilidatnan di
Wèl ... Fast food ta pió. Bo * Guia\charla informashon trabou, kas i di bo salú.
kurpa meresé lo mehor! pa trahadó tokante salu i No tira falta riba otro di
Sin salú bo no por bisti bon nutrishon i loke bo a skohe di kome
bunita, ni disfrutá di e fies- moveshon ni hasi. Move, porta
ta. Ban skohe konsiente, * Posibilidat pa hasi simpel dor di kana un
pone nos pòtmòni kaminda ehersisio par di bes pa siman 30
e mester ta! * Por inkorporá minüt. Bo no tin nodi
eksigensha di salu, bon paga gym si bo por sali
Kiko un dunadó di peso tambe komo meta bo kas bai kana den
trabou por ofresé: di motivashon pa bario. No dependé di
* Un kushina pa por trahadó. “Un trahadó otro pa por hasi
keinta kuminda i sinta salu ta produsí mihó ehersisio. Disfrutá di
kome den un bon i trata kliente bon! loke bo ta kome. Skohe
ambiente Finalmente un salú”, segun señora
* Un frishidèr pa por rekomendashon pa, ta Alvarez.
warda kuminda na bon sinsero ku bo mes tur
temperatura dia ora bo ta kome: si Dietista\Nutrishonista
* Si tin kantina: un bo ta sinti bo tòg ku falta Yarmila Alvarez
surtido salú energia, konsultá bo Telefon: 510-0308

Yarmila Alvarez: 'Disfrutá di kuminda, pero kome salú'.

salada òf un sèntwich pa chines òf roti etc esaki ta


mèrdia. konta pa kuminda kayente!
Traha un baki di salada i * Evitá di kome kada bes
pone tuna (50 gram) den e tipo di kracker pa tene
awa ku siboyo riba dje. Por stoma; ta energia (kaloria)
kambi’é pa keshi raspa, bashí bo ta yena sin satis-
belèg di galiña. fasé bo kuminda kayente.
Si bo remplas’é pa un pia * Bebe awa, te sin suku, i
di galiña, ya e la para bira por un glas 200 cc di djus
un kuminda kayente. natural sin suku (remplasá
Si bo ke bai ku kuminda fruta). Evitá limonada i djus
kayente na trabou, uza sal- yèn di suku.
ada rauwkost apart òf bèr-
dura di diepvries pa kenta Tene kuenta semper ku
den un microwave. algun kos
Bèrdura di diepvries tin - Un kolega a hasi aña:
bon kalidat; kenta nan skohe entre loke b’a trese
den microwave òf stom un pa kome òf loke e ta trit. Ta
biaha so! abo so por bisa NO! Ta bo
Un sèntwich brùin, belèg desishon si bo ta kome tòg.
ku salada rauwkost tambe - Si bo sa adelantá, plani-
ta un bon kuminda pa tra- fiká bo dia, kome ménos
bou. pa bo por disfrutá di e bufèt
Paketá bo kuminda den etc.
baki di plèstik òf saku ku Bo salú, bo peso ta
ta sera vacuüm. Atardi na bo responsabilidat.
kas no por bolbe kome No laga pa malesa hiba bo
kayente! na kambio. No tur biaha tin
Si bo kumpra fast food, kura mesora.

