Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
VOCABULARIO
DE
LA
LENGUA RAPA-NUI
ISLA DE
PASCUA
POR
EDGARDO
MARTINEZ
SANTIAGO DE CHILE
S e c c i n I m p r e s i o n e s d e l Instituto M e t e o r o l g i c o
1913
INTRODUCCION
Si algn mrito tiene el trabajo que emprend en la Isla de
Pascua durante mi estada en ella de ms de un ao, al tratar
de formar un vocabulario iapa Nui, o pequea gramtica,
(si es que se le puede dar ste nombre), es indudablemente el
procurar no se pierda por completo todo vestigio de un dialecto que 60 o 70 aos atrs constitua un verdadero idioma, distinto al de las otras islas Polinsicas, como eran tambin sus
costumbres, trabajos manuales, y, en una palabra, su civilizacin, de la que quedan an tan grandiosos restos.
Esta desaparicin o transformacin paulatina que ha ido sufriendo el idioma -Rapa Nui, se debe, a no dudarlo, a las siguientes causas, que dada la inteligencia de los isleos y su asombrosa facilidad para asimilarse palabras extranjeras, no han
podido menos que bastardear por completo su propia lengua:
a) Las innumerables visitas hechas a la isla, desde hace siglos,
por naves extranjeras, entre las cuales son las mas importantes
por su frecuencia y tiempo de estadas las verificadas por buques franceses e ingleses;
b) El rapto llevado a cabo por piratas peruanos de miles de
indgenas, cuya mayor parte fu llevada a las huaneras de las
islas Chinchas, pero otra fu abandonada en Tahit y Gambier,
estando completamente comprobado que muchos de aquellos
infelices pudieron volver a su tierra natal;
c) El establecimiento en la isla de misioneros franceses, los
qu, para poder comunicarse con los naturales no trepidaron
en hacer uso del dialecto tahitiano, ensendoles todas las
prcticas religiosas y an a leer, a muchos de ellos, en aquella
lengua, enseanza que los canacas que an sobreviven no
han olvidado, y que se trasmiten hoy dia;
IV
y
ellos dos mujeres: Luisa Nicolo y Renga Hito Taura. La
primera tenia ya algunos conocimientos del castellano por haber sido, a los 9 aos de edad, sirviente de un seor Snchez,
Administrador que fu de la isla, aos atrs. En cuanto a la.
otra, demostr clara inteligencia al poderse esplicar inteligiblemente en aquel idioma a los pocos meses. (1)
Con esta valiosa y eficaz ayuda para mis estudios, principi
mis tareas, las que duraron, ms o menos 6 meses, dedicndoles 2 o 3 horas diarias.
Este largo perodo de tiempo que parecer excesivo si se toma en cuenta las cortas proporciones de mi trabajo, no lo es,
en realidad, si se aquilatan las dificultades, molestias y malos
ratos porque tuve que pasar para obtener el modesto resultado
que presento.
Si bien, los naturales de la Isla de Pascua son de carcter
benvolo y sumiso, y si se quiere, del todo deferentes a los deseos del extranjero, conservan, sinembargo, algunos de los defectos innatos a la raza, dos de los cuales son la rapia y la
mentira llevados a sus mayores extremos.
Es por sto que el extranjero (2) (los chilenos no somos considerados tales, pues se nos aprecia) tropieza en primer lugar
con el prurito que tiene el pascuense de mentir a todo lo que
se le pregunta, considerndose entre ellos que el engaar a un
extrao a su raza, es una muestra fehaciente de clara e ingeniosa mentalidad.
Dadas estas dificultades que me fueron pronto conocidas,
cada vez que trataba de obtener datos lengisticos de los isle(1) E s indudable que las m u j e r e s posen una inteligencia y vivacidad
muy superior a la de los hombres.
(2) H a reinado siempre u n a verdadera animosidad entre los pascuenses
contra los extranjeros, debido a que se trasmiten de generacin en generacin las relaciones de atrocidades i>or ellos cometidas en otras pocas. Aun para los actuales visitantes de la Isla, no existe muy buena
voluntad, pues dicen los isleos que stos nada bueno o aprovechable
para sus intereses les dejan en sus visitas.
VI
VII
que se tiene que tropezar al tratar de trasportar a nuestro idioma las frases pascuenses, me voi a permitir citar solo un caso
de los muchos con que tuve que luchar.
Se trataba, por mi parte, de buscar-el equivalente de lapa labra prestar, palabra que a mi juicio debia ser muy co mn entre los isleos, siendo que viven en la ms perfecta
sociabilidad. Sinembargo, despues de interrogar a muchsi mos pascuenses, esplicndoles como podia el: yo te doy y
despues t me ds a mi, me convenc de que esa palabra
les era completamente desconocida, y solo un sabio de la
Isla, me trat de demostrar que corresponda al baimi
tahitiano. Poniendo por ejemplo la frase : prstame un pl tao un rapa nui verdadero la convierte en nda, toma un
pltano, psamelo y yo -despus- te paso a t el pltano que
es tuyo; o algo asi por el estilo, que en el ms puro pas cuense equivale a: Cojomi quini, cabai mai te maica qui
u, ap cabai te maica tocu.
Pudese con este solo ejemplo conocer las facilidades que
presta la sintxis canaca. (1)
Habindoseme pedido que publique los datos sobre el idioma a p a Nui, tal como los obtuve en la Isla, sin entrar a su
anlisis lengstico, de comparacin y mucho menos gramatical; me es grato contribuir con esta modesta ofrenda a los trabajos de investigacin futura que emprendan personas ms
preparadas, y en todo caso, a la divulgacin de un dialecto que
se habla en Territorio Nacional, antes que se extinga por completo aquella raza, para nosotros, por todos conceptos, muy
digna de estudio y amparo.
Edgardo Martnez.
(1) Varias veces he usado la palabra canaca al tratar de los isleos,
pero conste, que con razn, ellos la rechazan enrgicamente, pues dicen
que en su idioma se les debe denominar .Rapa Nui y en espaol pascuenses o chilenos puesto que lo son, ya que Chile tom posesin oficial de la Isla en 1888, y antes, moralmente.
