Sei sulla pagina 1di 10

30/06/2015

Psicologia:CinciaeProfissoReductionoffulllegalage:theoreticalandempiricissues

Psicologia:CinciaeProfisso

ServicesonDemand

PrintversionISSN14149893

Article

Psicol.cienc.prof.vol.26no.4BrasliaDec.2006

Portuguese(pdf)
http://dx.doi.org/10.1590/S141498932006000400011

Portuguese(epdf)

ARTIGOS

Articleinxmlformat
Articlereferences

Areduodamaioridadepenal:questestericas
eempricas

Howtocitethisarticle

Automatictranslation

Reductionoffulllegalage:theoreticalandempiric
issues

Sendthisarticlebyemail

CurriculumScienTI

Indicators

CitedbySciELO

Accessstatistics

PaulaInezCunhaI,*,RaphaellaRopelatoII,**,MarinaPiresAlves***
IFaculdadeEvanglicadoParan
IICentroUniversitrioPositivo
IIIISociedadeParanaensedePsicodrama

Relatedlinks
Share
More
More

Endereoparacorrespondncia

Permalink

RESUMO
Astesesafavorecontraareduodamaioridadepenalsodebatidasnesteestudo.Porumlado,polticosa
favordareduodamaioridadepenalargumentamquemenorescom16anos,quandoconstatadoseu
amadurecimentointelectualeemocional,devemserresponsabilizadospenalmenteporoutrolado,profissionais
doDireitoedareasocialquelidamdiretamentecomcrianaseadolescentesemsituaoderiscodefendema
legislaoatual,porentenderemqueasmedidassocioeducativasdoECApermitemareeducaodo
adolescenteemconflitocomaLei.Osdados,levantadospormeiodospronturiosde669adolescentesinternos
noEducandrioSoFrancisco(PR)ede356adultosdaCasadeCustdiadeCuritiba,indicaramumacorrelao
positiva(r=0,071p=0,05)entregravidadedosdelitoseidade.Aidadeumfatorquevariapositivamente
emrelaogravidadedodelito,ouseja,quantomaioraidade,maisgraveodelito.Essainformaoapiaa
polticaestabelecidapeloEstatutodaCrianaedoAdolescente,quesalientaqueoadolescenteumserem
desenvolvimentoeque,nessesentido,devesersubmetidosmedidassocioeducativas.
Palavraschave:Maioridadepenal,Periculosidade,Adolescenteemsituaoderisco.
ABSTRACT
Theseswhichareforandagainstthereductionoffulllegalageareunderdebateinthisstudy.Ontheonehand,
politiciansinfavourofthereductionclaimthatminorsundertheageof16,onceconsideredintellectuallyand
emotionallymature,mustrespondlegallyfortheiracts.Ontheotherhand,lawprofessionalsandsocial
assistantswhodealdirectlywithtargetchildrenandadolescentsdefendthepresentlegislation,sincethey
understandthattheECAsocialeducationalmeasurespermitthereeducationoftheadolescentsinconflictwith
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141498932006000400011&lng=en&nrm=iso&tlng=pt

1/10

30/06/2015

Psicologia:CinciaeProfissoReductionoffulllegalage:theoreticalandempiricissues

thelaw.Thedata,collectedfromdocumentsof669adolescentsfromtheEducandrioSoFrancisco(PR)and
356adultsfromtheCasadeCustdiadeCuritiba,showedthatthereisapositiverelationbetweenthegravityof
thecrimesandage(r=0,071p=0,05).Ageisavariablethatpositivelyvariesifrelatedtotheseriousnessof
thecrime,so,theolderthesubject,moreseriousthecrime.Thisinformationsupportsthepolicyestablishedby
theChildandAdolescentStatute,thatemphasizesthefactthattheadolescentisincontinuousdevelopmentand
inthatsensemustbesubmittedtosocialandeducationalpenalties.
Keywords:Reductionoffulllegalage,Perilousness,Riskadolescent.

Poucostemasproduzemtantaunanimidadeepreocupaocomoaviolnciasocial.Cidados,cientistas,
governantes,polticos,juzes,promotores,criminalistas,todospercebemesofremcomoaumentodaviolncia
noPas.Discutemsemeiosparadebelarou,aomenos,diminuiraviolnciainstaladaemnossomeiosocial.
nocampodasidiasedasalternativasparadiminuiraviolnciasocialquesurgeatesedareduoda
maioridadepenal.EssateseproduziureaescontrriasdosdefensoresdoEstatutodaCrianaedo
Adolescente(ECA),quepropemumapolticaeducacionalenopunitivaparaoadolescenteemconflitocoma
Lei.Estetrabalhopretendediscutirosargumentosafavorecontraareduodamaioridadepenal,os
determinantescomportamentaisligadosaodesenvolvimentodocomportamentoantisocialeapresentaruma
comparaoentreagravidadededelitoscometidosporadolescenteseadultosinfratores.
EssatemticaestcircunscritaadeumareadaPsicologiadenominadaPsicologiajurdica,que,emboraantiga
emsuaprtica,apenasrecentementefoiidentificadacomoumareadeatuaoeinvestigaopsicolgicas.
SegundooquedeterminaoConselhoFederaldePsicologia(2001),opsiclogopodeatuarnombitodaJustia
realizandopesquisavoltadaconstruoeampliaodoconhecimentopsicolgicoaplicadoaocampodo
Direito.nessaperspectivaque"...fornecesubsdiosaoprocessojudicial,almdecontribuirparaa
formulao,revisoeinterpretaodasleis"osespecialistasdaPsicologiajurdicaatuamtambm"...em
pesquisaseprogramassocioeducativosedeprevenoviolncia,construindoouadaptandoinstrumentosde
investigaopsicolgica,paraatendersnecessidadesdecrianaseadolescentesemsituaoderisco,
abandonadosouinfratores"(p.11).

