Sei sulla pagina 1di 358

BRAIN POWER

EL PODER DE LA INTELIGENCIA
APRENDA A MEJORAR SUS HABILIDADES DEL PENSAMIENTO

KARL ALBRECHT
Es consultor ad!n!strat!"o# con$%r%nc!sta % !nstructor %n la %&t%ns!'n d%
la Un!"%rs!dad d% Cal!$orn!a %n San D!%(o# Cal!$orn!a# EE)UU) Tra*a+a con
%+%cut!"os d% n%(oc!os ,u% d%s%an au%ntar su %$%ct!"!dad
or(an!-ac!onal a tra".s d%l tra*a+o d% %,u!/o# soluc!'n %$%ct!"a d%
/ro*l%as % !nno"ac!'n)

I/r%sos 0 T%s!s# S)A)
Mont%rr%0# N)L)# M.&!co 12324

Bra!n Po5%r) El Pod%r d% la Int%l!(%nc!a

T!tulo or!(!nal6 Bra!n /o5%r)
Traducc!'n d%l !n(l.s /or Jor(% Ra7r%- Mota)
A s/%ctru *oo8# Pr%nt!c% Hall# Inc)
I/r%so %n M.&!co)

CONTENIDO
Pr%$ac!o
1. Porqu mucha gente no piensa claramente
C'o /%nsar %st9 cas! $u%ra d% oda# la soc!%dad :!nstant9n%a;# %l
s!st%a d% %ducac!'n a%r!cano6 %l %ntr%na!%nto /ara la o*%d!%nc!a#
La t%l%"!s!'n6 c<!cl% /ara la %nt%# la oda d% los %ncu%ntros6 %l culto
d% los :s%nt!!%ntos;)
2. Aprender a pensar con maor e!ecti"idad
P%nsar so*r% %l /%nsar =># un "oca*ular!o /ara /%nsar =1# c'o tra*a+a
%l c%r%*ro <uano =3# los tr%s :l%n(ua+%s: d%l /%nsa!%nto consc!%nt%
?1# %l /%nsa!%nto a*stracto >4# los /atron%s %ntal%s >=# las rut!nas
%ntal%s >@# %l :%sc%nar!o: %ntal >3# %l /%nsador %c9n!co 0 %l
/%nsador ada/tat!"o 24)
#. $a detecci%n de la &asura
Una <a*!l!dad %ntal cla"%# las "ar!%dad%s d% *asura# t.cn!cas d%
%/acado# /u*l!c!dad /art!cular# s!nton!-ar su d%t%ctor d% *asura)
'. Pensar so&re la marcha

D%sarrollo d% la /r%s%nc!a %ntal# %l "%r %l cuadro co/l%to# /%nsar %n
o/c!on%s# con$!ar %n sus cora-onadas# /%nsar so*r% la arc<a)
(. C%mo sus pala&ras modelan sus pensamientos
Ma/as "%r*al%s# a/r%nd%r a anal!-ar los a/as "%r*al%s# %l %$%cto d%l
:cortador d% (all%tas: %n %l l%n(ua+%# c'o sost%n%r una con"%rsac!'n
!nt%l!(%nt%# /%nsar /os!t!"a%nt% 0 <a*lar /os!t!"a%nt%# auto/l9t!ca)
). Desarrollo de la !le*i&ilidad mental.
La s!co%scl%ros!s o *r!ncar la /u%rta !-,u!%rda# la %l!!nac!'n d% sus
r%acc!on%s !nstant9n%as# c'o su/%rar la o/!n!on!t!s# %nt%nd%r otros
/untos d% "!sta# doando su %(o# a/r%nd%r a ca*!ar d% o/!n!'n# s%r
$%l!-6 A<a0 "!da d%s/u.s d%l nac!!%ntoB

+. Encontrar los hechos en!rentarlos.
AC'o sa*% ust%d lo ,u% ust%d sa*%B# %l art% d% t%n%r conc!%nc!a#
/r!nc!/!o d% r%conoc!!%nto# /r!nc!/!o d% !nt%r/r%tac!'n# %l /r!nc!/!o d%
las %&/%ctat!"as# %l /r!nc!/!o d% !nt%nc!'n# %l /r!nc!/!o d% cont%&to# la
/ru%*a d% la r%al!dad# %l art% /%rd!do d% %scuc<ar# %l d%sarrollo d% la
act!tud !n"%st!(adora)
,. El uso de la l%gica.
ACu. %s %l /%nsa!%nto l'(!coB# /ro/os!c!on%s l'(!cas# "%rdad# "al!d%- 0
sol!d%-# r%conoc!!%nto d% las $alac!as 0 las %"as!on%s l'(!cas# coo
anal!-ar l'(!ca%nt% una s!tuac!'n)
-. .oluci%n de pro&lemas toma de decisiones.
Pro*l%as# /ro*l%as# /ro*l%as# Acu9l %s su %st!lo /ara r%sol"%r
/ro*l%asB# "%nta+as d% un %n$o,u% or(an!-ado# %ncontrar %l /ro*l%a#
d%$!n!r %l /ro*l%a# %ncontrar o/c!on%s# la d%c!s!'n# la acc!'n# la
%"aluac!'n d% los r%sultados)
1/. Producci%n de ideas.
Productor%s 0 as%s!nos d% !d%as# %l !to d%l /%nsador cr%at!"o
:%s/ont9n%o;# a*r!.ndos% /aso %n sus :urallas !n"!s!*l%s:# t.cn!cas
/ara la /roducc!'n d% !d%as# /ara ll%(ar a s%r un !nno"ador)
11. 0e1orar el pensamiento en el mundo de los negocios.
La /r%"al%nc!a d%l /%nsa!%nto n%*uloso %n las or(an!-ac!on%s# %l
$%n'%no d% (rou/t<!n8# %l art% d% <ac%r /r%(untas# la soluc!'n d% t7as
d% (ru/o# la toa d% d%c!s!on%s d% los %+%cut!"os# %ntr%naDd%
ad!n!strador%s /ara /%nsar con clar!dad)
12. $a construcci%n de las ha&ilidades del cere&ro.
I/ortanc!a d%l %+%rc!c!o %ntal# c'o ca*!ar un <9*!to# %+ora d% su
conc%ntrac!'n# %+ora!%nto d% las <a*!l!dad%s d% "!sual!-ac!'n# /ara
%+orar su %or!a# d%sarrollo d% su !ntu!c!'n ?E4# ut!l!-ac!'n d%
ac%rt!+os 0 +u%(os /ara d%sarrollar sus <a*!l!dad%s /%nsant%s)
1#. 2Cu3l es el potencial del cere&ro humano4
F!s!olo(7a d%l c%r%*ro# In$otr'n!ca# %stados alt%rados d% conc!%nc!a#
Paras!colo(7a# %ntr%na!%nto d% <a*!l!dad%s co(nosc!t!"as)
5i&liogra!6a
Apndice7 soluciones o los acerti1os
8ndice

P9E:ACIO.
Tomemos nota del manifiesto de los conservadores: si de
pronto empezamos a pensar, nadie puede garantizar qu
resultar; excepto que muchas metas, objetivos e instituciones
estn condenadas. ada pensador pone en peligro una porci!n del
mundo aparentemente estable, " nadie puede predecir totalmente
qu aparecer en su lugar. #$%& '()(*
G%or(% B%rnard S<a5 d!+o una "%-# :Poca (%nt% /!%nsa 9s d% dos
o tr%s ocas!on%s al aGo) Ho % <% (anado $aa !nt%rnac!onal /or /%nsar
dos o tr%s "%c%s /or s%ana:) Cu!-9 S<a5 %&a(%r' un /oco# /%ro
c!%rta%nt% /ar%c% ,u% /%nsar# cons!d%rado coo una <a*!l!dad
!nd!"!dual# <a r%c!*!do u0 /oca at%nc!'n %n nu%stra soc!%dad %n
(%n%ral 0 %s/%c!al%nt% %n nu%stro /roc%so %ducat!"o)
La s!tuac!'n %/!%-a a ca*!ar a<ora) Los d%scu*r!!%ntos so*r%
%l c%r%*ro 0 sus $unc!on%s# las r%c!%nt%s t.cn!cas d%sarrolladas /ara
%ns%Gar las <a*!l!dad%s /ara /%nsar con clar!dad# 0 un cr%c!%nt% !nt%r.s
d% los %ducador%s %n %l /%nsar# nos <an conduc!do al u*ral d% una
r%"oluc!'n /ot%nc!al d% nu%stras <a*!l!dad%s %ntal%s) A<ora /od%os
<ac%r d%l /%nsar un t%a %n s7 !so I ,u% /od%os anal!-ar#
or(an!-ar# d%sarrollar# a/r%nd%r 0 %ns%Gar) D% acu%rdo a ! l%al sa*%r 0
%nt%nd%r# %st% l!*ro r%/r%s%nta %l /r!%r !nt%nto r%al /ara <ac%rlo#
or(an!-ando (ran /art% d% lo ,u% sa*%os d%l /%nsar# %n un anual
co/r%ns!*l% d% t.cn!cas /r9ct!cas)
Al a/r%nd%r 0 a/l!car los d!$%r%nt%s conc%/tos 0 t.cn!cas
/r%s%ntados a,u7# ust%d /odr96
=) Ent%nd%r c'o tra*a+a su c%r%*ro 0 a/r%nd%r a usarlo 9s
%$%ct!"a%nt%)
?) P%nsar %n $ora 9s clara 0 9s l'(!caJ ll%(ar al %ollo d%
s!tuac!on%s con$usas 0 %ncontrarl%s s%nt!do)
>) R%sol"%r /ro*l%as 0 toar d%c!s!on%s con a0or %$%ct!"!dad#
ut!l!-ando %l %n$o,u% or(an!-ado# *asado %n %l od%lo d%l /%nsar
%n s%!s /asosJ su/%rar la :d%c!do$o*!a:)
2) S!nton!-ars% 9s /%rc%/t!"a%nt% a lo ,u% %st9 /asando a su
alr%d%dorJ :a/r%nd%r a /%nsar so*r% la arc<a: %n s!tuac!on%s
d%sa$!ant%s 0 d!$7c!l%sJ usar sus cora-onadas 9s %$%ct!"a%nt%)
@) L!*%rars% a s7 !so d% la r!(!d%- %ntal 0 d%l /%nsa!%nto
do(9t!co# ll%(ar a s%r d% %nt% a*!%rta# 9s $l%&!*l% 0 ada/ta*l%
%ntal%nt% 0 a/r%nd%r a %nt%nd%r "ar!os /untos d% "!staJ %ncontrar
los $actor%s "%rdad%ra%nt% !/ortant%s %n una s!tuac!'nJ "%nc%r
la :o/!n!on!t!s: 0 ca*!ar d% an%ra d% /%nsar cuando s%a n%c%sar!o#
1) P%nsar cr7t!ca%nt% cuando s%a n%c%sar!oJ r%conoc%r la *a-o$!a s!n
!/ortar ,u. tan !nt%l!(%nt% o %n(aGosa%nt% "%n(a %/acadaJ
/%nsar /or ust%d !so %n lu(ar d% ,u% otros an!/ul%n sus
r%s/u%stas)
K) Mant%n%r una cur!os!dad saluda*l% ac%rca d% su undo 0 sus
!d%asJ !ncr%%ntar su !nt%r.s 0 /art!c!/ac!'n %n %l undo ,u% l%
rod%a)
3) Mo"!l!-ar sus <a*!l!dad%s /ara /%nsar cr%at!"a%nt%J alcan-ar con
!d%as nu%"as 0 Lt!l%s a tra".s d% con%ctarlas con otras !d%as
d!s/on!*l%s)
E) Mant%n%r un arco %ntal /os!t!"o 0 /%ran%c%r !nun% al
n%(at!"!so ,u% tanto s% %&t!%nd% %n nu%stra soc!%dadJ /%nsar
/os!t!"a%nt% 0 ant%n%r /or lo tanto un alto n!"%l d% $%l!c!dad)
=4) M%+orar sus <a*!l!dad%s /%nsant%s# tal%s coo %or!a#
conc%ntrac!'n# "!sual!-ac!'n % !ntu!c!'n)
Mod%sta%nt% cons!d%ro ,u% %st% l!*ro contr!*u0% al
%sta*l%c!!%nto d% un "oca*ular!o d% t.r!nos %&t%nso 0 Lt!l ,u%
a0udan a d%$!n!r %l t%a d%l /%nsa!%nto) M!rtual%nt%# cual,u!%r t%a
d%l %stud!o <uano I<!stor!a# Ls!ca# $!nan-as# art%# car/!nt%r7a#
/ol7t!caI# t!%n% un "oca*ular!o *9s!co d%$!n!do# o s%a los t.r!nos ,u%
%n suo (rado old%an %l t%a) Hasta a<ora %l /%nsa!%nto no <a
t%n!do un "olu%n d% t.r!nos r%conoc!dos 0 /or tanto# no s% <a
cons!d%rado coo un t%a a/to /ara la %ns%Gan-a) A lo lar(o d%l l!*ro#
%stos t.r!nos a/ar%c%r9n %n l%tras curs!"as# /ara a0udar a ca/tar
uc<os d% los conc%/tos 0 t.cn!cas d%l /%nsa!%nto 0 %&/r%sarlos %n
$ora $9c!l % !nt%l!(!*l%)
Es/%ro ,u% ust%d %ncu%ntr% !nt%r%sant% %l a/r%nd!-a+% d% %sos
conc%/tos 0 t.cn!cas# /%ro so*r% todo ,u% l% s%an Lt!l%s) S! cual,u!%ra
d% %llos l% %n una s!tuac!'n %s/%c7$!ca# %l l!*ro <a*r9 lo(rado su
/ro/'s!to# !%ntras 9s los ut!l!c%# 9s %$%ct!"o s%r9 ust%d coo
/%nsador I 9 9s ca/ac!tado /ara /roo"%r %l tr!un$o d% la ra-'n so*r%
la acc!'n r%$l%+a)
Nota especial para los pro!esores
E/%-aos a cont%/lar un !nt%r.s r%no"ado %n %l /%nsar#
s%Galado /or un !ncr%%nto s!n /r%c%d%nt%s %n la "%nta d% l!*ros#
ac%rt!+os# 0 +u%(os d%l /%nsa!%ntoJ uso d% !cro/roc%sador%s %n las
9,u!nas d% %ns%Gan-a# 0 clas%s %&/%r!%ntal%s so*r% %l /%nsa!%nto#
o$r%c!das %n s%cundar!as# col%(!os 0 %&t%ns!on%s un!"%rs!tar!as) Cr%o ,u%
%sto ll%(ar9 a con"%rt!rs% %n una (ran r%"oluc!'nI una "!rtual %/!d%!a
d% !nt%r.s %n %l uso d% la %nt%# %n todas sus d!%ns!on%s)
Los /ro$%sor%s d% todos los n!"%l%s d%l /roc%so %ducat!"o# +u%(an
una /art% c%ntral %n a0udar a ,u% %sto suc%da) E&<orto a todos los
/ro$%sor%s# cual,u!%ra ,u% s%a %l :t%a: ,u% %ns%G%n# a ,u% a/r%ndan
las t.cn!cas usadas %n %st% l!*ro 0 ,u% las ut!l!c%n %n sus act!"!dad%s
acad.!cas) S! %l l%ctor t!%n% la act!tud d% !n!c!ar cosas nu%"as# /odr9
cr%ar un curso co/l%to d%l /%nsar d%ntro d% su !nst!tuc!'n) H%
/r%s%ntado %st% l!*ro d% tal an%ra# ,u% /u%da s%r"!r coo t%&to
/r9ct!co# 0 coo un l!*ro d% !nt%r.s (%n%ral# con la %s/%ran-a d% ,u%
uc<os /ro$%sor%s <a(an +usta%nt% %so)
Ta*!.n %&<orto a los /adr%s 0 %stud!ant%s a /on%rs% %n contacto
con los ad!n!strador%s d% sus %scu%las# /ara %sta*l%c%r cursos d%l
/%nsa!%nto /ara sus %stud!ant%s) El /%nsar coo t%a d% %stud!os
/r9ct!cos 0 s%r!os /u%d% ll%(ar a s%r la 9s (rand% I0 %s/%rada /or
uc<o t!%/oI !nno"ac!'n %ducat!"a d%l s!(lo)
9econocimientos
En "ar!as /art%s d% %st% l!*ro# <% !nt%rcalado c!tas /ara %n$at!-ar o
a/l!$!car /untos !/ortant%s) Estas o*s%r"ac!on%s *r%"%s# o/!n!on%s#
co%ntar!os 0 d!c<os a(udos d% otras /%rsonas# uc<as d% %llas u0
conoc!das# %nr!,u%c%n 0 %st!ulan %l /roc%so d%l /%nsa!%nto)
Al usar c!tas d% %sta an%ra# un %scr!tor s!%/r% s% %ncu%ntra
ant% %l d!$7c!l 0 a*!(uo /ro*l%a d% la atr!*uc!'n I AR%al%nt% $ulano
d% tal# d!+o tal 0 tal cosaBI) AR%al%nt% $u% %l /r!%roB AR%al%nt% la
d!+o %&acta%nt% coo s% c!taB Cuando al(u!%n %&/r%sa una !d%a
!/ortant% %n una $ras% *!%n old%ada# natural%nt% otros la r%co(%n#
la usan 0 la /asan ad%lant%) D%sa$ortunada%nt%# durant% su c!rculac!'n
%sas c!tas con $r%cu%nc!a s% s%/aran d% los no*r%s d% sus cr%ador%s#
la %&/r%s!'n ca*!a ta*!.n al /asar d% una /%rsona a otra) Ba+o la
!n$lu%nc!a d% la %or!a s%l%ct!"a# 0 d%*!do a los !nt%ntos ocas!onal%s
/or %+orarlas) En al(unos casos /u%d%n cu%st!onars% s! %l su/u%sto
cr%ador r%al%nt% d!+o c!%rta cosa) Pudo <a*%rla r%co(!do 0 ada/tado
/ara uso /%rsonal d% una /%rsona no u0 conoc!da) En al(unos casos#
dos o 9s !nd!"!duos /ud!%ron <a*%r acuGado a/ro&!ada%nt% la
!sa %&/r%s!'n !nd%/%nd!%nt%%nt%) Todo %sto <ac% ,u% la atr!*uc!'n
d% las c!tas !n(%n!osas 0 sa(ac%s a sus acr%%dor%s# uc<as "%c%s ll%"%
a con+%turas)
S!n %*ar(o# un autor r%s/onsa*l% d%*% <ac%r todo lo ,u% %st. d%
su /art% /ara clas!$!car las c!tas# asoc!ando cada r%$%r%nc!a al ,u% s%a su
cr%ador 9s /ro*a*l%) En la /r%s%nt% o*ra# <!c% %so al l7!t% d% !s
conoc!!%ntos)
Con *as% %n la !n$orac!'n d!s/on!*l%# s!/l%%nt% <!c% la
atr!*uc!'n 9s ra-ona*l% /os!*l% %n casos d% or!(%n dudoso o d%
$u%nt%s Llt!/l%s /os!*l%s) En al(unos casos# la atr!*uc!'n d% una c!ta a
una /%rsona# d%scansa %n *as%s u0 d.*!l%s) Cuando la %&/r%s!'n d% la
c!ta "ar7a d% una r%$%r%nc!a a otra# us. a,u%lla ,u% /ar%c% 9s /o/ular#
o d% al(una an%ra 9s d%scr!/t!"a# d%sd% %l /unto d% "!sta d%l cr%ador
su/u%sto) En cual,u!%r caso# ! !nt%nc!'n $u% la !sa6 constatar ,u% %l
cr%ador d% la c!ta r%c!*a %l r%conoc!!%nto a/ro/!ado a su contr!*uc!'n
d% !d%as d% nu%stro t!%/o)
Los s!(u!%nt%s son a(rad%c!!%ntos %s/%c7$!cos a las s!(u!%nt%s
$u%nt%s %d!tor!al%s conoc!das6
P9( 16 atr!*u!da a All%n G!ns*%r( %n %l l!*ro d% Buc8!nst%r Full%r I s%%
To B% a M%r*# /9(!na =1@DA) Full%r c!ta la $u%nt% or!(!nal coo NUn /%r$!l
*!/art!ta /or Jan% Kra%r# T<% N%5 Hor8%r):
P9( >=# Rudol$ Fl%sc< %n T<% Art o$ Cl%ar T<!n8!n()
P9( 23# Co%ntar!o /or H%rann Go%r!n(# c!tado %n %l l!*ro d% G)M)
G!l*%rt NNur%*%r( D!ar0;)
P9( K=#=?K# ?4=# ?@4# %&tractos %s/%c7$!cos d% los nL%ros 2=#@1#1># 0
13# %n NT<% Wa0 o$ L!$% Accord!n( to Lao T-u; traduc!da /or W!tt%r
B0nn%r OJo<n Da0P) Co/0r!(<t /or W!tt%r B0nn%r) R%no"ado %n =EK? /or
t<0 C<au"%n%t 0 Paul Hor(an) R%!/r%so con /%r!so d% Har/%r Q Ro5#
Pu*l!s<%rs# Inc)
P9() =4E# W%nd%ll Jo<nson %n P%o/l% !n Cuandar!%s)
P9() =>26 H%ll%n K%ll%r %n T<r%% Da0s to S%%# c!tado %nR%ad%rRs D!(%st
assoc!at!on Boo8l%t# Gr%at Words $ro Gr%at L!"%s# =EK4)
P9() =>26 c!tado %n %l R%ad%rs D!(%st Fro Gr%at L!"%s# =EK4)
P9() =126 d% :T<% El%/<antRs C<!ld: !n Just So Stor!%s /or Rud0ard
K!/l!n(# Co/0r!(<t =E44) R%!/r%so con %l /%r!so d% Dou*l%da0 and
Co/an0 0 con autor!-ac!'n d% la Sra) G%or(% Ba*r!d(%)
P9() =316 Atr!*u!da a H)L) M%nc8%n /or Al!sta!r Coo8% %n su l!*ro M!nta(%
M%nc8%n# /9() K>)
P9() ?4@6 Lur%nc% P%t%r# %n su d%l!c!oso l!*ro# P%t%rRs Cuotat!ons6 Id%as#
$or Our T!%s)
P9() ?@?6 Ro*%rt M) L!ndn%r# %n Must Hou Con$orB
P9() ?3@6 Fro Ha//0 Marr!a(% and Ot<%r Po%s d% Arc<!*ald
MacL%!s<)) Co/0r!(<t =E?2 0 r%no"ado %n =E@? /or Arc<!*ald MacL%!s<)
R%!/r%so con %l /%r!so d% Hou(<ton M!$$l!n Co/an0)
K)G)A)

1. Por qu mucha gente no
piensa con claridad
(l esp+ritu de la poca est %eno de desdn para el pensar.
,-.(/T
0%)(1T2(/
C%mo pensar est3 casi !uera de moda
No <ac% uc<os aGos# d%c!r ,u% al(u!%n %ra :un !nt%l%ctual: %ra
cons!d%rado coo un cu/l!do) Actual%nt% uc<a (%nt% usa %st%
t.r!no coo %,u!"al%nt% /ara <u!llar) Cu!-9 /%nsar# cons!d%rado
coo una <a*!l!dad *9s!ca d%l s%r <uano# nunca <a %stado r%al%nt%
d% oda# /%ro d%s/u.s d% la S%(unda Gu%rra Mund!al <%os "!sto una
d%cl!nac!'n u0 cons!d%ra*l% %n %l s!(n!$!cado (%n%ral ,u% los
nort%a%r!canos l% ad+ud!caron) Ho0 "%os %n los Estados Un!dos
c!%rtos %st!los d% <a*lar 0 /atron%s d% "!da ,u% /r9ct!ca%nt% d%scartan
%l uso d%l c%r%*ro# %&c%/to /ara los as/%ctos undanos d%l
$unc!ona!%nto %c9n!co) Para uc<a (%nt%# %s/%c!al%nt% los
+'"%n%s# la /r%s%nt% ./oca %s o$!c!al%nt% la Era d% la Eoc!'n) El
c%r%*ro %st9 :out:# las a(allas %st9n :!n:)
A /art!r d% la S%(unda Gu%rra Mund!al# <%os "!sto uc<os
ca*!os %n la cultura nort%a%r!cana# uc<os d% los cual%s# d%*%r7an
a0udar a los nort%a%r!canos a ut!l!-ar sus c%r%*ros con a0or
%$%ct!"!dad) S!n %*ar(o# a /%sar d% los ca*!os# la !/ortanc!a d%
ut!l!-ar la at%r!a (r!s %n $oras cr%at!"as# so$!st!cadas % !nt%l!(%nt%s#
/ar%c% ,u% <a "%n!do a %nos)
En un o%nto %n ,u% sa*%os uc<o ac%rca d% los /roc%sos
d%l /%nsa!%nto 0 c'o d%sarrollarlos# %ncontraos una cur!osa
%scas%- d% cursos d%l /%nsa!%nto %n s%cundar!as# col%(!os#
un!"%rs!dad%s 0 sus %&t%ns!on%s 0 %n las %/r%sas) En la !ndustr!a
%d!tor!al %ncontraos una %scas%- nota*l% d% anual%s so*r% %l
/%nsa!%nto) En "!sta d% ,u% las <a*!l!dad%s d%l /%nsar s% %ncu%ntran
%ntr% las <a*!l!dad%s *9s!cas 9s !/ortant%s d% la "!da ,u% /odaos
a/r%nd%r# r%sulta "%rdad%ra%nt% nota*l%# la %scas%- (%n%ral d%
at%nc!'n al t%a)

$a sociedad ;instant3nea;
&uestra poca est orgullosa de las mquinas que piensan, pero
sospecha de los hombres que tratan de pensar.
%. 3435$/' #$&(0
Uno d% los cur!osos %$%ctos s%cundar!os d% la tr%%nda ca/ac!dad
!ndustr!al d% Estados Un!dos /ara /roduc!r 0 d!str!*u!r art7culos d%
consuo 0 /ara %+orar la cood!dad# %s la t%nd%nc!a d% la (%nt% a
or!%ntars% <ac!a la %&/%r!%nc!a /as!"a# uc<o 9s ,u% a la %&/%r!%nc!a
act!"a) Con la <a*!l!dad d% !nt%rca*!ar d!n%ro /or soluc!on%s a los
d!"%rsos /ro*l%as lo(7st!cos d% la "!da# los nort%a%r!canos /u%d%n /
/%rd!%ndo su <a*!l!dad /ara r%sol"%r /ro*l%as# !nno"ar# !/ro"!sar 0
r%/arar) Para un dolor d% u%las uno "a al d%nt!sta# /ara un dolor
uscular# uno "a al doctor# /ara una tu*%r7a ,u% (ot%a s% llaa al
$ontan%ro# /ara un t%l%"!sor d%sco/u%sto llaaos al tall%r d%
r%/arac!on%s# /ara un carro ,u% no $unc!ona *!%n# s% "a al tall%r
%c9n!co 0 cuado s% nos ro/% una ca!sa s% co/ra una nu%"a)
Pro*a*l%%nt% /ocas /%rsonas# so*r% todo las %nor%s d% "%!nt% aGos#
sa*%n c'o -urc!r un calc%t7n o <an /%nsado al(una "%- %n otra cosa
,u% no s%a t!rarlos cuando %st9n rotos) Los a%r!canos t!%n%n c%r%al
!nstant9n%o /ara d%sa0unar# not!c!as !nstant9n%as# s%&o !nstant9n%o 0
"acac!on%s !nstant9n%as) Los r%staurant%s d% co!da r9/!da# 9s o
%nos r%su%n la o*s%s!'n nort%a%r!cana# d% <ac%r las cosas 9s
$9c!l%s 0 9s r9/!das) La t%l%"!s!'n 0 %l c!n% <an contr!*u!do a ,u% <a0a
uc<os consu!dor%s <a*!tual%s d% %&/%r!%nc!as s!nt.t!cas I$antas7as
aud!o"!sual%s /ara /asar s!/l%%nt% %l t!%/o)
La act!tud t%cnol'(!ca nort%a%r!cana ocas!onal%nt% *ord%a %n
una !(noranc!a a*soluta) Una daa co%nta*a d%s/u.s d% "%r /or
/r!%ra %l Gran CaG'n d% Colorado6 :SNo "as a d%c!r% ,u% %so $u%
<%c<o s!n a0uda d%l <o*r%T:
Durant% %l Llt!o cuarto d%l s!(lo UU# la a0or /art% d% la (%nt%
d% los Estados Un!dos <ac% $r%nt% a %nos d%sa$7os %ntal%s ,u% %n
otros t!%/os I%nos d%andas /ara an%+ar act!"a 0 l'(!ca%nt% su
a*!%nt%) ALn los $rutos d% la t%cnolo(7a <an s!do s!/l!$!cados
%nor%%nt%# /ara usars% /or (%nt% ,u% no ,u!%r% o no /u%d% /%nsar)
Hornos d% !croondas# c9aras# %,u!/os d% t%l%"!s!'n a color#
auto'"!l%s# calculadorasI# todo <a s!do d!s%Gado /ara o/%rars%
r9/!da%nt% /or /%rsonas con $acultad%s %ntal%s noral%s /ro%d!o
o %nor%s ,u% %l %d!o) Aun,u% los a%r!canos ut!l!-an (rand%s
cant!dad%s d% %n%r(7a 0 t!%n%n a su d!s/os!c!'n %,u!/os alta%nt%
so$!st!cados# s% %ncu%ntran ant% %nos d%sa$7os ,u% ant%s# /ara ut!l!-ar
sus <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto)

El sistema de educaci%n norteamericano7 entrenamiento para la
o&ediencia
(l objeto de la educaci!n infantil no descansa en comunicar los
valores del pasado, sino en crear nuevos valores para el futuro.
#$%& '()(*.
A tra".s d% los aGos s% <an d!r!(!do uc<as cr7t!cas al s!st%a
%scolar /L*l!co nort%a%r!cano Ial(unas d% %llas +ust!$!cadas) Las
%scu%las nort%a%r!canas# coo un s!st%a as!"o d% %ntr%(a d%
!n$orac!'n u%rta# <an $unc!onado *astant% *!%n) Las %scu%las <an
$racasado %s/%ctacular%nt% coo %can!so /ara a0udar a los n!Gos
a ad,u!r!r 0 ut!l!-ar las <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto I%s/%c!al%nt% %l
/%nsa!%nto cr7t!coI) R%tros/%ct!"a%nt%# %sto %s !nt%l!(!*l% 0 no
n%c%sar!a%nt% :%,u!"ocado:)
La /u%sta %n arc<a d% una 0 otra t%or7a %ducat!"a# los a"anc%s
t%cnol'(!cos# los o"!!%ntos soc!al%s d% los a%stros# la !n$us!'n d%
cant!dad%s %nor%s d% !n(r%sos "7a !/u%stos# 0 los !n%"!ta*l%s
/ro(raas (u*%rna%ntal%s# <an d!lu!do %l s!st%a %ducat!"o
nort%a%r!cano) S!n %*ar(o# nunca <a ostrado los %nor%s s!(nos
d% ca*!ar la tar%a /r!ar!a as!(nada a .l /or nu%stra soc!%dad#
/r!nc!/al%nt% la $unc!'n Lt!l d% %nclaustrar a los n!Gos %ntr% 1 0 =3
aGos /ara l!*%rar a sus /adr%s d% la /%nosa tar%a d% %ducarlos) Un
"!sta-o su/%r$!c!al a las %scu%las /r!ar!as 0 s%cundar!as# ostrar9 al
o*s%r"ador ,u% %sco+a un /unto n%utral# ,u% sus !nstalac!on%s 0 %,u!/o
son o/t!!-ados /ara la con$or!dad 0 la o*%d!%nc!a)
El t%a d% nu%stro s!st%a %ducat!"o# %n s7 !so# (%n%ral%nt%
r%$l%+a con$or!dad a las noras co/ro*adas) T%as coo la
(ra9t!ca !n(l%sa# orto(ra$7a# ar!t.t!ca# (%o%tr7a# <!stor!a 0 c!%nc!as
son $9c!l%nt% %d!*l%s# %/aca*l%s# 0 consu!*l%s) Las <a*!l!dad%s
us!cal%s# art7st!cas# tra*a+o cr%at!"o 0 draa# r%c!*%n la %nor
at%nc!'n# s! %s ,u% las !nclu0%) Las <a*!l!dad%s !nd!"!dual!-adas coo
.stas# son !ncon"%n!%nt%s 0 d!$7c!l%s d% %ns%Gar %n las %scu%las)
Muc<os /ro$%sor%s# %s/%c!al%nt% los nu%"os# ,u% tra%n !d%as
$r%scas 0 t.cn!cas !a(!nat!"as a sus tra*a+os# s% %ncu%ntran /r!s!on%ros
d%l old% d%l r!tual d% con$or!dad ,u% /ro"oca la %structura d%l
s!st%a %ducat!"o !so) H uc<os d% %llos# %&as/%rados /or la $alta
d% l!*%rtad# as7 coo /or clas%s so*r%saturadas 0 /ol7t!cas d% %nt%
c%rrada d% los co!t.s d% las %scu%las# s% %ncu%ntran a !tad d% la
carr%ra con una act!tud d% :!/ortaadr!so:) Los /ro$%sor%s o*t!%n%n
%l !so %nsa+% ,u% los %stud!ant%s6 o t% con$oras o t% "as) Son
/ocos los /ro$%sor%s o ad!n!strador%s ,u% actLan *uscando au%ntar
%l %ntus!aso r%al <ac!a sus carr%ras 0 ,u% an%+an %l a/r%nd!-a+% d%
%&/%r!%nc!as d% los %stud!ant%s %n %l %sc%nar!o :%can!-ado: ,u%
caract%r!-a nu%stro s!st%a %ducat!"o)

No d!(o ,u% los uc<ac<os no a/r%ndan nada d% "alor %n %st%
%sc%nar!o# n! ,u% .st% l%s s%a /art!cular%nt% daG!no# s!no ,u% %n$at!-o
%l <%c<o d% ,u% coo a/arato soc!al# %l s!st%a %ducat!"o %n su
total!dad <a s!do o/%rado s!%/r% d% acu%rdo a "alor%s no %&/r%sados
/%ro clara%nt% coun!cados# so*r% c'o d%*%n an%+ars% los +'"%n%s
%n cr%c!!%nto) Ho /!%nso ,u% co%t%os un %rror s! su/on%os ,u% %l
d%sarrollo d%l conoc!!%nto cr%at!"o# l'(!co 0 cr7t!co %n 0 /or s7 !so#
<a s!do %l /r!nc!/al "alor ,u% (o*!%rna %l /roc%so d% la :%ns%Gan-a:)
A/ar%nt%%nt% uc<os /adr%s no ,u!%r%n /ro$%sor%s ,u% l%s
%ns%G%n a sus <!+os a cu%st!onar# a /%nsar cr7t!ca%nt%# a d%sa$!ar los
"alor%s 0 /ro/'s!tos d%l undo d% los adultos# o a %&/lorar alt%rnat!"as
,u% /u%dan s%r !nc'odas /ara los /adr%s) D%sd% lu%(o# %n /r!nc!/!o
a/ru%*an tal%s o*+%t!"os# /%ro tra-an la l7n%a l!7tro$% 9s con"%n!%nt%
/ara %llos# cuando %l /roc%so d% %ns%Gan-a co!%n-a a t%n%r !/acto
%n su autor!dad d% /adr%s# al ca*!ar sus %st9ndar%s d%
co/orta!%nto 0 %l s!st%a d% "alor%s d%l +o"%n)
En %l o%nto %n ,u% los +'"%n%s t%r!nan la s%cundar!a# uc<os
<an ll%(ado a (rand%s -ancadas a acostu*rars% a la *Ls,u%da d% la
!rr%l%"anc!a) Par%c% /%r$%cta%nt% ra-ona*l%# o cuando %nos
ac%/ta*l%# !rs% d!ar!a%nt% /or <oras s!(u!%ndo los o"!!%ntos
/r%scr!tos /or los /ro$%sor%s) D%sa$ortunada%nt%# uc<os d% %llos
ll%"an %l %ntr%na!%nto a la o*%d!%nc!a auto9t!ca durant% sus "!das
adultas 0 a "%c%s <asta la tu*a)
M!s %&/%r!%nc!as a(!st%r!al%s con <o*r%s d% n%(oc!os %n las
clas%s d% %&t%ns!'n un!"%rs!tar!a# % <an con"%nc!do d% ,u% %l
%stud!ant% adulto t7/!co tra% al sal'n d% clas% los !sos <9*!tos 0
%&/%ctat!"as d% adultos ,u% <an a/r%nd!do u0 *!%n %n la %scu%la d% la
o*%d!%nc!a) Muc<os <o*r%s d% n%(oc!os ,u% s% <an !nscr!to %n %l curso
/or /r!%ra "%-# d%sd% ,u% sal!%ron d% s%cundar!a Oo un!"%rs!dad I,u%
%s una $ora 9s so$!st!cada d% la %scu%la d% la o*%d!%nc!aP s% s%ntar9n
/as!"a%nt% %n %l sal'n d% clas%s 0 l% conc%d%r9n autor!dad al /ro$%sor
/ara d%c!d!r c'o# cu9ndo 0 /or ,u. d%*%n a/r%nd%r) La noc!'n d% ,u%
son cl!%nt%s 0 ,u% %l /ro$%sor %st9 all7 /ara d%s%/%Gars% a su s%r"!c!o#
/ar%c% %sca/9rs%l%s a la a0or7a)
Par%c% ,u% los aGos d% %ntr%na!%nto /ara o*%d%c%r# <a*!l!ta
/ara con$orars% I/ara %ncontrar c'o %st9n las cosas# o c'o son# o
:c'o s% su/on% ,u% d%*%n <ac%rs%: 0 c'o <ac%rlas :corr%cta%nt%:)
H %so los con"!%rt% %n %&c%l%nt%s consu!dor%sI s!n r%s/u%stas cr7t!cas
ant% una cort!na cont!nua d% not!c!as d% t%l%"!s!'n 0 /u*l!c!dad) S!
*uscaos %d!os /ara al%ntar las <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto cr%at!"o#
!a(!nat!"o 0 cr7t!co# %ntr% los c!udadanos nort%a%r!canos# %l s!st%a
%ducac!'n /L*l!co tal coo lo t%n%os %structurado %n la actual!dad#
/ro*a*l%%nt% no s%a %l %+or lu(ar /ara %ncontrarlos)

$a tele"isi%n7 chicle para la mente
La %&/%r!%nc!a d% s%ntars% a "%r la t%l%"!s!'n /or <oras# s%
as%%+a al /%nsa!%nto act!"o# cas! %n la !sa $ora ,u% ast!car
c<!cl% s% r%lac!ona con <a*lar) Part!c!/a d% /art% d%l !so a/arato#
/%ro no <a0 r%sultados) A/ar%nt%%nt% "%r uc<a t%l%"!s!'n# !n<!*% %l
d%sarrollo 0 uso d% las <a*!l!dad%s %ntal%s act!"as# d%*!do a su
natural%-a# %s%nc!al%nt% /as!"a) No %s acc!d%nt% ,u% %l al!%nto
!nt%l%ctual do!na la /ro(raac!'n d% la a0or7a d% las cad%nas d%
t%l%"!s!'n) Las s!tuac!on%s c'!cas# las t%l%no"%las# los %lodraas# los
%"%ntos d%/ort!"os 0 las /%l7culas so*r%/asan %n un a/l!o ar(%n# a
los docu%ntal%s 0 /ro(raas %ducat!"os# /%ro no /or,u% los
t%l%"!d%nt%s no s%an !nt%l!(%nt%s# o !nca/ac%s d% conc%ntrars% %n los
ra-ona!%ntos l'(!cos# s!no /or,u% los t%l%"!d%nt%s "a(an s!n ru*o %n
un %stado alt%rado d% conc!%nc!a Iun %stu/or t!/o tranc%# %n %l cual %l
/%nsa!%nto act!"o ll%(a a s%r una d!stracc!'n no d%s%ada# d% un %stado
s%nsor!al %str%c<a%nt% $!+ado)
Un *u%n nL%ro d% !n"%st!(ac!on%s <an s%Galado ,u%# d%s/u.s d%
,u%dars% c%rca d% >4 !nutos o 9s# "!%ndo la /antalla d% t%l%"!s!'n %n
un at%r!al d% /ro(raac!'n t7/!ca# %l c%r%*ro d%l t%l%"!d%nt% s%
%ncu%ntra %n una cond!c!'n cual!tat!"a%nt% s!!lar a la <!/nos!s) El
cu%r/o s% <ac% 9s o %nos !n%rt%# al d!s!nu!r arcada%nt% los
/roc%sos c!n.t!cosJ la r%s/!rac!'n 0 %l r!to card7aco /u%d%n d%cl!narJ la
at%nc!'n s% %str%c<a# /ara !nclu!r sola%nt% las !9(%n%s d% la /antalla
0 los son!dos d%l locutor)
Ca*!ar d% at%nc!'n a otros %"%ntos o /roc%sos ,u% suc%d%n %n la
<a*!tac!'n# r%,u!%r% d% un /roc%so %ntal no d%s%ado) La /o/ular!dad
d% los s%l%ctor%s auto9t!cos d% control r%oto d%sd% la cood!dad %n
su as!%nto# /ro*a*l%%nt% /ro"!%n% d% %sta cond!c!'n d% cuas!<!/nos!s#
9s ,u% d% una su/u%sta caract%r7st!ca d% :$lo+%ra: /or /art% d%l
t%l%"!d%nt%) D%sd% %l /unto d% "!sta d% la act!"!dad c%r%*ral# la
/as!"!dad %s autorr%$or-ant%J !%ntras 9s /%ran%c% uno $!+o %n un
/roc%so s%nsor!al# ,u% r%,u!%r% /oco o n!n(Ln /%nsa!%nto act!"o#
a0or s%r9 la $!+ac!'n ,u% alcanc%# <asta ,u% ll%(u% un %s$u%r-o
od%rado a ro/%r la cond!c!'n d% s%!tranc%)
S! ust%d ,u!s!%ra %&/%r!%ntar %st% $%n'%no d% /as!"!dad# trat%
d% o*s%r"ar /arado un /ro(raa d% t%l%"!s!'n d% >4 !nutos) R%s!sta la
t%ntac!'n d% arrod!llars%# s%ntars% %n cucl!llas o s%ntars% %n %l $!lo d%
al(Ln s!ll'n) Es cas! s%(uro ,u% s% %ncontrar9 9s al%rta 0 9s
consc!%nt%# 0 /ro*a*l%%nt% toar9 una act!tud o*s%r"adora 0 cr7t!ca
<ac!a los co%rc!al%s) Esto !lustra %n $ora dra9t!ca las !nt%racc!on%s
%ntr% sus /roc%sos cor/oral%s 0 %ntal%s)
Para uc<as /%rsonas# o*s%r"ar la t%l%"!s!'n %s %ra%nt% un
%d!o d% atar %l t!%/o) Coo <an "!sto uc<a t%l%"!s!'n
ant%r!or%nt%# %s /ro*a*l% ,u% t%n(an /ro*l%as /ara *uscar otras
$oras d% %structurar las <oras d% d%scanso# as7 ,u% o/tan /or s%ntars%
$r%nt% al t%l%"!sor# a*sor*!%ndo las %&/%r!%nc!as s!nt.t!cas# coo un
%d!o d% /asar %l t!%/o) Al(unos !n"%st!(ador%s %st!an ,u% los
nort%a%r!canos /asan $r%nt% a su t%l%"!s!'n# un /ro%d!o d% c!nco a
s%!s <oras d!ar!as) Est% /ro%d!o !nclu0% ta*!.n a las /%rsonas ,u% n!
s!,u!%ra t!%n%n t%l%"!s!'n 0 a,u.llos ,u% sola%nt% la o*s%r"an
ocas!onal%nt%) C%rca d%l E1V d% las casas a%r!canas t!%n%n
t%l%"!s!'n# 0 9s d%l @4V t!%n%n dos o 9s a/aratos) Los %d!tor%s
%st!an ,u% sola%nt% d%l @ a =4V d% los nort%a%r!canos l%%n l!*ros
%n $ora s!st%9t!ca)
6*a estamos en la era de la ciencia ficci!n. (l que controle los
medios 7las imgenes7 controlar la cultura6.
,--(& 81&0.(/8
D%*!do a ,u% las %stac!on%s d% t%l%"!s!'n o/%ran d% =? a =3 <oras
d!ar!as# K d7as a la s%ana# @? s%anas al aGo# n%c%s!tan una dotac!'n
u0 $u%rt% d% at%r!al t%l%"!s!"o) La t%l%"!s!'n %s un %d!o
%nor%%nt% <a*r!%ntoJ los (u!on!stas# los /ro(raador%s 0 los
/roductor%s# d%*%n tra*a+ar constant%%nt%# /ara /roduc!r at%r!al
/ara la t%l%"!s!'n 0 al!%ntarlo a las cod!c!osas 9,u!nas t%l%"!s!"as#
D%sd% =E14# la t%l%"!s!'n (an' un lu(ar c%ntral %n la "!da
nort%a%r!cana) En =EK4# a los (u!on!stas d% t%l%"!s!'n s% l%s aca*' %l
at%r!al# d%sd% lu%(o# %sto no los $r%n'# s!no ,u% s!/l%%nt%
cont!nuaron r%<ac!%ndo alo %l !so at%r!al *9s!co Is!tuac!on%s d%
!nt%r.s <uano con t%as s!/l!$!cadasI %n d!$%r%nt%s $oras)
Sust!tu0%ron un nLcl%o d% /%rsona+%s d% los %sc%nar!os ant%r!or%s#
ca*!aron un /oco los /arla%ntos# r%a+ustaron %l r!to d% "!ol%nc!a 0
s%&o# 0 /rodu+%ron la s%r!% d% la s!(u!%nt% t%/orada)
&adie ha perdido dinero subestimando el gusto del p9blico
norteamericano.
%.- 3(&:(&.
La /roducc!'n as!"a /or c%rca d% =4 aGos d% 9s d% @4#444
<oras d% at%r!al d% /ro(raac!'n# !n%"!ta*l%%nt% <a conduc!do al
n!"%l d% %d!ocr!dad !nt%l%ctual ,u% caract%r!-ara c%rca d%l E4V d% los
/ro(raas o$r%c!dos %n =EK4 /or las > cad%nas /r!nc!/al%s d% t%l%"!s!'n)
Con la %&c%/c!'n nota*l% d% unos /ocos %"%ntos d% los %d!os d% (ran
!/ortanc!a cultural# coo la trans!s!'n "!"a d%l alun!-a+% d%l A/olo ==
%n# la /ro(raac!'n d% la t%l%"!s!'n <a ll%(ado a s%r la t!%rra d%l
d%s/%rd!c!o !nt%l%ctual 0 cultural) D%sd% lu%(o# la !ndustr!a d%l c!n% <a
trans!tado %l !so ca!no# aun,u% <a %n$at!-ado %n un nL%ro
/%,u%Go d% /roducc!on%s 9s %s/%ctacular%s# %n contrast% con las
cad%nas t%l%"!s!"as# ,u% /r9ct!ca%nt% <ac%n uso cont!nuo d% las ondas
a.r%as)

La t%l%"!s!'n# +unto con la rad!o 0 la !ndustr!a d!s,u%ra# con"!%rt%n
%n c%l%*r!dad%s !nstant9n%as a (ran nL%ro d% art!stas oscuros) La
Ls!ca as!$!cada# las co%d!as 0 las /%rsonal!dad%s /roduc!das
as!"a%nt%# <an ll%(ado a s%r %l al!%nto *9s!co d% lo ,u% "% %l
/L*l!co d% la t%l%"!s!'n d%sd% la d.cada d% los K4s)
,ntes ten+amos actrices tratando de ser estrellas. ,hora tenemos
estrellas tratando de ser actrices. 01/
-,4/(&( $-1;1(/.

FIG) La t%l%"!s!'n aaanta a sus +'"%n%s# d% LANGUAGE IN
THOUGHT AND ACTION# T%rc%ra %d!c!'n /or S)l) Ha0a8a5a# D%r%c<os
r%s%r"ados C =EK? /or Harcourt Bruc% Jo"ano"!c<# Inc) R%/roduc!do con
autor!-ac!'n d%l %d!tor 0 G%or(% All%n Q Un5!n OPu*l!s<%rsP Ltd)
St%"% All%n# uno d% los conductor%s d% t%l%"!s!'n con 9s tal%nto#
no <ac% uc<o %&/r%s' su $rustrac!'n /or la d%cl!nac!'n d% los
%st9ndar%s !nt%l%ctual%s 0 cultural%s d% la t%l%"!s!'n nort%a%r!cana Por
s%r actor# %scr!tor# co/os!tor# co%d!ant%# autor % !nt%l%ctual# St%"%
Al!%n /ro*a*l%%nt% t%n(a 9s ,u. d%c!r ,u% n!n(una otra
/%rsonal!dad %n %st% as/%cto# so*r% los %$%ctos ,u% t!%n%n los /roc%sos
d% /roducc!'n as!"a d% la t%l%"!s!'n so*r% %l (usto nort%a%r!cano)
-a ma"or parte de la m9sica de los 6uarenta xitos6 de
ho", es chatarra. %a" cuando menos <= razones para esto; una de
ellas es la popularidad que ha tenido la guitarra en los 9ltimos >?
a@os; otra raz!n es (lvis Aresle", que lleg! a ser una sensaci!n
despus de su aparici!n en mi programa en BC<D. 'e todos los
cantantes que han sido populares en nuestra cultura, l fue el ms
popular, pero sus canciones fueron en promedio las peores que
cualquier cantante reconocido ha"a grabado. (l hecho de que
alguien con tan poca habilidad ha"a llegado a ser el cantante ms
popular en la historia dice algo significativo acerca de nuestros
estndares culturales.

All%n co%nta toda"7a 9s so*r% los /os!*l%s %$%ctos ,u% t!%n% la
t%l%"!s!'n al d%s/la-ar otras %&/%r!%nc!as# ,u% <a0an ca/ac!tado
/r%"!a%nt% a nu%stros +'"%n%s a d%sarrollar sus <a*!l!dad%s %n %l
/%nsa!%nto l'(!co 0 "%r*al# s%Gala6
Tengo la impresi!n de que cada vez estamos volvindonos
ms tontos. .ien puede ser que la gente mu" lista sea ahora ms
lista que nunca, debido a que tienen a su disposici!n recursos de
informaci!n que ninguno de los genios del pasado tuvo.
(s perceptible que los porcentajes de los exmenes
universitarios estn bajando. omo toda la gente en la televisi!n,
"o recibo correspondencia " he observado un deterioro en la
escritura a mano " en la habilidad para componer en ingles una
frase sencilla. ,9n la capacidad para expresar en ingls una frase
sencilla es cada vez ms rara. 3uchas de las oraciones de ahora
consisten en frases quebradas no conectadas razonablemente. (l
problema com9n de completar una frase sencilla " luego
comenzar otra, se relaciona con nuestra dificultad para pensar,
para razonar.
-a ma"or parte de la gente ve mucha televisi!n de la que "o
llamo alimento chatarra para la mente. omo el alimento chatarra
para el est!mago no es tan da@ino en s+ mismo, sino simplemente
est vac+a, es escapista, es algo s!lo para pasa el tiempo.>
Cuando la t%l%"!s!'n %sta*a sur(!%ndo coo un $%n'%no cultural
%nor%%nt% s!(n!$!cat!"o# las %scu%las nort%a%r!canas atra"%sa*an
un /%r7odo d% ca*!o %n las $!loso$7as %ducat!"as# arcado /or una
d%cl!nac!'n %n %l .n$as!s d% las <a*!l!dad%s *9s!cas %st9ndar%s d%
d%s%/%Go# r%,u!s!tos d% %stud!o 0 cal!$!cac!on%s) Los r%c!%nt%s %stud!os
d% /roc%sos %ducat!"os 0 n!"%l%s d% lo(ros acad.!cos durant% %l
/%r!odo =E14D=E1@ <an ostrado una arcada d%cl!nac!'n %n las
<a*!l!dad%s l'(!cas 0 "%r*al%s d% los %(r%sados d% s%cundar!a) Esta
d%cl!nac!'n %n la %$%ct!"!dad d% los s!st%as d% la s%cundar!a#
aco/aGados con la tr%%nda !ncurs!'n d% la o*s%r"anc!a d% la
t%l%"!s!'n %n %l t!%/o d!s/on!*l% d% la (%nt% +o"%n durant% %s% /%r7odo#
/ro*a*l%%nt% %s la r%s/onsa*l% d% la d%cl!nac!'n %n %stas <a*!l!dad%s)
Las cal!$!cac!on%s /ro%d!o d% las Pru%*as d% A/t!tud Escolar#
ac%/tadas a/l!a%nt% coo una %d!da d% la ca/ac!dad /ara !n(r%sar
a %stud!os su/%r!or%s d%cl!naron constant%%nt% %ntr% =E1> 0 =EK@# s!n
ostrar s!(nos d% n!"%lac!'n <asta =EK1 0 =EKK) Las cal!$!cac!on%s %n la
/art% oral d% los %&9%n%s# *a+aron cas! un d!%- /or c!%nto %n %st%
/%r!odo# !%ntras las cal!$!cac!on%s %n la /art% at%9t!ca
d!s!nu0%ron c%rca d%l s%!s /or c!%nto) M9s d% un !ll'n d% %stud!ant%s
s% %&a!n' anual%nt%# dando con %llo una (ran *as% %stad7st!ca /ara
%"aluar los r%sultados d% un aGo a otro)
Esta $alta d% art!culac!'n s% u%stra u0 clara%nt% %n %l
l%n(ua+% d% uc<os +'"%n%s %ntr% ,u!nc% 0 "%!nt!c!nco aGos) Ad%9s
/or las $oras /asa+%ras d%l :ar(ot: ,u% %nr!,u%c% la con"%rsac!'n d% la
(%nt% +o"%n# uno /u%d% d%t%ctar una *Ls,u%da a c!%(as d% /ala*ras I
un !nt%nto d% /on%r +untos una cad%na d% cl!c<.s !/r%c!sos# $'rulas
/u*l!c!tar!as 0 %t9$oras %n un r%"olt!+o !n%&/r%s!"o d% son!dos d% oda)
El t.r!no :tL sa*%s:# /ar%c% d%+ars% ca%r %n una orac!'n cada c!nco
/ala*ras) Muc<as d% las orac!on%s d% la (%nt% ,u% <a*la d% %sa an%ra
son %ra%nt% un r%!%ndo d% $ras%s <%c<as)
R%c!%nt%%nt%# !%ntras d%scansa*a %n lo alto d% una /%nd!%nt%
%n Uta<# cuando %sta*a %s,u!ando# /ud% o7r a una ,u!nc%aG%ra
cont%starl% a su co/aG%ra# la /r%(unta d% c'o *a+ar una s%cc!'n d%
la col!na con uc<a /%nd!%nt%) La r%s/u%sta $u% al(o as7 coo :Bu%no#
s'lo))) tL sa*%s))) coo# s'lo a"!.ntat%:) Su co/aG%ra la !r' /or un
s%(undo# us!t' al(o 0 /roc%d!' a *a+ar la /%nd!%nt%)
En %l r%c!*!dor d% un <ot%l o7 a un d%/%nd!%nt% d!scut!r con un
<u.s/%d so*r% una ord%n /ara la"ar ro/a) El %/l%ado d!+o6 :Bu%no#
Atra7a ust%d al(o))) coo))) ca!sas# o al(oB:) La /ala*ra %&traGa :coo:
lla' ! at%nc!'n) Par%c7a ,u% s%r"7a /ara ll%nar %s/ac!os d% al(unas
$unc!on%s Lt!l%s %n la con"%rsac!'n d% (%nt% art!culada ar(!nal%nt%#
%s/%c!al%nt% %ntr% la (%n%rac!'n d% la t%l%"!s!'n)
Otros +'"%n%s %&/l!caron a una co/aG%ra durant% la co!da# :%lla
%s una *u%na /%rsona# tL sa*%s))) /%ro# coo))) no s.# tL sa*%s))) d!(o)))
%lla %st9 s!%/r%# tL sa*%s))) s% %no+a $9c!l%nt%# tL sa*%s:)
A/ar%nt%%nt% la t%l%"!s!'n <a s!do una %-cla d% *%nd!c!on%s
/ara la soc!%dad nort%a%r!cana# cuando %nos d%sd% %l /unto d% "!sta
d%l d%sarrollo d% las <a*!l!dad%s l!n%al%s *9s!cas d% la d%scr!/c!'n "%r*al
0 d%l /%nsa!%nto l'(!co)
$a moda de los encuentros7 el culto de los ;sentimientos;.
-os (stados 4nidos es la 9nica naci!n en la historia, que ha
pasado directamente de la barbarie a la decadencia, sin pasar por
la civilizaci!n.
8($/8(0 -(3(&(,4
El $%n'%no soc!al d% /r!nc!/!o d% los s%s%ntas 0 durant% los
s%t%ntas# conoc!do coo los (ru/os d% %ncu%ntro# <a atra7do la at%nc!'n
d% los %scr!tor%s d% r%"!stas 0 otros %d!os) D%*!do %n /art% a %sta
at%nc!'n# ,u!-9# los "alor%s $!los'$!cos 0 la t%r!nolo(7a d% los %sc%nar!os
d% %ncu%ntro# <an !n$lu!do %n "ar!as $oras a uc<os nort%a%r!canos)
Par%c% ,u% %l $%n'%no d% los %ncu%ntros <a s!do una %-cla d%
*%nd!c!on%s# ,u% <a tra7do nu%"as /os!*!l!dad%s /ara %l %nt%nd!!%nto
d% nu%stros /roc%sos %oc!onal%s# 0 al !so t!%/o# <a conduc!do a
al(unas /%rsonas a ac%/tar una /r%ocu/ac!'n !nt%nsa d% la %oc!'n /or
s7 !sa# $r%cu%nt%%nt% a costa d% las $oras Lt!l%s d%l /%nsa!%nto
rac!onal)
La $ora or!(!nal d% los (ru/os d% %ncu%ntro Ita*!.n conoc!dos
coo (ru/os d% s%ns!*!l!dad 0 al(unas "%c%s coo Gru/os T O$ora
usada %n los n%(oc!os /ara a*r%"!ar Gru/os d% Entr%na!%ntoPI
%/%-' con %l t%ra/%uta Carl Ro(%rs#> ,u!%n $orul' %l /roc%d!!%nto
d% r%un!r (%nt% %n (ru/os "a(a%nt% %structurados# con %l /ro/'s!to d%
%&/lorar /ro*l%as /%rsonal%s /ara ,u% s% a0udaran utua%nt%) Al
t%'r!co conduct!sta Kurt L%5!n (%n%ral%nt% s% l% conc%d% %l cr.d!to d%
<a*%r ut!l!-ado las t.cn!cas d% %ncu%ntro %n los n%(oc!os)
Ro(%rs cr%7a ,u% las /%rsonas /u%d%n a/r%nd%r a %nt%nd%rs%
%+or a s7 !sos 0 sus /ro*l%as# s! t!%n%n o/ortun!dad d% !nt%ractuar
con otros %n un a*!%nt% d% (ru/o# a/r%nd!%ndo a o*s%r"ar los
/roc%sos d%l (ru/o 0 sus /a/%l%s !nd!"!dual%s /ro/!os) Ro(%rs cr%7a ,u%
!nt%ractuando !nt%nsa%nt% 0 *a+o la (u7a d% un /s!c'lo(o %ntr%nado#
una /%rsona /u%d% a/r%nd%r a a*andonar las %strat%(!as
!nt%r/%rsonal%s !/roduct!"as 0 %/%-ar a ado/tar otras ,u% s%an
/roduct!"as)
Pro*a*l%%nt% n! Ro(%rs n! L%5!n /r%"!%ron la !nt%nsa $asc!nac!'n
,u% la s!tuac!'n d% %ncu%ntro /odr7a t%n%r /ara al(unas /%rsonas# n!
ant!c!/aron %l %nor% !nt%r.s %n las $oras /o/ular!-adas d% la
s!colo(7a) M!%ntras ,u% %l %ntr%na!%nto d% la s%ns!*!l!dad to' su
curso %n %l %d!o d% n%(oc!os 0 %sta*a %n %$%r"%sc%nc!a %n =EK4# %l
(ru/o d% %ncu%ntro <a*7a ll%(ado a s%r al(o as7 coo una oda %ntr%
los l%(os 0 %sta*a total%nt% d% oda %ntr% un s%ctor notor!o d% la
/o*lac!'n)
D% d!c<os o"!!%ntos sur(!' una "%rdad%ra !ndustr!a d%l
:cr%c!!%nto:# con %scu%las# c%ntros# %scr!tor%s /o/ular%s# t%ra/%utas
/o/ular%s# (urL%s# l7d%r%s d%l o"!!%nto 0 /ro(raas %n /a,u%t%) La
/%,u%Ga 9r%a d% d%scanso d% Esal%n# %n la r%(!'n /!ntor%sca d%l Gran
Sur d% la costa d% Cal!$orn!a# ll%(' a s%r la %ca d% los %ntus!astas d%l
%ncu%ntro# as7 coo d% los c%ntros d% %ntr%na!%nto /ara los l7d%r%s d%
(ru/os d% %ncu%ntro Ouc<os d% los cual%s /r%$!r!%ron autono*rars%
:$ac!l!tador%s:P) Esta !ndustr!a d%l Ho "%rdad%ro# coo la lla' %l
%ducador N%!l Postan# %ncontr' un (ran nL%ro d% cl!%nt%s con
"oluntad 0 ans!osos# %s/%c!al%nt% %ntr% los +'"%n%s 0 (%nt%
r%lat!"a%nt% r!ca# uc<os d% los cual%s tra7an "ar!os /ro*l%as d%
ada/tac!'n %oc!onal:) Ta*!.n (%n%r' una cant!dad !/ortant% d%
$raud%s# $alsos doctor%s 0 o/ortun!stas !rr%s/onsa*l%s# ,u!%n%s s%
%nra!-aron %n %st% n%(oc!o d% a0udar a otra (%nt% %n :su cr%c!!%nto:#
s!n t%n%r la ca/ac!dad 9s %l%%ntal)
Las t.cn!cas !a(!nat!"as coo %ncu%ntros al d%snudo# s%s!on%s
d% %ntr%na!%nto /ara ad,u!r!r conc!%nc!a d%l cu%r/o# t%ra/!a d% *a!l%#
asa+%s "!(orosos# :r%nac!!%nto: Ouna r%/r%s%ntac!'n d%l %sc%nar!o d%l
/ro/!o nac!!%ntoP# (r!tos /r!!t!"os# t%ra/!a G%stalt!sta Od%sarrollada
/or %l /!ntor%sco Fr!t- P%rlsP# s!codraa O%n %l cual otros /art!c!/ant%s
a0udan al %&/lorador a %&t%rnar sus d!$!cultad%sP# 0 una "ar!%dad d%
t.cn!cas /ro"%n!%nt%s d% los s!st%as $!los'$!cos as!9t!cos 0 o"!!%ntos
r%l!(!osos# o$r%c7an al cand!dato una a/l!a "ar!%dad d% alt%rnat!"as) En
uc<os casos# %l %l%%nto c%ntral d% %st% /roc%d!!%nto %ra la %oc!'n
I%oc!'n %s una cosa <%c<a %n uno !so# al(o ,u% s% %"oca#
!nt%ns!$!cado# r%"%lado# sa*or%ado 0 %&altado coo un $!n /or s7 !so)
Con %l co!%n-o d% los (ru/os d% %ncu%ntro# cont!nuando con la
d!"%rs!$!cac!'n d%l cr%c!!%nto /%rsonal# Estados Un!dos "!o %l d%sarrollo
d%l :culto al <!/ot9lao:) El /%nsa!%nto rac!onal s% r!d!cul!-' coo la
/r!s!'n d% los no !lu!nados) La !ncont!n%nc!a %oc!onal 0 la
trans/ar%nc!a /%rsonal <ac!a otros# ll%(aron a s%r los "alor%s nu%"os d%
los cultor%s d%l cr%c!!%nto) :Cala la cosa:# :Ha- tu cosa:# 0 :Nada 9s
s!.nt%lo:# ll%(aron a s%r los nu%"os l%as) La <a*!l!dad /ara (r!tar %n
/L*l!co 0 la ca/ac!dad /ara %sca/ars% al%(r%%nt% /or %l /ar,u%#
ol!%ndo las $lor%s 0 a*ra-ando los 9r*ol%s# ll%(' a s%r /ara al(unos# la
/ru%*a d% ,u% s% <a*7an :d%sarrollado:) El /o/ular cantant% N%!l
D!aond (ra*' una canc!'n d% roc8 t!tulada :SNo /!%ns%s Is!.nt%loIT:)
Una $ras% d% otra canc!'n /o/ular as%(ura*a a la aada d%l cantant%
,u% su %nsa+% :)))"!%n% d% ! cora-'n# no d% ! ca*%-a):
Coo "!rtual%nt% todos los t'/!cos ,u% co*ran uc<o !nt%r.s# la
oda d%l %ncu%ntro /rodu+o un "oca*ular!o d!st!nto Iun l.&!co
%ta$'r!co d% la %oc!'n) Los t.r!nos 9s $a"or%c!dos 0 las
%&/r%s!on%s !nclu7an una :%&/%r!%nc!a /%sada:# :s!(o a !s
s%nt!!%ntos:# :%stando a,u7 0 a<ora:# :sa*% d'nd% %st9 su ca*%-a:#
:atra"%sando ca*!os /%sados:# :d% dond% "%n(o:# :0o %stu"% %n %l
lu(ar %,u!"ocado %n %s% o%nto %n ! "!da:# :%l %s/ac!o %n %l ,u%
%sto0:# :s%r una /%rsona co/l%ta:# 0 la contras%Ga 9s tr!llada#
:/on!.ndot% %n contacto con tus s%nt!!%ntos:) OEst% Llt!o t.r!no %
tra% a la %nt% la !a(%n d% una /%rsona arcando un nL%ro
t%l%$'n!co# tratando d% local!-ar a al(u!%n llaado M!s S%nt!!%ntos)P
Pro*a*l%%nt% lo Llt!o /ara r!d!cul!-ar a al(u!%n %n %l l%n(ua+%
d% %ncu%ntro# %s s%r acusado d% :!nt%l%ctual!-ar:# o 9s *rusca%nt%#
%star :%n un "!a+% %ntal:) Un r%c!.n ll%(ado a un (ru/o d% %ncu%ntro
,u% %/!%-a a d%c!r :/!%nso))):# /ro*a*l%%nt% %scuc<ar9 la r%s/u%sta
!r'n!ca# :SNo % !/orta lo ,u% /!%ns%s) D!% lo ,u% s!%nt%sT:) Cual,u!%r
!nt%nto d% %ntr%na!%nto l'(!co d%l /%nsa!%nto# noral%nt% s%
co/ara con un !nt%nto d% %sca/ar d% la ur(%nc!a %oc!onal d% la
s!tuac!'n 0 cond%nars% a un :"!a+% %ntal:) Cual,u!%r r%$%r%nc!a
%ta$'r!ca a :tu ca*%-a:# /ar%c% !/l!car la !/r%s!'n d% ,u% %sta %s
una "ar!%dad d% cala*a-a !nLt!l Iun a/.nd!c% /ro*l%9t!co ,u%
cont!%n% un 'r(ano d%sacr%d!tado llaado c%r%*ro)
Esta clas% d% l%n(ua+% %ta$'r!co# /ar%c% <a*%r caut!"ado
$u%rt%%nt% a los +'"%n%s %n %dad d% s%cundar!a o d% %stud!os
su/%r!or%s# /os!*l%%nt% coo una clas% d% /l9t!ca %l!t!sta ,u% /u%d%
d!$%r%nc!arlos d% los !%*ros 9s "!%+os d% la /o*lac!'n) El %scr!tor
R)D) Ros%n usa %l t.r!no s!co/arla /ara d%scr!*!r %st% "oca*ular!o
%ta$'r!co 0 al(unas "%c%s *anal "oca*ular!o d% /la-u%la) Ros%n cr%%
,u% /u%d% s!(n!$!car una su/r%s!'n d%l l%n(ua+% noral d%scr!/t!"o %n
lu(ar d% las %t9$oras "ac7as ,u% $on.t!ca%nt% son (rat!$!cant%s# as
no !n$orat!"as) D% acu%rdo con Ros%n %l o*+%t!"o d% la s!co/arla# /u%d%
s%r %"!tar la coun!cac!'n s!(n!$!cat!"a ac%rca d% uno !so 0 d% la
%&/%r!%nc!a !nt%rna# *a+o la a/ar!%nc!a d% la s%(ur!dad 0 d% una
/r%t%nd!da $ran,u%-a) 2
En cual,u!%r# caso /ar%c% ,u% %l o"!!%nto d% %ncu%ntro <a
t%n!do un r%sultado sustanc!al %n %l /roc%so d%l /%nsa!%nto d% uc<os
nort%a%r!canos# /r!nc!/al%nt% +'"%n%s) Una /r%ocu/ac!'n cr%c!%nt%
d% la %oc!'n# o cuando %nos d%l <a*lar ac%rca d% la %oc!'n# /ar%c%
,u% <a d%s/la-ado al(unas $oras Lt!l%s d%l /%nsa!%nto 0 d!scurso
l'(!cos) El t!/o d% /%nsa!%nto "%r*al 0 d%scr!/t!"o ,u% a0uda a
an%+ar las s!tuac!on%s 0 /ro*l%as d% la "!da# /ar%c% ,u% /or a<ora <a
toado un s%(undo lu(ar)
S!n %*ar(o# %sto0 d!s/u%sto a a/ostar ,u% "%r%os un s%nt!do
cr%c!%nt% d% $rustrac!'n con la oda d% la s!co/arla 0 un s%nt!do
cr%c!%nt% d% a*urr!!%nto con su su/%r$!c!al!dad) Pod%os "%r una %+or
co/r%ns!'n d% la /s!colo(7a o/%rac!onal cot!d!ana# d% /art% d% uc<a
(%nt%# 0 una a0or "oluntad d% /art% d% la (%nt% /ara /%nsar %n s7
!sa# su "!da# 0 las $oras %n ,u% cada ,u!%n an%+% su undo)
Induda*l%%nt% la $as% d% %ncu%ntro <a t%n!do nu%rosos %$%ctos
Lt!l%s# %s/%c!al%nt% %l !nt%r.s %nor% ,u% <a (%n%rado %n %l
%nt%nd!!%nto d% s7 !so 0 %l cr%c!!%nto /%rsonal) S!n %*ar(o# /or
s7 !sa# la oda %st9 %n *ancarrota# cr%o ,u% uc<a (%nt% %st9 l!sta
/ara r%(r%sar a usar sus c%r%*ros /ara su /ro/!o *%n%$!c!o# a /%nsar
l'(!ca%nt% ac%rca d% s7 !sos 0 sus /ro*l%as# 0 a r%no"ar su
r%s/%to /or sus /ro/!os /roc%sos !nt%l%ctual%s) Es/%ro ,u% %st% l!*ro
contr!*u0a al r%nac!!%nto d% la %nt%)
NOTA.
?) NStl%"% Al!%n6 TM Is RJun8 Food $or t<% M!nd): R%!/r%so d% U)S) N%5s Q World
R%/ort# => ar-o d% =EK3# D%r%c<os r%s%r"ados =EK3) U)S) N%5s Q World R%/ort# Inc)
>) Carl Ro(%rs# Carl Ro(%rs on Encount%r Grou/s ONH6 Har/%r Q Ro5 Pu*)# =EK4P)
2) M%r R)D) Ros%n# :T<% Ba$$l!n( World o$ Ps0c<o*a**l%#: R%ad%rRs D!(%st OA/r!l=EKBJ) /)
?>E) Para un an9l!s!s 9s /ro$undo# "%r Ps0c<o*a**l% d% R!c<ard D) Ros%n# ONH6
At<%n%u) =EK@# =EKB# =EKK)P
2. Aprender a pensar con
maor e!ecti"idad
(l mundo es una tragedia para los que sienten, " una comedia
para los que piensan.
0%,:(0A(,/(
Pensar en el pensar
Al !nt%r%sars% consc!%nt%%nt% %n %l c%r%*ro 0 su $unc!ona!%nto#
0 al !nt%ntar d%l!*%rada%nt% al(unas d% las t.cn!cas s!(u!%nt%s#
r%al%nt% /u%d%n ad,u!r!rs% <a*!l!dad%s %ntal%s /r9ct!cas) La "%rdad
%s ,u% %sto no %s d!$7c!l# /%ro no suc%d%r9 acc!d%ntal%nt%) La
$r%cu%nc!a con ,u% s% usa %n nu%stra soc!%dad %l /%nsa!%nto n%(at!"o#
%l /%nsa!%nto !l'(!co 0 %l /%nsa!%nto r7(!do# at%st!(ua %l <%c<o d%
,u% d!c<as <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto d% alto n!"%l no ll%(an
$9c!l%nt%) Un an9l!s!s d% nu%stra soc!%dad r%"%la %l n!"%l /ro%d!o d%
las <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto# %l n!"%l ,u% uno %s/%rar7a# d% un (ran
nL%ro d% /%rsonas ,u% nunca <an /%nsado uc<o ac%rca d%l /%nsar)
Para colocars% 9s all9 d%l n!"%l d%l /ro%d!o d% /%nsa!%nto# %l l%ctor
d%*% /%nsar %n %l /%nsar) D%*% /on%r at%nc!'n so*r% c'o tra*a+a su
c%r%*ro 0 %&/%r!%ntar nu%"as t.cn!cas) Una "%- ,u% <a(a %sto# /odr9
"%r su "alor)
El %stud!o d% cual,u!%r t%a ll%(a a s%r 9s s%nc!llo# s! /od%os
d%sco/on%rlo %n /art%s# a/r%nd%rlas una a una# 0 "ol"%r a r%un!r7as %n
una sola un!dad) As7# /od%os su*d!"!d!r las <a*!l!dad%s co/u%stas d%l
/%nsa!%nto %n sus co/on%nt%s /r!ar!os# d% tal an%ra ,u%
/odaos tra*a+ar con %llos !nd!"!dual%nt%) Muc<os s!c'lo(os
r%conoc%n c!%rtas <a*!l!dad%s %s/%c7$!cas d%l c%r%*ro# o $unc!on%s
co(nosc!t!"as# ,u% const!tu0%n %l r%/%rtor!o %ntal *9s!co d% la /%rsona)
A lo lar(o d% %st% l!*ro tra*a+ar%os con %stas <a*!l!dad%s %s/%c7$!cas
d%l /%nsa!%nto) D!$%r%nt%s !n"%st!(ador%s 0 %scr!tor%s usan d!$%r%nt%s
no*r%s# 0 su*d!"!d%n %stos /roc%sos d% an%ra d!$%r%nt%# /%ro %n %st%
l!*ro# usar%os las s!(u!%nt%s cat%(or7as)
=) Conc%ntrac!'n)
?) O*s%r"ac!'n)
>) M%or!a)
2) Ra-ona!%nto l'(!co)
@) In$%r!r)
1) Forar <!/'t%s!s)
K) G%n%rar o/c!on%s)
3) Hac%r asoc!ac!on%s %ntr% las !d%as)
E) R%conoc%r los /atron%s)
=4) P%rc%/c!'n %s/ac!al 0 c!n.t!ca)
En r%al!dad %s !/ortant% %stud!ar las a/l!cac!on%s d% %stas
<a*!l!dad%s a s!tuac!on%s d% la "!da d!ar!a# %n lu(ar d% tratar d%
%stud!arlas coo /roc%sos a!slados d%l c%r%*ro) En %st% l!*ro s%
an%+ar9n las co*!nac!on%s d% las d!%- <a*!l!dad%s co(nosc!t!"as d%
odo ,u% /rou%"an r%sultados /r9ct!cos 0 Lt!l%s) Por %+%/lo# cas!
todas las <a*!l!dad%s *9s!cas s% /on%n %n +u%(o durant% los /roc%sos d%
soluc!'n d% /ro*l%as 0 toa d% d%c!s!on%s) El /%nsa!%nto cr%at!"o
!n"olucra uc<as d% %llas) La $unc!'n d%l +u!c!o %$%ct!"o !n"olucra "ar!as
d% %llas) Nu%stra tar%a %s 9s *!%n una l!*%rac!'n d% %stas <a*!l!dad%s
*9s!cas d%l c%r%*ro# ,u% %n %d!da a/l!a %st9n d!s/on!*l%s %n cada
c%r%*ro <uano noral) Nad!% /u%d% r%al%nt% %ns%Garl% a ra-onar
l'(!ca%nt%# %sa $unc!'n %&!st% 0a %n nu%stra cort%-a c%r%*ral) Lo ,u%
%l l%ctor /u%d% a/r%nd%r a <ac%r %+or %s %n$ocars% %n la ca/ac!dad
/ara ra-onar l'(!ca%nt% con 9s %$%ct!"!dad so*r% los /ro*l%as 0
s!tuac!on%s ,u% %n$r%nta %n su "!da) A %st% r%s/%cto# ,u%r%os
d%sarrollar c!%rtas <a*!l!dad%s d%J /%nsa!%nto $unc!onaW o s%a# las I
<a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto a/l!cado)
H% a(ru/ado uc<as d% las <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto Lt!l %n
s%!s cat%(or7as $unc!onal%s# %n t.r!nos d% su "alor /ara an%+ar las
d!"%rsas s!tuac!on%s d% la "!da) Al d%sarrollar 0 a/l!car %stas <a*!l!dad%s#
%star%os o"!l!-ando ad%cuada%nt% las d!%- <a*!l!dad%s *9s!cas d%l
c%r%*ro %nl!stadas /r%"!a%nt%) L%s <% dado no*r%s s%nc!llos# ,u%
/odr9n no co/lac%r al s!c'lo(o /ro%d!o# /%ro ,u% ca/tan la %s%nc!a
d% su ut!l!dad) M!s s%!s cat%(or7as d% las <a*!l!dad%s $unc!onal%s son6
=) BLs,u%da d% los <%c<os)
?) D%t%cc!'n d% *asura)
>) P%nsar so*r% la arc<a)
2) Producc!'n d% !d%as)
@) Soluc!'n d% /ro*l%as 0 la toa d% d%c!s!on%s)
1) S%r $%l!-)
El l%ctor /odr9 %ncontrar ! s%l%cc!'n d% no*r%s al(o
/ro"ocat!"a) Poco a /oco %&/l!car. a/l!a%nt% cada una d% %stas
<a*!l!dad%s# 0 ostrar. c'o tra*a+an# /or ,u. son Lt!l%s 0 c'o
d%sarrollarlas %n alto n!"%l) Por a<ora# una *r%"% d%$!n!c!'n d% %stos
t.r!nos# ostrar9 c'o cada una d% %llas !nclu0% una o 9s d% las
<a*!l!dad%s :natural%s: d%l c%r%*ro# ,u% todos t%n%os coo /art% d%
nu%stra %structura n%urol'(!ca)
El *uscar los <%c<os %s una <a*!l!dad a/l!a /ara %ncontrar las
cosas d% "alor % !/ortanc!a %n %l undo ,u% nos rod%a) Es la
ca/ac!dad /ara a/l!ar %l ca/o /%rc%/tual d% la "!s!'n# !n"%st!(ar#
o*s%r"ar# !n,u!r!r# *uscarJ toar los <%c<os# nL%ros# !d%as# o/!n!on%s#
cla"%s# /!stas# s%Gal%s# /anoraas# "!s!on%s# son!dos# !/r%s!on%s 0
s%nsac!on%s# ,u% /u%dan a0udarl% a conoc%r 9s ac%rca lo ,u% %st9
/asando a su alr%d%dor) H conoc%r lo ,u% /asa a su alr%d%dor# %n su
"%c!ndad 0 /or %&t%ns!'n %n %l undo# +u%(a una /art% %s%nc!al %n %l
/%nsa!%nto %$%ct!"o) El *uscador d% <%c<os %$%ct!"o# %s una /%rsona
d%l!*%rada%nt% cur!osa)
La d%t%cc!'n d% *asura %s la <a*!l!dad d% la o*s%r"ac!'n cr7t!ca) H%
%sco(!do %st% t.r!no# d%*!do /r%c!sa%nt% a su s%ductora *rus,u%dad)
En su l!*ro /ara /on%r a /%nsar T%ac<!n( as a Su$a"%rs!"% Act!"!t0# N%!l
Postan 0 C<arl%s W%!n(artn%r l% acr%d!tan a Ern%st H%!n(5a0 <a*%r
acuGado %l t.r!no)= D% acu%rdo con la an.cdota# al(u!%n l% /r%(unt' a
H%!n(5a0 cu9l%s %ran los ras(os /%rsonal%s o !nt%l%ctual%s ,u% .l
cons!d%ra*a ,u% d%*%r7a t%n%r un *u%n %scr!tor) D%s/u.s d% r%$l%&!onar#
s% d!c% ,u% H%!n(5a0 r%s/ond!'# :Un d%t%ctor d% *asura !nt%(rado a
/ru%*a d% (ol/%s:) Postan 0 W!%n(artn%r sost!%n%n ,u% un o*+%t!"o
/r!ord!al d% la %ducac!'n d%*%r7a s%r %ns%Gar a los n!Gos la <a*!l!dad
%s%nc!al d% d%t%ctar *asura# /ara ,u% l%s /%r!ta %nt%nd%r 0 an%+ar
las (rand%s cant!dad%s d% cosas a*surdas d% una cultura trastornada#
coo la cultura nort%a%r!cana)
El /%nsar so*r% la arc<a %s la <a*!l!dad d%l /%nsa!%nto
s!tuac!onal) In"olucra la /r%s%nc!a %ntal# <ac%r +u!c!os# %star al%rta a lo
/oco coLn# la o*s%r"ac!'n %strat.(!ca# la or!%ntac!'n d% %tas# 0 so*r%
todo# la <a*!l!dad d% ada/tar %$%ct!"a%nt% nu%stras /ro/!as acc!on%s a
los r%,u%r!!%ntos d% una s!tuac!'n)
La /roducc!'n d% !d%as %s una <a*!l!dad s!/l%# $9c!l d% a/r%nd%r#
,u% uc<a (%nt% co/l!ca !nn%c%sar!a%nt%# al con$und!rla con
t.r!nos coo :cr%at!"!dad:) Coo u%stra una s%cc!'n /ost%r!or# una
d%$!n!c!'n d% la <a*!l!dad d% /%nsar cr%at!"a%nt% so*r% la ,u%
/odaos tra*a+ar# %s s!/l%%nt% la <a*!l!dad d% /roduc!r !d%as nu%"as
0 or!(!nal%s) El l%ctor /u%d% a/r%nd%r a /on%r +untas dos o 9s !d%as#
/ara <ac%r otra !d%a# 0 /u%d% <ac%r d% %st% /roc%so un <9*!to %ntal
r%(ular# ,u% lo con"!%rta /r9ct!ca%nt% %n una :9,u!na d% !d%as:) La
/roducc!'n d% !d%as %s una <a*!l!dad ad,u!r!da# no un don !nnato) Por
d%$!n!c!'n con"%nc!onal# !%ntras 9s s% /ract!,u% la /roducc!'n d%
!d%as %n una 9r%a d%t%r!nada# 9s cr%at!"o s% ll%(ar9 a s%r %n %sa
9r%a)
La soluc!'n d% /ro*l%as 0 la toa d% d%c!s!on%s %s la <a*!l!dad
co*!nada d% *uscar consc!%nt%%nt% los /ro*l%as# con un %n$o,u%
%ntal act!"o 0 tra*a+ar sus soluc!on%s con la a0uda d% un arco o
od%lo l'(!co) D% acu%rdo con ! d%$!n!c!'n# la toa d% d%c!s!on%s %s la
%ta/a $!nal d%l /roc%so d% soluc!'n d% /ro*l%as) In"olucra %sco(%r un
curso d% acc!'n# %ntr% un (ru/o d% alt%rnat!"as conoc!das# d% acu%rdo a
un o*+%t!"o %nunc!ado consc!%nt%%nt% ,u% s% /r%t%nd% alcan-ar d%
acu%rdo a %sta d%$!n!c!'n) La soluc!'n d% /ro*l%as# !nclu0% todos los
/roc%sos d%l /%nsa!%nto ,u% <a0 ,u% r%corr%r /ara ll%(ar al /unto d%
%l%cc!'n# as7 coo %l /roc%so r%al d% toa d% d%c!s!on%s)
S%r $%l!- /u%d% /ar%c%r un a(r%(ado cur!oso a las otras <a*!l!dad%s
d%l /%nsa!%nto $unc!onal# /%ro %n ! o/!n!'n# t!%n% tanto d% <a*!l!dad
d%l /%nsa!%nto coo %l r%sto d% las otras c!nco) El s%r $%l!- %s una
d%c!s!'n# +unto con la %strat%(!a d% ll%"arla a ca*o# 0 un %stado %ntal
,u% l% d!c% ,u% %st9 "!"!%ndo %$%ct!"a%nt% d% acu%rdo con su d%c!s!'n)
Aun,u% uc<a (%nt% /ar%c% cons!d%rar la $%l!c!dad coo /roducto d% la
*u%na su%rt%# d% c!rcunstanc!as acc!d%ntal%s# o d% las acc!on%s d% otras
/%rsonas# %l <%c<o %s ,u% las /%rsonas d%c!d%n /or s7 !sas ,u. tan
$%l!c%s "an a s%r) D%sa$ortunada%nt%# uc<os !nd!"!duos !n$%l!c%s no
s% dan cu%nta d% ,u% toaron una d%c!s!'n) Una "%- ,u% ust%d %nt!%nda
su %stado %ntal I$%l!-# !n$%l!- o !nt%r%d!oI s%(Ln su /ro/!a
r%s/onsa*!l!dad# ust%d /u%d% d%c!d!r s%r $%l!- 0 %/%-ar a <ac%r cosas
,u% lo ll%"ar9n a s%r $%l!-) Para d%scr!*!r %sta <a*!l!dad# r%al%nt%#
d%*%r7aos usar un "%r*o# %n lu(ar d% un ad+%t!"o) N%c%s!taos una
%&/r%s!'n coo :s%r $%l!-:# :/ara %&/l!car ,u% uno <ac% la $%l!c!dad %n
lu(ar d% t%n%rla)
A lo lar(o d% %st% l!*ro# usar%os %stos d!%- /roc%sos
co(nosc!t!"os# 0 %s/%c!al%nt% las s%!s <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto
$unc!onal# coo cat%(or7as con"%n!%nt%s /ara or(an!-ar nu%stro %stud!o
0 /ract!car las t.cn!cas Lt!l%s d%l /%nsa!%nto) Ta*!.n "%r%os c'o
s% usan %stas <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto /r9ct!co# coo d!*u+ar a l9/!-
0 od%los d%l /%nsa!%nto %n /a/%l# "%r*al!-ac!'n d% /%nsa!%ntos#
/%nsar %n "o- alta# clas!$!cac!'n d% <%c<os# "!sual!-ac!'n d% s!tuac!on%s#
/%nsa!%nto s%cu%nc!al 0 /r%(untar con <a*!l!dad# /ara a0udarnos 9s
%$%ct!"a%nt% a or(an!-ar nu%stros /%nsa!%ntos 0 /on%r %n /r9ct!ca
las s%!s <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto $unc!onal)
<n "oca&ulario para pensar
3ente, s. 4na forma misteriosa de materia secretada por el
cerebro.
,3./$0( .1(/(
A tra".s d% los aGos d% %stud!o d% la co/utadora <uana# <%
notado ,u% c!%rtos t.r!nos Lt!l%s <an a0udado a aclarar as/%ctos
*9s!cos d% su $unc!ona!%nto) Mar!os t.r!nos auto%&/l!cat!"os 0
%t9$oras# coo6 o/c!'n# /%nsar# /%nsar so*r% la arc<a# /%nsa!%nto
%c9n!co# d%t%cc!'n d% *asura 0 artr!t!s %ntal# $ac!l!tan a!slar una
<a*!l!dad %s/%c7$!ca d%l /%nsa!%nto o $unc!ona!%ntos %,u!"ocados d%l
/%nsa!%nto# /ara %stud!arlos 9s or(an!-ada%nt%) H% r%un!do
uc<os d% %stos t.r!nos d%scr!/t!"os s!/l%s# 0 los <% usado /ara
/%nsar ac%rca d%l /%nsar) Al !/art!r s%!nar!os so*r% %l /%nsa!%nto 0
soluc!'n d% /ro*l%as /ara <o*r%s d% n%(oc!os# con $r%cu%nc!a <%
usado d!c<os t.r!nos coo un odo d% or(an!-ar %l t%a /ara
%stud!arlo %t'd!ca%nt%)
Cuando % <!c% la /r%(unta d% /or ,u. t%n%os tan /ocos cursos
so*r% %l /%nsa!%nto %n s%cundar!as# col%(!os# 0 un!"%rs!dad%s# 0 /or
,u. los %scr!tor%s <an cu*!%rto tan l!(%ra%nt% %st% t%a %n sus l!*ros#
s% % "!no a la %nt% ,u% nunca <%os t%n!do un "oca*ular!o /ara
d%$!n!r los t.r!nos ,u% nos ca/ac!tar7an /ara d%scr!*!rlos# 0
cons%cu%nt%%nt% no lo <%os r%conoc!do coo un t%a ,u% /u%d%
anal!-ars%# %stud!ars%# /%nsars% 0 a/r%nd%rs%) Todos los otros t%as
,u% cono-co# t!%n%n tal "oca*ular!o d% d%$!n!c!on%s) El "oca*ular!o $ora
cas! %l cont%n!do co/l%to) Esto %s# s! s% conoc% %l l%n(ua+% d%l t%a#
s% %nt!%nd% la S a0or7a d% lo ,u% los /ract!cant%s d% la %s/%c!al!dad
<ac%n# d!c%n 0 /!%nsan)
Al dar% cu%nta d% %sto 0 <a*!%ndo r%conoc!do la n%c%s!dad d%
tratar %l /%nsa!%nto coo un t%a /or s7 !so# /roc%d7 a r%un!r#
or(an!-ar 0 r%$!nar d!c<o !n"%ntar!o *9s!co d% t.r!nos) El l%ctor <a "!sto
0a al(unos d% %llos) Estos t.r!nos a/ar%c%n a lo lar(o d%l l!*ro %n l%tras
curs!"as# con su d%$!n!c!'n# cuando a/ar%c%n /or /r!%ra "%-) H% tratado
d% cons%r"ar los t.r!nos 0 sus d%$!n!c!on%s tan s%nc!llos coo $u%
/os!*l%) Al ll%(ar a %st% /unto# uc<as "%c%s la s%nc!ll%- d% un t.r!no#
sus connotac!on%s auto%"!d%nt%s# 0 %l cont%&to %n ,u% lo <%os usado#
son su$!c!%nt%s /ara d%$!n!rlo)
El 7nd!c% O,u% %/!%-a %n la /9(!na >>=P cont!%n% todos los
t.r!nos d%l /%nsa!%nto ,u% a/ar%c%r9n %n %st% l!*ro# !d%nt!$!c9ndolos
con curs!"as) Ust%d /odr9 cur!os%ar ant!c!/ada%nt% la l!sta# /ara
o*t%n%r una "!s!'n a"an-ada d% las clas%s d% /roc%sos 0 t.cn!cas d%l
/%nsa!%nto ,u% s% %stud!ar9n)
Su(!%ro ,u% s% $a!l!ar!c% con %st% Moca*ular!o d%l P%nsador# 0
ut!l!c% %n su /ro/!o "oca*ular!o tantos t.r!nos coo /u%da) Xs%los %n
la con"%rsac!'n d!ar!a 0 s% %ncontrar9 9s consc!%nt% d% los /roc%sos
d%l /%nsa!%nto su0os 0 d% otras /%rsonas)
C%mo tra&a1a el cere&ro humano
... una urdimbre encantadora donde millones de trenecitos
relampagueantes tejen un patr!n disolvente, siempre un patr!n
significativo, aunque nunca permanezcan en ninguno.
01/ %,/-(0 0%(//1&8T$&
El c%r%*ro# s!tuado %n %l casco cran%al# %s la %structura *!ol'(!ca
%&!st%nt%# 9s co/l%+a# conoc!da so*r% la t!%rra) Una a/olla d% t%+!do
s%%+ant% al cauc<o# cas! d%l taaGo d% una toron+a 0 ,u% /%sa c%rca
d% 8!lo 0 %d!o# ,u% r%s!d% d%ntro d% la $ortal%-a 's%a d%l cr9n%o) Es
,u!-9 %l 'r(ano %+or /rot%(!do d% todo su cu%r/o# 0 d!s$ruta d% alta
/r!or!dad %n la d!str!*uc!'n d% o&7(%no# san(r% 0 nutr!%nt%s) El c%r%*ro
%st9 cu*!%rto con "ar!as ca/as d% t%+!do %*ranoso duro# 0 %st9
sus/%nd!do %n un %d!o $lu!do %n c!rculac!'n) R%al%nt% $lota d%ntro d%
una *'"%da a /ru%*a d% c<o,u%s)
El d!s%Go d%l cu%r/o %nt%ro r%$l%+a %l /a/%l /r%%!n%nt% d%l
c%r%*ro %n la coord!nac!'n 0 control "!rtual d% todas sus $unc!on%s) El
tallo c%r%*ral# ,u% %%r(% d% la /art% *a+a d% su %structura# s% %-cla
con la .dula %s/!nal# /ara $orar %l control c%ntral 0 %+% d% las
coun!cac!on%s d%l cu%r/o)
E&!st%n uc<as cosas ,u% no sa*%os ac%rca d%l c%r%*ro 0 sus
$unc!on%s# /%ro lo ,u% sa*%os %s r%al%nt% sor/r%nd%nt%) Los doc%
*!llon%s d% n%uronas o c.lulas n%r"!osas d%l c%r%*ro# s% %ntr%la-an d%
tal an%ra# ,u% $oran un /roc%sador d% !n$orac!'n $%no%nal) Cada
n%urona t!%n% c!%ntos o !l%s d% ra!$!cac!on%s# %&t%nd!das# ,u% la
con%ctan a otras n%uronas 0 cada con%&!'n t!%n% un /a/%l %n la
trans!s!'n d% s%Gal%s a tra".s d%l c%r%*ro 0 d%l cu%r/o) Los /roc%sos
d%l /%nsa!%nto sur(%n d% un /atr'n !ncr%7*l%%nt% co/l%+o d%
s%Gal%s ,u7!coD%l.ctr!cas ,u% /ar/ad%an r9/!da%nt% a tra".s d% %sta
a/olla d% t%+!do# una co/utadora *!ol'(!ca d% ca/ac!dad
sor/r%nd%nt%)
erebro, s. 4n aparato con el cual pensamos que pensamos.
,3./$0( .1(/(,
Hasta a<ora# los c!%nt7$!cos no <an %ncontrado una corr%lac!'n
/art!cular %ntr% %l taaGo 0 $ora d%l c%r%*ro 0 las ca/ac!dad%s
%ntal%s) Aun,u% los %stud!os s!st%9t!cos %n %st% as/%cto son 9s
*!%n %scasos# los c%r%*ros d% al(unas /%rsonas %!n%nt%s 0 u0
!nt%l!(%nt%s# s% <an %&a!nado d%s/u.s d% su u%rt%) Por %+%/lo#
d%sd% %l /unto d% "!sta d% las caract%r7st!cas (%n%ral%s $7s!cas# los
c%r%*ros d% Na/ol%'n# L%n!n 0 E!nst%!n# /ar%c%n u0 s!!lar%s a los d%
la (%nt% ord!nar!a)
D%*!do a la co/l%+!dad 0 d%tall% !crosc'/!co d%l c%r%*ro# su
%structura $unc!onal total %s tan alta%nt% or(an!-ada# %l%(ant%%nt%
d!s%Gada 0 %$!c!%nt% coo /ara l%"antar las c%+as aLn d%l 9s
so$!st!cado d% los !n(%n!%ros %l%ctr'n!cos o c!%nt7$!cos co/utac!onal%s)
La s!(u!%nt% d%scr!/c!'n *r%"%# d% c'o ll%"a a ca*o %l c%r%*ro al(unos
d% los /roc%sos %ntal%s# s%r9 Lt!l %n %l a/r%nd!-a+% d% nu%"as t.cn!cas
0 .todos d%l /%nsa!%nto) S%r"!r9 ta*!.n /ara %nt%nd%r 0
/ro$und!-ar %n %l <%c<o d% ,u% %l /%nsa!%nto %s una <a*!l!dad ,u%
/u%d% %+orars% s! s% ,u!%r%)
Pr!%ro# su c%r%*ro no !n"%rna %ra%nt% %n a!sla!%nto d%ntro
d% su cr9n%o# s!no ,u% s% coun!ca con todas las /art%s d%l cu%r/o a
tra".s d% los ca!nos n%r"!osos ,u% "an <ac!a la %s/!na dorsal# a sus
Lsculos 0 'r(anos !nt%rnos) Las act!"!dad%s ,u% ocurr%n %n %l c%r%*ro
/u%d%n a$%ctar cada c.lula d%l cu%r/o d!r%cta o !nd!r%cta%nt%# d%*!do
a la r%d n%r"!osa tan %&t%nsa ,u% un% todos los t%+!dos d%l cu%r/o) ALn
los "asos san(u7n%os s% d!latan 0 contra%n %n r%s/u%sta al $lu+o cont!nuo
d% s%Gal%s d%l /ulso# or!(!nadas %n los c%ntros *a+os d%l c%r%*ro) H#
d%sd% lu%(o# su c%r%*ro r%c!*% cada s%(undo una cant!dad %nor% d%
!/ulsos# d% los n%r"!os s%nsor%s ,u% s% or!(!nan %n los t%+!dos d% los
Lsculos 0 'r(anos) Esta %s la $ora %n ,u% %l c%r%*ro s% da cu%nta d%
lo ,u% /asa %n todo %l cu%r/o# 0 r%s/ond% con las s%Gal%s r%(uladoras
n%c%sar!as) Esta r%lac!'n !nt%ract!"a %ntr% su c%r%*ro 0 las otras /art%s
d%l cu%r/o# ta*!.n $ora la *as% d%l *!%n%star 0 d% las %n$%r%dad%s
s!coso9t!cas)
S%(undo# los /roc%sos d%l /%nsa!%nto a*stracto r%/r%s%ntan uno
d% los tr%s n!"%l%s d% o/%rac!'n %n ,u% /art!c!/a %l c%r%*ro 0 la .dula
%s/!nal) Los tr%s n!"%l%s son la .dula %s/!nal# la r%(!'n *asal 0 la
cort%-a c%r%*ral) En %l n!"%l !n$%r!or# la .dula %s/!nal %n s7 !sa#
t!%n%n lu(ar al(unos /roc%sos /r!!t!"os %n $ora d% act!"!dad%s
r%$l%+as) Estos !nclu0%n %l r%$l%+o d% la rod!lla# ,u% los doctor%s /ru%*an
con un /%,u%Go art!llo# 0 una l!*%rac!'n d% r%acc!'n auto9t!ca /ara
a(ud!-ar %l dolor o al tocar al(o !nc'odo cal!%nt% o $r7o)
En la r%(!'n *asal d%l c%r%*ro# la .dula s% a(randa +usta%nt%
ant%s d% $und!rs% con la cort%-a c%r%*ral) En %st% n!"%l %d!o d%l
c%r%*ro# las $unc!on%s aut'noas o !n"oluntar!as# son controladas /or
"ar!as %structuras %s/%c!al!-adas) A,u7 s% or!(!nan las s%Gal%s ,u%
controlan %l /ulso d%l cora-'n# r%s/!rac!'n# <a*r%# s%d# !/ulsos
s%&ual%s# su%Go 0 %stado su%GoD"!(!l!a# $unc!on%s d%l <7(ado# d% los
r7Gon%s 0 d% otros 'r(anos# /r%s!'n san(u7n%a# d!latac!'n 0 contracc!'n
d% las /u/!las d% los o+os# 0 n!"%l (%n%ral d% act!"!dad d% todo %l s!st%a
n%r"!oso) Esta 9r%a ta*!.n /roduc% una cant!dad d% <oronas o
sustanc!as ,u7!cas %nsa+%ras) Estas !nclu0%n <oronas coo la d%l
cr%c!!%nto 0 la conoc!da $a!l!ar%nt% coo adr%nal!na# 0 otras ,u%
%st!ulan la (l9ndula t!ro!d%s# ,u% /ro/orc!ona t!ro&!no# la cual controla
%l r!to total d% los /roc%sos d% co*ust!'n c%lular d%l cu%r/o# %sto %s#
%l %ta*ol!so) En tanto ,u% %l !nd!"!duo su/on% ,u% %l c%r%*ro %s
sola%nt% %l 'r(ano %n %l ,u% s% $oran los /%nsa!%ntos a*stractos#
%sta r%(!'n %d!a d%l c%r%*ro tra*a+a a*a+o d%l n!"%l consc!%nt%#
ant%n!%ndo $!%l%nt% los !ntr!ncados /roc%sos or(9n!cos d%l cu%r/o)
Esta !sa r%(!'n *asal t!%n% una %structura %s/%c!al ,u% %s
$9c!l%nt% /%rc%/t!*l% %n una $oto(ra$7a o d!*u+o anat'!co d%l c%r%*ro)
Oculto +usta%nt% *a+o la cort%-a o /art% su/%r!or d%l c%r%*ro# s%
%ncu%ntra una a/olla d%l taaGo d% una c!ru%la d% t%+!do n%r"!oso
%s/%c!al llaado %l c%r%*%lo) El c%r%*%lo s% %ncar(a d% todas las
$unc!on%s otoras <a*!tual%s# coo %,u!l!*r!o 0 coord!nac!'n# acc!'n d%
ca!nar# o"!!%ntos rut!nar!os d% anos 0 *ra-os# control d%l a/arato
"ocal# o"!!%ntos d% los o+os# 0 otros /roc%sos otor%s a/r%nd!dos#
coo +u(ar t%n!s# %scr!*!r a 9,u!na o an%+ar un "%<7culo) Al(unos d%
%stos /roc%sos r%,u!%r%n ,u% %l c%r%*%lo o/%r% %n con+unto con los
c%ntros d%l /%nsa!%nto d% alto n!"%l# !%ntras otros son an%+ados
cas! %&clus!"a%nt% /or %l c%r%*%lo) Para <ac%rs% 9s consc!%nt% d%
%sta $unc!'n otora d% control auto9t!coD%l /!loto auto9t!co d%l
cu%r/oI trat% d% t%n%r control consc!%nt% d%l /roc%so d% ca!nar a
tra".s d% una <a*!tac!'n# %scr!*!r su no*r%# o d% a/laud!r) Not% c'o
los /roc%sos /ar%c%n /roc%d%r %s/ont9n%a%nt%# d!$!cultando I0
<ac!%ndo %&traGoI controlarlos %d!ant% %l /%nsa!%nto consc!%nt%) El
c%r%*ro t!%n% una t%nd%nc!a n%uronal !nt%(rada /ara %structurar sus
o/%rac!on%s %n $ora d% :/ro(raas: alac%nados# %n todos los
n!"%l%s# % !nclu0%ndo %l ra-ona!%nto a*stracto)
El t%rc%r n!"%l o cort%-a c%r%*ral# d%sarrolla los /roc%sos 9s
co/l%+os 0 consc!%nt%%nt% %&/%r!%ntados) Coo "!os# no o/%ra
a!slada%nt% d% las dos r%(!on%s 9s *a+as# s!no %n %str%c<a un!'n con
%llas) Un *u%n %+%/lo d% la r%lac!'n 7nt!a %ntr% %stas r%(!on%s %s la
r%acc!'n a la t%ns!'n# o o"!l!-ac!'n t!/o :/%l%a o corr%: d%l cu%r/o
%nt%ro# ,u% /u%d% suc%d%r coo r%s/u%sta a un /%nsa!%nto a*stracto
coo ll%(ar tard% a un "u%lo a.r%o# o un co%ntar!o !nsultant% <%c<o
/or al(una /%rsona)
En la cort%-a c%r%*ral ,u% %s %l 9s alto d% %stos n!"%l%s# t!%n%n
lu(ar tr%s $unc!on%s *9s!cas) R%c!*% 0 or(an!-a los %nsa+%s ,u% ll%(an
d% los otros c!nco s%nt!dosJ an!/ula !n$orac!'n +unto con otra s!!lar
/r%"!a%nt% alac%nada %n $ora d% r%cu%rdosJ 0 anda coandos
otor%s a los d!"%rsos Lsculos "oluntar!os d%l cu%r/o) ALn %n %l n!"%l
d% la cort%-a# <a0 una r%lac!'n 7nt!a %ntr% /%nsa!%ntos a*stractos
c%rrados 0 $unc!on%s cor/oral%s *9s!cas)
Por %+%/lo# ust%d /u%d% %star %&/l!cando una !d%a co/l%+a a
otra /%rsona $or9ndola %n su %nt%# *uscando las /ala*ras /ara
%&/r%sarla# o/%rando su a/arato oral# <ac!%ndo %&/r%s!on%s $ac!al%s 0
(%stos anual%s !lustrat!"os# o*s%r"ando las r%acc!on%s d% la otra
/%rsona /ara r%c!*!r cla"%s 0 /od%r anal!-ar /ara d%c!d!r ,u. tan *!%n
%st9 trans!t!%ndo su !d%a# 0 %&/%r!%ntando %l tono :%oc!onal d% la
s!tuac!'n total:) P%nsar %s r%al%nt% una $unc!'n c%r%*ral co/l%ta# 0
c!%rta%nt% una $unc!'n total d%l cu%r/o) Mu0 /ocos d% los /roc%sos d%l
cu%r/o# so*r% todo %l /%nsa!%nto# s% d%sarrollan a!slada%nt% d% los
otros /roc%sos) La F!() ?)= !lustra la ar,u!t%ctura *9s!ca d%l c%r%*ro6
Las d!$%r%nt%s $unc!on%s d% la cort%-a c%r%*ral no %st9n
d!str!*u!das al a-ar d%ntro d% %lla# s!no ,u% %st9n arr%(ladas %n un
/atr'n *!%n d%$!n!do) H su c%r%*ro ta*!.n or(an!-a todas las s%Gal%s
s%nsor!al%s ,u% ll%(an a los d!st!ntos /atron%s) Por %+%/lo# todas las
s%Gal%s ,u% "!%n%n d% sus o+os# "an al 9r%a local!-ada %n la /art% tras%ra
d%l c%r%*ro# %n la *as% d% su cr9n%o) Las s%Gal%s d% los otros canal%s
s%nsor!al%s "an a dar a sus /ro/!as r%(!on%s caract%r7st!cas) C!%rtas
9r%as d% asoc!ac!'n %s/%c!al%s# a/ar%nt%%nt% r%Ln%n la !n$orac!'n d%
los otros c!nco s%nt!dos 0 la /asan a una /%,u%Ga r%(!'n conoc!da coo
%l 9r%a d% !nt%(rac!'n coLn# ,u% /ara %l no"%nta /or c!%nto d% la (%nt%
%st9 local!-ada l!(%ra%nt% %nc!a 0 d%tr9s d%l o7do !-,u!%rdo) Esta
9r%a ,u% %s d%l taaGo d% una on%da d% =4 c%nta"os# O:d!%:P /ar%c%
s%r %l as!%nto d%l consc!%nt%# d% los /roc%sos !nt%l%ctual%s "oluntar!os#
%s d%c!r# a,u%llos ,u% dan $ora 0 s%nt!do a todo lo ,u% <ac% su
cort%-a)
5igura >.B ,rquitectura del erebro
El daGo $7s!co a una r%(!'n cual,u!%ra d%l c%r%*ro# a$%ctar9 los
/atron%s alac%nados 0 las $unc!on%s ,u% s% %+%cutan noral%nt%D%n
%sa r%(!'n) Por %+%/lo# un (ol/% ocas!ona un *lo,u%o d% "asos
san(u7n%os ,u% surt%n al(una r%(!'n d%l t%+!do c%r%*ralI n%(ar9
o&7(%no a %sa /art% d% t%+!do %n /art!cular# caus9ndol% la u%rt%)
Entonc%s no /u%d% 0a d%sarrollars% %sa $unc!'n) La d%strucc!'n d%l 9r%a
d% !nt%(rac!'n coLn# /ro"ocar9 ,u% la /%rsona s% con"!%rta %n un
!d!ota# !nca/a- d% $orar un /%nsa!%nto co/l%to o d% d%sarrollar una
*as% su$!c!%nt% /ara /ro/'s!tos d% toa d% acc!'n) La d%strucc!'n d%l
9r%a otora d% l%n(ua+%# noral%nt% local!-ada +usta%nt% d%tr9s d%
la s!%n !-,u!%rda /%r!t!r9 a la /%rsona $orar /%nsa!%ntos
a/ro/!ados# /%ro la !nca/ac!tar9 /ara <a*lar ca*al%nt%) A la !n"%rsa# la
d%strucc!'n d%l c%ntro d% /roc%so "%r*al# local!-ado %n la a0or7a d% las
/%rsonas +usta%nt% $r%nt% a la or%+a !-,u!%rda# /%r!t!r9 ,u% la /%rsona
<a*l% noral%nt% /%ro su l%n(ua+% s%r9 un r%"olt!+o s%9nt!co#
art!culado a/ro/!ada%nt%# /%ro car%nt% d% s!(n!$!cado)
El daGo a la r%(!'n $rontal +usta%nt% d%tr9s d% la $r%nt%# ,u%
/u%d% s%r causado /or un alco<ol!so a"an-ado o /or a*uso %n %l uso
d% dro(as# d!s!nu!r9 la ca/ac!dad /ara %l /%nsa!%nto a*stracto# coo
d%sarrollar un conc%/to /ara una acc!'n $utura# $orular una !nt%nc!'n#
ll%"ar a ca*o una s%cu%nc!a l'(!ca d% /%nsa!%ntos# o <ac%r +u!c!os
ac%rca d%l co/orta!%nto con"%n!%nt% d% uno) Fr%cu%nt%%nt% los
doctor%s d!a(nost!can la natural%-a 0 alcanc% d%l daGo c%r%*ral d%*!do a
un (ol/% o l%s!'n $7s!ca# /ro*ando las d!"%rsas $unc!on%s co(nosc!t!"as 0
otoras d%l /ac!%nt%) Cual,u!%r $unc!'n daGada !/l!ca un daGo
corr%s/ond!%nt% %n la r%(!'n asoc!ada d%l c%r%*ro ,u% controla) A
/ro/'s!to %l c%r%*ro# no /u%d% /%rc!*!r los %$%ctos d%l traua %n su
/ro/!o t%+!do) No t!%n% n%r"!os s%nsor%s /ro/!os)
Aun,u% <%os s!do ca/ac%s d% local!-ar una cant!dad d%
$unc!on%s d%ntro d% la cort%-a# d% n!n(una an%ra ,u!%r% %sto d%c!r ,u%
%nt%ndaos su o/%rac!'n co/l%ta) D% <%c<o# /ro*a*l%%nt% <a0a
uc<as 9s cosas so*r% la cort%-a ,u% son un !st%r!o# ,u% lo ,u%
conoc%os) Por %+%/lo# no t%n%os toda"7a una !d%a clara d% c'o %l
c%r%*ro alac%na %&acta%nt% %or!as o r%cu%rdos) Par%c% ,u% los
r%cu%rdos d%l !nd!"!duo# coo una %&/%r!%nc!a ant%r!or# una !a(%n d%
un lu(ar o %sc%nar!o# o una s%nsac!'n $7s!ca %n /art!cular# no s%
alac%nan %n un lu(ar $!+o# coo s%r7a %l caso d% alac%na+% d%
!n$orac!'n nu.r!ca d%ntro d% una co/utadora %l%ctr'n!ca) Muc<os
n%uroc!%nt7$!cos cr%%n actual%nt% ,u% tal%s r%cu%rdos son :d!str!*u!dos
d% al(una an%ra a lo lar(o d% r%(!on%s r%lat!"a%nt% (rand%s d% la
cort%-a:) Los %&/%r!%ntos con c%r%*ros daGados d% /ac!%nt%s# <an
ostrado ,u% "ar!os r%cu%rdos s% <ac%n 9s d.*!l%s 0 %nos
d!$%r%nc!ados# /%ro usual%nt% no d%sa/ar%c%n a*ru/ta%nt% con la
/.rd!da d% /%,u%Gas r%(!on%s d% t%+!do c%r%*ral) Una t%or7a %n "!(%nc!a
sost!%n% ,u% %l t%+!do c%r%*ral r%(!stra !n$orac!'n s%nsor!al %n $ora
/ar%c!da a un <olo(raa# I%s d%c!r $oto(ra$7as tr!d!%ns!onal%s
/roduc!das /or ra0o l9s%r)
La caract%r7st!ca $7s!ca 9s %s/%ctacular d% la cort%-a
/ro$unda%nt% ru(osa 0 /l%(ada# %s su d!"!s!'n %n dos !tad%s
d!st!ntas# llaados <%!s$%r!os !-,u!%rdo 0 d%r%c<o) Estos <%!s$%r!os#
$7s!ca%nt% son !9(%n%s %n %s/%+o una d% la otra# /%ro /roc%san
!n$orac!'n %n $ora d!$%r%nt%) En t.r!nos d% $unc!on%s otoras#
sa*%os ,u% %l <%!s$%r!o d%r%c<o controla %l lado !-,u!%rdo d%l cu%r/o
0 %l <%!s$%r!o !-,u!%rdo controla %l lado d%r%c<o) La s%Gal%s d% los
'r(anos s%nsor!al%s s% %ntr%cru-an ant%s d% %ntrar al c%r%*ro# 0%ndo a
<%!s$%r!os o/u%stos) Por %+%/lo# las !9(%n%s d%l ca/o "!sual
d%r%c<o d% cada o+o# "an al <%!s$%r!o !-,u!%rdo d%l c%r%*ro# 0 las
!9(%n%s d%l ca/o !-,u!%rdo "an al <%!s$%r!o d%r%c<o)
Las Llt!as !n"%st!(ac!on%s so*r% d% las $unc!on%s d%l c%r%*ro#
/ar%c%n !nd!car ,u% la a0or7a d% la (%nt% t!%n% un <%!s$%r!o
do!nant%# %sto %s /ar%c% ,u% un lado %st9 9s :a car(o: ,u% %l otro)
Por %+%/lo# /ara ,u!-9s %l no"%nta /or c!%nto d% la (%nt%# d!c<o lado %s
%l <%!s$%r!o !-,u!%rdo) Los %stud!os d% las ondas c%r%*ral%s /ar%c%n
!nd!car ,u% %l <%!s$%r!o do!nant% %s al(o 9s act!"o %l.ctr!ca%nt%
,u% %l r%c%s!"o 0 ,u% %l !nd!"!duo d% al(una an%ra d%scansa %n %s%
<%!s$%r!o %n /art!cular 9s ,u% %n %l otro) S!n %*ar(o# la %"!d%nc!a
no su(!%r% una d!"!s!'n %&acta d% t!/o do!n!o !-,u!%rdo o d%r%c<o %n
todos los casos) Por %+%/lo# no todos los -urdos t!%n%n %l <%!s$%r!o
d%r%c<o coo do!nant%) C%rca d% la !tad d% %llos t!%n%n %l
<%!s$%r!o !-,u!%rdo coo do!nant%# tal coo lo t!%n%n los d%r%c<os)
Los !-,u!%rdos son c%rca d%l d!%- /or c!%nto d% la /o*lac!'n 0 /ar%c%n
"ar!ar %n %l do!n!o d%l c%r%*ro# 9s ,u% los ,u% son d%r%c<os)
Al(unas !n"%st!(ac!on%s /ar%c%n !nd!car ,u% las u+%r%s no %st9n
tan a/l!a%nt% :lat%ral!-adas: %n las $unc!on%s c%r%*ral%s coo los
<o*r%s) Ta*!.n /ar%c% <a*%r !nd!"!duos d% a*os s%&os ,u% son
9s o %nos :a*!d%&tros:) Para %stas /%rsonas# las $unc!on%s d%l
l%n(ua+% o <a*la /u%d%n con$und!rs% o du/l!cars% %n los <%!s$%r!os#
9s ,u% con$!nars% %n %l lado !-,u!%rdo) Pu%d%n s%r ta*!.n
a*!d%&tros anual%nt%# o *!%n /u%d%n d%sarrollar tar%as con su
ano !-,u!%rda 0 otras tar%as con la d%r%c<a) Cuando s% ll%(a al /unto
d% $oras d% /%nsa!%nto 9s a*stractas# los <%!s$%r!os !-,u!%rdo 0
d%r%c<o o/%ran d% odos ad!ra*l%%nt% contrastant%s)
Los !n"%st!(ador%s d%l c%r%*ro <an conclu!do ,u% %l :c%r%*ro
!-,u!%rdo:# an%+a /r!nc!/al%nt% la !n$orac!'n ,u% s% /r%s%nta %n
$ora l!n%al o s%cu%nc!al) Tal su!n!stro !nclu0% la s%cu%nc!a d% son!dos#
/ala*ras 0 orac!on%s# las caract%r7st!cas r%/%t!t!"as d% los /atron%s
"!sual%s# %l l%n(ua+% %scr!to# nL%ros 0 las r%lac!on%s l'(!cas :s! %sto %s
as7))) %ntonc%s:) En t.r!nos d%l /roc%so d% la !n$orac!'n# %l c%r%*ro
!-,u!%rdo /ar%c% /r%$%r!r %l /%nsa!%nto "%r*al# las s%cu%nc!as l!n%al%s#
nL%ros# r%lac!on%s at%9t!cas# cad%nas d% ra-ona!%nto l'(!cos 0
r%lac!on%s t%/oral%s) Por %+%/lo# la tar%a d% d%t%r!nar cu9l d% las
dos s%Gal%s# %l r%s/landor d% una lu- o un tono aud!*l%# ocurr% /r!%ro#
/ro*a*l%%nt% s% an%+ar7a /r!nc!/al%nt% %n %l c%r%*ro !-,u!%rdo) El
d%sc!$rar un %nsa+% <a*lado# s%r7a /r!nc!/al%nt% una act!"!dad d%l
c%r%*ro !-,u!%rdo) La ca/ac!dad /ara or(an!-ar un conc%/to %n /ala*ras
0 %&/l!carlo l'(!ca%nt%# /ar%c% /r!nc!/al%nt% una <a*!l!dad d%l
c%r%*ro !-,u!%rdo)
El <%!s$%r!o d%r%c<o o :c%r%*ro d%r%c<o:# /ar%c% an%+ar las
$oras total%s# %s/%c!al%nt% las %structuras "!sual%s 0 %s/ac!al%s 9s
,u% %l%%ntos %n una s%cu%nc!a) El <%!s$%r!o d%r%c<o cont!%n% las
!9(%n%s su*+%t!"as d%l cu%r/oI %l s%nt!do d% los l7!t%s $7s!cos# la
!a(%n "!sual d% la a/ar!%nc!a %n un %s/%+o# la /os!c!'n r%lat!"a d% los
*ra-os# /!%rnas 0 otras /art%s d%l cu%r/o %n cual,u!%r !nstant%) El
c%r%*ro d%r%c<o# ta*!.n /ar%c% /r%$%r!r la !n$orac!'n %s/ac!al 0
"!sual# uc<o 9s ,u% %l c%r%*ro !-,u!%rdo) El c%r%*ro d%r%c<o
/ro*a*l%%nt% toar7a la "%nta+a o la !n!c!at!"a %n una tar%a d%
d%t%r!nar c'o colocar otro o*+%to %n %l %s/ac!o r%s/%cto a su cu%r/o
o r%s/%cto a otros o*+%tos) La /%rc%/c!'n %s/ac!al 0 soluc!'n d%
/ro*l%as %s/ac!al# son# /r!nc!/al%nt%# $unc!on%s d%l c%r%*ro d%r%c<o)
El c%r%*ro d%r%c<o /ro*a*l%%nt% s%r7a do!nant% %n la tar%a d%
co/arar dos tonos us!cal%s o /ara llaar los contornos d% tono d%
una %lod7a %n /art!cular) D%sd% lu%(o# los dos <%!s$%r!os s!%/r%
coo/%rar7an# coo /ara %ntonar una canc!'n) El c%r%*ro d%r%c<o
/ro*a*l%%nt% /ro/orc!onar9 %l s%nt!do su*+%t!"o d%l r!to 0 %lod7a#
!%ntras ,u% %l !-,u!%rdo /ro/orc!ona las /ala*ras 0 o/%ra %l a/arato
"ocal)
Los %stud!os d% las ondas d%l c%r%*ro <an ostrado# a tra".s d%
%d!das d% las cant!dad%s r%lat!"as d% act!"!dad %l.ctr!ca %n las
d!$%r%nt%s /art%s d%l cu%r/o# ,u% los dos <%!s$%r!os tra*a+an +untos#
/%ro ,u% /ara %st% t!/o %s/%c7$!co d% tar%as# uno d% los dos t!%nd% a s%r
9s act!"o) Durant% las act!"!dad%s noral%s cuando %staos
d%s/!%rtos# %l c%r%*ro !-,u!%rdo /ar%c% s%r (%n%ral%nt% 9s act!"o# 0
%l c%r%*ro d%r%c<o al(o r%c%s!"o) S!n %*ar(o# durant% la act!"!dad d%l
su%Go %s/%c!al%nt%# %l <%!s$%r!o d%r%c<o /ar%c% %star 9s act!"o#
!%ntras ,u% %l <%!s$%r!o !-,u!%rdo r%troc%d% a un /a/%l d% a/o0o)
Esto /ar%c% al!n%ars% con la %&/%r!%nc!a su*+%t!"a# %n la cual /ar%c% ,u%
/%nsaos "%r*al%nt% durant% nu%stras <oras d% "!(!l!a 0 ,u% /ar%c%
,u% soGaos uc<o 9s %n !9(%n%s "!sual%s ,u% %n /ala*ras)
Al(unos s!c'lo(os cr%%n ,u% c!%rtas (%nt%s d%scansan
caract%r7st!ca%nt% %n c!%rtas $unc!on%s d%l c%r%*ro d%r%c<o uc<o
9s ,u% otras# 0 ,u% t!%nd%n a /%nsar con /atron%s "!sual%s 0
%structural%s %n s!tuac!on%s dond% los /%nsador%s d%l c%r%*ro !-,u!%rdo
d%scansar7an 9s %n /atron%s "%r*al%s) Muc<os art!stas 0 Ls!cos
/odr7an ca%r %n %sta cat%(or7a)
La !n$orac!'n $lu0% l!*r%%nt% <ac!a ad%lant% 0 <ac!a atr9s %ntr%
los dos <%!s$%r!os# /or %d!o d% s%Gal%s ,u% /asan a tra".s d% una
con%&!'n t!/o /u%nt% o $!*ras n%r"!osas llaadas %l cu%r/o calloso O%n
lat7n cor/us cal7osuP) S! no tu"!.raos %l cu%r/o calloso# los dos
<%!s$%r!os o/%rar7an a!slada%nt%) Por %+%/lo# ust%d no /odr7a cantar
un r!to $a!l!ar /or,u% la %lod7a 0 %l tono d%scansar7an
/r!nc!/al%nt% %n %l c%r%*ro d%r%c<o 0 %sa !n$orac!'n no /odr7a $lu!r
l!*r%%nt% al c%r%*ro !-,u!%rdo# ,u% cont!%n% %l c%ntro otor /ara
o/%rar las cu%rdas "ocal%s) Por %l contrar!o# /ro*a*l%%nt% t%ndr7a
(rand%s d!$!cultad%s /ara $orars% un cuadro %ntal d% la d%scr!/c!'n
d% una %sc%na# d%*!do a ,u% su c%r%*ro d%r%c<o no /odr7a d%sc!$rar %l
%nsa+% <a*lado# ,u% %s /r!nc!/al%nt% una tar%a d%l <%!s$%r!o
!-,u!%rdo /ara act!"ar los r%cu%rdos "!sual%s alac%nados) La F!() ?)?
!lustra %stas $unc!on%s)
5igura >.> ada uno de los hemisferios del cerebro procesa
informaci!n de distinta forma. (ste diagrama visto de arriba
representa la lateralizaci!n de las funciones del cerebro. E'e 3. .
)ittrocF " colaboradores, The %uman .rain, (ngleGood liffs, &.#.:
Arentice %all, BC==. 4sado con permiso del editor " #.(. .ogenH.

Los c!%nt7$!cos <an %ncontrado uc<as cosas ac%rca d% las
!nt%racc!on%s %ntr% los <%!s$%r!os !-,u!%rdo 0 d%r%c<o# %stud!ando los
s%r%s <uanos a los ,u% s% l%s <a t%n!do ,u% d!"!d!r ,u!rLr(!ca%nt% su
cu%r/o calloso# noral%nt% coo un trata!%nto d% Llt!o r%curso
contra la %/!l%/s!a) Sor/r%nd%nt%%nt% d!c<o $unc!ona!%nto ,u!rLr(!co
alta%nt% !ntrus!"o no causa un caos total %n %l $unc!ona!%nto
c%r%*ral# coo /odr7a %s/%rars%) Los ca*!os %n las $unc!on%s
c%r%*ral%s s% an!$!%stan %n $ora l%"%# noral%nt% %n t.r!nos d%
d!$!cultad !ncr%%ntada /ara r%al!-ar c!%rtas tar%as %c9n!cas 0 /ara
"%r*al!-ar las %&/%r!%nc!as)
M%aos a<ora c'o %stas caract%r7st!cas n%urol'(!cas 0 $7s!cas d%l
c%r%*ro d%s%/%Gan su /a/%l %n %l /roc%so d%l /%nsa!%nto) Para %llo
%stud!ar%os la $unc!'n d%l c%r%*ro coo un 'r(ano d% !n$orac!'n)
$os tres ;lengua1es; del pensamiento consciente
AHa tratado ust%d al(una "%- d% s!nton!-ars% %n sus
/%nsa!%ntosB AAl(unas "%c%s s% <a /r%(untado c'o /!%nsa ust%d# d%
,u. /ar%c%n %star <%c<os sus /%nsa!%ntosB Cu!-9s ust%d <a tratado d%
d%t%r!nar s! /!%nsa *9s!ca%nt% %n /ala*ras# !9(%n%s o d% otra
$ora) Esto /ar%c% as *!%n una /r%(unta d!$7c!l# d%*!do a ,u% los
/%nsa!%ntos son cosas $u(ac%s# d%st%llos ,u% cru-an la /antalla
!nt%rna d% su conc!%nc!a uno tras otro# tan r9/!da%nt%# ,u% %s
sua%nt% d!$7c!l %stud!arlos cuando %st9n suc%d!%ndo)
R%al%nt% la a0or7a d% los /%nsa!%ntos s% <ac%n d% $ora
r9/!da# auto9t!ca# 0 9s o %nos a*a+o d%l n!"%l d% !ns/%cc!'n
consc!%nt%) Lo ,u% los s!c'lo(os llaan /%nsa!%nto consc!%nt%# %s
r%al%nt% una $ora d% /%nsa!%nto as l%nta 0 9s l!!tada ,u%
a,u%lla ,u% /ar%c% ,u% /roc%d% r9/!da % !n"!s!*l%%nt% a un /aso
constant%# a tra".s d% sus <oras d% "!(!l!a 0 /os!*l%%nt% aLn dor!do
P!%ns% /or un o%nto ac%rca d% la cant!dad d% cosas ,u% d!c% 0
<ac% auto9t!ca%nt%# aLn cuando consc!%nt%%nt% %st9 <ac!%ndo otra
cosa) Pu%d% toar la sal!da d% la auto/!sta# !%ntras "a an%+ando 0
/lat!cando con un a!(o# s! n%c%s!ta a/l!car r9/!da%nt% los $r%nos /ara
%"!tar a otro conductor# no n%c%s!ta r%curr!r a un /roc%so co/l!cado d%
"%r*al!-ac!'n d% lo ,u% ust%d "a a <ac%r Is!/l%%nt% lo <ac%)
R%conoc% un a!(o o conoc!do %n la call%# d%c!d% <ac%rl% s%Gas 0
d%c!rl% S<olaT 0 lo <ac%# con todas sus d%c!s!on%s 0 coandos otor%s
or(an!-ados a*a+o d%l n!"%l d% su at%nc!'n !n%d!ata)
Pod%os d!st!n(u!r dos n!"%l%s s%/arados d% /%nsa!%nto ,u% son
%l n!"%l consc!%nt% 0 %l /r%consc!%nt%) El n!"%l /r%consc!%nt% %s a,u%l d%
$lu+o r9/!do# d% /roc%sos d% /%nsa!%ntos auto9t!cos# ,u% s% <ac%n
car(o d% la a0or7a d% las act!"!dad%s d%l c%r%*ro) El n!"%l consc!%nt% %s
%l n!"%l d% cod!$!cac!'n cu!dadosa d% las $oras d% /%nsa!%nto a las
cual%s <a0 ,u% /on%rl% uc<a at%nc!'n) Al cal!$!car %stos dos n!"%l%s# <%
d%c!d!do %"!tar t.r!nos coo :%l !nconsc!%nt%: o %nt% !nconsc!%nt%#
/or,u% con %l /aso d%l t!%/o <an ll%(ado a ad,u!r!r connotac!on%s
!st%r!osas 0 ,u% /roduc%n t%or) S!(und Fr%ud or!(!nal%nt% us' %l
t.r!no :%nt% !nconsc!%nt%: tratando d% d%scr!*!r los /roc%sos d%l
/%nsa!%nto ,u% %sta*an 9s all9 d%l alcanc% !n%d!ato d%l ca/o
!nstant9n%o d% at%nc!'n /ro/!o) La /o/ular!-ac!'n d% la t%or7a d% Fr%ud
d%s/u.s d% la /r!%ra /art% d%l s!(lo UU# <!-o d%l t.r!no un cl!c<.#
usado $r%cu%nt%%nt% %n $oras d!$%r%nt%s a las ,u% Fr%ud !nt%nt'
darl%) OPor c!%rto Fr%ud no us' %l t.r!no su*consc!%nt% /ara la
%&/l!cac!'n d% su t%or7a) Est% $u% con%ctado /ost%r!or%nt% con %l
s!coan9l!s!s /or %scr!tor%s /o/ular%s 9s ,u% /or s!cot%ra/%utasP)
&uestro estar consciente... es solo un tipo especial de conciencia,
mientras que cerca de l, partiendo de pantallas insustanciales,
sub"aIcen formas potenciales de conciencia completamente
diferentes. Aodemos ir en la vida sin sospechar su existencia; pero
la aplicaci!n de los est+mulos necesarios " a un toque hace que
funcionen en su totalidad. )1--1,3
#,3(0
La F!() ?)> u%stra %s,u%9t!ca%nt% la r%lac!'n %ntr% %sta
act!"!dad %ntal :su*0ac%nt% o /r%consc!%nt%: 0 la act!"!dad %ntal
su/%r$!c!al o consc!%nt%) M9s aLn# /od%os r%$%r!rnos al $oco !n%d!ato
d% su at%nc!'n# tal coo las /ala*ras ,u% %st9 l%0%ndo %n %st%
o%nto# llaado %l /%nsa!%nto consc!%nt% 0 /od%os r%$%r!rnos a
sus r%cu%rdos alac%nados# coo las /ala*ras % !d%as l%7das
/r%"!a%nt%# coo %l :ant%c%d%nt%: d% su $oco d% at%nc!'n !nstant9n%a)
Estos t.r!nos /u%d%n a0udar a aclarar las $oras d% /%nsa!%nto ,u%
usa %l c%r%*ro /ara ll%"ar a ca*o sus $unc!on%s)
5/(&T( , lo que se pone atenci!n en este instante
0$./( Arocesos mentales conscientes
5$&'$ /ecuerdos conscientes
.,#$ Arocesos mentales preconscientes, no verba1izados
5iguro >.J (sto analog+a del 6cilindro6 ilustra la relaci!n entre los
procesos del pensamiento consciente " los procesos del
pensamiento preconsciente.

Esta analo(7a "!sual d% un c!l!ndro OF!() ?)>P r%$u%r-a la noc!'n d%
,u% la a0or7a d% nu%stra act!"!dad d%l /%nsa!%nto cont!nuo "a al
su*consc!%nt%# 9s all9 d%l n!"%l d% %&/r%s!'n con"%n!%nt% %n $ora
s!*'l!ca) El 9r%a d%l /r%consc!%nt% /u%d% s%r co/arada a una
/antalla d% /ro0%cc!'n# so*r% la cual <%os %sco(!do ostrar las
"%rs!on%s /ro0%ctadas d% las "ar!as $oras d% /%nsa!%nto !n%&/r%sado
,u% s% suc%d%n a n!"%l su*consc!%nt%) Por %+%/lo# %n tanto ust%d %st9
l%0%ndo %st% l!*ro# /u%d% alcan-ar la /art% d% a*a+o d% la /9(!na 0
d%c!d!r %n $ora co/l%ta%nt% auto9t!ca "olt%ar a la /9(!na
s!(u!%nt%)
Podr7a d%c!r ,u% <a "olt%ado la /9(!na :s!n s!,u!%ra /%nsar %n
%llo:# /%ro d% <%c<o# ust%d s7 lo /%ns'# al %nos a n!"%l /r%consc!%nt%)
Ust%d no tu"o ,u% %&/r%sar %l /%nsa!%nto a n!"%l consc!%nt% con %l
o*+%to d% ll%"arlo a ca*o) S! ust%d <u*!%ra %sco(!do "%r*al!-ar %s%
/%nsa!%nto su*consc!%nt%# d!c!%ndo :<a ll%(ado %l o%nto d% "olt%ar
la /9(!na /or,u% <% t%r!nado d% l%%rla 0 d%*o "%r lo ,u% s!(u% %n la
s!(u!%nt%:# no %star7a /%nsando %l /%nsa!%nto or!(!nal) Ust%d <a*r7a
constru!do un /%nsa!%nto nu%"o a n!"%l consc!%nt%) Sus /%nsa!%ntos
su*consc!%nt%s cont!nuar7an o"!.ndos% /ara ocu/ars% d% otras cosas#
aun,u% ust%d %stu"!%ra <a*lando) En un s%nt!do# los /%nsa!%ntos
consc!%nt%s son coo so*ras d% los /%nsa!%ntos /r%consc!%nt%s)
Los /roc%sos d%l /%nsa!%nto consc!%nt%# a,u%llos con los cual%s
ust%d /u%d% s!nton!-ars% 0 o*s%r"arlos cuando suc%d%n# /u%d%n
cons!d%rars% coo a,u%llos %&/r%sados %n cual,u!%ra d% los tr%s
:l%n(ua+%s: d%l /%nsa!%nto6
P%nsa!%nto "%r*al
P%nsa!%nto "!sual
P%nsa!%nto c!n.t!co
El /%nsa!%nto "%r*al %s :%scuc<ar: su :"o-: %ntal# +usta%nt%
coo s! %stu"!%ra %&/r%sando sus /roc%sos %ntal%s %n "o- alta %n
/ala*ras 0 orac!on%s)
El /%nsa!%nto "!sual %s %l :"%r los cuadros %ntal%s:# ,u%
uc<as "%c%s son $ra(%ntados 0 adornados# 0 ,u% noral%nt% son
r%claos d% sus r%cu%rdos coo !9(%n%s co/u%stasJ cuadros#
$ra(%ntos d% cuadros 0 %sc%nar!os ,u% <a o*s%r"ado 0 /u%d%
!a(!nars%J %structuras %s/ac!al%s 0 r%lac!on%s)
El /%nsa!%nto c!n.t!co %s la %&/%r!%nc!aYd% s%nsac!on%s total%s#
!nclu0%ndo "ar!as r%acc!on%s %oc!onal%s O,u% son %ra%nt%
r%acc!on%s d%l cu%r/o %n su total!dadP# n!"%l%s d% t%ns!'n su*+%t!"a 0
r%acc!on%s (%n%ral%s d% %&/%r!%nc!a !n%d!ata)
Cas! cual,u!%r /%nsa!%nto consc!%nt% /u%d% r%/r%s%ntars% %n
$ora "!sual# r%s/ond!%ndo %n %l n!"%l d% sus r%acc!on%s (%n%ral!-adas)
Por %+%/lo# /u%d% /%nsar %n su co/aG%ro# aant%# /ar!%nt% o a!(o#
d!c!%ndo %n su %nt% %l no*r% d% la /%rsona# $or9ndos% un cuadro
%ntal d% la /%rsona 0 "olc9ndos% %n su r%s/u%sta a un s%nt!!%nto
total ant% %l conc%/to co/l%to d% la /%rsona) Para la a0or7a d% sus
/%nsa!%ntos consc!%nt%s# los tr%s l%n(ua+%s d%l /%nsa!%nto +u%(an un
/a/%l s!ult9n%o# con uno d% los dos +u(ando un /a/%l do!nant%#
d%/%nd!%ndo d%l t'/!co 0 d% sus <9*!tos %ntal%s)
Estos tr%s l%n(ua+%s d%l /%nsa!%nto I"!sual# "%r*al 0 c!n.t!coI
son los %d!os a tra".s d% los cual%s /ro0%ctaos d% (ol/% los
/%nsa!%ntos /r%consc!%nt%s# ,u% s% u%"%n r9/!da%nt% a la /antalla
:d% su at%nc!'n !n%d!ata:# %sto %s# al /r%consc!%nt% d% su /%nsa!%nto
consc!%nt%) Pu%d% ca/turar al(unos d% %stos /%nsa!%ntos $u(ac%s 0
trasladarlos a la $ora consc!%nt%# /%ro la "asta a0or7a d% %llos $lu0%
d% an%ra !n"!s!*l% 0 con$!a*l% s!n su at%nc!'n consc!%nt%)
D% acu%rdo con %sta d%scr!/c!'n d% la $unc!'n d%l c%r%*ro# su n!"%l
/r%consc!%nt% d% /%nsa!%nto %s ca/a- d% %$%ctuar /%r$%cta%nt%
ra-ona!%ntos l'(!cos# toar d%c!s!on%s 0 d!r!(!r una (ran cant!dad d%
sus acc!on%s cot!d!anas) Est% /unto d% "!sta ta*!.n /u%d% %&/l!car la
*as% d% sus cora-onadas# o /roc%sos d% /%nsa!%nto !ntu!t!"o# ,u%
/ar%c%n d%c!rl% ,u. <ac%r# /%ro no o$r%c%n /roc%sos ra-onados "%r*al%s
/ara a/o0ar %l curso d% acc!'n /ro/u%sto) Lo ,u% %staos
acostu*rados a conoc%r coo :!ntu!c!'n: %s# %n ! o/!n!'n# un /roc%so
/r%consc!%nt% d% ra-ona!%nto l'(!co# ,u% :toda"7a: no <a an!$%stado
sus %$%ctos %n $ora consc!%nt% 0 s!st%9t!ca) Una cora-onada /u%d%
s%r tan l'(!ca# coo un /roc%so d% ra-ona!%nto "%r*al!-ado
consc!%nt%%nt%)
Al*%rt E!nst%!n a ,u!%n s% cons!d%ra uno d% los /%nsador%s
c!%nt7$!cos 9s nota*l%s %n la <!stor!a# co%nt' %s/%c!al%nt% so*r%
%sta $unc!'n d% la !ntu!c!'n) :Lo r%al%nt% "al!oso %s la !ntu!c!'n:# d!+o)
:M% "!%n% un /%nsa!%nto 0 lu%(o /u%do tratar d% %&/r%sarlo %n
/ala*ras) Con$!ar %n sus cora-onadas# s% traduc% %n :%scuc<ar: las
cla"%s sut!l%s ,u% s% suc%d%n %n %l $!lo d%l /r%consc!%nt% d% su
/%nsa!%nto consc!%nt% 0 ,u% /roduc%n so*ras d% un /roc%so d%
ra-ona!%nto /r%consc!%nt%# ,u% /u%d%n r%sultar %n una conclus!'n
"al!osa)
La <a*!l!dad d% usar sus cora-onadas 0 otras clas%s d%
/%nsa!%nto /r%consc!%nt%# r%,u!%r% la <a*!l!dad d% trasladar %stas
$oras $u(ac%s a cual,u!%ra d% los tr%s l%n(ua+%s d%l /%nsa!%nto) Al
%&/r%sar sus !d%as %$%ct!"a%nt% %n /ala*ras# %n cuadros 0 %n $ora
c!n.t!ca# /u%d% con%ctars% a su su*consc!%nt%) Una r%lac!'n 7nt!a %ntr%
los n!"%l%s /r%consc!%nt% 0 consc!%nt%# %s la *as% d% los /roc%sos d%
/%nsa!%nto llaados cr%at!"os# as7 coo la !ntu!c!'n# <ac%r uso d% las
cora-onadas 0 %n (%n%ral /%nsar so*r% la arc<a)
Usar /%nsa!%ntos "!sual%s) Icuadros %ntal%sI %s ta*!.n una
an%ra %$%ct!"a d% %+orar su %or!a) Por %+%/lo# s! /u%d% arc<!"ar
un r%cu%rdo tanto %n $ora "!sual 0 c!n.t!ca coo %n /ala*ras# cr%ando
con %llas un cuadro %ntal a%no# /odr9 /on%r a tra*a+ar 9s r%(!on%s
d% su c%r%*ro# %+orando sus o/ortun!dad%s d% r%cordarlo
/ost%r!or%nt%)
El pensamiento a&stracto
La <a*!l!dad d% an%+ar !d%as a*stractas +u%(a una /art% u0
!/ortant% %n la ca/ac!dad %ntal d% la /%rsona) La (%nt% "ar7a
a/l!a%nt% %n %l (rado %n ,u% s% s!%nt% c'oda con %l /%nsa!%nto
a*stracto# 0 %n la $ora %n ,u% /u%d% o"%rs% l!*r%%nt% a lo lar(o d%
la %scala conc%/tual d% lo u0 concr%to a lo u0 a*stracto)
En %st% s%nt!do# /r9ct!ca%nt% todos nu%stros /%nsa!%ntos
o/%ran %n un n!"%l r%lat!"o d% a*stracc!'n# /or,u% los /%nsa!%ntos son
/r!nc!/al%nt% %cos d% /%rc%/c!on%s /asadas) Cuando s% "%r*al!-an los
/%nsa!%ntos %n $ora d% %structuras /%rc%/tual%s $a!l!ar%s# coo
o*+%tos# (%nt% 0 /roc%sos# s% o/%ra <ac!a %l lado concr%to %n la %scala
conc%/tual) Cuando s% "%r*al!-an /r!nc!/al%nt% %n $ora d%
%structuras :no r%al%s:# coo conc%/tos 0 /roc%sos !ntan(!*l%s# s%
o/%ra <ac!a %l lado a*stracto d% la %scala)
Las %&/%r!%nc!as %ducat!"as# d% los /r!%ros aGos# /ar%c%n +u(ar
un /a/%l !/ortant% %n la or!%ntac!'n d% la /%rsona <ac!a %l
/%nsa!%nto a*stracto) El n!Go ,u% %st9 con$und!do 0 d%sal%ntado %n
las act!"!dad%s %scolar%s# %s/%c!al%nt% %n at%9t!cas# u0
/ro*a*l%%nt% cr%c%r9 a/r%<%ns!"a%nt% 0 %"!tar9 %n lo /os!*l% las
at%9t!cas 0 otras $oras d% /%nsa!%nto a*stracto) El adulto ,u%
d!c% :Esto0 u0 al %n at%9t!cas:# /ro*a*l%%nt% s% s!nt!' con$uso
0 d%rrotado durant% sus /r!%ros aGos# 0 no tu"o a ,u!.n r%curr!r /ara
,u% l% al%ntara 0 a0udara) Tal adulto /odr9 al%+ars% d% las %&/os!c!on%s
d% t%as t.cn!cos# %c9n!cos 0 t'/!cos $!los'$!cos d% con"%rsac!'n) El
/%nsador d% cosas concr%tas# /odr9 s%nt!rs% !nc'odo ant% un cuadro#
(r9$!ca o cual,u!%r otra r%/r%s%ntac!'n a*stracta d% al(una !n$orac!'n
r%al)
S% /u%d% %st!ar %l n!"%l d% $lu!d%- (%n%ral d% una /%rsona %n %l
/%nsa!%nto a*stracto# a /art!r d% "ar!as caract%r7st!cas cla"%s d% su
co/orta!%nto) Por %+%/lo# %l /%nsador concr%to con$!rado# t!%nd%
a usar un "oca*ular!o r%lat!"a%nt% concr%to# cas! %&clus!"a%nt% al
<a*lar 0 al %scr!*!r) Esta /%rsona /ro*a*l%%nt% rara "%- l%%r9 l!*ros o
art7culos d% r%"!stas d% %ntr%t%n!!%nto# %&c%/to $!cc!'n o at%r!as u0
l!(%ras# 0 /r%$%r!r9 /%l7culas 0 /ro(raas d% t%l%"!s!'n ,u% %n$at!-an %l
%sca/ars% 0 %ntr%t%n%rs%# 9s ,u% los :%nsa+%s soc!al%s:) Una
a"%rs!'n a las at%9t!cas# a los t%as t.cn!cos d% todas clas%s 0
d!scus!on%s $!los'$!cas# ta*!.n d%nunc!ar9 una !ncl!nac!'n /r!s!on%ra d%l
/%nsa!%nto concr%to) Por %l contrar!o# una /%rsona ,u% l%% *astant%#
,u% <a*la 0 %scr!*% l!*r%%nt% %n t.r!nos r%lat!"a%nt% a*stractos# 0
,u% an%+a c'oda%nt% las at%9t!cas 0 otros conc%/tos
co/l%+os# /ro*a*l%%nt% t%n(a un alto n!"%l d% $lu!d%- %n %l
/%nsa!%nto a*stracto 0 /ro*a*l%%nt% ta*!.n lo d!s$ruta)
S! ust%d ,u!s!%ra !ncr%%ntar su /ro/!a $lu!d%- %n %l /%nsa!%nto
a*stracto# t%ndr7a ,u% <ac%r 9s cosas coo las %nc!onadas) T!%n%
,u% /ract!car la l%ctura d% t%as nu%"os %sco(!dos d% la l!t%ratura d%
$!cc!'n ,u% %s a*undant%) Buscar %n las l!*r%r7as 0 co/rar l!*ros ,u%
d%sa$7%n sus !d%as) Pon%rs% a "%r /%l7culas 0 /ro(raas d% t%l%"!s!'n
,u% /ro"o,u%n su /%nsa!%nto# 0 as!st!r a con$%r%nc!as ,u% trat%n
t%as !nt%r%sant%s) D!scut!r d!c<os asuntos con sus a!(os 0 /asar 9s
t!%/o con (%nt%s ,u% t!%n%n !nt%r%s%s %n lo !nt%l%ctual) Ta*!.n trat%
d% a(r%(ar t.r!nos a*stractos a su "oca*ular!o 0 usarlos l!*r%%nt%) S!
t!%n% a"%rs!'n a las at%9t!cas# to% un curso d% actual!-ac!'n# d.s%
con$!an-a %n %l /%nsa!%nto l'(!co 0 ad,u!%ra al(unas t.cn!cas Lt!l%s
d%l /%nsa!%nto) Muc<os adultos ,u% r%%stud!an las at%9t!cas# las
%ncu%ntran lu%(o uc<o 9s $9c!l%s d% an%+ar 0 cons%cu%nt%%nt%
9s %ntr%t%n!das) Ad%9s# los ,u% <an d%sarrollado %l "alor /r9ct!co d%
la $lu!d%- %n %l /%nsa!%nto a*stracto# %ncu%ntran ,u% .sto <ac% sus
"!das 9s !nt%r%sant%s 0 d!s$ruta*l%s) El /%nsador ada/ta*l%# 0 $lu!do#
d!s$ruta una "!da %ntal r!ca 0 %ncu%ntra uc<as cosas !nt%r%sant%s
,u% <ac%r) A,u%llos ,u% rara "%- d!s$rutan con %l /%nsa!%nto# s%
!ncl!nan a ca%r %n %l a*urr!!%nto)
$os patrones mentales
&o olvide que todoK, incluso usted mismo, s!lo tienen sus
propias experiencias para pensar. /4'$-5
5-(0%
Z Uno d% los <%c<os 9s !/ortant%s d%l c%r%*ro <uano# %s ,u%
r%al!-a la a0or7a d% los /%nsa!%ntos consc!%nt%s no con tro-os
/%,u%Gos d% !n$orac!'n# s!no con un!dad%s co/l%tas d% /%nsa!%nto)
D%sd% %l o%nto d%l nac!!%nto# 0 ,u!-9 aLn ant%s# su c%r%*ro
%/!%-a a or(an!-ar %n /atron%s %ntal%s con las s%Gal%s ,u% l% ll%(an
/or sus s%nt!dos# 0 los usa coo %l%%ntos d% construcc!'n /ara su
/%nsa!%nto consc!%nt%)
Un /atr'n %ntal %s s!/l%%nt% un rastro d% %or!a %n su
t%+!do c%r%*ral# ,u% r%(!stra al(o ,u% ust%d <a /%rc!*!do c!%rto nL%ro
d% "%c%s) Cuando /or uc<as "%c%s# ust%d "%# o0%# s!%nt%# <u%l% o
/ru%*a la !sa cosa o su s!!lar# su c%r%*ro constru0% un /atr'n d%
r%conoc!!%nto d% %s% %"%nto /%rc%/tual# usando c!%rtas cla"%s
d%$!n!das ,u% lo !d%nt!$!car9n) Cuando "u%l"% a /%rc!*!rlas# o /%rc!*%
al(o s!!lar# %l rastro d% %or!a s% act!"a) Un <%c<o !/ortant% d% la
/%rc%/c!'n <uana O,u% %&/lorar%os a /ro$und!dad %n %l Ca/7tulo KP
%s %l d% ,u% s! %l rastro d% %or!a %st9 !*u!do $u%rt%%nt%# %l
c%r%*ro t%nd%r9 a sust!tu!r %l rastro d% %or!a /or las s%Gal%s
s%nsoras ,u% !n(r%san# 0 an%+ar9 los rastros %n lu(ar d% la !n$orac!'n
s%nsor!al r%c!%nt%)
Por %+%/lo# s! ust%d <a "!sto uc<as "%c%s las $oto(ra$7as d% la
Mona L!sa d% L%onardo da M!nc!# o %l cuadro or!(!nal %n %l Lou"r%#
/ro*a*l%%nt% r%conoc%r9 la o*ra d% un "!sta-o) ACu9l%s son las cla"%s
d%$!n!*l%s ,u% su c%r%*ro ut!l!-a /ara !d%nt!$!car %l $aoso cuadro d% la
Mona L!saB Al %c<ar un /r!%r "!sta-o# /ro*a*l%%nt% su /%rc%/c!'n s%
%n(aGar9 con un cuadro !nt%l!(%nt%%nt% co/!ado# ,u% !nclu0a las
cla"%s *9s!cas# /%ro ,u% %n d%tall% d!$!%r% sustanc!al%nt% d%l or!(!nal)
D%s/u.s d% una !ns/%cc!'n 9s c%rcana# su c%r%*ro d%/%nd%r9 %nos
d% los /atron%s alac%nados 0 9s d% la o*s%r"ac!'n d!r%cta# con
o*+%to d% ,u% ust%d /u%da notar la d!$%r%nc!a) Los /atron%s %ntal%s
a0udan a r%conoc%r %$!c!%nt%%nt% los o*+%tos 0 %&/%r!%nc!as $a!l!ar%s
0 /%nsar %n %llos# /%ro s! ust%d d%/%nd% d% %llos %n $ora !/ro/!a#
ta*!.n /u%d%n a/r!s!onar al(unas "%c%s sus /roc%sos d% /%nsa!%nto)
P!%ns% /or un o%nto %n la %nor% cant!dad d% /atron%s
%ntal%s ,u% usa a d!ar!o) Cada uno d% sus c!nco s%nt!dos ll%"a
!n$orac!'n al c%r%*ro# ,u% t!%nd% a or(an!-ar7a %n /atron%s) Los
/atron%s "!sual%s son /ro*a*l%%nt% los 9s $9c!l%s d% !d%nt!$!car) Los
caract%r%s d%l al$a*%to# call%s# nL%ros 0 s%Gal%s d% ca!nos# los
%nsa+%s /u*l!c!tar!os# son /atron%s s!*'l!cosJ ll%"an %nsa+%s
cod!$!cados consc!%nt%%nt%) Otros /atron%s $9c!l%nt% r%conoc!*l%s
,u% son $aosos !nclu0%n la Torr% E!$$%l %n Par7s# la Estatua d% la
L!*%rtad %n Nu%"a Hor8 0 %l onu%nto a Was<!n(ton# %n Was<!n(ton
D)C) Su c%r%*ro t!%nd% a or(an!-ar %n /atron%s %ntal%s con"%n!%nt%s
sus %&/%r!%nc!as r%/%t!das# tanto coo s%a /os!*l%) T!%nd% a "%r o*+%tos
coun%s I9r*ol%s# casas# call%s# nu*%s# %sas# s!llas 0 uc<os otrosI
%n t.r!nos d% cla"%s d% r%conoc!!%nto# no %n t.r!nos d% sus
%structuras d%talladas) Ust%d /odr7a !rar /or la "%ntana 0 d%c!r :IAll7
"a un <o*r% %n *!c!cl%ta:# *asado %n una /%rc%/c!'n *r%"% 0
$ra(%ntar!a d%l /roc%so ,u% %st9 d%scr!*!%ndo) Estos /atron%s d%
r%conoc!!%nto l% s!r"%n u0 *!%n# /r!nc!/al%nt% /ara or(an!-ar la
!n$orac!'n d%l c%r%*ro %n *lo,u%s /ara constru!r n!"%l%s 9s altos)
P%ro a "%c%s %l c%r%*ro r%acc!ona !/ro/!a%nt% ant% al(unas d%
%stas cla"%s d% r%conoc!!%nto %s/%c7$!co# 0 no toa %n cu%nta otra
!n$orac!'n s!(n!$!cat!"a d% lo ,u% suc%d%) Por %+%/lo# r%c!%nt%%nt%
$u! %n ! carro a una !/r%nta# dond% /or "ar!os aGos# % <an <%c<o
tra*a+o d% $otoco/!ado) I*a /%nsando %n otras cosas# (u!ado Ln!ca%nt%
/or %l toldo d% color%s *r!llant%s colocado a la !tad d% la cuadra)
Cuando ca!n. <ac!a ad%ntro# % aso*r. al %ncontrar% rod%ado d%
/%rc<as d% ro/a) La !/r%nta s% <a*7a ca*!ado %n$r%nt% d% la call%
cuando 0o no %sta*a %n la c!udad) El /ro/!%tar!o d%l nu%"o tall%r r%7a
ant% ! aturd!!%nto) :Noral%nt% /u%do r%conoc%r a al(u!%n ,u%
*usca la !/r%nta:) d!+o# :Todos t!%n%n %l !so a!r% d% sor/r%sa %n la
cara:) Al "%r %l tall%r %n$r%nt% d% la call%# % d! cu%nta ,u% ! Ln!ca
cla"% d% r%conoc!!%nto /ara %ncontrarlo %ra %l toldo d% color%s
*r!llant%s# ,u% no <a*7a s!do ca*!ado)
El c%r%*ro ta*!.n constru0% 0 alac%na otros /atron%s
s%nsor!al%s) Una %lod7a us!cal %s un %+%/lo d% un /atr'n aud!t!"o#
n!n(una nota sola !n$ora so*r% la canc!'n !sa# %s sola%nt% un
c!%rto :arr%(lo: d% notas %n una s%cu%nc!a /r%c!sa d% t!%/o# ,u% su
c%r%*ro r%conoc% coo $a!l!ar) En %sta cat%(or7a d% /atron%s "%r*al%s
o aud!t!"os ca%n los l%as# /ro"%r*!os 0 d!c<os $aosos)
Los /atron%s t9ct!l%s l% a"!san %n $ora s%%+ant% cuando ust%d
toca al(o $a!l!ar) Los c!%(os /u%d%n l%%r con %l s!st%a Bra!ll%# /ara
r%conoc%r la !n$orac!'n "%r*al# con *as% %n los /atron%s d% /untos
r%al-ados) Ust%d /u%d% %sco(%r un o*+%to $a!l!ar s!n "%rlo 0 ust%d sa*%
,u. %s) Sola%nt% cuando los o*+%tos son u0 s!!lar%s# /odr9
%ntonc%s toar uno /or otro) Entonc%s ust%d d%*% d!r!(!r su at%nc!'n
9s a*a+o d%l n!"%l d% r%conoc!!%nto d% /atron%s % !ns/%cc!onar %l
o*+%to 9s c%rcana%nt%) En $ora s%%+ant%# los (ustos 0 olor%s
/odr9n /ar%c%rl% $a!l!ar%s o no# d% acu%rdo a sus /atron%s %ntal%s
d!st!nt!"os ,u% or(an!-an# sus (ustos ol$ator!os 0 (ustat!"os) Cu!-9 <a
%&/%r!%ntado ol%r al(o "a(a%nt% $a!l!ar 0 o*t%n%r un r%cu%rdo :d%
(ol/%: d% una %&/%r!%nc!a co/l%ta d% su n!G%- !nclu0%ndo los
s%nt!!%ntos ,u% l% aco/aGan)
El /%nsar %n /atron%s %s *9s!co /ara la o/%rac!'n d% su c%r%*ro# 0
l% s!r"% /ara <ac%r sus /roc%sos /%rc%/tual%s %&tr%ada%nt%
%$!c!%nt%s) D%sa$ortunada%nt%# %l /%nsar %n /atron%s /u%d% al(unas
"%c%s a/r!s!onar su /%nsa!%nto# s! $alla %n dars% cu%nta d% las
d!$%r%nc!as !/ortant%s %ntr% lo ,u% %st9 $r%nt% a ust%d 0 lo ,u% ust%d
<a /%rc!*!do %n %l /asado) La t%nd%nc!a d% su c%r%*ro a usar sus
/atron%s %ntal%s alac%nados s!%/r% ,u% s%a /os!*l%# %s tan $u%rt%
,u% al(unas "%c%s !nt%r$!%r% con la o*s%r"ac!'n %&acta) El c%r%*ro
/ar%c% tratar d% as!(nar :s!(n!$!cado a todo lo ,u% r%co(%# cat%(or!-a 0
r%lac!ona con lo ,u% ust%d 0a conoc%:) Esto s!(n!$!ca ,u% %l c%r%*ro
!nt%r/r%ta !n$orac!'n s%nsora con$or% "a ll%(ando .sta)
Para %&/lorar %sta caract%r7st!ca d% la construcc!'n d% /atron%s d%
su co/utadora %ntal# o*s%r"% la F!() ?)2) ACu9l %s %l s!(n!$!cado d% la
$!(ura %n %l c%ntro d%l (ru/oB APar%c% ,u% ca*!a d% atr9s <ac!a
ad%lant% cuando ust%d o*s%r"aB APu%d% a!slarla d% los /atron%s
/r%%sta*l%c!dos 0 %&/lorarla coo un o*+%to !nd%/%nd!%nt% d% su
/%rc%/c!'nB ACu. otra cosa /odr7a ust%d /%r!t!rl% ,u% :$u%ra:B
La F!() ?)@ u%stra una !lus!'n "!sual u0 conoc!da# ,u% ta*!.n
!lustra la %la*orac!'n d% /atron%s d% su c%r%*ro 0 %l /roc%so d%
r%conoc!!%nto d% /atron%s) APu%d% ust%d "%r dos /%r$!l%s# cara a cara#
0 un o*+%to %n $ora d% co/a# $orado /or %l 9r%a n%(ra d% la $!(uraB
Pro*a*l%%nt% %ncontrar9 d!$7c!l a!slar %stos /atron%s d% su ca/o
/%rc%/tual# 0 "%r %l arr%(lo d% las 9r%as %n *lanco 0 n%(ro s!n as!(narl%s
s!(n!$!cado) En tal caso# los /atron%s %ntal%s alac%nados %n su
%or!a %st9n co/!t!%ndo con la !n$orac!'n s%nsor!al !n%d!ata /ara
do!narla# !%ntras su c%r%*ro trata d% d%c!d!r ,u. %st9 "!%ndo)

A
=? B=2 C
F!(ura ?)2 ACu. :%s: la $!(ura %n %l c%ntro d%l (ru/oB
F!(ura ?)@ ACu. "% a,u7B F!(ura ?)1 APu%d% %ncontrar a,u7 un
/atr'n conoc!doB
La F!() ?)1 u%stra otro /atr'n $a!l!ar cu*!%rto %n un arr%(lo no
usual d% !n$orac!'n) Ant%s d% s%(u!r l%0%ndo# %c<% un "!sta-o a la
$!(ura a<ora !so) ACu. "% ust%dB S! ust%d /u%d% r%conoc%r un /atr'n
$a!l!ar o*s%r"% otra "%-# con la !d%a d% %ncontrar una /ala*ra %n !n(l.s
/r%s%ntada d% una an%ra /oco usual) AS! sa*% ust%d lo ,u% *usca l%
a0udar9 %so a rastr%ar %l /atr'nB Trat% d% colocar un $!lo r%cto alr%d%dor
d% la /art% su/%r!or o !n$%r!or d%l *ord% d% la $!(ura) Una "%- ,u% ust%d
r%conoc% %l /atr'n# /u%d% d%s<ac%rs% d% .l 0 "ol"%r a r%conoc%rlo
cuando lo d%s%%)

Estar 9s consc!%nt% d% los /atron%s ,u% usa %l /%nsa!%nto %n
una s!tuac!'n# 0 los %$%ctos ,u% /u%d% t%n%r /ara or(an!-ar su cuadro
%ntal /u%d% a0udarl% a /%nsar 9s l!*r%%nt% 0 d% an%ra uc<o
9s "%rs9t!l) E/!%c% /or *uscar los /atron%s %ntal%s %n sus /roc%sos
d% /%nsa!%nto 0 %n s!tuac!on%s dond% ust%d t!%n% d!$!cultad%s) D!c<os
/atron%s /u%d%n "ar!ar d%sd% s!/l%s /atron%s /%rc%/tual%s <asta
cons!d%rac!'n a*stracta# coo las r%lac!on%s %ntr% las /%rsonas#
%n$o,u%s ac%/tados <ac!a /ro*l%as 0 .todos ac%/tados d% <ac%r
cosas) Cons!d%r% los /atron%s ,u% d%$!n%n sus r%lac!on%s con la (%nt%
,u% %st9 c%rca d% ust%d) Estud!% sus /atron%s d% "!da# /ara tratar otras
/%rsonas# /ara <a*lar# /ara d!scut!r# /ara co/ro%t%rs%# /ara
soc!al!-ar) AC'o <ac% su tra*a+o d!ar!oB ACu. /atron%s d%$!n%n sus
r%lac!on%s con sus co/aG%ros d% tra*a+o o d% %stud!o %n %ncu%ntros
soc!al%s !n$oral%sB
$as rutinas mentales
Ad%9s d% usar /atron%s %ntal%s coo *lo,u%s /ara constru!r %l
/%nsa!%nto# su c%r%*ro ta*!.n usa un (ran nL%ro d% rut!nas
%ntal%s# o s%cu%nc!as /ro(raadas d%l /%nsa!%nto# /ara ll%"ar a
ca*o su tra*a+o d% /roc%sos d% !n$orac!'n) Estas rut!nas %ntal%s
t!%n%n un /ar%c!do u0 c%rrado con las rut!nas 0 su*rut!nas ut!l!-adas
/or las co/utadoras %l%ctr'n!cas /ara /roc%sar !n$orac!'n)
Una rut!na %ntal %s s%nc!lla%nt% una s%cu%nc!a d% /asos %ntal%s#
,u% noral%nt% s% d%sarrollan r9/!da%nt%# ,u% no /u%d% o*s%r"ars%
consc!%nt%%nt%# 0 ,u% s!r"% /ara or(an!-ar 0 an!/ular los r%cu%rdos
con al(Ln /ro/'s!to) Su c%r%*ro <a con$!ado a la %or!a una (ran
cant!dad d% %stas s%cu%nc!as %st9ndar%s 0 /u%d% sol!c!t9rs%las cuando
las n%c%s!t%)
M!%ntras 9s /!%nsa uno %n c!%rto /%nsa!%nto# 9s
/ro*a*l%%nt% /%nsar9 %n .l nu%"a%nt%) A/ar%nt%%nt% los rastros
d% %or!a ,u% ll%(an# o ,u% t!%n%n lu(ar so*r% un /%nsa!%nto
/art!cular# ad,u!%r%n una $ora d% :%star /r%/arados %l.ctr!ca%nt%:# lo
,u% $ac!l!ta una s%(unda r%s/u%sta) Con act!"ac!'n r%/%t!da# los
/atron%s d% /%nsa!%nto /ro*a*l%%nt% <ac%n %str7as %n un canal
/art!cular# %s/%c!al%nt% s! %s% /%nsa!%nto %s co/arat!"a%nt%
!/ortant% o Lt!l 0 s! !n"olucra r%lat!"a%nt% (rand%s r%(!on%s d% la
cort%-a) Una analo(7a d% %st% /roc%so# %s %l %$%cto d% la %ros!'n %n una
col!na dr%nada) Cada corr!%nt% ad!c!onal d% llu"!a# t!%nd% a $orar
ca"!dad%s 9s /ro$undas r%$or-ando las ,u% 0a %&!st7anJ los canal%s
nu%"os t!%nd%n a d%sarrollars% solo ocas!onal%nt%)
Cuando las /%rsonas aduran# no %s acc!d%nt% ,u% uc<a (%nt%
s% <a(a %nos !n,u!s!t!"a# %nos cr%at!"a 0 %nos d%s%osa d% /ro*ar
%&/%r!%nc!as no $a!l!ar%s) Es %l r%sultado d% una t%nd%nc!a *!ol'(!ca d%
las %structuras cort!cal%s al !r :adurando:) D%s/u.s d% un c!%rto /unto
%n la "!da s% d%t!%n% la ad,u!s!c!'n d% nu%"as rut!nas %ntal%s 0 s%
a/r%nd% a an%+ars% con las ,u% 0a s% t%n7an) El antro/'lo(o As<%l0
Monta(u llaa a %sta %&/r%s!'n s!co%scJ%ros!s) Otro t.r!no ut!l!-ado
/ara %llo %s :%ndur%c!!%nto d% las cat%(or7as:) Ust%d /u%d% "%nc%r o
%"!tar %sta cond!c!'n d% $os!l!-ac!'n %ntal# sola%nt% /on!%ndo
at%nc!'n consc!%nt% al d%sarrollo d% la $l%&!*!l!dad %ntal)
(l tiempo pone ms arrugas en la mente que en la cara.
3$&T,18&(
Para %&/lorar al(unas d% %stas rut!nas %ntal%s# trat% d% ll%"ar a
ca*o los s!(u!%nt%s /roc%sos d% /%nsa!%nto6
=) ? [ K \
?) Mar7a tu"o una /%,u%Ga
>) La c!udad as (rand% d% C<!na %s
2) Coo cuando t%n(o
@) S! Mar7a %s 9s (rand% ,u% Juan 0 Juan %s 9s (rand% ,u% M!(u%l#
%ntonc%s
Mar7a %s]]]] ,u% M!(u%l)
Ust%d r%su%l"% %stos /ro*l%as s!/l%s d%s/l%(ando sus
/ro(raas %st9ndar%s o rut!nas alac%nadas) Muc<os d% sus r%cu%rdos
noral%s s% or(an!-an d% %sta an%ra) Ust%d /u%d% r%cordar u0
$9c!l%nt% las /ala*ras d% una canc!'n# r%/!t!.ndola# las /ala*ras
/ar%c%n a+ustars% %n su lu(ar /r%c!so coo s! ca0%ran d% al(Ln lado#
cuando r%al%nt% ust%d las %st9 r%cordando coo /art%s !nt%(radas d%
un /atr'n co/l%to) D% la !sa an%ra# /u%d% r%c!tar %l al$a*%to
<ac!a ad%lant%# uc<o 9s $9c!l%nt% d% lo ,u% /u%d% <ac%rlo al r%".s#
d%*!do a ,u% /ro*a*l%%nt% %sa %s la an%ra %n ,u% lo %or!-'
cuando %ra c<!co)