11
Segun Francis Angelica di SVB:

E trahadó mester sa su derechinan


O
Ken ta dunadó di sigui splika pago durante
trabou? ra ku bo haña trabou den kualke área, tin sierto regla ku bo malesa, durante e tempu
Segun señor Angelica, na mester kumpli kuné. Pero ora ku bo haña trabou ta bon pa bo ta ku bo ta den servisio, ta bo
Antia tur hende ku laga un na altura di tur e benefishinan sekundario ku bo tin derechi riba dunadó di trabou ta obligá
òf mas trahadó hasi trabou di paga bo plaka di enfer-
pa nan, ta un dunadó di dje tambe. Tantu pa abo komo bo dunadó di trabou. SVB ta e instansha medat. “Riba dia ku nor-
trabou. Den esaki tin dos na Antia Hulandes ku ta enkargá ku tur loke ta seguro médiko di e malmente bo ta haña bo
posibilidat: trahadó. Francis Angelica, enkargá ku registrashon (Hoofd Registratie) sueldo pa e dia ku bo a
A. Bo ta establesé na mèldu malu i tambe pa e
Antia Hulandes, i bo tra- na SVB, ta duna splikashon amplio riba derechinan ku e trahadó tin pa dos dianan siguiente. Si bo
hadónan ta hasi trabou pa kumpli ku su trabou di un forma debido. Pero aparte di esei e dunadó enfermedat, ta dura mas di
bo na Antia Hulandes; di trabou tambe mester kumpli. tres dia inkluso si tin atmi-
B. Bo ta establesé na shon na hòspital, ta paga
Antia Hulandes, i bo tra- e pago di enfermedat pa e
hadónan ta hasi trabou pa tres dianan ya menshoná.
bo pafó di Antia Hulandes. Komo prueba e trahadó
Un dunadó di trabou mester presentá su karchi
por ta un persona natu- aprobá pa SVB. E porsen-
ral, pero tambe e por ta tahe ta 80% di e sueldo pa
un asina yamá persona dia. Den kaso di embaraso,
hurídiko (rechtspersoon); e trahadó hende muhé tin
por ehèmpel un N.V. Tur derechi riba pago di sueldo
empresario ku lanta un durante e 6 siman promé
negoshi òf empresa tin ku ku e fecha ku probable-
inskribí esaki na SVB. Pa mente e ta duna lus i 6
registrá negoshi na SVB siman despues (zwanger-
mester traha un sita na schapsverlof)”, asina e fun-
departamentu di inskrip- shonario di SVB a splika.
shon”, asina señor Angel-
ica a sigui splika. Tin dos Un aksidente na trabou ta
sorto di registrashon: un aksidente durante, òf
1. Kompania sin trahadó relashoná ku ehekushon di
den servisio. e trabou, i ku ta kondu-
2. Kompania ku trahadó sí na inkapasidat di traha
den servisio. òf na kuido médiko. Den
Segun señor Angelica, un kaso di un desgrasia fatal
trahadó ta sigurá pa Seguro na trabou, esnan ku ta
di Enfermedat i Aksidente dependé di e persona kon-
di SVB for di momento ku serní tin derechi riba ayudo
e ta den servisio (inkluso finansiero. Pago di aksi-
su temporada di prueba) dente na trabou durante e
pa tempu definí di 12 dia promé aña 100%; durante
òf mas. Tambe e salar- SVB: E dunadó di trabou tambe mester kumpli ku su trahadónan. e siguiente añanan 80%.
io brutu di e trahadó no Den kaso di invalides par-
mester ta mas haltu ku e mester konosé e reglanan aña mester entregá spesi- dòkter di SVB pa kontrolá. sial, lo tin pago di akuerdo
límite di suèldo brutu (loon- ora ta konsiderá e sueldo fikashon pa kada trahadó:- Despues di e promé dos ku e porsentahe di inkapa-
grens). “Pa trahadónan ya di e trahadó”, asina señor e durashon di e empleo, dianan ta e dòkter ku ta sidat.
den servisio, ta determiná Angelica a splika. - e altura di e sueldo brutu kontrolá pa SVB ta deter-
riba e fecha di referensia pagá, - e prima pagá. miná e inkapasidat pa Finalmente señor Angelica
(1 novèmber di kada aña) Ken ta enkargá “Ora un trahadó bira malu, traha. Si e trahadó no pre- a enfatisá ku e asegurado
e sueldo brutu relashoná ku e prima di e ta haña di su dunadó di sentá na tempu pa kòntròl, tambe mester sa kiko e tin
ku e fecha ei. Si e sueldo enfermedat? trabou un karchi hel pa bai e no tin derechi mas riba derechi riba dje pa loke ta
brutu aki ta igual òf ménos Segun señor Angelica, e dòkter di kas kuné kamin- plaka di enfermedat. Si e pago. “Si bo no logra kon-
ku e límite di sueldo di e prima di enfermedat pa e da ta registrá pa tratamen- trahadó no presentá na bo sultá e médiko pa kontrolá
aña siguiente, e trahadó trahadó ta kompletamente tu médiko liber di gastu. trabou riba e dia ku nan a riba e fecha indiká, bo ta
ta sigurá durante henter pa kuenta di e dunadó di Segun señor Angelica, deklará bo kapas pa traha pèrdè bo derecho di pago.
e aña siguiente apesar di trabou. E porsentahe di no ta permití di kambia di atrobe, mester bai kontrolá Si bo no ta di akuerdo
kambionan di sueldo. E e Seguro di Enfermedat dòkter di kas dos bes pa e mesun dia ei na SVB ku ku e desishon di Banko
límite di suèldo ta kambia di e salario di e trahadó aña. Esei por sosodé den e karchi pa mèldu enfer- di Seguro Sosial, bo por
tur aña”. ta pa kuenta di e dunadó lunanan di yanüari i yüli. medat òf bo karchi di aksi- hasi opheshon por eskrito
Pero tin un otro areglo di trabou. Pa Seguro di Mester pidi pèrmit pa esaki dente na trabou”, segun denter di tres siman di e
tambe pa seguro di aksi- Aksidente e prima ta varia, na Banko di Seguro Sosial señor Angelica. Esaki ta fecha di e desishon serka
dente. “Pa Seguro di Aksi- dependiendo di e riesgo den lunanan di desèmber un di e áreanan ku segun Direktor di Banko di Segu-
dente e límite no ta aplika- di desgrasia di e empresa i yüni. ekspertonan di SVB hopi ro Sosial”.
bel. Kada trahadó mester i ta pa kuenta di e dunadó biaha ta trese diskushon i
ta sigurá kontra aksidente, di trabou. Ta kobra e prima “Ora dòkter deklará ku malkomprendementu tantu Pa mas informashon:
sin tene kuenta ku e límite pa medio di deklarashon e trahadó ta inkapas pa serka e dunadó di trabou, Francis Angelica
di suèldo. Tin komponen- i pago mensual dor di e traha (A.O.), e mester komo e trahadó. Hoofd Registratie
tenan ku ta forma parti di e dunadó di trabou. Tambe e yena e fecha di A.O. riba Sociale Verzekeringsbank
sueldo i otro ku no ta parti dunadó di trabou ta retené e karchi hel. Si e ta malu Pago durante (SVB)
di e sueldo. Tur empresario e parti di e trahadó i ta mas ku dos dia, e di tres di malesa 5999-434-4000
entregá esaki na S.V.B. Tur dia e mester bai serka e Segun señor Angelica ta www.svbna.an

12
Colombia merkado ku potensial grandi pa empresanan di Kòrsou

Eksitoso mishon komersial pa Colombia


D
E mishon komersial tabata i 14 pa 18 di sèptèmber último Kámara di Komèrsio i Industria di nos por bira un pais dirigí
enkabesá pa Diputado Dick riba eksportashon. Esaki
i señor Thuis. Mayoria di Kòrsou a organisá un mishon komersial pa Bogotá, Colombia. únikamente por keda logra
e empresanan partisipante Esaki ta e promé mishon komersial ku Kámara di Komèrsio si nos sigui traha huntu”,
tabata di e sektor finansiero ta organisá pa promové e oportunidatnan ku Kòrsou tin di ofresé señor Thuis a sigui bisa.
internashonal konsistiendo Diputado David Dick den su
di kompania fidusiario (trust na empresarionan Kolombiano. Durante un enkuentro ku prensa na diskurso na e seminario ku a
companies), ofisina di abo- Kámara di Komèrsio i Industria despues di regreso Diputado David organisá na Colombia titulá
gado i kompanianan ku ta Dick di Asuntunan Ekonómiko i Turismo i Presidente di Kámara di ‘Curacao Como Hub Logis-
duna konseho fiskal. Banda tico Financiero y Comer-
di esei tabatin kompani- Komèrsio Ruud Thuis i representantenan di e 18 kompanianan di cial’, a mustra riba e ròl stra-
anan ku ta duna servisio Kòrsou ku a partisipá na e mishon aki a duna informashon di e mishon, tégiko ku Kòrsou por hunga
di edukashon, teknologia di nan eksperiensha i resultadonan di e biahe. pa kompanianan Kolombia-
informashon spesialisá den no ku ta mira posibilidatnan
pa eksportá pa Karibe i pa
mente i kuantu mas a bira Komèrsio ta bisa. Europa hasiendo uso di e
dil konkreto. “Mishonnan Kámara di Komèrsio ta fasilidatnan i konosemen-
komersial tin un impakto i organisá hopi mishon tu ku Kòrsou por brinda.
un efekto grandi. E echo ku komersial i ta risibí tambe Kòrsou ku su servisionan
denter di un siman kaba por hopi mishon komersial for finansiero i logístiko i su
konstatá ku 25% di sitanan di eksterior. “Nos isla ta forsa laboral multilingue por
tin un forma konkreto, ta un isla ku tin orientashon komplementá e empresario
kalifiká e mishon aki komo internashonal. Si nos sigui Kolombiano den su esfuer-
un éksito rotundo”, asina traha huntu i keda eksponé
e presidente di Kámara di e potensialnan ku nos tin página 14 >>>>

Luis Santine Jr. (CIFA) presentando dilanti un sala di


empresario Kolombiano.

