Sei sulla pagina 1di 9

04/08/2015

Texto&ContextoEnfermagemHumanizedcareinapediatricunit:theperceptionofthehospitalizedchildscompanion

Texto&ContextoEnfermagem

ServicesonDemand

OnlineversionISSN1980265X

Textocontextoenferm.vol.16no.4FlorianpolisOct./Dec.2007

Article
Portuguese(pdf)

http://dx.doi.org/10.1590/S010407072007000400004

Portuguese(epdf)

ARTIGOSORIGINAIS
PESQUISA

Oatendimentohumanizadoemunidade
peditrica:percepodoacompanhanteda
crianahospitalizada1

Humanizedcareinapediatricunit:theperceptionofthe
hospitalizedchildscompanion

Articleinxmlformat
Articlereferences
Howtocitethisarticle
CurriculumScienTI
Automatictranslation
Sendthisarticlebyemail
Indicators
CitedbySciELO
Accessstatistics

Laatencinhumanizadaenunaunidadpeditrica:la
percepcindelacompaantedelniohospitalizado

Relatedlinks
Share

PaulaFaquinelloIIedaHarumiHigarashiIISoniaSilvaMarconIII

More
More
Permalink

I Enfermeira.EspecialistaemTerapiaIntensivaAdulto.Professora

TemporriadoDepartamentodeEnfermagemdaUEM.AlunanoregulardoMestradoemEnfermagemdaUEM.
Paran,Brasil
II Enfermeira.DoutoraemEducao.ProfessoraAdjuntoechefedoDepartamentodeEnfermagemdaUEM.
Paran,Brasil
III Enfermeira.DoutoraemFilosofiadaEnfermagem.CoordenadoradoMestradoemEnfermagemdaUEM.
CoordenadoradoNcleodeEstudos,Pesquisa,AssistnciaeApoioFamliadaUEM.Paran,Brasil
Endereoparacorrespondncia

RESUMO
Estudoqualitativodesenvolvidocomoobjetivodeinvestigarapercepodoacompanhantedacrianainternada
sobreaqualidadedoatendimentoprestadopelaequipehospitalarnotangenteaoaspectodahumanizao.Os
dadosforamcoletadosemoutubrode2006,juntoa20acompanhantes(umpai,umaave18mes),emuma
unidadepeditricadeumhospitalescolanoNoroestedoParan,pormeiodeentrevistasemiestruturada.Para
otratamentodosdados,empregouseatcnicadoDiscursodoSujeitoColetivo.Concluisequeparaaclientela
emquestooatendimentohumanizadonohospitalestrelacionadocomacapacidadedeabordaropacientede
formaholsticaeigualitria.Asatitudesqueconferemumcarterhumanizadoaoassistir,estorelacionadas
comoestilodecomunicaoadotado,aopassoqueoatendimentonohumanizadotraduzidoporatitudesque
valorizamasregrashospitalares,afaltadeatenoeabaixaempatiaporpartedosprofissionais.
http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S010407072007000400004&script=sci_arttext

1/9

04/08/2015

Texto&ContextoEnfermagemHumanizedcareinapediatricunit:theperceptionofthehospitalizedchildscompanion

PalavrasChave:Pediatria.Humanizaodaassistncia.Equipedeassistnciaaopaciente.Acompanhantesde
pacientes.
ABSTRACT
Thisisadescriptivestudyofaqualitativenature,developedwiththeobjectiveofinvestigatingtheperceptionof
thecompanionofthehospitalizedchildastothequalityofcaregivenbythehospitalstaffinregardsto
humanization.DatawascollectedduringOctoberof2006usingsemistructuredinterviewswith20companions
(onefather,onegrandmotherand18mothers)inthepediatricunitofauniversityhospitalinnorthwestern
Paran,Brazil.Fordatatreatment,theCollectiveSubjectDiscoursetechniquewasused.Itwasconcludedthat
fortheclienteleinquestion,humanizedhospitalcareisrelatedtotheabilitytoapproachthepatientinaholistic
andegalitarianmanner.Theattitudesthatgivethecareahumanizedcharacterarerelatedtothe
communicationstyleadopted,whilenonhumanizedcareisdefinedbyattitudesthatvaluehospitalrules,lackof
attention,andlowempathyfromtheprofessionals.
Keywords:Pediatrics.Humanizationofassistance.Patientcareteam.Patientescortservice.
RESUMEN
Elpresenteesunestudiodescriptivodenaturalezacualitativa,desarrolladoconelobjetivodeinvestigarla
percepcindelacompaantedelniohospitalizado,acercadelacalidaddelaatencinbrindadaporelequipo
delhospitalenloconcernientealahumanizacin.Losdatosfueronrecogidosenoctubrede2006,atravsde
entrevistaparcialmenteestructuradacon20acompaantes(unpadre,unaabuelay18madres),enunaunidad
peditricadeunhospitalescuelaenelnoroestedeParan.Paraelprocesamientodelosdatosseemplela
tcnicadelDiscursodelSujetoColectivo.Conestainvestigacinseconcluyequeparalaclientelaencuestin,la
atencinhumanizadaenelhospitalestrelacionadaconlacapacidaddeveralpacienteenformaholsticae
igualitaria.Lasactitudesqueconfierenuncarcterhumanizadoenlaatencin,estnrelacionadasconelestilo
decomunicacinadoptado,mientrasquelaatencinnohumanizadasetraduceenactitudesquevaloranlas
reglasdeloshospitales,lafaltadeatencinylapocaempataotorgadaporlosprofesionalesdelramo.
PalabrasClave:Pediatra.Humanizacindelaatencin.Grupodeatencinalpaciente.Acompaantesde
pacientes.

