Sei sulla pagina 1di 58

www.ebooksbrasil.

org

Iniroduao Mcdida da Culalilidadc


Paulo Mauricio Scrrano Ncvcs

Ediao
LIDEF
LIDEF

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.con

Fonic Digiial.
Docuncnio do Auior

CoyrigIi.
2001-2006 Paulo Mauricio Scrrano Ncvcs

Plano da obra
Dcdicaioria 4
Prolcgncnos 5
1 FUNDAMENTOS LECAIS 18
2 DA FIXAO DA PENA DASE PELOS
FUNDAMENTOS LECAIS 20
3 DA VONTADE OFICINADA DO ANTEPFOJETO 22
4 DO IMPFIO DA DECLAFAO 27
5 DO CONTEDO DA DECLAFAO 32
6 DAS IMPLICAES DE UMA DECLAFAO
ODSCUFA 34
7 INTFODUO MEDIDA DA CULPADILIDADE 38
8 DOS LIMITES DA FLEXO DA MEDIDA DA
CULPADILIDADE 40
9 DO MNIMO CFAU DE CENSUFA EXICIDO PELO
DIFEITO PENAL 45
10 DOS LIMITES QUANTITATIVOS DA PENA DASE
49
11 CONCLUSES FINAIS 54

Dedicatria
Sara, ninIa nulIcr, clo scu indiscnsavcl
suoric logsiico; Dr. Ana Clara, ninIa
asscssora, cla iolcrancia cn aiulIar scus olIos c
ouvidos con o ncu fazcr c rcfazcr; c S.H. quc
fcz a criica c indicou as arcsias a scrcn aaradas
c o olincnio a scr dado.

