Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
kwnUMn dy rwj dw rOlw-r`pw hryk lokqMqrI qy qwnwSwhI dyS iv`c suxn nUM
imldw hY[ Bwrq nUM dunIAW dw sB qoN v`fw lokqMqr hox dw ‘mwx’ hY Aqy ie`Qy sdw
mItr ijMnI qyj ie`Qy GuMmdw hY Enw Swied hI ikqy hor GuMmdw hovy[kwnUMn dI
aulMGxw ijQy Awm lokW duAwrw hMudI hY au~Qy kwnUMn dy rKvwilAW leI qW ieh Awm
g`l hY[
Bwrq dw kwnUMnI FWcw 19vIN sdI dy A`D iv`c AMgryzI Swsn vloN kwiem
kIqw igAw sI jo qu`C soDW nwl ieMn-ibMn lwgU hY [ AMgryzI Swsn v`loN kwiem
kIqw kwnUMnI FWcw v`K-v`K BwrqI s`iBAwcwrW dy AnukUl nhIN sI sgoN AMgryjW v`loN
v`K-v`K siBAwcwrW qy kOmW nUM ie`k hI r`sy nwl nUV ky AwpxIAW shUlqW muqwbk
ivSv-ivAwpI isDWq qoN kohW dUr hY [ audwhrx vjoN jy is`K pMjwbI s`iBAwcwr dI
g`l krIey qW ie`Qy iksy dOlqmMd Aqy Swh nUM lu`t ky grIbW ivc vMfx nUM
vifAwieAw jWdw hY, qW hI j`gw fwkU qy ijauxw mOV pMjwbI s`iBAwcwr dy nwiekW
vWg auBwry jWdy hn pr mOjUdw kwnUMnI FWcy Anuswr Aijhw kMm v`fw gunwh qy BwrI
szw dw BwgI hY Aqy iesy qrHW hI iksy dI DI-BYx nUM CyVxw swfy siBAwcwr muqwbk
1
mOq dI szw dyx Xog AprwD hY pr mOjUdw kwnUMnI FWcw ies nUM jmwnqXog mwmUlI
jurm mMndw hY [ ies leI kwnUMnI FWcy dw s`iBAwcwr AnuswrI nw hoxw v`fw K`pw
hY, lok kwnUMn dy rwj nUM mMnx leI Awpxy Awp nUM iqAwr nhIN kr skdy qy idno-
1947 qoN kyvl rwj pRbMDkW iv`c bdlwA hoieAw Aqy iksy vI iksm dy
nIqIgq bdlwA hoNd ivc nhIN ilAWdy gey Aqy nvIAW srkwrW ny v`K-v`K
s`iBAwcwrW qy kOmW dI hoNd nUM ^qm krn leI Xqn AwrMBxy SurU kr id`qy PlsrUp
Bwrq dy v`K-v`K ih`isAW iv`c AwpxI kOmI hoNd-hsqI nUM bcwaux leI hiQAwrbMd
qy isAwsI sMGrS SurU hoey, ijvyN ik kSmIrIAW, is`KW, qwimlW, nwigAW Awid v`loN
g`l pMjwb dI krIey qW ipCly iqMn dhwikAW qoN Kws krky Aqy 1947 qoN
bwAd lgwqwr is`KW ny v`K-v`K rUpW dySW iv`c sMGrS jwrI r`iKAw[ srkwrW v`loN
Aijhy sMGrSW nUM dbwaux qy kuclx leI dyS dy kwnUMnW, AMqrrwStrI kwnUMnW qy
sMDIAW dIAW D`jIAW aufw id`qIAW [ twfw, nwsw qy hor keI spYSl AYkt bxw ky
mYN ies smyN luiDAwxw jylH ivc nzrbMd hW ikauNik AsIN srkwrI nIqIAW
dw ivroD krdy qy sQwpq rwj pRbMD dy ivroDI hW [ AsIN iek Aijhy rwj pRbMD dI
sQwpqI dI g`l krdy hW ijs dw FWcw sRI gurU gRMQ swihb jI duAwrw drswey gey
2
D`kySwhI Awid nwl kwiem rihxw cwhuMdIAW hn [ swfy au~qy auhI AYkt lgwieAw
