Oleszkowicz (z Rzepy) Miejsce i rola buntu

modzieczego w ksztatowaniu si tosamoci

osobistej i spoecznej
Z punktu widzenia problematyki tosamociowej, okres dorastania jest szczeglnie wany dla
rozwoju czowieka. Musi on wwczas podj trud zbudowania stabilnego i spjnego obrazu siebie,
by mc kiedy np. podejmowa autonomiczne decyzje.
- bunt bardzo czsto towarzyszy ksztatowaniu si tosamoci modego czowieka
- cel artykuu: przedstawi propozycj teoretyczn, ktra powie bunt modzieczy z ksztatujc si
tosamoci jednostki.
1. Bunt modzieczy i jego atrybuty.
- forma sprzeciwu na to, co jednostk subiektywnie ogranicza, co jej subiektywnie zagraa, jest
niezgodne z idealistycznymi oczekiwaniami i wyobraeniami.
a) Bunt jest efektem osignicia wiadomoci wasnego prawa do wolnoci wyborw, przejcia
kontroli nad wasnym yciem, bycia sob.
- wie si to z osigniciami rozwojowymi w sferze biologicznej, emocjonalnej i spoecznej.
- wiadomo praw pocztkowo jest bardzo idealistyczna i nacechowana egocentryzmem
modzieczym.
b) Bunt zawiera negatywno wyraan w intencjonalnej destrukcji oraz aspekt twrczy wyraajcy
si w prbach afirmacji bronionych wartoci.
- cel buntu: sprzeciw obalenie starego porzdku, wprowadzenie podanej zmiany, odrzucenie
ingerencji z zewntrz, usunicie ogranicze.
- drugi aspekt: sprzeciw w imieniu czego, co dla jednostki jest wane, cenne, suszne, z punktu
widzenia praw uwiadamianych przez jednostk i grup.
c) Bunt jest gboko osadzony w doznaniach i przeyciach jednostki; wzbudza bardzo silne emocje.
- bunt pojawia si w momencie, gdy modemu czowiekowi wyczerpaa si cierpliwo do znoszenia
obecnego stanu rzeczy.
- w momencie, gdy narastajce niezadowolenie i frustracja s ju nie do zniesienia.
- nawet jeli to wszystko nie jest w ogle racjonalne.
d) Bunt zawiera w sobie komponent emocjonalno-oceniajcy i komponent behawioralny.
- emocjonalno-oceniajcy (paszczyzna wewntrzna, przeyciowa) silnie zaznaczone emocje,
rnego rodzaju sdy, oceny, dostosowane do konkretnych sytuacji, ktre godz w wyznawane
wartoci.
- behawioralny (zewntrzny, dziaaniowy) wprowadzanie sprzeciwu w ycie tak, e inni widz, e
jednostka si buntuje.
e) Bunt behawioralny to akt odwagi i czynnej postawy wobec rzeczywistoci.
- jest skierowany przeciwko istniejcemu porzdkowi rzeczy, przy ktrym obstaj silniejsi, posiadajcy
wadz.
- czowiek zbuntowany opowiada si za czym, robi to w imi zmiany.
f) Bunt jest wanym skadnikiem procesu internalizacji norm.
- wystarczy do tego procesu bunt wewntrzny, bez przejaww
1

