Sei sulla pagina 1di 29

EXCELENTISSIMO SENHOR JUIZ DA VARA DO TRABALHO DE TRS

LAGOAS MS.
ELDE DE MATTOS FUKUSHIMA, brasileiro,
casado, cdula de identidade RG 232.883 SSPMS, inscrito no
CPF/MF sob o n. 325.566.9!5, inscrito n P"S sob o n.
22.#65.$3.68, %il&o de Ra'ona de Mattos Fu(us&i'a, C)PS
n. 52.8 Serie ####!MS, residente na Rua Munir )&o',
.9$6 *ardi' Pri'a+eril na cidade de )r,s -a.oas!MS, C/P0
$963#!#5# atra+s de seus ad+o.ados 1r. VANDERLEI JOS DA
SILVA, brasileiro, casado, inscrito na 234/MS sob o n. $598
e 1r5. DANIELE DE ALMEIDA MARTINS COSTA, brasileira,
casada, inscrita na 234/MS sob o n. 928, co' escrit6rio na
Rua 7uleide Pere8 )abo9 n.#3#, centro, na cidade de )r,s
-a.oas MS, +e' 'ui res:eitosa'ente a :resen;a de <ossa
/9cel,ncia :ro:or a :resente
RECLAMAO TRABALHISTA
/' %ace de HSBC BANK BRASIL S.A BANCO
MULTIPLO, inscrito no C=P*/MF sob o n. #.$#.2#/#86#!>#,
co' sede na 3+. 3ntonio )ra?ano, 2$3 Centro na cidade de
)r,s -a.oas!MS, C/P $96#!###, :elos 'oti+os a se.uir
e9:ostos0
1
Foi o recla'ante ad'itido e' 5.#.985,
o:erando!se a rescis@o contratual e' #2.#9.2#, :or
iniciati+a :atronal e 'oti+ada A*C2B te+e co'o ulti'o
salCrio 'ensal o +alor de RD 6.822,>9.
2 Recla'ante n@o se con%or'a co' a 'odalidade
da dis:ensa, be' assi', :ela %or'a co'o %oi en.endrada e
co' a +iola;@o de seus direitos trabal&istas no curso da
rela;@o e':re.atEcia, ra8@o :ela Fual in+oca a obten;@o de
:ro+i'ento ?urisdicional +isando a re:ara;@o e
restabeleci'ento dos direitos lesados.
V!"#$ R$%&$'!&#$ D&(!)*#$ +
R,-)!#*./ V#!&012 3 I)45!#*./ 678 S#20!&/ F9!&#$ :
6;7, FGTS
Por ocasi@o da rescis@o contratual o
Recla'ante nada recebeu, tendo o Recla'ado a:ontado no )RC)
co'o crdito trabal&ista do Recla'ante, saldo de salCrio de
dois dias, adicional :or te':o de ser+i;o, co'iss@o/car.o
e, descanso se'anal re'unerado.
3 des:eito da 'oti+a;@o da dis:ensa
en.endrada :elo Recla'ado, co' a ades@o a Con+en;@o n.32
da 2") Aor.ani8a;@o "nternacional do trabal&oB inde:endente
da 'oti+a;@o da dis:ensa, %a8 ?us o trabal&ador as %rias
+encidas e :ro:orcionais, :ortanto, o Recla'ante credor
das aludidas +erbas de+endo o Recla'ado ser condenado ao
:a.a'ento das 'es'as na %or'a da lei.
=@o bastasse a re%erida irre.ularidade no
)RC), +eri%ica!se ainda, a inten;@o do Recla'ado e'
reali8ar o :a.a'ento a 'enor do Fue o de+ido, :ois o
Recla'ante recebia re'unera;@o +ariC+el decorrente da
:roduti+idade de +enda de :rodutos, Ase.uros, consorcio,
%inancia'ento, aberturas de contas, consi.nados, cartGes,
titulo de ca:itali8a;@o, :re+id,ncia :ri+ada, ca:ta;@o de
in+esti'entosB, o Fue .era+a u'a re'unera;@o 'dia 'ensal
de RD >.6##,## AFuatro 'il e seiscentos reaisB.
/'bora ti+esse :re+is@o de :a.a'ento
se'estral, o Recla'ado 'ensal'ente reali8a+a o :a.a'ento da
:roduti+idade, o restante era acu'ulado se'estral'ente e o
:a.a'ento se reali8a+a nos 'eses de a.osto atinente ao H
se'estre e no ',s %e+ereiro re%erente ao 2H se'estre, no
entanto, o Recla'ado n@o incluiu a 'dia da re%erida
re'unera;@o :ara %ins de a:ura;@o dos &a+eres rescis6rios,
2
%a8endo ?us o Recla'ante a inte.ra;@o da re'unera;@o
+ariC+el :ara cClculos rescis6rios, de+endo o Recla'ado ser
condenado a :roceder a inte.ra;@o da aludida +erba e ao
:a.a'ento das di%eren;as inerentes.
2 Recla'ado ta'b' n@o reali8ou o :a.a'ento
da re'unera;@o +ariC+el, Fue era retido todo ',s, co'
:re+is@o de :a.a'ento atinente ao H se'estre de 2#, no
',s de a.osto/2# e, ta'b' o +alor :ro:orcional retido
'ensal'ente re%erente ao 2H se'estre, Fuando da rescis@o
contratual. 3 :re+is@o de :a.a'ento do aludido direito
:ossui nature8a contratual instituEdo atra+s de u'
:ro.ra'a +isando o%ertar aos trabal&adores reco':ensa
%inanceira e' recon&eci'ento ao seu dese':en&o :ara atin.ir
as 'etas 'ensais estabelecidas, re'unerando o e':re.ado de
acordo co' o dese':en&o e :roduti+idade na +endas dos
:rodutos.
Cu':re salientar Fue a re%erida re'unera;@o
n@o consiste e' :artici:a;@o nos lucros :re+ista na lei n.
#.#, cu?a de%ini;@o de +alores de:ende de ne.ocia;@o
coleti+a do trabal&o dos bancCrios :ara institui;@o, na
realidade trata!se de +erba de carCter salarial nos ter'os
do dis:osto no art. >5$ da C-), u'a +e8 Fue adstrito ao
resultado :essoal do Recla'ante inerente a :roduti+idade
:ara alcance da 'eta estabelecida e n@o 'era :artici:a;@o
nos lucros. 3ssi' sendo, a re'unera;@o +ariC+el n@o :oderia
ser ob?eto de dedu;@o de +alor recebido a titulo de P-R,
be' assi', de+eria ter sido inte.rada ao salCrio, :ara
todos os e%eitos nos ter'os do art. >5$ da C-).
Para e%eito de a:ura;@o dos +alores da
re'unera;@o +ariC+el e da :roduti+idade do Recla'ante, os
:rodutos era' :ontuados, be' assi', a 'eta da a.encia onde
labora+a o obreiro ati+a+a cu?a 'eta 'ensal era de 2#>.###
:ontos, :ara Fue ti+esse direito ao recebi'ento da
:roduti+idade, sendo Fue a:enas no ',s de ?an/, n@o
atin.iu a 'eta, :or estar e' .o8o de %rias, nos de'ais
'eses atin.iu a 'eta. <isando co':ro+ar o ale.ado reFuer
Fue se?a o Recla'ado co':elido a carrear aos autos todos os
relat6rios e docu'entos Fue retrata' a :roduti+idade sob
:ena de a:lica;@o do dis:osto no art. 358 e 359 do CPC
a:licC+el no :resente :rocesso co' arri'o no art. $69 da
C-).
3
)a'b' n@o &C Fue se %alar e' :erda do
direito a re%erida +erba, e' ra8@o da dis:ensa 'oti+ada,
:ois :ossuindo carCter salarial inerente a :roduti+idade,
+erba intan.E+el, re:utando!se nula e+entual clausula ou
dis:osi;@o no re.ula'ento do Recla'ado Fue :re+, a :erda do
direito do recebi'ento da :roduti+idade ?C reali8ada, sob
:ena de :ro:iciar o enriFueci'ento ilEcito :ela n@o
re'unera;@o de trabal&o :restado, ra8@o :ela Fual de+e o
Recla'ado ser condenado ao :a.a'ento da aludida +erba.
2 Recla'ado :or ocasi@o do :a.a'ento da
:artici:a;@o nos lucros e resultados reali8a+a a dedu;@o da
re'unera;@o +ariC+el A:roduti+idadeB, co':ensando co' os
+alores a sere' :a.os a titulo de P-R. 3ssi' +eri%ica!se
Fue durante todo o :acto laboral o Recla'ado e%etuou
:a.a'ento a 'enor da re'unera;@o +ariC+el, nas ocasiGes, e'
Fue reali8ou a co':ensa;@o co' a P-R, sendo o Recla'ante
credor da aludida di%eren;a.
3de'ais, n@o inte.rando a re'unera;@o
+ariC+el ao salCrio nos ter'os do art. >5$ da C-), o
Recla'ado e%etuou o :a.a'ento a 'enor do 3H salCrio,
%rias e /3, be' assi', dos de:6sitos 'ensais do FG)S.
3ssi' sendo, reFuer o recla'ante a condena;@o
do Recla'ado ao :a.a'ento da di%eren;a de 3H salCrios e
%rias 'ais /3, do :erEodo n@o abran.ido :ela :rescri;@o
FIinFIenal, Fuanto aos de:6sitos do FG)S durante todo o
:acto laboral, +e8 Fue :ara a re%erida +erba e direito, o
:ra8o :rescricional trintenCrio, nos ter'os da SJ'ula 362
do )S).
Pelo Fue :retende o Recla'ante o
recon&eci'ento dos se.uintes direitos0
3B 3o recebi'ento das %rias +encidas e
:ro:orcionais, n@o lan;adas no )RC)
reali8ado :elo Recla'ado, nos ter'os da
Con+en;@o n. 32 da 2"),
4B 1a nature8a salarial da re'unera;@o
+ariC+el Fuitada :elo Recla'ado e a sua
inte.ra;@o ao salCrio nos ter'os do art.
>5$ da C-), :ara %ins de cClculos
rescis6rios, 3H salCrio, %rias e FG)S,
durante o :acto laboral, obser+ado a
incid,ncia da :rescri;@o de cada titulo.