YTII
ADVERTENCIA
En el lenguaje pascuense no existen las letras de nuestro
alfabeto: d , f j s, y mucho menos la x y 2.
Tampoco figuran en su vocabulario nuestros sonidos de: ch,
II y rr o sus equivalentes; tenindose siempre en cuenta que la
letra r conserva su sonido suave, an ms ligero cuando se vea
impresa en cursiva. E n cuanto a la U, puedo casi asegurar que
no existe entre los pascuenses, y, si la uso, es por remarcar la
pronunciacin liviana que dan los indgenas a la y en algunas
palabras. La diferencia entre la b y la v, no es sensible en la
diccin de los isleos, por lo cual las ocupo indiferentemente,
otro tanto sucede con la j y la h. letras cuya pronunciacin es
casi igual, advirtiendo que la ltima es siempre aspirada.
Las innumerables frases en que figuran la ng o la gn, deben
pronunciarse con el sonido fontico (3, (griego), del cual se lia
carecido para la impresin.
La letra , figura en varias palabras, apesar de que seria
ms apropiado el uso de la gn francesa y de otros idiomas.
El empleo de la K lo he restringido en cuanto me ha sido
posible, reemplazndolo casi simpre por la c, que se presta mejor a nuestra lengua y costumbres ortogrficas.
La Q figura indistintamente. La W la he empleado en dos o
tres palabras; deba en realidad haberla suprimido, ya que su
uso no obedece a ninguna necesidad de pronunciacin para
nosotros.
Respecto a los verbos, debo dejar constancia que la diferentes formas verbales son desconocidas, diferencindose, a lo ms,
una de otras, por el pronombre, y an ste, en muchas frases,
lo suprimen. La formas presentes, prteritas, futuras etc., las
construyen caprichosamente o mejor dicho las desconocen,
aadiendo simplemente para lo que quieren espresar las palabras: antes, despus y ahora., o sus equivalentes, para
completar sus frases.
La slaba Ca, (imperativo?), sirve para dar fuerza a la espresin o mandato y se usa con todos los verbos.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Abrazar.
Abrir.
Abrir un hoyo.
Acabar, terminar, concluir.
Acostar.
Agarrar, (atraer a s).
Amarrar.
Andar (ir).
Apagar.
Aprender, entender, comprender.
Apuntar (escribir).
Arrancar.
Arrodillar.
Avergonzar.
Puta, caputa.
Catre.
Catucu, tutri.
Hacam.
B
1. Bajar (del caballo, de una
silla, etc.) .
1. Catpa.
2. Catru.
3. Bailar.
4. Barrer con escoba.
5. Beber, tomar.
3. Ori, cari.
4. Capurmu.
5. Canu.
6. Besar.
6. Hngui.
7. Bostezar.
8. Botar.
9. Boxear.
7. Acamma.
8. Caha.
9. Cavava.
C
1. Calentar.
2. Callar.
3. Caminar.
1. Acavra.
2. Camu.
3. Catera .
4. Cansar, cansancio.
5. Cantar.
4. iji rji.
5. Caut, hmne (en la iglesia).
6.
7.
8.
9.
6.
7.
8.
9.
Carnear, descuartizar.
Cerrar.
Chupar i fumar.
Cocer alimentos en lioyo
con piedras calientes.
Morenga.
Capuro.
Camo, mo mo.
Cato.
10. Carnu.
11. Cacai (mucho), cai es comer.
15.
16.
17.
18.
15.
16.
17.
18.
Caverimi.
Tahti.
Cacagi.
Capa, etpi (poco usado).
D
1. Dar (pasar algo).
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
1. Echar afuera.
2. Empezar, principiar.
3. Empujar.
4. Empujar, quitar de delante.
5. Encender.
6. Enfriar.
7. Ensillar (un caballo).
8. Entrar o meter.
9. Envolver, enrollar.
10. Esconder (jente).
11. Esconder (cosas).
12. Escribir.
13. Escribir.
14. Escupir.
1.
2.
3.
4.
5.
Coromki.
Marre.
Cara.
Mara.
Ai.
Papakina.
Mami.
Caharu.
Caha quihho.
Amta,
Catono.
Cai (mas usado).
Acah.
6. Acataqueo.
7. Cahre.
8. Caro.
9. Cabire, (taliitiano) katru.
10. Capico.
11. Cana.
12. Mtu rongo rongo.
13. Papa, (tahitiano).
14. Anu.
1 . Arnna.
1 . Cath.
15. Esperar.
16. Estornudar.
F
1. Haca kemo.
2. Acarangaranga.
3. Ca mo.
1. Finjir.
2. Flotar en el agua (persona).
3. Fumar.
G
1. Golpear.
2. Guardar.
3. Gustar, querer.
1. Acatni.
2. Apo, caapo.
3. Cahnga.
H
1. Nho.
2. Haca eke, (antiguo, mui
usado).
3. Cabire, anga.
4. Catnu te cai.
5. Matamine.
6. Eriki te roi.
7. Au fimu,
1. Habitar.
2. Hacer.
3.
4.
5.
6.
7.
Hacer.
Hacer la comida,
Hacer seas con los ojos.
Hacer la cama.
Humear (el humo o vapor
de la comida).
I
1. Ir.
1. Cajo.
J
1. Jugar.
2. Jugar a la pelota.
1. Cor.
2. Hra, cahra.
L
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Cahpu.
Catata.
Cai.
Caa.
Ac ava ava. .
Ac a,
Ac a quirunga.
Cha ri.
Ca ri.
Maumi.
Tni, catani ( tagni).
Tagni taitu.
M
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Mariscar.
Martillar, golpear.
Matar.
Mentir.
Meter.
Mirar.
Mirar.
Mondar (pelar).
Morder.
Morir.
1. Hahki.
2. Tngui tngui.
3. Catini, tingai(mas usado).
4. Avre.
5. Caaho, acaro.
6. Uimi.
7. Cai.
8. Hni hni.
9. Cagnu.
10. Camte.
N
1. Poreco.
2. Cu.
1. Nacer.
2. Nadar.
O
1. Orinar.
1. Cammi.
Quirunga.
