Sei sulla pagina 1di 9

100obrasbsicasparareler,porOttoMariaCarpeaux

CarpeauxRevisitado:PorSalimMiguel,Dirio
Catarinense,20deMaiode2006.

Recordaesdoimigranteaustracoquesetornouum
dosmaiorescrticosliterriosbrasileirosdosculo
20..
RelerOttoMariaCarpeauxsempre(ouquase)umanovadescoberta,poisficamos
imaginandoomotivopeloqualnonosdemoscontadealgumasinformaes,reflexes,
nomes,quelestavamnotexto,masosartigosdeCarpeauxeramtoplenosdedados,que,
mesmoprestandoamaiorateno,agentenotinhacomo,porvezes,noseperder.
Verdadeiraenciclopdia,elediscorriacomigualpertinnciaarespeitodeumShakespeare
ouumAristteles,umDaVinciouumBach,bemcomodeautoresdesuapoca,umKafka,
queelechegouaconheceremViena,esobrequemfoioprimeiroaescrevernoBrasil,ou
umJoyce,dizendoqueoromancesedividiaemdoismomentos,antesedepoisdeUlisses
.OjudeuaustracoCarpeauxchegouaoBrasilemsetembrode1939,fugidodonazismoeda
guerra,semsaberumanicapalavradeportugus,aocontrriodeoutrorefugiado,o
hngaroPauloRnai,queaprendeuemterraoportugusbrasileiro,conforme
dizia,conhecendoalgodenossaliteratura.Aambosaculturabrasileiramuitodeve.Em
1941,CarpeauxjdominavaonossoidiomaeestavacolaborandonoCorreiodaManh,e,
em1942,apareciaseuprimeirolivro,ACinzadoPurgatrio,publicadopelaEditoradaCasa
doEstudantedoBrasil(CEB),ondeelerenealgunsdostextosquehaviamaparecido
naquelejornal,sobreJacobsen,Milton,Conrad,Goethe,Dostoievsky,entreoutros.
Irreverenteecontestador,numdosartigos,intituladoOAdmirvelThomasMann,no
consideratoadmirveloautordeAMontanhaMgicaecomeafazendorestriesao
primeirolivropublicadoporMann,OsBuddenbrook,afirmandoqueoescritorserealiza
melhoremseustextoscurtos,comoTonioKroegereMorteemVeneza,repetindotrsou

quatrovezesaobservao:...omaiorentreosescritoresdesegundaordem...
Em1943publica,pelamesmaeditora,olivroOrigenseFins,ejseatreveaincluirtextos
sobreautoresbrasileiros,aliesto,entreoutros,Drummond,Graciliano,lvaroLin.No
maisparou,ediscorriatantoarespeitodenomesdopassado,MachadodeAssisou
EuclidesdaCunhaquantodeprincipiantes,JosJ.VeigaeRicardoRamos.
Emmuitosdosseusartigos,Carpeauxseutilizadeumaespciedeartifcio:pareciafalarde
umautor,masotextotodotinhamenosde10linhassobreeste,tecendoreflexesparalelas.
UmbomexemplooartigosobreoromanceJooAbade,deJooFelciodosSantos,que
abordaCanudos,noqualCarpeauxbempoucosedetm,esnaltimafraseficamos
sabendo,nooquecontmoromance,masoquedelepensaCarpeaux:Odesfecho,a
imagemdosurubusqueespiamocampodamorte,umadasgrandespginasdaliteratura
brasileira.(InCanudoscomoRomanceHistrico,nolivroOttoMariaCarpeaux:Ensaios
Reunidos19461971),EditoraTopbooks,RJ,2005).
Trabalhadoreleitorinfatigvel,Carpeauxdeixou,emdiversosjornais,cercade1,5mil
substanciaisartigos,algunsreunidosdurantesuavidaemvolumes,contendoosqueeram,
aseuver,maisrepresentativosoutraboaparteestagoranesteOttoMariaCarpeaux:
EnsaiosReunidos(19461971).Certamente,muitosaindaexistemperdidosnosrgosonde
elecolaborou.OprojetodeCarpeauxerabemmaisambicioso,paramarcarseunomena
culturabrasileira,bastariaamonumentalHistriadaLiteraturaOcidental,emoito
volumes,eUmaNovaHistriadaMsica,almdasuaparticipaoessencial,comAntnio
Houaiss,naorganizaododicionrioenciclopdicoDeltaLarousseenaEnciclopdia
Mirador
.Nomepossofurtaraumdepoimentopessoal.FuiconhecerosartigosdeCarpeauxpouco
depoisdeminhamudanaparaFlorianpolis,em1943.NalivrariaAnitaGaribaldi,
vendamosseuslivros,comoosdoispublicadospelaCEB,RetratoseLeituras,de1953,
publicadopelaOrganizaoSimes:LivrosnaMesa:EstudosdeCrtica,de1960,pela
LivrariaSoJos,entreoutros.Em1952,peloServiodeDocumentaodoMinistriode
EducaoeSade,apareceseutrabalhopioneiro:PequenaBibliografiaCrticadaLiteratura
Brasileira,quemechegoucomumacuriosadedicatria:ParaSalimMiguel,emboranoo
conheapessoalmente,sendobastantearecomendaoportopreciosoamigocomo
PedroTaulois.UmalembranadeOttoMariaCarpeaux.Rio,Agostode1952.Respondi
logo,agradecendoetecendoalgumasconsideraessobreolivro.Em1955,aparecea
segundaediodomesmo,revistoeampliado,dedicadoaPedroTaulois.Antesdisso,em
1953,numaidaaoRio,conheciCarpeauxenomaisperdemoscontato.Nasminhas
frequentesidasaoRio,comoTauloisounoCorreiodaManh(ondeCarpeauxeraredator),

