Sei sulla pagina 1di 9

Comunicao Oral e

Escrita______________________________________________________Captulo 2
CAPTULO 2:
ACENTUAO GRFICA
(J ATUALIZADO DE ACORDO COM AS NOVAS REGRAS)
1.Em portugus, com exceo do til (~) e dos casos de crase,
o acento grfico s pode ocorrer na slaba tnica das palavras,
que so as destacadas nos exemplos a seguir: ca-F, ca-fe-ZI-nho, e-co-Nmi-co, e-co-no-MI-a, se-cre-T-ria, se-cre-ta-RI-a.
Portanto, a identificao da slaba tnica da palavra deve
preceder a aplicao das regras de acentuao.
2.As regras s se aplicam s palavras da lngua portuguesa e s
devidamente
aportuguesadas.
3.Apesar de podermos memorizar muitas formas corretas, a nica maneira
de se
aprender acentuao com segurana aplicando as regras.
Regras de Acentuao
Da acentuao grfica das palavras oxtonas
1-) Acentuam-se com acento agudo:
As palavras oxtonas terminadas nas vogais tnicas/tnicas abertas grafas
-a, -e
ou -o, seguidas ou no de -s: est, ests, ol; at, ol, pontap(s), av(s),
domin(s),
palet(s), s(s).
Obs.: Em algumas (poucas) palavras oxtonas terminadas em -e
tnico/tnico, geral-mente provenientes do francs, esta vogal, por ser
articulada nas pronncias cultas ora
como aberta ora como fechada, admite tanto o acento agudo como o acento
circunfle-xo: beb ou beb, bid ou bid, canap ou canap, carat ou
carat, croch ou croch,
Acentuao Grfica

Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
guich ou guich, matin ou matin, nen ou nen, ponj ou ponj, pur ou
pur, rap
ou rap.
O mesmo se verifica com formas como coc e coc, r (letra do alfabeto
grego) e
r. So igualmente admitidas formas como jud, a par de judo, e metr, a
par de metro.
b) As formas verbais oxtonas, quando, conjugadas com os pronomes clticos
lo(s) ou
la(s), ficam a terminar na vogal tnica/tnica aberta grafada -a, aps a
assimilao e
perda das consoantes finais grafadas -r, -s ou -z: ador-lo(s) (de adorarlo(s)), -la(s)
(de ar-la(s) ou d(s)-la(s)), f-lo(s) (de faz-lo(s)), f-lo(s)-s (de far-lo(s)-s),
habit-la(s)
iam (de habitar-la(s)- iam), tr-la(s)- (de trar-la(s)-);
c) As palavras oxtonas com mais de uma slaba terminadas no ditongo
nasal grafado
em (exceto as formas da 3- pessoa do plural do presente do indicativo dos
compostos
de ter e vir: retm, sustm; advm, provm; etc.) ou -ens: acm, detm,
detns, entre-tm, entretns, harm, harns, porm, provm, provns,
tambm;
d) As palavras oxtonas com os ditongos abertos grafados -i, -u ou -i,
podendo estes
dois ltimos ser seguidos ou no de -s: anis, batis, fiis, papis; cu(s),
chapu(s),
ilhu(s), vu(s); corri (de corroer), heri(s), remi (de remoer), sis.
2-) Acentuam-se com acento circunflexo:
a) As palavras oxtonas terminadas nas vogais tnicas/tnicas fechadas que
se grafam
-e ou -o, seguidas ou no de -s: corts, d, ds (de dar), l, ls (de ler),
portugus,

voc(s); av(s), ps (de pr), rob(s);


b) As formas verbais oxtonas, quando, conjugadas com os pronomes clticos
-lo(s) ou
la(s), ficam a terminar nas vogais tnicas/tnicas fechadas que se grafam -e
ou -o, aps
a assimilao e perda das consoantes finais grafadas -r, -s ou -z: det-lo(s)
(de deter-lo(s)), faz-la(s) (de fazer-la(s)), f-lo(s) (de fez-lo(s)), v-la(s) (de
ver-la(s)), comp la(s)
(de compor-la(s)), rep-la(s) (de repor-la(s)), p-la(s) (de por-la(s) ou psla(s)).
Acentuao Grfica

Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
3-) Prescinde-se de acento grfico para distinguir palavras oxtonas
homgrafas, mas
heterofnicas/heterofnicas, do tipo de cor (), substantivo, e cor (),
elemento da locu-o de cor; colher (), verbo, e colher (), substantivo.
Excetua-se a forma verbal pr,
para a distinguir da preposio por.
Da acentuao grfica das palavras paroxtonas
1-) As palavras paroxtonas no so em geral acentuadas graficamente:
enjoo, grave,
homem, mesa, Tejo, vejo, velho, voo; avano, floresta; abenoo, angolano,
brasileiro;
descobrimento, graficamente, moambicano.
2-) Recebem, no entanto, acento agudo:
a) As palavras paroxtonas que apresentam, na slaba tnica/tnica, as
vogais abertas
grafadas a, e, o e ainda i ou u e que terminam em -l, -n, -r, -x e -ps, assim
como, salvo
raras excees, as respectivas formas do plural, algumas das quais passam
a proparo -xtonas: amvel (pl. amveis), Anbal, dcil (pl. dceis) dctil (pl.
dcteis), fssil (pl. fs-seis) rptil (pl. rpteis: var. reptil, pl. reptis); crmen
(pl. crmenes ou carmens; var. car-me, pl. carmes); dlmen (pl. dlmenes
ou dolmens), den (pl. denes ou edens), lquen

(pl. lquenes), lmen (pl. lmenes ou lumens); acar (pl. acares),


almscar (pl. alms -cares), cadver (pl. cadveres), carter ou carcter (mas
pl. carateres ou caracteres),
mpar (pl. mpares); Ajax, crtex (pl. crtex; var. crtice, pl. crtices), ndex
(pl. ndex;
var. ndice, pl. ndices), trax (pl. trax ou traxes; var. torace, pl. toraces);
bceps (pl.
bceps; var. bicpite, pl. bicpites), frceps (pl. frceps; var. frcipe, pl.
frcipes).
Obs.: Muito poucas palavras deste tipo, com as vogais tnicas/tnicas
grafadas e e o
em fim de slaba, seguidas das consoantes nasais grafadas m e n,
apresentam oscila-o de timbre nas pronncias cultas da lngua e, por
conseguinte, tambm de acento
grfico (agudo ou circunflexo): smen e smen, xnon e xnon; fmur e
fmur, vmer e
vmer; Fnix e Fnix, nix e nix.
Acentuao Grfica

Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
b) As palavras paroxtonas que apresentam, na slaba tnica/tnica, as
vogais abertas
grafadas a, e, o e ainda i ou u e que terminam em -(s), -o(s), -ei(s), -i(s),
-um, -uns ou
-us: rf (pl. rfs), acrdo (pl. acrdos), rfo (pl. rfos), rgo (pl.
rgos), sto
(pl. stos); hquei, jquei (pl. jqueis), amveis (pl. de amvel), fceis (pl.
de fcil),
fsseis (pl. de fssil), amreis (de amar), amveis (id.), cantareis (de
cantar), fizreis
(de fazer), fizsseis (id.); beribri (pl. beribris), blis (sg. e pl.), iris (sg. e
pl.), jri (pl. j-ris), osis (sg. e pl.); lbum (pl. lbuns), frum (pl. fruns);
hmus (sg. e pl.), vrus (sg. e
pl.).
Obs.: Muito poucas paroxtonas deste tipo, com as vogais tnicas/ tnicas
grafadas ee

