Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Escrita______________________________________________________Captulo 2
CAPTULO 2:
ACENTUAO GRFICA
(J ATUALIZADO DE ACORDO COM AS NOVAS REGRAS)
1.Em portugus, com exceo do til (~) e dos casos de crase,
o acento grfico s pode ocorrer na slaba tnica das palavras,
que so as destacadas nos exemplos a seguir: ca-F, ca-fe-ZI-nho, e-co-Nmi-co, e-co-no-MI-a, se-cre-T-ria, se-cre-ta-RI-a.
Portanto, a identificao da slaba tnica da palavra deve
preceder a aplicao das regras de acentuao.
2.As regras s se aplicam s palavras da lngua portuguesa e s
devidamente
aportuguesadas.
3.Apesar de podermos memorizar muitas formas corretas, a nica maneira
de se
aprender acentuao com segurana aplicando as regras.
Regras de Acentuao
Da acentuao grfica das palavras oxtonas
1-) Acentuam-se com acento agudo:
As palavras oxtonas terminadas nas vogais tnicas/tnicas abertas grafas
-a, -e
ou -o, seguidas ou no de -s: est, ests, ol; at, ol, pontap(s), av(s),
domin(s),
palet(s), s(s).
Obs.: Em algumas (poucas) palavras oxtonas terminadas em -e
tnico/tnico, geral-mente provenientes do francs, esta vogal, por ser
articulada nas pronncias cultas ora
como aberta ora como fechada, admite tanto o acento agudo como o acento
circunfle-xo: beb ou beb, bid ou bid, canap ou canap, carat ou
carat, croch ou croch,
Acentuao Grfica
Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
guich ou guich, matin ou matin, nen ou nen, ponj ou ponj, pur ou
pur, rap
ou rap.
O mesmo se verifica com formas como coc e coc, r (letra do alfabeto
grego) e
r. So igualmente admitidas formas como jud, a par de judo, e metr, a
par de metro.
b) As formas verbais oxtonas, quando, conjugadas com os pronomes clticos
lo(s) ou
la(s), ficam a terminar na vogal tnica/tnica aberta grafada -a, aps a
assimilao e
perda das consoantes finais grafadas -r, -s ou -z: ador-lo(s) (de adorarlo(s)), -la(s)
(de ar-la(s) ou d(s)-la(s)), f-lo(s) (de faz-lo(s)), f-lo(s)-s (de far-lo(s)-s),
habit-la(s)
iam (de habitar-la(s)- iam), tr-la(s)- (de trar-la(s)-);
c) As palavras oxtonas com mais de uma slaba terminadas no ditongo
nasal grafado
em (exceto as formas da 3- pessoa do plural do presente do indicativo dos
compostos
de ter e vir: retm, sustm; advm, provm; etc.) ou -ens: acm, detm,
detns, entre-tm, entretns, harm, harns, porm, provm, provns,
tambm;
d) As palavras oxtonas com os ditongos abertos grafados -i, -u ou -i,
podendo estes
dois ltimos ser seguidos ou no de -s: anis, batis, fiis, papis; cu(s),
chapu(s),
ilhu(s), vu(s); corri (de corroer), heri(s), remi (de remoer), sis.
2-) Acentuam-se com acento circunflexo:
a) As palavras oxtonas terminadas nas vogais tnicas/tnicas fechadas que
se grafam
-e ou -o, seguidas ou no de -s: corts, d, ds (de dar), l, ls (de ler),
portugus,
Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
3-) Prescinde-se de acento grfico para distinguir palavras oxtonas
homgrafas, mas
heterofnicas/heterofnicas, do tipo de cor (), substantivo, e cor (),
elemento da locu-o de cor; colher (), verbo, e colher (), substantivo.
Excetua-se a forma verbal pr,
para a distinguir da preposio por.
Da acentuao grfica das palavras paroxtonas
1-) As palavras paroxtonas no so em geral acentuadas graficamente:
enjoo, grave,
homem, mesa, Tejo, vejo, velho, voo; avano, floresta; abenoo, angolano,
brasileiro;
descobrimento, graficamente, moambicano.
