Sei sulla pagina 1di 19

Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

1) Afonso X o Sabio (4) u os alacrães son;


ca dentro no coraçon
1. Ao daian de Cález eu achei senti deles a espinha!

Ao daian de Cález eu achei E juro par Deus lo santo


livros que lhe levarian da benzer, que manto
e o que os tragia preguntei non tragerei nen granhon,
por eles, e respondeu-m' el: -Senher, nen terrei d' amor razon
con estes livros que vós veedes dous nen d' armas, por que quebranto
e conos outros que el ten dos sous, e chanto
fod' el per eles quanto foder quer. ven delas toda sazon;
mais tragerei un dormon,
E ainda vos end' eu mais direi: e irei pela marinha
macar vel el muit' aja de leer, vendend' azeit' e farinha;
por quanto eu de sa fazenda sei, e fugirei do poçon
conos livros que ten non á molher do alacran, ca eu non
a que non faça que semelhen grous lhi sei outra meezinha.
os corvos, e as anguias babous,
per força de foder, se x'el quiser. Nen de lançar a tavolado
pagado
Ca non á mais, na arte do foder, non sõo, se Deus m' ampar,
do que enos livros que el ten jaz; aqui, nen de bafordar;
e el á tal sabor de os leer, e andar de noute armado,
que nunca noite nen dia al faz; sen grado
e sabe d' arte do foder tan ben, o faço, e a roldar;
que cõnos seus livros d' artes, que el ten, ca mais me pago do mar
fod' el as mouras cada que lhi praz. que de seer cavaleiro;
ca eu foi ja marinheiro
E mais vos contarei de seu saber, e quero-m' oi-mais guardar
que cõnos livros que el ten i faz: do alacran, e tornar
manda-os ante si todos trager, ao que me foi primeiro.
e, pois que fode per eles assaz,
se molher acha que o demo ten, E direi-vos un recado:
assi a fode per arte e per sen, pecado
que saca dela o demo malvaz. nunca me pod' enganar
que me faça ja falar
E, con tod' esto, ainda faz al en armas, ca non m' é dado
conos livros que ten, per bõa fé: (doado
se acha molher que aja o mal m' é de as eu razõar,
deste fogo que de San Marçal é, pois-las non ei a provar);
assi a vai per foder encantar ante quer' andar sinlheiro
que, fodendo, lhi faz ben semelhar e ir come mercadeiro
que é geada ou nev' e non al. algũa terra buscar,
u me non possan culpar
2. Non me posso pagar tanto alacran negro nen veiro.

Non me posso pagar tanto 3. O que foi passar a serra


do canto
das aves nen de seu son, O que foi passar a serra
nen d' amor nen de mixon e non quis servir a terra,
nen d' armas - ca ei espanto, e ora, entrant' a guerra,
por quanto que faroneja?
mui perigoosas son-, Pois el agora tan muito erra,
come dun bon galeon, maldito seja!
que m' alongue muit' aginha
deste demo da campinha, O que levou os dinheiros

1
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

e non troux' os cavaleiros, que eu servi e serv' e servirei,


e por non ir nos primeiros com' outro quen quer a que a dan ben,
que faroneja? ei-a d' aver enquant' a viver ei,
Pois que ven conos prostumeiros, ou à mia mort', ou que mi faran en?
maldito seja!
Os vossos meus dinheiros, senhor, non
O que filhou gran soldada pud' eu aver, pero servidos son.
e nunca fez cavalgada, Come outros, que os an de servir,
e por non ir a Graada ei-os d' aver mentr' eu viver, ou pon-
que faroneja? -mi-os à mia mort' ou a que os vou pedir?
Se é ric' omen ou á mesnada,
maldito seja! Ca passou temp' e trastempados son,
ouve an' e dia e quero-m' en partir.
O que meteu na taleiga
pouc' aver e muita meiga, 2. Pôs conta el-Rei en todas fronteiras
e por non entrar na Veiga
que faroneja? Pôs conta el-Rei en todas fronteiras
Pois el chus mol é que manteiga, que nen en vilas nen en carreiras
maldito seja! que non cômian galinhas na guerra;
ca diz que dizen as veedeiras
4. Pero da Ponte, paro-vos sinal que será perdimento da terra.

Pero da Ponte, paro-vos sinal A concelhos e a cavaleiros


per ante o Demo do fogo infernal, mandan comer vacas e carneiros,
por que con Deus, o padre spirital, que non cômian galinhas na guerra;
minguar quisestes, mal per descreestes. ca diz que dizen os agùireiros
E ben vej' ora que trovar vos fal, que será perdimento da terra.
pois vós tan louca razon cometestes
Cômian porcos frescos e toucinhos,
E pois razon atan descomunal cabritos, cachaç' e ansarinhos,
fostes filhar, e que tan pouco val, que non cômian galinhas na guerra;
pesar-mi-á en, se vos pois a ben sal ca diz que lhi dizen os devinhos
ante o diaboo, a que obedeecestes. que será perdimento da terra.
E ben vej' ora que trobar vos fal,
pois vós tan louca razon cometestes. 3. Quite-mi a mi meu senhor

Vós non trobades come proençal, Quite-mi a mi meu senhor


mais come Bernaldo de Bonaval; e dé-mi un bon fiador
e poren non é trobar natural, por mia soldada;
pois que o del e do dem' aprendestes. e irei eu, se el for
E ben vej' ora que trobar vos fal, na cavalgada.
pois vós tan louca razon cometestes.
Dé-mi o que por el perdi
E poren, Don Pedr', en Vilarreal, e un bon penhor aqui
en mao ponto vós tanto bevestes. por mia soldada;
e irei eu, se el for i
na cavalgada.
2) Gil Perez Conde (3)
1. Os vossos meus maravedis, senhor Sospeita-m' el e el eu;
mais entregue m' un judeu
Os vossos meus maravedis, senhor, por mia soldada;
que eu non ôuvi, que servi melhor e, se el for, irei eu
ou tan ben come outr' a que os dan, na cavalgada.
ei-os d' aver enquant' eu vivo for,
ou à mia mort', ou quando mi os daran? E, se non, ficar-m' ei eu
na mia pousada.
A vossa mia soldada, senhor Rei,