D%sd% lu%(o# uno /u%d% ll%(ar a d%/%nd%r tanto d% los /ro(raas
%ntal%s $!+os ,u% s% <ac% r7(!do# a*urr!do 0 %c9n!co durant% sus
/roc%sos d% /%nsa!%nto) Un /%rsona+% d% una /%l7cula c'!ca
%+%/l!$!c' tal %&tr%o d% d%/%nd%nc!a %n las rut!nas %ntal%s# cuando
al(u!%n l% /r%(unt' su no*r%# /%ns' un o%nto# $runc!' %l %ntr%c%+o#
s% rasc' la ca*%-a 0 $!nal%nt% co%n-' a o"%r sus anos
r7t!ca%nt% <ac!a ad%lant% 0 <ac!a atr9s coo d!r!(!%ndo una
or,u%sta) D% r%/%nt% anunc!' con al%(r7a# :Noran) Es% %s ! no*r%#
Noran:) La otra /%rsona l% /r%(unt' cu!dadosa%nt%# :AT% !/ortar7a
d%c!r% /or ,u. <!c!st% todo %so# /ara r%cordar tu no*r%B:# %l
cont%st'# :S%(uro:) Entonc%s r%/!t!' la s%cu%nc!a# cantando :SF%l!-
cu/l%aGos /ara t7# $%l!- cu/l%aGos /ara t7# $%l!- cu/l%aGos ,u%r!do
NoranT:)
Noral%nt% las rut!nas %ntal%s %/l%an /atron%s %ntal%s
%st9ndar%s# d9ndol% al c%r%*ro una $ora sua%nt% %$!c!%nt% d%
/roc%sar la !n$orac!'n r9/!da 0 s%nc!lla%nt%) Al r%un!r un nL%ro d%
*lo,u%s d% construcc!'n# su c%r%*ro /u%d% r%sol"%r un /ro*l%a t7/!co 0
ll%(ar a una conclus!'n# s!n t%n%r ,u% %&a!nar cada %l%%nto /%,u%Go
d% !n$orac!'n)
S!n %*ar(o# al(unas "%c%s# %stos /roc%sos auto9t!cos /u%d%n
coartar su /%nsa!%nto# cuando s% %sco(% una rut!na %ntal
!na/ro/!ada o un /atr'n %ntal ,u% no sat!s$ac% la s!tuac!'n) Ens%(u!da
s% /r%s%nta otra tar%a %ntal s!/l% /ara a0udarl% a %&/lorar las
an%ras %n ,u% su c%r%*ro ut!l!-a los /atron%s) O*s%r"% la $!(ura d%
a*a+o % !nd!,u% %l nL%ro d% cuadrados ,u% <a0) H9(alo a<ora# ant%s
d% s%(u!r l%0%ndo 9s ad%lant%)
S! ust%d r%s/ond!' coo la a0or7a d% la (%nt% ,u% <a /asado /or
%st% %&/%r!%nto# <a*r9 !rado %l d!*u+o 0 conclu!do ,u% son d!%c!s.!s
cuadrados) P%ro ".alo otra "%-) ACu. const!tu0% la d%$!n!c!'n d% un
:cuadrado:B ACu. l% /ar%c%n cuadrados d% dos /or dosB ACu. l%
/ar%c%n cuadrados d% tr%s /or tr%sB En r%al!dad# ust%d /u%d% %ncontrar
tr%!nta cuadrados d% "ar!os taaGos %n %l d!a(raa) S! su r%s/u%sta $u%
d!%c!s%!s# /ro*a*l%%nt% $u% "7ct!a d% la t%nd%nc!a d% su c%r%*ro a la
%la*orac!'n d% /atron%s 0 a una rut!na %ntal $all!da)
Pos!*l%%nt% ust%d r%s/ond!' a la /r%(unta :anot% %l nL%ro d%
cuadrados ,u% <a0:# d% la s!(u!%nt% an%ra) Ust%d o*s%r"' %l d!a(raa#
su at%nc!'n s% d!r!(!' !n%d!ata%nt% al arr%(lo claro d% cuatro /or
cuatro 0 d%$!n!' un cuadrado /ara %sta s!tuac!'n /art!cular# coo un
%l%%nto d% uno /or uno %n %l d!a(raa total) H /ro*a*l%%nt% no los
cont') Pro*a*l%%nt% not' ,u% <a*7a cuatro %l%%ntos %n cada
d!r%cc!'n# as7 ,u% Ln!ca%nt% ult!/l!c' cuatro /or cuatro Ootra rut!na
%ntalP 0 o*tu"o los d!%c!s%!s) S! d%+' $u%ra otras /os!*!l!dad%s# $u%
/or,u% las rut!nas %ntal%s auto9t!cas ,u% an%+' no s% lo
/%r!t!%ron)
uando la 9nica herramienta que tiene es un martillo, usted tiende
a tratar todo como si fuera un clavo.
,./,%,3 3,0-$)
T'%s% un o%nto /ara r%$l%&!onar %n las $oras %n ,u% las
rut!nas %ntal%s# coo t!%n%n lu(ar .stas# %n los /roc%sos d% su
/%nsa!%nto) ACu. tal %scuc<ar a una /%rsona %&/l!car una !d%a ,u%
ust%d cr%% ,u% %nt%nd!'B ACu. d%c!r d% toar unaDd%c!s!'n cuando no
t!%n% todos los %l%%ntos ,u% ust%d ,u!s!%raB ACu. d% o7r una o/!n!'n
con la cual ust%d %st9 %n d%sacu%rdo totalB Las rut!nas %ntal%s *!%n
s%l%cc!onadas %n %stas s!tuac!on%s /u%d%n a0udarl% uc<o a
an%+arlas %$%ct!"a%nt%) S! s% s%l%cc!onan %,u!"ocada%nt%# d%*!do a
la $alta d% conc!%nc!a %n las tra/as d%l /%nsa!%nto coo la ,u% s%
aca*a d% d%ostrar# /u%d%n d%s"!arl% sus /roc%sos d% /%nsa!%nto %
!/%d!rl% sus !nt%nc!on%s %n %sa s!tuac!'n)
La d!$%r%nc!a %ntr% %l /%nsador cat%('r!co# r7(!do 0 do(9t!co 0 %l
/%nsador %strat.(!co# cr%at!"o 0 ada/ta*l%# %s *9s!ca%nt% la <a*!l!dad
/ara %sca/ar d% los %$%ctos d% a/r!s!onars% %n las rut!nas $!+as d%l
/%nsa!%nto# 0 *uscar cual,u!%r /unto d% "!sta# /atr'n o /ro(raa
%ntal ,u% s%a n%c%sar!o /ara o*t%n%r r%sultados %$%ct!"os) En c!%rta
$ora# %st% l!*ro trata c'o do!nar sus rut!nas 0 /atron%s d%l
/%nsa!%nto# 9s ,u% /%r!t!r ,u% %llas lo do!n%n a ust%d)
El escenario mental
No <ac% uc<o %n %l /ro(raa :T<% Ton!(<t S<o5:# %l d!r%ctor d%
or,u%sta Doc S%"%r!nson r%sult' s%r "7ct!a d% una *roa /r9ct!ca
/r%arr%(lada %ntr% %l conductor d%l /ro(raa Jo<n0 Carson 0 los
!%*ros d% la or,u%sta) Cuando S%"%r!nson s% /r%/ara*a /ara !n!c!ar
la Ls!ca ,u% trad!c!onal%nt% s%Gala %l !n!c!o d%l /ro(raa# las
c9aras s% %n$ocaron a .l) Cuando l%"ant' su *ast'n /ara al%rtar a la
or,u%sta# todos los Ls!cos l%"antaron sus !nstru%ntos al un7sono#
anunc!ando ,u% %sta*an l!stos) Post%r!or%nt% cuando d!o
"!(orosa%nt% la s%Gal d% %/%-ar la Ls!ca# :no /as' nada:) Los
Ls!cos s% ,u%daron coo %statuas# s!n ,u% nad!% tocara una sola nota)
S!/l%%nt% s% l% ,u%daron "!%ndo a S%"%r!nson# !%ntras .l o"7a sus
*ra-os d%s%s/%rada%nt%# tratando d% %nt%nd%r lo ,u% /asa*a)
Durant% %sos s%(undos# S%"%r!nson $u% /r!s!on%ro d% un %sc%nar!o
%ntal# una %&/%ctat!"a tan $u%rt%# ,u% l% %structur' co/l%ta%nt%
sus /roc%sos d% /%nsa!%nto) Esta*a natural 0 co/l%ta%nt%
/r%/arado /ara %l %"%nto %s/%rado# ,u% at%r!al%nt% $u% sacud!do
%ntal%nt% cuando no /as' nada) L% to' "ar!os s%(undos l!*%rars%
d% %s% %sc%nar!o %ntal 0 <ac%r r9/!da%nt% una :/ru%*a d% la
r%al!dad:# /ara dars% cu%nta d% lo ,u% r%al%nt% %sta*a /asando 0
an%+ar la s!tuac!'n) Una "%- ,u% .l r%conoc!' ,u% s% trata*a d% una
*roa# s% un!' a la r!sa d% los d%9s) Cuando Carson l% /r%(unt' cu9l
<a*7a s!do su %&/%r!%nc!a# S%"%r!nson d!+o6 :S%nt7 coo s! al(u!%n %
(ol/%ara la ca*%-a:)
Un %sc%nar!o %ntal %s una %&/%ctat!"a $u%rt%%nt% ant%n!da I
una act!tud o cr%%nc!a d% una s!tuac!'n o %&/%r!%nc!a "%n!d%ra) T!%n% %l
%$%cto Lt!l d% /r%/ararlo a ust%d a r%conoc%r 0 cat%(or!-ar c!%rtas
/%rc%/c!on%s "%n!d%ras 0 r%s/ond%r r9/!da 0 %$%ct!"a%nt%)
D%s(rac!ada%nt% al(unas "%c%s /u%d% ll%"arl% a an%+ar la s!tuac!'n
%n $ora %str%c<a 0 alta%nt% /ro(raada# ,u% tal "%- no s%a %l %+or
%n$o,u%) Los %sc%nar!os %ntal%s son as/%ctos noral%s# natural%s# 0
rut!nar!os d% los d!"%rsos arr%(los d% /atron%s d%l c%r%*ro /ara
or(an!-ar la !n$orac!'n) Para d%sarrollar un alto (rado d% l!*%rtad
%ntal s% r%,u!%r% d%sarrollar la <a*!l!dad d% conoc%r sus %sc%nar!os
%ntal%s *a+o c!%rtas c!rcunstanc!as# 0 %n al(unos casos# ca*!arlas#
r%arr%(larlas o a*andonarlas)
Unos cuantos %+%/los l% a0udar9n a ostrar c'o son los
lu(ar%s coun%s d% los %sc%nar!os %ntal%s# 0 ,u. tan *9s!cos son los
/roc%sos d%l /%nsa!%nto) Un do!n(o %n la aGana %l /r%s!d%nt% d%
un co!t. /arro,u!al s% /r%s%nt' ant% la con(r%(ac!'n /ara /on%r a
"otac!'n un /%,u%Go asunto) D%s/u.s d% ,u% s% "ot'# su s!(u!%nt% t%a
%n la a(%nda %ra !n"!tar a la con(r%(ac!'n a cantar <!nos) Con uc<a
con$!an-a /r%s%nt' su /ro0%cto /ara "otac!'n# con altas %&/%ctat!"as d%
ac%/tac!'n total d% /art% d% la con(r%(ac!'n) P%ro /ara su sor/r%sa %l
asunto l% $all') El "oto $u% n%(at!"o) Esta*a tan con$und!do /or la
sor/r%s!"a "olt%r%ta d% los %"%ntos# ,u% los $ra(%ntos d% su %sc%nar!o
%ntal con$und!%ron sus /roc%sos d%l /%nsa!%nto# ,u% cuando
/r%s%nt' %l s!(u!%nt% <!no# %n lu(ar d% !n"!tar al (ru/o a un7rs%l% al
canto# :I Stand All Aa-%d:# lo !ntrodu+o coo :I Stand All O//os%d:)
Al(unos %sc%nar!os %ntal%s t!%n%n uc<os 9s %$%ctos sut!l%s
%n nu%stros /%nsa!%ntos ,u% otros) La %s%nc!a d%l art% d% los a(os
%s !n"!tarl% a ado/tar c!%rtos %sc%nar!os %ntal%s 0 d%s/u.s
sor/r%nd%rl% con una "olt%r%ta d% los %"%ntos ,u% ust%d no %s/%ra*a) El
a(o /u%d% conduc!rl% a conclu!r con uc<a con$!an-a ,u% la carta ,u%
ust%d s%l%cc!on' /r%"!a%nt% no %st9 %n %l (ru/o d% las d!%- ,u% l%
aca*a*a d% ostrar# /os!*l%%nt% /ara saltars% a,u%lla ,u% sa*% s%r9
la su0a# Unos s%(undos d%s/u.s cuando "olt%a su carta <ac!a arr!*a#
ust%d s% %ncu%ntra tan co/l%ta%nt% !/r%/arado /ara "%rla# ,u%
o%nt9n%a%nt% s% aturd%) La (rac!a d% s%r %n(aGado /or un a(o#
r%sulta d% la r%/%nt!na d%ol!c!'n d% su %sc%nar!o %ntal ,u% .l l%
<a*7a a0udado a constru!r)
En $ora s%%+ant%# %l %$%cto sor/r%s!"o d% una *roa# /ro"!%n%
d% la d%strucc!'n r%/%nt!na d% un %sc%nar!o %ntal) La $ras% cla"% %s
d%stru!da d% tal an%ra d% lo ,u% ust%d %s/%ra*a o!r# ,u% ll%(a a
%&/%r!%ntar una :l!(%ra tor%nta %ntal:) Su r!sa %&/r%sa su
r%s/u%sta !n"oluntar!aJ %s %l d%scu*r!!%nto d% ,u% sus cuadros
%ntal%s s% <an d%s"!ado) Est% onorr!%l d%l /%nsa!%nto# coo lo
llaa Ed5ard D%DBono# %s la *as% d% las $oras %str%c<as 0 r7(!das d%
/%nsa!%nto# as7 coo d% las *roas)
Por %+%/lo# trat% d% ant!c!/ar la $ras% cla"% !%ntras l%% la
s!(u!%nt% <!stor!a6
4n recin casado mir! #os resultados deH primer intento de su
esposa por preparar el desa"uno " dijo tristemente, 6(sto no es
como lo hac+a mama6. -a esposa desilusionada trat! a la ma@ana
siguiente de preparar un desa"uno mas atractivo. (l #o mir! " dijo
entre dientes, 6&o son como los de mam6.
As7 /asaron "ar!os d7as) Ella trata*a d% /r%/arar un d%sa0uno
sa*roso# sola%nt% /ara o*t%n%r la r%s/u%sta :No son coo los d%
a9:) F!nal%nt% %&as/%rada /or los co%ntar!os cru%l%s# d%c!d!'
r%*%lars%) L% /r%/ar' unos <u%"os $r!tos ,u% /ar%c7an d% <ul%#
/r9ct!ca%nt% c<ausc' %l toc!no# %l /an 0 so*r%cal%nt' %l ca$.# a
/unto d% no /od%r toars%) Su ar!do s% s%nt' a la %sa# !r' la
co!da 0 sonr!'6 :SO0%# son coo los d% a9T:
El pensador mec3nico el pensador adapta&le
,quel que no razona es un fantico; el que no puede es un tonto;
el que no se atreve es un esclavo. )1--1,3
'/433$&'
Todas las /%rsonas ,u% <an d%sarrollado sus <a*!l!dad%s d%l
/%nsa!%nto a un alto n!"%l# t!%n%n una cosa %n coLn# d% la ,u%
adol%c% una (ran a0or7a d% los /%nsador%s %d!ocr%s) S% <an l!*%rado
a s7 !sos d% una (ran $ora d% con$!na!%nto d% las rut!nas %ntal%s
$!+as# 0 <an a/r%nd!do a ada/tar sus /roc%sos %ntal%s a las
n%c%s!dad%s d% las s!tuac!on%s tal 0 coo s% /r%s%ntan)
D%sa$ortunada%nt%# los /%nsador%s ada/tat!"os $oran una /orc!'n
r%lat!"a%nt% /%,u%Ga d% la /o*lac!'n) La a0or7a d% la (%nt% %la*ora
sus /%nsa!%ntos d% $ora %c9n!ca# <a*!tual# r%act!"a 0 no
!a(!nat!"a) No /or,u% no /u%dan /%nsar ada/tat!"a%nt%# s!no /or,u%
no s% dan cu%nta d% ,u% /u%d%n)

Todos t%n%os c!%rtas <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto ada/tat!"o
,u% !ncr%%nta nu%stra l!*%rtad# 0 cada uno d% nosotros t!%n% c!%rtos
<9*!tos d%l /%nsa!%nto %c9n!co ,u% nos a/r!s!onan s!n sa*%r /or ,u.)
Para co/arar o*t%ndr%os dos /%r$!l%s alta%nt% contrastant%s# uno
d%l /%nsador %&tr%ada%nt% %c9n!co# 0 %l otro d%l /%nsador
ada/ta*l%) Pocas /%rsonas s% a+ustan co/l%ta%nt% a la d%scr!/c!'n
d% uno d% los dos /%r$!l%s# /%ro su conoc!!%nto l% a0udar9 a %nt%nd%r
los /roc%sos %ntal%s ,u% d%*%os %&/lorar# s! d%s%aos d%sarrollar
nu%stras <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto % !ncr%%ntar los *%n%$!c!os ,u%
d%r!"aos d% la ut!l!-ac!'n d% nu%stros c%r%*ros)
Ec<%os /r!%ro un "!sta-o a la "!s!'n %&tr%a d%l /%nsador
%c9n!co) Esta /%rsona %s t7/!ca%nt% un adulto# 0a ,u% los n!Gos
t!%nd%n a /%nsar con l!*%rtad % !a(!nat!"a%nt% <asta# ,u% son
/roc%sados /or %l s!st%a %ducat!"o)
Pr!%ro# %l /%nsador %c9n!co %st9 or(ulloso d% sus o/!n!on%s#
/or,u% cr%% t%n%r la ra-'n) Cr%% ,u% %s corr%cto 0 n%c%sar!o# ,u% una
/%rsona :to% /art!do: so*r% las cosas Id% <%c<o# %n cas! todo)
Aun,u% no s% da cu%nta# cada "%- ,u% .l <ac% (%n%ral!-ac!on%s total%s
u o/!n!on%s do(9t!cas so*r% al(Ln t%a# s% co/ro%t% .l !so a
ado/tar una /os!c!'n r7(!da %n t%as s!!lar%s) El d%*% s%r# so*r% todo
:cons!st%nt%:)
S! s% %stud!a 9s d% c%rca al /%nsador %c9n!co# /ro*a*l%%nt%
s% notar9 una %&traGa a/ar%nt% $alta d% cur!os!dad) Rara%nt% <ac%
/r%(untas# O%&c%/to a,u%llas ,u% "an car(adas# durant% d%*at%s con
otros# a los ,u% llaa :d!scus!on%s:P 0 rara%nt% *usca !n$orac!'n
nu%"a ac%rca d% su undo) Rara "%- ad!t!r9 <a*%r a/r%nd!do al(o d%
otras /%rsonas# rara%nt% l%% l!*ros 0 c!%rta%nt% no l%% at%r!al ,u%
no s%a $!cc!'n) S! %s <o*r%# l%%r9 las /9(!nas d%/ort!"as# lo cual /ara
un "ar'n %s un co/orta!%nto ac%/ta*l% %n nu%stra soc!%dad Io s! %s
u+%r /odr9 l%%r %n %l /%r!'d!co la s%cc!'n /ara u+%r%s) El /%nsador
%c9n!co /u%d% r%"%lar un d%sasos!%(o nota*l% %n s!tuac!on%s ,u% no l%
son $a!l!ar%s# 0 /u%d% s%nt!rs% !nc'odo cuando s% %n$r%nta a un
<%c<o ,u% l% o*l!(a a r%"!sar una o/!n!'n $u%rt%%nt% sost%n!da)
El /%nsador %c9n!co od!a 9s ,u% nada ca*!ar d% o/!n!'n) Las
!d%as 0 /untos d% "!sta nu%"os# l% /roduc%n a*!(^%dad# 0 %l /%nsador
%c9n!co %s al.r(!co a la a*!(^%dad# l% (usta t%n%r arr%(ladas todas
sus cosas# con todos los t%as d%c!d!dos# con todas las /r%(untas
cont%stadas d% an%ra tan s%nc!lla coo s%a /os!*l%# 0 con todos los
/ro*l%as $!los'$!cos %n r%/oso) D%*!do a ,u% !nconsc!%nt%%nt%
!ntroduc% su %(o %n sus o/!n!on%s# !nconsc!%nt%%nt% "% %l ca*!o d%
o/!n!'n coo una $ora d% d%*!l!dad)
S! %s u0 r%l!(!oso# /ro*a*l%%nt% s%r9 alta%nt% do(9t!co
%&/r%sando ,u% su r%l!(!'n %s la Ln!ca 0 "%rdad%ra) El cr%% ,u% su /a7s
%s %l :%+or: d%l undo# 0 "% a los otros c!udadanos d%l undo coo
!n$%r!or%s 0 d% s%(unda# /or,u% <an t%n!do la /oca $ortuna (%n.t!ca d%
no <a*%r nac!do %n los Estados Un!dos) Los l7d%r%s r%l!(!osos# los
/ol7t!cos d%a(o(os# 0 los %scr!tor%s d% la /u*l!c!dad l% aan# d%*!do a
,u% %s controla*l%) Ir'n!ca%nt% aun,u% t!%n% un or(ullo "%<%%nt%
/or :/%nsar /or s7 !so:# %l /%nsador %c9n!co %s uc<o 9s
$9c!l%nt% an!/ulado ,u% %l /%nsador ada/tat!"o# /or,u% r%s/ond%
auto9t!ca%nt% a los %nsa+%s d!s%Gados# /ara /on%r a tra*a+ar su
r%/%rtor!o l!!tado d% /roc%sos d%l /%nsa!%nto)
Al /%nsador %c9n!co l% (ustan las $'rulas /u*l!c!tar!as# las
$ras%s <%c<as# las r%s/u%stas _sua"%s 0 las d%clarac!on%s cat%('r!cas
,u% l% a0udan a s!/l!$!car su conc%/c!'n d%l undo) Su $ras% $a"or!ta
%s :S!%/r% d!(o))): L% a(radan los t.r!nos s!/l%s tal%s coo c!%rto 0
%,u!"ocado# *u%no 0 alo# (anar 0 /%rd%r) No l% (ustan los tonos
(r!s9c%os d%*!do a ,u% t!%nd%n a d%+arl% s!tuac!on%s 0 t%as no
r%su%ltos) S% /on% !/ac!%nt% con (%nt% ,u% no s% co/ro%t% a s%r
tan do(9t!ca coo .l# con a,u%llos ,u% no :toan /art!do: l% (ustan
las %t!,u%tas %n $ras%s coo :SEstados Un!dos I9alo o d.+aloTI:
El /%nsador %c9n!co aa trans!t!r sus +u!c!os so*r% las
/%rsonas# !d%as 0 cosas# 0a ,u% s% s!%nt% *!%n con %l /a/%l d% +%$% d%
+ust!c!a d%l undo) Ha %"aluado al /r%s!d%nt%# a otras $!(uras nac!onal%s
,u% <a o7do# coo su (o*%rnador# su /r%s!d%nt% un!c!/al# su "%c!no# su
/ro/!a %s/osa# sus n!Gos 0 los a!(os d% sus n!Gos) D% a<7 /art% /ara
cr!t!car %n "ar!as cat%(or7as a n%(ros# or!%ntal%s# %&!canos# +ud7os#
/ol7t!cos# a*o(ados# !%*ros s!nd!cal%s# <oos%&ual%s# %str%llas d%l
c!n%# a la (%n%rac!'n +o"%n# a la (%n%rac!'n "!%+a# 0 as7 suc%s!"a%nt%#
%&c%/to d%sd% lu%(o# cual,u!%r (ru/o al ,u% .l /%rt%n%-ca)
Pu%d% t%n%r !d%as s%nc!llas d% lo ,u% s% su/on% ,u% d%*%n s%r los
<o*r%s 0 u+%r%s) S! %s "ar'n# lo ,u% .l llaar7a :l!*%rac!'n $%%n!na:)
OS! $u%ra u+%r# ta*!.n r!d!cul!-ar7a aun,u% ,u!-9 con d!$%r%nt%s o$as
d% las ,u% usar7a %l /%nsador %c9n!co "ar'nP) Coo r%sultado d% %stas
d%$!n!c!on%s s%nc!llas d% /a/%l%s# tanto las u+%r%s coo los <o*r%s
con or!%ntac!'n d% /%nsador %c9n!co# /ro*a*l%%nt% truncar9n sus
"!das# s!n "oluntad /ara %&/lorar /a/%l%s 0 co/orta!%ntos n! s!,u!%ra
l!(%ra%nt% $u%ra d% los l7!t%s d% sus d%$!n!c!on%s con"%nc!onal%s d%
ascul!n!dad 0 $%!n%!dad)
El /%nsador %c9n!co t!%n% o/!n!on%s $!r%s ac%rca d%l c!n%# art%
0 Ls!ca) Su $ras% /r%$%r!da %s :No s. uc<o d% art%# /%ro s. lo ,u% %
(usta:) S! a /art!r d% a<7 .l d!+%ra cosas coo :M% (usta %sto:# :M% (usta
uc<o: 0 :No % (usta /art!cular%nt% %sto:# %star7a /%nsando
l!(%ra%nt% coo ada/tat!"o) En lu(ar d% %so# /ro*a*l%%nt% .l d!r9
:%so %s $%o:# o :Eso %s %stL/!do:# o :Esa %s la cosa 9s %stL/!da ,u% <%
"!sto:# /ro*a*l%%nt% nunca <a /%nsado ac%rca d% los +u!c!os d% "alor
coo /roc%sos %ntal%s !nd!"!dual!-ados) Pro*a*l%%nt% cons!d%rar7a
las d!st!nc!on%s %ntr% los dos clas%s d% %nunc!ados ant%r!or%s coo
/arars% %n t!,u!s !,u!s) En lo ,u% a .l conc!%rn%# al(o ,u% %s %stL/!do#
%s %stL/!do# 0 %so %s todo) No l% (usta :andars% /or las raas con la
s%9nt!ca:) Pu%d% s%r un /%nsador u0 l!t%ral# s!/l%%nt% %"!tando o
/asando so*r% las !d%as ,u% l% son %&/r%sadas %n t.r!nos l!(%ra%nt%
a*stractos o %ta$'r!cos)
C!%rta%nt% %l /%nsador %c9n!co s% local!-a u0 $9c!l%nt% con
s'lo %scuc<ar la $ora %n ,u% usa las /ala*ras) Pro*a*l%%nt%
%scuc<ar9 una (ran /ro/orc!'n d% %nunc!ados# uc<os d% %llos
$ras%ados %n t.r!nos do(9t!cos 0 una /orc!'n r%lat!"a%nt% /%,u%Ga
d% /r%(untas l!*r%s) S! s% l% %scuc<a cu!dadosa%nt%# /ro*a*l%%nt% s%
o!r9n c!%rtas /ala*ras a las ,u% los s%9nt!cos s% r%$!%r%n coo
t.r!nos total%s Itodo# todos# s!%/r%# nunca# nad!%# 0 n!n(unoI)
Estos t.r!nos t!%nd%n a canal!-ar sus /roc%sos d%l /%nsa!%nto %n
$oras r7(!das# %"!t9ndol% %&/r%sars%I 0 d% <%c<o# /%rc!*!%ndo tonos
(r!s9c%os# (rados d. las cosas 0 as/%ctos co/arat!"os) Pu%d% conduc!r
a una or!%ntac!'n 0Y o ,u% s% r%conoc% /or las /ala*ras ,u% %sco(%# /or
las %structuras "%r*al%s coo (anar o /%rd%r# %star a $a"or o %n contra#
*u%no o alo# .&!to o $racaso# t%n%r la ra-'n o %star %,u!"ocado) Esto l%
%"!ta t%n%r ,u% r%conoc%r o an%+ar asuntos d% r%lat!"!dad 0 <a*lar
ac%rca d% la (%nt% 0 sus !d%as# 0 %s/%c!al%nt% %n la d!scus!'n d%
asuntos ,u% !n"olucran "alor%s <uanos)
-o que se considera sentido com9n, a menudo es estupidez
endurecida hecha hbito.
%(/3L& )$4:
El /%nsador %c9n!co /u%d% t%n%r un s%nt!do su*d%sarrollado d%l
<uor) Aun cuando .l no "% *9s!ca%nt% %l undo coo un lu(ar
s!n!%stro# /ro*a*l%%nt% s% r7% a %&/%nsas d% los d%9s) L% (ustan las
*roas ,u% !lustran ,u. tan %stL/!da %s la (%nt%# /%ro usual%nt% t!%n%
(ran d!$!cultad %n r%7rs% d% s7 !so# o d% las !nst!tuc!on%s d% las ,u% .l
s% cons!d%ra /art%) D%*!do a ,u% %l <uor !n"olucra a*!(^%dad 0
no"%dad# 0 d%*!do a ,u% %l /%nsador %c9n!co %"!ta la a*!(^%dad# s%
/!%rd% uc<o d% los d!s/arat%s %ncantador%s ,u% <a0 %n %l undo ,u%
l% rod%a)
P%ro /ro*a*l%%nt% la caract%r7st!ca 9s autol!!tant% d% los
/atron%s d% <9*!to d%l /%nsador %c9n!co ,u% l% !/!d%n d%sarrollar
sus <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto /ost%r!or%nt%# %s ,u% .l s!/l%%nt%
no usa uc<o su c%r%*ro# a %nos ,u% s%a n%c%sar!o) El /%nsador
%c9n!co /asa %l d7a con sus /od%r%s %ntal%s 9s altos s!/l%%nt%
%/ol"ados# /or,u% no %nt%nd!' ,u% /u%d% s%r %st!ulant% 0
/lac%nt%ro ut!l!-ar su c%r%*ro %n $oras no rut!nar!as) El r%s/ond% a las
d%andas d%l o%nto# con los /atron%s %ntal%s 0 rut!nas ,u% <a
ad,u!r!do durant% su "!da a *as% d% ac!%rto 0 %rror) S! n%c%s!ta calcular
%l consuo d% (asol!na /or 8!lo%tra+% d% su auto'"!l# o du/l!car un
r%c!*o lo <ac%) S! n%c%s!ta d!scut!r un /ro*l%a d% n%(oc!os con al(u!%n
lo <ac%) S! t!%n% ,u% <a*lar a su <!+o ac%rca d% los /ro*l%as %n la
%scu%la lo <ac%) Es una cr%atura d% <9*!tos I<9*!tos %ntal%s# <9*!tos
$7s!cos 0 <9*!tos soc!al%s) El /%nsador no rut!nar!o# %s a+%no a %stos
/atron%s d% <9*!to) E&/lorar su undo /or %l solo <%c<o d% a/r%nd%r
/os!*l%%nt% al(o nu%"o 0 %oc!onant% s!/l%%nt% no l% llaa la
at%nc!'n) El /%nsador %c9n!co %s %ntal%nt% s%d%ntar!o)
uando trabajo, trabajo duro;
uando fne siento, me siento relajadamente;
uando pienso, me duermo.
,&M&13$.
D% "%- %n cuando# aLn los /%nsador%s %c9n!cos 9s
con$!rados# %&/%r!%ntan %/!sod!os *r%"%s d% /%nsa!%nto ada/ta*l%)
En ocas!on%s /u%d%n o*t%n%r una !d%a %oc!onant% o +untar dos !d%as
d% an%ra no"%dosa# o /u%d%n %&/%r!%ntar %stall!dos +u*!losos d%
%n%r(7a ,u% %l /%nsador ada/ta*l% conoc% *!%n) H %n %sos o%ntos# %l
/%nsador %c9n!co s% con"!%rt% %n un /%nsador ada/ta*l%# ut!l!-ando su
c%r%*ro# %n la d!r%cc!'n d% su /ro/!o /ot%nc!al) D%sa$ortunada%nt%# no
s% da cu%nta d% ,u% lo ,u% <a <%c<o /u%d% conduc!rl% a una <a*!l!dad
,u% .l /u%d% r%claar una 0 otra "%-) Ha s!do %ntr%nado /or %l /roc%so
d% %t!,u%tado 0 cat%(or!-ac!'n d% su soc!%dad O0 /ro*a*l%%nt% d% su
%ducac!'n %scolarP /ara cons!d%rars% a s7 !so a*urr!do 0 :no
cr%at!"o:# d% tal an%ra ,u% cons!d%ra un /%nsa!%nto cr%at!"o coo
al(o acc!d%ntal Iun dardo c%l%st!al o un ra0o c's!co ,u% l% <a
(ol/%ado su c%r%*ro) El /%nsador %c9n!co %s total%nt% ca/a- d% s%r
un /%nsador ada/ta*l%# /%ro sus <9*!tos d% /%nsa!%nto %c9n!co
noral%nt% l% %"!tan ll%(ar a r%al!-arlo)
E&a!n%os a<ora %l contrastant% %st!lo d%l /%nsador ada/ta*l%)
La caract%r7st!ca *9s!ca d%l /%nsador ada/ta*l%# %s c!%rto t!/o d%
n%utral!dad %ntal 0 s!col'(!ca <ac!a la s!tuac!'n %n ,u% s% %ncu%ntra
%n un o%nto d%t%r!nado) Esta or!%ntac!'n n%utral %st9
r%lat!"a%nt% l!*r% d% %sc%nar!os %ntal%s $!+os 0 /%r!t% al /%nsador
ada/ta*l% ant%n%r un %n$o,u% !n"%st!(at!"o) S!/l%%nt% %ncu%ntra
lo ,u% %st9 /asando a su alr%d%dor# 0 ut!l!-a su c%r%*ro /ara ada/tar sus
r%s/u%stas 9s %$%ct!"a%nt% a %sa s!tuac!'n) Pu%d% %&/lorar la
s!tuac!'n# /%nsar so*r% la arc<a# 0 an%+arla %n tal $ora# ,u%
d%t%r!n% ,u. %s lo %+or /ara sus n%c%s!dad%s 0 /ro/'s!tos) OM!%ntras
,u% %l /%nsador ada/ta*l% sa*% lo ,u% %st9 <ac!%ndo# %l /%nsador
%c9n!co no s% da cu%nta d% ,u% tal or!%ntac!'n %s /os!*l%)P La
or!%ntac!'n d%l /%nsador ada/ta*l% :"aos a "%r: %s la cla"% d% su
r%/%rtor!o total d% <a*!l!dad%s %ntal%s)
El /%nsador ada/ta*l% %&/lora cont!nua%nt% su undo# aLn O0
%s/%c!al%nt%P cuando la %&/lorac!'n no %s n%c%sar!a%nt% d%andada
/or la s!tuac!'n !n%d!ata) El !n"%st!(a lo ,u% /asa a su alr%d%dor#
*uscando lo nu%"o# los as/%ctos !nt%r%sant%s d% la s!tuac!'n ,u% /u%d%n
s%rl% Lt!l%s) Hac% /r%(untas# /r%(untas 0 9s /r%(untas# %s/%cula
ac%rca d% lo ,u% %st9 /asando# 0 trata d% co/ro*ar sus
%s/%culac!on%s) Sus t.r!nos $a"or!tos son6 :M% /r%(unto s!: Oc'o#
,u.# cu9ndo# d'nd%P)))#: :APodr7a s%r ,u%)))B: 0 :ACu. /asar7a)))B: son
sus t.r!nos $a"or!tos) R%Ln% tro-os 0 /!%-as d% !n$orac!'n ac%rca d%
su undo# /or <9*!to %ntal# con la $% !nconsc!%nt% d% ,u% uc<o d%
%llo tard% o t%/rano l% s%r9 Lt!l) El <%c<o d% ,u% no cono-ca cu9l d%
%stos tro-os 0 /!%-as ll%(ar9 a s%r o no Lt!l# no l% ol%sta %n lo 9s
7n!o) T!%n% una con"!cc!'n *9s!ca ac%rca d%l "alor d% conoc%r) La
<a*!l!dad d%l /%nsoD!%nto :,u. /asa s!: l% ll%(a $9c!l%nt%)
Al /%nsador ada/ta*l% l% (ustan las !d%as nu%"as# !%ntras ,u% %l
/%nsador %c9n!co r%troc%d% a los t%rr%nos $a!l!ar%s d% lo tratado 0 lo
,u% %s "%rdad Oo cuando %nos a lo tratadoP) El /%nsador ada/ta*l%
sur(% con !d%as nu%"as# co*!nando !d%as conoc!das# +unta o/c!on%s#
/untos d% "!sta 0 %n$o,u%s nu%"os# %n uc<os casos /or %l /uro /lac%r
d% +u(ar con las !d%as) Noral%nt% %ncu%ntra ,u% una cant!dad
sor/r%nd%nt% d% %stas /os!*!l!dad%s nu%"as# tra*a+a %+or ,u% los
%n$o,u%s 0a tratados 0 co/ro*ados) To9s Ed!son co%nt' una "%-
ac%rca d% la !n"%st!(ac!'n %&a<ust!"a# /ara %ncontrar %l %+or at%r!al
/ara usars% coo $!la%nto %n su nu%"a l9/ara !ncand%sc%nt%)
:Pro*ar. cual,u!%r cosa# /ro*ar. <asta %l ,u%so l!*ur(u%ns%:) Esta
clas% d% $% !ndoa*l% %n los "alor%s d%l %s$u%r-o %ntal# %s %l s%llo
d!st!nt!"o d%l /%nsador ada/ta*l%)
El /%nsador ada/ta*l% %scasa%nt% cr%a o/!n!on%s) S% da cu%nta
,u% una o/!n!'n %s un /unto d% "!sta t%/oral# un %sc%nar!o %ntal
ado/tado con %l /ro/'s!to d% or(an!-ar !n$orac!'n ,u% ll%(ar9
/ost%r!or%nt%) M!%ntras %l /%nsador %c9n!co cons!d%ra su o/!n!'n
coo %l /unto $!nal d% un /roc%so d%l /%nsa!%nto# ,u% d%*% s%r
d%$%nd!do contra %&traGos# %l /%nsador ada/ta*l% cons!d%ra una o/!n!'n
coo un odo d% %stac!'n t%/oral %n un /roc%so d%l /%nsa!%nto# 0
9s *!%n /%l!(roso) Mu%stra /oca d!$!cultad /ara a*andonar o/!n!on%s o
/ara r%"!sarlas# cuando la !n$orac!'n nu%"a l% d!c% ,u% las o/!n!on%s
no son /roduct!"as) Es /oco /ro*a*l% ,u% d!stors!on% o $!ltr% sus
/%rc%/c!on%s /ara a+ustar7as a o/!n!on%s /r%conc%*!das# d%*!do a ,u%
/ara %/%-ar# (%n%ral%nt% t!%n% /ocas o/!n!on%s 0 /or,u% s% sost!%n%
a %llas con %nos t%nac!dad)
El /%nsador ada/ta*l% cu%st!ona l!*r%%nt% %l status ,uo)
M!%ntras ,u% %l /%nsador %c9n!co r%troc%d% ant% .l d%*!do a ,u% l% %s
$a!l!ar# %l /%nsador ada/ta*l% t!%nd% a sos/%c<ar ,u% d% .l# +usta%nt%
/or,u% l% %s conoc!do) El "% los $actor%s do!nant%s %n una s!tuac!'n
dada 0 /r%(unta# Ocuando %nos a s7 !soP s! /odr7an o d%*%r7an
ca*!ars% 0 cu9l /odr7a s%r %l r%sultado s! s% ca*!aran) El d%t%cta los
su/u%stos %scond!dos 0 los "alor%s ,u% controlan una s!tuac!'n dada# 0
/!%nsa %n los %$%ctos ,u% /odr7an t%n%r so*r% los /roc%sos d%l
/%nsa!%nto d% los /%nsador%s %c9n!cos ,u% %st9n su+%tos a %llos#
/%ro ,u% no los <an r%conoc!do) Esta %s una 9r%a %n la cual los
/%nsador%s ada/ta*l%s 0 /%nsador%s %c9n!cos $r%cu%nt%%nt% t!%n%n
/ro*l%as %n r%lac!onars%) C!%rta%nt% %l anta(on!so %ntr% %l
/%nsador ada/ta*l% 0 %l %statu,uo!so <a caract%r!-ado %l d%sarrollo
<!st'r!co d% la ra-a <uana)
El /%nsador ada/ta*l% /u%d% d%c!r s!/l%%nt%# 0 s!n dar %&cusas
:no s.:) S!%nt% con$!an-a %n su <a*!l!dad /ara an%+ars% ant%
s!tuac!on%s nu%"as# una "%- ,u% <a a/r%nd!do lo ,u% n%c%s!ta sa*%r# 0
aLn an%+ars% 9s %$%ct!"a%nt% %n s!tuac!on%s $a!l!ar%s cuando
ll%na al(Ln "ac7o %n su conoc!!%nto) No s% a/r!s!ona a s7 !so %n la
/r%t%ns!'n d% sa*%r todo lo ,u% %s !/ortant%# n! s!,u!%ra %n lo ,u% :s%
su/on% ,u% %s !/ortant%:) Cuando s% da cu%nta ,u% no sa*% al(o# I
s!/l%%nt% /!d% a0uda a al(u!%n /ara sa*%rlo) No claa s%r un
%&/%rto 0 /or tanto no /r%t%nd% s%rlo) Su <a*!l!dad /ara d%c!r :no s.: s!n
t%n%r ,u% d%$%nd%r su %(o# /ro/orc!ona al /%nsador ada/ta*l% un
%nor% ran(o d% l!*%rtad# ,u% %l /%nsador %c9n!co cauto 0 /rot%ctor
d% su %(o no t!%n%) Hac% ,u% %l /%nsador ada/ta*l% s% s!%nta 9s
c'odo %n s!tuac!on%s ,u% !n"olucran otras /%rsonas %n la soluc!'n d%
/ro*l%as) Mant!%n% sus r%acc!on%s %oc!onal%s d%ntro d% los l7!t%s
ra-ona*l%s 0 saluda*l%s# al d%t%ctar las a*undant%s s%Gal%s
d!s/aradoras /ot%nc!al%s ,u% "!%n%n d% otras /%rsonas 0 %sco(% no
%n(anc<ars% con %llas) No r%acc!ona d% (ol/% a /ala*ras cla"%s# $ras%s o
acc!on%s %s/%c7$!cas d% otros# /or,u% <a a/r%nd!do a d%t%ctarlas 0 a
an%+arlas /or lo ,u% son Icaract%r7st!cas o*+%t!"as d% s!tuac!on%s
d%s/l%(adas %n las cual%s s% %ncu%ntra .l !so) Ha ad,u!r!do las
<a*!l!dad%s /s!cootoras /ara o*t%n%r un arco /os!t!"o %ntal 0
rara%nt% s% %ncu%ntra /art!cular%nt% $rustrado# cuando los %"%ntos
no sat!s$ac%n sus %&/%ctat!"as o %s/%ran-as) R9/!da%nt% s% ada/ta a
la r%al!dad tal 0 coo s% l% /r%s%nta)
El /%nsador ada/ta*l% %s uc<o 9s consc!%nt% d% las s!tuac!on%s
,u% %l /%nsador %c9n!co) Pu%d% o"%rs% a un %sc%nar!o o s!tuac!'n
/art!cular# so*r% todo la ,u% la !n"olucra 0 r%lac!ona con otras /%rsonas)
Pu%d% %&/lorar las s!tuac!on%s# /ara "%r ,u!%n%s %st9n all7# ,u. %st9n
<ac!%ndo# c'o %st9n an%+9ndos% unos con otros# c'o %st9n
o$r%c!.ndol% su !nt%racc!'n# ,u. /ar%c% ,u% %st9n tratando d% <ac%r#
,u. :s%nt!do: o %structura /ar%c%n darl% a la s!tuac!'n# ,u. $actor%s
/ar%c%n an%+ar% do!nar sus r%lac!on%s total%s con %llos# 0 ,u. o/!na
.l !so# /ara toar su /a/%l %n lo ,u% %st9 /asando) El %st9
alta%nt% consc!%nt% d% los %nsa+%s a*!%ntal%s# "%r*al%s 0 no
"%r*al%s ,u% t!%n%n %l /ro/'s!to d% an!/ularlo 0 $ac!l!tarl% la acc!'n s!n
/%nsa!%nto cr7t!co) Por %star all7 r%s/ond% toando %n cu%nta la
conc!%nc!a d% cada s!tuac!'n 0 sus o*+%t!"os /%rsonal%s) El /u%d% /%nsar
:so*r% la arc<a:)

Hasta a,u7 t%n%os los dos %st!los contrastant%sJ dos %st!los u0
d!$%r%nt%s d% /%nsa!%nto) El /r!%ro# %l /%nsador %c9n!co# /u%d% no
%&!st!r %n $ora /ura coo s% <a d%scr!to# /%ro d% "%- %n cuando .l
c!%rta%nt% s% u%stra %n cada uno d% nosotros) El s%(undo# %l
/%nsador ada/ta*l%# s!r"% coo od%lo al cual cada uno d% nosotros
d%*%r7a /ar%c%rs%)

NOTAS

=N%!l Postan 0 C<arl%s W%!n(artn%r# T%ac<!n( as a Su*"%rs!"% Act!"!t0)
ONH6 D%ll Pu*l!s<!n() Co/an0# Incor/orat!n(# =E1EP# /) >)
#. $ADETECCION DE 5A.<9A
(1 9nico motivo que me gui! fue el ardiente amor a mi pueblo.
%(/3,&& 8$(/1&8
<na ha&ilidad mental cla"e
El c!udadano nort%a%r!cano t7/!co d%l s!(lo UU# /%rt%n%c% a la
soc!%dad 9s an!/ulada 0 con a0or la"ado c%r%*ral ,u% <a0 %n %l
undo) S% l% *o*ard%a con @4#444 anunc!os co%rc!al%s al aGo) Sus
/atron%s d% co/ra %st9n *!%n /ro(raados 0 ,u!-9 ta*!.n lo %st9n
sus <9*!tos /ara "otar) Pro*a*l%%nt% o*s%r"a r%l!(!osa%nt% las
trans!s!on%s d% :not!c!%ros: /or t%l%"!s!'n 0 r%s!nton!-a
cu!dadosa%nt% %l rad!o d% su carro cuando ll%(an los not!c!%ros#
con$!ando %n ,u% %l locutor l% d!(a todos los %"%ntos s!(n!$!cat!"os ,u%
suc%d%n %n %l undo)
Co/ra la a0or7a d% los /roductos ,u% l% /r%s%nta la t%l%"!s!'n 0
/a(a los /r%c!os ,u% !nclu0%n %l costo d% "%nd.rs%los %n la sala d% su
casa) Los consu!dor%s a%r!canos O%sta /ala*ra actual%nt% <a
ad,u!r!do una connotac!'n /os!t!"a totalP co/ran los /roductos d% la
!ndustr!a nort%a%r!cana %n una "ar!%dad d% $oras ,u% aturd%) M!"% un
%st!lo ,u% /or los %st9ndar%s und!al%s# r9/!da%nt% /odr7a clas!$!cars%
coo "ul(ar# no o*stant%# %st9 con"%nc!do d% ,u% s!%/r% "a atr9s) El
c%ntro d% su "!da %s ad,u!r!r 0 /os%%r :cosas: d% consuo /ara ust%d 0
/ara sus s%r%s ,u%r!dos)
3uchos de los lujos " las llamadas comodidades de la vida, no s!lo
son indispensables, sino que son verdaderos obstculos, para el
ascenso de la humanidad %(&/*
',;1' T%$/(,4
D%s/u.s d% "%!nt% aGos d% ,u% s% d%scu*r!' ,u% $uar c!(arr!llos
%s %&tr%ada%nt% daG!no /ara %l or(an!so <uano# 9s d%l tr%!nta
/or c!%nto d% los nort%a%r!canos toda"7a $uan) Las "%ntas total%s d%l
ta*aco so*r%/asan los =@ !l !llon%s d% d'lar%s al aGo) La !tad d% la
/o*lac!'n nort%a%r!cana# no ll%(a a los "%!nt% aGos# /ro*a*l%%nt%
son cuando %nos ad!ctos %n /art% a la co*!nac!'n ca$%7naDa-Lcar d%
las (as%osas# coo la /o/ular CocaDCola 0 /roductos s!!lar%s)
Pro*a*l%%nt% cr%% ,u% las cosas "an %+or con la Coca# ,u% lo ,u%
Walt%r Cron8!t% sa*% lo ,u% /asa %n %l undo# ,u% Dr!stan dr%na todas
las ca"!dad%s# 0 ,u% %l aro alr%d%dor d%l cu%llo %s la d%s(rac!a /%rsonal
9s (rand% ,u% un <uano /u%d% su$r!r) SH ad!ra*l%%nt%#
/ro*a*l%%nt% cr%% ,u% %s !nun% a los %$%ctos d% la /u*l!c!dadT El
as (rand% t%st!on!o d% la /u*l!c!dad# coo una $ora d% la"ado
c%r%*ral %s %l <%c<o d% ,u% uc<a (%nt% /ar%c% con"%nc!da
ca*al%nt% d% ,u% sola%nt% sus "%c!nos %st9n !n$lu!dos /or %lla)
El nort%a%r!cano t7/!co d% clas% %d!a# <a su$r!do un la"ado d%
c%r%*ro /ro$undo 0 n! s!,u!%ra lo sa*%) Lo ,u% usa# an%+a# "!"%# la
$ora %n ,u% (asta su !n(r%so# lo ,u% cr%%# sus "alor%s# as/!rac!on%s#
d%s%os I<a s!do old%ado %n (ran /art% /or los %d!os !n$orat!"os
d%l a*!%nt% %n ,u% "!"% 0 r%s/!ra d7a tras d7a) El nort%a%r!cano
/ro%d!o %s sola%nt% una cr%atura r%sultado d% su %d!o# a %nos
,u% %st. consc!%nt% d% %llo 0 d% las $u%r-as d!"%rsas ,u% lo /r%d!s/on%n
a co/ortars% %n $oras /ro(raadas)
Por otra /art%# %l nort%a%r!cano t7/!co# <a d%sarrollado las
<a*!l!dad%s %ntal%s n%c%sar!as /ara s%/arar d% la con$us!'n d%
%nsa+%s d!r%ct!"os ,u% l% ll%(an 0 %"aluarlos %n t.r!nos d% su
s!(n!$!cado r%al /ara .l !so) Esta %s la <a*!l!dad d% d%t%ctar la
*asura# la cual %s una <a*!l!dad %ntal cla"% Inoral%nt% una
<a*!l!dad /ara so*r%"!"!rI 0 /u%d% d%sarrollars% $9c!l%nt% a un alto
n!"%l)
Una <!stor!a ,u% r%lata*a L0ndon Jo<nson !lustra %l /unto u0
*!%n) Durant% una n%(oc!ac!'n# Jo<nson d!scut7a un t%a *9s!co con
"ar!os r%/r%s%ntant%s d% una d% las /art%s) Uno d% los a*o(ados a*r!' %l
t%a con :B!%n# S%Gor Pr%s!d%nt%# s'lo so0 un <u!ld% uc<ac<o
ca/%s!no# 0))): Jo<nson lo d%tu"o con6 :SAltoT:) D% dond% 0o "%n(o#
cuando un !nd!"!duo %/!%-a con %sa clas% d% /l9t!ca# !n%d!ata%nt%
nos ll%"aos la ano a la cart%ra:) En %s%nc!a# Jo<nson l% a/%rc!*!' ,u%
no !nt%nta*a r%s/ond%r a los %nsa+%s ult%r!or%s# con los ,u% %l orador
,u%r7a /ro0%ctar la !a(%n d% s%nc!ll%- 0 s!nc%r!dad)
Otro %+%/lo a(rada*l%# toado d%l l!*ro d% d%sa$7o d%l
/%nsa!%nto Cra-0 Tal8# Stu/!d Tal8# d% N%!l Postan# an%+a las
$oras ,u% usaos %n nu%stro l%n(ua+% /ara contr!*u!r a nu%stros
/ro/!os d%sa+ust%s) Postan c!ta una carta %n"!ada /or un /ro$%sor d%
%scu%la a un (ru/o d% %stud!ant%s d% no"%no (rado# +usta%nt% ant%s
d% /art!r d% "acac!on%s d% Na"!dad) D!c% as7)
(stimado estudiante:
3e permito aprovechar esta oportunidad para desear a
todos " cada uno de ustedes unas alegres " felices vacaciones.
(xtiendo esta felicitaci!n a sus familiares " a todos los que estn
con usted en las celebraciones de esf a poca de# a@o. -os
escritores nos estn recordando constantemente que con e# arribo
del aflo nuevo, debemos estar conscientes del hecho de que es
tiempo de pregonar nuestras resoluciones de# afio venidero. omo
tema de clase de aflo nuevo, aceptemos el significado siempre
poderoso de la necesidad " deseo del 6entusiasmo6. /ecuerden
mis queridos estudiantes que el 6entusiasmo6 puede " lograr #os
milagros inauditos. Tengan en mente " en #o ms rec!ndito de sus
corazones la necesidad de esto. 4n escritor desconocido dijo una
vez: 63antengan el entusiasmo en su proceder " actitudes; se
desparrama contagiosamente, engendra e inspira efectos ni
siquiera so@ados6.
Aara guiarlo en su propio camino del aprendizaje; creo que las
siguientes asignaciones le a"udarn a activar vehementemente su
nueva orientaci!n hacia el entusiasmo.
B 0e le aplicar una prueba sobre vocabulario el d+a en que
regrese a clases.
Aunto B: 60ustantivos " verbos6 " 6palabras de uso
cotidiano6. Aunto N: -as palabras que se le entregaron el d+a
B? de diciembre.
> -a primera semana de clases se darn los reportes orales de
los libros.
'ebemos recordar la realidad del hecho deque estamos
empezando un programa que moldear su futuro. (sto
representa responsabilidades. &o prepar esta carta para
molestarle, pero sinceramente deseo que se prepare para las
exigencias del bachillerato " de la universidad, ante #as cuales
algunos de ustedes habrn de enfrentarse en un futuro pr!ximo.
4na vez ms #es extiendo a ustedes " sus familiares mis
buenos deseos por esta temporada.
A/art% d% %+%/l!$!car un %nsa0o d% t%rc%ra clas%# ,u%
/ro*a*l%%nt% no o*t%ndr7a nada %+or ,u% un :r%(ular: %n cual,u!%r
otra clas% d% !n(l.s# %sta carta %s un %+%/lo $!no d% *asura) En %l
an9l!s!s d% Postan
(sta carta se trata desde luego, de un par de pruebas "
asignaciones que el profesor encuentra dif+cil justificar. *endo un
poco ms #ejos, podr+amos decir que e# curso de este profesor es
sobre pruebas " asignaturas, cu"o prop!sito ha sido olvidado
desde hace mucho, si es que alguna vez existi!.B
S%(Ln %l $!l'so$o St%nda<l# %l /astor s!%/r% trata d% /%rsuad!r a
sus o"%+as# d% ,u% sus !nt%r%s%s 0 los d% .l son los !sos:)
La d%t%cc!'n d% *asura %s una <a*!l!dad s%nc!lla# ,u% s% d%sarrolla
r9/!da%nt% una "%- ,u% uno toa un %n$o,u% consc!%nt% d% %lla)
D%s/u.s d% ,u% tro/%c. con %st% t.r!no Lt!l %n %l l!*ro T%ac<!n( as a
Su*"%rs!"% Act!"!t0 d% Postan 0 W%!n(artn%r) Cu%d. (rata%nt%
sor/r%nd!do al "%r ,u. tanto 9s al%rta ll%(u. a s%r a los %nsa+%s
ult%r!or%s 0 al a*surdo !nst!tuc!onal!-ado %n %l undo a ! alr%d%dor)
Cr%o ,u% con un /oco d% /r9ct!ca# ta*!.n ust%d d%sarrollar9 su "%rs!'n
/ro/!a d% un d%t%ctor d% *asura !nt%(rado a /ru%*a d% (ol/%s# coo %l
d% H%!n(5a0)
$as "ariedades de &asura
-as grandes masas sern v+ctimas ms fciles de una gran
mentira, que de una mentira peque@a.
,'$-A% %1T-(/
Para d%sarrollar la <a*!l!dad d% d%t%ctar *asura# %s !/ortant%
%"!tar una act!tud c7n!ca# su/%r!or o /!adosa# caract%r!-ada /or la
su/os!c!'n d% ,u% todo undo :l% ll%"a la contra:# o d% ,u% nada d% lo
,u% ust%d "% o %scuc<a %r%c% s%r toado %n cu%nta) H %s !(ual%nt%
!/ortant% r%conoc%r la /r%"al%c%nc!a d% %nt!ras %n una soc!%dad
:a"an-ada: coo la nu%stra# ,u% tanto d%/%nd% d% la coun!cac!'n
as!"a# coo d% la /%rsuas!'n or(an!-ada) Ec<%os un "!sta-o a las
"ar!%dad%s d% *asura %&!st%nt%s# con o*+%to d% !d%nt!$!car las 9r%as %n
las cual%s s%r9 Lt!l t%n%r un a0or n!"%l d% conc!%nc!a /ara r%c!*!r
%nsa+%s)
La *asura co%rc!al) Est9 tan d!$und!da %n la cultura do!nada /or
los %d!os as!"os d% Estados Un!dos %n la s%(unda !tad d%l s!(lo UU#
,u% %r%c% un trata!%nto %s/%c!al /ost%r!or %n %st% ca/7tulo# %n la
s%cc!'n llaada la /u*l!c!dad %n lo /art!cular)
La *asura !nst!tuc!onal!-ada) T!%nd% a %sca/ar a la a0or
d%t%cc!'n 0 a los !nt%ntos "!(orosos d% r%s!st!r su %l!!nac!'n o
sust!tuc!'n) Toda cultura t!%n% una "ar!%dad d% costu*r%s# cr%%nc!as#
"alor%s# trad!c!on%s 0 %&/l!cac!on%s ac%/tadas coo :la an%ra d% s%r
d% las cosas:) Estos odos d% "!da# co/orta!%nto 0 /%nsa!%nto
$!+os# cr%an un %$%cto :%t.r%o: Lt!l# ,u% a0uda a %sta*!l!-ar %l ord%n
soc!al d% las cosas) P%ro cuando %l t!%/o ca*!a# al(unas d% %stas
cr%%nc!as 0 /r9ct!cas ac%/tadas c%san d% s%r Lt!l%s a %stos /ro/'s!tos)
Al(unos /roc%sos /asan al ol"!do cuando la (%nt% %ncu%ntra nu%"os
odos d% sat!s$ac%r sus n%c%s!dad%s# !%ntras otros /ar%c%n
/%ran%c%r con "!da d%s/u.s d% ,u% su t!%/o <a /asado) Cuando una
costu*r%# cr%%nc!a# "alor# o /r9ct!ca %s d%$%nd!da 0 adorada /or s7
!sa# %n lu(ar d% dar los *%n%$!c!os d%$!n!dos ,u% o$r%c%# s% <a
con"%rt!do %n Basura Icon :B: a0Lscula) S! so*r%"!"% /or %d!o d%
los /roc%d!!%ntos $oral!-ados coo l%0%s# /ol7t!cas (u*%rna%ntal%s
o %ns%Gan-as %n la %scu%la# s% <ac% *asura !nst!tuc!onal!-ada)
Por %+%/lo# cas! toda cultura !/ortant% %n %l undo <a <%c<o
rac!onal!-ac!on%s /ara +ust!$!car sus (u%rras) En %st% as/%cto los Estados
Un!dos no son d!$%r%nt%s a cual,u!%r otra nac!'n) Nos %n$rascaos %n la
Gu%rra /ara Hac%r d%l Mundo un Lu(ar S%(uro /ara la D%ocrac!a# la
Gu%rra /ara T%r!nar todas las Gu%rras# condu+o a una :acc!'n
/ol!c!aca: %n Cor%a# 0 /r%st' :a0uda !l!tar: a M!%tna) Just!$!caos %l
(asto d% 9s d% =44 !l !llon%s d% d'lar%s %n !/u%stos cada aGo
coo /r%su/u%sto /ara la :d%$%nsa: Od%s/u.s d% t%r!nar la S%(unda
Gu%rra Mund!al# los l7d%r%s d%l D%/arta%nto d% Gu%rra ca*!aron %l
no*r% d% la or(an!-ac!'n# /or %l d% D%/arta%nto d% la D%$%nsaP)
Durant% una %ntr%"!sta %n su c%lda %n Nur%*%r(# H%rann
Go%r!n(# uno d% los l7d%r%s na-!s d%l c7rculo d% Adol$o H!tl%r# co%nt'6
6'esde #uego, #a gente no quiere #a guerra. OAor qu habr+a
alguien querer arriesgar su vida en una guerra cuando lo mejor
que se puede obtener de ella es regresar completoP &aturalmente,
la ma"or parte de la gente no quiere la guerra; ni /usia, ni
1nglaterra, ni (stados 4nidos, ni siquiera ,lemania. (sto se
entiende. Aero despus de todo, son los l+deres de los pa+ses los
que determinan las pol+ticas, " esto es siempre materia para
arrastrar a la gente en este sentido, una democracia o dictadura
fascista, parlamento o dictadura comunista. on voz o sin ella, la
gente siempre ser conducida seg9n el mandato de los l+deres.
(stoes fcil, todo lo que tienen que hacer es decirles que estn
siendo atacados " denunciar a sus pacifistas por falta de
patriotismo " exponer el pa+s al peligro. (sto funciona en cualquier
pa+s6.>
A los a%r!canos ,u% d%sd% un /r!nc!/!o /rot%staron act!"a%nt%
/or la (u%rra d% M!%tna 0 ,u% r%s!st!%ron los %s$u%r-os d% L0ndon
Jo<nson /or %scalar %l n!"%l d% o/%rac!on%s !l!tar%s all7# s% l%s /odr7a
llaar tra!dor%s o /ac!$!stas o d%t%ctor%s d% *asura# d% acu%rdo al /unto
d% "!sta /art!cular d%l l%ctor) D%sa$ortunada%nt% no %&!st% nada
auto%"!Dd%nt% ac%rca d% la *asura) Lo ,u% %s *asura /ara una /%rsona#
/u%d% s%r una %st!ada trad!c!'n o "alor soc!al $unda%ntal /ara otra)
Nunca /u%d% <a*%r una /ru%*a s%nc!lla /ara un "alor !nst!tuc!onal!-ado
al cual /odaos ad<%r!rnos)
La *asura d%s(rac!ada%nt%# %s cu%st!'n d% o/!n!'n)
(n la guerra moderna no existe nada dulce o adecuado en la
forma de morir. 4sted morir como un perro " sin que exista
ninguna raz!n.
(/&(0T %(31&8),*
Toda soc!%dad n%c%s!ta una /%,u%Ga dotac!'n d% d%t%ctor%s d%
*asura I(%nt% ,u% d%sa$7a 0 cu%st!ona "alor%s soc!al%s /r%"al%c!%nt%s %
!nst!tuc!on%s# 0 ,u% !n"!ta a otros a cu%st!onarlos) N%c%s!taos los
%$%ctos %t.r%os %s%nc!al%s d% la trad!c!'n# 0 d%*%os ta*!.n r%conoc%r
ocas!o` nal%nt% cuando los ca*!os d% t!%/o <an con"%rt!do lo
/os!t!"o %!l n%(at!"o) Muc<as /%rsonas %n d!"%rsos o%ntos d% la
<!stor!a# al(unos *!%n conoc!dos 0 otros no tanto# <an d%sa$!ado %l status
,uo) Al(unos <an /a(ado caro su o/os!c!'n a los ,u% <an a*ra-ado
"alor%s !nst!tuc!onal!-ados)
Los !%*ros d%l Con(r%so Cont!n%ntal ,u% d%andaron 0
a/ro*aron la d%clarac!'n d% Ind%/%nd%nc!a d% In(lat%rra# %sta*an
ur(!%ndo a los colon!-ador%s /ara ,u% s% a/artaran d% su /os!c!'n d%
t%n%r r%lac!on%s con %l r%0) C!%rta%nt% <a*7a uc<a o/os!c!'n !n!c!al a
%sta !d%a !nsana Ia,u%lla d% o*t%n%r la !nd%/%nd%nc!a d% su /ro/!o /a7s
I)
En A.r!ca al(unos l7d%r%s d% d%r%c<os c!"!l%s /%rd!%ron sus "!das
d%sa$!ando los "alor%s /r%"al%c!%nt%s ac%rca d% las r%lac!on%s %ntr% los
*lancos 0 n%(ros) Los as%s!nos d% M%d(ar E"%rs 0 Mart!n Lut<%r K!n( son
t%st!on!os (r!s%s d% la <ost!l!dad con la ,u% al(unas /%rsonas
r%s/ond%r9n# cuando /%rc!*%n a%na-as a sus s!st%as d% "alor%s)
El co%d!ant% L%nn0 Bruc% %s otro %+%/lo d% /%rsonas ,u%
d%sa$!aron a*!%rta%nt% los %st9ndar%s soc!al%s /r%"al%c!%nt%s# %n su
caso los %st9ndar%s d% o*sc%n!dad) S%(Ln su /unto d% "!sta# su acto %n
un clu* nocturno no %ra :suc!o:# %l cr%7a ,u% %l uso /rosa!co d% %s%
"oca*ular!o /art!cular d% t.r!nos s%&ual%s# ,u% todo undo conoc7a#
/%ro ,u% ,u%r7an d%sconoc%r# /odr7a so*r%saltar a al(unas (%nt%s /ara
ll%"arlas a %&a!nar sus /ro/!os /untos d% "!sta ac%rca d% s7 !sos#
sus r%lac!on%s !nt%r/%rsonal%s 0 su <!/ocr%s7a)
Ral/< Nad%r# ,u!%n caus' $uror <a*lando d% la s%(ur!dad d% los
auto'"!l%s con su l!*ro Unsn$% at An0 S/%%d# d%sa$!' %&!tosa%nt% la
cr%%nc!a %&t%nd!da d% ,u% los tr%s a0or%s $a*r!cant%s d% autos
s!%/r% <ac7an todo lo <uana%nt% /os!*l% /ara as%(urars% ,u% los
carros ,u% "%nd7an# %ran lo 9s s%(uros ,u% /od7an <ac%rs%) Sus
%s$u%r-os /ost%r!or%s /ara cu%st!onar las .t!cas d% "ar!as %nt!dad%s
cor/orat!"as 0 sus tratos con los consu!dor%s# l% (an' %lo(!os d%
uc<os 0 <ost!l!dad d% otros)
Ho5ard Jar"!s %l cru-ado d% K2 aGos d% %dad ,u% conc!*!' 0
/ro/uso la $aosa Pro/os!c!'n => so*r% la !n!c!at!"a d% !/u%stos %n
=EK3 %n Cal!$orn!a# /ro"oc' con sus lo(ros r%acc!on%s %ncontradas d%
!ra# r%s%nt!!%nto# od!o# a/ro*ac!'n# ad!rac!'n 0 a/lauso)
A,u7 no s% !nt%nta o$r%c%r o/!n!on%s %n $a"or o %n contra d%
n!n(uno d% los r%$orador%s %nc!onados) P%ro %s !/ortant% anotar
,u% todos %llos <an t%n!do una cosa %n coLn6 d%c!d!%ron d%sa$!ar las
noras /r%"al%c!%nt%s 0 tratar d% ca*!ar lo ,u% cons!d%raron *asura
!nst!tuc!onal!-ada)
La *asura /ol7t!ca /ro*a*l%%nt% %r%c% r%lat!"a%nt% %nor
at%nc!'n ,u% las otras $oras# sola%nt% /or,u% uc<a d% %lla %s
!n%/ta 0 $9c!l%nt% d%t%cta*l%) Ho0 %n d7a los nort%a%r!canos "%n sus
/ol7t!cos a tra".s d% la "%ntana d% una t%l%"!s!'n u0 !ncr.dula 0 cr7t!ca
0 d%l s!st%a d% !n$or%s d% los %d!os !/r%sos) Muc<a d% la *asura
ord!nar!a s% d%t%cta s!/l%%nt% al %scudr!Garla d% c%rca) La *asura
/ol7t!ca d% t!/o s%nc!llo# s% <ac% /%l!(rosa sola%nt% cuando c!%rto
nL%ro d% /%rsonas cr%% %n %lla) Es/%c!al%nt% cuando n%c%s!tan cr%%r
%n %lla)

La d%t%cc!'n d% la *asura /ol7t!ca I0 la (%n%rac!'n d% *asuraD
/ro*a*l%%nt% alcan-' su /unto 9s alto durant% las !n"%st!(ac!on%s d%
Wat%r(at%) La %s%nc!a d% los !nt%ntos d% R!c<ard N!&on 0 d% otros /or
%"ad!r %l cu%st!ona!%nto d% sus ot!"os %n la o/%rac!'n Wat%r(at%# s%
c%ntr' %n %l uso d%l l%n(ua+% d% %llos) N!&on# Hald%an 0 E<rl!c<an
/%rs!st!%ron %n usar t.r!nos ,u% su(%r7an ot!"os no*l%s# coo
/atr!ot!so# /r%ocu/ac!'n /or la s%(ur!dad nac!onal 0 "alor# a la <ora d%
a$rontar %l /%l!(ro) La <a*!l!dad %ora*l% d% R!c<ard N!&on /ara
an%+ar %t!,u%tas# l% /%r!t!' as%(urar ,u% los !%*ros d% su %,u!/o
d% ca/aGa no %ran cul/a*l%s d% nada 9s ,u% d% :un %&c%so d% c%lo:)
El s%nador Sa Er"!n# ,u% /r%s!d!' los al%(atos# as7 coo otros
s%nador%s# !ns!st!%ron %n usar t.r!nos coo# ro*o# so*orno# 0 /%r+ur!o)
La %l%cc!'n cr%at!"a d% /ala*ras# con"!rt!' los al%(atos %n un d%*at%
ac%rca d% ,u% s! N!&on 0 sus col%(as %ran :/atr!otas: o tra/osos) Ron
a!%(l%r %l s%cr%tar!o d% /r%nsa d% N!&on# to' una o/c!'n s!!lar cl9s!ca
d% /ala*ras durant% %l !so /%noso /%r7odo# r%$!r!.ndos% al d%s/l!%(u%
d% /r%nsa /r%"!o coo :!no/%rat!"o:# tratando d% d%c!r ,u% %st% nu%"o
d%s/l!%(u%# d% a<ora# %ra la "%rdad# 0 ,u% %l ant%r!or no lo %ra)
, algunos hombres se les descubren; a otros se les encuentra.
,&M&13$
Tcnicas de ;empacado;
La <a*!l!dad /ara d%t%ctar la *asura %s s!!lar a la <a*!l!dad d%
r%conoc%r las t.cn!cas d% :%/acado: Ilas cual%s s% ut!l!-an
$r%cu%nt%%nt% /ara /roo"%r conc%/tos# "alor%s# acc!on%s# o
!nst!tuc!on%s d% "alor dudosoI) P!d% al(o s!!lar a la "!s!'n d% ra0os U
d% Su/%ran# la cual /%r!t% "%r a tra".s d% un %/a,u% *on!to o d%
una /r%s%ntac!'n !nt%l!(%nt%# 0 r%conoc%r r%al%nt% %l cont%n!do)
D%s/u.s d% %&a!nar la %"!d%nc!a# s% /odr7a o no %star d% acu%rdo con
la conclus!'n# /%ro %l %/a,u% no a0uda a d%c!d!r %l asunto d% una
an%ra l'(!ca)
(xisten dos modos de deslizarse fcilmente a travs de la vida:
creer todo " dudar de todo. ,mbos modos evitan tener que
pensar. ,-5/(' :$/2*.0:1
Pod%os d!"!d!r %n tr%s cat%(or7as (%n%ral%s las t.cn!cas d%
%/a,u%6
=) Ar(u%ntos "ac7os)
?) Alca<u%t%o)
>) P%rsuasor%s ocultos)
<n argumento "ac6o s% o$r%c% /ara con"%nc%r d% al(o ,u%
cont!%n% :<%c<os: 0 conclus!on%s ,u% r%al%nt% no s% sost!%n%n
l'(!ca%nt%) Esta t.cn!ca ca% %n la cat%(or7a d% $alac!as l'(!cas)
Al(unas $alac!as l'(!cas son u0 $9c!l%s d% d%t%ctar# !%ntras ,u% otras
$unc!onan 9s sut!l%nt%)
Por %+%/lo# uc<a (%nt% /ar%c% co/rar 9s los /roductos
anunc!ados /or las c%l%*r!dad%s d% Holl05ood) El ar(u%nto %n %sos
co%rc!al%s d!c%# %l s%Gor U# una /%rsona $aosa# usa tal o cual r%%d!o
/ara %l dolor d% ca*%-a) Por lo tanto ust%d d%*%r7a usarlo ta*!.n:)
P%ro# %n r%al!dad# %l <%c<o d% ,u% %l s%Gor U lo us% Os! %s ,u% %n
r%al!dad lo <ac%P no /ru%*a ,u% %so sat!s$ar9 sus n%c%s!dad%s) Esta %s la
$alac!a d% a/%lar a la autor!dad) S% con"!%rt% %n un ar(u%nto "ac7o
trans/ar%nt% cuando uno lo o*s%r"a d% c%rca# /%ro s! no s% t!%n% %l
d%t%ctor d% *asura s!nton!-ado# s% /odr7a u0 *!%n r%s/ond%r
!nconsc!%nt%%nt% al %nsa+% sut!l d%l co%rc!al)
Alcahuetear %s la t.cn!ca d% a/%lar a las d%*!l!dad%s#
d%s"!ac!on%s# /r%+u!c!os o cual,u!%r otro ran(o co/l%to d% %oc!on%s#
con %l o*+%to d% /roo"%r un curso d% acc!'n o un /unto d% "!sta) Por
%+%/lo# a/%lar al %(o# !n"!ta a una /%rsona a s%nt!rs% 9s !/ortant% o
s!(n!$!cat!"a /or toar tal o cual acc!'n a la ,u% s% l% !nduc%) Los
/u*l!c!stas d% los /roductos or!%ntados al status# ca/!tal!-an %l d%s%o d%l
co/rador d% s%nt!rs% soc!al%nt% su/%r!or%s a otras /%rsonas)
N!c<olas Jo<nson %n su l!*ro# T%st Patt%rn $or L!"!n(# c!ta %l s!(u!%nt%
co%rc!al d% T%l%"!s!'n6
Anunc!ador6 Escuc<%n lo ,u% %J s%Gor K%n Da"!s 0 su s%Gora d!c%n
ac%rca d% /or
,u. %l Bu!c8 L%Sa*r% d% =EK4# %s al(o %n So ,u% <a0 ,u%
cr%%r)))
Sra) Da"!s6 Soos una $a!l!a +o"%n 0 an%+aos un Bu!c8# 0 Ja (%nt%
nos "% *!%n# Scara0T# ,u!-a# r%al%nt% %staos
t%n!%ndo .&!to %n %l undo)
Mr) Da"!s6 Cr%o ,u% %st% carro "a a s%r %l %+or ,u% <a0a t%n!do)
Anunc!ador6 El Bu!c8 =EK4 %s a7(o /ara cr%%r %n .7) AR%a7%nt% no
/r%$%r!r7a ust%d t%n%r un Bu!c8B>
Los /%rsuasor%s ocultos son t.cn!cas r%lat!"a%nt% nu%"as#
usadas %n la /u*l!c!dad as!"a) Estos /a,u%t%s t.cn!cos ,u% %st9n
*asados %n la s!colo(7a d% la /%rc%/c!'n <uana# s% <an toado d% la
!n"%st!(ac!'n d% %rcado d% los aGos @4Rs# 0 <an ll%(ado a conoc%rs%
coo !n"%st!(ac!'n ot!"ac!onal) La d%$!n!c!'n d% los %s/%c!al!stas %n
!n"%st!(ac!'n ot!"aDc!onal d% %rcado# /!d% un %n$o,u% !n"%st!(at!"o
/ara d%t%r!nar las ra-on%s r%al%s /or las ,u% la (%nt% co/ra los
d!$%r%nt%s /roductos) Una d%$!n!c!'n alt%rnat!"a %s la !n"%st!(ac!'n d%
las t.cn!cas /ara !nduc!r a la (%nt% %n (rand%s /ro/orc!on%s# a co/rar
cosas ,u% ord!nar!a%nt% no ,u%rr7an) La s!(u!%nt% s%cc!'n %stud!a
a/l!a%nt% la /u*l!c!dad od%rna O*asura co%rc!alP coo un
"olu%n d% t.cn!cas d% %/acado /ara %l %nsa+% *9s!co# ,u% su*0ac%
la %structura %nt%ra d% la %cono7a d%l consu!dor cont%/or9n%o
I:Co/r% todo 0 d% todo# /%ro co/r%:)
Toda muchedumbre tiene un revestimiento de plata.A%1&(,0 T.
.,/&43
Pu&licidad particular
0iempre puedes enga@ar a algunos, " eso basta para tener
utilidades.
,&M&13$
Entr% %l /r!nc!/!o d% s!(lo 0 los aGos @4s# la /u*l!c!dad %n Estados
Un!dos su$r!' un ca*!o $!los'$!co /ro$undo %n cuanto a $ora d%
coun!cac!'n) Ca*!' d% s%r*9s!ca%nt% !n$orat!"a a alta%nt% aD
n!/ulat!"a# /%rsuas!"a 0 d!r%ct!"a) H% a,u7 un %+%/lo d% un %nsa+% d%
/u*l!c!dad s!/9t!ca%nt% $ranco ,u% s% coloc' <ac% uc<os aGos %n
una t!%nda6
, mis clientes: /espetuosamente sugiero que prueben e#
po#vo de dientes ,., por los beneficios que les ofrece al limpiar
sus dientes " conservarlos blancos. &o es ni mejor ni peor que
otras marcas, pero lo he probado " he encontrado que es efectivo.
3i hijo lo invent!, " ha entrado al negocio de comercializarlo.
(spera casarse pronto basndose en ello.
Lo ant%r!or contrasta con %l %/a,u% sua"% 0 aGoso# d% %st!lo
d!r%ct!"o sut!l# d% un anunc!o d% c!(arr!llos Ca%l %n una r%"!sta
r%c!%nt%) Una $oto(ra$7a u%stra a un +o"%n# usculoso d% co/l%&!'n
tr!(u%Ga 0 :ac<o: %n a/ar!%nc!a# r%car(9ndos% contra un /ost% %n la
t%rra-a d% una ca*ana rLst!ca) A su lado una u+%r atract!"a s% cu%l(a
d% su *ra-o 0 l% !ra !nt%nsa%nt%# %n tanto .l "% a la c9ara) T!%n% un
c!(arr!llo d%s/r%nd!.ndos%l% d% sus la*!os) El t%&to %&<alta la ruda
!nd!"!dual!dad d%l <o*r% 0 d%l c!(arr!llo) D%s/u.s d% d%sa$!ar al l%ctor a
r%a$!rar su <o*r7a al $uar %sta arca /art!cular# %l %nsa+%
conclu0% con %l %nunc!ado r%,u%r!do /or la l%06 :Ad"%rt%nc!a6 El J%$% d%
San!dad D%t%r!n' Cu% Fuar C!(arr!llos Es P%l!(roso Para Su Salud:)
OEn %l /r!%r /lano %st9 una $oto(ra$7a d% un /a,u%t% d% c!(arr!llosP)
SCu. !r'n!co ,u% %l /ro/!%tar!o l!t%rar!o <a0a %sco(!do /on%r %l %nsa+%
d!r%cta%nt% arr!*a d% la ad"%rt%nc!a d% los %$%ctos d% los c!(arr!llos
so*r% la saludT) Con$!an-a# s!n duda)
Los %nsa+%s co%rc!al%s /ar%c%n s%r tan coun%s# $a!l!ar%s %
!nocuos# ,u% uc<a (%nt% su/on% ,u% t!%n%n /oco o n!n(Ln %$%cto
a/ar%nt%) P%ro %l s!/l% <%c<o %s ,u% los %nsa+%s co%rc!al%s#
%s/%c!al%nt% los /r%s%ntados %n la t%l%"!s!'n# t!%n%n un %$%cto
d!r%ct!"o %nor% so*r% la (%nt% ,u% los o*s%r"a# 0 las "%ntas d% los
/roductos anunc!ados noral%nt% s% corr%lac!onan %str%c<a%nt% con
%l uso d% los anunc!os)
Por %+%/lo# los no*r%s d% los /roductos# conduc%n
$r%cu%nt%%nt% a c!%rtas clas%s d% !/r%s!on%s %n "!rtud d% sus
connotac!on%s) Aun cuando %l %scuc<a /u%d% dars% cu%nta ,u% .stas
t!%n%n tal %$%cto# r%s/ond% auto9t!ca%nt% d% c!%rta an%ra# d%*!do
al s!(n!$!cado arra!(ado ,u% <a a/r%nd!do) Por %sta !sa ra-'n# %l
d%/arta%nto d% %rcadot%cn!a s%l%cc!ona %l no*r% d%l /roducto)
Hac% /ocos aGos# t%n7aos auto'"!l%s con no*r%s d% son!dos
a(r%s!"os coo Mustan(# Mac< II# Cutlass# Cou(ar# 0 Maraud%r) M9s
r%c!%nt%%nt% los no*r%s d% los carros# t!%nd%n <ac!a las
connotac!on%s car(adas d% status I Mont% Car!o# Ca/r!c%# LTD# S%dan
d% M!ll% 0 Cont!n%ntal) Para ca/tar %l s!(n!$!cado d%l %$%cto ,u% los
no*r%s t!%n%n %n su /%nsa!%nto# !a(!n% /or un o%nto ,u% los
$a*r!cant%s *aut!-aran a sus carros con no*r%s coo Rattl%tra/#
Klun8%r# L%on# Gu--l%r# 0 R!/Do$$B) APr%$%r!r7a ust%d an%+ar un
L%on a un Mont%carloB AUn Gu--l%r a un LTDB)
ACu. <a0 d%tr9s d% un no*r%B Cas! todo# %n t.r!nos d% las
r%s/u%stas auto9t!cas d%l o0%nt%) En lu(ar d% %,u!/os d% $Lt*ol# con
no*r%s coo los Ras# Colts# B%ars# Co5*o0s 0 C<ar(%rs# trat% d%
!a(!nar %,u!/os con no*r%s coo Fla!n(os# Ros%*uds# Ra**!ts#
M!c%# 0 T%dd0 B%ars) ACu9ntas "%c%s t%ndr7a ust%d ,u% r%/%t!r %l
no*r% d% un %,u!/o llaado M!c% con o*+%to d% con+urar una !a(%n
d% $%roc!dad# cora+% 0 a(r%s!"!dadB
En lu(ar d% c!(arr!llos con no*r%s d% arcas coo Kool#
Marl*oro# Parl!a%nt# K%nt 0 Tru%# A,u. l% /ar%c%r7an no*r%s coo
C9nc%r# Bronc<!t!s# Hac8# W<%%-%# 0 E/<0s%aB ACu9ntos c!(arr!llos
co/rar7a la (%nt% con no*r%s coo .sosB
-a honestidad es la mejor pol+tica a largo plazo, pero en el plazo
cono, el embuste ha hecho poca. #$0%
.1--1&80
R%c!%nt%%nt% %ncontr. una cart%l%ra d% anunc!os d!"%rt!dos a lo
lar(o d% un ca!no# ,u% /roclaa*a %n (rand%s l%tras6 :Carros usados
d%l T7o Bud:) R%$l%&!on. %n las !/l!cac!on%s d% %s% no*r%) M%
/r%(unt. :AC'o /odr7a al(u!%n llaado T7o BudR s%r otra cosa ,u% no
$u%ra a!(a*l%# a0udador 0 <on%sto tan (rand% coo %l solB APodr7a
al(u!%n llaado R%l T7o BudR %n(aGar a al(u!%nB: 0 la r%s/u%sta % "!no
%n cas! una !l.s!a d% s%(undo6 :C!%rta%nt%:) Con la sola l%ctura d%l
anunc!o# no /odr7a d%c!r s! %l t7o Bud Os! %s ,u% al(u!%n con %s% no*r%
r%al%nt% %&!st%P# %s un tra/oso o un $!l9ntro/o o al(o /or %l %st!lo)
Durant% los aGos @4s con la !n"%st!(ac!'n ot!"ac!onal# la
/u*l!c!dad %n Estados Un!dos /%rd!' /r9ct!ca%nt% toda su !a(%n d%
!noc%nc!a 0 coun!cac!'n d!r%cta) Las t.cn!cas d% /%rsuas!'n
d%sarrolladas /or los s!c'lo(os Ern%st D!c<t%r 0 sus col%(as r%sultaron
tan %$%ct!"as# ,u% %"oluc!onaron una t%cnolo(7a *!%n %nt%nd!da d% la
/u*l!c!dad) El $aoso l!*ro d% Man%% Pac8ard T<% H!dd%n P%rsuad%rs#2
%&/l!c' %stas t.cn!cas con al(una /ro$und!dad) S!n %*ar(o# la
d!s/on!*!l!dad a/l!a%nt% %&t%nd!da d% %sta !n$orac!'n# /ar%c% no
<a*%r t%n!do n!n(Ln %$%cto nota*l% so*r% %l co/orta!%nto d% los
consu!dor%s) La a0or7a d% los /u*l!c!stas# cont!nLan usando las
%strat%(!as !a(!nadas 9s cu!dadosa%nt%# 0 los consu!dor%s
cont!nLan r%s/ond!%ndo a %llas %n $ora /r%d%c!*l%)

La "%nta !n$l%&!*l%) Toado d% LANGUAGE IN THOUGHT AND
ACTION# >a) %d!c!'n d% S)l) HaD0a8a5a# D%r%c<os r%s%r"ados b =EK? /or
HarDcourt Broc% Ja"ano"!c<# Inc) R%/roduc!da con /%r!so d%l %d!tor
G%or(% Al!%n Q Un5!n OEd!tor%sP Ltd)
Durant% %l a/o(%o d% la contro"%rs!a d% las llaadas t.cn!cas d%
/u*l!c!dad su*l!!nal# Jo<nn0 Carson d!+o %n *roa# :No cr%o %n la
/u*l!c!dad su*l!!nal# /%ro %l otro d7a cuando %sta*a "!%ndo t%l%"!s!'n#
% l%"ant. 0 % $u! a co/rar un tractor:)
El uso d% (%nt% $aosa /ara "%nd%rl% /roductos al consu!dor#
ta*!.n /ar%c% $unc!onar# /%ro una ca/aGa d% /u*l!c!dad /lan%ada
/ara una c%l%*r!dad# /u%d% d%s/loars% !nad"%rt!da%nt% s! la %str%lla
ca% d%l $!ra%nto) La :Id%al To0 Cor/orat!on: "!o ca%r
d%sastrosa%nt% sus "%ntas d% +u(u%t%s E"%l Kn!%"%l# d%s/u.s d% ,u%
Kn!%"%l $u% a la c9rc%l /or a/orr%ar a un %scr!tor ,u% /u*l!c' un l!*ro
ac%rca d% .l) La %/r%sa tu"o ,u% d%scont!nuar %n los Estados Un!dos la
l7n%a co/l%ta d% +u(u%t%s)
La t.cn!ca *9s!ca d% la /u*l!c!dad as!"a %s cr%ar 0 %c<ar a andar
un :!/ulso d% co/ra: (%n%ral %n %l consu!dor) Con !n(r%sos
d!s/on!*l%s cada "%- 9s (rand%s# Od!n%ro d!s/on!*l% /ara /a(os
d%s/u.s d% /a(ar /or la sat!s$acc!'n d% sus n%c%s!dad%sP# los
nort%a%r!canos d% clas% %d!a# t!%n%n un /ot%nc!al d% co/ra
%nor%) La $unc!'n d% la /u*l!c!dad as!"a %s o"!l!-ar %st% /od%r d%
co/ra# cr%9ndol% !nsat!s$acc!on%s I%l s%nt!!%nto d% ,u% a uno l% $alta
al(o !/ortant% %n su "!da) El d!s%Go "!rtual d% cada co%rc!al d%
/u*l!c!dad as!"o s% c%ntra %n %l !nt%nto d% /%rsuad!r al co/rador
/ot%nc!al d% ,u% r%al%nt% l% $alta al(o) Su carro %st9 "!%+o# u0
/%,u%Go# u0 (rand%# o %s d% u0 *a+a cal!dad) Su /%lo %st9 u0 s%co#
u0 (rasoso# u0 corr%oso o l% $alta cu%r/o) Su al!%nto /u%d% %star
arru!nando su "!da aorosa) Su cu%r/o /u%d% d%s/%d!r alos olor%s#
trans/!rac!'n o r%s/!rac!'n noralJ ust%d n%c%s!ta una casa nu%"a# un
a/arato %+or d% t%l%"!s!'n# una casa '"!l# /%ro so*r%todo# ust%d
n%c%s!ta :sal!r ad%lant%:)
La t%/orada d% na"!dad %n Estados Un!dos# o$r%c% la
d%ostrac!'n 9s (rand% d% !n$lu%nc!a /od%rosa d% la /u*l!c!dad /ara
an!ar los !/ulsos d% co/ra d%l consu!dor) Para al(unos /roductos#
la /u*l!c!dad na"!d%Ga %/!%-a d%sd% octu*r%) Las d%corac!on%s d%
:d7as $%st!"os %/!%-an a a/ar%c%r d%sd% no"!%*r%:) H coo r%lo+!to# %l
/r!%ro d% d!c!%*r% d% cada aGo# s% /on%n los !n%"!ta*l%s "!llanc!cos
na"!d%Gos so*r% los s!st%as d% Ls!ca d% $ondo# s!%/r% /r%s%nt%s %n
los c%ntros 0 t!%ndas co%rc!al%s) Estas cla"%s a*!%ntal%s s% <an
/ro*ado d%sd% los @4s con %l arr!*o 0 ant%n!!%nto d%l !/ulso d%
co/ra %n la a0or7a d% los consu!dor%s *!%n %ntr%nados) Es
c!%rta%nt% aso*roso "%r c!%ntos d% /%rsonas ,u% ll%(an a las t!%ndas
d% d%/arta%ntos# con sus carr!tos d% co/ras r%/l%tos d% r%(alos# 0
o*s%r"arlos d%scar(ar sus "%<7culos con los /roductos d% t!%ndas d%
d!scos# ro/a# +u(u%t%s# l!*r%r7as 0 t!%ndas d% r%(alosJ los %s%s d%
no"!%*r% 0 d!c!%*r%# s!(n!$!can un t%rc!o d% las "%ntas total%s d%l aGo)
La /u*l!c!dad as!"a %n Estados Un!dos ta*!.n <a contr!*u!do al
%sta*l%c!!%nto d% la cultura d% la dro(a d% la clas% %d!a# ,u% %s
uc<o a0or ,u% %l tr9$!co d% la ar!(uana 0 otros /roductos
:r%cr%at!"os: d% los +'"%n%s) La /rooc!'n as!"a d% as/!r!na 0 otras
dro(as ,u% ,u!tan %l dolor# /!ldoras /ara dor!r# r%%d!os %stoacal%s
0 /ara %l r%s$r7o# 0 otras %d!c!nas d% /at%nt%# <an %ntr%nado a la
a0or7a d% los nort%a%r!canos a *uscar %n %l *ot!,u7n la soluc!'n a sus
/ro*l%as) La /o/ular!dad %nor% d% tran,u!l!-ant%s coo %l Mal!u 0
otros d%/r%s!"os d%l s!st%a n%r"!oso /ar%c%n con%ctars%
%str%c<a%nt% con %l %rcad%o as!"o d% /ast!llas %n Nort%a.r!ca)
El %d!o /u*l!c!tar!o %n %l cual "!"!os# /r%s%nta un d%sa$7o
$unda%ntal a nu%stras <a*!l!dad%s d% d%t%ctar la *asura) Aun,u%
uc<os co%rc!al%s /r%s%ntan sus %nsa+%s d!r%cta 0 <on%sta%nt%# la
a0or7a no lo <ac% as7) La /r%(unta %s no ,u. co/rar# s!no s! co/rar
o no) Una /%rsona ,u% s% s!%nta $r%nt% a su t%l%"!sor# /u%d%
cons!d%rars% un %s/%ctador ,u% ,u!%r% sola%nt% s%r !n$orado o
d!"%rt!do) P%ro d%sd% %l /unto d% "!sta d% la %/r%sa ,u% /atroc!na los
/ro(raas# la /%rsona %s un %stud!ant% s%ntado $r%nt% a una 9,u!na
d% %ns%Gan-a) Las %stac!on%s d% t%l%"!s!'n no "%nd%n /roductos a los
consu!dor%s# s!no ,u% "%nd%n consu!dor%s# los "%nd%n %n nL%ros
/r%d%c!*l%s a los anunc!ant%s ,u% ,u!%r%n /r%s%ntar sus %nsa+%s) Una
%stac!'n a/l!ca la tar!$a d% su t!%/o d% acu%rdo al nL%ro d%
consu!dor%s d% d!"%rsas %dad%s# s%&o# 0 n!"%l%s soc!al# !n(r%sos 0
%ducat!"os d% los ,u% /u%d%n los anunc!ant%s %s/%rar ,u% s% s!%ntan
$r%nt% a sus /antallas durant% un d7a %s/%c7$!co d% la s%ana)
-a publicidad puede definirse como el arte de capturar la
inteligencia humana, el tiempo suficiente para sacarle dinero.
0T(A%(& -(,$:
.intoni=ar su detector de &asura
La <a*!l!dad /ara d%t%ctar la *asura /ro"!%n% *9s!ca%nt% d% la
conc!%nc!a au%ntada) Ust%d /u%d% s!nton!-ar su d%t%ctor d% *asura
ado/tando una act!tud %,u!l!*radaJ una co*!nac!'n d% "oluntad d%
%nt% a*!%rta /ara "%r 0 o7r 0 un %sc%/t!c!so saluda*l% /ara ca/tar los
%nsa+%s ,u% ll%(an %/acados %n $oras %n(aGosas) S!n tratar d%
%ncontrar d%s<on%st!dad %n cada cosa ,u% "%os 0 o7os# s!no
s!/l%%nt% %stando al%rtas a la natural%-a d%l %nsa+% !so# /u%d%
d%sarrollar su <a*!l!dad /ara d%t%ctar *asura# tan *!%n ,u% s% <ac% cas!
!/os!*l% an!/ularl%)
M! <!+o 0 0o al(unas "%c%s nos llaaos utua%nt% la at%nc!'n
so*r% %nsa+%s con un alto cont%n!do d% *asura# ,u% %scuc<aos %n %l
rad!o !%ntras an%+aos) S! al(uno ll%(ara a %ncontrar un %nsa+%
co%rc!al o /ol7t!co %s/%c!al%nt% d%s"!ado# l%"antar9 los dos /r!%ros
d%dos d% su ano 0 los /r%s%ntar9 coo una ant%na d!c!%ndoJ :B!/)))
*!/))) *!/:) Esto s%Gala ,u% su d%t%ctor d% *asura <a %ncontrado al(o
d!(no d% s%r s%Galado) Ocas!onal%nt% uso %st% :co%ntar!o: no "%r*al
durant% r%un!on%s d% n%(oc!os con col%(as 0 cl!%nt%s a ,u!%n%s cono-co
*!%n) Cuando al(u!%n c!ta un :<%c<o: cu%st!ona*l%# casual%nt% l% d!(o
:B!/))) *!/))) *!/:) Cuando la otra /%rsona /r%(unta# :ACu. s!(n!$!ca %soB:
d!(o d%s/r%ocu/ada%nt%# :O<# %so %s s'lo ! d%t%ctor d% *asura
tra*a+ando:) Con %sto trans!to ! /unto d% "!sta con un to,u% d%
cort%s7a)
Ens.G%s% ust%d !so a %scuc<ar los t.r!nos cla"%s# $ras%s#
l%as 0 %&/l!cac!on%s ,u% /u%d%n ostrarl% las ot!"ac!on%s d%l
%!sor# 9s d% lo ,u% .st% !nt%nta o /ud!%ra !nt%ntar co/art!r
consc!%nt%%nt%)
Est. al%rta a lo ,u% no s% <a d!c<o# as7 coo a lo ,u% s% <a d!c<o)
Pon(a at%nc!'n a la !/ortanc!a d% ,u!%n <a*la# as7 coo a la
!/ortanc!a d% la /%rsona a ,u!%n s% <a*la) H9(as% al(unas /r%(untas
cla"% coo .stas# ac%rca d%l %nsa+%6 AL% /ar%c% :d!r%cto:# s!n uc<o
.n$as!s so*r% la /%rsuas!'nB AR%al%nt% d%scansa %n <%c<os 0
con+%turas "%r!$!ca*l%s %n cual,u!%r o%ntoB AL% o$r%c% %l %nsa+%
su$!c!%nt% autono7a /ara toar d%c!s!on%s# o /ar%c% l!!tar /or la
$u%r-a sus o/c!on%s /ara d%c!d!rB Ha(a una %"aluac!'n r9/!da d% la
r%lac!'n *asuraD<%c<os)

Ut!l!c% unos cuantos %+%rc!c!os /r9ct!cos /ara s!nton!-ar su d%t%ctor
d% *asura) Ho+%% una r%"!sta t7/!ca# anal!-ando los anunc!os cuando los
"a0a %ncontrando) Encu%ntr% los /%rsuasor%s ocultos 0 atract!"os an!D
/ulat!"os) Ha(a un r%corr!do a tra".s d% los d!$%r%nt%s art7culos 0 not% la
/ro/orc!'n d% !n$orac!'n d!r%cta o /%rsuas!'n# %n contrast% con las
t.cn!cas alta%nt% an!/ulat!"as o !nt%r/r%tat!"as) L%a una coluna
%d!tor!al t7/!ca 0 "%a ,u. tan *!%n a0uda a %nt%nd%r %l t%a %l %scr!tor# o
%l (rado a la cual lo oscur%c% /ara "%nd%rl% su o/!n!'n)
En los /untos d% "!sta o cursos d% acc!'n d!$%r%nt%s# %scuc<%
%s/%c!al%nt% las $alac!as l'(!cas# ,u% al(unas "%c%s usa la (%nt% /ara
tratar d% con"%nc%r a otra) El Ca/7tulo 3 %&/l!ca uc<as d% %stas
$alac!as !n$oral%s# tan coun%s a nu%stra %&/%r!%nc!a# ,u% uc<a
(%nt% las /asa /or alto) A/r%nda sus no*r%s 0 Ls%los d% l!sta d%
co/ro*ac!'n %ntal# /ara anal!-ar al(unos %nsa+%s d%l %d!o
o*"!a%nt% an!/ulat!"os)
M!%ntras ust%d %scuc<a 9s cu!dadosa%nt% lo ,u% otros d!c%n#
trat% ta*!.n d% %scuc<ars% a ust%d !so) ACu. tan $r%cu%nt%%nt%
(%n%ra 0 /ro"%% ust%d !so *asuraB AEn ,u. (rado s% %ncu%ntra ust%d
!so tratando d% an!/ular a otrosB AO an!/ularlos s!n /r%s%ntar
+usta%nt% los <%c<osB El s%nador %s/%c!al!sta %n s%9nt!ca S)I)
Ha0a8a5a r%co!%nda ,u% d% "%- %n cuando s% /r%(unt% a s7 !so al
tratar con otros :D% ,u. %sto0 <a*lando# s! %s ,u% r%al%nt% lo %sto0
<ac!%ndoB:) A/'0%s% %n la /l9t!ca d!r%cta 0 %n la /%rsuas!'n <on%sta)
NOTA.

=) N%!l Postan# Cra-0 Tal8# Stu/!d Tal8 ONH6 D%ll Pu*) Co)# Inc)# =EK1P#
//) =3?D3>)
?) K%nn%t< S) K%0%s# Jr)# Ho5 to D%"%lo/# Hour T<!n8!n( A*!l!t0 ONH6
McGra5DH!ll Boo8 Co/an0# Inc)# =E@4P) /) ??1)
>) N!c<olas Jo<nson# T%st Patt%rn $or L!"!n( ONH6 Banta# =EK?P# /) 24)
2) Manc% Pac8ard# T<% H!dd%n P%rsuad%rs ONH6 D) Mc8a0# =E@KP)
'. Pensar so&re la marcha
&o confie en ning9n pensamiento que tenga mientras est
sentado.
5/1('(/1% &1(T20%(
Una an.cdota d% un /ol7t!co "!(oroso d% la "!%+a %scu%la %n /l%na
ca/aGa# !lustra la <a*!l!dad $unda%ntal d% /%nsar so*r% Ja arc<a) Al
%star sonr!%ndo# saludando# /al%ando a los n!Gos 0 *%sando *%*.s#
una ans!osa adr% +o"%n s% l% ac%rc' 0 l% /uso a su /%,u%Go a los
*ra-os) El /ol7t!co s% aturd!' /or un o%nto# al dars% cu%nta ,u% %ra %l
*%*. 9s $%o ,u% +a9s <a*7a "!sto) AC'o /odr7a d%c!rl% al(o *on!to 0
cr%7*l% al !so t!%/oB D%s/u.s d% la 9s *r%"% d% las /ausas#
l%"ant' %n alto %l /%,u%Go /ara ,u% todos lo "!%ran 0 %&cla'6 :SH% a,u7
un *%*.T: P%nsar so*r% la arc<a %s una %t9$ora usada /ara r%$%r!rs%
a una !/ortant% <a*!l!dad $unc!onal# ,u% !ncor/ora la <a*!l!dad d%
o*s%r"ar# (%n%rar o/c!on%s# 0 toar d%c!s!on%s r9/!das) Cu!-9 cada uno
d% nosotros %n al(una ocas!'n <a la%ntado <a*%r r%s/ond!do l!!tada
o !n%/ta%nt% a una s!tuac!'n# s'lo /ara /%nsar d%s/u.s otras an%ras
!nt%l!(%nt%s 0 %$%ct!"as) R%acc!onar :!n%d!ata%nt%: %s una <a*!l!dad
,u% /u%d% d%sarrollars%# al /on%r at%nc!'n consc!%nt% a los $actor%s ,u%
la <ac%n /os!*l%) P%nsar so*r% la arc<a %s un tr!un$o d% la ra-'n so*r%
la acc!'n r%$l%+a)
Desarrollo de la presencia mental
SMald!c!'nT SOl"!daos la orac!'n %n s!l%nc!oT
DWIGHT EISENHOWER
O%n una r%un!'n d%
(a*!n%t%P
Pod%os !(ualar %l t.r!no $a!l!ar /r%s%nc!a d% la %nt% con
t%n%r conc!%nc!a d% la s!tuac!'n# <a*!l!dad d!$7c!l d% d%$!n!r %n t.r!nos
s%nc!llos# /%ro $9c!l d% local!-ar %n la acc!'n 0 ta*!.n $9c!l d%
%+%/l!$!car) Inclu0% %&a!nar la s!tuac!'n %n la cual s% %ncu%ntra ust%d
d%sd% d!$%r%nt%s /untos d% "!sta# %n *usca d% los $actor%s cla"% ,u%
/u%dan a$%ctarl% a ust%d o a sus /ro/'s!tos# 0 %"aluar c'o s%
r%lac!onan las d!$%r%nt%s /art%s d% la s!tuac!'n) P!d% una clas% d%
conc!%nc!a %s/%c!al# ,u% s% /u%d% d%sarrollar /or %d!o d% la at%nc!'n
consc!%nt% 0 un /oco d% /r9ct!ca)
Cuando dos (all!nas /as%a*an %n un corral# co%ntando sus
asuntos cot!d!anos# una d% %llas <!-o una /ausa# !r' a la otra
/%nsat!"a%nt% 0 l% /r%(unt'# :D!%# Acon todos los <u%"os ,u% <%os
%stado /on!%ndo# no s% t% <ac% ,u% 0a d%*%r7aos s%r 9s a,u7B:
Al(unas "%c%s los s!c'lo(os usan %l t.r!no d%/%nd%nc!a d%
ca/o % !nd%/%nd%nc!a d% ca/o# al <a*lar d% una d% sus or!%ntac!on%s
%ntal%s *9s!cas# :ca/o: s% r%$!%r% al %d!o c!rcundant% !n%d!ato#
con sus /roc%sos $7s!cos# soc!al%s 0 coun!cat!"os con *as% %n %l
!nd!"!duo) Una /%rsona alta%nt% d%/%nd!%nt% d%l ca/o# t!%nd% a
r%acc!onar 9s o %nos !nconsc!%nt% 0 auto9t!ca%nt% a la s!tuac!'n#
cuando .sta s% d%sarrolla# t%n!%ndo r%lat!"a%nt% /oca conc!%nc!a d%
las $oras alt%rnat!"as d% r%acc!onar) Por otra /art%# una /%rsona
!nd%/%nd!%nt% d%l ca/o# t!%nd% a !rar la !sa s!tuac!'n 9s
$r%cu%nt%%nt%# 0 r%"aloDr!-ar su /a/%l %n %lla) Podr7a cons!d%rars% un
!nd!"!duo %s/%c7$!co coo o/%rando %n al(Ln /unto a lo lar(o d% la
%scala cont!nua# osc!lando d% un ca/o alta%nt% d%/%nd!%nt% a uno
alta%nt% !nd%/%nd!%nt%)
Ust%d /u%d% !a(!nars% a s7 !so %n una a/l!a (aa d%
s!tuac!on%s# con sus caract%r7st!cas /%cul!ar%s /ro/!as# s!n %*ar(o#
todas %llas t!%n%n c!%rtos as/%ctos %n coLn) D%ntro d% un ran(o d%
t!%/o r%lat!"a%nt% corto# /u%d% "!s!tar a sus /adr%s# co/rar una
casa# a*ordar un tr%n# <ac%r %l aor# t%n%r una %ntr%"!sta d% n%(oc!os#
at%nd%r un coct%l# %&/on%r una clas%# casars% o d!"orc!ars%# arr%(lar una
r%0%rta !n$ant!l# s%ntars% %n una r%un!'n d% n%(oc!os# at%nd%r una $!%sta
d% coct%l# co/rar ro/a# o +u(ar t%n!s) Cada una d% %stas ocu/ac!on%s
t!%n% lu(ar d%ntro d% un cont%&to s!tuac!onal# 0 cada cont%&to /!d%
c!%rto %n$o,u% /ara an%+arlo)
La conc!%nc!a total d% un cont%&to s!tuac!onal !n"olucra una
conc!%nc!a d% act!"!dad%s# /roc%sos# %"%ntos# rol%s# r%lac!on%s %ntr%
/%rsonas# r%(las I$oral%s % !/l7c!tasI costu*r%s# trad!c!on%s#
noras# "alor%s 0 %&/%ctat!"as) I/l!ca una conc!%nc!a d%l s!st%a d%
s%Gala!%nto 0 cla"%s a su alr%d%dor# ,u% l% d!c% c'o d%*% actuar
:su/u%sta%nt%:) Esta conc!%nc!a /u%d% ca/ac!tarl% /ara d%c!d!r 9s o
%nos consc!%nt%%nt%# ,u. tanto d%c!d% ust%d co/ortars% d% la
an%ra %n ,u% otros lo %s/%ran d% ust%d)
La conc!%nc!a s!tuac!onal +u%(a ta*!.n una /art% !/ortant% %n
la <a*!l!dad $unc!onal /ara d%t%ctar *asura# coo s% d%scr!*!' %n %l
Ca/7tulo >) D%*!do a ,u% la %s%nc!a d% c!%rtas $oras d%l a*surdo s%
%ncu%ntran %n la s!tuac!'n !sa# la conc!%nc!a s!tuac!onal /u%d%
a0udar a d%t%ctarla 0 an%+arla)
La conc!%nc!a s!tuac!onal /u%d% !n"olucrar /%rc%/c!on%s %s/ac!al%s
0 c!n.t!cas# as7 coo las 9s a*stractas /%rc%/c!on%s d% %structuras 0
/roc%sos soc!al%s) E&!st%n /%rsonas a las ,u% /ar%c% $altarl%s %l s%nt!do
rud!%ntar!o d% su /ro/!o cu%r/o 0 d% las r%lac!on%s %s/ac!al%s con
otros) Una /%rsona s!n %sas caract%r7st!cas# /u%d% %stac!onars% %n la
"%ntan!lla d% un *anco o corr%os# at%nd%r sus asuntos# 0 /%ran%c%r all7
an%+ando su d!n%ro 0 /a/%l%s# %n tanto otros %s/%ran ,u% d%salo+% %l
9r%a) Cuando t%r!na# /odr7a "olt%ar a su alr%d%dor 0 c<ocar con la
/%rsona /arada atr9s) Otra /%rsona /u%d% %c<ar su carro <ac!a atr9s
9s all9 d% su ca+'n d% %stac!ona!%nto# s!n "olt%ar /ara atr9s %n *usca
d% carros ac%rc9ndos%) Ta*!.n /odr7a a*ordar un a%ro/lano# %ncontrar
su as!%nto# 0 *lo,u%ar %l /as!llo co/l%to# al %star acoodando sus
/a,u%t%s 0 %,u!/a+%# ol"!d9ndos% co/l%ta%nt% d% ,u% otras /%rsonas
l% %s/%ran) Tal $alta d% s%ns!*!l!dad a los !nt%r%s%s d% los d%9s# /u%d%
%&t%nd%rs% a lo lar(o d% la "!da d% una /%rsona 0 a$%ctar sus r%lac!on%s
con otros)
Sa*%r c'o /roc%d%r %n una s!tuac!'n dada# d%/%nd% d% sa*%r lo
,u% uno ,u!%r%) El toar o/c!on%s d%sd% la /%rs/%ct!"a d% los /ro/!os
"alor%s# r%,u!%r% ,u% s% t%n(a una !d%a clara d% lo ,u% s% "alora 0 d% lo
,u% s% %st9 d!s/u%sto a /a(ar /ara o*t%n%rlo) El s!c'lo(o A*ra<a
Maslo5 s% r%$%r7a a la <a*!l!dad d% r%s!st!r la aculturac!'n coo una
<a*!l!dad *9s!ca d% la /%rsona ,u% *usca la autorr%al!-ac!'n) Con %llo
Maslo5 ,u!%r% d%c!r la "oluntad d% toar d%c!s!on%s /%rsonal%s# ,u%
"a0an %n contra d% los "alor%s alta%nt% ac%/tados 0 d% las noras
"!(%nt%s alr%d%dor) Esto %s la act!tud d%l !nd!"!duo autod!r!(!do)
0omos ovejas prudentes; esperamos ver c!mo va la
manada, " despus nos unimos. Tenemos dos opiniones: una
privada, que tenemos miedo de expresar; " otra 7la que usamos
7 que nos fuerza a usarla para complacer al se@or 8ru@!n, hasta
que por comodidad nos habituamos a ella, " la costumbre de
defenderla pronto nos hace amarla, adorarla, " olvidar cunto
trabajo nos cost!.
3,/: T),1&
La conc!%nc!a d% la s!tuac!'n 0 la <a*!l!dad d% toar d%c!s!on%s# "a
aunada a la <a*!l!dad d% a+ustar la r%s/u%sta a la s!tuac!'n) Lo ,u% con
$r%cu%nc!a ad!raos coo un :+u!c!o r9/!do:# s% !(uala a la <a*!l!dad
d% sur(!r con una !d%a o un /unto d% "!sta# ,u% otros %ncu%ntran
no"%doso 0 /ro"ocat!"o d%ntro d% una s!tuac!'n %s/%c7$!ca) S% /u%d%
d%sarrollar %sta <a*!l!dad coo cual,u!%r otra <a*!l!dad d%l
/%nsa!%nto# /on!%ndo at%nc!'n consc!%nt% %n %lla 0 tratando
r%al%nt% d% lo(rarla)
Un /ro$%sor d% $!loso$7a s% %ncontr' a s7 !so d%sa$!ado una
aGana# durant% una con$%r%nc!a cuando un %stud!ant% l% !nt%rru/!'#
d!c!%ndo $r7a%nt%# :ADoctor G%sund<%!t# /u%d% ust%d /ro*ar ,u% 0o
%&!stoB: %l /ro$%sor <!-o una /ausa# !ncl!n' su ca*%-a coo s! <u*!%ra
%scuc<ado al(o 0 d!+o6 :AAl(u!%n d!+o al(oB:
El art% d% dar una r%s/u%sta orda-# !n"olucra una %"aluac!'n d%
la s!tuac!'n al s%(undo# d% la s!tuac!'n# 9s ,u% una r%acc!'n !n%d!ata
0 %c9n!ca) Por un t!%/o d% %d!o s%(undo# su c%r%*ro /u%d% r%corr%r
una "ar!%dad a/l!a d% /os!*!l!dad%s /ara d%c!r al(o) Ens.G%s% a s7
!so a <ac%r una /ausa /or un !nstant%# ant%s d% ,u% ust%d cont%st% a
una s!tuac!'n d%sa$!ant%# 0 "%a ,u. tan $r%cu%nt%%nt% /u%d% ust%d
or!(!nar una r%s/u%sta no"%dosa ,u% sat!s$a(a *!%n la s!tuac!'n)
El6 TL *%sas con los o+os a*!%rtos
Ella6 AC'o /u%d%s d%c!rloB
Una an.cdota d!"%rt!da ,u% r%lac!ona a G%or(% B%rnard S<a5#
!nclu7a a una actr!- u0 atract!"a /%ro su/%r$!c!al ,u% s% l% ac%rc' %n
una r%un!'n soc!al 0 us!t'# :SO< s%Gor S<a5T: :SLo <% ad!rado tantoT:
:SD%*%r7aos un!rnos 0 t%n%r un *%*.T) Con ! a/ar!%nc!a 0 su c%r%*ro#
s%(ura%nt% %l n!Go r%sultar7a $aoso): :No# (rac!as ,u%r!da:# s% d!c%
,u% r%s/ond!' S<a5# :E&!st% cuando %nos una /ro*a*!l!dad !(ual d%
,u% %l n!Go /u%da t%n%r ! a/ar!%nc!a 0 su c%r%*ro:)
>er el cuadro completo
La <a*!l!dad d%l /%nsa!%nto %strat.(!co# 9s /rosa!ca%nt%
conoc!da coo :"%r %J cuadro total:# %s rara %ntr% la (%nt% ,u% actLa %n
s!tuac!on%s soc!al%s t7/!cas# 0 %s/%c!al%nt% rara %n or(an!-ac!on%s d%
n%(oc!os) El (ran cuadro d%l /%nsa!%nto /u%d% darl% una "%nta+a
su*stanc!al %n a*as s!tuac!on%s) D%sd% %l /unto d% "!sta /%rsonal# %sto
%s# d%c!d!%ndo c'o an%+ar al(una s!tuac!'n# %l cuadro co/l%to
!nclu0% las r%s/u%stas a /r%(untas coo6 :ACu. /asa a,u7B: o :ACu.
,u!%ro lo(rar d% %sta s!tuac!'nB:# :ACu9l%s son las /os!*!l!dad%s d% lo(rar
! o*+%t!"oB:
S% cu%nta ,u% durant% una tur*ul%nta ca/aGa %n Euro/a# %l
(%n%ral D5!(<t E!s%n<o5%r# l% /!d!' a uno d% sus o$!c!al%s d% !nt%l!(%nc!a
una %"aluac!'n *r%"% d% la s!tuac!'n d%l %n%!(o) El +o"%n o$!c!al
r%s/ond!' r9/!da%nt% :SS%Gor# d!*u+% una dona) Nosotros soos %l
a(u+%roT:)
Ust%d /u%d% constru!r la <a*!l!dad d% "%r %l cuadro total
%ns%G9ndos% a s7 !so a /r%(untars% :ACu. %s lo ,u% /asa Ia,u7 0
a<ora !soB): A/r%nda a %scudr!Gar la s!tuac!'n# <ac!%ndo un
!n"%ntar!o r9/!do d%l %sc%nar!o $7s!co# d%l nL%ro d% /%rsonas# d% sus
rol%s a/ar%nt%s 0 r%lac!on%s# lo ,u% %st9n <ac!%ndo o /or <ac%r# 0 c'o
%st9n n%(oc!ando con ust%d) M%r!$!,u% ,u!.n /ar%c% $oral o
/r9ct!ca%nt%# %star a :car(o:) AC'o r%s/ond%n las otras /%rsonas a
%sa /%rsonaB ACu9l%s son las :r%(las: /ara co/ortars%B
S% /u%d% %&/lorar una s!tuac!'n 9s %$%ct!"a%nt%# s! t!%n%
al(una !d%a d% lo ,u% %st9 *uscando) Ad%9s d%l (ran nL%ro d%
<%c<os a los ,u% /odr7a /r%starl%s at%nc!'n# ust%d %ncontrar9 otros
%s/%c!al%nt% !/ortant%s) Pu%d% !d%nt!$!car %stos $actor%s cla"%
d%c!d!%ndo /r!%ro# cu9l%s son sus !nt%r%s%s /%rsonal%s %n %sa
s!tuac!'n) Lu%(o# :F!+9ndos% %n %l *al'n:# %sto %s# ant%n!%ndo sus
o*+%t!"os /%rsonal%s $!r%%nt% %n %nt%# /u%d% %"aluar 9s
$9c!l%nt% lo ,u% /asa# % !d%nt!$!car las o/c!on%s d!s/on!*l%s /ara su
actuac!'n) Estas dos /r%(untas I:DCu. %s lo ,u% /asaBD: 0 :ACu9l %s !
o*+%t!"o %n %sta s!tuac!'nB:I l% %,u!/arar9n /ara ad%cuar sus acc!on%s
a la s!tuac!'n 0 toar o/c!on%s !nt%l!(%nt%s)
Fr%cu%nt%%nt% s% /u%d% %ncontrar ,u% uno o dos $actor%s cla"%#
r%al%nt% do!nan la s!tuac!'n total# 0 %structuran %l /roc%so co/l%to)
S! ust%d /u%d% %scudr!Gar la s!tuac!'n 0 :su+%tars%: a un $actor cla"%#
con $r%cu%nc!a sa*r9 !n%d!ata%nt% c'o /roc%d%r) Por %+%/lo# una
"%- %sta*a 0o actuando coo consultor d% un (ru/o d% !n"%rs!on!stas#
,u% ,u%r7an sa*%r ,u. <ac%r %n %l caso d% una co/aG7a con /ro*l%as
$!nanc!%ros ,u% %llos a/o0a*an) Cu%r7an d%c!d!r s! ant!c!/a*an o no una
sua d% d!n%ro ad!c!onal Iuna cant!dad !/actant%I al /r%s!d%nt% d%
la co/aG7a# %n "!sta d% ,u% /ar%c7a ,u% .l <a*7a /%rd!do %l control d%
la o/%rac!'n)
Cuando s% r%un!%ron %n con$%r%nc!a# not. ,u% los ,u% a/o0a*an la
co/aG7a s% <a*7an a(ru/ado a un lado d%l sal'n# d% cara al /r%s!d%nt%
d% la co/aG7a coo un cu%r/o onol7t!co) Su /ostura 0 /roc%sos no
"%r*al%s d%l /r%s!d%nt% su(!r!%ron ,u% .l s% s%nt7a u0 !nc'odo con la
s!tuac!'n) Coo %l .&!to d% la o/%rac!'n d%/%nd%r7a uc<o d%l tra*a+o
d% %,u!/o d% %st% (ru/o coo una un!dad# %st% $actor caut!"' !
at%nc!'n) El /unto cla"% %n %sta ocas!'n no %ra n%c%sar!a%nt% ,u% las
"%ntas <u*!%ran *a+ado# s!no ,u% %st% (ru/o d% /%rsonas no s% N%"a*an
lo su$!c!%nt%%nt% *!%n /ara Jo(rar una o/%rac!'n con .&!to) D%s/u.s d%
una r%"!s!'n *r%"% d% la s!tuac!'n# /r%s%nt. a la at%nc!'n d%l (ru/o %st%
<%c<o %"!d%nt%) Los !%*ros %sco(!%ron no n%(oc!ar con .l
d!r%cta%nt%) La co/aG7a ,u%*r' %n %d!o d% !nt%rca*!o d%
d%andas# acusac!on%s d% d%s<on%st!dad 0 una at's$%ra d%
s%nt!!%ntos %ndur%c!dos)
-o oscuro eventualmente lo vemos. -o completamente aparente
nos toma ms tiempo ./.
34//$)
El conc%/to d% cuadro co/l%to s% al!n%a ta*!.n con la <a*!l!dad
d% conc!%nc!a d% la s!tuac!'n# 0 /art!cular%nt% con la <a*!l!dad
$unc!onal d% d%t%ctar la *asura) Al(unas "%c%s# la s!tuac!'n !sa t!%n%
una %structura tal# ,u% un d%t%ctor d% *asura s!nton!-ado l% d!r9 d%sd%
su /unto d% "!sta ,u% /r%s%nta "alor%s cu%st!ona*l%s) Por %+%/lo# %l
arr%(lo $7s!co d% un su/%r%rcado# t!%nda d%/arta%ntal o tall%r# /odr7a
conduc!rlo a co/rar c!%rtos art7culos /or !/ulso) La /r'&!a "%- ,u%
ust%d "a0a a un %rcado d% d%s/ac<o r9/!do# *us,u% %l arr%(lo a su
alr%d%dor) AEncu%ntra ust%d una "ar!%dad d% /roductos d% !/ulso
c%rca d% la /u%rta 0 ostrador d% la ca+a# coo dulc%s# *otanas#
c!(arr!llos# r%"!stas# c<!cl%s# %ntas o +u(u%t%s d% odaB
Ust%d /odr9 no %star consc!%nt% d% %llo# /%ro %l "%nd%r al
%nud%o d%scansa *9s!ca%nt% %n %l conc%/to d% $lu+o d% tr9$!co# con
la noc!'n d% ,u% la d!str!*uc!'n d% "ar!os art7culos d%*% !ncr%%ntar al
9&!o %l nL%ro d% /roductos %&/u%stos a la at%nc!'n d%l cl!%nt%#
cuando .st% ca!na d%sd% la %ntrada a los %stant%s ,u% t!%n%n %l
/roducto d%s%ado# 0 r%(r%sa d%s/u.s al ostrador d% la ca+a) Los
%rcados d% autos%r"!c!o s% <an "u%lto /o/ular%s %n Estados Un!dos#
/r!nc!/al%nt% d%*!do a %sta "%nta+a d% %&/os!c!'n :9&!a:)
T7/!ca%nt%# %l "%nd%dor al $ondo d% la t!%nda# colocar9 art7culos coo
l%c<%# /an 0 /roductos %nlatados /ara ,u% t%n(a ust%d ,u% /asar /or
tantos /roductos d% !/ulso coo s%a /os!*l%) Pr%(Lnt%s% a s7 !so
cu9ntas "%c%s <a co/rado al(una (olos!na o /roducto d% !/ulso s!n
/r%starl% uc<a at%nc!'n# %ra%nt% d%*!do a ,u% a/ar%c!%ron al
alcanc% d% su ano) Los co%rc!ant%s 0 los t%'r!cos d%l %rcad%o s%
r%$!%r%n a %sta t.cn!ca coo :d%s/%rtar %l !/ulso d% co/ra: d%l
cl!%nt%) Una "%- ,u% l% d%n (anas d% co/rar# r%acc!onar9
!nconsc!%nt%%nt% a %stas cla"%s) En la %d!da %n ,u% /on(a at%nc!'n
a tal%s s!tuac!on%s a su alr%d%dor# /odr9 d%c!d!r c'o r%s/ond%r) En la
%d!da ,u% l% $alt% %sa conc!%nc!a d%l cuadro co/l%to# t%nd%r9 a
r%s/ond%r %n $ora auto9t!ca r%lat!"a%nt%# coo lo d%s%an otras
/%rsonas)
E/!%c% a !rar a su alr%d%dor los %nsa+%s no "%r*al%s ,u% l%
dan los arr%(los d% casas# o$!c!nas 0 %sta*l%c!!%ntos d% n%(oc!os)
AAl(una "%- <a o*s%r"ado cu!dadosa%nt% a un %stud!ant% t7/!co d%
/r%/arator!aB# El o*s%r"ador ocas!onal /odr7a toar %,u!"ocada%nt%
uc<as %scu%las /L*l!cas /or /r!s!on%s o al(unas otras !nst!tuc!on%s
corr%cc!onal%s) La %structura coun!ca o*%d!%nc!a# con$or!dad 0
control) AHa notado ust%d ,u% uc<as t!%ndas d% d%/arta%ntos
(rand%s t!%n%n ro/a d% u+%r %&<!*!da +usta%nt% a la %ntrada d% la
/u%rta /r!nc!/al# d% tal an%ra ,u% %l cl!%nt% /u%d% /as%ar !%ntras s%
r%$r%sca 0 toa su t!%/oB
O*s%r"% la s!tuac!'n %n una o$!c!na t7/!ca d% un doctor) AAl(una
"%- <a cons!d%rado la !nt%racc!'n /ac!%nt%Ddoctor ,u% s% d%sarrolla
%ntr% una /%rsona ,u% da s%r"!c!os a un :cl!%nt%:B APu%d% ust%d "%rs%
coo un cl!%nt% cuando s% s!%nta %n la sala d% %s/%raB Pro*a*l%%nt%
no s! ust%d r%s/ond% !nconsc!%nt%%nt% a las cla"%s s!tuac!onal%s ,u% l%
/%r!t%n %structurar la r%lac!'n) El doctor /ro%d!o r%s!d% %n un r%$u(!o
sa(rado# con %n$%r%ras %$!cac%s 0 con %l $r%nt% s!!lar al d% una o$!c!na
$oral# ,u% lo s%/ara d%l /ac!%nt%) Las %n$%r%ras /ro(raan las
%ntradas 0 sal!das d% los /ac!%nt%s %n $ora con"%n!%nt% /ara %l doctor)
Cada /ac!%nt% o*t!%n% un /oco d% t!%/o d%l doctor# ,u!%n# d%s/u.s d%
todo# %s una /%rsona ocu/ada % !/ortant%) D%*!do a ,u% la at%nc!'n
.d!ca %s $r%cu%nt%%nt% un %rcado d% "%nd%dor%s# las t9ct!cas
coo .stas $unc!onan %$%ct!"a%nt% /ara !ns/!rar la ad!rac!'n d%l
cl!%nt%) Una /%rsona ,u% no /%nsara dos "%c%s %n r%*at!r una cu%nta
sos/%c<osa%nt% alta d% un /lo%ro o %c9n!co# /odr7a s%nt!rs%
cul/a*l% d% %nc!onar %l t%a "ul(ar d%l d!n%ro %n la o$!c!na d%l doctor)
Los a*o(ados o/%ran %n la !sa $ora)
Trat% d% ca!nar %n una +o0%r7a d% lu+o 0 !rar %l arr%(lo d% los
/roductos) AD% ,u. an%ra /odr7a la s!tuac!'n /or s7 !sa# andar
s%Gal%s al cl!%nt% ,u% l% d!+%ran :/r%/9r%s% a /a(ar a la co/aG7a una
sua cons!d%ra*l% d% d!n%ro:B
P!%ns% ac%rca d% los s!(u!%nt%s %sc%nar!os % !d%nt!$!,u% las
caract%r7st!cas *9s!cas# ,u% cr%a ,u% /u%dan trans!t!r r%(las no
"%r*al%s d% co/orta!%nto6
=) Sala d% %s/%ra d% un a%ro/u%rto
?) Banco
>) R%staurant d% lu+o
2) Or(an!-ac!'n d% s%r"!c!o d%l (o*!%rno# tal coo un d%/arta%nto
d% "%<7culos o otor# o$!c!na d% d%s%/l%o# o d% *!%n%star /L*l!co
@) T%atro
1) Cas!no d% Las M%(as
K) Sala d% coct%l o d!sco
3) Sala d% %s/%ra /L*l!ca
E) O$!c!na d% un %+%cut!"o d% u0 alto ran(o
=4) Ju-(ado
==) I(l%s!a
=?) S%r"!c!os $un%rar!os
=>) Boda
=2) El%"ador r%/l%to
=@) F!%sta d% coct%l
D% "%- %n cuando /u%d% ust%d %ncontrar Lt!l /r%(untars%#
:ACu9l%s r%(las no consc!%nt%s# %star. o*%d%c!%ndo d%*!do a la
%structura d% la s!tuac!'n# ,u% /%r!t!r7an a otros an!/ular%B:
Pensar en opciones
-a sabidur+a consiste meramente en saber qu hacer enseguida.
,&M&13$
Cuando un doctor r%corr7a un /a*%ll'n d% /ac!%nt%s (ra"%s## /!d!'
a cada uno d% %llos su Llt!o d%s%o) A una "!%+%c!ta l% d!+o# :AHa0 al(o
,u% ust%d ,u!%ra %s/%c!al%nt% ant%s d% or!rB: Ella r%/l!c'#
%sto!ca%nt%# :S7# % (ustar7a "%r a !s $a!l!ar%s 9s c%rcanos una
"%- 9s:) :D%sd% lu%(o#: d!+o %l doctor# :arr%(lar%os %so:) A un
s%(undo /ac!%nt% l% /r%(unt' su d%s%o) :So0 cat'l!co urur' %l
anc!ano:# :% (ustar7a "%r a un cura /ara con$%sar% 0 ,u% % d. los
santos 'l%os:) :S%(uro:# r%/l!c' %l doctor) Entonc%s s% a/ro&!' a un
t%rc%r /ac!%nt%# un +ud7o "!%+o) :AS%Gor# t!%n% ust%d un Llt!o d%s%oB:#
/r%(unt'# :S7:# cont%st' %l "!%+o :! Llt!o d%s%o %s "%r a otro doctor:)
Eso %s /%nsar %n o/c!on%s) En la %d!da ,u% ust%d /u%da
!d%nt!$!car clara%nt% o/c!on%s Lt!l%s /ara /roc%d%r a una s!tuac!'n
d%sa$!ant%# /u%d% a/l!ar al 9&!o sus o/ortun!dad%s /ara sat!s$ac%r
sus /ro/!as n%c%s!dad%s 0 %tas) En %l %+%/lo %l "!%+o# <!-o al(o ,u%
r%/r%s%nta un alto n!"%l d% $unc!ona!%nto %ntal Ia(r%(' una o/c!'n
a la s!tuac!'n)
En uc<as s!tuac!on%s# %s/%c!al%nt% cuando %&!st% la
an!/ulac!'n# /u%d% s%r ,u% s% l% o$r%-ca Ln!ca%nt% un curso d%
acc!'n) La /%rsona !/uls9ndol% a toar %s% ca!no# %ncontrar9
"%nta+oso ,u% ust%d <a(a %sto o a,u%llo# 0 /or tanto /odr9 tratar d%
"%nd%rl% la !d%a) S! ust%d no /!%nsa las cons%cu%nc!as d% actuar coo
%sa /%rsona l% !nduc%# ust%d /odr9 no %star actuando %n %l %+or d% sus
!nt%r%s%s) La <a*!l!dad /ara :o/c!on!-ar: una s!tuac!'n %s una <a*!l!dad
%ntal d% u0 alto n!"%l# ,u% /u%d% d%sarrollars% con un /oco d%
at%nc!'n 0 /r9ct!ca)
A B%n+a7n Fran8l!n l% (usta*a contar la /ar9*ola d% un ranc<%ro
0 sus an!al%s# /ara !lustrar la r%lac!'n %ntr% las colon!as a*ruadas d%
!/u%stos %n %l Nu%"o Mundo 0 la onar,u7a !n(l%sa) Al a*ocars% a la
D%clarac!'n d% Ind%/%nd%nc!a# /%d7a un /unto d% "!sta nu%"o %n la
an%ra d% "%r sus r%lac!on%s) D% acu%rdo con %sta <!stor!a# %l (ran+%ro
lla' a un (ru/o d% sus an!al%s# 0 l%s d!+o# :B!%n# !s /%,u%Gos# <%
d%c!d!do <ac%r una (ran $!%sta) L%s <% r%un!do a,u7 /ara d!scut!r %l
asunto d% c'o "o0 a coc!narl%s# 0 /art!cular%nt% ,u. salsas usar.
/ara <ac%r 9s d%l!c!osa la co!da) Un /ollo al-' la "o-# :SP%ro s%GorT:
:Sno ,u%r%os ,u% nos coanT: :Cu%r!dos 7os: l%s %c<' %n cara %l
(ran+%ro# :Ss% <an sal!do d%l t%aT:)
Lo ,u% %s %s %l :/unto: /ara una /%rsona %n una s!tuac!'n dada#
/u%d% no s%rlo /ara otra) Al(unas /%rsonas <9*!l%s /ara an!/ular
/u%d%n d%s%ar ,u% ust%d ac%/t% un $actor coo :%l /unto#: cuando
r%al%nt% ust%d /u%d% t%n%r un !nt%r.s d!$%r%nt% %n la s!tuac!'n) Una
conc!%nc!a /ara "ar!ar /untos d% "!sta %n la !sa s!tuac!'n /u%d%
ca/ac!tarl% /ara %"aluar lo ,u% /asa uc<o 9s %$%ct!"a%nt%) OEl
Ca/7tulo 1 trata con 9s a/l!tud %l conc%/to d% /untos d% "!sta# 0 l%
o$r%c% al(unos %+%rc!c!os /ara d%sarrollar la <a*!l!dad d% s%r 9s
%$%ct!"o %n !d%nt!$!carlos)P
La <a*!l!dad d% o/c!on!-ar la s!tuac!'n /u%d% ca/ac!tarl% /ara
tratar con otras /%rsonas con 9s s%(ur!dad 0 %"!tar ,u% lo an!/ul%n)
S! ust%d t!%n% una !d%a clara d% sus o*+%t!"os %n una s!tuac!'n# s!
ant!%n% sus o+os %n %l :*al'n: I%sto %s# ant!%n% /r!or!tar!a%nt% sus
o*+%t!"osI 0 s! %&/lora la s!tuac!'n /ara %ncontrar lo ,u% /asa# /u%d%
con $r%cu%nc!a !d%nt!$!car las o/c!on%s ,u% o$r%c%n %l "alor r%al a ust%d)
En al(unos casos# las /%rsonas /u%d%n coo/%rar 0 a0udarl% a aclarar sus
o/c!on%s) En otros casos /u%d%n tratar d% con$und!rlo o !nt!!darlo#
%"!tando ,u% s% $or% una !d%a clara d% las a"%n!das a*!%rtas ant%
ust%d)
Cuando 0o /as. a la ca+a %n una $!la d% un su/%r%rcado d% Los
An(%l%s# l% d! a la %/l%ada un *!ll%t% d% =4 d'lar%s /ara /a(ar un
art7culo ,u% costa*a >) Puso %l *!ll%t% %n %l ca+'n# cont' al(unos *!ll%t%s
0 % d!o ca*!o d% @ d'lar%s) :P%rd'n%%:# d!+% :l% <% dado un *!ll%t%
d% d!%- d'lar%s: 0 ust%d s'lo % d!o ca*!o d% uno d% a c!nco:) :Ust%d
% d!o uno d% a c!nco: d!+o ruda%nt%) :Pu%do %star %,u!"ocado# /%ro
no dudo ,u% l% d! un *!ll%t% d% d!%-) Sola%nt% tra7a un *!ll%t% d% d!%-
d'lar%s %n ! *!ll%t%ra cuando %ntr.:) En tanto los otros cl!%nt%s %n la
$!la %/%-aron a o"%rs% n%r"!osa%nt%# ll%(aos a un %/at% %n %l
t%a) :B!%n:# d!+o %lla :sola%nt% %scr!*a su no*r% 0 do!c!l!o 0
d.+%%lo) S! r%sulta ,u% % so*ra un *!ll%t% d% a c!nco d'lar%s %n %l
cort% d% ca+a# s% lo andar%os:) L% cont%st.# :T%n(o una !d%a %+or)
Lla%os al (%r%nt% d% la t!%nda 0 <a(aos ,u% total!c% %l d!n%ro d% su
ca+a) D% %sa an%ra /odr%os r%sol"%rlo a<ora !so:) Eno+ada%nt%
lla' al (%r%nt% d% la t!%nda# ,u!%n s!/l%%nt% to' la c<arola d% la
ca+a 0 la sust!tu0' /or una nu%"a# con una cant!dad %st9ndar d%
%$%ct!"o# cont' %ntonc%s %l d!n%ro# lo co/ar' con %l r%(!stro d% r%c!*os#
0 % d!o !s c!nco d'lar%s)
Cu!-9 %lla % <u*!%ra andado %l d!n%ro) Cu!-9 no) Para 7 %l
/unto %n %st% caso %ra la acc!'n !n%d!ata) Muc<a (%nt% s% d%+a
!nt!!dar %n s!tuac!on%s s!n !/ortanc!a# s!/l%%nt% /or,u% no t!%n%n
d%c!d!do ,u. %s lo ,u% ,u!%r%n) S! ust%d sa*% lo ,u% ,u!%r% %n una
s!tuac!'n coo .sta# 0 sa*% ,u% %st9 /!d!%ndo al(o ra-ona*l%# %s u0
$9c!l ant%n%rs% %n sus tr%c% 0 o*t%n%rlo) La coun!cac!'n as%"%rat!"a
r%,u!%r% un alto n!"%l d% la conc!%nc!a d% la s!tuac!'n# una !d%a clara d%
su o*+%t!"o 0 d% la <a*!l!dad d% o/c!on!-ar las s!tuac!on%s)
El /%nsar so*r% la arc<a ta*!.n %s u0 !/ortant% %"!tar
sal!rs% d% la ruta o d!stra%rs% con $actor%s ,u% no "!%n%n d!r%cta%nt%
al caso d% lo ,u% ust%d ,u!%r% lo(rar) Al(unas "%c%s un $actor
s%cundar!o /u%d% ca/tar tanto su at%nc!'n# ,u% /!%rd% d% "!sta su
o*+%t!"o *9s!co) Est% %rror %s an9lo(o al d% co*at!r %l $%n'%no d% la
$!+ac!'n d%l *lanco# ,u% "!ct!' a uc<os /!lotos !l!tar%s %n la S%(unda
Gu%rra Mund!al) Al(unas "%c%s un /!loto <ac7a un r%corr!do a *a+o n!"%l#
solta*a las *o*as# 0 lu%(o s% al%+a*a d%l *lanco /ara atacar
!nt%nsa%nt% con a%tralladoras) Muc<os /!lotos atacar7an con una
an!o*ra d% cla"ado# +alando <ac!a arr!*a <asta %l Llt!o s%(undo
/os!*l%# /ara d!s/arar 9s %&acta%nt%) A "%c%s# un /!loto ll%(a*a a
cla"ars% tanto %n %l *lanco ,u% ol"!dar7a +alar <ac!a arr!*a# /ara al%+ars%
d%l t%rr%no) Un nL%ro cons!d%ra*l% d% u%rt%s s% atr!*u0%ron a %st%
$%n'%no s!col'(!co# 0 9s d% un /!loto r%(r%s' d% una !s!'n d%
*o*ard%o# con lodo %n su a"!'n) La $!+ac!'n %n *lanco noral%nt% no
t!%n% uc<os %$%ctos s%r!os %n la a0or /art% d% las s!tuac!on%s
soc!al%s# /%ro %l conc%/to ns %l !so)
Hac% al(unos aGos /art!c!/. %n una con$%r%nc!a t.cn!ca# ,u%
!nclu7a "ar!as /%rsonas d% una co/aG7a a.r%a %s/ac!al 0 un c!%nt7$!co
d% alto ran(o %n un /u%sto !n$lu0%nt% d% una a(%nc!a (u*%rna%ntal)
D%sd% %l /unto d% "!sta d% la co/aG7a# %l /ro/'s!to d% la con$%r%nc!a
%ra %sta*l%c%r una aron7a a!(a*l% con %st% !nd!"!duo# lo cual s%r7a la
*as% /ara un !nt%rca*!o cont!nuo d% !d%as ,u% condu+%ran a un
contrato su*stanc!al con la a(%nc!a) Uno d% los r%/r%s%ntant%s d% la
co/aG7a# un !n(%n!%ro d% alto ran(o# *r!llant% 0 cr%at!"o# s%
%nor(ull%c7a d% su co/%t%nc!a t.cn!ca 0 d% su *u%n +u!c!o) D%s/u.s d%
unos !nutos d% /l9t!ca aa*l%# la d!scus!'n (!r' a una 9r%a t.cn!ca
cla"%) El c!%nt7$!co d%l (o*!%rno %&/r%s' una o/!n!'n $u%rt% 0 un tanto
do(9t!ca# %n $a"or d% c!%rto %n$o,u% t.cn!co# ,u% %l !n(%n!%ro d% la
co/aG7a cons!d%ra*a no o/%ra*l%) Los dos /roc%d!%ron a d%*at!r %l
t%a# con un au%nto cr%c!%nt% %n %l n!"%l d% !nt%ns!dad 0 con %l
cons!(u!%nt% %ndur%c!!%nto d% las /os!c!on%s) Los r%/r%s%ntant%s d%
%rcad%o d% la co/aG7a cons!(u!%ron d%s"!ar %l t%a d% la d!scus!'n#
no s!n ant%s ,u% %l !n(%n!%ro tu"!%ra .&!to %n %nlo,u%c%r
co/l%ta%nt% al c!%nt7$!co)
M% /ar%c!' ,u% %l !n(%n!%ro <a*7a %-clado su /ro/!o %(o %n la
s!tuac!'n 0 <a*7a ,u!tado la "!sta d%l :*al'n:) En lu(ar d% sua"!-ar la
d!scus!'n# % !nt%ntar ca*!ar /ost%r!or%nt% la an%ra d% /%nsar d%l
c!%nt7$!co# s% $!+' %n %l *lanco d% una cu%st!'n t.cn!ca# %n lo ,u% a .l l%
/ar%c7a un %stL/!do /unto d% "!sta) Hasta dond% 0o s.# %l c!%nt7$!co
nunca l%s !n"!t' /ara otras d!scus!on%s)
(l mejor capitn no se arroja temerariamente.
&i es el mejor soldado el que lucha enardecidamente.
-Ql vencedor ms grande gana sin combatir...
-,$ T24
Cuando %l %(o 0 las %oc!on%s s% !n"olucran !nd%*!da%nt% %n
una s!tuac!'n# s% corr% %l r!%s(o d% ll%(ar a c%ntrars% %n %l *lanco 0
/%rd%r d% "!sta %l o*+%t!"o) La %oc!'n %s un as/%cto "9l!do %
!/ortant% /ara su $unc!ona!%nto# /%ro %s una *as% u0 /o*r% /ara la
toa d% d%c!s!on%s) Es/%c!al%nt% cuando uno s% %no+a# las $acultad%s
l'(!cas son %nos %$%ct!"as) A "%c%s# %ncontraos ,u% %s n%c%sar!o
"%nc%r nu%stros s%nt!!%ntos %n una s!tuac!'n 0 /roc%d%r d% la %+or
an%ra ,u% /odaos) S! s% sa*% c'o controlar %l %(o# 0 c'o an%+ar
los s%nt!!%ntos <asta c!%rto /unto# s% /u%d%n lo(rar %+or%s r%sultados
a lar(o /la-o)
(l enojo es el viento que apaga la lmpara de la mente.
A/$;(/.1$ L/,.(
Con!iar en sus cora=onadas
Cuando dudo# d!(o la "%rdad) MARK TWAIN
El t.r!no cora-onada# $r%cu%nt%%nt% tra% a la %nt% %l t.r!no
!ntu!c!'n) Al(unas /%rsonas s% d%scr!*%n a s7 !sas coo *9s!ca%nt%
!ntu!t!"as# $r%cu%nt%%nt% contrastando %sa or!%ntac!'n con una
or!%ntac!'n llaada l'(!ca) D% acu%rdo al s!c'lo(o Car! Jun(# ,u!%n
constru0' un s!st%a t%'r!co so*r% %sa r%(!'n !st%r!osa d%l
/%nsa!%nto ,u% .l cons!d%ra*a !n%&/r%sa*l% %n /ala*ras# la !ntu!c!'n
%s :una /%rc%/c!'n d% r%al!dad%s d%sconoc!das /or %l consc!%nt%# 0 ,u%
trans!tan /or %l !nconsc!%nt%): Jun( trat' d% clas!$!car la (%nt% d%
acu%rdo con las cuatro $unc!on%s s!col'(!cas d%l /%nsa!%nto6
s%nt!!%nto# s%nsac!'n % !ntu!c!'n# +unto con la d!st!nc!'n total u0
conoc!da d% !ntro"%rs!'n 0 %&tro"%rs!'n)
A/ar%nt%%nt% Jun( cons!d%r' %l /%nsa!%nto 0 s%nt!!%nto# 9s
o %nos# coo odos o/u%stos d% %"aluar la %&/%r!%nc!a /ro/!a# 0
cons!d%r' las s%nsac!on%s % !ntu!c!on%s coo odos o/u%stos d% toar
!n$orac!'n so*r% %l undo) El <%c<o d% ,u% .l no /udo o$r%c%r una
d%$!n!c!'n $unc!onal s%nc!lla d% los t.r!nos s%nt!!%nto % !ntu!c!'n# no lo
d%san!' /ara $orular una t%or7a) Los t%'r!cos +un(!anos d% <o0
/ro*a*l%%nt% d%s%c<ar7an la /%t!c!'n d% an%+ar la d%$!n!c!'n d% %stos
t.r!nos coo# s!/l%%nt%# la an!$%stac!'n d% la (ran !nt%rro(ant%
,u% /lant%a la or!%ntac!'n d%l /%nsa!%nto 0 las s%nsac!on%s)
S!n %*ar(o# /on(o %n duda la noc!'n d% ,u% la (%nt% d%*%r7a
d!"!d!rs% %n cat%(or7as s%nc!llas coo .stas) Mas ad%lant% cu%st!ono la
noc!'n d% s! uno %s o !ntu!t!"o o l'(!co) Cr%o ,u% n%c%s!taos un arco
9s d%$!n!do /ara d%scr!*!r las o/%rac!on%s d%l c%r%*ro# s! <%os d%
<ac%r d%l t.r!no :cora-onada: una <%rra!%nta "%r*al Lt!l) M% (ustar7a
o$r%c%r a,u7 un od%lo d% $unc!ona!%nto d%l c%r%*ro ,u% /ud!%ra
a0udar a <ac%r %so# 0 cr%o ,u% Jun( /ro*a*l%%nt% /odr7a ac%/tar %sto
coo "9l!do) Est% od%lo s% !ncor/ora a nu%stro conoc!!%nto corr!%nt%
d% la %structura 0 $unc!ona!%nto d%l c%r%*ro ,u% s% d%scr!*!' %n %l
Ca/7tulo ?)
D%sd% %l /unto d% "!sta d%l /roc%so d% !n$orac!'n# /od%os
cons!d%rar al /%nsa!%nto /r%consc!%nt% coo la $ora *9s!ca d% la
act!"!dad d%l c%r%*ro) Un (ran nL%ro d% /%nsa!%ntos /r%consc!%nt%s
s% suc%d%n rut!nar!a%nt%# t%n!%ndo u0 /ocos d% %llos %l s!(n!$!cado
su$!c!%nt% /ara *uscar una /ro0%cc!'n %n la :/antalla "!sual: d%l
/%nsa!%nto consc!%nt%# %sto %s# d% %&/r%sars% %n /ala*ras# cuadros
%ntal%s# 0Yo s%nsac!on%s c!n.t!cas asoc!adas con /ala*ras o !9(%n%s)
Las /%rc%/c!on%s# asoc!ac!on%s# d%c!s!on%s 0 /roc%sos l'(!cos
!n"olucrados %n la soluc!'n: d% /ro*l%as /r%consc!%nt%s d% t!/o
rut!nar!o 0 act!"!dad%s otoras# no (arant!-an tal !ns/%cc!'n consc!%nt%)
P%ro cuando uno d% %stos /%nsa!%ntos /r%consc!%nt%s %s lo
su$!c!%nt%%nt% !/ortant%# %l c%r%*ro <ac% %n la cort%-a# un a/a d%
una "%rs!'n "%r*al d% %lla# con o*+%to d% an%+arla)
El /%nsa!%nto consc!%nt% as7 $orado# o*"!a%nt%# no %s %l
!so ,u% %l /%nsa!%nto or!(!nal /r%consc!%nt%) Es una :traducc!'n:
d% a,u%l /%nsa!%nto !n%&/r%sa*l% %n $ora s!*'l!ca cruda#
/r!nc!/al%nt% %n una s%cu%nc!a l!n%al d% /ala*ras) Por un /roc%so ,u%
los c!%nt7$!cos <an tra-ado 9s o %nos *!%n d%ntro d%l c%r%*ro# c!%rtos
/atron%s d% /%nsa!%nto %l.ctr!co or!(!nados a n!"%l%s *a+os Iaun tan
*a+os coo %l c%r%*%lo 0 /orc!on%s d%l tallo c%r%*ralI s% trans$!%r%n a
r%(!on%s a/ro/!adas d% la cort%-a# ,u% las r%or(an!-a %n $ora "%r*al)
Est% %s ! od%lo /ro/u%sto so*r% coo los /%nsa!%ntos
/r%consc!%nt%s conduc%n a los /%nsa!%ntos consc!%nt%s) Cr%o ta*!.n
,u% .st% /u%d% s%r %l %can!so /ara los /roc%sos d% /%nsa!%nto a
los ,u% llaaos :cora-onadas: 0 :d%st%llos !ntu!t!"os:

Basado %n %l od%lo ant%r!or d% la o/%rac!'n d%l c%r%*ro# 0 %n la
construcc!'n d% /%nsa!%ntos consc!%nt%s a /art!r d% la at%r!a /r!a
d% los /%nsa!%ntos /r%consc!%nt%s# <% a,u7 ! d%$!n!c!'n d% una
cora-onada6 una cora-onada %s un /%nsa!%nto /r%consc!%nt%# ,u% %s
lo su$!c!%nt%%nt% !/ortant% /ara (arant!-ar su %&/r%s!'n %n $ora
consc!%nt%# /%ro ,u% al /r!nc!/!o %s u0 co/l%+o /ara s%r "%r*al!-ado
$9c!l%nt%)
ACu9ntas "%c%s <a %/%-ado una orac!'n con la $ras% :al(o %
d!c%)))B:) Es% :al(o:# son r%al%nt% sus /ro/!os /roc%sos d%l
/%nsa!%nto 0 s%Galan la /r%s%nc!a d% un /%nsa!%nto /r%consc!%nt%#
,u% /ro*a*l%%nt% %st9 !nt%ntando su traducc!'n al consc!%nt%) Al(unos
!n"%st!(ador%s ,u% a/o0an %l conc%/to d% /%rc%/c!'n %&tras%nsor!al o
ESP cr%%n ,u% %l c%r%*ro /u%d% r%c!*!r !n$orac!'n "7a "ar!os canal%s
toda"7a /or d%scu*r!rs%# 0 ,u% tal !n$orac!'n s% <ac% d!s/on!*l% %n
$ora /r%consc!%nt%) Esto /odr7a %&/l!car /arc!al%nt% /or ,u. los
c!%nt7$!cos al(unas "%c%s dan r%/ort%s %n t.r!nos "a(os 0 otras %n
t.r!nos u0 %s/%c7$!cos) Cu!-9 al(unas d% sus $oras d% /%nsa!%nto
/r%consc!%nt% s% /r%stan $9c!l%nt% a la "%r*al!-ac!'n# !%ntras ,u%
otros no)
Una col%(a# la doctora Jud0t<% K%ll%0# cr%% ,u% uc<os n!Gos
t!%n%n /roc%sos !ntu!t!"os alta%nt% d%sarrollados# /%ro ,u% %l /roc%so
d%l cr%c!!%nto :r!(!d!-a: d% al(una an%ra sus /atron%s d%l
/%nsa!%nto %n $oras "%r*al%s %st9ndar%s# lo cual <ac%
/ro(r%s!"a%nt% 9s d!$7c!l la traducc!'n d% los n!"%l%s /r%consc!%nt%s a
consc!%nt%s) :H9(al% a un /%,u%Go al(una /r%(unta:# d!c% %llaJ :0 not%
cu!dadosa%nt% c'o l% r%s/ond% %l c<!co) Lo 9s s%(uro %s ,u% <a(a
una /ausa /or un s%(undo o 9s# coo s! %stu"!%ra R%scuc<ando su
/ro/!a r%s/u%staR) Pr!%ro or(an!-a su r%s/u%sta !ntu!t!"a%nt%#
d%s/u.s la /on% %n /ala*ras:)
Ha d% s%r cosa coLn r%$%r!s% a los art!stas 0 otras /%rsonas
:cr%at!"as:# coo /os%%doras d% /od%r%s !ntu!t!"os alta%nt%
d%sarrollados# aLn cuando la d%$!n!c!'n d% :!ntu!t!"o: s% <a ant%n!do
"a(a) Cr%o ,u% nu%stro nu%"o conoc!!%nto d% la $unc!'n c%r%*ral# ,u%
s% d%scr!*!' %n %l Ca/7tulo ?# a/o0a %sta !d%a 0 la <ac% 9s d%$!n!t!"a)
D% <%c<o# s%Gala una (ran cant!dad d% a"%n!das /ara d%sarrollar las
<a*!l!dad%s d% %&/r%s!'n a cual,u!%ra ,u% d%s%% darl% %l !/ulso
su$!c!%nt%) M! d%$!n!c!'n d% <a*!l!dad art7st!ca %s6 la <a*!l!dad /ara
$orular /r%consc!%nt%%nt% nu%"as !d%as# aclararlas consc!%nt%%nt%
0 %&/r%sarlas d% an%ra o*s%r"a*l%) M9s ,u% conc%*!r !d%as nu%"as u
or!(!nal%s coo ca7das d%l c!%lo Ola t%or7a d% cr%at!"!dad d%l :ra0o
c's!co:P# A/or ,u. no cons!d%rarlos coo /roductos Id%l!*%rados o
acc!d%ntal%sI d% la act!"!dad noral d%l c%r%*roB
Cr%o ,u% la /%rsona ,u% clas!$!caos coo :art7st!ca: o :cr%at!"a:#
s% <a toado %l tra*a+o d% d%sarrollar 0 /on%r %n uso los n!"%l%s
/r%consc!%nt%s d% sus /roc%sos d%l /%nsa!%nto) Es c!%rto ,u% uc<os
art!stas# %scr!tor%s# 0 otros /roductor%s d% !d%as# /ar%c%n r%s%nt!r la
noc!'n coLn d% ,u% d% al(una an%ra t!%n%n c%r%*ros /%cul!ar%nt%
:a$ortunados:# ,u% las !d%as l%s :"!%n%n: a %llos s!n %s$u%r-o) Muc<a
(%nt% /roduct!"a !n$ora <a*%r ado/tado un %n$o,u% %ntal act!"o d%
su undo# %&/lorando# cu%st!onando# %&/%r!%ntando# 0 so*r% todo
al!%nt9ndos% d% su %&/%r!%nc!a) Pro*a*l%%nt% %st% %n$o,u% act!"o#
%ntal%nt% s% %,u!/ara con %l c%r%*ro d%l /roductor d% !d%as# ,u%
t!%n% 9s ca/ac!dad d% /roducc!'n d% !d%as ,u% la /%rsona
%ntal%nt% s%d%ntar!a) OEl Ca/7tulo =4 trata a/l!a%nt% la
/roducc!'n d% !d%as coo una <a*!l!dad $unc!onal d%l /%nsa!%nto 0
con t.cn!cas %s/%c7$!cas /ara d%sarrollarlas)P
D% acu%rdo a lo %&/u%sto# /od%os /%nsar ,u% las cora-onadas
+u%(an un /a/%l Lt!l %n las <a*!l!dad%s d% /%nsar so*r% la arc<a) S%
/u%d% ado/tar una act!tud d% %star al%rta /ara *uscar cora-onadasJ
/or,u% %llas /u%d%n s%Galar la d!s/on!*!l!dad d% c!%rtos /%nsa!%ntos
/r%consc!%nt%s con "alor /ot%nc!al) Ta*!.n /u%d% tratar d% "%r*al!-ar
sus cora-onadas s!%/r% ,u% %sto s%a /os!*l%# con o*+%to d% $orar un
:/u%nt%: %ntr% los n!"%l%s d% /%nsa!%nto /r%consc!%nt% 0 consc!%nt%)
Podr9 r%sultar !nt%r%sant% tratar d% %"aluar su :d!sco d% rastr%o
/%rsonal: %n las s!(u!%nt%s cora-onadas) Trat% d% r%conoc%r los casos
dond% ust%d r%d%c!d% coo r%s/u%sta a a,u%l :al(o:# corr!(!.ndol% lo
,u% ust%d d%*% <ac%r) Anot% "ar!as d% %stas ocurr%nc!as 0 r%"7s%las
/ost%r!or%nt% ACu9ntas l% d!%ron una su(%r%nc!a clara d% un curso d%
acc!'n# un :<ac%r: o un :no <ac%r:B ACu9ntas %scuc<' 0 r%c<a-'B
ACu9ntas s!(u!'B AC'o s% s!nt!' con los r%sultadosB ACu. tanto l%
/ar%c% ,u% s!r"!' s%(u!r o no s%(u!r una cora-onadaB
Pensar so&re la marcha
En una ocas!'n %n ,u% % d!r!(7a a las o$!c!nas d% una %/r%sa d%
!n(%n!%ros# %n la cual los %/l%ados ac%/ta*an coo odo d% "!da# una
/r%s!'n !n$l%&!*l% 0 un r!to r9/!do d% tra*a+ar# not. un l%a <%c<o a
ano %n %l uro ,u% ad"%rt7a6 :La "%+%- 0 la /%r$!d!a tr!un$ar9n s'*r%la
+u"%ntud 0 la <a*!l!dad:) Aun,u% /ro*a*l%%nt% no d%s%%os toar
%nt%ra%nt% %n s%r!o %st% %nsa+%# !/l!ca c!%rta act!tud d% ada/tac!'n
!nt%l!(%nt% 0 d% %last!c!dad %ntal ,u% /od%os d%sarrollar) La
/r%/arac!'n %$%ct!"a <ac% as ,u% ca/ac!tarnos /ara ,u% o/%r%os
%$%ct!"a%nt% *a+o /r%s!'n)
Cuando un /!loto d% a%rol7n%a s% %t% a la ca*!na d% un a%ro/lano
%n /r%/arac!'n /ara %l%"ars%# t!%n% uc<as cosas %n ,u. /%nsar) No
/u%d% s!/l%%nt% %c<ar a andar %l a"!'n 0 "olar Ila tar%a %s u0
co/l%+a /ara <ac%r s'lo %so) T!%n% ,u% <ac%r 9s d% c!ncu%nta
d!$%r%nt%s "%r!$!cac!on%s# a+ust%s 0 d%c!s!on%s ant%s d% %t%r %l
ac%l%rador) Todo /!loto /ro$%s!onal usa una l!sta d% "%r!$!cac!'n $oral
/ara a0udars% a or(an!-ar sus /%nsa!%ntos durant% %sta $as% cr7t!ca
d%l tra*a+o) A /%sar d% nu%stra cr%%nc!a d% ,u% %l /!loto %st9 calado 0
tran,u!lo# la r%al!dad %s ,u% s% %ncu%ntra *a+o /r%s!'n cada "%- ,u% "a
a "olar)
Un <%c<o d%sa$ortunado d% la $!s!olo(7a <uana %s a,u%l cuando
una /%rsona s% %&c!ta# /or %+%/lo cuando %st9 *a+o /r%s!'n# sus
/roc%sos d%l /%nsa!%nto su/%r!or# coo la %or!a# %l ra-ona!%nto
l'(!co# la /roducc!'n d% !d%as 0 la toa d% d%c!s!on%s# t!%nd%n a su$r!r)
La act!"ac!'n n%r"!osa# d%l c%r%*ro# co*!nada con un au%nto %n %l
$lu+o d% <oronas d%l %str.s# t!%nd% a causar ,u% al(unas /art%s d%l
c%r%*ro canc%l%n sus act!"!dad%s) Est% <%c<o *!ol'(!co s!(n!$!ca ,u% las
tar%as %ntal%s co/l%+as /r%s%ntan uc<a 9s d!$!cultad /ara una
/%rsona# cuando .sta %&/%r!%nta t%ns!'n /or una s!tuac!'n d% /r%s!'n#
,u% cuando %st9 co/l%ta%nt% r%la+ada) Por %sta ra-'n# los /!lotos
/ro$%s!onal%s d%scansan %n los /roc%sos d%l /%nsa!%nto /r%D
/ro(raado# %n $ora d% una l!sta d% "%r!$!cac!'n d% /r%D"u%lo# as7
coo %n una l!sta d% "%r!$!cac!'n d% /r%Dd%sc%nso) Esto a0uda al /!loto a
toar %n cu%nta cada $actor !/ortant%# s!n t%n%r ,u% r%cordarlos
todos) Pod%os a/r%nd%r d%l /!loto /ro$%s!onal la t.cn!ca ,u% nos a0ud%
a an%+ar nu%stras /ro/!as s!tuac!on%s *a+o /r%s!'n) T%n!%ndo una l!sta
d% "%r!$!cac!'n %ntal d% cosas ,u% <ac%r %n una s!tuac!'n d% /r%s!'n#
s% /odr9 r%s/ond%r a %lla %$%ct!"a%nt% aLn *a+o /r%s!'n# cansanc!o o
%&c!tac!'n)
P!%ns% "ar!as clas%s d% s!tuac!on%s d% /r%s!'n %n las ,u% /u%da
%ncontrars%# 0 /!%ns% c'o /u%d% an%+arlas) Pract!,u% con los
s!(u!%nt%s %+%/los6
=) S% <a ,u%dado dor!do 0 /os!*l%%nt% no /odr9 ll%(ar a t!%/o a
su o$!c!na /ara dar %sa con$%r%nc!a !/ortant% a las 3644 a)) con sus
col%(as)
?) Ha r%c!*!do una carta d% la o$!c!na d% !/u%stos d!c!.ndol% ,u%
!nt%ntan aud!tor las act!"!dad%s d% su n%(oc!o durant% los tr%s Llt!os
aGos)
>) Est9 a /unto d% /ronunc!ar un d!scurso ant% un /L*l!co u0
nu%roso# 0 %l a%stro d% c%r%on!as aca*a d% contar /r%c!sa%nt%
%l c<!st% con %l ,u% ust%d /%nsa*a %/%-ar)
2) T!%n% =@ !nutos /ara alcan-ar su a"!'n %n un a%ro/u%rto l%+ano#
0 d%scu*r% ,u% <a /%rd!do su *!ll%t%ra)
@) L% (usta la casa nu%"a ,u% %l "%nd%dor l% <a ostrado# /%ro
r%al%nt% no <a *uscado otras) El "%nd%dor lo /r%s!ona d9ndol% un
/r%c!o atract!"o 0 l% ad"!%rt% ,u% su /r'&!o /ros/%cto
/ro*a*l%%nt% la co/r%)
1) Est9 "!a+ando /or un /a7s l%+ano 0 d%scu*r% ,u% <a /%rd!do su
/asa/ort%)
K) L% <an /r%s%ntado una /%rsona $aosa# 0 s% da cu%nta d% ,u%
!%ntras r%(r%s% la /%rsona ,u% los /r%s%nt' %star9 al(unos
!nutos s'lo con %lla)
3) R%c!*% una llaada d% la /ol!c!o# !n$or9ndol% ,u% su <!+o o <!+a
$ora /art% d% un (ru/o d% +'"%n%s arr%stados /or alt%rar %l ord%n)
E) Su %s/osa o aant% t%r!na sus r%lac!on%s con ust%d)
=4) L% aca*an d% /%d!r ,u% "a0a a la o$!c!na d% su +%$%# 0 /!%nsa ,u% .l
/lan%a6 aon%starlo o a%na-arlo con d%s/%d!rlo /or al(o d%
lo ,u% ust%d n la cul/a)
En todas %stas s!tuac!on%s# la r%(la *9s!ca %s la !sa6 d%t.n(as%#
/!%ns%) Ha(a una /ausa /or un s%(undo o dos# /%r!ta ,u% los /roc%sos
d% su c%r%*ro su/%r!or %ntr%n %n acc!'n# 0 /r%/9r%s% a /%nsar so*r% la
arc<a) H% a,u7 al(unas r%(las Lt!l%s 0 t.cn!cas /ara sacar lo %+or d%
una s!tuac!'n dada)
Pr!%ro# %scudr!G% la s!tuac!'n) Encu%ntr% ,u!.n o ,u. %st9
!n"olucrado 0 ,u. %s lo 9s /ro*a*l% ,u% /as%)
D%c!da ac%rca d% su o*+%t!"o# %sto %s# :%l *al'n:) :O*t%n(a una !d7
clara d% lo ,u% ust%d ,u!%r% lo(rar %n la s!tuac!'n# d%c!da ,u. %s R
7n!o ,u% ust%d %s/%ra o*t%n%r)
Mant%n(a su "!sta %n %l *al'n) No /%r!ta ,u% lo d%s"7%n con t%!
s%cundar!os# ,u% no l% a0udar9n a lo(rar su o*+%t!"o) No /%r!ta ,u%T
%oc!on%s lo <a(an !rrac!onal 0 ,u% /!%rda d% "!sta sus /ro/!os !nt%r7
s%s) E"!t% la $!+ac!'n %n %l *lanco# al %&/lorar la s!tuac!'n nu%"a%nt%R
"%r!$!car ,u% /ro(r%sa <ac!a su o*+%t!"o# o cuando %nos a lo(rar _R
co/ro!so ra-ona*l%)
-a ira nos produce problemas. (l orgullo nos mantiene en ellos.
,&M&13$
Bus,u% o/c!on%s d% la s!tuac!'n /ara su *%n%$!c!o) Pr%(Lnt%s% a s7
!so s! l% (ustan las o/c!on%s ,u% /ar%c%n %star d!s/on!*l%s)
AN%c%s!ta ust%d un %n$o,u% alt%rnat!"oB ACu. cursos d% acc!'n /u%d%
ust%d /lan%ar ,u% /u%dan a0udarl% a r%sol"%r la s!tuac!'n 9s
%$%ct!"a%nt%B
T%n(a unas cuantas %strat%(!as s!/l%s %n %nt%# /ara an%+ar
cuando %nos a,u%llas %"%ntual!dad%s ,u% /u%da ust%d /%nsar)
Mant%n(a su %ta s%nc!lla# ant%n(a su /lan# o/c!on%s 0 %tas lo 9s
s%nc!llo /os!*l%# no trat% d% r%sol"%r *a+o /r%s!'n un /ro*l%a u0
co/l%+o)
S! %s /os!*l%# /r%/ar% con ant!c!/ac!'n la s!tuac!'n) S! /u%d%
/r%"%r ,u% /asar9n c!%rtas cosas# s%r9 ca/a- d% an%+arlas
%$%ct!"a%nt%# %ncontrando d% <%c<o unas cuantas cla"%s con
ant!c!/ac!'nJ $orar una al!an-a cla"% con otras /%rsonas# %"!t9ndol% un
c!%rto curso d% acc!'n a al(uno d% los !n"olucrados %n la s!tuac!'n# o
/%nsando %n %l /ro*l%a ant%s d% ,u% "%n(a la /r%s!'n)
S! %s /os!*l%# %nsa0% la s!tuac!'n) S! /u%d% <ac%r un /anoraa
%ntal d% lo ,u% /u%d% /asar# 0 s%(u!r un r%corr!do d%l %sc%nar!o d%
r%sultados /os!*l%s# /odr9 an%+ar al(unas o/c!on%s %$%ct!"as) Ta*!.n
/u%d% ant%n%r su t%ns!'n %n %l n!"%l 9s *a+o# s! ust%d %ntal%nt%
<a :%stado all7 ant%s:)
Cuando s% d%sarrolla la s!tuac!'n# ant%n(a s!nton!-ado su
d%t%ctor d% *asuraJ Mant%n(a la *Ls,u%da d% "ar!as clas%s d%
%strat%(!as an!D/ulat!"as# d%s"!ac!on%s l'(!cas 0 $actor%s con$usos# ,u%
usan al(unas "%c%s otras /%rsonas /ara tratar d% %"!tar ,u% ust%d
/!%ns% corr%cta%nt%# Al ant%n%r su "!sta %n %l *al'n# /u%d% co/arar
lo ,u% /asa con lo ,u% ust%d ,u!%r% ,u% /as%# 0 /u%d% "%r a tra".s d%
las cort!nas d% <uo ,u% al(unas "%c%s otros l% d!s/aran)
No s%a "7ct!a d% r%acc!on%s r%/%nt!nas) Mant.n(as% al%rta a las
/ala*ras d%tonant%s ,u% /os!*l%%nt% ll%"%n la !nt%nc!'n d% /ro"ocarl%
r%s/u%stas %oc!onal%s auto9t!cas) No /%r!ta ,u% otras /%rsonas
<a(an ,u% s% s!%nta cul/a*l% o a"%r(on-ado# !nn%c%sar!a%nt%
!%doso# !n$%r!or o c%loso) Para darl% t!%/o a su c%r%*ro d% anal!-ar %l
%nsa+%# %ns.G%s% a <ac%r una /ausa d% un s%(undo cuando al(u!%n l%
d!c% al(o /ro"ocat!"o /ara d%sa$!arlo) Al r%tardar sus r%acc!on%s d% %sta
an%ra# s% <ac% ust%d 9s d!$7c!l d% do!nar o d% anta(on!-ar)
Mant%n(a %n %nt% %l /r!nc!/!o d% acc!'n !nd!r%cta) Pu%d%
%ncontrar ,u% %s %+or r%tardar o %"!tar una con$rontac!'n d!r%cta#
r%tardar una acc!'n# o ac%/tar t%/oral%nt% una o/c!'n no /lac%nt%ra#
con o*+%to d% o*t%n%r una soluc!'n total %$%ct!"a) R%cu%rd% ,u% la ruta
9s $9c!l /ara su o*+%t!"o /u%d% no s%r s!%/r% la l7n%a r%cta)
D% "%- %n cuando "%r!$!,u% todas sus cora-onadas) Pu%d%
d%scu*r!r ,u% %st9 r%sol"!%ndo al(unas d% las :%cuac!on%s: d%l /ro*l%a
%n %l n!"%l /r%consc!%nt%# aun cuando %st. luc<ando con .l
consc!%nt%%nt%) S! %s /os!*l%# <a(a una /ausa d% un s%(undo# 0
%scuc<% las !d%as 0 o/!n!on%s ,u% /u%da s%r ca/a- d% o*t%n%r
!ntu!t!"a%nt%)
En s!tuac!on%s d% /r%s!'n# /on(a at%nc!'n %s/%c!al al %&/r%sars%
ust%d !so clara%nt%) R%cono-ca ,u% unas cuantas /ala*ras *!%n
s%l%cc!onadas# /u%d%n <ac%rl% 9s *!%n ,u% c!%ntos d% al %sco(!das)
Conc.ntr%s% %n <ac%r ll%(ar una o dos !d%as !/ortant%s %n $ora
s%nc!lla 0 clara# 9s ,u% %n tratar d% d%c!r uc<o) E/!%c% con %l
cuadro co/l%to# <a(a ,u% la /%rsona %st. %n su onda %ntal# 0
sola%nt% %ntonc%s /roc%da a ll%narla con d%tall%s s%l%cc!onados ,u% l%
s%r"!r9n %n su o*+%t!"o) No d%+% ,u% l% %/u+%n <ac!a a*a+o# no s%
atas,u% %n d%tall%s !nn%c%sar!os) S! su l%n(ua t!%nd% a tra*ars%# *a+o
/r%s!'n d%sac%l.r%s% 0 d%+% ,u% Jas /ala*ras sal(an c'oda%nt%)
T'%s% %l t!%/o n%c%sar!o /ara %&/l!car sus /untos d% "!sta) Cu!-9 un
/unto d% arran,u% con"%n!%nt%# una s!/l% analo(7a %$%ct!"a 0 una
%t9$ora# l% a0udar9n a or(an!-ar lo ,u% t%n(a ,u% d%c!r) E&/l!,u% su
!d%a s!/l% 0 clara%nt%# ,u!tando todos los d%tall%s !nn%c%sar!os 0 los
t%as ad!c!onal%s) At.n(as% a los <%c<os# o/!n!on%s# !d%as 0 /untos d%
"!sta ,u% s!r"%n 9s a/ro/!ada%nt% a los !nd!"!duos con los ,u% ust%d
%st9 tratando) Mant%n(a %n %nt% ,u% la an%ra %n ,u% ust%d d!(a las
cosas %s tan !/ortant% coo lo ,u% t!%n% ,u% d%c!r)
uando se desocupa ms " ms gente, surge el desempleo.
,-;1&
$$-1'8(
S! %s n%c%sar!o# /!da t!%/o) Pu%d% s%r ,u% ust%d no t%n(a ,u%
r%sol"%r %l /ro*l%a o toar una d%c!s!'n o acc!'n %n %l !nstant% %n ,u%
sur+a %l /ro*l%a) Aun,u% otros /u%dan /r%s!onarl% /ara ,u% s%
co/ro%ta# %ncontrar9 9s %$%ct!"o toars% su t!%/o /ara /%nsar
%n la s!tuac!'n) Aun %n una r%un!'n d% n%(oc!os# /u%d% r%s/ond%r a un
t%a so/r%s!"o d!c!%ndo6 :No <a*7a /%nsado %n %s% $actor# d.+%%
/%nsarlo %d!o !nuto:) Ust%d /u%d% /%nsar uc<o %n tr%!nta
s%(undos# 0 %ncontrar9 ,u% otros au%ntan su r%s/%to <ac!a ust%d
cuando actLa 9s as%rt!"a%nt% 0 con 9s con$!an-a %n sus
<a*!l!dad%s %ntal%s) S!%/r% ,u% s%a /os!*l% to% d%c!s!on%s 0
acc!on%s a su /ro/!o r!to) D. una r%s/u%sta !nt%r%d!a 0 /ro%ta
<ac%r su s%(u!!%nto) O $!+% una $%c<a l7!t% /ara toar una d%c!s!'n)
P!da una /os/os!c!'n d% los /roc%sos# /ara darl% t!%/o d% /r%/arars%
%+or) S! %s /os!*l%# $!+% una $%c<a /ara una nu%"a r%un!'n) Ha(a todo lo
,u% s% n%c%s!t% /ara (anar t!%/o)
En $ora s%%+ant%# no <a(a tratos a/r%surados 0 no s% d%+%
%/u+ar a soluc!on%s d% :u%rt% sL*!ta:) R%cono-ca ,u% cuando al(u!%n
l% /r%s!ona /ara toar una d%c!s!'n o acc!'n# ust%d t!%n% la o/c!'n d%
no d%c!d!r) Cu7d%s% d% los "%nd%dor%s ,u% l% d!c%n ,u% no <a*r9 9s
tratos# s! no <a0 )acu%rdo a<7 !so) S! s% l% /r%s%nta una o$%rta
atract!"a d% tra*a+o# %l +%$% d% /%rsonal /odr9 /r%s!onarl% a ,u% to%
una d%c!s!'n r9/!da) No t%n(a !%do d% /%d!r unos d7as /ara /%nsarlo)
D%c!da cuando %st. l!stoJ /%ro d%c7dalo %n sus /ro/!os t.r!nos) H no
s%a t7!do a la <ora d% d%c!r :No:)
Ha(a todo lo ,u% /u%da /ara cr%ar 0 ant%n%r r%lac!on%s /os!t!"as
con otras /%rsonas) Al!n.%las d% su lado tanto coo /u%da# s!n c%d%r %n
sus o*+%t!"os) Es uc<o 9s $9c!l an%+ar las s!tuac!on%s d% /r%s!'n
%ntr% a!(os# ,u% %ntr% ad"%rsar!os) Aun cuando ust%d t%n(a sola%nt%
un a!(o %n una s!tuac!'n /ro*l%9t!ca# /ro*a*l%%nt% l% !r9 %+or ,u%
s! no t!%n% n!n(uno)
-a posici!n apropiada de un amigo es permanecer a su lado
cuando usted est equivocado. asi nadie permanecer de su lado
cuando usted tenga la raz!n.
3,/: T),1&
As7 coo %l /!loto /ro$%s!onal# t%n(a a la ano una l!sta d%
"%r!$!cac!'n %ntal# /ara an%+ar s!tuac!on%s d% /r%s!'n) La s!(u!%nt%
l!sta d% "%r!$!cac!'n# ,u% !nclu0% s'lo tr%s /r%(untas cla"%# s%r9
su$!c!%nt%)
=) ACu. /asa a,u7B
?) ACu9l %s ! o*+%t!"oB
>) ACu9l%s son !s o/c!on%sB

