Sei sulla pagina 1di 31

Julio César

(Cayo Julio César) Militar y político cuya dictadura puso fin a la República en
Roma (Roma, 100 - 44 a. C.). Procedente de una de las más antiguas familias
del patriciado romano, los Julios, Cayo Julio César fue educado esmeradamente
con maestros griegos.
Julio César pasó una juventud disipada, en la que
empezó muy pronto a acercarse al partido político
«popular», al cual le unía su relación familiar con
Mario. Se ganó el apoyo de la plebe
subvencionando fiestas y obras públicas. Y fue
acrecentando su prestigio en los diferentes cargos
que ocupó: cuestor (69), edil (65), gran pontífice
(63), pretor (62) y propretor de la Hispania Ulterior
(61-60).
De regreso a Roma, Julio César consiguió un gran
éxito político al reconciliar a los dos líderes rivales,
Craso y Pompeyo, a los que unió consigo mismo
mediante un acuerdo privado para repartirse el poder formando un triunvirato
y así oponerse a los optimates que dominaban el Senado (60).

Al año siguiente, César fue elegido cónsul (59); y las medidas que adoptó
vinieron a acrecentar su popularidad: repartió lotes de tierra entre veteranos y
parados, aumentó los controles sobre los gobernadores provinciales y dio
publicidad a las discusiones del Senado. Pero la ambición política de César iba
más allá y, buscando la base para obtener un poder personal absoluto, se hizo
conceder por cinco años -del 58 al 51- el control de varias provincias (Galia
Cisalpina, Narbonense e Iliria).

Busto de Julio César

El triunvirato fue fortalecido por el Convenio de Luca (56), que aseguraba


ventajas para cada uno de sus componentes; pero respondía a un equilibrio
inestable, que habría de evolucionar hacia la concentración del poder en una
sola mano. Craso murió durante una expedición contra los partos (53) y la
rivalidad entre César y Pompeyo no encontró freno una vez muerta Julia, la hija
de aquél casada con éste (54).
Entretanto, César se había lanzado a la conquista del resto de las Galias, que
no sólo completó, sino que aseguró lanzando dos expediciones a Britania y
otras dos a Germania, cruzando el Rin. Con ello llegó a dominar un vasto
territorio, que aportaba a Roma una obra comparable a la de Pompeyo en
Oriente.
El prestigio y el poder alcanzados por César preocuparon a Pompeyo, elegido
cónsul único en Roma en medio de una situación de caos por las luchas entre
mercenarios (52). Conminado por el Senado a licenciar sus tropas, César

I
prefirió enfrentarse a Pompeyo, a quien el Senado había confiado la defensa de
la República como última esperanza de salvaguardar el orden oligárquico
tradicional.
Tras pasar el río Rubicón -que marcaba el límite de su jurisdicción-, César inició
una guerra civil de tres años (49-46) en la que resultó victorioso: conquistó
primero Roma e Italia; luego invadió Hispania; y finalmente se dirigió a Oriente,
en donde se había refugiado Pompeyo. Persiguiendo a éste, llegó a Egipto, en
donde aprovechó para intervenir en una disputa sucesoria de la familia
faraónica, tomando partido en favor de Cleopatra («Guerra Alejandrina», 48-
47).

Fotograma de Julio César (1953), de


Mankiewicz

Asesinado Pompeyo en Egipto, César


prosiguió la lucha contra sus
partidarios. Primero hubo de vencer
al rey del Ponto, Pharnaces, en la
batalla de Zela (47), que definió con
su famosa sentencia veni, vidi, vici
(«llegué, vi y vencí»); luego derrotó a
los últimos pompeyistas que resistían
en África (batalla de Tapso, 46) y a
los propios hijos de Pompeyo en Hispania (batalla de Munda, cerca de Córdoba,
45). Vencedor en tan larga guerra civil, César acalló a los descontentos
repartiendo dádivas y recompensas durante las celebraciones que organizó en
Roma por la victoria.
Una vez dueño de la situación, César acumuló cargos y honores que
fortalecieran su poder personal: cónsul por diez años, prefecto de las
costumbres, jefe supremo del ejército, pontífice máximo (sumo sacerdote),
dictador perpetuo, emperador con derecho de transmisión hereditaria…, si bien
rechazó la diadema real que le ofreció Marco Antonio. El Senado fue reducido a
un mero consejo del príncipe. Estableció así una dictadura militar disimulada
por la apariencia de acumulación de magistraturas civiles.