2
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

3) Martin Moxa (3) 3. Quen viu o mundo qual o eu ja vi,


Quen viu o mundo qual o eu ja vi,
1. De Martin Moya posfaçam as gentes e viu as gentes que eran enton,
De Martin Moya posfaçam as gentes e viu aquestas que agora son,
e dizen-lhe por mal que hé casado; Deus, quand' y cuyda, que pode cuydar?
non lh' o dizen se non os maldizentes, Ca me sin' eu, per min, quando cuyd' y!
ca o vej' eu assaz hom' ordynhado Porque me non vou algur esterrar,
e moy gran capa de coro trager; se poderia mellor mund' achar?
e os que lhe mal buscam por foder,
non lhe vaam ja mudar o seu pecado. Mundo tẽemos fals' e sen-sabor,
mundo sen Deus e en que ben non á,
E posfaça d' el a gente sandya e mundo tal que non corregerá:
e non-no fazen se non com meyça; ante, o vejo sempr' empeorar.
ca o vej' eu no coro cada dya Quand' est' eu cat' e vej' end' o mellor,
vestir y capa e sobrepeliça, Porque me non vou algur esterrar,
e a eyto fala el e moi melhor se poderia mellor mund' achar?
diz; se por foder el é pecador
nom an eles y a fazer justiça. U foy mesur', ou grãadez u jaz?
Verdad' u é? Quen á amigo leal?
2. Maestr' Acenço, dereyto faria Que fuy d' amor, ou trobar porque fal?
A gent' é trist' e sol non quer cantar!
Maestr' Acenço, dereyto faria Quand' est' eu cat' e quanto mal ss' i faz,
el-rrey de vus dar muy boa soldada, Porque me non vou algur esterrar,
porque fezestes hũa cavalgada, se poderia mellor mund' achar?
sem seu mandad', a Roda, n' outro dya;
sem sa ajuda e sem seu dinheiro, Viv' eu en tal mund', e faz-m' i viver
fostes alá matar hun cavaleyro ũa dona que quero muy gran ben,
porque soubestes que o desservya. e muyt' á ja que m' en seu poder ten,
ben de-lo temp' u soyan amar:
E sse el-rey fosse ben consselhado, oymays de min pode quenquer saber
Maestr' Acenço, d' aquestes dinheiros Porque me non vou algur esterrar,
que lh' o demo leva nos cavaleiros, se poderia mellor mund' achar!
parti-los-hya vosco, per meu grado;
ca non foy tal, que a Roda entrasse, Mays en tal mundo porque vay morar
que cavaleiro da vila matasse ome de prez que s' én pod' alongar?
se non vós, que hyades desarmado.
4) Martin Soarez (3)
E do serviço que lh' avedes feito,
Maestr' Acenço, non vos enfadedes: 1. Cavaleiro, con vossos cantares
tornad' alá e ben barataredes,
e matad' outro, quando virdes geyto; Cavaleiro, con vossos cantares
ca, sse el-rrey sabe vossa demanda mal avilastes os trobadores;
e ouver paz d' este execo en que anda, e, pois assi per vós son vençudos,
arcedïagon sodes logo feito. busquen per al servir sas senhores;
ca vos vej' eu mais das gentes gaar
E diss' el-rrey n' outro dia, estando de vosso bando, por vosso trobar,
hu lhe falaron en vossa fazenda, ca non eles, que son trobadores.
que vos quere dar Ardom en encomenda
porque dizem que sodes do sseu bando; Os aldeiãos e os concelhos
mays, se hy jouver algũu homen fraco, tôdolos avedes por pagados;
dos vossus poos levad' un gran ssaco tambem se chaman por vossos quites,
e hyr-s' i-lh' á o castelo livrando. como se fossen vossos comprados,
por estes cantares que fazedes d' amor,
en que lhis achan os filhos sabor
e os mancebos, que teen soldados.

3
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

tomo, en tanto com' eu vivo for


Ben quisto sodes dos alfaiates, nunca por én serei desafiado,
dos peliteiros e dos reedores; nen pararei mia natura peior,
do vosso bando son os trompeiros ante farei meu linhagen melhor
e os jograres dos atambores, (o que end' é de Gueda máis baixado):
por que lhis cabe nas trombas vosso son; e veeredes pois meu filho for
pera atambores ar dizen que non neto de Gueda con condes mizcrado.
achan no mund' outros sõos melhores.
5) Pero da Ponte (3)
Os trobadores e as molheres
de vossos cantares son nojados, 1. Maria Pérez, a nossa cruzada,
as ũas porque eu pouco daria,
pois mi dos outros fossen loados; Maria Pérez, a nossa cruzada,
ca eles non saben que xi en fazer: quando veo da terra d' Ultramar,
queren bon son e bõo de dizer assi veo de pardon carregada
e os cantares fremosos e rimados. que se non podia con el en erger;
mais furtan-lho, cada u vai maer,
E tod' aquesto é mao de fazer e do perdon já non lhi ficou nada.
a quen os sol fazer desiguados.
E o perdon é cousa mui preçada
2. Foi un dia Lopo jograr e que se devia muit' a guardar;
mais ela non á maeta ferrada
Foi un dia Lopo jograr en que o guarde, nena pod' aver,
a cas dun infançon cantar; ca, pois o cadead' en foi perder,
e mandou-lh' ele por don dar sempr' a maeta andou descadeada.
três couces na garganta;
e fui-lh' escass', a meu cuidar, Tal maeta como será guardada,
segundo com' el canta. pois rapazes albergan no logar,
que non aja seer mui trastornada?
Escasso foi o infançon Ca, o logar u eles an poder,
en seus couces partir en ton, non á pardon que s' i possa asconder,
ca non deu a Lopo, enton, assi saben trastornar a pousada.
mais de três na garganta;
e mais merece o jograron, E outra cousa vos quero dizer:
segundo com' el canta. ata pardon ben se dev' a perder,
ca muito foi cousa mal gaanhada.
3. Pois boas donas son desemparadas
Pois boas donas son desemparadas 2. Mort' é Don Martin Marcos, ¡ai,
e nulho home non as quer defender, Deus! ¿se é verdade?
non as quer' eu leixar estar quedadas, Esta cantiga fez Pero da Ponte ao ynfante don
mais quer' én duas per força prender, Manuel que se comença: é morto don Martin
ou tres ou quatro, quaes m' én escolher; Marcos, et na cobra segonda o poden de
pois non an ja per que sejan vengadas, entender.
netas de conde quer' eu cometer,
que me seran máis pouc' acoomiadas. Mort' é Don Martin Marcos, ¡ai, Deus! ¿se é
verdade?
Netas de conde, viuvas, nen donzela, Sei ca se el é morto, morta é torpidade,
essa per ren non a quer' eu leixar, morta é bavequia e morta neiciidade,
nen lhe valrá se se chamar "¡mesela!", morta é covardia e morta é maldade.
nen de carpir muito, nen de chorar,
ca me non an por én a desfiar Se Don Martinh' é morto, sen prez e sen
seu linhagen, nen deitar a Castela; bondade,
e veeredes meus filhos andar oimais, maos costumes, outro senhor catade,
netos de Gued' e partir en Sousela. mais non o acharedes de Roma at'á cidade;
se tal senhor queredes, alhu-lo demandade.
Se eu netas de conde, sen seu grado,

4
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

por Deus, amiga, que m' oy saberedes,


Pero un cavaleiro sei eu, par caridade, se me ben queredes.
que vos ajudari' a tolher d' el soidade;
¿mais queredes que vos diga ende ben 2. Joana, dix' eu, Sancha e Maria
verdade?:
non est rei nen conde, mais é-x' outra Joana, dix' eu, Sancha e Maria
podestade, en meu cantar con gran coita d' amor,
e pero non dixe por qual morria
que non direi, que direi, que non direi ... de todas tres, nen qual quero mellor,
nen qual me faz por si o sen perder,
3. Quand' eu d' Olide saí, nen qual me faz ora por si morrer,
de Joana, de Sancha, de Maria.
Quand' eu d' Olide saí,
preguntei por Aivar; Tant' ouve medo que lle pesaria
e disse-mi log' assi que non dixe qual era mia sennor
aquel que foi preguntar: de todas tres, nena por que morria,
- Senhor, vós creed' a mi, nena que eu vi pareçer mellor
que o sei mui ben contar: de quantas donas vi, e mais valer
Eu vos contarei quant' á daqui a cas Don en todo ben; nona quige dizer
Xemeno: tant' ouve medo que lle pesaria!
un dia mui grand' á i, e un jantar mui pequeno.
E pero mais toller non me podia
Disse-mi, u me d' el parti: do que me tolle, pero m' ey pavor;
- Quero vos ben conselhar: tolle mi o corpo que ja nunca dia
a jornada que daqui este, nen noite, que aja sabor
vós ôi queredes filhar de min, nen d' al! Que mi á mais a toller?
será grande, pois des i Nen veg' ela, que moiro por veer,
crás non é ren o jantar que est' o mais que me toller podia!
Poren vos conto quant' á d' aqui a cas Don
Xemeno: E por aquest' eu viver non querria,
un dia mui grand' á i, e un jantar mui pequeno. per bõa fe, ca vivo na mayor
coita do mundo des aquele dia
6) Pero Garcia Burgalês (3) que a non vi, ca non ouve sabor
de min, nen d' al, nen vi nunca prazer.
1. Dom'na Maria Negra, ben talhada, E pois me veg' en tal coita viver,
Dom'na Maria Negra, ben talhada, Deus me confonda se viver querria!
dizem que sodes de min namorada!
Se me ben queredes, Ca esta dona me tolleu poder
por Deus, amiga, que m' oy saberedes, de rogar Deus, e fezo me perder
se me ben queredes. pavor de morte que ante avia.

