La le!"#i$a es la reserva %&e es#ablece la le' sobre la $a'or (ar#e de los bienes (a#ri$oniales %&e (er#enec"an al ca&san#e a )avor de s&s erederos )or*osos ' li$i#a la dis(osicin $or#is ca&sa a )avor de #erceras (ersonas %&e se (&eda reali*ar +a#&rale*a ,&r"dica de la le!"#i$a-. Hace re)erencia a la ra*n de acer al!o- Li$i#acin a la liber#ad de #es#ar/ dis(oner libre$en#e &na (orcin del (a#ri$onio de la erencia- Es#ablece &na (rovisin econ$ica (ara sa#is)acer las necesidades de &na )a$ilia a la $&er#e de s& ca&san#e- La le!"#i$a es &n dereco (ro(io %&e se enc&en#ra es#ablecida en la le' civil- Ti#&lares de la le!"#i$a-. Descendien#es/ ascendien#es ' el cn'&!e sobrevivien#e o convivien#e en )&ncin san!&"nea ' #a$bi0n (or ado(cin- Porcin le!"#i$a de los descendien#es-. Pri$era ca#e!or"a-. Descendien#es Descendien#es Dis(osicin libre Se!&nda ca#e!or"a-. Ascendien#es
1n'&!e2convivien#e Dis(osicin libre Re%&isi#os-. 34 5&e el eredero no se enc&en#re desvinc&lado ,&r"dica$en#e de 0l 6divorcio7 con sen#encia e,ec&#oriada- Ar# 89 1-F- Ar#- 89-. 6I+TRA+SMISI:ILIDAD DE LA A11IO+7- La accin de an&lacin del $a#ri$onio no se #rans$i#e a los erederos/ sino c&ando a' de$anda (endien#e a #ie$(o del deceso de %&ien (od"a in#er(onerla- ;4 <niones libres o de eco S&cesin le!"#i$a $i=#a-. Pri$er caso-. En#re el cn'&!e ' el i,o
Ascendien#es 1n'&!e Liberalidad del de c&,&s res(ec#o a s&s bienes-. Ar#"c&lo 399>-. 6E?1EP1IO+ AL 1O+TRATO SO:RE S<1ESIO+ F<T<RA7 Es v@lido el con#ra#o (or el c&al &na (ersona co$(ro$e#e la (ar#e o (orcin dis(onible de s& (ro(ia s&cesin- +o #eniendo erederos )or*osos/ (odr@ dis(oner (or con#ra#o de la #o#alidad o (ar#e de s& (ro(ia s&cesin- Ar#"c&lo 39A>-. 6LI:RE DISPOSI1IO+ DE :IE+ES POR EL DE 1<B<S7 +o #eniendo nin!Cn eredero )or*oso/ el de c&,&s (odr@ dis(oner libre$en#e de la #o#alidad de s& (a#ri$onio (or ac#os en#re vivos o en #es#a$en#o- 1&ando no a' eredero/ &na #ercera (ersona (&ede ser bene)iciaria de la #o#alidad de los bienes del ca&san#e- +&lidad de los ac#os con#rarios a la le!"#i$a-. Ar#- 39AA 1-1- Ar#"c&lo 39AA-. 6+<LIDAD DE LAS MODIFI1A1IO+ES Y PA1TOS Y DE LAS 1ARGAS Y 1O+DI1IO+ES SO:RE LA LEGITIMA7 I- Es n&la #oda dis(osicin #es#a$en#aria (or la c&al se $odi)ica o s&(ri$e la le!"#i$a de los erederos )or*osos/ o se i$(onen car!as o condiciones sobre ella- II- Es i!&al$en#e n&lo #odo con#ra#o/ celebrado an#es de abrirse la s&cesin/ %&e $odi)i%&e/ s&(ri$a o i$(on!a car!as o condiciones a la le!"#i$a de los erederos )or*osos- 6Ar#s- 399D/ 39>8/ 39AE del 1di!o 1ivil7 Par#ic&laridades de la s&cesin (or la le!"#i$a-. Es &na s&er#e de reserva de esa (orcin a )avor de los erederos )or*osos- 1arac#er"s#icasF 3-. Es in#an!ible/ no se (&ede #ocar e indivisible ;-. +o necesaria$en#e #iene %&e aber &n #es#a$en#o/ obra de )or$a na#&ral- G-. E=is#e dereco de re(resen#acin D-. Per$i#e la s&bro!acin >-. E=is#e &na )or$a de solici#ar el rein#e!ro c&ando los derecos son v&lnerados A-. +o se (&ede ren&nciar a la le!"#i$a/ #ransi!ir ni ceder en &na (orcin o s& #o#alidad RESUMEN Buenas noches Dr. Hans Van Der Beng (Vice-Rector), Dra. Amanda Arriaran (Directora de a carrera de Derecho), Dr. Mario Sen!ano ("utor), Dr. Ernesto #ontreras (Reator) se$oras % se$ores. E t&tuo de a 'resente t(sis es) DER*+A+,*N DE -A .,+URA DE DESHEREDA#,*N / AM0-,A#,*N DE -AS #AUSA-ES DE ,ND,+N,DAD EN E- #*D,+* #,V,- B*-,V,AN* Em'e!are a disertaci1n con e desarroo de os antecedentes de a tesis) 2.- ,DEN",.,#A#,*N DE- 0R*B-EMA.- De manera genera se 'uede esta3ecer 4ue a 'aa3ra 5sucesi1n6 7iene de at&n succesio - onis, 4ue signi8ca 5acci1n de suceder69 entrar una 'ersona en e ugar de otra. Se de3e acarar 4ue herencia % sucesi1n no constitu%en sin1nimos. -a herencia es e con:unto de 3ienes, derechos % o3igaciones 4ue, a morir una 'ersona, son transmitidos a sus sucesores9 mientras 4ue a sucesi1n es a transmisi1n, en un acto :ur&dico, de a herencia. Dentro de a sucesi1n, se encuentra un derecho egamente reconocido, en 3ene8cio de os herederos ;or!osos, amado 5eg&tima6. En contra'osici1n a a eg&tima % a a 'arte dis'oni3e - 4ue es e derecho de de cu:us, se encuentran as 8guras de a indignidad % desheredaci1n. Ma<a se$aa 4ue a ,ndignidad es a sanci1n o'erada 'or medio de sentencia :udicia % a 'etici1n de os egitimados acti7amente en 7irtud de a cua 'roduce a caducidad de a 7ocaci1n sucesoria % hace 4ue e decarado indigno sea e=cuido de a sucesi1n. 0or su 'arte >annoni considera 4ue a 5Desheredaci1n es a 'ri7aci1n de a eg&tima a un heredero ;or!oso, dis'uesto 'or e causante en e testamento.? Am3as 8guras son reguadas 'or e #1digo #i7i. E ca'&tuo ,,,, de t&tuo , de i3ro cuarto de #1digo, en su art.2@@A a 2@2B estC dedicado a a indignidad9 e ca'&tuo V,,,, de t&tuo ,,,, de i3ro cuarto, en sus art.22DE a 22F@ a a desheredaci1n. -a indignidad, como a desheredaci1n, e=cu%en de a sucesi1n. -as seme:an!as entre estas 8guras son) En 'rimer ugar am3as tienen moti7os casi seme:antes, como e homicidio, a tentati7a de homicidio, a caumnia, e ;aso testimonio, e a3andono o 'rostituci1n de menores. En segundo ugar e 'rocedimiento % 8nes son simiares) 2) Se inicia con a denuncia hecha 'or una 'ersona 4ue se 3ene8cie con a e=cusi1n de indigno o desheredado. En e caso de desheredaci1n, %a se encontrarC e nom3re % e moti7o de desheredaci1n en e testamento. G) esta denuncia de3erC ser iniciada % 'roseguida hasta su terminaci1n 'or os herederos o 'or e a3acea. E) E 'a!o esti'uado 'ara iniciar a acci1n, tanto en a indignidad como en a desheredaci1n es de dos a$os9 caso contrario, caduca. H) -a e=cusi1n de indigno como a de desheredado, resutan de una sentencia decarati7a de un :ue! com'etente, re4uisito sin e cua no tiene 7aor aguno. B) Esta sentencia tiene e;ecto retroacti7o, hasta e momento mismo de a a'ertura de a sucesi1n, % e e=cuido es considerado como si nunca hu3iera sido decarado sucesor. I) 0or Jtimo, e=iste a reha3iitaci1n de indigno % a re7ocaci1n de a desheredaci1n9 am3as constitu%en e 'erd1n 4ue se otorga a e=cuido. Esto no se a'ica en casos de homicidio o tentati7a de homicidio. En cuanto a as di;erencias e=istentes entre estas dos 8guras se tiene, en 'rimer ugar, 4ue a desheredaci1n de3e ser hecha mediante testamento, 'or e de cu:us, re4uisito indis'ensa3e 'ara su 7aide!. En cam3io, a indignidad tam3i(n 'uede ser denunciada 'or una tercera 'ersona 4ue tenga inter(s eg&timo. En segundo ugar, a desheredaci1n de3e ser o3ser7ada en 7ida de testador, % a indignidad 'uede ser des'u(s de ;aecimiento de de cu:us. En tercer ugar a desheredaci1n s1o estC dirigida a os herederos ;or!osos, a indignidad a toda case de sucesores o herederos. En cuarto ugar, entre os moti7os de desheredaci1n no contem'ados 'or a indignidad estCn com'rendidas a ;ata de asistencia ;amiiar, sin :usto moti7o, e 'oneres as manos 7ioentas, in:uriar o in;amar a 'adre o a madre, e acceso carna con a madrastra o 'adrastro, nuera o %erno. 0or su 'arte a indignidad, contem'a a ;ata de denuncia de a muerte de de cu:us, 4ue ha sido conocida 'or un 'ariente dentro de os tres 'rimeros d&as, no 're7ista en caso de desheredaci1n e im'edir 4ue haga testamento o 4ue o otorgue, re7o4ue. En concusi1n, si 3ien e=isten di;erencias entre am3os institutos, a indignidad es una 8gura 4ue tiene ma%or 7isi1n % am'io acance. Esto se e7idencia en e #1digo #i7i 3oi7iano 4ue en e ca'&tuo re;erido a a desheredaci1n, en su art.22F@ esta3ece 4ue, a ;ata de regas es'ec&8cas, se 'odrCn a'icar as esta3ecidas 'ara a indignidad. 0or otro ado, e uso 4ue se da a as 8guras en estudio en a 'rCctica :ur&dica naciona tam'oco 'arece :usti8car a e=istencia de am3as. As&, de acuerdo a a in;ormaci1n 'ro'orcionada 'or os notarios de ;e 'J3ica, e hacer testamento es 'oco ;recuente en nuestra reaidad. E anCisis de agunos casos :udiciaes en a materia 'ermite a8rmar 4ue e=iste con;usi1n res'ecto a am3as instituciones - tanto entre a 'o3aci1n como entre os a3ogados - 4uienes, a iniciar as demandas, indican os moti7os de indignidad, esta3eciendo a concordancia con os de a desheredaci1n, 'ara concuir soicitando a desheredaci1n de indigno. En e derecho com'arado a egisaci1n re7oucionaria ;rancesa a3oi1 a ;acutad de desheredar. De a& 4ue e #1digo Na'oe1n no contenga esta instituci1n. E #1digo #i7i itaiano de 2FIB tam3i(n 3orr1 toda a teor&a de a desheredaci1n, su'rimiendo de sus te=tos hasta a 'aa3ra misma. 