Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
ta
3 SUMARIO Est! li*ro no 'o"r s!r r!'ro"$ci"o+ ni total ni 'arcial,!nt!+ sin !l 'r! io '!r,iso !scrito "!l !"itor- To"os los "!r!c.os r!s!r a"os / E"itorial Plan!ta+ S- A-+ 0112 C#rs!3a+ 0456047+ 18118 Barc!lona 9Es'a)a: Dis!)o "! la col!cci#n; H!l!na Rosa6Trias R!ali<aci#n "! la c$*i!rta; Man$!l =i<$!t! Il$straci#n "! la c$*i!rta; r!trato an#ni,o+ Bi*liot!ca Nacional+ Ma"ri" 9(oto / Aisa: S!3$n"a !"ici#n !n !sta 'r!s!ntaci#n; a3osto "! 0112 D!'#sito L!3al; B- 5>-85860112 ISBN 8>6186127>26> I,'r!si#n; H$ro'!+ S- L- Enc$a"!,aci#n; Lorac Port+ S- L- Print!" in S'ain 6 I,'r!so !n Es'a)a IMTRODLCCI?N I@ Cronolo3Aa BBBi
D!"icatoria "!l ,an$scrito a$t#3ra(o a C!li'! I= -- 5 D!"icatoria a "on =inc!ncio D$an "! Lastanosa --- > D!"icatoria a "on Ba$tista Br!scia E
Pri,or 'ri,!ro- F$! !l .Gro! 'racti&$! inco,'r!nsi*ili"a"!s "! ca$"al 4 6H II- Ci(rar la ol$nta" 8
6 in- La ,a%or 'r!n"a "! $n .Gro! ---- 21 I=- Cora<#n "! r!% 20 6 =- G$sto r!l! ant! -------- 2>
6 =I- E,in!ncia !n lo ,!Ior 2E =IL EBc!l!ncia "! 'ti,!ro 27 6 =III- F$! !l .Gro! 'r!(i!ra los !,'!)os 'la$6 si*l!s - 01
6 I@- D!l &$ilat! r!% 6 00 @- F$! !l .Gro! .a "! t!n!r tant!a"a s$ (ort$na al !,'!)ars! 05 6 @I- F$! !l .Gro! s!'a "!Iars!+ 3anan"o con la (ort$na 0J 6 @II- Gracia "! las 3!nt!s 04 6 @III6 @I=6 @=6 @=ID!l "!s'!Io 07 D!l nat$ral i,'!rio 51 D! la si,'atAa s$*li,! 52 R!no aci#n "! 3ran"!<a 55
6 @I@- Para"oIa crAtica 54 6 Klti,o % corona- =aLa la ,!Ior Io%a "! la corona % (GniB "! las 'r!n"as "! $n .Gro! 58
VIH SUMARIO
P3sEl- DISCRETO >2
Ai s!r!nAsi,o s!)or "on Baltasar CarloA+ >5 A'ro*aci#n "!l "octor "on Man$!l "! Salinas % L$ana >> A'ro*aci#n "!l "octor D$an Crancisco An"rGs ---- >J A los l!ctor!s >E
I- G!nio ! in3!nio >7 IID!l s!)orAo !n !l "!cir % !n !l .ac!r --- J0 JE
=- Ho,*r! "! 'la$si*l!s noticias E5 =I- No s!a "!si3$al EE =IIEl .o,*r! "! to"as .oras E7
=III- El *$!n !nt!n"!"or 40 I@@@I@IINo !star si!,'r! "! *$rlas 44 Ho,*r! "! *$!na !l!cci#n 47 No s!r ,alilla 35 Ho,*r! "! *$!n "!Io 8E
@III- Ho,*r! "! ost!ntaci#n 87 @I=- No r!n"irs! al .$,or 7J @=- T!n!r *$!nos r!'!nt!s -------- 74
6 @=I+ Contra la (i3$r!rAa 211 @=II- El .o,*r! !n s$ '$nto 21> @=III@I@D! la c$lt$ra % ali)o D17 Ho,*r! I$icioso % notant! ------- 225
@@- Contra la .a<a)!rAa --------- 224 @@I@@IIDili3!nt! ! int!li3!nt! 201 D!l ,o"o % a3ra"o --------- 205
@@III- Art! 'ara s!r "ic.oso 20E @@I=- Corona "! la "iscr!ci#n @@= C$lta r!'artici#n 25M ------ 254 ------- 208
A'ro*aci#n "!l 'a"r! M- CraL Ga*ri!l H!rnn"!< A'ro*aci#n "!l "octor D$an Crancisco An"rGs Al EBc!l!ntAsi,o S!)or Don L$is MGn"!< "! Har Al l!ctor
INTRODUCCIN N M>2
- 257 - 2>1
- 2>1
Ha% ,$c.o &$! sa*!r+ % !s 'oco !l i ir+ % no s! i ! si no s! sa*!Orc$lo ,an$al+ 2J LA (ras! 3raciana Otanto s! i ! c$anto s! sa*!P !nci!rra *rillant!,!nt! !l 'ro'#sito lit!rario "! s$ a$tor+ cr!a"or "! $n $ni !rso !n !l &$! la int!li3!ncia+ la !r$"ici#n+ la c$lt$ra % la !B'!ri!ncia sir !n 'ara 'ro'on!r 'ara"i3,as "!l i ir- Ms concr!ta,!nt!+ 'ara"i3,as "!l *i!n6 i ir+ $n acto6tctica &$! acaso consista s#lo !n so*r!'on!rs! con s!)orAo a la ! i"!ncia "! $n ,$n"o "iscor"!+ !n3a)oso+ contra"ictorio+ i,'osi*l! %a "! ca'tar con los s!nti"os+ !l "!Ia,i!nto o la *on"a"- En la o*ra "! Gra"an s! "!,$!stra+ % !s Gsta s$ con icci#n 'ri,!ra+ &$! na"a a",it! $na Knica l!ct$ra- El s!r s! "!s"o*la !n !l 'ar!c!r % son ,Klti'l!s las '!rs'!cti as &$! "!*!rn as!"iar la ,!ta "! conoci,i!nto 'ro'$!sta- Los s!r!s+ los co,'orta,i!ntos+ los 3!stos+ las a(ir,acion!s Ia,s s!rn r!conoci"os 'or !l I!s$Ata ara3onGs ,!"iant! $na #'tica 'lana- S!rn anali<a"os "!s"! to"os los n3$los+ con irti!n"o la
con i !ncia "! !n(o&$!s !n $n 'ara"i3,tico '!nsar6!scri*ir- Y c!rca"os a&$Gllos a la !< !n la in,!"iat!< % la "istancia+ !n s$ cara % !n Gs+ !l a$tor+ sin tra,'a s!nti,!ntal &$! 'ali!+ sin !I!rc!r la co,'r!nsi#n a$to*io3r(ica &$! a,inor!+ .ar cr!c!r s$ "isc$rso lit!rarioSi!,'r! "!(!n"i!n"o $n conc!'to "! !nt!n"i,i!nto 6&$! lo s!r si !s ca'a< "! lo3rar+ "!sa'asiona"a,!nt!+ la co,'l!Ia sa*i"$rAa &$! .a*r "! o'on!rs! a !s! ,$n"o .!c.o "! a'ari!ncias+ t!Ii"o "! tra,as !n3a)osas "is'$!stas a "!str$ir c$al&$i!r ol$nta" ina" !rti"aEl 'ro'#sito ori3inario "! la o*ra "! Gra"an nac! "! $na 'ri,!ra con icci#n int!l!ct$al; !l sa*!r 'ara
INTRODUCCI?N @I @ BALTASAR GRACIAN i ir+ con irti!n"o !l 3oc! c!r!*ral ! int!l!cti o+ s$ ca'aci"a" '!rsonal 'ara !I!rc!r !l 'r!ciso !nt!n"i,i!nto+ !n la ra<#n "! s$ s!r !n la lit!rat$ra- Sin !nt!n"i,i!nto no 'ros'!ra la sa*i"$rAa+ sin sa*i"$rAa no !s 'osi*l! co,'r!n"!r % sin co,'r!nsi#n s! alt!ra !l I$icio % s! a"$lt!ra la ol$nta"- Para Gl+ la tar!a "!l !scritor no consist! s#lo !n !ns!)ar a !r- S! trata "! !"$car a los OoIos "!l al,aP 'ara &$! Gstos a" i!rtan % !l .o,*r!l!ctor s! a(ianc! !n $n ,$n"o &$! s#lo a a t!n!r I$sti(icaci#n si !Bist!n !n Gl in"i i"$os &$! s! so*r!'on3an- Por !llo+ no cr!o !Ba3!ra"o a(ir,ar &$! Gra"an !,'r!n"! !l Klti,o r!to "! la c$lt$ra *arroca; !star con+ i ir !n+ sa*!r "!+ i,'osi*l! "! i,a3inar la '!rsona a la &$! s! "iri3! ($!ra "!l ,$n"o cort!sano+ c$lt$ral % social &$! s$s t!Btos "!s!ntra)an- No !Bist! !n s$s !scritos otra alt!rnati a ni otros ,*itosQ "! .a*!rlos+ o no .$*i!ra !scrito s$s o*ras o no las .$*i!ra !scrito asAS$ o(icio lit!rario cr!c! !n la con icci#n $nilat!ral+ &$i< la &$! ,s (ir,!,!nt! .o,o3!n!Ac! s$s li*ros+ "! &$! !scri*! 'ara $n l!ctor &$! i ! con los otros+ &$! n!c!sita $na sa*i"$rAa so*r! los otros+ &$! "!*! "!(!n"!rs! "! los otros- No o'ta Gra"an 'or !l a'arta,i!nto a$n&$! "! Horacio r!c$!r"! las "!nsas con"!nas ,oral!sQ ta,'oco 'ro'on!+ tan l!Ianos ital,!nt! los 'r!s$'$!stos "!l n!o'latonis,o+ la !l! aci#n ,!"iant! la *!ll!<a % s$ o,ni'r!s!nt! "!i(icaci#nQ ni si&$i!ra s! s$3i!r! !l ca,ino "! la oraci#n ,!ntal % !l r!co3i,i!nto % ,!nos aKn !nsal<a !l !s'Arit$ ! an3Glico "! $na !ntr!3a sin 'aliati osH$i<in3a r!cor"a*a &$! la c$lt$ra % la lit!rat$ra $ni !rsal s! .an !"i(ica"o so*r! 'ocos t!,as; !l t!,a "! los .Gro!s+ !l t!,a "! la sa*i"$rAa % !l t!,a *$c#lico- En Gra"an Gst! .a "!sa'ar!ci"o total,!nt! % con Gl !l s$!)o "! la i,a3inaria s$'lantaci#n- La .i'otGtica % $t#'ica Arca"ia .a si"o s$stit$i"a 'or $na cort!+ !nor,!,!nt! r!al 'or 3!nGrica+ i,a3!n "!l ,$n"o 'ara"#Iico+ ,alo+ alt!ra"o % contra"ictorio &$!+ o'$!sto a c$al&$i!r loc$s a,o!n$s+ !st 'r!s!nt! si!,'r! con $na in,in!ncia incont!sta*l!- A la !<+ !l .Gro! "! Gra"an+ a &$i!n !l a$tor incl$so '$!"! .ac!r 'orta"or "! las astas connotacion!s "!l ,ito ini"tico+ !s .$,ano % .a*r "! tri$n(ar con ,!"ios .$,anos- No !Bist! sin los otros+ no conI$ra a lo "!sconoci"o ni s! l! 'i!nsa i,a3inan"o otras ti!rras- Ni si&$i!ra+ al ,o"o "!ci,on#nico+ s! !n(r!ntar a los otros 'or la "!(!nsa "! $na o'ci#n ital &$! lo sin3$laric!D!*! conoc!r lo r!al+ !nc!r+ s!r "$!)o "! $na sa*i"$rAa &$! l! '!r,ita sal ars! !Bcl$i"os "!(initi a,!nt! los s$!)os (a!t#nicos- Y "!st!rra"a la $to'Aa+ !l Knico 3ra"ano s! con i!rt! !n $n solitario "! aristocrtica int!li3!ncia c$%a ,a%or a !nt$ra !s r!s'on"!r+ con !nci"o !l !scritor "! &$! !l ($t$ro n$! o no !Bist!+ &$! to"o c$anto a,an!<ca .a si"o "!sc$*i!rto %a 'or la c$lt$ra .!r!"a"a+ &$! Gsta !s 'r!cisa,!nt! la o,ni'r!s!nt! r!(!r!ncia a la &$! Gl % s$s l!ctor!s "!*!n !n(r!ntars!-
Gra"an !s+ a"!,s+ $n !scritor &$! s! a(ir,a lit!raria,!nt! 'or s$s con iccion!s+ &$! cr!a !n s$s o*ras $n ,*ito "! con iccion!s otor3n"os! a sA ,is,o !l 'a'!l "!l ,s lKci"o cons!I!ro- Para s!rlo !(ica<,!nt! no s#lo "!*! o'inar so*r! la c$lt$ra % la sa*i"$rAa- D!*! ,arcar !l ca,ino 'ara "!sc$*rir s$s o'cion!s+ % "!*! "!,ostrar &$! ti!n! int!li3!ncia 'ara s!)alarlas+ 3!nio 'ara r!conoc!rlas+ in3!nio 'ara !Baltarlas % (ac$lta"!s in"i i"$al!s 'ara tratarlas- Gra"an .o,*r!+ con s$s l$c.as !n la Co,'a)Aa+ s! trans(i3$ra !n Gra"an a$tor % s$ !scrit$ra "!li*!ra"a,!nt! s! con i!rt! !n la 'osi*ili"a" "! "!,ostrar !l a,*icioso 'ro'#sito ori3inario- Si 'ara !nc!r !s 'r!ciso ant!s "!s!ntra)ar los ,oti os &$! con(or,an la !Bist!ncia+ Gl ,is,o s!r !nc!"or !n las "$"as+ los s$*t!r($3ios+ las con($sion!s- Mostrar+ !n 'ri,!r l$3ar+ $n l!n3$aI! c!r!*ral % concl$%!nt!+ $n aristocratis,o "!s"!)osoQ % !B.i*ir s$ c$lt$ra ,!"iant! $na s!ri! "! r!c$rsos &$! o*li3an a la ,inorAa a la &$! s! "iri3! a $n !I!rci"o+ al ,!nos 'aral!lo+ "! s$til!<a ! int!li3!ncia- Si !l sa*!r !s 'ara"i3,a "!l i ir+ la o*ra &$! s! 'ro'on3a .a*lar "! Gst!+ !n I$sta l#3ica+ .a*r "! "!,ostrar a&$Gl o "! lo contrario !l int!nto &$!"arAa r!"$ci"o a $n ar,a<#n "! cart#n 'i!"ra-
10
@II BALTASAR GRACIAN INTRODUCCI?N @III En ri3or+ Gra"an no "!sarrolla !n s$ o*ra $n sist!,a (ilos#(ico- Es $n lit!rato &$! sa*! con"$cirs! *i!n 'or los l$3ar!s co,$n!s "! la c$lt$ra *arrocaQ &$! sa*! ,ostrar la co,'l!Ii"a" "! lo !Bist!nt! ,!"iant! la corn'l!Ii"a" "! los r!c$rsos lin3RAsticos+ tGcnicos+ r!t#ricos+ oratorios % 6($ncional!s- Y sa*! a"!,s+ % a&$A ra"ica !l ,a%or !stA,$lo+ c$l !s !n s$ ti!,'o la ($nci#n "!l !scritor "octrinal- Con Gl+ !l ,oralista ,!"i! al trans(or,a s$s $sos % trans(or,a !l sa*!r .!r!"a"o !n $n n$! o ,o"$s "ic!n"i- En la o*ra "! Gra"an+ la a$tori"a" no !st s#lo !n los a$tor!s cita"os+ !st !n &$i!n los cita % "!,$!stra i i!n"o li*r!sca,!nt! &$! Otanto s! i ! c$anto s! sa*!P- Con s$s ($!nt!s % s$ l!n3$aI!+ con s$ !r$"ici#n % s$ conc!'tis,o+ con s$ !scrit$ra c$lta+ al ca*o+ con&$ista 'ro3r!si a,!nt! $na n$! a % *arroca a$toritas &$! l! '!r,it! r!'!tirs!+ citars!+ incl$so con !rtir a(ir,acion!s 'ro'ias !n (ras!s 'ro !r*ial!s- Aristocrtica+ casi "!s"!)osa,!nt!+ % ,!"iant! !l conoci,i!nto+ s! "i3ni(ica a si ,is,o+ s! coloca a la alt$ra "! s$s ($!nt!s % s! r!a(ir,a !n $n in"i i"$alis,o tan '!rs'ica< % s$(ici!nt! co,o !l "!l cort!sano al &$! 'r!t!n"! instr$ir- La !stGtica *arroca .a*Aa a*i!rto to"os los ca,inos 'ara &$! !sa r!a(ir,aci#n in"i i"$al ($!ra 'osi*l!+ 'ara &$! !l a$tor .ici!ra "! s$ o*ra+ ta,*iGn+ la 'osi*ili"a" "! !s! 3oc! int!l!ct$al "! &$i!n .a*la "!s"! la int!li3!ncia a la int!li3!ncia- Si la ! ol$ci#n "!l '!nsa,i!nto .$,anista 6con !l tan !Balta"o ($ror in3!nii "! los I!s$Atas6 (acilita*a la alti a irr$'ci#n "!l a$tor !n s$ o*ra+ !l !I!rcicio "! !nri&$!ci,i!nto &$! la l!n3$a cast!llana conocAa "!s"! $n si3lo ant!s+ .acia 'osi*l! la s!ri! "! r!c$rsos insos'!c.a"a,!nt! sor'r!n"!nt!s "! los &$! s! sir !OTanto s! i ! c$anto s! sa*!P s! con i!rt! !n $n a$tGntico r!to 'ara !l !scritor % 'ara s$ "isc$rso- A la !<+ no !s ,!nos ci!rto &$! !n Gra"an+ !l I$icio so*r! !l i ir !st .!c.o a 'artir "! int!r'r!tacion!s int!l!ct$al!s "! la i"a- La .istoria !st '!nsa"a+ al ,o"o cristiano+ co,o $n Oarc.i o "! los ti!,'osP+ % la !scrit$ra co,o !l !I!rcicio &$! "o,ina la in(or,aci#n r!ci*i"a ,i!ntras la aco,o"a o s$*or"ina a s$s 'ro'#sitos- Corr!a Cal"!r#n % Ro,!ra Na arro+ !st$"iosos 3r"anos+ s!)alaron %a la in(l$!ncia &$! !l a$tor r!ci*i# "! SGn!ca+ Cic!r#n+ Hora"o+ Marcial+ P!rsio+ Planto+ Sal$stio+ S$!tonio+ Tcito+ D$ !nl+ Plinio+ Marco A$r!lio--- A la int!r,ina*l! lista "! a$tor!s &$! ac$"!n a s$s !scritos+ no to"os ,!"iant! $n conoci,i!nto "ir!cto+ .a% &$! s$,ar las ,Klti'l!s r!(!r!ncias an!c"#ticas+ !I!,'li(ica"oras+ r! !r!ncial!s+ &$! alcan<an "! los Doc! Sa*ios a los tan $tili<a"os D!tti "! Bot!ro+ "! TraIano a C!li'! I=+ "! las (*$las "! Eso'o a la i,a3in!rAa "! Alciato % con Gl la "! la !,*l!,tica- Cost!r ll!3# a a(ir,ar &$! Gra"an .$rta*a (ras!s "! t!Btos aI!nos % "! a$tor!s a los &$! 'o"Aa transcri*ir lit!ral,!nt! sin nin3Kn r!cato ni '$"or- No o*stant!+ la ori3inali"a" 3ra"ana no '$!"! .ac!rs! "!'!n"!r "! la ca'aci"a" "!l a$tor 'ara cr!ar conc!'tos Ar3!n!s sino+ % 'or !l aristocratis,o &$! !n3o s!)alan"o+ 'or !l ,o"o co,o
10
11
a"a't!+ conc!'t$al % lin3RAstica,!nt!+ las ($!nt!s r!ci*i"as '$!stas %a al s!r i"o "! $n 'ro'#sito in"i i"$al- Por&$! la i"a ,is,a i*a a s!r I$<3a"a 'or las int!r'r!tacion!s "! la i"a con irti!n"o (r!c$!nt!,!nt! !n a(ir,aci#n % 'ara"i3,a ,!t(oras+ i,3!n!s+ r!c$rsos+ t#'icos "! la c$lt$ra clsica a 'artir "! los c$al!s !sla*onar Gra"an $nos ,atic!s+ con (r!c$!ncia co,'l!Ios ,atic!s+ &$! s!rAan inco,'r!nsi*l!s sin t!n!r !n c$!nta !l ,*ito c$lto "!l &$! 'roc!"!nLa o'inion!s so*r! Gl i ir son '$nto "! 'arti"a+ .asta ci!rto '$nto ac$,$lati o+ &$! int!ntar s!r+ co,o la 'ala*ra ,is,a "! la &$! s! sir !+ sAnt!sis "! concl$sion!s .!r!"a"as+ claro !B'on!nt! "!l ,*ito aristocrtico !n &$! s! instala- Y+ "is'$!sto "!s"! Gst! a .ac!r aloracion!s+ r!ali<a+ ast$ta % co,'l!Ia,!nt!+ ,!"iant! so*r!!nt!n"i"os % s$'$!stos+ $na clara co"i(icaci#n "! la !Bist!ncia+ !n la &$! !s i,'osi*l! i,a3inar c$al&$i!r ,ani(!staci#n al ,ar3!n- Las coor"!na"as &$! (iIan !sa co"i(icaci#n ti!n!n arios 'ilar!s r!(!r!n"al!s so*r! los &$! cr!c!n las ($t$ras o'inion!s "! Gra"an- Entr! !llos+ % casi co,o '$nto "! 'arti"a+ "!staca la ($!r<a "! la
11
12
@I= BALTASAR GRACIAN ,!t(ora "! la i"a co,o r!'r!s!ntaci#n+ ori3inaria,!nt! 'lat#nica % !la*ora"a "!s'$Gs 'or !l !stoicis,o+ a la &$! s! s$,ar la "! la !n3a)osa a'ari!ncia "!l t!atro- Asi,ila"as a,*as+ ac!'ta"as co,o ! i"!ncia int!l!ct$al+ cr!c!n las a3$"as o*s!r acion!s "!l !scritor ara3onGs so*r! !l s!r % !l 'ar!c!r+ so*r! !l !n3a)o % !l "!s!n3a)o %+ a.on"an"o !n la noci#n "! (antasAa &$! (or,$lara la stoa+ so*r! la (ra3ili"a" "! las r!'r!s!ntacion!s naci"as !n '!rc!'cion!s s!nsorial!sEl ,oti o "!l .o,*r! co,o actor ti!n! *as! ri3$rosa !n las E'Astolas ,oral!s a L$cillo "! SGn!ca % ($! ant!s trata"o con "!t!ni,i!nto !n los t!Btos "! E'ict!to % L$ciano- Las tra"$ccion!s % co,!ntarios a s$s o*ras I$nto a la n$! a con(i3$raci#n "!l n!o!stoicis,o *arroco .ici!ron 'osi*l! !l rico "!ri ar "! la i"!a ori3inaria- Tanto las !rsion!s !ras,istas "! L$ciano co,o S !l ,is,o Elo3io "! la loc$ra r!cr!a*an !n la lit!rat$ra !s'a)ola "!s"! !l si3lo @=I la anti3$a al!3orAa 'ara "!,ostrar r!'!ti"a,!nt! !l carct!r (icticio % !n3a)oso &$! 'r!si"ia la $ni !rsal loc$ra .$,ana- D! los t!Btos "! R$art! "! San D$an a los "! L$is Ta'ata .asta ll!3ar a G$<,n "! Al(arac.!+ la 'rosa % !l '!nsa,i!nto !s'a)ol 'o'$lari<an !l ,oti o % lo con i!rt!n !n t#'ico % r!(!r!ncia ,oral ins$stit$i*l!- D!s"! 'rinci'ios "!l si3lo @=II+ % s#lo ac$"o a "atos r! !r!ncial!s+ .a% &$! s$*ra%ar la i,'ortancia &$! !n la .istoria "!l '!nsa,i!nto !s'a)ol alcan<an las tra"$ccion!s "!l Br#c!ns! % F$! !"o "! las o*ras "! E'ict!to+ los co,!ntarios "!l 'ri,!ro % la corr!s'on"!ncia "!l s!3$n"o con Antonio "! M!n"o<a % D$sto Li'sio- Ha% &$! s!)alar i3$al,!nt! la aco,o"aci#n I!s$Atica "!l '!nsa,i!nto n!o6!stoico+ la !str$ct$ra "!l t!atro latino "! la Co,'a)Aa % la 3ran in(l$!ncia &$! !n Gra"an .a*Aa "! t!n!r la corn'l!Ia 'lata(or,a "!l t!atro cal"!roniano- To"os !stos !l!,!ntos ,ati<an+ con la ori3inaria i"!a "! la i"a co,o r!'r!s!ntaci#n+ la "! s!r Gsta $nar!'r!s!ntaci#n !n3a)osa- A 'artir "! !lla Gra"an r!cr!a s$s tan (r!c$!nt!s ,oti os "!l !n3a)o a los oIos+ "! la soci!"a" co,o $n s!r 'rot!ico+ "!l ,$n"o co,o $n ca,'o "! r!(!6 INTRODUCCI?N XV r!n"as in!sta*l!s+ "! la cort! co,o ,icrocos,os !I!,'li(ica"or "! las (alacias $ni !rsal!s; la anti3$a ,!t(ora ac!ntKa lo il$sorio "! la r!ali"a"+ s$ s!nti"o !(A,!ro % contri*$%! a &$! !l "!s!n3a)o s! i,'on3a co,o $na 'ri,!ra ! ins$stit$i*l! i,'r!si#nEn los ($n"a,!ntos "!l "!s!n3a)o 3raciano !stn las t!sis &$! !l Br#c!ns! !la*orara so*r! la t!orAa "! lo a'ar!nt!+ i"!as &$! atra i!san to"a la c$lt$ra *arroca ali,!ntan"o $n "$alis,o &$! s!r i3$al,!nt! 'ara"i3,tico !n Gra"an; ,scara6 !r"a"+ s!r6'ar!c!r+ '!nsaro*rar+ !r6!nt!n"!r- Una alt!rnancia !n la &$! co*rarn s!nti"o los ,!Ior!s .alla<3os "!l !scritor ara3onGs+ !sas "icoto,Aas &$! !l! a co,o co,'l!Ia r!s'$!sta a s$ ,$n"o; I$i"o6in3!nio+ s$stan"a6"rc$nstancia+ '!r6 sona6'!rsonilla-
12
13
Nin3$no "! los 'ost$la"os s!rAa+ no o*stant!+ ($ncional+ si 'aral!la,!nt! !n Gra"an no !Bisti!ra+ co,o (actor "! cr!aci#n+ !l 'rinci'io consa3ra"o !n Pla$to "! s!r !l .o,*r! $n lo*o 'ara !l .o,*r!- La i"!a "! la (i!ra con"ici#n "!l otro ll!3a a s$ o*ra sin 'aliati os %+ $na !< ac!'ta"os los 'rinci'ios &$! !Baltara la Contrarr!(or,a+ i,'oni!n"o la t!sis "!l '!ca"o ori3inal co,o ina'!la*l! cat!3orAa "! lo .$,ano- La i"a co,o ,ilicia "!l I!s$itis,o 'ostr!ntino+ as$,i!n"o !s! 'r!s$'$!sto 'r! io+ s! trans(or,a !n la ,ilicia contra ,alicia "! Gra"an+ !nc$,*ra"a a&$Glla % s$'$!sta Gsta !n s$ o*ra- El trata,i!nto "! la ,al"a" .$,ana s! r!a(ir,arAa+ a la !<+ !n la rica t#'ica "!l (in "! la !"a" "! oro+ !sos anti3$os O"ic.osos ti!,'osP &$! C!r ant!s "io 'or concl$i"os % con !llos la !"a" !n &$! los .o,*r!s Ono conocAan las 'ala*ras t$%o % ,AoPA la 'ar+ ll!3a a Gra"an la i"!a "! la Nat$ral!<a 'r!s!nt! si!,'r! !n s$ "i !rsi"a" % co,o $n $ni !rso (or,a"o "! o'$!stos+ !sa concor"ia6"iscor" &$! al a3$"i<ar los i,'osi*ilia+ .ac! &$! !l !scritor a3$"i<! !l t#'ico "!l ,$n"o al r! Gs- Ca*! r!cor"ar &$! la i"!a 'lat#nica "!l *i!n co,o ca$sa "!l ,$n"o+ al s!r cristiani<a"a 'or Ci!,o+ s! !B'r!s# !Baltan"o la ($nci#n "! la Pro i"!ncia !n la Oconcor"ia ar,#nica "!l ,$n"oP- S!6
13
14
@=I BALTASAR GRACIAN INTRODUCCI?N @=II 3Kn H!*r!o la ar,onAa lo !ra 'or !star co,'$!sta "! contrast!s+ tal % co,o SGn!ca %a .a*Aa a(ir,a"o !n las C$!stion!s ,oral!s- Las t!sis n!o'lat#nicas t$ i!ron $n sor'r!n"!nt! "!sarrollo !n la Es'a)a "!l si3lo @=II % !s'!cial,!nt! !n la o*ra "! Gra"an % !n s$s nocion!s so*r! los o'$!stos % los contrast!s+ !n !sa cr!!ncia &$! a Critilo l! .ar "!cir Oto"o !l $ni !rso s! co,'on! "! contrarios % s! con i!rt! !n "!sconci!rtosP- P!ro %a "!s"! las 'ri,!ras o*ras "! Gra"an la ari!"a"6contrari!"a" a'ar!c!r ar,oni<a"a 'or !l Gran Mo"!ra"or "! to"o lo cr!a"o+ !l S!r &$! ($n"a,!nta !l 'ro i"!ncialis,o I!s$Atico % concr!ta,!nt! !l "!l !scritor ara3onGs- La 'r!s!ncia "! la Pro i"!ncia 6n$! o !l!,!nto c$lto % r! !r!ncial !n s$ o*ra6 !B'lica la co,'l!Ia % .o,o3Gn!a isi#n "! la Cort$na &$! 'asa "! s!r $na "iosa ar*itraria % (Grr!a a $na Os!ri! "! as'!ctos ($ncional!sP+ s!3Kn !B'lic# *rillant!,!nt! Ula$s H!3!r- Por3$! ista la Cort$na "!s"! la Pro i"!ncia a&$Glla s!r+ % tantas !c!s co,'a)!ra "! la Nat$ral!<a+ "istri*$i"ora "!l !I!rcicio atri*$i"o a los o(icios "!si3na"os- Y s$'!ra"as %a las r!it!ra"as "isc$sion!s "! los 'rinci'ios "!l si3lo+ la Cort$na s! con !rtir+ % ta,*iGn con(!sional,!nt!+ !n a'o%o "!l li*r! al*!"rAo+ incl$so !n s$ !Bi3!nciaAl r!a(ir,ar las "!cision!s i,'$!stas 'or la i"a+ Gsta s!r ista "!s"! s$ !s!ncia t!,'oral % los t#'icos &$! "!ri an "! la !&$i'araci#n i"a6ti!,'o !nri&$!c!rn n$! a,!nt! s$ si3ni(ica"o- D! !sta (or,a s! a tra*an"o to"o !l co,'l!Io "isc$rrir 3raciano asA co,o s! a '!r(ilan"o !l trata,i!nto "! t!,as tan "!cisi os !n Gl co,o !l "! las !"a"!s "! la i"a+ !l "! las c$atro !stacion!s % !l "!l a'ro !c.a,i!nto "! ca"a $na "! las Iorna"as .$,anasLos !l!,!ntos c$ltos % r! !r!ncial!s "! los &$! 'art! la cr!aci#n 3racianaQ las a(ir,acion!s s$'$!stas !n las &$! 'ro3r!si a,!nt! s! a r!a(ir,an"o+ no t!n"rAan !l trata,i!nto &$! r!conoc!,os si no !Baltara co,o lo .ac! la i,a3!n "!l .o,*r! co,o O'!&$!)o ,icrocos,osPElla s! con i!rt! !n !l !I! "! s$ !scrit$ra % !n !l ,oti o &$! (ortal!c! la !Bist!ncia % la (iloso(Aa "!ri6 a"a- R!conoci"o !l .o,*r! co,o '!&$!)o ,$n"o+ !l sa*!r &$! Gra"an !B.i*! % ost!nta s! r!(!rir a Gl con !rti"o !n la 'ri,!ra r!(!r!ncia "!l cr!ar+ "!l sa*!r % "!l i ir- Por&$! los t#'icos &$! .! co,!nta"o+ !l ,$n"o !n !l &$! s! instala s!r trata"o !n ($nci#n "! &$i!n '$!"! a*r! iar to"as las cosas+ "! !s! .o,*r! c!ntro "! r!(l!Bi#n+ ,orali<aci#n % anlisis- La sa*i"$rAa a'r!n"i"a "!l 'asa"o s! 'on"r a s$ s!r icio %+ co,o tan *i!n !st$"ia Mara all+ la .istoria &$!"ar !Balta"a co,o antro'olo3Aa con to"as las connotacion!s ,oral!s i,'lAcitas+ incl$i"as las "!l tacitis,o % s$s "!ri a"os- R!scata"o "!s"! !l 'rinci'io !l .o,*r!+ c!ntro % ,icrocos,os+ Gra"an+ al .a*lar a la i,a3!n s!l!cti a % ,inoritaria &$! "! Gl ti!n!+ !Baltar la con icci#n "! la &$! 'artAan !stas '3inas; !l i ir s#lo s! I$sti(ica 'or los .orn*r!s &$! sa*!n i ir !nc$,*ra"o $na !< nAas !l Otanto s! i ! c$anto s! sa*!P-