Poys eu tanto por voss' amor ey feyto, 3. Roy Queymado morreu con amor
aly hu vos migo talhastes preyto! Roy Queymado morreu con amor
Se me ben queredes, en seus cantares, par Santa Maria!
por Deus, amiga, que m' oy saberedes, por hunha dona que gran ben queria,
se me ben queredes. e por se meter por mays trobador,
por que lh' ela non quis ben fazer,
Por non vĩir a min soa, sinlheyra, feze s' el en seus cantares morrer,
venha convosc' a vossa covilheyra mays resurgiu depoys ao tercer dia.
Se me ben queredes,
por Deus, amiga, que m' oy saberedes, Esto fez el por hunha sa senhor
se me ben queredes. que quer gram ben, e mays vus en dirya:
por que cuyda que faz hi maestria,
Poys m' eu por vós de peydos vaso, enos cantares que fez á sabor
aly hu vós migo talhastes prazo! de morrer hy e des y d'ar vyver.
Se me ben queredes, Esto faz el que xo pode fazer,

5
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

mays outr' omen per ren nono faria. ainda que o home queira buscar,
que o non possan en toda a terra achar,
E non á ja de sa morte pavor, de San Ffagundo atá Ssan Felizes.
se non sa morte mays la temeria,
mays sabe ben, per sa sabedoria, E, don Pedro, os beiços lh' er põede
que vyverá desquando morto for, a esse cuu que fo tam bem barvado,
e faz en seu cantar morte prender, e o granhon ben feito lhi fazede,
des y ar vyv' e vedes que poder e faredes o cuu ben arrufado;
que lhi Deus deu! Mays queno cuydaria! e punhade logo de o encobrir,
ca sse ve-lo don Fernand' Escalho vir,
E se mi Deus a mi desse poder, ssodes solteiro e seredes casado.
qual oj' el á, poys morrer, de viver,
ja mays morte nunca temeria! 3. Sabedes vós: Meestre Nicolao,
Sabedes vós: Meestre Nicolao,
7) Pero Garcia d' Ambroa (3) o que antano mi non guareceu,
1. Ora vej' eu que est' aventurado aquel que dizedes meestre mao,
vedes que fez, per ervas que colheu,
Ora vej' eu que est' aventurado do vivo mort' e do cordo sandeu,
já Pedr' Amigo e que lhe fez Deus ben e faz o ceg' adestrar pelo pao.
ca non desejou do mund' outra ren
se non aquesto que á já cobrado: E direi-vos eu d' outra maestria
hũa ermida velha que achou que aprendeu ogan' en Monpiler:
e entrou dentr' e, pois que hi entrou, non ven a él home con maloutia
de sair d' ela sol non é pensado. de que non leve o mais que poder
e diz: "Amigo, esto t' é mester;
E pois achou logar tan aguisado ven a dar-mi algo d' oi a tercer dia.
en que morasse, por dereito ten
de morar hi; e vedes que lh' aven: Ca bem vi eu ena ta catadura
con a ermida é muit' acordado que és doent' e te queria guarir;
e diz que sempre querrá hi morar e aqueste mal que te tanto dura
e que quer hi as carnes marteirar ora t' o quero eu mui ben departir;
ca d' este mundo muit' á já burllado. se d' est' enverno mi has a sair
ja no 'm guarrás mẽos da caentura.
E non sei no mund' outr' ome nado
que s' ali fos-se meter; e mal sén E outra rren te direi, meu irmão;
faz se o ende quer quitar alguen, se meu consselho quiseres creer,
ca da ermida tant' é el pagado, ou se quiseres que em ti meta mão,
que á jurado que non saia d' i dá-me quant' ás e poderes aver,
morto nen viv', e sepultura hi ca desque eu en ti mão meter,
ten en que jasca quando for passado. serás guarido, quando fores são".

2. Pero d' Armea, quando composestes E non sabemos dê-los tempos d' ante
tan bõo meestre, pois aqui chegou,
Pero d' Armea, quando composestes que tan ben leve seu preç' adeante;
o vosso cuu, que tan ben parescesse, per maestrias grandes que husou,
e lhi revol e conçela posestes, faz que non fal' o que nunca falou,
que donzela de parescer vencesse, e faz de manco que se non levante.
e sobrançelhas lhi fostes põer:
tod' est' amigo soubestes perder, 8) Roi Paez de Ribela (3)
polos narizes, que lhi non posestes.
1. Comendador, hu m' eu quytey
E, don Pedro, ponede-lh' os narizes
ca vos conselh' eu o melhor que posso; Comendador, hu m' eu quytey
e matarei hũu par de perdizes, de vós e vus encomendey
que atan bel cuu com' é esse vosso, a mha molher, perquant' eu sey
que lhi vós fezestes d' amor,

6
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

tenhades vós, comendador, non trobedes a nulha velh' aqui,


comedad' ò demo mayor! ca cuidaran que trobades a min.

Ca muyto a fostes servir, 2. Sueir' Eanes, un vosso cantar


non vo-lo posso eu grazir,
mais, poy-la vós fostes comprir Sueir' Eanes, un vosso cantar
de quant' ela ouve sabor, nos veo ora un jograr dizer,
tenhades vós, comendador, e todos foron polo desfazer,
comendad' ò demo mayor! e puinhei eu de vo-lo emparar;
e travaron en que era igual;
E dizer-vus quer' unha ren: e dix' eu que cuidávades en al,
ela por servida se ten ca vos vi sempre daquesto guardar.
de vós, e, poys que vus quer ben,
como quer a min, ou melhor, E outro trobador ar quis travar
tenhades vós, comendador, en ũa cobra; mais, por voss' amor,
comendad' ò demo mayor! emparei-vo-l' eu, non vistes melhor:
"que a cobra rimava en un lugar";
2. Mala ventura mi venha e diss' el: - Pois por que rimou aqui?
E dix' eu: - De pran, non diss' el assi,
Mala ventura mi venha mais tenho que xa errou o jograr.
se eu pola de Belenha
d' amores ey mal. E, amigos, outra ren vos direi:
polo jograr a cantiga dizer
E confonda-me San Marcos igual, non dev' o trobador a perder;
se pola donzela d' Arcos eu por Sueir' Eanes vo-lo ei:
d' amores ey mal ca dê-lo dia en que el trobou,
nunca cantar igual fez nen rimou,
Mal mi venha cada dia ca todos os seus cantares eu sei.
se eu por Dona Maria
d' amores ey mal. 10) Don Denis (2)
Fernand-Escalho me pique 1. Joan Bol' anda mal desbaratado
se eu por Sevilh' Anrique Joan Bol' anda mal desbaratado
d' amores ey mal. e anda trist' e faz muit' aguisado
ca perdeu quant' avia guaanhado
3. Preguntad' un ricome, e o que lhi leixou a madre sua:
Preguntad' un ricome, un rapaz que era seu criado
mui rico, que mal come, levou-lh' o rocin e leixou-lh' a mua.
porque o faz.
Se el a mua quisesse levar
El de fam' e de sede a Joan Bol' e o rocin leixar,
mata home, ben sabede non lhi pesara tant', a meu cuidar,
porque o faz. nen ar semelhara cousa tan crua;
mais o rapaz por lhi fazer pesar
Mal com' e faz nemiga; levou-lh' o rocin e leixou-lh' a mua.
dizede-lhi que diga
porque o faz. Aquel rapaz que lh' o rocin levou,
se lhi levass' a mua que lhi ficou
9) Afons' Eanes do Coton (2) a Joan Bolo, como se queixou
non se queixar' andando pela rua;
1. A ũa velha quis ora trobar, mais o rapaz por mal que lhi cuidou
levou-lh' o rocin e leixou-lh' a mua.
A ũa velha quis ora trobar,
quand' en Toledo fiquei desta vez;
e veo-me Orraca López rogar
e disso-m' assi: - Por Deus, que vos fez,

