Sei sulla pagina 1di 12

13/03/2015

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

Apolo
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

Apolo(emgrego:,transl.Aplln,ou,transl.Apelln)foiumadasdivindadesprincipaisdamitologiagrecoromana,umdosdeusesolmpicos.
FilhodeZeuseLeto,eirmogmeodertemis,possuamuitosatributosefunes,epossivelmentedepoisdeZeusfoiodeusmaisinfluenteeveneradodetodosos
daAntiguidadeclssica.Asorigensdeseumitosoobscuras,masnotempodeHomerojeradegrandeimportncia,sendoumdosmaiscitadosnaIlada.Era
descritocomoodeusdadivinadistncia,queameaavaouprotegiadesdeoaltodoscus,sendoidentificadocomoosolealuzdaverdade.Faziaoshomens
conscientesdeseuspecadoseeraoagentedesuapurificaopresidiasobreasleisdaReligioesobreasconstituiesdascidades,eraosmbolodainspirao
profticaeartstica,sendoopatronodomaisfamosoorculodaAntiguidade,oOrculodeDelfos,elderdasMusas.Eratemidopelosoutrosdeusesesomenteseupai
esuamepodiamcontlo.Eraodeusdamortesbita,daspragasedoenas,mastambmodeusdacuraedaproteocontraasforasmalignas.Almdissoerao
deusdaBeleza,daPerfeio,daHarmonia,doEquilbrioedaRazo,oiniciadordosjovensnomundodosadultos,estavaligadoNatureza,servaseaosrebanhos,e
eraprotetordospastores,marinheirosearqueiros.Emboratenhatidoinmerosamores,foiinfeliznesseterreno,mastevevriosfilhos.Foirepresentadoinmeras
vezesdesdeaAntiguidadeatopresente,geralmentecomoumhomemjovem,nueimberbe,noaugedeseuvigor,svezescomummanto,umarcoeumaaljavade
flechas,ouumalira,ecomalgumdeseusanimaissimblicos,comoaserpente,ocorvoouogrifo.1
Apolofoiidentificadosincreticamentecomgrandenmerodedivindadesmaioresemenoresnosseusvrioslocaisdeculto,esobreviveuveladamenteaolongodo
florescimentodocristianismoprimitivo,queseaproprioudevriosdeseusatributosparaadornarseusprpriospersonagenssagrados,comoCristoeoarcanjoSo
Miguel.Entretanto,naIdadeMdiaApolofoiidentificadopeloscristosmuitasvezescomoDemnio.MasdesdeaassociaodeApolocomopoderprofanopelo
imperadorromanoAugustoseoriginouumpoderosoimaginriosimblicodesustentaoideolgicadoimperialismodasmonarquiasedaglriapessoaldosreise
prncipes.Seumitotemsidotrabalhadoaolongodossculosporfilsofos,artistaseoutrosintelectuaisparaainterpretaoeilustraodeumavariedadedeaspectos
davidahumana,dasociedadeedefenmenosdaNatureza,esuaimagemcontinuapresentedeumagrandevariedadedeformasnosdiasdehoje.12345Atmesmo
seuculto,depoisdeumolvidodesculos,foirecentementeressuscitadoporcorrentesdoneopaganismo.6

ndice
1Origens
2Seumito
3Evoluoeinterpretaesdomito
3.1Apolonocristianismo,nasartesenoEstadomoderno
3.2Aatualidadedomito
4Amantesedescendncia
4.1Outrashistrias
5Seuculto
5.1Delos
5.2Atenas
5.3Delfos
5.4EmRoma
5.5NaEtrria
5.6Eptetosettulosdeculto
5.7ArevitalizaodocultodeApolo
6Representaes
7Referncias
8Vertambm
9Ligaesexternas

Origens
ErachamadopelosgregosdeApollonouApellon,pelosromanosdeApolloepelosetruscosdeApuluouAplu.Aorigemdo
nomeApoloincerta,bemcomoadeseumito.Apoloumnomequenotemparalelosclarosemoutraslnguasindo
europeias,eonicodeusolmpicoquenofiguranascercademiltabuletasconhecidasescritasemLinearB,umafontede
dadossobreaGrcianaIdadedoBronze.Emboraessaomissopossaserapenascasualeachadosarqueolgicosfuturos
possamtrazeroutrasconcluses,emtermosestatsticospermaneceumaevidnciasignificativa,oqueapontaparaumaorigem
possivelmenteorientaleumachegadaGrciaemperodorelativamentetardio.Grafsugereasseguinteshiptesesparasua
origem:elepodetersidoumadivindadeindoeuropeia,presentemasnodocumentadanaIdadedoBronzegrega,oufoi
introduzidoapsaIdadedasTrevasgrega,ouproveiodoOrientePrximo,possivelmentedaAnatliaoudaregiosemita.7

MoedadeSiracusade25litrai,em
electro,comefgiedeApoloeuma

ParaPlotinoseunomesignificavaanegaodapluralidade:"nomuitos"(apoli),acrescentandoqueparaospitagricos
trpode,smbolodoseuorculo.
significavaoUno.Plutarcoseguianessalinhadizendoqueospitagricosassociavamnomesdivinosaosnmeros,equea
MnadaeraidentificadacomApolo.Platotambmpensavadeformasemelhante,ligandoApolocom"osimples",e"o
verdadeiro".8Burkertsugeriuquederivade"manterumaassembleiasagrada",oqueNagyconsiderouplausvel,baseadonoqueHesquiodeAlexandriatambm
referira,masessaetimologiafoirejeitadaporFrisk,ChantraineeDietrich,queconsideramaorigemdonomesimplesmentedesconhecida.Bernalapresentoua
hiptesedequederivoudeHrus,deussolaregpcio,atravsdeadaptaesfonticasintermdiasnaFencia.HerdotodiziaqueApoloeHruseramomesmodeus.9
10

Seumito
Comodevotecantar,tuqueportudoquesmerecesolouvor?

HinohomricoaApolo.11

AsprimeirasrefernciasliterriasaApoloseencontramemHomero,naprpriafundaodaliteraturagrega.Enestemomentoodeusjapareciatocarregadode
atributosqueopoetaconsideravadifcilescolherporondecomearseuelogio.Comoficaevidente,apesardasincertezassobreaorigemdomitoedaausnciade
documentaoanterior,nosculoVIIIa.C.elejestavaconsolidado.ApolocitadonaOdisseia,ofocodeumdosHinosHomricos,eumdosdeuses
protagonistasnaIlada,edessasfontesprovmasprimeirasdescriesdesuahistria.11

NaIladaApolosecolocacontraosgregos,elutapelostroianos.ElesurgeparavingaroultrajeaseusacerdoteCrises,cujafilhaCriseidahaviasidocapturadapor
Agamemnon,ejaparecemostrandoalgumasdasfacetasdeseucarter,abelicosidadeeviolnciadequeeracapaz,eseusatributosdecausadorecuradordedoenas,
semeandoapesteentreossoldadosgregos,ederramandosobreelesseusraiosdefogocomoumachuvadeflechascerteiras.Paraaplaclo,noapenasCriseidafoi
devolvidaaseupai,masosgregostiveramdeofereceraodeus"umaperfeitahecatombedetourosecordeiros",almdecantosedanas.Satisfeito,suspendeuapraga.
TambmApolofoioresponsvelpeloantagonismoentreAgamemnoneAquiles,protegeuosheristroianosPandaros,PriseEneias,etambmHeitorenquanto
pde,frustrouasinvestidasdePtroclo,DiomedeseAquiles,efoiquemconduziuaflechadePrisquematouAquiles.QuandoGlaucofoiferidoporumaflechade
Teucros,orouparaApolo,queimediatamentefechouaferidaedevolveulheasforas.MacaonePodalrio,doisfilhosdeAsklepios,
umdosfilhosdeApolo,tambmestavampresentesnabatalha.12FoiquemcurouasferidasdeSarpedon,foioinstrumentodeZeus
paraevitaraprofanaodocorpodoguerreiroquandoestefoimorto,eveloupelocorpodeHeitor.13NaIladaApolotambm
aparececomoodeusdamsica,tocandosualiraparaodeleitedosimortais,14ecomooguardiodoscavalosdeEumelo,edogado
deLaomedonte.15
NoHinoaApolo,HomerodescreveudesdeseunascimentoemDelosatsuaapoteoseemDelfos.OhinoabremostrandoApoloj
adulto,comooarqueirosublime,entrandonopalciodosdeuseseinspirandootemoremtodos.Leto,suame,orecebeeconduzao
seuassentoentreosimortais,enquantoqueseupaiZeuslhedasboasvindas,juntocomosoutrosdeuses.Depoisopoetapassaa
descreverascircunstnciasdeseunascimento.Leto,umaninfafilhadotitCos,foiamadaporZeuseengravidoudeApoloe
rtemis.Hera,esposalegtimadeZeus,descobriuoromanceevoltousuairaparaLeto,queseviuimpelidaemumalonga
peregrinaoparaencontrarumlugarondepudessedarluz,sempreperseguidapelaserpentePton,postaemseuencalo.Parando

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

1/12

13/03/2015

Clamis:Apolodonfaloou
ApoloAlexcaco(oqueafastao
mal),cpiaromanadeoriginal
dosculoVa.C.,Museus
Capitolinos.

ApoloeHrculesdisputandoa
trpode,pinturaemvasodo
PintordeTaleides,c.520a.C.
MuseudoLouvre.

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

peregrinaoparaencontrarumlugarondepudessedarluz,sempreperseguidapelaserpentePton,postaemseuencalo.Parando
nailhadeOrtgia,deuluzrtemis,massencontrouabrigoenfimemumailhaflutuante,Delos,poisHeraordenaraaGaia,a
terra,quenooferecessenenhumlugarderepousoparaLeto.Aopisarnailha,Letofaloulheimplorandoquearecebesse,efazendo
ograndejuramentoemnomedoEstige,prometeulheerguerumtemploeconsagrlaaseufilho,comoqueailhaaquiesceusua
splica.Entretanto,mesmoassistidapelasdeusasDione,Reia,Icneia,TmiseAnfitrite,pornovediasenovenoitesLetosofreuas
doresdopartosemqueApolonascesse,umavezqueHerahaviaimpedidoIltia,adeusadospartos,desocorrla.Masasdeusas
finalmenteenviaramris,amensageiradosdeuses,paraqueseduzisseIltiacomaofertadeummagnficocolardeouroembarde
novecbitosdecomprimento,eassim,antesqueHeraprotestasse,carregadapelavelozriseladesceudoOlimpoparaajudarLeto,
elogoApolonasceu.Oinfantefoientobanhadopelasdeusas,envoltoemfaixaseornadocomumacoroadeouro.Antesque
mamasseemsuame,Tmisdeulhedebeberonctardosdeuses,eflocomeraambrosiadivina,conferindolheaimortalidade.
Imediatamentetornouseadulto,soltousedasfaixas,bradoureivindicandoaliraeoarco,edeclarouseoportavozdavontadede
Zeus.Sualuzrefulgiu,eDelosfloresceuemouro.16
EmseguidaHomeroomostradenovonoOlimpo,tocandosualiraepresidindoocorodasMusas,elogoofazdescerdocue
percorreraTerra,procurandoondefundarseuculto.ChegandojuntofonteTelfusa,viuqueeraumlocalsobremaneiraaprazvel
paraerguerumtemploeestabelecerumorculo,masafonteadvertiuoquealioshomensergueriamumacidadebarulhentaeno
lhedariamadevidaateno,esugeriuqueelefundasseseuorculonassilenciosasencostasdomonteParnaso,oqueelefez,no
semantesmataromonstroTfon,filhopartenognicodeHera,quealiviviadevastandoaregio,easerpentePton,queperseguira
suame.Emseguidaprocurouseusprimeirossacerdotes.Disfaradodedelfim,capturouumnaviocretenseelevouseus
marinheirosparaostioqueescolhera,impondolhesaobedincia,dandolhesadireodotemploedoorculoeprescrevendoos
rituaisquedeviamserrealizados.Portersereveladoaelessobaformadeumdelfim,dissequedeveriaserinvocadosoboepteto
deApoloDelfnio,eoorculosechamariaOrculodeDelfos.17
EmsuaTeogonia,Hesodo,maisoumenoscontemporneodeHomero,fezapenasumabrevealusoaApolo,masoutrosautores
depoisdelesderamversesalternativasparasuahistria.Diversaslocalidadesreivindicaramoprivilgiodeserseulocalde
nascimento:feso,Tegyra,Zoster15eCreta.18OsegpcioseCcerodiziamqueeleerafilhodesiseDionsio,efoiidentificado
tambmcomosdeusessolaresFeboeHlios,oegpcioHrus,oApluetruscoeoMitraoriental.Diziasequeelenasceraemumdia
sete,ouquenasceradesetemeses,eporissoonmerosetelheerasagrado.Osdiassetedetodososmeseslheeramdedicadoscom
sacrifcios,eseusfestivaiscaamgeralmentenumdiasete.EramembrodoconcliodosdeusesprincipaisnoOlimpo,tinhaosol
comosuacarruagemecomoregentedasMusasresidiatambmnoMonteParnaso,emcujabaseestavaseuprincipalorculo.Os
animaisaeleassociadoseramaserpente,olobo,odelfimeocorvo,algunsautoresacrescentamocisne,oabutreeogrifo,eera
amiderepresentadocomoarcoeflechas,oucomalira.Suaplantasagradaeraoloureiro,comcujasfolhaseramconfeccionadasas
coroasdosvencedoresdosJogosatlticos.1519

Evoluoeinterpretaesdomito
ComoselemHomero,osprimeirosdeseusatributosforamodamortesbitacomsuas
flechasinfalveis,amsica,avinganaepuniodeviolaesdaleisagrada,ocausadorde
doenas,eapenassecundariamentecurador.Comopassardotemposeumitofoisendo
enriquecido,eaenormequantidadedeeptetosqueforamassociadosaseunomeoprova.
RunasdoTemplodeApoloem
Seucarterprimitivo,marcadopelaviolncia,tornousemaisbrando,eelefoierigidoem
Delfos.
umdeuscivilizador,curador,protetor,harmonizadoreorganizador,numjusticeiromais
equilibradoeemumprofetacompleto.20Pitgorasteveumpapelnessatransformao.Ele
eraconsideradoporunsumfilhodeApolo,poroutrosumaencarnaodoprpriodeus,quedesceraaomundodoshomens
comumamissoteraputica,21esignificativoquePitgorasssacrificasseemaltaresdeApolo,chamasseasimesmode
umcurador,tocassealiraedessegrandeimportnciamsicaedivinao.Ensinandoumadoutrinadefortebaseticaeque
enfatizavaaharmoniaeapureza,suainflunciasobreaculturagregafoienorme,namesmapocaemqueocultodeApolose
disseminava.20Ademais,desenvolveuumacomplexateoriamusicalbaseadaemumsistemadeproporesmatemticasonde
osnmerossimblicosdeApoloocupamlugarcentral.Estateoriafoiabasedetodaamsicagregadesuageraoemdiante
eaindapermaneceinfluente.22TambmfoiimportanteaassimilaodeApolopeloOrfismo,cujopatronomtico,omsico
Orfeu,eraacreditadocomofilhododeus.Seusritosincluamamsicaeadivinao,suadoutrinaenfatizavaadisciplina
moralrigorosa,apurificaoeoascetismo,eincluaacrenanumavidabeatficaapsamorte.1923OHinoaApolodos
rficosdeclaraafunododeusdeharmonizadordosplosopostosdocosmoscomsualira.24
Apoloentoassumiuoutrosatributos,apareceramoutraslendas,ediversosautoresgregos,edepoisoshelenistaseromanos,o
mostraramempoemas,emdramaseemiconografia.Ataletalidadeassustadoradesuasflechaspdeserexpandidapara
transformlonodeusdamortemisericordiosa.25ParaDenisHuismanainflunciadaimagemapolneafoideterminantepara
aformaodafilosofiadeScratese,porconsequncia,adePlato.Aristtelesreferiuomesmo,dizendoquedeDelfosele
tomaraomotoConheceatimesmo,quesetornouomotivoorganizadorcentraldeseumododevidaepensamento.26Plato
enfatizousuafacetaorganizadoranaReligio,declarandoqueoOrculodeDelfosdeviaserconsultadoacercadetodasas
questesrelativasaoestabelecimentodesanturios,sacrifcioseoutrasformasdecultodedeuses,daimoneseheristambm
sobreastumbaseosritosfnebres,easindicaesparacargosreligiosospblicos.27Tambmdissequeelehaviadescoberto
aMedicina,aartedoarcoeadivinaosobimpulsododesejoedoamor,eporissoeleeraumdiscpulodeEros.28Opoeta
Calmacoomostroucomooinventordaflautaedaliraemboraatradiomaiscorrentedigaqueelerecebeuambasdeseu
irmoHermesecanonizouaidentificaoentreApoloeHlios,odeusespecificamentesolar,criticandoosqueaindafaziam