4
CB 1a i':ossibilidade de co':ensa;@o da
re'unera;@o +ariC+el co' a P-R, %ace a
nature8a distinta das aludidas +erbas,
condenando!se o Recla'ado ao :a.a'ento da
di%eren;a da re'unera;@o +ariC+el e' ra8@o
da co':ensa;@o, ocorridos na +i.,ncia do
:acto laboralK
1B 1a obri.atoriedade de :a.a'ento da
re'unera;@o +ariC+el acu'ulada e n@o
Fuitada, Fuando da rescis@o atinente ao H
se'estre e, dos 'eses atinentes ao 2H
se'estre 2#, inde:endente da 'oti+a;@o
da dis:ensa, %ace ao :rinci:io da
intan.ibilidade do salCrio, re:utando!se
nula dis:osi;@o re.ula'entar Fue e9clui o
:a.a'ento de trabal&o ?C :restado, +isando
a%astar o enriFueci'ento ilEcitoK
N-2&+#+ D# D&$<)$# M/4&1#+# V!"#$
R$%&$'!&#$ F/!)%&,)4/ D/ TRCT C'+&5/ D A(#$4#,)4/ =6
M-24# R$%&$'!&# 3G-&#$ D/ S5-!/ D$,<!5/
/' #2 de sete'bro de 2.#, te+e o Recla'ante
seu contrato rescindido :or iniciati+a :atronal sob a
ale.a;@o de ocorr,ncia dos 'oti+os :re+istos na alEnea LaM
Aato de i':robidadeB, LbMAincontin,ncia de conduta ou 'au
:rocedi'entoB e L&MAato de indisci:lina ou de
insubordina;@o do art. >82 da C-).
3 des:eito da ale.a;@o :atronal de :rCtica de
atos descritos nas alEneas retro 'encionadas, n@o
esclareceu ao Recla'ante Fual ou Fuais %ora' os reais
'oti+os %Cticos a ense?ar a sua dis:ensa co' a a:lica;@o da
'ais se+era :uni;@o, u'a +e8 Fue seu contrato de trabal&o
esta+a e' +i.,ncia co' o Recla'ado &C de 2$ anos se'
FualFuer 'acula e' sua %ic&a %uncional.
2 ato de dis:ensa %oi en.endrado :elo
su:erintendente re.ional Sr. 3le9andre e :elo .erente
re.ional de o:era;Ges Sr. /dilson Pedreiro, os Fuais
c&e.ara' N a.,ncia local, c&a'ando o Recla'ante :ara
des:ac&are' co' eles, Fuando ent@o Fuestionara' acerca de
+enda de :roduto reali8ada e' 3#/#6/2#, onde :er.untara'
Fuais era' os :rocedi'entos :ara +enda de se.uro na
a.,ncia, Fue' %a8ia as +endas, se era' :resenciais, ou :or
5
tele%one e, e' Fual 'o'ento ocorria a assinatura dos
clientes.
)endo o Recla'ante in%or'ado Fue as +endas
s@o reali8adas :elos .erentes de contas ARMB, de %or'a
:resencial co' assinatura no ato, ou :or tele%one, co'
assinatura :osterior Fuando o cliente co':arece na a.,ncia
ou o ARMB +ai at o cliente col&er a assinatura.
"nda.ara' ainda, ao Recla'ante :or Fual ra8@o
&a+ia Fuitado atra+s de sua conta :essoal, a :arcela de
entrada do contrato de consorcio de u' cliente. /9:licou
Fue Fuitou :ara n@o :erder a +enda e, Fue :osterior'ente o
cliente l&e :a.ou e' c&eFue, se' ?uro e se' corre;@o.
Ouestionara' ainda, acerca de uso a:enas de u' cai9a :ara a
reali8a;@o de suas o:era;Ges co'o .erente, tendo e9:licado
Fue era :ara n@o :re?udicar o atendi'ento .eral na baterias
de cai9a. Por %i' inda.ara' acerca da utili8a;@o de sua
sen&a :ara u'a o:era;@o no +alor de RD 3#.###,##, e' dia e'
Fue n@o se encontra+a na a.,ncia, tendo o Recla'ante
:er.untado se era al.u'a o:era;@o %raudulenta, ou se o
banco te+e :re?uE8o, in%or'ando descon&ecer o %ato e Fue
n@o &a+ia dado autori8a;@o a nen&u'a :essoa, ne' :er'itido
o acesso a sen&a, sendo Fue a:enas l&e dissera' Fue n@o era
%raudulenta e, Fue n@o &a+ia ocorrido :re?uE8o, 'as Fue
tin&a sido reali8ado co' a sen&a :essoal do Recla'ante e,
Fue neste dia n@o se encontra+a na a.encia.
=a re%erida o:ortunidade o Recla'ante
in%or'ou Fue acerca das re%eridas ale.a;Ges ?C &a+ia
:restado in%or'a;Ges no co'e;o do ',s de ?ul&o ao Sr.
3le9andre +ia e!'ail e, ao Fue l&e :arecia, ?C &a+ia sanado
os Fuestiona'entos.
3:6s isso, o Sr. 3le9andre disse Fue esta+a
encerrando a reuni@o, :ois +eio a )r,s -a.oas, :ara
des:edir o Recla'ante :or ?usta causa, ordenando ao 'es'o
Fue li':asse a sua 'esa e dei9asse a a.,ncia i'ediata'ente
e Fue de+eria co':arecer no sindicato :ara &o'olo.a;@o da
rescis@o, no :ra8o le.al.
1urante todo o te':o e' Fue a:an&a+a seus
:ertences :essoais %oi LescoltadoM :elos dois e, Fuando
li':a+a sua .a+eta, ras.ando al.uns :a:eis a consultora
<anessa, :or orde' do .erente de o:era;Ges :assou a
+ascul&ar os :a:eis ras.ados lan;ados na li9eira, tais
6
%atos ocorrera' na :resen;a de co':an&eiros de trabal&o do
Recla'ante, de subordinados e, inclusi+e de clientes Fue
l&e a.uarda+a' :ara atendi'ento, :ois at ent@o, detin&a a
Fualidade de .erente da a.encia bancCria local.
2 Recla'ante n@o co'eteu ato de i':robidade,
incontin,ncia ou 'au :rocedi'ento, 'uito 'enos de
indisci:lina ou de insubordina;@o, a ense?ar a rescis@o
contratual na 'odalidade en.endrada :elo Recla'ado,
restando e+idente a aus,ncia de 'oti+a;@o, o ri.or
e9cessi+o e des:ro:orcionalidade entre e+entual %alta
%uncional ou +iola;@o de re.ula'ento da e':resa de 'odo a
?usti%icar a dis:ensa, de+endo ser decreta;@o a nulidade da
de'iss@o 'oti+ada, con+ertendo!a e' dis:ensa se' ?usta
causa, a %i' de Fue se?a deter'inado o %orneci'ento ao
Recla'ante as +ias do )er'o de rescis@o de contrato de
trabal&o co' o c6di.o de a%asta'ento #, :a.a'ento das
+erbas rescis6rias inerentes, soer.ui'ento dos de:6sitos do
FG)S acrescido da 'ulta rescis6ria e .uias :ara &abilita;@o
ao se.uro dese':re.o.
RestarC co':ro+ado Fue o Recla'ado a.iu co'
nEtido abuso de autoridade e co' ri.or e9cessi+o ante a
realidade dos %atos, rescindindo o contrato de trabal&o do
Recla'ante co' a:lica;@o de t@o .ra+e :uni;@o, se' se
:reocu:ar co' as conseFI,ncias Fue essa 'edida causaria a
sua 'oral e &onra, 'aculando toda u'a &ist6ria construEda
ao lon.o de u'a +ida de luta e trabal&o e' 2$ anos de
ser+i;os :restados e9clusi+a'ente ao Recla'ado, :odendo l&e
.erar .ra+es :re?uE8os no tocante ao se.ui'ento de sua +ida
%uncional.
2 Recla'ante nunca %oi :unido :or ato de
indisci:lina ou insubordina;@o, se':re %oi cu':ridor das
nor'as do Recla'ado, tanto Fue recebeu di+ersas :ro'o;Ges
no curso de sua carreira c&e.ando ao :osto de .er,ncia de
di+ersas a.encias bancCrias e, ne' desobedeceu a orde'
direta de seus su:eriores.
2s seus atos %rente o Recla'ado se':re %ora'
norteados :elo :adr@o da 'oral social, se':re %oi educado
'antendo :ostura e co':orta'ento di.na co' a %un;@o e co' o
car.o Fue e9ercia e, e' 2$ anos de ser+i;o, ?a'ais te+e
ad+ert,ncia ou FualFuer outra :uni;@o, Fue i':in.isse sua
conduta 'oral e :roba de 'aneira 'acular a sua +ida
%uncional.
7
1essa %or'a, resta e+idente Fue a o:;@o da
Recla'ada e' dis:ensar o Recla'ante ale.ando ?usta causa,
se 'ostra eFui+ocada, :ois n@o se +eri%ica, no caso e'
tela, a :resen;a de nen&u' dos :ressu:ostos le.ais,
elencados no arti.o >82 da C-), bali8adores de tal 'edida,
es:ecial'ente os :ressu:ostos das alEneas LaM, LbM e L&M,
ante a aus,ncia de ato :raticado :elo Recla'ante Fue
:udesse ser enFuadrado nos 'oti+os elencados :elo
Recla'ado, tratando a situa;@o de %or'a obscura, n@o
di8endo ao Recla'ante o Fue teria acontecido, re:ortando
a:enas a %atos ?C a+entados e' 3#.#6.2#, os Fuais %ora'
res:ondidos e tratados +ia e!'ail cor:orati+o e, so'ente e'
#2.#9.2#, %oi noticiado a dis:ensa :or ?usta causa.
<isando co':ro+ar esse %ato, %ace ao seu
desli.a'ento e n@o 'ais ter acesso ao siste'a do Recla'ado
reFuer Fue se?a o 'es'o inti'ado a tra8er aos autos co:ias
das 'ensa.ens trans'itidas +ia e!'ail, e' 3#.6., sob :ena
de a:lica;@o do dis:osto no art. 355 e 359 do CPC,
a:licC+el no :rocesso trabal&ista nos ter'os do art. $69 da
C-).
Cu':re salientar Fue n@o &ou+e nen&u'
:rocedi'ento de auditoria e/ou in+esti.a;@o, ne' 'es'o %oi
+entilado Fue o Recla'ante estaria :raticando atos ilEcitos
e' :re?uE8o do Recla'ado, ou locu:letando!se ilicita'ente,
descon&ecendo o Recla'ante a real ra8@o de sua dis:ensa
'oti+ada, tendo &a+ido a:enas as inda.a;Ges acerca de
al.uns :rocedi'entos e, a:6s a %or'ula;@o de suas
res:ostas, nada 'ais %oi %alado, tendo isso ocorrido, no
',s de ?un&o e, de lC :ara cC, :restou ser+i;os nor'al'ente
sendo sur:reendido co' a dis:ensa 'oti+ada e' #2.#9..
/+entual'ente +eri%icando Fue os 'oti+os da
dis:ensa decorrera' dos %atos +entilados no :assado, resta
e+idente a aus,ncia de i'ediati+idade :ara a dis:ensa,
de+endo ta'b' ser so:esada sob o as:ecto da ra8oabilidade
e :ro:orcionalidade, n@o s6 e' ra8@o do car.o Fue o
Recla'ante o ocu:a+a, o seu salCrio e o te':o de ser+i;o
:restado ao Recla'ado, de+endo a a;@o do Recla'ado .uardar
co' cone9@o co' o ato :ro%issional do Recla'ante e Fue a
'edida adotada Fue a 'ais se+era, se?a real'ente de %ato
:lausE+el de a:lica;@o sob :ena de ser re:utada nula.
