Sei sulla pagina 1di 6

Acta Sci. Hunan Soc. Sci. Maring, v. 28, n. 1, p.

93-98, 2006
U e|emento vo|untarista na socio|ogia de 1a|cott larsons
Ednaldo Aparecido Ribeiro
Universidade Estadual de Maring, Departamento de Cincias, Av. Reitor Zeferino Vaz, s/n , 87360-000, Jardim, Goioer,
Paran, Brasil. *Autor para correspondncia. e -mail: ednaldorib@yahoo.com.br
RESLMC. C artigo discute as principais contribuies de Talcott Parsons para o
pensanento sociolgico contenporneo, destacando as signiicativas dierenas existentes
entre o seu estrutural -uncionalisno e as abordagens clssicas eur opias do sculo XIX.
Pretende-se argunentar que, dierentenente das abordagens uncionalistas tradicionais,
cono a de Enile Durkhein, a sociologia estrutural-uncionalista parsoniana introduz un
inportante elenento voluntarista que ronpe con a rgida deterninaao da estrutura sobre
as individualidades na constituiao do social .
Pa!avras-chavc: sociologia parsoniana, voluntarisno, indivduo.
ABSTRACT. Thc vo!untarist c!cncnt in Ta!cott Parsons's socio!ogy. This article
discusses Talcott Parsons's nain contributions or the contenporary sociological thought,
enphasizing the signiicant dierences betveen structural -unctionalisn and the European
classical approaches o the XIX century. The ain is to argue that, dierently ron the classical
unctionalist approaches, such as the one o Enile Durkhein, the parsonian structural -
unctionalisn sociology introduces an inportant voluntarist elenent that breaks the rigid
deternination o the structure upon the individualities in the constitution o the social.
Kcy words: parsonian sociology, voluntarisn, individual.
Apresentaao
Io incio do sculo XX, en neio crise
internacional do capitalisno e entre as duas guerras
nundiais, energe na sociologia anericana un autor
que deinia a si nesno cono un incurvel terico
(Rocher, 1976). Apontado por adniradores e crticos
cono un dos principais pensadores de seu perodo,
Talcott Parsons (1902-1979) oi un dos
responsveis por colocar a sociologia en un lugar de
inportncia no neio acadnico da sociedade norte -
anericana (Mayhen, 1982).
Trabalhando en un perodo histrico sob vrios
aspectos conturbado, esse pensador contraria a
tendncia seguida por seus conterrneos e passa a
dedicar todo seu esoro na undaao de una base
terica consistente que pudesse conerir un status
verdadeiranente cientico sociologia de seu pas,
at entao narcada pelo enpiricisno, dispersao e
supericialidade.
Iortenente inluenciado pelos socilogos
europeus, principalnente por Durkhein e Veber,
estabelece cono objetivo a construao de un aparato
terico-conceitual consistente o suiciente para
delinitar un objeto e indicar os procedinentos
necessrios para o seu adequado estudo.
Apesar de inicialnente inspirado pelo nodelo
uncionalista durkheiniano, esse pesquisador norte -
anericano incorpora elenentos novos que tornan
sua ornulaao original e instigante, sobretudo pela
inportncia que dedica aao dos atores sociais na
coniguraao do sistena social.
Ia verdade, acreditanos que seja possvel alar
de un elenento voluntarista inportante no interior
da sociologia parsoniana, que a aasta de teorias
sociais que subneten totalnente as individualidades
estrutura social.
Interessados por essa questao, no presente texto
pretendenos explorar alguns detalhes deste
equacionanento entre estrut ura e aao individual .
Iossa intenao denonstrar que Parsons oi o
responsvel por una interessante revisao dos
postulados uncionalistas luz das nudanas sociais
e polticas ocorridas no perodo do ps -guerra.
Para atingir esse objetivo, dividinos o texto en
duas partes undanentais. Inicialnente ,
contextualizanos a obra deste socilogo en seu
nonento histrico e no canpo sociolgico de seu
pas. Ia sequncia, por neio da exposiao dos seus
conceitos undanentais, pretendenos identiicar os
elenentos centrais que caracterizan essa dinensao
voluntarista en sua teoria.