Hono hono.
Toomi.
Tacu, (pascuense), cabamai.
5. Pasar escondido algo.
5. Acancu.
6. Pasear.
6. Hare, cahare.
7. Pegar (golpear).
7. Pa pa.
8. Peinar.
8. Cahhri.
9. Camoto.
9. Pelear.
10. Manu, camanu.
10. Pensar (creer).
11. Nangaro .
11. Perder un objeto.
12. Pescar (sacar arriba el pez). 12. Ica kato omi.
13. Toomi te ica.
13. Pescar (traer pescado).
14. _Ra .
14. Pillar, cojer una persona.
15. Penetli.
15. Pintar.
16. Cauri.
16. Planchar.
17. Baaimi (tahitiano).
17. Prestar.
18. Cau.
18. Pujar.
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
Parar, pararse,
Parchar, remendar.
Pasar (en sentido de traer).
Pasar, dar.
Q
1. Cai, hro, cariti.
1. Quitar.
R
1.
2.
3.
4.
Rabiar.
Rascar.
Razgar, partir lea.
Reflotar (sar a la superficie del agua).
5. Reir.
6. Reir mucho.
1. Caphi.
2. Au u.
3. Hca hca pao pao.
4. Capuc.
5. Cata.
6. .Cata cata.
7.
8.
9.
10.
7.
8.
9.
10.
Cacata.
Cahe.
Ngare perpe.
Cahinga, poro reco (dar
un resbalon).
11. Hngu.
12. Capure.
13. Gongro.
Reir despacio.
Remar.
Remojar.
Resbalar.
11. Respirar.
12. Rezar.
13. Roncar.
S
1. Sacar (mu usado).
2. Sacar (poco usado).
3. Salir.
4. Saltar.
5. Saludar (antiguo).
6. Sanar, curar.
7. Secar.
8. Sentarse.
9. Sepultar.
10. Silbar.
11. Sobar.
12. Sonarse.
13. Sondear, buscar, mirar el
mar en busca de pescado.
14. Soplar (antiguo).
15. Subir (antiguo).
16. Subir, montar.
17. Sujetar.
1. Tirar el anzuelo.
2. Tirar el anzuelo.
1. Captu.
2. Acapiti.
3. Caha.
4. Carre.
5. Cacoia.
6. iiiva .
7. Aca paca paca.
8. Canjo.
9. Murki.
10. Puhi gntu.
11. Cahra hra.
12. Cahori.
13. Acapri te ica.
14.
15.
16.
17.
3.
4.
5.
6.
7.
Tirar, botar.
Toser.
Trabajar.
Traer.
Tragar.
3.
4.
5.
6.
7.
1. Venir.
Hro, caliro.
Oatmu.
Anga.
Maumi, toomi.
Cahro.
2. Ver.
3. Vestir.
Z
1. Erku.
1. Zabullir.
Sustantivos, etc.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
1. Qui
2. Manava
3. Tupuna
4. Hinu
5. Yornna
6. Cajo, (Yornna, talliti)
7. Ma
8. Aca mingo mingo
9. Bi
10. Bai cava
11. Moni
12. Ibi caui chu
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
Altar
Alto
Amargo
Amarillo
Amigo
Ancho
Angosto
Anguila (blanca)
Anguila (negra)
Anjel
Ano
Anoche
Anteayer
Antebrazo
Anteojo
Antes
Anzuelo de piedra
Anzuelo de huesos humanos
26. Fata
27. Roa roa, tambin u n g a
28. Meta eriva, au re
29. Togua mamari, pva
30. Hva
31. Ac ano ano
32. Vaca vaca
33. Koiro
34. Corja
35. Merji
36. Caja
37. Anga p
38. Anga tai ji ra
39. Hru, turi rima
40. Ho i mata
41. "Vaha (antiguo)
42. Mangai maa
43. Mangai ibi tagnata
Eji tacona
Putabire
Tagnata mate iroto i te bi
Ani r, (antiguo)
Hahu
Opro
Puruta
Tutu
Acaru ro (pini, tahit)
Miritnu
Cuhne
Gnarli (tura, tahitiano)
iaanga
44. Bu
10
45. Ao
46. Aquellos
47. Araa
48. Arbol
49. Arbol del coco
50. Arbusto
51. Arcilla
52. Arena
53. Aretes de hueso de pescado
54. Arisco, indcil
55. Aros para las orejas
56. Arpillera, igual a saco
57. Arriba
58. Arriba
59. Arteria
60. Asientos de canoas
61. Atad
62. Atravesado
63. Ausente
64. Ayer
65. Ayuda
66. Azcar
67. Azul
45. Tu
46. ina (antiguo)
47. Nani
48. Miro, tpu
49. Nu
50. Miro tca taca (antiguo)
51. One bi
52. One
53. Ibi h u
54. Mnu
55. Ai taringa
56. Put
57. Quirunga
58. iunga
59. Ua nho toto
60. Pepe
61. Avakta
62. Hacarava
63. Ngaro
64. Anga tai ji
65. Hau
66. Chota (tahitiano), mna
mna nene (canaca)
67. Ni nam (Ere re, tahit)
B
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Bacalao
Babia
Baile
Bajo
Bajo (en el suelo)
Ballena
Bao
Barba
1. Toremo
2. Paconga
3. Hco hco
4. Cotti
5. Yrro
6. Taoraja
7. Hpu
8. Oaue
- 11
9. Barba, patilla
10. Barbiquejo
11. Barro, lodo
12. Batalla, guerra
13. Batir las manos (palmotear)
14. Beber agua
15. Bien parado, derecho
16. Bifurcacin cola del pez
17. Bigote
18. Blanco
19. Boca
20. Bofe (pulmn)
21. Bofetada
22. Bonito, lindo ( t a m b i n
bueno)
23. Bonito, hermoso (tahiti)
24. Botalon
25. Botavara
26. Bote
27. Botella
28. Boton
29. Boya
30. Brazo
31. Bueno
32. Buen viento
33. Buque
34. Burla
35. Burro
9. Vre
10. Nave
11. One hke lika
12. Tana
13. Htu htu
14. Canu ta bai
15. Hakanojo riva riva
16. Magnganga, manganga
17. Vre mtu
18. Tea tea
19. Hha
20. Ate nu nu
21. Capco erima
22. iiva riva
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
Neje nje
Veo taguaka
Acarava
A^aca pe pe
pu
Hero
Kte (igual a canasto)
Orco
.Riva riva (le aaden maitai)
i v a riva mati
Miro (pah, tahiti)
Hca rca
Mni
C
1.