14
15
En !l 'roc!so "! cr!aci#n+ lo lin!al % lo o*I!ti o s!rn "!str$i"os 'or la lit!rat$ra &$! i,'on! ,o"!los % r!(!r!ncias+ &$! s!l!cciona los t!,as % o(r!c! la 'osi*ili"a" "! $n trata,i!nto a s$ alt$ra- Es 'r!cisa,!nt! la lit!rat$ra la &$! cr!a $n ,*ito n$! o- En Gl s! instala Gra"an con !rti"o !n !l 3ran ,a!stro ca'a< "! s$stit$ir la r!ali"a" 'or !l art! 'ara asA "o,inar ,!Ior+ ,s ri3$rosa,!nt!+ a !sa r!ali"a" tan "!s"!)a"a- El HGro!+ El Discr!to+ Orc$lo ,an$al !I!,'li(ican 3!nial,!nt! !l 'roc!so "! !nri&$!ci,i!nto "!l !scritor+ ca"a !< con ,s ! i"!ncia "$!)o "! $n sa*!r &$! &$i!r! .ac!r total !n c$anto int!nta &$! a*ar&$! !l s!nti"o "! la !Bist!ncia ,is,aQ % "$!)o "! $na 'ala*ra &$! as'ira a con !rtirs!+ 'or las s$til!s connotacion!s &$! a !lla ac$"!n+ !n Knico !.Ac$lo "! !r"a"El HGro! 92E54:+ 'ri,!r trata"o 3raciano+ !s $n li*ro+ s!3Kn "!,$!stra Ro,!ra Na arro !n s$ !st$"io "!l A$t#3ra(o+ &$! !B'r!sa clara,!nt! la ol$nta" "! !stilo % a3$"a conci!ncia cr!a"ora "! Gra"an- Marca %a la constant! "! $na !scrit$ra ($!rt!,!nt! !str$ct$ra"a- En !st! caso 3ra"as al conoci,i!nto "! los ,o"!los+ &$! .a*Aan "! 'ro'orcionarl! !l ar,a<#n !n torno al c$al or6
15
16
INTRODUCCI?N @I@ GRACIAN Ii=222 6 $ori la o*ra "! D$an "! Pin!"a Historia "!l con&$istaV 2 Otri*$tos 'ro'ios "!l ar&$!ti'o- "or "! S! illa+ &$! o(r!c! !int! r!(!r!ncias a6los r!no,"!narAa ca"a $no "! los atnR$ros % si3$i!n"o *r!s .a3io3r(icos atri*$i"os a San C!rnan"o+ ($! a&$!l Hasta !l ,is,o conc!'to a! % WWca'AA$loP+ i,'lica < ,o"!lo &$! a to"as l$c!s s! i,'on!- Y a"!,s "! al$na t!n"!ncia *arroca s$stSV! - "$ctili"a" "! la s!6 (!rar !l or"!n !n &$! !l ori3inal anali<a*a las "istintas $na o'ci#n Gtica &$! s! a 'o%a int!3ra,!nt! !l c$ali"a"!s+ ($! ins!rtan"o !n !llas "atos+ noticias % ($!n,ntica- sta l! '!r,it! s$staV cionali"a" &$! r!si"! t!s "i !rsas- Estn 'r!s!nt!s+ %a co,o a"orno r!torico+ conc!'to 'ara !nsal<ar asi la !Bc!'cional i V ++X->rV,n(-V=Y 4nc AnVt'a,anta "!- Pl$tarco- A"a6 -+ co in(or,aci#n+ los A'ot!3,anta "! Pl$tarco+ A"a6 !n ca"a $na "! las "!(inicion!s- - V IFS (lA(A+ I A'ot!36
V E,s,FZ D!tR ,!,ora*ili "! G- Bot!ro+
La !str$ct$ra &$! s$*%ac! a [O SI \\ 3,n tra"i6 V "! D$an R$(oZ Ciioso(ia s!cr!ta "! PGr!< "! Mo%a+ *$(os .!roicos contin$a $n! < , V VV V "! V V V !,*l!,atica % ,Klti'l!s r!(!r!ncias '$n6 ci#n !n !l Barroco- C!rrari !st$a] Z%+ l "" si- no sA!,'r! rA3$rosas (ilos#(ica,!nt! .a*lan6 "!tall!s+ la tra%!ctoria "!lVraVrti"a ,s "!staca"o ^ a Horn!ro+ Eso'o+ Arist#t!l!s+ SGn!ca+ Tcito o Cas3lo @=II % s!)al# co,o PPOMo"!'O_# D$sto Li'sio "!l ti3lion!la !"ici#n crAtica &$! !n 2EUU _ rancisco "! Barr!"a+ !n E2 HGro! a(ir,a $n ,o"!lo "! !scrit$ra 'osi*l! !n !l P!n!3%ric$s Traiano "! ($,o- V "i i"i# !n "i!< r!conoci,i!nto "!l O,$n"o "! contrariosP % "! $na 2E00+ tra"$Io al cast!llano !ii!B % V "!sarrolla*a soci!"a" % Una cort! ,oral,!nt! corro,'i"a- Los ,o"isc$rsos+ ca"a $no "! loscSSi!_[ $n C!rrari+ si3$! ""os "! , Cort!sano % El PrAnci'! no !ran %a ar&$!ti6 "os c$ali"a"!s+ !int! !n iaL_ [ -`,a "! in !rsi#n s !(icac!s 'ara co,*atir las arti,a)as "! la .istoria ri3$rosa,!nt! Gracian ,!"iant! !l r VV V .onnGt! .o,,! "\ Car!t l! i*a a !Bi3ir &$! % ac$ita,i!ntotri$n(a"or
- V tacitis,o !n la ac!'tara to"os los r!tos 'ara salir "! !llos
16
17
Ci!rta,!nt!+ !l ($!rt! ,I Z n \l tri$n(o "! $n% no soio 'or ia 3racia "! 3!nt!s+ !l ali)o % !l "!s'!Io'rosa 'olAtica % ,oral "!l SIT [ >$!rt!,!nt! ra Ni si&$i!ra !l li*ro s! "iri3! a $n '!rsonaI! o ar&$!ti'o ,o"!lo "! *io3ra(is,o s!,!r l VV sa inscri*a concr!to 'or&$! as'ira !n Gl a r!co3!r % tratar $n cK,$6 cional+ .ac! &$! la o*ra a! VV ,o"!lo o ,oAiXo "! '!r(!ccion!s &$! trasci!n"an la !I!,'.(icacion !n la rica lit!rat$ra &$! lo,SS al F a!sarrolla $rconcr!ta 'ara 3anar !(icacia 'r!cisa,!nt! !n la a*strac6 o $na (i3$ra "!(i!n"! $na A!si V "" *io3ra(ia"c cion- No cr!o &$! !st! .Gro! 3raciano !stG '!nsa"o 'ara !s&$!,a alorat]o !n !l &$! 21 V 'ara V V VV VV !"$caci#n "!l 'rAnci'! Baltasar Carlos ni a$n
sir !n co,o 'r!t!Bto 'ara ins!+ rV 'or F$! !"W-acons!Iar al Con"!6D$&$!- =a ,s all "! la r!s'$!sta !scritor- El R#,$lo "! M -a !<<i VVV VV cGsaban!c"#tica % co%$nt$ral 'or&$! 'ro%!cta tra<ar la i"!n92E52:+ Marco Br$to lV;2 QRo,$lo 92E55: "! MartirtiRa" "!l .Gro! $ni !rsal a(ir,an"o cat!3orAas- Hasta la 92E55: "! Enri&$! "! ^$nlTSZ V Crancisco "! Bi!",a!r$"ici#n ac$,$lati a % la in(or,aci#n .ist#rica !stn Ri<o+ Al!Ian"ro Ma3no %165_[ B$sta,ant!+ % las tVsir i!n"o a $n 'ro'#sito ori3inaria,!nt! 'lat#nico; al
Gil "! Al*orno< 92EV: a! [H !l !s'Arit$ ans6
"$ccion!s "! Matt.i!$ % Mal !n o"!lo ,!"iant! !rrtico+ no 'ara !l r!% sino 'ara s!r r!%+ no 'ara la !ncon+ "$ccion!s "! Matt.i!$ % Mal !n ,o"!lo ,!"iant! !rrtico+ no 'ara !l r!% sino 'ara s!r r!%+ no 'ara la *ra "! Tcito+ $n l!n3$aI! % r^(ls ^! la r!ali"ai'olAtica sino 'ara s!r 'olAtico+ no 'ara tri$n(ar sino 'ara
17
18
c$al co,!ntar o co,*a+U_lS-n!s D! !ntr! to"os los!r tri$n(a"or!n c$al&$i!ra "! s$s air!cc] n - V $!,a tra<a"_ La 'ri,!ra !Bi3!ncia al ,o"!lo s!r la "! 'racticar trata"os *io3r(icos sin a$aa I $ct$(a "!l HGroO"nco,'r!.!nsi*ili"a"!s "! ca$"alP+ tGcnica "!l oc$lta6 + cont#
18
19
XX BALTASAR GUACAN INTRODUCCIN XXI ,i!nto co,o [($n"a,!nto "!l tri$n(o+ no "ars! a conoc!r "!l to"o 'ara no s!r "!l to"o "!str$i"o; Onin3$no t! a*ar&$!; con !sta trata lo ,o"!ra"o 'ar!c!r ,$c.oQ % lo ,$c.o in(initoQ % lo in(inito ,sP- D!(!n"!rs! % salir in,$n! sin .!ri"as si&$i!ra !n la ol$nta" 'ara lo &$! s!r 'r!ciso ta,*iGn !l "isi,$lo !n los a(!ctos 9II:- Sa*i"os Gstos Oson sa*i"as las !ntra"as % sali"as "! $na ol$nta"+ con s!)orAo !n !lla a to"as .orasP- El .Gro! !nc$,*ra"o !n s$ in"i i"$ali"a" .a "! t!n!r !l !nt!n"i,i!nto 'or 'r!n"a ,Bi,a 9in: % 'rot!3!rlo con la 'r$"!ncia "!l I$icio % la a3$"!<a "!l in3!nio+ "$al,!nt! a" !rti"o co,o "$al !s to"o !l sist!,a 3raciano at!nto si!,'r! a a(ir,ar % a a(ir,ar n!3an"oPor !so continKan las "o*l!s a" !rt!ncias; ost!ntar cora<#n "! r!% '!ro con 'r!conc!*i"a ol$ntari!"a" 6I=6Q t!n!r 3$sto ,inoritario % !Bc!'cional+ '!ro at!nto a no arroIars! al l$3ar "on"! acaso no '$!"a ll!3ar+ no a%a a s!r &$! O"!sc$*ra ant!s la (alta 'ro'ia &$! la so*ra aI!naP 6=6- Por&$! !l .Gro! ast$to+ 'r!ca i"o+ "!(!nsi o .a "! "o,inar % s!r !,in!nt! !n al3o 6=I6+ a(ian<n"os! !n lo &$! "!*! s!rl! 'ro'io; !sa 3ran"!<a sin3$lari<a"a % ra"ical,!nt! anti'l!*!%a- Si ca'a< "! Or!3ir $n ac!ro+ $na 'l$,a+ $na ara+ $n *ast#n+ $n c!tro+ $na tiaraP+ ta,*iGn "! al<ars! con !l O,a%ora<3o "! la (a,aP 6=II6+ con ol$nta" "! con&$ista %+ a$n a costa "! los !s($!r<os+ con la Os!3$ri"a" "! lo &$! l! costar la (ati3a+ lo lo3rar la c!l!*ri"a"P- EliIa 'or tanto !,'r!sas alti as 6=III6+ !li,inan"o las &$! car!<can "! ,Grito % crG"ito 'or&$! Os!r !,in!nt! !n .i"al3o as$nto+ !B'$!sto al $ni !rsal t!atro+ !so !s cons!3$ir a$3$sta 'la$sa*ili"a"P- Son 'ro'#sitos &$! "!*!n ir aco,'a)a"os "!l '!r(!cto conoci,i!nto "! las inclinacion!s "! $no ,is,o 6I@6+ tant!an"o la (ort$na 'ara sa*!r c$n"o !s 'ro'icia 6@6Gra"an no 'o"Aa acons!Iar sin 'r! !nir+ !nsal<ar sin a" !rtir los ri!s3os+ 'or&$! ol$nta" % conoci,i!nto !Bi3!n I$icio % 'r$"!ncia- D! a.A la i,'ortancia &$! conc!"! al sa*!r r!tirars! 6@I6 a ti!,'o; Otan 3loriosa !s $na *!lla r!tira"a co,o $na 3allar"a aco,!ti"aPQ % la i,'ortancia "! !star al!rta a las 'osi*l!s contrari!"a"!s- Para tri$n(ar ta,*iGn .a "! s!r ca'a< "! con&$istar !l !nt!n"i,i!nto % a(!cto "! los otros co,o !l ,s 'o"!roso .!c.i<o 6@II6Q 'os!!r !l "onair! % la 3allar"Aa 6@III6 % sa*!r &$! '!s! a la Os!cr!ta ($!r<aP &$! lo !nc$,*ra Ono s! "!*! '!r"!r $no !l ,i!"o a sA ,is,o 'or&$! '$!"! "ar lic!ncia a los "!,sP 6@I=6- Y si!,'r!+ co,o constant!+ la si,'atAa con los .Gro!s 6@=6+ $na "!li*!ra"a int!nci#n "! r!no ar la 3ran"!<a 6@=I6+ la .$i"a "!li*!ra"a "! to"a a(!ctaci#n % a$tola*an<a 6@=II6+ la conci!ncia "! la nat$ral!<a "! la (a,a 6@=III6Q % act$ar con 'r$"!ncia 'ara ! itar la !n i"ia 6@I@6- Cinal,!nt!+ Gra"an !nci!rra s$s a" !rt!ncias !n la ,oral cat#lica r!cor"an"o &$! Ono '$!"! la 3ran"!<a ($n"ars! !n !l '!ca"o+ &$! !s na"a+ sino !n Dios &$! lo !s to"oP-
19
20
Est! a*stracto tri$n(a"or alti o acaso s!a+ co,o s$3i!r! Batllori+ $na 'ro'$!sta crAtica &$! sir ! "! contra'$nto a las "!(ici!ncias % (racasos "! los 3o*!rnant!s cont!,'orn!os+ ,s aKn t!ni!n"o !n c$!nta &$! las c$!stion!s "! 'olAtica i,'!rial ($!ron 'r!oc$'aci#n constant! !n la tra%!ctoria int!l!ct$al "!l !scritor ara3onGs- P!ro a$n con la si!,'r! ,ani(i!sta a",iraci#n .a"a la (i3$ra "! C!rnan"o !l Cat#lico 6t!,a tan *i!n !st$"ia"o 'or C!rrari6 % '!s! a las r!(!r!ncias a 'olAticos co!tn!os+ !l t!Bto "! El HGro! trasci!n"! la ac!'ci#n "! 'olAtica6l!%!s 'ara ll!3ar al s!nti"o ori3inario "! la 'ala*ra; or3ani<aci#n "! las 'a$tas social!s !n torno a $nos crit!rios "! alor- En Gstos+ &$! no !Bcl$%!n a a&$Gllos+ cr!c! !st! .Gro! "! la "isi,$laci#n+ "!l 'ro*a*ilis,o+ "!l $tilitaris,o % "! la ast$cia+ sa*!"or "! s$s ($!r<as % "! s$ ol$nta"+ "! las "i(!r!ncias !ntr! !l s!r % !l 'ar!c!r % "! los ,*itos &$! a*arcan !l sa*!r % !l !nt!n"!r- Las cla !s "!l ($t$ro Gra"an !stn %a lat!nt!s !n !st! 'ri,!r li*ro+ &$!+ "!s"! tantos '$ntos "! ista+ s! !r contin$a"o % !nri&$!ci"o !n los s$c!si osAcaso !n la ! ol$ci#n "! la o*ra "! Gra"an s!a El Discr!to !l li*ro !n !l &$! !Bist! $na ,a%or r!a(ir,aci#n "! s$ actit$" int!l!ct$al % ost!ntosa,!nt! !r$"ita ant!
20
21
@@II BALTASAR GUACYAN la i"a- S$ ,is,a !str$ct$ra i,'lica $n ci!rto "!sa(Ao lit!rario 'or&$! "!,$!stra la ca'aci"a" &$! !l a$tor ti!n! 'ara .a*lar "! $no "! s$s t!,as 'r!(!ri"os % ,s co,'l!Ios "!s"! la co,'l!Ii"a" "! los ,o"!los r!t#ricos "! co,'osici#n- Cr!c$!nt!,!nt! s! l! .a ac$sa"o "! s!r $n li*ro (ra3,!ntario+ incon!Bo+ !scrito !n ,$% "istintos ,o,!ntos 'ara .ala3o !Bcl$si o "! s$c!si os '!rsonaI!s &$! "ir!cta o in"ir!cta,!nt! !stn 'r!s!nt!s !n las !r$"itas t!rt$lias "!l no ,!nos !r$"ito Lastanosa- Corr!a Cal"!r#n ll!3a a a(ir,ar &$! no !Bist! co.!r!ncia !n !l 'ro'#sito- Cr!o+ contraria,!nt!+ &$! la co.!r!ncia !st !n 'ri,!r l$3ar !n &$! "!s"! "istintos n3$los as!"ia &$i< s$ t!,a ,s i,'ortant!+ !l "! la "iscr!ci#n+ tan $ni"o al "!l "!s!n3a)o+ al "! la irt$"+ al "! la !r"a" %+ al ca*o+ a to"a s$ (iloso(Aa ,oral- EBist!+ a"!,s+ otra co.!r!ncia+ !stricta,!nt! (or,al+ &$! s! a(ian<a !n la ol$nta" lit!raria "!l a$tor- st!+ al ,o"o "! $n !I!rcicio s!l!cta,!nt! $ni !rsitario+ "!,$!stra la ari!"a" "! r!c$rsos &$! la c$lt$ra "is'on! 'ara .a*lar "! la ari!"a" "! ,atic!s &$! s$ .Gro! 'or !Bc!l!ncia r!cla,a- El '!nsa,i!nto % !l !stilo s!rn !n Gra"an ins!'ara*l!s a 'artir "! !st! ,o,!ntoLos !inticinco Or!alc!sP s! !B'r!san !n las (or,as "! al!3orAa+ a'#lo3o+ (*$la+ !nco,io+ 'ro*l!,a+ stira+ !lo3io+ 'an!3Arico+ !,*l!,a+ in !cti a+ to"as con !l o*I!to "! !Baltar las 'r!n"as "!l ,o"!lo- En la .!t!ro3!n!i"a" "! ca"a ca'At$lo !st !n 3!r,!n !l .!t!ro3Gn!o !nsa%is,o "!l si3lo @=III &$!+ ,$c.o ,s !clGctico+ s! i,'on"r c$an"o %a las (or,as &$! aKn son !(icac!s !n Gra"an !BiIan s!r a"a'ta"as a la n$! a sit$aci#n c$lt$ral- La tra"ici#n lit!raria+ la !Baltaci#n "! la r!t#rica 'or !l *arroco % !l I!s$itis,o .arn &$! Gra"an aco,o"! las s$c!si as i"!as a los "istintos ,o"!los i,'ri,i!n"o !n ca"a $no+ ,!"iant! !l ornato &$! l! corr!s'on"!+ s$ '!c$liar isi#n "!l ,$n"oTa,*iGn El Discr!to+ 'ara"i3,a 3raciano 'ara i ir !n soci!"a"+ a ,s all "! los 'ro'#sitos &$! !ncarna El Cort!sano "! Casti3lion! o Calat!o !s'a)ol+ aco,o"aci#n "! L$cas Gra"an Dantisco "! la .o,#ni,a "! INTRODUCCI?N @@III D!lla Casa- Los ,o"!los italianos .a*la*an+ a $na Gtica r!nac!ntista % cort!sana+ !l "! Gra"an sa*! &$! la cort!+ s$ ,*ito+ !s !l ,icrocos,os !I!,'li(ica"or "! $n $ni !rso ,aloA&$Gllos+ al (in+ r!s'on"Aan a crit!rios "! co,'orta,i!nto &$! la (iloso(Aa !nc$,*ra*aQ Gst!+ sa*!"or "! to"os !llos+ "!*Aa a"!,s t!n!r .a*ili"a" 'ara "!sc$*rir .asta lo &$! ni los li*ros ni las !sc$!las !ns!)a*an- Los 'ri,!ros .a*lan 'ara i ir con los otros % !l s!3$n"o .a*lar "! c#,o i ir con $no "!(!n"iGn"os! "! los otros-
21
22
En El Discr!to+ a las 'r!n"as "!l 'ri,!r .Gro! s! s$,ar la ,Bi,a "! to"as !llas+ la "iscr!ci#n+ !nc$,*ra"a 'or la ol$nta"6!nt!n"i,i!nto % cr!ci"a !n !l I$icio ! in3!nio- Una "iscr!ci#n ca'a< "! so*r! i ir ! incl$so "! !nc!r "!s'$Gs "! "!sci(rar+ !s! sa*!r (iloso(ar &$! con"$c! al "!s!n3a)o i,'oni!n"o !l s!)orAo "! $no ,is,o- La incor'oraci#n a !sta r!(!r!ncia "! to"os los alor!s 'r! ia,!nt! (or,$la"os 'ro'orcionar $na n$! a "i,!nsi#n a la .!roici"a" &$! s! !r !nri&$!ci"a con otras '!rs'!cti as+ % !n 'ri,!r l$3ar con la !Baltaci#n "! $n %o s$stanti o % s$stancial- D!l ,o"!lo "! .o,*r! 'asa,os al ,o"!lo "! '!rsona !n $na int!nsi(icaci#n s!,ntica &$! !nc!rran"o a a&$Gl &$i!r! al<ars! 'or !nci,a "! c$al&$i!r !&$A oco &$! '$!"a ,!r,ar los atri*$tosLos Or!alc!sP &$! "i*$Iarn la '!rsonali"a" "!l ,o"!lo son la 'ri,!ra concr!ci#n sist!,tica "! los 'rinci'ios ($n"a,!ntal!s "! la (iloso(Aa ,oral "! Gra"an- El 'ri,!ro !s $na a$tGntica "!claraci#n "! 'rinci'ios; !l .o,*r! !s Oa&$!l cGl!*r! ,icrocos,os % !l al,a s$ (ir,a,!ntoH!r,ana"os !l 3!nio % !l in3!nio+ !n !ri(icaci#n "! A"lant! % Alci"!s+ as!3$ran !l *rillar 'or lo "ic.oso % lo l$ci"o+ a to"o !l r!sto "! 'r!n"asP- No to"os los .o,*r!s ti!n!n conci!ncia "! !sa r!ali"a"- Contraria,!nt!+ O.a% a !c!s !ntr! $n .o,*r! % otro casi tanta "istancia co,o !ntr! !l .o,*r! % la *!stiaQ si no !n la s$stancia+ !n la circ$nstanciaQ si no !n itali"a"+ !n !l !I!rci"o "! !llaP- Gra"an s#lo .a*lar al 'ri,!ro % a Gl l! !Bi3ir !s! conoci,i!nto !nno*l!c!6
22
23
@@I= INTRODUCCI?N @@= BALTASAR GRACIAN "or+ !l "! sA ,is,o+ 'ara sa*!r % sa*!rs!+ 'ara &$! *$s&$!+ si3$i!n"o la i,a3!n "! la ,icrocos,Aa .$,ana+ s$ c!ntro- Sin t!n!r !n c$!nta la i"!a .$,anista &$! 'r! ia,!nt! s! ac!'ta+ no '$!"! !nt!n"!rs! !n s$ lA,it! !l r!'!ti"o 'ro'#sito "! &$! !l Discr!to s! instal! !n !l c!ntro "! sA ,is,o- S#lo "!s"! Gl 'o"r ar,oni<ar las s!nsacion!s !ncontra"as+ "o,inar los !(!ctos+ a !c!s 'ara"#Iicos+ "! la "isi,$laci#n+ "! la ost!ntaci#n+ "! la $tili"a"+ "!l "!s!n3a)o+ "! la 6($!r<a+ "! la ol$nta"+ "! la (ortal!<a+ "! la sa*i"$rAa+ "!+ incl$so+ la risa o !l llanto co,o !B'!ri!ncias in,!"iatas- Es! c!ntro &$! "o,ina+ &$! controla+ &$! ,ati<a % sa*! ar,oni<ar las[ o'$!stas i,'r!sion!s .$,anas !s !l &$! "!*! con&$istar la "iscr!ci#nInstala"o !l .o,*r! "iscr!to !n Gl+ si!n"o Gl ,is,o s$ 'ro'io c!ntro+ las a(ir,acion!s 'ost!rior!s "! to"o !l trata"o irn "iri3i"as a !I!,'li(icar+ a concr!tar las ,Klti'l!s ast$cias % constant!s !I!rcicios &$! ,ant!n"rn al !l!3i"o !n la cat!3orAa "! '!rsonaS$'!rior a los otros !n s$s "o,inios int!rior!s act$ar con s!)orAo 6!nc$,*ra,i!nto "!l sa*!r .ac!r6 !n !l "!cir % !n !l o*rar 6XX6+ a !ntaIn"os! si!,'r! 'or los conoci,i!ntos+ 'or la a"!c$a"a noticia "! las cosas+ 'or !l !I!rcicio constant! "! s$ !,'l!o %a &$! O"! la contin$i"a" "! los actos s! !n3!n"ra !l .*ito s!)orilP- En !l !I!rcicio "! la "iscr!ci#n .$ir "! los !Btr!,os "! la '!t$lancia+ "! la so*!r*ia+ "! la i3norancia+ "!l a$to!nc$,*ra,i!nta+ 'or&$! !s la s$%a $na n$! a ci!ncia &$! !Bi3! O$na I$iciosa co,'r!nsi#n "! los s$I!tos+ $na '!n!trant! co3nici#n "! los 'rinci'al!s '!rsonaI!s "!sta act$al tra3ico,!"ia "! to"o !l $ni !rsoP- El "!s!n3a)o no co,'ortar ni !l a*an"ono "! la irt$"+ ni la ,$"an<a "! la ol$nta"+ ni !l ,!nos'r!cio "! los contrarios- F$! !l Discr!to ci(r! !n sA la "i !rsi"a" % la ar,onic!+ &$! la 'ro'orci#n s!a i3$al,!nt! !n lo ,oral 6=II6; OHi<o la nat$ral!<a al .o,*r! $n co,'!n"io "! to"o lo nat$ralQ .a3a lo ,is,o !l art! "! to"o lo ,oral-P El art! !star ta,*iGn !n no s!r s$I!to "! $n solo !,'l!o+ "! $na sola ,at!ria+ "! $na sola "i,!nsi#n- M!Ior+ si3$i!n"o la ,!t(ora "! la i"a co,o t!a6 tro+ s!r O$no solo to"os los '!rsonaI!s a s$s ti!,'os % ocasion!s+ %a !l "! la risa+ %a !l "!l llanto+ %a !l "!l c$!r"o % tal !< !l "!l n!cio+ con &$! s! i!n! a aca*ar con ali io % a'la$so la a'ari!nciaP- La a(ir,aci#n sir ! 'ara 'rocla,ar 'r!n"as co,o s!r *$!n !nt!n"!"or 6=IH6+ no !star si!,'r! "! *$rlas 6@I@6+ no s!r "!si3$al 6=I6+ no s!r ,alilla 6@I6+ no r!n"irs! al .$,or 6@I=6+ no s!r '!t$lant! 6@=I6+ ir contra la .a<a)!rAa 6@@6+ ! itar la ost!ntaci#n 6@III6Sir ! ta,*iGn a&$Glla 'ara acons!Iar la *$!na !l!cci#n 6@6+ s!r .o,*r! !n s$ '$nto 6@=II6+ '!rsona I$iciosa % notant! 6@I@6+ "ili3!nt! ! int!li3!nt! 6@@I6+ t!n!r *$!n "!Io 6@II6+ *$!nos r!'!nt!s 6@=6+ 'os!!r c$lt$ra % ali)o 6@=III6 % s!r "$!)o "!l ,o"o % "!l a3ra"o 6@@II6Ca"a $na "! !stas 'r!n"as s! con i!rt! !n al3o ,s &$! $na a" !rt!ncia %+ !n s$ conI$nto+ son ,s &$! $na s!ri! "! r!3las- La s$stanti i"a" &$! las caract!ri<a .a*la a s$I!tos &$! ca'tan conc!'tos 'lac!nt!ra,!nt! int!l!ct$al!s+ ca'ac!s "! "i(!r!nciar crit!rios "! alor
23
24
tan i,'ortant!s !n Gra"an co,o+ 'or !I!,'lo+ !nt!n"!r % *i!n !nt!n"!r+ i ir % so*r! i ir+ !l!3ir % *i!n !l!3ir- D! la a'licaci#n sist!,tica "! los cons!Ios no sal! $n "iscr!to+ sal! "! s$ co,'r!nsi#n !nc$,*ra"o !l !nt!n"i,i!nto !n la ,icrocos,Aa % con Gl !nc$,*ra"a la '!rsona at!nta a la s$stancia % a la circ$nstancia- Por !llo !l alor s!,ntico "! tGr,inos co,o *$!no+ sa*io+ ac!rta"o+ I$icioso+ 'r$"!nt!--- &$! ,ati<an las s$stanti acion!s 3racianas con irti!n"o a(ir,acion!s !n s$til!<as ,!"iant! las &$! cr!c!n los "o,inios "!l !l!3i"o+ "!l "iscr!to+ "$!)o "! $n a$tGntico Oart! "! !nt!n"i"osP- Al (in+ Os!a !l "!cir con I$icio+ !l o*rar con "!coroQ las cost$,*r!s+ 3ra !sQ las accion!s+ .!roicasQ &$! !sto .ac! a $n ar#n !n!ra*l!+ &$! no (antsticas 'r!s$ncion!sP- Mi o'ini#n so*r! El Discr!to co,o $n li*ro a*sol$ta,!nt! co.!r!nt! % '!r(!cta,!nt! tra*a"o cr!o &$! s! r!a(ir,a al t!n!r !n c$!nta !l Klti,o trata"o- Si !l 'ri,!ro+ con la i"!a "!l O.o,*r! co,o ,icrocos,osP+ nos "a*a la 'a$ta 'ara !nt!n"!r !l conc!'to ,is,o "!
