DFJGJH

Konkurs Humanistyczny Maturus
FRAGMENTY MITOLOGII JANA PARANDOWSKIEGO

MIT O NARODZINACH WIATA
Na pocztku by Chaos. Kt zdoa powiedzie dokadnie, co to by Chaos? Niejedni widzieli w nim jak istot bosk, ale bez
okrelonego ksztatu. Inni a takich byo wicej mwili, e to wielka otcha, pena siy twrczej i boskich nasieni, jakby jedna
masa nie uporzdkowana, cika i ciemna, mieszanina ziemi, wody, ognia i powietrza. Z tej napenionej otchani, kryjcej w sobie
wszystkie zarodki przyszego wiata, wyoniy si dwa potne bstwa, pierwsza krlewska para bogw. Uranos Niebo i Gaja
Ziemia. Oni dali pocztek wielu pokoleniom bogw.
Z ich maeskiego zwizku wyszed wielki rd tytanw, wrd ktrych najstarszy by Okeanos, bg potnej rzeki, co szerokim,
bkitnym krgiem opywa ca ziemi dokoa. Modszym rodzestwem tytanw byli kiklopowie (cyklopi) i hekatonchejrowie
sturcy. Cyklopi, potwornego wzrostu, o dzikim wygldzie, mieli jedno oko w rodku czoa, a hekatonchejrowie o stu rkach
przeraali sw si niezomn. Uranos nie by zadowolony z tego potomstwa, ktre byo szkaradne lub okrutne. Wszyscy oni
napeniali go strachem i odraz. Nie spodziewajc si po nich ani wdzicznoci, ani poszanowania swej wadzy ojcowskiej, strci
ich w bezdenne czeluci Tartaru.
Stamtd nie byo ju powrotu. Tartar rozciga si tak gboko pod ziemi, jak wysoko ponad ni roztacza si niebo. Kowado z
brzu, rzucone z wysokoci nieba, leciaoby dziewi dni i dziewi nocy, zanim dosigoby powierzchni ziemi*. Podobnie dugo, a
moe jeszcze duej wdrowaoby owo kowado do gbin Tartaru, gdzie panuje noc potrjna. Kto, kto by tam wszed, nie zdoaby
przez rok cay doj do ostatecznych granic tego bezmiaru ciemnoci, w zabkany podrny pielgrzymowaby bez przerwy,
unoszony gwatownym wichrem podziemnych huraganw. Wie niesie, e gdzie porodku tych straszliwych mrokw stoi smutne
dworzyszcze Nocy, otoczone nieprzeniknionymi chmurami.
Gaja syszaa jk potpionych tytanw dobywajcy si z przepastnych wntrznoci ziemi. Znienawidzia wyrodnego ojca i zacza
knu spisek przeciw jego wadzy bezwzgldnej. Namowom matki uleg najmodszy z tytanw Kronos, dotychczas nie
pozbawiony wolnoci. Uzbrojony w elazny sierp, zaczai si na Uranosa, okaleczy go haniebnie i strci ze wietlistego tronu
niebios. Z krwi, ktra wycieka z rany powalonego boga, zrodziy si trzy straszne boginie zemsty, Erynie, o wosach wowych.
Uranos, ukryty w bkitach nieba, zeszed z widowni dziejw boskich.
Razem z bogami rodzi si wiat. Nad ziemi, ktra jako ld stay wydobya si z chaosu, wiecio mode soce, a z chmur spaday
deszcze obfite. Podniosy si pierwsze lasy i ziemi przykrya wielka, szumica puszcza. Po nieznanych wzgrzach bdziy
rzadkie zwierzta. Z wolna rzeczy zaczy przybiera znajome ksztaty. rda znalazy swe groty, a jeziora wygodne kotliny; gry
nienym grzebieniem zarysoway si na jasnym niebie. Gwiazdy lniy w ciemnych przestworzach nocy, a kiedy one blady, ptaki
wydzwaniay jutrzence sw pierwsz pie powitaln.
Nad wiatem rzdzi Kronos wraz z maonk Rej. By to wadca ponury i podejrzliwy. Wiksz cz uwizionych braci
pozostawi w otchaniach Tartaru. Zachowa w pamici kltw ojca, ktry mu przepowiedzia, e i jemu syn odbierze bero. Kade
wic dziecko, ktre powia Reja, natychmiast poyka. W ten sposb picioro dzieci dostao si do potwornych wntrznoci tytana.
Gdy urodzio si szste dziecko, Reja podaa Kronosowi kamie zawinity w pieluszki. Kronos pokn kamie sdzc, e poyka
syna.
Tymczasem Reja zesza na ziemi. Chciaa umy niemowl, ale nigdzie nie moga znale rdeka. Pomodlia si do Gai i
uderzya berem o ska. Z twardego gazu wypyn jasny strumie wody. Wykpawszy maego, nadaa mu imi: Dzeus.
Powdrowaa na Kret i w zotej koysce zoya go w grocie idajskiej, ktrej wejcie osania gsty las, a po cianach pezay
lnice zwoje bluszczu. Dzeus chowa si pod opiek nimf grskich, karmiony mlekiem kozy Amaltei. Dziecko kochao j bardzo.
Kiedy Amalteja zamaa sobie jeden rg, Dzeus wzi go w swe boskie rce i pobogosawi, tak e odtd napenia si on
wszystkim, czego zapragn ten, kto go posiada. Tak powsta rg obfitoci, zwany rogiem Amaltei.
Dzeus dors i wyszed z ukrycia, mia teraz stan do walki z ojcem. Poradzi matce, aby przede wszystkim daa Kronosowi
potajemnie rodek na wymioty. Wtedy Kronos, wrd straszliwych mczarni, wyrzuci z powrotem poknite potomstwo. By to
wcale pikny zastp modych bogw: synowie Hades i Posejdon, i trzy siostry Hera, Demeter i Hestia. Wanie umara dobra
koza Amalteja. Nawet po mierci oddaa swemu wychowankowi jeszcze jedn przysug, albowiem z jej skry uczyni sobie Dzeus
puklerz, ktrego nie mg przebi aden pocisk. Tak powstaa egida, cudowna tarcza, ktr Dzeus bra zawsze do bitwy. Pierwsza,
ktr stoczy, bya przeciw ojcu. Polem walki byy rwniny Tesalii.
Kronos z tytanami zaj gry Otrys, Dzeus ze swoimi sprzymierzecami opanowa niene szczyty Olimpu. Dziesi lat trwaa
wojna bez widocznego skutku, gdy Dzeus postanowi wprowadzi nowe siy do tych miertelnych zapasw. Uwolni mianowicie z
Tartaru cyklopw i sturkich, trzech olbrzymw, z ktrych kady mia sto rk i gw pidziesit. W owym dniu wywizaa si
zacieka bitwa. Z gwatownym hukiem morza miesza si jk ziemi i nieba. Pod nogami niemiertelnych dra Olimp, a drenie to
dawao si odczu w najdalszej gbi Tartaru. Z obu stron podnosi si zgiek nieopisany. Gwiazdy spaday z firmamentu.
Ze szczytw Olimpu Dzeus bez przerwy ciska pioruny, ktre dniem i noc wykuwali cyklopi. Gromy rozbiegay si po grach, a na
rwniny la si ogie wity. Ziemia pkaa w pomieniach, lasy cae paliy si jak smolne pochodnie. Morza i rzeki wrzay.
Pomienne opary otoczyy tytanw, ktrym oczy lepy od niesamowitego blasku. Gwatowne wiatry wzbijay tumany pyu, zdaway
si unosi w czarnych skrtach pioruny i byskawice. Gdy na chwil rozpraszay si chmury, wida byo w pierwszym rzdzie
walczcych trzech olbrzymich sturkich, ktrzy za kadym razem ciskali w tytanw trzysta ska, okrywajc ich jakby chmur
kamienn. Lecz nie byli oni tak groni jak pioruny Dzeusa, wobec ktrych stawali tytanowie oguszeni i bezradni, albowiem nikt z
nich dotd nie widzia tej straszliwej ognistej broni. Raz wraz ktry z nich pada omdlay i bezwadny, w potoku czerwonego
wiata i wrd przeraliwego huku gromw. Wwczas olbrzymi sturcy (hekatonchejrowie) chwytali te ogromne ciaa, z ktrych,
zda si, ycie ucieko, i wrzucali je w przepaci Tartaru, midzy wygase i dymice kratery, cuchnce bagna i lodowe gry, gdzie
bra ich ju w swe wieczyste posiadanie nieprzenikniony mrok i noc nieskoczona. Jak wprzd dostojny Uranos, tak obecnie
Kronos zwali si w nico zapomnienia, z ktrej dochodziy ju tylko sabe echa. []
Dzeus, jako pan nieba, obwoa si bogiem najwyszym, ktremu wszyscy winni posuszestwo. W pocztkach bracia burzyli si
nieraz, zwaszcza gwatowny Posejdon, byway nawet rewolucje paacowe, lecz zawsze Dzeus dziki sile i rozumowi odnosi
zwycistwo, pki wszyscy nie poddali mu si bez szemrania. I ziemi dzielili bogowie midzy siebie: kady z nich otrzymywa
jakie miasto lub jak wysp, gdzie doznawa szczeglnej czci od mieszkacw. Te dziay rodzinne odbyway si zgodnie;
podpisywano umowy i zawierano kontrakty. Ale nieraz przychodzio do walki. []
Piknie urzdzi si Dzeus na Olimpie. Dzikie zwierzta nie miay tam przystpu i nigdy wiatr zimny nie nis zadymki nienej.
Czystego powietrza nie mia adna chmura. Panowaa tam wieczna wiosna. Pod najwyszym szczytem byszcza paac Dzeusa,
cay ze zota i drogich kamieni, a wrd innych wierchw i po wwozach stay skromniejsze dwory innych bogw. Wszystkie byy
dzieem Hefajstosa, niezrwnanego mistrza wszelkich kunsztw. Wrt Olimpu strzegy hory, dziewczce boginie pr roku.
Szczliwe ycie pdz bogowie na Olimpie. Nie sycha jkw ani stkania chorych, bo choroby nie maj wadzy nad zocistymi
ciaami niebieskich panw. Czasem tylko bg ktry, co wda si niebacznie w mobjcz wojn, wraca zraniony, lecz wnet jego
rany goj si pod opiek troskliwych lekarzy. Ktnie i spory trwaj zwykle krtko, bo je Dzeus sw powag rozstrzyga i ucisza.
Jedynie maonka, Hera, czyni panu wszego wiata goniejsze wymwki, ile e jest swarliwa i atwo daje si unosi podejrzeniom.
[] Dzeus ulega jej czsto, ale nie zawsze, raczej aby unikn ktni, do ktrej Hera jest skora. Gdy mu zbraknie cierpliwoci, daje
jej odczu sw wyszo w sposb nieco gwatowny. Raz zwiza j zotym acuchem i powiesi za rce u szczytu Olimpu, a dla
wikszej mczarni przyda do ng dwa cikie kowada. Dopiero na prob bogw uwolni j w kilka dni pniej.
Uranos okaleczony przez Kronosa z pomoc Gai
Reja daje Kronosowi zawinity kamie zamiast Zeusa
ZEUS (JOWISZ)
Najpotniejszy bg Grecji, wadca Nieba i Ziemi, krl Olimpu.
Syn Kronosa i Rei, brat Posejdona, Hadesa, Demeter, Hery i Hestii.
Atrybuty: piorun, orze, tarcza o nazwie Egida.
Zeus
Posg Zeusa w Olimpii, gdzie co 4 lata odbyway si igrzyska na jego cze. Postawi go najwikszy grecki rzebiarz Fidiasz.
Przyozdobiony zosta du iloci zota, srebra, szlachetnych kamieni i koci soniowej.
MIT O PROMETEUSZU I PUSZCE PANDORY
Inne podania gosiy, e czowiek jest tworem jednego z tytanw Prometeusza, ktry ulepi go z gliny pomieszanej ze zami.
Dusz za da mu z ognia niebieskiego, ktrego par iskier ukrad z rydwanu soca. Niedaleko miasta Panopeus pokazywano
chat z cegie, gdzie Prometeusz ongi dokonywa swej pracy. Dokoa leay odamki gliniastej ziemi, a szed z nich zapach jakby
ciaa ludzkiego. Byy to bowiem resztki nie zuytego materiau. Dzi jeszcze czerwona ziemia beocka przypomina ba o
stworzycielu rodu ludzkiego.
Czowiek Prometeusza by saby i nagi. Palce mia zakoczone zbyt kruchymi paznokciami, by mu byy obron przed pazurami
dzikich zwierzt. Jedynie jego posta, niepodobna do otaczajcych stworze, bya widocznym obrazem bogw. Brakowao mu
tylko ich siy. Niby mde zjawy senne bdzili ludzie, bezradni wobec potg przyrody, ktrej nie rozumieli. Wszystkie ich czyny byy
niewiadome i bezadne. Widzc to Prometeusz ponownie zakrad si do wielkiego spichlerza ognia niebieskiego i przynis na
ziemi pierwsze zarzewie. W siedzibach ludzkich zapony jasne ogniska ogrzewajc mieszkacw i poszc drapiene bestie.
Mdry tytan uczy ludzi umiejtnego uywania ognia, sztuk i rzemios.
Nie podobao si to Dzeusowi. [] Kaza wtedy Hefajstosowi, z bogw najbieglejszemu we wszystkich kunsztach, stworzy kobiet
cudnej urody, na wzr bogi niemiertelnych. Gdy misterne to dzieo ju byo gotowe, Atena nauczya pierwsz niewiast piknych
robt kobiecych; Afrodyta otoczya jej oblicze wdzikiem i w oczy wlaa urok uwodzicielski; Hermes da jej skryty i pochlebczy
charakter wraz z darem kuszcej wymowy; w kocu ubrano j w zoto i uwieczono kwiatami. I nazwano j Pandor, albowiem
bya ona darem dla ludzi od wszystkich bogw i kady z bogw obdarzy j jak szczegln waciwoci. W posagu otrzymaa
[puszk] szczelnie zamknit, ktrej zawartoci nikt nie zna.
Tak wyposaon Pandor zaprowadzi Hermes, posaniec bogw, na ziemi i zostawi j przed chat Prometeusza. Mdry tytan
wyszed przed dom przyjrze si piknej nieznajomej i od razu zwietrzy jaki podstp. Nie przyj jej wic, ale odprawi i innym
doradza tak samo postpi. Lecz Prometeusz mia brata nie bardzo rozumnego, imieniem Epimeteusz, co si wykada: wstecz
mylcy". Ten nie tylko nie wygna Pandory, lecz natychmiast z ni si oeni. Pandora ciekawa bya zajrze do owej [puszki], ktr
bogowie dali jej we wianie. Ale przyszed Prometeusz, odwid brata na stron i przestrzega: Niemdry Epimeteuszu rzek
zrobie ju jedno gupstwo, e t niewiast, na zo chyba stworzon przez bogw, przyj do domu. Nie czy przynajmniej
drugiego gupstwa i nie otwieraj [puszki] ani onie nie pozwalaj, bo tak mi si zdaje, e w niej jakie wielkie licho siedzi".
Epimeteusz przyrzek, e si nad tym zastanowi. Mia zwyczaj myle bardzo dugo i powoli, tak e zanim zdy rozway sowa
brata, szybkomwna Pandora nakonia go do otwarcia [puszki]. I oczywicie stao si nieszczcie. Ledwo podniesiono wieko,
wyleciay na wiat wszystkie smutki, troski, ndze i choroby i jak kruki obsiady biedn ludzko.
Prometeusz chcia teraz bogom podstpem za podstp odpaci. Zabi wou i podzieli go na dwie czci: osobno zoy miso,
ktre owin skr, oddzielnie za koci, i nakry je tuszczem. Za czym poprosi Dzeusa: Ktr cz wemiesz, bdzie odtd
bogom powicona". Dzeus wybra t, gdzie byo wicej tuszczu, domylajc si pod jego grub warstw najdelikatniejszego
misa. Natychmiast przekona si, e byy to same koci, okryte najgorszym tuszczem. Ale wyrok by nie cofniony: te wanie
czci zwierzt skadano w ofierze bogom niebieskim.
Dzeus zemci si okrutnie. Na jego rozkaz przykuto Prometeusza do skay Kaukazu. Co dzie zgodniay orze zlatywa, by mu
wyjada wtrob, ktra wci odrastaa. Wokoo byo pusto i gucho. Skazaniec nie sysza gosu ludzkiego ani nie ukazywaa mu
si twarz przyjazna. Palony gorcymi, promieniami soca, bez ruchu i spoczynku, trwa Prometeusz, niby wieczny wartownik, dla
ktrego zawsze za pno przychodzi noc w paszczu gwiadzistym i za pno zorza poranku roztapia si w ciepocie dnia. Jego
prne jki spaday w przepa gr jak martwe kamienie.
Prometeusz wykrada ogie dla ludzi Pandora zaglda do puszki
Prometeusz przykuty do ska Kaukazu
POSEJDON (NEPTUN)
Bg mrz.
Syn Kronosa i Rei, brat Zeusa.
Atrybuty: trjzb.
MIT O SPORZE POSEJDONA Z ATEN

Posejdon nie chcia ustpi Atenie miasta Aten. Dla pogodzenia zwanionych postanowiono, e ten miasto otrzyma, kto jego
mieszkacom zoy dar cenniejszy. Posejdon uderzy trjzbem o ziemi i wyskoczy z niej ko (wedug innych wytryso rdo
sone), Atena za wywoaa z gbi nieurodzajnej ziemi attyckiej drzewo oliwne. Wszyscy bogowie i ludzie zgodnie uznali, e dar
Ateny jest cenniejszy jako prawdziwe bogosawiestwo ubogiego kraju.
DEMETER (CERES)
Bogini przyrody i urodzaju.
Crka Kronosa i Rei, siostra Zeusa.
Atrybuty: zboe.
HADES (PLUTON)
Bg wiata zmarych.
Syn Kronosa I Rei, brat Zeusa.
Atrybuty: trzygowy pies Cerber strzegcy wiata zmarych o nazwie Hades.
Za wielu, wielu rzekami, za wielu, wielu grami, na ostatnich kracach zachodu, gdzie ziemia si ju koczy, gdzie nigdy nie
dociera najsabszy promie soca jest wejcie do podziemia, czyli do piekie. Mona si tam dosta jeszcze w innych
miejscach, przez rozmaite rozpadliny i jamy, z daleka cuchnce siark, ale od niepamitnych czasw wszystkie dusze wdruj do
Hadesu przez ow bram na zachodzie. Przed samym wejciem do podziemia roztacza si na kilka mil wokoo smutna rwnina,
porosa z rzadka wierzbami i topolami okrytymi czarn kor. [] Odtd zaczynaj si bota i grzzawiska Acherontu (rzeka
boleci), ktrego wody cz si ze strumieniami Styksu. Najwiksza z rzek piekielnych opywa dziewi razy cae podziemie. Na
jej czarne, nieruchome wody przysigaj Olimpijczycy.
Dusza chcc dosta si do wiata umarych musi przepyn te wszystkie rzeki. Ale sama tego uczyni nie moe, bo nie
starczyoby jej si, choby pyna tysice i tysice lat. Trzeba wic prosi Charona, eby przeprawi na tamt stron. Brzydki i
niechlujny dziad, zrzda i gbur, syn Nocy, stoi w czarnej odzi i erdzi odpycha garncy si ku niemu tum dusz. Wpuszcza tylko
tych, ktrzy maj czym zapaci. Za przewz bierze niewiele: obola, drobny miedziany pieniek. Ale naley go mie przy sobie, bo
Charon jest nieubagany i gotw biedn dusz zostawi nad brzegiem Styksu, gdzie bka si bdzie przez wieczno ca, bez
celu. Dlatego nieboszczykowi, przy pogrzebie, wkada si w usta monet.
Przeprawione na drugi brzeg dusze zbieraj si w gromadk, struchlae i drce. Bo oto wychodzi naprzeciw Kerberos (Cerber),
potworne psisko o trzech paszczach. Ju z daleka sycha jego szczekanie, ktre chrapliwym zgiekiem napenia mroczne
pustkowia. Trzeba mu rzuci ciastko pieczone na miodzie, aby by spokojny. Zreszt mona si go nie obawia: dla wchodzcych
jest bardzo uprzejmy. Ale niech kto sprbuj oszuka jego czujno i ucieka z powrotem na ziemi. O, wtedy jest straszny. Rzuca
si na swoj ofiar, przewraca j, tamsi apami, szarpie i wlecze w najgbsze czelucie piekie.
Krlestwo cieniw to nieobesza rwnina, chodna i martwa, po ktrej szamoc si ostre wiatry, pdzce tam i sam mde dusze.
Chodz po niej umarli, a kady z nich ma wyznaczone sobie miejsce. Osobno skar si duszyczki niemowlt, osobno bdz
nieszczliwi, ktrzy padli ofiar niesprawiedliwych sdw. Bardziej odludne okolice zamieszkuj samobjcy, a po ciekach
zapomnianych wcz si ci, co umarli z mioci nie odwzajemnionej. Gdzie sycha nieuchwytny szczk broni: to wojownicy,
zabici na polu walki, wicz si dalej w rzemiole onierskim; tam znw cie czowieka, ktry by rolnikiem, cieniem bicza pogania
cienie wow. Wszyscy czekaj na sd. []
Spiowe ciany powtarzaj guchym echem wieczny pacz i jki pokutujcych w Tartarze. Tam wanie, pod zamkiem Hadesa, jest
w zowrogi Tartar, miejsce najsroszych kani dla zbrodniarzy. Stra trzymaj Erynie, trzy potworne siostry. Uosobienie srogich i
nieustpliwych wyrzutw sumienia, cigaj zoczycw na ziemi i w piekle. Ich czarne szaty rozwiewaj si w locie jak skrzyda
nietoperza. Z warg sinych spywa im piana, a oddech maj tak zatruty, e ktrdy przelec, tam przestaj rosn kwiaty i zioa i
rodz si choroby. Uzbrojone w we jadowite i ponce pochodnie, uganiaj po Tartarze pilnujc, by kady godnie wypenia
woon na kar. []
Komu trzej sdziowie przyznaj, e y sprawiedliwie, ten odjeda na Wysp Bogosawionych. Za zblianiem si do tej krainy
wiecznej szczliwoci ogarnia dusz ju z daleka cudownie mie i wonne powietrze, w ktrym czu zapach r, narcyzw,
hiacyntw, lilij, fiokw, mirtu, wawrzynu i kwiatu winnego. Pyn tam rzeki jak kryszta przeroczyste, agodne wietrzyki potrzsaj
z lekka lasem, a w potrcanych gazkach dwiczy bez ustanku czarowna pie, niby mikkie tony zawieszonej gdzie piszczaki.
Porodku wyspy jest miasto bogosawionych, cae ze zota, obwiedzione dokoa murem szmaragdowym. Bruk w miecie z koci
soniowej, a wszystkie witynie bogw z berylu, otarze za z olbrzymich gazw ametystu. Dokoa miasta pynie rzeka wonnych
olejkw. Mieszkacy tej krainy, nieuchwytne i nike postacie, ubrane w szaty z purpurowej pajczyny, nie starzej si nigdy i
chodz spokojni wrd wiecznie trwajcych jasnoci zorzy porannej. Panuje tam wieczna wiosna. Kwiaty k i cieniste drzewa
nigdy nie widn; winne latorole dojrzewaj co miesic, a pszenica rodzi ju upieczone bochenki chleba. W tej rozkosznej krainie
ycie upywa na biesiadach, przechadzkach i zabawach. Miejsce biesiad ley na tzw. Polu Elizejskim. Jest to przeliczna ka,
otoczona gstym lasem przernych drzew rzucajcych cie na biesiadnikw, gdy le na sofach z kwiatw.
Charon odbiera zapat od duszy chccej przedosta si przez Styks

