Sei sulla pagina 1di 85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

EXHORTACINAPOSTLICAPOSTSINODAL

SACRAMENTUMCARITATIS
DELSANTOPADRE

BENEDICTOXVI
ALEPISCOPADO,ALCLERO,
ALASPERSONASCONSAGRADAS
YALOSFIELESLAICOS
SOBRELAEUCARISTA
FUENTEYCULMENDELAVIDA
YDELAMISINDELAIGLESIA

NDICE
Introduccin
Alimentodelaverdad
Desarrollodelritoeucarstico
SnododelosObisposyAodelaEucarista
ObjetodelapresenteExhortacin

PRIMERAPARTE
EUCARISTA,MISTERIOQUESEHADECREER
LafeeucarsticadelaIglesia
SantsimaTrinidadyEucarista
Elpanquebajadelcielo
DongratuitodelaSantsimaTrinidad

Eucarista:Jess,elverdaderoCorderoinmolado
LanuevayeternaalianzaenlasangredelCordero
InstitucindelaEucarista

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

1/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Figuratransitinveritatem

ElEsprituSantoylaEucarista
JessyelEsprituSanto
EsprituSantoyCelebracineucarstica

EucaristaeIglesia
Eucarista,principiocausaldelaIglesia
Eucaristaycomunineclesial

EucaristaySacramentos
SacramentalidaddelaIglesia
I.Eucaristaeiniciacincristiana
Eucarista,plenituddelainiciacincristiana
Ordendelossacramentosdelainiciacin
Iniciacin,comunidadeclesialyfamilia

II.EucaristaysacramentodelaReconciliacin
Surelacinintrnseca
Algunasobservacionespastorales

III.EucaristayUncindelosenfermos
IV.EucaristaysacramentodelOrden

InpersonaChristicapitis
Eucaristaycelibatosacerdotal
Escasezdecleroypastoralvocacional

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

2/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Gratitudyesperanza

V.EucaristayMatrimonio
Eucarista,sacramentoesponsal
Eucaristayunidaddelmatrimonio
Eucaristaeindisolubilidaddelmatrimonio

Eucaristayescatologa
Eucarista:donalhombreencamino
Elbanqueteescatolgico
Oracinporlosdifuntos

EucaristaylaVirgenMara
SEGUNDAPARTE
EUCARISTA,MISTERIOQUESEHADECELEBRAR

Lexorandiylexcredendi
Bellezayliturgia
LaCelebracineucarstica,obradelChristustotus

Christustotusincapiteetincorpore
EucaristayCristoresucitado

Arscelebrandi
ElObispo,liturgoporexcelencia
Respetodeloslibroslitrgicosydelariquezadelossignos
Elartealserviciodelacelebracin
Elcantolitrgico

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

3/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Estructuradelacelebracineucarstica
Unidadintrnsecadelaaccinlitrgica
LiturgiadelaPalabra
Homila
Presentacindelasofrendas
Plegariaeucarstica
Ritodelapaz
Distribucinyrecepcindelaeucarista
Despedida:Ite,missaest

Actuosaparticipatio
Autnticaparticipacin
Participacinyministeriosacerdotal
Celebracineucarsticaeinculturacin
Condicionespersonalesparaunaactuosaparticipatio
Participacindeloscristianosnocatlicos
Participacinatravsdelosmediosdecomunicacinsocial
Actuosaparticipatiodelosenfermos
Atencinalospresos
LosemigrantesysuparticipacinenlaEucarista
Lasgrandesconcelebraciones
Lengualatina
Celebracioneseucarsticasenpequeosgrupos

Lacelebracinparticipadainteriormente
Catequesismistaggica
VeneracindelaEucarista

Adoracinypiedadeucarstica
Relacinintrnsecaentrecelebracinyadoracin
Prcticadelaadoracineucarstica

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

4/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Formasdedevocineucarstica
Lugardelsagrarioenlaiglesia

TERCERAPARTE
EUCARISTA,MISTERIOQUESEHADEVIVIR
Formaeucarsticadelavidacristiana
Elcultoespirituallogiklatrea(Rm12,1)
Eficaciaintegradoradelcultoeucarstico

IuxtadominicamviventesVivirsegneldomingo
Vivirelpreceptodominical
Sentidodeldescansoydeltrabajo
Asambleasdominicalesenausenciadesacerdote
Unaformaeucarsticadelaexistenciacristiana,lapertenencia
eclesial
Espiritualidadyculturaeucarstica
Eucaristayevangelizacindelasculturas
Eucaristayfieleslaicos
Eucaristayespiritualidadsacerdotal
Eucaristayvidaconsagrada
Eucaristaytransformacinmoral
Coherenciaeucarstica

Eucarista,misterioquesehadeanunciar
Eucaristaymisin
Eucaristaytestimonio
Jesucristo,nicoSalvador
Libertaddeculto

Eucarista,misterioquesehadeofreceralmundo
Eucarista:panpartidoparalavidadelmundo
ImplicacionessocialesdelMisterioeucarstico
Elalimentodelaverdadylaindigenciadelhombre

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

5/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

DoctrinasocialdelaIglesia
Santificacindelmundoysalvaguardiadelacreacin[
UtilidaddeunCompendioeucarstico
Conclusin

INTRODUCCIN
1.Sacramentodelacaridad,[1]laSantsimaEucaristaeseldonque
Jesucristohacedesmismo,revelndonoselamorinfinitodeDiosporcada
hombre.EnesteadmirableSacramentosemanifiestaelamorms
grande,aquelqueimpulsaadarlavidaporlospropiosamigos(cf.
Jn15,13).Enefecto,Jesslosamhastaelextremo(Jn13,1).Con
estaexpresin,elevangelistapresentaelgestodeinfinitahumildadde
Jess:antesdemorirpornosotrosenlacruz,cindoseunatoalla,lava
lospiesasusdiscpulos.Delmismomodo,enelSacramentoeucarstico
Jesssigueamndonoshastaelextremo,hastaeldondesucuerpoy
desusangre.QuemocindebiembargarelcorazndelosApstoles
antelosgestosypalabrasdelSeorduranteaquellaCena!Qu
admiracinhadesuscitartambinennuestrocoraznelMisterio
eucarstico!

Alimentodelaverdad
2.EnelSacramentodelaltar,elSeorvienealencuentrodelhombre,
creadoaimagenysemejanzadeDios(cf.Gn1,27),acompandoleensu
camino.Enefecto,enesteSacramentoelSeorsehacecomidaparael
hombrehambrientodeverdadylibertad.Puestoqueslolaverdadnos
haceautnticamentelibres(cf.Jn8,36),Cristoseconvierteparanosotros
enalimentodelaVerdad.SanAgustn,conunpenetranteconocimientode
larealidadhumana,pusoderelievecmoelhombresemueve
espontneamente,ynoporcoaccin,cuandoseencuentraantealgoque
loatraeyledespiertaeldeseo.Aspues,alpreguntarsesobreloque
puedemoveralhombreporencimadetodoyenlomsntimo,elsanto
obispoexclama:Amaalgoelalmaconmsardorquelaverdad?.[2]
Enefecto,todohombrellevaensmismoeldeseoindelebledelaverdad
ltimaydefinitiva.Poreso,elSeorJess,elcamino,laverdadylavida
(Jn14,6),sedirigealcoraznanhelantedelhombre,quesesiente
peregrinoysediento,alcoraznquesuspiraporlafuentedelavida,al
coraznquemendigalaVerdad.Enefecto,JesucristoeslaVerdaden
Persona,queatraeelmundohacias.Jesseslaestrellapolardela

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

6/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

libertadhumana:sinlpierdesuorientacin,puestoquesinel
conocimientodelaverdad,lalibertadsedesnaturaliza,seaslaysereduce
aarbitrioestril.Conl,lalibertadsereencuentra.[3]Enparticular,
JessnosenseaenelsacramentodelaEucaristalaverdaddelamor,que
eslaesenciamismadeDios.staeslaverdadevanglicaqueinteresaa
cadahombreyatodoelhombre.PoresolaIglesia,cuyocentrovitalesla
Eucarista,secomprometeconstantementeaanunciaratodos,atiempo
yadestiempo(2Tm4,2)queDiosesamor.[4]Precisamenteporque
CristosehahechopornosotrosalimentodelaVerdad,laIglesiasedirige
alhombre,invitndoloaacogerlibrementeeldondeDios.

Desarrollodelritoeucarstico
3.AlobservarlahistoriabimilenariadelaIglesiadeDios,guiadaporla
sabiaaccindelEsprituSanto,admiramosllenosdegratitudcmosehan
desarrolladoordenadamenteeneltiempolasformasritualesconque
conmemoramoselacontecimientodenuestrasalvacin.Desdelasdiversas
modalidadesdelosprimerossiglos,queresplandecenanenlosritosde
lasantiguasIglesiasdeOriente,hastaladifusindelritoromanodesde
lasindicacionesclarasdelConciliodeTrentoydelMisaldesanPoVhasta
larenovacinlitrgicaestablecidaporelConcilioVaticanoII:encadaetapa
delahistoriadelaIglesia,lacelebracineucarstica,comofuenteyculmen
desuvidaymisin,resplandeceenelritolitrgicocontodasuriqueza
multiforme.LaXIAsambleaGeneralOrdinariadelSnododelosObispos,
celebradadel2al23deoctubrede2005enelVaticano,hamanifestado
unprofundoagradecimientoaDiosporestahistoria,reconociendoenella
laguadelEsprituSanto.Enparticular,losPadressinodaleshan
constatadoyreafirmadoelinflujobenficoquehatenidoparalavidadela
IglesialareformalitrgicapuestaenmarchaapartirdelConcilio
EcumnicoVaticanoII.[5]ElSnododelosObisposhatenidolaposibilidad
devalorarcmohasidosurecepcindespusdelacumbreconciliar.Los
juiciospositivoshansidomuynumerosos.Sehanconstatadotambinlas
dificultadesyalgunosabusoscometidos,peroquenooscurecenelvalory
lavalidezdelarenovacinlitrgica,lacualtieneanriquezasno
descubiertasdeltodo.Enconcreto,setratadeleerloscambiosindicados
porelConciliodentrodelaunidadquecaracterizaeldesarrollohistrico
delritomismo,sinintroducirrupturasartificiosas.[6]

SnododelosObisposyAodelaEucarista
4.Adems,sehadeponerderelievelarelacindelrecienteSnododelos
ObispossobrelaEucaristaconloocurridoenlosltimosaosenlavidade
laIglesia.Antetodo,hemosdepensarenelGranJubileode2000,conel

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

7/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

cualmiqueridoPredecesor,elSiervodeDiosJuanPabloII,haintroducido
laIglesiaeneltercermileniocristiano.ElAoJubilarsehacaracterizado
indudablementeporunfuertesentidoeucarstico.Nosepuedeolvidarque
elSnododelosObisposhaestadoprecedido,yenciertosentidotambin
preparado,porelAodelaEucarista,establecidocongranamplitudde
mirasporJuanPabloIIparatodalaIglesia.DichoAo,iniciadoconel
CongresoEucarsticoInternacionaldeGuadalajara(Mxico),enoctubrede
2004,seconcluyel23deoctubrede2005,alfinaldelaXIAsamblea
Sinodal,conlacanonizacindecincoBeatosquesehandistinguido
especialmenteporlapiedadeucarstica:elObispoJzefBilczewski,los
presbterosCayetanoCatanoso,SegismundoGorazdowski,AlbertoHurtado
CruchagayelreligiosocapuchinoFlixdeNicosia.Graciasalasenseanzas
expuestasporJuanPabloIIenlaCartaapostlicaManenobiscumDomine,
[7]yalasvaliosassugerenciasdelaCongregacinparaelCultoDivinoyla
DisciplinadelosSacramentos,[8]lasdicesisylasdiversasentidades
eclesialeshanemprendidonumerosasiniciativasparadespertary
acrecentarenloscreyenteslafeeucarstica,paramejorarladignidadde
lascelebracionesypromoverlaadoracineucarstica,ascomopara
animarunasolidaridadefectivaque,partiendodelaEucarista,llegaraalos
pobres.Finalmente,esnecesariomencionarlaimportanciadelaltima
EncclicademiveneradoPredecesor,EcclesiadeEucharistia,[9]conlaque
noshadejadounasegurareferenciamagisterialsobreladoctrina
eucarsticayunltimotestimoniodellugarcentralqueestedivino
Sacramentotenaensuvida.

ObjetodelapresenteExhortacin
5.EstaExhortacinapostlicapostsinodalseproponeretomarlariqueza
multiformedereflexionesypropuestassurgidasenlarecienteAsamblea
GeneraldelSnododelosObisposdesdelosLineamentahastalas
Propositiones,incluyendoelInstrumentumlaboris,lasRelationesanteet
postdisceptationem,lasintervencionesdelosPadressinodales,delos
auditoresydeloshermanosdelegados,conlaintencindeexplicitar
algunaslneasfundamentalesdeaccinorientadasasuscitarenlaIglesia
nuevoimpulsoyfervorporlaEucarista.Conscientedelvastopatrimonio
doctrinalydisciplinaracumuladoatravsdelossiglossobreeste
Sacramento,[10]enelpresentedocumentodeseosobretodorecomendar,
teniendoencuentaelvotodelosPadressinodales,[11]queelpueblo
cristianoprofundiceenlarelacinentreelMisterioeucarstico,elacto
litrgicoyelnuevocultoespiritualquesederivadelaEucaristacomo
sacramentodelacaridad.Enestaperspectiva,deseorelacionarlapresente
ExhortacinconmiprimeraCartaencclicaDeuscaritasest,enlaquehe

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

8/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

habladovariasvecesdelsacramentodelaEucaristaparasubrayarsu
relacinconelamorcristiano,tantorespectoaDioscomoalprjimo:el
Diosencarnadonosatraeatodoshacias.Seentiende,pues,queelagap
sehayaconvertidotambinenunnombredelaEucarista:enellaelagap
deDiosnosllegacorporalmenteparaseguiractuandoennosotrosypor
nosotros.[12]

PRIMERAPARTE
EUCARISTA,
MISTERIOQUESEHADECREER
steeseltrabajoqueDiosquiere:
quecreisenelquelhaenviado(Jn6,29)

LafeeucarsticadelaIglesia
6.EsteeselMisteriodelafe.Conestaexpresin,pronunciada
inmediatamentedespusdelaspalabrasdelaconsagracin,elsacerdote
proclamaelmisteriocelebradoymanifiestasuadmiracinantela
conversinsustancialdelpanyelvinoenelcuerpoylasangredelSeor
Jess,unarealidadquesuperatodacomprensinhumana.Enefecto,la
Eucaristaesmisteriodelafeporexcelencia:eselcompendioyla
sumadenuestrafe.[13]LafedelaIglesiaesesencialmentefe
eucarsticaysealimentademodoparticularenlamesadelaEucarista.La
feylossacramentossondosaspectoscomplementariosdelavidaeclesial.
LafequesuscitaelanunciodelaPalabradeDiossealimentaycreceenel
encuentrodegraciaconelSeorresucitadoqueseproduceenlos
sacramentos:Lafeseexpresaenelritoyelritorefuerzayfortalecelafe
.[14]Poreso,elSacramentodelaltarestsiempreenelcentrodelavida
eclesialgraciasalaEucarista,laIglesiarenacesiempredenuevo.[15]
CuantomsvivaeslafeeucarsticaenelPueblodeDios,tantoms
profundaessuparticipacinenlavidaeclesialatravsdelaadhesin
conscientealamisinqueCristohaconfiadoasusdiscpulos.Lahistoria
mismadelaIglesiaestestigodeello.Todagranreformaestvinculadade
algnmodoalredescubrimientodelafeenlapresenciaeucarsticadel
Seorenmediodesupueblo.
SantsimaTrinidadyEucarista

Elpanquebajadelcielo

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

9/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

7.LaprimerarealidaddelafeeucarsticaeselmisteriomismodeDios,el
amortrinitario.EneldilogodeJessconNicodemoencontramosuna
expresiniluminadoraaesterespecto:TantoamDiosalmundo,que
entregasuHijonico,paraquenoperezcaningunodelosquecreenen
l,sinoquetenganvidaeterna.PorqueDiosnomandasuhijoalmundo
paracondenaralmundo,sinoparaqueelmundosesalveporl(Jn
3,1617).EstaspalabrasmuestranlarazltimadeldondeDios.Enla
Eucarista,Jessnodaalgo,sinoasmismoofrecesucuerpoy
derramasusangre.Entregaastodasuvida,manifestandolafuente
originariadeesteamordivino.leselHijoeternoqueelPadreha
entregadopornosotros.EnelEvangelioescuchamostambinaJessque,
despusdehaberdadodecomeralamultitudconlamultiplicacindelos
panesylospeces,diceasusinterlocutoresquelohabanseguidohastala
sinagogadeCafarnam:EsmiPadreelqueosdaelverdaderopandel
cielo.PorqueelpandeDioseselquebajadelcieloydalavidaalmundo
(Jn6,3233)yllegaaidentificarselmismo,lapropiacarneylapropia
sangre,conesepan:Yosoyelpanvivoquehabajadodelcielo:elque
comadeestepanvivirparasiempre.Yelpanqueyodaresmicarne,
paralavidadelmundo(Jn6,51).JesssemanifiestaascomoelPande
vida,queelPadreeternodaaloshombres.

DongratuitodelaSantsimaTrinidad
8.EnlaEucaristaserevelaeldesigniodeamorqueguatodalahistoria
delasalvacin(cf.Ef1,103,811).Enella,elDeusTrinitas,queens
mismoesamor(cf.1Jn4,78),seuneplenamenteanuestracondicin
humana.Enelpanyenelvino,bajocuyaaparienciaCristosenosentrega
enlacenapascual(cf.Lc22,14201Co11,2326),nosllegatodalavida
divinaysecomparteconnosotrosenlaformadelSacramento.Dioses
comuninperfectadeamorentreelPadre,elHijoyelEsprituSanto.Ya
enlacreacin,elhombrefuellamadoacompartirenciertamedidael
alientovitaldeDios(cf.Gn2,7).PeroesenCristomuertoyresucitado,y
enlaefusindelEsprituSantoquesenosdasinmedida(cf.Jn3,34),
dondenosconvertimosenverdaderospartcipesdelaintimidaddivina.[16]
Jesucristo,pues,que,envirtuddelEspritueterno,sehaofrecidoaDios
comosacrificiosinmancha(Hb9,14),noscomunicalamismavidadivina
eneldoneucarstico.Setratadeundonabsolutamentegratuito,quese
debesloalaspromesasdeDios,cumplidasporencimadetodamedida.
LaIglesia,conobedienciafiel,acoge,celebrayadoraestedon.El
misteriodelafeesmisteriodelamortrinitario,enelcual,porgracia,
estamosllamadosaparticipar.Portanto,tambinnosotroshemosde
exclamarconsanAgustn:VeslaTrinidadsiveselamor.[17]

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

10/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Eucarista:Jess,
elverdaderoCorderoinmolado

LanuevayeternaalianzaenlasangredelCordero
9.LamisinparalaqueJessvinoanosotrosllegaasucumplimientoen
elMisteriopascual.Desdeloaltodelacruz,dondeatraetodohacias(cf.
Jn12,32),antesdeentregarelespritudice:Todoestcumplido
(Jn19,30).Enelmisteriodesuobedienciahastalamuerte,yunamuerte
decruz(cf.Flp2,8),sehacumplidolanuevayeternaalianza.Lalibertad
deDiosylalibertaddelhombresehanencontradodefinitivamenteensu
carnecrucificada,enunpactoindisolubleyvlidoparasiempre.Tambin
elpecadodelhombrehasidoexpiadounavezportodasporelHijodeDios
(cf.Hb7,271Jn2,24,10).Comohetenidoyaoportunidaddedecir:
EnsumuerteenlacruzserealizaeseponerseDioscontrasmismo,al
entregarseparadarnuevavidaalhombreysalvarlo:estoeselamorensu
formamsradical.[18]EnelMisteriopascualseharealizado
verdaderamentenuestraliberacindelmalydelamuerte.Enlainstitucin
delaEucarista,Jessmismohabldelanuevayeternaalianza,
estipuladaensusangrederramada(cf.Mt26,28Mc14,24Lc22,20).
Estametaltimadesumisinerayabastanteevidentealcomienzodesu
vidapblica.Enefecto,cuandoaorillasdelJordnJuanBautistavevenira
Jess,exclama:steeselCorderodeDios,quequitaelpecadodel
mundo(Jn1,19).Essignificativoquelamismaexpresinserepitacada
vezquecelebramoslasantaMisa,conlainvitacindelsacerdotepara
acercarseacomulgar:steeselCorderodeDios,quequitaelpecado
delmundo.DichososlosinvitadosalacenadelSeor.Jessesel
verdaderocorderopascualquesehaofrecidoespontneamenteasmismo
ensacrificiopornosotros,realizandoaslanuevayeternaalianza.La
Eucaristacontieneensestanovedadradical,quesenosproponede
nuevoencadacelebracin.[19]

InstitucindelaEucarista
10.DeestemodollegamosareflexionarsobrelainstitucindelaEucarista
enlaltimaCena.Sucedienelcontextodeunacenaritualconlaquese
conmemorabaelacontecimientofundamentaldelpueblodeIsrael:la
liberacindelaesclavituddeEgipto.Estacenaritual,relacionadaconla
inmolacindeloscorderos(Ex12,128.4351),eraconmemoracindel
pasado,pero,almismotiempo,tambinmemoriaproftica,esdecir,
anunciodeunaliberacinfutura.Enefecto,elpueblohabaexperimentado
queaquellaliberacinnohabasidodefinitiva,puestoquesuhistoria
estabatodavademasiadomarcadaporlaesclavitudyelpecado.El

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

11/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

memorialdelaantigualiberacinseabraasalasplicayalaesperanza
deunasalvacinmsprofunda,radical,universalydefinitiva.steesel
contextoenelcualJessintroducelanovedaddesudon.Enlaoracinde
alabanza,laBerakah,dagraciasalPadrenosloporlosgrandes
acontecimientosdelahistoriapasada,sinotambinporlapropia
exaltacin.AlinstituirelsacramentodelaEucarista,Jessanticipae
implicaelSacrificiodelacruzylavictoriadelaresurreccin.Almismo
tiempo,serevelacomoelverdaderocorderoinmolado,previstoenel
designiodelPadredesdelacreacindelmundo,comoseleeenlaprimera
CartadeSanPedro(cf.1,1820).Situandoenestecontextosudon,Jess
manifiestaelsentidosalvadordesumuerteyresurreccin,misterioquese
convierteenelfactorrenovadordelahistoriaydetodoelcosmos.En
efecto,lainstitucindelaEucaristamuestracmoaquellamuerte,depor
sviolentayabsurda,sehatransformadoenJessenunsupremoactode
amorydeliberacindefinitivadelmalparalahumanidad.

Figuratransitinveritatem
11.DeestemodoJessinsertasunovumradicaldentrodelaantiguacena
sacrificialjuda.Paranosotrosloscristianos,yanoesnecesariorepetir
aquellacena.ComodicenconprecisinlosPadres,figuratransitin
veritatem:loqueanunciabarealidadesfuturas,ahorahadadopasoala
verdadmisma.Elantiguoritoyasehacumplidoyhasidosuperado
definitivamenteporeldondeamordelHijodeDiosencarnado.Elalimento
delaverdad,Cristoinmoladopornosotros,dat...figuristerminum.[20]Con
elmandatoHacedestoenconmemoracinma(cf.Lc22,191Co
11,25),nospidecorresponderasudonyrepresentarlosacramentalmente.
Portanto,elSeorexpresaconestaspalabras,pordecirloas,laesperanza
dequesuIglesia,nacidadesusacrificio,acojaestedon,desarrollando
bajolaguadelEsprituSantolaformalitrgicadelSacramento.Enefecto,
elmemorialdesutotalentreganoconsisteenlasimplerepeticindela
ltimaCena,sinopropiamenteenlaEucarista,esdecir,enlanovedad
radicaldelcultocristiano.Jessnoshaencomendadoaslatareade
participarensuhora.LaEucaristanosadentraenelactooblativode
Jess.NorecibimossolamentedemodopasivoelLogosencarnado,sino
quenosimplicamosenladinmicadesuentrega.[21])lnosatrae
hacias.[22]Laconversinsustancialdelpanydelvinoensucuerpoy
ensusangreintroduceenlacreacinelprincipiodeuncambioradical,
comounaformadefisinnuclear,porusarunaimagenbienconocida
hoypornosotros,queseproduceenlomsntimodelseruncambio
destinadoasuscitarunprocesodetransformacindelarealidad,cuyo
trminoltimoserlatransfiguracindelmundoentero,elmomentoen

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

12/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

queDiossertodoparatodos(cf.1Co15,28).
ElEsprituSantoylaEucarista

JessyelEsprituSanto
12.Consupalabra,yconelpanyelvino,elSeormismonoshaofrecido
loselementosesencialesdelcultonuevo.LaIglesia,suEsposa,est
llamadaacelebrardatrasdaelbanqueteeucarsticoenconmemoracin
suya.IntroduceaselsacrificioredentordesuEsposoenlahistoriadelos
hombresylohacepresentesacramentalmenteentodaslasculturas.Este
granmisteriosecelebraenlasformaslitrgicasquelaIglesia,guiadapor
elEsprituSanto,desarrollaeneltiempoyenlosdiversoslugares.[23]A
estepropsitoesnecesariodespertarennosotroslaconcienciadelpapel
decisivoquedesempeaelEsprituSantoeneldesarrollodelaforma
litrgicayenlaprofundizacindelosdivinosmisterios.ElParclito,primer
donparaloscreyentes,[24]queactayaenlacreacin(cf.Gn1,2),est
plenamentepresenteentodalavidadelVerboencarnadoenefecto,
JesucristofueconcebidoporlaVirgenMaraporobradelEsprituSanto(cf.
Mt1,18Lc1,35)alcomienzodesumisinpblica,aorillasdelJordn,lo
vebajarsobresenformadepaloma(cf.Mt3,16ypar.)enestemismo
Esprituacta,hablaysellenadegozo(cf.Lc10,21),yporlseofrecea
smismo(cf.Hb9,14).Enlosllamadosdiscursosdedespedida
recopiladosporJuan,Jessestableceunaclararelacinentreeldondesu
vidaenelmisteriopascualyeldondelEspritualossuyos(cf.Jn16,7).
Unavezresucitado,llevandoensucarnelassealesdelapasin,l
infundeelEspritu(cf.Jn20,22),haciendoalossuyospartcipesdesu
propiamisin(cf.Jn20,21).SerelEsprituquienenseedespusalos
discpulostodaslascosasylesrecuerdetodoloqueCristohadicho(cf.Jn
14,26),porquecorrespondeal,comoEspritudelaverdad(cf.Jn15,26),
guiarloshastalaverdadcompleta(cf.Jn16,13).EnelrelatodelosHechos,
elEspritudesciendesobrelosApstolesreunidosenoracinconMarael
dadePentecosts(cf.2,14),ylosanimaalamisindeanunciaratodos
lospuebloslabuenanoticia.Portanto,Cristomismo,envirtuddelaaccin
delEspritu,estpresenteyoperanteensuIglesia,desdesucentrovital
queeslaEucarista.