INTRODUO
Ahospitalizaoumasituaocrticaedelicadanavidadequalquerserhumano,etemcontornosespeciais
quandosetratadeumacontecimentonavidadeumacriana,poisimplicanamudanaderotinadetodaa
famlia.
Ainternaohospitalartraduzseemexperinciabastantedifcilparaopequenopaciente,gerandoansiedade
pelaexposiodacrianaaumambienteestressante,eondeoapoioparaoenfrentamentodestessentimentos
bastanterestrito,detalformaque,umadasnicasfontesdeseguranarepresentadapelapresenados
pais.1
Nosentidodemudarestepanorama,muitasiniciativasvemsendoimplementadas,contudo,estassobastante
recentes.OBrasilsomenteobteveavanoemrelaohumanizaodaassistnciacriana,apsa
publicaodaLeiN8.069,em1990,regulamentandooEstatutodaCrianaedoAdolescente,queemseu
Artigo12preconizaqueosestabelecimentosdesadedeveroproporcionarcondiesparaapermannciade
umdospaisouresponsvel,emtempointegral,noscasosdeinternaodecrianaouadolescente.2
Desdeento,desenvolverum"cuidarassistir"empediatriasignificaenvolvernosacriananessecuidado,
masabarcartambmnesteprocessooseuuniversorelacionalesocial,detalmodoaconsiderarcrianae
famliacomoumscliente.OMinistriodaSade(MS)defineacompanhantecomoumapessoasignificativa
paraacriana,sendoumrepresentantedesuaredesocialquevaiacompanhloduranteapermannciano
ambientehospitalar.3
Ospaisdecrianashospitalizadas,aoagiremcomoseusrepresentanteslegais,podemoferecerimportante
contribuionaidentificaodefalhascometidaspelosistemahospitalar,4eque,invariavelmente,acabampor
ocasionarumatendimentomenoseficazeerrneo.Taissituaesexigememsuamaioria,mudanasou
reformulaesdecondutanemsemprereconhecveispelosprofissionaisdesade.
Estemecanismodecontrolesocialsefazcadavezmaisimportanteenecessrioseconsiderarmosque,coma
evoluodacinciaeodesenvolvimentodetecnologiasmaisavanadasnocampodosuportevida,
esquecemosporvezes,queocuidado,acimadetudo,realizadoemeparasereshumanos.
http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S010407072007000400004&script=sci_arttext

2/9

04/08/2015

Texto&ContextoEnfermagemHumanizedcareinapediatricunit:theperceptionofthehospitalizedchildscompanion

Almdestaimportncia,nocontextodaavaliaodaatenohospitalar,ospaisexercempapelfundamentalno
contextodahospitalizaoinfantil,namedidaemquerepresentamarefernciafundamentaldacriana,
enquantomediadoresdarelaoteraputica,fonteprincipaldeseguranaedecarinho,almdeapoio
imprescindvelaoenfrentamentodestasituaodesafiadoraqueadoenaeointernamento.
Assim,nosdefrontamoshojecomumadisparidadedeconceitoseabordagensacercadoquevemasero
hospitaleaexperinciadahospitalizao:vistaporalgunscomoumsistemaquedesconsideraacondio
humanadopacienteeondeomesmocomparadoaumamquinaavariada,devendoportanto,receber
passivamentetudooquelheimposto.5
Assim,hurgnciaemencontrarestratgiasquepropiciemsoluesparaumamelhoranoatendimentoaoser
humano.Aquestodoatendimentohumanizadotemsidopautadaspriorizaesdainiciativagovernamental,
provadissooProgramaNacionaldeHumanizaodaAssistnciaHospitalar(PNHAH),lanadopeloMSnoano
de2000.6
Oreferidoprogramaprev,entrevriasformasdeao,aavaliaoperidicadasatisfaodosusuriosedos
profissionais,envolvendotrsaspectosfundamentais:a)capacitaopermanentedosprofissionaisdesadee
criaodecondiesparasuaparticipaonaidentificaodasmelhoriasnecessriasssuascondiesde
trabalhob)criaodecondiesparaaparticipaoativadousurionaavaliaodaqualidadedosservios
c)participaodacomunidadeorganizadacomoparceiradosagentespblicosemaesdeapoioe
acompanhamentodosservios.6
Ocuidarhumanizadoimplica,porpartedocuidador,acompreensoeavalorizaodapessoahumana
enquantosujeitohistricoesocial.7Paraisso,deveseconsideraracimadetudoqueparadesencadearum
processodehumanizaonoambientehospitalar,nosonecessriosgrandesinvestimentosouadaptaesno
ambientefsico.primordialquehajasensibilizaocomrelaoaproblematizaodarealidadeconcreta,a
partirdaequipemultidisciplinar.7
Nessecontexto,opresentetrabalhoobjetivainvestigarcomoosacompanhantesdecrianashospitalizadas
avaliamaqualidadedoatendimentoprestadopelaequipedesadedeumhospitalescola,notangenteao
aspectodahumanizao.Paraissoprocuramosidentificar,apartirdaperspectivadosentrevistados,oconceito
deatendimentohumanizadoemsadenoambientehospitalaredeterminaratitudeseaesrealizadaspela
equipedesadeepercebidaspeloacompanhantecomoatividadeshumanizadasenohumanizadas.