Prolegmenos
A culalilidadc foi iniroduzida no Dirciio Pcnal
Drasilciro con a vigcncia da nova Paric Ccral do Codigo
Pcnal, cn janciro dc 1985. O lcgislador, na Eosiao dc
Moiivos, rcfcriu-sc a icr rcfcrido a crcssao "ncdida
da culalilidadc" no lugar dc "inicnsidadc do dolo ou
cula". Dc la aic Iojc a ninIa ccricncia vcn
nosirando quc a fornulaao aniiga icn rcsisiido a
onio dc scrcn cnconiradas scnicnas cn quc o
rolaior diz csiar a culalilidadc caracicrizada cla
inicnsidadc do dolo. Sc jusiificaiivas cisicn ara o
vcio, a nais inorianic dclas, no ncu cnicndcr, c quc
nossos douirinadorcs doninanics no ncrcado nao
conccdcran culalilidadc o csao ncccssario ara
divulgaao dc sua naiurcza, crcio quc, clo cosiunc do
suljciivo "iraiancnio cn lloco" dado ao rcvogado
disosiiivo solrc a fiaao da cna lasc.
O iraiancnio cn lloco consisiia, cono nc
dcscrcvcran alguns nagisirados, cn arcciar as
circunsiancias judiciais c diiar una cna lasc, coisa
quc, dizian, con a ccricncia, assa a scr fciio
facilncnic. Por ial, os irilunais sucriorcs Iouvcran dc
adoiar osicionancnios quc confcrisscn alguna
scgurana aos dccisorios, a ccnlo da vinculaao da
cna lasc no nnino do iio quando iodas as
circunsiancias judiciais fosscn favoravcis ao rcu, c
csforos scrcn dcdicados ara iornar loa aric das
condcnacs nais jusias. O quc sc via aconicccr fazia
arcccr quc os dcscnlargadorcs, con nais ccricncia
do quc os juzcs, cran caazcs dc airiluir cnas nais
jusias, ou scja, a fiaao da cna cra una ocraao
crsonalssina, iao suljciiva quc alguns juzcs cran
rcfcridos cono dc "nao csada" c, or isso, nao so
ficavan os acusados ncrcc da "nao" do nagisirado,
cono os rccursos nais cran conira o juiz do quc conira
a dccisao.
A rcvogada Paric Ccral vcio luz no incio dos anos
quarcnia, coca cn quc lcnlrarao conigo os dc nais
idadc conrava-sc un "coric dc iccido ara icrno" c,
sc fossc dc lon iananIo o sujciio o ano nao dava ara
fazcr o colcic, rcsuliando nun icrno dc duas cas ou,
sc cqucno fossc, ano solraria aic ara fazcr un
cnlornal. Valc a cna alrir un vclIo livro dc culinaria
ara cnconirar crcsscs do iio "ionc un lon
unIado dc farinIa dc irigo c acrcsccnic ovos aic dar
consisicncia".
Dcicrninados vcios iransiian inuiavcis no icno,
cono or ccnlo o dc adquirir-sc un liiro dc olco
(concsivcl ou lulrificanic}, quc na vcrdadc, sc for
cnlalado cn laia conicn acnas novc dccinos do liiro
(0,9 liiro} ou scja, un quario dc galao (1 galao 3,6
liiros}.
O dcsvio visou nosirar quc ncsno cssoas culias c
infornadas odcn lidar con idcias falsas duranic nuiio
icno scn qucsiiona-las.
Ncccssario irazcr luz os onios lasicos da Tcoria
Finalisia da Aao ara quc nclIor scja conrccndido o
roosiio dcsic csiudo. Ao invcs dc una cosiao
roria rcfcrinos, ara rccorrcncia do lciior inicgra
das cosics, irazcr dc fonics ullicadas, o quc
fazcnos aqui con Carlos Aldanyr Condcia dc Casiro
(Dolo no Tio, Lilcr Juris, Fio dc Janciro, 1989}.
"Indscutuc sc u csscncu do utuu Iununo nu,
suIstuncuncntc cntcnddo no scntdo dudo co
Ioncn quc sc ooc u un n. A cxccncu du
udu nuo uz conccssocs uIsoutus uos cuusustus
uu ussuncn unu osuo cudou do
ucontccc cuusu quc c unu cududc nostu uo
Dcto. Agou, os nustus utcn dcssu
cuuctcstcu cono unduncntu do onuudo o
VELZEL. Cono scu. o cstu u nududc nu
uuo (uo ncsno tcno cn quc doo c nududc
suo du ncsnu dcntdudc) tcnos quc o doo cstu
nu uuo (ccscntudu no unIto cnustco o
un to cnu) c, conscqucntcncntc, u dcduuo do
doo no to (o nusto tco)." (ug. 22/2J)
Agora, darcnos, cn snicsc, alcn da classica
caracicrsiica da Aao finalisia, as quc sc scgucn; scn
disianciar dc nosso iralalIo, nas, rccisancnic, orquc
a criica icn corrrclaao con o icna.
"A Tcou du Auo Fnustu cstuIcccc uu us
duus cutcgous dc cncs, dooso c cuoso, o
ntccssc tunto do dcsuuo do csutudo (Icn
conccnddo cono u csuo quunto uo cgo
cxosto uo Icn udco), quunto o dcsuuo du
uuo. Isto quc dzc quc u nuo ccuuncu uu u
untudcdudc scu uzc unconu ncssus
cutcgous dctuus (doosu ou cuosu) u nuo ou
ncno cscnu dc un ou outo dcsuuo. "(ug.
24/25)
A ancora douirinaria asscgura a conrccnsao dc quc
o iio cnal icn a roricdadc dc crniiir quc o agcnic
nclc cncirc c conjuguc o vcrlo nuclco caracicrsiico. A
conjugaao do vcrlo nuclco con o fin dc alcanar o
rcsuliado nclc ncsno rcvisio, ou ara o qual clc
aonia, icn cono rcgra gcral quc o agcnic nao so quis
conjugar o vcrlo cono quis quc o rcsuliado sc
arcscniassc confornc anunciado, c isio c o dolo,
caicgoria inlciia na dcscriao lcgal. Podc scr, no
cnianio, quc o agcnic, csiando a conjugar un vcrlo nao
nuclcar dc iio, qucrcndo fazc-lo c qucrcndo quc o
rcsuliado nao iiicancnic cnal sc arcscnic, o faa dc
nodo quc o vcior da aao aonic ara un iio cnal c o
rcsuliado dcssc iio sc arcscnic ara alcn daquilo quc
o agcnic dcscjava, c isio scra a cula, caicgoria ou
csccic cliciiada cono una cccao criincnic a un
iio.
A incursao no iio, nos dois nodos, crniiira, quc
scja rcsondida a clcncniar inicrrogaao. qucn fcz isso?
E a rcsosia iraduzira un vnculo dc naiurcza rinaria,
csscncial, gcncricancnic dcnoninado cula, ou cula
cn scniido largo, cujas csccics sao o dolo c a cula cn
scniido csirciio. Essa consiruao c quc crniic scja
cniiida a dcclaraao dc quc o agcnic c culado
(airiluiao da qualidadc} con a conscqucnic
ncccssidadc dc quc, c scnclIana do quc c fciio con
ouiras qualidadcs airiluvcis a cssoas, scja fciia una
rcfcrcncia quaniiiiva. Cono a qualidadc c airiluda ao
sujciio, a clc cricnccra a quaniidadc orquc a clc,
caiancnic, cricncc a qualidadc, c isio c a
culalilidadc c sua ncdida. Niido, cniao, quc a Tcoria
Finalisia da Aao, ao ronovcr a scaraao cnirc o dolo
c a culalilidadc, airiluiu ao dolo rcsidir no iio, nas
asscgurou quc a culalilidadc odcria visiia-lo c con clc
rclacionar-sc, scnrc quc lcvada or algucn, algucn
quc, ciraordinariancnic cnirando or ouira oria, na
casa sc cnconirassc con a cula.
A idcia lciga da ncdida da culalilidadc odcria scr
crcssa cono o aio dc o vcndcdor coriar o iccido ara o
icrno dc acordo con o iananIo do frcgucs.
Evidcnicncnic, a iransosiao ara o cano jurdico
cnal nao c assin iao sinlcs, c nao ousaria icniar scr
nais claro do quc Francisco dc Assis Tolcdo, cn
Princios Dasicos dc Dirciio Pcnal, SAFAIVA, 1990, ag
216 (ol. 1}.
IV CuuIdudc
lb. Nouo c cuouuo du dcu du cuuIdudc.
CuuIdudc o uto dooso
224. A uuuu "cuu", cn scntdo uto, dc quc
dcuu "cuuIdudc", unIus cncgudus, o
uczcs, cono snonnus, uu dcsgnu un dos
ccncntos cstutuus do conccto dc ccn, c dc
uso nuto cocntc. Atc ncsno us cunus u
cncgun, cn scu uocuIuuo nccntc, uu
uontu o csonsuuc o unu utu, o unu
tuucssuu. Utzuno-u u todo nstuntc, nu
nguugcn conun, uu nutuuo u ugucn dc
un uto condcnuuc. Scu ncocto dzc-sc, o
cxcno. Pcdo tcn cuu co ogcsso du
cncsu quc dgc; o ncsno nuo ucontcccu,
ocn sc dsscsscnos. Pcdo tcn cuu cu
ucncu du cncsu quc dgc. O tcno cuu
udquc, os, nu nguugcn usuu, un scntdo dc
utIuuo ccnsuuuc, u ugucn, dc un uto ou
ucontccncnto. Vccnos quc o scu sgncudo
udco nuo c nuto dccntc. Toduuu, sc
oIunos dc cntc u cuuIdudc udco-cnu,
scu uc cccIc quc nuo cstunos duntc dc ugo
tuo sncs cono uccc.
Adianic, cono o csiudo csia ccnirado na ncdiao da
culalilidadc, alinIan-sc anoiacs douirinarias ara
faciliiar a cvocaao do conIccincnio.
u) Conccuo scogcu du cuuIdudc (oI. Ct.
l)
...cuuIdudc c unu guuo dc nutuczu
unncu, squcu, cntc o ugcntc c o uto
cnnoso.
Para os cnalisias quc adoian ial cnicndincnio, sc
indagarnos o quc c a culalilidadc c ondc csia a
culalilidadc, a rcsosia vira logo.
1} a culalilidadc c a ligaao sicologica cnirc o
agcnic c o faio;
2} a culalalilidadc, or isso ncsno, so odc
csiar no siquisno do agcnic.
I) Conccuo nonutuu du cuuIdudc (oI ct. l)
Para scr culavcl nao lasia quc o faio scja doloso ou
culoso, nas c rcciso quc, alcn disso, scja ccnsuravcl
ao auior. O dolo c a cula siricio scnsu dcian dc scr
csccics dc culalilidadc c assan a scr "clcncnios
dcla".
Sc indagarnos aos scguidorcs dcssa corrcnic "o quc c
a culalilidadc" c "ondc cla sc cnconira" rccclcrcnos a
scguinic rcsosia surrccndcnic.
a} a culalilidadc c un juzo dc valor solrc una
siiuaao faiica dc ordinario sicologica;
l} os scus clcncnios sicologicos (dolo ou cula}
csiao no agcnic do crinc, nas o scu clcncnio
nornaiivo csia no juiz, nao no crininoso.
c) Conccuo du cuuIdudc nu doutnu nustu
(oI ct. l)
Fcsunindo, sc indagarnos aos inuncros scguidorcs
da corrcnic finalisia o quc c a culalilidadc c ondc odc
cla scr cnconirada, rccclcrcnos csia rcsosia.
1} a culalilidadc c, scn duvida, un juizo
valoraiivo, un juzo dc ccnsura quc sc faz ao
auior dc un faio crininoso;
2} cssc juzo so odc csiar na calca dc qucn
julga, nas icn or oljcio o agcnic do crinc c sua
aao crininosa.
Privilcgianos a olra ciiada orquc nais do quc
cosiao das icorias, ncla o auior as discuic,
arcscniando os ros c os conira, valcndo a cna
rcvisiia-la. A culalilidadc icn scus rcssuosios
clcncados dc forna rcduzida cono scndo.
inuialilidadc, oicncial conscicncia do injusio c
cigililidadc dc conduia confornc ao dirciio. Para ninIa
roria conrccnsao ajusici quc a inuialilidadc, nos
liniics dados nos aris. 26, 27 c 28 do Codigo Pcnal (con
rcsirics cnlriagucz voluniaria ou culosa}, crniic
cnfrcniar a qucsiao dc quc scndo incscusavcl (ari. 21 do
CP}, o dcsconIccincnio da lci c ao ncsno icno
circunsiancia aicnuanic (ari. 65, II do CP}.
CP - Art. 26. Isento de pena o agente que ...
CP - Art. 2?. Os menores de dezoIto anos so
penaImente InImputveIs, ...
CP - Art. 2S. No excIuem a ImputabIIIdade
penaI: ...
CP - Art. 21. O desconbecImento da IeI
InexcusveI ...
CP - Art. 6S. So cIrcunstncIas que sempre
atenuam a pena:...
II - o desconbecImento da IeI;
A inccusalilidadc ou ignorancia da lci dc nodo
algun afcia a conscicncia do injusio rofano, cnquanio
quc no crro a conscicncia do injusio rofano ccdc csao
ara vcios dc crccao solrc o coniincnic da iliciiudc
(clcncnios do iio} ou solrc o conicudo da iliciiudc (crro
dc roiliao}. O iraiancnio dado cviialilidadc do crro,
iscniando dc cna ou dininuindo-a, conicnla quc o
agcnic icnIa odido ou nao fornar un juzo corrcio
solrc o quc conIccia, cnquanio quc a aicnuaao
conicnla o quc o agcnic dcsconIccia, nos dois casos
scn ncnIun inicrcssc clo scniincnio do agcnic cn
rclaao ao jusio ou injusio do scu fazcr, rcscrvando a
univcrsalidadc da lci c afasiando qualqucr juzo
anicciado dc ccnsura. Assin, iivc or conia quc a
fornulaao rcduzida nclIor sc asscnia na conrccnsao
do fazcr do agcnic quando "injusio" c "dirciio" forcn
ionados cono concciios rofanos quc fornan un ar
indissociavcl, lcvando a quc, quando do juzo dc ccnsura
(ari. 59 do CP} iodas as qucsics lcgais ja icnIan sido
vcncidas. En suna, nada quc consic do Codigo Pcnal
quc inoric cn flcionar a cna ara cina ou ara
laio, rcfcrc-sc ncdida dc culalilidadc quc ao
julgador c conandado fazcr, con o quc c cviiada a
rcciiao ou surcssao dc incidcncias quc odcrian
iransfornar a alicaao do ari. 59 nuna iarcfa
iorncniosa cujo rcsuliado icndcria ara o ininicligvcl.
CP - Art. S9. O JuIz, atendendo
cuIpabIIIdade, aos ...
A anliaao do clcnco nosirara, or ccrio, asccios
quc nuiias vczcs nao sao considcrados no lano raiico,
c a ciiaao dc Hans Wclzcl in DcrccIo Pcnal Alcnan,
Paric Ccncral, Ediiorial Jurdica dc CIilc, 1970, rcfaz a
conrcssao.
IV. Los ccncntos (cssuucstos) dc u
cocIuIdud
E cocIc dc cuuIdud csuonc quc c uuto
sc IuIu oddo notuu dc ucucdo u u nonu,
csto no cn un scntdo uIstucto dc quc ugn
IonIc cn ucz dc uuto, sno quc concctuncntc
dc quc cstc IonIc IuIu oddo cn csu stuucn
cstuctuu unu uountud dc ucucdo u u nonu.
Esc cocIc tcnc dos cnssus.
l. quc c uuto cs cuuz, utcnddus sus uczus
squcus, dc notuusc dc ucucdo u u nonu (os
cssuucstos cxstcncucs dc cocIuIdud. u
"nutuIdud");
2. uc c cn stuucn dc notuusc dc ucucdo u
u nonu cn utud dc u conccnsn osIc dc
u untudcdud dc su osto conccto (os
csuucstos csccucs dc u cocIuIdud. u
ossIdud dc concnsn dc o nusto).
A csia aric ja sc conca a sc iornar claro quc o dolo
cuja "inicnsidadc" dcicrninava a quaniidadc dc cna
lasc, dcsdolrou-sc cn dois asccios. un aiincnic ao
auior c ouiro aiincnic ao faio. O rinciro asccio
cricncc ao lano da voniadc dc dcclarar a uniao do
auior do faio c o scgundo asccio cricncc ao lano do
conicudo da dcclaraao do dirciio osiiivo solrc o crinc
clo qual o auior scra unido. A rclaao quc sc nanicn
cnirc os dois asccios c a corrcsondcncia cnirc a
voniadc dc dcclarar c o conicudo da dcclaraao. Tais
asccios, do onio dc visia jurdico-cnal sao
oicncialncnic alsiraios c sc iornan scnsvcis acnas
quando a rclaao cnirc un auior c scu faio sc da na
nairiz da corrcsondcncia, iornando ossvcl afirnar
quc a rclaao jurdico-cnal csiara conlcia sc c
soncnic sc o causal-faiico c o causal-jurdico
crcorrcrcn, aralclancnic, o ncsno caninIo. Assin,
or ccnlo, o causal-faiico "naiar algucn" sulncic-sc
ao causal-jurdico doloso (rcgra inlciia}, culoso
(cccao clciia} ou jusiificanic (cclusao clciia da
rcgra} scn quc a rcalidadc da noric causada or aao
Iunana sofra alicraao, crniiindo avaliar quc assin
cono os faios cnais concan clcs icrninan. lciio-
lciio, ilciio-ilciio, doloso-doloso cic.-cic. Cono as duas
causalidadcs sc arcscnian sinuliancas, c odcn sc
arcscniar succssivas (.c.. o cccsso unvcl}, a scdc
cn quc odcrao scr crcclidas c o faio (nuiaao no
nundo cicrior ao agcnic} quc sc sulncic ao iio c,
cono o iio nao acciia ncnos c ncn qucr nais do quc
cdc, nao cisic ncdida, c sin ura adcquaao faiico-
jurdica, ou faio-csccic-lcgal.
Para nais aclarar, scja caninado quc cnquanio a
aao roilida dcclarada no dirciio osiiivo nao c
rcalizada or un agcnic anlos csiao siiuados no lano
do "dirciio", c quando c rcalizada anlos laian ara o
lano do "iorio" (unricIiig cono anoia Craf zu DoIna}, o
quc nosira o noncnio cn quc a iliciiudc (ou
aniijurisdicidadc} aarccc cono rcssuosio ara a
rcaao jurdica conira aquclc quc sc dcnonsirc scr
"caaz".
A roorcionalidadc da rcaao jurdica aarccc, con
razcs quc nao conoria aqui cor, nas sancs c nas
suas dininuics, auncnios, agravancnios c
aicnuacs, c cn ouiros noncnios a rcaao jurdica sc
ncga, ccluindo a iliciiudc, o dolo c a culalilidadc.
A iliciiudc cisic ou nao cisic. ou c lciio ou c ilciio.
O dolo, vcior (voniadc} aoniado ara o rcsuliado
rcvisio no iio, icn cono nodulo una consianic. nao
sc odc dizcr quc alguna noric foi roduzida or una
naior ou ncnor voniadc dc naiar.
A vcrificaao da culalilidadc, orcn, lcva cn conia
os rcssuosios da cisicncia c consisicncia da voniadc.
Por cisicncia da voniadc ionc-sc a inuialilidadc,
odcndo scr vcrificado quc rccclc un iraiancnio lio-
squico quc conicnla a idadc cnal nnina c as
rcducs or dcscnvolvincnio ncnial inconlcio ou
rciardado. Por consisicncia da voniadc ionc-sc o
roccsso dc fornaao, quc odc scr rcsunido cono o
inicrcssc quanio ao fin, corrcsondcndo, cniao, o cvcnio
rcsuliado da aao saiisfaao do dcscjo do agcnic.
O roccsso dc fornaao da voniadc c conun a
qualqucr voniadc c a qualqucr valor quc scja airiludo
aos scus clcncnios.
A dificuldadc cn lidar con a culalilidadc nao csia
ncla ncsna, nas sin nos dificuliadorcs quc sc
arcscnian ara aquclc quc a vcrifica.
O naior c nais conun dificuliador c a insuficicncia
dc infornacs solrc o auior c scu faio, o quc conduz,
con crvcrsidadc, fornaao dc un caialogo dc iios dc
auior, a naioria indcada na lcira c (r, o, u cic}.
En scguida vcn os rorios diiados da lci quc
aarcnicncnic nao dcian csao ara quc a
culalilidadc aarca, or arcscniarcn iorncniosa
inicrcnciraao cnirc clcs ncsnos ou cnirc clcs c a
culalilidadc, cono c o caso dos clcncnios suljciivos do
injusio quc, quando rcscnics na norna assan a scr
clcncnios suljciivos do iio ou, o caso cn quc un
dcsvio dc crsonalidadc dcicrninc os noiivos do crinc,
quando odc scr visio quc os noiivos sao cfciio da
crsonalidadc c quc, orianio, nao odcn as duas
circunsiancias judiciais, ncssc caso, scrcn causa dc
flcao da cna, ao ncsno icno.
Os uliinos dificuliadorcs rcsidcn na calca dc qucn
faz a vcrificaao da culalilidadc. Iunanos julgando
Iunanos, c qucrcr-sc-a cquillrio dc un juiz crininal
quc ja foi assaliado nao arnada!
Ora, sc a vcrificaao da culalilidadc ja sc arcscnia
conlca c difcil, a iarcfa dc ncd-la, ou gradua-la sc
arcscnia iao nais, cigindo, ara scgurana nas
fiacs dc cna, un iraiancnio cicnifico.
Jancs ColdscInidi, cn La Concccion Nornaiiva dc
la Culalilidad, rcfcrc-sc culalilidadc cono scndo a
"ncdida da rcsonsalilidadc" c anoia.
Y ccsuncntc, u guucdud dc u cuuIdud sc
dctcnnu scgn c gudo cn quc u notuucn no
cocsondc u u cxgIdud. (ug. 4J)
Prosscguc ColdscInidi ciiando Franl.
Lu cuuIdud cs tunto nuo cuunto nus dstc u
notuucn dc uuto dc u notuucn ustu, cs
tunto ncno cuunto nus ntcucngun cn cu
ccunstuncus quc sc uccqucn u unu cuusu dc
cxcuucn. (ug. 4J)
Cono csianos cn lusca da ncdida da culalilidadc,
ou grau dc rcrovaao, ou grau dc ccnsura,
cnconiranos rcforo no Prof. Hans Wclzcl (ol. Cii.}
quando cuida da alicaao da cna.
La ncdida dc la cna sc gradua
fundancnialncnic dc acucrdo a la gravcdad dc la
culalilidad. Adcnas, dclcn ionarsc cn
considcracion os cfccios quc ucdcn cscrarsc dc
la cna ara la vida fuiura dcl auior cn la
socicdad.
La scgunda frasc dcsiaca cl unio dc visia dc
la rcsocializacion, quc la cna dclc considcrar
csccialncnic, clo clla no sc agoia cn cl, sino
quc conrcndc ianlicn oiros unios dc visia,
cono or cjcnlo cl cfccio dc rccucrdo
(Dcnlzciicl} cn la cna ccuniaria y la funcion dc
advcricncia cn cl IccIor or conflicio. A la
invcrsa lc scnala al jucz la ncccssidad dc
considcrar los cfccios disociadorcs, quc cn
dcicrninadas circunsiancias ucdc icncr una
cna rivaiiva dc lilcriad cn crsonas
incororadas cn cl nucclo social. (ag. 353}
Nao c dcnais anoiar quc o icrno "culalilidadc" icn
a ncsna conrccnsao c cicnsao a cada vcz quc
aarccc, nao ncrcccndo scja a Icrncncuiica sulvcriida
ara quc a "culalilidadc", ora aqui, ora al, scja
aconodada a convcnicncias ouiras disianics do original.