94 Ribciro
Acta Sci. Hunan Soc. Sci. Maring, v. 28, n. 1, p. 93-98, 2006
U contexto histrico e socio|gico da produao
parsoniana
E no perodo conturbado da dcada de 1930,
narcado pela crise nundial do capitalisno e pelo
tenso intervalo entre as duas grandes guerras, que
Parsons inicia sua produao. Ios ternos de
Gouldner (1971), essa crise nao se linitava ao
anbiente econnico, atingindo tanbn a poltica
interna e externa con inportantes ennenos j
ocorridos ou ainda en curso, cono a Prineira
Guerra Mundial, a Revoluao Sovitica, os vrios
novinentos nacionalistas e a energncia do
ascisno.
A tragdia da guerra espalhada por toda a Europa
parecia ser o golpe de nisericrdia contra o ideal
iluninista de enancipaao e progresso pela razao.
Cono apontaran Adorno e Horkheiner en seu
ensaio Conceito de Iluninisno", esse ideal de
libertaao e esclarecinento dava nostras evidentes
de que estava se convertendo en una razao tcnica
que escraviza o honen noderno, que obscurece ao
invs de iluninar (Adorno e Horkheiner, 1999). A
guerra explicitou que, ao invs de enancipaao, a
razao na sua orna tcnico-cientica estaria sendo
utilizada para produzir a norte e subjugar o outro.
A Revoluao Sovitica, por sua vez, con a
poltica expansionista conandada por St alin,
contribui para a disseninaao de tenses entre as
classes ndias anericanas e europias en razao da
oposiao entre ELA e LRSS, que no uturo irian
delagrar a chanada Guerra Iria (Hobsbavn, 1997).
Cs dierentes novinentos nacionalistas
conean a colocar en xeque inportantes inprios
internacionais, cono o ingls na Asia. C ascisno
italiano e o nacional socialisno na Alenanha
terninan de conpor o quadr o inquietante deste
perodo.
Cbvianente, essa conjuntura vista de distintas
naneiras por dierentes grupos ou personagens. Sob
a tica conservadora se trata de una aneaa que
pode produzir una instabilidade e, no linite, a
quebra da orden social. Cs radicais e
revolucionrios, por sua vez, vian essa situaao
cono o nonento ideal para produzir proundas
nudanas necessrias ao estabelecinento de una
nova sociedade inspirada nos nodelos conunistas,
socialistas ou anarquistas.
E nesse contexto que a sociologia de Parsons
energe con a preocupaao de responder crise
enatizando a orden social cono undanento par a a
estabilidade dos sistenas de interaao entre os atores
sociais (Mayhen, 1982). E inpossvel nao estabelecer
novanente una ligaao ntina entre esse socilogo e
seu colega rancs Durkhein, j que esse ltino oi
notivado pelo nesno ideal de superaao d a crise
noral e poltica vivenciada pela Europa no inal do
sculo XIX (Aron, 1982).
A posiao de Parsons contundentenente crtica
en relaao s explicaes narxistas, o que o leva a
estabelecer contatos con a produao de autores
europeus que j havian produzido questionanentos
interessantes ao nodelo sociolgico inspirado por
Marx, en especial con a veberiana (Rocher, 1976).
Parsons acreditava ser possvel un
apereioanento gradual do capitalisno nundial, o
qual reconhecia ser inpereito. Para tanto, co nstri
una teoria que enatiza de naneira aguda o esoro
individual e a aao ativa dos atores sociais. Ao invs
da coesao social ser o resultado da existncia de una
conscincia coletiva durkheiniana, entende que os
honens devidanente organizados poderian
estabelecer conpronissos sociais conscientes e
construir consensos que tornarian vivel a
conposiao de una sociedade estvel e produtiva .
Ia verdade, essa proposta de conpronissos
sociais estabilizadores j estava sendo colocada en
prtica naquele nonent o e acabou gerando o grande
pacto entre a classe trabalhadora , capitalistas e Estado
que culninou na undaao do Estado de Ben-estar
Social na prineira netade do sculo XX
(Przevorski, 1989). Graas a tais acordos o papel do
Estado anpliado nos pases ca pitalistas, o processo
de desenvolvinento econnico e social oi
retonado e alguns dos principais eeitos da crise de
1930 oran nininizados.