sistemanan bankario, un sial. Tabatin sitanan, ‘match


banko internashonal i un making’, ku Cámara Colom-
kompania ku ta presta ser- bo a traha pa e empresa-
visio di drecha hardin. rionan di Kòrsou, i tambe e
Komo presidente di Kámara empresarionan mes a hasi
di Komèrsio señor Thuis a sita ku personanan ku sea
indiká ku e ta satisfecho nan tabata konosé kaba
ku e resultado di e mis- òf ku nan a siña konosé
hon komersial. E forma durante di eventonan kolek-
kon Embahada di Reino i tivo. “E kompanianan ku a
e Kámara di Komèrsio na partisipá na e programa di
Colombia a guia e pro- match making tabatin huntu
grama polítiko i komersial un total di 177 sita. Di e kan-
ta di elogiá i apresiá. “Nos tidat di sitanan aki, segun
mester hasi mas uso di e informashon preliminar di e
representashon diplomátiko kompanianan, un total di
di reino na e diferente pais- 39 ta konkreto of ta bira
nan di interes. Nan tei pa tur konkreto riba tèrmino kòr-
partner den Reino, inkluso tiku. E indikashon aki ta den
Kòrsou”, segun Ruud Thuis. lapso di un siman despues
Durante e mishon a hasi di e mishon. Riba tèrmino
bon promoshon pa Kòrsou mas largu lo midi kuantu
pa medio di un website a konkretisá berdadera-
www.rutacuracao.com ku
Kámara di Komèrsio a krea
pa e mishon aki i ku lo keda
usa pa otro mishonnan den
futuro. A pone tambe un
aviso den e korant ‘El Tiem-
po’, e korant ku mayor sirku-
lashon na Colombia. Via un
mailing atraves di Emba-
hada, e Cámara Colombo
i Kámara di Komèrsio di
Kòrsou a trese e bishita bou
di atenshon di e empresa-
rionan Kolombiano. Sitanan
di negoshi tabata un parti
importante di e programa
durante e mishon komer-

13
Colombia merkado ku potensial grandi pa empresanan di Kòrsou

Eksitoso mishon komersial pa Colombia


i Vise Minister di Komèrsio Nan a introdusí Dutch Carib- pa kompetí ku Panamá.
<<<< página 13 Internashonal. Tambe el a bean Securities Exchange i E merkado di Colombia ta
papia ku e entidat ku ta esei organisashon i kompa- grandísimo. Tin lugá pa tur.
desaroyá eksportashon na nianan individual na Colom- Dor di koperá ku otro pa
Colombia, esta Proexport. bia a risibí bon. “Tantu CIFA akapará un merkado grandi
For di e kòmbersashonnan komo DCSE ta satisfecho asina, e logro lo ta mas
aki a sali puntonan konkreto i ke sigui traha huntu ku grandi”. “No ta e bolo bo ta
ku tin ku traha riba dje riba e tim ku a bai Colombia parti, pero huntu bo ta kue
término kòrtiku, mediano i pa sigui desaroyá strategia- un bolo mas grandi i esei
largu. “Manera m’a yega nan pa konkista e merkado bo ta parti”, Diputado Dick
bèk for di Colombia, mi a Kolombiano”, segun señor ta komplementá.
papia ku Sekretario di Esta- Santine. E echo ku Kòrsou
do Alex Rosaria pa dun’é ta riba lista blanku di OECD Wilbert Geertruida di C-Gar-
informashon i pa e sigui ta un garantia pa transpar- dens B.V. tambe a parti-
ya ku e kontaktonan aki, ensia i konfiabilidat. Paul de Sousa (HB sipá na e mishon komersial,
manera asuntu di tratado, Otro punto interesante ku Management) ounke ku otro ophetivo. El a
ta toka su kartera. Colombia Diputado Dick a ilustrá bai wak kiko Colombia por
Ruud Thuis (KdK) no tabatin Kòrsou pone riba durante di su presentashon nashonal pa empresarion- ofresé n’e komo un kom-
su lista di prioridat, pero ta “ku apertura di e bolsa di an Kolombiano i ku lo tin pania di landscaping. El a
sonan pa hasi negoshi inter- despues di e bishita aki si balor ku lo ta operashonal base sufisiente pa estre- bai wak produkto inovativo,
nashonalmente. E man- nan a pone e tópiko bèk na yanüari 2010 ta hasi e chá e lasonan di un forma método efisiente i kono-
datario a indiká ku mester riba mesa i nan a duna gama di produkto finansiero mas formal. E akohida na sementu teknológiko ku e
stòp di focus riba Europa informashon ki paso ku tin mas atraktivo”. Mas aleu Colombia tabata grandi i por inkorporá den su oper-
so, pero usa nos relas- ku sigui pa e bira prioridat tin base pa sigui organisá ashon pa asina su empresa
hon ku Hulanda pa fungi bèk. Awor ta na nos pa aktividat riba e merkado por diferensiá su mes for
komo e bentana di Europa hasi nos tarea i sòru pa Kolombiano. di otronan na Kòrsou. El a
pa Latino Amérika, ku ta lòbi pa mas pronto posibel eksperensiá e mishon aki
mas serkano, i vise versa. nos logra sera un tratado “Nos tur ta bende komo sumamente eduka-
“Colombia ta den desaroyo. ku Colombia”, señor Dick a Kòrsou” tivo i el a haña un bon bista
Internamente el a krese i sigui bisa. Cristina de Freitas Bras di di e merkado Kolombiano.
ta bayendo den bon direk- Ernst & Young Netherlands Tambe el a bai ku e pèchi di
shon, i ta posishonando su Dutch Caribbean Antilles tambe a partisipá na Vise Presidente di ADECK
mes mas i mas komo un Securities Exchange & e mishon i e ta satisfecho pa asina e por duna infor-
merkado konfiabel. Ainda e Whitelisting ku e resultado. “E Kolombi- mashon na miembronan
mester logra posishoná su Luis Santine Jr., direk- anonan tabata impreshoná di ADECK tokante Colom-
mes internashonalmente. E tor ehekutivo di CIFA i pa e echo ku nos ta papia bia i e posibilidatnan ku tin
pais tin potensial pa krese Dutch Caribbean Securi- tantu idioma asina”. Cristina na Colombia. “Tin mas ku
den eksportashon i ta enka- ties Exchange (DCSE) Diputado David Dick de Freitas Bras ta konvensí sufisiente servisio i produkto
minando e trayekto aki. Nos ku tambe a partisipá na e ku e i su kompañeronan na Colombia, i mi ta mira ku
por hunga un ròl importante mishon komersial, a trese e asosiashon di kompania di e mishon lo saka hopi empresanan chikí na Kòr-
den e kresementu i trayekto ku ta ópera den e sektor probecho di e mishon aki. sou tambe por hunga un ròl
di eksportashon di Colom- finansiero internashonal, “Maske mayoria kompania den fungi komo intermedi-
bia loke ta trese benefisio CIFA, a mustra pakiko Kòr- ta di sektor finansiero inter- adó entre Colombia i sobrá
pa Kòrsou komo hub logís- sou ta benefisiá e empre- nashonal, tur tin ku bende di Karibe”, señor Geertruida
tiko i finansiero pa Colom- sario Kolombiano pa hasi Kòrsou na promé lugá. Ta a indiká.
bia”, asina diputado Dick a negoshi via dje. ora nan konosé Kòrsou, Lo sigui mas mishon komer-
trese dilanti. Durante e mishon komersial nan lo mustra interes den sial pa otro merkado tambe.
aki tambe tabatin enkue- loke Kòrsou tin di ofresé”, E sektor finansiero inter-
Brain picking ntronan ku organisashon- señora De Freitas Bras a nashonal a hasi uso di e
E mandatario a keda nan di e sektor finansiero di indiká. oportunidat ku e mishon aki
impreshoná pa e nivel di Colombia manera e asosia- a ofresé nan, pero mishon-
profeshonalismo di e de- shon di banko di Colombia, “Bolo ta grandi” nan komersial ta habri pa
legashon i di e echo ku e asosiashon di kompania Paul de Sousa di HBM tur sektor. Lo bai invitá sek-
tur e representantenan aki fidusiario di Colombia i e Group ta masha kontentu tornan mas dirigí pa asina
tabata di un edat relativa- asosiashon di koredó di i satisfecho ku e mishon kada bes e grupo di empre-
mente hóben i sumamente bolsa Kolombiano. Tambe e komersial. El a keda impre- sa partisipante i sektornan
dinámiko i determiná. E ke Cristina de Freitas Bras delegashon a haña un pre- shoná pa e echo ku na e representá bira mas grandi.
sigui traha ku e grupo aki (Ernst & Young) sentashon amplio tokante seminario riba e promé dia
i ampli’é ku representan- hasi negoshi ku Colombia di e mishon, mester a buska
tenan di otro sektor impor- dilanti: “Colombia no tabatin dor di e bufete di abogado stul èkstra pa akomodá tur
tante den forma di ‘brain bon konosementu di kiko prestigioso Backer & McK- hende. “Esei nunka no a
picking’ pa huntu sigui traha Kòrsou tabatin di ofresé, i enzie. Miéntras e partisi- pasa promé. Portanan a
riba strategia pa konkista segun dianan ta bai i a sigui pantenan na e mishon a habri dor di tur e bishita-
merkadonan riba kua por ku e programa, a bira mas kontinuá nan estadia na nan ku a keda hasí na Aso-
hasi negoshi kuné i ekspor- kla kiko Kòrsou tin di ofresé Colombia ku un kantidat bancaria i Asobolsa. Mester
tá p’e. “Kòrsou a laga bon i nos a logra pone Kòrsou di sita di negoshi, diputado sigui traha riba e merkado
imágen i a impaktá tantu riba mapa. E konosementu Dick i Presidente di Kámara Kolombiano. Kòrsou su sta-
riba nivel komersial, komo di e miembronan di e dele- di Komèrsio Thuis a hiba bilidat polítiko, su posishon
riba nivel polítiko”, e man- gashon a komplementá otro kòmbersashonnan ku man- stratégiko den Karibe i pre-
datario a bisa. Durante e hopi bon. Awor mester hasi datarionan Kolombiano i a parashon di su profeshon-
bishita na Bogotá diputado follow-up pa bai ku plan hiba un mensahe kla ku alnan ta hasi nos un kom-
Dick a hiba kombersashon mas konkreto un próksimo Kòrsou ta un partner impor- petidó fuerte di Panamá. Wilbert Geertruida
ku Vise Minister di Finansa biaha”. tante den negoshi inter- Nos tin sufisiente arma (C-Gardens)