2.
3.
4.
Caballo.
Cabeza.
Cabezaso.
Cabo, cordel (en jeneral).
1.
2.
3.
4.
Hi
Puco
Titn ai puco
Tara hti
12
5.
6.
7.
8.
Cabo (promontorio).
Cabra.
Cabrn
Cacareo de la gallina al
poner el huevo
5.
6.
7.
8.
Heili (antiguo)
Apai oru
Bato bato
Pacco
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Cachimba
Cadena
Caderas
Caf
Calabaza (enredadera)
Caliente
Calma
Calor
Cama
Camino, sendero
Camisa
Camote
Campanilla, (vulg.) epiglotes
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Phi phi
Bib
Tipi
Tje (tahit)
He
Vera
Marie
Palia
Bi
Hra acamanga
Cacava
Cumra
ieva reva
22. Canasto
22. Kte
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
Cangrejo
Canbal
Canilla
Canoa
Canto del gallo
Cansancio
Cansancio
Caa
Caamazo
Can grande
Can chico
Capa de hojas que tapa
el cura.ntro
35. Cara
Piqua
Cai tangta
Cucmu ta
Yaca
Oa (te ma)
Hkahra y mongora
Pra (poco usado)
Ta
Hki kejo
Hngo
Hango riqui riqui
Taguve
35. Arinna
13
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
Cara larga
Caracol
Crcel cueva, calabozo
Cardo de leche (?)
Carne de vaca (antiguo)
Carne
Carne cocida en hoyo
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49. Cscara
50. Caspa
51. Cebo blanco de pescado
(aceite)
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
Cebolla
Cejas
Celoso-a
Cementerio
Cementerio
Ceniza
Ceniza
Ceniza de madera
Cerilla (vulg.) de oidos
Cerro
Chaleco
Chancho
Chanchito (insecto)
Chapa, candado
Chaqueta
Chico, pequeo
Chile (antiguo)
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
Ai poipo
Kiri
laja
Poop
14
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
Chileno
69. Quihba, papa
Chino
70. Tengt
Chiton (calla)
71. Camu
Choclo (antiguo)
72. Tarke
Chueco
73. Baipu
Cielo
74. lid fii
Cielo azul
75. Ra i ni nam
Cigarro
76. Ptu
Cigarro puro
77. Moque
Cinta para el pelo
78. Hirite
Cinta al rededor del som79. iipena
brero
80. Cintura
80. Ta ibi
81. Clavo
81. Yo
82. Cltoris
82. Matako
83. Clueca
83. Cu cu
84. Cobarde
84. Mah
85. Cocina
85. Hemu
86. Codo
86. Tri rima
87. Cogote
87. Ngo
88. Cojo
88. Baihti
89. Cola de pescado
89. Hcu
90. Color hoja seca
90. iito paca paca
91. Color amarillo de madu91. ffito pararuti
rez
92. Mea mea
92. Colorado
93. Lapti
93. Conejo
94. Tatarapa
94. Confesion
95. Ehu
95. Constipado
96. Ka
96. Contento, gozo
97. Conversacin
97. Bannga
98. Convlvulo, yedra
98. Tana
99. Copa para beber
99. .Rapa rapa
100. Copulacin
100. Ay ay, ca y
101. Corazon
101. Ynanga (maftu, tahiti)
15
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
Corcova
Cordel grueso
Cordero
Corona para el sombrero
Corona de flores
Correcto
Cortar el pelo
102.
103.
104;
105.
106.
107.
108.
Nhi nlii
Hti
Mami
Hi
Hi te re
iiva mo
Cabru te puco, cabru
te arujo
109. Cahre hre
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.
133.
o
He
Mahute
Tara
Tra
Acri
Kiri (piel)
Kiri puoco
16
134. Cueva
135. Cueva lugar donde antes se enterraba
136. id id formando plataformas
137. Cumulus nimbus, nimbus
138. Cuncuna
139. Cuado
140. Cudada
141. Cura, saeerdote
134. Ana
135. Aju
136. Aju paegna
137. ingi uri uri
138.
139.
140.
141.
Ngarra
Taoquete
Najini
Mata
D
1. Damajuana, vasija
2.
Diente
Dintel (marco) de la puerta
Dios
Diosa
Dolor (en jeneral)
Dolor de cabeza
de dientes
1. Ipu
2. Ti ia ia .
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Paa
Manga manga
Manga manga tumu
Matu
Hrfga
Kro iti
Malina
Mahna riva riva
Mahna paliia
Mahna va va
Atua (ntes), hoi Tatne
(talliti)
14. Nljo
15. Ajajre
16. Atua
17. Kirto
18. Mame
19. Garuru
20. Nijo ngaha,
17
21.
de barriga
22.
de estmago
23.
al corazon (pena)
24. Dorso de la mano
25. Dulce i tambin rico
26. Durazno
21.
22.
23.
24.
25.
26.
Manava tabiri
Maulli inanga
Marnai maftu (tahiti)
Pku pku erima
Nene
Pti (tahiti)
E
1. Ebrio (curado)
2. Eclipse de sol
3.
(i tapar la cara con
las manos)
4. Edad
5. Encia
6. Enemigo
7. Enfermedad, dolor
8. Embudo
9. Empeine del pie
10.
11.
12. Erizo de mar
13. Escoba
14. Escremento
15. Escroto
16. Espada
17. Espalda
18. Espalda, lomo
19. Espejo
20. Espina dorsal
21. Esposa (mujer)
22. Espuma
23. Esqueleto
24. Estatuas de piedra
25. Estatua (piedra) muigrande
1. Taro
2. acai
3. i2aaci (antiguo) metetu
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
18
26. Ara ra
27.
