Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
AdolescenciaLatinoamericana<B>Gravidezdeadolescncia</B>:<B>umaquestosocial</B>
AdolescenciaLatinoamericana
PrintISSN14147130
Adolesc.Latinoam.vol.3no.2PortoAlegreNov.2002
Howtocitethis
article
Cartaaoeditor
Gravidezdeadolescncia:umaquestosocial
Agravideznaadolescncia,fatoamplamentediscutidoatualmentenosmeiosacadmicos,
mdiaergosgovernamentais,longederepresentarumacontecimentonovo,estevesempre
presentenahistriadahumanidade.Nascivilizaesantigas,tologoaparecessemos
primeirossinaisdepuberdade,ajovemeraconsideradaaptaparaocasamento.Presena
comumnopassadodecadaumdensfacilmentereconhecidaemnossasmemriasenos
lbunsdefamlia,ondeaparecemnossasmes,avsoubisavs,aindaemtenraidade,
cercadasdenumerosaprole.
Acapacidadereprodutiva,quelapoca,estavaassociadaaofrescordajuventudeequanto
maioraprole,maioro"mritodamatrona".Nadaquestionavasequantoacapacidade
psicobiolgicadaquelasimaturasjovensemparir,cuidareeducarseusfilhos.
Aigrejacatlica,detentoradegrandepodersobreasquestesdasexualidadeereproduo,
propagavao"cresceiemultiplicai".Exercendoforterepressosexualeradicalmentecontrria
aousodequalquertipodemtodocontraceptivo,contribuaparaos12,15ou20filhos
presentesnamaioriadasfamlias.Somandoseaosfatoresculturaisereligiosos,haviamos
interessespolticoseeconmicosvigentes.
OEstadodependiadorpidocrescimentodamodeobraparaconcretizarsuaexpansoe
impulsionarasgrandestransformaesdapoca,oquetornouocrescimentopopulacional
desejadoeincentivado.Aquemsedestinariamentoosserviosdeprnataleplanejamento
familiar?
Nestecontexto,asmulheres,longedequalquerexpressosocialoupolticaviviamsubmissas
aomaridoesenhoredetentorasda"sagradamissodamaternidade"tinhamcomonico
legado:casar,procriarezelarpelosfilhos,cabendoaohomem,chefiareprover
adequadamenteafamlia.
Nadcadade60,comomovimentodecontracultura,osjovenscomearamaquestionaras
polticassociaisvigentesealmdisto,reinvidicaramodireitoaolivreexerccioda
sexualidade.Contrariandoosrgidospadresmorais,agravidezpassouaocorrerforados
http://raladolec.bvs.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141471302002000200002&lng=en&nrm=iso
1/4
03/12/2014
AdolescenciaLatinoamericana<B>Gravidezdeadolescncia</B>:<B>umaquestosocial</B>
laosmatrimoniais.
Ocrescimentopopulacionaltornarasepreocupanteeaento,explosodemogrficasomada
aoprocessomaciodeindustrializaotornouotrabalhohumano"dispensvel".Oexcedente
demodeobra,odesempregoeofuturodosjovenspassaramaserpreocupaesparao
Estado.
Osacontecimentossciopolticoeconmicoseastransformaesocorridasnombitoda
moraledoscostumeslevaraminvariavelmente,oEstadoeasociedade,aumnovo
posicionamentoemrelaoaospadressexuaisadotadospelosjovens"modernos".
Nestemomento,ocontroledanatalidadetornaraseumaalternativaparaconteresteprocesso
eosmtodoscontraceptivospassaramasermaisdivulgados.
Nosidosde60,surgiramasplulasanticoncepcionaisecriaramseosprimeirosserviosde
prnatalvoltadossjovensgestantes.Aimplantaoefetivadosprogramasdeplanejamento
familiarpermitiusmulhereseaoEstado,ocontrolesobreaprole.
Nospasesemdesenvolvimento,faziasenecessriomaisdoqueoplanejamentofamiliar,o
controledefinitivosobreonmerodefilhos.Realizouseento,nasdcadasde80e90,a
esterilizaodegrandenmerodemulheresjovensemidadefrtil,tornandoahoje,osegundo
mtodocontraceptivomaisutilizadopelasjovensbrasileirasemunio(8%),precedidoapenas
pelasplulasanticoncepcionais(PNDS96).
Asprogressivastransformaesnombitodasexualidadedosjovenscontinuaramocorrendo,
ehoje,ainiciaosexual,ocorrendocadavezmaisprecocemente,tornaosalvode
preocupaes.
Asexualidade,presenteemtodasasetapasdodesenvolvimentohumano,afloracomtodasua
foranaadolescnciasobreinflunciadoshormniossexuais.Responsveispelo
aparecimentodoscaracteressexuaissecundriosconduzemaumnovo"olhar"paraosexo
oposto,antesindiferente.
Donosdeumcorpoemcrescentetransformaoeregidosporumamentevidadenovas
experincias,trilhampeloscaminhosdacuriosidadeedodesejo,aindaincontrolvel.Alguns
compoucoounenhumconhecimentodafisiologiadocorpo,agorareprodutivo,outros,
carregadosdeconhecimentoscientficosedas"sbias"orientaespaternas,seguem
indistintamentepelosmesmoscaminhos.Apoiadosnopensamentomgico"issono
acontecercomigo"elevadospelocalordomomentolanamsenasmaisdiversas
experincias,entreelasadosexodesprotegido.