EsprituSantoyCelebracineucarstica
13.EnestehorizontesecomprendeelpapeldecisivodelEsprituSantoen
laCelebracineucarsticay,enparticular,enloqueserefiereala
transustanciacin.TodoelloestbiendocumentadoenlosPadresdela
Iglesia.SanCirilodeJerusaln,ensusCatequesis,recuerdaquenosotros

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

13/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

invocamosaDiosmisericordiosoparaquemandesuSantoEspritusobre
lasofrendasqueestnantenosotros,paraquelconviertaelpanen
cuerpodeCristoyelvinoensangredeCristo.LoquetocaelEsprituSanto
essantificadoytransformadototalmente.[25]TambinsanJuan
CrisstomohacenotarqueelsacerdoteinvocaelEsprituSantocuando
celebraelSacrificio[26]:comoElasdice,elministroinvocaelEspritu
Santoparaque,descendiendolagraciasobrelavctima,seenciendan
porellalasalmasdetodos.[27]Esmuynecesarioparalavidaespiritual
delosfielesquetomenmsclaraconcienciadelariquezadelaanfora:
juntoconlaspalabraspronunciadasporCristoenlaltimaCena,contiene
laepclesis,comoinvocacinalPadreparaquehagadescendereldondel
Esprituafindequeelpanyelvinoseconviertanenelcuerpoylasangre
deJesucristo,yparaquetodalacomunidadseacadavezmscuerpode
Cristo.[28]ElEspritu,queinvocaelcelebrantesobrelosdonesdelpany
elvinopuestossobreelaltar,eselmismoquerenealosfielesenun
slocuerpo,haciendodeellosunaofertaespiritualagradablealPadre.
[29]
EucaristaeIglesia

Eucarista,principiocausaldelaIglesia
14.PorelSacramentoeucarsticoJessincorporaalosfielesasupropia
horadeestemodonosmuestralauninquehaqueridoestablecer
entrelynosotros,entresupersonaylaIglesia.Enefecto,Cristomismo,
enelsacrificiodelacruz,haengendradoalaIglesiacomosuesposaysu
cuerpo.LosPadresdelaIglesiahanmeditadomuchosobrelarelacin
entreelorigendeEvadelcostadodeAdnmientrasdorma(cf.Gn2,21
23)ydelanuevaEva,laIglesia,delcostadoabiertodeCristo,sumidoen
elsueodelamuerte:delcostadotraspasado,diceJuan,salisangrey
agua(cf.Jn19,34),smbolodelossacramentos.[30]Contemplaralque
atravesaron(Jn19,37)nosllevaaconsiderarlaunincausalentreel
sacrificiodeCristo,laEucaristaylaIglesia.Enefecto,laIglesiavivede
laEucarista.[31]Yaqueenellasehacepresenteelsacrificioredentorde
Cristo,setienequereconocerantetodoquehayuninflujocausaldela
EucaristaenlosorgenesmismosdelaIglesia.[32]LaEucaristaes
Cristoquesenosentrega,edificndonoscontinuamentecomosucuerpo.
Portanto,enlasugestivacorrelacinentrelaEucaristaqueedificala
IglesiaylaIglesiaquehaceasuvezlaEucarista,[33]laprimera
afirmacinexpresalacausaprimaria:laIglesiapuedecelebraryadorarel
misteriodeCristopresenteenlaEucaristaprecisamenteporqueelmismo
CristosehaentregadoantesaellaenelsacrificiodelaCruz.Laposibilidad

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

14/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

quetienelaIglesiadehacerlaEucaristatienesurazenladonacin
queCristolehahechodesmismo.Descubrimostambinaquunaspecto
elocuentedelafrmuladesanJuan:lnoshaamadoprimero(1Jn
4,19).As,tambinnosotrosconfesamosencadacelebracinlaprimaca
deldondeCristo.Endefinitiva,elinflujocausaldelaEucaristaenel
origendelaIglesiarevelalaprecedencianoslocronolgicasinotambin
ontolgicadelhabernosamadoprimero.lesquieneternamentenos
amaprimero.

Eucaristaycomunineclesial
15.LaEucaristaes,pues,constitutivadelserydelactuardelaIglesia.Por
esolaantigedadcristianadesignconlasmismaspalabrasCorpusChristi
elCuerponacidodelaVirgenMara,elCuerpoeucarsticoyelCuerpo
eclesialdeCristo.[34]Estedato,muypresenteenlatradicin,ayudaa
aumentarennosotroslaconcienciadequenosepuedesepararaCristode
laIglesia.ElSeorJess,ofrecindoseasmismoensacrificiopor
nosotros,anuncieficazmenteensudonacinelmisteriodelaIglesia.Es
significativoqueenlasegundaplegariaeucarstica,alinvocaralParclito,
seformuledeestemodolaoracinporlaunidaddelaIglesia:queel
EsprituSantocongregueenlaunidadacuantosparticipamosdelCuerpoy
SangredeCristo.Estepasajepermitecomprenderbienquelaresdel
Sacramentoeucarsticoincluyelaunidaddelosfielesenlacomunin
eclesial.LaEucaristasemuestraasenlasracesdelaIglesiacomo
misteriodecomunin.[35]
YaensuEncclicaEcclesiadeEucharistia,elsiervodeDiosJuanPabloII
llamlaatencinsobrelarelacinentreEucaristaycommunio.Serefiri
almemorialdeCristocomolasupremamanifestacinsacramentaldela
comuninenlaIglesia.[36]Launidaddelacomunineclesialserevela
concretamenteenlascomunidadescristianasyserenuevaenelacto
eucarsticoquelasuneylasdiferenciaenIglesiasparticulares,inquibus
etexquibusunaetunicaEcclesiacatholicaexsistit.[37]Precisamentela
realidaddelanicaEucaristaquesecelebraencadadicesisentornoal
propioObisponospermitecomprendercmolasmismasIglesias
particularessubsisteninyexEcclesia.Enefecto,launicidade
indivisibilidaddelCuerpoeucarsticodelSeorimplicalaunicidaddesu
Cuerpomstico,queeslaIglesiaunaeindivisible.Desdeelcentro
eucarsticosurgelanecesariaaperturadecadacomunidadcelebrante,de
cadaIglesiaparticular:deldejarseatraerporlosbrazosabiertosdelSeor
sesiguelainsercinensuCuerpo,nicoeindiviso.[38]Porestemotivo,
enlacelebracindelaEucaristacadafielseencuentraensuIglesia,es

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

15/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

decir,enlaIglesiadeCristo.Enestaperspectivaeucarstica,comprendida
adecuadamente,lacomunineclesialserevelaunarealidadcatlicaporsu
propianaturaleza.[39]Subrayarestarazeucarsticadelacomunin
eclesialpuedecontribuirtambineficazmentealdilogoecumnicoconlas
IglesiasyconlasComunidadeseclesialesquenoestnenplenacomunin
conlaSededePedro.Enefecto,laEucaristaestableceobjetivamenteun
fuertevnculodeunidadentrelaIglesiacatlicaylasIglesiasortodoxas
quehanconservadolaautnticaentegranaturalezadelmisteriodela
Eucarista.Almismotiempo,elrelievedadoalcarctereclesialdela
Eucaristapuedeconvertirsetambinenelementoprivilegiadoeneldilogo
conlasComunidadesnacidasdelaReforma.[40]
Eucaristaysacramentos

SacramentalidaddelaIglesia
16.ElConcilioVaticanoIIrecordquelosdemssacramentos,como
tambintodoslosministerioseclesialesylasobrasdeapostolado,estn
unidosalaEucaristayaellaseordenan.LasagradaEucarista,enefecto,
contienetodoelbienespiritualdelaIglesia,esdecir,Cristomismo,
nuestraPascuayPanvivoque,porsucarnevivificadayvivificanteporel
EsprituSanto,davidaaloshombres..As,loshombressoninvitadosy
llevadosaofrecerseasmismos,sustrabajosytodaslascosascreadas
juntoconCristo.[41]EstarelacinntimadelaEucaristaconlosotros
sacramentosyconlaexistenciacristianasecomprendeensurazcuando
secontemplaelmisteriodelaIglesiacomosacramento.[42]Aeste
propsito,elConcilioVaticanoIIafirmaqueLaIglesiaesenCristocomo
unsacramentoosignoeinstrumentodelauninntimaconDiosydela
unidaddetodoelgnerohumano.[43]Ella,comodicesanCipriano,en
cuantopuebloconvocadoporelunidaddelPadre,delHijoydelEspritu
Santo,[44]essacramentodelacomunintrinitaria.
ElhechodequelaIglesiaseasacramentouniversaldesalvacin[45]
muestracmolaeconomasacramentaldeterminaenltimotrminoel
modocmoCristo,nicoSalvador,medianteelEspritullegaanuestra
existenciaensuscircunstanciasespecficas.LaIglesiaserecibeyalmismo
tiemposeexpresaenlossietesacramentos,medianteloscualeslagracia
deDiosinfluyeconcretamenteenlosfielesparaquetodasuvida,redimida
porCristo,seconviertaencultoagradableaDios.Enestaperspectiva,
deseosubrayaraqualgunoselementos,sealadosporlosPadres
sinodales,quepuedenayudaracomprenderlarelacindetodoslos
sacramentosconelmisterioeucarstico.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

16/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

I.Eucaristaeiniciacincristiana

Eucarista,plenituddelainiciacincristiana
17.PuestoquelaEucaristaesverdaderamentefuenteyculmendelavida
ydelamisindelaIglesia,elcaminodeiniciacincristianatienecomo
puntodereferencialaposibilidaddeaccederaestesacramento.Aeste
respecto,comohandicholosPadressinodales,hemosdepreguntarnossi
ennuestrascomunidadescristianassepercibedemanerasuficienteel
estrechovnculoquehayentreelBautismo,laConfirmacinylaEucarista.
[46]Enefecto,nuncadebemosolvidarquesomosbautizadosy
confirmadosenordenalaEucarista.Estorequiereelesfuerzodefavorecer
enlaaccinpastoralunacomprensinmsunitariadelprocesode
iniciacincristiana.ElsacramentodelBautismo,medianteelcualnos
configuramosconCristo,[47]nosincorporamosalaIglesiaynos
convertimosenhijosdeDios,eslapuertaparatodoslossacramentos.Con
lsenosintegraenelnicoCuerpodeCristo(cf.1Co12,13),pueblo
sacerdotal.Sinembargo,laparticipacinenelSacrificioeucarstico
perfeccionaennosotrosloquenoshasidodadoenelBautismo.Losdones
delEspritusedantambinparalaedificacindelCuerpodeCristo(cf.1
Co12)yparaunmayortestimonioevanglicoenelmundo.[48]Aspues,
lasantsimaEucaristallevalainiciacincristianaasuplenitudyescomoel
centroyelfindetodalavidasacramental.[49]

Ordendelossacramentosdelainiciacin
18.Aesterespetoesnecesarioprestaratencinaltemadelordendelos
Sacramentosdelainiciacin.EnlaIglesiahaytradicionesdiferentes.Esta
diversidadsemanifiestaclaramenteenlascostumbreseclesialesde
Oriente,[50]yenlamismapraxisoccidentalporloqueserefiereala
iniciacindelosadultos,[51]adiferenciadeladelosnios.[52]Sin
embargo,nosetratapropiamentedediferenciasdeordendogmtico,sino
decarcterpastoral.Concretamente,esnecesarioverificarqupraxis
puedeefectivamenteayudarmejoralosfielesaponerderelieveel
sacramentodelaEucaristacomoaquelloaloquetiendetodalainiciacin.
EnestrechacolaboracinconloscompetentesDicasteriosdelaCuria
Romana,lasConferenciasEpiscopaleshandeverificarlaeficaciadelos
actualesprocesosdeiniciacin,paraayudarcadavezmsalcristianoa
madurarconlaaccineducadoradenuestrascomunidades,yaasumiren
suvidaunaimprontaautnticamenteeucarstica,quelehagacapazdedar
razndesupropiaesperanzademodoadecuadoennuestrapoca(cf.1P
3,15).

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

17/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Iniciacin,comunidadeclesialyfamilia
19.Sehadetenersiemprepresentequetodalainiciacincristianaesun
caminodeconversin,quesedeberecorrerconlaayudadeDiosyen
constantereferenciaalacomunidadeclesial,yaseacuandoeseladulto
mismoquiensolicitaentrarenlaIglesia,comoocurreenloslugaresde
primeraevangelizacinyenmuchaszonassecularizadas,obiencuando
sonlospadreslosquepidenlosSacramentosparasushijos.Aeste
respecto,deseollamarlaatencindemodoespecialsobrelarelacinque
hayentreiniciacincristianayfamilia.Enlaaccinpastoralsetieneque
asociarsiemprelafamiliacristianaalitinerariodeiniciacin.Recibirel
Bautismo,laConfirmacinyacercarseporprimeravezalaEucarista,son
momentosdecisivosnosloparalapersonaquelosrecibesinotambin
paratodalafamilia,lacualhadeserayudadaensutareaeducativaporla
comunidadeclesial,conlaparticipacindesusdiversosmiembros.[53]
QuisierasubrayaraqulaimportanciadelaprimeraComunin.Para
muchosfielesestedaquedagrabadoenlamemoria,conrazn,comoel
primermomentoenque,aunquedemodotodavainicial,sepercibela
importanciadelencuentropersonalconJess.Lapastoralparroquialdebe
valoraradecuadamenteestaocasintansignificativa.
II.EucaristaysacramentodelaReconciliacin

Surelacinintrnseca
20.LosPadressinodaleshanafirmadoqueelamoralaEucaristalleva
tambinaapreciarcadavezmselsacramentodelaReconciliacin.[54]
Debidoalarelacinentreestossacramentos,unaautnticacatequesis
sobreelsentidodelaEucaristanopuedesepararsedelapropuestadeun
caminopenitencial(cf.1Co11,2729).Efectivamente,comoseconstata
enlaactualidad,losfielesseencuentraninmersosenunaculturaque
tiendeaborrarelsentidodelpecado,[55]favoreciendounaactitud
superficialquellevaaolvidarlanecesidaddeestarengraciadeDiospara
acercarsedignamentealaComuninsacramental.[56]Enrealidad,perder
laconcienciadepecadocomportasiempretambinunacierta
superficialidadenlaformadecomprenderelamormismodeDios.Ayuda
muchoalosfielesrecordaraquelloselementosque,dentrodelritodela
santaMisa,expresanlaconcienciadelpropiopecadoyalmismotiempola
misericordiadeDios.[57]Adems,larelacinentrelaEucaristayla
Reconciliacinnosrecuerdaqueelpecadonuncaesalgoexclusivamente
individualsiemprecomportatambinunaheridaparalacomunineclesial,
enlaqueestamosinsertadosporelBautismo.PorestolaReconciliacin,
comodijeronlosPadresdelaIglesia,eslaboriosusquidambaptismus,[58]

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

18/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

subrayandodeestamaneraqueelresultadodelcaminodeconversin
suponeelrestablecimientodelaplenacomunineclesial,expresadaal
acercarsedenuevoalaEucarista.[59]

Algunasobservacionespastorales
21.ElSnodoharecordadoqueescometidopastoraldelObispopromover
ensupropiadicesisunafirmerecuperacindelapedagogadela
conversinquenacedelaEucarista,yfomentarentrelosfielesla
confesinfrecuente.Todoslossacerdotesdebendedicarsecon
generosidad,empeoycompetenciaalaadministracindelsacramentode
laReconciliacin.[60]Aestepropsito,sedebeprocurarquelos
confesionariosdenuestrasiglesiasestnbienvisiblesyseanexpresindel
significadodeesteSacramento.PidoalosPastoresquevigilen
atentamentesobrelacelebracindelsacramentodelaReconciliacin,
limitandolapraxisdelaabsolucingeneralexclusivamentealoscasos
previstos,[61]siendolacelebracinpersonallanicaformaordinaria.[62]
Frentealanecesidadderedescubrirelperdnsacramental,debehaber
siempreunPenitenciario[63]entodaslasdicesis.Enfin,unapraxis
equilibradayprofundadelaindulgencia,obtenidaparasoparalos
difuntos,puedeserunaayudavlidaparaunanuevatomadeconciencia
delarelacinentreEucaristayReconciliacin.Conlaindulgenciasegana
laremisinanteDiosdelapenatemporalporlospecados,ya
perdonadosenloreferentealaculpa.[64]Elrecursoalasindulgencias
nosayudaacomprenderquesloconnuestrasfuerzasnopodremos
repararelmalrealizadoyquelospecadosdecadaunodaanatodala
comunidadporotraparte,laprcticadelaindulgencia,que,ademsdela
doctrinadelosmritosinfinitosdeCristo,implicaladelacomunindelos
santos,ensealantimauninconqueestamosvinculadosaCristo,yla
granimportanciaquetieneparalosdemslavidasobrenaturaldecada
uno.[65]Estaprcticadelaindulgenciapuedeayudareficazmentealos
fielesenelcaminodeconversinyadescubrirelcarctercentraldela
Eucaristaenlavidacristiana,yaquelascondicionesqueprevsumisma
formaincluyeelacercarsealaconfesinyalacomuninsacramental.
III.EucaristayUncindelosenfermos
22.Jessnosolamenteenviasusdiscpulosacuraralosenfermos(cf.
Mt10,8Lc9,210,9),sinoqueinstituytambinparaellosunsacramento
especfico:laUncindelosenfermos.[66]LaCartadeSantiagoatestigua
yalaexistenciadeestegestosacramentalenlaprimeracomunidad
cristiana(cf.St5,1416).SilaEucaristamuestracmolossufrimientosyla
muertedeCristosehantransformadoenamor,laUncindelosenfermos,

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

19/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

porsuparte,asociaalquesufrealofrecimientoqueCristohahechodes
paralasalvacindetodos,detalmaneraqueltambinpueda,enel
misteriodelacomunindelossantos,participarenlaredencindel
mundo.Larelacinentreestossacramentossemanifiesta,adems,enel
momentoenqueseagravalaenfermedad:Alosquevanadejaresta
vida,laIglesiaofrece,ademsdelaUncindelosenfermos,laEucarista
comovitico.[67]EnelmomentodepasaralPadre,lacomuninconel
CuerpoylaSangredeCristosemanifiestacomosemilladevidaeternay
potenciaderesurreccin:Elquecomemicarneybebemisangretiene
vidaeterna,yyoloresucitarenelltimoda(Jn6,54).Puestoqueel
santoViticoabrealenfermolaplenituddelmisteriopascual,esnecesario
asegurarlesurecepcin.[68])Laatencinyelcuidadopastoraldelos
enfermosredundasindudaenbeneficioespiritualdetodalacomunidad,
sabiendoqueloquehayamoshechoalmspequeoselohemoshechoa
Jessmismo(cf.Mt25,40).
IV.EucaristaysacramentodelOrden

InpersonaChristicapitis
23.LarelacinintrnsecaentreEucaristaysacramentodelOrdense
desprendedelasmismaspalabrasdeJessenelCenculo:hacedesto
enconmemoracinma(Lc22,19).Enefecto,lavsperadesumuerte,
JessinstituylaEucaristayfundalmismotiempoelsacerdociodela
nuevaAlianza.lessacerdote,vctimayaltar:mediadorentreDiosPadrey
elpueblo(cf.Hb5,510),vctimadeexpiacin(cf.1Jn2,24,10)quese
ofreceasmismoenelaltardelacruz.Nadiepuededecirestoesmi
cuerpoysteeselclizdemisangresinoesenelnombreyenla
personadeCristo,nicosumosacerdotedelanuevayeternaAlianza(cf.
Hb89).ElSnododelosObisposenotrasasambleastratyaeltemadel
sacerdocioordenado,tantoporloqueserefierealaidentidaddel
ministerio[69]comoalaformacindeloscandidatos.[70]Ahora,alaluz
deldilogotenidoenlaltimaAsambleasinodal,creooportunorecordar
algunosvaloressobrelarelacinentrelaEucaristayelOrden.Antetodo,
sehadereafirmarqueelvnculoentreelOrdensagradoylaEucaristase
hacevisibleprecisamenteenlaMisapresididaporelObispooelpresbtero
enlapersonadeCristocomocabeza.
LadoctrinadelaIglesiaconsideralaordenacinsacerdotalcondicin
imprescindibleparalacelebracinvlidadelaEucarista.[71]Enefecto,
enelservicioeclesialdelministerioordenadoesCristomismoquienest
presenteensuIglesiacomoCabezadesucuerpo,Pastordesurebao,
sumosacerdotedelsacrificioredentor.[72]Ciertamente,elministro

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

20/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

ordenadoactatambinennombredetodalaIglesiacuandopresentaa
DioslaoracindelaIglesiaysobretodocuandoofreceelsacrificio
eucarstico.[73]Esnecesario,portanto,quelossacerdotessean
conscientesdequenuncadebenponerseellosmismososusopinionesen
elprimerplanodesuministerio,sinoaJesucristo.Todointentodeponerse
asmismoscomoprotagonistasdelaaccinlitrgicacontradicela
identidadsacerdotal.Antesquenada,elsacerdoteesservidorytieneque
esforzarsecontinuamenteensersignoque,comodcilinstrumentoensus
manos,serefiereaCristo.Estoseexpresaparticularmenteenlahumildad
conlaqueelsacerdotedirigelaaccinlitrgica,obedeciendoy
correspondiendoconelcoraznylamentealrito,evitandotodoloque
puedadarprecisamentelasensacindeunprotagonismosuyoinoportuno.
Recomiendo,portanto,alcleroqueprofundicecadavezmsenla
concienciadesupropioministerioeucarsticocomounhumildeservicioa
CristoyasuIglesia.Elsacerdocio,comodecasanAgustn,esamoris
officium,[74]eseloficiodelbuenpastor,quedalavidaporlasovejas(cf.
Jn10,1415).

Eucaristaycelibatosacerdotal
24.LosPadressinodaleshanqueridosubrayarqueelsacerdocioministerial
requiere,mediantelaOrdenacin,laplenaconfiguracinconCristo.
Respetandolapraxisylasdiferentestradicionesorientales,esnecesario
reafirmarelsentidoprofundodelcelibatosacerdotal,consideradocon
razncomounariquezainestimableyconfirmadoporlapraxisorientalde
elegircomoobispossloentrelosquevivenelcelibato,yquetieneen
granestimalaopcinporelcelibatoquehacennumerosospresbteros.En
efecto,estaopcindelsacerdoteesunaexpresinpeculiardelaentrega
queloconfiguraconCristoydelaentregaexclusivadesmismoporel
ReinodeDios.[75]ElhechodequeCristomismo,sacerdoteparasiempre,
vivierasumisinhastaelsacrificiodelacruzenestadodevirginidadesel
puntodereferenciaseguroparaentenderelsentidodelatradicindela
Iglesialatinaaesterespecto.Aspues,nobastaconcomprenderel
celibatosacerdotalentrminosmeramentefuncionales.Enrealidad,
representaunaespecialconfiguracinconelestilodevidadelpropio
Cristo.Dichaopcinesantetodoesponsalesunaidentificacinconel
corazndeCristoEsposoquedalavidaporsuEsposa.Juntoconlagran
tradicineclesial,conelConcilioVaticanoII[76]yconlosSumosPontfices
predecesoresmos,[77]reafirmolabellezaylaimportanciadeunavida
sacerdotalvividaenelcelibato,comosignoqueexpresaladedicacintotal
yexclusivaaCristo,alaIglesiayalReinodeDios,yconfirmoportantosu
carcterobligatorioparalatradicinlatina.Elcelibatosacerdotal,vivido

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

21/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

conmadurez,alegrayentrega,esunagrandsimabendicinparalaIglesia
yparalasociedadmisma.

Escasezdecleroypastoralvocacional
25.ApropsitodelvnculoentreelsacramentodelOrdenylaEucarista,el
Snodoreflexionsobrelapreocupacinqueocasionaenmuchasdicesis
laescasezdesacerdotes.Estonosloocurreenalgunaszonasdeprimera
evangelizacin,sinotambinenmuchospasesdelargatradicincristiana.
Ciertamente,unadistribucindelcleromsequitativafavorecerala
solucindelproblema.Espreciso,adems,haceruntrabajode
sensibilizacincapilar.LosObisposhandeimplicaralosInstitutosdeVida
consagradayalasnuevasrealidadeseclesialesenlasnecesidades
pastorales,respetandosucarismapropio,ypediratodoslosmiembrosdel
clerounamayordisponibilidadparaserviralaIglesiaalldndesea
necesario,aunquecomportesacrificio.[78]EnelSnodosehadiscutido
tambinsobrelasiniciativaspastoralesquesehandeemprenderpara
favorecer,sobretodoenlosjvenes,laaperturainterioralavocacin
sacerdotal.Estasituacinnosepuedesolucionarconsimplesmedidas
pragmticas.SehadeevitarquelosObispos,movidosporcomprensibles
preocupacionesporlafaltadeclero,omitanunadecuadodiscernimiento
vocacionalyadmitanalaformacinespecfica,yalaordenacin,
candidatossinlosrequisitosnecesariosparaelserviciosacerdotal.[79]Un
cleronosuficientementeformado,admitidoalaordenacinsineldebido
discernimiento,difcilmentepodrofreceruntestimonioadecuadopara
suscitarenotroseldeseodecorrespondercongenerosidadalallamadade
Cristo.Lapastoralvocacional,enrealidad,tienequeimplicaratodala
comunidadcristianaentodossusmbitos.[80]Obviamente,eneste
trabajopastoralcapilarseincluyetambinlaaccindesensibilizacinde
lasfamilias,amenudoindiferentessinocontrariasinclusoalahiptesisde
lavocacinsacerdotal.Queseabrancongenerosidadaldondelaviday
eduquenaloshijosaserdisponiblesantelavoluntaddeDios.Ensntesis,
hacefaltasobretodotenerlavalentadeproponeralosjvenesla
radicalidaddelseguimientodeCristo,mostrandosuatractivo.