0ara os :uristas ;ranco-itaianos, a desheredaci1n es innecesaria, e=istiendo a indignidad. G.- 0-AN"EAM,EN"* DE- 0R*B-EMA KSi as causaes, 'rocedimiento % 8nes de a desheredaci1n % a indignidad son simiares, se :usti8ca a co-e=istencia de am3as 8guras en e #1digo #i7i 3oi7ianoL E.- *BME",V*S.- *3:eti7o genera Determinar si se :usti8ca a co-e=istencia, en e #1digo #i7i 3oi7iano de as 8guras de indignidad % desheredaci1n, 'or tener causaes, 'rocedimiento % 8nes simiares. En caso de no :usti8carse a co-e=istencia de am3as 8guras, determinar cuC de eas 'odr&a desa'arecer 'ara e7itar a du'icidad ega. *3:eti7os es'ec&8cos E='oner, 3re7emente, e tema de sucesiones, as& como de indignidad % desheredaci1n. Demostrar a simiitud de as 8guras de desheredaci1n % de indignidad, en nuestra egisaci1n, as& como e tratamiento 4ue (stas reci3en en e derecho com'arado. Estudiar a im'ortancia de as 8guras de indignidad % desheredaci1n en a 'rCctica :ur&dica 3oi7iana. Vaorar si as di;erencias e=istentes entre a indignidad % desheredaci1n son esenciaes o no, % determinar si una de as 8guras 'odr&a a3sor3er a a otra. H.- MUS",.,#A#,*N E tema de esta tesis resuta ser no7edoso dentro de nuestra egisaci1n, %a 4ue no se conoce otra indagaci1n 4ue se ha%a ocu'ado de (... -a ree7ancia cient&8ca de esta in7estigaci1n radica en 4ue 'ermitirC a sistemati!aci1n de a egisaci1n 3oi7iana en a materia9 ademCs, ;a7orecerC e anCisis de su incidencia e im'acto en a reaidad :ur&dica naciona. -a utiidad socia de estudio estC dada en a medida en 4ue sus resutados, aternati7amente, :usti8carCn a co-e=istencia de am3as 8guras o 'ermitirCn racionai!ar e ordenamiento, eiminando una de eas, e7itando una 'osi3e con;usi1n 4ue 'ueda darse, res'ecto a eas, en a 'rCctica :ur&dica naciona. B.- H,0*"ES,S 0or ocasionar innecesarias con;usiones en a 'rCctica :ur&dica, de3ido a a simiitud de as causaes, 'rocedimientos % 8nes, a co-e=istencia de a desheredaci1n e indignidad en e #1digo #i7i 3oi7iano no se :usti8ca9 ra!1n 'or a 4ue, am'iando as causaes de a indignidad, 'uede derogarse a 8gura de a desheredaci1n. I.- VAR,AB-ES.- Varia3e inde'endiente #o-e=istencia de a desheredaci1n e indignidad en e #1digo #i7i 3oi7iano. Varia3e de'endiente #on;usiones entre am3as 8guras en a 'rCctica :ur&dica, ocasionadas 'or a simiitud de causaes, 'rocedimiento % 8nes. Derogaci1n de a 8gura de desheredaci1n % am'iaci1n de as causaes de indignidad en e #1digo #i7i 3oi7iano. D.- Marco "e1rico.- A3arca dentro de a egisaci1n com'arada a #.#. ;ranc(s, #.#. itaiano % #.#. 7ene!oano. En cuanto a a egisaci1n naciona tenemos e #.#. Santa #ru!, #.#. Bai7ian % e actua #.#. Ban!er. F.- D,SEN* ME"*D*-*+,#* 0ara a reai!aci1n de 'resente tra3a:o de in7estigaci1n, se utii!1 e m(todo com3inado denominado trianguaci1n metodo1gica, 4ue consiste en a con:unci1n de dos m(todos (cuaitati7o % cuantitati7o) % di7ersas t(cnicas, 'ara a 7eri8caci1n de a hi'1tesis. E cuaitati7o 'retende descri3ir una situaci1n % sus caracter&sticas, a di;erencia de cuantitati7o, 4ue 'ermite ;ormuar % 7eri8car una causa o e='icaci1n a determinada situaci1n 'ro3emCtica % sus consecuencias. F.2. .uente de conocimiento te1rico estC sustentada 'or e estudio de diccionarios, tratados, 3i3iogra;&as, re7istas % tesis es'eciai!adas en e tema a3ordado, as& como 'or e anCisis de os c1digos, tanto nacionaes como e=tran:eros, o 4ue con;orma e m(todo cuaitati7o. F.G. .uentes de conocimiento em'&rico as constituirCn, 'or una 'arte, os e='edientes de 'rocesos :udiciaes, en os 4ue se demanda a e=cusi1n de a sucesi1n, 'or moti7os de desheredaci1n %Oo indignidad9 'or otra 'arte, os notarios, :ueces % a3ogados es'eciai!ados en materia ci7i. Esto 7iene a con;ormar e m(todo cuantitati7o o con8rmatorio. F.E. Deimitaci1n es'acia % tem'ora E estudio se reai!1 en as ciudades de -a 0a! % #ocha3am3a en 2AAF. F.H. Uni7erso % muestra En cuanto a 'rocesos, se tra3a:1 con e='edientes 'resentados en os di;erentes :u!gados de 'artido en materia ci7i, de a ciudad de #ocha3am3a % -a 0a!, entre os a$os 2AAB % 2AAD. En cuanto a notarios, se tra3a:1 con una muestra de B@P en a ciudad de #ocha3am3a % E@P en a ciudad de -a 0a!. En e caso de os :ueces, e estudio a3arc1 a 2@@P de Mueces de 'artido en o ci7i en am3os de'artamentos. En cuanto a os a3ogados, se utii!1 una muestra intenciona con criterio de seecci1n de EB 'ro;esionaes 'or de'artamento. F.B. "(cnicas En e marco te1rico se utii!1 a re7isi1n de archi7os % 3i3iogra;&a ree7ante. En e marco 'rCctico a estudio de os e='edientes de 'rocesos se a'ic1 a t(cnica de anCisis documenta, en sus com'onentes de anCisis de hechos % anCisis de derecho. -a in7estigaci1n de as o'iniones de os notarios, a3ogados % :ueces se reai!1 mediante a t(cnica de a encuesta estructurada. F.I. ,nstrumento 4ue se us1 ;ue e cuestionario, dise$ado en 3ase a os o3:eti7os 'ro'uestos. 22 minutos Seguidamente desarroare cada uno de os o3:eti7os es'ec&8cos de a t(sis. V,S,*N D*#"R,NA- de a DESHEREDA#,*N E ,ND,+N,DAD De a sucesi1n.- #omo %a se di:o anteriormente a sucesi1n es un modo deri7ado de ad4uirir a 'ro'iedad, a cu%a consecuencia son transmitidos os derechos % o3igaciones de una determinada 'ersona (testador) a ;a7or de una o 7arias 'ersonas (herederos). E=isten teor&as 4ue ;undamentan a sucesi1n as& 'or e:em'o a de derecho natura, 4ue esta3ece 4ue e derecho sucesorio de os hi:os nace 'or un 7&ncuo natura, 4ue es e amor de os 'adres a os hi:os. 0or otro ado a teor&a de a 7ountad considera a a sucesi1n como e acto mCs indi7idua % 'uro, e='resi1n neta de a 7ountad de causante de nom3rar sus herederos. A ;aecer e de cu:us se acti7a a a'ica3iidad de derecho sucesorio, 4ue tiene as siguientes eta'as) 2) A'ertura de a sucesi1n) -a sucesi1n se a3re, con a muerte rea o 'resunta de una 'ersona. G) Vocaci1n hereditaria) segJn Via;uerte, consiste en 5e amamiento hecho a 'osi3es herederos, sea mediante testamento, 'or dis'osici1n de a e% o 'or 7ountad contractua.6 E) Deaci1n) Es e amamiento actua % e;ecti7o a os herederos, e o;recimiento de a herencia, en 7irtud de cua e heredero 'uede ace'tar o recha!ar a herencia. H) Ad4uisici1n de a herencia) Res'ecto a ea e #1digo #i7i 3oi7iano esta3ece, en e art.2@@D 'ar., 4ue) -a herencia se ad4uiere 'or e s1o ministerio de a e% desde e momento en 4ue se a3re a sucesi1n. #on este 'reCm3uo, em'e!ar( a descri3ir 'rimeramente todo o re;erente a a 8gura de a desheredaci1n Desheredaci1n, conce'to % generaidades.- Ma<a se$aa 4ue) 5a desheredaci1n consiste en a 'ri7aci1n de a eg&tima a os herederos ;or!osos en 7irtud de una causa :usta, demostra3e, ta=ati7amente se$aada 'or a e% % e='resada en e testamento.6 En os Antecedentes hist1ricos se encuentra 4ue en e Derecho Romano e 'adre era due$o % se$or de 7idas % haciendas, 'or o 4ue no se reconoc&a a eg&tima. De acuerdo a a e% de as Q,, "a3as, e testador 'od&a e=cuir i3remente a sus descendientes, sim'emente omiti(ndoos en e testamento. 0osteriormente, a omisi1n de un heredero en e testamento signi8c1 a nuidad de dicho testamento. 5MCs tarde a e% +aicia esta3eci1 4ue e testador de3&a e=cuir e='resamente a sus herederos, sin 4ue 3astara a sim'e omisi1n.6(B*RDA 2AFH)I@) -as causaes 4ue Mustiniano esta3eci1 en a No7ea 22B muchas de as cuaes rigen toda7&a en as egisaciones son) 4ue s1o 'ueden ser desheredados os herederos ;or!osos, 'or as causaes esta3ecidas en a e%. Estas causaes de3&an ser mencionadas en e te=to % os herederos de3&an 'ro3ara. En e Derecho es'a$o, es'eciamente en as 'artidas, a desheredaci1n ;ue reguada a 'artir de .uero Mu!go, 3a:o e e;ecto de Derecho Romano, 'redominando e criterio de hacera 5...ordenada 'uramente % no su3ordinada a condici1n9 de toda a eg&tima o herencia % no de 'arte9 4ue e desheredado ;uera ma%or de die! a$os % medio9 % en 7irtud de :usta causa.6 En e Derecho .ranc(s se ado't1 a desheredaci1n, 3a:o a inRuencia de Derecho Romano, ace'tCndose a e=cusi1n de 4uienes no merec&an ser herederos, 'or ha3er (stos incurrido en una de as causas se$aadas como :ustas 'ara desheredar. E .undamento de a desheredaci1n 4ueda gen(ricamente re;erido a :uego de as 'otestades % de3eres ;amiiares. 