Independentedomeiosocialemqueestejaminseridosedoconhecimentoprviodosmtodos
contraceptivos,expemse,frequentemente,aoriscodagestaonoplanejada.
NoBrasil,50%dasjovense78%dosjovenstemasuaprimeiraexperinciasexualatos24
anosdeidade,comidademedianadasexarcade16,4anosparaasgarotase15,3anosparaos
rapazes(1996).Apenas33%dosjovensrelatamusodecontraceponaprimeirarelao
sexualeem1998,25%dospartosrealizadosnoSistemanicodaSade(SUS),foramde
adolescentes.
Considerandoqueaproximadamente40%dasadolescentesengravidamat3anosdaprimeira
gestaoaquestotornaseaindamaispreocupante..
Nomundomoderno,escolaridadeecapacitaoprofissionalsofundamentaisparainsero
dojovemnomercadodetrabalho,hojetoescassoecompetitivo.Omesmoocorrendoparaas
http://raladolec.bvs.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141471302002000200002&lng=en&nrm=iso
2/4
03/12/2014
AdolescenciaLatinoamericana<B>Gravidezdeadolescncia</B>:<B>umaquestosocial</B>
jovensquejnovemnocasamentoenamaternidadeideaisdevida.
Aocorrnciaeareincidnciadagestaonoprogramada,emplenoprocessodecapacitao
eformaoprofissionalconduzirinvariavelmenteosjovens,pornecessidadedeprovera
novafamlia,deseroescolaresubemprego,mantendoassimociclodapobreza.
Numpaspobre,eminentementejovemcomooBrasil(21%dapopulaoformadapor
adolescentes),agestaonaadolescnciarepresentaumgrandedesafio.
Dosproblemasenvolvidoscomagravidezprecoce,obiolgico,parecenosomenoremais
contornvel.Umaassistnciaprnatalespecializada,precoceepreferencialmente
multidisciplinarcapazdeminimizaroimpactobiopsquicodagestaoparaestasjovens.O
principalimpacto,porm,aindaosocial.
IvanaFernandesSouza
GinecologistaeObstetraHebiatra
BeloHorizonteMinasGerais
MembrodaDiretoriadePublicaesdaASBRA.20002001
MembrodaDiretoriadaAssociaoMineiradeAdolescnciaAMA20002001
Bibliografia
1.SimonCSt,KellyL,SingerD.Whypregnancyadolescentssaytheydidnotuse
contraceptivespriortoconception.JournalofAdolescentHealth,199619(1):4853.
2.CoatesV,CorreaM.M.Implicaessociaisdopapeldopai.In:MaakarounMF,SouzaRP,
CruzAR.TratadodeAdolescnciaUmEstudoMultidisciplinar.RiodeJaneiro:Editorade
CulturaMdica,1991:40713.
3.CostaCFF.Gravideznaadolescncia.In:MagalhesFSCeAndradeHSSM.
GinecologiaInfantoJuvenil,RiodeJaneiro:EditoraMedsi,1998:50105.
4.GalvoL,DazJ.SadeSexualeReprodutivanoBrasil.EditoraHucitecPopulation
Concil,1999,389p.
5.GrossmanE.Adolescnciaatravsdostempos.AdolescLatinoam19981(2):6873.
6.JovensAcontecendonaTrilhadasPolticasPblicas(2vols)CNPD,Braslia,1998.
7.KrauskopfD.Thames,P.L.A.EmbarazoenlaadolescnciaeAspectosantropolgicosdel
embarazodeadolescentes.ComisionNacionaldeAtencionIntegralal
AdolescenteOrganizacionPanamericanadelaSalud/OPS.CostaRica,1996.
8.MaiaFilhoNL,NederVM,MaioralVFS,PereiraRT,MathiasL.Gravideznaadolescncia
trsdcadasdeumproblemasocialcrescente.RevistaGOAtual,1998(7):28a32.
9.MonteiroDLM.CunhaAA,BastosAC.GravideznaAdolescncia.SoPaulo,Revinter,
1998,190p.
10.SchorN,MotaMSFT,BrancoVC(orgs.)CadernosJuventudeSadeeDesenvolvimento.
MinistriodaSadeSecretariadePolticasdeSade,Braslia,1999.
http://raladolec.bvs.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141471302002000200002&lng=en&nrm=iso
3/4
03/12/2014
AdolescenciaLatinoamericana<B>Gravidezdeadolescncia</B>:<B>umaquestosocial</B>
11.VieiraEM,FernandesMEL,BaileyP,MackayA.SeminrioGravideznaAdolescncia.
Braslia,1998.
2014ASBRA/SASIA/CENESPA
RuaAurlioBitencourt,45conj.401BairroRioBranco
90430080PortoAlegreRSBrasil
Tel:(5551)33326454
Fax.:(5551)33333245
ronaldps@plugin.com.br
http://raladolec.bvs.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141471302002000200002&lng=en&nrm=iso
4/4