Gratitudyesperanza
26.Esnecesariotenermayorfeyesperanzaenlainiciativadivina.Aunque
enalgunasregioneshayaescasezdeclero,nuncadebefaltarlaconfianza
enqueCristoseguirsuscitandohombresque,dejandocualquierotra
ocupacin,sedediquentotalmentealacelebracindelossagrados
misterios,alapredicacindelEvangelioyalministeriopastoral.Deseo
aprovecharestaocasinparadarlasgracias,ennombredelaIglesia

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

22/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

entera,atodoslosObisposypresbterosquedesempeanfielmentesu
propiamisincondedicacinyentrega.Naturalmente,elagradecimiento
delaIglesiasedirigetambinalosdiconos,aloscualesselesimponen
lasmanosnoparaelsacerdociosinoparaelservicio.[81]Comoha
recomendadolaAsambleadelSnodo,expresounagradecimientoespecial
alospresbterosfideidonum,queconcompetenciaygenerosadedicacin,
sinescatimarenergasenelservicioalamisindelaIglesia,edificanla
comunidadanunciandolaPalabradeDiosypartiendoelPandeVida.[82]
Porltimo,hayquedargraciasaDiosportantossacerdotesquehan
sufridohastaelsacrificiodelapropiavidaporserviraCristo.Enellosseve
demaneraelocuenteloquesignificasersacerdotehastaelfin.Setratade
testimoniosconmovedoresquepuedenimpulsaramuchosjvenesaseguir
aCristoyadarsuvidaporlosdems,encontrandoaslavidaverdadera.
V.EucaristayMatrimonio

Eucarista,sacramentoesponsal
27.LaEucarista,sacramentodelacaridad,muestraunarelacinparticular
conelamorentreelhombreylamujerunidosenmatrimonio.Profundizar
enestarelacinesunanecesidadpropiadenuestrotiempo.[83]ElPapa
JuanPabloIIafirmennumerosasocasioneselcarcteresponsaldela
EucaristaysurelacinpeculiarconelsacramentodelMatrimonio:La
Eucaristaeselsacramentodenuestraredencin.Eselsacramentodel
Esposo,delaEsposa.[84]Porotraparte,todalavidacristianaest
marcadaporelamoresponsaldeCristoydelaIglesia.YaelBautismo,que
introduceenelPueblodeDios,esunmisterionupcial.Es,porasdecirlo,
comoelbaodebodasqueprecedealbanquetedebodas,laEucarista.
[85]LaEucaristacorroborademanerainagotablelaunidadyelamor
indisolublesdecadaMatrimoniocristiano.Enl,pormediodelsacramento,
elvnculoconyugalseencuentraintrnsecamenteligadoalaunidad
eucarsticaentreCristoesposoylaIglesiaesposa(cf.Ef5,3132).El
consentimientorecprocoquemaridoymujersedanenCristo,yquelos
constituyeencomunidaddevidayamor,tienetambinunadimensin
eucarstica.Enefecto,enlateologapaulina,elamoresponsalessigno
sacramentaldelamordeCristoasuIglesia,unamorquealcanzasupunto
culminanteenlaCruz,expresindesusnupciasconlahumanidady,al
mismotiempo,origenycentrodelaEucarista.Poreso,laIglesia
manifiestaunacercanaespiritualparticularatodoslosquehanfundado
susfamiliasenelsacramentodelMatrimonio.[86]Lafamiliaiglesia
domstica[87]esunmbitoprimariodelavidadelaIglesia,
especialmenteporelpapeldecisivorespectoalaeducacincristianadelos

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

23/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

hijos.[88]Enestecontexto,elSnodoharecomendadotambindestacarla
misinsingulardelamujerenlafamiliayenlasociedad,unamisinque
debeserdefendida,salvaguardadaypromovida.[89]Seresposaymadre
esunarealidadimprescindiblequenuncadebesermenospreciada.

Eucaristayunidaddelmatrimonio
28.Precisamentealaluzdeestarelacinintrnsecaentrematrimonio,
familiayEucaristasepuedenconsideraralgunosproblemaspastorales.El
vnculofiel,indisolubleyexclusivoqueuneaCristoconlaIglesia,yque
tienesuexpresinsacramentalenlaEucarista,secorrespondeconeldato
antropolgicooriginariosegnelcualelhombredebeestarunidodemodo
definitivoaunasolamujeryviceversa(cf.Gn2,24Mt19,5).Eneste
ordendeideas,elSnododelosObisposhaafrontadoeltemadelapraxis
pastoralrespectoaquien,proviniendodeculturasenquesepracticala
poligamia,seencuentraconelanunciodelEvangelio.Aquienessehallan
endichasituacin,yseabrenalafecristiana,selesdebeayudara
integrarsuproyectohumanoenlanovedadradicaldeCristo.Enelproceso
delcatecumenado,Cristolosasisteensucondicinespecficaylosllamaa
laplenaverdaddelamoratravsdelasrenunciasnecesarias,convistasa
lacomunineclesialperfecta.LaIglesialosacompaaconunapastoral
llenadecomprensinytambindefirmeza,[90]sobretodoensendoles
laluzdelosmisterioscristianosquesereflejaenlanaturalezaylosafectos
humanos.

Eucaristaeindisolubilidaddelmatrimonio
29.PuestoquelaEucaristaexpresaelamorirreversibledeDiosenCristo
porsuIglesia,seentiendeporquellarequiere,enrelacinconel
sacramentodelMatrimonio,esaindisolubilidadalaqueaspiratodo
verdaderoamor.[91]Portanto,estmsquejustificadalaatencin
pastoralqueelSnodohadedicadoalassituacionesdolorosasenquese
encuentrannopocosfielesque,despusdehabercelebradoelsacramento
delMatrimonio,sehandivorciadoycontradonuevasnupcias.Setratade
unproblemapastoraldifcilycomplejo,unaverdaderaplagaenelcontexto
socialactual,queafectademaneracrecienteinclusoalosambientes
catlicos.LosPastores,poramoralaverdad,estnobligadosadiscernir
bienlasdiversassituaciones,paraayudarespiritualmentedemodo
adecuadoalosfielesimplicados.[92]ElSnododelosObisposha
confirmadolapraxisdelaIglesia,fundadaenlaSagradaEscritura(cf.Mc
10,212),denoadmitiralossacramentosalosdivorciadoscasadosde
nuevo,porquesuestadoysucondicindevidacontradicenobjetivamente
esaunindeamorentreCristoylaIglesiaquesesignificayseactualizaen

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

24/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

laEucarista.Sinembargo,losdivorciadosvueltosacasar,apesardesu
situacin,siguenperteneciendoalaIglesia,quelossigueconespecial
atencin,coneldeseodeque,dentrodeloposible,cultivenunestilode
vidacristianomediantelaparticipacinenlasantaMisa,aunquesin
comulgar,laescuchadelaPalabradeDios,laAdoracineucarstica,la
oracin,laparticipacinenlavidacomunitaria,eldilogoconunsacerdote
deconfianzaoundirectorespiritual,laentregaaobrasdecaridad,de
penitencia,ylatareadeeducaraloshijos.
DondeexistandudaslegtimassobrelavalidezdelMatrimoniosacramental
contrado,sedebehacertodolonecesarioparaaveriguarsufundamento.
Esprecisotambinasegurar,conplenorespetodelderechocannico,[93]
quehayatribunaleseclesisticosenelterritorio,sucarcterpastoral,as
comosucorrectayprontaactuacin.[94]Encadadicesishadehaberun
nmerosuficientedepersonaspreparadasparaeladecuado
funcionamientodelostribunaleseclesisticos.Recuerdoqueesuna
obligacingravehacerquelaactividadinstitucionaldelaIglesiaenlos
tribunalesseacadavezmscercanaalosfieles.[95]Sinembargo,seha
deevitarquelapreocupacinpastoralseainterpretadacomouna
contraposicinconelderecho.Msbiensedebepartirdelpresupuestode
queelamorporlaverdadeselpuntodeencuentrofundamentalentreel
derechoylapastoral:enefecto,laverdadnuncaesabstracta,sinoque
seintegraenelitinerariohumanoycristianodecadafiel.[96]Poresto,
cuandonosereconocelanulidaddelvnculomatrimonialysedanlas
condicionesobjetivasquehacenlaconvivenciairreversibledehecho,la
Iglesiaanimaaestosfielesaesforzarseporvivirsurelacinsegnlas
exigenciasdelaleydeDios,comoamigos,comohermanoyhermanaas
podrnacercarsealamesaeucarstica,segnlasdisposicionesprevistas
porlapraxiseclesial.Paraquesemejantecaminoseaposibleyproduzca
frutos,debecontarconlaayudadelospastoresyconiniciativaseclesiales
apropiadas,evitandoentodocasolabendicindeestasrelaciones,para
quenosurjanconfusionesentrelosfielessobredelvalordelmatrimonio.
[97]
DebidoalacomplejidaddelcontextoculturalenquevivelaIglesiaen
muchospases,elSnodorecomiendatenerelmximocuidadopastoralen
laformacindelosnoviosyenlaverificacinpreviadesusconvicciones
sobreloscompromisosirrenunciablesparalavalidezdelsacramentodel
Matrimonio.Undiscernimientoseriosobreestepuntopodrevitarquelos
dosjvenes,movidosporimpulsosemotivosorazonessuperficiales,
asumanresponsabilidadesqueluegonosabranrespetar.[98]Elbienque
laIglesiaytodalasociedadesperandelMatrimonio,ydelafamilia

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

25/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

fundadaenl,esdemasiadograndecomoparanoocuparseafondode
estembitopastoralespecfico.Matrimonioyfamiliasoninstitucionesque
debenserpromovidasyprotegidasdecualquierequvocoposiblesobresu
autnticaverdad,porqueeldaoqueseleshaceprovocadehechouna
heridaalaconvivenciahumanacomotal.
Eucaristayescatologa

Eucarista:donalhombreencamino
30.SiesciertoquelossacramentossonunarealidadpropiadelaIglesia
peregrinaeneltiempo[99]hacialaplenamanifestacindelavictoriade
Cristoresucitado,tambinesigualmenteciertoque,especialmenteenla
liturgiaeucarstica,senosdaapregustarelcumplimientoescatolgico
haciaelcualseencaminatodohombreytodalacreacin(cf.Rm8,19ss.).
Elhombrehasidocreadoparalafelicidadeternayverdadera,quesloel
amordeDiospuededar.Peronuestralibertadheridaseperderasino
fueraposibleexperimentar,yadesdeahora,algodelcumplimientofuturo.
Porotraparte,todohombre,parapodercaminarenladireccincorrecta,
necesitaserorientadohacialametafinal.Estametaltima,enrealidad,es
elmismoCristoSeor,vencedordelpecadoylamuerte,quesenoshace
presentedemodoespecialenlaCelebracineucarstica.Deestemodo,
ansiendotodavacomoextranjerosyforasteros(1P2,11)eneste
mundo,participamosyaporlafedelaplenituddelavidaresucitada.El
banqueteeucarstico,revelandosudimensinfuertementeescatolgica,
vieneenayudadenuestralibertadencamino.

Elbanqueteescatolgico
31.Reflexionandosobreestemisterio,podemosdecirque,consuvenida,
JesssepusoenrelacinconlaexpectativadelpueblodeIsrael,detoda
lahumanidady,enelfondo,delacreacinmisma.Coneldondes
mismo,inaugurobjetivamenteeltiempoescatolgico.Cristovinopara
congregaralPueblodeDiosdisperso(cf.Jn11,52),manifestando
claramentelaintencindereunirlacomunidaddelaalianza,parallevara
cumplimientolaspromesasqueDioshizoalosantiguospadres(cf.Jr23,3
31,10Lc1,55.70).EnlallamadadelosDoce,quetieneunaclararelacin
conlasdocetribusdeIsrael,yenelmandatoquelesdioenlaltima
Cena,antesdesuPasinredentora,decelebrarsumemorial,Jessha
manifestadoquequeratrasladaratodalacomunidadfundadaporlla
tareadeser,enlahistoria,signoeinstrumentodeesareunin
escatolgica,iniciadaenl.Aspues,encadaCelebracineucarsticase
realizasacramentalmentelareuninescatolgicadelPueblodeDios.El

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

26/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

banqueteeucarsticoesparanosotrosanticipacinrealdelbanquetefinal,
anunciadoporlosprofetas(cf.Is25,69)ydescritoenelNuevo
Testamentocomolasbodasdelcordero(Ap19,79),quesehade
celebrarenlaalegradelacomunindelossantos.[100]

Oracinporlosdifuntos
32.LaCelebracineucarstica,enlaqueanunciamoslamuertedelSeor,
proclamamossuresurreccin,enlaesperadesuvenida,esprendadela
gloriafuturaenlaquesernglorificadostambinnuestroscuerpos.La
esperanzadelaresurreccindelacarneylaposibilidaddeencontrarnos
denuevo,caraacara,conquienesnoshanprecedidoenelsignodelafe,
sefortaleceennosotrosmediantelacelebracindelMemorialdenuestra
salvacin.Enestaperspectiva,juntoconlosPadressinodales,quisiera
recordaratodoslosfieleslaimportanciadelaoracindesufragioporlos
difuntos,yenparticularlacelebracindesantasMisasporellos,[101]para
que,unavezpurificados,lleguenalavisinbeatficadeDios.Aldescubrir
ladimensinescatolgicaquetienelaEucarista,celebradayadorada,se
nosayudaennuestrocaminoysenosconfortaconlaesperanzadela
gloria(cf.Rm5,2Tt2,13).
EucaristaylaVirgenMara
33.LarelacinentrelaEucaristaycadasacramento,yelsignificado
escatolgicodelossantosMisterios,ofrecenensuconjuntoelperfildela
vidacristiana,llamadaaserentodomomentocultoespiritual,ofrendade
smismaagradableaDios.Ysibienesciertoquetodosnosotrosestamos
todavaencaminohaciaelplenocumplimientodenuestraesperanza,esto
noquitaquesepuedareconoceryaahora,congratitud,quetodoloque
DiosnoshadadoencuentrarealizacinperfectaenlaVirgenMara,Madre
deDiosyMadrenuestra:suAsuncinalcieloencuerpoyalmaespara
nosotrosunsignodeesperanzasegura,yaque,comoperegrinosenel
tiempo,nosindicalametaescatolgicaqueelsacramentodelaEucarista
noshacepregustaryadesdeahora.
EnMaraSantsimavemostambinperfectamenterealizadoelmodo
sacramentalconqueDios,ensuiniciativasalvadora,seacercaeimplicaa
lacriaturahumana.MaradeNazaret,desdelaAnunciacinaPentecosts,
aparececomolapersonacuyalibertadesttotalmentedisponibleala
voluntaddeDios.SuInmaculadaConcepcinsemanifiestaclaramenteen
ladocilidadincondicionalalaPalabradivina.Lafeobedienteeslaforma
queasumesuvidaencadainstanteantelaaccindeDios.LaVirgen,
siemprealaescucha,viveenplenasintonaconlavoluntaddivina

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

27/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

conservaensucoraznlaspalabrasquelevienendeDiosy,formandocon
ellascomounmosaico,aprendeacomprenderlasmsafondo(cf.Lc
2,19.51).Maraeslagrancreyenteque,llenadeconfianza,seponeenlas
manosdeDios,abandonndoseasuvoluntad.[102]Estemisteriose
intensificahastaallegaralatotalimplicacinenlamisinredentorade
Jess.ComoafirmelConcilioVaticanoII,laBienaventuradaVirgen
avanzenlaperegrinacindelafeymantuvofielmentelauninconsu
Hijohastalacruz.All,porvoluntaddeDios,estuvodepie(cf.Jn19,25),
sufriintensamenteconsuHijoyseuniasusacrificioconcoraznde
Madreque,llenadeamor,dabasuconsentimientoalainmolacindesu
Hijocomovctima.Finalmente,Jesucristo,agonizandoenlacruz,ladio
comomadrealdiscpuloconestaspalabras:Mujer,ahtienesatuhijo.
[103]DesdelaAnunciacinhastalaCruz,Maraesaqullaqueacogela
Palabraquesehizocarneenellayqueenmudeceenelsilenciodela
muerte.Finalmente,ellaesquienrecibeensusbrazoselcuerpo
entregado,yaexnime,deAqulquedeverdadhaamadoalossuyos
hastaelextremo(Jn13,1).
Poresto,cadavezqueenlaLiturgiaeucarsticanosacercamosalCuerpoy
SangredeCristo,nosdirigimostambinaEllaque,adhirindose
plenamentealsacrificiodeCristo,lohaacogidoparatodalaIglesia.Los
PadressinodaleshanafirmadoqueMarainauguralaparticipacindela
IglesiaenelsacrificiodelRedentor.[104]EllaeslaInmaculadaque
acogeincondicionalmenteeldondeDiosy,deesamanera,seasociaala
obradelasalvacin.MaradeNazaret,iconodelaIglesianaciente,esel
modelodecmocadaunodenosotrosestllamadoarecibireldonque
JesshacedesmismoenlaEucarista.

SEGUNDAPARTE
EUCARISTA,
MISTERIOQUESEHADECELEBRAR
OsaseguroquenofueMoissquienosdioelpandelcielo,
sinoqueesmiPadreelqueosdaelverdaderopandelcielo(Jn
6,32)

Lexorandiylexcredendi
34.ElSnododelosObisposhareflexionadomuchosobrelarelacin
intrnsecaentrefeeucarsticaycelebracin,poniendoderelieveelnexo

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

28/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

entrelexorandiylexcredendi,ysubrayandolaprimacadelaaccin
litrgica.EsnecesariovivirlaEucaristacomomisteriodelafecelebrado
autnticamente,teniendoconcienciaclaradequeelintellectusfideiest
originariamentesiempreenrelacinconlaaccinlitrgicadelaIglesia.
[105]Enestembito,lareflexinteolgicanuncapuedeprescindirdel
ordensacramentalinstituidoporCristomismo.Porotraparte,laaccin
litrgicanuncapuedeserconsideradagenricamente,prescindiendodel
misteriodelafe.Enefecto,lafuentedenuestrafeydelaliturgia
eucarsticaeselmismoacontecimiento:eldonqueCristohahechodes
mismoenelMisteriopascual.

Bellezayliturgia
35.Larelacinentreelmisteriocredoycelebradosemanifiestademodo
peculiarenelvalorteolgicoylitrgicodelabelleza.Enefecto,laliturgia,
comotambinlaRevelacincristiana,estvinculadaintrnsecamentecon
labelleza:esveritatissplendor.EnlaliturgiaresplandeceelMisterio
pascualmedianteelcualCristomismonosatraehaciasynosllamaala
comunin.EnJess,comosoladecirsanBuenaventura,contemplamosla
bellezayelfulgordelosorgenes.[106]Esteatributoalquenosreferimos
noesmeroesteticismosinoelmodoenquenosllega,nosfascinaynos
cautivalaverdaddelamordeDiosenCristo,hacindonossalirdenosotros
mismosyatrayndonosashacianuestraverdaderavocacin:elamor.
[107]Yaenlacreacin,Diossedejaentreverenlabellezaylaarmonadel
cosmos(cf.Sb13,5Rm1,1920).EncontramosdespusenelAntiguo
TestamentograndessignosdelesplendordelapotenciadeDios,quese
manifiestaconsugloriaatravsdelosprodigiosobradosenelpueblo
elegido(cf.Ex1416,1024,1218Nm14,2023).EnelNuevo
Testamentosellegadefinitivamenteaestaepifanadebellezaenla
revelacindeDiosenJesucristo.[108]leslaplenamanifestacindela
gloriadivina.EnlaglorificacindelHijoresplandeceysecomunicalagloria
delPadre(cf.Jn1,148,5412,2817,1).Sinembargo,estabellezanoes
unasimplearmonadeformaselmsbellodeloshombres(Sal
45[44],33)estambin,misteriosamente,quiennotieneaspecto
atrayente,despreciadoyevitadoporloshombres[...],anteelcualse
ocultanlosrostros(Is53,2).Jesucristonosenseacmolaverdaddel
amorsabetambintransfigurarelmisteriooscurodelamuerteenlaluz
radiantedelaresurreccin.AquelresplandordelagloriadeDiossupera
todabellezamundana.LaverdaderabellezaeselamordeDiosqueseha
reveladodefinitivamenteenelMisteriopascual.
Labellezadelaliturgiaespartedeestemisterioesexpresineminentede

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

29/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

lagloriadeDiosy,enciertosentido,unasomarsedelCielosobrelatierra.
Elmemorialdelsacrificioredentorllevaensmismolosrasgosdeaquel
resplandordeJessdelcualnoshandadotestimonioPedro,Santiagoy
JuancuandoelMaestro,decaminohaciaJerusaln,quisotransfigurarse
anteellos(cf.Mc9,2).Labelleza,portanto,noesunelementodecorativo
delaaccinlitrgicaesmsbienunelementoconstitutivo,yaqueesun
atributodeDiosmismoydesurevelacin.Conscientesdetodoesto,
hemosdeponergranatencinparaquelaaccinlitrgicaresplandezca
segnsupropianaturaleza.
Lacelebracineucarstica,
obradelChristustotus

Christustotusincapiteetincorpore
36.LabellezaintrnsecadelaliturgiatienecomosujetopropioaCristo
resucitadoyglorificadoenelEsprituSantoque,ensuactuacin,incluyea
laIglesia.[109]Enestaperspectiva,esmuysugestivorecordarlaspalabras
desanAgustnquedescribenelocuentementeestadinmicadefepropia
delaEucarista.ElgransantodeHipona,refirindoseprecisamenteal
Misterioeucarstico,ponederelievecmoCristomismonosasimilaas:
Estepanquevosotrosveissobreelaltar,santificadoporlapalabrade
Dios,eselcuerpodeCristo.Estecliz,mejordicho,loquecontieneel
cliz,santificadoporlapalabradeDios,essangredeCristo.Pormediode
estascosasquisoelSeordejarnossucuerpoysangre,quederrampara
laremisindenuestrospecados.Silohabisrecibidodignamente,vosotros
soisesomismoquehabisrecibido.[110]Porlotanto,noslonos
hemosconvertidoencristianos,sinoenCristomismo.[111]Aspodemos
contemplarlaaccinmisteriosadeDiosquecomportalaunidadprofunda
entrenosotrosyelSeorJess:Enefecto,nosehadecreerqueCristo
estenlacabezasinestartambinenelcuerpo,sinoqueest
enteramenteenlacabezayenelcuerpo.[112]

EucaristayCristoresucitado
37.PuestoquelaliturgiaeucarsticaesesencialmenteactioDeiquenos
uneaJessatravsdelEspritu,sufundamentonoestsometidoa
nuestroarbitrionipuedecederalapresindelamodadelmomento.En
estotambinesvlidalaafirmacinindiscutibledesanPablo:Nadie
puedeponerotrocimientofueradelyapuesto,queesJesucristo(1Co
3,11).ElApstoldelosgentilesnosaseguraademsque,porloquese
refierealaEucarista,nonostransmitesudoctrinapersonal,sinoloquel,
asuvez,recibi(cf.1Co11,23).Enefecto,lacelebracindelaEucarista

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

30/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

implicalaTradicinviva.ApartirdelaexperienciadelResucitadoydela
efusindelEsprituSanto,laIglesiacelebraelSacrificioeucarstico
obedeciendoelmandatodeCristo.Porestemotivo,alinicio,lacomunidad
cristianasereneeldadelSeorparalafractiopanis.EldaenqueCristo
resucitdeentrelosmuertos,eldomingo,estambinelprimerdadela
semana,eldaquesegnlatradicinveterotestamentariarepresentabael
principiodelacreacin.Ahora,eldadelacreacinsehaconvertidoenel
dadelanuevacreacin,eldadenuestraliberacinenelque
conmemoramosaCristomuertoyresucitado.[113]
Arscelebrandi
38.Enlostrabajossinodalessehainsistidovariasvecesenlanecesidadde
superarcualquierposibleseparacinentreelarscelebrandi,esdecir,el
artedecelebrarrectamente,ylaparticipacinplena,activayfructuosade
todoslosfieles.Efectivamente,elprimermodoconelquesefavorecela
participacindelPueblodeDiosenelRitosagradoeslaadecuada
celebracindelRitomismo.Elarscelebrandieslamejorpremisaparala
actuosaparticipatio.[114]Elarscelebrandiprovienedelaobedienciafiela
lasnormaslitrgicasensuplenitud,puesesprecisamenteestemodode
celebrarloqueaseguradesdehacedosmilaoslavidadefedetodoslos
creyentes,loscualesestnllamadosavivirlacelebracincomoPueblode
Dios,sacerdocioreal,nacinsanta(cf.1P2,45.9).[115]

ElObispo,liturgoporexcelencia
39.SibienesciertoquetodoelPueblodeDiosparticipaenlaLiturgia
eucarstica,enelcorrectoarscelebrandidesempeanunpapel
imprescindiblelosquehanrecibidoelsacramentodelOrden.Obispos,
sacerdotesydiconos,cadaunosegnsupropiogrado,handeconsiderar
lacelebracincomosudeberprincipal.[116]EnprimerlugarelObispo
diocesano:enefecto,l,comoprimerdispensadordelosmisteriosde
DiosenlaIglesiaparticularalconfiada,eselgua,elpromotorycustodio
detodalavidalitrgica.[117]Todoestoesdecisivoparalavidadela
Iglesiaparticular,nosloporquelacomuninconelObispoeslacondicin
paraquetodacelebracinensuterritoriosealegtima,sinotambin
porquelmismoesporexcelenciaelliturgodesupropiaIglesia.[118]Al
correspondesalvaguardarlaunidadconcordedelascelebracionesensu
dicesis.Portanto,hadeseruncompromisodelObispohacerquelos
presbteros,diconosylosfielescomprendancadavezmejorelsentido
autnticodelosritosylostextoslitrgicos,yasselesguehaciauna
celebracindelaEucaristaactivayfructuosa.[119]Enparticular,
exhortoacumplirtodolonecesarioparaquelascelebracioneslitrgicas

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

31/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

oficiadasporelObispoenlaiglesiaCatedralrespetenplenamenteelars
celebrandi,demodoquepuedanserconsideradascomomodeloparatodas
lasiglesiasdesuterritorio.[120]

Respetodeloslibroslitrgicosydelariquezadelossignos
40.Porconsiguiente,alsubrayarlaimportanciadelarscelebrandi,sepone
derelieveelvalordelasnormaslitrgicas.[121]Elarscelebrandihade
favorecerelsentidodelosagradoyelusodelasformasexterioresque
educanparaello,como,porejemplo,laarmonadelrito,losornamentos
litrgicos,ladecoracinyellugarsagrado.Favorecelacelebracin
eucarsticaquelossacerdotesylosresponsablesdelapastorallitrgicase
esfuercenendaraconocerloslibroslitrgicosvigentesylasrespectivas
normas,resaltandolasgrandesriquezasdelaOrdenacinGeneraldelMisal
RomanoydelaOrdenacindelasLecturasdelaMisa.Enlascomunidades
eclesialessedaquizspordescontadoqueseconocenyaprecian,peroa
menudonoesas.Enrealidad,sontextosquecontienenriquezasque
custodianyexpresanlafe,ascomoelcaminodelPueblodeDiosalo
largodedosmileniosdehistoria.Paraunaadecuadaarscelebrandies
igualmenteimportantelaatencinatodaslasformasdelenguajeprevistas
porlaliturgia:palabraycanto,gestosysilencios,movimientodelcuerpo,
coloreslitrgicosdelosornamentos.Enefecto,laliturgiatieneporsu
naturalezaunavariedaddeformasdecomunicacinqueabarcantodoel
serhumano.Lasencillezdelosgestosylasobriedaddelossignos,
realizadosenelordenyenlostiemposprevistos,comunicanyatraenms
quelaartificiosidaddeaadidurasinoportunas.Laatencinylaobediencia
delaestructurapropiadelritual,alavezquemanifiestanel
reconocimientodelcarcterdelaEucaristacomodon,expresanla
disposicindelministroparaacogercondcilgratituddichodoninefable.