- bunt pozwala spojrze z innej strony na dotychczasowe wpywy i naciski otoczenia, nawet je
zdeprecjonowa, symbolicznie zniszczy
g) Bunt jest wczony w proces ksztatowania si tosamoci jednostki.
2. Bunt modzieczy a tosamo osobista.
- tosamo osobista pewna wzgldnie trwaa organizacja uczu, wartoci, dowiadcze, projektw
na przyszo, odnoszcych si do samego siebie. Wszystkie cechy, umiejtnoci i wartoci, ktre
powstaj w rnicowaniu ja-my i pomagaj jednostce odpowiedzie sobie na pytanie: kim jestem.
- bunt egocentryczny silna koncentracja na prawach przeywajcego bunt podmiotu, z
towarzyszeniem silnego przekonania o wasnej susznoci. Jest reakcj na sytuacje spostrzegane jako
ograniczajce i zagraajce.
W pocztkowej fazie intencjonalna destrukcja jednostka okrela si przez wyraanie tego,
czego nie chce, co budzi jej sprzeciw.
o NIE niewiadoma obrona przez wieloci sprzecznych naciskw rodowiskowych,
groca zamtem tosamociowym.
Faza separacji konflikt midzy symbioz a odrbnoci; cieranie si woli modego z wol
rodzicw.
o NIE narzdzie suce badaniu i wyznaczaniu granic midzy wasnymi potrzebami
a potrzebami rodzicw; granic tosamoci.
Bunt jako krtkoterminowa obrona przez zamtem tosamociowym. Lepiej dla bycia kim
skutkuje prowokowanie niebezpieczestwa i ryzyka, bo wtedy mody wicej czuje, wicej
wie, e jest. Wiksza intensywno wasnych przey.
Wane, e si buntujesz, nie wane przeciw czemu.
eby odpowiedzie kim si jest, trzeba wypeni pojcie ja osobistego konkretn treci.
- koncepcj siebie buduje si w oparciu o dwa procesy:
a) identyfikacja ze znaczcymi osobami przyj ich pogldy, postawy, zachowania jako swoje.
Jednostka ma szans dowiadczy wszelkich konsekwencji wynikajcych z przyjtych racji i zachowa.
b) eksperymentowanie na rolach tu jeszcze dwa mniejsze procesy:
Odkrywanie siebie odkrywanie autentycznych zdolnoci i moliwoci drzemicych w
jednostce
Kreowanie siebie zakada nieograniczon liczb ludzkich wyborw
- tosamo osobista wie si z koncepcj indywiduum niepowtarzalnego, rnego od innych i
ksztatuje si take w relacjach z innymi. Tu wysuwa si proces identyfikacji z grup odniesienia,
odwoanie si do zakresu treciowego wymiaru MY.
3. Bunt modzieczy a tosamo spoeczna.
- tosamo spoeczna drugi subsystem tosamoci.
- wiedza jednostki o tym, e naley ona do okrelonej grupy spoecznej wraz z emocjonalnym i
wartociujcym znaczeniem, jakie ma dla jednostki ta przynaleno.
- skadaj si na ni sdy i pojcia zawierajce informacje o grupach do jakich naley jednostka
- jej ksztatowanie wymaga zrnicowania w zakresie my-oni.
- w dorastaniu identyfikacja z grup jest kluczowa.
Mody moe dosta gratyfikacj: przynalenoci, bezpieczestwa, wrae, wasnej wartoci.
Grupa dostarcza wzorcw postpowania, przekazuje informacje o preferowanych
wartociach, jest rdem kar i nagrd zewntrznych.
Pozwala modemu opni moment wchodzenia w role.
- bunt egocentryczny moe aktywizowa jednostk w kierunku poszukiwania identyfikacji z grup
odniesienia.
2

- rola buntu:
Niespecyficzna przynaleno do grupy zaspokaja podstawowe potrzeby i stwarza
moliwo do kontynuowania buntu
Specyficzna pierwszy, reaktywny i sytuacyjny bunt, przeradza si u niektrych modych w
form takiego staego buntu. Ten jest ju efektem wiadomej refleksji i wyboru. Grupy
wyznajce podobne wartoci i normy cz si w grupy subkulturowe.
- wyodrbnienie MY moe mie charakter kategorialny lub atrybucyjny:
MY kategorialne odnosi si do realnie istniejcych podziaw rzeczywistoci spoecznej, np.
moja klasa, wegetarianie, punki.
MY atrybucyjne oparte na abstrakcyjnych kryteriach, tworz si w umyle, np. ludzie
poszukujcy szczcia, osoby dobrego serca. tutaj: subkultury modzieowe. Osoba
przynaleca do subkultury przejawia jednak nowy rodzaj buntu, bunt ideologiczny, w
imieniu praw innych. Obraz wiata, jaki ma mody czowiek, jest uksztatowany przez
ideologi. Ale nie jest to logicznie spjna ideologia, to po prostu utopijna, bezwarunkowa
wiara w suszno.
- bunt altruistyczny powstaje przez poczucie wizi, solidarnoci i wsplnoty losu z ludmi. Obrona
prawa ludzi do czego, generalnie bunt przeciwko zu temu wiata.
- jednostka bdzie sprzeciwia si ograniczeniom dopki nie osignie dojrzaej tosamoci.
- efektem okresu dorastania powinna by uksztatowana, dojrzaa tosamo, i osobista, i spoeczna.

