Sei sulla pagina 1di 6

Elnaufragiodelacultura:educaciny

curiosidad
FabrizioAndreellafabrizio108@yahoo.com

Publicado:10/02/201312:15

I
Ququieredecireducacin?Laetimologasugierelanecesidaddesalirdeunacondicin
deplorablegraciasalaayudadealguienms.Exducere,sacarafuera,guiarafuera:aslos
latinosconcebanelconceptodetrsdelverboeducar.Elprefijoexesfundamentalpara
entenderelsentidodelapalabra,porquesealaquelaeducacinconllevaunrecorrido
haciaafueradealgoqueestadentro.Estesimplehechoindicaqueelactodeeducaresuna
responsabilidaddequienlaofrecemsdequienlarecibe.
Yculeselestiloadecuadoparaeducar?Eslaconductadelapartera,nosdiceunodelos
mximoseducadoresdelahistoria,Scrates.Hijodeunacomadrona,Scratestransforma
elartematernodehacernacerbebsenelartedehacernaceralhombresabio.Sumtodo
educativoeslamayutica(maieutik),oseaelartedelaobstetricia.Unaobstetricia
filosficaque,graciasapreguntasyrazonamientosendilogo,tratadeextraerdeldiscpulo
suconocimientopersonal,sepultadoporlasopinionesyconvencimientosquehaasumido
comosuyossinanalizarsuverdad.Elconocimiento,segnScrates,nosepuedeensear,
sinoqueseayudaadescubrirloydesenterrarlo,porqueesunestadoounacondicindel
alma.Poreso,conlamayutica,elmaestro(lacomadrona)tratasimpleypacientementede
sacarafueralaverdadescondida(elbeb)deldiscpulo(laparturienta).Latareadel
educadoresentoncesguiarelpartodelaverdaddeldiscpulo,queesverdadsolamente
porqueessuya.
QuelaenseanzadeScratesesremotanoslotemporalmentesinotambin
ideolgicamenteesevidente:hoyendanoesposibledesearunaeducacinalestilo
socrtico,yaqueestamosobligadosaaprenderapensarconlosconceptosylasformasque
nospermitenajustarnosalmundoquenosrodea.Unmundoporesenciaconservadorque,

insistentemente,nosquierefuncionalesparalasobrevivenciadesusestructuras
fundamentales.Dehecho,enlasociedadpostmoderna,creatividad(oseaeldescubrimiento
deloselementosparaunacreacinnuevayoriginal)esunapalabramgicayuntalento
muyapreciado,yanms,suexpresinsefomentaentodoloquetienequeverconformas
inocuasyproductosredituables,peroesobstaculizadacuandoelaboraideasy
comportamientossustancialesquepuedandesestabilizarlaestructurasocial.Lascontinuas
alabanzasalaeducacintcnicayeconmicamemorista,yladificultaddelayamarginada
educacinhumansticaparasalirdelaerudicinnarcisistayproponeryafirmarideas
desafiantes,sonlapruebadeestaderivauolvidodelaeducacinentendidacomo
mayutica.
Hoy,educarnoessacaralgoquehayadentrodeldiscpulo,sinoponerlealgoadentro,
introducirensumentelasnocionesylasformasdepensarqueloconformenalas
necesidadesdelsistemasocioeconmico.
Estacondicinservildelosprogramaseducativosyaserasuficienteparageneraruna
reflexinseriayprofundaentrepolticos,administradoreseintelectualessobreeldestino
deunasociedadquenofavorecelaformacindeindividuossinodefuncionarios.Masesa
importanteconquistamoderna,queeslaeducacinlaica,obligatoriaygratuitaparatodos,
seenfrentahoyconotraautoridadformativamuypoderosaquehaflorecidoenparticular
enlosltimostreintaaos.Estainstitucineducativahalogradomarginarlaescuelay
meterensuspupitresatodalapoblacin.Sonlosmediosmasivos,enparticularla
televisinylasredessociales
II
Alolargodelahistoria,lossujetosencargadosdeeducaralasnuevasgeneracioneshan
sidolospadres,lossabios,losgurs,loseclesisticos,losfilsofosylospreceptores.
Ahora,losmaestrossonreemplazadosporlosprogramastelevisivosylossitiosweb.Esta
aseveracinaparentementeexageradaeinverosmilsesustentaenelsimplehechodequeel
nicoconocimientoquenosmoldeaynosacompaapormuchotiempoeselconocimiento
quenosfascina.Poresoelmaestroverdaderoesquiensabedespertaryalimentarlapasin.
Elconocimientosefiltraenelalmasolamenteatravsdelaseduccin,yhoyendael
adolescenteencuentraalseductordesuintelectomsenlastardesfrentealaspantallasque
enlasmaanasfrentealaspizarras.