7
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

2. Proençaes soen mui bem trobar dized' ora, cavaleiro:


qual vo-l' apostou assi?
Proençaes soen mui bem trobar
e dizem eles que é com amor; Tal caparon vos conven
mais os que trobam no tempo da flor con tal pena que tragaes;
e nom em outro, sei eu bem que nom mais i dos dous mesteiraes
am tam gram coita no seu coraçom me dized' o que vos digo,
qual m' eu por mha senhor vejo levar. cavaleiro, meu amigo:
qual vo-l' apostou tan ben?
Pero que trobam e sabem loar
sas senhores o mais e o melhor Do que é mais sabedor
que eles pódem, sõo sabedor de caparon empenado
que os que trobam quand' a frol sazom me dad' agora recado,
a, e nom ante, se Deus mi perdom, e non seja encoberto
nom am tal coita qual eu ei sem par. de como vós sodes certo:
qual vo-l' apostou melhor?
Ca os que trobam e que s' alegrar
vam e-no tempo que tem a color
a frol comsigu' e tanto que se fôr 12) Johan Airas, burgués de
aquel tempo, logu' em trobar razom Santiago (2)
nom am, nem vivem em qual perdiçom 1. Algun ben mi deve ced' a fazer
oj' eu vivo, que pois m' a de matar.
Algun ben mi deve ced' a fazer
11) Estevan da Guarda (2) Deus, e fara mi-o quando Lh' aprouguer;
sempr' ando led' e quen mi falar quer
1. Com' avẽeo a Merlin de morrer en pesar, non lho posso padecer,
Com' avẽeo a Merlin de morrer mais fuj' ant' el e non lho quer' oir;
per seu gran saber, que el foi mostrar des i ar ei gran sabor de guarir
a tal molher, que o soub' enganar, con quen sei que quer falar en prazer.
per essa guisa se foi cofonder
Martin Vásquez, per quanto lh' eu oí Ca todos andan cuidando aver
que o ten mort' ũa molher assi, e outra ren non queren cuidar ja,
a que mostrou por seu mal seu saber. e morren ced' e fica tod' aca;
mais esto migo non poden põer,
E tal coita diz que lhe faz sofrer que trob' e cant' e cuido sempr' en ben,
no coraçon, que se quer afogar, e tenh' amiga que faz mui bon sén,
nen er pode, u a non vir, durar e pod' o tempo passar en prazer.
e, u torna d' i, o faz esmorecer;
e, per saber que lh' el mostrou, o ten Nostro Senhor, que á mui gran poder,
tan coitado, que a morrer conven é sempre ledo no seu coraçon,
de mort' estrãia, que á padecer. e son mui ledos quantos con El son;
por én faz mal, quant' é meu conhocer,
E, o que lh' é mais grave de teer, o que trist' é, que sempre cuida mal,
per aquelo que lh' el foi ensinar, ca un pobre ledo mil tanto val
con que sabe que o pod' ensarrar ca rico triste en que non á prazer.
en tal logar u conven d' atender
atal morte de qual morreu Merlin, 2. Os que dizen que veen ben e mal
u dará vozes, fazendo sa fin, Os que dizen que veen ben e mal
ca non pod' el tal mort' estraecer. nas aves, e d' agoirar preço an,
queren corvo seestro quando van
2. O caparon do marvi, alhur entrar, e digo-lhis eu al:
O caparon do marvi, que Iesu-Cristo non me perdon,
que vos a testa ben cobre, se ant' eu non queria un capon
con pena veira tan nobre- que ũu grande corvo carnaçal.
alfaiat' ou peliteiro,

8
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

E o que diz que é mui sabedor E ten poupado


d' agoir' e d' aves, quand' algur quer ir, quant' á, e negado.
quer corvo seestro sempr' ao partir, Pecado
e poren digu' eu a Nostro Senhor o trag' enganado,
que Ele me dé, cada u chegar, que lho faz fazer.
capon cevado pera meu jantar,
e dé o corvo ao agoirador. Ca nunca el de sseu
aver deu ren
Ca eu sei ben as aves conhocer, (esto sey eu ben)
e con patela gorda máis me praz que lh' estevesse ben.
que con bulhafre, voutre nen viaraz, Demo lh' o deu,
que me non pode ben nen mal fazer; poys que lhi prol non ten.
e o agoirador torpe que diz Muyto lh' é greu
que máis val o corvo que a perdiz, quando lh' o ped' alguen,
nunca o Deus leixe melhor escolher.
e mantenente
13) Lopo Liáns (Lias) (2) perd' o contenente
verdadeiramente
1. - "Escudeyro, poys armas queredes, e vay-ss' asconder
Esta cantiga fez como responden a hun e faz-se doente
escudeyro que non era ben fidalgo e queria o nosso mal non sente
seer cavaleiro; e el non o tiinha por dereyto e e fug' ant' a gente
diss' assy: pola non veer

- "Escudeyro, poys armas queredes, 14) Pedro de Portugal, Conde de


dized' ora con quen comedes". Barcelos (2)
- "Don Fernando, comer mi-ei sol, 1. Natura das animalhas
ca assy fez sempre meu avol".
Esta cantiga de cima foi feita a ũa dona d'
- "Poys armas tanto deseiades, ordin, que chamavan Moor Martiinz, por
buscad' ante con quen comhades". sobrenome Camela, e a un omen que avia nome
- "Don Fernando, comer mi-ei sol, Joan Mariz, por sobrenome Bodalho, e era
ca assy fez sempre meu avol". tabelion de Bragaa.

2. Quen oi' ouvesse Natura das animalhas


que som dũa semelhanza
Este cantar fez en sson d' un descor; e feze-o a é de fazerem crianza,
hun infançon de Castela que tragia leyto mais des que som fodimalhas.
dourado e era muj rico, e guisava-sse mal e er Vej' ora estranho talho,
muyt' escasso. qual nunca cuydey que visse:
que emprenhass' e parisse
Quen oi' ouvesse A Camela do Bodalho.
guysad' e podesse,
hun cantar fezesse As que som dũa natura
a quen mh-ora eu sey! juntan-s' a certas sazões
e lhi dissesse, e fazen sas criações;
poys pouco valvesse mays vejo ja criatura
e ren non desse, ond' eu non cuydey vee-la,
que non trouxesse e por én me maravilho
leyt' en cas d' el Rey! de Bodalho fazer filho,
per natura, na Camela.
Ca, poys onrado
non é nen graado, As que som, per natureza,
doado corpos dũa parecenza
faz leyto dourado juntan-s' e fazen nacença.
depús ssy trager.