28.
29.
30.
Moegna
Papa
Hetu, fti (tahiti)
Pca pca
F
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
1. Cacri rima
2. Hra parpa
3. Mata pku
4. Caigna
5. Toto oho
6. Coro, (ngongoro)
7. Paki rki, papcu (?)
8. Phi, hio (tahit)
9. Pa, re
10. Ama
11. Tto p te rangi
12. Frni
13. Prnquete, (tahit ?)
14-, Cori
15. Taqueo
16. Hji
17. Rri
G
1. Galleta
Gallina
3. Gallo
4. Ganado
5. Gato
6. Gaviota
7. Gordo
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Cru cru je
ja
Ma
Mearj i puaca
Cur
Ka ka
Puro, r u r
19
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Gordura (grasa)
Gotera (en casa)
Grande
Granizo
Grasa (elaborada)
Grito
Guerrero
Guerra
Gusano
Gusano
8. Nako
9. Tru hre.
10. Ni
1 ]. Mata mata ika
12. Muri
13. Caju
14. Tagnata matu
15. Tgua
16. Oii
17. Anuje (otra clase)
H
1. Hambre
2. Harina
3. Hediondo
4. Helecho
5. Hermano, a
6. Hgado
7. Hilo
8. Hilo de mahte
9. Hoja de camote
10. pltano
11. higuera
12. llama
13. d e tarro
14. Hoja
15. Hoja de caa
16. Hombre
17. Hombro
18. Hormiga
19. Hoyo (en jeneral)
20. Hoyo para sepultura
21. Hueso
22. Huevo
1. Maruki, Eporemo
2. Hargua (Tahit)
3. Piro
4. .Rku
5. Taina
6. Lepe lpe
7. Tura
8. Hu
9. itau
10. Rito
11. u pa pica
12. .au ji
13. iiu patro
14. iup
15. Ru ta
16. Tagnata (Tae, tahit)
17. Cpu bi
18. Re
19 P; tambin, Umu
20. Ra,
21. Ibi
22. Mamri
20
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Indice (dedo)
Ingls
Intestinos
Invierno
Ir
Ir adelante
Irse al cielo
Irse al infierno
Izquierda
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Jente
Jente orejas grandes
Jente orejas chicas
Jente que trabajaba solamente en las estatuas
5. Jente reunida
6. Juventud
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
1. Mtu
2. ipe rpe
3. Tke tke, ru rau
4. Moco
5. ra
6. Hemma
7.
8. Koni roa, Boa roa
9. Arro
Labios
Labios estirados
Ladrn
Lagartija
Langosta
Lapa (marisco)
Leche
Lejos
Lengua
Tagnata
Anu epe
Anu rnomoco
Tagnata baratari
moi
5. Tagnata pri
6. Cope tngu tngu
ite
10. Libro
21
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Liendre
Lienza para pescar
Lijero (liviano)
Lima (herramienta)
Liquen
Llanto
Llave
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Madera, tabla
Madre
Malo-a
Malvavisco
Manco
Mano
Manso
Mantequilla
Maana (dia siguiente)
Maana
Mariposa
Martillo
Maza corta
Maza para baile
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Miro
Mata
ique ique
Mva
Rimahti
Erima
Mangaro
Chu chu te
Ap
Popo hnga
Pepa
Hamra (del Ingls)
Pua
o
22
15. a
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
N
1.
2.
3.
4.
5.
Naipe
Nalgas
Nariz
Nata
Nativo, propietario
1.
2.
3.
4.
5.
Pre
Ujo, tki ve
Iju
Cta cta
Ha kna
23
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Negro
Nido
Nio
Nio hombre
Nia
No
Noche
Nombre
Na, pintada amarilla con
pa
Na blanca
Nube, cielo es igual
Nuevo
Nuez de la garganta
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
ri ri
Ohnga
Pki
Poki tamara
Poki tamajine
Ina
Anga p
Inga
Na. ranu
15.
16.
17.
18.
Na ta
B i
Hou
Gru hra
0
1. Ojo
2. Ojo hinchado
3. Ola
4.
5.
6.
7.
1. Mata
2. Mata ju
3. Ea, guve (del ingles Wave?)
4. Maramita
5. Cocma
6. Taringa
7. Mea popo (antiguo, no se
usa)
Olla
Ombligo
Oreja
Orgulloso
P
1. Padre
2. Papa (antiguo)
3. Paja u hoja seca de pltano
4. Paja (otra para tejidos)
5. Paja (otra para tejer)
24
6. Et
7. Kito
8. Acae
9. ca
10. Oca caquri
11. Ique
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Pararha
Lucu (antiguo)
Hargua (tahiti)
Ate hio hio
Pirip (tahiti)
Ve Be
Hru
/aup
Hori (tahiti)
Pra pra te mo
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
Parafina
Pared de la choza
Paredes laterales
Pariente
Pasado maana
Pasto
Pasto fino
Pasto seco
Pastilla
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
Mur arajo
Pini hre
Cao cao hre
Tagnata hre
Ap ra
Maco
Turuma
Maco
Vere a
31.
32.
33.
34.
Pato
Pavo real
Pechos
Peinado
31.
32.
33.
34.
Mora
Piti te
Uroma
Hhari
25
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
Pelea
Pelo
Pelos de la ingle
Pelota
Pena, dolor
Penas interiores
Perdiz
Perineuni
Perro
Peruano
Pesado
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
Pesar, dolor
Pestaas
Pez luna
Pez volador
Pez con cuernos (?)
Pezn, teta
Pi
Piedra, peso para red de
tortuga
54. Piedra que sirve de ancla
55. Piedra lisa para machacar
mahute
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
Topa tngi
Yque vque
Ibi heliu
Hahve
Tute moro ariki
U
Be
Maa linu
57.
58.
59.
60.
Toki
Maa vera
Kri obi
61.
62.
63.
63.
61.
62.
63.
63.