Afavordareduodamaioridadepenal
TramitamatualmentenoSenadoFederaltrsPECs(PropostasdeEmendaConstituio)quepropema
reduodamaioridadepenaldedezoitoparadezesseisanosdeidade.APECn.18,de25/03/1999,deautoria
doSenadorRomeroJuc,pretendeaalteraodaredaodoart.228daConstituioFederal,dandolhea
seguinteforma:"Noscasosdecrimescontraavidaouopatrimnio,cometidoscomviolncia,ougrave
ameaapessoa,sopenalmenteinimputveisapenasosmenoresdedezesseisanos,sujeitossnormasda
legislaoespecial".JaPECn.20,de25/03/1999eaPECn.3,de22/03/2001,deautoriadoSenadorJos
RobertoArruda,propemaalteraodoart.228daConstituioFederalnomesmosentido,comoseguinte
texto:"Osmenoresdedezoitoanosemaioresdedezesseisanossopenalmenteimputveisquandoconstatado
seuamadurecimentointelectualeemocional,naformadalei(NR)".
OSenadorAlmirLando(AgnciadoSenado,2003),relatordaProposta,aodefenderaPECn.3,afirmaqueos
menoressoplenamenteconscientesdeseusatosequeaatualLeiignorasuascaractersticas,protegendoos
dasconseqnciasdeseusatos.Emoutraproposta,oSenadorLandosemanifestafavoravelmenteProposta
deEmendaConstituiodeautoriadoexSenadorIrisRezende.TalPropostadeterminaquemenoresde18
anosemaioresde16devamresponderporcrimehediondooucontraavida,desdequehajalaudotcnico
definindoqueoagente,napocadocrime,teriacondiesdeentenderatransgressoquecometeu.Lando
tambmrelatordoProjetodeLeidoexSenadorCarlosWilson,queaumentaemumteroapenadequem
cometecrimecomaparticipaodeadolescentecommenosde18anos:"amatriamuitopertinente,pois
marginaistmutilizadomenoresparaaexecuodoscrimescontandocomsuainimputabilidadepenal,oque
contribuidramaticamenteparaacorrupodenossajuventude",dizele.
Borring(2003)afirmaqueexistecertarelaodaviolnciacomoprogressodomundoeoamadurecimento
maisprecocedascrianas,sendocabvelareduodamaioridadepenal.Afirmaqueapericulosidadedos
delitospelosadolescentesamesmadosdelitoscometidospelosadultos.Paraoautor,oCdigoPenal
brasileiroestatrasadoemrelaoaodeoutrospases.OsCdigosPenaisportugus(art.19),cubano(art.
16),chileno(art.10,2o )eboliviano(art.5o )fixamem16anosoinciodaresponsabilidadepenal.OsCdigos
Penaisrusso(art.16)echins(art.14)fixamamaioridadepenalem16anos,masreduzemnapara14anos
nosdelitosdehomicdio,lesesgraves,rouboseoutroscrimesdeigualrelevncia.OCdigoPenaldaEtipia
(art.53)prevoinciodaresponsabilidadepenalaos15anos.UmaoutraargumentaocitadaporSaraiva
(2002)equecomumenteutilizadaafavordareduodamaioridadepenalofatodeoadolescentecom16
anospodervotar,oquepoderia,ento,justificarumaprisocomamesmaidade.Poroutrolado,deacordo
comNeto(1998),emboramuitospasestenhamreduzidoamaioridadepenalparadezesseisanoseat
quatorzeanos,50%dospasesaindatm18anoscomoidadederesponsabilizaopenal.
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141498932006000400011&lng=en&nrm=iso&tlng=pt

2/10

30/06/2015

Psicologia:CinciaeProfissoReductionoffulllegalage:theoreticalandempiricissues

Contraareduodamaioridadepenal
Notempoemque,cadavezmais,setentareduziramaioridadepenal,importantequesejamrevistasas
consideraescontrriasdefendidaspelosprofissionaisquelidamcomaquestonodiaadia.AConstituioda
Repblicadefine,emseuart.228,queapessoacomat18anosincompletospenalmenteinimputvel,porm
responsvelporseusatos.Sogarantias,jquenenhumprincpiododireitopenalououtrotipodelegislao
podesesobreporConstituiooualterla.
Cuneo(2001)afirmaque,emfunodeosadolescentesestarememdesenvolvimentoeamadurecimentofsico,
emocionalepsicolgico,devemsersubmetidosamedidasprofilticasquemantenhamoconvviosociale
familiar.OautorapresentalevantamentosrealizadosnoBrasilcujosresultadosrevelamqueoscrimes
praticadospormaioresde18anosrepresentammaisde90%dototaldecrimescometidos,portanto,os
adolescentesestariampraticandoapenas10%dasinfraes.Emrecentelevantamentonacional,oMinistrioda
JustiaeoIPEA(2002)mapearamasituaodoatendimentodosadolescentesemcumprimentodemedidas
socioeducativasemprivaodeliberdade,eencontraram9.555jovensinternadosem190instituies
disponveis,paraessefim,noPas.NoBrasil,paracadagrupodedezmiladolescentes,existemapenastrs
(2,88%)jovensprivadosdeliberdade.AproporodeadolescentesinfratoresdoEstadodoParande1,9%
emrelaopopulaodeadultosessamdiainferiormdianacional,quede2,88%.
Aocontrriodoquemuitospensam,imputabilidadenosinnimodeimpunidade.NetoeGrillo(1995)
afirmamque"asmedidassocioeducativastmnaturezaefinalidadesdiferentesdaspenasprevistaspelocdigo
penal"(p.78),poispretendemgarantiramanutenodovnculofamiliarassociadaaocarterpedaggico
apropriadoacadamedida(v.arts.1121,113e100.ECA)."ParaefeitodoECA,aplicaseamedidade
internaoaosadolescentesautoresdeatosinfracionaiscometidosmediantegraveameaaouviolnciacontra
pessoaoupelareiteraonocometimentodeoutrasinfraesgraves.AsmedidassocioeducativasdoECAso:
advertnciaobrigaoderepararodanoprestaodeservioscomunidadeliberdadeassistidainsero
emregimedesemiliberdadeinternaoemestabelecimentoeducacional.Sanson(1999)enfatizaque"...
levaseemconsideraoanaturezadoatoinfracionalbemcomoapersonalidadeeasnecessidadesdoinfrator,
desorteque,pelaprticadefatosidnticos,adolescentespodemrecebermedidasdiversas(p.108)".Os
problemasdemaustratos,violnciafamiliar,abusosfsicoesexual,usodedrogaspodemalterara
determinaodasmedidassocioeducativaspelojuiz,Poressesfatos,dizoautor,queafamliado
adolescentetambmprecisaseratendida,equeamedidasocioeducativaadequadadeveserumamedidade
proteotantofamliaquantoaoadolescente.
Amaioriadosadolescentesquecometematosinfracionaisencontraseaindaemfasedesocializaoou
instruo.Oprocessodereajustamentodoadolescenteinfrator,portanto,devesersubmetidoeducao,
aindaqueemunidadesocioeducativadeinternamento,enopenacriminal,muitoembora,comoapontama
pesquisadoMinistriodaJustiaeoIPEA(2002),ainda71%dosambientesfsicosdasunidadesde
internamentodoPasestoemcondiesinadequadasparafazercumprirasmedidassocioeducativas,oque
requeruminvestimentosriodopoderpublicoparaaadequaodasunidadesdeinternaoaospreceitos
defendidospeloECA.Poroutrolado,99%dasunidadesoferecemeducaoescolaremensinofundamentale
63%emensinomdio,almdeoportunizaremprofissionalizaoem85%dasmesmas.
ASubcomissodaCrianaedoAdolescentePR(1995),ementrevistaa13parcelasdapopulaoparanaense,
obtevecomodadoque62%daspessoaspensamquecrianaseadolescentesdeveriamestaremescolas,em
suascasasouematividadesculturais,esportivasedelazer,eque,seestonasruas,porquenotiveram
acessoaessasatividades.Concluemospesquisadoresqueessaopinio"umbomindicadordequea
sociedadeestsensvelapropostasdecriaodeprogramascomunitrios,inseridosnomeiosocial,para
populaocarente"(p.42).
Dessamaneira,oargumentosustentadopelosfavorveisreduodamaioridadepenalquetmoapoioda
populaoparaamudanadaLeidiscutvel.AAndiAgnciadeNotciasdosDireitosdaInfncia(1999)
chamaaatenoparaainadequaometodolgicadapesquisadeopiniofeitacomointuitodeavaliaroapoio
dapopulaoaessainiciativa.Apergunta"Oadolescentede16anosdeveserresponsabilizadocriminalmente?"
induzaumarespostaafirmativa.Almdisso,devesedeixarclaroqueosprojetosdeleiparaareduoda
maioridadepenalestabelecemqueessesadolescentessejamlevadosaosistemacarcerriodestinadoaos
adultosque,atualmente,apresentaumdficitde87.025vagasenuncafoiavaliado.