1 - FUNDAMENTOS LEGAIS
O vocalulo culalilidadc aarccc no Codigo Pcnal
vigcnic nas scguinics ooriunidadcs (grifo nosso}.
1.1 - DO CONCURSO DE PESSOAS
Art. 29. Quem, de quaIquer modo, concorre
para o crIme IncIde nas penas a este
comInadas, na medIda de sua cuIpabIIIdade.
1.2 - DAS PENAS RESTRITIVAS DE DIREITO
Art. 43. As penas restrItIvas de dIreIto so
autnomas e substItuem as prIvatIvas de
IIberdade, quando:
III - a cuIpabIIIdade, os antecedentes, a
conduta socIaI e a personaIIdade do
condenado, bem como os motIvos e as
cIrcunstncIas IndIcarem que essa substItuIo
seja suIIcIente.
1.3 - DA APLICAO DA PENA (Fixao da Pena
Base)
Art. S9. O juIz, atendendo a cuIpabIIIdade, aos
antecedentes, a conduta socIaI, a
personaIIdade do agente, aos motIvos, as
cIrcunstncIas e conseqncIas do crIme, bem
como ao comportamento da vtIma,
estabeIecer, conIorme seja necessrIo para a
reprovao e preveno do crIme:
I - as penas apIIcveIs dentre as comInadas;
II - a quantIdade de pena apIIcveI, dentro dos
IImItes prevIstos;
III - o regIme InIcIaI de cumprImento da pena
prIvatIva de IIberdade;
IV - a substItuIo da pena prIvatIva de
IIberdade apIIcada, pr outra espcIe de pena,
se cabveI.
1.4 - DA APLICAO DA PENA (Crime
Continuado)
Art. ?1. Quando o agente, ...
PargraIo nIco. Nos crImes doIosos, contra
vtImas dIIerentes, cometIdos com vIoIncIa
ou grave ameaa a pessoa, poder o juIz,
consIderando a cuIpabIIIdade, os antecedentes,
a conduta socIaI e a personaIIdade do agente,
bemcomo os motIvos e as cIrcunstncIas,
aumentar a pena...
1.5 - DA SUSPENSO CONDICIONAL DA PENA
(Requisitos)
Art. ??. A execuo da pena prIvatIva de
IIberdade, no superIor a doIs anos, poder ser
suspensa, por doIs a quatro anos, desde que:
II - a cuIpabIIIdade, os antecedentes, a
conduta socIaI e personaIIdade do agente, bem
como os motIvos e cIrcunstncIas autorIzem a
concesso do beneIcIo;

2 - DA FIXAO DA PENA BASE PELOS


FUNDAMENTOS LEGAIS
A fiaao da cna lasc, nuna visao ioica, scguiria
duas irajciorias difcrcnics.
Scja un Crinc.
1} Scja a rincira Iioicsc na qual Pcdro raiica o
Crinc;
2} scja a scgunda Iioicsc na qual Pcdro c Aninio
concorrcn ara o Crinc;
Na rincira Iioicsc o juiz fiara a cna lasc dc
Pcdro a ariir do Ari. 59 (CP}, "aicndcndo" a
culalilidadc c os dcnais faiorcs do rol.
CP - Art. S9. O JuIz, atendendo
cuIpabIIIdade, aos ...
Na scgunda Iioicsc o juiz dcvcra alicar o ari. 59
(CP} duas vczcs, olscrvando quc o Ari. 29 (CP} conanda
a ncdida da culalilidadc ara Pcdro c Aninio,
scaradancnic.
CP - Art. 29. Quem, de quaIquer modo,
concorre para o crIme IncIde nas penas a este
comInadas, na medIda de sua cuIpabIIIdade.
A aarcncia ioica c dc quc ara o agcnic singular a
ocraao conca ja no ari. 59, cnquanio quc ara o
agcnic lural a ocraao assa rinciro clo ari. 29, c
quc or ial ara o singular nao sc ncdc c ara o lural
sin. No cnianio, vcrifica-sc dc incdiaio quc ial
inicrrciaao conduz a iraiancnio difcrcnciado,
dciando o agcnic singular ncrcc da "nao" do
julgador, c cigindo ara o agcnic lural una dcclaraao
clara c rccisa, consisicnic cn una ncdida.
A isononia no iraiancnio, or ccrio nao consisiiria
cn cscolIcr cnirc ncdir ou nao ncdir ara iodos, vcz
quc a culalilidadc, cono concciio jurdico, icn carga
roria dc conrccnsao c cicnsao. Na vcrdadc, c aic
ossvcl concordar con Evcrado da CunIa Luna quc,
cscrcvcndo scus Caiulos dc Dirciio Pcnal, concnia.
Podc-sc dizcr quc, no anicrojcio, a clausula
"na ncdida dc sua culalilidadc" funciona, nao
cono fiaao, na lci, da accssoricdadc liniiada,
nas con rcforo, no concurso uniiario, do
rincio dc quc a cquiaraao dos aricics c
icncrada cla individualizaao da cna. (ag.
255}
O inancnio do concniario do ncsirc
Evcrardo icn dcsiaquc cla crcssao "tcncudu
cu nduduuzuuo du cnu".
A roosiio, c acnas ara rcforo, convcn anoiar
quc o vcrlo individualizar significa iornar conccrncnic
ou cculiar a una so cssoa (indivduo} c individuar
significa csccificar, narrar ninuciosancnic. Enquanio
individuar sulsianiiva ou nonina o indivduo,
individualizar adjciiva ou airilui ao indivduo. Assin, a
cna fiada nao c ara Pcdro, c dc Pcdro, orquc as
dcclaracs a ouiro nao sc ajusian. Na raiica, rinciro
c dcclarado o indivduo (qucn c Pcdro}, c dcois c
dcclarado o individual (o quc c dc Pcdro}.