oem fim de slaba, seguidas das consoantes nasais grafadas m e n,


apresentam oscila -o de timbre nas pronncias cultas da lngua, o qual
assinalado com acento agudo,
se aberto, ou circunflexo, se fechado: pnei e pnei; gnis e gnis, pnis e
pnis, tnis
e tnis; bnus e bnus, nus e nus, tnus e tnus, Vnus e Vnus.
3) No se acentuam graficamente os ditongos representados por eie oida
slaba tni-ca/tnica das palavras paroxtonas, dado que existe oscilao em
muitos casos entre o
fechamento e a abertura na sua articulao: assembleia, boleia, ideia, tal
como aldeia,
baleia, cadeia, cheia, meia; coreico, epopeico, onomatopeico, proteico;
alcaloide, apoio
(do verbo apoiar), tal como apoio (subst.), Azoia, boia, boina, comboio
(subst.), tal como
comboio, comboias etc. (do verbo comboiar), dezoito, estroina, heroico,
introito, jiboia,
moina, paranoico, zoina.
4-) facultativo assinalar com acento agudo as formas verbais de pretrito
perfeito do
indicativo, do tipo ammos, louvmos, para as distinguir das
correspondentes formas
do presente do indicativo (amamos, louvamos), j que o timbre da vogal
tnica/tnica
aberto naquele caso em certas variantes do portugus.
Acentuao Grfica

Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
5-) Recebem acento circunflexo:
a) As palavras paroxtonas que contm, na slaba tnica/tnica, as vogais
fechadas
com a grafia a, e, oe que terminam em -l, -n, -r ou -x, assim como as
respectivas for-mas do plural, algumas das quais se tornam proparoxtonas:
cnsul (pl. cnsules), pn-sil (pl. pnseis), txtil (pl. txteis); cnon, var.
cnone, (pl. cnones), plncton (pl. plnc-tons); Almodvar, aljfar (pl.
aljfares), mbar (pl. mbares), Cncer, Tnger; bmbax

(sg. e pl.), bmbix, var. bmbice, (pl. bmbices).


b) As palavras paroxtonas que contm, na slaba tnica/tnica, as vogais
fechadas
com a grafia a, e, o e que terminam em -o(s), -eis, -i(s) ou -us: beno(s),
cvo(s),
Estvo, zngo(s); devreis (de dever), escrevsseis (de escrever), freis
(de ser e ir),
fsseis (id.), pnseis (pl. de pnsil), txteis (pl. de txtil); dndi(s), Mnfis;
nus.
c) As formas verbais tm e vm, 3 a-s pessoas do plural do presente do
indicativo de
ter e vir, que so foneticamente paroxtonas (respectivamente / t j j /, / v
j j / ou / t
j /, / v j / ou ainda / t j j /, / v j j /; cf. as antigas grafias preteridas, tem,
vem), a fim de
se distinguirem de tem e vem, 3a -s pessoas do singular do presente do
indicativo ou 2
a-s pessoas do singular do imperativo; e tambm as correspondentes
formas compos-tas, tais como: abstm (cf. abstm), advm (cf. advm),
contm (cf. contm), convm
(cf. convm), desconvm (cf. desconvm), detm (cf. detm), entretm (cf.
entretm),
intervm (cf. inter- vm), mantm (cf. mantm), obtm (cf. obtm), provm
(cf. provm),
sobrevm (cf. sobrevm).
Obs.: Tambm neste caso so preteridas as antigas grafias detem,
intervem, man-tem, provem etc.
6-) Assinalam-se com acento circunflexo:
Acentuao Grfica

Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
a) Obrigatoriamente, pde (3- pessoa do singular do pretrito perfeito do
indicativo),
que se distingue da correspondente forma do presente do indicativo (pode).