Anan
Otu
Pipi pipi
(bis) Ibi ja
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
Pia
Piojo
Pito de caa u otro
(bis) Pigmeo
54. Ac maa
55. Maa ttu mahte
26
64. Plancha
65. Planta de nieve (?)
66. Planta
67. Plata, dinero
68. Pltano
69. Plato
70. Playa
71. Plomo, gris plateado
72. Plomo (color)
73. Pluma
74. Pluma de ave, gallina etc.
75. Pollo
76. Polluelos
77. Popa
78. Poroto
79. Poroto seco
80. Polvos para la cara
81. Precipitacin
82. Preada (mujer)
83. Preez (avanzada)
84. Presa, tajamar
85. Principio de la espalda en
la cintura
86. Primavera
87. Primo
88. Proa
89. Prximo
90. Puerro
91. Puerta
92. Puerta
93. Pulga
94. Pulgar
95. Plmon
96. Pulso
97. Puntapi
64. Aur
65. Herpo. (mui conocido)
66. Eca hca.
67. Mni (del ingles)
68. Malea
69. Maleti
70. Hnga
71. Pupugn rju rju
72. ju ju
73. Vaero
74. Hru hru ma
75. Maanga
76. Punaca
77. T atu
78. Arico
79. Arico pca pca
80. Pugna hu
81. Hro horu, keo keo
82. Anutma be
83. Anautma
84. Kato
85. Ta apapa
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
"Vaha hora
Taina
Poijujo
Tethi
Hekekehe
Opni (talliti)
Papre
Cora
_Rima meta na na
lita
a a naii
Caha ai be
Q
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
3.
4.
5.
Canjo
A i
Caguja
Tino
Hemaha
K
1. Rabia
2. Raz
3. Raz de camote
4. Raz comestible
5. Raz comestible
6. Rata de la isla
7. Ratn
8. Rayo
9. Recien nacido (nio)
10. Red
11. Red grande
12. Red grande (otra forma)
13. Red para langostas y crustceos
14. Red para pescados grandes
15. Red redonda
16. Red redonda
17. Red para pescado chico
18. Red para tortuga
19. Rei
20. Relmpago
21. Reloj
22. Remo
23. Remo doble
24. Reunin
1. Polii
2. ca
3. Vu
4. TJa taro
5. Cpe (ame?)
6. Co biro
7. Kire, quie
8. Homo
9. Poki porecoilio
10. Cupgna
11. Cupgna tku
12. Cupgna maito
13. Cupgna pji
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Cupgna acatahri
Cupgna tku tku
Cupgna hra
Cupgna paroco
Cupgna hnu
Ariiki
Uira
Tca tca
Mata co, he vaca
Ao
Piri
28
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Reunidos
Rico (exelente)
Rifle
Riones
Ro
Robalo (?)
Roca
Rodilla
Ropa
Ropa vieja, rota
Rosado (color)
Rotura en la ropa
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Aeaptu
Nene
Hngo
Moci ci
Bai the
Paqua
Yja, mtu
Tri
Chu
Moinre chu
Enga enga
Paiji
S
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Sbana
Saco
Sal
Salmn (pez parecido)
Sangre
Sangre de narices
Sarna
Sartn
Seco
Sed
Smen
Sesos
Si
Silencioso
Sirviente
Sobaco
Sobar el maliute
Sol
Solo .
Soltero
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Cju ri
Put
Ka va (miti, tahiti)
Atre, (es chico)
Tto
Tto iju
Eca ca~
Por
Pca pca
Mte vi
Taca tea
Eo ro
Pva
Pukurnga
Aigna
Cahra hora te mahte
ia
Hoko tji n
Ture ara
29
21. Sombrero
21. Hu
22. Soza
22. Hrepepe
23. Suciedad de mosca, insec- 23. Bri (tahiti?)
tos etc.
24. One
24. Sucio
25. Hnga bi
25. Suegro-a
26. Hra ki to mea
26. Suerte
27. Hra ki tornea raque raque
27. Suerte mala
28. Pna
28. Suspensores
T
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Tabaco
Taln
Tambor grande (bombo)
Tapa-rabo (trapo)
Tapa de botella
Tapa (otro modo)
Tatuaje
Taza
Techo
Tela hecha de mahute y
nica ropa antiguamente.
Tendn
Tenedor
Ternero
Tetera
Tiburn
Tiburn (dicen es otro ms
grande)
Tiernamente, carioso
Tierra colorada
Tierra (por el mundo)
Tinta
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Nna
Oca oca (patia, tahiti)
Pu polii
Titata, moco moco
Mango
Niuhi
17.
18.
19.
20.
Cro viti
One ma
Caina
Bai uri uri (nika, tahiti)
30
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
To-a
Tobillo
Toki redondo
Toki en la punta de un palo
Tonto
Toro
Totora, tejida como estera
Totora (paja seca)
Tortuga
Trapo tapa-rabo y amarra
de la cintura
Trenza de pelo
Tripa
Tronco de rbol
Trueno
Tubrculo amarillo como
zanahoria
Tubrculo, (pa), con que
se pintan la cara
Tuerto
Tumba
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
Hri
Niro niro
Tutma
Htu tiri
Pa
36. Quia
37. Matakeva
38. Avnga
V
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Vaca
Valiente
Valle
Vaso
Vela (buque, canoa)
Vello
Vena
Vencedor
Venganza
Verano
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
B i -
U
1.
2.
3.
4.
Univalvo pequeo
Ua
Uretra
Uva
1.
2.
3.
4.
1. Yankee
2. Yegua
Gningngi
Mai ccu
Tagu mmi
Vino (??)
1. Marite
2. Hi bajini
Z
1. Zapallo
2. Zapato
1. Mautn
2. Kiri be
32
Adverbios,
preposiciones,
etc.
Todo-a-os-as
Aqu
All
Mucho
Poco
Ljos
Cerca, pequeo
Demasiado
Bastante
Despacio
Lijero
Luego
Todava
Nunca
Grande
Mas grande
Despues, con el significado de
mas tarde es igual a espera
Ms
Pronto
Cerca
Con
Para
Cot
En algunas frases m, en
otras qui
Mocu
Maua
Maana
Moraua
Qu
Para m
Para t
Para l
Para todos
A i para
Kia
Ani ra ni
Tpu qui, meni
33
l, ella, etc.