Apolocomactara.Obraoerguido
sobreacabeasignifica
convencionalmentequeodeusest
inspirado.MuseuArqueolgico
NacionaldeNpoles.

algumadistinoentreambos,emborajHomeroochamassedeFebo,brilhante.Tambmseupapeldeguardioderebanhossetornoumaismarcadodoqueselem
Homero,eporextensosetornouoprotetordospastores.15PeloquesepodededuzirdoshinosfragmentriosdePndaro,
Apolosurgecomooreguladordocuepreservadordaordemdomundo,mantendoosolsempreemseucurso,fazendodisso
umsmbolodocaminhodasabedoria.Comapontariainfalveldesuasflechasdeluz,iluminaointelectohumano,ressaltando
sualigaocomodomdaprofecia.2930Tambmodeclaroucomoopatronodasmigraesdricas.15
OpoetaAlkaiosodescreveucomooinstrumentodaJustiadeZeus,guardiodosjuramentosedassentenasdalei,vingador
dassuastransgressesepunidordahbris.31AfacetadeseucarterligadaJustiafoiexploradadeformainteressantena
tragdiaEumnides,partedatrilogiaOresteia,desquilo,retratandoApolodeformaambgua.PrimeirooautorfazTtis
protestar,dizendoqueApoloestiveraemseufestim,cantaraparaelaelheprometeraafelicidade,eemseguidamataraseu
filho.DepoisOrestesobrigadoporApoloaassassinarasuaprpriameClitemnestra,masaofazerissosetornouculpadode
umcrimecontraoprpriosangue,umterrveltabu.Assimopersonagem,apesardetercumpridoummandamentodivino,
atormentadoporumafriaigualmentedivina,personificadanasErnias,atqueApolointervmcomoseuadvogadonum
julgamentoemAtenas.Mas,noobstanteadefesadetoexcelsoadvogado,ocasoacabouempatadonojri.Orestesfoi
resgatado,noentanto,pelovotodeAtenafavorvelasi.DepoisoprprioApoloopurificoucomosanguedeumporco.32
vlidoassinalarquePlato,naRepblica,teceuseverascrticascontraestamaneiraderetratarosdeuses,dizendoqueera
indecorosa,falsaenadadetilpoderiatrazerparaasociedade,nempodiaserbomexemploparaaformaodosjovens.
Continuoudizendoqueeraumatrevimentoeumadecadnciafazerdeumdeusumpersonagem,atribuindolhestraos
prpriosdoshomens,privandoaarte,assim,deseupropsitoticoedesuacapacidadecomoinstrumentoeducativo.33

CenadesimpsiocomApoloe
Dionsio.Pinturaemvaso,c.
350330a.C.Museu
ArqueolgicodeEspanha.

Aomesmotempo,napocadePlatojsetornaracorrenteumavisodequeApoloeraa
antteseeocomplementodeDionsio,seuirmo,odeusdosexcessos,dasrelaesentreo
corpoeaalma,daembriaguez,daorgia,dasemoesdescontroladas,datransgresso,dos
mistriosocultos,doteatroedasmnades,enquantoqueApolopassavaasermaisligado
esferaracional,vidacotidiana,arteeordemsocial,preservandocontudoseupapelde
inspiradordaprofeciaeportadordapalavradivina,ouLogos,tambmumsmbolodo
espritoedointelecto.TambmparaosiniciadosnosMistriosrficosApoloeDionsio
erammanifestaespolaresdamesmadivindade.Comooarqueiroinfalveledeusdaluz,
matadordaserpentePton,queeraumsmbolodasforasdomundosubterrneoedocaos
irracional,ApoloeraumaimagemdoiniciadoquepenetranosmistriosdaNatureza
atravsdacinciaedominaaanimalidadedanaturezahumanaatravsdavontade,do
conhecimentoedadisciplinaera,tambmporisso,odeusdasexpiaes,purificaese
penitncias.Umadasversesdeseumitodizqueelemesmo,apsmataromonstroPton,
queeranoobstanteumacriaturadivina,tevedesepurificarefazerexpiaesporoito
anosexilandosenovaledeTempe,sobaproteodeumloureiro.34

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

RelevodaBasedeMantineia
mostrandoacompetiomusicalentre
ApoloeostiroMrsias,queperdeue
acabouesfoladovivocomopuniopor
seuorgulhodesmedido.SculoIVa.C.,
MuseuArqueolgicoNacionalde
Atenas.

ApolopurificandoOrestescomo
sanguedeumporco,pinturaemvaso,
c.380370a.C.MuseudoLouvre.

2/12

13/03/2015

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre
Sendoumdeuscuradoreligadoordemsocial,porextensofoiassociadocomosritosdepassagemdainfnciaparaaidadeadulta,
tornandoseaimagemdoeducadorideal,provendoinspiraoeinstruoparaocultivodocorpoedamenteemumequilbrio
harmoniosoeparaumacorretainserosocialdojovemnavidacomunitria.34Paraosgregosesseequilbrioeraumdosobjetivos
deumamplosistematicopedaggicoconhecidocomopaideia,concebidoparaarealizaodakalokagathia,ouseja,areuniode
todasasVirtudesdentrodaesferadaBeleza,oqueincluaaexcelnciafsicacomoreflexodaexcelnciamoral,cvicaeespiritual.
Emseusatributosdeiniciadoreeducador,Apolofoielevadotambmcondiodepatronodosexercciosginsticosemboraeste
papelfossecompartilhadocomHermesesecundariamentecomHrcules,comoresultadodeserlheatribudoocarterdedeusda
belezafsica.Porissoosginsiosgregoserampostossobsuatutela,nosporsuaassociaocomocultivodocorpoeaeducao
intelectual,artstica,socialemoral,mastambmporqueaginsticaeratidacomotovaliosaparaapromoodasadequantoa
Medicina,daqualeleeraigualmenteopadroeiro.EmAtenasoginsioforapostosobatuteladeApoloLikeiosdatambma
origemdapalavraLiceucomoumlocaldeaprendizado.35363738

UmaconsequnciadestesatributosserefletenashistriasemqueApolotomoujovensamantesmasculinos,comoJacintoe
Ciparisso.Naculturagregaahomossexualidademasculinaerasocialmenteaceitaeincentivada,dentrodecertosparmetrosbem
definidos,etinhafunespedaggicaseritualsticasdegrandeimportncia.Umhomemmaduro,oerastes,faziaacorteaum
jovem,oeromenos,tornandooaomesmotempoamanteediscpulo,iniciandoonosmistriosdavidaadultaenassuas
responsabilidadessociais.Aprpriaformadocontatosexualestavasujeitaaconvenes.Assimquesurgissemossinaisda
Jacinto,umdoseromenoide
puberdadeojovemeradeclaradoadultoearelaoserompia.Eleentocasavacomumamulher,constituafamliaeassumiapor
Apolo,morreemseusbraos.
suavezopapeldeerastes,tomandoparasiumjovemeromenosecontinuandoatradio.Emborahajarelatosdeperversodeste
PinturadeMerryJoseph
sistemainicitico,comabuscadoprazerassumindoamaiorimportncia,idealmenteeradestinadoaformarumhomemdisciplinado
Blondel,MuseuBaronMartin.
emoral.3940OndeApoloeraadoradosoboeptetodeCarneios(chifrudo),atosdepederastiaempblicoerampartedoritual
religiosodeiniciaomasculina.SobrevivemrelatossobreainvocaoaApoloantesdarealizaodoatohomossexual,ondeo
erastessuplicaaodeusquesuaarete,virtude,sejatransferidaparaoeromenos.41Paralelamente,asrepresentaesdeApolosemprecomoumhomemjoveme
imberbeapontamparaseucarterdeefeboeterno,umaimagemdaperenejuventude.42
Proclo,emsuaTeologiaPlatnica,estabeleceuumahierarquiadivinaondeApoloeraumaemanaodeHliosefigurava,juntocomHermeseAfrodite,comouma
deidadeintermediriaentreosdeusesdouniversoprimordialedaesferasuperioreomundodosmortais,formandojuntosumatrindadecujoatributoprincipaleraos
deelevarasalmashumanasatelesmesmos.HermesseriaoresponsvelpelaelevaodaalmaatoconhecimentodoBem,eAfroditeatoplanodaBeleza.Apolo
teriaafunodeelevaraalmaataesferadaVerdadeedaLuzdaRazoatravsdamsica,cujavirtuderesidiaemsuacapacidadedeproduzirharmoniaeritmo.As
Musasseriam,nessahierarquia,emanaessecundriasdeApolo.Proclomaistarde,emPhilebus,sintetizouoconceitodeBemcomoenglobandoVerdade,Belezae
Simetria,eligouessestrsaspectosrespectivamenteatrsformasdevida,adofilsofo,protegidodeHermes,adoamante,devotodeAfrodite,eadomsico,
seguidordeApolo,eligouessasformasatrstiposdeloucuraproduzidapelainspiraodivina,respectivamenteamaniaprofticaefilosfica,amaniaerticaea
maniapotica.43
Entreosromanos,seuorculoeraconhecidodesdeotempodosreis,masocultosseconsolidousoboimpriodeAugusto.
Ovdiofezdeleoconhecedordopassado,dopresenteedofuturo,edonodopoderdetodasaservasmedicinais,44Horcio
cantouodeusmaisaltoqueosdeusesromanos,eVirgliodissequenasequnciadasIdadesdomundoaltimaseriaregida
porApolo,oqueeraconfirmadopelosclebresLivrosSibilinos,masseuperfileramaisdivulgadocomocuradorepatrono
dasartes,eantesdoqueumadivindaderealtinhamaisumstatusdesmbolo.EntretantoAugustoreavivouseuculto,colocou
oEstadoRomanosobaproteodeApolo,masidentificadocomFebo,adeidadesolarromana,eaolongodossculos
seguintes,porinflunciadoMitrasmodoOriente,ocultosevoltoumaisparaoSoldoqueparaApolopropriamentedito,que
tevesuasmltiplasatribuieseseuantigolugarpreponderanteentreosgregosresumidoscuraearte.Desdeentotantoo
poderreligiosocomooprofanocompetirampelousodasimbologiasolar.45

Apolonocristianismo,nasartesenoEstadomoderno
Comaascensodocristianismoosdeusespagoscaramemprogressivoesquecimento.OsPadresdaIgrejaeosfilsofos
cristoscontriburamativamenteparaesseprocesso,denunciandooscomofalsosdeuses.Lactncio,porexemplo,
ridicularizouosmitosdeApoloedosdemaisdeusescomoumaimpossibilidadebviahaviamnascidodeuniessexuais,o
queviacomoinconcilivelcomanaturezadivina,ediziaquesetratavamdesimplesmortaismagnificados.QuantoaApolo
propriamentedito,Aristidesanalisouseucartereoacusoudeestuprador,assassinoeembusteiro,invejosoeiracundo,
dizendoaindaserumabsurdoquealgumquenodeveriareinarnementreosmortaisfosseconsideradoumadaspotestades
celestes.Entretanto,antesdoocasofinaldoPaganismoautorescomoCelsoatacaramocristianismoembasessemelhantess
queusaramoscristosparadestruiroPanteopago,perguntandocomoumavirgempoderiaterconcebido,eseelaopde
fazer,porqueosdeusespagosnopoderiamamarmulheresmortaisdamesmaformaegerardescendnciaalmdisso,o
deusquefiguravanasEscriturasjudaicocrists,frequentementeirado,assassinoevingativo,tambmnopodiaser
consideradoumexemplodevirtude.46delembrarquemesmoentretodaacondenaodopaganismo,ateologiapaleocrist
foilargamentedevedoradafilosofiaedametafsicaclssicas,especialmentedosneoplatnicos,comoseprovanaleiturada
literaturapatrsticaenaprpriaBblia,ondeoEvangelhodeJooabrecomasfrases:"NoprincpioeraoVerbo,eoVerbo
estavacomDeus,eoVerboeraDeus.EleestavanoprincpiocomDeus.Todasascoisasforamfeitasporele,esemelenada
doquefoifeitosefez.Neleestavaavida,eavidaeraaluzdoshomens".SedizqueCristoaencarnaodoVerbo,oque
imediatamenteremeteidentificaogregadeApolocomaPalavraDivinaatravsdaprofecia.ArigorApolonoreivindica
aprofeciacomosuaeleumdeuspoderoso,massubordinadoaseupai,Zeus,odeussupremo,enecessariamentesecoloca
muitoprximodeleemsuafunodeseuportavoz.Homero,emseuHinoaApolo,fazApolodizer:"Possaalirameser
cara,etambmoarcoencurvado,eparaoshomenseuproclamareiemorculosoinfalvelconselhodeZeus",enoHinoa
Apolorficoodeusdescritocomo"aluzdavida",demodoqueassimilaridadesentreasteologiascristepagso
evidentes.64748495051

SoMiguel,aureoladodeluz,
comodragosubjugadoaseus
ps,gravuradeHieronymus
Wierxde1584.ArtInstituteof
Chicago.

Apolocomacoroaderaioseaaurola,
mosaicoromanoemElJem,Tunsia.

CristocomoOrfeu(filhodeApolo),
catacumbadeSoMarcelinoeSo
Pedro,Roma.