9
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

Esto é sa dereyteza; pero non vẽo eno maio nen vẽo a Pintecoste,
mays nom cuydey en mha vida demos-lhi nós ũa maia das que fezemos no
que Camela se juntasse maio.
con Bodalho, emprenhasse,
demays seer d' el parida. Pois trage reposte e tenda, en que se tenha
viçoso,
2. Os privados que d' el-rey ham, pero non vẽo no maio, por non ficar perdidoso,
demos-lhi nós ũa maia das que fezemos no
Esta cantiga foi feita a Miguel Vivas que foi maio.
enleito de Viseu, e a Gómez Lourenço de Beja.
2. Do que sabia nulha ren non sei,
Os privados que d' el-rey ham,
por mal de muytos, gram poder, Do que sabia nulha ren non sei,
seu saber é juntar aver; polo mundo, que vej' assi andar;
e non-no comen nem o dan e, quand' i cuido, ei log' a cuidar,
mays posfaçan de quem o dá; per boa fé, o que nunca cuidei:
e, de quanto no reyno ha, ca vej' agora o que nunca vi
se compre tod' a seu talam. e ouço cousas que nunca oí.

Os que trabalhan de servir Aqueste mundo, par Deus, non é tal


el-rey por tirar galardom qual eu vi outro, non á gran sazon;
-se do seu band' ou se nom, som- e por aquesto, no meu coraçon,
logo punham de lho partir; aquel desej' e este quero mal,
o que d' el-rey quiser tirar ca vej' agora o que nunca vi
bem sem servir, se lhis peitar, e ouço cousas que nunca oí.
avê-lo-á u lho pedir.
E non receo mia morte poren,
Seu sen e seu saber é tal e, Deus lo sabe, queria morrer,
qual vos ca j' agora contey; ca non vejo de que aja prazer
e fazem al, que vos direi, nen sei amigo de que diga ben:
que é mui peior que o al: ca vej' agora o que nunca vi
u s' el-rey mov' a fazer bem, e ouço cousas que nunca oí.
com' é razom, pesa-lhes en
e razoam-no bem per mal. E, se me a min Deus quisess' atender,
per boa fé, ũa pouca razon,
E u compre conselh' ou sem eu post' avia no meu coraçon
a seu senhor, nom saben rem de nunca já mais neun ben fazer,
se nom en todo desigual. ca vej' agora o que nunca vi
e ouço cousas que nunca oí.
15) Pero Gomez Barroso (2)
E non daria ren por viver i
1. Chegou aqui Don Foão e veo mui en este mundo mais do que vivi.
ben guisado;
Chegou aqui Don Foão e veo mui ben guisado; 16) Lourenço, jogral (2)
pero non vẽo ao maio, por non chegar endoado, 1. Johan Vaasquez, moiro por saber
demos-lhi nós ũa maia das que fezemos no
maio. Johan Vaasquez, moiro por saber
de vós porque mi leixastes o trobar,
Per boa fé, ben guisado chegou aqui Don Foão; ou se foy el vos primeiro leixar.
pero non vẽo no maio, mais, por non chegar en Ca, vedes, aque ouço a todos dizer
vão, ca o trobar acordou-s' en atal
demos-lhi nós ũa maia das que fezemos no qu' estava vosco en pecado mortal,
maio. e leixa-vos por se non perder.

Porque vẽo ben guisado, con tenda e con Lourenço tu vẽes por aprender
reposte, de min, e eu non ch' o quero negar:

10
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

eu trobo ben quando quero trobar, 17) (Ayras) Nunes (1)


p'ro non o quero sempre fazer.
Mais di-me tu, que trobas desigual, 1. Un infançon mi á convidado
se te deitam por én de Portugal, Un infançon mi á convidado
ou mataste homen ou roubasteaver. que seja seu jantar loado
par mi, mais eu nono ei guisado;
Johan Vaasquez, nunca roubei rem e direi-vos por que mi aven:
nen matey homen nen ar mereci ca já des antan' ei jurado
por que mi deitassem, mais vin aqui que nunca diga de mal ben.
por gãar algo, e pois sei iguar-mi ben
como o trobar vosso; maes estou Diss' el, poi-lo jantar foi dado:
que se predia tan vosqu', e quitou- - Load' este jantar onrado!
-sse de vós, e non trobades por én. Dix' eu: -Faria-o de grado,
mais jurei antan' en Jaen,
2. Rodrigu' Ianes, queria saber na oste, quando fui cruzado,
que nunca diga de mal ben.
Rodrigu' Ianes, queria saber
de vós porque m' ides sempre travar
en meus cantares, ca ssey ben trobar, 18) Afonso Mendez de Besteiros
e a vós nunca vos vimos fazer (1)
cantar d' amor nen d' amigo; e por én 1. Don Foão, que eu sei que á preço de
sse querede-lo que eu faço bem livão,
danar, terrán-vos por ssem-conhocer.
Don Foão, que eu sei que á preço de livão,
Lourenzo, tu fazes hi teu prazer vedes que fez ena guerra -daquesto soo certão:
en te quereres tan muyto loar, sol que viu os genetes, come boi que fer tavão,
ca nunca te vimos fazer cantar sacudiu-se e revolveu-se, al-
que che u queira nen-no demo dizer; çou rab' e foi sa via a Portugal.
com esso, dizes ar hy hũa rrem:
que es omen mui comprido de ssem Don Foão, que eu sei que á preço de ligeiro,
e bon meestr' e que sabes leer. vedes que fez ena guerra -daquesto son
verdadeiro:
Rodrigu' Eanes, sempr' eu loarey sol que viu os genetes, come bezerro tenreiro,
os cantares que muy bem feitos vir sacudiu-se e revolveu-se, al-
quaes eu fazo, e quen os oyr çou rab' e foi sa via a Portugal.
pagar-ss' á d' elles; mais vos eu direy:
dos sarilhos sodes vós trobador, Don Foão, que eu sei que á prez de liveldade,
ca non faredes hũ cantar d' amor vedes que fez ena guerra -sabede-o por
por nulha guisa qual o eu farey. verdade:
sol que viu os genetes, come can que sal de
Lourenç' Eanes, terras hu eu andey grade,
eu, non vi vilan tan mal departir; sacudiu-se e revolveu-se, al-
e vejo-te de trobares cousir çou rab' e foi sa via a Portugal.
e loar-te; mais hũa cousa sey:
de tod' omen que entendudo for 19) Diego Pezelho (1)
non averá en teu cantar sabor,
nen ch' o colherán en casa d' el-rey. 1. Meu senhor arcebispo, and' eu
escomungado
Rodrigu' Ianes, hu meu cantar for Meu senhor arcebispo, and' eu escomungado
non achará rey nen emperador porque fiz lealdade: enganou-mi o pecado.
que o non colha muy ben, eu o sey. Soltade-m', ai, senhor,
e jurarei, mandado,
que seja traedor.

Se traiçom fezesse, nunca vo-la diria;