Oleszkowicz R4 Rola buntu modzieczego w

ksztatowaniu si poczucia tosamoci
I. Rozwojowe mechanizmy buntu modzieczego.
- w oparciu o teorie Eriksona i Piageta.
1. Mechanizm I.
- charakterystyczny dla wczesnej adolescencji.
- pocztek adolescencji zmiany w wygldzie i w fizjologii.
- proces wzrastania (Piaget) zmiany na paszczynie relacji spoecznych nabieraj tempa i
intensywnoci
- adolescent uwaa si za rwnego dorosym
- wiksze pragnienie prawa kontroli wasnego ycia, pragnienie wolnoci wszystko to przekracza
jednak granice realnoci
- silna frustracja z powodu zalenoci, uznanie jej za niepowodzenie yciowe
- zachowania negatywistyczne.
- nieuksztatowana dojrzaa odpowiedzialno
- zasadnicza przyczyna buntu w mechanizmie I przeywane przez modzie poczucie ograniczenia
zwizane ze stawianymi przez dorosych nakazami i zakazami.
- mody musi mie troch prawo do samostanowienia, bo to warunek konieczny, by mona byo sobie
uksztatowa samodzieln, wiadom, dojrza tosamo.
- pragnienie aprobaty w oczach rwienikw
- bunt tutaj ma charakter reaktywny i sytuacyjny wystpuje w odpowiedzi na spostrzegane
ograniczenie. Emocje negatywne wystpujce przy okazji, cechuje labilno.
- ekspansja modzie stara si praktycznie i aktywnie zaj pozycj rwnoprawnego partnera osoby
dorosej, dziaa metod stworzonych faktw (wbrew zakazom wraca pno do domu).
3

- Erikson delegowanie autorytetu naley stopniowo zwiksza autonomi modych w ich

podmiotowych decyzjach, utrzymujc wano gosu rodzica przy sprawach wymagajcych
dowiadczenia yciowego. nie zawsze to dziaa, bo modzi maj bardzo due roszczenia w stosunku
do rodzicw pojawia si napicie.
- reaktywno i sytuacyjno s zgodne z waciwociami pierwszej tosamoci, jak ma mody czyli
tosamoci rozproszonej:
Niestabilno
Nietrwao
Koncentracja na teraniejszoci
Brak spjnych przekona na wasny temat
Brak zdolnoci do samodzielnych wyborw i dugodystansowego zaangaowania si w
powaniejsz dziaalno yciow
Niski poziom autorefleksji
Dua podatno na wpywy zewntrzne.
2. Mechanizm II.
- jednostka ze stanu tosamoci dyfuzyjnej moe przej do moratorium, lustrzanej albo osignitej.
- w mechanizmie drugim, jednostka jest na etapie tosamoci dyfuzyjnej lub ju przesza do
moratorium.
- faza separacji konflikt midzy symbioz a odrbnoci; cieranie si woli modego z wol
rodzicw, napady zego humoru, nieposuszestwo.
- NIE jako narzdzie badania granic midzy swoimi a rodzicielskimi potrzebami, badania granic
wasnego ja.
- w mechanizmie drugim poczucie zagroenia wypywa z niepewnoci, zagubienia, niszej wartoci,
naciskw, wpyww spoecznych, z poczucia, e grozi nam naruszenie granic Ja i mozolnie
zbudowanej spjnoci wewntrznej. Take: niesatysfakcjonujce warunki ycia.
- RADYKALIZACJA - mody jest bezdyskusyjnie przekonany o racji swoich pogldw taka
radykalizacja pomaga radzi sobie z zagroeniem.
- totalizm i absolutyzm gdy radykalizacja (Erikson mwi: ideologiczna rytualizacja) zostaje
wypaczona zaabsorbowanie tym, co wydaje si bezsprzeczne, niedopuszczanie racji innych,
stosowanie uproszczonych schematw, stereotypw, nietolerancja nawet samego siebie
- silny lk przed utrat ego, jeli si wejdzie w bliski zwizek walka, lepe odrzucanie wszystkich i
wszystkiego.
- to wszystko wbrew pozorom: nakrelanie granic wasnej tosamoci, czyli co pozytywnego.
Przejaw: bunt.
- radykalizacja moe te wystpowa przy niezadowoleniu z warunkw ycia.
- zgeneralizowany obiekt buntu: wobec wszystkich i wszystkiego.
- Funkcje buntu w mechanizmie II.
Obrona przed zamtem tosamociowym
Wzmocnienie granic ja
- otoczeniu bunt wydaje si irracjonalny.
- Mechanizm II jest obecny na wszystkich etapach formowania si tosamoci, nawet na najniszym
etapie integracji ego.
3. Mechanizm III.
- w okresie moratorium
- zaczyna si od pogldw reformatorskich i ideaw
- ich konfrontacja z rzeczywistoci skutkuje tym, e mody zauwaa, jak bardzo s rozbiene.
- mog si pojawi dwa zjawiska:
Potrzeba bycia rnym od innych