CristoPantocrator,sculoXII,
AvisonegativadamitologiagregacontinuouaolongodetodaaIdadeMdia,eApolo
CatedraldeCefal,Itlia.
chegouaseridentificadocomoDiabo.52Masatradiopopulardecultodosdeuses
solareserapordemaisarraigadaparaqueseusignificadopudesseserobliteradopelos
cristos,edefatovriosdosatributosapolneosforamtransferidosparanovospersonagensdacenareligiosaemmudana,numa
"polticadesolarizao",comoreferiuChristianMandon.SoJernimoorientoualiturgiadobatismodizendoqueocristodeveria
morrerparaopecadoesevoltarparaolesteondenasceosolestabelecendoumaalianacomo"SoldaJustia",oCristo,em
quempoderiarenascer.53EmtornodosculoVIsurgiusubstituindoApoloocultodoarcanjoSoMiguel,cujavitriasobrea
"AntigaSerpente"umdosnomesdoDiabooexemplomaisclarodeparalelismocomavitriadeApolosobreaPton.Seuculto
sedisseminourapidamentenaIdadeMdia,muitasvezesinstitudosobreantigossanturiosdeApolo,eemalgunslugaresda
EuropasuplantouodoprprioCristo.3Aomesmotempo,aiconografiadeApolo,especialmenteaqueladesenvolvidanoperodo
helenistaromano,foiabsorvidarapidamentepeloCristianismoparaasprimeirasrepresentaesdeCristo.DesdeosculoIV
apareceramimagensdeCristocomatributostpicosdeApolo,comoaaurolaouumacoroaderaiosdeluz,svezesconduzindo
umaquadriga,damesmaformacomoApoloFeboMitraerafiguradoempinturasemosaicosmaisantigos.Tambmnapoesiados
sculosVIVIICristoimitaApolo,sendodescritoemhinosambrosianoscomoo"SolVerdadeiro"quedissipaastrevas.OCristo
ressurrectosetornou,assim,onovoApolo,umhomemdeus,triunfanteemsuaressurreio,atraindotodoopoderparasie
irradiandooimperialmentesobretodaaTerra.Paraissoconcorreuodesenvolvimentomaistardedeuma"teologiadaluz",queteve
seuflorescimentonoperodogtico,apartirdossculosXIXII,edoconceitodaIgrejaMilitante,cujofrutotpicoforamas
Cruzadas,quesegundoPierreValforamumainterpretaoapolneadocristianismo.5455

Aassociaoentreamboscontinuouvivapelossculosseguintes.SoFranciscodeAssis
compsumhinoemhonraaoIrmoSolondediziaqueosoleraamaisprximaimagemda
divindade,ePetrarcaelaborouumateologiapessoalondeCristoeApoloaparecemligados,
numaimagemquepenetraemtodooseutrabalhopotico.56ParaDenisCosgrove,otemadaascensodeCristoparaocu,
ondeelesetornouoPantocrator,osupremogovernante,portandooglobo,smbolodopoderimperial,e/ouolivrodaLei,
imagemdesuaoniscinciaesabedoria,quandorefletidoatravsdaheranagrecoromanaseconsolidounumateologiada
universalidadedoCristianismo,quecomsualuzuniversalredimiatodosospovos,enomaisapenaso"povoeleito"dos
judeus.4
AolongodoRenascimento,quandotudooquesereferiaAntiguidadeclssicafoiavidamenteestudadoeemulado,sepde
efetuarenfimumresgatedosmitosgrecoromanossemtravestismos,emseuprpriodireito.57Nodeixadesersimblicoo
fatodequeumadasmaisexpressivasrepresentaesclssicasdeApolo,oApoloBelvedere,deLeocares,tenhasido
reencontradonumaescavaoarqueolgicanestapoca,suscitandooentusiasmogeneralizadoentretodaaintelectualidade

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

RafaelSanzio:OParnaso,15101511,
Vaticano.

3/12

13/03/2015

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

reencontradonumaescavaoarqueolgicanestapoca,suscitandooentusiasmogeneralizadoentretodaaintelectualidade
europeiaeinfluenciandogeraesdeartistasporsculosfrente.58NestemomentoApolo,comodeusdaluz,dabeleza,das
artesedarazo,setornouumaimagemtutelarparaosartistasetericosdaarte,queestavamengajadosemdesenvolveruma
artefigurativabaseadanoracionalismo,noestudoanatmicocientficoenageometria,juntocomumaconcepodearte
comoumainspiraodivina.5960Porsuainterpretaocomoumaimagemdabuscahumanaporumuniversocompreensvel
eorganizadoeporumalocalizaodohomemnestaordemcsmica,omitodeApoloeMrsiasfoiobjetoderepresentao
renascentistaparticularmentecopiosa,commaisdecemobrasidentificadas,umatradioquecontinuounoBarroco.Tambm
paraoshumanistasdoRenascimentoApolofoiumafiguraimportante,muitasvezesassociadoaCristoemseucarter
purificadoreredentor.61
Noterrenopoltico,desdeapocadeAugustosetornaraumlugarcomumaassociaodosolcomopoder,amajestadeea
glriargias,aomesmotempoemqueessaassociaopessoaldomonarcacomoastrododiaveioaserumpretextofcilpara
ospotentadosjustificarempretensesimperialistaseabsolutistas.62Essaideologiafoirenovadapelosprncipesrenascentistas,
quereivindicaramparasiaposiosinptica,universalecentralizadoradeApolo,estimulandoaformaodeumimaginrio
tingidopelasideiasdetotalidade,transcendncia,radinciaedistanciamentointelectual,atualizandoumaantigatradiomas
agoraembasadaemfontesoriginaisredescobertas,edandolheocarterdenovoprojetocultural.63Ocasomaistpicodessa
associaoentreosoleamonarquianaIdadeModernafoiodeLusXIVdaFrana,cognominadoo"ReiSol",instaurando
umacomplexaritualsticacortesparaenfatizarsuacondioexaltadaecolocandotodaaaltanobrezadebaixodeseucontrole
direto.NasartesdeseutempoaimagemdosoleamenoaApolosoonipresentes,eoreiseapresentavapublicamenteem
bailesefestascomoumapersonificaodadivindadesolar.6264

Aatualidadedomito
Conheceatimesmo.
Nadaemexcesso.

LusXIVcomoApolo,figurinopara
bailadodeJeanBaptisteLully.

InscriesnotemplodeApoloemDelfos

EmtemposrecentesomitodeApolocontinuousendotrabalhado.DuranteoIluminismoseupapeldefontedaluzdaRazoedissipadordaignornciaedoerrose
tornougeneralizadamentereconhecido,mastambmauniversalidadedasualuzdeumargemainterpretaesquejustificavamaerradicaodepotenciaisdivergncias
eparticularismosindividuais.65Winckelmann,porm,omaiortericodosneoclssicos,ocolocounasalturas,dizendoqueadescriodeApoloexigeoestilomais
sublime:umadevooatudooqueserefirahumanidade.66ComosromnticossuaposiovariouShelleyoviumaiscomoumsmbolodatiraniaculturale
poltica,65JohnRuskinoconsideravaosmbolodaluzcombatendoastrevas,eopoderdavidacombatendoadecrepitude.67eOscarWildeoviacomoumaimagem
dapurezadomundonaturalemcontrastecomadecadnciadacivilizao,68masentreosacadmicosdesdeosculoXIXsetornoupatenteaimportnciadoestudo
dosmitosparaproverumachavedeinterpretaodasociedadeedohomemmodernos,comestudospioneirosrealizadosporFriedrichMaxMllernocampoda
ReligioComparadaeFriedrichvonSchellingnareadaFilosofiadaMitologia,entreoutros.69
ParaNietzsche,Apoloeraodeusdossonhos,emcontrastecomDionsio,odeusdasintoxicaes,eambososestadoseramparaeleosprottiposoriginaisdetodaa
arte(Urbilder),nosquaisosinstintosartsticosdaNatureza,aUnidadePrimordial,encontramsuasupremaeimediatasatisfao.Nietzscheacreditavaqueasfiguras
divinasgloriosasapareceramparaosmortaisprimeiroemsonhos,equeovalordossonhosestavaemqueohomemesteticamentesensvelmantinhaumarelaocom
ossonhosqueeraamesmaqueosfilsofosmantinhamcomarealidadedaexistnciaohomemsensvelera,assim,tambmumobservadordavida,poisasimagens
onricasforneciamumainterpretaoparaasuavida,eporissoossonhoseramvivenciadospeloshomenscomoumanecessidadejubilosaecomoumafontedeprazer
intenso.SeguiadizendoqueanecessidadejubilosadaexperinciaonricahaviasidocorporificadapelosgregosemseuApolo,queseelevavaentocomoaimagem
gloriosaeoagentedoprocessodeindividuao,umprocessoquesecaracterizapeloequilbrioemoderao,lembrandoosditosassociadosdesdelongadataaApolo,
inscritosnoseutemploemDelfos,querecomendavamoautoconhecimentoeamoderao.Emoutraspalavras,ApoloeDionsioeramploscomplementaresdeuma
mesmaessncia,eadesordemirracional,avitalidadeexuberante,ainstabilidadeefugacidadedasimpressesdionisacasdeviamsertornadasobjetivas,fixas,
compreensveisetransmissveisatravsdopodermoderador,articuladoreorganizadordeApolo.Comsuateoriadecontrastecomplementarentreoapolneoeo
dionisacoquedefatojeraclaraparaosprpriosgregosantigoselelanouasbasesimediatasparasuaelaboraoposteriorpelaPsicologia,Esttica,Artee
Filosofiamodernas,numadiscussoquecontinuaatosdiasdehojeevemsendotrabalhadaporgrandenmerodeautores,expandindoaparaoutrasreasdosaber.5
70717273
ParaCarlJung,Apolorepresentavaumatipologiapsicolgicaespecfica,caracterizadapelaintrospeco,introversoe
contemplao.JamesHillmaneWilliamGuthrieconsideraramoprincpioapolneo,oupelomenosumaabsorodetraosde
seuperfil,comoindispensvelquandoumapessoanecessitadeumsensodeforma,dedisciplina,dedistanciamento,declareza
depensamentoeobjetividade,e,paraGregoryNagy,Apoloumaimagemdapalavraesperadaconcretizao,deuma
juventudequenuncachegamaturidade,deumhomemquejamaissuperaoseupai.427074VincenzoVitielloviuemApolo
umaprefiguraomticadoconceitodequetodaatradiofilosficadoocidentepodeserdescritacomoumesforocontinuado
paraodesenvolvimentodafaculdadedepensar.Tambmleuseumitocomoumrelatodaviolncianecessriaparaa
estruturaodocosmosapartirdocaos.75Trindade&SchwartzusaramasrelaesentreTmiseApoloparadebatero
processodedessacralizaodosistemajudiciriomoderno,considerandoqueTmisderaaambrosiaeonctarparaApoloem
seunascimento,equeelaeraumadivindadetutelaranteriordoorculoqueApoloassumiuemDelfos.Paraosautores,Tmis
representaaJustiaemabstrato,eApolooinstrumentodesuadifusoentreoshomens,masatravsdeumasensibilidadeque
chamamdepoticaedivinamenteinspirada.DiantedoquevemcomoumabanalizaotantodaJustiacomodaArtenosdias
dehoje,advogamarestauraodaconexoantigaentreApoloeTmis,afimdequesereconduzaaspessoasaumplanoem
quesejapossvelcompreenderabelezadaLei,reconheceradistinoentrecertoeerradoeaceitaraautoridadedaJustiacomo
essencialparaoprocessocivilizador,doqualApoloosmbolo.76
DeacordocomVilanovaArtigas,Apoloumsmbolodaaceitaodasociedadecomoela,mastambmdeumprojetode
melhoramentopotencialmenteinfinitoatravsdafidelidadeaprincpiosdeordem,disciplina,conscinciaelei,edas
LanamentodamissoApollo11,16
tecnologiasqueaculturapossadesenvolver,embenefciodetodos.77MasparaCosgroveaimagemdouniversalismoapolneo
deJulhode1969.
temaspectosproblemticosparaacontemporaneidade,tendogeradopolticasimperialistasqueseporumladoforam
importantesparaconsolidarumsensodeidentidadeparaosocidentais,poroutrorepercutiramdeformanegativaemoutras
regiesdoplaneta,comoresultadodadominaoinjustificadadeoutrasnaespelospasesdoocidenteeaapariodeprofundosdilemasticosarespeitodedireitos
humanos,etambmderammargemaideiasdedomniosobreaNaturezaquetrouxeramgravesconsequnciasparaaecologiamundial.Tambmopatriarcalismoque
norteouaconcepoapolinearepresentouumafontedeopressoparaouniversofeminino.Oautor,porm,pensaqueaimagemdeApoloexcessivamentecomplexa
ericaparaserreduzidaaqualquerabordagemfocal,esuaimportnciaseprovapelaimensagamadeecosqueproduziueminmerasreasdavidahumanaaolongoda
histria.Entreseuspontospositivosparaaculturacontempornea,paraele,estodeseromodelodeummundointegradoeharmnico,deumaesferadebelezae
vitalidade,banhadaemumavisobeatficaepoticaquenoexcluioestmuloaoprogressocientfico,cujotestemunhomaisbviofoiadenominaodoprojeto
espacialnorteamericanodeProgramaApollo.78

Amantesedescendncia
Apoloteveumgrandenmerodeamores,masculinosefemininos,mortaiseimortais,masgeralmentenofoicorrespondido,ou
quandofoi,algumatragdiainterrompeuoromance.Aquisocitadosapenasalguns,lembrandoquedeacordocomasvriasfontes
podemserencontradasversesdivergentesdecadahistria.OvdiodissenasMetamorfosesqueoprimeiroamordeApolofoi
Dafne,umaninfa,masoamoracaboufrustradoporEros,quelanandosuaflechadechumbocontraaninfa,flarejeitarodeus,
enquantoquedirigindosuaflechadeouroparaApolo,provocoulheintensapaixo.Tevemotivosparaisso,poisApolohavia
desdenhadodahabilidadedodeusdoamorcomoarcoegabadosuasprpriasvitrias.Depoisdeserincansavelmenteperseguida
porApolo,Dafnesuplicouparaseupaiparaquefossetransformadaemumloureiro.Apolodeclarouentoqueoloureiroseriasua
rvoresagrada.OsvencedoresdosJogosrecebiamumacoroadefolhasdeloureiro.79Ciparissoeraespecialmenteafeioadoaum
cervodomesticado.Acidentalmentematouocomseudardo,e,inconsolvel,pediuparaApolo,queoamava,paraprantelopara
sempre.Apoloatendeuaoseupedidotransformandooemcipreste,quetornouseumarvoresmbolodoluto.80HermeseApolo
disputaramoamordeQuione,porsuagrandebeleza.TemerosoqueApoloaganhasse,Hermestocouseuslbioscomocaduceu,f
ladormireapossuiu.Noobstante,Apolo,disfaradodeumavelha,penetrounoseuquartoeaamoutambm.DeHermesQuione
concebeuAutlico,edeApolo,Filamon,masorgulhousedemasiadodisso,julgandosemaisbelaquertemis.Entoadeusa
injuriadaamatou.OpaideQuione,tomadopelador,jogousedeumpenhasco,masApolootransformouemumaguiaferoz.81

JakobAuer:ApoloeDafne,
168890.Kunsthistorisches

CornislhedeucomofilhoAsclpio,masotraiu,eporissomorreupelasetadodeusultrajado.Asclpio,tornandoseummestrena
artedecurartopoderosoquepodiaressuscitarosmortos,ameaavacomissoopodersoberanodeZeus,ultrajavaTmiseroubava
sditosaHades,peloquefoimortopeloraiodeZeus.Paravingarse,comonopodiavoltarsecontraseupai,Apolomatouos
Ciclopes,quehaviamforjadoosraios,eporissofoicastigado.DeveriatersidodesterradoparaoTrtaro,masgraasinterferncia
desuameocastigofoicomutadoemumanodetrabalhosforadoscomoummortalparaoreiAdmeto.82Sendobemtratadopelo

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

4/12

13/03/2015

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

desuameocastigofoicomutadoemumanodetrabalhosforadoscomoummortalparaoreiAdmeto. Sendobemtratadopelo
reidurantesuaexpiao,ApoloajudouoaobterAlcesteeaterumavidamaislongaqueaqueodestinolhereservara.Umaverso
dahistriaaamplia,edizqueenquantoApoloestavaentreosmortaisensinoulhesamsica,adanaetodasasarteseofciosque
tornamavidamaisagradvelensinouspessoastambmosjogosatlticos,acaa,acontemplaodanaturezaeapercepode
suasbelezasprprias,etodoodiapareciaumdiadefesta.Osdeuses,vendoqueavidanaTerrasetornavamaisaprazvelqueasua,chamaramdevoltaApoloparao
Olimpo.83TambmdisputouoamordeMarpessacomIdas,eZeusordenouqueelaescolhesseentreambos.Temendoserrejeitadaquandoficassevelhaeperdessesua
beleza,eladecidiuporIdas.DesejouaprincesatroianaCassandra,edeulhecomopresenteodomdaprofecia.Mesmoassimelarepudiouodeus,eApoloapuniu
fazendocomqueningumacreditassenela,emborasuasprofeciasserevelassemdepoissempreverdadeiras.DestinosemelhanteteveaSibiladeCumas,queexigiuo
prolongamentodesuavidaemtantosanosquantososgrosdeareiaquetinhanamo.Concedidoofavor,elanegouseuamor,eentoApolonorevogoulheodom,
masfezcomquesuabelezaejuventudenofossempreservadasaolongodesuavidademilnios,envelhecendoatsetornarumacriaturahorrenda,secae
encarquilhada,escondidadentrodeumvaso,cujonicodesejoeramorrer.Entretanto,ApolofoifelizcomCirene,umaninfa,tendoofilhoAristeu,quesetornouuma
deidadedavegetaoeagricultura.84
168890.Kunsthistorisches
Museum,Viena.