3de'ais, cedi;o na doutrina e na
?uris:rud,ncia, Fue o ordinCrio se :resu'e, enFuanto o
8
e9traordinCrio de'anda :ro+a cabal. =esse sentido,
tratando!se N ?usta causa, de %ato e9traordinCrio incidente
sobre o contrato de trabal&o, caracteri8ando!se :ela 'C9i'a
:uni;@o a:licada ao e':re.ado, :uni;@o esta Fue 'acula seus
antecedentes %uncionais, i':erati+o Fue &a?a :ertin,ncia
%Ctica entre a in%ra;@o e a nor'a le.al %unda'entadora da
re:ri'enda, o Fue n@o se +eri%ica no caso e' tela, ante a
aus,ncia total de :ro+as Fue :ossa' a'oldar a conduta aos
:receitos le.ais norteadores da 'edida, aus,ncia de
dis:ensa i'ediata, e le+ada co' abuso e ri.or e9cessi+o.
3nte aos %atos, i':rescindE+el N
a:ro9i'a;@o da rela;@o ?urEdica N realidade %Ctica, Fue se
con+erta o 'oti+o da rescis@o contratual :ara de'iss@o se'
?usta causa, condenando o Recla'ado ao :a.a'ento das +erbas
rescis6rias inerentes a esse ti:o de ro':i'ento contratual,
co'o saldo de salCrio, re'unera;@o +ariC+el, %rias
+encidas e :ro:orcionais P /3, 3Q salCrio :ro:orcional,
a+iso :r+io indeni8ado, 'ulta de ># R sobre o 'ontante dos
de:6sitos de FG)S, be' co'o o %orneci'ento da docu'enta;@o
necessCrio :ara saFue do FG)S e entrada no :rocesso de
se.uro dese':re.o, descontando +alores :or +entura ?C
entre.ues ao obreiro a %i' de se e+itar a con%i.ura;@o de
bis in idem.
D# I)+)&>#*./ P/! D#)/$ M/!#&$
=o caso e' tela, a dis:ensa do
Recla'ante :ela %or'a e' Fue %oi en.endrada, %oi abusi+a,
:ois carecedora dos 'oti+os elencadas :elo Recla'ado. =@o
bastasse a aus,ncia de 'oti+a;@o e, ainda Fue ti+esse
'oti+a;@o :ara a a:lica;@o da ?usta causa, a %or'a co'o %oi
reali8ado o desli.a'ento %oi abusi+a, e9:ondo o Recla'ante
+e9atoria'ente :erante cole.as de trabal&o e :erante
clientes, Fuando saiu escoltado da sala e Fue l&e %oi
deter'inado a retirada de seus :ertences :essoais, c&e.ando
ao :onto de +ascul&are' o li9o onde o Recla'ante descartou
os :a:eis Fue se encontra+a' e' sua .a+eta. 3 e9:osi;@o
:ublica da dis:ensa 'oti+ada do Recla'ante atin.iu o seu
S'a.o, a sua &onra, sua 'oral redu8indo a sua auto!esti'a,
atitude re:ro+C+el dos :re:ostos do Recla'ado Fue ti+era' o
ob?eti+o de &u'il&ar ainda 'ais o Recla'ante Fue esta+a
sendo dis:ensado sob a ale.a;@o de ?usta causa.
/' situa;@o si'ilar :ronunciou o )R) da
5 Re.i@o0
PROCESSO: 0090600-15.2008.5.01.0073 - RO
Acrdo
9
1a Turma
DANO MORAL. INDENIZAO. O dano moral
caracterizado quando o empregador au!a do !eu
poder pote!tati"o de demitir !em #u!ta cau!a$ %erindo
a dignidade do empregado.
V!"o!# r$%a"ado! $ d!cu"do! o! &r$!$'"$! au"o!
d$ R$cur!o Ord'(ro $m )u$ !o &ar"$!: *A+CO *RA,ESCO S-A $
SO.A+/E APAREC0,A ,A+E.1C0 TO2A30+0 ,E A*RE1 .02A# como
r$corr$'"$! $ o! m$!mo! como r$corrdo!.
R$corr$m am4a! a! &ar"$! da d$c!o a )uo#
&ro5$rda &$%o 22 6u7 da 738 Vara do Tra4a%9o do Ro d$ 6a'$ro# 5%!.
181-183# )u$ :u%;ou &roc$d$'"$ o &$ddo.
<! 5%!. 185-195# a r$c%amada a%$;a )u$ 'd$=da
!ua co'd$'a>o $m da'o! mora!# &or 'o com&ro=ada a &r("ca d$
)ua%)u$r %?c"o# =$7 )u$ a &ro=a ora% )u$ 5u'dam$'"a a !$'"$'>a @
m&r$!"(=$%. R$)u$r# ca!o ma'"da a &roc$dA'ca do &$ddo# !$:a o =a%or
da 'd$'7a>o com&a"?=$% com o !u&o!"o da'o cau!ado# 4$m como )u$
a a"ua%7a>o $ :uro! d$=$m "$r como marco 'ca% a da"a da &ro%a>o da
!$'"$'>a# 'a 5orma da !Bmu%a 362 do ST6. Pr$"$'d$# &or 5m# )u$ a
r$c%ama'"$ ar)u$ com a &arc$%a )u$ d$=$ a "?"u%o d$ m&o!"o d$ r$'da.
,$&!"o $ cu!"a! C! 5%!.215 $ 216#
r$!&$c"=am$'"$.
Co'"ra-ra7D$! C! 5%!. 207-213 com &r$%m'ar.
A au"ora# ad$!=am$'"$# r$corr$ C! 5%!. 217-221#
&$r!$;u'do a r$5orma do :u%;ado a 5m d$ )u$ !$:a ma:orada a
'd$'7a>o &or da'o! mora!.
A r$c%amada a&r$!$'"ou co'"ra-ra7D$! C! 5%!.
235-2E1.
F o r$%a"ro.
V O T O
PRE.020+AR E2 CO+TRARRA3GES
Ar;H a au"ora &r$%m'ar d$ 'o co'9$cm$'"o
do r$cur!o do r@u# &or rr$;u%ardad$ d$ r$&r$!$'"a>o# a%$;a'do )u$ o
ad=o;ado !u4!cr"or 'o co'!"a da &rocura>o d$ 5%!.201-202# 4$m como
'o au"$'"cado o '!"rum$'"o. Acr$!c$'"a )u$ o r$cur!o "am4@m 'o
m$r$c$ !$r co'9$cdo# &o! !$u 'om$ $!"( 'corr$"o.
S$m ra7o. O r$cur!o 5o a!!'ado d;"a%m$'"$
&$%o ad=o;ado Rodr;o 2aa R4$ro E!"r$%%a Ro%da' IOA*-103.789J#
"$rc$ro r$%aco'ado 'a &rocura>o I5%.201J.
10
+o )u$ !$ r$5$r$ C au"$'"ca>o do '!"rum$'"o#
r$a%m$'"$# 'o co'!"a# ma! "am4@m '$'9um =?co )ua'"o ao docum$'"o
5o a%$;ado &$%a r$corrda.
Kua'"o ao 'om$ da r$corrda# @ $=d$'"$ )u$ !$
"ra"a da au"ora# a&$'a! 'o co'!"ou o! do! B%"mo! !o4r$'om$!# 'o
!$'do mo"=o &ara o 'o co'9$cm$'"o do r$cur!o.
Co'9$>o# a!!m# do r$cur!o do r@u# &or
&r$!$'"$! "odo! o! &r$!!u&o!"o! d$ adm!!4%dad$.
REC1RSO ,O RF1
0'!ur;$-!$ o r$corr$'"$ co'"ra !ua co'd$'a>o
ao &a;am$'"o d$ 'd$'7a>o &or da'o! mora!.
Adu7 a au"ora 'a 'ca% )u$ 'o m$!mo mom$'"o
$m )u$ 5o d$m"da com ou"ro! do! co%$;a!# 5o "rocada a 5$c9adura da
&or"a &r'c&a% $ da !a%a o'd$ "ra4a%9a=a# d$La'do-a co'!"ra';da
&$ra'"$ !$u! co%$;a! )u$ $!"a=am &r$!$'"$!# 4$m como d$ ou"ra!
&$!!oa! )u$ $!"a=am 'o %oca%. Acr$!c$'"a )u$ $m 5u'>o do! 'Bm$ro!
&$r"$'c$! )u$ "'9a $m !ua !a%a# !o%c"ou ao r$&r$!$'"a'"$ do r@u 4u!car
uma &ar"$ d$%$! 'o da B"% !$;u'"$# !$'do-%9$ '$;ado. Por "a% ra7o#
co%ocou-o! $m !aco! d$ %Lo )u$ ra!;aram 'a rua# mo"=o &$%o )ua% "$=$
uma cr!$ d$ c9oro $m ra7o da ':u!">a $ 9um%9a>o )u$ $!"a=a
&a!!a'do.
+a d$5$!a# o r@u '$;a o! 5a"o! r$%a"ado!#
a5rma'do )u$ :ama! 5o com$"do )ua%)u$r a"o )u$ &ud$!!$ 9um%9ar ou
co'!"ra';$r a au"ora. Ar;um$'"a )u$ a r$c%ama'"$ 5o !$)u$r d!&$'!ada
&or :u!"a cau!a $ )u$ a&$'a! $L$rc$u !$u dr$"o &o"$!"a"=o $m r$!c'dr
o co'"ra"o d$ "ra4a%9o.
A "$!"$mu'9a# C 5%. 161# d$c%arou )u$ @ &raL$ a
r$c%amada "rocar a 5$c9adura da &or"a &r'c&a% d$ d$&ar"am$'"o )ua'do
$!"$ "$m !ua! a"=dad$! $'c$rrada!# co'5orm$ ocorr$u com o
d$&ar"am$'"o o'd$ %a4ora=a a r$c%ama'"$. 0'5ormou )u$ a "roca da
5$c9adura ocorr$u $')ua'"o o! $m&r$;ado! d$m"do! "ra=am !$u!
&$r"$'c$! do %oca%.
A !$;u'da "$!"$mu'9a d!!$# C 5%. 179# )u$ a
au"ora# o d$&o$'"$ $ ma! um ad=o;ado 5oram d!&$'!ado!# $m
d$corrA'ca da $L"'>o do d$&ar"am$'"o o'd$ "ra4a%9a=am. A"$!"ou )u$
$m =r"ud$ d$ 'o &od$r$m &$;ar !$u! &$r"$'c$! $m um ou"ro da# 5oram
o! m$!mo! co%ocado! $m !aco! d$ %Lo )u$ &$dram C 5aL'$ra $ !a?ram
arra!"a'do o !aco &$%o c9o# !$'do &r$!$'cado &or ou"ro! $m&r$;ado!.