Elartealserviciodelacelebracin
41.Larelacinprofundaentrelabellezaylaliturgianosllevaaconsiderar
conatencintodaslasexpresionesartsticasqueseponenalserviciodela
celebracin.[122]Unelementoimportantedelartesacroesciertamentela
arquitecturadelasiglesias,[123]enlasquedeberesaltarlaunidadentre
loselementospropiosdelpresbiterio:altar,crucifijo,tabernculo,ambn,
sede.Aesterespecto,sehadetenerpresentequeelobjetivodela
arquitecturasacraesofreceralaIglesia,quecelebralosmisteriosdelafe,
enparticularlaEucarista,elespaciomsaptoparaeldesarrolloadecuado
desuaccinlitrgica.[124]Enefecto,lanaturalezadeltemplocristianose
defineporlaaccinlitrgicamisma,queimplicalareunindelosfieles
(ecclesia),loscualessonlaspiedrasvivasdeltemplo(cf.1P2,5).

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

32/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Elmismoprincipiovaleparatodoelartesacro,especialmentelapinturay
laescultura,enlosquelaiconografareligiosasehadeorientarala
mistagogasacramental.Unconocimientoprofundodelasformasqueel
artesacrohaproducidoalolargodelossiglospuedeserdegranayuda
paralosquetienenlaresponsabilidaddeencomendaraarquitectosy
artistasobrasrelacionadasconlaaccinlitrgica.Portanto,es
indispensablequeenlaformacindelosseminaristasydelossacerdotes
seincluyalahistoriadelartecomomateriaimportante,conespecial
referenciaalosedificiosdeculto,segnlasnormaslitrgicas.Esnecesario
queentodoloqueconciernealaEucaristahayagustoporlabelleza.
Tambinhayrespetarycuidarlosornamentos,ladecoracin,losvasos
sagrados,paraque,dispuestosdemodoorgnicoyordenadoentres,
fomentenelasombroanteelmisteriodeDios,manifiestenlaunidaddela
feyrefuercenladevocin.[125]

Elcantolitrgico
42.Enelarscelebrandidesempeaunpapelimportanteelcantolitrgico.
[126]ConraznafirmasanAgustnenunfamososermn:Elhombre
nuevoconoceelcnticonuevo.Elcantaresexpresindealegray,silo
consideramosatentamente,expresindeamor.[127]ElPueblodeDios
reunidoparalacelebracincantalasalabanzasdeDios.LaIglesia,ensu
historiabimilenaria,hacompuestoysiguecomponiendomsicaycantos
quesonunpatrimoniodefeydeamorquenosehadeperder.
Ciertamente,nopodemosdecirqueenlaliturgiasirvacualquiercanto.A
esterespecto,sehadeevitarlafcilimprovisacinolaintroduccinde
gnerosmusicalesnorespetuososdelsentidodelaliturgia.Como
elementolitrgico,elcantodebeestarenconsonanciaconlaidentidad
propiadelacelebracin.[128]Porconsiguiente,todoeltexto,lameloda,
laejecucinhadecorresponderalsentidodelmisteriocelebrado,alas
partesdelritoyalostiemposlitrgicos.[129]Finalmente,sibiensehande
tenerencuentalasdiversastendenciasytradicionesmuyloables,deseo,
comohanpedidolosPadressinodales,quesevaloreadecuadamenteel
cantogregoriano[130]comocantopropiodelaliturgiaromana.[131]
Estructuradelacelebracineucarstica
43.Despusdehaberrecordadoloselementosbsicosdelarscelebrandi
puestosderelieveenlostrabajossinodales,quisierallamarlaatencinde
modomsconcretosobrealgunaspartesdelaestructuradelacelebracin
eucarsticaquerequierenuncuidadoespecialennuestrotiempo,paraser
fielesalaintencinprofundadelarenovacinlitrgicadeseadaporel
ConcilioVaticanoII,encontinuidadcontodalagrantradicineclesial.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

33/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Unidadintrnsecadelaaccinlitrgica
44.Antetodo,hayqueconsiderarlaunidadintrnsecadelritodelasanta
Misa.Sehadeevitarque,tantoenlacatequesiscomoenelmododela
celebracin,sedlugaraunavisinyuxtapuestadelasdospartesdelrito.
LaliturgiadelaPalabraylaliturgiaeucarsticaademsdelosritosde
introduccinyconclusinestnestrechamenteunidasentresyforman
unnicoactodeculto.[132]Enefecto,laPalabradeDiosylaEucarista
estnintrnsecamenteunidas.EscuchandolaPalabradeDiosnaceose
fortalecelafe(cf.Rm10,17)enlaEucarista,elVerbohechocarnesenos
dacomoalimentoespiritual.[133]Aspues,laIglesiarecibeyofrecea
losfieleselPandevidaenlasdosmesasdelaPalabradeDiosydel
CuerpodeCristo.[134]Portanto,sehadetenerconstantemente
presentequelaPalabradeDios,quelaIglesialeeyproclamaenlaliturgia,
llevaalaEucaristacomoasufinconnatural.

LiturgiadelaPalabra
45.JuntoconelSnodo,pidoquelaliturgiadelaPalabraseprepareyse
vivasiempredemaneraadecuada.Portanto,recomiendovivamenteque
enlaliturgiasepongagranatencinalaproclamacindelaPalabrade
Diosporpartedelectoresbieninstruidos.Nuncaolvidemosquecuando
seleenenlaIglesialasSagradasEscrituras,DiosmismohablaasuPueblo,
yCristo,presenteensupalabra,anunciaelEvangelio.[135]Silas
circunstanciasloaconsejan,sepuedepensarenunasbrevesmoniciones
queayudenalosfielesaunamejordisposicin.Paracomprenderlabien,la
PalabradeDioshadeserescuchadayacogidaconespritueclesialy
siendoconscientesdesuunidadconelSacramentoeucarstico.Enefecto,
laPalabraqueanunciamosyescuchamoseselVerbohechocarne(cf.Jn
1,14),yhacereferenciaintrnsecaalapersonadeCristoyasu
permanenciademanerasacramental.Cristonohablaenelpasado,sinoen
nuestropresente,yaquelmismoestpresenteenlaaccinlitrgica.En
estaperspectivasacramentaldelarevelacincristiana,[136]el
conocimientoyelestudiodelaPalabradeDiosnospermiteapreciar,
celebraryvivirmejorlaEucarista.Aesterespecto,seapreciatambinen
todasuverdadlaafirmacin,segnlacualdesconocerlaEscrituraes
desconoceraCristo.[137]
Paralogrartodoestoesnecesarioayudaralosfielesaapreciarlostesoros
delaSagradaEscrituraenelleccionario,medianteiniciativaspastorales,
celebracionesdelaPalabraylalecturameditada(lectiodivina).Tampoco
sehadeolvidarpromoverlasformasdeoracinconservadasenla
tradicin,laLiturgiadelasHoras,sobretodoLaudes,Vsperas,Completas

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

34/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

ytambinlascelebracionesdevigilias.ElrezodelosSalmos,laslecturas
bblicasylasdelagrantradicindelOficiodivinopuedenllevarauna
experienciaprofundadelacontecimientodeCristoydelaeconomadela
salvacin,queasuvezpuedeenriquecerlacomprensinylaparticipacin
enlacelebracineucarstica.[138]

Homila
46.Lanecesidaddemejorarlacalidaddelahomilaestenrelacinconla
importanciadelaPalabradeDios.Enefecto,staespartedelaaccin
litrgica[139]tienecomofinalidadfavorecerunamejorcomprensiny
eficaciadelaPalabradeDiosenlavidadelosfieles.Poresolosministros
ordenadoshandeprepararlahomilaconesmero,basndoseenun
conocimientoadecuadodelaSagradaEscritura.[140]Handeevitarse
homilasgenricasoabstractas.Enparticular,pidoalosministrosun
esfuerzoparaquelahomilapongalaPalabradeDiosproclamadaen
estrecharelacinconlacelebracinsacramental[141]yconlavidadela
comunidad,demodoquelaPalabradeDiossearealmentesustentoyvigor
delaIglesia.[142]Sehadetenerpresente,portanto,lafinalidad
catequticayexhortativadelahomila.Esconvenienteque,partiendodel
leccionariotrienal,seprediquenalosfieleshomilastemticasque,alo
largodelaolitrgico,tratenlosgrandestemasdelafecristiana,segnlo
queelMagisterioproponeenloscuatropilaresdelCatecismodela
IglesiaCatlicayensurecienteCompendio:laprofesindelafe,la
celebracindelmisteriocristiano,lavidaenCristoylaoracincristiana.
[143]

Presentacindelasofrendas
47.LosPadressinodaleshanpuestotambinsuatencinenla
presentacindelasofrendas.stanoesslocomounintervaloentre
laliturgiadelaPalabraylaeucarstica.Entreotrasrazones,porqueeso
haraperderelsentidodeunnicoritocondospartesinterrelacionadas.
Enrealidad,estegestohumildeysencillotieneunsentidomuygrande:en
elpanyelvinoquellevamosalaltartodalacreacinesasumidaporCristo
RedentorparasertransformadaypresentadaalPadre.[144]Eneste
sentido,llevamostambinalaltartodoelsufrimientoyeldolordelmundo,
conscientesdequetodoespreciosoalosojosdeDios.Estegesto,paraser
vividoensuautnticosignificado,nonecesitaenfatizarseconaadiduras
superfluas.PermitevalorarlacolaboracinoriginariaqueDiospideal
hombrepararealizarenllaobradivinaydarasplenosentidoaltrabajo
humano,quemediantelacelebracineucarsticaseunealsacrificio
redentordeCristo.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

35/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Plegariaeucarstica
48.LaPlegariaeucarsticaeselcentroylacumbredetodalacelebracin
.[145]Suimportanciamerecesersubrayadaadecuadamente.Las
diversasPlegariaseucarsticasquehayenelMisalnoshansido
transmitidasporlatradicinvivadelaIglesiaysecaracterizanporuna
riquezateolgicayespiritualinagotable.Sehadeprocurarquelosfieles
lasaprecien.LaOrdenacinGeneraldelMisalRomanonosayudaenesto,
recordndonosloselementosfundamentalesdetodaPlegariaeucarstica:
accindegracias,aclamacin,epclesis,relatodelainstituciny
consagracin,anmnesis,oblacin,intercesinydoxologaconclusiva.
[146]Enparticular,laespiritualidadeucarsticaylareflexinteolgicase
iluminanalcontemplarlaprofundaunidaddelaanfora,entrela
invocacindelEsprituSantoyelrelatodelainstitucin,[147]enlaque
serealizaelsacrificioqueelmismoCristoinstituyenlaltimaCena.
[148]Enefecto,laIglesia,pormediodedeterminadasinvocaciones,
imploralafuerzadelEsprituSantoparaquelosdonesquehanpresentado
loshombresquedenconsagrados,esdecir,seconviertanenelCuerpoy
SangredeCristo,yparaquelavctimainmaculadaquesevaarecibirenla
Comuninseaparalasalvacindequieneslareciben.[149]

Ritodelapaz
49.LaEucaristaesporsunaturalezasacramentodepaz.Estadimensin
delMisterioeucarsticoseexpresaenlacelebracinlitrgicademanera
especficaconelritodelapaz.Setrataindudablementedeunsignode
granvalor(cf.Jn14,27).Ennuestrotiempo,tanllenodeconflictos,este
gestoadquiere,tambindesdeelpuntodevistadelasensibilidadcomn,
unrelieveespecial,yaquelaIglesiasientecadavezmscomotarea
propiapediraDioseldondelapazylaunidadparasmismayparatoda
lafamiliahumana.Lapazesciertamenteunanheloindelebleenelcorazn
decadauno.LaIglesiasehaceportavozdelapeticindepazy
reconciliacinquesurgedelalmadetodapersonadebuenavoluntad,
dirigindolaaAquelqueesnuestrapaz(Ef2,14),yquepuedepacificar
alospueblosypersonasauncuandofracasenlasiniciativashumanas.Por
ellosecomprendelaintensidadconquesevivefrecuentementeelritode
lapazenlacelebracinlitrgica.Aestepropsito,sinembargo,duranteel
SnododelosObispossehavistolaconvenienciademoderarestegesto,
quepuedeadquirirexpresionesexageradas,provocandociertaconfusin
enlaasambleaprecisamenteantesdelaComunin.Serabuenorecordar
queelaltovalordelgestonoquedamermadoporlasobriedadnecesaria
paramantenerunclimaadecuadoalacelebracin,limitandoporejemplo

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

36/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

elintercambiodelapazalosmscercanos.[150]

DistribucinyrecepcindelaEucarista
50.Otromomentodelacelebracin,alqueesnecesariohacerreferencia,
esladistribucinyrecepcindelasantaComunin.Pidoatodos,en
particularalosministrosordenadosyalosque,debidamentepreparados,
estnautorizadosparaelministeriodedistribuirlaEucaristaencasode
necesidadreal,quehaganloposibleparaqueelgesto,ensusencillez,
correspondaasuvalordeencuentropersonalconelSeorJessenel
Sacramento.Respectoalasprescripcionesparaunapraxiscorrecta,me
remitoalosdocumentosemanadosrecientemente.[151]Todaslas
comunidadescristianashandeatenersefielmentealasnormasvigentes,
viendoenellaslaexpresindelafeyelamorquetodoshandetener
respectoaestesublimeSacramento.Tampocosedescuideeltiempo
preciosodeaccindegraciasdespusdelaComunin:ademsdeun
cantooportuno,puedesertambinmuytilpermanecerrecogidosen
silencio.[152]
Aestepropsito,quisierallamarlaatencinsobreunproblemapastoral
conelquenosencontramosfrecuentementeennuestrotiempo.Merefiero
alhechodequeenalgunascircunstancias,comoporejemploenlassantas
Misascelebradasconocasindebodas,funeralesoacontecimientos
anlogos,ademsdefielespracticantes,asistentambinalacelebracin
otrosquetalveznoseacercanalaltardesdehaceaos,oquizsestnen
unasituacindevidaquenolespermiterecibirlossacramentos.Otras
vecessucedequeestnpresentespersonasdeotrasconfesionescristianas
oinclusodeotrasreligiones.Situacionessimilaresseproducentambinen
iglesiasquesonmetadevisitantes,sobretodoenlasgrandesciudadesde
enlasqueabundaelarte.Enestoscasos,sevelanecesidaddeusar
expresionesbrevesyeficacesparahacerpresenteatodoselsentidodela
Comuninsacramentalylascondicionespararecibirla.Dondeseden
situacionesenlasquenoseaposiblegarantizarladebidaclaridadsobreel
sentidodelaEucarista,sehadeconsiderarlaconvenienciadesustituirla
EucaristaconunacelebracindelaPalabradeDios.[153]

Despedida:Ite,missaest
51.QuisieradetenermeahoraenloquelosPadressinodaleshandicho
sobreelsaludodedespedidaalfinaldelaCelebracineucarstica.Despus
delabendicin,eldiconooelsacerdotedespidealpuebloconlas
palabras:Ite,missaest.Enestesaludopodemosapreciarlarelacinentre
laMisacelebradaylamisincristianaenelmundo.Enlaantigedad,

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

37/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

missasignificabasimplementeterminada.Sinembargo,eneluso
cristianohaadquiridounsentidocadavezmsprofundo.Laexpresin
missasetransforma,enrealidad,enmisin.Estesaludoexpresa
sintticamentelanaturalezamisioneradelaIglesia.Portanto,conviene
ayudaralPueblodeDiosaque,apoyndoseenlaliturgia,profundiceen
estadimensinconstitutivadelavidaeclesial.Enestesentido,seratil
disponerdetextosdebidamenteaprobadosparalaoracinsobreelpueblo
ylabendicinfinalqueexpresendicharelacin.[154]
Actuosaparticipatio

Autnticaparticipacin
52.ElConcilioVaticanoIIpusounnfasisparticularenlaparticipacin
activa,plenayfructuosadetodoelPueblodeDiosenlacelebracin
eucarstica.[155]Ciertamente,larenovacinllevadaacaboenestosaos
hafavorecidonotablesprogresosenladireccindeseadaporlosPadres
conciliares.Peronohemosdeocultarelhechodeque,aveces,hasurgido
algunaincomprensinprecisamentesobreelsentidodeestaparticipacin.
Portanto,convienedejarclaroqueconestapalabranosequierehacer
referenciaaunasimpleactividadexternadurantelacelebracin.En
realidad,laparticipacinactivadeseadaporelConciliosehade
comprenderentrminosmssustanciales,partiendodeunamayortoma
deconcienciadelmisterioquesecelebraydesurelacinconlavida
cotidiana.Siguesiendototalmentevlidalarecomendacindela
ConstitucinconciliarSacrosanctumConcilium,queexhortaalosfielesano
asistiralaliturgiaeucarsticacomoespectadoresmudosoextraos,
sinoaparticiparconsciente,piadosayactivamenteenlaaccinsagrada
.[156]ElConcilioprosiguelareflexin:losfieles,instruidosporla
PalabradeDios,reparensusfuerzasenelbanquetedelCuerpodelSeor,
dengraciasaDios,aprendanaofrecerseasmismosalofrecerlahostia
inmaculadanoslopormanosdelsacerdote,sinotambinjuntamentecon
l,yseperfeccionendaada,porCristoMediador,enlaunidadconDiosy
entres.[157]

Participacinyministeriosacerdotal
53.Labellezayarmonadelaaccinlitrgicasemanifiestandemanera
significativaenelordenconelcualcadaunoestllamadoaparticipar
activamente.Esocomportaelreconocimientodelasdiversasfunciones
jerrquicasimplicadasenlacelebracinmisma.Estilrecordarque,depor
s,laparticipacinactivanoeslomismoquedesempearunministerio
particular.Sobretodo,noayudaalaparticipacinactivadelosfielesuna

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

38/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

confusinocasionadaporlaincapacidaddedistinguirlasdiversasfunciones
quecorrespondenacadaunoenlacomunineclesial.[158]Enparticular,
esprecisoquehayaclaridadsobrelastareasespecficasdelsacerdote.
stees,comoatestigualatradicindelaIglesia,quienpresidedemodo
insustituibletodalacelebracineucarstica,desdeelsaludoinicialala
bendicinfinal.EnvirtuddelOrdensagradoqueharecibido,lrepresenta
aJesucristo,CabezadelaIglesiay,delamaneraqueleespropia,tambin
alaIglesiamisma.[159]Enefecto,todacelebracindelaEucaristaest
dirigidaporelObispo,yaseapersonalmente,yaporlospresbteros,sus
colaboradores.[160]Esayudadoporeldicono,quetienealgunas
funcionesespecficasenlacelebracin:prepararelaltaryprestarservicio
alsacerdote,proclamarelEvangelio,predicareventualmentelahomila,
enunciarlasintencionesenlaoracinuniversal,distribuirlaEucaristaalos
fieles.[161]Enrelacinconestosministeriosvinculadosalsacramentodel
Orden,haytambinotrosministeriosparaelserviciolitrgico,que
desempeanreligiososylaicospreparados,loqueesdealabar.[162]

Celebracineucarsticaeinculturacin
54.ApartirdelasafirmacionesfundamentalesdelConcilioVaticanoII,se
hasubrayadovariasveceslaimportanciadelaparticipacinactivadelos
fielesenelSacrificioeucarstico.Parafavorecerlasepuedenpermitir
algunasadaptacionesapropiadasalosdiversoscontextosyculturas.[163]
Elhechodequehayahabidoalgunosabusosnodisminuyelaclaridadde
esteprincipio,quesedebemantenerdeacuerdoconlasnecesidades
realesdelaIglesia,queviveycelebraelmismomisteriodeCristoen
situacionesculturalesdiferentes.Enefecto,elSeorJess,precisamente
enelmisteriodelaEncarnacin,naciendodemujercomohombreperfecto
(cf.Ga4,4),nosloestenrelacindirectaconlasexpectativas
expresadasenelAntiguoTestamento,sinotambinconlasdetodoslos
pueblos.Coneso,lhamanifestadoqueDiosquiereencontrarsecon
nosotrosennuestrocontextovital.Portanto,paraunaparticipacinms
eficazdelosfielesenlossantosMisterios,estilproseguirelprocesode
inculturacinenelmbitodelacelebracineucarstica,teniendoencuenta
lasposibilidadesdeadaptacinqueofrecelaOrdenacinGeneraldelMisal
Romano,[164]interpretadasalaluzdeloscriteriosfijadosporlaIV
InstruccindelaCongregacinparaelCultodivinoylaDisciplinadelos
Sacramentos,Varietateslegitimae,del25deenerode1994,[165]ydelas
directricesdadasporelPapaJuanPabloIIenlasExhortacionesapostlicas
postsinodalesEcclesiainAfrica,EcclesiainAmerica,EcclesiainAsia,
EcclesiainOceania,EcclesiainEuropa.[166]Paralograresteobjetivo,
recomiendoalasConferenciasEpiscopalesquefavorezcaneladecuado

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

39/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

equilibrioentreloscriteriosynormasyapublicadasylasnuevas
adaptaciones,[167]siempredeacuerdoconlaSedeApostlica.

Condicionespersonalesparaunaactuosaparticipatio
55.Alconsiderareltemadelaactuosaparticipatiodelosfielesenelrito
sagrado,losPadressinodaleshanresaltadotambinlascondiciones
personalesdecadaunoparaunafructuosaparticipacin.[168]Unadeellas
esciertamenteelespritudeconversincontinuaquehadecaracterizarla
vidadecadafiel.Nosepuedeesperarunaparticipacinactivaenlaliturgia
eucarsticacuandoseasistesuperficialmente,sinantesexaminarlapropia
vida.Favorecedichadisposicininterior,porejemplo,elrecogimientoyel
silencio,almenosunosinstantesantesdecomenzarlaliturgia,elayunoy,
cuandoseanecesario,laconfesinsacramental.Uncoraznreconciliado
conDiospermitelaverdaderaparticipacin.Enparticular,espreciso
persuadiralosfielesdequenopuedehaberunaactuosaparticipatioenlos
santosMisteriossinosetomaalmismotiempoparteactivaenlavida
eclesialensutotalidad,lacualcomprendetambinelcompromiso
misionerodellevarelamordeCristoalasociedad.
Sinduda,laplenaparticipacinenlaEucaristasedacuandonos
acercamostambinpersonalmentealaltarpararecibirlaComunin.[169]
Noobstante,sehadeponeratencinparaqueestaafirmacincorrectano
induzcaaunciertoautomatismoentrelosfieles,comosiporelsolohecho
deencontrarseenlaiglesiadurantelaliturgiasetengayaelderechoo
quizsinclusoeldeberdeacercarsealaMesaeucarstica.Auncuandono
esposibleacercarsealaComuninsacramental,laparticipacinenla
santaMisasiguesiendonecesaria,vlida,significativayfructuosa.Enestas
circunstancias,esbuenocultivareldeseodelaplenauninconCristo,
practicando,porejemplo,lacomuninespiritual,recordadaporJuanPablo
II[170]yrecomendadaporlosSantosmaestrosdelavidaespiritual.[171]

Participacindeloscristianosnocatlicos
56.Altratareltemadelaparticipacinnosencontramosinevitablemente
coneldeloscristianospertenecientesaIglesiasoComunidadeseclesiales
quenoestnenplenacomuninconlaIglesiaCatlica.Aesterespecto,se
hadedecirquelauninintrnsecaquesedaentreEucaristayunidadde
laIglesianosllevaadesearardientemente,porunlado,eldaenque
podamoscelebrarjuntocontodosloscreyentesenCristoladivina
EucaristayexpresarasvisiblementelaplenituddelaunidadqueCristoha
queridoparasusdiscpulos(cf.Jn17,21).Porotrolado,elrespetoque
debemosalsacramentodelCuerpoySangredeCristonosimpidehacerde

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

40/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

lunsimplemedioqueseusaindiscriminadamenteparaalcanzaresta
mismaunidad.[172]Enefecto,laEucaristanoslomanifiestanuestra
comuninpersonalconJesucristo,sinoquetambinimplicalaplena
communioconlaIglesia.Estees,pues,elmotivoporelcual,condolor
peronosinesperanza,pedimosaloscristianosnocatlicosque
comprendanyrespetennuestraconviccin,basadaenlaBibliayenla
Tradicin.NosotrossostenemosquelaComunineucarsticaylacomunin
eclesialestntanntimamenteunidasqueporlogeneralresultaimposible
queloscristianosnocatlicosparticipenenunasintenerlaotra.Menos
sentidotendraanunaverdaderaconcelebracinconministrosdeIglesias
oComunidadeseclesialesquenoestnenplenacomuninconlaIglesia
Catlica.Noobstante,esverdadque,decaraalasalvacin,existela
posibilidaddeadmitirindividualmenteacristianosnocatlicosala
Eucarista,alsacramentodelaPenitenciayalaUncindelosenfermos.
Peroesosloensituacionesdeterminadasyexcepcionales,caracterizadas
porcondicionesbienprecisas.[173]stasestnindicadasclaramenteenel
CatecismodelaIglesiaCatlica[174]yensuCompendio.[175]Todos
tieneneldeberdeatenersefielmenteaellas.