 Przypisywanie marzeniom i mylom nieograniczonych moliwoci tak, e idea moe wedug

adolescentw wrcz zmienia wiat.
- prby reformatorskie maj na celu ustalenie idealnego wiata spoecznego tu: mesjanizm
(adolescent jako ten zbawiciel, ktry odmieni losy ucinionego wiata)
- gdy mody zauwaa rozbieno, chce ustosunkowa si do nieakceptowanych fragmentw
rzeczywistoci.
- Funkcja buntu w Mechanizmie III.
Kreowanie siebie w nowej roli mody tworzy tymczasow tosamo.
- oprcz idealistycznej wizji wiata, pojawia si te idealistyczna wizja siebie.
- jeli bunt staje si okazj do ujawnienia siebie, moe spenia twrcz i konstruktywn rol.
- wyraanie buntu moe pj dwiema drogami:
Zachowania odbiegajce od powszechnie akceptowanych: chodzenie na kontrowersyjne
wiece i parady, pisanie po murach rnych, mniej lub bardziej lotnych hase wyraajcych
pragnienie odmiany wiata
Maksymalizm moralny: aktywno oazowa, sekty
- sprawa tosamoci negatywnej:
jeli tymczasowo ok, przezwycienie rozproszenia, zyskiwanie autonomii, moliwo
akceptacji innych, dojrzay stosunek do norm obyczajowych.
Jeli na stae bdzie o tym w mechanizmie IV.
- przedmiot buntu w mechanizmie III: jest abstrakcyjny, ma charakter wiatopogldowy, np.
przeciwko pastwu, przeciwko innej ideologii.
- pseudobunt kiedy moda osoba zachowuje si jakby si buntowaa, ale tylko np. na wiecach, w
domu woli si podporzdkowa, dla witego spokoju.
- Mechanizm III jest mniej powszechny ni I i II.
- Funkcja:
Funkcja obronna
Kreowanie siebie w nowej roli
Dostarczanie tosamoci zastpczej.
4. Mechanizm IV.
- charakterystyczny dla osb, ktre na stae przyjy w swoim yciu tosamo negatywn.
- jednostka staje si tym wszystkim co jej si kulturowo odradza, identyfikuje si z wszystkim co
powszechnie jest uznane za niepodane albo nawet potpiane.
- tosamo negatywna powstaje przy duym udziale rodowiska spoecznego: gdy mody nie ma
autorytetw, nie otrzymuje akceptacji i nie moe ufa spoecznym instytucjom, ktre mogyby
nagradza u modych pozytywne tendencje, absolutyzm i brutalno w rodzinie.
- dwa rodzaje powizania tosamoci negatywnej z buntem:
(1) Tosamo negatywna jako skutek buntu z punktu widzenia kryteriw rozwojowych
(2) Tosamo negatywna jako podstawa trwalej orientacji negatywistycznej.
- Trzy paszczyzny buntu w mechanizmie IV:
(1) Motywacja odwetowa tosamo negatywna jako wyraz buntu wobec autorytarnych form
wychowania. Reakcja na spostrzegane ograniczenia w rodzinie. Spowodowana przyjt przez
rodzicw bdn koncepcj wychowania.
Efekty: np. wiadoma rezygnacja z rodzinnej spucizny, zmiana wyznania religijnego,
jakby wszystko, eby si odci od domu rodzinnego.
Mody wyrywa si z domu przy pierwszej nadarzajcej si okazji.
Nadmiernie permisywna postawa rodzicw te moe skutkowa motywacj odwetow i
tosamoci negatywn:

 Dziecko wychowane bez zasad nie ma zaspokojonej potrzeby bezpieczestwa ani

przynalenoci bunt jako poszukiwanie w ogle jakichkolwiek granic, skoro mu nikt
nigdy adnych nie pokaza.
(2) Brak aprobaty dla wartoci i wzorcw dominujcych w procesie wychowania jednostki.
Oferta spoeczna nie daje modemu, w jego mniemaniu, szans na potwierdzenie siebie i
osignicie potrzebnej satysfakcji yciowej.
Bunt staje si wanym atrybutem tosamoci, narzdziem dugotrwaej walki o
zmian obowizujcych ukadw spoecznych (np. hippisi, ruchy neofaszystowskie).
Chocia w wielu przypadkach tosamo negatywna koczy moratorium, to nie musi wcale
koczy rozwoju tosamoci, nie jest dojrza tosamoci osignit.
(3) Tosamo negatywna przez przyjcie przez modych roli narzuconej im przez dominujc
grup spoeczn roli.
Negatywny obraz wasny, poczucie bycia wyzyskiwanym.
Wraenie, e jest si gorszym.
e nasza aktywno jest niewiele wart, e brak nam uzdolnie i zalet.
Pojawia si strategia obronna skierowana na zewntrz
Bunt jako niezadowolenie wynikajce z rozbienoci (np. midzy tym, e wadza
gwarantuje nam wolno sowa, a nam w szkole nie wolno mwi wszystkiego, co si
myli.)
- w buncie czwartym jest nawizanie do trzech pierwszych: dowiadcza si go w zwizku ze
spostrzeganym zagroeniem, ograniczeniem i rozbienoci.
- wykracza on jednak w swych skutkach znacznie poza adolescencj.
- cel buntu: radykalna zmiana relacji spoecznych.
5. Prba empirycznej weryfikacji rozwojowych mechanizmw buntu modzieczego.
a) Badania Zawadzkiej.
- 87 osb w trzech grupach wiekowych; badanie Kwestionariuszem stylw tosamoci Berzonskyego
i zmodyfikowanym, poszerzonym Kwestionariuszem buntu modzieczego.
Berzonsky:
- model tosamoci oparty na spoeczno-poznawczym procesie przetwarzania w sytuacji
tworzenia przez jednostk tosamoci w okresie dorastania
- trzy style tosamoci:
Informacyjny orientacja informacyjna (moratorium i tosamo osignita): ch
poznania siebie, aktywne poszukiwanie informacji odnoszcych si do Ja.
Normatywny (tosamo lustrzana): skonno do konformizmu, przyjmowanie wartoci
i zasad postpowania od osb znaczcych.
Dyfuzyjno-unikowy (tosamo dyfuzyjna): brak spjnych przekona nt. Ja, unikanie w
sytuacji znaczcych konfliktw, brak autorefleksji.
o
Dodatkowy wymiar: zaangaowanie: wyznacza cele i kierunki dziaania, stanowi
punkt odniesienia dla monitorowania i regulowania czynnoci i informacji zwrotnych
z wasnych dziaa i od innych ludzi.
- Model Berzonskyego mona znale analogie do Marcii, napisaam je kursyw w nawiasach.

- Analiza bada Zawadzkiej:

Jakociowa: jest dua zgodno midzy odpowiedziami na pytania otwarte (np. dlaczego
Twoim zdaniem masz prawo do buntu) a charakterystycznymi dla buntu ekspansywnego i
obronno-kreatywnego sdami sformuowanymi przez psychologa w kwestionariuszu buntu
na podstawie teorii.