Julio César murió asesinado en


una conjura dirigida por Casio y
Bruto, que le impidió completar
sus reformas; no obstante, dejó
terminadas algunas, como el
cambio del calendario (que se
mantuvo hasta el siglo xvi), una
nueva ley municipal que concedía mayor autonomía a las ciudades o el
reasentamiento como agricultores de las masas italianas proletarizadas; todo

II
apuntaba a transformar Roma de la ciudad-estado que había sido en cabeza de
un imperio que abarcara la práctica totalidad del mundo conocido, al tiempo
que se transformaba su vieja constitución oligárquica por una monarquía
autoritaria de tintes populistas; dicha obra sería completada por su sobrino-
nieto y sucesor, Octavio Augusto.

III
La Galia
Desde el 198 a.C., los romanos eran dueños de la región mediterránea, tras
convertirla en provincia con el nombre de Narbonense; era la «provincia» por
excelencia, que se corresponde aproximadamente con la actual Provenza
francesa. Al otro lado se encontraba la Gallia Comata o «Galia cabelluda».
Estaba constituida por tres grandes regiones: Aquitania, Céltica y Bélgica;
aunque los pueblos que la habitaban eran de estirpe céltica, estaban muy
divididos.
Júlio César, ávido de gloria, no se conformó con defender las fronteras del norte
de Italia con sus legiones; se internó hacia el norte en el 58 a.C., y con una
hábil política de alianzas, y fomentando las disensiones internas se hizo con el
dominio de toda la Galia.
Sus victorias consolidaron las pretensiones de César frente al Senado y a
Pompeyo, su encarnizado rival, y le proporcionaron una inmensa fortuna, así
como una enorme popularidad.
La conquista definitiva llegó en el 52 a.C., después de que Vercingetórix, el
caudillo que había logrado unificar a las tribus galas, se rindiese ante César.

La división de la Galia
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam

incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum

lingua Celtae, nostra Galliappellantur. Hi omnes

lingua, institutis, legibus inter se differunt. B.G. I, I,1-2.

IV
El helvecio Orgetorix prepara una conspiración
Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Is M.

Messala M. Pisone consulibus regni cupiditate inductus coniurationem


nobilitatis

fecit et civitati persuasit ut de finibus suis cum omnibus copiis exirent.


B.G. I, II,1.

Los helvecios siguen a


Orgetorix
His rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti

constituerunt ea quae ad proficiscendum pertinerent comparare, iumentorum et

V
carrorum quam maximum numerum coemere (...), cum proximis civitatibus pacem et

amicitiam confirmare.
B.G. I, III,1.

Los helvecios destruyen sus posesiones


Ubi iam se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt, oppida sua omnia, numero ad

duodecim, vicos ad quadringentos, reliqua privata aedificia incendunt, frumentum

omne, praeterquam quod secum portaturi erant, comburunt. B.G. I, V,1-3.

VI
Hay dos caminos de salida
Erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo

exire possent: unum per Sequanos, angustum et

difficile, inter montem Iuram et flumen Rhodanum

(...); alterum per provinciam nostram, multo facilius atque expeditius, propterea quod

inter fines Helvetiorum et Allobrogum, qui nuper pacati erant, Rhodanus fluit, isque

non nullis locis vado transitur. B.G. I, VIII,1-2.