Participacinatravsdelosmediosdecomunicacinsocial
57.Debidoalgrandesarrollodelosmediosdecomunicacinsocial,la
palabraparticipacinhaadquiridoenlasltimasdcadasunsentido
msamplioqueenelpasado.Todosreconocemosconsatisfaccinque
estosinstrumentosofrecentambinnuevasposibilidadesenloquese
refierealaCelebracineucarstica.[176]Esoexigealosagentespastorales
delsectorunapreparacinespecficayunacentuadosentidode
responsabilidad.Enefecto,lasantaMisaquesetransmiteportelevisin
adquiereinevitablementeunaciertaejemplaridad.Portanto,sehade
ponerunaespecialatencinenquelacelebracin,ademsdehacerseen
lugaresdignosybienpreparados,respetelasnormaslitrgicas.
PorloqueserefierealvalordelaparticipacinenlasantaMisaquelos
mediosdecomunicacinhacenposible,quienveyoyedichas
transmisioneshadesaberque,encondicionesnormales,nocumpleconel
preceptodominical.Enefecto,ellenguajedelaimagenrepresentala
realidad,peronolareproduceensmisma.[177]Siesloablequeancianos
yenfermosparticipenenlasantaMisafestivaatravsdelastransmisiones
radiotelevisivas,nopuededecirselomismodequien,mediantetales
transmisiones,quisieradispensarsedeiraltemploparalacelebracin
eucarsticaenlaasambleadelaIglesiaviva.

Actuosaparticipatiodelosenfermos

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

41/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

58.Teniendopresentelacondicindelosquenopuedeniraloslugaresde
cultopormotivosdesaludoedad,quisierallamarlaatencindetodala
comunidadeclesialsobrelanecesidadpastoraldeasegurarlaasistencia
espiritualalosenfermos,tantoalosqueestnensucasacomoalosque
estnhospitalizados.EnelSnododelosObispossehahechoreferenciaa
ellosvariasveces.Sehadeprocurarqueestoshermanosyhermanas
nuestrospuedanrecibirconfrecuencialaComuninsacramental.Al
reforzaraslarelacinconCristocrucificadoyresucitado,podrnsentirsu
propiavidaintegradaplenamenteenlavidaylamisindelaIglesia
mediantelaofrendadelpropiosufrimientoenuninconelsacrificiode
nuestroSeor.Sehadereservarunaatencinparticularalos
discapacitadossilopermitesucondicin,lacomunidadcristianahade
favorecersuparticipacinenlacelebracinenunlugardeculto.Aeste
respecto,sehadeprocurarquelosedificiossagradosnotenganobstculos
arquitectnicosqueimpidanelaccesodelosminusvlidos.Sehadedar
tambinlaComunineucarstica,cuandoseaposible,alosdiscapacitados
mentales,bautizadosyconfirmados:ellosrecibenlaEucaristatambinen
lafedelafamiliaodelacomunidadquelosacompaa.[178]

Atencinpastoralalospresos
59.LatradicinespiritualdelaIglesia,siguiendounaindicacinespecfica
deCristo(cf.Mt25,36),hareconocidoenlavisitaalospresosunadelas
obrasdemisericordiacorporal.Losqueseencuentranenestasituacin
tienenunanecesidadespecialdeservisitadosporelSeormismoenel
sacramentodelaEucarista.Sentirlacercanadelacomunidadeclesial,
participarenlaEucaristayrecibirlasagradaComuninenunperododela
vidatanparticularydolorosopuedeayudarsindudaenelpropiocamino
defeyfavorecerlaplenareinsercinsocialdelapersona.Interpretando
losdeseosmanifestadosenlaasambleasinodalpidoalasdicesisque,en
lamedidadeloposible,ponganlosmediosadecuadosparaunaactividad
pastoralqueseocupedeatenderespiritualmentealospresos.[179]

LosemigrantesysuparticipacinenlaEucarista
60.Alplantearseelproblemadelosquesevenobligadosadejarlapropia
tierrapordiversosmotivos,elSnodohaexpresadoparticulargratitudalos
quesededicanalaatencinpastoraldelosemigrantes.Enestecontexto,
sehadeprestarunaatencinespecialalosemigrantesquepertenecena
lasIglesiascatlicasorientalesyalosque,lejosdesupropiacasa,tienen
dificultadesparaparticiparenlaliturgiaeucarsticasegnsupropioritode
pertenencia.Poreso,dondeseaposible,concdaselesquepuedanser
asistidosporsacerdotesdesurito.Entodocaso,pidoalosObisposque

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

42/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

acojanenlacaridaddeCristoaestoshermanos.Elencuentroentrelos
fielesdediversosritospuedeconvertirsetambinenocasinde
enriquecimientorecproco.Piensoparticularmenteenelbeneficioque
puedeaportar,sobretodoparaelclero,elconocimientodelasdiversas
tradiciones.[180]

Lasgrandesconcelebraciones
61.Laasambleasinodalhaconsideradolacalidaddelaparticipacinenlas
grandescelebracionesquetienenlugarencircunstanciasparticulares,en
lasque,ademsdeungrannmerodefieles,concelebranmuchos
sacerdotes.[181]Porunlado,esfcilreconocerelvalordeestos
momentos,especialmentecuandoelObispopresiderodeadodesu
presbiterioydelosdiconos.Porotro,enestascircunstanciassepueden
producirproblemasporloqueserefierealaexpresinsensibledela
unidaddelpresbiterio,especialmenteenlaPlegariaeucarsticayenla
distribucindelasantaComunin.Sehadeevitarqueestasgrandes
concelebracionesproduzcandispersin.Paraello,sehandeprevermodos
adecuadosdecoordinacinydisponerellugardecultodemaneraque
permitaalospresbterosyalosfielesunaparticipacinplenayreal.En
todocaso,sehadetenerpresentequesetratadeconcelebracionesde
carcterexcepcionalylimitadasasituacionesextraordinarias.

Lengualatina
62.Lodichoanteriormente,sinembargo,nodebeofuscarelvalordeestas
grandesliturgias.Enparticular,piensoenlascelebracionesquetienen
lugarduranteencuentrosinternacionales,hoycadavezmsfrecuentes.Se
lasdebevalorardebidamente.Paraexpresarmejorlaunidady
universalidaddelaIglesia,quisierarecomendarloquehasugeridoel
SnododelosObispos,ensintonaconlasnormasdelConcilioVaticanoII:
[182]exceptuadaslaslecturas,lahomilaylaoracindelosfieles,sera
buenoquedichascelebracionesfueranenlatntambinsepodranrezar
enlatnlasoracionesmsconocidas[183]delatradicindelaIglesiay,
eventualmente,cantaralgunaspartesencantogregoriano.Msen
general,pidoquelosfuturossacerdotes,desdeeltiempodelseminario,se
preparenparacomprenderycelebrarlasantaMisaenlatn,ademsde
utilizartextoslatinosycantarengregorianoysehadeprocurarquelos
mismosfielesconozcanlasoracionesmscomunesenlatnyquecanten
engregorianoalgunaspartesdelaliturgia.[184]

Celebracioneseucarsticasenpequeosgrupos

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

43/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

63.Unasituacinmuydistintaeslaquesedaenalgunascircunstancias
pastoralesenlasque,precisamenteparalograrunaparticipacinms
consciente,activayfructuosa,sefavorecenlascelebracionesenpequeos
grupos.Aunreconociendoelvalorformativoquetienenestasiniciativas,
convieneprecisarquehandeestarenarmonaconelconjuntodel
proyectopastoraldeladicesis.Enefecto,dichasexperienciasperderan
sucarcterpedaggicosiselasconsideraracomoantagonistasoparalelas
conrespectoalavidadelaIglesiaparticular.Aestepropsito,elSnodo
hasubrayadoalgunoscriteriosalosqueesprecisoatenerse:losgrupos
pequeoshandeservirparaunificarlacomunidadparroquial,nopara
fragmentarlaestosedebeevaluarenlapraxisconcretaestosgrupos
tienenquefavorecerlaparticipacinfructuosadetodalaasambleay
preservarenloposiblelaunidaddelavidalitrgicadecadafamilia.[185]
Lacelebracinparticipadainteriormente

Catequesismistaggica
64.LagrantradicinlitrgicadelaIglesianosenseaque,parauna
participacinfructuosa,esnecesarioesforzarseporcorresponder
personalmentealmisterioquesecelebramedianteelofrecimientoaDios
delapropiavida,enuninconelsacrificiodeCristoporlasalvacindel
mundoentero.Porestemotivo,elSnododelosObisposharecomendado
quelosfielestenganunaactitudcoherenteentrelasdisposiciones
interioresylosgestosylaspalabras.Sifaltarasta,nuestras
celebraciones,pormuyanimadasquefueren,correranelriesgodecaeren
elritualismo.Aspues,sehadepromoverunaeducacinenlafe
eucarsticaquedispongaalosfielesavivirpersonalmenteloquese
celebra.Antelaimportanciaesencialdeestaparticipatiopersonaly
consciente,culespuedenserlosinstrumentosformativosidneos?Aeste
respecto,losPadressinodaleshanpropuestounnimementeuna
catequesisdecarctermistaggicoquellevealosfielesaadentrarsecada
vezmsenlosmisterioscelebrados.[186]Enparticular,porloquese
refierealarelacinentreelarscelebrandiylaactuosaparticipatio,seha
deafirmarantetodoquelamejorcatequesissobrelaEucaristaesla
Eucaristamismabiencelebrada.[187]Enefecto,porsupropia
naturaleza,laliturgiatieneunaeficaciapropiaparaintroduciralosfieles
enelconocimientodelmisteriocelebrado.Precisamenteporello,el
itinerarioformativodelcristianoenlatradicinmsantiguadelaIglesia,
aunsindescuidarlacomprensinsistemticadeloscontenidosdelafe,
tuvosiempreuncarcterdeexperiencia,enelcualeradeterminanteel
encuentrovivoypersuasivoconCristo,anunciadoporautnticostestigos.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

44/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Enestesentido,elqueintroduceenlosmisteriosesantetodoeltestigo.
Dichoencuentroahondaenlacatequesisytienesufuenteysuculmenen
lacelebracindelaEucarista.Deestaestructurafundamentaldela
experienciacristiananacelaexigenciadeunitinerariomistaggico,enel
cualsehandetenersiemprepresentestreselementos:

a)Antetodo,lainterpretacindelosritosalaluzdelosacontecimientos
salvficos,segnlatradicinvivadelaIglesia.Efectivamente,la
celebracindelaEucaristacontieneensuinfinitariquezacontinuas
referenciasalahistoriadelasalvacin.EnCristocrucificadoyresucitado
podemoscelebrarverdaderamenteelcentroquerecapitulatodalarealidad
(cf.Ef1,10).Desdeelprincipio,lacomunidadcristianahaledolos
acontecimientosdelavidadeJess,yenparticularelmisteriopascual,en
relacincontodoelitinerarioveterotestamentario.
b)Adems,lacatequesismistaggicahadeintroducirenelsignificadode
lossignoscontenidosenlosritos.Estecometidoesparticularmente
urgenteenunapocacomolaactual,tanimbuidaporlatecnologa,enla
cualsecorreelriesgodeperderlacapacidadperceptivadelossignosy
smbolos.Msqueinformar,lacatequesismistaggicadebedespertary
educarlasensibilidaddelosfielesanteellenguajedelossignosygestos
que,unidosalapalabra,constituyenelrito.
c)Finalmente,lacatequesismistaggicahadeensearelsignificadodelos
ritosenrelacinconlavidacristianaentodassusfacetas,comoeltrabajo
yloscompromisos,elpensamientoyelafecto,laactividadyeldescanso.
Formapartedelitinerariomistaggicosubrayarlarelacinentrelos
misterioscelebradosenelritoylaresponsabilidadmisioneradelosfieles.
Enestesentido,elresultadofinaldelamistagogaestomarconcienciade
quelapropiavidasetransformaprogresivamenteporlossantosmisterios
quesecelebran.Porotraparte,todalaeducacincristianatienecomo
objetivoformaralfielcomohombrenuevo,conunafeadulta,quelo
hagacapazdetestimoniarensupropioambientelaesperanzacristiana
queloanima.
Pararealizarennuestrascomunidadeseclesialesestatareaeducativa,hay
quecontarconformadoresbienpreparados.Ciertamente,todoelPueblo
deDioshadesentirsecomprometidoenestaformacin.Cadacomunidad
cristianaestllamadaasermbitopedaggicoqueintroduceenlos
misteriosquesecelebranenlafe.Aesterespecto,duranteelSnodolos
Padreshansubrayadolaconvenienciadeunamayorparticipacindelas
comunidadesdevidaconsagrada,delosmovimientosydemsgruposque,
porsuspropioscarismas,puedenaportarunrenovadoimpulsoala

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

45/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

formacincristiana.[188]TambinennuestrotiempoelEsprituSanto
prodigalaefusindesusdonesparasostenerlamisinapostlicadela
Iglesia,alacualcorrespondedifundirlafeyeducarlahastasumadurez.
[189]

VeneracindelaEucarista
65.Unsignoconvincentedelaeficaciaquelacatequesiseucarsticatiene
enlosfielesessindudaelcrecimientoenellosdelsentidodelmisteriode
Diospresenteentrenosotros.Esosepuedecomprobaratravsde
manifestacionesespecficasdeveneracindelaEucarista,hacialacualel
itinerariomistaggicodebeintroduciralosfieles.[190]Pienso,engeneral,
enlaimportanciadelosgestosydelapostura,comoarrodillarsedurante
losmomentosprincipalesdelaPlegariaeucarstica.Paraadecuarseala
legtimadiversidaddelossignosqueseusanenelcontextodelas
diferentesculturas,cadaunohadeviviryexpresarqueesconscientede
encontrarseentodacelebracinantelamajestadinfinitadeDios,quellega
anosotrosdemanerahumildeenlossignossacramentales.
Adoracinypiedadeucarstica

Relacinintrnsecaentrecelebracinyadoracin
66.UnodelosmomentosmsintensosdelSnodofuecuando,juntocon
muchosfieles,nosdesplazamosalaBaslicadeSanPedroparala
adoracineucarstica.Conestegestodeoracin,laasambleadelos
Obisposquisollamarlaatencin,nosloconpalabras,sobrela
importanciadelarelacinintrnsecaentrecelebracineucarsticay
adoracin.EnesteaspectosignificativodelafedelaIglesiaseencuentra
unodeloselementosdecisivosdelcaminoeclesialrealizadotrasla
renovacinlitrgicaqueridaporelConcilioVaticanoII.Mientraslareforma
dabasusprimerospasos,avecesnosepercibidemanera
suficientementeclaralarelacinintrnsecaentrelasantaMisayla
adoracindelSantsimoSacramento.Unaobjecindifundidaentoncesse
basaba,porejemplo,enlaobservacindequeelPaneucarsticonohabra
sidodadoparasercontemplado,sinoparasercomido.Enrealidad,alaluz
delaexperienciadeoracindelaIglesia,dichacontraposicinsemostr
carentedetodofundamento.YadecasanAgustn:nemoautemillam
carnemmanducat,nisipriusadoraverit[...]peccemusnonadorando
Nadiecomedeestacarnesinantesadorarla[...],pecaramossinolaadorramos.
[191]Enefecto,enlaEucaristaelHijodeDiosvieneanuestroencuentroydesea
unirseanosotroslaadoracineucarsticanoessinolacontinuacinobviadela
celebracineucarstica,lacualesensmismaelactomsgrandedeadoracinde

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

46/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

laIglesia.[192]RecibirlaEucaristasignificaadoraralquerecibimos.
Precisamenteas,ysloas,noshacemosunasolacosaconly,enciertomodo,
pregustamosanticipadamentelabellezadelaliturgiacelestial.Laadoracinfuera
delasantaMisaprolongaeintensificaloacontecidoenlamismacelebracin
litrgica.Enefecto,sloenlaadoracinpuedemadurarunaacogidaprofunday
verdadera.YprecisamenteenesteactopersonaldeencuentroconelSeormadura
luegotambinlamisinsocialcontenidaenlaEucaristayquequiereromperlas
barrerasnosloentreelSeorynosotros,sinotambinysobretodolasbarreras
quenosseparanalosunosdelosotros.[193]

Prcticadelaadoracineucarstica
67.Portanto,juntamenteconlaasambleasinodal,recomiendo
ardientementealosPastoresdelaIglesiayalPueblodeDioslaprcticade
laadoracineucarstica,tantopersonalcomocomunitaria.[194]Aeste
respecto,serdegranayudaunacatequesisadecuadaenlaquese
expliquealosfieleslaimportanciadeesteactodecultoquepermitevivir
msprofundamenteyconmayorfrutolacelebracinlitrgica.Adems,
cuandoseaposible,sobretodoenloslugaresmspoblados,ser
convenienteindicarlasiglesiasuoratoriosquesepuedendedicarala
adoracinperpetua.Recomiendotambinqueenlaformacincatequtica,
sobretodoenelciclodepreparacinparalaPrimeraComunin,seiniciea
losniosenelsignificadoybellezadeestarconJess,fomentandoel
asombroporsupresenciaenlaEucarista.
Adems,quisieraexpresaradmiracinyapoyoalosInstitutosdevida
consagradacuyosmiembrosdedicanunaparteimportantedesutiempoa
laadoracineucarstica.Deestemodoofrecenatodoselejemplode
personasquesedejanplasmarporlapresenciarealdelSeor.Almismo
tiempo,deseoanimaralasasociacionesdefieles,ascomoalasCofradas,
quetienenestaprcticacomouncompromisoespecial,siendoasfermento
decontemplacinparatodalaIglesiayllamadaalacentralidaddeCristo
paralavidadelosindividuosydelascomunidades.

Formasdedevocineucarstica
68.LarelacinpersonalquecadafielestablececonJess,presenteenla
Eucarista,loponesiempreencontactocontodalacomunineclesial,
haciendoquetomeconcienciadesupertenenciaalCuerpodeCristo.Por
eso,ademsdeinvitaralosfielesaencontrarpersonalmentetiempopara
estarenoracinanteelSacramentodelaltar,pidoalasparroquiasya
otrosgruposeclesialesquepromuevanmomentosdeadoracin

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

47/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

comunitaria.Obviamente,conservantodosuvalorlasformasdedevocin
eucarsticayaexistentes.Pienso,porejemplo,enlasprocesiones
eucarsticas,sobretodolaprocesintradicionalenlasolemnidaddel
CorpusChristi,enlaprcticapiadosadelasCuarentaHoras,enlos
Congresoseucarsticoslocales,nacionaleseinternacionales,yenotras
iniciativasanlogas.Estasformasdedevocin,debidamenteactualizadasy
adaptadasalasdiversascircunstancias,merecensercultivadastambin
hoy.[195]

Lugardelsagrarioenlaiglesia
69.Sobrelaimportanciadelareservaeucarsticaydelaadoraciny
veneracindelsacramentodelsacrificiodeCristo,elSnododelosObispos
hareflexionadosobrelaadecuadacolocacindelsagrarioennuestras
iglesias.[196]Enefecto,estoayudaareconocerlapresenciarealdeCristo
enelSantsimoSacramento.Portanto,esnecesarioqueellugarenquese
conservanlasespecieseucarsticasseaidentificadofcilmentepor
cualquieraqueentreenlaiglesia,tambingraciasalalamparilla
encendida.Paraello,sehadetenerencuentalaestructuraarquitectnica
deledificiosacro:enlasiglesiasdondenohaycapilladelSantsimo
Sacramento,yelsagrarioestenelaltarmayor,convieneseguirusando
dichaestructuraparalaconservacinyadoracindelaEucarista,evitando
ponerdelantelasededelcelebrante.Enlasiglesiasnuevasconviene
preverquelacapilladelSantsimoestcercadelpresbiteriosiestono
fueraposible,espreferibleponerelsagrarioenelpresbiterio,
suficientementealto,enelcentrodelbside,obienenotropuntodonde
resultebienvisible.Todosestosdetallesayudanadardignidadalsagrario,
cuyoaspectoartsticotambindebecuidarse.Obviamente,sehateneren
cuentaloquediceaesterespectolaOrdenacinGeneraldelMisal
Romano.[197]Entodocaso,eljuicioltimoenestamateriacorrespondeal
Obispodiocesano.

TERCERAPARTE
EUCARISTA,
MISTERIOQUESEHADEVIVIR
ElPadrequevivemehaenviadoyyovivoporelPadre
delmismomodo,elquecome,vivirporm(Jn6,57)
Formaeucarsticadelavidacristiana

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

48/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Elcultoespirituallogiklatrea(Rm12,1)
70.ElSeorJess,quepornosotrossehahechoalimentodeverdadyde
amor,hablandodeldondesuvidanosaseguraquequiencomadeeste
panvivirparasiempre(Jn6,51).Peroestavidaeternaseiniciaen
nosotrosyaenestetiempoporelcambioqueeldoneucarsticorealizaen
nosotros:Elquemecomevivirporm(Jn6,57).Estaspalabrasde
Jessnospermitencomprendercmoelmisteriocredoycelebrado
contieneensundinamismoqueloconvierteenprincipiodevidanueva
ennosotrosyformadelaexistenciacristiana.Enefecto,comulgandoel
CuerpoylaSangredeJesucristosenoshacepartcipesdelavidadivinade
unmodocadavezmsadultoyconsciente.Anlogamentealoquesan
AgustndiceenlasConfesionessobreelLogoseterno,alimentodelalma,
poniendoderelievesucarcterparadjico,elsantoDoctorimaginaquese
ledice:Soyelmanjardelosgrandes:crece,ymecomers,sinquepor
esometransformeenti,comoelalimentodetucarnesinoquette
transformarsenm.[198]Enefecto,noeselalimentoeucarsticoelque
setransformaennosotros,sinoquesomosnosotroslosquegraciasal
acabamosporsercambiadosmisteriosamente.Cristonosalimenta
unindonosalnosatraehacias.[199]
LaCelebracineucarsticaapareceaqucontodasufuerzacomofuentey
culmendelaexistenciaeclesial,yaqueexpresa,almismotiempo,tantoel
iniciocomoelcumplimientodelnuevoydefinitivoculto,lalogiklatrea.
[200]Aesterespecto,laspalabrasdesanPabloalosRomanossonla
formulacinmssintticadecmolaEucaristatransformatodanuestra
vidaencultoespiritualagradableaDios:Osexhorto,porlamisericordia
deDios,apresentarvuestroscuerposcomohostiaviva,santa,agradablea
Diossteesvuestrocultorazonable(Rm12,1).Enestaexhortacinse
velaimagendelnuevocultocomoofrendatotaldelapropiapersonaen
comunincontodalaIglesia.LainsistenciadelApstolsobrelaofrendade
nuestroscuerpossubrayalaconcrecinhumanadeuncultoquenoespara
nadadesencarnado.Aestepropsito,elsantodeHiponanossigue
recordandoquesteeselsacrificiodeloscristianos:esdecir,elllegara
sermuchosenunsolocuerpoenCristo.LaIglesiacelebraestemisterio
conelsacramentodelaltar,quelosfielesconocenbien,yenelqueseles
muestraclaramentequeenloqueseofreceellamismaesofrecida.[201]
Enefecto,ladoctrinacatlicaafirmaquelaEucarista,comosacrificiode
Cristo,estambinsacrificiodelaIglesia,yportantodelosfieles.[202]La
insistenciasobreelsacrificiohacersagradoexpresaaqutodala
densidadexistencialqueseencuentraimplicadaenlatransformacinde
nuestrarealidadhumanaganadaporCristo(cf.Flp3,12).

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

49/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Eficaciaintegradoradelcultoeucarstico
71.Elnuevocultocristianoabarcatodoslosaspectosdelavida,
transfigurndola:Cuandocomisobebisohagiscualquierotracosa,
hacedlotodoparagloriadeDios(1Co10,31).Elcristianoestllamadoa
expresarencadaactodesuvidaelverdaderocultoaDios.Deaqutoma
formalanaturalezaintrnsecamenteeucarsticadelavidacristiana.La
Eucarista,alimplicarlarealidadhumanaconcretadelcreyente,hace
posible,daada,latransfiguracinprogresivadelhombre,llamadoaser
porgraciaimagendelHijodeDios(cf.Rm8,29s.).Todoloquehayde
autnticamentehumanopensamientosyafectos,palabrasyobras
encuentraenelsacramentodelaEucaristalaformaadecuadaparaser
vividoenplenitud.Apareceaqutodoelvalorantropolgicodelanovedad
radicaltradaporCristoconlaEucarista:elcultoaDiosenlavidahumana
nopuedequedarrelegadoaunmomentoparticularyprivado,sinoque,
porsunaturaleza,tiendeaimpregnartodoslosaspectosdelarealidaddel
individuo.ElcultoagradableaDiosseconvierteasenunnuevomodode
vivirtodaslascircunstanciasdelaexistencia,enlaquecadadetallequeda
exaltadoalservividodentrodelarelacinconCristoycomoofrendaa
Dios.LagloriadeDioseselhombreviviente(cf.1Co10,31).Ylavidadel
hombreeslavisindeDios.[203]

IuxtadominicamviventesVivirsegneldomingo
72.EstanovedadradicalquelaEucaristaintroduceenlavidadelhombre
haestadopresenteenlaconcienciacristianadesdeelprincipio.Losfieles
percibieronenseguidaelinflujoprofundoquelaCelebracineucarstica
ejercasobresuestilodevida.SanIgnaciodeAntioquaexpresabaesta
verdaddefiniendoaloscristianoscomolosquehanllegadoalanueva
esperanza,ylospresentabacomolosquevivensegneldomingo
(iuxtadominicamviventes).[204]Estafrmuladelgranmrtirantioqueno
poneclaramentederelievelarelacinentrelarealidadeucarsticaylavida
cristianaensucotidianidad.Lacostumbrecaractersticadeloscristianosde
reunirseelprimerdadespusdelsbadoparacelebrarlaresurreccinde
CristosegnelrelatodesanJustinomrtir[205]eselhechoquedefine
tambinlaformadelaexistenciarenovadaporelencuentroconCristo.La
frmuladesanIgnaciovivirsegneldomingosubrayatambinel
valorparadigmticoqueestedasantoposeeconrespectoacualquierotro
dadelasemana.Enefecto,sudiferencianoestsimplementeendejarlas
actividadeshabituales,comounaespeciedeparntesisdentrodelritmo
normaldelosdas.Loscristianossiemprehanvividoestedacomoel
primerodelasemana,porqueenlsehacememoriadelaradicalnovedad

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

50/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

tradaporCristo.Aspues,eldomingoeseldaenqueelcristiano
encuentraaquellaformaeucarsticadesuexistenciaqueestllamadoa
vivirconstantemente.Vivirsegneldomingoquieredecirvivir
conscientesdelaliberacintradaporCristoydesarrollarlapropiavida
comoofrendadesmismosaDios,paraquesuvictoriasemanifieste
plenamenteatodosloshombresatravsdeunaconductarenovada
ntimamente.