comoromancistaJosCond,eufaziaquestodeconversarcomele.Tambmoencontrei
naredaodosuplementoLetraseArtes,dirigidopelojornalista,advogado,mdicoe
polticocatarinenseJorgeLacerda.FoiapartirdomeuexlionoRio,depoisdogolpe
militar,quemantivemosmaiorcontato,poisEglMalheiroseeucolaboramosna
EnciclopdiaDeltaLarousse,elatraduzindoverbetesdofrancseeuredigindoverbetes
sobreautoresbrasileiros.
Todasestasmemriassedevemleitura/releituraquefaodascercade900compactas
pginasdolivro:OttoMariaCarpeaux:EnsaiosReunidos(19461971).Alimeencontrei
comartigosquehavialidonosjornaiseoutros,dosquaissagoratomoconhecimento.
OrganizadoporChristineAjuz,olivroumexemplomodelardepesquisaeficoimaginando
otrabalhoqueelateve,recorrendonoapenasaarquivosdejornaisdesaparecidos,mas
tambmBibliotecaNacionaleBibliotecadaAcademiaBrasileiradeLetras.Noposso
imaginarqualocritriodeCarpeauxnaorganizaodeseuslivrospublicadosemvida,pois
noatualvolumeestomaisde200trabalhosquepermanecematuaiserevelamodomnio
queoautortinhadaliteratura,nodeumoutropas,masdepraticamentetodoomundo.
SecertoqueCarpeauxdeixoucercade1,5milartigospublicadosemjornaiserevistas,
muitosoutrosdevemestaresperandooexemplartrabalhodeChristineoudealgum,como
ela,queseapaixonapeloqueestfazendo.Christinerecolheerecupera,comesforo,textos
publicadosnumperododemaisde20anosemaistrsprefciosparaobrasdeManuel
Bandeira(1946),Goethe(1948)eHemingway(1971),procurando,comesforo,amaior
fidelidadeaotextooriginal.Comoseissonobastasse,temosoacuradoensaiodeIvan
Junqueira,poeta,tradutor,crtico,quenoapenasexaminaostextosrecolhidos,detendose
maisdemoradamenteemalgunsquelheparecemfundamentaisparaacompreensoda
obraexaminada,mastraaumperfildoOttoMariaCarpeaux,homemeartista,queIvan
conheceutobem,tendotrabalhadocomelenoCorreiodaManhenasduasenciclopdias.
OsquetiveramoprivilgiodeconhecerCarpeauxoreencontramdecorpointeiro,eos
demaisficamsabendoohomeminvulgarqueelefoieoquantolhedeveanossaliteratura.
Nosanos1950,Carpeauxfezrelaodasobras100ObrasBsicasparaReler
Vamosnoslimitaraduasoutrsanotaesdaintroduo:Existemcertaslistasde100ou
500oumilobrasbsicas,quetodomundooupelomenostodohomemcultodeveterlido.
Sosempreinsatisfatrias.../...nofaoaminhatentativadenegarqueemqualquer
seleoassimentraalgodogostopessoaldoselecionador./...oquenovaleserlidodeuma
vez...Excluiusedalista,sistematicamente,aliteraturanacional.Poisoleitorbrasileiro,
parapoderpassarporhomemliterariamenteculto,precisaterlidomuitomaisobras
brasileirasdoquepodementraremlistatoreduzida.