5En e sistema de herencia ;or!osa e testador de3e tener 'resente a a4ueos herederos a 4uienes no 'uede 'ri7ar de su 'orci1n, 'or4ue eo se o im'ide a e%. / es a4u& donde ad4uiere toda su 7igencia a desheredaci1n, %a 4ue si a eg&tima se ;unda en os de3eres de a;ecto % asistencia de causante hacia e egitimario, a4uea im'orta a dis'ensa 4ue e orden :ur&dico con8ere a testador de seguir 7incuado a ese o<cium 'ietatis cuando concurre una causa gra7e % reconocida 'or a e%.6(MA..,A) Suienes 'ueden ser desheredados.- Soo os herederos ;or!osos de toda o s1o una 'arte de a eg&tima. Desheredaci1n su:eta a condici1n.- Desde e 'unto de 7ista de nuestro #1digo, es ;acti3e a desheredaci1n su:eta a condici1n. De os estudios reai!ados 'or Vaet de +o%tisoo (2AF@)GFB), se des'renden, en s&ntesis, as siguientes cuatro 'osi3iidades) a) Desheredaci1n condicionada a 4ue, en o ;uturo, incida un egitimario en causa de desheredaci1n. Esta 'osi3iidad es recha!ada 'or as 're7isiones de a -e%, 4ue esta3ece 4ue a causa de desheredaci1n de3e 'roducirse con anterioridad a ;aecimiento de de cu:us. 3) Desheredaci1n e;ectuada 'or e testador, sin tener a certe!a de hecho % condicionCndoa a 4ue (ste resute 'ro3ado. -a condici1n es 7Cida % esta re;erida, mCs 3ien, a a necesidad de 'ro3ar e hecho 4ue da ugar a a desheredaci1n. c) Desheredaci1n ordenada, 'ara e su'uesto 4ue se 'rodu!ca una sentencia 4ue, como causa, ;undamente a desheredaci1n. AcC, no se trata de 'ro3ar un hecho, como en e su'uesto 'recedente, sino 4ue a 'ro'ia sentencia constitu%a, 'or s& misma, a causa. d) Desheredaci1n ;undada en un hecho ocurrido con anterioridad a testamento, 'ero condicionCndoa a a 'osterior conducta o un hecho uterior de desheredado. Se trata de un hecho ocurrido con anterioridad a a muerte de testador, 'ero en e 4ue e=iste arre'entimiento, recti8caci1n de conducta 'or 'arte de su'uesto heredero, 5...de3e admitirse a 7aide! de a condici1n como e4ui7aente a un 'erd1n condicionado.6 #aracteres de a Desheredaci1n.- De3e ser decarada, mediante a 7ountad de causante en e testamento. -a acci1n corres'onde Jnicamente a causante, 'ero su cuminaci1n de3e hacerse 'or os herederos o e a3acea. -a desheredaci1n se 'urga con a muerte de cu:us. Decarada a desheredaci1n 'or :ue! com'etente, - re4uisito con e cua reci(n tiene 7aide! - e desheredado es considerado como si nunca hu3iera sido instituido heredero. -as causaes de desheredaci1n se e=tinguen 'or e 'erd1n de o;endido. -as causaes de3er&an originarse con anterioridad a a muerte de causante. -a desheredaci1n actJa e=cusi7amente en a sucesi1n testamentaria. S1o a;ecta a os herederos ;or!osos o eg&timos. E;ectos de a desheredaci1n.- 0rimero, mientras se inicia a acci1n, e desheredado carece de t&tuo hereditario. Si es ;or!oso, 4ueda sus'endido e derecho de 'osesi1n de os 3ienes. Si es ega o testamentario, 'ierde e derecho de 'edir :udiciamente a entrega de a 'osesi1n. Segundo, cuando a sentencia ha decarado 'ro3ada a causa en 4ue se a'o%1 a e=cusi1n, e desheredado 4ueda marginado de a sucesi1n. "ercero, se crea a 8gura :ur&dica de derecho de re'resentaci1n 4ue hace su3intrar, a os descendientes, en e ugar % grado de sus ascendientes, cuando (ste sea desheredado, indigno de suceder, renuncie o 'remuera a a 'ersona de cu%a sucesi1n se trata. A continuaci1n ingresare a desarroo de a 8gura de a indignidad, conce'to % generaidades.- -a de8nici1n mCs a'ro'iada es a 4ue se$aa Ma<a) 5,ndignidad es a sanci1n o'erada 'or medio de sentencia :udicia % a 'etici1n de os egitimados acti7amente, en 7irtud de a cua se 'roduce a caducidad de a 7ocaci1n sucesoria % hace 4ue e decarado indigno sea e=cuido de a sucesi1n.6 Antecedentes hist1ricos.- En Roma no e=ist&a a indignitas. 0arece 4ue e conce'to de indignidad se in8ere, a a 'ostre, de una cantidad de casos en 4ue os em'eradores reso7ieron 'ri7ar de as ad4uisiciones hereditarias a 4uienes ha3&an incurrido en actos u omisiones recha!ados 'or a conciencia socia. En e Derecho Romano, a desheredaci1n tutea3a e resentimiento 'ersona de o;endido contra e o;ensor. 0or su 'arte, a indignidad tutea3a mCs e inter(s 'J3ico, 'ues e hecho 4ue se 'udiera suceder a 4uien se ha3&a hecho 7&ctima de utra:es de cierta gra7edad, era recha!ado. En concusi1n, se 'uede a8rmar 4ue, en e Derecho Romano, a indignidad ten&a su origen en dos instituciones) a e=heredatio, en a 4ue e causante 'od&a e=cuir de a herencia a sus hi:os, % a ere'torium, donde a e% se'ara3a de a sucesi1n a os herederos indignos, 'or4ue su'&a a 7ountad de de cu:us. .undamento.- Se distinguen, dos orientaciones n&tidamente de8nidas) una su3:eti7o % otra o3:eti7o. 0ara a 'rimera, e ;undamento se de3e re;erir a a 7ountad 'resunta de causante, en a inteigencia de 4ue, si (ste hu3iese conocido os hechos, ha3r&a e=cuido a indigno de a sucesi1n. -a o3:eti7a, en cam3io, entiende 4ue a e=cusi1n se ;unda en e desmerecimiento en 4ue, segJn e sentir comJn, ha incurrido e denominado indigno. Naturae!a :ur&dica.- MaT&a esta3ece 4ue, de acuerdo a una 'ostura, a indignidad sucesoria se considera como causa de e=cusi1n de a herencia9 'or tanto, no es causa de inca'acidad 'ara suceder, sino causa de anuaci1n de a deaci1n hereditaria % de a consiguiente ace'taci1n 'or 'arte de indigno. Se a8rma 4ue (ste no es un inca'a!, ad4uiere a herencia, 'ero, en 7irtud de sentencia :udicia, esa ad4uisici1n 'uede 7ariar. *tra 'ostura sostiene 4ue a indignidad o'era como una causa de inca'acidad % no como causa de e=cusi1n. Una consecuencia inmediata es 4ue e indigno no ad4uiere a caidad hereditaria, 'ues no se 'roduce deaci1n a ;a7or de (, sino 4ue esta caidad actJa directamente a ;a7or de 4uien es amado en su ugar, 'or re'resentaci1n, sustituci1n, o deaci1n sucesi7a. En una 'osici1n intermedia, se argumenta 4ue a indignidad es una incom'ati3iidad mora, en a 4ue se sitJa e sucesor, 'or un hecho 'ro'io res'ecto de de cu:us, en 7irtud de a cua 'uede ser e=cuido de a sucesi1n. -a indignidad no su'one inca'acidad. -os romanos distinguieron a indignidad de a inca'acidad9 e indigno era ca'a! de reci3ir a sucesi1n, 'ero no de retenera, 'or4ue e 8sco se a 4uita3a. 0ara ser decarado indigno, ha% 4ue tener 7ocaci1n hereditaria %, 'or o tanto, ca'acidad 'ara suceder. Momento en 4ue de3e e=istir a indignidad.- de3e e=istir a tiem'o de a muerte de causante. No siem're serC 'osi3e a'icar esta rega, as& 'or e:em'o, a ;ata de denuncia de a muerte 7ioenta de de cu:us. Suienes 'ueden ser decarados indignos.- "anto os herederos testamentarios, as& como os egatarios. ,ndi7isi3iidad de a indignidad.- >annoni % Ma<a, consideran 4ue a acci1n de indignidad es indi7isi3e. Si ;uese di7isi3e, e ;raccionamiento e7ar&a a 4ue e heredero ;uera digno, con res'ecto a uno, e indigno con reaci1n a os demCs. No se 'uede ser heredero soamente en una 'arte % no en otra9 tam'oco se 'uede ser -heredero - o indigno - 'ara agunos % no 'ara otros, 'ues a indignidad es indi7isi3e. #aracteres de a indignidad.- Rodr&gue! +re! considera 4ue son) De3e ser decarada 'or sentencia :udicia. De modo 4ue mientras no e=ista sentencia :udicia e:ecutoriada, e a;ectado es digno de suceder a causante. -a acci1n corres'onde a cua4uiera de os interesados en e=cuir a heredero o egatario indigno. E inter(s es 'atrimonia, sea 'or4ue 4uien acciona entra a suceder o 'or4ue aumenta su 'artici'aci1n en a herencia. -a indignidad se 'urga 'or e transcurso de tiem'o, e 'a!o dos a$os. -a acci1n de indignidad no 'asa a terceros de 3uena ;e, de suerte 4ue si e indigno ena:ena un 3ien de a asignaci1n, e tercero de 3uena ;e no estC o3igado a restituir. Decarada :udiciamente a indignidad, e asignatario de3e restituir o 4ue ha%a reci3ido, sus accesiones % os ;rutos. -as causaes de indignidad se e=tinguen 'or e 'erd1n de o;endido. A (stas se 'ueden a$adir as siguientes) -as causaes de indignidad se 'ueden originar con anterioridad o 'osterioridad a ;aecimiento de causante. -a indignidad reci3e a'icaci1n, tanto en a sucesi1n testamentaria, como en a a3- intestato. -a indignidad a3arca a toda case de sucesores. Sus e;ectos.