3 - DA VONTADE ORIGINADA DO ANTEPROJETO


Scja caninada na Eosiao dc Moiivos da Nova
Paric Ccral.
50. A dircirizcs ara fiaao da cna csiao
rclacionadas no ari. 59, scgundo o criicrio da
lcgislaao cn vigor, iccnicancnic arinorado c
ncccssariancnic adaiado ao novo clcnco dc
cnas. Prcfcriu o Projcio a crcssao
"culalilidadc" cn lugar dc "inicnsidadc do dolo
ou grau dc cula", usto quc guduuuc c u
ccnsuu, cuo ndcc, nuo ou ncno, ncdc nu
quuntdudc du cnu.

66. Oricniado no scniido dc asscgurar a
individualizaao da cna, o Projcio rcvc a
nodalidadc dc suscnsao csccial,..., o lcncfcio
soncnic scra conccdido sc as circunsiancias do
ari. 59 lIc forcn inicirancnic favoravcis, isio c,
sc nnnu u cuuIdudc,...
A rcdaao da aric final do nuncro 50 c clara ara os
douirinadorcs auiorcs do rojcio, nas a cnicndo un
ianio quanio Icrnciica ara o nvcl dos alicadorcs quc
airavcssaran dccadas fiando a inicnsidadc do dolo ou
grau dc cula, c isio faz ncrcccr quc a cosiao scja
candida.
A culalilidadc, cvidcnicncnic, aonia ara o auior
do faio c c, anics dc scr incororada ao nundo jurdico,
un concciio rofano. diz-sc culado aquclc quc
raiicou, ou colalorou ara un faio dcsagradavcl, c diz-
sc ianlcn, rofanancnic, sc a cula c ouca ou nuiia.
Para cfciio dc fiaao do concciio, rclcnlrc-sc a final
da Coa do Mundo dc 98, quando os iorccdorcs fizcran
os scus julgancnios, airiluindo a csic ou aquclc alguna
ariiciaao na dcrroia c, visio quc graduavcl c a
ccnsura, cujo ndicc, naior ou ncnor, incidc na
quaniidadc dc cna, sugcriran dcsconvocacs,
lanincnios c dcfcncsiracs. Evidcnicncnic, Iouvcssc
o Drasil sc sagrado cancao do nundo c nao sc odcria
falar cn culados cla viioria.
Para lidar con a culalilidadc nao c rcciso salcr
ondc foi arar o dolo ois, sc o dolo c o roduzir o
rcsuliado ou assunir o risco dc roduzi-lo cono fruio da
voniadc oricniada, janais scra ossvcl afirnar quc
algucn "naiou nais" ou "naiou ncnos". a vida cisic ou
nao cisic. Do ncsno nodo a cula assou a scr
indicada clo iio, cono na csccic lcsao cororal (lcvc,
gravc c gravssina}. Sc sinlcs no crinc unisuljciivo, na
Iioicsc do concurso dc cssoas c ncccssario disiinguir
os vcrlos nuclco conjugados clos ariicianics. auiorcs
conjugan o vcrlo nuclco do iio c aricics nao
conjugan o vcrlo nuclco. A voniadc dc cada un dos
ariicianics naicrializa-sc, clo vcrlo conjugado, cn
cficicncia causal ou oicncia ncccssaria ara rcalizar o
cvcnio. O cvcnio, ou cficacia causal, ocorrcra cn
confornidadc ou dcsconfornidadc con a voniadc,
scgundo faiorcs cicrnos scnrc alIcios voniadc do
agcnic, orquc or clc nao dcscjados. Eniao, o nodo
cono algucn concorrc ara o crinc ossui, alcn da
idcniidadc finalsiica, una oicncia finalsiica avaliavcl
na rcalidadc faiica cono dc naior ou ncnor inoriancia
ara o cvcnio. Quando a voniadc dos ariicianics
udcrcn scr sulsiiiudas onio a onio una cla do
ouiro (congrucncia}, nao scra ossvcl disiinguir as
ariiciacs una da ouira scn roncr con o criicrio
da idcniidadc finalsiica, caso cn quc a unidadc dc
oicncia finalsiica c rcsulianic da sona das oicncias
finalsiicas individuais (ari. 29, caui}, ou scja, na
alsiraao dc una ariiciaao o crinc nao icria
ocorrido. Quando, vcrificada a idcniidadc finalsiica, a
alsiraao dc una ariiciaao nosirar quc o crinc
ainda assin ocorrcria, ial ariiciaao scra a dc ncnor
inoriancia (1 do ari. 29}. Nas duas Iioicscs c a
congrucncia quc asscgura scr o dolo igual ara iodos c
orianio igual ao dolo do iio, rcnovcndo qualqucr
rcsqucio da douirina da vclIa aric gcral quc conciia
ao juiz una discricionaricdadc ncn scnrc coniida cla
razoalilidadc. Ouiro scniido odc scr dado dc quc na
Iioicsc do 'caui' o rcsuliado scria alcanado or
acnas un c, cniao, graduavcl scra a ccnsura ara a
conduia dcssc un, c dc un or un iodos; cnquanio quc
na Iioicsc do 1 o un nao icria alcanado o rcsuliado
or conia dc lIc scr roria a circunsiancia quc incdc
a consunaao (inoicncia finalsiica}, c a cna c
alonada cla dininuiao scnclIana da Iioicsc da
icniaiiva cn quc a oicncia finalsiica c dcgradada or
circunsiancia alIcia voniadc do agcnic c, do ncsno
nodo, graduavcl scra a ccnsura, vcz quc a dininuiao c
ocraao osicrior da fiaao da cna lasc.
CP - Art. 29. Quem, de quaIquer modo,
concorre para o crIme IncIde nas penas a este
comInadas, na medIda de sua cuIpabIIIdade.
1 - Se a partIcIpao Ior de menor
ImportncIa, a pena pode ser dImInuda de ...
3.1 - DA IGUALDADE DE TRATAMENTO
Enirc os ariigos 29 c 59 cisic una difcrcna na
rcdaao. Enquanio o rinciro rcfcrc-sc "ncdida da
culalilidadc" o scgundo iraia acnas da
"culalilidadc".
A difcrcna aoniada, a olIo dcscalo, odcria
induzir quc nun caso a culalilidadc c ncdida c no
ouiro nao, gcrando a idcia dc quc o ari. 29 c csccial, c
quc crsisic cn rclaao ao ari. 59 a aniiga fornula da
"arcciaao cn lloco".
CP - Art. S9. O JuIz, atendendo
cuIpabIIIdade, aos ...
Os nuncros 50 c 66 da Eosiao dc Moiivos ao sc
rcfcrircn a "ndicc (dc ccnsura}" c "nnina
(culalilidadc}" incdcn quc a difcrcna na rcdaao
scja ionada cono difcrcna na alicaao, dc soric quc a
graduaao da ccnsura (ncdida da culalilidadc} nao sc
disiinguc do ndicc (grau dc culalilidadc}.
O ari. 29 icn cono novidadc cn rclaao ao icio
rcvogado, acnas o acrcscino da crcssao "nu ncddu
du suu cuuIdudc", cnquanio quc o aniigo ari. 42
icvc a crcssao "ntcnsdudc do doo ou guu dc cuu"
sulsiiiuda or "ou1pob111dode", iransfornando-sc no
aiual ari. 59. Porianio, a crcssao "ntcnsdudc do doo
ou guu dc cuu" dcsaarcccu, c dcsaarcccu orquc o
dolo olicvc nova locaao.
A jusiificaiiva ara una "inicnsidadc dc dolo" ainda
insculia arccc scr a nao crccao dc quc, cono anoia
Carlos Adalnyr Condcia da Cosia cn Dolo No Tio
(Lilcr Juris, 1989, Fio dc Janciro}.
"s1 ev1deno1odo ser o do1o um e1emen1o do
11po, porque somen1e oons1o1ve1 d1on1e do
11p1o1dode do ooon1eoer e1erno."
Con razao anoiou, ianio quc Carrara ja luscava
disiinguir a icniaiiva dc Ioncidio da lcsao cororal clo
insiruncnio, scdc, inicnsidadc c nuncro dc golcs, ou
scja, na naicrialidadc ou oljciividadc do faio.
3.2 - CONCLUSO
A inclusao da ncdida da culalilidadc no concurso
dc cssoas, a ar dc criicas iccnica, cviiou quc a
"inicnsidadc do dolo" anics scrvvcl ao concurso dc
cssoas c fiaao da cna, nas clciia acnas ncssa
uliina, rcnancsccssc no concurso cono ncdida da
coocraao ara o rcsuliado.
A ncdida da culalilidadc rcfcrida no ari. 29 do
Codigo Pcnal nao sc rcfcrc ncdida do fazcr do
ariicianic, nas ncdida da ccnsura ao fazcr, quc,
ara nao consiiiuir rivilcgio do concurso dc cssoas
dcvc scr fciia dc igual nodo cn rclaao ao agcnic
singular.