Seremdesenvolvimento
Atesedoserhumanoemdesenvolvimentoembasaaposiodosprincipaisdefensoresdousodemedidas
socioeducativasemlugardemedidaspunitivas.Emquesesustentaessatese,emtermospsicolgicos?
Cientistascomportamentais(Conte,1996Feldman,1977Gomide,2004KasdineBuelaCasal,1977Montagu,
1988NurcoeLerner,1996Patterson,ReideDishion,1992Sidman,1995)tmenfatizadoacorrelaoentre
prticasparentaisedesenvolvimentodecomportamentoantisocial.Estudosrecentesdestacamqueprticas
parentaisnegativaspropiciamoaparecimentodecomportamentosantisociaisouinfratores(PrusteGomide
(a),nopreloPrusteGomide(b),nopreloBerri,2004Pinheiro,2003CarvalhoeGomide,2005),almde
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141498932006000400011&lng=en&nrm=iso&tlng=pt

3/10

30/06/2015

Psicologia:CinciaeProfissoReductionoffulllegalage:theoreticalandempiricissues

indicaremumacorrelaopositivaentreasprticasparentaispositivasehabilidadessociaisecorrelao
negativaentrepraticasparentaispositivasedepressoestress(Gomide,Salvo,PinheiroeSabbag,2005).
Essasprticasnegativas,porumlado,sobasicamentecaracterizadaspelousodapuniofsicacomoforma
dedisciplinar,pelanegligncia,quepodeserafetiva,econmica,educacionaloudasadedofilho,pelos
abusospsicolgicos,emqueasameaasdeabandonoexingamentosfazemarotinadasrelaesfamiliarese
pelosabusossexuais,queestoligadosaohistricodevidadosinfratoresdemaiorpericulosidade.Poroutro
lado,encontraseaausnciadasprticasparentaispositivasnasfamliasemriscosocial,quesoaquelas
mediadaspeloafeto,pelaempatia,peloamor,peloacompanhamentocuidadoso,emqueospaisensinamo
certoeoerrado,praticamasvirtudesefornecemexemploscomcoerncia(Arajo,1999KurtineseGewirtz,
1991LaTaille,2004ConteSponville,2000).
Mesmoaceitandoqueexisteumapredisposiobiolgica,observadaemcrianascomtemperamentodifcil,que
dificultamorelacionamentofamiliare,muitasvezes,afastamospaisdatarefaeducativa,Pattersone
colaboradores(1992)indicamqueamaneiracomoospaiseducam,commaiorafeto,acompanhamento,
exemplosmorais,ausnciadeabusosfsicos,psicolgicosousexuaisdeterminaodesenvolvimentoajustadoe
saudveldacrianaedoadolescente.Nessaperspectivaterica,osdficitsdecondieshabitacionais,de
sadeedetrabalhocontribuemfortementeparainstalarrelaesnegativasentrepaisefilhos.Essasituao
socialderiscofavoreceodesenvolvimentodasprticasparentaisnegativas,ouseja,paisdesempregados,sem
condiesdesustentarosfilhos,estomaisirritadios,maisagressivos,menoscompreensivosemenos
presentes.Essesfatorestornamprevalentesosrelacionamentosfamiliaresquepermitemoaparecimentode
comportamentosantisociais,comoousodepunioeameaaparadisciplinarofilho.
Acinciacomportamentalressaltaqueamelhormaneiradesedesenvolvercomportamentosprsociaisoude
seinverterastendnciasouprticasinfratorasestemimplementarprogramaseducativosqueenvolvamos
paiseosprpriosadolescentesoucrianas.Oobjetivodesseprocedimentopropiciaraidentificaodas
prticaseducativasparentaisinadequadaseincrementaraquelascapazesdefacilitaroaparecimentode
comportamentosadaptativosesociais.Todoprogramaderecuperaodeadolescenteoucrianaquecometem
atosantisociaisdeveenvolveratividadespedaggicas,delazereteraputicas,quebusquemelevaraauto
estimadaclientelaeosinsiraematividadesescolares,profissionaisefamiliarescomapoio,deformaaevitar
fracassosefacilitarosucessodoadolescenteemtaisatividades(Conte,1996Feldman,1977Gomide,1998,
2003,Berri,2004).
Ospesquisadoresbrasileiros,nasdcadasde1980e1990,demonstraramofracassodasinstituiestotaise
daquelasdestinadasaoatendimentodeadolescentesinfratores(Alto,1985Arruda,1983Baeta,1982
Bierrembach,SadereFigueiredo,1987Campos,1981Edmundo,1987Gomide,1998Luppi,1987Pinheiro,
1985RibeiroeBarbosa,1987Rizzini,1985Rocha,1984Silva,1977Silva,1987Villela,1983Violante,
1982).Osprincipaisresultados,nessesestudos,mostraramqueainstituioincrementaaidentidadeinfratora,
propiciaoconhecimentodaredecriminal(mocs,trfego,mandantes,corrupopolicial,acessoaarmas,
etc.),aumentaadiscriminaosocial,diminuiaspossibilidadesdeinseronotrabalhoenaescola,aumentao
hedonismoeodeterminismo.Emresumo,essesestudiososconcluramqueasinstituiesaumentavamas
habilidadesinfratorasdosadolescentesquelforaminternados.Deveselembrarqueasinstituies
analisadas,emboradestinadasacrianaseadolescentes,eramretratodapolticadeinternamentoeretirada
domeiosocialprescritanoCdigodeMenores.OECAestabeleceumaformaalternativaepedaggicadelidar
comadolescentesautoresdeatoinfracional,respeitandoasprincipaisteoriaspsicolgicasqueestudamo
comportamentoantisocial.Osimplesaprisionamentonopossuicartereducativoissosignificaqueapenas
encarcerarnomedidacapazdeevitarqueoadolescentepratiquecrimesfuturos.
Emboraasociedadedesejeapuniodoinfrator,elatambmesperaque,aosairdapriso,eledeixede
cometeratosinfracionais.Seosistemapenalatendeprimeiranecessidadesocial,noatendesegunda.O
investimentoeareestruturaodasinstituiescriadasparaexecutarasmedidassocioeducativasdoECA
poderoserocaminhoparaoatendimentosduasdemandassociais.Oadolescentepunidoaoserinternado
eretiradodomeiosociale,paralelamente,submetidoaprogramasqueprivilegiemsuareinserosocialpor
meiodeatividadespedaggicasedepreparaoparaotrabalho.