(. Como sus pala&ras? modelan
sus pensamientos
-os hombres imaginan que sus mentes gobiernan el lenguaje, pero
frecuentemente sucede que el lenguaje gobierna sus mentes.
5/,&10 .,$&
El s!(u!%nt% /9rra$o# toado d%l l!*ro Ho5 to D%"%lo/ Hour
T<!n8!n( A*!l!t0 d% K%nn%t< K%0%s# d%scr!*% a una /%rsona $aosaJ al
l%%rlo# anal!c% las /ala*ras 0 $oras %/l%adas ,u% /u%d%n !n$lu!r %n
sus r%acc!on%s /ara !d%nt!$!car a d!c<a /%rsona) Trat% ta*!.n d%
ac%rtar d% ,u!.n s% trata)
(l se@or R tuvo uno infancia infeliz " una educaci!n formal.
Ten+a la ambici!n de llegar a ser artista, a lo cual su padre se
opon+a severamente. ,unque se educ! sin ir a la escuela, fue
autor de un libro, cu"a venta en su pa+s se compar! a la .iblia. -os
obstculos no lo desalentaron. -a gente dec+a, 6ET9 no puedes
hacer eso.Q6 pero salvaba barrera tras barrera. Auso mucho nfasis
en mejorar la salud de #os j!venes, " fue conocido en todo el
mundo como un orador dinmico. 0us amigos ms pr!ximos
dec+an de l: 6hizo grandes haza@as por la grandeza de su
coraz!n, la pasi!n de su voluntad, " la bondad de su alma.6B
APu%d% ust%d r%conoc%r a la /%rsona d%scr!taB# ACu. /ala*ras
/odr7an darl% la cla"%B F7+%s% ,u% la /%rsona d%scr!ta /ar%c% %"aluar a
un !nd!"!dLo $aoso %n t.r!nos alta%nt% /os!t!"os)
El /9rra$o d%scr!*% a Adol$o H!tl%r) S! ust%d l%% nu%"a%nt% la d%sD
Z cr!/c!'n sa*!%ndo d% ,u!%n s% trata# Aca*!ar9 su d%c!s!'nB O# s! ust%d
<u*!%ra sa*!do la !d%nt!dad d% la /%rsona ant%s d% l%%r %l /9rra$o#
A<u*!%ra r%acc!onado d% an%ra d!$%r%nt% ant% las /ala*ras
%/l%adasB) Est% %+%/lo d%u%stra clara%nt% coo cual,u!%ra otro#
los %$%ctos sut!l%s 0 s!(n!$!cat!"os ,u% las /ala*ras /u%d%n t%n%r so*r%
los /roc%sos d%l /%nsa!%nto)
0apas "er&ales
-enguaje, s. 39sica con la cual encantamos a las serpientes que
cuidan los tesoros de otros. ,3./$0(
.1(/(
En un o%nto dado# todos nosotros# <%os t%n!do una s%nsac!'n
"a(a d% ,u% /ar%c% $altarl%s al(o a las /ala*ras ,u% usaos# Iun
s%nt!do d% d%$!n!c!'n# una $!nal!dad# una $!r%-a# ,u% /u%da darnos
con$!an-a %n %llas coo <%rra!%ntas /ara :ca/turar: %ntal%nt% los
d!$%r%nt%s as/%ctos d% nu%stra %&/%r!%nc!a) Cada uno d% nosotros <a
tratado d%s%s/%rada%nt%# %n al(Ln o%nto# d% %&/r%sar %n t.r!nos
s!/l%s# una !d%a co/l%+a# un s%nt!!%nto o una r%al!-ac!'n /ro$unda)
Cu!-9s d% n!Go <a0a +u(ado a d%c!r al(una /ala*ra coLn una 0 otra
"%-# tal coo l!*ro# l!*ro# l!*ro# l!*ro# <asta ,u% %/%-' a sonarl% %&traGa
% !rr%al# <asta ,u% /ar%c!' /%rd%r su s%nt!do d% s!(n!$!cado natural) O
,u!-9s s% <a /arado $r%nt% a una /la0a al aan%c%r o atard%c%r
o*s%r"ando un d%s/l!%(u% (lor!oso d% lu- 0 color# 0 s% <a0a dado cu%nta
d% ,u% las /ala*ras son co/l%ta%nt% !nad%cuadas /ara an%+ar %sa
%&/%r!%nc!a) En %sos o%ntos nos daos cu%nta# 9s o %nos
clara%nt%# ,u% <o0 %&/%r!%nc!as 0 <a0 /ala*ras 0 no son lo !so)
No sola%nt% /%nsaos con /ala*ras# s!no ,u% /%nsaos %n
/ala*ras) Una /ala*ra no %s sola%nt% una <%rra!%nta d%l
/%nsa!%ntoJ %n un s%nt!do# una /ala*ra o cad%na d% /ala*ras %s un
/%nsa!%nto) El d!$unto "DAl$r%d Kor-0*s8!# ,u!%n cr%' la c!%nc!a d% la
s%9nt!ca (%n%ral# o$r%c!' una %t9$ora Lt!l /ara /%nsar ac%rca d%
nu%stras /ala*ras) El d!+o# :S! r%$l%&!onaos ac%rca d% nu%stros
l%n(ua+%s# %ncontrar%os# cuando uc<o# ,u% d%*%n s%r cons!d%rados
coo a/as): El s% r%$%r7a coo un a/a "%r*al a cual,u!%r %nunc!ado
d% cual,u!%r clas%# <%c<o %n cual,u!%r l%n(ua+%# /ara %n$at!-ar %l <%c<o
d% ,u% las /ala*ras sola%nt% /u%d%n r%/r%s%ntar caract%r7st!cas
s%l%cc!onadas d%l undo /%rc!*!do %n $oras $ra(%ntar!as)
E&/lor%os las !/l!cac!on%s d% %sta %t9$ora al an%+ar nu%stros
/roc%sos "%r*al%s)?
Justa%nt%# as7 coo un a/a d% al(una /art% d%l undo# /a7s o
r%(!'n local# %s una r%/r%s%ntac!'n a*stracta d% un t%rr!tor!o r%al# d% la
!sa an%ra# un a/a "%r*al %s una r%/r%s%ntac!'n a*stracta) Un
a/a %s Lt!l /r%c!sa%nt% /or,u% %s r%duct!"o I/or s%r /r%s%ntac!'n
s!/l!$!ca# r%su% 0 s%l%cc!ona c!%rtas caract%r7st!cas cla"% d%l
t%rr!tor!o) As7 coo un a/a d% carr%t%ra d%+a $u%ra c!%rtas
caract%r7st!cas d%l t%rr%no# /or /on%r .n$as!s %n otras caract%r7st!cas d%
!nt%r.s %s/%c!al# as7 una /%rsona al d%scr!*!r "%r*al%nt% a otra# un
%"%nto o un /roc%so# d%+a uc<os d%tall%s $u%ra# /ara $a"or%c%r las
caract%r7st!cas ,u% cons!d%r' "al!osas)
As7 coo un a/a d% carr%t%ra !n%"!ta*l%%nt% d!stors!ona lo ,u%
r%/r%s%nta# un a/a "%r*al !n%"!ta*l%%nt% d!stors!ona %l <%c<o
or!(!nal# al a(r%(arl% la d%s"!ac!'n connotat!"a !n%"!ta*l% d%l orador)
Mu0 /ocos ca!nos son r%al%nt% d% color ro+o# /ocas c!udad%s t!%n%n
$ora d% %str%lla 0 /ocas 9r%as d%l /a7s t!%n%n (rand%s l7n%as /unt%adas
,u% las cruc%n) Estas d!stors!on%s no !nt%r%san# nos daos cu%nta d%
,u% nos a0udan a <ac%r Lt!l %l a/a 0 noral%nt% no !nt%r$!%r%n %n
nu%stro an%+o con %l t%rr!tor!o ,u% r%/r%s%ntan) S! /ud!.raos d%c!r lo
!so d% los a/as "%r*al%s# .st% s%r7a un ca/7tulo u0 corto)
D%s(rac!ada%nt%# los a/as "%r*al%s ,u% la (%nt% <ac% 0 usa#
!n%"!ta*l%%nt% color%an# d!stors!onan 0 old%an sus /roc%sos d%
/%nsa!%nto# con $r%cu%nc!a# %n $oras !nconsc!%nt%s) A %d!da ,u%
trataos d% %nt%nd%r la trans$orac!'n !n%"!ta*l% !n"olucrada al
"%r*al!-ar nu%stras %&/%r!%nc!as !nt%rnas# %/%-aos a al%+arnos d% la
analo(7a s%nc!lla %ntr% a/as "%r*al%s 0 a/as d% carr%t%ra)
Un %+%/lo s!/l%6 una /%rsona /u%d% "%r a un (ru/o d% /%rsonas
/as%ando %n otoc!cl%ta 0 r%$%r!rs% a %llas coo :clu* d% otoc!cl!stas:#
!%ntras otro o*s%r"ador /odr7a %sco(%r %l cal!$!cat!"o d% :/and!lla d%
otoc!cl!stas:) Lo ,u% /ar%c% s%r una "ar!ac!'n /%,u%Ga %ntr% %stos dos
a/as "%r*al%s# /u%d% cr%ar una d!$%r%nc!a %nor% %n las r%acc!on%s
d% /art% d%l orador 0 d%l o0%nt%) Cons!d%r% las d!$%r%nc!as %ntr%
/ala*ras coo /ol7t!co 0 %stad!sta# %/l%ado (u*%rna%ntal 0
*ur'crata# /ol!c7a 0 c%rdo# n!Go 0 ra/a-# <o*r% d% n%(oc!os 0 art!sta
andra+oso 0 as7 /or %l %st!lo) Aun %n %l n!"%l "%r*al 9s s!/l% d% las
d%scr!/c!on%s ord!nar!as# /od%os "%r ,u% la %ra o/c!'n d%
cal!$!cat!"os conll%"a !n%"!ta*l%%nt% una connotac!'n $unda%ntal# un
/unto d% "!sta 0 %n al(una %d!da# una %"aluac!'n)
Aprender a anali=ar los mapas "er&ales
A*ra<a L!ncoln (usta*a d% contar una ad!"!nan-a /ara !lustrar
las clas%s d% con$us!'n ,u% los %nsa+%s /ol7t!cos cr%an al(unas "%c%s
con /ala*ras !n(%n!osas) :S! a la cola d% un /%rro l% d%c!os /ata:# sol7a
d%c!r# :Acu9ntas /atas t!%n% %l /%rroB: cual,u!%r /%rsona cont%star7a#
:C!nco): :No:# cont%star7a L!ncoln) :El /%rro t!%n% cuatro /atas) D%c!rl%
/ata a su cola# no la <ac% /ata):
Ust%d /u%d% <ac%rs% a s7 !so !nun% a la t!ran7a !nconsc!%nt%
d% los a/as "%r*al%s# d%sarrollando la <a*!l!dad d% r%conoc%rlos 0
clas!$!carlos %n t.r!nos d% sus $unc!on%s) El s!(u!%nt% s!st%a d%
cat%(or7as /ro"%% un odo con"%n!%nt% d% anal!-ar la a0or7a d% los
a/as "%r*al%s ,u% ll%(an# 0 l% /%r!t!r9 a ust%d an%+arlos a un n!"%l
consc!%nt%)
En t.r!nos d% las $unc!on%s d%l %nsa+% ,u% s% !nt%nta dar#
/od%os d!"!d!r los a/as "%r*al%s %n tr%s cat%(or7as *9s!cas# %stas
cat%(or7as son6
=) D!r%ct!"o
?) A$!l!at!"o
>) In$orat!"o
Los a/as "%r*al%s d!r%ct!"os s!/l%%nt% ur(%n al o0%nt%
d!r%cta o !nd!r%cta%nt%# a actuar d% al(una $ora o cr%%r al(una !d%a)
Aun,u% al(unas "%c%s /u%d%n causar s%nt!!%ntos %n$%r!-os# no %s
/ro*a*l% ,u% con$undan o d%s"7%n a la (%nt% d% odo !nconsc!%nt%)
Muc<os a/as "%r*al%s d!r%ct!"os s% ut!l!-an d!ar!a%nt% %n $unc!on%s
s!/l%s# tal%s coo <ac%r ,u% %+%cut% un tra*a+o)
Los a/as "%r*al%s a$ !l!at!"os usual%nt% no trans!t%n
!n$orac!'n s!(n!$!cat!"a) M9s *!%n trans!t%n s!/l%%nt% con su solo
uso %l s%nt!do d% atracc!'n r%lat!"o d%l orador o %n%!stad <ac!a %l ,u%
%scuc<a) Los t.r!nos s%nc!llos coo <ola# trans!t%n altos n!"%l%s d%
a$!l!ac!'n) Otros coo# IS"%t% al !n$!%rnoT#I $r%cu%nt%%nt% s%Galan
n!"%l%s u0 *a+os d% a$!l!ac!'n)
Los a/as "%r*al%s !n$orat!"os r%c!*!r9n a,u7 nu%stra at%nc!'n#
/or,u% t!%n%n un (ran /ot%nc!al d% an!/ular 0 cr%ar al%nt%nd!dos
!nconsc!%nt%s) Un a/a "%r*al !n$orat!"o !nt%nta %l !nt%rca*!o %ntr%
/%rsonas# /ara o*t%n%r !n$orac!'n# 0 su uso /r%su/on% ,u% /u%d%
r%lac!onars% %n al(Ln as/%cto con %l undo d%l /%nsador ,u% lo usa) Lo
,u% %staos llaando a/as "%r*al%s !n$orat!"os /u%d%n ta*!.n
!nclu!r a,u%llos ,u% d%s!n$oran d%l!*%rada%nt%) El .n$as!s a,u7 %st9
%n sus $unc!on%s o/%rac!onal%s# no %n su :"%rac!dad:)
Ha ,u% los a/as "%r*al%s d% t!/o !n$orat!"o o$r%c%n %l a0or
/ot%nc!al /ara d%s!n$orarnos# 0 /ara d!r!(!r nu%stro /%nsa!%nto d%
odos sut!l%sJ %c<%os un "!sta-o a %sta cat%(or7a) Pr!%ro# su*d!"!daD
os los a/as "%r*al%s !n$orat!"os %n %nsa+%s d%scr!/t!"os 0 %"aD
luat!"os# o +u!c!os /%rsonal%s) Para c!%rtas clas%s d% %nunc!ados# la
d!st!nc!'n %ntr% los dos no %s tan $u%rt%# /%ro s%r9 con"%n!%nt%
clas!$!carlos)
Los %nsa+%s ,u% /r%t%nd%n s%r !n$orat!"os# /u%d%n "ar!ar
(rand%%nt% %n los n!"%l%s d% a*stracc!'n %n los ,u% o/%ran) Uno
s!%nt% !n%d!ata%nt% la d!$%r%nc!a cual!tat!"a %ntr% %l %nunc!ado :Est9
llo"!%ndo: 0 %l %nunc!ado :La d%ocrac!a %s %+or ,u% %l soc!al!so:)
Uno %s 9s d%$!n!t!"o 0 an%+a caract%r7st!cas d%l undo ,u% %l o0%nt%
/u%d% /%rc!*!r con clar!dad) El s%(undo %nunc!ado /ar%c% d%sa$!ar la
/%rc%/c!'n !n%d!ata o "%r!$!cac!'n) El n!"%l d% a*stracc!'n ,u% conll%"a
un %nunc!ado# %s %l n!"%l d% d!$!cultad ,u% %l o0%nt% t%ndr9 %n r%conoc%r
0 %star d% acu%rdo con a,u%llas caract%r7st!cas d%l undo ,u% %l orador
<a tratado d% !d%nt!$!car) Las (%n%ral!-ac!on%s# cat%(or7as#
clas!$!cac!on%s a/l!as# 0 +u!c!os u o/!n!on%s# son !n$orac!on%s
con$!a*l%s d% alto n!"%l d% a*stracc!'n)
Para /ract!car %l an9l!s!s d% a/as "%r*al%s# trat% d% arr%(lar los
s!(u!%nt%s %nunc!ados !nt%rr%lac!onados 0 ord%narlos %n n!"%l%s
cr%c!%nt%s d% a*stracc!'n)
=) H% a,u7 una $ora d% coun!cac!'n <uana)
?) A,u7 <a0 2?K <o+as d% /a/%l con /ala*ras %cano(ra$!adas)
>) H% a,u7 una contr!*ud'n !/ortant% al conoc!!%nto <uano)
2) H% a,u7 %l anuscr!to d% un l!*ro)
La t%rc%ra d!%ns!'n d% nu%stro s!st%a d% clas!$!cac!'n d% a/as
"%r*al%s !n$orat!"os %s %l n!"%l d% :"%r!$!ca*!l!dad: !nt%(rado %n cada
%nsa+%) Pod%os clas!$!car los a/as "%r*al%s %n una %scala d% cuatro
%ta/as d% !nc%rt!du*r% r%lat!"a6 o*s%r"ac!on%s d!r%ctas ,u% ust%d
<ac%# !n$or%s ,u% l% dan otras /%rsonas# !n$%r%nc!as su0as o d%
al(u!%n# *asados %n !n$orac!'n d!s/on!*l% 0 su/os!c!on%s su0as o d%
al(u!%n *asadas# %n /oca o n!n(una !n$orac!'n)
Para aclarar %sta noc!'n d% n!"%l%s d% "%r!$!ca*!l!dad# arr%(l% los
s!(u!%nt%s %nunc!ados s%(Ln %l ord%n d% !n$orac!'n :/ro*a*l%:# %sto
%s# %l %s$u%r-o 0 la %&/lorac!'n /ro*a*l%%nt% r%,u%r!dos /or dos
/%rsonas# /ara ll%(ar a un acu%rdo so*r% cada uno d% %llos6
=) El /%nsar d%*%r7a %ns%Gars% %n todas las %scu%las 0 col%(!os)
?) La ra7-# cuadrada d% K4 %st9 %ntr% 3)@ 0 3)E)
>) El /r%s!d%nt% d% los Estados Un!dos %s %l l7d%r d% su /a7s)
2) El l!*ro ,u% %st9s l%0%ndo t!%n% una /ortada d% d!s%Go atract!"o)
@) La a0or7a d% los n!Gos d% ? aGos no /u%d%n <ac%r suas
s%nc!llas)
Juntando %stos tr%s as/%ctos d% a/as "%r*al%s !n$orat!"os#
/od%os cr%ar un arco d% clas!$!cac!'n ,u% nos /%r!t% u*!carlos 0
anal!-arlos r9/!da%nt%) Pr!%ro# t%n%os la d!st!nc!'n %ntr% %nsa+%s
%"aluat!"os 0 d%scr!/t!"os# 0 d%ntro d% cada una d% las cat%(or7as
t%n%os los cuatro n!"%l%s d%6 o*s%r"ac!'n# !n$or%# !n$%r%nc!a 0
su/os!c!'n# 0 /ara cada uno d% a,u%llas oc<o /os!*!l!dad%s t%n%os
"ar!os n!"%l%s /os!*l%s d% a*stracc!'n) La F!() @)= u%stra %stas
cat%(or7as coo un!dad%s d% un :clu*: alar(ado# $orado /or las tr%s
cat%(or7as /%r/%nd!cular%s)
Aun,u% %st% s!st%a s!/l%# n%c%sar!a%nt% d%+a $u%ra uc<os
d% los r%cursos sut!l%s d% l%n(ua+%# coo %l uso d% /ala*ras r!tual%s#
/arado+as# tono 0 t!*r% d% "o-# $!(uras %ta"%r*al%s d% <a*la ,u%
conll%"an d!$%r%nc!as d% cond!c!on%s 0 otros %nsa+%s su*+%t!"os# su
s%nc!ll%- lo <ac% Lt!l /ara an%+ar una (ran /ro/orc!'n d% los t!/os d%
a/as "%r*al%s /ot%nc!al%nt% /ro*l%9t!cos ,u% %ncu%ntra %n su
%d!o cot!d!ano)
El %nt%nd!!%nto 0 %l d%sacu%rdo <uano /ar%c%n !r /aral%los 0
u0 c%rcanos al ran(o d% "ar!ac!'n d% los a/as "%r*al%s ,u% usa la
(%nt%)

5igura <.B Aodemos analizar los mapas verbales, clasificndolos de
acuerdo a informaci!n, verificabilidad " nivel de abstracci!n.
Cuando s% r%$l%&!ona so*r% las s!tuac!on%s %n las cual%s la (%nt%
ar(u%nta 0 d%*at% con otrosJ %n las ,u% s% con$und% 0 an!/ula a los
d%9s# 0 %n las ,u% la (%nt% s% con$und% a s7 !sa# %ncontrar%os#
u0 /ro*a*l%%nt%# ,u% los a/as "%r*al%s usados +u%(an con
$r%cu%nc!a# un /a/%l c%ntral %n %stos /roc%sos) Es d!$7c!l d!scut!r ac%rca
d% ,u% s! oc<o 9s s%!s s%an !(ual a ,u!nc% o a catorc%# Estas
cu%st!on%s s% aclaran $9c!l%nt%) No nos !a(!naos /%l%ando con
otros ac%rca d% asuntos ,u% /u%d%n s%r aclarados $9c!l%nt%) Es uc<o
9s $9c!l d%*at!r so*r% s! :Las ut!l!dad%s d% la %/r%sa %st9n san(rando
al /u%*lo nort%a%r!cano:# s!/l%%nt% /or,u% los t.r!nos d% dond%
/roc%d% %l ar(u%nto %st9n tan al%+ados d% Ja r%aJ!dad concr%ta# ,u% no
%s /os!*l% su "%r!$!cac!'n $9c!l) Pod%os +ust!$!cada%nt% d%c!r ,u% las
d!scus!on%s 9s acaloradas# tard% o t%/rano s% con"!%rt%n %n
d!scus!on%s ac%rca d%l s!(n!$!cado d% las /ala*ras# aco/aGadas d%
r%acc!on%s %oc!onal%s ,u% d%s/la-an %l /%nsa!%nto l'(!co)
Cuando co%n-aos a /on%r 9s at%nc!'n a los <9*!tos d%l
l%n(ua+% d% otras /%rsonasJ /ro*a*l%%nt% notar%os ,u% s!%/r% ,u%
dos o 9s /%rsonas s% tr%n-an %n una d!s/uta# %s s%(uro ,0% s%
%ncu%ntra !n"olucrado %n .sta un a/a "%r*al !nd%$!n!do# o d% r%lat!"a
a*stracc!'n# 0 d% ,u% d!scut%n /or,u% no aclaran %l t%rr%no "%r*al
coLn)
R%$!r!.ndonos otra "%- al od%lo d%l cu*o d% la F!(ura @)=#
/od%os d%c!r ,u% los a/as "%r*al%s or!(!nados c%rcanos al undo
r%al d% la %&/%r!%nc!a s%nsor!al d!r%cta# t!%nd%n a causar uc<os %nos
d%*at%s 0 con$us!on%s !nconsc!%nt%s ,u% los a/as "%r*al%s or!(!nados
9s all9 d% .l) Podr7aos cons!d%rar ,u% %l n!"%l d% o*s%r"ac!on%s
d%scr!/t!"as %n un n!"%l *a+o d% a*stracc!'n# o$r%c% %l t%rr%no 9s
:s%(uro: /ara %l /%nsa!%nto <uano 0 la coun!cac!'n) Al cons!d%rar
%l otro %&tr%o# cons!st%nt% %n su/os!c!on%s "alorat!"as d% alto n!"%l d%
a*stracc!'n# o$r%c%r7a la /ro*a*!l!dad 9s (rand% d% d%sacu%rdos
!nsal"a*l%s) Una s%cc!'n /ost%r!or d% %st% ca/7tulo trata %l al
$unc!ona!%nto d%l l%n(ua+% <uano# %l cual %n la a0or7a d% los casos
s% or!(!na %n n!"%l%s con$usos d% a/as "%r*al%s)
En s%(u!da /r%s%ntar%os "ar!os a/as "%r*al%s 9s s%l%ctos
/ara d%sarrollar las <a*!l!dad%s d% r%conoc!!%nto 0 clas!$!cac!'n) Han
s!do toados d% l!*ros 0 r%"!stas) Clas!$7,u%los d%ntro d%l odo cL*!co#
d% acu%rdo a s! son d%scr!/t!"os o %"aluat!"os# d% altos o *a+os n!"%l%s
d% !nc%rt!du*r%# o d% altos o *a+os n!"%l%s d% a*stracc!'n) Ha ,u%
al(unos d% %llos /u%d%n s%r %-clas d% "ar!as cat%(or7as# trat% d%
$racc!onarlos 0 clas!$!carlos %n un!dad%s tal%s coo /ala*ras o t.r!nos
cla"%s)
=) Was<!n(ton# una r%(!'n /r!!t!"a so*r% %l r7o Potoac# %st9
<a*!tada /or dos tr!*usJ una llaada (o*!%rno# ,u% t!%n% d!n%ro /ara dar
%n $ora d% conc%s!on%s# contratos# !n(r%sos co/art!dos 0
su*s!d!osJ la otra llaada ca*!ld%ros ,u% trata d% o*t%n%r los !n(r%sos)
?) Los art%$actos# cr%as loc!on%s 0 /!ldoras ,u% s% su/on% son /ara
con$und!r la (%n.t!ca 0 la natural%-a# son (astados %n una
cant!dad %st!ada d% =@4#444#444 d'lar%s# /or /art% d% los
co/rador%s d% *u%na $%)
>) En las F%r!as Nac!onal%s d% Col%(!os# /atroc!nados /or la
Asoc!ac!'n Nac!onal d% Cons%+%ros /ara las Ad!s!on%s %n los
Col%(!os# r%/r%s%ntant%s d% 9s d% ?44 col%(!os# cont%star9n las
/r%(untas d% los cand!datos a !n(r%sar# so*r% la /lan%ac!'n#
ad!s!'n# o/ortun!dad%s d% t!%/o /arc!al 0 /ro(raas d% %ducac!'n
cont!nua)
2) Cu!%n%s %+%rc%n %l /od%r r%s/ond%r9n a las n%c%s!dad%s 0
ot!"ac!on%s d% sus su*d!tos# sola%nt% %n la %d!da %n ,u% %llos
t%n(an ,u% <ac%rlo# con o*+%to d% sat!s$ac%r sus /ro/!os o*+%t!"os d%
/od%r# ,u% /%ran%c%n coo su /r%ocu/ac!'n *9s!ca) Por otra /art%#
los l7d%r%s "%rdad%ros# %%r(!r9n d% 0 s!%/r% r%(r%sar9n# a los
!/ulsos 0 n%c%s!dad%s d% sus s%(u!dor%s)
@) Cuando %l /r!%r la*orator!o %s/ac!al d% Estados Un!dos $u%
colocado %n 'r*!ta %n a0o d% =EK># su /rot%cc!'n t.r!ca 0 contra
%t%or!tos 0 una d% sus alas d% c%ldas solar%s s% d%s/r%nd!')
Pod%os d%sarrollar las <a*!l!dad%s d% alto n!"%l /ara anal!-ar
a/as "%r*al%s# s'lo con usar coo (u7a %st% s!st%a s%nc!llo d% las
cat%(or7as 0 o*s%r"ando 0 %scuc<ando cu!dadosa%nt% lo ,u% lo rod%a)
Una conc!%nc!a alta%nt% d%sarrollada d% sus %d!os "%r*al%s 0 d% los
%$%ctos ,u% /u%d% t%n%r so*r% sus /roc%sos d%l /%nsa!%nto# /u%d%n
ca/ac!tarl% /ara ,u% /!%ns% 9s $l%&!*l%%nt%# ant%n(a su d%t%ctor
d% *asura *!%n s!nton!-ado 0 ta*!.n a/r%nda a /%nsar so*r% la arc<a)

El e!ecto del ;cortador de galletas; en el lengua1e
-a experiencia total del individuo se basa en el sistema de su
lenguaje.
%(&/1'(-,/$1R
Un antro/'lo(o su$r!' una !/r%s!'n con$usa cuando l% /r%(unt' a
una u+%r d% una tr!*u a$r!cana cu9ntos n!Gos t%n7a) La r%s/u%sta $u%6
:tr%s:) Esta r%s/u%sta con$und!' al c!%nt7$!co# d%*!do a ,u% %l %s/oso d%
d!c<a u+%r l% <a*7a r%s/ond!do ant%r!or%nt% ,u% t%n7a :cuatro:) El
c!%nt7$!co d%scu*r!' 9s tard%# ,u% %n %sta tr!*u %n /art!cular un
<o*r% toa %n cu%nta sola%nt% los "asta(os "aron%s coo n!Gos#
!%ntras ,u% una u+%r !nclu0% sola%nt% las u+%r%s) P%ro aLn s%
con$und!' 9s cuando /r%(unt'# :ACu9l %s %l nL%ro total d% n!Gos d%
s%&os# ,u% t!%n%B: Para su sor/r%sa a*os cont%staron# :nu%"%:)
Sola%nt% d%s/u.s %ncontr' ,u% %stas /%rsonas al total!-ar %l nL%ro
d% sus alu*ra!%ntos# cu%ntan ta*!.n los n!Gos u%rtos)
Es una d% las (rand%s cur!os!dad%s I0 una d% las 9r%as d%
con$us!'n /ot%nc!al%s ,u% %l l%n(ua+% <uano cr%a cat%(or7as# 0 ,u% d%
.stas s% <ac%n su*d!"!s!on%s /%rc%/tual%s# as7 coo su*d!"!s!on%s
d%scr!/t!"as) Es coo s! cada /ala*ra %n %l s!st%a d%l l%n(ua+% d%l
/%nsador# tra*a+ara coo un :cortador d% (all%tas:# d!"!d!%ndo las
sustanc!as d% sus /%rc%/c!on%s %n sus /ro/!as clas%s d!st!nt!"as o
$oras d% %/a,u%)
Sus /ala*ras no d%scr!*%n r%al%nt% %l undo $u%ra d% su ca*%-a#
s!no ,u% d%scr!*%n los /atron%s /%rc%/tual%s ,u% %&!st%n %n las
n%uronas d% su cort%-a c%r%*ral) En un s%nt!do# su s!st%a d%scr!/t!"o
:d!"!d%: su ca/o /%rc%/tual total %n /%,u%Gos %l%%ntos# 0 %stos
%l%%ntos ll%(an a s%r troc!tos 0 /!%-as ,u% su c%r%*ro an%+a cuando
ust%d /!%nsa %n $ora "%r*al) As7 coo un art!sta ,u% %/!%-a /u%d%
usar un /atr'n cuadr!culado d% l7n%as tra-adas so*r% un cuadro ,u%
,u!%r% d!*u+ar# 0 lu%(o d!*u+a las $oras a!sladas %n cada uno d% los
cuadros d% la cuadr7cula# as7 cada uno d% nosotros su/%r!/on%os una
clas% d% r%+!lla d% /atr'n "%r*al so*r% nu%stras /%rc%/c!on%s
/r%consc!%nt%s# 0 las an%+aos con los %l%%ntos /r%s%ntados a
nosotros /or la cuadr7cula) La cuadr7cula# %n %st% caso %s nu%stro
s!st%a d% l%n(ua+%) No "%r*al!-aos so*r% las /ala*ras tanto coo
"%r*al!-aos so*r% nu%stras /%rc%/c!on%s d% %lla)
Los antro/'lo(os usan %l t.r!no coun!dad d% l%n(ua+% /ara
d%notar un (ru/o d% /%rsonas ,u% co/art%n un +u%(o coLn d% a/as
"%r*al%s %n "!rtud d% su %*r%c7a coLn a un arco cultural)> Los
nort%a%r!canos $oran una coun!dad d% l%n(ua+% ,u% t!%n% uc<as
caract%r7st!cas s!!lar%s a las d% la coun!dad d% l%n(ua+% *r!t9n!ca) Los
!nd!os <o/! d%l suro%st% $oran una coun!dad d% l%n(ua+% *!%n
d%$!n!da) D% al(una an%ra# los +'"%n%s $oran una coun!dad d%
l%n(ua+% caract%r!-ada /or "oca*los cont%/or9n%os coo :l%n(ua+%s
d% oda:# 0 ta*!.n /%rt%n%c%n a la coun!dad d% l%n(ua+% 9s
a/l!o d% su c!udadan7a nac!onal) Una /%rsona /u%d% /%rt%n%c%r
s!ult9n%a%nt% a "ar!as coun!dad%s d% l%n(ua+%) D% "%- %n cuando
/asa# ,u% los co/orta!%ntos "%r*al%s %s/%rados d% una /%rsona %n %l
cont%&to d% una coun!dad d%l l%n(ua+%# "ar7a %n %l co/orta!%nto
"%r*al acostu*rado ,u% t!%n% a/r%nd!do coo /art% d% una coun!dad
d% l%n(ua+% d!$%r%nt%) En tal caso# la /%rsona d%*% a+ustar sus /atron%s
"%r*al%s /ara ada/tars% a la s!tuac!'n# r%cordando cual,u!%ra d% los
<9*!tos d%l l%n(ua+% caract%r7st!cos d% una coun!dad)
Los n!Gos n%(ros# so*r% todo los d% *arr!os ur*anos#
$r%cu%nt%%nt% a$rontan %sta s!tuac!'n cuando as!st%n a %scu%las d%
*lancos# %n las ,u% %ns%Gan a%stros *lancos) C!%rtos /atron%s d%l
l%n(ua+% son alta%nt% caract%r7st!cos d% la coun!dad n%(ra) H los
n!Gos n%(ros ,u% cr%c%n all7 los a/r%nd%n u0 r9/!da%nt%) En la
%scu%la# un n!Go n%(ro /u%d% s%nt!rs% u0 !nc'odo# s! %l a%stro l%
:corr!(%: su uso :!/ro/!o: d%l !n(l.s) El n!Go conclu0% ,u% %l a%stro
t!%n% 9s o %nos /r%scr!tos sus <9*!tos *9s!cos d% l%n(ua+% 0 /u%d%
ll%(ar a <ac%rs% !ns%(uro 0 r%nu%nt% a <a*lar) Una /%rsona n%(ra# ,u%
o0% a otro s%%+ant% %&/r%sars% corr%cta%nt% %n !n(l.s acad.!co#
/u%d% r%$%r!rs% a .l I,u!-9s d%sd%Gosa%nt%I coo un :<a*lador
*lanco:)
Nu%stros c%r%*ros usan /ala*ras tan r9/!da 0 auto9t!ca%nt%#
,u% d%s/u.s d% uc<os aGos d% <a*lar 0 /%nsar %n $ora "%r*al#
ll%(aos a !d%nt!$!car cada /ala*ra o t.r!no con su corr%s/ond!%nt%
%"%nto /%rDc%/tual) D%s/u.s d% un (ran nL%ro d% r%/%t!c!on%s# las
/ala*ras 0 las !9(%n%s /%rc%/tual%s t!%nd%n a %"ocars% una u otra d%
an%ra !nt%rca*!a*l%# d% an%ra auto9t!ca) Los /u*l!c!stas %&/lotan
con $r%cu%nc!a %sta caract%r7st!ca *!%n conoc!da d%l c%r%*ro so*r% la
:conc!%nc!a d%l /roducto: <asta %l (rado d% ,u% un slo(an alta%nt%
r%/%t!do /roduc!r9 un *a*%ado c%r%*ral O/ara usar la analo(7a d% los
/%rros %ntr%nados d% Pa"lo"P# s!%/r% ,u% %l consu!dor la %scuc<%)
Al(unas "%c%s# %l c%r%*ro $unc!ona %rr'n%a%nt% al "%r*al!-ar una !d%a#
%s/%c!al%nt% cuando su at%nc!'n s% d!"!d% %ntr% dos /roc%sos d%l
/%nsa!%nto) Por %+%/lo# d%s/u.s d% l%%r un /asa+% d% not!c!as %n %l
rad!o# ,u% r%/orta*a %l anunc!o d%l s%cr%tar!o d% Cal!$ano d% ,u% =?
!llon%s d% nort%a%r!canos t!%n%n /ro*l%as s%r!os d% *%*!da# %l
anunc!ador d!+o# :)))0 %n las not!c!as local%s# la c!udad d% Escond!do (an'
una *ot%lla con I%r# a<I d!(o una *atalla so*r% %l Estado d% Cal!$orn!a#
so*r% los $ondos d% a0uda d% la /ro/os!c!'n =>:)
Par%c% ,u% las cat%(or7as d%scr!/t!"as# o :cortador d% (all%tas#:
,u% un /%nsador a/r%nd% a usar# t!%n%n 9s d% un %$%cto %nor %n sus
act!"!dad%s d% /roc%sa!%nto d% !n$orac!'n d%l c%r%*ro) Los s!(u!%nt%s
%+%/los /odr9n a0udarl% a %s,u%at!-ar %l ran(o d% "ar!ac!on%s %n %l
/%nsa!%nto <uano# cr%ado /or las %structuras d% l%n(ua+%)
Un /%nsador !n(l.s "a a una ta,u!lla a co/rar 0 d!c%# :Dos# /or
$a"or): P%ro un /%nsador +a/on.s d!c%# :N!a!# 8udasa!): El usa %l
"oca*ular!o /ara contar r%s%r"ado /ara art7culos d% /a/%l coo *ol%tos#
%sta/!llas /ostal%s o /a/%l d% %scr!*!r) Para co/rar <u%"os u otros
o*+%tos r%dondos# usar7a las /ala*ras# !88o# n!8o# san8o# 0on8o0 as7 /or
%l %st!lo) S! $u%ra a contar /luas# l9/!c%s u otros o*+%tos c!l!ndr!cos
usar7a las $oras !//on# n!<on# san*on# 0on<on# %tc) P%ro s! ,u!s!%ra
%nnu%rar las cosas ,u% %st9n %n $ora l7,u!da %n sus r%c!/!%nt%s#
coo ta-as d% ca$. o latas d% /!ntura# usar7a# !//c!# n!<o!# san*a7# 0on<a!
0 as7 suc%s!"a%nt%) Los +a/on%s%s t!%n%n /ala*ras /ara contar cosas %n
rac!os /%,u%Gos coo -ana<or!as# /ala*ras /ara contar /%,u%Gos
art7culos r%dondos o co!da# coo u"as# (u!sant%s o $r!+ol%s# 0 /ala*ras
/ara contar l!*ros) Los /%nsador%s +a/on%s%s /odr7an cons!d%rar una
caract%r7st!ca no"%dosa d%l !n(l.s# %l ,u% .st% t%n(a un solo (ru/o d%
/ala*ras un!"%rsal%s /ara contar) M!%ntras %l /%nsador !n(l.s /odr7a
cons!d%rar su s!st%a 9s $9c!l 0 con"%n!%nt%# %l /%nsador +a/on.s
/odr7a cons!d%rarlo s%nc!lla%nt% *urdo % !n%l%(ant%) Cada /%nsador
/!%nsa cortar sus (all%tas d% odos caract%r7st!cos /ro/!os# 0 lo
cons!d%ra %l odo :natural: Is! %s ,u% %n r%al!dad /!%nsa %n .l)
Para los <ot%ntot%s d%l sur d% c$r!ca# contar no t!%n% la
!/ortanc!a %&tr%a d% nu%stra %&/%r!%nc!a cot!d!ana d% los /a7s%s
!ndustr!al!-ados) Para los <ot%ntot%s# cuatro nL%ros son su$!c%nt%s)
Traduc%n al !n(l.s tosca%nt% coo uno# dos# tr%s# uc<os) Para %l
/%nsador <ot%ntot%# cual,u!%r (ru/o d% cuatro o 9s a!(os# !%*ros
$a!l!ar%s# art7culos d% co!da# an!al%s sal"a+%s o d7as cons%cut!"os d%
llu"!a %s un ont'n) A/ar%nt%%nt% an%+a coo !nd%$!n!dos los
nL%ros a0or%s d% tr%s) Una d% las d!$%r%nc!as 9s !/r%s!onant%s
%ntr% los l%n(ua+%s# 0 cons%cu%nt%%nt% %ntr% las culturas# %s su
"ar!ac!'n %n %l (rado %n %l ,u% <ac% d!st!nc!on%s $!nas al a/l!car
%t!,u%tas a sus %&/%r!%nc!as) El /%nsador !n(l.s t!%n% una /ala*ra *9s!ca
/ara una clas% /art!cular d% /r%c!/!tac!'n In!%"%) Para %l %s,u!al#
/ar%c%r7a %&tr%ada%nt% !ncon"%n!%nt% con$und!r la n!%"% ,u% %st9
ca0%ndo con la n!%"% ,u% aca*a d% ca%r# o con$und!r cual,u!%ra d% %llas
con la n!%"% "!%+a ,u% s% <a %ndur%c!do) Una "%nt!sca d% n!%"%
o*"!a%nt% %s d!$%r%nt% /ara %l %s,u!al# ,u% la n!%"% ,u% %st9
ca0%ndo %n %l o%nto d% la /%rc%/c!'n 0 la d!scus!'n# d%*!do a ,u% %l
%s,u!al %ncu%ntra $unc!onal <ac%r %sta d!st!nc!'n /%rc%/tual d%ntro d%
su undo# aun,u% t%n(a uc<os t.r!nos /ara la sustanc!a) El
/%nsador !n(l.s usa sola%nt% uno)
Al(unas "%c%s los antro/'lo(os %ncu%ntran u0 $asc!nant%#
%stud!ar d!$%r%nc!as cultural%s cuando %&a!nan las d!$%r%nt%s /ala*ras
usadas /ara d%notar /ar%nt%scos) El orador !n(l.s t!%n% uno d% los
s!st%as /r%c!sos 9s s!/l%s 0 Lt!l%s d% cual,u!%ra d% las culturas d%l
undo /ara d%scr!*!r las r%lac!on%s %ntr% $a!l!a 0 la tr!*u) Muc<os
/%nsador%s a$r!canos /odr7an cons!d%rar a*surdo %l uso d% una /ala*ra
s%nc!lla coo /r!o# /ara d%scr!*!r tanto /ar!%nt%s ascul!nos coo
$%%n!nos# o no d!st!n(u!r s! la /%rsona d%scr!ta %st9 r%lac!onada /or
san(r% al /adr% d%l ,u% <a*la o a su adr%) En uc<as culturas no s%r
ca/a- d% d!st!n(u!r un cuGado d%l <%rano d% su /ro/!a %s/osa o %l
%s/oso d% su /ro/!a <%rana# /ar%c%r7a !rr%%d!a*l%%nt% con$uso#
s!!lar%nt%# c'o %s /os!*l% sacar s%nt!do d% una s!tuac!'n %n la cual
una sola /ala*ra It7oI s% a/l!ca al <%rano d%l /ro/!o /adr% 0 al
<%rano d% la /ro/!a adr%B El l%n(ua+% <a5a!ano usa %l !so
t.r!no /ara r%$%r!rs% al /ro/!o /adr% 0 al <%rano d%l /adr%) La (%nt%
d%l nort% d% Buran!a# ,u% /!%nsan %n %l l%n(ua+% +!n(</a5# t!%n%n
d!%c!oc<o t.r!nos *9s!cos /ara d%scr!*!r su /ar%nt%sco) N!n(uno d%
%llos t!%n% %,u!"al%nt% d!r%cto %n !n(l.s)
Cur!osa%nt%# las culturas !ndustr!al!-adas 0 otras ,u% d%/%nd%n
uc<o d% s7*olos 0 coun!cac!on%s %scr!tas# /ar%c%n <ac%r
d!st!nc!on%s $!nas %n la d%scr!/c!'n d% color%s as ,u% otras culturas
cu0as (%nt%s "!"%n %n /atron%s soc!al%s %nos co/l%+os) Mar!as tr!*us
d% Nu%"a Gu!n%a usan sola%nt% dos t.r!nos *9s!cos /ara d!st!n(u!r
los color%s claros d% los color%s oscuros) Los s<ona d% Rod%s!a#
r%conoc%n sola%nt% cuatro color%s d% la *anda "!s!*l%) Los /%nsador%s
!n(l%s%s# 0 %s/%c!al%nt% los nort%a%r!canos /ar%c%n usar una
"ar!%dad 9s a/l!a d% t.r!nos /ara d%notar no sola%nt% color%s#
s!no 9r%as oscuras 0 sus saturac!on%s % !nt%ns!dad%s r%lat!"as) Las
%t9$oras coo dura-no# a-ul %d!anoc<%# rosa nacarado 0 (r!s a*%dul#
t!%nd%n a %n$at!-ar d!st!nc!on%s $!nas)
Los %stud!osos d% la B!*l!a toda"7a d%*at%n /untos s!(n!$!cat!"os
d% la <!stor!a *7*l!ca ,u% s% r%lac!onan con la !nt%r/r%tac!'n d% /ala*ras
s%nc!llas 0 $ras%s *r%"%s %n <%*r%o# ,u% $r%cu%nt%%nt% no t!%n%n
%,u!"al%nt%s d!r%ctos %n !n(l.s) El s!st%a d% l%n(ua+% <%*r%o# /%r!t!'
a los %scr!tor%s *7*l!cos d%scr!*!r sus !d%as %n c!%rtas $oras# usando sus
:cat%(or7as d%scr!/t!"as /ro/!as:) Los ,u% tradu+%ron la B!*l!a al !n(l.s#
no t%n7an otra o/c!'n ,u% <ac%r c!%rtas su/os!c!on%s ac%rca d% los
s!(n!$!cados) En al(unos casos# t%n7an ,u% %sco(%r c!%rtas $ras%s
!d!o9t!cas !n(l%sas# o $!(uras d%l l%n(ua+%# /ara a/ro&!ar conc%/tos
,u% %nt%nd7an %n %l s!st%a d% a/%o <%*r%o# /%ro no /od7an %&/r%sar
%n %l s!st%a d% a/as d% los !n(l%s%s) Est% /roc%so %s an9lo(o a
traduc!r# d% una clas% d% a/a tal coo una $oto(ra$7a a.r%a# a otra
clas% d% a/a coo %l d% una c!udad) En la %d!da %n ,u% dos .todos
d% a/as d% los !n(l%s%s no t!%n%n %structuras coun%s# %l t%rr!tor!o
or!(!nal s% r%/r%s%nta d% una an%ra d!stors!onada)
Los s%9nt!cos d% <a*la !n(l%sa <an d%scu*!%rto "ar!as
caract%r7st!cas !nt%r%sant%s d% los l%n(ua+%s !ndoDa%r!canos) En
/art!cular la tr!*u <o/! <a !ntr!(ado a uc<os !n"%st!(ador%s# coo
B%n+a7n L%% W<or$ 0 Eduard Sa/!r) Ellos %ncontraron ,u% los <o/! 0 los
!n(l%s%s conc%/tual!-an %l undo ,u% l%s rod%a d% an%ras
ad!ra*l%%nt% d!$%r%nt%s) Conclu0%ron ,u%# !%ntras los !n(l%s%s 0
sus $a!l!as d% l%n(ua+%s %uro/%os t!%nd%n a %n$at!-ar la or(an!-ac!'n
d%l %s/ac!o 0 %l t!%/o# los <o/! t!%nd%n a %n$at!-ar los /roc%sos 0 la
d%scr!/c!'n d% los %"%ntos) Los /%nsador%s <o/! no t!%n%n an%ra d%
%d!r# o s!,u!%ra d%scr!*!r# lo ,u% los /%nsador%s !n(l%s%s llaan
t!%/o) Los <o/! no t!%n%n /ala*ras /ara d%scr!*!r los !nutos# <oras#
d7as# s%anas# %s%s# aGos u otros %s/ac!os d% t!%/o) En lu(ar d%
d%scr!*!r los %s/ac!os d% t!%/o ,u% toar7a <ac%r al(o# %l usuar!o d%l
l%n(ua+% <o/! d%scr!*!r7a los %"%ntos !n"olucrados %n <ac%rlo# 0 los
%&/l!car7a coo la cad%na d% %"%ntos ,u% /roduc!r7a %l r%sultado)
La $ra(!l!dad d%l l%n(ua+% coo %d!o /ara cod!$!car /%nsa!%ntos
<a s!do $rustrant%%nt% o*"!o /ara los !n"%st!(ador%s r%c!%nt%s ,u% <an
tra*a+ado so*r% %l /ro*l%a d% la traducc!'n co/ut%r!-ada d% un
l%n(ua+% a otro) D% acu%rdo con una an.cdota# /r%s%ntaron la
co/utadora con la $!(ura d% l%n(ua+% !n(l.s :$u%ra d% la "!sta# $u%ra d%
la %nt%:# traduc!da al ruso# 0 %ntonc%s tradu+%ron la "%rs!'n
r%con"%rt!da al !n(l.s) La 9,u!na r%s/ond!' con :!d!ota !n"!s!*l%):
C%mo sostener una con"ersaci%n inteligente
0i los perros pudieran hablar, quiz no tendr+amos tanto problema
para llevarnos bien con ellos como los tenemos con la gente.
:,/(- ,A(:
Ha*!%ndo %stud!ado %l rol d% los a/as "%r*al%s %n %l
/%nsa!%nto <uano# 0 <a*!%ndo d%sarrollado un s!st%a s%nc!llo /ara
anal!-arlos# /od%os a<ora !d%nt!$!car $9c!l%nt% las clas%s d%
$unc!ona!%ntos %rr'n%os o %,u!"ocados s%9nt!cos ,u% al(unas "%c%s
/u%d%n ocurr!r cuando la (%nt% trata d% /%nsar 0 <a*lar) Muc<os d% los
al%nt%nd!dos <uanos# anta(on!sos# con$us!'n# !s%r!a# 0 <asta
d%%nc!a sur(%n d!r%cta o !nd!r%cta%nt% d%l uso %,u!"ocado d% las
/ala*ras)
R%$!r!.ndonos d% nu%"o a la F!() @)=# /od%os rastr%ar uc<os
$unc!ona!%ntos s%9nt!cos %,u!"ocados# /or %l <%c<o d% ,u% %l orador
o0%nt%# o a*os# %st9n con$usos ac%rca d%l :co/art!%nto: d%l cu*o
s%9nt!co ,u% ocu/an sus a/as "%r*al%s) En (%n%ral# /od%os d%c!r
,u% los a/as "%r*al%s ,u% o/%ran c%rcanos a la %s,u!na d%l $ondo
d%r%c<o d%l cu*o# %sto %s# %n %l n!"%l d% la o*s%r"ac!'n d%scr!/t!"a I
concr%ta# t!%nd% a causar %l %nor al%nt%nd!do 0 t!%nd% a /%r!t!rla
r%soluc!'n 0 acu%rdo# as r9/!do# cuando sur(% %l al %nt%nd!!%nto)
Los a/as "%r*al%s 9s c%rcanos a la %s,u!na !-,u!%rda su/%r!or d%l
cu*o I%l n!"%l d% a*stracc!'nD+u!c!oDsu/os!c!on%dsI t!%nd% a o$r%c%r la
*as% 9s d.*!l /ara %l acu%rdo 0 acc!'n utua# 0 t!%nd% a !/%d!r los
/roc%sos d% cons%nso 0 coo/%rac!'n)

Muc<o d% lo ,u% /asa %n con"%rsac!on%s soc!al%s# 0 aun %n
d!scus!on%s d% soluc!'n d% /ro*l%as d% n%(oc!os# r%al%nt% %s
/r.d!ca# s%r'n# as%"%rac!on%s do(9t!cas# construcc!'n d% %(o7so 0
a anotar :/untos %n %l status:# :/untos d% .&!to: 0 :/untos /or
!nt%l!(%nc!a:# %n lu(ar d% un !nt%rca*!o or(an!-ado d% !d%as) Al
%stud!ar los a/as "%r*al%s ,u% usa la (%nt%# 0 al %sco(%r
cu!dadosa%nt% a,u%llos ,u% usa ust%d# s% /u%d% sost%n%r uc<o as
s%(u!do una con"%rsac!'n %$%ct!"a# "al!osa 0 d!sD$ruta*l% ,u% s! s% ca%
"7ct!a d% "ar!os $unc!ona!%ntos s%9nt!cos %,u!"ocados)
Una an.cdota d% la actr!- asa asa Ga*or %+%/l!$!ca una con"%rsac!'n
soc!al s%nc!lla) S% d!c% ,u% cuando la $aosa actr!- %sta*a /lat!cando
con un ca*all%ro %n una $!%sta# s% d!o cu%nta ,u% durant% toda la
con"%rsac!'n %lla <a*7a %stado <a*lando d% s7 !sa# d% su carr%ra# 0
d% sus act!"!dad%sJ :P%ro 0a <a*laos uc<o d% 7# ,u%r!do#: d!+o)
:Ha*l%os d% t7) AT% (usta ! nu%"o "%st!doB:)
Al %ntr%nars% ust%d !so a on!tor%ar las $oras %n ,u% ust%d 0
otros ut!l!-an %n la con"%rsac!'n los a/as "%r*al%s# /u%d%n
d%sarrollars% las <a*!l!dad%s d% auto%&/r%s!'n a un n!"%l alto) Not% las
$oras %n las cual%s al(unos orador%s ut!l!-an sus !nstru%ntos "%r*al%s
/ara <ac%r ,u% la (%nt% !n(r%s% a su $r%cu%nc!a 0 "%nd%rl%s sus !d%as#
!%ntras otros /ar%c%n /%rd%rs% s!n un /lan a/ar%nt%# 0 s!n n!n(una
or(an!-ac!'n /art!cular %n su %n$o,u% <ac!a la otra /%rsona) D% todos los
$actor%s ,u% los /s!c'lo(os <an tratado d% asoc!ar con %l .&!to %n %l
undo d% los n%(oc!os# ,u!-9 %l Ln!co cons!st%nt%# %s %l d% t%n%r
do!n!o %n la /ala*ra %scr!ta 0 <a*lada) Los ,u% /u%d%n usar los a/as
"%r*al%s %$%ct!"a%nt%# t!%nd%n a o*t%n%r lo ,u% ,u!%r%n# a ll%(ar
uc<o 9s $9c!l%nt% ,u% los ,u% no lo <ac%n as7)
Un conoc!do !o % co%nt' r%c!%nt%%nt% so*r% las %t!,u%tas
%"aDJuat!"as a/l!cadas $r%cu%nt%%nt% /or los s!cot%ra/%utas a las
/%rsonas) :Las t.cn!cas d% s!coan9l!s!s lo t!%n%n a uno 0%ndo 0
"!n!%ndo#: r%$un$uG') :S! ll%(as tard% a tu c!ta# %st9s r%s!st!%ndo la
t%ra/!a) S! ll%(as t%/rano# %st9s ans!oso) H s! ll%(as a t!%/o# %r%s
co/uls!"o:)
En !n(l.s <a0 uc<o %t!,u%tado !nn%c%sar!o con la /ala*ra %s 0 su
$a!l!a l!n(^7st!ca# $orada /or las d!$%r%nt%s $oras d%l "%r*o s%r) Una
/%rsona /u%d% d%c!r# :.l %s un !d!ota:# o :%lla %s l!"!ana: o :%sa %s una
!d%a %stL/!da:# o :s'lo so0 un $racaso): Los l%n(ua+%s ,u% no t!%n%n
%stas $oras "%r*al%s s%nc!llas d% A !(ual a B# t!%nd%n a $or-ar a sus
usuar!os a d%scr!*!r sus undos 9s %n t.r!nos d% acc!'n# ,u% %n
t.r!nos d% cat%(or7as d% a*stracc!'n o caract%r7st!cas)
ACu9ntas %t!,u%tas d%ro(at!"as /u%d% ust%d %scuc<ar
ocas!onal%nt% %n un d7aB AO0% ust%d /ala*ras coo coun!so#
soc!al!so# *!%n%staDr!so# !n!c!at!"a /r!"ada# *urocrat!so# /ol7t!cos#
usur%ros# <!//!%# ca*%llos lar(os# ca/%s!no# tra/oso# +ud7o# /r!%to#
7talo# s/!c# usados coo *as% /ara d%*at!r c!%rtos /untos d% "!staB) AO0%
ust%d %t!,u%tas laudator!as Icontr!*u0%nt%# c!udadano# %/r%sa l!*r%#
+u"%ntud a%r!cana# odo a%r!cano# su%Go a%r!cano# a9# %l
tra*a+ador# un a!(o "%rdad%roI a/l!cadas con %l !so /ro/'s!toB)

FIG) Una %s/ada cut!.ndol% a una /ala OS/ad%P) D% LANGUAGEIN
THOUGHT AND ACTION# T%rc%ra Ed!c!'n /or S)l) Ha0a8a5a#
D%r%c<os r%s%r"ados b =EK? /or Harcourt Broc% Jo"ano"!c<#
R%/roduc!do con /%r!so d%l %d!tor G%or(% Al!%n Q Un5!n
OEd!tor%sP Ltd)
El s!(u!%nt% co%ntar!o# atr!*u!do al d!r%ctor d%l Sal'n d% la Faa
Nac!onal d% los Ma,u%ros# u%stra la /r%ocu/ac!'n d% los Estados
Un!dos /or la con"%rs!'n d%l s!st%a d% %d!das) :El s!st%a .tr!co %s
d%$!n!t!"a%nt% coun!sta) Un s!st%a on%tar!o# un l%n(ua+%# un
s!st%a d% /%sas 0 %d!das# un undo ISPuros coun!stasTI Estaos
ca0%ndo %n las anos d%l coun!so) A,u7 %n %l o%st%# %staos 9s
c%rca d% nu%stra <%r%nc!a# %s d%c!r# d% la t!%rra) Sa*%os ,u% %l o%st%
$u% (anado# /ul(ada a /ul(ada# /!% a /!%# 0arda a 0arda# 0 !lla a !lla):
uando un pensador dice que alguna cosa es 6solamente6 otra
cosa, normalmente est a punto de cometer un disparate. 3,/*
(;(/(0T .$$-(
Otra d% las $unc!on%s s%9nt!cas %,u!"ocadas# con$und!r los
n!"%l%s d% a*stracc!'n# /u%d% toar $oras 9s sut!l%s) Al(una "%- <a
o7do ust%d a la (%nt% d!scut!r asuntos coo :At!%n% "oluntad l!*r% %l
<o*r%B: o :A<a0 "!da d%s/u.s d% la u%rt%B: o :Acu9l %s la $ora !d%al
d% (o*!%rnoB:) Una caract%r7st!ca $unda%ntal d% %stos t!/os d%
/r%(untas %n su cal!dad d% a/as "%r*al%s# %s ,u% co!%n-an %n un
n!"%l d% a*stracc!'n tan alto# ,u% %l orador o %l ,u% %scuc<a /u%d%
/roc%d%r a /art!r d% %llos cas! %n cual,u!%r d!r%cc!'n) El n!"%l d%
a*stracc!'n tan %&tr%ada%nt% alto# t!%nd% a %nsanc<ar %l ca/o
%ntal d% +u%(o# 9s ,u% a r%duc!rlo a un n!"%l %n %l cual# las /%rsonas
/odr7a lo(rar /os!*l%%nt% al(Ln acu%rdo) Cuando %l asunto a0uda a
,u% la d!scus!'n d%(%n%r% %n un d%*at% acalorado# los /rota(on!stas
u0 /ro*a*l%%nt% aun,u% no s% d%n cu%nta# t%r!nar9n d!scut!%ndo %l
s!(n!$!cado d% las /ala*ras)
La /r'&!a "%- ,u% l%a un %d!tor!al# u otro /unto d% "!sta# cu%nt%
las /ala*ras concr%tas %n %l t%&to) Not% las /ala*ras ,u% ust%d
cons!d%ra alta%nt% a*stractas) M%a c'o la /ro/orc!'n r%lat!"a d%
/ala*ras concr%tas 0 a*stractas +u%(an su /a/%l %n la /r%s%ntac!'n d%l
%nsa+% d%l autor 0 not% su r%acc!'n <ac!a %llas) AEn ,u. %d!da la
!d%nt!$!cac!'n consc!%nt% d% los t.r!nos a*stractos l% a0uda a %"aluar
los ar(u%ntos 0 /untos d% "!sta /r%s%ntadosB
Una $ora %s/%c!al%nt% !nt%r%sant% d% a*stracc!'n d% alto n!"%l
!nclu0% la /%rson!$!cac!'n# usada /ara d%scr!*!r una %nt!dad !nan!ada o
aun !a(!nar!a# coo s! $u%ra al(o "!"!%nt%) Los s%9nt!cos llaan a
%st% $%n'%no la r%!$!cac!'n) Los r%/ort%ros d% not!c!as s% r%$!%r%n a la
Bolsa d% Malor%s d!c!%ndo ,u% s% r%co*r'# ca0' o ,u% /ro*' su n!"%l d%
r%s!st%nc!a) ACu9ntos d% %stos r%/ort%ros d% not!c!as %/%-aron con6
:La Casa Blanca d!+o <o0 ,u%))):B
La %t9$ora const!tu0% otro caso %s/%c!al d% a/%o "%r*al
a*stracto# %n %l cual# /ara d%scr!*!r %l /roc%so %n cu%st!'n# %l ,u% <ac%
%l a/a o$r%c% sust!tu!r una !d%a o /roc%so s%l%cc!onado con otro) S!
%scuc<a las %t9$oras ut!l!-adas %n con"%rsac!on%s a su alr%d%dor o
%/!%-a a d%t%ctarlas %n las cosas ,u% ust%d l%%# /u%d% sor/r%nd%rs%
d% la (ran /art% d% nu%stra con"%rsac!'n ,u% d%/%nd% d% %stas $!(uras
d%l l%n(ua+%) Not% %s/%c!al%nt% c'o uc<os d% nu%stros t.r!nos 0
%&/r%s!on%s coun%s conll%"an la !d%a d% %structuras %s/ac!al%s 0
acc!on%s $7s!cas) Por %+%/lo# <a*laos d% a(arrar una !d%a# %ncarar un
/ro*l%a 0 %c<ar a*a+o un /ro0%cto)
Un art7culo not!c!oso co%n-a*a con %l %nunc!ado d!r!(!do6 :Los
34s s% "!slu*ran coo un ca/o d% *atalla san(r!%nto /ara la
!ndustr!a nort%a%r!cana): As7 %/%-a*a /ara <a*lar d% una d% las
%/r%sas $a*r!cant%s d% %l%ctr'n!ca /ara d%scr!*!r la :La *atalla /or la
cu*r% d% TI 0 su /lan d% +u%(o %n la co/%t%nc!a d% n%(oc!os ,u% s%
cal%ntar9 %n los 34s con %l Ja/'n# c!%rta%nt% %l /r!nc!/al ad"%rsar!o d%
Estados Un!dos# s% 0%r(u% coo un %+%/lo $u%rt% d% lo ,u% otras
co/aG7as nort%a%r!canas d%*%n <ac%r# s! %s ,u% "an a so*r%"!"!r
durant% la /r'&!a d.cada:) Est% %scr!tor ut!l!-a las %t9$oras d% la
(u%rra# %-cladas con las d%l d%/ort%) Not% %l t.r!no /lan d% +u%(o
/ara cr%ar una !/r%s!'n d%t%r!nada)
Los %u$%!sos $oran otra clas% !nt%r%sant% d% a/as "%r*al%s
a*stractos) Un /r%d!cador sur%Go $unda%ntal!sta s% l%"ant' $r%nt% a su
con(r%(ac!'n un do!n(o /or la aGana 0 d!+o# :H%ranos 0 <%ranas#
<o0 ,u!%ro <a*larl%s ac%rca d%l status ,uo): Un !%*ro d%l (ru/o l%
!nt%rru/!') :D!scLl/%%# r%"%r%ndo) ACu. %s %l status ,uoB :El status
,uo:# r%/l!c' %l !n!stro# :%s un t.r!no lat!no /ara d%scr!*!r %l u(r%D
r%t% %n ,u% %staos %t!dos):
S!n %*ar(o# %l %u$%!so ll%(a a s%r 9s ,u% la s!/l%
cur!os!dad s%9nt!ca# Noral%nt% una /%rsona ,u% %sco(% un
%u$%!so %n $a"or d% al(Ln t.r!no 9s coun%nt% usado# lo <ac%
/or una ra-'n %s/%c7$!ca6 /ara /%rsuad!r d% una an%ra d!r%cta I/ara
!nduc!r al ,u% %scuc<a a ado/tar un %sc%nar!o %ntal ,u% l%
/r%d!s/on(a a a/ro*ar %l o*+%to d% la d%scr!/c!'n) H!tl%r s% r%$%r7a al
as%s!nato d% !llon%s d% +ud7os coo :%&t%r!nac!'n: con %l o*+%t!"o d%
:/ur!$!car la ra-a): Cuando L0ndon Jo<nson /%rsuad!' al Con(r%so d%
au%ntar t%/oral%nt% %l !/u%sto al !n(r%so so*r% la r%nta# s% r%$!r!'
a %sa cant!dad %&tra %ra%nt% coo un :so*r%!/u%sto): Por,u%# s!
sola%nt% %s un so*r%!/u%sto# %sto no %s r%al%nt% un !/u%sto
noral) Por lo tanto# %l (o*!%rno no <a au%ntado r%al%nt% nu%stros
!/u%stos)
Otro $%n'%no d!st!nt!"o d% la s%9nt!ca# noral%nt%
caract%r7st!co d%l /%nsador r7(!do# %s la or!%ntac!'n total# la t%nd%nc!a a
<a*lar %n t.r!nos ,u% su(!%r%n total!dad# $!nal!dad o c%rt%-a
!n%,u7"oca) AConoc% ust%d a al(u!%n ,u% ut!l!c% $r%cu%nt%%nt% al
%&/r%sar !d%as t.r!nos coo6 todos d!c%n# todo %l t!%/o# s!%/r%# 0o
nunca# o nad!%B Est% <9*!to d% <a*la total a/ar%nt%%nt% /ro0%cta un
<9*!to d% /%nsa!%nto total) Muc<os s%9nt!cos cr%%n ,u% cuando una
/%rsona <ac% un <9*!to d%l /%nsa!%nto total# su or!%ntac!'n %ntal
co/l%ta s% !ncl!na /ara /%rc!*!r %l undo# <ac!a los odos r7(!dos todoD
oDnada) A/ar%nt%%nt% s% <ac% as /ro*a*l% conclu!r /or %+%/lo# ,u%
cual,u!%r /%rsona %n una s!tuac!'n dada# $a"or%c% un c!%rto /unto d%
"!sta s%nc!lla%nt% /or,u% <a %scuc<ado a "ar!as /%rsonas <a*lar %n su
$a"or)
La $ora r%lac!onada d% r!(!d%- s%9nt!ca !nconsc!%nt%# conoc!da
coo la or!%ntac!'n *!"al%nt% Ota*!.n llaada la or!%ntac!'n 0YoP o/%ra
%n $oras 9s sut!l%s ,u% los <9*!tos d% %t!,u%tado !nd!scr!!Dnando 0
d% <a*la total) La or!%ntac!'n *!"al%nt% s% u%stra /or la t%nd%nc!a a
%nunc!ar t%as# /ro*l%as# s!tuac!on%s# /untos d% "!sta# o/!n!on%s 0
%"aluac!on%s %n t.r!nos ,u% su(!%r%n una o/c!'n $or-ada %ntr% s'lo
dos alt%rnat!"as d!a%tral%nt% o/u%stas) Muc<a (%nt% s% r%(oc!+a al
d%c!r con un a!r% d% s%(ur!dad# :Bu%no# %n toda d!scus!'n# <a0 dos
/art%s:) P%ro una "!s!'n s%9nt!ca%nt% 9s $l%&!*l%# r%conoc% ,u%
cada /ro*l%a t!%n% Llt!/l%s :/art%s: Itantos coo una /%rsona
/u%da /%nsarI) A/r%nd%r a <a*lar %n t.r!nos ult!"alorados# t!%nd% a
a0udar a uno a /%nsar %n t.r!nos ult!"alorados)
R%"!sar sus <9*!tos d% l%n(ua+% /ara o*t%n%r una a0or
$l%&!*!l!dad s%9nt!ca# /u%d% a0udarl% a or(an!-ar sus /%nsa!%ntos# %
!n$lu!r %$%ct!"a%nt% %n los d%9s) En su auto*!o(ra$7a# B%n+a7n
Fran8l!n co%nt' su d%scu*r!!%nto d% %st% /unto coo s!(u%6
onvert+ en regla el abstenerme de toda contradicci!n
directa de #os sentimientos de otras personas, " de toda aserci!n
positiva de los propios sentimientos. 1nclusive me prohibo a m+
mismo el uso de toda palabra o expresi!n lingS+stica, que
signifique una opini!n fija, como: ciertamente, indudablemente,
etctera. * adopt en lugar de ellas, "o concibo, me do" cuenta, o
me imagino que una cosa es as+ o as, o que me parece a m+, as+,
por el momento.
uando alguien asegura algo, que "o pienso que es un error,
me niego a mi mismo el placer de contradecirlo abruptamente "
demostrarle inmediatamente lo absurdo de su proposici!n; " para
contestarle, empec por observar que en ciertos casos o
circunstancias, su opini!n podr+a ser correcta, pero que en el
presente caso me pareci! alguna diferencia, etc. Aronto encontr
en mi manera, la ventaja de este cambio; las conversaciones en
#as que intervine se desarrollaron mas placenteramente. -a
manera, modesta en #a cual propuse mis opiniones, procuraron
una recepci!n mas rpida " de menor contradicci!n; "o he tenido
menos prob#emas cuando encontr que estaba en e# error " ms
fcilmente prevaleci! en otros el ceder ante sus errores "
un+rseme cuando sucedi! que "o ten+a la raz!n.N
Otra <a*!l!dad Lt!l d% usar a/as "%r*al%s %s s!/l%%nt%
ant%n%r la a0or /art% d% sus d%clarac!on%s tan d%$!n!das coo s%a
/os!*l%) Entr.n%s% ust%d !so a %"!tar (%n%ral!-ac!on%s cuando la
s!tuac!'n /!da un !n$or% %s/%c7$!co) D%sarroll% un n!"%l d% /r%c!s!'n
"%r*al ,u% l% a0ud% a ar(u%ntar su /unto d% "!sta 0 a %l!!nar
con$us!'n# s!n /arars% %n /%l!llos o <ac%rs% od!oso)
Por %+%/lo# cuando "ar!os %+%cut!"os d!scut7an sus /r'&!os
"!a+%s d% "%ntas# uno co%nt' un d7a ,u% ,u%r7a sal!r t%/rano# con
o*+%to d% toar un tr%n) Otro %+%cut!"o /r%(unt' :APor ,u. ,u!%r%s
toar %l tr%nB: :No % (ustan los a%ro/lanos:# r%/l!c') :AT!%n%s !%do
d% "olarB: /r%(unt' %l s%(undo) El /r!%r %+%cut!"o r%/l!c' :No# d%
%str%llar%):
ada d+a, deber+a uno tratar de escuchar una peque@a canci!n,
leer un buen poema, ver un buen cuadro, " si es posible, escuchar
unas cuantas palabras razonables.
8$(T%(
Pensar positi"amente ha&lar positi"amente
(l ma"or descubrimiento de mi generaci!n, es que los seres
humanos, al cambiar sus actitudes interiores, pueden cambiar los
aspectos exteriores de sus vidas... (s mu" malo que ms personas
no acepten este tremendo descubrimiento " empiecen a vivirlo.
)1--1,3 #,3(0
Muc<a (%nt% <a*la d% /%nsa!%nto /os!t!"o# /%ro /ar%c%n s%r
/ocos los ,u% <ac%n d% .l un <9*!to cons!st%nt%) La t.cn!ca r%al d%l
/%nsa!%nto /os!t!"o %s tan s%nc!lla# ,u% /ar%c% ,u% <a %lud!do a la
(ran a0or7a d% nu%stros /%nsador%s) El /%nsa!%nto /os!t!"o s!(n!$!ca
$!+ar su at%nc!'n %n los t%as /os!t!"os 0 usar l%n(ua+% /os!t!"o /ara
$orar 0 %&/r%sar sus /%nsa!%ntos) Ust%d /u%d% %ntr%nars% $9c!l%nt%
%n /%nsar 9s /os!t!"a%nt% s'lo con %ntr%nars% a s7 !so a %sco(%r
a ,u. t!%n% ,u% /on%r at%nc!'n 0 ,u. d%c!r# tanto %n s!l%nc!o coo %n
"o- alta) En %l Ca/7tulo ? %&/loraos los tr%s l%n(ua+%s d%l /%nsa!%nto
consc!%nt%# I/ala*ras# cuadros# 0 /atron%s c!n.t!cos) Notaos ,u%
cuando una /ala*ra "!%n% a nu%stra %nt%# noral%nt% nos tra% una
clas% d% !a(%n "!sual o %s/ac!al# d%$!n!da %n $ora clara o "a(a# 0
ta*!.n nos tra% a la %nt% una s%nsac!'n total# un /atr'n c!n.t!co ,u%
%l c%r%*ro asoc!a auto9t!ca%nt% con .l) Nu%stra /ala*ra usual /ara
%st% /atr'n c!n.t!co %s s%nt!!%nto) D%sd% ! /unto d% "!sta# lo ,u%
llaaos coun%nt% :s%nt!!%nto: son r%s/u%stas c!n.t!cas I
/atron%s d% r%acc!'n d% todo %l cu%r/oI ,u% co!nc!d%n con una
act!"!dad cort!cal) Podr7aos !nt%rr%lac!onar los tr%s l%n(ua+%s d%l
/%nsa!%nto %n una $!(ura d% tr%s c7rculos trasla/ados# r%/r%s%ntando
cada uno d% %llos un l%n(ua+%# coo s% "% %n la F!(ura @)?) Un
%&/%r!%nto s%nc!llo ostrar9 c'o tra*a+an)
5igura <.> 0u cerebro tormo una idea simultneamente en tres
6lenguajes6.
Pr!%ro# d!(a %ntal%nt% la %&/r%s!'n :"7*ora "%n%nosa: dos o
tr%s "%c%s) D%s/u.s /%r!ta ,u% cual,u!%r !a(%n ,u% /ar%-ca natural
sur+a 0 aco/aG% las /ala*ras) Mant%n(a las /ala*ras 0 su !a(%n
un!das al "!sual!-ar la "7*ora ac%rc9ndos% a ust%d) A %nos ,u% ust%d
t%n(a a$!n!dad /ro$%s!onal o a$!c!'n a las "7*oras "%n%nosas#
/ro*a*l%%nt% %/%-ar9 a %&/%r!%ntar un s%nt!!%nto d% an(ust!a)
Esta s%nsac!'n %s la r%/r%s%ntac!'n c!n.t!ca d%l /%nsar %n la "7*ora o# s!
ust%d lo /r%$!%r%# sus :s%nt!!%ntos: so*r% la "7*ora) Su c%r%*ro %&/r%sa
%l /%nsa!%nto s!ult9n%a%nt% %n los tr%s l%n(ua+%s# "%r*al# "!sual 0
c!n.t!co# S! %&/lora %stos tr%s l%n(ua+%s d%l /%nsa!%nto#
/ro*a*l%%nt% %ncontrar9 ,u% /u%d% %/%-ar con cual,u!%ra d% los
tr%s 0 %sto l% %"ocar9 los d%9s)

D%s/u.s d% <a*%r d%ostrado los %$%ctos d% un /%nsa!%nto
"%r*al ,u% <a t%n!do connotac!on%s n%(at!"as# d%ostr%os a<ora los
%$%ctos d% los /%nsa!%ntos "%r*al%s /os!t!"os) R%/!ta %ntal%nt%
:co!da d%l!c!osa: "ar!as "%c%s) Ia(7n%s% ,u% +usta%nt% <a
t%r!nado d% co%r una d%l!c!osa co!da# %n un a*!%nt% 0 co/aG7a
/lac%nt%ros# !a(!n% s%nt!rs% u0 sat!s$%c<o) Pro*a*l%%nt% su
%or!a c!n.t!ca tra%r9 a su ca/o %ntal d% /%nsa!%nto# los
s%nt!!%ntos $a!l!ar%s ,u% <a %&/%r!%ntado %n %l /asado d%s/u.s d%
una co!da d%l!c!osa) D%sd% lu%(o# s! suc%d!%ra ,u% !%ntras %st9
l%0%ndo %st% /9rra$o ust%d tu"!%ra uc<a <a*r%# su %or!a c!n.t!ca
/odr7a d!s/arar una r%acc!'n d% <a*r% 0 <ac.rs%l% a(ua la *oca)
Lo ,u% <%os d%ostrado a,u7# %s %l <%c<o n%urol'(!co *9s!co d%l
/%nsa!%nto /os!t!"o) Al /on%r at%nc!'n a las %&/%r!%nc!as /os!t!"as 0 al
usar /ala*ras /os!t!"as /ara %&/r%sar sus /%nsa!%ntos# %"ocar9
!9(%n%s /os!t!"as d% su %or!a "!sual 0 s%nt!!%ntos /os!t!"os d% su
%or!a c!n.t!ca) A*as $oran la sustanc!a :d%l /%nsa!%nto
/os!t!"o:)
Esto nos d!c% ,u% %l /%nsa!%nto /os!t!"o s!/l%%nt% r%sulta d%
d%c!d!r usar la at%nc!'n /os!t!"a 0 un "oca*ular!o /os!t!"o /ara ant%n%r
un arco %ntal /os!t!"o tr!d!%ns!onal) En t.r!nos s%nc!llos# s! s%
/r%sta at%nc!'n a d!s$rutar co!das d%l!c!osas# 9s $r%cu%nt%%nt% d%
lo ,u% s% /on% at%nc!'n a las "7*oras "%n%nosas# t%ndr9 9s
$r%cu%nt%%nt% s%nt!!%ntos /os!t!"os ,u% n%(at!"os) El !so <%c<o
s% a/l!ca s! ust%d <a*la d%l .&!to con 9s $r%cu%nc!a ,u% d%l $racaso# d%l
aor con 9s $r%cu%nc!a ,u% d%l od!o# d% la $%l!c!dad con 9s
$r%cu%nc!a ,u% !s%r!a# d% la a!stad con 9s $r%cu%nc!a ,u%
%n%!stad# d% con$!an-a con 9s $r%cu%nc!a ,u% d%l !%do# d% la
coo/%rac!'n con 9s $r%cu%nc!a ,u% d%l co*at%# d% la sat!s$acc!'n con
a0or $r%cu%nc!a ,u% !nsat!s$acc!'n# *ondad con 9s $r%cu%nc!a ,u%
cru%ldad# *u%nas not!c!as con 9s $r%cu%nc!a ,u% alas not!c!as# d% lo
,u% %s corr%cto con a0or $r%cu%nc!a d% lo ,u% %s %,u!"ocado 0 d%
c'o r%sol"%r un /ro*l%a con 9s $r%cu%nc!a ,u% r%/%t!r lo t%rr!*l%
,u% %s %s% /ro*l%a)
AHa !rado d% c%rca la cant!dad d% %nsa+%s n%(at!"os# 'r*!dos#
cr7t!co% 0 no /lac%nt%ros# tras!t!dos d% un lado a otro# %n nu%stra
cultura %&tr%ada%nt% or!%ntada a los %d!osB En Estados Un!dos un
/%nsador d%*% d%sarrollar un alto (rado d% conc!%nc!a a*!%ntal 0 un
d%t%ctor d% *asura $u%rt%%nt% constru!do# /ara *lo,u%ar la *arr%ra
constant% d% n%(at!"!so ,u% d!$und% su a*!%nt% "%r*al) Las not!c!as
trans!t!das /or la rad!o 0 la t%l%"!s!'n# /r%s%ntan un torr%nt% constant%
d% alas not!c!as) Los co%rc!al%s s% %ncar(an d% %&/l!car lo ,u% %st9
al %n sus d!%nt%s# ca*%llos# carro# "!da s%&ual# ro/a# tra*a+o# 0 /untos
d% "!sta /ol7t!cos) Los %nca*%-ados d% los /%r!'d!cos /u*l!can %l %nsa+%
todos los d7as6 El undo %st9 0.ndos% al d!a*lo)
Ho % aso*r. d% lo /os!t!"a%nt% ,u% %/%c. a s%nt!r% <ac!a
%l undo 0 <ac!a !s s%%+ant%s# cuando d%+. d% "%r t%l%"!s!'n# d%+. d%
l%%r las :colunas d% la ans!%dad: d% los /%r!'d!cos# 0 ado/t. las
/r9ct!ca d% ca*!ar d% %stac!'n d% rad!o durant% la trans!s!'n d%
not!c!as) F!nal%nt% % cans. d% o7r d% <ot%l%s %n"u%ltos %n llaas %n
Ar(%nt!na %n ,u% ur!%ron =44 /%rsonas# d% la uc<ac<!ta d% M!c<!(an
,u% s% con(%l' d%s/u.s ,u% la a*andonaron sus /adr%s# d%l "!%+o ,u%
$u% atro/%llado /or una /and!lla d% +'"%n%s %n una ca!on%ta# d% la
"!%+!ta ,u% $u% "!olada 0 u%rta %n su casa# d%l t%rr%oto ,u% d%stru0'
una "!lla %n %l P%rL# 0 d% las ,u%+as constant%s d%l costo d% la "!da)
Conclu7 ,u% la (%nt% ,u% da las not!c!as /or rad!o 0 /or t%l%"!s!'n %st9n
%n %l :n%(oc!o d% las alas not!c!as:# 0 ,u% su %strat%(!a *9s!ca /ara
"%nd%r /roductos# /ar%c% s%r a/%lar al s%nt!do 'r*!do d% a/r%<%ns!'n
d% todos nosotros# so*r% nu%stro *!%n%star 0 s%(ur!dad) Pr%(Lnt%s%
ust%d !so# Acu9nta d% %sta !n$orac!'n l% /%r!t% "!"!r su "!da 9s
%$%ct!"a%nt%B# 0 Acu9nta /u%d% ust%d %"!tarB
H% "!sto unas cuantas t%l%no"%las d!ar!as# 0 los n!"%l%s d%
n%(at!"!so 0 or*o % <an aso*rado) La !d%a d% "ar!os !llon%s d%
%s/osas r%"olc9ndos% cada d7a# %n lo ,u% sola%nt% /u%do d%scr!*!r
coo *asura %oc!onal Oad!to ,u% %s un a/a "%r*al %"aluat!"oW# %s
un /ros/%cto ,u% aturd%) Madr%s solt%ras# su!c!d!os# r%lac!on%s
!nc%stuosas# d!"orc!os# +'"%n%s <u0%ndo d% sus casas# alco<'l!cos# 0
/%rd%dor%s %s/%c!al!-ados $oran %l nLcl%o d% las t%l%no"%las)
Al(unos co%rc!al%s d% la t%l%"!s!'n r%al%nt% /u%d%n t%n%r %l
%$%cto d% /ro(raar a la (%nt% /ara la %n$%r%dad) Al(una "%- <a
%scuc<ado ust%d un co%rc!al /ara al!"!ar %l dolor d% ca*%-a# ,u%
t%r!n% con la %&/r%s!'n# :Lo /r'&!a "%- ,u% t%n(a un dolor d%
ca*%-a))):
AHa %scuc<ado al(una "%- con 9s at%nc!'n la l%tra d% las
canc!on%s /o/ular%sB APu%d% ust%d r%cordar al(unos d% sus t7tulosB S!
,u!s!%ra t%n%r a0or conc!%nc!a d% los %nsa+%s /os!t!"os 0 n%(at!"os a
su alr%d%dor# <a(a dos l!stas) En una d% %llas %scr!*a los t7tulos d% todas
las canc!on%s ,u% s% acu%rd%# ,u% cons!d%ra t!%n%n *9s!ca%nt%
%nsa+%s /os!t!"os# d% con$!an-a# $%l!c!dad o an!ador%s) En %l otro lado#
<a(a la l!sta d% las canc!on%s ,u% cons!d%ra tr!st%s# autocr7t!cas# d%
,u%+a# d% luto# o d% la%nto) Pro*a*l%%nt% s% l% <a(a d!$7c!l <ac%r
a*as l!stas) Esto no su(!%r% ,u% d%*%r7a d%+ar d% %scuc<ar la Ls!ca
/o/ular# d% ,u% %scuc<ar o cantar una canc!'n tr!st% const!tu0% s!%/r%
un acto d%s/r%c!a*l% d% /%nsa!%nto n%(at!"o) S!/l%%nt% cr%o ,u% la
/r%do!nanc!a d% canc!on%s con t%as n%(at!"os r%$l%+a un /unto d%
"!sta d%l undo /r%do!nant%%nt% n%(at!"o# d% uc<os d% nu%stros
/%nsador%s) Nu%stras canc!on%s toan %n cu%nta al(unos d% %stos
%nsa+%s# tanto /os!t!"os coo n%(at!"os# ,u% !n"ad%n d!ar!a%nt%
nu%stros s%nt!dos)
AAl(una "%- <a %scuc<ado /or rad!o un s%r'n $unda%ntal!sta
r%l!(!osoB Muc<os d% %stos /r%d!cador%s !n"!tan a los rad!o%scuc<as a
cond%nars% 0 cr!t!cars% a s7 !sos# 0 a r%"olcars% %n la autoacusac!'n)

Gran /art% d% la doctr!na :cr!st!ana: !nst!tuc!onal!-ada d%scr!*% a
la (%nt% coo cr%aturas *9s!ca%nt% alas# /u%stas %n la t!%rra /ara
su$r!r) Cual,u!%ra ,u% %st. /as9ndola *!%n %n su "!da# 0 ,u% no s% %st.
cond%nando a s7 !so# d% al(Ln odo %star9 <ac!%ndo tra/a)
AHa notado las $ras%s ,u% al(unas /%rsonas cu%l(an %n sus
o$!c!nasB ACu9ntas ll%"an un %nsa+% d% al%(r!a# un s%nt!do d% lo(ro o
d!s$rut% d% la "!daB ACu9ntas ll%"an un s%nt!!%nto d% d%s%s/%rac!'n#
$rustrac!'n# %lancol7a 0 r%nd!!%nto# l!(%ra%nt% "%st!do d% <uorB Un
cart%l t!%n% un !nd!"!duo sol!tar!o d!c!%ndo6 :Ho sol7a %star /%rd!do con
los arrastrados) A<ora % arrastro +unto con los /%rd!dos): AL% (ustar7a
%/%-ar %l d7a con %sta $ras%B Otro cart%l ostra*a un /%rsona+%
o"!.ndos% /ara /%(arl% a una /%lota d% (ol$) El %nsa+% d%c7a#
:Al(unas "%c%s <a(o sa,u%s %n $also# ant%s d% <ac%r un %rror $atal):
Aun,u% /ar%c% c<!stoso al /r!nc!/!o# la !/r%s!'n /%rs!st%nt% %s d%
d%rrot!so) D%s/u.s d% "%r (ran cant!dad d% %stos %nsa+%s %n tar+%tas
/ostal%s 0 cart%l%s %n t!%ndas d% r%(alos# $!nal%nt% %ncontr. una ,u%
co/r. d% !n%d!ato) Mu%stra a dos /%rsonas +untando las anos 0
*a!lando $r%n.t!ca%nt%) El %nsa+% %s6 :La "!da %s una ocas!'n u0
%s/%c!al): La /us% %n un lu(ar %s/%c!al %n ! %s/%+o d%l *aGo# /ara ,u%
% d. un /o,u!to d% 9n!o /or las aGanas)
Ec<% un "!sta-o alr%d%dor# trat% d% !d%nt!$!car los %nsa+%s ,u% l%
tra%n *u%nas not!c!as 0 los ,u% l% tra%n alas not!c!as) Hasta ,u. /unto
/u%d% ust%d %sco(%r /on%r at%nc!'n a %stos %nsa+%s 0 r%c<a-ar otrosB)
AHasta ,u. /unto /u%d% ust%d arr%(lar d%l!*%rada%nt% su a*!%nt%
!n%d!ato Icasa# lu(ar d% tra*a+o# carro# o lu(ar dond% l%% o %stud!aI
d% tal $ora ,u% l% and% %nsa+ %s /os!t!"osB En la %d!da %n ,u%
ust%d /on(a at%nc!'n a las !d%as o %&/%r!%nc!as ,u% /ro"ocan
s%nt!!%ntos /os!t!"os# /u%d% sacar %l a0or /ro"%c<o d% su a*!%nt%)
Los "%r*al!-ac!on%s n%(at!"as sur(%n %n $oras u0 "ar!adas)
Para d!scut!rlas *r%"%%nt% /od%os d!"!d!rlas %n 2 cat%(or7as
/r!nc!/al%s6
=) Enunc!ados autocr7t!cos)
?) Ju!c!os n%(at!"os d% "alor)
>) E&/%ctac!on%s n%(at!"as)
2) :Call%+on%s s!n sal!da: "%r*al%s)
Lo ,u% d%c!os d% nosotros a los d%9s 0 a nosotros !sos# s%
llaa auto/lat!ca# 0 $ora %l t'/!co d% la s!(u!%nt% s%cc!'n) Los
enunciados autocr6ticos r%/r%s%ntan una $ora d% auto/l9t!ca
%s/%c!al%nt% daG!na# ,u% /u%d% uno a/r%nd%r a r%"!sar $9c!l%nt%)
Los 1uicios de "alor negati"o d!r!(%n al /%nsador a %ncontrar
otros as/%ctos n%(at!"os# 0 a ,u%dars% con %llos# $r%cu%nt%%nt% con
%$%ctos ad!c!onal%s !nd%s%a*l%s)
Los %nunc!ados d% %&/%ctat!"as n%(at!"as ll%"an al /%nsador a ant!c!/ar
una %&/%r!%nc!a n%(at!"a# a /r%ocu/ars% /or %lla# 0 /os!*l%%nt% aun a
,u% suc%da)
Los enunciados de calle1%n sin salida "er&al# !nclu0%n las
$oras d% %n%r(7a %ntal d%s/%rd!c!ada# coo cul/ar a otros 0 r%c<a-ar
la r%s/onsa*!l!dad d% los /ro/!os %rror%s# /r%ocu/ars% /or %l $uturo#
a(on!-ar /or %l /asado# r%s%nt!rs% /or %l .&!to ,u% t!%n%n otros 0 ,u%+as
conoc!das coo %l :/o*r% d% 7:) D!c<os %nunc!ados t!%n%n %l %$%cto d%
ll%"ar sus /roc%sos d%l /%nsa!%nto <ac!a un $!nal d% call%+'n s!n sal!da
"%r*al# conduc!.ndolo a d%s/%rd!c!ar la %n%r(7a %ntal 0 a r%"olcars% %n
alos s%nt!!%ntos# %"!tando %s/%c!al%nt% sal!r ad%lant% %n cual,u!%r
t!/o d% act!"!dad d% soluc!'n d% /ro*l%as ,u% sol!c!t% la s!tuac!'n)
Una %strat%(!a d!r%cta /ara a/r%nd%r a /%nsar 9s /os!t!"a%nt%
%s# %&clu!r conc!%nt%%nt% d% su "oca*ular!o !d%at!"o 0 oral a,u%llas
/ala*ras ,u% t!%n%n connotac!on%s /r%do!nant%%nt% n%(at!"as# 0
%ns%Gars% ust%d !so a usar /r!nc!/al%nt% /ala*ras d% connotac!'n
/os!t!"a) S! ust%d no lo /u%d% <ac%r# ta/oco /u%d% /%nsar %n %so)
P!%ns% %n su /ro/!o r%/%rtor!o d% /ala*ras# coo una co/os!c!'n d%
tr%s su*"oca*ular!os# coo s% !lustra %n la F!(ura @)>) El /%nsa!%nto
/os!t!"o s% r%duc% a <ac%r a un lado %l su*"oca*ular!o n%(at!"o 0 a
%ncontrar $oras d% or(an!-ar 0 %&/r%sar sus !d%as s!n .l)
5igura <.J -as palabras que piensa pueden afectar sus
sentimientos. (sc!jalas cuidadosamente.
Las s!(u!%nt%s /ala*ras s% /ro/on%n coo cand!datas t7/!cas /ara
%&clu!rlas total%nt% d% uc<os a/as "%r*al%s6
=) T%n(o !%do d% %sto Oo d% a,u%lloP
?) Od!o Oa al(u!%n# a .l# a %lla# a,u%lloP
>) T%o
2) Esto0 %n$adado# 0 <ast!ado d%
@) Eso % %nlo,u%c%
1) Eso % %stalla %n la ca*%-a
K) Eso % saca d% onda
3) Eso % ata
E) Esto0 u%rto
=4) M% %sto0 ur!%ndo O/or conoc%r# %ncontrar# tratarP
==) Esto0 aca*ado
=?) Eso % corta la !ns/!rac!'n
=>) No /u%do
=2) Esto0 :out:
=@) So0 Ocual,u!%r ad+%t!"o n%(at!"oP
=1) So0 un Osustantant!"o n%(at!"oP
=K) Pro*a*l%%nt% lo %c<ar. a /%rd%r
=3) COTe la su%rt% ,u% t%n(o# /ro*a*l%%nt% O/r%d!cc!'n n%(at!"aP
=E) Er%s O%l# %lla# %soP# %stL/!do
?4) Eso no tra*a+ar9
?=) Ho t%n(o toda la cul/a
??) Tu t!%n%s la cul/a
?>) S! sola%nt% Ocual,u!%r %nunc!ado a(on!-ant% so*r% %l /asadoP
?2) AM%s lo ,u% % <!c!st% <ac%rB
?@) S! no $u%ra /or t7# 0o /odr7a O%l# %lla los n!Gos ! tra*a+oP Oun
%nunc!ado ,u%+9ndos% o d!c!%ndo :/o*r% d% 7:P
?1) Esto %s t%rr!*l%# O%stL/!do o al(o /or %l %st!loP
?K) APor ,u. % t!%n%n ,u% /asar %stas cosas a 7B
?3) Nad!% % ,u!%r%
?E) Todo lo ,u% <a(o %st9 al <%c<o
>4) Nunca <a(o nada *!%n)
Cu!-9 /u%da a(r%(ar otros %nunc!ados a la l!sta) Al(unos d% %stos
/u%d%n /ar%c%r ol%sta%nt% $a!l!ar%s) Muc<as d% las /%rsonas %n
!s clas%s d%l /%nsa!%nto s% <an aso*rado d% la (ran cant!dad d%
t.r!nos o /ala*ras n%(at!"as# c7n!cas# d%rrot!stas o autocr7t!cas# ,u%
<an %ncontrado %n su "%r*al!-ac!'n d!ar!a# una "%- ,u% <an %/%-ado a
on!tor%ar lo ,u% d!c%n) Ta*!.n s% sor/r%nd%n d% la /r%"al%nc!a d%
%nunc!ados n%(at!"os rut!nar!os %n con"%rsac!on%s cot!d!anas) H%
conoc!do uc<as /%rsonas# %stud!ant%s 0 col%(as ,u% <an lo(rado
uc<a sat!s$acc!'n /%rsonal 0 s%nt!!%ntos /os!t!"os od!$!cando %l uso
d%l l%n(ua+%) Pu%d% %ncontrar ,u% s% d%sa$7a# un /oco cuando <a
%l!!nado los n%(at!"os 9s o*"!os) P%ro /ro*a*l%%nt% %ncontrar9 ,u%
la conc!%nc!a d% sus <9*!tos d%l l%n(ua+% sur(%n 9s *!%n sL*!ta%nt%#
0 /ro*a*l%%nt% %ncontrar9 ,u% los /%nsa!%ntos 0 s%nt!!%ntos
/os!t!"os "!%n%n %n $ora 9s r9/!da 0 auto9t!ca)
Pod%os /on%r %n un d!a(raa las /os!*!l!dad%s /ara %l
/%nsa!%nto /os!t!"o# %n t.r!nos d% at%nc!'n /os!t!"a 0 "%r*al!-ac!'n
/os!t!"a# coo s% u%stra %n la F!(ura @)2) En %l 9r%a d% at%nc!'n
/os!t!"a# (%n%ral%nt% r%%/la-aos las alas not!c!as con *u%nas# a
%nos ,u%# d%sd% lu%(o# al(una not!c!a ala s%a r%al%nt% !/ortant%
0 r%cla% at%nc!'n c%rcana) R%%/la-aos las !d%as d% $racaso con
!d%as d% .&!to# /r%ocu/ac!'n /or los /ro*l%as con /%nsa!%ntos so*r%
sus soluc!on%s# !%dos con %s/%ran-as# /r%ocu/ac!on%s con /lan%s#
/%l7culas no /lac%nt%ras con /lac%nt%ras# l!t%ratura 'r*!da con
/os!t!"a# /ro(raas %stL/!dos d% t%l%"!s!'n con nada# /ro(raas d%
not!c!as 'r*!das con nada# (%nt% n%(at!"a 0 /oco /lac%nt%ra con
/os!t!"a 0 a0udadora# 0 $rustrac!on%s d%l /asado con !d%as nu%"as so*r%
%l $uturo)
P%nsa!%nto /os!t!"o
At%nc!'n Pos!t!"a M%r*al!-ac!'n Pos!t!"a
G%nt% AutoDa$!rac!'n
f&!tos Ha*lar no +u!c!osa
Plan%s 0 %s/%ran-as Ada/tac!'n d% la r%al!dad
Soluc!'n E&/%ctat!"as /os!t!"as
Entr%t%n!!%nto
MLs!ca
L%ctura
Nu%"as !d%as
5igura <.N (l pensamiento positivo significa organizar
deliberadamente sus pensamientos en trminos positivos.
En %l 9r%a d% "%r*al!-ac!'n /os!t!"a# nos %n$ocaos a %&/%ctat!"as
/os!t!"as) Nos daos cu%nta ,u% /od%os !n$lu!r %n nu%stro .&!to# 0
%/%-ar a <ac%rlo as7# conc%ntr9ndonos %n %l .&!to 0 %n las /r%d!cc!on%s
"%r*al%s d% .&!to) Ha*laos d% .&!to# d% lo(ro 0 con$!an-a) Usaos
$ras%s coo# :0o /u%do:# :trat%os: 0 :A/or ,u. noB:
R%%/la-aos la autocond%nac!'n 0 la autocr7t!ca con la autoa$
!raDc!'n) Ha*laos *!%n d% nosotros !sos Ino /ara /r%su!r o
%nos/r%c!arI s!no /ara colocarnos %n lo ,u% d%*%os <ac%r)
Ha*laos tan *ondadosa%nt% d% nosotros# coo /odr7aos <ac%rlo d%
nusDtros %+or%s a!(os) Nos %n$ocaos sola%nt% %n nu%stros /untos
$u%rt%s 0 no los canc%laos con %nunc!ados d% nu%stras :d%*!l!dad%s):
R%conoc%os 0 a$!raos nu%stro "alor coo !nd!"!duos# con la noc!'n
d% ,u% %n t.r!nos <uanos cada uno d% nosotros "al% tanto coo
cual,u!%ra otro)
S!%/r% ,u% s%a /os!*l% sust!tu!os la ac%/tac!'n no +u!c!osa /or
las clas%s d% +u!c!os d% "alor n%(at!"o ,u% al(unas "%c%s %staos
t%ntados a <ac%r) Man%+aos uc<o las d%scr!/c!on%s# 9s ,u% las
%"aluac!on%s 0 uc<os 9s 0 tanto coo las o/c!on%s /os!*l%s 0 %l
/%nsa!%nto !n"%st!(ador# 9s ,u% o/!n!'n do(9t!ca)

Sust!tu!os ada/tac!'n a la r%al!dad /or /%nsa!%ntos d% call%+'n
s!n sal!da# dond% /odaos alcan-ar lo ,u% %st9 /asando %n una
s!tuac!'n dada 0 r%cono-caos la r%al!dad d% los %"%ntos /ara
ada/tarnos a %llos d% la an%ra 9s %$%ct!"a) Gastaos /oca %n%r(7a
%ntal %n $rustrac!on%s# autoco/as!'n# %c<ar la cul/a a otros# o tra(os
aar(os d%l /%nsa!%nto) R%conoc%os la r%al!dad 0 r9/!da%nt%
/roc%d%os a ada/tarnos a %lla)
Pu%d% ant%n%r una /ol7t!ca consc!%nt% d% tra%r /%nsa!%ntos
r%lat!"a%nt% /os!t!"os a su %nt% 0 d%s%c<ar los /%nsa!%ntos
n%(at!"os) Pu%d% usar la t.cn!ca %ntal d% /arar %l /%nsa!%nto# /ara
al%+ar un /%nsa!%nto n%(at!"o# 'r*!do o /r%ocu/ant%) Para <ac%r
%sto# s!/l%%nt% :%scuc<%: la /ala*ra SALTOT %n $ora d% (r!to %n su
%nt% 0 ut!l7c%la /ara ll%"ar *rusca%nt% sus /%nsa!%ntos a una
/ausa) Los /%nsa!%ntos /r%ocu/ant%s d%sa/ar%c%r9n# 0 s% a$ocar9
!n%d!ata%nt% a los /%nsa!%ntos 9s /os!t!"os) S! s% %ncu%ntra a s7
!so /r%ocu/ado con un /%nsa!%nto %s/%c!al%nt% %n$%r!-o 0
/ro*l%9t!co# cont!nL% r%/!t!%ndo la t.cn!ca d% /arar %l /%nsa!%nto /or
!nutos# <asta ,u% s% d%s<a(a d% .l) Con+unta%nt% con la t.cn!ca#
d.s% a ust%d !so al(o %ntal%nt% d%andant% 0 /os!t!"o /ara
<ac%r al !so t!%/o) Ust%d /u%d% <ac%r ,u% %l %$%cto d% /arar %l
/%nsa!%nto s%a 9s %n$9t!co (r!tando ocas!onal%nt% la /ala*ra
SALTOT# coo cuando "a ust%d solo %n su carro) D%+% ,u% %l son!do ll%n%
%l %s/ac!o a su alr%d%dor# 0 %or!c% la s%nsac!'n sonora) Con %sto
s%r9 ust%d ca/a- d% usar la t.cn!ca s!l%nc!osa%nt%# con un %$%cto
a0or)
Otra t.cn!ca Lt!l /ara ant%n%r d%l!*%rada%nt% un s%nt!!%nto
/os!t!"o# %s "!sual!-ars% /at%ando %ntal%nt% los /%nsa!%ntos
n%(at!"os) S! s% s!%nt% un /oco tr!st%# d%/r!!do o d%sal%ntado#
s!/l%%nt% <a(a un cuadro %ntal d%l s%nt!!%nto n%(at!"o coo s!
$u%ra un du%nd%c!llo od!oso) L%"ant% un s%nt!!%nto $u%rt% d%
a(r%s!"!dad <ac!a d!c<a cr%aDtura n%(at!"a# 0 "!sual7c%s% /at%9ndola
"!ol%nta%nt% /ara al%+arla) Al !so t!%/o# s!.ntas% 9s /os!t!"o 0
an!ado 0 sust!tu0a una act!tud uc<o 9s /os!t!"a /or la ,u% aca*a
d% d%s%c<ar)
Autopl3tica
La auto/l9t!ca !nclu0% todo lo ,u% ust%d s% d!c% a s7 !so ac%rca
d% ust%d# 0a s%a %ntal%nt% o %n "o- alta) En la !sa $ora ,u%
cons!d%ra su alac.n d% /ala*ras co/u%sto /or > su*"oca*ular!os ,u%
s% u%stra %n la F!(ura @)># a sa*%r6 /os!t!"o# n%utral 0 n%(at!"o# ust%d
/odr9 cons!d%rar su auto/l9t!ca %n las !sas cat%(or7as) Encontrar9
u0 r%"%lador <ac%r un /%,u%Go %stud!o d% las cosas ,u% s% /lat!ca a s7
!so) E/!%c% on!tor%ando sus con"%rsac!on%s s!l%nc!osas# as7 coo
a,u%llas /ala*ras ,u% a "%c%s /ronunc!a %ntr% d!%nt%s# %scuc<ando los
t.r!nos coo los %nl!stados %n la s%cc!'n /r%c%d%nt%)
Ta*!.n d% "%- %n cuando# to% nota so*r% las $oras %n ,u%
ust%d s% d%scr!*% a s7 !so 0 %n sus con"%rsac!on%s con otras
/%rsonas) Por %+%/lo# A,u. co%ntar!o# s! %s ,u% <ac% al(uno# <ac% %n
%l !nstant% ,u% ust%d d%rraa al(o# "olt%a un "aso d% a(ua %n un
r%staurant%# o s% da cu%nta ,u% <a ol"!dado al(o !/ortant% %n casa# %n
lu(ar d% tra%rlo cons!(oB Durant% %sas "%c%sJ As% acusa ust%d
%ntal%nt%# s% %ncu%ntra cul/a*l% 0 s% +u-(aBJ AEn ,u. %d!da <ac%
ust%d co%ntar!os d%ro(ator!os d% ust%dB La a0or7a d% nosotros lo
<ac%os# al %nos ocas!onal%nt%) Con la at%nc!'n consc!%nt%#
/od%os <ac%r los co%ntar!os autocr7t!cos %&tr%ada%nt% raros) H
!%ntras 9s /os!t!"a%nt% <a*l%os d% nosotros# nu%stros
s%nt!!%ntos s%(u!r9n a nu%stras /ala*ras 9s /os!t!"a%nt%)
Co!%nc% %&/%r!%ntando con dos t!/os u0 !/ortant%s d%
t.r!nos d% auto/l9t!ca# /ara %l!!narlos d% su "oca*ular!o) Uno d% %llos
%s %l ad+%t!"o d%ro(at!"o al ,u% 0o l% llao :d%rad+%t!"o:) Un d%rad+%t!"o
%s cual,u!%r ad+%t!"o d% +u!c!o ,u% usa al r%$%r!rs% a ust%d !so 0 ,u%
t!%n% %l %$%cto d% cond%narl% 0 cr!t!carl%# !nd%/%nd!%nt%%nt% d% ,u%
cr%a ust%d o no ,u% %s :"%rdad:)
=) Tonto
?) EstL/!do
>) Gordo
2) Flo+o
@) Tor/%
1) Ord!nar!o
K) F%o
3) M%tarro
E) M!%+o
=4) Es/9st!co
==) Loco
=?) D%sor(an!-ado
=>) N%ur't!co
=2) Es,u!-o
=@) In%/to
El otro t!/o !/ortant% d% t.r!nos d% auto/l9t!ca %s %l sustant!"o
d%ro(ator!o# ,u% /od%os contra%r coo :d%sustant!"o: o# %n t.r!nos
cont%/or9n%os coo :*a+ador:) Un *a+ador %s un sustant!"o d% +u!c!o
,u% s% a/l!ca a s7 !so 0 ,u% t!%n% %l %$%cto d% cond%narl%# o d%
<ac%rlo /ar%c%r %nos "al!oso d% lo ,u% t!%n% d%r%c<o a <ac%r) Los
*a+ador%s t7/!cos son6
=) Id!ota
?) Mon!(ot%
>) L%rdo
2D Bo*al!c'n
@) Tont!n
') N%c!o
K) Tonto
3) P%rd%dor
E) Fracasado
=4) Co*ard%
==) ao,u%t%
=?) R%trasado %ntal
=>) D%sas%ado
=2) P%rro "!%+o
Una %d!da u0 con$!a*l% d% adur%- 0 ada/tac!'n /%rsonal# %s
%l t!%/o ,u% una /%rsona n%c%s!ta /ara r%co*rars% d% un d%sasos!%(o
%oc!onal) Para %l /%nsador /os!t!"o# un d%sasos!%(o %s un *lo,u%o
t%/oral %n la ruta d% su /ro(r%so) Para %l /%nsador d% call%+'n s!n
sal!da# %l /ro*l%a causado %s un $!n %n s7 !so) P%ran%c% %n .l
coo s! $u%ra %l <%c<o 9s !/ortant% d%l un!"%rso# 0 /or lo tanto# lo
r%"!st% d% uc<a 9s !n$lu%nc!a n%(at!"a so*r% sus /%nsa!%ntos ,u%
la ,u% %r%c%) Los call%+on%s s!n sal!da %oc!onal%s s% /r%s%ntan %n la
auto/l9Dt!ca /or %d!o d% t.r!nos 0 %&/r%s!on%s coo6
=) Esto %s t%rr!*l%)
?) Esto %s d%sastroso)
>) APor ,u. a 7B
2) M% da cora+% cuando /asa %sto)
@) Es tu cul/a)
1) No %s ! cul/a)
K) M% <!c!st% %no+ar)
3) No s% ,u% <ac%r)
E) En(aGado otra "%-)
=4) No /u%d%s /%l%art% contra %l onstruo)
==) S! sola%nt%)))
=?) No t%n(o otra alt%rnat!"a)
=>) M%s lo ,u% % <!c!st% <ac%r)
=2) T% n%c%s!to# no /u%do "!"!r s!n t!)
=@) Es% od!oso)))
Al(unas /%rsonas usan t.r!nos n%(at!"os <asta cuando tratan d%
%&/r%sar not!c!as /os!t!"as) Coo r%s/u%sta a la /r%(unta :AC'o
%st9sB: la /%rsona /odr7a cont%star# :No %sto0 al): Podr7an usar %l
!so t.r!no /ara darl% un cu/l!do a al(u!%n# /or %+%/lo# :Es%
"%st!do no s% t% "% al:# o :No %s una ala !d%a): B!%n /odr7a s%r ,u%
sus c%r%*ros d%sc!$r%n su %nsa+% as *!%n cruda%nt% %n %l n!"%l
/r%consc!%nt%# a$oc9ndos% %n las /ala*ras no 0 al# /roduc!%ndo una
connotac!'n l!(%ra%nt% n%(at!"a) Ensa0% un /%,u%Go %&/%r!%nto
/s!cos%9nt!co r%/!t!%ndo alt%rnat!"a%nt% los t.r!nos# no %st9 al 0
*u%no uc<as "%c%s %n "o- alta) M%a s! ust%d s!%nt% una d!$%r%nc!a
su*+%t!"a %n su r%acc!'n a las dos $oras)
Cuando s% s!%nta d%san!ado o $at!(ado# ta*!.n /u%d% /on%rs%
ust%d !so d% *u%n <uor# con s'lo d%c!r /ala*ras o $ras%s %n su
%nt% ,u% t%n(an connotac!on%s alta%nt% /os!t!"as# 0 lu%(o d%+ar ,u%
su r%s/u%sta c!n.t!ca s!(a las /ala*ras) Estas a$!rac!on%s /u%d%n s%r
$ras%s coo :%sto0 sano# $%l!-# /os!t!"o 0 ll%no d% (usto /or la "!da:# o#
:M!"o# % u%"o 0 actLo %n /%r$%cto %,u!l!*r!o 0 aron7a:# o# :So0 l!*r%
d% "!"!r# d% s%r $%l!- 0 d% d!s$rutar la "!da:) Con $r%cu%nc!a d%+o ,u%
a$!rac!on%s coo %sta "a(u%n /or ! %nt% !%ntras corro# o /u%do
d%c!r unas cuantas /ala*ras /os!t!"as coo6 :r%(oc!+o:# :$%l!-:# :$u%rt%:#
:l!*r%:# :/od%roso:# :aor:# 0 :"!da:) La r%s/u%sta s% s!(u%
auto9t!ca%nt%)

R%cu%rd% ,u% no !/orta %n ,u% $!+% su at%nc!'n# t%nd%r9 a darl%
"!da) H acu.rd%s% ta*!.n ,u% s% d%$!n% ust%d !so coo una
/%rsona %n la $ora %n ,u% ust%d s% r%$!%r% a ust%d !so I
l!t%ral%nt%# ust%d %s lo ,u% ust%d d!c% ,u% %s) S! s% %ns%Ga a ust%d
!so las dos <a*!l!dad%s cla"%s d% la at%nc!'n /os!t!"a 0 d% la
auto/l9t!ca /os!t!"a# /u%d% d%sarrollar una act!tud (anadora 0 ant%n%r
una $%l!c!dad /%ran%nt%)
ambie sus pensamientos " cambia su mundo. &$/3,&
;1&(&T A(,-(

NOTA.
=) K%nn%t< S) K%0%s# Jr) Ho5 to D%"%lo/ Hour T<!n8!n( A*!7!t0) ONH6
McGra5DH!ll) =E@4P# /) ==) Usado con /%r!so)
?) Al$r%d Kor-0*s8!# Sc!%nc% and San!t0# OLa8%"!ll%# Conn)6 Int%rnat!onal
NonDAr!stot%l!an L!*rar0 Pu*) Co)# =E>>P)
>) Para una d%scr!/c!'n l%(!*l% % !ntr!(ant% d% las cur!os!dad%s d% los
<9*!tos d%l l%n(ua+% alr%d%dor d%l undo# ".as% %l l!*ro d% P%t%r Far*#
Word Pla0 ONH6 Kno/$#=EK>P)
2) K%0%s# Ho5 to D%"%lo/ Hour T<!n8!n( A*!l!t0# //) =@?D@>)
). Desarrollo de la !le*i&ilidad
mental 1
&o tengo prejuicios. -os odio a todos por igual.).. 51(-'0
$a sicoesclerosis o &rincar por la puerta i=quierda
S)I) Ha0a8a5a %n su l!*ro# Lan(ua(% !n T<ou(<t and Act!on# c!ta un
%&/%r!%nto ll%"ado a ca*o con ratas d% la*orator!o# ,u% d%u%stra la
!n<a*!l!dad carac%r7st!ca d% al(unos an!al%s /ara ada/tars% a
c!rcunstanc!as nu%"as 0 toar d%c!s!on%s) g:
(l profesor &./.0. 3a"er de la 4niversidad de 3ichigan,
desarroll! una serie de experimentos interesantes en los cuales se
induc+a 6neurosis6 en las ratas. Arimero, las ratas se entrenaban
para que brincaran de una plataforma, a travs, de una de las dos
puertas. 0i la rata brincaba a su derecha, la puerta quedaba fija,
se golpeaba la nariz " ca+a en una red; si brincaba a su izquierda,
la puerta se abr+a " la rata encontraba un plato de comida. uando
las ratas se han entrenado bien para esta reacci!n, se les cambia
la situaci!n. -a comida se pone detrs de la otra puerta, de tal
manera que para obtener su recompensa, ahora tienen que
brincar a la derecha, en lugar de hacerlo a la izquierda. 0e pueden
introducir otros cambios en el experimento, como marcar las
puertas de maneras diferentes. 0i la rata falla no descifra el nuevo
sistema, de tal manera que cada vez que brinca nunca sabe si va
a obtener su comida, finalmente ceder " se rehusar a brincar
ms. ,l llegar a este punto, el doctor 3aier dice, 63uchas ratas
prefieren morir de hambre antes que tomar una decisi!n6.B
Los !n"%st!(ador%s <an %&/lorado una t%nd%nc!a s!!lar <ac!a la
r!(!D Z d%- d%l co/orta!%nto# con una %s/%c!% d% /%scado conoc!do
coo luc!o) Ord!nar!a%nt% un luc!o d%"orar9 cual,u!%r /%c%s!llo car/a
,u% D%ncu%ntra a su alr%d%dor) Cuando los !n"%st!(ador%s su%r(%n una
ca/ana s!n $ondo %n %l acuar!o d% los luc!os# 0 /on%n car/as %n .l# los
luc!os las atacar9n uc<as "%c%s# (ol/%9ndos% ant% la *arr%ra d% "!dr!o)
D%s/u.s d% uc<os !nt%ntos# c%d% 0 las !(nora) Cuando los
!n"%st!(ador%s ,u!tan la ca/ana# /ara ,u% las car/as /u%dan nadar
l!*r%%nt%# %l luc!o no trata 0a d% co.rs%las) Las car/as /u%d%n nadar
alr%d%dor d%l luc!o 0 no s%r9n atacadas) Su co/orta!%nto s% <a $!+ado
co/l%ta%nt%# !nca/a- d% ada/tars% a una nu%"a r%al!dadJ /u%d%n
!nclus!"% or!r d% <a*r% rod%ados /or una dotac!'n d% co!da
a*undant%)
Esta clas% d% r%acc!'n $!+a# al(unas "%c%s llaada %l s7ndro% d%
luc!o# s% /r%s%nta %n los <uanos d% la !sa an%ra ,u% %n %stos
an!al!llos) Por %+%/lo# un n!Go al ,u% s% l% cr!t!ca uc<o# s% l% /on%
%n r!d7culo 0 s% l% d%sa/ru%*a lo ,u% <ac%# /ro*a*l%%nt% ll%(ar9 a s%r
un adulto t7!do) Tal /%rsona# /ro*a*l%%nt% nunca r%%&a!nar9 la
s!tuac!'n /ara dars% cu%nta d% ,u% <a cr%c!do 0 s% <a al%+ado d% los
adultos ,u% l% o/r!!%ron) La (ran a0or7a d% adultos t7!dos#
s!/l%%nt% <an arrastrado <asta %l /r%s%nt%# los /atron%s d%
co/orta!%nto ,u% l% a0udaron a :so*r%"!"!r: su n!G%-)
Ocas!onal%nt% ca%os %n %l an%+o d% /ro*l%as /or %d!o d%
un /atr'n $!+o d% r%acc!'n) Uno /u%d% d!scut!r con un o$!c!n!sta# un
%c9n!co# un !%*ro d% la $a!l!a# +%$% o %/l%ado# %ndur%c!%ndo
tanto sus /os!c!on%s# ,u% <ac% ,u% %l co/ro!so %ntr% las /art%s s%a
/r9ct!ca%nt% !/os!*l%) Las acc!on%s no an%+a*l%s I(r!tar# cr!t!car#
!nt%rru/!r# /on%r so*r%no*r%s o contrad%c!rI /u%d%n ll%(ar a s%r#
t%/oral%nt%# sus Ln!cos %d!os /ara %n$r%ntar la s!tuac!'n) Aun,u%
%n o%ntos 9s ra-ona*l%s %st9 d% acu%rdo %n ,u% %so no $unc!ona)
Cuando /asa %sto# s% ll%(a uno a $!+ar %n %stas r%acc!on%s /art!cular%s#
<a /%rd!do t%/oral%nt% la /%rs/%ct!"a d% la s!tuac!'n 0 O/ara usar la
%&/r%s!'n d% Ha0a8a5aP :s! s% cont!nLa *r!ncando /or la /u%rta d% la
!-,u!%rda:)
D% "%- %n cuando# cada uno d% nosotros /u%d% r%curr!r a las r%acc!on%s
$!+as# 0 $r%cu%nt%%nt% no /ro"ocar9n daGos /%ran%nt%s) S!n %*ar(o#
s! su %st!lo total cons!st% %n un r%/%rtor!o $!+o 0 l!!tado d% r%acc!on%s a
todas las s!tuac!on%s a las ,u% s% %n$r%nta# %ntonc%s t%ndr9 %l <9*!to
%ntal d% *r!ncar /or la /u%rta !-,u!%rda) El antro/'lo(o As<l%0 MonD
ta(u s% r%$!%r% a %st% /atr'n %ntal coo s!co%scl%ros!s# una $ora d%
/roc%so d% :%n"%+%c!!%nto: ,u% !n<!*% a la /%rsona 0 l!!ta sus
o/c!on%s /ara "!"!r# +usta%nt% coo s! tu"!%ra un %ndur%c!!%nto
a"an-ado d% las art%r!as) Podr7aos llaarl% a la s!co%scl%ros!s una
:%n$%r%dad: d% ada/tac!'n %ntalJ uno d% !s col%(as la llaa
%ndur%c!!%nto d% Jos cat%(or7as)
Aara un rat!n, el queso es queso. Aor eso las trampas de rat!n son
tan efectivas.
)(&'(-- #$%&0$&

$a eliminaci%n de sus reacciones instant3neas
Una caract%r7st!ca cur!osa d%l c%r%*ro <uano nos <ac% a todos
al(unas "%c%s un /oco locosJ la a0or7a d% nosotros %staos
ra-ona*l%%nt% al%rtas a lo ,u% %st9 /asando a nu%stro alr%d%dor# 0
ada/taos nu%stras r%acc!on%s u0 *!%n a los r%,u%r!!%ntos d% la
s!tuac!'n) Cada uno d% nosotros t!%n% o/%rando una %s/%c!% d% $unc!'n
:%+%cut!"a:# /ara on!Dtor%ar nu%stras %ntradas d% s%nsac!on%s# 0
or(an!-ar las r%s/u%stas %ntal%s total%s) M!%ntras !nt%ractuaos con %l
undo ,u% nos rod%a# %st% /ro(raa %ntal /ar%c% o/%rar 9s o
%nos /r%consc!%nt% 0 cont!nua%nt%)
P%ro ocas!onal%nt% /asar9 al(o# o al(u!%n d!r9 al(una cosa# o <ar9 al(o
,u% %ncontraos sua%nt% /ro"ocat!"o) En tal caso# la !n$orac!'n d%
s%nsac!on%s ,u% ll%(an /u%d% :(anarl%: a los c!rcu!tos %+%cut!"os d%
on!tor%o O,u% /ro*a*l%%nt% /u%d%n local!-ars% %n una c!%rta r%(!'n
d% la cort%-aP 0 d!s/arar una r%acc!'n !nstant9n%a) AAl(una "%- <a
ll%(ado a %star u0 %no+ado con al(u!%n /or <a*%r co%t!do al(una
atroc!dad soc!al# 0 r%$l%&!onado d%s/u.s %n ,u. tan r%/%nt!na%nt%
r%s/ond!' ust%d a %soB Podr7a d%c!r al(o as76 :M! coo una lu- ro+a: o
:M% %no+. tanto# ,u% no /ud% /%nsar *!%n: o :S!/l%%nt% % d%+.
ll%"ar:) Pro*a*l%%nt% /odr7a s%nt!r la cual!dad auto9t!ca total d% su
r%acc!'n# al(o coo s! su c%r%*ro <u*!%ra r%s/ond!do a una s%Gal d%
rad!o trans!t!da d%sd% l%+os# o coo s! r%c!*!%ra una sacud!da *rusca
d% un %l%ctrodo)
Esta clas% d% :r%s/u%sta %l%ctrodo#: ta*!.n llaada r%acc!'n d%
s%Gal o Or%$l%+o rotul!ano# r%acc!'n %s/!nal# o r%s/u%sta r%$l%+aP# %s una
r%s/u%sta *!ol'(!ca 9s ,u% !nt%l%ctual) Cuando ll%(a la :s%Gal: %n
$ora d% %nsa+% "%r*al# coo %n %l caso d% un !nsulto# su c%r%*ro
/roc%sa %l %nsa+% %n un alto n!"%l# /ara %nt%nd%rlo# /%ro d% all7 %n
ad%lant% la r%acc!'n /roc%d% a un n!"%l *a+o <ac!a la %structura d%l
c%r%*ro) Los d!$%r%nt%s c%ntros d% /roc%sa!%nto d% su cort%-a#
/art!cular%nt% %l 9r%a d% !nt%(rac!'n coLn# %n un!'n con las
%structuras d%l tallo c%r%*ral# coo %l <!/ot'lao# Ja (l9ndula /!tu!tar!a
0 la .dulaD# or(an!-an su r%s/u%sta %oc!onal co/l%ta a %sta s%Gal)
Esta r%s/u%sta const!tu0% la $ora c!n.t!ca d%l /%nsa!%nto total# coo
s% %&/l!c' %n %l Ca/7tulo ?)
En /art!cular# la $rustrac!'n /ro"!%n% +usta%nt% d% %sta clas% d%
r%acc!'n d% s%Gal) La $rustrac!'n const!tu0% una r%s/u%sta c!n.t!ca d%
todo su cu%r/o al dars% cu%nta d% ,u% su %sc%nar!o %ntal <a s!do
sacud!do) Cuando ust%d d%c!d% $!r%%nt% ,u% al(o "a a /asar Id%sd%
lu%(o# ,u% d%*% /asarI 0 ust%d s% $!+a $!r%%nt% a sus %s/%ran-as d%
d!c<a ocurr%nc!a# %ntonc%s s% <a /ro(raado a s7 !so /ara una
r%acc!'n d% s%Gal# 0 s% $rustra s! no suc%d%) Ust%d /u%d% %"!tar o
!n!!-ar la $rustrac!'n ,u% sur+a %n sus act!"!dad%s cot!d!anas# s!
d%sarrolla la <a*!l!dad /ara d%t%ctar la r%al!dad a una "%loc!dad alta# 0
s% %ns%Ga a s7 !so a r%"!sar r9/!da%nt% sus %sc%nar!os %ntal%s# s!
las c!rcunstanc7as son d!$%r%nt%s d% lo ,u% ust%d <a*7a %s/%rado)
La $rustrac!'n asc!%nd% a una cond!c!'n %n la cual las <a*!l!dad%s
d% /ru%*a d% la r%al!dad $unc!onan al /or al(unos s%(undos# o /ocas
<oras o d7as# s! s% %/%Ga %n <ac%r carr%ra %n $rustrars%) S% %ncu%ntra
!n<9*!l# !nca/ac!tado /ara ac%/tar la r%al!dad d% lo ,u% %st9 /asando)
Al(u!%n ro/!' una /ro%saJ al(u!%n actu' !n+usta o d%s<on%sta%nt%J
al(o ,u% ust%d co/r' no tra*a+a# o no s% ad%cLaJ su carro s%
d%sco/uso %n %l /%or d% los o%ntos /os!*l%sJ /%rd!' un a"!'n) En
tal%s s!tuac!on%s# ust%d /u%d% d%c!r6 :SNo /u%do cr%%rloT SS!/l%%nt%
no lo /u%do cr%%rT: Lo ,u% ust%d r%al%nt% ,u!%r% d%c!r %s :SNo lo
ac%/toT: Por un o%nto# r%c<a-a ac%/tar la r%al!dad ,u% s% l%
/r%s%ntaJ s% sost!%n% a sus conc%/c!on%s d% alt%rnat!"a 9s /lac%nt%ra
d% las cosas# coo d%*%r7an <a*%r /asado) Tan /ronto coo ust%d
a*andona %sta $ora d% locura t%/oral# 0 co!%n-a a tratar d%
%ncontrar lo ,u% "a a <ac%r %n s%(u!da# r%(r%san a ust%d sus
<a*!l!dad%s d% /ru%*a d% la r%al!dad 0 su odo ada/ta*l% d% /%nsar)
Ocas!onal%nt% las r%acc!on%s d% s%Gal nos a$l!(%n a todos# /%ro
/ara al(unos la r%s/u%sta %l%ctrodo <a ll%(ado a s%r un <9*!to
d%clarado) Las /%rsonas ,u% r%acc!onan a la s%Gal /u%d%n %no+ars% ant%
/%,u%Gas /ro"ocac!on%s# o$%nd%rs% ant% /%,u%Gos d%scu!dos# $rustrars%
$9c!l%nt% cuando las cosas !n%s/%rada%nt% sal%n al# 0 ll%(ar a
alarars% ant% /%,u%Gos % !ns!(n!$!cant%s r%"%s%s) Las r%acc!on%s
%&a(%radas /ar%c%n s%r la caract%r7st!ca d%l %st!lo n%urol'(!c/ d% %sas
/%rsonas)
No todas las r%acc!on%s d% s%Gal son su$!c!%nt%%nt% $u%rt%s /ara
/roduc!r %&c!tac!on%s %oc!onal%s %&tr%as) Muc<as /%rsonas
s!/l%%nt% r%acc!onan !n%d!ata%nt% a las !d%as# con /atron%s d%
/%nsa!%nto $!+os) Al(unas "%c%s una /%rsona o!r9 una /r%(unta o
%&/r%s!'n coo /r%$%r!r7a %scuc<arla# 0 r%acc!onar9 $a"ora*l%%nt%
ant% %l slo(an# r%c%ta o $'rula) Por %+%/lo# un $%l!(r.s /r%(unt' al
cura un d7a# :APadr%# ,u. causa la artr!t!sB:) El cura lo "!o con !rada
cr7t!ca 0 l% d!+o# :AArtr!t!sB ACu. causa la artr!t!sB) La "!da !noral# %so %s
la ,u% la causa) SFuarT SToarT TE= andar call%+%andoT:) Con una
!rada d% sat!s$acc!'n 0 un <uor %s/%c!al%nt% 9c!do cont!nu'# :AH
/or ,u. lo /r%(untasB) :O<:# /or nada /adr%:# d!+o %l $%l!(r.s) :Es s'lo
,u% a,u7 %n %l /%r!'d!co d!c% ,u% %l Pa/a t!%n% artr!t!s):
M9s ,u% %n otras 9r%as# /ro*a*l%%nt% uc<as /%rsonas s%
$rustran al tratar %n $ora no r%al!sta con otras /%rsonas sus r%lac!on%s
aorosas) En las culturas occ!d%ntal%s# las (%nt%s# %s/%c!al%nt% los
+'"%n%s# /ar%c%n t%n%r los /untos d% "!sta as !rr%al%s ac%rca d%l :aor
d% "%rdad:# :$!d%l!dad:# :l%altad:# :co/ro!so:# 0 :o*l!(ac!'n:) Muc<as
/%rsonas ut!l!-an %l t.r!no :aor: %n un tono cas! r%"%r%nt%# al(unas
"%c%s /ara d!(n!$!car c!%rtos s%nt!!%ntos 0 act!tud%s ,u% no son tan
no*l%s coo d%*!%ran) C!%rta%nt% %n /a7s%s d% <a*la !n(l%sa la
a0or7a d% nu%stras noc!on%s so*r% %l aor ro9nt!co# s% r%ontan
d!r%cta%nt% a un /uGado d% /o%tas d%l /%r7odo ro9nt!co Iun
/%,u%Go (ru/o l% <o*r%s n%ur't!cos# s%nt!%ntal%s# d%/%nd!%nt%s 0
/as!"osI# ,u% +scr!*!%ron lo ,u% la l!t%ratura 0 la t%cnolo(7a d!s/on!*l%
/od7an !/r!!r 0 d!str!*u!r) Los l!*ros 0 /%l7culas 9s od%rnos#
/%r/%tLan d% /r%$%r%nc!a %l /unto d% "!sta d%l aor /as!"o d%/%nd!%nt%#
9s ,u% los t%as d% adur%- 0 cr%c!!%nto utuo)
(l amor es una cosa ideal; el matrimonio es real. onfundir lo real
con lo ideal siempre tiene su castigo.
8$(T%(
Cuando los acont%c!!%ntos d%sa$7an sus /lan%s# %l /r!nc!/!o d%
%&/%ctat!"as Llt!/l%s o$r%c% uc<a a0uda /ara %"!tar r%acc!on%s d%
s%Gal 0 /%ran%c%r %n la ruta sana# s! s% %n$oca una s!tuac!'n con una
"ar!%dad d% r%sultados /os!*l%s %n %nt%# /u%d% tra*a+ars% una
%strat%(!a a/ro/!ada /ara cada uno d% %llos) D% %sta an%ra no s%
$rustrar9 tan $9c!l%nt%# /or,u% no s% t!%n% $u%rt%%nt% arra!(ado un
%sc%nar!o %ntal Ln!co)
0i va a sentir pnico, al menos sintalo inteligentemente.
,&M&13$
S! con $r%cu%nc!a s!%nt% ust%d r%acc!on%s !nstant9n%as# /or su
/ro/!o *!%n# trat% d% %scr!*!r un !n"%ntar!o d% sus arr%*atos) Un arr%*ato
%s un <%c<o %&t%rno ,u% usual o $r%cu%nt%%nt% <ac% %stallar una
r%acc!'n $u%rt%) S% %n$oca %s/%c!al%nt% %n d!s/arar /ala*ras coo
%stL/!do# tonto# 0 otros ,u% l% /ar%c%n %s/%c!al%nt% :car(adas:)
ASo*r%rr%acDc!ona ust%d# al o7r a otros usar %l l%n(ua+% !nd%c%nt% u
o*sc%noB Al %stud!ar la l!sta# /u%d% d%t%ctar al(unos d% sus /atron%s d%
r%acc!'n as /ro*l%9t!cos 0 local!-ar los odos %n los ,u% ust%d l%
/%r!t% a otros ,u% lo ol%st%nJ /%nsando %n %stas r%acc!on%s durant%
sus o%ntos d% tran,u!l!dad# /u%d% %/%-ar a %"!tar /%rd%r los
%str!*os# /u%d% a/r%nd%r a no s%nt!rs% ol%sto)
C%mo superar la opinionitis
,bsurdo, s. 4n enunciado o creencia manifiestamente
inconsistente con la opini!n propia.
,3./$0( .1(/(
Pro*a*l%%nt%# la :%n$%r%dad %ntal: d% la o/!n!on!t!s# a$l!(% a
9s <uanos ,u% todas las %n$%r%dad%s $7s!cas conoc!das) Las
o/!n!on%s $u%rt%s ,u% <an ll%(ado s!n cr7t!ca 0 a las cual%s s% ad<!%r%
uno# con$und%n a 9s (%nt%# ,u!-9s cr%an 9s %na+%nac!'n 0
al%nt%nd!!%nto ,u% todas las otras causas) A/ar%nt%%nt% uc<as
/%rsonas cons!d%ran /r9ct!ca%nt% coo l%0 natural ,u% una /%rsona
d%*% t%n%r o/!n!on%s ac%rca d% las cosas) P%ro la t%nd%nc!a d% t%n%r 0
ant%n%r una o/!n!'n ant% los <%c<os ,u% t!%nd%n a r%$utarla# /u%d%
causar uc<os /ro*l%as al /%nsador) La !n<a*!l!dad o $alta d% "oluntad
d% r%nd!rs% o d% corr%(!r una o/!n!'n# cuando s% la con$ronta con una
d%scon$!rac!'n clara d% %lla# *ord%a %n la clas% d% /.rd!da d% contacto
con la r%al!dad ,u% <ac% a la /%rsona loca# 9s loca aLn)
Un %+%/lo %&traGo d% %sta !n<a*!l!dad d% ada/tars% a la
!n$orac!'nd nu%"a# %s la "!%+a an.cdota d%l <o*r% ,u% !*a contando
a sus a!(os ,u% <a*7a u%rto) S% r%$%r7a a s7 !so %n t!%/o /asado#
0 $r%cu%nt%%nt% l%s r%corda*a a otros ,u% <a*7a u%rto) F!nal%nt%
sus a!(os l% /%rsuad!%ron /ara ,u% "!%ra a un s!,u!atra) Lo <!-o 0 %l
t%ra/%uta d%s/u.s d% o7r la <!stor!a d% %st% <o*r%# l% /!d!' ,u% ll%"ara
a ca*o c!%rto %&/%r!%nto) El t%ra/%uta l% d!+o6 :M% (ustar7a ,u%
/ract!caras /or un %s# /arart% 0 !rart% $r%nt% a un %s/%+o !%ntras
d!c%s6 RLos <o*r%s u%rtos no san(ranR) Har%os otra c!ta d%ntro d%
>4 d7as# /ara "%r c'o "%s tu /ro*l%a): El <o*r% <!-o lo ,u% l%
/!d!%ron 0 al $!nal d%l %s r%(r%s')
El s!,u!atra l% /!d!' al <o*r% ,u% s% /arara $r%nt% a un %s/%+o#
c%rrara sus /uGos 0 d!+%ra6 :Los u%rtos no san(ran:) M!%ntras %l
<o*r% a/r%ta*a sus /uGos# las "%nas d%Dsus *ra-os s% d!st%nd7an)
Justa%nt% cuando !*a a r%c!tar %l %nunc!ado d% nu%"o# %l s!,u!atra l%
cla"' una na"a+a %n su *ra-o) M!%ntras la san(r% $lu7a d% su *ra-o# %l
<o*r% lo !r' aso*rado 0 d!+o# :SCu. *ar*ar!dadT# SLos u%rtos s7
san(ranT:)
Para nu%stros /ro/'s!tos# d%$!n!r%os o/!n!on!t!s coo una t%nd%nc!a
(%n%ral a ado/tar 0 ant%n%r una o/!n!'n# s!n cons!d%rar la %"!d%nc!a a
$a"or o %n contra) La /%rsona u0 o*st!nada# t!%n% una o/!n!'n so*r%
cas! cual,u!%r t%a# /r%(unta o n%(oc!o ,u% <a0a o7do) S! sur(% un
t%a ,u% no <a o7do ant%s# /u%d% $orars% una o/!n!'n al !nuto# s!n
!/ortar la co/l%+!dad d%l t%a) Para %l /%nsador u0 o*st!nado# %s
s!(no d% d%*!l!dad no t%n%r una o/!n!'n Iuna !nd!cac!'n d% una $alta d%
r%soluc!'n d% la /%rsona# $alta d% autocon$!an-a# 0 aun $alta d% <a*!l!dad
/ara /%nsar %n las cosas) La o/!n!on!t!s cons!st% %n conc%d%r
d%scu!dada%nt% as !/ortanc!a a la o/!n!'n !sa# ,u% al /roc%so
d%l /%nsa!%nto ,u% la /roduc%)
G%n%ral%nt% s% /u%d% local!-ar al /%nsador u0 o*st!nado con
s'lo %scuc<ar las clas%s d% %nunc!ados ,u% <ac% o no <ac%) S!n !/ortar
la /r%(unta# noral%nt% t!%n% una r%s/u%sta# raras "%c%s d!r9 :No s.:
o :No lo <% /%nsado:J raras "%c%s /%d!r9 a otras /%rsonas sus /untos d%
"!sta d% an%ra s!/l% 0 d!r%cta# al%nt9ndolos a co/art!r sus !d%as#
$r%cu%nt%%nt% <ar9 %nunc!ados cat%('r!cos % !n%,u7"ocos) La %ta d%
toda con"%rsac!'n %s as%(urars% d% ,u% la otra /%rsona %st. d% acu%rdo
con %lla# 0 s! %so $alla# "%nc%r a la otra /%rsona %n un d%*at% a*!%rto)
Pu%d% %&/r%sar sus o/!n!on%s %n "o- $u%rt%# %sco(!%ndo /ala*ras ,u%
su(!%r%n $oras conclu0%nt%s) IEl su+%to s% c!%rra una "%- ,u% <a
<a*lado) Pu%d% <a*lar %n t.r!nos do(9t!cos o total!tar!osI :Todos
sa*%n:# :O*"!a%nt%:# :Nad!% %n su sano +u!c!o cr%%r7a: 0 :Cual,u!%r
!d!ota sa*%:) Pu%d% <ac%r d%c!s!on%s al o%nto# s!n cons!d%rar la
%"!d%nc!a 0 con /oca !nt%nc!'n /ara !d%nt!$!car uc<as o/c!on%s)
Muc<as d% las /%rsonas a su alr%d%dor /u%d%n cal!$!carlo coo
o*st!nado# 0 %llos %n$ocar9n sus con"%rsac!on%s con .l %"!tando s%r
*o*ard%ados con sus o/!n!on%s %sta*l%c!das) La /%rsona u0
o*st!nada# /u%d% <ac%r todo lo /os!*l% /ara %"!tar ca*!ar su
%ntal!dad o su o/!n!'n# cuando %nos +n /L*l!co)
Cuando una /%rsona su$r% d% *a+a tol%ranc!a /or la a*!(^%dad#
t%nd%r9 <ac!a c!%rta cant!dad d% o/!n!on!t!s 0 d% r!(!d%- %ntal sur(%n)
La (%nt% "ar7a cons!d%ra*l%%nt% %n %st% r%s/%cto) Al(unas /%rsonas s%
s!%nt%n c'odas %n s!tuac!on%s ,u% t!%n%n %structura 7n!a# dond% las
r%(las d% co/orta!%nto no %st9n *!%n d%$!n!das# dond% los rol%s 0
R%lac!on%s /ar%c%n ca*!ar# 0 dond% los /ro*l%as 0 los t%as no s%
h%su%l"%n) Una c!%rta cant!dad d% tol%ranc!a /or la a*!(^%dad#
ca/ac!ta a la /%rsona a /roc%d%r %$%ct!"a%nt% %n s!tuac!on%s con$usas#
(uardando las o/c!on%s a*!%rtas <asta ,u% s% aclar% la s!tuac!'n) Por
%l 6ontrar!o# una tol%ranc!a *a+a /or la a*!(^%dad /u%d% conduc!r a una
+%rsona a ll%(ar a conclus!on%s# a$%rrars% 0 sost%n%rs% %n o/!n!on%s !+as#
ado/tar /untos d% "!sta $!+os# 0 toar d%c!s!on%s /r%atura%nt%# 6on
o*+%to d% ad,u!r!r una %structura c'oda /ara su /%nsa!%nto) La
i%rsona con tol%ranc!a *a+a /u%d% "alorar !nconsc!%nt%%nt% la
c%rt%-a# a r%soluc!'n d% t%as# 0 la %sta*!l!dad s!tuac!onal# uc<o 9s
,u% lo Zu% "alora la !a(!nac!'n# los %n$o,u%s cr%at!"os a /ro*l%as# 0
aLn las %luc!on%s %$%ct!"as) La tol%ranc!a a la a*!(^%dad %s una
<a*!l!dad ,u% tu%d% au%ntars%# tra*a+ando consc!%nt%%nt% /or %llo)
Una tol%ranc!a a la a*!(^%dad %&tr%ada%nt% *a+a# <ac% d%
una l%rsona un /%nsador r%ctan(ular Icon un d%s%o cas! co/uls!"o d%
%rt%-a# %structura# 0 $a!l!ar!dad d% !d%as 0 soluc!on%s) La %nt% r%cD
an(ular *usca arr%(lar 0 clas!$!car cada !d%a# /ro*l%a# t%a# /unto d%
!sta 0 %n$o,u% %n cas!ll%ros %ntal%s) Las soluc!on%s /ot%nc!al%s a un
ro*l%a n! son *u%nas o alas /ara una /%rsona# la (%nt% no %s n! u%na
n! ala) Al(o d%*%r7a <ac%rs% o no <ac%rs%)
-a ma"or pane de lo que llamamos raz!n, consiste en encontrar
razones para seguir cre"endo lo que creemos.
#.%. /$.1&0$&
S! ust%d s!%nt% ,u% su /roc%so d% $orac!'n d% o/!n!'n n%c%s!ta
a$loD!rs% un /oco# /u%d% <ac%r "ar!as cosas) La o/!n!on!t!s s% /u%d%
curar 0 "!tar)

=) M%r*al!c% sus o/!n!on%s 9s $l%&!*l%%nt%# %sto %s# %/!%c% las
$ras%s con :% /ar%c%:# :so*r% %st% /unto# /!%nso:# o :*asado %n lo
,u% s. d% la s!tuac!'n:) Esto l% r%cordar9 a ust%d 0 a otras /%rsonas la
/os!*!l!dad constant% d% a/r%nd%r al(o nu%"o)
?) S%l%cc!on% consc!%nt% 0 cu!dadosa%nt% a,u%llos t%as so*r% los
,u% ,u!%r% d%sarrollar o/!n!on%s con$!a*l%s 0 s'l!das# d%+ando otros
t%as# so*r% todo las 9s d!stant%s# a*!%rtos /ara d!scus!'n /ost%r!or
s! no t!%n% una n%c%s!dad %s/%c7$!ca d% sost%n%r o/!n!on%s ac%rca d%
%llos)
>) So%ta d%l!*%rada%nt% sus o/!n!on%s al r!%s(o d% la r%"!s!'nJ
r%$orul% las /r%(untas or!(!nal%s ,u% l% conduc%n a $orar su
o/!n!'nJ r%cons!d%rando los $actor%s !n"olucrados# /ro*ando /ara
"%r s! la s!tuac!'n o %l t%a <an ca*!ado s!(n!$!cat!"a%nt%)
Todas %stas su(%r%nc!as conduc%n a una /ol7t!ca *9s!ca6 tratar d%
ant%n%r a /ru%*a todas sus o/!n!on%s) En la %d!da ,u% <a(a %sto#
cont!nuar9 /%rc!*!%ndo# 0 /%nsando ada/tat!"a%nt% 0 $orando
od%los %ntal%s d% su undo ,u% lo /r%/arar9n /ara !nt%ractuar
ada/tat!"a%nt% con .l)

La !ntol%ranc!a %scuc<ando a la ra-'n %n LANGUAGE IN THOUGHT AND
ACTION# T%rc%ra Ed!c!'n /or S)l) Ha0 a 8a 5a# D%r%c<os r%s%r"ados j
=EK?# /or Harcourt Broc% Jo"ano"!c<# Inc) R%/roduc!do con /%r!so d%l
/u*l!c!sta 0 G%or(% Al!%n Q Un5!n OEd!tor%sP Ltd)
Entender otros puntos de "ista
5antico, s. (l que se adhiere obstinada " celosamente a una
opini!n que usted no comparte.
,3./$0( .l(/(
La <a*!l!dad d% r%conoc%r 0 %nt%nd%r 9s d% un /unto d% "!sta %n
una s!tuac!'n# /%r!t% al /%nsador %"!tar a/r!s!onars% %n un /atr'n $!+o
d% r%acc!'n) Muc<a (%nt% /ar%c% ado/tar auto9t!ca%nt% c!%rtos
/untos d% "!sta# o :/os!c!on%s: %n "ar!as s!tuac!on%s $r%cu%nt%%nt% s!n
r%conoc%r ,u% /odr7a <a*%r otros /untos d% "!sta) Noral%nt% un
/unto d% "!sta $!+o s% <ac% 9s a/ar%nt% cuando d% r%/%nt% nos
%ncontraos Ror-ados a a*andonarlo %n $a"or d% otro)
Por %+%/lo# un ranc<%ro d% Montana ll%"' a sus a!(os una tard%
a 6a-ar (atos ont%s%s# con %l /ro/'s!to d% /r%su!rl%s su nu%"o /%rro
d% 6a-a) El /%rro %ra una *%st!a %nor% con (rand%s d!%nt%s 0 as/%cto
losco) :Pu%d%n tra%r sus aras s! ,u!%r%n#: l%s d!+o %l ranc<%ro) :P%ro no
as n%c%s!tar9n) Est% an!al %s un as%s!no natural# /u%d% aca*ar con
cual,u!%r (ato ont%s %n %st% t%rr!tor!o): S% /%rd!%ron %n %l *os,u% 0
!ronto local!-aron un (ato ont%s) Cuando %l (ato s% su*!' a un 9r*ol
uto# %l ranc<%ro l%s d!+o a sus a!(os# :F7+%ns%# a<ora 0o <ar. %l r%stoT:
su*!' al 9r*ol 0 %/%-' a sacud!r la raa so*r% la ,u% %l (ato %sta*a
+%rtr%c<ado) Con una sacud!da "!(orosa# %l (ato /%rd!' %l a/o0o 0 ca0'
!% las raas) No <a*7a tardado uc<o %n ca%r al su%lo cuando %l /%rro lo
!tac' 0 lo at')
Los co/aG%ros d%l ranc<%ro %sta*an u0 !/r%s!onados) El
(ru/o Go c'o s% r%/%t7a la <!stor!a %n dos ocas!on%s 9s) El ranc<%ro
sacud7a as raas 0 %l /%rro d%s/ac<a*a a los (atos %n $ora *rutal) Al
ll%(ar la +%nu*ra# %l ranc<%ro l%s d!+o# :"aos a a(arrar otro (ato
ont%s 9s# 0 u%(o nos !r%os a c%nar): Pronto t%n7an otro (ato
r%$u(!ado %n un 9r*ol) ?= ranc<%ro su*!' al 9r*ol# /%ro tu"o d!$!cultad%s
/ara <ac%r ,u% %l (ato ca0%ra) S% col(a*a t%na-%nt% d% la raa) El
ranc<%ro su*!' 9s arr!*a I %/%-' a sacud!rlo "!(orosa%nt%
/%rd!%ndo su %,u!l!*r!o) Cuando *a ca0%ndo /or las raas# (r!t' a sus
a!(os ,u% %sta*an a*a+o# :SMat%n al /%rroT:)
Ca*!' d% o/!n!'n u0 /ronto A"%rdadB) Esto nos conduc% a una
d%$!n!c!'n s!/l% 0 Lt!l d% un /unto d% "!sta %n t.r!nos d% los odos %n
+u% /u%d% a$%ctar %l /%nsa!%nto d% una /%rsona) Pod%os d%$!n!r un
+unto d% "!sta coo un odo /art!cular d% as!(nar /r!or!dad%s a los
$actor%s !n"olucrados %n una s!tuac!'n) Pu%d% %ncontrar Lt!l %ntr%nars%
Dar9 rastr%ar las s!tuac!on%s %n las ,u% s% %ncu%ntr%# 0 r%$l%+ars% %n los
d!$%r%nt%s /untos d% "!sta ,u% otros /art!c!/ant%s <a0an ado/tado)DEn
s!tuac!on%s d% /ro*l%as dond% la (%nt% no <a ll%(ado a un acu%rdo# o
no coo/%ra# /u%d% ,u% no s%an ca/ac%s d% ro/%r %l %stanca!%nto#
%sta la*!l!dad /u%d% s%r u0 Lt!l# s! <an ado/tado /untos d% "!sta $!+os#
d%$!n!dos d%sd% sus %n$o,u%s !n!c!al%s) S! s% /u%d% %&a!nar 0 a/r%c!ar
n9s d% un /unto d% "!sta !n"olucrado# al(unas "%c%s l% a0udar9 a aclarar
/ro*l%a 0 *uscar soluc!on%s) Ta*!.n /u%d% %"!tars% s%r arrastrado
s!tuac!on%s ad"%rsas d% :(anadorD/%rd%dor:)
P!%ns% %n las s!(u!%nt%s s!tuac!on%s o <%c<os# 0 "%a ,u. tan *!%n
/u%d% tra-ar los /untos d% "!sta ,u% cada uno d% los /art!c!/ant%s
/odr7a ado/tar)
=) Una /%rsona ,u% a%na-a su!c!dars%
a) su!c!da
*) a!(o o /ar!%nt% 9s c%rcano d%l su!c!da
c) s!,u!atra tratando d% d!suad!r al su!c!da)
?) Un /ro0%cto d% !n"%st!(ac!'n $!nanc!ado con !/u%stos# %s
r!d!cul!-ado %n la /r%nsa /or un s%nadorJ %l /ro0%cto !nclu7a una "!s!ta a
un /rost7*ulo ar(%nt!no /ara :%stud!ar los $actor%s a*!%ntal%s
!n"olucrados %n la /rost!tuc!'n:)
a) contr!*u0%nt% ,u% l%% %l <%c<o %n %l /%r!'d!co
*) s%nador ,u% d%scu*r!' la s!tuac!'n
c) !n"%st!(ador ,u% d!r!(% %l /ro0%cto)
>) Un %rror *ancar!o %n la cu%nta d% un cl!%nt%)
a) cl!%nt%
*) %/l%ado ,u% co%t!' %l %rror
c) su/%r"!sor d%l %/l%ado
2) Un /ro0%cto d% construcc!'n d% carr%t%ra ,u% cr%a un cu%llo d%
*ot%lla %n %l tr9$!co
a) conductor ,u% %s a0udado /or un s%Ga l!sta
*) s%Ga l!sta
c) tra*a+ador%s ca!n%ros# cu0a s%(ur!dad d%/%nd% d%l /aso
d%sac%l%rado d% carros)
@) Un /adr% 0 una adr% ,u% /ro<!*%n a su So"%n <!+a $uar
a) <!+a
*) /adr% o la adr%
c) a!(os d% la <!+a
1) Un cl!%nt% ,u% <a %s/%rado uc<o /ara ,u% lo at!%ndan %n un
r%staurant% at%stado)
a) cl!%nt%
*) %s%ro
c) %l /ro/!%tar!o d%l r%staurant%
K) Una /%rsona ,u% t!%n% c9nc%r !ncura*l%# /%ro su doctor 0 $a!l!a
no s% lo <an d!c<o)
a) /%rsona %n$%ra
*) doctor
c) $a!l!ar 9s c%rcano
3) Un "u%lo a.r%o s% canc%la d%*!do a d!$!cultad%s %n %l %,u!/o
a) /asa+%ro con /r!sa /or ll%(ar a otra c!udad
*) %ncar(ado d% dar la not!c!a a los =@4 /asa+%ros
c) /%rsona ,u% /asa /or %l a%ro/u%rto
E) un %/l%ado d%s/%d!do
a) %/l%ado
*) su/%r"!sor
c) co/aG%ro d%l %/l%ado
=4) Una u+%r casada co,u%t%ando %n una $!%sta
a) u+%r)
*) %s/oso
c) co,u%t%ado)
R%conoc%r ,u% %n cual,u!%r s!tuac!'n# dond% ,u!%ra# %n cual,u!%r
t!%/o# toda /%rsona t!%n% un /unto d% "!sta# 0 ,u% %s% /unto d% "!sta
d%t%r!na las /r!or!dad%s ,u% l% as!(na a los $actor%s !n"olucrados) Es
!/os!*l% no t%n%r un /unto d% "!sta %n una s!tuac!'n# aun cuando su
/unto d% "!sta s%a a*urr!do 0 co/l%ta%nt% d%s!nt%r%sado) T%n(a %n
%nt% ,u% la (%nt% $r%cu%nt%%nt% %st9 %n d%sacu%rdo# ar(u%nta# 0
no coo/%ra# d%*!do a d!$%r%nc!as no r%conoc!das %n sus r%s/%ct!"os
/untos d% "!sta) H r%cono-ca ta*!.n ,u% sus /ro/!os /untos d% "!sta
/u%d%n 6olor%ar %l odo %n ,u% ust%d trata d% d%scr!*!r otros /untos d%
"!sta d% las /%rsonas)
Por %+%/lo# una "!%+%c!ta ,u% as!st7a a unos s%r"!c!os r%l!(!osos %n
una !(l%s!a $unda%ntal!sta %n un /%,u%Go /u%*lo d% Ar8ansas# dond%
la*!a "!"!do 14 aGos) Cuando %l /astor <a*la*a d% los al%s ,u% /ro"oca
toar# la "!%+%c!ta o"!' su ca*%-a %n$9t!ca%nt%) Cuando ll%(' al
$uar# %lla %sta*a total%nt% d% acu%rdo) Punto /or /unto# s%nt7a ,u% %l
+rador t%n7a toda la ra-'n 0 as7 s% lo coun!ca*a a su "%c!no d% al lado#
^uando %l orador %/%-' a <a*lar d% lo noc!"o d% sor*%r ta*aco# la
Y!%+%c!ta r9/!da%nt% s% !ncor/or'# 0 con su and7*ula %n una /os!c!'n
l% $!r% d%sa/ro*ac!'n# d!+o# :Ha d%+' d% /r%d!car# 0 <a %/%-ado a
!ntr%%t%rs%:)
Domando su ego
,burrido, s. 4na persona que habla cuando usted desea que
escuche.
,3./$0( .1(/(
Un %(o !ntrata*l% /u%d% /roduc!r un *lo,u%o %n %l /%nsa!%nto
ada/D6a*l%# 9s ,u% cual,u!%r otro $actor) Coo r%(la (%n%ral# cuando
un nd!"!duo /%r!t% ,u% su s%nt!do d% !/ortanc!a /%rsonal s%
!n!scu0a Jn sus /roc%sos l'(!cos o /%rc%/tual%s# su l'(!ca 0 /%rc%/c!'n
t!%nd%n a !u$r!r) La construcc!'n d%l %(o $r%cu%nt%%nt% so*r%/asa %l
/%nsaDn!%nto ada/ta*l%)
Por %+%/lo# uc<o d% lo ,u% s% toa coo con"%rsac!'n casual#
s% Son"!%rt% %n una cort!na d% $u%(o l%"antado /or dos o 9s
/art!c!/ant%s l!s/ar9ndos% utua%nt% /ala*ras tratando d% anotar
:/untos:) Una /%rsona /u%d% <a*lar %n "o- alta# r9/!da# 0 %n$9t!ca%nt%
coo do!Dlando una con"%rsac!'n) Al <ac%rlo# al!%nta su s%nt!do d%
!/ortanc!a /%rsonal# /%ro $r%cu%nt%%nt% a costa d% la *u%na "oluntad
d% otros) Jost%r!or%nt% la /%rsona /u%d% /r%(untars% "a(a%nt% /or
,u. las i%rsonas no /ar%c%n *uscarlo /ara co%r o /ara con"%rsar)
Una /%rsona /u%d% !nt!!dar a otros con %nunc!ados do(9t!cos#
i/!n!on%s $!+as# o r%s/u%stas r9/!das# *lo,u%ando sus o/ortun!dad%s d%
Jart!c!/ar %$%ct!"a%nt% %n la con"%rsac!'n) Tal%s /%rsonas /u%d%n
ir%su!r# d% odos o*"!os o sut!l%s# /ara ostrar ,u. tan !/ortant%s
!on 0 /ara anotar R)R/untos d% .&!to): Pu%d%n cr!t!car o r!d!cul!-ar a otras
/%rsonas %n la con"%rsac!'n# /ara ostrars% su/%r!or%s a %llas) Pu%d%n
r!d!cul!-ar a las /%rsonas aus%nt%s# r%corr!%ndo %l %s/%ctro d% las clas%s
d% /%rsonas d%sd% %l /r%s!d%nt% al Pa/a# /asando /or la %str%lla d% c!n%
o la $!(ura d%/ort!"a# /ara ostrar ,u. tan !nt%l!(%nt%s son 0 lo tor/%s
,u% son %llos) Pu%d%n no*rar a /%rsonas u0 conoc!das o alta%nt%
%st!adas /ara anotar :/untos d% %status:)
onversaci!n, sustantivo. 4na feria de despliegues de art+culos
mentales menores, en donde cada expositor se concentra tanto en
el arreglo de su mercanc+a, que le impide observar la de su vecino.
,3./$0( .1(/(
El %(o7sta cr'n!co d!s$ruta cast!(ando las !d%as 0 o/!n!on%s d%
otros# /ara /ro*arl%s I0 a s7 !so# ,u% %s dond% rad!ca la "%rdad%ra
dudaI ,u% .l %s un %+or /%nsador) Esta /%rsona r%acc!ona a una !d%a
o /unto d% "!sta o/u%sto# coo s! $u%ra una "7*ora "%n%nosa ,u% <a0
,u% atacar 0 %rrad!car) Ca% $9c!l%nt% %n los %sc%nar!os %ntal%s
o*st!nados# d% los ,u% no /u%d% dars% %l lu+o d% %%r(%r s!n s%nt!r ,u%
su !/ortanc!a <a d!s!nu!do) Coo "!os# $r%cu%nt%%nt% una o/!n!'n
$!+a /u%d% d!stors!onar las /%rc%/c!on%s /ro/!as <asta %l /unto dond% %l
cuadro /ro/!o d% la r%al!dad s% <ac% /%l!(rosa%nt% !n%&acto) El
/%nsa!%nto %(o7sta 0 la o/!n!on!t!s "an d% la ano)
Aositivo, adjetivo. (quivocado en la c9spide de su propia voz.
,3./$0( .1(/(
Cuando las /%rsonas s% con$oran con los s%nt!!%ntos "an!dosos
d% su /od%r % !/ortanc!a# s% anulan con %nunc!ados do(9t!cos#
d%clarac!on%s ta+ant%s# (%n%ral!-ac!on%s total%s# %t!,u%tas 0 cat%(or7as
acusadoras# /on%n %n /%l!(ro su <a*!l!dad d% toar !n$orac!'n $r%sca 0
ca*!ar sus odos d% /%nsar) D%clarac!on%s# coo :Eso no %s 9s ,u%
soc!al!so /uro:# :Esos t!/os t!%n%n uc<as t%or7as d%slu*rant%s# /%ro
nunca <an *a+ado a la r%al!dad:# :D%*%r7aos toar todos %sos l!*%ral%s
t!*!os:# Ocoun!stas# soc!al!stas# <!//!%s# /un8s# rad!cal%s# %tc)P 0
andarlos a Rus!a o :Ust%d%s los n!Gos d% a<ora# no sa*%n lo *u%no ,u%
t!%n%n:# los $u%r-a a /os!c!on%s r7(!das %n d!"%rsos t%as so*r% los ,u%
%ncu%ntran u0 d!$7c!l r%tractars%) D%*!do a ,u% %l /%nsador %(o7sta
t%% 9s la /.rd!da d% s%nt!do d% !/ortanc!a /%rsonal# ,u% cual,u!%r
otra cosa I/or %so trata d% !ncr%%ntar su %(oI r%l%(a la /%rc%/c!'n
%&acta 0 %l /%nsa!%nto ada/ta*l% a una !/ortanc!a s%cundar!a#
s!%/r% ,u% %ntr%n %n con$l!cto con su !s!'n !nconsc!%nt% d% su+%tars%
a 9s /untos %(o7stas)
Con la %dad# uc<as /%rsonas s% <ac%n r9/!da%nt% 9s r7(!das
% !nalt%ra*l%s) Aun,u% las %dad%s a"an-adas no s!(n!$!can !ncr%%ntar
auto9t!ca%nt% la r!(!d%- d%l %(o# /ara la a0or7a d% s%r%s <uanos#
%st% /ar%c% s%r %l caso) T7/!ca%nt%# %n una /%rsona ,u% /asa /or los
24 o @4 aGos# sus act!tud%s /%rsonal%s %/!%-an a $!+ars% $!r%%nt%)
La /%rsona %ncu%ntra %nos 0 %nos cosas %n ,u. !nt%r%sars%# 0
/ar%c%n s%r 9s /ocas 0 %nos los t'/!cos d% !/ortanc!a :r%al: so*r%
las ,u% .l no sa*% nada) T!%nd% a "%rs% a s7 !so coo :ll%(ado a la
adur%-#: lo ,u% r%al%nt% /u%d% s!(n!$!car $os!l!-ars%) En c!%rta %ta/a
%/!%-a a <a*lar d% los "!%+os t!%/os# a cr!t!car a los /r%s%nt%s# 0 a
<a*lar d% las :(%n%rac!on%s d% +'"%n%s: %n t.r!nos d%s/%ct!"os:) Su
artr!t!s %ntal %st9 u0 a"an-ada)
-a acusaci!n a los j!venes es una parte necesaria en la higiene de
las personas ma"ores, " a"uda grandemente a la circulaci!n de su
sangre.
-$8,& A. 031T%
D!*u+% al %('latra cr'n!co coo al(o s%%+ant% a un <o*r%
an%+ando un "%<7culo ant!(uo con llantas l!sas 0 /odr!das) Man%+a u0
*!%n /or un rato# /%ro /ronto sus llantas Ias7 coo su s%nt!!%nto d%
!/ortanc!a /%rsonalI %/!%-an a d%s!n$lars%) Cuando /asa %sto# d%*%
<ac%r un alto %n %l ca!no 0 ll%narlas d% a!r%) S% d%d!ca a !n$lar su
%(o7so# <asta ,u% s% s!%nt% %+or# 0 %ntonc%s /u%d% r%(r%sar 0
cont!nuar# /%ro sola%nt% <asta ,u% sus llantas %/!%-an a *a+ars%
nu%"a%nt%) Cada "%- ,u% t!%n% ,u% /arars% 0 ll%nar d% a!r% sus llantas
d%l %(o7so# t!%n% ,u% sal!rs% d%l ca!no d% los o*+%t!"os %ntal%s
/os!t!"os) Una /%rsona con llantas d% %(o7so %&tr%ada%nt%
a(u+%r%adas# (asta tanto t!%/o %n !n$larlas# so*r% todo a costa d% los
d%9sI ,u% nunca ll%(a d%as!ado l%+os) Una /%rsona con llantas d%
%(o d% alta cal!dad# ,u% un s!c'lo(o las cal!$!ca coo un saluda*l% n!"%l
d% $ortal%-a d%l %(o# no n%c%s!ta (astar t!%/o %n sal!rs% d%l ca!no)
El %(o7sta cr'n!co /u%d% d%t%star as ,u% cual,u!%r otra cosa#
t%n%r ,u% ad!t!r ,u% %st9 %,u!"ocado o d%+ar ,u% otras /%rsonas s%/an
,u% l% <an ocas!onado un ca*!o d% o/!n!'n) El %(o7sta /u%d% asoc!ar
!nconsc!%nt%%nt% la !d%a d% ca*!o d% o/!n!'n con d%*!l!dad# $alta d%
con$!an-a 0 $alta d% ca/ac!dad /ara /%nsar) La noc!'n !nconsc!%nt% %s d%
,u% uno d%*%r7a s%r ca/a- d% toar d%c!s!on%s $!r%%nt% so*r%
cual,u!%r t%a# d% una "%- 0 /ara s!%/r%) Ca*!ar d% odo d% /%nsar#
u%stra %n /r!%r lu(ar# ,u% no <a*7a d%c!d!do ad%cuada%nt%) Por
.sta ra-'n# %l %(o7sta cr'n!co /u%d% r%curr!r a al(unas t9ct!cas
colo,u!al%s alta%nt% co*at!"as# a trucos l'(!cos# a rac!onal!-ac!on%s#
0 a trucos s%9nt!cos# /ara %"!tar t%n%r ,u% c%d%r ant% una o/!n!'n o
cr%%nc!a ,u% <ac% a(ua)
4n hombre nunca deber+a asombrarse de saber que ha estado
equivocado, lo que no es sino decir en otras palabras que ho" es
ms sabio que a"er.
,-(R,&'(/ A$A(

Ad%9s d% la $orac!'n d%l %(o# al(unas /%rsonas !n"!%rt%n una
cant!dad r%(ular d% %n%r(7a %ntal %n /roc%sos d% autod%$%nsa) Por
%+%/lo# uc<a (%nt% t7!da <ar9 todo lo !/os!*l% /or %"!tar %&/on%r
sus /%nsa!%ntos ant% otros# /or !%do a ,u% la (%nt% s% r7a d% %llos# o
los d%sa/ru%*%) La /%rsona %&tr%ada%nt% t7!da# "!"% %n constant%
t%or al r!d7culo o d%sa/ro*ac!'n d% otros# 0 sus %stratr%(!as d%
autod%$%nsa lo d%u%stran) Lo ,u% /u%d% /ar%c%r co/orta!%nto
:!l'(!co: a otra /%rsona# /ar%c% s%r u0 l'(!co# /ara la /%rsona t7!da#
%n t.r!nos d% su s!st%a !nt%rno d% /r!or!dad%s# ,u% t!%n% coo r%(la
/r!nc!/al6 /rot%(%r /r!%ro su %(o d% las $l%c<as arro+adas /or %l undo
%&t%r!or# 0 lu%(o lo(rar cual,u!%r cosa d%ntro d% %sta l!!tant%)
Ust%d /u%d% %/%-ar a do!nar su %(o ado/tando "ar!as
%strat%(!as s%nc!llas) Pr!%ro# %ns.G%s% a ust%d !so a d%c!r l!*r% 0
a*!%rta%nt%# con con$!an-a 0 s!n %&cusa# tr%s cosas6
=) No lo s.
?) Co%t7 un %rror
>) Ca*!. d% o/!n!'n
S! ust%d /u%d% d%c!r %stas cosas# /u%d% /%nsar %n %llas) Por
%+%/lo# %n una con"%rsac!'n# otra /%rsona /u%d% <ac%rl% a ust%d una
/r%(unta o*+%t!"a) Aun cuando ust%d s!%nta ,u% d%*%r7a :sa*%rlo:# s! %l
<%c<o o*+%t!"o %s ,u% no lo sa*%# d%*% %"!tar cu!dadosa%nt% ca%r %n la
tra/a d% tratar d% a/ar%ntar ,u% lo sa*%) Pu%d% darl% "u%lta a la
tra/a s!/l%%nt% d!c!%ndo :No lo s.:) Lo !so s% a/l!ca %n
s!tuac!on%s d% n%(oc!os) Pu%d% sor/r%nd%rl% %ncontrar ,u% nad!% %n %sa
<a*!tac!'n sa*% lo /oco# ,u% s% s!%nt%n al!"!ados d% ,u% ust%d lo d!(a)
Entonc%s todos s% s!%nt%n l!*r%s /ara *uscar la r%s/u%sta)
&o me avergSenza confesar que so" ignorante de lo que no s.
1(/M&
Pract!,u% local!-ar las %strat%(!as d% $orac!'n d% %(o7so %n
s!tuac!on%s !nt%r/%rsonal%s# ,u% ust%d 0 otros usan) Estud!% las $oras
,u% .stas !n$lu0%n %n %l /%nsa!%nto d% las /%rsonas !n"olucradas#
r%"!s% sus <9*!tos d% l%n(ua+% 0 as%(Lr%s% d% ,u% ust%d no s% %ncas!lla
a s7 !so %n o/!n!on%s $!+as# /untos d% "!sta o /os!c!on%s ad"%rsas d%
las cual%s no /u%d% r%t!rars%# s!n s%nt!!%nto d% /.rd!da d% su s%nt!do
d% !/ortanc!a /%rsonal) Ens.G%s% a s7 !so a r%claar su d%r%c<o d%
no sa*%rlo todo# su d%r%c<o a con$und!rs% d% "%- %n cuando# a ca*!ar
su o/!n!'n d% "%- %n cuando# 0 so*r% todo# a %&/lorar su undo /ara
t%n%r !n$orac!'n nu%"a 0 s!(n!$!cat!"a) S! /u%d% ant%n%r su %(o
$!r%%nt% *a+o control %n la a0or7a d% las s!tuac!on%s# /odr9 /%nsar
con $l%&!*!l!dad 0 ada/ta*!l!dad) H cur!osa%nt%# %ncontrar9 ,u% su
%st!lo d% /%nsar 0 d% <a*lar l% ac%rcan a la (%nt%# 0 lo <ac%n d!s$rutar
9s las !nt%racc!on%s soc!al%s# ,u% a su "%- l% /ro/orc!onan uc<o 9s
r%$u%r-o a su %(o# ,u% lo ,u% l% /rodu+%ron las t.cn!cas tor/%s d%
$orac!'n d%l %(o)
Aprender a cam&iar de opini%n
,nte la alternativa de cambiar su opini!n " probar que no ha"
necesidad de hacerlo, casi todo mundo se ocupa de lo segundo.
#$%& :(&&(T% 8,-./,1T%
4n joven viajaba a travs de :entucF", cuando un ranchero
manejando una vieja camioneta golpeada se detuvo para darle un
avent!n. Aor el camino hablaron de muchas cosas. 4n t!pico de
conversaci!n se centr! en la fabricaci!n del GhisF". (l ranchero
expres! los mritos de la bebida, aunque el joven actuaba como si
no tomara mucho " que lo encontraba mu" fuerte para su gusto.
6T&ecedadesU6, dijo el ranchero, 6debes probarlo. 'e hecho tengo
un poco atrs del asiento6. -o alcanz! " finalmente le present! un
jarr!n de licor con un fluido de aspecto aceitoso. 6Toma6, le dijo
pasndole el jarro al muchacho. 6TVchate un tragoU6. 6,h, no
gracias6, dijo el joven. 6/ealmente no creo que me interese6. 6&o,
insista6. Aresion! el ranchero 6T!mate algo6. 6&o, gracias 7de
veras6. (l ranchero insisti! ms " ms, hasta el punto de detener
el cami!n enojado, voltear hacia su asiento trasero " alcanzar una
escopeta. -e apunt! con ella al muchacho " le grit!, 6TTe dije que
te tomaras un tragoU6, 6T3u" bienU mu" bienU, he cambiado de
manera de pensar, creo que despus de todo tomar algo6. (l
joven tom! unos tragos de manera entusiasta " se dio cuenta, de
lo poderosa que era aquella bebida. 0u garganta se revolvi! en
espasmos, sus ojos lagrimearon " se atragant! intensamente.
6OWu te pareceP6 pregunt! el ranchero. 6O(st bueno, verdadP6.
60+... bueno, bueno...6, gritaba sofocadamente el muchacho.
(ntonces el ranchero le dio su escopeta " le sonri!. 6TTomaU ,hora
ap9ntame con ella " haz que me tome un tragoU6.
Al(unas /%rsonas /ar%c%n ca*!ar su o/!n!'n sola%nt% a /unta
d% %sco/%ta) La o/!n!on!t!s# %l /%nsa!%nto %(o7sta 0 la r!(!d%-
s%9nt!ca# $r%cu%nt%%nt% $oran una co*!nac!'n ortal) Una
/%rsona ,u% no /u%d% ca*!ar su an%ra d% /%nsar $9c!l 0
$l%&!*l%%nt% cuando %%r(%n nu%"os <%c<os o /untos d% "!sta# s% <a
a/r!s!onado a s7 !sa %n una d% las as autol!!tant%s d% todas las
or!%ntac!on%s %ntal%s)
-o que hace a un hombre tonto, no es lo que no sabe, sino lo que
sabe " no es cierto.
#$0% .1--1&80
Ust%d /u%d% cons!d%rar coo <a*!l!dad %ntal %l ca*!ar d%
o/!n!'n# d% la !sa an%ra ,u% son <a*!l!dad%s %ntal%s suar#
r%cordar las /ala*ras d% una canc!'n# o toar una d%c!s!'n) Cuando las
c!rcunstanc!as lo %&!(%n# ust%d n%c%s!ta s%r ca/a- d% r%nunc!ar a los
%sc%nar!os %ntal%s asoc!ados con su o/!n!'n o /unto d% "!sta# 0 "ol"%r
a "%r los <%c<os d% nu%"o) Pu%d% %+orar su <a*!l!dad d% ca*!ar d%
o/!n!'n# ant%n!%ndo todas sus o/!n!on%s /%ran%nt%%nt% a /ru%*a#
ant%n!.ndos% al%rta a nu%"os <%c<os 0 /untos d% "!sta# /ract!cando
$l%&!*!l!dad s%9nt!ca 0 con /r9ct!ca r%/%t!da d% ca*!ar d% an%ra d%
o/!nar consc!%nt%%nt%) Por al(unos d7as# /on(a uc<a at%nc!'n a las
ocas!on%s ,u% t!%n% d% ca*!ar su o/!n!'n 0 r%"!sarla conc!%nt%%nt%)
M%r*aDl!c% %l /roc%so d% d%s%c<ar un /unto d% "!sta 0 r%%/la-arlo con
otro 9s %$%ct!"o) A/ro"%c<% ocas!onal%nt% la o/ortun!dad d%
%nc!onar durant% una con"%rsac!'n# ,u% <a ca*!ado su o/!n!'n
ac%rca d% al(o) D%sarroll% la con$!an-a d% d%c!rl%s a otros# ,u% <a
co%t!do un %rror# o ,u% la !n$orac!'n nu%"a l% <a /%r!t!do "%r una
s!tuac!'n o /ro*l%a 9s clara%nt%)
S! la !d%a d% ca*!ar d% o/!n!'n aun l% causa /ro*l%as# trat% d%
sust!tu!rla con otra /ala*ra) P!%ns% %n %lla coo atra"%sando un /roc%so
d% d%c!s!'n /or s%(unda "%-# con a0or !n$orac!'n actual!-ada I0o
llao a %sto r%d%c!d!rI) Pu%d% d%c!rs% a s! !so 0 a los d%9s# :Ec<.
otro "!sta-o al /ro*l%a# 0 <% r%d%c!d!do) A<ora /!%nso))):) As%(Lr%s%
,u% /u%d% r%d%c!d!r cuando s%a n%c%sar!o s!n s%nt!!%nto d%
cul/a*!l!dad o s!n /on%r %n /%l!(ro su %(o) E+%rc!t% su d%r%c<o ocas!onal
d% ca*!ar su o/!n!'n# 0 no s% !nt!!d% !(norando las o*s%r"ac!on%s
ordac%s ,u% otros <ac%n) Pu%d% d%c!r s!/l%%nt%# :Ho0 so0 un /oco
9s l!sto ,u% a0%r# a<ora %nt!%ndo %+or:)
(l 9nico hombre que puede cambiar su opini!n es el que la tiene.
('),/' &$*(0
)(0T$TT
Ser feliz: hay vida despus del nacimiento?
-a masa humana conduce vidas a la desesperaci!n tranquila.
%(&/* ',;1' T%$/(,4
Est% aGo# as d% ?@#444 /%rsonas %n los Estados Un!dos s%
su!c!dar9n I%l acto $!nal d% autod%rrota /ara una /%rsona ,u% no /u%d%
o no d%s%a /%nsar con r%ct!tud) Muc<as d% %stas /%rsonas d!s/arar9n
so*r% sus c%r%*ros atro$!ados con aras d% $u%(o d% toda clas%# ant%s
,u% corr%(!r sus od%los %ntal%s %,u!"ocados d% s7 !sos 0 d% sus
undos)
Mas d% doc% !llon%s d% nort%a%r!canos son alco<'l!cos
consu%tud!nar!os) D% acu%rdo con la Asoc!ac!'n A%r!cana d%
Hos/!tal%s# cuando %nos un !ll'n d% %llos# son ,u!nc%aG%ros)
Pos!*l%%nt% otros d!%- !llon%s d% /%rsonas t!%n%n tanta d!$!cultad %n
r%sol"%r su cruc!(raa d% la "!da# ,u% %st9n a /unto d% s%r alco<'l!cos)
Est% aGo 9s d% s%!s !llon%s d% /%rsonas r%s!d!r9n o "!s!tar9n
<os/!tal%s %ntal%s)
M9s d% "%!nt!c!nco !l s!,u!atras (anan un /ro%d!o d% 9s d%
cuar%nta !l d'lar%s al aGo# tratando nort%a%r!canos !n$%l!c%s ,u%
*uscan soluc!onar sus /ro*l%as %n %sc%nar!os cl7n!cos) Las dro(as
tran,u!l!-ant%s# coo %l "all!u# ,u% actLan /ara d%/r!!r %l s!st%a
n%r"!oso c%ntral co/l%to O0 /ara aort!(uar la /ro/!a conc!%nc!a d%
t%n%r ,u% /%nsar %n los /ro*l%asP# a<ora r%*asan /or un a/l!o
ar(%n la "%nta d% otras r%c%tas d% dro(as# !nclu0%ndo los ant!*!'t!cos)
Clara%nt%# %l <oo sa/!%ns toda"7a t!%n% uc<o ,u% a/r%nd%r)
La <a*!l!dad d% ant%n%r un %stado %ntal /os!t!"o 0 %ncarar# r%sol"%r
0 ada/tars% a los /ro*l%as d% la "!da coo s% "an /r%s%ntando# %s la
<a*!l!dad $unc!onal d% /%nsar d% s%r $%l!-) H o*"!a%nt% a la a0or7a d%
las /%rsonas no l%s ll%(a %n $ora natural)
-a ma"or+a de la gente es casi tan feliz como decide serlo.
,./,%,3 -1&$-&
La /%rsona cr'n!ca%nt% !n$%l!- /ar%c% tra*a+ar *a+o la cr%%nc!a
cru%l d% ,u% %s !n$%l!- d%*!do a c!rcunstanc!as d%sa$ortunadas# %"%ntos#
0 /roc%sos ,u% /asan %n %st% undo) No s% da cu%nta ,u% %s !n$%l!-D
d%*!do a su %"aluac!'n d% d!c<as c!rcunstanc!as# %"%ntos 0 /roc%sos) La
/%rsona !n$%l!- no %ncu%ntra %l <%c<o !/ortant% d% ,u% /os!t!"o 0
n%(at!"o# no %&!st%n %n la natural%-aJ d% ,u% :%l .&!to: 0 :$racaso: no
%&!st%n $u%ra d% su ca*%-a coo %l%%ntos d%l $lu+o d% /roc%sos d% la
r%al!dad) Esta /%rsona no s% da cu%nta d% ,u% .stas son !d%as %ntal%s#
,u% s% su/%r!D/on%n %n sus /%rc%/c!on%s d%l undo) La /%rsona
cr'n!ca%nt% !n$%l!- no %nt!%nd% %l <%c<o d% ,u% uno d%c!d% s%r $%l!- o
!n$%l!-)
&o tenia zapatos " me quejaba, hasta que encontr a un hombre
que no tenia pies.
,&M&13$
Es ad!ra*l% /ara 7# "%r c'o al(unas /%rsonas son !n$%l!c%s /or
su /ro/!a "oluntadJ c'o con$!ran <a*!tual%nt% sus %"aluac!on%s
n%(at!"as ac%rca d% sus r%lac!on%s con su undo) Una /%rsona /u%d%
t%n%r durant% aGos# un atr!on!o d%sd!c<ado# s!n tratar nunca sal!rs%
d% %s% /atr'n t'&!co d% "!da) Otra /%rsona /u%d% la*orar /or aGos %n un
tra*a+o ,u% od!a# %n un lu(ar ,u% od!a# con (%nt% cu0a co/aG7a no
d!s$ruta# /ara /%rsonas ,u% lo tratan coo *asura) Otros /u%d%n
,u%+ars% d% sus o/ortun!dad%s /%rd!das 0 d% las r%lac!on%s ,u% la "!da
l%s <a /ro/oc!oDnado) Todas %stas /%rsonas t!%n%n una cosa %n coLn
!nacc!'n) Ma(an con las c!rcunstanc!as# s% con$oran con uc<o %nos
d% lo ,u% /od7an t%n%r# a<o(9ndos% /or las !n+ust!c!as d%l undo# 0
arc<ando <ac!a %l ol"!do %n una *anda s!n $!n) Una /%rsona ,u% no
%st9 ur!%ndo ocu/ada %st9 "!"!%ndo ocu/ada) Cada uno d% nosotros
%sco(%os s%r $%l!c%s o !n$%l!c%s# 0 actuaos con$or% d%c!d!os
constru!r nu%stras "!das)
-os tres grandes requisitos para ser feliz en la vida son: algo qu
hacer. algo qu amar, " algo qu esperar.
#$0(A% ,''10$&
Al$r%d Kors0*s8! l% (usta*a !d%nt!$!car tr%s cat%(or7as d%l
$unc!ona!%nto <uano %n t.r!nos d%6
=) La <a*!l!dad d% /%rc!*!r la r%al!dad)
?) Constru!r od%los %ntal%s d% %llo)
>) Mod!$!car 0 co/arar d!c<os od%los %&!tosos contra la r%al!dad)
El cr%7a ,u% /ro*a*l%%nt% %l =@V d% la (%nt% ca% %n la cat%(or7a
d% locos co/l%tos Itan al ada/tados coo /ara (anars% la %t!,u%ta
d% %n$%rosI) D% acu%rdo con Kor-0*s8! %n %l otro %&tr%o d% la
%scala conc%/tual# %ncontraos %l =@V d% la (%nt% "%rdad%ra%nt%
sana# la ,u% <a d%sarrollado sus od%los %ntal%s 0 sus <a*!l!dad%s
/ara /ro*ar la r%al!dad d% an%ra su$!c!%nt%# /ara l!*%rars% a s7 !sos
d% (ran /art% d% las $rustrac!on%s d!ar!as %n %l an%+o d% sus undos)
H /ara <ala(ar a la (ran a0or7a %n %l c%ntro d% la :cur"a d%
ca/ana: d% la ada/tac!'n <uana# %ncontraos a las /%rsonas
%ra%nt% no sanos) Ellas co/on%n la a0or7a d% los s%r%s <uanos
:noral%nt% !nada/tados#: ca/ac%s d% cr%c%r ra-ona*l%%nt% *!%n#
cons%(u!r tra*a+o# <ac%r carr%ras# $orar $a!l!as# /a(ar !/u%stos# "!"!r
"!das /%d%str%s# <ac%rs% "!%+os 0 or!r) La /%rsona %n$%ra d%
Kor-0*s8! corr%s/ond% a las :asas d% <o*r%s O0 u+%r%sW d% T<or%au#
,u% ll%"an "!das d% d%s%s/%rac!'n tran,u!la:# a la /%rsona d% d% la
Bru0%r%# ,u% s!/l%%nt% :s% ol"!da d% "!"!r: 0 a ! d%$!n!c!'n d%l
:/%nsador %c9n!co:)
Una d% las caract%r7st!cas d!st!nt!"as d% la adur%- 0 ada/tac!'n
/%rsonal# 0 una d!$%r%nc!a !/ortant% %ntr% la /%rsona sana 0 la /%rsona
%n$%ra# %s s!/l%%nt% la ac%/tac!'n consc!%nt% d% su
r%s/onsa*!l!dad /ara su /ro/!a "!da) La /%rsona u0 !nadura ,u!%r%
<ac%r r%s/onsa*l%s d% su $%l!c!dad a otros) Esta /%rsona <a a/r%nd!do a
cul/ar d% sus d!$!cultad%s 0 /ro*l%as no r%su%ltos a las c!rcunstanc!as#
a la asc%nd%nc!a $a!l!ar# a los or7(%n%s .tn!cos# a los /adr%s# al +%$%# al
co/aG%ro# o s%nc!lla%nt% a la ala su%rt%) Al %&t%rnar su
r%s/onsa*!l!dad# %"!ta t%n%r ,u% toar alt%rnat!"as 0 t%n%r ,u% "!"!r con
las cons%cu%nc!as d% sus /ro/!as acc!on%s) Muc<as /%rsonas !naduras
o /o*r%%nt% ada/tadas /ar%c%n "!"!r sus "!das %n una clas% d% %st!lo
d% :cruc%ro: d%s(anado# s!n !r a n!n(una /art% %n /art!cular# s!n %star
sat!s$%c<os /or %M lu(ar %n ,u% s% %ncu%ntran# 0 s!n la s%(ur!dad d% ,u.
<ac%r) Par%c%n %star 9s o %nos %s/%rando coo s! un acc!d%nt% d%
su%rt% los $u%ra a <ac%r r%/%nt!na%nt% as $%l!c%sI)