R$!!a%"ou )u$ a%;u'! co%$;a! d$ "ra4a%9o %9$ &$r;u'"aram o )u$ 9a=a
aco'"$cdo $ )u$ o! "rA! '5ormaram )u$ 9a=am !do d!&$'!ado!.
Ao co'"r(ro do )u$ $'"$'d$u o :u7 a )uo# @
co'!"ra';$dor a "roca da 5$c9adura da !a%a o'd$ o $m&r$;ado "ra4a%9a
'o mom$'"o $m )u$ $!"( !$'do d$m"do# &o! ;$ra um !$'"m$'"o d$
11
d$!co'5a'>a d$ !ua 9o'$!"dad$. 2$!mo )u$ !$:a uma &r("ca do r@u#
'o &od$ o 6udc(ro a5a'>(-%a. 6u!"am$'"$ 'um do! mom$'"o! ma!
d5?c$! d$ !ua! =da!# )ua'do# da 'o"$ &ara o da# =A$m a $!"ru"ura d$
!ua! 5am?%a! am$a>ada &$%o d$!$m&r$;o# oca!o $m )u$ )ua%)u$r !$r
9uma'o 5ca "ra'!"or'ado# &$rddo# !$m !a4$r como !$r( o !$u ama'9#
'o &r$c!a &a!!ar $!"$ "&o d$ co'!"ra';m$'"o# !$m ra7o a%;uma.
Soma'do-!$ a !!o# a au"ora :( !$ !$'"'do
9um%9ada com a !"ua>o# @ o4r;ada a a"ra=$!!ar o am4$'"$ d$
"ra4a%9o# !$'do o4!$r=ada &or "odo! )u$ a% !$ $'co'"ra=am# arra!"a'do
um !aco d$ %Lo com !$u! &$r"$'c$!# 4aLa'do a'da ma! !ua au"o-
$!"ma.
+o"$-!$ )u$ !$ "ra"a d$ uma $m&r$;ada )u$
"ra4a%9ou &ara a r@ &or 15 I)u'7$J a'o!. ,$=$ra# &or"a'"o# "$r !do
m$%9or "ra"ada '$!!$ mom$'"o.
+o $!)u$>amo! )u$ o co'"ra"o d$ "ra4a%9o
$L;$ 5dBca r$c?&roca# "ra"am$'"o d;'o r$c?&roco# $ 4oa-5@ d$ am4o! o!
%ado!# ma! &r'c&a%m$'"$ da &ar"$ d$ )u$m "$m o &od$r. MAcma d$ "udo#
"$m o $m&r$;ador a o4r;a>o d$ r$!&$"ar a &$r!o'a%dad$ mora% do
$m&r$;ado 'a !ua d;'dad$ a4!o%u"a d$ &$!!oa 9uma'aN !o
o4r;a>D$! )u$ d$corr$m do &r'c?&o ;$ra% da $L$cu>o da 4oa-5@ do
co'"ra"o# )u$ $!"( 'a 4a!$ da d!c&%'a :ur?dca co'"ra"ua%O# 'o! $'!'a
,@%o 2ara'9o I' M0'!""u>D$! d$ ,r$"o do Tra4a%9oO# =o%.1# Ed..Tr# 128
$d.# &.2E9J.
A!!m# 'o 9( como 'o !$ adm"r )u$ a!
crcu'!"P'ca!# "a% como d$!cr"a! &$%a "$!"$mu'9a# 'o "$'9am ;$rado
co'!$)HA'ca! da'o!a! C &r=acdad$# C au"ordad$# ao &udor# C
!$;ura'>a $ "ra')H%dad$# ao amor-&r&ro# C '"$;rdad$ d$ '"$%;A'ca
$ d$ !$'"m$'"o! da r$c%ama'"$# d$=$'do !$r r$!!arcda &or !!o.
,$=do# $'"o# o &a;am$'"o d$ 'd$'7a>o &or
da'o mora%. +o )u$ "oca ao =a%or da 'd$'7a>o# @ ma"@ra )u$ $'=o%=$
am4o! o! r$cur!o!.
Pr$"$'d$ o r@u ad$)uar o =a%or da 'd$'7a>o
ao! da'o! a%$;ado!# r$du7'do !$u =a%or# $ a au"ora# !ua ma:ora>o.
A !$'"$'>a co'd$'ou a r$c%amada a &a;ar
'd$'7a>o 'o =a%or d$ RQ 50.000#00 Ic')u$'"a m% r$a!J.
E'"$'do )u$ "a% )ua'"a @ d$ma!ada# a'"$ o
da'o cau!ado. O co'!"ra';m$'"o &$%o )ua% &a!!ou a au"ora 5o
&ro=ocado &$%a "roca da 5$c9adura 'o m$!mo mom$'"o $m )u$ $!"a=a
!$'do d$!&$dda $ 'a ma'$ra )u$ 5oram r$"rado! !$u! &$r"$'c$! do
$!"a4$%$cm$'"o do r@u. A r$c%ama'"$ 'o 5o acu!ada da &r("ca d$
)ua%)u$r d$%"o# "am&ouco 5o a m$!ma d$!"ra"ada &or !$u! !u&$ror$!
9$r(r)uco!. Va%$ a'da 5r!ar )u$ a au"ora 5o d!&$'!ada $m =r"ud$ da
$L"'>o do d$&ar"am$'"o o'd$ &r$!"a=a !$r=>o!.
12
A!!m# %$=a'do $m co'"a a! crcu'!"P'ca! )u$
$'=o%=$m o ca!o# o da'o cau!ado# o '?=$% !co-$co'Rmco da
r$c%ama'"$ - &$rc$4a o !a%(ro m$'!a% d$ RQ 6.309#68 I!$! m%# "r$7$'"o!
$ 'o=$ r$a! $ !$!!$'"a $ o"o c$'"a=o!J - $ o &od$r $co'Rmco da
r$c%amada# ar4"ro a 'd$'7a>o $m RQ 30.000#00 I"r'"a m% r$a!J#
r$5orma'do a !$'"$'>a 'o &ar"cu%ar.
Pr$"$'d$ "am4@m o r$c%amado )u$ a a"ua%7a>o
do =a%or da 'd$'7a>o# 4$m como o! :uro! !$:am a&urado! a &ar"r da
&ro%a>o da !$'"$'>a.
Kua'"o C corr$>o mo'$"(ra# o :u7 d$ &rm$ro
;rau corr$"am$'"$ d$"$rm'ou )u$ 5o!!$ ca%cu%ada a &ar"r da &u4%ca>o
da !$'"$'>a. Com r$%a>o ao! :uro!# 'ada 9( a mod5car 'a d$c!o a
)uo# a'"$ o d!&o!"o 'o ar". 883 da C.T.
Por 5m# 'o ca4$ a 'cdA'ca do m&o!"o d$
r$'da# "$'do $m =!"a a 'a"ur$7a 'd$'7a"ra# $ 'o r$mu'$ra"ra# da
&arc$%a d$5$rda.
ACOR,A2 o! ,$!$m4ar;ador$! da 18 Turma do
Tr4u'a% R$;o'a% do Tra4a%9o da 1a R$;o# &or u'a'mdad$# co'9$c$r
do! r$cur!o! d$ am4a! a! &ar"$!# &or &r$!$'"$! "odo! o! &r$!!u&o!"o!
d$ adm!!4%dad$ $# 'o m@r"o# dar &ro=m$'"o &arca% ao da r$c%amada
&ara r$du7r o =a%or da 'd$'7a>o &or da'o! mora! &ara Q 30.000#00
I"r'"a m% r$a!J $ '$;ar &ro=m$'"o ao r$cur!o ad$!=o do r$c%ama'"$.
P$%o r$c%ama'"$ com&ar$c$u ,r. 6acS!o' *a"!"a d$ o%=$ra IOA* 850E2J.
Ro d$ 6a'$ro# E d$ Ou"u4ro d$ 2011.
/u!"a=o Tad$u A%Smm
,$!$m4ar;ador R$%a"or
Co'o ?C es:osado, a de'iss@o :or ?usto
'oti+o, re:ri'enda das 'ais .ra+es dentro de u'a rela;@o
de e':re.o, :ois 'acula a +ida %uncional do obreiro,
co':ro'etendo a sua ati+idade :ro%issional e %uturas
coloca;Ges e' u' 'ercado de trabal&o alta'ente co':etiti+o
nos dias atuais, n@o obstante, o e9:Ge N situa;@o de todo
+e9at6ria, :erante a sociedade, %a'Elia, a'i.os e cole.as
de :ro%iss@o, retirando!l&e o Fue de 'ais i':ortante u'
cidad@o :ode ter co'o :atri'Tnio, Fue a &onra e o
res:eito das :essoas Fue o cerca'.
1essa %or'a, a Constitui;@o Federal, e'
seu arti.o 5Q inciso <, estabelece o direito a indeni8a;@o
:or dano 'oral, ele+ando a &onra sub?eti+a a status de
1ireito Funda'ental, &a?a +ista ser o res:eito ao :r69i'o,
u' dos :ilares na constru;@o de u'a sociedade i.ualitCria e
de u' estado de'ocrCtico, e, o arti.o 86 do C6di.o Ci+il
brasileiro, estabelece Fue a a;@o ou o'iss@o +oluntCria
13
Fue +iolar direito e causar :re?uE8o a outre', obri.a o
autor do ato a re:arar o dano.
=esse sentido o entendi'ento de
Uusse% Said Ca&ali0
?Dano moral, a dor resultante da
violao de um em !uridi"amente
tutelado, sem re#er"usso #atrimonial$
Se!a dor %&si"a dor'sensao ou a dor
moral dor'sentimento, de "ausa
imaterial($
Outra no a lio de Car'en Garcia
Mendieta0
)Dano moral, o *ue so%re al+um em
seus sentimentos, em sua ,onra, em sua
"onsiderao so"ial ou laoral, em
de"orr-n"ia de ato danoso($
3ssi', +eri%ica!se de acordo co' os
entendi'entos colacionados, Fue a dor :or dano 'oral
sub?eti+a, a:enas Fue' so%re o dano Fue te' a di'ens@o
e9ata dos seus e%eitos e' sua +ida diCria, seu 'eio social,
carreira :ro%issional, be' co'o e' todos os de'ais ca':os
de ati+idade e' Fue se sub'etido, e, a indeni8a;@o
:ecuniCria ao dano so%rido n@o de+e ser considerada co'o u'
:re;o Fue se :a.a :or +iolar a &onra sub?eti+a de outre',
'as si', u'a %or'a de se tentar ao 'enos, a'eni8ar a dor
so%rida, +isto Fue i':ossE+el co':leta re:ara;@o e retorno
ao status quo anterior, be' co'o u'a L:uni;@oM e' %or'a de
:ecJnia, a %i' de se e+itar Fue o causador do dano reincida
na :ratica, causando dor e so%ri'ento a outras :essoas.