Objetivodoestudo
Esteestudopretendediscutirosargumentosafavorecontraareduodamaioridadepenal,osdeterminantes
comportamentaisligadosaodesenvolvimentodocomportamentoantisocialeapresentarumacomparao
entreagravidadededelitoscometidosporadolescentesemconflitocomaLeieadultosautoresdeatos
infracionaisemunidadessocioeducativasdeinternaoeinstituiesprisionaisestaduaisdeCuritiba.

Mtodo
Pronturios:Foramconsultados1.025pronturios,sendo669deadolescentesinternosnoEducandrioSo
Francisco(PR)quecumpriammedidasocioeducativadeinternaoe356deadultosinfratoresinternadosna
CasadeCustdiadeCuritiba.Asidadesvariaramde13a62anos.Pormeiodospronturios,foramlevantados
osdelitos/crimespraticadospeloindivduobemcomoaidadedecadaum.
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141498932006000400011&lng=en&nrm=iso&tlng=pt

4/10

30/06/2015

Psicologia:CinciaeProfissoReductionoffulllegalage:theoreticalandempiricissues

Instrumentos:Fichacomosdelitos/crimesobtidospormeiodospronturios.Essafichafoientreguea
profissionaisdoDireito(juzes,promotoreseadvogadoscriminalistas)paraqueatribussem,acadadelito,um
graudepericulosidade,comnotaiguala1paraosdelitosconsideradosleves,2,paraosmoderadose3,para
osgraves.Umamdiaponderadadasavaliaesobtidasfoicalculadaparacadadelito.
Procedimento:Apsapermissodosdiretoresdasinstituies,solicitouseseodeinformticadas
unidadesqueemitisseumalistagemcomaidadeeoregistrodosdelitosdosinternos.Afichacomarelao
dosdelitosfoientreguepessoalmenteaosprofissionaisdeDireitoparaqueatribussemacadadelitoumgrau
depericulosidade(levemoderadograve).Ospesquisadoresaguardaramnolocalopreenchimentodaficha.A
mdiaponderadadecadadelitofoicalculada,eessesdadosforamdigitadosemumaplanilhanoSPSS
(StatisticalPackageforSocialScience)paraqueascomparaesentreosgruposfossemfeitas.

Resultados
Osdelitosforamcategorizadosemleves,moderadosougravesemfunodoentendimentojurdicode
promotores,juzeseadvogadoscriminalistas,paraosdelitosconsideradosleves,2,paraosmoderados.Cada
delitofoiavaliadopordoisjuzes,doispromotoreseumadvogadocriminalistae,apsaapuraodospontos,
foicalculadaamdiaquerefletiaaopiniodoscincoavaliadores.Atarefadejulgamentodagravidadedodelito
foidedifcilexecuo,segundoosavaliadores.Muitoemborafossempessoasdeexperincianarea,pois
analisamprocessosdiariamente,relataramquedependiamdeoutrasinformaes(comoascircunstnciasem
queodelitofoicometido)paraatribuircomseguranaumanotaquerefletisseagravidadedodelito.
Categorizarosdelitosemleves,moderadosougravesnoumatarefafcil.Ametodologiaaquiutilizada
certamentepassveldecrticas,poisnoincorporaascircunstnciasemqueforamcometidososdelitos.No
entanto,discutircadacasoparaqueumaavaliaomaiscriteriosafossefeitanoseriapossvel,diantedo
nmerodepronturiosdisponveisparaanlisededados(1025),demaneiraqueaopodeserecorrera
criminalistasexperientesfoiaquemelhoratendeuaessadificuldade.Optouse,ento,portrabalharcoma
mdiaponderadaparacadadelito(porexemplo,art.129=doisvotospara"leve"etrsvotospara"moderado"
=(2X1)+(3X2)=8esseresultadofoidivididopelonmerodeavaliadores(8/5),obtendose,ento,amdia
ponderada=1,6).
Apenasseteartigosobtiveramaunanimidadedosavaliadoresquantogravidadedodelito(19,121,148,158,
171,180,213).Oart.289(moedafalsa)foioquemaiordispersoapresentou,ouseja,foiavaliadocomoleve
pelospromotores,moderadopeloadvogado,moderadoporumjuizegraveporoutro.Osdelitosencontrados
nestapesquisa,deacordocomocdigopenal,estoespecificadosnaTabela1.