AmoutointensamenteoformosoJacintoque,segundoOvdio,esqueceudesimesmo,doarcoedalira,epassavatodooseutempolongedeDelfosentretendose
comojovem.MasJacintotambmeraoprediletodoventoZfiro,queinvejosodaprimaziadeApolosobreocoraodojovem,numdiaemqueelesjogavamo
disco,desviouolancedeApolo,eodiscoatingiuJacinto,matandoo.Cheiodetristeza,ApoloimpediuqueelefosselevadoporHades,eotransformouemumaflor
querecebeuseunome.UmadaslgrimasdeApolotocounumadasptalas,deixandoumamarca.85Jacintomaistarderecebeuumcultoprprioimportante,
especialmentecultivadoemEsparta,efestivaisdedicadosaeleaindasobrevivemnosdiasdehoje.86ComCresagerouon,ofundadormticodopovojnico.87De
DropegerouAnfiso84comHcuba,esposadePramo,svezessedizquegerouTroilo,prncipedeTroia.DeManto,umavidente,teveMopso,umprofeta.Teve
aindaromancescomalgumasMusas:comTliafoiopaidageraodosCoribantes,monstrosseguidoresdeDionsio,ecomUrniagerouosmsicosLinoeOrfeu.19
AlgunspersonagenshistricostambmsocitadoscomofilhosdeApolo:atradiosobrePitgorasorefereoucomoumfilhoou
comoumaverdadeiraencarnaodeApolo20ecia,medoimperadorAugusto(r.27a.C.14d.C.),poderiatersidoengravidada
pelodeusemformadeserpente,quandodormiunoseutemplo.88

Outrashistrias
DepoisdoesquartejamentodeOrfeu,Apoloimpediuqueumaserpentecomessesuacabea,
transformandoorptilempedra.89ApolomatouosfilhosdeNobe,vingandoaofensaque
estahaviaproferidocontrasuameLeto,gabandosedetermuitosfilhos,enquantoLeto
haviatidoapenasdois.90MatoutambmosAlodas,gigantesfilhosdePosdon,que
ameaavamoOlimpo91EnviouduasserpentesparamatarseusacerdoteLaocoonteeseus
filhos,poiseleohaviaofendidoquebrandoseuvotodecastidade.92
Quantomsica,humalendaarespeitodaorigemdaliraedasyrinx,umaespciede
flauta.EnquantoserviaoreiAdmeto,ApoloenamorousedeHimeneuapontodeesquecer
seutrabalhocomoguardadordosrebanhosdorei.Aproveitandosedisso,Hermes,seuirmo
Asclpio,filhodeApolo,cpia
porpartedeZeus,roubouogado.ApolooacusoujuntoaMaia,medeHermes,maselano
PinturadeAbrahamBloemaert
romanadeoriginalgregodo
lhedeuf.ZeusentoordenouqueHermesdevolvesseasreses,masApolooviutocandoa
mostrandoApoloertemismatando
sculoIVa.C.Museus
lira,queelehaviainventadoafeioandoocascodeumatartarugacomoocorpodo
osfilhosdeNobe,1591.Museu
Vaticanos.
instrumento,eusandotripasdevacacomosuascordas.Apoloficoutoencantadoqueem
NacionaldeArtedaDinamarca.
trocadogadoapediuparasi.MaistardeHermesinventouasyrinx,queApolotambm
desejouparasi,masemretornoHermesexigiuqueseuirmolheensinasseaartedaprofecia,Apolodiscordou,poisnoera
lcitoquenenhumoutrodeususufruirdodomdaprofecia,pormindicouoaprenderestaartecomasTrasqueviviamnoMonteParnasso.Indicouocaminho,edeu
aindaparaHermesseucajadodepastor,quesetransformounocaduceuhermtico.93ApolocompetiuemumconcursomusicalcomCniras,seufilho,queperdeue
cometeuporissoosuicdio.CompetiutambmcomostiroMrsias,efoiajustadodeantemoqueseMrsiasperdesse,seriaesfoladovivo.Perdeu,esofreua
consequnciatrgica.TodaanaturezachorouMrsias,esuaslgrimas,colhidaspelaterra,drenaramparasuasveiasexangues,eelesetransformouemumrio,que
recebeuseunome.94CompetiutambmcomP,quandofoijuizoreiMidas.DandoPcomovencedor,Midasfoipunidopelodeusdamsicarecebendoorelhasde
burro.84SegundoOvdio,atravsdopoderdesuamsicaApoloconstruiuasmuralhasdeTroia.15

Seuculto
ConformesepercebenasalusesdeHomero,ocultodeApolojestavafirmementeestabelecidoantesdocomeodos
registrosescritosnaGrcia,masasevidnciasarqueolgicassaparecemnotempodomesmoHomero.Seusdoissanturios
maiores,DelfoseDelos,eramdosmaisinfluentesdaantigaGrcia.TambmeracultuadodeformaimportanteemAtenas,
Ddima,Claros,CnossoseAbas.OutrossanturioshaviaemEgina,Quios,Mileto,Oropos,HierpolisBambyce,Corinto,
Bassae,Patara,Segestaevriosoutroslugares,assumindoapresidnciadequasetodososorculosdaGrcia,doqualode
Delfosfoiomaisclebre.15849596Msica,dana,divinao,procisses,sacrifcioserituaispurificatriostinhamparte
centralemseucultoemtodososlugares,eohinodedicadoespecialmenteaApoloeraope,masasformasespecficas
variavamdeacordocomolocalesuasassociaescomalgumafacetaespecialdodeus,ecomapocadoano,enosepode
imaginarumsistemahomogneo,considerandoaextensodoperodohistricoemquefoicultuado,avastaregioque
abrangeueosvriossincretismosquesuaimagemsofreu.Hrelatosdesdegrandesfestivaispanhelnicosatoferendas
simplesdeindivduos,eadiantesocitadasalgumasfestaseritosattulodeexemplo.Apesardealendadizerqueseu
primeirolocaldecultofoiDelos,ailhaondenascera,achadosarqueolgicossugeremqueomaisantigotemplodeApolo
possivelmentefoiconstrudoemNaxos,nofinaldosculoVIIa.C.,umaestruturarelativamentesimples,masquepossua
umaesttuadecultododeusdedimensescolossais,comcercadeseismetrosdealtura,quesepreservoudeforma
fragmentria.159798

RunasdoTemplodeApoloem
Corinto.

Delos
SomentenofinaldosculoVIa.C.osgregosdominaramDelos,eentoergueramaliumsanturioparaApoloqueveioa
adquirirgrandeimportncia,tambmemvirtudedacondiodailhadesededaLigadeDelos.Em426a.C.osgregos
consagraramtodaailhaaoculto,eporcausadoseucartersagrado,nascimentosemorteseramproibidos,etodasasgestantes
pertodedaremluzedoentesgravesdeviamabandonla.Tambmreconstrurameampliaramotemploprimitivoe
instituramumgrandefestivalparaApoloquereuniaascidadesdaLigaacadaquatroanos,eoutroacadaseisanos.
RunasdoTemplodeApoloem
AnualmenteosmembrosdaLigaenviavamparaDelosumcorodequatorzejovensnumnavioconsagrado,quereconstituaa
Ddima.
chegadamticadeTeseuilhadeCretaparamataroMinotauro,acompanhadodossetemancebosesetevirgensenviadosem
sacrifcio.Segundoatradio,osjovenshaviamprometido,seTeseuderrotasseomonstroeelessobrevivessem,que
enviariamtodososanosumnaviooferendaparaperpetuaramemriadafaanha.Asfamliasquesediziamseusdescendentesmantiveramocostume,eerauma
cerimniacercadadegrandesacralidade.Desdeapartidadonavio,apsabnosolenedosacerdotedeApolo,atseuretorno,asexecueseramproibidas.OApolo
DeliossetornoumuitoveneradoemAtenas,aoladodoApoloPtio.Aolongododomniohelenistaseuprestgiopermaneceuemesmocresceu,chegandoaoseupico
emtornodosculoIIa.C.,masem69a.C.ailhafoidevastadapelastropasdoreidoPonto.9799

Atenas
SegundoDemstenes,AtenastinhaApoloPtiocomoseuancestral,100ealielefoisemprecultuado.UmdosfestivaismaisconhecidoseraodaThargelia,celebrado
emAtenasecidadesgregasdasianomsdeTargelion,maio.Erabasicamenteumritopurificatrio,svezescombinadoaritosdefertilidadecelebrandoas
colheitas.Iniciavacomaescolhadeduaspessoas,queserviriamdebodesexpiatriosparaacoletividade,ospharmakoi,queseriambanidosparasempre,eera
necessrioqueelesoferecessemasimesmosvoluntariamente.Apesardosacrifcioqueissoenvolvia,ospharmakoinoganhavamnenhumrespeitodapopulao,ao
contrrio,eramtratadosdaformamaisindigna.Recebiamcolaresdefigossecoseeramaseguirexpulsosdacidadecompancadasderamosdefigueira,acreditandose
quecarregariamcomelestodoomaldel.Contudo,ganhavamprovisesparaumano.Enquantoissoacontecia,serealizavaumaprocissoondeseapresentavamos
frutosdaterraentrecantosdehinosaApolo.possvelqueessesfrutosfossemconsumidosnofestival,equeserealizasseaomesmotempoumritoemhonraa
Demter,masasfontesnosoclarasarespeito.101102103OutrofestivaleraodaPyanopsia,quandoselevavaemprocissogeralumramodeoliveiraenfeitadocom
umtecidodelevriostiposdefrutos.Vriasprocissesprivadasaconteciamnomesmomomento,easportasdascasaseramadornadascomumramosemelhante
quepermaneciaaliaolongodetodooano,renovadonafestaseguinte.Osignificadoexatodofestivalobscuro,podetersidoumaaodegraaspelobomresultado
dascolheitas,umavezqueeleerarealizadonooutono,quandoassafrasjestavamnofim.103Vriascasasdaticapossuamumaltarouumpilaremfrenteao
prticodedicadoaApoloAguieus,emsuacondiodeprotetordasruasedocaminhodeentrada,104eeleerahonradocomsacrifcioseprecesantesdecada
assembliapblica,juntocomoutrosdeuses.105QuandoosateniensesenviavamoficialmentesuasoferendasparaDelfos,aprocissoeraprecedidadedoishomens
portandomachados,reencenandoalendaquediziaApoloterdesbravadooterrenoparaafundaodacidadeereafirmandoocartercivilizadordodeus.106Outro
festivalatenienseeraaBoedromia,queagradeciaaassistnciadeApoloduranteasguerras.107

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

5/12

13/03/2015

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

Delfos

Maquetecomumareconstruodo
santuriodeApolonoMonteParnaso.

DetalhedasrunasdaViaSacrade
Delfos,comacapelavotivaoferecida
pelacidadedeAtenasaofundo.

AlgumasversesdomitodizemquedesdeantesdachegadadeApolohaviaum
orculoinstaladonaencostadoMonteParnaso,consagradoaGaia,ecujaprofetisaera
TmisouFebe.MaistardeeleteriapassadoparaapresidnciadePosdon,esomente
emdatarelativamentetardiateriasidoassumidoporApolo.108Essaverso
confirmadapelaevidnciaarqueolgica,havendosidoencontradosaliartefatossacros
dedatatoantigaquantoc.1600a.C.TomlinsonacreditaqueDelfospermaneceu
comoumsanturiodembitoapenaslocalatosculoVIa.C.,quandofoidedicadoa
Apoloecomeouaadquiririmportncia,109masnohconsensoentreos
historiadoresDeBoer&Hale,etambmMalkin,fazemsuainflunciapanhelnica
recuarparaosculoVIIIa.C.,quandoelejteriasidoconsultadosobreprojetosde
fundaodecolniasdistantes.110111squilo,queerafilhodeumsacerdotede
ElusiseelemesmouminiciadoemseusMistrios,tambmsuportavaessavisode
dedicaessucessivas,edissequecertavezapitonisaohaviaconfirmado.112Diodoro
Sculodisseaorigemdasacralidadedolugarsedeveaquecertavezumpastorfoi
procurarsuascabrasperdidase,entrandonumagruta,ficouinebriadocomestranhos
vaporesepdeveropassadoeofuturo.Relatandoofatoaosseuscompanheiros,
ergueramumaltar,poisconsideraramosfenmenoscomosinaldapresenadivina,e
escolheramumavirgemparaassumirafunodeprofetisa.113

PlacavotivamostrandoApoloeNike
realizandoumalibao.Cpia
romanadeoriginalhelenstico.
MuseudoLouvre.