VII
César fortifica la frontera de la provincia romana

Eo opere perfecto praesidia disponit, castella communit, quo facilius, si se invito

transire conarentur, prohibere possit. B.G. I, VIII,2.

Y va a Italia en busca de refuerzos

Ob eas causas ei munitioni quam fecerat T. Labienum legatum praefecit; ipse in

Italiam magnis itineribus contendit duasque ibi legiones conscribit et tres, quae

circum Aquileiam hiemabant, ex hibernis educit. B.G. I, X,3.

VIII
Los helvecios invaden el territorio de los heduos

Compluribus his proeliis pulsis ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum, in

fines Vocontiorum ulterioris provinciae die septimo pervenit; inde in Allobrogum

fines, ab Allobrogibus in Segusiavos exercitum ducit. Hi sunt extra provinciam trans

Rhodanum primi. Helvetii iam per angustias et fines Sequanorum suas copias

traduxerant et in Haeduorum fines pervenerant eorumque agros populabantur. Haedui,

cum se suaque ab iis defendere non possent, legatos ad Caesarem mittunt rogatum

auxilium. B.G. I, XI,1-2.

IX
César ataca a los helvecios en el río Arar

Ubi per exploratores Caesar certior factus est tres iam partes copiarum Helvetios

id flumen traduxisse, quartam fere partem citra flumen Ararim reliquam esse, de

tertia vigilia cum legionibus tribus e castris profectus, ad eam partem pervenit

quae nondum flumen transierat. B.G. I, XII,2.

La ciudad de Helvecia calumnió al pueblo romano

Nam omnis civitas Helvetia in quattuor partes vel pagos est divisa. Hic pagus unus, cum

domo exisset, patrum nostrorum memoria L. Cassium consulem interfecerat et eius

X
exercitum sub iugum miserat. Ita sive casu sive consilio deorum immortalium, quae

pars civitatis Helvetiae insignem calamitatem populo Romano intulerat, ea princeps

poenas persolvit. Qua in re Caesar non solum publicas, sed etiam privatas iniurias ultus

est, quod eius soceri L. Pisonis avum, L. Pisonem legatum, Tigurini eodem proelio quo

Cassium interfecerant. B.G.I,13

XI
La caballería de César sigue al enemigo
Postero die castra ex eo loco movent. Idem facit Caesar equitatumque

omnem, ad numerum quattuor milium, quem ex omni provincia et

Haeduis atque eorum sociis coactum habebat, praemittit, qui videant quas in partes

hostes iter faciant. Qui cupidius novissimum agmen insecuti alieno loco cum equitatu

Helvetiorum proelium committunt; et pauci de nostris cadunt. (B. G. I 15, 1-3)

XII
El ejército romano carece de trigo
Nam propter frigora, quod Gallia sub septentrionibus, ut ante dictum est, posita

est, non modo frumenta in agris matura non erant, sed ne pabuli quidem satis

magna copia suppetebat. B.G. I, XVI,2.

César se dirige a Bibracte, importante ciudad de los heduos

Cum exercitui frumentum metiri oporteret, et quod a Bibracte, oppido

Haeduorum longe maximo et copiosissimo, non amplius milibus passuum

XVIII aberat, rei frumentariae prospiciendum existimavit: iter ab Helvetiis avertit ac

Bibracte ire contendit. B.G. I, XXIII,1.

XIII
Los helvecios atacan a los romanos
Helvetii cum omnibus suis carris secuti, impedimenta in unum locum contulerunt;

ipsi confertissima acie reiecto nostro equitatu, phalange facta, sub primam

nostram aciem successerunt. B.G. I, XXIV,4-5

El combate es incierto y feroz


Ita ancipiti proelio diu atque acriter pugnatum est. Diutius cum sustinere

nostrorum impetus non possent, alteri se, ut coeperant, in montem receperunt,

alteri ad impedimenta et carros suos se contulerunt. B.G. I, XXVI,1.