Esse aparelho estatal anpliado, con sua
necessidade crescente de intervenao, passa a
necessitar cada vez nais de inornaes qualiicadas
para agir, o que leva a un aunento signiicativo nos
recursos destinados s universidades e centros de
pesquisa. C interesse voltado para pesquisas
enpricas e tericas que pudessen indicar direes
interessantes para o poder pblico.
A nova organizaao estatal exigia principalnente
una concepao e explicaao abrangente acerca da
nova coniguraao social que energe do contexto de
crise. Seria necessria, portanto, una anpla teoria
que pudesse identiicar os elenentos que conpen
essa sociedade de una naneira geral e que
possibilitasse a construao de un projeto de
desenvolvinento consistente.
A sociologia parsoniana pretende satisazer essa
necessidade, pois ao identiicar os elenentos
undanentais que conpen a sociedade e os pr -
requisitos bsicos para a sua estabilidade, orneceria
os elenentos para o seu apereioanento.
C caninho identiicado pelo autor consistia
basicanente na conpatibilizaao entre a escolha
C c!cncnto vo!untarista na socio!ogia dc ta!cott parsons 95
Acta Sci. Hunan Soc. Sci. Maring, v. 28, n. 1, p. 93-98, 2006
individual e o consenso noral bsico necessrio
interaao estvel entre os atores que conpen a
sociedade.
Ieste sentido, se apresenta cono una proposta
essencialnente conservadora, porn, essa nase na
orden nao inplica na ausncia de espao para a aao
dos atores individuais. Con isso, traz os princpios
da denocracia liberal, con seus direitos civis e
polticos undanentais, para o interior de una
sociologia da integraao e da orden.
Se nos seus objetivos essa proposta sociolgica
conservadora, na sua orna ela essencialnente
revolucionria. A sociologia de Par sons pode ser
ben deinida cono una revoluao terica en un
anbiente intelectual doninado por una tradiao
enpirista nos ELA. Apesar de considerveis
dierenas internas, os socilogos deste pas se
orientavan basicanente por una negaao da teoria
(Rocher, 1976).
Poden ser identiicados dois grupos de pesquisas
neste nonento anterior Parsons. C prineiro pode
ser resunido anosa Escola de Chicago que
possua cono caractersticas undanentais a ]...|
coniana na pesquisa sociolgica e seu desejo de
aplicar ntodos cada vez nais rigorosos a un
nnero cada vez naior de assuntos " (Rocher, 1976,
p. 21). Aln disso, narca esse grupo a inexistncia
de teoria ou doutrina conun, o ato de teren o
anbiente urbano cono oco de interesse e a atenao
especial voltada aos aspectos conlituais ou
patolgicos (Rocher, 1976).
C segundo grupo de pesquisas enpricas
conposto pelas chanadas grandes nonograias.
Ainda segundo Rocher (1976), o estudo nais
celebrado do grupo oi o que V.L. Varner realizou
junto a una pequena cidade costeira da Iova
Inglaterra. Apesar dos pesquisadores desse grupo nao
adnitiren publicanente a possibilidade de
generalizaao de suas concluses obtidas en nvel
local para o nvel nacional, en nuitos nonentos
eran tentados a considerar suas nonog raias cono
representativas do estilo de vida anericano (p . 22).
Praticadas nas universidades norte -anericanas,
essas nodalidades de pesquisa sociolgica
denonstravan pouco interesse tanto pela histria da
sociologia quanto pelas idias sociais, considerad as
]...| cono una espcie de cultura suprlua ]...| "
(Rocher, 1976, p. 23).
En neio a essa oposiao relexao terica ,
Talcott Parsons passa a airnar a inportncia da
nesna para o ordenanento da coleta e para a anlise
dos dados enpricos. Aln de orientar o trabalho de
canpo, o trabalho terico seria condiao essencial
para possibilitar a produao de generalizaes tao
necessrias conpreensao da sociedade
contenpornea.
Tendo brevenente contextualizado
historicanente a proposiao deste autor e indic ado o
quanto ela inova no anbiente sociolgico de seu
pas, na prxina seao, passanos a explorar alguns
detalhes de sua teoria social con o objetivo de
destacar o que chananos de voluntarisno ou nase
na aao individual para a coniguraao dos sistenas
sociais.