METODOLOGIA
Tratasedeumestudodescritivo,denaturezaqualitativarealizadonaunidadepeditricadeumhospitalescola
doNoroestedoParan,quepossui15leitosetendocomocaractersticapredominante,ahospitalizaode
casosdelongapermanncia,emfunodacronicidadedosdiagnsticos.Esteperfildeatendimentojustificado
emparteporsetratardeinstituiohospitalarpblicaderefernciapara115municpiosquecompema
macroregionoroestedoParan.
Osdadosforamcoletadospormeiodeentrevistassemiestruturadas,realizadasaolongodomsdeoutubrode
2006,juntoaacompanhantesdoreferidosetorpeditrico.Onicocritriodeinclusofoioaceiteemparticipar
doestudo,emitidopelosacompanhantes,medianteaassinaturadeumTermodeConsentimentoLivree
Esclarecido(TCLE)especfico,equeculminoucomaparticipaodeumtotalde20acompanhantes,sendoum
pai,umaave18mes.Oinstrumentodecoletadedadosfoiconstitudoporumroteirosemiestruturado,
compostoporquestesabertasefechadas,divididoemduassees.Aprimeira,referenteidentificaoe
caracterizaosciodemogrficadospacienteseinformantesdoestudoeasegunda,compostaporquestes
amplaseabertas,cujafinalidadeeraaabordagemdatemticacentraldoestudo.Assim,osacompanhantes
foramquestionadossobreoentendimentoquepossuamacercadoatendimentohumanizadonohospitaleem
seguida,solicitadosaexemplificaremmomentose/ouatitudesemqueestacaracterstica(dahumanizaoou
deseuinverso)eraidentificada.
Osdepoimentosobtidosduranteosencontrosforamgravados,transcritoseanalisadospelomtododoDiscurso
doSujeitoColetivo(DSC).8Estemtodoconstadequatrofigurasmetodolgicas:ExpressoChave(ECH),Idia
Central(IC),DSCeAncoragem(AC).
AsECHssodefinidascomosegmentossubstanciaisdasfalasliteraisdossujeitos,equedefinemocontedoe
aseqnciadodiscursoelaboradoemtornodeumaidiacentral.AICconsistedeumaexpressolingstica
sintticaqueindicao"cerne"dodiscurso,ouseja,conferedistinoacadaconjuntodeexpresseschave,
dandoorigemaodiscursodosujeitocoletivo.JoDSCumdiscursosntese,constitudodeumconjuntode
expresseschave,cujocontedorefleteaidiacentral.EmboraoDSCestejaredigidonaprimeirapessoado
singular,norepresentaumaexperinciasingular,massim,expresseshomogneasdevriossujeitos.8
Damesmaforma,oDSCnestecontextoespecfico,farrefernciaporvezes,sexperincias,sentimentosou
percepesdosacompanhantes(namaioria,mes),eemoutros,svivenciasdascrianasrelatadasporestes
acompanhantes.Istosed,fundamentalmente,emfunodofortalecimentodestevnculofamiliar,em
http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S010407072007000400004&script=sci_arttext

3/9

04/08/2015

Texto&ContextoEnfermagemHumanizedcareinapediatricunit:theperceptionofthehospitalizedchildscompanion

especial,dobinmiomeefilho,noscontextosdeenfrentamentoquepermeiamaexperinciada
hospitalizaoinfantil.
Paraesteestudoaanliseseguiuosseguintespassos:1)leituradecadadepoimentosingular2)extraodas
expresseschavedecadadepoimento3)agrupamentodasexpresseschavehomogneas4)extraoda
idiacentraldecadaagrupamentodasexpresseschave5)composiodosdiscursosdosujeitocoletivo
correspondentesacadaidiacentral.
OdesenvolvimentodoestudoocorreuemconformidadecomopreconizadopelaResoluoN.196/96do
ConselhoNacionaldeSadeMS9eoprojetodepesquisafoiaprovadopeloComitdeticaemPesquisa
EnvolvendoSeresHumanosdaUniversidadeEstadualdeMaring(UEM),soboparecerN.258/2006.Todosos
participantesdoestudoforaminformadossobreosobjetivosdoestudo,tipodeparticipaodesejada,livre
opodeaceitarparticiparsemqualquerprejuzonaassistnciaprestadacrianae,apsconcordncia,
assinaramoTCLEemduasvias.