XIV
Se lucha hasta muy avanzada la noche
Ad multam noctem etiam ad impedimenta pugnatum est, propterea quod pro vallo

carros obiecerant et e loco superiore in nostros venientes tela coniciebant, et non

nulli inter carros rotasque mataras ac tragulas subiciebant nostrosque

vulnerabant. B.G. I, XXVI,3.

Los helvecios se rinden


Helvetii omnium rerum inopia adducti legatos de deditione ad eum miserunt. (...)

Eo postquam Caesar pervenit, obsides, arma, servos qui ad eos perfugissent,

XV
poposcit. Dum ea conquiruntur et conferuntur, nocte intermissa, circiter hominum

milia IV eius pagi qui Verbigenus appellatur (...) prima nocte e castris Helvetiorum

egressi ad Rhenum finesque Germanorum contenderunt. B.G. I, XXVII,1-4.

César ordena que regresen a sus


territorios
Helvetios, Tulingos, Latobicos in fines suos, unde

erant profecti, reverti iussit et, quod omnibus fructibus amissis domi nihil erat quo

famem tolerarent, Allobrogibus imperavit ut iis frumenti copiam facerent.

B.G. I, XXVIII,3.

XVI
Los jefes galos agradecen a César su ayuda
Bello Helvetiorum confecto, totius fere Galliae legati principes civitatum ad

Caesarem gratulatum convenerunt. B.G. I, XXX,1.

Ariovisto, jefe germano, se dirige a Besanzón


Cum tridui viam processisset, nuntiatum est ei Ariovistum cum suis omnibus

copiis ad occupandum Vesontionem, quod est oppidum maximum Sequanorum,

contendere, triduique viam a suis finibus profecisse. (...) Huc

Caesar magni nocturnis diurnisque itineribus contendit,

XVII
occupatoque oppido, ibi praesidium conlocat. B.G. I, XXXVIII,1-7.

Los rumores causan un gran temor en el ejército romano

Dum paucos dies ad Vesontionem rei frumentariae commeatusque causa moratur,

ex percontatione nostrorum vocibusque Gallorum ac mercatorum (...), tantus

subito timor omnem exercitum occupavit, ut non mediocriter omnium mentes

animosque perturbaret. BG I, XXXIX,1.

XVIII
Los oficiales son los primeros que se atemorizan
Hic (timor) primum ortus est a tribunis militum, praefectis reliquisque, qui ex

urbe amicitiae causa Caesarem secuti non magnum in re militari usum habebant.

(...) Hi neque vultum fingere neque interdum lacrimas tenere poterant; abditi in

tabernaculis aut suum fatum querebantur, aut cum familiaribus suis commune

periculum miserabantur. B.G. I, XXXIX,1-4.

César reprende a sus oficiales


Haec cum animadvertisset, convocato consilio omniumque ordinum ad id

consilium adhibitis centurionibus vehementer eos incusavit. B.G. I, XL,1.

XIX
Los ánimos de las tropas se
fortalecen

Hac oratione habita, mirum in modum conversae sunt omnium mentes, summaque

alacritas et cupiditas belli gerendi innnata est, princepsque decima legio per

tribunos militum ei gratias egit, quod de se optimum iudicium fecisset, seque esse

ad bellum gerendum paratissimam confirmavit. B.G. I, XLI,1-2.

Ariovisto pide una entrevista a César


Cognito Caesaris adventu, Ariovistus legatos ad eum mittit. (...) Dies conloquio

XX
dictus est ex eo die quintus. Interim saepe ultro citroque cum legati inter eos

mitterentur, Ariovistus postulavit ne quem peditem ad conloquium Caesar

adduceret. B.G. I, XLII,1-4.

La entrevista tiene lugar en una llanura


Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus aequo fere

spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat. Eo, ut erat dictum, ad conloquium

venerunt. B.G. I, XLIII,1.