14
Plan di maestro ‘Kòrsou Sosiedat di informashon’
konsumidónan. • Un trayekto dediká na krea un masterplan.
• Servisionan gubernamental mester ta • Un pa nos Empresanan Mediano i Chikí
aksesibel elektrónikamente (online). (EMC).
• Tambe nos tin un trayekto spesialmente
Oportunidatnan nobo dediká na nos hóbennan.
Sosiedat di Informashon Dunando nos Sosiedat e saber di kon pa Un di nan ta dediká spesialmente na e hóben:
Sosiedat di Informashon ta un terminologia usa teknologia ta krea oportunidatnan nobo. Internet Awe…Bo Ta On. Lo presentá e tema-
usá kaminda kreashon, distribushon i manipu- Na momentu ku tin demanda pa un servisio nan basá riba e oportunidat i riesgonan ku
lashon di informashon a bira e aktividat kultural òf teknologia esaki ta forsa nos sosiedat pa Internèt ta brinda pa tur nos hóbennan.
i ekonómiko mas signifikante. kumpli ku e demanda. E dianan lo ta djamars 27 di òktober 2009 na
Den un Sosiedat di Informashon e hèrmènt- WTC spesial pa e empresanan mediano i chikí
nan di importansia ta kòmpiuter i Internet. E Konferensha i pa e hóbennan lo ta djarason dia 28 di òkto-
produktonan prinsipal ta informashon i kono- Stimul-It, Bureau Telecommunicatie & Post ber 2:00 mèrdia, tambe na WTC.
sementu; e rekurso mas balioso ta rekursonan i Caribbean Telecommunications Union ta Nos ta warda bosnan!!
humano. organisá e konferensha internashonal titulá
Pa éksito den un Sosiedat di Informashon ta ‘Conference on Curacao Information Society.’ Pa mas informashon por tuma kontakto ku
nesesario pa krea konosementu usando e hèr- Stimul-IT via pòst elektróniko: info@stimul-it.
mèntnan disponibel. E konferensha ta konsistí di tres trayekto. com òf yama 738 6299

Elevá
Pa nos por yega asina leu pa yama nos mes
un Sosiedat di Informashon nos mester di hasi
hopi pa asina nos elevá komunidat na un Sos-
iedat di Informashon.