Charon nie wpuszcza na d zmarych, ktrzy nie maj czym zapaci. Ich dusze skazane s na tuaczk midzy wiatami.
Dlatego Grecy uwaali godziwy pogrzeb za rzecz najwyszej wagi, a zaniedbanie w tej materii byo niewybaczalne. Antygona
Sofoklesa, Dialogi Platona skazanie na mier dowdcw, ktrzy nie pochowali cia po bitwie.
MIT O PERSEFONIE
Bogini ziemi i urodzaju. Pewnego razu zostawia sw crk na ce, nad brzegiem Oceanu, bawic si z nimfami. Odchodzc
zabronia jej zbiera narcyzw, kwiatw zwodniczych, powiconych bstwom podziemnym. Persefona bya posuszna. Zrywaa
tulipany, dwigajce na krpej odyce kielich ty lub purpurowy, hiacynty, w ktrych pachnie dusza piknego modzieca, i
ciche, dobre fioki, i niebieskie oczka niezapominajek, a z daleka omijaa narcyzy, albowiem jak mwia matka w ich biaych
patkach pi pragnienie, a ich wo odwraca myli od nieba. Wtem ziemia wydaa kwiat, jakiego soce nigdy nie widziao. Z
jednego korzenia wyrastao sto gw, rozgorzaych zotem przykoronkw, a karbowane brzegi biaych patkw pony jasnym
szkaratem. Persefona obejrzaa si wokoo, czy jej nikt nie widzi, i prdko zerwaa kwiat. Upia si jego zapachem, oczy jej zaszy
mg i ciemno ogarna dusz. Wtedy rozwara si ziemia i Hades, bg piekie, porwa Persefon na wozie zaprzonym w
czarne rumaki. Z oczu Persefony zniky znajome wybrzea, wysypay si kwiaty z jej trzcinowego koszyka, wreszcie otwara si
czelu Tartaru. []
Pani urodzajw okrya pola aob. Przekla anw zielon chwa" i zasiewy zmarniay, i trzody nie miay wieej karmy, i ludzi
nawiedzi gd. W spiekocie wyschy rzeki i krynice, a z opustoszaych otarzy nie wznosi si ku bogom dym ofiar. Trzeba byo
przebaga Demetr. A ona wanie dowiedziaa si caej prawdy od wszystkowidzcego Soca i zagniewana na bogw ukrya si
tak, e nikt jej znale nie mg. Dopiero Hermes odszuka j w zapadej pieczarze gr arkadyjskich, gdzie osiada, z dala od
wiata, sama jedna ze swoj aob. Dzeus wysa do niej muzy i charyty, najmilsze i najwymowniejsze boginki nie suchaa, co
mwiy. Wtedy nakaza bratu Hadesowi zwrci porwan Persefon. Krl piekie speni zlecenie, lecz rozstajc si z Persefon,
poda jej jabko granatu, a ona zjada kilka ziarnek nie wiedzc, e ta odrobina wie j na zawsze z pastwem cieniw. Odtd
corocznie, na przecig trzech miesicy, musiaa wraca do ma.
Gdy Persefona wychodzia z podziemia, wiat mai si wszystkimi kwiatami wiosny, tak wielka bya rado Demetry. Ale rwnie
wielka bya bole przy kadym rozstaniu. egnay si, jakby si ju nigdy wicej nie miay zobaczy. [] W tej legendzie zawiera
si cae ycie ziemi, jej rozkwit i uwid, bl i rado matki albowiem ziemia jest matk".
Hades porywa Persefon
Persefona kosztuje granat
Hermes przyprowadza Persefon do Demeter
Genialna rzeba Berniniego
MIT O ORFEUSZU I EURYDYCE

Orfeusz by krlem-piewakiem. By mody i bardzo pikny. piewa i gra na lutni tak piknie, e wszystko, co yo, zbierao si
dokoa niego, aby sucha jego pieni i grania. Drzewa nachylay nad nim gazie, rzeki zatrzymyway si w biegu, dzikie zwierzta
kady si u jego stp i wrd powszechnego milczenia on gra. By po prostu czarodziejem i za takiego uwaay go nastpne
pokolenia, przypisujc mu wiele rozmaitych dzie, w ktrych wykada zasady sztuki czarnoksiskiej.
on jego bya Eurydyka, nimfa drzewna, hamadriada. Kochali si oboje bezprzykadnie. Ale jej pikno budzia mio nie tylko w
Orfeuszu. Kto j ujrza, musia j pokocha. Tak wanie stao si z Aristajosem. By to syn Apollina i nimfy Kyreny, tej, co lwy jedn
rk dusia bartnik zawoany, a przy tym dobry lekarz i waciciel rozlegych winnic. Zobaczy raz Eurydyk w dolinie Tempe.
Cudniejszej doliny nie ma w caym wiecie, a Eurydyka wrd k zielonych, haftowanych kwieciem rozmaitym, wydawaa si
jeszcze bardziej urocz. Aristajos nie wiedzia, e ona jest on Orfeusza. Inaczej byby, oczywicie, zosta w domu i stara si
zapomnie o piknej nimfie. Tymczasem zacz j goni. Eurydyka uciekaa. Stao si nieszczcie: uksia j mija i nimfa
umara.
Biedny by wwczas Orfeusz, bardzo biedny. Nie gra, nie piewa, chodzi po kach i gajach i woa: Eurydyko! Eurydyko!" Ale
odpowiadao mu tylko echo. Wtedy way si na rzecz, na ktr nie kady by si way: postanowi pj do podziemia. Wzi ze
sob tylko swoj lutni czarodziejsk. Nie wiedzia, czy to wystarczy, ale nie mia adnej innej broni. Jako wystarczyo. Charon tak
si zasucha w sodkie tony jego muzyki, e przewiz go za darmo i bez oporu na drugi brzeg Styksu; Cerber, nawet sam Cerber
nie szczeka! A kiedy stan Orfeusz przed wadc podziemia, nie przesta gra, lecz potrcajc z lekka struny harfy, skary si
zacz, a skargi ukaday si w pieni. Zdawao si, e w krlestwie milczenia zalega cisza wiksza i gbsza ni zwykle. I sta si
dziw nad dziwy: Erynie, nieubagane, okrutne, bezlitosne Erynie pakay!
Hades odda Orfeuszowi Eurydyk i kaza j Hermesowi wyprowadzi na wiat z powrotem. I jedno jeszcze powiedzia: Eurydyka
i bdzie za Orfeuszem, za ni niech kroczy Hermes, a Orfeusz niech pamita, e nie wolno mu oglda si poza siebie. Poszli.
Droga wioda przez dugie, ciemne cieki. Ju byli prawie na grze, gdy Orfeusza zdjo nieprzezwycione pragnienie: spojrze
na on, bodaj raz jeden. I w tej chwili utraci j na zawsze. Hermes zatrzyma Eurydyk w podziemiu, Orfeusz sam wyszed na
wiat. Prno si wszdzie rozglda: nigdzie jej nie byo. Nadaremnie dobija si do bram piekie: nie wpuszczono go po raz wtry.
Orfeusz wrci do Tracji. Skargami swymi napenia gry i doliny. Pewnej nocy trafi na dziki, rozszalay orszak bakchiczny i
obkane menady (czcicielki Dionizosa/Bachusa) rozerway jego ciao na sztuki. Gowa spada do rzeki i mimo e bya ju zimna i
bez ycia, jeszcze zmartwiaymi ustami powtarzaa imi Eurydyki. Popyna a do morza i zatrzymaa si na wyspie Lesbos. Tu j
pochowano i na jej grobie powstaa wyrocznia. Muzy, ktrym Orfeusz wiernie suy przez cae ycie, pozbieray rozrzucone jego
czonki i pogrzebay je u stp Olimpu.
Hades i Persefona zauroczeni gr Orfeusza

Hades oddaje Orfeuszowi Eurydyk. Siedzca obok niego
Persefona jest wyranie smutna widzc wychodzc z Hadesu Eurydyk, podczas gdy sama musi jeszcze jaki czas
poczeka na coroczne spotkanie z Demeter
Orfeusz wyprowadza Eurydyk z Hadesu
W ostatniej chwili Orfeusz traci na zawsze Eurydyk
Orfeusz gra ujmujce melodie po powtrnej utracie maonki

HERA (JUNONA)
Bogini kobiet i rodzin.
Crka Kronosa i Rei, siostra i ona Zeusa.
Atrybuty: paw, owoc granatu.
HESTIA (WESTA)
Bogini domowego ogniska.
Crka Kronosa i Rei, siostra Zeusa.
Atrybuty: ogie.
Menady wiartuj Orfeusza
TEMIDA (IUSTITIA)
Bogini sprawiedliwoci i prawa.
Crka Uranosa i Gai, siostra Kronosa, ciotka Zeusa i jego pierwsza ona.
Atrybuty: waga, miecz i opaska na oczach.
APOLLO (APOLLO)
Bg soca i sztuk piknych, patron ucznikw.
Atrybuty: kitara, uk.
MIT O APOLLINIE I MARSJASZU

Apollo by synem Dzeusa i Latony. Urodzi si na wyspie Delos, pod drzewem palmowym. [] Apollo by najpikniejszy z bogw.
Wysoki, smuky, jasnowosy, zachowa dar wiecznej modoci i boskie przejrzyste oczy, ktre widziay daleko w gb czasu i
przestrzeni. By bogiem wyroczni i wrb, a odblask jego urody odgadywano w zotym obliczu soca, ktrego by panem. Jako ten,
co daje jasnowidzenie, by Apollo patronem wieszczw, piewakw i poetw, ktrych
zwano dziatw Apollina". Sam gra mistrzowsko na cytrze [inaczej kitarze].
Raz nawet wda si w zawody z niejakim Marsjasem, ktry by nieporwnanym flecist.
Sdziami obrano pasterzy i pasterki strzegce swych trzd na grze Nysa. Marsjas gra
pierwszy i wszystkich zadziwi. Jego fletnia naladowaa klskanie sowikw, szmer
rde, daleki gos ech lenych, poszum burzy, tworzc jak gdyby hymn pochwalny na
cze tej przyrody, ktrej nieuczony Marsjas by dzieckiem i wychowankiem. Ju by
pewny zwycistwa, gdy Apollo uderzy w struny swej cudownej cytry. Gra i piewa
jednoczenie. Co chwila dobywa z dusz suchaczy to uniesienie radoci, to sodkie
pragnienie, to znw smutek serdeczny. Przyznano mu pierwszestwo. Wtedy Apollo
schwyci pokonanego Marsjasa, przywiza go za rce do drzewa i ywcem odar ze
skry.
MIT O APOLLINIE I KRLU MIDASIE

A przy tym zdarzya si rzecz bardzo mieszna. Oto krl Midas, ktry by rwnie wiadkiem owych zawodw, odszed
niezadowolony. Jemu nie podobaa si gra Apollina, on jeden gosowa za Marsjasem. Bg zemci si i da mu ole uszy. Krlowi
jednak nie wypada mie olich uszu. Midas ukrywa sw hab pod czapk, ktrej nigdy nie zdejmowa. Ale by kto, kto zna
tajemnic krlewsk nadworny fryzjer, ktry golc Midasa widywa go bez czapki. Krl pod kar mierci nakaza mu milczenie.
Zacny balwierz ba si mierci, ale posiadanie tak niesychanego sekretu nie dawao mu spokoju. Koniecznie chcia si komu
zwierzy. Nie mogc inaczej, pobieg nad brzeg morza, wykona tam jamk w ziemi i w gb niej krzykn, co mia si: Krl Midas
ma ole uszy!" To mu ulyo. Tymczasem widocznie za zrzdzeniem bogw na tym miejscu, gdzie bya jamka, wyrosa
trzcina, cay an trzciny. I ledwo tylko wiatr powia, trzciny jy si porusza, szemrze, zbiera si w gos, ktry mwi: Krl Midas
ma ole uszy". Po caym kraju szed ten zdradziecki szept trzcin i rzecz si staa jawna ku wielkiemu zmartwieniu dobrego krla,
ktrego jedyn wad byo to, e nie zna si dobrze na muzyce.
Apollo karze krla Midasa przyprawiajc mu ole uszy

MIT O APOLLINIE I HIACYNCIE
Tak dziwnie si skadao, e do kogo Apollo si przywiza, tego spotykao jakie nieszczcie. Mia
Apollo serdecznego przyjaciela w modym Hiakintosie, ktrego uczy strzela z uku i gra na cytrze.
Tymczasem Zefir, boek agodnego wiatru, tak pokocha piknego modzieca, e nie mg znie, i
w porzuca jego towarzystwo dla olimpijskiego boga. Pewnego dnia, gdy Apollo zabawia si
dyskiem, Zefir nagym tchnieniem tak skierowa dysk rzucony przez Apollina, e Hiakintos otrzyma
cios miertelny. Na prno syn Latony chcia mu wrci ycie z pomoc zi leczniczych. Modzieniec
umar, a z jego krwi wyrs kwiat, ktry do dzi nazywamy hiacyntem.
MIT O APOLLINIE I DAFNE
Mwiono, e strzay jego ra znienacka, nie zostawiajc ladw, i kad nag mier przypisywano gniewowi Apollina. Jeszcze
wyrostkiem by, gdy uwaa si za niedocignionego ucznika. Szydzi nawet z Erosa, boga mioci, i przechwala si, e lepiej
strzela od niego. Podraniony Eros wyj z koczana dwie strzay: mioci i nienawici. Strzaa mioci trafia w serce Apollina, a
strza nienawici w pochliwe serduszko nimfy Dafne. Za zblieniem si Apollina Dafne uciekaa. Goni j przez gry i lasy. Nad
brzegiem pewnego strumienia ju mia j pochwyci, gdy wtem ona zwrcia swe proby ku matce Ziemi, ktra j natychmiast
zmienia w drzewo laurowe.
Apollo i Dafne, Lorenzo Bernini
Apollo i Dafne
ARTEMIDA (DIANA)
Bogini oww.
Atrybuty: uk, jele.
MIT O ARTEMIDZIE I AKTEONIE

Artemis bya blini siostr Apollina. Rwnie jak on pikna, nie pomylaa jednak o maestwie i zostaa na zawsze dziewic, jak
Atena. Dawano jej przydomek Czystej i wiedziano powszechnie, e nie pozwala nawet spojrze na siebie mczyznom, o czym
najboleniej przekona si mody Akteon. By to zapamitay myliwy, przez co mg by sta si miym bogini, ktra tak bardzo
kochaa owy. Zgubia go jednak wasna nieostrono. Pewnego dnia, jak zwykle, od witu ugania ze sfor psw po lasach i
grach. Ptaki uciekay przed nim, a on je dosiga w locie pierzast strza; ukryte w kniei zwierzta wypasza niechybnym
oszczepem. W samo poudnie stan nad brzegiem strumienia lenego. Schowany w krzakach, mg widzie nie postrzeony, jak
bogini Artemis kpie si wraz z towarzyszkami. Posun si krok dalej i trzask suchej gazki go zdradzi. Bogini go dostrzega.
Jakby artem prysna na wod; Natychmiast Akteon zmieni si w jelenia. Nie wiedzia teraz biedny myliwy, co pocz: czy
wraca do domu, czy ukrywa si w lasach. W chwili gdy si tak waha, wasne ogary go wytropiy. Ucieka. Chcia krzykn swym
wiernym psom: To ja, Akteon. Czy nie poznajecie swego pana?" Ale dwiki, ktre wydawa, nie ukaday si w ludzkie sowa.
W kocu zaplta si wrd gazi, psy go dopady i rozszarpay.
Artemida zmienia Akteona w jelenia
Artemizjon, czyli witynia Artemidy w Efezie jeden z Siedmiu Cudw wiata
ATENA (MINERWA)
Bogini mdroci, rzemiosa i sprawiedliwej wojny.
Wyskoczya z gowy Zeusa.
Atrybuty: hem, tarcza, wcznia, sowa, drzewo oliwne.
DIONIZOS (BACHUS)
Bg wina i dzikiej przyrody.
Wyszed z uda Zeusa.
Atrybuty: wino, winogrona.
MIT O DIONIZOSIE I KRLU MIDASIE

Kiedy Bachus wdrowa po wszystkich krajach ziemi, Sylen mu towarzyszy jadc na ole. Pewnego razu, podczas wypoczynku,
zabka si we wspaniaym parku i usn wrd kwiatw, w park by wasnoci krla Midasa, tego samego, ktremu Apollo
przypi ole uszy. Co rano setki robotnikw przychodziy porzdkowa wielki ogrd krlewski. Kilku z nich znalazo upionego
Sylena. Poznali go natychmiast, zwizali girlandami kwiatw i niby jeca zaprowadzili wrd pieww i miechw do krla. Midas
ugoci serdecznie wesoego boka i kaza go odprowadzi do Dionizosa, ktrego orszak bawi w okolicy. Dionizos, ujty
uprzejmoci krla, zjawi si w paacu i obieca speni wszelkie jego yczenia. Midas poprosi, aby wszystko, czego si dotknie,
zamieniao si natychmiast w zoto. Jake si cieszy, widzc, e bg go wysucha.
W jednej chwili sta si najbogatszym czowiekiem na ziemi. Kady najlichszy przedmiot pod dotkniciem jego rki zmienia si w
szczere zoto. Uradowany zasiad do obiadu. Wtem zblad nagle. Ks chleba, ktry nis do ust, zaciy mu w rce bryk
wieccego metalu, wino, ktre pi z kubka, tao mu w ustach w zote pytki. Ogarn go lk miertelny. Pozna ca gupot
swego yczenia. Nie zwlekajc pobieg za Dionizosem i na klczkach baga, aby mu bg odj ten straszny dar przemieniania
wszystkiego w zoto. Dionizos kaza mu wykpa si w rzece. Midas tak uczyni, czar opuci jego ciao, a na dnie rzeki Paktolos od
tej pory znajdowano zoto.
Krl Midas zaskoczony skutkami ubocznymi niemdrego yczenia