/esponsabilidad, s. arga desechable. fcilmente transferible a los
hombros de 'ios, destino, fortuna, suerte o vecino. (n los tiempos
de la astrologla, era costumbre descansar en una estrella.
,3./$0( .1(/(
Otro co/on%nt% !/ortant% d% la ada/tac!'n /%rsonal !n"olucra
actual!-ar a d!ar!o sus "alor%s /%rsonal%s 9s !/ortant%s) En la %d!da
%n ,u% ust%d actL% d% acu%rdo con sus "alor%s /r!ar!os 0 n%c%s!dad%s#
s% <ac% 9s $%l!- 0 s% d%sarrolla coo /%rsona) En la %d!da %n ,u%
ust%d c%da %n sus "alor%s# con o*+%to d% co/lac%r a otros# o*t%n%r
/os%s!on%s at%r!al%s# (anar ac%/tac!'n 0 a/ro*ac!'n# o %"!tar
con$l!ctos# tra*a+ar9 contra ust%d !so 0 !nar9 su s%nt!do d% aron7a
/%rsonal)
Una an.cdota atr!*u!da a Mar8 T5a!n# !lustra %l odo %n ,u%
nu%stros "alor%s od%lan nu%stro co/orta!%nto) Cuando %ra
uc<ac<o# tu"o o/ortun!dad d% ro*ars% una sand7a d% un "a('n d%
$rutas solo) S% la ll%"' 0 s% s%nt' %n un lu(ar a/artado# l!sto /ara
d%"orarla) :M!%ntras "%7a la sand7a:# s% d!c% ,u% d!+o T5a!n# :% !n"ad!'
un s%nt!!%nto raro) No /ud% co.r%la) Su/% %ntonc%s lo ,u% t%n7a
,u% <ac%r) La r%(r%s. al %l "a('n d% $rutas# la /us% all7# 0 to. una
adura:)
Otro as/%cto cla"% d% la ada/tac!'n /%rsonal !nclu0% su
co/%t%nc!a soc!al (%n%ral) S% <an %scr!to tantos l!*ros ac%rca d%
ll%"ars% *!%n con otras /%rsonas ,u% uno /%nsar7a ,u% %l t%a d%*% s%r
u0 co/l!cado) En ! o/!n!'n no lo %s) Ll%"ars% *!%n con otros s!(n!$!ca
/r!nc!/al%nt% <ac%r ,u% ust%d l% (ust% a %llos Is%nt!rs% atract!"o /ara
%llos# 9s ,u% s%r r%/%l!do /or %llos) S! a la (%nt% l% (usta ust%d 0
,u!%r% %star c%rca d% ust%d# %ntonc%s /odr9 %n%+arlos 0 /%rsuad!rlos a
tra*a+ar coo /or art% d% a(!a) S! a %llos no l%s (usta ust%d# /oco
/u%d% <ac%rs% /ara ,u% las cosas "a0an *!%n)
(n todo coraz!n humano se encuentra un tigre, un puerco, un
asno " un ruise@or. -a diversidad de caracteres se debe a su
actividad desigual.
,3./$0( .1(/(
M! $'rula /ara <ac%r ,u% la (%nt% l% (ust% a ust%d# %/!%-a con
una /ol7t!ca u0 s%nc!lla6 la /ol7t!ca d% :no %/u+ar:) Los ,u% "an
%/u+ando a otras /%rsonas Iactuando dr9st!ca%nt%# r%*a+9ndolas#
r!d!cul!-9ndolas# co*at!.ndolas# r%c<a-ando coo/%rar con %llas#
!/on!.ndos%l%s# r%c<a-9ndolas 0 r%<usando nutr!rs% d% %llas 0
a/o0arlas /ara nutr!rs% 0 a0udarl%s# los <ac% !nd%s%a*l%s ant% otros)
A,u%llos ,u% "an a$!rando 0 a/o0ando a otros a su alr%d%dor#
a0ud9ndol%s# coo/%rando 0 co/ro%t!.ndos% con %llos# a0ud9ndol%s a
s%nt!rs% *!%n %n a! !sos# l%s <ac% 9s d%s%a*l%s 0 %&tr%ada%nt%
atract!"os)
Pod%os lo(rar 9s /ot%nc!al# cr%c%r 0 adurar 9s /l%na%nt%#
0 "!"!r "!das 9s $%l!c%s 0 l!*r%s# s!(u!%ndo consc!%nt%%nt% nu%stros
/ro/!os "alor%s) Pod%os r%"ocar la autor!dad d% los s%nt!!%ntos con
,u% <%os !n"%st!do a otros# 0 d%scar(arnos d% la o*l!(ac!'n %&c%s!"a
d% d%s%os 0 t%or%s d% *a+o n!"%l coo
=) El t%or al $racaso)
?) El t%or al d%s/r%c!o# r!d7culo# !ra o d%sa/ro*ac!'n d% otras
/%rsonas)
>) El t%or a la sol%dad
2) La !nLt!l %oc!'n d% cul/a 0 la an!/ulac!'n d% otros ,u% %so
/%r!t%)
@) La n%c%s!dad %scla"!-ant% d% con$orars% a los %st9ndar%s d%
otros)
1) La /atada %scu9l!da al %(o# /ara l%"antar %l %(o d% otras /%rsonas)
K) La co/uls!'n tor"a d% *Ls,u%da d% /od%r)
3) La autoDtra!c!'n %n la *Ls,u%da d% %status)
E) La *anda s!n $!n d% la *Ls,u%da d%l d!n%ro /or s7 !so
=4) La d%/%nd%nc!a /at.t!ca d% la a/ro*ac!'n d% otros)
El ant!(uo $!l'so$o c<!no Lao Tsu# t%n7a al(unas o*s%r"ac!on%s ,u%
/on%n a /%nsar ac%rca d% "!"!r con <a*!l!dad) Su l%(ado# T<% 5a0 o$ L!$%#
cont!%n% la d%st!lac!'n d% uc<os s!(los d% /%nsa!%nto c<!no so*r% los
"alor%s <uanos) W!tt%r B0nn%r <a traduc!do %l tra*a+o d% Lao Tsu# %n
un /%,u%Go l!*ro !ns/!rant%# %scr!to %n "%rso !n(l.s) H% a,u7 una d% !s
c!tas $a"or!tas d% T<% Wa0 o$ L!$% Accord!n( to Lao T-u6
&o tener filos que corten,
Aero permanecer inconfundido,
&o ciego,
&o confundido,
(s encontrar equilibrio,
* el que guarda el equilibrio ms all de la inclinaci!n del amor o
del odio.
3s all del alcance de las prdidas o ganancias.
3s all del cuidado al elogio o a la culpa.
%abr logrado el puesto ms alto en el mundo.
-,$ T24
NOTA.
=) S)I) Ha0a8a5a# Lan(ua(% !n T<ou(<t and Act!on# >a) %d) ONH6 Harcourt
Brac% Jo"ano"!c<# Inc) =EK?P) /) ?2?) Con autor!-ac!'n d%l %d!tor 0
G%or(% Al!%n Q Un5!n OEd!tor%sW Ltd)
+. Encontrar los hechos
en!rentarlos
Arimero encuentre los hechos, despus distorsi!nelos tanto como
le plazca.
3,/: T),1&
La <a*!l!dad $unc!onal d% %ncontrar los <%c<os# +unto con la
"oluntad d% <ac%rl%s $r%nt% 0 ant%n%r una %nt% a*!%rta ant% %llos# l%
/%r!t% /ro/orc!onars% %l at%r!al n%c%sar!o d%l /%nsa!%nto) M!%ntras
la /%rla %ntal%nt% s%d%ntar!a noral%nt% *usca !n$orac!'n so*r%
%l undo# s'lo coo r%acc!'n a n%c%s!dad%s %s/%c7$!cas /ara r%sol"%r
/ro*l%as u o*t%n%r lo ,u% d%s%a# la /%rsona %ntal%nt% act!"a
con"!%rt% %n <9*!to (%n%ral# s!nton!-ars% %n lo ,u% %st9 /asando) Un
%n$o,u% tal%nt% act!"o <ac!a la "!da# coloca la $% %n %l "alor d%
%ncontrar las cosas) Ha s%a ,u% lla% cur!os!dad a %st% <9*!to d%l
/%nsador ada/tat!"o# !n,u!s!c!'n# o sola%nt% ado/tar !nt%r.s /ara la
"!da# !nclu0% un +u%(o %s/%c7$!co d% <a*!l!dad%s 0 acc!on%s %s/%c7$!cas)
La <a*!l!dad d% %ncontrar los <%c<os s!(n!$!ca /ro/orc!onar a su c%r%*ro
un $lu+o constant% d% !n$orac!'n# !d%as# /os!*!l!dad%s 0 /untos d% "!sta
nu%"os# d% an%ra# ,u% /u%da r%sol"%r /ro*l%as 0 o*t%n%r lo ,u%
,u!%r%# an%+ando co/%t%nt%%nt% las s!tuac!on%s cuando s%
/r%s%nt%n)
2Como sa&e usted lo que sa&e4
&o sabemos una millonsima del BX de nada. T%$3,0 ('10$&
P!%ns% %n %sto6 ACu. tanto d% lo ,u% ust%d :sa*%: actual%nt% l%
ll%(' /or %d!os ,u% no $u%ran su o*s%r"ac!'n /%rsonal d!r%ctaB P!%ns%
ac%rca d% todo su conoc!!%nto llaado acad.!co# coo <%c<os 0
c!$ras <!st'r!cas# l!t%ratura# !n$orac!'n d% not!c!as# %cono7a#
at%9t!cas 0 cosas s%%+ant%s) Pro*a*l%%nt% o*tu"o (ran /art% d%
%sta !n$orac!'n l%0%ndo l!*ros 0 %scuc<ando /%rsonas) D%sd% lu%(o#
s%r7a !/os!*l% ,u% ust%d su/!%ra /or o*s%r"ac!'n /%rsonal# lo ,u%
r%al%nt% /as' %n la *atalla d% Hast!n(s %n =411# o s!,u!%ra s! <u*o tal
*atalla# 0 s! la <u*o# ,u!.n (an' 0 cosas /or %l %st!lo) D% ord!nar!o# ust%d
d%scansa total%nt% %n otras $u%nt%s d% !n$orac!'n# /ara au%ntar %l
/ot%nc!al l!!tado d% *Ls,u%da d% !n$orac!'n d% su /ro/!a
o*s%r"ac!'n)
-a historia registra los nombres de los bastardos reales, pero no
nos dice el origen del trigo. #(,&
%(&/15,./(
Coo s% d!scut!' %n %l Ca/7tulo @# los cuatro n!"%l%s d%
"%r!$!ca*!l!dad# o $u%nt%s $!d%d!(nas son o*s%r"ac!on%s /%rsonal%s#
r%/ort%s# !n$%r%nc!as 0 su/os!c!on%s :AC'o %"aluar7a las /ro/orc!on%s
a/ro&!adas d% %stos cuatro n!"%l%s d% !nc%rt%-a /ara /ro/orc!onars%
al(Ln conoc!!%ntoB M! %st!ac!'n /ar%c%r7a al(o s%%+ant% a la F!()
K)=) Pro*a*l%%nt% una $racc!'n u0 /%,u%Ga d% nu%stro conoc!!%nto
o/%rac!onal /r9ct!co d% todos los d7as# "!%n% d% nu%stras o*s%r"ac!on%s
d!r%ctas /ro/!as) Una (ran /ro/orc!'n /ro"!%n% d% l%cturas# d% <a*lar
con otras /%rsonas# d% <ac%r !n$%r%nc!as d% la !n$orac!'n d!s/on!*l% 0
d% <ac%r su/os!c!on%s ra-ona*l%s)
F!(ura K)= AC'o sa*% ust%d lo ,u% sa*%B
La s!(u!%nt% /r%(unta# ,u% solo /od%os cont%star
su*+%t!"a%nt%# %s6
ACu. tanto d% lo ,u% ust%d /!%nsa ,u% %s "%rdad# r%al%nt% no lo %sB
ACu9ntos d% los !n$or%s ,u% ust%d r%c!*% /odr7an r%al%nt% s%r
%rr'n%os# d%s"!ados d%l!*%rada%nt%# o color%ados /or las d%s"!ac!on%s
d% a,u%llos ,u% s% los danB ACu9ntas d% las !n$%r%nc!as no %&a!nadas 0
d% las su/os!c!on%s /odr7an <a*%r <%c<o 0 %star to9ndolas coo
"%rdad%s a*soluta%nt% !ncu%st!ona*l%s ,u% no a(uantar7an %l
%scrut!n!o l'(!co# s! s% tu"!%ran 9s <%c<os a la anoB
La al$unc!'n /%rc%/tual d% la !n$%r%nc!a d% la con$us!'n /or
o*s%r"ac!'n# o ac%/tar !n$%r%nc!as s!n la cr7t!ca corr%s/ond!%nt%# coo s!
tu"!%ran la $u%r-a d% <%c<os o*s%r"ados# /u%d% conduc!r a uc<a
con$us!'n 0 al %nt%nd!!%nto)
4na ancdota de un chamaco que fue a una farmacia, ilustra
cunto pueden influir en el propio comportamiento, las inferencias
no cr+ticas. (l muchachito fue al mostrador " pregunt! por una
marca ampliamente conocida de toallas femeninas. -a
dependienta le pregunt!, cul de las variedades quer+a su mam.
6&o son para mi mam6. 6,h6, contest! la dependienta, 6tu
hermana entoncesP6, 6&o6. 1ntrigada dijo: 6&o te importa si te
pregunto para qu las comprasP6 6Aara m+6, replic! el muchacho.
6(l anuncio de una revista dec+a que con Tampax se puede nadar,
montar a caballo " jugar tenis. (so es lo que "o quiero6.
A d%c!r "%rdad# todos d%*%os /ros%(u!r con la ocu/ac!'n d% "!"!r
la "!da# d%scansando %n :a/as: d%l undo ,u% <an s!do toados con
$% ra-ona*l% 0 ,u% no <%os /ro*ado 0 $r%cu%nt%%nt% no lo <ac%os)
No s% t!%n% otra o/c!'n 9s ,u% "!"!r la "!da# *asada %n una corr!%nt%
constant% d% !n$or%s# d%scr!/c!on%s# +u!c!os# !n$%r%nc!as 0 su/os!c!on%s#
,u% nos ll%(an d% ult!tud d% $u%nt%s) D% %sta a*undanc!a d%
!n$orac!'n !nc!%rta# s% $ora una col%cc!'n d% :od%los: %ntal%s
alac%nados d%l undo 0 sus <%rra!%ntas# los cual%s s% con"!%rt%n
l!t%ral%nt% %n su "!s!'n d%l undo)
Coo s% u%stra %n la F!(ura K)?# !%ntras /!%nsa su c%r%*ro
/on% %n +u%(o "ar!os d% %stos od%los d% %or!a# %-cl9ndolos
%strat.(!ca%nt% con la !n$orac!'n s%nsor!al corr!%nt% ,u% "a ll%(ando)
Esta %-cla $ora la at%r!a *9s!ca d% su /%nsa!%nto %n cual,u!%r
o%nto# 0 sus /roc%sos d% /%nsa!%nto so*r% .l /roduc%n
d!r%cta%nt% su co/orta!%nto# a$%cta una /orc!'n d% %s% undo %n
$ora d% c!rcu!to c%rrado# 0 nu%"a%nt% /%rc!*% %l undo Ocuando
%nos /ot%nc!al%nt%P coo ca*!ado) D% %sta an%ra s% ada/ta
cont!nua%nt% al undo %&t%r!or $u%ra d% su ca*%-a)

PROCESOS DE LA REALIDAD
PERCEPCIkN
CONSECUENCIAS DE SU COMPORTAMIENTO
COMPORTAMIENTO
F!(ura K)? Su c%r%*ro constru0% od%los d% %or!a d% su %&/%r!%nc!a
/%rc%/tual)

Ocas!onal%nt%# %s !nt%r%sant% d%t%n%rs% a r%$l%&!onar cu9nta d%
nu%stra !n$orac!'n d%l undo la daos /or d%scontada) ACuantas d%
nu%stras cr%%nc!as coun%s /odr7an no s%r r%al!dadB AEst9 su cora-'n
r%al%nt% local!-ado %n %l lado !-,u!%rdo d% su /%c<o# o s!/l%%nt% %n
%l /%c<oB# AR%al%nt% la (%nt% a<o(ada asc!%nd% tr%s "%c%sB
AR%al%nt% G%or(% Was<!n(ton arro+' un d'lar al PotoacB AEs contra
la l%0 d%stru!r una on%da a%r!canaB ANunca un ra0o ca% dos "%c%s %n
%l !so lu(arB AEl a(ua cal!%nt% s% con(%la 9s /ronto ,u% %l a(ua
$r7aB AEscr!*!' A*ra<a L!ncoln su d!scurso d% G%tt0s*ur( %n la /art%
tras%ra d% un so*r%B
En su l!*ro !ntr!(ant% T<% D!ct!onar0 o$ M!s!n$orat!on# To
Burn<a da al(unos !n$or%s alt%rnat!"os so*r% una (ran cant!dad d%
asuntos d% :conoc!!%nto coLn: a/l!a%nt% ac%/tado) Por %+%/lo#
r%s/%cto a la noc!'n coLn d% ,u% %l nort%a%r!cano A*n%r Dou*l%da0#
!n"%nt' %l +u%(o d% *.!s*ol# Burn<a d!c%
6(l que ,bner 'oubleda" invent! el bisbol en ooperstoGn,
&ueva *orF en BYJC, est tan firmemente consagrado en #a
conciencia norteamericana, que fcilmente se toma como art+culo
de fe, " si se atacara se tomar+a como herej+a. 0in embargo, esto
est alejado de #os hechos hist!ricos; ms bien fue decidido en
forma arbitraria, por una comisi!n nombrada por el presidente de
una compa@+a de art+culos deportivos llamados ,.8. 0palding... (n
la comisi!n nadie ten+a mritos como investigador o como
historiador.
...Wue ciertamente hubo un juego ingls mu" semejante igual aun
al bisbol como se juega ho", se desprende de una descripci!n de
6/ounders6 en The .o"Qs $Gn .ooF, publicado en -ondres en
BY>Y.
-a fundaci!n del 0al!n de la 5ama en ooperstoGn en BCJC
tiene, desde luego, la tendencia a establecer " mantener la
historia de 'oubleda" como si se tratara del (vangelio.B
Burn<a trata d% d%stru!r las !d%as d% ,u%6 L!--!% Bord%n %ra un
as%s!no con <ac<a Os% l% a*sol"!'# d!c% .lP# ,u% C<arl%s Dar5!n $u% la
/r!%ra /%rsona %n lan-ar las !d%as d% la %"oluc!'n 0 su/%r"!"%nc!a d%l
9s a/to# 0 ,u% la D%clarac!'n d% Ind%/%nd%nc!a $u% $!rada %l 2 d%
+ul!o d% =KK1)
Estos !n$or%s %st!ulant%s l% <ar9n d%t%n%rs% 0 <ac%r un
!n"%ntar!o d% lo ,u% sa*% 0 d% lo ,u% no sa*%) D%sd% lu%(o# d%*%os
r%cordar ,u% %l l!*ro d% Burn<a %s un !n$or% %n s7 !so# 0 /odr7a
d%c!rs% ,u% cont!%n% un nL%ro d% !n$%r%nc!as sacadas d% r%/ort%s ,u%
.l t!%n% d!s/on!*l%s) Muc<as d% %stas !n$%r%nc!as /odr7an /ar%c%r ,u% s%
a+ustan a los <%c<os r%/ortados %+or ,u% las noc!on%s coun%nt%
ac%/tadas) S!n %*ar(o# d%*%os r%cordar ,u% Burn<a %st9
/!d!.ndonos sust!tu!r un +u%(o d% a/as "%r*al%s /or otro)
A/ar%nt%%nt%# todos %staos d%st!nados a d%s!n$orarnos
cont!nua%nt% d% uc<as cosas) Sa*%os uc<as cosas ,u% no son
as7# 0 s!n %*ar(o nos las arr%(laos /ara "!"!r nu%stras "!das 0
$unc!onar ra-ona*l%%nt% *!%n# ant% tal%s :*ancos d% !n$orac!'n:
!nc!%rtos so*r% %l undo) M!"!os %n un do!n!o %ntal# ,u% Ad%l*%rt
A%s# ,u% %s uno d% los /r!%ros !n"%st!(ador%s d% la s!colo(7a
/%rc%/tual# lla' nu%stro undo d% Jas su/os!c!on%s) S!n %*ar(o# la
(%nt% "ar7a cons!d%ra*l%%nt% %n la %d!da d% su d%s!n$orac!'n 0 %n
%l (rado %n %l ,u% act!"a%nt% s% *usca nu%"a !n$orac!'n# s% toan
o/ortun!dad%s /ara corr%(!r o actual!-ar sus od%los %ntal%s# 0
%&/on%rs% a s7 !sos a nu%"as $u%nt%s d% !n$orac!'n)
-a vida es el arte de sacar suficientes conclusiones de premisas
insuficientes.
0,34(- .4T-(/
El s%9nt!co Al$r%d Kor-0*s8! <!-o una d!st!nc!'n %ntr% las dos
or!%ntac!on%s %ntal%s alt%rnat!"as ,u% t!%n% una /%rsona r%s/%cto a la
o*t%nc!'n d% !n$orac!'n ac%rca d%l undo) Por un lado# una /%rsona
/u%d% %/l%ar una or!%ntac!'n !nt%nc!onal $u%rt%# caract%r!-ada /or una
con$!an-a %&c%s!"a %n su alac%na!%nto d% od%los d% %or!a
cuando n%c%s!ta !n$orac!'n d%l undo /ara /%nsar) La or!%ntac!'n
%&t%ns!"a !nclu0% una con$!an-a alta%nt% ada/tat!"a %n sus /ro/!os
s%nt!dos# /ara ad,u!r!r nu%"a !n$orac!'n 0 /ara ant%n%r actual!-ados
%stos od%los d% %or!a)?
Cuando s% %&tr%a la or!%ntac!'n !nt%nc!onal# lo conduc% tanto a
con$!ar %n !n$or%s# %or!as# !n$%r%nc!as 0 su/os!c!on%s# %n c!%rtas
9r%as ,u% lo ll%"a /%l!(rosa%nt% $u%ra d%l alcanc% d% la r%al!dad) En
al(unos casos# lo ,u% ust%d no sa*%# /u%d% atarl%) Por %+%/lo# tr%s
ladron%s trataron d% a*r!r una ca+a $u%rt% %n una /%,u%Ga $9*r!ca %n
Man(# Noru%(a) Colocaron un %&/los!"o %n la /u%rta 0 s% %scond!%ron %n
la s!(u!%nt% <a*!tac!'n <asta ,u% s% a/a(') D%sa$ortunada%nt% la
%&/los!'n $u% tan /od%rosa# ,u% d%ol!' %l %d!$!c!o co/l%to 0 los
%nt%rr' %n un ont'n d% %sco*ros) La ca+a no cont%n7a d!n%ro I
cont%n7a %&/los!"os)
4na ;ieja historia acerca de tres hombres de sotana que
hab+an ido a pescar juntos, ilustra el impacto potencial de no saber
lo que uno necesita. -os tres amigos eran un rabino, un cura
cat!lico " un ministro bautista. (staban sentados pac+ficamente en
su bote, en las quietas " brumosas aguas cerca de la orilla.
'espus de un rato, el rabino se
levant!, camin! fuera del bote, cruz! el lago " lleg! a la orilla,
recogi! algunas cosas del campo " retorn! por el mismo camino.
(l cura no lo vio, pero el ministro se qued! pasmado. &o queriendo
parecer novicio " poco espiritual, suprimi! su asombro " no dijo
nada.
'espus el cura se levant!, camin! fuera del bote, cruz! las
aguas rumbo a la orilla, e hizo otro mandado. 'e nueva cuenta, el
ministro se qued! confundido, pero no hizo ning9n comentario.
-uego el ministro tuvo que hacer algo. &o queriendo parecer
novato, se levant!, con valor pis! fuera del bote en la superficie
del lago, e inmediatamente se fue de pique. uando estaba dando
tropiezos en el agua tratando de regresar al bote, el rabino se
inclin! " le dijo al cura 6reo que mejor le decimos d!nde estn las
rocas6.
Los su/u%stos /u%d%n s%r %strat%(!as %ntal%s /%l!(rosas#
caract%r7st!cas d% la or!%ntac!'n !nt%nc!onal) Aun,u% /os!*l%%nt% ust%d
no /odr7a "!"!r s!n <ac%r a d!ar!o# uc<as su/os!c!on%s# s% t!%n%n *u%nos
r%sultados al "!(!lar las su/os!c!on%s 9s !/ortant%s ,u% <ac%# 0 tratar#
s!%/r% ,u% s%a /os!*l%# d% su+%tarlas a la /ru%*a d% la !n"%st!(ac!'n)
Uno d% !s %+%/los $a"or!tos d% la or!%ntac!'n !nt%nc!onal
%&tr%a# s% r%$!%r% a un c<!co %n una clas% d% art%# ,u% %sta*a ocu/ado
d!*u+ando 0 color%ando un cuadro) Cuando %l /ro$%sor l% /r%(unt' ,u.
%sta*a d!*u+ando# d!+o6 :Esto0 d!*u+ando a D!os:) Un /oco aturd!do %l
/ro$%sor cont%st'# :/%ro nad!% sa*% r%al%nt% c'o %s D!os:) :Bu%no:#
d!+o %l +o"%nc!to con c!%rta s%(ur!dad# :lo sa*r9n cuando t%r!n% %l
cuadro):
Muc<o d% lo ,u% %n nu%stras !nst!tuc!on%s# s% su/on% ,u% %s
%ducac!'n# s'lo ll%(a a la trans$%r%nc!a d% "ar!os a/as a*stractos d%
los /roc%sos d%l undo# d%l l!*ro al cuad%rno d% notas d%l /ro$%sor# a las
notas d% los %stud!ant%s# s!n /asar /or la %nt% d% nad!%) En Lan(ua(%
Ha*!ts !n Huan A$$a!rs# Ir"!n( J) L%% c!ta %l s!(u!%nt% %+%/lo6
(n una escuelita en las afueras de .aton /ouge, -uisiana, la
profesora hab+a estado o"endo a sus alumnos leer una clase sobre
pjaros, en un libro de texto com9n " corriente. Aara discutir un
ejemplo de una lecci!n, le pregunt! a un alumno, 6Ocundo llegan
los petirrojosP6.
(l alumno rpidamente le contest!, 6(n oto@o6.
6Aero #aime6, le dijo la profesora, 6lee la lecci!n
cuidadosamente otra vez6.
'espus de que hubo buscado socarronamonte en el texto,
por segunda vez la maestra le dijo levantando #a voz, 6#aime,
Ocundo ##egan los petirrojosP6.
on ms dudas " resentido, contest! nuevamente, 6#os
petirrojos llegan en el oto@o.6
6T#aime, #aime.Q6 grit! #a profesora lee la lecci!n otra vez. ,hora
dime Ocundo llegan #os petirrojosP6.
asi con lgrimas en #os ojos, e# muchacho contest!
finalmente: 6los petirrojos llegan en el verano6. * as+ es 7en
.oston donde fue escrito el texto. Aero en -uisiana, justamente
para evitar el invierno norte@o, llegan en el oto@o tal, como sab+a
el muchacho.J
Una an.cdota ,u% s% r%$!%r% al G%n%ral G%or(% S) Patton# !lustra la
or!%ntac!'n %&t%ns!"a) M!%ntras uno d% los l7d%r%s d% la D!"!s!'n Arada
al!ada %sta*an %stancados c%rca d% Coutanc%# Franc!a# %stud!ando su
rud!%ntar!o a/a# tratando d% sa*%r d'nd% /odr7an "ad%ar %l R7o
S%na# Patton ll%(' /r%suroso 0 d%and' sa*%r ,u. los d%t%n7a) Cuando
l%s !n$oraron ,u% no <a*7an %ncontrado un lu(ar /oco /ro$undo
su$!c!%nt% /ara "ad%ar# Patton a/unt' a sus /antalon%s o+ados 0
calada%nt% l%s !n$or' ,u% .l lo <a*7a <%c<o /%rsonal%nt%# ,u%
+usta%nt% <a*7a cru-ado %l r7o a unos cuantos c!%ntos d% 0ardas)
R9/!da%nt% "%st!(aron %l r7o /or s7 !sos 0 /roc%d!%ron a o"%r la
un!dad otra "%-)
4na mirada vale cien reportes A/$;(/.1$
#,A$&(0
El arte de tener conciencia
*o que esto" ciego puedo darles una sugerencia a los que no
lo estn7 una admonici!n a aquellos que podr+an hacer uso total
del don de la vista: 4tilicen sus ojos como si ma@ana fueran a
quedarse ciegos. * el mismo mtodo puede aplicarse a los otros
sentidos. $igan la m9sica de los cantos, la canci!n de un pjaro,
las poderosas melod+as de una orquesta, como si ma@ana fueran a
quedarse sordos. Toquen cada objeto que quieran tocar como si
ma@ana el sentido del tacto fuera a fallarles. %uelan el per fume
de las flores, paladeen cada bocado como si ma@ana fueran a
perder el olfato " el gusto.
%(-(& :(--(/
A $!nal%s d% los >4s 0 /r!nc!/!os d% los 24s# un !n"%st!(ador
llaado Ad%l*%rt A%s# r%al!-' "ar!os %&/%r!%ntos so*r% la /%rc%/c!'n
<uana# ,u% /rodu+%ron r%sultados u0 !nt%r%sant%s 0 /ro"ocaron un
(ran !nt%r.s %ntr% los !n"%st!(ador%s d%l $%n'%no d% la conc!%nc!a
<uana) En %l %&/%r!%nto 9s !nt%r%sant% !nclu0' un cuarto
constru!do %s/%c!al%nt%# "!s!*l% sola%nt% d%sd% un a(u+%ro) La "!s!'n
d% %st% cuarto coo %ntrada /%rc%/tual# d%sa$7a todos los %s$u%r-os d%l
c%r%*ro d%l o*s%r"ador /ara sacarl% %l s%nt!do a lo ,u% "%# %l d!s%Go d%l
cuarto "!ola una r%(la /ro$unda%nt% !ncrustrada %n la trad!c!'n "!sual
occ!d%ntal Ino t!%n% su/%r$!c!%s r%ctan(ular%s n! 9n(ulos r%ctos) Por
%+%/lo# la /ar%d 9s l%+ana d%l o*s%r"ador %sta*a 9s alta ,u% la
/ar%d 9s c%rcana 0 %l t%c<o r%al%nt% %sta*a !ncl!nado <ac!a arr!*a#
d%sd% %l /unto d% "!sta d%l o*s%r"ador) Las /ar%d%s lat%ral%s %sta*an
<%c<as /ara %nca+ar %n las /ar%d%s t%r!nal%s 0 %l t%c<o# d% tal $ora
,u% s! %l arr%(lo total# s% "%7a a d!stanc!a# t%n7a la $ora d% una ca+a
tra/%-o!dal# s!!lar a la !lustrac!'n %n la F!(ura K)>)
F!(ura K)> Est% cuarto no r%ctan(ular :d!stors!onado:# con$und% %l
c%r%*ro al %l!!nar las cla"%s %structural%s acostu*radas) OFoto con
D%r%c<os R%s%r"ados /or Noran Sn0d%rP)
A%s ,u%r7a %&/%r!%ntar con la t%nd%nc!a d%l c%r%*ro <uano a
r%!nt%r/r%tar caract%r7st!cas a*!(uas d%l a*!%nt%# 0 r%or(an!-ar sus
!9(%n%s d% %llas /ara acoodarlas a /atron%s conoc!dos) A%s d!+o#
,u% un /%nsador occ!d%ntal "!"% %n un undo "!sual alta%nt%
r%ctan(ular# con un nL%ro %nor% d% 9n(ulos r%ctos# /lanos
/%r/%nd!cular%s# 0 %s,u!nas cuadradas) OP!%ns% ust%d %n %sto !%ntras
"olt%a a su alr%d%dor6 Acu9ntas $oras r%ctan(ular%s "% ust%dBP A%s
cr%7a ,u% %l c%r%*ro occ!d%ntal a/r%nd% a usar c!%rta r%(la
r%!nt%r/r%tat!"a# %/%-ando d%sd% t%/rano %n la n!G%-# :Cuando "%o
una su/%r$!c!% ,u% a/ar%c% ant% !s o+os %n $ora tra/%-o!dal# %s
r%al%nt% un r%ct9n(ulo ,u% <a s!do (!rado o%nt9n%a%nt% a un
9n(ulo d% ! l7n%a d% "!s!'n): El c%r%*ro :a/r%nd%: %stas r%(las /or,u%
una /%rsona "% tantos o*+%tos r%ctan(ular%s 0 los "% o"!dos d%ntro d%
su ca/o d% "!s!'n) Cuando "% una /!%-a no cuadrada d% /a/%l# la "%
coo r%ct9n(ulo) P%ro cuando ust%d !ncl!na %l canto su/%r!or l%+os d%
ust%d# la !a(%n %n su r%t!na d%l $!lo su/%r!or# s% <ac% 9s /%,u%Ga#
!%ntras ,u% %l $!lo c%rcano /%ran%c% !(ual) Su c%r%*ro a<ora "% un
tra/%-o!d%# /%ro su %or!a lo ca/ac!ta /ara :corr%(!r: la !a(%n 0
su/on%r ,u% toda"7a %s %l !so r%ct9n(ulo ,u% ust%d "!o <ac% unos
s%(undos) A%s lla' a %st% %$%cto %l $%n'%no d% constanc!a)
A%s t%or!-' ,u% %sta r%(la %ntal I%l lado lar(o d% un
tra/%-o!d% %s r%al%nt% %l $!lo c%rcano a un r%ct9n(uloI %st9 tan
/ro$unda%nt% !crustada %n %l c%r%*ro occ!d%ntal# /or,u% $unc!ona cas!
!n$al!*l%%nt% %n la a0or7a d% las s!tuac!on%s ,u% %&/%r!%nt'# ,u% %n
tal%s c!rcunstanc!as /u%d% %n(aGars% al c%r%*ro) El c%r%*ro /u%d%
a/l!car %sta r%(la !$l%&!*l%%nt% a s!tuac!on%s a*!(uas 0 :"%r:
r%al%nt% r%ct9n(ulos ond% no <a0 n!n(uno)
Esto $u% %n "%rdad lo ,u% /as') Cuando los su+%tos "%7an a tra".s
d%l (u+%ro <ac!a %l cuarto !nusual# d!+%ron <a*%r "!sto un cuarto noral#
%nntonc%s A%s coloc' una /%rsona %n %l cuarto 0 lo tu"o /arado %n
"ar!os /untos# !%ntras %l su+%to %scruta*a con la !rada a tra".s d%l
(u+%ro d% /aloar) Esto ll%(' a s%r un %&/%r!%nto d%sconc%rtant% /ara
uc<os o*s%r"ador%s6 Sla /%rsona /ar%c7a cr%c%r 0 acortars% al ca!nar
%n %l cuarto raroT Par9ndos% c%rcana%nt% a la /ar%d $rontal# la /%rsona
/ar%c7a d% %statura noral) M!%ntras ca!na*a <ac!a la /ar%d d%l $ondo#
s% <ac7a 9s /%,u%Ga %n r%lac!'n a la altura d%l t%c<o# lo ,u% la <ac7a
r%al%nt% 9s alta) Cuando una /%rsona s% /ara %n la -ona c%rcana al
*s%r"ador 0 otra s% /ara c%rca d% la /ar%d d%l $ondo# %l o*s%r"ador
con$und!do /odr7a t%n%r la !/r%s!'n d% ,u% la /%rsona d!stant% %ra
r%al%nt% un %nano# !%ntras ,u% la /%rsona c%rcana %ra "!rtual%nt%
un (!(ant%) A/ar%nt%%nt% sus c%r%*ros t%n7an 9s "oluntad d% cr%%r
,u% la (%nt% /odr7a cr%c%r 0 %nco(%rs%# ant%s ,u% a*andonar la r%(la d%
,u% %l lado lar(o d% un tra/%-o!d% %s r%al%nt% %l $!lo c%rcano d% un
r%ct9n(ulo)2
-a diferencia entre ciencia " magia descansa en el observador, "
en su conocimiento.
,&M&13$
El t%a d% la conc!%nc!a <uana I%l /roc%so /or %l cual nu%stro
c%r%*ro %ncu%ntra ,u. tan /oco /u%d%# %n %l undoI <a $asc!nado a
los !"%st!(ador%s /or s!(los) H%os a/r%nd!do ,u% la /%rc%/c!'n# la
%c9n!ca n%uronal d% la conc!%nc!a# t!%n% lu(ar no %n los 'r(anos d%l
s%nt!do# s!no %n %l c%r%*ro !so) Por %+%/lo# %l c!%nt7$!co 0
at%9t!co $ranc.s R%nato D%scart%s# /ro*' ,u% %l o+o r%al%nt%
/roduc% una !a(%n "olt%ada <ac!a a*a+o ,u% nu%stro c%r%*ro a/r%nd%
a !nt%r/r%tar) D%scart%s ont' %l o+o d% un *u%0 r%c!.n sacr!$!cado %n
una a/%rtura d% su /ost!(o) Lu%(o rasc' cu!dadosa%nt% %l t%+!do
su/%r$!c!al %n la /art% tras%ra d%l o+o# /ara <ac%rlo cas! trans/ar%nt%#
D%scart%s /udo asoars% %n la d!r%cc!'n d% la l%nt% 0 "%r una !a(%n
!n"%rt!da d% la %sc%na ,u% <a*7a a$u%ra d% su cuarto)
El c%r%*ro /u%d% %n(aGars% $9c!l%nt%# 0a ,u% sola%nt% /u%d%
/roc%sar la !n$orac!'n s%nsor!al ,u% l% %s %ntr%(ada) S! la %ntrada ll%(a
d% $ora no $a!l!ar# %l c%r%*ro d%*% tratar d% sacarl% s%nt!do) Por
%+%/lo# un (ol/% $u%rt% %n la /art% tras%ra d% la ca*%-a# /u%d%
/roduc!r la !/r%s!'n su*+%t!"a d% :"%r %str%llas: /or una $racc!'n d%
s%(undo# d%*!do al %st7ulo r%/%nt!no d% las n%uronas d% la cort%-a
"!sual local!-ada %n %sa r%(!'n) Cuando s% ar%a# su c%r%*ro /u%d%
r%/r%s%ntar %l cuarto 0 los o*+%tos %n .l coo ,u% /ar%c%n dar "u%ltas o
*r!ncar <ac!a atr9s 0 ad%lant% %n arcos $ra(%ntar!os)
S% /u%d% <ac%r un %&/%r!%nto s%nc!llo /ara d%ostrar ,u. tan
$9c!l%nt% /u%d% %n(aGars% al c%r%*ro# al al!nt%r/r%tar lo ,u% %st9
r%c!*!%ndo) P9r%s% %n su /!. d%r%c<o con su /!. !-,u!%rdo aarrado
atr9s d% su /!%rna d%r%c<a /ara ant%n%r %l %,u!l!*r!o) D%s/u.s d% unos
s%(undos# cuando s% <a0a %,u!l!*rado %sta*l%%nt%# c!%rr% su o+o
!-,u!%rdo 0 !r% con su o+o d%r%c<o al(Ln /unto u o*+%to) A<ora u0
cu!dadosa 0 sua"%%nt% /r%s!on% con su 7nd!c% d%r%c<o# la /art%
%&t%rna d% su o+o d%r%c<o# as%(ur9ndos% ,u% /r%s!ona %n %l /9r/ado#
!%ntras d%s/la-a %l o+o l!(%ra 0 <or!-ontal%nt% <ac!a su nar!-)
Mant%n(a la "!sta %n %l o*+%to) Pro*a*l%%nt% %ncontrar9 ,u% %/!%-a
!n%d!ata%nt% a /%rd%r su %,u!l!*r!o 0 a !ncl!nars% <ac!a su lado
d%r%c<o# %n tanto su c%r%*ro auto9t!ca%nt% anda coandos
otor%s /ara corr%(!r lo ,u% d%c!d% %rr'n%a%nt% coo una cond!c!'n
d% $u%ra d% %,u!l!*r!o) Trat% %sto con a*os lados d% su cu%r/o#
ca*!ando al /!% !-,u!%rdo 0 al o+o !-,u!%rdo) E"%ntual%nt% notar9 %st%
%$%cto al s%ntars%# cuando su tronco s% !ncl!na auto9t!ca%nt% <ac!a %l
lado dond% s% /r%s!'na %l o+o)
El a(o ta*!.n con$7a %n %l <%c<o d% ,u% %l c%r%*ro d% ust%d s%
con$und% cuando s% l% su!n!stra !n$orac!'n a*!(ua) S% las !n(%n!a
/ara <ac%rl% cr%%r c!%rta cosa# 0 la %s%nc!a d%l truco %s la sor/r%sa ,u%
ust%d s!%nt% cuando .l d%stru0% su %sc%nar!o /%rc%/tual# con al(o ,u%
ust%d no %s/%ra*a "%r 0 lo cons!d%ra*a !/os!*l%)
3ilagro s. 4n acto o evento ms all de la naturaleza e
inexplicable, como ganarle a una mano normal de cuatro re"es "
un as con cuatro ases " un re".
,3./$0( .1(/(

AAl(una "%- s% <a s%ntado %n un carro a %s/%rar ,u% ca*!% %l
s%9D+roB Cu!-9s s% !nt%r%s' %n al(una otra cosa# coo al(u!%n d%l s%&o
/u%sto ca!nando /or la ac%ra) Cuando "olt%' <ac!a %l s%9$oro 0 s% !'
cu%nta d% ,u% <a*7a ca*!ado <ac7a 0a dos o tr%s s%(undos# Ar%$l%D!on'
/or un !nstant% so*r% la natural%-a /%r%c%d%ra d% su conc!%nc!a d%l
tundoB Cu!-9 %l s%9$oro ca*!' %n %l !so !nstant% ,u% ust%d "olt%'
otro lado) Hu(< Da5ns %scr!tor 0 un /%rsona+% d% la t%l%"!s!'n# durant%
na trans!s!'n cont' una an.cdota ,u% !lustra %sta caract%r7st!ca d% la
/%rc%/c!'n)
-legu al estudio de grabaci!n una ma@ana, listo para
grabar un programa. Tuve que esperar un poco a que la cuadrilla
tuviera listas las cosas. ,l sentarme en una banca, me inclin
hacia adelante " descans la cara en mis manos. Aor algunos
segundos me tall los ojos con la palma de las manos. uando
levant la cabeza " abr+ los ojos, no pude ver nadaU T&egrura totalU
Aor unos segundos sent+ pnico, hasta que o+ el murmullo de la
cuadrilla. Aor una de esas perversidades de la naturaleza, tuvimos
una falla en el suministro elctrico en el momento exacto en que
cerr los ojos. 0iempre recordar c!mo me sent+ en ese instante,
cuando tuve miedo de quedarme ciego.
No sola%nt% sus /roc%sos /%rc%/tual%s !n$lu0%n su /%nsa!%nto
coLn# s!no ,u% /ost%r!or%nt% !n$lu0%n %n su %or!a d% la s!tuac!'n
,u% <a /%rc!*!do) Su c%r%*ro auto9t!ca % !n%"!ta*l%%nt% d!stors!ona
sus %&/%r!%nc!as d% al(una $ora# %n %l !nstant% !so d% la
/%rc%/c!'n# son .stas lo ,u% r%cu%rda# 9s ,u% %l su!n!stro or!(!nal)
Toda su n%or!a %s d% al(una an%ra %or!a !nt%r/r%tat!"a# ,u%
a(ru/a su c%r%*ro cons!st%nt% %n :<%c<os:# %"aluac!on%s 0 r%acc!on%s
d% las !/r%s!on%s s%nsor!al%s ,u% s% l% %ntr%(an# arc<!"adas /ara uso
/ost%r!or 0 %"%ntual%nt% r%cordadas d%ntro d%l cont%&to d% al(una
tar%a %ntal) Al an%+ar su c%r%*ro la tar%a %ntal ,u% cr%a la
n%c%s!dad d% r%cordar al(o# /u%d% d!stors!onar %l od%lo d% %or!a#
d% la !sa $ora coo s! %stu"!%ra /%rc!*!.ndolo d% nu%"o) Muc<os
%&/%r!%ntos <an ostrado ,u% no s!%/r% r%cordaos las cosas
%&acta%nt% coo %ran# s!no ,u% 9s *!%n t%nd%os a r%cordarlas
:coo s%nt!os ,u% d%*7an <a*%r s!do:)
Durant% la S%(unda Gu%rra Mund!al# un (ru/o d% %&/%r!%ntos %n
la Un!"%rs!dad d% Har"ard s% c%ntr' %n %l /roc%so d% %or!a
!nt%r/r%tat!"a %n r%lac!'n con %l d%sarrollo 0 d%s/l!%(u% d% ruor%s) Los
%&/%r!%ntador%s ostraron una s%r!% d% cuadros a "ar!as /%rsonas# 0
/ost%r!or%nt% l%s /!d!%ron ,u% d%scr!*!%ran tantos d%tall%s coo l%s
$u%ra /os!*l%# d% lo ,u% <a*7an "!sto) Encontraron ,u% la a0or7a d% la
(%nt% t!%nd% a r%!nt%r/r%tar caract%r7st!cas a*!(uas d% sus %sc%nas# %n
$oras caract%r7st!cas !nd!"!dual%s 0 r%/roduc!rlas d% an%ras 9s
Rr%conoc!*l%s:) Los r%/ort%s r%sultaron 9s *!%n coo lo ,u% los cuadros
d%*%r7an <a*%r s!do I%n los +u!c!os !nconsc!%nt%s d% los o*s%r"ador%sI
,u% lo ,u% r%al%nt% %ran)
Cu!-9 d%*!do a ,u% la a0or7a d% los su+%tos d% /ru%*a %ran
*lancos# la na"a+a ,u% %sta*a %n la ano d% un <o*r% *lanco "!sta %n
un cuadro d!scut!%ndo con un <o*r% n%(ro# t%r!na*a %n la ano d%l
n%(ro) En la ar,u%s!na d% un c!n% ,u% anunc!a*a una /%l7cula d% GENE
ANTRH# s% tradu+o a GENE AUTRH) Un anunc!o ,u% !nd!ca*a la d!stanc!a
%n 8!l'%tros# s% con"!rt!' %n uno ,u% ostra*a !llas)@
El $!s!'lo(o !n(l.s F)C) Bartl%tt# %stud!' a/l!a%nt% %stos /roc%sos d% la
%or!a# ostrando ,u% la an%ra noral d% o/%rac!'n d%l c%r%*ro %s
tratar d% <ac%r ,u% sus od%los d% %or!a# s% aco/l%n con los
/atron%s %ntal%s con"%n!%nt%s# /ara r%duc!r la cant!dad d% at%nc!'n
,u% d%*% dars% a la tar%a d% arc<!"ar 0 /ro/orc!onar !n$orac!'n) D%
acu%rdo con Bartl%tt# :r%cordar %s una r%construcc!'n !a(!nat!"a o una
!d%a) )))%s u0 d!$7c!l ,u% s%a %&acta)1
Los !sos as/%ctos d% la /%rc%/c!'n ,u% /u%d%n conduc!rl% a
d!stors!onar sus %&/%r!%nc!as /u%d%n conduc!rl% a d!stors!onar sus
r%cu%rdos cuando !nt%nta r%%la*orarlos) Por %+%/lo# s! ust%d d%scr!*% a
otra /%rsona al(Ln !nc!d%nt%# ,u% l% %s d%sconc%rtant% 0 %*ara-oso#
/u%d% ca%r %n la t%ntac!'n d% ca*!ar %l .n$as!s r%lat!"o 0 d%scr!*!rlo %n
t.r!nos %nos cr7t!cos /ara ust%d) AAl(una "%- <a %scuc<ado a dos
n!Gos dar su d%scr!/c!'n /%rsonal d% c'o %/%-' una /%l%aB Pu%d% s%r
,u% r%al%nt% no %st.n !nt!%ndo# /%ro sus r%construcc!on%s
!a(!nat!"as d%l co/orta!%nto !rrac!onal d%l otro# /u%d%n ostrar
uc<a d% la $l%&!*!l!dad %ntal) Cada uno d% nosotros t!%n% c!%rtos
!nt%r%s%s /%rsonal%s 0 d%s"!ac!on%s %n una s!tuac!'n# %n la cual
n%c%s!taos r%cordar al(o# 0 %stas d%s"!ac!on%s %st9n llaadas a toar
/art% %n la $ora %n ,u% r%constru!os nu%stras !9(%n%s d%l undo#
%n al(una ocas!'n ant%r!or)
En al(unos casos# las /ala*ras ,u% ust%d usa /ara <a*lar d% lo ,u%
ust%d /%rc!*%# /u%d%n !n$lu!r $u%rt%%nt% %n %l odo %n ,u% lo
r%cu%rd%) En un %&/%r!%nto s% l% /!d!' a la (%nt% ,u% "!%ra unas
$!(uras d% d!*u+os l!n%al%s s%nc!llos# 0 ,u% !n%d!ata%nt% d%s/u.s los
r%/rodu+%ra d% %or!a) Cada una d% las $!(uras %ra l!(%ra%nt%
a*!(ua 0 /od7a d%scr!*!rs% d% "ar!as an%ras) Por %+%/lo# una luna
cr%c!%nt% o la l%tra :C:# un /ar d% l%nt%s o una *ola (!n9st!ca# o una
/al%ta o un /!no) Al no*rar las $!(uras# los %&/%r!%ntador%s usaron un
+u%(o d% t.r!nos con un (ru/o d% /%rsonas 0 otros t.r!nos con otro
(ru/o) Un (ran nL%ro d% /%rsonas %n cada uno d% %llos# d!stors!on'
!nad"%rt!da%nt% sus r%/roducc!on%s d% las $!(uras s!/l%s# d% an%ra
,u% /on7a .n$as!s %n las caract%r7st!cas "!sual%s corr%s/ond!%nt%s con
los no*r%s dados /or los %&/%r!%ntador%s)
Para la a0or7a d% nosotros# %l canal "!sual /ro/orc!ona la $u%nt%
/r!nc!/al 0 9s r!ca d% su!n!stro s%nsor!al) Su c%r%*ro d%scansa tanto
%n la !n$orac!'n d% sus o+os# ,u% t!%nd% a cons!d%rar coo !(ual su
ca/o "!sual con %l d%l undo %&t%r!or) Coo la a0or7a d% la (%nt%#
ust%d <a d%scansado %n su "!s!'n d%sd% ,u% %ra c<!co) Pro*a*l%%nt%
<a ll%(ado a /%nsar %n sus !9(%n%s 0 %l undo r%al d% an%ra
!nt%rca*!a*l%# 0 cr%%r s!n s!,u!%ra /%nsar# s! lo ,u% "% %s :r%al!dad:)
P%ro# d% <%c<o# lo ,u% su c%r%*ro :"%: %s %ra%nt% un /atr'n d%
%st7ulo .ctr!co %n las t%r!nal%s n%r"!osas) Los !n"%st!(ador%s d%
*!orr%al!%ntac!'n El%r 0 Al0c% Gr%%n d!c%n
&adie ha visto jams el mundo exterior. 'e lo 9nico que
podemos estar conscientes es de nuestras interpretaciones de los
patrones elctricos del cerebro, nuestra 9nica visi!n del mundo
est en nuestra pantalla de televisi!n interna viviente. -a corteza
occipital EvisualH es esencialmente la pantalla, " los ojos son las
cmaras, que nos dan informaci!n de las frecuencias e
intensidades de la luz. uando los ojos se abren, decimos que
estamos viendo al mundo. Aero es la corteza occipital lo que
realmente 6vemos6. -o que 6vemos6 son millones de clulas
cerebrales disparando apropiadamente para desplegar la actividad
retinal.=
Por %sta ra-'n# %l %stud!o d% la /%rc%/c!'n s% c%ntra
/r!nc!/al%nt% %n los /roc%sos "!sual%s) Ta*!.n /od%os %&t%nd%r los
r%sultados d% la /%rc%/c!'n "!sual /ara cu*r!r la /%rc%/c!'n aud!t!"a#
%s/%c!al%nt% la d%l l%n(ua+% <a*lado) Estas dos $oras /r!nc!/al%s# la
/%rc%/c!'n "!sual 0 %scuc<ar lo ,u% otras /%rsonas d!c%n# /ro/orc!onan
la a0or /art% d% nu%stra !n$orac!'n d%l undo)
En las s!(u!%nt%s s%cc!on%s# %stud!ar%os la /%rc%/c!'n <uana
%n t.r!nos d% c!nco /r!nc!/!os !nt%rr%lac!onados6
=) R%conoc!!%nto
?) Int%r/r%tac!'n
>) E&/%ctat!"as
2) Int%nc!'n
@) Cont%&to
1. Principio de reconocimiento
El /r!nc!/!o d% r%conoc!!%nto s!(n!$!ca ,u% la a0or7a d% nu%stra
/%rc%/c!'n# s!/l%%nt% !/l!ca %l tratar d% asoc!ar cla"%s s%l%ctas d%l
undo %&t%ns!"o# a sus od%los d% %or!a alac%nados) En un d7a
cual,u!%ra# ust%d ca*!a su at%nc!'n r9/!da%nt% d% un /unto a otro 0
a atro# "%r!$!cando %ra%nt% los %l%%ntos d% la s!tuac!'n)
R%lat!"a%nt% rara "%- s% conc%ntra c%rcana%nt% %n al(una cosa no
$a!l!ar) En lu(ar d% %so# r%conoc% las cla"%s do!nant%s o cla"%s
caract%r7st!cas d% lo ,u% "%) M!%ntras l%% las /ala*ras d% %sta /9(!na su
c%r%*ro r%co(% las $oras d% las l%tras 0 %n al(unos casos /atron%s
total%s d% /ala*ras# 0 *usca /atron%s con los cual%s co/ararlos %n su
%or!a) Est% r%conoc!!%nto auto9t!co l!*%ra su cort%-a c%r%*ral d%
las tar%as co/l%+as d% d%duc!r un s!(n!$!cado a*stracto d%l %nsa+%
"%r*al)
D%*!do a ,u% su c%r%*ro %st9 tan !nuc!osa%nt% o/t!!-ado
coo un 'r(ano d% r%conoc!!%nto d% /atron%s# t!%n% /ocos /ro*l%as
%n r%conoc%r cual,u!%r cosa ,u% <a "!sto c!%rto nL%ro d% "%c%s) Pu%d%
sacar s!(n!$!cado d% una "%rs!'n r%lat!"a%nt% a*stracta d% un /roc%so
d%l undo# *asado %n cla"%s !/ortant%s) Una <!stor!a r%lac!onada con
%l $aoso art!sta Pa*lo P!casso# !lustra %st% /roc%so auto9t!co d%
r%conoc!!%nto) Un +o"%n ar!n%ro l% $u% /r%s%ntado a P!casso 0 l%
/r%(unt' ac%rca d%l :s!(n!$!cado: d%l art% od%rno) Al ar!n%ro no l%
(usta*an las $oras "!sual%s a*stractas# /r%$!r!%ndo al(o 9s $a!l!ar)
:Toda %sta +%r(a a*stracta %s *asura:# d!+o) :M% (usta al(o ,u% %s r%al#
al(o ,u% u%str% al undo %&acta%nt% coo %s): Unos !nutos
d%s/u.s d% %sta con"%rsac!'n# s% l% /r%s%nt' al ar!n%ro la ocas!'n d%
%nc!onar a una a!(a d% su c!udad) Sac' una $oto(ra$7a d% su *ols!llo 0
la ostr' al $aoso art!sta) :Es u0 <%rosa: d!+o P!casso# :/%ro
d7(a%# Ar%al%nt% %s tan /%,u%GaB:)
M!%ntras as $a!l!ar l% %s una cosa %n /art!cular# %nos t!%/o
t!%n% %l c%r%*ro /ara tardars% %n /%rc!*!rla) Cuando s% ll%(a a una
caract%r7st!ca no $a!l!ar# auto9t!ca%nt% s% d%sac%l%ra 0 la %stud!a
d% un odo 9s conc%ntrado# 0a ,u% su c%r%*ro no /u%d% clas!$!carla
r9/!da%nt%) Por %+%/lo# %l art% a*stracto# d%sa$7a %st% /roc%so d% su
c%r%*ro)
Est% $actor /ro/orc!ona una o/ortun!dad /ara %ns%Garl% al c%r%*ro
a conc%ntrars% %+or 0 /os!*l%%nt% /ara %+orar su ca/ac!dad /ara
d!scr!!nar r9/!da%nt% los d%tall%s) Ocas!onal%nt% /u%d% o"%r sus
o+os d% un o*+%to a otro# !r9ndolo no 9s d% un s%(undo) Cada "%- ,u%
r%%n$oca# su c%r%*ro s% r%(r%sa a un 'dulo d% alto !nt%r.s#
s!nton!-9ndos% cu!dadosa%nt% %n las caract%r7st!cas d%l o*+%to nu%"o)
D%s/u.s d% c%rca d% un s%(undo# r%conoc% %l o*+%to coo $a!l!ar 0 su
n!"%l d% at%nc!'n *a+a r%/%nt!na%nt%)
Su ca/ac!dad d% r%conoc!!%nto d% /atron%s d%l c%r%*ro ta*!.n
lo ca/ac!ta /ara d%t%r!nar d% una !rada# %l nL%ro d% o*+%tos %n un
(ru/o# s!n t%n%r ,u. contarlos !nd!"!dual%nt%) Esta <a*!l!dad llaada
su*!-ar /ar%c% sur(!r d% "%r las cosas r%/%t!da%nt% %n (ru/os
/%,u%Gos) Trat% d% %c<ar un "!sta-o r9/!do a "ar!as /ala*ras d% %sta
/9(!na# 0 calcul% %l nL%ro d% l%tras %n cada una d% %llas s!n contar o
anal!-ar la /ala*ra) Pro*a*l%%nt% %ncontrar9 ,u% /u%d% contar con
con$!an-a <asta s%!s o s!%t% l%tras ant%s d% ,u% s% ll%(u% a /%d!r
d%as!ado a su <a*!l!dad d% su*!-ar) Trat% d% <ac%r %sto con otros
(ru/os# coo /%rsonas %n una /arada d% auto*Ls# art7culos %n un
%sca/arat%# /9+aros %n un t%c<o o on%das %n su ano)
El /roc%so d% r%conoc!!%nto /%rc%/tual# lo ca/ac!ta /ara
d%s/l%(ar su at%nc!'n a lo lar(o 0 a lo anc<o# s!n %/antanars% %n
d%tall%s ,u% t!%n%n /oco o n!n(Ln "alor /ara ust%d) Por otro lado#
ta*!.n /u%d% conduc!rl% a :r%conoc%r: al(o ,u% r%al%nt% no s% !(uala
con sus /atron%s d% %or!a# 0 /u%d% conduc!rlo a ,u% s% l% %sca/%n
d%tall%s ,u% /u%d%n s%r s!(n!$!cat!"os) S! t!%n% un r%lo+ con an%c!llas
%c9n!cas# cu*ra la cara d%l r%lo+ /or un o%nto 0 trat% d% r%cordar
c'o %s) ACu9ntos nL%ros t!%n%B ASon nL%ros ar9*!(os o roanosB
AT!%n% tros nL%rosB
APu%d% r%cordar c'o %s la *and%ra nort%a%r!canaB AHa*!.ndola
!sto tantas "%c%s# /u%d% r%cordar %l color d% la *arra su/%r!orB# Ad% la
arra !n$%r!orB# Acu9ntas *arras ro+as 0 cu9ntas *lancas t!%n%B
El d!sco d% t%l.$ono %st9ndar t!%n% d!%- nL%ros# d%l uno al nu%"%#
9s = c%ro) P%ro no usa todas las "%!nt!s.!s l%tras d%l al$a*%to) ACu9l%s
son as dos l%tras ,u% no a/ar%c%n %n %l d!scoB
Al(unas /%rsonas s% %n$adan cuando "%n una /!ntura o %scultura
,u% no /u%d%n :r%conoc%r: I0 cons%cu%nt%%nt% clas!$!carI coo
al(o $a!l!arJ otros no %ncu%ntran la n%c%s!dad /art!cular /ara d%c!d!r lo
,u% %s:) El art!sta cr%' una s%r!% d% cuadros /ara %stro/%ar la act!tud
coLn d% /%d!r ,u% una /!ntura s%a al(o) El art!sta /!nt' una natural%-a
u%rta d% "ar!as $rutas# cortadas a la !tad /ara ostrar su !nt%r!or)
SP%ro %l ado !nt%r!or d% l!'n /ar%c7a %l !nt%r!or d% una an-anaT La
an-ana /ar%c7a t%n%r %l !nt%r!or d% una naran+a# 0 %l /l9tano
/arc!al%nt% /%lado t%n7a la t%&tura d% una sand7a) M% !ntr!(' la /!ntura
%n una t!%nda# 0 not. ,u% uc<a (%nt% s% /ara*a 0 ostra*a la !sa
r%acc!'n d% sor/r%sa# d!"%rs!'n 0 alto !nt%r.s ,u% 0o t%n7a)
Contrar!a%nt%# s% /asa*a d% lar(o ant% las otras /!nturas 9s
con"%nc!onal%s) La /r'&!a "%- ,u% "!s!t% al(Ln us%o# t'%s% un
o%nto /ara notar las r%acc!on%s d% los ,u% cur!os%an las /!%-as d%
art%) ACu9ntas /%rsonas s!/l%%nt% ca!nan d% una /!%-a a otraB#
s!/l%%nt% r%conoc!%ndo %l cont%n!do d%l cuadro Ila :!n$orac!'n:
,u% /r%s%nta I 0 Acu9ntos /on%n at%nc!'n al cuadro %n s7 !soB
Para /%rc!*!r %s/%c!al%nt% !n$orac!'n "%r*al# %l c%r%*ro /u%d%
t%nd%r a d%+ar $u%ra "ar!os d%tall%s# d%*!do a la :!n$orac!'n: d% alto
n!"%l cont%n!da %n nu%stro s!st%a d% s7*olos "%r*al%s) L%a la $ras%
s!(u!%nt% sola%nt% una "%-# contando %l nL%ro d% "%c%s ,u% ust%d "%
la l%tra :$ R6
OF OUR FINEST FACTORH MANAGERS HAME OFFERED SOME OF THEIR
TIME FOR THE DEMELOPMENT OF THE AFFIRMATIME ACTION PLAN)
ACu9ntas cont'B Mu%l"a a "%r!$!carlas# /ara as%(urars% ,u% las "!o
todas) APud!%ron <a*.rs%l% /asado al(unas# %s/%c!al%nt% las d%l $!nal
d% c!%rtas /ala*ras d% dos l%trasB R%al%nt%# las :%$%s: a/ar%c%n onc%
"%c%s %n %sta orac!'n) S! s% l% %sca/' al(una# ,u!-9s su c%r%*ro
s!/l%%nt% %str%c<' su d%$!n!c!'n d% una :%$%: Itoando sola%nt%
a,u%llas al /r!nc!/!o d% las /ala*ras) D%*!do a ,u% la a0or7a d%
nosotros l%%os /arc!al%nt% /or son!dos# %sto %s :%scuc<aos: las
/ala*ras %n nu%stras %nt%s !%ntras las l%%os# las :%$%s: ,u% %st9n
al $!nal d% una /ala*ra /u%d%n sonar coo una :": 0 no cal!$!car /ara su
r%conoc!!%nto)
Principio de interpretaci%n
El /r!nc!/!o /%rc%/tual d% !nt%r/r%tac!'n s!(n!$!ca ,u% cuando %l
c%r%*ro t!%n% d!$!cultad %n r%conoc%r lo ,u% con$ronta# tratar9 d% sacarl%
s%nt!do) Al sacarl% s%nt!do a lo no $a!l!ar# %l c%r%*ro auto9t!ca%nt%
t!%nd% a co%n-ar con lo $a!l!ar) Bus,u% %n su *!*l!ot%ca d% od%los
d% %or!a $a!l!ar# tratando d% %ncontrar uno ,u% s% a+ust% a la
s!tuac!'n a*!(ua lo su$!c!%nt%%nt% c%rcana d% tal an%ra# ,u% /u%da
as!(narl% una tar+%ta d% r%conoc!!%nto 0 cont!nuar <ac!%ndo %l
r%corr!do d%l %d!o# *uscando otras %ntradas nu%"as) Al(unas "%c%s %l
c%r%*ro %sco(%r9 un /atr'n ,u% no r%/r%s%nta u0 *!%n las
caract%r7st!cas d%l undo# /%ro d% cual,u!%r an%ra las r%conoc%r9)
Muc<a d% la ala !nt%r/r%tac!'n# al %nt%nd!!%nto# 0 d% la con$us!'n
/%rc%/tual sur(%n d%l $also r%conoc!!%nto d%*!do a una !nt%r/r%tac!'n)
Cuando %s/%raos "%r una cosa /art!cular o cuando ,u%r%os "%rla# o
cuando nos <%os acostu*rado /ro$unda%nt% a "%rla# la "%os#
aun,u% no %st. all7)
0i un hombre deseara que algo fuera verdad, mu" pronto creer
que lo es.
5/,&10 .,$&
Hac% aGos Hadl%0 Cantr!l# un !n"%st!(ador cont%/or9n%o d%
Ad%l*%rt A%s# %&/%r!%nt' con %l $%n'%no d%l tra/%-o!d%Dr%ct9n(ulo
%nc!onado %n %st% ca/7tulo# /ara %&a!nar las dos $unc!on%s
/%rc%/tual%s %ntr%la-adas d% r%conoc!!%nto % !nt%r/r%tac!'n)
Constru0' una r./l!ca d% un arco d% "%ntana con una d!stors!'n
tra/%-o!dal) El arco t%n7a lados "%rt!cal%s d% lon(!tud d%s!(ual# d% tal
an%ra# ,u% los lados su/%r!or % !n$%r!or no %ran /aral%los# coo s%
!lustra %n la F!(ura K)2) Cantr!l %nc%rr' %sta :"%ntana: cur!osa %n un
co/art!%nto %n $ora d% tLn%l# con un a(u+%ro /ara "%rla al $!nal# 0 la
arr%(l' d% an%ra ,u% (!ra*a %n una a(u+a so*r% su %+% "%rt!cal a tra".s
d% su c%ntro)
Los su+%tos ,u% "!%ron la "%ntana d% Cantr!l s% ,u%daron
con$und!dos /or lo ,u% "!%ron o /%nsaron ,u% "!%ron) Cuando "!%ron la
"%ntana d!r%cta# %sto %s /%r/%nd!cular al /lano d% su construcc!'n#
"!%ron un tra/%-o!d%)
5igura =.N (l cerebro tiende a interpretar esta 6ventana6
trapezoidal como una ventana rectangular, vista desde un ngulo.
S!n %*ar(o sus c%r%*ros occ!d%ntal!-ados !nt%r/r%taron %l
tra/%-o!d% coo lo ,u% :d%*7a <a*%r s!do:# /r!nc!/al%nt% un
r%ct9n(ulo !ncl!nado a un 9n(ulo con su l7n%a d% "!s!'n) Cu!-9 su c%r%*ro
<!-o %sto cuando "!o la F!(ura K)2) Esta !nt%r/r%tac!'n %sta*l%c!' un
%sc%nar!o %ntal# ,u% l% %"!t' !nt%r/r%tar a/ro/!ada%nt% %l
o"!!%nto d% la "%ntana) El o*s%r"ador %s/%ra*a ,u% %l lado corto d%
la "%ntana tra/%-o!dal# ,u% %rr'n%a%nt% su/uso %sta*a 9s l%+os ,u%
%l lado lar(o# a/ar%c!%ra /ro(r%s!"a%nt% 9s /%,u%Go# <asta ,u% la
"%ntana <u*!%r% (!rado so*r% su l7n%a d% "!s!'n# d% a<7 %n ad%lant%
/ar%c%r7a cr%c%r %n a/ar!%nc!a# <asta ,u% /ar%c7a !(ual %n lon(!tud al
lado ,u% %sta*a r%al%nt% 9s lar(o) Entonc%s# %l "!sor su/on7a ,u%
d%*%r7a cont!nuar rotando <asta ,u% %l otro lado# r%al%nt% %l lado
a0or ,u% :%ra %l ,u% %sta*a 9s al%+ado# s% con"%rt!r7a %n %l lado
:9s /%,u%Go:# d%*!do a su d!stanc!a)
Lo ,u% r%al%nt% /as' $u% ,u% %l lado lar(o d%l tra/%-o!d% %ra lo
su$!c!%nt%%nt% 9s lar(o ,u% %l lado# corto d% tal an%ra# ,u% s!%/r%
/ar%c7a as lar(o# s!n !/ortar cu9l $u%ra la or!%ntac!'n d%l arco) El
"!sor s%(u7a %s/%rando ,u% los dos lados !nt%rca*!aran caract%r7st!cas#
%l corto <ac!.ndos% a/ar%nt%%nt% 9s lar(o 0 "!c%"%rsa) El arco
rotator!o /ar%c7a <ac%r cosas %&traGas# coo r%(r%sar su d!r%cc!'n 0
"olt%ars% a s! !so <ac!a ad%ntro) Una "%- ,u% %l c%r%*ro d%l
o*s%r"ador <a*7a !nt%r/r%tado !ncorr%cta%nt% %l tra/%-o!d%# coo s!
$u%ra r%ct9n(ulo# no /od7a sacarl% %l s%nt!do a lo ,u% <a*7a "!sto) H%
"!sto una r./l!ca d% la "%ntana d% Cantr!l# %n %l us%o d% C!%nc!a %n %l
Par,u% Bal*oa d% San D!%(o) ALn cuando /od7a ca!nar al otro %&tr%o
d%l a/arato 0 "%r %l arco total rotando a tra".s d% la /ar%d d% /l%&!(l9s
no oscur%c!da d%l tLn%l# no o*stant% ! c%r%*ro /ro(raado
r%ctan(ularD%nt% t%n7a todo un d%sa$7o al /r!nc!/!o# /ara /%rc!*!rlo
%&acta%nt% coo un tra/%-o!d%)3
F!(ura K)@ ACu. <ac% ,u% %sto :o*+%to: !/os!*l% /ar%-ca r%alB
_M%r Hadl%0 Cantr!l) T<% :W<0: o$ ManRs E&/%r!%nc% ONH6
Mac!llan# =E@4P)
Las !lus!on%s '/t!cas $r%cu%nt%%nt% <ac%n uso d% %structuras
r%ctan(ular%s# /or,u% los c%r%*ros occ!d%ntal!-ados <an a/r%nd!do
ta*!.n a r%conoc%r c!%rtas l7n%as 0 9n(ulos coo r%/r%s%ntando
%structuras r%ct!l7n%as) El /r!nc!/!o art7st!co co/l%to d%l d!*u+o %n
/%rs/%ct!"a# d%scansa %n %st% /roc%so d% !nt%r/r%tac!'n noral%nt%
con$!a*l%) Otra !lus!'n *!%n conoc!da# ,u% s% u%stra %n la F!(ura K)@#
!n"!ta al c%r%*ro a !nt%r/r%tar una !a(%n coo s! $u%ra un o*+%to
tr!d!%ns!onal# cuando d% <%c<o %l o*+%to no o*%d%c% co/l%ta%nt% a
las r%(las d% la /%rs/%ct!"a "!sual) Est% :o*+%to: no /ar%c% ,u%dars%
,u!%to %n %l %s/ac!o) P%ro d% <%c<o# lo ,u% *r!nca %n d%rr%dor %s la
conclus!'n d%l c%r%*ro ac%rca d% lo ,u% "%) Pr!%ro# trata d%
!nt%r/r%tarlo coo s! $u%ra un o*+%to tr!d%ntado d% al(una clas%# /%ro %n
cuanto su o+o s!(u% la d!r%cc!'n d% los d!%nt%s# %n un /unto cr7t!co su
c%r%*ro r%/%nt!na%nt% ca*!a su d!r%cc!'n 0 d%c!d% "%rlo coo un
o*+%to *!d%ntado) Ha ,u% no /u%d% "%rlos a a*os al !so t!%/o# 0
0a ,u% su c%r%*ro no /u%d% r%sol"%r la !a(%n %n sola%nt% una d% las
dos !nt%r/r%tac!on%s /os!*l%s# no /u%d% ll%(ar a una !nt%r/r%tac!'n
sat!s$actor!a) Not% c'o s% s!%nt% al %n$r%ntar una caract%r7st!ca
a*!(ua d%l undo) Ust%d no t!%n% un s%nt!!%nto tran,u!l!-ador d%
<a*%r clas!$!cado un o*+%to /%rc%/tual# 0 /u%d% s%nt!rs% !nsat!s$%c<o 0
l%"%%nt% ol%sto)


Ad%9s d% !(ualar sus /atron%s alac%nados a las cla"%s
/r!nc!/al%s ,u% %ncu%ntra %n %l o*+%to /%rc!*!do# al(unas "%c%s su
c%r%*ro Nll%na; la !n$orac!'n $altant%# /ara <ac%r un /atr'n co/l%to
cuando no %&!st% n!n(uno) Por %+%/lo# la F!(ura K)1 /ro/orc!ona
al(unas cla"%s su(%r%nt%s# s!n /r%s%ntar r%al%nt% una $!(ura co/l%ta)
M!%ntras o*s%r"a las l!n%as# "%a s! su c%r%*ro trata d% $orar una
%str%lla co/l%ta# a(r%(ando %ntal%nt% lo ,u% los s!c'lo(os
/%rc%/tual%s llaan contorno su*+%t!"o) APu%d% ust%d %"!tar
d%l!*%rada%nt% "%r una $!(ura co/l%ta# "!%ndo sola%nt% la !a(%n
,u%*rada %n sus l7n%as or!(7nal%l%sB
Por %l contrar!o# su c%r%*ro /u%d% %"!tar con"%n!%nt%%n
caract%r!st!cas ,u% no s% !(ualan ra/!da%nt% con los /atron%s
$a!l!ar%s) To% un o%nto /ara %c<ar un "!sta-o al tr!9n(ulo %n la
$!(ura K)K ant%s d% l%%r lo ,u% s!(u% %n %st% /9rra$o) ACu% %s lo ,u% "%B
O*s%r"% cu!dadosa%nt%) Muc<a (%nt% /asa co/l%ta%nt%
d%sa/%rc!*!da la /ala*ra r%/%t!da %n la $ras%) En uc<os casos# su
c%r%*ro con"!%rt% la !n$orac!'n d% %ntrada %n lo,u% Nd%*%r7a s%r;#
al(unas "%c%s a costa d% co/r%nd%r total%nt% %l s!(n!$!cado)
PARIS
EN EL
EL MERANO
F!(ura K)K ACu. %s lo ,u% ust%d "% cuando l%% %stoB

El %$%cto /%rc%/tual d% !nt%r/r%tac!'n s% u%stra con $r%cu%nc!a
clara%nt% %n %l l%n(ua+% d% los n!Gos) Un n!Go d% /r!ar!a %scr!*!' un
%nsa0o %n %l cual %nc!ona*a ,u% un $aoso %scr!tor <a*7a dado la
:Bull%t Sur/r!s%:)
Un /ro$%sor d% la %scu%la /arro,u!al <!-o ,u% los n!Gos d!*u+aran
$!(uras d% %sc%nas r%l!(!osas durant% una t%/orada na"!d%Ga) Cuando
!r' %l d!*u+o d% un n!Go# "!o una /%rsona %&tra no !d%nt!$!ca*l% %n la
Nat!"!dad) Era un <o*r% (ordo no !d%nt!$!cado# ,u% /ar%c7a no t%n%r
nada %n /art!cular ,u% <ac%r %n la %sc%na) Cuando s% l% /r%(unt'# %l
n!Go cont%st'# :AElB: A<# %s% %s Round Jo<n M!r(!n):
Otro as/%cto d% la $unc!'n d% !nt%r/r%tac!'n !n"olucra la
/ro0%cc!'n Iun /roc%so /or %l cual al(Ln !nt%r.s %s/%c!al o
/r%ocu/ac!'n ,u% /u%da t%n%r ust%d s% :%&t%rnal!-a: 0 s% %-cla con la
!n$orac!'n /%rc%/tual %ntrant% 0 s% !nt%r/r%ta coo s! s% or!(!nara %n
%l a*!%nt%) El t.r!no %ta$'r!co /ro0%cc!'n s!r"% coo una analo(7a
con"%n!%nt%# su(!r!%ndo ,u% %l c%r%*ro d% uno ocas!onal%nt% tra*a+a
coo un /ro0%ctor d% /%l7cula $und!%ndo !9(%n%s "a(as d%l /ro/!o
/%nsa!%nto %n un ca/o /%rc%/tual /ro/!o) Es/%c!al%nt% cuando la
cosa /%rc!*!da t!%n% caract%r7st!cas alta%nt% a*!(uas# %l c%r%*ro
/u%d% r%sol"%r la a*!(^%dad :"!%ndo: /atron%s# t%as# /roc%sos 0
r%lac!on%s con los cual%s la /%rsona s% /r%ocu/a 0a s%a consc!%nt% o
/r%consc!%nt%%nt%)
Por %+%/lo# s! t!%n% uc<a <a*r%# /u%d% t%nd%r a !nt%r/r%tar $oras
a*!(uas coo las ,u% !lu!nan un anunc!o %n la carr%t%ra# coo
r%/r%s%ntando cosas co%st!*l%s) S! s% s!%nt% cul/a*l% d% so*r%/asar un
l7!t% d% "%loc!dad# /odr7a r%conoc%r $alsa%nt% a un carro
a/ro&!9ndos% /or atr9s# coo s! $u%ra un carro /ol!c7aco o una
/atrulla) Un %st!l!sta /odr7a notar %l /%lo d% una /%rsona %n %l !so
!nstant% ,u% lo "%# !%ntras ,u% un c!ru+ano /odr7a notar la cur"a d% su
%s/!na dorsal) La /ro0%cc!'n !n"olucra autoD!nt%r.s %&t%rnal!-ado)
Un %&/%r!%nto cl9s!co so*r% /ro0%cc!'n# !nclu7a a un (ru/o d%
n!Gos %n Boston# a ,u!%n%s los %&/%r!%ntador%s ostraron un (ru/o d%
on%das) Los %&/%r!%ntador%s /!d!%ron 9s tard% a cada uno d% los
+'"%n%s# ,u% ostraran ,u. tan (rand%s <a*7an s!do las on%das
co/ar9ndolas con un s!/l% art%$acto d% taaGo a/ro/!ado) Todos los
n!Gos so*r%%st!aron %l taaGo d% las on%das# /%ro cuando los
%&/%r!%ntador%s trataron d% %&/%r!%ntar con n!Gos u0 /o*r%s#
%ncontraron ,u% %stos %&a(%ra*an (rand%%nt% %l taaGo d% las
on%das) So*r%st!aron sustanc!al%nt% 9s ,u% los n!Gos ,u%
/roc%d7an d% la clas% %d!a) Coo un /o%ta /.rs!co o*s%r"'# :Cu. tan
(rand% nos /ar%c% un tro-o d% /an# d%/%nd% d% ,u. tan <a*r!%nto
%st. uno):
Al(unos s!,u!atras usan /ru%*as /ro0%ct!"as# coo la $aosa s%r!%
d% anc<as d% t!nta d% Rorsc<ac<# /ara tratar d% !d%nt!$!car /atron%s d%
/%nsa!%nto 0 con$l!ctos no r%conoc!dos ,u% a*ruan a sus /ac!%nt%s)
D%*!do a ,u% uc<os /ac!%nt%s %n t%ra/!a t!%n%n (ran d!$!cultad /ara
%&l!car la natural%-a d% sus /ro*l%as# %l t%ra/%uta d%*% al(unas "%c%s
a0udarl%s a %&/r%sarlos %n $oras !nd!r%ctas) Un /ac!%nt% /u%d% "%r
una annc<a %s/%c7$!ca %n la s%r!% 0 d%scr!*!rla c'o .l la "%) En las
/ala*ras ,u% .l %sco(%# %n los t%as con ,u% d%scr!*%# 0 %n los
s%nt!!%ntos ,u% t!%n% al !rar la !a(%n con$usa# %l /ac!%nt% /ro0%cta
sus /ro/!as /r%ocu/ac!on%s %n su ca/o /%rc%/tual)
Cuando co%nc. a a/r%nd%r a d!*u+ar# %/%c. a r%s/%tar uc<o
%l d%sa$!o ,u% r%/r%s%nta "%r las cosas con %&act!tud) Encontr. ,u% s%
r%,u!%r% una conc%ntrac!'n %t!culosa /ara d!*u+ar un o*+%to
/r%c!sa%nt% coo lo "%n los o+os# s!n sust!tu!r un /atr'n conoc!do 0
%s/%rado /or la cosa r%al) Los adultos ,u% a/r%nd%n a d!*u+ar /or
/r!%ra "%-# cas! !n"ar!a*l%%nt%# r%/r%s%ntan las cosas coo lo ,u%
%llos /!%nsan ,u% d%*%r7an s%r# 9s ,u% coo r%al%nt% las "%n)
T!%nd%n a d%scansar %n /atron%s %st9ndar%s coo "!stas $rontal%s# 9s
,u% a d!*u+ar las l7n%as ,u% sus o+os r%al%nt% "%n# %s/%c!al%nt% al
tratar d% r%/r%s%ntar r%lac!on%s d% /%rs/%ct!"as 0 tratar d% ostrar los
%$%ctos d% o*s%r"ar %l cu%r/o d% una /%rsona) Los n!Gos t!%nd%n a "%r
cosas uc<o 9s s!/l% %&acta%nt%# /or,u% no t!%n%n los aGos d%
r%conoc!!%nto r%/%t!t!"o 0 % r%!nt%r/r%tac!'n /or las ,u% <a /asado %l
adulto) En las /ala*ras d%l art!sta Paul Co-%# :El n!Go "% 0 no sa*%) El
adulto sa*% 0 no "%):
Estud!ar la $oto(ra$7a ta*!.n /u%d% %ns%Gar un odo nu%"o d%
"%r las cosas) S! /!%nsa usar su c9ara /ara <ac%r una $oto(ra$7a# as
,u% !/l%%nt% :toarla:# s% %ncontrar9 "!sual!-ando la %sc%na
co/l%ta coo a/ar%c%r9 %n la $ora $!nal) A/r%nd%r9 a /on%r at%nc!'n
a las caract%r7st!cas d% $ondo# color%s 0 r%lac!on%s d% color# s!%tr7a# 0
los %$%ctos d% las l7n%as /r!nc!/al%s 0 sus caract%r7st!cas) Trat% d% l%%r
un !*ro %l%%ntal so*r% $oto(ra$7a 0 co/os!c!'n# 0 d%s/u.s /or un d7a o
dos# o*s%r"% las cosas con %l o+o d% un $ot'(ra$o) S% sor/r%nd%r9 ,u.
tanto %/%-ar9 a "%r d%l undo)
El principio de las e*pectati"as
-os milagros no suceden contradiciendo a la naturaleza, sino
solapenZ contradiciendo lo que se sabe de la naturaleza. 0,&
,840T[&
El $%n'%no /%rc%/tual d% las %s/%ctat!"as# s!(n!$!ca una a/t!tud
$u%rt%%nt% sost%n!da /ara /%rc!*!r al(una cosa %n /art!cular# ,u% <ac%
,u% %l c%r%*ro s% !ncl!n% 9s a /%rc!*!r alt%rnat!"as) Al(unas "%c%s %st%
%sc%nar!o %ntal ll%(a a s%r tan $u%rt%# ,u% uno /%rc!*% lo ,u% %s/%ra*a
/%rc!*!r# aun cuando r%al%nt% no suc%da %sto)
Por %+%/lo# %l $7s!co Fr%d%r!c Loo!s c!ta un !nc!d%nt% %n su l!*ro#
Consutat!on Roo# %n %l cual sus %s/%ctat!"as %n una s!tuac!'n# d!$%r7an
(rand%%nt% con las %&/%ctat!"as d%l /ac!%nt%)

,prend+ las complejidades del ingls cotidiano en una poca
temprana de mi carrera. 4na mujer de J< a@os vino un d+a a
contarme que quer+a un beb, pero que le hab+an dicho que ten+a
cierto tipo de enfermedad del coraz!n, que no le impedir+a llevar
una vida normal, pero que podr+a ser peligrosa si llegara a tener
un beb. Aor su descripci!n pens inmediatamente en estenosis
mitral. 'icha condici!n se caracteriza por un estruendo distintivo
cerca de la parte superior del coraz!n, " especialmente por una
vibraci!n peculiar sentida al examinar con los dedos el pecho del
paciente. -a vibraci!n es conocida como 6excitaci!n6 de la
estenosis mitral.
uando esta mujer se hubo desvestido " acostado en la
mesa con su Fimono blanco, mi estetoscopio encontr!
rpidamente los latidos de su coraz!n. ,l dictarle a mi enfermera,
los describ+ cuidadosamente. Ause mi estetoscopio a un lado "
sent+ intencionalmente las vibraciones t+picas que pueden
encontrarse en un rea peque@a pero variable del lado izquierdo
del coraz!n.
err mis ojos para concentrarme mejor, " busqu larga "
cuidadosamente la trepidaci!n. &o lo encontr " con mi mano
tranquila toqu el pecho desnudo de la mujer, levantndolo hacia
arriba " hacia afuera, finalmente volte hacia la enfermera " dije,
6nada de estremecimiento6.
-os ojos negros de la paciente se abrieron rpidamente "
con voz maliciosa dijo, 6.ueno, Ono es sto mu" maloP Wuizs es
bueno que no tenga uno, no vine por eso6.
3i enfermera casi se ahog! " mi explicaci!n aun parece una
pesadilla de palabras in9tiles.C
S% /u%d% "%r coo su c%r%*ro /u%d% /r%/arar una %&/%ctat!"a I
un %sc%nar!o %ntal ,u% l% /r%/ara /ara un suc%so# ,u% cr%% ,u% /asar9
con s%(ur!dad) Las %&/%ctat!"as do!nan (ran /art% d% nu%stra
/%rc%/c!'n# al(unas "%c%s /ara *!%n 0 otras /ara al) T%nd%os a
or(an!-ar nu%stros /%nsa!%ntos %n cada s!tuac!'n %n t.r!nos d% un
r%sultado %s/%radoJ uc<as "%c%s %sto %s lo ,u% nos ll%"a %n /r!%r
lu(ar a la s!tuac!'n) Sola%nt% cuando nu%stras %&/%ctat!"as no s%
!(ualan a los <%c<os d% la s!tuac!'n# /%rd%os o%nt9n%a%nt% %l
contacto con la r%al!dad)
Con $r%cu%nc!a %l c%r%*ro r%s/ond%r9 a c!%rtas cla"%s d%ntro d%l
ca/o /%rc%/tual 0 $orar9 una %&/%ctat!"a $u%rt% *asada %n %llos) En
tal caso# %l arr%(lo %n(aGoso d% los su!n!stros conduc% a un %sc%nar!o
%ntal# ,u% !nduc% al c%r%*ro a !nt%r/r%tar la s!tuac!'n d% c!%rta
an%ra) Por %+%/lo# s! al(u!%n l% d!c% ,u% la /%l7cula ,u% %st9 /or "%r
%s ala 0 d% al (usto# s! ust%d ac%/ta %s% +u!c!o d% "alor# %s/%rar9 "%r
una :ala /%l7cula:) S! al(u!%n cal!$!ca una !a(%n a*!(ua o %sc%na#
t%nd%r9 a %s/%rar "%r al(o ,u% corr%s/onda a la %t!,u%ta "%r*al) Por
%+%/lo# A/u%d% ust%d "%r una "!%+a cuando %c<a una !rada a la $ora
%n la F!() K)3B =4
5iguro =.Y O;e usted una mujer vieja Euna jovenH o ambasP
Esta $ora /roduc% usual%nt% al(unas r%s/u%stas !nt%r%sant%s
cuando la (%nt% trata d% r%/r%s%ntar lo ,u% :%s:) :No %s; nada d%sd%
lu%(o# s!no una col%cc!'n d% arcas 0 /atron%s oscuros %n un $ondo
*lanco) El c%r%*ro l% da s%nt!do al !nt%r/r%tar la !n$orac!'n con$usa) S!
/u%d% %ncontrar sola%nt% una !a(%n# 0a s%a la d% la u+%r "!%+a o la
d% +o"%n# %stud!% la $!(ura d%sd% 9n(ulos d!$%r%nt%s) Trat% d% d%stru!r %l
%sc%nar!o %ntal ,u% lo l!!ta a sola%nt% una !nt%r/r%tac!on) Molt.%lo
<ac!a a*a+o o !ncl7n%lo# 0 ".alo d% !-,u!%rda a d%r%c<a 0 "!c%"%rsa)
Cu.d%s%l% "!%ndo a c!%rtas caract%r7st!cas cla"%s 0 d%+% ,u% sus
/roc%sos "!sual%s /r%consc!%nt%s r%or(an!c%n otros) AHasta ,u. /unto
/u%d%n %l t7tulo 0 la $ras% ,u% ust%d l%0' ant%s d% !rar la $!(ura#
conduc!rlo a la %s/%ctat!"a d% "%r una u+%rB
La "!%+a %&/r%s!'n :%l aor %s c!%(o: /ro*a*l%%nt% cod!$!ca %l
/r!nc!/!o d% %&/%ctat!"a tan *!%n coo cual,u!%r otro) R%or(an!-ado d%
una an%ra %&/l7c!ta# aun,u% c!%rta%nt% %n una $ora %nos
ro9nt!ca# la &/r%s!'n ll%(ar7a :al c%r%*ro d% una /%rsona %n(r%7da 0
con una d%/%nd%nc!a s!col'(!ca so*r% otra# ado/ta un %sc%nar!o %ntal
/od%roso# ,u% conduc% a /on%r at%nc!'n s%l%ct!"a%nt%# s'lo a a,u%llas
caract%r7st!cas d%l s%r ,u%r!do ,u% a%r!tan %"aluac!'n /os!t!"a:)
Una s%r!% d% %&/%r!%ntos d% s!c'lo(os !n"%st!(ador%s %n =EK4
d%ostr' los /ot%nt%s %$%ctos d% las %&/%ctat!"as so*r% las act!tud%s d%
la (%nt% %n los /ro$%s!onal%s !ncl!nados al s%r"!c!o d% sus cl!%nt%s)
El doctor Da"!d L) Ros%n<an# /ro$%sor d% s!colo(7a 0 d%r%c<o %n la
Un!"%rs!dad d% Stan$ord# <!-o ,u% oc<o /%rsonas $u%ran ad!t!das %n
<os/!tal%s %ntal%s# aun cuando %sta*an *!%n) Una d% %stas /%rsonas
%ntrar7a s!*'l!ca%nt% a un <os/!tal %ntal /!d!%ndo a0uda)
R%/ortar7a o7r "oc%s %&traGas# 0 contar7a una <!stor!a !a(!nar!a ac%rca
d% s7 !sa) D%s/u.s d% !n(r%sar# %/%-ar7a a d%c!r la "%rdad a todo
a,u%l ,u% s% !nt%r%sara %n %scuc<arla)
Ros%n<an %ncontr'# /r%d%c!*l%%nt%# ,u% %l /%rsonal# !nclu0%ndo
los doctor%s ,u% la %ntr%"!staron# d!a(nost!caron a la /%rsona coo alD
ada/tada s%r!a%nt%# 0%ndo d%sd% :n%ur't!ca: <asta :%-,u!-o$r.n!ca:)
En n!n(Ln caso s% r%<us' %l <os/!tal a ad!t!r a uno d% %stos su+%tos# 0
%n n!n(Ln caso $u% l!*%rado !n%d!ata%nt%# d%s/u.s d% d%c!r la
"%rdad) El <os/!tal los d%+' /or /%r!odos ,u% "ar!aron d% K a @? d7as) El
/ro%d!o d% %stanc!a $u% d% E d7as) Los r%/ort%s !nd!caron ,u% %n
uc<os casos# los /ac!%nt%s "%rdad%ros /odr7an !d%nt!$!car los su+%tos
d% /ru%*a coo !/ostor%s# /%ro a/ar%nt%%nt% %n n!n(Ln caso los
!d%nt!$!c' %l /%rsonal)
D% %stos %&/%r!%ntos Ros%n<an conclu0' ,u% los s!,u!atras
ll%"an /od%rosas %&/%ctat!"as !nconsc!%nt%s a la s!tuac!'n d% an%+ars%
con una /%rsona d%ntro d%l %sc%nar!o d% un <os/!tal %ntal# 0 %st%
%sc%nar!o %ntal t!%nd% a ll%"arl%s a !nt%ractuar con los /ac!%nt%s coo
s! $u%ran :(%nt% loca: I,u% /odr7a !n!c!ar un %$%cto d% c!rcu!to c%rrado
d% /ro$%c7a d% autorr%al!-ac!'n) Cu!-9s %sta %s la ra-'n /or las ,u% los
doctor%s 0 %n$%r%ras noral%nt% "!st%n un!$or%s d!st!ntos %n los
<os/!tal%sI /ara ,u% s% /u%da d!st!n(u!r la (%nt% sana d% los ,u% %st9n
locos)
El principio de intenci%n
El /r!nc!/!o /%rc%/tual d% !nt%nc!'n an%+a sus /ro/'s!tos d%
/%rc!*!r al(o) D%sd% un /unto d% "!sta# ust%d no /u%d% s!/l%%nt%
:/%rc!*!r:) Ust%d /%rc!*% al(o con %l o*+%to d% toar acc!'n) D!c<o d%
otra an%ra# "!rtual%nt% s!%/r% s% *usca al(o !%ntras s% o*s%r"an
uc<as cosas)
Int%ntar /%rc!*!r al(o# s!(n!$!ca !n"%st!(arlo d%ntro d% su ca/o
/%rc%/tual) E !n"%st!(ar s!(n!$!ca $!ltrar todo lo ,u% no corr%s/onda# con
lo ,u% ,u!%r% %ncontrar) M!%ntras 9s !nt%nsa%nt% !n"%st!(u%# 0 9s
%s/%c7$!ca s%a la cosa ,u% ust%d ,u!%r% %ncontrar# 9s s% ac%rcar9 0
conc%ntrar9 0 9s /ro$unda%nt% lo $!ltrar9 d%l r%sto) Coo
%&/%r!%nto# "olt%% %sta /9(!na 0 cu%nt% %l nL%ro d% /untos ,u% "%)
M!%ntras lo <ac%# trat% d% <ac%rs% consc!%nt% d%l /roc%so d% *Ls,u%da
d% /untos 0 toar conc!%nc!a d% d%+ar $u%ra otras caract%r7st!cas d% la
/9(!na) Cu9ntos /untos "% ust%dB APodr7a s%nt!r otra !n$orac!'n
d%sl!-9ndos% su ca/o /%rc%/tual# !%ntras s% da cu%nta lo $9c!l ,u%
%ra la tar%aB
Su c%r%*ro /u%d% *uscar r9/!da%nt% uc<a !n$orac!'n#
/on!%ndo sola%nt% su$!c!%nt% at%nc!'n a cada tro-o d% !n$orac!'n#
/ara d%c!d!r s! la ac%/ta o la r%c<a-a# d% acu%rdo a la a/ar!%nc!a
r%l%"ant% d% la tar%a# %s d%c!r su !nt%nc!'n d% /%rc!*!r) Estud!% la
s!(u!%nt% s%cu%nc!a d% l%tras u!dadosa%nt% 0 "%a s! /u%d% %ncontrar
una $ras% conoc!da %n %lla6
CA/!T%aCHMEnd!cIF%cHOUrC%aAN
ACu. %s lo ,u% "!oB AEncontr' dos $ras%s $a!l!ar%s con l%tras
!nt%rcaDadasB Las l%tras a0Lsculas s!(n!$!can una $ras% 0 las l%tras %n
!nLscula otra) Not% coo su c%r%*ro s%l%cc!ona sola%nt% una d%
%stas t%cu%nc!as d% s!(n!$!cado a la "%- 0 r%c<a-a la otra) Encontrar9
u0 d!$7c!l /on%r at%nc!'n a a*as al !so t!%/o)
Otro %&/%r!%nto ,u% <% conduc!do "ar!as "%c%s %n s%!nar!os d%l
/%nsa!%nto cr%at!"o# d%u%stra ,u. tan *!%n /on%os at%nc!'n 0 ,u.
tan %&acta%nt% /u%d%n nu%stros s%nt!dos d%t%ctar cla"%s sut!l%s) A
c%rca d% una doc%na d% /%rsonas s%ntadas %n un c7rculo# l%s do0 a cada
una d% %llas una naran+a) Pr!%ro l%s /!do ,u% %c<%n un "!sta-o a la
naran+a 0 la %stud!%n tanto coo ,u!%ran ant%s d% ,u% s% :a*urran: d%
sus caract%r7st!cas) Noral%nt% %sto no l%s toa 9s d% =@ s%(undos)
En s%(u!da l%s /ro/on(o una /ru%*a d% sus <a*!l!dad%s /%rc%/tual%s)
Todos c%rraos nu%stros o+os 0 /asaos la naran+a s!n "%rla <ac!a
nu%stra d%r%c<a) Lu%(o# d%+ando c%rrados nu%stros o+os# *uscar%os las
naran+as or!(!nal%s# !d%nt!$!c9ndolas /or cual%s,u!%r cla"% ,u% /odaos)
El /ros/%cto d% t%n%r ,u% !d%nt!$!car sus /ro/!as naran+as con sus
o+os c%rrados# noral%nt% %nc!%nd% %n los /art!c!/ant%s un !nt%r.s
r%no"ado %n los d%tall%s d% sus r%s/%ct!"as naran+as) C!%rran sus o+os 0
las %stud!an con la 0%a d% sus d%dos# *uscando cual,u!%r
caract%r7st!ca ,u% l%s a0ud% a !d%nt!$!carlas cuando la /asan
nu%"a%nt% d% ano %n ano) Ad!ra*l%%nt%# cas! todos los
/art!c!/ant%s d%l s%!nar!o con los ,u% <% tra*a+ado %st% %&/%r!%nto#
no <an t%n!do /ro*l%a %n %sco(%r sus naran+as or!(!nal%s) Gru/os d%
<asta ,u!nc% /%rsonas I%l l7!t% lo(7st!co a/ro&!ado /ara un %+%rc!c!o
d% coo/%rac!'n con los o+os c%rradosI <a alcan-ado acu%rdo un9n!%#
a /%sar d% la %-cla !n%"!ta*l% d% naran+as# d% d%+arlas ca%r %l /!so# 0
d% (%nt% sost%n!%ndo dos o tr%s a la "%-) Est% %&/%r!%nto nunca $alla
%n (%n%rar un nu%"o r%s/%to %n los /art!c!/ant%s# <ac!a la %$%ct!"!dad d%
sus /roc%sos /%rc%/tual%s)
Muc<o d% lo ,u% al(unas /%rsonas llaan tont%r7a# %stu/!d%- o
locura %n otros <uanos# s'lo ll%(a a !nat%nc!'n) Nad!% /on% at%nc!'n
!(ual%nt% *!%n a todas las cosas) No todo %l undo !nt%nta /%rc!*!r la
!sa cosa %n la !sa s!tuac!'n) Un c<o$%r /u%d% %star s%ntado %n su
carro d%tr9s d% otro c<o$%r %n un alto) Cuando ca*!a la s%Gal# %l /r!%r
conductor /u%d% %star /on!%ndo at%nc!'n a otra cosa) Podr7a %star
o*s%r"ando %l c!%lo# !rando a un a/arador# o %scuc<ando las not!c!as
%n su rad!o) D%s/u.s d% unos cuantos s%(undos# %l c<o$%r d%tr9s d% .l
/u%d% !/ac!%ntars% 0 %/%-ar a sonar su cla&on# /ro$!r!%ndo la
%&/r%s!'n trad!c!onal# :ASCu. %s lo ,u% l% /asa a %s% %stL/!do SlmVm
mTB:) La r%s/u%sta %s6 no l% /asa nada) Pro*a*l%%nt% ta/oco %s
%stL/!do) H /ro*a*l%%nt% no %s ta/oco un SlmVmmT) Lo ,u% /as' $u%
,u% no /uso at%nc!'n a lo ,u% %l s%(undo conductor ,u%r7a ,u% <!c!%ra)
Muc<as /%rsonas son llaadas %stL/!das o locas# cuando su al$unc!'n
r%al %s %ra%nt% la !nat%nc!'n)
Pon%r at%nc!'n s% <ac% uc<o 9s $9c!l# s! s% t!%n% una !d%a
*u%na d% a ,u. <a0 ,u% at%nd%r) Pu%d% cons!d%rar su at%nc!'n coo
an9lo(a a un r%c%/tor d% rad!o o t%l%"!s!'n# ,u% d%l!*%rada%nt%
s!nton!-a %n %stac!on%s s%l%ctas) Justo coo %l rad!o s% %,u!/a /ara
r%c!*!r al(unas clas%s d% trans!s!on%s ID!(aos# AM o FM# a*as AM
0 FM# u onda cortaI 0 no otras# as7 su c%r%*ro# con los aGos %st9 %+or
/r%/arado /ara /%rc!*!r al(unas cosas 0 otras no) Ha d%sarrollado
uc<os od%los d% r%conoc!!%nto# ,u% o/%ran coo a(u+%ros
/%rc%/tual%s d% sus /%nsa!%ntos) Estos a(u+%ros l% /%r!t%n r%conoc%r
$9c!l%nt% uc<os as/%ctos d% su a*!%nt%# 0 sa*%r cu9ndo los <a
"!sto) Aun,u% /ud!%ra /os%%r uc<os od%los d% r%conoc!!%nto Lt!l%s
%n su c%r%*ro# /ro*a*l%%nt% ta*!.n t!%n% un nL%ro d% 9r%as c!%(as#
,u% l% /ro"ocan /asar /or alto# as/%ctos d% su a*!%nt% ,u% /u%d%n s%r
!/ortant%s)
ASa*7a ust%d ,u% t!%n% un 9r%a c!%(a Iuna /%,u%Ga 9r%a %n %l
ca/o d% "!s!'n d% cada o+o# dond% ust%d no /u%d% "%r nadaB Justo
c%rca d% =@ (rados a$u%ra d% cada /unto $ocal d%l o+o# %s .l 9n(ulo
dond% %l n%r"!o '/t!co ,u% "a al c%r%*ro s% un% con las c.lulas n%r"!osas
s%nsor!al%s d%ntro d%l o+o) Es% lu(ar %n su r%t!na no t!%n% c.lulas
r%c%/toras# 0 la /art% d% la !a(%n "!sual ,u% ca% %n %s% /unto# s%
/!%rd%) Usual%nt% no nota %stas 9r%as c!%(as# /or,u% sus o+os s%
u%"%n r9/!da%nt%# 0 su %or!a "!sual d% corto /la-o l% /%r!t% a su
c%r%*ro ll%nar la !n$orac!'n "!sual $altant%)
La F!() K)E l% /%r!t!r9 %ncontrar su 9r%a c!%(a %n cada uno d% sus
o+os) Sost%n(a %l l!*ro a una d!stanc!a c'oda d% l%ctura# c%rca d% =4 a
=@ /ul(adas d% sus o+os) C!%rr% su o+o !-,u!%rdo 0 "%a al /unto (rand%
con su o+o d%r%c<o) A<ora ca*!% l%nta%nt% su $oco <ac!a los nL%ros
so*r% la !-,u!%rda d%l /unto# "!%ndo cada uno d% %llos %n suc%s!'n l%nta)
M!%ntras /ros!(u% as7# t%n(a conc!%nc!a d%l /unto ,u% toda"7a %star9 %n
su ca/o d% "!s!'n) Al /roc%d%r# 9s all9 d%l /unto# ll%(ar9 a un lu(ar
dond% /ar%c% d%sa/ar%c%r) S% d%sa/ar%c% d% su ca/o /%r!$.r!co) Est%
%s %l 9n(ulo %n %l cual# la !a(%n d%l /unto $alla total%nt% d%s/u.s d%l
9r%a c!%(a d% su o+o d%r%c<o) M!%ntras /ros!(u% toda"7a 9s all9 a lo
lar(o d% la l7n%a d% nL%ros# /ronto s% <ar9 consc!%nt% d%l /unto otra
"%- !%ntras sal% d%l /unto c!%(o) D% la !sa an%ra /u%d% ust%d
%ncontrar %l lunto c!%(o %n su o+o !-,u!%rdo# "olt%ando %l l!*ro <ac!a
a*a+o 0 r%/!t!%ndo %l /roc%d!!%nto con su o+o d%r%c<o c%rrado# 0 su
!-,u!%rdo no"!.ndos% a lo lar(o d% la l7n%a d% nL%ros al%+9ndos% d%l
/unto)
5ig. =.C (ncuentre su rea ciega visual. 0ostenga el libro a una
distanda normal de lectura, cierre su ojo izquierdo, " encuentre el
n9mero que causa que el punto grande 6desaparezca6 de su
campo visual.
Una d%ostrac!'n uc<o 9s !/r%s!onant% d%l 9r%a c!%(a
!nclu0% una "%la %nc%nd!da) Col',u%la so*r% una %sa u otra su/%r$!c!%
con"%n!%nt% 0 /9r%s% %n la /ar%d o/u%sta) Con su o+o !-,u!%rdo c%rrado#
/r!%ro "%a la lu- d% la "%la 0 lu%(o %/!%c% a ca*!ar su "!sta
l%nta%nt% al%+9ndola d% %lla# o"!%ndo su o+o <ac!a su nar!-) Cuando
<a colocado %l 9r%a c!%(a %n %l 9n(ulo d% su !a(%n %ntrant% d% la "%la#
d%sa/ar%c%r9 total%nt%) Mo"!%ndo su /unto $ocal alr%d%dor
cu!dadosa%nt%# /u%d% %&/lorar %l taaGo 0 $ora d%l 9r%a c!%(a#
notando %n ,u. /unto /u%d% ust%d d%t%ctar nu%"a%nt% la lu- d% la
"%la)
As7 coo s% t!%n%n 9r%as c!%(as "!sual%s# as7 /or analo(7a
/od%os t%n%r otras 9r%as c!%(as /%rc%/tual%s) Pod%os s!/l%%nt%
no !nt%ntar toar %n cu%nta al(unos as/%ctos o s!tuac!on%s ,u% /odr7an
a0udar a an%+arlas %+or) Muc<as /%rsonas /ar%c%n t%n%r 9r%as
c!%(as# %n sus r%acc!on%s 0 s%nt!!%ntos <ac!a otros) S! una /%rsona %n
una s!tuac!'n s% /r%ocu/a d% sus /ro/!os s%nt!!%ntos % !nt%r%s%s#
$allar9 %n s!nton!-ars% a las s%Gal%s ,u% otras /%rsonas andan 0
/ro*a*l%%nt% %ntrar9 %n co/orta!%ntos ,u% !rr!tan# o$%nd%n o
!nt!!dan a la otra /%rsona) En la %d!da d% ,u% uno %st9 !nconsc!%nt%
d% %st% !/acto so*r% las otras /%rsonas# s% %s !nca/a- d% ada/tar
%$%ct!"a%nt% sus n%c%s!dad%s % !nt%r%s%s) En %l lar(o /la-o#
/ro*a*l%%nt% %sta 9r%a c!%(a tra*a+ar9 %n contra d% la /%rsona# /ara
o*t%n%r lo ,u% .sta ,u!%r% d% otras /%rsonas)
El principio de conte*to.
El /r!nc!/!o /%rc%/tual d% cont%&to s!(n!$!ca ,u% la an%ra %n ,u%
su c%r%*ro !nt%r/r%ta c!%rtas caract%r7st!cas o cla"%s %n una s!tuac!'n#
d%/%nd%n %n (ran %d!da# d% la natural%-a total d% la s!tuac!'n) Su
c%r%*ro ad!t% %l arr%(lo (%n%ral d% una s!tuac!'n /%rc%/tual dada 0
ut!l!-a %s% /atr'n coo un a/o0o /ara conclu!r lo ,u% d%*% <ac%r con las
cla"%s %s/%c7$!cas ,u% %ncu%ntra)
Un %+%/lo s%nc!llo d%l $%n'%no d% cont%&to co/r%nd% a un
(ru/o d% on%das so*r% una %sa# d!(aos a un lado d% un /lat!llo %n
un r%staurant%) S! s% %stu"!%ra %n los Estados Un!dos# /ro*a*l%%nt% s%
su/ondr7a ,u% %ran on%das nort%a%r!canas) El cont%&to l% !n"!ta a
"%rlas coo tal%s# %s/%c!al%nt% /or,u% su %&/%r!%nc!a /asada l% <a
con$!rado con $r%cu%nc!a %sta clas% d% !nt%r/r%tac!'n) S! s% l% %&a!na
0 d%scu*r% ,u% r%al%nt% son on%das d% otro /a7s# o ,u% son
+usta%nt% tro-os d% %tal %n $ora d% on%das# su %sc%nar!o %ntal
s% d%soronar9) E/%-ar9 a "%rlas d% un odo d!$%r%nt%)
El $%n'%no d% cont%&to t!%n% un %$%cto c!rcundant% total so*r%
los /roc%sos /%rc%/tual%s d% su c%r%*ro# ,u% rara "%- lo nota %n cada
s!tuac!'n /%rc%/tual# su c%r%*ro n%c%s!ta un lu(ar /ara %/%-ar Iun
/unto d% arran,u% /ara sacarl% s%nt!do a las !/r%s!on%s ,u% l% tra%n
sus s%nt!dos) Su c%r%*ro %&a!na la s!tuac!'n total 0 d%r!"a d% %lla
c!%rtos conc%/tos or(an!-ador%s) Por %+%/lo# s% /u%d%n "%r o*+%tos
con"%nc!onal%s %n una <a*!tac!'n /or unos cuantos s%(undos) S% d.
cu%nta o no# su c%r%*ro <a r%conoc!do a la a0or7a d% %llos 0 l%s <a
as!(nado a cada uno d% %llos una $unc!'n dada con r%s/%cto a ust%d# 0
con r%s/%cto a los otros %n su ca/o /%rc%/tual) Ta*!.n a*stra%
r%lac!on%s %ntr% los o*+%tos o %ntr% las /%rsonas %n la s!tuac!'n) Estos
dos as/%ctos I$unc!'n 0 r%lac!'nI $oran los !n(r%d!%nt%s *9s!cos d%l
cont%&to# ,u% su c%r%*ro %sta*l%c% /ara cada s!tuac!'n /%rc%/tual) Saca
<!stor!as /asadas 0 d%c!d% ,u. su/os!c!on%s <ac%r d% la s!tuac!'n
/r%s%nt%)
Cuando su c%r%*ro co%t% un %rror %n cual,u!%ra d% %stos
$actor%s asu!*l%s# s% t!%n% d!$!cultad /ara !nt%r/r%tar c!%rtas
caract%r7st!cas d% una s!tuac!'n# o s% /u%d% ll%(ar a <ac%rs%
!nn%c%sar!a%nt% %&!(%nt% %n la $l%&!*!l!dad con la ,u% /u%d% "%r la
s!tuac!'n) El t%n%r conc!%nc!a d% los cont%&tos 0 d% c'o su c%r%*ro los
cr%a /u%d% a0udarl% a l!*%rars% d% r%s/u%stas auto9t!cas a s!tuac!on%s
arr%(ladas)
Un nL%ro d% !lus!on%s "!sual%s d%u%stra los %$%ctos d% las
r%lac!on%s so*r% los !nt%ntos d% su c%r%*ro /or /%rc!*!r caract%r7st!cas
%s/%c7$!cas d% una s!tuac!'n) La F!() K)=4 l% u%stra c'o un %l%%nto
d% una s!tuac!'n /ar%c% !nt%ractuar con otro %l%%nto) APar%c% la l7n%a
con los %&tr%os d!"%r(%nt%s 9s (rand% ,u% la l7n%a con %&tr%os d%
$l%c<aB Esta $!(ura $aosa ,u% %s la !lus!'n d% M^ll%rDL0%r 0 otras
/ar%c!das# <an !ntr!(ado /or uc<o t!%/o a los !n"%st!(ador%s
/%rc%/tual%s) El o+o /ar%c% s%(u!r c!%rtas l7n%as d% acu%rdo al odo %n
,u% %st9n arr%(ladas# 0 %st% o"!!%nto l!(%ro /u%d% conduc!r al
c%r%*ro a %"aluar %sas l7n%as coo cu*r!%ndo 9s %s/ac!o ,u% otras)
Las ca*%-as d% $l%c<a d% la $!(ura /ar%c%n conduc!r al o+o d% r%(r%so al
c%ntro d% la l7n%a# dando la !/r%s!'n d% cu*r!r un %s/ac!o 9s
/%,u%Go)

5igura =.B? Oul linea es ms grande, , o .P
La F!() K)== u%stra c'o una caract%r7st!ca d% una s!tuac!'n /u%d%
/ar%c%r r%al%nt% ,u% ca*!a a otra) APar%c%n d%r%c<as las dos l7n%as
lar(as# o /ar%c%n cur"asB La !nt%racc!'n d% las l7n%as rad!ant%s d%l
c%ntro con$und% al c%r%*ro# al tratar d% %&a!nar las l7n%as r%ctas)
Las cla"%s cont%&tLal%s %n una s!tuac!'n ta*!.n +u%(an una
/art% !/ortant% al %nt%nd%r %l co/orta!%nto d% otra /%rsona) Por
%+%/lo# un /ro$%sor d% s%cundar!a %sta*a "!(!lando un %&a%n ,u%
cons!st7a %n cont%star /r%(untas con $alsoI"%rdad%ro) Not' ,u% un
%stud!ant% al $ondo d%l sal'n lan-a*a una on%da 0 %scr!*7a las
r%s/u%stas) El /ro$%sor /%ns'# :Bu%no# %s asunto su0o: coo cont%st% .l
su %&a%n): Post%r!or%nt%# +usto ant%s d% ,u% ll%(ara %l l7!t% d%
t!%/o /ara %ntr%(ar %l %&a%n# not' ,u% %l !so %stud!ant% lan-a*a
la on%da 9s r9/!da%nt%) Cuando los %stud!ant%s !*an a*andonando
%l sal'n# lla' al %stud!ant% 0 l% /r%(unt'# :No % !/orta c'o
cont%stast% %l %&a%n# /%ro t% !/ortar7a d%c!r% A/or ,u. lan-a*as la
on%da otra "%- al $!nal d%l %&a%nB:) El %stud!ant% r%s/ond!'# :Esta*a
"%r!$!cando !s r%s/u%stas:)
En los /r!%ros d7as d% la !n"%st!(ac!'n /%rc%/tual# un
%&/%r!%nto !nt%r%sant% d% soluc!'n d% /ro*l%as# aclar' uc<os
%$%ctos ,u% t!%n% %l cont%&to so*r% %l /%nsa!%nto <uano) La $ora
%&acta d%l %&/%r!%nto "ar!' cuando d!st!ntos !n"%st!(ador%s lo
du/l!ca*an# /%ro los %l%%ntos *9s!cos %ran los !sos) Los
%&/%r!%ntador%s /%d!r7an a un /%,u%Go (ru/o d% /%rsonas ,u%
trataran d% r%sol"%r %l /ro*l%a d% r%t!rar s!n daGarla# una /%lota d%
/!n(D/on(# d%l $ondo d% un tu*o d% %tal "!%+o /arado# $!r%%nt%
su+%to al su%lo) El tu*o %ra d% tr%s /!%s d% lar(o 0 l!(%ra%nt% 9s lar(o
%n d!9%tro ,u% la /%lota) La <a*!tac!'n ta*!.n cont%n7a un nL%ro d%
art7culos ,u% los !%*ros d%l (ru/o t%n7an l!*%rtad d% usar# s! lo
d%s%a*an# coo ala*r%# %sco*as# (anc<os /ara col(ar ro/a# <!lo#
(oa# t!+%ras# tac<u%las 0 tra/os)
Los %&/%r!%ntador%s (%n%ral%nt% controla*an un $actor /art!cular %n
%l arr%(lo# "ar!9ndolo d% un (ru/o a otro) En una s!tuac!'n# d% %ntr% los
uc<os art7culos %n %l cuarto %star7a una %sa /u%sta# co/l%ta con
ant%l# cu*!%rtos d% /lata# "a+!lla d% cr!stal 0 una +arra d% a(ua con
<!%los) En u0 /ocos casos %l (ru/o a%na-ar7a con soluc!onarlo
"ac!ando %l a(ua con <!%lo al tu*o /ara ,u% $lotara la /%lota d% /!n(D
/on() P%ro cuando los %&/%r!%ntador%s colocaron %l a(ua %n una "as!+a
"!%+a 0 suc!a# cas! todos los (ru/os %ncontraron r9/!da%nt% la soluc!'n
d%l a(ua)

5igura =.BB. O0on paralelas las dos lineasP
Los %&/%r!%ntador%s lan-aron la <!/'t%s!s d% ,u% los su+%tos d%
/ru%*a <a*7an ca7do "7ct!as d% un $%n'%no ,u% cal!$!caron d% $!+ac!'n
$unc!onal# %sto %s# as!(nar $unc!on%s %str%c<a%nt% l!!tadas a los
%l%%ntos d% una s!tuac!'n 0 s%r !nca/ac%s d% usar al(unos d% %stos
art7culos d% an%ras no con"%nc!onal%s) A/ar%nt%%nt% los !%*ros
d%l (ru/o "!%ron !nconsc!%nt%%nt% %l a(ua <%lada# coo :tra*ada:
d%ntro d%l cont%&to d% la %sa /u%sta# ,u% /ar%c7a s%r una un!dad
/%rc%/tual /or s7 !sa) Los su+%tos ,u% "!%ron %l a(ua %n su $ora 9s
:d!s/on!*l%:# no tu"!%ron /ro*l%a us9ndola /ara $orular una soluc!'n)
En %l /r!%r caso# %l cont%&to d% la s!tuac!'n l%s condu+o a d%$!n!r %l
a(ua coo :al(o /ara toar:# s!n dars% cu%nta ,u% lo <a*7an <%c<o as7)
En %l otro caso# %l cont%&to l%s condu+o a d%$!n!r %l a(ua coo :al(o /ara
"ac!ars%):
Coo $%n'%no /%rc%/tual# la $!+ac!'n $unc!onal con $r%cu%nc!a
corr% /ro$unda%nt% %n nu%stro s!st%a total /ro/!o d% :d%$!n!c!on%s I
,u% %s %l arco d% tra*a+o /ara d%c!d!r c'o an%+ar las /!%-as d%
d!"%rsas /art%s d%l undo) Pro*a*l%%nt% la !n$lu%nc!a 9s $u%rt% /ara
d%$!n!r la $unc!'n d% al(o# %s la %t!,u%ta "%r*al ,u% uno a/r%nd% a
a/l!carl%) En un s%!nar!o so*r% /%nsa!%nto# %nc!on. la d!st!nc!'n
%ntr% :cosas: /or su /ro/!o d%r%c<o 0 las %t!,u%tas ,u% a/l!caos a las
cosas) Una /art!c!/ant% !ns!st!' %n ,u% todo %s al(o o lo otro) L% su(%r7
,u% lo ,u% al(o :%s: Dcon %l .n$as!s %n las co!llas Id%/%nd% sola%nt%
d% c'o %s/%ra uno %lac!onarlasI) Esco(7 una s!lla 0 /r%(unt.# :ACu.
%s %stoB: Ella r%s/ond!'# :Una s!lla:) La "olt%% <ac!a a*a+o 0 la sostu"%
so*r% ! ca*%-a 0 d!+%# AH s! la uso /ara (uar%c%r% d% la llu"!aB:) D!+o
llana%nt%# :Aun %s una s!lla) Sola%nt% la %st9 usando con otro $!n):
Entonc%s % s%nt. %n %l $!lo d% la %sa 0 /r%(unt.# :AEs %sto una
s!llaB:# d!+o# :No) Eso %s una s!lla# %st9 s%nt9ndos% so*r% una %sa):
Pr%(unt.# :ACu. <ac% ,u% %so s%a una s!lla 0 %sto una %saB: cont%st'#
:No +u%(u% con las /ala*ras# una l!lla %s una s!lla 0 una %sa %s una
%sa# las /u%d% usar coo ust%d ,u!%ra# /%ro %so no ca*!a lo ,u%
son:)
Mas tard% %n %l s%!nar!o# condu+% un %+%rc!c!o d% /roducc!'n d%
!d%as# usando la tar%a d% %ncontrar tantos usos coo $u%ran /os!*l%s
/ara un adr!llo d% construcc!'n coLn 0 corr!%nt%) Aun,u% uc<os d%
los /art!c!/ant%s /odr7an d!"a(ar l!*r% 0 $9c!l%nt%# tra0%ndo usos
%&traGos 0 no"%dosos# la u+%r ,u% !ns!st!' ,u% una s!lla %ra una s!lla no
/od7a no*rar una a/l!cac!'n $unc!onal /ara un ladr!llo d!$%r%nt% a la d%
constru!r al(una %structura coo /ar%d# ac%ra# o un asador) Su s!st%a
!% cat%(or7as "%r*al%s# a/ar%nt%%nt% a/r!s!on' su /%nsa!%nto)
D%*!do a ,u% nu%stro co/orta!%nto %s (o*%rnado /or las
su/os!c!on%s ,u% <ac%os al %sta*l%c%r %l conc%/to /%rc%/tual d% una
s!tuac!'n# al(unas "%c%s ca%os "7ct!as d% la an!/ulac!'n d% otros
,u% s% dan cu%nta d% %llo) Un +o"%n s% a/ost' %n la /u%rta d% un *ar
/o/ular d% solt%ros %n una noc<% d% "!%rn%s) Por c%rca d% ,u!nc%
!nutos# co*r' Ra/artado d% %sa: d% dos d'lar%s d% cada /%rsona ,u%
%ntra*a al *ar) En s%(u!da s% al%+' con un !n(r%so r%(ular# /or unos
cuantos !nutos d% Rtra*a+o:)
$a prue&a de la realidad.
$tros le dirn que trate de probar que tiene raz!n. *o le digo que
trate de probar que est equivocado. -410 A,0T(4/
A<ora ,u% <%os a*andonado la con"!cc!'n !n(%nua d% ,u%
"%os las cosas coo :son:# 0 ,u% <%os ac%/tado %l <%c<o d% ,u%
nu%stros c%r%*ros no /u%d%n "%r 9s all9 d% dond% t%r!na %l n%r"!o
,u% l%s /ro/orc!ona las !/r%s!on%s s%nsor!al%s# /od%os ado/tar una
/ol7t!ca (%n%ral d% /on%r at%nc!'n a la at%nc!'n I/od%os d%sarrollar
una conc!%nc!a d% la conc!%nc!a) Coo %nc!onaos %n un ca/7tulo
ant%r!or# su c%r%*ro cr%a od%los d% %or!a d% su !n$orac!'n
/%rc%/tual# 0 los ut!l!-a coo *lo,u%s /ara constru!r %l /%nsa!%nto)
Est% /roc%so cont!nua auto9t!ca%nt%# durant% sus <oras d% "!(!l!a) La
<a*!l!dad d% /ro*ar la r%al!dad# !nclu0% %"aluar d% "%- %n cuando %stos
od%los %ntal%s# contra !n$orac!'n nu%"a) En "!sta d% ,u% uc<os
d% nu%stros /roc%sos /%rc%/tual%s o/%ran auto9t!ca%nt%# la /ru%*a
d% la r%al!dad r%,u!%r% un /roc%so d%l!*%rado 0 consc!%nt%) Esta %s una
or!%ntac!'n %&t%ns!"a c!tada /or Kor-0*s8!)
S!n %*ar(o# al(unas /%rsonas <an ad,u!r!do <9*!tos d%
/%nsa!%nto %,u!"ocados# ,u% !nt%r$!%r%n tanto con sus /roc%sos d%
/ru%*a d% la r%al!dad# ,u% s% <ac%n r7(!dos# /%nsador%s %c9n!cos#
!nca/ac%s d% ada/tars% al undo ca*!ant% $r%nt% a %llos)
Ha*!tual%nt% 0 s!n sa*%rlo# *lo,u%an sus /ro/!os /roc%sos d% /ru%*a
d% la r%al!dad) Al conoc%r los <9*!tos %ntal%s ,u% conduc%n a %st%
*lo,u%o# /u%d% %l!!nar uc<os d% %llos d% sus /atron%s d%
/%nsa!%nto# 0 d%sarrollar un alto n!"%l d% <a*!l!dad d% /ru%*a d% la
r%al!dad)
En %st% /unto %stos <9*!tos %ntal%s /ro*a*l%%nt% l% /ar%c%r9n
$a!l!ar%s# a<ora ,u% <%os %stud!ado los /roc%sos /%rc%/tual%s 0 las
an%ras %n las ,u% %l c%r%*ro constru0% sus od%los %ntal%s) Los 9s
coun%s <9*!tos d% *lo,u%o d% la r%al!dad 9s coun%s son6
=) La or!%ntac!'n !nt%nc!onal
?) O/!n!on!t!s)
>) Ju!c!os d% "alor)
2) P%nsar %n %l %(o)
Cada uno d% %stos <9*!tos %ntal%s t!%nd%n a d!stors!onar o
constr%G!r los /roc%sos /%rc%/tual%s# al %sta*l%c%r un $u%rt% %sc%nar!o
%ntal# ,u% nos %"!ta toar la !n$orac!'n ,u% nos ca/ac!tar7a /ara
r%"aluar una s!tuac!'n# %n$ocar d!st!nta%nt% un /ro*l%a# r%"!sar un
/unto d% "!sta# o ca*!ar su an%ra d% /%nsar) Cada uno d% %llos t!%n%
una !n$lu%nc!a r%duct!"a so*r% la /%rc%/c!'n) Conduc%n a cr%ar una
an%ra d% /%nsar c%rrada# %n lu(ar d% una an%ra d% /%nsar a*!%rta)
Por %+%/lo# un %sc%nar!o %ntal $u%rt%# una o/!n!'n $!+a# conduc%
d!r%cta%nt% a la /%rc%/c!'n s%l%ct!"a# a toar sola%nt% a,u%lla
!n$orac!'n ,u% s% al!n%a con los /r%+u!c!os %sta*l%c!dos) La !n$orac!'n
%ntrant% t!%n% %l %$%cto d% +ust!$!car %l %sc%nar!o %ntal# <ac!.ndolo aun
9s $u%rt%) El %sc%nar!o %ntal 9s $u%rt%# conduc% 9s $u%rt%%nt%
aun a una /%rc%/c!'n 9s s%l%ct!"a# 0 as7 %n ad%lant%) Por %+%/lo# s!
0a s% d%c!d!' $!r%%nt% so*r% un %n$o,u% /art!cular d% un /ro*l%a#
/ro*a*l%%nt% s% /ondr9 9s al%rta /ara notar las "%nta+as d% %s%
%n$o,u% 0 /ara ta!-ar r%sultados ,u% no l% a/o0%n u0 *!%n)
Sola%nt% s! las caract%r7st!cas o/u%stas s% <ac%n tan nota*l%%nt%
o*"!as# ,u% no /u%da r%c<a-arlas# %ncontrar9 n%c%sar!o ro/%r %l
%sc%nar!o %ntal 0 r%"aluar los $actor%s !n"olucrados)

-a opini!n ha causado ms dificultades en este peque@o planeta,
que las plagas o los temblores.
;$-T,1/(
Otra al$unc!'n coLn %ntal# ,u% noral%nt% s% or!(!na %n %l
+%nsa!%nto %(o7sta %s rac!onal!-ar) Rac!onal!-ar s!(n!$!ca /on%r +untos
los $actor%s d% una s!tuac!'n %n $ora %s/%c!al# /ara %sta*l%c%r una
a/l!cac!'n soc!al%nt% ac%/ta*l% /ara %l /ro/!o co/orta!%nto#
s!%/r% ,u% la (%nt% <ac% al(o# 0 ,u% /!%nsa /u%d% /ro"ocar la
d%sa/ro*ac!'n d% otras /%rsonas ,u% r%s/%ta o cu0as o/!n!on%s son d%
"alor# ,u% t!%n% ra-on%s /od%rosas /ara <ac%rlo# t%nd%r9 a d%sarrollar
una %&/l!cac!'n a sus acc!on%s# %n t.r!nos d% $actor%s ,u% cr%% ,u% las
otras /%rsonas s7 a/ru%*an)
(l hombre es el 9nico animal que se sonroja 7o que necesita
hacerlo.
3,/: T),1&
Muc<a (%nt% s% %ntr%(a con $r%cu%nc!a a la rac!onal!-ac!'n# d%*!do
a ,u% los s%r%s <uanos noral%s "aloran %n c!%rta %d!da la
ac%/tac!'n 0 a/ro*ac!'n d% otros# 0 /or,u% uc<os d% %llos "aloran
tanto la a/ro*ac!'n# ,u% s% a/r!s!onan %llos !sos %n *uscarla) Un
+o"%n /u%d% s%nt!r s%los d% su <%rana 0 d%c!d!r %/u+arla <ac!a a*a+o
d%l ont'n d% ar%na) Cuando su adr% /r%(unta ,u. /as'# /odr9
contar ,u% su <%rana s% %sta*a ca0%ndo# 0 ,u% <!-o !nt%ntos <%ro!cos
/or sal"arla) En su Fora %&tr%a# una rac!onal!-ac!'n %s s!/l%%nt%
una %nt!ra) S!n %*ar(o# %stas clas%s d% rac!onal!-ac!on%s no %st9n
con$!nadas nada 9s a los n!Gos) Un /r%s!d%nt% d% una co/aG7a /odr9
o$r%c%r noral%nt% la !sa %&/l!cac!'n# r%$ras%ada a/ro/!ada%nt%#
/ara $or-ar a otro %+%cut!"o a sal!rs% d% la or(an!-ac!'n Iuna $ora d%
co/orta!%nto ,u% r%cu%rda %l %sc%nar!o +u"%n!l d% la /!la d% ar%na)
Madr%6 B!ll0# A/or ,u. l% d!st% un /unta/!. %n %l %st'a(o a tu
<%ranaB
B!ll06 No lo /ud% %"!tar) S% "olt%' d%as!ado /ronto)
Otra 9r%a !/ortant% a %nudo n%c%s!tada d% /ro*ar la r%al!dad#
co/r%nd% la /ro/!a auto!a(%n I %l /unto d% "!sta /ro/!o d% uno
!so coo /%rsona 0 las r%lac!on%s con otros) S! s% t!%n%n c!%rtas
9r%as c!%(as %n r%lac!'n con la an%ra %n ,u% trata a otras /%rsonas# o
s! no ,u!%r% ac%/tar los <%c<os d% sus ot!"ac!on%s %n c!%rtas
s!tuac!on%s# /ro*a*l%%nt% su co/orta!%nto l% %"!tar9 sat!s$ac%r sus
n%c%s!dad%s# 9s ,u% a0udarl% a ,u% %so suc%da) En al(unos casos#
/u%d% cr%ar sus /ro/!os /ro*l%as al an%+ars% con otros d% an%ra
a*!%rta%nt% a(r%s!"a o %n $oras a*ras!"as# o d% otra an%ra no
%"aluando sus /ro/!os !nt%r%s%s 0 n%c%s!dad%s) Las clas%s d% %ntradas
,u% l% a0udar9n a /ro*ar su od%lo d% ust%d !so contra la r%al!dad
%&t%rna# son las %&/r%s!on%s $ac!al%s 0 otras cla"%s no "%r*al%s ,u%
otros l% dan %n r%s/u%sta a cosas ,u% ust%d d!c% o <ac%J %n la %d!da
%n la ,u% *us,u%n su co/aG7a o con"%rsac!'n casualJ %n la %d!da %n
la ,u% s% s!%ntan c'odos con ust%dJ %n la %d!da %n la ,u% "alL%n sus
!nt%r%s%s al tratar con ust%d) Ta*!.n /u%d% <ac%r /r%(untas d% *a+o
r!%s(o# a otras /%rsonas# /ara %ncontrar as/%ctos %s/%c7$!cos d% c'o
r%acc!onan con r%s/%cto a ust%d)
A tra".s d% uc<as !n"%st!(ac!on%s d% /ru%*a 0 %rror# los
d!s%Gador%s d% la /u*l!c!dad <an a/r%nd!do a %/acar sus /roductos
con los ar(u%ntos :rac!onal%s: a/ro/!ados /ara ,u% l%s co/r%n# /%ro
s% as%(uran ,u% los :!nductor%s ocultos: s% u%stran con su$!c!%nt%
clar!dad# /ara alcan-ar las %structuras ot!"ac!onal%s r%al%s d%l
consu!dor) T7/!ca%nt%# %n la a0or7a d% las (%nt%s %l a/%lar a los
d%s%os d% status soc!al# al d%s%o d% s%nt!!%ntos d% /od%r# $antas7as d%
%&/%r!%nc!as s%&ual%s# cuando s% con%ctan /oco o uc<o con %l
/roducto# %&c!tar9n u0 con$!a*l%%nt% %l !/ulso d% co/ra) El
c%r%*ro <uano /ar%c% t%n%r la $acultad cur!osa d% (uardar dos
/roc%sos o/u%stos d%l /%nsa!%nto# s%/arados %n co/art!!%ntos a
/ru%*a d% la l'(!ca 0 %"!tar ,u% c<o,u%n) La !sa /%rsona ,u% %n una
con"%rsac!'n /r%d!ca a sus a!(os so*r% /%nsar /or s7 !so 0 no tratar
d% %,u!/arars% con los P.r%-# r%s/ond%r9 a un anunc!o alta%nt%
an!/ulat!"o# co/rando un carro d% lu+o# una +o0a o %l Llt!o acc%sor!o
su/%r$!c!al) D% al(una an%ra# /or %d!o d% la at%nc!'n s%l%ct!"a# /u%d%
cons%r"ar %n su c%r%*ro %stos dos %sc%nar!os d% !d%as)
L%'n F%st!n(%r# !n"%st!(ador d% Stan$ord# %stud!' %st% $%n'%no
d% constru!r a!slada%nt% :/a,u%t%s d% /%nsa!%nto:# %s/%c!al%nt%
%n %l cont%&to d% r%s/u%stas a la /u*l!c!dad) F%st!n(%r acuG' %l t.r!no
d!sonanc!a co(nosc!t!"a# /ara d%scr!*!r la :t%ns!'n %ntal:
%&/%r!%ntada su*+%t!"a%nt%# r%sultant% d%l con$l!cto /ot%nc!al d% dos
!d%as ,u% co%&!st%n %n un c%r%*ro) F%st!n(%r cr%0' ,u% cuando una
/%rsona s!%nt% %sta d!sonanc!a# s%Gala un %ntr%cru-a!%nto /arc!al d%
sus cat%(or7as l'(!cas# 0 %sa /%rsona ado/tar9 auto9t!ca%nt%
%strat%(!as /%rc%/tual%s 0 co(nosc!t!"as ,u% a!slar7an las !d%as una d%
otra 0 r%duc!r9n la d!sonanc!a) F%st!n(%r cr%0' ,u% la rac!onal!-ac!'n#
con $r%cu%nc!a +u(a*a una /art% !/ortant% %n la r%ducc!'n !nconsc!%nt%
d% la d!sonanc!a co(nosc!t!"a)
Las !n"%st!(ac!on%s d% F%st!n(%r ostraron ,u% al(unas "%c%s la
(%nt% /u%d% !rs% a %&tr%os cons!d%ra*l%s# al *lo,u%ar sus /roc%sos d%
/ru%*a d% la r%al!dad# cuando tratan d% sost%n%rs% %n una cr%%nc!a ,u%
no sost!%n% una a%na-a l'(!ca) Estud!' las act!"!dad%s d% "ar!os cultos
$an9t!cos# cu0os !%*ros cr%7an ,u% %l undo /ronto t%r!nar7a 0 ,u%
<a*7an s!do %sco(!dos coo so*r%"!"!%nt%s) Cu%r7a sa*%r lo ,u% las
/%rsonas <ar7an ant% las c!rcunstanc!as %&tr%as d% <a*%r <%c<o un
co/ro!so co/l%to con su cr%%nc!a# %sto %s# <a*!%ndo dado todas sus
/%rt%n%nc!as 0 s%/arado sus la-os d% la soc!%dad# 0 %ncontrars%
/ost%r!or%nt% con ,u% la /ro$%c7a no s% <a*7a cu/l!do) AC'o
r%acc!onar7a la (%nt% ,u% sostu"o tal%s cr%%nc!as cuando .stas $u%ron
total%nt% $rustradasB
Sor/r%s!"a%nt%# F%st!n(%r %ncontr' ,u% n!n(uno d% los (ru/os
,u% .l %stud!' s% d%s*and' !n%d!ata%nt% al %ncontrar $rustrada su
/ro$%c7a) Todos %llos c%rraron sus $!las# d%sarrollaron una /r%d!cc!'n
nu%"a# 0 /rodu+%ron una %&/l!cac!'n d% /or ,u. no s% <a*7a t%r!nado %l
undo %n %l t!%/o s%Galado) Un (ru/o ,u% ant%s %ra u0 s%cr%to 0 s%
r%s!st7a a <a*lar con %&traGos# %/%-' a <ac%rs% /u*l!c!dad 0 r%clutar
nu%"os !%*ros /ara un s%(undo !nt%nto) Otro (ru/o a$ront' no
%nos d% tr%s $rustrac!on%s suc%s!"as d% sus /ro$%c7as# ant%s d% ,u% l%
ll%(ara %l cola/so 0 sus !%*ros r%(r%saran a r%constru!r sus /ro/!as
"!das) Los %stud!os r%c!%nt%s d%l co/orta!%nto cult!sta#
%s/%c!al%nt% %ntr% los (ru/os r%l!(!osos 9s $an9t!cos# <a con$!rado
%l /unto d% F%st!n(%r d% ,u% c!%rtas /%rsonas *a+o c!%rtas
c!rcunstanc!as# /u%d%n sost%n%r $!r% % !n,u%*ranta*l%%nt% doctr!nas
a*surdas 0 <ac%rs% /r9ct!ca%nt% !/%n%tra*l%s a la !n$orac!'n)==
'e vez en cuando el hombre tropieza con la verdad, pero debe
levantarse " apresurarse como si nada hubiera pasado.
)1&0T$& %4/%1--
El arte perdido de escuchar
Ad!ro uc<o al $!l'so$o ol"!dado ,u% d!+o# :S! D!os <u*!%ra /%d!do
,u% ust%d <a*lara 9s d% lo ,u% %scuc<a# l% <u*!%ra dado dos *ocas 0
una or%+a): Muc<o d% lo ,u% cal!$!caos coo con"%rsac!'n soc!al# o
d!9lo(os d% soluc!'n d% /ro*l%as %n los n%(oc!os# r%al%nt% son
!nt%rca*!os d% on'lo(os) En %stas s!tuac!on%s# cada uno d. los
/art!c!/ant%s /odr7a u0 *!%n %starl% <a*lando a un %s/%+o# %n "!sta d%
la /oca at%nc!'n ,u% %l o0%nt% l% /on%)
Muc<os con$%r%nc!stas 0 %scr!tor%s d% las coun!cac!on%s 0
r%lac!on%s <uanas# /ar%c%n %lo(!ar %l %scuc<ar# coo una $ora d%
cort%s7a soc!al# una !nd!cac!'n a la otra /%rsona d% ,u% lo ac%/ta coo
!nd!"!duo 0 r%conoc% su d%r%c<o a %&/r%sar sus !d%as) M!%ntras 0o
cons!d%ro %so coo un as/%cto +usta%nt% !/ortant% d%l art% d%
%scuc<ar# % /ar%c% ,u% un $actor d% uc<a a0or !/ortanc!a %s la
o/ortun!dad d% a/r%nd%r al(o Lt!l) El sa*%r %scuc<ar %s una <a*!l!dad
/%rc%/tual# no s!/l%%nt% una $ora d% cort%s7a# !n"olucra uc<o
9s ,u% s!/l%%nt% +untar las and7*ulas 0 ant%n%r !n%rt% %l
a/arato *ucal !%ntras s% %s/%ra ,u% la otra /%rsona t%r!n% d% <a*lar)
Inclu0% una act!tud !n"%st!(adora# un %star al%rta a "%r 0 %scuc<ar al(o
nu%"o# 0 una "oluntad d% ca*!ar su /unto d% "!sta# s! %l %nsa+% lo
r%claa as7)
Sus !nt%nc!on%s +u%(an una /art% !/ortant% %n su n!"%l d%
at%nc!'n# tal coo /ro*a*l%%nt% lo r%cono-ca cuando %scuc<a a
al(u!%n <a*lar d% un t%a ,u% l% a*urr%# o s% <a al%+ado d%l t'/!co ,u%
l% !nt%r%sa d% !n%d!ato) Sus %&/%ctat!"as ta*!.n /u%d%n color%ar sus
/%rc%/c!on%s d% al(una d%clarac!'n d% al(u!%n# 0 /u%d%n conduc!rl% a
%star d% acu%rdo o d%sacu%rdo# s!n r%al%nt% %nt%nd%r lo ,u% s% <a
d!c<o)
A/r%nd%r a %scuc<ar %$%ct!"a%nt% r%,u!%r% una cr%%nc!a $!r% %n
%l "alor d% la *Ls,u%da d% los <%c<os o !n"%st!(ac!'n# coo un /roc%so
(%n%ral %n tratar con otras /%rsonas# %s/%c!al%nt% %n s!tuac!on%s
co/l!cadas) C!%rta%nt%# !%ntras as co/l!cada s%a la s!tuac!'n#
9s /ro*a*l%%nt% /u%d%n %ncontrar al(unas d% las cosas ,u% n%c%s!ta
sa*%r s!/l%%nt% %scuc<ando cu!dadosa%nt%)
En una con$%r%nc!a con "ar!os %+%cut!"os# %scuc<. a un alto
%+%cut!"o# %nunc!ar %sta o/!n!'n $u%rt%# d!s$ra-ada d% /r%(unta) :APor
,u. no /od%os)))B:) Un %+%cut!"o 9s +o"%n r%s/ond!' con al(o ,u% no
/ar%c7a a/o0ar %l /unto d% "!sta d%l %+%cut!"o) El a0or %+%cut!"o s.n!or
r%s/ond!'# :SEs/%ra un !nutoT SA<ora# tL no %st9s %scuc<andoT SNo
a*ras tu *oca ant%s d% ,u% tu c%r%*ro s% con%ct%T:) El %+%cut!"o +o"%n
%s/%r' /ac!%nt%%nt%# <asta ,u% %l s.n!or %&/r%s' su /unto# %ntonc%s
r%/!t!' cort.s%nt% su <%c<o# ,u% ostra*a al s.n!or ,u% su o/!n!'n
%sta*a *asada %n una !/r%s!'n %,u!"ocada d% la s!tuac!'n total) Para
su d%sa-'n# %l s.n!or d%scu*r!' ,u% .l %ra %l ,u% no <a*7a %scuc<ado
u0 %$%ct!"a%nt%) S! no <u*!%ra cortado al +o"%n con su co%ntar!o
a(r!o# /odr7a <a*%r dado la o/ortun!dad d% ca*!ar (rac!osa%nt% d%
an%ra d% /%nsar) Tal 0 coo %sta*an las cosas# los otros /art!c!/ant%s#
ca*!aron %l t%a 0 lo :r%scataron: cort%s%nt%)
Ha*!.ndos% /ro*ado a s7 !so %l "alor d% la *Ls,u%da d% los
<%c<os# coo una <a*!l!dad d%l /%nsa!%nto cot!d!ano# s% /u%d%
a/r%nd%r a %&/lorar otros :*ancos d% !n$orac!'n: d% las /%rsonas# /ara
%ncontrar lo ,u% sa*%n 0 ust%d no sa*%) Muc<as /%rsonas d!s$rutan
co/art!%ndo lo ,u% sa*%n# s! /u%d% do!nar su %(o lo su$!c!%nt%%nt%
*!%n /ara a0udarl%s a co/art!r su conoc!!%nto con ust%d# /u%d%
%&/and%r %nor%%nt% su /ro/!a :*as% d% !n$orac!'n:# 0 %nr!,u%c%r
su "!s!'n total d%l undo)

El desarrollo de la actitud in"estigadora
*o tuve seis sirvientes honestos, me ense@aron todo lo que s, sus
nombres son qu, por qu, cundo, c!mo, d!nde " quin.
/4'*,/' :1A-1&8
S! a 7 s% % /!d!%ra ,u% %sco(!%ra sola%nt% un solo s7*olo d%
la <uan!dad# coo %l /ot%nc!al%nt% 9s !/ortant% /ara %l
/%nsa!%nto <uano# s%r7a %st%6 A B M% /r%(unto s! todas las culturas
con l%n(ua+% %scr!to t!%n%n sus contra/art%s a %sta !nt%rro(ac!'n !ndo
%uro/%a) Es/%ro ,u% s7# /or,u% %n ! o/!n!'n s!*ol!-a una d% las 9s
!/ortant%s d% todas las or!%ntac!on%s %ntal%s /os!*l%s#
/r!nc!/al%nt% la !nt%nc!'n d% %ncontrar al(o# 0 /or lo tanto %nr!,u%c%r
su /ro/!o alac.n %ntal d% !d%as % !n$orac!'n) La act!tud
!n"%st!(adora %s %l c!!%nto d% todos los a"anc%s d% la cond!c!'n
<uana# d%sd% %l /ro(r%so d% la c!%nc!a <asta la ocu/ac!'n coLn d%
"!"!r una "!da $%l!-) I/l!ca la "oluntad d% %ncontrar al(o nu%"o Ial(o
ad%9s d% lo ,u% s% sa*% %n %l /r%s%nt%# % !n"olucra una "oluntad d%
<ac%r un %s$u%r-o /%,u%Go /ara %ncontrarlaI) Ta*!.n !n"olucra una
"oluntad d% ca*!ar d% an%ra d% /%nsar# *a+o la !n$lu%nc!a d% sus
%ncu%ntros) En la %d!da ,u% ust%d <a(a /r%(untas so*r% su undo#
!nclu0.ndos% a s7 !so# a otros# 0 al %d!o $7s!co a su alr%d%dor# /u%d%
s%(u!r ada/tando sus od%los %ntal%s /ara !(ualarlos a la r%al!dad
%&t%rna)
,rist!teles pudo haber evitado el error de pensar que las mujeres
tienen menos dientes que los hombres, simplemente pidindole a
la se@ora ,rist!teles que abriera la boca.
.(/T/,&' /40(--
Gran /art% d% la <!stor!a d% los d%scu*r!!%ntos c!%nt7$!cos# !nclu0%
la <!stor!a d% (%nt% ,u% nota cosas cur!osas# 0 ,u% las %&/lora aun 9s)
Por %+%/lo# %l c!%nt7$!co Lu!s Gal"an! not' un o"!!%nto d% r%sort%o#
d% una /ata d%s/r%nd!da d% una rana# 0 su %&/lorac!'n lo condu+o al
/r!nc!/!o d% la *at%r7a %l.ctr!ca) En =3E@ %l !n"%st!(ador al%9n
Ro%nt(%n not' ,u% la rad!ac!'n d% un tu*o cat'd!co /od7a /%n%trar %l
/a/%l n%(ro# 0 su !n"%st!(ac!'n lo ll%"' al d%scu*r!!%nto 0 uso d% los
ra0os U) S!r Al%&and%r Fl%!n( tu"o cur!os!dad cuando un old%
conta!n' sus cult!"os d% *act%r!as) E/%-' a *uscar las !nt%racc!on%s
%ntr% %l old% 0 la *act%r!a# 0 d%scu*r!' la /%n!c!l!na)
D%sarrollar la act!tud !n"%st!(adora r%,u!%r% ado/tar la /ol7t!ca
%nc!onada d% *Ls,u%da d% los <%c<os /or s7 !sa# +unto con la
<a*!l!dad d% <ac%r /r%(untas) En la %d!da %n ,u% s% %ntr%n% a s7
!so /ara /r%(untar <a*!tual%nt% ac%rca d% las cosas ,u% /asan a
su alr%d%dor# /u%d% %nr!,u%c%r su *anco /%rsonal# ,u% %s la *as% d% sus
!d%as % !n$orac!'n) Por %+%/lo# un tur!sta ,u% s% /%rd!' %n los
ca!nos "%c!nal%s d% M%ront /ar' /ara /r%(untarl% a un nat!"o) :O!(a
"!%+o:# l% lla'# r%car(9ndos% %n la "%ntan!lla d% su carro) :AEsto0 %n %l
ca!no corr%cto a Mont/%l!%rB: El "!%+o ca*all%ro s%nt9ndos% %n su
/orc<% lo !r' /or un o%nto 0 l%nta%nt% l% d!+o# :S7# s7): El tur!sta s%
al%+'# /%ro no <a*7a andado uc<o# cuando tu"o una %&traGa
cora-onada) Al(o no l% /ar%c7a *!%n) Ec<' r%"%rsa# s% ac%rco a la casa 0
l% d!+o una "%- 9s al "!%+o) :O!(a#: /r%(unt'# :A"o0 %n la d!r%cc!'n
corr%ctaB: El "!%+o s'lo r%s/ond!'# :No:)
Pr%(untar %$%ct!"a%nt% r%,u!%r% t%n%r una *u%na !d%a d% lo ,u%
s% ,u!%r% %ncontrar# o cuando %nos la ca/ac!dad d% r%conoc%r cu9ndo
sus /r%(untas l% %st9n ll%"ando %n la d!r%cc!'n /roduct!"a) Al(unas
clas%s d% /r%(untas t!%nd%n a a*r!r %l 9r%a d% !n"%st!(ac!'n) Otras
t!%nd%n a %str%c<arla) En sus con"%rsac!on%s# /ract!,u% a*as# 0
a/r%nd%r9 a co*!narlas %$%ct!"a%nt%)
Las /r%(untas con"%r(%nt%s t!%nd%n a /roduc!r /%nsa!%nto
con"%r(%nt%) T!%n%n %l %$%cto d% %str%c<ar %l t'/!co d% /%nsa!%nto o
d!scus!'n 0 %n$ocars% a un ran(o 9s /%,u%Go d% /os!*!l!dad%s) Las
/r%(untas con"%r(%nt%s !nclu0%n
=) Pr%(untas concr%tas
?) Pr%(untas *!nar!as
>) Pr%(untas d!r%ct!"as
2) Pr%(untas car(adas
Las /r%(untas concr%tas /!d%n r%s/u%stas %s/%c7$!cas d%
r%s/u%stas 0 noral%nt% a0udan a <ac%r ,u% sur+an $actor%s cla"%s# 0
a !nt%rca*!ar !n$orac!'n Lt!l %ntr% la (%nt%) Las /r%(untas concr%tas
t!%nd%n a aclarar una s!tuac!'n con$usa# ll%"ando las d!scus!on%s d%sd%
%l n!"%l u0 a*stracto <ac!a a un n!"%l concr%to $9c!l%nt% %nt%nd!*l%)
Los n!Gos t!%nd%n a $orular /r%(untas u0 concr%tas# 0 con $r%cu%nc!a
,u!%r%n r%s/u%stas %s/%c7$!cas 0 concr%tas)
Por %+%/lo# un uc<ac<o d% nu%"% aGos s% ac%rc' a su /adr%
una tard% 0 l% d!+o casual%nt%# :Pa/!# Ad% d'nd% "!n% 0oB:) Su /adr%#
co(!do /or sor/r%sa /or %l c<!co# no su/o %&acta%nt% c'o /roc%d%r)
D%s/u.s d% /%nsarlo unos s%(undos# s% s%nt' %n %l s!ll'n con %l
uc<ac<o# r%s/!r' /ro$unda%nt%# 0 l% d!o una %&/l!cac!'n cu!dadosa
ac%rca d% /9+aros# a*%+as# $lor%s# adr%s# /adr%s 0 *%*.s) D%s/u.s d%
%scuc<arlo /ac!%nt%%nt% /or 9s d% d!%- !nutos# %l uc<ac<o d!+o#
:S7# /a/9) Ho s. todo %so# nos lo %ns%Garon %n la %scu%la# /%ro lo ,u% 0o
,u!%ro sa*%r %s d% d'nd% "!n% 0o): Su /adr% s% con$und!' 0 su %&/r%s!'n
ca*!') :El uc<ac<o d!+o# :Bu%no# Est%*an d!+o ,u% "!no d% Balt!or% 0
Ho8o d!+o ,u% "!no d%l Ja/'n) Cu!%ro sa*%r d% d'nd% "!n% 0o:)
Las /r%(untas *!nar!as 0 /r%(untas *!"al%nt%s# al!%ntan a la otra
/%rsona a cont%star sola%nt% %n una d% las dos an%ras /os!*l%s)
S!/l%%nt% l% !n"!tan a toar una d%c!s!'n %ntr% dos o/c!on%s# a*as
%st9n !nclu!das %n %l r%$ras%o d% la /r%(unta) Aun,u% las /r%(untas
*!nar!as /u%d%n %str%c<ar r9/!da%nt% %l t'/!co# al(unas "%c%s /or
con"%n!%nc!a s% %str%c<an d%as!ado) Por %+%/lo# %n con"%rsac!on%s
casual%s# %l uso %&t%nso d% /r%(untas *!nar!as al(unas "%c%s toa una
con"%rsac!'n <ac!a un call%+'n s!n sal!da# o %"!ta ,u% arran,u% s!,u!%ra)
Un d!9lo(o *!nar!o t7/!co %n una $!%sta /odr7a sonar coo %sto6
:Hola): :Hola):
:ABon!to lu(ar# "%rdadB: :S7):
:ACu. tan s%(u!do "!%n%s a,u7B: :No# r%al%nt% "%n(o /oco):
:AEr%s d% /or a,u7B: :S7:)
OS!l%nc!o !nc'odoW
:AT% (usta la Ls!caBR :S7:)
:AT% (ustar7a *a!larB: :Mu0 *!%n):
Lo ,u% d%*!' <a*%r s!do un !nt%rca*!o a!stoso /l9t!ca
/lac%nt%ra aun,u% !ncons%cu%nt%# s% con"!rt!' %n un !nt%rca*!o d%
(ruG!dos) S! %n una s!tuac!'n una /%rsona %s 9s *!%n t7!da o !ns%(ura#
0 la otra /%rsona no /ro/orc!ona 9s ,u% /r%(untas *!nar!as con la
%s/%ran-a d% !n!c!ar una con"%rsac!'n# /ro*a*l%%nt% .sta no
arrancar9)
Las /r%(untas d!r%ct!"as /u%d%n t%n%r al(Ln "alor# /%ro %s
n%c%sar!o %star al%rta al %$%cto ,u% t!%n%n %n %l /roc%so d%l
/%nsa!%nto) Una /r%(unta d!r%ct!"a# r%al%nt% l% d!c% al ,u% %st9
%scuc<ando c'o s% su/on% ,u% d%*% cont%star) D%sd% c!%rto /unto d%
"!sta# una /r%(unta d!r%ct!"a %s r%al%nt% una o/!n!'n d!s$ra-ada d%
/r%(unta) Coo con$%r%nc!sta# $r%cu%nt%%nt% % <ac%n /r%(untas
coo6 :Doctor Al*r%c<t# Ano /!%nsa ust%d ,u% la (%nt% d%*%r7a tratar d%
d%sarrollar todas sus <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto 0 autorr%al!-ars%
<asta dond% s%a /os!*l%B: Las /ala*ras :No /!%nsa ust%d: % d!c%n ,u%
,u!%n <ac% la /r%(unta sost!%n% la o/!n!'n %&/r%sada %n %l r%sto d% la
$ras%# 0 ,u% l%s (ustar7a "%rla %&/r%sada o al %nos a/o0ada /or %l
con$%r%nc!sta) Ho /u%do %star d% acu%rdo con la o/!n!'n# /%ro %s una
o/!n!'n# 0 r%al%nt% no %s una /r%(unta) El %$%cto d% /r%(untas
d!r%ct!"as %s /on%r a /%nsar %n $ora canal!-ada <ac!a un /unto
/r%s%l%cc!onado# no o$r%c%r una o/ortun!dad d% d%ostrar !s /untos
d% "!sta) Una *u%na r%(la al /r%(untar %s6 No /r%(unt%# a %nos ,u%
/u%da "!"!r con cual,u!%ra d% las r%s/u%stas /os!*l%s)
Las /r%(untas car(adas <ac%n la !sa cosa# 0 %ncu%ntro %sta
t.cn!ca u0 d!$7c!l d% d%$%nd%rs%%n la a0or7a d% las c!rcunstanc!as) Los
a*o(ados usan $r%cu%nt%%nt% /r%(untas car(adas# coo a,u%llas
constru!das cu!dadosa%nt% /ara !n"!tar a un t%st!(o a contrad%c!rs%# d%
tal $ora# ,u% s% "%a al ant% %l +u%- o +urado) En casos dond% <%
at%st!(uado %n /roc%d!!%ntos l%(al%s# <% %ncontrado ,u% !d%nt!$!car
una /r%(unta d!r%ct!"a o car(ada 0 /%d!r ,u% s% la r%constru0a
ad%cuada%nt% ant%s d% cont%starla# %s una %strat%(!a u0 %$%ct!"a)
Esto noral%nt% d%sara co/l%ta%nt% a un a*o(ado a(r%s!"o#
/or,u% no <a d%sarrollado otras alt%rnat!"as contra %sta t9ct!ca "%r*al)
Por otro lado# las /r%(untas d!"%r(%nt%s# t!%nd%n a an!ar %l
/%nsa!%nto d!"%r(%nt%) T!%n%n %l %$%cto d% a/l!ar las d!scus!on%s %n
la *Ls,u%da d% los <%c<os) Las /r%(untas d!"%r(%nt%s !nclu0%n6
=) Pr%(untas d% $!nal a*!%rto
?) Pr%(untas a*stractas
>) Pr%(untas %s/%culat!"as
2) Pr%(untas r%$l%&!"as)
Aun,u% %l uso %&clus!"o d% /r%(untas d!"%r(%nt%s# /ro*a*l%%nt%
con"%rt!r7a una con"%rsac!'n ord!nar!a %n una araGa con$usa d% t%as
u0 a*stractos# unas cuantas /r%(untas d!"%r(%nt%s *!%n
s%l%cc!onadas# /odr7an a0udar a ant%n%r la d!scus!'n %n una d!r%cc!'n
,u% sat!s$a(a las n%c%s!dad%s d% la (%nt% !n"olucrada) Por %+%/lo# la
d!scus!'n %n la $!%sta %nc!onada /odr7a <a*%r s!do d% la s!(u!%nt%
an%ra6
:Hola):
:Hola):
:AT% (usta la or,u%staB:
:S7 uc<o# r%al%nt% son *u%nos):
:A 7 ta*!.n) ACu. clas% d% canc!on%s t% (ustan 9sB:
:M% (usta cas! todo %&c%/to# %l roc8 9c!do) El Ja--# %l roc8 sua"%# 0 las
canc!on%s $ol8l'r!cas cas! todas) M% (usta toda clas% d% Ls!ca:)
:A 7 ta*!.n) Xlt!a%nt% <% %stado a/r%nd!%ndo a tocar %l /!ano# as7
,u% d!s$ruto "!%ndo a los Ls!cos as ,u% ant%s:)
:AAs7 ,u% tocas %l /!anoB Ho ta*!.n:)
:R%al%nt%# A,u. clas% d% Ls!ca t% (usta tocarB:
:AA /ro/'s!to# t% (ustar7a *a!larB:
:S%(uro):
La d!$%r%nc!a %s o*"!a) Las /r%(untas d!"%r(%nt%s I%n %st% caso#
las d% $!nal a*!%rtoI !n"!tan al !nt%rlocutor a /ro/orc!onar !n$orac!'n
as all9 d% la /r%(unta) Esta clas% d% /r%(untas r%,u!%r% un /roc%so
%ntal act!"o# d% /art% d% sus co/aG%ros 0 c%ntra la at%nc!'n % !nt%r.s
%n %l t'/!co) D%s/u.s d% todo# la $unc!'n /r!nc!/al d% una con"%rsac!'n
/%,u%Ga d% %st% t!/o# %s dar a las dos /%rsonas al(o ,u% <ac%r# %sto %s#
%structurar su !nt%racc!'n !%ntras ll%(an a conoc%rs% 0 %/%-ar a
s%nt!rs% c'odas) Los con"%rsador%s <9*!l%s dan a la otra /%rsona al(o
d% ,u. <a*lar 0 constru!r al(o)
Una /r%(unta a*stracta# !n"!ta al o0%nt% a %&/lorar una 9r%a
(rand% 0 co/art!r !d%as as o %nos co/l%+as) Esto ta*!.n t!%n% %l
%$%cto d% cons%r"ar la d!scus!'n 9s o %nos a/l!a# 0 ca/ac!tar a los
/art!c!/ant%s /ara %&/lorar una "ar!%dad a/l!a d% t'/!cos o su*t'/!cos)
Por %+%/lo# ocas!onal%nt% % (usta <ac%r 9s *!%n /r%(untas
a*stractas a los %+%cut!"os d% las or(an!-ac!on%s d% las cual%s so0
consultor) Pr%(untas d%l t!/o6 :AC'o s% r%lac!ona su co/aG7a con los
co/%t!dor%sB:) O :ACu9l /ar%c% s%r %l %rcado d% los s%r"!c!os ,u%
ust%d /r%staB: O :AC'o %nunc!ar7a su %strat%(!a total cor/orat!"a %n
/ala*ras# lo 9s s!/l%s /os!*l%B: In"7t%los a /%nsar a/l!a%nt% %n lo
,u% %llos ,u!%r%n <ac%r con sus or(an!-ac!on%s)
D% la !sa an%ra# las /r%(untas %s/%culat!"as !n"!tan al o0%nt%
a /%nsar %n otras /os!*!l!dad%s) Pr%(untas coo :ACu. /!%nsa ,u%
/asar7a con la d%anda d% sus s%r"!c!os s! s% sal!%ran d%l %rcado U# H
0 aB: o :AC'o r%acc!onar7a s! los %/l%ados %n su or(an!-ac!'n
/!d!%ran s!nd!Dcal!-ars%B: In"7t%los a r%$l%&!onar %n las /os!*!l!dad%s ,u%
/u%d%n %r%c%r cons!d%rac!on%s 9s cu!dadosas ,u% las ,u% o*t!%n%n
%n %l /r%s%nt%)
Una clas% %s/%c!al d% /r%(untas# son las /r%(untas r%$l%&!"as# ,u%
r%al%nt% no son /r%(untas) M%ra%nt% r%$ras%an %l %nunc!ado d% otra
/%rsona# %n $ora d% /r%(unta) Las /r%(untas r%$l%&!"as t!%n%n c!%rtos
usos %s/%c!al%s# coo cons%+%r7a 0 tra*a+o d% !n"%st!(ac!'n) Por
%+%/lo# un /ac!%nt% %n t%ra/!a /odr7a d%c!r# :Cu!-9 d%*7a su!c!dar%):
El t%ra/%uta /odr7a r%s/ond%r sua"%%nt%# :AAl(unas "%c%s s% s!%nt%
coo s! ,u!s!%ra <ac%rloB: o un t%st!(o %n un d!stur*!o /odr7a d%c!r6
:P!%nso ,u% la (%r%nc!a <!-o al(unas cosas tontas al an%+ar las ,u%+as
d% los tra*a+ador%s): El !n"%st!(ador /odr7a r%s/ond%r# :AS!%nt%s ,u% la
(%r%nc!a /odr7a <a*%r an%+ado %+or la s!tuac!'nB: En la a0or7a d%
los casos# cuando una /%rsona d!c% al(o /or lo cual o*t!%n% una
/r%(unta r%$l%&!"a# t!%nd% a s%(u!r la !sa l7n%a d% /%nsa!%nto# 9s
,u% a d%t%n%rs% 0 ca*!ar d% d!r%cc!'n# ,u% /odr7a su(%r!r una
/r%(unta con"%r(%nt%) S! ,u!%r% conoc%r 9s d% lo ,u% la otra /%rsona
sa*%# las /r%(untas d!"%r(%nt%s a0udan con $r%cu%nc!a a ant%n%r
$lu0%ndo las !d%as 0 la !n$orac!'n# d% la an%ra ,u% ust%d lo d%s%a)
Ad%9s d% usar %$%ct!"a%nt% /r%(untas /ara la *Ls,u%da d% los
<%c<os# ta*!.n /u%d% a0udar a otros a ca*!ar su an%ra d% /%nsar
%d!ant% %l uso d% /r%(untas) Coo d%sa$7o /%rsonal# /odr7a tratar d%
r%arr%(lar %l /roc%so d% /%nsa!%nto d% al(u!%n ,u% %&/r%sa una
o/!n!'n do(9t!ca# s!/l%%nt% <ac!%ndo cort%s%nt% /r%(untas
d!"%r(%nt%s# ,u% l% condu-can a /%nsar %n /untos d% "!sta alt%rnat!"os)
S% /odr7a sor/r%nd%r ,u. tan r9/!da%nt% la /%rsona /u%d% %&/r%sar
sus /untos d% "!sta %n $ora %nos do(9t!ca 0 ostrar "oluntad /ara
%&/lorar otros /untos d% "!sta) Gran /art% d%l do(at!so /ar%c% s%r
/r!nc!/al%nt% do(at!so "%r*al# %sto %s# la t%nd%nc!a a usar
t%r!nolo(7a do(9t!ca# ,u% d!r!(% %l /%nsa!%nto /ro/!o /or ca!nos
%str%c<os) Al !n"!tar a la otra /%rsona a d!scut!r la s!tuac!'n o t%a %n
t.r!nos :no total!tar!os:# lo !n"!ta a /%nsar con una or!%ntac!'n no
total!tar!a 0 a ac%/tar nu%"as /os!*!l!dad%s)
Pract!,u% <ac%r /r%(untas %n sus act!"!dad%s d!ar!as) M%a cu9ntas
/r%(untas ad!c!onal%s /u%d% <ac%r durant% un d7a# %sto %s# /r%(untas
,u% /odr7an tra%rl% un /oco as d% !n$orac!'n Lt!l) En cada
o/ortun!dad ,u% t%n(a /ru%*% sus <a*!l!dad%s d% *Ls,u%da d%
!n$orac!'n) Cuando %scuc<% una %&/l!cac!'n con$usa 0 co/l!cada#
trat% d% usar /r%(untas concr%tas /ara aclarar %l asunto) Cuando o!(a
,u% al(u!%n %&/r%s% cat%('r!ca%nt% al(una o/!n!'n# trat% d% usar
/r%(untas d!"%r(%nt%s# /ara a0udarl% a a/l!ar su ca/o d% "!s!'n)
Trat% d% usar ocas!onal%nt% /r%(untas r%$l%&!"as# /ara al%ntar a las
/%rsonas a cont!nuar con su l7n%a d% ra-ona!%nto) La /%rsona /u%d% !r
<ac!a un lu(ar ,u% ust%d d%sconoc%# 0 %sa d!r%cc!'n /u%d% s%rl% Lt!l o
!n$orat!"a)
Ens.G%s% a ust%d !so la <a*!l!dad d% "%r!$!car la !n$orac!'n
r%c!*!da ACon ,u. $r%cu%nc!a /r%(unt' ust%d /or una d!r%cc!'n 0 r%c!*!'
una %&/l!cac!'n %,u!"ocadaB La /%rsona ,u% d!c%# :No# la call% Laur%l no
cru-a %l /ar,u%J t!%n% ,u% rod%arlo#: /odr7a no <a*%r "!s!tado %sa /art%
d% la c!udad d%sd% ,u% %l D%/arta%nto d% O*ras PL*l!cas a/l!' la
call%) Al "!a+ar /or Euro/a 0 Ja/'n# % d! cu%nta ,u% uc<a (%nt% %s
r%nu%nt% a d%c!r# :No lo s.:) H con s%(ur!dad %st9n ad!"!nando) En 9s
d% una ocas!'n ca7 "7ct!a d% la *ondad !nn%c%sar!a) Dos !n$or%s ,u%
%sta*an total%nt% d% acu%rdo# % d!%ron uc<o 9s con$!an-a 0
au%ntaron ! "oluntad d% (astar su%la %n tratar d% %ncontrar lo ,u%
*usca*a)
Ado/tar un %n$o,u% consc!%nt% d%l /roc%so d% %ducars% a ust%d
!so# 0 d%sarrollar su cur!os!dad !d%nt!$!cando lo ,u% ust%d ,u!%r%
sa*%r 0 d9ndos% la o/ortun!dad d% %ncontrarlo) Ia(7n%s% d%ntro d% un
torr%nt% d% !n$orac!'n /ro/!o# cons!st%nt% %n l!*ros# r%"!stas# cartas
not!c!osas# /%r!'d!cos /ro$%s!onal%s o d% su !ndustr!a# con$%r%nc!as#
/ro(raas !n$orat!"os d% t%l%"!s!'n 0 /%l7culas# 0 r%lac!on%s con
/%rsonas !nt%r%sant%s) Cada uno d% %stas $u%nt%s /u%d% %nr!,u%c%rl% a
su an%ra# /ro/orc!on9ndol% !n$orac!'n nu%"a# !nt%r%sant% 0 Lt!l d%l
undo) Arr%(lando consc!%nt%%nt% su torr%nt% d% !n$orac!'n# /u%d%
d%sarrollar un a/%t!to saluda*l% d% !d%as# 0 /u%d% <ac%r d% la *Ls,u%da
d% <%c<os# un <9*!to /%ran%nt%)