j`QybMdIAW nUM pwbMdISudw GoSq krn leI lwieAw jWdw hY [ iksy smyN dl Kwlsw
jW is`K stUfYNts PYfrySn nUM pwbMdISudw j`QybMdI krwr dyx vwly AYkt dI vrqoN
A`j AkwlI dl pMc pRDwnI nUM pwbMd krn leI kIqI jw rhI hY[
pwrtI dy cyArmYn BweI dljIq isMG ib`tU ny 1984 ivc drbwr swihb au~qy
BwrqI POj dy hmly Aqy smu`cy dyS iv`c is`KW dI nslkuSI dy ivroD iv`c
hiQAwrbMd sMGrS SurU kIqw, ijs au`qy auhnW nUM vI Aqy swnUM vI mwx hY ik gurU
isDWqW au~qy c`lidAW aus smyN hiQAwrW dI lVweI zrUrI sI pr hux 1984 dy 25
swlW bwAd jdoN AsIN ie`k isAwsI lVweI lV rhy hW qW srkwrW duAwrw Aijhw
mwhOl bxw rhIAW hn ik qusIN isAwsI jMg nw lVo qy is`Dy hiQAwr cu`k ky mYdwn
iv`c Aw jwE[ ijhw ik pu`C pVqwl dOrwn iek sInIAr puils A&sr ny mYnUM ikhw
ik qusIN A`qvwd lY ky AwE qW iPr AsIN quhwnUM ku`iqAW vWg Bjw-Bjw ky mwrWgy[
BweI dljIq isMG dy 2005 ivc jylH iv`coN bwhr Awaux qoN bwAd AnykW
vwr 107/151 POjdwrI kof ADIn igRPqwrI kIqI geI qy iqMn kys dyS Droh dy pwey
gey[ hux swnUM Unlawful Activities Prevention Act 1967 dIAW DwrwvW
15,17,18 qy 18bI ADIn igRPqwr kIqw igAw hY[ ijhnW muqwbk A`qvwdI kMm
krny, A`qvwdIAW nUM PMf dyxy, dyS ivru`D swizs rcxI qy A`qvwd PYlwaux leI
bMidAW dI BrqI krnI hY[ swnUM qW gYr kwnUMnI gqIivDIAW rokU AYkt 1967 ADIn
3
ieh kih ky igRPqwr kIqw igAw ik quhwfIAW gqIivDIAW gYr-kwnUMnI hn pr jo
srkwr qy puils v`loN kIqw krwieAw jw irhw hY auh ikhVy kwnUMn dIAW h`dW iv`c
AwauNdw hY? hyTW mYN iek qulnw kr irhw hW ik swfIAW ikhVIAW gqIivDIAW
1. SRI gurU gRMQ swihb jI dy isDWqW muqwbk AwdrS mnu`K, smwj qy rwj dI
2. gurU swihbwn duAwrw drswey mwrg au~qy Awp c`lxw qy hornW nUM c`lx leI
pRyrnw dyxI[
4. dyhDwrI pKMfIAW swDW qy Sbd gurU dy ault pRcwr krn vwilAW ivru`D
sMGrS krnw[
5. srsy vwly blwqkwrI qy kwql sOdw swD ivru`D sMGrS krnw, sRI Akwl
qKq swihb qoN jwrI hukmnwmy nUM lwgU krwaux leI lgwqwr pRogrwm dyxy qy
6. ipCly iqMn dhwikAW dOrwn srkwrI qS`dd dw iSkwr hoey pirvwrW dI swr
4
lYxI[ ShIdW dIAW brsIAW mnwauxIAW, auhnW dy pirvwrW dI AwriQk qOr
’qy mdd krnI, b`icAW dI pVHweI leI PIsW dyxIAW, bzurgW dI sWB-
sMBwl leI mdd krnI, jylHW iv`c bYTy nOjvwnW dI irhweI leI kwnUMnI mdd
krnI, vkIlW dy pRbMD krny, vkIlW nUM PIsW dyxIAW, nzrbMdW dy pirvwrW
dI mdd krnI, auhnW dy b`icAW dI pVHweI Awidk leI Krc krny[ auhnW
kMmW bwry keI sInIAr puls A&srW ny ikhw ik ieh sB bMd kr idau jy