4 - DO IMPRIO DA DECLARAO
A individualizaao da cna c un conando quc dcscc
do nvcl consiiiucional ara o nvcl ordinario. Sua scdc
original (ari. 5, XLVI da CF} crniic quc lIc scja dada
inicrrciaao cicnsiva, nao icndo ncnIun icio lcgal
quc assou vigcnic ara o os-88 fora rcsiriiiva da
conrccnsao c cicnsao.
CF - Art. S. ...
XLVI - a IeI reguIar a IndIvIduaIIzao da pena
e adotar ...
A raiica da individualizaao da cna, clo quc nc c
osio sol os olIos, icn sc rcvclado sofrvcl. Casos vi cn
quc a individualizaao nao assou dc colocar o nonc do
condcnado no incio do aragrafo, scn quc ncnIuna
das circunsiancias judiciais icnIa ncrccido ouiro
rcgisiro scnao o do nonc jurdico con quc sc arcscnia
no ari. 59.
En scdc dc dirciio cnal c cn ariicular quanio s
circunsiancias judiciais, a individualizaao dcvc
olcdcccr a quc o rcdicado convcnIa ao sujciio, ou scja,
a individualizaao dcvc scr o rcconIccincnio dc quc o
sujciio ossui os rcdicados. Tal rcconIccincnio dcvcr
scr, cniao, oljcio dc una dcclaraao noiivada.
4.1 - APONTAMENTO DOUTRINRIO
"Do ncsno nodo quc a ullicidadc dos aios
roccssuais, inc-sc, csccialncnic no anliio
da jurisdiao cnal, cono dcvcr funcional
inafasiavcl do agcnic do Podcr Judiciario juiz ou
irilunal a noiivaao dos aios dccisorios.
Dcscnlaraado c dcsvinculado das alcgacs
dos sujciios arciais do roccsso, incunlc ao
orgao jurisdicional, scgundo rcciso cnsinancnio
dc JOS ALDEFTO DOS FEIS, fazcr incidir solrc
os faios lcvados sua cogniao a norna jurdica
quc cnicndcr a clcs alicavcl. " uo uz conctc
ntcctu c ucu ucncntc u c ".
Todavia, cssa lilcrdadc, solrciudo dc
arcciaao dos faios da causa, ou scja, dc
fornaao do scu convcncincnios, nao c iliniiada,
cono anoia, ja agora, AFFUDA ALVIM, c a salcr.
a " Icdudc do uz no scu ugu, cononc o
Dcto, cncontu nu ncccssdudc dc
unduncntuuo ("ustcuuo") o scu co".
orianio, ncdianic a noiivaao quc o
nagisirado ronuncianic dc aio dccisorio nosira
cono arccndcu os faios c inicrrciou a lci quc
solrc clcs incidc, roiciando, con as
indiscnsavcis clarcza, logica c rccisao, a
crfciia conrccnsao da alordagcn dc iodos os
onios qucsiionados c, conscqucnic c
rcciuancnic, a conclusao aiingida.
Por isso quc, scgundo oiniao douirinaria
gcncralizada, cla sc rcsia ara.
a} no lano suljciivo, cvidcnciar ao orgao
jurisdicional nonocraiico ou colciivo quc o
rofcrc, c " anics ncsno quc s arics, a raiio
scriia quc lcgiiina o aio dccisorio, cujo icor sc
cnconirava cn sua iniuiao ";
l} oljciivancnic, crsuadir as arics,
csccialncnic aqucla dcsfavorccida clo aio
dccisorio, dc quc csic sc aicvc rcalidadc faiica c
jurdica rciraiada nos auios do roccsso, con a
corrcia alicaao da lci aos faios, dcvidancnic
conrovados, dc sua crfciia csccificaao ao
caso concrcio;
c} no cano da Iicrarquia funcional, no
ccrccio da jurisdiao, crniiir o conirolc criico
do dccidido, dcliniiando o conicudo da voniadc
dc scu rolaior, c, conscqucnicncnic, dos liniics
oljciivos do julgado, c roiciada ao orgao
rccursal rigorosa analisc, ianio no asccio fornal,
cono no naicrial, do ronunciancnio rccorrido;
c,
d} scrvir, quando corrcia c jusiancnic
rofcrido o aio dccisorio, ara o arinorancnio
da alicaao do dirciio, c, rcflcivancnic, ara o
acrfcioancnio das insiiiuics jurdicas c da
oricniaao jurisrudcncial.
Da a afirnada inrcscindililidadc da
noiivaao dc iodos os aios dos orgaos
jurisdicionais quc icnIan conicudo dccisorio,
consulsianciada no dcvcr funcional dc
jusiificaao do conoriancnio rofissional dos
agcnics do Podcr Judiciario, quc, cla sua
naiurcza, inadniic qualqucr liniiaao." (Fogcrio
Lauria Tucci Dirciios c garaniias individuais no
roccsso cnal lrasilciro Saraiva Sao Paulo,
1993 . 261}
4.2 - APONTAMENTOS JURISPRUDENCIAIS DO TJGO
Cnnu. Scntcnu. Pcnu-Iusc. E dcuc do uz
cscccu os notuos cos quus xou u cnu-
Iusc ucnu do nnno custo nu c.
Essu ustcuuo sc undu, csscncuncntc, nus
ccunstuncus udcus cnuncudus no ut. 59 do
CP. Hccuso cxtuodnuo nuo conIccdo, o nuo
Iuuc sdo o uco dc scntcnu ucntudo nu
ucuuo. HuIcus Cous conccddo dc oco, uu
unuu u scntcnu nu utc cn quc xou u cnu, u
n dc quc o uz cunu o dsosto no ut. 59 do
Cdgo Pcnu. (Hccuso Extuodnuo Cnnu n.
ll4?SJ MA, HTJ l2?/b?SJ Acduo dc
l?/U5/SS Hcuto Cuos Mudcu). Adotudu no
(TJGO Acuuo Cnnu n. l5?S2 Conucu
dc PucunuIu Pncu Cunuu Cnnu.
Acduo dc 2l/l2/95 Hcuto Mcssus dc Souzu
Costu).
E ncccssuo quc u quuntdudc c quududc du
cnu dc nutu cstcun uncuudus uo guu dc
ccnsuuIdudc du condutu os u sunuo dcuc sc
succntc uu cucn o cnc, tunto no scu
scntdo gcncco, cono csccco. (TACHIM
Acuuo Cnnu Conucu dc Suo Puuo HJD
lS/ll4 Hcuto Suu Hcco). Adotudu no (TJGO
Acuuo Cnnu n. lblb? Conucu dc Gounu
Pncu Cunuu Cnnu Acduo dc
24/U9/9b Hcuto Luuctc Sucu).
Nuo c ossuc cxcu-sc u unusc du
cuuIdudc uu ucuuo du cnu. Puu quc sc
onc o uzo dc ccnsuu, nun cstudo dc dcto
quc sc csunc tc un dcto cnu dcnocutco, u
qucstuo du cuuIdudc ussunc ccuuncu
nu, usto quc, ucn do doo, quc c notuo dc
duu uuouuo, unu ccuundo uo nuc do to-
dc-cuu, suo unusudus u nutuIdudc, u
consccncu du ctudc c u cxgIdudc dc
condutu ducsu, todos con utos concctos, oquc
guduuuc c u ccnsuu, cuo ndcc, nuo ou
ncno, ncdc nu quuntdudc c nu quududc du
cnu, cstu utcnutuuncntc. A uuscncu dc
unduncntuuo uuncu os conundos nonutuos
dos utgos 5, ncso LXVI, 9J, ncso IX, du
Consttuuo Fcdcu, c 59 do Cdgo Pcnu.
Acuuo conIccdu c dccctudu, dc oco, u
nududc du scntcnu condcnutu. (TJGO
Acuuo Cnnu n. l45UU Conucu dc Gounu
Acduo dc 2l/l2/95 Hcuto Hon ScuIu
Gunuucs). Adotudu no (TJGO Acuuo
Cnnu n. lbbl5 Conucu dc Pcnos
Pncu Cunuu Cnnu Acduo dc Jl/lU/9b
Hcuto Fcc Hutstu Codco).
J. Scntcnu cnu condcnutu. Nududc. Nuu
c u scntcnu quc nuo unusu us ccunstuncus
ccncntucs du cuuIdudc (nutuIdudc,
consccncu du ctudc do uto c cxgIdudc dc
condutu ducsu), cn uontu uo dsosto no ut. 59
do Cdgo Pcnu. (TJGO Acuuo Cnnu n.
lbbl5 Conucu dc Pcnos Pncu
Cunuu Cnnu Acduo dc Jl/lU/9b Hcuto
Fcc Hutstu Codco).
4.3 - CONCLUSO
ossvcl concluir quc a ncdida da culalilidadc, ou
grau dc ccnsura, dcvc csiar rcscnic na scnicna sol a
forna dc una dcclaraao noiivada.

5 - DO CONTEDO DA DECLARAO
rincira visia, o cscoo do ari. 29 (CP} c disiinguir
a culalilidadc dc cada concorrcnic, ara ial
cnconirando a "sua ncdida", c ncdida nao c un
concciio rofano.
CP - Art. 29. Quem, de quaIquer modo,
concorre para o crIme IncIde nas penas a este
comInadas, na medIda de sua cuIpabIIIdade.
Mcsno alrandando o rigor cicnifico ara adcquar o
iraio ao ccrccio das cicncias Iunanas, nao c dc scr
alandonado quc ncdida rcfcrc-sc ao quaniiiaiivo da
qualidadc (ou airiluio} dc una coisa.
Scja, ara ccnlificar, una raadura, c na
raadura scja ossvcl rcconIcccr qualidadcs, unas
nais aarcnics cono iananIo, cor, cso, doura,
durcza cic.
Scja, noda das cicncias caias, quc as qualidadcs
scjan cIanadas dc grandczas. Ccrio c quc ara
dcscrcvcr as quaniidadcs das qualidadcs c ncccssario
clcgcr un clcncnio dc conaraao, una unidadc c una
cscala, Ionogcncos, c considcrando rcalizada a clciao,
c ossvcl dcscrcvcr o iananIo cn nciros, a cor clo
cscciro, o cso cn quilogranas-fora, a doura cn
graus Dri c a durcza cn graus Drinncl.
Dri c Drinncl sao alavras Icrnciicas ara os nao
iniciados na cicncia aucarcira ou da rcsisicncia dos
naicriais c, orianio, iais "graus" nao rcvclarao ao lcigo
sc a raadura c nais ou ncnos docc ou nolc. A
dcclaraao, ncsic caso c rccisa nas dc inicligililidadc
rcsiriia.
Dizcr quc a raadura c ouco docc c nuiio nolc c
inrcciso nas anlia considcravclncnic a
inicligililidadc.
O dirciio sc rcaliza roduzindo cfciios quc scrao
suoriados or algucn, c o dirciio cnal rcicndc, cn
rcgra, rivar algucn da lilcrdadc, iornando incrioso
quc os noiivos da inosiao scjan inicligvcis ara
qucn vai suoria-la. Ouira jusiificaiiva nao sc icn
scnao a dc quc a lilcrdadc c un dirciio crsonalssino
c, orianio, nao lasia quc as arics lacIarcladas
cnicndan a dcclaraao.
5.1 - CONCLUSO
ossvcl concluir quc a ncdida da culalilidadc
dcvc scr consiiiuda or una dcclaraao noiivada cuja
conrccnsao c cicnsao csicjan ancorados na rccisao
c clarcza da cosiao, iais quc ao rorio condcnado
scja ossvcl cnicndcr.

