Sei sulla pagina 1di 11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

Introduo:Porquebinrio?
Muitaspessoasdevemseperguntarporqueosengenheirosdecomputadoresdecidiramusarosistema
binrioaoinvsdosistemadecimal,muitomaisnaturalparatodososusurios(pelomenosatualmente).
Aquestomeramenteprtica.Conformevimosacima,pararepresentarqualquervalorembinrio
precisamosdeapenasdoissmbolos.muitomaissimplescriarumdispositivoquepossadetectardois
estadosemumcircuitoeltrico,acesoeapagadooupresenadesinaleltricoeausnciadesinaleltrico.
Paracriarumequipamentoqueusasseosistemadecimalinternamenteserianecessrioqueelepudesse
detectardezestadoseltricosdiferentes.Fazendoaanalogiacomalmpada,imaginecomopodeser
possvelidentificardoestadototalmenteacesoaototalmenteapagadocomoitoestadosintermedirios.
Secomplexofazerissoaolhonu,imaginecomocriarumequipamentoquepossaexecutaressa
detecocomnveiseltricosbaixssimosaaltavelocidade,dentrodeummicroprocessador.
Umpequenoerrodedetecodeumnvelparaoutropodeprovocarerrosgravesdeprocessamento.Por
estemotivo,aindahojeconsideradomaisfcildetectardoisnveiseltricosapenas.Voltandoanalogia
dalmpada,apenastotalmenteacesooutotalmenteapagado.
Seumdiahouvertecnologiacapazdelidarcomdez(oumais)nveiseltricos,talveznoprecisemosmais
usarobinrio.

SistemasdenumeraoIntroduo
Oquequerdizer14?
Sabemos,porforadeeducaoehbitoqueosalgarismos1e4colocadosdestaformarepresentama
quantidadecatorze,noprecisamosdenenhumaferramentaparachegaraestaconcluso.Masistos
verdadeseestivermosutilizandoosistemadecimal,debasedez.
Osalgarismos14poderiamestarrepresentandoasquantidade20ou12,dependendodabasequeestiver
sendousada,assimcomooscaracteresXIVtambmrepresentamaquantidadecatorze,seestivermos
utilizandoalgarismosromanos.
Osistemadecimalutilizadohojedeformapadronizadanodiaadia,sejanocomrcioouemtransaes
bancrias,nohnecessidadedeesclarecerseovalorestexpressonabasedecimalouno.
Masnemsemprefoiassim.Diversospovoscriaramdiversasformasderepresentaremsequantidades,
algumasquesobrevivemathojeemnossocotidiano.
Porexemplo,porqueestamosacostumadosacomprarcertasmercadoriasemdzias?Ouporqueum
minutosemsessentasegundoseumahoratemsessentaminutos?Talvezestessejamfsseisculturais
desistemasqueutilizavamabasedozeouabasesessentaaoinvsdabasedez.

http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

1/11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

Umamesmaquantidadepodeserrepresentadadeformasdiferentes
Almdessas,existemindciosdousonopassadodevriasoutrasbasesesistemasnumricos,comoa
basevinte,queaindapodeserencontradaemcertasexpressesdoidiomafrancscomoquatrevinte
(quatrovezesvinte)paraexpressaraquantidadeoitenta.
Umsistemanumricoconhecidoqueaindausadoosistemasromano.Estesistemausaoscaracteres
I,V,X,C,DeMparaformarvaloresnumricosetotalmentediferente(emuitomaiscomplexo)queo
sistemadecimal,principalmentepornoteroconceitodeposioqueexisteemsistemasdenmeros
basecomoodecimal.
Pararepresentaraquantidade419nosistemaromano,usasearepresentaoCDXIX,nonosso
objetivoaquiexplicarofuncionamentodosistemaromano,masapenasparadescreveresteexemplo,o
funcionamentooseguinte500menoscem(CD)maisdez(X)maisnove,oudezmenosum(IX).