ATabela2mostraadistribuiodosparticipantesemfunodaidadeedonveldedelito.Aamostrade1.025
pronturiosdepresosfoiconstitudapor669adolescentes,internosdoEducandrioSoFrancisco,entreos
anos2000e2002,e356adultos,internosdaCasadeCustdiadoParan,noano2002.

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141498932006000400011&lng=en&nrm=iso&tlng=pt

5/10

30/06/2015

Psicologia:CinciaeProfissoReductionoffulllegalage:theoreticalandempiricissues

AplicadaacorrelaodePearson,obteveseumr=0,071(p=0,024)significativo,aonvelde0,05,indicando
umacorrelaopositivaentreidadeegravidadededelito.OtestedeTukeyHSDmostrouque,comopodeser
vistonatabela3,ogrupodeadolescentesde1315anosdiferedogrupodosadultoscomidadeacimade22
anosquantogravidadedosdelitos,masnodiferedosadolescentesde1618anosedosadultosde1921
anos.
Otestet(destudent)paraamostrasindependentesmostrouhaverdiferenassignificativasparaacomparao
dogrupo1(13a15anos)comogrupo4(22a30anos),emqueseobtevevalordet=2,279(p=0,026),e
paraacomparaodogrupo1comogrupo5(3162)comt=2,509(p=0,014),corroborandoosresultados
doTukeyHSDmasacrescentoutambmumadiferenaestatisticamentesignificativanacomparaodogrupo
2(1618)comogrupo4,comvalordet=2,029(p=0,043).Todasasdiferenasforamsignificativasaonvel
de0,05.

Discusso
Aquestodareduodamaioridadepenal,veiculadapelamdiaedefendidaporalgunspolticos(Senador
RomeroJuc,SenadorJosRobertoArruda,SenadorAlmirLando),advogados(Borring,2003)ejornalistas,
baseiasenapremissaqueoscrimescometidosporadolescentestmgravidadeigualaosdaquelescometidos
poradultose,porconseguinte,deveriamsertratadospelomesmosistemapenal.Almdisto,essesdefensores
dareduodafaixaetriade18para16anosacreditamqueosadolescentessecomportamcomoadultosno
quedizrespeitogravidadedosdelitos.
Osdadosobtidosnesteestudoindicamhaverumainflunciapositivadaidadeparaaocorrnciadosdelitos
maisgraves(r=0,071p=0,024),ouseja,quantomaisvelhos,maioragravidadedodelito.OtestedeTukey
et(destudent)esclarecemqueasdiferenassedoentreogrupo1eosgrupos4e5.Issopodesermelhor
entendidoobservandoseosdadosdatabela2,quemostramqueosadolescentesdogrupo1(13a15anos)
apresentamamenorpercentagemdedelitosgravesdentretodososgrupos,principalmentequandocomparados
comosadultosdosgrupos4(22a30anos)e5(3162).

Essasinformaessugeremquesedeveinvestirnumapolticadeatendimentodiferenciadoparaos
adolescentesautoresdeatosinfracionais,poisaquelesqueseencontramnoinciodaescaladadacriminalidade
devemmerecerdogovernoedasociedadeumatendimentoespecializadoedecarterpreventivo.Esse
atendimentoespecializadoestsendodiscutidonareadaPsicologiajurdica,quesugerequeosprofissionais
daPsicologiadevemauxiliarosjuizadosnaavaliaoeassistnciapsicolgicadeadolescenteseseus
familiaresbemcomoassessorlosnoencaminhamentosterapiaspsicolgicas,quandonecessrio.
Osdadosobtidosnesteestudoindicamqueosadolescentesde1618apresentaramdelitosdeigualgravidade
aosdosadultospesquisados.importantelembrarque,emboraalegislaoindiqueosprocedimentosque
deveriamseradotadospelasinstituiesdeatendimentoaosadolescentesinfratores,sopoucasasquej
atendemaessasdeterminaes(MinistriodaJustia&IPEA,2002).CasoaLeiestivessesendocumpridapelos
governosestaduaisnoquedizrespeitoreestruturaodessasinstituies,poderamosesperarresultados
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141498932006000400011&lng=en&nrm=iso&tlng=pt