24
25
@@=I BALTASAR GRACIAN "iscr!ci#n+ !l Klti,o+ con las t!sis 3racianas so*r! las !"a"!s "! la i"a % las Iorna"as &$! !n !lla "!*!n an"ars!+ ci!rra *rillant! % 'ara"i3,tica,!nt! la trasc!n"!ncia atri*$i"a al ,o"!lo+ a la c$lt$ra % a la (iloso(Aa &$! !nci!rra- En !l "!sarrollo "!l t!Bto+ Gra"an no .a 'o"i"o ol i"ar &$! los "o,inios+ co,o la !Bist!ncia+ son (r3il!s % !stn so,!ti"os al ri3or "!l ti!,'o- Por !llo s$ i,a3!n Klti,a "! la i"a "iscr!ta s! ci!rra con !l tAt$lo OC$lta r!'artici#n "! la i"a "! $n "iscr!toP "on"! !st %a !n 3!r,!n !l ($t$ro Critic#n; las !stacion!s "!l i ir .$,ano+ la !l!cci#n co,o cla ! 'ara !l *i!n an"arQ los conoci,i!ntos &$! "!*!n a"&$irirs! 'ara lo3rar !l aci!rtoQ las Iorna"as "!"ica"as 'ri,!ro a conoc!r+ "!s'$Gs a '!r!3rinar % ,s tar"! a ,!"itar 'or&$! acaso+ conc!*i"a la i"a co,o ti!,'o+ Ola ,is,a (iloso(Aa no !s otra cosa &$! $na ,!"itaci#n so*r! la ,$!rt!PS! 'ro"$c! !n !l art! "! Gra"an+ tan "a"o al "$alis,o+ $n n$! o a(ian<a,i!nto- El Discr!to+ co,o ,o"!lo+ s! contin$ar !n las ,Bi,as "!l Orc$lo % !n los sa*ios cons!Ios "! CritiloP!ro !l a$tor &$! lo .a cr!a"o+ &$! conoc! los ,atic!s "! !sa sa*i"$rAa 'ro3r!si a &$! ta,*iGn 'ro3r!si a,!nt! Gl a a"&$iri!n"o+ a an<ar Gl ,is,o ll! an"o a s$s Klti,as cons!c$!ncias !l "o,inio &$! !I!rc! so*r! la !scrit$ra+ s$ r!a(ir,aci#n- Y %a &$! .a si"o ca'a< "! ac!rcarnos al "iscr!to+ O"iscr!ta,!nt!P s! contin$ar a sA ,is,o ,!"iant! la "octrina &$! !nc$,*ra*a a a&$Gl; la r!(l!Bi#n- D! !lla s$r3! r!naci"a la 'ala*ra "! los si3$i!nt!s li*rosEl Orc$lo ,an$al !s !l li*ro al &$! ac$"! la ,s ri3$rosa nor,ali<aci#n "! la i"a &$! !scri*i!ra !l a$tor ara3onGs- Es to"o $n art! "! 'r$"!ncia r!"$ci"o a a3$"!<a conc!'t$al r!"$ci!n"o al ti!,'o las !r"a"!s a s$ ,s "!sn$"a !s!ncia+ li*r!s "! ornato % "! c$al&$i!r arti(icio ! asi o o si,'l!,!nt! !,*!ll!c!"or- Las con iccion!s "! Gra"an s! trans(or,an !n a(oris,os % las cr!!ncias !n "!sn$"as a(ir,acion!s !Bcl$%!nt!s $ni!n"o $na !< ,s 'ro'#sito ,oral % !B'!ri!ncia !stGtica- Gra"an+ !scrito El HGro!+ El PolAtico+ El Discr!to % acaso INTRODUCCI?N @@=II %a i,a3ina"o El At!nto % El Galant! i*a a s!r ca'a< "! cr!ar !l li*ro &$! los a$nara a to"os+ &$! los int!3rara !n !l 'ro'#sito a.ora %a total "! "ictar !r"a"!s a la '!rsona- El 'roc!so "! !scrit$ra lo .a .!c.o a an<ar a Gl ,is,o co,o a$tor .asta !l '$nto "! aco,o"ar !n !l a(oris,o $n sa*!r arcano &$! &$i!r! con !rtirs! !n 'ro !r*ial+ ca'a<+ !n Klti,o !Btr!,o+ "! al!rs! 'or sA ,is,o+ "! s!r intrAns!ca,!nt! s$(ici!nt!El a(oris,o+ s!3Kn Co arr$*ias O!B'licaci#n s$!lta "! las cosasP+ s! a'roBi,a al a'ot!3,a+ al !'i3ra,a+ al 'ro !r*io+ al a"a3io+ a los "icta % co,o+ los !,*l!,as+ "! &$i!n r!co3! tantas "! s$s i,3!n!s+ !Bi3! la 'artici'aci#n "!l l!ctor int!l!ct$al % "ir!cta,!nt!- P!ro los a"a3ios !Balta"os 'or los !ras,istas+ los a'ot!3,as !nc$,*ra"os 'or !l .$,anis,o+ los "icta
25
26
$tili<a"os 'or los ,oralistas+ los !,*l!,as r!cr!a"os 'or !l .!r,!tis,o+ son+ !n s$ *r! !"a"+ la sAnt!sis "! actit$"!s int!l!ct$al!s .o,o3Gn!as &$! r!s'on"!n a o'cion!s "! i"a- El a(oris,o "! Gra"an+ &$! !nci!rra ta,*iGn $n cor'$s (ilos#(ico+ s! al<a co,o $n r!to in"i i"$al &$! as'ira a !nc!rrar !l s!nti"o "! to"os !sos ,o"!los cita"os int!ntan"o &$! al .ac!rlo a"&$i!ra to"a la a$tori"a" int!,'oral "!l sa*!r 'ar!,iol#3ico % !l alor $ni !rsal "!l !'i3ra,aLos tr!sci!ntos a(oris,os &$! co,'on!n !l Orc$lo no ($!ron+ co,o tan c!rt!ra,!nt! "!,ostr# Ro,!ra Na arro+ !ntr!saca"os 'or Lastanosa "! los !scritos 'r! ios "! Gra"anA$n&$! s!t!nta % n$! ! 'roc!"an "ir!cta,!nt! "! El HGro! % El Discr!to % a$n&$! '$!"a cont!n!r los no,*ra"os Galant! % At!nto+ !l li*ro ,$!stra $na clara ol$nta" nor,ati a &$! nAti"a,!nt! r!s'on"!+ co,o .! s!)ala"o+ a la ! ol$ci#n ,is,a "! la !scrit$ra % !l '!nsa,i!nto 3ra"ano sin !l &$! !l li*ro r!s$ltarAa i,'!nsa*l!- Encontra,os !n Gl lo &$! C!rrari "!no,in# la Oconc!'ci#n ,!ntal &$int$ci'lista "! la Gtica ar!tol#3icaP % '$!"! i3$al,!nt! rastr!ars! $n tri'l! !s&$!,a 'olAtico+ ,oral % cort!sano- D!ns!n .a*l# "! $n trino,io !&$i al!nt! a '!rsonali"a"+ 'r$"!ncia % (iloso(Aa &$! cr!a*a conc!'tos "! or"!n nor,ati o+ "!
26
27
@@=III BALTASAR GUACYAN INTRODUCCI?N @@I@ or"!n tctico % "! or"!n cont!,'lati o- Y ci!rta,!ntA 'or !l carct!r "! nor,a &$! !l t!Bto ti!n! "!s"! s$ on 3!n a",it! n$,!rosas co"i(icacion!s- A"!,s+ !n c$an to !nci!rra $n Oart!P "! O'r$"!nciaP !s ca'a< "! a*arcar+ s!3Kn la conc!'ci#n to,ista % 3raciana "! Gsta+ to"a la co,'l!Ia i"!nti"a" "! la irt$" &$! !s 'r!cisa 'ara i ir- D! a&$A 'roc!"! tanto la lla,a"a "i(ic$lta" "! l!ct$ra co,o la 'osi*ili"a" &$! !l t!Bto o(r!c! "! !sta*l!c!r las corr!lacion!s % "!'!n"!ncias &$! 3!n!ran s$s ,is,as a(ir,acion!s- To"as .a*larn a la '!rsona+ con las connotacion!s "! sa*io+ ar#n+ 3alant! !n(r!nta"as a las "! '!rsonilla+ '!rson!ta+ .o,*r!cilloQ to"as ,ati<arn as'!ctos "! !sa 'r$"!ncia &$! .a "! contar con la Pro i"!ncia+ la (ort$na+ la !s'!ra+ la ocasi#n+ !l r!cato+ la cont!nci#n+ !l "o,inio+ !l conoci,i!nto "! $no ,is,o+ !l "!s'!Io+ la sa*i"$rAa+ la ,!,oria+ la ci!ncia+ !l cons!Io+ !l r!cons!Io+ la ca$t!la+ !l crG"ito+ !l .onor+ la r!'$taci#n---Q to"as+ i3$al,!nt!+ a" !rtirn con insist!ncia so*r! !l "!s!n3a)o+ la ,!ntira+ la ,$!rt!+ !l !scar,i!nto+ las contra"iccion!s+ !l in(ort$nio+ co,o ,an!ra "! conoc!r ,!Ior+ !n s$s lA,it!s+ !l a,or+ la a,ista"+ la !r"a"+ la irt$"+ !l tri$n(o+ la i"a+ i,'osi*l!s %a "! s!'arar los contrarios &$! !l Oart!P .a*r "! conciliarA los a(oris,os ll!3a to"o !l ac!r o c$lt$ral "! Gra"an+ Tcito+ SGn!ca+ Plat#n+ Plinio+ Pl$tarco+ Arist#t!l!s+ F$intiliano+ Sal$stio+ Marcial+ P!rsio+ Horacio--- % ll!3a ta,*iGn to"o !l '!nsa,i!nto &$! Gra"an .a !B'$!sto !n s$s li*ros ant!rior!s .asta con !rtir al Orc$lo !n $na "! las ,!Ior!s sAnt!sis $ni !rsal!s "! la alti a actit$" "!l in"i i"$alis,o+ !n concr!to *arroco % !n 3!n!ral !l in"i i"$alis,o s#lo co,'r!nsi*l! !n $n ,$n"o !n crisis- C$an"o Ni!t<sc.! % Sc.o'!n.a$!r a",ira*an al !scritor ara3onGs sa*Aan &$! "!trs "! s$ o*ra !sta*a la .$,ana a,*ici#n "! sal ars! Gl ,is,o co,o !scritor+ '!nsa"or ! in"i i"$o i,'oniGn"os! con s$ 'ala*ra a(ir,ati a a $n ,$n"o &$! si !sta*a aca*an"o con la ,oral+ la 'olAtica % la Gtica "! $na G'oca+ no 'o"Aa aca*ar con &$i!n s! conci*i# s$'!rior !n s$ o*ra+ con !l !scritor Gra"an+ &$! s! .i<o ($!rt!6 (r!nt! a los otros ll! an"o a s$s Klti,as cons!c$!ncias !l Otanto s! i ! c$anto s! sa*!PGra"an !ncontr# a"!,s !l !stilo a"!c$a"o 'ara s$ 'ro'#sito !&$i'aran"o lo &$! Ula$ss H!3!r "!no,in# O!stilo "! i"a % !stilo lin3RAsticoP co,o acaso na"i! .a%a lo3ra"o !n la lit!rat$ra !s'a)ola- El a$tor+ &$! .a*la a $n .o,*r! aristocrtico % ,inoritario+ s! instala !n las 'a$tas "! $na cr!aci#n con $na clara "!cisi#n "! osc$ri"a"+ "! "i(ic$lta" 'or la &$! los si3ni(ica"os % $sos nor,al!s "! la l!n3$a aco3!rn s!3$n"as connotacion!s &$! los trans(or,an ! int!nsi(ican- El a$tor "! A3$"!<a % art! "! in3!nio !nc$,*ra !l conc!'to !nt!n"i"o s!3Kn s$s 'ala*ras co,o Oacto "!l !nt!n"i,i!nto &$! !B'ri,! la corr!s'on"!ncia &$! s! .alla !ntr! los o*I!tosP- Y al .ac!rlo i,'on! $na !cono,Aa !r*al ,!"iant! la &$! los no,*r!s s! r! ist!n "! si3ni(ica"os ,Klti'l!s+ la !li'sis contri*$%! a la *$sca"a !s!n"ali"a"
27
28
% la a'ar!nt! s!ncill!< !scon"! $na corn'l!Ia r!" "! asociacion!s s!,nticas- La ,is,a 'ala*ra a'ar!c! !n constant! ,!ta,or(osis; ,or(!,as+ s$(iIos+ l!B!,as+ 'r!(iIos+ los I$!3os con ocal!s % consonant!s '$!"!n !n c$al&$i!r ,o,!nto sor'r!n"!r *i!n 'or los I$!3os "! !&$A ocos % 'arono,asias *i!n 'or la cr!aci#n "! oca*los n$! os+ co,o conr!%!s+ contratr!ta+ "!s!ns!)an"o+ rari"a<+ criti&$!<+ !s'antai3nor ant!s-En !l sist!,a !r*al "!l a$tor !s !l s$stanti o !l &$! aca*a 'or i,'on!rs! arrastran"o al ,*ito "! lo s$stancial a to"os los !l!,!ntos acc!sorios "! la (ras!- Incl$so !l $so "! los a*stractos "!scansa !n !l ,is,o 'roc!so &$! tra! co,o cons!c$!ncia+ % co,o !st$"ia Santos Alonso+ la no,inali<aci#n "! !r*os+ a" !r*ios o a"I!ti os- Hasta tal '$nto *$sca Gra"an !l !(!cto int!nsi o &$! !li"! !r*os 'ara incor'orar s$ acci#n a la s$stancia- Incl$so .ac! "!l !r*o s!r !l ,s (r!c$!nt!+ !l [)as s$'$!sto 'or&$! otor3a a las (or,$lacion!s 'ro'$!stas !l carct!r totali<a"or &$! 'r!t!n"! % !l tono "! 3!n!rali<aci#n &$! "!s!a- Si!,'r! !l !r*o s! ac#6
28
29
@@@ INTRODUCCI?N @@@I BALTASAR GRACIAN ,o"a a lo &$! !l ,a!stro Bl!c$a lla,# On!c!si"a" "! a*stracci#n+ "! int!l!ct$alis,o+ "! !s!nciali"a"P+ caract!rAstico "! $n !stilo &$! ti!n! s$ ori3!n !n !l "!s!o "! cr!ar $n *rillant! I$!3o "! so*r!!nt!n"i"os % so*r!'osicion!s- Ta,*iGn !l a"I!ti o conoc! $n trata,i!nto !s'!cA(ico- Har &$! "!sta&$! !l no,*r! % r!($!rc! !l !ni3,a "! los s$I!tos con irtiGn"os! (r!c$!nt!,!nt! !n !'At!to ac$,$lati o (r!nt! al &$! "!staca la i,'ronta "! no,*r! % !r*o ,i!ntras 'i!r"!n alor s!,ntico 'r!'osicion!s % conI$ncion!s- Es Gst! !l !(!cto &$! (a or!c! la a'arici#n "! sinta3,as %$Bta'$!stos o !nca*al3a"os % la a*$n"ancia "! oracion!s &$! son co,o O"is'arosPSi los conc!'tos !s!ncial!s !Bi3!n 'ala*ras !s!ncial!s+ la isi#n "!l ,$n"o co,o contrast! i,'on"r !str$ct$ras sintcticas *i,!,*r!s % con (r!c$!ncia !n(r!nta"as lo3ran"o con !l $so r!'!ti"o "! la contra'osici#n r!(or<ar la i"!a "! las a'ari!ncias con &$! s! r! ist! la r!ali"a"- Por !so las "o,inant!s son la coor"inaci#n % %$Bta'osici#n+ con '!rAo"os *r! !s !n ca"a $na "! s$s 'art!s- P!r,it!n a la !< $n a'asionant! I$!3o "! si,!trAas tA'ica,!nt! *arroco !n !l &$! !l 'aral!lis,o s! i,'on"r ta,*iGn co,o $n alor int!nsi(ica"or al s!r icio "! $na i"!a "!l ,$n"o crAtica % "!s!n3a)a"a- Ni las 'ala*ras son s#lo l!tras &$! las "!si3nan ni las (ras!s .ac!n otra cosa &$! s$*ra%ar la contin$i"a" "! los contrarios !n(r!nta"osCorr!a Cal"!r#n .a*l# "! $n !stilo oratorio !n El Discr!to % "! otro lac#nico 'ara !l Orc$lo+ al ti!,'o &$! !Aa !n El HGro! $n !I!,'lo "! 'ro'i!"a"+ 'r!cisi#n+ clari"a"+ ari!"a" % concisi#n- Ci!rta,!nt! los !stilos arAan "! $no a otro li*ro '!ro lo &$! no arAa+ % cr!o &$! !s !l as'!cto ,s i,'ortant! "! la !scrit$ra "! Gra"an+ !s la ol$nta" "!+ si3$i!n"o s$s 'ala*ras+ .ac!r ins!'ara*l!s s$stancia % circ$nstancia- Escrit$ra % (iloso(Aa s! !Bi3!n ,$t$a,!nt!- Si !n Gsta ($! '!nsa"or alti o+ aristocrtico+ ,inoritario+ !n a&$Glla !ncontr# la 'osi*ili"a" "! "!,ostrarlo- Gra"an+ &$! ac!'t# !l r!to "! la c$lt$ra co,o $na (or,a "! i"a+ ac!'t# ta,6 *iGn !l "! o'on!r la 'ala*ra % s$ ca'aci"a" cr!a"ora a !s! ,$n"o &$! ta,*iGn !,'!<a*a a '!r"!r la i"!nti"a"RAFUEL ASUN ESCARTYN CRONOLOGA
2E12 Nac! Baltasar Gra"an !n B!l,!nt! 9Calata%$": &$i< !l ,is,o "Aa "! s$ *a$tis,o+ !l 8 "! !n!ro- Era .iIo "! Crancisco Gra"an % n3!la Moral!s2E24 Gra"an !st !n Tol!"o+ !n casa "! s$ tAo Antonio+ % c$rsa !st$"ios "! L!tras % Ciloso(Aa-
29
30
2E27 El 51 "! ,a%o in3r!sa !n la Co,'a)Aa "! D!sKs+ !n !l no icia"o &$! la 'ro incia "! Ara3#n t!nAa !n Tarra3ona- Pri,!ras 'r$!*as "! li,'i!<a "! san3r!2E02 El 52 "! ,a%o+ 'ri,!ros otos '!r'!t$os- Hasta 2E05 '!r,an!c! !n !l Col!3io "! Calata%$" "on"! !st$"ia Art! % Ciloso(Aa % ti!n! a Dai,! Al*!rt+ !scritor % 'r!"ica"or+ "! ,a!stro2E05 S! trasla"a a Tara3o<a 'ara !st$"iar t!olo3Aa "$rant! c$atro c$rsos2E04 EBa,!n a" 3ra"$, !n T!olo3Aa % Ciloso(Aa- En la 'ri,a !ra+ % !n Tara3o<a+ s! or"!na sac!r"ot!- Ens!)a L!tras H$,anas !n !l Col!3io "! Calata%$"+ "on"! '!r,an!c! .asta 2E512E51 R!ali<a s$ t!rc!ra 'ro*aci#n !n la casa "! =al!ncia+ s!3Kn las r!3las 'r!scritas 'or San I3nacio2E52 T!r,ina"a s$ t!rc!ra 'ro*aci#n+ ,arc.a a LGri"a co,o 'ro(!sor "! T!olo3Aa ,oralYE55 Part! al col!3io "! Gan"Aa !n !l &$! !ns!)ar Ciloso(Aa2E5J El 0J "! I$lio .ac! 'ro(!si#n sol!,n! "! los c$atro otos !n Gan"Aa-
30
31
@@@II BALTASAR GUACYAN INTRODUCCI?N @@@III 2E5E En !l !rano !s "!stina"o al Col!3io "! H$!sca !n cali"a" "! 'r!"ica"or % con(!sorEntra !n contacto con !l a,*i!nt! % circ$lo "! Lastanosa % 2E>0 s! 3!stan s$s "os 'ri,!ras o*ras+ El HGro! % Eb PolAtico2E54 Pri,!ra !"ici#n "! El HGro! &$! a'ar!c! (ir,a"o con !l no,*r! "! Lor!n<o Gra"an 'ara ! itar la c!ns$ra "! la Co,'a)Aa- Par!c! s!r &$! s! trata "! $na "o*l! !"ici#n+ "!"ica"a r!s'!cti a,!nt! al r!% C!li'! I= % a =inc!ncio D$an "! Lastanosa- Las "os !stn '!r"i"as2E58 El 'r!'#sito 3!n!ral "! la Co,'a)Aa M- =At!l!s6 2E>> c.i+ &$! .a*la s$c!"i"o !n 2E2J a C- Ac&$a i a+ s! &$!Ia al 'ro incial "! Ara3#n "! &$! Gra"an+ %a Ocr$< "! los s$'!rior!sP+ .a%a '$*lica"o El HGro! sin at!n!rs! a las nor,as "! la or"!n2E57 N$! a !"ici#n "o*l!+ !n H$!sca 9D$an No3$Gs: % !n Ma"ri" 9Di!3o DAa<:+ "! El HGro!En !l !rano !s "!stina"o al Col!3io "! Tara3o<a2E>1 Pi"! '!r,iso a =it!l!sc.i 'ara aco,'a)ar al 'ri,!r "$&$! "! Noc.!ra a Na arra !n cali"a" "! con(!sor % "!s'$Gs "! &$! Gst! I$!ra no,*ra"o irr!%- Pasan ant!s 'or la cort! "on"! !l "$&$! !s in !sti"o co,o 3ran"! "! Es'a)a- Gra"an+ !l 2> "! a*ril+ %a !scri*! a Lastanosa &$! !n la cort! Oto"o !s !,*!l!co+ ,!ntiras+ 3!nt! anaP- Los ,!s!s "! I$nio % I$lio !st !n Pa,'lona % "! s$ contacto con los I!s$Atas na arros '$"i!ra "!ri ar !l l$!3o r!'!ti"o ,!nos'r!cio s#lo s$'!ra"o 'or !l &$! t!n"r a los al!ncianos- En Tara3o<a+ 'osi*l!,!nt! !n no i!,*r!+ a'ar!c! El PolAtico+ con !l 's!$"#ni,o "! Lor!n<o Gra"an % "!"ica"o al "$&$! "! Noc.!ra- D!sa'r$!*a %a la 'olAtica &$! !l con"!6 "$&$! a'lica !n la 3$!rra "! Catal$)a2E>2 En I$lio ,arc.a a Ma"ri" !n a%$"a "!l "$&$! "! Noc.!ra+ !ncarc!la"o 'or s$ o'osici#n al con"!"$&$! !n la 3$!rra "! Catal$)a- Ti!n! !n la cort! 3ran GBito co,o 'r!"ica"or- En "ici!,*r!+ % con Pri il!3io R!al+ s! '$*lica !n Ma"ri" Art! "! 2E>J 2E>E [S>4
in3!nio+ ta,*iGn con !l 's!$"#ni,o "! Lor!n<o Gra"an-
31
32
En (!*r!ro !st !n Tara3o<a % "!s"! allA+ !n carta a los I!s$Atas "! Ma"ri"+ (or,ali<a s$s o'inion!s so*r! la 3$!rra "! Catal$)a- A !llos co,!ntar ta,*iGn la caA"a "! Mon<#n !n 'o"!r "!l ,ariscal "! la Mot.! 9!n carta "! 0> "! I$nio: % la !ntra"a !n Tara3o<a "! C!li'! I= % !l con"!6"$&$! 9!n carta "! 07 "! I$lio:- D! a3osto a no i!,*r! !I!rc! "! ic!rr!ctor !n la casa "! 'ro*aci#n &$! la Co,'a)Aa ti!n! !n Tarra3ona- Gra"an 'art! a =al!ncia- E,'i!<a a tra*aIar !n El Discr!to % 'r!'ara El At!nto % El Galant!- D!"ica"o a la 'r!"icaci#n+ 'ar!c! &$! !l 8 "! "ici!,*r! 'ron$nci# !l l$!3o (a,oso Os!r,#n "!l in(i!rnoPTra"$cci#n (ranc!sa "! L[HGros r!ali<a"a 'or Ol! Sr- G!r ais!+ ,G"!cin or"inair! "$ ro%P- En oto)o !s trasla"a"o n$! a,!nt! al Col!3io "! H$!scaEn !n!ro+ a'ro*aci#n "! El Discr!to 'or !l can#ni3o Man$!l Salinas % '$*licaci#n "!l t!Bto 'or la i,'r!nta "! D$an No3$Gs+ !ntr! Gl 0 "! I$lio % !l 7 "! oct$*r!- Est "!"ica"o al 'rAnci'! Baltasar Carlos % (ir,a"o con !l 's!$"#ni,o "! Lor!n<o Gra"an- En no i!,*r! 'art! .a"a LGri"a co,o ca'!lln ,ilitar "!l !IGrcito "!l ,ar&$Gs "! L!3anGs- A (inal!s "! a)o s! r!!"ita El PolAtico !n H$!sca % El HGro! !n Lis*oa- En "ici!,*r! r!3r!sa n$! a,!nt! a H$!sca- A'ro*acion!s "! Ga*ri!l H!rnn"!< % U<iarro< "!l Orc$lo ,an$al+ 'osi*l!,!nt! i,'r!so !n ,ar<o+ &$! a'ar!c! "!"ica"o a "on L$is "! Plaro- En I$nio s! a'r$!*a la r!!"ici#n "! El Discr!to- En s!'ti!,*r! Ga*ri!l H!rnn"!< a'r$!*a la A3$"!<aEn !n!ro+ !"ici#n !n la i,'r!nta "! D$an No3$Gs "! la A3$"!<a % art! "! in3!nio+ "!"ica"a al con"! "! Aran"a-
32
33
@@@I= BALTASAR GRACIAN INTRODUCCI?N @@@= 2E>7 R!!"ici#n !n Ma"ri" "! la A3$"!<aQ '!ro s! trata "! la ,is,a &$! a'ar!ci# !n H$!sca % "! la &$! s#lo s! ,o"i(ic# la 'orta"a- En a3osto+ !n la con3r!3aci#n 'ro incial "! la Casa 'ro(!sa "! =al!ncia+ consta co,o con(!sor % 'r!"ica"or "!l Col!3io "! H$!sca2EJ2 Pi"! lic!ncia 'ara '$*licar+ 'osi*l!,!nt! co,o !"itor % corr!ctor+ la Pr!"icaci#n (r$ct$osa "!l 'a"r! D!r#ni,o Contin!nt!+ &$! conti!n! la "!"icatoria "! Gra"an al o*is'o "! H$!sca+ "on Est!*an Es,ir- En la 'ri,a !ra a'ar!c! la 'ri,!ra 'art! "! El Critic#n (ir,a"a con !l 's!$"#ni,o "! GarcAa "! Marion!s % "!"ica"a a "on Pa*lo "! Para"a- En !l oto)o !ns!)a Sa3ra"a Escrit$ra !n !l Col!3io "! Tara3o<a2EJ0 En ,ar<o s! 'ro"$c! !l !n(r!nta,i!nto con Gl can#ni3o Salinas 'or las corr!ccion!s &$! Gra"an .i<o a $n 'o!,a latino- Mi!ntras+ !l n$! o 3!n!ral "! la Co,'a)Aa+ Nicc!l+ !scri*! al 'ro incial "! Ara3#n "!sa'ro*an"o la acti i"a" lit!raria "! Gra"an O&$! "!s"ic!n ,$c.o "! n$!stra 'ro(!si#nP- En I$lio+ Gra"an !scri*! a Lastanosa &$! O,! i,'i"!n &$! i,'ri,a % no ,! (altan !n i"iososP- Posi*l!,!nt! s!a "! (inal!s "! a)o la !"ici#n "! T.! HGro!+ tra"$cci#n in3l!sa r!ali<a"a 'or Sc!((in3ton2EJ5 En Tara3o<a+ "on"! si3$! i i!n"o Gra"an+ s! conc!"! la lic!ncia % c!ns$ra "! El Critic#n+ II+ &$! s! '$*lica !n H$!sca+ !n la i,'r!nta "! D$an No3$Gs+ "!"ica"a a "on D$an "! A$stria % (ir,a"a con !l 's!$"#ni,o "! Lor!n<o Gra"an- S!3$n"a !"ici#n "!l Orc$lo 9Ma"ri"+ 0J "! s!'ti!,*r!:- Nicc!l conc!"! la lic!ncia 'ara la '$*licaci#n "! El Co,$l3atorio2EJ> Gra"an continKa !n Tara3o<a % !n r!laci#n tanto con Lastanosa co,o con los [cArc$los c$lt!ranos ara3on!s!s- El ,ar&$Gs "! San C!lic!s l! !scri*A % s$'on! &$! .a t!ni"o &$! !r !n la antolo3Aa "! Al(a% Po!sAas arias "! 3ran"!s in3!nios !s6