6 - DAS IMPLICAES DE UMA DECLARAO


OBSCURA
O ari. 1 da Lci dc Eccuao Pcnal conanda a
Iarnnica inicgraao social do condcnado, clcgcndo o
criicrio da uiilidadc ara a cna c aoniando a
socicdadc cono lcncficiaria. Assin, a scnicna,
cnquanio rcrovaao c rcvcnao do crinc concic ao
juiz quc lalorc cn favor da socicdadc.
LEP - Art. 1. A execuo penaI tem por
objetIvo eIetIvar as dIsposIes e sentena ou
decIso crImInaI e proporcIonar condIes
para a barmnIca Integrao socIaI do
condenado ou do Internado.
Dcois dc fiada a cna dcfiniiiva, a culalilidadc
rcaarccc cono indicador dc sulsiiiuiao (ari. 43, III},
da suscnsao condicional (ari. 77, II}, c cono causa dc
auncnio (ari. 71, aragrafo unico}, c c ncccssario
cnicndcr quc ara csias ocracs o juzo(}
condcnaiorio ja csia cnccrrado.
Scja quc dc una scnicna icnIa Iavido rccurso ara
alicaao da sulsiiiuiao, suscnsao ou auncnio
iuiorados cla culalilidadc.
A dcvoluao c ara quc o juzo sucrior vcrifiquc o
calincnio scgundo a culalilidadc vinda do juzo
infcrior c, orianio, ara quc os liniics da dcvoluao
scjan rcsciiados, o grau sucrior nao odcra rcfazcr,
ou rcconsiruir o juzo dc conIccincnio cn lusca da
ncdida da culalilidadc quc nao icnIa sido dcclarada.
A solidcz dc rincios csiruiurais do dirciio cnal
scria rcduzida a cacos sc, dianic da olscuridadc
(onissao, gcncralidadc, anliguidadc cic.} da dcclaraao
solrc a culalilidadc fossc ossvcl rcfazcr ou
rcconsiruir o juzo dc conIccincnio ara dcscolrir "o
quc o juiz quis dizcr con isso".
dc scr concniado, dc assagcn, or fora dc o
arguncnio ja icr sido sulnciido a arcciaao dcsic
auior, quc a afirnaao dc quc "a cna lasc rcflcic a
ncdida nao dcclarada da culalilidadc " coniraria a
rincial rcgra dc consiruao da scnicna, quc c a
noiivaao da conclusao. Facil scria quc as noiivacs
insuficicnics ou auscnics udcsscn scr rcconsirudas a
ariir das concluscs, ois o nodclo dc scnicna
inquisiiorial c rccucravcl na Iisioria. " culado,
aliquc-sc a lci."
Por una oiica ncnos discursiva, nao c difcil vcr quc,
scn a dcclaraao da culalilidadc rcsuliaria inccrio
qual a circunsiancia judicial quc ins naior cso na
cna lasc. Cono nao c valido rcsunir quc o naior cso
foi da culalilidadc, a cna lasc csiaria viciada cla
inccricza quanio causa rincial, con a conscqucncia
dc sulirair dcfcsa arguncniar conira a fiaao.
Vcja-sc quc a culalilidadc c rcssuosio ncccssario
(nulla ocna sinc cula} c a sua ncdida so icra scniido
sc ocrar cono dcicrninanic da cna-lasc c jusiificar a
corrcsondcncia unvoca. Assin, a quaniidadc dc cula
cnconirada dcicrninara a quaniidadc dc cna-lasc
alicada, vcdada a ocraao rcvcrsa, ois a quaniidadc
dc cna nao c a ncdida da culalilidadc, c acnas o scu
corrcsondcnic.
A dcclaraao da ncdida da culalilidadc dcvc scr
rcconIccida (ou idcniificada} na dcclaraao da
quaniidadc dc cna lasc, rcsuliando na ccricza dc quc o
condcnado csia scndo unido clo quc fcz, c nao clo
quc clc c. Porianio, o grau dc influcncia das
circunsiancias quc aarcccn frcnic da culalilidadc
no ari. 59 sc rcduz ao liniic quc nao dcscaracicrizc a
dcclaraao doninanic.
Transiiada cn julgado una scnicna inccria, surgc o
incdincnio quanio ccdiao do iiulo cccuiivo. Nao
sc cccuian iiulos inccrios, qucr no cvcl qucr no cnal,
c or ccrio nao sc aircvcria a jusiia cnal ncn a forna-
los.
A scgurana dos cidadaos rcsidc cn quc as
scnicnas forncn un iodo logico cognoscvcl cla
sinlcs arccnsao do scu conicudo. Sc surgc a
ncccssidadc do rcfazincnio do juzo ara quc a
conclusao scja vcrificada, cvidcnicncnic a scnicna
csiara carcccndo dc rcnissas quc conduzan
conclusao.
6.1 - CONCLUSES
6.1.1 A culalilidadc da qual dcrivan ouiras
inlicacs c a ncsna culalilidadc dcclarada quc
oricniou a fiaao da cna lasc.
6.1.2 A auscncia, insuficicncia ou olscuridadc da
dcclaraao inc scja adoiada a ncdida nnina cn
favor do condcnado quando juzo osicrior Iouvcr quc
dccidir con fundancnio na culalilidadc.
6.1.3 O iransiio cn julgado da auscncia,
insuficicncia ou olscuridadc iorna firnc una cna
inccria, c incdc a fornaao do iiulo cccuiivo.
6.1.4 O uso dc cquivalcnics indcfinidos (v.g..
"culalilidadc rcrovavcl"; "considcrando a inicnsidadc
da culalilidadc"; "rcrovavcl inicnsidadc dc dolo"; "o
dolo inicnso indica a culalilidadc" cic.}, frcnic
inicrrciaao auicniica c sua adcquaao douirina
nodcrna, ncga vigcncia aos ari. 29 c 59 d CP quc
consagran un dirciio ncdida da culalilidadc.
6.1.5 A jusiificaiiva dc quc o rolaior nao dcclarou
a ncdida da culalilidadc nas a conicnlou cono
gcncro quando ocrou o ari. 59 do CP, afronia o inciso
XLVI do ari. 5 da CF quc conanda a individualizaao.

7 - INTRODUO MEDIDA DA CULPABILIDADE


O ari. 59 inc quc o juiz aicnda a un conjunio dc 8
icrnos (C = cuIpabIIIdade, A = antecedentes, B =
conduta socIaI, D = personaIIdade, E = motIvos, F =
cIrcunstncIas, G = conseqncIas, H = conduta da
vtIma) cn quc o rinciro odc scr cIanado dc
dcicrninanic, ois os dcnais so odcrao scr aicndidos
sc o rinciro for afirnaiivo. c culado. No cnianio, o ari.
29 condiciona a incidcncia da cna ncdida da
culalilidadc, c or isso o rinciro icrno, ara crniiir
o rosscguincnio do juzo, alcn dc scr afirnaiivo, dcvc
scr conlco. c culado cn ial grau.
Nao c inconun vcrificar cn casos concrcios quc as
ouiras circunsiancias judiciais foran cnluiidas na
culalilidadc, inrinindo ncla un scniido
crigosancnic anlo. O juzo nao odc, no rinciro
asso, ir alcn da graduaao da ccnsura clo faio
raiicado, csialclcccndo a rcrovaao, c a rcrovaao c
iao indccndcnic quc as dcnais circunsiancias judiciais
nao scrao arcciadas sc rcrovaao nao Iouvcr.
Aconicccndo quc o ari. 59 (CP} cuida ianlcn da
rcvcnao c olscrvando quc a culalilidadc or si so
asscnia a rcrovaao, nao c ossvcl rcrovar airavcs
das dcnais circunsiancias judiciais c, cono nao sao
inuicis, rcsia ara clas asscniar a rcvcnao.
Nao c dcscrdcio dcsiacar quc o adjciivo "rcrovavcl"
c iodo consunido cla culalilidadc, nao odcndo scr
cnrcgado cn rclaao s ouiras circunsiancias. quc o
ari. 59 nao odc cuidar, sol cna dc gravcs irocos, dc
una culalilidadc cla crsonalidadc, dc una
culalilidadc cla conduia social cic.
A ncdida da culalilidadc c o ndicc da cna lasc, c
a cna lasc icn scus liniics fiados no iio, logo, o
oljcio indcado (cna lasc} dcvc guardar rclaao dc
nvcl con o ndicc (ncdida da culalilidadc}.
Scndo a cna lasc un rcsuliado aurado cnirc
ncdida da culalilidadc c as dcnais circunsiancias
judiciais, a incidcncia dcsias uliinas nao odc
dcsindcar o oljcio, ou scja roduzir un rcsuliado quc
sc afasic da ncdida inicial a onio dc o ndicc,
conirariancnic, nao indicar.
7.1 - CONCLUSES
A cna lasc dcvc rcvclar una culalilidadc
circunsianciada, ou una rcrovaao flcionada cla
rcvcnao, dc ial nodo quc a dcclaraao da ncdida da
culalilidadc c a quaniidadc dc cna lasc sc
arcscnicn ara o csriio cono cn cquillrio.

8 - DOS LIMITES DA FLEXO DA MEDIDA DA


CULPABILIDADE
Discuic-sc, oljciivancnic, a quaniidadc dc flcao quc
odc scr inosia na ncdida da culalilidadc dc ial
nodo quc a cna lasc fiada nao dcscaracicrizc a
dcclaraao do grau dc ccnsura.
O arguncnio ccniral c o dc scr a culalilidadc o
rcssuosio da cna c sua ncdida a dcicrninanic da
quaniidadc da cna, nao conoriando quc cnirc a
dcclaraao c a fiaao cisia disaridadc quc iornc
inicligvcl a inlicaao.
A soluao quc sc roc c fazcr con quc os dcnais
icrnos do ari. 59 roduzan no grau dc ccnsura una
flcao (ou variaao} incaaz dc dcsnaiurar a dcclaraao
c, ara isio, scra uiilizado o concciio naicnaiico dc
cniorno, dando-lIc fcics rofanas.
Na raiica, csiar no cniorno dc alguna coisa c csiar
disianic a onio dc ainda cncrgar c rcconIcccr a coisa,
ou csiar nais roino dc alguna coisa do quc dc ouira.
A ocraao dc arrcdondar nuncros c un ccnlo dc
cono lidar con cniorno.
Para ianio, scja csialclccido.
a} a culalilidadc scra rcfcrida nuna cscala dc n
(nnina incidcncia} a M (naina incidcncia}
l} o conicudo do ari. 59 scra dividido cn dois
conjunios. no rinciro icranos C (culalilidadc} c no
scgundo icranos as dcnais circunsiancias judiciais
(A,D,D,E,F,C,H}.
Pariindo dc quc a cna lasc (Pl} c o rcsuliado dc
una ocraao cnirc os dois conjunios c a sanao do iio
(Si}, c dc quc nao odc scr infcrior ao nnino ncn
sucrior ao naino da sanao rcvisia, icn-sc a
rcrcscniaao.

c} scndo a culalilidadc o dcicrninanic inc-sc quc
o grau dc cna lasc nanicnIa una roorcionalidadc
con o grau dc culalilidadc, c isio c o cniorno luscado.
As dcnonsiracs naicnaiicas sao cnfadonIas c,
cnlora scja ossvcl auionaiizar o calculo scn crdcr
dc visia as dcclaracs do rolaior, nao c o caso ara o
noncnio c, or isio, scrao adoiados os ocradorcs "f
(funao dc}" c "= (indcicrninado}".
Scja Mc a ncdida da culalilidadc c Pl o rcsuliado
luscado con a alicaao do ari. 59 do CP.
ara Pl Mc (cna lasc roorcional ncdida da
culalilidadc},
icn-sc quc.
Pl f (Si, Mc} (a cna lasc c funao da sanao do
iio c da ncdida da culalilidadc}
Cono foran disiinguidos dois conjunios dcniro do
ari. 59, c no rinciro conjunio so cisic o clcncnio C
dcicrninanic, c iido quc.
Mc {C = (A,D,D,E,F,C,H} (ncdida da culalilidadc
ocrada con as dcnais circunsiancias judiciais}, c scra
scra Pl {Mc = Si (a cna lasc c o rcsuliado da
ocraao cnirc a ncdida da culalilidadc c a sanao do
iio}
Scndo a rcrcscniaao grafica nais csclarcccdora.