\o|untarismo e estrutura socia|
A teoria sistnica desenvolvida por Parsons e
alguns de seus discpulos acabou conigurando o
estrutural-uncionalisno, que juntanente con o
positivisno e o uncionalisno clssico conpen
un conjunto de teorias socia is enatizadoras da
orden e da estabilidade (Gouldner, 1971).
Entretanto, cono j apontanos anteriornente,
esse autor se distanciou en alguns aspectos
relevantes das teorias precedentes e, principalnente,
inovou no que diz respeito inportncia atribuda
aao voluntria e nao condicionada dos atores .
Sendo assin, seria interessante apresentar alguns
pontos de aproxinaao e aastanento entre o
estrutural-uncionalisno parsoniano e o
uncionalisno clssico.
En anbas as teorias, veriicanos a clara
existncia de una conpreensao da sociedade cono
un conplexo de aes individuais uniicadas por
una cultura conun. Ia obra de Durkhein, essa
noao se torna explcita pela airnaao de que os
valores norais estabelecen a coesao social por neio
da sua unao inibidora dos desejos individuais e dos
ennenos patolgicos que poderian conduzir a
desintegraao das sociedades .
A conscincia coletiva, ]...| conjunto das crenas
e dos sentinentos conuns ndia dos nenbros de
una nesna sociedade orna un sistena
deterninado que ten sua vida prpria ]...|", seria a
responsvel por orientar os indivduos nos seus
papis e aes sociais e airnaria os interesses da
coletividade (Durkhein, 1973, p. 342). C controle
das individualidades considerado nesta ornulaao
clssica cono undanental para a nanutenao da
orden, conbatendo a anonia e a crise.
Ainda que persista enatizando a necessidade da
orden e seja reconhecidanente conservador, o
ponto de ruptura undanental pronovid o por
Parsons a inclusao de un elenento volunta rista no
uncionalisno, entendendo a aao hunana cono
una varivel inportante para o conplexo de
interaes que orna o sistena social. En sua
ornulaao, os honens agirian de naneira
96 Ribciro
Acta Sci. Hunan Soc. Sci. Maring, v. 28, n. 1, p. 93-98, 2006
orientada e objetivando deterninados ins,
investindo recursos disponveis e isso nao poderia
ser desconsiderado.
Essas aes nao serian totalnente pr -deinidas
e os atores sociais en suas interaes dirias
desenpenharian un papel ativo na ornaao dos
valores conuns que os uniican e torna possvel a
organizaao social.
Dierentenente do que airnavan os
uncionalistas clssicos, no estrutural-uncionalisno
norte-anericano as nornas norais ou sociais
aparecen apenas cono un dos elenentos bsicos de
una estrutura conplexa que conpen o sistena de
aao social. Para aln deste elenento uniicador,
Parsons acredita ser necessrio identiicar os denais
elenentos ou variveis que conpen as sociedades
hunanas por neio de una perspectiva sociolgica
anpla.
En una tentativa de consolidar a sociologia
cono una cincia rigorosa, Parsons estabelece cono
base de seu nodelo terico o conceito de s|s/m:,
nuito enpregado pelas chanadas cincias naturais.
Para ele, the interaction o individual actors, that is,
takes place under such conditions that it is possible
to treat such a process o interation as a systen in
the scientiic sense ]...|", e essa natureza peculiar
possibilitaria a identiicaao de padres de
conportanento que serian os responsveis por
ornar as sociedades (Parsons, 1951, p. 3).
Essa deiniao, entretanto, nao o aproxi na dos
pesquisadores conportanentalistas, poi s seu
objetivo nao analisar a naniestaao externa das
aes dos indivduos en sociedade, nas ]...| sua
padronizaao, seus produtos padronizados e
signiicativos (sicos, culturais e outros), desde
instrunentos at obras de arte, ben cono nos
necanisnos e processos que controlan essa
padronizaao" (Parsons, 1969, p. 16).
As origens desta regularidade e padrao deven ser
buscadas no nvel subjetivo, ou seja, a atenao da
sociologia deve ser voltada para as orientaes que
sao partilhadas pelos indivduos e que geran as
aes. Ieste ponto evidente a a doao do
pressuposto bsico da proposta conpreensiva de
Max Veber, pois para esse socilogo alenao a
sociologia.