- 2) E e;ecto 'rinci'a es a e=cusi1n de indigno de a sucesi1n. Es considerado como si nunca hu3iera sido sucesor, si acaso estu7iera en 'osesi1n de os 3ienes de a herencia, de3erC restituiros 'ara 4ue os reci3an os herederos 3ene8ciados con su e=cusi1n. No soamente estC o3igado a de7o7er os 3ienes sino tam3i(n os ;rutos 4ue 'erci3i1, desde e d&a 4ue se a3ri1 a sucesi1n. G) -os descendientes de indigno, 'or e derecho de re'resentaci1n, su3intran en e ugar de (ste, 'ero e indigno 'ierde todo derecho de re'resentaci1n. E) si e indigno ega a ena:enar os 3ienes de a herencia en ;a7or de terceros, (stos terceros no estCn en a o3igaci1n de restituir os 3ienes, es o3igaci1n de indigno de7o7er dichos 3ienes, %a sea restitu%endo a cosa o, en su de;ecto, e 7aor de a misma. Discusi1n doctrina acerca de a coe=istencia de a desheredaci1n e indignidad.- Muchos autores no com'arten e criterio de a uni8caci1n de am3os institutos, 'or4ue consideran 4ue as di;erencias e=istentes entre eos tienen un carCcter ree7ante. Morge MaT&a, re8ri(ndose a 'ensamiento de 0uig 0e$a, se$aa 4ue) 5-a desheredaci1n 'osi3iita e e:ercicio 'or 'arte de testador de una suerte de magistratura dom(stica, 'ermiti(ndoe castigar a in;racci1n de de3eres contrarios a 3uen orden de a ;amiia.6 En cam3io, a indignidad es sancionada 'or a e%. Esto signi8ca 4ue ha% di7ersidad de 7ountades 'ara castigar. -a desheredaci1n se desen7ue7e en a es;era 'ri7ada, mientras 4ue a indignidad se mue7e en a 'J3ica. En contra'osici1n, Borda considera 4ue) 5-a 'rimera cr&tica 4ue se ;ormua contra a desheredaci1n se 7incua con su su3sistencia como instituci1n se'arada de a indignidad. Am3as tienen 'or o3:eto e=cuir a heredero 4ue se ha hecho indigno de reci3ir os 3ienes de causante. Ace'tado este 'unto de 7ista, resuta induda3e 4ue a desheredaci1n de3e ser a3sor3ida 'or a indignidad, 'uesto 4ue (sta 'ermite soucionar todos os su'uestos de a 'rimera, no as& a a in7ersa.6 Una 'osici1n intermedia, sostenida 'or -ohmann -uca de "ena, dice) 5A di;erencia de a indignidad a desheredaci1n es instituci1n 'ara 'ri7ar a os egitimarios de derecho sucesorio 'or e='resa dis'osici1n testamentaria % o37iamente e=isten di;erencias entre una % otra categor&a, aun4ue entre am3as e=iste un comJn ;ondo :ur&dico 4ue as 7incua, 4ue es e dem(rito o descai8caci1n. 0ero cuando ;ata e testamento, o cuando os hechos 4ue agra7ian han sucedido des'u(s de otorgado e testamento, e egisador 'resume 4ue e causante, de ha3eros sa3ido, hu3iera 'ri7ado de 'osi3iidad sucesoria a autor de os mismos 'or consideraro indigno de reci3ir un 3ene8cio 'or herencia.6 0ara concuir, >annoni esta3ece 4ue a di;erencia conce'tua radica en 4ue a indignidad resue7e una 7ocaci1n e=istente % a desheredaci1n 'ri7a de 7ocaci1n. 0or eo, no se :usti8ca a du'icidad de instituciones ;undadas en causas comunes. Esto ha mo7ido a 4ue un sector de 'ensamiento :ur&dico moderno 'ro'icie a a3sorci1n de a desheredaci1n 'or a indignidad. /a no 'uede sostenerse 4ue a indignidad 'ertene!ca a cam'o de o 'J3ico % a desheredaci1n a a es;era 'ri7ada, ni en cuanto a as causas de una 8gura % a otra, ni en cuanto a os e;ectos. "am'oco 'uede sostenerse 4ue a indignidad im'i4ue una o;ensa a a mora socia % 4ue a desheredaci1n se imite a castigo de o;ensas 'ri7adas. -a indignidad tiene un Cm3ito mCs am'io 4ue a desheredaci1n, en a medida en 4ue se a'ica no s1o a heredero egitimario, sino, tam3i(n, a eg&timo no ;or!oso, a heredero testamentario e, incuso, a egatario. Sui!C sea esto o 4ue demuestra 4ue a indignidad es e instituto 4ue mCs cum'e a 8naidad 'uniti7a, aun4ue se recono!ca, tam3i(n, 4ue de3en e=tenderse as causaes, 4ue, agunas 7eces, son e=cesi7amente circunscri'tas % estrechas. 2@ min. E segundo o3:eti7o es'ec&8co esta com'rendido 'or a reguaci1n 'ositi7a 4ue tienen estas 8guras en a egisaci1n naciona % com'arada. 0rimeramente 7eremos a egisaci1n naciona. A o argo de a historia re'u3icana, tres #1digos han reguado a materia ci7i) e #1digo #i7i Santa #ru!, #1digo #i7i Bai7iCn % e #1digo #i7i Ban!er, actuamente 7igente. Son mu% 'ocos os datos recoectados de #1digo #i7i Bai7iCn, 'or o 4ue no se tiene una e='icaci1n e=tensa de a reguaci1n 4ue tu7ieron as 8guras de indignidad % desheredaci1n en este cuer'o ega. 5-os #1digos nacionaes no concuerdan con e ;ranc(s, 'uesto 4ue a Re7ouci1n .rancesa a3oi1 toda ;orma de desheredaci1n aun4ue mantu7o e criterio de indignidad 'ara a sucesi1n a3- intestato. Entre e #1digo Santa #ru! % #1digo Bai7ian ha% simiitud de ;ondo 'ero ;ormamente son di;erentes.6(M*RDAN 2AAF)22B) #1digo #i7i Santa #ru!.- E 2ro de enero de 2FE2, entraron en 7igencia, en todo e territorio de a Re'J3ica, os #1digos Santa #ru!, entre eos e #1digo #i7i, derogando as e%es anteriores. Este #1digo s1o regua a 8gura de e=heredaci1n, desconociendo totamente a 8gura de a indignidad. E #a'&tuo Q,,, denominado de as e=heredaciones, en os art&cuos BGE a BE@, esta3ece e conce'to de e=heredaci1n, os moti7os 'ara 4ue (sta sea 7Cida % e 'rocedimiento 4ue de3e seguirse. E ca'&tuo em'ie!a 'ro'orcionando un conce'to) E=heredaci1n es e acto 'or e cua se e=cu%e de a herencia, con :usta causa, a agJn heredero ;or!oso.6(DE- #AS",--* 2AGE)2BE) #1digo #i7i Ban!er.- E G de a3ri, de 2ADI, entraron en 7igencia os nue7os #1digos Ban!er - incuido e #1digo #i7i - en todo e territorio de a Re'J3ica. A 'artir de esta ;echa, 4uedaron a3rogadas todas as dis'osiciones anteriores 7igentes. A di;erencia de #1digo Santa #ru!, e nue7o #1digo incor'or1, dentro de sus art&cuos, a 8gura de a indignidad, manteniendo a de desheredaci1n. -a indignidad estC reguada en e i3ro cuarto, "&tuo ,, #a'&tuo ,,,, art&cuos 2@@A a 2@2B de #1digo #i7i Ban!er. -a desheredaci1n estC reguada en e -i3ro #uarto, "&tuo ,,,, #a'&tuo V,,,, art&cuos 22DE a 22F@ de #1digo #i7i Ban!er. AnCisis com'arati7o.- Moti7os de e=heredaci1n, indignidad % desheredaci1n de os #1digos #i7ies Santa #ru! % Ban!er.- De manera genera se encuentra 4ue son dos as causaes no contem'adas 'or e #1digo Santa #ru! % s& 'or e #1digo Ban!er) a 'rimera, 're7ista en am3as 8guras) e a3andono, autori!aci1n o 'rostituci1n de hi:o menor de edad9 a segunda, esta3ecida soamente en e ca'&tuo de a indignidad) ;ata de denuncia dentro de tres d&as 'or 'arte de sucesor ma%or de edad de a muerte de de cu:us. E resto de as causaes son comunes. Moti7os de indignidad % desheredaci1n en e #1digo #i7i Ban!er.- En e cuadro com'arati7o se o3ser7a a du'icidad ega de os moti7os contem'ados en as 8guras de a indignidad % desheredaci1n, a remitir e "&tuo ,,,, de #a'&tuo V,,, (Moti7os generaes de Desheredaci1n), art&cuo 22DE inc.2), a os casos 2) % E) de art&cuo 2@@A, de "&tuo ,, #a'&tuo ,,, (Moti7os de ,ndignidad), % e art&cuo 22DB, de mismo #a'&tuo de a desheredaci1n, a caso H) de art&cuo 2@@A, de %a comentado #a'&tuo de a indignidad. A margen de dicha seme:an!a, tam3i(n se encuentra 4ue e=isten moti7os contem'ados soamente en una de as 8guras. "a es e caso de a desheredaci1n 4ue contem'a e negar a asistencia ;amiiar9 in:uriar o in;amar a 'adre o a madre gra7emente, o 'oneres manos 7ioentas % e acceso carna con a madrastra, 'adrastro, nuera o %erno. 0or su 'arte, e ca'&tuo de a indignidad esta3ece) e sucesor ma%or de edad 4ue no denuncia a muerte de de cu:us dentro de os 'rimeros tres d&as, a no ser 4ue se ha%a 'rocedido de o8cio. #aramente, e inciso se$aa 5e sucesor6, o 4ue da a entender 4ue se trata de cua4uier ti'o de heredero amado a a sucesi1n. .inai!ando e anCisis, e=iste una Jtima causa contem'ada s1o 'or e ca'&tuo de a indignidad % dice) 54uien con doo, ;raude o 7ioencia ogra 4ue e de cu:us otorgue, re7o4ue o cam3ie, incuso im'ide 4ue otorgue e testamento.6 0rocedimiento 'ara a indignidad % desheredaci1n en e #1digo #i7i Ban!er.