Ellos
Aquellos
Mo
Tuyo
Suyo
De ellos, (todos)
Qu?
Quien
Nosotros
Yo
Tu, usted
la a , coa
Pour
Ign
Macu
Mo u
Mona, coce
Moraua
Qu? .
A i
Matu
Au, co u
Ce, coce, to u, to, maagu
Nosotros (tratndose de 2 o
ms)
Ustedes, vosotros (muchos)
l
El (artculo)
Me (vg: psame)
Mi
Matu
Matu pour
Mera, ite mera
Te
Mi
Co u (?)
Quien sabe!
Delante
Detras
Cmo?
Cuando, qu dia?
Cuando
Qu?, qu cosa?
Ua. tambin
Yo tambin
34
Nmeros
Cai'dinales
1 Catji
2 Cara
3 Catru
4 Caj
5 Carima
6 Cano
7 Cajtu
8 Cabu
9 Caba
10 Anga hru
11 Anga hru matji
12 Anga hru rnara
13 Anga hru matru
14 Anga hru mah (maj)
15 Anga hru marma
16 Anga hru mano
17 Anga hru majtu
18 Anga hru mabu
19 Anga hru rnaba
20 Cara te anga hru
Ordinales
P r i m e r o = Rah (110 conocen otro)
(1) Los tanacas, en realidad, parece que jams han conocido mayor nmero de cifras, sin embargo, un contador de la Marina Norte-Americana,
Mr. Thompson, da los nombres de las cifras que siguen hasta llegar al milln. Interrogu sobre el particular a casi todos los viejos i aunque algunos dijeron haber oido frases algo parecidas, ninguno estaba seguro de
ello.
(2) E s seguro que se han querido burlar de Mr. Thompson, (a lo que son
mui aficionados los canacas), porque stas palabras no son conocidas ni
parecidas al idioma canaca.
35
Tu
Avi (tahiti)
Tapti (tahiti)
Mahna
Enero
Febrero
Marzo
Abril
Mayo
Junio
Julio
Agosto
Setiembre
Octubre
Noviembre
Diciembre
Coro
Tahro
Tetup
Taraho
Bitu ni
Bitu ptu
Temro
Anakna
Hora ti
Hora ni
Tangarori
Corti
Canaca
Lnes
Mrtes
Mircoles
Jueves
Viernes
Sbado
Domingo
apotaje
apora
Japoturu
.Rapoh
iaporima
./apoono
apohtu
Tahitiano
Monir
Mahna
Mahna
Mahna
Mahna
Mahna
Mahna
piti
tru
mha
pe
pu
tapti
id
id
id
id
Cumra
Camote
Ta=Caa de azcar
Ta mamri ma
jRuma
Qui ta
Ta mnu u u
Parco
Jagni corobo
agni
Hra hra cop
Hra hra bti bti
Purucna
Tri harba
Atre re
Tro
Tro gnti
Gnti pra
Corornari
Tutacori
Baijiti
Veta
Ta coro
37
Tarro
Qutu nga mea
Qutu tacara
Gnha atea
Ore re tapata
Epa
Tro baij
Quia quia
Iji=Yama
Pa ru ojo ri
Pa ru jo tea
Pa tibeca
Pa ru ru
Pa roa
Pa bji
Ehe
Ehe rnato raja
Ije mtu p
Enje
Nje mata toca
Nje re je re je
Rbi
/llii uri
Ebi tea
7abi cra cra
Tejo popo
Tea raacna
Tea nuji
Bri ca tu
Moco hja tea
Bri pupru
-Ra papa
Eike ipu maqure
Etke tarcra
Tpere uri
Tpere tea
Moco hcu quu
Papque tea
Apca u
Cne cne
Panerre
Cucru toa
Mine
Papque uri
Papque Chu chu
Anucaho
iabi
iabi mnga mnga
abi paco
Ecca ra rabi
38
Nombres Zooljicos
Peces
Paqua (rbalo?)
Mahqui
Cji
Cacca
Na ne
Coquri
Corba
Paju
Coro
Ura (langosta)
Ure re (pez largo)
Taremo (bacalao?)
R ji
Majre
Patqui
Taorja (ballena)
Ibi hehu (pez luna?)
Tute moro arqui (pez con
cuernos?)
Copco haroa
Hahve (pez volador)
Ecu
Pre mato
Mango (tiburn)
Raa
Copco
Atre (parece salmn chico)
Cotejiba
Popo
Mor
Cotti
Corja
Marri
Totoma
Cna cna
Nju
Parco
He he
Paratti
Titebe
Ta
Gn
Atu
Mariscos
Hnu (tortuga)
Piquea (cangrejo, jaiva)
Mma
39
Pipri
Aque
Pari
Mnga rnnga
Pqui pqui
Pipi
Atque
Miritcmu
Tacap
Irire
Otque
Ares
Quena
Macje
Tubi
Manutra
Curn
Bib (perdiz)
Tabque
Quia quia
Cucru twa
Taco
Tuo
40
Frases en Jeneral
Come bastante camote en la
maana
Estoi comiendo todava
Comer despacio
El hombre di camotes
Ladrn de camotes, etc. i de
comida
Come caa
Lleno de agua
Treme el cuchillo
41
Guarda la comida
Escama el pescado
Descuera el pescado
Descuera la vaca
Pelar el chancho (sacar el pelo)
Hace la comida
Calienta la comida
Pn la olla al fuego
Cuece los camotes (en hoyo)
Pela (monda) los camotes
Matar un chancho
Abre el hoyo de la comida
Saca brevas
Baja brevas
Bota las brevas
Enciende el fuego
Apaga el fuego
Pilla una gallina
Suelta (deja) la gallina
Cajo a
Cojonii ce cohini
Cojomi ce quo mai
Cajo ce conuira
Cai ce maima
Cabri ce quita
Caa ce quirunga
42
Araro ce te ro
Cajo
Cojomi
Qui h ce?