'a)ol!s- N$! a a'ro*aci#n "! El Co,$l3atorio-
2EJJ En (!*r!ro s! 'K*lica El Co,$l3atorio (ir,a"o 'or !l P- Baltasar Gra"an O"! la Co,'a)Aa "! D!sKs+ L!ctor "! Escrit$raP- El ,is,o ,!s !n Aa a Lastanosa (ra3,!ntos "! la 'art! in "! El Critic#n % s! &$!Ia "! los O'a"rastrosP &$! Oco,o no !nti!n"!n !l as$nto ni !l int!nto+ con s#lo !l no,*r! "! critic#n s! &$!"anP2EJE Lic!ncias 'ort$3$!sas 'ara la !"ici#n "! El Critic#n+ I % El Discr!to-
33
34
2EJ4 En la 'ri,a !ra+ '$*licaci#n "! El Critic#n+ in !n Ma"ri" "!"ica"o a Lor!n<o CrancGs "! Urriti3oiti % (ir,a"o con !l 's!$"#ni,o "! Lor!n<o Gra"an- El 'a"r! Nicc!l continKa .ostil a Gra"an % 'rot!sta 'or !l 'oco (r$to "! las !ns!)an<as "! Escrit$ra "!l Col!3io "! Tara3o<a2EJ8 Par!c! &$! 'or la '$*licaci#n "! las tr!s 'art!s "! El Critic#n Gra"an ($! "!stit$i"o "! s$s car3os+ &$! t$ o $na r!'r!nsi#n 'K*lica % &$! !st$ o casti3a"o a $n a%$no "! 'an % a3$aS! l! !n Aa a Gra$s- En a*ril ($! r!.a*ilita"o % 'as# al Col!3io "! Tara<ona+ "on"! ,$!r! !l E "! "ici!,*r!BIBLIOGRACYA A*!lln+ DosG L$is+ Historia crAtica "!l '!nsa,i!nto !s'a)ol+ in+ D!l Barroco a la Il$straci#n 9Si3los @=II % @=III:+ Ma"ri"+ Es'asa Cal'!+ 2782Alonso+ Santos+ OIntro"$cci#n a El Critic#nP+ Ma"ri"+ Ct!"ra+ 27816H T!nsi#n s!,ntica 9L!n3$aI! % !stilo: "! Gra"an+ Tara3o<a+ Instit$ci#n C!rnan"o !l Cat#lico+ 2782Aran3$r!n+ DosG L$is L-+ OLa ,oral "! GracinP+ R! ista "! la Uni !rsi"a" "! Ma"ri"+ =II+ 27J8+ ''- 55265J>- 9R!co3i"o !n Est$"ios lit!rarios+ Ma"ri"+ Cr!"os+ 274E+ ''- 22562J1-:
34
35
35
36
6 % C!(!rino P!ralta+ Baltasar Gracin !n s$ i"a % !n s$s o*ras+ Tara3o<a+ Instit$ci#n C!rnan"o !l Cat#lico+ 27E7- R!'ro"$ci"o !n O*ras co,'l!tas "! Baltasar Gracin+ I+ Ma"ri"+ B- A- E-+ 27E76H OLa *arro&$i<aci#n "! la Ratio st$"ior$, !n la ,!nt! % !n las o*ras "! GracinP+ Ro,a+ Anal!cta ro,ana 41+ 27J>- 6Z La i"a alt!rnant! "! Baltasar Gracin !n la Co,'a)Aa
"! D!sKs+ Arc.i $, Historic$, Soci!tatis l!s$+ 27>7- 6H OLa 'r!'araci#n "! Gracin !scritorP+ R! ista Nacional "! C$lt$ra+ @II+ 8J+ ,ar<o6a*ril 27J2+ ''- 256J26 OLos I!s$Atas % la 3$!rra "! Catal$)aP+ Bol!tAn "! la
R!al Aca"!,ia "! la Historia+ 27E1+ C@L=I+ ''-62>26278- N6 OUn l$stro "! !st$"ios 3r"anos; 27J7627E5P+ Arc.i $, .istoric$,+ @@@I=+ 27EJ+ ''- 2E06242- N OIntro"$cci#nP a O*ras "! Baltasar Gracin+ Ma"ri"+
Ta$r$s+ T!,as "! Es'a)a+ 2785- Bl!c$a+ DosG Man$!l+ OEl !stilo "! Gracin !n El Critic#nP+
So*r! !l ri3or 'oGtico !n Es'a)a % otros !nsa%os+ Barc!lona+ Ari!l+ 2744+ ''- 22762J2- Castro+ A,Grico+ OGracin % los s!'aratis,os !s'a)ol!sP+
!n T!r!sa la Santa % otros !nsa%os+ Ma"ri"+ Al(a3$ara+ 2740+ ''- 0>76514- Corr!a Cal"!r#n+ E aristo+ !"ici#n "! O*ras Co,'l!tas "! Baltasar Gracin+ Ma"ri"+ A3$ilar+ 27>>6 Baltasar Gracin- S$ i"a % s$ o*ra+ Ma"ri"+ Cr!"os+ 27416- OIntro"$cci#nP a Orc$lo ,an$al+ Sala,anca+ Ana%a+ 27E8- Cost!r+ A"ol'.!+ !"-+ El HGro!+ L!st!r+ C.artr!s+ 27226 Baltasar Gracin 92E1262EJ8:+ R! $! His'ani&$!+ @I@+ 2725+ ''- 5>464J>- 9Tra"$ci"o 'or Ricar"o "!l Arco+ Tara3o<a+ Instit$ci#n C!rnan"o !l Cat#lico+ 27>4-:
36
37 Croc!+ B!n!"!tto+ OLos trata"istas italianos "!l conc!'tis,o % Baltasar GracinP+ La L!ct$ra+ 2720+ 220+ ''- 0>E6 0E4C$rti$s+ E- R-+ Lit!rat$ra !$ro'!a % !"a" ,!"ia latina+ MGBico+ C- C- E-+ 27JJ+ ''- >206>00DAa< PAa Ia+ G$ill!r,o+ OUna intro"$cci#n a GracinP+ El !stilo "! San I3nacio % otras '3inas+ Barc!lona+ No3$!r+ 27EJC!rnn"!< Mont!sinos+ D-+ OGracin o la 'icar!sca '$raP+ Ensa%os % !st$"ios "! lit!rat$ra !s'a)ola+ MGBico+ D! An"r!a+ 27E7C!rrari+ n3!l+ C!rnan"o !l Cat#lico !n Baltasar Gracin+ Ma"ri"+ Es'asa6Cal'!+ 27>JCost!r+ =ir3inia Ra,os+ Baltasar Gracin+ Boston+ T]a%n!+ 274JGarcAa B!rrio+ Antonio+ Es'a)a ! Italia ant! !l conc!'tis,o+ Ma"ri"+ CSIC+ 27E86H Cor,aci#n "! la t!orAa lit!raria ,o"!rna+ II+ Uni !rsi"a" "! M$rcia+ 2781Hat<(!l"+ H!l,$t+ OEl *arro&$is,o "! Gracin !n !l Orc$loP+ Est$"ios so*r! !l Barroco+ Ma"ri"+ Cr!"os+ 27E>+ PP- 5>E65E5H!3!r+ Ula$s+ Baltasar Gracin- Estilo lin3RAstico % "octri6
37
38
@@@=III BALTASAR GRACIAN INTRODUCCI?N @@@I@ na "! alor!s- Est$"io so*r! la actit$" lit!raria "!l conc!'tis,o+ Tara3o<a+ Instit$ci#n C!rnan"o !l Cat#lico+ 27E1 % 2780Ho%o+ Art$ro "!l+ Intro"$cci#n+ % !"ici#n+ O*ras co,'l!tas "! Baltasar Gracin+ Ma"ri"+ A3$ilar+ 27E16Z Gracin+ B$!nos Air!s+ Col$,*a+ 27EJUra$ss+ d!rn!r+ La "octrina "! la i"a s!3Kn Baltasar Gracin+ Ma"ri"+ Rial'+ 27E0Mara all+ DosG Antonio+ La t!orAa 'olAtica "!l !sta"o !n !l si3lo @=II+ Ma"ri"+ Instit$to "! Est$"ios PolAticos+ 27>>6 OLas *as!s antro'ol#3icas "!l '!nsa,i!nto "! GracinP+ R! ista "! la Uni !rsi"a" "! Ma"ri"+ =II 927J8:+ '3inas >156>>J6 OLa corri!nt! "octrinal "!l tacitis,o !n Es'a)aP+ C$a"!rnos His'anoa,!ricanos+ 05860>1+ 27E7+ ''- E>J6EE46r OMa&$ia !lo % !l ,a&$ia !lis,o !n Es'a)aP+ Bol!tAn "! la R!al Aca"!,ia "! la Historia+ 27E7+ CL@=+ '3inas 28560226 La c$lt$ra "!l Barroco+ Barc!lona+ Ari!l+ 274J6 Esta"o ,o"!rno % ,!ntali"a" social+ II+ Ma"ri"+ R! ista "! Occi"!nt!+ 27406 Anti3$os % ,o"!rnos+ Ma"ri"+ Soci!"a" "! '$*licacion!s+ 27EE6 Est$"ios "! .istoria "!l '!nsa,i!nto !s'a)ol+ Ma"ri"+ 274JMor!l Patio+ A-+ OList! cronolo3i&$! "!s l!ttr!s "! GracinP+ B$ll!tin His'ani&$!+ 2721+ @II+ ''- 01> % ssMorr!al!+ Mar3arita+ OCasti3lion! % El HGro!; Gracin % "!s'!IoP+ Ho,!naI! a Gracin+ Tara3o<a+ Instit$ci#n C!rnan"o !l Cat#lico+ 27J8-
38
39 R!%!s+ Al(onso+ Pr#lo3o a los Trata"os "! Gracin+ Ma"ri"+ Call!Ia+ 2728Rico+ Crancisco+ El '!&$!)o ,$n"o "!l .o,*r!+ Ma"ri"+ Castalia+ 2741Ro,!ra Na arro+ Mi3$!l+ Est$"io "!l a$t#3ra(o "! OEl H! ro!P 3raciano+ Ma"ri"+ CSIC+ 27>E6 Est$"ios so*r! Gracin+ A$stin+ Uni !rsit% o( T!Bas Pr!ss+ 27J16 E"ici#n ! Intro"$cci#n "! Orc$lo Man$al % art! "! 'r$ "!ncia+ Ma"ri"+ CSIC+ 27J>6H !"ici#n "! El Discr!to+ B$!nos Air!s+ Aca"!,ia ar3Gn tina "! l!tras+ 27E1- So*!Iano+ Gon<alo+ ON$! os !st$"ios !n torno a GracinP+
Cla il!)o+ =+ 0E+27J>+ ''- 05650Ti!rno Gal n+ Enri&$!+ El tacitis,o !n las "octrinas 'olAticas "!l si3lo "! oro !s'a)ol+ M$rcia+ No3$Gs+ 27>7Torr!+ G$ill!r,o "!+ OEl $ni !rso int!l!ct$al "! GracinP+ !n La "i(Acil $ni !rsali"a" !s'a)ola+ Ma"ri"+ Cr!"os+ 27EJ+ ''- >864>=ilano a+ Antonio+ OPr!c!'tistas !s'a)ol!s "! los si3los B i % B nP+ !n Historia 3!n!ral "! las lit!rat$ras .is'nicas+ in+ Barc!lona+ =!r3ara+ 27J5+ ''- JE46E70=ossl!r+ Uarl+ OIntro"$cci#n a GracinP+ R! ista "! Occi"!nt!+ C@L=II+ 275J+ ''- 55165>8Yn"$rain+ Crancisco+ OGracin+ $n !stiloP+ Ho,!naI! a Gracin+ Tara3o<a+ Instit$ci#n C!rnan"o !l Cat#lico+ 27J8+ ''- 2E56288R- A- E-
39
40 EL HROE
40
41
DEDICATORIA _
9DEL MANUSCRITO AUT?GRACO+ A CELIPE I=:
S!)or; Est! I$3$!t! "! 3ran"!<as+ !st! ,!lin"r! "! "iscr!ci#n ll!3a a los r!al!s 'i!s "! =- M- a *lasonar la$ro !n las "os 'lantas+ corona ca"a $na "! $n ,$n"o- Colora s$ atr! i,i!nto con &$!+ si!n"o "! 3ran"!<a+ ac$"! a !Ba,inars! con s$ ori3inal- A(!cta !l 'atrocinio "! &$i!n r!ci*i# !l s!r % &$i!r! "!*!rs! a =- M- co,o a i"!a 0 % co,o a c!ntroSi ,!r!ci!s! s!r !l ,!nino5 "! los li*ros !n !l ,$s!o r!al+ 'r!s$,ir !t!rni"a" a so,*ra "! la in,ortali"a" "! $n ,onarca+ 'or c$%a (!lici"a" % alor la a$3$stAsi,a Casa "! A$stria s! a",ira %a s$*li,a"a "! arc.i"$&$!s a arc.ir!%!s+ Es'a)a+ s$ cat#lico *las#n+ !,'ina"o a s$'!rlati oPros'!r! !l ci!lo eil!3i*l!b+ !t!rnic! la S- C- % R!al P!rsona "! =- M- 'ara Atlant! > "! s$ I3l!sia+ trono "! (!+ sol "! Es'a)a+ corona "!l or*!+ a'la$so "! los si3los % (GniB "! la (a,a92E54f: 2- No s! cons!r a nin3Kn !I!,'lar "! la 'ri,!ra !"ici#n "! El HGro!- Ricar"o "!l Arco+ !n Er$"ici#n ara3on!sa---+ incl$%! la carta "! U<tarro< a @i,Gn!< "! Urr!a+ "! 00 "! s!'ti!,*r! "! 2754+ !n la &$! a(ir,a .a*!r '$*lica"o !l li*ro O!scrito a lo Mal !<<iP "!"ica"o a C!li'! I=0- i"!a; O al! tanto co,o $n !I!,'lar !t!rno+ '!r'!t$o ! in,$ta*l! "! ca"a $na cosa "! to"as las &$! nat$ral!<a ac 'ro"$c!Q !sto !s s!3Kn la o'ini#n "! Plat#n % s$ s!ctaP 9Co arr$*ias+ T!soro:-
S- ,!nino; O'aI!cito &$! !ntra !n 'alacio a s!r ir+ a$n&$! "! (oco+ al 'rAnci'! % a las '!rsonas r!al!sP 9Co arr$*ias+ T!soro:>6 Atlant!; 3i3ant! .iIo "! D'!to % OlA,!n!+ con"!na"o 'or T!$s a sost!n!r so*r! s$s .o,*ros la *# !"a "!l ci!lo-
41
42
S$c!"!nt! .o%+ !n !st! 'ri,!r 'ino "!l "isc$rso+ si no *rinco "! la "iscr!ci#n+ lo &$! a $n a'r!n"i< "! .o,*r!; &$! s! arri!s3a a $nos *ra<os a*i!rtos- Yo+ a'r!n"i< "! in3!nio+ ac$"o al ,a!stro con !st!+ no ras3o+ sino *orr#n+ 'ara &$!+ co3iGn"ol! =,- !ntr! s$ a3$"!<a % I$icio+ lo casti3$! % r!(or,!Q &$! "!s'$Gs osar lla,ars! !l corr!cto .Gro!+ !l "iscr!to c$lto+ !l ar#n raro+ !l 3aln "! la c$lt$ra+ !l a,art!la"o "! la c$riosi"a"+ 'ara c$%o 3$sto corn'iti!ron la nat$ral!<a a 'ro"i3ios % !l art! a ,ila3rosEn !st! c$lto ca,arAn+ r!tr!t! "! la c$riosi"a"+_ "on"! no !ntra sino lo ,$% '!r(!cto+ ,!r!<ca $n rinc#n !ntr! tantas c$riosi"a"!s Gsta "!l in3!nio+ "i3o "!s'$Gs &$!+ 'or ,$% !n,!n"a"a+ s!a ,$% 'ro'ia "! =,Antici'G !ntr! los 'ri,or!s !l "! la c$riosi"a" 'ara !st! '$!sto+ 'or no sacarl! "! s$ t$r&$!sa-2 S!a+ s!)or+ !s'!Io =,- "! tan *rillant! 'r!n"a+ % '$"i!ra s!r a&$!l "!l (aro 'or ,o"!rna ,ara illa- Es la c$riosi"a" saAn!t! s "!l sa*!r+ acicat! "!l in3!nio+ % sin !lla $n ar#n raro corr! !&$i ocaci#n con los *r$tosSolAan s!r los il$str!s 'ro3!nitor!s "! =,- cancill!r!s "! los r!%!s "! Ara3#n- 9S!a t!sti,onio corona"o $na carta "!l r!% "on P!"ro !l C$arto-: 7 Caltaron ant!s r!%!s "! to"o Ara3#n &$! !n s$ no*ilAsi,a casa "! Lastanosa ,Gritos "! s!r irl!s- D!soc$'a"o =,- "! r!al !,'l!o+ no 'or (alta "! J- Esta "!"icatoria ($! '$*lica"a !n los OElo3iosP &$! Di!3o =ic!ncio "! =i"ania ant!'$so a la o*ra "! =inc!ncio D$an "! Lastanosa Trata"o "! la ,on!"a ba&$!sa % "! otras "! oro % (lato+ "!l R!ino "! Ara3#n+ Tara3o<a+ 2E82E- c$lto ca,arAn+ r!tr!t! "! la c$riosi"a"; la *i*liot!ca "! Lastanosa- So*r! los li*ros &$! la co,'onAan+ !r los tra*aIos cita"os !n Bi*lio3ra(Aa+ "! Ricar"o "!l Arco % Mi3$!l Batllori4- t$r&$!sa+ ,ol"! 8- Xaro6 !s'!Io "!l Caro 9"! Al!Ian"rAa:- I,a3!n &$! 'roc!"! "O la tra"ici#n .!r,Gtica7- Carta '$*lica"a 'or An"rGs "! U<tarro< !n la "!"icatoria _ D$an Or!ncio "! Lastanosa "! s$ li*ro Mon$,!nto "! los santos ,rtir!s D$sto a Pastor !n la n$"a" "! H$!sca 9H$!sca+ 2E>>:- C$! r!'ro"$ci"a 'or Ricar"o "!l Arco !n Er$"ici#n ara3on!sa % !n
42
43 !lla s! a(ir,a &$! O!l ori3!n "! la casa "! los Lastanosa s! r!,onta a Go,*al "! Lastanosa+ ca*all!ro (a or!ci"o "!l r!% Dai,! IP-
ca$"al+ sA "! ,at!ria+ .a trans(or,a"o !l arc.i o "! los r!%!s !n 'ant!#n "! .Gro!s+ !n !(i3i!s+ !n ,on!"as % !n .istoriasTo"a la casa "! =,- !s $n non 'l$s $ltra "!l 3$stoQ s$ li*r!rAa+ !s(!ra "! la a3$"!<aQ s$ Iar"An+ !lAs!o "! la 'ri,a !raQ % to"a I$nta+ !l t!atro "! la !sc$lt$ra+ "! la 'int$ra+ "! la anti3R!"a"+ "! la 'r!ciosi"a"+ % "! la (a,a- Y so*r! to"o+ !n consort! % !n s$c!si#n !c.a !l r!sto "! s$ (a or !l Ci!lo+ &$! 3$ar"! a =,D! Calata%$" % a3osto 2E54S!3$n"a !"ici#n 92E57:21 AL LECTOR
MF$G sin3$lar t! "!s!og E,'r!n"o (or,ar con $n li*ro !nano $n ar#n 3i3ant!+ % con *r! !s '!rAo"os+ in,ortal!s .!c.osQ sacar $n ar#n ,Bi,o+ !sto !s ,ila3ro !n '!r(!cci#nQ %+ %a &$! no 'or s$ nat$ral!<a+ r!% 'or s$s 'r!n"as+ &$! !s !ntaIaCor,ronl! 'r$"!nt! SGn!caQ sa3a<+ Eso'oQ *!licoso+ Horn!roQ Arist#t!l!s+ (il#so(o- Tcito+ 'olAtico+ % cort!sano+ !l Con"!-V Yo+ co'ian"o al3$nos 'ri,or!s "! tan 3ran"!s ,a!stros+ int!nto *os&$!Iarl! .Gro! % $, !rsal,!nt! 'ro"i3io- Para !sto (orIG !st! !s'!Io 20 ,an$al "! cristal!s aI!nos % %!rros ,Aos- Tal !< t! lisonI!ar % t! a isar tal !<Q !n Gl !rs o lo &$! %a !r!s o lo &$! "!*!rAas s!rA&$A t!n"rs $na no 'olAtica ni a$n !con#,ica+ sino $na ra<#n "! !sta"o "! ti ,is,o+ $na *rKI$la "! ,ar!ar a la !Bc!l!ncia+ $n art! "! s!r Anclito con 'ocas r!3las "! "iscr!ci#n21- La OLic!nciaP !st (!c.a"a !l 2 "! a*rilQ la OS$,a "! la tasaP+ !l 2JQ % la OP! "!l corr!ctorP+ !l 20 "! a*ril "! 2E5722- !l Con"!; Baltasar "! Casti3lion!+ c$%o Cort!sano+ tra"$ci"o Por Boscn+ !sta*a !n la *i*liot!ca "! Lastanosa20 !s'!Io6 ,!t(ora a'lica"a al li*ro+ ,$% 'o'$lar !n la !"a" In!"ia Co,o !s'!Io sir ! 'ara !n,!n"ar la con"$cta "! los .orn*r!s ! i3$al,!nt! !st al s!r icio "! la !ns!)an<a+ co,o !n S'!c$O_] nat$ralP+ "! =- "! B!a$ ois Est %a !n la Bi*lia % !n Plat#n+ Arist#t!l!s % T!r!ncio25- T!,as (r!c$!nt!s !n la 'rosa "!l si3lo B ii- En la *i*liot!ca $! Lastanosa !sta*a !l li*ro "! Barr!"a so*r! TraIano+ asA co,o !l `!l D!s$Ata Bot!ro Di!< li*ros "! la ros#n "! !sta"o &$! tanto .a*Aan a! in(l$ir !n El HGro!-
43
44
E BALTASAR GRACIAN Escri*o *r! ! 'or t$ ,$c.o !nt!n"!rQ corto+ 'or ,i 'oco '!nsar- Ni &$i!ro "!t!n!rt! 'or&$! 'as!s a"!lant!DEDICATORIA
A DON BAUTISTA BRESCIA
Co,o .Gro!+ solicita !n s$ 'atrocinio lo il$str! "! los "! Br!sciaQ co,o a'r!n"i< "! 'r$"!ncia+ 'r!t!n"! s!r instr$i"o "!l ,a!stro "! !llaQ % 'or salir cons$,a"o !n to"a (ac$lta" % ci!ncia+ s! "!"ica a to,ar !l '!c.o "! las "octrinas &$! =,- !ns!)a- Tal sa<#n ,$!stra !n a,a3ar a s!r 3ran"!+ &$! !s 'i!<a "! r!% El HGro!+ con &$! as!3$ra "! =,- !l cari)o % !l "!s!,'!)o "! nK o(!rtaPEDRO DE FUESADA lG 2> Cost!r s$3i!r! &$! !l a$tor % "!stinatario "! !sta "!"icatoria son (icticios Batllori r!c$!r"a &$! Nicols Antonio 6Bi*liot!ca .is'ana no a6 no,*ra al car,!lita (ra% P!"ro "! F$!sa"a+ a$tor "! Nottcta "! San Ro,n 92E58: % "! In(or,aci#n "! la Or"!n A!l Car,!n 92E57: PRIMOR PRIMERO
44
45 C$lta 'ro'i!"a" ($! lla,ar s!)or!ar al "!sc$*rir+ alt!rnan"o l$!3o la ictoria s$I!tosQ si !l &$! co,'r!n"! s!)or!a+ !l &$! s! r!cata n$nca c!"!Co,'ita la "!str!<a "!l a" !rti"o !n t!,'lars!+ con la c$riosi"a" "!l at!nto !n conoc!rl!+ &$! s$!l! Gsta "o*lars! a los 'rinci'ios "! $na t!ntati aN$nca !l "i!stro !n "!st!rrar $na *arra r!,at# al 'ri,!r lanc!Q as! !,'!)an"o con $no 'ara otro+ % si!,'r! a"!lantn"olos=!ntaIas son "! !nt! in(inito !n i"ar ,$c.o con r!sto "! in(ini"a"- Esta 'ri,!ra r!3la "! 3ran"!<a a" i!rt!+ si no !l s!r in(initos+ a 'ar!c!rlo+ &$! no !s s$til!<a co,KnEn !st! !nt!n"!r+ nin3$no !scr$'$l!ar a'la$sos a la cr$"a 'ara"oIa "!l sa*io "! Mitil!n!-24 Ms !s la ,ita" &$! !l to"o+ O'or&$! $na ,ita" !n alar"! % otra !n !,'!)o+ ,s !s &$! $n to"o "!clara"oP2J 'racti&$! !n Gl A$t#3ra(o "! El HGro!+ !st$"ia"o 'or Ro,!ra Na arro+ !l a$tor $tili<a !B!rcit! 2E La i"!a "! !st! 'ri,or s! r!'it! !n El Discr!to+ @@I=- % (r!c$!nt!,!nt! !n !l Orc$lo 24 sa*io "! Mit!l!n! Pitaco+ $no "! los si!t! sa*ios "! Gr!cia JQ!ro la (ras! &$! l! atri*$%! (i3$ra !n H!sio"o- Los tra*aIos % los atas+ >1
45
46 8 BALTASAR GRACIAN C$! I$*ila"o !n Gsta+ co,o !n to"as las "!,s "!str!<as+ a&$!l 3ran r!% 'ri,!ro "!l N$! o M$n"o+ Klti,o "! Ara3#n+ si no !l Non 'l$s $ltra "! s$s .!roicos r!%!s-28 Entr!t!nAa !st! cat#lico ,onarca+ at!ntos si!,'r!+ a to"os s$s con6r!%!s+ ,s con las 'r!n"as "! s$ ni,o+ &$! ca"a "Aa "! n$! o *rilla*a+ &$! con las n$! as coronas &$! c!)AaP!ro a &$i!n "!sl$,.r# !st! c!ntro "! los ra%os "! la 'r$"!ncia+ 3ran r!sta$ra"or "! la ,onar&$Aa 3o"a+ ($!+ c$an"o ,s+ a s$ .!roica consort!+ "!s'$Gs a los ta.Kr!s "!l 'alacio+27 s$til!s a *r$I$l!ar !l n$! o r!%+ "!s !la"os a son"arl! !l (on"o+ at!ntos a ,!"irl! !l alorP!ro M&$G a" !rti"o s! l!s '!r,itAa % "!t!nAa C!rnan"og+ M &$G ca$to s! l!s conc!"Aa % s! A!s n!3a*ag %+ al (in+ 3an#l!sM O.+ ar#n can"i"o01 "! la (a,ag TK+ &$! as'iras a la 3(an"!<a[ al!rta al Pri,or6 To"os t! cono<can+ nin3$no t! a*ar&$!Q &$! con !sta tr!ta+ lo ,o"!ra"o 'ar!c!r ,$c.o+ % lo ,$c.o in(inito+ % lo in(inito ,sPRIMOR II
Ci(rar la ol$nta"
T UEGO &$!"arAa !l art!+ si "ictan"o r!cato a los tGr,inos 6LZW "! la ca'aci"a"+ no !ncar3as! "isi,$lo a los A,'!t$s "!l a(!ctoEst tan acr!"ita"a !sta 'art! "! s$til!<a+ &$! so*r! !lla l! antaron Ti*!rio % L$is 02 to"a s$ ,&$ina % 'olAticaSi to"o !Bc!so !n s!cr!to lo !s !n ca$"al+ sacra,!ntar $na ol$nta" s!r so*!ranAa- Son los ac.a&$!s "! la ol$nta" "!s,a%os "! la r!'$taci#nQ % si s! "!claran ,$!r! co,Kn,!nt!El 'ri,!r !s($!r<o ll!3a a iol!ntarlos+ a "isi,$larlos Yf[6 C!rnarP"o !l Cat#lico- So*r! la 3ran a",iraci#n &$! Gra"an 'or s$ '!rsonali"a"+ consKlt!s! !l tra*aIo "! C!rrari- tc!(i$r!s "!l 'alacio; cort!sanos
cfn"[A"`S6 !n la !"ici#n "! 2S57 % !n !l A$t#3ra(o s! l!! canr] "!*! s!r !l tGr,ino a"!c$a"o a I$<3ar 72
A H[ OcanWDi"a"o "! la 3ran"!3aP+
WZh , D 4f_ @I "! Crancia- A Gl s! r!(i!r! ta,*iGn % co,o t#'ico+ (a OA (oMicOI El Discr!to+ A3$"!<a % El Critic#n- S!3Kn C!rrari n+ o a6 6 .acia !l r!% (rancGs !st r!laciona"a con !l conoci,i!nto &$! VCacAan t$ o "! las M!,orias "! C!li'! "! Ca,in!s "! los .!c.os oA $n"Gci,o % Carlos octa o+ tra"$ci"as 'or D$an "! =itrin ":+ 'rior % 'ro isor "! Calata%$"-
46
47
EL HROE 7