 Najlepszym predykatorem sdw wystpujcych w buncie speniajcym funkcj ekspansywn

jest konkretny przedmiot bunt, a take styl dyfuzyjno-unikowy korelujcy z dyfuzyjnym
statusem tosamoci.
Najlepszym predykatorem sdw w buncie obronno-kreatywnym okazay si abstrakcyjny
przedmiot buntu, take przedmiot konkretny i styl informacyjny.
Zalenoci midzy stylem tosamoci a sposobem przejawiania buntu modzieczego: dodatni
zwizek midzy konstruktywnymi sposobami przejawiania buntu, a stylem informacyjnym.
II. Funkcje buntu.
- podstawowe funkcje buntu: obrona, ekspansja, kreowanie wasnego ja.
- Funkcja kreatywna poczucie wasnej odrbnoci ma miejsce zarwno wtedy, gdy staje si on
najprostszym i jednym sposobem samopoznania jak i wtedy, gdy suy jako narzdzie w nadawaniu
znaczenia temu wszystkiego, czym jednostka nie jest lub nie chce by.
- poczucie wewntrznej spjnoci wymaga od jednostki wyranej koncepcji samego siebie, a eby
tak koncepcj mie trzeba mie bunt.
- Funkcja ekspansywna osiganie autonomii prezentowanie siebie jako osoby niezalenej,
podejmujcej zabronione dziaania lub te nierealizujcej oczekiwa
- Funkcja obronna podtrzymywanie poczucia cigoci i spjnoci bunt jako narzdzie suce
przeciwstawianiu si tym wszystkim czynnikom, ktre wywieraj presj na zmian siebie.
- Zyskiwanie uwagi otoczenia
- Funkcja hedonistyczna odczuwanie przez jednostk satysfakcjonujcego pobudzenia.
zorientowanie na stan parateliczny czyli na sam aktywno dostarczajc silnych przey
emocjonalnych. Poszukiwanie niebezpiecznych, ryzykownych bodcw.
- Bunt dla samego buntu jeli czowiek jest silnie nastawiony negatywistycznie, to bunt tak po
prostu jest przyjemny mona wyraa swj negatywizm, wic wszystko jest ok.
Bunt taki jest nieprowokowany przez czynniki zewntrzne.
- Prba zniszczenia status quo reakcja na niezadowalajc atmosfer w domu (zaniedbania
rodzicielskie) bunt jako metoda wstrzsowa, ostateczna prba znalezienia rozwizania problemw.
Np. przez niszczenie rodzicielskich wasnoci, szczeglnie gdy jest cenna.
- Funkcja katarktyczna gdy nie da si zmieni swojej sytuacji. bunt pozwala odreagowa emocje,
zmniejszy napicie psychiczne.
-Funkcja zwizana z twrczoci podmiotem aktywnoci twrczej jest system, w ktrego skad
wchodz domena (dziedzina aktywnoci), pole (system standardw i ocen wydawanych przez
znaczcych przedstawicieli dziedziny) i osoba (konkretna jednostka zanurzona w dziedzinie, oceniana
przez pole).
Skoro ma tyle funkcji, bunt nie moe by niezaprzeczalnie zjawiskiem negatywnym.