]...| seria una cincia que pretende conpreender
interpretativanente a aao social e assin explic -la
causalnente en seu curso e en seus eeitos. Por
aao' entende-se, neste caso, un conportanento
hunano senpre que e na nedida en que o agente
ou os agentes o relacionen con un sentido
subjetivo (Veber, 1994, p. 3).
De naneira senelhante, os atores agirian,
segundo a ornulaao parsoniana, a partir de una
orientaao prvia diante das situaes especicas.
Tais orientaes serian senpre dirigidas a objetos,
que o autor divide en trs dierentes classes
(Parsons, 1951, p. 4).
A prineira seria a dos objetos sociais, conposta
pelos atores, que poderian ser qualquer outro ator
individual (alter), o ator en si nesno , quando o seu
ponto de reerncia ele nesno (ego) , ou a
coletividade, que tratada cono una unidade para a
anlise da orientaao.
A segunda classe seria conposta pelos objetos
sicos, que nao interagen, sao incapazes de
responder ao ego, entretanto, sao alvo s de suas
orientaes. En sentido estrito, esses objetos serian
os neios e condies necess rias aao.
Por in, existirian os objetos culturais, ou seja,
elenentos sinblicos, idias e crenas tratadas cono
objetos pelo ego e nao internalizados cono
elenento constitutivo de sua personalidade.
Sendo assin, podenos identiicar que a unidade
elenentar dos sistenas sociais sao as aes
orientadas dos indivduos en relaao a objetos
especicos en una dada situaao. A partir da noao
de estrutura, Parsons prope que as notivaes para
as aes dos atores possuen dierentes causas ou
reerncias bsicas.
Ieste sentido, radicalnente aastada a noao de
que as aes serian notivadas exclusivanente por
un sistena de necessidades -disposies, pois nos
seres hunanos as notivaes extrapolarian esse
linite biolgico. As suas aes, portanto, nao
poderian ].| or purposes o the theory o action
be analyzed in terns o the organic needs o the
organisn" (Parsons, 1951, p. 5).
As notivaes e as aes seria n resultados do
acunulado de experincias histricas dos atores con
un tipo de situaao especica. Por neio destas
experincias cada ator desenvolveria un sistena de
expectativas que poderia orientar suas aes uturas
en situaes senelhantes , senpre visando a
naxinizaao do rendinento dos recursos
disponveis (Parsons, 1951).
Quando esse indivduo est en una situaao en
que o objeto o alter ou a coletividade, esse sistena
de expectativas envolve tanbn una antecipaao
das possveis reaes do outro. Para que esse
processo seja possvel, entretanto, se az necessria a
existncia de un conplexo sinblico conun aos
atores, pois s possvel prever una aao utura de
outro agente quando se sabe cono ele pensa.
Con esses elenentos, podenos apresentar neste
nonento una deiniao nnina do que seria un
sistena social:
C c!cncnto vo!untarista na socio!ogia dc ta!cott parsons 97
Acta Sci. Hunan Soc. Sci. Maring, v. 28, n. 1, p. 93-98, 2006
a plurality o individual actors interacting vith each
other in a situation vhich has at least a physical or
environnental aspect, actors vho are notivated in
terns o a tendency to the optinization o
gratiication' and vhose relation to their situations,
including each other, is deined and nediated in
terns o a systen o culturally structured and shared
synbols (Parsons, 1951, p. 5-6).
De acordo con esse conceito, una cultura
conun seria requisito undanental para o
estabelecinento de un sistena de aao estvel , nas
essa unidade cultural nao pode ser entendida cono
sinnino de conscincia coletiva, ao nenos nao nos
ternos colocados por Durkhein. En Parsons, essa
cultura nao capaz de explicar a aao dos atores de
naneira isolada.
Ao invs de se linitar aos elenentos culturais
para explicar a origen das notivaes, o autor
identiica a existncia de un sistena geral de aao e
o deconpe en quatro subsistenas distintos : social,
cultural, de personalidade e organisno
conportanental (Parsons, 1974, p. 16).