APRESENTAOEDISCUSSODOSRESULTADOS
Caracterizandoosujeitocoletivodesteestudo
Amaioriadosacompanhantesnaunidadepeditricaenquadravasenafaixaetriade24a35anos(60%),
possuabaixaescolaridade(55%nohaviamcompletadooensinofundamentale25%,possuamoensino
mdioincompleto).Grandepartedascrianasesteveacompanhadapredominantementepelame(90%),uma
pelopaieoutrapelaav.Amaioriadascrianas(75%)eracuidadanodomiclioporsuasprpriasmes,fato
este,coerentecomaidentificaodeque60%dosacompanhantesreferiramcomoprofissoaopo"donasde
casa".
Comrelaoscrianas,cujosacompanhantesintegraramossujeitosdestapesquisa,observouseque40%
delasexperienciavamahospitalizaopelaprimeiravez.Emrelaoaotempodehospitalizao,25%estavam
internadashmenosde3dias,30%entre4e7dias,25%de8a14diase20%hmaisde15dias.Os
motivosrelacionadoscomaatualinternaoforamvariados,sendoque,40%estavamrelacionadosa
problemasrespiratrios,20%,aprocedimentoscirrgicos,10%aproblemasgastrintestinais,10%aproblemas
renais,10%porcriseconvulsiva,5%porsepticemiae5%porprematuridade.
AbordandoatemticadahumanizaosegundooDSC:oqueseentendepor"atendimentohumanizado
nohospital"?
Asmanifestaesdossujeitospermitiramidentificarvriasidiascentraisrelacionadasaoentendimentoqueos
acompanhantespossuemacercado"atendimentohumanizadonohospital",dandoorigematrsdiscursos
coletivos.
DSC1Idiasassociadasaoprocessohumanizado
Nuncaouvifalarnisso.Achoquetratarbem.Oqueeuentendoosmdicosficaremconversandocoma
gente,cuidando,explicandooquetemdefazer.Seprocurasaberoquetacontecendo...procurarexplicar
paraagenteentendermelhor.serbemcuidado,nofaltaosmedicamentosnahoracerta,temaboaateno
dasenfermeiras,temaboaintenodosmdicosetudooqueelesestofazendoporbomsentimento.Os
funcionrios,emgeral,serematenciososalmdevalorizaretratarospacienteseacompanhantescom
respeitoeeducao.Responderbrutonotratarcomeducao,eapessoatemqueserhumanaparaatender
asoutraspessoas.
Idiascentrais:serbemcuidadoserbematendidoservalorizadosertratadocomeducaoecomrespeito
profissionaldeveseratenciosoehumanonoserbrutoconversareexplicarconformeoentendimentodos
acompanhantes
DSC2Qualidadesesperadasdoprofissional/instituio
Ah,euachoqueoatendimentoquevmaisoladodopaciente,quetentaentendermaisoladodopaciente.
Tmhospitaispblicoscommaisrecursosdoqueoutroshospitais,elesagemmaisrpidonosexameseo
atendimentomuitomelhor,enodemoramparaatenderagente.Todosterumatendimentoigual,eque
atendaatodasasnecessidades,poisconhecerasdiferenasparalidarcomasoutraspessoasdifcil.
Idiascentrais:ver/entenderoladodopacienteatendimentoigualatodosatendertodasasnecessidades
rapideznodiagnsticoealtahospitalarconhecerasindividualidadesdaspessoasexistemhospitaispblicos
quetemmaisrecursoseatendemmelhor.
DSC3ApesardeserdoSistemanicodeSade(SUS)bom
ApesardeserpeloSUS,acheioatendimentomuitobom.Umavezeleficouinternadoemumhospitalparticular
enofoitobemtratadocomoaqui.
http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S010407072007000400004&script=sci_arttext

4/9

04/08/2015

Texto&ContextoEnfermagemHumanizedcareinapediatricunit:theperceptionofthehospitalizedchildscompanion