Vivirelpreceptodominical
73.LosPadressinodales,conscientesdeestenuevoprincipiodevidaque
laEucaristaponeenelcristiano,hanreafirmadolaimportanciadel
preceptodominicalparatodoslosfieles,comofuentedelibertadautntica,
parapodervivircadadasegnloquehancelebradoeneldadelSeor
.Enefecto,lavidadefepeligracuandoyanosesienteeldeseode
participarenlaCelebracineucarstica,enquesehacememoriadela
victoriapascual.Participarenlaasamblealitrgicadominical,juntocon
todosloshermanosyhermanasconlosqueseformaunsolocuerpoen
Jesucristo,esalgoquelaconcienciacristianareclamayquealmismo
tiempolaforma.Perderelsentidodeldomingo,comodadelSeorpara
santificar,essntomadeunaprdidadelsentidoautnticodelalibertad
cristiana,lalibertaddeloshijosdeDios.[206]Aesterespecto,son
hermosaslasobservacionesdemiveneradopredecesorJuanPabloIIenla
CartaapostlicaDiesDomini.[207]apropsitodelasdiversasdimensiones
deldomingoparaloscristianos:esdiesDomini,conreferenciaalaobrade
lacreacindiesChristicomodadelanuevacreacinydeldondel
EsprituSantoquehaceelSeorResucitadodiesEcclesiaecomodaen
quelacomunidadcristianasecongregaparalacelebracindieshominis
comodadealegra,descansoycaridadfraterna.
Portanto,estedasemanifiestacomofiestaprimordialenlaquecadafiel,
enelambienteenquevive,puedeseranunciadorycustodiodelsentido
deltiempo.Enefecto,deestedabrotaelsentidocristianodelaexistencia
yunnuevomododevivireltiempo,lasrelaciones,eltrabajo,lavidayla
muerte.Poreso,convienesqueeneldadelSeorlosgruposeclesiales
organicenentornoalaCelebracineucarsticadominicalmanifestaciones
propiasdelacomunidadcristiana:encuentrosdeamistad,iniciativaspara
formarlafedenios,jvenesyadultos,peregrinaciones,obrasdecaridad
ydiversosmomentosdeoracin.Anteestosvalorestanimportantesaun
cuandoelsbadoporlatarde,desdelasprimerasVsperas,yapertenezca
aldomingoyestpermitidocumplirelpreceptodominicalespreciso
recordarqueeldomingomerecesersantificadoensmismo,paraqueno

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

51/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

terminesiendoundavacodeDios.[208]

Sentidodeldescansoydeltrabajo
74.Esparticularmenteurgenteennuestrotiemporecordarqueeldadel
Seorestambineldadedescansodeltrabajo.Esperamoscongran
intersquelasociedadcivilloreconozcatambinas,afindequesea
posibleliberarsedelasactividadeslaboralessinsufrirporelloperjuicio
alguno.Enefecto,loscristianos,enciertarelacinconelsentidodel
sbadoenlatradicinjuda,hanconsideradoeldadelSeortambin
comoeldadeldescansodeltrabajocotidiano.Estotieneunsignificado
propio,alserunarelativizacindeltrabajo,quedebeestarorientadoal
hombre:eltrabajoesparaelhombreynoelhombreparaeltrabajo.Es
fcilintuircmoasseprotegealhombreencuantoseemancipadeuna
posibleformadeesclavitud.Comoheafirmado,eltrabajorevisteuna
importanciaprimariaparalarealizacindelhombreyeldesarrollodela
sociedad,yporesoesprecisoqueseorganiceydesarrollesiempreenel
plenorespetodeladignidadhumanayalserviciodelbiencomn.Al
mismotiempo,esindispensablequeelhombrenosedejedominarporel
trabajo,quenoloidolatre,pretendiendoencontrarenlelsentidoltimoy
definitivodelavida.[209]EneldaconsagradoaDiosesdondeel
hombrecomprendeelsentidodesuvidaytambindelaactividadlaboral.
[210]

Asambleasdominicalesenausenciadesacerdote
75.AlprofundizarenelsentidodelaCelebracindominicalparalavidadel
cristiano,seplanteaespontneamenteelproblemadelascomunidades
cristianasenlasquefaltaelsacerdoteydonde,porconsiguiente,noes
posiblecelebrarlasantaMisaeneldadelSeor.Aesterespecto,sehade
reconocerquenosencontramosantesituacionesbastantediferentesentre
s.ElSnodo,antetodo,harecomendadoalosfielesacercarseaunadelas
iglesiasdeladicesisenqueestgarantizadalapresenciadelsacerdote,
auncuandoesorequieraunciertosacrificio.[211]Encambio,alldondelas
grandesdistanciashacenprcticamenteimposiblelaparticipacinenla
Eucaristadominical,esimportantequelascomunidadescristianasse
renanigualmenteparaalabaralSeoryhacermemoriadeldadedicado
al.Sinembargo,estodeberealizarseenelcontextodeunaadecuada
instruccinacercadeladiferenciaentrelasantaMisaylasasambleas
dominicalesenausenciadesacerdote.LaatencinpastoraldelaIglesiase
expresaenestecasovigilandoparaquelaliturgiadelaPalabra,
organizadabajoladireccindeundiconoodeunresponsabledela
comunidad,alquelehayasidoconfiadodebidamenteesteministerioporla

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

52/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

autoridadcompetente,secumplasegnunritualespecficoelaboradopor
lasConferenciasepiscopalesyaprobadoporellasparaestefin.[212]
RecuerdoquecorrespondealosOrdinariosconcederlafacultadde
distribuirlacomuninendichasliturgias,valorandocuidadosamentela
convenienciadelaopcin.Adems,sehadeevitarquedichasasambleas
provoquenconfusinsobreelpapelcentraldelsacerdoteyladimensin
sacramentalenlavidadelaIglesia.Laimportanciadelpapeldeloslaicos,
alosquesehadeagradecersugenerosidadalserviciodelascomunidades
cristianas,nuncahadeocultarelministerioinsustituibledelossacerdotes
paralavidadelaIglesia.[213]Aspues,sehadevigilaratentamentepara
quelasasambleasenausenciadesacerdotenodenlugarapuntosdevista
eclesiolgicosencontrasteconlaverdaddelEvangelioylatradicindela
Iglesia.Esms,deberanserocasionesprivilegiadasparapediraDiosque
mandesacerdotessantossegnsucorazn.Aesterespecto,es
conmovedorloqueescribaelPapaJuanPabloIIenlaCartaalos
SacerdotesparaelJuevesSantode1979,recordandoaquelloslugaresen
losquelagente,privadadelsacerdoteporpartedelrgimendictatorial,se
reunaenunaiglesiaosantuario,ponasobreelaltarlaestolaque
conservabatodavayrecitabalasoracionesdelaliturgiaeucarstica,
haciendosilencioenelmomentoquecorrespondealatransustanciacin
,dandoastestimoniodelardorconquedeseanescucharlaspalabras,
quesloloslabiosdeunsacerdotepuedenpronunciareficazmente.[214]
Precisamenteenestaperspectiva,teniendoencuentaelbienincomparable
quesederivadelacelebracindelSacrificioeucarstico,pidoatodoslos
sacerdotesunaactivayconcretadisponibilidadparavisitarlomsa
menudoposiblelascomunidadesconfiadasasuatencinpastoral,para
quenopermanezcandemasiadotiemposinelSacramentodelacaridad.

Unaformaeucarsticadelavidacristiana,
lapertenenciaeclesial
76.LaimportanciadeldomingocomodiesEcclesiaenosremiteala
relacinintrnsecaentrelavictoriadeJesssobreelmalysobrelamuerte
ynuestrapertenenciaasuCuerpoeclesial.Enefecto,enelDadelSeor
todocristianodescubretambinladimensincomunitariadesupropia
existenciaredimida.Participarenlaaccinlitrgica,comulgarelCuerpoy
laSangredeCristoquieredecir,almismotiempo,hacercadavezms
ntimayprofundalapropiapertenenciaal,quemuripornosotros(cf.1
Co6,19s.7,23).Verdaderamente,quinsealimentadeCristoviveporl.
Elsentidoprofundodelacommuniosanctorumseentiendeenrelacincon
elMisterioeucarstico.Lacomunintienesiempreydemodoinseparable
unaconnotacinverticalyunahorizontal:comuninconDiosycomunin

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

53/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

conloshermanosyhermanas.Lasdosdimensionesseencuentran
misteriosamenteeneldoneucarstico.Dondesedestruyelacomunin
conDios,queescomuninconelPadre,conelHijoyconelEsprituSanto,
sedestruyetambinlarazyelmanantialdelacomuninconnosotros.Y
dondenosevivelacomuninentrenosotros,tampocoesvivayverdadera
lacomuninconelDiosTrinitario.[215]Aspues,llamadosaser
miembrosdeCristoy,portanto,miembroslosunosdelosotros(cf.1Co
12,27),formamosunarealidadfundadaontolgicamenteenelBautismoy
alimentadaporlaEucarista,unarealidadquerequiereunarespuesta
sensibleenlavidadenuestrascomunidades.
Laformaeucarsticadelavidacristianaessindudaunaformaeclesialy
comunitaria.Elmodoconcretoenquecadafielpuedeexperimentarsu
pertenenciaalCuerpodeCristoserealizaatravsdeladicesisylas
parroquias,comoestructurasfundamentalesdelaIglesiaenunterritorio
particular.Lasasociaciones,losmovimientoseclesialesylasnuevas
comunidadesconlavitalidaddesuscarismasconcedidosporelEspritu
Santoparanuestrotiempo,ascomotambinlosInstitutosdevida
consagrada,tieneneldeberdedarsucontribucinespecficapara
favorecerenlosfieleslapercepcindeperteneceralSeor(cf.Rm14,8).
Elfenmenodelasecularizacin,quecomportaaspectosmarcadamente
individualistas,ocasionasusefectosdeletreossobretodoenlaspersonas
queseaslan,yporelescasosentidodepertenencia.Elcristianismo,desde
suscomienzos,suponesiempreunacompaa,unaredderelaciones
vivificadascontinuamenteporlaescuchadelaPalabra,laCelebracin
eucarsticayanimadasporelEsprituSanto.

Espiritualidadyculturaeucarstica
77.EssignificativoquelosPadressinodaleshayanafirmadoquelosfieles
cristianosnecesitancomprendermsprofundamentelasrelacionesentrela
Eucaristaylavidacotidiana.Laespiritualidadeucarsticanoessolamente
participacinenlaMisaydevocinalSantsimoSacramento.Abarcalavida
entera.[216]Estaconsideracintienehoyunsignificadoparticularpara
todosnosotros.Sehadereconocerqueunodelosefectosmsgravesde
lasecularizacin,mencionadaantes,consisteenhaberrelegadolafe
cristianaalmargendelaexistencia,comosifueraalgointilconrespecto
aldesarrolloconcretodelavidadeloshombres.Elfracasodeestemodo
devivircomosiDiosnoexistieraestahoraalavistadetodos.Hoyse
necesitaredescubrirqueJesucristonoesunasimpleconviccinprivadao
unadoctrinaabstracta,sinounapersonarealcuyaentradaenlahistoriaes
capazderenovarlavidadetodos.PoresolaEucarista,comofuentey

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

54/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

culmendelavidaydelamisindelaIglesia,setienequetraduciren
espiritualidad,envidasegnelEspritu(cf.Rm8,4s.Ga5,16.25).
ResultasignificativoquesanPablo,enelpasajedelaCartaalosRomanos
enqueinvitaavivirelnuevocultoespiritual,mencionealmismotiempola
necesidaddecambiarelpropiomododevivirypensar:Ynoosajustisa
estemundo,sinotransformaosporlarenovacindelamente,paraque
sepisdiscernirloqueeslavoluntaddeDios,lobueno,loqueagrada,lo
perfecto(12,2).Deestamanera,elApstoldelosgentilessubrayala
relacinentreelverdaderocultoespiritualylanecesidaddeentenderde
unmodonuevolavidayvivirla.Larenovacindelamentalidadesparte
integrantedelaformaeucarsticadelavidacristiana,paraqueyano
seamosniossacudidosporlasolasyllevadosalretorteroportodoviento
dedoctrina(Ef4,14).

Eucaristayevangelizacindelasculturas
78.DetodoloexpuestosedesprendequeelMisterioeucarsticonoshace
entrarendilogoconlasdiferentesculturas,aunqueenciertosentido
tambinlasdesafa.[217]Sehadereconocerelcarcterinterculturalde
estenuevoculto,deestalogiklatrea.LapresenciadeJesucristoyla
efusindelEsprituSantosonacontecimientosquepuedenconfrontarse
siempreconcadarealidadcultural,parafermentarlaevanglicamente.Por
consiguiente,estocomportaelcompromisodepromoverconconviccinla
evangelizacindelasculturas,conlaconcienciadequeelmismoCristoes
laverdaddetodohombreydetodalahistoriahumana.LaEucaristase
convierteencriteriodevalorizacindetodoloqueelcristianoencuentra
enlasdiferentesexpresionesculturales.Enesteimportanteproceso
podemosescucharlasmuysignificativaspalabrasdesanPabloque,ensu
primeraCartaalosTesalonicenses,exhorta:examinadlotodo,
quedndoosconlobueno(5,21).

Eucaristayfieleslaicos
79.EnCristo,CabezadelaIglesiaqueessuCuerpo,todosloscristianos
formanunarazaelegida,unsacerdocioreal,unanacinconsagrada,un
puebloadquiridoporDiosparaproclamarlashazaasdelquenosllama
salirdelatinieblayaentrarensuluzmaravillosa(1P2,9).LaEucarista,
comomisterioquesehadevivir,seofreceacadapersonaenlacondicin
enqueseencuentra,haciendoquevivadiariamentelanovedadcristiana
ensusituacinexistencial.PuestoqueelSacrificioeucarsticoalimentay
acrecientaennosotrosloqueyasenoshadadoenelBautismo,porelcual
todosestamosllamadosalasantidad,[218]estodeberaaflorary
manifestarsetambinenlassituacionesoestadosdevidaenquese

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

55/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

encuentracadacristiano.Este,viviendolapropiavidacomovocacin,se
conviertedatrasdaencultoagradableaDios.Yadesdelareunin
litrgica,elSacramentodelaEucaristanoscomprometeenlarealidad
cotidianaparaquetodosehagaparagloriadeDios.
Puestoqueelmundoeselcampo(Mt13,38)enelqueDiosponeasus
hijoscomobuenasemilla,loslaicoscristianos,envirtuddelBautismoyde
laConfirmacin,yfortalecidosporlaEucarista,estnllamadosavivirla
novedadradicaltradaporCristoprecisamenteenlascondicionescomunes
delavida.[219]HandecultivareldeseodequelaEucaristainfluyacada
vezmsprofundamenteensuvidacotidiana,convirtindolosentestigos
visiblesensupropioambientedetrabajoyentodalasociedad.[220]
AnimoenespecialalasfamiliasparaqueesteSacramentoseafuentede
fuerzaeinspiracin.Elamorentreelhombreylamujer,laacogidadela
vidaylatareaeducativasonmbitosprivilegiadosenlosquelaEucarista
puedemostrarsucapacidaddetransformarlaexistenciayllenarlade
sentido.[221]LosPastoressiemprehandeapoyar,educaryanimaralos
fieleslaicosavivirplenamentesupropiavocacinalasantidadenel
mundo,alqueDioshaamadotantoquelehaentregadoasuHijopara
quesesalveporl(cf.Jn3,16).

Eucaristayespiritualidadsacerdotal
80.Indudablemente,laformaeucarsticadelaexistenciacristianase
manifiestademodoparticularenelestadodevidasacerdotal.La
espiritualidadsacerdotalesintrnsecamenteeucarstica.Lasemilladeesta
espiritualidadyaseencuentraenlaspalabrasqueelObispopronunciaen
laliturgiadelaOrdenacin:Recibelaofrendadelpueblosantopara
presentarlaaDios.Consideraloquerealizaseimitaloqueconmemoras,y
conformatuvidaconelmisteriodelacruzdelSeor.[222]Elsacerdote,
paradarasuvidaunaformaeucarsticacadavezmsplena,yaenel
perododeformacinyluegoenlosaossucesivos,hadededicartiempoa
lavidaespiritual.[223]Estllamadoasersiempreunautnticobuscador
deDios,permaneciendoalmismotiempocercanoalaspreocupacionesde
loshombres.Unavidaespiritualintensalepermitirentrarms
profundamenteencomuninconelSeoryleayudaradejarseganarpor
elamordeDios,siendosutestigoentodaslascircunstancias,aunquesean
difcilesysombras.Poresto,juntoconlosPadresdelSnodo,recomiendo
alossacerdoteslacelebracindiariadelasantaMisa,auncuandono
hubieraparticipacindefieles.[224]Estarecomendacinesten
consonanciaantetodoconelvalorobjetivamenteinfinitodecada
Celebracineucarsticay,adems,estmotivadoporsusingulareficacia

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

56/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

espiritual,porquesilasantaMisaseviveconatencinyconfe,es
formativaenelsentidomsprofundodelapalabra,puespromuevela
configuracinconCristoyconsolidaalsacerdoteensuvocacin.

Eucaristayvidaconsagrada
81.EnelcontextodelarelacinentrelaEucaristaylasdiversas
vocacioneseclesialesresplandecedemodoparticulareltestimonio
profticodelasconsagradasydelosconsagrados,queencuentranenla
Celebracineucarsticayenlaadoracinlafuerzaparaelseguimiento
radicaldeCristoobediente,pobreycasto.[225]Losconsagradosylas
consagradas,inclusodesempeandomuchosserviciosenelcampodela
formacinhumanayenlaatencinalospobres,enlaenseanzaoenla
asistenciaalosenfermos,sabenqueelobjetivoprincipaldesuvidaesla
contemplacindelascosasdivinasylauninasiduaconDios.[226]La
contribucinesencialquelaIglesiaesperadelavidaconsagradaesmsen
elordendelserqueeneldelhacer.Enestecontexto,quisierasubrayarla
importanciadeltestimoniovirginalprecisamenteenrelacinconelmisterio
delaEucarista.Enefecto,ademsdelarelacinconelcelibatosacerdotal,
elMisterioeucarsticomanifiestaunarelacinintrnsecaconlavirginidad
consagrada,yaqueesexpresindelaconsagracinexclusivadelaIglesia
aCristo,queellaconfidelidadradicalyfecundaacogecomoasuEsposo.
[227]LavirginidadconsagradaencuentraenlaEucaristainspiraciny
alimentoparasuentregatotalaCristo.Adems,enlaEucaristaobtiene
consueloeimpulsoparaser,tambinennuestrotiempo,signodelamor
gratuitoyfecundodeDiosalahumanidad.Atravsdesutestimonio
especfico,lavidaconsagradaseconvierteobjetivamenteenreferenciay
anticipacindelasbodasdelCordero(Ap19,79),metadetodala
historiadelasalvacin.Enestesentido,esunallamadaeficazalhorizonte
escatolgicoquetodohombrenecesitaparapoderorientarsuspropias
opcionesydecisionesdevida.

Eucaristaytransformacinmoral
82.Descubrirlabellezadelaformaeucarsticadelavidacristiananoslleva
areflexionartambinsobrelafuerzamoralquedichaformaproducepara
defenderlaautnticalibertaddeloshijosdeDios.Conestodeseorecordar
unatemticasurgidaenelSnodosobrelarelacinentreformaeucarstica
delavidaytransformacinmoral.ElPapaJuanPabloIIafirmabaquela
vidamoralposeeelvalordeuncultoespiritual''(Rm12,1cf.Flp3,3)
quenaceysealimentadeaquellainagotablefuentedesantidady
glorificacindeDiosquesonlossacramentos,especialmentelaEucarista
enefecto,participandoenelsacrificiodelaCruz,elcristianocomulgacon

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

57/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

elamordedonacindeCristoysecapacitaycomprometeaviviresta
mismacaridadentodassusactitudesycomportamientosdevida.[228]
Endefinitiva,enelculto''mismo,enlacomunineucarstica,est
incluidoalavezelseramadoyelamaralosotros.UnaEucaristaqueno
comporteunejercicioprcticodelamoresfragmentariaensmisma.
[229]
Estareferenciaalvalormoraldelcultoespiritualnosehadeinterpretaren
clavemoralista.Esantetodoelgozosodescubrimientodeldinamismodel
amorenelcoraznqueacogeeldondelSeor,seabandonaaly
encuentralaverdaderalibertad.Latransformacinmoralquecomportael
nuevocultoinstituidoporCristo,esunatensinyundeseocordialde
corresponderalamordelSeorcontodoelpropioser,apesardela
concienciadelapropiafragilidad.Todoestoestbienreflejadoenelrelato
evanglicodeZaqueo(cf.Lc19,110).Despusdehaberhospedadoa
Jessensucasa,elpublicanosevecompletamentetransformado:decide
darlamitaddesusbienesalospobresydevuelvecuatrovecesmsa
quieneshabarobado.Elimpulsomoral,quenacedeacogeraJessen
nuestravida,brotadelagratitudporhaberexperimentadolainmerecida
cercanadelSeor.

Coherenciaeucarstica
83.EsimportantenotarloquelosPadressinodaleshandenominado
coherenciaeucarstica,alacualestllamadaobjetivamentenuestravida.
Enefecto,elcultoagradableaDiosnuncaesunactomeramenteprivado,
sinconsecuenciasennuestrasrelacionessociales:alcontrario,exigeel
testimoniopblicodelapropiafe.Obviamente,estovaleparatodoslos
bautizados,perotieneunaimportanciaparticularparaquienes,porla
posicinsocialopolticaqueocupan,handetomardecisionessobre
valoresfundamentales,comoelrespetoyladefensadelavidahumana,
desdesuconcepcinhastasufinnatural,lafamiliafundadaenel
matrimonioentrehombreymujer,lalibertaddeeducacindeloshijosyla
promocindelbiencomnentodassusformas.[230]Estosvaloresnoson
negociables.Aspues,lospolticosyloslegisladorescatlicos,conscientes
desugraveresponsabilidadsocial,debensentirseparticularmente
interpeladosporsuconciencia,rectamenteformada,parapresentary
apoyarleyesinspiradasenlosvaloresfundadosenlanaturalezahumana.
[231]EstotieneademsunarelacinobjetivaconlaEucarista(cf.1Co
11,2729).LosObisposhandellamarconstantementelaatencinsobre
estosvalores.Elloespartedesuresponsabilidadparaconlagreyquese
leshaconfiado.[232]

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

58/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Eucarista,misterioquesehadeanunciar

Eucaristaymisin
84.EnlahomiladurantelaCelebracineucarsticaconlaqueheiniciado
solemnementemiministerioenlaCtedradePedro,deca:Nadahay
mshermosoquehabersidoalcanzados,sorprendidos,porelEvangelio,
porCristo.Nadamsbelloqueconocerleycomunicaralosotrosla
amistadconl.[233]Estaafirmacinasumeunamayorintensidadsi
pensamosenelMisterioeucarstico.Enefecto,nopodemosguardarpara
nosotroselamorquecelebramosenelSacramento.steexigeporsu
naturalezaqueseacomunicadoatodos.Loqueelmundonecesitaesel
amordeDios,encontraraCristoycreerenl.PoresolaEucaristanoes
slofuenteyculmendelavidadelaIglesialoestambindesumisin:
UnaIglesiaautnticamenteeucarsticaesunaIglesiamisionera.[234]
Tambinnosotrospodemosdeciranuestroshermanosconconviccin:
Loquehemosvistoyodoosloanunciamosparaqueestisunidoscon
nosotros(1Jn1,3).Verdaderamente,nadahaymshermosoque
encontraraCristoycomunicarloatodos.Adems,lainstitucinmismade
laEucaristaanticipaloqueeselcentrodelamisindeJess:lesel
enviadodelPadreparalaredencindelmundo(cf.Jn3,1617Rm8,32).
EnlaltimaCenaJessconfaasusdiscpuloselSacramentoqueactualiza
elsacrificioquelhahechodesmismoenobedienciaalPadreparala
salvacindetodosnosotros.NopodemosacercarnosalaMesaeucarstica
sindejarnosllevarporesemovimientodelamisinque,partiendodel
coraznmismodeDios,tiendeallegaratodosloshombres.Aspues,el
impulsomisioneroesparteconstitutivadelaformaeucarsticadelavida
cristiana.

Eucaristaytestimonio
85.LamisinprimerayfundamentalquerecibimosdelossantosMisterios
quecelebramosesladedartestimonioconnuestravida.Elasombroporel
donqueDiosnoshahechoenCristoinfundeennuestravidaundinamismo
nuevo,comprometindonosasertestigosdesuamor.Nosconvertimosen
testigoscuando,pornuestrasacciones,palabrasymododeser,aparece
Otroysecomunica.Sepuededecirqueeltestimonioeselmedioconel
quelaverdaddelamordeDiosllegaalhombreenlahistoria,invitndoloa
acogerlibrementeestanovedadradical.EneltestimonioDios,poras
decir,seexponealriesgodelalibertaddelhombre.Jessmismoesel
testigofielyveraz(cf.Ap1,53,14)vinoparadartestimoniodelaverdad
(cf.Jn18,37).Conestasreflexionesdeseorecordarunconceptomuy
queridoporlosprimeroscristianos,peroquetambinnosafectaa

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

59/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

nosotros,cristianosdehoy:eltestimoniohastaeldondesmismos,hasta
elmartirio,hasidoconsideradosiempreenlahistoriadelaIglesiacomola
cumbredelnuevocultoespiritual:Ofrecedvuestroscuerpos(Rm12,1).
Sepuederecordar,porejemplo,elrelatodelmartiriodesanPolicarpode
Esmirna,discpulodesanJuan:todoelacontecimientodramticoes
descritocomounaliturgia,msancomosielmrtirmismoseconvirtiera
enEucarista.[235]Pensemostambinenlaconcienciaeucarsticaquesan
IgnaciodeAntioquaexpresaantesumartirio:lseconsideratrigode
DiosydeseallegaraserenelmartiriopanpurodeCristo.[236]El
cristianoqueofrecesuvidaenelmartirioentraenplenacomuninconla
PascuadeJesucristoyasseconvierteconlenEucarista.Tampocofaltan
hoyenlaIglesiamrtiresenlosquesemanifiestademodosupremoel
amordeDios.Sinembargo,auncuandonoserequieralapruebadel
martirio,sabemosqueelcultoagradableaDiosimplicatambin
interiormenteestadisponibilidad,[237]ysemanifiestaeneltestimonio
alegreyconvencidoanteelmundodeunavidacristianacoherenteall
dondeelSeornosllamaaanunciarlo.