6/10

30/06/2015

Psicologia:CinciaeProfissoReductionoffulllegalage:theoreticalandempiricissues

diferentesepromissoresnestapesquisa.
Aspesquisaspsicolgicasnareadodesenvolvimentodocomportamentoantisocial(Conte,1996Feldman,
1977Gomide,2003,Gomide,nopreloKasdin&BuelaCasal,1977Montagu,1988Nurco&Lerner,1996
Patterson,Reid&Dishion,1992Sidman,1995)apontamainflunciadosestilosparentaisnegativoscomo
determinantesdainfraoemcrianaseadolescentes.Osautoresmostramquepaisnegligentes,queabusam
fisicamentedosfilhos,quedeixamdesupervisionlos,acompanhlosedefornecermodelosmorais
apropriadostmaltaprobabilidadedeteremfilhoscomcomportamentosantisociaisouinfratores.Poroutro
lado,emfamliascujospaisestopresentes,soafetuosos,praticamvaloresmoraisesupervisionam
amorosamenteosfilhos,raramentesoencontradosadolescentescomcomportamentosantisociais.Isso
significaqueorientao,treinamentoeterapiaparapaisefilhosqueapresentamcomportamentoantisocialou
infratorsoalgumasdasformasindicadascientificamenteparaasoluodesseproblema.Certamente,apenas
oencarceramentonoseriacapazdeproduzirosefeitospositivosdesejados.
Petraitis,FlayeMiller(1995),emsuarevisosobreasteoriasqueexplicamousodesubstnciaspsicotrpicas,
assinalamaimportnciadosmodelosnormativosparaaexplicaoeprediodetalcondutadesviante.Os
autoresindicamaimportnciadeaderirsnormassociaisevaloresmoraiscomofatordeproteocontrao
usodedrogaseoutrascondutasantisociaisedelitivas.
ParaFormigaeGouveia(2005),quandoosadolescentesnosesentemenvolvidos,comprometidosouso,
mesmo,alijadosdasociedadeconvencional,daescola,dareligio,noserocapazesdeinternalizarosvalores
oupadresconvencionaisedesecomportarsegundoasnormassociaisvigentes.Contrariamente,quandoestes
assumemaimportnciadospapisconvencionais,soencorajadosaapresentarcomportamentosconvencionais
easeoporacondutasdesviantes.
Algunsautores(CoelhoJunior,2001Romero,Sobral,Luego&Marzoa,2001Tamayo,Nicaretta,Ribeiro&
Barbosa,1995)vmobservandoqueaadesoavaloresmaispessoaisenfatizandooindividualismopromove
ousodedrogas,aamizadecomjovensdelinqenteseasdificuldadesnaaprendizagem,enquantoaadesoa
valoressociaisnfasecoletivistapromoveriafatoresdeproteo,demaneiraqueosvaloreshumanostm
sidoconsideradosumdosprincipaisconstrutostericoscapazesdeprevenirodesenvolvimentode
comportamentosantisociais.importantedeixarclaroque,aosefalardevaloreshumanosouvirtudes,fala
sedeumacrenaduradourabemcomodeumamaneiradesecomportar,quepodeserpreferidanombito
pessoalesocial(Gusmoetal.)
Aidentidadeinfratoracaracterizadapelohedonismo,emqueocomportamentodefinidopeloprazer
imediatoepelodeterminismo,oquecolocaumfuturobreveecomdesfechotrgicoparaosadolescentes
infratores(Gomide,1998).Asunidadesdeatendimentodecrianaseadolescentesderiscodevemdesenvolver
prioritariamenteatividadesqueaumentemaautoestimadoseueducando,umavezquealiteraturaenfatiza
queaautoestimaelevadaumdosprincipaisantdotosaoaparecimentooumanutenodocomportamento
infrator(Feldman,1977Gomide,1998).Essasatividadesestoligadasaobomdesempenhoescolar,
realizaodeatividadesprofissionaissignificativaserelevantes,ou,ainda,harmoniadosrelacionamentos
interpessoais,sejacomafamlia,sejacomosamigos,sejacomaprpriaequipedeeducadores.

Concluso
Oentendimentodequeagravidadedocrimeaconteceemfunodasexperinciasvividasemgangsenarotina
docrimequejustificaumatendimentoespecialoferecidopeloECAapartirdemedidassocioeducativas.A
polticadoECAdereabilitaocomcaractersticasnopunitivas.Essaatitudediferenciafortementeasduas
correntesdepensamento.Porumlado,oECAestabeleceumapolticaeducacionalquevisaareinserodo
adolescenteinfratoraomeiosocialporoutro,ocdigopenalpreconizaqueoinfratordevereceberpena,
consideradaestratgiasuficienteparainibirocrimefuturo.
Osresultadosdesteestudomostraramqueaidadeumfatorquevariapositivamenteemrelaogravidade
dodelito,ouseja,quantomaioraidade,maisgraveodelito.Essainformaoapiaapolticaestabelecidapelo
EstatutodaCrianaedoAdolescente,quesalientaqueoadolescenteumseremdesenvolvimentoeque,
nessesentido,devesersubmetidosmedidassocioeducativas.Essasmedidassocompreendidascomoaes
educativasenopunitivas,mesmoaaodeinternamento,evisamcolocaoourecolocaodojovemno
trabalho,naescolaenafamlia,sempreacompanhadoporumaequipedetcnicos.
Entendeseodesesperodasociedadequevdiaadiaseuespaoconfiscadopelaviolncianasruasepelas
invasesdesuascasas.Talestadodenimonoslevaabuscaralternativasviolncia.Aimprensaapontaa
diminuiodamaioridadepenalcomoumaalternativaeficazparaessegraveproblema,acreditandoqueas
medidassocioeducativasadotadaspeloECAsoincapazesdecombateracriminalidadejuvenilporserempouco
severas,favorecendoasensaodeimpunidade.Noentanto,aalternativaapresentadapeloSenadoFederal
encarceramentodoadolescentede16anospelosistemapenalvigente,almdeserequivocadapornoter
basenosdadoscientficos,visatosomentepunircomrigoroadolescenteinfrator.Apassagememinstituies
prisionaisnotemcartereducativo,capazdeinibirocrimefuturo,massim,seconfiguraporambiente
propcioparaodesenvolvimentodecomportamentosedaidentidadeinfratora,aumentandosignificativamentea
rededecontatoscriminososdodetento,detalformaque,apsoencarceramento,oindivduoestarmais
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141498932006000400011&lng=en&nrm=iso&tlng=pt

7/10

30/06/2015

Psicologia:CinciaeProfissoReductionoffulllegalage:theoreticalandempiricissues

preparadodoqueantesparaexercerasatividadesinfratoras.
Aalternativaviolnciajuvenilestnaampliaodasatividadesdosistemaeducacionalquepossamacolhere
atenderadolescentesemsituaoderisco,dandolhesreforoescolar,atividadesldicaseculturais,almde
apoioemocionalcapazdeaumentarsuaautoestima,oqueinibiria,poresserecurso,seuingressoemgangse
atividadesinfratoras.Est,ainda,nosatendimentossfamliasemsituaoderisco,quepoderoseremnvel
preventivo(orientao),remediativo(treinamento)outeraputico(terapia).Essasmedidasnecessitamde
apoiogovernamentalimediato.Atotalreformulaodosistemadeinternaodeadolescentesemconflitocom
aLei,quepermitaoplenofuncionamentodasmedidassocioeducativaspreconizadaspeloECA,urgente.Mudar
alegislaoparaqueadolescentesde16a18anoscumprampenasnosistemaprisionalsemperspectivade
receberatenopsicossocialadequadanoasoluo.