Idiascentrais:apesardeserdoSUSelefoibemtratadooatendimentodoHUbom.
DeacordocomostrsDSCacimacitados,aidiaqueosacompanhantesapresentamsobreoatendimento
humanizadonohospital,encontraseumpoucovaga,gerandodvidasacercadoconhecimento/familiaridade
comestaterminologia.
Overbohumanizarsignifica"[...]tornarhumano,agradvel,civilizar".10:238Devidoorigemesentido
intrnsecodestapalavra,osentrevistadosconseguiramassociaraidiadecuidadohumanizadocomo
atendimentoquevetentaentendermaisoladodopaciente.
Talpercepovemaoencontrodaperspectivaassistencialholsticaedadefiniodesadeglobal,namedida
emqueosdiscursosassociamaatenoaopaciente,idiadequetodosmerecemreceberumatendimento
igualequeatendaatodasasnecessidades(aspectosfsicos,psicolgicos,espirituais).
Acrescentaseaisto,asurpresanaconstataodosparticipantes,acercadaqualidadeencontradano
atendimentopblicoemquesto.Talsurpresaatribudaidiaprevalentenosensocomumenosmeiosde
comunicao,aocompararemoatendimentopblicoaoprivado/particular,comumadesvantagemacentuada
doprimeironoquetangequalidadeeefetividadedoatendimentoprestadopopulao.
Assim,outrosaspectospositivosdestacadospelosparticipantes,equecontribuemsobremaneiraparauma
avaliaosatisfatriadaqualidadedeateno,diziamrespeitodisponibilidadedemedicamentosadequados,
dosrecursostecnolgicosparadiagnstico,almdoatendimentoprestadopelaequipe.
Momentosouatividadesrelacionadascomocuidadohumanizado
Aoinvestigarmosemquemomentosouatividadesdesenvolvidaspelosprofissionaisdesadeoacompanhante
conseguiapercebero"cuidadohumanizado",tantoparaconsigocomoodirecionadocriana,asmanifestaes
apresentaramidiascentraisquepermitiramaidentificaodecincogruposdeDSC.
DSC1Osprofissionaisqueatendembemsoosquegostamdetrabalharnareadasade
Ah,humanizadoquandotratambemascrianas,principalmenteame,tratamcomcarinhoenoso
estpidosnemmaleducados.Tmalgumasmuitoboas,quequandoprecisa,elasatendem.oquegostamde
fazer!Etemomomentoqueelesconversamcomagente.Temummdicoqueatendeuelemuitobem,me
explicavaoquetavaacontecendoeatmostravaasfotos,epediaseeutinhamaisalgumapergunta.Eusaa
satisfeita,entendeu?Daminhaparte,todososprofissionaissobons.Todasasvezesqueinterna,elessempre
tratarambem,soeducadoseprestativos.Eugostomuitodaqui,eoqueeupercebo,aatenoassimque
chegou,tantonapartedomdico,daenfermaria,dalimpeza,dacomida,detudo.Adiferenaqueeuvejo
quedojeitoqueelestratamumame,elestratamoutra.
Idiascentrais:conversarcomosacompanhantesserbematendidoserbemtratadoreceberatenoser
prestativotratarcomcarinhonosergrosso/brutonosermaleducadodaratenoparapessoaemtodos
ossetoresdohospital(enfermaria,limpeza,comida)osquetratambemgostamdoquefazem.
DSC2Darimportnciaparaoqueamefala
Ocirurgioqueatendeagente,elemuitohumano,edimportnciaparaoqueamefala.Eleatendeno
consultrioparticularenocobranada,almdeteraceitadofazer"asduascirurgiasaomesmotempo",queeu
pedi.Sabe,ameconheceacrianamelhordoqueningumecomplicadofazerduascirurgiasseparadas,
passarporanestesiaetudomais.
Idiascentrais:darimportnciaparaasinformaesfornecidaspelasmesocirurgiohumano,atendee
nocobra,almdeaceitarpedidosdame.
DSC3DeixarameverumfilhonaUnidadedeTerapiaIntensiva(UTI)umgestodecaridade
MeufilhoestavanaUTIegeralmentenodeixamameficar,maldeixaamever.Ah...seil,euachoque
temquevercomogestodecaridade.Porqueagentetalidesesperada.Eunoimaginavaqueelesiamdeixar
euver,aindamaisquandovamenervosaassim.GraasaDeus,nofoiomeucaso.
Idiacentral:deixarameverofilhonaUTIumgestodecaridade.
DSC4Terprofissionaiscapacitados
pelojeitoqueelechegouaqui,eupensavaqueiaperdermeufilho.MasgraasaDeusesegundoo
conhecimentodosmdicoseenfermeiras,elesaiuvivo.
Idiacentral:osprofissionaistmconhecimentoparasalvarvidas.
DSC5Aprioridadeatenderbemacriana
Elescuidarambemdemeufilho.Nodemim,poisnosoueuqueestouinternada.
http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S010407072007000400004&script=sci_arttext

5/9

04/08/2015

Texto&ContextoEnfermagemHumanizedcareinapediatricunit:theperceptionofthehospitalizedchildscompanion