SistemadeNmerosBase
Osistemadecimalbaseadonoconceitodearitmticadeposio.Istoquerdizerquecadacasadeum
valorexpressonosistemadecimalcorrespondeaumapotnciadabase.
Comofunciona?Partindodadireitaparaaesquerda,aprimeiracasarepresentaabaseelevadapotncia
0,asegundacasarepresentaacasaelevadapotncia1,aterceirarepresentaacasaelevadasegunda
potnciaeassimpordiante.
Aorepresentarumvalorcomo419,podemostraduzilorapidamenteparaquatrocentenas,umadezena
enoveunidades.

Aformadeumnmerodecimal
Osistemadecimalomaiscomum,masusamosoutrasbases.Dentrodacomputaosvezes
necessrioasbases2,8ou16.Estessistemassochamadosdebinrio(base2),octal(base8)e
hexadecimal(base16).
Pararepresentarquantidadesnestessistemasusamosalgarismosorganizadosdaseguinteforma:um
sistemanumricodebasekrequerksmbolosdiferentespararepresentarosdgitos0ak1.Seguindo
esseraciocnio,osnmerosdosistemadecimalsoformadosapartirde10dgitos.
0123456789
Osistemabinriousaabase2eosseusnmerossoconstrudosapartirdeapenasdoisdgitos.
01
Osnmerosoctaisusamabase8eusam8dgitosparaformarseusnmeros.
01234567

http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

2/11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

Osistemahexadecimalusaabase16,eprecisade16algarismospararepresentarquantidades.Dessa
forma,sonecessriosoutrossmbolosalmdosnmerosde0a9.Porconveno,usamseasletrasde
AaFpararepresentarestesvalores.Destaforma,osnmeroshexadecimaisutilizamosseguintes
caracteresparaexpressarquantidades.
0123456789ABCDEF
Nosquatrosistemas(binrio,octal,decimalehexadecimal)ofuncionamentoomesmo,variando
apenasabaseusada.Acasamaisdireitacorrespondecasadepotncia0(20,80,100e160),acasa
seguinteesquerdacorrespondecasadepotncia1(2 1,8 1,10 1e16 1)eassimpordiante,sempre
adicionadoumaunidadeaoexpoentedabasemedidaquesevaidadireitaparaaesquerda.
Podeparecercomplexoaprincpio,mastodosossistemasfuncionamdeformaanlogaaosistema
decimal,quetodosutilizamosnodiaadia.Bastasubstituirosconceitosdeunidade,dezenaecentenapor
10 0e10 1,10 2eacompreensodasoutrasbasesficamuitomaissimples.
Nafiguraabaixo,temosarepresentaodeumamesmaquantidade(419)nasbases2,8,10e16.

Binrio

1x2 8

1x2 7

0x2 6

1x2 5

0x2 4

0x2 3

0x2 2

1x2 1

1x2 0

256

+128

+0

+32

+0

+0

+0

+2

+1

Octal

6x8 2

4x8 1

3x8 0

384

+32

+3

Decimal

4x10 2

1x10 1

9x10 0

400

+10

+9

Hexadecimal

1x16 2

10x16 1

3x16 0

256

+160

+3

Aquantidade419expressaembinrio,octal,decimalehexadecimal
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

3/11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

Seexecutarmosassomasapontadas,veremosquetodasasrepresentaessereferemaomesmovalor,
anicadiferenaabase.
Natabelaabaixotemosasrepresentaesembinrio,octalehexadecimalparaosvaloresdecimaisde0a
32.