Laseduccinloshombresylasmujeresinstruidosenelartedelerotismolosabenbien
esunamanerarefinadayldicadeavivarlacuriosidad.Esesaactituddelalmaquepermite
alserhumanosalirdelreinodeloqueyaconoceparazambullirseenlasaguasdelo
desconocido.Pormilenios,lavanguardiadecualquierconquista,labisabuelade
invenciones,exploracionesydescubrimientossocialescomontimoshasidola
curiosidad.
Educacin,seduccin,pasin,curiosidad:estaeslaescaleradelconocimiento.Maseneste
descansillodelacuriosidadhumananohaysolamentelaentradaaldepartamentodela
educacin.Losmediosmasivos,quesabendespertarlacuriosidad,ysabenapasionar,
seduciryeducarenunaciertaformadeverelmundo,tienentambinsuatractivapuertaen
eldescansillodelacuriosidad.
Porende,lacuriosidadesunadisposicinbicfala:puedeserlabalsafrgilyaventurera
quenosllevaalosmltipleslitoralesdelconocimiento,oelbuqueachispadoquese
empantanaenlasarenasmovedizasdelcurioseomorbosoeintil.
Hastalamitaddelsiglopasado,loscaminosdelaeducacinhabantrazadolosretratosde
lasculturas,yenlasmentesmsabiertashabanfortalecidoelvalorinestimabledela
curiosidadmsnobleypura(incluyoenestasmentestambinladeDonatienAlphonse
FranoisdeSade).Educacinproporcionadaenformadeinstruccionespblicaso
esotricas,artesliberalesoartesvulgares,reglassocialesonormasinteriores...
conocimientosquepermitenaljovennovatoqueasomalacaraporlapuertadela
comunidadeinstalarseenelmundo,concentrarseenloquelorodea,aventurarseenel
descubrimientodesuidentidadycontribuiralbienestarmaterialyespiritualdelasociedad
quelohacriado.
Esclaroentoncesquelaeducacin,concebidacomosuministrodenocionesocomo
mayuticaqueliberalaverdadinterior(perviadiporreoperviadilevarediraese
extraordinarioautodidactaquefueLeonardodaVinci),esunbiencomnquesetransmite
entresereshumanos.Estatransmisineslaesenciamismadelaeducacinque,para
sedimentarseyserfructfera,necesitadespertarlacuriosidad.
III

Sinembargo,losaparatostecnolgicosaudiovisualescapturanlacuriosidaddelasnuevas
generacionesdelhomovidens(G.Sartori)que,vueltopasivoporlaspantallasanestsicas,
pidealaspantallasmismasestimularloyalavezapagarelestmulo,ofrecindolescomo
vctimaensacrificiosuatencindesorientada.
Unamiradadesapasionadaysinceranosdevuelvelaimagendelosmediosmasivoscomo
elinstitutopedaggicopreponderantedelapostmodernidadqueestplanteandolasociedad
futuraanivelantropolgico,socialyrelacional.Nohabraningnproblemasiestofueraun
escenariointencional,planeadoyconobjetivosclaros,clasificadoscomoesencialesparael
crecimientodelasociedadydelosindividuos.Sinembargo,sidescartamoslasteoras
conspirativas,novemosningnproyectoeducativoenlosmedios.
Tenemosunsistemaformativomediticomuypoderoso,quenotieneningnplan
educativoyque,sinembargo,adiestraasusnumerossimosdiscpulos,casilapoblacin
mundialentera,paraqu?Larespuestaladannuestrasyemasdelosdedoscuando,con
elcontrolremotooconelratn,enunzigzagueosinfin,llevannuestraatencinacultivar
lacuriosidadtrivial,elcurioseosindireccin,paraaturdirlamenteenunnirvanadelevey
constanteexcitacin.Estavibracinneuronalesprovocadapornoticiasoeventosque
nonecesitanunareflexin,sinosolamenteunaafiliacinmaquinaleimpulsivaauna
congregacindeannimosconsumidoresdelamismasustancia.Informacinquenuncase
transformaenconocimiento.
IV
Silacuriosidadeslagasolinaqueantesdelarevolucinaudiovisualllenabalostanquesdel
conocimientometafsicooempricopocoimportaahora,diluidayconvertidaen
curioseo,alimentaelchisme,elfanatismoylaociosidadhambrientadejunkfoodvisual.
Noesdifcilimaginarculeselpapeldelatelevisinenestaenvilecidadesviacindela
curiosidadhacialointil.Puedoafirmarloconamargacerteza,yaquetengofrentealos
ojoslasruinasmoralesylosescombrosantropolgicosdeveinteaosdetelevisinitaliana
sometidaaldominadordelapolticademipas.Lositalianoshemoscomidofelizmentela
basuramediticavomitadaennuestroshogares:barata,alegre,sexy,americanizada.As,
losvaloresinyectadosennuestrocerebrohandestruidotodosloselementoscomunitarios,
depositandoenloscorazonesyenlascabezassolamenteaspiracionesindividuales.