EROS (AMOR)
Bg zakochanych.
Atrybuty: skrzyda, uk, strzay.
MIT O EROSIE I PSYCHE

Kim jest waciwie Eros i jak wyglda? Czy jest chopczykiem figlarnym, ktry z malutkim
ukiem i strzaeczkami uwija si po wiecie na motylich skrzydekach? Czy te jest to bg
potny i wielki, a starszy od Dzeusa i Kronosa? Waciwie i jedno, i drugie, albowiem w
rnych epokach rozmaicie go sobie wyobraano.
[] Bya sobie raz krlewna i nazywaa si Psyche, co po grecku znaczy: dusza. Bya tak
pikna, e poddani modlili si do niej zapominajc o Afrodycie. Zagniewana bogini wezwaa
Erosa i kazaa mu w sercu Psyche obudzi mio do najszkaradniejszego potwora, jaki si
znajdzie na ziemi. Lecz Eros, ujrzawszy dziewczyn, sam si zakocha i da jej paac cudowny.
Przychodzi do niej noc i upomina, aby nigdy nie staraa si pozna, kim on jest, bo gdy jego
twarz zobaczy, zaczn si dla niej dni niedoli. Siostry, ktrym to opowiadaa, szydziy z niej,
mwic, e jej kochanek jest zapewne okropnym smokiem. Mwiy tak, gdy zazdrociy jej
bogactw i splendoru. Ale Psyche uwierzya. Nie mogc przeama ciekawoci, pewnej nocy,
gdy Eros spa, zapalia lamp oliwn i podesza do ka. Olniona nieziemsk piknoci,
zadraa i kropla gorcej oliwy spada z kaganka na obnaone rami boga. Eros obudzi si i
znik. Znik rwnie paac cudowny i krlewna zostaa sama na dzikiej, pustej skale. Afrodyta
mcia si na niej zsyajc zgryzot i bl, i mk. Ale Eros, ktry kocha j zawsze, nis jej
pomoc i pociech. Na koniec Dzeus ulitowa si nad par kochankw i przyj Psyche na
Olimp, gdzie odbyy si jej zalubiny z bogiem mioci.
HEFAJSTOS (WULKAN)
Bg kowali.
Atrybuty: mot, kowado.
AFRODYTA (WENUS)
Bogini pikna i mioci.
Narodzona z piany morskiej na play Cypru.
Atrybuty: nago, gobie, rydwan zaprzony w gobie.
Sandro Botticelli, Narodziny Wenus
Wenus z Milo
ARES (MARS)
Bg wojny.
Atrybuty: tarcza, miecz.
ASKLEPIOS (ESKULAP)
Patron lekarzy.
Atrybuty: laska opleciona przez wa.
HERMES (MERKURY)
Bg kupcw i zodziei.
Atrybuty: skrzydeka u stp, laska Kaduceusz.
NIKE (WIKTORIA)
Bogini zwycistwa.
Atrybuty: skrzyda, wieniec laurowy.
PAN (FAUN)
Bstwo pasterzy i rozpusty.
Atrybuty: fletnia.
HELIOS (SOL)
Bg soca.
Atrybuty: rydwan, promienie wychodzce z gowy.
MIT O HERAKLESIE
Herakles (u Rzymian: Herkules) by synem Dzeusa i krlowej Alkmeny. Ojciec, chcc mu zapewni niemiertelno, zabra go raz
do nieba i pooy przy picej Herze, aby chopak mg ssa pier bogini. Hera jednak obudzia si i odtrcia cudze dziecko. Kilka
kropel jej mleka rozlao si po niebie i powstaa z nich Mleczna Droga, a kilka spado na ziemi i wyrosy z nich biae lilie. Hera
nienawidzia Heraklesa i przeladowaa go przez cae ycie.
Kiedy mia dziesi miesicy, zdarzyo mu si po raz pierwszy okaza sw nadludzk si. Alkmena, wykpawszy synw (bo miaa
jeszcze drugiego: Ifiklesa), uoya ich w tarczy spiowej, ktra suya za koysk. Dzieci ju spay, gdy w poowie nocy Hera
wysaa dwa potworne we, by udusiy Heraklesa. Najeone ostrymi uskami, wpezy do pokoju z przeraliwym syczeniem, a z
oczu ich bi ogie i z paszcz cieka jadowita lina. Wielka jasno rozgorzaa w caym paacu. Modszy, Ifikles, z krzykiem uciek.
Herakles za chwyci obydwa potwory i zacz je dusi. Przybiega Alkmena, a za ni jej m, Amfitrion, z mieczem. Rozbudzona
suba zapenia pokj dziecinny. Wszyscy patrzyli w zdumieniu, jak may Herakles gnit we, ktre rychle martwe opady na
kamienn posadzk. Pokazujc matce i ojczymowi zdawione gady, chopak mia si z radoci i skaka.
Herakles rs zdrowo jak drzewo w sadzie. Amfitrion wczenie zacz go uczy sztuki powoenia komi i dobra najlepszych
mistrzw, aby go ksztacili w zapasach, w strzelaniu z uku i rzucaniu oszczepem, w cakowitym rzemiole wojennym. Sypia na
twardym ou, pod skrami dzikich zwierzt, a ywi si obficie misem i chlebem. Matka chciaa, eby nie zaniedbywa nauk, ale
on nie mia zamiowania do ksiek. Kiedy raz nauczyciel zaprowadzi go do biblioteki i zachca do wybrania sobie ktrego z
tomw, Herakles wzi ksik kucharsk. Zgorszony pedagog zacz go strofowa, a porywczy chopak tak si unis, e uderzy
starego i zabi. Wtedy Amfitrion wypdzi go z domu i kaza mu pa w grach stado wow.
Herakles nie bardzo si tym zmartwi. Uywa teraz swobody, jakiej nie zna przedtem. Rozrs si okrutnie. Gdy by godny, mg
zje caego wou. Puchar do wina mia tak ogromny, e go dwch ludzi nie musiao. Majc lat osiemnacie zabi lwa i z jego
skry zrobi sobie okrycie. Lwi eb nosi na gowie niby hem. Bogowie go polubili, Hermes da mu miecz, Apollo strzay, Hefajstos
koczan piknej roboty, Atena pancerz. Herakles wyrwa w lesie drzewo oliwne z korzeniami i sporzdzi sobie potn maczug, z
ktr si nigdy nie rozstawa.
A wanie wybucha wojna. Bohater ruszy z pomoc krlowi tebaskiemu, ktrego ziemi najecha nieprzyjaciel. Z garstk
onierzy zama szeregi wrogw i wrci zwycizc. Krl z wdzicznoci da mu sw crk za on. Herakles przez kilka lat
siedzia w domu i bawi dzieci. Ale razu pewnego, gdy skada ofiar przy otarzu, ogarno go nagle szalestwo. Nie wiedzc, co
czyni, porwa si z noem ku onie, zabi j, a dzieci udusi. Skoro znw odzyska rozum, poszed do wyroczni delfickiej po rad,
jak ma odpokutowa sw zbrodni. Pitia kazaa mu i do Myken i zacign si na sub u krla Eurysteusa: co mu ten robi
kae, ma wypeni, pki nie dokona dwunastu prac. Herakles poszed.
1
w Eurysteus by wielkim tchrzem. Ujrzawszy przed sob tak potnego siacza zlk si i, chcc go si pozby, prdko wymyli
dla robot do niebezpieczn, aby mg by pewny, e bohater przypaci j yciem: kaza mu przynie lwa z Nemei. By to
potwr okrutny, ktry zniszczy spokj cichych winnic podmiejskich. Pustoszy pola i porywa bydo pasterzom. Caa okolica jakby
wymara, a nawet nimfy ukryy si gboko w gszczach. Herakles strzela do najpierw z uku, ale byo to nadaremne, poniewa
elazo nie mogo przebi grubej skry zwierza. Wtedy ruszy na niego z maczug. Lew schroni si do jamy. Tam przypar go
Herakles i zdusi. Zdechego lwa wzi na plecy i przynis do Myken. Eurysteus tak si przerazi, e na przyszo zabroni
Heraklesowi wchodzi do miasta, a dowody spenianych prac kaza skada pod jego bramami. Mwi, e ze strachu sporzdzi
sobie pod ziemi kryjwk obit spiem, z Heraklesem za porozumiewa si tylko przez herolda.
2
Teraz poleci mu zabi hydr lernejsk. Koo miejscowoci Lerna, niedaleko Argos, rozleway si szerokie bagniska otoczone ze
wszech stron skaami. Brzegiem owych bagien przemykaa si wska cieka, ktr musia przej kady, kto zda z Argolidy do
Lakonii. Tam wanie osiad w paz ohydny i czyha na ludzi. Gdy mu zabrako poywienia, zapuszcza si midzy wsie okoliczne,
rozszarpywa bydo i niszczy plony. Hydra bya niezmiernie wielka i miaa dziesi gw, z ktrych jedn, w samym rodku,
niemierteln. Herakles przyjechawszy do Lerny zatrzyma konie i zacz strzela w gb smoczej jamy. Rozjuszona bestia
opucia kryjwk, a wtedy on chwyci j za gardziel. Macki hydry oploty si dokoa jego nogi, tak e musia dobrze uwaa, eby
nie upa. Po dugiej walce oberwa jej par gw, ale to si na nic nie zdao, bo na miejsce jednej ucitej zaraz odrastay trzy
nowe. Na pomoc hydrze przywlk si olbrzymi rak, ktry Heraklesa bolenie szczypa po nogach. Bohater rozgnit go obcasem i
kaza swemu wonicy, Jolaosowi, zapali pobliski las. Gdy si to stao, Herakles na nowo ucina hydrze jedn gow po drugiej, a
rany natychmiast wypala i by wicej nie odrastay. Na koniec wyrwa jej ow niemierteln gow, zakopa na polu i przywali
ogromnym gazem. Kadub za rozci i w ci potwora zatru swoje strzay. Wyszed z tej walki strasznie poksany i cae ciao go
pieko. Ktry z bogw poradzi mu, aby poszuka sobie takiego ziela, ktre ksztatem przypomina hydr. Herakles znalaz to ziele i
ozdrowia.
3
Wtedy Eurysteus kaza mu sprowadzi do Myken ani ceryntyjsk. Byo to bardzo pikne zwierz, ktre miao zote poroe i racice
ze spiu. Nikomu nie wyrzdzao krzywdy, biegajc sobie po grach Arkadii. ania bya ulubienic Artemidy. Z tego powodu
Herakles nie chcia jej ani zabi, ani zrani, i goni j przez cay rok. Na koniec dopad jej w jakiej gstwinie i wziwszy na ramiona
ruszy z powrotem. Po drodze spotka Artemid, ktra mu chciaa odebra ani. Ale jej nie da, a kiedy zacza go ly,
wytumaczy jej, e robi wszystko z nakazu niedobrego Eurysteusa, i uspokoi rozgniewan bogini.
4
Ledwo Herakles stan u wrt Myken z ow ani, gdy herold mu oznajmi, e ma znw ruszy do Arkadii, gdzie w okolicach
Erymantu pojawi si dzik, bardzo wielki, ktry zagraa ludziom i zwierztom. Bya wtedy zima. Herakles wyposzy dzika z
gstwiny i tak dugo pdzi go po gbokim niegu, a zwierz pad omdlay. Wwczas dwign go na plecy i zanis Eurysteusowi.
5
Ale ten ju obmyli co nowego: niechaj Herakles w jednym dniu oczyci stajni Augiasza. Augiasz by krlem Elidy i mia
nieprzebrane stada byda samych wow trzy tysice W stajniach zebrao si tyle nawozu, e wszyscy mieszkacy Elidy nie
mogliby tego uprztn, gdyby si zabrali do roboty. Wobec tego pozostawiono wszystko, jak byo: od trzydziestu lat nie
wymiatano, chyba tak sobie, po wierzchu. Herakles poszed, jak mu Eurysteus kaza, i obieca Augiaszowi, e mu stajni w jeden
dzie oporzdzi. Nic nie wspomina o tym, kto go posa, lecz da dziesitej czci trzody jako zapaty. Krl zgodzi si tym
chtniej, i rzecz wydaa mu si niemoliwa do wykonania. Ale Herakles rozkopa z jednej strony grunt pod obor i za pomoc
osobnego kanau skierowa niedaleko pync rzek Penejos tak, e strumie przepywa przez stajni i w kilka godzin woda
wszystko wymya. Niegodziwy Augiasz odmwi zapaty, za co Herakles nawiedzi kraj wojn i wiaroomnego krla zabi.
6
W Arkadii bya miasto Stymfalos nad jeziorem tej samej nazwy. Okolica ludna i bogata zacza powoli marnie i obraca si w
pustkowie, odkd w ssiednim lesie zagniedziy si niesychane roje ptakw, jakich wiat nie widzia: miay bowiem dzioby z
elaza i w skrzydach pira ostre, ktre mogy wyrzuca niby strzay z uku. ywiy si misem ludzkim. Gdy Eurysteus o tym si
dowiedzia, natychmiast posa Heraklesa, eby wytpi te szkarady. Ale ptaki siedziay w lesie i trzeba je byo najpierw
wyposzy. Bohaterowi przysza z pomoc Atena i przyniosa mu cudowne grzechotki ze spiu, ktre dla niej wykona Hefajstos.
Herakles umieci te grzechotki na wzgrzu pod lasem i okropnym grzechotaniem wystraszy ptaki z gstwiny. Przeraone latay po
niebie, a on je niechybnymi strzaami po kolei umierci.
7
Eurysteus nie posiada si ze zoci, e syn piknej Alkmeny najtrudniejsze zlecenia wykonywa tak atwo i bez adnego dla siebie
niebezpieczestwa. Obawia si przy tym, e Heraklesowi moe kiedy znudzi si niewola, a wtedy przyjdzie do Myken, strci go
z tronu, zabije i sam panowa bdzie. Ale Herakles wiedzc, e spenia pokut za dzieciobjstwo, by ulegy i wykonywa kade
zlecenie. Wanie powrci z Krety, niosc na barkach olbrzymiego byka, ktrego Eurysteus ywcem kaza mu sprowadzi.
8
I znw posusznie ruszy w drog po klacze krla Diomedesa. Bya to droga daleka, albowiem krl Diomedes mieszka na pnocy,
w Tracji. Mia on czwrk cudownych klaczy, ktre ywi misem ludzkim. Oszczdzajc swoich poddanych, rzuca zwierztom na
poarcie cudzoziemcw przybywajcych do jego kraju. Herakles wpad jak burza do paacu, powali stra i wyprowadzi konie ze
stajni. Tymczasem nadbieg krl Diomedes na czele wojska. Bohater mocno w garci cisn maczug, kilka razy puci j
mycem i zbrojna zgraja ucieka. Na polu zostao mnstwo zabitych, wrd nich sam krl Diomedes.
9
Jeszcze nie otrzepa Herakles sandaw z prochu pl trackich, a ju Eurysteus wysa go po pas Hipolity. Hipolita bya krlow
Amazonek, wojowniczego plemienia kobiet, ktre mieszkay na wybrzeach Morza Czarnego. Amazonki wychowyway ze swego
potomstwa tylko dziewczta, chopcw za zabijay. Wypalay sobie praw pier, aby mie wicej swobody w rzucaniu dzid, lew
za karmiy dzieci. Utrzymyway si z grabiey i rozbojw. Ubieray si w skry dzikich zwierzt, wietnie ciskay oszczepem i
strzelay z uku. Miay tarcze w ksztacie pksiyca i hemy ozdobione pirami. Podobno takie same Amazonki widzia na
ziemiach polskich cesarz Otto i opowiada o nich podrnikowi arabskiemu z IX wieku, Abrahamowi, synowi Jakuba, ktry t
wiadomo w kronikach swoich umieci. Hipolita, jako krlowa, nosia na zbroi pas ozdobny, ktry otrzymaa w darze od boga
wojny Aresa. Ten wanie klejnot zapragna posiada crka Eurysteusa. Herakles zebra gar zuchw i ruszy z nimi do kraju
Amazonek. Hipolita, dowiedziawszy si o celu jego przybycia, zgodzia si odda pas, byle nie wszczyna wojny. Ale nienawistna
Hera wzia na siebie posta Amazonki i posza noc do obozu, gdzie pobudzia wszystkie kobiety, mwic, e jacy cudzoziemcy
porwali krlow. W obozie Amazonek zawrzao. Uzbroiy si, dosiady koni i zaczy ciga Heraklesa. w mylc, e to podstp,
zabi Hipolit, zdar z niej pas i po zwyciskiej walce z Amazonkami odjecha.
Wyldowa w Troi. Miastu grozio wielkie nieszczcie przez gniew Apollina i Posejdona. Przed rokiem dwaj bogowie przyszli do
krla Laomedona i obiecali otoczy Troj potnymi murami za umwion zapat. Kiedy jednak mury stany, Laomedon nie
chcia zapaci. Wwczas Apollo zesa na miasto zaraz, a Posejdon smoka, ktry nagle wyoniwszy si z morza sprowadzi zalew
i ludzi porywa z pola. Wrbici orzekli, e chcc kraj uratowa od zagady, krl musi wasn crk wyda smokowi na poarcie.
Laomedon nie mg si opiera daniu swoich poddanych i kaza dziewczyn przywiza do skay nadmorskiej. Smok nie zdy
jeszcze jej zje, gdy Herakles zjawi si w Troi. Stan przed krlem i obieca, e smoka zabije, jeli dostanie cudowne konie,
ktre Laomedon ma w swojej stajni. Zgodzili si. Herakles porba smoka i uwolni krlewn. Ale kiedy niebezpieczestwo mino,
Laomedon wypdzi bohatera i nie da mu koni. Herakles odjecha groc krzywoprzysizcy wojn. Tymczasem wrci do Myken i
odda Eurysteusowi pas Hipolity.
10
Twardy pan nie pozwoli mu wypocz, lecz kaza i po woy Gerionesa. Herakles zwdrowa ca Europ i przeszed do Afryki, a
na pamitk tego zdarzenia ustawi midzy dwiema czciami wiata dwie skay, ktre odtd nazywano supami Heraklesa"
dzisiejszy Gibraltar i Ceuta. Wreszcie odnalaz woy, ktrych strzeg dwugowy pies i siedmiogowy smok. Herakles zabi psa i
smoka, a bydo zabra. Wtedy zjawi si sam Geriones. By to olbrzym, ktry mia ciao nie jednego ma, ale trzech, a wic trzy
gowy, trzy pary rk i trzy pary ng. Mg walczy od witu do nocy bez zmczenia, bo gdy jedno ciao ogarno znuenie, dwa inne
byy zdrowe i wypoczte. Herakles pooy go kilku strzaami. W Mykenach ofiarowano woy Gerionesa na otarzu bogini Hery, a
Heraklesowi nie dano nawet kawaka misa, lecz natychmiast wysano go po zote jabka.
11
Gaja podarowaa Herze z okazji jej lubu z Dzeusem liczn jabo, ktra rodzia zote owoce. Hera zasadzia drzewo w ogrodzie
bogw, na najdalszym zachodzie, gdzie dzie z noc si spotyka, i kazaa je pilnowa trzem siostrom, Hesperydom. Na drzewie
siedzia stugowy niemiertelny smok, mwicy wszystkimi jzykami ziemi. Herakles nie myla walczy ze smokiem. Zaszed wic
do Atlasa, jednego z tytanw, ktry trzyma na barkach firmament niebieski. Pozdrowi go grzecznie i prosi, eby mu sam przynis
owe jabka, a on tymczasem zamiast niego dwiga bdzie niebo. Atlas si zgodzi, poszed i zerwa trzy zote jabka, lecz gdy
wrci, nie chcia ju wzi na swe barki cikiego firmamentu mwic, e teraz sobie troch odpocznie, a Herakles niech si
potrudzi, bo mu z tym niebem gwiadzistym bardzo do twarzy. Bohater przelk si nie na arty, gdy wcale nie mia ochoty sta
tak cae ycie z ciarem na plecach. Ale nie da tego pozna po sobie mwic, e owszem, robota mu si podoba, tylko e,
nieprzyzwyczajony do niej, le uoy firmament na ramionach i prosi, eby mu go jeszcze przez chwil Atlas potrzyma.
Dobroduszny olbrzym pooy jabka na ziemi i znw wzi na plecy sklepienie. Herakles bez sowa zabra jabka i odszed.
12
W Mykenach Eurysteus szala z radoci. Wymyli na koniec, w jaki sposb pozby si na zawsze Heraklesa. Niech sprowadzi
Cerbera z pieka! Zatroska si bohater i z tsknot spojrza na soce. y mu si jeszcze chciao, wypocz troch po trudach, a
tu posyaj go na niechybn zagad. Prdko jednak otrzsn si z tych myli. Przecie to ju dwunasta praca ostatnia. Speni,
co mu nakazano. Lecz wpierw chcia si przygotowa odpowiednio na drog. Uda si do Eleuzis i prosi, eby go wtajemniczono w
misteria.
Oczyciwszy si ze wszystkich grzechw przyby do miasta Tajnaros, gdzie byo wejcie do podziemia. Nie zwierza si nikomu i
noc wlizn si do zakltej pieczary, ktra prowadzia do Hadesu. Zjawi si tak nagle, e na widok olbrzymiego ma z maczug
cienie, upiory i szkarady piekielne zaczy ucieka. To mu dodao otuchy. miao stan przed Plutonem i powiedzia, po co
przychodzi. Bg rozgniewa si i chcia uderzy go berem, ale Herakles prdko strza pooy na ciciwie i dotkliwie zrani
niemiertelnego. W podziemiu nie byo lekarza, musia wic Pluton pojecha na Olimp, gdzie medyk niebieski opatrzy mu ran.
Tymczasem bohater odszuka Cerbera, ktry ze strachu zaszy si w najciemniejszy kt Tartaru. Psisko bronio si rozpaczliwie,
lecz Herakles trzyma je mocno, a wyprowadzi na wiato dzienne. Wtedy Cerber spokornia i tylko wy aonie,
nieprzyzwyczajony oddycha powietrzem ziemi. Eurysteus schowa si do piwnicy, gdy mu dano zna, e Herakles niesie Cerbera.
Kaza mu powiedzie przez herolda, eby psa puci i sam sobie szed precz, bo ju ukoczy wszystkich prac dwanacie.