III. Pozytywne i negatywne aspekty buntu modzieczego i ich teoretyczne kryteria.

1. Kryterium I istota buntu.
a) zasada negacji wewntrzne przeycie sprzeciwu i ch obalenia istniejcego stanu rzeczy.
Niekonstruktywny. Funkcje:
- dostarczenie pobudzenia i ekscytacji
- budowanie granic tosamoci Ja w okresie formowania si tosamoci
- intensyfikacja przey jako krtkoterminowa obrona przed zamtem tosamociowym
- zyskiwanie uwagi otoczenia
- prba zmiany niezadowalajcej sytuacji rodzinnej metod wstrzsow
- dostarczanie przyjemnoci zwizanej z ekspresj buntu
- pseudobunt.
b) zasada afirmacji ch wprowadzenia w ycie wasnych rozwiza, regu, wartoci. Bardziej
dojrzay.
- przyjcie tosamoci zastpczej, wyprbowanie si w roli
- wprowadzenie w ycie wasnych ideaw, kreowanie siebie
- aktywna/ kreatywna postawa wobec rzeczywistoci.
- bunt altruistyczny afirmacja oglnoludzkich wartoci humanistycznych.
- bunt spoeczny co zamiast wprowadzenie nowych rozwiza, innych dziaa.
- bunt ideologiczny wyraz sprzeciwu wobec tego wszystkiego, co nie jest zgodne z przyjt przez
jednostk ideologi. Mody czowiek obala porzdek i afirmuje idee, ktre przyjmuje za wasne i
jedyne suszne.
2. Kryterium II skutki dla rozwoju jednostki.
- bunt destrukcyjny zwizek ze skutkami niekorzystnymi dla jednostki
Opozycyjny wzrost orientacji podmiotowej, ktra jest konieczna do rozwoju struktur
poznawczych i wykonawczych. Jeli s z ni problemy, mog by problemy z osobowoci. A
problemy mog wynika z bdw wychowawczych:
o Gurycka: bdy zimne (rygoryzm, agresja, hamowanie aktywnoci, obojtno), ciepe
(eksponowanie siebie, uleganie, zastpowanie, idealizacja dziecka) i bd
niekonsekwencji.
Przyjcie tosamoci negatywnej
Zniszczenie tosamoci indywidualnej utrata woli, autodestrukcja sekty destrukcyjne
psychiczne ubezwasnowolnienie; satanizm.
Zaburzenia aknienia, wyniszczenie fizyczne - anoreksja
- bunt konstruktywny pozytywne skutki dla jednostki:
Zyskiwanie uwagi otoczenia
Internalizacja norm, interioryzacja wartoci (odcicie ppowiny)
Ksztatowanie tosamoci spoecznej
Ksztatowanie tosamoci osobistej.
- bunt jako sygna dla wychowawcw, e nadchodzi okres zmian, zmian w relacjach, e ju nie bdzie
dominacji-submisji, e bdzie potrzebne partnerstwo.
- bunt moe by jednym z czynnikw aktywizujcych jednostk w kierunku poszukiwania identyfikacji
z grup odniesienia.
Niespecyficzny kiedy otoczenie nie daje modemu poczucia zrozumienia, aprobaty i
poszukuje ich on w grupie odniesienia
Specyficzny ukierunkowany na konkretne zjawiska rzeczywistoci, stanowi prby
ustosunkowania si do nich, prb wiadomego ksztatowania obrazu wasnej osoby. tutaj
s subkultury.
8

- autorytety:
Autorytet zaufania poszukiwany
Autorytet wadzy odrzucony i oprotestowany. Bunt przeciwko nim zwiksza potrzeb
identyfikacji z autorytetami zaufania.
3. Kryterium III przejawy buntu.
Sposoby wyraania buntu na zewntrz.
- agresja skierowana na innych: fizyczna, pyskwki, wulgaryzmy
- nieagresywne, konstruktywne sposoby wyraania buntu: twrczo, wasny styl bycia, poszukiwanie
wsparcia, wysza empatia, wiksza potrzeba stymulacji intelektualnej.
4. Kryterium IV skutki spoeczne.
a) poziom makrospoeczny skutki wynikajce z kontestacji (kwestionowanie, podwaanie,
wyraanie sprzeciwu) spoecznej .
b) poziom mikrospoeczny zmiany w relacjach rodzinnych i wrd osb powizanych ze sob
bezporednimi zalenociami.
c) destrukcyjne skutki buntu:
- anarchizacja spoeczestwa (albo np. nihilizm czy satanizm)
- rozmycie kryteriw i zasad moralnych (te satanizm jako skrajny przykad)
- wzrost patologii w obszarze ycia spoecznego (rola spoecznoci dorosych. Jeli zrzeknie si ona
odpowiedzialnoci za los modych, mog pojawia si u nich regresywne pomysy typu: upr,
arogancja, figle czyli wyroli z tego, ale skoro doroli nie pomagaj si rozwija, to mona si cofn)
- zaburzenie lub zerwanie interakcji wychowawczej.
d) skutki konstruktywnego buntu:
- pozytywne zmiany w mikro- (bunt jako wana informacja o potrzebach nastolatka, jego
problemach rozwojowych, sygna, e moe trzeba bdzie zmodyfikowa metody wychowawcze.
Skrajnie: mwi, e w rodzinie jest patologia) i makrosystemie (NSZZ Solidarno)
- zniesienie dyskryminacji i wyzysku
e) co trzeba wiedzie:
- w buncie wane s jego stre i sposb przejawiania.
- trzeba, przy jego analizowaniu, mie znajomo wszystkich wczeniejszych dowiadcze
adolescenta one nadaj buntowi warto i znaczenie.