11
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

mais, pois fiz lealdade, vel por Santa Maria, 21) Fernand' Esquio (1)
soltade-m', ai, senhor,
e jurarei, mandado, 1. A vós, dona abadessa,
que seja traedor. A vós, dona abadessa,
de min, don Fernand' Esquyo,
Per mia malaventura, tive um castelo en Sousa estas doas vos envyo,
e dei-o a seu don' e tenho que fiz gram cousa. porque ssey que ssodes essa
Soltade-m', ai, senhor, dona que as merecedes:
e jurarei, mandado, quatro caralhos franceses,
que seja traedor. e dous aa prioressa.
Per meus negros pecados, tive um castelo forte Poys ssodes amiga minha,
e dei-o a seu dono, e hei medo da morte. non quer' a custa catar,
Soltade m', ai, senhor, quer' eu vus ja esto dar,
e jurarei, mandado, ca non tenho al tan aginha:
que seja traedor. quatro caralhos de mesa,
que me deu hua burgesa,
20) Fernan Garcia Esgaravunha dous e dous ena baynha.
(1)
Muy ben vos ssemelharán,
1. Esta ama cuj' é Joham Coelho, ca sequer levan cordões
Esta ama cuj' é Joham Coelho, de ssenhos pares de colhões;
per bõas manhas que soub' aprender, agora vo-los darám:
cada hu for achará bon conselho, quatro caralhos asnaes,
que sabe ben fiar e bem tecer, enmanguados en coraes,
e talha mui ben bragas e camisa con que caledes orans.
e nunca vistes molher de sa guysa
que mays limpha vida sabha fazer. 22) Afonso Lopez de Baian (1)
Ant' é oje das molheres preçadas 1. Seiaxi Don Belpelho en ũa sa maison
que nos sabemos en nosso logar, Seiaxi Don Belpelho en ũa sa maison
ca lava ben e faz boas quejadas que chaman Longos, ond' eles todos son.
e sabe ben moer e amassar Per porta lh' entra Martin de Farazon,
e sabe muyto de bõa leiteyra. escud' a colo en que sev' un capon,
Esto non digu' eu por ben que lhi queira, que foi ja poleir' en outra sazon;
mays porque est assy, a meu cuydar. caval' agudo que semelha forón,
en cima del un velho selegon,
E sseu marido de crastar verrões sen estrebeiras e con roto bardon;
non lh' achan par de Burgos a Carrhon, nen porta loriga nen porta lorigon,
nen a ela de capar galiões nen geolheiras, quaes de ferro son;
fremosament', assi Deus mi pardon! mais trax perponto roto sen algodon
Tod' esto faz, e cata ben argueyro e cuberturas dun velho zarelhon;
e escanta ben per olh' e per calheyro lança de pinho e de bragal o pendon,
e ssabe muyta bõa escantaçon. chapel de ferro que xi lhi mui mal pon
e sobarcad' un velho espadarron,
Non acharedes en toda Castela, cuitel a cachas, cinta sen farcilhon,
graças a Deus, de que mh-agora praz, duas esporas destras, ca seestras non son,
melhor ventrulho nen melhor morcela maça de fuste que lhi pende do arçon.
do que a ama com ssa mão faz. a Don Belpelho moveu esta razon:
E al faz ben, como diz seu marido: "¡Ai, meu senhor!, assi Deus vos perdon,
faz bon souriç' e lava ben transsido, ¿u é Johan Aranha, o vosso companhon
e deyta ben galinha choca assaz! e vosso alferez, que vos ten o pendon?
Se é aqui, saia desta maison,
ca ja os outros todos en Basto son".
EOI!

12
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

Estas oras chega Johan de Froian, hirey a el-rey mercee pedir


cavalo velho, caçurr' e alazan, e direy chorando dos olhos meus:
sinaes porta eno arçon d' avan: Por Deus, senhor, que vos tan bon rey fez
'campo verde u inquire o can', perdoad' a meu amigu' esta vez.
eno escud' ataes lh' acharán;
ceram' e cint' e calças de Roan, E por Deus, que vos deu honrra e bondade,
sa catadura semelh'a dun jaian. a don Anrris esta vez perdoade.
Ante Don Belpelho se vai aparelhan
e diz: "Senhor, non valredes un pan 24) Johan Baveca (1)
se os que son en Basto se xi vos assi van,
mais id' a eles, ca xen vos non iran, 1. Par Deus, amigos, gran torto tomei
achalos edes [e] escarmentarán: Par Deus, amigos, gran torto tomei
"¡Vingad' a casa en que vos meia dan!" e de logar onde m' eu non cuidei:
que digan todos quantos pos nós verran estand' ali ant' a porta del-Rei
que tal conselho deu Joham de Froian". preguntando por novas da fronteira,
EOI! por ũa velha que eu deostei,
deostou-m' ora Maria Balteira.
Esto per dito, chegou Pero Ferreira,
cavalo branco, vermelho na peteira, Veed' ora se me devo queixar
escud' a colo que foi dunha masseira, deste preito, ca non pode provar
sa lança torta dun ramo de cerdeira, que me lhe oísse nulh' omen chamar
capelo de ferro, o anassal na trincheira senon seu nome, per nulha maneira;
e furad' en cima da moleira, e pola velha que foi deostar,
tragu' ũa osa e ũa geolheira; deostou-m' ora Maria Balteira.
estrebeirando vai de mui gran maneira,
e achou Belpelho estand' en ũa eira, Muito vos deve de sobêrvia tal
e diz: "Aqui estades, ¡ai velho de matreira!. pesar, amigos, e direi-vos al:
Venha Pachacho e don Ro[i] Cabreira sei mui ben que se lh' esto a ben sal,
pera dar a min a deanteira, todos iremos per ũa carreira;
ca ja vos tarda essa gente da Beira: ca, por que dixe dũa velha mal,
o moordom' e o sobrinho de Cheira, deostou-m' ora Maria Balteira.
e Meen Sapo e Don Martin de Meira,
e Lopo Gato, esse filho da freira,
que non á antre nós melhor lança per peideira". 25) Johan de Gaia, escudeiro
EOI! (1)
1. Eu convidei un prelado a jantar, se
23) Gonçal' Eanes do Vinhal (1) ben me venha.
1. Sey eu, donas, que deytad' é d' aqui Esta cantiga foy seguida per hũa baylada que
Sey eu, donas, que deytad' é d' aqui diz: “Vós avede-los olhos verdes e matar-m'
do reyno ja meu amigu' e non ssey edes con eles”. E foy feita a hum bispo de Viseu
como lhy vay, mais quer' ir a el-rey, natural d' Aragon que era tan cardeo come
chorar-lh' ey muyto e direy-lh' assy: cadahũa destas cousas que conta en esta
Por Deus, senhor, que vos tan bon rey fez, cantiga ou mays; e apoynham-lhe qye sse
perdoad' a meu amigu' esta vez. pagava do vinho.

Porque o amo tan de coraçon Eu convidei un prelado a jantar, se ben me


como nunca amou amigo molher, venha.
irei aly hu el-rey estever, Diz el en est':- E meus narizes de color de
chorando dos olhos direi-lhe enton: berengenha
Por Deus, senhor, que vos tan bon rey fez, Vós avede-los alhos verdes, e matar-m'-íades
perdoad' a meu amigu' esta vez. con eles!

E pois que me non val rrogar a Deus - O jantar está guisado e, por Deus, amigo, trei-
nen aficar nen me queren oyr, nos.
Diz el en est':- E meus narizes color de figos