Uwolniony Cerber jednym susem znalaz si w Tartarze i ze skomleniem przywar do ng Hadesa, jakby proszc, eby go wicej
nie wypdzano na wiat, gdzie pali si takie jaskrawe soce.
A Herakles, speniwszy swoj pokut, postanowi drugi raz si oeni. Wanie nadarzya si po temu sposobno, gdy pewien
krl, bardzo bogaty, ogosi, e wyda sw jedynaczk za tego, kto go przewyszy w strzelaniu z uku. Herakles stan do zawodw i
zwyciy. Ale bracia krlewny nie chcieli mu odda siostry. Mwili, e Herakles miewa czasem napady szau i znw mgby
pozabija on i dzieci. Bohater tak si rozgniewa, e jednego z nich umierci.
Za rozlanie krwi niewinnej bogowie nawiedzili go cik niemoc. Aby si wyleczy, poszed do Delf zasign rady wyroczni.
Lecz Pitia nie chciaa z nim mwi, co doprowadzio go do takiej wciekoci, e spldrowa wityni. Apollo stan z nim do walki i
nie wiadomo, jak by si skoczy spr boga z olbrzymem, gdyby ich Dzeus nie rozdzieli piorunem. Na radzie olimpijskiej
postanowiono odda Heraklesa za kar na trzyletni sub do krlowej Omfali.
Dziwna to bya osoba. Miaa pikne pastwo, wielki dwr i niezmierne bogactwa, lecz wszystko u niej szo odmiennym porzdkiem:
kobiety harcoway na koniach i prowadziy wojn, a mczyni penili wszelkie domowe posugi. Herakles wic musia zrzuci
okrycie z lwiej skry i przywdzia szaty niewiecie, a zamiast ukochanej maczugi dano mu kdziel do rki i posadzono przy
krosnach. Bya to niewola cisza i bardziej haniebna ni u Eurysteusa. Omfala przystroia si w zbroj bohatera i na oczach
caego dworu bia go pantoflem po gbie.
Gdy po trzech latach skoczy si okres pokuty, Herakles ubra si po dawnemu i opuci paac krlowej bez poegnania. Owiao
go szerokie powietrze ziemi, ktr tyle razy wzdu i wszerz przemierzy poczu si na nowo zdrw i silny. Zakada miasta, dusi
potwory i zbjcw wiesza na gaziach. Oprcz Hery kochali go wszyscy bogowie. Atena osaniaa go nieraz swoj tarcz, Hermes
wyprowadza go z manowcw na dobr drog. Dionizos zaprasza do stou, przy ktrym lao si wino ciemnymi strugami. W
jednym kraju zakocha si w cudnej krlewnie i poj j za on.
Dejanira (bo tak nazywaa si krlewna) patrzya na swego maonka z zachwytem i podziwem. W istocie Herakles nie by
podobny do innych ludzi. Dugoletnie zmagania z potworami i olbrzymami spotgoway jego wielk si i rozpary ciao w grone
kbowisko muskuw. Podeszwy ng tak stwardniay, e byy grubsze i mocniejsze od sandaw. W biegu przeciga dzikie kozy i
jelenie. By nieczuy na skwar i niepogod. Skra, wysmaona na wszystkich socach pociemniaa jak brz. Bio od niego
zdrowie szerokich pl, nocy przespanych pod niebem, tustych wierci misa, ktrymi nasyca swj gd potny. W paszczu z
lwiej skry, ze wspania grzyw wosw opadajcych na ramiona, z gwiazdami oczu byszczcych wrd gstwy czarnego
zarostu na ogorzaej twarzy by pikny jak niesamowit, pierwotn urod.
Dejanira bya przy nim drobna i maleka. Bra j co chwila na rce, by nie utrudzia swych stp na kamienistej drodze. A gdy
przenosi j przez gbokie strumienie, jego duga broda zanurzaa si w wodzie i wwczas wyglda niby bg rzeczny, dobry i
potny. Tak wdrowali. Herakles chcia teraz zaoy gdzie wasny dom, w ktrym mgby odpoczywa, mie jaki kawa ziemi,
aby sadzi kapust i wieczorami przy kielichu opowiada ssiadom swoje przygody. Kiedy stanli nad pewn rzek szukajc
brodu, spotkali centaura Nessosa, ktry ofiarowa si przenie na grzbiecie Dejanir. Ale gdy Herakles oddali si o kilka krokw,
faszywy centaur porwa kobiet i zacz ucieka. Herakles strzeli do z uku i zabi. Nessos umierajc rzek do Dejaniry: Jeeli
chcesz mie niezawodny rodek, aby na zawsze zachowa dla siebie mio twego ma, nabierz troch mojej krwi, ktra jest w
tych sprawach cudownym lekarstwem". W tej chwili Herakles zawoa z przeciwnego brzegu: Co robisz tam tak dugo? Pozostaw
go, niech zgnije, i chod do mnie". Id ju" odkrzykna Dejanira i prdko schowaa pod sukni flakonik z krwi Nessosa.
Dejanira bya bardzo zazdrosna. Zdawao si jej, e kada kobieta jest niebezpieczn rywalk. Mylia si, oczywicie, albowiem
Herakles kocha j caym sercem. Chcc by bardziej pewn wiernoci ma, postanowia wyprbowa centaurowe lekarstwo.
Krew Nessosa wylaa do miednicy i wypraa w niej koszul Heraklesa. Koszula zabarwia si piknym szkaratem i Herakles ubra
si w ni, gdy szed skada ofiar Dzeusowi. Centaur si zemci, zemci si straszliwie. Jego krew bya okrutnym jadem, ktry
przesik w ciao, war si w nie i zacz je trawi ogniem szalonego blu. Herakles krzycza i dar z siebie szaty, a strzpy
odpaday razem z kawakami misa. Paka. Ten olbrzym, ktry nie ugi si pod najgroniejszymi niebezpieczestwami, ktry
gnit potworne cielska smokw i z bogami mg walczy zwycisko zaama si pod ciarem niezmiernych katuszy, jakie na
sprowadzia saba, kochajca niewiasta. Nie byo ju ratunku. Dejanira powiesia si z rozpaczy. A bohater zawlk si na gr
wysok, sam sobie uoy stos pogrzebowy, rozesa na nim skr lwa, ktra mu dotd wiernie suya za okrycie, pod gow
podoy maczug i tak leg, aby ywcem spon. Ledwie jednak pierwsze pomienie objy bolesne ciao, rozleg si huk gromu i
byskawice zoray pociemniae niebo. Wtedy przesta cierpie. Podpyna ku niemu chmura i na niej, jak na statku powietrznym,
odjecha do nieba. U wrt Olimpu czekaa Iris z bogini zwycistwa, Nike, aby mu woy wieniec na skronie. Dzeus zeszed z
tronu i wzi go w ramiona. Uczyni go niemiertelnym, a Hera, zapomniawszy gniewu, oddaa mu za on sw crk Hebe,
bogini modoci. Niebiosa rozbrzmieway przez ca noc wielk radoci.
Herakles by ulubionym bohaterem greckim. Kady kraj i nieomal kade miasto chciao si pochwali, e bodaj przez dzie gocio
na swej ziemi syna Alkmeny. Legendy o Heraklesie w swym nieprzebranym bogactwie oploty cay wiat helleski. piewano o nim
pieni i pisano sztuki teatralne. Chwilami stawa si zaywnym poczciwcem, siaczem jarmarcznym, z ktrego namiewano si w
komediach. Ale jednoczenie kochano go wicej ni bogw, pamitajc, e by niegdy czowiekiem. Sta si symbolem ludzkoci
pracowitej i cierpicej, symbolem trudu i nieugitej wytrwaoci. Mickiewicz z niego wzi przykad, gdy w Odzie do modoci chcia
pokaza idea odwagi:
Dzieckiem w kolebce kto eb urwa Hydrze
Ten mody zdusi Centaury,
Pieku ofiar wydrze,
Do nieba pjdzie po laury.
Poddany wadzy niegodziwego tchrza ugina twardy kark w niezachwianej pokorze. By niewolnikiem swej nadludzkiej siy. Nieraz
ciya mu straszliwa maczuga, na ktrej przysychao tyle krwi niewinnej. By nabony i gdzie mg, stawia otarze i witynie.
Peni sub bo z wylaniem czowieka, ktry wci potrzebuje pomocy niebios. By sprawiedliwy. Drogi, ktre tyle razy depta
sw potn stop, oczyszcza z otrzykw i rabusiw. By dobry. Srogie dowiadczenia rozszerzyy mu dusz i otwary j na
rozmaito ycia, zaprawiajc sodycz jego wrodzon dobro. Wrd poogi i mordw, ktre szerzy, pozosta nieskalany,
albowiem wszystko, co uczyni, czyni z nieubaganej koniecznoci. Tpi wszelk nieprawo i okruciestwo, marzc o dniu, w
ktrym wilk widzc upione jagni nie bdzie mia wyrzdzi mu krzywdy.
Po caym wiecie greckim mia witynie, otarze i posgi, na rwni z bogami. Skadano mu ofiary i wyprawiano na jego cze
igrzyska. Przedstawiano go jako silnego mczyzn bd nago, bd w zbroi lub w lwiej skrze, narzuconej na goe plecy. Pozna
go atwo po skatej maczudze, ktr trzyma w rce. Poszczeglne wypadki z jego ycia byy ulubionym tematem dla rzebiarzy
ozdabiajcych fryzy, metopy i przyczki wity.
Herakles
Herakles poskramia Cerbera
Herakles wypala hydrze rany
Herakles strzela do centaura Nessosa uprowadzajcego Dejanir
Jednym z wielu sawnych czynw Heraklesa miao by zastrzelenie ora z uku i uwolnienie Prometeusza
MIT O TEZEUSZU
Najwietniejszy bohater ateski, Tezeusz, by obcego pochodzenia. Ojciec jego Egeusz zawojowa Attyk ornie. []
Chcc pozyska mio ludu, mody bohater wyprawi si na olbrzymiego byka, ktry grasowa w okolicach Maratonu. Ujarzmi go
ywcem i oprowadziwszy po caym miecie zoy na ofiar Apollinowi. Ale nikt si z tego nie cieszy, bo w Atenach panowaa
powszechna aoba. Oto przyjechali z Krety od krla Minosa posowie z daniem dorocznego haraczu. Straszny to by haracz.
Siedem dziewczt i siedmiu chopcw wybierano losem z rodzin obywatelskich, aby ich zawie na er dla kreteskiego potwora o
byczej gowie, Minotaura. Tezeusz owiadczy, e pojedzie zabi owo krwi chciwe monstrum. [Egeusz] da mu czerwony agiel,
proszc, aby go rozpi w razie szczliwego powrotu. Jeeli za wszyscy zgin, niech majtkowie pozostawi czarny agiel, ktry
ju z daleka zwiastowa bdzie nieszczcie.
Kiedy Tezeusz przyby na Kret i zjawi si na dworze Minosa, oczy wszystkich patrzyy na zowrogo i podejrzliwie. Tylko crka
krlewska, Ariadna, patrzya na inaczej.
Minotaur y we wspaniaym gmachu, zwanym labiryntem. Byo tam tyle pokoi, przej, sieni, schodw i krugankw, e ktokolwiek
wszed, ju drogi powrotnej znale nie mg. Lecz Ariadna daa piknemu Ateczykowi kbek nici i pouczya, co ma robi.
Tezeusz przywiza ni u wejcia do labiryntu i w miar, jak si zapuszcza w zawrotn gb gmachu, rozsnuwa kbek. Wreszcie
spotka Minotaura, zabi go i wyszed t sam drog, nawijajc nici na kbek. Po czym wsiad na okrt i odpyn. A z nim Ariadna.
Kochali si bardzo, co jednak musiao si po drodze odmieni, gdy Tezeusz kaza wynie pic Ariadn i zostawi j na
wyspie Naksos.
Chd ranny budzi j ze snu. Ariadna rozglda si dokoa i widzi jakie obce i puste wybrzee, nad ktrym wieci poblady ksiyc.
Woa Tezeusza i syszy, jak skay powtarzaj za ni to imi. Wbiega na gr i zdaje si jej, e w oddali wida agiel okrtu.
Zaczyna krzycze. Krzyczy z caych si, lecz gos amie si pod szumem fal. Zdejmuje z ramion szkaratny szal i powiewa nim
dugo, a rce opadaj omdlae. Pacze. Idzie wybrzeem i nie spotyka ladu ludzi. Pacze z alu za ojczyzn, za domem i ze
strachu, e w tym pustkowiu rzuci si na ni zwierz dziki. Tezeuszu! Tezeuszu! Ramiona wyciga ku morzu, jakby go chciaa
prosi, eby z drogi jeszcze zawrci i pada bez zmysw na ziemi. W tej chwili gry napeniaj si zgiekiem i ku dziewczynie
zbiega tum satyrw, menad i bachantek. Gdy Ariadna otwiera oczy, zblia si do niej Dionizos, pikny jak dzie, bierze j za rk i
mwi: Pikna pani! Kocham ci i pragn, eby bya moj on". Ariadna przymyka powieki, bo zdaje si jej, e ni. Ale ju
bachantki wziy j na ramiona i zaniosy na rydwan zaprzony w tygrysy. Porzucona kochanka Tezeusza zostaa maonk boga
wina i lub odby si na tej samej wyspie Naksos, ktra swym ksztatem przypomina li winnej latoroli.
Tymczasem Tezeusz wesoo wraca do Aten. Ale zapomnia zmieni na okrcie agiel czarny na szkaratny, jak o to prosi
[Egeusz]. Stary krl patrzy z wysokoci skay nadmorskiej. Sabe oczy niewiele ju mogy dojrze na migotliwej powierzchni wody.
Pyta wic co chwila otaczajcych, czy nie widz okrtu Tezeusza i jaki na nim agiel. Nagle wszystkich twarze spospniay: zblia
si znany statek, o czarnych aglach. [Egeusz], pewny, e syn zgin, rzuci si z rozpaczy do morza. [Od jego imienia nazwano je
Morzem Egejskim]
Tezeusz zabija Minotaura
MIT O SYZYFIE
Krl Syzyf by ulubiecem bogw. Dzeus zaprasza go na uczty olimpijskie. Pomimo lat by wci rzeki i silny, albowiem nektarem
i ambrozj odwiea swoje ziemskie ciao. Lecz mia jedn wad: lubi plotki. Ilekro wraca z Olimpu, zawsze co nieco
przebkn o tym, co si tam mwio. Bogowie puszczali to pazem, gdy byy to sprawy do bahe. Raz jednak wygada si Syzyf
przed ludmi z jakiego sekretu Dzeusa. Rzecz bya naprawd poufna i wadca bogw mia z tego powodu przykroci. Rozgniewa
si i posa plotkarzowi boka mierci, Tanatosa, aby go sprztn ze wiata. Snad chytry krlik spodziewa si tego, bo urzdzi
zasadzk na Tanatosa, uwizi go i mocno zakuwszy w kajdany zamkn w piwnicy.
Ludzie przestali umiera, jak w Sabaowej bajce. Hades poszed ze skarg do Dzeusa. Wysano Aresa, by uwolni boga mierci.
Pierwszy umar Syzyf. Ale konajc nakaza onie, aby zostawia jego zwoki nie pochowane. Tak si stao. Poniewa dusza, ktrej
ciaa nie pogrzebano, nie moga wej do pastwa cieniw, Syzyf bka si nad brzegami Styksu jczc i narzekajc. Tak dugo
si uala, a go zaprowadzono przed [Hadesa]. Z gonym paczem opowiada Syzyf, e ma niegodziw on, ktra jego trupa
wyrzucia na mietnik i nie chce mu sprawi pogrzebu. Pluton pozwoli mu raz jeszcze wrci na ziemi, aby ukara niedba i
zarzdzi, co potrzeba.
Krl Koryntu poszed, ale nie wrci. Bogowie, ktrzy rzdz caym wielkim wiatem, zapomnieli o nim, a on sam zachowywa si
teraz tak cicho i ostronie, eby jak najmniej o nim mwiono. y bardzo dugo, lecz na koniec przypomniano sobie w piekle o
przebiegym uciekinierze. Znienacka zaskoczy go Tanatos, uci mu pukiel wosw i krnbrn dusz zabra do podziemi. W
Hadesie wymierzono mu cik kar: mia wynie wielki kamie na bardzo wysok i strom gr. Syzyf natychmiast zabra si do
roboty, sdzc, e z atwoci to uczyni, a potem ju bdzie mia spokj. Wydwign w gaz prawie pod sam szczyt, gdy wtem
skaa wylizna mu si z rk i spada z powrotem na d. Za drugim razem to samo, i za trzecim, i za dziesitym. Tak zawsze. Ju
jest Syzyf bliski celu i zawsze co mu kamie z rk wyrywa, i musi biedak prac zaczyna na nowo.
Syzyf
MIT O DEDALU I IKARZE
Europa, ktr porwa Dzeus, przedzierzgnity w byka, zamieszkaa na Krecie i urodzia dwch synw: Minosa i Radamantysa. Po
jej mierci synowie zostali krlami wyspy, a e nie mogli si zgodzi, przeto si rozczyli. Radamantys odpyn z kilku okrtami i
zaoy wasne pastwo na wyspach Archipelagu Egejskiego. Rzdzi mdrze i sprawiedliwie, a ludy jemu podlege wspominay z
wdzicznoci, e je z barbarzystwa wyprowadzi ku cywilizacji. Pod koniec ycia przenis si do Beocji, gdzie oeni si z matk
Heraklesa, Alkmen, wdow po Amfitrionie. Po mierci bogowie ustanowili go sdzi w podziemiu, dla jego wielkiej prawoci.
Tymczasem Minos panowa na Krecie. By to rozumny krl, ktry swoj potg umia rozszerzy bez podbojw, jedynie przez
umiejtne wspycie z innymi krajami, skd cign zyski rozlegym handlem. Mia wielk flot i by prawdziwym wadc mrz. Nie
byo jednak szczcia w domu. Jego ona, Pazyfae, urodzia dziecko, ktre miao ksztat byka i czowieka. Ten syn szkaradny
wyrs na gronego potwora i nazwano go Minotaurem. Krl obawiajc si, aby straszydo nie szkodzio jego poddanym,
postanowi je zamkn w jakim bezpiecznym miejscu. W tym celu wybudowano wspaniay gmach, labirynt, o niezliczonej liczbie
pokoi, z ktrych gmatwaniny Minotaur wyplta si nie mg. Gdy go Tezeusz zabi, krl kaza gmach wyprztn i oczyci i
zamieni go na paac, gdzie odtd mieszka, a po nim jego nastpcy.
Budow labiryntu prowadzi Ateczyk Dedal. By on mistrzem we wszystkich sztukach. Miasta zamawiay u niego posgi bogw i
bohaterw i ludzie zjedali si z daleka, na uroczyste wita, aby podziwia kunszt tego artysty, o ktrym mwiono, e umie w
drzewo lub kamie tchn dusz yw, tak i ma si wraenie, jakby postacie jego ruszay si, chodziy, patrzyy. W niektrych
wityniach kapani przywizywali jego statuy acuchami w obawie, eby nie ucieky. Herakles idc raz w nocy zobaczy jeden z
owych posgw, a sdzc, e ma przed sob jakiego przeciwnika, zacz rzuca we kamieniami.
Krl kocha go tak bardzo, e nie chcia si z nim rozsta nawet wtedy, gdy Dedal, trapiony tsknot za ojczyzn, usilnie prosi o
pozwolenie wyjazdu. Krl nie pozwoli. Mia w tym troch susznoci, gdy Dedal zbyt dugo by jego powiernikiem i zbyt dobrze
zna rne tajemnice pastwowe: taki czowiek za granic mg atwo sta si niebezpieczny.
Wwczas Dedal wymyli nowy i niesychany sposb ucieczki. Z pir ptasich, sklejonych woskiem, sporzdzi olbrzymie skrzyda
dla siebie i dla swego syna, Ikara. Obaj przytwierdzili sobie skrzyda do ramion, a zanim ruszyli w drog, rzek ojciec do syna:
Pamitaj, synu, eby zawsze lata rodkiem, midzy morzem a niebem. Nie wolno ci zbyt wysoko szybowa, gdy gorco
promieni sonecznych roztopi wosk, ktry spaja skrzyda; ani nie zlatuj zbyt nisko, aby wilgoci wody nie nasikny pira".
Dedal lecia pierwszy i pokazywa drog synowi. Rybak, ktry zakada sieci wrd sitowia, pasterz idcy za swymi trzodami, oracz
postpujcy za pugiem wszyscy podnosili zdziwione oczy ku niebu, gdzie w obokach szybowali ci dwaj niezwyczajni latawcy.
Zdumienie ogarno ludzi na widok czarodzieja, ktry ptakom wydar tajemnic lotu i pokona powietrze, dotychczas niedostpne
dla mieszkacw ziemi. Minli wkrtce wysp Samos, Paros i Delos. Lecz Ikar, uniesiony zachwytem nad potg wynalazku,
zapomnia o przestrogach ojca i coraz wyej wzbija si w bkitne przestworza. I wwczas stao si to, co przewidywa Dedal. Pod
wpywem aru sonecznego wosk stopnia i pira, jedno po drugim, zaczy opada. Ikar, jak gromem raony run z wysokoci na
ziemi i zabi si na miejscu. Po dugich poszukiwaniach odnalaz ojciec aosne szcztki syna. Wysp, na ktr spad Ikar,
nazwano Ikari, a morze dookoa niej Morzem Ikaryjskim.
Dedal pochowa syna, a sam uda si w dalsz drog. Przyby na Sycyli, gdzie u pewnego krla zosta nadwornym budowniczym.
Wykopa wielkie sztuczne jezioro i na stromych skaach zbudowa grd warowny, w ktrym jego nowy pan przechowywa swoje
skarby. W kilka lat pniej Minos z wielk flot ruszy na Sycyli, aby upomnie si o Dedala. Lecz zgin podczas wojny, ktra si
wywizaa, a Dedal doy gbokiej staroci, powszechnie czczony.
Dedal szykuje Ikara do lotu
Ikar wpadajcy do morza
Ikar spada w morze
MIT O JAZONIE I WYPRAWIE ARGONAUTW