Osanturiodlficomaisrecente,quandojerapresididoporApolo,foiconstrudonofimdosculoVIa.C.,emumasriede
terraosinterligadosporumaViaSacra,queerausadacomocaminhodeprocisses,culminandonoterraodotemplo
propriamentedito,umaestruturadricaerguidaamandodeClstenes,quefoidestrudaporumaavalanchenosculoIVa.C.s
Foientoreconstrudonomesmolocalumaestruturaidnticaanterior,financiadoportodaaGrcia.AolongodaViaSacra
foramcomotempoerguidasvriascapelas,chamadasdetesouros,porcadacidadegrega,eserviamcomodepsitosdas
oferendasparaApolo.Algumaseramricamenteornamentadas,comoostesourosdeSifnosedeAtenas.Tambmfoierguido
ummuroemtornodetodaarea,almdeoratriosmenores,umestdio,umteatro,casasparaossacerdoteseparaas
pitonisas,memoriaiseoutrasestruturas.109

Osregistroshistricosrelatamquedepoisdaconsolidaodapresenaapolneaaspitonisasprofetisascujonomecelebravaa
vitriadeApolosobrePtoneramescolhidasentreasvirgensdeDelfos,edeviamterumareputaoimaculada,
permanecendotodaavidaconsagradasaodeus.Algumasparecemtersidocasadas,masdepoisdeassumiremsuafuno
rompiamtodososlaosfamiliareseperdiamsuaidentidadeprivada.Noperododeapogeudoorculoaspitonisaseramde
famliasdistinguidas,eeramtodaspossuidorasdeumaculturaamplaerefinada.Eramricas,possuindograndespropriedades
isentasdeimpostos,podiamassistircerimniasprofanaseusavamcoroasdeouro,elementosindicativosdeseuimenso
prestgio.Nasfasesfinaisdesuaatividadeonvelculturalesocialdaspitonisasdecaiumuito.114Aspitonisasproferiamseus
orculosemumestadodetranse,sentadassobreumatrpodequeficavasobreumafendarochosanosolodeondesaam
vaporessubterrneos,depoisdemascaremfolhasdeloureiroebeberemguadafontesagrada.Sprofetizavamnovevezes
porano,nostimodiaapsaluanova.Aristfanesdissequequandoapitonisaproferiaoorculooloureirosagradoera
agitadoemumaencenaoorgistica,eDiodoromencionouosacrifciodebodes,cujapresenadocumentadapormoedas
Egeuconsultandooorculo,c.440
cunhadasemDelfos.Essaformadedivinaonoeratpicadedeusessolaresmaseracomumaoutrasdivindadesctnicas,e
430.Pinturaemumvasoetruscode
issopareceindicarsualigaocomoscultosprimitivosdedicadosaGaiaeoutrasdeidadesdaterraedomundosubterrneo.
Vulci.AltesMuseum,Berlim.
Tambmfoisugeridoqueissoindicaumaorigemcretenseouorientalparaorito.111115Estudosrecentestmsugeridoque
certosgasestxicosemanadosdefissurassubterrneasexatamentenolocaldotemplopodemserumaexplicaoparaa
origemdoestadoalteradodeconscinciadaspitonisas.111114Elaseramassistidasporumaequipedesacerdotesefuncionrios,queorganizavamofuncionamentodo
templo,recebiamosperegrinoseasembaixadas,interpretavamaspalavrasmuitasvezesobscurasdaspitonisas,realizavamsacrifcioseconduziamocantodehinose
outrascerimnias.116Emanosrecentesfoidesenvolvidaumatcnicadeestimaodeprobalilidadesesincronismosfuturos,chamadaMtodoDelphi,inspiradapela
atividadedoorculo.Atcnicausadaespecialmente"quandonosepossuemdadosemquantidadesuficienteoufidedignosparaquesepossafazeruma
extrapolaoou,ainda,quandoexistemexpectativasdemudanasestruturaisnosfatoresdeterminantesdodesencadeamentofuturo".117
DelfoseraconsideradaocentrodomundoeoumbigodaTerraestavadentrodotemplo,simbolizadopelapedradonfalo
(umbigo).DestaformaDelfoseraumaimagemdeestabilidadenumaculturadefinidaporumaglomeradodecidadesegrupos
tnicosindependentes,eestruturavatodaacosmografiagreganumplanodecrculosconcntricosdegrausdecrescentesde
civilizaoqueerareproduzidoemescalamenoremcadaplis.Osgregosviviamnocrculocentral,eparaelesalmviviamos
estrangeiros,seguidospelosbrbaros,osselvagensefinalmenteosmonstros.Envolvendoomundoconhecidohaviaumcrculo
csmicoformadopelasguasinfinitasdooceano,deondeseoriginavamosquatroventoseonderesidiamospovosmticos.A
cadainvernoApoloviajavaatospasdosHiperbreos,quesegundoalgumaslendashaviamajudadoodeusnafundaode
Delfos,umpovoeternoenosujeitoaosmalesdahumanidadeequeHerdotoconsideravatodocompostoporsacerdotesde
Apolo.Estaperegrinaomticaeraumsmbolodasucessodasestaes,regidaspelodeusatravsdodeslocamentoaparente
daposiodosolnocuaolongodoano,ecriavaumeloentreomundodoshomenseasforasdosmundossuperiores.118
OOrculodeDelfossetornouogranderbitroelegisladordetodaaGrcia.Notomavaainiciativadeimporregrasou
polticas,masquandosurgiaalgumaquestodelicadaascidadesfrequentementeoconsultavam,pararesolverdisputase
Tetradracmadepratacunhadaem
guerras,quandodesejavamcriarlegislaooufundarcolnias,equandoprecisavaminstruosobresadeebemestarcoletivos
Czicoemc.300a.C.,emque
naemergnciadepragaseoutrascalamidades,quandoodeusinformavasobreosritospurificatriosesacrifciosnecessrios
apareceApolosentadosobreonfalo
paraafastaromal.Tambmimpunhapenalidadesparamausgovernanteseregulavaosrequisitosparaadmissoemcargos
deDelfos,verdadeirotronodeseu
pblicos.Suasdeciseseramgeralmenteacatadas,equandonooeram,desastresimprevistospodiamsuceder.Oorculo
imprio.GabinetedeMedalhas.
adquiriutamanhaautoridadeeorespeitodetodososgregosnoapenasporqueeraavozdeumdeus,masporqueconseguiuse
manterrelativamenteneutroemtodososconflitospblicosqueadministrou.Paraosindivduos,suasrespostasincentivavama
reflexoeoautoexame.119Osanturiopermaneceuematividadeaolongodosperodoshelenistaeromano,eoorculofoiconsultadoerespeitadoatosculoII
d.C.,mascomaprogressivapenetraodocristianismocaiuemabandono.Foramfeitasalgumastentativasderestaurlo,mascomaconversodoImprioRomano
aocristianismoelasperderamosentido.OimperadorJuliano,oApstata,tentourevitalizloemtornode360d.C.quantoquisrestauraroPaganismonoimprio,mas
entooprprioorculofalouaosenviadosimperiais:"Digamaoimperadorqueminhacasaruiuatoalicerce.Apolojnomoraaqui,nemaluzdesuaprofecia,ea
guadesuafontesecou".109
AmaiorfestividadeemDelfoseraosJogosPticos,celebradosacadaquatroanosemhonraaApolo,Letoertemis,esegundo
alendahaviamsidoinstitudospeloprprioApolo.Eraumadasmaiorescelebraespanhelnicas,incluacompeties
atlticas,teatrais,poticasemusicais,etambmsefaziamconcursosdepinturaeescultura.Ascompetiesartsticaseramas
maisimportantes,eemcertosperodosparecequeosjogosatlticosforamsuprimidos.Asfestividadesduravamvriosdiase
atraammuitosestrangeiros,etodasascidadesgregasenviavamoferendasparaApolo.Nosobrevivemrelatosdetalhados
sobreosJogosPticos,massepresumequetenhamsidoacompanhadostambmdeprocisses,sacrifciosepurificaes
pblicas,comonosoutrosJogos.Seusvencedoresrecebiamcomoprmioumbarretefeitodefolhasdeloureiro,juntocomum
ramodepalmeira,eerameternizadoscomaereodeumaesttuasua.AcelebraodosJogosPticosperdurouenquantoo
orculoesteveematividade.OutrascidadesdaGrcia,ondehaviacultodeApolo,tambminstiturampequenosJogos
Pticos.120SobrevivemduaspeasdemsicadedicadasaoApoloDlfico,doishinosencontradoseminscriesempedrano
InscriocomoSegundoHino
santurio,masnosesabecomoeramexecutados.Atranscriodanotaomusicalgregaaindatemmuitasincgnitas,alm
Dlfico.
dissoestoemformafragmentria,eareconstruodequesedispehojedasmelodiasconjetural.Dequalquerformaesto
entreasmaisantigaspartiturasconhecidasnoocidente.Oprimeirohinofoiescritoporumatenienseannimoemtornode
138a.C.,efoidescobertoem1893porPierredeCoubertin.OsegundohinofoicompostoporLimenios,emtornode128a.C.121
MsicadoPrimeiroHinoDlfico(versomidi)

EmRoma
Apoloeraconhecidopelosromanosdesdeumaidaderecuada,eaindaduranteoreinadooOrculodeDelfosjeraconsultado,
masseucultosfoiinstitudoemRomanoanode430a.C.,quandoelefoiinvocadoparaevitarumapraga,construindoseum
templonosCamposFlamniosdedicadoaApoloSosiano.Umsegundotemplofoierguidoem350a.C.,eduranteaIIGuerra
PnicaforaminstitudosJogosApolneos.MasApolonoconheceugrandepopularidadeentreosromanossenoduranteo
impriodeAugusto,quecolocouasieaoEstadosobsuaproteo,homenageouoinstituindoJogosquinquenais,ampliando

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

6/12

13/03/2015

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

impriodeAugusto,quecolocouasieaoEstadosobsuaproteo,homenageouoinstituindoJogosquinquenais,ampliando
seutemploedoandolheriquezasconquistadasnaBatalhadeccio,15almdeconstruirlheumnovotemplonoPalatino,122
quesetornouasededaculminaodosJogossecularescelebradosnoano17paracomemoraroinciodeumanovaera,quando
opoetaHorciocelebrouApoloesuairmDiana(rtemis)acimadetodososdeusesromanos.62Tambmtevetemplos
romanosemMegalpolis,Ortgia,Figaleia,CorintoeDelos,entreoutroslocais.Seucultoespalhousepelamaiorpartedarea
deinflunciadoImprioRomano,efoiidentificadocomvriosdeusesregionaisassociadoscura,especialmenteceltas.123

Apoloemmosaicoromanoda
Tunsia,sculoIId.C.

NaEtrria
ApoloeraconhecidopelosetruscossobosnomesdeApuluouAplu.Atondesepdedescobrir,dadaaausnciade
testemunhosliterrios,teveumpapelimportantenareligioetrusca,eseusatributoseramemtudosemelhantesaosgregos.No
soconhecidasmuitasrepresentaes,massobreviveumaesttuadeApuluemterracotapolicromaemtamanhonaturalde
qualidadesuperior,ochamadoApuludeVeios,criadatalvezpeloescultorVulcaparaosromanosemtornode510a.C.
Encontradaem1916,foidegrandeimportnciaparaareavaliaodaarteetruscanosculoXX.Plnio,oVelho,adescreveu
comoamaisbelaesttuadeseutempo,equeeramaisestimadadoqueouro.124125126

Eptetosettulosdeculto
Apolo,comooutrasdeidades,tinhadiversosttulos,quelheeramaplicadospararefletiradiversidadedeseuspapis,
obrigaeseaspectos.Aquisegueumalistaparcial,queexcluieptetostoponmicos.
Eptetosgregos
Aguieu,protetordaentradadascasas104Loxias,oblquo,pelosorculosambguosHlio,osol127Egletes,radiante,Febo,
Vulca:OApuludeVeios,c.510a,C.
brilhante128Lcio,luminosomatadordelobos,ouLicgenes,nascidodeumalobaounascidonaLciaAcestor,Acsio,
MuseuNacionalEtrusco,Roma.
Alexcaco,Apotropeu,Iatromante,Epicuro,Paian,todosligadossuacapacidadedeproverasadeeafastaromalMntico,
profetaArcagetes,diretordafundao,porserfundadordasmuralhasdeMgara129Esminteu,caadorderatos130Nmio,
andarilho131Delfnio,dotero,queassociaApolocomDelfos17Ptio,portermortoaPtonGentor,gerador,produtordefrutos.Eraassociadoaoatributode
regentedaIdadeDourada.132Parnpio,saltamontesCarneios,chifrudoAftoro,deusdoarcoArgirotoxo,doarcodeprataHecergoouHecbolo,queatiralonge,
referindossuasflechasNinfagetes,lderdasninfasClrios,doadordeterras,porsuasupervisosobreascidadesecolniasMusagetes,lderdasmusas.133
Eptetosromanos
Mdico3Febo,brilhanteAverrunco,aquelequeafastaomalCulicrio,oqueafastaosmosquitosArticenens,oquelevaoarcoCoelispex,oqueobservaocu134
Lesquenrio,porquepresidiaasassembleiaspoticasemusicaiseasreuniesdasmusas.135
Eptetosceltas
Atepmaro,grandeginete,oudonodeumgrandecavaloBeleno,belooubrilhanteGrano,Vindnio,brilhanteBorvo,quente,borbulhante,patronodasfontes
termaisMaponos,grandemancebo,filhodivinoMorigasto,martimo3Oenghus,manceboMacindg,jovemfilho,enaliteraturaarturianaelesobreviveuchamado
deMabon,MabuzeMabonagrain.136

ArevitalizaodocultodeApolo
AlmdaimportantepresenasimblicadeApolonomundodehoje,jabordadanaseosobreseumito,devesermencionada
arecenteressurgnciadoseucultoefetivoatravsdaproliferaodecredosneopagosnaculturaNovaEra.Jexisteumasrie
deritosestabelecidosparaestenovocultodeApolo,eVasiliosMakridesnotaquesetoresconservadoresdaIgrejaOrtodoxa
gregaestoatualmenteadenunciarumsupostoprojeto"oficial"depaganizaodaGrcia,tornadoevidenteparaelesatravsda
renovaodoensinodamitologiaedaintroduodeliteraturaneopagnasescolas,daatribuiodenomesdedeidadespags
pararuaseparquespblicos,daereodeesttuasdeApoloeoutrosdeusesnaAcademiadeAtenas,daemissodeseloscomo
efgiesdedeuses,daorganizaodefestivaisrevivalistasemDelfosedacriaoalideumcentroculturalinternacionalparaa
promoodoespritodlficodecooperaointernacional,apenasparacitaralgumasdasmedidasadotadasdefatopelas
instnciasgovernamentaisgregas.Diversospregadoresortodoxostmprotestadotambmcontraaintroduodeelementos
Ritualneopago,2007,Grcia.
pagosnasOlimpadasrecentes,ejhouveenfrentamentosviolentosentreambasasfaces,quetiveramdeseradministrados
pelopoderpblico,oquepareceprovarqueoNeopaganismojsetorna,naGrciacontempornea,umaforasocialde
significativainfluncia.6137Taiscultosneopagosfazememlinhasgeraisumacrticaaomonotesmocristojudaicoepropemumaressacralizaodomundo
naturaleumareintegraodohomemaeledeumaformaespontnea,desvestidadeumdogmatismoreligiosoquejulgamlimitadordaplenaexpressodanatureza
humanacomoelaedapercepododivinoemtodoomundomanifesto.138ParaAlaindeBenoitoPaganismomodernoprimapelatolernciaerespeitopelas
diferenas,eantesdoqueconstituirumpassadismoromnticoouumautopiaapesardemuitasdesuasmanifestaesatuaisserem,paraele,ingnuas,quandono
patticassebaseianumaconceponolineardahistria,numaescolhadeliberadaporumavidamaisautntica,integradaeharmoniosa,numdesejodecorrigira
oposiodualistaentrehomemeDeusquecontaminaomonotesmo,trazendoodivinoparaomundodocotidiano,eapontaparaaefetivaeternidadedosmitoseda
vidaqueelesanimam.139