Idiacentral:aprioridadenocuidadoopaciente.
Asaes"humanizadas"desenvolvidaspelaequipedesadesopercebidasemtermosdasatitudese
comportamentodosprofissionais,associadospercepodossujeitosdetratarsedeposturasdeconotao
vocacional(gostardoquefazem),ouassociadoscomumacompetnciatericaetcnicaadequada.
ComrelaoobservaodoDSC5,sobreapriorizaodeatenderbemacriana,precisoressaltarquea
compreensoatualdocuidadocriana,nopodeexcluirdesteprocesso,ameeafamliadacriana.Esta
compreensosefundamenta,porumlado,naindissociabilidadedesteselementos,compondoumnicouniverso
ourealidadesciopsicoemocionale,poroutrolado,namtuainfluenciaqueexercementresi,contribuindo
positivaounegativamenteparaaconstruodeumarelaoteraputica.
Assim,soinmerososestudosnareapeditricaqueressaltamaimportnciadeconsideraresteolhar
holstico,integradorecontextualizadoenquantoalicercefundamentaldaatenohumanizada.1113
Ahumanizaoretratadaemtermosdaqualidadedorelacionamentoteraputicoedarelaodeparceria
estabelecidaentreequipeefamlia.Termoscomo"gestodecaridade","cuidarbem","tratarcomcarinhoedar
ateno"retratambemavalorizaodestesaspectos.Acapacidadeeointeressenacomunicaodos
profissionaistambmsoressaltadoscomocaractersticasessenciaisdocuidadohumanizado.
Paraasmes,conformejidentificadoemoutrosestudos,14asenfermeirassovistascomomemorveis
quandoemseucuidadolevamemconta"aspequenascoisas",traduzidasemgestoseatitudes,eque
proporcionamumsuportepsquicoemocionaleumarelaodeajuda,tornandoahospitalizaouma
experinciamaisfacilmentetolervel.
As"pequenascoisas"foramdefinidasemtermosdapreocupaodosprofissionaisemtratarospacientese
familiaresdemodoindividualizado,chamandoascrianaspelonome,abordandoosfamiliaresdeummodo
amigvel/carinhoso,demonstrandoamorerespeitoporelas,usandootoque,oafago,umaentonaodevoz
suaveeutilizandooolharparatransmitirumavariedadeinfinitademensagens.Estas'pequenascoisas',
segundoosautoresconstataram,nodependemdetecnologiaedepesquisasfarmacuticas,pormfazema
diferenaparamesecrianashospitalizadas.14
Aes/atividadesnohumanizadas
Comoltimopontodeanlise,asmanifestaesouatitudesdosprofissionaisedoservio,interpretadaspelos
participantescomoao/atividadenohumanizada,permitiramaformaodedoisgruposdeDSC.
DSC1Regraseburocraciahospitalar
Olha,desdequeelenasceu,eletemdificuldadeprsugarolquido.Emesmocomestadificuldade,elesno
deixarameudar"chuquinha".Euseiqueohospitaltemumprojetodeamamentao.Mesmocomapediatra
recomendandoeelenoestandobem,eaindaperdendopeso,aenfermeiraresponsvelpeloprojetonoabriu
exceo.Amanutenodoprojetoeramaisimportantedoqueomeufilho!Anoserquandoomeufilhoteve
quefazerumexame,masdasurgiuumaurgnciaecolocaramnafrente.Euentendiporestelado,mas
muitoenroladoparafazerosexames.Euachoqueelesdeveriamteradiantado,ficoumarcadoparahojee
depois,jogaramparaamanh.Elesesto"jogando"muito.Eledeveriaterfeitoj,porqueeustoesperandoo
resultadoparapoderirparacasa.Desdequeinternei,elesfalaramqueiamprovidenciarambulnciaparaa
consultaquemeufilhotinhamarcadoequenopodiaperder.Maschegounodia,sseishorasdamanh,a
enfermeiraveioeperguntouseeunotinhacomolevarele.Euacheiquefoimuitafaltadeconsiderao,
porquedesdeodiaanterioreuestavaperguntandoeelesnomedisseramnada.Almdomais,euachoruima
visita,eumorolongeejdifcilterodinheirodapassagem,temvezesquevemmaisgenteepoucagente
entra,espodeentrardeumemum.
Idiascentrais:regraseburocraciahospitalardemoranarealizaodeexames.
DSC2Atendimentopblicoruim:crticasaoutrosservios
Oatendimentopbliconacidadeondeeumoravamuitoruim.Nospostosdesade,asenfermeirassomuito
brutas,noatendemcomcalma,snagrosseria.Umavez,fuiconsultareafiladobrava,detogrande.E
agendaramaconsultadepoisdeumasemana.Etambm,notemnemcomoagentereclamar,porquese
reclamarpior.Lemoutrohospital,eraporvoltademeianoite,eufuibuscarumlenolporqueaminhafilha
tinhafeitoxixi,eaenfermeiradissequeeuteriadeesperarparadepoisdasquatrodamanh,queoroupeiro
iaabrir.Ameninaficousemolenoledormiusnoplstico.Almdisso,elatemquemamartodahorapara
nodarconvulso,eaenfermeirafalouqueacozinhatavafechadaenotinhacomofornecermamadeira.Tem
hospitalqueassim,nafrenteumacoisa,portrsoutraporquequandoaminhafilhamaisvelhaficou
internadanomesmohospital,squetinhaplanoparticularpelafirma,eralenol,tinhaoquecomer,olhavama
criana.EquandoeuinterneinoSUS,notinhanadadisso.
Idiascentrais:cidadeondeeumoravaasenfermeirassobrutas,noatendemcomcalmasnagrosseriase
reclamarpiordemoraparaatender.

http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S010407072007000400004&script=sci_arttext

6/9

04/08/2015

Texto&ContextoEnfermagemHumanizedcareinapediatricunit:theperceptionofthehospitalizedchildscompanion