Krl tesalskiego miasta Jolkos, pobony Ajzon, mia niegodziwego brata, Peliasa, ktry knu przeciw niemu wieczne spiski. Saby
krl zawsze mu przebacza, a w kocu Pelias, zebrawszy gar zuchwalcw, opanowa zamek i strci Ajzona z tronu. Wtedy
wanie urodzi si Ajzonowi syn, Jazon. Uzurpator, chcc zatrzyma bero dla swoich nastpcw, postanowi zabi niemowl.
Dowiedzia si o tym dawny suga Ajzona i ostrzeg rodzicw. Ci za rozgosili wie, e ich jedynak jest chory, a w kilka dni
pniej, e umar. Niewolnice wybiegy z paczem przed dom i zawodziy ale. Tymczasem, pod oson nocy, jedynej powiernicy
tego podstpu, matka, owinwszy Jazona w pieluszki z purpury, zaniosa go do pieczary centaura Chejrona.
Pod okiem mdrego pboga chowa si chopiec do dwudziestego roku ycia, w czystoci jzyka, myli i obyczajw. Nie wiedzia
nic o swoim pochodzeniu. Lecz kiedy ju by dojrzaym modziecem, podzikowa Chejronowi za gocin i poszed w wiat szuka
przygd i sawy. Ktrego dnia stan nad rzek, szeroko rozlan i, jak si zdawao, do gbok. Szukajc brodu dotar do
miejsca, gdzie rzeka tworzya szczerk obszerny i atwy do przebycia. W tej chwili zjawia si przed nim zgrzybiaa staruszka i
prosia, by j przenis na drug stron. Jazon z ochot wzi j na plecy i po kamieniach przebieg na brzeg przeciwlegy.
Kobiecina pozdrowia go piknie, yczya szczcia i znika. Krlewicz nie wiedzia, e to bya bogini Hera, ktra chciaa w ten
sposb wyprbowa jego dobre serce. Jako od tej chwili pani niebios staa si jego najaskawsz opiekunk.
Czas by liczny i Jazon, przepeniony radosn modoci, szed tak spiesznie, e nie zauway, i w mule rzecznym zostawi jeden
sanda. Okoo poudnia dojrza mury miasta. Byo to Jolkos. Za miastem rs gaj wity, a w nim sta odwieczny otarz Posejdona,
na ktrym wanie skadano ofiar. Pord kapanw byszcza w zocie i szkaratach krl Pelias, modlcy si, niespokojny i
chmurny. Trawia go bowiem zgryzota. Oto niedawno wysa heroldw do Delf i wyrocznia daa mu gron przestrog: Unikaj
spotkania z czowiekiem, ktry bdzie cudzoziemcem i obywatelem zarazem, ktry zejdzie z gr, obuty w jeden sanda, a dc na
zachd wkroczy do sawnego Jolkos". Odtd Pelias nie mia spokoju. I w tej chwili, skadajc ofiary i modlc si do bogw,
rozglda si trwonie i pilnie spoziera na nogi wszystkich, ktrzy przechodzili mimo otarza. Nagle spostrzeg Jazona i zadra.
Sta przed nim modzieniec jasny i urodziwy, krzepkiej i wyniosej postawy, z szerokim kapeluszem podrnym zawieszonym na
tamie na plecach, z oszczepem w prawej doni, obuty w jeden tylko sanda. Pelias wskaza go marszakowi i poleci prosi do
zamku.
Jazon nigdy dotychczas nie rozmawia z krlami, ale si nie ulk znalazszy si w obliczu Peliasa. Powiedzia miao, jak si
nazywa, a wtedy krl:
Co by uczyni, Jazonie zapyta gdyby by krlem i gdyby wiedzia, e masz zgin z rki jednego z twoich goci?
Posabym tego gocia na poszukiwanie zotego runa.
Piknie rzecze krl. Wiedz zatem, e ty nim jeste. Id wic i przynie zote runo.
Jazon oniemia. Do dzi by jeszcze niczym, a oto sta si czowiekiem, ktrego obawiaj si krlowie. Gdy wychodzi z paacu,
zbliy si do stary suga, ten sam, ktry ongi ostrzeg jego rodzicw przed gniewem Peliasa, i opowiedzia mu histori jego rodu.
Zaczem sprowadzi go do domu Ajzona. W ndznej chacie mieszka dawny krl, z on i kilku niewolnikami, yjc cicho i w
odosobnieniu, aby nie cign na siebie uwagi mciwego brata. Paka ujrzawszy wyrosego syna. Jazon, do gbi poruszony
niedol ojca, wyrwa si z jego uciskw i pobieg do paacu. Peliasowi w twarz rzuci jego niegodziwo i da zwrotu dbr i
wadzy. Chytry krl rzek:
Saby jestem. Oddam ci bero, ktre ju ciy mej doni. Ale mwilimy o zotym runie. Ot wiedz, e krl Jolkos musi wpierw
przywie runo zotego baranka (runo to skra i wena), inaczej cignie na siebie gniew bogw. Id, przynie je, jake to obieca, i
wracaj z bogosawiestwem boym, aby zasi na tronie w Jolkos urodzajnym. Dziwna bya historia owego zotego runa. Jazon
zna j dokadnie z opowiada Chejrona. []
By w tym wieku, w ktrym o niczym si tak gorco nie marzy jak o wielkich czynach i sawie. Przesta si wic waha, gdy
nadarzaa si w istocie osobliwa sposobno. Rozesa po caej Grecji wici na zamorsk wypraw. Nigdy Jolkos nie widziao w
swoich murach tylu wspaniaych mw. Ludzie porzuciwszy zajcia stawali u bram miasta i patrzyli, jak kady z nich przybywa z
wielkim pocztem, potny, rosy, w zbroi byszczcej, wietny chwa przewag znakomitych. Zjawili si przede wszystkim ci,
ktrych nigdy nie brako, ilekro szo o popis siy lub odwagi: wic bogom podobny Herakles ze swoim synem, piknym jak dzie
Hylasem, wic Tezeusz, Peleus, Pejritoos, Kastor i Polideukes, Meleager, Nestor, bystrooki Linkeus, ktrego wzrok przenika do
gbi morza. Zaczem zjawili si mniej znani, lecz nie mniej mni bohaterowie, a zebrao si pidziesiciu uczestnikw.
Przyczy si natchniony piewak Orfeusz i syn Apollinowy, Asklepios.
Zbudowano wielki statek i nazwano go Argo, co znaczy: szybki. Sama Atena czuwaa nad t robot. W dziobie nawy ukryto kawa
drzewa ze witego dbu w Dodonie. To drewno przemawiao gosem zrozumiaym i wskazywao drog na morskich rozstajach.
Szukano wodza. Oczy wszystkich zwracay si na Heraklesa. Ale on rzek:
Niechaj nikt nie way si tym zaszczytem ani mnie, ani siebie obdziela. Ten, czyje nieszczcie nas zebrao, ma nami
dowodzi. Jazon wic zosta wodzem wyprawy Argonautw. Zoy ofiary bstwom morskim. Orfeusz zagra na harfie i chybka
Argo, odczepiona z cumw, wypyna na bawe obszary morza. Pogoda bya wyborna. Lekki, lecz mocny wiatr wyd agle, tak e
nie trzeba byo wiose. Bohaterowie jedli, popijali sodkie wino i opowiadali swoje przygody.
W najlepszych humorach przybyli do Lemnos i wysiedli na brzeg dla odpoczynku i rozrywki. Na wyspie panoway dziwne stosunki.
Nie byo wcale mczyzn, rzdziy same kobiety. Albowiem kilkanacie lat temu Lemnijki cigny na siebie gniew Afrodyty. Pod
kltw bogini nabray tak przykrego zapachu, e mowie poczuli do nich wstrt i rozwidszy si z nimi zamylali sobie
sprowadzi inne kobiety z niedalekiej Tracji. Wtedy Lemnijki uknuy spisek i w cigu nocy wymordoway wszystkich mczyzn.
Snad pniej odlecia ich ten odr, skoro Argonauci spdzili w tym pastwie niewiecim dwa lata, a Jazon, zakochany w krlowej,
w ogle nie chcia sysze o dalszej wyprawie. Dopiero Herakles srogimi wyrzutami rozbudzi w nim upionego ducha. []
Majc dobr pogod i pomylne wiatry, jechali brzegiem Tracji, a dotarli do miejsca, gdzie y lepy krl-wr, Fineus. Za to, e
samowolnie ludziom przepowiada przyszo, ukarali go bogowie lepot i na domiar niedoli zesali na harpie, monstra okrutne, o
twarzy kobiecej, a ciele ptaka. Przylatyway, ilekro Fineus zasiad do stou, poryway jedzenie albo zanieczyszczay je w taki
sposb, e go tkn nie byo mona. Biedny krl umiera po prostu z godu. Z wdzicznoci za nieomylne przepowiednie, jakich im
Fineus udzieli, Argonauci uwolnili go spod wadzy harpij; synowie boga wiatru Boreasza, Kalais i Dzetos, pucili si za nimi w
pogo i przepdzili daleko poza granice Bitynii; harpie wicej nie wrciy. U wejcia do Morza Czarnego, tam gdzie dzisiaj otwiera
si srebrzysty korytarz Bosforu, zamykay wjazd dwie dziwne skay, zwane Symplegadami. Co chwila przyskakiway ku sobie,
jakby si chciay obj, i znw odskakiway, uwalniajc przejcie na jedno mgnienie oka. aden okrt nie mg si tamtdy
przedosta, gdy grozio mu zgruchotanie w kamiennym ucisku tych gazw. Argonauci, idc za rad Fineusa, zatrzymali si tu
przed Symplegadami i wypucili najpierw gobia. Ptak przelecia tak wawo, e zwierajce si skay uszczkny mu jeno par
lotek z ogona. Bohaterowie, korzystajc z chwili, gdy urwiska odskoczyy od siebie, wzili si rano do wiose i przepynli tak
szybko, e nastpne zwarcie si ska strzaskao zaledwie kawa drzewa na tyle okrtu. Symplegady stany w miejscu i odtd nie
ruszyy si wicej. Orfeusz, ktry przez cay czas niebezpiecznej przeprawy gra na harfie i piewa pieni nabone, opowiada
pniej, e to jego czarodziejska muzyk znieruchomia Symplegady.
W kilka dni potem przybyli do brzegw Kolchidy. Bohaterowie uwizali okrt mocnymi cumami do ska w przystani i ruszyli do
stolicy. U stp Kaukazu, na ktrym niegdy cierpia Prometeusz, sta zamek krlewski, dziwo dla oczu. Na kolumnach z brzu
wspieray si balkony i terasy, zarose bluszczem, winorol i kwiatami. Na dziedzicu biy cztery fontanny. Dwie z nich pyny
mlekiem i winem, trzecia dawaa wonne olejki, ostatnia za wylewaa strumie cudowny, ktry zim by gorcy, a latem zimny jak
ld. Herakles nie podziela zdumienia towarzyszy. Mwi, e takie rzeczy widzia ju u krlowej Omfali i gdzie indziej. Krl Ajetes w
grzecznym umiechu pokry zmieszanie, w jakie go wprawio zjawienie si tylu potnych wojownikw. Wysuchawszy, z czym
przychodz, rzek:
Nie odmawiam szlachetnemu Jazonowi zotego runa, chocia jest to talizman przynoszcy szczcie mojej ziemi. Ale
zwyczajem rycerskim dam, aby wpierw wypeni warunki, ktre stwierdz jego si i mstwo. Oto mam par bykw dar
Hefajstosa. S one ze spiu, a z ich pyskw i nozdrzy bucha ogie niszczcy. Niech Jazon zaprzgnie te woki do puga, zaorze
Pole Aresa, posieje zby smocze, ktre mu dam, i pokona mw zbrojnych, jacy si z tego siewu narodz. A potem bdzie ju
mia do czynienia tylko ze smokiem, ktry w gaju strzee zotego runa.
Nazajutrz, ledwo jutrzenka spdzia z nieba gwiazdy byszczce, szed kto yw na wite Pole Aresa. Osobno stan lud kolchidzki,
osobno za Grecy z Jazonem na czele. Krl Ajetes, w purpurze i z berem w doni, siedzia na wzniesieniu. Porodku by wolny
majdan szeroki. Na nim niecierpliwiy si byki Hefajsta wyrzucajc pomie przez nozdrza diamentowe. Od ich oddechu pona
trawa dokoa. Uczynia si cisza, albowiem oto Jazon szed ku nim, nagi, byszczcy oliw, ktr czonki namaci, pikny jak
posg boga. Straszliwe by z elaznymi rogami odwrciy si w stron nadchodzcego, spiowe racice z chrzstem zowrogim biy
o ziemi, grony ryk rwa si ku bkitnemu niebu. Jazon szed bez obawy. Zbliy si do potworw, jakby nie czu zatrutego ich
tchnienia, mia rk podgi im karki pod jarzmo, zaoy do puga i tak pdzi przez pole. Zdumieli si Kolchowie. Grecy wydali
okrzyk radoci. Gdy pole ju byo zorane, bohater zasia na nim zby smocze. W kilka chwil potem z jadowitej gleby wyrs zastp
zbrojnych mw, ktrzy swj or skierowali przeciw krlewiczowi z Jolkos. Znw nie ulk si, lecz porwawszy gaz ogromny,
rzuci go w sam rodek synw smoczych. I oto dziw niewymowny: ci, ktrzy przed chwil szli aw na niego, zwrcili si teraz ku
sobie i zaczli walczy z zaciekoci nieubaganych wrogw. Zanim soce zaszo, ju wszyscy leeli martwi na ziemi, z ktrej
przed kilku godzinami powstali.
Wwczas przerwano szranki dzielce lud od majdanu. Towarzysze ciskali i caowali Jazona, Kolchowie za w niemym podziwie
patrzyli na piknego modzieca, co w tym dniu zdoby saw niemierteln. Jeden Herakles co mrucza i potrzsa gow.
Zdawao si, e czemu nie dowierza. Jazon unika jego wzroku, albowiem te wtpliwoci byy suszne. Krlewicz z Jolkos dokona
wszystkiego z pomoc kobiety. Crka Ajetesa, Medea, zakochaa si w nim, jak niegdy Ariadna Minoswna w Tezeuszu.
Zakochaa si od pierwszego wejrzenia, gdy wszed na dwr ojca miay, urodziwy i taki inny ni mczyni, ktrych widziaa
dotychczas. Bya czarodziejk i dopomoga wybracowi swego serca: daa mu balsam cudowny. Jazon namaci nim ciao i uczyni
je odpornym na rany i poparzenia. Sia nadludzka wesza w jego czonki, a zioa magiczne sprawiy, e nie szkodzi mu zatruty
oddech potworw. Bez niej nie zdoaby nigdy zwyciy bykw spiowych ani wzi zotego runa ze witego gaju Aresa.
Jazon poszed tam w nocy. Na rozoystym odwiecznym dbie wisiaa skra boskiego baranka, wiecc w ciemnoci jak niebo
gwiadziste. Przy drzewie czuwa smok, ktry nigdy nie spa. Bohater obla go odwarem z traw czarnoksiskich i trzykrotnie
wypowiedzia sowa nieodparte, ktre morze wzburzone i wezbrane rzeki wstrzymuj. Medea bya przy nim. Sza z niej moc wielka
i pod urokiem jej oczu, sw magicznych i odwaru z zi czarodziejskich sen zamkn powieki gada. Smok rozcign si w
migotliwej nieskoczonoci swych zwojw, niby fala, ktra bezszelestnie kadzie si na wybrzeu. W tej chwili Jazon uci mu
gow i zdar z drzewa zote runo. []
Z dum i radoci uwozi z Kolchidy zote runo, a z nim cieszya si Medea, ktra ucieka z domu ojca. Wypynli wczesnym
rankiem. Okoo poudnia dostrzegli na widnokrgu okrt, za nim drugi, trzeci, ca flot. Krl Ajetes ciga Argonautw. Statki
kolchidzkie zbliay si coraz bardziej. Wwczas Medea zabia swego brata, maego Absyrtosa, ktrego uciekajc porwaa z domu,
ciao pokrajaa na kawaki i rozrzucia je po morzu. Gdy Ajetes ujrza na falach czonki syna, zatrzyma okrty, aby je pozbiera.
Tymczasem szybka Argo odpyna daleko. Nikt nie dzikowa czarodziejce za wybawienie. Zgroza ogarna bohaterw.
Dzeus, mszczc niesychan zbrodni, odwrci si od Argonautw. Zaczy si dni klski i bezpodnego wdrowania. Niewielk
przestrze, dzielc brzegi Azji od Grecji, przemierzali wiele lat, odpychani od powrotu burz lub gron przygod. Nie byo po
prostu miasta, na zachodzie czy pnocy, ktre by nie przechowao o nich jakiego wspomnienia: tu wznieli wityni, wdzie
ustanowili igrzyska, gdzie indziej stoczyli bitw z dzikimi plemionami.
Wracali okryci chwa. Cae Jolkos wybiego na powitanie Jazona. W tumie zebranych brako tylko starego ojca. Zoony cik
chorob, dogorywa w domu. Gdy Jazon wszed, staruszek nie pozna go majc oczy ju obrcone w zawiaty. Krlewicz tak
wierzy we wszechmoc Medei, e i teraz patrzy jej pilnie w twarz, czy nie wyczyta w niej jakiej radosnej obietnicy. Czarodziejka
skina gow. W istocie miaa moc wielk. Suyy jej duchy powietrza, ziemi, nieba, wiatry, gry, rzeki, jeziora, wszelakie bstwa
lene i nocne. Z ich pomoc umiaa strumienie zawraca do rda, wstrzymywa bieg rzek, spokojne morze wzburzy, chmury
zgromadza i rozpdza, wiatry odwraca i przyzywa, skay przenosi i lasy z ziemi wyruszy; na jej rozkaz dray gry, jczaa
ziemia, umarli wychodzili z grobw, soce, a nawet rowa jutrzenka pokrywaa si trupi bladoci.
Na niebie wiecia penia. Medea wysza z domu, sama, w szacie nie przepasanej, bosa, z wosami spadajcymi na nagie plecy. W
rku miaa sierp. Sza przez doliny i wwozy Tesalii i krzywizn spiowego sierpa cia zioa o ukrytej mocy. Na dziewit noc
wrcia z narczem traw czarodziejskich. Z darni uoya dwa otarze: dla Hekale, bogini czarw, i dla bogini Modoci. Uwieczya
je zielonymi gazkami i limi i bstwom podziemnym zabia na ofiar czarn owc, wylewajc krew do wykopanych koo otarzy
dow. Potem jeszcze uczynia trzykrotn obiat z miodu zmieszanego z mlekiem, z wina i z wody na uproszenie bstw mierci,
by nie sigay po ycie Ajzona. Na jej rozkaz wyniesiono ciao starca i zoono na trawie. [] Gdy si to wszystko zagotowao, e
a piana wystpia na brzegi naczynia, Medea ostrym mieczem rozcia szyj starca i do rany wlaa przyrzdzony odwar. Wsta
Ajzon jako rzeki czterdziestoletni mczyzna.
Wie o tym cudownym odmodzeniu rozesza si szeroko po wiecie. W samym Jolkos mwiono o tym po caych dniach i nocach.
A najwicej w paacu krla Peliasa, ktry stary by i chory. Crki jego naradzay si dugo midzy sob, a w kocu poszy do
Medei i poprosiy, aby to samo uczynia dla ich ojca. Medea wiedziaa, jakie krzywdy wyrzdzi Pelias rodzinie Jazona, a e serce
miaa okrutne, wic okrutn obmylia zemst. Przygotowaa wszystko jak wprzdy i kocio postawia na ogniu, jeno do rodka
wrzucia nie te zioa, ale inne, zgoa bezsilne. Potem kazaa crkom zabi ojca i porba jego ciao na. kawaki. Gdy to uczyniy,
woya krwawe zwoki do kota i odesza. Mimowolne ojcobjczynie oszalay z rozpaczy.
Nie byo teraz bezpiecznie pozostawa Jazonowi w Jolkos. Wszyscy zapomnieli dawnych grzechw Peliasa i zwrcili sw
nienawi przeciw czarodziejce z Kolchidy. Maonkowie cichaczem wynieli si z miasta. Od czasu wyprawy Jazon sta si
bohaterem narodowym i wszdzie otwieray si przed nim gocinne podwoje. Najyczliwiej przyj go krl Koryntu, Kreon. Odda
mu cz paacu na mieszkanie i nie pozwala mwi o wyjedzie. Zreszt sam Jazon o tym nie myla, odkd pozna crk
Kreona, liczn Kreuz. Prawda, e Medea bya rwnie pikna. Miaa wosy czarne i czarne oczy, gorejce niezwykym
pomieniem. Sam Dzeus w niej si kocha, ale go odrzucia. Kreuza natomiast, prosta i cicha Greczynka, cigna serce Jazona
swoim agodnym wdzikiem. Przy niej byo mu dobrze i spokojnie. Medei ba si zawsze. Posiadaa moc okrutn, o ktrej nie mg
myle bez zgrozy. Przewiadczenie, e przecie jej wszystko zawdzicza, byo dla przykre, niewygodne i palio go wstydem.
Poza tym czu w niej jak obco. Nosia szaty jaskrawe, wschodnie, ktre dziwacznie odbijay przy skromnych strojach Kreuzy.
Widzc, e krlewna koryncka coraz bardziej mu sprzyja, zebra si na odwag i powiedzia Medei prawd: e jej nie kocha, i e te
luby zamorskie s w Grecji niewane, e zamierza eni si z Kreuz. I a si zdziwi, jakie to na niej uczynio mae wraenie. Z
pokor pocaowaa go w rk, dzikowaa za wszystko dobre, ktre miaa od niego, mwic, e przechowa o nim najdrosze
wspomnienie. A dla narzeczonej zoya podarunek lubny szat przecudnej roboty.
Nazajutrz miay si odby zrkowiny Jazona i Kreuzy. Krlewna zwleka z siebie peplos i chiton i na nagie ciao woya szat
Medei. Suknia oblepia si dokoa jej czonkw, przylega, przywara mocno i parzya jak ogie. Wieniec zoty na skroniach arzy
si rwnie i pomienie pezay po jej biaych licach. Prbowano gasi, ale woda zamieniaa si w par i okrywaa krlewn
mleczn chmur. Nic nie pomogo. Szata, zatruta w jadowitych sokach zi, wara si w ciao i biedna dziewczyna ywcem
pona. Krzyczaa w mce miertelnej.
Medea za, posyszawszy jki Kreuzy, zabia wasne dzieci i na wozie zaprzonym w smoki skrzydlate ucieka do Aten. Zwoki jej
synw pochowali Koryntianie w wityni Hery i na ich grobie odbyway si doroczne naboestwa. Nie wiadomo, co si stao z
Jazonem. Mwi, e w jaki czas potem znw spotka si z Mede. Oboje przebaczyli sobie winy i odjechali do Kolchidy. Stary
Ajetes rad by z powrotu zicia, gdy nie mia nastpcy i krlestwu zagraali wrogowie.
Wdrwka Argonautw
Medea przyrzdza magiczn mikstur
Jazon ujarzmia byki
Jazon pokonuje smoka z pomoc mikstury Medei
Jazon zdejmuje z drzewa zote runo
Medea zabija swoje dzieci
Medea zabija swojego modszego brata
Znany plakat Alfonsa Muchy reklamujcy