=@o obstante, o dano 'oral ser oriundo
do 1ireito Ci+il, a :r6:ria C-) e' seu arti.o >83 alEnea e,
:receitua Fue nos casos de o%ensa :or :arte do e':re.ador,
a &onra ou boa %a'a do e':re.ado ou de sua %a'Elia, o
obreiro terC direito, al' da rescis@o do contrato de
trabal&o, a u'a indeni8a;@o corres:ondente ao dano so%rido,
nu'a clara de'onstra;@o, Fue 'es'o antes do ad+ento da
Constitui;@o Federal, ?C &a+ia u'a crescente :reocu:a;@o
co' a +iola;@o da &onra nas rela;Ges de trabal&o.
=esse dia:as@o, *or.e Pin&eiro Castelo
esclarece0
)O mais im#ortante direito e a #re"&#ua
ori+ao "ontratual do em#re+ador
inerente ao "ontrato de traal,o no
14
tem nature.a #atrimonial, e,
!ustamente, o dever de res#eito a
di+nidade da #essoa do traal,ador nos
direitos relativos a #ersonalidade do
em#re+ado, "u!a violao si+ni%i"a
diretamente violao de direito e
ori+ao traal,ista($
1esse entendi'ento, de:reende!se Fue
:or ser o 1ireito do trabal&o, social :or nature8a, tendo
co'o 'iss@o :recE:ua 'ini'i8ar as in?usti;as :er:etradas
:ela %or;a do ca:ital sobre a :essoa do trabal&ador
a':arando at 'es'o o 'enor :re?uE8o %inanceiro so%rido
:elo e':re.ado, n@o :oderia dei9ar de res.uardar as lesGes
Fue esse 'es'o e':re.ado :ossa so%rer nos atributos de sua
:ersonalidade e' +irtude do ato ilEcito :raticado :elo
e':re.ador ou :or seus :re:ostos no conte9to da rela;@o
trabal&ista.
Corroborando os %unda'entos aci'a
e9:ostos sobre o cabi'ento de dano 'oral no seio das
rela;Ges de trabal&o, a e'enda constitucional nQ >5,
alterando as dis:osi;Ges do arti.o > da Carta Ma.na,
a':liou a co':et,ncia da ?usti;a trabal&ista :ara
?ul.a'ento das FuestGes re%erentes N rela;@o de trabal&o
co'o .,nero, e n@o a:enas das rela;Ges de e':re.o co'o
es:cie, inserindo entre as no+as atribui;Ges, o ?ul.a'ento
das a;Ges de indeni8a;@o :or dano 'oral ou :atri'onial
resultantes dessas rela;Ges. "ne.C+el a conduta re:ro+C+el
do .erente de o:era;Ges e do su:erintendente do Recla'ado,
deter'inando de i'ediata a sua saEda do interior da a.encia
e de 'anter escolta enFuanto o Recla'ante retira+a seus
:ertences :essoais, colocando!as e' u'a cai9a de :a:el@o e,
deter'inar Fue %osse +ascul&ada a li9eira onde o recla'ante
teria lan;ado os :a:eis Fue esta+a' no interior de suas
.a+etas, %atos ocorridos na :resen;a de cole.as e e9!
subordinados do Recla'ante, be' assi', na :resen;a de
clientes Fue o a.uarda+a' :ara con+ersar na Fualidade de
.erente da a.encia bancCria.
3nte o e9:osto, de+e o Recla'ado ser
condenado a indeni8a;@o :or danos 'orais no +alor de 3#
AtrintaB salCrios no'inais do obreiro, :or t,!lo e9:osto a
situa;@o constran.edora, co':ro'etendo a continuidade de
sua +ida :ro%issional, al' de colocar e' du+ida sua 'oral
e &onra, sub'etendo!l&e inde+ida'ente a u'a rescis@o :or
?usto 'oti+o, se' a :resen;a de :ressu:ostos le.ais Fue
autori8aria' tal 'edida, be' assi', Fuanto a sua e9:osi;@o
+e9at6ria :erante os cole.as de trabal&o e clientes Fue se
encontrara' na a.encia no 'o'ento do desli.a'ento.
15
D/ R%/)@%&,)4/ +# D/)*# O%-<#%&/)#2
E$4#"&2&+#+ P!/1&$'!&# N-2&+#+ +# D&$<)$# 3
I)+)&>#*./ S-"$4&4-4&1# L-%!/ %$$#)4 I)+)&>#*./ P/!
D#)/ M/!#2
2 Recla'ante laborou :ara o Recla'ado,
co'o ?C dito, :or cerca de 2$ anos, tendo dese':en&ado
di+ersas %un;Ges at c&e.ar ao :osto de .erente.
=o e9ercEcio de suas ati+idades :erante
o Recla'ado, e' ra8@o da e9i.,ncia de :ostura inadeFuada e
de 'o+i'entos re:etiti+os %oi aco'etido de :atolo.ia
crTnica no bra;o direito, con+i+endo atual'ente co' dores,
inc&a;o, restri;@o de 'obilidade e de %or;a.
3ssi' sendo, a doen;a do 3utor decorreu
das ati+idades Fue e9ercia ?unto ao Recla'ado :ela %or'a
Fue era' desen+ol+idas, sendo, :ortanto, doen;a
ocu:acional, considerada :or eFui:ara;@o le.al a acidente
de trabal&o a lu8 do Fue dis:Ge o art. 2# da lei n.
8.23/90
3rt. 2# V Considera'!se acidente do
trabal&o, nos ter'os do arti.o anterior, as se.uintes
entidades '6rbidas0
" V doen;a :ro%issional, assi'
entendida a :rodu8ida ou desencadeada :elo e9ercEcio do
trabal&o :eculiar a deter'inada ati+idade e constante da
res:ecti+a rela;@o elaborada :elo Ministrio do )rabal&o e
da Pre+id,ncia SocialK
"" V doen;a do trabal&o, assi'
entendida a adFuirida ou desencadeada e' %un;@o de
condi;Ges es:eciais e' Fue o trabal&o reali8ado e co' ele
se relacione direta'ente, constante da rela;@o 'encionada
no inciso ".
/' decorr,ncia da doen;a, o Recla'ante
te' restri;@o %Esica o i':ede a reali8a;@o de ati+idades
%Esicas i':ortando na redu;@o de sua ca:acidade laborati+a
:ossuindo di%iculdade na re!coloca;@o no 'ercado de
trabal&o, de+ido as restri;Ges %Esicas de carre.a'ento e
le+anta'ento de :eso, :ara as %un;Ges Fue e9i.e' %or;a e
'obilidade da '@o e bra;o direito.
Fato Fue redu8 a ca:acidade de .an&o
inter%erindo na +ida :ro%issional do Recla'ante, o Fue
re:resenta a :erda de .an&o, o Fue l&e causa irre:arC+eis
:re?uE8os %inanceiros e :ro%issionais.
16
1esta %or'a, &C Fue se considerar Fue a
atitude do Recla'ado ao dar a8o N ocorr,ncia danosa a
:re?uE8o do ReFuerente, condenou!o, ta'b', a total
i':ossibilidade de obter .an&o %inanceiro no e9ercEcio
:ro%issional, o Fue caracteri8a o lucro cessante, cu?a
indeni8a;@o de+erC ser arbitrada, e' con%or'idade co' o
.rau de inca:acidade do Recla'ante e sua e9:ectati+a de
+ida, de+endo ser :a.a de u'a s6 +e8 a teor do Fue dis:Ge o
WJnico do art. 95# do c6di.o ci+il, considerando!se e' 'ora
o Recla'ado desde a ocorr,ncia do %ato, con%or'e :reconi8a
o dis:osto no art. 398 do re%erido c6di.o.
/stabelecendo!se :ens@o 'ensal
+italEcia, reFuer Fue se?a o Recla'ado condenado ao
:a.a'ento da indeni8a;@o a titulo de lucro cessante de u'a
s6 +e8 con%or'e :reconi8a o W Jnico do art. 95# do C6di.o
ci+il.
"ne.C+el a o%ensa a inte.ridade %Esica
do Recla'ante e o abalo :sEFuico e' ra8@o da doen;a
ocu:acional, e'er.indo o direito de re:ara;@o a tEtulo de
dano 'oral.
2 dano 'oral de di%Ecil a:ura;@o, eis
Fue, co'o 'ensurar a dorX Ouais os critrios :ara
Fuanti%icar o dano 'oralX Co'o a+aliar a dor, 'C.oa e
constran.i'ento so%ridos :or Fue' te+e abalada a sua saJde,
sub'iss@o a restri;@o de ca:acidade laboral :or sua +idaX
Co'o :raticar al.u' es:orte ou 'es'o desen+ol+er as 'ais
corriFueiras ati+idades do dia!a!dia, se &C li'ita;@o de
es%or;o %EsicoX Co'o 'edir o +alor re:resentado :or t@o
terrE+el :erdaX
Se :or u' lado, certo Fue os
critrios dessa 'ensura;@o de+e' ser encontrados no :lano
substancial, :or outro lado, n@o se :ode, n@o 'enos
%acil'ente, %u.ir do arbEtrio ou da discricionariedade de
Fue se in+este o *ui8, ao :roceder a essa Fuanti%ica;@o.
Certo , :or', Fue o dano 'oral, ainda
Fue isso .ere al.u'a :er:le9idade, :assa :ela condena;@o
dos res:onsC+eis ao :a.a'ento de u'a Fuantia. /' ter'os
:rocessuais, a condena;@o consiste na i':osi;@o de u' de+er
17
de :resta;@o, re:resentado :ela entre.a de din&eiro N
+Eti'a.
3 indeni8a;@o :elo dano 'oral 'era
co':ensa;@o ao lesado :elo so%ri'ento, :ara a?udar a
a'eni8C!lo, al' de u'a satis%a;@o Fue a orde' ?urEdica l&e
dC, de %or'a a n@o dei9ar i':une o causador do dano, Fue
assi' indireta'ente le+ado a n@o reincidir.
/sta :osi;@o colocada nos tribunais,
assi'0
?/o!e em dia, a oa doutrina in"lina'
se no sentido de "on%erir 0 indeni.ao do dano moral
"ar1ter d2#li"e, tanto #unitivo do a+ente, *uanto
"om#ensat3rio, em ra.o 0 v&tima 4"%$ Caio M1rio da Silva
5ereira, Res#onsailidade, Ed$ 6orense, 7898, #$ :;<$
Assim, a v&tima de leso a direitos de nature.a no
#atrimonial 4C%, art$ =>, in"isos V e ?< deve re"eer uma
soma *ue l,e "om#ense a dor e a ,umil,ao so%ridas, e
aritrada se+undo as "ir"unst@n"ias$ No deve ser %onte de
enri*ue"imento, nem ser ineA#ressiva. ATJSP BC C. A<.
R2. C#,</$ M22/, D. 7=;6=;E6 RJTJESP 67B;6FGH.
Su.ere!se, ent@o, a Fuanti%ica;@o do
dano 'oral e' 5# AcinFIentaB salCrios no'inais au%eridos
:elo Recla'ante :or ocasi@o da de'iss@o, %icando ao
eFuilibrado arbEtrio desse r. *uE8o a sua %i9a;@o
de%initi+a.