2-) Recebem, no entanto, acento agudo:
a) As palavras paroxtonas que apresentam, na slaba tnica/tnica, as
vogais abertas
grafadas a, e, o e ainda i ou u e que terminam em -l, -n, -r, -x e -ps, assim
como, salvo
raras excees, as respectivas formas do plural, algumas das quais passam
a proparo -xtonas: amvel (pl. amveis), Anbal, dcil (pl. dceis) dctil (pl.
dcteis), fssil (pl. fs-seis) rptil (pl. rpteis: var. reptil, pl. reptis); crmen
(pl. crmenes ou carmens; var. car-me, pl. carmes); dlmen (pl. dlmenes
ou dolmens), den (pl. denes ou edens), lquen
Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
b) As palavras paroxtonas que apresentam, na slaba tnica/tnica, as
vogais abertas
grafadas a, e, o e ainda i ou u e que terminam em -(s), -o(s), -ei(s), -i(s),
-um, -uns ou
-us: rf (pl. rfs), acrdo (pl. acrdos), rfo (pl. rfos), rgo (pl.
rgos), sto
(pl. stos); hquei, jquei (pl. jqueis), amveis (pl. de amvel), fceis (pl.
de fcil),
fsseis (pl. de fssil), amreis (de amar), amveis (id.), cantareis (de
cantar), fizreis
(de fazer), fizsseis (id.); beribri (pl. beribris), blis (sg. e pl.), iris (sg. e
pl.), jri (pl. j-ris), osis (sg. e pl.); lbum (pl. lbuns), frum (pl. fruns);
hmus (sg. e pl.), vrus (sg. e
pl.).
Obs.: Muito poucas paroxtonas deste tipo, com as vogais tnicas/ tnicas
grafadas ee
Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
5-) Recebem acento circunflexo:
a) As palavras paroxtonas que contm, na slaba tnica/tnica, as vogais
fechadas
com a grafia a, e, oe que terminam em -l, -n, -r ou -x, assim como as
respectivas for-mas do plural, algumas das quais se tornam proparoxtonas:
cnsul (pl. cnsules), pn-sil (pl. pnseis), txtil (pl. txteis); cnon, var.
cnone, (pl. cnones), plncton (pl. plnc-tons); Almodvar, aljfar (pl.
aljfares), mbar (pl. mbares), Cncer, Tnger; bmbax
Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
a) Obrigatoriamente, pde (3- pessoa do singular do pretrito perfeito do
indicativo),
que se distingue da correspondente forma do presente do indicativo (pode).
acertar; acordo (), substantivo, e acordo (), flexo de acordar; cerca (),
substantivo,
advrbio e elemento da locuo prepositiva cerca de, e cerca (), flexo de
cercar; coro
(), substantivo, e coro (), flexo de corar; deste (), contraco da
preposio de com
Acentuao Grfica
Comunicao Oral e
Escrita______________________________________________________Captulo 2
o demonstrativo este, e deste (), flexo de dar; fora (), flexo de ser e ir, e
fora (),
advrbio, interjeio e substantivo; piloto (), substantivo e piloto (), flexo
de pilotar;
etc.
Da acentuao das palavras proparoxtonas
1-) Levam acento agudo:
a) As palavras proparoxtonas que apresentam na slaba tnica/tnica as
vogais aber-tas grafadas a, e, o e ainda i, u ou ditongo oral comeado por
vogal aberta: rabe, cus -tico, Clepatra, esqulido, exrcito, hidrulico,
lquido, mope, msico, plstico, prosli -to, pblico, rstico, ttrico, ltimo;
b) As chamadas proparoxtonas aparentes, isto , que apresentam na slaba
tnica/tni-ca as vogais abertas grafadas a, e, oe ainda i, uou ditongo oral
comeado por vogal
aberta, e que terminam por sequncias voclicas ps-tnicas/ps-tnicas
praticamente
consideradas ditongos crescentes (-ea, -eo, -ia, -ie, -io, -oa, -ua, -uo etc.):
lea, nusea;
etreo, nveo; enciclopdia, glria; barbrie, srie; lrio, prlio; mgoa,
ndoa; exgua,
lngua; exguo, vcuo.
2-) Levam acento circunflexo:
a) As palavras proparoxtonas que apresentam na slaba tnica/tnica vogal
fechada ou
ditongo com a vogal bsica fechada: anacrentico, brtema, cnfora,
cmputo, devra -mos (de dever), dinmico, mbolo, excntrico, fssemos