• Nos mester di eduká nos sosiedat pa usa


e teknologianan disponibel.
• Mester hasi leinan mester ‘up to date’ pa
por usa e teknologia i pa protehé nos

Balansa ta importante pa trahadó i empresario

Barbulètè Blanku ta lider i puru


S
eñora Jennifer Moesker a desviá for di su profeshon finansiero ku su komementu salú.
I banda di kome salu e
i awor ta dediká su mes totalmente na masashi, konseho i mester move. No por ta
guianan personal. Barbulètè Blanku ta e nòmber ku Jennifer asina ku hende no ta
Moesker a skohe pa su empresa ku ta eksistí tres aña. Na momentu move i e kestion di falta
di tempu no mester ta
di skohe e nòmber el a bai pa unu na Papiamentu. Hopi hende ku e un estorbo. Pa loke ta e
ta duna masashi ta bisa na final ku nan ta sinti nan liber. E mente ta mente Jennifer Moesker
dividí na diferente pida i e ta trese nan bèk huntu. Jennifer Moesker ta a bisa ku e hende mester
hasi algu, por ehèmpel un
konsiente ku tin asina tantu problema den e mundu aki, pero mester hòbi, pa e klara su mente
keda bai na e kurason i traha ku hopi amor. Saliendo for di e parti di diariamente. Pa hende
sinti liber i traha riba su mes, el a wak e blanku pa puresa i e barbulètè hòmber el a menshoná un
Jennifer Moesker: "Esun deporte pa asina klara tur
ku no ta den balnsa, no por semper a atraé pa sinti su mes liber. P’esei un barbulètè blanku ta loke e mente a apsorbá
funshoá bib". karakterisá: sinti liber i renasé. riba e dia ei pa asina por
kontinuá i por konsentrá e
Body, mind and soul siguiente dia.
Jennifer Moesker ke de- parti emoshonal. Jennifer ta. E trahadó mester ta saliendo kompletamente Hari: hopi hende no ta
mostrá diferente téknika ta traha ku ‘body, mind semper balansá pa presta for di loke el a siña p’e. para ketu kuantu kos po-
ku el a siña, entre otro and soul’. Den un promé 100%. Si tin un kamber Te ainda su promoshon ta sitivo harimentu por trese
na Hulanda ku por trese biaha e no por yuda un ku 200 hende, 200 hende di hende pa hende i ya e kuné.
nan huntu i aki e ta hasi kliente pero e tin di buska tin problema, inklusive e ta asina yen ku práktika-
un kombinashon di nan. e blokeonan ku e persona dunadó di trabou mes. mente no por tuma hende E diferensia
E no ta hasi masashi so, mester kita mas lihé posi- Tur kos ta kon ta atendé pa fecha aserka. Esaki Tantu masashi komo per-
pero tambe guia personal. bel pa asina por sigui den ku e problemanan. Tur ta trese kuné ku e no sonal coaching ta haña
Di e forma aki e ta guia e siguiente nivelnan di su hende individualmente por aserká empresanan mes tantu atenshon.
hende den problema di bida. ta traha riba nan mes. e mes pa mustra riba e El a ripará ku tin hopi
relashon, malesa, trabou Jennifer Moesker ta kon- importansia di atendé i hende, sin distinshon, ta
etc. Masashi kombiná ku Balansa sehá empresarionan pa yuda e trahadó pa e sali bai buska informashon i
e parti spiritual ta loke ta Tantu e coaching komo motivá nan trahadónan pa for di su problemanan. E yudansa i pa haña kontes-
hasi’é diferente di otro- masashi ta masha impor- bai un personal coach òf trahadó di otro banda no ta pa nan problemanan.
nan. Ora e kliente yega tante pa e empresario i masashi i laga wak kiko e tin di warda e dunadó di Jennifer Moesker no ta
serka dje e ta hasi e hende e trahadó. Si hende no persona tin mester. trabou konseh’é, pero e pone su mes riba mesun
transparente. Ta a base di ta den balansa, e no por trahadó mester tuma su liña ku un sikólogo, ounke
esei e ta bai wak kiko e funshoná. Si e trahadó na Yen-yen mes inisiativa. e tin su estudio tambe di
kurpa ta bis’é i huntu ku e trabou su kabes ta yen di Jennifer Moesker ta sikologia.
persona e ta skèn henter problema, e no ta papia ampliando pa asina e por Físiko
e kurpa. Na momen- ku su mama, e tin malesa atendé ku mas hende/ Un persona mester wak Jennifer Moesker
tu ei ta wak no sola- etc, e no por funshoná kliente. Tres aña pasá el su parti físiko. E perso- Barbulètè Blanku
mente e parti físiko pero e na trabou manera mester a skohe e direkshon aki, na ei mester tene kuenta Telefon: 738-8866