=o caso e' tela resta e+idenciada a
cul:a :atronal u'a +e8 Fue o Recla'ante e9erceu :or 'uitos
anos a %un;@o de cai9a, co' e':re.o de 'o+i'ento re:etiti+o
e' :osto de trabal&o er.ono'ica'ente inadeFuado.
=@o obstante, e9:Ts o autor a riscos
er.onT'icos decorrente do :osto de trabal&o e ?ornada
:rolon.ada, se' :ausa, se' FualFuer treina'ento :ara o
e9ercEcio da re%erida ati+idade e ne' a recla'ada
dis:onibili8a+a adeFua;@o er.onT'ica do :osto de trabal&o.
Preconi8a o inciso YY<""" do arti.o $H
da Constitui;@o Federal de 988, Z+erbisZ0
3rt. $H ZS@o direitos dos
trabal&adores urbanos e rurais, al' de outros Fue +ise' N
'el&oria de sua condi;@o social0
18
YY<""" ! se.uro contra acidentes de
trabal&o, a car.o do e':re.ador, se' e9cluir a indeni8a;@o
a Fue este estC obri.ado, Fuando incorrer e' dolo ou cul:aK
"ne.C+el a cul:a da Recla'ada, %ace a
aus,ncia de estudo er.onT'ico do :osto de trabal&o e a
ado;@o de 'edidas :re+enti+as a%rontando as nor'as de
:re+en;@o e se.uran;a do trabal&o no Fue tan.e a =R!$,
e'er.indo daE o de+er de re:ara;@o dos danos causados ao
obreiro decorrente da ati+idade e9ercida.
Con%or'e :reconi8a o arti.o 5$ da
C-), nos incisos " e "", cabe Ns e':resas cu':rir e %a8er
cu':rir as nor'as de se.uran;a e 'edicina do trabal&o, al'
de instruir os e':re.ados, atra+s de ordens de ser+i;o,
Fuanto Ns :recau;Ges a to'ar no sentido de e+itar acidentes
do trabal&o ou doen;as ocu:acionais, no entanto, o
Recla'ado ?a'ais deu FualFuer ti:o de orienta;@o ao
Recla'ante no Fue tan.e Ns nor'as de se.uran;a :ara a
e9ecu;@o das tare%as se' atentar :ara a a:lica;@o da
correta er.ono'ia, tratando a situa;@o co' total
ne.li.,ncia.
3 Recla'ada ta'b' +iolou o dis:osto
no W H do arti.o 9 da -ei 8.23/9, u'a +e8 Fue n@o
adotou nen&u'a 'edida coleti+a ou indi+idual de :rote;@o e
se.uran;a do trabal&ador, be' assi', en%rentou as
dis:osi;Ges contidas nas =R!$ Aer.ono'iaB, restando
e+idente a sua res:onsabilidade :elo e+ento danoso Fue
resultou na doen;a do Recla'ante.
)al i':rud,ncia se constituiu e' ato
ilEcito, :re?udicial ao Recla'ante, con%or'e se de:reende
da anClise do dis:osto no art. 86 do no+o C6di.o Ci+il
4rasileiro, +erbis0
?A!4. 6FG. AI-2 I-, </! #*./ /-
/,&$$./ 1/2-)40!&#, )52&5J)%&# /- &,<!-+J)%&#, 1&/2#!
+&!&4/ %#-$#! +#)/ # /-4!,, #&)+# I- K%2-$&1#,)4
,/!#2, %/,4 #4/ &2L%&4/M.
1isso resulta Fue o Recla'ado de+e
re:arar o dano causado ao Recla'ante, con%or'e deter'ina o
art. 92$ do ?C citado di:lo'a le.al0
?A!4. ENB AI-2 I-, </! #4/
&2L%&4/, %#-$#! +#)/ # /-4!,, (&%# /"!&5#+/ # !<#!032/.M
19
3 Constitui;@o Federal :Ctria ta'b'
obri.a a Recla'ada a %a8er a re:ara;@o dos danos, ao se l&e
e9i.ir o :a.a'ento de indeni8a;@o ao Recla'ante, co'o %or'a
de a'eni8ar e' :arte a dor 'oral :or ele so%rida e a
ressarci!lo do dano 'aterial +eri%icado, con%or'e o
dis:osto no art. 5H, incisos < e Y0
?A!4. O8...
3333333333333333333333333333333333333
V 9 #$$5-!#+/ / +&!&4/ +
!$</$4#, <!/</!%&/)#2 #/ #5!#1/, #29, +# &)+)&>#*./ </!
+#)/ ,#4!&#2, ,/!#2 /- P &,#5,Q
33333333333333333333333333333333333333
33
X $./ &)1&/201&$ # &)4&,&+#+, #
1&+# <!&1#+#, # @/)!# # &,#5, +#$ <$$/#$, #$$5-!#+/ /
+&!&4/ # &)+)&>#*./ <2/ +#)/ ,#4!&#2 /- ,/!#2
+%/!!)4 + $-# 1&/2#*./Q
2bser+a!se, cristalina'ente, no
:resente caso, a e9ist,ncia de todos os :ressu:ostos da
res:onsabilidade ci+il, a e'basar o enFuadra'ento da
Recla'ada0 #. #*./ /- /,&$$./ +/ #5)4Q ". %-2<# +/
#5)4Q %. !2#*./ + %#-$#2&+#+ , +. +#)/ K<!&,)4#+/
<2# 1L4&,#, :ois0
A #*./ da Recla'ada, ao deter'inar Fue
o obreiro e9ecutasse tare%as :ara as Fuais n@o &a+ia
recebido FualFuer treina'ento e se' condi;Ges de trabal&o
ante a inadeFua;@o er.onT'ica do :osto de trabal&o de %or'a
a 'iti.ar os es%or;os %Esicos reali8ados e ali+iar a
:ostura incorretaK
A %-2<# do a.ente V Recla'ada ! se
+eri%icou co' a sua inobser+Sncia das re.ras bCsicas da
le.isla;@o de se.uran;a do trabal&o, ao n@o cu':rir e n@o
%a8er cu':rir as nor'as de se.uran;a e ao n@o dar
orienta;@o adeFuada ao trabal&adorK e o n@o cu':ri'ento das
dis:osi;Ges contidas na =R!$ e art. 5$ da C-).
A !2#*./ + %#-$#2&+#+ %ica
:lena'ente caracteri8ada Fuando se +eri%ica Fue a atitude
20
i':rudente do Recla'ado contribuiu decisi+a'ente :ara
desencadear a doen;a do Recla'anteK
/, %inal'ente, / +#)/ K<!&,)4#+/
<2# 1L4&,#, :osto Fue estC aco'etido de :atolo.ia crTnica
no bra;o e '@o direita, Fue restrin.e a sua ca:acidade
laboral.
Portanto, restando claro a e9ist,ncia
de todos os :ressu:ostos necessCrios N con%i.ura;@o da
res:onsabilidade ci+il, %icando e+idente Fue o Recla'ado
de+e res:onder, nos ter'os da lei, :elos resultados danosos
causados N +Eti'a.
3ssi' sendo, sendo a dis:ensa i'oti+ada
te'!se Fue a 'es'a nula, e restando e+idenciado a doen;a
ocu:acional de+e o Recla'ante ser reinte.rado no e':re.o e,
na i':ossibilidade de+e ser a estabilidade :ro+is6ria
con+ertida e' indeni8a;@o substituti+a. =esse 'es'o sentido
se di8 e' rela;@o a indeni8a;@o :or dano 'oral e lucro
cessante. 1estarte, reFuer o recla'ante o recon&eci'ento do
direito ora in+ocado, condenando!se o Recla'ado a
satis%a;@o dos :edidos ora %or'ulados.
H/!#$ EK4!#$ R(2K/$ , 678 S#20!&/,
F9!&#$, FGTS;,-24# !$%&$'!&#, A1&$/ P!91&/ DSR
2 Recla'ante inicia+a sua ?ornada de
trabal&o Ns #$03# e encerra+a Ns 803#, co' # &ora de
inter+alo, de se.unda a se9ta!%eira.
=os tr,s Jlti'os dias de cada ',s e nos
Fuin8e :ri'eiro dias, sua ?ornada era :rorro.ada at Ns
903# &oras, des%rutando a:enas de 3# 'inutos de inter+alo.
2 Recla'ado n@o :a.a+a &oras e9tras sob
o ar.u'ento de Fue o recla'ante era .erente, no entanto, a
'era desi.na;@o e at 'es'o a %or'a co'o e9ercida o
car.o, :or si s6, n@o o su%iciente :ara a%astar o direito
de recebi'ento das &oras trabal&adas e' re.i'e de
sobre?ornada.
2 car.o de .erente identi%icado :elo
e9ercEcio de 'andato, :ela %un;@o de .est@o e salCrio 'ais
alto Fue o dos de'ais e':re.ados.
/' se tratando de e':re.ados Fue
e9erce' a %un;@o de .est@o, 'as Fue o salCrio re%erente ao
car.o de con%ian;a %oi in%erior ao +alor do salCrio e%eti+o
acrescido do :ercentual de >#R a tEtulo de .rati%ica;@o de
%un;@o serC .arantido o direito de receber &oras e9tras.
21
Cu':rindo ressaltar Fue Constitui;@o
Federal no inciso Y<" do art. $H, ao asse.urar o :lus
salarial na &ora e9tra n@o e9ce:cionou FualFuer cate.oria
:ro%issional e a ?ornada do recla'ante era :ossE+el e
:lausE+el de controle.
=esse sentido 'ani%estou o )S)0
A C R R D O
S.C TURMA
GMMAC;!N;2(;,!&
RECURSO DE REVISTA DO RECLAMADO. HORAS EXTRAS. BANCO DO BRASIL.
FOLHA INDIVIDUAL DE PRESENA. PROVA ORAL. APLICAO DA STMULA
77F, II, DO TST. 2 Re.ional consi.nou Fue as F"Ps tra8idas :elo
Recla'ado n@o re.istra' a real ?ornada de trabal&o do
Recla'ante, %undando seu :osiciona'ento na :ro+a oral
constituEda nos autos. 2 :osiciona'ento re.ional acerca da
:resun;@o de +eracidade de tais docu'entos encontra!se e'
consonSncia co' o dis:osto na SJ'ula n.H 338, "", desta Corte,
Fue :re+, Fue, Za presuno de veracidade da jornada de trabalho
anotada em folha individual de presena, ainda que prevista em
instrumento normativo, pode ser elidida por prova em contrrioZ.
Por este 'oti+o, n@o &C co'o se con&ecer da Re+ista e' ra8@o da
a:lica;@o da SJ'ula 333 do )S) e o arti.o 896, W >.H, da C-).
RECURSO DE REVISTA ADESIVO DO RECLAMANTE. =os ter'os do art.