Decimal Binrio

http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

Octal

Hexadecimal

10

11

100

101

110

111

1000

10

1001

11

10

1010

12

11

1011

13

12

1100

14

13

1101

15

14

1110

16

15

1111

17

16

10000

20

10

17

10001

21

11

18

10010

22

12

19

10011

23

13

20

10100

24

14

21

10101

25

15

22

10110

26

16

23

10111

27

17

24

11000

30

18

25

11001

31

19
4/11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

26

11010

32

1A

27

11011

33

1B

28

11100

34

1C

29

11101

35

1D

30

11110

36

1E

31

11111

37

1F

32

100000

40

20

Umvaloremdecimalexpressaumaquantidade,quepodetambmserexpressaemoutrasbases.
Existemvriastcnicasparaconverterdeumabaseparaoutra.Paraconverterapartirdebinriopara
octal,bastaagruparosalgarismosemgruposde3.Cadagrupode3dgitosbinriosdarorigemauma
casadonmeroemoctal.
Parafazeraconversoentrebinrioehexadecimal,omecanismoomesmo,bastandousargruposde4
dgitosaoinvsde3.Casosejanecessrio,completeoltimogrupoesquerdacomzeros(ozero
esquerdanosignificativo,independentedabase).
Vejaumexemplodestesmtodosnafiguraabaixo.

Conversodebinrioparaoctalehexadecimal

Aconversodedecimalparabinriopodeserfeitadeduasformasdistintas.Aprimeiraformaconsisteem
subtrairpotnciasde2dovalordecimal.Comeamosidentificandoqualamaiorpotnciade2quepode
sersubtradadovalordecimal.
Vamosusaronmero419comoexemplo.Amaiorpotnciade2quepodesersubtradadele256(28)
apotnciaseguinteseria512,quenopodesersubtradade419semdeixarumvalornegativo.Apartir
dorestodasubtrao(163),repetimosoprocesso.Amaiorpotnciade2quepodesersubtradade163
128(2 7).Orestodestasubtrao35,erepetimosesteprocessoatqueasubtraoresulteemzero.
Destaforma,aspotnciasusadasforam:256(2 8),128(2 7),32(2 5),2(2 1)e1(2 0).Asomadestes
valorescorrespondeaovalororiginal:419.
Dessaforma,ascasasdonmerobinrioqueforamselecionadascorrespondema1,ascasasqueno
foramusadas(potncias6,4,3e2)receberozero.

Conversodedecimalparabinrio
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

5/11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

Aoutraformadeconversodedecimalparabinriousadivisessucessivaspordois.Apsaprimeira
diviso,dividisseoquocientepordoisnovamenteatchegaraumquocientezero.
Onmerobinrioserformadopelosrestosdasdivises,sendoqueoltimorestocorrespondercasa
maisesquerdaeoprimeirocasamaisdireita.

Conversodedecimalparabinrio
Nohdiferenafundamentalentreasduastcnicas,vistoqueoresultadodevesersempreomesmo.
Aconversodedecimalparaoctalehexadecimalpodeserfeitaconvertendoseonmeroemdecimal
parabinrioedepoisparaasoutrasbases,ouusandoasmesmastcnicasdeconversodedecimalpara
binrio,masusandoasbases8ou16.
Paraconverterdeoctalparahexadecimalouviceversa,aformamaissimplesconverterovalorpara
binriodedepoisparabasedestino,usandoatcnicadeagrupamentodebits.

ConceitosFundamentaisdeContagemeConversodeBases

Umabrevehistria
Acreditasequeanecessidadedecriaodenmerosveiocomanecessidadedecontar.Sejao
nmerodeanimais,alimentos,oucoisasdotipo.Comoaevoluonoslegoualgumascaractersticas,
comooscincodedosemcadamoecincodedosemcadap,seriamuitonaturalqueosprimeiros
sistemasdenumeraofizessemusodasbases10(decimal)e20(vigesimal).Onmero80,emfrancs,
escritocomoquatrevingt(ou,quatrovezesovinte)remanescentedeumsistemavigesimal.
Ideiadecontagem
Osistemausadocomumenteparacontagemodecimalformadopelacombinaodedez
algarismoshinduarbicos{0,1,2,3,4,5,6,7,8,9}.Aocontarse,iniciasedozeroatonove,para
continuareindicarqueumadezenajfoicontadacolocaseoalgarismo1aesquerdaeiniciase
novamentedozeroaonoveeamedidaqueumciclocompletadovaiseindicandocomalgarismosa
esquerda.Parasistemasnumricoscomoutrosconjuntosdealgarismosaidiaamesma.
SistemasNumricosusadosemSistemasdigitais
Asbases(ousistemasnumricos)maisutilizadasparasistemasdigitaisso:
Binria(Base2){0,1}
Octal(Base8){0,1,2,3,4,5,6,7}