=) To Burn<a# T<% D!ct!onor0 o$ M!s!n$orat!on) ONH6 T<oas H)
Cro5%ll#
=EK@# /) ?4) Usado con autor!-ac!'n)
?) Para la t%or7a or!(!nal# "%a Sc!%nc% and San!t0 d% Al$r%d Kor-0*s8!
OLa8%"!ll%# Conn)6 Int%rnat!onal NonDAr!stot%l!an L!*rar0# Pu*) Co)#
=E>>P) Pa() =K=) Para una %&/l!cac!'n uc<o 9s l%(!*l% d% los
conc%/tos d% la s%9nt!ca (%n%ral# "%a Lon(un(% !n T<ou(<t and
Act!on d% S)I) Ha0a8a5a ONH6 Harcourt Brac% Jo"ano"!c<# Inc)# =E>E#
r%"!sado =EK?P)
>) Ir"!n( J) L%%# Lan(ua(% Ha*!ts !n Huan A$$a!rs) ONHJ Har/%r QRo5
Pu*) =E2=P ) ==3) E&tractado con /%r!so d% la %d!c!'n d%
Gr%%n5ood Pr%ss)
2) Rudol$ Fl%sc<# d%scr!*% *r%"%%nt% %l %&/%r!%nto d% A%s %n
T<% Art o$ Cl%ar T<!n8!n(# /or .l !so ONH6 Har/%r Q Ro5 Pu*)# =E@=P)
/)?=) M%a ta*!.n Earl C) K%ll%0) Educat!on $or W<at Is R%al ONH6
Har/%r Q Brot<%rs# =E2KP)
@) Fl%sc<# T<% Art o$ Cl%ar T<!n8!n() /) ??)
1) I*!d# /) ?=)
K) El%r 0 Al0c% Gr%%n# B%0ond B!o$%%d*ac8) ONH6 D%ll Pu*) Co)#
=EKKP# /) ==E)
E) Toado d% Lon(ua(% Ha*!t% !n Huan A$$a!rs d% Ir"!n( J) L%%# ONH6
Har/%r Q Ro5 Pu*)# =E2=P) /) 21) L%% lo atr!*u0% a Fr%d%r!c Loo!s#
M)D)# Consultat!on Roo ONH6 Kno/$# =E>EP# /) 2K)
=4) Coo uc<os otros conc%/tos % !lustrac!on%s /o/ular%s %l or!(%n
d% %sta $!(ura %s oscuro) Cons%cu%nt%%nt%# aun,u% % (ustar7a
darl% cr.d!to al autor# no /u%do Hac%rlo) Hasta dond% s%# s% usa
uc<o %n /u*l!cac!on%s d% la Soc!%dad Int%rnac!onal /ara la S%9nt!ca
G%n%ral# P)O) Bo&# ?21E# San Franc!sco# CA) E2=?1) Una /u*l!cac!'n
t7/!ca %s Ho5 to L%ss%n M!sund%rstand!n(s# d% San$ord I) B%ran P<)
D)# =E1?# un $oll%to ,u% usa la !lustrac!'n %n la /ortada s!n darl%
cr.d!to)
==) Para un trata!%nto (%n%ral d%l conc%/to d% F%st!n(%r d%
d!sonanc!a co(nosc!t!"a# ".as% %l l!*ro T<%or0 o$ Co(n!t!"% D!ssonanc%
d% L%'n F%st!n(%r# OStan$ord# Cal!$)6 Stan$ord U Pr%ss# =E@KP)
F%st!n(%r r%/ort' sus %stud!os %n (ru/os d% $an9t!cos %n %l l!*ro W<%n
Pro$%c0 Fa!ls d% L%'n F%st!n(%r# OM!nn%a/ol!s6 U o$ M!nn%sota Pr%ss#
=E@1P)
,. El uso de la l%gica
(l hombre no es racional 7si no capaz de serlo. #$&,T%,&
0)15T
Dos !n(%n!%ros %l%ctr'n!cos %sta*an s%ntados %n una o$!c!na %n
Nu%"a Hor8) Uno d% %llos <a*7a t%r!nado d% <a*lar /or t%l.$ono con un
col%(a %n los An(%l%s) El otro soGa*a d%s/!%rto !%ntras %l /r!%ro
<a*la*a /or t%l.$ono# cuando s% l% ocurr!' al(o %&traGo) :Sa*%s#: d!+o#
:Harr0 /ro*a*l%%nt% o!r7a tu "o- %n los An(%l%s ant%s d% ,u% 0o la
%scuc<ara a,u7# /or,u% la s%Gal "!a+a /or la l7n%a t%l%$'n!ca cas! a la
"%loc!dad d% la lu-# !%ntras su "o- "!a+a %n la o$!c!na s'lo a la "%loc!dad
d%l son!do# as7 ,u% Harr0 sa*7a ant%s ,u% 0o# lo ,u% tL l% d%c7as): Los
otros !n(%n!%ros %stu"!%ron d% acu%rdo %n ,u% %sto %ra %n "%rdad una
conclus!'n !nt%r%sant% 0 :u0 l'(!ca:)
A,u%lla noc<% uno d% %llos r%cord' %l !nc!d%nt% 0 lo %nc!on' a su
%s/osa durant% la c%na) :ASa*%s:# l% d!+o# :,u% s! 0o %stu"!%ra <a*lando
/or t%l.$ono a al(u!%n %n los An(%l%s 0 tu %stu"!%ras s%ntada %n %l otro
%&tr%o d% la <a*!tac!'n# la /%rsona %n los An(%l%s o!r7a ! "o- /r!%ro
,u% tLB: Su %s/osa r%/l!c' d% an%ra casual# :D%sd% lu%(o): AD%sd%
lu%(oB: cont%st' .l un /oco !rr!tado) :Cu!%r%s d%c!r% ,u% tL 0a lo
sa*7asB:) :S%(uro#: d!+o) :Todo undo sa*% ,u% %n Los An(%l%s %s tr%s
<oras 9s t%/rano):
Esta an.cdota % /ar%c!' !nt%r%sant%) P!%ns% %n %lla un o%nto)
Ant%s d% sucu*!r a la t%ntac!'n d% cal!$!car la ocurr%nc!a d% la %s/osa
d%l !n(%n!%ro# /r%(Lnt%s%# r%al%nt%# ,u. %stu"o al %n su !l'(!ca)
ACu. <ac% d% %sto una conclus!'n !l'(!ca# s! lo %sB En %st% ca/7tulo
tratar%os d% d%scorr%r %l "%lo a las tra/as t%'r!cas 0 acad.!cas#
,u% con $r%cu%nc!a rod%an %l %stud!o d%l /%nsa!%nto l'(!co# /ara
ostrar c'o /od%os usar al(unas <%rra!%ntas l'(!cas u0 s%nc!llas
0 %$%ct!"as# /ara a0udarnos a or(an!-ar nu%stros /%nsa!%ntos 0
an%+ar los /ro*l%as ,u% %n$r%ntaos todos los d7as)
En su Lt!l 0 %ntr%t%n!do l!*ro# W!t< Good G%ason# S) Morr!s En(%l
%scr!*% so*r% %l "alor d%l %stud!o d% la l'(!ca) El d!c%6
,l ponernos en contacto con #as condiciones que deben
satisfacerse siempre en todo buen razonamiento, la l!gica nos
facilita saber cundo abstenernos o asentir " cundo podemos
hacerlo con seguridad. , travs del aprendizaje para identificar los
puntos dbiles en nuestro propio razonamiento " en e# de otras
personas, nos hacemos ms exigentes con nosotros " con los
dems.B
2@u es el pensamiento l%gico4
-!gica s. (l arte de pensar " razonar estrictamente de acuerdo con
las limitaciones e incapacidades del malentendimiento humano.
,3./$0( .1(/(
El /%nsa!%nto l'(!co %s s!/l%%nt% %l uso d% un ont'n d%
%nunc!ados /ara a/o0ar a otro ont'n d% %nunc!ados) En "!sta d% ,u% la
l'(!ca %s un /roc%so "%r*al consc!%nt%# .sta s% r%duc% a %nunc!ar !d%as
%n una s%cu%nc!a l!n%al d% /ala*ras# d% tal $ora# ,u% la construcc!'n
total :/ar%-ca: corr%cta) R%al%nt% no /od%os <ac%r nada %+or ,u%
%so)
Coo s% d!scut!' %n %l Ca/7tulo ?# la $unc!'n co(nosc!t!"a ,u%
llaaos ra-ona!%nto l'(!co /ar%c% r%s!d!r /r!nc!/al%nt% %n %l
<%!s$%r!o !-,u!%rdo d%l c%r%*ro# %l lado ,u% /ar%c% /roc%sar
!n$orac!'n r%/r%s%nt9ndola %n %structuras l!n%al%s# s%cu%nc!al%s# coo
/ala*ras# $ras%s# orac!on%s# 0 s%cu%nc!as d% orac!on%s) El ra-ona!%nto
l'(!co s% ll%"a a ca*o coo una $unc!'n d%l <%!s$%r!o !-,u!%rdo d%
cr%ar :cuadros d% /ala*ras: l!n%al%s 0 Lt!l%s# ,u% s% !nt%rr%lac!onan d%
tal an%ra# ,u% l% a0udan a %nt%nd%r su /ro/!o undo 0 a constru!r
od%los d% %or!a 9s co/l%+os d% %s% undo)
Al(unas "%c%s las /%rsonas s% con$und%n a s7 !sas con
d%scr!/c!on%s !l'(!cas d% las s!tuac!on%s ,u% ,u!%r%n an%+ar) Por
%+%/lo# una daa# s% ,u%+' con su a!(a# :M! %s/oso <ac% uc<as
tra/as# no %sto0 s%(ura ,u% ! Llt!o <!+o s%a d% .l#: La <a*!l!dad d%l
/%nsa!%nto d% d%scr!/c!'n %&acta +u%(a una /art% !/ortant% %n %l
/%nsa!%nto l'(!co 0 claro)
Los c!%nt7$!cos toda"7a no sa*%n /r%c!sar c'o tra*a+a %l
ra-ona!%nto l'(!co d%ntro d% la cort%-a c%r%*ral) Par%c% <ac%rlo
$a*r!cando asoc!ac!on%s :/r%$%r!das:# %ntr% una !d%a o +u%(o d% !d%as 0
otra) En nu%stra %&/%r!%nc!a /%rsonal r%conoc%os ,u% ll%(ar a una
conclus!'n !n"olucra :!r: d% una !d%a Id!(aos d%l /unto AI# a otra
!d%a# o s%a %l /unto B) Cuando s% da un /aso l'(!co# tal coo s% da
c!%ntos o !l%s d% "%c%s al d7a# s% /asa d% la /r!%ra !d%a a la s%(unda#
con un s%nt!!%nto su*+%t!"o d% ,u% %l /aso %s corr%ctoI la conclus!'n
%s d% al(una an%ra :corr%cta:) P%ro su c%r%*ro <ac% la trans!c!'n tan
r9/!da 0 <9*!l%nt%# ,u% no s% /u%d% d%sac%l%rar %l /roc%so 0
%&a!narlo) S!/l%%nt% :/asa: d%ntro d%l c%r%*ro)
Por %+%/lo# cuando d!c%# :Est9 llo"!%ndo a$u%ra# cr%o ,u% ll%"ar.
! so*r!lla): Su c%r%*ro <a /asado /or un /roc%so l'(!co r%(ular%nt%
co/l%+o# 0 /ro*a*l%%nt% l% <a /u%sto u0 /oca at%nc!'n) S! s%
%&/and!%ra %l /roc%so d% /%nsa!%nto a una $ora 9s (rand% Olo ,u%
/ro*a*l%%nt% no <ar7aP# d!r7aJ :Est9 llo"!%ndo# s! sal(o s!n ! so*r!lla#
% o+ar.# s! ut!l!-o la so*r!lla cuando sal(a a la llu"!a# no % o+ar.)
Cu!%ro sal!r) No ,u!%ro o+ar%) Por lo tanto# s! uso ! so*r!lla no %
o+ar.) As7 ,u% la ll%"ar.): Su c%r%*ro r%su%l"% %st% /%,u%Go /ro*l%a
l'(!co u0 sut!l%nt% a n!"%l /r%consc!%nt%# coo s% d!scut!' %n %l
Ca/7tulo ?# sola%nt% con una "%r*al!-ac!'n u0 $ra(%ntar!a d% las
/!%-as d%l /ro*l%a) Not% coo cada una d% las !d%as s!/l%%nt%
/ar%c% cont!nuar d% la /r%c%d%nt%J s!n %*ar(o# no s% /u%d% "%r la
con%&!'n) En al(una $ora# su c%r%*ro /on% la con%&!'n all7# coo un
r%sultado d% <a*%r asoc!ado las dos !d%as +untas uc<as "%c%s %n %l
/asado) La con%&!'n :l'(!ca: a/ar%nt% %ntr% una !d%a 0 la s!(u!%nt% %s
%ra%nt% %"!d%nc!a d% la "oluntad d% su c%r%*ro d% colocarlas %n %s%
ord%n 0 con %l arr%(lo# ll%(ar a una s%nsac!'n d% cood!dad su*+%t!"a)
Las con%&!on%s l'(!cas %&!st%n sola%nt% %n su c%r%*ro# no %n %l undo
$u%ra d% .l)
En %st% ca/7tulo dar%os /or conoc!da la ca/ac!dad d%l c%r%*ro
/ara r%al!-ar /roc%sos l'(!cos s%nc!llos# coo d%c!d!r ll%"ars% %l
/ara(uas) C%ntrar%os nu%stra at%nc!'n %n /roc%sos d% ra-ona!%nto
"%r*al 9s co/l%+os# %d!ant% los cual%s la (%nt% r%su%l"% /ro*l%as#
tra*a+a %n (ru/o# an!/ula 0 <ac% tra/as s% "u%l"% loca# 0 sana)
D%sarrollar%os un "oca*ular!o *r%"% d% t.r!nos /ara %stud!ar %l
/%nsa!%nto l'(!co# a/r%nd%r a "%r*al!-ar las /ro/os!c!on%s l'(!cas# 0
a/r%nd%r c'o anal!-ar /ro/os!c!on%s l'(!cas ,u% l%%os 0 o7os) La
%ta d% %sta %&/lorac!'n %s !ncr%%ntar nu%stra <a*!l!dad d% ut!l!-ar
9s %$%ct!"a%nt% %l ra-ona!%nto l'(!co# r%sol"%r %+or los /ro*l%as
0 %"!tar con$und!rnos con los /roc%sos d% ra-ona!%nto ,u% otras
/%rsonas tratan d% usar con nosotros 0 contra nosotros)
Proposiciones l%gicas
&o so@emos con que la raz!n pueda ser siempre popular. -as
pasiones " emociones pueden hacerse populares, pero la raz!n
permanece como propiedad de unos cuantos.
8$(T%(
Para d%sarrollar nu%stras <a*!l!dad%s l'(!cas# /!daos /r%stadas
unas /ocas <%rra!%ntas a la l'(!ca) N%c%s!taos %nt%nd%rlos
s!(u!%nt%s c!nco conc%/tos6
=) Pro/os!c!on%s l'(!cas
?) Pr%!sas
>) Ar(u%ntos
2) In$%r%nc!as
@) Conclus!on%s
Estos t.r!nos# +unto con otros ,u% a(r%(ar%os d%s/u.s# %s todo
lo ,u% n%c%s!taos /ara /%nsar 9s l'(!ca%nt% 0 %"!tar ca%r "7ct!as
d%l /%nsa!%nto !l'(!co d% otras /%rsonas) D%$!naos %stas !d%as 0
d%s/u.s "%aos c'o tra*a+an)
Una /ro/os!c!'n l'(!ca# %s s!/l%%nt% un /roc%so d% ra-ona!%nto
co/l%to# l!/!a%nt% /u%sto %n /ala*ras# /ara ,u% /odaos "%rlo)
A,u7 usar%os %l t.r!no l'(!co %n una $ora %str!cta%nt% n%utral# s!n
connotac!on%s d% %"aluac!'n /os!t!"a) Para nu%stros /ro/'s!tos# una
/ro/os!c!'n l'(!ca# %s s!/l%%nt% un /roc%so d% ra-ona!%nto ,u%
al(u!%n o$r%c% /ara su ac%/tac!'n) Cuando lo cal!$!caos d% l'(!co#
,u%r%os d%c!r sola%nt% ,u% !nt%nta ll%(ar a una conclus!'n# %d!ant%
un /roc%so l'(!co# no ,u% .st% s%a n%c%sar!a%nt% "%rdad o ,u%
r%/r%s%nt% un /%nsa!%nto %$%ct!"o) Aun,u% usual%nt% ut!l!-aos la
/ala*ra l'(!co %n con"%rsac!on%s coun%s 0 corr!%nt%s# coo una
/ala*ra (%n%ral d% %lo(!o /ara un /roc%so d% /%nsa!%nto con %l cual
%staos d% acu%rdo# a,u7 la usaos %n un s%nt!do 9s %str%c<o# /ara
!nd!car %ra%nt% un /roc%so d% /%nsa!%nto ,u% t!%n% c!%rta
%structura)
Una /ro/os!c!'n l'(!ca %s r%al%nt% solo un a/a "%r*al# ,u%
consta d% tr%s /art%s# ,u% !nd!can la /ro(r%s!'n d%l /%nsa!%nto) Estas
tr%s /art%s son6
=) Las /r%!sas# o :<%c<os: d% dond% /art!os)
?) El ar(u%nto# o s%a la $ora %n ,u% Suntaos las /r%!sas)
>) La conclus!'n# o s%a %l r%sultado a ,u% ll%(aos al a/l!car %l
ar(u%nto a las /r%!sas)
D%*%os usar %stos t.r!nos cu!dadosa%nt%) Al d!scut!rla l'(!ca#
%l t.r!no ar(u%nto# no s% r%$!%r% a un %ncu%ntro a (r!tos# s!no
s!/l%%nt% al /roc%so %structurado d% r%lac!onar las /r%!sas %ntr% s7)
Por %+%/lo# s! las /r%!sas toan la $ora d% nL%ros o %d!das# %l
ar(u%nto /odr7a s%r una r%lac!'n at%9t!ca# tal coo :n%c%s!to tr%s
!l d'lar%s /ara ! "!a+% d% "acac!on%s a Euro/a# t%n(o dos !l d'lar%s
a<orrados <asta a<ora# %so s!(n!$!ca ,u% d%*o cons%(u!r otros !l
d'lar%s:) En %st% caso# las /r%!sas son los /r!%ros dos %nunc!ados) El
ar(u%nto %s la r%lac!'n !/l!cada6 cant!dad n%c%s!tada %nos cant!dad
d!s/on!*l% %n %l /r%s%nt%# !(ual a cant!dad ad!c!onal ,u% d%*% *uscars%)
La conclus!'n d% %sta /ro/os!c!'n %s %l Llt!o %nunc!ado d%l (ru/o)
D% la an%ra %n ,u% d%$!n!os las /r%!sas# %ntr%co!llo la
/ala*ra :<%c<os: /ara r%cordar ,u% las %structuras d% nu%stros a/as
"%r*al%s s!%/r% l!!tan nu%stra ca/ac!dad d% sa*%r al(o con a*soluta
c%rt%-a) Cada %nunc!ado d% los <%c<os ,u% /odaos <ac%r d%scansa
!n%"!ta*l%%nt% %n /roc%sos d%scr!/t!"os <uanos# 0 %&c%/to /or las
!nc!d%nc!as s%nc!llas 0 9s *9s!cas d% nu%stra o*s%r"ac!'n d!r%cta# :los
<%c<os: s!%/r% t!%n%n una so*ra d% duda so*r% %llos# aun cuando
"oluntar!a%nt% los to%os coo :"%rdad:)
Not% ,u% cuando trataos d% %&/r%sar %l ar(u%nto d% la
/ro/os!c!'n# d%*%os tratar d% "%r*al!-ar %l /roc%so /or %l cual %l
c%r%*ro asoc!a las /r%!sas con la conclus!'n) En lo ,u% s% r%$!%r% a
ar(u%ntos at%9t!cos# %sto no /r%s%nta uc<o /ro*l%a) P%ro /ara
un ar(u%nto "%r*al 9s co/l%+o# al(unas "%c%s d%*%os
con$orarnos con un %nunc!ado (%n%ral# ,u% 9s o %nos :ca/t%: la
%s%nc!a d% la r%lac!'n) Por %+%/lo# /od%os %&a!nar una /ro/os!c!'n
coo6 :Cu!%ro co/rar al(unos u%*l%s# /%ro ,u!%ro (astar lo %nos
/os!*l%) S. ,u% la t!%nda UHa t%ndr9 %l /r'&!o %s una "%nta d% la
clas% d% u%*l%s ,u% ,u!%ro) P!%nso ,u% % %s/%rar. /ara co/rar lo
,u% n%c%s!to): Las /r!%ras dos orac!on%s const!tu0%n las /r%!sas) La
Llt!a %&/r%sa la conclus!'n) Podr7aos d%$!n!r %l ar(u%nto d% uc<as
an%ras# /%ro %ncontraos ,u% %s s'lo tan sat!s$actor!o coo toar %l
ar(u%nto %n su $ora :!n"!s!*l%: I%sto %s# no "%r*al!-ado) En %st%
caso %l ar(u%nto s% :s!%nt% corr%cto): En al(Ln otro caso# cuando %l
ar(u%nto nos /ar%-ca %&traGo# /odr7aos ,u%r%r /r%s!onar 9s all9 0
*uscarlo 9s %&/l7c!ta%nt%)
Pod%os "%r ,u% %l ar(u%nto d% la /ro/os!c!'n s!r"% coo la-o
d% un!'n :!n"!s!*l%: ,u% l!(a las /r%!sas a la conclus!'n) Al ar(u%ntar
la conclus!'n# lo ,u% %s con%ctar s!/l%%nt% las /r%!sas %n c!%rta
r%lac!'n# %n tal $ora ,u% la conclus!'n /ar%-ca cont!nuarl%s %n $ora
sat!s$actor!a) Los lo(!stas ta*!.n usan %l t.r!no !n$%r%nc!a con una
connotac!'n co/l%ta%nt% n%utral) Aun,u% con $r%cu%nc!a
%scuc<aos ,u% %l t.r!no s% usa %n s%nt!do d%s/%ct!"o# tal coo
:SEst9s <ac!%ndo una !n$%r%nc!aT:# %n %st% cont%&to lo usaos
!nt%rca*!a*l%%nt% con %l t.r!no ar(u%nto) Ar(u%ntar c!%rta
conclus!'n s!(n!$!ca sacar !n$%r%nc!as a /art!r d% las /r%!sas)
H%os %sta*l%c!do 0a ,u% una /ro/os!c!'n l'(!ca %s %ra%nt%
un %nunc!ado co/l%to d% un /roc%so d% ra-ona!%nto# ,u% cons!st% %n
al(unas /r%!sas# un ar(u%nto ,u% con $r%cu%nc!a %st9 !/l7c!to %n %l
%nunc!ado# 0 una conclus!'n) O*t%n%os la conclus!'n d% las /r%!sas
<ac!%ndo una !n$%r%nc!a# %sto %s# a/l!cando %l ar(u%nto a las /r%!sas
Nu%stra %&/lorac!'n s% c%ntra a,u7 no %n c'o %+%cuta %l c%r%*ro
las /ro/os!c!on%s l'(!cas# s!no as *!%n %n las $oras %n las cual%s la
(%nt% las usa 0 usa al) Pod%os s!/l!$!car nu%stra d!scus!'n
!n%nsa%nt%# a/o09ndonos %n %l <%c<o d% ,u% la $unc!'n co(nosc!t!"a
d% ra-ona!%nto l'(!co r%s!d% %n %l t%+!do d% su cort%-a c%r%*ral) Ust%d
no /u%d% a/r%nd%r a ra-onar l'(!ca%nt%J su c%r%*ro 0a sa*% c'o)
P%ro /u%d% a/r%nd%r a d%s/l%(ar 9s %$%ct!"a%nt% %sa /od%rosa
ca/ac!dad d% l'(!ca d% co/utadora# a/r%nd!%ndo a anal!-ar 0
"%r*al!-ar al(unas /ro/os!c!on%s l'(!cas ,u% +u%(an un /a/%l %n sus
/roc%sos cot!d!anos d% /%nsa!%nto)
Para s!/l!$!car 9s aun# /od%os notar ,u% las /%rsonas t!%nd%n
a usar /ro/os!c!on%s l'(!cas %n "ar!os (rados d% d%$!n!c!'n) Esto %s#
uc<as d% %llas %st9n su%r(!dos d%ntro d%l $lu+o d% con"%rsac!'n#
d!scus!'n 0 al(unas "%c%s d%*at%# %n tal $ora# ,u% con $r%cu%nc!a
/asan d%sa/%rc!*!das 0 s!n an9l!s!s) Ad%9s# la (%nt% t!%nd% a usar
/ro/os!c!on%s l'(!cas con uno d% dos /ro/'s!tos *9s!cos# 0 noral%nt%
no /or a*os al !so t!%/o) D!c<os /ro/'s!tos son6
=) Para anal!-ar <%c<os d!s/on!*l%s 0 ll%(ar a conclus!on%s# o a toar
d%c!s!on%s)
?) Para /%rsuad!r a al(u!%n d% una conclus!'n a la ,u% s% <a ll%(ado)
D%*!do a ,u% %l s%(undo /ro/'s!to !nclu0% uc<as 9s
o/ortun!dad%s /ara con$und!rs% uno !so 0 los d%9s# 0 /ro/orc!ona
las *as%s /or %d!o d% las cual%s uc<as /%rsonas <ac%n trucos#
an!/ulan# !nt!!dan 0 con$und%n a los d%9s# %r%c%
cons!d%ra*l%%nt% 9s %stud!o ,u% %l /r!%ro) Por tanto# la a0or
/art% d% %sta d!scus!'n s% c%ntrar9 so*r% las $alac!as l'(!cas# las cual%s
son /ro/os!c!on%s o !nt%ntos d% /ro/os!c!on%s ,u% no tol%ran un
%scrut!n!o cu!dadoso)
Estas /ro/os!c!on%s /%rsuas!"as sur(%n %n dos $oras) Las
/ro/os!c!on%s an!$!%stas s% /r%s%ntan a s7 !sas %n $ora co/l%ta
/ara su %scrut!n!o# !%ntras ,u% las /ro/os!c!on%s %scond!das t!%nd%n a
%scond%rs% d%ntro d%l /antano "%r*al d%l d!scurso <uano) Estas
/ro/os!c!on%s %scond!das ,u% con $r%cu%nc!a sur(%n 0 /ro"ocan /%l%as
%n /L*l!co# /u%d%n r%/r%s%ntar al(unos d% los /%or%s trucos d% los
/roc%sos d%l /%nsa!%nto <uano) As7 ,u% d%*%os a/r%nd%r a
!d%nt!$!car las /ro/os!c!on%s l'(!cas ,u% o/%ran %n d!"%rsas s!tuac!on%s#
%l!!narlas d%l /antano "%r*al# l!/!arlas# r%nunc!ar a %llas %n t.r!nos
as d!r%ctos 0 anal!-arlas)
>erdad? "alide= solide=
4na teor+a hermosa, asesinada por una banda de hechos brutales.
T%$3,0 %4R-(*
Un *!'lo(o r%al!-' una s%r!% d% %&/%r!%ntos con una /ul(a#
tratando d% a/r%nd%r 9s d% los /roc%sos /%rc%/tual%s d% %stas
d!!nutas cr%aturas) Pr!%ro# %ntr%n' a la /ul(a a *r!ncar a una ord%n)
La coloc' %n un /lato d% "!dr!o# lo !ncl!n' 0 (r!t'# :SBr!ncaT:) La /ul(a
*r!nc' <ac!a ad%lant%) Ens%(u!da ,u!t' una d% las /atas a la /ul(a) A la
/ala*ra :SBr!ncaT: la /ul(a *r!nc' coo s% %s/%ra*a) Entonc%s %l
c!%nt7$!co l% ,u!t' una s%(unda /ata) Nu%"a%nt% la /ul(a *r!nc' al a!r%
%n r%s/u%sta a la ord%n# aun,u% no tan alto coo %ra usual) El c!%nt7$!co
cont!nu' ,u!tando /atas a la /ul(a una a una# <asta ,u% .sta tu"o
sola%nt% una /ata !-,u!%rda) A la ord%n# sola%nt% t!ron%' d.*!l%nt%)
D%s/u.s d% ,u!tarl% la Llt!a /ata a la /ul(a# %l c!%nt7$!co ord%n'#
:SBr!ncaT: la /ul(a no s% o"!') :SBr!ncaT: 0 no /as' nada) D%s/u.s d%
r%/%t!r las 'rd%n%s 0 notar ,u% la /ul(a no *r!nca*a# %l c!%nt7$!co %scr!*!'
%n su r%/ort% d% !n"%st!(ac!'n) :Los 'r(anos d%l o7do d% la /ul(a %st9n
local!-ados %n sus /atas:)
Ha0 al(o %n %sta <!stor!a ,u% no :concu%rda:) IAP%ro ,u% %st9
alB) En %st% caso# t%n%os una $alac!a l'(!ca) Las /r%!sas /ar%c%n
corr%ctas# /%ro %l ar(u%nto no %s "9l!do) No concu%rda con nu%stra
%&/%r!%nc!a) Por al(Ln ca/r!c<o d% la natural%-a# los o7dos d% las /ul(as
/odr7an %star %n sus /atas# /%ro nu%stro s%nt!do coLn nos d!c% ,u%
<a0 ,u% cu%st!onar la "al!d%- d% la !n$%r%nc!a)
R%al%nt%# una /ro/os!c!'n l'(!ca /u%d% s%r s'l!da sola%nt% s!
las /r%!sas son "%rdad%ras 0 %l ar(u%nto %s "ol!do) S! al(una d%
%stas cond!c!on%s no s% sat!s$ac%# todo ca%r9 *a+o un %scrut!n!o
cu!dadoso) R%(r%sando a la analo(7a d%l "!a+ar d%sd% %l /unto A al /unto
B# /od%os "%r a<ora c'o /ro*ar cual,u!%r /ro/os!c!'n l'(!ca /ara
d%t%r!nar s! %s s'l!da) Coo u%stra la F!(ura 3)=# sola%nt% una
co*!nac!'n d% caract%r7st!cas d% las /r%!sas 0 %l ar(u%nto /roduc!r9
una /ro/os!c!'n ac%/ta*l%# %sto %s# una conclus!'n cr%7*l%)
PREMISAS [ ARGUMENTO \ CONCLUSIkN
S! las /r%!sas son6 H %l ar(u%nto %s6 Entonc%s la
/ro/os!c!'n %s6
M%rdad M9l!do S'l!da
M%rdad In"9l!do No s'l!da
Falsa M9l!do No s'l!da
Falsa In"9l!do No s'l!da
F!() 3)= Sola%nt% una co*!nac!'n d% /r%!sas 0 ar(u%ntos da una
/ro/os!c!'n s'l!da l'(!ca)
Aca*aos d% "%r un %+%/lo d% una /ro/os!c!'n l'(!ca ,u% no
/as' la /ru%*a d% sol!d%- d%*!do a un ar(u%nto !n"9l!do) ACu. /asar7a
con uno ,u% $all% /or,u% t!%n% /r%!sas $alsasB Justa%nt% ocurr!' una
$alac!a l'(!ca cot!d!ana %n %l corr%o d% ! local!dad) Un <o*r% %sta*a
tratando d% ca*!ar un *!ll%t% d% d'lar %n una 9,u!na ca*!adora)
Ins!st7a %n tratar d% !ns%rtar %l *!ll%t% %n la a*%rtura d% la 9,u!na# /%ro
no ac%/ta*a %l d!n%ro) Una u+%r ,u% %sta*a a su lado# 0 ,u%
/ro*a*l%%nt% no conoc7a tal%s 9,u!nas# l% o$r%c!' un cons%+o# :APor
,u. no lo do*la /ara ,u% %ntr%B: Por,u% la 9,u!na d% ca*!ar *!ll%t%s
d%*% !ns/%cc!onar %l lado co/l%to d%l *!ll%t% /ara "%r!$!carlo# %sta %ra
una /r%!sa $alsa) La u+%r al!nt%r/r%t' la o/%rac!'n d% la 9,u!na)
Not% ,u% %l t.r!no /r%!sa $alsa no s!(n!$!ca ,u% al(u!%n <a0a
contado d%l!*%rada%nt% una %nt!ra) La s!tuac!'n /odr7a !nclu!r %sa
/os!*!l!dad# /%ro la /ala*ra# coo la usaos nosotros# %ra%nt%
s!(n!$!ca ,u% las /r%!sas usadas son :$alsas %n los <%c<os:)
Cuando %/%-aos a /%nsar d%scu!dada# a/r%surada o
auto%n(aGoDsa%nt%# t%nd%os a constru!r /ro/os!c!on%s no con$!a*l%s#
no s'l!das) H cuando otras /%rsonas tratan d% con"%nc%rnos d% "ar!as
conclus!on%s# /u%d%n %star t%ntadas a d%scansar %n /ro/os!c!on%s no
s'l!das 0 "%st!rlas d% $oras "ar!adas) En la s%cc!'n s!(u!%nt%# <ac%os
un l!stado co/l%to d% %stas $alac!as 0 trucos l'(!cos)
R%al%nt%# d%*%os cons!d%rar ,u% aLn las /ro/os!c!on%s s'l!das
"ar7an %n sus n!"%l%s d% :sol!d%-:) Al usar nu%stros /roc%sos c%r%*ral%s
l'(!cos# n%c%s!taos no l!!tarnos a los /uros <%c<os :al d%snudo: ,u%
/odaos %&/r%sar tan concr%ta%nt% ,u% no /u%da %&!st!r duda)
C!%rta%nt%# /od%os usar /r%!sas ,u% son d% al(una an%ra
%nunc!adas d% $ora a*stracta 0 ,u% /u%d%n s%r %&/u%stas a +u!c!o o
%"aluac!'n) Esto <ac% a las /r%!sas :al(o "%rdad%ro:) Por %+%/lo#
/od%os d%c!r ,u% :Las %/r%sas con cr%c!!%nto r9/!do t!%nd%n a
t%n%r 9s con$us!'n !nt%rna 0 d%s%,u!l!*r!o ,u% las ,u% s% <an as%ntado
%n un taaGo %sta*l%): Est% %nunc!ado %s 9s *!%n a*stracto# /%ro
*astant% caract%r7st!co d% las clas%s d% %nunc!ados ,u% <ac%os con
$r%cu%nc!a /ara d%scr!*!r las or(an!-ac!on%s)
Pod%os a(r%(ar a .st% al(unos otros %nunc!ados /ara <ac%r
co/l%ta una /ro/os!c!'n l'(!ca# tal coo6 :Ha ,u% %sta %s una %/r%sa
d% cr%c!!%nto r9/!do# s%r7a una *u%na !d%a /on%r at%nc!'n a la
%$%ct!"!dad d% nu%stras coun!cac!on%s !nt%rnas 0 a nu%stra %$!c!%nc!a
d% /roducc!'n): H%os toado un +u%(o d% /r%!sas :"%rdad%ras: 0 lo
<%os co*!nado con un ar(u%nto :*astant% "9l!do: 0 d% %sta
an%ra <%os /roduc!do una conclus!'n :*astant% s'l!da:) Est% /roc%so
/ro*a*l%%nt% d%scr!*% la a*ruadora /ro/orc!'n d% nu%stras
/ro/os!c!on%s l'(!cas cot!d!anas) Muc<os %scr!tor%s ultras!/l!$!can la
!d%a d% una /ro/os!c!'n l'(!ca# al usar un %+%/lo coo6 :Todos los
<o*r%s son ortal%s) S'crat%s %s un <o*r%) Por lo tanto S'crat%s %s
ortal): Tal /ro/os!c!'n %s c!%rta%nt% "%rdad%ra# /%ro no %s
%s/%c!al%nt% r%l%"ant% a las clas%s d% t'/!cos ,u% an%+aos %n
nu%stras act!"!dad%s d!ar!as) S! al(una "%- t!%n% ocas!'n d% /ro*arl% a
al(u!%n ,u% S'crat%s %ra ortal# t%ndr9 la s!tuac!'n /%r$%cta%nt% *a+o
control) P%ro la a0or7a d% las "%c%s# d%*%os %n$ocarnos a usar la
l'(!ca %n $ora /r9ct!ca# d% tal an%ra ,u% nos /%r!ta atacar
/ro*l%as r%al%s ,u% n%c%s!tan soluc!on%s r%al%s)
Otras dos caract%r7st!cas d% /ro/os!c!on%s l'(!cas co/l%tar9n
%sta *r%"% d!scus!'n) Estos son los /roc%sos d% d%ducc!'n % !nducc!'n)
Un ar(u%nto d%duct!"o /roc%d% d% un a/l!o +u%(o d% /r%!sas# /ara
ll%(ar a conclus!on%s as *!%n %s/%c7$!cas) In"%rsa%nt%# un ar(u%nto
!nduct!"o# %/!%-a con unas /r%!sas %s/%c7$!cas /ara ll%(ar a
conclus!on%s 9s a/l!as)
Un ar(u%nto d%duct!"o /odr7a s%r d% la s!(u!%nt% $ora6 :Para
%+%rc%r la l%0 %n %st% %stado# d%*% uno a/ro*ar %l %&a%n d% la Barra d%
A*o(ados) Estas /%rsonas /ract!can la l%0 a,u7# as7 ,u% 0o su/on(o ,u%
<an /asado %l %&a%n d% la Barra): La /ro/os!c!'n d%duct!"a "a d% lo
(%n%ral a lo %s/%c7$!co) La /ro/os!c!'n so*r% S'crat%s dada
ant%r!or%nt%# ta*!.n conoc!da coo un s!lo(!so l'(!co# %s un
%+%/lo d% un ar(u%nto d%duct!"o) En %l s%nt!do %str!cto# la /ala*ra
d%duct!"a d%scr!*% a,u%llos ar(u%ntos %n los cual%s la conclus!'n s%
s!(u% n%c%sar!a%nt% d% las /r%!sas)
Un ar(u%nto !nduct!"o /u%d% s%r %l s!(u!%nt%6 :H% "!sto uc<as 9s
/%rsonas (ordas %n Estados Un!dos d% las ,u% <% "!sto %n otros /a7s%s)
Coo (ru/o# los nort%a%r!canos# d%*%n t%n%r 9s so*r%/%so# ,u% las
/%rsonas d% otros /a7s%s): En un ar(u%nto !nduct!"o# la conclus!'n
s!(u% sola%nt% con /ro*a*!l!dad a /art!r d% las /r%!sas
:/ro*a*l%%nt%:) El %+%/lo d%l c!%nt7$!co 0 la /ul(a const!tu0% una
/ro/os!c!'n !nduct!"a)
Otra an%ra d% %nt%nd%r la d!$%r%nc!a %ntr% ar(u%ntos
d%duct!"os % !nduct!"os# %s r%conoc%r ,u% %n %l s%(undo nos
a"%nturaos as all9 d% la !n$orac!'n dada %n las /r%!sas) En los
ar(u%ntos d%duct!"os# toda la !n$orac!'n n%c%sar!a /ara las
conclus!on%s %&!st% %n las /r%!sas !sas) D%sd% lu%(o# coo s% not'
ant%r!or%nt%# cual,u!%ra d% las dos /u%d% /ro/orc!onar una conclus!'n
:*astant% s'l!da:)
S% /u%d% %+orar la ca/ac!dad /ara anal!-ar s!tuac!on%s
l'(!ca%nt%# $or9ndos% %l <9*!to d% "%r*al!-ar /ro/os!c!on%s) Cuando
%n$r%ntaos un /ro*l%a co/l%+o# %n una s!tuac!'n con$usa# o cuando
%scuc<aos un ar(u%nto /%rsuas!"o /%ro sos/%c<oso# nos d%t%n%os
0 lo d%sco/on%os %n sus tr%s /art%s co/on%nt%sI /r%!sas#
ar(u%nto 0 conclus!'n) S!/l%%nt% a/l!c9ndol% /ru%*as d% "%rdad 0
"al!d%-# s% /u%d% d%c!d!r ,u. tanto con$!ar %n la /ro/os!c!'n) Ta*!.n s%
/u%d% sa*%r c'o <ac%rlo 9s claro 0 9s con$!a*l% al corr%(!r las
/r%!sas o al %+orar la "al!d%- d%l ar(u%nto) Pract!,u% %&/l!car sus
!d%as %n t.r!nos d% /ro/os!c!on%s l'(!cas clara%nt% %nunc!adas)
S%Gal% las su/os!c!on%s so*r% las ,u% *asa sus conclus!on%s) Ens%(u!da
aclar% los ar(u%ntos ,u% us' /ara ll%(ar a %llas) H co/arta con otras
/%rsonas sus /roc%sos d% /%nsa!%nto total%s# /ara (anar la "%nta+a d%
su r%c!cla+% % !d%as) En la %d!da ,u% /u%da "%r*al!-ar clara%nt% una
/ro/os!c!'n l'(!ca# %s/%c!al%nt% una oculta# /u%d% ant%n%r su
/%nsa!%nto r%cto# 0 *asar sus /untos d% "!sta 0 conclus!on%s %n
/roc%sos l'(!cos claros)

9econocimiento de las !alacias las e"asiones l%gicas
3e di cuenta de que, sin importar las personas o t!picos de
discusi!n, los mismos trucos " evasiones se utilizan una " otra
vez, " pueden reconocerse fcilmente
0%$A(&%,4(/
Al(unas /%rsonas sucu*%n ant% la t%ntac!'n d% an!/ular o
con$und!r a otros con %l uso !nt%l!(%nt% d% las /ala*ras) D% <%c<o# %sto
/ar%c% <a*%r alcan-ado %l n!"%l d% art% %n la /u*l!c!dad# %n la /ol7t!ca 0
%n c!%rta $ora %n los n%(oc!os) En otros casos# la (%nt% /u%d%
s!/l%%nt% un!r sus !d%as %n /atron%s con$usos % !l'(!cos) S! /u%d%
/ro(raar su d%t%ctor d% *asura /ara r%conoc%r las $oras %n las ,u% la
(%nt% ut!l!-a los ar(u%ntos l'(!cos d% an%ra !ncorr%cta# /u%d%
<ac%rs% /r9ct!ca%nt% !nun% a la an!/ulac!'n 0 a la con$us!'n) El
%nt%nd!!%nto d% /roc%sos !l'(!cos d%l /%nsa!%nto# /u%d% a0udarl%
%nor%%nt% a /%nsar 9s l'(!ca%nt% 0 a local!-ar las clas%s d%
trucos ,u% al(unas /%rsonas ut!l!-an 0 las tra/as l'(!cas %n las ,u% s%
/u%d% ca%r)
En %sta s%cc!'n# an%+ar%os /r!nc!/al%nt% las /ro/os!c!on%s
/%rsuas!"as# tanto %ncu*!%rtas coo o*"!as# 0 nos %n$ocar%os %n
a,u%llas ,u% la (%nt% /u%d% ut!l!-ar /ara lo(rar sus /ro/!os o*+%t!"os al
tratar d% ,u% otros ac%/t%n sus conclus!on%s) Ha(aos un !n"%ntar!o d%
los d!"%rsos t!/os d% trucos l'(!cos 0 %c<%os un "!sta-o /ara "%r c'o
tra*a+an)
Pod%os d!"!d!r los trucos l'(!cos %n dos cat%(or7as a/l!as6
%"as!on%s l'(!cas 0 $alac!as l'(!cas) Una %"as!'n l'(!ca %s cual,u!%r
!nt%nto d% <ac%r ,u% una /%rsona ac%/t% una conclus!'n s!n r%al%nt%
darl% ar(u%ntos l'(!cos d% al(una clas% /ara a/o0arla) El usuar!o
%&/%rto d% las %"as!on%s l'(!cas# d%s%a d!stra%rl% d%l /%nsa!%nto
l'(!co total# d% tal an%ra ,u% ac%/tar9 su conclus!'n# s!n %&a!nar las
*as%s /ara %llo d%sd% su /ro/!o /unto d% "!sta)
Una $alac!a l'(!ca %s una /ro/os!c!'n l'(!ca ,u% no s% sost!%n%
%$%ct!"a%nt% /ara so/ortar las /ru%*as d% "%rdad 0 "al!d%-) El usuar!o
d% las $alac!as l'(!cas l% o$r%c% una /ro/os!c!'n l'(!ca# /%ro %s/%ra ,u%
no la so%ta a /ru%*a) El usuar!o %sco(% las /r%!sas o %l ar(u%nto o
a*as# con o*+%to d% !/r%s!onarl% tanto# ,u% no l% a/l!car9 las /ru%*as
l'(!cas)
D% %sa an%ra# /od%os r%al%nt% d!"!d!r los trucos l'(!cos %n
tr%s cat%(or7as6 d%s"!ac!on%s l'(!cas 0 dos clas%s d% $alac!as l'(!cas I
con /r%!sas %,u!"ocadas 0 con ar(u%ntos %,u!"ocados) Pod%os
toda"7a d%s(losarlos un /o,u!to 9s# d% acu%rdo a c'o o/%ran
r%al%nt% %n %l /roc%so d% /%rsuas!'n) La s!(u!%nt% clas!$!cac!'n
a0udar9 a %stud!arlas %t'd!ca%nt%6

=) E"as!on%s l'(!cas
?) Pr%!sas %,u!"ocadas
a) %rror%s d% <%c<o
*) /ala*ras d%sor!%ntadoras
>) Ar(u%ntos %,u!"ocados
a) $alac!as d% causa 0 %$%cto
*) $alac!as d% r%l%"anc!a
La F!(ura 3)? u%stra los trucos l'(!cos %n $ora d% un :9r*ol
(%n%al'(!co:# con las t.cn!cas as!(nadas a sus cat%(or7as) Ens%(u!da
/r%s%ntaos un l!stado d% %llas)
=) E"as!on%s l'(!cas
a) r%/r%(untar
*) t%as Srr%l%"ant%s
c) ata,u%s /%rsonal%s
d) /r%(untas con truco
%) analo(7a $alsa gd
$) a*surdo
() !nun!dad %s/%c!al
?) /r%!sas %,u!"ocadas I%rror%s d% <%c<o
a) <%c<os !ncorr%ctos
*) <%c<os d.*!l%s
c) la (ran %nt!ra
d) !n$orac!'n !rr%l%"ant%
%) su(%r%nc!a)
>) /r%!sas %,u!"ocadas I/ala*ras d%sor!%ntadoras
a) %/7t%tos
*) %u$%!sos
c) %t9$oras ,u% con$und%n
d) /ala*ras 9(!cas
%) /%rson!$!cac!'n
$) 0Yo
() %,u!"ocac!'n
<) do*l% %st9ndar
2) ar(u%ntos %,u!"ocados Icausa 0 %$%cto
a) a /ost%r!orT
*) causa $alsa
c) d%/%nd%nc!a $alsa
d) corr%lac!'n $alsa
%) ultras!/l!$!cac!'n
$) rac!onal!-ac!'n
@) ar(u%ntos %,u!"ocados Ir%l%"anc!a
a) (%n%ral!-ac!'n no d%s%ada
*) tru!so al usado
c) %st%r%ot!/os
d) al uso d% %stad7st!cas
%) ar(u%nto d% autor!dad
$) a/%lar al cons%nso
() a/%lar al /o/ulac<o
<) a/%lar al %sno*!so
!) a/%lar a la !(noranc!a
+) a/%lar a la %oc!'n 8) a/%lar al %(o
E&a!n%os a<ora *r%"%%nt% cada uno d% los trucos l'(!cos
/ara aclarar su d%$!n!c!'n 0 la an%ra %n ,u% o/%ran)
Las s!%t% %"as!on%s l'(!cas %nnu%radas# t!%n%n coo /ro/'s!to
%"ad!r %l ar(u%nto l'(!co# 9s ,u% constru!r uno)
El truco d% r%/r%(untar# al(unas "%c%s /or %d!o d% un
ra-ona!%nto c!rcular# s%nc!lla%nt% no an%+a la cu%st!'n /r%(untada)
La conclus!'n sacada d% la /r%!sa s% o$r%c% /or s7 !sa coo /ru%*a
d% la /r%!sa) El /r%s!d%nt% un!c!/al d% C<!ca(o R!c<ard Dal%0# o$r%c!'
la r%s/u%sta cl9s!ca a %st% truco# cuando un r%/ort%ro d% not!c!as l%
/r%(unt' /or ,u. Hoo"%r Hu/<r%0 no <a*7a (anado %n las %l%cc!on%s
/r%s!d%nc!al%s %n Ill!no!s) Dal%0 cont%st'# :No o*tu"o su$!c!%nt%s "otos):
El t%a !rr%l%"ant%# !n"olucra !ntroduc!r una t%s!s ,u% nada t!%n%
,u. <ac%r con la conclus!'n 0 lu%(o ar(u%ntar %sa t%s!s) Su no*r%
"!%n% d% una t.cn!ca usada /or los $u(!t!"os) Sol7an usar un /%scado
%c<ado a /%rd%r# /ara cu*r!r su ca!no con una cort!na d% <uo ,u%
!nt%r$!r!%ra con los d%l!cados s%nt!dos d%l ol$ato d% los /%rros d% ca-a)
Anal7c%s% %l s!(u!%nt% %+%/lo6 :El (o*!%rno no d%*%r7a sanc!onar la
/u*l!c!dad d% los c!(arr!llos# n! d%*%r7a d%sal%ntar su "%nta) Fuar
c!(arr!llos no %s tan daG!no /ara la salud coo uc<os cr%%n) Ad%9s#
la !ndustr!a d%l ta*aco %s %&tr%ada%nt% !/ortant% /ara la
%cono7a) Pro/orc!ona c!%ntos d% tra*a+os /ara las /%rsonas): El orador
trata d% sust!tu!r a,u7 %l t%a d% la %cono7a# ,u% no "!%n% al caso# con
%l ar(u%nto d% la salud# con la %s/%ran-a d% a/o0ar %sa t%s!s# /ara
r%(r%sar lu%(o a la conclus!'n or!(!nal 0 <ac%r ,u% %l o0%nt% lo ac%/t%
s!n notar la d%s"!ac!'n l'(!ca)
El ata,u% /%rsonal# !n"olucra tratar d% d%sacr%d!tar la /%rsona ,u%
/r%s%nta c!%rta t%s!s# %n lu(ar d% /ro*ar ,u% la t%s!s no %s *u%na) El
/on%r ad+%t!"os# r!d!cul!-ar 0 tra%r as/%ctos !rr%l%"ant%s d% las "!das d%
los o/os!tor%s# /ro/orc!onan un!c!'n /ara %l ata,u% /%rsonal) Por
%+%/lo6 :Es% t!/o %s un soc!al!sta 0 todo undo lo sa*%) F7+%s% un /oco
%n lo ,u% d!c% ac%rca d% los control%s d% /r%c!os 0 salar!os:)
La t9ct!ca d% la /r%(unta con truco !nt%nta /on%r al !nt%rlocutor %n
un d!l%a l'(!co %n %l cual s% d%sacr%d!tar9 a s7 !so s!n !/ortar
coo lo cont%st%) La "!%+a /r%(unta %n *roa# :AToda"7a l% /%(as a tu
u+%rB: 0 :AToda"7a toas tanto coo ant%sB:# !lustran %l %$%cto d% la
tra/a l'(!ca d% la /r%(unta con truco# ta*!.n conoc!da /or los l'(!cos
coo la /r%(unta co/l%+a) En una %ntr%"!sta rad!o$'n!ca# un %scr!tor d%
not!c!as l% /r%(unt' a un /ol7t!co# :S%Gor U# r%c!%nt%%nt% s% l% c!t'
d!c!%ndo ,u% $a"or%c% la cu%nta d% la %/r%sa A# B# C) AEst9 ust%d
dudando %n su /os!c!'n %n %st% asunto o s!/l%%nt% <a <%c<o una
co/on%nda ,u% l% con"%n(a con la Casa BlancaB: Otra $ora d%
/r%(unta co/l%+a# ,u!-9 d% %nor !nt%r.s /r9ct!co# !nclu0% los
"%r!cu%tos l!n(^7st!cos o /r%(untas !/os!*l%s coo :S! D!os lo /ud!%ra
todo# A/odr7a <ac%r una /!%dra tan (rand% ,u% El !so no la /ud!%ra
l%"antarB: Otro %+%/lo cl9s!co d% %sta clas% d% so$!sa %s %l "!%+o
%nunc!ado con truco <%c<o /or los cr%t%ns%s d% ,u%6 :Todos los
cr%t%ns%s son %nt!rosos): S! s% /!%nsa %n %st% %nunc!ado 0 su conc%/to
su*0ac%nt%# s% t!%n% /ro*l%a /ara :sost%n%rlo:) Estas cur!os!dad%s
l'(!cas $oran un t%a co/l%to d% %stud!o /ara al(unos t%'r!cos) Ho
nunca <% /%rd!do uc<o su%Go /%nsando %n %llos)
La t9ct!ca d% la analo(7a $alsa# ta*!.n a/ar%c% $r%cu%nt%%nt%
%n con"%rsac!on%s /%rsuas!"as) El orador o$r%c% una !lustrac!'n
dra9t!ca d% su /os!c!'n /or %d!o d% una analo(7a# ,u%
a$ortunada%nt% no s% /ar%c% a la s!tuac!'n anal!-ada) Un c<au"!n!sta
"!%+o co%nt'# :Una *u%na %s/osa %s coo un *u%n ta/%t%# a a*os s%
l%s t!%n% ,u% (ol/%ar a "%c%s# /ara cons%r"arlos *!%n): El uso %$%ct!"o d%
analo(7as r%,u!%r% ,u% s% /ar%-can a la s!tuac!'n d% !nt%r.s %n odos
!/ortant%s# 0 d% ,u% las d!$%r%nc!as s%an con$!nadas a 9r%as no
!/ortant%s)
La traa d%l a*surdo !n"olucra "olt%ar total%nt% %l t%a o
s!tuac!'n <ac!a un asunto +ocoso# con la %s/%ran-a d% ,u% otros ol"!d%n
,u% %l orador no <a ll%(ado a n!n(una conclus!'n) Muc<as /%rsonas
ta*!.n usan %sta traa /ara :d%sa/ro*ar:# %sto %s# c%rrar# %l curso d%
acc!'n /ro/u%sto /or otras /%rsonas) Por %+%/lo# un <o*r% %n una
con$%r%nc!a d% n%(oc!os /odr7a o$r%c%r una !d%a nu%"a# ,u% no s% <a
/%nsado co/l%ta%nt%) Podr7a $orar %l nLcl%o d% un a"anc%
!/ortant% /ara la or(an!-ac!'n# /%ro al(u!%n /odr7a r%/l!car# :AD%
d'nd% /%scast% %sa# To9s) AEs coo un dulc% con /r%!oB:) Ant% las
r!sas ,u% %sto arranca la !d%a /odr7a nau$ra(ar# %n tanto ,u% %l (ru/o s%
d!r!(% <ac!a asuntos 9s :s%r!os:)
Al usar las %"as!on%s cr%at!"as d% la !nun!dad %s/%c!al# uno
s!/l%%nt% d%clara ,u% %l asunto total %n d!scus!'n %st9 9s all9 d%l
alcanc% d% la l'(!ca) Unos cuantos t%as# coo la natural%-a <uana#
aor ro9nt!co# astrolo(7a# l%%rla su%rt%# /%rc%/c!'n%&tras%nsor!al#
coun!cac!'n con los u%rtos# doctr!nas r%l!(!osas % !ns/!rac!'n
art7st!ca# /ar%c%n d!s$rutar %sta clas% d% !nun!dad %s/%c!al /ara las
d!scus!on%s l'(!cas) La /%rsona A /odr7a !ns!st!r %n ,u% la /%rsona B
<a(a al(o ,u% *%n%$!c!% a la /r!%ra) Cu!-9 acordar no c!tar a otra
/%rsona I/%ro lo cual no $a"or%c% a B s%(Ln l% /ar%c% a .sta) La
/%rsona A /odr7a d%c!r# :Es ,u% t% ao) TL sa*%s ,u% s! t% c!tas con
al(u!%n % %nc%lo) APor ,u. % <!%r%s d% %sa an%raB:) Esta t9ct!ca
ta*!.n $ora /art% d% a/%lar a la cul/a# clas!$!cada *a+o las $alac!as o
ar(u%ntos l'(!cos) Cuando la /%rsona B# %/!%-a a /r%(untar la
natural%-a d% la s!tuac!'n# /ara) /r%(untar una d%$!n!c!'n d% las /ala*ras
!n"olucradas# la /%rsona A /odr7a r%t!rars% al %nunc!ado <onora*l% 0
d%c!r# :AP%ro /or ,u. t!%n%s ,u% anal!-arloB El aor %s %l aor) No
/u%d%s d%$!n!rlo) No /u%d%s anal!-arlo) S!/l%%nt% t% %naoras): En
! o/!n!'n /%rsonal# s! uno ,u!%r% conc%d%r !nun!dad %s/%c!al a las
r%"!s!on%s l'(!cas d% al(Ln t'/!co# %ntonc%s no t%ndr9 d%r%c<o a
/%d!rl%s a otros ,u% ac%/t%n sus conclus!on%s l'(!cas d%r!"adas d% %s%
t'/!co# coo s! tu"!%ran los !sos (rados d% sol!d%- d% otros d%r!"ados
d% otras conclus!on%s d% otros t'/!cos no !nun%s)
F%# s) Cr%%nc!a# s!n %"!d%nc!a# %n la ,u% nos d!c% cosas
%&traord!nar!as a,u%l ,u% <a*la s!n conoc!!%nto)
AMBROSE BIERCE
Al %&a!nar %ns%(u!da las clas%s d% $alac!as l'(!cas d%r!"adas d%
/r%!sas %,u!"ocadas O0a s%a ,u% !n"olucr%n %rror%s d% <%c<o o
/ala*ras d%sor!%ntadorasP# "%r%os ,u% %l su!n!stro d% <%c<os a los
/roc%sos d%l ra-ona!%nto su$r%n "ar!os ca*!os# %"!t9ndol% a uno
alcan-ar una conclus!'n "al!osa) Pr!%ro# cons!d%r%os a,u%llas
/r%!sas %,u!"ocadas ,u% !n"olucran %rror%s d% <%c<o)
La $alac!a d% los <%c<os !ncorr%ctos <a*la /or s7 !sa) UJ` orador
,u% %/!%-a con /r%!sas co/l%ta%nt% $alsas# /ro*a*l%%nt%
alcan-ar9 una conclus!'n no s'l!da) Por %+%/lo :un /ol!c7a usa su /laca
so*r% %l lado !-,u!%rdo d% su /%c<o# /ara /rot%(%r su cora-'n s! al(u!%n
l% d!s/ara): Hasta dond% ll%(a %l conoc!!%nto .d!co# la a0or7a d% los
cora-on%s <uanos d%scansan %n %l c%ntro d%l /%c<o) Una *ala ,u%
/asa /or %l lado !-,u!%rdo d% su /%c<o /ro*a*l%%nt% s'lo l% ro-ar7a %l
cora-'n) Muc<as d% las $alac!as /o/ular%s d%scansan %n :<%c<os: coo
%l %nc!onado)
La $alac!a d% los <%c<os d.*!l%s %s 9s o %nos una "ar!ac!'n d%
las $alac!as d% <%c<os !ncorr%ctos) Cuando %l orador o$r%c% coo <%c<os
c!%rtos %nunc!ados ,u% d%scansan so*r% t%rr%no t%*laDd!-o# la sol!d%-
d% la /ro/os!c!'n s% /on% %n /%l!(ro) Por %+%/lo6 Los %stud!ant%s d%
%st% col%(!o %st9n !nsat!s$%c<os con la !/r9ct!ca or!%ntac!'n t%'r!ca d%
la carr%ra ad!n!strat!"a) N%c%s!taos %+orar la or!%ntac!'n <ac!a %l
undo r%al d% nu%stros /ro(raas): La :$u%r-a: d% los <%c<os
/r%s%ntados a,u7 %s ,u%# los :(rados: a los cual%s .stos son "%rdad%ros#
d%/%nd%r9n d% la an%ra %n ,u% %l orador r%Lna la %"!d%nc!a) Unas
cuantas con"%rsac!on%s casual%s no /ro/orc!onar9n <%c<os con la
!sa $u%r-a ,u% lo <ac% una !n"%st!(ac!'n a conc!%nc!a a/o0ada /or
uc<os !nd!"!duos 0 (ru/os %ntr%"!stados) Otra "%rs!'n d% la $alac!a d%
los <%c<os d.*!l%s# !nclu0% la d% s%l%cc!onar cu!dadosa%nt% solo %l
(ru/o ,u% a/o0ar9 las conclus!on%s)
La $alac!a d% la (ran %nt!ra# d%scansa %n <ac%r un %nunc!ado
%&tr%o 0 /roo"%rlo <asta ,u% la (%nt% lo ac%/t%) Una "%- ac%/tado
coo un <%c<o# uno /u%d% constru!r /ro/os!c!on%s l'(!cas so*r% %so# lo
cual ta*!.n s% ac%/tar9) Adol$o H!tl%r o*s%r"' ,u% las asas ca%r9n
9s $9c!l%nt% "7ct!as d% una (ran %nt!ra# ,u% d% una /%,u%Ga
%nt!ra) Cu!-9s la a0or7a d% nosotros no t%n%os %l "alor /ara d%c!r
una %nt!ra %&'t!ca# as7 ,u% su/on%os ,u% la /%rsona ,u% la d!c%#
ta/oco lo <ar7a# ra-onando ,u% :S! no $u%ra "%rdad# no lo %star7a
d!c!%ndo:)
(xtra@amente, los hombres que el pueblo norteamericano admira
ms, son los mentirosos ms audaces; los hombres que detesta
ms violentamente son aquellos que tratan de decirle la verdad.
%.- 3(&:(&
La $alac!a d% la !n$orac!'n Arr%l%"ant% d%/%nd% d%l uso d%
<%c<os 0 nL%ros ,u%# a /%sar d% s%r "%rdad# no t!%n%n con%&!'n con %l
t%a) Un co%rc!al d% t%l%"!s!'n d% un $a*r!cant% d% /asta d%ntal
anunc!a ,u% :Tr%s d% cada c!nco d%nt!stas a los ,u% s% l%s /r%(unt'
r%co%ndaron la /asta d%ntal UHa): Esto su%na con autor!dad# /%ro no
o$r%c% n!n(una ra-'n %n /art!cular /or la ,u% d%*%r7a usars% %l /roducto
I%sto %s# no /ro/orc!ona /r%!sas 0 ar(u%ntos "9l!dos /ara /ro*ar %l
"alor d% la /asta d%ntal)
4na mentira que se cuenta con mala intenci!n. 'errota a todas las
mentiras que usted pueda inventar. )1--1,3
.-,:(
La $alac!a d% la su(%r%nc!a o/%ra dando u%stras d% ,u% al(o %s o
no %s as7# d%+ando ,u% otras /%rsonas ll%(u%n d%s/u.s a conclus!on%s a
/art!r d% all7) Un /%r!'d!co /odr7a d%c!r6 :El s%nador A no %nc!on' s!
<a*7a o no ac%/tado so*orno %n su ca/aGa d% contr!*uc!on%s /ara la
causa UHa): Esta !ns!nuac!'n /odr7a s%r $ruto d% la cr%ac!'n total d%l
%scr!tor# /%ro ,u!t9ndol% %l "alor# %l l%ctor /odr7a conclu!r ,u% %l %scr!to
t%n7a al(unos <%c<os o /os!*l%s <%c<os ,u% <!c!%ran r%l%"ant% la
d%clarac!'n) Marco Anton!o ut!l!-' las t.cn!cas d% su(%r%nc!a 0 d% la
r%/%t!c!'n %n su $aoso d!scurso d% :A!(os# roanos# conc!udadanos:#
lo(rando %l !so o*+%t!"o) D%s/u.s d% ,u% <u*o r%/%t!do /or ,u!nta
"%- :)))H Bruto %s un <o*r% <onora*l%:# la ult!tud %/%-' a dudar d%
las !nt%nc!on%s <onora*l%s d% Bruto al atar a C.sar) Anton!o nunca d!+o
,u% Bruto no $u%ra <onora*l%J d% <%c<o# d!+o s'lo lo ca*!an# /%ro %l
uso <a*!l!doso d% la su(%r%nc!a lo(r' <ac%r ll%(ar %l %nsa+%)
La s%(unda clas% d% $alac!a o /r%!sa $alsa# t.r!nos
d%sor!%ntador%s# !n"olucra la an!/ulac!'n d% s!(n!$!cados 0
connotac!on%s d% /ala*ras d% tal an%ra# ,u% %l orador t!%n% 9s
"oluntad d% ac%/tar la conclus!'n ,u% s! "!n!%ra /r%s%ntada %n /ala*ras
9s s%nc!llas o %nos cu!dadas) La d%c!s!'n d% usar c!%rtas /ala*ras
<ac% ,u% %l ar(u%nto :s% ca!(a:# /or,u% ca/!tal!-a las r%s/u%stas
auto9t!cas d%l orador a c!%rtas connotac!on%s)
La $alac!a $a!l!ar d%l %/7t%to coloca una %t!,u%ta d%ro(ator!a u0
$u%rt% %n una /%rsona# !d%a# !nst!tuc!'n# /unto d% "!sta o curso d%
acc!'n) El orador !nt%nta %sta*l%c%r un /r%+u!c!o %n la %nt% d%l o0%nt%#
d% tal an%ra# ,u% .st% t%nd%r9 a ac%/tar las conclus!on%s o$r%c!das o
r%c<a-ar a,u%lla atacada# s!n toars% la ol%st!a d% %&a!nar la
%"!d%nc!a d!s/on!*l%) Un art7culo d% una r%"!sta ,u% an%+a*a las
/l9t!cas /ara la l!!tac!'n d% aras so"!.t!co nort%a%r!canas OSALTP:
ut!l!-' %l %nca*%-ado :Salt II IUna Gu7a /ara %l D%sastr%): D%s/u.s d%
l%%r %l art7culo uno /odr7a <ac%r su /ro/!o +u!c!o *asado %n los <%c<os#
/%ro la d%s"!ac!'n s% ostra*a clara%nt% %n %l t7tulo) S% /u%d%
r%conoc%r la $alac!a d%l %/7t%to u0 $9c!l%nt%# una "%- ,u% %/!%-a
uno a %scuc<arla)
El %u$%!so tra*a+a +usta%nt% o/u%sto a la $alac!a d%l %/7t%to#
al %sco(%r un cal!$!cat!"o con una connotac!'n %oc!onal
/r%do!nant%%nt% /os!t!"a# %l orador !n"!ta a su aud!tor!o a ado/tar un
+u!c!o d%s"!ado# %n $a"or d% una conclus!'n) Por %+%/lo# una ca/aGa
co%rc!al d%scr!*!' a un cand!dato d% %l%cc!'n coo :)))Un
/a(a!/u%stos# un casat%n!%nt%# un <o*r% d% $a!l!a# un (o*%rnador
tra*a+ador): El !nd!"!duo %n cu%st!'n# /odr7a o no <a*%r <%c<o una
ca/aGa /ara %l /u%sto ,u% $u%ra) Esta /ro/os!c!'n /arc!al%nt%
%scond!da# s!/l%%nt% $alla %n !lu!nar con <%c<os la /r%(unta)
La $alac!a d% la %t9$ora ,u% conduc% a d%s"!ac!'n ut!l!-a una
$!(ura d% la orac!'n /ara %sta*l%c%r un /unto d% "!sta d%s"!ado 0 lu%(o
/roc%d%r a ar(u%ntar la conclus!'n al usar los t.r!nos ,u% uno t!%nd%
a asoc!ar con la %t9$ora) Por %+%/lo# una /%rsona /odr7a +ust!$!car
toar "%nta+a d% otros d!c!%ndo6 :M!ra Ila "!da %s un +u%(o) Ha0
(anador%s 0 /%rd%dor%s) S! o*t!%n%s as /untos ,u% %l otro (anas) S! %l
otro t!%n% 9s /untos# /!%rd%s) Es tan s%nc!llo coo %so) Ho +u%(o /ara
(anar:) N't%s% c'o la %t9$ora or!(!nal# la !d%a d% un +u%(o I tra%
cons!(o una "ar!%dad d% !d%as ,u% s% asoc!an "%r*al%nt% con .l) Todos
r%s!d%n %n la !sa "%r*orr%a d% la canc<a# 0 t!%nd%n a r%$or-ars% una
a la otra# al !r ll%(ando a la %nt%) Esta %t9$ora ll%"a a la conclus!'n d%
una clas% d% :aradura "%r*al:# ,u% l% /rot%(% d%l %scrut!n!o l'(!co) La
Ln!ca an%ra d% "%nc%r %sta or!%ntac!'n %n(aGosa# %s <ac%r a un lado
la %t9$ora 0 <ac%r una nu%"a d%scr!/c!'n d% la s!tuac!'n) En (%n%ral %l
l%n(ua+% a*unda %n %structuras %ta$'r!cas ,u% /u%d%n %n(aGar 0
con$und!r# s! no s% l%s /on% at%nc!'n)
La $alac!a d% las /ala*ras 9(!cas !n"olucra %l uso d% /ala*ras
%oDc!onal%nt% :car(adas:# %sto %s# a,u%llas a las ,u% t%nd%os a
r%s/ond%r con +u!c!os d% "alor) Un anunc!o /ara un /%r$u% llaado
:T!(r%sa: /odr7a d%c!r# :Esta noc<% con"!.rtas% %n una t!(r%sa# %l la
aar9 /or %llo): La /ro/os!c!'n /arc!al%nt% %nunc!ada %s ,u% s! una
u+%r s% /on% %s% /%r$u%# ll%(ar9 a s%r una cr%atura a(r%s!"a 0
alta%nt% s%nsual# 0 %l <o*r% d% sus su%Gos ca%r9 %naorado a sus
/!%s) La s%l%cc!'n d% /ala*ras t!%nd% a !n$lu!r %l /%nsa!%nto d%l o0%nt%#
d% la !sa an%ra ,u% lo <ac%n las $ras%s 9(!cas 0 %ncan$a!%ntos)
4na palabra clave puede oscurecer el anlisis por muchos a@os.
)(&'(-- )1-:1(
La $alac!a d% /%rson!$!cac!'n !nclu0% la d%scr!/c!'n d% un o*+%to
!nan!ado o !nst!tuc!'n a*stracta %n t.r!nos ,u% !/l!can ,u% t!%n%
caract%r7st!cas <uanas o ,u% $unc!ona coo una cosa "!"!%nt%) Fras%s
coo :La Bolsa d% Malor%s s% r%cu/%r' <o0# o"!%ndo sus Lsculos con
transacc!on%s /%sadas:# t!%nd% a conduc!r al ,u% %scuc<a a ,u% conc!*a
al(o "!"!%nt%# una cr%atura ,u% r%al%nt% r%s/!ra con un
co/orta!%nto d% al(una an%ra %d!*l%# as ,u% cons!d%rarlo coo
un nL%ro d% /%rsonas ,u% toan c!%rtas acc!on%s) Aun,u% %l uso d%
t.r!nos /%rson!$!cados no const!tu0% %n s7 !so una $alac!a# *asar las
conclus!on%s sola%nt% %n /%rson!$!cac!on%s *!%n /u%d% ll%(ar a s%rlo)
Por %+%/lo6 uno /odr7a d%c!r# no /u%do d%+ar la co/aG7a UHa# <a s!do
*u%na con!(o# no s%r7a *u%no a*andonarla aLn) En %st% caso# %l ,u%
<a*la <a *asado una conclus!'n %n un a/a "%r*al d%s"!ado Ila !d%a
d% ,u% al(una :/%rsona: !a(!nar!a llaada la co/aG7a# s% s%nt!r7a
<%r!da o d%s!lus!onada s! r%nunc!ara) Los r%/ort%s not!c!osos /%rson!$!can
al(unas "%c%s a las a(%nc!as (u*%rna%ntal%s con t.r!nos coo :La
CeA n%(' %star !n"olucrada %n %l asunto#: o :la Casa Blanca d!+o ,u% los
/lan%s /ara %l /ro0%cto nu%"o %st9n ca!nando): Muc<as /%rsonas s%
r%$!%r%n a Estados Un!dos coo :%lla: 0 <a*lan d% :su %s/7r!tu#: su
act!tud#: su <uor): La /%rson!$!cac!'n no s!%/r% /roduc%
/ro/os!c!on%s /oco cons!st%nt%s# /%ro %l r!%s(o %s uc<o 9s (rand%
,u% al usar t.r!nos d%scr!/t!"os concr%tos)
La $alac!a d% 0Do o/%ra %&/r%sando un ar(u%nto %n t.r!nos d%
s'lo dos o/c!on%s utua%nt% %&clus!"as /ara %sco(%r una d% %llas)
Esto %l!!na cons%cu%nt%%nt% otras alt%rnat!"as ,u% /odr7an o$r%c%rs%
coo cursos d% acc!'n ac%/ta*l%s) Un %+%/lo cl9s!co d% la $alac!a d% 0D
o# ta*!.n conoc!da /or los %stud!osos d% la l'(!ca coo la $alac!a d%
*!$urcac!'n# %s %l %nunc!ado :o %r%s /art% d% la soluc!'n o %r%s /art% d%l
/ro*l%a): Esto su%na <%ro!co 0 d%sa$!ant%# /%ro %&clu0% otras o/c!on%s
,u% al(u!%n con un /unto d% "!sta d!$%r%nt% so*r% :%l /ro*l%a: /ud!%ra
%&/r%sar) Otros %+%/los *!%n conoc!dos !nclu0%n :M%+or u%rto ,u%
ro+!llo#: 0 :SDad% la l!*%rtad o la u%rt%T:
La $alac!a d% la %,u!"ocac!'n !n"olucra ca*!ar %l uso o s!(n!$!cado
d% /ala*ras cla"%s %n al(Ln /unto %ntr% las /r%!sas 0 la conclus!'n)
R%(r%sando al %+%/lo d%l /r!nc!/!o d% %st% ca/7tulo r%lat!"o a la
%s/osa d%l !n(%n!%ro ,u% sa*7a ,u% %ran tr%s <oras 9s t%/rano %n
Los An(%l%s# /od%os "%r ,u% la $alac!a !noc%nt% s% d%r!"a d% ca*!ar
%l s!(n!$!cado d% la /ala*ra :t!%/o#: ,u% r%al%nt% nunca a/ar%c!' %n
la con"%rsac!'n) El conc%/to d%l <o*r% d% ,u% la otra /%rsona
%scuc<a*a su "o- ant%s ,u% sus col%(as# !n"olucra la !d%a d% %"%ntos
s%cu%nc!al%s) Su %s/osa !ntrodu+o una d%$!n!c!'n no <a*lada d%l t!%/o
0 d!$%r%nt% coo at%r!a d% la /os!c!'n d% las an%c!llas d%l r%lo+ 0 a la
d!$%r%nc!a %ntr% los r%lo+%s d% Nu%"a Hor8 0 d% los An(%l%s) Una "%-
as!st7 a una con$%r%nc!a t!tulada :Pru%*a C!%nt7$!ca d% la R%%ncarnac!'n):
Cuando %l orador o$r%c!' /r%s%ntar las /ru%*as d% ,u% la r%%ncarnac!'n
r%al%nt% tu"o lu(ar# ut!l!-ando las tr%s l%0%s d% la $7s!ca d% N%5ton# 0o
%sta*a ans!oso d% %scuc!Ji)rlas) Ha*!.ndo% %ducado Ddorno $7s!co# %
s%nt7 /r%/arado /ara %nt%nd%r tal %n$o,u% l'(!co) S!n %*ar(o# d%s/u.s
d% ,u% %l orador r%su!' las tr%s l%0%s d% N%5ton# ,u% an%+an las
$u%r-as $7s!cas# 0 %l o"!!%nto 0 los cu%r/os act!"ados /or %sas $u%r-as#
/roc%d!' a %/l%ar los t.r!nos $u%r-a 0 %n%r(7a d% una an%ra u0
a/l!a) S% r%$%r7a a los ca/os d% %n%r(7a 0 $u%r-a ,u%
/r%su!*l%%nt% %&!st%n# /%ro ,u% no /u%d%n %d!rs%# 0 us' %l t.r!no
$u%r-a %n un s%nt!do alta%nt% %ta$'r!co) M!%ntras ,u% % /ar%c!'
!nt%r%sant% la <!/'t%s!s d% la r%%ncarnac!'n# su t.cn!ca d% %,u!"ocac!'n
Ica*!ar %l s!(n!$!cado d% las dos /ala*ras cruc!al%sI no <!-o nada#
/ara /ro*ar %l caso %n la /ru%*a l'(!ca d% la <!/'t%s!s)
La $alac!a d%l do*l% %st9ndar o/%ra ca*!ando los s!st%as
d%scr!/t!"os usados d% un caso a otro# con o*+%to d% !n"ocar dos
con+untos d!$%r%nt%s d% "alor%s o +u!c!os# 0 <ac%r ,u% %l ,u% o0%nt%
r%s/onda d% d!$%r%nt% an%ra %n dos s!tuac!on%s s!!lar%s) Un %+%/lo
t7/!co %s d% un %+%cut!"o ,u% <a*la*a %n una co!da d%l Clu* Rotar!o#
ac%rca d% los al%s d% la !nt%r"%nc!'n (u*%rna%ntal %n la l!*r%
%/r%sa# Yu s!(u!%nt% d7a <ac7a /ol7t!ca "!(orosa%nt% /ara ,u% las
l%0%s (u*%rr %ntal%s /rot%(!%ran sus /roductos d% la co/%t%nc!a
:!n+usta: d% $a*r!cant%s %&tran+%ros# <ac!%ndo con"%n!%nt%%nt% a un
lado# %l <%c<o d% ,u% los consu!dor%s nort%a%r!canos /a(aran 9s
/or sus /roductos ,u% /or los %&tran+%ros# s! %l (o*!%rno c%d7a a sus
d%andas) Lo ,u% %s *u%no /ara unos no %s *u%no /ara otros# %n la
$alac!a d%l do*l% %st9ndar) Una an.cdota r%lac!onada con un orador d%
un /u%*l%c!llo# !lustra coo /u%d% r%"!rar la act!tud d%l do*l% %st9ndar)
Ar%n(a*a a la con(r%(ac!'n :)))0 l%s d!(o# ,u% s! al(u!%n %n %sta
<a*!tac!'n <a co%t!do adult%r!o# su l%n(ua s% l% /%(ar9 al /aladar))):
Al /asar a la t%rc%ra clas% d% $alac!as# a,u%llas ,u% !n"olucran
ar(u%ntos %,u!"ocados# "%aos /r!%ro llaadas d% causa 0 %$%cto)
Estas !nclu0%n !nt%ntos d% ostrar ,u% un %"%nto s!(u% a otro# cuando
d% <%c<o no %s as7# o cuando no /od%os %s/%rar ra-ona*l%%nt% ,u%
%sto /as% coo r%(la (%n%ral)
La $alac!a conoc!da coo /ost <oc ,u% "!%n% d%l lat7n /ost <oc#
%r(o /ro/t%r <oc# ,u% s!(n!$!ca :d%s/u.s d% %sto 0 /or lo tanto d%*!do a
%sto#: d%scansa %n la !d%a s!/l!sta d% ,u% s! %l %"%nto B suc%d!'
d%s/u.s d%l %"%nto A# %ntonc%s A d% al(una an%ra caus' %l %"%nto B)
El c%r%*ro t!%n% una t%nd%nc!a natural a asoc!ar %"%ntos c%rcanos %n %l
t!%/o# as7 ,u% %sta $alac!a /u%d% $9c!l%nt% sur(!r %n s!tuac!on%s
co/l%+as) Una "%- co%nt' Mar8 T5a!n# :Cuando %stall' la Gu%rra
OC!"!lP %stall' 0 c%s' %l co%rc!o %n %l R7o M!ss!ss!//!# ,u%d.
d%socu/ado) As7 ,u% % un7 a los Con$%d%rados) S%r"7 /or dos s%anas#
0 lu%(o d%s%rt.) La Con$%d%rac!'n ca0'):
La $alac!a d% causa $alsa $unc!ona %n $ora s!!lar a la $alac!a
ant%r!or# /%ro noral%nt% !n"olucra una !nt%r/r%tac!'n 9s (%n%ral d%
la r%lac!'n causaD0D%$%cto %ntr% dos %"%ntos o /roc%sos) M! <!+o nac!' %l
!so d7a ,u% G%or(% Was<!n(ton) Cuando %l (o*!%rno d%c!d!' /on%r %n
"!(or la /ol7t!ca d% $!n%s d% s%anas 9s lar(os 0 anunc!' ,u% los d7as
$%st!"os ca%r7an %n lun%s 9s c%rcano a $%*r%ro# St%"% s% /r%ocu/' un
/oco) P%ns' ,u% ,u!-9s %l (o*!%rno <a*7a ca*!ado su cu/l%aGos) Para
un c<!co d% =4 aGos# tal%s cosas /ar%c%n t%n%r uc<o 9s !/ortanc!a
,u% la ,u% l% dan los adultos) La s!(u!%nt% an.cdota ac%rca d% un
at%9t!co ta*!.n !lustra la $alac!a d% la causa $alsa) D%*!do a su
tra*a+o# %st% !nd!"!duo "!a+a*a uc<o# 0 s% /r%ocu/a*a /or la /os!*l!dad
d% ,u% s% colocara una *o*a %n %l a"!'n %n la ,u% .l "!a+a*a) Est!a*a
,u% la /ro*a*!l!dad d% t%n%r una *o*a a *ordo ll%(a*a a una %n un
!llar# la cual cons!d%ra*a !nac%/ta*l%) P%ro un d7a tu"o un d%st%llo d%
!ns/!rac!'n) Est!' las /ro*a*!l!dad%s d% ,u% <u*!%ra dos *o*as a
*ordo 0 ll%(' a la conclus!'n d% una %n un !ll'n) Ha*!%ndo %ncontrado
%sta /ro*a*!l!dad 9s d% su a(rado# d%c!d!' car(ar s!%/r% una *o*a
%n su %,u!/a+% a cual,u!%r /art% a la ,u% "!a+a*a)
La $alac!a d% la d%/%nd%nc!a $alsa o/%ra %n $ora s%%+ant% a la
d% la causa $alsa# %&c%/to ,u% %n .sta s% %c<a r%"%rsa %n %l t!%/o /ara
%sta*l%c%r con%&!on%s) Por %+%/lo6 :Roos%"%lt %ra un /r%s!d%nt% al ,u%
l% (usta*a la (u%rra) H!-o uc<as cosas ,u% al%nta*an la %&/ans!'n d%
la S%(unda Gu%rra Mund!al) S! Roos%"%lt no <u*!%ra s!do /r%s!d%nt%#
nunca <u*!%ra <a*!do (u%rra): La $alac!a d%scansa %n sost%n%r ,u%
Estados Un!dos s% !n"olucr' d%*!do a ,u% Roos%"%lt ocu/a*a la
/r%s!d%nc!a# 0 ,u% n!n(Ln otro %stado d% cosas <u*!%ra /roduc!do %l
!so r%sultado)
La $alac!a d% la $alsa corr%lac!'n co/r%nd% co%ntar dos %"%ntos
d!s/arados o s!tuac!on%s +untas# % !/l!car ,u% al(Ln /roc%so
su*0ac%nt% %s %l causant% d% a*os o ,u% uno causa al otro) D% H%nr0
Ford s% d!c% ,u% d!+o# :S! s% %stud!a la <!stor!a cas! d% cual,u!%r cr!!nal#
%ncontrar9 ,u% %s un $uador %/%d%rn!do): Un %stud!o d%l d%sc%nso
d% las cal!$!cac!on%s %n la /ru%*a d% a/t!tud %scolar OSATP /u%sta a
%stud!ant%s d% s%cundar!a conclu7a :)))%s ,u!-9s 9s s!(n!$!cat!"o ,u%
durant% los Llt!os d!%- aGos# la cur"a d% las cal!$!cac!on%s SAT <a ca7do
u0 c%rcana a la cur"a d% auto%st!a 0 al s%nt!do d% /%nal!dad d% la
nac!'n): En %st% caso# %l cuadro claa*a una corr%lac!'n %ntr% un <%c<o
u0 concr%to 0 un conc%/to %&tr%ada%nt% a*stracto) Aun,u% uno
/odr7a %star d% acu%rdo con %l s%nt!do d%l %nunc!ado# s% ca% coo
/ro/os!c!'n l'(!ca# d%*!do a la con%&!'n no /ro*ada 0 u0 a*stracta
%ntr% las dos !d%as)
La $alac!a d% la so*r%s!/l!$!cac!'n !nclu0% una d%$!n!c!'n %str%c<a
d% las /r%!sas# noral%nt% sost%n!%ndo ,u% n!n(Ln $actor /or s7 solo
%s la causa co/l%ta d% al(Ln %stado d% cosas) Una /ro/os!c!'n t7/!ca
so*r%s!/l!$!cada /odr7a s%r :d%*%r7aos %l%(!r nu%"os +u%c%s) T%n%os
una alta tasa d% cr!!nal!dad /or,u% los +u%c%s son u0 !ndul(%nt%s al
s%nt%nc!ar a los cr!!nal%s con"!ctos): Aun,u% /odr7aos %ncontrar ,u%
la causa c!tada %n %l ar(u%nto %s un $actor %n la s!tuac!'n# s%r7a u0
!/ro*a*l% ,u% una sola /ud!%ra d%t%r!nar co/l%ta%nt% tal %stado
d% /ro*l%as %&tr%ada%nt% co/l%+ o) El ant7doto d% la $alac!a d% la
ultras!/l!$!cac!'n %s %l /r!nc!/!o d% las causas Llt!/l%s# o coo
al(unos !n"%st!(ador%s c!%nt7$!cos d!c%nJ :todo a$%cta a lo d%9s d%
al(una an%ra:) Al %rud!to Idr!%s S<a< l% (usta*a contar la <!stor!a d%
Mulla Nasrud!n# un a(o su$ 7 /o/ular a ,u!%n l% /r%(unt' un %stud!ant%6
:ACu. %s %l d%st!noB: Nasrud!n r%/l!c'# :El d%st!no %s una suc%s!'n
!nt%r!na*l% d% %"%ntos %ntr%t%+!dos# cada uno !n$lu0%ndo %n %l otro): El
%stud!ant% r%/l!c' a*ru/ta%nt%J :Eso d!$7c!l%nt% %s una r%s/u%sta) Ho
cr%o %n la causa 0 %$%cto) :Mu0 *!%n#: d!+o %l Mu7a# :!ra %so): A/unto a
una /roc%s!'n ,u% /asa*a %n la call%): Es% <o*r% "a a s%r col(ado) S%
d%*% %sto a ,u% al(u!%n l% d!o la /!%-a /lat%ada ,u% l% /%r!t!' co/rar
la na"a+a con la ,u% co%t!' %l as%s!nato# o /or,u% al(u!%n lo "!o
<ac%rlo# o /or,u% nad!% lo /ar':?
Todo deber+a ser tan simple como sea posible, pero no ms
simple.
,-.(/T (1&0T(1&
La $alac!a d% la rac!onal!-ac!'n# co/r%nd% %ncontrar ra-on%s
soc!alD%nt% ac%/ta*l%s /ara +ust!$!car las /ro/!as acc!on%s# cuando s! s%
%&/r%saran a*!%rta 0 <on%sta%nt% las "%rdad%ras ra-on%s#
/ro*a*l%%nt% /odr7an d%s/%rtar d%sa/ro*ac!'n) S% /u%d% %nl!star una
cant!dad !nt%r!na*l% d% rac!onal!-ac!on%s *asada %n nu%stras
o/!n!on%s# so*r% las ra-on%s :"%rdad%ras: d%l co/orta!%nto d% otros)
Pod%r !d%nt!$!car 9s %&acta%nt% las /ro/!as rac!onal!-ac!on%s 0
d%c!d!r ,u% una c!%rta /ro/os!c!'n l'(!ca const!tu0% una rac!onal!-ac!'n#
!n"olucra un +u!c!o d% "alor !n%"!ta*l% d% nu%stra /art%) Por %+%/lo# <%
%scuc<ado la o/!n!'n <%c<a /or as%sor%s d% al(unos <os/!tal%s
%ntal%s %n r%lac!'n al cont!nuo su!n!stro d% s%dant%s /ara los
!nt%rnos6 :Por su /ro/!o *!%n# t%n%os ,u% darl%s %d!ca%ntos# /u%s
uc<os no /odr7an $unc!onar *!%n s!n tran,u!l!-ant%s /ara %sta*!l!-ar sus
cond!c!on%s): En ! o/!n!'n# las /%rsonas ,u% durant% sus <oras
consc!%nt%s o/%ran %n una cond!c!'n d% %stu/or# t!%n%n /oca
o/ortun!dad d% a/r%nd%r a an%+ar sus /ro*l%as %$%ct!"a%nt%# 0a
,u% sus /roc%sos %ntal%s 9s co/l%+os no $unc!onan clara%nt%) S!n
%*ar(o# s% <ac%n u0 d'c!l%s 0 $9c!l%nt% an%+a*l%s /or %l /%rsonal
d%l <os/!tal# lo cual /ar%c% s%r la :"%rdad%ra: ra-'n /ara %l uso cont!nuo
d% las dro(as) Una sos/%c<a d% rac!onal!-ac!'n /odr7a !n"!tar a <ac%r
una !n"%st!(ac!'n /ost%r!or 0 un %&a%n 9s /r'&!o d% las /r%!sas)
Al /asar a la Llt!a cat%(or7a d% las $alac!as l'(!cas ,u% !nclu0%n
ar(u%ntos d%$%ctuosos# /r!nc!/al%nt% $alac!as d% r%l%"anc!a#
%ncontraos una cant!dad d% t.cn!cas s!!lar%s ,u% 9s o %nos s%
%sla*onan so*r% r%lac!on%s u0 d.*!l%s %ntr% /r%!sas 0 conclus!on%s)
La $alac!a d% (%n%ral!-ac!'n no /%d!da a/ar%c% rut!nar!a%nt% %n
con"%rsac!on%s casual%s as7 coo %n d!scursos /ol7t!cos# %n la
/u*l!c!dad# 0 %n los n%(oc!os) Cual,u!%r d%clarac!'n a/l!a ac%rca d%
una /%rsona# (ru/o d% /%rsonas# lu(ar# !d%a# curso d% acc!'n o s!st%a
d% cr%%nc!as# /ro*a*l%%nt% /!da ,u% s% l% anal!c% 9s d% c%rca) Un
tur!sta d!r7a# :Nunca r%(r%sar. a Es/aGa) No /u%d%s con$!ar %n %sas
/%rsonas) All9 % ro*aron ! %,u!/a+%): La (%n%ral!-ac!'n so*r% los
%s/aGol%s <%c<as a /art!r d% un !nc!d%nt% r%$l%+a un ord%n r%lat!"a%nt%
*a+o d% /%nsa!%nto l'(!co# d%l cual ocas!onal%nt% todos /od%os s%r
/r%sa) En %l aGo d% =EK?# %stando d% /aso /or Al%an!a %n ! "!a+% /or
uc<os /a7s%s# % suc%d!' al(o s!!lar cuando los /%r!'d!cos
/u*l!ca*an %n todo %l undo la not!c!a d%l t!rot%o a G%or(% Wallac%) Una
/%rsona al sa*%r ,u% 0o "%n7a d% Estados Un!dos# /r%(unt'# :ANo t!%n%
ust%d !%do d% r%(r%sar a A.r!caB SEs un /a7s tan "!ol%ntoT:
Todas las generalizaciones son peligrosas, inclu"endo sta.
,-(R,&'(/
'43,0.
La $alac!a d%l a&!oa al usado !n"oca un %nunc!ado u0 a/l!o#
,u% uc<as /%rsonas /ar%c%n ac%/tar coo un <%c<o 0 lu%(o lo a/l!can
/ara +ust!$!car una conclus!'n %s/%c7$!ca) Los /u*l!c!stas d%+aron d% usar
%l %nsa+%# :Todo undo n%c%s!ta l%c<%:# d%s/u.s d% ,u% %l
D%/arta%nto d% Ad!n!strac!'n d% Co!das 0 Dro(as# d%c!d!' ,u% no
todo undo n%c%s!ta l%c<% 0 ,u% /ara al(unas /%rsonas# .sta %s daG!na
/ara su salud# /or,u% l%s /ro"oca r%acc!on%s al.r(!cas 0 d%s'rd%n%s
d!(%st!"os) Otro %+%/lo d% a&!oa al ut!l!-ado co/r%nd% la
+ust!$!cac!'n dada /or al(unos $uador%s d% c!(arr!llos# al $uar %n
/r%s%nc!a d% otros) :Est% %s un /a7s l!*r%# todo undo /u%d% <ac%r lo
,u% ,u!%ra# t%n(o tanto d%r%c<o a $uar coo al(u!%n t!%n% a no
$uar): Al /r%s%ntar %l ar(u%nto ant% las caract%r7st!cas %s/%c7$!cas#
coo %l %$%cto ,u% t!%n% so*r% la salud d% ,u% %st9n c%rcanos a los ,u%
$uan# <ac% ,u% %sta /ro/os!c!'n s% d%soron%)

La $alac!a d%l %st%r%ot!/o o/%ra a la !n"%rsa d% la $alac!a d% la
(%n%ral!-ac!'n) En %st% caso# %l orador d%duc% ,u% un !%*ro t!%n%
caract%r7st!cas d% una clas%# *asado %n caract%r7st!cas atr!*u!das
(%n%ral%nt% a %sa clas%) Por %+%/lo# la (%nt% /u%d% %st%r%ot!/ar a los
c<!nos coo l!stos % !n%scruta*l%s# a los al%an%s coo $r7os 0
anal7t!cos# 0 a los $ranc%s%s % !tal!anos coo ro9nt!cos 0 %oc!onal%s 0
otras ra-as 0 nac!onal!dad%s %n t.r!nos 9s /%r+ud!c!al%s) Est%r%ot!/ar
+u%(a con $r%cu%nc!a una /art% u0 !/ortant% %n la d!scr!!nac!'n %n
%l %/l%o) Un su/%r"!sor d!r7a# :M!ra# d% n!n(una an%ra una /%rsona
!/%d!da $7s!ca%nt% /u%d% <ac%r %st% tra*a+o): Aun,u%# s!n %&/r%sar la
natural%-a %&acta d% la !nca/ac!dad o d% los r%,u!s!tos %&actos d%l
tra*a+o# %st% %nunc!ado /r%s%nta a los sol!c!tant%s d%l tra*a+o lo ,u% los
%s/%c!al!stas %n d!scr!!nac!'n llaan una /r%sunc!'n !rr%$uta*l% d%
!nco/%t%nc!a) La $alac!a d%l %st%r%ot!/o %"!ta ,u% %l orador to% %n
cu%nta otras caract%r7st!cas d%l !nd!"!duo# ,u% /odr7an d!$%r!r d% a,u%llas
caract%r7st!cas coun%nt% ac%/tadas /ara todo %l (ru/o)
-as proposiciones generales no deciden sobre casos concretos.
$-1;(/ )(&'(--
%$-3(0
El al uso d% las %stad7st!cas d%/%nd% d% la t%nd%nc!a
caract%r7st!ca d% uc<as /%rsonas a !nt!!dars% 0 a no %star s%(uras
/or %llas !sas ant% los <%c<os d% la !n$orac!'n nu.r!ca) Al(unas
/%rsonas c%d%r9n a cas! cual,u!%r conclus!'n o$r%c!da con r%lac!'n a las
%stad7st!cas !/r%s!onant%s) Dos +u%c%s $!loso$a*an# !%ntras ca!na*an
/or %l Tr!*unal d% Just!c!a d%s/u.s d% un d7a d% tra*a+o duro) Uno l% d!+o
a otro# :B!%n# % !a(!no ,u% t%n(o ,u% l!*%rar +usta%nt% %l !so
nL%ro d% <o*r%s cul/a*l%s ,u% d% <o*r%s !noc%nt%s a ,u!%n%s <%
col(ado# as7 saldr9 una cosa con otra): Esta clas% d% $alac!a d% los
/ro%d!os# ta*!.n l% suc%d!' al %stad!sta /ro"%r*!al ,u% s% a<o('
!%ntras cru-a*a un r7o ,u% t%n7a una /ro$und!dad /ro%d!o d% dos
/!%s) S!!lar%nt% una u+%r %*ara-ada $u% a "%r su doctor %n un
%stado d% %&tr%a ans!%dad) Ha*7a o7do ,u% uno d% cada c!nco *%*.s
,u% nac%n %n %l undo %s c<!no) H 0a ,u% %lla <a*7a t%n!do cuatro
*%*.s cauc9s!cos# ,u%r7a sa*%r s! su ,u!nto *%*. s%r7a or!%ntal)
R%(r%sando al lado s%r!o d% las cosas# uno d% los as $aosos
d!s/arat%s %stad7st!cos d% los t!%/os od%rnos !n"olucra la /r%d!cc!'n
d% ,u% Al$ Landon d%rrotar7a a Fran8l!n Roos%"%lt# %n su luc<a /or la
/r%s!d%nc!a %n =E>1) L!t%rar0 D!(%st ll%"' a ca*o una %ncu%sta d%
o/!n!'n# ,u% ostra*a a Landon coo %l (anador 9s /ro*a*l%) S!n
%*ar(o# durant% las %l%cc!on%s Roos%"%lt (an' /or un ar(%n a/l!o)
Los %ncu%stador%s d%l D!(%st# <a*7an s%l%cc!onado un (ran nL%ro d%
no*r%s d%l d!r%ctor!o t%l%$'n!co d% las /r!nc!/al%s c!udad%s d%l /a7s)
Esto /rodu+o una u%stra alta%nt% d%s"!ada# ,u% !nclu7a sola%nt%
<a*!tant%s d% la c!udad# con !n(r%sos su$!c!%nt%s /ara sost%n%r %l
s%r"!c!o t%l%$'n!co) Con %sto %l!!n' /r9ct!ca%nt% toda !n"%st!(ac!'n %n
la /o*lac!'n rural# %n uc<as d% las cual%s a/ar%nt%%nt% s% $a"or%c!'
a Roos%"%lt)
%a" mentiras, mentiras malditas, " estad+sticas.
.(&#,3[& '10/,(-1.
La $alac!a d% a/%lar a la autor!dad la ut!l!-a un orador al c!tar a un
!nd!"!duo $aoso alta%nt% r%s/%tado %n una conclus!'n# s!n /r%s%ntar
<%c<os ,u% lo a/o0%n) En %$%cto# %l orador /!d% al o0%nt% ac%/tar la
conclus!'n /or %l solo <%c<o d% ,u% la $!(ura d% la autor!dad d!c% ,u%
d%*%r7a <ac%rlo) Los co%rc!al%s d% uc<os /roductos ut!l!-an la t9ct!ca
d% /%rsonas $aosas %&acta%nt% d% la !sa an%ra) Una "%- una
ca/aGa co%rc!al d% rad!o a/o0a*a a un cand!dato /ara la
a(!stratura d!c!%ndo6 :El +u%- A a/o0a al s%Gor U) El +u%- B <a d!c<o
,u% con$7a %n .l) El +u%- C <a /%d!do su total a/o0o) S! los s%Gor%s +u%c%s
con$7an %n %l s%Gor U %ntonc%s ust%d ta*!.n /u%d% <ac%rlo) Mot% /or %l
s%Gor U %n las %l%cc!on%s):
La $alac!a d% a/%lar al cons%nso ar(u%nta ,u% ,u!%n %scuc<a
d%*%r7a ac%/tar la conclus!'n# /or %l solo <%c<o d% ,u% uc<as
/%rsonas su/u%sta%nt% lo <an ac%/tado) Gran /art% d% la /u*l!c!dad
s% usa con %st% %n$o,u%) Un co%rc!al /roclaa) :SEs la (%n%rac!'n
P%/s!T: Esto !/l!ca ,u% un s%(%nto co/l%to d%l /L*l!co
nort%a%r!cano /u%d% !d%nt!$!cars% con c!%rto /roducto) Con tanta (%nt%
su/u%sta%nt% co/ro%t!da <ac!a %st% /roducto# A,u. d%r%c<o t!%n%
ust%d d% n%(ar ,u. %so %s lo %+or /ara ust%dB
La $alac!a d% a/%lar al /o/ulac<o /!d% al s%%+ant% al!n%ars% con
un (ran (ru/o d% /%rsonas# ,u% su/u%sta%nt% co/art% un !nt%r.s
coLn# 0 ac%/tar c!%rtas conclus!on%s s!n su+%tarlas a una %"aluac!'n
l'(!ca) El d!scurso $aoso d% Anton!o %n Jul!o C.sar d% S<a8%s/%ar%
%/!%-a :A!(os# roanos# conc!udadanosT SP%r7tan% sus o7dosT:
Esto %s /ro*a*l%%nt% %l %+%/lo 9s conoc!do d% a/%lar al /o/ulac<o)
En %sta clas% d% /roc%so %&/%rto d% an!/ulac!'n# %l orador l%"anta las
%oc!on%s d% los o0%nt%s tanto ,u% ol"!dan r%"!sar los <%c<os d%l caso
0 co/ararlos contra la conclus!'n /ro/u%sta) El d!scurso d% :La Cru- d%
Oro: d% W!ll!a L%nn!n(s Br0an# %n la con"%nc!'n /ol7t!ca d% =3E1# tu"o
%l !so %$%cto) M!%ntras d%c7a sus $aosas /ala*ras $!nal%s :No
d%*%r9n /r%s!onar 9s all9 d% las s!%n%s d%l tra*a+o): SNo cruc!$!car9n la
<uan!dad so*r% una cru- d% oroT Br0an asu!' una /os% ,u%
r%corda*a dra9t!ca%nt% la cruc!$!&!'n d% Cr!sto) La uc<%du*r%
!rru/!' %n un %stru%ndoso a/lauso# lo l%"ant' %n <o*ros 0 lo /as%'
alr%d%dor d%l sal'n d% la con"%nc!'n) Es% d!scurso +u(' una /art%
!/ortant% %n su no!nac!'n /ara la /r%s!d%nc!a)

La $alac!a d%l %sno*!so# $unc!ona !n"!tando al ,u% %scuc<a a
!nclu!rs% a s7 !so %n un (ru/o s%l%cto 0 /%,u%Go d% (%nt% %s/%c!al
,u% s% d!$%r%nc!a d% al(una an%ra# d% la :anada:) Los anunc!os
co%rc!al%s d% l!cor%s# carros# ro/a# %,u!/os d% alta $!d%l!dad 0
c!(arr!llos# ut!l!-an %sta $alac!a 0 $r%cu%nt%%nt% /roduc%n una
r%s/u%sta d% "%ntas $a"ora*l% a sus /roductos) Cuando %scr!*7a %st%
ca/7tulo# %scuc<. un !ntr!(ant% co%rc!al d% rad!o %ntr%%-clado con la
Ls!ca ,u% %scuc<o cuando tra*a+o) D!s/ar. ! d%t%ctor d% *asura
cuando % d! cu%nta ,u% los $lor!dos %lo(!os d%l anunc!ador a c!%rto
r%staurant%6 :C%n% con uc<o %st!lo# d!s$rut% d% la alta coc!na
/r%/arada /ara su /aladar %&!(%nt%:) IT%n7an %l /ro/'s!to d% d%scr!*!r
un r%staurant% %n %l ,u% <a*7a c%nado r%c!%nt%%nt%) Uno d% !s
a!(os no s% /udo t%r!nar %l /lat!llo ,u% la <a*7an s%r"!do# otro s%
%n$%r' al co.rs%lo todo# 0 0o d%+. la a0or7a d%l 7o %n %l /lato)
SD%sd% lu%(o# /aladar %&!(%nt%)
La $alac!a d% a/%lar a la !(noranc!a# s%nc!lla%nt% ut!l!-a no*r%s
!/r%s!onant%s# <%c<os# c!$ras o t.r!nos :!nt%rnos:# /ara al%ntar al
o0%nt% a ac%/tar la conclus!'n ,u% s% l% o$r%c%# %n lu(ar d% corr%r %l
r!%s(o d% /ar%c%r tonto al con$%sar ,u% no sa*% %l s!(n!$!cado d%l
ar(u%nto) En uc<as c!rcunstanc!as# lo ut!l!-ar9 la a0or7a d% los
s%r%s <uanos /ara %"!tar /ar%c%r !(norant%s o no"atos) Al <ac%rlo#
/odr9n s%r "7ct!as d% s7 !sos) Un /ac!%nt% !(norant% a/unt' al
%,u!/o d% toa d% /r%s!'n san(u7n%a ,u% %l doctor t%n7a %n sus anos
0 /r%(unt'6 :ACu. %s %sta cosaB: El doctor d!+o# :Esto# s%Gor Jo<ns %s un
%s$!(noaDn'%tro:) El /ac!%nt% lo !r' as *!%n /%nsat!"o 0 us!t'#
:O<# % t%7a ,u% $u%ra %so): El co%rc!al ,u% %lo(!a %l nu%"o
!n(r%d!%nt% !la(roso HODE ta*!.n r%curr% a la $alac!a d% a/%lar a la
!(noranc!a)
La $alac!a d% a/%lar a la %oc!'n t!%nd% a %ntr%%-clars% con
al(una d% las otras) Coo un %/7t%to# %u$%!so# la /ala*ra 9(!ca o la
a/%lac!'n al or*o# a/%lar a la %oc!'n ut!l!-a t.r!nos con
connotac!on%s alta%nt% a$%ct!"as# %s/%rando sust!tu!r una r%s/u%sta
%oc!onal /or una %"aluac!'n cr7t!ca d% la conclus!'n o$r%c!da)
A/%lac!on%s a la /!%dad# s%nt!%ntal!so# t%or# /atr!ot!so# or(ullo d%
ra-a# or(ullo d% (.n%ro# or(ullo d% %scu%la# "%r(^%n-a 0 cul/a d% todo %l
tra*a+o %n cas! %l !so odo) Un anunc!o %n una r%"!sta sol!c!ta*a
$ondos /ara a0udar a los n!Gos con <a*r% Iuna !d%a a la cual la
a0or7a d% nosotros r%s/ond%r7aosI t!%n% una $oto(ra$7a d% una
/%,u%Ga n!Ga !ncr%7*l%%nt% %scu9l!da) La anotac!'n d%c7a6 :Ust%d
/u%d% a0udar a Juan!ta a %"!tar or!rs% d% <a*r%# andando su
contr!*uc!'n (%n%rosa) O /u%d% "olt%ar la /9(!na): Est% %nsa+%
const!tu0% al !so t!%/o una a/%lac!'n d% do*l% $!lo# a las %oc!on%s
d% /!%dad 0 cul/a*!l!dad)
La $alac!a d% a/%lac!'n al %(o# /ro*a*l%%nt% la 9s usada %n
/u*l!c!dad 0 la 9s $9c!l d% local!-ar# una "%- s!nton!-ado su d%t%ctor d%
*asura# ut!l!-a un %nsa+% ,u% !(uala los s%nt!!%ntos d% s!(n!$!cado
/%rsonal al <ac%r lo ur(%nt% tal coo co/rar un /roducto) En $ora
s%%+ant% a la $alac!a d% %sno*!so# o$r%c% al o0%nt% una
auto%"aluac!'n /os!t!"a a ca*!o d% c!%rto co/orta!%nto) Muc<os
<o*r%s co/ran /roductos coo c!(arr!llos ,u% s% anunc!an con una
a/%lac!'n $u%rt% d% :ac<o:) Muc<as u+%r%s co/ran /roductos con la
!d%a d% ,u% ll%(ar9n a s%r 9s atract!"as /ara los <o*r%s 0
soc!al%nt% 9s ac%/ta*l%s) Un anunc!o d% r%"!sta cl9s!ca d%c7a6
:ACu9ndo d%*%r7a co/rar ust%d su /r!%r Cad!llacB:)
Con %sto# t%r!naos d% anal!-ar 9s d% tr%s doc%nas d% los
%rror%s l'(!cos 9s coun%s) R%/as% la l!sta co/l%ta 0 as%(Lr%s% ,u%
%nt%nd!' c'o tra*a+a cada uno d% %llos) APu%d% ust%d /%nsar %n otras
!lustrac!on%s o !nc!d%nc!as ,u% <a "!stoB S! no las /u%d% d%$!n!r
r9/!da%nt% todas# l%a nu%"a%nt% las d%$!n!c!on%s 0 /!%ns%
cu!dadosa%nt% %n los %+%/los) Trat% d% r%cordar tantos coo /u%da)
Cuando %scuc<% a la (%nt%# %s/%c!al%nt% a,u%llos ,u% /ar%c%n
!nt%ntar /%rsuad!rl% a ust%d o a otras# d% ac%/tar c!%rtas conclus!on%s#
no %s/%r% ,u% todo lo ,u% d!(a s%a l'(!ca%nt% !ncons!st%nt%) P%ro
%scuc<% cu!dadosa%nt% su uso d% la l'(!ca) Podr9 sor/r%nd%rs% al "%r
la (ran con$us!'n d% /%nsa!%nto 0 cu9ntos ar(u%ntos d.*!l%s o
$alac!as ut!l!-a la (%nt% al tratar a otras /%rsonas)
Ta*!.n /odr9 %ncontrar u0 sat!s$actor!o %scuc<ar un
ar(u%nto a $a"or o %n contra d% al(o# d%sco/on!.ndolo r9/!da%nt%
%n sus co/on%nt%s I<a*lados 0 no <a*ladosI 0 anal!-arlos con
r%lat!"a%nt% /oco %s$u%r-o) Esto l% da un s%nt!!%nto u0 con$orta*l%
d% t%n%r su /ro/!o /roc%so l'(!co %n ord%n) Ta*!.n l% as%(ura an%+ar
s!tuac!on%s %strat.(!ca%nt%# cuando ust%d d%scu*r% ,u% al(u!%n <a
<%c<o /ro/os!c!on%s dudosas) E"!t% la t%ntac!'n d% lan-ar ata,u%s 0 d%
/ro*ar ,u. tan tontas o !l'(!cas son las /%rsonas) Ut!l!c% %l conoc!!%nto
d% las /ro/os!c!on%s l'(!cas# /ara %nr!,u%c%r su /ro/!o /%nsa!%nto 0
/ara <ac%r !nt%racc!on%s con otros %n $ora 9s %$%ct!"a) Ens%(u!da
/r%s%ntaos al(unos %nunc!ados# %n los ,u% s% /u%d%n /ract!car las
<a*!l!dad%s d% r%conoc%r /roc%sos !l'(!cos d% /%nsa!%nto) Trat% d%
clas!$!car cada uno d% %llos d% acu%rdo a la clas% d% %rror l'(!co ,u%
!n"olucra# r%cordando ,u% al(unos d% %llos /odr7an co/r%nd%r 9s d%
una cat%(or7a# d%/%nd!%ndo c'o los "%a)
=) ACu!.n %r%s tL /ara <a*larB No %r%s la autor!dad %n %st% ca/o)
?) Ho s. ,u% %s "%rdad) Ho l%o la B!*l!a)
>) Los n!Gos d% a<ora t!%n%n uc<o d!n%ro /ara (astar) No a/r%c!an
%l "alor d% un /%so)
2) S! tu !d%a tu"!%ra al(Ln "alor# al(u!%n la <u*!%ra /%nsado 0a)
@) Nosotros no n%c%s!taos otra l%0 :d% <%rano a0or:)
1) Los soldados "!%+os nunca u%r%n) S'lo s% d%s"an%c%n)
K) C!(arros Ca%l) No son /ara todo undo)
3) Son0) Pr%(Lnt%l% a cual,u!%ra)
E) En %sta (u%rra# no /u%d% <a*%r n%utral%s) En %sta (u%rra#
sola%nt% /atr!otas o tra!dor%s)
=4) Ho no d!r7a %&acta%nt% ,u% %s d%s<on%sto# /%ro %s r%/u*l!cano)
TL sa*%s)
S! al(unos los %ncu%ntra un /o,u!to d!$7c!l%s d% clas!$!car# no s%
%s$u%rc% uc<o) El /ro/'s!to /r!nc!/al al %stud!ar la l'(!ca# %s sola%nt%
ll%(ar con 9s $lu!d%- a r%conoc%r /r%!sas# ar(u%ntos 0 conclus!on%s)
El s!st%a d% clas$!cac!'n s!r"% %ra%nt% coo una a0uda %ntal
/ara d%sarrollar %sa <a*!l!dad)
C%mo anali=ar l%gicamente una situaci%n
uando se ha eliminado lo imposible, lo que quede 7por
improbable que sea7 debe ser verdad.
0%(/-$: %$-3(0.
El s!(u!%nt% /ro*l%a /%,u%Go %n la l'(!ca d%l /%nsa!%nto# l%
/ro*ar9 c'o s% ll%(a a conclus!on%s al an%+ar s!tuac!on%s nu%"as)
M!sual!c% c!nco on%das colocadas so*r% una %sa $orando un an!llo#
cada una tocando a sus dos "%c!nas) Dos +u(ador%s co/%t!r9n /ara "%r
,u!.n (ana al l%"antar las on%das *a+o las s!(u!%nt%s r%(las)
=) Cuando ll%(u% su turno# %l +u(ador /u%d% r%co(%r una on%da# o
dos# con tal d% ,u% s%an :"%c!nas:# %sto %s# ,u% s% to,u%n d!r%cta%nt%
una a la otra)
?) El +u(ador ,u% l%"ant% la Llt!a on%da (ana)
ACu. +u(ador t!%n% la %+or o/ortun!dad d% (anar# a,u.l ,u% <ac%
%l /r!%r o"!!%nto o a,u%l ,u% u%"% %n s%(undo lu(arB P!%ns% %n
%sto ant%s d% s%(u!r l%0%ndo)
Est% /ro*l%a % d!c% al(o !nt%r%sant% cuando lo /r%s%nto %n
con$%r%nc!as o s%!nar!os so*r% /%nsa!%nto) Mu%stran los %st!los ,u%
t!%n%n las /%rsonas /ara an%+ar la co/l%+!dad) Al(unas /%rsonas
ll%(an a conclus!on%s !n%d!ata%nt% I/%nsa!%nto d% una sola "%-I
!%ntras otros %/!%-an a %&a!nar las /art%s d%l /ro*l%a /ara "%r
c'o lo :!nt%(ran): La /%rsona ,u% tra*a+a /or cora-onadas# usual%nt%
conclu!r9 ,u% %l /r!%r +u(ador t!%n% la %+or o/ortun!dad d% (anar) S!n
%*ar(o# un /oco d% /%nsa!%nto s!D%ntonc%s u%stra ,u% %l s%(undo
+u(ador /u%d% (anar s! +u%(a *!%n)
H% a,u7 la ra-'n# %n caso d% ,u% ust%d toda"7a no lo <a0a r%su%lto)
D%s/u.s d%l /r!%r o"!!%nto# %l +u(ador solo t!%n% dos o/c!on%s# I
toar una on%da o toar las dos ad0ac%nt%s) Para tra*a+ar las
/os!*!l!dad%s l'(!cas r%an%nt%s# s'lo t!%n%n ,u% %&/r%sar las o/c!on%s
d%l s%(undo +u(ador# /or cada uno d% los /os!*l%s o"!!%ntos d%l
/r!%r +u(ador) Su/on(a /or un o%nto ,u% %l /r!%r +u(ador to'
una on%da) Esto l% d%+ar7a cuatro on%das %n un arco) El s%(undo
+u(ador /odr7a d%+ar al /r!%r +u(ador con un arr%(lo d%l /%rd%dor# con
s'lo toar dos on%das d%l !nt%r!or d%l (ru/o) Esto d%+ar7a dos on%das
s%/aradas) El /r!%r +u(ador /odr7a r%co(%r sola%nt% una d% las
on%das# /or,u% no %st9n toc9ndos%) Esto d%+a al s%(undo +u(ador con
la on%da r%stant%# ,u. /u%d% r%co(%r /ara (anar %l +u%(o)
A<ora r%(r%s%os a la otra /os!*!l!dad6 %l /r!%r +u(ador toa dos
on%das %n su /r!%r o"!!%nto) Esto d%+ar7a un arco d% tr%s
on%das r%stant%s) El s%(undo +u(ador s'lo toar7a la on%da %n
%d!o d% las tr%s# d%+ando dos on%das s%/aradas) Ha ,u% %l /r!%r
+u(ador /odr7a sola%nt% r%co(%r una d% %llas# %l s%(undo +u(ador otra
"%- /odr7a (anar la Llt!a)
Est% /ro*l%a 0 uc<os otros d% natural%-a 9s /r9ct!ca#
r%,u!%r%n lo ,u% %l /s!c'lo(o Art<ur W<!*%0 llaa /%nsa!%nto
s%cu%nc!aT) W<!*%0 %ncu%ntra ,u% uc<os %stud!ant%s d% s%cundar!a
0 un!"%rs!dad t!%n%n /ro*l%as con %l $ras%o d% los /ro*l%as 0 con
do!n!o d% t%as coo L!t%ratura % H!stor!a# /or,u% no <an a$!nado sus
<a*!l!dad%s d% :%ncontrar %l $!nal d% la cu%rda#: %sto %s# %scr!*!r un
/ro*l%a %n /asos claros 0 s%(u!dos)
4n porcentaje significativo de ios estudiantes en un curso de
educaci!n avanzada en una universidad importante, fueron
incapaces de resolver el siguiente problema: OWu d+a sigue al d+a
antes de a"er, si dentro de dos d+as a partir de ahora ser
domingoP -a habilidad de proceder a travs de una secuencia de
pasos anal+ticos, es #a base de un razonamiento " comprensi!n de
tipo superior. -os pensadores de baja aptitud... 0istemticamente
se brincan " van de atrs hacia adelante por todo el problema,
reexaminando informaci!n que "a no es pertinente "
confundindose a s+ mismos.J
W<!*%0 ,u% !/art% cursos d%l P%nsa!%nto %n la Un!"%rs!dad
d% Bo5l!n( Gr%%n# Estado d% O<!o# 0 %l /ro$%sor Jac8 Loc<<%ad ,u% <ac%
lo !so %n la Un!"%rs!dad d% Massac<us%tts# %/l%an la t.cn!ca d%
/%nsar %n "o- alta I%ns%Gando a los %stud!ant%s a "ocal!-ar sus
/roc%sos d% ra-ona!%nto co/l%tos# !%ntras r%su%l"%n un /ro*l%a#
toando %n cu%nta cada <%c<o s%nc!llo 0 /aso l'(!co d% c!%rta
!/ortanc!a) Encu%ntran ,u% los %stud!ant%s !ncr%%ntan su
co/%t%nc!a /ara r%sol"%r /ro*l%as# una "%- ,u% do!nan la t.cn!ca
d%l /%nsa!%nto %n "o- alta# ta*!.n r%$%r!da coo la t.cn!ca d%
d%scr!/c!'n %&acta)
H% usado una t.cn!ca asoc!ada /ara a0udar al d%sarrollo d%l
/%nsa!%nto s%cu%nc!al# ,u% "a u0 *!%n con la d%l /%nsa!%nto %n "o-
alta) Est a %s la t.cn!ca d% ut!l!-ar una /lua 0 /a/%l /ara d!*u+ar un
d!a(raa d%l /%nsa!%nto# ,u% a0uda a una /%rsona a ca/tar la %s%nc!a
d% una s!tuac!'n o /ro*l%a 0 r%/r%s%ntarlo %n $ora ,u% l% /%r!ta
an!/ular la !n$orac!'n !n"olucrada) Un od%lo d%l /%nsa!%nto
/u%d% toar la $ora d% un d!a(raa# una car!catura# una l!sta# una
l7n%a d% t!%/o# una s%cu%nc!a d% t%as# un arr%(lo d% <%c<os o $!(uras
%n $ora d% ta*la# (r9$!ca# o cuadro o aLn d% un od%lo $7s!co)
Para ad,u!r!r al(una /r9ct!ca %n usar un od%lo d% /%nsa!%nto 0
a/l!carl% %l %n$o,u% d%l /%nsa!%nto %n "o- alta# trat% d% r%sol"%r %l
/ro*l%a d% W<!*%0# dado ant%r!or%nt% al d%scr!*!r los no*r%s d%
los d7as d% la s%ana %n su s%cu%nc!a 0 lu%(o "ocal!-ar cada /aso coo
s! s% %&/l!cara la soluc!'n a al(una otra /%rsona) A/unt% los d!$%r%nt%s
no*r%s d% los d7as con los ,u% tra*a+')
Pod%os $orar <9*!tos 9s s!/l%s 0 l'(!ca 9s Lt!l# /ara
an%+ar %stas s!tuac!on%s co/l!cadas d% an%ra 9s %$%ct!"a)
M!%ntras 9s co/l!cada s%a la s!tuac!'n# as a0udar9n %stos <9*!tos
d% /%nsa!%nto)
=) Trat% d% d%sco/on%r %l /ro*l%a %n sus /art%s o %n una
s%cu%nc!a d% su*/ro*l%asJ no trat% d% r%sol"%rlo d% un *r!nco
(!(ant%sco)
?) Ut!l!c% /a/%l 0 l9/!- /ara <ac%r un d!a(raa d%l /%nsa!%nto# ,u%
l% a0ud% a :ant%n%r ,u!%to: %l /ro*l%a# !%ntras lo tra*a+a)
>) Trat% d% t%n%r %n un solo lu(ar todos los <%c<os conoc!dos Suntos)
2) Bus,u% r%lac!on%s !/ortant%s %ntr% los <%c<os)
@) Trat% d% !d%nt!$!car al(unas /!%-as /%rd!das) ACu. <%c<o# r%lac!'n
o caract%r7st!ca t!%n% ,u% %ncontrar /ara sacarl% s%nt!do a la s!tuac!'nB
1) Trat% d% conc%*!r la conclus!'n a ,u% s% "a a ll%(ar) AA ,u. /odr7a
/ar%c%rs% la soluc!'n cuando la %ncu%ntr%B AC'o la r%conoc%r9B
K) In"%st!(u% s!st%9t!ca 0 /ac!%nt%%nt% las r%lac!on%s cla"%s#
ant%n!%ndo la /r%(unta a cont%stars% clara%nt% %n su %nt%)
Tra*a+% %l /ro*l%a %n /asos)
Estos <9*!tos *9s!cos /u%d%n s%r"!rl% u0 *!%n %n cas! cual,u!%r
s!tuac!'n co/l%+a# s%a un /ro*l%a d% ac%rt!+os# un /ro*l%a /%rsonal
o un /ro*l%a d% n%(oc!os) E"!t% /r%ocu/ars% /or ll%(ar a la r%s/u%sta
d% un solo /aso ,u% l% !/!da d%sco/on%rlo %n /art%s) D%sarroll%
c!%rta con$!an-a %n %l %n$o,u% /ac!%nt%# %t'd!co 0 /%rs!st%nt%)
H% a,u7 otro /ro*l%a# ,u% /ro/orc!ona la o/ortun!dad d% /on%r
%n +u%(o %stas t.cn!cas d%l /%nsa!%nto l'(!co %n +u%(o) To% una
/lua 0 /a/%l 0 <a(a un d!a(raa d%l /ro*l%a) D%s/u.s trat% d% !r %n
:c9ara l%nta#: a/l!cando cada una d% las s!%t% t.cn!cas %nl!stadas) ALn
cuando ust%d "%a la soluc!'n r9/!da%nt%# r%"!s% %l/ro*l%a %nt%ro#
co/l%ta%nt%# /ara ,u% l% a0ud% a aclarar los %$%ctos d% %stas
t.cn!cas)
Est% /ro*l%a trata d% tr%s <o*r%s ,u% ,u!%r%n cru-ar un r7o)
Coo car%c7an d% un *ot%# s% ac%rcaron a dos uc<ac<os ,u% t%n7an
uno# 0 l%s o$r%c!%ron /a(arl%s /or ll%"arlos a la otra or!lla) El *ot% s'lo
/od7a r%s!st!r =@4 l!*ras d% /%so) Cada uno d% los uc<ac<os /%sa*a K@
l!*ras 0 cada uno d% los <o*r%s =@4 l!*ras) Acordaron /a(arl% a los
uc<ac<os un d'lar /or cada "%- ,u% %l *ot% cru-ara %l r7o) ACu9ntas
"%c%s cru-' %l r7o %l *ot%# 0 cu9nto d!n%ro /a(aron los <o*r%s a los
uc<ac<os /or cru-arlos a la otra or!lla d% la an%ra 9s *arataB
Su/on(a ,u% los uc<ac<os t%r!naron %n %l !so lu(ar %n ,u%
%/%-aron cuando los <o*r%s l%s /ro/us!%ron %l trato) OEncontrar9 la
r%s/u%sta %n %l A/.nd!c%P)
Los /ro*l%as ,u% %n$r%ntaos cada d7a d!$!%r%n d% %st% t!/o d%
/ro*l%as s%nc!llos s'lo %n %l (rado d% co/l%+!dad) Muc<os /ro*l%as
/%rsonal%s# soc!al%s 0 d% n%(oc!os# t!%n%n %l%%ntos 0 /r%(untas
s!!lar%s a las %nc!onadas ant%r!or%nt%) D%sarrollando la <a*!l!dad
d% atacar %t'd!ca%nt% un /ro*l%a# d%sco/on!.ndolo %n
su*/ro*l%Das !nd!"!dual%s 0 %&a!n9ndolos /%rs!st%nt%%nt% <asta
,u% %ncu%ntr% lo ,u% n%c%s!ta /ara r%sol"%rlos# ust%d /u%d% /on%r %n
%+%rc!c!o los /roc%sos l'(!cos d% su c%r%*ro /ara usarlos %$%ct!"a%nt%)
El /%nsa!%nto l'(!co 0 claro da r%sultados# 0 r9/!da%nt% s% <ac% un
<9*!to /ara los ,u% s% toan %l /ro*l%a /ara d%sarrollarlo)

=) En(l%# S) Morr!s# W!t< Good R%ason# ONH6 St) Mart!n# S) /r%ss =EK1#
/) =>)
?) Estas 0 otras an.cdotas d% %ns%Gan-a Su$7 las %ncontr. %n %l l!*ro
d% Ro*%rto E) Ornst%!n# T<% Ps0c<olo(0 o$ Consc!ousn%ss) OSan
Franc!sco6 W)H) Fr%%an and Co/an0# Pu*l!sD<%rs) =EK?P# /) K@)
>) Art<ur W<!*%0# :T%ac<!n( S%,u%nt!al T<ou(<t6 T<%Co(n!t!"%D
S8!lls A//roac<: 7n P<! D%lta Ka//an OD!c!%*r% =EKKP# /)?@@D@E)
Ta*!.n "%a Int%ll!(%nc% Can B% Tau(<t d% Art<ur W<!*%0# ONH6
Dutton# =EK@P)
-. .oluci%n de pro&lemas
toma de decisiones
(l ma"or problema del mundo, se pudo haber resuelto cuando
todav+a era peque@o.. -,$
T24
Pro&lemas? pro&lemas? pro&lemas
Un +o"%n sol!c!t' un /u%sto ,u% !nclu7a o/%rar una /%,u%Ga
%stac!'n d% tr%n%s %n una s%cc!'n l%+ana) El +%$% d% /%rsonal d% la
co/aG7a d% $%rrocarr!l%s lo %ntr%"!st' cu!dadosa%nt%# /ara conoc%r
sus cual!dad%s) D% /ronto %l +%$% d% /%rsonal l% d!+o# :B!%n# % /ar%c%
,u% ll%nas los r%,u!s!tos /ara %l /u%sto) P%ro n%c%s!taos al(u!%n ,u%
/u%da /%nsar so*r% la arc<a 0 r%sol"%r /ro*l%as cuando s%
/r%s%ntan) APu%d%s <ac%r %stoB:) El +o"%n l% r%/l!c'# :P!%nso ,u% s7): El
+%$% l% d!+o6 :Mu0 *!%n# t% /lant%ar. un /ro*l%a <!/ot.t!co# r%lac!onado
con la o/%rac!'n %n los tr%n%s# 0 % d!r9s c'o lo r%sol"%r7as) Su/on
,u% uno d% %stos d7as t% %ncu%ntras ,u% un tr%n "a <ac!a %l sur# r!%l%s
a*a+o# %n la Ln!ca "7a ,u% t!%n% su %stac!'n) Ta*!.n t% das cu%nta ,u%
un tr%n s% d!r!(% <ac!a %l nort%# so*r% la !sa "7a) Los !n(%n!%ros d% los
dos tr%n%s no sa*%n la %&!st%nc!a d%l otro) ACu. <ar7asB:
El sol!c!tant% r%s/ond!'# :L%s llaar7a /or t%l.$ono a las %stac!on%s
9s a*a+o /ara not!$!carl%s d%l /ro*l%a): El %ntr%"!stador d!+o# :0 A,u.
<ar7as s! t% das cu%nta ,u% %l t%l.$ono no tra!ra+aB: B!%n# d!+o %l +o"%n
:Usar7a %l t%l.(ra$o:) Su/on ,u% %l t%l.(ra$o ta/oco tra*a+a*a): :En
%s% caso#: d!+o %l +o"%n# :corr%r7a <ac!a a$u%ra 0 d%scon%ctar7a %l s5!tc<#
/ara ,u% uno d% los tr%n%s /ud!%ra d%s"!ars% <ac!a la %s/u%la): El +%$% l%
d!+o# :0 A,u. <ar7as s! %l s5!tc< %stu"!%ra tra*adoB:
:B!%n# %n %s% caso# corr%r7a a la casa /ara tra%r a ! <%rano):
Esto d%+' /%r/l%+o al %ntr%"!stador 0 /r%(unt'# :APor ,u. t%ndr7as ,u% !r
a tu casa 0 tra%r a tu <%ranoB#: %l +o"%n l% r%/uso# :/or,u% .l nunca <a
"!sto un c<o,u% d% tr%n%s):
Cas! todos los d7as# la "!da nos /r%s%nta a todos /ro*l%as
(rand%s 0 /%,u%Gos# !/ortant%s 0 no !/ortant%s# co/l!cados 0
s!/l%s# 0 nos las arr%(laos /ara soluc!onarlos <asta c!%rto (rado)
Usual%nt% t%nd%os <ac!a nu%stros !nt%r%s%s /%rsonal%s 9s o %nos
auto9t!ca%nt%) P%ro %sta <a*!l!dad d% r%sol"%r /ro*l%as 0 toar
d%c!s!on%s I"ar7a uc<o d% /%rsona a /%rsona) Cuando una /%rsona %s
u0 !n%/ta /ara r%sol"%r los /ro*l%as ord!nar!os d% la "!da# s% d!c%
,u% %st9 s!col'(!ca%nt% d%sada/tada I!nca/a- d% ada/tars% a los
r%,u!s!tos *9s!cos d% ll%"ars% *!%n) Un /unto d% "!sta d%l d%sa+ust%#
cons!d%ra a %st% %ra%nt% coo la !n<a*!l!dad d% toar las
d!%ns!on%s d% los /ro*l%as ord!nar!os d% la "!da cuando .stos s%
/r%s%ntan# %n$r%ntarlos uno /or uno#0 r%sol"%rlos) Por %l contrar!o# una
/%rsona ,u% <a d%sarroDDllado la ca/ac!dad d% an%+ar
co/%t%nt%%nt% los /ro*l%as cuando "an sur(!%ndo# <a alcan-ado
un alto n!"%l d% ada/tac!'n /%rsonal# 0 su %stado r%lat!"o d% $%l!c!dad 0
d!s$rut% d% !a "!da lo d%u%stran)
En %st% ca/7tulo tratar%os la <a*!l!dad% $unc!onal d%l
/%nsa!%nto 7a soluc!'n d% /ro*l%as 0 la toa d% d%c!s!on%s)
E&/lorar%os los /roc%sos d%l /%nsa!%nto n%c%sar!os /ara r%sol"%r
co/%t%nt%%nt% "ar!as clas%s d% /ro*l%as# % !d%nt!$!car%os %n
/art!cular los <9*!tos 0 t.cn!cas %ntal%s# ,u% nos ca/ac!tar9n /ara
constru!r %stas <a*!l!dad%s)
En %l cont%&to d% %sta d!scus!'n# %l t.r!no /ro*l%a
s!/l%%nt% s!(n!$!car9 un %stado d% asuntos ,u% ust%d d%*% ca*!ar
d% al(una an%ra con o*+%to d% lo(rar lo ,u% ,u!%r%) Esta %s la 9s
s%nc!lla d%$!n!c!'n ,u% cono-co d%l t.r!no) M! uso d% %st% t.r!no no
!n"olucra una connotac!'n n%(at!"a) Al d%c!r ,u% t%n%os al(Ln
/ro*l%a ,u% r%sol"%r# no %staos d!c!%ndo n%c%sar!a%nt% ,u% todo
<a :sal!do al): El t.r!no %n uc<os casos /u%d% s%r usado coo
s!n'n!o d%l t.r!no o/ortun!dad) Un /ro*l%a o$r%c% una !n"!tac!'n
/ara %l /%nsa!%nto 0 la acc!'n)
2Cu3l es su estilo para resol"er pro&lemas4
(l xito les llega a los que se dan cuenta que no les va a llegar, "
salen a buscarlo.
,&M&13$
Ha s%a ,u% s% d. cu%nta o no# ust%d /ro*a*l%%nt% t!%n% un %st!Jo
caract%r7st!co d% soluc!'n d% /ro*l%as# una an%ra d!st!nt!"a /ara
an%+ar las s!tuac!on%s ,u% l% /r%s%ntan la n%c%s!dad d% toar
d%c!s!on%s) A tra".s d% los aGos d% "!da# /ro*a*l%%nt% s% <a $orado
c!%rtos <9*!tos ,u% od%lan su r%s/u%sta a su /%rc%/c!'n d% un
/ro*l%a) Ent%nd!%ndo su %st!lo d% soluc!onar /ro*l%as# /u%d% %"aluar
su %$%ct!"!dad d% soluc!'n d% /ro*l%as 0 %+orarla s! as7 lo d%s%a) S%
%&/lorar9n dos as/%ctos d%l %st!lo d% soluc!onar /ro*l%as6 la
o/ortun!dad 0 %l an9l!s!s) Las co*!nar%os %$%ct!"a%nt% %n un
%n$o,u% %strat.(!ca%nt% s'l!do /ara soluc!onar /ro*l%as)

La s%l%cc!'n d%l o%nto o/ortuno /ara atacar un /ro*l%a s%
r%$!%r% a cu9ndo d%c!d% ust%d tratarlo) Al(unas "%c%s# tratar d% an%+ar
un /ro*l%a /r%atura%nt% /u%d% s%r tan !n%$%ct!"o# coo %s/%rar
d%as!ado t!%/o) Pro*a*l%%nt% uc<as /%rsonas s% !ncl!nan uc<o
9s <ac!a un %st!lo r%act!"o /ara tratar sus /ro*l%as ,u% <ac!a un
%st!lo ant!c!/ator!o) Esto %s# s!/l%%nt% no r%conoc%n ,u% al(Ln
/ro*l%a n%c%s!ta r%sol"%rs%# o s!,u!%ra s! <a0 /ro*l%a# <asta ,u% .st%
d%sc!%nd% so*r% %llos) Cuando lo <ac%n# <a*r9n /%rd!do uc<as d% sus
%+or%s o/c!on%s /ara r%sol"%rlo 0 s% %ncontrar9n a s7 !sos# tratando
d% sal"ar al(o d% %sa s!tuac!'n 9s ,u% tratando d% o*t%n%r lo %+or d%
%lla) Tra*a+an /r!nc!/al%nt% a *as% d% toa d% d%c!s!on%s acc!d%ntal)
Para la a0or7a d% las /%rsonas# la soluc!'n d% /ro*l%as s!/l%%nt%
%s un /roc%so !nconsc!%nt% d% r%s/ond%r a las cr!s!s 0 toar d%c!s!on%s
acc!d%ntal%nt%) D% <%c<o# uc<as /%rsonas "!"%n sus "!das %nt%ras
%n $ora acc!d%ntal) Un /atr'n d% <9*!tos %str!cta%nt% r%act!"o
d%scansa %n un %&tr%o d% la !n%$%ct!"!dadJ un /atr'n %"!d%nt%%nt%
ant!c!/ant%# d%scansa %n %l otro %&tr%o) En %l c%ntro d% la %scala %st9
%l co/ro!so %strat.(!co %ntr% d%as!ado /ronto 0 d%as!ado tard%)
Cada /ro*l%a t!%n% su :t%/o: I%l t!%/o %n ,u% adura 0 r%,u!%r%
acc!'n) Sa*%r c'o d%t%r!nar %s% :t%/o: %s una <a*!l!dad *9s!ca
/ara s!ncron!-ar %$%ct!"a%nt% su ata,u% /ara soluc!onar /ro*l%as)
El an9l!s!s d% un /ro*l%a s% r%$!%r% a la cant!dad d% t!%/o#
%n%r(7a 0 /%nsa!%nto ,u% s% %sco(% /ara soluc!onarla) No todos los
/ro*l%as %r%c%n la !sa cant!dad d% %stud!o) Tratar d% a*r!r una
*ot%lla cuando s% <a /%rd!do %l a*r!dor# (%n%ral%nt% no a%r!ta la
!sa !nt%ns!dad d% /%nsa!%nto ,u% co/rar un carro nu%"o) Esco(%r
cu9l d% los d!"%rsos lu(ar%s atract!"os /ara sal!r a "acac!onar
/ro*a*l%%nt% no n%c%s!ta tanto an9l!s!s coo d%c!d!r c'o 0 cu9ndo
ca*!ar su carr%ra) Pro*a*l%%nt% la a0or7a d% la (%nt% no s% toa la
ol%st!a d% anal!-ar con su$!c!%nt% /ro$und!dad los /ro*l%as
/r!nc!/al%s ,u% %n$r%nta# n! o*s%r"a con su$!c!%nt% a/l!tud %l ran(o d%
soluc!on%s d!s/on!*l%s) P%ro uno /u%d% d%d!car tanto t!%/o a anal!-ar
un /ro*l%a# ,u% s% $alla %n an%+arlo /or,u% %st% adura)
Los s!c'lo(os ut!l!-an los t.r!nos r%$l%&!"* % !/uls!"o /ara
d%scr!*!r los dos %&tr%os contrastant%s %n la cant!dad d% /%nsa!%nto
a/l!cado a los /ro*l%as) La /%rsona d%as!ado r%$l%&!"a /!%rd%
!nn%c%sar!a%nt% uc<o t!%/o 0 %n%r(7a %stud!ando los t%as 0
d%tall%s# /os!*l%%nt% d%*!do a la ans!%dad /or co/ro%t%rs%
$!r%%nt% %n un curso d% acc!'n) La /%rsona d%as!ado !/uls!"a s%
*r!nca las trancas 0 da saltos# s!n o*s%r"ar cu!dadosa%nt%)
Pod%os co*!nar %stas dos %scalas Ir%act!"a ant!c!/ator!a 0
r%$l%&!"a !/uls!"aI %n un d!a(raa# coo %l d% la $!(ura E)=) Esto nos
da los 2 %&tr%os (%n%ral%s d% %st!los d% soluc!'n d% /ro*l%as
caract%r!-ados /or :/ar9l!s!s /or an9l!s!s: 0 :%&t!n(u!do /or !nst!nto: %n
%l lado d%as!ado r%act!"o 0 :/9n!co /r%aturo: 0 :,u%ar los /u%nt%s
a la "!sta: %n %l lado d%as!ado ant!c!/ado) La co*!nac!'n %$%ct!"a d%
las dos d!%ns!on%s d% o%nto o/ortuno 0 an9l!s!s %s*o-ados coo
/orc!'n c%ntral d% la alla# const!tu0% la /ol7t!ca d% tardan-a cr%at!"a)
Esto s!(n!$!ca toars% todo %l t!%/o d!s/on!*l% /ara /%nsar %n %l
/ro*l%a# ant%s d% co%n-ar a /a(ar un /r%c!o /or <ac%rlo 9s tard%)
Al d%c!d!r /r!%ro cu9ndo d%c!d!r# %sto %s# cu9ndo adurar9 %l
/ro*l%a# s% /u%d% d%t%r!nar cu9nto t!%/o 0 %n%r(7a %ntal
d%*%os d%d!carl%# 0 /u%d% co%n-ar a /%nsar %n %llo ant%s d% t!%/o)
Al $!+ar una $%c<a /ara d%c!d!r# s% /u%d% sus/%nd%r %l +u!c!o so*r% %l
asunto# s!n t%or a ,u% .st% d%sc!%nda so*r% ust%d !n%s/%rada%nt%)
Entonc%s /u%d% ant%n%r a*!%rtas sus o/c!on%s 0 c!%rta%nt% %star
al%rta /ara nu%"as o/c!on%s# ,u% /u%dan d%sarrollars% cuando ca*!%n
las c!rcunstanc!as# !%ntras s% a/r%nd% 9s d% la s!tuac!'n) La tardan-a
cr%at!"a no s!(n!$!ca s'lo +usta%nt% d%+ar ,u% %l /ro*l%a o t%a
d%scans%n dur!%ndo# s!no ,u% s!(n!$!ca l%"antarlo consc!%nt%%nt% /or
arr!*a d% la urd!*r% d% /roc%sos cot!d!anos 0 %scudr!Garlo# d%c!d!%ndo
cu9ndo 0 c'o toar las d%c!s!on%s ,u% son *9s!cas /ara r%sol"%rlo# 0
%ntonc%s r%co(%r cont!nua%nt% <%c<os % !d%as ,u% son n%c%sar!os# d%
tal an%ra ,u%# cuando adur%n# s% %star9 /r%/arado /ara r%sol"%rlo
%$%ct!"a%nt% 0 toar la acc!'n a/ro/!ada) Esta %s la toa d%
d%c!s!on%s /r%%d!tada# ,u% contrasta con la toa d% d%c!s!on%s
acc!d%ntal)
F!(ura E)= ACu9l %s su %st!lo d% soluc!'n d% /ro*l%as /ro/!osB
M%a d% c%rca %l od%lo d% la F!() E)= 0 %"alL% su /ro/!o %st!lo d%
soluc!'n d% /ro*l%as) AD'nd% s% a+usta su %n$o,u% (%n%ral d%
soluc!onar /ro*l%as 0 toa d% d%c!s!on%s con %l t%rr!tor!oB) AC'o
s!%nt% su %$%ct!"!dad %n %sta 9r%a cr7t!ca d% las <a*!l!dad%s $unc!onal%s
d%l /%nsa!%ntoB En tanto %&a!naos las <a*!l!dad%s 0 t.cn!cas d% la
soluc!'n d% /ro*l%as %n %st% ca/7tulo# t%n(a %n %nt% la %"aluac!'n d%
su %st!lo 0 *us,u% las $oras %n ,u% /u%da %+orar# s! s!%nt% la
n%c%s!dad d% <ac%rlo)
>enta1as de un en!oque organi=ado
(n el pa+s de los ciegos, el re" tuerto todav+a puede meter la pata.
-,4/(&( #. A(T(/
M! o/!n!'n (%n%ral!-ada %s ,u% %l undo %n al(una an%ra %st9
su*or(an!-ado) La a0or7a d% la (%nt% /ar%c% "!"!r sus "!das 9s o
%nos /or acc!d%nt%# osc!lando d% un /roc%so d% r%acc!'n a otro) Muc<a
(%nt% d%scr!*% sus "!das %n t.r!nos d% una s%cu%nc!a :l'(!ca: d%
%"%ntos 0 /roc%sos# co/l%ta%nt% !nconsc!%nt% d% ,u% /ro*a*l%%nt%
s'lo r%s/ond!%ron auto9t!ca%nt% al ran(o l!!tado d% o/c!on%s ,u%
s% l%s /r%s%nt' %n "ar!os /untos d%c!s!"os# 0 s!/l%%nt% toaron la
l7n%a cont!nua d% %nor r%s!st%nc!a) La "!da <uana t7/!ca /ar%c% s%r
co/l%ta%nt% no /lan%ada# no d!r!(!da# no "!"!da o no sa*or%ada) S'lo
los ,u% /!%nsan consc!%nt%%nt% %n la a"%ntura d% "!"!r# coo un
asunto d% d%c!d!r %ntr% "ar!as o/c!on%s ,u% <an %ncontrado /or s7
!sos# ll%(an a %sta*l%c%r un autocontrol "%rdad%ro /ara "!"!r sus
"!das /l%na%nt%)
0olamente existen tres eventos importantes en la vida de un
hombre: nacimiento, vida " muerte. (l que no est consciente de
haber nacido, muere dolorosamente, " se olvida de vivir la vida.
#(,& '( -, ./4*(/(
En$ocando %l !nt%r+u%(o d% los /roc%sos d% la "!da con un arco
%ntal (%n%ral /ara an%+arlos# /u%d% %c<ar a andar %strat.(!ca%nt%
sus <a*!l!dad%s %ntal%s) Pu%d% toar d%c!s!on%s 0 r%sol"%r /ro*l%as
%n sus /ro/!os t.r!nos# no s!/l%%nt% %n los t.r!nos d% otros ,u% l%
ur(%n a <ac%r lo ,u% %s %+or /ara %llos) EstaYa/t!tud total d% conc!%nc!a
/ro*l%9t!ca Ocon la connotac!'n n%utral d. :/ro*l%a: coo una
s!tuac!'n so*r% la ,u% s% ,u!%r% !n$lu!r d% al(una an%raP# l% /u%d%
a0udar a "!"!r %$%ct!"a%nt% su "!da %nt%ra# as7 coo a an%+ar
%$%ct!"a%nt% los asuntos /%,u%Gos 0 (rand%s ,u% l% "a0an ll%(ando)
En %sta s%cc!'n %stud!ar%os %l /roc%so d%l /%nsa!%nto
co/l%to d% la soluc!'n d% /ro*l%as# coo un c!clo ,u% s% c!%rra a s7
!so 0 ,u% !n"olucra s%!s /asos o %ta/as d!st!ntas) Pod%os anal!-ar
cada %ta/a %n t.r!nos d% las <a*!l!dad%s 0 t.cn!cas n%c%sar!as /ara
%llo)
Los /s!c'lo(os r%conoc%n dos clas%s d% /roc%sos d%l /%nsa!%nto
asoc!ados con la soluc!'n d% /ro*l%as) Estos /roc%sos d%l /%nsa!%nto
d!$!%r%n %n la an%ra %n ,u% %l c%r%*ro an%+a la !n$orac!'n ,u%
$ora %l :t%a: d%l /ro*l%a) Uno d% %llos %s %l /%nsa!%nto
d!"%r(%nt%# ,u% cons!st% %n %nsanc<ar %l cuadro d%l /ro*l%a) In"olucra
%nunc!ar %l /ro*l%a d% "ar!as $oras# "olt%arlo 0 !rarlo d%sd% "ar!os
/untos d% "!sta# /r%(untar 0 r%/r%(untar <%c<os 0 o/!n!on%s *9s!cos#
!d%nt!$!car "alor%s 0 $actor%s cla"%# r%un!r 9s <%c<os ,u% !d%as# 0
(%n%rar "ar!as o/c!on%s /ara r%sol"%rlo) El /%nsa!%nto d!"%r(%nt% %s
%&/ans!"o I cr%a un cuadro cada "%- a0or# /ara as%(urars% ,u%
%nt%nd%os *!%n %l /ro*l%a# ant%s d% /roc%d%r a toar d%c!s!on%s
,u% nos ,u%d%n d!s/on!*l%s)
El /%nsa!%nto con"%r(%nt% o/%ra +usta%nt% d%l odo contrar!o)
Estr%c<a %l /ro*l%a a un taaGo 0 /%rs/%ct!"a 9s /%,u%Gos 0 9s
an%+a*l%s) D%s%c<a "ar!as o/c!on%s %n $a"or d% unas cuantas) S%
conc%ntra %n $actor%s cla"%# los %&a(%ra# los anal!-a# 0 %"alLa las
o/c!on%s# /ara /r%/arar los odos d% d%c!d!r las o/c!on%s) El
/%nsa!%nto con"%r(%nt% %s r%duct!"oJ cr%a un cuadro 9s d%tallado 0
as /%,u%Go# /ara /r%/ararnos /ara la acc!'n)
Tanto %l /%nsa!%nto d!"%r(%nt% coo %l con"%r(%nt%# +u%(an un
/a/%l !(ual%nt% !/ortant% %n la soluc!'n %$%ct!"a d% /ro*l%as)
Pro*a*l%%nt% la <a*!l!dad a!slada 9s !/ortant% /ara r%sol"%r
/ro*l%as %s sa*%r cu9ndo d!"%r(%r 0 cu9ndo con"%r(%r)
D%sa$ortunada%nt%# uc<as /%rsonas <a*!tual%nt% s% !ncl!nan 9s
<ac!a una clas% d% /%nsa!%nto ,u% a la otra) Un /%nsador d!"%r(%nt%
<a*!tual /u%d% /roduc!r uc<as !d%as nu%"as 0 /u%d% d%sarrollar
/untos d% "!sta u0 $l%&!*l%s# /%ro /u%d% s%r !nca/a- d% :/on%rlas a
tra*a+ar: 0 t%r!nar %l asunto) Con $r%cu%nc!a usaos %l t.r!no
:ca*%-a d% c<orl!to: /ara d%scr!*!r al d!"%r(%nt% <a*!tual# ,u% no /u%d%
<ac%r una con"%r(%nc!a %$%ct!"a%nt%)
Por otro lado# %l /%nsador con"%r(%nt% <a*!tual /u%d% ll%(ar a
conclus!on%s 0 toar d%c!s!on%s %n %l o%nto# s!n %&/lorar
ad%cuada%nt% las d!"%rsas ra!$!cac!on%s d%l /ro*l%a) Esta /%rsona
/u%d% t%n%r <9*!to r7(!da%nt% d%sarrollado d% %str%c<ar cada t%a %n
t.r!nos s%nc!llos 0 *uscar !n%d!ata%nt% soluc!on%s conoc!das# d% tal
an%ra# ,u% no /u%d% /roduc!r $9c!l%nt% nu%"as !d%as o ado/tar
/untos d% "!sta nu%"os) Esta /%rsona s% d%scr!*% coo :%str%c<a d%
/%nsa!%nto):
S! /od%os co*!nar 0 %/l%ar $l%&!*l%%nt% los odos
d!"%r(%nt%s 0 con"%r(%nt%s d% /%nsar d% acu%rdo a las n%c%s!dad%s d%
la s!tuac!'n# s% t%ndr9n las <a*!l!dad%s d%l !nno"ador# +unto con las
<a*!l!dad%s d%l r%al!sta /r9ct!co) El r%sto d% %st% ca/7tulo tratar9 las
t.cn!cas 0 <a*!l!dad%s caract%r7st!cas ,u% son cla"%s /ara %stos dos
odos d% /%nsar# 0 ostrar9 c'o d%sarrollarlos 0 a/l!carlos %n la
soluc!'n d% /ro*l%as cot!d!anos)
El od%lo ,u% /ro/on(o /ara %l %stud!o d% los /roc%sos d%
soluc!'n d% /ro*l%as t!%n% una %ta/a d% /%nsa!%nto d!"%r(%nt%#
llaada la $as% d% %&/ans!'n# s%(u!da d% una %ta/a d% /%nsa!%nto
con"%r(%nt% llaada la $as% d%l c!%rr%) Los s%!s /asos ,u% co/on%n
%st% /roc%so d% dos $as%s son6
=) Encontrar %l /ro*l%a)
?) D%$!n!r %l /ro*l%a)
>) Encontrar las o/c!on%s)
2) D%c!d!r
@) Actuar
1) E"aluar r%sultados
La F!(ura E)? u%stra c'o s% !nt%rr%lac!onan %stas dos $as%s con
sus s%!s /asos# %n $ora d% c!clo cont!nuo) O*s%r"%os# cada uno d%
%stos /asos *r%"%%nt%# /ara "%r c'o tra*a+a %l od%lo co/l%to) Las
s!(u!%nt%s s%cc!on%s %&/l!car9n d%s/u.s a a0or /ro$und!dad# cada uno
d% %llos)
El %ncu%ntro d%l /ro*l%a t!%n% lu(ar %n una d% las dos $oras
,u% s% s%Galan a cont!nuac!'n) O ust%d %ncu%ntra %l /ro*l%a# o %l
/ro*l%a lo %ncu%ntra a ust%d) S! <ac% un <9*!to# d% "%r al $uturo %
!d%nt!$!car /ro*l%as %%r(%nt%s o /r%(untas o t%as ,u%
%"%ntual%nt% r%,u%r!r9n acc!'n d% su /art%# /u%d% /r%/araras% con
ant!c!/ac!'n) S! <a*!tual%nt% "a(a s!n ru*o# an%+ando "ar!os
/ro*l%as sola%nt% cuando s% l% /r%s%ntan s!n n%c%s!dad d% acc!'n#
/u%d% sola%nt% r%s/ond%rl%s %n t.r!nos d% las o/c!on%s %
!n$orac!'n d!s/on!*l% cuando .stos ll%(an)

PENSAMIENTO DIMERGENTE MA ACUe PENSAMIENTO
CONMERGENTE MA ACUe
Encontrar
%l
/ro*l%a
D%$!n!r %l
/ro*l%a
Encontrar
las
o/c!on%s
d%c!s!'n acc!'n E"aluar
r%sultados
F!(ura E)? Los /asos d% la soluc!'n %$%ct!"a d% /ro*l%as $ora un
c7rculo c%rrado)
D%$!n!r %W /ro*l%a /u%d% ta*!.n !n"olucrar o/c!on%s
consc!%nt%s o /u%d% s!/l%%nt% s%r at%r!a d% r%acc!'n auto9t!ca)
Muc<os %stud!os d% /%rsonas ,u% son soluc!onador%s d% /ro*l%as
$lu%nt%s % !nno"ador%s# u%stran ,u% <an d%sarrollado la <a*!l!dad d%
%nunc!ar un Y /ro*l%a o s!tuac!'n d% "ar!os odos# 0 no s% a/r!s!onan a
s7 !sos %n 0 %l /unto d% "!sta ,u% aco/aGa su /r!%ra r%acc!'n la
d%$!n!c!'n d%l " /ro*l%aR)
Encontrar o/c!on%s /u%d% cons!st!r %n un /roc%so consc!%nt% d%
/roducc!'n d% !d%as d!"%r(%nt%s# d!r!(!das a as%(urar ,u% ust%d t%n(a
un nL%ro d% soluc!on%s /ot%nc!al%s %$%ct!"as# o /u%d% s!/l%%nt%
d%(%n%rar %n r%acc!on%s d%l o%nto con la a0or7a d% las soluc!on%s
$a!l!ar%s o uno con %l s%llo d% la trad!c!'n 0 la $u%r-a d%l <9*!to) Las
t.cn!cas d% /roducc!'n d% !d%as# tal coo las d%scr!tas %n %l Ca/7tulo
=4# /u%d%n $orar %l nLcl%o d% una !n"%st!(ac!'n %$%ct!"a d% soluc!on%s)
El /aso d% d%c!d!r r%al%nt% $ora %l /r!nc!/!o d%l /%nsa!%nto
con"%r(%nt%# o $as% d%l c!%rr%) D%c!d!r s!/l%%nt% cons!st% %n %sco(%r
%ntr% las o/c!on%s conoc!das# dond% cada o/c!'n s% %&/r%sa %n t.r!nos
d% un curso %s/%c7$!co d% acc!'n) M!%ntras %+or s%a %l tra*a+o ,u% s%
<a <%c<o %n la *Ls,u%da d% o/c!on%s# 0 %+or s%a %l %nt%nd!!%nto d%l
/ro*l%a ,u% s% ,u!%r% r%sol"%r# 9s %$%ct!"a%nt% s% /u%d%n toar
o/c!on%s) El od%lo d% dos $as%s u%stra clara%nt% la r%lac!'n 7nt!a
%ntr% la cal!dad d% la d%c!s!'n 0 %l /r%c%d%nt% /roc%so d% /%nsa!%nto
,u% t!%nd% c!!%ntos)
Actuar s!/l%%nt% s!(n!$!ca co/ro%t%rs% /ara o*t%n%r
r%sultados# /on!%ndo a tra*a+ar la d%c!s!'n) En %l l%n(ua+% d% los
/araca!d!stas# :no /asa nada s! no s% t!ra la cu%rda:) Una *!%n tra*a+ada
soluc!'n a un /ro*l%a# !nclu0% una d%$!n!c!'n clara d% la acc!'n ,u%
d%*% toars% 0 una %d!da %s/%c7$!ca /ara su lo(ro)
El /aso d% la %"aluac!'n# /ro*a*l%%nt% la /art% 9s su*%st!ada
d%l /roc%so d% soluc!onar /ro*l%as# /!d% un %stud!o d% la s!tuac!'n#
/ara "%r ,u. tanta acc!'n r%al%nt% <a soluc!onado %l /ro*l%a)
Muc<as /%rsonas /!%nsan %,u!"ocada%nt% ,u% los /asos d% d%c!d!r
actuar son %l $!n d%l /roc%so d% la soluc!'n d% /ro*l%as) Ha0 ,u% t%n%r
/r%s%nt% ,u% r%al%nt% no s% <a r%su%lto %l /ro*l%a <asta ,u% %l
%stado d% cosas ,u% s% ,u!%r% ca*!ar r%al%nt% <a ca*!ado) Eso
/u%d% ll%"ar !nutos# <oras# d7as s%anas# %s%s o aLn aGos) Para
%"aluar a/ro/!ada%nt% los r%sultados d% su acc!'n# d%*% <a*%r
d%t%r!nado lo ,u% ust%d toar9 coo %"!d%nc!a d% ,u% %l /ro*l%a <a
s!do r%su%lto) Estas cond!c!on%s o*+%t!"as s%r"!r9n d% *as% /ara %"aluar
su soluc!'n)
Est% Llt!o /unto t!%n% un sust%nto u0 !/ortant% %n los
/roc%sos d% soluc!'n d% /ro*l%as# 0 %n$at!-a la natural%-a c7cl!ca d%l
od%lo) Una (ran /art% d% la soluc!'n d% /ro*l%as cot!d!anos#
%s/%c!al%nt% %n las or(an!-ac!on%s# ll%(a a s%r soluc!'n d% /ro*l%as
d% c!clo a*!%rto# %sto %s# un curso d% acc!'n toado *a+o %l su/u%sto d%
,u% .st% r%sol"%r9 %l /ro*l%a# /%ro s!n la !n"%st!(ac!'n d%l
s%(u!!%nto) R%/arar su carro o$r%c% un %+%/lo d% /roc%so d% soluc!'n
d% /ro*l%as d% c!clo a*!%rto) S! ust%d ll%"a su carro a un tall%r
%c9n!co 0 %l %c9n!co l% r%%/la-a al(unas /art%s# ust%d s% "a d% a<7
/%nsando ,u% d%s/u.s d% ,u% s% lo r%/ar%n tra*a+ar9 *!%n) S! ust%d no
r%(r%sa# .l su/on% ,u% <a r%su%lto %l /ro*l%a) P%ro ust%d /u%d%
%ncontrar ,u% su carro aun no tra*a+a *!%n# 0 ,u% otras c!rcunstanc!as
/u%d%n %"!tarl% ,u% r%(r%s% al tall%r) S! %l %c9n!co d%$!n% %l /ro*l%a
coo ,u% ust%d d%+% %l tall%r con %nos d!n%ro# %ntonc%s /ara .l <a
s!do un /roc%so d% soluc!'n d% /ro*l%as d% c!clo a*!%rto) P%ro s! .l
d%$!n!' %l /ro*l%a coo %l as%(urars% ,u% su carro $unc!on% *!%n# no
t!%n% r%troal!%ntac!'n d% los r%sultados# 0 cons%cu%nt%%nt% s%
con"!%rt% %n un /roc%so d% c!clo a*!%rto)
S!%/r% ,u% %sto s%a /os!*l%# noral%nt% t!%n% s%nt!do tratar d%
%n$ocar nu%stro trata!%nto d% /roc%sos d% soluc!'n d% /ro*l%as coo
/ro/os!c!on%s d% c!rcu!to a*!%rto# con r%troal!%ntac!'n 0 %"aluac!'n
!nt%(radas %n las soluc!on%s) M!%ntras 9s !/ortant% s%a %l /ro*l%a#
%sto %s# !%ntras s%an a0or%s las cons%cu%nc!as /ara una soluc!'n con
.&!to o $racaso# 9s !/ortant% s%r9 %l c!%rr% d%l c!rcu!to d% soluc!'n d%
/ro*l%as)
Encontrar el pro&lema
(ntender es dif+cil. 4na vez que uno entiende, la acci!n es fcil.
04&*,T0(&
Constant%%nt% %staos rod%ados d% /ro*l%as ,u% %s/%ran
soluc!'n Is!tuac!on%s o cond!c!on%s ,u% %&!(%n su acc!'n /ara d%
al(una an%ra# <ac%r las cosas %+or%s /ara ust%d)
D%sa$ortunada%nt%# sola%nt% al(unos d% %stos /ro*l%as s% l%
/r%s%ntar9n a ust%d %n $oras o*"!as 0 r%conoc!*l%s) Su carro /u%d%
d%sco/on%rs%# /u%d% n%c%s!tar *uscar o ca*!ar d% tra*a+o# /u%d%
,u%r%r %+orar su salud 0 *!%n%star $7s!co# /u%d% n%c%s!tar d%+ar d%
$uar o toar# su co/aG%roOaP /u%d% ,u%r%r ro/%r las r%lac!on%s 0
d!"orc!ars%# /u%d% r%c!*!r una o$%rta d% tra*a+o %&c%l%nt% %n otra
c!udad# su *anco /odr9 <a*%r <%c<o un %rror %n su cu%nta *ancada# su
a!(o /odr9 <ac%r al(o /ara daGar su a!stad# o <a*r9 /%rd!do su
cart%ra) Todas %stas clas%s d% /ro*l%as s% l% /r%s%ntan a ust%d# 0
d!$7c!l%nt% /odr9 %"!tar an%+arlos# d%c!r nada o no /%rc!*!rlos)
Ad%9s d% %stas clas%s d% /ro*l%as# ta*!.n t!%n% a su
alr%d%dor un nL%ro !nd%$!n!do d% :/ro*l%as !n"!s!*l%s:# ,u% no s% l%
/r%s%ntan o g /r%s%ntar9n %n $ora o*"!a) Ca%n %n la cat%(or7a ,u% %l
/ro$%sor Ed5ard d%Bono llaa %l /ro*l%a d%l :no /ro*l%a): Ust%d no
la /%rc!*% tan /ro*l%9t!ca d%*!do a la r%lat!"a ad%cuac!'n d% la
/r%s%nt% s!tuac!'n con al(una 9r%a d% su "!da) Por lo tanto# ust%d no "%
la n%c%s!dad d% ca*!ar nada) S!n %*ar(o# s! s% $u%ra a %stud!ar tal
as/%cto d% la s!tuac!'n d% su "!da cu!dadosa%nt%# /odr7a d%c!d!r ,u%
r%al%nt% n%c%s!ta <ac%r al(unos ca*!os) S'lo s% /u%d%n an%+ar los
/ro*l%as !n"!s!*l%s %d!ant% un /roc%so d% !n"%st!(ac!'n act!"a#
toando la !n!c!at!"a /ara %"aluar "ar!os as/%ctos d% la s!tuac!'n 0
:%ncontrarlos:)
Encontrar %l /ro*l%a !n"olucra "ar!os <9*!tos %ntal%s
%s/%c7$!cosdd Pr!%ro# d% "%- %n cuando /!d% la "oluntad /ara /on%r %n
duda la SY s!tuac!'n) Pu%d% r%"!sar "ar!os as/%ctos d% su "!da# su
carr%ra# o cual,u!%r otras s!tuac!on%s ,u% cons!d%r% !/ort ant%s# 0
d%c!d!r s! r%,u!%r%n at%nc!'n /ost%r!or) AD% ,u. an%ra /u%d% ust%d
a(r%(ar "alor a %stas s!tuac!on%sB
S%(undo# %l <9*!to d% %ncontrar los /ro*l%as con $r%cu%nc!a
!n"oluDSY %ra !rar un cuadro a0or ,u% %l ,u% s% l% /r%s%nta
!n%d!ata%nt%) Al LY %"!tar d%scu!dada%nt% la toa d% d%c!s!on%s %n
t%as !/ortant%s# s% /u%d% $orar %l <9*!to d% *uscar %l a0or
cont%&to 0 d%t%r!nar s! una d%c!s!'n r9/!da s% a+ustar7a a la s!tuac!'n o
s! s% %st9 sola%nt% "!%ndo la cLs/!d% d% un *lo,u% d% <!%lo) D% los
/ro*l%as ,u% /ar%c%n r%lat!"a%nt% d!r%ctos 0 /%,u%Gos %n sus
cons%cu%nc!as# s% /u%d%n %ncontrar uc<os /ro*l%as !n"!s!*l%s %n %l
curso d% las con"%rsac!on%s con otras /%rsonas)
T%rc%ro# %ncontrar %l /ro*l%a con $r%cu%nc!a !n"olucra "%r al
$uturo) Esto s!(n!$!ca d%t%ctar las cond!c!on%s o t%nd%nc!as ,u% s%
d%sarrollan <o0 0 ,u% ust%d /!%nsa /u%d%n t%n%r !/l!cac!on%s
!/ortant%s /ara su $uturo) S! ust%d %ncontrara n%c%sar!o %n$r%ntar
al(unos /ro*l%as ,u% s% d%sarrollar9n %n al(Ln t!%/o $uturo# s%r9
%+or %/%-ar a /%nsar %n %llos cuanto ant%s# d% tal an%ra ,u% /u%da
an%+arlos as %$%ct!"a%nt% cuando adur%n) El %ncu%ntro
ant!c!/ado d% los /ro*l%as t!%n% la (ran "%nta+a d% /on%r %l t!%/o a
su $a"or) Al local!-ar /ro*l%as %n d%sarrollo cuando toda"7a son
/%,u%Gos# con $r%cu%nc!a /odr9n an%+ars% as $9c!l 0 %$%ct!"a%nt%)
Pu%d% usar %l t!%/o ,u% t!%n% /ara %nt%nd%r *!%n %l /ro*l%a#
%ncontrar as !n$orac!'n so*r% .l 0 /%nsar 9s d%t%n!da%nt%) Est%
s%nt!do d% la s%l%cc!'n d%l o%nto o/ortuno +u%(a un /a/%l
%s/%c!al%nt% !/ortant% %n la toa d% d%c!s!on%s d% %+%cut!"os# 0
ta*!.n /u%d% a0udar uc<o %n la toa d% d%c!s!on%s /%rsonal%s)
Jo<n F) K%nn%d0 co%nt' una "%- so*r% %sta <a*!l!dad d%l
o%nto o/ortuno6
(l mariscal francs -"aute" una vez le pidi! a su jardinero que
plantara un rbol. (l jardinero le objet! que el rbol era mu" lento
en su crecimiento " no alcanzar+a a madurar en cien aflos. (l
mariscal replic!, 6(n ese caso, no ha" tiempo que perder; plntelo
esta tarde.6
Al(unos d% los /ro*l%as !n"!s!*l%s ,u% l% rod%an /u%d%n s%r
autoDY /ro"ocados) Esto %s# /u%d%n t%n%rs% c!%rtas 9r%as c!%(as ,u%
conc!%rn%n !Y a las acc!on%s <ac!a otros o sus /ol7t!cas l% %"!tan ,u% "%a
sus %$%ctos) La !n<a*!l!dad /ara "%rs% d%sa/as!onada%nt% a s7 !so 0
sus alr%d%dor%s# 0 %"aluar su /ro/!a %$%ct!"!dad /ara an%+arlos# /u%d%
ll%"arl% a /%r/%tuar s!tuac!on%s ,u% l!!t%n su %$%ct!"!dad 0 $%l!c!dad
/%rsonal%s)
Por %+%/lo# un %+%cut!"o con un %st!lo do!nant% 0 ol%sto /ara
an%+ara sus su*ord!nados# /u%d% s!n dars% cu%nta <ac%rlos tan
d%$%ns!"os# ,u% /or t%or a s%r cr!t!cados# .stos %scondan sus
/ro*l%as# ocult%n !n$orac!'n !/ortant% /%ro con$l!ct!"a# 0 %"!t%n
co/art!r !d%as nu%"as con .l) En tal caso# .l <a /ro"ocado c!%rtos
/ro*l%as so*r% s7 !so# aun cuando <a0a %sco(!do rac!onal!-ar la
s!tuac!'n d!c!%ndo :0a no s% cons!(u%n *u%nos %/l%ados):
En $ora s%%+ant%# un <o*r% ,u% !ns!st% %n ant%n%r una
r%lac!'n un!lat%ral con su d'c!l %s/osa# /odr9 %ncontrar ,u% su
atr!on!o /!%rd% toda su %s/ontan%!dad 0 a$%cto# no d9ndos% cu%nta
d% ,u% sus n%c%s!dad%s d% autono7a 0 auto%"aluac!'n d% %lla# no <an
s!do sat!s$%c<as) El /odr9 /r%(untars%6 :ACu. l% /asaB:# s!n dars% cu%nta
d% ,u% %l co/orta!%nto d% .l contr!*u0% sustanc!al%nt% a tal
r%acc!'n d% r%t!ro d% /art% d% su %s/osa# 0 a %"!tar %l %ncu%ntro con .l#
0 aLn /os!*l%%nt%# 9 *uscar %l r%s/%to 0 a$%cto %n otras /%rsonas)
Al(unas "%c%s# s!n darnos cu%nta# constru!os nu%stras /ro/!as tu*as)
S% /u%d% %+orar la <a*!l!dad d% %ncontrar /ro*l%as %nl!stando
al(unos d% los suc%sos# s!tuac!on%s# 0 t%nd%nc!as ,u% ust%d "%a a su
alr%d%dor 0 ,u% %"%ntual%nt% l% /r%s%nt%n la n%c%s!dad d% toar
d%c!s!on%s) Esto /!d% una $ora %la*orada 0 u0 !nuc!osa d%
/%nsa!%nto %strat.(!co) S% /u%d% ll%"ar una l!sta d% /ro*l%as o
d%c!s!on%s oculta %n su a(%nda /%rsonal# 0 <o+%arla d% cuando %n
cuando# %sco(!%ndo a,u%llos /ro*l%as lat%nt%s ,u% /u%dan /%d!r al(Ln
/%nsa!%nto /r%l!!nar o aun un ata,u% l'(!co conc%rtado) Cons!d%r%
un a/l!o ran(o d% 9r%as %n su "!da# coo su carr%ra# su *!%n%star
/%rsonal# r%lac!on%s soc!al%s# $a!l!a# $!nan-as# 0 as7 /or %l %st!lo) Al
%ncontrar tantos /ro*l%as coo l% s%a /os!*l% ant%s d% ,u% %llos lo
%ncu%ntran a ust%d# /u%d% sal!r al %ncu%ntro 0 soluc!onarlos 9s
%$%ct!"a%nt%)
De!inir el pro&lema
-a mente no creativa puede localizar las respuestas equivocadas,
pero se necesita una mente mu" creativa para localizar preguntas
equivocadas.
,&T$&*#,*
Una an.cdota cu%nta ,u% un /ro(raador d% co/utadoras u0
<a*!l!doso# a/l!c' sus t.cn!cas al /ro*l%a d% !n"%rs!on%s) Tra*a+'
uc<os %s%s <ac!%ndo un /ro(raa ,u% /ud!%ra anal!-ar los /r%c!os
d% las acc!on%s# /ara *uscar una %strat%(!a d% !n"%rs!'n !d%al) Su
/ro(raa# ,u% s% /ar%c7a a un /ro(raa d% +u%(o d% a+%dr%- /or
co/utadora# !n"%st!(ar7a a tra".s d% la !n$orac!'n d%l %rcado d%
"alor%s# /ara d%t%ctar /atron%s s!(n!$!cat!"os a /art!r d% los cual%s s%
d%r!"ar7an r%(las o /ol7t!cas /ara !n"%rs!on%s '/t!as) D%s/u.s d%
uc<o %s$u%r-o# tu"o %l /ro*l%a l!sto 0 anal!-ado) Durant% un aGo# lo
al!%nt' con los /r%c!os d!ar!os d% la Bolsa d% Malor%s d% Nu%"a Hor8)
Entonc%s# /r%s!on' %l *ot'n d% arran,u% 0 %s/%r') La co/utadora
/%ran%c!' s!l%nc!osa# *uscando r9/!da%nt% a tra".s d% la cant!dad
%nor% d% !n$orac!'n)