Jesucristo,nicoSalvador
86.SubrayarlarelacinintrnsecaentreEucaristaymisinnosayudaa
redescubrirtambinelcontenidoltimodenuestroanuncio.Cuantoms
vivoseaelamorporlaEucaristaenelcorazndelpueblocristiano,tanto
msclaratendrlatareadelamisin:llevaraCristo.Noesslounaideao
unaticainspiradaenl,sinoeldondesumismaPersona.Quienno
comunicalaverdaddelAmoralhermanonohadadotodavabastante.La
Eucarista,comosacramentodenuestrasalvacin,nosllevaaconsiderar
demodoineludiblelaunicidaddeCristoydelasalvacinrealizadaporla
preciodesusangre.Portanto,laexigenciadeeducarconstantementea
todosaltrabajomisionero,cuyocentroeselanunciodeJess,nico
Salvador,surgedelMisterioeucarstico,credoycelebrado.[238]Asse
evitarquesereduzcaaunainterpretacinmeramentesociolgicala
decisivaobradepromocinhumanaquecomportasiempretodoautntico
procesodeevangelizacin.

Libertaddeculto
87.Enestecontexto,deseohablardeloquelosPadreshanafirmado
durantelaasambleasinodalsobrelasgravesdificultadesqueafectanala
misindeaquellascomunidadescristianasquevivenencondicionesde
minoraoinclusoprivadasdelalibertadreligiosa.[239]Realmente
debemosdargraciasalSeorportodoslosObispos,sacerdotes,personas
consagradasylaicos,quesededicanaanunciarelEvangelioyvivensufe

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

60/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

arriesgandolapropiavida.Enmuchasregionesdelmundoelmerohecho
deiralaIglesiaesuntestimonioheroicoqueexponealaspersonasala
marginacinyalaviolencia.Enestaocasin,deseoconfirmartambinla
solidaridaddetodalaIglesiaconlosquesufrenporlafaltadelibertadde
culto.Comosabemos,dondefaltalalibertadreligiosa,faltaendefinitivala
libertadmssignificativa,yaqueenlafeelhombreexpresasuntima
conviccinsobreelsentidoltimodesuvida.Pidamos,pues,que
aumentenlosespaciosdelibertadreligiosaentodoslosEstados,paraque
loscristianos,ascomotambinlosmiembrosdeotrasreligiones,puedan
vivirpersonalycomunitariamentesusconviccioneslibremente.
Eucarista,
misterioquesehadeofreceralmundo

Eucarista:panpartidoparalavidadelmundo
88.Elpanqueyodaresmicarneparalavidadelmundo(Jn6,51).
ConestaspalabraselSeorrevelaelverdaderosentidodeldondesu
propiavidaportodosloshombresynosmuestrantambinlantima
compasinqueltieneporcadapersona.Enefecto,losEvangeliosnos
narranmuchasveceslossentimientosdeJessporloshombres,demodo
especialporlosquesufrenylospecadores(cf.Mt20,34Mc6,54Lc
9,41).Medianteunsentimientoprofundamentehumano,lexpresala
intencinsalvadoradeDiosparatodosloshombres,afindequelleguena
lavidaverdadera.Cadacelebracineucarsticaactualizasacramentalmente
eldondesupropiavidaqueJesshizoenlaCruzpornosotrosyporel
mundoentero.Almismotiempo,enlaEucaristaJessnoshacetestigos
delacompasindeDiosporcadahermanoyhermana.Naceas,entorno
alMisterioeucarstico,elserviciodelacaridadparaconelprjimo,que
consisteprecisamenteenque,enDiosyconDios,amotambinala
personaquenomeagradaonisiquieraconozco.Estoslopuedellevarse
acaboapartirdelencuentrontimoconDios,unencuentroqueseha
convertidoencomunindevoluntad,llegandoaimplicarelsentimiento.
Entoncesaprendoamiraraestaotrapersonanoyasloconmisojosy
sentimientos,sinodesdelaperspectivadeJesucristo.[240]Deesemodo,
enlaspersonasqueencuentroreconozcoahermanosyhermanasporlos
queelSeorhadadosuvidaamndoloshastaelextremo(Jn13,1).
Porconsiguiente,nuestrascomunidades,cuandocelebranlaEucarista,han
desercadavezmsconscientesdequeelsacrificiodeCristoesparatodos
yque,poreso,laEucaristaimpulsaatodoelquecreeenlahacerse
panpartidoparalosdemsy,portanto,atrabajarporunmundoms
justoyfraterno.Pensandoenlamultiplicacindelospanesylospeces,

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

61/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

hemosdereconocerqueCristosigueexhortandotambinhoyasus
discpulosacomprometerseenprimerapersona:dadlesvosotrosde
comer(Mt14,16).Enverdad,lavocacindecadaunodenosotros
consisteenser,juntoconJess,panpartidoparalavidadelmundo.

ImplicacionessocialesdelMisterioeucarstico
89.LauninconCristoqueserealizaenelSacramentonoscapacita
tambinparanuevostiposderelacionessociales:la"mstica''del
Sacramentotieneuncarctersocial.Enefecto,launinconCristoesal
mismotiempounincontodoslosdemsalosquelseentrega.No
puedoteneraCristosloparamnicamentepuedopertenecerleen
unincontodoslosquesonsuyosolosern[241]Aesterespecto,hay
queexplicitarlarelacinentreMisterioeucarsticoycompromisosocial.La
Eucaristaessacramentodecomuninentrehermanosyhermanasque
aceptanreconciliarseenCristo,elcualhahechodejudosypaganosun
pueblosolo,derribandoelmurodeenemistadquelosseparaba(cf.Ef
2,14).Sloestaconstantetensinhacialareconciliacinpermitecomulgar
dignamenteconelCuerpoylaSangredeCristo(cf.Mt5,2324).[242]
Cristo,porelmemorialdesusacrificio,refuerzalacomuninentrelos
hermanosy,demodoparticular,apremiaalosqueestnenfrentadospara
queacelerensureconciliacinabrindosealdilogoyalcompromisoporla
justicia.Nocabedudadequelascondicionesparaestablecerunapaz
verdaderasonlarestauracindelajusticia,lareconciliacinyelperdn.
[243]Deestatomadeconciencianacelavoluntaddetransformartambin
lasestructurasinjustaspararestablecerelrespetodeladignidaddel
hombre,creadoaimagenysemejanzadeDios.LaEucarista,atravsde
lapuestaenprcticadeestecompromiso,transformaenvidaloqueella
significaenlacelebracin.Comoheafirmado,laIglesianotienecomo
tareapropiaemprenderunabatallapolticapararealizarlasociedadms
justaposiblesinembargo,tampocopuedenidebequedarsealmargende
laluchaporlajusticia.LaIglesiadebeinsertarseenellaatravsdela
argumentacinracionalydebedespertarlasfuerzasespirituales,sinlas
cualeslajusticia,quesiempreexigetambinrenuncias,nopuedeafirmarse
niprosperar.[244]
Enlaperspectivadelaresponsabilidadsocialdetodosloscristianos,los
PadressinodaleshanrecordadoqueelsacrificiodeCristoesmisteriode
liberacinquenosinterpelayprovocacontinuamente.Dirijoportantouna
llamadaatodoslosfielesparaqueseanrealmenteoperadoresdepazyde
justicia:Enefecto,quienparticipaenlaEucaristahadecomprometerse
enconstruirlapazennuestromundomarcadoportantasviolenciasy

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

62/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

guerras,ydemodoparticularhoy,porelterrorismo,lacorrupcin
econmicaylaexplotacinsexual.[245]Todosestosproblemas,queasu
vezengendranotrosfenmenosdegradantes,sonlosquedespiertanviva
preocupacin.Sabemosqueestassituacionesnosepuedenafrontardeun
manerasuperficial.Precisamente,graciasalMisterioquecelebramos,
debendenunciarselascircunstanciasquevancontraladignidaddel
hombre,porelcualCristohaderramadosusangre,afirmandoaselalto
valordecadapersona.

Elalimentodelaverdadylaindigenciadelhombre
90.Nopodemospermanecerpasivosanteciertosprocesosdeglobalizacin
queconfrecuenciahacencrecerdesmesuradamenteentodoelmundola
diferenciaentrericosypobres.Debemosdenunciaraquienderrochalas
riquezasdelatierra,provocandodesigualdadesqueclamanalcielo(cf.St
5,4).Porejemplo,esimposiblepermanecercalladosantelasimgenes
sobrecogedorasdelosgrandescamposdeprfugosoderefugiadosen
muchaspartesdelmundoconcentradosenprecariascondicionespara
librarsedeunasuertepeor,peronecesitadosdetodo.Estosseres
humanos,nosonnuestroshermanosyhermanas?Acasosushijosno
vienenalmundoconlasmismasesperanzaslegtimasdefelicidadquelos
dems?.[246]ElSeorJess,Pandevidaeterna,nosapremiaynos
haceestaratentosalassituacionesdepobrezaenquesehallatodava
granpartedelahumanidad:sonsituacionescuyacausaimplicaamenudo
unclaraeinquietanteresponsabilidadporpartedeloshombres.Enefecto,
sobrelabasededatosestadsticosdisponibles,sepuedeafirmarque
menosdelamitaddelasingentessumasdestinadasglobalmentea
armamentoseramsquesuficienteparasacardemaneraestabledela
indigenciaalinmensoejrcitodelospobres.Estointerpelaalaconciencia
humana.Nuestrocomncompromisoporlaverdadpuedeytienequedar
nuevaesperanzaaestaspoblacionesquevivenbajoelumbraldela
pobreza,muchomsacausadesituacionesquedependendelas
relacionesinternacionalespolticas,comercialesyculturales,queacausa
decircunstanciasincontroladas.[247]
Elalimentodelaverdadnosimpulsaadenunciarlassituacionesindignas
delhombre,enlasqueacausadelainjusticiaylaexplotacinsemuere
porfaltadecomida,ynosdanuevafuerzaynimoparatrabajarsin
descansoenlaconstruccindelacivilizacindelamor.Loscristianoshan
procuradodesdeelprincipiocompartirsusbienes(cf.Hch4,32)yayudara
lospobres(cf.Rm15,26).Lacolectaenlasasambleaslitrgicasnoslo
noslorecuerdaexpresamente,sinoqueestambinunanecesidadmuy

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

63/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

actual.Lasinstitucioneseclesialesdebeneficencia,enparticularCaritasen
susdiversosmbitos,prestanelpreciososerviciodeayudaralaspersonas
necesitadas,sobretodoalosmspobres.Estasinstituciones,inspirndose
enlaEucarista,queeselsacramentodelacaridad,seconviertenensu
expresinconcretaporellomerecentodoencomioyestmuloporsu
compromisosolidarioenelmundo.

DoctrinasocialdelaIglesia
91.ElmisteriodelaEucaristanoscapacitaeimpulsaauntrabajoaudaz
enlasestructurasdeestemundoparallevarlesaqueltipoderelaciones
nuevas,quetienesufuenteinagotableeneldondeDios.Laoracinque
repetimosencadasantaMisa:Danoshoynuestropandecadada,nos
obligaahacertodoloposible,encolaboracinconlasinstituciones
internacionales,estatalesoprivadas,paraqueceseoalmenosdisminuya
enelmundoelescndalodelhambreydeladesnutricinquesufren
tantosmillonesdepersonas,especialmenteenlospasesenvasde
desarrollo.Elcristianolaicoenparticular,formadoenlaescueladela
Eucarista,estllamadoaasumirdirectamentesupropiaresponsabilidad
polticaysocial.Paraquepuedadesempearadecuadamentesus
cometidoshayqueprepararlomedianteunaeducacinconcretaparala
caridadylajusticia.Poreso,comohapedidoelSnodo,esnecesario
promoverladoctrinasocialdelaIglesiaydarlaaconocerenlasdicesisy
enlascomunidadescristianas.[248]Enestepreciosopatrimonio,
procedentedelamsantiguatradicineclesial,encontramosloselementos
queorientanconprofundasabiduraelcomportamientodeloscristianos
antelascuestionessocialescandentes.Estadoctrina,maduradadurante
todalahistoriadelaIglesia,secaracterizaporelrealismoyelequilibrio,
ayudandoasaevitarcompromisosequvocosoutopasilusorias.

Santificacindelmundoysalvaguardiadelacreacin
92.Paradesarrollarunaprofundaespiritualidadeucarsticaquepueda
influirtambindemanerasignificativaenelcamposocial,serequiereque
elpueblocristianotengaconcienciadeque,aldargraciaspormediodela
Eucarista,lohaceennombredetodalacreacin,aspirandoasala
santificacindelmundoytrabajandointensamenteparatalfin.[249]La
Eucaristamismaproyectaunaluzintensasobrelahistoriahumanaysobre
todoelcosmos.Enestaperspectivasacramentalaprendemos,daada,
quetodoacontecimientoeclesialtienecarcterdesigno,medianteelcual
Diossecomunicaasmismoynosinterpela.Deestamanera,laforma
eucarsticadelavidapuedefavorecerverdaderamenteunautnticocambio
dementalidadenelmododeverlahistoriayelmundo.Laliturgiamisma

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

64/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

noseducaparatodoestocuando,durantelapresentacindelasofrendas,
elsacerdotedirigeaDiosunaoracindebendicinydepeticinsobreel
panyelvino,frutodelatierra,delavidydeltrabajodelhombre
.Conestaspalabras,ademsdeincluirenlaofrendaaDiostodala
actividadyelesfuerzohumano,elritonosllevaaconsiderarlatierracomo
creacindeDios,queproducetodolonecesarioparanuestrosustento.La
creacinnoesunarealidadneutral,meramateriaquesepuedeutilizar
indiferentementesiguiendoelinstintohumano.Msbienformapartedel
planbondadosodeDios,porelquetodosnosotrosestamosllamadosaser
hijosehijasenelHijounignitodeDios,Jesucristo(cf.Ef1,412).La
fundadapreocupacinporlascondicionesecolgicasenquesehallala
creacinenmuchaspartesdelmundoencuentramotivosdeconsueloenla
perspectivadelaesperanzacristiana,quenoscomprometeaactuar
responsablementeendefensadelacreacin.[250]Enefecto,enlarelacin
entrelaEucaristayeluniversodescubrimoslaunidaddelplandeDiosyse
nosinvitaadescubrirlarelacinprofundaentrelacreacinylanueva
creacin,inauguradaconlaresurreccindeCristo,nuevoAdn.Enella
participamosyadesdeahoraenvirtuddelBautismo(cf.Col2,12s.),yas
seleabreanuestravidacristiana,alimentadaporlaEucarista,la
perspectivadelmundonuevo,delnuevocieloydelanuevatierra,donde
lanuevaJerusalnbajadelcielo,desdeDios,ataviadacomounanovia
queseadornaparasuesposo(Ap21,2).

UtilidaddeunCompendioeucarstico
93.Alfinaldeestasreflexiones,enlasquehequeridofijarmeenlas
orientacionessurgidasenelSnodo,deseoacogertambinunapeticin
quehicieronlosPadresparaayudaralpueblocristianoacreer,celebrary
vivircadavezmejorelMisterioeucarstico.PreparadoporlosDicasterios
competentessepublicarunCompendioquerecogertextosdelCatecismo
delaIglesiaCatlica,oracionesyexplicacionesdelasPlegariasEucarsticas
delMisal,ascomotodoloquepuedasertilparalacorrectacomprensin,
celebracinyadoracindelSacramentodelaltar.[251]Esperoqueeste
instrumentoayudeaqueelmemorialdelaPascuadelSeorseconvierta
cadavezmsenfuenteyculmendelavidaydelamisindelaIglesia.
Estoimpulsaracadafielahacerdesupropiavidaunverdaderoculto
espiritual.
CONCLUSIN
94.Queridoshermanosyhermanas,laEucaristaeselorigendetoda
formadesantidad,ytodosnosotrosestamosllamadosalaplenituddevida
enelEsprituSanto.Cuntossantoshanhechoautnticasupropiavida

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

65/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

graciasasupiedadeucarstica!DesanIgnaciodeAntioquaasanAgustn,
desanAntonioabadasanBenito,desanFranciscodeAssasantoToms
deAquino,desantaClaradeAssasantaCatalinadeSiena,desanPascual
BailnasanPedroJulinEymard,desanAlfonsoMaradeLigorioalbeato
CarlosdeFoucauld,desanJuanMaraVianneyasantaTeresadeLisieux,
desanPodePietrelcinaalabeataTeresadeCalcuta,delbeatoPiergiorgio
FrassatialbeatoIvnMerz,sloporcitaralgunosdelosnumerosos
nombres,lasantidadhatenidosiempresucentroenelsacramentodela
Eucarista.
Poreso,esnecesarioqueenlaIglesiasecrearealmente,secelebrecon
devocinysevivaintensamenteestesantoMisterio.Eldondesmismo
queJesshaceenelSacramentomemorialdesupasin,nosaseguraque
elculmendenuestravidaestenlaparticipacinenlavidatrinitaria,que
enlsenosofrecedemaneradefinitivayeficaz.Lacelebraciny
adoracindelaEucaristanospermitenacercarnosalamordeDiosy
adherirnospersonalmentealhastaunirnosconelSeoramado.El
ofrecimientodenuestravida,lacomunincontodalacomunidaddelos
creyentesylasolidaridadconcadahombre,sonaspectosimprescindibles
delalogiklatrea,delcultoespiritual,santoyagradableaDios(cf.Rm
12,1),enelquetodanuestrarealidadhumanaconcretasetransformapara
sugloria.Invito,pues,atodoslospastoresaponerlamximaatencinen
lapromocindeunaespiritualidadcristianaautnticamenteeucarstica.
Quelospresbteros,losdiconosytodoslosquedesempeanun
ministerioeucarstico,recibansiempredeestosmismosservicios,
realizadosconesmeroypreparacinconstante,fuerzayestmuloparael
propiocaminopersonalycomunitariodesantificacin.Exhortoatodoslos
laicos,enparticularalasfamilias,aencontrarcontinuamenteenel
SacramentodelamordeCristolafuerzaparatransformarlapropiavidaen
unsignoautnticodelapresenciadelSeorresucitado.Pidoatodoslos
consagradosyconsagradasquemanifiestenconsupropiavidaeucarstica
elesplendorylabellezadepertenecertotalmentealSeor.
95.AprincipiosdelsigloIV,elcultocristianoestabatodavaprohibidopor
lasautoridadesimperiales.AlgunoscristianosdelNortedefrica,quese
sentanenlaobligacindecelebrareldadelSeor,desafiaronla
prohibicin.Fueronmartirizadosmientrasdeclarabanquenoleseraposible
vivirsinlaEucarista,alimentodelSeor:sinedominicononpossumus.
[252]QueestosmrtiresdeAbitinia,juntoconmuchossantosybeatos
quehanhechodelaEucaristaelcentrodesuvida,intercedanpor
nosotrosynosenseenlafidelidadalencuentroconCristoresucitado.
NosotrostampocopodemosvivirsinparticiparenelSacramentodenuestra

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

66/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

salvacinydeseamosseriuxtadominicamviventes,esdecir,llevarala
vidaloquecelebramoseneldadelSeor.Enefecto,esteeseldade
nuestraliberacindefinitiva.Qutienedeextraoquedeseemosvivir
cadadasegnlanovedadintroducidaporCristoconelmisteriodela
Eucarista?
96.QueMaraSantsima,Virgeninmaculada,arcadelanuevayeterna
alianza,nosacompaeenestecaminoalencuentrodelSeorqueviene.
EnEllaencontramoslaesenciadelaIglesiarealizadadelmodoms
perfecto.LaIglesiaveenMara,Mujereucarsticacomolallamel
SiervodeDiosJuanPabloII[253],suiconomslogrado,ylacontempla
comomodeloinsustituibledevidaeucarstica.Poreso,disponindosea
acogersobreelaltarelverumCorpusnatumdeMariaVirgine,el
sacerdote,ennombredelaasamblealitrgica,afirmaconlaspalabrasdel
canon:Veneramoslamemoria,antetodo,delagloriosasiempreVirgen
Mara,MadredeJesucristo,nuestroDiosySeor.[254]Susantonombre
seinvocayveneratambinenloscnonesdelastradicionescristianas
orientales.Losfieles,porsuparte,encomiendanaMara,Madredela
Iglesia,suvidaysutrabajo.Esforzndoseportenerlosmismos
sentimientosdeMara,ayudanatodalacomunidadavivircomoofrenda
viva,agradablealPadre.[255]EllaeslaTotapulchra,Todahermosa,ya
queenEllabrillaelresplandordelagloriadeDios.Labellezadelaliturgia
celestial,quedebereflejarsetambinennuestrasasambleas,tieneunfiel
espejoenElla.DeEllahemosdeaprenderaconvertirnosenpersonas
eucarsticasyeclesialesparapoderpresentarnostambinnosotros,segn
laexpresindesanPablo,inmaculadosanteelSeor,talcomolnos
haqueridodesdeelprincipio(cf.Col1,21Ef1,4).[256]
97.QueelEsprituSanto,porintercesindelaSantsimaVirgenMara,
enciendaennosotroselmismoardorquesintieronlosdiscpulosdeEmas
(cf.Lc24,1335),yrenueveennuestravidaelasombroeucarsticoporel
resplandorylabellezaquebrillanenelritolitrgico,signoeficazdela
bellezainfinitapropiadelmisteriosantodeDios.Aquellosdiscpulosse
levantaronyvolvierondeprisaaJerusalnparacompartirlaalegraconlos
hermanosyhermanasenlafe.Enefecto,laverdaderaalegraesten
reconocerqueelSeorsequedaentrenosotros,compaerofieldenuestro
camino.LaEucaristanoshacedescubrirqueCristomuertoyresucitado,se
hacecontemporneonuestroenelmisteriodelaIglesia,suCuerpo.
Hemossidohechostestigosdeestemisteriodeamor.Deseemosirllenos
dealegrayadmiracinalencuentrodelasantaEucarista,para
experimentaryanunciaralosdemslaverdaddelapalabraconlaque
Jesssedespididesusdiscpulos:Yoestoyconvosotrostodoslosdas,

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

67/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

hastaalfindelmundo(Mt28,20).

EnRoma,juntoasanPedro,el22deFebrero,fiestadelaCtedradel
ApstolsanPedro,delao2007,segundodemiPontificado.
Notas
[1]Cf.Sto.TomsdeAquino,SummaTheologiae,III,q.73,a.3.
[2]InIohannisEvangeliumTractatus,26,5:PL35,1609.
[3]AlosparticipantesenlaAsambleaPlenariadelaCongregacinparala
DoctrinadelaFe(10febrero2006):AAS98(2006),255.
[4]DiscursoalosparticipantesenlaIIIreunindelXIConsejoOrdinario
delSnododelosObispos(1junio2006):L'OsservatoreRomano,ed.en
lenguaespaola(9junio2006),p.18.
[5]Cf.Propositio2.
[6]Merefieroalanecesidaddeunahermenuticadelacontinuidadcon
referenciatambinaunacorrectalecturadeldesarrollolitrgicodespus
delConcilioVaticanoII:cf.DiscursoalaCuriaRomana(22diciembre
2005):AAS98(2006),4445.
[7]Cf.AAS97(2005),337352.
[8]Cf.AodelaEucarista.Sugerenciasypropuestas(14octubre2004):
L'OsservatoreRomano(15octubre2004),Suplemento.
[9]Cf.AAS95(2003),433475.RecurdesetambinlaInstruccindela
CongregacinparaelCultoDivinoylaDisciplinadelosSacramentos,
RedemptionisSacramentum(25marzo2004):AAS96(2004),549601,
queridaexpresamenteporJuanPabloII.
[10]Porrecordarslolosprincipales:Conc.Ecum.deTrento,Doctrinaet
canonesdess.Missaesacrificio,DS17381759LenXIII,Cartaenc.Mirae
Caritatis(28mayo1902):ASS(1903),115136,115136PoXII,Carta
enc.MediatorDei(20noviembre1947):AAS39(1947),521595PabloVI,
Cartaenc.MysteriumFidei(3septiembre1965):AAS57(1965),753774
JuanPabloII,Cartaenc.EcclesiadeEucharistia(17abril2003):AAS
95(2003),433475CongregacinparaelCultoDivinoylaDisciplinadelos
Sacramentos,Instr.Eucharisticummysterium(25mayo1967):AAS59
(1967),539573Instr.Liturgiamauthenticam(28marzo2001):AAS93
(2001),685726.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

68/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

[11]Cf.Propositio1.
[12]N.14:AAS98(2006),229.
[13]CatecismodelaIglesiaCatlica,1327.
[14]Propositio16.
[15]HomilaenlaMisadetomadeposesindelaCtedradeRoma(7
mayo2005):AAS97(2005),752.
[16]Cf.Propositio4.
[17]DeTrinitate,VIII,8,12:CCL50,287.
[18]Cartaenc.Deuscaritasest(25diciembre2005),12:AAS98(2006),
228.
[19]Cf.Propositio3.
[20]BreviarioRomano,HimnoenelOficiodelecturadelasolemnidaddel
SantsimoCuerpoySangredeCristo.
[21]Cartaenc.Deuscaritasest(25diciembre2005),13:AAS98(2006),
228.
[22]HomilaenlaexplanadadeMarienfeld(21agosto2005):AAS97
(2005),891892.
[23]Cf.Propositio3.
[24]Cf.MisalRomano,PlegariaEucarsticaIV.
[25]CatequesisXXIII,7:PG33,1114s.
[26]Cf.Sobreelsacerdocio,VI,4:PG48,681.
[27]Ibd.,III,4:PG48,642.
[28]Propositio22.
[29]Cf.Propositio42:EsteencuentroeucarsticoserealizaenelEspritu
Santoquenostransformaysantifica.ldespiertaeneldiscpulola
decididavoluntaddeanunciarconaudaciaalosdemsloqueseha
escuchadoyvivido,paraacompaarlosalmismoencuentroconCristo.De
estemodo,eldiscpulo,enviadoporlaIglesia,seabreaunamisinsin