Momi tawa
Cao jo quir
Cojomi quini
Cao jo cai tetagnata gna ojo
mai qui nei
Mtu. qui ojo qui ahre tawa
Tawa quitru qui tai ite po qui
te ica
Vmos a rezar
Mtu qui te pre
Un viejo viene
Ethi r u
Quiero ir a dormir
Anga mohoru
Tenga lista la canoa para ir a liva riva te vaca moa qui te
pescar
ica
En 20 dias mas me embarco E ra te angabru mahna,
te, ana tu mai te miro ojo
en un buque i me voi a Chile
Quihiba
Chu
Chu momre
Captu te chu
Eres un tonto
Lvate completamente
Lmpiate bien
Ay! ay! ayayai!
49
T eres tonto
Hazme un cigarro
Pn la mano
Quita la mano
No tiene Ud. vergenza
Ud. no tiene vergenza?
Esprese
Principiemos conversar (hablar)
E ja ta u?
Que tiene (objetos) Ud?
E ja to u mai?
Que tiene (siente) Ud?
Peh ce qui mai ena?
Cmo (que) dice Ud?
Ma w
Bueno, est bien
Qui h ce?
Que quiere Ud?
Camu
Cllate
fiva riva
Bueno, bonito
Orha (tahiti)?
Que hora es?
Uimi u
Yo miro
Pepe
Silla de montar
Capa te ppe te hi
Ensilla el caballo
Cahre te hoi
Amarra
Acan
Dale agua al
Kake (kapke) te hi
Sbete
Catpa
Bjate del
Camu
Sujeta el
Mumi, toomai te hi
Trae
Hi mnu
Caballo clicaro
Hi bajini mnu
Yegua chcara
Raz indij ena de que hacen una especie de almidon=Maota
Raz o tubrculo como zanahoria de cuyas fibras se hacen nas
sirviendo el tubrculo para dar color, amarillo o naranja, a los
os y a la c a r a = P a
- 44
Dme o pseme
Cabai mi
Mujer u hombre vestido del sexo contrario=jRu iba
Yo quiero mucho a mis amigos=C anga rji u tocu hova
Dar vuelta el sombrero en son de combate. La parte de atrs
se pone adelante=Ojo tca tre
Sintate
Ca jo
Anda
Cajo
Cierra la ventana
Capuro te hamra rama rama
Mataki te hamra rama rama
Abre
Levanta la ventana
Ac a te hamra rama rama
Cierra la puerta
Capuro te opni
Eti
Se acab, concluy, fin
Botih (tahit)
Se acab, concluy, fin
Pa pa ce
Te pego (te golpeo)
Todos nosotros vamos a tra- Tatu po cajo qui te anga
bajar
Mata ro ro
Ojos colorados (enfermedad)
Andar mal, por defecto de las Apeyura tantr"(tahitiano)
piernas o pies
Coi tu ingoa?
Como se llama Ud?
E ha tu mata hti?
Que edad tiene Ud?
Como dice Ud. sangre en Peh te ingoa o te toto ite
tagnata hiba?
chileno?
Arnna cabi tu
Psemelo despues
Ap te coro
Maana tengo fiesta
Ce ut riva riva
Ud. canta mui bien
45
Me quiere Ud?
Lo quiero
Ud. es mui bonita
fea
Quiere casarse conmigo?
La abrazo
Venga para abrazarla
Dmosnos el brazo
No te quiero
Venga aqu cerca para besarla
Venga para que nos besemos
Todas las mujeres son celosas
Reciba mis saludos
Yo pienso en Ud.
Corazon
Mi corazon sufre por Ud.
Todos los dias pienso en Ud.
Dgame Ud. si me quiere
Quiero una joven, estoi cansado de las mujeres viejas
Adis, buenos dias etc. saludo
en jeneral
Ya se fu
Hombre simptico
Mujer simptica
Cabanga ee qui u?
Cahanga u qui ce
Ce neje neje
Ce raque raque
Ai poipo ce qui u?
Hi mai ce qui u
Cohomai qui hi mai ce qui u
Ca hi tawa
Ina cahanga ce
Ac tupu qui mi, eoe qui a
nei, qui hngui tawa
Cohomi qui hngui tawa
Po pour te bajini macota
Arja mai ce qui u
Manu qui ce
Inanga, maftu (es mas usado,
tahitiano)
Mami maftu ce
Pour te mahna mamau qui
ce
Caqui mai ce qui u, cahanga ce qui u?
Anga u qui te poki api, au
mni (tambin roji roji) te
bie ru u.
Yorna (tahit)
Cu ojo
Erpa,, rpa
Eca, uca
4t
Matatu, tatki
Nne
Mtu qui nene
Malira
Ay te cauja
Pure ir
jinia aho te cac
Hke bie
Cabi ce te chu, momoi
tawa
Caro re quiroto ni
Ure riva riva to u
Orno mo te
Quinonga, re (tahitiano)
Comri, cac (tahitiano)
Cac piro
Caja, mahgnngo
Ja
Ja raj i
E pi te ja rji te hre
Va vea ce?
Cabi mai (ora, tahitiano) te
cac
Oro ro tawa?
Fornicemus?
Tqui tqui, ay ay
Fornicare
I ut ar.um tuum squalidum Cajo cahpu te caja one
laves
Piro
Fcetidus
Fcetidissimus
Piro piro qu
Veniut cubitum camus
Cojomai tawa quirunga qui te
roi
47
Cubas upina
Expande femora
Natos altius tolle
Celerius te moveas
Actus ejaculandis
Mentulam erecta
Canis (insulto muy hiriente)
Hac nocte domum tuam ir
volo ut tibi accumbam
Semen
Semen in vulvam deponere
Decedo ad mejendum
Decedo ad cacatum
Flatus
Flaum emisisti
Pubes
Puella virgo
Came ararunga
Caiji te bae
Caea quirunga te cauja
Hni hni oru mai
E ti
Toro re
Ur pu
Ojo r tu au, qui to o, hre
ra ite ponei quimoe tawa
Pi p
Vacu vacu pi p
Je ojo u mimi
Je ojo u neni
Eve
Pnt te ve ce
Pku
Nre