F!nal%nt%# la !/r%sora tartaud%' /or una $racc!'n d%
s%(undos 0 s% /ar') El <o*r% corr!' a "%r %l r%sultado# %s/%rando una
r%s/u%sta ,u% /ud!%ra <ac%rlo r!co) La co/utadora <a*7a !/r%so6
:co/ra *arato# "%nd% caro:)
Un %rror coLn %n la soluc!'n d% /ro*l%as# %s/%c!al%nt% %n
s!tuac!on%s d% n%(oc!os# %s su/on%r ,u% %&!st% tal cosa coo :%l
/ro*l%a "%rdad%ro): Muc<as "%c%s <% o7do d!scus!on%s d% /ro*l%as
%nunc!ados d% $ora /art!cular# cuando al(u!%n d!r9 con con$!an-a6 %l
"%rdad%ro /ro*l%a a,u7 %s ,u% la cal!dad d%l /roducto Oo
/roc%d!!%ntos d% !ns/%cc!'n# an%+o d% at%r!al%s# control d% costos#
%stado d% 9n!o# su/%r"!s!'n# o lo ,u% s%aP#: M9s ,u% *uscar una
d%$!n!c!'n !d%al d%l /ro*l%a# 0o tra*a+ar7a un nL%ro d% %nunc!ados
alt%rnat!"os 0 "%r7a cu9l d% %llos /u%d% a0udar a !lu!nar nu%stro
/%nsa!%nto)
Durant% las /r!%ras tr%s %ta/as d%l /roc%so d% soluc!'n d%
/ro*l%as# d%scr!tas ant%r!or%nt%# l% /us!os at%nc!'n al /%nsa!%nto
d!"%r(%nt%) Trataos d% /r%/arar %l ca!no /ara toar o/c!on%s
!nt%l!(%nt%s# d%sarrollando tantas alt%rnat!"as atract!"as# o soluc!on%s
/ot%nc!al%s coo /odaos# 0 una d% las t.cn!cas 9s %$%ct!"as /ara
<ac%rlo %s %d!ant% la d%$!n!c!'n "%rs9t!l d% /ro*l%as)
M!%ntras "%aos 0 d%scr!*aos %l /ro*l%a %n 9s $oras# 9s
atract!"as s%r9n las o/c!on%s ,u% /odaos (%n%rar /ara r%sol"%rlo) Al
r%conoc%r ,u% no %&!st% un %nunc!ado :r%al: d%l /ro*l%a# s!no 9s
*!%n ,u% <a0 uc<as d%$!n!c!on%s ac%/ta*l%s %n las ,u% /odaos
/%nsar# %"!tar%os l!!tarnos nosotros !sos %n un 9n(ulo $!+o d%
ata,u%) En %sta s%cc!'n %&a!nar%os "ar!as t.cn!cas d% d%$!n!c!'n d%
/ro*l%as# ,u% /u%d%n a0udarnos a (!rar un /ro*l%a 0 "%rlo d%sd%
as 9n(ulos# /ara dar 9s l!*%rtad d% %n$o,u% %n $oras !nno"adoras)
Los /%,u%Gos ca*!os %n la $ora %n ,u% %ncuadraos un
/ro*l%a /or /%,u%Gos ,u% .stos s%an# /u%d%n a0udar o !/%d!r
nu%stros /roc%sos d% /%nsa!%nto) Para toar un %+%/lo s%nc!llo#
ant%s d% s%(u!r l%0%ndo6 r%su%l"a %ntal%nt% %st% /ro*l%a
ar!t.t!co s!/l% Acu9nto %s dos t%rc!os d% una !tadB) AD!+o ust%d un
t%rc!oB AHu*!%ra %ncontrado as $9c!l d% r%sol"%r %l /ro*l%a s! lo
<u*!%ra r%d%$!n!do:# ACu. tanto %s la !tad d% dos t%rc!osB) El s%(undo
%nunc!ado s!(n!$!ca +usta%nt% lo !so ,u% %l /r!%ro# /%ro /ar%c%
<ac%r %l /ro*l%a 9s $9c!l /ara r%sol"%rlo)
Otro %+%/lo6 R!cardo %s 9s c<a/arro ,u% To9s) Ja"!%r %s 9s
alto ,u% To9s) ACu. tan alto %s R!cardo con r%lac!'n a Ja"!%rB ant%s d%
s%(u!r l%0%ndo tra*a+% %sta soluc!'n)
AD%c!d!' ust%d ,u% R!cardo %ra 9s c<a/arro ,u% Ja"!%rB Su/on(a
,u% %l /ro*l%a <u*!%ra s!do6 Ja"!%r %s 9s alto ,u% To9s) To9s %s
9s alto ,u% R!cardo) ACu. tan alto %s Ja"!%r con r%lac!'n a R!cardoB
Est% odo /art!cular d% "%r*al!-ar %l /ro*l%a lo <ac%
cons!d%ra*l%%nt% 9s $9c!l d% /%nsars%# Ano lo cr%% ust%d as7B

Un %nunc!ado "%rs9t!l d% /ro*l%as $ac!l!ta la co/r%ns!'n d%l
/ro*l%a# <ac% la !sa cosa /ara %l soluc!onador d% /ro*l%as#
$ac!l!ta la co/r%ns!'n %l /ro*l%a# %s 9s $9c!l d% "!sual!-arlo 0 9s
$9c!l d% d%sco/on%rlo# 9s $9c!l d% /%nsar %n t.r!nos d% o/c!on%s
/ara r%sol"%rlo)
Al(unas "%c%s d%*% %&/lorars% a t!%ntas# cuando %l /ro*l%a
/ar%c% tan con$uso# ,u% no /u%d% d%$!n!rs% clara%nt%) En %st% caso#
<ac%r uc<as /r%(untas /u%d% a0udar) Por %+%/lo# un +o"%n ,u% "!"7a
%n una (ran+a l%+ana d%c!d!' !r al c%ntro a co/rar un carro) Ha*7a
a<orrado @44 d'lar%s# /%ro coo no conoc7a la c!udad# no %sta*a s%(uro
d% c'o trasladars%) To' un auto*Ls %n un /u%*lo 0 ca!n' al /r!%r
lot% d% carros ,u% "!o)
Local!-' un carro u0 *on!to# con un l%tr%ro %n %l /ara*r!sas
anunc!ando ,u% %l /r%c!o %ra %&acta%nt% @44 d'lar%s) LLa' al
"%nd%dor 0 l% d!+o ,u% ,u%r7a co/rarlo) Al %star %n %so# %l +o"%n sac' %l
%$%ct!"o) El "%nd%dor d!+o# :AA<# "a ust%d a /a(ar %n %$%ct!"oB %n %s%
caso l% <ar%os un =4V d% d%scu%nto): :ACu. ,u!%r% ust%d d%c!r# con
<ac%r% un =4V d% d%scu%ntoRB: /r%(unt' t!tu*%ant%) :S%(uro#: d!+o %l
"%nd%dor) :L% d%scontar%os =4V /or /a(ar %n %$%ct!"o): El +o"%n d!+o#
:No %sto0 s%(uro d% ,u% ,u!%ro co/rarlo) Mo0 a /%nsarlo un o%nto
0 r%(r%sar.):
Al s%ntars% %n %l ostrador d% un ca$. /%nsando %n %l asunto# la %s%ra
ll%(' 0 l% ll%n' su ta-a d% ca$.) :APu%do <ac%rl% una /r%(untaB: d!+o .l)
:SS%(uro# d!(a ust%dT:) :S! l% d!%ra 0o a ust%d @44 d'lar%s# Acu9nto %
d%scontar7a /or /a(ar %n %$%ct!"oB:) Ella sonr!' 0 d!+o# :A%star7a *!%n s!
% d%+o los ar%t%s /u%stosB:
Una t.cn!ca Lt!l /ara d%$!n!r cr%at!"a%nt% un /ro*l%a# !nclu0%
s!/l%%nt% "%r*al!-ar "ar!os as/%ctos d%l /ro*l%a tan "ar!ada%nt%
coo s%a /os!*l%) Cuando tra*a+o con (ru/os d% ad!n!strador%s %n
s%s!on%s d% soluc!'n d% /ro*l%as# % (usta "%r cu9ntos %nunc!ados
d!$%r%nt%s d%l /ro*l%a /od%os /on%r %n un /!-arr'n o %n una /ar%d
cu*!%rta con /a/%l /%r!'d!co) M! /r%(unta s%nc!lla %s :ACu9l %s %l
/ro*l%aB: Noral%nt% %sta /r%(unta (%n%ra un %nunc!ado ta+ant%#
usual%nt% d%l !%*ro 9s locua- 0 con 9s con$!an-a d%l (ru/o)
Lu%(o /r%(unto# :ACu. otra cosa %s %l /ro*l%aB: %sto /roduc% cas!
s!%/r% otros dos o tr%s %nunc!ados# ,u% anoto a un lado d%l /r!%ro)
D%s/u.s /r%(unto# :AConoc%n al(una otra an%ra %n la cual /odaos
%&/r%sar %l /ro*l%aB:) En %st% /unto# %l (ru/o co%n-ar9 usual%nt%
a soltars%# r%conoc!%ndo as/%ctos d/ la s!tuac!'n ,u% /r%"!a%nt% no
<a*7an "!sto 0 no <a*7an cons!d%rado# coo /art% d%l /ro*l%a cuando
s% %nunc!' /or /r!%ra "%-)
En al(unos casos# %l %n$o,u% d% la act!"!dad d% soluc!'n d%
/ro*l%as toar9 un (!ro dra9t!co# 0 sur(!r9 un $actor no r%conoc!do
/r%"%aDD%nt%# coo %l 9s !/ortant% ,u% %l (ru/o ,u!%r% an%+ar)
En otros casos# /u%d% au%ntar %l nL%ro d% $actor%s ,u% %sco(%n
!nclu!r %n su %stud!o d% la s!tuac!'n) Sal"o al(unas s!tuac!on%s s%nc!llas#
%sto s% traduc% %n una r%ducc!'n d%l alcanc% d%l /ro*l%a)
Ocas!onal%nt% aclarar7a ,u% s'lo dos o tr%s o/c!on%s r%al%nt%
do!nan %l /roc%so)
S!(u!%ndo %l %n$o,u% d% dar r!%nda su%lta a la "%r*al!-ac!'n#
/od%os ta*!.n <ac%r una s%r!% d% /r%(untas d!"%r(%nt%s ,u%
a/l!ar9n aLn 9s la "!s!'n d%l /ro*l%a) M% (usta /r%(untar :APor ,u.
%s %sto %l /ro*l%aB:# :Ac'o s% an!$!%sta %sto %n %l (ru/oB# A<ac!a la
/%rsona AB# A<ac!a la /%rsona BB# A<ac!a otrosB:# 0 :A,u. cond!c!on%s
!nd%s%a*l%s la causanB:) Otras /r%(untas Lt!l%s !nclu0%n :Ac'o /odr7a
%st% /ro*l%a /ar%c%rs% a otros ,u% 0a <%os r%su%ltoB:# :A%n ,u. %s
d!$%r%nt%B:# :A/odr7a al(u!%n 9s# %n al(una otra /art%# <a*%r
soluc!onado .st% o un /ro*l%a s!!larB:) O /odr7a uno d%c!r# :A%staos
s%(uros d% ,u% t%n%os ,u. r%sol"%rlosB: 0 :A,u. /asar7a s! no
<!c!.raos nadaB:)
Al(unas d% %stas /r%(untas t%ndr9n r%s/u%stas o*"!as 0 s%nc!llasJ
otras /odr9n /on%r a /%nsar) La t.cn!ca d%l d%sa$7o a! /or ,u.# %sto %s#
/r%(untar suc%s!"a%nt% :A/or ,u.B: a la /%rsona ,u% /r!%ro %nunc!'
%l /ro*l%a# a(randar9 r9/!da%nt% %l cuadro d%l /ro*l%a) Una
:s%cu%nc!a d% /or ,u.s: /odr7a s%r coo6 :,u%r%os constru!r un nu%"o
c%ntro r%cr%at!"o): APor ,u.B: :Para ant%n%r a los n!Gos ocu/ados
construct!"a%nt% durant% %l "%rano): :APor ,u. ,u!%r%s <ac%r %soB:)
:Para %"!tar ,u% s% %tan %n /ro*l%as:) :APor ,u. ,u!%r%s <ac%r %soB:)
:Para <ac%r d% la nu%stra una coun!dad 9s s%(ura 0 /ac7$!ca): :APor
,u. ,u!%r%s <ac%r %soB: 0 as7 suc%s!"a%nt%) N't%s% ,u. tan
r9/!da%nt% %l d%sa$7o d%l /or ,u. r%(r%sa la d%c!s!'n a sus o*+%t!"os 0
"alor%s r%al%nt%) Cuando s% usa construct!"a%nt% 0 con %d!da#
/u%d% a0udar a %sta*l%c%r una /%rs/%ct!"a d% soluc!'n con"%n!%nt% d%
/ro*l%as)
Al(unas "%c%s .l solo a0uda a r%"!sar al(unas d% las "ar!a*l%s
*9s!cas d% la s!tuac!'n# so*r%todo a las ,u% /u%d% ust%d controlar) Ha
,u% la soluc!'n d% /ro*l%as !nclu0% ca*!ar al(una s!tuac!'n# s%
/odr7an *uscar "ar!a*l%s o $actor%s cla"%s ,u% /u%dan ca*!ars%)
AC'o /odr7aos ca*!ar una s!tuac!'n s! <!c!.raos 9s d% al(o#
%nos# d%+ar d% <ac%rlo# %/%-ar a <ac%rlo# au%ntar %l taaGo# usar
9s d% al(o# usar %nos# 0 as7 /or %l %st!loB Esta clas% d% /roc%so
(%n%ral d% !n"%st!(ac!'n con $r%cu%nc!a l% a0uda a *uscar un $actor
cla"%# ,u% d% otra an%ra /odr7a /as9rs%l% /or alto)
Al ll%(ar a c!%rto /unto %n nu%stro /roc%so d% !n"%st!(ac!'n#
%/%-ar%os a d%sarrollar un s%nt!!%nto (%n%ral ac%rca d%l :taaGo:
d%l /ro*l%a# %sto %s# la cant!dad d% $actor%s ,u% ,u%r%os !nclu!r# %l
ran(o d% soluc!on%s /os!*l%s ,u% cons!d%r%os# la %&t%ns!'n a la cual
%staos d!s/u%stos a sacud!r la trad!c!'n %n %l d%sarrollo d% soluc!on%s
!nno"adoras# 0 %l alcanc% (%n%ral d% la s!tuac!'n ,u% ,u%r%os ca*!ar)
Esto /u%d% "ar!ar# d%sd% un %n$o,u% l!!tado ,u% nos !nclu0a sola%nt%
a nosotros# a uno ,u% r%,u!%ra un %s$u%r-o 9s a/l!o# %n %l ,u%
/odaos con"ocar %l a/o0o 0 la coo/%rac!'n d% uc<as /%rsonas)
Esta*l%c%r %l alcanc% (%n%ral d%l /ro*l%a ,u% %sco(!os an%+ar#
r%,u!%r% ,u% t%n(aos un /%nsa!%nto cu!dadoso 0 %&a<ust!"o d% la
%ta/a d% la d%$!n!c!'n d%l /ro*l%a# 0 <a*%r ll%(ado a un cons%nso
(%n%ral con otras /%rsonas !n"olucradas %n %l /roc%so total d% soluc!'n
d% /ro*l%as)
Ta*!.n ,u%r%os d%t%r!nar %l o%nto o/ortuno r%,u%r!do
/ara la soluc!'n) Esto %s# d%*%os d%c!d!r cu9ndo s%r9 a/ro/!ado /on%r
%n acc!'n nu%stra soluc!'n %sco(!da) Al $!+ar un t!%/o l7!t% a nu%stra
d%c!s!'n# <a*r%os dado una /%rs/%ct!"a al /roc%so co/l%to d%
soluc!'n d% /ro*l%as# 0 /od%os %/%-ar a usar nu%stro t!%/o
%$%ct!"a%nt%) S! t%n%os ,u. d%c!d!r d%ntro d% !nutos u <oras# ,u%
s%a as7) P%ro s! t%n%os "ar!as s%anas ant%s d% ,u% %l /ro*l%a
adur% co/l%ta%nt% 0 r%,u!%ra acc!'n# /odr%os /%nsar %n .l
cu!dadosa%nt%# ll%(ar a la d%c!s!'n %n un t!%/o a/ro/!ado# 0 /on%rlo
%n +u%(o cuando lo %sco+aos# 9s ,u% r%acc!onar d% !n%d!ato a un
t%a sor/r%s!"o)
Pod%os conclu!r la %ta/a d% d%$!n!c!'n d%l /ro*l%a al %sta*l%c%r
un o*+%t!"o d% d%c!s!'n# o %ta al /roc%so d% soluc!'n d% /ro*l%as) Un
o*+%t!"o d% d%c!s!'n cont%sta a la /r%(unta# :ACu. ac%/tar%os coo
%"!d%nc!a d% ,u% %l /ro*l%a s% <a soluc!onado co/l%ta%nt%B:
Pod%os %s/%c!$!car un %stado d% cosas d%$!n!do# ,u% ,u%r%os ,u%
%&!sta coo r%sultado d% las acc!on%s ,u% %"%ntual%nt% toar%os)
Una "%- ,u% t%n(aos una !d%a clara d% nu%stra %ta /ara r%sol"%r %l
/ro*l%a# t%n%os un %st9ndar contra %l cual co/arar las d!$%r%nt%s
o/c!on%s ,u% !d%nt!$!car%os %n nu%stra s!(u!%nt% %ta/a)
Encontrar opciones
&o rechace perseguir a veces un guajolote. Aara eso son.
,&M&13$
El %ncu%ntro d% o/c!on%s const!tu0% la Llt!a %ta/a d!"%r(%nt% d%l
/roc%so d% soluc!'n d% /ro*l%as d% s%!s /asos# ant%s d% ,u% <a(a un
ca*!o rad!cal %n su an%ra d% /%nsar 0 %ntr% a la $as% d% c!%rr%
con"%r(%nt%) S! s% tra*a+a *!%n %n %sta %ta/a# s% t%ndr9 una "ar!%dad d%
o/c!on%s /ara %sco(%r# con %l s%nt!!%nto d% ,u% cuando %nos una d%
%llas l% o$r%-ca la /ro*a*!l!dad d% r%sol"%r %$%ct!"a%nt% %l /ro*l%a)
La cant!dad d% t!%/o 0 %n%r(7a ,u% n%c%s!tar9 %t%r %n la %ta/a
d% %ncu%ntro d% o/c!on%s# d%/%nd% /r!nc!/al%nt% d% la clas% d%
/ro*l%a a la ano) S! las %ta/as d% %ncu%ntro 0 d%$!n!c!'n d%l
/ro*l%a <an aclarado u0 *!%n la s!tuac!'n# s% /odr7a 0a t%n%r un
*u%n !n"%ntar!o d% soluc!on%s /ot%nc!al%s atract!"as) En %s% caso# s%
/odr7an r%"!sar *r%"%%nt%# /ara as%(urars% ,u% no s% <a d%+ado $u%ra
nada !/ortant%# 0 /roc%d%r d%s/u.s a la %ta/a d% la d%c!s!'n)

P%ro s! %l /ro*l%a %s u0 co/l%+o# 0 s! las dos /r!%ras %ta/as
no l% <an dado un s%nt!!%nto c'odo d% ,u% las o/c!on%s tra*a+ar9n
u0 *!%n# %ntonc%s %n al(una $ora s% s%nt!r9 *lo,u%ado) Podr9
%/l%ar al(unas d% las t.cn!cas d% *o*as ro/%an-anas# ,u% <an
sur(!do d%l %stud!o cr%at!"o d% la soluc!'n d% /ro*l%as)
En %sta s%cc!'n an%+ar%os *r%"%%nt% a*os as/%ctos d%l
%ncu%ntro d% o/c!on%s# catalo(ando /r!%ro las o/c!on%s r%conoc!*l%s 0
d%s/u.s *o*ard%9ndolas /ara /roduc!r 9s o/c!on%s d% dond%
%sco(%r) El Ca/7tulo =4 d%scr!*% una (ran cant!dad d% %stas t.cn!cas d%
/roducc!'n d% !d%as d%l!*%rada# ,u% %s la <a*!l!dad $unc!onal d%l
/%nsa!%nto asoc!ada con lo ,u% coun%nt% s% conoc% coo
:/%nsa!%nto cr%at!"o):
La /r!%ra /art% d%l /roc%so d% %ncu%ntro d% o/c!on%s# %s la d%
catalo(ar las o/c!on%s r%conoc!*l%s# % !n"olucra un /roc%d!!%nto
+usta%nt% d!r%cto) S! ust%d %s la Ln!ca /%rsona tra*a+ando %n %l
/ro*l%a# /u%d% /on%r /or %scr!to todos los %n$o,u%s ra-ona*l%s ,u%
/u%da /%nsar) S!n %*ar(o# s! %s un (ru/o %l ,u% %st9 tra*a+ando %n %l
/ro*l%a# sola%nt% s% n%c%s!tar9 un /%nsador con"%r(%nt%
co/uls!"o# /ara d%sal%ntar la clas% d% /roc%so d% r!%nda su%lta ,u%
/u%d% (%n%rar una cant!dad d% o/c!on%s %$%ct!"as) S! una o 9s d% las
/%rsonas d%l (ru/o no %nt!%nd%n %l "alor d%l /roc%so d!"%r(%nt% d%
%ncontrar o/c!on%s# /u%d%n s%(u!r sus t%nd%nc!as auto9t!cas 0
d!r!(!rs% <ac!a uno o dos d% los %n$o,u%s *!%n conoc!dos ' $a"or!tos 0
%/%-ar a d%$%nd%rlos) En la /r!%ra $as% d%l /roc%so d% soluc!'n d%
/ro*l%as# la $as% d% %&/ans!'n# no s% /%r!t% %n d%$%nsa d% Jas !d%as)
El /ro/'s!to d% %sta /r!%ra $as% %s /r%/arars% *!%n /ara la s%(unda#
,u% !n"olucra a/untar al *lanco d% una o unas cuantas soluc!on%s
/r%$%r!das) En una s!tuac!'n d% (ru/o# todos los /art!c!/ant%s d%*%n
%nt%nd%r la natural%-a d%l /roc%so d% soluc!'n d% /ro*l%as# con o*+%to
d% sacarl% %l a0or /ro"%c<o) Esto <ac% u0 !/ortant% t%n%r 0 usar
consc!%nt%%nt% un od%lo d% soluc!'n d% /ro*l%as d%$!n!do# tal coo
%l ,u% s% %&/l!ca %n %st% ca/7tulo)
Es d!$7c!l sa*%r cu9ndo r%c<a-ar una soluc!'n /ot%nc!al 0 cu9ndo
r%t%n%rla /ara su cons!d%rac!'n /ost%r!or) Por %+%/lo# %n un acto d%
una o*ra %n un /%,u%Go t%atro d% una coun!dad +ud7a# %l (%r%nt% d%l
t%atro sal!' d%l t%l'n 0 anunc!'6 :Daas 0 ca*all%ros# % t%o ,u%
t%ndr%os ,u% canc%lar %l r%sto d%l %s/%ct9culo) H%os t%n!do una
tra(%d!a t%rr!*l%) El (al9n <a su$r!do un ata,u% card7aco $atal) Por $a"or
ac%/t%n !s d!scul/as# %sto0 s%(uro ,u% %nt!%nd%n /or ,u. no /od%os
cont!nuar): Una "!%+a +ud7a s% l%"ant' %n %l *alc'n 0 (r!t'# :SR9/!do#
d%nl% caldo d% /olloT:) El (%r%nt% d%l t%atro la !r' sor/r%nd!do# 0 d!+o#
:Lo s!%nto I,u!-9 no % %&/l!,u. *!%n) Su ata,u% $u% $atal): La "!%+a
(r!t'# :SNo !/ortaT s!/l%%nt% d%nl% caldo d% /olloT: D%s%s/%rado %l
+%$% (r!t'# :SS%Gora# %l <o*r% %st9 u%rto)R AD% ,u. l% s%r"!r7a %l caldo
d% /olloB: La u+%r !/9"!da l% r%/l!c'# :ACu. daGo l% <ar7aB:

S! la (%nt% ,u% tra*a+a %n un /ro*l%a /u%d% sus/%nd%r %l
/roc%so d% +u!c!o# <asta ,u% <a0a <%c<o un %nl!stado d% todas las
o/c!on%s r%conoc!*l%s# a cons!d%rar# s% /odr9n %ncontrar a s7 !so con
una l!sta 9s %&t%nsa 0 "al!osa# ,u% s! <u*!%ran tratado d% %"aluarlas
d%as!ado /ronto) Una "%- ,u% s% t!%n% una l!sta d% o/c!on%s
co/l%ta%nt% ra-ona*l%s# s% /u%d% r%"!sar /ara d%t%r!nar %l t!%/o
,u% s% d%s%a !n"%rt!r con al(unas t.cn!cas %n%r(.t!cas d% *o*a
ro/%an-ana# o s! s% /u%d% /roc%d%r con$!ada%nt% a la $as% d%
c!%rr%# 0 o"%rs% /ara %str%c<arlas o/c!on%s so*r% una d%c!s!'n)
Las t.cn!cas d% *o*ard%o !nclu0%n6
=) La /roducc!'n as!"a d% !d%as
?) La <!/ot%t!-ac!'n d% las causas
>) Ca*!ar /untos d% "!sta)
2) La t.cn!ca d%l :c'o:
@) R%%structurar la s!tuac!'n
Cada una d% %stas t.cn!cas# %&/l!cadas %n los /9rra$os s!(u!%nt%s#
!nclu0% %nsanc<ar su !a(!nac!'n /ara %ncontrar 0 %&a!nar !d%as 0
o/c!on%s !/ro*a*l%s)
La /roducc!'n as!"a d% !d%as# d%scr!ta con a0or /ro$und!dad %n
%l Ca/7tulo =4# !nclu0% %l uso d% la asoc!ac!'n "%r*al# %s/%c!al%nt% %n
s!tuac!on%s d% (ru/o) Una $ora d% /roducc!'n d% !d%as %s la t.cn!ca
*!%n conoc!da d% llu"!a d% !d%as# !n!c!ada %n %l undo d% los n%(oc!os
/or Al%& Os*orn%) Una s%s!'n d% llu"!a d% !d%as %s s!/l%%nt% un
(ru/o d% /%rsonas lan-ando !d%as al t!%/o d% su ocurr%nc!a# !%ntras
otras d!s/aran !d%as asoc!adas) Los /art!c!/ant%s d%*%n o*%d%c%r dos
r%(las !/ortant%s /ara tra*a+ar %$%ct!"a%nt%) Pr!%ro# d%*%n
sus/%nd%r co/l%ta%nt% %l +u!c!o) D%*%n ac%/tars% t%/oral%nt%
todas las !d%as# s!n %"aluarlas d% n!n(una $ora# 0 s%(undo# %l (ru/o
d%*% s!/l%%nt% *uscar la cant!dad I!%ntras 9s !d%as %+orI %n
%l su/u%sto d% ,u% una cos%c<a (rand% d% !d%as t%ndr9 a0or
o/ortun!dad d% /roduc!r /ost%r!or%nt% as !d%as (anadoras cuando %l
(ru/o las %"alL%)
La t.cn!ca d% <!/ot%t!-ar s%nc!lla%nt% !nclu0% !a(!nar tantas
:causas: /ot%nc!al%s d%l /ro*l%a coo s% /u%da# con o*+%to d% ,u%
a$lor%n a la su/%r$!c!% al(unas /os!*!l!dad%s nu%"as d% acc!'n) S% /u%d%
dar r!%nda su%lta a %st% /roc%so +usta%nt% coo s% <ac% con la
/roducc!'n d% !d%as# !a(!nando tantas <!/'t%s!s coo s%a /os!*l%)
Al(unas "%c%s las <!/'t%s!s as a*surdas r%sultan ,u% t!%n%n uc<o d%
"%rdad o *!%n /u%d%n /ro"ocar asoc!ac!on%s "%r*al%s ,u% /rodu-can
$actor%s 9s r%al!stas# ,u% no sur(!r7an d% otra an%ra)
El ca*!ar d% /unto d% "!sta ta*!.n /u%d% /roduc!r al(unas
o/c!on%s %&tras) S% /u%d%n !n"%ntar!ar s!st%9t!ca%nt% los /untos d%
"!sta d% las d!$%r%nt%s /%rsonas !n"olucradas# 0 ut!l!-ar %stos %l%%ntos
coo /untos d% arran,u% /ara la /roducc!'n d% !d%as)
La t.cn!ca d%l :c'o: s% r%duc% al n!"%l o/%rac!onal d% %$%ctos
%s/%c7$!cos ,u% s% ,u!%r%n /roduc!r %n la soluc!'n d% /ro*l%as# :AC'o
/od%os %"!tar ,u% tal cosa suc%daB:# :AC'o /od%os /rocurar d!n%ro
/ara ABCB:# 0 :AC'o /od%os /%rsuad!r al s%Gor A /ara ,u% <a(a tal
cosaB: M!%ntras 9s s% %nunc!%n los c'o# 9s s% /odr9n !d%nt!$!car
acc!on%s /os!*l%s) Un %+%rc!c!o d% ac%rt!+o !nt%r%sant% d% soluc!'n d%
/ro*l%as !lustra u0 *!%n %st% %$%cto d%l c'o) El /ro*l%a s% r%$!%r%
a un (ol$!sta ,u% s% ac%rc' al /rado /ara *uscar su /%lota ,u% <a*7a
rodado a una /%,u%Ga *olsa d% /a/%l ,u% <a*7a "olado al ca/o) Su
/ro*l%a al /r!nc!/!o /ar%c7a s%r :c'o %t%r la /%lota %n %l a(u+%ro s!n
/%rd%r un (ol/%): Otro %nunc!ado d%l c'o /odr7a s%r# c'o sacar la
/%lota d% la *olsa s!n /%rd%r un (ol/%): Al %nunc!ar tantos cornos coo
s%a /os!*l%# %"%ntual%nt% ll%(ar%os a uno ,u% /ar%c% su(%r!r una
acc!'n ac%/ta*l%# d%l t!/o d% :AC'o d%s<ac%rs% d% la *olsa d% /a/%lB):
Entonc%s# la lu- %ntal lo !lu!n' con la o/c!'n d% /r%nd%rl% $u%(o a la
*olsa# d%+ar ,u% s% %nc%nd!%ra <asta <ac%rs% c%n!-as# 0 cont!nuar con su
tar%a) S!%/r% ,u% s% s!%nta *lo,u%ado# trat% d% r%or(an!-ar su
conc%/to d%l /ro*l%a con al(unas /r%(untas d%l t!/o c'o)
La ,u!nta t.cn!ca d%l %ncu%ntro d% o/c!on%s# %l r%%structurar la
s!tuac!'n# !n"olucra o*s%r"ar a,u%llas caract%r7st!cas d%l /ro*l%a ,u%
<%os ac%/tado coo !nun%s al %scrut!n!o# 0 ,u% t!%n%n tal %$%cto
do!nant% so*r. nu%stra /%rc%/c!'n d% soluc!on%s /ot%nc!al%s# ,u%
r%,u!%r%n r%cons!d%rac!'n) Esta t.cn!ca r%lat!"a%nt% so$!st!cada 0
cr%at!"a d% la soluc!'n d% /ro*l%as# /u%d% /roduc!r ocas!onal%nt%
una r%"!s!'n dra9t!ca d%l %n$o,u% total d% la s!tuac!'n) El Ca/7tulo =4
an%+a %sta t.cn!ca %n %l cont%&to d% la /roducc!'n d% !d%as) Al(unas
"%c%s /u%d% r%%structurars% /r%(unt9ndos% a s7 !so ,u.
caract%r7st!cas o*"!as o !/ortant%s :d%$!n%n: 9s o %nos la s!tuac!'n)
Ed5ard d%Bono llaa a %st% /roc%so :la !d%nt!$!cac!'n d% la !d%a
do!nant%): Al(unas "%c%s /od%os d%sa$!ar con .&!to una trad!c!'n o
una $ora trad!c!onal%nt% ac%/tada d% <ac%r al(o s%nc!llo# !nd!cando
,u. ca*!o r%sol"%r7a %$%ct!"a%nt% c!%rto /ro*l%a)
Un %n$o,u% no"%doso ,u% al(unas "%c%s tra*a+a *!%n s!/l%%nt%
d%clara ,u% %l /ro*l%a :no %s /ro*l%a:) Esto %s# ca*!ando su /unto
d% "!sta /odr7a d%c!d!r r9/!da%nt% ,u% s% /u%d% "!"!r con la s!tuac!'n)
Por %+%/lo# un <o*r% ll%(' con su %s/osa una tard% 0 l% con$%s' ,u%
d%sd% <ac7a t!%/o t%n7a una aant%) In%d!ata%nt% %lla ont' %n
c'l%ra) P%ro d%s/u.s d% una lar(a d!scus!'n %n la cual .l /ro%t!'
ro/%r sus r%lac!on%s %&traatr!on!al%s# %lla d%c!d!' /%rdonarlo Icon
una cond!c!'n) Ella d%s%a*a sa*%r ,u!.n %ra la u+%r) El l% r%s/ond!'#
:Es una d% las cor!stas %n %l *ar d%l c%ntro): Ella l% r%/l!c'# :Cu!%ro ,u%
% ll%"%s all9 <o0 /or la noc<%) No <ar. n!n(Ln %sc9ndalo# s!/l%%nt%
,u!%ro sa*%r ,u!.n %s %lla): As7 lo <!c!%ron /or la noc<%# 0 cuando
%sta*an *%*!%ndo unos tra(os %n su %sa# 0 %s/%ra*an ,u% %/%-ara
%l %s/%ct9culo# .l l% d!+o# :A /ro/'s!to# B!ll Jon%s ,u% "!"% a un lado
nu%stro ta*!.n t!%n% una aant%) Ta*!.n tra*a+a %n %l coro): Su
%s/osa s% !nt%r%s' 0 l% d!+o# :Cu!%ro ,u% ta*!.n % la !nd!,u%s):
M!%ntras %l s<o5 %/%-a*a 0 %l (ru/o d% cor!stas %/%-' a sal!r#
%lla /r%(unt'# :ACu9l %s la tu0aB: El s% la a/unt' 0 l% d!+o# :La t%rc%ra d%
la d%r%c<a): :AH cu9l %s la aant% d% Jon%sB:) :La /r!%ra a la
!-,u!%rda): La s%Gora !r' a a*as daas /or un o%nto 0 d!+o#
:ASa*%s Jo<nB cr%o ,u% la nu%stra %st9 %+or):
Todas %stas t.cn!cas /ara %l %ncu%ntro d% o/c!on%s# t!%n%n coo
/ro/'s!to coLn as%(urarnos ,u% <%os ll%(ado a la %ta/a d% d%c!s!'n#
*!%n arados con soluc!on%s /ot%nc!al%s al /ro*l%a) Un tra*a+o
!nuc!oso d% %ncu%ntro d% o/c!on%s /u%d% l!*%rarlo d% la /r!s!'n d% la
trad!c!'nJ /u%d% a*r!rl% uc<as soluc!on%s 9s %$%ct!"as d% las ,u%
/odr7a %ncontrar d% otra an%raJ 0 /u%d% darl% 9s con$!an-a /ara
/roc%d%r a la acc!'n)
$a decisi%n
&ada se har+a si todos los hombres esperaran hasta que estuviera
tan bien hecho, que nadie pudiera encontrarle alguna falla.
,/'(&,- &()3,&
D% al(una $ora# d%c!d!r ll%(a a s%r la /art% as $9c!l d%l /roc%so
d% soluc!'n d% /ro*l%as# s! s% <a <%c<o un *u%n tra*a+o %n los
/r!%ros tr%s /asos) S! no# /ro*a*l%%nt% ll%(ar9 a s%r la /art% as
d!$7c!l) Toar una d%c!s!'n tard% o t%/rano ll%(a a s%r %sco(%r un curso
d% acc!'n d% una cant!dad d% o/c!on%s d!s/on!*l%s)
Sola%nt% s% n%c%s!tan dos !n(r%d!%nt%s *9s!cos /ara toar una
d%c!s!'n# uno %s t%n%r %l "alor d% <ac%rlo) El otro %s una an%ra
s!st%9t!ca d% %"aluar sus o/c!on%s contra sus o*+%t!"os) A*os /u%d%n
s%r $9c!l%s o d!$7c!l%s# d%/%nd!%ndo otra "%- d% ,u. tan *!%n s% <a0a
/r%/arado /ara la d%c!s!'n# %n su /ro/!o %st!lo d% toa d% d%c!s!on%s)
T%n%r %l "alor d% d%c!d!r s!(n!$!ca "%nc%r la d%c!do$o*!a r%s!dual
,u% nos *ord%a a todos al(una "%-# cuando no sa*%os c'o /roc%d%r
con c%rt%-a) Cada "%- ,u% nos co/ro%t%os a toar un curso d%
acc!'n# r%conoc%os la %&!st%nc!a d% un n!"%l d% r!%s(o Ila /os!*l!dad
,u% <a0aos %sco(!do !ncorr%cta%nt% 0 ,u% /odaos t%r!nar
/%rd!%ndo t%rr%no %n lu(ar d% (anarlo) P%ro uc<as "%c%s
!nn%c%sar!a%nt% una /%rsona /u%d% ll%(ar a su$r!r d% d%c!do$o*!a) S! s%
%ncu%ntra r%nu%nt% a toar una d%c!s!'n so*r% al(Ln t%a# <a(a una
/ausa 0 /r%(Lnt%s% ,u. %st9 ant!c!/ando ,u% /asar9) Muc<as d% las
d%c!s!on%s ,u% t!%n% ,u% toar a d!ar!o# no son d%c!s!on%s d% alto "alor)
Esto %s# no %st9 %n /os!c!'n d% /%rd%r o (anar uc<o# s!n !/ortar ,u.
o/c!'n %sco+a) Para la a0or7a# d%c!d!r a d'nd% !r a co%r no %s una
d%c!s!'n d% alto "alor) S% /u%d% ado/tar /or una /ol7t!ca d% an%+ar las
d!"%rsas d%c!s!on%s d% /oco "alor a las ,u% s% %n$r%nta# s!/l%%nt%
<ac!%ndo una d%c!s!'n ra-ona*l% 0 s!(u!.ndola) D%ntro d% =44 aGos#
A,u. tanto !/ortar9 d'nd% co!' <o0B S%nc!lla%nt% %sco+a un lu(ar
*on!to 0 "a0a)
Ta*!.n s% /u%d% r%duc!r sustanc!al%nt% la d%c!do$o*!a
r%conoc!%ndo ,u% %n uc<os casos# dos o 9s d% %stas o/c!on%s
/ar%c%n o$r%c%r !(ual%s *%n%$!c!os) S! la d%c!s!'n t!%n% cons%cu%nc!as
r%lat!"a%nt% *a+as I0 aun ,u!-9s s! .st% no %s %l casoI
/ro*a*l%%nt% ta*!.n /u%d% <ac%r ,u% tra*a+%n *!%n cual,u!%ra d% las
o/c!on%s ,u% to%) As7 ,u% r%al%nt% no !/orta uc<o cu9l %sco+a)
P!%ns% %n %sto /or un o%nto) En al(unos casos# r%al%nt% no /u%d%
d%c!r la d!$%r%nc!a %ntr% la :%+or: o/c!'n 0 la :s%(unda %+or:# /or,u%
las d!$%r%nc!as %ntr% %llas son 9s /%,u%Gas ,u% la c%rt%-a %n su
ca/ac!dad /ara %"aluar los *%n%$!c!os) En %stos casos# no "al% la /%na
/r%ocu/ars% /or la d!$%r%nc!a)
(ntre dos males, siempre escojo aqul que no he probado antes.
3,( )(0T
R%al%nt%# su %$%ct!"!dad /ara r%sol"%r /ro*l%as d%/%nd% 9s
d% su ca/ac!dad /ara !/l%%ntar %l curso d% acc!'n %sco(!do# <ac%r %l
s%(u!!%nto 0 ada/tars% s! ca*!an las c!rcunstanc!as !%ntras s% %st9
/on!%ndo %n o/%rac!'n# ,u% lo ,u% d%/%nd% d% las /%,u%Gas d!$%r%nc!as
%ntr% las o/c!on%s !sas) Una "%- ,u% %sco(% un curso d% acc!'n#
/ro*a*l%%nt% d%d!car9 sus %+or%s %s$u%r-os a <ac%r ,u% $unc!on%)
T%ndr9 tanta "oluntad %n /ro*ar ,u% ust%d %st9 %n lo corr%cto# ,u%
/ro*a*l%%nt% <ar9 ,u% s% cu/la la /ro$%c7a d% la autorr%al!-ac!'n)
As7 ,u% una (u7a Lt!l /ara "%nc%r la d%c!do$o*!a 0 /on%r anos a la
o*ra %s6 s! 9s d% una o/c!'n l% /ar%c% *u%na# 0 s! no /u%d% %ncontrar
uc<a d!$%r%nc!a %ntr% una 0 otra# %ntonc%s /u%d% cont!nuar con
con$!an-aJ /ro*a*l%%nt% t!%n% 9s d% una soluc!'n :*u%na:# 0
sola%nt% n%c%s!ta una) S!/l%%nt% %sco+a una d% %llas 0 /roc%da)
D%sd% %l /unto d% "!sta /r9ct!co# d% cual,u!%r an%ra nunca s% sa*r9 s!
una d% %llas /odr7a tra*a+ar %+or ,u% la otra) S% /u%d% lan-ar un
:"olado: /ara d%c!d!r) El /unto !/ortant% %n tal caso %s ,u% la
d!$%r%nc!a %n las cons%cu%nc!as /ot%nc!al%s %st9 9s all9 d% su
ca/ac!dad /ara %st!arla)
La a0or /art% d% las t.cn!cas 9s so$!st!cadas d% toa d%
d%c!s!on%s# ,u% !nclu0%n al(o 9s ,u% lan-ar un "olado o %sco(%r d%
acu%rdo a nu%stras cora-onadas# s% /on%n %n acc!'n cuando no
/od%os co/arar $9c!l%nt% las d!$%r%nc!as %ntr% las o/c!on%s)
Cuando las o/c!on%s "ar7an sustanc!al%nt% %n %$%ct!"!dad /ot%nc!al
/ara soluc!onar %l /ro*l%a# 0 "ar7an ta*!.n %n sus costos 0 r!%s(os#
n%c%s!taos /%nsarlas 9s cu!dadosa%nt%# ,u% %n los casos c!tados
ant%r!or%nt%)
En "!sta d% su s%nc!ll%-# %l od%lo d%l :*alanc% (%n%ral: o$r%c%
/ro*a*l%%nt% la ut!l!dad a0or) S! s% t!%n% c!%rto nL%ro d% cursos
/os!*l%s d% acc!'n# /or %+%/lo# c!nco# s% /u%d% s!/l%%nt% %nl!starlos
%n un lado d% una <o+a d% /a/%l# anotando %n colunas s%/aradas# los
/ros 0 los contras d% cada uno) S! /or %+%/lo# ,u!s!%ra %sco(%rs% uno
%ntr% c!nco lu(ar%s d!$%r%nt%s /ara "acac!onar# /odr7a /%nsars% %n c!nco
/os!*!l!dad%s# 0 %nunc!ar las caract%r7st!cas atract!"as d% cada una 0 las
d%s"%nta+as r%lat!"as cuando s% co/ara con otras) Entonc%s /odr7a
/%nsars% %n co/arar# 0 los /ros 0 los contras %n un cuadro s%nc!llo#
*!%n or(an!-ado# ,u% l% a0ud% a %sta*l%c%r sus /r%$%r%nc!as)
S! d%s/u.s d% %stud!ar %l od%lo d%l *alanc% (%n%ral# a/l!cado a
su /ro*l%a# toda"7a s!%nt% ,u% n%c%s!ta as !ntros/%cc!'n %n las
o/c!on%s 0 sus costos 0 *%n%$!c!os# s% /u%d% /roc%d%r 9s all9 con un
%n$o,u% ,u% !nclu0a 9s d%tall%s) Por %+%/lo# /odr7a %ncontrars% ,u%
al(unas d% sus o/c!on%s !nclu0%n su*o/c!on%s# I%s d%c!r o/c!on%s
d%ntro d% las o/c!on%s) Podr7a no sa*%r cu9ntas o/c!on%s cons!d%rar d%l
todo 0 c'o %"!tar ,u% s% co/l!,u% %l /roc%so d%l /%nsa!%nto) En tal
caso# /u%d% usars% %l od%lo conoc!do coo :9r*ol d% d%c!s!on%s:# un
d!a(raa ,u% l% /%r!t% "%r todas las o/c!on%s !/ortant%s %n un
cuadro co/l%to)
5igura C.J 4n rbol de decisiones6 organiza todas las opciones
disponibles en un solo cuadro.
Un od%lo d% 9r*ol d% d%c!s!on%s /ara su /ro*l%a d% "acac!on%s
/odr7a "%rs% coo %l d% la F!(ura E)>) Una d%sco/os!c!'n /os!*l% d%
cat%(or7as# o :raas: d%l d!a(raa d% 9r*ol# !nclu0% un!rs% a un (ru/o
d% tur!stas# "!a+ar /or su cu%nta# o !r con un (ru/o /%,u%Go d% a!(os)
Por al(unas ra-on%s# /odr7a no ,u%r%r cons!d%rar los c!nco lu(ar%s *a+o
cada una d% %stas cat%(or7as) Sus a!(os /odr7an# sola%nt% ,u%r%r
"!s!tar Estados Un!dos# Canad9 0 Ha5a! con ust%d) Ust%d /odr7a ,u%r%r
un!rs% a un (ru/o tur!sta /ara !r al Or!%nt% o a Euro/a) Al or(an!-ar las
d!"%rsas /os!*!l!dad%s %n $ora d% una r%d d% d%c!s!on%s# /u%d%
as%(urars% ,u% <a toado %n cu%nta a todas %llas# 0 s% /u%d% %/%-ar
a co/ararlas coo /art% d% una l!sta co/l%ta) Ta*!.n /odr7a d%c!d!r
%l!!nar c!%rtas o/c!on%s s! s% "%n las alt%rnat!"as d% %sta an%ra)
S! toda"7a %ncu%ntra d!$7c!l s%l%cc!onar una o/!n!'n# 0 ust%d no su$r% d%
d%c!do$o*!a s!/l%# %ntonc%s /u%d% ut!l!-ar un od%lo d% d%c!s!'n
$!nanc!%ra un /o,u!to 9s "!stoso# ,u% %s %l s!st%a %n $ora d%
anotac!'n d% /untos) S% /u%d%n as!(nar /untos a una "ar!%dad d%
$actor%s %n t.r!nos d% su !/ortanc!a r%lat!"a /ara ust%d) Por %+%/lo#
/u%d% cons!d%rar %l t!%/o l!*r% 0 la $l%&!*!l!dad# 9s !/ortant%s ,u% la
con"%n!%nc!a lo(7st!ca) S% /odr7a dar a los dos $actor%s d!$%r%nt%s
nL%ros d% d%c!s!'n /or /untos# *asados %n su +u!c!o su*+%t!"o d%
!/ortanc!a)
La an%ra t7/!ca d% ut!l!-ar un s!st%a d% anotac!'n /or /untos# %s
cons!d%rar ,u% t!%n% un total d%# d!(aos# =444 /untos I/untos
!a(!nar!os cu0o "alor a*stracto no t!%n% s!(n!$!cado# /%ro cu0as
d!$%r%nc!as r%lat!"as u%stran coo "alora los d!$%r%nt%s $actor%s) S%
/u%d%n d!str!*u!r d% acu%rdo a "ar!as cat%(or7as# coo la con"%n!%nc!a
lo(7st!ca# l!*%rtad 0 $l%&!*!l!dad# costo# no"%dad d% %&/%r!%nc!a# d!$!cultad
!d!oaDt!ca 0 (rado d% r%la+ac!'n) S% /odr7a as!(nar c!%rto nL%ro d%
/untos coo %l :"alor: 9&!o /ara ust%d %n cada uno d% los $actor%s
,u% cons!d%r% !/ortant%s# con %l total d% la sua d% cat%(or7as !(ual a
=444 /untos)
D%s/u.s s% /u%d% %"aluar cada o/c!'n contra d!c<os $actor%s d%
d%c!s!'n# 0 anotar c!%rto nL%ro d% /untos d%/%nd!%ndo d% ,u. tan *!%n
sat!s$a(a sus d%s%os %n cada cat%(or7a) Por %+%/lo# /odr7an <a*%rs%
d!str!*u!do un 9&!o d% >44 /untos d% los =444# /ara l!*%rtad 0
$l%&!*!l!dad# !nd!cando ,u% cons!d%ra u0 !/ortant% %st% $actor) Para
%"aluar un "!a+% d% tr%s s%anas a Euro/a# /odr7a sola%nt% conc%d%r
%sa o/c!'n d% =44 /untos d% un 9&!o d% >44 ,u% /odr7a (anar)
Podr7a cal!$!car un "!a+% a Canad9 con a0or $l%&!*!l!dad# d9ndol% un
total d% >44 /untos) La F!(ura E)2 u%stra c'o /odr7a "%rs% %l s!st%a
d% anotac!'n /or /untos %n $ora d% (r9$!ca)
Podr7a anotar todas sus o/c!on%s %n cada cat%(or7a# 0 u0
/ro*a*l%%nt% no t%n%r o/c!'n /ara cal!$!car %l nL%ro d% /untos
9&!o %n cada cat%(or7a) Cada uno t%ndr7a sus caract%r7st!cas $u%rt%s
0 sus d.*!l%s) Entonc%s# total!-ando los /untos ,u% conc%d!' a una
o/c!'n dada# /ara cada una d% las s%!s cat%(or7as# /odr7a t%n%r una
!nd!cac!'n nu.r!ca (lo*al d% su /r%$%r%nc!a /or cada o/c!'n) Co/arar
las anotac!on%s /ara todas las o/c!on%s# l% dar7a una !d%a d% ,u. tan
$u%rt%%nt% la $a"or%c!'# %n co/arac!'n con otra)
Con toda su /r%c!s!'n anal7t!ca a/ar%nt%# no /%r!ta ,u% la t.cn!ca
d% anotac!'n /or /untos l% d%s"7% d% su /%nsa!%nto# cr%0%ndo ,u%
r%al%nt% toar9 la d%c!s!'n /or ust%d) La o/c!'n ,u% anot% %l a0or
nL%ro d% /untos no %s la %+or o/c!'n) El s!st%a s!/l%%nt%
%&/r%sa sus /ro/!as d%s"!ac!on%s /%rsonal%s %n $ora nu.r!ca# 0
aun,u% %sto l% a0uda a or(an!-ar sus /%nsa!%ntos# no l% r%su%l"% la
d%c!s!'n %n s7 0 /or s7 !sa) Toda"7a t!%n% ,u% as!(nar los /untos 0
d%c!d!r c'o s% co/ara una o/c!'n con otra) El s!st%a d% anotac!'n
/or /untos /u%d% /ro/orc!onarl% uc<o al!%nto /ara %l /%nsa!%nto# 0
/u%d% a0udarl% !n%nsa%nt% /ara aclarar sus /r%$%r%nc!as) P%ro no
co%ta %l %rror d% cons!d%rarla 9s ,u% una an%ra d% or(an!-ar sus
+u!c!os)
OPCIONES PARA MACACIONAR
FACTORES
DE
DECISIkN
M9&!os
Puntos
= ? > 2
= )
Con"%n!%n
c!a
lo(7st!ca
=@4 K@
?)
l!*%rtad 0
$l%&!*!l!da
d
>44 =@4
>) Costo =44 E4
2)
E&/%r!%nc!
as nu%"as
=44 =44
@)
Pro*l%as
@4 =4
!d!o9t!co
s
1)
R%la+ac!'n
?44 =44
K)
Factor%s
"ar!os)
=44 @4
TOTALES =R444 @K@
5igura C.N 4n modelo de anotaci!n por puntos a"uda a clarificar
sus preferencias " prioridades
Con %stas <%rra!%ntas s!/l%s# +unto con %l "alor d% toar la
d%c!s!'n 0 sost%n%rla# /u%d%n atacars% la a0or7a d% los t%as d%
d%c!s!'n ,u% %n$r%nta %n su "!da /%rsonal# su carr%ra# o d%ntro d% las
or(an!-ac!on%s) S! ut!l!-a /lua 0 /a/%l coo a0udas /ara %l
/%nsa!%nto# 0 s! ut!l!-a od%los s%nc!llos coo .stos# /ara or(an!-ar
su /%nsa!%nto# su :r%(!stro: d% toa d% d%c!s!on%s /ro*a*l%%nt%
s%r9 a0or ,u% d% uc<as otras /%rsonas ,u% toan sus d%c!s!on%s
!nad"%rt!da 0 acc!d%nDtal%nt%) En %l lar(o /la-o# la toa d% d%c!s!on%s
/r%%d!tada con un %n$o,u% or(an!-ado# l% dar9 una anotac!'n alta)
$a acci%n
&ada resulta de no hacer nada.
0%,:(0A(,/(
La /art% 9s !/ortant% d% la %ta/a d% acc!'n d% la soluc!'n d%
/ro*l%as# %s t%n%r una !d%a clara d% su curso d% acc!'n 0 <ac%rl% %l
s%(u!!%nto) Esto /u%d% /ar%c%r una asunto s%nc!llo# s!n %*ar(o#
/ro*a*l%%nt% uc<as !d%as <an $allado %n dar *u%nos r%sultados#
/or,u% /or al(una ra-'n no s% las %/u+' <asta t%r!narlas) La %ta/a
d% /on%r anos a la o*ra# al(unas "%c%s %r%c% 9s at%nc!'n d% la ,u%
s% l% conc%d%# con $r%cu%nc!a /or,u% la /%rsona ,u% an%+a %l
/ro*l%a ,u!%r% ant%n%rlo %n o"!!%nto# 0 cr%% ,u% %s su$!c!%nt%
t%n%r %n %nt% un %n$o,u% (%n%ral)
S! s% "%nc% la d%c!do$o*!a 0 s% %sco(% %l curso d% acc!'n /r%$%r!do#
s% n%c%s!ta %/%-ar a <ac%r todo lo ,u% s% /u%da ra-ona*l%%nt%# /ara
as%(urars% ,u% %l %n$o,u% $unc!ona *!%n) Esto s!(n!$!ca toar %n cu%nta
los d!"%rsos d%tall%s ant!c!/ados# 0 s!(n!$!ca ant!c!/ar o*st9culos ,u%
/u%dan sur(!r) S! la %/r%sa %s 9s *!%n lar(a 0 co/l%+a#
/ro*a*l%%nt% %ncontrar9 "al!oso %scr!*!rla %n $ora d% /lan# aun,u%
.st% s%a *r%"%# ac%rca d% las cosas ,u% t!%n%n ,u% <ac%rs%) Esto /odr7a
s%r una l!sta d% :t%as /ara la acc!'n#: con una $%c<a l7!t% a un lado# o
/odr7a !nclu!r una (r9$!ca d% /ro(raac!'n con su l7n%a d% t!%/o# ,u%
u%str% c'o s% r%lac!onan las d!"%rsas acc!on%s %n una s%cu%nc!a
cronol'(!ca) S! /u%d% r%"!sar la acc!'n d% los t%as /ara d%$!n!r %l
tra*a+o !n"olucrado %n <ac%r ,u% s% <a(an# %s/%c!al%nt% s! n%c%s!tar9
la coo/%rac!'n d% otras /%rsonas) ACual acc!'n l% costar9 d!n%roB# A0
cu9ntoB# Acu9ndo n%c%s!tar9 d!n%roB# Alo t!%n% ust%d a<oraB o Ad%*%
*uscarloB# A,u. acc!on%s son r%al%nt% *9s!cas /ara ,u% %l /ro0%cto
t%n(a .&!toB# Acu9l%s /odr7an !n"olucrar al(Ln r!%s(o d% $racasoB# Ac'o
/u%d%n r%duc!r o !n!!-ar %stos r!%s(osB
Al(unas "%c%s a0uda t%n%r al(una acc!'n :d% r%s/aldo:# o /lan %n
caso d% ,u% las cosas sal(an al# o no s% /r%"%an al(unos o*st9culos)
Al %sco(%r sus o/c!on%s $l%&!*l%%nt%# /u%d% con $r%cu%nc!a %la*orar un
/lan ,u% o$r%-ca un /ot%nc!al d% .&!to alto) En al(unos casos# /odr7a
!nclus!"% a0udar toar acc!'n %n dos o 9s o/c!on%s# aun cuando una
d% %llas t%n(a un alto /ot%nc!al /ara lo(rar %l o*+%t!"o) En tal caso# s%
/odr7a d%d!car un %s$u%r-o %&tra 0 r%cursos# /ara r%duc!r %l r!%s(o d% no
alcan-ar %l o*+%t!"o# o a<orrar t!%/o %n caso d% ,u% sur+an o*st9culos)
Ant!c!/ando al(unos d% %stos o*st9culos# s% /u%d%n constru!r
/ro"!s!on%s d% s%(ur!dad %n su /lan /ara %"!tar s%r lan-ados $u%ra d%
tra0%ctor!a $9c!l%nt%) Pr%(Lnt%s% a s7 !so# :ASu/on(aos ,u% no
/asa U# o su/on(aos ,u% /asa 9s tard% d% lo ,u% %s/%raosB AC'o
/od%os o"%rnos# a /%sar d% %lloB:
La "!da toda %s un %&/%r!%nto) OLIMER WENDELL
HOLMES
Una "%- ,u% s% t!%n% una !d%a clara d% lo ,u% s% ,u!%r% <ac%r# 0
t!%n% un /lan /ara <ac%rlo# la %ta/a d% la acc!'n# s% con"!%rt% %n una
at%nc!'n /%rs!st%nt% /ara <ac%r las cosas n%c%sar!as) F7+%s% al(unas
%tas %s/%c7$!cas# %la*or% la s!ncron!-ac!'n cu!dadosa%nt%# 0 $!+%
$%c<as l7!t% ,u% s%an $unc!onal%s) D% %sta an%ra# /u%d% a+ustar %l
tra*a+o ,u% <a0 ,u% <ac%r a d!ar!o /ara soluc!onar %l /ro*l%a# %n su
$lu+o d% act!"!dad%s cot!d!anas# 0 /u%d% <ac%rlo s!n !nt%rru/!r sus otros
asuntos %n $ora %&traord!nar!a)
El $!n /r!nc!/al d% la "!da no %s %l conoc!!%nto# s!no la acc!'n)
THOMAS
HUULEH
$a e"aluaci%n de los resultados
-os que no aprenden de la historia, estn obligados a repetirla.
,&M&13$
En %l /roc%so d% soluc!'n d% /ro*l%as# sola%nt% %"aluando los
r%sultados s% /u%d% :c%rrar %l c!rcu!to:) ACu. d!s/ar!dad %ncu%ntra %ntr%
lo ,u% %s 0 lo ,u% d%*% s%rB R%(r%sando a nu%stra d%$!n!c!'n d% un
/ro*l%a coo un %stado d% cosas ,u% t!%n% ,u% ca*!ars%# con o*+%to
d% cons%(u!r lo ,u% s% ,u!%r%# s% /u%d% "%r la n%c%s!dad d% sa*%r
clara%nt% lo ,u% s% ,u!%r%) S! %la*or' un %nunc!ado %s/%c7$!co d% su
o*+%t!"o Ilas cond!c!on%s ,u% ust%d toar7a coo %"!d%nc!a d% ,u% <a
r%su%lto %l /ro*l%aI %ntonc%s ust%d sa*% c'o %"aluar los r%sultados
d% sus acc!on%s)
M!%ntras ,u% la soluc!'n d% /ro*l%as d% c!rcu!to a*!%rto
%ra%nt% d%/%nd% d% la su/os!c!'n d% ,u% la acc!'n toada r%sol"%r9
%l /ro*l%a# la soluc!'n d% /ro*l%as d% c!rcu!to c%rrado !nclu0% coo
uno d% sus /asos# %l /roc%so d% <ac%r %l s%(u!!%nto# /ara as%(urars%
,u% s% r%sol"!' %l /ro*l%a) La %scala d% t!%/o d% los ca*!os ,u% s%
,u!%r%n /roduc!r /u%d% toar !nutos# %s%s o aGos) A<ora# /u%d%
%ncontrar !nt%r%sant% r%"!sar al(unas d% las cond!c!on%s %&!st%nt%s %n
su "!da# 0 "%r cu9l%s s% r%lac!onan d!r%cta%nt% a los /roc%sos d%
soluc!'n d% /ro*l%as %s/%c7$!cos ,u% ust%d /as' al(unos %s%s o aGos
atr9s) ACu. d%c!s!on%s <!-o <ac% c!nco aGos# ,u% l% condu+%ron a un
s%nt!do corr!%nt% d% sat!s$acc!'n con la "!daB ATo' al(una d%c!s!'n ,u%
/rodu+o un %stado d% cosas ,u% a<ora ,u!%r% ca*!arB ACu. /roc%sos#
cond!c!on%s# <9*!tos o arr%(los s% <an "u%lto una d%s"%nta+a d%s/u.s d%
s%r "%nta+a /or uc<Ros aGosB
Cu!-9s <a0a notado ,u% a "%c%s una acc!'n ,u% /%ns' ,u% /odr7a
r%sol"%r c!%rto /ro*l%a# sola%nt% lo %/%or') Pr%su!*l%%nt% ust%d
ca*!' su curso cuando d%scu*r!' %lS%rror) En al(unos casos# /a(' un
alto /r%c!o ant%s d% d%scu*r!r %l %rrot) Esta auto%l!!nac!'n# conoc!da
coo %l $%n'%no d% :%$%cto /arad'+!co: o /arado+a# con $r%cu%nc!a s%
/on% %n +u%(o %n la act!"!dad <uana)
Una /%rsona /u%d% /%rs!st!r %n un curso d% acc!'n no %&!toso s!n
r%conoc%r consc!%nt%%nt% o ac%/tar %l <%c<o d% ,u% %&!st% una
/arado+a) Los %+%/los d% /arado+as !nclu0%n un /adr% tratando d%
acosar a su <!+o o <!+a /ara ,u% d%+% d% $uarJ un +%$% ,u% a%na-a %
!nt!!da a sus %/l%ados 0 toda"7a d%s%a ,u% tra*a+%n
!nd%/%nd!%nt%%nt% 0 ut!l!c%n su !n!c!at!"a /ro/!aJ un (o*!%rno ,u%
r%(ula la /rot%cc!'n al consu!dor 0 ,u% %"!ta la co/%t%nc!a %ntr% las
co/aG7as /ara r%duc!r sus /r%c!os)
Al %"aluar los r%sultados d% sus d%c!s!on%s# no sola%nt% d%*%
"%rs% ad%lant% ocas!onal%nt% d%*% "%rs% <ac!a atr9s) Justa%nt%
c'o s% an!$%star9n las cons%cu%nc!as d% las d%c!s!on%s d% <o0 %n %l
$uturo# <o0 %s %l :$uturo: ,u% ust%d ,u%r7a ca*!ar <ac% t!%/o %n %l
/asado# cuando to' una d%c!s!'n)

%o" es el ma@ana que no planeamos a"er.
,&M&13$
La !/ortanc!a d%l %n$o,u% d% c!rcu!to a*!%rto %n la soluc!'n d%
/ro*l%as# s% <ac% %"!d%nt% cuando s% r%conoc% ,u% las c!rcunstanc!as#
s!tuac!on%s# (%nt%# /r%$%r%nc!as 0 "alor%s# ca*!an) Sus soluc!on%s
d%*%n ada/tars% a los t!%/os ca*!ant%s# 0 %sto s!(n!$!ca r%/%nsar
ocas!onal%nt% las soluc!on%s /or co/l%to) La %ta/a d% %"aluar los
r%sultados d% sus acc!on%s s% a+usta a la %ta/a d%l %ncu%ntro d%l
/ro*l%a# ,u% %/!%-a un nu%"o c!clo d% soluc!'n d% /ro*l%as) S! %l
undo a su alr%d%dor ca*!a# ust%d n%c%s!ta ca*!ar su %n$o,u%)
(l cambio no es siempre mejoramiento, como dijo la paloma
cuando sali! de la red hacia un pastel.
.%. 0A4/'8($&
Un %n$o,u% d% %nt% a*!%rta /ara %"aluar los r%sultados#
ocas!onal%nt% r%,u!%r% la "oluntad d% conc%d%r# ,u% c!%rto curso d%
acc!'n no <a tra*a+ado tan *!%n coo ust%d %s/%ra*a) S!
!nad"%rt!da%nt% ust%d %nr%da su %(o con c!%rto curso d% acc!'n# lo
cual c!%rta%nt% /u%d% /asar s! ust%d $u% %l /r!%ro %n /%nsarlo#
d%$%nd%rlo ant% la o/os!c!'n 0 %l r!d7culo# 0 /%rsuad!r a otros /ara ,u% lo
!nt%ntaran# /odr7a t%n%r una 9r%a c!%(a /%rc%/tual !/ortant% /ara
r%conoc%r ,u% %sto no <a t%n!do .&!to) La ca/ac!dad d% sacr!$!car su
/ro/!o c%r%*ro !n$ant!l d% "%- %n cuando# r%,u!%r% uc<o d%
/%nsa!%nto o*+%t!"o# "alor !nt%l%ctual 0 autocon$!an-a /%rsonal)
S! /u%d% d!st!n(u!r cu!dadosa%nt%# %ntr% t%n%r d%r%c<o 0 s%r
o*+%t!"o# s% /u%d% %star a sal"o d% la tra/a d%l /%nsa!%nto) H coo
<%os "!sto %n %l Ca/7tulo 1# %l %(o %s /ro*a*l%%nt% la $ora d%
r!(!d%- %ntal 9s daG!na# /or,u% *lo,u%a la ada/tac!'n) S! /u%d% d%c!r
$9c!l%nt%# :% %,u!"o,u.: 0 :ca*!. d% an%ra d% /%nsar:# s!n t%n%r
s%nt!!%ntos d%$%ns!"os o %*ara-osos# ust%d t!%n% la <a*!l!dad %ntal
9s !/ortant% r%,u%r!da /ara una %"aluac!'n %&!tosa d% sus r%sultados
0 d% la soluc!'n d% /ro*l%as# ,u% %s la <a*!l!dad d% la ada/tac!'n d%
%nt% a*!%rta)
1/. P9OD<CCIAN DE IDEA.
(xiste una cosa ms fuerte que todos los ejrcitos del mundo: una
idea a la que le ha llegado su momento. ;[T$/
%48$
Productores asesinos de ideas
Uno d% los s%nt!!%ntos 9s %oc!onant%s ,u% un s%r <uano
/u%d% %&/%r!%ntar %s %l c%nt%ll%o r%/%nt!no d% una !d%a nu%"a 0
%$%ct!"a) Esta %&/%r!%nc!a !ntros/%ct!"a I%l :SA+aT: ,u% r%sulta cuando
las /art%s d% un ac%rt!+o %ntal r%/%nt!na%nt% ca%n %n su lu(arI %s
una s%nsac!'n $7s!ca%nt% d!s$ruta*l%) Cuando d% /ronto s% da uno
cu%nta d% c'o <ac%r al(o# o ,u% conc!*% una soluc!'n !nt%l!(%nt% a un
/ro*l%a# s!/l%%nt% /ara sal!r con una !d%a clara ,u% %s !nt%r%sant%
aun,u% no s%a !/ortant%# <ac% s%nt!r un sur(!!%nto)/lac%nt%ro)
Cuando <a0 una !d%a nu%"a# %l s!st%a n%r"!oso co/l%to %&/r%sa %l
d%l%!t% ,u% s% s!%nt%) El /ulso s% ac%l%ra l!(%ra%nt%# los Lsculos s%
/on%n un /oco 9s t%nsos# s% 0%r(u% %l cu%r/o# la act!"!dad %l.ctr!ca
d%l c%r%*ro toa un nu%"o r!to# 0 s% s!%nt% un *!%n%star 0 /ot%nc!a
,u% !n"ad% todo %l or(an!so) T%n%r una !d%a r%al%nt% *u%na# %s una
%&/%r!%nc!a /lac%nt%ra /ara cual,u!%ra Iuna %s/%c!% d% :alcanc%
c%r%*ral %n las alturas:) Aun %l %nor /r%/arado# o la /%rsona
!nt%l%ctual%nt% %nos or!%ntada# s!%nt% %st% !so d!s$rut% cuando
t!%n% una *u%na !d%a)
S!n %*ar(o# s! ust%d tu"!%ra un /%so /or cada !d%a *u%na ,u% l%
<an atado# d%*!do a al(una /%rsona tor/% o d% an%ra %str%c<a d%
/%nsar# /ro*a*l%%nt% ust%d s%r7a la /%rsona 9s r!ca d%l undo) Una
(ran !ron7a d%l /%nsa!%nto <uano %s nu%stro aor s!ult9n%o /or las
!d%as nu%"as 0 nu%stro t%or r%act!"o <ac!a %llas) Para 7 %sta /arado+a
<ac% d% la <a*!l!dad $unc!onal d% Ja /roducc!'n d% !d%as# uno d% los
t%as 9s $asc!nant%s % !ntr!(ant%s ,u% <% %stud!ado)
La /art% !r'n!ca d% la /roducc!'n d% !d%as# %s ,u%# a /%sar d% la
%&/%r!%nc!a ,u% la (%nt% t!%n% al d!s$rutarlas# cuando s% /roduc%n !d%as
%$%ct!"as# ta*!.n s% atan $r%cu%nt%%nt% las !d%as nu%"as %n %l
!nstant% !so d% su nac!!%nto# /%rd!%ndo las o/ortun!dad%s d%
d!s$rutarlas) No %s %&a(%rac!'n d%c!r ,u% las /%rsonas t7/!cas atan d%
an%ra d%scu!dada la a0or7a d% sus %+or%s !d%as# as7 coo uc<as
!d%as ,u% otras /%rsonas t!%n%n %n su /r%s%nc!a) Es cas! coo s! los
s%nt!!%ntos <uanos /or lo nu%"o 0 no"%doso# $u%ran
s!ult9n%a%nt% d% t%or 0 d% %ncanto) Par%c% ,u% t%n%os %&!st%n
%n nu%stro undo los /roductor%s d% !d%as ,u% <a*!tual%nt% cr%an 0
%&/r%san nu%"as !d%as# 0 los as%s!nos d% !d%as ,u% noral%nt%
d!s/aran contra las !d%as nu%"as# d%sd% ant%s d% ,u% %/!%c%n a
r%s/!rar) D%sa$ortunada%nt%# los as%s!nos /ar%c%n su/%rar %n nL%ro
a los /roductor%s)
&o ha" nada ms amenazante que la ignorancia en acci!n8$(T%(
Ta*!.n /ar%c% ,u% t%n%os un do*l% %st9ndar u0 cur!oso %n
nu%stra cultura# ac%rca d% c'o r%s/ond%os a los d%sa$7os d%l status
,uo) Muc<as /drsonas <a*lan d% la n%c%s!dad d% cr%%r %n las !d%as
/ro/!as# d% <ac%r $r%nt% al %scarn!o 0 d%sa/ro*ac!'n d% las otras
/%rsonas# 0 /roc%d%r con cora+%# aLn cuando otros l% cons!d%r%n
%,u!"ocados) S!n %*ar(o# %sas !sas /%rsonas s% dar9n la "u%lta 0
toar9n %l /a/%l d%l as%s!no d% !d%as# d!s/arando so*r% las !d%as
$r9(!l%s# r!d!cul!-ando un %n$o,u% nu%"o# 0 :d%ostrando: /or ,u. %l
nu%"o conc%/to no "al% la /%na) Pod%os <a*lar %n $a"or d% la
!nno"ac!'n# /%ro no s!%/r% /odr%os oc7uar %n $a"or d% %lla# Jo<n
Gardn%r# %n su l!*ro /ro"ocat!"o S%l$ G%n%5al# /untual!-a nu%stra
t%nd%nc!a d% r%conoc%r 0 a/r%c!ar !nno"ador%s# sola%nt% uc<o
t!%/o d%s/u.s d% ,u% s% <a d%ostrado ,u% sus !d%as son *u%nas)
%o" 8alileo es una figura hist!rica popular, " nos sentimos sabios
" emancipados en cuanto nos ponemos a ref\exionar
indignadamente acerca de su persecuIsi!n por haber apo"ado a
oprnico. Aero si reapareciera ho" para asegurar algo igualmente
extra@o a nuestras creencias mas profundas, su popularidad
decaer+a como pesos de plomo soltados desde la Torre de Aisa.
&uestro afecto est reservado generalmente para ios innovadores
que murieron hace mucho tiempo.B
El +u!c!o r9/!do ,u% ata una !d%a) Toado d% LANGUAGE IN
THOUGHT AND ACTION# T%rc%ra %d!c!'n d% S)l) Ha0aD8a5a#
D%r%c<os r%s%r"ados b =EK? /or Harcout Brac% Jo"ano"!c<# Inc
R%/roduc!da con /%r!so d%l %d!tor 0 d% G%or(% Al!%n Q Un5!n
OPu*l!s<%rsP Ltd)
La r!sa# %l r!d7culo# %l %scarn!o 0 la <ost!l!dad a*!%rta# %s lo ,u% s%
(ana la /%rsona ,u% %n $ora s%r!a 0 %n.r(!ca# trata d% ca*!ar una
cr%%nc!a sost%n!da %n su cultura) :La !nno"ac!'n %st9 *!%n: !%ntras no
:<a(a olas:# /ar%c% d%c!r %l %nsa+% no <a*lado) En nu%stra cultura# %s
d% ca+'n <a*lar d% !nno"ador%s $aosos ,u% <an %n$r%ntado %l r!d7culo#
la /%rs%Dcus!'n# 0 aLn %l /%l!(ro /%rsonal %n anos d% a,u%llos cu0o
t%or d% /%rd%r su c%rt%-a los ll%"a a tratar d% %&t%r!nar la /%rsona
,u% trat' d% /on%rlos a /%nsar)
Hac!a n!n(Ln cr!%n s% <an ostrado los <o*r%s tan $r7os 0
cru%l%s# coo %n %l cast!(o /or d!$%r%nc!as %n las cr%%nc!as)
JAMES RUSSELL LOWELL
Est% trato /arad'+!co a las !d%as nu%"as# con $r%cu%nc!a d%+a a
uc<a (%nt% con un t%or !nt%nso a %,u!"ocars%) La a0or /art% d% las
/%rsonas ,u% <an <%c<o $r%nt% a la r!sa 0 al r!d7culo %n sus +'"%n%s d7as#
<an a/r%nd!do a %&/r%sar sus !d%as sola%nt% cuando s!%nt%n la
s%(ur!dad d% ,u% otros# las ac%/tar9n) Gardn%r cr%% ,u% %st% t%or al
$racaso *lo,u%a %l d%sarrollo d% las <a*!l!dad%s !nno"adoras d% uc<as
/%rsonas)
4na de las razones por las que las personas maduras estn
dispuestas a aprender menos que los j!venes, es que no tienen #a
voluntad de arriesgarse. (l aprendizaje es una empresa
arriesgada, " no #es gusta e# fracaso. 'urante su infancia, cuando
e# joven est aprendiendo a una velocidad fenomenal 7velocidad
que nunca mas lograr7 tambin est experimentando un
n9mero impresionante de fracasos. $bsrvelo. ;ea las cosas
innumerables que intenta " falla " vea qu tan poco lo desalientan
los fracasos. 'urante cada a@o que pasa se mostrar menos
dispuesto al fracaso. 'urante su adolescencia la disposici!n de
arriesgarse de la gente joven ha disminuido grandemente, con
frecuencia los padres los apartan ms al atemorizarlos, al castigar
el fracaso o haciendo que el xito parezca demasiado precioso. (n
Ta mitad de la vida, la ma"or+a de nosotros llevamos consigo un
catlogo tremendo de cosas, que no intentaremos nuevamente,
porque lo hicimos antes " fracasamos...>
Coo s% %&/l!c' %n %l Ca/7tulo E# los /%nsa!%ntos con"%r(%nt% 0
d!"%r(%nt%# o/%ran d% an%ra d!$%r%nt% 0 cada uno d% %llos /u%d% +u(ar
una /art% !/ortant% %n sus /roc%sos d%l /%nsa!%nto) S! s% t!%n%n
a*as <a*!l!dad%s %n !(ual %d!da# 0 s! /u%d% ut!l!-arlas d% acu%rdo a
las n%c%s!dad%s d% la s!tuac!'n# /u%d% /%nsar con !nno"ac!'n# as7 coo
/on%r a tra*a+ar las !d%as)
D%sa$ortunada%nt%# uc<as /%rsonas <an so*r%a/r%nd!do una
or!%ntac!'n a costa d% la otra# D!"%r(%r ut!l!-a <a*!tual%nt%
/%nsa!%nto d!"%r(%nt%# /%ro no /u%d% d%s%*ocar %$%ct!"a%nt% %n
soluc!on%s /r9ct!cas# %str%c<arlas# %"aluarlas# %sco(%r una 0 /on%rla a
tra*a+ar) L% asaltan uc<as !d%as nu%"as# /%ro /ar%c% ,u% no /u%d%
/on%r n!n(una %n /r9ct!ca)
Por otro lado# %l con"%r(%nt% <ac% una r%l!(!'n d%l :/on%rs% a
tra*a+ar %n las cosas: *r!nc9ndos% trancas) S% <a <a*!tuado tanto a
con"%r(%r !n%d!ata%nt% %n /r9ct!ca%nt% todo asunto ,u% sur+a# ,u%
<a /%rd!do %l uso d% la a0or7a d% las <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto
d!"%r(%nt%# ,u% tu"o %n la +u"%ntud)
R%al%nt%# coo %l c%r%*ro <uano o/%ra /r!nc!/al%nt% coo un
'r(ano con"%r(%nt%# *uscando s!/l!$!car# or(an!-ar 0 arr%(lar %n
/atron%s con"%n!%nt%s todo lo ,u% r%c!*%# los s%r%s <uanos %st9n
!ncl!nados auto9t!ca%nt% a /%nsar con"%r(%nt%%nt%) El c%r%*ro
<a*!tual%nt% *usca 0 s% or!%nta <ac!a %l c!%rr%) Cons%cu%nt%%nt%#
cuando un (ru/o d% /%rsonas <a*la ac%rca d% un /ro*l%a# t!%nd%n a
/%nsar con"%r(%nt%%nt% %n sus /roc%sos col%ct!"os) Esto s!(n!$!ca ,u%#
/ara /ro/'s!tos /r9ct!cos# los !nno"ador%s "!"!os %n un undo
con"%r(%nt%)
Al(unos d% los /%nsador%s 9s r7(!dos ,u% no /u%d%n !nno"ar u0 *!%n
0 ,u% no ac%/tan la !nno"ac!'n d% otros# !nconsc!%nt%%nt% <an ll%(ado
a s%r as7# d%*!do a las d%andas !/u%stas so*r% %llos /or sus carr%ras
0 %st!los d% "!da) Entr% la (%nt% /ro$%s!onal# al(unos d% los /%nsador%s
!ntol%rant%s# 9s r7(!dos# 0 car%nt%s d% !a(!nac!'n ' anod!nos son los
doctor%s# a*o(ados# !l!tar%s 0 %+%cut!"os d% n%(oc!os) E&c%/to %n
r%lat!"a%nt% /ocos casos# sus tra*a+os usual%nt% d%andan
/%nsa!%nto con"%r(%nt%) Estr%c<an las o/c!on%s 0 *uscan soluc!on%s
tra*a+a*l%s# s! %stas (%nt%s no /on%n at%nc!'n al "alor d% la /roducc!'n
d% !d%as 0 d% la <a*!l!dad !nno"adora# /ronto la /!%rd%n) Entr% la
/o*lac!'n (%n%ral# los con"%r(%nt%s son 9s ,u% los d!"%r(%nt%s) Una
!nor7a d% /%rsonas <a a/r%nd!do a %,u!l!*rar las dos or!%ntac!on%s)
El mito del pensador creati"o ;espont3neo;
La !a(!nac!'n %s 9s !/ortant% ,u% %l conoc!!%nto) ALBERT
EINSTEIN
Los cal!$!cat!"os usados %n los /atron%s d% con"%rsac!'n soc!al#
/roD*a*l%%rlt% <an so$ocado 9s <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto ,u%
cual,u!%r otro $actor) Por las connotac!on%s d% los t.r!nos ,u% usa#
%st% /roc%so conll%"a la !/r%s!'n d% ,u% s'lo /ocas /%rsonas son
:r%al%nt% cr%at!"as:# 0 ,u% %l r%sto d% nosotros soos /o*r%s !d!otas#
/or tanto s!/l%%nt% :no cr%at!"os:)
Esta clas% d% $ora d% <a*lar :0Do:# t!%nd% una tra/a "%r*al sut!l
,u% a/r!s!ona %l /%nsa!%nto d% la /%rsona ,u% lo ut!l!-a) S! ut!l!-a las
/ala*ras d% %sta $ora# <a*r9 conclu!do %n %$%cto# ,u% sola%nt% <a0
dos /os!*l%s an%ras d% :s%r:) S% /u%d% nac%r cr%at!"o 0 :%star %n %l
%,u!/o: con otras /%rsonas dotadas# o s% /u%d% nac%r no cr%at!"o 0 s%r
/art% d% la anada coLn) Esta tra/a "%r*al no /%r!t% 9r%as
!nt%r%d!as) Una /%rsona su+%ta a %sta $ora d% /%nsa!%nto# %n$r%nta
%n la %"aluac!'n /%rsonal# una s!tuac!'n d% o/c!'n $or-ada) H dada la
trad!c!'n %nor% d% autod%scr.d!to constru!da %n nu%stra cultura# +unto
con un !n%nso nL%ro d% %nsa+%s %"aluat!"os n%(at!"os ,u% cada
uno r%c!*% cuando n!Go# no d%*%r7a sor/r%nd%rnos ,u% uc<as /%rsonas
ac%/t%n la %t!,u%ta d% no cr%at!"as# s!n o/on%r la %nor r%s!st%nc!a)
Cur!osa%nt%# la a0or7a d% las /%rsonas ,u% s% d%scr!*%n a s7
!sas coo no cr%at!"as# no /u%d%n o$r%c%r una d%$!n!c!'n s%nc!lla 0
"%r!$!ca*7% d% la cr%at!"!dad) Pocas /%rsonas /u%d%n d%c!r %n t.r!nos
o*+%t!"os s!/l%s# lo ,u% s!(n!$!ca %l /%nsa!%nto cr%at!"o) S!n %*ar(o#
!r'n!ca%nt%# :sa*%n: ,u% no /u%d%n <ac%rlo) Cuando s% l%s /r%s!ona
/ara ,u% d%n una d%$!n!c!'n# uc<as /%rsonas dan $ras%s "a(as 0
a*stractas# tratando lu%(o d% r%$!nadas un /oco 0 $!nal%nt% sur(!%ndo
con d%$!n!c!on%s d%l t!/o6 :B!%n# toa %l %+%/lo d% P!casso# .l %s una
/%rsona r%al%nt% cr%at!"a) M! t7a Mar(ar!ta %s r%al%nt% cr%at!"a) Ella
s!%/r% t!%n% !d%as u0 *u%nas): H conclu0%n# :/%ro r%al%nt% 0o
nunca <% s!do cr%at!"o) N! s!,u!%ra s. c'o co(%r un /!nc%l):
D%*%os r%"!sar nu%stras act!tud%s# 0 nu%stra an%ra d% <a*lar# ac%rca
d%l conc%/to d% cr%at!"!dad) A /art!r d% a<ora d%s<a(9onos d% la
cr%at!"!dad %n su $ora sustant!"a# ,u% %s "a(a# 0 a*stracta# "!rtualD
%nt% !/os!*l% d% %nt%nd%r %n t.r!nos d% acc!'n) En su lu(ar#
ut!l!c%os "%r*os ,u% conduc%n a acc!on%s %s/%c7$!cas# <a*!l!dad%s 0
r%sultados ,u% /od%os o*s%r"ar) M9s ,u% r%$%r!rnos a al(u!%n coo
:%s cr%at!"o#: sust!tu09oslo con :.l /!%nsa cr%at!"a%nt%#: s!(n!$!cando
,u% la /%rsona /roduc% r%sultados u0 %s/%c7$!cos# cuando ut!l!-a su
c%r%*ro d% "ar!as $oras) Ado/t%os %sta d%$!n!c!'n d% tra*a+o6 /%nsar
cr%at!"a%nt% s!(n!$!ca /roduc!r 0 %&/r%sar !d%as nu%"as 0
ocas!onal%nt% Lt!l%s)
Con %sta d%$!n!c!'n# /od%os "%r ,u% la <a*!l!dad d% /%nsar
cr%at!"a%nt% s% u%"% a lo lar(o d% una %scala cont!nua d%sd% lo *a+o
a lo 9s alto) As7 coo cada /%rsona t!%n% un n!"%l d% $u%r-a $7s!ca ,u%
/u%d% %d!r# d%sarrollar 0 usar# d% la !sa an%ra cada /%rsona t!%n%
un n!"%l d% <a*!l!dad d% /roducc!'n d% !d%as ,u% /u%d% %d!r#
d%sarrollar 0 /on%r a tra*a+ar)
Ec<%os un "!sta-o a las /ala*ras cla"% Inu%"o# no"%doso# a
"%c%s Lt!lI %n la d%$!n!c!'n ant%r!or# /ara "%r c'o /od%os o*s%r"ar
los r%sultados d%l /%nsa!%nto cr%at!"o)
Pr!%ro# /ara cal!$!car una !d%a# *a+o %sta d%$!n!c!'n# n%c%s!ta s%r
nu%"a sola%nt% /ara %l /%nsador o /ara a,u.llos a ,u!%n%s s% %&/on%)
S! %s nu%"a /ara ust%d# %ntonc%s <a cu*!%rto la /r!%ra cond!c!'n /ara
/%nsar cr%at!"a%nt%)

S%(undo# s! la !d%a su(!%r% una no"%dad# I%sto %s# t!%n% ust%d o
la /%rsona a ,u!%n la %&/r%sa# una r%acc!'n caract%r7st!ca d% sor/r%saI
%ntonc%s ust%d <a cu*!%rto %l s%(undo r%,u!s!to /ara /%nsar con
cr%at!"!dad) A /ro/'s!to# %&/r%sar la !d%a# no r%,u!%r% ,u% ust%d la
coun!,u% a al(u!%n) En ! d%$!n!c!'n# s!/l%%nt% d%*% colocarla
d%ntro d%l arco d% !d%as d% al(una an%ra ,u% la <a(a co/r%ns!*l%#
cuando %nos /ara ust%d) Para uc<as !d%as nu%"as 0 no"%dosas#
/ro*a*l%%nt% %sco(%r9 %&/r%sarlas "%r*al%nt%) P%ro lo !so /odr7a
ta*!.n d%c!d!r ,u% un cuadro# un d!a(raa# una %lod7a us!cal o una
%structura $7s!ca toar7an %+or la %s%nc!a d% la !d%a 0 la coun!car7a#
aun,u% sola%nt% $u%ra /ara ust%d)
T%rc%ro# 0 aLn %nos r!(uroso ,u% los ant%r!or%s# s! la !d%a l%
/ar%c% /%rt!n%nt% a ust%d o a al(u!%n r%l%"ant% %n una 9r%a /art!cular
d% !nt%r.s# o /ara al(Ln /ro*l%a ,u% n%c%s!t% soluc!'n# tanto %+or)
Una !d%a ,u% ust%d cons!d%r% u0 /%rt!n%nt% %n un asunto /r9ct!co#
/u%d% ta*!.n ll%(ar a s%r Lt!l# 0 la ut!l!dad# d%sd% lu%(o# t!%nd% a <ac%r
,u% las !d%as nu%"as s% <a(an /o/ular%s)
Un /unto $!nal /odr9 al%ntarl% a s%nt!rs% con uc<o 9s
con$!an-a# %n r%claar la <a*!l!dad d%l /%nsa!%nto cr%at!"o 0 colocars%
a s7 !so d% al(una an%ra %n la %scala) R%cu%rd%6 :Una !d%a nu%"a
%s s!/l%%nt% una co*!nac!'n d% dos o 9s !d%as conoc!das:) L%
d%sa$7o a r%$utar %sta as%"%rac!'n) T'%s% %l t!%/o ,u% ,u!%ra# 0
%&/lor% su %nt% %n *usca d% ,u% cual,u!%r !d%a :nu%"a: ,u% <a0a
o7do# ,u% no /u%da %&/r%sars% coo la $us!'n d% dos o 9s !d%as ,u%#
toadas +untas ad,u!%ran un nu%"o s!(n!$!cado) E/!%c% /or "%r los
/roductos d% consuo6 <u7a <oo/s# /!%dras ascotas# /ast%l%s d%
an-ana con(%lados) ACu. l% /ar%c%r7a D!sn%0land!aB ACu. l% /ar%c%r7a
%l /ro(raa %s/ac!alB ACu. tal %l art%B ALa /!ntura d% la Ca/!lla S!&t!na
d% M!(u%l cn(%lB ALa Ult!a C%na d% Dal7 0 aLn la lata d% so/a Ca/*%ll
d% And0 War<olB# AEl Canal d% Pana9B AEl arco /ara*'l!co (!(ant%sco
%n la %ntrada d% San Lu!s M!sur!B# AEl a7- <7*r!doB# AEl ca$.
d%sca$%!nadoB AEl t!/o o"!*l%B AEl tr9ns!to col%ct!"oB ALa cr!st!andad# %l
*ud!so o %l s<!ntoB ALos /al!llos c<!nos /ara co%rB ALa tar+%ta d%
cr.d!toB AEl *ol7(ra$oB
S! /%nsar cr%at!"a%nt% s!(n!$!ca la /roducc!'n 0 %&/r%s!'n d%
!d%as nu%"as# no"%dosas 0 ocas!onal%nt% Lt!l%s# Ac'o s% <ac% %stoB)
S%nc!lla%nt% %d!ant% %l /roc%so %ntal act!"o d% toar !d%as
d!s/on!*l%s# co*!narlas# r%conoc%r la no"%dad 0 ut!l!dad /os!*l% d%l
nu%"o arr%(lo) D% acu%rdo con ! d%$!n!c!'n# /ro*a*l%%nt% ust%d <a
/%nsado cr%at!"a%nt% uc<as "%c%s %n su "!da) Cada "%- ,u% una
!d%a ,u% l% <!-o %&claar :SA+aT: ust%d /%ns' cr%at!"a%nt%)
Ust%d /u%d% d%+ar ,u% sus !d%as $lu0an as $9c!l%nt% ado/tando
%l <a*!to d% con%ctarlas Is!/l%%nt% un!%ndo !d%as /or %l (usto d%
<ac%rlo# s!n %&!(!r ,u% t%n(an ut!l!dad !n%d!ata o !/ortant%)
R%s/%tando 0 a/r%c!ando nu%"as co*!nac!on%s /or s7 !sas# l%
/%r!t!r9 la /roducc!'n as!"a d% !d%as nu%"as# l% !ncr%%ntar9 %l
nL%ro total d% !d%as nu%"as 0 Lt!l%s ,u% t%ndr9) D%*% %ns%Gars% a s7
!so a r%s/%tar las !d%as nu%"as 0 no /ro*adas# 0 a d%$%nd%rlas
contra la cr7t!ca t%/rana) D% acu%rdo con una "!%+a an.cdota# una
$!(ura /ol7t!ca d% /%nsa!%nto con"%r(%nt%# una "%- s% *url' d%l
a/arato d% lu- %l.ctr!ca d% To9s Ed!son 0 l% /r%(unt'# :AP%ro d% ,u.
s!r"%B: S% d!c% ,u% Ed!son r%s/ond!' :S%Gor U# al(Ln d7a ,u!-9s /u%da
ust%d /on%rl% un !/u%sto):
Un loco %s un <o*r% con una !d%a nu%"a I<asta ,u% .sta s%
/o/ular!-a)
MARK TWAIN
Otra /art% %s%nc!al d%l /roc%so d% /roducc!'n d% !d%as co/r%nd%
/ro/orc!onar a su c%r%*ro un $lu+o constant% d% !d%as nu%"as# %
!n$orac!'n con las ,u% /u%da /on%rs% a /%nsar) S! s% l%%n l!*ros# s%
<a*la con (%nt% !nt%r%sant%# s% "a a con$%r%nc!as 0 cursos# s% "!s!tan
us%os# s% %scuc<an /untos d% "!sta d!$%r%nt%s# %ntonc%s s% t%ndr9n
!d%as alac%nadas /ara %/%-ar a tra*a+ar) Esto lo lan-ar9 a <ac%r
con%&!on%s nu%"as) S! ut!l!-a sus <a*!l!dad%s /ara *uscar los <%c<os 0
t%n%r una (ran !n$orac!'n ac%rca d%l undoJ s% %ncontrar9 ,u% las
asoc!ac!on%s "!%n%n $9c!l%nt% 0 ,u% s% /u%d%n t%n%r !d%as ,u% $lu0an
uc<o 9s r9/!da%nt%) La cur!os!dad +u%(a una /art% u0 !/ortant%
%n %l /%nsa!%nto cr%at!"o)
La o/ortun!dad $a"or%c% a las %nt%s /r%/aradas) LUIS PASTEUR
Int%nt% un %&/%r!%nto ,u% l% ostrar9 a ust%d ,u. tanto /u%d%
/on%r a tra*a+ar su %nt% 0 ,u% tanto /u%d% a/r%nd%r %n *r%"% t!%/o)
A/a(u% su t%l%"!s!'n 0 al.+%s% d%l a/arato co/l%ta%nt% /or >4 d7as)
D%s/u.s d% un %s co/l%to d% no "%r la /antalla# d%c!da ,u. /art%
,u!%r% ust%d ,u% %s% a/arato +u%(u% %n su "!da) No sola%nt% lo
:d%scon%ct%:# c'rt%lo) Para a0udarl% a "%nc%r la t%ntac!'n Oo /r%s!'n# s!
t!%n% n!Gos ,u% "!"an con ust%dP# d%s%nc<u$% la cla"!+a d% la /ar%d# to%
unas t!+%ras# cort% %l %nc<u$% 0 t7r%lo l%+os) Un %s 9s tard%# s! toda"7a
,u!%r% ut!l!-arlo 0 lo r%con%cta# s% dar9 cu%nta d% ,u% d!s$ruta tanto d%l
a/r%nd!-a+%# d%l /%nsa!%nto 0 d%l t!%/o l!*r% ,u% l% ,u%dar9n /ocos
d%s%os d% "ol"%r a "%r t%l%"!s!'n# %&c%/to /or al(unos /ro(raas
%s/%c!al%s)

A&rindose paso en sus ;murallas in"isi&les;
Al a/l!ars% la %nt% <uana con una !d%a nu%"a# nunca r%(r%sa
a su d!%ns!'n or!(!nal) OLIMER
WENDELL HOLMES
D%*!do a ,u% su c%r%*ro $unc!ona /r!nc!/al%nt% /or %d!o d%
/atron%s 0 rut!nas# /u%d% a/r!s!onarlo !nad"%rt!da%nt% %n un /unto d%
"!sta ac%rca d% al(Ln /ro*l%a# s%r u0 %str!cto %n la !nt%r/r%tac!'n d%
al(una s!tuac!'n# u0 l!!tado %n una /%rs/%ct!"a# o u0 /%,u%Go
ran(o d% o/c!on%s) En su ca/ac!dad d% an%+o# todo /ro*l%a t!%n% dos
clas%s d% l!!tac!on%s o r%str!cc!on%s) Una# la r%str!cc!'n s!tuac!onal Ila
:"%rdad%ra:I coo t!%/o l!!tado# d!n%ro# %dad# (.n%ro# or!(%n rac!al#
%statura# s!tuac!'n %ducac!onal# al(o ,u%) <a /asado 0a O<a*%r
d%rraado la l%c<%P# una l%0 d% la natural%-a o una l%0 d% la soc!%dad)
Ust%d d%*% <ac%r $r%nt% a %stos :<%c<os: d% la "!da %n *Ls,u%da d% una
soluc!'n# /u%s d% al(una an%ra lo r%str!n(%n %n lo ,u% /u%d% <ac%r)
La s%(unda clas% d% l!!tac!'n %s la r%str!cc!'n %ntal Ilas
*arr%ras auto!/u%stas# uc<as d% las cual%s /ud!%ron <a*%rs%
ado/tado !nconsc!%nt%%nt%) Al an%+ar una s!tuac!'n o /ro*l%a# s%
/u%d%n su/on%r una o 9s r%str!cc!on%s# ,u% r%al%nt% no %&!st%n %n la
s!tuac!'n) Esto %s# !nconsc!%nt%%nt% s% /odr7a <a*%r /u%sto all7 la
r%str!cc!'n) Estas r%str!cc!on%s %ntal%s !nclu0%n su/os!c!on%s ac%rca d%
$ondos l!!tados# act!tud%s no coo/%radoras d% otros# no t%n%r su$!c!%nt%
t!%/o# la !no/%ranc!a d% al(Ln %n$o,u% /art!cular# la noc!'n d% ,u%
al(Ln %+%cut!"o /odr7a no a/ro*ar c!%rta acc!'n# la noc!'n d% ,u% la otra
/%rsona /odr7a no ,u%r%r <ac%r %l aor# la !d%a d% ,u% un r%staurant%
no /odr7a /r%/arar al(una clas% d% /lat!llo %s/%c!al o un a/%r!t!"o a altas
<oras d% la noc<%# %tc)
Las r%str!cc!on%s s!tuac!onal%s s% /u%d%n d%t%ctar 0 an%+ar
uc<o as $9c!l%nt% ,u% las r%str!cc!on%s %ntal%s) El l%ctor s% <a*r9
!/u%sto %ntal%nt% r%str!cc!on%s ,u% /u%d%n s%r consc!%nt%s 0
ra-ona*l%s I%sto %s# /odr7a <a*%r /%nsado ac%rca d% la s!tuac!'n 0
d%c!d!r ac%/tar c!%rtas r%str!cc!on%s 0 sacarl%s la "u%lta) P%ro /odr7an
!/on%rs% tantas r%str!cc!on%s# 0 ,u!-9 9s# !nconsc!%nt% %
!nn%c%sar!a%nt%) Es%nc!al%nt% un Wo,u% %ntalY%s una r%str!cc!'n
%ntal ac%/tada !nn%c%sar!a % !nconsc!%nt%%nt% ,u%Dl% !/!d%
alcan-ar una soluc!'n sat!s$actor!a) EJ d%s%c<ar los *lo,u%s cons!st% %n
*uscar# local!-ar 0 d%s<ac%rs% d% "ar!os *lo,u%s d% /atron%s 0
su/u%stos) In"ar!a*l%%nt% %sto t!%n% %l %$%cto d% !ncr%%ntar %l
nL%ro d% o/c!on%s d!s/on!*l%s# ,u% %s d% lo ,u% s% trata %l
/%nsa!%nto ada/ta*l%)
fc<%l% un "!sta-o a los s!(u!%nt%s +u%(os /ara /on%r a /%nsar ,u%
l% a0udar9n a t%n%r una !d%a d% c'o tra*a+an los *lo,u%s d% /atron%s
0 d% su/u%stos) La $orulac!'n d% cada uno d% %stos /%,u%Gos
/ro*l%as l% !n"!ta a ,u% ca!(a /r%sa d%l /%nsa!%nto d% /atron%s 0
/u%da constru!r un uro !n"!s!*l% alr%d%dor d% su /%nsa!%nto) El
%$%cto d%l uro !n"!s!*l% %s con$!narlo %ntal%nt%# ant%n!.ndolo %n
la :"%c!ndad: d% las soluc!on%s l!!tadas 0 no $unc!onal%s) S! la soluc!'n
%$%ct!"a s% %ncu%ntra $u%ra d%l uro !n"!s!*l%# o*"!a%nt% no s% /u%d%
toar "%nta+a d% %lla) M!%ntras s% %stud!an %stos /ro*l%as# trat% d%
<ac%rs% 9s consc!%nt% d% la /os!*!l!dad d% la %&!st%nc!a d% uros
!n"!s!*l%s %n su /%nsa!%nto) Pr%(Lnt%s% a s7 !so ,u. /atron%s
%ntal%s# r%lac!on%s 0 su/u%stos ac%rca d%l /ro*l%a 0 la soluc!'n
/u%d%n %star l!!tando %l nL%ro d% o/c!on%s acc%s!*l% a ust%d)
El $aoso /ro*l%a d% los nu%"% /untos ostrado %n s%(u!da# %s
un *u%n %+%/lo d% los %$%ctos /od%rosos ,u% un /atr'n "!sual /u%d%
t%n%r %n los /roc%sos d%l /%nsa!%nto)
T'%s% unos o%ntos /ara %&a!narlo# 0 trat% d% r%sol"%rlo
ant%s d% cont!nuar)
Pro*l%a6 D!*u+% cuatro l7n%as r%ctas ,u% 4 4 4
/as%n a tra".s d% los E /untos# s!n l%"antar 4 4 4
su l9/!- 0 s!n r%troc%d%r) 4 4 4
S! tu"o d!$!cultad %n r%sol"%rlo# %s /or,u% /ro*a*l%%nt% or(an!-'
%l /ro*l%a %n su %nt% %n t.r!nos d% un /atr'n $a!l!ar I0 t!r9n!coI
un cuadrado) Pro*a*l%%nt%# %/%-' /r!%ro /or *uscar las soluc!on%s
,u% !nclu7an cuadrados u otras %structuras l!n%al%s con 9n(ulos r%ctos# 0
u0 /ronto s% l% aca*aron las o/c!on%s) D%sd% lu%(o# su c%r%*ro /ro*aDR
*l%%nt% :"!o: un cuadrado ,u% r%al%nt% no %sta*a all7 O%&!st%n
sola%nt% nu%"% /untosJ %l cuadrado ,u% su/u%sta%nt% :$oran: %s
un art%$acto /%rc%/tual d% su s!st%a d% %or!a !ndustr!al!-ado 0
occ!D# d%ntal!-adoP) S! no <a %ncontrado una soluc!'n# %stud!% las
/os!*!l!dad%s d%sd% %st% /unto d% "!sta) S! aun as7 no lo /u%d% r%sol"%r
I0 uc<as /%rsonas no /u%d%nI *us,u% la soluc!'n %n %l A/.nd!c%P)
OA /ro/'s!to# los c<!cos %s,u!al%s# noral%nt% lo r%su%l"%n u0
r9/!da%nt%# su/u%sta%nt% /or,u% su undo !nclu0% r%lat!"a%nt%
/ocas $oran r%ctan(ular%sW)
Los /atron%s +u%(an una /art% u0 !/ortant% d% su
/%nsa!%nto#

ANo lo cr%% as7B H% a,u7 un /ar d% /atron%s $9c!l%s) R%arr%(l% las l%tras
%n cada una d% %stas /ala*ras s!n s%nt!do /ara <ac%r una /ala*ra con
s!(n!$!cado) OEl a/.nd!c% l% da las r%s/u%stasP)
BIRAB
PILNEC
A,u7 s% /u%d% o*s%r"ar un as/%cto !/ortant% d%l /%nsa!%nto
/or /atron%s) Not% c'o %l arr%(lo d% l%tras %n cada caso /ar%c% al(o
coo una /ala*ra /laus!*l%) Par%c% $on.t!ca%nt% ra-ona*l% 0
/ronunc!a*l%) Por,u% $ora un /atr'n :ac%/ta*l%:# su c%r%*ro /u%d%
t%nd%r a ad<%r7rs%l% al /r!nc!/!o) M!%ntras cont!nua r%arr%(lando las
l%tras# la t!ran7a d%l /atr'n or!(!nal %/!%-a a c%d%r# 0 su c%r%*ro
%/!%-a a s%r l!*r% /ara *uscar otras co*!nac!on%s 9s ac%/ta*l%s)
Est% %+%/lo %s una r%/r%s%ntac!'n %n !n!atura d% %&acta%nt% la
!sa clas% d% /%nsa!%nto /or /atron%s# ,u% /u%d% t%n%r lu(ar %n
todos los n!"%l%s d% su /%nsa!%nto) L% suc%d% a todos los s%r%s
<uanos d% "%- %n cuando# 0 %n uc<os d% %llos %s d% rut!na) Causa
/ro*l%as ,u% "an d%sd% /%l%as $a!l!ar%s <asta d%sastr%s d% n%(oc!os#
d%sd% an!/ulac!'n <asta /r%+u!c!o rac!al# d%sd% d%sa+ust%s /%rsonal%s
a *!%n%star !nt%rnac!onal)
El s!(u!%nt% /ro*l%a /ara /on%r a /%nsar l% !n"!tar9 a <ac%r
c!%rtas su/os!c!on%s) M%a ,u. tan r9/!da%nt% /u%d% "%nc%r %l /atr'n
!n!c!al 0 *uscar %n$o,u%s $u%ra d%l uro !n"!s!*l%) H% a,u7 una r%s/u%sta
d%l /ro*l%a)
S%!s "asos ord!nar!os /ara toar a(ua %st9n %n <!l%ra) Los
/r!%ros tr%s %st9n "ac7os# 0 los s!(u!%nt%s tr%s %st9n ll%nos d% a(ua)
Pu%d% ca*!ar %l arr%(lo an%+ando 0 o"!%ndo sola%nt% uno d%
%llos# d% tal an%ra ,u% n!n(Ln "aso "ac7o %st. c%rca d% otro "aso
"ac7o# 0 ,u% n!n(Ln "aso ll%no %st. c%rca d% otro ll%no) AC'o /u%d%
ust%d <ac%r %stoB P!.ns%lo ant%s d% cont!nuar l%0%ndo) OEl A/.nd!c% l%
da la soluc!'nP)
S! /or al(unos o%ntos s% s!nt!' *lo,u%ado I0 %sto %s lo ,u% l%
/asa a la a0or7a d% la (%nt% al an%+ar %stos /ro*l%asI ust%d
/ro*a*l%%nt% <!-o c!%rtas su/os!c!on%s so*r% la soluc!'n)
Inconsc!%nt%%nt% <a*r9 su/u%sto ,u% un "aso 0 su cont%n!do t!%n%n
,u% $orar una un!dad !ns%/ara*l%# ,u% %l a(ua no /odr7a d%+ar %l "aso)
S! as7 $u%ra# su uro !n"!s!*l% /uso una soluc!'n u0 s%nc!lla $u%ra d% su
alcanc%) Tan /ronto coo s% l% ocurr!' la o/c!'n# ro/!' la *arr%ra 0 no
l% l!!t' 9s) Cons!d%r% ta*!.n la /os!*!l!dad d% ,u% la d%scr!/c!'n
"%r*al d% %st% /ro*l%a /udo <a*%rl% d!r!(!do su /%nsa!%nto %n
c!%rtas d!r%cc!on%s)
Los uros !n"!s!*l%s /ar%c%n al(unas "%c%s a/r!s!onar %l
/%nsa!%nto /ro/!o 0 d% uc<as /%rsonas) P%ro %l /%nsador ,u% los
conoc% $r%cu%nt%%nt% "%r!$!ca /ara "%r s! <a0 9s alr%d%dor d% %llas#
t!%nd% a "%nc%rlas 9s $r%cu%nt%%nt% 0 %ncontrar soluc!on%s
no"%dosas 0 %$%ct!"as) Al(unas "%c%s %l %ro conoc!!%nto d% unos
/ocos <%c<os s%nc!llos# /u%d%n %"!tarl% a/r!s!onars%) Por %+%/lo# una
"%- %ntr. a una ta*a,u%r7a con un a!(o a co/rar un sand5!c< 0
al(una $ruta /ara co%r) D%s/u.s d% /a(ar ! cu%nta# %scuc<. a !
a!(o ,u% %sta*a d%tr9s d% 7 %n la $!la# ord%nar un %d!o sand5!c<)
Molt%. 0 /ro*a*l%%nt% l% !r. con una %&/r%s!'n d% :Eso no %s +usto:#
0 l% d!+%# :Ho no sa*7a ,u% s% /od7a ord%nar %d!o sand5!c<) Con %so
<u*!%ra t%n!do su$!c!%nt%): M% !r'# sonr!' *%n!(na%nt% 0 % o$r%c!' la
"!%+a /!%-a d% sa*!dur7a# :A<ora 0a lo sa*%s): Su/on(o ,u% la "%rdad t%
l!*%ra)
M%a cu9ntas su/os!c!on%s /u%d% %nnu%rar ,u% l% o*stru0%n /ara
an%+ar "ar!as s!tuac!on%s /ro*l%9t!cas) Cons!d%r% las s!(u!%nt%s
su/os!c!on%s6
=) Al(u!%n no <a r%su%lto %l /ro*l%a ,u% ust%d %n$r%nta)
?) Ust%d %s %l Ln!co ,u% d%*% <ac%rlo)
>) Es un /ro*l%a)
2) No /u%d% r%c!*!r a0uda /ara r%sol"%rlo)
@) Ust%d sa*% todo lo ,u% n%c%s!ta sa*%r d% .l)
1) D%*% r%sol"%rlo s!n (astar d!n%ro)
K) D%*% r%sol"%rlo %n una $%c<a l7!t%)
3) D%*% r%sol"%rlo co/l%ta%nt%J una solud'n d% corto /la-o#
/ro"!s!onal o /arc!al no %s "9l!da)
E) Las soluc!on%s /r%s%nt%s conoc!das son las Ln!cas ac%/ta*l%s)
=4) D%*% an%+arlo coo al(u!%n lo d!+oJ no /u%d% r%%narcarlo /ara
,u% t%n(a 9s s%nt!do)
Ha(a un <9*!to r%(ular d% %c<arl% un "!sta-o a las s!tuac!on%s %n
las ,u% ust%d s% %ncu%ntra# 0 "%a ,u. tan $r%cu%nt%%nt% /u%d%
local!-ar los %$%ctos d% los /atron%s 0 su/os!c!on%s %n las acc!on%s d%
otras /%rsonas# 0 sus /ro/!os %n$o,u%s) A/r%nda a /r%(untar :APor ,u.B:
APor ,u. s% <ac% d% %sta an%raB# APor ,u. no d% %sta otraB# APor ,u.
d%*%r%os <ac%r %sto %n /r!%r lu(arB H %ns.G%s% a s7 !so a *uscar
las l!!tac!on%s a %sta s!tuac!'n) Trat% d% !d%nt!$!car todos los :D%*%s:#
:No d%*%s:# 0# :No /u%d%s: !nn%c%sar!os# ,u% /u%dan %star ocultos %n
los *ord%s d% su cuadro consc!%nt% d%l /ro*l%a cuando s%a /os!*l%#
tr9!(alos al c!%lo a*!%rto# %"alL%los 0 ant.n(alos s! t!%n% s%nt!do 0 s! no
lo t!%n% d%s.c<%los)
Tcnicas para la producci%n de ideas.
Todo lo ,u% un <o*r% /u%d% !a(!nar# otro lo /u%d% r%al!-ar)
JULIO ME$7NE
Cuando Al%& Os*orn# %ra /r%s!d%nt% d% la %/r%sa /u*l!c!tar!a
BatDt%n# Barton# Durst!n%R0 Os*orn 0 $undador d% la Fundac!'n d%
Educac!'n Cr%at!"a %n BL$alo# Nu%"a Hor8# d!+o6 :Ac%/to ,u% la
cr%at!"!dad %s un art% Iun art% a/l!cadoI un art% tra*a+a*l%# Iun art%
%ns%Ga*l%I un art% a/r%nd!*l%# un art% %n %l cual todos nosotros
/od%os <ac%rnos 9s 0 9s <9*!l%s# :s! lo d%s%aos:)
Los /r!%ros %s$u%r-os d% Os*orn %n %l d%sarrollo d% t.cn!cas d%
/roducc!'n d% !d%as# <an +u(ado una /art% !/ortant% %n la /o/ular!dad
cr%c!%nt% d% los usos d% soluc!'n d% /ro*l%as cr%at!"os %n los Estados
Un!dos) En su l!*ro# A//l!%d 7a(!nat!on# .l d%scr!*% uc<os %+%/los d%
(ru/os /%,u%Gos d% /%rsonas a/l!cando las t.cn!cas d% /roducc!'n d%
!d%as# %n %l d!s%Go d% /roductos# %n /ro*l%as coun!tar!os# %n
%rcad%o 0 /ro0%ctos d% /u*l!c!dad# %n /ro*l%as !l!tar%s 0 %n
/ro*l%as d% n%(oc!os)>
Las t.cn!cas s!(u!%nt%s $unc!onan *!%n %n (ru/os /%,u%Gos# dond%
las /%rsonas d%c!d%n consc!%nt%%nt% (%n%rar cant!dad%s as!"as d%
!d%as *asadas %n la con"!cc!'n d% ,u% la cant!dad# !n%"!ta*l%%nt% tra%
cal!dad) S% /u%d%n usar ta*!.n !nd!"!dual%nt% %n los /ro/!os
/roc%sos d% /%nsa!%nto# 0 d% al(una $ora coo !%*ro d% un
(ru/o# cuando no todos s% dan cu%nta d%l "alor d%l /%nsa!%nto
d!"%r(%nt%) Por con"%n!%nc!a las d!"!d!r%os %n tr%s cat%(or7as6
=) Ju!c!os sus/%nd!dos Ono %"aluat!"osP)
?) T.cn!cas /r9ct!cas)
>) Ju%(os d% construcc!'n d% <a*!l!dad%s)
La t.cn!ca d%l +u!c!o sus/%nd!do ca/ac!ta a las /%rsonas a /%nsar 0
cons%r"ar !d%as# ,u% no /odr7an t%n%r uc<o s%nt!do cuando s%
%scuc<an /or /r!%ra "%-# 0 %s/%rar <asta 9s tard%# /ara "%r s! t!%n%n
al(Ln "alor) Al(unas "%c%s s% /u%d% <ac%r ,u% los !%*ros d%l (ru/o
a/ru%*%n %sta %strat%(!a con s'lo d%c!r# :Su/on(aos ,u% s'lo
<ac%os una l!sta d% todas las !d%as# ,u% /odaos t%n%r# *u%nas alas
o !nd!$%r%nt%sI 0 9s tard% acortar%os la l!sta# cuando <a0aos
a(otado todas las /os!*!l!dad%s: S! %l o*+%t!"o s% con"!%rt% %n <ac%r una
l!sta# 9s ,u% %n d%c!d!r# $r%cu%nt%%nt% los !%*ros d%l (ru/o s%
r%(!r9n /or la /ol7t!ca d% no d%stru!r n!n(una !d%a u0 /ronto)
Ut!l!-ar la t.cn!ca d% +u!c!o sus/%nd!do# a0uda a conoc%r los odos
<a*!tual%s 9s coun%s d% d%stru!r !d%as# % !nt%rc%/tarlos cuando
sur(%n) Las so*a+%s no "%r*al%s# sur(%n auto9t!ca%nt%#
%s/%c!al%nt% d% /art% d% los con"%r(%nt%s <a*!tual%s o d%
/r%ocu/ados /or %l %(o ,u% no ,u!%r%n ,u% a nad!% 9s s% l% r%cono-Ya
/or t%n%r *u%nas !d%as) Las d%sa/ro*ac!on%s "an d%sd% r!s!tas# r!sas
a<o(adas# (!ro d% los o+os# !radas d%s/%ct!"as# %tc) ALn cuando una
!d%a /u%da so*r%"!"!r %st% (ol/% no "%r*al# saldr7a tan last!ada %n su
%st!ac!'n !nconsc!%nt%# ,u% /ost%r!or%nt% t%ndr7a una %"aluac!'n
/r%+u!c!ada)
Los so*a+%s "%r*al%s !nclu0%n %nunc!ados as%s!nos# ,u% son cosas
,u% la (%nt% d!c%# /ara d%sa/ro*ar !d%as nu%"as o /ara l!!tar la
at%nc!'n d% ,u!%n %scuc<a) Al(unos %nunc!ados as%s!nos t7/!cos son6
=) Eso lo !nt%ntaos a0%r)
?) A<# Sr) U# Oo %l contador# o %l s!nd!cato# o los /adr%s# o la
coun!dad# %tc)P# nunca %star%os a $a"or d% %so)
>) A,u7 no lo <ac%os as7)
2) No %staos /r%/arados /ara %soJ nu%stro s!st%a d% conta*!l!dad
Oo r%(!stro d% %stud!ant%s# co/utadora# alac.n# %tc.t%raP no
/odr7a an%+arlo)
@) S!/l%%nt% no /od%os +ust!$!car los costos)
1) S! lo <ac%os as7 %n %st% caso# t%ndr%os ,u% <ac%rlo %n todos
los casos)
K) Es contra las /ol7t!cas)
3) Eso su%na un /oco !/r9ct!co)
E) No /!%nso ,u% %so s%a u0 r%al!sta) En t%or7a %st9 *!%n# /%ro
cuando s% ll%"a a la /r9ct!ca# %s otra cosa)
=4) Es uc<o l!o)
Ust%d /u%d% a(r%(ar 9s %nunc!ados coo %stos a la l!sta#
*asado %n sus %&/%r!%nc!as %n d!scus!on%s d% (ru/o) Pon!%ndo la alara
a %stos %nunc!ados as%s!nos 0 /%rsuad!%ndo a las /%rsonas /ara ,u% no
las us%n %n %l !nstant% ,u% s% arro+a /or /r!%ra "%- una !d%a# s% t%ndr9
una dotac!'n a0or d% !d%as)
P%ro no su*%st!% la $u%r-a d%l <9*!to d%l /%nsa!%nto n%(at!"o
,u% t!%n%n al(unas /%rsonas# o <asta dond% son ca/ac%s d% cu!dar su
%(o a costa d% las !d%as d% los d%9s) Al(unas /%rsonas d%l (ru/o
/odr9n !/r%s!onar a los d%9s <ac!.ndol%s "%r ,u% son 9s l!stos o
/r9ct!cos ,u% los d%9s) Podr9n c%rrar %l /aso a las nu%"as !d%as con
un!c!on%s d% ord%n :/r9ct!co:) Cuando s% l%s %n$r%nta# /odr9n
d%$%nd%r sus /ol7t!cas d!c!%ndo al(o as7# :M!ra Is'lo %sto0 tratando d%
d%c!rt% lo ,u% $unc!ona# <% !nt%ntado uc<as d% %sas cosas) T%n%os
,u% s%r /r9ct!cos 0 /on%rnos a tra*a+ar# no /od%os s%ntarnos a,u7 0
soGar todo %l d7a): El /%nsador n%(at!"o /u%d% %ncontrar una $alla %n
cual,u!%r !d%a# no !/orta Jo ,u% s%a) El /%nsador /os!t!"o /u%d%
%ncontrar /ot%nc!al %n cual,u!%r !d%a)
Otra *u%na an%ra d% /rot%(%r una !d%a# <asta ,u% /ar%-ca
conoc!da 0 s% l% %c<% un "!sta-o 9s d% c%rca# %s /on%rla :a /ru%*a:)
Cuando al(u!%n %nc!ona una !d%a aun cuando s'lo s%a coo
/os!*!l!dad o %st. a %d!o coc%r# s% /u%d% !/%d!r la t%nd%nc!a d%
as%s!narla !n%d!ata%nt% /r%(untando :AT%n%os ,u% d%c!d!r s7 o no
a<ora !soB: :APor ,u. no la %scr!*!os 0 l% %c<aos un "!sta-o 9s
tard%B:
Ed5ard d%Bono su(!%r% una t.cn!ca ,u% <% %ncontrado %&c%l%nt%
/ara <ac%r ,u% las /%rsonas sus/%ndan sus +u!c!os d% !d%as 0 l% %c<%n
un "!sta-o /r%"!o a sus caract%r7st!cas /os!t!"as) Esta t.cn!ca r%,u!%r%
,u% al(u!%n ,u% anal!-a una !d%a o$r%-ca un co%ntar!o /os!t!"o so*r%
%lla# ant%s d% cr!t!carla) E&c%/to /ara %l /%nsador n%(at!"o
co/l%ta%nt% r%ctan(ular# %sto cond!c!onar9 a la a0or7a d% las
/%rsonas a "%r lo %+or# as7 coo lo /%or d% los nu%"os %n$o,u%s)
D%Bono ta*!.n su(!%r% co%ntar las caract%r7st!cas d% la !d%a ,u%
s!/l%%nt% /ar%c% :!nt%r%sant%:) Ho %/l%o %l .todo %n (ru/os d%
soluc!'n d% /ro*l%as# 0 lo llao la t.cn!ca d%l PIN) PIN ,u!%r% d%c!r
:/os!t!"o# !nt%r%sant% 0 n%(aD DMDt!"o:) Al co%ntar una !d%a# uno d%*%
/r!%ro d%c!r al(o /os!t!"o d% %lla# d%s/u.s *uscar al(o !nt%r%sant% d%
%lla 0 $!nal%nt% Is! as7 lo d%s%aDal(o n%(at!"o) Ta*!.n <% %ncontrado
,u% la t.cn!ca d% PIN %s una a0uda %ntal u0 Lt!l %n uc<as otras
s!tuac!on%s# %s/%c!al%nt% cuando al(u!%n % /!d% cons%+o o % /!d%
%"aluar una !d%a o curso d% acc!'n /%nsado)2
A<ora ll%(aos a la cat%(or7a /r!nc!/al d% los .todos d%
/roducc!'n d% !d%as It.cn!cas /r9ct!cas d% /roducc!'n d% !d%asI /ara
uso %n s!tuac!on%s r%al%s) M!s t.cn!cas $a"or!tas !nclu0%n6
=) El d!s/os!t!"o d% :%or!a: d% (ru/o)
?) Llu"!a d% !d%as)
>) Asoc!ac!on%s %structuradas)
2) H!/ot%t!-ar)
@) L%/r%c<aun d% Al*r%tc<)
El d!s/os!t!"o d% %or!a d% (ru/o# ut!l!-a una (ran su/%r$!c!%
/ara d!*u+ar cuadros 0 r%(!strar !n$orac!'n# !9(%n%s d% cual,u!%r
clas% ,u% a0ud%n d% "ar!as an%ras al /roc%so d% :!n$orac!'n: d%l
/ro*l%a) M! t.cn!ca $a"or!ta cuando tra*a+o con %+%cut!"os %n una
or(an!-ac!'n# %s cu*r!r una /ar%d co/l%ta d% un :sal'n d%
con$%r%nc!as: con una <o+a d% /a/%l /%r!'d!co d% cuatro /!%s /or cuatro)
D!*u+o una l7n%a "%rt!cal d!"!d!%ndo %l c%ntro d% la <o+a# no*rando al
lado !-,u!%rdo :%&/ans!'n: 0 al lado d%r%c<o :c!%rr%:# d% acu%rdo con las
dos $as%s d%l od%lo d% soluc!'n d% /ro*l%as d%l Ca/7tulo E) D%s/u.s
d% <a*larl%s *r%"%%nt% a los /art!c!/ant%s ac%rca d%l od%lo d%
soluc!'n d% /ro*l%as# l%s do0 un arcador# cra0'n o l9/!- (ru%so# 0
%/%-aos /or /on%r so*r% la <o+a lo ,u% sa*%os 0 /%nsaos ac%rca
d%l /ro*l%a) M!%ntras a"an-aos# constru!os un r%trato co/l%to d%l
/ro*l%a# d%l cual todo undo /u%d% %c<ar un "!sta-o) Est% d!s/os!t!"o
d% %or!a d% (ru/o %st!ula una cant!dad tr%%nda d% d!scus!'n
d!"%rs!$!cada %n la *Ls,u%da d% o/c!on%s) Cada /%rsona /u%d% d!*u+ar
cuadros# d!a(raas# o d!*u+os# ,u% r%/r%s%nt%n /art%s d%l /ro*l%a o
soluc!on%s /ot%nc!al%s) Est% od%lo total d%l /ro*l%a# s!r"% coo una
<%rra!%nta Lt!l /ara a/l!car las otras t.cn!cas d% /roducc!'n d% !d%as)
La llu"!a d% !d%as# t.cn!ca d% /roducc!'n d% !d%as !n!c!ada /or Al%&
Os*orn# ut!l!-a un /roc%so d% (ru/o %n %l ,u% la d!sc!/l!na
/arad'+!ca%nt% con$!%r% l!*%rtad) Al usar %l .todo# los !%*ros d%l
(ru/o d%*%n r%(!rs% /or dos r%(las *9s!cas ,u% %l coord!nador d%*%
<ac%r cu/l!r) Estas r%(las son6
=) Produc!r la a0or cant!dad /os!*l% d% !d%as)
?) No %"aluar n!n(una !d%a durant% la s%s!'n)
Una s%s!'n t7/!ca d% llu"!a d% !d%as# s!(u% un /lan r%conoc!doJ %s
uc<o 9s ,u% un concurso !nd!sc!/l!nado) El coord!nador %nunc!a %l
/ro*l%a al (ru/o %n t.r!nos u0 %s/%c7$!cos) El $ras%o d%l /ro*l%a
al!%nta soluc!on%s %s/%c7$!cas 0 tan(!*l%s# 9s ,u% a*stracc!on%s o
+u!c!os d% "alor) Los !%*ros d%l (ru/o s% as%(uran ,u% %nt!%nd%n lo
,u% "an a <ac%r6 /roduc!r tantas !d%as coo s%a /os!*l% /ara r%sol"%r %l
/ro*l%a U) Entonc%s %l l7d%r d%l (ru/o /u%d% %/%-ar a (ra*ar# o
%scr!*!r las !d%as ,u% los !%*ros "an /roduc!%ndo) Un /!-arr'n
al(unas "%c%s s% con"!%rt% %n una ara d% dos $!losJ los !%*ros
/u%d%n t%nd%r a /roduc!r !d%as sola%nt% a lo lar(o d% la l7n%a d% las
!d%as 9s atract!"as %nl!stadas %n %l /!-arr'n) En %st% o%nton %l
tra*a+o d%l coord!nador %s ant%n%r %l $lu+o d%l /roc%so d% asoc!ac!'n 0
ocas!onal%nt% r%cordar las r%(las a los !%*ros) D%*%r9 d%sal%ntar la
a/ro*ac!'n 0 d%sa/ro*ac!'n d% !d%as) El coord!nador d%*% t%n%r cu!dado
d% no :d!r!(!r: %l /roc%so d% /roducc!'n d% !d%as %n una d!r%cc!'n
/art!cular) Cuando %l (ru/o /ar%c% <a*%rs% :s%cado:# /u%d% a(r%(ar
unas cuantas !d%as /ara r%!n!c!ar %l arran,u%) El coord!nador /u%d%
d%sa$!arlos %ntonc%s a !n"%st!(ar c!%rta cant!dad d% !d%as ant%s d%
t%r!nar)
El coord!nador da /or t%r!nada la s%s!'n# s'lo d%s/u.s ,u% %l
(ru/o d%c!d% ,u% <a a(otado sus $u%nt%s d% !d%as) El coord!nador da /or
t%r!nada la s%s!'n) Una s%s!'n t7/!ca /u%d% durar d% ,u!nc% a cuar%nta
0 c!nco !nutos) El coord!nador t%ndr9 la l!sta d% !d%as %cano(ra$!adas
0 Or(an!-adas /ara usars% %n la /r'&!a s%s!'n) D%sco/on%r %l
/roc%so %n dos s%s!on%s t!%n% la "%nta+a d% ,u% los !%*ros no
s%nt!r9n !/ac!%nc!a /ara con"%r(%r %n :la: soluc!'nJ %llos "%n la !s!'n
d% la /r!%ra s%s!'n coo s!/l%%nt% una /roducc!'n as!"a d%
!d%as) Durant% la s%(unda s%s!'n# %l coord!nador conduc% la d!scus!'n
d% !d%as (%n%radas % !n"!ta a los !%*ros a a(r%(ar nu%"as !d%as)
Entonc%s# d%/%nd!%ndo d%l /ro*l%a 0 d% la natural%-a %&acta d% su
/ro0%cto d% soluc!'n d% /ro*l%as# /roc%d%r9 a acortar %l ca/o d%
!d%as a la 9s atract!"a# 0 /r%/arar un /lan /ara /on%rla %n acc!'n)
Las asoc!ac!on%s %structuradas /u%d%n a0udar %n cual,u!%r
s!tuac!'n d% /roducc!'n d% !d%as# 0 %s/%c!al%nt% a %&t%nd%r %l ran(o
d% /roducc!'n durant% la llu"!a d% !d%as) Os*orn r%co!%nda <ac%r
/r%(untas :,u% %st!ulan !d%as: 0 ,u% t!%n%n %l %$%cto d% /roduc!r 9s
asoc!ac!on%s) Estas /r%(untas !nclu0%n

=) ABuscar otros usosB ANu%"os odos d% usarlo coo %st9B AOtros
usos s! s% od!$!caraB
?) AAda/tarB ACu. otra cosa %s coo %stoB ACu. otras !d%as su(!%r%
%stoB
>) AMod!$!carB ACa*!o d%l color# o"!!%nto# son!do# olor# (usto#
$ora# %structuraB AOtros ca*!osB
2) AAu%ntarB ACu. a(r%(arl%B AMa0or $r%cu%nc!aB AM9s $u%rt%B
AMa0orB AOtro !n(r%d!%nt%B AMult!/l!carB
@) AM!n!!-arB ACu. ,u!tarl%B AEl!!narB AM9s /%,u%GoB AM9s l!(%roB
AM9s d%s/ac!oB AD!"!d!rloB AM%nos $r%cu%nt%B
1) ASust!tutoB ACu. otra cosa %n su lu(arB ACu!.n 9s %n su lu(arB
AOtro lu(arB
AOtra <oraB
K) AR%arr%(larB AOtro arr%(loB AOtra s%cu%nc!aB ACa*!o d% r!toB
3) AIn"%rt!rB AO/on%rB AMolt%arlo *oca a*a+oB AMolt%arlo *oca arr!*aB
AMolt%arlo d% ladoB
E) ACo*!narB ACu. tal una %-da o un arr%(loB ACo*!nar
/ro/'s!tosB ACo*!nar !d%asB@
El /ro$%sor Ja%s Adas# D!r%ctor d% la D!"!s!'n d% D!s%Go d% la
Escu%la d% In(%n!%r7a d% Stan$ord# r%co!%nda otras t.cn!cas
an!/uladoras "%r*al%sd ut!l!-ando t.r!nos coo constru!rR# co/arar#
l!*%rar# r%la+ard ostra7o!n"%st!(or# ad!"!nar# s!*ol!-ad an!/ulad
%&a(%r9lCc!cla70 r%/%t!rTTa*!.n su(!%r% r%/r%s%ntar d% $ora "!sual %l
/ro*l%a a la ano# as7 coo /on%rlo %n /ala*ras 0 ut!l!-ar $'rulas
at%9t!cas o nu.r!cas# 0a ,u% %sto a/l7a %l /unto d% "!sta)1
Ed5ard d%Bono r%co!%nda la t.cn!ca d% asoc!ac!'n %structurada
ala !n"%rsa# %n la cual s% %sco(% una o 9s /ala*ras cla"%s usadas %n la
d%scr!/c!'n d%l /ro*l%a o %n la d%scr!/c!'n d% soluc!on%s conoc!das# 0
a/l!ca la !n"%rsa a sus connotac!on%sJ /or %+%/lo6 APodr7an t%n%rs%
%stud!ant%s %ns%Gando a sus /ro$%sor%sB ACl!%nt%s acons%+ando a los
cons%+%rosB AEl cl!%nt% %ntr%(ando %l /roducto al alac.nB AEl con%+o
,u% saca al a(o d%l so*r%roB) Ta*!.n s% /u%d%n /roduc!r otras
!d%as usando ant'n!os /ara las /ala*ras do!nant%s)
La t.cn!ca d% d%Bono d% asoc!ac!'n a! a-ar# ta*!.n /ro/orc!ona
%d!os /ara ant%n%r %n o"!!%nto %l /roc%so d% /roducc!'n d% !d%as
cuando /ar%c% ,u% s% <a ll%(ado a un /unto u%rto) Mant%n!%ndo %l
/ro*l%a %n la %nt%# %l (ru/o /u%d% usar una o 9s /ala*ras
%sco(!das al a-ar# /ara :$or-ar: a ,u% %/!%c% d% nu%"o %l /roc%so d%
asoc!ac!'n) El l7d%r /odr7a lan-ar tantas /ala*ras coo l% "%n(an a la
%nt% Icoo :/alo d% (ol$:# :*arra d% dulc%:# o :ota d% /ol"o:) El
r%sto !nt%nta %ntonc%s %ncontrar con%&!on%s %ntr% %l o*+%to su(%r!do 0
%l /ro*l%a a la ano) Tan %&traGa coo %sta t.cn!ca /ar%-ca# cas!
s!%/r% /roduc% un !/ulso d% r%$r%sco a la asoc!ac!'n) Inclus!"% /u%d%
a*r!rs% un d!cc!onar!o o cual,u!%r l!*ro 0 /on%r un d%do %n cual,u!%r
r%n(l'n# l%%r la /ala*ra ,u% s% %ncontr' all7 0 usarla /ara %/%-ar 9s
cad%nas d% asoc!ac!on%s)
D%Bono s% r%$!%r% a %stas t.cn!cas %st!ulant%s d% /%nsa!%nto#
coo $oras d% /%nsa!%nto lat%raW# %n contrast% con /roc%d!!%ntos
con"%nc!onal%s d% /%nsa!%nto "%rt!cal) M!%ntras ,u% los /roc%sos d%
/%nsa!%nto "%rt!cal cons!st%n %n cad%nas l!n%al%s c'odas 0 u0
conoc!das d% /%nsa!%nto# %n dond% cada %sla*'n conduc%
/r%d%c!*l%%nt% al s!(u!%nt%# %l /%nsa!%nto lat%ral s!(n!$!ca la
!ntroducc!'n d% %stas cad%nas d% !d%as 0 :*r!ncar: a otros /untos d%
arran,u% cuando /ar%c% ,u% s% "a %n una d!r%cc!'n /roduct!"a)K
La t.cn!ca d% <!/ot%t!-ar %/l%a la !sa clas% d% /roc%so d%
asoc!ac!'n ut!l!-ado %n la llu"!a d% !d%as) A,u7 los !%*ros d%l (ru/o
/ro/on%n tantas :%&/l!cac!on%s: coo %ncu%ntr%n ,u% s%a la :causa:
d%l /ro*l%a) Entonc%s /u%d%n +u(ar l!*r%%nt% con las /ala*ras :A,u.
/asa s!B:# al %&/lorar /os!*l%s a"%n!das d% ata,u%) Por %+%/lo# un
(ru/o %n una or(an!-ac!'n !ndustr!al /odr7a tratar d% !ncr%%ntar las
"%ntas d% un /roducto /art!cular) Al dar r!%nda su%lta a /%nsar %n
/os!*l%s causas /or la *a+a %n "%ntas# /odr7an d%t%n%rs% %n un /os!*l%
curso d% acc!'n# ,u% d% otra $ora no <a*r7an %ncontrado) En %st% caso#
!%ntras 9s a/l!as s%an las %s/%culac!on%s# %+or) Cr%aturas d%
Mart%# anc<as n%(ras %n %l sol# du%nd%c!llos# %s/7as %n la
or(an!-ac!'n# cl!%nt%s ol"!dad!-os# corr%os ,u% s% /!%rd%n# %/l%ados d%
alac.n d!a*'l!cos# %tc) %tc)# /u%d%n /ro/orc!onar al!%nto /ara %l
/%nsa!%nto) Muc<as d% %stas <!/'t%s!s d%sca*%lladas no /ro"%%r9n
soluc!on%s d!r%ctas) P%ro u0 *!%n /u%d%n d%satar otros /roc%sos d%
asoc!ac!'n "%r*al ,u% conduc!r9n a soluc!on%s)
Con o*+%to d% ant%n%r las !d%as $lu0%ndo# %l +u%(o d% <ac%r
/r%(untas d%l t!/o :A,u. /asa s!B: l% /%r!t% +u(ar con !d%as 0 cursos d%
acc!'n ,u% sa*% ,u% no tra*a+ar9n) S% /u%d% d%c!r# :A,u. /asa s!
anu$actur9raos nu%stro /roducto s!n costo al(unoB:) Est% 9n(ulo
a*surdo /odr7a conduc!r a asoc!ac!on%s Lt!l%s# c'o cortar %l costo d%
los at%r!al%s# %ncontrar odos d% trans$%r!r al(unos d% los /roc%sos d%
%nsa*l% al cl!%nt%# anu$acturarlo con una or(an!-ac!'n /rot%ctora
/ara la (%nt% !nca/ac!tada ,u% co*r% /%,u%Gas cuotas# o <ac%r las
/art%s d%l /roducto d% una an%ra 9s %con'!ca) Justa%nt% con
<!/'t%s!s d% %st% t!/o# las !d%as d% :,u. /asa s!:# no n%c%sar!a%nt%
r%/r%s%ntan soluc!on%s# /%ro al(uDGas d% %llas /odr9n conduc!rl% a
ac%rcars% lo su$!c!%nt% a soluc!on%s Lt!l%s 0 los /roc%sos d% asoc!ac!'n
"%r*al /u%d%n %sta*l%c%r %l %nlac% $!nal)
La ,u!nta t.cn!ca /ara /roduc!r !d%as %s una d%sarrollada /ara
"%nc%r los *lo,u%os %ntal%s ,u% l!!tan %l nL%ro d% o/c!on%s
atract!"as) Mod%sta%nt% la <% *aut!-ado con %l no*r% d% l%/r%c<aun
d% Al*r%tc<)
Para usar %sta t.cn!ca /ro"ocadora# d%*% +usta%nt% "!sual!-ars%
%l /ro*l%a tan clara%nt% coo s% /u%da# r%"!sarlo d%sd% todos los
9n(ulos# 0 d%s/u.s !a(!nar ,u% <a llaado a un :l%/r%c<aun: 9 ,u% l%
a0ud% a r%sol"%r %l /ro*l%a) Para un !rland.s# %l l%/r%c<aun %s una
/%rson!ta 9(!ca ,u% /u%d% <ac%r uc<as cosas) D% acu%rdo a la
l%0%nda# s! s% atra/a un l%/r%c<aun# d%*% r%"%larl% d'nd% t!%n%
%scond!do %l t%soro Isu soluc!'n) Pr%(Lnt%s% a s7 !so :Acoo
r%sol"%r7a %l l%/r%c<aun %st% /ro*l%aB:) D%s/u.s d%+% ,u% su %nt%
"a(u% l!*r%%nt% !a(!nando todas las cosas 9(!cas ,u% %l
l%/r%c<aun /odr7a <ac%r# l!*%rado d% las l%0%s noral%s d% la natural%-a
0 los <uanos) APodr7a .l tronar sus d%dos 0 <ac%r ,u% al(o
d%sa/ar%c!%ra o a/ar%c!%raB# A/u%d% %+%cutar !la(rosB# A/u%d% <ac%r
llo"%r o %"!tar ,u% llu%"aB# A/u%d% %ntrar %n la %nt% d% al(u!%n 0
<ac%rl% ca*!ar d% o/!n!'nB# A/u%d% %ncantarlos /ara ,u% to%n un
curso d% acc!'nB# A/u%d% constru!r una /art% d% un a/arato o 9,u!naB#
d% otra an%ra !/os!*l%# A/u%d% ostrar una !/ortant% /!%-a d%
!n$orac!'n ,u% n%c%s!t% sa*%rB# A/u%d% usar /ol"os d% du%nd% /ara
r%sol"%r %l /ro*l%aB
El uso d%l l%/r%c<aun d% Al*r%tc< %s una t.cn!ca /ro0%ct!"a)
T%/oral%nt% /u%d%n <ac%rs% a un lado las r%str!cc!on%s
auto!/u%stas 0 /ro0%ctar al /ro*l%a sus /roc%sos d% /%nsa!%nto
d%s%ncad%nados# %ncontrando o/c!on%s ad!c!onal%s al asoc!arlos con las
/os!*!l!dad%s 9(!cas# ,u% s% /u%dan (%n%rar %n la $ora d%
l%/r%c<aun) I(ual ,u% con la t.cn!ca d% <!/ot%t!-ar# %l l%/r%c<aun
noral%nt% no /r%s%nta una soluc!'n $unc!onal# /%ro /odr9 conduc!rl%
u0 *!%n a /%nsar %n la /os!*!l!dad ,u% s7 tra*a+ar9# con solo ac%rcarlo
conc%/tual%nt% a .l)
El t%rc%r (ru/o d% t.cn!cas d% /roducc!'n d% !d%as co/r%nd% los
+u%(os d% construcc!'n d% <a*!l!dad%s /ara l!*%rar los /roc%sos d%
asoc!ac!'n 0 d%+arlos ,u% $lu0an $9c!l%nt%) El a/r%nd%r a <ac%r
asoc!ac!on%s s!/l% 0 r9/!da%nt%# l% /%r!t!r9 /%nsar con a0or
$l%&!*!l!dad %n cas! cual,u!%r s!tuac!'n) Pu%d% +u(ar %stos +u%(os /ara
d!"%rt!rs% ust%d !so cuando %st. solo# cuando an%+% aco/aGado
d% a!(os o ll%"% a sus c<!cos d% "!a+%) Es d!"%rt!do usarlos /or
o%ntos %n con"%rsac!on%s# o $!%stas casual%s) Al(unos d% los +u%(os
d% construcc!'n d% <a*!l!dad%s ,u% !nclu7os6
=) E&/lorac!'n d% la %or!a)
?) =4= usos)
>) Asoc!ac!'n $or-ada)
2) Carr%ra %ntal)
@) ACu. /asa s!B
1) H!/ot%t!-ar
K) L!sta d% conc%/tos)
El +u%(o d% %&/lorac!'n d% la %or!a cons!st% %n %ncontrar
/ala*ras o !d%as ,u% s% a+ustan a c!%rtos r%,u!s!tos) Por %+%/lo s%
/u%d%n no*rar tantos art7culos d% co!da d% c!%rto color coo /u%da)
O no*rar tantas clas%s d% /9+aros coo /u%da) OM9s $9c!l d% lo ,u%
ust%d /!%nsaP) Tratar d% %ncontrar %l no*r% d% un c<!co o una c<!ca
,u% %/!%c% con cada l%tra d%l al$a*%to# o un /ro"%r*!o o %&/r%s!'n
/o/ular %/%-ando con cada l%tra d%l al$a*%to) Esta act!"!dad t!%nd% a
%+orar su <a*!l!dad /ara %&/lorar su %or!a 0 %ncontrar !d%as
/%rt!n%nt%s)
El +u%(o d% los =4= usos /ro/orc!ona una t.cn!ca %&c%l%nt% /ara %l
sal'n d% clas%s# coo !ntroducc!'n /ara %l /%nsa!%nto d!"%r(%nt%) Para
+u(ar# s!/l%%nt% /!%ns% %n al(unos o*+%tos coun%s d% cas! cual,u!%r
t!/o Iun ladr!llo# un (anc<o /ara col(ar ro/a# un d%dal# un $oco $und!do#
una llanta "!%+a d% auto'"!l# una lla"%I 0 su/on(a ,u% no t!%n%
no*r% n! $unc!'n) S% no*ran tantos usos /os!*l%s coo s% /u%da
/ara %s% art7culo) Trat% d% /roduc!r cuando %nos =4= usos) Un (ru/o
/u%d% +u(ar %st% +u%(o %n $ora d% llu"!a d% !d%as# o sus !%*ros
/u%d%nJ <ac%r l!stas s%/aradas 0 lu%(o co*!narlas) Est% +u%(o ta*!.n
l% /%r!t% al !nstructor %n un curso d% /%nsa!%nto# d%ostrar al(unas
d% las t.cn!cas /r9ct!cas d% /roducc!'n d% !d%as %&/l!cadas
/r%"!a%nt%) Por %+%/lo# los /art!c!/ant%s /u%d%n /r!%ro /roduc!r
l!stas d% usos /ara un o*+%to coLn# 0 lu%(o contar %l nL%ro d% usos
,u% %ncontraron) Entonc%s %l !nstructor /u%d% /or %+%/lo# ut!l!-ar las
/r%(untas d% Os*orn d% :%st7ulo d% !d%as:# 0 /roduc!r aLn 9s !d%as
ut!l!-ando %ston .todos)
La t.cn!ca d% asoc!ac!'n $or-ada# o$r%c% 9s d%sa$7o a sus
<a*!l!dad%s d% /roducc!'n d% !d%as# 0 l% /%r!t% "%r asoc!ac!on%s %ntr%
!d%as ,u% otros no "%r7an) Para +u(ar %st% +u%(o# s!/l%%nt% to% al
a-ar do` /ala*ras s%l%cc!onadas# /r%$%r!*l%%nt% sustant!"os concr%tos#
0 +Lnt%los) Entonc%s %stud!% su asoc!ac!'n 0 trat% d% <ac%r al(o Lt!l %
!nt%r%sant% con %lla) Al %star %n %l +u%(o# una /%rsona /u%d% s%l%cc!onar
las dos /ala*ras !%ntras la otra d%*% no*rar al(unos r%sultados Lt!l%s
o /laus!*l%s) Por %+%/lo# s% /odr7an toar dos !d%as# tal%s coo una
/lanta %l.ctr!ca 0 una 9,u!na d% %scr!*!r# 0 tratar d% /%nsar %n un
/roducto d% consuo *asado %n %sa co*!nac!'n) Est% +u%(o %s 9s
$9c!l d% lo ,u% /ar%c% al /r!nc!/!o# 0 /u%d% a/l!ar %$%ct!"a%nt% su
!a(!nac!'n)
Otro %+%rc!c!o u0 Lt!l /ara d%sarrollar sus <a*!l!dad%s d%
/%nsa!%nto cr%at!"o !nclu0% la /roducc!'n d% $lu+o cont!nuo d% !d%as)
Esco+a un t!%/o 0 lu(ar ,u% l% /%r!ta conc%ntrars%# r%la+ars%# c%rrar
sus o+os# 0 /%nsar %n o*+%tos coun%s coo un cl!/ ord!nar!o) A<ora
%/!%c% a /%nsar s!n d%t%n%rs%# %n otras a/l!cac!on%s /ara %s% cl!/# una
tras otra) No s% /r%ocu/% /or,u% s%an :*u%nas: !d%as# s!/l%%nt%#
+Lnt%las tanto coo /u%da 0 s!n d%t%n%rs%) M%a s! /u%d% /roduc!r 9s
d% "%!nt%) Cual,u!%r a/l!cac!'n cu/l% %l r%,u!s!to# no !/orta ,u. ta!B
%&traGa# /oco coLn# tr!"!al o no !/ortant% l% /ar%-ca) Pon(a .n$as!s
%n la cont!nu!dad d%l torr%nt% d% !d%as# tratando d% o*t%n%r tantos
art7culos coo /u%da %n un $lu+o cont!nuo) Ens%(u!da !nt%nt% con
al(unos otros o*+%tos $a!l!ar%s 0 r%/!ta %l /roc%so) Pract!,u% %st%
%+%rc!c!o d% "%- %n cuando 0 %ncontrar9 ,u% ll%(a a s%r 9s $lu!do %n
/roducc!'n d% !d%as)
El +u%(o d% la carr%ra %ntal !nclu0% /roduc!r nu%"as !d%as o
$ras%s co*!nando !d%as s!/l%s o od!$!cando $ras%s conoc!das) El
co%d!ant% Jor(% Carl7n acuG' %l t.r!no /ara su(%r!r %l %$%cto d%
sor/r%sa ,u% tal $ras% /u%d% t%n%r %n la %nt% d%l o0%nt%) :APor ,u.B:#
d!c% Carl7n# :AHa0 tantas ad"%rt%nc!as /%,u%Gas /%ro no <a0
ad"%rt%nc!as (rand%sB: Encu%ntro %st% +u%(o u0 d!s$ruta*l% cuando
/rodu-co s!n r%$l%&!onar# %nunc!ados no"%dosos) Al(unas "%c%s %scuc<o
,u% al(u!%n ut!l!-a la !sa %&/r%s!'n tr!llada /or %n.s!a "%-# 0 s% %
ocurr% d% r%/%nt% una nu%"a an%ra d% "%rla) La no"%dad d%l
/%nsa!%nto ca/tura ! !nt%r.s) H% a,u7 al(unas /r%(untas /ara
/on%rlo a /%nsar6
=) APu%d%s d%san!ar a al(u!%nB
?) APor ,u. no %&!st% un no*r% %s/%c!al /ara la /art% su/%r!or d%
los /!%sB
>) APu%d% t%n%rs% una /l9t!ca d% cora-'n a cora-'n con al(u!%nBJ
APodr7a t%n%rs% una /l9t!ca d% o+o a o+oB AUna /l9t!ca d% nar!- a nar!-B
ARod!lla a rod!llaB AD% %s/alda a %s/aldaB
2) AS% /u%d% /%l%ar contra %l A0unta!%ntoB
@) AUna (%n%ral!-ac!'n d% *arr!do ut!l!-a %sco*aB
') AS! un (allo /u%d% croar# /u%d% un /9+aro n%(ro cantarB
K) APu%d% (anar %l /an d% cada noc<%B
3) AHa "!sto al(una "%- un r%tr%t% d% ladr!lloB
E) AHa "!sto al(una "%- un <o*r% ord%r un /%rroB
=4) AAl(una "%- <a "!sto al(u!%n or!rs% d% r!saB AMor!rs% d% al%(r7aB
==) AAl(una "%- <a "!sto a al(una /%rsona asustada /on%rs% *lanca
coo una s9*anaB
=?) AAl(una "%- <a "!sto un aud!tor!o %ntrar rodando /or los /as!llosB
AP%(ado a sus as!%ntosB AEn la /ala d% la ano d%l %+%cutant%B
=>) Los uc<ac<os s%r9n uc<ac<osJ A,u. otra cosa /odr7an s%rB
=2) L% llaaos al(o dulc% coo una nu%- o ca$. coo una *a0a#
/%ro las nu%c%s no son dulc%s 0 las *a0as no son ca$.s# al(unas
"%c%s las nu%c%s son ca$.s 0 las *a0as son dulc%s)
=@) APor ,u. no <a0 l!c%nc!as# c%r%on!as# tra+%s 0 $!%stas d% d!"orc!oB
=1) AG%nt!l coo un cord%ro IAal(una "%- <a "!sto al(Ln cord%ro
aloB
=K) Grac!as# %r%s todo cora-'n) No ala I/%ro todo cora-'n)
=3) No <ar7a daGo n! a una osca) A la (%nt% ,u!-9s# Ia las oscas
no)
Pu%d% d!"%rt!rs% 0 %+orar la no"%dad d% sus /ro/!as asoc!ac!on%s
+u(ando carr%ras %ntal%s durant% una con"%rsac!'n) Mant.n(as%
al%rta /ara "%r al(unos ca*!os %n las $ras%s# nu%"as an%ras d%
%&/r%sar cosas 0 nu%"as a/l!cac!on%s d% %&/r%s!on%s usadas con
$r%cu%nc!a) Podr9 %ncontrarlo d!"%rt!do 0 +u(arlo con sus a!(os o
%s/ont9n%a%nt% durant% una con"%rsac!'n)
El +u%(o d% A,u. /asa s!B al!%nta a %&a!nar /os!*l%s alt%rnat!"as
%n s!tuac!on%s dond% la :sa*!dur7a: /o/ular l% d!c% ,u% no $unc!onar9) La
!d%a %s dar r!%nda su%lta a las %s/%culac!on%s !a(!nat!"as 0 "%r ,u.
tanto /u%d% "!sual!-ar lo no usual 0 lo no a/ar%nt%) En al(unos casos
/u%d% %ncontrar ,u% sus !d%as no son total%nt% claras %n a/ar!%nc!aJ
%n otros /u%d%n ll%(ar a s%r soluc!on%s a /ro*l%as !/ortant%s) Para
+u(ar a :,u. /asa s!: s!/l%%nt% s% /r%(unta %/%-ando con :,u.
/asar7a s!))): 0 s% d%+a a su !a(!nac!'n ll%nar %l r%sto) Por %+%/lo# una
/%rsona /odr7a d%c!r# :A,u. /asar7a s! tu"!%ras o+os %n la /art% /ost%r!or
d% tu ca*%-aB: otros /odr7an r%s/ond%r %nunc!ando al(unos d% los
%$%ctos /os!*l%s ,u% %st% ca*!o %n la anato7a <uana /odr7a t%n%r#
coo6
=) Los so*r%ros t%ndr7an ,u% s%r r%d!s%Gados)
?) Un /ar d% o+os /odr7a d%scansar !%ntras %l otro tra*a+a)
>) No n%c%s!tar7a %s/%+os r%tro"!sor%s %n los carros)
2) Podr7a d%c!r s! la /%rsona s%ntada atr9s %st9 d!s$rutando la
/%l7cula)
@) Los /ro$%sor%s /odr7an %c<ar un o+o a sus %stud!ant%s !%ntras
%scr!*%n %n %l /!-arr'n)
Para d%sarrollar su !a(!nac!'n 0 <a*!l!dad /ara asoc!ar# trat% d%
+u(ar a :,u. /asa s!: con otros %nunc!ados# 0 /ronto "%r9 ,u. tan
%$%ct!"o /u%d% s%r %l +u%(o# !nt%nt% /r%(untas coo :ACu. /asar7a s! la
(%nt% no dur!%raB: :A,u. /asa s! uno /ud!%ra l%%r las %nt%s d%
otrosB:# 0 :ACu. /asa s! todos los /a7s%s ut!l!-aran %l !so s!st%a
on%tar!oB:
El +u%(o d% <!/ot%t!-ar /u%d% a0udar a d%sarrollar sus <a*!l!dad%s
d% asoc!ac!'n# as7 coo /roduc!r soluc!on%s /r9ct!cas %n s!tuac!on%s d%
soluc!'n d% /ro*l%as) Para +u(ar %st% +u%(o# una /%rsona s!/l%%nt%
<ac% una /r%(unta %/%-ando con :A/or ,u.B:# 0 las otras o$r%c%n
tantas <!/'t%s!s coo /u%dan /ara cont%star la /r%(unta)
M!%ntras 9s d%sa$!ant% s%a la <!/'t%s!s# %+or# %n t.r!nos d%
%nsanc<ar sus /roc%sos d% asoc!ac!'n) Trat% d% <!/ot%t!-ar ac%rca d% las
s!(u!%nt%s /r%(untas6
=) Un carro a/ro&!9ndos% %n un ca!no t!%n% sus luc%s %nc%nd!das
s!%ndo d% d7a) APor ,u.B
?) Una "aca %st9 /astando sola# a tr%!nta %tros d%l r%sto d% la
anada) APor ,u.B
>) Una u+%r t!%n% r%/%nt!na%nt% un tr%n d% (astos u0 (rand%#
d%s/u.s d% <a*%r s!do conoc!da coo /o*r% 0 $ru(al /or uc<os
aGos) APor ,u.B
2) En tr%s d7as ust%d no r%c!*% corr%s/ond%nc!a) APor ,u.B
@) Al(u!%n ,u% <a s!do u0 d%sa(rada*l% /ara ust%d durant% uc<o
t!%/o r%/%nt!na%nt% ll%(a trat9ndolo u0 cort%s%nt%) APor
,u.B
M!%ntras 9s l!*r%%nt% s% /u%da <!/ot%t!-ar# 9s $l%&!*l%%nt%
/u%d%n %n$ocars% d!"%rsas s!tuac!on%s) Al d%sarrollar %sta <a*!l!dad#
/u%d% s!/l%%nt% /ro/orc!onar uc<as 9s o/c!on%s# ,u% la /%rsona
,u% s% r%$u(!a $u%rt%%nt% %n lo conoc!do 0 /ro*ado) No t%n(a !%do
d% dar r!%nda su%lta ta*!.n# a s!tuac!on%s d% soluc!'n d% /ro*l%as)
Al(unas "%c%s una <!/'t%s!s d%sa$!ant% /odr7a cont%n%r un %l%%nto d%
"%rdad# o /odr7a d!s/arar otras <!/'t%s!s# ,u% a su "%- /odr7an r%sultar
corr%ctas) La t.cn!ca d% /roducc!'n d% !d%as d% la l!sta d% o*st9culos#
su(%r!da /or Ja%s Adas# !n"olucra %nunc!ar tantos /ro*l%as no
r%su%ltos coo s% /u%da# %n t.r!nos d% cosas ,u% l% :ol%stan: a
ust%d) Adas o$r%c% los s!(u!%nt%s 0 uc<as 9s !d%as6
=) Et!,u%tas ,u% no /u%dan ,u!tars%)
?) Cuadros ,u% no /u%dan col(ars% *!%n)
>) Pa/%l%s *r!llant%s)
2) L9/!c%s ,u% anc<an)
@) Acuar!os suc!os)
') Ca*!ar d% "!dr!os r%(ular%s a "!dr!os /ara %l sol)
K) L%%r a/as d% carr%t%ra !%ntras s% an%+a)
3) Sost%n%s)
E) M%nd!c!dad d% /u%rta a /u%rta)
=4) M9,u!nas ,u% toan su d!n%ro 0 no lo r%(r%san)
Un (ru/o /u%d% usar una l!sta d% o*st9culos /ara d%sarrollar
at%r!al d% arran,u% /ara la /roducc!'n as!"a d% !d%as) Cada t%a
/odr7a s%r la *as% /ara una s%s!'n d% llu"!a d% !d%as# %s/%c!al%nt%
cuando %l (ru/o no <a tra*a+ado +unto 0 no l% (ustar7a t%n%r una s%s!'n
d% %ntr%na!%nto /r%l!!nar %n las t.cn!cas d% asoc!ac!'n d% !d%as) El
+u%(o d% la l!sta d% o*st9culos# /u%d% /roduc!r ta*!.n al(unas
/os!*!l!dad%s !ntr!(ant%s /ara /roductos d% consuo 0 s! lo %/l%an los
!n"%ntor%s o !n"%st!(ador%s d% /roductos d% las %/r%sas)3
Todas %stas t.cn!cas d% /roducc!'n d% !d%as I+u!c!o sus/%nd!do#
t.cn!cas /r9ct!cas 0 +u%(o d% construcc!'n d% <a*!l!dad%sI t!%n%n un
$actor *9s!co %n c1Ln) L% /%r!t%n a&!!-ar %l uso d% lo asoc!ac!'n#
al /on%r nu%"as !d%as +untas a /art!r d% la at%r!a /r!a d% !d%as
%&!st%nt%s# 0 lu%(o l% !n"!tan a al%ntar 0 d%sarrollar nu%"as !d%as# 9s
,u% a atarlas ant%s d% ,u% %/!%c%n a r%s/!rar)
Para llegar a ser un inno"ador
Cual,u!%r /%rsona# dond% s%a# %n cual,u!%r s!tuac!'n 0 %n
cual,u!%r %stado d% Rsu "!da# /u%d% ll%(ar a s%r un !nno"ador#
d%sarrollando la act!tud d% r%s/%to 0 /rot%cc!'n d% las !d%as# 0 ut!l!-ando
las t.cn!cas *9s!cas d% /roducc!'n d% !d%as %n s!tuac!on%s cot!d!anas) Ha
s%a ,u% s% trat% d% un $7s!co nucl%ar# %stud!ant%# o*r%ro# aa d% casa#
art!sta# contador o "a(a*undo# /u%d% !nno"ar %n su /ro/!o %st!lo 0
s!tuac!'n) S! t!%n% la "oluntad d% r%s/%tar sus /ro/!as !d%as# ,u% son su
r!,u%-a !nt%l%ctual /%rsonal 0 /%r!t!r ,u% $lu0an 0 s% d%sarroll%n# /odr9
ll%"ar cons!(o %n$o,u%s $r%scos % !nno"ador%s# /r9ct!ca%nt% a
cual,u!%r s!tuac!'n %n la ,u% o/%r%) Para %l /%nsa!%nto !nno"ador
n!n(una s!tuac!'n %s u0 s!/l%# u0 ord!nar!a# u0 !/ortant% o u0
undana) M!%ntras s% do!n%n las t.cn!cas 0 act!tud%s d% la /roducc!'n
d% !d%as# /ro*a*l%%nt% %ncontrar9 ,u% los a0or%s o*st9culos /ara
%&/r%sar sus !d%as nu%"as# "!%n%n d% las r%s/u%stas <a*!tual%s as%s!nas
d% !d%as d% otras /%rsonas) El /%nsador con"%r(%nt% co/uls!"o# ,u%
,u!%r% ostrarl% ,u. tan l!sto %s .l 0 ,u. tan %stL/!do %s ust%d# /u%d%
o$r%c%r una a%na-a $or!da*l% al %n$o,u% d% dar arc<a a ru%da l!*r%)
S% d%*% a/r%nd%r a "!"!r *a+o la cr7t!ca# %l r!d7culo# la r!sa 0 %l
/%nsa!%nto %str%c<o d% /art% d% al(unas /%rsonas ,u% %ncu%ntr% a su
/aso)
Los <o*r%s %stL/!dos# conoc!%ndo %l odo d% "!"!r) H <a*!.ndolo
toado a r!sa una "%-# s% r%!r9n otra "%- 9s $u%rt%) S! n%c%s!ta
%star s%(uro d% cu9l %s %l odo corr%cto# lo /u%d% d%c!r r!.ndos%
d% %llo) LAO TaU
En nu%stra soc!%dad# coo s% %nc!on' /r%"!a%nt%# s% <a*la
9s d% la !nno"ac!'n d% lo ,u% s% al!%nta 0 r%co/%nsa) Muc<os d%
nu%stros /ro(raas cultural%s# nos d!c%n ,u% <a0 ,u. cr!t!cars% 0
d%(radars% a s7 !so# d%+ando las !d%as art7st!cas# cr%at!"as#
/roduct!"as# !a(!nat!"as# !nno"adoras# a al(unos /ocos %sco(!dos
%s/%c!al%s) El !nno"ador d%*% "%nc%r %stos %nsa+%s 0 d%sarrollar la
con$!an-a %n sus /ro/!as <a*!l!dad%s !nno"adoras# no <ac!%ndo
co/arac!on%s con otros# s!no s!/l%%nt% ut!l!-ando sus <a*!l!dad%s al
9&!o) Los <o*r%s %n /art!cular /ar%c%n r%c!*!r un (ran nL%ro d%
%nsa+%s /ro(raados ,u% l%s d!c%n ,u% no <a0 ,u% cr%ar# !nno"ar#
a/r%c!ar o %&/r%sar los lados /roduct!"os 0 art7st!cos d% sus
/%rsonal!dad%s) El s!c'lo(o A*ra<a Maslo5 co%nta so*r% %l odo
t7/!co %n ,u% los <o*r%s s% r%lac!onan con sus /roc%sos cr%at!"os)
4na cosa en que "o... he estado interesado recientemente en mi
trabajo con hombres creativos E" tambin con no creativosH es el
temor desagradable de todo lo que la persona llamar+a
6feminidad6, o 6femenino6, al que inmediatamente llamar+amos
6homosexual6. 0i ha sido educado en ambientes dif+ciles,
prcticamente todo lo que es creativo, significa 6femenino6.
1maginaci!n, fantas+a, color, poes+a, m9sica, ternura,
languidecimiento " el ser romntico son calificados de peligrosos
ante la propia vista " la propia masculinidad. Todo lo que es
llamado 6dbil6 tiende a ser reprimido en el ajuste adulto
masculino normal. * muchas de las cosas que estamos
aprendiendo son llamadas dbiles " no son del todo dbiles.C
La <!stor!a d% la !nno"ac!'n c!%nt7$!ca <a s!do %scr!ta /or (%nt% ,u%
t%n7a "oluntad d% /%l%ar /or sus !d%as ant% %l r!d7culo# %l %scarn!o 0 aLn
contra la <ost!l!dad) Gu!ll%ro Marcon!# %l /adr% d% la rad!o# trat' /or
aGos d% !nt%r%sar a las /%rsonas# %n %l /ot%nc!al d% la coun!cac!'n
!nal9*r!ca a tra".s d% (rand%s d!stanc!as) Cuando Marcon! /ro/uso
andar una s%Gal !nal9*r!ca a lo lar(o d%l Atl9nt!co los :%&/%rtos: cas!
un9n!%%nt% d%clararon ,u% t%'r!ca%nt% %ra !/os!*l%)
Corr%cta%nt% o*s%r"aron ,u% la cur"atura d% la t!%rra %ntr% dos /untos
%s tan (rand%# ,u% %l /aso d% una l7n%a r%cta d% la s%Gal ll%(ar7a <asta
%l %s/ac!oJ %s d%c!r nunca alcan-ar7a su d%st!no) S!n %*ar(o# Marcon! lo
!nt%nt' d% cual,u!%r an%ra 0 %n =E4= tu"o .&!to %n trans!t!r la l%tra
:S: %n c'd!(o Mors% d%sd% Corn5all# In(lat%rra# a T%rrano"a) S'lo
d%s/u.s d%scu*r!%ron los !n"%st!(ador%s la %&!st%nc!a d% la !onos$%ra#
,u% %s una ca/a d% la at's$%ra car(ada %l.ctr!ca%nt%# ,u% /roduc%
%l %$%cto d% %ncor"ar las ondas d% rad!o d% *a+a $r%cu%nc!a 0 <ac%rlas
,u% s!(an la cur"atura d% la t!%rra) La cr%%nc!a d% Marcon! %n %l "alor d%
la %&/%r!%ntac!'n tu"o .&!to# /%ro no s!n una (ran cant!dad d%
!/%d!%ntos !n!c!al%s 0 d% <u!llac!on%s d% a,u%llos ,u% :sa*7an: ,u%
no tra*a+ar7a)
El doctor Ro*%rt H) Goddard# (%n%ral%nt% cons!d%rado coo %l
/adr% d% la co<%t%r7a !nt%r%s/ac!al 0 uno d% los /!on%ros d% los "u%los
%s/ac!al%s# %n$r%nt' %l !so r!d7culo 0 o/os!c!'n# cuando /ro/uso ,u%
los co<%t%s /odr7an d%sarrollars% /ara ll%"ar "%<7culos %s/ac!al%s 9s
all9 d% la at's$%ra t%rr%str%) Al(unas /%rsonas toda"7a %sta*an
claando %n =E?1# ,u% un co<%t% no $unc!onar7a %n %l %s/ac!o# /or,u%
los (as%s d% %sca/% no t%ndr7an al(o :contra ,u. %/u+ar:) La
d%d!cac!'n d% Goddard 0 aGos d% tra*a+o# $!nal%nt% co/ro*aron su
t%or7a 0 l% condu+%ron al d%sarrollo a/l!o d% su tra*a+o# ,u% tra+o a un
/r!%r /lano la co<%t%r7a 0 l% a*r!' %l ca!no /ara la %&/lorac!'n d%l
%s/ac!o)
Uno d% los (rand%s !nno"ador%s c!%nt7$!cos d% nu%stro t!%/o# %l
doctor Hans S%l0%# una "%- % d!+o# :Para <ac%r r%al!dad un (ran su%Go#
/r!%ra%nt% t!%n% ,u% t%n%rs% %l (ran su%Go): Aunado a las t.cn!cas
%ntal%s d% !nno"ac!'n# d%*% t%n%rs% un s%nt!do d% /ro/'s!to 0 %l "alor
!nt%l%ctual /ara <ac%r su "oluntad cuando /ocas /%rsonas ac%/tan o
s!,u!%ra %nt!%nd%n su !d%a)
Todo (ran ro*l% $u% una "%- una nu%- ,u% %stu"o %n %l su%lo)
ANkNIMO
Los /s!c'lo(os ,u% <an %&/lorado %l co/orta!%nto d% la (%nt%
,u% /!%nsa cr%at!"a%nt%# <an %ncontrado una con%&!'n u0 arcada
%ntr% %l /%nsa!%nto cr%at!"o 0 %l /%nsa!%nto /os!t!"o) A,u%llos ,u%
toan un %n$o,u% /os!t!"o d% :0o /u%do: ant% s!tuac!on%s ,u%
con$rontan# t!%nd%n a /roduc!r 9s !d%as 0 %+or%s soluc!on%s# ,u%
a,u%llos ,u% t!%nd%n !n%d!ata%nt% a t!rar la toalla)
El s%nt!do d%l <uor +u%(a ta*!.n un /a/%l !/ortant% %n la
clas% d% $l%&!*!ldad %ntal ,u% conduc% a la !nno"ac!'n) La !sa clas%
d% $l%&!*!l!dad %ntal 0 a/r%c!o /or las no"%dad%s ,u% cont!%n%n un
s%nt!do d%l <uor# ta*!.n sust%ntan la <a*!l!dad d% /roducc!'n d%
!d%as) La (%nt% ,u% t!%n% un s%nt!do d%l <uor u0 d%sarrollado I,u%
/u%d% r%7rs% $9c!l%nt% 0 ,u% /u%d% contar c<!st%s $9c!l%nt%I t!%nd%
a ad!rar las cosas# nu%"as $oras 0 /roduc!r !d%as nu%"as) La (%nt%
,u% car%c% d% <uor# ,u% ca!na con caras lar(as 0 /%nsa!%ntos
n%(at!"os# rara%nt% t!%n% !d%as nu%"as) La !sa r!(!d%- %ntal ,u.
los conduc% a "%r %l undo coo un lu(ar (r!s 0 s!n sat!s$acc!on%s#
ta*!.n l%s %"!ta o"!l!-ar sus !d%as 0 /roduc!r otras nu%"as)
Entr%nars% %n las t.cn!cas d% /roducc!'n d% !d%as /u%d% t%n%r %l
%$%cto lat%ral d% !ncr%%ntar %l /ro/!o s%nt!do d%l <uor# /os!*l%%nt%
au%ntando %l a/r%c!o /or las no"%dad%s 0 ca/ac!t9ndol% %n la
(%n%rac!'n d% nu%"as co*!nac!on%s d% !d%as 0 alt%rnat!"as
!nt%l!(%nt%s# coo las ,u% !n"olucran las *roas) Estas act!"!dad%s#
+unto con al(unas t.cn!cas d%l /%nsa!%nto /os!t!"o# /u%d%n $orar las
*as%s /ara un /anoraa %+orado so*r% la "!da) La <a*!l!dad d% r%7rs%
I$r%cu%nt%# l!*r%%nt% 0 d% todo cora-'nI $ora una /art% *9s!ca d%
la /ro/!a <a*!l!dad d% ada/tars% al undo) El undo /u%d% s%r un lu(ar
u0 r!d7culo# d%/%nd!%ndo d% c'o %sco+a "%rlo uno)
Jo<n Gardn%r !d%nt!$!ca cuatro ca/ac!dad%s %s/%c7$!cas % !nt%l!(!*l%s /ara
s%r !nno"ador#
=) A/%rtura a nu%"as %&/%r!%nc!as)
?) Ind%/%nd%nc!a d% las o/!n!on%s 0 /r%+u!c!os d% otros)
>) Fl%&!*!l!dad o tol%ranc!a a la a*!(^%dad)
2) Ca/ac!dad /ara %ncontrar ord%n %n la %&/%r!%nc!a)
El <ac% notar ,u% los c<!cos t!%n%n %n a*undanc!a todas %stas
ca/ac!dad%s# 0 ,u% /ara la ./oca %n ,u% %ntran a la /u*%rtad# la
a0or7a s% <a r%nd!do ant% las $u%r-as d% la con$or!dad ,u% l%s
rod%an)=4
S% d%*% ada/tar))) Esa %s la l%0%nda !/r%sa %n todos los l!*ros# %l
%nsa+% !nd!"!s!*l% %n todo /!-arr'n) Nu%stras %scu%las <an
ll%(ado a con"%rt!rs% %n "astas $9*r!cas /ara anu$acturar ro*ots)
ROBERT M) LINDNER)
H% a,u7 al(unas d% las /ocas /ol7t!cas *9s!cas ,u% /u%d%n
%ncontrars% Lt!l%s %n %l d%sarrollo d% sus <a*!l!dad%s !nno"adoras
/ro/!as)
=) Cont!nL% r%c!*!%ndo !n$orac!'n nu%"aJ l%a# %scuc<%# o*s%r"%#
<a*l% con otros)
?) Escuc<% :cu!dadosa%nt%: cuando <a0a !d%as nu%"asJ <a(a
asoc!ac!on%s d%l!*%radas 0 "%r*al7c%las) Co/arta sus !d%as nu%"as
con otros ,u% las r%s/%tar9n)
>) Rod.%s% ust%d !so d% (%nt% ,u% %st!ul% su /%nsa!%nto 0
,u% /!%ns% /os!t!"a % !nno"adora%nt%# no l!!t% sus conoc!dos a los
,u% t!%n%n las !sas !d%as o !nt%r%s%s ,u% ust%d t!%n% noral%nt%)
2) Encu%ntr% las nu%"as !d%as con *ondad# r%s/%to 0 /rot%cc!'nJ
/ract!,u% la t.cn!ca d%l PIN al r%acc!onar a !d%as nu%"as I
caract%r7st!cas /os!t!"as# !nt%r%sant%s 0 n%(at!"as)
@) Ha(a un <9*!to d% /r%(untar c'o %st9n las cosasJ ut!l!-ando A/or
,u.B A/or ,u. noB A,u. /odr7a /asarB
Aun,u% uc<as /%rsonas /ar%c%n cons!d%rar %l /%nsa!%nto
cr%at!"o d% an%ra contrad!ctor!a al /%nsa!%nto l'(!co# cr%o ,u%
$9c!l%nt% /u%d% <ac%rs% con %llos una %-cla aron!osa 0 %$%ct!"a) La
ca/ac!dad /ara /%nsar l'(!ca%nt%# no %&clu0% la <a*!l!dad d% /%nsar
d!"%r(%nt%%nt% 0 d% /roduc!r !d%as nu%"as)
Al a/r%nd%r 0 ut!l!-ar a*as <a*!l!dad%s I/%nsa!%nto con"%r(%nt% 0
/%nsa!%nto d!"%r(%nt%I s% /u%d% t%n%r lo %+or d% a*os# s% /u%d%
ll%(ar a s%r un !nno"ador %$%ct!"o al /roduc!r !d%as nu%"as 0 /on%rlas a
tra*a+ar)