5##, """, do CPC, n@o con&ecido o Recurso de Re+ista :rinci:al,
%ica :re?udicado o con&eci'ento do Recurso 3desi+o.
<istos, relatados e discutidos estes autos de Recurso
de Re+ista n.H TST3RR3776B;N==63=N=3=E3==.N, e' Fue s@o
Recorrentes BANCO DO BRASIL S.A. e AILTON SPIACCI e Recorridos
OS MESMOS.
R E L A T R R I O
Contra a decis@o do )ribunal Re.ional do )rabal&o da
9.5 Re.i@o Aa %ls. 5>6/5$6B, o Recla'ado inter:Ge Recurso de
Re+ista, :leiteando a re%or'a do ?ul.ado Fuanto aos te'as
adicional de trans%er,ncia, car.o de .er,ncia e &oras e9trasAa
%ls. 5$9/59B.
3d'itido o 3:elo :or 'eio do des:ac&o a %ls. 596.
Contrarra8Ges a %ls. 598/69.
2 Recla'ante inter:Ge Recurso 3desi+o :leiteando a
re%or'a do ?ul.ado Fuanto N base de cClculo do adicional de
trans%er,ncia.
Contrarra8Ges :elo Recla'ado a %ls. 629/63.
22
1is:ensada a re'essa dos autos ao Ministrio PJblico do
)rabal&o, nos ter'os do art. 83 do R")S).
[ o relat6rio.
V O T O
RECURSO DE REVISTA DO RECLAMADO
Preenc&idos os reFuisitos .erais de ad'issibilidade,
:asso N anClise dos :ressu:ostos intrEnsecos a%eitos N Re+ista.
I 3 CONHECIMENTO
6 3 ADICIONAL DE TRANSFERNCIA
2 Re.ional 'ante+e a senten;a Fue condenou a Recla'ada
a :a.ar ao Recla'ante o adicional de trans%er,ncia. /is os
%unda'entos da decis@o, a %ls. 550
"Como se v, o artigo 469 da CLT, como regra geral, privilegia o princpio da
intransferibilidade, garantindo ao empregado um habitat, sob o ponto de vista psicolgico,
familiar e social. esta lin!a de raciocnio, as e"ce#$es previstas nos par%grafos desse mesmo
artigo n&o desobrigam o empregador do pagamento do adicional a tal ttulo, mas, t&o'somente,
legitimam a transferncia, impedindo (ue o empregado a ela se opon!a. ) alega#&o do *+u + de
(ue as transferncias se deram a pedido do obreiro. Contudo, n&o comprova tal afirma#&o, ao
contr%rio, o documento -untado pelo *eclamante . fls. 99 demonstra (ue a remo#&o da cidade
de /acare0in!o para 1andaguari, ocorrida em 2992, se deu 3no interesse do servi#o3. 4 como -%
referido, o artigo 469 da CLT alberga o princpio geral da intransferibilidade, visando atender o
trabal!ador em sua necessidade de fi"a#&o geogr%fica e integra#&o comunit%ria. 4 o pagamento
do adicional de transferncia est% umbilicalmente ligado . tentativa de diminuir as dificuldades
de um deslocamento do empregado de sua residncia e afastamento de seu local de origem.
)ssim, somente n&o se recon!ece o direito ao acr+scimo (uando a iniciativa da transferncia
couber ao empregado. 4 como -% demonstrado, n&o !ouve prova nesse sentido, sendo do *+u o
5nus da prova."
2 Recorrente a%ir'a Fue o adicional de trans%er,ncia
de+ido so'ente Fuando a trans%er,ncia :ro+is6ria. 3le.a Fue a
trans%er,ncia do Recla'ante se deu de %or'a de%initi+a, :ois ele
:er'anece residindo na cidade de Marin.C &C Fuase de8 anos. 1i8
+iolado o arti.o >69, W 3.H, da C-). )ra8 arestos ao con%ronto
?uris:rudencial.
/'bora o Re.ional ten&a consi.nado o entendi'ento
se.undo o Fual irrele+ante o %ato de a trans%er,ncia ter, ou
n@o, carCter de de%initi+o, sendo de+ido o adicional e'
FuaisFuer das &i:6teses, as circunstSncias %Cticas delineadas
:ela decis@o n@o :er'ite' concluir :ela ale.ada a%ronta ao art.
>69, W 3.H, da C-) de %or'a a a%astar o adicional e' co'ento.
Co' e%eito, restou consi.nado na decis@o atacada Fue o
ar.u'ento recursal no sentido de Fue o Recla'ante teria :edido
:ara ser trans%erido, n@o se 'ostrou subsistente, diante da
23
:ro+a docu'ental. 3ssi', as :re'issas %Cticas tra;adas :elo
Re.ional se li'itara' ao e9a'e de tal ar.u'ento, o Fue se 'ostra
insu%iciente :ara se concluir :ela nature8a de%initi+a ou
transit6ria da trans%er,ncia.
Portanto, n@o &a+endo co'o se co':ro+ar a
de%initi+idade da trans%er,ncia, ar.u'ento ca:a8 de ?usti%icar a
re%or'a da decis@o, con%or'e os ter'os da Re+ista e, sendo
+edado o e9a'e de %atos e :ro+as ASJ'. 26 do )S)B, n@o resta
de'onstrada a ale.ada a%ronta ao arti.o >69, W 3.H, da C-).
2s arestos tra8idos ao con%ronto ?uris:rudencial n@o
tradu8e' toda a situa;@o %Ctica delineada :elo Re.ional,
'ostrando!se, :ortanto, ines:ecE%icos. 3:lica;@o da SJ'ula 23 do
)S).
=@o con&e;o.
N 3 GERENTE BANCURIO
2 Re.ional concluiu Fue o Recla'ante n@o se enFuadra na
&i:6tese :re+ista no arti.o 62, "", da C-), 'as si' ao dis:osto
nos arti.os 22> e se.uintes da C-), restando recon&ecida a
?ornada de oito &oras. 3ssi' se 'ani%estou, a %ls. 5580
"6 assente em nosso ordenamento -urdico (ue a simples denomina#&o do cargo ocupado na
estrutura da empresa 7no caso, gerente8 n&o + fator determinante, tampouco suficiente, para a
configura#&o dos empregados en(uadrados na e"ce#&o prevista no artigo 69, inciso ::, da CLT.
; en(uadramento em tal e"ce#&o tem como pressuvisto (ue o obreiro se-a o alter ego do
empregador, com amplos poderes demando e gest&o, situa#&o (ue impede a possibilidade de
controle de !or%rio. <ortanto, n&o basta simples cargo de confian#a ou, ainda, ausncia de
controle por mera convenincia empregadora. a verdade, o marco diferenciador entre as duas
esp+cies de empregado vem a residir num (uadro tpico de fid=cia acima da m+dia (ue
ordinariamente caracteri0a todas as rela#$es entre empregado e empregador. Tal (uadro
e"teriori0a'se sob v%rias vertentes, como na autonomia da atua#&o do empregado, nas medidas
diretivas (ue s&o tomadas no dia'a'dia do trabal!o, no cun!o decisrio e"ternado nas op#$es
importantes (ue se apresentam ao empregado e nas (uais fica patente uma certa substitui#&o do
prprio empregador. 4ntendo (ue, no caso do empregado banc%rio, n&o + suficiente o e"erccio
da fun#&o de gerente para e"clus&o do direito .s !oras e"tras. >% necessidade de (ue deten!a
amplos poderes de mando e gest&o. ;u, em outras palavras, (ue ten!a poderes para interferir
nos rumos do estabelecimento.
..............................................................................................................
*eputo (ue, no caso dos autos, a e"ce#&o do artigo 69, inciso ::, celet%rio restou evidenciada
durante todo o perodo imprescrito. 1as de (ual(uer modo, a pretens&o (uanto ao recebimento
de !oras e"tras ficou limitada pela prpria inicial ao perodo posterior a ?9@?2@299A at+ o
desligamento 7fl. 9B8. )s provas documental e oral produ0idas nos autos n&o dei"am d=vidas
(uanto . caracteri0a#&o do obreiro como alter ego do empregador. :sso se tradu0 no documento
a fls. 6C, onde se constata (ue o *eclamante ocupou os cargos de Duperintendente *egional, de
Eerente de egcios, de Eerente de )gncia e, durante o perodo controverso, de Eerente de
F*C. ) importGncia de tal fun#&o ' com implica#$es para os rumos da empresa ', (ue passou a
ser e"ercida pelo )utor -ustamente a parti de ?9@'2@299A, foi esclarecida pela sua 2.H
24
testemun!a, como se l . fls. 9B2I 3...9' (ue !avia um comit com al#ada para negocia#&o, do
(ual participava o *eclamante, 2? ' (ue o comit era formado por J ou mais pessoas e as
decis$es obrigatoriamente deveriam ser unGnimes, 22 ' (ue se o *eclamante ou (ual(uer outro
integrante do comit votasse contra determinada negocia#&o, ela n&o poderia ser finali0ada, ...3.
Tamb+m s&o elucidativas as declara#$es da 2.H testemun!a do *eclamado, no particularI 3... 2 '
(ue trabal!ou -unto com o autor no setor de recupera#&o de cr+ditos de 1aring%, ... A ' (ue o
autor era gerente geral da unidade, C ' (ue todos os funcion%rios da unidade eram subordinados
ao reclamante, 9 ' (ue o autor n&o tin!a al#ada individual para negocia#&o, sendo (ue esta era
do comit, 2? ' (ue as decis$es do comit deveriam ser por unanimidade, 22 ' (ue pelas normas
do comit (ual(uer dos integrantes teria poder de veto, embora este normalmente n&o ocorresse
na pr%tica, ve0 (ue a maioria do comit convencia algum discordante (ue o negcio era bom
para o banco, ...3 7fl. 9B98. )s fic!as financeiras -untadas no 2.K volume de documentos
confirmam, por sua ve0, (ue o )utor percebia remunera#&o diferenciada, sendo (ue nos =ltimos
meses do contrato recebeu o valor de *L 6.CC6,B2 7a fls. 269 e 2648. )s Mol!as :ndividuais de
<resen#a, -untadas no 2.K volume de documentos, comprovam, ademais, (ue o *eclamante
estava dispensado do registro de ponto, e n&o restou demonstrado pela prova oral (ue isso n&o
correspondesse . realidade. )o contr%rio, a 2.H testemun!a ouvida a seu convite declarou (ue 3...
2A ' (ue !avia fol!as de presen#a mas n&o fa0ia nen!uma anota#&o nos mesmos 7sic8,...3
7fl.9B98. esse diapas&o, *4M;*1)*:) a senten#a para recon!ecer (ue o *eclamante se
en(uadra na e"ce#&o do artigo ::, da CLT, e, em conse(uncia, e"cluiria da condena#&o as !oras
e"tras e respectivos refle"os. Contudo, n&o foi este o entendimento (ue prevaleceu por ocasi&o
do -ulgamento. ) N. 1aioria desta 4.H Turma posicionou'se pela manuten#&o do -ulgado, ao
fundamento de (ue os banc%rios, e"ercentes de cargo de confian#a, n&o se encontram
abrangidos pela e"ce#&o prevista no artigo 69, inciso ::, da CLT, mas, sim, pela disposi#$es
especiais constantes nos artigos 994 e seguintes, conforme preceitua o artigo BA da CLT,
ficando su-eitos . -ornada normal de oito !oras."