15
Eventonan internashonal
Òktober Haiti First Internation-
al Business Expo
25-27 novèmber
Lugá: Crown Plaza –
6-13 yanüari
Website: www.autoex-
Energy Expo India Port-au-Prince, Haiti, Los Cabos po.in
2009 10 novèmber Website:
Energy International E-mail: jccantave@ www.prestigeexs.com ExpoGift
11-12 yanüari
Exhibition & haititradecenter.com Trade Fair for Gifts,
Website: www.horeca-
Conference Website: www.haititra- Desèmber Novelties, stationary
va.nl
Ahmedabad, India, decenter.com Aqualie 2009 and decoration
Spa & Fitness Expo Lugá: Batalha,Portugal,
9-11 òktober
Expo Pesca 2009 Paris, Fransia, 7-10 yanüari
Febrüari
Lugá: University World of Concrete
Ground-Ahmedabad, Lima, Perú, 1-2 desèmber Website: www.expos-
Technology for Con-
Gujarat 12-14 novèmber Lugá: Parc Floral de alao.pt
struction
Website: www.energy- Lugá: Jockey Plaza Paris
Las Vegas, Merka,
expo.biz Convention Center Website: HORECAVA
1-5 febrüari
Website: www.thais- www.aqualie.com International Trade Fair
Lugá: Las Vegas
Global Conference on corp.com for the Hotel & Catering
Convention Center
Global Peace / Human Exposystems Industry
Website:
Trafficking & Human Mercado di Negoshi – International Exhibition Lugá: Amsterdam,
www.worldofconcrete.
Right Job Fair & Congress on Hulanda,
com
New York, Merka, Aruba, 13-14 Integrated Solutions
27-30 òktober 2009 novèmber 2009 for Fairs & Events
Lugá: American Con- Lugá: Renaissance São Paolo, Brazil,
ference Centre Hall Convention
Website:
Center
Lugá:
2-4 desèmber
Parque Anhembi
Website ku informashon balioso
E-mail:
r a c h e l l e j o e l l @ g m a i l . w w w. a r u b a c h a m b e r. São Paolo www.businessknowhow.com
com Website: Tur informashon pa bo negoshi bou di un dak.
com / secretary.wcog-
phthr.ny@gmail.com w w w . e xposystems.
www.business.gov.au
Caribbean Home & com.br E website aki ta di gobièrnu di Oustralia,
Novèmber Garden Expo
St. Maarten, Colombia Petroleum
pero e ta duna hopi tep di kon hasi negoshi.
AAPEX 2009
13-15 novèmber Show www.curacaoinspectiontrip.com
Automotive Aftermar- Bo ta buskando un kas, wikènthùis òf kantor?
ket Products Expo Lugá: Sonesta Maho Bogotá, Colombia,
E website aki por yuda bo.
Las Vegas, Merka, Resort 1-4 desèmber
3-5 novèmber Website: www.thecar- Lugá: Corferias – http://www.duurzaam-ondernemen.nl/
Lugá: Sands ibbeanhomeexpo.com Centro de Awendia hende ta masha di focus riba ‘go green’
Convenciones Empresarionan tambe mester kuminsá pensa den
Expo Center e direkshon ei. Riba e website aki bo ta haña hopi
Website: www.aapex- TranspoQuip Latin Website: www.colom- informashon di kon hasi bo negoshi ‘bèrdè’.
sow.com America biapetrolemshow.com
São Paolo, Brazil, www.expovisie.nl
17-19 novèmber Expoartesanias Si bo ke bai un eksposishon na Hulanda subi e
Air Cargo & Sea website aki. E ta dunabo un lista i informashon di tur
Cargo Americas Lugá: Expo Bogotá, Colombia,
e eksposishonnan na Hulanda i besindario.
Miami, Merka, Center Norte 8-20 desèmber
4-6 novèmber 2009 Website: www.transpo- Lugá: Corferias – Cen- www.homebusiness.com
Lugá: Double Tree quip.com tro de Convenciones Si bo ke kuminsá bo mes negoshi na kas, e website
Website: www.expo- aki ta dunabo tep.
Miami Mart Hotel &
Convention Center 9th Trade mission artesanias.com
www.morebusiness.com
Website: www.aircar- Doing Business with Si bo ke kuminsá bo mes negoshi, subi e website aki.
goamericas.com the Kingdom of Performance Racing Tin hopi idea pa plan di negoshi i hopi otro tep balioso
www.seacargoameri- the Netherlands Industry Show pa kuminsá bo mes negoshi.
cas.com & Surinam Orlando, Merka,
Rotterdam, Hulanda, 10-12 desèmber www.researchandmarkets.com
Si bo ke hasi un investigashon, esta ‘research’,
Americas Food & 24-26 novèmber Lugá: Orange County pa kualke idea ku bo tin òf buska informashon
Beverage Show & Website: www.cura- Convention Center mas en detaye di un estudio ku bo tin ku hasi, e
Conference cao2009.com or www. Website: www.perfor- website aki por yudabo.
Florida, Merka, interexpo.biz manceracing.com
E-mail: www.smallbizbooks.com
9-10 novèmber Riba e website aki bo por download hopi buki i revista
E-mail: peter@interexpo.biz 2010 relashoná ku hasi negoshi.
afb@worldtrade.org Yanüari
Website: www.ameri- Expo Los Cabos Auto Expo www.websitemarketingplan.com
Hotel and Restaurant International Bo ke traha un plan di merkadeo i bo no sa unda di
casfoodandbeverage. kuminsá? E website aki ta dunabo tur informashon i
com International Show Automotive Trade Fair hopi tep pa merkadeo di bo kompania.
Los Cabos, Mexico, Lugá: New Delhi, India,

16
15 di òktober 125 aña pasá
M
inutanan di e promé reunion di Kámara di Komèrsio i Industria di Kòrsou,
tené riba djarason 15 di òktober 1884 den sala di Konseho Kolonial.

Apertura di e reunion ta 12’or di mèrdia.


Presente: señornan A.W. Abrahamsz, mr. Sol C. Henriquez, A. Jesurun D.z., J.A.
Jones, E.S.L. Maduro i S. Senior, miembronan i mr. R.M. Ribbius, sekretario di Káma-
ra di Komèrsio.
Ousente: Señor J.B. van der Linde Schotborgh.

Despues di a lansa e pregunta si ta deseabel pa aplasá e reunion te ora señor V.d.


L. Schotborgh, ku a sali for di stat algun dia pasá, ta bèk den stat, mayoria miembro
presente a duna nan opinion al respekto indikando ku aplasamentu di e reunion no
ta nesesario, ya ku e miembro ku ta ousente lo ta di akuerdo ku e desishonnan tumá
den e reunion.
Ta pasa pa nombramentu di un presidente pa Kámara di Komèrsio. Señor A. Jesurun D.z. i señor A.W. Abrahamsz kada
un ta risibí dos voto. Despues ta skohe un vise presidente. Den e kaso aki señor Jones ta risibí 4 voto i señor A.W. Abra-
hamsz ta risibí 2 voto. Despues ta skohe un tesorero i señor A.W. Abrahamsz ta risibí 4 voto i señor S. Senior ta risibí
2 voto. Asina señor A. Jesurun D.z. ta keda skohé komo Presidente, señor J.A. Jones komo Vise Presidente, i komo
tesorero señor A.W. Abrahamsz, i nan ta aseptá nan nombramentu.
Despues ta determiná e skema di bahamentu di e miembronan di Kámara di Komèrsio. Pa medio di lòt ta determiná ku
e promé aña señornan A. Jesurun D.z., E.S.L. Maduro i S. Senior lo baha. E di dos aña señornan A.W. Abrahamsz i J.A.
Jones lo baha, i e di tres aña señornan mr. Sol C. Henriquez i J.B. van der Linde Schotborgh lo baha.
Sin otro partikularidat, a sera e reunion.
Firmá pa señornan A. Jesurun, Presidente, i R. Ribbius, Sekretario

Esaki ta e minutanan di e promé reunion di Kámara di Komèrsio i Industria di Kòrsou despues di su estable-
sementu na aña 1884. For di e dia ei, e organisashon a keda aktivo den komunidat di Kòrsou i ta selebrando
e aña aki 125 aña di eksistensia.

Publikashonnan nobo
E biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kámara di Komèrsio di Kòrsou ta kontené
mas di 5000 dokumento. E biblioteka ta ofresé un variashon amplio di rekurso pa hasi investi-
gashon. E biblioteka ta kontené un kolekshon grandi di dokumento relashoná ku komèrsio ku ta
dirigí riba merkado mundial.

Resientemente nos a risibí e siguiente publikashonnan den


nos biblioteka na Sentro di Informashon Komersial.

- Coaching Het vakblad voor leidinggevenden nr.3


- TRA Tijdschrift recht en arbeid nr.8/9 2009
- Buitenlandse Markten aug/sept 2009 Wereldwijde wegwijzers
- Vrij Nederland
- Caribbean Development Bank Annual Report 2008
- Internationaal ondernemen nr.4 / 2009
- The Courier The magzine of Africa-Caribbean-Pacific & European Union Cooperation
and relations
- Contact MagazineTrinidad Building Small & Medium Enterprises
- F & A Actueel Fiscaal en juridisch vaknieuws en advies voor de financieel-administratieve
professional
- Antilliaanse Nieuwsbrief ‘Appeltje van Oranje’ voor Bonaire
- WorldCity Miami Trade Numbers
- Buitenlandse Markten Zakendoen in ontwikkelingslanden nr.5 / 2009
- Bioetanol Bioetanol de Caña de Azucar / Energia para el desarollo sostenible

E orarionan di apertura di e biblioteka ta di djaluna te i ku djabièrnè di 8 or di mainta te 4 or di atardi.