Deacordocomapercepodosacompanhantesentrevistados,manifestadonoDSC,oatendimento"no
humanizado"estrelacionadoadiversosfatores,quevodesdeasupervalorizaodasregras/rotinas
hospitalares(manutenodeprojetoamamentaonmerorestritodepessoasnohorriodevisitas),ata
faltadeatenoindividualizadaerespeitosaporpartedosprofissionais:temunsmdicosquenemolhampro
paciente,vaiexaminarenemrelanacriana,ejvaidandoareceita(Acompanhante18).
Assimosrelatosrepresentamoinversodasatitudesrelacionadashumanizao,detalmodoqueocontato
afetuoso,ainformao,dlugaraumarelaospera,semtrocadeolhar,semotoqueeainexistnciade
esclarecimentoscapazesdeatenuaraangstiapaterna/materna.
Emboraodesejvelfosseumarelaodecooperaoeparceriaentreprofissionaisepaisdecrianas
internadas,aindamuitocomumaexistnciadeumarelaodedominaosubordinao,15almdisso,a
despeitodosprofissionaisreconheceremodireitodafamliaempermanecerjuntocriana,tendema
transformarestedireitoemumdeverdeficarcomacrianaedecuidla,sendoassimpercebidoscomo
agentedetrabalho.15Equalquercomportamentodospaisquenocorrespondamaestemodelodeagentede
trabalho,assimcomoofatodesermaiscrticoequestionador,podeseconstituiremfatordeconflitoe
distanciamentocomaequipe.
Afaltadecomunicao,omecanicismodasaeseaempatiaquaseinexistente,tambmsoapontadoscomo
fatoresquecaracterizama"nohumanizao"doatendimentoprestadopelosprofissionais:temummdicoa
quenofalanadaparagente,equandoagenteperguntaascoisaseleparecequetemmvontade
(Acompanhante19)temumasenfermeiras"ruins"equevemcomfaltadeeducaoesempacincia
(Acompanhante06).
Diversosestudosjforamrealizadoscomointuitodedefiniroquerealmenteimportaparaospaisenquanto
seusfilhosestohospitalizados.Nestes,foramidentificadasquestesrelacionadassnecessidadesfsicase
emocionais,incluindoaimportnciadacomunicao,doapoio,dasinformaes,dorespeito,danegociaono
cuidadocriana,docontroledador,dotempodeespera,dasrelaesinterpessoais,daparticipaonas
decises,dacontinuidadenotratamento,doenvolvimentonocuidado,dacompetnciaeaparnciaprofissional,
doambiente,entreoutros.1618
Assim,estesestudosparecemconfirmarosachadosdoDSCnestarealidadeespecficadeinvestigao.Destes
relatospossvelderivarqueospaisnecessitamdeinformaosobreascondiesdesadedoseufilho,de
talformaapoderlidarcomasituaodeformamaisequilibrada,controlandosuasreaesnamedidaemque
lhesofornecidosmaioressubsdioseconhecimentossobreodiagnsticodeseufilho.Quandoacriana
acometidaporumadoena,ospaissogeralmenteconfrontadoscomumcontexto
mdico/hospitalar/tecnolgicoeemocionalquenolhefamiliarequeraramente,estpreparadopara
considerarsuasnecessidades.Istosignificaqueospais,emmuitasrealidades,acabamsendodeixados
margemdoprocessoteraputicodeseusfilhos,semapoiodosprofissionaisesemrespostasparasuas
perguntaseincertezas.19
Emboraalgunspoucosrelatostenhamsevoltadoacriticarnegativamenteoaspectodahumanizaonoservio
considerado,oestudopermitiulevantarlacunasdesteprocessonosistemadeatenosadecomoumtodo,
pormeiodacitaodeoutroscontextosmaisdesfavorveisnoquetangeaoaspectodaatenohumanizada,
emtodososnveisdosistema.

CONSIDERAESFINAIS
Conformeaanlisedosdados,percebemosqueahumanizaonoambientehospitalardeveserentendidano
snaperspectivadoscuidadosetecnologiasdisponibilizadaspelosprofissionaiseserviosdesade.A
humanizao,coerentementeaoquesepreconizanaatualidade,percebidapelospaisdacriana
hospitalizada,comumconjuntocomplexodeatitudes/aesmotivadaporumpensamentotico,humanitrio,
socialeholstico.
Avalorizaodapresenamaternaeumprocessoeducativo,informativo,demodupla,entreacompanhantee
equipe,condiosinequanomaoalcancedeumaprticaassistencialrealmentehumanizadaehumanizadora.
Nestesentido,osdadosdoestudorevelaramqueasatitudesqueconferemumcarterhumanizadonoprocesso
deassistirestorelacionadascomoestilodecomunicaoadotado,aopassoqueoatendimentono
humanizadotraduzidoporatitudesquevalorizamasregrashospitalares,afaltadeatenoeabaixaempatia
porpartedosprofissionais.
primordialrelembrarqueestudosdestanatureza,nosquaissevislumbraodiagnsticodeumadadarealidade
assistencial,tmseusbenefciosextensivosprpriaequipedesadeeinstituioinvestigada,namedidaem
queforneceindciosparamelhorcompreenderasexpectativasenecessidadesdaclientela,estabelecendoaes
emetasparaaqualificaodoatendimentohospitalareaconseqentemelhoriadaqualidadedevidaesade
daspessoasenvolvidasnesteprocesso.
Nestesentido,avalorizaodeestratgiascomoaescutacompreensiva,acomunicaoverbalenoverbal,e
aotimizaodasinformaesentremembrosdaequipe,edestacomacriana/famlia,aparecemcomo
http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S010407072007000400004&script=sci_arttext

7/9

04/08/2015

Texto&ContextoEnfermagemHumanizedcareinapediatricunit:theperceptionofthehospitalizedchildscompanion

elementosessenciaisdesteprocessodeconstruocoletiva.
Almdisso,criamseoportunidadesparaqueopinies,percepes,sugestesereclamaesdaclientelaem
estudopossamserexpressasdeformalivreeautnoma,consolidandoumespaoparaoverdadeiroexerccio
dademocraciaedacidadania.Comoprofissionaisdesade,precisamosbuscarnapesquisacientficaenas
diversasabordagensde"fazercincia",meioseestratgiasquenospermitamolharcriticamentenossas
realidades,identificandolacunasecaminhosdetransformao.