Representaes
AsesttuasepinturasdeApoloomostramumhomemjovem,noaugedesuaforaebeleza.Muitasvezesestnu,ouvesteum
manto.Podetrazerumacoroadelourosnacabea,oarcoeflechas,umactaraouliranasmos.svezesaserpentePtontambm
representada,oualgumoutrodeseusanimaissimblicos,comoogrifoeocorvo.Naspinturasemosaicospodeterumacoroade
raiosdeluzouumaaurola.SuasprimeirasrepresentaesconhecidasdatamdosculoVIIIVIIa.C.,ondeeleaparece
esquematicamente,sobaformadeumpilarcnicodepedra,soboeptetodeApoloAguieu,oprotetordoscaminhos,ounaforma
deumaherma,emgeralumpilarcomumacabeanotopo.EmEspartafoiencontradaumaimagemnica,desaparecidaemtempos
modernos,umrelevoqueorepresentavacomquatrobraosequatroorelhas,segurandoemcadamoummanto,umramode
oliveira,umarcoeumaptera.Tambmsoconhecidosrelatosliterriosdeesttuasprimitivasemmadeiraeestatuetasem
bronze.140
RepresentaesmaisacabadasaparecememmeadosdosculoVIa.C.,entreelasumaesttuacriadaporDpinoseEsclis,seguindo
atipologiaabstratizantedokourosdoperodoarcaico,enestapocaelejestavafirmementeassociadocomosideaisdebeleza,
juventude,foraevirtudesintetizadosnoconceitodakalokagathia.Defatopossvelqueasimbologiaapolneatenha
desempenhadoumpapeldeterminantenacristalizaodetodaatipologiadokouros,eexercidoassimumainflunciacentralpara
todaaevoluosubsequentedarepresentaomasculinanaesculturagrega.ApenasdostioarqueolgicodosanturiodeApolo
PtoosnaBeciaforamencontradoscercade120kouroi.141OApoloarcaicomaisclebrefoiumaesttuaemmrmoreproduzida
porCnacodeSicioparaotemplodeDdimapertodeMileto,emtornodofimdosculoVIa.C.Nainvasopersafoicapturadae
levadaparaEcbtana,sendodevolvidadepois.Diversasmoedasmostramessaesttua,epossivelmentefoireproduzidaembronze
emtamanhomenor.OconhecidoApolodePiombinopodetratarsedeumadessascpias.142
Doperodosevero,emsequncia,sobrevivemalgumasobrasmuitosignificativas,oApoloAlexcaco,oqueafastaomal,deautoria
deClamis,oApolodeMntua,atribudoaHegias,eoApolodoMestredeOlmpia,instaladonofrontodotemplodeZeusem
Olmpia,jmostrandoumtrabalhodeobservaodaanatomiahumanamuitomaisdetalhado.Algumaspeasdesteperodotambm
introduzemvariaesnafigura,cobrindoodemantosqueescondemsuanudez.Poucasevidnciasrestamdoperododoalto
classicismo,sabesequeFdiasproduziuvriosApolos,masnochegaramanossosdias,salvooApolodeCasseleoApolodo
Tibre,cujaatribuionototalmentegarantida,masdosperodosclssicotardio,helenistaeromanoosmuseusguardamdiversas
peas,entreelasoclebreApoloBelvedere,deLeocares,talvezamaisafamadadetodasasesttuasdeApolo,oApolosaurctonoe
oApololcio,dePraxteles,evriasversesdoApolocitaredo,dasquaissoimportantesasdosMuseusCapitolinos,doMuseu
Britnico,daGliptotecaNyCarlsberg,doMuseuPergamonedoMuseuNacionalRomano.Tambmsonotveisasrepresentaes
pictricasdodeus,encontradasemgrandenmerodevasosdetodososperodos,ilustrandovriosepisdiosdeseumito.143Sua
figura,atravsdaexpansohelensticaparaooriente,foiumainfluncianacristalizaodaiconografiadoBudadesenvolvidapela
escoladeGandara,nandia.144
DepoisdeumeclipseaolongodaIdadeMdia,noRenascimentovoltouaserrepresentadocomfrequncia,emtodososramosda
arte,econtinuaaslonosdiasdehoje.EntreospintoresclebresquedeixaramobrassobreelesecontamAndreaMantegna,Lucas
Cranach,PieroPollaiuolo,DossoDossi,PalmailGiovane,RafaelSanzio,GiovanniBattistaTiepolo,PompeoBatoni,Claude

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

OKourosdeAnavissos,um
representantetpicodesta
tipologiaescultrica,c.
530a.C.,MuseuArqueolgico
NacionaldeAtenas.

7/12

13/03/2015

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

Cranach,PieroPollaiuolo,DossoDossi,PalmailGiovane,RafaelSanzio,GiovanniBattistaTiepolo,PompeoBatoni,Claude
Lorrain,DiegoVelzquezeJosdeRibera.[1](http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Paintings_of_Apollo)Entreos
escultores,BaccioBandinelli,AdriaendeVries,GianLorenzoBernini,NicolasCoustoueJeanAntoineHoudon.[2]
(http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Modern_statues_of_Apollo)Citesetambmalgunsexemplosliterriosalmdos
poetasclssicosmencionadosantes:FriedrichSchiller,145JonathanSwift,146eCames147escreverampoemasparaelefoicitado
vriasvezesemobrasdeDanteAlighieri,LopedeVega,Shakespeare,Cervantes,Chesterton,AlexanderPope,JohnMilton,
Coleridge,CharlesDickens,VictorHugo,NathanielHawthorneeOscarWilde,entremuitosoutros.148Namsicaapareceunas
perasL'OrfeodeClaudioMonteverdi,Ladescented'OrpheauxenfersdeMarcAntoineCharpentier,ApolloeDafnedeHaendele
ApolloetHyacinthusdeMozart,enobailadoApollonMusagtedeIgorStravinsky,entreoutraspeas.Odeusinvocadoaindahoje
quandoosmdicosfazemoJuramentodeHipcrates,eseunomeusadoatualmenteparaidentificarumainfinidadedeempresas,
casasdeespetculo,instituieseprodutoscomerciaisemtodoomundo.nomedepessoasefamlias,deumgrupode
asteroides,149decidadesApolo(Bolvia),Apollo(Pensilvnia),deumaborboleta(Parnassiusapollo),150deumaprotena
humana151edeumavariedadedeaspargo,152eoconhecidoprogramaespacialnorteamericanoApollofoidenominadolembrana
dodeusgrego.153
Deixa,Apolo,ocorrertoapressado,
NosigasessaNinfatoufano,
NotelevaoAmor,levateoengano
Comsombrasdealgumbemamaldobrado.

CenadobailadoApollon
Musagte,deStravinsky,
encenadoem1928pelosBallets
RussesdeDiaghilev.Nafoto,os
bailarinosSergeLifar,
Danilova,Chernysheva,
DubrovskaePetrova.

EquandosejaAmorserforado,
Eseforadofor,serteudano:
Umparecernoqueirasmaisquehumano,
EmumSilvestreadornovertornado.
Nopercasporumvocontentamento
Avistaquetefazvivercontente:
Moderaemteufavoropensamento.
Porquemenosmaltendoapresente,
Sofrersuacrueza,eteutormento,
Quesentirsuaausnciaeternamente.

ApolodoMestrede
Olmpia,c.
470457a.C.Museu
Arqueolgicode
Olmpia.

Cames,SonetoXXXXIX,centriaIII

Apolocitaredo,obra
romana,c.150d.C.
GliptotecaNy
Carlsberg,
Copenhagen.

BaccioBandinelli:
Apolo,15521556.
PalcioPitti,Florena.

AntonBoos:Apolo
comactara,1785,
SchlossNymphenburg.

AimMillet:Apolo
entreasMusasda
PoesiaedaMsica,c.
18601869.pera
Garnier,Paris.

Referncias
1. Apollo(http://www.britannica.com/EBchecked/topic/29868/Apollo).EncyclopdiaBritannicaOnline.12dedezembrode2009
2. Vignoli,Tito.MythandScience:AnEssay(http://books.google.com/books?
id=oDXWjhwyOm8C&pg=PT146&dq=%22myth+of+apollo%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=5#v=onepage&q=%22myth%20of%20apollo%22&f=false).EchoLibrary,2007.p.147
3. Mandon,Christian.ApollonL'Europen(http://racines.traditions.free.fr/apollonc/apollonc.pdf).RacinesetTraditionsenPaysd'Europe.Online
4. Cosgrove,DenisE.Apollo'sEye:ACartographicGenealogyoftheEarthintheWesternImagination(http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=drW
Q7_RxcIC&oi=fnd&pg=PP11&dq=Apollon+Greek+God+Apollo&ots=zLLeb00Swf&sig=GFUpPRYjflfPOXyOxdQu9GV24c#v=onepage&q=&f=false).TheJohnsHopkins
UniversityPress,2001.pp.xxi
5. Benchimol,Mrcio.ApoloeDionsio:arte,filosofiaecrticadaculturanoprimeiroNietzsche(http://books.google.com/books?
id=ODHtUPuzCsQC&printsec=frontcover&dq=apolo&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=3#v=onepage&q=&f=false).Volume214deSelouniversidade.Annablume,2003.pp.6570
6. Makrides,Vasilios.HellenicTemplesandChristianChurches:AConciseHistoryoftheReligiousCulturesofGreecefromAntiquitytothePresent
(http://books.google.com/books?
id=kKOY5NsekfkC&pg=PA149&dq=neopaganism+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=3#v=onepage&q=&f=false).NewYorkUniversityPress,2009.pp.149151
7. Graf,Fritz.Apollo(http://books.google.com/books?id=it9n9_I
UOkC&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=4#v=onepage&q=&f=false).
Godsandheroesoftheancientworld.Taylor&Francis,2009.p.107
8. Stamatellos,Giannis.Plotinusandthepresocratics:aphilosophicalstudyofpresocraticinfluencesinPlotinus'Enneads(http://books.google.com/books?
id=0r0yH93JWOIC&pg=PA37&dq=etymology+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=9#v=onepage&q=etymology%20apollo&f=false).SUNYseriesinancientGreekphilosophy.NewYork:StateUniversityofNewYorkPress,2007.pp.3638
9. Bernal,Martin.BlackAthena:theAfroasiaticrootsofclassicalcivilization(http://books.google.com/books?
id=yFLm_M_OdK4C&pg=PT497&dq=etymology+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=14#v=onepage&q=etymology%20apollo&f=false).RutgersUniversityPress,1987.pp.455462
10. Nagy,Gregory.Homer'stextandlanguage(http://books.google.com/books?id=BiFgxLjExIC&pg=RA1
PA142&dq=etymology+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=40#v=onepage&q=etymology%20apollo&f=false).UniversityofIllinoisPress,2004.pp.140142
11. Miller,AndrewM.FromDelostoDelphi:aliterarystudyoftheHomericHymntoApollo(http://books.google.com/books?
id=7qIfAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=27#v=onepage&q=&f=false).Volume93deMnemosyne.Supplementum.Volume93deMnemosyne,bibliothecaclassicaBatava.MnemosyneSeries.Brill,1986.p.ix
12. Graf,pp.916(http://books.google.com/books?id=it9n9_I
UOkC&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=4#v=onepage&q=&f=false)
13. Shapiro,HarveyAlan.Mythintoart:poetandpainterinclassicalGreece(http://books.google.com/books?
id=i8oOAAAAQAAJ&pg=PA22&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=75#v=onepage&q=apollo&f=false).Taylor&Francis,1994.pp.2229
14. Homero.liada(http://books.google.com/books?
id=O04WAAAAYAAJ&pg=PA19&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=31#v=onepage&q=apollo&f=false).LivroI,609.Rivingtons,1861.p.24
15. Smith,SirWilliam.DictionaryofGreekandRomanbiographyandmythology(http://books.google.com/books?
id=Teo_AAAAYAAJ&pg=PA45&dq=aesculapius&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=2#v=onepage&q=apollo&f=false).C.C.LittleandJ.Brown,1867.pp.230232
16. Lang,Andrew.TheHomericHymns(http://books.google.com/books?
id=ue_sDriKJxEC&pg=PA55&dq=homer+%22Hymn+to+Apollo%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=6#v=onepage&q=homer%20%22Hymn%20to%20Apollo%22&f=false).BiblioBazaar,LLC,2007.pp.5559
17. Lang,pp.6068(http://books.google.com/books?