17
Empresario Mobil = Empresario Eksitoso
Pa bo ta un empresario eksitoso ta depen- Wireless Internet manera entre otro BlackBerry, Nokia N
dé di hopi faktor manera: perseveransha, E mundu di Internet ta unu ku ya mayoria series, Iphone ta brinda muchu mas posibi-
siña for di fayo, liderazgo, bon lokalidat di negoshi ta konektá na dje i ta usa esaki lidat manera risibí email, usa aplikashonnan
negoshi, kapital etc. pa asina informá nan mes di teknologianan manera Word, Excell i Power Point, sinkro-
Den nos mundu moderno nos tin ku agregá nobo den nan industria. Otro ta hasi uso di nisá bo Outlook ku bo Smartphone. Ku tur
un punto mas na e lista, kual ta: Mobilidat. dje pa komuniká servisio i produktonan di e posibilidatnan aki riba bo telefon, sigur
Si bo ta un Empresario Mobil esaki por yudá su empresa na su klientela via di un web- bo komunikashon lo ta mihó. Bon komuni-
bo hopi pa bo ta un empresario eksitoso. site, Facebook, Twitter ets. Internet Mobil ta kashon ta nesesario pa éksito.
fasilitá tur esaki pa e empresario unda ku e
Kiko ta un Empresario Mobil? ke, e no mester ta nesesariamente mas den E empresario ku ta mobil ta engrandesé
Awendia pa bo keda den kontakto ku bo un ofisina pa hasi esakinan. Pago i kompra su oportunidatnan di negoshi i na mes
klientenan di un manera efektivo ta impor- di produkto online, SMS, shipment Tracking momentu si nivel di éksito. UTS Business ta
tante pa bo ta un empresario mobil. Ku tur ta aktividatnan diario ku un empresario interesá pa motivá kada empresario pa e ta
otro palabra bo mester ta alkansabel pa bo tin ku hasi i ku un wireless Internet e por eksitoso i ta ofresé un pakete pa e empre-
klientenan unda ku bo bai. Bo por komuniká hasi nan fásil sintá na kualke lokalidat di su sario mobil. E siguiente formulá aki ta yuda
ku tur hende ku bo ke sea via di yamadanan eskoho. bo yega na ta un empresario eksitoso. Wire-
òf via di manda informashon (E-mail, SMS, less Internet + Mobile Phone = Empresa-
MMS). Telefón Mobil rio Mobil. (chèk e aviso abou)
UTS Business ta komprendé e nesesidat aki Mayoria persona no ta sali kas sin nan
ku espesialmente empresanan chikitu tin, i telefon. Dor di teknologia moderno ku un Pasa awe mes na UTS Business na Orion-
netamente pa e grupo aki a desaroyá diferente simpel telefon bo por skucha radio, subi weg 18 i laga un di nos personanan di benta
servisio práktiko manera paketenan di pa Internet, manda SMS, manda MMS, chat splikabo e paketenan ku ta mihó pa bo
yamadanan, wireless Internet i muchu mas... i muchu mas. Ku e famoso Smart phone negoshi.
Starter Deal V3.pdf 1 10/1/09 4:40 PM