- En 'rimer ugar, en am3as 8guras se esta3ece 4ue a e=cusi1n de a sucesi1n se o'era de 'eno derecho, en caso de a causa 're7ista en e inc.2) de art&cuo 2@@A, 4ue es a'ica3e ;or!osamente a a desheredaci1n, %a 4ue es contem'ada como causa. Seguidamente, e art&cuo 22DI de ca'&tuo de a desheredaci1n esta3ece os re4uisitos 'ara 4ue se 'ueda 'roceder a desheredar9 a ;ata de uno de eos in7aida inmediatamente e testamento % a desheredaci1n. Estas ;ormaidades no son contem'adas dentro de a 8gura de a indignidad, 'or e hecho de 4ue a e=cusi1n 'or indignidad 'uede ser recamada 'or un tercero 4ue se 3ene8cie con ea, aun4ue no e=ista testamento, % 'or4ue a indignidad 'ermite a'ica3iidad aJn des'u(s de ;aecimiento de de cu:us. -a acci1n de im'ugnaci1n, 'or su 'arte, es seme:ante en am3as 8guras. E re4uisito indis'ensa3e es a sentencia decarati7a de :ue! com'etente, con e=ce'ci1n de inc.2) art&cuo 2@@A. -a acci1n de3e ser incoada 'or cua4uier 'ersona 4ue se 3ene8cie con a e=cusi1n. En a desheredaci1n, a acci1n se esta3ece 5'or os herederos o a3acea6. -a acci1n, en am3os casos, caduca en e 'a!o de dos a$os, desde a a'ertura de a sucesi1n. Am3as 8guras tam3i(n son simiares en cuanto a sus e;ectos. 5Des'u(s de dictada a sentencia os e;ectos de a desheredaci1n son simiares a os de a indignidad. #uando a resouci1n ha decarado 'ro3ada a causa en 4ue se a'o%1 a e=cusi1n, tanto e desheredado como e indigno 4uedan marginados de a sucesi1n.6 En cuanto a a restituci1n de 3ienes % ;rutos, no estC 're7ista en e ca'&tuo de a desheredaci1n, 'or4ue e desheredado no entra en 'osesi1n de os 3ienes, %a 4ue su e=cusi1n estC esta3ecida en e testamento. Eo no ocurre en a decaratoria de indignidad, 'or4ue (sta 'uede ser iniciada con 'osterioridad a a a'ertura de a sucesi1n % cuando e sucesor %a entr1 en 'osesi1n de os 3ienes. -a indignidad de 'rogenitor tam'oco es contem'ada en e ca'&tuo de a desheredaci1n. -a reha3iitaci1n de indigno % a re7ocaci1n de a desheredaci1n son simiares. -a e=ce'ci1n a esta rega es e inc.2) de art&cuo 2@@A 4ue es a'ica3e a am3as 8guras. E- desheredado es reha3iitado e='resamente 'or documento 'J3ico o nue7o testamento. Si no ;uera e='resamente reha3iitado, 3asta con 4ue se o institu%a heredero o egatario, conociendo e testador a causa en 4ue incurri1, o 4ue se ha%a 'roducido una reconciiaci1n e;ecti7a entre e o;endido % e o;ensor. E ca'&tuo de a desheredaci1n contem'a a 're7isi1n so3re a a'ica3iidad de sus regas a con7i7iente, en todo cuanto no se o'onga a a naturae!a de as uniones con%ugaes i3res. 0ara 8nai!ar este anCisis, se tiene 4ue e ca'&tuo de a desheredaci1n, en su art&cuo 22F@, esta3ece caramente 4ue, a ;ata de regas, son a'ica3es, a a desheredaci1n, as 're7istas en e #1digo 'ara a indignidad. En concusi1n, se 'uede a'reciar 4ue as 8guras :ur&dicas de desheredaci1n e indignidad se encuentran reguadas 'or e #1digo #i7i, de una manera mu% simiar. Es e mismo ordenamiento e 4ue esta3ece e sometimiento de a desheredaci1n a a indignidad, en os casos no 're7istos e='resamente 'or a norma. Derecho com'arado.- EstC con;ormado 'or as egisaciones ;rancesa, itaiana % 7ene!oana. -a ;rancesa, 'or4ue e #1digo Na'oe1nico de 2F@H no incu%1, en sus art&cuos, a 8gura de a desheredaci1n, 'or considerara odiosa e inJti. -a reguaci1n 4ue hace de a 8gura de a indignidad es concisa. Esta misma 'ostura ;ue asumida 'or e #1digo itaiano, ado'ta una Jnica 8gura de e=cusi1n de a sucesi1n. En su #a'&tuo V,,,, art&cuo HIE. E #1digo 7ene!oano es anai!ado, 'or tratarse de a Jnica egisaci1n sudamericana 4ue no reconoce a 8gura de a desheredaci1n dentro de sus normas. E -i3ro tercero, t&tuo segundo, ca'&tuo 'rimero, esta3ece, en su art&cuo F2@, 4uienes son inca'aces de suceder 'or indignos. AnCisis com'arati7o de a egisaci1n e=tran:era % a naciona.- En 'rimer ugar, e=iste s1o una causa contem'ada 'or todas as egisaciones estudiadas, % es 5dar muerte o intentar matar a de cu:us o testador6. E moti7o 'or e cua se :usti8ca su recogimiento 'or todas as egisaciones, es a gra7edad 4ue 'uede signi8car 4ue e heredero o sucesor ;ue 4uien e71 a ca3o e homicidio o intent1, 'ane1 o ;ue c1m'ice de dicha actitud re'rocha3e desde todo 'unto de 7ista. En segundo ugar, e=iste una correaci1n entre os moti7os istados en cada uno de os c1digos, con a Jnica e=ce'ci1n de #1digo #i7i 7ene!oano, 4ue se$aa, como moti7o de indignidad 5e decarado adJtero con e c1n%uge de a 'ersona de cu%a sucesi1n se trate6. Esta causa no es contem'ada en ninguna de as otras egisaciones, a e=ce'ci1n de a 3oi7iana 4ue, en su ca'&tuo de a desheredaci1n, a incu%e como) 5tener acceso carna con a madrastra, 'adrastro, nuera o %erno.6 En tercer ugar, en e #1digo #i7i Ban!er se tiene 4ue os moti7os de desheredaci1n - mismos 4ue no son contem'ados en e ca'&tuo de a indignidad - no se encuentran en a egisaci1n ;rancesa ni en a itaiana. E #1digo 7ene!oano hace menci1n a estos moti7os, 'ero con una redacci1n % un en;o4ue distinto. En concusi1n, as egisaciones 4ue han sido tomadas como re;erentes 'ara este estudio, 'resentan simiares contenidos % 8nes. -a di;erencia e=istente entre unas % otras egisaciones es, sim'emente, a cantidad de causaes o moti7os, as& como entre a terminoog&a em'eada 'or cada una. 2@ min E tercer o3:eti7o es'ec&8co es e anCisis de a DESHEREDA#,*N E ,ND,+N,DAD EN -A REA-,DAD MUR,D,#A B*-,V,ANA ,ngresar( a estudio de cam'o, 4ue a'orta nue7os eementos de :uicio 'ara a tesis, a centrarse en e anCisis de a im'ortancia de a indignidad % desheredaci1n en a reaidad :ur&dica 3oi7iana. As'ectos metodo1gicos de a indagaci1n.- E'resente tra3a:o de in7estigaci1n ha sido ea3orado 3a:o e m(todo com3inado de a 5trianguaci1n metodo1gica6. -a trianguaci1n es a utii!aci1n de mJti'es m(todosOt(cnicas de in7estigaci1n, 4ue 'ermiten re7ear di;erentes as'ectos de ;en1meno 3a:o estudio. Este tra3a:o com3ina t(cnicas de m(todo cuaitati7o (dogmCtico-:ur&dico) % de cuantitati7o (con8rmatorio). E 'rimero es em'eado, con e o3:eto de cari8car a situaci1n o 'ro3ema en cuesti1n. #onsiste en a re7isi1n de c1digos, diccionarios, 3i3iogra;&a % tesis es'eciai!adas en e tema. Este m(todo ;ue utii!ado en a ea3oraci1n de marco te1rico. 0or su 'arte, e m(todo cuantitati7o o con8rmatorio consiste en a ;ormuaci1n de una gu&a de 'reguntas, directamente reacionadas a a 'ro3emCtica 3a:o estudio, 4ue se a'ica a una muestra de estudio, a 8n de o3tener resutados 4ue e7en a a con8rmaci1n de a hi'1tesis % de os o3:eti7os 'anteados. 0or otro ado, tam3i(n se reai!a e anCisis de os e='edientes de :uicios reacionados con a indignidad % desheredaci1n. -as encuestas estructuradas, e estudio de e='edientes corres'onden a marco 'rCctico de este tra3a:o % sus resutados re'resentan e ;undamento 'rinci'a de esta in7estigaci1n, es decir a co-e=istencia de as 8guras de a desheredaci1n e indignidad, 4ue ocasiona innecesarias con;usiones en a 'rCctica :ur&dica. E tra3a:o de cam'o sigui1 un dise$o de ti'o no e='erimenta. Este dise$o se caracteri!a 'or 'resentar situaciones %a e=istentes, no 'ro7ocadas intencionamente. SegJn HernCnde! Sam'ieri et a) 5Este ti'o de estudio, denominado tam3i(n e='ost-;acto, es cua4uier in7estigaci1n en a 4ue resuta im'osi3e mani'uar 7aria3es o asignar, aeatoriamente, a os su:etos o a as condiciones.6(HERNANDE> SAM0,ER, E" A- 2AAI)2FA) -a encuesta ha sido a'icada a tres ti'os de su:etos) os :ueces en materia ci7i, os notarios % os a3ogados itigantes. Se tra3a:1 con una muestra estrati8cada, 4ue com'rendi1 a 2EH 'ersonas encuestadas, con e a'o%o de una gu&a de 'reguntas, en as ciudades de #ocha3am3a % -a 0a!. E 'rimer estrato corres'ondi1 a GG Mueces de 0artido en o #i7i. De estos, nue7e eran de #ocha3am3a % trece de -a 0a!. En am3os casos, se trat1 de a totaidad (2@@P) de Mueces de 0artido en o #i7i, en e:ercicio de ;unciones a reai!arse a in7estigaci1n (a3ri 2AAA). E segundo estrato com'rendi1 a Notarios de .e 0J3ica. Esta segunda categor&a reuni1 a testigos 'rinci'aes % o3igatorios en a a'ertura de testamentos, instrumento 'J3ico indis'ensa3e 'ara a desheredaci1n. -a categor&a com'rendi1 a 2B (B@P) notarios de a ciudad de #ocha3am3a % GD (E@P) notarios de a ciudad de -a 0a!. Esta situaci1n se :usti8ca 'or a di;erencia entre os uni7ersos de os de'artamentos de #ocha3am3a % -a 0a!. -a suma de os Notarios de .e 0J3ica de am3as ciudades es de HG, 4ue e4ui7ae a 2@@P en os anCisis de cuadros. E instrumento de