http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

6/11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

Decimal(Base10){0,1,2,3,4,5,6,7,8,9}
Hexadecimal(Base16){0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F}
Umarelaoentreelaspodeservisualizadanatabelaaseguir:
Tabela1.Comparaoentreossistemasdenumerao:
Binria Octal Decimal Hexadecimal

http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

00000

00

00

00

00001

01

01

01

00010

02

02

02

00011

03

03

03

00100

04

04

04

00101

05

05

05

00110

06

06

06

00111

07

07

07

01000

10

08

08

01001

11

09

09

01010

12

10

0A

01011

13

11

0B

01100

14

12

0C

01101

15

13

0D

01110

16

14

0E

01111

17

15

0F

10000

20

16

10

10001

21

17

11

10010

22

18

12

7/11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

10011

23

19

13

10100

24

20

14

Narealidade,onicosistemadenumeraoutilizadoemcircuitosdigitaisobinriodevidoaofatode
taiscircuitosseremcapazesdediferenciarapenasdoisintervalosdetensoeltrica.Osistemadecimalo
utilizadonaturalmenteporsereshumanosenquantoossistemasoctalehexadecimalapenasfacilitama
leituradenmerosbinriosporsereshumanos.
Agoraparaserepresentarumnmeronecessriodizertambmemqualbasenumricaeleest
escrito.Sendoassimaseguinterepresentaoseradotada:
[10100]2=[24]8=[20]10=[14]16(1)
Ouseja,abasedosistemadenumerao(nmerodealgarismosutilizado)aparecenocantoinferior
direito.
Desdecrianas,aprendemosarepresentarosnmerosnabase10,utilizandoosdgitosde0a9.Mas
agoravamosaprenderarepresentarosnmerosassociadosaumabasedenumeraoarbitrria.Por
exemplo,deacordocomatabelaacima,onmero3decimalrepresentadocomo11embinrio.Para
noconfundircomonmeroonzedecimal,escrevemos:
3 10=11 2
Ofatodecrescermosacostumadosarepresentarquantidadesnumricasutilizandoosistemadecimal(
isto,debase10)deveseapenasaofatocasualdeoserhumanoterevoludocom5dedosemcada
mo.
Setivssemosevoludodemodoatermos4dedosemcadamo,onossosistemadenumerao
provavelmenteseriaooctal.
Converso
Antesdedescobrirmoscomoaconversodenmerosdeumabaseparaoutra,vamosrepensarosistema
decimal,aqueestamosacostumados.
Porumaquestodeeficincia,utilizamosumsistemacomnotaoposicionalpararepresentar
nmerossuperioresa9.Aposiododgitorepresentaopesodessedgitononmero.Nos
acostumamosautilizarcasasdecimaiscomounidade,dezena,centena,milhar,etc.Acasadadezena
compeso10(aquantidadededgitosdosistemadenumerao),acasadacentenacompeso100(isto
,10x10),eacasadomilharcompeso1000(isto,10x10x10).
Aregrabsicaquecadacasapossuiumpeso10vezesmaiorqueadadireita.Porexemplo:
7356 10=7x1000+3x100+5x10+6x1
Oquetambmpodeserescritodaseguinteforma:
7356 10=7x10 3+3x10 2+5x10 1+6x10 0
Onmero7356umasomaponderadadeseusalgarismosmultiplicadospelosseuspesos.Eopeso
associadoacadaalgarismodaforma10 nousejabase10comumexpoentenquenaverdade
umndicequerepresentaaposiododgito(posio0paraaunidade,1paraadezena,2paraa
centenaeassimpordiante).Portanto,costumasedizerqueosistemadenumeraodecimal,por
possuir10dgitos,umsistemadebase10.
Econsequentementetemosospesos(1paraaunidade,10paraadezena,100paraacentenaeassim
pordiante.)
Paraosistemabinrio,comoestepossui2dgitos,asuabase2.Podemosutilizarumaregraanloga
darepresentaodecimal.Assim,onmero1101 2equivalea:
1101 2=1x2 3+1x2 2+0x2 1 +1x2 0=8+4+0+1=13 10
conformepodeserverificadonatabela.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