NOTA.
=) Es un %&tracto d% la /)>? %n SELFDRENEWAL d% Jo<n W) Gardn%r)
D%r%c<os r%s%r"ados j =E1># =E12 /or Jo<n W) Gardn%r) R%!/r%so con
/%r!so d% Har/%r Q Ro5# Pu*l!s<%rs# Incor/orat%d)
?I*!d)# /) =2)
>) Usado con /%r!so d% C<arl%s Scr!*n%rRs# Sons d% su l!*ro APPLIED
eMAGINATION /or Al%& Os*orn) D%r%c<os r%s%r"ados ` =E@># =E@K# =E1>
C<arl%s Scr!*n%rRs Sons)
2) Esta t.cn!ca s% atr!*u0% a Ed5ard D%Bono %n %l l!*ro
Ta8%t<%RoadtoCr%at!"!t0ondG%t O$$ Hour D%ad End# d% Da"!d Ca/*%ll#
P<)D)# ON!l%s# ===)6 A!dus Coun!cat!ons# =EKKP# /) =>)
@) Os*orn# A//l!%d Ia(!nat!on# /)=K@)
1) Ja%s L) Adas# Conc%/tual B7oc8*ust!n() Usado con /%r!so) W)W)
Norton Q Co/aG7a# Incor/orat%d# Nu%"a Hor8# N)H) D%r%c<os
r%s%r"ados# =EK2#=EK1 /or la%s L) Adas# /) 11)
K) Ed5ard d%Bono Lat%roP T<!n8!n( ONu%"a Hor86 Har/%r Q Ro5
Pu*l!s<%rs)# Incor/orat%d)) =EK4P)
3) Ja%s L) Adas# Conc%/tual BJoc$7*ust!n() Usado con /%r!so) W)W)
Norton Q Co/aG7a# Incor/orat%d# Nu%"a Hor8# N)H) D%r%c<os
r%s%r"ados j =EK2# =EK)1 /or Ja%s L) Adarns# /) 32)
E) Usado con autor!-ac!'n d% C<arl%s Scr!*n%rRs % H!+os d% A SOURCE
BOOK FOR CREATIME THINKING /or Parn.s 0 Hard!n() D%r%c<os
r%s%r"ados _ >E1? C<arl%s Scr!*n%rRs % H!+os# /) EK)
=4) E&tractos d% las /9(!nas# >@# >1# >K# >3 d%l l!*ro SELFDRENEWAL# d%
Jo<n W) Gardn%r) =E1># =E12 d% Jo<n W) Gardn%r# R%!/r%so con
/%r!so d% Har/%r Q Ro5# Pu*l!s<%rs# Inc)
11. 0e1orar el pensamiento
en el mundo de los negocios
L%0 d% Al*r%c<t6 Cuando las /%rsonas !nt%l!(%nt%s# s% r%Ln%n %n
una or(an!-ac!'n# t%nd%r9n <ac!a la %stu/!d%- col%ct!"a) KARL
ALBRECHT)
$a pre"alencia del pensamiento ne&uloso en las
organi=aciones
En su l!*ro %st!ulant% D%DMana(!n( A%r!ca# R!c<ard Cornu%ll%#
nos da un %+%/lo !nt%r%sant% d% lo ,u% l% /asa a las /%rsonas
!nt%l!(%nt%s ,u% "!"%n d%ntro d%l a*!%nt% or(an!-ac!onal)
))) Una "%- % %ntr%"!st. con una u+%r +o"%n at%nd!%ndo
sol%n%%nt% una 9,u!na (!(ant%sca d% old%o d% /l9st!co) Cada
%,u!s s%(undos# la 9,u!na (ol/%t%a*a 0 %scu/7a una $ora d% /l9st!co#
,u% /ar%c7a la cu*!%rta d% un /lato /ara /ast%l (rand%) La +o"%n u+%r
toa*a la /!%-a# la (!ra*a %n su ano %n(uantada 0 la a(r%(a*a a una
/!la %nor%# ,u% cas! la a<o(a*a)
A/a(' la 9,u!na 0 /lat!caos un /oco) M% d!+o u0 s%r!a%nt%
,u% su tra*a+o r%al%nt% %ra u0 s!/l%) D%*%r7a toar cada old%
,u% sal!%ra d% la 9,u!na 0 o*s%r"arlo cu!dadosa%nt%) S! no t%n7a
n!n(una $alla# d%*%r7a %/acarla %n una ca+a d% cart'n) S! <u*!%ra
al(una !/%r$%cc!'n Icoo una *ur*u+a# o /and%oI d%*%r7a lan-arlo a
un d%/'s!to d% *asura) S'lo %sta*a /%r/l%+a /or,u% %l d%/'s!to ,u% Ja
ad!n!strac!'n l% <a*7a /ro/orc!onado 0a s% <a*7a r%*asado) Ha <ac7a
rato ,u% Ja 9,u!na no /roduc7a un /lato d% /ast%l ,u% no %stu"!%ra
d%$%ctuoso# /%ro %lla %sta*a c'oda 0 t%n7a con$!an-a d% %star <ac!%ndo
%&acta%nt% lo ,u% s% l% <a*7a d!c<o)=
Est% !nc!d%nt% no % sor/r%nd!'# sola%nt% /or,u% %n ! tra*a+o
d% consultor d% n%(oc!os lo <% "!sto una 0 otra "%- %n las
or(an!-ac!on%s) D%sd% lu%(o# las /%rsonas# 9,u!nas# /roductos#
act!"!dad 0 la or(an!-ac!'n ca*!an# /%ro %l r%sultado %s %l !so %n
uc<as s!tuac!on%s) Cornu%ll% <a c!tado un %+%/lo d% lo ,u% 0o <%
llaado :%stu/!d%- col%ct!"a:) Con %sto ,u!%ro d%c!r ,u% las /%rsonas
!nt%l!(%nt%s ,u% /!%nsan 0 actLan %$%ct!"a%nt% coo !nd!"!duos#
/u%d%n coo (ru/o# %&<!*!r la 9s /ro$unda %stu/!d%- 0 t%n%r
r%s/u%stas ant!/roduct!"as a las d%andas d% su %d!o) Cas! cual,u!%ra
,u% <a0a tra*a+ado durant% al(Ln t!%/o %n al(una or(an!-ac!'n# /u%d%
%nc!onar r9/!da%nt% una doc%na o 9s d% <!stor!as /r'&!as a lo
a*surdo# coo %l %+%/lo d% Cornu%ll%) La %stu/!d%- col%ct!"a ocurr%
+usta%nt% con uc<a $r%cu%nc!a %n las or(an!-ac!on%s d% n%(oc!os)
Cuando una /%rsona s% "% a s7 !sa d%s%/%Gando c!%rto /a/%l
%n un a*!%nt% a*stracto d% r%lac!on%s /ro(raadas ,u% las /%rsonas
llaan or(an!-ac!'n# %l co/orta!%nto d% la /%rsona cas!
auto9t!ca%nt% toar9 c!%rtos /atron%s# /ara cod!$!car sus
/%rc%/c!on%s d% %s% /a/%l) Una /%rsona d%ntro d% una or(an!-ac!'n#
t!%nd% a co/ortars% d% $oras u0 d!$%r%nt%s d% las d% la /%rsona
coo !nd!"!duo) Toda or(an!-ac!'n# cons!d%rada coo un +u%(o
%structurado d% /a/%l%s 0 r%lac!on%s# /ro/orc!ona una %-cla d%
*%nd!c!on%s) Al d%$!n!r lo ,u% las /%rsonas s% su/on% ,u% t!%n%n ,u%
<ac%r 0 las clas%s d% !nt%racc!on%s ,u% d%*%r7an t%n%r# /od%os d!r!(!r
los %s$u%r-os d% una cant!dad d% /%rsonas <ac!a %tas coun%s# o
%s/%rar c!%rtos r%sultados) Al !so t!%/o# cuando ado/tan %stos
/atron%s al r%lac!onars% uno con otro# !n%"!ta*l%%nt% %&/%r!%ntan
c!%rtas r%str!cc!on%s %n las $oras %n ,u% %n$ocan los /ro*l%as#
%s/%c!al%nt% los no $a!l!ar%s) En la a0or /art%# los or(an!(raas l%
d!r9n a cada /%rsona 7o ,u% no /u%d% <ac%r 0 lo ,u% d%*%r7a <ac%r)
En al(unas or(an!-ac!on%s %n las ,u% <% tra*a+ado# /ar%c%r7a 9s
%&acto r%%/la-ar %l t.r!no d%/arta%nto /or co/art!!%nto) En
uc<as s!tuac!on%s la %structura or(an!-ac!onal a*stracta# s% <ac% un
s!st%a d% /art!c!'n# ,u% t!%nd% a %n$at!-ar las su*d!"!s!on%s
t%rr!tor!al%s 0 +ur!sd!cc!onal%s# a %&/%nsas d% los s%nt!dos 9s altos d% la
!s!'n) La (%nt% s% r%$!%r% a s7 !sa coo !%*ros d% %rcad%o#
!n(%n!%r7a# $!nan-as# %n$%r%r7a# ad!n!strac!'n % !ncluso d!r%cc!'n d%
una %/r%sa) Estas su*d!"!s!on%s r%lat!"a%nt% ar*!trar!as# s% <ac%n
tan r%al%s /ara los !%*ros d% %stas tr!*us coo lo son los r7os#
ontaGas# o uros ,u% los s%/aran d% los d%9s) En s!tuac!on%s
con$l!ct!"as# t!%nd%n a a/o0ars% %n sus !d%nt!$!cac!on%s tr!*al%s 0 a
/%l%ar d%sd% atr9s d% las urallas or(an!-ac!onal%s) Con uc<a
$r%cu%nc!a# ! /a/%l coo consultor al tra*a+ar /ara <ac%r "ar!as
%+oras %n la o/%rac!'n d% la or(an!-ac!'n# <a s!do s%r"!r d% $ac!l!tador
d% la coun!cac!'n 0 %n las !nt%racc!on%s %$%ct!"as a tra".s d% %stos
l7!t%s co/art!!%ntal%s) H% %ncontrado u0 /ocos (%r%nt%s ,u%
/u%d%n tr%/ar 9s all9 d% sus t%rr!tor!os +ur!sd!cc!onal%s# as!(nados# /or
/%r7odos su$!c!%nt%%nt% lar(os# /ara "%r c'o o/%ra la or(an!-ac!'n
total# % !d%nt!$!car an%ras %n las cual%s "ar!os (ru/os /u%dan coo/%rar
9s %$%ct!"a%nt%)
&os entrenamos mu" duro7 pero parec+a que cada vez que
estbamos empezando a integrarnos en equipos, nos
reorganizar+an. Aosteriormente aprend+ que en la vida tendemos a
afrontar las situaciones nuevas reorganizando, " qu mtodo tan
maravilloso puede ser para crear la ilusi!n de progreso mientras lo
que realmente produce es confusi!n, inetQTciencia "
desmoralizaci!n.
A(T/$&140 ,/.1T(/.
Tantas *roas 0 ,u%+as ac%rca d% la or(an!-ac!'n Io d% la $alta
d% %llaI %&!st%n %n una or(an!-ac!'n t7/!ca# ,u% un "!s!tant% /odr7a
/%nsar ,u% %stas /%rsonas %n /art!cular# d% al(una $ora t!%n%n %l
ono/ol!o d% la %stu/!d%- col%ct!"a) P%ro una r%"!s!'n d% al(unos
or(an!(raas# ostrar7a clara%nt% ,u% la %stu/!d%- col%ct!"a %s una
/art% !n%"!ta*l% %n todas las (rand%s %/r%sas <uanas) Por tanto#
t!%n% 9s s%nt!do an%+arla s%r!a%nt%# d%+ar d% cond%narla 0
,u%+ars%# 0 a/r%nd%r a %nt%nd%rla 0 od!$!carla /ara sat!s$ac%r nu%stras
n%c%s!dad%s) D% "%- %n cuando# d%*%os /on%r at%nc!'n a la %structura
d% la or(an!-ac!'n 0 tratar d% %"aluar la /art% ,u% +u%(a .sta# %n la
%$%ct!"!dad col%ct!"a d% las /%rsonas ,u% la <an ac%/tado coo su
/atr'n coLn /ara r%lac!onars% con los d%9s) Al(unas d% las
cons%cu%nc!as d% las %structuras or(an!-ac!onal%s r7(!das s% an!$!%stan
/or s7 !sas %n al$unc!on%s col%ct!"as coo#
=) Falta d% s%nt!do d% d!r%cc!'n or(an!-ac!onal clara%nt% d%$!n!daJ
ca7da $r%cu%nt% %n la cl9s!ca :tra/a d% la act!"!dad:# dond% %l
o"!!%nto sust!tu0% a los r%sultados)
?) P%nsa!%nto /os/u%stoJ /ro*l%as /%nsados d% an%ra
!nsu$!c!%nt%# /lan%s r%al!-ados a la !tad# co/ro!sos a la !tad# 0
t%as /r!nc!/al%s !nsu$!c!%nt%%nt% %stud!ados)
>) Falta d% s%(u!!%ntoJ $r%cu%nt% uso d%l :al(u!%n d%*% <ac%rlo:J
arr%(los no $r%cu%nt%s d% %tas# /r!or!dad%s 0 r%s/onsa*!l!dad
%s/%c7$!ca)
2) D%$%nsa !nsu$!c!%nt%J /ro0%ctos !/ortant%s d%s/arraados a lo
lar(o d% la %structura or(an!-ac!onal# s!n !nclu!r un s'lo r%s/onsa*l%
alta%nt% !n"olucrado %n o*t%n%r r%sultados)
@) At%nc!'n !nsu$!c!%nt% a los "alor%s <uanosJ /r%ocu/ac!'n
%scla"!-ant% con los r%sultados $!nanc!%ros a %&/%nsas d% los
r%sultados <uanos 0 soc!al%s# ,u% /odr7an *%n%$!c!ar a la
or(an!-ac!'n coo un todo)
El :cl!a: soc!al d% la or(an!-ac!'n Ila sua d% las /%rc%/c!on%s
d% sus (%nt%s ac%rca d_ las noras# "alor%s# r%co/%nsas 0 cast!(osI
noral%nt% t!%n% un !/acto u0 $u%rt% so*r% las /%rsonas ,u%
tra*a+an %n %s% lu(ar) La %d!da %n ,u% s% "alor% %l /%nsa!%nto
cr%at!"o# la !nno"ac!'n# la soluc!'n d% /ro*l%as l'(!cos 0 la d%$%nsa d%
nu%"os %n$o,u%s# d%/%nd% (rand%%nt% d% s! sus l7d%r%s los <an
r%co/%nsado o cast!(ado /or co/ro%t%rs% con %llos)
D%s(rac!ada%nt%# %l co/orta!%nto ant!D/roduct!"o ac%rca d%l cual %l
(%r%nt% s% ,u%+a# /u%d% u0 *!%n :!nc%nt!"ars%: /or /roc%sos
or(an!-ac!onal%s !nt%(rados# o /or las /ro/!as acc!on%s d% los (%r%nt%s)
Contrar!a%nt%# /u%d% <a*%r :d!suasoDr%s: d%$!n!dos# o/%rando %n la
or(an!-ac!'n# ,u% d%sal!%ntan c!%rtas acc!on%s d%s%a*l%s) Con
$r%cu%nc!a# %l cl!a d% la or(an!-ac!'n r%co/%nsa la o*%d!%nc!a# la
con$or!dad 0 la soluc!'n d% /ro*l%as con"%r(%nt%s# !%ntras cast!(a
la !ncon$or!dad# la toa d% r!%s(os 0 %l !nt%nto !n$ructuoso d%
!nno"ac!'n)
En su l!*ro S%l$ R%n%5al# Jo<n Gardn%r o*s%r"a ,u% %n cuanto las
or(an!-ac!on%s s% <ac%n "!%+as 0 9s (rand%s# t!%nd%n a al%ntar cada
"%- %nos la !nno"ac!'n 0 %"%ntual%nt% t%r!nan /or r%duc!rla a un
7n!o) D% acu%rdo con Gardn%r# durant% las %ta/as t%/ranas d%l
cr%c!!%nto d% una or(an!-ac!'n nu%"a# los !nno"ador%s t!%nd%n a d!r!(!r
%l ca/o# do!nando sus /roc%sos soc!al%s 0 toando uc<as
d%c!s!on%s) Cuando la or(an!-ac!'n s% <ac% 9s (rand%# los !nno"ador%s
t!%nd%n a c%d%r %l /aso a los conoc%dor%s# ,u% s% %s/%c!al!-an %n <ac%r
las cosas# d%l :odo corr%cto:) El %,u!l!*r!o or(an!-ac!onal# 0 al(unas
"%c%s %l %stanca!%nto# s!%ntan sus *as%s alr%d%dor d% un +u%(o d%
noras# /roc%d!!%ntos 0 /roc%sos *!%n d%$!n!dos# ,u% %/!%-an a
do!nar la "!da d!ar!a) D%s(rac!adada%nt%# %sta Llt!a %ta/a cas!
s!%/r% !ncr%%nta %l r!%s(o ad+unto a la !nno"ac!'n 0 d%sa$7o d%l status
,uo)?
El /r!%r %&/%rto %n %$!c!%nc!a $u% S!'n L%(r.%) H)L
MENCKEN)
D%sd% %l /unto d% "!sta d% la or(an!-ac!'n d% n%(oc!os# /od%os
d%$!n!r la !nno"ac!'n coo un /roc%so /or %J cual las /%rsonas
%ncu%ntran $oras nu%"as 0 %+or%s d% lo(rar %tas "al!osas) Los
ad!n!strador%s /u%d%n a/r%nd%r a !nno"ar# a/l!cando las <a*!l!dad%s
%s/%c7$!cas d% la /roducc!'n d% !d%as 0 la $l%&!*!l!dad %ntalJ d% la
!sa an%ra# /u%d%n %ns%Gar a sus %/l%ados a !nno"ar# 0 /u%d%n
r%co/%nsar la !nno"ac!'n d!ar!a%nt%# %n lu(ar d% cast!(arla) Estos
!sos /roc%sos s% a/l!can a n!"%l %+%cut!"o) El %+%cut!"o %$%ct!"o /u%d%
ant%n%r la or(an!-ac!'n %n r%no"ac!'n cont!nua# /u%d% al%ntar# 0
r%co/%nsar %l co/orta!%nto !nno"ador# 0 /u%d% ca/ac!tar a las
/%rsonas a <ac%r %+or 0 a0or uso d% sus ca/ac!dad%s d%
/%nsa!%nto) En una or(an!-ac!'n autorr%no"ant%# las /%rsonas
tra*a+an +untas <ac!a la !nt%l!(%nc!a col%ct!"a# %n lu(ar d% !r <ac!a la
%stu/!d%- col%ct!"a) Est% ca/7tulo trata d% las /os!*!l!dad%s /ara ,u% s%
<a(an las cosas d%ntro d% la or(an!-ac!'n)
El !en%meno de ;pensamiento de grupo;
Dond% todos /!%nsan d% la !sa an%ra# nad!% /!%nsa uc<o)
WALTER LIPPMAN
Un $%n'%no s!col'(!co cur!oso /ar%c% do!nar uc<os d% los
/roc%sos d%l /%nsa!%nto ,u% suc%d%n %n las +untas d% n%(oc!os) Est%
%s %l $%n'%no d% c!%rr% /r%aturo# %n %l cual los !%*ros d% un
(ru/o ca*!an u0 /ronto al odo d% /%nsar con"%r(%nt%# ll%(ando a
conclus!on%s /art!cular%s# noral%nt% *a+o la !n$lu%nc!a d% unas
cuantas /%rsonal!dad%s $u%rt%s) El s!c'lo(o Ir"!n( Jan!s d!o a %st%
$%n'%no %l no*r% d% /%nsa!%nto d% (ru/o# ,u% r%sulta# d!c% Jan!s#
d% la !nsu$!c!%nt% conc!%nc!a d% /art% d% los !%*ros d%l (ru/o# ,u% s%
co/ro%t%n %n %l /roc%so d% toa d% d%c!s!on%s# 0 una $alta d%
!ncl!nac!'n %n toar %n cons!d%rac!'n d!"%rsas alt%rnat!"as)
Jan!s %stud!' la d!n9!ca !nt%r/%rsonal %ntr% los !%*ros d%l (a*!n%t%
d%l Pr%s!d%nt% Jo<n F) K%nn%d0 0 d% su (ru/o d% as%sor%s# durant% %l
d%sastr% d% Ba<7a d% Coc<!nos# ,u% !n"olucr' %l al!%nto 0 a/o0o %l
nort%a%r!cano %n la !n"as!'n d% Cu*a /or un (ru/o d% %&!l!ados) En
o/!n!'n d% Jan!s# los !%*ros d%l c7rculo 7nt!o d%l (ru/o <a*7an
r%su%lto a/o0ar $u%rt%%nt% la a"%ntura# 0 cuando %l t'/!co s% /uso a
d!scus!'n# as7 lo <!c!%ron) A,u%llos ,u% no lo <a*7an /%nsado uc<o
t%nd!%ron a ca/!tular ant% la /r%s!'n d% los otros# 0 acordaron s%cundar
la d%c!s!'n aLn cuando no s% s%nt7an *!%n con %lla) D% acu%rdo con Jan!s#
"ar!os d% los !%*ros %/%-aron a t%n%r s%r!as dudas ac%rca d% la
s%nsat%- d% la %/r%sa# /%ro nunca %&/r%saron sus !d%as $u%rt%%nt%#
d%*!do a la $u%r-a d%l cons%nso %n d%sarrollo 0 /or,u% las s%Gal%s
su*+%t!"as ,u% r%c!*!%ron d% los !%*ros d%l (ru/o# l%s d%c7an ,u% %ra
%+or un!rs% al cons%nso# ,u% arr!%s(ar su s!tuac!'n d% cons%+%ros d%
K%nn%d0)
D% acu%rdo con la t%or7a d% /%nsa!%nto d% (ru/o# la a0or7a d%
la (%nt% conc%d% una d%anda tan alta /ara %l /%nsa!%nto
con"%r(%nt%# 0 t!%n%n tan /o,u!ta con$!an-a con sus /ro/!as
ca/ac!dad%s d%l /%nsa!%nto# ,u% t!%nd%n a ac%/tar los /untos d% "!sta#
o/!n!on%s 0 cursos d% acc!'n /ro/u%stos /or una !nor7a d% /%rsonas
,u% <a*lan con $u%r-aI 0a s%a ,u% s%/an d% lo ,u% %st9n <a*lando o
no) Los %&/%r!%ntos s!col'(!cos con los (ru/os /ara soluc!onar
/ro*l%as# <an ostrado ,u% uc<as /%rsonas %st9n l!stas /ara
a*andonar sus /untos d% "!sta# 0 al(unas "%c%s aLn a ac%/tar :<%c<os:
o*"!a%nt% %rr'n%os# cuando al(unos <o*r%s d% /a+a los a/o0an
$u%rt%%nt%)>
M! !n"%st!(ac!'n %n la d!n9!ca d% (ru/os % <a ll%"ado a conclu!r
,u% %n cada (ru/o d% /%rsonas ,u% s% s!%ntan +untos a r%sol"%r
/ro*l%as o a d%c!d!r lo ,u% d%*% <ac%rs%# s!%/r% /asan "ar!as cosas
un!"%rsal%nt%)
=) S% /r%ocu/an %llos !sos cas! co/l%ta%nt% /or %l cont%n!do
d%l /ro*l%a 0 no /on%n at%nc!'n al /roc%so con %l cual lo atacan)
?) Cas! cual,u!%ra con "o- $u%rt% 0 /roc%d%r con$!ado# /u%d% lan-ar al
(ru/o <ac!a c!%rtos cursos d% acc!'n o a c!%rtos %n$o,u%s /ara an%+ar
%l /ro*l%a)
>) E&!st% un /unto s!col'(!co cla"% a lo lar(o d% la l7n%a d%l t!%/o
!nconsc!%nt% d% la act!"!dad d%l (ru/o# al cual ca*!an d% /roc%sos d%
/%nsa!%nto /r%do! nant%%nt% d!"%r(%nt% a /roc%sos /r!nc!/al%nt%
d% /%nsa!%nto con"%r(%nt%J %/!%-an /or %sta*l%c%r :la soluc!'n:)
2) Mu0 /ro*a*l%%nt% no s% dar9n cu%nta d% ,u% <an <%c<o la
trans!c!'n d% d!"%r(%nc!a a con"%r(%nc!a# n! s% dar9n cu%nta d% la
!/ortanc!a %&tr%a d% la trans!c!'n)
@) El ca*!o t!%nd% a sur(!r u0 /ronto %n las +untasJ %l r%sto d%l
t!%/o noral%nt% s% "a %n tra*a+ar la !/l%%ntac!'n d% la soluc!'n#
,u% uno o dos !%*ros /orta"oc%s <an an%+ado /ara "%nd%r al
(ru/o)
1) Una "%- ,u% s% $ora un nLcl%o d% /%rsonas# s% %sta*l%c% %l
cons%nso 0 %/!%-an a tra*a+ar con"%r(%nt%%nt%# s% con"!%rt%n %n %l
:(ru/oD7nt!o:J %l r%sto no co/ro%t!do# %s/%c!al%nt% s! no %st9n
$a!l!ar!-ados con los conc%/tos d%l /%nsa!%nto d!"%r(%nt% 0
con"%r(%nt%# t!%nd%n a s%nt!r una /r%s!'n sut!l /ara ac%/tar %l cons%nso
0 un!rs% a los !%*ros d%l (ru/o :!n: /ara tra*a+ar la soluc!'n)
K) Los !%*ros d%l (ru/o :!n: t!%nd%n a /r%s!onar# d% an%ra o*"!a
o !nd!r%cta# a los !%*ros no co/ro%t!dos# ur(!.ndolos a ca/!tularJ
los !%*ros r%calc!trant%s /u%d%n %ncontrars% %"%ntual%nt% %n %l
ostrac!so# a!slados 0 su+%tos al %scarn!o o al r!d7culo /or !%*ros d%l
(ru/o :!n:)
Est% %"%nto s!col'(!co cla"% I%l ca*!o d%l /%nsa!%nto
d!"%r(%nt% a con"%r(%nt%I s%Gala %l $!n d%l %nunc!ado d%l /ro*l%a 0 la
*Ls,u%da d% o/c!on%s# s! d%"%ras %l (ru/o las <a *uscado) La %s%nc!a
d%l $%n'%no d% /%nsa!%nto d% (ru/o# %n ! o/!n!'n# %s %sta
trans!c!'n cla"% 0 la coacc!'n d% los !%*ros /orta"oc%s d%l (ru/o)
La a0or7a d% lo ,u% s% <ac% /asar coo soluc!'n d% /ro*l%as
l'(!cos# %n s!tuac!on%s d% (ru/o %n los n%(oc!os nort%a%r!canos#
r%al%nt% cons!st% %n una *atalla d% /%rsonal!dad%s %n las cual%s una o
dos /%rsonas (anan la con$%r%nc!a <ac!%ndo ,u% los otros ac%/t%n %l
curso d% acc!'n ,u% /ro/on%n) La cant!dad d% soluc!'n d% /ro*l%as
cr%at!"os o la %&/lorac!'n r%al dada al /ro*l%a# /u%d% <a*%r s!do
"!rtual%nt% nada) D%sa$ortunada%nt%# los :/%rd%dor%s: d% la
con$%r%nc!a I a,u%llos ,u% ca/!tularon contra su /ro/!a "oluntadI
/u%d%n /ost%r!or%nt% no a/o0ar d%l todo la soluc!'n# no t%n!%ndo
n!n(Ln co/ro!so /%rsonal con %lla) Est% %st!lo nort%a%r!cano d% la
!nt%racc!'n d% /%rsonal!dad%s# contrasta con %l %st!lo +a/on.s# %n %l cual
s% cons!d%ra rudo 0 /oco !nt%l!(%nt% a/r%surar una conclus!'n ant%s d%
,u% todos <a0an t%n!do o/ortun!dad d% r%"!sar los <%c<os 0 los $actor%s
!n"olucrados %n %l t%a) En uc<as or(an!-ac!on%s +a/on%sas# %l
cons%nso d%/%nd% d% un /roc%so cu!dadoso 0 d%l!*%rado# %n %l cual
cada /%rsona d%l (ru/o t!%n% o/ortun!dad d% dar su o/!n!'n) Cada uno
d% los !%*ros d%+a la r%un!'n# con un co/ro!so /%rsonal $!r% /ara
<ac%r ,u% la soluc!'n tra*a+%# /or,u% cada uno to' /art% %n la toa d%
d%c!s!on%s)
Un (ru/o d% soluc!'n d% /ro*l%as# /u%d% %"!tar ca%r %n la
tra/a d%l :/%nsa!%nto d% (ru/o:# t%n!%ndo 0 ut!l!-ando
conc!%nt%%nt% un od%lo d% soluc!'n d% /ro*l%as con /asos coo
los d%scr!tos %n %l Ca/7tulo E) En ! tra*a+o con los (ru/os d% soluc!'n
d% /ro*l%as# <% a0udado a sus !%*ros a /%nsar tanto %n %l /roc%so#
coo %n %l cont%n!do 0 as%(urars% d% ,u% todos tra*a+an %n la !sa
%ta/a al !so t!%/o) Esto /roduc% soluc!on%s uc<o 9s %$%ct!"as# 0
(ana uc<o 9s !nt%r.s 0 co/ro!so d% /art% d% los !%*ros %nos
%&/r%s!"os)
El arte de hacer preguntas
S% n%c%s!ta una %nt% u0 /oco usual /ara anal!-ar lo o*"!o)
ALFRED NORTH
WHITEHEAD
El /ro*l%a con los /%nsador%s Ilos !nno"ador%s# los
!conoclastas# los /roductor%s d% !d%asI %s su d%t%sta*l% <9*!to d%
/r%(untar :A/or ,u.B:) En su %st!lo d% dar r!%nda su%lta a la *Ls,u%da
d% <%c<os# d%t%cc!'n d% *asura 0 /roducc!'n d% !d%as# cont!nua%nt%
"u%lcan la carr%ta d% la trad!c!'n 0 d%l do(a) A%na-an la
/r%d!cta*!l!dad c'oda d% la costu*r% al /ro/on%r cosas ,u% nunca
<%os !nt%ntado ant%s) Nos asustanJ sacud%n nu%stros s%nt!dos +ust!c!a
0 %sta*!l!dad d% las cosas) Pu%d%n !nclus!"% cu%st!onar al(o tan *9s!co
coo la at%rn!dad# 0 /or %sa ra-'n# no l%s a(radan a la a0or /art% d%
las /%rsonas)
En toda or(an!-ac!'n 0 %s/%c!al%nt% %n las as "!%+as 0
:aduras:# %&!st%n costu*r%s Iodos d% <ac%r las cosas ,u% los
!%*ros d%l (ru/o <an ac%/tado coo :la an%ra corr%cta:) Con
$r%cu%nc!a# una costu*r%# /roc%d!!%nto o r%(la con la ,u% acu%rdan#
/or %+%/lo# la s!tuac!'n d% la :at%rn!dad:# %sto %s# :o*"!a%nt%:
a/ro/!ado# corr%cto 0 d%s%a*l%# %ra%nt% r%/r%s%nta un odo
s!/l%%nt% %c9n!co 0 con"%n!%nt% d% <ac%r las cosas) Muc<as d% las
r%(las# r%(la%ntos 0 /roc%d!!%ntos d% las or(an!-ac!on%s <an
so*r%"!"!do d%*!do a la con"%n!%nc!a d% los !nd!"!duos d% ll%"arlas a
ca*o# 9s ,u% d%*!do a su %$%ct!"!dad %n o*t%n%r r%sultados) Cuando
una or(an!-ac!'n <a d%$!n!do sus co/art!!%ntos !nt%rnos# las /%rsonas
%n %stos :ca/os: !nd!"!dual%s# t%nd%r9n a !nt%ractuar %ntr% s7# %n %l
lar(o /la-o# %n $ora alta%nt% %structurada# d% odos r%s/%ta*l%s) En
cuanto sus odos d% <ac%r las cosas s% sol!d!$!can % !nst!tuc!onal!-an#
cada !%*ro d% una tr!*u !nd!"!dual# t!%nd% a r%"%rt!r %n %lla sus
/roc%d!!%ntos %st9ndar%s# 9s ,u% a an%+ar los /ro*l%as nu%"os %n
t.r!nos d% su r%al!dad corr!%nt%)
S% n%c%s!ta s%r un !nd!"!duo u0 "al!%nt% /ara <ac%r /r%(untas
*9s!cas a la or(an!-ac!'n# 0 al(u!%n con !nt%l!(%nc!a /ara sal!rs% con la
su0a) La (%nt% ,u% s% autono*ran soluc!onador%s d% %nt% a*!%rta#
/u%d%n r%acc!onar a!rada 0 /%r"%rsa%nt% cuando al(u!%n l%s /r%(unta
la %$%ct!"!dad d% sus costu*r%s /art!cular%s 0 d% los odos d%
an%+ars% con otros) A/ar%nt%%nt%# la /ro*a*!l!dad /ara %l ord%n 0
/r%d!ct!D*!l!dad %n %l tra*a+o# $unc!ona tan /ro$unda%nt% %n %l !nd!"!duo
t7/!co# ,u% cual,u!%r cosa ,u% a%nac% su rut!na /ar%c% ,u% a%na-a %l
!so *!%n%star d% la /%rsona) H %s/%c!al%nt% cuando %l !nno"ador
o$r%c% una !d%a nu%"a 0 no !nt%ntada# la /%rsona ,u% s% su+%ta al r!tual 0
la costu*r%# t!%nd% a %ncontrar todas las ra-on%s /or las ,u% %sta no
tra*a+ar9 0 no d%*%r7a !nt%ntars%) Mu0 /ocas !d%as nu%"as sur(%n a
/ru%*a d% $allas)
Una !d%a ,u% no %s /%l!(rosa no "al% la /%na d% llaars% !d%a)
ELBERT HUBBARD
Coo !nno"ador !ncorr%(!*l%# <% %ncontrado con $r%cu%nc!a ,u% lo
9s %$%ct!"o /ara "%nd%r !s !d%as a otros %s a0udarl%s a cont%star /or
s7 !sos sus /r%(untas *9s!cas# 0 s%nt!rs% c'odos con las nu%"as
!d%as) Una "%- ,u% una /%rsona %n una or(an!-ac!'n %/!%-a a a/l!ar
su /%rs/%ct!"a# 0 a /%nsar %n t.r!nos d% o/c!on%s 0 nu%"as !d%as#
noral%nt% /u%d% ac%/tar la /os!*!l!dad d% ca*!ar 0 %&/%r!%ntar# s!
%so /ro%t% r%sultados /os!t!"os) H% conclu!do ,u% la an%ra 9s
s%(ura /ara ,u% %l !nno"ador s%a as%s!nado I$!(urat!"a o l!t%ral%nt%I
%s %ntr%%t%rs% con !d%as nu%"as 0 a%na-ant%s# %n los t%rr!tor!os d%
las /%rsonas) Sola%nt% /r%/arando a al(u!%n /ara %scuc<ar !d%as
nu%"as /u%d% "%nd%r la su0a# 0 al(unas "%c%s d%*% a0udar a la /%rsona
a d%scu*r!rla /%rsonal%nt% 0 toarla coo /ro/!a)
A0udar a otros a acr%d!tars% sus !d%as# t!%n% %l !ncon"%n!%nt% d%
,u% n!%(a la (rat!$!cac!'n d%l %(o# d% t%n%r a otras /%rsonas ,u% l%
%nsalc%n su ca/ac!dad d% /%nsa!%nto# /%ro lo(ran dos o*+%t!"os as
altos 0 u0 r%con$ortant%s) Pr!%ro# o*t!%n% los r%sultados ,u% ust%d
,u!%r%) S%(undo# l% %star9 %ns%Gando# a otras /%rsonas a <ac%r lo ,u%
ust%d <ac% I/roduc!r nu%"as !d%as /or s7 !sas) H todo lo ,u%
!ncr%%nt% la /o*lac!'n d% !nno"ador%s %n una or(an!-ac!'n# %s una
contr!*uc!'n /os!t!"a)
$a soluci%n de pro&lemas de grupo
Un ca%llo %s un ca*allo d!s%Gado /or un co!t.)
ANkNIMO
Muc<a (%nt% conc!*% %rr'n%a%nt% la toa d% d%c!s!on%s %n las
or(an!-ac!on%s# coo un /roc%so con$!nado %&clus!"a%nt% a %+%cut!"os
o a /%rsonas# $oral%nt% d%s!(nadas coo ad!n!strador%s# 0
r%al!-ado %n +untas %s/%c!al%s d% toa d% d%c!s!on%s) R%al%nt%# la
(ran a0or7a d% la toa d% d%c!s!on%s %n las or(an!-ac!on%s# s% <ac% %n
(ru/os %ntr% /%rsonas d%l !so n!"%l) En !nconta*l%s r%un!on%s# la
(%nt% d% n%(oc!os d% "ar!os n!"%l%s d!scut%n d!$%r%nt%s asuntos
d!ar!a%nt%# 0 toan acu%rdos so*r% c'o an%+arlo) S'lo
ocas!onal%nt% :%/acan: un t%a# al d%c!d!r $oral%nt% /or %d!o
d% una r%soluc!'n d% ad!n!strador%s d% alto n!"%l) H /ara %l o%nto
%n ,u% tal t%a ll%(a al %scr!tor!o d% los %+%cut!"os# a,u%llos ,u% lo
tra+%ron al ta/%t% d% la d!scus!'n# lo <an od%lado a/l!a%nt% con sus
!nt%racc!on%s /r%"!as) En la %d!da %n ,u% la (%nt% ,u% tra*a+a r%un!da
%n (ru/os d%l !so n!"%l# /on(a at%nc!'n al /roc%so d% soluc!'n d%
/ro*l%as 0 d% toa d% d%c!s!on%s# /odr9 tra*a+ar +unta 9s
%$%ct!"a%nt%)
Los c<!st%s 0 *roas ,u% s% %scuc<an so*r% los co!t.s 0 so*r% su
$alta d% %$%ct!"!dad# /ro*a*l%%nt% %&/r%san un d%s%o d% ,u% <a0a
.todos 9s %$%ct!"os /ara la soluc!'n d% /ro*l%as %n (ru/o) D% "%-
%n cuando# un %+%cut!"o %n una or(an!-ac!'n (rand% t7/!ca# r%un!r9 un
co!t. /ara :tra*a+ar: al(Ln /ro*l%a) D%s/u.s d% "ar!as s%anas o d%
%s%s d% d%*at%# los !%*ros d%l co!t. /odr9n /%rd%r !nt%r.s %n %l
/ro*l%a# 0 toar cual,u!%ra d% las a"%n!das /ara /on%r acc!'n $!nal a
sus act!"!dad%s 0 t%r!nar) Podr9n ll%(ar o no a una soluc!'n $unc!onal
d%l /ro*l%a ,u% l%s $u% as!(nado) Podr9n s!/l%%nt% d%+ar d%
r%un!rs%# no d%c!r nada# 0 %s/%rar ,u% %l %+%cut!"o s% ol"!d% ,u% los
no*r') Al tratar d% /on%r %l asunto nu%"a%nt% %n anos d% otro
%+%cut!"o# /odr9n /u*l!car un %orando %&/l!cando /or ,u. %l %n$o,u%
d%l co!t. no s% a+ust' al /ro*l%a) O /odr9n s!/l%%nt% /arc<ar al(o
/ar%c!do a un %n$o,u%# %scr!*!r un %orando al %+%cut!"o# 0 sal!r %n
d%s*andada# %s/%rando ,u% no los "u%l"an a r%un!r otra "%-) En u0
/ocos casos# un co!t. r%un!do tra*a+ar9 %l /ro*l%a %t'd!ca 0
%$%ct!"a%nt%# /ro/ondr9 una soluc!'n $unc!onal 0 la a/o0ar9n
con$!ada%nt%)

APor ,u. la d!$%r%nc!aB ACu. <ac% ,u% un (ru/o o/%r% %$%ct!"a 0
d%c!d!da%nt%# !%ntras otro s!/l%%nt% "a(u% %n %l /ro*l%aB La
d!$%r%nc!a %s :o/%rac!'n %n %,u!/o:) Un (ru/o tra*a+a %$%ct!"a%nt%
coo un %,u!/o ,u% /!%nsaJ %l otro s!/l%%nt% d%a*ula# s!n %n$ocar
sus %n%r(7as %$%ct!"a%nt%)
Podr7aos usar %l t.r!no co!t. /ara r%$%r!rnos al caso 9s
t7/!co d% un (ru/o d%sconc%rtado# 0 r%s%r"ar %l t.r!no %,u!/o /ara una
clas% %s/%c7$!ca d% :o/%rac!'n %n (ru/o:) En los (ru/os d% soluc!'n d%
/ro*l%as d% las or(an!-ac!on%s Itanto co!t.s coo %,u!/osI
uc<os d% los !sos $actor%s l!!tant%s o/%ran una 0 otra "%-) Los
$actor%s ,u% t!%nd%n a <ac%r ,u% un (ru/o s%a un co!t. %n lu(ar d% un
%,u!/o# !nclu0%n cual,u!%ra d% los s!(u!%nt%s6
=) El %+%cut!"o ,u% l%s d!o %l /ro*l%a /udo no <a*%rlo %nunc!ado
%$%ct!"a%nt%# o /u%d% no <a*%r aclarado *!%n la %ta %s/%c!$!ca d% los
%s$u%r-os d%l (ru/o# o /u%d% no <a*%rl%s dado al(Ln odo d% /od%r
d%c!r cu9ndo s% <a r%su%lto %l /ro*l%a)
?) Al (ru/o /u%d% $altarl% un l7d%r co/%t%nt%# Iuna /%rsona
$oral%nt% a car(o# ,u!%n t!%n% las <a*!l!dad%s /r9ct!cas 0 soc!al%s
r%,u%r!das /ara an%+ar sus act!"!dad%s)
>) Los !%*ros /u%d%n no /on%r su$!c!%nt% at%nc!'n a sus /ro/!os
/roc%sos !nt%rnosJ /u%d%n ocu/ars% %llos !sos con %l cont%n!do d%l
/ro*l%a s!n usar al(una clas% d% od%lo d% soluc!'n d% /ro*l%as
consc!%nt%s# o /lan%ar la (u7a d% sus %s$u%r-os)
2) El l7d%r d%l (ru/o /u%d% no /ro"%%r un .todo o /roc%d!!%nto
ad%cuado /ara %l ata,u% d%l (ru/o al /ro*l%aJ /u%d% no /lan%ar %l
/ro0%cto lo su$!c!%nt% /ara ,u% cada !%*ro cono-ca ,u. /a/%l d%*%
d%s%/%Gar)
@) Los !%*ros d%l (ru/o /u%d%n no d!r!(!r sus %s$u%r-os <ac!a una
conclus!'n $!r%J /u%d%n /ro"ocar una soluc!'n %nunc!ada %n t.r!nos
(%n%ral%s o "a(os# o /u%d%n no <ac%r %l s%(u!!%nto co/l%to <ac!a
una soluc!'n tra*a+a*l% con un /lan d% acc!'n)
El ata,u% d%l %,u!/o a un /ro*l%a r%,u!%r% una %ta *!%n
%s/%c!$!cada# un (ru/o *!%n %sco(!do# un l7d%r co/%t%nt%# un %n$o,u%
consc!%nt% coo %l d%l od%lo d% soluc!'n d% /ro*l%as# un /lan /ara
atacar %l /ro0%cto co/l%to# 0 un s%(u!!%nto <ac!a una soluc!'n
co/l%ta 0 tra*a+a*l%) M%d!ant% %sta d%$!n!c!'n# uc<as or(an!-ac!on%s#
nunca <an !nt%ntado r%al%nt% soluc!onar los /ro*l%as %n (ru/o)
Muc<os <an ut!l!-ado sola%nt% %n$o,u%s d% co!t.s)
E/!%c% con un !d%al 0 t%r!n% con una n%(oc!ac!'n r%al)
KARL ALBRECHT
Al tra*a+ar coo consultor d% n%(oc!os con "ar!as or(an!-ac!on%s#
$r%cu%nt%%nt% <% ut!l!-ado un %n$o,u% ,u% 0o llao %l .todo :d%
%,u!/o t!(r% or(an!-ado <or!-ontal%nt%: ,u% co/r%nd% $orar un
%,u!/o %s/%c!al d% (%nt% d% acc!'n d% "ar!os d%/arta%ntos cla"%s#
no*rar d% %ntr% %llos un l7d%r d%l %,u!/o 0 tra*a+ar d% c%rca con %llos
/ara atacar los /ro*l%as as!(nados) El o*+%t!"o d%l %,u!/o /u%d%
co/r%nd%r /roduc!r un ca*!o !/ortant% %n la or(an!-ac!'n !sa#
r%sol"%r al(unos /ro*l%as o d!$!cultar ,u% .stos sur+an
!n%s/%rada%nt%# o *uscar al(una o/ortun!dad cla"%# coo un /roducto
nu%"o o un /ro(raa nu%"o)
D%/%nd!%ndo d%l t!%/o 0 r%cursos d!s/on!*l%s# trato d% %ntr%nar
a ICS !%*ros d%l %,u!/o %n las %strat%(!as cr%at!"as d% soluc!'n d%
/ro*l%as# 0 a0udarl%s a %nt%nd%r la !/ortanc!a d% (%n%rar 0 nutr!rs%
d% las !d%as# 9s ,u% atarlas) Coo 7n!o# % (usta %ns%Garl%s a
d!st!n(u!r %ntr% %l /%nsa!%nto d!"%r(%nt% 0 %l con"%r(%nt%# 0 sa*%r
cu9ndo toar o/c!on%s consc!%nt%s) Est% %n$o,u% *9s!co l%s a0uda a
ut!l!-ar sus !d%as %$%ct!"a%nt%)
Al a0udar al (ru/o a %&/lorar un /ro*l%a# %s/%c!al%nt% cuando
la /roducc!'n d% !d%as +u%(a un /a/%l !/ortant% %n la (%n%rac!'n d%
acc!on%s# <% %ncontrado Lt!l !n"ocar %l conc%/to d% !d%as# :r%dondas: 0
:cuadradas:# d%sarrollada /or %l consultor d% n%(oc!os Walton Bos<%ar)
D% acu%rdo con Bos<%ar# la a0or7a d% las /%rsonas ant!%n%
con"%rsac!on%s !nt%rca*!ando !d%as cuadradas# %sto %s# las ,u%
%nca+an 7nt!a%nt% una con otra 0 constru0%n un /atr'n l'(!co
cons!st%nt% d% asoc!ac!on%s) P%ro uc<as d% %stas !d%as Lt!l%s s%
(%n%ran %n %l c%r%*ro d% la /%rsona %n $ora r%donda Isur(%n coo
un /ast%l a %d!o coc!nar# %d!o %&/r%sado o s'lo /arc!al%nt%
!nt%l!(!*l%I) Por analo(7a# Bos<%ar d!c%# una !d%a r%donda t!%nd% a
:rodar:# a %nos ,u% al(u!%n la alcanc%# la d%t%n(a 0 la ant%n(a
t%/oral%nt% d% cual,u!%r $ora ,u% s% /u%da /r%s%ntar) Al anotarla
o ant%n%rla d!s/on!*l% /ara %&/lorac!'n /ost%r!or# los !%*ros d%l
(ru/o /u%d%n ,u!-9# <ac%r d% %lla una !d%a cuadrada# ,u% /u%da
a0udarl%s a r%sol"%r %l /ro*l%a) Ut!l!-ar %l t.r!no d% !d%a r%donda#
/%r!t% a los !%*ros d%l (ru/o /r%s%ntar una !d%a %n $ora "a(a# s!n
,u% s% s!%ntan a la d%$%ns!"a <ac!a %lla) Al d%c!r# :%sta %s una !d%a
r%donda:# %star9 s%Galando al (ru/o ,u% %s un /%nsa!%nto
$ra(%ntar!o ,u% d%*% ca/tars% 0 (uardars% /ara uso /ost%r!or) Esto
a0uda a %"!tar %l as%s!nato d% !d%as 0 al!%nta a otros !%*ros d%l
(ru/o# a co/art!r ta*!.n sus !d%as r%dondas)2
G%n%ral%nt%# s! tan s'lo /u%do <ac%r ,u% los !%*ros d%l
%,u!/o ado/t%n un od%lo s!/l% d% soluc!'n d% /ro*l%as coo %l
d%scr!to %n %l Ca/7tulo E# 0 /or %d!o d% .l a0udarl%s a o"%rs% /aso a
/aso# noral%nt% /u%d%n r%sol"%r los /ro*l%as u0 %$%ct!"a%nt%)
Ut!l!-ar un od%lo conc%/tual coLn %n sus /roc%sos# t!%nd% a
ant%n%r a todos <ac!%ndo la !sa cosa al !so t!%/o# %n$ocar su
%n%r(7a %ntal# 0 as%(urars% ,u% l% dan al /ro*l%a su$!c!%nt%
/%nsa!%nto d!"%r(%nt% 0 /roducc!'n d% !d%as cr%at!"as /ara d%sarrollar
soluc!on%s alta%nt% %$%ct!"as) El uso d% tal od%lo# ta*!.n t!%nd% a
%l!!nar %l %$%cto d% (rou/t<!n8# d%*!do a ,u% cada /%rsona t!%n% una
o/ortun!dad d% o$r%c%r sus !d%as# 0 d% <ac%r /r%(untas# s!n s%r atacada
/or %l (ru/o 7nt!o ,u% /rou%"% %l cons%nso) En t.r!nos s%nc!llos# un
%,u!/o %$%ct!"o d% soluc!'n d% /ro*l%as# %s un %,u!/o d% /%nsa!%nto
*!%n or(an!-ado)
$a toma de decisiones de los e1ecuti"os
Para %l *ur'crata6 cuando %st9 a car(o# /ond%raJ cuando t!%n%
/ro*l%as# d%l%(aJ cuando duda# us!ta) JAMES
H) BOREN
Un %ntr%nador d% $Lt*ol d% s%cundar!a# ,u% s% +acta*a a s7 !so
d% s%r un ad!n!strador# %ncar' %n lo %+or d% la t%/orada# un
/ro*l%a u0 d!$7c!l a !tad d% un +u%(o %n casa) En unos /ocos
!nutos# su /r!%r 0 s%(undo :,uart%r*ac8s: $u%ron sacados d%l +u%(o
/or l%s!on%s# +usta%nt% ant%s d%l %d!o t!%/o) El Ln!co :,uart%r*ac8:
d!s/on!*l% %ra un t%rc%r :str!n(%r: ,u% no <a*7a /ro*ado 0 ,u% nunca
<a*7a +u(ado)
El %ntr%nador /!d!' t!%/o 0 s%ron%' al ,uart%r*ac8 "%rd% con
un d!scurso) :A<ora %scuc<a:# d!+o sol%n%%nt%) :Cu!%ro ,u% <a(as
%&acta%nt% lo ,u% t% d!(o Inada 9s n! nada %nos) T%n%os %l
*al'n so*r% nu%stra 0arda >4) Sal 0 +usta%nt% su+%ta %l *al'n 0 d%+a
,u% %l r%lo+ corra) Ha- tr%s trucos d% ,uart%r*ac8 0 d%s/u.s <a- un
/unto) D%s/u.s /odr%os !r al d%scanso %n %d!o t!%/o 0 d%c!d!r lo
,u% "aos a <ac%r) No t% <a(as %l l!sto) AEnt!%nd%sB: :S! s%Gor:# d!+o %l
+o"%nc!to) :A<ora# r%cu%rda:# l%s aon%st' %l %ntr%nador !%ntras %l
uc<ac<o s% d!r!(7a al ca/o) :Tr%s trucos d% ,uart%r*ac8 0 un /unto:)
El uc<ac<o <!-o %&acta%nt% lo ,u% s% l% <a*7a d!c<o) La
/r!%ra +u(ada car(' <ac!a la l7n%a 0 lo(r' un a"anc% d% ,u!nc% 0ardas)
Esto <!-o ,u% %l %,u!/o "ol"!%ra al +u%(o 0 s% cr%ara una %oc!'n
+ust!$!cada %ntr% los a$!c!onados local%s) En la s%(unda +u(ada# %l
,uart%r*ac8 r%/!t!' su d%s%/%Go# la uc<%du*r% s% "ol"!' loca
cuando %l *al'n %sta*a so*r% la l7n%a d% 24 0ardas d%l %,u!/o o/on%nt%#
%l uc<ac<o lo(r' toda"7a otra +u(ada 0 a"an-' %l *al'n <asta la l7n%a
d% ?4 0ardas d% la o/os!c!'n ant%s d% ,u% lo co(!%ran) Su %,u!/o $u%
lan-ado con con$!an-a 0 d%t%r!nac!'n# la o/os!c!'n o*"!a%nt% %sta*a
/r%ocu/ada# 0 %l alunado %n las (rad%r7as %sta*a n%r"!oso) So*r% la
cuarta +u(ada# %l uc<ac<o /!d!' ,u% s% <!c!%ra un (ol d% ca/o)
D%s/u.s d% ,u% son' %l d!s/aro d% %d!o t!%/o# los +u(ador%s
r%corr!%ron tra*a+osa%nt% %l ca/o) El %ntr%nador ll%(' corr!%ndo
<asta %l ,uart%r*ac8# a un lado d% .l con !ra % !ncr%dul!dad) Con cora+%
%scasa%nt% controlado# l% r%/l!c'# :AT% !/ortar7a d%c!r% lo ,u%
%sta*as /%nsando cuando /%d!st% <ac%r un (ol d% ca/oB :SS7T:#
r%s/ond!' %l uc<ac<o o*"!a%nt% %no+ado) :SEsta*a /%nsando ,u.
%ntr%nador tan tonto t%n%osT:)
La toa d% d%c!s!on%s %n los n%(oc!os r%,u!%r% c!%rto (rado d%
$l%&!*!l!dad) As7 coo /od%os a/l!car c!%rta cant!dad d% c!%nc!a al
/roc%so d% (u!ar a un (ru/o d% /%rsonas# ta*!.n d%*%os r%s/%tar la
n%c%s!dad d% ada/tars% ant% s!tuac!on%s ca*!ant%s) La a0or7a d% los
%+%cut!"os ll%(an a s%rlo# no n%c%sar!a%nt% /or,u% /u%d%n toar
%+or%s d%c!s!on%s ,u% cual,u!%r otra /%rsona# s!no /or,u% r%al%nt%
toan d%c!s!on%s) Cual,u!%ra con c!%rta cant!dad d% con$!an-a 0 "alor
/ara toar d%c!s!on%s# /u%d% ll%(ar od%rada%nt% *!%n a d%s%/%Gar
cual,u!%r /os!c!'n %+%cut!"a)
Tra*a+ando con t%nac!dad oc<o <oras al d7a# s% /u%d%
%"%ntual%nt% ll%(ar a s%r +%$% 0 tra*a+ar doc% <oras al d7a)
ROBERTFROST
S!n %*ar(o# la %&c%l%nc!a %n la toa d% d%c!s!on%s %s total%nt%
otra cosa) M!%ntras ,u% al(unos %+%cut!"os atr!*u0%n la <a*!l!dad d%
toa d% d%c!s!on%s al :!nst!nto:# :%&/%r!%nc!a: 0 :art%:# otros lo <ac%n al
/roc%so total d% ut!l!-ar los r%cursos d%l /%nsa!%nto or(an!-ac!onal#
/ara %,u!/ars% a s7 !sos con los <%c<os ,u% l%s /%r!t!r9n %sco(%r
%$%ct!"a%nt%) Un %+%cut!"o arado con "alor /ara toar d%c!s!on%s# las
l%cc!on%s a/r%nd!das /or la %&/%r!%nc!a# 0 al(unos od%los Lt!l%s 0
t.cn!cas /ara <ac%rlo# /u%d% $9c!l%nt% sal!r ad%lant% %+or ,u% otras
/%rsonas %nos ocu/adas %n %sta*l%c%r un d%s%/%Go %n %l lar(o
/la-o)
En %sta s%cc!'n r%"!sar%os "ar!os <9*!tos d% /%nsa!%nto !nconsD
c7%nt%# ,u% /u%d%n l!!tar con r!(or la %$%ct!"!dad d% la toa d%
d%c!s!on%s d% un %+%cut!"o o ad!n!strador# 0 ostrar%os c'o
"%nc%rlas) Los <9*!tos ,u% % /ar%c% ,u% +u%(an un /a/%l u0
!/ortant% son6
=) Toar las d%c!s!on%s %,u!"ocadas a n!"%l %+%cut!"oJ !nundars% a s!
!so con d%c!s!on%s ,u% d%*%r7an d%l%(ars% a ad!n!strador%s
su*ord!nadosJ contrar!a%nt%# d%+ar asuntos s!n at%nd%r ,u%
r%,u!%r%n d%c!s!on%s !/ortant%s# /ara ,u% sus su*ord!nados to%n las
d%c!s!on%s# %n "!rtud d%l !nt%r+u%(o al a-ar d% sus acc!on%s
!nd!"!dual%s)
?) No ant!c!/ar /ro*l%as cla"%s# 0 asuntos ,u% %r%-can d%c!s!'nJ
no r%conoc%r los t%as ,u% s% "an d%sarrollando <asta ,u% %s
d%as!ado tard% /ara /od%r an%+ars% %$%ct!"a%nt%)
>) Soluc!'n d% /ro*l%as d% c!clo a*!%rto# coo los d%scr!tos %n %l
Ca/7tulo EJ callar %n ant%n%r una !n"%st!(ac!'n so*r% un curso
/art!cular d% acc!'n# coo /art% d% un /roc%so d% soluc!'n d%
/ro*l%as a /la-o lar(oJ callar %n %"aluar r%sultados 0 "%r!$!car
conc!%n-uda%nt% la %$%ct!"!dad d% las d%c!s!on%s alcan-adas
/r%"!a%nt%)
2) Falta d% "oluntad /ara a*andonar un curso d% acc!'n a /ro(raa
d%*!do a la !ntroducc!'n d%l %(o o %&/%ctat!"as no r%al!stasJ $alta d%
"oluntad /ara :r%d%ctd!r: cuando los %"%ntos s%Galan ,u% %s corr%cto
<ac%rlo) @) Uso !nad%cuado d% los %s$u%r-os d% los !%*ros d%l sta$$
/ara /rocurar los <%c<os# !d%as# soluc!on%s# 0 /untos d% "!sta
n%c%sar!os /ara an%+ar un /ro*l%a %$%ct!"a%nt%)E
No d%+%s /ara aGana lo ,u% /u%das <ac%r ,u% al(u!%n <a(a <o0)
ANkNIMO
As7 coo %l %ntr%nador d% $Lt*ol d%*!' <a*%r d%l%(ado la d%c!s!'n
d% la cuarta +u(ada a su ,uart%r*ac8# as7 %l %+%cut!"o o ad!n!strador %n
cual,u!%r n!"%l# d%*% d%l%(ar a sus su*ord!nados tantas d%c!s!on%s coo
s%an /os!*l%s) Muc<os ad!n!strador%s ca%n %n %l /atr'n d% dar una
d%c!s!'n a cada asunto ,u% sus su*ord!nados l% tra%n# cuando d%*%r7an
/r%(untar /r!%ro# :AR%al%nt% n%c%s!ta %st% t%a ! at%nc!'n# o
/u%d% %sta /%rsona toar la d%c!s!'nB:
Ta*!.n la $alta d% ant!c!/ac!'n a t%as d% d%c!s!on%s /r!nc!/al%s#
/u%d% l!!tar s%"%ra%nt% la %$%ct!"!dad d% los /roc%sos d% toa d%
d%c!s!on%s d% los ad!n!strador%s) Un ad!n!strador 0 su sta$$#
noral%nt% /u%d%n an%+ar un /ro*l%a uc<o 9s %$%ct!"a%nt%#
cuando lo "%n "%n!r /or un /%r!odo d% s%anas o %s%s ant%s# ,u% s!
s!/l%%nt% l%s *rota un d7a 0 los o*l!(a a toar una soluc!'n
!n%d!ata) El t!%/o ant!c!/ado ,u% t!%n%n d%sd% la *Ls,u%da
consc!%nt% d% /ro*l%as /ot%nc!al%s 0 lu%(o !r a su %ncu%ntro# ca/ac!ta
a los soluc!onador%s d% /ro*l%as a o*t%n%r los <%c<os# (anar %+or%s
/%rs/%ct!"as# (%n%rar o/c!on%s# 0 al%ntar d!"%rs!dad d% /untos d% "!sta
uc<o ant%s d% ,u% s% <a(a n%c%sar!o %l /%nsa!%nto con"%r(%nt%) El
%ncu%ntro ant!c!/ado d% los /ro*l%as 0 su soluc!'n $oran una /art%
"!tal d% la /lan%ac!'n %$%ct!"a d% la or(an!-ac!'n)
La soluc!'n d% /ro*l%as d% c!clo a*!%rto /ro*a*l%%nt% %s la
r%s/onsa*l% %n (ran /art% d% los %rror%s 0 d%sastr%s ,u% ocurr%n %n las
or(an!-ac!on%s d% n%(oc!os) El odo 9s coLn d% %n$ocar los
/ro*l%as d% n%(oc!os# %s /ro*a*l%%nt% a *as% d% /ru%*a 0 %rror# la
t%nd%nc!a d% uc<os ad!n!strador%s 0 (%nt% sta$$ a "!"!r d7a a d7a 0
s%ana a s%ana# con $r%cu%nc!a no l%s /%r!t% d%t%ctar los /roc%sos
9s lar(os 0 las t%nd%nc!as %n su act!"!dad# ,u% s%Gal%n la n%c%s!dad d%
acc!'n corr%ct!"a) Muc<os ad!n!strador%s# ,u!-9 la a0or7a# $racasan
%n cons%r"ar una ta*ulac!'n d% los r%sultados d% las d%c!s!on%s 0 c%rrar
%l c!rcu!to %n %l /roc%so d% la soluc!'n d% /ro*l%as coo s% s%Gal' %n
%l Ca/7tulo E) Con $r%cu%nc!a no r%conoc%n ,u% las c!rcunstanc!as d% <o0
son las cons%cu%nc!as d% las d%c!s!on%s ,u% s% toaron %n %l /asado)
D%*!do a ,u% car%c%n d%l conc%/to d%l c!rcu!to c%rrado %n sus
d%c!s!on%s 0 acc!on%s# tal%s %+%cut!"os 0 ad!n!strador%s /odr7an no
a/r%c!ar la n%c%s!dad d% <ac%r %l s%(u!!%nto %n las acc!on%s ,u% lo
r%,u!%r%n) M% (ustar7a (anar% un d'lar /or cada r%un!'n %n la ,u% %l
%+%cut!"o o ad!n!strador d%c!da so*r% al(Ln /ro*l%a 0 %l (ru/o s%
d!su%l"a s!n d%t%r!nar %s/%c7$!ca%nt% ,u!.n <ar9 ,u. 0 c'o) Coo
d!c% %l /ro"%r*!o# :Una ra-'n /or la ,u% las cosas /ar%c%n no !r d%
acu%rdo a los /lan%s# %s ,u% nunca <u*o /lan%s:)
Un ad!n!strador ,u% no t!%n% la "oluntad d% a*andonar un
/ro0%cto $a"or!to# /roducto o curso d% acc!'n ,u% no <a tra*a+ado# s%
r%lac!ona u0 %str%c<a%nt% con la soluc!'n d% /ro*l%as d% c!rcu!to
a*!%rto coo una al$unc!'n d%l /%nsa!%nto) Muc<as "%c%s lo ,u% un
ad!n!strador conc!*% coo un /ro*l%a# al(una "%- l% /ar%c!' a
al(u!%n 9s I,u!-9s aun,u% a .l !soI una soluc!'n) En ! tra*a+o
coo consultor d% n%(oc!os# con $r%cu%nc!a % !n"olucro %n r%sol"%r
/ro*l%as ,u% /ar%c%n ostrar %"!d%nc!a d% ,u% una *u%na !d%a s%
con"!rt!' %n ala) Por %+%/lo# al tra*a+ar %n una co/aG7a con alta
t%cnolo(7a %n %l 9r%a nucl%ar# s% % /!d!' r%"!sar un s!st%a u0
co/l%+o d% /roc%d!!%ntos d% !n(%n!%r7a 0 r%co%ndar una an%ra
/ara <ac%r ,u% tra*a+aran)
Pr%(unt. a los %+%cut!"os# :ant%r!or%nt%# Aa ,u. /ro*l%a o$r%c7a
soluc!'n %l s!st%aB: Esto l%s condu+o nu%"a%nt% a %&/r%sar %l
/ro/'s!to or!(!nal d%l s!st%a# ,u% s% <a*7a !do a los %&tr%os 0 s%
<a*7a <%c<o u0 lar(o 0 co/l%+o)
El /ro*l%a or!(!nal %ra controlar una (ran cant!dad d% d!*u+os d%
!n(%n!%r7a# %s/%c!$!cac!on%s 0 r%/ort%s r%,u%r!dos /ara constru!r un
r%actor nucl%ar) Al r%(r%sar a %sa n%c%s!dad ,u% %l con+unto d%
/roc%d!!%ntos no <a*7a sat!s$%c<o# r%a*r!os %l t%a or!(!nal d% la
soluc!'n d% /ro*l%as) R%co%nd. ,u% la co/aG7a d%s%c<ara la
%scolan-a co/l%ta d% /roc%d!!%ntos 0 ,u% /r%/arara un anual d%
!n(%n!%r7a s!/l!$!cado or!%ntado al o*+%t!"o or!(!nal) Lo ,u% <a*7a
%"!tado ,u% la co/aG7a a*andonara %l %n$o,u% ,u% no <a*7a
$unc!onado# %ra la %&!st%nc!a d% un d%/arta%nto %s/%c!al d%st!nado a
d%scr!*!r los /roc%d!!%ntos) Estas /%rsonas no ,u%r7an /%rd%r sus
/u%stos# as7 ,u% cont!nuaron %scr!*!%ndo /roc%d!!%ntos aun d%s/u.s
d% ,u% <a*7an r%conoc!do ,u% los /roc%d!!%ntos %ran %l /ro*l%a# 9s
,u% la soluc!'n)
No <a0 una an%ra corr%cta d% <ac%r las cosas ,u% no d%*%n
<ac%rs%)
ANkNIMO
M9s d% una or(an!-ac!'n <a tro/%-ado 0 <a t%n!do ,u% c%rrar
/or,u% %l %+%cut!"o %n +%$% r%<us' ac%/tar la %"!d%nc!a d% ,u% su
/roducto $a"or!to no sat!s$ac7a las n%c%s!dad%s d%l %rcado) Al(unas
"%c%s la <a*!l!dad /ara rac!onal!-ar# rad!ca %n a$rontar los <%c<os# 0
%"!tar r%"aluar %l or!(!nal atract!"o curso d% acc!'n# <ac!a lo cual /u%d%
r%tardar tanto los /roc%sos d% ada/tac!'n n%c%sar!os# ,u% la
or(an!-ac!'n no s% r%cu/%ra)
N%(oc!o %s lo ,u%# s! no s% t!%n%# s% t!%n% ,u% sal!r) ANkNIMO
H# $!nal%nt%# %l uso !nad%cuado d% r%cursos d% d!r%ct!"a# t!%/o#
!n$orac!'n 0 tal%nto# con $r%cu%nc!a s!(n!$!ca ,u% %l %+%cut!"o d%*%
toar d%c!s!on%s !/ortant%s *asadas %n %l a-ar# ruor%s# 0 %n las
o/!n!on%s d% $acc!on%s o/u%stas d%ntro d% la d!r%ct!"a) Al(unos
%+%cut!"os aLn s% ll%(an a %nor(ull%c%r d% sus <a*!l!dad%s d% toar
:+u!c!os !rr%"oca*l%s: s!n ol%stars% %n o*t%n%r los <%c<os n! %&/lorar
a/l!a%nt% los /ro*l%as ,u% sur(%n) Coo toador%s d% d%c!s!on%s#
la a0or7a d% %stos :t!rador%s so*r% las rod!llas: <an t%n!do# %n %l lar(o
/la-o /unta+%s u0 /o*r%s) H uc<os %+%cut!"os ,u% /ar%c%n toar
d%c!s!on%s %$%ct!"a%nt% %n %l o%nto# r%al%nt% %stud!aron los
asuntos d% sus d%c!s!on%s /or /%r!odos lar(os) Fr%cu%nt%%nt%# lo ,u%
/ar%c% una d%c!s!'n r9/!da <%c<a /or un %+%cut!"o %$%ct!"o# r%al%nt%
s!(n!$!ca /on%r las /!%-as $!nal%s %n %l ro/%ca*%-as 0 co/l%tar %l
/roc%so d% ra-ona!%nto) La t%r!nac!'n d%l /roc%so d% d%c!s!on%s
ll%(' s!ult9n%a%nt% con la nu%"as /!%-as d% !n$orac!'n# /%ro %l
/roc%so %n s7 !so %/%-' uc<o ant%s)
Usando un od%lo consc!%nt% d% soluc!'n d% /ro*l%as %n las
d!scus!on%s con %l sta$$# un %+%cut!"o /u%d% a0udarl% a %nt%nd%r la
natural%-a d% la d%c!s!'n ,u% d%*% toar# 0 /u%d% as!(narl% "ar!as
!s!on%s +unto con los <%c<os o !d%as n%c%sar!os /ara a/o0ar los +u!c!os
,u% d%*% <ac%r tard% o t%/rano) Al ant!c!/ar las d%c!s!on%s /r!nc!/al%s#
%l %+%cut!"o /u%d% ut!l!-ar los r%cursos sta$$ %$%ct!"a%nt%) Cuando d%*a
r%sol"%r una contro"%rs!a# ta*!.n /u%d% toar %l *%n%$!c!o d% sus
!d%as !nd!"!dual%s 0 /untos d% "!sta# al%ntando los d!"%rsos /untos d%
"!sta# %n lu(ar d% %"!tarlos# %l %+%cut!"o %nr!,u%c% sus /untos d% "!sta %n
%sos t%as 0 s% /r%/ara a<7 !so /ara an%+arlos 9s %$%ct!"a%nt%)
Al(unos %+%cut!"os co%t%n %l %rror d% <ac%r ,u% su*ord!nados
/%rt!nac%s /%ro *!%n !nt%nc!onados# con /untos d% "!sta o/u%stos %n un
asunto# d!scutan %ntr% s7# *a+o la su/os!c!'n %,u!"ocada d% ,u% la
/%rsona ,u% /u%d% "%nd%r su o/!n!'n# 9s a(r%s!"a%nt%# d%*% t%n%r
la :%+or: o/!n!'n) Un %n$o,u% uc<o as %$%ct!"o %s s!/l%%nt%
al%ntar a los !%*ros d% la d!r%ct!"a a /%nsar %n %l /ro*l%a d%sd%
"ar!os /untos d% "!sta 0 as%(urars% d% ,u% s% /ro/orc!onar9 todos los
<%c<os d!s/on!*l%s 0 $actor%s ,u% a/o0%n una d%c!s!'n) Al $!nal# s!
%n$oca %$%ct!"a%nt% su r%s/onsa*!l!dad d% toa d% d%c!s!on%s no
!/orta cu9l d% %llos $a"or%-ca %l curso d% acc!'n ,u% s% %sco(!'
$!nal%nt%) D% <%c<o# t!%n% 9s s%nt!do %"!tar s!tuac!on%s d% :(anador
I/%rd%dor: %ntr% los su*ord!nados# a tra".s d% toar d%c!s!on%s
*asadas %n la %"!d%nc!a# 9s ,u% %n /%rsonal!dad%s o/u%stas)
Lo ,u% !/orta# no %s ,u!%n t!%n% la ra-'n# s!no lo ,u% %s corr%cto)
TOMAS HUULEH
Entrenamiento de administradores para audarlos a
pensar con claridad
Cu!d% los %d!os# ,u% los $!n%s s% cu!dar9n solos) GANDHI
Una d% las cosas ,u% sa*%os %+or 0 ,u% ol"!daos con
$r%cu%nc!a ac%rca d% las or(an!-ac!on%s %s ,u% la %$%ct!"!dad d% los
%s$u%r-os col%ct!"os d% un (ru/o (rand% d% /%rsonas# d%/%nd% /or lo
(%n%ral 9s $u%rt%%nt% d% la ca/ac!dad d% sus ad!n!strador%s ,u% d%
cual,u!%r otro $actor) Con %st% <%c<o tan $!r%%nt% %sta*l%c!do d%ntro
d% las or(an!-ac!on%s d% n%(oc!os# toda"7a /r%"al%c%# %l s7ndro% d%l
ad!n!strador al u*!cado) Una d% las $oras 9s coun%s /ara ,u%
una or(an!-ac!'n cons!(a un ad!n!strador !nco/%t%nt%# %s /roo"%r a
una /%rsona a un /u%sto ad!n!strat!"o cuando <a d%ostrado una
%&c%l%nt% d%s%/%Go %n al(una %s/%c!al!dad) D%*!do a ,u% la a0or7a
d% las /%rsonas t!%nd%n a cons!d%rar ,u% la ad!n!strac!'n %s un t!/o d%
<a*!l!dad !n$oral# ,u% uno s!/l%%nt% :r%co(%: d% /asada#
r%lat!"a%nt% /ocos %+%cut!"os /r%/aran a sus su*ord!nados /ara
a"an-ar %n la ad!n!strac!'n# 0a s%a con /ro(raas d% %ntr%na!%nto o
/or as!(nac!on%s %s/%c!al%s ant%s d% su /rooc!'n) Pro*a*l%%nt% no
9s d% un ad!n!strador nu%"o d% cada d!%-# %ntra a su nu%"o /u%sto#
<a*!%ndo toado un curso %n ad!n!strac!'n)
Aun,u% al(unas or(an!-ac!on%s (rand%s !n"!%rt%n uc<o %n %l
%ntr%na!%nto d% sus ad!n!strador%s# la a0or7a /ar%c% "a(ar
ut!l!-ando .todos tor/%s# /ara s%l%cc!onar nu%"os ad!n!strador%s 0
con /r%su/u%stos 7n!os /ara %ntr%narlos) Son r%lat!"a%nt% /ocos
los %+%cut!"os ,u% /ar%c%n co/ro%t!dos a %ntr%nars% 0 d%sarrollar a
los $uturos l7d%r%s d% la or(an!-ac!'n# o a !n"%rt!r los r%cursos n%c%sar!os
%n /ro(raas con %s% o*+%to)
S! tu"!%ra ,u% r%co%ndar sola%nt% un curso d% %ntr%na!%nto
,u% $u%ra %l 9s "al!oso /ara la !n"%rs!'n d% los $ondos ,u% <!c!%ra
cual,u!%r or(an!-ac!'n# %sco(%r7a un curso !nt%ns!"o %n t.cn!cas d%l
/%nsa!%nto /r9ct!co /ara sus ad!n!strador%s) El %ntr%na!%nto d% los
ad!n!strador%s %n t.cn!cas d%l /%nsar con clar!dad# /roduc% una
cant!dad d% r%sultados %nsura*l%s 0 cual!tat!"os) Los r%sultados
%nsura*l%s# noral%nt% a/ar%c%n con a0or %$%ct!"!dad %n los
(ru/os d% tra*a+o ,u% an%+an# %s/%c!al%nt% %n tra*a+o /ro$%s!onal o
d% :conoc!!%nto:# %n %l cual# los !%*ros d%l (ru/o d%/%nd%n d% la
!nt%racc!'n %$%ct!"a 0 d%l %s$u%r-o con+unto) Los r%sultados cual!tat!"os
!nclu0%n (ran con$!an-a d% /art% d% los ad!n!strador%s /ara an%+ar %l
/u%sto ad!n!strat!"o# %+or r%conoc!!%nto d% la !/ortanc!a d% los
/roc%sos d% soluc!'n d% /ro*l%as 0 toa d% d%c!s!on%s# 0 %+or
/%rs/%ct!"a %n %l /a/%l d%l ad!n!strador %n lo(rar ,u% s% <a(an las
cosas d%ntro d% la or(an!-ac!'n)
Aun,u% $a"or%-co %l %ntr%na!%nto d% ad!n!strador%s 0 (%nt%
/ro$%s!onal %n la %scala a/l!a d% las <a*!l!dad%s d% /%nsar con
clar!dad# las dos <a*!l!dad%s $unc!onal%s d%l /%nsa!%nto coo la
soluc!'n d% /ro*l%as 0 la /roducc!'n d% !d%as# %r%c%n %l .r!to d%l
a0or .n$as!s %n los cursos d% %ntr%na!%nto or!%ntados a los n%(oc!os)
Un ad!n!strador ,u% /u%d% a/r%nd%r a usar un od%lo co/l%to d%
soluc!'n d% /ro*l%as %n lo /%rsonal# as7 coo %n act!"!dad%s d%
soluc!'n d% /ro*l%as %n (ru/o# /u%d% toar d%c!s!on%s uc<o 9s
%$%ct!"as ,u% los ad!n!strador%s t7/!cos# 0 las cons%cu%nc!as con
$r%cu%nc!a /u%d%n contr!*u!r d!r%cta%nt% a !ncr%%ntar la r%nta*!l!dad)
Ad%9s# los ad!n!strador%s ,u% t!%n%n un conc%/to $!r% d% la
/roducc!'n d% !d%as# s% con"!%rt%n %n !nno"ador%s ,u% /u%d%n ada/tar
sus soluc!on%s al %d!o a*!%nt% %n ,u% s% d%s%n"u%l"%n) Estos
ad!n!strador%s ta*!.n /u%d%n %ns%Gar a sus su*ord!nados a /roduc!r
!d%as nu%"as 0 Lt!l%s# 0 al%ntar la !nno"ac!'n /or s7 !sa) Una /ol7t!ca
a lar(o /la-o d% r%s/%to /or las !d%as# coo s7 $u%ra la r!,u%-a
!nt%l%ctual d% la or(an!-ac!'n# conduc% a 9s 0 %+or /roducc!'n d%
!d%as 0 as 0 %+or%s %n$o,u%s Lt!l%s a /ro*l%as nu%"os 0 "!%+os)
D% "%- %n cuando# d%*%r7aos /r%(untarnos a nosotros !sos
:ACu9l %s %l "alor d% una sola !d%a nu%"aB ACual %s %l "alor d% un $lu+o
constant% d% !d%as nu%"asB:) La a/l!cac!'n d% las t.cn!cas d%l
/%nsa!%nto cr%at!"o coo la llu"!a d% !d%as %n (ru/o# la !n(%n!%r7a d%l
"alor d%l /roducto# 0 los /ro(raas d% su(%r%nc!a d% los %/l%ados#
<an a<orrado uc<os !llon%s d% d'lar%s a las or(an!-ac!on%s# 0 l%s <an
tra7do uc<as ut!l!dad%s no /lan%adas)
En su l!*ro A//l!%d 7a(!nat!on# Al%& Os*orn% c!ta caso tras caso
d% *%n%$!c!os /r9ct!cos 0 r%nd!!%ntos sustanc!al%s %n d'lar%s# d%
or(an!-ac!on%s cu0os ad!n!strador%s s% d!%ron cu%nta d%l "alor d%l
%ntr%na!%nto %n las t.cn!cas d% /%nsa!%nto# %s/%c!al%nt% la
/roducc!'n d% !d%as) Os*orn% d!c%6
-a 0ociedad 0uiza de 0eguros de ;ida de .erna, utiliz! +a
lluvia de ideas en el problema de 6c!mo encontrar nuevos
vendedores6. (l panel produjo >>< ideas en una hora. -a
evaluaci!n determin! que >< val+an #a pena de ser adoptadas "
que B>< eran potencia+mente uti+izab+es. (n un esfuerzo para
ahorrar, -a $ficina de ,bastecimientos de #a 3arina de (.(.4.4.
quer+a hacer 6un barco de suministros que hiciera e\ trabajo de
tres6, -a soluci!n, arrib! despus de varias sesiones de lluvia de
ideas, resu#tando en... un ahorro total de J millones de d!lares al
a@o en salarios " costos de operaci!n.
-a 3esa 'irectiva de la (scuela de .erFele" %eights, &.\., anticip!
problemas en obtener aprobaci!n para una emisi!n de bonos para
un edificio escolar propuesto en ochocientos cincuenta mil d!lares.
4n grupo conducido por el 'r. 5red 5insterbach utiliz! la lluvia de
ideas en este problema: 65ormas de abatir costos en la
construcci!n de un nuevo edificio, sin disminuir #a calidad de lo
educaci!n " #a calidad de #os materiales de construcci!n6. -as
ideas resultantes acortaron los costos estimados en =J< mil
d!lares7 un ahorro de BB< mil d!lares.
(n cuanto a la utilizaci!n de la lluvia de ideas en negocios,
he aqu+ ha" unos cuantos casos entre muchos 6,luminum
ompan" of ,merica, ,rmstrong orF, .r"sto#I3"ers, hristmas
lub of ,merica, orning 8lass )orFs, 'u Aont, (th"l orporation,
8eneral (lectric, 1.3, &eG *orF Telephone, /,, /e"nolds 3etis,
/exall, 0cott Aaper ompan", Ta"lor 1nstruments, 4nion arbide,
4.0. /ubber, 4nited 0tates 0teel.D
Os*orn% s%Gala ,u% %l <o*r% ,u% su(!r!' ,u!tar los *ols!llos /ara
r%lo+ d% los un!$or%s d%l %+.rc!to# a<orr' a los contr!*u0%nt%s /or un
/%r7odo d% dos aGos# una c!$ra %st!ada %n un !ll'n s%!sc!%ntos !l
d'lar%s)
Ac%rcar las t.cn!cas d%l /%nsa!%nto 0 d% la !nno"ac!'n a la
ad!n!strac!'n# r%,u!%r% sola%nt% la "oluntad /ara !nt%ntar un
/ro(raa d% %ntr%na!%nto 0 al(unas s%s!on%s d% (ru/o con
%"aluac!on%s $!nal%s) Al tra%r a la or(an!-ac!'n un consultor /ara
/r%s%ntar un /ro(raa d% %ntr%na!%nto 0 conduc!r al(unas s%s!on%s
%n (ru/o /ara soluc!'n d% /ro*l%as % !nno"ac!'n# los %+%cut!"os
/u%d%n "%r o/%rando %l /roc%so 0 %"aluar su "alor coo un %n$o,u%
(%n%ral) Al(unas or(an!-ac!on%s %sta*l%c%n coo %ta ,u% una d% las
s%s!on%s d% /roducc!'n d% !d%as# s% d%d!,u% a a*at!r costos o
!ncr%%ntar ut!l!dad# su$!c!%nt%s /ara /a(ar los <onorar!os d%l consultor
,u% d!r!(% %l /ro(raa)
Un /ro(raa d% %ntr%na!%nto /ara ad!n!strador%s 0 otros
/ro$%s!onal%s# %n las t.cn!cas d%l /%nsa!%nto /r9ct!co /odr7a !nclu!r)
=) Un /anoraa (%n%ral d% las <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto)
?) Usar %l od%lo d% soluc!'n d% /ro*l%as 0 toa d% d%c!s!on%s)
>) T.cn!cas d% /roducc!'n d% !d%as)
2) T.cn!cas /ara toa d% d%c!s!on%s)
@) T.cn!cas d% !nno"ac!'n)
1) Estud!o d% casos ,u% trat%n las n%c%s!dad%s d% la or(an!-ac!'n)

M9s 0 9s %/r%sas %st9n !n"!rt!%ndo %n /ro(raas d% %ntr%na!%nto
/ara sus ad!n!strador%s %n las <a*!l!dad%s d%l /%nsar con clar!dad# 0 la
a0or7a d% a,u%llos ,u% <ac%n %l s%(u!!%nto d% %stos /ro(raas#
r%/ortan ,u% s% /a(an /or s7 !sos uc<as "%c%s# %n t.r!nos d%
*%n%$!c!os on%tar!os# as7 coo %n au%nto %n %$%ct!"!dad
ad!n!strat!"a) Un ad!n!strador ,u% /u%d% /%nsar %$%ct!"a%nt%#
/u%d% ad!n!strar %$%ct!"a%nt%)

NOTA.
=) R!c<ard Cornu%ll%# D%DMano(!n( A.r!ca) ONH6 Rando Hous%# =EK@P#
/) 2>)
?) Ada/tado d% las //) K@DK3 !n SELFDRENEWAL d% Jo<n W) Gardn%r#
D%r%c<os r%s%r"ados h =E1># =E12 /or Jo<n W) Gardn%r# r%!/r%so con
autor!-ac!'n d% Har/%r Q Ro5 Ed!tor%s)
>) Para un *r%"% tratado ".as% :Grou/t<!n8:# d% Ir"!n( L) Jan!s# Ps0
c<oJo(0 Toda0 ONo"!%*r% =EK=P# /) 2># /ara una d!scus!'n 9s
co/l%ta d% las !d%as d% Jan!s# "%a M!ct!s o$ Grou/t<!n8 OBoston6
Hou(<ton M!$$!n# =EK>P)
2Walton C) Bos<%ar 0 Karl C) Al*r%c<t) L$nd%rstand!n( P%o/l%6 Mod%7s
andConc%/ts# OLa Jolla# Cal!$orn!a6 Un!"%rs!t0 Assoc!at%s# =EKKP) /) 13)
@) Para una d!scus!'n a conc!%nc!a d% la ad!n!strac!'n %$%ct!"a d%l
%+%cut!"o# "%r Karl Al*r%c<t Succ%ss$ul Mana(%%nt *0 O*+%ct!"%s)
OEn(l%5ood Cl!$$s# N)I)6 Pr%nt!c%DHall# =EK3P)
1) Usada con autor!-ac!'n d% C<arl%s Scr!*n%rRs % H!+os) Toado d%l l!*ro
A//l!%d !o(!nat!on) D%r%c<os r%s%r"ados =E@># j =E@K# =E1> /or los
<!+os d% C<arl%s Scr!*n%r)

12. $o construcci%n de los
ha&ilidades del cere&ro
Aara estar a la cabeza, mejore su cabeza. ... 5$/.(0
$a importancia del e1ercicio mental
En t.r!nos d% *%n%$!c!o al %+%rc!tarlos# la analo(7a %ntr% %l
c%r%*ro 0 %l Lsculo# s% a/l!ca sor/r%s!"a%nt% *!%n) La %"!d%nc!a ,u%
<%os r%un!do# !nd!ca ,u% s% /u%d% %+orar /r9ct!ca%nt% cual,u!%r
as/%cto d%l $unc!ona!%nto d%l c%r%*ro ut!l!-9ndolo# us9ndolo 0
"ol"!.ndolo a usar) Muc<a (%nt% l!!ta su /%nsa!%nto /ara s!%/r%# al
su/on%r ,u% las <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto son $!+adas (%n.t!ca%nt%
d% al(una an%ra# 0 s!/l%%nt% ol"!dan d%sa$!ars% a s7 !sos)
Pr%c!sa%nt% d% la !sa an%ra ,u% %l cora-'n# los /ulon%s 0 los
Lsculos %+oran su $unc!ona!%nto d%s/u.s d% unas cuantas s%anas
d% trotar# 0 cont!nLan %+or9ndos% *a+o un /ro(raa d% %+%rc!c!o d%
!ncr%%ntos constant%s# las <a*!l!dad%s d%l c%r%*ro %+oran con %l
t!%/o# s! s% las %st!ula constant%%nt%)
Todas las <a*!l!dad%s *9s!cas d%l c%r%*ro %nnu%radas %n %l
Ca/7tulo ?# Iconc%ntrac!'n# o*s%r"ac!'n# %or!a# ra-ona!%nto l'(!co#
$orac!'n d% <!/'rt%s!s# (%n%rac!'n d% o/c!on%s# <ac%r asoc!ac!on%s#
r%conoc!!%nto d% /atron%s# <ac%r !n$%r%nc!as 0 /%rc%/c!'n %s/ac!al
c!n.t!caI r%s/ond%r9n al %+%rc!c!o) S!/l%%nt% s% t!%n% ,u% d%c!d!r
,u. <a*!l!dad s% ,u!%r% d%sarrollar /r!%ro# darl% at%nc!'n 0 a/l!carl% un
/ro(raa d% %+%rc!c!o)
S! s% /u%d%n %n$ocar %n la d!r%cc!'n a/ro/!ada# %stos /roc%sos d%
d%sarrollo d% sus <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto# tra*a+ando d% an%ra
,u% d!s$rut%# 0 <ac!.ndolo /or un /%r7odo d% s%anas 0 aLn %s%s#
%/%-ar9 a t%n%r r%sultados nota*l%s) D%sd% lu%(o# s! s% arranca con un
r.(!%n d%s%ado d% %ntr%na!%nto "!(oroso# s!n d!stracc!'n#
/ro*a*l%%nt% no lo cont!nuar9 lo su$!c!%nt% coo /ara "%r r%sultados)
Pro*a*l%%nt% cons!d%rar9 "al!oso %sco(%r 9s cu!dadosa%nt% las
/%rsonas ,u% $r%cu%nta# %/l%ar %nos t!%/o con los /%nsador%s
%c9n!cos ,u% no l% !nt%r%san# 0 9s con /%rsonas ,u% %st!ul%n su
/%nsa!%nto) S! d%s%a %s/%c!al%nt% la co/aG7a d% /%rsonas u0
!nt%l!(%nt%s# "%a la /os!*!l!dad d% un!rs% a MENSA# la Soc!%dad
Int%rnac!onal /ara P%rsonas d% alto IC)`
`El do!c!l!o /ara sol!c!tar !n$orac!'n d% MENSA %s6 A%r!can M%nsa
L!!t%d) D%/art%nt A# =K4= W%st >rd) Str%%t# Broo8l0n# NH ==??>)
Est% ca/7tulo d%scr!*% "ar!as $oras d% "%nc%r un /atr'n d%
<9*!tos %ntal%nt% s%d%ntar!os# %+%rc!tar su c%r%*ro d% an%ra ,u% l%
a0ud% a d%sarrollarlo %d!ant% un /roc%so d!s$ruta*l%# 0
s!st%9t!ca%nt% /on%r a tra*a+ar con %$%ct!"!dad sus <a*!l!dad%s)
C%mo cam&iar un h3&ito.
4n hbito es un hbito, " ning9n hombre puede tirarlo por la
ventana; ms bien, debe llevarlo escaleras abajo, escal!n por
escal!n. 3,/: T),1&
La <a*!l!dad d% ca*!ar sus <9*!tos s!r"% coo /unto d% arran,u%
Lt!l /ara d%sarrollar otras <a*!l!dad%s d%l c%r%*ro# d%*!do a ,u% toda la
construcc!'n d% <a*!l!dad%s !n"olucra r%%/la-ar <9*!tos "!%+os con
otros nu%"os 0 9s %$%ct!"os) S! /u%d% %ntr%nars% a s7 !so /ara a!slar
s!st%9t!ca%nt% un <9*!to# %stud!arlo# d%$!n!r un <9*!to sust!tuto 0
toar los /asos n%c%sar!os /ara /on%rlo %n /r9ct!ca# <asta ,u%
r%%/lac% al <9*!to "!%+o# s% /u%d% a/l!car %sta t.cn!ca /ara d%sarrollar
cual,u!%r <a*!l!dad d%l c%r%*ro ,u% %sco+a) S'lo /ract!,u% la <a*!l!dad
<asta con"%rt!rla %n <9*!to# 0 /ost%r!or%nt% sur(!r9 d% an%ra
auto9t!ca)
Muc<as /%rsonas /ar%c%n no %nt%nd%r co/l%ta%nt% los
r%,u!s!tos /ara ca*!ar un <9*!to /%rsonal# o cuando %nos as7 /ar%c%#
%n "!sta d% la cant!dad ,u% s% ,u%+a d% no /od%r ca*!ar sus <9*!tos)
D% <%c<o# uc<as /%rsonas ,u% s% ,u%+an d% ,u% no /u%d%n ca*!ar
sus <9*!tos# nunca <an ll%"ado a ca*o r%al%nt% un %s$u%r-o
s!st%9t!co /ara <ac%rlo) E&!st% una (ran d!$%r%nc!a %ntr% ,u%+ars% d%
al(o 0 <ac%r r%al%nt% al(o /ara ca*!arlo) E/%c%os /or <ac%r ,u%
ol"!d% ust%d todo lo ,u% cr%% o /!%nsa ,u% sa*% d% los <9*!tos 0
r%(r%sarlo a al(unos /r!nc!/!os *9s!cos) Un <9*!to %s *9s!ca%nt% un
/atr'n d% co/orta!%nto ll%"ado a ca*o r%/%t!da%nt%# d%*!do a ,u%
su c%r%*ro conoc% 0 l% (usta %+or ,u% cual,u!%r otro /atr'n %ntal# %l
/atr'n %ntal ,u% (o*!%rna al <9*!to) Para ca*!ar un <9*!to# s% d%*%
ca*!ar %l /atr'n d%J c%r%*ro ,u% l% da lu(ar) Encontrar9 9s $9c!l
r%%/la-ar un <9*!to con otro# ,u% tratar d% %l!!nar un <9*!to s!n la
sust!tuc!'n r%s/%ct!"a) Su c%r%*ro no /u%d% *orrar total%nt% %l /atr'n
%ntal d%l <9*!to) P%ro s! s% l% da a su c%r%*ro un /atr'n alt%rnat!"o
9s $u%rt% %n ,u. a/o0ars%# %nso*r%c%r9 co/l%ta%nt% al /atr'n no
d%s%ado# 0 su co/orta!%nto lo s%(u!r9) Ust%d /u%d% ca*!ar al(unos
<9*!tos %s/%c7$!cos coo6
=) Int%rru/!r a otros %n una con"%rsac!'n)
?) No contar su ca*!o d%s/u.s d% una co/ra)
>) L!/!ar su /lato cada "%- ,u% co%# :lo cual !nc!ta la (ula:)
2) M%r t%l%"!s!'n)
@) D%scu!dar las act!"!dad%s %ducat!"as coo la l%ctura 0 toar
cursos)
1) Eno+ars% con los n!Gos# /adr%s# a!(os 0 co/aG%ros d% tra*a+o)
K Fuar)
3) Ol"!dars% d% <ac%r %+%rc!c!o)
E) B%*%r 9s d% lo ,u% d%*%)
=4) Ol"!dar los no*r%s d% otras /%rsonas !n%d!ata%nt% d%s/u.s
d% ,u% las conoc%)
To% un /a/%l 0 /lua 0 <a(a una l!sta d% al(unos <9*!tos ,u% l%
(ustar7a r%%/la-ar o %sta*l%c%r# 0 d%s/u.s %sco+a %l <9*!to ,u% ust%d
,u!%ra ca*!ar a<ora !so) Para a/r%nd%r c'o ca*!ar sus <9*!tos#
/or tr%s s%anas# ut!l!c% %st% <9*!to coo un caso d% %stud!o)
En lu(ar d% tratar d% <ac%r :ust%d !so: %l ca*!o d% <9*!to d%
un solo /aso (!(ant%sco# s!%/r% ,u% /!%ns% %n %llo# d%*% s!/l%%nt%
%/%-ar a co/ortars% con un /atr'n alt%rnat!"o) D%s/u.s d% ,u% <a
%+%rc!tado %l nu%"o /atr'n las "%c%s su$!c!%nt%s# su c%r%*ro %/%-ar9 a
/r%$%r!rlo 0 s% con"%rt!r9 %n un nu%"o <9*!to) Ll%(ar9 a s%r una /art%
!nconsc!%nt% d% ust%d# coo lo $u% su /r%d%c%sor# %n tanto l% /rodu-ca
un *%n%$!c!o)
S% /u%d% :"%nd%r: a ust%d !so cual,u!%r <9*!to nu%"o# d% tal
an%ra# ,u% ust%d lo ad,u!r!r9 9s $9c!l%nt% s! no l% $alta %ntus!aso
/ara %llo) El "%nd%dor /ro$%s!onal ut!l!-a un /roc%so d% 2 /asos coo %l
s!(u!%nt%# /ara /%rsuad!r a un cl!%nt% d% co/rar un /roducto6
=) At%nc!'n I%l cl!%nt% s% da cu%nta d% ,u% %&!st% %l /roducto
?) Int%r.s I%l cl!%nt% /!%nsa ,u% %l /roducto /u%d% ll%narl% al(una
n%c%s!dad
>) D%s%o I%l cl!%nt% d%c!d% ,u% d%$!n!t!"a%nt% .l ,u!%r% %l /roducto
2) Acc!'n I%l cl!%nt% s% co/ro%t% a la acc!'nJ s% c!%rra la "%nta
Estos cuatro /asos# llaados AeDA %n $ora a*r%"!ada#
/ro/orc!onan la t.cn!ca *9s!ca /ara "%nd%rs% a s7 !so un /atr'n d%
<9*!to nu%"o) Hac%r %l ca*!o r%,u!%r% /r!%ro# ,u% ll%(u% al /unto d%
!nt%ntar consc!%nt%%nt% %l nu%"o co/orta!%nto Ila %ta/a d% la
:acc!'n:) D%s/u.s d% %s% /unto# s!/l%%nt% s%r9 su$!c!%nt% r%/%t!rlo
consc!%nt%%nt%)
La s!(u!%nt% $'rula l% /%r!t!r9 /on%r a tra*a+ar %st% /roc%so d%
a/o0o6

=) Id%nt!$!,u% clara%nt% %l "!%+o /atr'n d% <9*!tos ,u% ,u!%r%
ca*!ar I%n t.r!nos %s/%c7$!cos 0 o*s%r"a*l%s O%ta/a d%
at%nc!'nP)
?) Id%nt!$!,u% clara%nt% %l nu%"o <9*!to ,u% ,u!%r% :!nstalar: %n su
s!st%a d% /atron%s d%l c%r%*roJ no d!(a :d%+ar d% r%trasar%: I%so %s
una acc!'n u0 "a(aJ %n su lu(ar d!(a :sal!r a t!%/o: a tra*a+ar# o a la
%scu%la# :/r%s%ntar !s r%/ort%s a t!%/o:# o :$!+ar $%c<as l7!t%s 0
cu/l!rlas: O%ta/a d% !nt%r.sP)
>) To% un /%r!odo d% "ar!os d7as o aLn s%anas# /ara <ac%rs%
total%nt% consc!%nt% d% las s!tuac!on%s %n las ,u% %l <9*!to "!%+o s%
/on% %n +u%(o# 0 ,u% /u%da r%%/la-ar consc!%nt%%nt% %l
co/orta!%nto no d%s%ado con %l co/orta!%nto d%s%ado
O%ta/a d% d%s%oP)
2) A/l!,u% s!st%9t!ca%nt% %l co/orta!%nto nu%"o una 0 otra
"%-# <asta ,u% %/!%c% a %sta*l%c%rs% consc!%nt% 0 %n $ora total
O%ta/a d% acc!'nP)
Para usar una analo(7a $7s!ca# s% /u%d% cons!d%rar la %structura
n%uroDnal d%l c%r%*ro o/%rando# d% an%ra s%%+ant% a la d%l /!loto
auto9t!co d% un a"!'nJ todos t%n%os un /!loto auto9t!co %ntal#
,u% controla las $unc!on%s ,u% s% <ac%n r%/%t!t!"a%nt%) H +usta%nt%
coo %l /!loto <uano /u%d% <ac%rs% car(o d%l auto/!loto 0 controlar
consc!%nt%%nt% %l a"!'n# /u%d% t%n%rs% control consc!%nt% d% c!%rtos
/atron%s d% co/orta!%nto) P%ro /ara ,u% .sto suc%da# s% d%*% toar
control d%l auto /!loto /or d%*a+o d% la conc!%nc!a 0 an%+arlo
d%l!*%rada 0 r%/%t!da%nt%) Una "%- ,u% s% <a sust!tu!do
consc!%nt%%nt% un /atr'n "!%+o /or uno nu%"o# 0 ,u% lo <a r%/%t!do
con su$!c!%nt% $r%cu%nc!a# /u%d% d%+ar ,u% $lu0a %l n!"%l !nconsc!%nt% d%l
control d%l /!loto auto9t!co)
Coo r%(la# toa tr%s s%anas d% r%/%t!c!'n ca*!ar un <9*!to# s!
s% <ac% una "%- al d7a o 9s) S! s% <ac% %nos $r%cu%nt%# l% ll%"ar9 9s
t!%/o 0 /or tanto s%r9n n%c%sar!as 9s r%/%t!c!on%s) Pu%d%
au%ntars% %l nL%ro d% r%/%t!c!on%s# %nsa0ando d%l!*%rada%nt% una
acc!'n nu%"a "ar!as "%c%s# as%(ur9ndos% d% <ac%rla %n s!tuac!on%s :d%
la "!da r%al:) Al(unos !n"%st!(ador%s sost!%n%n ,u% un <9*!to /u%d%
d%sarrollars% 9s r9/!da%nt% un <9*!to c%rrando los o+os# %
!a(!n9ndos% ust%d !so ll%"9ndolo a ca*o uc<as "%c%s) R%/!t!%ndo
%st% .todo d% "!sual!-ac!'n todos los d7as# /u%d% ac%l%rar %l /roc%so)
AC'o /u%d% <ac%rs% ust%d consc!%nt% d% la s!tuac!'n %n la cual
,u!%r% ado/tar %l nu%"o co/orta!%ntoB AC'o /u%d% %"!tars% la
r%acc!'n auto9t!ca (o*%rnada /or %l /atr'n "!%+o# ant%s d% ,u% .sta
sur+aB Pro*a*l%%nt% la %+or an%ra %s su+%tars% a s7 !so a una
ca/aGa d% /u*l!c!dad d!s%Gada /ara ll%"ar a ca*o %l /r!%ro d% los >
/asos d%l od%lo d% /asos d%l "%nd%dor)
Por %+%/lo# cuando d%c!do ado/tar %l <9*!to /%ran%nt% d%
corr%r coo $ora d% %+%rc!c!o# %/!%-o a /ro/orc!onar% a 7 !so
s%Gal%s ,u% % r%cu%rd%n %l corr%r 0 sus *%n%$!c!os) En lu(ar d%
su%r(!r% %n %l t%a d% una "%-# d%s/l!%(o durant% %s%s ! /roc%so
d% auto%ducac!'n) Ll%"o un r%(!stro d% !s carr%ras# d%+o !s -a/atosD
t%n!s dond% /u%da "%rlos# 0 %/!%-o a un!r% a otros corr%dor%s 0 a
l%%r art7culos so*r% %l t%a una o dos "%c%s /or s%ana) M!%ntras corro
sola%nt% /or /%r7odos cortos cada d7a# too %l t!%/o su$!c!%nt% /ara
!nt%r%sar% %n los *%n%$!c!os /os!*l%s 0 au%ntar ! d%s%o d% lo(rarlos)
Mant%n(o %l %+%rc!c!o sua"% 0 /lac%nt%ro %n lu(ar d% <ac%rlo /%rn!c!oso#
0 r%$l%&!ono con $r%cu%nc!a so*r% la !/ortanc!a d%l %+%rc!c!o a%r'*!co
/ara ! salud)
Coo r%sultado# %ncu%ntro $9c!l %sta*l%c%r un /ro(raa /ara
corr%r ,u% sat!s$a(a !s n%c%s!dad%s 0 darl% la /r!or!dad ,u% %r%c%) En
lu(ar d% l%%r d% una "%- todos los l!*ros ,u% % !nt%r%s%n# l%o uno a la
"%-# /or !nt%r"alos d% "ar!as s%anas al %s) Cont!nLo la ca/aGa d%
/u*l!c!dad# al au%ntar %l /lac%r d% corr%r 0 d%scansar %n %l <9*!to# D%
"%- %n cuando r%$u%r-o los *%n%$!c!os# 0 co/aro %&/%r!%nc!as con
a!(os ,u% corr%n /ara ant%n%rs% saluda*l%s)
0e1oramiento de su concentraci%n
La <a*!l!dad d% conc%ntrac!'n s!/l%%nt% s!(n!$!ca la ca/ac!dad
d% %n$ocar su at%nc!'n %n al(o 0 d%+arla a<7 /or /%r7odos d% t!%/o
r%lat!"a%nt% lar(os) S! %ncu%ntra ,u% su %nt% "a(a uc<o cuando
trata d% %stud!ar o tra*a+ar# ,u!-9 n%c%s!t% d%sarrollar una a0or
d!sc!/l!na /ara %n$ocar su at%nc!'n) D%sd% lu%(o# no t!%n% s%nt!do tratar
d% conc%ntrars% %n al(Ln o*+%to o /roc%so ar*!trar!o# cuando .st% no
t!%n% "alor /ara ust%d) Pu%d% conc%ntrars% %$%ct!"a%nt% s'lo %n al(o
,u% cuando lo <a(a# l% /rodu-ca %l r%sultado ,u% ust%d ,u!%ra)
Pu%d% %+orar su <a*!l!dad d% tra*a+o o %stud!o %$%ct!"a%nt%#
co*!nando dos t.cn!cas# ,u% t!%n%n la "%nta+a d% sa*%r c'o o/%ra %l
c%r%*ro) Pr!%ro# /u%d% <ac%r %+%rc!c!os %ntal%s s!/l%s /ara
d%sarrollar sus <a*!l!dad%s d% at%nc!'n) S%(undo# /u%d% ut!l!-ar una
t.cn!ca s!/l% /ara :d!r!(!r: su at%nc!'n <ac!a un o*+%to so*r% %l ,u%
,u!%r% conc%ntrars% 0 %l!!nar la tardan-a)
R%s/%cto al %+%rc!c!o %ntal# /r!%ro t!%n% ,u% d%c!d!r s! %s
%ntal%nt% s%d%ntar!o /ara so*r%ll%"ar unos cuantos %+%rc!c!os d%
conc%ntrac!'n# o s! t!%n% la "oluntad d% %+%rc%r %sta $unc!'n /or s7
!sa) S! ut!l!-a unos cuantos !nutos d% "%- %n cuando# <ac!%ndo
al(unos %+%rc!c!os# /u%d% au%ntar su <a*!l!dad d% conc%ntrac!'n
cons!d%ra*l%%nt%) S!n %*ar(o# s! s'lo %st9 cont%nto con d%s%ar ,u%
/ud!%ra conc%ntrars% %+or# /ro*a*l%%nt% no "%r9 uc<os r%sultados)
H% a,u7 un %n$o,u% *9s!co /ara %$%ctuar su $unc!'n d%
conc%ntrac!'n ut!l!-ando ar!t.t!ca %l%%ntal) Al%& Os*orn% /ro*' ,u%
los adultos ,u% /ract!can c9lculos %ntal%s s%nc!llos /or ?4 !nutos al
d7a# durant% ?4 d7as cons%cut!"os# a/r%nd!%ron a conc%ntrars%
cons!d%ra*l%%nt% %+or# 0# d%sd% lu%(o# s% <!c!%ron 9s %$!c!%nt%s %n
la ar!t.t!ca %ntal)
Pr!%ro# *us,u% un lu(ar dond% /u%da s%ntars% o d%scansar
tran,u!la%nt% c!nco o d!%- !nutos# r%l9+%s%# 0 c!%rr% sus o+os) En la
/r!%ra s%s!'n# s!/l%%nt% r%c!t% %ntal%nt% la ta*la d% suar#
%/%-ando con a,u%llo d% :uno as uno !(ual a dos:# 0 a"an-ando
%t'd!ca%nt% <asta ll%(ar a :uno as nu%"% !(ual a d!%-:) Cont!nL%
con :dos 9s uno !(ual a tr%s:# 0 as7 <asta ,u% <a0a r%c!tado todas las
suas <asta %l :nu%"% 9s nu%"% !(ual a d!%c!oc<o:) T%n(a su at%nc!'n
%n$ocada u0 d% c%rca %n la tar%a %ntal# 0 not% cuando ust%d %/!%-a
a d!"a(ar) S! %n c!%rto /unto %ncu%ntra ,u% l% toa 9s 0 9s t!%/o
ll%(ar a la sua# s!/l%%nt% a/r!%t% las r!%ndas d% su conc%ntrac!'n# 0
tr9!(alas $!r%%nt% <ac!a la tar%a) S! s% l% "a la tar%a co/l%ta%nt%#
r%(r%s% con /ac!%nc!a al /r!nc!/!o 0 %/!%c% d% nu%"o) Not% c'o su
c%r%*ro %/!%-a a tra*a+ar cuando /on% at%nc!'n a(lut!nant% %n la
tar%a) A/r%nda a s%nt!r cu!dadosa%nt% %l n!"%l d% !nt%ns!dad d% su
conc%ntrac!'n 0 a a/r%tarla cuando s%a n%c%sar!o) Esto l% da un do!n!o
a0or so*r% los /roc%sos d% conc%ntrac!'n n%urol'(!cos)
D%s/u.s d% unas cuantas s%s!on%s d% suas %ntal%s# durant%
"ar!os d7as# /ara "ar!ar ca*!% a las ta*las d% ult!/l!car) R%corra cada
/roducto# toando un nL%ro a la "%- 0 r%c!tando su /roducto con %l
s!(u!%nt% nL%ro# +usta%nt% coo a/r%nd!' a <ac%rlo %n la /r!ar!a)
Coo ant%s# cuando %/!%c% a d!"a(ar# +al% su at%nc!'n <ac!a la tar%a)
Pract!,u% <asta ,u% /u%da co/l%tar la tar%a d% (ol/%# con /ocas
!nc!d%nc!as d% d!"a(ac!'n) S! /r%$!%r%# /u%d% !ncr%%ntar au%ntando
/ar%s# o d% tr%s o cuatro nL%ros d7(!tos 0 aLn ult!/l!car /ar%s d% dos
a tr%s nL%ros d7(!tos +untos# toando su t!%/o /ara "!sual!-ar los
r%sultados !n%d!atos)
En todas %sta s%s!on%s d% /r9ct!ca# /on(a at%nc!'n a ,u. tan $!r%
:s!%nt%: ust%d la conc%ntrac!'n) D%s/u.s s% %ncontrar9 a s7 !so
trans$!r!%ndo la s%nsac!'n a otras tar%as 9s /r9ct!cas) A/r%nda a o"%r
r9/!da%nt% su conc%ntrac!'n a otros t%as %n su ca/o d% "!s!'n# tal
coo un art7culo %n$ocado ,u% ,u!%r% l%%r# o al(una "o- o !d%a %n su
ca*%-a) Encontrar9 ,u% /u%d% *lo,u%ar las d!stracc!on%s 9s $9c!l%nt%
%n$ocando act!"a%nt% 9s d% c%rca %n %l o*+%to d% su at%nc!'n)
La s%(unda /art% d% su /ro(raa d% %+ora!%nto d% la
conc%ntrac!'n# !nclu0% la %strat%(!a d% d!r!(!r sua"%%nt% su at%nc!'n a
un t%a ,u% ust%d ,u!%r% %n$ocar 0 /%r!t!r ,u% %l t%a to% su ca/o
%ntal d% "!s!'n) Por %+%/lo# s! t!%nd% a d!$%r!r sus /a(os# tra*a+ar %n
su d%clarac!'n d% !n(r%sos# %stud!ar un curso o %scr!*!r un r%/ort%#
/u%d% ut!l!-ar %l s!(u!%nt% /roc%d!!%nto (%n%ral /ara :%t%rs% d%
ll%no: %n la tar%a6
=) F!+% las cond!c!on%s ,u% n%c%s!ta /ara tra*a+ar)D F!+% %l t!%/o#
"a0a al lu(ar# o*t%n(a los at%r!al%s# /r%/ar% los art7culos ,u%
n%c%s!ta#Ys!.nt%s% a <ac%rla tar%a)
?) No trat% d% $or-ars% /ara conc%ntrars%# %n lu(ar d% %so t'%s%#
unos !nutos /ara d%+ar ,u% su %nt% d!"a(u%# su%G% o <a(a
cual,u!%r otra cosa ,u% ust%d ,u!%ra)
>) D%s/u.s d% unos cuantos !nutos# ll%"% /oco a /oco su at%nc!'n
al t%a (%n%ral so*r% %l ,u% ,u!%r% tra*a+arJ %/!%c% a /%nsar %n los
t'/!cos c%ntral%s# r%"!sando sus /art%s %n una $ora
od%rada%nt% !nt%r%sant%J r%$l%&!on% so*r% los r%sultados $!nal%s ,u%
,u!%r% lo(rar 0 los *%n%$!c!os d% ll%(ar a<7)
2) Esco+a al(Ln t%a asoc!ado con la tar%a 0 %/!%c% a !n"olucrars%
%n .lJ s%l%cc!on% una d% las caract%r7st!cas 9s !/ortant%s d% la
tar%a IUn cuadro# un d!a(raa# una !d%a nu%"a o un <%c<o
%n!(9t!coJ ut!l!c% %s% asunto /ara ll%"ar su at%nc!'n 9s c%rca d%
la tar%a)
@) A<ora %str%c<% (radual%nt% su at%nc!'n al t%a %s/%c7$!co 0
u."as% <ac!a %l /r!nc!/!o l'(!co d% la tar%a so*r% la cual t!%n%
,u% tra*a+arJ d%c!da %s/%c7$!ca%nt% lo ,u% ,u!%r% lo(rarJ una "%-
,u% <a0a %sco(!do un /unto d% arran,u%# ca*!% su ca/o d% "!s!'n
r9/!da%nt% 0 %nc!.rr%s% !%ntras /roc%d%J ant%n(a su at%nc!'n
%n$ocada %n la tar%a)
1) D% "%- %n cuando# s!%nta su n!"%l d% at%nc!'n 0 s! %s n%c%sar!o#
conc.ntr%s% 9s coo lo <!-o con la ar!t.t!ca %ntalJ
ocas!onal%nt% to% un d%scanso /ara r%$r%scars% $7s!ca%nt% 0 r%/!ta
%l /roc%so d% :%ntrada: /ara "ol"%r a su n!"%l d% conc%ntrac!'n)
Al(unos !n"%st!(ador%s su(!%r%n ,u%# aunada al nL%ro d% c!clos
$!s!ol'(!cos ,u% s% dan %n %l cu%r/o# la at%nc!'n /u%d% !r d% atr9s /ara
ad%lant% %ntr% n!"%l%s altos 0 *a+os) Con *as% %n al(unas
!n"%st!(ac!on%s /r%l!!nar%s# <% /ostulado ,u% %l c%r%*ro "ar7a %n
/%r7odos d% alr%d%dor d% una <ora# %n la %&t%ns!'n %n la cual s% /u%d%
/on%r at%nc!'n a las %ntradas s%nsor!al%s) Cr%o ,u% ca*!aos d% un
odo d!r!(!do %&t%rna%nt% Ilo cual Hao %J odo UI a un odo
d!r!(!do !nt%rna%nt% Illaado %l odo N)I En %l odo U# %l c%r%*ro
/ar%c% t%n%r <a*r% d% %ntrada s%nsor!al6 "!sta# son!dos# s%nsac!on%s
cor/oral%s# s%nt!!%ntos# (ustos 0 olor%s) En %st% odo s% /r%s%nta %l
o%nto 9s o/ortuno /ara r%c!*!r nu%"a !n$orac!'n# %stud!ar#
d!s$rutar una d!"%rs!'n# a/r%c!ar %l art%# la Ls!ca# la natural%-a# <ac%r
%l aor# 0 ll%"ar a ca*o tar%as ,u% r%,u!%r%n at%nc!'n c%rrada 0 uso d%
<a*!l!dad%s otoras) En %l odo N# %l c%r%*ro /ar%c% $!ltrar (ran /art%
d% la %ntrada s%nsor!al 0 "olt%ar su at%nc!'n <ac!a %l /roc%so# 0
r%/roc%sar su alac.n d% r%cu%rdos) En %st% odo# los %nsu%Gos
/ar%c%n do!narJ r%cu%rdos d%l /asado# /lan%s d%l $uturo#
r%!n!sc%nc!as# %nsoGac!on%s 0 /%nsa!%ntos $!los'$!cos $oran la
sustanc!a d% la act!"!dad c%r%*ral) Cu!-9 la /%rsona ,u% llaaos
d!stra7da# ut!l!-a una /art% 9s (rand% ,u% %l /ro%d!o d%l t!%/o %n %l
odo N) Pr%su!*l%%nt% %l $unc!ona!%nto %ntal %$%ct!"o# !n"olucra
un %,u!l!*r!o a/ro/!ado d% odos N 0 U)
Al <ac%rs% !n"%st!(ac!on%s ad!c!onal%s %n %st% as/%cto d%l
$unc!ona!%nto d%l c%r%*ro /odr9n con$!rars% %stas <!/'t%s!s) En %sta
%ta/a# /ar%c% "al!oso a/r%nd%r a s%nt!r %stas "ar!ac!on%s c7cl!cas 0
ada/tar %l /ro/!o /ro(raa d% act!"!dad%s /ara sacarl%s "%nta+a)

0e1oramiento de las ha&ilidades de "isuali=aci%n
La <a*!l!dad d% "!sual!-ac!'n !nclu0% r%cordar !n$orac!'n d%
$oras % !9(%n%s $7s!cas# 9s ,u% d% /ala*ras) As7 coo /u%d%
r%cordar /atron%s "%r*al%s d% su %or!a# ta*!.n /u%d% r%cordar
/atron%s %s/ac!al%s) Ant%s d% ,u% %&/lor%os al(unas d% las t.cn!cas
/ara %+orar sus <a*!l!dad%s d% "!sual!-ac!'n# n%c%s!taos %l!!nar
al(unas !d%as %rr'n%as)
La a0or /art% d% las /%rsonas /ro*a*l%%nt% :"!sual!-an: uc<o
%+or d% lo ,u% cr%%n# /or,u% t!%n%n un conc%/to no r%al!sta d% la
%or!a "!sual# /or,u% no /u%d%n c%rrar sus o+os 0 :"%r: una %sc%na
dada %n d%tall% "!"!do# /ar%c%n cr%%r ,u% /os%%n <a*!l!dad%s d%
"!sual!-ac!'n /o*r%s) D% <%c<o# /ocos <uanos /u%d%n <ac%r %sto *a+o
cond!c!on%s ord!nar!as) La a0or7a d% nosotros no :aluc!naos: nu%stros
r%cu%rdos "!sual%s# s!no 9s *!%n los r%cordaos %n $ora d%
%structura (%n%ral) Ust%d /u%d% s%r !nca/a- d% :"%r: un o*+%to %n
d%tall% a*soluto# s!n %*ar(o /ro*a*l%%nt% /u%d% r%cordar sus
caract%r7st!cas "!sual%s# lo su$!c!%nt%%nt% *!%n /ara actuar con *as% %n
la !n$orac!'n)
Un %+%/lo /u%d% aclarar %sta caract%r7st!ca d% la %or!a "!sual)
Ia(!n% ,u% t!%n% tr%s /%lotas so*r% una %sa $r%nt% a ust%d) En l7n%a
d% !-,u!%rda a d%r%c<a# las /%lotas son ro+a# *lanca 0 a-ul) A<ora
!a(!n% ,u% toa la /%lota d% su d%r%c<a 0 la trans$!%r% al $!nal
!-,u!%rdo d% la l7n%a) Con$!r% con su o+o %ntal# la s%cu%nc!a d%
color%s) ACu9l %s %l nu%"o ord%n d% color%s# d% !-,u!%rda a d%r%c<aB
M!%ntras ust%d r%sol"7a %st% /ro*l%a# /ro*a*l%%nt% ut!l!-' una
co*!nac!'n d% "ar!as $oras d% %or!a) Pro*a*l%%nt% :!r': %n la
$!la d% /%lotas 0 9s o %nos :s!nt!': sus color%s# aun cuando /udo no
<a*%rlos r%tratado "!"!da%nt%) Pro*a*l%%nt% ut!l!-' su %or!a
"%r*al# /ara as!(nar no*r%s a los color%s %n las d!$%r%nt%s /os!c!on%s 0
/ro*a*l%%nt% ut!l!-' su %or!a c!n.t!ca Isu r%cu%rdo d% los
o"!!%ntos ,u% sus anos <!c!%ron 0 las s%nsac!on%s d% co(%r 0
o"%r los o*+%tos I/ara a0udars% a conc%*!r %l o"!!%nto d% las
/%lotas) As7# 9s ,u% d%scansar %str!cta%nt% %n $oto(ra$7as %ntal%s
%n %l s%nt!do as /uro# %sto %s# r%cu%rdos d!r%ctos d% !9(%n%s
r%t!nal%s# ut!l!-' una %-cla d% $oras d% /%nsa!%nto /ara %la*orar la
soluc!'n) Esta %s la $ora %n la ,u% sus /roc%sos %s/ac!oDc!n.t!cos l%
a0udan a r%cordar las cosas)
El t.r!no "!sual!-ac!'n s% ut!l!-ar9 /ara !nclu!r todas las $oras d%
/%nsa!%nto no "%r*al%s ,u% su c%r%*ro or(an!-a %n /atron%s %s/ac!aD
nh l%s# no s'lo %n $oto(ra$7as %ntal%s a!sladas) M!%ntras /%rc!*%
al(unas S s!tuac!on%s $7s!cas /or /r!%ra "%-# sus o+os al!%ntan sus
!9(%n%s ! r%t!nal%s %n su c%r%*ro# con los as/%ctos d% $ora# *r!llo#
color# $ora# o"!!%nto# %tc) Sus o7dos s% al!%ntan con lo ,u% /u%da
r%c!*!r %n %s% o%nto# su nar!- /ro/orc!ona las %ntradas ol$ator!as# su
/!%l 0 otras s%nsac!on%s t9ct!l%s andan su !n$orac!'n# 0 %l sa*or d% la
!n$orac!'n d% su *oca "a al c%r%*ro) Ad%9s d% %stas %ntradas
s%nsor!al%s *!%n conoc!das# sus s%nsac!on%s c!n.t!cas total%s d%l cu%r/o
Isus :s%nt!!%ntos: s! d%s%a s!/l!$!car %l t.r!noI "an a su c%r%*ro)
Los %stados corr!%nt%s d% sus r%s/u%stas d% s%nt!!%ntos# as7 coo d%
los d%tall%s d% la !n$orac!'n s%nsor!al $oran un :/a,u%t%: co/l%to
d% !n$orac!'n ,u% su c%r%*ro r%c!*% 0 /on% +unto %n un /atr'n total) S!
la %sc%na ,u% /%rc!*% t!%n% un alto n!"%l d% s!(n!$!cado /%rsonal /ara
ust%d# %ntonc%s t%nd%r9 a !/r!!rla 9s !nt%nsa%nt%# 0
/ost%r!or%nt% s%r9 ca/a- d% r%cordar uc<as d% las caract%r7st!cas d%
la s!tuac!'n) Ut!l!-ar la "!suaDl!-ac!'n r%al%nt% s!(n!$!ca r%cordar
/atron%s total%s coo %stos 0 %&tra%r d% %llos la !n$orac!'n n%c%sar!a#
%&a!nando cual,u!%r $ora d% s%nsac!'n ,u% /ar%-ca <a*%r cod!$!cado
%n $ora acc%s!*l%)
Durant% sus act!"!dad%s noral%s# al(unas /%rsonas /ar%c%n
d%scansar uc<o 9s %n sus <a*!l!dad%s d% "!sual!-ac!'n) Al(unos
!n"%st!(ador%s s!%nt%n ,u% %stas d!$%r%nc!as r%$l%+an "ar!ac!on%s %n la
%structura 0 or(an!-ac!'n c%r%*ralJ otros t!%nd%n a %&/l!carlas %n
t.r!nos d% d!$%r%nc!as %n los n!"%l%s d% d%sarrollo d% <a*!l!dad%s 0
o/ortun!dad%s /ara ut!l!-ar las <a*!l!dad%s) En cual,u!%r caso# la a0or7a
d% los !n"%st!(ador%s /ar%c%n %star d% acu%rdo d% ,u% uno /u%d%
%+orar sustanc!alD%nt% sus <a*!l!dad%s d% "!sual!-ac!'n# /on!%ndo
at%nc!'n consc!%nt% 0 ut!l!-9ndolas 9s 0 9s %&t%nsa%nt%# d%ntro d%l
$lu+o noral d% /roc%sos d%l /%nsa!%nto)
Al(unas /%rsonas /ar%c%n t%n%r la <a*!l!dad d% !a(!n%r7a "!sual
"!"!da# 0 /r%su!*l%%nt% una /%rsona /odr7a constru!r %sta <a*!l!dad
<asta un n!"%l alto %d!ant% /r9ct!ca conc%ntrada) Par%c% <a*%rs%
<%c<o /oca !n"%st!(ac!'n %n %sta 9r%a) Por %+%/lo# al(unos n!Gos#
u%stran la $acultad "!sual ,u% al(unos s!c'lo(os llaan !a(!n%r7a
%!d.t!caI la ca/ac!dad /ara r%t%n%r %n su %or!a una %structura
/r%c!sa %n todos sus d%tall%s) Al(unos %&/%r!%ntos !nt%r%sant%s con
:%!do/%nsador%s:# unos d% los cual%s son adultos# u%stran ,u% tal%s
/%rsonas /u%d%n "%r dos /atron%s s%/arados d% /untos color%ados# uno
con cada o+o 0 %n d!$%r%nt%s o%ntos# 0 /ost%r!or%nt% $us!onar
%ntal%nt% los /atron%s /ara d%t%ctar una $!(ura coo un nL%ro o
l%tra# coo a,u%llas ut!l!-adas %n las /ru%*as /ara la c%(u%ra d% color)
Esto /ro/orc!ona al(unas /os!*!l!dad%s !nt%r%sant%s /ara %s/%cular
ac%rca d% la ca/ac!dad /%rc%/tual <uana) Al(unos !n"%st!(ador%s
%st!an ,u% al(o as7 coo %l oc<o /or c!%nto d% los +'"%n%s# t!%n%n
%stas <a*!l!dad%s d% !a(!nac!'n %!d.t!ca# s!n %*ar(o# cas! todos %llos
las /!%rd%n %n al(Ln o%nto al !n!c!ar la /u*%rtad)
Ha*!%ndo %sta*l%c!do un cuadro 9s claro d% la <a*!l!dad d%
"!sual!-ac!'n# %&a!n%os al(unas d% las t.cn!cas ,u% /u%d% ut!l!-ar %n
sus /roc%sos d% "!sual!-ac!'n 9s %&t%nsa%nt% 0 /%r!t!r ,u% s%
d%sarroll% co/l%ta%nt% con la /r9ct!ca) Pr!%ro# /u%d% "!sual!-ar 9s
%&acta%nt% s! s% %ns%Ga a s7 !so a o*s%r"ar 9s a(uda%nt%) H
/u%d% o*s%r"ar 9s a(uda%nt% s! t!%n% un /ro/'s!to al o*s%r"ar)
Int%nt% <ac%r un /oco d% o*s%r"ac!'n %&/%r!%ntal con un l9/!- 0 /a/%l)
Esco+a un lu(ar coo un l!*ro# ta-a o -a/ato# 7r%lo /or al(unos
o%ntos# con la !nt%nc!'n d% d!*u+arlo# trat% d% "%rlo %n dos
d!%ns!on%s# %sto %s# %n t.r!nos d% su !a(%n r%t!nal o d% su $ora 0
caract%r7st!ca *9s!cas) S! "% d% $r%nt% a un l!*ro# /ro*a*l%%nt% "%r9 un
r%ct9n(ulo) S! lo (!ra al%+9ndolo d% ust%d l!(%ra%nt%# "%r9 un
tra/%-o!d%) El %s,u%a d%l l!*ro tal coo lo "%n sus o+os# no coo lo
r%!nt%r/r%ta su c%r%*ro# $orar9 una $!(ura con dos lados /aral%los# con
%l lado l%+ano a/ar%c!%ndo %n al(una an%ra 9s corto ,u% %l lado
c%rcano) To% su l9/!- 0 d!*u+% %&acta%nt% lo ,u% "% Iun tra/%-o!d%)
Est% /r!nc!/!o d% o*s%r"ac!'n a(uda# $ora la *as% d%l d!*u+o) Pu%d%
%ncontrar d!s$ruta*l% toar una clas% d% d!*u+o /ara %+orar sus
<a*!l!dad%s d% o*s%r"ac!'n)
Pu%d% /ract!car "%r cu!dadosa%nt% "ar!as s!tuac!on%s alr%d%dor
d% ust%d 0 tratar d% $orar un cuadro %ntal d% %llas) En una /%,u%Ga
t!%nda# al(u!%n %n casa# o una o$!c!na# una %s,u!na# /r%(Lnt%s% ust%d
,u% caract%r7st!cas l% (ustar7a r%cordar /ara d%scr!*!r la %sc%na
/ost%r!or%nt% a al(u!%n# d% tal $ora# ,u% /u%da r%conoc%rla) Esco+a
las caract%r7st!cas# to% nota# c!%rr% sus o+os 0 r%constru0alas) No s%
/r%ocu/% ac%rca d% los d%tall%s "!"!dosJ s!/l%%nt% r%cu%rd% las
caract%r7st!cas /r!nc!/al%s)
D%s/u.s "%a cu9ntos d%tall%s %&tra /u%d% (uardar %n la %or!a)
Not% los color%s do!nant%s# las d!%ns!on%s 0 d!stanc!as cla"%# los
o*+%tos 9s nota*l%s# sus r%lac!on%s %s/ac!al%s d% uno con otro# 0 %n
(%n%ral :s!%nta: la s!tuac!'n) AD'nd% %st9n las /%rsonasB AC'o s%
u%"%nB ACu. /atron%s t!%nd%n a do!nar la s!tuac!'nB
D% "%- %n cuando# /u%d% c%rrar sus o+os 0 r%cordar %sc%nar!os ,u%
<a "!s!tado) Cuando s!%nt% ,u% /u%d% r%cordarlos coo unas "acac!on%s
,u% d!s$rut' uc<o# c!%rr% sus o+os 0 d%+% ,u% su at%nc!'n "a(u% <ac!a
atr9s) R%cu%rd% los s%nt!!%ntos ,u% tu"o %n %l o%nto 0
r%%&/%r!.nDt%los a<ora# !%ntras d%+a $lu!r %n su %nt% sus !9(%n%s)
Un!%ndo los s%nt!!%ntos con las !9(%n%s las <ar9 as $9c!l%s d%
r%cordar) D!(a los no*r%s d% al(unos d% los lu(ar%s ,u% /as%n /or su
%nt%# /%r!t!%ndo ,u% las /ala*ras l% tra!(an as !9(%n%s 0
s%nt!!%ntos) A/unt% con /r%c!s!'n al(una s!tuac!'n ,u% l% <a0a
a(radado 0 %&/l'r%la d% c%rca) R%cu%rd% lo ,u% /as'# d'nd% %stu"o# lo
,u% ll%"a*a /u%sto# 0 ,u. <!-o) R%cu%rd% al(unas d% las cosas ,u% las
/%rsonas d!+%ron 0 c'o l% tra+%ron !9(%n%s %sas /ala*ras)
Ta*!.n /u%d% %+orar sus <a*!l!dad%s d% "!sual!-ac!'n
ut!l!-9ndolas 9s %&t%nsa%nt% %n con"%rsac!on%s ord!nar!as) S! t!%n% la
o/ortun!dad d% d%scr!*!r una !d%a a otra /%rsona# d!(aos a la <ora d%
la co!da# d!*u+% un d!a(raa /ara a0udarl% a r%/r%s%ntarlo) Las
s%r"!ll%tas 0 los ant%l!tos /ro*a*l%%nt% l% s!r"an /ara %so) Ad%9s
/!da a otras /%rsonas ,u% l% !lustr%n %+or su !d%a)
M!%ntras %scuc<a a al(u!%n# trat% d% $orars% una !a(%n %ntal
d% la s!tuac!'n ,u% l% d%scr!*%) D%+% ,u% sus cuadros %ntal%s#
s%nsac!on%s# 0 s%nt!!%ntos r%s/ondan auto9t!ca%nt%# s!/l%%nt%
s!(u!%ndo las /ala*ras) Trat% d% "!sual!-ar todas las cosas o /roc%sos
,u% %nc!on%) Cuando <a*l% con otras /%rsonas# %sco+a /ala*ras ,u% l%
a0ud%n a cr%ar cuadros %ntal%s) Ut!l!c% %t9$oras# analo(7as 0 otras
%&/r%s!on%s color!das# ,u% l% a0ud%n a trans!t!r sus !d%as %n $ora
/!ct'r!ca) Por "ar!%dad 0 .n$as!s# acuG% sus /ro/!os t.r!nos
d%scr!/t!"os)
Ta*!.n /u%d% ut!l!-ar +u%(os 0 +u(u%t%s ,u% !n"olucr%n
/%rc%/c!on%s %s/ac!al%s 0 c!n.t!cas /ara r%sol"%rlos) Los ro/%ca*%-as
s% a+ustan u0 *!%n a %st% /ro/'s!to) Pu%d% +u(ar %ntal%nt% t!cDtacD
to% con otra /%rsona) El ant!(uo ro/%ca*%-as c<!no llaado :tanD
(ra:# o$r%c% una $ora !ntr!(ant% d% tra*a+ar con $oras "!sual%s)
Consta d% un cuadro d!"!d!do %n $ora s!/l% 0 %l%(ant% %n s!%t% /!%-as
%n $ora d% tr!9n(ulos# un /%,u%Go cuadrado# 0 un /aral%lo(rao) S%
/u%d% <ac%r un nL%ro %nor% d% $oras !nt%r%sant%s con %stas /!%-as
s%nc!llas# usual%nt% tratando d% %/atar o d% $orar la s!lu%ta dada)
S% /u%d% co/rar una "%rs!'n d% %st% ac%rt!+o %n uc<as t!%ndas d%
+u%(os) Otro +u%(o d% <a*!l!dad %s/ac!al# coo t!cDtacDto% tr!d!%ns!onal#
ta*!.n /u%d% a0udarl% a d%sarrollar sus ca/ac!dad%s d% o*s%r"ac!'n
"!sual# as7 coo la <a*!l!dad d% conc%ntrars% 0 ra-onar l'(!ca%nt%)
Para d%sarrollar sus <a*!l!dad%s d% "!sual!-ac!'n# /u%d%n ut!l!-ars%
los %+%rc!c!os d% conc%ntrac!'n d%scr!tos %n la s%cc!'n /r%c%d%nt%) Al
conc%ntrars% %n la ar!t.t!ca %ntal# trat% d% "%r los nL%ros
"!"!da%nt% con los o+os d% su %nt%# 0 trat% d% s%ns!*!l!-ar su taaGo
0 $ora# coo s! $u%ra s!(u!%ndo su rastro con sus d%dos) Pu%d%
%ncontrar ,u% al(unos d% %llos /ar%c%n toar $ora "!"!da /or un
s%(undo o al(o as7 0 d%s/u.s d%s"an%c%rs%# d%+ando sola%nt% la
s%nsac!'n d% sus $oras) S! ust%d /u%d% "!sual!-ar 9s clara%nt% ,u%
la a0or7a d% las /%rsonas# /u%d% s%r ca/a- d% r%t%n%r !9(%n%s 9s o
%nos claras %n su ca/o d% "!s!'n %ntal# cas! coo s! %stu"!%ra
"!%ndo at%r!al%nt% %l nL%ro) H% /ract!cado %sto !a(!nando ,u%
%sto0 o*s%r"ando un d%s/l!%(u% d!(!tal (rand%# s!!lar a un "%loc7%tro
d% auto'"!l 0 ,u% los d7(!tos %st9n /ar/ad%ando d% c!%n a c%ro) H%
tratado d% "%r cada uno d% %llos coo un nL%ro n%(ro so*r% un $ondo
*lanco# <ac!%ndo /ausa /or unos s%(undos# ant%s d% s%(u!r al s!(u!%nt%
d7(!to %nor) Est% %+%rc!c!o# %s/%c!al%nt% s! s% <ac% +unto con la
auto<!/nos!s# /u%d% a0udar uc<o a %+orar la ca/ac!dad d%
conc%ntrac!'n# as7 coo la ca/ac!dad d% "!sual!-ac!'n)

Para me1orar su memoria
Al(unas "%c%s d%ntro d% la "!%+a casa $antasa('r!ca d% !
c%r%*ro# %scuc<o l%+ana%nt%# %n al(una /u%rta ol"!dada) Una
Ls!ca 0 un +ol(or!o d%s$all%c!%nt% 0 !st%r!oso# H un d%s/%rtar d%
%cos *a+o %l /!so cru+!%nt%)
ARCHIBALD MACLEISH
La <a*!l!dad d% la %or!a r%,u!%r% ,u% ust%d alac%n% cosas
a/ro/!ada%nt%# /ara sacarlas d%s/u.s) Pro*a*l%%nt%# u0 /ocas
/%rsonas <an <%c<o %l %s$u%r-o consc!%nt% d% %+%rc!tar su %or!a con
o*+%to d% %+orarla) La a0or7a d% las /%rsonas /ar%c%n clas!$!car la
%or!a coo un t!/o d% ca/ac!dad $!+a# ,u% tra*a+a coo /or art% d%
a(!a) Una /%rsona /u%d% d%c!r# :d%s%o t%n%r *u%na %or!a:# s!n
/%nsar %n %l <%c<o d% ,u% nunca <a <%c<o una sola cosa /ara
d%sarrollarla) La !d%a u0 d%sarrollada d% ,u% uno r%cu%rda *!%n o al#
d%/%nd!%ndo d%l *u%n arr%(lo d% las n%uronas# no %s sola%nt% a*surda
s!no %&tr%ada%nt% autol!!tant%)
Coo /r!%r /aso /ara %+orar su %or!a# %/!%c% a usarla
9s 0 a d%/%nd%r 9s d% %lla) Lo !so ,u% suc%d% con otras
<a*!l!dad%s d%l c%r%*ro# coo los Lsculos ,u% s% $ortal%c%n con %l uso
r%/%t!do# as7 su %or!a s% <ac% 9s %$%ct!"a con %l uso r%/%t!do) En
%sta s%cc!'n %stud!ar%os al(unas an%ras d% %+%rc!tar 9s su
%or!a# 0 r%"!sar%os unos trucos u0 s!/l%s /ara a0udarl% a
arc<!"ar %$%ct!"a%nt% las cosas %n su %or!a)
To% una /lua 0 /a/%l 0 <a(a una l!sta d% las a/l!cac!on%s %n las
,u% /odr7a ut!l!-ar su %or!a 9s %&t%nsa%nt% d% lo ,u% lo <a <%c<o
%n %l /asado) Esto /odr7a !nclu!r su tra*a+o o act!"!dad%s %scolar%s#
<ac%r al(unos andados# ut!l!-ar l!stas d% co/ras o l!stas d% cosas ,u%
<ac%r# r%cordar /%,u%Gos tro-os d% !n$orac!'n# a/r%nd%r un !d!oa
%&tran+%ro# %or!-ar <%c<os cla"%s d% un t'/!co# r%cordar los no*r%s
d% otras /%rsonas o nL%ros t%l%$'n!cos# d!scursos# o c'd!(os /ostal%s)
Esco+a una d% %stas a/l!cac!on%s /ara usarla %n %l /r!%r %n$o,u%# /ara
ca*!ar sus <9*!tos d% %or!a) Ut!l!c% %l %n$o,u% d% los cuatro /asos#
/ara $orar los <9*!tos d%scr!tos %n la s%cc!'n /r%c%d%nt% d% %st%
ca/7tulo# /ara <ac%rs% co/l%ta%nt% consc!%nt% d% ,u. ,u!%r%
r%cordar# 0 %ns%Gars% a s7 !so a r%conoc%r las o/ortun!dad%s d% usar
su %or!a# cuando .stas sur+an)
As7# /or %+%/lo# s! ,u!s!%ra a/r%nd%r a %or!-ar los art7culos d%
una l!sta d% co/ras# ut!l!c% durant% un t!%/o# /or un lado la l!sta 0 /or
%l otro su %or!a) Ha(a una l!sta d% art7culos ,u% ,u!%r% co/rar#
coo lo <ac% usual%nt% 0 ll."%la al su/%r%rcado# /%ro no la ut!l!c%)
R%"!s% la l!sta +usta%nt% ant%s d% %/%-ar a co/rar) Mant.n(ala %n
su *ols!llo# <asta ,u% <a0a %sco(!do todos los art7culos ,u% /u%da
r%cordar# 0 %ntonc%s "%a s! los r%cord' todos) M!%ntras 9s "%c%s <a(a
.sto# %+or ll%(ar9 a r%cordar al(o as7 coo =@ ' ?4 art7culos) A/l!,u% la
!sa t.cn!ca %n las otras s!tuac!on%s %n las ,u% ,u!%ra r%cordar %+or)
Pr!%ro# %scr!*a las cosas ,u% ,u!%r% r%cordar# coo andados#
%nsa+%s# 0 no "%a la l!sta <asta ,u% <a0a <%c<o todo %l %s$u%r-o
/os!*l% /or r%cordarlas) Escr!*!rla /r!%ro l% a0uda a $orar la !nt%nc!'n
consc!%nt% d% r%cordarla# ,u% %s uno d% los %l%%ntos cla"% /ara
arc<!"arla) S! a/l!ca r%/%t!da%nt% %sta t.cn!ca /or un /%r7odo d% c%rca
d% tr%s s%anas# cuando s% /r%s%nt% la o/ortun!dad# %+orar9 su
%or!a %n un (rado nota*l%) S% %ncontrar9 ust%d !so r%cordando
otras cosas 9s $9c!l%nt%# s% <ar9 9s o/t!!sta 0 %ntus!asta %n lo
,u% r%s/%cta al %+ora!%nto d% su %or!a)
A tra".s d% los aGos# "ar!as /%rsonas ,u% <an %stud!ado la
%or!a# <an d%sarrollado trucos %ntal%s /ara arc<!"ar cosas %n %l
c%r%*ro /ara a&!!-ar la /ro*a*!l!dad d% r%cordarlas) E&/lor%os los
as/%ctos d% $unc!ona!%nto d%l c%r%*ro ,u% <ac%n ,u% %stas t.cn!cas
tra*a+%n# 0 d%s/u.s %&a!n%os las t.cn!cas)
G%n%ral%nt% los /s!c'lo(os d!"!d%n los $%n'%nos d% la %or!a
d% acu%rdo con dos cat%(or7as ,u% son6 la d%l corto /la-o 0 la %or!a
d%l lar(o /la-o) Aun,u% r%al%nt% los dos /roc%sos s% %-clan d%
al(una $ora# %l c%r%*ro /ar%c% an%+arlos d% an%ra d!$%r%nt%)
Al(unos !n"%st!(ador%s su(!%r%n ,u% las dos $unc!on%s /u%d%n
!n"olucrar $oras d!$%r%nt%s d% ,u7!ca c%r%*ral) Una t%or7a con *as% %n
los /roc%sos $7s!cos d% la %or!a# su(!%r% ,u% lo ,u% ust%d /%rc!*% %n
al(Ln !nstant% :r%"%r*%ra: d%ntro d% c!%rtas %structuras n%uronal%s /or
/%r7odos d% unos cuantos s%(undos o !nutos# 0 %n al(unos casos d%
unas cuantas <oras) Est% %$%cto d% r%"%r*%rac!'n /r%su!*l%%nt%
toa la $ora d% :%co: r%/%t!do d% s%Gal%s# ll%"adas a ca*o /or c!%rtas
n%uronas) D% acu%rdo con %sta t%or7a# los %cos d% los r%cu%rdos d% corto
/la-o /ronto s% u%r%n 0 son su/%r/u%stos /or otros# ,u% "an ll%(ando
tras .l# a %nos ,u% %l c%r%*ro los %ncu%ntr% su$!c!%nt%%nt%
!nt%r%sant%s o !/ortant%s 0 s% con"!%rtan %n $oras d% lar(o /la-o 9s
/%ran%nt%s) Pr%su!*l%%nt%# todos los r%cu%rdos %/!%-an coo
r%cu%rdos a corto /la-o# 0 u0 /ocas son :/roo"!dos: /or su c%r%*ro a
r%cu%rdos d% lar(o /la-o# ,u% /u%dan r%trotra%rs% /ost%r!or%nt%) Cu.
tan lar(a%nt% so*r%"!"% un as/%cto %n la %or!a a lar(o /la-o#
d%/%nd% d% ,u. tan /ot%nt%%nt% "u%l"a a llaarlo) M!%ntras 9s
$r%cu%nt%%nt% lo lla%# 9s $!r%%nt% s% !/r!%) S! ust%d rara "%-
lo llaa# %"%ntual%nt% s% d%s"an%c%r9)
Esta *as% $7s!ca d% la %or!a /ro"%% una cla"% u0 !/ortant%
al !st%r!o d%l d%sarrollo d% la %or!a6 Para r%cordar /ost%r!or%nt%
al(o# d%*% au%ntar consc!%nt%%nt% la /ro*a*!l!dad d% ,u% s%
trans$!%ra d% su %or!a d% corto /la-o a su %or!a d% lar(o /la-o) La
t%or7a $!s!ol'(!ca d% la %or!a "!(%nt%# /ar%c% !nd!car ,u% la
trans$%r%nc!a d% una !a(%n d% corto /la-o al alac.n d% lar(o /la-o#
d%/%nd% *astant% d%l n!"%l d% /u%sta %n arc<a total d% su c%r%*ro#
durant% los /ocos s%(undos /ost%r!or%s a la /%rc%/c!'n d% la !a(%n)
Al(unos t%'r!cos cr%%n ,u% una /%,u%Ga sal!%nt% d%l t%+!do
c%r%*ral# una /orc!'n d%l s!st%a 77*!co conoc!do coo <!/oca/o#
+u%(a %l /a/%l d% un *ot'n d% :r%(!stro: u0 /ar%c!do al *ot'n ,u%
(ra*a su "o- %n una (ra*adora) El <!/oca/o# ,u% ta*!.n t!%n% otras
$unc!on%s# /ar%c% r%s/ond%r al n!"%l %oc!onal (%n%ral ,u% s%
%&/%r!%nta %n un !nstant% %n /art!cular) Esta t%or7a sost!%n% ,u% s! su
c%r%*ro no %s /art!cular%nt% %&c!tado# 0a s%a /or,u% no <a0 uc<o
!nt%r.s %n lo ,u% s% %st9 /%rc!*!%ndo# o /or,u% ust%d no %st9 /on!%ndo
la at%nc!'n su$!c!%nt% o a*os# %l <!/oca/o t!%nd% a t%n%r %nos
!n$lu%nc!a so*r% la trans$%r%nc!a d% las !9(%n%s d%l /roc%so d% corto
/la-o al alac.n d% lar(o /la-o) P%ro s! s% %ncu%ntra d% al(una an%ra
atract!"a la %sc%na# o*+%to o !d%a# o s! s% /on% %n arc<a coo
r%sultado d%l r%conoc!!%nto d% su s!(n!$!cado# %l <!/oca/o
/r%su!*l%%nt% %n"7a s%Gal%s d% r%(!stro 9s 0 9s $u%rt%s# a las
%structuras n%uronal%s# ,u% ll%"an a ca*o %l /roc%so d% (ra*ac!'n %n %l
lar(o /la-o) Esta t%or7a t!%n% la "!rtud d% %&/l!car "ar!os <%c<os
a/l!a%nt% conoc!dos so*r% d% la %or!a# 0 a/unta d!r%cta%nt% al
uso d% t.cn!cas s%nc!llas d% /u%sta %n arc<a c%r%*ral# /ara (ra*ar
!9(%n%s consc!%nt%%nt% %n la %or!a a lar(o /la-o)
Por %+%/lo# /ro*a*l%%nt% ust%d /u%d% r%trotra%r c!%rtas
%&/%r!%nc!as ,u% t!%n%n u0 alto cont%n!do %oc!onal /ara ust%d# coo
las c!rcunstanc!as ,u% rod%an la u%rt% d% un s%r ,u%r!do# un tr!un$o
/%rsonal o una %&/%r!%nc!a s!(n!$!cat!"a 0 (rat!$!cant%) Pro*a*l%%nt% s%
/u%d%n r%cordar las %sc%nas d%l c!n% ,u% s% %ncontraron %s/%c!al%nt%
!/r%s!onant%s# s%ns!*l%s o d!"%rt!das# as $9c!l%nt% d% lo ,u% /u%d%
r%cordar uc<os d% las %sc%nas !nt%rnas ,u% co/on%n la traa) En
"%rdad# s% /u%d% %ncontrar ,u% ust%d /u%d% r%cordar %sc%nas
%s/%c7$!cas aGos d%s/u.s ,u% <a ol"!dado la <!stor!a o %l ar(u%nto d%
una /%l7cula)
Ust%d /u%d% ca/!tal!-ar %l $%n'%no d% /u%sta %n arc<a d%l
c%r%*ro# /ara a0udarl% a (ra*ar las cosas ,u% ,u!%r% r%cordar) Para
<ac%r %sto# d%*% <ac%r una /ausa /ara <ac%rs% total%nt% consc!%nt%
d% lo ,u% ,u!%r% (ra*ar# 0 d%+ar ,u% <a(a %co %n su %or!a d% corto
/la-o /or unos cu9ntos s%(undos) Conc.ntr%s% %n %llo# 0 d%s/u.s us%
cual,u!%r cant!dad d% t.cn!cas %ntal%s# coo las d%scr!tas a*a+o# /ara
<ac%rlas :!/ortant%s: /ara su c%r%*ro) Esta t.cn!ca# +unto con la
!nt%nc!'n consc!%nt% d% r%cordar d%s/u.s %l asunto# /ro"ocar9 %n su
c%r%*ro una (ra*ac!'n 9s $!r% %n %l d%/'s!to a lar(o /la-o)
Las t.cn!cas /ara ut!l!-ar %l $%n'%no d% (ra*ac!'n !nclu0%nJ
=) Co*!nar %ntradas "%r*al%s# "!sual%s# t9ct!l%s 0 c!n.t!cas# /ara
$orar una :!a(%n d!"%rs!$!cada total:# ,u% /on(a %n +u%(o as
act!"!dad%s d%l c%r%*ro)
?) A(r%(ar cont%n!do %oc!onal a la !a(%n# coo %l <uor#
s%nt!!%ntos con%ctados con %l t%a# o un s%nt!do $u%rt% d% su
!/ortanc!a)
>) Asoc!ar la !d%a con otras !d%as !/ortant%s ,u% r%cu%rd%# d% tal
an%ra# ,u% r%cordar una d% %sas !d%as /u%da /ro"ocar la !d%a
nu%"a)
E&a!n%os cada una d% %llas con as d%tall%) Pu%d% ut!l!-ar su
<a*!l!dad d% "!sual!-ac!'n /ara a0udar a r%cordar una l!sta d% art7culos
$orando una !a(%n %ntal "!"!da d% cada art7culo# as7 coo d!c!%ndo
su no*r%) D% %sta an%ra# s% co*!nan %l /%nsa!%nto "!sual 0
"%r*al) Ta*!.n s% /u%d%n a(r%(ar caract%r7st!cas c!n.t!cas a la
%or!a d% la !a(%n# /%nsando c'o s% s!%nt% su+%tar la cosa# usarla
o /ro*arla)
Por %+%/lo# s! s% ,u!%r% r%cordar co/rar al(Ln +u(o d% naran+a con
<%lado 9s ,u% d%c!r %n su %nt% s'lo :+u(o d% naran+a con(%lado: una
0 otra "%- s% /u%d% $orar una !a(%n %ntal d%tallada d% una lata d%
+u(o d% naran+a con(%lado %n su ano 0 s%nt!r la s%nsac!'n $r7a# !nt%nsa)
Ia(!n% lan-arla al a!r% 0 co(%rla /ara tra%r al(unos as/%ctos otor%s a
su !a(!nac!'n c!n.t!ca) M!%ntras <ac% %sto !a(!nar!a%nt%# d7(as% a s7
!so :+u(o d% naran+a con(%lado:# "ar!as "%c%s) Ta*!.n d%*%
!nt%ns!$!car la !/r%s!'n d% %or!a d!c!%ndo las /ala*ras %n "o- alta#
d% tal an%ra ,u% las r%(!on%s otoras d% su c%r%*ro /u%dan act!"ar su
a/arato "ocal %n +u%(o) Ad%9s /u%d% !a(!nar %l sa*or d%l +u(o d%
naran+a ,u% t%ndr9 d%s/u.s d% ,u% lo %-cl%# 0 /u%d% <ac%r un cuadro
d% ust%d !so %-cl9ndolo 0 to9ndolo) M!%ntras <ac% %sto# $'r%s%
una $u%rt% !nt%nc!'n /ara r%cordar %st% art7culo /ost%r!or%nt% cuando
ust%d lo "a0a a co/rar) Con un /oco d% /r9ct!ca# /u%d% a/r%nd%r a
(ra*ar una !a(%n s%%+ant% a .sta %n dos o tr%s s%(undos)
Ut!l!-ando sus <a*!l!dad%s d% conc%ntrac!'n# un !nd!"!duo /u%d%
d%sarrollar r9/!da%nt% la ca/ac!dad d% r%corr%r una l!sta d% d!%- a
,u!nc% art7culos# %n$ocars% %n cada uno d% %llos /or unos s%(undos 0
arc<!"arlos $!r%%nt% %n su %or!a) D%s/u.s d% ,u% los co/r%# s%
d%s"an%c%r9n d% su %or!a# /or,u% sola%nt% los <a arc<!"ado /or un
d%t%r!nado t!%/o consc!%nt%) S! ,u!%r% r%cordar una l!sta d% art7culos
/or 9s t!%/o# t!%n% ,u% $orars% la !nt%nc!'n d% ant%n%rlos %n su
%or!a /or un t!%/o 9s lar(o) R%"!sarlos d% "%- %n cuando ta*!.n
a0uda cons!d%ra*l%%nt%) Una t.cn!ca /o/ular /ara (ra*ar %n su
%or!a un (ru/o d% art7culos# !nclu0% con%ctarlos todos %n una
r%lac!'n "!sual# %&a(%rando sus caract%r7st!cas 0 constru0%ndo r%latos o
s!tuac!on%s d% cu%ntos c'!cos) A/ar%nt%%nt% %sto !ncr%%nta %l n!"%l
d% %&c!tac!'n %n su c%r%*ro# lo su$!c!%nt% /ara trans$orar las !9(%n%s
%n %or!a a lar(o /la-o) Por %+%/lo# <ac% t!%/o ,u%r7a co/rar %n
una t!%nda d% art7culos d% o$!c!na un cuad%rno d% <o+as su%ltas# al(unas
c!ntas d% 9,u!na d% %scr!*!r# unas tar+%tas d% > /or @ /ul(adas 0
al(unos so*r%s) Cr%. un cuadro %ntal d%l cuad%rno d%s/arraado 0
a*!%rto con las <o+as "olando coo un a%ro/lano# con los /an%l%s
lat%ral%s tra*a+ando coo alas# 0 "!sual!c. %l cuad%rno lan-ando c!ntas
d% 9,u!nas d% %scr!*!r coo *o*as# ta*!.n d%+ando ca%r tar+%tas d%
> /or @ /ul(adas ,u% ll%(a*an <asta a*a+o 0 ca7an l!/!a%nt% %n los
so*r%s ,u% %sta*an a*!%rtos /ara r%c!*!rlas) En %sta "!sual!-ac!'n# /us%
.n$as!s %n %l o"!!%nto 0 la !nt%racc!'n) Cuando ll%(u. a la t!%nda#
/ud% r%cordar !nstant9n%a%nt% los art7culos ,u% ,u!s%# s'lo r%cordando
la r!d!cula %sc%na co/l%ta)
Estas t.cn!cas tu"!%ron %l %$%cto d% %+orar ! %or!a total# d%
tal an%ra ,u% /u%do r%cordar con $r%cu%nc!a una l!sta d% doc%nas d%
art7culos s!/l%%nt% !nt%ntando r%cordarlos# s!n %/l%ar uc<o
t!%/o %n $orar !9(%n%s) A /art!r d% %sto# conclu0o ,u% la $unc!'n
(%n%ral d% (ra*ar# ,u% suc%d% %n %l c%r%*ro cuando 0o ,u!%ro r%cordar#
<a %+orado sustanc!al%nt%# 0 s% <a <%c<o 9s d!s/on!*l% a !
"oluntad consc!%nt%) Pu%d% s%r ,u% 0o <a0a %ntr%nado ! <!/oca/o#
/or as7 d%c!rlo# 0 ,u% no t%n(o ,u% <ac%r tantos trucos con .l) Ho toda"7a
l% <a(o trucos# cuando ,u!%ro %star s%(uro d% r%cordar al(o# 0 %ncu%ntro
,u% ! uso d% las t.cn!cas d% "!sual!-ac!'n# s% co*!na con ! !nt%nc!'n
d% r%cordar 9s 0 9s %$%ct!"a%nt%)
Una t.cn!ca s%%+ant% a la d%l :r%lato %&'t!co: !nclu0% "!sual!-ar
los art7culos ,u% ust%d ,u!%r% r%cordar d%scansando %n una s%cu%nc!a
d% u*!cac!on%s $7s!cas ,u% l% son $a!l!ar%s) Los ant!(uos orador%s
(r!%(os /od7an %or!-ar d!scursos lar(os# s!/l%%nt% "!sual!-ando %n
$ora d% o*+%tos r%/r%s%ntat!"os# los t'/!cos ,u% ,u%r7an cu*r!r
colocados %n "ar!os %scalon%s# /ar%d%s# /'rt!cos 0 /at!os d% un %d!$!c!o
/L*l!co r%conoc!do o %n "ar!os /untos %s/%c7$!cos alr%d%dor d% un /at!o
$a!l!ar) Para cons%r"ar la s%cu%nc!a d%l $lu+o d%l d!scurso# un orador
%ra%nt% :r%corr7a: %n su !a(!nac!'n %l tra0%cto $a!l!ar# !%ntras
/ronunc!a*a su d!scurso# 0 !%ntras "%7a con los o+os d% su %nt% la
s!(u!%nt% u*!cac!'n# "%r!$!ca*a %l o*+%to ,u% <a*7a /u%sto a<7# 0 sa*7a
cual %ra %l t'/!co s!(u!%nt%) Esta t.cn!ca %s sor/r%nd%nt%%nt% $9c!l)
T'%s% un o%nto a<ora !so /ara tratar d% r%cordar una l!sta d%
art7culos) Pr!%ro# s%l%cc!on% una local!-ac!'n $a!l!ar tal coo su casa#
0 %n su !a(!nac!'n "a0a alr%d%dor d% las /ar%d%s % !d%nt!$!,u% los
lu(ar%s dond% /u%d% /on%r cosas) Esco+a las u*!cac!on%s ,u% no
ca*!ar9n /or un /%r!odo corto# 0 ,u% /u%da r%cordar %n $ora clara)
Una "%- ,u% t%n(a s%l%cc!onadas %n una s%cu%nc!a d%$!n!da las d!%-
locac!on%s# colo,u% %ntal%nt% cada uno d% los s!(u!%nt%s art7culos %n
su r%s/%ct!"a 9r%a d% d%scanso6
=) Una /%lota d% t%n!s O*otandoP)
?) Una +arra d% a(ua Od%rra9ndos%P)
>) Un sand5!c< O,u% ust%d "a a co%rP)
2) Un ta/'n d% llantas d% auto'"!l O(!rando# coo s! %stu"!%ra %n %l
carroP)
@) Una l9/ara %l.ctr!ca O/ar/ad%andoP)
1) Una llaada t%l%$'n!ca O%n $ora d% un t%l.$ono saltando d%l
sost.nP)
K) Una cad%na d% *!c!cl%ta Oo"!.ndos% coo s! %stu"!%ra %n una
*!c!cl%taP)
3) Un l!*ro Ocon sus /9(!nas a*!%rtas 0 "olt%9ndos%P)
E) Una c!ta O%n $ora d% r%lo+ d%s/%rtador dando un t!%/o
%s/%c!$!coP)
=4) aa/atos O*r!llant%sP)
D%sd% lu%(o# las $oras %n o"!!%nto d% las !9(%n%s dadas %n
/ar.nt%s!s# %ra%nt% s!r"%n coo su(%r%nc!as) D% cual,u!%r $ora
,u% s% ,u!%ra au%ntar la !nt%ns!dad d% la !a(%n# tra*a+ar9 /ara
a0udarl% a (ra*arla) A<ora r%"!s% la l!sta otra "%-# as%(Lr%s% ,u% <a
(ra*ado "!"!da%nt% cada uno d% los art7culos) C!%rr% d%s/u.s sus o+os
0 r%corra las local!-ac!on%s una a la "%-# 0 r%cu%rd% los art7culos cuando
l%s ll%(u% su turno) S! s% conc%ntra %n cada uno d% %llos %$%ct!"a%nt%#
con s%(ur!dad los r%cordar9 con /oca d!$!cultad)
AAnt%s d% ,u% ust%d conoc!%ra %sta t.cn!ca# cr%%r7a /os!*l%
(anarl% una a/u%sta a otra /%rsona# /ara r%cordar una l!sta d% d!%-
art7culos I%n ord%nI %stud!9ndola dos !nutosB S! ust%d ut!l!-a %sta
t.cn!ca a/ro/!ada%nt%# /odr9 r%cordar %l ,u!nto# %l no"%no o cual,u!%r
otro ,u% %sco+a) Pu%d% r%c!tarlos d% ad%lant% /ara atr9s) Esta t.cn!ca
d%u%stra tanto la s%nc!ll%- d% la $unc!'n d% la %or!a# coo %l %$%cto
/ot%nt% d% ut!l!-ar la "!sual!-ac!'n %n la !/r%s!'n d% !n$orac!'n %n su
c%r%*ro)
Pu%d% a/l!car %$%ct!"a%nt% la t.cn!ca d% "!sual!-ac!'n# /ara a/r%nd%r
un l%n(ua+% %&tran+%ro) Para r%cordar ,u% :<on: %s la /ala*ra %n +a/on.s
/ara :l!*ro:# 9s ,u% r%c!tar las dos /ala*ras una 0 otra "%- %n una
co*!nac!'n ,u% $or% una !a(%n %ntal d% un l!*ro# o %+or aun
%sco(%r un l!*ro 0 s%nt!rlo !%ntras r%/!t% la /ala*ra +a/on%sa %n "o-
alta) Arc<!"% %n su %or!a la /ala*ra (ra*ada +unto con la !a(%n
%ntal# %l s%nt!!%nto d% sost%n%r un l!*ro# la s%nsac!'n otora d%
"olt%ar las /9(!nas# 0 una !a(%n %ntal d% la /ala*ra) Ut!l!-ando %sta
t.cn!ca cu!dadosa 0 %t'd!ca%nt%# /u%d% r%duc!r s!(n!$!cat!"a%nt% %l
t!%/o r%,u%r!do /ara a/r%nd%r un "oca*ular!o %&tran+%ro# /or %l
.todo con"%nc!onal d% la "%r*al!-ac!'n)
H% d%sarrollado otras t.cn!cas /ara ut!l!-ar la "!sual!-ac!'n coo
a0uda a la %or!a) Ut!l!-o un :ta*l%ro %ntal: /ara r%cordar una l!sta
d% cosas# as7 coo otras t.cn!cas d% "!sual!-ac!'n nu%"as ,u% s% %
ocurr%n d% "%- %n cuando) Para ut!l!-ar la t.cn!ca d%l ta*l%ro %ntal#
"!sual!c% tan clara%nt% coo /u%da un ta*l%ro Iuno d% %sos /an%l%s
d% $!*ra con a(u+%ros %n toda la su/%r$!c!% a !nt%r"alos r%(ular%s) H9(alo
tan anc<o coo /u%da alcan-arlo con"%n!%nt%%nt% con sus anos
%&t%nd!das# 0 col',u%lo %ntal%nt% /r%c!sa%nt% %nc!a d% su
ca/o "!sual 0 $r%nt% a ust%d) Ia(!n% ,u% /u%d% "%rlos %n /%rs/%ct!"a
noral al /arars% $r%nt% a .l) M%a los a(u+%ros a !nt%r"alos r%(ular%s# as7
coo los (anc<os %t9l!cos *r!llant%s so*r% los cual%s col(ar9 las cosas
,u% ust%d ,u!%r% r%cordar) Pon(a @ ' 1 (anc<os %n .l ta*l%ro a tra".s d%
d!stanc!as con"%n!%nt%s) Cuando ,u!%ra cons%r"ar una l!sta corta d%
art7culos %n su %or!a# $or% s'lo un cuadro %ntal d% cada uno#
d!s!nu0alo a las d!%ns!on%s d%l ta*l%ro 0 cu.l(u%los $!r%%nt%)
M%r!$!,u% cada una d% las /os!c!on%s d% !-,u!%rda a d%r%c<a 0 as%(Lr%s%
,u% /u%d% "!sual!-arlas clara 0 s!/l%%nt% %n %l t!%/o su$!c!%nt% /ara
r%cordarlas d%s/u.s) Fr%cu%nt%%nt% ut!l!-o %sta t.cn!ca cuando "o0 a
co/rar al(Ln art7culo# %s/%c!al%nt% cuando %sto0 ocu/ado con otra
cosa) Con s'lo r%"!sar %l ta*l%ro# % !nd!car los art7culos a<7# %ncontrar un
%s/ac!o "acant% 0 col(ar %l o*+%to nu%"o)
Post%r!or%nt%# cuando %ntro al su/%r%rcado s!/l%%nt% con
:!rar: al ta*l%ro %ntal# "%o cu9l d% los art7culos /u%do )co/rar %n
%s% o%nto# 0 lo <a(o) Entonc%s los ,u!to 0 l%s <a(o %l %s/ac!o
n%c%sar!o /ara otros art7culos)
Pro*a*l%%nt% %sta t.cn!ca su%na un /o,u!to %&traGa al /r!nc!/!o)
P%ro s! la !nt%nta "%r9 ,u% tan r9/!da %s r%al%nt% 0 ,u. tan con$!a*l%
%s cuando s% tra*a+a con %lla) Coo %+%rc!c!o# to% c!nco art7culos d% la
l!sta ,u% <a %or!-ado# ut!l!-ando la $r%cu%nc!a d% local!-ac!'n 0
col',u%los %n un ta*l%ro %ntal) Por %+%/lo# to% %l s%(undo# cuarto#
s%&to# octa"o 0 d.c!o art7culos) P'n(alos a<7 con la !nt%nc!'n d%
r%cordarlos aGana) MaGana /u%d% "%r!$!car 0 "%r ,u. tan *!%n a/l!c'
%sta t.cn!ca)
Otra d% !s t.cn!cas $a"or!tas ut!l!-a un :r%c!/!%nt% d% (all%tas:
!a(!nar!o# aun,u% ta*!.n /u%d% ut!l!-ar cas! cual,u!%r !a(%n $7s!ca
,u% l% a0ud% a a(r%(ar !nt%r.s o contacto "!sual con la cosa ,u% ,u!%r%
r%cordar) Pu%do t%n%r una !d%a !nt%r%sant% ,u% sur+a %n 7 !%ntras
%sto0 corr!%ndo# 0 coo no ll%"o /a/%l 0 /lua con!(o Ouna d% las
/ocas ocas!on%s ,u% /ud% %ncontrar% s!n %llosP# % (usta ca/tarlo con
un truco %ntal# as7 ,u% "!sual!-o un r%c!/!%nt% d% (all%tas (rand% 0
color!do d% c%r9!ca con ta/a) En ! !a(!nac!'n# ,u!to la ta/a d%l
r%c!/!%nt% d% (all%tas 0 sal% un uG%co !/ulsado /or un r%sort%)
M%ntal%nt% /on(o un cart%l %n sus anos# con una /ala*ra cla"%
!/r%sa %n l%tras n%(ras# ,u% ca/ta la %s%nc!a d% la !d%a) D!(o la
/ala*ra 0 la !d%a %n "o- alta !%ntras /!%nso %n %lla# 0 % !/on(o la
!nt%nc!'n d% llaarla 9s tard%) Entonc%s %ntal%nt% %/u+o al
uG%co <ac!a ad%ntro d%l r%c!/!%nt% d% (all%tas 0 /on(o la ta/a) Ant%s
d% a*andonar %l t%a# <a(o una /r9ct!ca d% /ru%*a# 0 trato d% r%cordar
la !d%a) M% <a(o un cuadro toando la ta/a d%l r%c!/!%nt% d% (all%tas 0
"%o la $!(ura %n $ora d% cara c<!stosa 0 r!d!cula ,u% sal% con %l cart%l %
!a(!no %scuc<arla d!c!%ndo la /ala*ra cla"% %n un tono d% "o- c'!co)
Pu%d% /ar%c%r una locura# S/%ro $unc!onaT
Ust%d /u%d% ut!l!-ar sus <a*!l!dad%s d% "!sual!-ac!'n /ara r%cordar
los no*r%s d% las /%rsonas ,u% conoc%) Cuando ust%d aca*a d%
conoc%r una /%rsona# t'%s% @ s%(undos 0 %n$o,u% su at%nc!'n %n
%scuc<ar *!%n su no*r%) Ha(a un %s$u%r-o d%l!*%rado Id!(a %l no*r%
%n "o- alta o /!da a la /%rsona ,u% lo r%/!ta# 0 as%(Lr%s% ,u% lo o0' 0
,u% %st9 consc!%nt% d% .l) Pu%d% d%c!rl% al(o as76 :Esto0 a/r%nd!%ndo a
r%cordar no*r%s# 0 %s/%ro ,u% no l% !/ort% s! n%c%s!to un s%(undo o
dos /ara %scuc<ar su no*r% clara%nt%:) La otra /%rsona
/ro*a*l%%nt% %ncontrar9 %sto <ala(ador# lo cual s!r"% al /ro/'s!to
ad!c!onal d% %/%-ar /os!t!"a%nt%) M!%ntras ust%d r%/!t% su no*r% %n
"o- alto /or s%(unda "%-# "!sual!c% %l no*r% %scr!to 0 %n l%tras n%(ras
a tra".s d%l /%c<o d% la /%rsona) Ut!l!c% l%tras cu0a $ora /ar%-ca
a+ustars% con su /%rsonal!dad o a/ar!%nc!a) Por %+%/lo# ut!l!c% una l%tra
scr!/t d%l(ada 0 (rac!osa /ara una /%rsona alta# o l%tras a0Lsculas
r%dond%adas /ara una /%rsona (ru%s%c!ta) Post%r!or%nt%# cuando
,u!%ra r%cordar %l no*r%# /u%d% a0udarl% a r%(ular los /roc%sos d% su
%or!a# s'lo !rar las l%tras 0 :*uscar: %l no*r% d% la /%rsona %n su
%or!a "!sual) Pon(a %s/%c!al at%nc!'n a la act!tud /os!t!"a d%
r%cordar los no*r%s d% las /%rsonas) No s% d!(a a s7 !so :Nunca
/u%do acordar% d% los no*r%s:# /or,u% nunca s% acordar9) Pract!,u%
(ra*arlo cu!dadosa%nt%# 0 notar9 una %+or7a %n su <a*!l!dad)
Pu%d% r%cordar nL%ros ut!l!-ando cu!dadosa%nt% t.cn!cas d% "!D
sual!-ac!'n) E&!st%n al(unos s!st%as d% %or!a d% nL%ros *asados
%n $orar /ala*ras cla"% a /art!r d% %sos nL%ros# /%ro la a0or7a d% la
(%nt% las %ncu%ntra /oco !nt%r%sant%s 0 9s *!%n %c9n!cos) Ust%d
/odr7a /r%$%r!r ut!l!-ar !9(%n%s %ntal%s no"%dosas /ara !/r!!r
nL%ros t%l%$'n!cos 0 cosas s%%+ant%s)
Por %+%/lo# /u%d% r%cordar %l nL%ro t%l%$'n!co d% su t%atro
$a"or!to "!sual!-9ndolo %n la ar,u%s!na d%l t%atro %n l%tras (rand%s 0
color!das# al t!%/o ,u% ust%d lo r%/!t% %n "o- alta) Ha(a %sto !%ntras
arca %l nL%ro 0 a(r%(ar9 $oras d% /%nsa!%nto c!n.t!cas a la
!n$orac!'n "%r*al 0 "!sual) Pu%d% !/r!!r %l nL%ro t%l%$'n!co d% una
/%rsona ,u% cono-ca# sola%nt% $orando un cuadro d% %sa /%rsona %n
su %nt%# /os!*l%%nt% sost%n!%ndo un cart%l con %l nL%ro !/r%so %n
.l) Pro*a*l%%nt% t!%n% ,u% "aluar la $ora %n la cual r%/r%s%nta %l
nL%ro# /ara ant%n%r una "%rs!'n su$!c!%nt%%nt% no"%dosa# as7
coo /ara asoc!ar cada nL%ro d!st!nt!"a%nt% con su /ro/!%tar!o)
Todas %stas t.cn!cas t!%n%n %l !so /ro/'s!to6 %nr!,u%c%r las
asoc!ac!on%s# !ncr%%ntar %l cont%n!do %oc!onal# d!"%rs!$!car la $ora
d% las !9(%n%s %ntal%s ,u% ust%d ,u!%r% !/r!!r %n su c%r%*ro)
Pu%d% !n"%ntar t.cn!cas /ro/!as# ,u% s!r"an a %stos /ro/'s!tos)
To9ndos% %l t!%/o /ara d%t%n%rs% 0 conc%ntrars% %n la cosa ,u%
,u!%r% !/r!!r# %nr!,u%c!%ndo su !a(%n d% %lla# coo s% %&/l!c'
arr!*a# % !a(!n9ndos% a ust%d !so r%cord9ndola %n %l $uturo# s%
a&!!-a la $u%r-a d%l /atr'n c%r%*ral ,u% cod!$!ca %l asunto) Esto
a&!!-ar9 la /ro*a*!l!dad d% ,u% /ost%r!or%nt% /u%da tra%rlo a su
%nt% cuando lo n%c%s!t%)