7. srkwrI nIqIAW dI Awlocnw, lokW ivc jwigRqI qy pRYs ibAwn jwrI krny
Aqy v`K-2 mIfIAw swDnW iv`c l`gIAW srkwr ivroDI nIqIAW dIAW ^brW
2 bYNkW iv`c KwiqAW rwhIN pYsy Byjy jwx dI g`l kIqI geI auhnW iv`c
b`icAW dIAW PIsW dy Krcy, iksy bzurg mwqw dy A`KW dy ApRySn leI Krcy
Awid leI pYsy Byjy gey hn [ Srm dI g`l hY ik jlMDr qoN Cpdy ie`k
mMgvwE pr auhnW nUM ShIdW dy pirvwrW dI mdd jW vkIlW dIAW PIsW jW srkwr
5
ivru`D pRcwr-pRswr leI nw vrqoN sgoN Awpxy leI in`jI qOr qy vrqI jwau qW swnUM
koeI ieqrwz nhIN hovygw[ jy aukq ilKy swry kMm krny gYr-kwnUMnI hn qW mYN
dwAvy nwl kih skdw hW ik Aijhw AsIN pihlW vI krdy rhy hW, hux vI kr rhy
hW Aqy AgWh vI jwrI rihxgy[ srkwrW qy puils jo mrjI kr lvy ieh sMGrS qy
ShId pirvwrW dI mdd AiqAwidk sMgqW dy sihXog nwl qy gurU dI ikRpw nwl
AwE! hux kuJ srkwr qy puils dIAW gqIivDIAW bwry cwnxw pwvW jo ik
nw qW nYiqk qOr au~qy qy nw hI kwnUMnI p`Dr au~qy shI hn Aqy kI iehnW nUM ies
C.B.I, duAwrw nwmzd doSI isrsy vwlw sOdw swD gvwhIAW hox dy bwvjUd
iek imMt vI jylH iv`c nhIN ByijAw igAw sgoN ausdI sur`iKAw sB qoN v`fI
hY, ausdy guMifAW nUM puils dI Sih hY Aqy aus dIAW smwj nUM qoVn vwlIAW
crcwvW nUM sur`iKAw pRdwn kiqI jw rhI hY[ vkIl hox dy nwqy mYN ieh
dwAvy nwl kih skdw hW ik Awm bMdy au~qy jy ikqy iksy nUM s`t mwrn dw
doS mwqr vI hovy qW ausdI keI mhIny jmwnq nhIN huMdI pr ies pwKMfI
mYijstryt dy pyS krnw pr swfy d&qr dy syvwdwr BweI gurdIp isMG rwjU
6
nUM 26.08.2009 nUM svyry 2:00 vjy ausdy GroN cu`ikAw, mYnUM 27.08.09 nUM
srkt hwaUs luiDAwxw dy cONk ivcoN dupihr 12:00 vjy cu`ikAw Aqy BweI
dljIq isMG ib`tU qy auhnW dy frweIvr BweI plivMdr isMG Suqrwxw nUM
dupihr bwAd auhnW dy Gr qoN cu`ikAw pr sB nUM 28.08.2009 nUM rwq 8:30
swnUM jdoN pihlI vwr pyS kIqw qW mYijstryt ny swfI AijhI koeI ApIl
nhIN suxI[ Aijhy j`jW ny inAW Aqy kwnUMn nUM isAwsI lokW dy Gr dI rKyl
5. swnUM inXmW qy kwnUMn muqwbk idn vyly d&qrI smyN dOrwn ikauN nhIN pyS
kIqw igAw?
6. 16 idn lMmy puils irmWf dOrwn swfy vkIl nUM swnUM imlx nhIN id`qw igAw
7. mYN puils irmWf dOrwn dyiKAw ik hvwlwq iv`c keI ivAkqIAW nUM 3 qoN 15
idnW q`k puils v`loN nwzwiej ihrwsq iv`c r`iKAw jWdw hY qy keIAW nUM 10
qoN 30 hzwr rupey lY ky C`ifAw igAw qy keIAW nUM iksy kys ivc Psw ky
zylH Byj id`qw igAw Aijhw gYr kwnUMnI vrqwrw kI is`D krdw hY?