C sistena social, que aparece cono o principal
conponente desse sistena naior, j oi deinido
anteriornente. C cultural conposto pelos padres
de valores conuns aos atores que orientan seus
conportanentos. C sistena de personalidades diz
respeito diretanente aos elenentos individuais qu e
deinen os objetivos das aes dos atores. Esse nvel
do sistena o responsvel por incorporar a tonada
de decises por parte dos indivduos cono varivel
relevante na explicaao geral. Iinalnente, o
organisno conportanental est relacionado s
disposies e habilidades necessrias aao.
Aln de seren conpostos por elenentos
distintos, esses nveis do sistena de aao
desenpenhan unes distintas no conplexo social.
C sistena social responsvel pela necessria
integraao, una vez que conposto pela interaao
entre os agentes. Iao se trata de algo sinples, pois
preciso lenbrar que esses agentes sao ao nesno
tenpo atores e objetos de orientaao e que tonan
parte de dierentes interaes, en dierentes
situaes.
Aln disso, a integraao se torna ainda nais
conplexa pelo ato de cada un desses indivduos
seren tanbn organisnos que possuen desejos e
disposies que inluencian diretanente suas
prticas. Possuen tanbn personalidades prprias
que os levan a enatizaren e valorizaren de naneira
dierente os nesnos objetos envolvidos en una
dada situaao. E, por in, conpartilhan un sistena
cultural que estabelece padres de valores con
poder de inposiao.
En sntese, no sistena social que ocorre a
integraao entre todos os denais subsistenas de
aao. Sobre a relaao entre cada un destes nveis,
Parsons alerta que cada un deve ser tratado cono
independente na anlise, ainda que na conposiao
do sistena de aao social eles se integren (Parsons,
1969).
Esta noao de independncia nuito inportante
para a estabilidade do sistena geral, pois preciso
que exista un equilbrio entre a liberdade das
personalidades, os desejos e aptides dos organisnos
e a padronizaao cultural. A quebra deste equilbrio
inplica da desestruturaao social pela
preponderncia de un destes nveis sobre os outros.
Interaes realnente produtivas, que geran
sociedades estveis, sao aquelas que conseguen
pronover esse equilbrio, controlando os inpulsos
individuais sen, no entanto, inpedir que a
necessria autononia dos agentes se nanieste. Ln
sistena cultural integrador deve se inpor aos atores,
porn, sen destitu-los do poder de decisao.
Mas, o respeito a certa dose de autononia
individual nao inplica na perda de ordenaao. Ieste
sentido, a segunda unao abordada pelo autor a de
nanutenao de padrao, desenpenhada pelo sistena
cultural via estabelecinento de nodelos de
orientaes en relaao ao sistena de aao, o nundo
sico, os organisnos, personalidades e sistenas
sociais.
Esse sistena responsvel pela inposiao dos
direitos e proibies, deterninando o que correto e
incorreto en una sociedade. Desta orna, est
ligada necessria legitinaao de una orden social
que regula as interaes por neio do ornecinento
de alternativas que tonan a orna de padres de
valores e atitudes que se adaptan a deterninadas
situaes, uncionando cono solues satisatrias
para os problenas (Parsons, 1969, p. 24-25).
E inportante destacar que apesar de ornecer
essas orientaes, o sistena cultural nao deternina a
aao, pois os atores agen inluenciados pelas
deterninaes originadas nos outros trs sistenas
(social, de personalidade e organisno
conportanental).
A terceira unao a da realizaao dos objetivos,
que se reere relaao entre o sistena social e o
sistena de personalidades individuais. Essa unao,
para ser executada adequadanente, pressupe o
aprendizado e a nanutenao por parte dos atores de
notivaes adequadas ao padrao de aes existentes
no sistena social.
Isso inplica en un contnuo procedinento de
valorizaao e controle sobre as aes individuais.
Quando o indivduo age positivanente diante de
una situaao, a sua atuaao valorizada por un
98 Ribciro
Acta Sci. Hunan Soc. Sci. Maring, v. 28, n. 1, p. 93-98, 2006
sistena de reconpensas que o incentiva a continuar
adotando essa conduta. De naneira inversa, quando
as notivaes e aes nao sao adequadas para a
estabilidade do sistena social, algun controle sobre
a personalidade deve ser exercido (Parsons, 1951).
Esse processo de aprendizado ocorre por toda a
vida do indivduo por neio de un conplexo
processo de socializaao que resulta na c onstruao
dos indivduos cono nenbros da sociedade.