przedstawienie teatralne pt. Medea
ILIADA HOMERA
Boginka morska Tetyda bya tak pikna, e Dzeus i Posejdon, kiedy byli jeszcze kawalerami, ubiegali si o jej rk. Ale ostrzega
ich Temida przypominajc star przepowiedni, e owa liczna panna urodzi syna, ktry bdzie potniejszy od swego ojca. To
wnet ostudzio zapay bogw. aden nie chcia dochowa si potomka moniejszego od siebie. Postanowiono wyda Tetyd za
czowieka. A wanie ksi tesalski, Peleus, zakocha si w bogince. Ale ona go nie chciaa. Ilekro znalaz si przy niej, uciekaa,
a gdy j prbowa chwyta, wymykaa si nagle, zmieniajc sw posta. Stawaa si raz ogniem, to znw wod, lwem, wem,
braa na si wszelkie ksztaty, od najbardziej nieuchwytnych do najokropniejszych. Rozkochany modzieniec nie zraa si, a gdy j
uj w ramiona, nie puszcza, czy pomienie go paliy, czy lwie pazury szarpay.
Wesele odbyo si w pieczarze dobrego centaura Chejrona, ktry zastpowa panu modemu ojca. Strumieniami la si nektar i
ambrozja roznosia wo tak upajajc, e nimfy lasw i gr, ktrych oczywicie nie zaproszono, podpezay pod wrota, aby si
nasyci cudownym zapachem i co nieco zobaczy z przepysznych toalet bogi olimpijskich. Kiedy tak wesoo ucztowano, zjawi
si nagle go niepodany: Eris, bogini niezgody. Dzeus, znajc jej swarliwy charakter, nie kaza jej posa zaproszenia. Przysza,
aby si zemci. Rzucia na st biesiadny zote jabko z napisem: Dla najpikniejszej". Pomidzy boginiami zakotowao.
Najgoniej krzyczay: Hera, Atena i Afrodyta. Kada chciaa mie jabko dla siebie. Powstao takie pieko, e Dzeus musia si
wmiesza. Gdy si uciszyo, zapowiedzia, e sdzi sporu czyni modego pasterza, Parysa: ktrej w przyzna zote jabko, ta je
mie bdzie.
Parys by synem Priama, krla Troi, miasta lecego na wybrzeu Azji Mniejszej. Na kilka dni przed jego urodzeniem matka,
Hekabe, miaa sen, e wydaa na wiat agiew, od ktrej spono cae miasto. Wrbici wyjanili, e syn, ktrego urodzi, stanie si
przyczyn zagady pastwa. Noworodka wic oddano pasterzom, aby go wynieli midzy wwozy gry Ida i tam porzucili. Tak si
stao. Ale w par dni pniej jeden z owych pasterzy, przechodzc obok miejsca, gdzie zostawiono dziecko, ujrza, jak
niedwiedzica, wasn piersi karmia Parysa. Wzruszy si i zabra chopaka do domu. Pasc trzody przybranego ojca wyrs
Parys na licznego pasterza, ktry nic nie wiedzia o swym krlewskim pochodzeniu.
Z kawaka ucitej trzciny obuskiwa zielon kor, gdy Hermes stan przed nim. Parys zdj czapk i czeka, co powie ten obcy,
pikny pan. Ale to, co usysza, byo tak nieprawdopodobne, e prosi, aby mu to jeszcze raz powtrzy. Na koniec zrozumia,
usiad na kamieniu i zacz sdzi trzy boginie, ktre podeszy blisko, by mg je dobrze obejrze.
Pierwsza Hera uczynia krok i rzeka: Jestem krlow nieba. Jeli mnie oddasz jabko, bdziesz wielkim krlem i narody kania
ci si bd, znoszc daniny bogate". Parys pomyla, e jest w istocie biedny, a szaas, w ktrym mieszka, zacieka wod w porze
deszczw. Paace monarchw s bardzo pikne i mona si w nich wysypia do poudnia na purpurowych poduszkach. Mylc
tak, patrzy na gry osrebrzone niegiem, na ki zielone, lasy ciemniejce w oddali i nagle zdao mu si, jakby go kto odgradza
od tych radosnych przestrzeni spiowymi drzwiami zamku krlewskiego, ktre si za nim zamykay z dugim pojkujcym
zgrzytem.
Otrzsn si i zatrzyma wzrok na wyniosej postaci Ateny. Ta rzeka: Uczyni ci najmdrzejszym z ludzi, jeli wydasz wyrok
sprawiedliwy, przyznajc mi jabko". Mody pasterz przypomnia sobie pewnego siwego staruszka, ktry raz przechodzi przez wie:
mwiono o nim, e jest bardzo mdry. Ale mia twarz pomarszczon i smutne oczy.
Rozmylania przerwa mu sodki gos Afrodyty: W dalekiej Sparcie, w domu krla Menelaosa, yje najcudniejsza kobieta na
wiecie, Helena. Dam ci j". Parys bez wahania odda zote jabko Afrodycie.
Jako w niedugi czas po owym sdzie na grze Ida urzdzano w Troi publiczne igrzyska. Parys stan do zawodw, a odnisszy
zwycistwo tak zjedna wszystkich urod i wdzikiem, e wzito go na dwr krlewski. Po kilku dniach odkrya si tajemnica jego
pochodzenia. Stary krl Priam paka z radoci, pakaa dobra krlowa Hekabe, zapomniano o zej wrbie i przyjto go do grona
ksit. Teraz mg Parys wykona z dawna planowany zamiar. Dobra sobie wit dworzan, wsiad na statek i pody mokrymi
sonych wd ciekami do przeroczystych Eurotowych brodw", nad ktrymi staa Sparta.
Na dworze lacedemoskim podejmowano gocia serdecznie. Wszyscy byli mu radzi, a krl Menelaos nie mg odaowa, e
wane sprawy zmuszay go do wyjazdu. egnajc si z Parysem prosi, aby jego dom uwaa za wasny i goci w nim tak dugo,
dopki on sam nie powrci. Tymczasem krlewicz trojaski jeszcze tej nocy porwa mu on, Helen, i odjecha z ni do Troi. W
caej Grecji zawrzao na wie o tym, jak zamorski barbarzyca podepta wite prawo gocinnoci. Postanowiono wojn.
Naczelne dowdztwo obj Agamemnon, krl Argos i Myken, brat Menelaosa.
Na rwninie pod miastem beockim Aulis stany wojska caej Hellady, a na fiokowym morzu koysay si czarne okrty, gotowe do
drogi. Krl Agamemnon, w zotej zbroi, z paszczem purpurowym na szerokich ramionach, czyni przegld rycerstwa. Sta na
wzgrzu, a pod jego okiem przechodziy szeregi wojownikw. Brako tylko jednego Achillesa, syna Peleusa i Tetydy. Od tego
modzieca zalea los wyprawy, albowiem wrbici zapowiedzieli, e bez niego Troja nie bdzie zdobyta. Na wie o tym matka
przebraa go za dziewczyn i ukrya na dworze Likomedesa, wrd crek krlewskich. Modziutki ksi by tak delikatnej urody, e
w sukniach panieskich wydawa si siostr krlewien. Agamemnon wysa tam najchytrzejszego z wodzw, Odyseusza.
Odyseusz przebra si za wdrownego kupca roznoszcego po dworach i zamkach rne licznoci. Stra w paacu Likomedesa
przepucia go bez trudu. Krlewny krzykny z podziwu, gdy przed nimi swj kram rozoy. A byy tam i wielkie zote zausznice z
perami, i bransolety z masywnego srebra, pene piknych rzeb; ozdoby z bursztynu i koci soniowej; materie barwy purpury,
hiacyntu i jak morze niebieskie lub jak ka zielone, a wszystkie wzorzycie wyszywane w kwiaty lub gwiazdeczki; pachniay wonne
olejki zamknite w kosztownych naczykach, z alabastru lub z nie znanego w Grecji szka fenickiego. Wszystko to rozkada przed
zachwyconymi oczyma crek Likomedesa, a jednoczenie pilnie uwaa, jak ktra z nich si zachowuje. I oto spostrzeg jedn,
stojc troch na uboczu, bez ywszej ciekawoci patrzc na te wszystkie przepychy. Wwczas wysun gdzie z zanadrza
pikny miecz w pochwie spiowej. Zalniy oczy tej dziewczyny i z dziwnym rumiecem chwycia za zot rkoje. Jeszcze
szybciej chwyci j Odyseusz za rk: Ty Achilles?" Jam jest!" Odyseusz opowiedzia mu, jaka wspaniaa wyprawa wojenna
si gotuje i jaka sawa niezmierna go czeka, gdy pjdzie z nimi. Achilles poszed. []
Przybiwszy do brzegw Azji, wodzowie achajscy wysali do Troi Odyseusza i Menelaosa dajc wydania Heleny. Pomimo
przestrg mdrego Antenora Trojanie odmwili propozycji pokojowej, jak to przedstawi Kochanowski w Odprawie posw greckich.
Zacza si wojna. Nad brzegiem morskim rozoy si obz grecki, przy okrtach wycignitych na piasek. Szare ptna namiotw
pokryway rozleg przestrze obwiedzion dokoa waem obronnym, pod ktrym wykopano gboki rw, najeony ostrymi palami.
Poza obozem rozcigaa si szeroka rwnina, porznita biegiem dwch rzek: Simoisu i Skamandra. W oddali na wzgrzu staa
Troja, wprawiona w kamienny piercie murw, z wysokimi basztami, wrd ktrych byszcza spiowymi ozdobami szczyt wityni
Ateny. Miastem i pastwem rzdzi stary krl Priam. W rodku miasta wznosi si jego paac, podtrzymywany terasami, do ktrych
wiody schody z gadkiego kamienia. Byo tam pidziesit piknych komnat, przeznaczonych dla synw krlewskich,
mieszkajcych razem ze swoimi rodzinami. Po przeciwnej stronie z wntrza dziedzica byy apartamenty crek krlewskich,
rwnie zamnych. By to dwr okazay, prowadzony sposobem wschodnim, bogaty, kochajcy si w ucztach i zabawach.
Dziaania wojenne postpoway do opieszale. Miasto bronio si dzielnie i sprawnie odpierao wszystkie szturmy, a nawet
Trojanie, ktrym na pomoc przybyo wielu krlw azjatyckich, czynili czste wypady. Miejscem starcia bya rwnina nad
Skamandrem. Z jednej i z drugiej strony stawao wietne rycerstwo w zbrojach kosztownych, walczce na rydwanach cignionych
przez pyszne rumaki w zocistych uprzach. Z obozu Grekw wypada Diomedes, niby strumie wezbrany wiosennymi wodami, i
obala cae zastpy; olbrzymi Ajaks wali si jak gra na Trojan i druzgota uciekajce w popochu szeregi; Menelaos, Agamemnon,
Odyseusz, nawet stareki Nestor mieli swoje dni chway, w ktrych dokonywali cudw mstwa lub siy. Dokoa wodzw szo
pospolite ruszenie ucznikw, procarzy i kopijnikw i z okrutn wrzaw, podnoszc tumany kurzu, ciskao si wzajem na siebie,
pki dnia starczyo. Z nadejciem nocy wrogie wojska cofay si: Grecy do swoich namiotw, gdzie suba i jecy przygotowywali
wieczerz, Trojanie do miasta, gdzie u bram czekay ich ony, matki, siostry z winem dla pokrzepienia si i z wod dla obmycia si
z krwi i pyu.
Niekiedy odbyway si jakby turnieje poszczeglnych rycerzy. Wystpowali naprzeciw siebie, mocno krzyczc, i tak dugo cili si
wzajemnie mieczami i kuli dzidami, dopki jeden z nich nie poleg. Zwycizca zdziera zbroj z pokonanego i odchodzi w triumfie.
I w pojedynkach, i w bitwie posplnej najstraszliwszy by Achilles. Nie darmo karmiono go za modu sercami lww i szpikiem
niedwiedzi. Na rydwanie, cignionym przez niemiertelne konie, wrzyna si w najgstsze szeregi nieprzyjaci, rani, zabija,
przewala si nad tumami jak poar, sam nieczuy na zmczenie, nieulegy ranom. W dziecistwie bowiem Tetyda kpaa go w
Styksie, w witej rzece bogw, i uczynia jego ciao odpornym na wszelk bro. Lecz zanurzajc syna w wodzie, trzymaa go za
pit, i tylko w to miejsce, jako nie obmyte cudownym strumieniem, mona go byo zrani. Trojanie bali si go, nawet Hektor,
najtszy z bohaterw trojaskich, unika spotkania z Achillesem.
Wypeniaa si przepowiednia Kalchasa. Dziewi lat upyno. Sami bogowie brali udzia w tych bezprzykadnych zmaganiach. W
dziesitym roku wojny wybucha w obozie greckim zaraza. Dusze bohaterw cib toczyy si do bram Hadesu. Za zbrodni
Agamemnona mci si Apollo. Krl bowiem porwa crk Apollinowego kapana, Chryzesa. Achilles zwoa wiec wszystkich wojsk.
Postanowiono, by naczelny wdz odda brank. Agamemnon musia si zgodzi. Lecz wcieky na Achillesa, odebra mu jego
wasn niewolnic, liczn Bryzeid. Zniewaony syn Peleusa zaprzysig, e odtd zaniecha walki i nie wpierw wemie miecz do
rki, a Trojanie podejd do jego namiotw. Zaczy si cikie dni dla Danaw. Dzeus, z yczliwoci dla Achillesa, wspomaga
Trojan. Hektor rozoy si obozem na rwninie. Agamemnon szuka zgody z Achillesem. Obiecywa zote gry. Bohater zaci si i
nie rusza si z namiotu. Jad tuste wierci wow, pi sodkie wino i caymi wieczorami grywa na lutni.
Ktrego dnia Hektor miaym atakiem przeszed rw i wdar si na way. Grecy w popochu uciekali do okrtw. Patroklos,
najdroszy przyjaciel Achillesa, przypad mu do kolan; niech mu pozwoli wyj z wojskiem na pomoc rodakom. Pozwoli. I da mu
wasn zbroj cudn, szczerozot, jakiej nikt nie mia na wiecie. Trojanie, widzc znajomy rynsztunek, myleli, e sam Achilles
wychodzi do bitwy. Uciekali, przykryci zgiekiem niby chmur szumic. Patroklos odrzuci ich a pod Troj. Dopiero Hektor go
powstrzyma. Pod mieczem olbrzymiego Trojaczyka pad Patroklos. Hektor obdar jego zwoki ze zbroi i chcia porwa ciao. Ale w
tej chwili na okopach stan Achilles i krzykn tak gono, jakby wszystkie naraz trby zagray. Trojanie odstpili. Grecy wynieli z
zamtu nagie ciao Patroklosa.
Achilles posypa gow popioem, tarza si po ziemi i paka. Wysza do matka z gbi morza i przyniosa mu now zbroj, jeszcze
pikniejsz od tej, ktr zupi Hektor. Giermkowie krztali si dokoa wodza. Achilles wdzia nagolennice, ktre sprzg srebrnymi
haftkami. Piersi okry pancerzem, przez rami przewiesi miecz, do lewej rki wzi tarcz byszczc jak ksiyc. Na gowie, niby
gwiazda, jania hem z chwiejc si, pyszn kit. Praw doni uj dzid, dug i cik, jakiej by nikt dwign nie zdoa.
Rozszalay Achilles obala cae szeregi nieprzyjaci, pdzi ich przed sob jak stado baranw, trupami cieli pole i gna ku murom.
[] Oto ju cae wojsko trojaskie ucieka. Okry je tuman kurzu, z ktrego wylatuj byski zbroi i krzyki mw. Ludzie i konie w
popochu wal ku murom Troi. Otwary si bramy, wpuciy uciekajcych i znw je z haasem zamknito.
Na rwninie pozosta jeden tylko wojownik trojaski, Hektor. Z wie miasta wzywa go do powrotu ojciec, wzywaa go matka
paczc i jczc. Nie ruszy si z miejsca. Czeka. Ku niemu szed Achilles w zocistej zbroi wiecc jak promie wschodzcego
soca. Gdy go ujrza z bliska, jak szed taki ogromny, straszny, z obliczem okrytym czarn chmur gniewu, zadra Hektor i pocz
ucieka. Trzykrotnie miasto obiegli dokoa. Gdy czwarty raz dwaj rycerze stanli u rde rzeki Skamandra, Dzeus siedzcy na
szczycie Olimpu wzi do rk zote szale i pooy na nich dwa losy: Achillesa i Hektora. Zway i los Hektora spad do Hadesu.
Od ma trojaskiego odsunli si bogowie w milczeniu. Po krtkim starciu ugodzi Achilles przeciwnika tam, gdzie ko czy
szyj i ramiona. By to cios miertelny.
Achilles zdar z niego zbroj, ostrym elazem przeku nogi, do ran otwartych woy miedziane kolce i powrozem przywiza ciao
do rydwanu. Wielki pacz podnis si z murw Troi, gdy ujrzano, jak Hektor w prochu wlecze si za wozem zwycizcy.
Nacieszywszy si hab wroga, wrci Achilles do obozu i cisn Hektora na piasek, tu przy marach Patrokla.
Ale pod oson nocy, okryty mg nieprzeniknion, za przewodem Hermesa, stary krl Priam wjecha do obozu Grekw na wozie
penym zota i srebra. Chcia wykupi ciao syna. Gdy stan przed namiotem Achillesa, zatrzyma wz, zostawi przy nim
sucego i sam jeden wszed do rodka. Bohater koczy wieczerz. Krl pad na kolana. Zamiata siw brod podog i caowa
rce wieo obmyte z krwi Hektora. Achilles wzruszy si. Dwie zy cieky po modych policzkach. Podnis z ziemi starca,
posadzi go na krzele, nakarmi, napoi, pocieszy. Zwoa kobiety, kaza umy i namaci zwoki Hektora, a gdy je przykryto
caunem, sam wzi je na rce i zoy na wozie.
Dwanacie dni trway uroczystoci pogrzebowe. Troja zaniosa si skargami i lamentem. Kady wiedzia, e odesza dusza czysta i
szlachetna, e zabrako rycerza bez skazy, co arliwie miujc ojczyzn odda za ni swe mode ycie. Nad kad myl Hektora
rozpalao si krwawe widzenie gincej Troi. Wiedzia, e walczy za spraw przegran i niesuszn, lecz walczy do ostatka z
poczucia obowizku i w obronie wasnego honoru. Poncy stos, ktry poar jego zwoki, zdawa si by zwiastunem ostatecznej
klski.
Achilles niedugo przey Hektora. Ugodzony strza Parysa pad jak mody db podcity u samego korzenia. Wojska greckie
ostrzygy wosy na znak aoby. Opakiwaa go matka, Tetyda, w kole nereid. W zotej urnie zoono koci bohatera i przy piewie
muz pochowano pod wielkim kurhanem, ktry mu onierze usypali. Ajaks i Odyseusz kcili si o zbroj po Achillesie. Przyznano
j Odyseuszowi. Ajaks z gniewu oszala i rzuci si na stado baranw, biorc je za ludzi krla Itaki. Narn sporo niewinnych
zwierzt, oprzytomnia, a widzc sw hab odebra sobie ycie.
W tym czasie zgin rwnie Parys. Helen wydano za jego brata Deifoba. Ale ona ju chciaa wraca do swoich. Z nieopisan
radoci ujrzaa pewnej nocy Diomedesa i Odyseusza skradajcych si w przebraniu ku wityni Ateny. Szli wykra palladion,
cudowny posg bogini, ktry mia tak si, e dopki znajdowa si w Troi, miasto nie mogo by zdobyte. Helena przeprowadzia
obu bohaterw tajemniczymi korytarzami. Gdy nazajutrz rozniosa si wie o porwaniu drogocennej witoci, nikt z Trojan nie
wtpi, e nadszed dzie ostatecznej klski. Wszyscy opucili rce.
A w kilka dni pniej rado nie do wiary. Grecy odjedaj. Kto yw, bieg na mury. Oczom wasnym nie wierzono. Okrty greckie
koysay si na morzu. Obz by pusty. Na wszystkich statkach ozway si trby, podniesiono agle, wiosa zaryy si w spienion
wod i czarne kaduby jy si odsuwa w bkitn przestrze. Trojanie wysypali si na rwnin. Na opuszczonych okopach
greckich bawiy si dzieci trojaskie. W dolinie Skamandra nie byo ju ani jednego namiotu nieprzyjacielskiego. Tylko lady: stare
elaziwo koci zjedzonych wow brudne szmaty. Fale, bijce o wybrzee, zbieray te odpadki.
I nowe dziwo: za kurhanem Achillesa drewniany ko. Trojanie si zbiegli, obmacywali, ostukiwali nic. Wielki, jak machina
wojenna, ko wyrobiony z drzewa. Kto doradzi, eby t zdobycz wprowadzi do miasta. Zgodzili si, przyklasnli. Oczywicie!
Wtem nadbiega kapan Laokoon z dwoma synami, krzyczy, perswaduje, baga: nie bra, zniszczy, spali, to moe by jaki
podstp. Jaki podstp? miej si. Wychodz z morza dwa we ogromne, rzucaj si na kapana i w oczach wszystkich,
razem z jego synami, dusz go, poeraj. Oto znak boy. Bluni, wic go bogowie ukarali. Przyniesiono powrozy. Cign
drewnianego konia do miasta. Jasnowidzca Kasandra krzyczy: nie puszcza! Wariatka. Ko jest tak ogromny, e trzeba wizanie
muru rozebra, aby go mona byo wtoczy. Rozwalaj mur i cign konia na zamek jako ofiar bogini Atenie. A potem zabawa.
Pij, tacz, piewaj. Noc. Sen pokrywa miasto.
Tak, to by podstp. Mia suszno kapan Laokoon. W brzuchu drewnianego konia siedziao dwunastu najprzedniejszych rycerzy
achajskich z Odyseuszem, ktry podstp wymyli. W nocy wyszli, otworzyli bramy miasta. Okrty, ukryte za poblisk wysepk
Tenedos, wrciy. Grecy wpadli do Troi. Zacza si rze. Zdawao si, e bogowie zapomnieli o Trojaczykach. Gin kady, kto
wpad w rce zdobywcw zarwno stuletni krl Priam, jak i Hektorowe niemowl, Astianaks. Kobiety wizano i brano w niewol.
Menelaos wpad do domu, gdzie mieszkaa Helena. Zabi Deifoba i jak burza przelecia po jego trupie do wewntrznych komnat
paacu. Nagle otworzyy si jakie drzwi na progu staa Helena, bardzo blada. Przez jedn chwil wisia nad jej gow
byszczcy miecz ma. Lecz prawie natychmiast wysun si z omdlaej doni i upad z brzkiem na kamienn posadzk. Na
widok tej cudnej, tak kochanej i tak wytsknionej kobiety odesza Menelaosa moc i dza karania. Maonkw pogodzia sodka
bogini Afrodyta.
Atena, Afrodyta i Hera przed Parysem
Hektor egnany przed pojedynkiem z Achillesem przez on i synka
Achilles rozpoznany na dworze Likomedesa
Pojedynek Achillesa i Hektora
Pojedynek Achillesa i Hektora
Achilles bezczeci ciao Hektora
Krl Priam baga Achillesa o zwrot ciaa Hektora, by mg je godziwie pochowa
Achilles ugodzony strza Parysa
We morskie wysane przez Posejdona zabijaj Laokoona i jego synw
Trojanie wprowadzaj drewnianego konia do miasta
Menelaos na widok uroczej ony zapomina o zemcie
Trojanie wituj zwycistwo [kadr z filmu Troja]
Ruiny Troi
ODYSEJA HOMERA
Kiedy wybucha wojna, Odyseuszowi pikna Penelopa wanie urodzia syna. Koysa dziecko, sysze jego pierwsze gaworzenie,
bra je na rce i nie do dziadka Laertesa, siedzie w cieniu drzew i patrze na on karmic niemowl, pod wieczr odbiera
raporty zarzdcw i naczelnych pasterzy, jakie urodzaje, ile cielt, a ile prosit przybyo, wyj o wicie do wilgotnego sadu i
podcina gazki drzewek lub krzta si dokoa winnych latoroli, urzdzi biesiad z przyjacimi miso wyborne, chleb
wieutki, dobre wino posucha pieni wdrownego piewaka lub opowiada ludzi starych i bywaych w takich codziennych,
zdrowych radociach zamyka si krg wszystkich jego pragnie. Wojna, odbierajca mu to wszystko nagle i gwatownie,
odrzucajca go w strony obce i dalekie wydawaa mu si potworn niesprawiedliwoci. Z pocztku udawa szaleca, aby nie
pj. Ale podstp wykryto.
Porzucajc on i syna Telemacha, obiecywa jak najrychlej powrci. Tymczasem lata mijay, a wojna trwaa. Gdy wreszcie Troja
pada, nie byo w caym obozie greckim czowieka, ktry by gorliwiej sposobi si do drogi. Odyseusz by przekonany, e najdalej za
dwa tygodnie, liczc konieczne postoje i nieoczekiwane przeszkody dobije do brzegw Itaki. Los pokierowa inaczej.
Na morzu sroya si burza. Huragan poama maszty i poszarpa agle. W jakiej przypadkowej przystani znalazo si schronienie,
gdzie naprawiano uszkodzone okrty. []
eglujc po Morzu Sycylijskim przybiy statki Odyseusza do ziemi ze wszech miar urodzajnej, na ktrej wypasay si
nieprzeliczone stada kz i owiec. Wszystko to naleao do cyklopw, olbrzymw o jednym oku w rodku czoa. Najpotniejszy
wrd nich by Polifem, syn Posejdona. Odyseusz wzi dwunastu towarzyszy, bukak wybornego wina, troch zapasw i ruszy w
gb kraju chcc pozna obyczaje dziwnych mieszkacw. Pieczara, w ktrej mieszka Polifem, bya pusta: gospodarza nie byo w
domu. Weszli tedy i czekali. Przyszed dopiero pod wieczr. Na jego widok struchlay im serca. By wielki jak gra. Zapdzi trzod
do pieczary, a wejcie zamkn gazem tak ogromnym, e dwadziecia cztery woy nie ruszyyby go z miejsca. Wydoi kozy i owce,
rozpali ognisko i przy wietle ujrza w kcie gromadk ludzi. Odyseusz powiedzia, e nazywa si: Nikt, ale on nie sucha, tylko
porwa dwch, rozszarpa na kawaki i zjad. Tak mu smakowao, e szpik z koci wysysa. Na niadanie zjad znowu dwch i
obieca Odyseuszowi nazywa go: Nikt e go sobie na ostatek zachowa.
Syn Laertesa odpar, e umie oceni ten zaszczyt i poczstowa olbrzyma kubkiem starego wina. Polifem nigdy nie pi nic rwnie
doskonaego. Kaza sobie jeszcze raz nala i pi, a go odesza przytomno i run powalony snem bezwadnym. Odyseusz
rozpali ogie, woy do tgi k z drzewa oliwnego, a gdy si drzewo zajo, wrazi rozarzon gowni w oko Polifema.
Olepiony cyklop rycza z blu, a dray ciany pieczary. Lecz nie mg pochwyci ani Odyseusa, ani jego towarzyszy, ktrzy
zwinnie uciekali po zakamarkach jaskini. Wtedy siad przy wyjciu i czeka. Tymczasem chytry krl Itaki obmyli nowy podstp.