XXI
César recuerda a Ariovisto los beneficios que ha recibido
Ubi eo ventum est, Caesar initio orationis sua senatusque in eum beneficia

commemoravit, quod rex appellatus esset a senatu, quod amicus, quod munera

amplissime missa. B.G. I, XLIII,4.

Y le pide el fin de las hostilidades

Postulavit deinde eadem quae legatis in mandatis dederat: ne aut Haeduis aut

eorum sociis bellum inferret; obsides redderet; si nullam partem Germanorum

domum remittere posset, at ne quos amplius Rhenum transire pateretur.Ariovistus

ad postulata Caesaris pauca respondit, de suis virtutibus multa praedicavit.

B.G. I, XLIII,9. XLIV,1.

XXII
La caballería de Ariovisto ataca a la escolta de César

Dum haec in conloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites Ariovisti propius

tumulum accedere et ad nostros adequitare, lapides telaque in nostros conicere.

Caesar loquendi finem fecit seque ad suos recepit suisque imperavit ne quod

omnino telum in hostes reicerent. B.G. I, XLVI,1-2.

Ariovisto pretende cortar a César el suministro de trigo

Postridie eius diei praeter castra Caesaris suas copias traduxit et milibus passuum

duobus ultra eum castra fecit eo consilio uti frumento commeatuque, qui ex

Sequanis et Haeduis supportaretur, Caesarem intercluderet.

B.G. I, XLVIII,1-2.

XXIII
César le ofrece la posibilidad de combatir

Ex eo die dies continuos quinque Caesar pro castris suas copias produxit et aciem

instructam habuit, ut, si vellet Ariovistus proelio contendere, ei potestas non

deesset. B.G. I, XLVIII,3.

XXIV
Ariovisto no combate y César traslada su campamento

Ubi eum castris se tenere Caesar intellexit, ne diutius commeatu prohiberetur,

ultra eum locum, quo in loco Germani consederant, circiter passus sexcentos ab

his, castris idoneum locum delegit acieque triplici instructa ad eum locum venit.

B.G. I, XLIX,1.

Los Germanos forman para el combate


Tum demum necessario Germani suas copias castris eduxerunt generatimque

constituerunt paribus intervallis, Harudes, Marcomanos, Tribocos, Vangiones,

XXV
Nemetes, Sedusios, Suebos, omnemque aciem suam redis et carris circumdederunt,

ne qua spes in fuga relinqueretur.. B.G. I, LI,2.

Las mujeres germanas no quieren ser esclavas de Roma

Eo mulieres imposuerunt, quae in proelium proficiscentes passis manibus flentes

implorabant ne se in servitutem Romanis traderent.

B.G. I, LI,3.

XXVI
Los druidas

De his duobus generibus alterum est druidum, alterum equitum. Illi

rebus divinis intersunt, sacrificia publica ac privata procurant, religiones

interpretantur: ad hos magnus adulescentium numerus disciplinae causa concurrit

magnoque hi sunt apud eos honore. Nam fere de omnibus controversiis publicis

privatisque constituunt et, si de finibus controversia est, idem decernunt, praemia

poenasque constituunt. B.G. VI 14, 1-3

XXVII
César dispone su ejército para el combate

Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit, uti eos testes

suae quisque virtutis haberet; ipse a dextro cornu, quod eam partem minime

firmam hostium esse animadverterat, proelium commisit.

B.G. I, LII,1-2.

Se lucha cuerpo a cuerpo

Ita nostri acriter in hostes signo dato impetum fecerunt, itaque hostes repente

celeriterque procurrerunt, ut spatium pila in hostes coniciendi non daretur.

Relictis pilis comminus gladiis pugnatum est. B.G. I, XLII,3-4.

XXVIII
El enemigo es rechazado

Ita proelium restitutum est, atque omnes hostes terga verterunt neque prius fugere

destiterunt quam ad flumen Rhenum milia passuum ex eo loco circiter quinque

pervenerunt.

B.G. I, LIII,1.

XXIX
XXX
XXXI

Potrebbero piacerti anche