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

69/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

fronteras.
[30]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.Lumengentium,sobrela
Iglesia,3vase,porejemplo,S.JuanCrisstomo,Catequesis3,1319:SC
50,174177.
[31]JuanPabloII,Cartaenc.EcclesiadeEucharistia(17abril2003),1:
AAS95(2003)433.
[32]Ibd.,21:AAS95(2003),447.
[33]Cf.JuanPabloII,Cartaenc.Redemptorhominis(4marzo1979),20:
AAS71(1979),309316Cartaap.DominicaeCenae(24febrero1980),4:
AAS72(1980),119121.
[34]Cf.Propositio5.
[35]Cf.Sto.TomsdeAquino,SummaTheologiae,III,q.80,a.4.
[36]N.38:AAS95(2003),458.
[37]Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.Lumengentium,sobrelaIglesia,
23.
[38]CongregacinparalaDoctrinadelaFe,CartaCommunionisnotio,
sobrealgunosaspectosdelaIglesiacomocomunin(28mayo1992),11:
AAS85(1993),844845.
[39]Propositio5:Eltrminocatlicoexpresalauniversalidadque
provienedelaunidadquelaEucarista,quesecelebraencadaIglesia,
favoreceyedifica.EnlaEucarista,lasIglesiasparticularestienenelpapel
dehacervisibleenlaIglesiauniversalsupropiaunidadysudiversidad.
Estarelacindeamorfraternodejaentreverlacomunintrinitaria.Los
conciliosylossnodosexpresanenlahistoriaesteaspectofraternodela
Iglesia.
[40]Cf.ibd.
[41]Decr.PresbyterorumOrdinis,sobreelministerioyvidadelos
presbteros,5.
[42]Cf.Propositio14.
[43]Const.dogm.Lumengentium,sobrelaIglesia,1.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

70/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

[44]DeOrat.Dom.,23:PL4,553.
[45]Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.Lumengentium,sobrelaIglesia,
48cf.tambinibd.,9.
[46]Cf.Propositio13.
[47]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.Lumengentium,sobrela
Iglesia,7.
[48]Cf.ibd.,11Conc.Ecum.Vat.II,Decr.Adgentes,sobrelaactividad
misioneradelaIglesia,9.13.
[49]Cf.JuanPabloII,Cartaap.DominicaeCenae(24febrero1980),7:
AAS72(1980),124127Conc.Ecum.Vat.II,Decr.PresbyterorumOrdinis,
sobreelministerioyvidadelospresbteros,5.
[50]Cf.CdigodelosCnonesdelasIglesiasOrientales,can.710.
[51]Cf.Ritodelainiciacincristianadelosadultos,Introd.gen.,nn.34
36.
[52]Cf.RitodelBautismodelosnios,Introd.nn.1819.
[53]Cf.Propositio15.
[54]Cf.Propositio7.JuanPabloII,Cartaenc.EcclesiadeEucharistia(17
abril2003),36:AAS95(2003),457458.
[55]Cf.JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalReconciliatioetpaenitentia
(2diciembre1984),18:AAS77(1985),224228.
[56]Cf.CatecismodelaIglesiaCatlica,1385.
[57]Aesterespecto,sepuedepensarenelConfiteoroenlaspalabrasdel
sacerdoteydelaasambleaantesdeacercarsealaltar:Seor,nosoy
dignodequeentresenmicasa,perounapalabratuyabastarpara
sanarme.Laliturgiaprevjustamentealgunasoracionesmuybellaspara
elsacerdote,transmitidasporlatradicinyquelerecuerdanlanecesidad
deserperdonado,como,porejemplo,lasquesepronuncianenvozbaja
antesdeinvitaralosfielesalacomuninsacramental:lbrame,porla
recepcindetuCuerpoydetuSangre,detodasmisculpasydetodomal.
Concdemecumplirsiempretusmandamientosyjamspermitasqueme
separedeti.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

71/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

[58]Cf.S.JuanDamasceno,Sobrelarectafe,IV,9:PG94,1124CS.
GregorioNacianceno,Discurso39,17:PG36,356AConc.Ecum.de
Trento,Doctrinadesacramentopaenitentiae,cap.2:DS1672.
[59]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Cost.dogm.Lumengentium,sobrelaIglesia,
11JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalReconciliatioetpaenitentia(2
diciembre1984),30:AAS77(1985),256257.
[60]Cf.Propositio7.
[61]Cf.JuanPabloII,MotuproprioMisericordiaDei(7abril2002):AAS94
(2002),452459.
[62]JuntoconlosPadressinodales,recuerdoquelascelebraciones
penitencialesnosacramentales,mencionadasenelritualdelsacramento
delaReconciliacin,puedensertilesparaaumentarelespritude
conversinydecomuninenlascomunidadescristianas,preparandoas
loscorazonesalacelebracindelsacramento:cf.Propositio7.
[63]Cf.CdigodeDerechoCannico,can.508.
[64]PabloVI,Const.ap.Indulgentiarumdoctrina(1enero1967),Normae,
n.1:AAS59(1967),21.
[65]Ibd.,9:AAS59(1967),1819.
[66]Cf.CatecismodelaIglesiaCatlica,14991531.
[67]Ibd.,1524.
[68]Cf.Propositio44.
[69]Cf.SnododelosObispos,IIAsambleaGeneral,Documentosobreel
sacerdocioministerialUltimistemporibus(30noviembre1971):AAS63
(1971),898942.
[70]Cf.JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalPastoresdabovobis(25
marzo1992),4269:AAS84(1992),729778.
[71]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.Lumengentium,sobrela
Iglesia,10CongregacinparalaDoctrinadelaFe,Cartasobrealgunas
cuestionesconcernientesalministrodelaEucaristaSacerdotium
ministeriale(6agosto1983):AAS75(1983),10011009.
[72]CatecismodelaIglesiaCatlica,1548.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

72/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

[73]Ibd.,1552.
[74]Cf.InIohannisEvangeliumTractatus123,5:PL35,1967.
[75]Cf.Propositio11.
[76]Cf.Decr.PresbyterorumOrdinis,sobreelministerioyvidadelos
presbteros,16.
[77]Cf.JuanXXIII,Cartaenc.Sacerdotiinostriprimordia(1agosto1959):
AAS51(1959),545579PabloVI,Cartaenc.Sacerdotaliscoelibatus(24
junio1967):AAS59(1967),657697JuanPabloII,Exhort.ap.
postsinodalPastoresdabovobis(25marzo1992),29:AAS84(1992),703
705BenedictoXVI,DiscursoalaCuriaRomana(22diciembre2006):
L'OsservatoreRomano,ed.enlenguaespaola(29diciembre2006),p.7.
[78]Cf.Propositio11.
[79]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Decr.Optatamtotius,sobrelaformacin
sacerdotal,6CdigodeDerechoCannico,can.241,1ycan.1029
CdigodelosCnonesdelasIglesiasOrientales,can.342,1ycan.758
JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalPastoresdabovobis(25marzo1992)
11.34.50:AAS84(1992),673675712714746748Congregacinpara
elClero,DirectorioparaelministerioylavidadelospresbterosDives
Ecclesiae(31marzo1994),58:LEV,1994,pp.5658Congregacinparala
EducacinCatlica,Instruccinsobreloscriteriosdediscernimiento
vocacionalsobrelaspersonascontendenciashomosexualesconvistasasu
admisinalSeminarioyalasrdenessagradas(4noviembre2005):AAS
97(2005),10071013.
[80]Cf.Propositio12JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalPastoresdabo
vobis(25marzo1992)41:AAS84(1992),726729.
[81]Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.Lumengentium,sobrelaIglesia,
29.
[82]Cf.Propositio38.
[83]Cf.JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalFamiliarisconsortio(22
noviembre1981),57:AAS74(1982),149150.
[84]Cartaap.Mulierisdignitatem(15agosto1988),26:AAS80(1988),
17151716.
[85]CatecismodelaIglesiaCatlica,1617.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

73/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

[86]Cf.Propositio8.
[87]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.Lumengentium,sobrela
Iglesia,11.
[88]Cf.Propositio8.
[89]Cf.JuanPabloII,Cartaap.Mulierisdignitatem(15agosto1988):AAS
80(1988),16531729CongregacinparalaDoctrinadelaFe,Cartaalos
ObisposdelaIglesiaCatlicasobrelacolaboracindelhombreydela
mujerenlaIglesiayenelmundo(31mayo2004):AAS96(2004),671
687.
[90]Cf.Propositio9.
[91]Cf.CatecismodelaIglesiaCatlica,1640.
[92]Cf.JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalFamiliarisconsortio(22
noviembre1981),84:AAS74(1982),184186Congregacinparala
DoctrinadelaFe,CartaalosObisposdelaIglesiaCatlicasobrela
recepcindelacomunineucarsticaporpartedelosfielesdivorciadosy
vueltosacasarAnnusInternationalisFamiliae(14septiembre1994):AAS
86(1994),974979.
[93]Cf.ConsejoPontificioparalosTextosLegislativos,Instruccinsobre
lasnormasquehandeobservarseenlostribunaleseclesisticosenlas
causasmatrimonialesDignitasconnubii(25enero2005),Ciudaddel
Vaticano,2005.
[94]Cf.Propositio40.
[95]DiscursoalTribunaldelaRotaRomanaconocasindela
inauguracindelaojudicial(28enero2006):AAS98(2006),138.
[96]Cf.Propositio40.
[97]Cf.ibd.
[98]Cf.ibd.
[99]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.Lumengentium,sobrela
Iglesia,48.
[100]Cf.Propositio3.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

74/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

[101]Aestepropsito,quisierarecordarlaspalabrasllenasdeesperanzay
deconsuelodelaPlegariaeucarsticaII:Acurdatetambindenuestros
hermanosquedurmieronenlaesperanzadelaresurreccin,ydetodoslos
quehanmuertoentumisericordiaadmtelosacontemplarlaluzdetu
rostro.
[102]Cf.Homila(8diciembre2005):AAS98(2006),1516.
[103]Const.dogm.Lumengentium,sobrelaIglesia,58.
[104]Propositio4.
[105]Relatiopostdisceptationem,4:L'OsservatoreRomano(14octubre
2005),p.5.
[106]Cf.Serm.1,711,1022,729,76:Sermonesdominicalesadfidem
codicumnuncdenuoediti,Grottaferrata,1977,pp.135,209s.,292s.,337
BenedictoXVI,MensajealosMovimientosEclesialesyalasNuevas
Comunidades(22mayo2006):AAS98(2006),463.
[107]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.past.Gaudiumetspes,sobrela
Iglesiaenelmundoactual,22.
[108]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.DeiVerbum,sobreladivina
revelacin,2.4.
[109]Propositio33.
[110]Sermo227,1:PL38,1099.
[111]S.Agustn,InIohannisEvangeliumTractatus,21,8:PL35,1568.
[112]Ibd.,28,1:PL35,1622.
[113]Cf.Propositio30.LasantaMisaquelaIglesiacelebradurantela
semana,yalaqueseinvitaalosfielesaparticipar,tienetambinsu
paradigmaeneldadelSeor,eldadelaresurreccindeCristo
Propositio43.
[114]Cf.Propositio2.
[115]Cf.Propositio25.
[116]Cf.Propositio19.LaPropositio25especifica:Unaautnticaaccin
litrgicaexpresalasacralidaddelMisterioeucarstico.stadebera

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

75/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

reflejarseenlaspalabrasylasaccionesdelsacerdotecelebrantemientras
intercedeanteDios,tantoconlosfielescomoporellos.
[117]OrdenacinGeneraldelMisalRomano,22cf.Conc.Ecum.Vat.II,
Const.SacrosanctumConcilium,sobrelasagradaliturgia,41Congregacin
paraelCultoDivinoylaDisciplinadelosSacramentos,Instr.Redemptionis
Sacramentum(25marzo2004),1925:AAS96(2004),555557.
[118]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Decr.ChristusDominus,sobrelafuncin
pastoraldelosobispos,14Const.SacrosanctumConcilium,sobrela
sagradaliturgia,41.
[119]OrdenacinGeneraldelMisalRomano,22.
[120]Cf.ibd.
[121]Cf.Propositio25.
[122]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.SacrosanctumConcilium,sobrela
sagradaliturgia,112130.
[123]Cf.Propositio27.
[124]Cf.ibd.
[125]Conreferenciaaestosaspectos,esnecesarioatenersefielmentealo
establecidoenlaOrdenacinGeneraldelMisalRomano,319351.
[126]Cf.OrdenacinGeneraldelMisalRomano,3941Conc.Ecum.Vat.
II,Const.SacrosanctumConcilium,sobrelasagradaliturgia,112118.
[127]Sermo34,1:PL38,210.
[128]Cf.Propositio25:Comotodaslasexpresionesartsticas,tambinel
cantodebearmonizarsentimamenteconlaliturgiaycontribuir
eficazmenteasufinalidad,esdecir,hadeexpresarlafe,laoracin,la
admiracinyelamoraJesspresenteenlaEucarista.
[129]Cf.Propositio29.
[130]Cf.Propositio36.
[131]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.SacrosanctumConcilium,sobrela
sagradaliturgia,116OrdenacinGeneraldelMisalRomano,41.
[132]OrdenacinGeneraldelMisalRomano,28cf.Conc.Ecum.Vat.II,

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

76/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Const.SacrosanctumConcilium,sobrelasagradaliturgia,56Sagrada
CongregacindeRitos,Instr.EucharisticumMysterium(25mayo1967),3:
AAS57(1967),540543.
[133]Cf.Propositio18.
[134]Ibd.
[135]OrdenacinGeneraldelMisalRomano,29.
[136]Cf.JuanPabloII,Carta.enc.Fidesetratio(14septiembre1998),
13:AAS91(1999),1516.
[137]S.Jernimo,Comm.inIs.,Prol.:PL24,17cf.Conc.Ecum.Vat.II,
Const.dogm.DeiVerbum,sobreladivinarevelacin,25.
[138]Cf.Propositio31.
[139]Cf.OrdenacinGeneraldelMisalRomano,29Conc.Ecum.Vat.II,
Const.SacrosanctumConcilium,sobrelasagradaliturgia,7.33.52.
[140]Propositio19.
[141]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.SacrosanctumConcilium,sobrela
sagradaliturgia,52.
[142]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.DeiVerbum,sobreladivina
revelacin,21.
[143]Paraestefin,elSnodohaexhortadoaelaborarelementospastorales
basadosenelleccionariotrienal,queayudenaunirintrnsecamentela
proclamacindelaslecturasprevistasconladoctrinadelafe:cf.
Propositio19.
[144]Cf.Propositio20.
[145]OrdenacinGeneraldelMisalRomano,78.
[146]Cf.ibd.7879.
[147]Cf.Propositio22.
[148]OrdenacinGeneraldelMisalRomano,79d.
[149]Ibd.79c.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

77/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

[150]Teniendoencuentacostumbresantiguasyvenerables,ascomolos
deseosmanifestadosporlosPadressinodales,hepedidoalosDicasterios
competentesqueestudienlaposibilidaddecolocarelritodelapazenotro
momento,porejemplo,antesdelapresentacindelasofrendasenel
altar.Porlodems,dichaopcinrecordarademanerasignificativala
amonestacindelSeorsobrelanecesidaddereconciliarseantesde
presentarcualquierofrendaaDios(cf.Mt5,23s.):cf.Propositio23.
[151]Cf.CongregacinparaelCultoDivinoylaDisciplinadelos
Sacramentos,Instr.RedemptionisSacramentum(25marzo2004),8096:
AAS96(2004),574577.
[152]Cf.Propositio34.
[153]Cf.Propositio35.
[154]Cf.Propositio24.
[155]Cf.Const.SacrosanctumConcilium,sobrelasagradaliturgia,1420
30s.48s.CongregacinparaelCultoDivinoylaDisciplinadelos
Sacramentos,Instr.RedemptionisSacramentum(25marzo2004),3642:
AAS96(2004),561564.
[156]N.48.
[157]Ibd.
[158]Cf.CongregacinparaelCleroyotrosDicasteriosdelaCuria
Romana,Instr.Sobrealgunascuestionesacercadelacolaboracindelos
fieleslaicosenelsagradoministeriodelossacerdotes,Ecclesiaede
mysterio(15agosto1997):AAS89(1997),852877.
[159]Cf.Propositio33.
[160]OrdenacinGeneraldelMisalRomano,92.
[161]Cf.ibd.,94.
[162]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Decr.Apostolicamactuositatem,sobreel
apostoladodeloslaicos,24OrdenacinGeneraldelMisalRomano,nn.95
111CongregacinparaelCultoDivinoylaDisciplinadelosSacramentos,
Instr.RedemptionisSacramentum(25marzo2004),4347:AAS96(2004),
564566Propositio33:Sehandeintroducirestosministeriosdeacuerdo
conunmandatoespecficoylasexigenciasrealesdelacomunidadque
celebra.Laspersonasencargadasdeestosservicioslitrgicoslaicaleshan

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

78/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

deserelegidasconmuchaatencin,bienpreparadasyacompaadascon
unaformacinpermanente.Sunombramientohadesertemporal.Dichas
personasdebenserconocidasporlacomunidadyrecibirdeellaeldebido
reconocimiento.
[163]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.SacrosanctumConcilium,sobrela
sagradaliturgia,3742.
[164]Cf.nn.386399.
[165]AAS87(1995),288314.
[166]Cf.Exhort.ap.postsinodalEcclesiainAfrica(14septiembre1995),
5571Exhort.ap.postsinodalEcclesiainAmerica(22enero1999),
16.40.64.7072:AAS91(1999),752753775776799805809Exhort.
ap.postsinodalEcclesiainAsia(6noviembre1999),21s.:AAS92(2000),
482487Exhort.ap.postsinodalEcclesiainOceania(22noviembre2001),
16:AAS94(2002),382384Exhort.ap.postsinodalEcclesiainEuropa
(28junio2003),5860:AAS95(2003),685686.
[167]Cf.Propositio26.
[168]Cf.Propositio35Conc.Ecum.Vat.II,Const.Sacrosanctum
Concilium,sobrelasagradaliturgia,11.
[169]Cf.CatecismodelaIglesiaCatlica,1388Conc.Ecum.Vat.II,
Const.SacrosanctumConcilium,sobrelasagradaliturgia,55.
[170]Cf.Cartaenc.EcclesiadeEucharistia(17abril2003),34:AAS95
(2003),456.
[171]As,porejemplo,Sto.TomsdeAquino,SummaTheologiae,III,q.
80,a.1,2Sta.TeresadeJess,Caminodeperfeccin,cap.35.La
doctrinahasidoconfirmadaconautoridadporelConciliodeTrento,sess.
XIII,c.VIII.
[172]Cf.JuanPabloII,Cartaenc.Utunumsint(25mayo1995),8:AAS
87(1995),925926.
[173]Cf.Propositio41Conc.Ecum.Vat.II,Decr.Unitatisredintegratio,
sobreelecumenismo,8,15JuanPabloII,Cartaenc.Utunumsint(25
mayo1995),46:AAS87(1995),948Cartaenc.EcclesiadeEucharistia
(17abril2003),4546:AAS95(2003),463464CdigodeDerecho
Cannico,can.84434CdigodelosCnonesdelasIglesias

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

79/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Orientales,can.67134ConsejoPontificioparalaUnidaddelos
Cristianos,Directoirepourl'applicationdesprincipesetdesnormessur
l'cumnisme(25marzo1993),125,129131:AAS85(1993),1087,
10881089.
[174]Cf.nn.13981401.
[175]Cf.n.293.
[176]Cf.ConsejoPontificiodelasComunicacionesSociales,Instr.past.
sobrelasComunicacionesSocialesenel20aniversariodelaCommunio
etprogressio,Aetatisnovae(22febrero1992):AAS84(1992),447468.
[177]Cf.Propositio29.
[178]Cf.Propositio44.
[179]Cf.Propositio48.
[180]Esteconocimientosepuedeadquirirtambinenlosaosde
formacindeloscandidatosalsacerdocioenelseminariomediante
iniciativasapropiadas:cf.Propositio45.
[181]Cf.Propositio37.
[182]Cf.Const.SacrosanctumConcilium,sobrelasagradaliturgia,36y
54.
[183]Propositio36.
[184]Cf.ibd.
[185]Cf.Propositio32.
[186]Cf.Propositio14.
[187]Propositio19.
[188]Cf.Propositio14.
[180]Cf.HomilaenlasprimerasVsperasdePentecosts(3junio2006):
AAS98(2006),509.
[190]Cf.Propositio34.
[191]EnarrationesinPsalmos98,9CCLXXXIX1385cf.DiscursoalaCuria

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

80/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Romana(22diciembre2005):AAS98(2006),4445.
[192]Cf.Propositio6.
[193]DiscursoalaCuriaRomana(22diciembre2005):AAS98(2006),45.
[194]Cf.Propositio6CongregacinparaelCultoDivinoylaDisciplinade
losSacramentos,Directoriosobrelapiedadpopularyliturgia(17diciembre
2001),nn.164165,CiudaddelVaticano2002SagradaCongregacinde
Ritos,Instr.EucharisticumMysterium(25mayo1967):AAS57(1967),
539573.
[195]Cf.Relatiopostdisceptationem,11:L'OsservatoreRomano(14
octubre2005),p.5.
[196]Cf.Propositio28.
[197]Cf.n.314.
[198]VII,10,16:PL32,742.
[199]HomilaenlaExplanadadeMarienfeld,(21agosto2005):AAS97
(2005),892cf.HomilaenlaVigiliadePentecosts(3junio2006):AAS98
(2006),505.
[200]Cf.Relatiopostdisceptationem,6,47:L'OsservatoreRomano(14
octubre2005),pp.5.6Propositio43.
[201]DecivitateDei,X,6:PL41,284.
[202]Cf.CatecismodelaIglesiaCatlica,1368.
[203]Cf.S.Ireneo,ContralasherejasIV,20,7:PG7,1037.
[204]AlosMagnesios,9,12:PG5,670.
[205]Cf.IApologa67,1666:PG6,430s.427.430.
[206]Cf.Propositio30.
[207]Cf.AAS90(1998),713766.
[208]Propositio30.
[209]Homila(19marzo2006):AAS98(2006),324.
[210]SealaaesterespectoelCompendiodeladoctrinasocialdela

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

81/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

Iglesia,258:Eldescansoabrealhombre,sujetoalanecesidaddel
trabajo,laperspectivadeunalibertadmsplena,ladelSbadoeterno(cf.
Hb4,910).Eldescansopermitealoshombresrecordaryrevivirlasobras
deDios,desdelaCreacinhastalaRedencin,reconocerseasmismos
comoobrasuya(cf.Ef2,10),ydargraciasporsuvidaysusubsistenciaa
l,quedeellaseselAutor.
[211]Cf.Propositio10.
[212]Cf.ibd..
[213]Cf.DiscursoalosobisposdelaconferenciaepiscopaldeCanad
QuebecenvisitaadliminaApostolorum(11mayo2006):L'Osservatore
Romano(12mayo2006),p.5.
[214]N.10:AAS71(1979),414415.
[215]Audienciageneraldel29marzo2006:L'OsservatoreRomano,ed.en
lenguaespaola(31marzo2006),p.16.
[216]Propositio39.
[217]Cf.Relatiopostdisceptationem,30:L'OsservatoreRomano(14
octubre2005),p.6.
[218]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.Lumengentiumsobrela
Iglesia,3942.
[219]Cf.JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalChristifideleslaici(30
diciembre1988),14.16:AAS81(1989),409413416418.
[220]Cf.Propositio39.
[221]Cf.ibd.
[222]PontificalRomano.OrdenacindelObispo,dePresbterosyde
Diconos,Ritodelaordenacindelpresbtero,n.150.
[223]Cf.JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalPastoresdabovobis(25
marzo1992),19337081:AAS84(1992),686712778800.
[224]Propositio38.
[225]Propositio39.Cf.JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalVita
consecrata(25marzo1996),95:AAS88(1996),470471.

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

82/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

[226]CdigodeDerechoCannico,can.663,1.
[227]Cf.JuanPabloII,Exhort.ap.postsinodalVitaconsecrata(25marzo
1996),34:AAS88(1996),407408.
[228]Cartaenc.Veritatissplendor(6agosto1993),107:AAS85(1993),
12161217.
[229]Cartaenc.Deuscaritasest(25diciembre2005),14:AAS98(2006),
229.
[230]Cf.JuanPabloII,Cartaenc.Evangeliumvitae(25marzo1995):AAS
87(1995),401522BenedictoXVI,Discursoauncongresoorganizadopor
laAcademiaPontificiaparalavida(27febrero2006):AAS98(2006),264
265.
[231]Cf.CongregacinparalaDoctrinadelaFe,Notadoctrinalacercade
algunascuestionesconrespectoalcomportamientodeloscatlicosenla
vidapoltica(24noviembre2002):AAS95(2004),359370.
[232]Cf.Propositio46.
[233]AAS(2005),711.
[234]Propositio42.
[235]Cf.MartiriodePolicarpo,XV,1:PG5,1039.1042.
[236]AlosRomanos,IV,1:PG5,690.
[237]Cf.Conc.Ecum.Vat.II,Const.dogm.Lumengentiumsobrela
Iglesia,42.
[238]Cf.Propositio42CongregacinparalaDoctrinadelaFe,Decl.sobre
launicidadylauniversalidadsalvficadeJesucristoydelaIglesiaDominus
Iesus(6agosto2000),1315:AAS92(2000),754755.
[239]Cf.Propositio42.
[240]Cartaenc.Deuscaritasest(25diciembre2005),18:AAS98(2006),
232.
[241]Ibd.,n.14.
[242]Durantelaasambleasinodalhemosescuchadoconmovidos
testimoniosmuysignificativosacercadelaeficaciadelsacramentoenla

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

83/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

obradepacificacin.SeafirmaalrespectoenlaPropositio49:Graciasa
lascelebracioneseucarsticas,pueblosenconflictosehanpodidoreunir
alrededordelaPalabradeDios,escucharsuanuncioprofticode
reconciliacinatravsdelperdngratuito,recibirlagraciadelaconversin
quepermitelacomuninenelmismopanyenelmismocliz.
[243]Cf.Propositio48.
[244]Cartaenc.Deuscaritasest(25diciembre2005),28:AAS98(2006),
239.
[245]Propositio48.
[246]DiscursoalCuerpodiplomticoacreditadoantelaSantaSede(9
enero2006),28:AAS98(2006),127.
[247]Ibd.
[248]Cf.Propositio48.AesterespectoesmuytilelCompendiodela
doctrinasocialdelaIglesia.
[249]Cf.Propositio43.
[250]Cf.Propositio47.
[251]Cf.Propositio17.
[252]ActaSS.Saturnini,Dativietaliorumplurimorummartyrumin
Africa,7.9.10:PL8,707.709710.
[253]Cf.Cartaenc.EcclesiadeEucharistia(17abril2003),53:AAS95
(2003),469.
[254]PlegariaEucarsticaI(CanonRomano).
[255]Propositio50.
[256]Cf.Homila(8diciembre2005):AAS98(2006),15.

Copyright2007LibreriaEditriceVaticana

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

84/85

27/4/2015

Sacramentum Caritatis

CopyrightLibreriaEditriceVaticana

http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/es/apost_exhortations/documents/hf_ben-xvi_exh_20070222_sacramentum-caritatis.html

85/85

Potrebbero piacerti anche