!l s!3$n"o- A&$!llo ti!n! ,s "! lo al!rosoQ !sto+ "! lo ast$toF$i!n s! l!s rin"!+ *aIa "! .o,*r! a *r$toQ &$i!n los r!*o<a+ cons!r a+ 'or lo ,!nos !n a'ari!ncias+ !l crG"itoAr3$%! !,in!ncia "! ca$"al '!n!trar to"a ol$nta" aI!na+ % concl$%! s$'!riori"a" sa*!r c!lar la 'ro'iaLo ,is,o !s "!sc$*rirl! a $n ar#n $n a(!cto+ &$! a*rirl! $n 'ortillo a la (ortal!<a "!l ca$"al+ '$!s 'or allA ,a&$inan 'olAtica,!nt! los at!ntos+ % las ,s !c!s asaltan con tri$n(o- Sa*i"os los a(!ctos+ son sa*i"as las !ntra"as % sali"as "! $na ol$nta"+ con s!)orAo !n !lla a to"as .orasSo)# "ios!s a ,$c.os la in.$,ana 3!ntili"a"+ a$n no con la ,ita" "! .a<a)as "! Al!Ian"ro+0_ % n!3#l! al la$r!a"o Mac!"#n !l 'r!"ica,!nto a la cat!r a "! "!i"a"!s- Al &$! oc$'# ,$c.o ,$n"o+ no l! s!)al# 'oco ci!loQ '!ro ^"! "#n"! tanta !scas!<+ c$n"o tanta 'ro"i3ali"a"f Aso,*r# Al!Ian"ro lo il$str! "! s$s 'ro!<as con lo $l3ar "! s$s ($ror!s+ % "!s,inti#s! a sA ,is,o+ tantas !c!s tri$n(ant!+ con r!n"irs! a la a ilant!< "!l a(!cto- Sir i#l! 'oco con&$istar $n ,$n"o+ si '!r"i# !l 'atri,onio "! $n 'rAnci'!+ &$! !s la r!'$taci#nEs Cari*"is "! la !Bc!l!ncia la !Bor*itancia irasci*l!+ % Scila0H "! la r!'$taci#n+ la "!,asAa conc$'isci*l!Ati!n"a+ '$!s+ !l ar#n !Bc!l!nt!+ 'ri,!ro a iol!ntar s$s 'asion!sQ c$an"o ,!nos+ a sola'arlas con tal "!str!<a+ &$! nin3$na contratr!ta aci!rt! a "!sci(rar s$ ol$nta"A isa !st! 'ri,or a s!r !nt!n"i"os no siGn"olo+ % 'asa a"!lant! a oc$ltar to"o "!(!cto+ "!s,inti!n"o las atala%as "! los "!sc$i"os % "!sA$,*ran"o los linc!s "! la aI!na osc$ri"a"A&$!lla cat#lica a,a<onaf_ "!s"! &$i!n Es'a)a no t$ o &$! !n i"iar las C!no*ias+ To,iris+ S!,Ara,is % Pantasil!as+0J '$"o s!r orc$lo "! !stas s$til!<as- Enc!rr*as! a 'arir !n !l r!tr!t! ,s osc$ro+ % c!lan"o !l connat$ral "!6 00- Al!Ian"ro Ma3no a'ar!c! r!it!ra"a,!nt! 6s!3Rn SGn!ca+ EIrist$la+ 225+ 086 co,o !I!,'lo "! 3ran"!<a .!roica &$! s! so,!ti# a la tiranAa "! las 'asion!s 05 Ca,*is Escita; ,onstr$os &$! ac!c.a*an !l !str!c.o "! M!sina- Cari*"is+ tr!s !c!s al "Aa+ a*sor*Aa a3ria "!l ,ar tra3n"os! to"o lo &$! (lota*a+ incl$so los *arcos &$! s! .alla*an !n !lla El c$!r'o "! Escila !n s$ 'art! in(!rior+ !sta*a ro"!a"o "! '!rros+ ani,ail!s (!roc!s &$! "! ora*an c$anto !ncontra*an a s$ alcanc! 9Horn!ro+ O"is!a+ @II+ 45 ss-: 0>- Isa*!l la Cat#lica
47
48
0J- C!no*io6 s!'ti,ia C!no*ia+ r!ina "! Pal,iraQ To,irts+ r!ina &$! !nci# a Ciro !l Gran"!Q S!,Ara,is+ r!ina "! Ba*iloniaQ Pantasil!a+ r!ina &$! ,$ri# a ,anos "! A&$il!s-
48
49
21 BALTASAR GRACIN
coroQ la innata ,aI!sta" !c.a*a $n s!llo a los s$s'iros "! s$ r!al '!c.o+ sin &$! s! l! oI!s! $n a Z % $_2 !l` "! tini!*las a los "!s,an!s "!l s!,*l#t!6 P!ro &$i!n asA ,!n$"!a*a !n tan !Bc$sa*l!s ac.a&$!s "!l r!cato+ Mc#,o &$! !scr$6 '$l!arAa !n los "!l crG"itog No 3ra"$a*a "! n!cio !l car"!nal Ma"r$cio0E al &$! a*orta $na n!c!"a" sino al &$!6 co,!ti"a+ no sa*! a.o3arlaAcc!si*l! !s !l '[ri,or a i__2 aronZ calla"oQ cali(ica"a inclinaci#n+ ,!Iora"a "!l art! 'r!n"a "! "i ini"a"+ si no 'or nat$ral!<a+ 'or s!,!Ian<a- [ PRIMOR in
Gra"Kan !n 'ri,!r l$3ar los a'asiona"os al !nt!n"i,i!nto 'or ori3!n "! to"a 3ran"!<aQ % asA co,o no a",it!n ar#n 3ran"! sin !Bc!sos "! !nt!n"i,i!nto+ asA no conoc!n ar#n !Bc!si a,!nt! !nt!n"i"o sin 3ran"!<aEs lo ,!Ior "! io isi*l! !l .o,*r!+ % !n Gl !l !nt!n"i,i!nto; l$!3o s$s ictorias+ l( ,a%or!s A"!c$as! !sta ca'ital 'r!n"a "! otras "os+ (on"o "! I$icio % !l! aci#n "! ina!nio 2$! (or,an $n 'ro"i3io si s! I$ntan- B [ S!)al# 'r#"i3a,!nt! la (iloso(Aa "os 'ot!ncias al acor"ars! % al !nt!n"!r SK(ras!l! a la 'olAtica con ,s "!r!c.o intro"$cir "i isi#n !ntr! !l I$icio % !l in3!nio+ !ntr! la sin"Gr!sis % la a3$"!<a Sola !sta "istin^i#n "! int!li3!ncias 'asa la !r"a" !scr$'$losa+ con"!nan"o tanta ,$lti'licaci#n "! in3!nios+ a con($si#n "! la ,!,! con la ol$nta"Rs !l I$icio trono "! la 'r$"!ncia+ !s !l in3!nio !s(!ra "! la a3$"!<a+ c$%a !,in!ncia % c$%a ,!"ianAa "!*a 'r!(!rirs!+ !s 'l!ito ant! !l tri*$nal "!l 3$sto- AtGn3o,! a la &$! asA i,'r!ca*a6 OHilo+ Dios t! "G !nt!n"i,i!nto "!l *$!no-P S 0E- Crist#(oro &$i!n s! l! atrl sino !l &$! .!r=Y6T los OFO!PoV o6n*!rna"or "! Miln con Carlos =+ a P Ono !s n!W%o !l &$! .ac! la n!c!"a" la Sa*! !scri*irP &$! Gracin "!*i# sacar "!
49
50
EL HROE 22
La al!ntAa+ la 'rontit$"+ la s$til!<a "! in3!nio- Sol !s "! !st! ,$n"o !n ci(ra+ si no ra%o+ isl$,*r! "! "i ini"a"- To"o .Gro! 'artici'# !Bc!so "! in3!nioSon los "ic.os "! Al!Ian"ro !s'l!n"or!s "! s$s .!c.os- C$! 'ronto CGsar !n !l '!nsar+ co,o !n !l .ac!rMas a'r!cian"o los .Gro!s !r"a"!ros+ !&$i #cas! !n A$3$stino04 lo a$3$sto con lo a3$"o+ % !n !l la$ro08 &$! "io H$!sca 'ara coronar a Ro,a co,'iti!ron la constancia % la a3$"!<aSon tan (!lic!s las 'rontit$"!s "!l in3!nio+ c$an a<ar!s 07 las "! la ol$nta"- Alas son 'ara la 3ran"!<a+ con &$! ,$c.os s! r!,ontaron "!l c!ntro "!l 'ol o al "!l sol !n l$ci,i!ntosDi3n*as! tal !<51 !l Gran T$rco 52 "!s"! $n *alc#n+ ant!s al $l3o "! $n Iar"An &$! al "! la 'la<a+ 'risi#n "! la ,aI!sta" % 3rillos "!l "!coro- Co,!n<# a l!!r $n 'a'!l+ &$!+ o 'or *$rla o 'or "!s!n3a)o "! la ,a%or so*!ranAa+ s! lo ol# !l i!nto "! los oIos a las .oIas- A&$A los 'aI!s+ G,$los "! Gl % "! sA ,is,os+ olaron !scala a*aIo con alas "! lisonIa- Uno "! !llos+ GanA,!"!s "! s$ in3!nio+ s$'o .allar ataIo 'or !l air!Q arroI#s! 'or !l *alc#n- =ol#+ co3i#l! % s$*Aa c$an"o los otros *aIa*an+ % ($! s$*ir con 'ro'i!"a"+ % a$n r!,ontars!Q 'or&$! !l 'rinci'!+ lisonI!a"o !(ica<,!nt!+ l! l! ant# a s$ ali,i!ntoF$! la a3$"!<a+ si no r!ina+ ,!r!c! con6r!inarEs !n to"o 'ort! la ,alilla 50 "! las 'r!n"as+ 3ran 'r!3on!ra "! la r!'$taci#n+ ,a%or r!alc! c$anto ,s s$*li,! !l ($n"a,!ntoSon a3$"!<as corona"as+ or"inarios "ic.os "! $n r!%- Par!ci!ron 3ran"!s t!soros "! ,onarcas+ ,as consGr ans! s$s s!nt!ncias !n !l 3$ar"aIo%as "! la (a,a=a.#l!s ,s a ,$c.os ca,'!on!s tal !< $na a3$"!<a &$! to"o !l .i!rro "! s$s !sc$a"ron!s ar,a"os+ si!n"o 'r!,io "! $na a3$"!<a $na ictoria04 A$3$st,o san A3$stAn '!r,it! ,a%or a3$"!<a$tili<a la (or,a ,s 'r#Bi,a a la latina A$(($s(,$s 'or&$!
08 la$ro san Lor!n<o En A3$"!<a+ Gracin cita !l La$r!l "! la !nc!"ora "t H$!sca+ "! L!"!s,a+ % los E'i3ra,as "! Salinas &$! c!l!*raron !l naci,i'nto % ictorias "!l santo 07 asar!s !n A$t#3ra(o s! l!! Oin(a$stasP+ o< &$! r!!,'la<# 'or Oa<ar!sP+ Ona"a co,Kn !n ($nci#n a"I!ti alP+ co,o s!)ala Ro,!ra Na arro 51 tai !s !n A$t#3ra(o O$n "AaP
50
51
52 3ran t$rco !n la *i*liot!ca "! Lastanosa !sta*a !l Co,!ntario "! las cosas "! lot+ t$rcos+ "! Paolo Gio io+ li*ro "!l &$! '$!"! 'roc!"!r la anGc"ota 50 ,alilla carta &$! s! aco,o"a*a al alor &$! &$!rAa "arl! s$ 'os!!"or
51
52
52
53 5J- ta3arot!s O!s'!ci! "! .alc#n "!l color "!l n!*lAP ! O.i"al3os 'o*r!s &$! s! '!3an "on"! '$!"!n co,!rP 9Co arr$*ias+ T!soro:ini"a"!s "! Plat#n+ % t!Bto con &$! !n (a 'r "!l cora<#n ar,an al3$nos 'l!itos a la int!li3!ncia-52S ^F$G i,'orta &$! !l !nt!n"i,i!nto s! a"!lant!+ si !l cora<#n s! &$!"af Conci*! "$lc!,!nt! !l ca'ric.o "! lo &$! l! c$!sta ,$c.o "! sacar a l$ci,i!nto al cora<#nSon !stGril!s 'or la ,a%or 'art! las s$til!<as "!l "isc$rso+ % Ala&$!an 'or s$ "!lica"!<a !n la !I!c$ci#nProc!"!n 3ran"!s !(!ctos "! 3ran ca$sa+ % 'ort!ntos "! .a<a)as "! $n 'ro"i3io "! cora<#nSon 3i3ant!s los .iIos "! $n cora<#n 3i3ant!- Pr!s$,! si!,'r! !,'!)os "! s$ ta,a)o+ % a(!cta 'ri,!ros as$ntosGran"! ($! !l "! Al!Ian"ro % !l arc.icora<#n+ '$!s c$'o !n $n rinc#n "! Gl to"o !st! ,$n"o .ol3a"a,!nt!+ "!Ian"o l$3ar 'ara otro s!is-S MBi,o !l "! CGsar+ &$! no .alla*a ,!"io !ntr! to"o % na"a-[8 Es !l cora<#n !l !st#,a3o "! la (ort$na+ &$! "i3i!r! con i3$al alor s$s !Btr!,os- Un 3ran *$c.! no s! !,*ara<a con 3ran"!s *oca"os+ no s! !stra3a (cil,!nt! con la a(!ctaci#n+ ni s! ac!"a con la in3ratit$"- Es .a,*r! "! $n 3i3ant! !l .arta<3o "! $n !nanoA&$!l ,ila3ro "!l alor+ "i3o !l "!l(An "! Crancia !ntonc!s % Carlos =II "!s'$Gs+ noti(icn"ol! la s!nt!ncia+ !str$Ia"a !n !l s$'r!,o57 'or los "os r!%!s+ !l "! Crancia+ s$ 'a"r!+ % !l "! In3lat!rra+ s$ anta3onista+ !n &$! l! "!clara*an 'or inca'a< "! s$c!"!r !n la corona "! los lirios+>1 r!s'on"i# in icto &$! s! a'!la*a- Instronl! con a",iraci#n &$! a &$iGn- Y Gl+ &$! a la 3ran"!<a "! s$ cora<#n % a la '$nta "! s$ !s'a"a+ % ali#l!No *rilla tan $(ano !l casi !t!rno "ia,ant! !n ,!"io "! los orac!s car*$nclos+ co,o soli<a 9si asA '$!"! "!cirs! $n .ac!r "!l sol: $n a$3$sto cora<#n !n ,!"io "! las iol!ncias "! $n ri!s3oRo,'i# con solos c$atro "! los s$%os !l A&$il!s ,o"!rno+ Carlos Man$!l "! Sa*o%a+ 'or ,!"io "! c$atroci!ntas cora<as !n!,i3as+ % satis(i<o a la $ni !rsal a",iraci#n+ "i6 5E- Eli'sis &$! '$!"! aI$stars!+ co,o "!s'$Gs !n El Critic#n+ a la i"!a "!l O.o,*r! !n s$ '$ntoP al &$! *rin"aron &$inta!s!ncias SGn!ca % "i ini"a"!s Plat#n54 S!3TAn Ro,!ra Na arro+ Gracin O"iIo si!t! 'or n$,!ral in"!(ini"o &$! !ncar!c! la a*$n"ancia "! $na cosaP55- !ntr! to"o % na"a6 Oa$t C!sar a$t ni.ilP !ra ga "i isa "! CGsar BorIa Pl$tarco !n CGsar+ 4+ a(ir,a*a Oo 'ontA(ic! o "!st!rra"oP
53
54
57- s$6'r!,o; !n A$t#3ra(o+ Os$'r!,o 'arla,!ntoP>1- corona "! lirios+ !,*l!,a "!l r!ino "! Crancia !n la 3$!rra "! los ci!n a)os
54
55
55
56
$n can"il % t#,as!l! la alt$ra a $n ca$"al 'or la !l! aci#n "!l 3$stoEs al3o t!n!rlo *$!no+ !s ,$c.o t!n!rlo r!l! ant!- P!3ans! los 3$stos con la co,$nicaci#n+ % !s s$!rt! to'ar con &$i!n l! ti!n! s$'!rlati oTi!n!n ,$c.os 'or (!lici"a" 9"! 'r!sta"o s!r: 3o<ar "! lo &$! a'!t!c!n+ con"!nan"o a in(!lic!s los "!,sQ '!ro "!s&$Atans! Gstos 'or los ,is,os (ilos+ con &$! !s "! !r la ,ita" "!l ,$n"o riGn"os! "! la otra+ con ,s o ,!nos "! n!c!"a"Es cali"a" $n 3$sto crAtico+ $n 'ala"ar "i(Acil "! satis(ac!rs!Q los ,s ali!nt!s o*I!tos l! t!,!n % las ,s s!3$ras '!r(!ccion!s l! ti!,*lanEs la !sti,aci#n 'r!ciosAsi,a % "! "iscr!tos !l r!3at!arlaQ to"a !scas!< !n ,on!"a "! a'la$so !s .i"al3aQ % al contrario+ "!s'!r"icios "! !sti,a ,!r!c!n casti3o "! "!s'r!cioLa a",iraci#n !s co,Kn,!nt! so*r!!scrito "! la i3noranciaQ no nac! tanto "! la '!r(!cci#n "! los o*I!tos+ c$anto "! la i,'!r(!cci#n "! los conc!'tos- Son Knicas las '!r(!ccion!s "! 'ri,!ra ,a3nit$"Q s!a+ '$!s+ raro !l a'r!cioF$i!n t$ o 3$sto r!% ($! !l 'r$"!nt! "! los Cili'os "! Es'a)a+>5 .!c.o si!,'r! a o*I!tos ,ila3ros+ &$! n$nca s! 'a3a*a sino "! lo &$! !ra ,ara illa !n s$ s!ri!Pr!s!nt#l! $n ,!rca"!r 'ort$3$Gs $na !str!lla "! la ti!rra+ "i3o $n "ia,ant! "! Ori!nt!+ ci(ra "! la ri&$!<a+ 'as,o "!l r!s'lan"orQ % c$an"o to"os a3$ar"a*an+ si no a",iracion!s+ r!'aros !n Cili'o+ !sc$c.aron "!s"!n!s+ no 'or&$! a(!ctas! !l 3ran ,onarca lo "!sco,!"i"o+ co,o lo 3ra !+ sino 'or&$! $n 3$sto .!c.o si!,'r! a ,ila3ros "! nat$ral!<a % art! no s! 'ica asA $l3ar,!nt!- MF$G 'aso Gst! 'ara $na .i"al3a (antasAag OS!)or 6"iIo6+ s!t!nta ,il "$ca"os &$! a*r! iG !n !st! "i3no ni!to "!l sol+ no son "! as&$!ar-P A'r!t# !l '$nto Cili'o % "AIol!O^En &$G '!nsa*ais c$an"o "ist!is tantofP OS!)or 6ac$"i# !l 'ort$3$Gs+ co,o tal6+ '!nsa*a !n &$! .a*Aa $n r!% Cili'o II !n !l ,$n"o-P Ca%#l! al ,onarca !n 'ica"$ra ,s la a3$"!<a &$! la 'r!ciosi"a"+ % ,an"# l$!3o 'a3arl! !l "ia,ant! % 'r!,iarl! !l "ic.o+ ost!ntan"o la s$'!riori"a" "! s$ 3$sto !n !l 'r!cio % !n !l 'r!,io->> Si!nt!n al3$nos &$! !l &$! no !Bc!"! !n ala*ar+ it$'!ra- Yo "irAa &$! las o*ras "! ala*an<a son ,!n3$as "! la >5- C!ai'! II>>- La anGc"ota 'roc!"! "! los D!tti "! Bot!ro-
56
57
2E BALTASAR GRAC2AN
ca'aci"a"+ % &$! !l &$! ala*a so*ra"o+ o s! *$rla "! sA o "! los otrosNo t!nAa 'or o(icial !l 3ri!3o A3!silao>J !l &$! cal<a*a a $n 'i3,!o !l <a'ato !n Enc!la"o+>1 % !n ,at!ria "! ala*an<a+ !s art! ,!"ir I$stoEsta*a !l ,$n"o ll!no "! las 'ro!<as "!l &$! ($! al*a "!l ,a%or sol+ "i3o "! las ictorias "! "on H!rnan"o l ar!< "! Tol!"oQ >4 % con ll! ar $n ,$n"o+ no ,!"ia*an s$ 3$stoQ !Btra)n"ol! la ca$sa+ "iIo &$!+ !n c$ar!nta a)os "! !nc!r+ t!ni!n"o 'or ca,'o to"a E$ro'a+ 'or *lason!s to"as las !,'r!sas "! s$ ti!,'o+ l! 'ar!cAa to"o na"a+ '$!s n$nca .a*Aa isto !IGrcito "! t$rcos "!lant!+ "on"! la ictoria ($!ra tri$n(o "! la "!str!<a+ % no "!l 'o"!r+ "on"! la !Bc!si a 'ot!ncia .$,illa"a !nsal<ara la !B'!ri!ncia % !l alor "! $n ca$"illo Tanto !s ,!n!st!r 'ara acallar !l 3$sto "! $n .Gro!No a,a!stra !st! 'ri,or a s!r Mo,o >B $n ar#n c$lto+ &$! !s ins$(ri*l! "!st!,'lan<aQ sA a s!r int!3Grri,o c!nsor "! lo &$! al!- Hac!n al3$nos !scla o al I$icio "!l a(!cto+ '!r irti!n"o los o(icios al sol % las tini!*lasM!r!<ca ca"a cosa la !sti,aci#n 'or sA+ no 'or so*ornos "!l 3$stoS#lo $n 3ran conoci,i!nto+ (a or!ci"o "! $na 3ran 'rctica+ ll!3a a sa*!r los 'r!cios "! las '!r(!ccion!s- Y "on"! !l "iscr!to no '$!"! lisa,!nt! otar+ no s! arroI!Q "!tGn3as!+ no "!sc$*ra ant!s la (alta 'ro'ia &$! la so*ra !Btra)aPRIMOR =I
E,in!ncia !n lo ,!Ior
ABARCAR to"a '!r(!cci#n s#lo s! conc!"! al 'ri,!r s!r &$!+ 'or no r!ci*irlo "! otro+ no s$(r! li,itacion!s- D! las 'r!n"as $nas "a !l ci!lo+ otras li*ra a la in"$stria+ $na ni "os no *astan a r!al<ar $n s$I!toQ c$anto "!s6 >J A3!s[Alao s! r!)!r! a A3!silao 22+ r!% "! Es'arta 9>>>65E1 a C :- !nc!"or !n las 3$!rras corintias % sal a"or 'or "os !c!s "! s$ '$!*lo S$ i"a .a si"o narra"a 'or D!no(ont!+ Pl$tarco+ N!'ot! % Dio"oro >E Enc!la"o 3i3ant! &$! .a*ita *aIo !l Etna 9=ir3ilio+ En!i"a+ 5: >4 H!rnan"o l ar!< "! Tol!"o+ t!rc!r "$&$! "O Al*a 92J1462J80: La anGc"ota '$"i!ra 'roc!"!r "!l li*ro "! Bot!ro a$n&$! s! !nc$!ntra ta,*iGn !n Co,Gntanos "! la 3$!rra &$! !l D$&$! "! Al*a .a .!c.o contra G$ill!r,o "! Nassa$+ "! Alonso "! Ulloa >8 Mo,o si3$i!n"o a H!sio"o+ la '!rsoni(icaci#n "!l sarcas,o
57
58
EL HROE 24
tit$%# !l ci!lo "! las nat$ral!s s$'la la "ili3!ncia !n las a"&$iri"as- A&$Gllas son .iIas "!l (a or+ Gstas "! loa*l! in"$stria+ % no s$!l!n s!r las ,!nos no*l!sPoco !s ,!n!st!r 'ara in"i i"$o+ ,$c.o 'ara $ni !rsalQ % son tan raros Gstos+ &$! s! ni!3an co,Kn,!nt! a la r!ali"a"+ si s! conc!"!n al conc!'toNo !s $no solo !n &$! al! 'or ,$c.os- Gran"! !Bc!l!ncia !n $na int!nsa sin3$lari"a"+ ci(rar to"a $na cat!3orAa % !&$i al!rlaNo to"a art! ,!r!c! !sti,aci#n ni to"o !,'l!o lo3ra crG"ito- Sa*!rlo to"o no s! c!ns$raQ 'racticarlo to"o s!rAa '!car contra la r!'$taci#nS!r !,in!nt! !n 'ro(!si#n .$,il"! !s s!r 3ran"! !n lo 'oco+ !s s!r al3o !n na"a- F$!"ars! !n $na ,!"ianAa a'o%a la $ni !rsali"a"Q 'asar a !,in!ncia "!sl$c! !l crG"itoDistaron ,$c.o los "os Cili'os+ !l "! Es'a)a % Mac!"onia- EBtra)# !l 'ri,!ro !n to"o % s!3$n"o !n !l r!no,*r!+ al 'rAnci'!+ !l cantar !n s$ r!tr!t!+ % a*on# !n Mac!"#n a Al!Ian"ro !l corr!r !n !l !sta"io- C$! a&$Glla '$nt$ali"a" "! $n 'r$"!nt!+ ($! Gst! "!sc$i"o "! la 3ran"!<a- P!ro corri"o Al!Ian"ro+ ant!s &$! corr!"or+ ac$"i# *i!n+ &$! co,'!tir con r!%!s+ aKn+ aKnLo &$! ti!n! ,s "! lo "!l!ita*l! ti!n! ,!nos "! lo .!roico+ co,Kn,!nt!No "!*! $n ar#n ,Bi,o li,itars! a $na ni a otra '!r(!cci#n+ sino con a,*icion!s "! in(ini"a" as'irar a $na $ni !rsali"a" 'la$si*l!+ corr!s'on"i!n"o la int!nci#n "! las noticias a la !Bc!l!ncia "! las art!sNi *asta c$al&$i!ra li3!ra co3nici#n+ !,'!)o "! corri"a+ &$! s$!l! s!r ,s nota "! ana loc$aci"a" &$! crG"ito "! ($n"a,!ntal !nt!r!<aAlcan<ar !,in!ncia !n to"o no !s !l ,!nor "! los i,'osi*l!sQ no 'or (loI!"a" "! la a,*ici#n+ sA "! la "ili3!ncia % a$n "! la i"a- Es !l !I!rcicio !l ,!"io 'ara la cons$,aci#n !n lo &$! s! 'ro(!sa+ % (alta a lo ,!Ior !l ti!,'o 6% ,s 'r!sto !l 3$sto6 !n tan 'roliIa 'rcticaM$c.as ,!"ianAas no *astan a a3r!3ar $na 3ran"!<a+ % so*ra sola $na !,in!ncia a as!3$rar s$'!riori"a"No .a .a*i"o .Gro! sin !,in!ncia !n al3o+ 'or&$! !s carct!r "! la 3ran"!<aQ % c$anto ,s cali(ica"o !l !,'l!o+ ,s 3loriosa la 'la$si*ili"a"- Es la !,in!ncia !n a !ntaIa"a 'r!n"a 'art! "! so*!ranAa+ '$!s ll!3a a 'r!t!n"!r s$ ,o"o "! !n!raci#n-
58
59
59
60 HUBIERAN si"o al3$nos (GniB !n los !,'l!os+ a no irl!s otros "!lant!- Gran !ntaIa !l s!r 'ri,!ro+ % si con !,in!ncia+ "o*la"a- Gana !n i3$al"a" !l &$! 3an# "! ,anoSon t!ni"os 'or i,ita"or!s "! los 'asa"os los &$! l!s si3$!nQ % 'or ,s &$! s$"!n+ no '$!"!n '$r3ar la 'r!s$nci#n "! i,itaci#nAl<ans! los 'ri,!ros con !l ,a%ora<3o "! la (a,a+ % &$!"an 'ara los s!3$n"os ,al 'a3a"os ali,!ntosD!I# "! !sti,ar la no !l!ra 3!ntili"a" a los in !ntor!s "! las art!s+ % 'as# a !n!rarlosTroc# la !sti,a !n c$lto+ or"inario !rror+ '!ro &$! !Ba3!ra lo &$! al! $na 'ri,!riaMas no consist! la 3ala !n s!r 'ri,!ro !n ti!,'o+ sino !n s!r !l 'ri,!ro !n la !,in!nciaEs la 'l$rali"a" "!scrG"ito "! sA ,is,a+ a$n !n 'r!ciosos &$ilat!s+ % al contrario+ la rari"a" !ncar!c! la ,o"!ra"a '!r(!cci#nEs+ '$!s+ "!str!<a no co,Kn in !ntar n$! a s!n"a 'ara la !Bc!l!ncia+ "!sc$*rir ,o"!rno r$,*o 'ara la c!l!*ri"a"- Son ,$lti'lica"os los ca,inos &$! ll! an a la sin3$lari"a"+ no to"os s!n"!r!a"os- Los ,s n$! os+ a$n&$! ar"$os+ s$!l!n s!r ataIos 'ara la 3ran"!<aEc.#s! sa*ia,!nt! Salo,#n 'or lo 'acA(ico+ c!"iGn"ol! a s$ 'a"r! lo 3$!rr!ro- M$"# !l r$,*o % ll!3# con ,!nos "i(ic$lta" al 'r!"ica,!nto "! los .Gro!sA(!ct# Ti*!rio cons!3$ir 'or lo 'olAtico lo &$! A$3$sto 'or lo ,a3nni,oY n$!stro 3ran Cili'o 3o*!rn# "!s"! !l trono "! s$ 'r$"!ncia to"o !l ,$n"o+ con 'as,o "! to"os los si3losQ % si !l CGsar+ s$ in icto 'a"r!+ ($! $n 'ro"i3io "! !s($!r<o+ Cili'o lo ($! "! la 'r$"!nciaAsc!n"i!ron con !st! a iso ,$c.os "! los sol!s "! la I3l!sia al cGnitJ1 "! la c!l!*ri"a"- Unos 'or lo !,in!nt! santo+ otros 'or lo s$,a,!nt! "octoQ c$l 'or la ,a3ni(ic!ncia !n las (*ricas+ % c$l 'or sa*!r r!al<ar la "i3ni"a"Con !sta no !"a" "! as$ntos s! .ici!ron l$3ar si!,'r! los a" !rti"os !n la ,atrAc$la "! los ,a3nosJ1 c!,t ($! corr!3i"o !n A$t#3ra(o 'or Oc!)i"P+ la (or,a r!3istra"a !n !l T!soro "! Co arr$*ias