Contudo,reservouseocentsimolugarparaMachadodeAssis.Emfinsde1971,num
encontrocasual,penseiemperguntaraCarpeauxse,passadosquase20anos,elemexeria
nalista.Notivecoragem.Eagoraqueestamosnoinciodeumnovosculoeumnovo
milnio,serqueelacontinuavlida?..
100OBRASBSICASPARARELER
1.OrgulhoePreconceito,JaneAusten.
2.APrimaBette,HonordeBalzac.
3.OPaiGoriot,HonordeBalzac.
4.AsfloresdoMal,CharlesBaudelaire.
5.OsDoze,AlexandrBlok.
6.AVidaSonho,PedroCaldern.
7.Rimas,LusdeCames.
8.DomQuixote,MigueldeCervantes.
9.NovelasExemplares,MigueldeCervantes.
10.ContosdeCanterbury,GeoffreyChaucer.
11.Poesias,SamuelT.Coleridge.
12.UmaOportunidade,JosephConrad.
13.CoraodasTrevas,JosephConrad.
14.DivinaComdia,DanteAlighieri.
15.CasaSoturna,CharlesDickens.
16.Poesias,JohnDonne.

17.CrimeeCastigo,FedorDostoievsky.
18.OIdiota,FedorDostoievsky.
19.OsIrmosKaramazov,FedorDostoievsky.
20.OsPossessos,FedorDostoievsky.
21.Orstia,squilo.
22.TomJones,HenryFielding.
23.MadameBovary,GustaveFlaubert.
24.Fausto,JohannWolfgangGoethe.
25.PoesiasCompletas,JohannWolfgangGoethe.
26.AlmasMortas,NikolaiGogol.
27.OInspetorGeral,NikolaiGogol.
28.Oblomov,IvanGontcharov.
29.TessofthedUrbervilles,ThomasHardy.
30.ALetraEscarlate,NathanielHawthorne
31.Poesias,FriedrichHoelderlin.
32.Ilada,Homero.
33.Odisseia,Homero.
34.Odes,QuintoHorcio.
35.Brand,HenrikIbsen.
36.OPatoSelvagem,HenrikIbsen.

37.PeerGynt,HenrikIbsen.
38.NielsLhyne,JensPeterJacobsen.
39.OsEmbaixadores,HenryJames.
40.Ulisses,JamesJoyce.
41.OProcesso,FranzKafka.
42.Poesias,JohnKeats.
43.Fbulas,JeandeLaFontaine.
44.Cantos,GiacomoLeopardi.
45.ObrinhasMorais,GiacomoLeopardi.
46.Mandrgora,NiccolMachiavelli.
47.OsNoivos,AlessandroManzoni.
48.PoesiasLricas,JohnMilton.
49.Misantropo,JeanBaptisteMolire.
50.Tartufo,JeanBaptisteMolire.
51.Ensaios,MicheldeMontaigne.
52.Pensamentos,BlaisePascal.
53.FortunataeJacinta,BenitoPrezGalds.
54.Poesias,FernandoPessoa.
55.OBanquete,Plato.

56.EmBuscadoTempoPerdido,MarcelProust.
57.EugnioOnegin,AlexandrPuchkin.
58.Andrmaca,JeanRacine.
59.Atalia,JeanRacine.
60.Britnico,JeanRacine.
61.Fedra,JeanRacine.
62.ElegiasdeDuino,RainerMariaRilke.
63.NovosPoemas,RainerMariaRilke.
64.AsIluminaes,ArthurRimbaud.
65.ACelestina,FernandodeRojas.
66.Memrias,DucdeSaintSimon.
67.AntnioeClepatra,WilliamShakespeare.
68.ComoQuiserdes,WilliamShakespeare.
69.ContodeInverno,WilliamShakespeare.
70.Hamlet,WilliamShakespeare.
71.HenriqueIV,WilliamShakespeare.
72.Macbeth,WilliamShakespeare.
73.MedidaporMedida,WilliamShakespeare.
74.OMercadordeVeneza,WilliamShakespeare.
75.NoitedeReis,WilliamShakespeare.

76.Otelo,WilliamShakespeare.
77.ReiLear,WilliamShakespeare.
78.RomeueJulieta,WilliamShakespeare.
79.SonhodeUmaNoitedeVero,WilliamShakespeare.
80.ATempestade,WilliamShakespeare.
81.Antgone,Sfocles.
82.Reidipo,Sfocles.
83.ACartuxadeParma,HenryBeyleStendhal.
84.SenhoritaJlia,AugustStrindberg.
85.ParaDamasco,AugustStrindberg.
86.ViagensdeGulliver,JonathanSwift.
87.Anais,CornlioTcito.
88.ContosSemiColoridos,Tchekhov.
89.AnaKarenina,LevTolstoi.
90.GuerraePaz,LevTolstoi.
91.MortedeIvanIllicht,LevTolstoi.
92.HistriadaGuerraPeloponsia,Tucdides.
93.OsEncantos,PaulValry.
94.OsMalavoglia,GiovanniVerga.

95.OGrandeTestamento,FranoisVillon.
96.Gergicas,PublioVirglio.
97.Cndido,F.M.ArouetdeVoltaire.
98.Poesias,WilliamButlerYeats.
99.Germinal,mileZola.
100.MachadodeAssis

Potrebbero piacerti anche