encuesta 'resenta 7ariaciones, de3ido a 4ue se tomaron 'untos estrictamente re;eridos a e:ercicio de a acti7idad de os Notarios. E tercer estrato estu7o constituido 'or a3ogados ci7iistas. Esta categor&a es mu% im'ortante, 'uesto 4ue son os 4ue 'atrocinan os :uicios % orientan a sus cientes, en cuanto a acance de as normas egaes, esta3ecidas 'or os #1digos, -e%es, etc. En este ti'o de categor&a, a eecci1n de os su:etos no de'endi1 de 4ue todos hu3ieran tenido a misma 'ro3a3iidad de ser eegidos, sino de a decisi1n de a in7estigadora, 'ues, en este ti'o de estudio, se de3e hacer una cierta seecci1n, de acuerdo a grado de conocimiento, accesi3iidad, etc. 0or eo, se utii!1 una muestra intenciona, con un criterio de seecci1n de EB 'ro;esionaes 'or de'artamento. Estos de3&an ser, necesariamente, a3ogados ci7iistas, con un m&nimo de cinco a$os de e='eriencia a3ora. E nJmero resutante ;ue de setenta a3ogados (2@@P) encuestados entre os de'artamentos de #ocha3am3a % -a 0a!. Es'aciamente e estudio de os e='edientes de 'rocesos estu7o deimitado a as ciudades de #ocha3am3a % -a 0a!. #om'rendi1 a a4ueos casos 4ue se 'resentaron, ante os tri3unaes de :usticia, entre e 'er&odo de enero de 2AAB a diciem3re de 2AAD. E m(todo em'eado ;ue e anCisis documenta, con sus dos com'onentes) anCisis de hechos % anCisis de derecho. SegJn os resutados de a in7estigaci1n, se encontr1 4ue, en a ciudad de #ocha3am3a, se 'resentaron, durante e 'er&odo esti'uado, tres 'rocesos reacionados a tema de in7estigaci1n. 0or su 'arte, en a ciudad de -a 0a! soamente se encontr1 uno. Resutados de a encuesta.- Se de3e acarar 4ue se hicieron tres ti'os de encuestas dirigidas a cada uno de os gru'os encuestados, as mismas 4ue constan de nue7e 'reguntas 'or gru'o. Dentro de (stas e=isten 'reguntas 4ue son comunes 'ara os tres, as& como tam3i(n e=isten 'reguntas es'ec&8cas 'ara cada uno de eos. De3ido a a magnitud 4ue ser&a anai!ar os resutados de cada una de as 'reguntas, soamente 7eremos en 'rimer ugar, de as 'reguntas es'ec&8cas 'ara cada gru'o, a mCs ree7ante. En e caso de os Mueces a 'regunta es) En os casos de indignidad % desheredaci1n, cree Ud. 4ue e 'rocedimiento en am3os es) seme:ante, casi-seme:ante o deseme:ante L 2D Mueces DD.GDP contestaron 4ue es casi-seme:ante, 'or su 'arte tres :ueces 2E.IEP seme:ante % dos A.@AP deseme:ante. En a encuesta 'ara os Notarios de .( 0J3ica se tiene) #onsiderando 4ue e testamento es un instrumento 'J3ico indis'ensa3e 'ara a desheredaci1n, cuantos redacta 'or a$o L "reinta % cinco Notarios FE.EEP ni uno % s1o siete 2I.IIP uno a cinco testamentos a a$o. 0ara os a3ogados a 'regunta es) En os casos de indignidad % desheredaci1n, cree Ud. 4ue e 'rocedimiento en am3os es) seme:ante, casi-seme:ante o deseme:ante L "reinta % seis a3ogados B2.HGP consideran 4ue es seme:ante, 7eintiuno E@P casi- seme:ante % dos G.FBP no contesto. En segundo ugar, de os resutados de as 'reguntas comunes hechas a os tres gru'os de encuestados se tiene) Dentro de su acti7idad K ha conocido casos 'or indignidad o desheredaci1n L 0or categor&as, ocho :ueces EI.EIP s&, catorce :ueces IE.IEP, no. En cuanto a os notarios, nue7e G2.AP s& conocieron. "reinta % tres notarios DF.IP no. De os a3ogados, 7eintitr(s EG.AP s& han 'atrocinado, cuarenta % siete ID.2P, no. -os resutados muestran a 'oca a'ica3iidad de am3as 8guras :ur&dicas en a 'rCctica ega 3oi7iana. 0regunta G AB#.- K #onsidera Ud. 4ue a 8gura de a indignidad % desheredaci1n 'resentan causaes seme:antes, casi seme:antes o deseme:antes L De os :ueces doce BH.BHP consideraron 4ue son seme:antes9 nue7e H@.A@P casi seme:antes % s1o un :ue! as considero H.BHP distintas. Entre os notarios, 7einticuatro BD.2P seme:antes9 catorce EE.EP casi seme:antes9 uno G.EFP distinta, % tres D.2HP no contestaron. .inamente, entre os a3ogados, treinta HG.AP di:eron 4ue son seme:antes9 treinta HG.AP, casi seme:antes9 nue7e 2G.AP deseme:antes % uno 2.HGP no contest1. 0regunta E AB#.- K #uC de estas 8guras considera 4ue es mCs com'eta o am'ia L De os :ueces, cinco GG.DGP di:eron indignidad9 tres 2E.IEP, desheredaci1n9 cuatro 2F.2FP, am3as9 ocho EI.EIP, ninguna % dos A.@AP no contestaron. 0or su 'arte, 7eintid1s notarios BG.HP res'ondieron a indignidad9 die! GE.FP, a desheredaci1n9 doce GF.BP, am3as9 dos H.DIP, ninguna % cuatro A.BGP no contestaron. de os a3ogados, treinta HG.AP, indignidad9 7einte GF.IP, desheredaci1n9 ocho 22.HP am3as9 seis F.BDP, ninguna, % seis F.BDP no contestaron. De os resutados, se o3ser7a 4ue os :ueces no consideraron a ninguna como com'etas, 'ero os notarios cre%eron 4ue a indignidad s& es mCs com'eta. -os a3ogados no se encuentran de8nidos ni 'or una ni 'or otra. 0regunta H AB#.- K Estar&a Ud. de acuerdo con a derogaci1n de ca'&tuo de a desheredaci1n, mantenimiento % am'iaci1n de ca'&tuo de a indignidad, de #1digo #i7i 3oi7iano L En e caso de os :ueces, once B@P no estu7ieron de acuerdo9 nue7e H@.A@P s& % dos A.@AP no contestaron, 'or4ue consideraron 4ue de3&a hacerse un 'ro;undo anCisis. De os cuarenta % dos Notarios, 7eintitr(s BH.FP estu7ieron de acuerdo, 4uince EB.DP no. #uatro A.BGP no contestaron. de os setenta a3ogados, 7eintis(is ED.2P estu7ieron de acuerdo con a derogaci1n, treinta % cuatro HF.IP no concordaron en sus res'uestas. Die! 2H.EP de eos no dieron su o'ini1n. Ha3iendo reai!ado un anCisis e=hausti7o de cada una de as res'uestas o3tenidas, de os tres di;erentes su3- gru'os, se egaron a as siguientes concusiones) 0rimero) mCs de B@P, de os ciento treinta % cuatro encuestados, no han e7ado a ca3o un soo :uicio o demanda, ni han 'rotagoni!ado en una desheredaci1n mediante testamento. .ueron mu% 'ocos os 4ue han tenido 'artici'aci1n aguna. Segundo) de as 'ocas 'ersonas 4ue han tenido e='eriencias con estos casos, a ma%or&a di:o 4ue hu3o con;usi1n en a reaci1n de hecho o de derecho 'or 'arte de os demandantes % demandados, de3ido a a simiitud entre estas dos 8guras :ur&dicas % a a con;usi1n 4ue ocasionan, en cuanto a su a'ica3iidad. "ercero) mCs de un F@P de os 'ro;esionaes consideraron 4ue os moti7os o causaes, % e 'rocedimiento de as 8guras de a indignidad % desheredaci1n, eran seme:antes o casi seme:antes. Esto 'ermite esta3ecer 4ue a hi'1tesis, 'anteada 'or este tema de tesis, se 7a con8rmando, a medida 4ue se uni8can os resutados o3tenidos en e marco 'rCctico de esta in7estigaci1n. #uarto) se encontr1 un resutado contradictorio a a 8nai!aci1n de estudio de cam'o, 'ues mCs de B@P de os Notarios de .e 0J3ica consideraron 4ue de3e ser derogado e ca'&tuo de a desheredaci1n, manteniendo % am'iando as causaes 'ara a indignidad. #ontrariamente a (stos, ni :ueces ni a3ogados, mantu7ieron dicha 'ostura. -a e='icaci1n a esta situaci1n se da 'or e hecho de 4ue, a momento de a'o%ar u o'onerse a a derogaci1n de ca'&tuo de a desheredaci1n, se es 'idi1 4ue :usti84uen e moti7o. Es entonces 4ue se encontr1 4ue muchos de os conce'tos 4ue ten&an de estas dos 8guras :ur&dicas, eran errados o e7ados en e=tremo a 'osiciones inaccesi3es. AnCisis de e='edientes de 'rocesos.- 0rocesos de indignidad.- De estudio de cam'o reai!ado, en as ciudades de #ocha3am3a % -a 0a!, se encontr1 dos 'rocesos en os cuaes se demanda a e=cusi1n 'or indignidad. 0rocesos de desheredaci1n.