REFERNCIAS
1FaquinelloP,ColletN.Vnculoafetivome/criananaunidadedealojamentoconjuntopeditrico.Rev.Gacha
Enferm.2003Dez24(3):294304.[Links]
2MinistriodaSade(BR).Estatutodacrianaedoadolescente.Braslia(DF):MS1991.[Links]
3MinistriodaSade(BR),SecretariaExecutiva,NcleoTcnicodaPolticaNacionaldeHumanizao.
HumanizaSUS:visitaabertaedireitoaacompanhante.Braslia(DF):MS2004.[Links]
4CoJPT,FerrisTG,MarinoBL,HomerCJ,PerrinJM.Arehospitalcharacteristicsassociatedwithparenteral
viewsofpediatricinpatientcarequality?Pediat.2003Feb111(2):30814.[Links]
5LeshanL.Ocncercomopontodemutao:ummanualparapessoascomcncer,seusfamiliarese
profissionaisdesade.SoPaulo(SP):Summus1992.[Links]
6MinistriodaSade(BR),ProgramadeHumanizaodaAssistnciaHospitalar,SecretariadeAssistncia
Sade.Programaserelatrios.n.20.Braslia(DF):MS2001.[Links]
7BackesDS,LunardiFilhoWD,LunardiVL.Aconstruodeumprocessointerdisciplinardehumanizaoluz
deFreire.TextoContextoEnferm.2005JulSet14(3):190205.[Links]
8LefvreF,LefvreAMC.Discursodosujeitocoletivo:umnovoenfoqueempesquisaqualitativa
(desdobramentos).CaxiasdoSul(RS):EDUCS2003.[Links]
9MinistriodeSade(BR),ConselhoNacionaldeSade,ComissoNacionaldeticaemPesquisa.Resoluo
N.196de10deoutubrode1996:diretrizesenormasregulamentadorasdepesquisaenvolvendoseres
humanos.Braslia(DF):MS,1996.[Links]
10ScottiniA.Dicionrioescolardalnguaportuguesa.Blumenau(SC):TodoLivro1998.[Links]
11JacobY,Bousso,RS.Validaodeummodelotericousadonocuidadodafamliaquetemumfilhocom
cardiopatia.Rev.Esc.EnfermUSP2006Set40(3):37480.[Links]
12BoussoRS.Aexperinciadafamliaduranteacirurgiacardacadofilho.Rev.Nursing2006Jun97(8):860
5.[Links]
13PettengillMAM,AngeloM.Identificaodavulnerabilidadedafamlianaprticaclnica.Rev.Esc.Enferm
USP2006Set40(2):2805.[Links]
14GasquoineS.Motheringahospitalizedchild:it'sthe'littlethings'thatmatter.Jour.ChildHealthCare2005
Sep9(3):18695.[Links]
15SilvaJB,KirschbaumDIR,OliveiraI.Significadoatribudopeloenfermeiroaocuidadoprestadocriana
doentecrnicahospitalizadaacompanhadadefamiliar.Rev.GachaEnferm.2007Jun28(2):250
9.[Links]
16ShieldsL,KristenssonHallstrmI.Wehaveneeds,too:parentalneedsduringachild'shospitalisation.
OnlineBrazilianJour.Nursing[serialontheInternet].2004Dec[cited2006Nov2]3(3):[about15p.].
Avaliablefrom:www.uff.br/nepae/objn303shieldsetal.htm[Links]
17RahiJS,ManarasI,TuomainenH,HundtGL.Meetingtheneedsofparentsaroundthetimeofdiagnosisof
disabilityamongtheirchildren:evaluationofanovelprogramforinformation,support,andliaisonbykey
workers.Pediat.2004Oct114(4):47782.[Links]
18CoonerJM,NelsonEC.Neonatalintensivecare:satisfactionmeasuredfromaparent'sperspective.Pediat.
1999Jan103(1):33649.[Links]
19StarkeM,MllerA.Parents'needsforknowledgeconcerningthemedicaldiagnosisoftheirchildren.Jour.
ChildHealthCare2002Dec6(4):24557.[Links]

http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S010407072007000400004&script=sci_arttext

8/9

04/08/2015

Texto&ContextoEnfermagemHumanizedcareinapediatricunit:theperceptionofthehospitalizedchildscompanion

Endereoparacorrespondncia:
SoniaSilvaMarcon
Av.Colombo,5790,CampusSededaUniversidadeEstadualdeMaring,Bloco01
CEP87.020900Maring,PR,Brasil
Email:soniasilva.marcon@gmail.com
ieda1618@gmail.com
Recebidoem:16deabrilde2007
Aprovaofinal:08deoutubrode2007

1Trabalhoapresentadodisciplina"Tpicosavanados:ocuidadonosdiferentesciclosdevida",doCursode
MestradoemEnfermagemdaUniversidadeEstadualdeMaring(UEM)

CampusUniversitrioTrindade
88040970FlorianpolisSantaCatarinaBrasil
Tel.:(5548)37214915/(5548)37219043
textoecontexto@contato.ufsc.br

http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S010407072007000400004&script=sci_arttext

9/9

Potrebbero piacerti anche