Przywiza siebie i towarzyszy pod brzuchami baranw i tak razem z trzod wymkn si z wizienia.
Na koniec przekona si Polifem, e zdrajca uszed. Zwoa swoich ziomkw, olbrzymich jak on sam cyklopw, i prosi, eby go
pomcili. Oni za pytali, kto mu oko wypali; Nikt! Nikt!" krzycza Polifem, bo tak mu si Odyseusz przedstawi pierwszego
dnia. Ale wszyscy myleli, e cyklop oszala: mwi, e nikt mu oka nie wypali, a jednoczenie wzywa pomocy. I odeszli do swoich
domw. Odyseusz zdy wsi na okrty, a odbijajc od brzegu zacz si przechwala: Suchaj, cyklopie, jeli ktokolwiek
zapyta, kto ci olepi, powiedz: ten, co zburzy Troj, syn Laertesa!" Byo to w zej chwili powiedziane. Polifem stan na wybrzeu
i zacz si modli do ojca swego: Usysz mnie, Posejdonie, wadco ziemi bkitnogrzywy, jelim ja twj syn, a ty moim ojcem,
spraw, aby Odys grodoburca nie wrci do domu. A jeli mu przeznaczone wrci do ziemi ojczystej, niechaj pno przybdzie i w
ndzy, straciwszy wszystkich towarzyszy, na cudzym okrcie, a w domu niech go spotka niedola". Usucha go Posejdon i kltwa
Polifema miaa si speni co do sowa.
Zawinwszy do wyspy Eolii, zjedna sobie Odyseusz krla Wiatrw, Eola, ktry tak go polubi, e na odjezdnym da mu miech
skrzany, gdzie byy zamknite wszystkie wiatry. Odyseusz mg teraz spokojnie pyn do domu, wypuciwszy z worka tylko
wiatry pomylne. Jako dziewi dni i dziewi nocy eglowa bez adnych przeszkd, pewny, e dziesitego dnia zobaczy dymy
ojczystej Itaki. Ale gdy usn w nocy, towarzysze zebrali si i jli radzi o tym tajemniczym miechu, w ktrym domylali si wielkich
skarbw. Wreszcie postanowili si przekona. Ledwo worek rozwizali, wyleciay srogie wiatry, porway okrty i zapdziy je na
dalekie przestwory morza.
Zacz si nowy okres tuaczki. Po tygodniu dopynli do jakiej wygodnej przystani, gdzie Odyseusz uwiza statki, a sam wdrapa
si na szczyt najbliszego wiszaru. Nigdzie nie wida byo ani pl uprawnych, ani pascych si stad byda, tylko w jednym miejscu
unosiy si gste dymy i opary, jakby tam leao ludne miasto. Posano na zwiady dwch ludzi, ktrzy rycho przedarli si przez las
do owego miasta. W pierwszym domu, do ktrego weszli, mieszka krl potnego ludu Lajstrygonw, a by to okrutny olbrzym.
Porwa jednego z przybyszw i zjad na surowo. Drugi uciek, co mia si, bo mu ten dom zapachnia pieczar Polifema. Odyseusz
nie zdy przysposobi okrtw do drogi, gdy na wybrzeu zaroio si od dzikich Lajstrygonw. Potworne gazy, gsto jak grad,
sypay si na okrty biednego tuacza, niosc mier zaodze, amic maszty, gruchocc kaduby, ktre nasikay wod i tony.
Ocala tylko statek Odyseusza: jedenacie innych, wraz z ca zdobycz trojask, pochono morze.
Okrt Odyseusza wymaga naprawy, ludzie potrzebowali wytchnienia i posiku. Przybili wic do wyspy, ktra wydaa im si nie
zamieszkan. Lecz dowiadczenie nakazywao ostrono. Podzielili si zatem na dwa oddziay. Odyseusz z poow zaogi zosta
na statku, a reszta, dobrze uzbrojona, posza w gb ldu. Niedaleko wybrzea, w przelicznej dolinie wycielonej mikk traw
sta godny zamek z ciosowego kamienia. Wok przechadzay si oswojone lwy i wilki. Z paacu sycha byo sodkie piewanie. By
to gos pani tej ziemi, crki Soca, uroczej czarodziejki Kirke. Dojrzawszy goci w progu, przerwaa robot na krosnach, wysza do
nich i zaprosia na pokoje. Daa im je i pi, a kiedy swj gd nasycili, wypdzia ich rdk do obory. Wwczas spostrzegli, e
czarownica zamienia ich w winie.
Jeden z nich zdoa uciec w postaci ludzkiej i przybiegszy do okrtu opowiedzia przygod, Odyseusz wzi miecz i sam poszed do
paacu. W drodze spotka Hermesa, ktry mu da ziele zabezpieczajce przed czarami. Kirke nakarmia i napoia syna Laertesa, a
widzc, e mu nie szkodzi posiek przyrzdzony na zioach czarodziejskich, chciaa go dotkn sw rdk. Lecz on skoczy ku
niej z mieczem. Czarownica pada na kolana i prosia o przebaczenie. Wrcia jego towarzyszom ksztat ludzki, a bya taka agodna
i kochajca, e Odyseusz rok przesiedzia w jej gocinnym odtd paacu. A kiedy odjeda, Kirke objawia mu, e z woli bogw
musi uda si na najdalsze krace zachodu, gdzie jest wejcie do podziemia, wywoa dusz wrbity Tejrezjasza i wzi od niego
rady na dalsze ycie.
Dugo eglowa, zanim dotar do mrocznej krainy Kimeryjczykw, ktrzy nigdy soca nie widz. A gdy w kocu przyby do miejsca
oznaczonego przez Kirke, wycign statek na brzeg i wraz z towarzyszami poszed do gaju Persefony, gdzie byo wejcie do
podziemia. Mieczem wykopa d w ziemi i zacz obiaty: najpierw la mid i mleko, potem wino, wreszcie wod, zmieszan z
odrobin mki. Wybra kilka czarnych owiec, a podernwszy im garda, krew wypuci do ofiarnego dou. Zapach wieej krwi
zwabi bdne dusze zmarych, ktre poczy zlatywa si niby muchy. Kada z nich pragna napi si krwi ciepej, aby na chwil
odzyska wiadomo, myl i sowo. Ale Odyseusz odpdza je mieczem, czekajc na Tejrezjasza. Przyszed na koniec,
podpierajc si zotym berem, i napojony krwi, wry. Przepowiedzia mu dalsz tuaczk i powrt do ojczyzny, a potem rzek:
I znowu musisz pj na morze i wdrowa wci dalej i dalej, pki nie spotkasz takiego ludu, ktry nigdy nie widzia morza i nie
wie, co znaczy okrt albo wioso, i nie uywa soli. Aby si nie omyli, dam ci znak jeden: przechodzie, widzc ci z wiosem na
ramieniu, powie, e niesiesz opat do przesiewania zboa. Wtedy wbij wioso w ziemi, z ofiar Posejdonowi i wracaj do
ojczyzny. Tam, u kresu szczliwej staroci w twym pastwie kwitncym, oczekiwa bdziesz sodkiej mierci, ktra do ciebie
wyjdzie z morza". []
Wraca t sam drog, ktr odby w tamt stron, jadc do podziemi z wyspy, gdzie mieszkaa Kirke. Raz jeszcze odwiedzi sw
przyjacik, otrzyma od niej zapasy w jadle i napoju i cenne rady, jak wymija niebezpieczestwa dalszej podry. Pomylny,
agodny wiatr zanis okrt Odyseusza do wyspy syren. Krl Itaki wiedzia, co mu grozi. Syreny byy to stwory morskie, do p ciaa
pikne panny, reszt miay upierzon jak u ptaka. Zakrzywionymi szponami trzymay si ska nadwodnych i trzepotay skrzydami.
Miay gos tak cudny, e kto je posysza, odkada wioso i zapomina o falach. Wtedy prdy znosiy d ku wyrwom, midzy rafy, i
rozbijay. Na wyspie syren bielay niezliczone koci zatopionych eglarzy. Aby towarzysze nie ulegli czarowi syreniego piewu,
zalepi im Odyseusz uszy woskiem.
Sam za kaza si przywiza do masztu mocnymi powrozami: Gdybym paka, gdybym si rwa, gdybym was prosi, ebycie
zdjli ze mnie wizy nie suchajcie, ale przywicie mnie jeszcze silniej".
Syreny wabiy eglarzy najpikniejszym piewem, ale zaoga okrtu ich nie syszaa. Odys za, widzc, e mijaj te czarodziejki o
sodkim gosie, stskniony za ich piewem, pod magicznym urokiem, szarpa trzymajce go powrozy i czyni znaki, eby go
odwizano. Nikt go nie usucha. Tak przepynli.
Lecz ju czekaa ich nowa, groniejsza przygoda. Pomidzy wysp Sycyli a wybrzeem Italii otwiera si bardzo wski przesmyk
morza. Po obu jego stronach byy dwie skay. W jednej, stromej i gadkiej jak szklana gra, bya pieczara, a w niej mieszkaa owa
Skylla, w ktrej niegdy kocha si Glaukos. Potwr za zblieniem si okrtu porywa z pokadu ludzi. W drugiej za skale, nad
ktr roso drzewo figowe, mieszkaa Charybda, poczwara straszliwa, ktra trzy razy na dzie wciga morze w sw gardziel
bezdenn i trzy razy wypluwa poknit wod. Cokolwiek si zdarzy na powierzchni, leci w rozwart paszcz jak w otcha, z ktrej
nie ma ratunku. Gdy statek Odyseusza podjecha do tego miejsca, wanie Charybda chona w siebie spienione wody, z
ogromnym, arocznym bulgotem. Odys kaza wzi si do wiose i podpyn pod drug ska, pod pieczar Skylli. W tej chwili
wysuno si stamtd sze paszcz okrutnych i porwao z pokadu szeciu towarzyszy. Bya to strata konieczna, aby ocali okrt i
reszt zaogi. Wyminwszy Charybd, ktra z tej odlegoci nie moga dosign statku, wyruszyli tuacze w dalsz drog,
opakujc los szeciu przyjaci.
Stamtd dopynli do wyspy boga Soca. Odyseusz, tknity zym przeczuciem, chcia j wymin. Lecz zaoga nie usuchaa.
Ludzie byli pomczeni i godni. Wycignli na brzeg okrt i rzucili si na stado wow, ktre si paso na ce. Zabili co najtustsze
sztuki i zjedli. W najlepszych humorach odczepili liny, podnieli agle i ruszyli w dalsz drog. Wtem soce si zamio i rozszalaa
taka burza, i statek zaton. Bg Helios ukara witokradcw, ktrzy wayli si zabi woy z jego stada. Ocala tylko Odyseusz.
Siedzc okrakiem na belce, przez dziewi dni walczy z nawanic. Na koniec na wp nieywego fale wyrzuciy na piaszczysty
brzeg wyspy Ogigii.
Rozbitka znalaza nimfa Kalipso. Mieszkanie miaa w licznej grocie, dokoa ktrej rosy cyprysy, topole, osiki. Gr pia si winna
latorol. Z czterech rde wybiegay srebrne strumienie, a wiecznie zielone ki pachniay fiokami. Kalipso poia Odyseusza
nektarem i karmia ambrozj. Rychle wrci do si i zdrowia. Okazao si wwczas, jak pomimo lat, trudw i cierpie syn Laertesa
by wspaniaym mczyzn. Wysokiego wzrostu, kark mia potny, pier szerok, barki rozoyste, ldwie i nogi mocne. Czarne
wosy opaday mu na ramiona w bujnych, wijcych si kdziorach. Boska wybawicielka obiecywaa mu niemiertelno, wieczn
modo, prosia, eby zosta jej mem. A on po caych dniach przesiadywa nad brzegiem morza i patrzy w stron rodzinnej Itaki.
W smym roku tej miosnej niewoli zjawi si nagle posaniec bogw, Hermes. Wszed do pieczary. Na ognisku palio si ywiczne
drzewo cedrowe. Kalipso krztaa si okoo krosien i piewaa. Na widok przybysza z Olimpu zamilka. W pokorze wysuchaa
rozkazu Dzeusa i wolniutko powloka si nad morze szuka Odyseusza. Siedzia, jak zwykle, zapatrzony w sin odlego.
Pooywszy mu rk na ramieniu, mwia. Oto Dzeus rozkazuje, by si sposobi do powrotu. Ona, maa, nic nie znaczca nimfa,
nie moe si sprzeciwia woli paskiej. zy zbiegy jej po twarzy. Wspomniaa dzie, kiedy go znalaza bez duszy na brzegu i jak
go pniej do ycia przywioda, i jak kochaa. A on woli odjecha, woli porzuci bogini i wraca do ony, ktra jest zwyk kobiet.
Odyseusz stumi w sobie rado, ktra mu piersi rozsadzaa. Ledwo Kalipso odesza, zabra si do roboty. W kilka dni sporzdzi
mocn tratw, ktrej daleko byo do piknych odzi, z jakimi wyjecha pod Troj, ale ktra nagle wydaa mu si i domem, i szerokim,
swobodnym wiatem. Kalipso daa mu zapasy na drog i w milczeniu odesza. Odbi si wiosem od skay przybrzenej i podda si
wiatrom i yczliwemu biegowi fal.
Samotnego wdrowca dojrza na wielkiej przestrzeni wd Posejdon. Bg przypomnia sobie prob Polifema. Trjzbem wzburzy
morze i kaza d wichrom. Przez dwa dni i dwie okropne noce, wrd wycia huraganu i janienia byskawic Odys, znw
pozbawiony statku, jedynie si swych ramion opiera si przeraliwej mocy bawanw. Na koniec uczepi si jakiego wybrzea i w
omdleniu pad w ilaste zasikla, porose rzadkimi krzakami. []
Odyseusz znajdowa si na Scherii, wyspie zamieszkaej przez Feakw. Z dala od reszty ludzi wiod oni ycie zbone i spokojne.
S wybornymi eglarzami, lecz wyprawiaj si na morze jedynie dla przyjemnoci: nie znaj ani handlu, ani wojen. Okrty ich lec
po morzu prdzej ni myli. Nie potrzebuj steru, albowiem statki posiadaj wasn dusz, ktra rozumie zamiary podrnikw. S
to jakby okrty widma i mkn wrd fal otoczone chmurami i mg. Nie wiedz, co to niebezpieczestwa; morze dla nich jest
zawsze gadkie i spokojne, Feakom ycie upywa jakby na wiecznym ucztowaniu. Lubi muzyk i wszystkie igrzyska, ubieraj si
bogato, mieszkaj wspaniale, maj ka mikkie, w ktrych wypoczywaj po ciepej kpieli. Wol taczy ni wywija mieczem
lub dzid. Skoatanemu rozbitkowi Scheria wydawaa si bajk, wylg z tsknot w dugie ponure godziny nawanicy morskiej.
Paac krla Alkinoosa mia ciany ze spiu, a drzwi ze zota. Na wysokich postumentach stay posgi modziecw z pochodniami,
ktre zapalano, ilekro uczty przecigay si do nocy. Po drugiej stronie paacu by sad, gdzie grusze, figi, granaty, liwy, jabonie
rodziy przez cay rok wyborne owoce, albowiem w kraju Feakw nie znano zimy. Gdy Odyseusz wszed do sali biesiadnej, ujrza
ksit feackich, siedzcych na ozdobnych krzesach, wycielonych haftowanymi dywanami. Wszyscy pili, miali si i rozmawiali, a
wesoemu zebraniu przewodniczy krl Alkinoos, na tronie, u boku swej maonki. Syn Laertesa opowiedzia im swoje przygody,
proszc o statek, ktry by go zawiz do Itaki. Krl i ksita zoyli mu dary tak bogate, e przewyszay wartoci zdobycz
trojask przepad na morskich wczgach. Na wygodnym ou, ktre ustawiono na pokadzie statku, Odyseusz zasn zmoony
trudami i nadziej powrotu. Odyseusz spa, gdy Feakowie przybili do Itaki. Wyniesiono wic picego na brzeg, a skarby ukryto w
zaomach skalnych.
Soce ju byo wysoko, gdy si obudzi. Nie pozna wasnej ziemi. Wtedy zjawia si Atena i otworzya mu oczy i pami. Rwa si
biec do domu, do ony, do syna. Bogini go powstrzymaa. Trzeba by ostronym. Wszyscy uwaaj go za zmarego. Z ssiednich
wysp zjechali si modzi ksita zalotnicy. Staraj si o rk Penelopy i o dziedzictwo po zaginionym. Krlestwo marnieje. Wierna
ona ju nie ma si walczy z natarczywoci zalotnikw. Zwodzi ich, jak moe. Powiedziaa, e nie wpierw wyjdzie za m, pki
nie uszyje szaty pomiertnej dla ojca. Aby zyska na czasie, szya t szat co ze dwa lata: co w dzie uszya, to prua noc. Na
koniec podstp si wyda. Ksita nalegaj, aby ktrego z nich ostatecznie wybraa. Gdyby Odyseusz zjawi si nagle wrd
nich, zabiliby go niechybnie.
Bogini dotkna tuacza rdk czarodziejsk. Czonki skurczyy si, posta zgia si we dwoje, skra obwisa na wychudych
piszczelach. Brudne, dziurawe achmany okryy ebraka, w ktrym nikt by si nie domyli wietnego rycerza spod Troi.
Przemieniony Odyseusz wzi kostur, zarzuci na plecy biesagi i w przebraniu ndzarza ruszy na podbj wasnego domu i
krlestwa. Jako nikt go nie pozna. Zachodzi wszdzie swobodnie, karmiony miosiern rk, jako ebrak, stojcy pod opiek
Dzeusa. Dopiero kiedy wszed na dziedziniec swego paacu, staa si rzecz nieoczekiwana. Pod bram, na kupie gnoju, lea
Argos stare, bezsilne psisko. Jado go robactwo, gd dobija. Nagle do jego parszywych, otpiaych uszu dolecia gos znajomy.
Spod mierzwy lat i ndzy wydobyy si wspomnienia dalekie, a przegnie chrapy porway nieoczekiwanie spod achmanw
wdrownego ebraka znajom wo pana. Poruszy si, chcia si przyczoga do ng Odyseusza, caym wysikiem psiej
wiernoci dwign si na zmartwiae apy i zdech.
Odyseusz wszed do paacu. Widzia rozpust zalotnikw i siedzc na progu wietlicy u w milczeniu hab swego domu i myla
o zemcie. Wreszcie nadesza pora. Nazajutrz odbywa si turniej o rk Penelopy. W podog sali biesiadnej wbito jednym
rzdem dwanacie toporw. Kady z zalotnikw bra ogromny uk Odyseusza i prbowa tak strzeli, aby grot przeszed przez
otwory wszystkich, rzdem stojcych toporw. Lecz nikt nie mia nawet do siy, aby napi uk bohatera. Jeden drugiemu bro ze
wstydem oddawa. Na koniec ebrak, siedzcy na progu, prosi, eby i jemu pozwolono. Telemach, ktremu ojciec zdradzi sw
tajemnic, kaza poda uk. Nieznacznie zamknito wszystkie wyjcia. Odyseusz nacign uk, a ciciwa odbrzka jaskczym
gwizdem, wypuci strza i grot przeszed przez wszystkie topory.
Opady ze achmany ebracze. Nagi, potny, gniewny sta przy drzwiach niby bstwo zemsty. Podnis uk. Bra jedn strza po
drugiej i szy w zbit gromad zalotnikw. A gdy skoczy, odoy bro, wielce utrudzony. Suba wyniosa trupy ze sali, stoy i
stoki z krwi obmyto, wymieciono, wykadzono siark. W grnych pokojach wszcz si rwetes.
Penelopa spaa. Przybiega do niej stara klucznica z krzykiem, e pan wrci i wymordowa zalotnikw. Krlowa zesza na d.
Odyseusz siedzia pod supem, na rodku pustej sali biesiadnej. Niedaleko sta syn Telemach, wpatrzony w ojca. Oddzielony
dwudziestu latami rozki, utrudzony krwawym niwem, ktrego wanie dokona, wyda si jej m jakim obcym, dalekim, nie
wiedziaa, jak wita, jak mwi. Dopiero gdy odwiey si kpiel, przebra, zagada o rzeczach im tylko obojgu wiadomych
pada mu z paczem w ramiona.
Pod jaworem na dziedzicu lub w ogrodzie siadywali we czworo: stary ojciec Laertes, Penelopa, Telemach i Odyseusz, ktry
opowiada wszystko, czego dowiadczy: dzieje wojny trojaskiej i swoj tuaczk. Z dalekich stron zjedali si krewni i znajomi
albo i obcy ludzie, eby zobaczy czowieka, ktry by w podziemiu i sysza piew syren, i by kochankiem nimf mieszkajcych w
grotach tajemniczych. A gdy nadszed czas, Odyseusz odczepi okrt i odjecha na now tuaczk, wywron przez Tejrezjasza,
posuszny bogom i przeznaczeniu. Powrci po wielu latach i osiad w dworzyszczu krl z siw brod, czekajcy na mier,
ktra miaa do wyj z morza.
Trasa podry Odyseusza z Troi na Itak
Odyseusz z towarzyszami olepiaj Polifema
Ucieczka pod brzuchami owiec
Odyseusz uniesiony pych wyjawia cyklopowi swoje imi, co cigno na niego kltw
Odyseusz zmusza Kirke do zdjcia czaru z towarzyszy zamienionych w winie
Nimfa Kalipso i Odyseusz wpatrzony w morze
Odyseusz sucha piewu syren
Penelopa szyje szat pomiertn dla ojca
Odyseusz i jego urodzony tu przed wojn syn, Telemach (w tle bogini Atena)
Penelopa daje zalotnikom zadanie
Odyseusz strzela ze swego uku przez otwory w toporach
Odyseusz zabija zalotnikw
MIT O PERSEUSZU
Po Danaosie panowa w Argos krl Akrizjos, ktry mia liczn crk, Danae. Ale nie by szczliwy, gdy wyrocznia mu
przepowiedziaa, e zginie z rki wasnego wnuka. Kiedy wic Danae powia syna, Perseusza, w obawie o swoje ycie zamkn ich
oboje w skrzyni, ktr rzuci do morza. Biedn matk zaopiekowali si bogowie. Skrzynia dopyna do wyspy Serifos, gdzie Danae
znalaza wraz z dzieckiem przytuek. Perseusz wyrs na silnego i piknego modzieca i wszystko byoby dobrze, gdyby krl
wyspy, Polidektes, nie zakocha si w Danae. Chcia si z ni oeni, ale obawia si Perseusza, ktry sprzeciwia si temu
maestwu. Krl wic rozmyla, jak by si go pozby: Udawa tymczasem mio i przywizanie; czsto go zaprasza do siebie i
bawi opowiadaniami o znakomitych przewagach bohaterw, rozpalajc w modziecu pragnienie sawy. Pewnego za dnia w kole
przyjaci i znajomych, gdzie znajdowa si i Perseusz, nagle owiadczy, e zamierza stara si o rk Hipodamei, crki krla
Elidy, Ojnomaosa. Natychmiast wszyscy, jak to bywa w takich razach, wymienia zaczli podarki, ktre mu zo w dniu lubu.
Jeden tylko Perseusz siedzia cicho, bo by biedny i nie mia nic do ofiarowania. Kiedy wic przysza kolej na niego, wsta i obieca
Polidektesowi gow Meduzy jako lubny prezent. Tego tylko czeka Polidektes. Oczywicie zgodzi si chtnie, w mniemaniu, e
Perseusz mier prdzej znajdzie, nili dostanie gow Meduzy, jednej z trzech strasznych Gorgon.
Perseusz wybierajc si w drog nie wiedzia nawet, gdzie mieszka owa Meduza. Atena, opiekunka bohaterw, poradzia mu, aby
wpierw poszed do trzech sistr, zwanych starkami (gracje). yy one w jaskini, do ktrej nigdy nie dociera promie soca. Byy
siwe od urodzenia i miay tylko jedno oko i jeden zb, ktre sobie wzajemnie poyczay. Perseusz wykrad im to oko i ten zb, a
odda nie prdzej, a wskazay mu dokadnie miejsce, gdzie siedziay Gorgony. Dosta jeszcze hem, ktry go czyni niewidzialnym,
i buciki skrzydlate, aby mg lata w powietrzu. Na ostatku Hermes przynis mu ostry sierp, aby mia czym uci gow Meduzie.
Na brzegu oceanu znalaz Gorgony pice. Wszystkie byy okropne: wosy z ww uwite, ky jak u dzikiej wini, rce z brzu, a
skrzyda ze zota. Lecz najmodsza, Meduza, bya najstraszniejsza, kto na ni spojrza, obraca si w kamie. Perseusz stan
tyem do picych i patrzc w miedzian tarcz, w ktrej odbijaa si posta Meduzy, uci jej gow, schowa do torby i odlecia. Z
rozcitej szyi Meduzy wyskoczy ko skrzydlaty, Pegaz. Gorgony obudziy si i zaczy ciga Perseusza, lecz z powodu owej
czapki-niewidki, ktr mia na gowie, nigdzie nie mogy go dojrze.
Gdy Perseusz przelatywa nad Etiopi, zobaczy nad brzegiem morza nag dziewczyn, ktra leaa przykuta do skay i gono
pakaa. Podszed wic do niej, a ona najpierw zawstydzia si bardzo, zaczem opowiedziaa cae swoje nieszczcie. Nazywa si
Andromeda i jest crk krla tego kraju. Matka jej, Kasjopea, chlubia si, e jest pikniejsza od nereid. Boginki morskie poskaryy
si Posejdonowi, a ten zala Etiopi wod i wysa smoka, ktry czyni dzikie spustoszenie. Aby kraj uwolni od zagady, kazano
krlewn odda smokowi na poarcie. Ledwo skoczya opowiadanie, gdy morze straszliwie si zakotowao i z fal wynurzy si
smok z sykiem piekielnym. Ale Perseusz zabi go, odwiza Andromed i zaprowadzi do paacu, gdzie uszczliwiony ojciec odda
mu j za on.
Po weselu wrci na wysp Serifos, do matki. Byo z ni le bardzo. Polidektes, nie mogc uzyska od Danae zgody na
maestwo, zacz j przeladowa i na koniec zamkn w ciemnej piwnicy o chlebie i wodzie. Dowiedziawszy si o tym Perseusz
wszed do zamku Polidektesa i stanwszy u progu, wyj z torby gow Meduzy. W tej chwili niegodziwy krl wraz z caym dworem
skamienia: wygldali jak marmurowe posgi ustawione dla ozdoby sali.
Nie byo ju co robi na tej wyspie przekltej. Wszyscy troje: Perseusz, Andromeda i Danae wsiedli na okrt i odjechali do Argos,
aby odszuka starego dziadka, Akrizjosa. Zdarzyo si wanie, i kiedy przybyli, odprawiano w Argos igrzyska. Perseusz
przepada za popisami gimnastycznymi, zaraz wic rozebra si i stan do zawodw. Ale podczas rzucania dyskiem krek
wymkn mu si z rki i trafi Akrizjosa. Tak spenia si przepowiednia.
Perseusz y jeszcze dugo z Andromed, a umierajc odda gow Meduzy bogini Atenie, ktra j umiecia w rodku swej tarczy
na postrach wrogom.
Perseusz dostaje od trzech gracji hem niewidzialnoci, latajce sanday i worek na gow Meduzy
Z pozbawionego gowy ciaa Meduzy wyskakuje Pegaz, ktrego dosiad Perseusz
Perseusz ratuje Andromed
Perseusz pokonuje krla Polidektesa i jego sugi za pomoc gowy Meduzy
ROZPOZNAJ POSTACIE