60
61
61
62 J0- Alci"!s; HGrc$l!s Con to"o !sto+ 'r!(i!r!n al3$nos+ % no los ,!nos I$iciosos+ !l as$nto 'ri,oroso al ,s 'la$si*l!+ % '$!"! ,s con !llos la a",iraci#n "! 'ocos &$! !l a'la$so "! ,$c.os+ si $l3ar!sMila3ros "! i3norant!s lla,an a los !,'!)os 'la$si*l!sLo ar"$o+ lo 'ri,oroso "! $n s$'!rior as$nto 'ocos lo '!rci*!n+ '!ro !,in!nt!s+ % asA lo acr!"itan raros- La (acili"a" "!l 'la$si*l! '!r,At!s! a to"os $l3ari<ars!+ % asA !l a'la$so ti!n! "! or"inario lo &$! "! $ni !rsal=!nc! la int!nci#n "! 'ocos a la n$,!rosi"a" "! $n $l3o !nt!roP!ro "!str!<a !s to'ar con los !,'l!os 'la$si*l!s- P$nto !s "! "iscr!ci#n so*ornar la at!nci#n co,Kn !n !l as$nto 'la$si*l!Q ,ani(iGstas! a to"os la !,in!ncia+ % a otos "! to"os s! 3ra"$# la r!'$taci#nDG*ans! !sti,ar !n ,s los ,s- Es 'al'a*l! la !Bc!l!ncia !n tal!s .a<a)as+ % si con ! i"!ncia+ 'la$si*l!Q las 'ri,orosas ti!n!n ,$c.o "! ,!ta(Asico+ "!Ian"o la c!l!*ri"a" !n o'inion!sE,'l!o 'la$si*l! lla,o a&$!l &$! s! !I!c$ta a ista "! to"os % a 3$sto "! to"os+ con !l ($n"a,!nto si!,'r! "! la r!'$taci#n+ 'or !Bcl$ir a&$Gllos+ tan (altos "! crG"ito c$an so*ra"os "! ost!ntaci#n- Rico i ! "! a'la$so $n .istri#n+ % '!r!c! "! crG"itoS!r+ '$!s+ !,in!nt! !n .i"al3o+ as$nto !B'$!sto al $ni !rsal t!atro+ !so !s cons!3$ir a$3$sta 'la$si*ili"a"^F$G 'rAnci'!s oc$'an los catlo3os "! la (a,a+ sino los 3$!rr!rosf A !llos s! l!s "!*! !n 'ro'i!"a" !l r!no,*r! "! ,a3nos- Ll!nan !l ,$n"o "! a'la$so+ los si3los "! (a,a+ los li*ros "! 'ro!<as+ 'or&$! lo *!licoso ti!n! ,s "! 'la$si*l! &$! lo 'acA(icoEntr! los I$!c!s s! !ntr!sacan los I$stici!ros a in,ortal!s+ 'or&$! la I$sticia sin cr$!l"a" si!,'r! ($! ,s ac!'ta al $l3o &$! la 'i!"a" r!,isaEn los as$ntos "!l in3!nio tri$n(# si!,'r! la 'la$si*ili"a"- Lo s$a ! "! $n "isc$rso 'la$si*l! r!cr!a !l al,a+ lisonI!a !l oA"oQ &$! lo s!co "! $n conc!'to ,!ta(Asico los ator,!nta % !n(a"a-
62
63
63
64 Si !l ,onarca .$*i!ra "! r!'artir las ,!cnicas tar!as 6OS!" os la*ra"or % os s!" ,arin!roP6+ rin"iGras! l$!3o J5 S! r!(i!r! al !rso "! Horacio Min!r aP 9Ars PoGtica+ 58J:
OT$ ,i in ita "ic!s (aci!sn! a la i,'osi*ili"a"- Nin3$no !st$ i!ra cont!nto a$n con !l ,s ci il !,'l!o+ % a.ora la !l!cci#n 'ro'inas! ci!3a a$n 'or !l ,s illanoTanto '$!"! la inclinaci#n+ % si s! a$na con las ($!r<as+ to"o lo s$I!tanQ '!ro lo or"inario !s "!sa !nirs!Proc$r!+ '$!s+ !l ar#n 'r$"!nt! .ala3ar !l 3$sto % atra!rl! sin iol!ncias "! "!s'oti&$!< a ,!"irs! con las ($!r<as+ % r!conoci"a $na !< la 'r!n"a r!l! ant!+ !,'lG!la (!li<,!nt!N$nca .$*i!ra ll!3a"o a s!r Al!Ian"ro !s'a)ol % CGsar in"iano+ !l 'ro"i3ioso ,ar&$Gs "!l =all!+ "on C!rnan"o CortGs+J> si no .$*i!ra *araIa"o los !,'l!osQ c$an"o ,s+ 'or las l!tras .$*i!ra ll!3a"o a $na $l3arAsi,a ,!"ianAa+ % 'or las ar,as s! !,'in# a la c$,*r! "! la !,in!ncia+ '$!s .i<o trinca con Al!Ian"ro % CGsar+ r!'artiGn"os! !ntr! los tr!s la con&$ista "!l ,$n"o 'or s$s 'art!sPRIMOR @
64
65
65
66 JE- Las s!nt!ncias "! Horacio J4- El car"!nal6in(ant! "on C!rnan"o ($! .!r,ano "!l r!% C!li'! I= "!l in(ant! "on Carlos Inici# la carr!ra !cl!sistica a los "i!< a)os+ '!ro ($! 3o*!rna"or % canitn 3!n!ral !n Clan"!s ! Italia Est$ o al (r!nt! "! las tro'as !soa)olas ! i,'!rial!s !n la *atalla "! NEr"lin3!n 92E5>:+ 3ana"a al !IGrcito "! S$!ciaMart!+ &$into "! los Carlos+ 'ara &$! !st$ i!ra !l alor !n s$ !s(!ra- T!,i# ,s a sola !lla &$! a to"os6ios t!rcios "! Poni!nt!+ cont!,'laci#n "! otrosA,ain# aKn a ti!,'o % ali#l!+ %a &$! no la r!'$taci#n+ '$!s s! r!tira*a "! !lla+ la coronaNo asA !l 'ri,!r Crancisco "! Crancia &$! a(!cto i3norar s$ (ort$na % la "!l CGsarQ % asi 'or "!linc$!nt! "! 'r$"!ncia+ ($! con"!na"o a 'risi#n-J8 C3ans! "! or"inario la 'r#s'!ra % a" !rsa (ort$na a los "!l la"o- Ati!n"a+ '$!s+ !l "iscr!to a la"!ars!+ % !n !l I$!3o "! !st! tri$n(o+ s!'a !ncartars! % "!scartars! con 3ananciaPRIMOR @I
66
E1- La (ras! "! D$an "! M!"iGis+ ,ar&$Gs "! Mari3nano 'roc!"!+ s!3Kn Cost!r+ "! El Princi'! "! Ma&$ia !loQ '!ro Gracin '$"o to6 roarla "! la aco,o"aci#n &$! "! !lla .i<o Bot!ro !n los D!tttE2 *!lla airosa La (ras! s! r!'it! !n Orc$lo+ 0J4
67
68
68
69 E5- Policrat!s+ tirano "! Sa,os+ s!3Kn c$!nta H!ro"oto+ arroI# al ,ar $n anillo co,o sacri(icio % 'ara no s$scitar la !n i"ia "! los "ios!s P!ro+ 'ocos "Aas "!s'$Gs+ !l '!< &$! l! r!3ala*a $n '!sca"or lo cont!nAa !n !l i!ntr! E> ,ont! Mical!ns!6 !l ,ont! "on"! ($! ,$!rto PolAcrat!s 'or or"!n "!l stra'a "! Ca,*is!s+ Or!st!s EJ !l con\! B!lAsono6 !l (a,oso 3!n!ral "!l !,'!ra"or D$sti6 ,ano EE La caA"a "! "on Al aro "! L$na+ ali"o "! D$an II "! Castilla+ % s$ "!ca'itaci#n !n 2>J5 !s $n ,oti o &$! a'ar!c! con (r!c$!ncia !n las r!(l!Bion!s 'olAticas "!l *arroco so*r! la in!sta*ili"a" "!l 'o"!r'$!s+ ant!s "! aca*arlo+ ll!3# otro corr!o con la i"a % la corona &$!+ 'or ,$!rt! "!l r!%+ l! 'r!s!nta*a Grana"a-14 Tantos s$*i!ron "!l c$c.illo a la corona co,o *aIaron "! la corona al c$c.illo- G#,!ns! ,!Ior los *$!nos *oca"os "! la s$!rt! con !l a3ri"$lc! "! $n a<arEs corsaria la (ort$na+ &$! !s'!ra a &$! car3$!n los *aI!l!s- S!a la contratr!ta antici'ars! a to,ar '$!rtoPRIMOR @II
69
70
Pr!3$nt# $n "Aa !st! r!% a s$ conti3$os; O^F$G .ac! G$isa+ &$! asA .!c.i<a las 3!nt!sfP R!s'on"i# $no+ !Btra6 E4 S!3Kn Cost!r+ la anGc"ota 'roc!"! "! los D!ttt "! Bot!ro E8 Cost!r a(ir,a &$! !st! ca'At$lo 'roc!"! "ir!cta,!nt! "!l Honn!t! .o,,! "! Car!tE7- El "$&$! $! G$isa ($! "!(!nsor "!l catolicis,o !n Crancia %- !n(r!nta"o a Enri&$! in+ s! a'roBi,# a la 'olAtica "! C!li'! II A la in(l$!ncia "! los G$isa s! "!*! la (or,aci#n "! la Li3a Cat#lica 92J4E62J81:-
70
71 H_[
08 BALTASAR GRACIAN
a3ant! $lico 'or Knico !n !stos ti!,'os; OSir!+ hacer *i!n a to"as ,anosQ al &$! no ll!3an "!r!c.a,!nt! s$s *!nG olos in(l$Ios+ alcan<an 'or r!(l!Bi#nQ % c$an"o no o*ras+ 'ala*ras- No .a% *o"a &$! no (!st!I!+ *a$tis,o &$! no a'a"rin!+ !nti!rro &$! no .onr!Q !s cortGs+ .$,ano+ li*!ral+ .onra"or "! to"os+ ,$r,$ra"or "! nin3$no+ % !n s$,a+ Gl !s !l r!% !n !l a(!cto+ si $!stra ,aI!sta" !n !l !(!cto-P C!li< 3racia si la .!r,anara con la "! s$ r!%+ &$! no !s "! !s!ncia !l !Bcl$irs!+ 'or ,s &$! !ncar!<ca Ba%ac!to41 &$! la 'la$si*ili"a" "!l ,inistro ca$sa r!c!lo al 'atr#nY "! !r"a" &$! la "! Dios+ "!l r!% % "! las 3!nt!s son tr!s Gracias ,s *!llas &$! las &$! (in3i!ron los anti3$os-S Dans! la ,ano $na a otra+ !nla<n"os! a'r!ta"a,!nt! to"as tr!s+ % si .a "! (altar al3$na+ s!a 'or or"!nEl ,s 'o"!roso .!c.i<o 'ara s!r a,a"o !s a,ar- Es arr!*ata"o !l $l3o !n 'ros!3$ir+ si ($rioso !n '!rs!3$irEl 'ri,!r ,# il "! s$ sG&$ito+ "!s'$Gs "! la o'ini#n+ !s la cort!sAa % la 3!n!rosi"a"Q con Gstas ll!3# Tito a s!r lla,a"o OD!licias "!l or*!PI3$ala la 'ala*ra (a ora*l! "! $n s$'!rior a la o*ra "! $n i3$al+ % !Bc!"! la cort!sAa "! $n 'rAnci'! al "on "! $n ci$"a"anoCon s#lo ol i"ars! 'or *r! ! rato "! s$ ,aI!sta" !l ,a3nni,o "on Alonso+ a'!n"os! "!l ca*allo 'ara socorr!r a $n illano+ con&$ist# las 3$arn!ci"as ,$rallas "! Ga!ta+40 &$! a ($!r<a "! *o,*ar"as no ,!llara !n ,$c.os "Aas- Entr# 'ri,!ro !n los cora<on!s+ % l$!3o con tri$n(o !n la ci$"a"No l! .allan al3$nos "!st!,'la"a,!nt! crAticos al 3ran"! "! los ca'itan!s % 3i3ant! !ntr! .Gro!s otros ,Gritos 'ara s$ antono,asia sino la *!n! ol!ncia co,KnDirAa %o &$! !ntr! la 'l$rali"a" "! 'r!n"as ,!r!c!"ora ca"a $na "!l 'la$si*l! r!no,*r!+ Gsta ($! (!licAsi,aHa% 3racia "! .istoria"or!s ta,*iGn+ tan "! co"icia c$an "! in,ortali"a"+ 'or&$! son s$s 'l$,as las "! la (a,a- R!tratan+ no los aci!rtos "! la nat$ral!<a+ sino los "!l al,a41 Ba%ac!to P$!"! r!(!rirs! a Ba%ac!to I 925>462>15:+ !nc!"or !n S!r ia+ Mac!"onia+ T!salia+ % ar*itro "! E$ro'a % Asia M!nor El r!% S!3is,$n"o "! Polonia l! ant# contra Gl $na cr$<a"a Las tro'as ,an"a"as 'or D$an Sin Mi!"o ($!ron "!rrota"as !n Nico6
71
72
'o.s 9257E: 42 Las Tr!s Gracias+ .nas "! =!n$s % Baco t!nAan 'o"!r so*r! to"o lo r!laciona"o con la ista Eran+ s!3Kn H!sio"o+ A3laG 9r!s'lan"!ci!nt!:+ E$(rosina 93o<osa: % Talla 9(lor!ci!nt!: 40 En 2J15+ con !l c!rco "! Ga!ta 'or !l Gran Ca'itn
EL HROE 07
A&$!l (GniB Cor ino+45 3loria "! H$n3rAa+ solAa -"!cir+ % 'racticar ,!Ior+ &$! la 3ran"!<a "! $n .Gro! consistAa !n "os cosas; !n alar3ar la ,ano a las .a<a)as % a las 'l$,as+ 'or&$! caract!r!s "! oro inc$lan !t!rni"a"PRIMOR @III
D!l "!s'!Io
EL "!s'!Io+ al,a "! to"a 'r!n"a+ i"a "! to"a '!r(!cci#n+ 3allar"Aa "! las accion!s+ 3racia "! las 'ala*ras % .!c.i<o "! to"o *$!n 3$sto+ lisonI!a la int!li3!ncia % !Btra)a la !B'licaci#nEs $n r!alc! "! los ,is,os r!alc!s % !s $na *!ll!<a (or,al- Las "!,s 'r!n"as a"ornan la nat$ral!<aQ '!ro !l "!s'!Io r!al<a las ,is,as 'r!n"as- D! s$!rt! &$! !s '!r(!cci#n "! la ,is,a '!r(!cci#n+ co,o trasc!n"!nt! *!l"a"+ con $ni !rsal 3raciaConsist! !n $na ci!rta airosi"a"+ !n $na in"!ci*l! 3allar"Aa+ tanto !n !l "!cir co,o !n !l .ac!r+ .asta !n !l "isc$rrirTi!n! "! innato lo ,s+ r!conoc! la o*s!r aci#n lo ,!nos- Hasta a.ora n$nca s! .a s$I!ta"o a 'r!c!'tos+ s$'!rior si!,'r! a to"a art!Por ro*a"or "!l 3$sto l! lla,aron 3ara*atoQ4J 'or lo i,'!rc!'ti*l!+ "onair!Q 'or lo al!nta"o+ *rAo+ 'or lo 3aln+ "!s'!IoQ 'or lo (cil+ "!s!n(a"o- F$! to"os !stos no,*r!s l! .an *$sca"o !l "!s!o % la "i(ic$lta" "! "!clararl!A3ra io s! l! .ac! !n con($n"irl! con la (acili"a"Q "GIala ,$% atrs % a"!lntas! a *i<arrAaBi!n &$! to"o "!s'!Io s$'on! "!s!,*ara<o+ '!ro a)a"! '!r(!cci#nTi!n!n s$ L$cina4* las accion!s+ % "G*!s!l! al "!s'!Io !l salir *i!n+ 'or&$! Gl las 'art!r!a 4T 'ara !l l$ci,i!ntoSin Gl la ,!nor !I!c$ci#n !s ,$!rta+ la ,a%or '!r(!cci#n+ "!sa*ri"a- Ni !s tan acci"!nt! &$! no s!a !l 'rinci'al al3$na
72
73
45 La anGc"ota 'roc!"! "! los D!tti "! Bot!ro 4> "!s'!Io+ $na "! las 'r!n"as ,s s$til!s "!l .Gro!+ co,o s!)al# M Morr!is 4J 3ara*ato+ O!s'!ci! "! 3ar(io "on"! col3$,os la carn! % otras cosasP 9Co arr$*ias+ T!soro: 4E L$cina ac!'ci#n "! la "iosa Diana+ 'rot!ctora "! los 'artos 44 'art!r!a6 r!cti(ica"o 'or 'art!a+ !n O*ras 92EE>:- P$!"! s!r $na !rrata+ 'or 'art!ara &$! ,ant!n"rAa !l !&$A oco 'arto6'art!+ co,o %a in"ic# Ro,!ra Na arro
73
74
+jkM
51 BALTASAR GUACYAN !<- No s#lo sir ! al ornato+ sino &$! a'o%a lo i,'ortant!Por&$! si !s !l al,a "! la .!r,os$ra+ !s !s'Arit$ "! la 'r$"!nciaQ si !s ali!nto "! la 3ala+ !s i"a "!l alorCa,'!a i3$al,!nt! !n $n ca$"illo al la"o "!l alor !l "!s'!Io+ % !n $n r!% a 'ar "! la 'r$"!nciaNo s! l! r!conoc! ,!nos !n !l "Aa "! $na *atalla a la "!s'!Ia"a intr!'i"!< &$! a la "!str!<a % !l alor- El "!s'!Io constit$%! 'ri,!ro a $n 3!n!ral s!)or "! sA+ % "!s'$Gs+ "! to"oNo alcan<a la 'on"!raci#n+ no *asta a a'r!ciar !l i,'!rt$r*a*l! "!s'!Io "! a&$!l 3ran !nc!"or "! r!%!s+ G,$lo ,a%or "! Alci"!s+ "on C!rnan"o "! alos- =ocG!lo !l a'la$so !n !l t!atro "! Pa Aa-48 Es tan al!nta"o !l "!s'!Io !n !l ca*allo co,o ,aI!st$oso !n !l "os!lQ .asta !n la ct!"ra "a *i<arrAa a la a3$"!<aH!roico ($! !l "!s!,*ara<o "! a&$!l T!s!o (rancGs+ H!n6 rico I=+ '$!s con !l .ilo "! oro "!l "!s'!Io s$'o "!sli3ars! "! tan intrinca"o la*!rinto-47 Ta,*iGn !s 'olAtico !l "!s'!Io+ % !n (! "! Gl a&$!l ,onarca !s'irit$al "!l or*! ll!3# a "!cir; O^Ha% otro ,$n"o &$! 3o*!rnarfP81 PRIMOR @I=
74
75
EI!c$ta ,s $n ar#n "! Gstos con $n a,a3o+ &$! otros 48- Don C!rnan"o "! A%alos+ ,ar&$Gs "! P!scara+ 'artici'# !n la ictoria "! Pa Aa ! .i<o 'rision!ro a Crancisco I47- Enri&$! I= "! Crancia 92JJ562E21:- No ($! r!% .asta &$! a*I$r# "!l 'rot!stantis,o- A Gl s! l! atri*$%! la (ras! OParAs *i!n al! $na ,isaP81- S! r!(i!r! a Al!Ian"ro Ma3no-
EL HROE 52
con to"a s$ "ili3!ncia- Ti!n!n s$s ra<on!s $nNs!cr!to i3or+ &$! r!ca*an ,s 'or si,'atAa &$! 'or l$<S$IGtas!l!s la ,s or3$llosa ,!nt! sin a" !rtir !l c#,o+ % rAn"!s!l!s !l I$icio ,s !B!ntoTi!n!n Gstos an"a"o ,$c.o 'ara l!on!s !n .$,ani"a"+ '$!s 'artici'an lo 'rinci'al+ &$! !s s!)orAoR!conoc!n al l!#n las "!,s (i!ras !n 'r!sa3io "! nat$ral!<a+ % sin .a*!rl! !Ba,ina"o !l alor+ l! 'r! i!n!n <al!,as-82 AsA a !stos .Gro!s+ r!%!s 'or nat$ral!<a+ l! a"!lantan r!s'!to los "!,s+ sin a3$ar"ar la t!ntati a "!l ca$"alR!alc! !s !st! "! corona+ % si l! corr!s'on"!n la !,in!ncia "!l !nt!n"i,i!nto % la 3ran"!<a "!l cora<#n+ no l! (alta cosa 'ara constr$ir $n 'ri,!r ,# il 'olAtico=ios! !ntroni<a"a !sta s!)oril 'r!n"a !n "on H!rnan"o Al ar!< "! Tol!"o+80 s!)or ,s 'or nat$ral!<a &$! 'or ,!rc!"- C$! 3ran"! % naci# 'ara ,a%or+ &$! a$n !n !l .a*lar no '$"o iol!ntar !st! nat$ral i,'!rioDista ,$c.o "! $na ,!nti"a 3ra !"a"+ "! $n a(!cta"o !ntono+ &$inta !s!ncia "! lo a*orr!ci*l!+ no tanto si !s nati a+ '!ro &$! !st ,$% al canto "!l !n(a"oP!ro la ,a%or o'osici#n ,anti!n! con !l r!c!lo "! sA+ con la sos'!c.a "!l 'ro'io alor+ % ,s c$an"o s! a*at! a "!scon(ian<a+ &$! !s !l "!l to"o r!n"irs! al "!s'r!cioC$! a iso "! Cat#n+ % 'ro'io 'arto "! s$ s! !ri"a"+ &$! "!*! $n ar#n r!s'!tars! a sA ,is,o+ % a$n t!,!rs!-
75
76
El &$! s! 'i!r"! a sA 'ro'io !l ,i!"o+ "a lic!ncia a los "!,s+ % con la '!r,isi#n s$%a (acilita la aI!naPRIMOR @=
D! la si,'atAa s$*li,!__
PRENDA !s "! .Gro! t!n!r si,'atAa con .Gro!s- Alcan<arla con !l sol *asta a .ac!r a $na 'lanta 3i3ant!a % a s$ (lor la corona "!l Iar"AnEs la si,'atAa $no "! los 'ro"i3ios s!lla"os "! la nat$6 82- <al!,as; <ala,!rAas80- H!rnan"o Al ar!< "! Tol!"o+ t!rc!r "$&$! "! Al*a+ $sa*a !l os 'ara .a*lar con to"o !l ,$n"o s!3Kn c$!nta R$(o !n los S!isci!ntos a'ot!3,as85- En !l A$t#3ra(o no (i3$ra !st! 'ri,or- S!3Kn Cost!r !st *asa"o !n OD!lla si,'atAaP+ Al sa*io G cono!n!aol! il cort!3tano "! Mat!o P!ll!3rini-
76
77
50 BALTASAR GRACIAN
ral!<aQ '!ro s$s !(!ctos son ,at!ria "!l 'as,o+ son as$nto "! la a",iraci#nConsist! !n $n 'ar!nt!sco "! los cora<on!s+ si la anti'atAa !n $n "i orcio "! las ol$nta"!sAl3$nos la ori3inan "! la corr!s'on"!ncia !n t!,'!ra,!ntos Q otros+ "! la .!r,an"a" !n astrosAs'ira a&$Glla a o*rar ,ila3ros+ % Gsta+ ,onstr$osi"a"!s- Son 'ro"i3ios "! la si,'atAa los &$! la co,Kn i3norancia r!"$c! a .!c.i<os+ % la $l3ari"a" a !ncantosLa ,as c$lta '!r(!cci#n s$(ri# "!s'r!cios "! la anti'atAa+ % la ,as inc$lta (!al"a" lo3r# (in!<as "! la si,'atAa- Hasta !ntr! 'a"r! ! .iIos 'r!t!n"!n I$ris"icci#n % !I!c$tan ca"a "Aa s$ 'ot!ncia+ atr!'!llan"o l!%!s % (r$stran"o 'ri il!3ios "! nat$ral!<a % 'olAtica- F$ita r!inos la anti'atAa "! $n 'a"r! % "alos $na si,'atAaTo"o lo alcan<an ,Gritos "! si,'atAaQ '!rs$a"! sin !loc$!ncia % r!ca*a c$anto &$i!r!+ con 'r!s!ntar ,!,orial!s "! ar,onAa nat$ralLa si,'atAa r!al<a"a !s carct!r+ !s !str!lla "! .!roici"a"Q '!ro .a% al3$nos "! 3$sto i,n+ &$! ,anti!n!n anti'atAa con !l "ia,ant! % si,'atAa con !l .i!rro- Monstr$osi"a" "! nat$ral!<a+ a'!t!c!r !scoria % as&$!ar !l l$ci,i!nto- C$! ,onstr$o r!al L$is @I+8> &$! ,s 'or nat$ral!<a &$! 'or art!+ !Btra)a*a la 3ran"!<a % s! '!r"Aa 'or las .!c!s "! la cat!3orAa 'olAticaGran r!alc! !s la si,'atAa acti a+ ni !s s$*li,!+ % ,a%or la 'asi a+ si !s .!roica- =!nc! !n 'r!ciosi"a" a la 3ran 'i!"ra "!l anillo "! Gi3!s+8J % !n !(icacia a las ca"!nas "!l T!*ano-8E Ccil !s la 'ro'!nsi#n a los aron!s ,a3nos+ '!ro rara la corr!laci#n- Da oc!s tal !< !l cora<#n+ sin !sc$c.ar !co "! corr!s'on"!ncia- En la !sc$!la "!l &$!r!r !s Gst! !l A+ B+ C+ "on"! la 'ri,!ra l!cci#n !s "! si,'atAaS!a+ '$!s+ "!str!<a !n "iscr!ci#n+ conoc!r % lo3rar la si,'atAa 'asi a- =l3as! !l at!nto "! !st! .!c.i<o nat$ral+ % a"!lant! !l art! lo &$! co,!n<# nat$ral!<a- Tan in"iscr!ta c$an ,al lo3ra"a !s la 'or(Aa "! 'r!t!n"!r sin !st! nat$ral 8> L$is @I "! Crancia+ tan r!'!ti"a,!nt! cita"o 9 !r nota 02:
77
78 8J anillo "! Ci3Gs s!3Kn la l!Z!n"a cita"a 'or H!ro"oto+ !l r!% "! L["ia 3an# s$ r!,o con a%$"a "!l anillo &$! lo .i<o in isi*l! \s $na (i3$ra &$! ll!3a a Gracin "! la tra"ici#n !,*l!,tica % no "! la 3r!colat,a 8E ca"!nas "!l T!*ano6 las ca"!nas "! HGrc$l!s La i,a3!n 'r`m c!"! "!l !,*l!,a 281 "! los "! Alciato O&$! ,s '$!"! la !loc$!ncia &$! la (ortal!<aPQ OMas+ ^&$G &$!rr "!cir &$! !st !l anciano X V l!n3$a con ca"!nas tras'asa"a X con &$! ll! a tras sA al $l3o insano
EL HROE 33 (a or % &$!r!r con&$istar ol$nta"!s sin !sta ,$nici#n "! si,'atAaP!ro la r!al !s la r!ina "! las 'r!n"as+ 'asa los tGr,inos "! 'ro"i3io+ *as! &$! l! ant# !stat$a si!,'r! "! in,ortali"a" so*r! 'lintos "! 'r#s'!ra (ort$naEst a !c!s a,orti3$a"a !sta a$3$sta 'r!n"a 'or no alcan<arl! los ali!ntos "!l (a or- No atra! la cala,ita84 al .i!rro ($!ra "! s$ "istrito+ ni la si,'atAa o*ra ($!ra "! la !s(!ra "! s$ acti i"a"- Es la a'roBi,aci#n la 'rinci'al "! las con"icion!s+ no asA !l !ntr!,!ti,i!ntoAt!nci#n+ as'irant!s a la .!roici"a"+ &$! !n !st! 'ri,or a,an!c! $n sol "! l$ci,i!ntoPRIMOR @=I