Estegenocidioticoyculturalhadejadounpaisajepostblicodondelosindividuos
deambulancomosombrashechizadas,pisandoloscadveresdelasideasmsnoblesdela
civilizacin;vagabundeancomopepenadoresqueinhalaronelpegamentodelasincesantes
promesasdelteleduce,rastreandoelbasurerodelasilusionesenbsquedadesufabuloso
ElDoradoprivado.As,lositalianosnosdescubrimos,derepenteysinarrepentimiento,
egostasysinsentidocvico.Fueronsuficientesveinteaosdeconstanteyprogresiva
desviacindelacuriosidad.
Veinteaosdeeducacindecoprofagiatelevisiva,mientraslaIglesiacatlicaurdalo
necesarioparaqueaqueltiranodemocrticoquedemolalariquezanacionalytenauna
vidaprivadaincontinenteyhumillanteparaladignidadfemenina,defendieralosintereses
econmicoseclesisticosyladoctrinamoralpblica.
Veinteaosdeeducacindecoprofagiatelevisiva,mientraslaizquierdanacional
ergotizabaysedivida,hundidaensuobtusayperezosasoberbia.
Veinteaosdeeducacindecoprofagiatelevisiva,mientraslosacoquinadospartidariosdel
neoliberalismocerrabanlosojosfrentealusoadpersonamdelasleyesdelEstadopara
defendereincrementarelmonopoliodelacomunicacintelevisiva.
Veinteaosdeeducacindecoprofagiatelevisiva,mientraslosintelectualeslapage,
desdesustorresdemarfil,seentretenanlucubrandosobrelosprogramastelevisivosque
abobabanalasmasas,ydiscutiendofilosficamentesobrelapostmodernidadqueavanza.
Veinteaosdeeducacindecoprofagiatelevisiva,mientraslosempresariosse
aprovechabandelanuevamodaticaquelegitimabalaevasintributariayelusoprivado
dedineropblico,graciasaesafrasecitamgicaYoledoytrabajoamuchagenteque
vuelcalarealidadMuchagenteledasutrabajoalosempresarios.
Veinteaosdeeducacindecoprofagiatelevisiva,mientraslasclasessubalternasgozaban
delaabundanciaexcrementiciadeescndalosytelenovelas,detetasyfutbol(piezas
maravillosasdelednmasculinoantesdesumercantilizacin),acostumbrndosealas
agrurasestomacalesyalafetidezdelairehastanopercibirlasms.
V

Mepreguntosilosmundospoltico,eclesistico,empresarialymediticomexicanostienen
concienciadelosdaosquepuedeocasionarasupasyasusmismosintereseselnaufragio
culturaldelasociedadenlaperezacerebralyenelvacoticodelatelevisinbasura.S,
claro,desdeelpuntodevistadelarealpolitik,unpblicoesmejorqueunpueblo,un
consumidoresmejorqueunciudadano,unsimplnesmejorqueuncrticoexigente.
Empero,ladevastacinantropolgicaqueunatelevisinpopulista,cnica,amoraly
oportunistapuedeocasionaraunanacin,esanpeorqueelaturdimientopolticodesus
ciudadanostelehechizados.Conunosmediosdeshonestossepuedenganarlaselecciones,
peroconunosmediosqueademsbombeanchatarraemocionalymiseriaracionalse
puedentambindestruirlaculturaylosvaloresquemantienenaunpueblounidobajosu
bandera.
ComodecaAlbertEinsteinantesdelainvasindelatelevisinbasura:Notengotalentos
especiales,slosoyapasionadamentecurioso.Enefecto:juntas,pasinycuriosidad,le
danvidaalainteligencia.Aspues,maestrosdeprimaria,quenosacogencuandolallama
delacuriosidadestodavainmaculada;profesoresdelauniversidad,quenosencuentran
cuandolapasinporelsaberestodavalibredeavaricias;poetas,quenosabrenelportillo
secretodelsilencioacompandonosensureinoencantado;amantes,queiluminanconun
golpedeluzinesperadoelcuartooscurodelalma,quemandotodaslasimgenesintiles
conlasquenosrodeamos:porfavor,todosustedes,aydennosareubicarlacuriosidaden
elcoraznyenlacabeza,comoScratesnoshabaenseado.

Potrebbero piacerti anche