DFJGJH

Caricato da

Informazioni sul documento

Titolo originale

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

DFJGJH

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

Konkurs Humanistyczny Maturus

FRAGMENTY MITOLOGII JANA PARANDOWSKIEGO

Konkurs Humanistyczny Maturus

Uranos okaleczony przez Kronosa z pomoc Gai

Reja daje Kronosowi zawinity kamie zamiast Zeusa

Konkurs Humanistyczny Maturus

Konkurs Humanistyczny Maturus

Prometeusz wykrada ogie dla ludzi Pandora zaglda do puszki

Prometeusz przykuty do ska Kaukazu

Konkurs Humanistyczny Maturus

MIT O SPORZE POSEJDONA Z ATEN

Konkurs Humanistyczny Maturus

Konkurs Humanistyczny Maturus

Charon odbiera zapat od duszy chccej przedosta si przez Styks

Konkurs Humanistyczny Maturus

Hades porywa Persefon

Persefona kosztuje granat

Hermes przyprowadza Persefon do Demeter

Genialna rzeba Berniniego

Konkurs Humanistyczny Maturus

MIT O ORFEUSZU I EURYDYCE

Hades i Persefona zauroczeni gr Orfeusza

Orfeusz wyprowadza Eurydyk z Hadesu

W ostatniej chwili Orfeusz traci na zawsze Eurydyk

Konkurs Humanistyczny Maturus

Orfeusz gra ujmujce melodie po powtrnej utracie maonki

Menady wiartuj Orfeusza

Konkurs Humanistyczny Maturus

MIT O APOLLINIE I MARSJASZU

Konkurs Humanistyczny Maturus

MIT O APOLLINIE I KRLU MIDASIE

Apollo karze krla Midasa przyprawiajc mu ole uszy

Apollo i Dafne, Lorenzo Bernini

Konkurs Humanistyczny Maturus

MIT O ARTEMIDZIE I AKTEONIE

Artemida zmienia Akteona w jelenia

Artemizjon, czyli witynia Artemidy w Efezie jeden z Siedmiu Cudw wiata

Konkurs Humanistyczny Maturus

MIT O DIONIZOSIE I KRLU MIDASIE

Konkurs Humanistyczny Maturus

Krl Midas zaskoczony skutkami ubocznymi niemdrego yczenia

MIT O EROSIE I PSYCHE

Konkurs Humanistyczny Maturus

Sandro Botticelli, Narodziny Wenus

Konkurs Humanistyczny Maturus

Konkurs Humanistyczny Maturus

Konkurs Humanistyczny Maturus

Konkurs Humanistyczny Maturus

Konkurs Humanistyczny Maturus

Konkurs Humanistyczny Maturus

Herakles poskramia Cerbera

Herakles wypala hydrze rany

Herakles strzela do centaura Nessosa uprowadzajcego Dejanir

Konkurs Humanistyczny Maturus

Tezeusz zabija Minotaura

Konkurs Humanistyczny Maturus

Konkurs Humanistyczny Maturus

Dedal szykuje Ikara do lotu

Ikar wpadajcy do morza

Ikar spada w morze

Konkurs Humanistyczny Maturus

MIT O JAZONIE I WYPRAWIE ARGONAUTW

Konkurs Humanistyczny Maturus