13
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

çofeinos? mais pero nunca con donas teci


Vós avedes os alhos verdes, e matar-m'-íades nen trobei nunca por amas onradas;
con eles! mai-las que me criaron, dar-lhis-ei
sempr' en que vivan e vesti-las-ei,
- Comede migu', e diran-nos cantares de Martin e seran donas de mi sempr' amadas.
Moxa.
Diz el en est':- E meus narizes color d' Lourenço, di-lhe que sempre trobei
escarlata roxa? por bõas donas e sempr' estranhei
Vós avedes os alhos verdes, e matar -m'-íades os que trobavan por amas mamadas.
con eles!
27) Johan Perez d' Aboim (1)
- Comede migu', e dar-vos-ei ũa gorda garça
parda. 1. - Lourenço, soías tu guarecer
Diz el en est':- E meus narizes color de rosa - Lourenço, soías tu guarecer
bastarda? como podias, per teu citolon,
Vós avedes os alhos verdes, e matar-m'-íades ou ben ou mal, non ti digu' eu de non,
con eles! e vejo-te de trobar trameter;
e quero-t' eu desto desenganar:
- Comede migu', e dar-vos-ei temporão figo ben tanto sabes tu que é trobar
maduro. ben quanto sab' o asno de leer.
Diz el en est':- E meus narizes color de morece
'scuro? - Joan d' Avoín, já me cometer
Vós avedes os alhos verdes e matar-m'-íades veeron muitos por esta razon
con eles! que mi dizian, se Deus mi perdon,
que non sabia 'n trobar entender;
- Treides migu', e comeredes muitas boas e veeron poren comigu' entençar,
assaduras. e fígi-os eu vençudos ficar;
Diz el en est':- E meus narizes color de moras e cuido vos deste preito vencer.
maduras?
Vós avedes os alhos verdes, e matar-m'-íades - Lourenço, serias mui sabedor,
con eles! se me vencesses de trobar nen d' al,
ca ben sei eu quen troba ben ou mal,
26) Johan Garcia de Guilhade que non sabe mais nen un trobador;
(1) e por aquesto te desenganei;
e vês, Lourenço, onde cho direi:
1. Par Deus, Lourenço, mui quita-te sempre do que teu non for.
desaguisadas
Par Deus, Lourenço, mui desaguisadas - Joan d' Avoín, por Nostro Senhor,
novas oí agor' aqui dizer: por que leixarei eu trobar atal
mias tenções quiseran desfazer que mui ben faç', e que muito mi val?
e que ar fossen per ti amparadas. Des i ar gradece mi-o mia senhor,
Joan Soárez foi; e di-lh' assi: por que o faç'; e, pois eu tod' est' ei,
que louv' eu donas, mais nunca por mi, o trobar nunca o eu leixarei,
mentr' eu viver, seran amas loadas. poi-lo ben faç' e ei i gran sabor.

E, se eu fosse u foron escançadas 28) Johan Soarez Coelho (1)


aquestas novas de que ti falei,
Lourenço, gran verdade ti direi, 1. Vedes, Picandon, soo maravilhado
todas-las novas foran acaladas; Vedes, Picandon, soo maravilhado
mais a min e a ti poss' eu ben defender, eu d' En Sordel, que ouço en tenções
ca nunca eu donas mandei tecer muytas e boas e en mui boos sões,
nen lhis trobei nunca polas maladas. como fui en teu preyto tan errado:
poys non sabes jograria fazer,
Cordas e cintas muitas ei eu dadas, por que vos fez por corte guarecer?
Lourenç', a donas e elas a min; ou vós ou el dad' ende bon recado.

14
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

ben sofren i de trabalh' e de pẽa,


Johan Soarez, logo vos é dado ca van a furt' e tornan-s' en correr;
e mostrar-vo-lo-ey en poucas razões: guarda-s' el Rei, come de bon saber,
gran dereit' ei de gaar por en dões que o non filhe luz en terra alhẽa,
e de seer en corte tan preçado e onde sal, i s' ar torn' a jazer
como segrel que diga mui ben ves ao jantar ou se non aa cẽa.
en canções e cobras e serventes
e que seja de falimento guardado. 30) Johan Vasquiz de
Talaveira (1)
Picandon, por vós vos muyto loardes
non vo-lo catarán por cortesia, 1. O que veer quiser, ai, cavaleiro,
nen por entrardes na tafularia, O que veer quiser, ai, cavaleiro,
nen por beverdes, nen por pelejardes, Maria Pérez, leve algun dinheiro;
e se vos esto contaren por prez, senon, non poderá i adubar prol.
nunca Nostro Senhor tan cortês fez
como vós sodes, se o ben catardes, Quena veer quiser ao serão,
Maria Pérez, lev' algu' en sa mão;
Johan Soarez, por me doestardes, senon, non poderá i adubar prol.
non perç' eu por esso mia jograria
e a vós, senhor, melhor estaria Tod' ome que a ir queira veer suso,
d' a tod' ome de segre ben buscardes, Maria Pérez, lev' algo de juso;
ca eu sey canções muytas e canto ben senon, non poderá i adubar prol.
e guardo-me de todo falimen
e cantarei cada que me mandardes. 31) Pedr' Amigo de Sevilha (1)
Sinher, conhosco-mi-vos, Picandon, 1. O que veer quiser, ai, cavaleiro,
e do que dixi peço-vos perdon
e gracir-vo-l' ey, se me perdoardes. Joham Baveca e Pero d' Anbrõa
começaron de fazer sa tençon,
Johan Soarez, mui de coraçon e sayron-sse logo da razon
vos perdoarei, que mi dedes don Joan Baveca e Pero d' Anbrõa
e mi busquedes prol per u andardes. e, por que x' a non souberon seguyr,
nunca quedaron poys en departir
29) Johan Soarez de Pávia (1) Joham Baveca e Pero d' Anbrõa.

1. Ora faz ost' o senhor de Navarra, Joham Baveca e Pero d' Anbrõa
Ora faz ost' o senhor de Navarra, ar foron outra razon começar,
pois en Proenç' est' el-Rei d' Aragon; sobre que ouverom de pelejar
non lh' an medo de pico nen de marra Joam Baveca e Pero d' Anbrõa:
Tarraçona, pero vezinhos son; sobre la terra de Iherusalen
nen an medo de lhis poer boçon que dizian que sabian mui ben
e riir-s' an muit' Endurra e Darra; Joham Baveca e Pero d' Anbrõa.
mais, se Deus traj' o senhor de Monçon
ben lhis cuid' eu que a cunca lhis varra. Joham Baveca e Pero d' Anbrõa
ar departiron logo no Gram Can;
Se lh' o bon Rei varrê-la escudela e pelejaron sobr' esto, de pran,
que de Pamplona oístes nomear, Joam Baveca e Pero d' Anbrõa
mal ficará aquest' outr' en Todela, dizend': "Ora veeremus quis qual é".
que al non á a que olhos alçar: E leixei eu assy, per bõa fe,
ca verrá i o bon Rei sejornar Joham Baveca e Pero d' Anbrõa
e destruir atá burgo d' Estela:
e veredes Navarros lazerar 32) Pedr' Eanes Solaz (1)
e o senhor que os todos caudela. 1. Non est a de Nogueyra a freyra que
m' en poder ten,
Quand' el-Rei sal de Todela, estrẽa
ele sa ost' e todo seu poder; Non est a de Nogueyra a freyra que m' en

15
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

poder ten, poys ben nen mal do jantar non gastou,


mays é x' outra fremosa a que me quer' eu nen mal nen ben d' adubar hy non há,
mayor ben. et mays que a ben a mal lhe salrrá
E moyro-m' eu pola freyra... de ben nen mal dizer, hu non jantou.
mays non pola de Nogueyra.

Non est a de Nogueyra a freyra ond' eu ey 34) Roi Queimado (1)