A dcnonsiraao vcn lidando con grandczas c a
roorcionalidadc cnirc clas, odcndo scr visio quc Si c
Pl csiao rcrcscniadas or scgncnios dc rcia dc ncsno
conrincnio cujos circnos sao n c M crniiindo
infcrir a corrcsondcncia onio a onio cnirc os
scgncnios.
Cono as grandczas sao roorcionais, dcvcndo un
onio dc Si icr un corrcsondcnic na crcndicular
laiada aic Pl, c ossvcl adoiar una unica cscala
(rcgua dc ncdida} c una unica unidadc (caso dc n c M}.
Scja crguniada a icncraiura do ar c a rcsosia
dada scja 25, c aic a csiarao rcrcscniadas a grandcza
(icncraiura} c a ncdida (25}, faliando, cvidcnicncnic,
a unidadc dc ncdida (cscala}, ou scja. graus Cclsius,
FarcnIcii, Kclvin cic. Logo, a rcsosia inicligvcl scria,
or ccnlo. a icncraiura c dc 25 graus Cclsius
(25C}.
Con o ncsno ccnlo, c ossvcl icr a noao do quc
c cniorno naicnaiico. a icncraiura csia no cniorno dc
25 graus Cclsius. Sc csiivcr alaio dc 25, dcvcra csiar
nais roina dc 25 do quc dc 24, c sc csiivcr acina dc
25 dcvcra csiar nais roina dc 25 do quc dc 26.
Aconiccc quc csianos lidando con una ocraao dc
juzo dcniro dc una cicncia Iunana, luscando una
razoalilidadc, nas nao sc odc dciar dc lado a
nciodologia, ncrcccndo, cniao quc scja luscada na
roria lcgislaao cnal, liniics ara a flcao da ncdida
da culalilidadc, ou inicrvalo do cniorno.
O canc do Codigo Pcnal rcvcla quc a variaao da
sanao rcvisia no iio, ara nais ou ara ncnos,
dccndc da fora ou oicncia da varianic, ou scja quao
nais roina do iio csiivcr a varianic.
Assin, cla ordcn dccrcsccnic dc oicncia, sao
cnconiradas. as qualificadoras, as causas, c as
circunsiancias gcncricas. As qualificadoras csialclcccn
novos liniics nnino c naino ara a sanao; as
causas incn liniics ara a variaao airavcs dc
fracs, c as circunsiancias gcncricas sao dc livrc
variaao.
Nao considcro quc scja rigor naicnaiico adoiar quc a
circunsiancia gcncrica dcva inor variaao ncnor quc a
causa; c a causa dcva inor variaao ncnor quc a
qualificadora (cccao olvia ara o crinc coniinuado},
ois a olscrvaao dccorrc do conicudo da aric csccial
do CP.
Considcrando quc a ncdida da culalilidadc ja foi
dcicrninada, rcsia csialclcccr qual a fora das dcnais
circunsiancias judiciais, ou aic quc onio iais
circunsiancias odcn flcionar o grau dc ccnsura.
O ari. 59 inc quc a fiaao da cna lasc scja fciia
"oon]orme neoessr1o e su]1o1en1e poro o reprovoo
e o preveno do or1me".
A ocraao dc rcrovar csia inirinsccancnic ligada
ncdida da culalilidadc (ou grau dc ccnsura, ou grau dc
rcrovaao}, logo, ara nao ocorrcr una dula incidcncia
(lis in cadcn}, solra a rcvcnao ara as dcnais
circunsiancias judiciais. Olscrvado quc a ncdida
culalilidadc c a dcicrninanic dc quaniidadc, c rcvcla a
fora dc cocsao cnirc o auior c scu faio, cvidcnicncnic a
rcrovaao csia incidindo solrc o quc clc fcz c, a
ocraao dc rcvcnir, ccriancnic, no dirciio cnal
nodcrno, dcvcra assar longc dc qucrcr unir o auior
clo quc clc c, o quc aloca a rcvcnao con un ocrador
dc incrcncniaao.
rcciso fiar quc a ocraao dc rcvcnir inc una
flcao (incrcncnio} c nao un agravancnio ou
aicnuaao, ou auncnio ou dininuiao, ois iais uliinos
icrnos ja foran rcscrvados ara ouiras csccics dc
varianics quaniiiaiivas.
8.1 - CONCLUSO
En linguagcn rofana odc scr diio quc a flcao nao
odc quclrar ou cnioriar a ncdida da culalilidadc.
A flcao ocorrcra ara a csqucrda (ncnos} ou dirciia
(nais} do onio da ncdida da culalilidadc confornc o
conjunio sc rcvclc, na linguagcn corrcnic, favoravcl ou
dcsfavoravcl ao rcu.

9 - DO MNIMO GRAU DE CENSURA EXIGIDO


PELO DIREITO PENAL
Scja a Iioicsc da dcclaraao dc quc o rcu nao c
culado c a scnicna sc cnccrrara scn a dcclaraao da
ncdida da culalilidadc, ou con a dcclaraao da
auscncia da culalilidadc.
O conicudo dc ial dcclaraao arccc scr saiisfaiorio
lasianic ara clidir un canc cicnifico dc scus
fundancnios, nas nao c.
Sc a culalilidadc nnina c o ndicc da cna nnina
c sc a culalilidadc naina c o ndicc da cna naina,
c claro quc nao cisic ncnIuna culalilidadc naior quc
a naina, nas c ianlcn claro quc cisic una
culalilidadc alaio da nnina anics quc a
culalilidadc scja igual a zcro.
Nao c ossvcl afirnar quc alaio da cna nnina
rcvisia no iio nao cisic cna, ois isio ncgaria a
cisicncia dc causas dc dininuiao quc icn fora ara
lcvar a cna ara a csqucrda (alaio} do nnino. Logo,
cisic un inicrvalo dc sanao quc conca cn 1 (dia} c
vai aic a cna nnina ncnos 1 (un} dia, ou scja, un
inicrvalo fccIado (scn os circnos} quc vai dc zcro aic a
cna nnina.
Aconiccc quc, scndo a ncdida da culalilidadc o
ndicc da cna, c cisiindo cna alaio da nnina, cn
rincio csia asscgurado quc ara cada grau dc
culalilidadc alaio da culalilidadc nnina cisic
una cna corrcsondcnic (inclusivc cn 0 (zcro} grau}.
Sc a culalilidadc for 0 (zcro} icra cono
corrcsondcnic una cna igual a 0 (zcro} nas, cono foi
afirnado quc cisic cna c culalilidadc alaio da
nnina, sc for adoiado o incdincnio dc fiar a cna
infcrior ao nnino, scra rcciso jusiificar a
csianqucidadc.
9.1 - DO RELVO PENAL
rcconIccido cla lci, cla douirina c cla
jurisrudcncia, quc o dirciio cnal faz rcscrva do scu
csao dc aiuaao, cn funao do scu inicrcssc csccial.
O dirciio cnal, cn rcgra, rcsciia a livrc ocorrcncia
dos faios cn ouiras csfcras, indccndcnicncnic dc quc
os nccanisnos dc conirolc c dc ccnsura c sanao nclas
cisicnics scjan fornais ou infornais. A naior ou ncnor
roinidadc do dirciio cnal, ou a osicnsividadc dc sua
rcscna, dccndc da naior ou ncnor icndcncia dc os
faios corliiarcn do alcancc do conirolc social nao
cnal.
Tcndc o dirciio cnal nodcrno a adniiir novas
fornas dc aiuaao caazcs dc rcalizar una nnina
inicrvcnao nos novincnios sociais, ou scja, o dirciio
cnal icndc a rcsiaurar o csiado original c faz anuncio
disso na lci, quando conanda cccuao cnal
ronovcr a Iarnnica inicgraao social do condcnado
con o cunrincnio dos disosiiivos da scnicna
condcnaioria.
O Dirciio Pcnal csia cada vcz nais Iunanizado, nas
ainda rcluia cn adniiir quc sc rccria a cada caso quc
julga (individualizaao}, c a sua concrciicidadc sc
arcscnia or vczcs iniolcranic con a roria socicdadc.
O faio corliianic aconiccc dcniro da sua roria
conjuniura c, cnlora sujciio a arcciaao dc una rcgra
gcral, c un faio dc un auior, cn una siiuaao cn quc
un oljcio jurdico-naicrial foi alvo dc crigo ou lcsao c,
cvidcnicncnic, nao c conoriavcl clo dirciio cnal da
individualizaao da cna c da Iarnnica inicgraao
social ronunciar-sc "crga onncs".
9.2 - CONCLUSO
Nao cisic una fornula ara vcrificar o rclcvo cnal.
Disosiiivos alrandadorcs cono a iscnao dc cna ara
as lcscs airinoniais cnirc asccndcnics c
dcsccndcnics, o rivilcgio no furio ou no Ionicdio cic.
nao icn sido suficicnics ara alargancnio quc o cano
das solucs cigc. O rincio da insignificancia icn
un oicncial dcsvaloraiivo caaz dc ofcndcr a
iiiularidadc do airinnio, c o cqucno oicncial
ofcnsivo ingrcssou no nundo da cficacia classificando os
auiorcs clas cnas dos crincs.
Assin, rclcvo cnal c una figura dc scnsililidadc
ara a conjuniura do faio corliianic, o qual corliia dc
una csfcra singular coniincnic original dos clcncnios do
faio.
Fclcvo cnal c figura quc nao sc csgoia na
"insignificancia" ou "lagaicla", anics, as conicn, nas
scu cscciro dc dcsvalorizaao cnal c lcn nais anlo.
Enquanio os icrnos asados surgcn do dcsvalor da
culalilidadc, conduia c dano, agasalIando o "ninina
non curai racior" ara ccluir faio c scu agcnic, o
scnsoriancnio do rclcvo cnal c un anicjuzo dc fundo
quc nao cclui a valoraao das circunsiancias judiciais c
gcncricas no scniido dc incluir o faio c scu agcnic na
csfcra cnal. qualiias curai racior.
Suiil, nas inorianic quc o dirciio cnal cuidc dc
vcrificar sc o oljcio lIc cricncc. Assin, nao cricnccra
ao dirciio cnal oljcio quc csicja alaio dos nninos
csialclccidos cono dc scu inicrcssc, nas cssa nao
inclusao acnas confirna o dirciio cnal cono uliina
razao, vcz quc nao afcia a carga jurdica roria do
oljcio, ncn lIc conccdc inunidadc cn rclaao a
julgancnios c sancs nao cnais.

