Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
(Cayo Julio César) Militar y político cuya dictadura puso fin a la República en
Roma (Roma, 100 - 44 a. C.). Procedente de una de las más antiguas familias
del patriciado romano, los Julios, Cayo Julio César fue educado esmeradamente
con maestros griegos.
Julio César pasó una juventud disipada, en la que
empezó muy pronto a acercarse al partido político
«popular», al cual le unía su relación familiar con
Mario. Se ganó el apoyo de la plebe
subvencionando fiestas y obras públicas. Y fue
acrecentando su prestigio en los diferentes cargos
que ocupó: cuestor (69), edil (65), gran pontífice
(63), pretor (62) y propretor de la Hispania Ulterior
(61-60).
De regreso a Roma, Julio César consiguió un gran
éxito político al reconciliar a los dos líderes rivales,
Craso y Pompeyo, a los que unió consigo mismo
mediante un acuerdo privado para repartirse el poder formando un triunvirato
y así oponerse a los optimates que dominaban el Senado (60).
Al año siguiente, César fue elegido cónsul (59); y las medidas que adoptó
vinieron a acrecentar su popularidad: repartió lotes de tierra entre veteranos y
parados, aumentó los controles sobre los gobernadores provinciales y dio
publicidad a las discusiones del Senado. Pero la ambición política de César iba
más allá y, buscando la base para obtener un poder personal absoluto, se hizo
conceder por cinco años -del 58 al 51- el control de varias provincias (Galia
Cisalpina, Narbonense e Iliria).
I
prefirió enfrentarse a Pompeyo, a quien el Senado había confiado la defensa de
la República como última esperanza de salvaguardar el orden oligárquico
tradicional.
Tras pasar el río Rubicón -que marcaba el límite de su jurisdicción-, César inició
una guerra civil de tres años (49-46) en la que resultó victorioso: conquistó
primero Roma e Italia; luego invadió Hispania; y finalmente se dirigió a Oriente,
en donde se había refugiado Pompeyo. Persiguiendo a éste, llegó a Egipto, en
donde aprovechó para intervenir en una disputa sucesoria de la familia
faraónica, tomando partido en favor de Cleopatra («Guerra Alejandrina», 48-
47).
II
apuntaba a transformar Roma de la ciudad-estado que había sido en cabeza de
un imperio que abarcara la práctica totalidad del mundo conocido, al tiempo
que se transformaba su vieja constitución oligárquica por una monarquía
autoritaria de tintes populistas; dicha obra sería completada por su sobrino-
nieto y sucesor, Octavio Augusto.
III
La Galia
Desde el 198 a.C., los romanos eran dueños de la región mediterránea, tras
convertirla en provincia con el nombre de Narbonense; era la «provincia» por
excelencia, que se corresponde aproximadamente con la actual Provenza
francesa. Al otro lado se encontraba la Gallia Comata o «Galia cabelluda».
Estaba constituida por tres grandes regiones: Aquitania, Céltica y Bélgica;
aunque los pueblos que la habitaban eran de estirpe céltica, estaban muy
divididos.
Júlio César, ávido de gloria, no se conformó con defender las fronteras del norte
de Italia con sus legiones; se internó hacia el norte en el 58 a.C., y con una
hábil política de alianzas, y fomentando las disensiones internas se hizo con el
dominio de toda la Galia.
Sus victorias consolidaron las pretensiones de César frente al Senado y a
Pompeyo, su encarnizado rival, y le proporcionaron una inmensa fortuna, así
como una enorme popularidad.
La conquista definitiva llegó en el 52 a.C., después de que Vercingetórix, el
caudillo que había logrado unificar a las tribus galas, se rindiese ante César.
La división de la Galia
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam
IV
El helvecio Orgetorix prepara una conspiración
Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Is M.
V
carrorum quam maximum numerum coemere (...), cum proximis civitatibus pacem et
amicitiam confirmare.
B.G. I, III,1.