amor,
mays é x' outra fremosa a que me quer' eu muy 1. Preguntou Joan Garcia
melhor. Preguntou Joan Garcia
E moyro-m' eu pola freyra... da morte de que morria;
mays non pola de Nogueyra. e dixe-lh' eu todavia:
"A morte d' esto se mata:
Se eu a freyra visse, o dia que eu quisesse, Guiomar Affonso Gata
non á coyta no mundo, nen míngua que est a dona que me mata."
ouvesse.
E moyro-m' eu pola freyra... Pois que m' ouve preguntado
mays non pola de Nogueyra. de que era tan coitado,
dixe-lh' eu este recado:
Se m' el' a min amasse, muy gran dereyto farya, "A morte d' esto xe mata:
ca lhe quer' eu muy gran ben e punh' i mays Guiomar Affonso Gata
cada dia. est a dona que me mata".
E moyro-m' eu pola freyra...
mays non pola de Nogueyra. Dixe-lh' eu "ja vus digo
a coita que ei comigo
33) Pero Viviaez (1) per bõa fé, meu amigo:
1. Por Dom Foam en ssa casa comer A morte d' esto se mata:
Guiomar Affonso Gata
Por Dom Foam en ssa casa comer est a dona que me mata."
quer ben quer mal, que á y d' adubar?
Quem mal con el nen ben non sol jantar, 35) Vasco Gil (1)
e d' el ben diz nen mal, faz sou prazer: 1. - Rei Don Alfonso, se Deus vos
poys mal nen ben con el nunca comeu, pardon,
e d' el ben diz nen mal, muyt' é ssandeu
d' ir mal nen ben de sseu jantar dizer. - Rei Don Alfonso, se Deus vos pardon,
desto vos venho aqui preguntar;
Por en ssa casa comer com' el quer sequer ora punhade de mi dar
quer ben quer mal, que há d' adubar hy? tal recado, que seja con razon:
Quem mal nen ben con el non comeu 'ssy, Quen dá seu manto, que lho guard' alguen,
et d' el ben diz nen mal, non lh' é mester: e lho non dá tal qual o deu, poren,
poys mal nen ben con el non comeu sol, que manda end' o Livro de Leon?
et d' el ben nen mal diz, tenh' eu per fol
se mal nen ben de seu jantar disser. - Don Vaasco, eu fui ja clerizon
e degredo soía estudar;
Por el comer en sa casa, tenh' eu, e nas escolas, u soia entrar,
quer ben quer mal, que gran torpidad' é dos maestres aprendi tal liçon:
quem mal nen ben d' el diz, per bõa fé, que manto doutren non filhe per ren;
poys ben nen mal nunca lh' i jantar deu: mais se o m' eu melhoro, faço ben,
nen mal nen ben non er ten hi de pran, e non sõo, por aquesto, ladron.
et mays que a ben a mal lhe terran
de ben nen mal dizer do jantar sseu. - Rei Don Alfonso, ladron por atal
en nulha terra nunca chamar vi,
Hi en ssa casa comer non usou nen vós, senhor, nono oistes a min,
quer ben quer mal, que 'ssi como a el praz: ca, se o dissesse, diria mal;
quem mal nen ben d' el diz sandece faz, ante tenho-o por trajeitador

16
Cantigas de escarnio e maldicir da Antología de la literatura gallego-portuguesa de Alvar e Beltrán

-se Deus mi valha, nunca vi melhor-


quen assi torna pena de cendal.

- Don Vaasco, dizer-vos quer' eu al


daqueste preito, que eu aprendi:
oí dizer que trajeitou assi
ja ũa vez un rei en Portugal:
ouve un dia de trajeitar sabor
e, por se meter por mais sabedor,
fez ... cavaleiro do Espital.

17
Autor Palabras chave
Daian de Cález, libros, San Marcial
Abandono das armas, alacráns
Afonso X
Granada, Veiga, que faroneja? ... maldito seja
vs. Pero da Ponte; Bernal de Bonaval, Vilarreal
vossos meus, soldada, servir, vida vs. morte
Gil Perez Conde comer galiñas
soldada - cabalgada, pousada
Posfacer, ordynhado
Martin Moxa Maestro Acenço, el-rei, Roda
Mundo, esterrar, dona
Cabaleiro, cantares, pobo vs. trobadores e mulleres
Martin Soarez Lopo, couces, garganta, infanzón
Netas de conde, liñaxe, Gueda
María Pérez, perdón, maeta
Pero da Ponte Martín Marcos (parodia do pranto)
Don Xemeno de Aivar: comida
María Negra, tallar, covilleira, se me ben queredes
Pero Garcia Burgalês Xoana, Sancha, María
Roi Queimado, morte e vida, resurrección
Pedr' Amigo de Sevilha, ermida
Pero Garcia d' Ambroa Perdo d' Armea, Fernand' Escalho, cu
Mestre Nicolau, guarir, prezo
Comendador
Roi Paez de Ribela Belenha, Arcos, D. María; Fernand' Escalho, Sevilh' Anrique
ricome, come, fame, sede
Orraca López, vella
Afons' Eanes do Coton
Sueiro Eanes, xograr, rima
Joan Bolo, rocin & mua, criado, rapaz
D. Denis
Provenzais, tempo da flor
Merlin, Martin Vazquez
Estevan da Guarda
Caparon marvi
ledo, pracer, Deus, amiga
Johan Airas de Santiago
vs. agoireiros
escudeiro, comer sol = avol, D. Fernando
Lopo Lias
leito dourado, rimas, infanzón, descort
Camela, Bodalho, natureza, crianzas
D. Pedro de Barcelos
privados de el-rei (conselleiros)
D. Foão, mai@, tenda
Pero Gomez Barroso
vexo, oio o que nunca vin, oín (pasado inmediato mellor)
Johan Vazquez, Portugal, roubar
Lourenço
Rodrigo Eanes, sarillos, vilán
Airas Nunes infanzón, xantar, Xaén, cruzada
Afonso Mendez de
D. Foão, al-/çou, xinetes, guerra, boi / becerro tenreiro / can
Besteiros
Diego Pezelho xurarei, traidor, Sousa, escomungado
Fernan Garcia
Soarez Coelho, ama de cría (vocabulario cotián)
Esgaravunha
Fernand' Esquio abadesa, carallos
Afonso Lopez de Baian (forma de xesta) D. Belpello, EOI, maison
Gonçal' Eanes do Vinhal chorando, el-rei, amigo, D. Anrique
Johan Baveca María Balteira, vella
Johan de Gaia allos verdes, narices, color
Johan Garcia de Guilhade Johan Soarez, Lourenço, donas, amas mamadas
Johan Perez d' Aboim Lourenço, leixar o trobar, asno
Johan Soarez Coelho Picandon, perdon, Sordel, cansó, sirventés, segrel, sinher
Johan Soarez de Pavia Navarra, Endurra e Darra, Todela
Johan Vazquez de
María Pérez, adubar prol
Talaveira
Pedr' Amigo de Sevilha tenzón J. Baveca vs. Pero d' Ambroa
Pedr' Eanes Solaz nogueira, freira
PeroViviaez mal vs. ben, comer, D. Foão, casa
Roi Queimado Johan Garcia, Guiomar Affonso Gata
Vasco Gil D. Afonso vs. D. Vaasco, manto, traxeitador, ladrón
Tezóns

Autor Interlocutor
Johan Perez d' Aboim Lourenço
Johan Soarez Coelho Picandon
Johan Vazquez de Talaveira
Lourenço
Rodrigu' Eanes
Vasco Gil Afonso X
Pedr' Amigo de Sevilha critica a tenzón entre Johan Baveca e Pero Garcia d' Ambroa

Sátiras literarias

Vítima Autor
Fernan Garcia Esgaravunha
Johan Soarez Coelho
Johan Garcia de Guilhade (amas mamadas)
Lopo Lias Martin Soarez
Pedr' Amigo de Sevilha Pero Garcia d' Ambroa
Pero d' Armea Pero Garcia d' Ambroa
Pero da Ponte Afonso X
Roi Queimado Pero Garcia Burgalês
Sueiro Eanes Afons' Eanes do Coton

provenzais D. Denis
xesta (D. Belpelho) Afonso Lopez de Baian
pranto (Martin Marcos) Pero da Ponte

Ataques a soldadeiras

Vítima Autor
Pero da Ponte (maeta)
Maria Balteira Johan Baveca (vella)
Johan Vazquez de Talaveira (adubar prol)
Maria Negra Pero Garcia Burgalês
Orraca Lopez (vella) Afons' Eanes do Coton

Escaseza de comida

Tema Autor
galiñas Gil Perez Conde
D. Xemeno Pero da Ponte
Ricome Roi Paez de Ribela
Escudeiro Lopo Lias
Infanzón Airas Nunes
Mal vs. ben Pero Viviaez

Potrebbero piacerti anche