- En e estudio de cam'o, s1o se encontr1 un 'roceso dentro de t(rmino esti'uado 3a:o e cua se reai!1 a 'resente in7estigaci1n, 4ue demanda a decaratoria :udicia de desheredaci1n, % otro, 4ue esta3ece demanda ordinaria de indignidad % consiguiente desheredaci1n. S1o serC anai!ado un 'roceso. En a ciudad de #ocha3am3a, se 'resent1 a demanda de 5Decaratoria :udicia de desheredaci1n6 e siete de octu3re 2AAI. E demandante 5A6, mani;est1 4ue, reconoci1 como hi:o su%o a 5B6, cu%a madre es 5#6 7einte a$os des'u(s, se con7enci1 de no ser e 'adre 3io1gico de mencionado menor, inter'uso demanda, ante Mue! de 0artido de .amiia, 'idiendo a nuidad de dicho reconocimiento % a consiguiente e=cusi1n de 'aternidad, nuidad de 8iaci1n % canceaci1n de 0artida. Dicha demanda ;ue decarada im'ro3ada. E demandante 5A6 soicit1, ante Mue! de .amiia, a cesaci1n de a asistencia ;amiiar a 5B6, en m(rito a a causa esta3ecida en e inciso Ero. de art. GI de #1d. de .amiia, re;erida a a indignidad % a o dis'uesto 'or e inc.e), de art.F, de a #onstituci1n 0o&tica de Estado, 'or ha3er egado 5B6, a a ma%or&a de edad. -a sentencia de Mue! decar1 'ro3ada a demanda, ordenando a cesaci1n de a indicada o3igaci1n. #on estos antecedentes 5A6 inter'uso a demanda % soicit1 se decare a 5B6 indigno de ser su sucesor, 'or a causa de desheredaci1n, 're7ista 'or e art.22DH numera 2), de #1digo #i7i, es decir, 'or ha3ere 'uesto manos 7ioentas. Admitida a demanda se cit1 a 5B6, 'or edictos, (ste res'ondi1 mediante su a'oderada 5#6. Suien recha!1 a demanda argumentando 4ue e demandante 5A6 'ro'orcion1 maos tratos a sus hi:os desde 4ue eran ni$os, con a 8naidad de traumaros % dedu:o recon7enci1n contra 5A6, 'or as causaes esta3ecidas en os art&cuos 2@@A inc. H) de #1d. #i7i, re;erido a a3andono de 'adre, a hi:o menor de edad, % 22DE inc. G) de #1digo #i7i, desheredaci1n 'or negar, sin moti7o eg&timo, a asistencia ;amiiar. No o'uso e=ce'ci1n aguna. Se dict1 sentencia, decarando im'ro3ada a demanda 'rinci'a % a demanda recon7enciona, con e ad7ertido de 4ue no se o'usieron e=ce'ciones en contra de as mencionadas demandas. E demandante, 5A6, a'e1 a a sentencia % esta3eci1 4ue e :ue! no a'ic1 correctamente a norma de art&cuo 22DD (Decaraci1n :udicia de a desheredaci1n), 4ue esta3ece 4ue a desheredaci1n resuta de una sentencia decarati7a de Mue! com'etente, 'or o 4ue soicit1 4ue e su'erior en grado re7o4ue a sentencia im'ugnada, decarando 'ro3ada a demanda de desheredaci1n. E demandado, 5B6, res'ondi1 % se$a1 4ue ;ue noti8cado con a a'eaci1n % 4ue e se$or 5A6, sin moti7o aguno ni :usti8caci1n, 'resent1 e recurso de a'eaci1n sin ;undamento ega, 'or o 4ue 'idi1 4ue e su'erior en grado con8rme a sentencia en todas sus 'artes. E anCisis corres'ondiente a este 'roceso se 3asa en as o3ser7aciones 4ue hi!o a suscrita Mue!, a momento de dictar sentencia. Ea di:o, ta como se 'uede 7er, en detae, en e ane=o A de esta tesis) 5En am3as se con;unde a acci1n de indignidad con a desheredaci1n, a res'ecto e tratadista Morge MaT&a en su o3ra 5"ratado de as sucesiones6 mani8esta 4ue) e=aminando a reguaci1n 4ue se ha dado a cada una de eas se 'uede ad7ertir di7ersas notas di;erenciaes) 2ro. EN #UAN"* A SU NA#,M,EN"*, %a 4ue mientras a desheredaci1n re4uiere a 7ountad e='resa de causante mani;estada en su testamento, a indignidad o'era 'or decisi1n de a e%. Gdo. RES0E#"* A -AS #AUSA-ES, di;erencia 4ue se 'ro%ecta en un do3e as'ecto. 0or una 'arte, son distintas -aun4ue un 'ar de eas coinciden-, % 'or a otra, as causaes de desheredaci1n de3en ser anteriores a a muerte de causante, o 4ue no ocurre necesariamente con as de indignidad 4ue 'uede originarse con 'osterioridad a ea (como ocurre en a hi'1tesis de art. 2@@A inc.G) de #1d. #i7i, com'ementando a anCisis). Ero. EN #UAN"* A- AMB,"* DE A#"UA#,*N, en e;ecto, a indignidad reci3e a'icaci1n, sea en a sucesi1n intestada o testamentaria, mientras 4ue a desheredaci1n actJa e=cusi7amente en a Jtima. Hto. EN #UAN"* A -*S E.E#"*S, agunos autores mani8estan 4ue una 7e! 'ronunciada a desheredaci1n en e testamento de causante, a 7ocaci1n sucesoria 4ueda soemnemente re;utada, o 4ue en materia de indignidad no ocurre. -egamos entonces a a concusi1n de 4ue es incorrecto em'ear as causaes de indignidad 'ara 'edir a desheredaci1n como ocurre en a demanda 'rinci'a, o 'edir indistintamente a indignidad %Oo desheredaci1n como ocurre en a demanda recon7enciona.5 -a acci1n de desheredaci1n e indignidad son acciones sucesorias. -a demanda 'rinci'a de desheredaci1n ;ue inter'uesta 'or e mismo causante %, a recon7enci1n, 'or e hi:o 5B6, o sea, antes de ha3erse a3ierto a sucesi1n de sus 'ersonas, con 'rescindencia de testamento. "anto a demanda 'rinci'a, como a recon7enciona, ;ueron inter'uestas, careciendo de acci1n % derecho 'or os mencionados se$ores. Esto se encuentra corro3orado 'or a :uris'rudencia, 4ue menciona) 5#arece de acci1n % derecho a 'ersona 4ue 4uiere hacer uso de a acci1n de desheredaci1n en 7ida de testador, 'or4ue 'ara e:ercitara se re4uiere ser heredero % 'ara ser ta es 'reciso 4ue e causante ha%a ;aecido segJn e art. 2@@D, ,, de #1d. #i7i.6 (+.M.No.2@GF, '.2D).6 "odas estas o3ser7aciones se re'iten en todos os 'rocesos anai!ados, % s1o en (ste a Mue! resata as ;aas en 4ue incurrieron os demandantes % os demandados, 4uienes son orientados 'or os a3ogados 'atrocinadores. En concusi1n, se 'uede indicar 4ue este anCisis con8rma a hi'1tesis 'anteada en e 'resente tra3a:o de in7estigaci1n, 'ues se com'ro31 4ue a co-e=istencia de am3as 8guras ocasiona con;usiones en a 'rCctica :ur&dica. 0or este moti7o no se :usti8ca a 'resencia de as 8guras de a desheredaci1n e indignidad. 2D min 0R*0UES"A DE SU0RES,*N DE -A DESHEREDA#,*N EN E- #*D,+* #,V,- B*-,V,AN* .undamento de a su'resi1n de a desheredaci1n.- E ;undamento de a derogaci1n de a desheredaci1n de #1digo #i7i 3oi7iano se 3asa en a simiitud de os 8nes, 'rocedimientos % causaes de as 8guras de a indignidad % desheredaci1n. Simiitud de as instituciones de desheredaci1n e indignidad.- En 'rimer ugar, desde e 'unto de 7ista de a 8naidad, tanto a indignidad como a desheredaci1n 'ueden e=cuir de a sucesi1n. Am3as son sanciones 'ara a4ueos herederos - o sucesores - 4ue incurren en ;atas contem'adas dentro de un ordenamiento. En segundo ugar, tam3i(n se 'uede o3ser7ar 4ue e 'rocedimiento de am3as 8guras es simiar. Se inicia con a denuncia, hecha 'or una 'ersona 4ue se 3ene8cie con a e=cusi1n de indigno o desheredado, (en e caso de desheredaci1n, %a se encontrarC e nom3re % e moti7o de desheredaci1n en e testamento). Sin em3argo, esta denuncia de3erC ser iniciada % 'roseguida, hasta su terminaci1n, 'or os herederos o 'or e a3acea. E 'a!o esti'uado 'ara iniciar a acci1n es de dos a$os. Si no se inicia en este tiem'o, entonces caduca. -a e=cusi1n de indigno, como a de desheredado, resutan de una sentencia decarati7a de Mue! com'etente sin esta, a e=cusi1n no tiene 7aor, con e=ce'ci1n de a indignidad o desheredaci1n de 'eno derecho, 4ue s1o se a'ica a caso de condena 'or dar muerte o intentar matar a de cu:us, c1n%uge, ascendientes o descendientes, etc. -a indignidad tam3i(n com'rende a c1m'ice. En am3as 8guras, a sentencia tiene e;ecto retroacti7o, hasta e momento mismo de a a'ertura de a sucesi1n. E e=cuido es considerado, 'or am3as, como si nunca hu3iera sido decarado sucesor. En tercer ugar, e=iste a 'osi3iidad de reha3iitaci1n de indigno % a re7ocaci1n de a desheredaci1n. Am3as 'erdonan a e=cuido. Sin em3argo, esto no se a'ica, en ninguna de as 8guras, en caso de homicidio o tentati7a de homicidio. En cuarto ugar, os moti7os de e=cusi1n tam3i(n 'resentan seme:an!as. En am3as 8guras :ur&dicas, se a'ican as mismas causaes - como ser e homicidio, a tentati7a de homicidio, a caumnia, e ;aso testimonio, a di;amaci1n, a in:uria, e a3andono o 'rostituci1n de menores. 0or Jtimo, ca3e hacer notar 4ue e art&cuo 22F@ (E=tensi1n de regas a'ica3es), de #1digo #i7i 3oi7iano esta3ece) 5A ;ata de regas e='resas son a'ica3es a a desheredaci1n as 're7istas 'ara a indignidad en (ste #1digo.6 -a redacci1n de art&cuo transcrito sugiere 4ue se trata de dos 8guras anCogas, 'or4ue, 'ara 4ue as regas de una instituci1n 'uedan ser a'icadas a otras, tiene 4ue tratarse de 8guras simiares. Esto con8rma a seme:an!a en a 4ue se 3asa a 'ro'uesta de esta tesis 'ara derogar a desheredaci1n. Ma%or acance de a indignidad ;rente a a desheredaci1n.