Entretanto, cono toda socializaao, essa ornaao
nao total e esttica, de nodo que as personalidades
individuais, apesar de possuren una base conun,
se distinguen en vrios aspectos.
A ltina unao a de adaptaao e diz respeito s
condies necessrias ao exerccio das aes sociais
por parte dos indivduos. Ieste nonento , entran
en cena os elenentos bsicos que possibilitan a vida
e as condies de interaao, cono a alinentaao, o
abrigo e outras condies sicas, nas tanbn as
habilidades cognitivas indispensveis.
As quatro unes desenpenhadas pelo conjunto
dos subsistenas que descrevenos que coniguran
o conplexo de deterninaes que agen sobre a aao
social que sao as unidades bsicas das s ociedades.
Dentre essas deterninaes, un espao signiicativo
reservado para a iniciativa dos agentes, pois o
sistena de personalidades e os organisnos sao
conponentes independentes e undanentais ao
sistena da aao.
E esta nultinensionalidade da sociol ogia
parsoniana que nos leva a considerar a sua proposta,
apesar do conservadorisno, nais conpatvel con o
contexto da denocracia liberal energente no ps-
guerra. Ieste sentido, apresenta una novidade
incontestvel en relaao s abordagens
uncionalistas clssicas.
Consideraoes finais
Iosso objetivo neste trabalho oi explorar una
suposta valorizaao da iniciativa e autononia dos
atores sociais presente no nodelo terico
parsoniano. Esperanos ter denonstrado que, na
nedida en que pressupen una nulticausal idade
na coniguraao das aes sociais , essa sociologia se
distancia das perspectivas uncionalistas clssicas ao
incorporar una relativa liberdade individual en suas
anlises.
Iao oi nossa intenao questionar as correntes
interpretaes acerca do carter conservador desse
terico. Ia verdade, concordanos con a crtica de
Gouldner (1971), segundo o qual o honen no
nodelo parsoniano seria livre para buscar, apesar de
nuitas vezes nao conseguir alcanar aquilo que
deseja.
Tal concordncia, todavia, nao nos inpede de
enpreender una anlise conparativa entre essa
teoria e as abordagens uncionalistas clssicas
europias e concluir que, de ato, a aao voluntria
assuniu una inportncia signiicativanente naior
en Parsons.
keferncias
ADCRIC, T.V.; HCRKHEIMER, M. Conceito de
esclarecinento. In. AJarna. Coleao Cs Pensadores". Sao
Paulo: Abril Cultural, 1999.
ARCI, R. As /:p:s Ja pns:mn/a sa:|a||:a. Sao Paulo:
Martins Iontes, 1982.
DLRKHEIM, D.E. Da divisao do trabalho social. In.
DLRKHEIM, D.E. (Ed.). Ca|1a Os Pns:Jars". Sao
Paulo: Abril Cultural, 1973.
GCLLDIER, A.V. 7| :am|n :r|s|s a/ us/rn sa:|a|a.
Iev York: Equinox Book, 1971.
HCBSBAVI, E.j. A Er: Jas x/rmas. o breve sculo XX.
Sao Paulo: Conpanhia das Letras, 1997.
MAYHEI, L.H. 7:|:a// p:rsans. on institutions and social
evolution. Chicago: The Lniversity o Chicago Press,
1982.
PARSCIS, T. 7| sa:|:| ss/m. Glencoe: The Iree Press,
1951.
PARSCIS, T. Sa:|J:Js. perspectivas evolutivas e
conparativas. Sao Paulo: Pioneira, 1969.
PARSCIS, T. O s|s/m: J:s sa:|J:Js maJrn:s. Sao Paulo:
Pioneira, 1974.
PRZEVCRSKI, A. C:p|/:||sma sa:|:| -Jma:r::|:. Sao
Paulo: Conpanhia das Letras, 1989.
RCCHER, G. 7:|:a// p:rsans : sa:|a|a|: :mr|::n:. Rio de
janeiro: Iranscisco Alves, 1976.
VEBER, M. E:anam|: sa:|J:J. undanentos da
sociologia conpreensiva. Braslia: Ed. Lnb, 1994.
R:|eJ an Apr|| 03, 200.
A::p/J an jan 30, 200.

Potrebbero piacerti anche