R!no aci#n "! 3ran"!<aSON los 'ri,!ros !,'!)os !Ba,!n "!l alor % $n co,o salir a istas la (a,a % !l ca$"alNo *astan ,ila3ros "! 'ro3r!sos a r!al<ar or"inarios 'rinci'ios+ %+ c$an"o ,$c.o+ to"o !s($!r<o "!s'$Gs !s r!,i!n"o "! ant!sUn *i<arro 'rinci'io+ a ,s "! &$! 'on! !n s$*i"o trast! !l a'la$so+ !,'!)a ,$c.o !l alorEs la sos'!c.a+ !n ,at!ria "! r!'$taci#n+ a ios 'rinci'ios "! con"ici#n "! 'r!citaQ 8S &$!+ si $na !< !ntra+ n$nca ,s sal! "!l "!s'r!cioA,an!<ca $n .Gro! con !s'l!n"or!s "!l sol- Si!,'r! .a "! a(!ctar 3ran"!s !,'r!sasQ '!ro+ !n los 'rinci'ios+ ,Bi,as- Or"inario as$nto no '$!"! con"$cir !Btra a3ant! crG"ito+ ni la !,'r!sa 'i3,!a '$!"! acr!"itar "! Ia%n-87 Son (ian<as "! la o'ini#n los a !ntaIa"os 'rinci'ios+ % los "! $n .Gro! .an "! as!star ci!n !sta"ios ,s altos &$! los (in!s "! $n co,Kn-
78
79 A&$!l sol "! ca'itan!s % 3!n!ral "! .Gro!s+ !l con"! .!6 84 cala,ita; i,n+ O% 'or otro no,*r! s! lla,a !sta 'i!"ra si$!ntis+ "!l no,*r! si"!ron &$! si3ni(ica .i!rro+ 'or la irt$" oc$lta lK! ti!n! "! atra!r al .i!rroP 9Co arr$*ias+ T!soro:``- 'r!cita; s!3Kn Batllori+ cons!r a !l s!nti"o "! Ocon"!na"aP87 Ia%n; O!l .o,*r! "! !stat$ra 3ran"! &$! 'or otro tGr,ino D!cirnos 3i3ant!P 9---: O'ara !ncar!c!r la !stat$ra o ($!r<a "! $n [o,*r! "!ci,os !s co,o $n Ia%n+ o ti!n! ($!r<as "! Ia%nP 9Co6 4arr$*ias+ T!soro:-
79
80
80
81 72 Ca,*ra% !l sitlo "! Ca,*rai &$! a 'artir "!l Trata"o "! =!r -ns 92J78: a$!"# !n 'o"!r !s'a)ol !n 'a3o 'or los !s($!r<os !n Crancia !n los Klti,os "i!cioc.o a)os 7[
.isono
!s'arto
75 ,Bi,a OH,s-Trirr+++ sran"!<aP s!3Kn Ro,!ra Na arroQ '!ro co,o s$'i!r! BOtlloJ St! a\_!T,,oM`Sl_ !scolstica+ O,Bi,o $ni !rsal ant!c!"!nt!P[ 7> Par(rasis "! los 'ri,!ros !rsos "! la Ars 'oGtica "! Horacio Alt!rna !l sol .ori<ont!s al r!s'lan"orQ arAa t!atros al l$ci,i!nto 'ara &$!+ !n !l $no la 'ri aci#n6V !n !l otro la no !"a"+ s$st!nt!n la a",iraci#n % !l "!s!o=ol Aan los CGsar!s "! il$strar !l or*! al Ori!nt! "! s$ Ro,a % r!nacAan ca"a !< a s!r ,onarcasEl r!% "! los ,!tal!s+ 'asan"o "! $n ,$n"o a otro+ 'as# "! $n !Btr!,o "! "!s'r!cio a otro "! !sti,aci#nLa ,a%or '!r(!cci#n 'i!r"! 'or coti"iana+ % los .arta<3os "! !lla !n(a"an la !sti,aci#n+ !,'ala3an !l a'r!cio PRIMOR @=II
La '!r(!cci#n .a "! !star !n si+ la ala*an<a+ !n los otros % !s ,!r!ci"o casti3o &$!+ al &$! n!cia,!nt! s! ac$!r"a "! sA+ "iscr!ta,!nt! l! 'on3an !n !l ol i"o las "!,sEs ,$% li*r! la !sti,aci#n+ no s! s$I!ta a arti(icio+ ,$c.o ,!nos a iol!ncia- RAn"!s! ,s 'r!sto a $na !loc$!ncia tcita "! 'r!n"as+ &$! a la "!s an!ci"a ost!ntaci#n I,'i"! 'oca !sti,aci#n 'ro'ia+ ,$c.o a'la$so aI!noD$<3an los !nt!n"i"os to"a a(!cta"a 'r!n"a+ ant!s 'or iol!nta &$! 'or nat$ral+ ant!s 'or a'ar!nt! &$! 'or !r"a"!raQ % asA "! 3ran *aIa !n la !sti,aci#n To"os son n!cios los Narcisos+ '!ro los "! ni,o+ con inc$ra*l! n!c!"a"+ 'or&$! !st !l ac.a&$! !n !l r!,!"io-
81
82
P!ro si !l a(!ctar 'r!n"as !s n!c!"a" "! a oc.o+7E no l! &$!"ar 3ra"o al a(!ctar i,'!r(!ccion!s Por .$ir la a(!ctaci#n "an otros !n !l c!ntro "! !lla+ '$!s a(!ctan !l no a(!ctarA(!ct# Ti*!rio !l "isi,$lar+ '!ro no s$'o "isi,$lar !l "isi,$lar- Consist! !l ,a%or 'ri,or "! $n art! !n "!s,!ntirlo+ % !l ,a%or arti(icio+ !n !nc$*rirl! con otro ,a%or 7J Coinci"! con 5a i"!a r!nac!ntista !B'r!sa"a %a !n El Cort!sano "! Casti36 .on!+ !n !l Dialo3o "! la l!n3$a % !n la tra"$cci#n "! los Dilo3os "! a,or "! L!#n H!*r!o r!ali<a"a 'or !l Inca Garcilaso 7E oc.o !n Ara36#n !n r!al "! oc.o
82
83
5E BALTASAR CRACIN
[tAf[ Gran"! !s "os !c!s !l &$! a*arca to"as las '!r(!ccion!s !n sA+ % nin3$na !n s$ !sti,aci#nCon $n 3!n!roso "!sc$i"o "!s'i!rta la at!nci#n co,Kn+ % si!n"o !l ci!3o 'ara s$s 'r!n"as+ .ac! Ar3os 74 a los "!,ssta+ ll,as! ,ila3ro "! "!str!<asQ &$! si otras 'or !Btra a3ant!s s!n"as 3$Aan a la 3ran"!<a+ Gsta 'or o'$!sta con"$c! al trono "! la (a,a+ al "os!l "! la in,ortali"a" PRIMOR @=III
77 Pl$tarco !n =i"as 'aral!las+ OAl!Ian"roP+ J+ narra la .istoria "! Al!Ian"ro lloran"o !n la t$,*a "! A&$il!s ,i!ntras lo !nsal<a % l! !n i"ia tanto al a,i3o co,o al 'o!ta &$! lo in,ortali<#
83
84 211 CGsar+ s!3Kn Pl$tarco 6=i"as 'aral!las+ OCGsarP+ 226+ llora*a no tanto 'or la ,$!rt! "! Al!Ian"ro co,o 'or '!nsar &$! a s$ !"a" !l .Gro! "! Mac!"o,a %a .a*Aa con&$ista"o la in,ortali"a" con s$s con&$istas
EL HROE 54
no asi !l clarAn solicita al 3!n!roso ca*allo+ co,o l! in(la,a*a a !l la tro,'a "! la (a,a c!sr!a- HP6 Y not#s! co,o s! an .!r!"an"o !stos .Gro!s+ con la !,$laci#n la 3ran"!<a+ % con la 3ran"!<a la (a,aEn to"o !,'l!o .a% &$i!n oc$'a la 'ri,!ra clas! % la in(a,a212 ta,*iGn- Son $nos ,ila3ros "! la !Bc!l!ncia+ son otros antA'o"as "! ,ila3ros- S!'a !l "iscr!to 3ra"$arlos+ % 'ara !sto t!n3a *i!n r!'asa"a la cat!3orAa "! los .Gro!s+ !l catalo3o "! la (a,aHi<o !l sila*o "! los I$*ila"os Pl$tarco !n s$s Paral!las+ "! los ,o"!rnos Pa$lo Do io !n s$s Elo3ios-0 D!sGas! a$n $na crisis int!3Grri,a+ '!ro ^&$G in3!nio la 'r!s$,irf Ccil !s s!)alarl!s l$3ar !n ti!,'o+ '!ro "i(Acil !n a'r!cioP$"i!ra s!r i"!a $ni !rsal 6si no 'asara a ,ila3ro+ "!Ian"o ociosa to"a i,itaci#n+ oc$'an"o to"a a",iraci#n!l ,onarca "! los .Gro!s+ 'ri,!ra ,ara illa "! las ani,a"as "!l or*! % !l c$arto "! los Cili'os "! Es'a)a+ &$! al sol "! A$stria s! l! "!*Aa la c$arta !s(!ra-215 S!a !s'!Io $ni !rsal &$i!n r!'r!s!nta to"as las ,aBi,i"a"!s+ no "i3o %a 3ran"!<asLl,!s! !l G,$lo co,Kn "! to"os los .Gro!s &$i!n !s c!ntro "! to"as s$s 'ro!<as+ % !&$i o&K!s! !l a'la$so !n *lason!s con !,in!nt! 'l$rali"a"- El a(ort$na"o+ 'or s$ (!lici"a"Q !l ani,oso+ 'or s$ alorQ !l "iscr!to+ 'or s$ in3!nioQ !l catolicAsi,o+ 'or s$ c!loQ !l "!s'!Ia"o+ 'or s$ airosi"a"+ % !l $ni !rsal+ 'or to"oPRIMOR @I@
Para"oIa crAtica
AUNFUE s!3$ro !l .Gro! "!l ostracis,o "! At!nas+ '!li3ra !n !l criticis,o "! Es'a)aEBtra a3ant! a&$Gl+ l! "!st!rrara l$!3o+ % '$"i!ra a los "istritos "! la (a,a+ a los con(in!s "! la in,ortali"a"212- ](a,a An(i,a !n A$t#3ra(o 210- Pa$lo GioLio 92>8562JJ0: !s a$tor "! Elo3ia "octor$, *!llica irt$t!
84
85
215 Est! !lo3io al r!% C!li'! I= s! a'o%a !n la i,a3in!rAa c#s,ica La o*ra "! M$rcia "! la Llana Co,'!n"io "! los ,!t!oros 92E2J: "ic! &$! O!n !l c$arto ci!lo !st !l ,a%or % ,!Ior "! los 'lan!tas+ &$! !s !l solP+ s!3Kn cita A- "!l Ho%o- El nK,!ro coinci"! a"!,s con !l I= "! los r!%!s "! la casa "! A$stria-
85
86
=a%a la ,!Ior Io%a "! la corona % (GniB "! las 'r!n"as "! $n .Gro!
TODO l$ci,i!nto "!sci!n"! "!l 'a"r! "! !llos+ Z si "! 'a"r! a .iIos- Es la irt$" .iIa "! la l$< a$Biliant!+ % asA con .!r!ncia "! !s'l!n"or- Es la c$l'a $n ,onstr$o &$! a*ort# la c!3$!ra+ % asA .!r!"a"a !n osc$ri"a" To"o .Gro! 'artici'# tanto "! (!lici"a" "! 3ran"!<a+
86
87 21>- triaca anti"oto+ O$n ,!"ica,!nto !(icacAsi,o co,'$!sto "! ,$c.os si,'l!s+ % lo &$! !s "! a",irar+ "! los ,s "!llos !n!nosos+ &$! r!,!"ia a los &$! !stn !,'on<o)a"os con c$al&$i!r 36Gn!ro "! !n!noP 9Co arr$*ias+ T!soro:c$anto "! irt$"+ 'or&$! corr!n 'aral!las "!s"! !l[ nac!r al ,orirEcli's#s! !n SaKl la $na con la otra % a,!n!ci!ron !n Da i" a la 'arC$! Constantino !ntr! los CGsar!s !l 'ri,!ro &$! s! lla,# Ma3no+21J % ($! I$nta,!nt! !l 'ri,!r !,'!ra"or cristianoQ s$'!rior orc$lo "! &$! con la cristian"a" naci# .!r,ana"a la 3ran"!<aCarlos+ 'ri,!r !,'!ra"or "! Crancia+21E alcan<# !l ,is,o r!no,*r!+ as'ir# al "! santoL$is+ 3loriosAsi,o r!%+ ($! (lor "! santos % "! r!%!s-214 En Es'a)a+ C!rnan"o+ lla,a"o co,Kn,!nt! !l Santo !n Castilla+ ($! !l Ma3no "!l or*!El con&$ista"or "! Ara3#n consa3r# tantos t!,'los a la !,'!ratri< "!l !,'Ar!o co,o con&$ist# al,!nas-218 Los "os R!%!s Cat#licos+ C!rnan"o ! Isa*!l+ ($!ron !l non 'l$s $ltra+ "i3o col$,nas "! la (!El *$!no+ !l casto+ !l 'Ao+ !l c!loso "! los Cili'os !s'a)ol!s+ no '!r"i!n"o $n 'al,o "! ti!rra+ 3an# a aras !l ci!loQ 217 % "! !r"a" &$! !nci# ,s ,onstr$os con s$ irt$" &$! Alci"!s con s$ cla aEntr! ca'itan!s+ Go"o(r! "! B$ll#n+ Dor3! Castrioto+ Ro"ri3o DAa< "! =i ar+ !l 3ran Gon<alo C!rnn"!<+ !l 'ri,!ro "! Santa Cr$<221 % !l 'as,o "! los t$rcos+ !l s!r!nAsi,o s!)or "on D$an "! A$stria+ ($!ron !s'!Ios "! irt$" % t!,'los "! la 'i!"a" cristianaEntr! los .Gro!s sacrosantos+ los "os 'ri,!ros a &$i!n!s "io r!no,*r! la 3ran"!<a+ Gr!3orio % L!#n+222 l!s "io !s'l!n"or la santi"a"A$n !n los 3!ntil!s ! in(i!l!s r!"$c! !l sol "! los in3!nios+ A$3$stino+220 to"a la 3ran"!<a al ($n"a,!nto "! al3$nas irt$"!s ,oral!sCr!ci# Al!Ian"ro .asta &$! ,!n3$aron s$s cost$,*r!s- =!nci# Alci"!s ,onstr$os "! (ortal!<a .asta &$! s! rin"i# a la ,is,a (la&$!<a-225 21J- El !,'!ra"or Constantino21E- Carlo,a3no214- L$is @I "! Crancia-
87
88 218- Dai,! I !l Con&$ista"or % las i3l!sias &$! Gl or"!n# ($!ran consa3ra"as a la =ir36!n MarAa217- C!li'! in221- Don Al aro "! Ba<n+ !nc!"or "! L!'ant!222- Los 'a'as san Gr!3orio Ma3no % san L!#n Ma3no220- A$3$stino; san A3$stAn225
Alc l!s6
s!
r!(i!r! a las
3ran"!<as %
88
89
89
PrAnci'! "! las Es'a)as S!)or; Est! (!li< as$nto+ &$! la a,ista" '$"o .ac!rl! ,Ao+ "!"icn"ol! %o a =- A- l! consa3ro a la !t!rni"a"+ P!&$!)o !s !l "on+ '!ro con(ia"o+ &$! si al 3ran D!rI!s l! ca%# !n 3$sto la $l3ar a3$a *rin"a"a+2 con ,s r!alc! s!r lisonIa a =- A- !l sin3$lar s$"or "! $n !st$"ioso+ o(r!ci"o !n !st! c$lto tra*aIoE,$lo !s "!l HGro!+ ,s &$! .!r,ano+ !n !l int!nto % !n la "ic.aQ &$! si a&$Gl s! a",ir# !n la ,a%or !s(!ra "!l s!l!cto M$s!o R!al+ Gst! as'ira al s$,o 3ra"o "!l I$icioso a3ra"o "! =- AEBa,An!s! "! 3$ila !sta 'l$,a a los ra%os "! $n Sol+ &$! a,an!c! tan *rillant! a !cli'sar l$nas % ,arc.itar (lor!s-0 S!)or+ '$!s =- A- !s !l !r"a"!ro Discr!to+ "A3n!s! "ar a $n i,a3ina"o !l s!r+ la i"a+ la (a,a "! tan a$3$sto 'atrocinioDON =INCENCIO DUAN DE LASTANOSA P 2 Pl$tarco+ !n =i"as 'aral!las+ OArtaI!rI!sP+ c$!nta &$! !l !$n$co Sati*an!s "io al r!% a3$a 'o"ri"a 'or&$! no 'o"Aa o(r!c!rl! otra Al 'r!3$ntarl! 'or s$ sa*or r!s'on"i# no .a*!r *!*i"o n$nca $n lA&$i"o ,!Ior 0 El 'rinci'! Baltasar Carlos+ a &$i!n a "!"ica"o El Discr!to+ Por s$ I$ !nt$"+ OSol &$! a,an!c!P "is'$!sto a osc$r!c!r las ($!r<as "! los ,$s$l,an!s 6&$! ll! an la l$na !n !l !stan"art!6 % las "! los (ranc!s!s 6 &$! ost!ntan la (lor "! lis 5 =ic!ncio D$an "! Lastanosa 92E1462E8>: ($! s!)or "! Ci3$!ras % 3!ntil.o,*r! "! la Casa "!l r!%+ !r$"ito (a,oso % !l ,!c!nas Por !Bc!l!ncia "! la c$lt$ra *arroca ara3on!sa C$! 'rot!ctor "! G6racin+ &$! '$"o ,an!Iar los olK,!n!s &$! co,'onAan s$ (a,osa *i*liot!ca Es a$tor "! M$s!o "! ,!"allas "!sconoci"as 92E>J: % Trata"o "! la ,on!"a Ia&$!sa 92E82: Para !nt!n"!r !l si3ni(ica"o "! s$ (i3$ra+ !r Ricar"o "!l Arco+ La !r$"ici#n ara3on!sa "!l si3lo @=II !n torno a Lastanosa
90
91
Can#ni3o "! la Santa I3l!sia "! H$!sca Por co,isi#n "!l il$str! s!)or D!r#ni,o "! Aras&R!s+J "octos !n D!r!c.os+ can#ni3o "! !sta Santa I3l!sia "! H$!sca+ o(icial % icario 3!n!ral "!l il$strAsi,o % r! !r!n"Asi,o s!)or "on Est!*an "! Es,ir+! O*is'o "! H$!sca+ "!l Cons!Io "! s$ MaI!sta"+ i El Discr!to+ &$! '$*lica "on =inc!ncio D$an "! Lastanosa- Cost#,! s$ l!ct$ra a",iraci#n % c$i"a"o+ &$! .a ,!n!st!r t!n!rl! !l ,s '!rs'ica< in3!nio 'ara no oc$'ar !l ti!,'o sin lo3rarl!+ &$! .a% "istancia "! lo &$! '!rci*! !l oA"o a lo &$! '!n!tra !l !nt!n"i,i!nto- S#lo !l tAt$lo 'ro,!t! ,$c.o+ '!ro "!s!,'!)a ,s; &$! !n 3!nios "! r!,ont! "! 3$ila !st as!3$ra"o !l aci!rto !n la "i(ic$lta" "!l as$ntoTo"os los &$! .a lo3ra"o !st! a$tor 9otros !,'r!n"!n+ Gl lo3ra: son sin3$lar!sQ no lo atri*$%o a a(!ctaci#n+ sino a ($!r<a "!l nat$ral+ &$! !l !nt!n"i,i!nto si!,'r! *$sca 'ro'orciona"o !l o*I!to+ 'or "i(!r!nciars! "! la ol$nta"+ &$! !s ci!3a- Dio las 't i,!ras l$c!s "! s$ i"!a a la !ns!)an<a "! $n 'rAnci'! !n El HGro! % PolAtico+4 &$! !s ,$% 'ro'io "!l sol "orar con s$s 'ri,!ros ra%os las c$,*r!s- Por s!r tan !,in!nt! !l ,o"o "! s$ !ns!)an<a+ "io art! al in3!nio+ &$! ,al s! ca,inara 'or s!n"a tan "!sconoci"a % n$! a sin art!Cor,a a.ora "! 'olAtica 3!n!ral $n Discr!to+ si l! .alla !nt!n"i"o+ &$! Gsta !s 'r!n"a "!l nat$ral % a&$Glla "!l art! % la !B'!ri!ncia- Ens!)a a $n .o,*r! a s!r '!r(!cto !n to"oQ 'or !so nos !ns!)a a to"os- A$tori<a c$!r"a,!nt! s$ "octrina con !I!,'los "! insi3n!s aron!s "! to"os los si3losQ &$! si!,'r! .an ,!n!st!r la irt$" % ,a3nani,i"a"+ !n n$!stra (la&$!<a+ !l !stA,$lo>- Man!l "! Salinas % Li<ana+ tra"$ctor "! Marcial+ ($! a,i3o "! Dastanosa % "! Gracin .asta 2EJ0- A'ar!c! (r!c$!nt!,!nt! cita"o !n A3$"!<a % art! "! in3!nio-
J- Est! no,*r!+ &$! '$"i!ra s!r !l "!l ic!rr!ctor "! la Uni !rsi"a" "! H$!sca+ a'ar!c! ta,*iGn cita"o !n los 'r!li,inar!s "! la A3$"!<a % "!l Orc$loE- Est!*an Es,ir+ ,$!rto !n 2EJ>+ ($! cons$ltor "!l Santo O(icio !n Ara3#n % o*is'o "! H$!sca !n 2E>2- Es a$tor+ !ntr! otras o*ras+ "! Constit$cion!s sino"al!s "!l o*is'a"o "! H$!sca+ 92E>2: % M!,orial a C!li'! I= 92E>5:4- El 'olAtico+ "!"ica"o a C!rnan"o !l Cat#lico+ s! '$*lic# !n 2E>U-
91
92
El !stilo !s lac#nico+ % tan "i ini<a"o+ &$! a ($!r "! lo ,s sacro+ ti!n! .asta !n la '$nt$aci#n ,ist!rios- MA"!s! con la 3ran"!<a "! la ,at!ria- To"o cons!3$ir la a'ro*aci#n "! los !nt!n"i"os+ &$! no acr!"ita !l a'la$so "! to"os+ c$an"o son tan 'ocos los "octosO*ra !s+ no 'ara oc$'ar las .oras+ sino 'ara lo3rarlasQ &$! o(r!c! 'oco a la l!ct$ra+ '!ro ,$c.o al "isc$rso- No conti!n! cosa contra la C!+ ant!s la a i a+ 'or&$! !Bcita !l !nt!n"i,i!ntoQ ni contra las cost$,*r!s+ '$!s no trata sino "! !ns!)ar a ,!Iorarlas- Y asA '$!"! "ars! lic!ncia 'ara &$! s! i,'ri,ast! !s ,i 'ar!c!r+ !n H$!sca+ a 51 "! !n!ro "! 2E>EMANUEL DE SALINAS Y LITANA APROBACI?N DEL DOCTOR DUAN CRANCISCO ANDRS 8 El Discr!to+ "! Lor!n<o Gracin+ &$! '$*lica "on =inc!ncio D$an "! Lastanosa+ s! ,! co,!t! "! or"!n "!l il$str! s!)or "on Mi3$!l Marta+ "octor !n a,*os "!r!c.os+ "!l Cons!Io "! S$ MaI!sta" % R!3!nt! "! la R!al C.ancill!rAa "!l r!ino "! Ara3#n+ 'ara &$! "i3a ,i s!ntir % l! as!3$r! "! los !nc$!ntros "! las 'r!!,in!ncias r!al!s % *i!n "! la r!'K*lica+ !n c$%os !scollos !st ,$% l!Ios "! '!li3rar la Discr!ci#n-
El as$nto &$! "!scri*! !s tan 'ro !c.oso c$anto !B'!ri,!ntarn los &$! at!nta,!nt! l! ,!"itar!n+ &$! no *asta l!!rl! 'ara co,'r!n"!rl!- La c$lt$ra "! s$ !stilo % la s$til!<a "! s$s conc!'tos s! $n!n con !n3arc! tan r!l! ant!+ &$! n!c!sita la at!nci#n "! s$s c$i"a"osos r!'aros 'ara a'ro !c.ars! "! s$ "octrinaOst!nt# s$s airosos ras3os !n !l Art! "! In3!nio % A3$"!<a+ % !n otras (ati3as "! r!al arti(icio+ '!ro ^&$iGn a",irar la sin3$lari"a" "! s$ i"!a+ '$!s ti!n! 'or c$na a BAl*ilis 9.o% Calata%$":+ 'atria a$3$sta "! Marcial+ &$! ta,*iGn s! .!r!"a !l in3!nio co,o la nat$ral!<af Las const!lacion!s
8- D$an Crancisco An"rGs "! U<tarro< 92E1E62EJ5: ($! .istoria"or+ antic$ario % 'o!ta+ cronista "!l R!ino "! Ara3#n % "! C!li'! I=+ a,i3o Anti,o "! Lastanosa % ,i!,*ro "! la Aca"!,ia "! los An.!lant!s- Entr! otras o*ras !s a$tor "!l (a,oso A3ani'! "! los Cisn!s ara3on!s!s+ D!scri'ci#n "! los r!%!s "! Ara3#n % Pro3r!sos "! la Historia !n !l R!,o "! Ara3#n-
92
93
BALTASAR GRACIAN EL DISCRETO in(l$%!n con ,s *!n! ol!ncia !n $nos cli,as &$! !n otrosQ "! a&$A nac!+ la a*$n"ancia !n $nos % la n!c!si"a" !n otros aron!s sa*ios+ a$n&$! !sta (alta s! ocasiona ,$c.as !c!s "! la iol!ncia "! los 3!nios+ s!)alan"o los 'a"r!s a s$s .iIos las art!s % ci!ncias &$! !li3i# $n antoIo+ sin a !ri3$ar s$s 3!nial!s inclinacion!sQ "! !sta ca$sa s! ori3inan las "!s"ic.as o los aci!rtos "! las r!'K*licas+ 'or&$! (altan"o !n !llas la sa*i"$rAa % ,a"$r!< (cil,!nt! acilan+ 'or&$! Gstas son los !I!s 'olAticos "on"! s! as!3$ra la !sta*ili"a"- P$"i!ra la i3norancia "!s!n3a)ars! !n s$s "!saci!rtos+ '!ro "!'$si!ra s$ ,ali3ni"a" si ll!3ara a conoc!rlos+ % asA+ ana,!nt! "!s an!ci"a !n s$ t!,a+ 'roc$ra a"!lantarlo % a$n '!rs$a"irlo+ '$!s "!s'r!cia las o*s!r acion!s "! a&$!llos &$! !Ba,inan la 'ro'!nsi#n "!l ni,oEn ,$c.as 'ro incias s! 'ractican los "ict,!n!s "!l aci!rto % s! l$c!n ta,*iGn+ &$! las art!s li*!ral!s+ !ncontra"as con los s$I!tos &$! las 'ro(!san+ no r!s'lan"!c!n con !,in!ncia+ sino con ,!"iocri"a"Estos !rror!s 'o"r !n,!n"ar &$i!n o*s!r ar! las r!3las "!l =ar#n Discr!to+ 'or&$! sin la "iscr!ci#n s!r lo ,is,o &$! $n "ia,ant! r$"o+ '$!s a$n&$! ti!n! alor intrAns!co+ no l! "!sc$*r! .asta &$! !l *$ril lo 'ro'orciona+ "!*i!n"o ,s l$c!s al artA(ic! &$! a s$ oc$lto r!s'lan"orQ % asA ,!r!c! "ars! a la !sta,'aH$!sca+ J "! (!*r!ro "! 2E>EEL DOCTOR DUAN CRANCISCO ANDRS A LOS LECTORES DON =INCENCIO DUAN DE LASTANOSA
El c$arto 9&$! !s cali"a": "! los tra*aIos "! $n a,i3o+7 "o% al l$ci,i!nto- M$c.os (altan .asta "oc!+21 &$! as'iran a tanta !,$laci#n- P$!"o as!3$rar &$! no l! "!sani,an al 'r!s!nt! los 'asa"os+ a$n&$! !l 'ri,!ro ($! $n HGro!+ c$%a ,a%or 3loria no !s .a*!rs! isto i,'r!so tantas !c!s
7- Hasta !sta (!c.a "! 2E>E+ Gracin .a*Aa '$*lica"o El HGro! 92E54:+ El PolAtico 92E>1: % Art! "! in3!nio 92E>0:10 has a !"ce# has a $"s !"ce ra%a&"s '(e har)a* a Grac+,* -.($" !e $"s !e H-rc($es/ N" cre" 0"s+%$e '(e e* es a 1echa/ Las a*"sa se arr+es2ara a !ec+r $"s $+%r"s '(e a3* es a%a* 0"r +.a2+*ar 4 escr+%+r
% !n tantas l!n3$as+ to"as "! s$ (or,aQ no .a*!r si"o c!l!*ra"o "! las ,s c$ltas nacion!sQ no .a*!rl!s .onra"o tanto al3$nos !scritor!s+ &$! inIiri!ron ca'At$los !nt!ros !n s$s !r$"itas o*ras+ co,o lo !s El Pri a"o Cristiano-22 S$ !r"a"!ro a'la$so+ % a$n s$ i"a+ ($!ron !stas