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

8/12

13/03/2015

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

17. Lang,pp.6068(http://books.google.com/books?
id=ue_sDriKJxEC&pg=PA55&dq=homer+%22Hymn+to+Apollo%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=6#v=onepage&q=homer%20%22Hymn%20to%20Apollo%22&f=false)
18. Swindler,MaryHamilton.CretanElementsintheCultsandRitualofApollo(http://books.google.com/books?id=
U3vAULBH10C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=58#v=onepage&q=&f=false).ReadBooks,2009.p.11
19. Grimal,P.Classicalmythology(http://books.google.com/books?
id=OvKVadMBoWIC&pg=PA211&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=133#v=onepage&q=athens&f=false).WileyBlackwell,1990.pp.4750
20. JoostGaugier,ChristianeL.Measuringheaven:PythagorasandhisinfluenceonartinAntiquityandtheMiddleAges(http://books.google.com/books?
id=GuQMCWapW98C&pg=PA54&dq=Pythagoras++apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=4#v=onepage&q=Pythagoras%20%20apollo&f=false).CornellUniversityPress,2006.pp.4657
21. Smith,JonathanZ.Mapisnotterritory:studiesinthehistoryofreligions(http://books.google.com/books?
id=a8Vvzr7SeuwC&pg=PA198&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=92#v=onepage&q=apollo&f=false).UniversityofChicagoPress,1993.pp.202203
22. Fideler,DavidR.JesusChrist,sunofGod:ancientcosmologyandearlyChristiansymbolism(http://books.google.com/books?id=hAB2s6
xeoQC&pg=PA343&dq=etymology+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=62#v=onepage&q=etymology%20apollo&f=false).QuestBooks,1993.pp.98101
23. Lenardon,RobertJ.&Morford,MarkP.O.ClassicalMythology(http://books.google.com/books?
id=ecGXcMRAPXcC&pg=PA273&dq=apollo+orphism&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=2#v=onepage&q=apollo%20orphism&f=false).OxfordUniversityPressUS,1999.pp.273280
24. Fideler,p.175(http://books.google.com/books?id=hAB2s6
xeoQC&pg=PA343&dq=etymology+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=62#v=onepage&q=etymology%20apollo&f=false)
25. Otto,Walter.LosdiosesdeGrecia(http://books.google.com/books?
id=POcgUK8oTLQC&pg=PA85&dq=apolo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=175#v=onepage&q=apolo&f=false).Volume29deElrboldelParaso.Siruela,2003.pp.8788
26. Huisman,Denis.Scrates(http://books.google.com/books?
id=S9B6NUegY1AC&pg=PT99&dq=apolo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=130#v=onepage&q=apolo&f=false).Cheminsd'ternit.EdiesLoyola,2003.p.91
27. Parker,Robert.PolytheismandsocietyatAthens(http://books.google.com/books?
id=I2HbxcYmLi4C&q=Apollo&dq=thargelia&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&source=gbs_word_cloud_r&cad=3#v=snippet&q=Apollo&f=false).OxfordUniversityPress,2005.p.106
28. IconGroupInternational,Inc.Apollo:Webster'sQuotations,FactsandPhrases(http://books.google.com/books?
id=sXozycOM7i8C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=115#v=onepage&q=&f=false).ICONGroupInternational,Inc.,2008.p.14
29. Rutherford,Ian.Pindar'sPaeans:areadingofthefragmentswithasurveyofthegenre(http://books.google.com/books?
id=gPjZOB1YNqAC&pg=PA179&dq=pindar+Apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=5#v=onepage&q=pindar%20Apollo&f=false).OxfordUniversityPress,2001.p.194
30. Anselment,RaymondA.TherealmsofApollo:literatureandhealinginseventeenthcenturyEngland(http://books.google.com/books?
id=rzucbJ1C5HcC&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=16#v=onepage&q=&f=false).UniversityofDelawarePress,1995.p.23
31. Cole,SusanGuettel.Landscapes,gender,andritualspace:theancientGreekexperience(http://books.google.com/books?
id=2ZvoAdFjBtIC&pg=PA72&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=62#v=onepage&q=apollo&f=false).TheJoanPalevskyimprintinclassicalliterature.UniversityofCaliforniaPress,2004.p.72
32. Foley,HeleneP.FemaleActsinGreekTragedy(http://books.google.com/books?
id=F4AK0zbU6E4C&pg=PA223&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=85#v=onepage&q=apollo&f=false).Martinclassicallectures.PrincetonUniversityPress,2002.p.223
33. Ocampo,Estela.Apoloylamscara:laestticaoccidentalfrentealasprcticasartsticasdeotrasculturas(http://books.google.com/books?
id=jfr2Mg57sA0C&printsec=frontcover&dq=apolo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=95#v=onepage&q=apolo&f=false).Volume37deAntrazytSeries.IcariaEditorial,1985.p.30
34. Schure,Edouard.PythagorasandtheDelphicMysteries(http://books.google.com/books?
id=i6MUPGhWZ6oC&pg=PA32&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=105#v=onepage&q=apollo&f=false).HealthResearchBooks,19062003.pp.3237
35. Kenny,Anthony.AristotleonthePerfectLife(http://books.google.com/books?id=9fRNOLcUf9UC&pg=PA94&dq=kalokagathia&hl=pt
BR&cd=10#v=onepage&q=kalokagathia&f=false).OxfordUniversityPress,1996.p.94
36. Harrison,JaneE.MythologyandMonumentsofAncientAthensBeingaTranslationofaPortionoftheAtticaofPausanias(http://books.google.com/books?
id=AvY3l6j2mu4C&pg=PA220&dq=gymnasium+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=7#v=onepage&q=gymnasium%20apollo&f=false).KessingerPublishing,1890,reimpressode2004.pp.219220
37. Smith,pp.483484(http://books.google.com/books?
id=aCRXAAAAMAAJ&pg=PA485&dq=gymnasium+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=6#v=onepage&q=gymnasium%20apollo&f=false)
38. Scanlon,ThomasFrancis.ErosandGreekathletics(http://books.google.com/books?id=nHoX3hY6WFsC&pg=PA252&dq=gymnasium+hermes&lr=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=1#v=onepage&q=gymnasium%20hermes&f=false).OxfordUniversityPressUS,2002.pp.252253
39. Hansen,WilliamF.MeaningandBoundaries:RefletionsonThompson's"MythandFolktales"(http://books.google.com/books?
id=9qU7wbQLOygC&pg=PP1&dq=Myth:+a+new+symposium&lr=&as_brr=0&hl=ptBR&cd=1#v=onepage&q=&f=false).INHansen,WilliamF.&Schrem,GregoryAllen.
Myth:anewsymposium.IndianaUniversityPress,2002.pp.2425
40. Johnson,Marguerite&Ryan,Terry.SexualityinGreekandRomansocietyandliterature:asourcebook(http://books.google.com/books?
id=T1tRRXIXB8sC&pg=PP1&dq=%22Sexuality+in+Greek+and+Roman+society+and+literature:+a+sourcebook+%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&cd=1#v=onepage&q=&f=false).RoutledgeSourcebooksfortheAncientWorldSeries.Routledge,2005.pp.4110112
41. Trevisan,JooSilvrio.Seisbalasnumburacos:acrisedomasculino(http://books.google.com/books?id=17nRIZITBUC&pg=PA108&dq=apolo&lr=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=48#v=onepage&q=apolo&f=false).EditoraRecord,1998.p.108
42. Nagy,p.142(http://books.google.com/books?id=BiFgxLjExIC&pg=RA1
PA142&dq=etymology+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=40#v=onepage&q=etymology%20apollo&f=false)
43. Berg,RudolphusMaria.Proclus'hymns:essays,translations,commentary(http://books.google.com/books?
id=JJgLzVh1egAC&pg=PA61&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=94#v=onepage&q=apollo&f=false).Volume90dePhilosophiaantiqua:aseriesofstudiesonancientphilosophy.Brill,2001.pp.416163
44. Ovdio.Metamorphoses(http://books.google.com/books?
id=A56i1OVnjvUC&pg=PA14&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=35#v=onepage&q=apollo&f=false).Oxfordworld'sclassics.World'sclassics.OxfordUniversityPress,1998.p.16.TraduodeA.D.Melville
45. Fowler,W.Warde.RomanIdeasofDeityintheLastCenturyBeforetheChristianEra:LecturesdeliveredinOxfordfortheCommonUniversityFund
(http://books.google.com/books?id=8
b7r__nkEC&pg=PA60&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=91#v=onepage&q=apollo&f=false).ReadBooks,2007.pp.60143
46. Garca,VicenteDomnguez.Losdiosesdelarutadelincienso:unestudiosobreEvmerodeMesene(http://books.google.com/books?
id=G8ApLP8lQyoC&pg=PA66&dq=apolo&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=50#v=onepage&q=apolo&f=false).UniversidaddeOviedo,1994.pp.6568
47. EvangelhodeJoo,1:14
48. Fideler,pp.373880(http://books.google.com/books?id=hAB2s6
xeoQC&pg=PA343&dq=etymology+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=62#v=onepage&q=etymology%20apollo&f=false)
49. Cavarero,Adriana.Formorethanonevoice:towardaphilosophyofvocalexpression(http://books.google.com/books?
id=h9wuujvz1AsC&pg=PA77&dq=apollo+logos&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=32#v=onepage&q=apollo%20logos&f=false).StanfordUniversityPress,2005.pp.7678
50. Burkert,Walter.Greekreligion:archaicandclassical(http://books.google.com/books?
id=ekqJUZHVTzsC&pg=PP1&dq=Burkert++%22greek+religion%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&cd=1#v=snippet&q=apollo&f=false).AncientWorld.WileyBlackwell,1987.p.148
51. Fideler,pp.4043(http://books.google.com/books?id=hAB2s6
xeoQC&pg=PA343&dq=etymology+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=62#v=onepage&q=etymology%20apollo&f=false)
52. Peco,MontserratMorales.Edipoenlaliteraturafrancesa:lasmilyunacarasdeunmito(http://books.google.com/books?
id=J0KwCXEQkkgC&pg=PA111&dq=apolo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=79#v=onepage&q=apolo&f=false).Volume33deColeccinMonografas/EdicionesdelaUniversidaddeCastillaLaManchaSeries.UniversidaddeCastillaLaMancha,
2002.p.105
53. Boyle,MarjorieO'Rourke.Petrarch'sgenius:pentimentoandprophecy(http://books.google.com/books?id=6j7sqfXfZecC&pg=PA34&dq=christ+apollo&lr=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=23#v=onepage&q=christ%20apollo&f=false).UniversityofCaliforniaPress,1991.p.36
54. Sipe,A.W.Richard.Celibacyincrisis:asecretworldrevisited(http://books.google.com/books?
id=iuoMsGTt7BMC&pg=PA316&dq=apollo++%22god+of+beauty%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=67#v=onepage&q=apollo%20%22god%20of%20beauty%22&f=false).Routledge,2003.p.316
55. Vial,Pierre.ApollonetDionysos(http://www.grecefr.net/textes/_txtWeb.php?idArt=14).Elmentsn36,automne1980.GroupementdeRechercheetd'tudespourlaCivilisation
Europenne
56. Boyle,pp.3037(http://books.google.com/books?id=6j7sqfXfZecC&pg=PA34&dq=christ+apollo&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=23#v=onepage&q=christ%20apollo&f=false)

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

9/12

13/03/2015

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

56. Boyle,pp.3037(http://books.google.com/books?id=6j7sqfXfZecC&pg=PA34&dq=christ+apollo&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=23#v=onepage&q=christ%20apollo&f=false)
57. Renaissance(http://www.britannica.com/EBchecked/topic/497731/Renaissance).EncyclopdiaBritannicaOnline.16Dec.2009
58. Beard,Mary&Henderson,John.Classicalart:fromGreecetoRome(http://books.google.com/books?
id=oNX33WjI968C&pg=PA111&dq=%22Apollo+Belvedere%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&cd=28#v=onepage&q=%22Apollo%20Belvedere%22&f=false).Oxfordhistoryofart.OxfordUniversityPress,2001.p.110
59. Bohde,Daniela.SkinandtheSearchfortheInterior:therepresentationofflayingintheartandanatomyofthecinquecento(http://books.google.com/books?id=
yfkSZlp8c4C&pg=PA14&dq=%22myth+of+apollo%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=7#v=onepage&q=apollo&f=false).INEgmond,Florike&Zwijnenberg,Robert.Bodilyextremities:preoccupationswiththehumanbodyinearlymodernEuropean
culture.EarlyModernHistorySeries.p.41
60. Renaissanceart(http://www.britannica.com/EBchecked/topic/497788/Renaissanceart).EncyclopdiaBritannicaOnline.16Dec.2009
61. Wyss,Edith.ThemythofApolloandMarsyasintheartoftheItalianRenaissance:aninquiryintothemeaningofimages(http://books.google.com/books?
id=l1jRIbnAEiIC&pg=PA70&dq=christ+apollo&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=3#v=onepage&q=christ%20apollo&f=false).UniversityofDelawarePress,1996.pp.131570
62. Berry,Philippa.Ofchastityandpower:Elizabethanliteratureandtheunmarriedqueen(http://books.google.com/books?id=eouOgic
H8IC&pg=PA39&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=82#v=onepage&q=apollo&f=false).Routledge,1994.pp.4045
63. Gosgrove,pp.23(http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=drWQ7_RxcIC&oi=fnd&pg=PP11&dq=Apollon+Greek+God+Apollo&ots=zLLeb00Swf&sig=GFUpPRYjfl
fPOXyOxdQu9GV24c#v=onepage&q=&f=false)
64. Cosgrove,p.11(http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=drWQ7_RxcIC&oi=fnd&pg=PP11&dq=Apollon+Greek+God+Apollo&ots=zLLeb00Swf&sig=GFUpPRYjfl
fPOXyOxdQu9GV24c#v=onepage&q=&f=false)
65. Roberts,Hugh.ShelleyAndChaosofHistory(http://books.google.com/books?
id=5jtk6ZtWa1gC&pg=PA391&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=86#v=onepage&q=apollo&f=false).Literatureandphilosophy.PennStatePress,2004.pp.391392
66. Otto,p.74(http://books.google.com/books?
id=POcgUK8oTLQC&pg=PA85&dq=apolo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=175#v=onepage&q=apolo&f=false)
67. Apollo:Webster'sQuotations,FactsandPhrases(http://books.google.com/books?
id=sXozycOM7i8C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=115#v=onepage&q=&f=false).ICONGroupInternational,p.32
68. Apollo:Webster'sQuotations,FactsandPhrases(http://books.google.com/books?
id=sXozycOM7i8C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=115#v=onepage&q=&f=false).ICONGroupInternational,p.13
69. Approachestothestudyofmythandmythology(http://www.britannica.com/EBchecked/topic/400920/myth/23566/Approachestothestudyofmythandmythology#ref386947).IN
Myth.EncyclopdiaBritannicaOnline.16Dec.2009
70. Adams,MichaelVannoy.Thefantasyprinciple:psychoanalysisoftheimagination(http://books.google.com/books?
id=ccINAAAAQAAJ&pg=PA58&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=103#v=onepage&q=apollo&f=false).PsychologyPress,2004.pp.5759
71. Gabriel,JavierFerrndiz.ApoloyDionisos:eltemperamentoenlaarquitecturamoderna(http://books.google.com/books?
id=92NyjqMIZJEC&printsec=frontcover&dq=Apolo+y+Dionisos:+el+temperamento+en+la+arquitectura+moderna&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=1#v=onepage&q=&f=false).
Volume4deArquitextSeries.EdicionsUPC,1999
72. Freitas,Alexanderde.ApoloPrometeueDioniso:doisperfismitolgicosdo"homemdas24horas"deGastonBachelard(http://www.scielo.br/scielo.php?
script=sci_arttext&pid=S151797022006000100007).EducaoePesquisa,vol.32no.1SoPauloJan./Apr.2006
73. Albright,Daniel.Untwistingtheserpent:modernisminmusic,literature,andotherarts(http://books.google.com/books?
id=vItk70_XVM8C&pg=PA18&dq=%22myth+of+apollo%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=16#v=onepage&q=%22myth%20of%20apollo%22&f=false).UniversityofChicagoPress,2000.pp.1922
74. Chapman,Roger.BloodWasCheap(http://books.google.com/books?
id=Afs28qU2vsEC&pg=PA75&dq=etymology+apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=48#v=onepage&q=etymology%20apollo&f=false).XulonPress,2002.p.83
75. Vitiello,Vincenzo.Desert,Ethos,Abandonment:towardsatopologyofthereligious(http://books.google.com/books?
id=t0bzayPU9KgC&pg=PA148&dq=apollo++%22god+of+beauty%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=14#v=onepage&q=apollo%20%22god%20of%20beauty%22&f=false).INDerrida,Jacques&Vattimo,Gianni.Religion.StanfordUniversityPress,1998.pp.148149
76. Trindade,Andr&Schwartz,Germano.DireitoeLiteratura:OencontroentreApoloeTmis(http://books.google.com/books?id=fDi
w02EQk4C&printsec=frontcover&dq=apolo&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=4#v=onepage&q=&f=false).JuruaEditora,2008.pp.1517
77. VilanovaArtigas,JooBatista.Caminhosdaarquitetura(http://books.google.com/books?id=p4hoyx_FVgC&pg=PA37&dq=apolo&lr=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=35#v=onepage&q=apolo&f=false).ColeoFacenorte.pp.3738
78. Cosgrove,pp.351116(http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=drW
Q7_RxcIC&oi=fnd&pg=PP11&dq=Apollon+Greek+God+Apollo&ots=zLLeb00Swf&sig=GFUpPRYjflfPOXyOxdQu9GV24c#v=onepage&q=&f=false)
79. Ovdio,pp.1418(http://books.google.com/books?
id=A56i1OVnjvUC&pg=PA14&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=35#v=onepage&q=apollo&f=false)
80. Ovdio,pp.228229(http://books.google.com/books?
id=A56i1OVnjvUC&pg=PA14&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=35#v=onepage&q=apollo&f=false)
81. Ovdio,pp.259260(http://books.google.com/books?
id=A56i1OVnjvUC&pg=PA14&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=35#v=onepage&q=apollo&f=false)
82. Smith,pp.4446(http://books.google.com/books?
id=Teo_AAAAYAAJ&pg=PA45&dq=aesculapius&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=2#v=onepage&q=aesculapius&f=false)
83. LaMotheFnelon,FranoisdeSalignacde&Riley,Patrick.Telemachus,sonofUlysses(http://books.google.com/books?
id=kPxrw07z8jQC&pg=PA23&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=75#v=onepage&q=apollo&f=false).Cambridgetextsinthehistoryofpoliticalthought.CambridgeUniversityPress,1994.pp.2324
84. Kirkwood,GordonMacDonald.Ashortguidetoclassicalmythology(http://books.google.com/books?
id=OkUGQeGGn7IC&pg=PA12&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=106#v=onepage&q=apollo&f=false).BolchazyCarducciPublishers,1995.pp.1013
85. Ovdio,pp.230231(http://books.google.com/books?
id=A56i1OVnjvUC&pg=PA14&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=35#v=onepage&q=apollo&f=false)
86. Carroll,Graham&Buffington,Nancy.[MonstrousLove:ExploringtheGrotesqueTransformationofSexualityfromAncientGreecetoEarlyChristendom].StanfordUniversity.
PWRSection,2/2/2007.
87. Simon,Erika.FestivalsofAttica:anarchaeologicalcommentary(http://books.google.com/books?id=IHFYMIGCO8C&pg=RA1
PA74&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=ptBR&cd=104#v=onepage&q=apollo&f=false).
Wisconsinstudiesinclassics.UniversityofWisconsinPress,2002.p.74
88. AsclepiasdeMendes,Theologumena,citadoporSuetnio,VidasdosDozeCsares,VidadeAugusto,94.4
89. Ovdio,p.250(http://books.google.com/books?
id=A56i1OVnjvUC&pg=PA14&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=35#v=onepage&q=apollo&f=false)
90. Niobe(http://www.britannica.com/EBchecked/topic/415802/Niobe#ref=ref143337).EncyclopdiaBritannicaOnline.16Dec.2009
91. Smith,p.132(http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/pagevieweridx?c=moacc=moaidno=acl3129.0001.001q1=demosthenessize=lfrm=framesetseq=147)
92. Laocon(http://www.britannica.com/EBchecked/topic/330182/Laocoon#ref=ref46934).EncyclopdiaBritannicaOnline.16Dec.2009
93. Grimal,pp.209210(http://books.google.com/books?
id=OvKVadMBoWIC&pg=PA211&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=133#v=onepage&q=apollo&f=false)
94. Ovdio,pp.132133(http://books.google.com/books?
id=A56i1OVnjvUC&pg=PA14&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=35#v=onepage&q=apollo&f=false)
95. Swindlerpp.1326(http://books.google.com/books?id=
U3vAULBH10C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=58#v=onepage&q=&f=false)
96. Snodgrass,AnthonyM.ArchaicGreece:theageofexperiment(http://books.google.com.br/books?hl=pt
BR&lr=&id=JVwWJAoUWRgC&oi=fnd&pg=PA7&dq=related:BN5mH1sGJk0J:scholar.google.com/&ots=L8kFlhGJd&sig=R0
Zgt4bFNRDZOy28WlFz_Jt_iY#v=onepage&q=apollo&f=false).UniversityofCaliforniaPress,1981.p.33
97. Tomlinson,R.A.(2006a).Delos(http://books.google.com/books?id=aFtPdh6
2QC&pg=PA323&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=83#v=onepage&q=apollo&f=false).INWilson,NigelGuy.EncyclopediaofancientGreece.EncyclopediasoftheMiddleAgesSeries.Routledge,2006.pp.201210
98. Swindler,pp.6568(http://books.google.com/books?id=
U3vAULBH10C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=58#v=onepage&q=&f=false)
99. Parker,pp.8082(http://books.google.com/books?
id=I2HbxcYmLi4C&q=Apollo&dq=thargelia&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&source=gbs_word_cloud_r&cad=3#v=snippet&q=delos&f=false)
100. Parker,p.80(http://books.google.com/books?
id=I2HbxcYmLi4C&q=Apollo&dq=thargelia&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&source=gbs_word_cloud_r&cad=3#v=snippet&q=delos&f=false)