VI
Hay dos caminos de salida
Erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo
(...); alterum per provinciam nostram, multo facilius atque expeditius, propterea quod
inter fines Helvetiorum et Allobrogum, qui nuper pacati erant, Rhodanus fluit, isque
VII
César fortifica la frontera de la provincia romana
Italiam magnis itineribus contendit duasque ibi legiones conscribit et tres, quae
VIII
Los helvecios invaden el territorio de los heduos
Compluribus his proeliis pulsis ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum, in
Rhodanum primi. Helvetii iam per angustias et fines Sequanorum suas copias
cum se suaque ab iis defendere non possent, legatos ad Caesarem mittunt rogatum
IX
César ataca a los helvecios en el río Arar
Ubi per exploratores Caesar certior factus est tres iam partes copiarum Helvetios
id flumen traduxisse, quartam fere partem citra flumen Ararim reliquam esse, de
tertia vigilia cum legionibus tribus e castris profectus, ad eam partem pervenit
Nam omnis civitas Helvetia in quattuor partes vel pagos est divisa. Hic pagus unus, cum
X
exercitum sub iugum miserat. Ita sive casu sive consilio deorum immortalium, quae
poenas persolvit. Qua in re Caesar non solum publicas, sed etiam privatas iniurias ultus
est, quod eius soceri L. Pisonis avum, L. Pisonem legatum, Tigurini eodem proelio quo
XI
La caballería de César sigue al enemigo
Postero die castra ex eo loco movent. Idem facit Caesar equitatumque
Haeduis atque eorum sociis coactum habebat, praemittit, qui videant quas in partes
hostes iter faciant. Qui cupidius novissimum agmen insecuti alieno loco cum equitatu
XII
El ejército romano carece de trigo
Nam propter frigora, quod Gallia sub septentrionibus, ut ante dictum est, posita
est, non modo frumenta in agris matura non erant, sed ne pabuli quidem satis
XIII
Los helvecios atacan a los romanos
Helvetii cum omnibus suis carris secuti, impedimenta in unum locum contulerunt;
ipsi confertissima acie reiecto nostro equitatu, phalange facta, sub primam
XIV
Se lucha hasta muy avanzada la noche
Ad multam noctem etiam ad impedimenta pugnatum est, propterea quod pro vallo
XV
poposcit. Dum ea conquiruntur et conferuntur, nocte intermissa, circiter hominum
milia IV eius pagi qui Verbigenus appellatur (...) prima nocte e castris Helvetiorum
erant profecti, reverti iussit et, quod omnibus fructibus amissis domi nihil erat quo
B.G. I, XXVIII,3.
XVI
Los jefes galos agradecen a César su ayuda
Bello Helvetiorum confecto, totius fere Galliae legati principes civitatum ad
XVII
occupatoque oppido, ibi praesidium conlocat. B.G. I, XXXVIII,1-7.
XVIII
Los oficiales son los primeros que se atemorizan
Hic (timor) primum ortus est a tribunis militum, praefectis reliquisque, qui ex
urbe amicitiae causa Caesarem secuti non magnum in re militari usum habebant.
(...) Hi neque vultum fingere neque interdum lacrimas tenere poterant; abditi in
tabernaculis aut suum fatum querebantur, aut cum familiaribus suis commune
XIX
Los ánimos de las tropas se
fortalecen
Hac oratione habita, mirum in modum conversae sunt omnium mentes, summaque
alacritas et cupiditas belli gerendi innnata est, princepsque decima legio per
tribunos militum ei gratias egit, quod de se optimum iudicium fecisset, seque esse
XX
dictus est ex eo die quintus. Interim saepe ultro citroque cum legati inter eos
XXI
César recuerda a Ariovisto los beneficios que ha recibido
Ubi eo ventum est, Caesar initio orationis sua senatusque in eum beneficia
commemoravit, quod rex appellatus esset a senatu, quod amicus, quod munera
Postulavit deinde eadem quae legatis in mandatis dederat: ne aut Haeduis aut
XXII
La caballería de Ariovisto ataca a la escolta de César
Dum haec in conloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites Ariovisti propius
Caesar loquendi finem fecit seque ad suos recepit suisque imperavit ne quod
Postridie eius diei praeter castra Caesaris suas copias traduxit et milibus passuum
duobus ultra eum castra fecit eo consilio uti frumento commeatuque, qui ex
B.G. I, XLVIII,1-2.
XXIII
César le ofrece la posibilidad de combatir
Ex eo die dies continuos quinque Caesar pro castris suas copias produxit et aciem
XXIV
Ariovisto no combate y César traslada su campamento
ultra eum locum, quo in loco Germani consederant, circiter passus sexcentos ab
his, castris idoneum locum delegit acieque triplici instructa ad eum locum venit.
B.G. I, XLIX,1.
XXV
Nemetes, Sedusios, Suebos, omnemque aciem suam redis et carris circumdederunt,
B.G. I, LI,3.
XXVI
Los druidas
magnoque hi sunt apud eos honore. Nam fere de omnibus controversiis publicis
XXVII
César dispone su ejército para el combate
Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit, uti eos testes
suae quisque virtutis haberet; ipse a dextro cornu, quod eam partem minime
B.G. I, LII,1-2.
Ita nostri acriter in hostes signo dato impetum fecerunt, itaque hostes repente
XXVIII
El enemigo es rechazado
Ita proelium restitutum est, atque omnes hostes terga verterunt neque prius fugere
pervenerunt.
B.G. I, LIII,1.
XXIX
XXX
XXXI