8. BweI dljIq isMG jI nUM keI idn aunINdrw r`iKAw igAw qy swrw idn koeI
7
nw koeI pu`C-pVqwl leI AwauNdw rihMdw[ auhnW nUM hux vI kdy luiDAwxw
jylH, kdy biTMfy qy kdy AMimRqsr jylH iv`c Byj id`qw jWdw hY[
9. BwvyN ik srIrk qS`dd swfy ’qy nhIN kIqw igAw pr iksy n`ukr ivc Q`ly
kursIAW qy bYT ky pu`C-ig`C krnI mwnisk jlwlq jW qS`dd qoN G`t nhIN
hY[
10. mW-BYx dIAW gwlW k`Fx dw h`k iks kwnUMn duAwrw pRwpq kIqw igAw hY?
11. kwnUMn hY ik pu`C-ig`C AiDkwrI ny vrdI pweI hovy Aqy ausdI nym plyt
ausdI vrdI au~qy l`gI hovy pr kI ieh inXm kyvl ikqwbW iv`c ilKx leI
hn?
12. sB qoN Aihm g`l ieh pu`C-pVqwl dOrwn mYnUM iek ASI ny ikhw ik, “mYN
ipCly smyN dOrwn BUqny vrgy krIb 500 ku`qy-ib`ilAW (is`K nOjvwnW) nUM mwr
kyvl idKwvy leI hn[” mYN pu`Cdw hW ik KwVkU blvIr isMG bIry aurP
BUqny duAwrw drswey gey ieMkswP ADIn swnUM PiVAw igAw pr ies
A&sr duAwrw 500 is`K nOjvwnW nUM ku`qy ib`ly kih ky mwrn dy ieMksw& au~qy
kOx qy kdoN kwrvweI krygw? ik`Qy hn kwnUMn, suprIm kort, hweI kortW qy
mnu`KI AiDkwr kimSn? kI ieh ies dI jWc krngy? qy kdy doSIAW nUM
8
13. pMjwb iv`c A`j niSAW dw dirAw v`g irhw hY Aqy mYN dwAvy nwl kih
skdw hW ik puils QwixAW ivc isAwsI srpRsqI ADIn ieh DMdw byrok qy
byKOP c`l irhw hY Aqy ijhVw nSw bwhroN nhIN imldw auh QwixAW iv`coN iml
skdw hY[
rhIAW hn ijhnW nUM koeI Awm AwdmI vI kih skdw hY ik ieh gYr-kwnUMnI hn
Aqy glq hY qy Aijhw nhIN hoxw cwhIdw qW kI iksy nUM ieh gYr-kwnUMnI
gqIivDIAW idsdIAW nhIN? pMjwb mnu`KI AiDkwr kimSn ivc ies swl pMjwb
puils ivru`D dwier 5000 ArzIAW is`D krdIAW hn ik ieh mwmly kyvl auhI
hn ijhnW nUM mnu`KI AiDkwrW jW kwnUMn bwry kuJ smJ hY Aqy hzwrW hor mwmly
ikMny hoxgy jo AigAwnqw kwrn jW iksy mjbUrI jW dbwA kwrn swhmxy nhIN Aw
sky[
mYN ieh g`l vI mihsUs kIqI hY ik ijhw ik kyNdrI gRih mMqrI pI. icMdbrm
ny ikhw hY ik “puils isAwsI lokW dy Putbwl bx cu`ky hn”[ keI puils A&sr
swfy au~qy pwey jw rhy ies JUTy kysW leI iPkrmMd vI sn ik Aijhw glq ho irhw
hY pr auhnW au~qy dbwA hY ik Aijhw kro Aqy ieh g`l vI sw& hoeI ik sB kuJ
pMjwb dy gRih mMqrI nUM pu`C-puùC ky kIqw jw irhw hY ikauNik ausny CyqI mu`K mMqrI
bxn dw suPnw dyiKAw hY qy mYN vI kwmnw krdw hW ik auh CyqI mu`K mMqrI bxy qW
jo ausdI guMfw nIqI swry pMjwb iv`c vrqy qy lok aus qy ausdI juMflI nUM isAwsI
9
qOr qy pMjwb ivcoN hUMJ ky su`t dyx[
10