8/11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

Teorema:Sejabqualquerinteiromaiorque1.Ento,paracadainteiropositivon,existeuma
representao:
n=as*bs+as1*bs1+...+a0*b0(2)
ondecadaaiuminteirononegativoigualaosalgarismosqueformaonmero.Estarepresentaode
nunicaechamadaderepresentaodennabaseb.Exemplos:
1.12 10=1.10 1+2.10 0=12 10(3)
2.11 16=1.16 1+1.16 0=17 10
3.1100 2=1.2 3+1.2 2+0.2 1+0.2 0=12 10
4.14 8=1.8 1+4.8 0=12 10
Dessamaneirapodemosrealizaraconversodeumabasearbitrriaparadecimal.
Eocaminhooposto?Comoconverterumnmerodecimalparabinrio?
Vamosreanalisaraconversobinriodecimalparadescobrirmaneirasderealizaraconversonosentido
oposto.
Sabemos,porexemplo,que1101 2=13 10

Dessamaneirapodemosrealizaraconversodeumabasearbitrriaparadecimal.
Eocaminhooposto?Comoconverterumnmerodecimalparabinrio,porexemplo?
Vamosreanalisaraconversobinriodecimalparadescobrirmaneirasderealizaraconversonosentido
oposto.
Sabemos,porexemplo,que1101 2=13 10
Etambmque:
1101 2=1x2 3+1x2 2+0x2 1 +1x2 0
ouseja:
1101 2=2x(2x(2x1+1)+0) +1
ou
13 10=2x(2x(2x1+1)+0) +1
Repareque,sedividirmos13por2,orestodadivisoserobitmenossignificativoquenocasovale
1.
Eoquociente110 2,quenadamaisdoqueonmero1101 2semesseltimobit.
Seessequocientefornovamentedivididopor2,encontramosresto0(segundobitdaesquerdaparaa
direita)eonovoquocienteser11 2(queonmero1101 2)semosdoisbitsmenossignificativos(
dadireita).
Moraldahistria:Dividindo13 10por2,sucessivamente,osrestosobtidossoosbitsdesejadosparaa
conversoembinrio.
13|_2_
16|_2_
03|_2_
11|_2_
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

9/11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

10
Osrestosdebaixoparacimaformamonmero1101 2.
Reparequealtimadivisononecessria.Podemosfazersimplesmente:
13|_2_
16|_2_
03|_2_
11
Ecomeardoltimoquocienteeirsubindo,obtendoosrestosnasequncia.

Generalizando,paraconverterumdadonmero[n]10paraumadeterminadabasek:

n|k.(4)
a0q0|k.
a1q1
:
:
qs|k.
as1as
Onmeroescritonabasekescritocomo:

[a0a1a2...as1as]k(5)

Paraconverterparaoctal,bastaconverterpelatabelade3em3bitsparacadadgitooctal.(Pois2 3=8)
Exemplo:
110101001010 2=6512 8
Ouseja,deformadetalhada:
110 2=6 8101 2=5 8001 2=1 8010 2=2 8
Jparaconverterparahexadecimal,bastaconverterpelatabelade4em4bitsparacadadgito
hexadecimal.(Pois2 4=16)
Exemplo:
110101001010 2=D4A16
Deformadetalhada:
1101 2=D160100 2=4 161010 2=A16

Paraconverterdehexadecimalparaoctalouviceversa,amelhormaneiraconverterantespara
binrio.Poisdessamaneira,apenasconsultaseatabelaenonecessriorealizarqualqueroperao
aritmtica.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

10/11

13/02/2015

online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo

11/11

Potrebbero piacerti anche