Referncias
AGNCIADOSENADO(2003)Analisaareduodamaioridadepenalpara16anos.Disponvel:
www.senado.gov.br/agencia/noticia/2003/not106.asp [Links]
ALTO,S.OsProcessosDisciplinaresnosInternatosdeMenores.Espao:CadernosdeCulturaUSU,Riode
Janeiro,v.11,pp.3951,1985.[Links]
AGNCIANACIONALDEDIREITOSDAINFNCIA(1999)Disponvel:
www.andi.org.br/boletins/2003/ma[Links]
ARAUJO,U.F.ContodeEscola:aVergonhacomoumReguladorMoral.EditoraModerna.1999.
[Links]
ARRUDA,R.S.V.PequenosBandidos.SoPaulo:GlobalEditora,1983.[Links]
BAETA,A.M.B.EstudodeInstituiesdeAtendimentosaoMenorDesassistidonaPerspectivadeseusObjetivos,
Metodologia,RecursosHumanosedaPossibilidadedeIntegraodesseMenornoMercadodeTrabalho.
Espao:CadernosdeCulturaUSU,RiodeJaneiro,v.4,pp.6578,1982.[Links]
BERRI,G.ProgramadeIntervenoemPrticasParentaisparaMesdeAdolescentesemConflitocoma
Lei.DissertaodeMestradodefendidanoProgramadePsicologiadaInfnciaedaAdolescnciadaUFPR,2004.
[Links]
BIERREMBACH,M.ISADER,E.eFIGUEIREDO,C.P.FogonoPavilho:umaPropostadeLiberdadeparao
Menor.SoPaulo:EditoraBrasiliense,1987.[Links]
BORRING,N.(2003).ReduodamaioridadepenalnonovoCdigoCivil.JornaldaSegurana(online),edio
77.Disponvel:http://www.segurancala.com.br/noticias/arquivo/015.htm.[Links]
CAMPOS,A.V.D.S.MenorInstitucionalizado:umDesafioparaaSociedade(Atitudes,Aspiraese
ProblemasparasuaReintegraoSociedade).TesedeDoutoradoemPsicologia.InstitutodePsicologiada
UniversidadedeSoPaulo,1981.[Links]
CARVALHO,M.C.N.EGOMIDE,P.I.C.PrticasEducativasParentaisemFamliasdeAdolescentesemConflito
comaLei.EstudosdePsicologiaPUCCAMPINAS,vol.22,no.3,pp.263276,2005.[Links]
COELHOJUNIOR,L.L.UsoPotencialdeDrogasemEstudantesdoEnsinoMdio:suasCorrelaescomas
PrioridadesAxiolgicas.DissertaodeMestradoemPsicologiaSocial.UniversidadeFederaldaParaba,Joo
Pessoa,PB,2001.[Links]
CONSELHOFEDERALDEPSICOLOGIA.ResoluoCFP002/2001AlteraeregulamentaaresoluoCFPn.
14/2000,queinstituiottuloprofissionaldeespecialistaemPsicologiaeorespectivoregistronosconselhos
regionaisAnexoI,Braslia,DF,2001.[Links]
COMTESPONVILLE,A.PequenoTratadodasGrandesVirtudes.SoPaulo:MartinsFontes.2000.
[Links]
CONTE,F.C.S.PesquisaeIntervenoClnicaemComportamentoDelinqentenumaComunidadePobre.
TesedeDoutoradoemPsicologia.InstitutodePsicologiadaUniversidadedeSoPaulo,1996.[Links]
CUNEO,M.R.InimputabilidadenoImpunidade.DerrubeesseMito.DiganoReduodaIdadePenal.
RevistaIgualdade,v.9n.31,pp.2237,2001.[Links]
EDMUNDO,L.P.Instituies:EscoladaMarginalidade?SoPaulo:Cortez,1987.[Links]
FELDMAN,M.P.ComportamentoCriminoso:umaAnlisePsicolgica.RiodeJaneiro:Zahar,1977.
[Links]
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141498932006000400011&lng=en&nrm=iso&tlng=pt