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

10/12

13/03/2015
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.

133.
134.
135.
136.
137.
138.
139.
140.
141.
142.
143.
144.
145.
146.
147.

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

BR&source=gbs_word_cloud_r&cad=3#v=snippet&q=delos&f=false)
Boer,Willemden.PrivatemoralityinGreeceandRome:somehistoricalaspects(http://books.google.com/books?
id=zzZCAAAAIAAJ&pg=PA129&dq=thargelia&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&cd=1#v=onepage&q=thargelia&f=false).Volume57deMnemosyne.Supplementum.BrillArchive,1979.pp.130132
Simon,pp.7677(http://books.google.com/books?id=IHFYMIGCO8C&pg=RA1
PA74&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=ptBR&cd=104#v=onepage&q=apollo&f=false)
Parker,pp.203206(http://books.google.com/books?
id=I2HbxcYmLi4C&pg=PA203&dq=thargelia&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&cd=5#v=onepage&q=thargelia&f=false)
Parker,p.18(http://books.google.com/books?
id=I2HbxcYmLi4C&q=Apollo&dq=thargelia&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&source=gbs_word_cloud_r&cad=3#v=snippet&q=Apollo&f=false)
Parker,p.100(http://books.google.com/books?
id=I2HbxcYmLi4C&q=Apollo&dq=thargelia&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&source=gbs_word_cloud_r&cad=3#v=snippet&q=Apollo&f=false)
Parker,pp.8687(http://books.google.com/books?
id=I2HbxcYmLi4C&q=Apollo&dq=thargelia&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&source=gbs_word_cloud_r&cad=3#v=snippet&q=Apollo&f=false)
Smith,p.204(http://www.ancientlibrary.com/smithdgra/0211.html)
Robertson,D.S.TheDelphianSuccessionintheOpeningoftheEumenides.INTheClassicalReview,n55.2,September1941,pp.6970
Tomlinson,R.A.(2006b).Delphi(http://books.google.com/books?id=aFtPdh6
2QC&pg=PA323&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=83#v=onepage&q=apollo&f=false).Wilson,NigelGuy.EncyclopediaofancientGreece.EncyclopediasoftheMiddleAgesSeries.Routledge,2006.pp.210211
Malkin,Irad.ReligionandcolonizationinancientGreece(http://books.google.com.br/books?hl=ptBR&lr=&id=A
0UAAAAIAAJ&oi=fnd&pg=PP15&dq=related:BN5mH1sGJk0J:scholar.google.com/&ots=q72IoaPyq&sig=jMypgyGhZuWpSogamUh_VdEgdXg#v=onepage&q=&f=false).
Volume3deStudiesinGreekandRomanreligion.BrillArchive,1987.p.22
DeBoer,J.Z.&Hale,J.R.ThegeologicaloriginsoftheoracleatDelphi,Greece
(http://www.adrosampercrucem.org/publications/digest/digest2_2008/Web%20version/WS_01_HaleDeBoer/zSource/deBoerHale_original.pdf).DepartmentofEarth&
EnvironmentalSciences,WesleyanUniversityCollegeofArts&Sciences,UniversityofLouisville.Online
Schure,p.34(http://books.google.com/books?
id=i6MUPGhWZ6oC&pg=PA32&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=105#v=onepage&q=apollo&f=false)
Broad,WilliamJ.TheOracle:AncientDelphiandtheScienceBehindItsLostSecrets.NewYork:PenguinPress,2007.p.21
Hale,John.TheDelphicOracle(http://www.abc.net.au/rn/relig/ark/stories/s1266794.htm).EntrevistaparaaABCRadioNational,8/8/2004
Swindler,pp.1522(http://books.google.com/books?id=
U3vAULBH10C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=58#v=onepage&q=&f=false)
Bowden,Hugh.ClassicalAthensandtheDelphicOracle:DivinationandDemocracy.CambridgeUniversityPress,2005.pp.1516
Santos,MarcosEduardodos.ModelosdeProspeco:umaAbordagemBibliogrficasobreDelphi,AHPeCenrios(http://74.125.155.132/scholar?
q=cache:HDLY5Fc7OS8J:scholar.google.com/+apollo+delphi&hl=ptBR&as_sdt=2000).Online
Cole,pp.7576(http://books.google.com/books?
id=2ZvoAdFjBtIC&pg=PA72&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=62#v=onepage&q=apollo&f=false)
Cole,pp.7275(http://books.google.com/books?
id=2ZvoAdFjBtIC&pg=PA72&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=62#v=onepage&q=apollo&f=false)
Smith,pp.976978(http://books.google.com/books?
id=LscPAAAAYAAJ&pg=PA977&dq=%22pythian+games%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&cd=2#v=onepage&q=%22pythian%20games%22&f=false)
HymnsandPaeanstoApollo(http://conferences.med.uoa.gr/ehrs06/BODY/ABOUT%20DELPHI/BODY.htm).UniversidadedeAtenas.Online
Suetnio.Vidadelosdocecsares,xviii.2
Green,M.J.DictionaryofCelticMythandLegend.Londres:Thames&Hudson,1997.
Bonfante,Larissa.TheEtruscanlanguage:anintroduction(http://books.google.com/books?
id=VWGN6e5Rzf8C&pg=PA194&dq=apulu&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=2#v=onepage&q=apulu&f=false).ManchesterUniversityPress,2002.p.194
Kleiner,FredS.Gardner'sArtThroughtheAges:AGlobalHistory(http://books.google.com/books?
id=kDNobJFWygcC&pg=PA225&dq=apulu&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=1#v=onepage&q=apulu&f=false).CengageLearningEMEA,2008.pp.226227
Bonfante,Larissa&Swaddling,Judith.Etruscanmyths(http://books.google.com/books?
id=mYdLC9RggaAC&pg=PA35&dq=apulu&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=13#v=onepage&q=apollo&f=false).Thelegendarypast.UniversityofTexasPress,2006.p.72
KaranikaDimarogona,Andromache.GodsandGoddesses(http://books.google.com/books?id=aFtPdh6
2QC&pg=PA323&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=83#v=onepage&q=apollo&f=false).INWilson,NigelGuy,EncyclopediaofancientGreece.EncyclopediasoftheMiddleAgesSeries.Routledge,2006.p.325
Swindler,pp.4445(http://books.google.com/books?id=
U3vAULBH10C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=58#v=onepage&q=&f=false)
Zorzos,Gregory.Apollo,elgranDios(http://books.google.com/books?
id=Eqm1cCepbPwC&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=158#v=onepage&q=&f=false).GregoryZorzos,2009.pp.1213
Swindler,p.29(http://books.google.com/books?id=
U3vAULBH10C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=58#v=onepage&q=&f=false)
Swindler,p.58(http://books.google.com/books?id=
U3vAULBH10C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=58#v=onepage&q=&f=false)
Detienne,Marcel&Lloyd,Janet.ThegardensofAdonis:spicesinGreekmythology(http://books.google.com/books?
id=CA9OAXb1d5QC&pg=PA46&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=61#v=onepage&q=apollo&f=false).Europeanphilosophyandthehumansciences.Mythos:thePrinceton/Bollingenseriesinworldmythology.PrincetonUniversityPress,
1994.p.46
Atsma,AaronJ.ApollonTitles(http://www.theoi.com/Cult/ApollonTitles.html).TheoiProject,20002008
Severa,AntoniaTraiana.GodApollo(http://www.religioromana.net/dii_consentes/apollo.htm).TempleofReligioRomana,online
Swindler,p.44(http://books.google.com/books?id=
U3vAULBH10C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=58#v=onepage&q=&f=false)
Celticreligion(http://www.britannica.com/EBchecked/topic/101803/Celticreligion/65539/TheCelticgods#ref533881).EncyclopdiaBritannicaOnline.16Dec.2009
Jackson,Todd.Apollon(http://kyklosapollon.net/main.htm).KiklosApollon.Online
Newport,JohnP.TheNewAgemovementandthebiblicalworldview:conflictanddialogue(http://books.google.com/books?
id=Rxss1cqHWYIC&pg=PA229&dq=neopaganism&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&cd=15#v=onepage&q=neopaganism&f=false).Wm.B.EerdmansPublishing,1998.pp.229230
Benoist,Alainde.Lareligiondel'Europe(http://www.grecefr.net/textes/_txtWeb.php?idArt=13).Elmentsn36,automne1980
Collignon,Maxime.ManualofMythologyinRelationtoGreekArt(http://books.google.com/books?
id=SAysQSxfiNcC&pg=PA83&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=66#v=onepage&q=apollo&f=false).KessingerPublishing,2003.pp.7071
Hurwit,Jeffrey.TheHumanFigureinEarlyGreekSculptureandVasePainting(http://books.google.com/books?
id=6LUcuGdJF30C&pg=PA270&dq=%22archaic+sculpture%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES&hl=pt
BR#v=onepage&q=%22archaic%20sculpture%22&f=false).InShapiro,Henry.TheCambridgecompaniontoarchaicGreece.CambridgeUniversityPress,2007.pp.274275
Collignon,pp.7476(http://books.google.com/books?
id=SAysQSxfiNcC&pg=PA83&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=66#v=onepage&q=apollo&f=false)
Collignon,pp.7587(http://books.google.com/books?
id=SAysQSxfiNcC&pg=PA83&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=66#v=onepage&q=apollo&f=false)
SouthAsianarts(http://www.britannica.com/EBchecked/topic/556016/SouthAsianarts/65316/Indiansculpturefromthe1stto4thcenturiesadGandhara#ref533043).
EncyclopdiaBritannicaOnline.16Dec.2009
Schiller,Friedrich.PoemsandBallades(http://books.google.com/books?
id=l042YbMR7hMC&pg=PA326&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=99#v=onepage&q=apollo&f=false).BiblioBazaar,LLC,2009.pp.326327
Swift,Jonathan.TheWorksofJonathanSwift(http://books.google.com/books?id=37
m9kdXC6EC&pg=PA324&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=91#v=onepage&q=apollo&f=false).Derby&Jackson,1860.pp.324325
Cames,Lusde&Sousa,ManueldeFariae.Rimasvarias(http://books.google.com/books?id=g_37LfkpAc8C&pg=RA3PA237&dq=apolo&lr=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=60#v=onepage&q=apolo&f=false).ImprentadeTheotonioDamasodeMello,1685.p.237

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

11/12

13/03/2015
148.
149.
150.
151.
152.
153.

ApoloWikipdia,aenciclopdialivre

BR&cd=60#v=onepage&q=apolo&f=false).ImprentadeTheotonioDamasodeMello,1685.p.237
ICONGroupInternational,pp.213(http://books.google.com/books?
id=sXozycOM7i8C&printsec=frontcover&dq=apollo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=1960&as_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=115#v=onepage&q=&f=false)
Wetherill,G.W.Apolloobjects(http://adsabs.harvard.edu/abs/1979SciAm.240...54W).ScientificAmerican,vol.240,Mar.1979,pp.5465
Brommer,Jon.E.&Fred,MarianneS.MovementoftheApollobutterflyParnassiusapollorelatedtohostplantandnectarplantpatches
(http://www3.interscience.wiley.com/journal/119076338/abstract?CRETRY=1&SRETRY=0).EcologicalEntomology,Volume24Issue2,pp.125131
Overbeek,M.van&Lange,T.deApollo,anArtemisRelatedNuclease,InteractswithTRF2andProtectsHumanTelomeresinSPhase
(http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0960982206015661).CurrentBiology,Volume16,Issue13,pp.12951302.
Benson,BrianL.,Mullen,RobertJ.andDean,BillB.Three,NewGreeAsparagusCultivares:Apollo,AtlasandGrande,andonePurpleCultivar,PurplePassion
(http://www.actahort.org/members/showpdf?booknrarnr=415_8).ActaHort.1996,(ISHS)415:5966
Murray,Charles&CatherineBlyCox.Apollo:TheRacetotheMoon.NewYork:SimonandSchuster,1989.p.55.

Vertambm
EsculturadaGrciaAntiga
EsculturadaRomaAntiga
HistriadaMedicina
MsicadaGrciaAntiga
Neopaganismo

Ligaesexternas
Apollo(http://www.britannica.com/EBchecked/topic/29868/Apollo).EncyclopdiaBritannicaOnline.17Dec.2009Sumriodeseumitoeartigos
relacionados.Emingls
Apolo(http://www.scribd.com/doc/2087573/DicionariodeMitologiaGregaeRomana).INHacquard,Georges.DicionriodeMitologiaGregaeRomana.
Hachete,1990.pp.1012Sumrio
Menard,Ren.MitologiaGrecoRomana(http://www.scribd.com/doc/7715611/MenardReneMitologiaGrecoromanaVolumeII).SoPaulo:Opus,1991.Vol.
II.VriasseessobreApoloesuashistrias
SupremeCouncilofEthnikoiHellenes(YSEE)(http://www.ysee.gr/indexeng.php)Pginaoficialdamaiororganizaodeneopaganismogrego
Obtidade"http://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Apolo&oldid=41459244"
Categorias: Apolo Deusessolares Deidadesdoorculo
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)19h43minde1demarode2015.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilhaIgual3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestarsujeitoa
condiesadicionais.Paramaisdetalhes,consulteasCondiesdeUso.

http://pt.wikipedia.org/wiki/Apolo

12/12

Potrebbero piacerti anche