Desarrollo de su intuici%n
Cr%o ,u% rut!nar!a%nt% /%rc!*!os !ntu!t!"a%nt% a un n!"%l 9s
all9 d% nu%stros /roc%sos d% "%r*al!-ac!'n# 0 rut!nar!a%nt% ra-onaos
!ntu!t!"a%nt%) A %st% r%s/%cto# no cons!d%ro total%nt% %&acto <a*lar
d% :!ntu!c!'n: 0 d% :l'(!ca: coo dos $oras o/u%stas d% /%nsa!%nto#
coo $ la costu*r% /o/ular) Pr%$!%ro cons!d%rar a lo ,u% lla%os
:/%nsa!%nto l'(!co: coo %ra%nt% una translac!'n "%r*aW d% los
/roc%sos !ntu!t!"os# /or %d!o d% los ,u% <ac%os la a0or /art% d%
nu%stro /%nsa!%nto) En ! d%$!n!c!'n# los /roc%sos !ntu!t!"os son cada
troc!to tan :l'(!co: coo los /roc%sos "%r*al%s# %sto %s# s% ant!%n%n
+untos# o*%d%c!%ndo las r%(las d% asoc!ac!'n ad%cuados %ntr% las !d%as#
0 /roduc%n r%sultados con$!a*l%s)
Cr%o ,u% %scuc<ar las cora-onadas %,u!"al% a darl% "o- al /roc%so d%
/%nsa!%nto /r%consc!%nt%) D% <%c<o# cont!nua%nt% /roduc!os
/roc%sos !ntu!t!"os 0 los con"%rt!os %n $oras "%r*al%s) Al(unas "%c%s
<ac%os %sto s!n d%c!d!rlo consc!%nt%%nt%# /or,u% un /%nsa!%nto
/r%consc!%nt% /u%d% /on%r %n arc<a %l c%r%*ro# ,u% los c%ntros
"%r*al%s son a$%ctados# 0 nos %ncontraos con"!rt!.ndolos %n /ala*ras)
S! %st% conc%/to d% /%nsa!%nto !ntu!t!"o t!%n% s%nt!do# %ntonc%s
%l d%sarrollo d% las <a*!l!dad%s !ntu!t!"as s!(n!$!ca %scuc<ar los
/%nsa!%ntos /r%consc!%nt%s 0 al(unos "%c%s "%r*al!-arlos) A$ortunada
o d%sa$ortunada%nt%# %st% %n$o,u% ,u!ta uc<o !st%r!o d%l
/%nsa!%nto !ntu!t!"o 0 lo tra% d% la %s$%ra d% la 9(!ca ocas!onal al
lu(ar coLn ad+unto al /%nsa!%nto "%r*al)
D% acu%rdo con %sta t%s!s# la <a*!l!dad d% /%rc!*!r !ntu!t!"a%nt%#
!nclu0% a/r%nd%r a /%rc!*!r s!n "%r*al!-ar Ial(o ,u% al /r!nc!/!o s%
%ncu%ntra sor/r%s!"a%nt% d!$7c!l d% <ac%r) Coo %&/%r!%nto# %sco+a
un o*+%to d% al(Ln lu(ar coLn# coo una /lua# -a/ato o an!llo 0
s!/l%%nt% trat% d% !rarlo s!n "%r*al!-arlo %ntal%nt%) Tan /ronto
coo %scuc<% ,u% las %t!,u%tas %/!%-an a sur(!r %n su %nt%#
d%t%n(a %l /roc%so 0 %/!%c% d% nu%"o) D% "%- %n cuando 0 %n
d!$%r%nt%s s!tuac!on%s# r%/!ta %st% /roc%so d% /%rc%/c!'n no "%r*al!-ada
d% lo ,u% ust%d "%a 0 o!(a) Lo %ncontrar9 9s $9c!l d% <ac%r cuando
ust%d a*andona la t%nd%nc!a d% /on%rl% %t!,u%tas a las cosas) Pu%d%
a/r%nd%r ust%d !so a /arars% 0 %&/la0ars% %n al(o# 0 +usta%nt%
/on%r at%nc!'n a la !/r%s!'n su*+%t!"a d% %lla) Al <ac%r %sto# %st9
s!nton!-9ndos% %n sus /%nsa!%ntos !ntu!t!"os ant%s d% la "%r*al!-ac!'n)
En tanto s% %ncu%ntr% $r%nt% al oc.ano# %n los *os,u%s# %n %l
/ar,u%# o !%ntras !ra al(unas $lor%s# trat% d% /on%r su c%r%*ro %n una
clas% d% %stado d% %nsu%Go# 0 d.+%s% a$%ctar /or la "!sta# son!dos# 0
olor%s d% cual,u!%r an%ra ,u% /ar%-ca natural) Ant% %sto# no trat% d%
:an%+ar: su r%acc!'n) S!/l%%nt% s!nton7c%s% %n sus /ro/!as
r%acc!on%s /or d%*a+o d%l n!"%l "%r*al) En cuanto ust%d %scuc<% su "o-
!nt%rna r%c!tando no*r%s# color%s 0 otras %t!,u%tas caract%r7st!cas d%
las cosas# !nt%rru/a %l /roc%so# 0 !r% a la %sc%na coo s! $u%ra la
/r!%ra "%-) Trat% d% %ncontrar al(Ln as/%cto d% lo ,u% ust%d "%a ,u%
d%sa$7% la "%r*al!-ac!'n I,u% no t%n(a %t!,u%tas conoc!das) E&/l90%s%
%n la $ora# t%&tura o al(una $ora %s/ac!al) Esto au%ntar9 su
<a*!l!dad d% s%nt!r %l n!"%l d% /%rc%/c!'n !ntu!t!"o)
Al an%+ar (%nt%# /u%d% a/l!car %l !so %n$o,u%) M!%ntras
%scuc<a a al(u!%n# /u%d% ut!l!-ar su %&c%so d% ca/ac!dad d%l /roc%so d%
!n$orac!'n /ara s!nton!-ars% %n otros as/%ctos d% la s!tuac!'n# ad%9s
d% las /ala*ras) D%+% ,u% su at%nc!'n r%corra %l d%rr%dor %n $ora
d%scu!dada# r%co(!%ndo las /%,u%Gas caract%r7st!cas d% la s!tuac!'n ,u%
/ar%-can !nt%r%sant%s) M9s ,u% *uscar al(o %n /art!cular# s!/l%%nt%
/%r!ta ,u% su c%r%*ro <a(a con%&!on%s /r%consc!%nt%%nt%# s!n tratar
d% "%r*aDl!-arlas) Post%r!or%nt%# /u%d% ,u%r%r r%"!sar la s!tuac!'n 0 "%r
,u. tanto d% lo ,u% ust%d r%co(!' !ntu!t!"a%nt% /u%d% %&/r%sar %n
/ala*ras)
Pract!,u% <ac%r !ntu!t!"a%nt% al(una d% sus d%c!s!on%s d% *a+o
r!%s(o) Cuando s% %ncar% con una o/c!'n s!/l%# <a(a una /ausa /or un
o%nto 0 :<u%la %l a!r%:) Escuc<% su :"o-: !a(!nar!a Isus /roc%sos
d% d%c!s!'n /r%consc!%nt%I /ara d%c!rl% ,u. o/c!'n toar) Para d%c!d!r
s! ust%d "a a al(Ln lado o <ac% al(o# <a(a una /ausa 0 "%a ,u. o/c!'n
:s!%nt% corr%cta:) Ha(a un !nt%nto d%l!*%rado d% %"!tar la "%r*al!-ac!'n
ac%rca d% los /ros 0 contras d% las o/c!on%s) P%r!ta a su c%r%*ro
/roc%sar %sta !n$orac!'n %n %l n!"%l /r%consc!%nt%J Cuando <a(a %sto 0
9s# ant%n(a un :r%(!stro d% la s%cu%nc!a: d% sus cora-onadas# /ara
%ncontrar con ,u. $r%cu%nc!a ll%(an las cons%cu%nc!as $a"ora*l%%nt%)
H% %ncontrado ,u% cuando no s!(o una cora-onada# ,u% d!c% ,u% no
d%*%r7a <ac%r al(o# usual%nt% d%s%o <a*%rla s%(u!do) Cuando l% <a(o
caso a una cora-onada ,u% % d!c% lo ,u% d%*o <ac%r# $r%cu%nt%%nt%
%ncu%ntro ,u% %s una *u%na !d%a) Est% /roc%so d% %scuc<ar 0 s%(u!r las
cora-onadas# s!/l%%nt% s!(n!$!ca ca/!tal!-ar los /roc%sos d%
/%nsa!%nto /r%consc!%nt%# ,u% const!tu0%n su n!"%l d% /%nsa!%nto
!ntu!t!"o)
T!%n% s%nt!do co*!nar %l /%nsa!%nto !ntu!t!"o con %l
/%nsa!%nto "%r*al consc!%nt%# 0 sacar %l %+or /ro"%c<o d% a*os)
M9s ,u% cons!d%rars% ust%d !so coo :*9s!ca%nt% !ntu!t!"o: o
:*9s!ca%nt% l'(!coR# cons!d.r%s% ust%d !so coo ca/a- d% !n$%r!r %n
a*as $oras d% /%nsa!%nto# 0 co*!nar los r%sultados d% tal an%ra#
,u% o*t%n(a lo ,u% ,u!%r% d% las s!tuac!on%s %n ,u% ust%d s% %ncu%ntr%)

<tili=aci%n de acerti1os 1uegos para desarrollar sus
ha&ilidades pensantes
SM%n# Watson# "%nT SEl +u%(o %st9 %/%-andoT CONAN
DOHLE
Los ,u% $r%cu%nt%%nt% /ract!can +u%(os %ntal%s 0 tra*a+an con
/ro*l%as d% ac%rt!+os# conoc%n %l "alor d% %stos /asat!%/os
d!"%rt!dos /ara d%sarrollar una "ar!%dad d% <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto)
Muc7<a (%nt% /ro*a*l%%nt% %s t7!da o l%s son !nd!$%r%nt%s /or,u%
ant!c!/an ,u% no son ca/ac%s d% r%sol"%rlos# 0 /or,u% s% s!%nt%n
a%na-adas /or s%nt!!%ntos d% $rustrac!'n ,u% /!%nsan ,u% t%ndr9n
!n%"!ta*l%%nt%) P%ro los +u(ador%s %&/%r!%ntados sa*%n ,u% los
+u%(os %ntal%s "!%n%n %n n!"%l%s (raduados d% d!$!cultad# 0 %sco(%n
+u%(os ,u% /u%d%n ada/tars% a su n!"%l d% ca/ac!dad 0 cant!dad%s d%
t!%/o 0 %n%r(7a ,u% ,u!%r%n d%d!carl%s) Son a$!c!onados ra*!osos d% los
+u%(os %ntal%s %n la $ora ,u% <a0 a$!c!onados ra*!osos /ara otros
as/%ctos)
S% /u%d% %ncontrar una (ran "ar!%dad d% l!*ros d% ac%rt!+os#
+u%(os d%l /%nsa!%nto 0 cruc!(raas $7s!cos %n las t!%ndas d%
no"%dad%s) A/ar%nt%%nt% %l !nt%r.s d%l /L*l!co %n %stos +u%(os d%
construcc!'n d%l c%r%*ro# s% <a !ncr%%ntado sustanc!al%nt% durant%
los Llt!os aGos) El ad"%n!!%nto d%l !cro/roc%sador 0 d% los +u%(os
d% "!d%o# <an +u(ado un /a/%l %n <ac%r ,u% los a%r!canos s% !nt%r%s%n
%n d%sarrollar sus <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto) Podr9 ust%d d%s%ar
co/rar un l!*ro o +u%(o cada %,u!s s%anas o %s%s 0 ut!l!-arlo /ara
d%sarrollar sus <a*!l!dad%s) Cuando lo do!n%# *us,u% otro)
Ta*!.n /u%d% d!"%rt!rs% 0 d%sarrollar sus <a*!l!dad%s d%l
/%nsa!%nto l'(!co con los "!%+os +u%(os d% :?4 /r%(untas:# ,u% no
r%,u!%r% n!n(Ln at%r!al) En las ?4 /r%(untas# una /%rsona /!%nsa un
o*+%to 0 las otras tratan d% !d%nt!$!carlo no ut!l!-ando 9s d% ?4
/r%(untas d%l t!/o s7Ino) La 9s !/ortant% <a*!l!dad %n %st% +u%(o %s
<ac%r /r%(untas cu!dadosas 0 no d%s/%rd!c!arlas %n !nt%ntos alocados)
S% /u%d% a/ro&!ar al o*+%to <ac!%ndo /r%(untas ,u% t!%n%n una
o/ortun!dad d% @4V d% r%s/u%sta a$!rat!"a) D% %sta an%ra# s%
/u%d%n su*d!"!d!r /os!t!"a%nt% todas las /os!*!l!dad%s 0 %l!!nar
tantas coo s%a /os!*l% %n cada /r%(unta) Est% +u%(o /u%d% a0udarl% a
d%sarrollar su <a*!l!dad d% <ac%r /r%(untas# !n"%st!(ac!'n 0 *Ls,u%da
d% <%c<os a un alto n!"%l)
Esco(!%ndo /asat!%/os 0 $oras d% r%cr%ac!'n ,u% d%sarroll%n las
ca/ac!dad%s d%l c%r%*ro con /r%$%r%nc!a a los /roc%sos /as!"os coo
"%r t%l%"!s!'n# /u%d% !ncr%%ntars% la %$%ct!"!dad %ntal 0 d!"%rt!rs% al
!so t!%/o) Ut!l!-9ndolos %n $!%stas 0 r%un!on%s con sus a!(os#
/u%d% <ac%r ,u% %l t!%/o ,u% ust%d d!s$ruta +unto con %llos s%a 9s
!nt%r%sant%# %st!ulant% 0 d!s$ruta*l%)
Esta s%cc!'n o$r%c% ?4 /asat!%/os s!/l%s d% /%nsa!%nto 0
+u%(os# ,u% d%*%r7an ca%r d%ntro d%l ran(o d% ca/ac!dad%s d% un l%ctor
t7/!co con !nt%l!(%nc!a /ro%d!o 0 un /o,u!to d% /%rs!st%nc!a)
R%/r%s%ntan tr%s n!"%l%s d% d%sa$7o) El n!"%l = !nclu0% a,u%llos ,u%
/ro*a*l%%nt% r%su%l"a +usta%nt% l%0.ndolas 0 d9ndol% un /oco d%
t!%/o a su /%nsa!%nto) El n!"%l ? !nclu0% los ,u% r%,u!%r%n al(una
%&/lorac!'n /ost%r!or# 0 ,u!-9 un /o,u!to d% !nt%l!(%nc!a /ara atacarlos)
El n!"%l > !nclu0% los ,u% r%,u!%r%n al(Ln %s$u%r-o %&tra coo /lua 0
/a/%l# 0 /os!*l%%nt% un .todo d% tra*a+o# una <a*!l!dad at%9t!ca
o al(una %&/%r!%nc!a %s/%c!al %n cruc!(raas) Un ac%rt!+o d%l n!"%l ># %l
/ro*l%a :ACu!%n t!%n% la c%*raB: /ro*a*l%%nt% l% toar9 c%rca d%
una <ora arr%(lar %t'd!ca%nt% los <%c<os# 0a s%a %d!ant% un
d!a(raa o al(Ln od%lo $7s!co) Es %s%nc!al%nt% un /ro*l%a d% l'(!ca
0 /%rs!st%nc!a 9s ,u% d% ca/ac!dad /ara r%sol"%r ac%rt!+os)
F7+%s% una %ta /ara r%sol"%rlos 0 "%r!$!,u% do*l%%nt%# /ara
as%(urars% s! %s corr%cto# ant%s d% "%r la r%s/u%sta d%l A/.nd!c% B)
Ut!l7c%los /ara %nsanc<ar sus /roc%sos d% /%nsa!%nto 0 /ract!car las
clas%s d% <a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto ,u% t!%n% ,u% /roduc!r)
En$',u%s% con con$!an-a 0 /%rs!st%nc!a# con una act!tud $l%&!*l% d%
*u%na "oluntad /ara tratar "ar!os 9n(ulos /ara ll%(ar a la soluc!'n) S!
%ncu%ntra !nt%r%sant%s 0 d!s$ruta*l%s %stos ac%rt!+os# !nt%nt% uno d% los
l!*ros d% +u%(os 0 ac%rt!+os %ntal%s ,u% <a0 %n la *!*l!o(ra$7a) Pu%d%
%ncontrar otros %n cas! cual,u!%r l!*r%r7a)
Ac%rt!+os d% N!"%l =6
=) ACu9l %s %l nL%ro In!rno d% on%das# con las cual%s /u%d% /a(ar
%l /r%c!o %&acto d% un art!culo ,u% cu%sta d%sd% un c%nta"o <asta un
d'larB Ora-ona!%nto l'(!co# %or!a d% corto /la-o# "!sual!-ac!'nP)
?) Un ar,u%'lo(o r%/ort' <a*%r %ncontrado una on%da roana con
una !a(%n d% Jul!o C.sar# $%c<ada %l aGo ?= a)c) Otro ar,u%'lo(o
a$!r' corr%cta%nt% ,u% %so %ra un $raud%) APor ,u.B O$orac!'n d%
<!/'t%s!s# ra-ona!%nto l'(!co# /%rc%/c!'n cr7t!caP
>) AEs l%(al ,u% un <o*r% s% cas% con la <%rana d% su "!udaB
Oan9l!s!s d% a/as "%r*al%s# ra-ona!%nto l'(!co# d%scr!/c!'n %&actaP
2) AD% ,u. <a*la*a L%5!s Carrol %n su /o%aB=
Jo<n l% d!o a su <%rano Ja%s una ca+a6
A su alr%d%dor uc<os candados)
Ja%s d%s/%rt' 0 d!+o ,u% l% d!o un dolorJ
as! ,u% s% la r%(r%s' a Jo<n nu%"a%nt%)
La ca+a no t%n7a ta/ad%ra)
S!n %*ar(o /ro"oc' ,u% dos ta/as s% a*r!%ran co/l%ta%nt%)
H todos %stos candados nunca tu"!%ron una lla"%I
ACu. clas% d% ca+a# /odr7a s%rB
Oan9l!s!s d% a/as "%r*al%s# /%nsa!%nto d!"%r(%nt%# $orac!'n d%
asoc!ac!on%s# <ac%r !n$%r%nc!as# "%r*al!-ac!'n d% su/os!c!on%sP) @)
R%arr%(l% los s!(u!%nt%s /atron%s /ara <ac%r /ala*ras conoc!dos6
a) run(<0
*) $l0!a
c) ulc!ca
d) dorn%"
%) l%ndraca
Or%conoc!!%nto d% /atron%s# *Ls,u%da d% %or!aP)
1) Mu%"a sola%nt% uno d% los cuatro c%r!llos ,u% s% u%stran a*a+o
/ara $orar un cuadrado)
O/%nsa!%nto d!"%r(%nt%# r%conoc!!%nto d% /atron%s# /%rc%/c!'n
%s/ac!al# "%r*al!-ac!'n d% su/os!c!on%sP)
K) APor ,u. %l *ar*%ro %n Oat%al# N%*ras8a d!+o# :0o rasuro as
a/r!sa a d!%- <o*r%s $lacos ,u% a uno (ordoB:
O/%nsa!%nto d!"%r(%nt%# $orac!'n d% <!/'t%s!s# an9l!s!s d%
a/as "%r*al%sP)
3) El corr%dor l%(%ndar!o Flas< Fl%%t$oot %ra tan r9/!do ,u% sus
a!(os d!+%ron ,u% /odr7a a/a(ar %l s5!tc< d% la lu- 0 *r!ncar a la caa
ant%s d% ,u% s% oscur%c!%ra la <a*!tac!'n) En una ocas!'n Flas< /ro*'
,u% lo /od7a <ac%r)
AC'oB
O$orac!'n d% <!/'t%s!s# an9l!s!s d% a/as "%r*al%s# "%r*al!-ac!'n d%
su/os!c!on%sP)
Ac%rt!+os d% n!"%l ?6
E) AC'o /u%d% ust%d arr%(lar 1 l9/!c%s !d.nt!cos %n tal $ora# ,u%
s% $or%n 2 tr!9n(ulos !d.nt!cos cu0os lados s%an todos !(ual%s# s!n
od!$!car los l9/!c%s d% n!n(una $oraB O/%nsa!%nto d!"%r(%nt%#
/%rc%/c!'n %s/ac!al# "!sual!-ac!'n# "%r*al!-ac!'n d% su/os!c!on%sP)

=4) Ha0 d!%- *olsas# cada una cont!%n% =4 /%sos# los cual%s /ar%c%n
!d.nt!cos) En nu%"% d% las *olsas cada /%so %s d% =1 on-as# /%ro %n una
d% las *olsas los /%sos son r%al%nt% d% =K on-as cada uno) OAC'o %s
/os!*l% d%t%r!nar cu9l *olsa cont!%n% los /%sos d% =K on-asBP# %n una
sola /%sada 0 %n una %scala d% /%so %&actoB?
O"!sual!-ac!'n# $orac!'n d% <!/'t%s!s# ra-ona!%nto l'(!co# <ac%r
!n$%r%nc!as# ata,u% %strat.(!co contra /ru%*a 0 %rrorP)
==) Cada una d% %stas /%rsonas "!"% %n un %stado ,u% /u%d%
d%l%tr%ars% r%arr%(lando las l%tras d% los no*r%s d% cada /%rsona# /or
%+%/lo# Ro0 K%5n "!"% %n N%5 Hor8) AD'nd% "!"%n los d%9sB>
a) Ro0 K%5n
*) Nora I) C<ar7ton
c) Col!n A) Fa!r
d) Dora K) Hatton
%) Earl Wad%
$) A)K) Born%s
() J)R) S5%%n%0
O*Ls,u%da d% %or!a# r%conoc!!%nto d% /atron%sP)
=?) Id%nt!$!,u% los s!(u!%nt%s t.r!nos d% %sta s%r!%6
33))) 12))) ?2)))
Or%conoc!!%nto d% /atron%s# $orac!'n d% <!/'t%s!s# ra-ona!%nto
l'(!coP)
=>) En la $!(ura d% a*a+o# /u%d% ust%d +untar cada /unto con su
contra/art%# %sto %s# :A: con :A#: :B: con :B#: %tc# d!*u+ando las l!n%as
,u% s!(u%n la alla 0 las cual%s no s% !nt%rc%/tan s% cru-an o s%
tocanP)2
O"!sual!-ac!'n# %or!a d% corto /la-o# ra-ona!%nto l'(!coP)

=2) Cada uno d% %stas $!(uras r%/r%s%nta una $!(ura "%r*al# ,u%
!n"olucra una r%lac!'n %s/ac!al) Por %+%/lo# la /r!%ra s!(n!$!ca6 :Lon(
und%r5%ar:) APu%d% traduc!r los otrosB
Or%conoc!!%nto d% /atron%s# d%scr!/c!'n %&acta# "%r*al!-ac!'n d%
su/os!c!on%s# /%nsa!%nto d!"%r(%nt%P)
=
WEAR ? R 4 ROAOS D S > MAN
LONG
=\=
2
ECNALG @
MINO 1
R E A D = N G
MATTER
K HOU d ME
O
T 3 4 E AGE BEAUTH
M)D) B)S) P<)D)
=@) Int%nt% %ntal%nt% lo s!(u!%nt%6 Sa*%os d% los s!(u!%nt%s <%c<os
ac%rca d% cuatro cartas ostradas6
a) El r%0 no %s *ara+a su/%r!or# s!no ,u% %s la 9s c%rcana a la
su/%r!or# ,u% %l as o %l +ac8)
*) El cora-'n %st9 %nc!a d%l clu*)
c) El r%0 no %s un cora-'n# n! %s un clu*)
d) El as no %s una %s/ada n! un d!aant%)
%) El d!aant% %st9 d%*a+o d%l clu*)
ACu9l%s son las r%s/%ct!"as caras 0 tra+%s d% las cartas d% arr!*a a
a*a+oB Oconc%ntrac!'n# /%rc%/c!'n %s/ac!al# "!sual!-ac!'n# ra-ona!%nto
l'(!co# %or!a d% corto /la-o# /%nsa!%nto s%cu%nc!alT

=1) C!nco <o*r%s d% d!$%r%nt%s nac!onal!dad%s "!"%n %n c!nco casas
s%/aradas d% color%s d!$%r%nt%s Iro+o# aar!llo# a-ul# "%rd% 0 ar$!l)
Cada uno t!%n% una ascota /art!cular# una *%*!da $a"or!ta# 0 una
arca d% c!(arros $a"or!ta) T%n%os la s!(u!%nt% !n$orac!'n d% %llos6
a) El !n(l.s "!"% %n la casa ro+a)
*) El u8ran!ano *%*% t.)
c) El ca$. s% toa %n la casa "%rd%)
d) El %s/aGol %s du%Go d%l /%rro)
%) El noru%(o "!"% %n la /r!%ra casa d% la !-,u!%rda)
$) Los c!(arr!llos Kools s% $uan %n la casa aar!lla)
() La casa "%rd% %st9 a la !-,u!%rda d% la casa ar$!l)
<) Los c!(arr!llos C<%st%r$!%lds s% $uan %ns%(u!da d% la casa dond% s%
cu!da a la -orra)
!) El $uador d% O7d Gold %s du%Go d% unos caracol%s)
+) El $uador d% Luc80 Str!8% *%*% +u(o d% naran+a)
8) El +a/on.s $ua Parl!a%nt)
I) La l%c<% s% toa %n la casa d% %n%d!o)
) El noru%(o "!"% %ns%(u!da d% la casa a-ul)
n) Los c!(arr!llos Kools s% $uan %ns%(u!da d% dond% s% (uarda %l
ca*allo)
A /art!r d% %stos <%c<os sa,u% /or conclus!'n ,u!.n %s du%Go d%
la c%*ra 0 ,u!.n *%*% a(ua)@
O/%rs!st%nc!a# ra-ona!%nto l'(!co# <ac%r !n$%r%nc!as# ut!l!-ar od%los#
/%nsa!%nto s%cu%nc!aTP)
=K) Tr%s cartas d%scansan *oca a*a+o so*r% una %sa# arr%(ladas %n
una <!l%ra d% !-,u!%rda a d%r%c<a# t%n%os la s!(u!%nt% !n$orac!'n d%
%llas6
a) El +ac8 %st9 a la !-,u!%rda d% la r%!na)
*) El d!aant% %st9 a la !-,u!%rda d% las %s/adas)
c) El r%0 %st9 a la d%r%c<a d%l cora-'n)
d) La %s/ada %st9 a la d%r%c<a d%l r%0)
ACu. carta Icara 0 tra+%I ocu/a# cada /os!c!'nB Ora-ona!%nto l'(!co#
<ac%r !n$%r%nc!as# /%nsa!%nto s%cu%nc!aTP
=3) Cuatro a!(os %st9n co!%ndo 0 d!scut!%ndo sus d%/ort%s
$a"or!tos) T%n%os la s!(u!%nt% !n$orac!'n d% las cosas ac%rca d% c'o
%st9 %l arr%(lo d% los as!%ntos6
a) Bo* s% s!%nta %n$r%nt% d%l +u(ador d% t%n!s
*) El (ol$!sta s% s!%nta %n$r%nt% d% T%d)
c) Al!c!a s% s!%nta a la !-,u!%rda d% Carol)
d) El trotador s% s!%nta a la d%r%c<a d%l nadador)
%) Ha0 un <o*r% s%ntado a la d%r%c<a d% Bo*)
ACu9l %s %l d%/ort% $a"or!to d% cada /%rsonaB
Ora-ona!%nto l'(!co# <ac%r !n$%r%nc!as# ut!l!-ac!'n d% od%los#
/%nsa!%nto s%cu%nc!aTP)
=E) Oc<o cartas nu%radas d%scansan *oca a*a+o so*r% una %sa# las
/os!c!on%s s% u%stran %n %st% d!a(raa6
D% las oc<o cartas6
a) Cada as l!!ta un r%0)
*) Cada r%0 %st9 Sunto una r%!na)
c) Cada r%!na %st9 +unto un +ac8)
d) N!n(una r%!na %st9 +unto un as)
%) N!n(Ln /ar d% cartas d% la !sa clas% %st9n +unto n!n(una otra)
$) Ha0 dos as%s# dos r%0%s# dos r%!nas 0 dos +ac8s)
ACu. clas% d% carta Ias# r%0# r%!na o Sac8I %s la carta nL%ro 1B
O/%rc%/c!'n %s/ac!al# /%nsa!%nto s%cu%nc!aT# <!/'t%s!s# $orac!'n d%
!n$%r%nc!as# /%rs!st%nc!a# %or!a d% corto /la-oP1
?4) En %l s!(u!%nt% /ro*l%a# cada l%tra r%/r%s%nta Ln!ca%nt% un
nL%ro# anal!-ando las r%lac!on%s %ntr% los d7(!tos# A/u%d% ust%d
!d%nt!$!car %l /ro*l%a d% r%sta or!(!nalB
ABA
I C A
]]]]]]]]
A B
NOTA.
=) Inclu!do %n %l l!*ro d% Mart!n Gardn%r# Mor%P%r/l%&!n( Pu--l%s and
Tantal!-!n( T%as%rs ONu%"a Hor8J S!'n Q Sc<ust%r Poc8%t Boo8s# =EKKP#
/) 1>) D%r%c<os r%s%r"ados h =EKK d% Mart!n Gardn%r) R%!/r%so con
autor!-ac!'n d% Poc8%t Boo8s# Una D!"!s!'n d% S!'n Q Sc<ust%r d% Gul$
Q W%st%rn Cor/orat!on)
?) L)H) Lon(l%0DCoo8# Fun 5!t< Bra!n Pu--l%s) b =E1@ /or Fa5c%tt
Pu*l!cat!ons Incor/oraDt%d# r%!/r%so con /%r!so d% la Fa5c%tt Boo8s
Grou/# %l Consu%r Pu*l!s<( D!"!s!'n d% CBS Incor/orat%d)
>) Gardn%r# Mor% P%r/l%&!n( Pu--l%s and Tantal!-!n( T%as%rs# /) K=) Uso
autor!-ado)
2) Lon(l%0DCoo8# Fun 5!tl! Bra!n Pu--l%rs# /)=K) Uso autor!-ado)
@) EL ac%rt!+o d% la c%*ra % lla' la at%nc!'n !nd!r%cta%nt%# as7 ,u%
no s% a ,u!.n darl% %l cr.d!to) Coo uc<as otras cur!os!dad%s# %l
art7culo s% d%scon%ct' d%l no*r% d% su cr%ador# 0 c!rcula %ntr% la (%nt%
!nt%r%sada %n ac%rt!+os s!n acr%d!t9rs%la a nad!%) A/ro"%c<o dar las
(rac!as alDautor O/ara 7P d%sconoc!do d%l /ro*l%a d% la c%*ra Iu0
!nt%r%sant% 0 no"%doso# /or c!%rto)
1) G%or(% J) Su%rs# T%st Hour Lo(!c6 @4 Pu--Yos !n D%duct!"a
R%ason!ns ONu%"a Hor86 Do"%r Pu*l!cat!ons# Incor/orat!on# =EK?P# /) 21)
Usado con autor!-ac!'n)
1# 2cu3l es el potencial del
cere&ro humano4
La <!stor!a <uana s% <ac% 9s 0 9s una carr%ra %ntr% la
%ducac!'n 0 la cat9stro$%)
H)G) WELLS
En un l!*ro coo .st%# la costu*r% s%Gala ,u%# %l autor %s/%cul%
so*r% las /os!*!l!dad%s $uturas) AA d'nd% "aosB En los /r'&!os c!nco#
d!%- ' "%!nt% aGos# A,u. /od%os %s/%rar d% la ca/ac!dad d% los s%r%s
<uanos /ara <ac%r uso 9s %$%ct!"o d% las *!oco/utadoras
!/r%s!onant%s d%ntro d% su cr9n%oB Coo % (usta %s/%cular ac%rca
d%l $uturo# do0 la *!%n"%n!da a la r%s/onsa*!l!dad)
D%ntro d% d!%- o "%!nt% aGos la <!stor!a /ro*a*l%%nt% ostrar9
,u% 0o %ra un cons%r"ador !n(%nuo %n !s a/r%c!ac!on%s# 0 ,u% $all. al
/r%d%c!r un d%sarrollo 9s r%"oluc!onar!o ,u% d. a las "!das <uanas la
ca/ac!dad d% %nsanc<ar su %ntal!dad 9s all9 d% las %s/%culac!on%s
9s d%sca*%lladas) Cu!-9s un r%conoc!!%nto ad%lantado d% %sa
/os!*!l!dad % as%(urar9 una %"aluac!'n 9s (%nt!l d% los ,u% a la
"u%lta d%l s!(lo "olt%%n <ac!a atr9s /ara "%r d%sd% una /os!c!'n d%
"%nta+a) En %stos d7as# las cosas %st9n /asando u0 r9/!da%nt% con %l
<oo sa/!%ns)
M! o/!n!'n (%n%ral %s ,u% /ara la "u%lta d%l s!(lo# o nos <a*r%os
%l!!nado nosotros !sos la cal!dad d% cultura a"an-ada# o t%ndr%os
,u% a/r%nd%r a cr%c%r coo %s/%c!% 0 trans$orarnos d% !o/%s
%ntal%s a(arrados# %n"!d!osos# a"aros 0 co*at!"os# 0 autoc%ntrados#
%n "%rdad%ros s%r%s <uanos s%%+ant%s a D!os) No "%o ,u% /odaos
cont!nuar 9s d% =@ a ?4 aGos 9s all9 con nu%stro co/orta!%nto
d%s(rac!ado so*r% la t!%rra 0 su %cos!st%a) C!%rta%nt%# n%c%s!tar%os
dar un /aso (!(ant%sco %n nu%stra !nt%l!(%nc!a rac!al co/u%sta# con %l
o*+%to d% sacarnos con una an!o*ra d% su/%r"!"%nc!a ,u% <%os
<%c<o n%c%sar!a)
Es %oc!onant% /%nsar ,u% s'lo a la "u%lta d% la %s,u!na# o
alr%d%dor d% una s%r!% d% %s,u!nas# /u%dan d%scansar los a"anc%s %n
una $unc!'n %ntal <uana# ,u% /odr7a <ac%r ,u% nos a"%r(on-9raos
d% las $antas7as d% nu%stros %+or%s %scr!tor%s d% c!%nc!a $!cc!'n) La
%"!d%nc!a .d!ca <ac% %sta /os!*!l!dad u0 cr%7*l%) En /r!%r lu(ar#
<%os "!sto al(unos /ocos casos d% ca/ac!dad%s %ntal%s $%no%nal%s
%ntr% s%r%s <uanos $u%ra d% lo coLn) Por a<ora# sola%nt% /od%os
%s/%cular s! %l %nor% !nt%l%cto d% un Mo-art# un Da M!nc! o un E!nst%!n#
son un acc!d%nt% (%n.t!co o s! al(o r%s!d% d% al(una an%ra d%ntro d%l
c%r%*ro <uano)
Los s!c'lo(os <an %stud!ado un (ran nL%ro d% /rod!(!os
<uanos I(%nt% /os%7da con unos /od%r%s %ntal%s alta%nt%
d%sarrollados %n una o 9s cat%(or7as) El at%9t!co Car! Fr!%dr!c<
Gauss /od7a <ac%r c9lculos %ntal%s a la %dad d% > aGos) En su "!da
adulta sa*7a sacar d% %or!a ra7c%s cuadradas# cuadrados 0 lo(ar!tos
d% los /r!%ros !l nL%ros) Otro /rod!(!o %n %l c9lculo# G)P) B!dd%r#
d%sd% n!Go /od7a r%sol"%r %ntal%nt% co/l%+as %cuac!on%s
al(%*ra!cas)
Los /rod!(!os d%l a+%dr%- coo Ca/a*lanca# R%s<%"s80# E"ans# 0
F!sc<%r /u%d%n %or!-ar total%nt% doc%nas d% +u%(os d% a+%dr%- 0
r%cordarlos a "oluntad) Pu%d%n "!sual!-ar "ar!ac!on%s d% los arr%(los d%
las %sas con uc<as +u(adas d% ant!c!/ac!'n# 0 /u%d%n ant%n%r
conc%ntrac!on%s !nt%nsas !%ntras %"alLan "ar!as %strat%(!as) G%or(%
Koltano5s80 s% las arr%(l' /ara an%+ar @1 +u(ador%s a un !so
t!%/o# +u(ando contra cada uno d% %llos# "%ndado d% Jos o+os 0
s!/l%%nt% /r%(untando a sus o/on%nt%s cu9l%s %ran los o"!!%ntos)
Por uc<os aGos los /rod!(!os d% la %or!a <an $asc!nado a los
/s!c'lo(os) Su/u%sta%nt% Dan!%l W%*st%r %or!-' la B!*l!a co/l%ta#
as7 coo las o*ras d% S<a8%s/%ar%) D%sd% u0 +o"%n# Ja%s Cr!c<ton
cont%sta*a /r%(untas d% su aud!tor!o %n =? !d!oas) El /ro$%sor A)R)
Lur!a d% la Un!'n So"!.t!ca %stud!' al art!sta /or uc<os aGos 0 nunca l%
/udo /r%(untar nada ,u% /ud!%ra :so*r%/asar: la ca/ac!dad d% su
%or!a) El <o*r% /od7a co/ro%t%rs% a %or!-ar una atr!- d%
nL%ros al a-ar d% =44 /or =4X# %sto %s# =4#444 nL%ros %n total# 0
/od7a r%cordar 0 s%l%cc!onar nL%ros %ntr% las d!$%r%nt%s $!las 0
colunas) Pod7a %or!-ar (rand%s l!stas d% o*+%tos# no*r%s# cuadros
0 /ala*ras a/ar%nt%%nt% con /oco %s$u%r-o) Lur!a %ncontr' ,u% la
"oluntad d%l <o*r% /ara /%rs%"%rar %n %&/%r!%ntos lar(os 0
a*urr!dos# const!tu7a %l $actor l!!tant% so*r% la !n"%st!(ac!'n 0 no la
ca/ac!dad d% su %or!a)
Cur!osa%nt%# %sta /%rsona 0 una (ran cant!dad d% /rod!(!os
%ntal%s a ,u!%n%s los s!c'lo(os <a*7an /ro*ado# ,u% t%n7an una
d%s"%nta+a cur!osa6 no /od7an ll%"ar a ca*o los as/%ctos noral%s d% su
"!da) Sus /ro%-as %ntal%s %ran l!!tadas a sus %s/%c!al!dad%s
alta%nt% d%sarrolladas# 0 %ran arcada%nt% !n%/tos %n otras 9r%as)
En al(unos casos# %stas /%rsonas %&traord!nar!as s% con$!na*an a s7
!sas /ara /rot%(%rs% %n %d!os coo la $a!l!a# /or,u% car%c7an d%
las <a*!l!dad%s %ntal%s ord!nar!as ,u% r%,u!%r%n una "!da
!nd%/%nd!%nt% %n soc!%dad) Los s!c'lo(os s% r%$%r7an a %stas /%rsonas
*r!llant%s coo !d!otas sa*!os) Su d%sarrollo %ntal %st9 noral%nt%
arr!*a d%l n!"%l s%Galado $oral%nt% coo un n!"%l d% !d!ot%-# aun,u%
cons!d%ra*l%%nt% r%tardado) C'o /u%d% d%sarrollars% una /%rsona
$%no%nal%nt% %n un as/%cto d% su !nt%l!(%nc!a 0 tan /o*r%%nt% %n
otros# cont!nLa !n,u!%tando a los !n"%st!(ador%s) La <!/'t%s!s 9s
coLn sost!%n% ,u% d%sd% t%/rano %stas /%rsonas toaron un !nt%r.s
a*sor*%nt% %n al(unos /roc%sos /art!cular%s# coo %or!-ar cosas#
!nt%r/r%tar c9lculos %n %l cal%ndar!o# o !nt%r/r%tar at%9t!cas
%ntal%s 0 %n$ocar su at%nc!'n con %&clus!'n "!rtual d% todo lo d%9s)
Los /rod!(!os us!cal%s ta*!.n /ro"%0%ron a los !n"%st!(ador%s
d% al(unas "!s!on%s !ntr!(ant%s d%l /ot%nc!al d%l c%r%*ro <uano) Una
(ran cant!dad d% Ls!cos 0 co/os!tor%s Mo-art# M%nd%lss<on# C<o/!n#
D"ora8 0 otros 9s r%c!%nt%s coo H%!$%t-# M%nu<!n# 0 Ru*!nst%!n
ostraron una <a*!l!dad us!cal alta%nt% d%sarrollada d%sd% los tr%s o
c!nco aGos# 0 cont!nuaron d%sarroll9ndola d%s/u.s)?
Coun%nt% cons!d%raos a %stas /%rsonas d% al(una an%ra $u%ra
d% lo coLn# 0 %n "%rdad ,u% lo $u%ron)
Su/on%r ,u% las ca/ac!dad%s ,u% d%s/l%(aron d%scansan 9s al!a
d%l alcanc% d% la a0or7a d% los c%r%*ros <uanos# /u%d% anular una
/os!*!l!dad !/ortant% d% !n"%st!(ac!'n 0 d%sarrollo $uturos) S! cr%%os
,u% la :/%rsona /ro%d!o: no /u%d% t%n%r un au%nto sustanc!al %n sus
<a*!l!dad%s %ntal%s# %ntonc%s nunca !n"%rt!r%os uc<o %s$u%r-o# %n
%&/lorar %sa /os!*!l!dad) Cr%o ,u% nu%stra soc!%dad n%c%s!ta uc<o 9s
!n"%st!(ador%s :nu%"os: ,u% t%n(an "oluntad d% *uscar /os!*!l!dad%s
,u% todo undo :sa*%: ,u% %s !/os!*l%# d% la !sa an%ra ,u%
Marcon! *usc' la /os!*!l!dad d% andar s%Gal%s d% rad!o a tra".s d%l
Atl9nt!co# cuando los c!%nt7$!cos d% su t!%/o :sa*7an: ,u% %ra
!/os!*l%)
Est9n /asando al(unas cosas %&c!tant%s %n una 9r%a a/l!a d%
!n"%st!(ac!'n# a la cual % r%$!%ro coo %ntal!dad <uana) En %st%
ca/7tulo % (ustar7a rastr%ar c!nco 9r%as %s/%c7$!cas d% !n"%st!(ac!'n#
,u% % /ar%c% ,u% o$r%c%n un /ot%nc!al %nor% /ara a0udarnos a
d%scu*r!r# /ro*a*l%%nt% d%ntro d% %sta (%n%rac!'n# c'o %n$ocar %l
/ot%nc!al !ncr%7*l% d%l c%r%*ro <uano) Cons!d%ro u0 s!(n!$!cat!"as las
s!(u!%nt%s c!nco 9r%as6
=) F!s!olo(7a d%l c%r%*ro)
?) In$otr'n!ca
>) Estados alt%rados d% conc!%nc!a
2) Paras!colo(7a
@) Ha*!l!dad%s d%l %ntr%na!%nto co(nosc!t!"o
Las s!(u!%nt%s s%cc!on%s d%$!n%n cada una d% %stas 9r%as 0
o$r%c%n al(unas t%nd%nc!as /os!*l%s)
:isiolog6a del cere&ro
Una s%Gora %sta*a s%ntada %n la o$!c!na d% un a*o(ado !%ntras
a*r7an 0 l%7an %l t%sta%nto d% su d!$unto %s/oso) El a*o(ado %c<' un
*r%"% "!sta-o al /a/%l /or al(unos o%ntos 0 lo !r' !n,u!s!t!"a%nt%)
:B!%n:# d!+o# :%sto %s un /o,u!to %&traGo:) Ella lo !r' ans!osa%nt% 0
/r%(unt'6 :APor ,u. d!c% ust%d %soB: :Par%c%:# d!+o .l# :,u% la Escu%la d%
M%d!c!na Jo<ns Ho/8!ns s% ,u%da con %l d!n%ro 0 ust%d s% ,u%da con %l
c%r%*ro:)
La ar,u!t%ctura d%l cu%r/o <uano /rot%(% al c%r%*ro tan *!%n d%
las $u%r-as %&t%rnas# ,u% los $!s!'lo(os lo <an %ncontrado
%&tr%ada%nt% d!$7c!l d% %stud!ar) Cu!tarl% la ta/a d% los s%sos a
al(u!%n 0 <us%ar %n %llos const!tu0% un /roc%d!!%nto !ntruso tan
t%%rar!o# ,u% los !n"%st!(ador%s d%*%n %ncontrar otras alt%rnat!"as) La
a0or /art% ,u% los c!%nt7$!cos sa*%n /or o*s%r"ac!'n d!r%cta d%l
c%r%*ro <uano# "!%n% d% auto/s!as 0 %&9%n%s !nc!d%ntal%s durant%
los /roc%sos rad!cal%s d% c!ru(7a ll%"ados a ca*o /ara lo(rar la
su/%r"!"%nc!a d%l /ac!%nt%) Unos cuantos !n"%st!(ador%s audac%s# coo
W!ld%r P%n$!%ld 0 Ro(%r S/%rr0# <an %&/lorado las r%s/u%stas d%l c%r%*ro
a %st7ulos %l.ctr!cos durant% la c!ru(7a con /ac!%nt%s total%nt%
consc!%nt%s) El tra*a+o d% S/%rr0 con /ac!%nt%s ,u% <an t%n!do sus
<%!s$%r!os c%r%*ral%s s%/arados ,u!rLr(!ca%nt%# coo un trata!%nto
d% Llt!o r%curso /ara la %/!l%/s!a s%"%ra# <an contr!*u!do uc<o a lo
,u% sa*%os d% la lat%ral!-ac!'n d%l c%r%*ro)>
P%ro %&c%/to %stos r%lat!"a%nt% /ocos casos d% %&/lorac!'n
$7s!ca l!!tada d%l c%r%*ro "!"!%nt% <uano# los !n"%st!(ador%s <an
t%n!do ,u% con$orars% con !n$orac!'n !nd!r%cta o !n$%r%nc!al ac%rca
d% c'o tra*a+a) Han /roc%d!do (%n%ral%nt% a lo lar(o d% dos
a"%n!das /aral%las# /ara <ac%r !n$%r%nc!as ac%rca d%l $unc!ona!%nto 0
%structura d%l c%r%*ro) Por un lado# %llos <an %&/%r!%ntado %n
la*orator!os con c%r%*ros d%Ran!al%s "!"!%nt%s# %s/%c!al%nt% (atos 0
onos# 0 <an tratado d% %&tra/olar sus d%scu*r!!%ntos al c%r%*ro
<uano# /or otra /art% <an %stud!ado al c%r%*ro <uano %n su
a*!%nt% natural# /ara %&/%r!%ntar con sus caract%r7st!cas :d% %ntrada
Isal!da: %sto %s# /roc%sos /%rc%/tual%s# act!"!dad%s co(nosc!t!"as 0
otoras controladas /or %l c%r%*ro# % !n$or%s d% los su+%tos so*r%
%stas %&/%r!%nc!as) S!(u!%ndo %stas dos l7n%as d% %&/lorac!'n# 0 tratando
d% %-clar los d%scu*r!!%ntos# los !n"%st!(ador%s s% las <an an%+ado
/ara colocar con+unta%nt% una d%scr!/c!'n $ra(%ntar!a d% las
$unc!on%s 0 %structuras d%l c%r%*ro)
Hasta a<ora# los !n"%st!(ador%s <an %ncarado una *r%c<a
$rustrant% %ntr% los d%scu*r!!%ntos d% la !n"%st!(ac!'n n%uro,u7!ca# 0
las /r%(untas /r9ct!cas d% c'o %l c%r%*ro $ora un /%nsa!%nto#
dond% 0 c'o alac%na la %or!a# 0 c'o su%Ga) Han !d%nt!$!cado 0
*aut!-ado la a0or7a d% las caract%r7st!cas %structural%s s!(n!$!cat!"as
d%l c%r%*ro# 0 aLn uc<as d% %llas d%sa$7an s!/l%%nt% las
%&/l!cac!on%s d% sus $unc!on%s) Cas! cada su*%structura d%l c%r%*ro
/ar%c% !nt%rcon%cDtars% con una o 9s su*%structuras# 0 un (ran
nL%ro d% %llas /u%d% co/art!r "ar!os /roc%sos co(nosc!t!"os 0
ad!n!strat!"os) La r%dundanc!a# %l co/art!r $unc!on%s 0 la d!"%rs!dad
d% las !sas /ar%c%n caract%r!-ar la a0or7a d% las %structuras
conoc!das d%l c%r%*ro)
S!n %*ar(o# d% "%- %n cuando# "ar!os d%scu*r!!%ntos d% la
$!s!olo(7a c%r%*ral# c!%rran c!%rtas *r%c<as d% su conoc!!%nto 0 o$r%c%n
(u7as Lt!l%s /ara %l d%sarrollo d%l c%r%*ro) Los d%scu*r!!%ntos
r%lat!"a%nt% r%c!%nt%s d% la lat%ral!-ac!'n d%l c%r%*ro o$r%c%n
/ro*a*l%%nt% %l 9s dra9t!co %+%/lo d% %sto) Muc<os %ducador%s
<an %/%-ado a %s/%cular ,u% nu%stros s!st%as d% %ducac!'n /L*l!ca
<an %n$at!-ado d%as!ado %n las $unc!on%s d%l <%!s$%r!o !-,u!%rdo d%l
l%n(ua+%# at%9t!cas 0 /%nsa!%nto l!n%al# a %&/%nsas d% las
$unc!on%s d%l <%!s$%r!o d%r%c<o d% /%rc%/c!'n %s/ac!al %&/r%s!'n
c!n.t!ca# Ls!ca# cor/oral# 0 %&/r%s!'n art7st!ca) Pro*a*l%%nt% los
d%/ort%s o$r%c%n la Ln!ca %&c%/c!'n s!(n!$!cat!"a a %sto# 0 aLn %llos %n la
a0or7a d% las %scu%las s%cundar!as 0 /r%/arator!as Oo *ac<!ll%ratosW
%n$at!-an %n la %strat%(!a# %n las act!"!dad%s or!%ntadas a las %tas 0 %n
la /ro(raac!'n $7s!ca# 9s ,u% %n la %&/r%s!'n l!*r% 0 cr%at!"a d% los
/roc%sos $7s!cos)
El d%scu*r!!%nto d%l $%n'%no d% la /u%sta %n arc<a cort!cal 0
sus /os!*l%s con%&!on%s a la !/r%s!'n d% la %or!a# coo $u%ron
d%scr!tas %n %l Ca/7tulo =?# o$r%c% otro %+%/lo d% la ut!l!dad d% los
d%scu*r!!%ntos d% la $!s!olo(7a d%l c%r%*ro) La <!/'t%s!s d% ,u% %l
<!/oca/o o/%ra d% al(una an%ra coo un :*ot'n d% r%(!stro:# aclara
una t.cn!ca lar(a%nt% conoc!da d% "!sual!-ac7'n usada /or los orador%s
(r!%(os# 0 ta*!.n a/unta <ac!a otras /os!*!l!dad%s /ara %l d%sarrollo
d%l!*%rado d% las <a*!l!dad%s d% la %or!a)
Un nL%ro d% !n"%st!(ador%s# s% <an !nt%r%sado (rand%%nt% %n
los %$%ctos ,u7!cos d% las $unc!on%s c%r%*ral%s# los
n%urotrcs!sor%s,u% trans!t%n cursos d% !n$orac!'n a tra".s d% los
%s/ac!os s!n'/t!cos %ntr% las n%uronas) H%os conoc!do /or uc<o
t!%/o ,u% d%"%ras los /roductos ,u7!cos %n %l torr%nt% san(u7n%o#
coo %l alco<ol 0 otras dro(as ,u% alt%ran la %nt%# /ar%c%n o/%rar
d%struct!"a%nt% %n los /roc%sos ,u7!cos d%l c%r%*ro) La natural%-a
%&acta d% los /roc%sos d% coun!cac!'n n%uronaDn%urona# s% <ac%
a<ora 9s clara) A/ar%c%# /or %+%/lo# ,u% la dro(a /s!cod.l!ca LSD
t!%n% una %structura ,u7!ca s!!lar al n%urotrans!sor llaado
s%roton!na# 0 /u%d% causar los !sos %$%ctos %n %l c%r%*ro coo la
so*r%/roducc!'n d% %sta sustanc!a)
Otros !n"%st!(ador%s <an toado !nt%r.s %n los %$%ctos d%
nutr!c!'n 0 d!%ta %n la ,u7!ca 0 $unc!ona!%nto d%l c%r%*ro) Los
%&/%r!%ntos /ar%c%n !nd!car ,u% !n(%r!r c!%rtos al!%ntos /u%d%
au%ntar los n!"%l%s d% conc%ntrac!'n d% al(unos n%urotrans!sor%s 0
,u% %sto /r%su!*l%%nt% t%ndr7a cons%cu%nc!as so*r% la "%loc!dad 0
%$!c!%nc!a d% la trans$%r%nc!a d% %nsa+%s n%uronal%s) Uno d% los
n%urotrans!sor%s 9s coun%s# la ac%t7JcoJ!na +u%(a una /art%
!/ortant% %n la %or!a# /roc%sos d%l su%Go 0 coord!nac!'n otora# 0
/ar%c% !ncr%%ntar %n conc%ntrac!'n %n r%s/u%sta a una alta !n(%st!'n
d!ctar7a d% al!%ntos r!cos %n J%c!t!na) La !n(%st!'n !ncr%%ntada d%l
tr!/toYdn /ar%c% /roduc!r a0or%s n!"%l%s d% s%roton!na) Al(una
%"!d%nc!a su(!%r% ,u% la !n(%st!'n d% r%lat!"a%nt% (rand%s cant!dad%s
d% co7!na# ,u% contr!*u0% a la $orac!'n d% ac%t!lcol!na# /u%d% %+orar#
la %or!a d% corto /la-o %n su+%tos d% /ru%*a)2
A d'nd% nos ll%"an todas %stas !n"%st!(ac!on%s# d%sd% lu%(o %st9
a*!%rto a con+%turas) La %&/lorac!'n cont!nua d% %structuras# /roc%sos
,u7!cos 0 $unc!on%s o/%rac!onal%s d%l c%r%*ro# /u%d%n u0 *!%n
ca/ac!tarnos /ara o/t!!-ar nu%stra !n(%st!'n !nd!"!dual d% al!%ntos 0
lo(rar un n!"%l 9s alto d% ca/ac!dad %ntal s!/l%%nt% al!%ntando
%+or nu%stro c%r%*ro) Ta*!.n /od%os lo(rar %+or !ntros/%cc!'n 0
$unc!on%s /r9ct!cas coo la %or!a# "!sual!-ac!'n 0 conc%ntrac!'n 0
a/r%nd%r a %+orarlas %d!ant% la co*!nac!'n d% %+or nutr!c!'n
%+or 0 9s d%sarrollo d% <a*!l!dad%s# *asado %n un a0or
%nt%nd!!%nto d% c'o tra*a+an)
In!otr%nica
El t.r!no !n$otr'n!ca s% a/l!ca a la %&/los!'n t%cnol'(!ca r9/!da
d% la %l%ctr'n!ca d!(!tal d% *a+o costo# tal coo s% ut!l!-a /ara a0udar 0
au%ntar las $unc!on%s %ntal%s) En ! /unto d% "!sta# %l ad"%n!!%nto
d% la !cro/roc%sadora d% c!rcu!tos !nt%(rados# <a a*!%rto una (ruta
u0 a/l!a %n la %s$%ra d% a0or%s 0 9s /ro!sor!os !/actos
/ot%nc!al%s %n los s%r%s <uanos# ,u% cual,u!%r otra cosa ,u% s%a
/os!*l% co/r%nd%r)
Pronto %ncontrar%os n%c%sar!o d%+ar d% usar %l t.r!no o*sol%to
co/utadora# %n "!sta d%l <%c<o d% ,u% las a/l!cac!on%s ,u% <%os
<%c<o d% los c!rcu!tos d!(!tal%s !n!atur!-ados# <an ll%(ado 9s all9 d%l
conc%/to or!(!nal d% los !n"%st!(ador%s d% los aGos 24s 0 @4s# ,u% cr%7an
,u% la a/l!cac!'n /r!nc!/al d% sus d!s/os!t!"os s%r7a /ara <ac%r c'/utos
at%9t!cos ,u% %ran u0 %n(orrosos) Estas s% llaaron las 9,u!nas
:co/utadoras: r%$l%+ando %l <or!-ont% d% la t%cnolo(7a ,u% /od7a "%rs%
%n %s% t!%/o) A<ora ut!l!-aos las !cro/roc%sadoras# coo
d!s/os!t!"os /ara toa d% d%c!s!on%s 0 /ro(raador%s d% /roductos d%
consuo# /ara controlar /roc%sos 0 9,u!nas d% anu$actura
so$!st!cados# %n 9,u!nas d% %ns%Gan-a %n +u%(os %l%ctr'n!cos# "!d%os#
coo (%n%rador%s d% !9(%n%s (r9$!cas 0 art7st!cas# 0 %n /roc%sador%s
d% (rand%s cant!dad%s d% !n$orac!'n "%r*al %n or(an!-ac!on%s d%
n%(oc!os# as7 coo %n a/l!cac!on%s 9s con"%nc!onal%s d% o$!c!na 0
co/utaDc!c7n /%rsonal) A<ora n%c%s!taos un t.r!no uc<o 9s
a/l!o /ara r%$%r!rnos a %stas $unc!on%s) Cu!-9s %l t.r!no (%n%ral
/roc%sador s%r9 9s usual# o ,u!-9s acuGar%os una /ala*ra %s/%c!al
,u% s!(n!$!,u% :un d!s/os!t!"o %l%ctr'n!co ,u% an!/ul% !n$orac!'n %n
$oras "ar!adas 0 ,u% !nt%ractL% con los s%r%s <uanos %n tal $ora#
,u% /u%da a/l!ar sus ca/ac!dad%s %ntal%s:)
Encu%ntro a/ro/!ado !nclu!r la t%cnolo(7a %%r(%nt% d% la
*!orr%al!D%ntac!'n *a+o %sta a/l!a so*r!lla d% la !n$otr'n!ca) Los
!n"%st!(ador%s coo Jo% Ka!0a# Bar*ara Bro5n# 0 El%r 0 Al0c% Cr%%n
<an ostrado clara%nt% ,u% un s%r <uano /u%d% a/r%nd%r a
controlar /r9ct!ca%nt% cual,u!%ra d% sus $unc!on%s cor/oral%s !nt%rnas
,u% los $!s!'lo(os s!%/r% <an cons!d%rado coo auto9t!cas# %sto %s#
9s all9 d%+a !n$lu%nc!a d% los /roc%sos %ntal%s consc!%nt%s# s'lo con
o*s%r"ar una s%Gal ,u% un a/arato %l%ctr'n!co l%s al!%nta a %llos coo
Una %d!da d% su %stado !nstant9n%o d% una "ar!a*l% !nt%rna /art!cular)
Estas /%rsonas 0 otros !n"%st!(ador%s <an ut!l!-ado s!st%as !n$otr'n!D
cos coo 9,u!nas d% %ns%Gan-a %n %sc%nar!os cl7n!cos#
%&/%r!%ntal%s 0 /r9ct!cos)
Los Gr%%n r%/ortan r%sultados con$!a*l%s con una (ran cant!dad d%
/ac!%nt%s# al %l!!nar 0 r%duc!r dolor%s d% ca*%-a a(ud7s!os usando
s%Gal%s d% r%al!%ntac!'n ,u% los a0udan a a/r%nd%r a controlar los
n!"%l%s d% d!latac!'n o constr!cc!'n d% los "asos san(u7n%os d%l cr9n%o)
Otros !n"%st!(ador%s r%/ortan r%sultados al%ntador%s /ara %ns%Gar a los
/ac!%nt%s <!/%rt%nsos a r%duc!r su /r%s!'n art%r!al %d!ant% t.cn!cas d%
*!orr%al!%ntac!'n)@ La !n"%st!(adora Bar*ara Bro5n /ar%c% sost%n%r
,u% una /%rsona /u%d% a/r%nd%r a !/on%rs% %d!das d% control
consc!%nt% so*r% /r9ct!ca%nt% cual,u!%r /roc%so cor/oral I"oluntar!a
o :!n"oluntar!a%nt%:I# s! /u%d% s%nt!r su %stado o%nt9n%o /or
%d!o d% al(una s%Gal d% r%al!%ntac!'n /ro"!sta /or %l d!s/os!t!"o
a/ro/!ado /ara %d!rla# a/l!$!carla 0 ostrarla1)
Pod%os ocas!onal%nt% d%scuDr!r o !n"%ntar a/l!cac!on%s
!/ortant%s /ara la *!orr%al!%ntac!'n# d!$%r%nt% d% las ,u% /odaos
!a(!nar) El conc%/toR0 t.cn!ca %ntal t!%n%n tantas !/l!cac!on%s d%
lar(o alcanc% /ara %l %nt%nd!!%nto 0 d%sarrollo d% la %ntal!dad
<uana# ,u% d!$7c!l%nt%# sa*%os ,u. l7n%as d% a/l!cac!'n lo(rar
/r!%ro)
Cr%o ,u% %l !cro/roc%sador $!nal%nt% <ar9 r%al!dad %l su%Go d%
la 9,u!na d% %ns%Gan-a so$!st!cada# a /r%c!o *a+o) Durant% los aGos
@4s0 14s uc<os %ducador%s t%n7an (rand%s %s/%ran-as %n la 9,u!na
d% %ns%Gan-a) Ha*!%ndo d%scu*!%rto los %nor%s /ot%nc!al%s d% la
!nstrucc!'n autorr%(ulada con la r%al!%ntac!'n !n%d!ata /ara la
%ns%Gan-a d% las <a*!l!dad%s *9s!cas 0 /ara la construcc!'n d% n!"%l%s
s!n /r%c%d%nt% d% ot!"ac!'n %stud!ant!l# ,u%r7an ,u% s% ll%"aran %stos
d!s/os!t!"os al %sc%nar!o %ducac!onal) S!n %*ar(o# la !n<a*!l!dad d% las
9,u!nas d% %ns%Gan-a %c9n!cas s!/l%s d% ll%"ar a ca*o /ro(raas
:%n $ora d% 9r*ol:# ,u% conduc7a al %stud!ant% %n d!$%r%nt%s /asos
/os!*l%s# d%/%nd!%ndo d% lo ,u% su/!%ra o no su/!%ra# 0 %n %l costo
%&tr%ada%nt% alto d% las co/utadoras d!(!tal%s d% /ro/'s!tos
(%n%ral%s %n %s% t!%/o# %"!taron ,u% la !d%a %&t%nd!%ra su uso %n la
%ta/a soGada /or uc<os aGos) El !cro/roc%sador r%su%l"% a*os
/ro*l%as d% un (ol/%) Pro*a*l%%nt% la Ln!ca r%s!st%nc!a a la
a/l!cac!'n r9/!da d% !n$otr/n!cos a la %ducac!'n *9s!ca s%r9 la a%na-a
d% /os%%r las %structuras or(an!-ac!onal%s 0 trad!c!onal%s d% las
!nst!tuc!on%s !sas# 0 d% los /atron%s d% <9*!to d% los /ro$%sor%s
trad!c!onal%s ,u% /r%$!%r%n cu!dar n!Gos# 9s ,u% %st!ular la
%ns%Gan-a)
H% t%n!do una cora-onada ac%rca d% las a/l!cac!on%s /os!*l%s d%
los !n$otr'n!cos I%ra%nt% una cora-onada) M!s %&/%r!%ntos <asta
a<ora con s!st%a d% !cro/roc%sadora# llaadas coun%nt%
:co/utadoras /%rsonal%s:# <an a/untado a su uso /os!*l% coo
9,u!nas d% %ns%Gan-a /ara d%sarrollar <a*!l!dad%s con(nosc!t!"as
*9s!cas# 9s ,u% /ara !/art!r s!/l%%nt% t%as d% la at%r!a) M!
cora-onada# ,u% <% /roo"!do r%c!%nt%%nt% d%l %status d% <!/'t%s!s
d%s/u.s d% al(unos %stud!os /!loto# %s6 una /%rsona /u%d% s%r ca/a- d%
!nt%ractuarcon una :!n!co/utadora: %n una $ora %$!c!%nt%# ,u%
/odr7a cond%nsar un (ran nL%ro d% r%/%t!c!on%s d% <a*!l!dad%s d% una
$unc!'n con(nosc!Dt!"a /art!cular Id!(aos la %or!aI %n un /%r7odo
d% t!%/o r%lat!"a%nt% corto# 0 /or tanto d%sarrollar %sa $unc!'n a un
n!"%l 9s alto)
Por %+%/lo# una /%rsona ,u% sola%nt% t!%n% una o dos
o/ortun!dad%s /or s%ana# d% %ncontrar /%rsonas nu%"as 0 r%cordar
sus no*r%s# /ro*a*l%%nt% no %+%rc!ta sus $unc!on%s n.!cas tan
$r%cu%nt%%nt% coo /ara <ac%rla u0 $u%rt% %n %so) P%ro s! la /%rsona
s% s%ntara con una "!d%o(ra*adora controlada /or /roc%sador%s 0
:%ncontrara: un nL%ro d% /%rsonas %n un /%r7odo corto# r9/!da%nt%
/odr7a d%sarrollar su ca/ac!dad /ara r%cordar rostros 0 no*r%s)
Pr%su!*l%%nt%# %st% conc%/to /u%d% a/l!cars% a una "ar!%dad d%
<a*!l!dad%s d!ar!as Lt!l%s)
H%os %/%-ado sola%nt% a o*t%n%r un !nd!c!o d%l /ot%nc!al %nor%
d% la !n$otr'n!ca %n %l d%sarrollo d% la %ntal!dad <uana# 0 /od%os
"%r al(unos r%sultados sor/r%nd%nt%s %n %sta 9r%a) En %l corto /la-o# %l
d%sarrollo dra9t!co d%l !nt%r.s %n los s!st%as %l%ctr'n!cos /ara
Llt!os consu!dor%s# coo los "!d%o+u%(os 0 las :co/utadoras:
do.st!cas# /u%d%n u0 *!%n s%r la s%Gal /ara %/%-ar un !nt%r.s s!n
/r%c%d%nt% /or /art% d% los nort%a%r!canos %n la ut!l!-ac!'n d% sus
c%r%*ros)
Estados alterados de conciencia
Aun,u% /or s!(los uc<os s%r%s <uanos s% <an s%nt!do
$asc!nados /or las "ar!adas %&/%r!%nc!as %ntal%s su*+%t!"as# la
!n"%st!(ac!'n c!%nt7$!ca d% %stos %stados d% conc!%nc!a alt%rados coo
$%n'%nos# %n (ran /art% %/%-' %n %st% s!(lo# 0 la a0or7a d%ntro d%l
/%r7odo /ost%r!or a la S%(unda Gu%rra Mund!al) S'lo r%c!%nt%%nt%
<%os %ncontrado al(unas d% las cosas ,u% n%c%s!taos sa*%r ac%rca
d% los /roc%sos cor/oral%s# ondas c%r%*ral%s 0 otras s%Gal%s d%
%l%ctro%c9n!cos ,u% aco/aGan "ar!os %stados d% conc!%nc!a) H%os
a/r%nd!do ,u% los s%r%s <uanos /u%d%n %&/%r!%ntar una (ran
"ar!%dad d% %stados %ntal%s su*+%t!"os# !nclu0%ndo conc!%nc!a d%
:"!(!l!a total:# %nsu%Gos# dor!r s!n soGar# dor!r con su%Gos# %ta/as
!nt%r%d!as %ntr% su%GoD"!(!l!a# !nto&!cac!'n# aluc!nac!on%s# <!/nos!s#
<!st%r!a# "ar!as clas%s d% /u%sta %n arc<a %oc!onal# %d!tac!'n 0
d%sd% lu%(o# la %&/%r!%nc!a dra9t!ca so*r% la d%sor!%ntac!'n s!cod.l!ca
/ro"ocada /or las dro(as) Cada uno d% .stos /ar%c% t%n%r
caract%r7st!cas %s/%c!al%s# 0 cada uno /ar%c% t%n%r su s!(n!$!cado
r%lat!"o /ro/!o /ara %l cr%c!!%nto 0 /roc%sos d% d%sarrollo d% los s%r%s
<uanos)
El d%scu*r!!%nto d%l s7ndro% d%l :o"!!%nto r9/!do d% los
o+os: OMROP# ,u% s%Gala con s%(ur!dad %l arran,u% d%l su%Go /ro$undo
%n una /%rsona dor!da# 0 la co/r%ns!'n d% ,u% todos Jos c%r%*ros
<uanos noral%s su%Gan durant% la noc<%# tu"o lu(ar d%sd% =E@>)
Eu(%n% As%Dr!ns80# %ntonc%s %stud!ant% (raduado ,u% tra*a+a*a %n %l
La*orator!o d%l Su%Go d% la Un!"%rs!dad d% C<!ca(o# d%scu*r!' la
con%&!'n %ntr% MRO 0 soGar %n sus %stud!os con su+%tos d% /ru%*a)
D%sd% %ntonc%s <%os a/r%nd!do uc<o 9s ac%rca d%l dor!r 0 %l
su%Go# a0udados# d%sd% lu%(o /or las r%c!%nt%s %+or7as %n la
t%cnolo(7a %l%ctr'n!ca ,u% <an <%c<o d%l %l%ctro%nc%$al'(ra$o Ila
9,u!na d% las ondas c%r%*ral%sI# un !nstru%nto d% la*orator!o
so$!st!cado 0 con$!a*l%)
Al(unos !n"%st!(ador%s <an %&/lorado %l uso d% las t.cn!cas d%
*!orr%al!%ntac!'n /ara !nduc!r %stados d% conc!%nc!a s%l%cc!onados#
,u% /odr7an +u(ar un /a/%l %n "ar!as <a*!l!dad%s %ntal%s) El%r 0
Al0c% Gr%%n d% la Fundac!'n M%nn!n(%r# <an %ntr%nado a su+%tos d%
/ru%*a /ara /roduc!r a "oluntad las s%Gal%s c%r%*ral%s# :t<%ta: I
"olta+%s %l.ctr!cos ,u% $luctLan 0 %ntr% 2 0 3 c!clos /or s%(undo) Estos
/atron%s caract%r7st!cos /ar%c%n %,u!"al%r c%rcana%nt% a los %stados
d% %nsu%Go ,u% al(unas "%c%s /roduc%n !9(%n%s cr%at!"as o !d%as
%s/ont9n%as) Las /r!%ras !n"%st!(ac!on%s /ar%c%n !nd!car ,u% la (%nt%
,u% a/r%nd% a "ar!ar sus %stados d%l c%r%*ro a "oluntad /u%d% %/l%ar
sus /roc%sos /r%consc!%nt%s %n otra "ar!%dad d% $!n%s construct!"os)K
D%sd% lu%(o# la <!/nos!s 0 la auto<!/nos!s# <an +u(ado una /art%
!/ortant% durant% uc<os aGos %n %l %ntr%na!%nto d% conc%ntrac!'n
0 /ara au%ntar %l r%cu%rdo d% los !nc!d%nt%s %s/%c7$!cos 0 controlar %l
dolor) S% <an d%sarrollado un (ran nL%ro d% /ro(raas d%
%ntr%na!%nto d% :control d% la %nt%: 0 c%ntros# 0 s% <an %ncontrado
con un (ru/o %ntus!asta d% %stud!ant%s) Muc<os d% los !nstructor%s d%
%stos .todos cu!dadosa%nt% %"!tan llaarlos <!/nos!s# /%ro uc<os
d% %llos a/ar%nt%%nt% ut!l!-an las t.cn!cas cl9s!cas d% la !nducc!'n
<!/n't!ca 0 la /ro(raac!'n auto<!/n't!ca)
La %d!tac!'n <a r%c!*!do uc<a at%nc!'n %ntr% los !nt%r%sados %n
%stados d% conc!%nc!a alt%rados# d%sd% =E14 cuando Ma<ar!s<! Ma<%s<
Ho(! 0 un sac%rdot% !nd!o# !ntrodu+%ron %l /a,u%t% cu!dadosa%nt%
arcado :T.cn!ca d% la %d!tac!'n trasc%nd%ntal %n Euro/a 0 Estados
Un!dos) Los !n"%st!(ador%s <an d%t%ctado ,u% la $!s!olo(7a d%$!n!da s%
corr%lac!ona con los %stados %d!tat!"os 0 <an ostrado ,u% t!%n%n
%$%ctos calant%s Lt!l%s /ara %l s!st%a n%r"!oso <uano) Ho <% usado
"ar!as $oras d% %ntr%na!%nto d% r%la+ac!'n# ,u% r%cu%rdan las
t.cn!cas d% %d!tac!'n# %n /ro(raas d% %ntr%na!%nto d% r%ducc!'n
d% str%ss# /ara ad!n!strador%s 0 otras /%rsonas /ro$%s!onal%s %n
or(an!-ac!on%s)
El !nt%r.s %n los %stados on7r!cos OR%lat!"o al su%GoP# <a
au%ntado dra9t!ca%nt% %ntr% los /s!c'lo(os %n aGos r%c!%nt%s# 0
una "ar!%dad d% t.cn!cas nu%"as o$r%c%n la /os!*!l!dad d% ut!l!-ar %l
%stud!o d%l su%Go /ara !ntros/%cc!'n 0 r%/ro(raac!'n d% act!tud%s)
D%sd% =E@=# cuando %l antro/'lo(o K!lton St%5art !n$or' d% una tr!*u
%scond!da %n %l Malas!a# conoc!da coo los s%no!# ,u% *asa*an (ran
/art% d% su cultura %n sus %&/%r!%nc!as d%l su%Go# los !n"%st!(ador%s
<an ll%(ado a !nt%r%sars% (rand%%nt% %n la noc!'n d% ,u% la /%rsona
/u%d% no sola%nt% anal!-ar sus su%Gos coo un as/%cto d% sus
/ro/!os as/%ctos d%l /%nsa!%nto# s!no ,u% /u%d% r%al%nt%
r%/ro(raarlos) D% acu%rdo con St%5art# los s%no! co/art7an sus
%&/%r!%nc!as on7r!cas con otros 0 %s/%c!al%nt% con sus <!+os# /ara
r%cordarlos 0 d!scut!r sus su%Gos)
En %l s!st%a s%no!# una /%rsona /r!%ro a/r%nd% a r%cordar los
su%Gos al d%s/%rtars%# lu%(o a/r%nd% a "ar!arlos 0 a r%lac!onarlos con
"ar!as !9(%n%s 0 /roc%sos# 0 %"%ntual%nt% a/r%nd% a canal!-ar los
/roc%sos d% su%Go /ara <ac%rlos /os!t!"os 0 cr%c!%nt%s) Una
caract%r7st!ca d% la t.cn!ca d% control d%l su%Go s%no! la t!%n% al soGador
al con$rontar 0 con,u!star cual,u!%r !a(%n d% su%Go <ost!l# /%l!(rosa 0
a%na-ant%# 0 r%or(an!-arla %n un su%Go d% tal an%ra# ,u% %l soGador
r%sult% "%nc%dor) Esto /ar%c% s%r un (ran ord%n %n "!sta d% la
conc%/c!'n occ!d%ntal!-ada d%l su%Go coo un %stado !n"oluntar!o
!n%rt%# /%ro (ran /art% d% la a/l!cac!'n d% las /r9ct!cas d% la t.cn!ca
s%no! /or !n"%st!(ador%s %n %st% /a7s /ar%c% !nd!car ,u% uno /u%d%
a/r%nd%r r%al%nt% a <ac%r %sto# %n un /%r7odo d% t!%/o
r%lat!"a%nt% corto d% auto%stud!o 0 %ntr%na!%nto) En %st% as/%cto#
<% %/%-ado a %&/lorar r%c!%nt%%nt% la <!/'t%s!s d% las t.cn!cas d%l
/%nsa!%nto /os!t!"o Iat%nc!'n /os!t!"a 0 "%r*al!-ac!'n /os!t!"aI coo
las d%scr!tas %n %l Ca/7tulo @# t!%nd%n a corr%lac!onars% con su%Gos
%nos n%(at!"os o d%sa(rada*l%s)3
El !nt%r.s %n los %stados alt%rados d% conc!%nc!a <a au%ntado
dra9t!ca%nt% d%sd% %d!ados d% los 14Rs# %n t.r!nos d% $!s!'lo(os
corr%lat!"os a "ar!os %stados# %&/%r!%nc!as su*+%t!"as d% los %stados# 0
a/l!cac!on%s /ot%nc!al%s d% %stados alt%rados /ara d%sarrollar "ar!os
as/%ctos no con"%nc!onal%s d% la %ntal!dad# coo la $antas7a cr%at!"a#
la /ro(raac!'n d% a/t!tud%s# 0 "ar!os $%n'%nos (%n%ral%nt%
!nclu!dos *a+o la cat%(or7a d% /ara/s!colo(7a) H%os a/r%nd!do uc<o
ac%rca d% las <a*!l!dad%s %ntal%s /ara %stud!ar los %stados d%
conc!%nc!a alt%rados# 0 %s/%c!al%nt% s! co*!naos %stos %stud!os con
las t.cn!cas d% la *!orral!%ntac!'n)
R%c!%nt%%nt% los %ducador%s %n Euro/a 0 Nort%a.r!ca <an
ll%(ado a !nt%r%sars% %n una t.cn!ca %&traord!nar!a /ara la %ns%Gan-a d%
l%n(ua+%s# ,u% s% *asa %n %l uso d% las t.cn!cas d%l %n$o,u% d%
conc!%nc!a) El .todo Lo-ano"# no*rado# as7 /or su cr%ador %l Dr)
G%or(! Lo-ano"d% Bul(ar!a# a!sla "ar!os co/on%nt%s d%l llaado#
:%d!o su(%st!"o:# coo son la !lu!nac!'n 0 a*!%nt% d% la <a*!tac!'n#
los son!dos# %l co/orta!%nto no "%r*al d%l /ro$%sor# las act!tud%s 0
%&/%ctat!"as d% los %stud!ant%s# 0 %l arr%(lo 0 d!s%Go d% la %scu%la) Al
cr%ar un a*!%nt% d% a/r%nd!-a+% alta%nt% a$!rat!"o 0 (rat!$!cant%# 0
al ut!l!-ar t.cn!cas %s/%c!al%s /ara la !/r%s!'n /%rc%/tual coo las
l%cturas %n coro# l%cturas d%l !nstructor aco/aGadas con Ls!ca d%
$ondo# 0 act!"ac!'n $r%cu%nt% d% nu%"o "oca*ular!o d% %stud!ant%s# los
/ro$%sor%s %ntr%nados /or Lo-ano" a$!ran ,u% sus %stud!ant%s /u%d%n
lo(rar d% cuatro a c!nco "%c%s la !d%a t7/!ca d% a/r%nd!-a+% d% sal'n
noral d% clas%s) Esta 0 otras t.cn!cas d% a/r%nd!-a+% ac%l%rado# /odr9n
/ronto /r%s%ntars% coo a"anc%s Lt!l%s %n %l a/r%nd!-a+%)`
`Para 9s !n$orac!'n ac%rca d% %sta nu%"a 9r%a %n d%sarrollo#
contact% a6 Soc!%t0 $or Acc%l%rat%d L%arn!n( and T%ac<!n(# P)O) Bo&#
=?=1# W%lc< Stat!on# A%s# lo5a @44=4)
Parapsicolog6a
Pro*a*l%%nt% %l ca/o d% la /ara/s!colo(7a <a causado 9s
tor%ntas d%ntro d% la coun!dad c!%nt7$!ca ortodo&a %n Estados
Un!dos# ,u% cual,u!%r otra 9r%a d% !n"%st!(ac!'n# !nclu0%ndo los o*+%tos
"olador%s no !d%nt!$!cados OO"n!sP) D%sd% ,u% %l Dr) J)B) R<!n% condu+o
sus $aosas /ru%*as %stad7st!cas /ara /%rc%/c!'n %&tras%nsor!al OPESP
%n la Un!"%rs!dad d% Du8% %n los >4s# los !n"%st!(ador%s s% <an
s%/arado $u%rt%%nt% %n la cu%st!'n *9s!ca d% la %&!st%nc!a d%
$acultad%s <uanas coo coun!cac!'n d!r%cta d% %nt% a %nt% 0
una "ar!%dad d% otras $acultad%s <!/ot.t!cas) R<!n% sost%n7a ,u% los
s%r%s <uanos /os%%n una <a*!l!dad caract%r7st!ca# a la cual s% r%$!%r%
con %l no*r% d% $acultad :/s!:# no*rada con la l%tra (r!%(a ,u%
$oran la /r!%ra s7la*a d% la /ala*ra /s!,u%) D%sarroll' una *as%
%stad7st!ca /ara sost%n%r la <!/'t%s!s d% ,u% las /%rsonas
ocas!onal%nt% /u%d%n s%Galar cu9l%s d% las c!nco cartas %st9ndar a las
,u% una /%rsona llaada :trans!sor: %st9 !rando# /r%su!*l%%nt%
/or %d!o d% la :l%ctura d% la %nt%:) R<!n% ta*!.n cr%7a ,u% uc<a
(%nt% /od7a /r%d%c!r# %n n!"%l%s %stad7st!cos 9s (rand%s ,u% los d%l
s!/l% a-ar ,u% las cartas /odr7an sur(!r ant%s d% ,u% %l
%&/%r!%ntador las an%+ara) La a0or7a d% los /s!c'lo(os trad!c!onal%s
,u% %st9n d% acu%rdo con las t%or7as d% R<!n%# d!c%n ,u% t!%n%n /oca
/u*l!c!dad# /r%su!*l%%nt% /or la a/r%<%ns!'n ac%rca d% sus
r%/utac!on%s 0 /or /%rt%n%c%r a !nst!tuc!on%s cons%r"adoras 0
/r%st!(!osas)E
D%s/u.s d% ,u% R<!n% t%r!n' sus %&/%r!%ntos# s!n ac%/tac!'n
/or la coun!dad /s!col'(!ca 0 s!n <a*%r s!do r%$utados o
d%sacr%d!tados# <an %ntrado al ca/o un nL%ro constant%%nt%
cr%c!%nt% d% !n"%st!(ador%s s%r!os) D%sa$ortunada%nt%# la a0or /art%
d% %llos s% <an %ncontrado con %nor%s o*st9culos /ara !n"%st!(ar
%$%ct!"a%nt%# /or ,u. los $%n'%nos ,u% tratan d% !n"%st!(ar <an s!do
cas! !/r%d%c!*l%s %n $ora un!$or%# $rustrant% 0 sos/%c<osa ra0ando
%n lo !/r%d%c!*l%) Los !n"%st!(ador%s <an t%n!do ,u% !r con d!$!cultad
/or la <orda d% cr%0%nt%s !/r%s!ona*l%s# actor%s# a(os# c<arlatan%s 0
(%nt% s%nc!lla ,u% s% cr%% a s7 !sa /os%7da d% ca/ac!dad%s 7st!cas 0
9(!cas) T7/!co d%l d%sa$7o d% los !n"%st!(ador%s %s la !n"%st!(ac!'n d%
los r%/ort%s d% los $%n'%nos ,u% rod%an al d%stacado Ur! G%ll%r# un
con$!ado !sra%l7 con atract!"o 0 "alor ,u% as%(ura ,u% %s ca/a- d% do*lar
t%n%dor%s 0 cuc<aras 0 arr%(lar r%lo+%s 0 d%s/%rtador%s %ra%nt%
conc%ntr9ndos% %n %llo) Al(unos !n"%st!(ador%s <an d%scr!to a G%ll%r
coo un (%n!o /s7,u!co 0 otros l% <an llaado un a(o d% la %sc%na)
Sus %+or%s r%sultados /ar%c%n sur(!r cuando no %&!st%n control%s
%&/%r!%ntal%s $u%rt%s# coo %n s!tuac!on%s :%s/ont9n%as:) Al(unos
d%$%nsor%s %&/l!can %sto# %n t.r!nos u0 s!/l%s d% s%ns!*l!dad
%oc!onal /s7,u!ca ant% la /r%s%nc!a d% /%rsonas con $alta d% $% %n su
<on%st!dad 0 ca/ac!dad /s7,u!ca# as7 coo %n la noc!'n d% ,u% %stas
ca/ac!dad%s "!%n%n 9s o %nos %n $ora d% ac%rtar 0 $allar 0 ,u% uno
no /u%d% /r%d%c!rlas 0 controlarlas) Estas clas%s d% cont!%ndas# aun,u%
l'(!ca%nt% l%(7t!as# <ac%n ,u% la !n"%st!(ac!'n d% los $%n'%nos
/ara/s!col'(!cos r%sult% u0 d!$7c!l 0 $rustrant% /ara los !n"%st!(ador%s
s%r!os)
La a0or7a d% los /ara/s!c'lo(os s%r!os r%conoc%n las <!/'t%s!s
%+or conoc!das r%lat!"as a las llaadas ca/ac!dad%s /s7,u!cas# 0
uc<os d% %llos /r%$!%r%n %&/lorar la %"!d%nc!a d% unas %+or ,u% otras)
Al(unas d% las <!/'t%s!s /r!nc!/al%s d%ntro d%l ca/o d% la /aras!colo(7a
son6
=) T%l%/at7a Icoun!cac!'n d!r%cta d% %nt% a %nt%# s!n
!nt%r"%nc!'n d% /roc%sos s%nsor!al%s)
?) Clar!"!d%nc!a Iconoc!!%nto %&tras%nsor!al d!r%cto d% los %"%ntos
a d!stanc!a# s!n la !nt%r"%nc!'n d% otra /%rsona)
>) Pr%co(n!c!'n Iconoc!!%nto d%l $uturo)
2) Ps!coc!n.t!ca I!n$lu%nc!a so*r% los o*+%tos $7s!cos 0 /roc%sos /or
"oluntad %ntal# s!n %l uso d% contacto $7s!co con"%nc!onal o
$u%r-as)
@) Curac!'n /s7,u!ca Ir%ducc!'n d!r%cta o %l!!nac!'n d% los
d%s'rd%n%s d% la salud %n una /%rsona# /or otra ,u% !nt%ractLa
con %lla d% al(Ln odo :/s7,u!co:
1) E&/%r!%nc!as %&tracor/oral%s hId%+ar %l /ro/!o cu%r/o $7s!co
durant% %stados alt%rados d% conc!%nc!a 0 :"!a+%s: con la /ro/!a
conc!%nc!a a lu(ar%s d!stant%s)
K) Coun!cac!'n con (%nt% d%s/u.s d% la u%rt%# ant%n%r
con"%rsac!on%s# noral%nt% /or %d!o d% un !nt%r%d!ar!o Iun
:.d!u:I con %nt!dad%s %s/!r!tual%s ,u% r%/r%s%ntan (%nt% cu0as
/%rsonal!dad%s <an cont!nuado %&!st!%ndo d%s/u.s d% <a*%r u%rto)
Los !n"%st!(ador%s %n cada una d% %stas 9r%as <an a/!lado
<!stor!as d% casos !/r%s!onant%s# an.cdotas# r%/ort%s d% %&/%r!%nc!as
0 un "olu%n !l!!tado d% %&/%r!%ntos d% la*orator!o controlado ,u%
t!%nd%n a dar a/o0o a las <!/'t%s!s) S!n %*ar(o# los o*s%r"ador%s
%sc./t!cos no cons!d%ran ,u% n!n(una d% %llas %st9 total%nt% /ro*ada#
o con /%so su$!c!%nt% /ara cons!d%rars% coo t%or7a ac%/tada)
D%sa$ortunada%nt%# d%*!do a las con%&!on%s c%rcanas %ntr% uc<as
d% las /%rsonas !nt%r%sadas %n %stos $%n'%nos 0 otros ca/os
!d%nt!$!cados (%n%ral%nt% coo los su+%tos :ocultos:# las act!tud%s
/r%conc%*!das t!%nd%n a do!nar la %"aluac!'n d% los r%sultados d% la
!n"%st!(ac!'n) Para los ,u% ac%/tan total%nt% todas las <!/'t%s!s
/os!*l%s coo <%c<os /ro*ados# la %"!d%nc!a d% la !n"%st!(ac!'n no %s
!/ortant%# 0 s!r"% sola%nt% /ara con$!rar lo ,u% %llos 0a :sa*7an:#
/ara a,u%llos ,u% 0a d%c!d!%ron ,u% la /ara/s!colo(7a %s c<arlatan%r7a#
n!n(una cant!dad d% %"!d%nc!a !nd!r%cta d%c!d!r9 so*r% %l t%a 0 d%*!do
a ,u% uc<as d% las *atallas %ntr% %stos dos ca/os t!%nd%n a
con$und!r los t%as# la (%nt% ,u% s% %ncu%ntra %n %d!o Icoo 0oI
%ncu%ntra u0 d!$7c!l ac%/tarlos ar(u%ntos# %n /ro o %n contra# tal 0
coo s% /r%s%ntan) Otras uc<as <!/'t%s!s c!%nt7$!cas <an lo(rado la
cat%(or7a d% t%or7as ac%/tadas con uc<o %nor %"!d%nc!a ,u% la ,u%
%&!st% /ara la /ara/s!colo(7a# /%ro d%*!do a los s'*r%t%nos 9(!cos d%l
t%a# la (%nt% !n"olucrada %ncu%ntra la %"!d%nc!a u0 d!$7c!l d% %"aluar
:o*+%t!"a%nt%:)
D%sd% ! /unto d% "!sta# todas las <!/'t%s!s %nc!onadas
%r%c%n r%conoc%rs% coo l'(!ca%nt% cr%7*l%s# 0 %r%c%n ,u% s%
cont!nL% la !n"%st!(ac!'n) Ind!"!duos coo El%r 0 Al0c% Cr%%n# Gardn%r
Mur/<0# T<%la Moss 0 una (ran cant!dad d% otros %n Euro/a 0 la Un!'n
So"!.t!ca# /ar%c%n o$r%c%r %n$o,u%s r%al!stas d% "olu%n d%
conoc!!%ntos ,u% %st9n d%sarroll9ndos% l%nta%nt% %n %sta 9r%a)
Pod%os a/r%nd%r 9s cosas !/ortant%s 0 Lt!l%s %n .stas 9r%as d% lo
,u% uc<a (%nt% %s/%ra %n %l /r%s%nt%)=4
D%s/u.s d% todo# una cant!dad d% t'/!cos ,u% los c!%nt7$!cos una
"%- clas!$!caron *a+o las cat%(or7as d% :s%udoc!%nc!a:# :ocult!so:# o
:*ru+%r7a: <an %%r(!do %"%ntual%nt% coo r%s/%ta*l%s)
Ocas!onal%nt%# una "%- ,u% %stas t%or7as <a lo(rado la cat%(or7a d%
ac%/tac!'n s%r!a# uc<os c!%nt7$!cos "u%l"%n a :conoc%r todo: lo ,u%
%r%c% !n"%st!(ac!'n s%r!a) A/ar%nt%%nt% la a0or7a d% nosotros
/od%os d%c!r6 :S% los d!+%: uc<o 9s r9/!da%nt% d% lo ,u%
/od%os d%c!r :TL % lo d!+!st%:)
Por %+%/lo# /or uc<os aGos los s!c'lo(os nort%a%r!canos <an
%scuc<ado ,u% los !n$or%s d% los 0o(u!s 0 otros /ract!cant%s d%l
autocontrol ,u% <an d%sarrollado la ca/ac!dad d% od!$!car 0 d%sarrollar
"ar!os /roc%sos cor/oral%s a "oluntad) :Coo 0a sa*7aos: OAr%cu%rda a
Marcon!BP $unc!on%s coo los lat!dos d%l cora-'n# la /r%s!'n san(u7n%a#
la /r%s!'n d% "asos san(u7n%os# 0 otros /odr7an sola%nt% s%r
controlados /or los s!st%as n%r"!osos aut'noos# 0 ,u% %sta /art% d%
los s!st%as n%r"!osos %ran# /or d%$!n!c!'n# !nd%/%nd!%nt%s d% cual,u!%r
cosa ,u% una /%rsona /ud!%ra <ac%r con sus /roc%sos d% /%nsa!%nto#
%ntonc%s o*"!a%nt% %stos 0o(u!s 0 otros :curand%ros: no /od7an <ac%r
lo ,u% %sas /%rsonas d%c7an) To' "ar!os aGos# /ara ,u% los
!n"%st!(ador%s s%r!os %&a!naran a los ad%/tos 0o(u!s %n la*orator!os 0
con$!ra*an /r9ct!ca%nt% todas las ca/ac!dad%s r%/ortadas) Los
%&/%r!%ntos %n la Ind!a d%sd% =E1=# <an s!do /r9ct!ca%nt% !(norados
%n los Estados Un!dos)
En =EK4# %n una r./l!ca d% un %&/%r!%nto ant%r!or# Raanand
Ho(u! $u% s%llado %n una ca+a %&/%r!%ntal a /ru%*a d% a!r% $r%nt% a las
c9aras d% la BBC) La ca+a t%n7a una cant!dad $!+a 0 %d!da d% a!r%
ad%ntro# 0 %l 0o(! d% 21 aGos d% %dad %/r%nd!' /or un /%r7odo d% 2
<oras# la su/%r"!"%nc!a d%ntro) Las %d!c!on%s $!s!ol'(!cas 0 las
u%stras d% a!r% a !nt%r"alos d% cada %d!a <ora# ostraron ,u% <a*7a
t%n!do .&!to %n r%duc!r dra9t!ca%nt% sus lat!dos# d%sac%l%rar su
r%s/!rac!'n 0 r%duc!r su consuo d% o&7(%no Ora-'n %ta*'l!caP tan
dra9t!ca%nt%# ,u% los %&/%r!%ntador%s /r!%ro sos/%c<aron d% un
%rror d% !nstru%ntac!'n) Raanand <a*7a# /or un /%r7odo d% c%rca d%
%d!a <ora# o/%rado su cu%r/o a una ra-'n d% consuo d% o&7(%no ,u%
%ra c%rca d% un cuarto d%l n!"%l ,u% los c!%nt7$!cos <a*7an cr%7do s!%/r%
,u% %ra %l n%c%sar!o /os!*l% /ara sost%n%r la "!da %n los %stados 9s
!nact!"os) La /u*l!c!dad a/l!a%nt% asoc!ada con %st% %&/%r!%nto
condu+o a %&9%n%s 9s s%r!os d% otra !n$orac!'n r%/ortada 0 a
%&/%r!%ntos s!!lar%s con %d!tador%s %n Estados Un!dos) Estos
d%scu*r!!%ntos# +unto con los $%n'%nos d% *!orr%al!%ntac!'n#
condu+o a los s!c'lo(os d% Estados Un!dos a d%s%c<ar una /orc!'n
sustanc!al d% la t%or7a /r%"al%c!%nt% so*r% %l an%+o d%l s!st%a
n%r"!oso :!n"oluntar!o:# ,u% a<ora /ar%c7a /ot%nc!al%nt% 9s
"oluntar!o d% lo ,u% s% <a*7a su/u%sto s!%/r%) El <%c<o d%l control
consc!%nt% 0 d%l!*%rado so*r% las $unc!on%s aut'noas# <a ll%(ado a
t%n%r tan *u%na ac%/tac!'n /or uc<as /%rsonas ,u% <an ol"!dado ,u%
d%sd% =E14# los c!%nt7$!cos r%s/%ta*l%s las <a*7an /u%sto %n la !sa
cat%(or7a ,u% %l truco d% la cu%rda !nd!a)==
Otra !nc!d%nc!a d% un $%n'%no :%&traGo: ,u% (an'
r%s/%ta*!l!dad# /ar%c% s%r %l tra*a+o d%l Dr) Car! S!onton# al %ns%Gar
las <a*!l!dad%s d% "!sual!-ac!'n a /ac!%nt%s con c9nc%r t%r!nal) En su
la*orator!o %n Fort Wort<# T%&as# S!onton <a tra*a+ado con /ac!%nt%s
t%r!nal%s so*r% la noc!'n d% ,u%# %d!ant% la "!sual!-ac!'n act!"a#
/u%d%n *lo,u%ar la d!s%!nac!'n d% la %n$%r%dad 0 aLn %l!!nar
/ro(r%s!"a%nt% c.lulas canc%rosas) S!onton su/uso ,u% los /ac!%nt%s
t7/!cos# d% c9nc%r t%n7an c!%rtas a/t!tud%s ,u% sus /roc%sos
!nconsc!%nt%s d% /%nsa!%nto con"!rt!%ron %n /roc%sos $!s!ol'(!cos
autod%struct!"os) El cr%7a ,u% %st% s!ndro% act!tud!nal# !nclu7a
s%nt!!%ntos !nt%nsos d% autoco/as!'n 0 auto%st!a d!s!nu!da)
S!onton /r%s%nc!' un nL%ro d% /asos al%ntador%s %n los ,u% otros
doctor%s d%c!d!%ron llaar :r%cu/%rac!'n %s/ont9n%a: %n /%rsonas ,u%
a/r%nd!%ron a "!sual!-ar sus /roc%sos !nt%rnos atacando 0 d%stru0%ndo
sus tuor%s) El tra*a+o d% S!onton# aun,u% %n %l o%nto d% %scr!*!r
%st% l!*ro toda"7a s% %ncu%ntra %n contro"%rs!a# /ar%c% <a*%r
con"%nc!do a (ran cant!dad d% /%rsonas# d% ,u% %l "!%+o conc%/to d% la
:%nt% so*r% la at%r!a: d%s/u.s d% todo /ar%c% s%r "%rdad %n %l
s%nt!do l!t%ral) Cons!d%ro %l tra*a+o d% S!onton otro %+%/lo d% una
!n"%st!(ac!'n ,u% los c!%nt7$!cos <an :/roo"!do: $u%ra d% la cat%(or7a
d% la /ara/s!colo(7a 0 d%ntro d% la cat%(or7a r%s/%ta*l% d% :s!,u!atr7a
ad+unta al trata!%nto .d!co:)=?
En tanto ,u% las !n"%st!(ac!on%s %n %l 9r%a d% la /ara/s!colo(7a
s!(u%n ad%lant%# /!%nso ,u% /od%os %s/%rar ,u% las contro"%rs!as
cont!nL%n# una %&as/%rac!'n cont!nua %ntr% cr%0%nt%s "%rdad%ros %
!n"%st!(ador%s s%r!os# 0 /os!*l%%nt% al(una con$!rac!'n dra9t!ca d%
una o 9s d% las <!/'t%s!s /r!nc!/al%s)
Entrenamiento de ha&ilidades cognosciti"as
Cr%o ,u% <a ll%(ado %l t!%/o d% d%d!car una /art% sustanc!al d%
las <oras d% clas% %n las %scu%las nort%a%r!canas 0 col%(!os a %ns%Gar
a los %stud!ant%s c'o /%nsar 9s %$%ct!"a%nt%J %sto /u%d% tra%r
(rand%s *%n%$!c!os /ara toda nu%stra soc!%dad# t%n%os t.cn!cas /ara
<ac%rlo 0 las %staos d%sarollando as 0 9s) D%sd% %l tra*a+o d% Al%&
Os*orn% d% %ns%Gar a /%rsonas d% n%(oc!os a /roduc!r !d%as 0 r%sol"%r
/ro*l%as cr%at!"a%nt%# <asta %l /r%s%nt%# <%os acuulado una
a/l!a "ar!%dad d% conc%/tos %ntal%s 0 t.cn!cas Lt!l%s) Est% l!*ro
r%/r%s%nta ! !nt%nto d% or(an!-ar un (ran at%r!al ,u% conoc%os# %n
lo ,u% cr%o ,u% %s %l /r!%r l!*ro d% t%&to co/l%to so*r% %l t%a total
d%l /%nsa!%nto)
M9s 0 9s col%(!os nort%a%r!canos 0 un!"%rs!dad%s <an
%/%-ado a !nclu!r %n sus /ro(raas cursos %n "ar!os as/%ctos d%l
/%nsa!%nto) El /ro$%sor Ja%s Adas# %ns%Ga# a los %stud!ant%s d%
In(%n!%r7a %n la Un!"%rs!dad d% Stan$ord# con u0 *u%nos r%sultados# los
/r!nc!/!os 0 t.cn!cas d%l d!s%Go cr%at!"o 0 la /roducc!'n as!"a d% !d%as)
Al(unas s%cundar!as ta*!.n %&/%r!%ntan con cursos so*r% %l
/%nsa!%nto# (%n%ral%nt% ta*!.n con r%sultados %&c%l%nt%s) Mar!os
/ro$%sor%s %n San D!%(o# <an a*!%rto %l ca!no a un /ro(raa total
so*r% %ntr%na!%nto d% <a*!l!dad%s co(nosc!t!"as /ara (rados
%l%%ntal%s# ut!l!-ando %l od%lo d% la :%structura d%l !nt%l%cto: d% J)B)
Gu!l$ord# 0 <an ca/tado %l !nt%r.s cr%c!%nt% d% otros %ducador%s)
T%n%os la t%cnolo(7a n%c%sar!a 0 %staos "!%ndo %l cr%c!%nt% !nt%r.s
%ntr% los !%*ros d%l 9r%a %ducac!onal)
Part% d%l (ran r%tardo %n ll%"ar %l t%a d%l /%nsa!%nto al sal'n
d% clas%s sur(% d% una $alta (%n%ral d% r%conoc!!%nto %ntr% los
%ducador%s d% ,u% %l /%nsa!%nto /u%d% s%r %ns%Gado tan
%$%ct!"a%nt% coo s% /u%da) Cu!-9s la $alta d% una %todolo(7a
or(an!-ada# coo la ,u% %st% l!*ro o$r%c%# <a +u(ado una /art% %n %sta
d%ora) Ta*!.n# cr%o ,u% uc<os d% nu%stros %ducador%s 0 sus
!nst!tuc!on%s <an ll%(ado a s%r :or!%ntados <ac!a la $9*r!ca: a tra".s d%
los aGos# 0 %st9n sat!s$%c<os con d!"!d!r %n (ru/os d% taaGos
%st9ndar%s a los %stud!ant%s 0 al!%ntarlos con %l :cont%n!do:# ,u% <an
d%sarrollado un /unto c!%(o u0 (rand% a las /os!*!l!dad%s /ara
%&/%nd%r la %ntal!dad <uana !sa) T%n%os u0 /ocas /%rsonas
,u% s'lo <an %ns%Gado 0 ,u% s'lo /u%d%n %ns%GarJ todo undo t!%n%
,u% s%r /ro$%sor d% al(o) Una /%rsona !nt%r%sada %n %l art% /u%d% ll%(ar
a s%r /ro$%sor d% art%) Una /%rsona !nt%r%sada %n at%9t!cas /u%d%
ll%(ar a s%r /ro$%sor d% at%9t!cas) Cada uno d% %llos %ns%Ga un
t%a) A/ar%nt%%nt%# t%ndr%os ,u% <ac%r d%l /%nsa!%nto un t%a#
/ara ,u% los %ducador%s con"%nc!onal%s 0 ,u% las !nst!tuc!on%s lo
r%cono-can coo al(o ,u% /u%d%n 0 d%*%r7an %ns%Gar) D%sarrollando un
(ru/o d% /ro$%sor%s d%l /%nsa!%nto# /od%os dar al d%sarrollo d% la
%ntal!dad <uana %l .n$as!s ,u% .sta n%c%s!ta) Pro*a*l%%nt% /ronto
un curso so*r% %l /%nsa!%nto s%r9 la /art% ,u% s% r%,u!%r% %n cada
curr!culu %n los %stud!ant%s# +usta%nt% coo <!stor!a o !n(l.s)
El d%sarrollo d% la t%cnolo(7a %ducat!"a %n %l 9r%a d%l
%ntr%na!%nto %n las <a*!l!dad%s co(nosc!t!"as# s% <a *%n%$!c!ado
r%c!%nt%%nt% con %l a/o0o cr%c!%nt% d% las or(an!-ac!on%s coo %l
D%/arta%nto d% Salud# Educac!'n 0 B!%n%star) Por %+%/lo# %l /ro$%sor
Jac8 Loc<<%ad d% la Un!"%rs!dad d% Massac<us%ts# <a cr%ado un
/ro0%cto d% d%sarrollo co(nosc!t!"o con %l D%/arta%nto d% F7s!ca#
d!r!(!do a d!s%Gar odos 0 t.cn!cas d% !nstrucc!on%s %s/%c7$!cas)
Loc<<%ad 0 sus col%(as ut!l!-an %l t.r!no !nstrucc!'n d% Jos /roc%sos
co(nosc!t!"os /ara d%scr!*!r %l 9r%a d%l t%a) D% acu%rdo con Loc<<%ad
0 otros)
'eber+amos ense@ar a los estudiantes c!mo pensar; en lugar de
eso estamos ense@ndoles principalmente, en qu pensar. (sta
direcci!n equivocada de nuestro esfuerzo educacional es la
consecuencia inevitable de un sobrenfasis en los resultados del
comportamiento objetivamente medibles. (n resumen, estamos
ms preocupados por las respuestas que los estudiantes dan que
c!mo las producen... las instrucciones del proceso cognoscitivo
son ms que un cambio en el nfasis de las habilidades bsicas;
esto implica un cambio radical en nuestra concepci!n corriente del
aprendizaje. 0e basa en una premisa simple; -os procesos
cognoscitivos pueden estudiarse " los estudiantes pueden
beneficiarse del conocimiento ganado a travs de tales
estudios.BJ
Loc<<%ad c!ta /ro(raas d% d%sarrollo %n <a*!l!dad%s
co(nosc!t!"as %n otro nL%ro d% !nst!tuc!on%s# coo la Un!"%rs!dad d%
O8la<oa# Un!"%rs!dad d% Was<!n(ton# Un!"%rs!dad d% N%*ras8a# M)I)T)#
La Un!"%rs!dad d%l Estado d% Bo5l!n( Cr%%n %n O<!o# la Un!"%rs!dad d%
P%nns0l"an!a Carn%(!% 0 M%llon# la Un!"%rs!dad d% Cal!$orn!a %n
B%r8%l%0# 0 la Un!"%rs!dad d% McMast%r Canad9)
Durant% un %"%nto s!(n!$!cat!"o %n la t%cnolo(7a %ducac!onal# una
Con$%r%nc!a Nac!onal d% la Instrucc!'n d% los Proc%sos Co(nosc!t!"os %n
la Un!"%rs!dad d% Massac<us%tts %n =EK3# un (ran nL%ro d%
%ducador%s % !n"%st!(ador%s co/art!%ron !d%as /ara %ns%Gar
<a*!l!dad%s co(nosc!t!"as *9s!cas) Muc<os d% los d%sarrollos %n %sta
9r%a /ar%c%n c%ntrars% %n (%nt% ,u% %ns%Gan a a/l!car %strat%(!as
%ntal%s Lt!l%s# r%$%r!das coo /rotocolos# <%ur7st!ca# 0 od%los d%l
/%nsa!%nto) Un /rotocolo s!(n!$!ca una s%cu%nc!a %st9ndar d% /asos
,u% a0udan a una /%rsona a arr%(lar su conoc!!%nto d% una an%ra
Lt!l# /or %+%/lo# %nunc!ando un /ro*l%a coo una s%r!% d% /asos# d%l
t!/o s! I%ntonc%s# % !ns/%cc!onando /os!*l!dad%s alt%rnat!"as %n $ora
d% 9r*ol%s) La <%ur7st!ca s!(n!$!ca un %n$o,u% %&/lorator!o# ,u% a&!!-a
la /os!*!l!dad d% d%scu*r!r un <%c<o Lt!l o r%l%"ant% o r%lac!on%s ,u%
conduc%n a soluc!on%s# /or %+%/lo# %&a!nar la r%lac!'n %ntr% dos
/art%s d% un /ro*l%a) Los od%los d%l /%nsa!%nto# coo 0o los
ut!l!-o %n cursos d%l /%nsa!%nto /ara adultos# cons!st%n %n $oras
"!sual%s s%nc!llas ,u% a0udan a or(an!-ar la !n$orac!'n /ara ,u%
/odaos an%+arla) Los %+%/los !nclu!dos %n d!a(raas d% una
s!tuac!'n $7s!ca# car!caturas# (r9$!cas# arr%(los d% atr!c%s d%
!n$orac!'n# 9r*ol%s d% d%c!s!on%s#: l!stas d% $actor%s cla"%s# l7n%as d%
t!%/o# 0 d!a(raas ,u% aclaran las r%lac!on%s %ntr% los %l%%ntos d%
un /ro*l%a)
M9s 0 9s or(an!-ac!on%s d% n%(oc!os <an toado !nt%r.s %n las
<a*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto) Un (ran nL%ro d% consultor%s d%
ad!n!strac!'n <an d%sarrollado /ro(raas d% %ntr%na!%nto /r9ct!co
/ara ad!n!strador%s d% n%(oc!os 0 (%nt% /ro$%s!onal %n soluc!'n d%
/ro*l%as cr%at!"os# /roducc!'n d% !d%as 0 "ar!as <a*!l!dad%s asoc!adas
con la %$%ct!"!dad /%rsonal) Al(unas co/aG7as d% %ntr%na!%nto
o$r%c%n /a,u%t%s d% /ro(raas d% %ntr%na!%nto /ara or(an!-ac!on%s
d% n%(oc!os) Pro*a*l%%nt% "%r%os una %&/ans!'n r9/!da d%
at%r!al%s 0 t.cn!cas /ara /ro(raas d%l /%nsa!%nto %n .sta 9r%a)
M! cr%%nc!a %s ,u% %l %ntr%na!%nto d% <a*!l!dad%s d%l
conoc!!r!!%nt/ o$r%c% una a"%n!da u0 !/ortant% a la %&/ans!'n d% la
%ntal!dad <uana# d%r!"ada d!r%cta%nt% d% !s %&/%r!%nc!as
/%rsonal%s) Cada uno d% los conc%/tos 0 t.cn!cas d%l /%nsa!%nto
d%scr!tos %n %st% l!*ro %s lo ,u% <% a/r%nd!do d% al(u!%n# d%scu*!%rto
/or 7 !so o !n"%ntadoJ 0 los <% a/l!cado con .&!to %n s!tuac!on%s
/r9ct!cas# $unc!onan) M! !nt%r.s /%rsonal %n %l c%r%*ro <uano 0 sus
act!"!dad%s sur(% d% un !nt%r.s %(o7sta d% "!"!r ! /ro/!a "!da %&!tosa 0
$%l!-%nt%) En la %d!da %n ,u% %stas t.cn!cas ,u% <% a/r%nd!do %
<an a0udado a 7 a <ac%rlo# cons!d%ro ,u% son "al!osas /ara
co/art!rlas con otros) D%sd% ! /unto d% "!sta# <% /ro*ado ,u% %l
/%nsa!%nto <uano toda"7a %s alta%nt% %l9st!co 0 ,u% /u%d%
d%sarrollars% con !nt%r.s 0 /r9ct!ca) P!%nso ,u% "%r%os un !ncr%%nto
dra9t!co d%l !nt%r.s %n %sta 9r%a)
El ca/o total d% la %ntal!dad <uana s% %ncu%ntra a*!%rto a la
!n"%st!(ac!'n total 0 al d%sarrollo /r9ct!co) S! /od%os %nsanc<ar la
!n"%st!(ac!'n corr!%nt% %n /roc%sos d%l /%nsa!%nto <uano 0
%ntr%na!%nto d% <a*!l!dad%s co(nosc!t!"as# d%s/%rtar 9s a nu%stros
%ducador%s % !nt%r%sarlos %n a/r%nd%r 0 %ns%Gar las <a*!l!dad%s d%l
/%nsa!%nto# 0 a0udar 9s (%nt% a d%sarrollar con$!an-a su$!c!%nt% %n
%l c%r%*ro /ara usarlos as %$%ct!"a%nt%# /od%os dar un /aso
(!(ant%sco <ac!a ad%lant% %n la ca/ac!dad <uana) Cu!-9s d%ntro d%
cada c%r%*ro <uano noral r%s!da %l /ot%nc!al d% un (%n!o# %s/%rando
sola%nt% ,u% su /os%%dor lo d%scu*ra 0 lo ut!l!c%)

=) A)R) Lur!a# T<% M!nd o$ a Mn%on!st6 A L!ttl% Boo8 A*out a Mast
M%or0 OC<!ca(o6 Cont%/orar0 Boo8s# =EK1P)
?) Para una d!scus!'n *r%"% d% los /rod!(!os %ntal%s# ".as% %l l!*ro d%
Ro*%rt M) Gold%nDson# T<% Enc0c7o/%d!a o$ Huan B%<a"!or# OCard%n
C!t0# N)H)6 Dou*l%da0# =EK4P# ?# =44ED=>)
>) Para t%n%r un con+unto acc%s!*l% d% art7culos so*r% "ar!os as/%ctos
d%l c%r%*ro 0 la corr%s/ond%nc!a %ntr% $!s!olo(7a 0 los /roc%sos d%l
/%nsa!%nto# ".as% a M)C) W!ttroc8# %d) T<% Huan Bra!n OEn(l%5ood
Cl!$$s# N)J)6 Pr%nt!c%DHall# =EKKP)
2) Para una d!scus!'n *r%"% d% los %$%ctos d% la d!%ta %n las $unc!on%s
cort!cal%s# ".as% %l l!*ro d% R!c<ard Wurtan) :Bra!n Mu$$!ns:)
Ps0c<olo(0 Toda0# OOctu*r% =EK3P# /) =24)
@) El%r 0 Al!c% Gr%%n# Bo0ond B!o$5d*ac8 ONH6 D%ll Pu*)# Co)# =EKKP)
1) Bar*ara B) Bro5n# P<)D)# Nn5 M!nd) N%5 Bod0 ONH6 Banta# =EK2P)
Ta*!.n "%a a Bar*ara B) Bro5n# P<)D)# Str%ss and t<uArt o$
B!o$!6g6d*nc< ONH6 Banta# =EK3P)
K) Gra#Rn) BtD0ond B!o$ood*oo8) /# ==3)
3) Para una l%ctura r%co%nda*l% d% las t.cn!cas S%no!# :d% la In(%n!%r7a
d%l Su%Go:# ".as% Patr!c!a L) Gar$!%ld# Cr%at!"o Dr%a!n( ONH6 S!'n Q
Sc<ust%r# =EK2P)
E) J)B) R<!n%# N%5 Front!.rs o$ t<% M!nd6 T<% Stor0 o$ t<% Du8%
E&/%r!%nts OW%st/ort# Conn%ct!cut)6 Gr%%n5ood Pr%ss# =EK?P)
=4) Para una r%"!s!'n (%n%ral d% las act!"!dad%s d% !n"%st!(ac!'n %l
ca/o d% la Para/s!colo(7a# "%a a T<%la Moss# T<% Pro*a*!l!t0 o$ t<%
!/oss!*l%6 Sc!%nt!$!c D!sco"%r!%s and E&/lorat!ons !n t<% Ps0c<!c World
ONH6 NAL# =EK@P)
==) Para una d%scr!/c!'n a/as!onant% d% .stas 0 otras !n"%st!(ac!on%s
so*r% %l c%r%*ro# "%a a N!(%l Cald%r# T<% M!nd o$ Man ONH6 M!8!n(# =EK4P#
//) 3=D33)
=?) Carl S!onton %t al) G%tt!n( W%ll A(a!n) ONH6 J)P) Tarc<%r# =EK3P)
=>) Jac8 Loc<<%ad# :An Introduct!on to Co(n!t!"%DProc%ssDInstruct!on:
Oono(ra$7a# D%/arta%nto d% F7s!ca# Un!"%rs!dad d% Massac<us%tts#
A<%rst# Mass) 4=44>P)
5i&liogra!6a
La l!t%ratura so*r% %l t%a d%l /%nsa!%nto su$r% d% $alta %&tr%a
d% or(an!-ac!'n 0 %,u!l!*r!o# /r!nc!/al%nt% d%*!do <asta a<ora a los
!n"%st!(ador%s# %ducador%s 0 %scr!tor%s ,u% (%n%ral%nt% no <an
conc%*!do al /%nsa!%nto coo un t%a %n s7 !so) Al(unas 9r%as#
coo la /roducc!'n d% !d%as# <an r%c!*!do trata!%nto %&t%nso#
!%ntras las 9r%as d% la *Ls,u%da d% <%c<os# la d%t%cc!'n d% *asura# 0
%l /%nsar so*r% la arc<a# <an /asado cas! !ntactas) M!%ntras s%
d%sarrolla %st% ca/o# /od%os %s/%rar ,u% s% r%Lna un "olu%n *!%n
or(an!-ado# 0 /ro*a*l%%nt% "%r%os ,u% un (ran nL%ro d% t'/!cos
d%scu!dados# r%c!*a su rac!'n +usta d% at%nc!'n)
Para r%un!r la s!(u!%nt% l!sta d% l!*ros r%co%ndados# s%nc!lla%nt%
%sco(7 una "ar!%dad d% t7tulos r%/r%s%ntat!"os d% a,u%llos ,u% <% l%7do 0
%ncontrado Lt!l%s) H% l!!tado d%l!*%rada%nt% la l!sta a unas /ocas
r%co%ndac!on%s *a+o cada uno d% los t7tulos# ,u% corr%s/ond%
a/ro&!ada%nt% a los t'/!cos /r!nc!/al%s d% %st% l!*ro) Por $a"or no
cons!d%r% %stas o/c!on%s# la :Llt!a /ala*ra: %n %l t%a) Aun,u% <%
l%7do una (ran "ar!%dad d% o*ras so*r% %l /%nsa!%nto# /ud!%ron
<a*.rs%% /asado al(unos l!*ros Lt!l%s ,u% %r%c%n at%nc!'n) S! ,u!%r%
%&/lorar los t%as con a0or /ro$und!dad# las *!*l!o(ra$7as cont%n!das
%n %stos "ar!os tra*a+os lo ca/ac!tar9n /ara %llo)
Estudio general del pensamiento
BRUNER# JEROME# 0 otros# A Stud0 o$ T<!n8!n() Nu%"a Hor86 Jo<n W!l%0#
=E@K) Un tra*a+o /!on%ro so*r% %l /%nsa!%nto# /%ro toda"7a una
co*%rtura con autor!dad# d% los /roc%sos d%l conoc!!%nto)
FLESCH# RUDOLF# T<% Art o$ Cl%ar T<!n8!n() Nu%"a Hor86 Har/%r Q Ro5
Pu*l)# =E@=) Uno d% los /ocos l!*ros /o/ular%s 9s a/l!a%nt% l%7dos 0
as %ntr%t%n!dos d% los d%d!cados al /%nsa!%ntoJ s!n %*ar(o# s%
conc%ntra as %n ,u. /%nsar ,u% %n la
Tcnica para pensar.
KEHES# KENNETH S)# Jr) Hot" 7o D%"%lo/ Hour T<!n8!n( A*!l!t0) Nu%"a
Hor8J McGra5DH!ll# =E@4) Un l!*ro u0 acc%s!*l% 0 /r9ct!co# *asado %n
los /r!nc!/!os d% la s%9nt!ca (%n%ralJ trata d% la $l%&!*!l!dad %ntal#
/%rc%/c!'n a(uda 0 d%scr!/c!'n d% las %&/%r!%nc!as /ro/!as# 0 an%ra
d% d!s!nu!r los al%nt%nd!dos %ntr% las /%rsonas)
5Bsqueda de hechos
BURNHAM# TOM# T<% D!ct!onar0 o$ M!s!n$orat!on) N%5 Hor86 BaDllant!n%#
=EK@) Un l!stado al$a*.t!co 0 %&/l!cac!'n d% :"%rdad%s: coun%nt%
ac%/tadas# ,u% %l autor sost!%n% ,u% no son "%rdadJ /on% a /%nsar 0 %s
%ntr%t%n!do# aun,u% ocas!onal%nt% %l autor %c<a una cana al a!r%)
WALLECHINSKI# DAMID 0 otros# T<% Boo8 O$ L!sts# N%5 Hor86 Banta
=E1K# Es coo co%r caca<uat%s) L%%r %st% "asto co/%nd!o d%
t'/!cos# /u%d% ca/turar su a/%t!to /or las !d%asJ !(ual ,u% las K
ara"!llas d% la ant!(^%dad# la l!sta d% los =4 (rand%s /%nsador%s d%
W!ll Durant# ?4 /%rsonas %n la l!sta d% los %n%!(os /ol7t!cos d% R!c<ard
N!&on# las ?@ /%l7culas 9s ta,u!ll%ras d% todos los t!%/os# las ==
co/aG7as ,u% no /a(aron !/u%stos %n =EK@# los %+or%s =4 l!*ros %n
"%ntas d% todos los t!%/os# s!%t% <o*r%s $aosos ,u% $u%ron
"7r(%n%s# las =@ a%rol7n%as 9s s%(uras# los =4))) OSo<<<TP)
WATTENBERG# BEN J)# T<% U)S) Foct Boo8# Nu%"a Hor8# Gross%t Q
Dunla/# =EK3# 0 %s d% %s/%rar ,u% otros aGos 9s) S! ust%d no /os%% un
alana,u% r%c!%nt% o al(Ln otro l!*ro so*r% <%c<os# cons!(a %st% 0
.c<%l% un "!sta-o) Mant.n(alo a la ano# 0 s% d%l%!tar9 d% "%r cuanta
!n$orac!'n /u%d% %ncontrar# cuando ocas!onal%nt% s% %c<% un
cla"ado %n .l)
Detecci%n de &asura
HAHAKAWA# S)I)# T<% Us% and M!sus% o$ Lan(ua(%) Gr%%n5!c<# Conn)6
Fa5c%tt Boo8s# =E1?) Una col%cc!'n d% art7culos %ntr%t%n!dos toados
d% ETC6 A R%"!%5 o$ G%n%raW S%ant!cs ,u% an%+a las $'rulas %n ,u%
s% an!/ula al <uano# s% l% !nt!!da 0 s%
EngaCa a s6 mismo a otros.
JOHNSON# NICHOLAS# T%st Patt%rn $or L!"!n() NH6 Banta Boo8s# =EK?)
Un an9l!s!s or!%ntado <ac!a la .t!ca d%l %/a,u% 0 /rooc!'n d% la
t%l%"!s!'n 0 al %st!lo d% "!da d% consuo as!"o# con al(unas
alt%rnat!"as cr%at!"as# /or %l %&Dco!s!onado d% la %&DFCC)
POSTMAN# NEIL# 0 CHARLES WEINGARTNER# T%ac<!n( as a Su*D"%rs!"%
Act!"!t0) N%5 Hor86 D%ll Pu*) Co)# Inc)# =E1E) Los autor%s /r%s%ntan un
as/%cto con"!nc%nt% /ara %ns%Garl a los +'"%n%s las <a*!l!dad%s
%s%nc!al%s /ara d%t%ctar *asura 0 ad"%rt!rl%s ,u% al <ac%r %sto d%*%os
ac%/tar las cons%cu%nc!as !n%"!ta*l%s d% al(unas d% nu%stras
!nst!tuc!on%s trad!c!on%s 0 /r9ct!cas $os!l!-adas) La a0or7a d% los
%ducador%s %ncontrar9 %st% l!*ro alta%nt% %st!ulant%)
Pensar so&re la marcha
SMITH# MANUEL J)# W<%n 7 So0 No# I F%%J Gu!lt0) Nu%"a Hor86 D!al Pr%ss#
=EK@) Un l!*ro /r9ct!co so*r% coun!cac!'n as%rt!"a# %n la ,u% ca%os
con $r%cu%nc!a %n anos d% otros 0 ,u% /r%s%nta una "ar!%dad d%
t9ct!cas "%r*al%s /ara contrarr%starlas)
.oluci%n de pro&lemas la toma de decisiones
CORDkN# J)J)# S0n%ct!cs) Nu%"a Hor86 Har/%r Q Ro5 Pu*)# =E1=) Una
d%scr!/c!'n a conc!%nc!a d% %sta at%r!a coo %todolo(7a d% la
soluc!'n d% /ro*l%as 0 sus usos %n d!$%r%nt%s s!tuac!on%sJ %n$at!-a %n
las t.cn!cas d%l /%nsa!%nto %ta$'r!co a/l!cados al d!s%Go d%
/roductos# as7 coo la /roducc!'n as!"a d% !d%as)
KEPNER# C)H)# 0 B)B) TREGOE# T<% Rat!onaJ Mana(%r) Nu%"a Hor86
McGra5DH!ll# =E1@) Una t.cn!ca /ara soluc!'n d% /ro*l%as /aso a /aso#
d%sarrollada /or dos consultor%s# 0 %ns%Gada %n s%!nar!os d%
ad!n!strac!'n d% or(an!-ac!on%s d% n%(oc!os)
WHIMBEH# ARTHUR# 0 JACK LOCKHEAD# Pro*l% SoJ"!n( and CoD
/r%<%ns!on6 A S<ort Cours% !n Anal0t!c R%ason!n() P<!lad%/<!a6 Fran8l!n
Inst!tuto Pr%ss# =EKE) Un l!*ro d% dos %ducador%s !nno"ador%s# %scr!to
/or %ducador%s) E&a!na los /roc%sos d%l ra-ona!%nto l'(!co 0
/r%s%nta al(unas t.cn!cas /ara %ns%Garlo)
Producci%n de ideas
D%BONO# EDWARD# Lat%ral T<!n8!n() Nu%"a Hor86 Har/%r Q Ro5 Pu*)#
=EK4) Un tratado a conc!%nc!a so*r% %l conc%/to no"%doso d% D%Bono#
un %st!lo alt%rnat!"o /ara atacar /ro*l%as# %sto %s# /%nsa!%nto lat%ral
contra /%nsa!%nto "%rt!cal con"%nc!onal)
KOESTLER# ARTHUR# T<% Act o$ Cr%at!on) Nu%"a Hor86 D%ll Pu*) Co)# Inc)#
=E1K) Pro*a*l%%nt% %l trata!%nto t%'r!co 9s a/l!a%nt% ac%/tado
so*r% :cr%at!"!dad:) Est% l!*ro no %s /ara %l l%ctor coLn 0 corr!%nt%J
cont!%n% un t%soro d% !n$orac!'n d% !n"%st!(ac!'n 0 un arco
conc%/tual /ara %stud!ar %l /%nsa!%nto cr%at!"o)
OSBORN# ALEU F)# A//l!%d 7a(!nat!on) Nu%"a Hor86 Scr!*n%rRs# =E@>)
Mu0 conoc!do 0 un /o,u!to so*r%%st!ado# /%ro un %&c%l%nt%
trata!%nto so*r% las t.cn!cas d% llu"!a d% !d%as d% Os*orn)
Pro*a*l%%nt%# %st% l!*ro <a !n$lu!do %n los /ro$%s!onal%s d% las
or(an!-ac!on%s d% n%(oc!os as ,u% cual,u!%r otro /ara %st!ular %l
!nt%r.s %n la /roducc!'n d% !d%as)
C%mo ser !eli=
DHER# WAHNE W)# Hour Erron%ous aon%s) Nu%"a Hor86 Fun8 Q Wa(Dnalls#
=EK1) Un trata!%nto alta%nt% acc%s!*l% d% su/os!c!on%s %,u!"ocadas
0 /roc%sos d%l /%nsa!%nto ,u% los s%r%s <uanos ut!l!-an con
$r%cu%nc!a /ara <ac%rs% d%sd!c<ados# 0 $oras /ara r%"!sarlos)
JOHNSON# WENDELL# P%o/l% !n Cuandar!%s) Nu%"a Hor86 Har/%r Q
Brot<%rs# =E21) Un l!*ro d% todos los t!%/os ac%rca d% la ada/tac!'n
<uana %&/l!cada %n t.r!nos d% las %structuras d%l /%nsa!%nto ,u%
$oraos %n nu%stra ca*%-a 0 d% los odos %n las cual%s las usaos
/ara <ac%rnos $%l!c%s o !n$%l!c%s)
MEININGER# JUT# Succ%ss T<rou(< Transact!onal Anal0s!s) Nu%"a Hor86
Gross%t Q Dunla/# =EK>) Un %+%/lo u0 acc%s!*l% d% una "ar!%dad d%
l!*ros ,u% an%+an %l an9l!s!s transacc!onal coo arco d% tra*a+o /ara
anal!-ar la /ro/!a !a(%n 0 sus r%lac!on%s con otros)
Pensamiento l%gico
ENGEL# S) MORRIS# W!t< Good R%ason6 An 7ntroduct!on to In$oral
Fallac!%s) Nu%"a Hor86 St) Mart!nRs Pr%ss# =EK1) Un l!*ro $9c!l d%
%nt%nd%r# ,u% an%+a las d!"%rsas d%s"!ac!on%s l'(!cas 0 las $alac!as
,u% ut!l!-an los <uanos /ara con$und!rs% 0 an!/ular a los d%9sJ
c'o r%conoc%rlas 0 c'o an%+arlas)
l%n(ua+% 0 /%nsa!%nto
FARB# PETER# Word Plo06 W<at Ha//%ns W<%n P%o/l% Tal8) Nu%"a Hor86
Kno/$# =EK>) Una %&curs!'n %ntr%t%n!da 0 alta%nt% !n$orat!"a d%l uso
d% /ala*ras 0 sus %$%ctos so*r% los /%nsa!%ntos d% las /%rsonas %n %l
l%n(ua+% d% "ar!as coun!dad%s alr%d%dor d%l undo)
HAHAKAWA# S)I)# Lan(uo(% !n T<ou(<t and Act!on) Nu%"a Hor86 HarDcourt
Brac% Jo"ano"!c<# Inc)# =E>E#=EK?) Un cl9s!co %n %l ca/o d% la
s%9nt!ca (%n%ral ,u% trata d% las $oras %n ,u% los <uanos ut!l!-an 0
r%s/ond%n a los s7*olos# %s/%c!al%nt% %l l%n(ua+%)
POSTMAN# NEIL# Cra-0 Tal8# Stu/!d Tal8) Nu%"a Hor86 D%ll Pu*) Co)# Inc)#
=EK1) Un l!*ro u0 *!%n or(an!-ado ,u% %st!ula %l /%nsar so*r% los
<9*!tos d%l l%n(ua+% cont%/or9n%o ,u% !nt%r$!%r%n con %l
%nt%nd!!%nto 0 coun!cac!'n <uanos# 9s ,u% contr!*u!r con %llos)
Percepci%n conocimiento
GREGORH# R)L) T<% Int%JJ!(%nt E0%) Nu%"a Hor86 McGra5DH!ll# =EK4) Un
trata!%nto con !lustrac!on%s so*r% la /%rc%/c!'n# la !a(!n%r7a %
!lus!on%s)
McKIM# ROBERT# E&/%r!%nc%s !n M!sual T<!n8!n() Mont%r%0# Cal!$)6
Broo8sYCol%# =EK?) Un tratado /r9ct!co u0 *!%n !lustrado d%l /a/%l d%
la !a(!n%r7a %n %l /roc%so d%l /%nsa!%ntoJ cont!%n% uc<as
!lustrac!on%s# ac%rt!+os# %&/%r!%ntos 0 /ro*l%as)
ORNSTEIN# ROBERT E)# T<% Ps0c<oJo(0 o$ Consc!ousn%ss) San Franc!sco6
W)H) Fr%%an# Q Co/an0 Pu*l!s<%rs# =EK?) Un !nt%nto !nt%r%sant% 0
acc%s!*l% /ara $und!rs% %n los %ncu%ntros d% las :s!colo(7as %sot.r!cas:
or!%ntal%s con %l arco trad!c!onal d% la s!colo(7a occ!d%ntal)
$a !isiolog6a del cere&ro su !uncionamiento
BLAKEMORE# COLeN# M%c<an!cs o$ t<% M!nd) London6 Ca*r!d(%
Un!"%rs!t0 Pr%ss# =EKK# d!s/on!*l% %n Estados Un!dos) Un l!*ro acc%s!*l%
0 *!%n !lustrado d% la <!stor!a d% la !n"%st!(ac!'n %n la o/%rac!'n d%l
c%r%*ro# con un r%corr!do Lt!l d%l conoc!!%nto actual so*r% la
lat%ral!-ac!'n d%l c%r%*ro)
FERGUSON MARILHN# T<% Bra!n R%"olut!on) NH6 Banta Boo8s# =EK>)
Una %nsalada d% !n$or%s so*r% 9r%as d!$%r%nt%s d% la !n"%st!(ac!'n d%l
c%r%*ro# con al(unas %s/%culac!on%s so*r% las /os!*!l!dad%s $uturas)
WITTROCK# M)C)# 0 otros) T<% Huan Bra!n) En(l%5ood Cl!$$s# N)J)6
Pr%nt!c%DHall# =EKK) Una col%cc!'n d% art7culos acc%s!*l%s % !nt%r%sant%s
,u% an%+an los %ncu%ntros r%c!%nt%s %n la $!s!olo(7a d%l c%r%*ro 0 su
$unc!ona!%ntoJ an%+a %&t%nsa%nt% la lat%ral!-ac!'n d%l c%r%*ro 0 los
%&/%r!%ntos d% la s%/arac!'n d%l c%r%*ro)
*!orr%al!%ntac!'n# /aras!colo(7a 0 otros ca/os d% !n"%st!(ac!'n no
ortodo&os
BROWN# BARBARA B)# N%5 M!nd# N%5 Bod0) NH6 Har/%r Q Ro5 Pu*)#
=EK2) Un %stud!o /!on%ro so*r% la <a*!l!dad d%l c%r%*ro /ara controlar
as/%ctos d%l $unc!ona!%nto d%l cu%r/o ,u% los c!%nt7$!cos <an
cons!d%rado :aut'noo:# %sto %s# 9s all9 d%l control consc!%nt%J
l%ctura l%nta# /%ro !n$orat!"a# con *u%nas r%$%r%nc!as % !ns/!radora)
CREEN# ELMER# 0 ALHCE CREEN# B%0ond B!o$%%d*ac8) Nu%"a Hor86 D%ll
Pu*) Co)# Inc)# =EKK) Un l!*ro u0 acc%s!*l% so*r% al(unos %ncu%ntros
/oco usual%s % !/ortant%s d%l uso d% la *!orr%al!%ntac!'n 0 otros
!nstru%ntos d%l %stud!o d% los /roc%sos d%l c%r%*ro <uanoJ cont!%n%
una d!scus!'n s%r!a d% la %-cla %ntr% la !n"%st!(ac!'n d% la
*!orr%al!%ntac!'n 0 la /aras!colo(7a)
MOSS# THELMA# T<% Pro*a*!l!t0 o$ t<% 7/oss!*l%) Nu%"a Hor86 NAL#
=EK@) Un r%/ort% /or uno d% los r%/ort%ros % !n"%st!(ador%s 9s
r%s/%tados so*r% la !n"%st!(ac!'n /aras!col'(!ca)
Duegos so&re el pensamiento acerti1os
GARDNER# MARTIN# Mor% P%r/l%&!n( Pu--l%s and Tantal!-!n( T%aDs%rs)
Nu%"a Hor86 Poc8%t Boo8s# =EKK) Uno d% los l!*ros 9s (rat!$!cant%s d%
Gardn%r so*r% +u%(os 0 ac%rt!+os d%l /%nsa!%nto# s%%+ant% a los ,u%
%scr!*% /ara Sc!%nt!$!c A%r!canJ la a0or7a d% los cual%s ca%n %n %l
ca/o d%l /%nsador /%rs!st%nt% t7/!co)
RAUDESEPP# EUGENE# con GEORGE P) HOUGH# Jr)# Cr%at!"% Gro5t<
Go%s) Nu%"a Hor86 Harcourt Brac% Jo"ano"!c<# Inc)# =EKK) S%t%nta 0
c!nco +u%(os d%l /%nsa!%nto 0 %+%rc!c!os %ntal%s d% "ar!as clas%sJ ,u%
o$r%c%n 9s "ar!%dad ,u% la a0or7a d% los l!*ros d% %st% t!/o# ta*!.n
o$r%c% co%ntar!os so*r% %l /%nsa!%nto cr%at!"o 0 la soluc!'n d%
/ro*l%as)
SUMMERS# GEORGE J)# T%st Hour Lo(!c6 @4 Pu--l%s !n D%duct!"o
$7%ason!n() Nu%"a Hor86 Do"%r# =EK?) Un %+%/lo r%/r%s%ntat!"o d% los
uc<os l!*ros s%%+ant%s d!s/on!*l%sJ ,u% cont!%n% al(unos ac%rt!+os
%&c%l%nt%s 0 d%sa$!ant%s# /%ro no %&tr%ada%nt% d!$7c!l%s# as7 coo
soluc!on%s %&/l!cat!"as)
c!tas ,u% %st!ulan %l /%nsa!%nto
PETER# LAURENCE# P%t%rRs Cuotat!ons6 Id%as $or Our T!%s) Nu%"a Hor86
Morro5# =EKK) Mas d% ,u!n!%ntas /9(!nas d% los 9s d%sa$!ant%s
/%nsa!%ntos# d% un r%n(l'n 0 o*s%r"ac!on%s +a9s r%un!das) P%t%r c!ta
a G%or(% B%rnard S<a5 so*r% %l t%a d% las c!tas6 :Con $r%cu%nc!a %
c!to a 7 !so) Eso cond!%nta !s con"%rsac!on%s:)

Apndice
soluc!on%s a los ac%rt!+os

ca/7tulo =?

6a/7tulo 3
Para r%sol"%r %l /ro*l%a d%l <o*r% 0 los uc<ac<os ,u% cru-an %l 7o#
d.s% cu%nta %ra%nt% ,u% %l *ot% /u%d% cru-ar sola%nt% %l r7o %n
!no d% tr%s odos /os!*l%s# r%ando los uc<ac<os# r%ando un uD
<ac<o o r%ando un solo <o*r%) A*os uc<ac<os r%an %l *ot% a la
!r!lla o/u%sta# uno s% ,u%da !%ntras %l otro r%a d% r%(r%so# 0
%ntonc%s 6ru-a otro <o*r%) El /r!%r uc<ac<o %ntonc%s lo tra% d%
r%(r%so al nto d% arran,u%# %sto co/l%ta %l s!(lo ,u% co/l%ta cuatro
cruc%s I los d% cada lado) Tr%s d% %stos c!clos o*t%ndr9n o <ar9n ,u%
cruc%n los r%s <o*r%s# d%+ando a los uc<ac<os %n %l *ot% %n %l /unto
d% arranDZu%) Los tr%s c!clos d% cuatro cru-adas cada uno suan doc%
cru-adas# LSe ,u% los uc<ac<os (anaron doc% d'lar%s)
Ca/7tulo =4
S% /u%d%n r%arr%(lar las l%tras %n BIRAB 0 PILNEC /ara /ronunc!ars%
IABBI 0 PENCIL)
Para r%sol"%r %l /ro*l%a d% los s%!s "asos d% a(ua# s!/l%%nt% co+a !l
"aso d% %n%d!o# "ac7%l% %l a(ua d% .l al "aso "ac7o d%l %d!o# 0 P
'n(alo nu%"a%nt% %n su /os!c!'n or!(!nal) Entonc%s <a*r9 /roduc!do
/atr'n alt%rnado d% "ac7o# IJ%no# "ac7o# ll%no# "ac7o# ll%no)
La soluc!'n al $aoso /ro*l%a d% los nu%"% /untos s%r7a al(o coo
%sto6


!)
S% n%c%s!tan d!%- on%das6 @ /%nn!%s Oc!nco c%nta"osP# ? n!c8%ls# Odos
on%das d% @ c%nta"os cada unaP# = d!% Ouna on%da d% d!%-
c%nta"os 0 = %d!o d'lar)
?)
El s!st%a d% $%c<ado ut!l!-ando :a)c): Iant%s d% Cr!stoI s% or!(!n'
d%s/u.s d% ,u% "!"!' Cr!sto) Por lo tanto# un $a*r!cant% d% on%das d%
%s% /%r7odo no /od7a sa*%r la d%s!(nac!'n 0 no /od7a <a*%rla /u%sto %n
una on%da)
>) APodr7a un <o*r% casars% con la "!uda d% su <%ranaB
Es una /r%(unta d!scut!*l%# /or,u% /odr7a <a*%r u%rto con %l o*+%to d%
,u% su %s/osa s% con"!rt!%ra %n "!uda) Una "%- u%rto# no s% /odr7a
casar)
2) Era una :ca+a: so*r% sus or%+as# %sto %s# un (ol/% con la ano %n
$ora d% co/a)
@) Cuando s% r%arr%(lan las /ala*ras ,u%dar7an6
a) run(<0I<un(r0
*) $l0!aI$a!l0
c) ulc!caIcalc!u
d) dorn%"I"%ndar
%) l%ndracaIcal%ndar
') D%sl!c% %l c%r!llo su/%r!or d%l d!a(raa +usta%nt% un /oco %n
d!r%cc!'n d% su lon(!tud# cr%ando una /%,u%Ga a*%rtura cuadrada
$orada /or las t%r!nal%s d% los c%r!llos coo s% u%stra6
K) El *ar*%ro <ac% d!%- "%c%s tanto d!n%ro rasurando los d!%- <o*r%s
coo lo <ar7a rasurando al (ordo)
3 El corr%dor $las< s% $u% a la caa durant% %l d!o)
E Arr.al% los l9/!c%s /ara $orar una $!(ura tr!d!%ns!onal Duna
/)r9)d%)
Ei $op S9/LMs so*q la %sa $oran un tr!9n(uloJ los tr%s ,u% I %(ana
un
/unto %n %l %s/ac!o %nc!a d% %llos $oran tr%s tr!9n(ulos dDAPd ,:
t%n!a ,u% colocar todos los s%!s l9/!c%s <or!-ontal%s so*r% la %saB
=4) To% un /%so d% la *olsa nL%rol#dos/)sosd% la *olsa
nu%ro?#tr%sd%la
nL%ro > 0 as! %n ad%lant% <astad!%r /%sos d% la *olsa nu%ro =4)
Pon(a o %n una %scala Suntos 0 "%a cu9nto /%san) S! /%sanddDas%Ds
on-as %ntonc%s * @@ /%sos ,u% /uso %n la %scala a/ar%c%n O=[? [ >
[ )))=D :O n total!-ar7an <asta 334 on-as) En su lu(ar# s%r9n 9s
/%sadas ,u%S %sc# El nL%ro d% on-as so*r% %sa cant!dad %s la !sa
,u% %l nu%ro d% la *olsa ,u% t!%n% %l /%so d% =K on-as)
==) R%arr%(lando las l%tras d% los nL%ros ,u%dar7an6
a) Ro0 K%5nIN%5 Hor8
*) Nora I) C<arltonINort< Carol!na
c) Col7n A) Fa!rICal!$orn!a
d) Dora K) HattonINort< Da8ota
%) Earl Wad%ID%la5ar%
$) A)K) Born%sIN%*ras8a
() J)R) S5%%n%0IN%5 J%rs%0) MrS`` A`s
=?) Cada t.r!no ,u% s!(u% al 33 "!%n% d% ult!/l!car #untos los `h_o)o
t.r!no ,u% l% /r%c%d%n) As! coo 33 s!(u% a 3 U 3 D 12J 12 !(u% o!U 2
?2#
?2 s!(u% d% ? U 2 \ 3) El t.r!no ,u% $alta %s 3# ,u% %s %l $!nal d%o s%n%)
Casual%nt%# /odr7a /ro*ar otros cuantos nL%ros d% dos d7(!tos 0 "%r
cu9ntos /asos l% toa r%duc!r %l nL%ro a un d7(!to)
=>) Pu%d% con%ctar cada /unto con su /ar%+a d% la !sa l%tra d% la
$ora s!(u!%nt%6
=2) Los carton%s s!(n!$!can6
>) Man o"%rD *oard
1) R%ad!n( *%t5%%n t<% l!n%s
E) A(% *%$or% *%aut0)
=) Lon( und%rD ?) Crossroads
5%ar
2) Bac85ard @) M!nd o"%r
(lanc% att%r
K) Just *%t5%%n 3) > d%(r%%s
0ou and % *%lo5 -%ro
=@) Un arr%(lo d% cuatro tar+%tas ,u% sat!s$ac% las cond!c!on%s dadas
cons!st% d%6
R%!na d% Cora-on%s
R%0 d% Es/adas As d% Clu*%s Jcc8 d% D!aant%s
=1) Sor/r%nd%nt%%nt%# %st% ac%rt!+o t!%n% dos soluc!on%s#
d%/%nd!%ndo d% s!
coloca la ca+a "%rd% !n%d!ata%nt% a la !-,u!%rda d% la ca+a ar$!l o al
%&tr%o !-,u!%rdo) Cual,u!%ra d% los +a/on%s%s /os%% la c%*ra 0 %l
noru%(o
*%*% a(ua# o %l !n(l.s /os%% la c%*ra 0 %l +a/on.s *%*% a(ua)
=K) D% !-,u!%rda a d%r%c<a# las cartas son6
Jac8 d% cora-on%s R%0 d% D!aant%s R%!na d% Es/adas
=3) Bo* nada# Carol +u%(a Gol$# a T%d l% (usta trotar# 0 a Al!c!a l% (usta
%l t%n!s)
=E) La tar+%ta nL%ro 1 %s un R%0)
?4) El /ro*l%a d% r%sta or!(!nal %s coo s!(u%6
=4=
IE=
=4
A \ =# B \ O# C \ E)

Adas# Ja%s L)#
Add!son# Jos%/<#
A*r%c<t# Karl)#
AM7%n# St%"%#
A%s# Ad%l*%rt)
Ar*!t%r# P%tron!us#
As%r!ns80# Eu(%n%)#
As<l%0 Monta(n%# M6 F)
A(ust!n# San)#
Bacon# Franc!s)
Barnu# P<!n%as T)
Bartl%tt# F)C)
B%ran# San$ord I)
B!dd%r# G)P)
B!%rc%# A*ros%#
Bla8%# W!ll!a)
B!ll!n(s# Jos<#
Bool%# Mar0 E"%r%st)
Bor%n# Ja%s H)
Bos<%ar# Walton)
Bro5n# Bar*ara#
Bruc%# L%nn0)
Br0an# W!ll!a J%nn!n(s)
Burn<a# To)
Burn%s# Ro*%rt)
Butl%r# Sau%l)
Cald%r# N!(%l
Ca/*%ll# Da"!d
Cantr!l# Hodl%0
Ca/%8# Kar%l
C!c%r'n
Cl%%nc%au# G%or(%s
Cool!d(%# Cal"!n
Cornu%ll%# R!c<ard
C<urc<!ll# W!ston
D% Bono# Ed5ard
d% la Bru0%r%# J%an
D%lacro!&# H%nr!
D%5%0# Jo<n#
D!sra%l!# B%n+a7n
Druond# W!ll!a
Duas# Al%&and%r
Ed!son T<oas
E!nst%!n# Al*%rt)
E!s%n<o5%r# D5!(<t
En(l%# S) Morr!s
Fa*r%# J%an H%nr!)
F%st!n(%r#
F!%lds# W)C)
Fl%sc<# Rudol$)
For*%s# B)C)#
Frost# Ro*%rt)
Gal*ra!t<# Jo<n K%nn%t<#
Gand<!
Gardn%r# Jo<n W)
Gar$!%ld# Patr!c!a L)
G!ns*%r(# All%n)
Go%t<%
Gold%nson# Ro*%rt M)
Gr%%n# El%r 0 Al!c%)
Ha0a8a5a# S)I)#
H%!n(5a0# Ern%st)
H!tl%r Adol/<#
Hol%s# Ol!"%r#
W%nd%ll)
Hol%s# S<%rloc8)
Hu**ard# El*%rt)#
Hu(o# M7ctor)#
Hu&l%0# T<oas)#
Ja%s# W!ll!a)#
Jan!s# Ir"!n( L)#
Ja0 Anton0)#
Jo<nson# N!c<olas)
Jo<nson# W%nd%ll)
Jon%s# H) Mu$ord#
Jul!o C.sar#
K%ll%r# H%l%n)
K%0%s# K%nn%t< S)
K!/l!n(# Rud0ard)
Kor-0*s8!# Al$r%d)
L%acoc8# St%/<%n)
L%%# Ir"!n( J)
L!ncoln# A*ra<a)
L!ndn%r# Ro*%rt M)
L!//an# Walt%r)
Loc<<%ad# Jac8)
Lo5%ll# Ja%s Rus%ll)
Lur!a# A)R)
Macl%!s<# Arc<!*ald)
Maslo5# A*ra<a)
M%nc8%n# H)L)
Monta!(n%#
Morr!s# En(%l)
Moss# TELMa
Murro5# E)R)
N%5an# Card%nal
N!%t-sc<%# Fr!%d%r!c<
Ol!"%r# S!r laur%nc%
Ornst%!n# Ro*%rto E)
Os*orn# Al%&)
Pac8ard# Manc%)
Past%ur# Lu!s
P%al%# Noran M!nc%nt
P%t%r# Laur%nc% J)
Po/%# Al%&and%r
Post <oc# $alac!a d%l
Postan# N%!l)
R<!n%# J)B)
Ro*!nson# J) H)
Ro(%rs# Carl)
Ros%n# R)D)
Russ%ll# B%rtrand)
San A(ust7n
Sc<o/%n<au%r
Sc<5%!t-%r# Al*%rt
S<a8%s/%ar%
S<%rr!n(t# N)# S!r
C<arl%s)
S!onton# Carl)
S!t<# Lo(an)
S/urd(%on# C)H)
Su%rs# G%or(% J)
Sun Hat S%n)#
S5!$t# Jonat<an)
T<or%au# H%nr0 Da"!d)
T5a!n# Mar8)
T-u# Lao)
Molta!r%)
M%rn%# Jul!o)
W%lls# H)G)
W%stcott# Ed5ard
No0%s)
W%st# Mac)
W!l8!%# W%nd%ll)
W<!*%0# Art<ur)
W<!t%<%ad# Al$$%d#
Nort<)
W!ttroc8# M)C)
Wou8# H%r9n)
Wurtan# R!c<ard)#
Indice
A*stracc!'n# n!"%l%s d%#
A*surdo# la tra/a d%l#
Acc!'n !nd!r%cta# %l /r!nc!/!o d%#
Ac%/tac!'n consc!%nt% d% su r%s/onsa*!l!dad#
Ac%/tac!'n no +u!c!osa#
Ac%t!lcol!na#
Act!tud !n"%st!(adora#
Actuar#
Ada/tac!'n a la r%al!dad#
Adr%nal!na#
A$!rac!'n#
Alca<u%t%ar#
Anal!s!s d% /ro*l%as#
Anal!s!s d% s!tuac!on%s l'(!cas#
Analo(!a $alsa# t9ct!ca d% la#
A/%lar a la Oautor!dad# %oc!'n# !(noranc!aP $alac!a d%#
A/%lar al Ocons%nso# %(o# /o/ulac<oP $alac!a d%#
A//l!%d Ia(!nat!on) OOs*ornP)
cr%a d% !nt%(rac!'n coLn#
cr%as c!%(as#
Ar(u%nto# Od%duct!"o# !nduct!"oP
Ar!t.t!ca %ntal
Arr%*atos
Asoc!ac!'n# %l uso d% la#
Asoc!ac!'n al a-ar#
Asoc!ac!on%s %structuradas#
Asoc!ac!'n $or-ada# t.cn!ca d%#
Ata,u% /%rsonal#
At%nc!'n# /os!t!"a#
Autoa$!rac!'n#
Auto/l9t!ca#
A&!oa al usado# la $alac!a d%l#
Ba*%ado c%r%*ral
Ba+ador#
Ba+a tol%ranc!a /ara la a*!(^%dad#
Basura co%rc!al# Basura !nst!tuc!onal!-ada
Batalla
B!$urcac!'n# $alac!a d%#
B!oal!%ntac!'n#
Bloc8 *ust!n(#
Blo,u% %ntal
Bo*as ro/%an-anas
Bra!nDarousal /<%no%n#
Buscar los <%c<os
Call%+'n s!n sal!da "%r*al
Ca*!ar d% /unto d% "!sta
Ca/aGa d% /u*l!c!dad
Carr%ra %ntal# +u%(o d% la
Catalo(ar
:Cat%(or7as d%scr!/t!"as:
Causa $alsa# $alac!a d%#
Causas Llt!/l%s# /r!nc!/!o d% las
C%r%*%lo
C%r%*ro# /ot%nc!al d%l#
usos +u%(o d% los# ?21
Cla"%s d% r%conoc!!%nto# >?
Col!na# >4K
Co!t.
Co/utadora
Coun!dad d% l%n(ua+%
Conc!%nc!a# Conc!%nc!a d% la s!tuac!'n
Con%&!'n t!/o /u%nt%
Con$orars%
Con$und!r los n!"%l%s d% a*stracc!'n
Con$us!'n /or !n$%r%nc!a d% la o*s%r"ac!'n
Construcc!'n d% <a*!l!dad%s# +u%(o d%#
Construcc!'n d% <a*!l!dad%s d%l c%r%*ro#
Consultat!on Roo OLoo!sP
Cont%&to s!tuac!onal
Contorno su*+%t!"o
Cora-onada
Cort%-a c%r%*ral
Cra-0 Tal8# Stu/!d Tal8 tPostanP
Cu%r/o calloso
D%c!do$o*!a r%s!dual#
D%c!d!r %l /aso d%#
D%ducc!'n % !nducc!'n#
D%$%nsa d% las !d%s#
D%$!n!r %l /ro*l%a#
D% Mana(!n( A.r!ca#
D%/%nd%nc!a d% ca/o#
D%/%nd%nc!a $alsa# $alac!a d% la)
D%rad+%t!"o#
D%sac%l.r%s% 0 d%+% ,u% las /ala*ras sal(an c'oda%nt%#
D%sa$!ar las noras /r%"al%c!%nt%s
D%sa$7o al /or ,u.# t.cn!ca d%
D%sa$7os %ntal%s
D%scr!/c!'n %&acta# t.cn!ca d%
D%s%c<ar los *lo,u%s
D%t%cc!'n d% *asura
D%t%ctar la *asura
D%t.n(as% 0 /!%ns%#
D!a(raa d%l /%nsa!%nto
D!sonanc!a co(nosc!t!"a
D!s/arar /ala*ras
D!"%r(%r
Do*l% %st9ndar# $alac!a d%l#
E$%cto d%l c'o# ?=3
Eoc!'n# l.&!co %ta$'r!co d% la# ==# =?
Encontrar o/c!on%s# ?4K
Encu%ntro d%l /ro*l%a# ?4K
Endur%c!!%nto d% las cat%(or7as# =4E
En$%ros# =?@
Entr%na!%nto %n las <a*!l!dad%s co(nosc!t!"as#
Enunc!ados as%s!nos
Enunc!ados autocr7t!cos
E/7t%to la $alac!a d%l
E,u!/o ,u% /!%nsa
E,u!"ocac!'n
Esc%nar!o %ntal
d%l %sno*!so# $alac!a#
Estados alt%rados d% conc!%nc!a#
Est%rot!/o# $alac!a d%l
Est!lo ant!c!/ator!o# Est!lo !/uls!"o# Est!lo r%act!"o# Est!lo r%$l%&!"o)
Estructura d%l !nt%l%cto od%lo d% la)
Estud!ant%
Et!,u%tas d%ro(at!"as# Et!,u%tas %"aluat!"as#
Eu$%!so#
El /aso d% la %"oluc!'n
E"as!on%s l'(!cas
E"!tar la "%r*al!-ac!'n
E&/%ctat!"as# E&/%ctat!"as Llt!/l%s %l /r!nc!/!o d%# E&/%ctat!"as
n%(at!"as# E&/%ctat!"as /os!t!"as# E&/%r!%nc!a /as!"a
E&/lorac!'n d% la %or!a# +u%(o d%#
Factor%s !n"olucradas %n una s!tuac!'n#
Falac!a d% la *!$urcac!'n# Falac!as l'(!cas#
Falsa corr%lac!'n# $alac!a d% la#
Fanat!so# $alac!a d%l#
Fas% d% %&/ans!'n#
Fas% d%l c!%rr%#
F%n'%no d% constanc!a#
F!+ac!'n d%l *lanco#
F!+ac!'n $unc!onal#
F!ltrar#
Func!'n#
Func!on%s aut'noas# Func!on%s d%l c%r%*ro# Func!on%s co(nosc!t!"as#
G%n%ral!-ac!'n no /%d!da# $alac!a d% la#
Gl9ndula /!tu!tar!a#
Gran %nt!ra# $alac!a d% la)
Ha*!l!dad#
Ha*!l!dad art7st!ca#
Ha*!l!dad d% <ac%r /r%(untas#
Ha*!l!dad d%l /%nsa!%nto d%# d%scr!/c!'n %&acta#
Ha*!l!dad d%l /%nsa!%nto $unc!onal#
Ha*!l!dad%s d%l /%nsa!%nto /r9ct!co#
Ha*!l!dad /ara $orular /r%consc!%nt%%nt% nu%"as !d%as#
H9*!tos#
Ha*la total#
H%c<os !ncorr%ctos#
H%!s$%r!os# H!/oca/o# H!/ot9lao#
H!/ot%t!-ar +u%(o d%#
H!/ot%t!-ar t.cn!ca d%#
Hoo sa/!%ns#
Horona d%l cr%c!!%nto# Horonas#
Ho5 to D%"%lo/ 0our T<!n8!n( A*!l!t0 OK%0%sP
Id%as %ntal%s#
Id!otas sa*!os#
Ia(!n%r7a %!d.t!ca#
Inacc!'n#
Incr%%ntar %l nL%ro d% o/c!on%s d!s/on!*l%s# %l %$%cto d%#
Ind%/%nd%nc!a d% ca/o#
In$orac!'n !rr%l%"ant%# $alac!a d% la#
Inun!dad %s/%c!al#
Inno"ac!'n#
In$otr'n!ca#
Instrucc!'n d% los /roc%sos co(nosc!t!"os#
Int%nc!'n %l /r!nc!/!o /%rc%/tual d%#
Int%r/r%ta#
Int%r/r%tac!'n# /r!nc!/!o /%rc%/tual d%#
Intu!c!'n#
Intu!t!"as#
Ju%(o d% la l!sta d% *!c<os#
Ju!c!o sus/%nd!do# t.cn!ca d%l#
Ju!c!os d% "alor n%(at!"o#
Lan(ua(% Ha*!ts !n Huan A$$a!r OL%%P#
Lan(ua(% !n T<ou(<t and Act!on OHa0a8a5aP#
La"ado c%r%*ral#
L%/r%c<aun d% Al*r%c<t#
L!!tac!on%s o r%str!cc!onal#
L!sta d% o*st9culos# L!sta d% "%r!$!cac!'n $oral#
L!t%rar0 D!(%st#
Llu"!a d% !d%as#
Mal uso d% las %stad7st!cas
Ma/as# Ma/as "%r*al%s a$!l!at!"os
M9,u!nas d% %ns%Gan-a
M.dula# M.dula %s/!nal
M%or!a d% (ru/o# d!s/os!t!"o d%
M%or!a d% la s!tuac!'n# /roc%so d%
M%or!a d% lar(o /la-o
M%or!a Int%r/r%tat!"a# /roc%so d%
M%nsa+%s d%scr!/t!"os 0 %"aluat!"os
M%ta*ol!so
M%t9$ora# M%t9$ora ,u% conduc% a d%s"!ac!'n# $alac!a d% la)
Mod%lo d%l 9r*ol d% d%c!s!on%s# Mod%lo d%l *alanc% (%n%ral#
Mod%los d% r%conoc!!%nto# Mod%los d%l /%nsa!%nto#
Modo N# Modo U#
Monorr!%l d%l /%nsa!%nto#
Mo"!!%nto r9/!do d% los o+os)
Mundo d% las su/os!c!on%s) Mundo d% los n%(oc!os O"%r %sc%nar!os
or(an!-ac!onal%sP
N%urotrans!sor%s
N!"%l d% /u%sta %n arc<a total
O/c!on!-ar# 1E
O/!n!on!t!s# ==?
O/ortun!dad# ?4?
O/ortun!dad d% a/r%nd%r al(o Lt!l# =1>
kr(ano d% !n$orac!'n# ?1
Or!%ntac!'n O*!"al%nt%# %&t%ns!"a# !nt%nc!onal# total# 0Yo n%utralP
Pala*ras d%tonant%s# KK
La $alac!a d% las /ala*ras 9(!cas# =3K
Parar %l /%nsa!%nto# =42
Paras!colo(7a# >=># >=2
Patr'n d% /%nsa!%nto# >?
P%nsador Oada/tat!"o# con"%r(%nt%# d!"%r(%nt%# do(9t!co# l!t%ral#
%c9n!co# r%ctan(ular# a*stractoP
P%nsa!%nto d% (ru/o# $%n'%no d%
P%nsa!%nto Od% /atron%s# c!n.t!co# consc!%nt%# con"%r(%nt%#
d!"%r(%nt%# o/!n!on!t!sP
R!(!d%- s%9nt!ca
P%nsa!%nto O%(o7sta# %strat.(!co# lat%ral# "%r*al# "!sual# /r%D
/ro(raado /roc%sos d%l# s%cu%nc!al# "%rt!calP
P%nsar %n %l cuadro total# cuadro d%l /%nsa!%nto#
P%nsar %n O%l /%nsar# o/c!on%s# /atron%s# so*r% la arc<a# %n "o- alta#
la t.cn!ca d%P
P%rc%/c!'n s%l%ct!"a#
P%rc%/c!on%s %s/ac!al%s 0 c!n.t!cas#
P%rson!$!cac!'n# $alac!a d% la
P%rsuasor%s ocultos#
P!loto auto9t!co#
Plan d% +u%(o
Pr%consc!%nt%#
Pr%(untas Oa*stractas# *!nar!as# *!"al%nt%s# car(adas# co/l%+as# con
truco# concr%tas# con"%r(%nt%s# d!r%ct!"asP
Pr%!sa $alsa
Pr%s%nc!a d% la %nt%# 1?
Pro*a*!l!dad
Pro*l%a
Proc%so AeDA
Produc!r !d%as nu%"as 0 or!(!nal%s# =@
Producc!'n d% $lu+o cont!nuo d% !d%as# Producc!'n d% !d%as# Producc!'n
d% !d%as t.cn!cas d%# Producc!'n as!"a d% !d%as#
Pro%d!os $alac!a d% los# =E>
Pro/!o r!to# K3
Pro/orc!on%s %scond!das# =K1
Pro/os!c!on%s an!$!%stas# =K1
Pro/os!c!'n l'(!ca# =K2
Protocolos# <%ur7st!ca 0 od%los d%l /%nsa!%nto
Pro0%cc!'n#
Producc!'n d% !d%as#
Pro"ocar %l !/ulso d% co/ra# t.cn!ca d%#
Pru%*a d% la r%al!dad#
Punto d% "!sta# A,u. /asa s!B %l +u%(o d%)
Rac!onal!-ar# Rac!onal!-ac!'n $alac!a d% la#
R%al!dad#
R%acc!'n a la t%ns!'n# R%acc!'n d% s%Gal ' r%s/u%sta %l%ctrodo#
R%acc!'n $!+a# R%acc!'n !nstant9n%a
R%acc!on%s d% s%Gal# R%acc!on%s r%/%nt!nas
R%conoc!!%nto# /r!nc!/!o d%
R%d%c!d!r
R%lac!on%s
R%%structurar la s!tuac!'n#
R%(!'n *asal d%l c%r%*ro#
R%!$!cac!'n#
R%lac!'n *asuraD<%c<os#
R%/r%(untar#
R%/r%s%ntac!'n c!n.t!ca#
R%s!st!r la oculturac!'n#
R!(!d%- co/orta%ntal O"%r $l%&!*!l!dad %ntalP
Rut!nas %ntal%s
Sana# =?@
S%l$ R%n%5al OGardn%rP#
S%nt!!%nto % !ntu!c!'n#
S%nt!!%nto#
S%r $%l!-#
S%roton!na#
S!co/at7a#
S!co%scl%ros!s#
S!lo(!so#
S!st%a d% /art!c!'n# ?@@
S!st%a l7*!co# ?3K
So*a+%s "%r*al%s# ?>E# ?24
So*r%s!/l!$!cac!'n# $alac!a d% la# =E=
So$!sa#S'l!da# =KK
Soluc!'n ant!c!/ada d% /ro*l%as#
Soluc!'n d% /ro*l%as)
Soluc!'n d% /ro*l%as d% c!clo a*!%rto# ?43
Su*d!"!s!on%s /%rc%/tual%s# 3K
Su*!-ar# =2=
Su(%r%nc!a $alac!a d% la#
Su+%tos d% /ru%*a#
Su/os!c!on%s#
Status ,uo)
Ta*l%ro %ntal# ?E4 Tallo c%r%*ral# 13# =4>
Tardan-a cr%at!"a# ?42
T%ac<!n( as a su*"%rs!"% act!"!t0 OPostan 0 W%!n(artn%rP# =@# @4 R
T.cn!cas /r9ct!cas d% /roducc!'n d% !d%as# ?2=
T%a !rr%l%"ant%# =3>
T%or !nt%nso a %,u!"ocars%#
T%/o#
T%n%r conc!%nc!a d% la s!tuac!'n# 1?
T.r!nos d%sor!%ntador%s# /r%!sa$alsa d%# =31
T.r!nos total%s# 2>
T%st Patt%rn $or L!"!n( OJo<nsonP# @@
T<% D!ct!onar0 o$ M!s!n$orat!on# =>=
Burn<a T<% H!dd%n P%rsuad%rs#OPac8ardP
T!ro&!na# =E
Tol%ranc!a a la a*!(^%dad#
Toa d% d%c!s!on%s acc!d%ntal
Torr%nt% d% !n$orac!'n
Translac!'n "%r*al#
Tratar d% ant%n%r a /ru%*a todas sus o/c!on%s#
Unsa$% at an0 S/%%d# @> ONad%rP
M9l!do# =KK
M%c!ndad# =@
M%r %l cuadro total# 1@
M%rdad%ros# =KK
M%r*al!-ac!on%s On%(at!"as# /os!t!"asP
M%r*al!-ar# =KE
M%rs!'n "%r*al d%l /%nsa!%nto /r%consc!%nt%#
M!sual!-ac!'n#
Moca*ular!o /os!t!"o#
Moca*ular!o# MI
W!t< Good R%ason#OEn(%lP

Potrebbero piacerti anche