b) Facultativamente, dmos (1- pessoa do plural do presente do


conjuntivo), para se
distinguir da correspondente forma do pretrito perfeito do indicativo
(demos); frma
(substantivo), distinta de forma (substantivo: 3- pessoa do singular do
presente do indi -cativo ou 2- pessoa do singular do imperativo do verbo
formar).
7-) Prescinde-se de acento circunflexo nas formas verbais paroxtonas que
contm um
e tnico/tnico oral fechado em hiato com a terminao -em da 3- pessoa
do plural do
presente do indicativo ou do conjuntivo, conforme os casos: creem, deem
(conj.), des-creem, desdeem (conj.), leem, preveem, redeem (conj.), releem,
reveem, tresleem,
veem.
8-) Prescinde-se igualmente do acento circunflexo para assinalar a vogal
tnica/tnica
fechada com a grafia o em palavras paroxtonas como enjoo, substantivo e
flexo de
enjoar, povoo, flexo de povoar, voo, substantivo e flexo de voar etc.
9-) Prescinde-se, do acento agudo e do circunflexo para distinguir palavras
paroxtonas
que, tendo respectivamente vogal tnica/tnica aberta ou fechada, so
homgrafas de
palavras proclticas. Assim, deixam de se distinguir pelo acento grfico: para
(), flexo
de parar, e para, preposio; pela(s) (), substantivo e flexo de pelar, e
pela(s), combi-nao de per e la(s); pelo (), flexo de pelar, pelo(s) (),
substantivo ou combinao de
per e lo(s); polo(s) (), substantivo, e polo(s), combinao antiga e popular
de por e
lo(s); etc.
10-) Prescinde-se igualmente de acento grfico para distinguir paroxtonas
homgrafas
heterofnicas/heterofnicas do tipo de acerto (), substantivo e acerto (),
flexo de

acertar; acordo (), substantivo, e acordo (), flexo de acordar; cerca (),
substantivo,
advrbio e elemento da locuo prepositiva cerca de, e cerca (), flexo de
cercar; coro
(), substantivo, e coro (), flexo de corar; deste (), contraco da
preposio de com
Acentuao Grfica

Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
o demonstrativo este, e deste (), flexo de dar; fora (), flexo de ser e ir, e
fora (),
advrbio, interjeio e substantivo; piloto (), substantivo e piloto (), flexo
de pilotar;
etc.
Da acentuao das palavras proparoxtonas
1-) Levam acento agudo:
a) As palavras proparoxtonas que apresentam na slaba tnica/tnica as
vogais aber-tas grafadas a, e, o e ainda i, u ou ditongo oral comeado por
vogal aberta: rabe, cus -tico, Clepatra, esqulido, exrcito, hidrulico,
lquido, mope, msico, plstico, prosli -to, pblico, rstico, ttrico, ltimo;
b) As chamadas proparoxtonas aparentes, isto , que apresentam na slaba
tnica/tni-ca as vogais abertas grafadas a, e, oe ainda i, uou ditongo oral
comeado por vogal
aberta, e que terminam por sequncias voclicas ps-tnicas/ps-tnicas
praticamente
consideradas ditongos crescentes (-ea, -eo, -ia, -ie, -io, -oa, -ua, -uo etc.):
lea, nusea;
etreo, nveo; enciclopdia, glria; barbrie, srie; lrio, prlio; mgoa,
ndoa; exgua,
lngua; exguo, vcuo.
2-) Levam acento circunflexo:
a) As palavras proparoxtonas que apresentam na slaba tnica/tnica vogal
fechada ou
ditongo com a vogal bsica fechada: anacrentico, brtema, cnfora,
cmputo, devra -mos (de dever), dinmico, mbolo, excntrico, fssemos

(de ser e ir), Grndola, herme-nutica, lmpada, lstrego, lbrego, nspera,


pliade, sfrego, sonmbulo, trpego;

b) As chamadas proparoxtonas aparentes, isto , que apresentam vogais


fechadas na
slaba tnica/tnica, e terminam por sequncias voclicas ps-tnicas/pstnicas prati-Acentuao Grfica 7
Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
camente consideradas como ditongos crescentes: amndoa, argnteo,
cdea, Islndia,
Mntua, serdio.
3-) Levam acento agudo ou acento circunflexo as palavras proparoxtonas,
reais ou
aparentes, cujas vogais tnicas/tnicas grafadas e ou o esto em final de
slaba e so
seguidas das consoantes nasais grafadas m ou n, conforme o seu timbre ,
respectiva-mente, aberto ou fechado nas pronncias cultas da lngua:
acadmico/acadmico, ana-tmico/ anatmico, cnico/cnico,
cmodo/cmodo, fenmeno/fenmeno, gnero/gne-ro, topnimo/topnimo;
Amaznia/Amaznia, Ant- nio/Antnio, blasfmia/blasfmia, f-mea/fmea,
gmeo/gmeo, gnio/ gnio, tnue/tnue.
Acentuao Grfica

Potrebbero piacerti anche