2 Recorrente a%ir'a Fue o .erente bancCrio :ode ser
enFuadrado nas dis:osi;Ges do arti.o 62 da C-). ReFuer Fue se?a'
e9cluEdas da condena;@o Ns &oras e9tras, :ois o Recla'ante
e9ercia o car.o de Gerente Geral de a.,ncia bancCria. 3du8
contrariedade Ns SJ'ulas 2#> e 28$ do )S). 1i8 +iolado o arti.o
62, "", da C-). )ra8 arestos ao con%ronto ?uris:rudencial.
/'bora de+ida'ente delineado no +oto da Relatora todas
as circunstSncias %Cticas Fue a le+aria' a re%or'ar a senten;a,
o Fue ocorreu Fue, sob a 6tica das 'es'as circunstSncias, a
)ur'a concluiu Fue o Recla'ante e9ercia car.o de con%ian;a nos
'oldes :re+istos no arti.o 22>, W 2.H, da C-), n@o sendo
a:licC+el o arti.o 62, "", da C-).
/'bora :atente o :osiciona'ento do Re.ional acerca da
i':ossibilidade de a:lica;@o do dis:osto no arti.o 62 da C-) aos
bancCrios, a Fuest@o, co'o :osta nos :resentes autos, n@o se
li'ita, t@o!so'ente, ao e9a'e do te'a, :ois ainda Fue
ultra:assado o entendi'ento re.ional, necessCrio se +eri%icar
Fual a real %un;@o e9ercida :elo Recla'ante e seu correto
enFuadra'ento, at 'es'o :orFue da leitura do +oto n@o se :ode
concluir Fue o Recla'ante %osse e%eti+a'ente o Z.erente!.eral de
a.,ncia bancCriaZ e n@o Z.erente de a.,nciaZ, con%or'e :re+is@o
contida na SJ'ula 28$ do )S), Fue assi' dis:Ge0
"/;*)N) N4 T*)O)L>;. E4*4T4 O)CP*:;. ) -ornada de trabal!o do
empregado de banco gerente de agncia + regida pelo art. 994, Q 9.K, da CLT. Ruanto ao
25
gerente'geral de agncia banc%ria, presume'se o e"erccio de encargo de gest&o, aplicando'se'
l!e o art. 69 da CLT."
1entro deste conte9to, :ara Fue se conclua :elo
e9ercEcio da %un;@o de con%ian;a nos 'oldes :re+istos no arti.o
22>, W 2.H, da C-) ou dentro daFuela e9ce;@o :re+ista no arti.o
62, "", da C-), necessCrio o ree9a'e do con?unto :robat6rio
carreado aos autos, o Fue +edado e' sede de Re+ista. )al
:osiciona'ento encontra res:aldo na SJ'ula #2, ", do )S).
2s arestos tra8idos ao con%ronto ?uris:rudencial s@o
ines:ecE%icos, :ois n@o en%renta' a 'es'a situa;@o %Ctica
delineada :elo Re.ional. 3:lica;@o da SJ'ula 296 do )S).
=@o con&e;o.
7 3 HORAS EXTRAS 3 FOLHAS INDIVIDUAIS DE PRESENA
3s F"Ps tra8idas :elo Recla'ado %ora' desconsideradas
:elo Re.ional, u'a +e8 Fue os &orCrios era' :r!assinalados :elo
4anco e o e':re.ado era i':edido de re.istrar a sua real ?ornada
de trabal&o. Por outro lado, o Re.ional %unda seu :osiciona'ento
no con?unto :robat6rio carreado aos autos, concluindo Fue Za
:ro+a oral, e%eti+a'ente, de'onstra n@o condi8ere' co' a
realidade os &orCrios :re+istos nas indi.itadas F"PsZ Aa %ls.
56#B.
2 Recorrente a%ir'a Fue Zesta inter:reta;@o de Fue as
F"Ps :ode' ser desconstituEdas :or :ro+a oral eFui+ocada e
de+e ser re%or'adaZ. 3le.a Fue as F"Ps %ora' instituEdas :or
'eio de nor'a coleti+a. Sustenta a +alidade das %ol&as co'o
instru'ento &Cbil :ara co':ro+ar a real ?ornada de trabal&o do
Recla'ante. 1i8 +iolados os arti.os 28 do CPC, $>, W 2.H, da
C-), 5.H, "", YYY<" e $.H, YY<", da Constitui;@o Federal. )ra8
arestos ao con%ronto ?uris:rudencial.
=o :resente caso, +eri%ica!se Fue a decis@o encontra!se
e' consonSncia co' a SJ'ula n.H 338, "", desta Corte, Fue assi'
dis:Ge0
":: ' ) presun#&o de veracidade da -ornada de trabal!o anotada em fol!a individual de
presen#a, ainda (ue prevista em instrumento normativo, pode ser elidida por prova em
contr%rio."
Portanto, n@o con&e;o da Re+ista :ela a:lica;@o da
SJ'ula 333 do )S) e arti.o 896, W >.H, da C-).
RECURSO DE REVISTA ADESIVO DO RECLAMANTE
=os ter'os do art. 5##, """, do CPC, n@o con&ecido o
Recurso de Re+ista :rinci:al, i.ual sorte aco':an&a o Recurso
3desi+o.
26
Pelo e9:osto, )./ %/)@*/ do Recurso 3desi+o do
Recla'ante.
ISTO POSTO
ACORDAM os Ministros da Ouarta )ur'a do )ribunal
Su:erior do )rabal&o, unani'e'ente, n@o con&ecer de a'bos os
Recursos de Re+ista.
4rasElia, .H de abril de 2##9.
MARIA DE ASSIS CALSING
M&)&$4!# R2#4/!#
3ssi' sendo, reFuer o Recla'ante o
recon&eci'ento do direito de recebi'ento das &oras e9tras
:raticas, condenando!se o Recla'ado ao :a.a'ento das &oras
e9tras a :artir da 65 &ora e/ou sucessi+a'ente 85 &ora
diCria laborada e re%le9os sobre FG)S, %rias, 3H salCrio,
a+iso :r+io e 1SR, no :erEodo n@o abran.ido :ela
:rescri;@o FIinFIenal.
M-24# +/ #!4. SBB +# CLT
2 Recla'ado n@o e%etuou o :a.a'ento
te':esti+o dos &a+eres rescis6rios, no +alor Fue entendia
co'o correto, be' assi', n@o e%etuou a consi.na;@o e'
:a.a'ento :ara elidir a 'ora e desincu'bir!se de seu de+er
le.al.
3ssi' sendo, de+e ser condenado ao :a.a'ento
da 'ulta :reconi8ada no arti.o >$$ da C-), e' ra8@o da
aus,ncia de :a.a'ento no :ra8o esti:ulado no W 8H do
re%erido arti.o.
DO PEDIDO
1iante do e9:osto, reFuer :ela
:roced,ncia total da :resente a;@o, co' o recon&eci'ento de
Fue a dis:ensa 'oti+ada %oi abusi+a e des:ro+ida de
%unda'enta;@o %Ctica e le.al e Fue se?a con+ertida a
dis:ensa 'oti+a e' i'oti+ada co' a conseFIente condena;@o
do Recla'ado ao :a.a'ento de todas as +erbas indeni8at6rias
inerentes, libera;@o dos de:6sitos %undiCrios e 'ulta
rescis6ria, be' assi', no %orneci'ento das .uias do se.uro
dese':re.o ou ao :a.a'ento da indeni8a;@o substituti+a
corres:ondente.
27
ReFuer ainda, Fue se?a recon&ecida a
doen;a ocu:acional do obreiro co':elindo o recla'ado a
e'iss@o de C3) e de reinte.rC!lo no e':re.o e na
i':ossibilidade Fue se?a condenado ao :a.a'ento da
indeni8a;@o substituti+a.
ReFuer ainda a condena;@o do Recla'ado
ao :a.a'ento da inte.ralidade dos :edidos abai9o
%or'ulados0
"nte.ra;@o da re'unera;@o +ariC+el no salCrio e di%eren;a
de 3H salCrio, %rias, FG)S, 1SR...............a a:urar
R</Produti+idade V H se'estre!2#.............a a:urar
R</Produti+idade V 2H se'estre!2#.............a a:urar
1i%eren;a de R< V Produti+idade.................a a:urar
3+iso :r+io indeni8ado.........................a a:urar
3H salCrio :ro:orcional........................a a:urar
Frias +encidas e :ro:orcionais P /3...........a a:urar
Multa rescis6ria................................a a:urar
Saldo de salCrio................................a a:urar
"ndeni8a;@o :or danos 'orais A"B................a arbitrar
/stabilidade :ro+is6ria V "ndeni8a;@o
Substituti+a....................................a a:urar
-ucro cessante..................................a a:urar
"ndeni8a;@o :or danos 'orais A""B...............a arbitrar
\oras su:le'entares/Re%le9os....................a a:urar
Multa do arti.o >$$ da C-)......................a a:urar
TOTAL...........................................# #<-!#!
DOS REVUERIMENTOS
ReFuer os bene%Ecios da *usti;a
.ratuita, nos ter'os do arti.o 5H, inciso, -YY"<, :or ser o
Recla'ante :essoa :obre e n@o :ossuir condi;Ges de arcar
co' o Tnus da :resente a;@o, con%or'e declara;@o ?untadaK
ReFuer a noti%ica;@o da Recla'ada no
endere;o indicado, :ara Fue +en&a se de%ender, Fuerendo,
sob :ena de re+elia e con%iss@oK
28
ReFuer se?a ?ul.ada total'ente
:rocedente a :resente a;@o, condenando a Recla'ada a
inte.ridade dos :edidos, al' de su:ortar as custas e
de'ais Tnus ad+indos do :rocessoK
ReFuer :ro+ar o ale.ado :or todos os
'eios de :ro+a e' direito ad'itidos, es:ecial'ente :elo
de:oi'ento :essoal da Recla'ada, nos ter'os da SJ'ula $> do
Colendo )ribunal Su:erior do )rabal&o, be' co'o oiti+a de
teste'un&as, :erEcias e o Fue 'ais se %i8er necessCrio ao
?usto deslinde do %eito.
1C!se N causa o +alor de RD 5#.###,##
Acento e cinFIenta 'il reaisB.
)er'os e' Fue
:ede de%eri'ento.
)r,s -a.oas!MS, #6 de de8e'bro de 2#.
VANDERLEI JOS DA SILVA
OAB;MS BOEF
DANIELE DE ALMEIDA MARTINS COSTA
OAB;MS EN6F
29

Potrebbero piacerti anche