- 0ara tener 7aide!, a desheredaci1n de3e ser hecha mediante testamento 'or e de cu:us. En cam3io, a indignidad tam3i(n 'uede ser denunciada 'or una tercera 'ersona 4ue tenga un inter(s eg&timo, o 4ue e da a esta 8gura un marco mCs am'io de a'ica3iidad. Asimismo, a desheredaci1n s1o 'uede ser mani;estada 'or e testador o de cu:us. -uego de su ;aecimiento, nadie 'uede recamara, aun4ue 'odr&a originarse e moti7o con 'osterioridad a a muerte de testador - como se$aa, de manera incoherente, e art.22DE inc.2), 4ue esta3ece, como moti7o de desheredaci1n, e indicado en e inc.2) de art.2@@A 4ue, a a etra, dice) 5..a4ue 4ue 7ountariamente de muerte o intente matar a de cu:us, c1n%uge, ascendientes o descendientes, etc..6-. As&, 'odr&a darse e caso de 4ue e testador descono!ca e hecho de 4ue uno de os herederos instituidos en su testamento es e asesino, e c1m'ice o 4uien ha%a intentado matar a su 'ro'ia 'ersona. -egamente, en e caso 'recedente, dentro de a 8gura de a desheredaci1n, %a no se 'uede a'icar ninguna norma e=cu%ente. #on a 8gura de a indignidad, esta su'uesta situaci1n tendr&a souci1n mediante a denuncia de una 'ersona 4ue se 3ene8cie con a e=cusi1n de indigno. AdemCs, a desheredaci1n s1o es a'ica3e 'ara os herederos ;or!osos. En cam3io, a indignidad acan!a a toda case de sucesores o herederos. .inamente, e hecho de 4ue as normas de indignidad sean a'ica3es a a desheredaci1n, ta como %a se ha 7isto, a transcri3irse en e 'unto anterior e art.22F@, signi8ca 4ue a 'rimera estC reguada en ;orma mCs com'eta 4ue a segunda. Ba:a incidencia de a sucesi1n testamentaria % de a desheredaci1n.- MCs aC de 4ue a reguaci1n :ur&dica de a desheredaci1n es incom'eta - como %a se se$a1 - se o3ser7a 4ue a desheredaci1n soamente tiene a'ica3iidad mediante e testamento. Este es e 'rinci'a re4uisito 'ara 4ue tenga ugar a desheredaci1n. Sin em3argo, a reaidad actua % socia muestra 4ue e testamento es un documento 'oco ;recuente. Se de3e recordar 4ue e testamento es indis'ensa3e 'ara 4ue a desheredaci1n 'ueda tener e;ecto. E estudio de cam'o, 'racticado en os de'artamentos de #ocha3am3a % -a 0a!, a'ort1 datos im'ortantes res'ecto a o a8rmado. En 'rimer ugar, os datos, o3tenidos de as encuestas reai!adas a Notarios de .e 0J3ica, indican 4ue a sucesi1n testamentaria no es ;recuente en nuestra sociedad en genera. En segundo ugar, de acuerdo a a ma%or&a de os encuestados, 'ocas 'ersonas han redactado si4uiera un testamento 'or a$o. -os encuestados consideran 4ue as ;ormaidades e=igidas 'ara a 7aide! de (stos han incidido de manera im'ortante 'ara 4ue e=ista 'oca 'rCctica testamentaria. En tercer ugar, mCs de setenta 'or ciento de os Notarios encuestados, 4ue han 'resenciado sucesiones testamentarias, no han tenido a o'ortunidad de 7er incor'orada, dentro de testamento, a 8gura :ur&dica de a desheredaci1n. "odo o anteriormente e='uesto e7a a a concusi1n de 4ue a 'rCctica de a desheredaci1n es 3astante 3a:a, egando a e=tremo de ser considerada como una norma ;uera de uso corriente ega. #on;usi1n entre indignidad % desheredaci1n en a 'rCctica :ur&dica naciona.- Se ha o3ser7ado - mediante os resutados o3tenidos de as encuestas reai!adas a :ueces, notarios % a3ogados- a con;usi1n 4ue e=iste, dentro de a 'rCctica :ur&dica 3oi7iana, de as dos 8guras :ur&dicas de a indignidad % desheredaci1n. En 'rimer ugar, muchos de os :ueces - como administradores de :usticia u orientadores de a ciudadan&a - consideran 4ue as 8guras de a indignidad % desheredaci1n son normas de'endientes. Eos entienden 4ue a indignidad es una causa 4ue e=cu%e de a herencia a un determinado heredero, % 4ue a desheredaci1n es e e;ecto de este acto. Se ega a creer 4ue indignidad es causa % desheredaci1n es e;ecto. A'reciaci1n errada de am3as. En segundo ugar, se reRe:an, as di7ersas corrientes doctrinaes. -a desheredaci1n es una 8gura :ur&dica de derecho 'ri7ado, mientras 4ue a indignidad se a considera como una instituci1n de derecho 'J3ico. En tercer ugar - % as& o con8rma e estudio de os e='edientes 4ue se reai!1 - e=iste con;usi1n 'or 'arte de os mismos ciudadanos 4ue, a recamar a desheredaci1n de un determinado sucesor, esta3ecen o enmarcan a situaci1n dentro de os moti7os esta3ecidos 'ara a e=cusi1n 'or indignidad. En muchos casos, os mismos a3ogados 'atrocinadores son 4uienes orientan ma a sus cientes, en cuanto a a a'ica3iidad de as normas esta3ecidas en e #1digo #i7i 3oi7iano. En cuarto ugar, no se de3e o7idar 4ue as ;uentes directas de nuestros ordenamientos son a ;rancesa e itaiana. / como eas ado'taron me:oras dentro de sus #1digos, (stas de3er&an encontrarse en os #1digos 3oi7ianos, como es e caso de ca'&tuo de a desheredaci1n. Am'iaci1n de os moti7os indignidad.- Ante a derogaci1n de ca'&tuo de a desheredaci1n de #1digo #i7i 3oi7iano, de3e esta3ecerse 4ue as causaes de (sta - 4ue no estCn 'asmados en e ca'&tuo de a indignidad - de3en incor'orarse a este Jtimo, 'ara as& 'oder dar una me:or % ma%or reguaci1n a dicha 8gura :ur&dica. Entre os moti7os de desheredaci1n, no contem'ados en as causaes de indignidad, estCn com'rendidos) a ;ata de asistencia ;amiiar, sin :usto moti7o, in:uriar o in;amar gra7emente a 'adre o madre o ha3eres 'uesto manos 7ioentas, tener acceso carna con a madrastra, 'adrastro, nuera o %erno. E ;undamento, 'ara a am'iaci1n de as causaes de ca'&tuo de a indignidad, se 3asa en 4ue esas causaes 7an a 're7enir determinadas situaciones, 4ue no 'ueden 4uedarse sin ser o3ser7adas ni de3en ser e=cuidas de ordenamiento :ur&dico. 0or eo, es im'rescindi3e a incor'oraci1n de dichos incisos, en e ca'&tuo re;erente a a 8gura de a indignidad. #*N#-US,*NES 0R,MERA.- -as sucesiones, indignidad % desheredaci1n merecen un anCisis 'ro;undo 'ara 4ue se 'ueda modi8car % me:orar e contenido de a reguaci1n ega de as mismas. SE+UNDA.- E estudio reai!ado de as caracter&sticas esta3ecidas 'ara a indignidad % a desheredaci1n, concu%e, demostrando a simiitud e=istente entre am3as ;ormas de 'ri7ar de a sucesi1n a un heredero. "ER#ERA.- A 7aorarse as di;erencias e=istentes entre a indignidad % desheredaci1n, se demuestra 4ue no son esenciaes, 'or o 4ue a indignidad 'uede a3sor3er a 8gura de a desheredaci1n, a ser de ma%or acance % a'ica3iidad. #UAR"A.- -a reguaci1n de estas 8guras, en e derecho com'arado, demuestra 4ue se han reai!ado estudios 'ara a me:ora de contenido ega de esos #1digos, 'or o 4ue reconocen soamente a 8gura de a indignidad, e:em'o 4ue 'uede ser imitado. SU,N"A .- De os resutados o3tenidos de estudio de a reaidad :ur&dica naciona, en reaci1n con a indignidad % desheredaci1n, se com'ro31 e errado conce'to % maa a'ica3iidad de as mismas. SEQ"A.- Si as causaes, e 'rocedimiento % os 8nes de a indignidad % desheredaci1n son simiares % ocasionan con;usi1n en a 'rCctica :ur&dica, 'or a co-e=istencia de am3as 8guras dentro de #1digo #i7i 3oi7iano, se :usti8ca a derogaci1n de a desheredaci1n % a am'iaci1n de as causaes de indignidad. As&, e 'resente tra3a:o de in7estigaci1n 4ueda :usti8cado % a hi'1tesis con8rmada. RE#*MENDA#,*NES 0R,MERA.- A derogarse e ca'&tuo de a desheredaci1n, % teniendo en cuenta 4ue agunos de sus moti7os o causaes no estCn contem'ados dentro de ca'&tuo de a indignidad, se de3er&a incor'orar as siguientes causaes dentro de (ste Jtimo) Negar, sin moti7o eg&timo, a asistencia ;amiiar. ,n:uriar o in;amar gra7emente a 'adre o madre, o ha3eres 'uesto manos 7ioentas. "ener acceso carna con a madrastra o con e 'adrastro. "ener acceso carna con a nuera o con e %erno. 0or todo o anteriormente e='uesto - % tratando de a%udar 'or medio de esta in7estigaci1n a desarroo de a ciencia :ur&dica - se 'resenta e siguiente 'ro%ecto de e%, como cuminaci1n de esta tesis. 0R*/E#"* DE -E/ Hugo Ban!er Suare! 0RES,DEN"E #*NS","U#,*NA- DE -A RE0UB-,#A 0or cuanto e Honora3e #ongreso Naciona ha sancionado a siguiente e%) E- H*N*RAB-E #*N+RES* NA#,*NA- DE#RE"A) AR",#U-* 0R,MER*.- ,ncor'1rase a -i3ro #uarto, "&tuo 0rimero, #a'&tuo ,,,, art&cuo 2@@A, e inc.G), de Art&cuo 22DE, inc.2) % G) de art&cuo 22DH, inc.2) de art&cuo 22DB, de -i3ro #uarto, "&tuo "ercero, #a'&tuo V,,,, de #1digo #i7i, de3iendo 4uedar as&) Negar, sin moti7o eg&timo, a asistencia ;amiiar. ,n:uriar o in;amar gra7emente a 'adre o a madre, o ha3eres 'uesto manos 7ioentas. "ener acceso carna con a madrastra o con e 'adrastro. "ener acceso carna con a nuera, o con e %erno. AR",#U-* SE+UND*.- Der1gase os art&cuos 22DE inc.2), 22DB inc.G), 22DI, 22DD, 22DF % 22DA de -i3ro #uarto, "&tuo "ercero, #a'&tuo V,,, de #1digo #i7i 3oi7iano. 0ase a 0oder E:ecuti7o 'ara 8nes constitucionaes. Es dada en a Saa de Sesiones de Honora3e Senado Naciona, a os 7einte d&as de mes de a3ri de dos mi. .do. .do. 0or tanto, a 'romugo 'ara 4ue se tenga % cum'a como e% de a Re'J3ica. Hugo Ban!er Suare! 2G min