8/10

30/06/2015

Psicologia:CinciaeProfissoReductionoffulllegalage:theoreticalandempiricissues

FORMIGA,N.S.EGOUVEIA,V.V.ValoresHumanoseCondutasAntisociaiseDelitivas.Psicologia:Teoriae
Prtica,SoPaulo,7(2),pp.134170,2005.[Links]
GOMIDE,P.I.C.MenorInfrator:aCaminhodeumNovoTempo.Curitiba:Juru,1998.[Links]
GOMIDE,P.I.C.EstiloParentaleComportamentoAntisocial.In:DelPrette,A.eDelPrette,Z.(orgs)
HabilidadesSociais,DesenvolvimentoeAprendizagem:QuestesConceituais,AvaliaoeInterveno.
Campinas:Alnea,2003,pp.2160.[Links]
GOMIDE,P.I.PaisPresentes,PaisAusentes:RegraseLimites.Petrpolis:Vozes,2004.[Links]
GOMIDE,P.I.CSALVO,C.G.PINHEIRO,D.ESABBAG,G.CorrelaoentrePrticasEducativas,Depresso,
StresseHabilidadesSociais.RevistaPsicoUSF,vol.10,no.2,julho/dezembro,pp.169178,2005.
[Links]
GOMIDE,P.I.C.InventriodeEstiloParental:ModelosTericos,ManuaisdeAplicao,Apuraoe
Interpretao.Petrpolis:EditoraVozes,2006.[Links]
GUSMO,E.E.JESUS,G.R.GOUVEIA,V.V.JUNIOR,J.N.eQUEIROGA,F.InterdependnciaSociale
OrientaesValorativasemAdolescentes.RevistaPsico,PortoAlegre,vol.32,pp.2337,2001.[Links]
KASDIN,A.E.BUELACASAL,G.ConductaAntisocial:Evaluacin,TratamientoyPrevencinemla
InfanciayAdolescencia.Madrid:Pirmide,1977.[Links]
KURTINES,W.M.EGEWIRTZ,J.L.HandbookofMoralBehaviorandDevelopment,vol.1,2,3.NewJersey:
LaurenceErbaumAssociates,Publishers,1991.[Links]
LATAILLE,Y.Vergonha:aFeridaMoral.EditoraVozes,SoPaulo,2004.[Links]
LUPPI,C.A.MalditosFrutosdeNossoVentre.SoPaulo:cone,1987.[Links]
MINISTRIODAJUSTIA&IPEA.MapeamentoNacionaldeSituaodoAtendimentodosAdolescentesem
CumprimentodeMedidasSocioeducativas.SecretariadeEstadodosDireitosHumanoseDepartamentoda
CrianaedoAdolescente,2002.[Links]
MONTAGU,A.Tocar:oSignificadoHumanodaPele.SoPaulo:Summus,1988.[Links]
NETO,G.G.G.OAdolescenteAutordeAtoInfracionalfrenteaosPrincpiosGarantistasdoEstatutodaCrianae
doAdolescente.RevistaIgualdadeCuritba,v.20,pp.110,1998.[Links]
NETO,O.S.S.M.eGRILLO,V.T.M.RecursodeApelaon95.00000296,deNovaLondrina.RevistaIgualdade,
Curitiba,v.9,pp.7381,1995.[Links]
NURCO,D.eLERNER,M.VulnerabilitytoNarcoticAddiction:FamilyStructureandFuncioning.JournalofDug
Issues,v.26,pp.10071095,1996.[Links]
PATTERSON,G.,REID,J.eDISHION,T.AntisocialBoys.EUA:Castalia,1992.[Links]
PETRAITIS,J.FLAY,B.R.EMILLER,T.Q..ReviewingTheoriesofAdolescentSubstanceUse:OrganizingPieces
inthePuzzle.PsychologicalBulletin,v.117,pp.6786,1995.[Links]
PINHEIRO,A.A.A.FalandodeumBrasileiro:oMenor.RevistadePsicologia,vol.3,pp.7578,1985.
[Links]
PINHEIRO,D,P.N.EstiloParental:umaAnliseQualitativa.DissertaodeMestradodefendidanoPrograma
dePsicologiadaInfnciaedaAdolescnciadaUFPR,2003.[Links]
PRUST,W,L.eGOMIDE,P.I.C.AnlisedeDiscursossntesedeComportamentoMoralemFamliasdeRiscoede
Norisco.Psicologia:ReflexoeCrtica,noprelo[Links]
PRUST,W,L.EGOMIDE,P.I.C.RelaoentreComportamentoMoraldosPaisedosFilhosAdolescentes.
Psicologia:TeoriaePesquisa,noprelo.[Links]
RIBEIRO,I.eBARBOSA,M.L.V.(orgs).Menor>eSociedadeBrasileira:Anlises,ProgramasInstitucionais,
Experincias.SoPaulo:Loyola,1987.[Links]
RIZZINI,I.AInternaodeCrianasemEstabelecimentosdeMenores:AlternativaouIncentivoaoAbandono?
Espao:CadernosdeCulturaUSU,RiodeJaneiro,v.11,pp.1738,1985.[Links]
ROCHA,L.C.VidasPresas:umaTentativadeCompreenderaTragdiadaCriminalidadejuntossuas
PersonagensOprimidas.DissertaodeMestradoemPsicologia.InstitutodePsicologiadaUniversidadede
SoPaulo,SoPaulo,1984.[Links]
ROMERO,E.SOBRAL,J.LUEGO,M.A.EMARZOA,J.A..ValuesandAntisocialBehavioramongSpanish
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141498932006000400011&lng=en&nrm=iso&tlng=pt

9/10

30/06/2015

Psicologia:CinciaeProfissoReductionoffulllegalage:theoreticalandempiricissues

Adolescents.TheJournalofGeneticPsychology,v.162,pp.2040,2001.[Links]
SANSON,M.C.M.ConsideraesTericoprticassobreaAudinciadeApresentaodeAdolescenteAutorde
AtoInfracionalperanteoMinistrioPblico:FinalidadeeConduo.RevistaIgualdade,v.7,pp.106113,
1999.[Links]
SARAIVA,J.B.C.DireitoPenalJuvenil:AdolescenteeAtoInfracional:GarantiasProcessuaiseMedidas
Socioeducativas.2aed.PortoAlegre:LivrariadoAdvogado,2002.[Links]
SIDMAN,M.CoeroesuasImplicaes.Campinas:PSYII,1995.[Links]
SILVA,R.S.G.InstitucionalizaoeDesenvolvimentoPsicolgicodaCriana.TesedeDoutoradoem
Psicologia.InstitutodePsicologiadaUniversidadedeSoPaulo,SoPaulo,1977.[Links]
SILVA,H.S."JoaPivete"oMenorViolentado.SoPaulo:Cone,1987.[Links]
SUBCOMISSODACRIANAEDOADOLESCENTEDAOAB/PARANBrauner,M.C.C.Carazzai,L.R.Gomide,
P.I.CPansini,M.F.Pinto,M.L.T.MarilFerreira,Tonin,M.M.EstatutodaCrianaedoAdolescentecincoanos
depois.RevistaIgualdade,v.09,pp.3249,1995.[Links]
TAMAYO,A.NICARETTA,M.RIBEIRO,R.EBARBOSA,L.P.G.PrioridadesAxiolgicasyConsumodeDrogas.
ActaPsiquitricayPsicolgicadelaAmricaLatina,v.4,pp.300307,1995.[Links]
VILLELA,M.C.L.PropostadeumaPrticaPedaggicaparaMenoresAutoresdeInfraoPenal
InstitucionalizadosumaPedagogiadoTrabalho.DissertaodeMestradoemPsicologia.Programade
SupervisoeCurrculodaPUCSP,SoPaulo,1983.[Links]
VIOLANTE,M.L.ODilemadoDecenteMalandro.SoPaulo:Cortez,1982.[Links]

Endereoparacorrespondncia
PaulaInezCunhaGomide
PraadaUcrnia80,apto162,Bigorilho
80730430,Curitiba,PR,Brasil.
Email:pgomide@onda.com.br
Recebido18/05/05
Reformulado31/07/06
Aprovado08/12/06

*FaculdadeEvanglicadoParan.Curitiba,PR
**Psicloga.CentroUniversitrioPositivo.Curitiba,PR
***Psicloga.SociedadeParanaensedePsicodrama.Curitiba,PR

AgradecimentosaosalunosLuizFernandoSchfer,LucianeGauziskieRicardoBandeiraLopes,quecolaboraram
comacoletadosdados.AgradecimentosCasadeCustdiadeCuritibaeaoEducandrioSoFrancisco.

SAF/SUL,Quadra2,BlocoB
EdifcioViaOffice,trreosala105
70070600BrasliaDFBrasil
Tel.:(5561)21090100
revista@cfp.org.br

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141498932006000400011&lng=en&nrm=iso&tlng=pt

10/10

Potrebbero piacerti anche