10 - DOS LIMITES QUANTITATIVOS DA PENA


BASE
10.1 - PRIMEIRA HIPTESE
Scja quc o dirciio cnal icn inicrcssc or qualqucr
grau dc culalilidadc naior quc 0 (zcro} c fica
csialclccido quc qualqucr grau dc culalilidadc cnirc o
zcro c o nnino c o grau nnino cquivalcnic cna
nnina.

10.2 - SEGUNDA HIPTESE
Scja quc dirciio cnal nao icn inicrcssc clo grau dc
culalilidadc quc ossa scr fiado alaio do nnino c
fica csialclccida una culalilidadc nnina
corrcsondcnic cna nnina, dcsrczada qualqucr
ouira ncnor. Ncsia Iioicsc, qualqucr ncdida dc
culalilidadc alaio da nnina alsolvc, c a alsolviao
scra dcclarada or insuficicncia da culalilidadc.

10.3 - TERCEIRA HIPTESE
Scja quc o dirciio cnal icn inicrcssc or un grau
nnino dc culalilidadc nao rclacionado con a cna
nnina c fica csialclccido quc cssc grau csia siiuado
cnirc o zcro c o nnino. Ncsia Iioicsc, o quaniiiaiivo
da culalilidadc quc alsolvc rcsulia inccrio orquc fica
a dccndcr do criicrio dc cada rolaior, c algun odcria
fiar o grau cono acnas difcrcnic dc zcro.

A icrccira Iioicsc c una csccializaao da rincira,
logo as Iioicsc sao acnas duas. ou sc considcra ou
nao sc considcra quc cisia algo alaio dos nninos.
10.4 - POSIO CORRENTE
Considcrar quc nada cisic alaio do nnino c a
corrcnic osiao da douirina c da jurisrudcncia,
conquanio algunas nanifcsiacs conirarias ja sc
arcscnicn.
considcraao dc quc a cna nnina ara o iio c
una larrcira iniransonvcl ianlcn ara as
circunsiancias gcncricas, nas nao ara as causas dc
dininuiao, c ossvcl cncrgar no crinc un nuclco
causal-condicional c ao dcrrcdor dcssc nuclco un
csao quc acciia a orliiaao dc oljcios, o quc rcsulia
un volunc causal-condicional-circunsiancial (}.
considcraao, ianlcn, dc quc o dolo cisic ou nao
cisic, c cisiindo c un invarianic, acnas un onio da
faia dc sanao o aicndc c, locando cssc onio cono
scndo o nnino, c scndo cssc ncsno onio o rcfcrcncial
do nnino da culalilidadc, o nodclo rcsulianic csiaria
forando a cisicncia dc una "culalilidadc nnina
ara o dolo", con iodas as conscqucncias dc scr
cnconirado auior "caaz ara o crinc", c no auior a
"voniadc ilciia".
A osiao corrcnic ianio roduz una saiisfaao cnal
nnina, quanio roduz una injusiia nnina ao
ronovcr a cquivalcncia ficia cnirc o nnino c o ncnor
quc o nnino.
10.5 - A PROPOSTA DO ROMPIMENTO DO LIMITE
MNIMO
Scja visia a rcrcscniaao grafica da culalilidadc
nnina cquivalcnic nnina corrcsondcnic ao nnino
da sanao rcvisia, flcionada ara laio da sanao
nnina do iio or fora dc circunsiancias judiciais
favoravcis ao condcnado.

visio na figura quc a flcao ara a csqucrda,
corrcsondcnic a scrcn as dcnais circunsiancias
judiciais favoravcis ao condcnado, invadc a rcgiao alaio
do nnino.
A invasao, ou ronincnio do liniic nnino, faz a
cnircga or iniciro das dcclaracs criincnics ao ari.
59.
Ncsic asso, c corrcio crcclcr quc ao iralalIar con
a aric dirciia da figura idcniico fcnncno aarcccra.
O Tio c a Sanao conicnlan a fornulaao. "sc T c,
S dcvc scr" c a ncdida da Culalilidadc conanda. "sc T
c, S dcvcr scr funao dc C". Cono dcnonsirado quc S c
C sao scni-rcias dc oricniaao osiiiva con origcn cn 0
(zcro}, rcrcscnian a ncsna grandcza cscalar, c cisic a
corrcsondcncia liunvoca cnirc os clcncnios quc
concn os dois conjunios dc onios.
O Dirciio Pcnal incidc solrc un univcrso quc sc
dividc cn ouiros sisicnas ianlcn csccializados, c sua
csccializaao c acnas un csiraio culiural. Os oljcios
con quc o dirciio cnal lida cricnccn a ouiros
sisicnas, dc ial soric quc sc o dirciio cnal dcsaarcccr
os oljcios nao dcsaarcccn. Assin, cono dirciio
csccializado, o cnal inrinc nos oljcios un sinal dc
rclaao conccrncnic ao scu inicrcssc, narcando liniics.
Ora os liniics cnais sao inicriorcs aos liniics
rorios dos oljcios c, orianio, nao sc livra o dirciio
cnal das cicncias rorias dos dcnais sisicnas. Assin
sc jusiifica quc cnirc a vida c a noric scjan cnconiradas
a noric cicnifica (noric ccrclral}, a noric civil (rcgisiro
do oliio} c a noric cnal (Ionicdio}.
O dirciio cnal sc roc a cnconirar a vcrdadc rcal
no nundo cicrior, c iao nais roino dcssa vcrdadc
csiara quanio nais crncavcl for ao ingrcsso das ouiras
cicncias. As crcias sao un ccnlo da crncalilidadc,
c a cccuao cnal cada vcz nais sc alrc ara as
cicncias sico-sociais, dcnonsirando quc a
crncalilidadc aconiccc dc forna lidirccional.
Todo o csforo aqui dcscndido lcva cn conia quc,
quanio naior o nuncro dc clcncnios cicriorcs quc
alsorvcr nais roinas da rcalidadc social csiarao as
rcsosias do dirciio cnal.
Assin, a scnicna cnal, no scu caraicr
insiruncnial, dcvcra funcionar cono un iransduior,
iransfornando a cncrgia uniiivo-cnal cn cncrgia
inicgradora-social. Para quc o fin roosio scja aiingido
iorna-sc ncccssario, orquc as nornas dcnoran ara
nudar, lilcrar a fora da scnicna cono criadora do
dirciio uniiivo-inicgrador ou cnal-social.

11 - CONCLUSES FINAIS
O ronincnio dos liniics aroina o dirciio cnal da
dinanica social, inclusivc quanio aos novincnios
conirarios unir/inicgrar, alcn dc aliviar a iarcfa do
lcgislador na nuliilicaao dc lcis quc aicndan aos
avanos ncccssarios.
O ronincnio dos liniics nao faz dcsaarcccr a
jurisdiao sucrior c, orianio, o conirolc dos alusos c
dcsvios coniinuara a scr fciio cono scnrc o foi, nas
scn a infcrnal inicrrciaao dc quc a lci c fciia ara
oliciar osicnsivancnic os scus inicgradorcs. Anics,
nun Esiado Dcnocraiico dc Dirciio, concic-sc aos
inicgradorcs a olcia osicnsiva da lci.
Inicrcssanic c quc, scndo a flcao da ncdida
culalilidadc a quc arcscnia ncnor oicncia
incrcncnial/dccrcncnial, quando conarada con os
cfciios da aicnuaao/agravaao, auncnio/dininuiao,
qualificaao/dcsclassificaao, a linIa dc arguncniaao c
valida ianlcn ara as circunsiancias gcncricas, vcz quc
iodas icn o ncsno scniido.
Os liniics da sanao rcvisia no iio odcn scr
ronidos quando.
1} a ncdida da culalilidadc for siiuada cn un dos
scus circnos c rcsiar flciona-la scgundo as dcnais
circunsiancias judiciais do ari. 59;
2} a cna lasc for fiada cn un dos circnos c rcsiarcn
circunsiancias gcncricas a scrcn alicadas.
O ronincnio dos liniics sc arcscnia nais jusio do
quc a iaaao das cnas alicrnaiivas ou da Icdiondcz,
alivia a iarcfa lcgislaiiva c conicnla a nnina
inicrvcnao, nao so nas coisas cono no csiado das
coisas.
A cada um seja dado (e transite em julgado) o
que seu.

NOTAS
(} Juzo. aio cn quc o csriio arccndc o conjunio
das idcias, cfciua a conaraao c rofcrc julgancnio dc
convcnicncia ou inconvcnicncia cnirc clas. As idcias
jurdico-cnais sao o faio c o dirciio.Volia

(} A cquivalcncia cnirc causa, condiao c
circunsiancia c una ficao criada a ariir dc quc iodas
sao cficazcs ara criar, nodificar ou ciinguir a cna.
Quanio ao faio clas sc disiingucn, nas ial disiinao nao
c oljcio dcsic csiudo.}Volia

CRDITOS
Direitos Reservados
Distribuio Gratuita
Pode ser distribudo, copiado e reeditado em outro formato para leitura em
qualquer meio fsico.
2001-2006 - PauIo MaurcIo Serrano Neves
GOINIA - GOIS - BRASIL
www.ujgoIas.com.br
serranocuItura.com.br
serranoIb.com.br


Verso para eBook
eBooksBrasII.com

__________________
Maro 2001

Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc agou or cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos
CFTIS
dircio na fonic.
cDoolsDrasil.org

Edics cn df c cDoolLilris
cDoolsDrasil.org
__________________
Alril 2006

Potrebbero piacerti anche