CM

MY

CY

CMY

18
Famia merikano ta mira Kòrsou komo
sitio ideal pa biba i hasi negoshi
R
Na 1998 Richard i su kasá ichard Schanze i su kasá a bishitá Kòrsou pa promé biaha sianan kontra pago. Den
a kuminsá pensa, en bista nos búskeda nos a realisá
di e echo ku nan tabata na 1993 komo turista. E pareha ku tabata biba i traha biba na ku no tabatin hopi lugá ku
yegando edat pa baha ku Estádos Unídos, tur aña tabata skohe un otro destinashon pa tabata ofresé e servisio aki
penshun, di muda pa un pasa nan fakansi. Pero e pareha a gusta Kòrsou asina tantu ku, kontrali na Kòrsou i e tiki ku tin,
pais ku un klima tropikal. sea tabata okupá kaba òf
“Kòrsou a bira nos eskoho, na loke ta nan kustumber, nan a regresá Kòrsou di vakashon e añanan no por a ofresé e loke nos
no solamente pa e klima ku a sigui despues di e promé bishita tambe. tabatin mester. Esei, i e
tropikal, pero pa hopi otro echo ku nos a haña sa ku e
kos mas ku e isla aki ta anterior doño di Hubo kier
ofresé ku nos ta enkantá a bende su edifisionan na
kuné. E promé idea taba- e zona industrial na Buena
ta di biba seis luna na Vista, a pone ku e idea
Estádos Unídos i seis na di lanta un negoshi ku ta
Kòrsou. Despues di tempu ofresé espasio pa negoshi
nos a nota ku esei tòg i individualnan warda kos,
no tabata e situashon ku a kristalisá.”
pa nos tabata esun ideal.
Nos a kuminsá sinti ku Fasilidatnan
nos no ta parti di esun, ni Mas aleu Richard a infor-
di e otro. Kada seis luna má ku a base den un estu-
nos mester a yama ayó dio di merkado ku nan a
na nos amistatnan na sea hasi nan a saka afó ku
esun parti òf e otro i na lugánan manera ofisina
nos regreso tabata nota ku di notario, abogado etc.,
kosnan a kambia bastante pero tambe empresa chikí
durante e seis lunanan ku tabatin nesesidat di un lugá
nos tabata ousente. E ora kaminda nan por warda
ei nos a opta pa definitiva- nan kosnan di un forma
mente establesé na Kòr- safe. “Nos ta prepará e
sou,” Richard Schanze a parti ku e kliente tin mester
bisa. segun su nesesidatnan. E
kliente tin su mes ‘locker’
Karera di pareha Schanze i akseso na su kosnan.
Na Estádos Unídos, Rich- Tambe nos por perkurá pa
ard Schanze a traha un traha porta i rèki konforme
karera largu den mundu e petishon di e kliente. Den
bankario. Su último fun- kaso ku mester warda kos
shon tabata di ‘Chairman Tata Richard Schanze huntu ku su yu hómber Jeff a start un negoshi den espasio aire kondi-
i Chief Executive’ na un nobo Curaçao Secure Storage (wak e aviso tambe na página 8). shoná tambe nos ta ofresé
banko. El a informá nos ku esaki. Nos tin apénas un
mas bien su kasá tabata renová esaki i pa despues Secure Storage. Nos ta ku nos a kumpra i renová luna ku nos ta operashonal
esun ku pa hopi aña taba- bend’é. Tambe nos a kum- brinda posibilidat pa warda na Penstraat. Resien nos i tin espasio pa un i tur ku
ta e empresario. “Mi kasá pra tambe e popular Igua- kos kompletamente adaptá a bende esaki pa kumpra tin nesesidat di un lugá
a move riba hopi tereno na Café na Handelskade na nesesidatnan di e klien- un apartamentu na Beau pa warda kos, sea ta un
empresarial. Mi por men- i ta doño di un galeria di te segun un kontrato di Rivage, ku ta den Pen- temporada kòrtiku ò largu.
shoná ku e.o. el a traha arte den e mesun área ei hür.” straat, pero un tiki mas Den kaso di empresa chikí
na komo hefe di merkad- na Punda. Tambe nos ta pabou di nos kas anterior. mi por imaginá mi ku nan
eo pa produktonan pa ku- bai kuminsá un negoshi ku Nesesidat den Nos a haña nos konfrontá lo preferá di tin e espasio
shiná, komo fotógrafo pro- ta spesialisá den benta di merkado e ora ei ku e problema ku kaminda nan ta warda kos
feshonal di kuminda, komo eiskrim den Punda.” Puntrá kon nan a mira un nos no tabatin sufisiente aworakí liber pa nan por
Kitchen Consultant, repre- nesesidat den merkado pa espasio den e apartamentu ehersé e partinan prinsipal
sentante di produkto di e Lugá pa warda kos un tipo negoshi manera pa por a muda tur loke nos di nan operashon, ku den
konosido marka Whirlpool Ku tempu e pareha su yu, Curaçao Secure Storage, tabatin den e kas. Esaki mayoria kaso no ta esun
i alabes komo persona ku Jeff Schanze, tambe a Richard Schanze a kon- a pone ku nos mester a di warda kos. Curaçao
ta renová kas. Den e área muda pa Kòrsou pa e asistí testá: “Nos tabata biba te buska un sitio kaminda nos Secure Storage ta ofresé
kaminda nos tabata biba, su mayornan den nan un tempu atras den un kas por a warda nos pertinen- e solushon ideal pa esei.”
el a renová mas ku 40 kas. aktividatnan empresarial
Renovashon tabata algu riba nos isla. Un di e aktivi-
ku e tabata gusta hasi. dat ku a tuma lugá ta kom-
Pues, bo por bisa ku su pra di e edifisionan di loke
hòbi tabata su trabou. ” tabata HUBO na Buena Pa “Manual Empresa Chikí”, literatura
Vista. E famia a renová
Invershon den e edifisionan riba e tere- di kalidat i tur otro informashon
diferente negoshi nonan na e zona industrial
Unabes establesé na Kòr- na Buena Vista ku e ophe-
komersial general, akudi serka nos
sou, e pareha a opta pa tivo pa esakinan sirbi komo
sigui den e ramo di reno- sitio kaminda un individual, Kamará di Komèrsío i Industría di Kòrsou, Kaya Junior Salas 1, na Pietermaai of
bashon di edifisionan. “Mi famia òf empresa por hür Tel. 461-3918 * Faks 461-5692 * E-mail: businessinfo@curacao-chamber.an
por menshoná ku e.o. nos espasio pa warda kos di un Internet: www.curacao-chamber.an
a kumpra Kinikini Apart- forma sigur. “Ta p’esei nos
ments na Boká di Samí, a a yama e negoshi Curaçao

19
Kandidatonan pa premio di inovashon 2009

K
u otro fin di aña atrobe na horizonte i promé ku esei aki. Remarkabel ta ku niun di e partisipante nan aki no a yega di parti-
sipá anteriormente na InnovatiePrijs® manera tabata e kaso anterior-
sentro di inovashon ICC ke dediká atenshon na e mente. E partisipantenan e aña aki ta:
empresa i organisashonnan ku a inskribí i selektá Stardeco,
Caribbean Temptation
pa partisipá na e premio di inovashon di e aña aki. Mijnmaatschappij Curaçao B.V.
BDO Galveras Netherlands Antilles B.V.
Art Studio Joes Wanders huntu ku Pelikino Foundation
E aña aki ta e di 12 biaha ku ICC ta otorgá e premio di Inovashon The Coffee Factory N.V.
konosí komo ‘InnovatiePrijs®2009’. Esaki ta nifiká ku a otorgá e premio Dinah Veeris Products N.V.
11 biaha kaba. Ban wak ken tabata e ganadornan den e 11 biahanan Fundashon Negoshi Pikiña.
anteriormente.
E promé premio a otorgá na aña 1996 i e la bai e tempu ei na e fábrika Ocho organisashon ku kada unu ku un disiplina diferente. Ocho organ-
di limonada yamá Criollita. Na aña 1997 a otorgá e premio na e kompa- isashon ku algun tin hopi aña di eksistensia i otronan relativamente
nia Tropic Shades. Na 1998 e premio a bai na e kompanianan Pelican hóben riba nos merkado.
Air/ Antilliaanse Beveiligings Dienst. Na aña 1999 e ganador tabata Ku kua produkto, proseso òf konsepto e organisashonnan menshoná lo
Sentro Orto-Físiko Kòrsou. E ganadó na aña 2000 tabata Kaarsenfab- partisipá ICC lo publiká den un otro edishon di e korant Empresa Chikí.
riek Curaçao N.V. Na aña 2001 tabata Maduro & Curiel’s Bank N.V. i Na aña 2010 ICC lo bini ku un dimenshon nobo den e InnovatiePrijs®.
na 2002 Habour & Civil Construction Curaçao N.V.. Na aña 2003 tabata Esaki lo partisipá na e anochi di premio i despues tambe atraves di
CurAloë N.V. komo ganador i na 2004 Sentro Orto-Físiko Kòrsou a sali entre otro Empresa Chikí. For di e aña aki ICC lo tin dos hurado nobo.
pa di dos biaha. Na aña 2006 a sali Fundashon pa Planifikashon di Idi- Keda pendiente pa e resultado di e ‘InnovatiePrijs®2009’.
oma i na 2008 Better Deals N.V.
Na aña 2005 InnovatieCentrum a organisá un seminario riba inovashon InnovatieCentrum Curaçao
ku dos trainer for di e siudat di New Mexico, USA. Na aña 2007 Innova- Telefon: 737-1360
tieCentrum a otorgá un award na Butterfly Garden. E-mail: info@innovatiecentrum.an
Parke Industrial Brievengat F-1
Di e kantidat grandi di organisashonnan ku a mèldu na promé instante P.O. Box 4267
pa partisipá na ‘InnovatiePrijs®2009’, ta 8 a logra yega den e fase final Kòrsou

20

Potrebbero piacerti anche