Sei sulla pagina 1di 4

(4) O Pedro dono de uma empresa. (5) O Pedro despediu o Antnio.

. Enunciados performativos Enunciados que constituem simultaneamente aces.


Departamento de Lingustica Geral e Romnica

Linguagem e Comunicao, TP2 2010-2011

Docente: Madalena Colao

A diferena entre os enunciados performativos e os enunciados constativos no , portanto, uma diferena estrutural, mas uma diferena de qualidade, enquanto actos de fala." (Gouveia (1996): 390) No entanto, a diferena entre enunciados constativos e enunciados performativos no ntida. Assim, por exemplo, quando produz um enunciado como (6), que pode ser entendido como a constatao da realizao de uma aco, o falante est tambm a transmitir a sua crena na verdade da proposio. (6) O Pedro bebeu um copo de gua.

Os actos de fala 1. Falar pode ser agir Enunciados constativos e enunciados performativos H enunciados em que o acto de enunciao simultneo realizao de uma aco: (1) Nomeio o Pedro presidente desta empresa. (2) Ests despedido! (3) Prometo-te que te trago o livro amanh. Esta constatao levou Austin (1962) a propor uma distino entre dois tipos de enunciados: Enunciados constativos Enunciados em que descrito um estado de coisas ou a realizao de uma aco, aos quais possvel atribuir um valor de verdade.

Se pensarmos um pouco, seremos capazes de enumerar uma srie de aces que se praticam por meio do uso da linguagem, como por exemplo: fazer uma pergunta responder fazer uma afirmao pedir desculpa dar uma ordem louvar algum pedir uma coisa desejar boa viagem declarar aberta uma sesso prometer uma coisa dar os parabns exprimir condolncias
(Pinto de Lima, J. (2006): 20)

2. Tipos de actos de fala: actos de enunciao (ou actos locutrios), actos ilocutrios e actos perlocutrios Quando produz enunciados, o falante est a realizar mais do que uma aco: a aco de enunciar (ou seja, de proferir o enunciado) a aco correspondente ao acto de fala que produziu: um pedido, uma ordem, uma promessa, etc. (7) Prometo que te trago o livro amanh. - enunciao - promessa (8) Aviso-te que vai chover. - enunciao - aviso (8) Declaro aberta a sesso. - enunciao - abertura da sesso

Actos de fala que permitem a comunicao atravs das diferentes funcionalidades das frases no discurso. Assim: perguntar, pedir, mandar, prometer, censurar, avisar, etc., so diferentes actos ilocutrios. Os actos ilocutrios esto associados aos actos de enunciao por uma relao de interpretao: A enunciao de uma dada frase numa dada situao interpretada como uma pergunta (tambm poderamos dizer que a enunciao da frase tomada ou compreendida como uma pergunta) (Pinto de Lima, J.
(2006): 30)

A interpretao dos actos de enunciao decorre da activao no s de conhecimentos gramaticais mas tambm de conhecimentos pragmticos, que se relacionam com os conhecimentos acerca do contexto e acerca do mundo. Existem unidades lingusticas normalmente, verbos que permitem reconhecer explicitamente o acto ilocutrio que o falante pretende realizar. (9) Prometo que te empresto o livro. (10) Ordeno-te que te sentes. (11) Nomeio-te presidente da empresa. (12) Peo-vos que se aproximem. Estes verbos que indicam explicitamente o acto ilocutrio que o falante est a realizar chamam-se verbos performativos ou verbos ilocutrios. 2

Actos de enunciao (ou actos locutrios): Manifestaes fsicas da enunciao.

Actos ilocutrios:

Os actos de fala podem, ainda, corresponder a aces situadas num outro nvel: o da reaco do interlocutor. Um enunciado pode levar a que o nosso interlocutor pratique uma aco. Ou pode fazer com que, por exemplo, o nosso interlocutor fique surpreendido, envergonhado, irritado. Actos perlocutrios: Efeitos causados no interlocutor pelo acto ilocutrio.

(a) sua fora ilocutria, ou seja, a sua funo (ordem, pedido, promessa, declarao, etc.); (b) ao seu objectivo ilocutrio, ou seja, a inteno com que o enunciado produzido. Um mesmo objectivo ilocutrio pode ser atingido com enunciados com diferentes foras ilocutrias: (14)a. Fecha a porta! b. Podes fechar a porta, por favor? O objectivo o mesmo: levar o interlocutor a fechar a porta.

Um enunciado pode corresponder a diferentes tipos actos de fala: (13) A porta est aberta. Acto de enunciao ou acto locutrio: acto de produo dos enunciados; Acto ilocutrio: pode corresponder, por exemplo, a um pedido de que o interlocutor v fechar a porta. Acto perlocutrio: 1) se o interlocutor for fechar a porta; 2) se o interlocutor sentir o enunciado como uma censura pelo facto de ter deixado a porta aberta. 2.1. Fora ilocutria, objectivo ilocutrio e classificao dos actos ilocutrios A intencionalidade e a conveno so factores determinantes para a caracterizao dos actos ilocutrios. Assim, os actos ilocutrios distinguem-se quanto:

Tipologia dos actos ilocutrios: Segue-se a proposta de Searle (1975), referida em Gouveia 1996, em que os actos ilocutrios so classificados de acordo com o seu objectivo ilocutrio. Actos ilocutrios assertivos Objectivo: traduzir a crena do falante acerca da verdade de uma proposio. Ex: afirmao, negao, informao, descrio, acordo, desacordo, etc. (15)a. No estive no local do crime. b. Nego ter estado no local do crime. (16) O Pedro fechou a janela.

Actos ilocutrios directivos Objectivo: levar o interlocutor a realizar uma aco. Ex: sugesto, conselho, pedido, ordem, etc. (17)a. Tira os ps de cima da mesa! b. No te importas de tirar os ps de cima da mesa? c. Achava melhor tirares os ps de cima da mesa. A aco que o falante quer que o interlocutor realize pode corresponder a uma resposta verbal: (18) Amanh vens aula?

Actos ilocutrios expressivos Objectivo: exprimir o estado psicolgico relativamente a um estado de coisas. Ex: agradecimento, psames, parabns, desculpas, agrado, desagrado, etc. (21) Obrigada por me teres pago o caf. (22) Lamento que tenhas sido despedido. (23) Adoro o cheiro do mar!

Declaraes Objectivo: realizar uma transformao no estado de coisas, criando uma nova realidade. Ex: declarao, nomeao, etc. (24) Declaro-vos marido e mulher. (25) Nomeio o Pedro presidente desta empresa. (26) A sesso terminou.

Actos ilocutrios compromissivos Objectivo: comprometer o falante relativamente realizao de uma aco. Ex: promessa, compromisso, jura, ameaa, etc. (19)a. Amanh conto-te o meu segredo. b. Prometo que amanh te conto o meu segredo. c. Juro que amanh te conto o meu segredo. (20) Se no me obedeceres, s despedido.

Referncias bibliogrficas: Gouveia, C. (1996). Pragmtica. In Faria, I., E. R. Pedro, I. Duarte & C. Gouveia (orgs). Introduo Lingustica Geral e Portuguesa. Lisboa: Caminho. pp.383-419. Pinto de Lima, J. (2006). Pragmtica Lingustica. Coleco O Essencial sobre Lngua Portuguesa. Lisboa: Caminho. Searle, J. (1975) Indirect speech acts. In Syntax and Semantics, 3: Speech Acts, ed. P. Cole & J. L. Morgan, pp. 5982. New York: Academic Press.

Potrebbero piacerti anche