93
94
r!al!s 'ala*ras &$! "iIo+ .a*iGn"os! "i3na"o l!!rl! !l 3ran Cili'o C$arto "! las Es'a)as; OEs ,$% "onoso !st! *rin&$i)oQ20 as!3$r#os &$! conti!n! cosas 3ran"!s-P F$! ($! lo ,is,o &$! la$r!arlo "! in,ortalTa,'oco l! r!tira la crisis r!al a&$!lla cGl!*r! PolAtica "!l r!% "on C!rnan"o !l Cat#licoQ25 &$! a otos "! I$iciosos !s lo ,!Ior "! !st! a$tor- No la 'ro"i3iosa Art! "! A3$"!<a+ 'or lo raro+ !r$"ito ! in3!nioso+ &$! ant!s "! !lla s! t!nAa 'or i,'osi*l! .allarl! art! al in3!nioCont!nt#l! tanto al 3!no Gs+ &$! la tra"$Io l$!3o !n italiano+ % a$n s! la a'ro'i#+2_ &$! no s! cont!ntan Gstos con tra"$cir !l oro % 'lata "! Es'a)a+ sino &$! &$i!r!n c.$'arla .asta los in3!niosNin3$no+ '$!s+ "! los &$! l! 'r!c!"!n+ I$<3arAa &$! l! !s'antan+ sA los &$! l! si3$!n+ !s'!cial,!nt! $n At!nto % $n Galant!+2J &$! l! i!n!n %a a los alcanc!s % l! .an "! 'asar a non 'l$s $ltraMas a "os 3Gn!ros "! l!ctor!s .! oA"o &$!Iars! "! !stas o*rasQ a $nos "! las cosas % a otros "!l !stiloQ a&$Gllos 'or so*ra "! !sti,aci#n+ % Gstos 'or "!s!rs!la- O*I!tan los 'ri,!ros+ % a$n s! lasti,a*a la CGniB "! n$!stro si3lo 'ara to"a $na !t!rni"a"+ la !Bc!l!ntAsi,a s!)ora Con"!sa "! Aran"a+2_ !n (! "! s$s s!is in,ortal!s 'l$,as+ "! &$! ,at!rias tan s$*li,!s+ "i3nas "! s#lo HGro!s+ s! $l3aric!n con la !sta,'a % &$! c$al&$i!r 'l!*!%o+ 'or 'r!cio "! $n r!al+ .a%a "! ,alo3rar lo &$! no l! ti!n!O'on!n los s!3$n"os+ &$! !st! ,o"o "! !scri*ir '$nt$al+ !n !st! !stilo conciso+ !c.a a '!r"!r la l!n3$a cast!llana+ "!str$%!n"o s$ clari"a"+ &$! !llos lla,an '$r!<a- MO.+ c#,o
22- El 'ri a"o cristiano 92E>2: !s o*ra "! (ra% DosG La%n!< !n la &$! s! intro"$c!n (ra3,!ntos "! El HGro!20- *rin&$i)o; Io%!l '!&$!)o &$! las "a,as col3a*an "! s$s tocas25- El PolAtico "on C!rnan"o !l Cat#lico ($! la s!3$n"a o*ra "! Gracin 92E>1:2>- Mat!o P!ll!3rini !s a$tor "!l trata"o D!ll! ac$t!<<! &$!+ contraria,!nt! a lo &$! a-ir,a Lastanosa+ s! '$*lic# !n 2E572J T!Btos &$! Gracin 'osi*l!,!nt! r!($n"i# !n !l Orc$lo ,an$al2E Do)a L$isa Pa"illa Manri&$! % Ac$)a cas# con Antonio @i,Gn!< "! Urr!a+ con"! "! Aran"a+ !n 2E1J- Es a$tora "! s!is o*ras 6OPl$,asP6 !scritas &$i< !ntr! 2E54 % 2E>16 No*l!<a ,rt$osa+ Elo6
"! la !r"a"+ EBc!l!ncias "! la casti"a"+ No*l! ['!r(!cto+ L"! la no*l!<a+ ! I"!as "! no*l!s % s$ "!s!,'!)o !n a(oris,os-
94
95
BALTASAR GRACIAN sol!,ni<ara !st! $l3ar car3o+ si lo o%!ra+ !l crAtico Barcla%o+ % a$n lo a)a"i!ra a s$ Sat%nc#n+24 "on"! a'asiona"a,!nt! con"!na a la *ar*ari"a" la !s'a)ola llan!<a !n s$s !scritor!sg Int!nto r!s'on"!r a !ntra,*os "! $na !<+ % satis(ac!r a los $nos con los otros+ "! s$!rt! &$! la o*I!ci#n 'ri,!ra s!a sol$ci#n "! la s!3$n"a+ % la s!3$n"a+ "! la 'ri,!ra- Di3o+ '$!s+ &$! no s! !scri*! 'ara to"os+ % 'or !so !s "! ,o"o &$! la arcani"a" "!l !stilo a$,!nt! !n!raci#n a la s$*li,i"a" "! la ,at!ria+ .aci!n"o ,s !n!ra"as las cosas !l ,ist!rioso ,o"o "!l "!cirlas- F$! no !c.aron a '!r"!r Arist#t!l!s ni SGn!ca las "os l!n3$as+ 3ri!3a % latina+ con s$ !scri*ir r!c#n"ito- A(!ctronl!+ 'or no $l3ari<ar !ntra,*as (iloso(Aas+ la nat$ral a&$Gl % la ,oral Gst!+ 'or ,s &$! !l Mo,o inKtil28 los a'o"! a !ntra,*os+ "! Mi*ia ] al $no % "! ar!na sin cal al oAro-^1 M!r!<ca+ l!ctor "iscr!to+ o 'or&$! lo !r!s o 'ara &$! lo s!as+ t!n!r !< !st! Art! "! Ent!n"i"os+ !stos a(oris,os "! 'r$"!ncia+ !n t$ 3$sto % t$ 'ro !c.o24 Do.n Barcla% 92J8062E02:+ satArico in3l!s+ !s a$tor "! En'.or,io si ! Sat%nc#n 92E15: % Ar3!,is 92E00: S$ o*ra ($! tra"$ci"a 'or !l ara3onGs DosG P!l.c!r "! Salas % conoci"a !n los cArc$los "! Lastanosa P!s! a s$ actit$" antiI!s$itaGracin ta,*iGn lo cita !n A3$"!<a 28 Mo,o ,KM+ la '!rsoni(icaci#n "!l sarcas,o 27 Ii*ia ,!ntiroso Co arr$*ias+ !n !l T!soro+ "ic! &$! Olos anti3$os si3ni(ica*an con !st! '!sca"o a la ,!ntira % !l !n3a)o 'or&$! s! "!Ia !r+ % c$an"o lo an a asir+ s! !nc$*r! con la osc$ri"a" "! s$ tintaP 01 ar!na sin cal !B'r!si#n '!%orati a &$! s! a'lica a los ,at!rial!s sin a"orno o con $na (alsa !l!3ancia GENIO E INGENIO
Elo3io
ESTOS "os son los !I!s "!l l$ci,i!nto "iscr!toQ la nat$ral!<a los alt!rna % !l art! los r!al<aEs !l .o,*r! a&$!l cGl!*r! ,icrocos,os+02 % !l al,a+ s$ (ir,a,!nto- H!r,ana"os !l 3!nio % !l in3!nio+ !n !ri(icaci#n "! Atlant! % "! Alci"!s+00 as!3$ran !l *rillar+ 'or lo "ic.oso % lo l$ci"o+ a to"o !l r!sto "! 'r!n"asEl $no sin !l otro ($! !n ,$c.os (!lici"a" a ,!"ias+ ac$san"o la !n i"ia o !l "!sc$i"o "! la s$!rt!-
95
96 Pla$si*l! ($! si!,'r! lo !nt!n"i"o+ '!ro in(!li< sin !l r!alc! "! $na a3ra"a*l! 3!nial inclinaci#nQ % al contrario+ la ,is,a !s'!ciosi"a" "!l 3!nio .ac! ,s c!ns$ra*l! la (alta "!l in3!nioD$iciosa,!nt! al3$nos+ % no "! $l3ar oto+ n!3aron 'o"!rs! .allar la 3!nial (!lici"a" sin la al!ntAa "!l !nt!n"!rQ % lo con(ir,an con la ,is,a "!no,inaci#n "! 3!nio+ &$! !st in"ican"o ori3inars! "!l in3!nioQ '!ro la !B'!ri!ncia nos "!s!n3a)a (i!l+ % nos a isa sa*ia+ con r!'!ti"os ,onstr$os+ !n &$i!n!s s! c!ns$ran *araIa"os total,!nt!Son c$lto ornato "!l al,a+ r!alc!s c$ltosQ ,as lo !nt!n"i"o+ !ntr! to"os+ corona la '!r(!cci#n- Lo &$! !s !l sol !n !l ,a%or+08 !s !n !l ,$n"o ,!nor !l in3!nio- Y a$n 'or !so (in3i!ron a A'olo "ios "! la "iscr!ci#n-0> To"a !ntaIa !n !l !nt!n"!r lo !s !n !l s!rQ % !n c$al&$i!ra !Bc!so "! "isc$rso no a ,!nos &$! !l s!r ,s o ,!nos '!rsonaPor lo ca'a< s! a"!lant# !l .o,*r! a los *r$tos+ % los n3!l!s al .o,*r!+ % a$n 'r!s$,! constit$ir !n s$ 'ri,!ra (or,alAsi,a in(ini"a" a la ,is,a "i ina !s!ncia- Tanta !s la !,in!nt! s$'!riori"a" "! lo !nt!n"i"o02- I,a3!n !nc$,*ra"a !n la (iloso(Aa "!l R!naci,i!nto- =!r Crancisco Rico+ '!&$!)o ,$n"o "!l .o,*r!+ Ma"ri"+ Castalia+ 2741 00- Atlas % HGrc$l!s 05- !n !l ,a%or6 !n !l ,$n"o ,a%or0>- A'olo !ra ta,*iGn "ios "! la ,Ksica % "! la 'o!sAa-
El
96
97 J1
BALTASAR GRACIAN
Un s!nti"o &$! nos (alt!+ nos 'ri a "! $na 3ran 'orci#n "! i"a % "!Ia co,o ,anco !l ni,o^F$G s!r (altar !n ,$c.os $n 3ra"o !n !l conc!*ir % $na !ntaIa !n !l "isc$tir+ &$! son "i(!r!nt!s !,in!nciasf Ha% a !c!s !ntr! $n .o,*r! % otro casi otra tanta "istancia co,o !ntr! !l .o,*r! % la *!stiaQ si no !n la s$stancia+ !n la circ$nstanciaQ si no !n la itali"a"+ !n !l !I!rcicio "! !llaBi!n '$"i!ra "! ,$c.os !Bcla,ar+ crAtica+ la $l'!Ia; OM O.+ t!sta .!r,osa+ ,as no ti!n! int!riorg En ti .allo !l ac$o &$! tantos sa*ios I$<3aron i,'osi*l!-P 0J Sa3a< anato,Aa ,irar las cosas 'or "!ntroQ !n3a)a "! or"inario la a'ar!nt! .!r,os$ra+ "oran"o la (!a n!c!"a"Q %+ si callar!+ 'o"r "!s,!ntir !l ,s si,'l! "! los *r$tos a la ,s ast$ta "! !llos+0S cons!r an"o la 'i!l "! s$ a'ari!ncia- F$! si!,'r! c$raron "! n!cios los calla"osQ ni s! cont!nta !l sil!ncio con "!s,!ntir lo (alto+ sino &$! lo !&$i oca !n ,ist!riosoP!ro !l 3alant! 3!nio s! io s$*li,a"o a "!i"a" !n a&$Gl+ no sola,!nt! coIo+ sino ci!3o ti!,'o 04 'ara !Ba3!raci#n "! s$ i,'ortancia a 'r!cio "! s$ !,in!nciaQ los &$! ,s ,o"!ra"a,!nt! !rraron+ lo lla,aron int!li3!ncia asist!nt! al ,!nor "! los $ni !rsos- Cristiano %a !l (iloso(ar+ no l! "istin3$! "! $na tan (!li< c$anto s$'!rior inclinaci#nS!a+ '$!s+ !l 3!nio sin3$lar+ '!ro no an#,aloQ sa<ona"o+ no 'ara"oIoQ !n 'ocos s! a",ira co,o s! "!s!a+ '$!s ni a$n !l .!roico s! .alla !n to"os los 'rAnci'!s+ ni !l c$lto !n to"os los "iscr!tosNac! "! $na s$*li,! nat$ral!<a+ (a or!ci"a !n to"o "! s$s ca$sasQ s$'on! la sa<#n "!l t!,'!ra,!nto 'ara la ,a%or alt!<a "! ni,oQ "G*!s!l! la 'ro'!nsi#n a los *i<arros as$ntos+ la !l!cci#n "! los 3loriosos !,'l!os+ ni08 s! '$!"! !Ba3!rar s$ *$!n "!l!cto-07 No !s $n 3!nio 'ara to"os los !,'l!os+ ni to"os los '$!stos 'ara c$al&$i!r in3!nio+ %a 'or s$'!rior+ %a 'or $l3ar- Tal !< s! aI$star a&$Gl % r!'$3nar Gst!+ % tal !< 0J- El a$tor si3$! la C*$la+ I+ 4 "! C!"ro0E- !T ,s si,'l!--- la ,s ast$ta; !l asno % la <orra04- A Sat$rno o Cronos+ "ios "!l ti!,'o+ s! l! r!'r!s!nta co,o $n anciano con !l atri*$to "! la 3$a"a)a+ $nas 3ran"!s alas % $n r!loI "! ar!na- La i,a3!n "!l "ios coIo 'roc!"! "! los satAricos 3r!colatinosQ % la "! ci!3o+ "!l cristianis,o+ 'ara "ar a !nt!n"!r &$! no conoci# la r! !laci#n08- ni; % no07
97
98
EL DISCRETO J2
s! $nirn !ntra,*os+ o !n la con(or,i"a" o !n la "!scon !ni!nciaEn3a)a ,$c.as !c!s la 'asi#n+ % no 'ocas la o*li3aci#n+ *araIan"o los !,'l!os a los 3!niosQ isti!ra 'r$"!nt! to3a !l &$! "!s3racia"o arnGsQ ac!rta"o a(oris,o !l "! F$il#n; OConoc!rs! % a'licars!-P 51 Co,i!nc! 'or sA ,is,o !l Discr!to a sa*!r+ sa*iGn"os!Q al!rt! a s$ Min!r a52 asA 3!nial co,o "isc$rsi a+ % "Gl! ali!nto si !s in3!n$a- Si!,'r! ($! "!s"ic.a !l iol!ntar la cor"$ra+ % a$n $r3!ncia al3$na !<+ &$! !s $n (atal tor,!nto+ 'or&$! s! .a "! r!,ar !ntonc!s contra las corri!nt!s "!l 3$sto+ "!l in3!nio % "! s$ !str!llaHasta !n los 'aAs!s s! !B'!ri,!nta !sta connat$ral 'ro'orci#n+ o !sta 3!nial anti'atAaQ ,s s!nsi*l!,!nt! !n las ci$"a"!s+ con (r$ici#n !n $nas+ con "!sa<#n !n otrasQ &$! s$!l! s!r ,s contrario !l 'ort! al 3!nio &$! !l cli,a al t!,'!ra,!nto- La ,is,a Ro,a no !s 'ara to"os 3!nios ni in3!nios+ ni a to"os s! "io 3o<ar "! la c$lta Corinto- La &$! !s c!ntro 'ara $no+ !s 'ara !l otro "!sti!rroQ % a$n la 3ran Ma"ri"+ con s!r ,a"r! "!l ,$n"o "!s"! !l Ori!nt! .asta !l Ocaso+ !n (! "!l Gran Cili'o !n s$ c$arta !s(!ra+ al3$nos la r!conoc!n ,a"rastra- M O.+ 3ran (!lici"a" to'ar ca"a $no % "istin3$ir s$ c!ntrog No ani"an *i!n los 3raIos !ntr! las ,$sas+ ni los aron!s sa*ios s! .allan !ntr! !l cort!sano *$llicio+ ni los c$!r"os !n !l $lico !ntr!,!ti,i!ntoEn la ari!"a" "! las nacion!s !s "on"! s! a'r$!*an % a$n s! a'$ran al contrast! "! tan arios nat$ral!s % cost$,*r!s- Es i,'osi*l! co,*inar con to"as+ 'or&$!+ ^&$iGn 'o"r tol!rar la a*orr!ci*l! so*!r*ia "! Gsta+ la "!s'r!cia*l! li ian"a" "! a&$Glla+ lo !,*$st!ro "! la $na+ lo *r*aro "! la otra+ sino !s &$! la con(or,i"a" nacional !n los ,is,os ac.a&$!s .a3a 3$sto "! lo &$! ($!ra iol!nciaf Gran s$!rt! !s to'ar con .o,*r!s "! s$ 3!nio % "! s$ in3!nioQ art! !s sa*!rlos *$scarQ cons!r arlos+ ,a%orQ (r$ici#n !s !l con !rsa*l! rato+ % (!lici"a" la "iscr!ta co,$nicaci#n+ !s'!cial,!nt! c$an"o !l 3!nio !s sin3$lar+ o 'or !Bc!l!nt! o 'or !Btra a3ant!Q &$! !s in(inita s$ latit$"+ a$n !ntr! los "os tGr,inos "! s$ *on"a" o s$ ,alicia+ la s$*li,i"a" o la $l3ari"a"+ lo c$!r"o o lo ca'ric.osoQ $nos co,$n!s+ otros sin3$lar!s51- F$il#n+ $no "! los si!t! sa*ios "! Gr!cia+ 'asa 'or s!r !l a$tor "!l 'ro !r*io &$! los 3ri!3os !scri*i!ron !n !l t!,'lo "! D!l(os; OCon#c!t! a ti ,is,oP+ !B'r!si#n &$! Gracin aco,o"a52- Min!r a 'r!si"Aa las acti i"a"!s int!l!ct$al!s
98
99 J0
Disc$rso aca"G,ico
Es la .$,ana nat$ral!<a+ a&$!lla &$! (in3i# H!sAo"o+ Pan"ora-55 No la "io Palas la sa*i"$rAa+ ni =!n$s la .!r,os$raQ ta,'oco M!rc$rio la !loc$!ncia+ % ,!nos Mart! !l alorQ '!ro sA !l art!+ con la c$i"a"osa in"$stria+ ca"a "Aa la an a"!lantan"o con $na % con otra '!r(!cci#nNo la coron# DK'it!r con a&$!l ,aI!st$oso s!)orAo !n !l .ac!r 50- D$lio+ A$3$sto+ no,*r! "! los "os !,'!ra"or!s &$! '!r,it! a Gracin I$3ar con !l "! los ,!s!s &$! si3$!n a la O(lori"a 'ri,a !raP "!l 'rAnci'! Baltasar Carlos55- H!sAo"o+ !n T!o3onia+ J42 % ss-- narra !l ,ito "! la 'ri,!ra ,$I!r cr!a"a 'or H!(!sto % At!n!a con a%$"a "! to"os los "ios!s- Ca"a $no l! con(iri# $na c$ali"a" % r!ci*i# la *!ll!<a+ la 3racia+ Ia .a*ili"a" ,an$al+ la '!rs$asi#n--- % U!r,!s '$so !n s$ cora<#n la ,!ntira- En Los tra*aIos % los "Aas 9E1 % ss-: c$!nta &$!+ ll! a"a Pan"ora 'or s$ c$riosi"a"+ a*ri# la caIa &$! !nc!rra*a to"os l`s oAal!s % &$! &$!"aron asA !s'arci"os !ntr! los .$,anos-
99
100 % !n !l "!cir+ &$! a",ira,os !n al3$nosQ "i#s!lo la a$tori"a" cons!3$i"a con !l crG"ito+ % !l ,a3ist!rio alcan<a"o con !l !I!rcicioAn"an los ,s "! los .o,*r!s 'or !Btr!,os- Unos+ tan "!scon(ia"os "! sA ,is,os+ o 'or nat$ral!<a 'ro'ia o 'or ,alicia aI!na+ &$! l!s 'ar!c! &$! !n na"a .an "! ac!rtar+ a3ra ian"o s$ "ic.a % s$ ca$"al+ si&$i!ra !n no 'ro*arloQ !n to"o .allan &$G t!,!r+ "!sc$*ri!n"o ant!s los to'!s &$! las con !ni!nciasQ % rAn"!ns! tanto a !sta "!,asAa "! 'o&$!"a"+ &$!+ no atr! iGn"os! a o*rar 'or sA+ .ac!n 'roc$ra5> a otros "! s$s accion!s % a$n &$!r!r!s- Y son co,o los &$! no s! osan arroIar al a3$a sino sost!ni"os "! a&$!llos instr$,!ntos+ &$! co,Kn,!nt! ti!n!n "! i!nto lo &$! l!s (alta "! s$stanciaAl contrario+ otros ti!n!n $na 'l!na satis(acci#n "! sA ,is,os; i!n!n tan ,al 'a3a"os "! to"as s$s accion!s+ &$! Ia,s "$"aron+ c$anto ,!nos con"!naron al3$na- M$% casa"os con s$s "ict,!n!s+ % ,s c$anto ,s !rr#n!osQ !na,ora"os "! s$s "isc$rsos+ co,o .iIos ,s a,a"os c$anto ,s (!osQ % co,o no sa*!n "! r!c!lo+ ta,'oco "! "!scont!nto- To"o l!s sal! *i!n+ a s$ !nt!n"!rQ con !sto i !n cont!ntAsi,os "! sA+ % ,$c.o ti!,'o+ 'or&$! ll!3aron a $na si,'licAsi,a (!lici"a"Entr! !stos "os !Btr!,os "! i,'r$"!ncia s! .alla !l s!3$ro ,!"io "! cor"$raQ % consist! !n $na a$"acia "iscr!ta+ ,$% asisti"a "! la "ic.aNo .a*lo a&$A "! a&$!lla nat$ral s$'!riori"a"+ &$! s!)ala,os 'or sin3$lar r!alc! al HGro!+ sino "! $na c$!r"a intr!'i"!<+ contraria al "!sl$ci"o !nco3i,i!nto+ ($n"a"a+ o !n la co,'r!nsi#n "! las ,at!rias+ o !n la a$tori"a" "! los a)os+ o !n la cali(icaci#n "! las "i3ni"a"!s+ &$! !n (! "! c$al&$i!ra "! !llas '$!"! $no .ac!r % "!cir con s!)orAoHasta las ri&$!<as "an a$tori"a"- Dora las ,s !c!s !l oro las n!cias ra<on!s "! s$s "$!)os+ co,$nica la 'lata s$ ar3!nta"o soni"o a las 'ala*ras+ "! ,o"o &$! son a'la$"i"as las n!c!"a"!s "! $n rico+ c$an"o las s!nt!ncias "! $n 'o*r! no son !sc$c.a"asP!ro la ,s !ntaIosa s$'!riori"a" !s la &$! s! a'o%a H !n la a"!c$a"a noticia "! las cosas+ "!l contin$a"o ,an!Io "! los !,'l!os- Hc!s! $no 'ri,!ro s!)or "! las ,at!rias+ % "!s'$Gs !ntra % sal! con "!s'!IoQ '$!"! .a*lar con ,a3istral 'ot!sta" % "!cir co,o s$'!rior a los &$! ati!n"!n+ 5>
100
101
101
102 con s$'!riori"a"+ no s#lo !n caso "! ,an"ar+ sino "! '!"ir % "! ro3arQ 'or&$! si !stos tal!s conci*!n &$!6s! l!s ti!n! r!s'!to+ no "i3o %a r!c!lo+ s! !n3rA!n a intol!ra*l!sQ % Gstos co,Kn,!nt! son "! a&$!llos &$! los .$,ill# *i!n nat$ral!<a % los l! ant# ,al s$ s$!rt!- So*r! to"o+ Dios nos li*r! "! la il so*!r*ia "! r!,o<os "! 'alacio+ insol!nt!s "! '$!rta % "! sal!taBrilla !st! s$'!rior r!alc! !n to"os los s$I!tos+ % ,s !n los ,a%or!s- En $n ora"or !s ,s &$! circ$nstancia- En $n a*o3a"o+ !s !s!ncia- 9En $n !,*aIa"or+ !s l$ci,i!nto- En $n ca$"illo+ !ntaIaQ '!ro !n $n 'rAnci'! !s !Btr!,oHa% nacion!s !nt!ras ,aI!st$osas+ asA co,o otras sa3ac!s % "!s'i!rtas- La !s'a)ola !s 'or nat$ral!<a s!)orilQ 'ar!c! so*!r*ia+ lo &$! no !s sino $n s!)orAo connat$ral- Nac! !n los !s'a)ol!s la 3ra !"a" "!l 3!nio+ no "! la a(!ctaci#nQ % asA co,o otras nacion!s s! a'lican al o*s!&$io+ Gsta no+ sino al ,an"o- R!al<a 3ran"!,!nt! to"as las .$,anas accion!s+ .asta !l s!,*lant!+ &$! !s !l trono "! la "!c!ncia- El ,is,o an"ar+ &$! !n las .$!llas s$!l! !sta,'ars! !l cora<#n+ % allA s$!l!n rastr!arlo los I$iciosos !n !l o*rar % !n !l .a*lar con !,in!nciaQ &$! la s$*li,i"a" "! las accion!s la a"!lanta al "o*l! la ,aI!sta" !n !l o*rarlasNc!ns! al3$nos con $n s!)orAo $ni !rsal !n to"o c$anto "ic!n % .ac!n+ &$! 'ar!c! &$! %a la nat$ral!<a los .i<o .!r,anos ,a%or!s "! los otrosQ naci!ron 'ara s$'!rior!s+ si no 'or "i3ni"a" "! o(icio+ "! ,Grito- In(Kn"!s!l!s !n to"o $n !s'Arit$ s!)oril+ a$n !n las accion!s ,s co,$n!sQ to"o lo !nc!n % so*r!'$Ian- Hc!ns! l$!3o s!)or!s "! los "!,s+ co3iGn"ol!s !l cora<#n+ &$! to"o ca*! !n s$ 3ran ca'aci"a"Q % a$n&$! tal !< t!n"rn los otros ,s !ntaIosas 'r!n"as "! ci!ncia+ "! no*l!<a % a$n "! !nt!r!<a+ con to"o !so 'r! al!c! !n Gstos !l s!)orAo+ &$! los constit$%! s$'!rior!s+ si no !n !l "!r!c.o+ !n la 'os!si#nSal!n otros "!l torno "! s$ *arro %a "!stina"os 'ara la s!r i"$,*r! "! $nos !s'Arit$s s!r il!s+ sin 3Gn!ro "! *rAo !n !l cora<#n+ inclina"os al aI!no 3$sto+ % c!"!r !l 'ro'io a c$antos .a%- stos no naci!ron 'ara sA+ sino 'ara otrosQ tanto+ &$! al3$no ($! lla,a"o !l "! to"os- Otros "an !n lisonI!ros+ a"$la"or!s+ *$rl!scos+ % '!or!s !,'l!os+ si los .a% MO.+ c$ntos .i<o s$'!rior!s la s$!rt! !n la "i3ni"a"+ % la nat$ral!<a !scla os !n !l ca$"alg Est! corona"o r!alc!+ co,o !s !l r!% "! los "!,s+ ll! a consi3o 3ran sG&$ito "! 'r!n"asQ si3K!l! !l "!s'!Io+ la *i<arrAa "! accion!s+ la 'la$si*ili"a" % ost!ntaci#n+ con otras
102
103
103
104 t!,'!sta"!s+ sin "ar *ra,i"os+ sin ro,'!r s$s olas+ sin arroIar !s'$,as+ sin tras'asar ni $n '$nto los lA,it!s "! la ra<#n- Al (in+ to"a !lla "! to"as las ,an!ras 3ran"!; 3ran s!r+ 3ran (on"o % 3ran ca'aci"a"S$ !stir no !ra "! 3ala+ sino "! "!c!nciaQ ,s c$,'li"o c$anto ,s aI$sta"o+ &$! lo ali)# !l D!coro- Ti!n! 'or color 'ro'io s$%o !l "! la Es'!ran<a+ % lo a(!cta !n s$s li*r!as+ sin &$! .a%a Ia,s $sa"o otro+ % !ntr! to"os a*orr!c! 'ositi a,!nt! !l roIo+ 'or lo !nc!n"i"o "! s$ c#l!ra 'ri,!ro % "! s$ !,'ac.o "!s'$Gs- C!)Aa s$s si!n!s 'or !nc!"ora % 'or r!ina+ &$! &$i!n s$'o "isi,$lar s$'o r!inar+ con $na ra,a "!l ,oral 'r$"!nt!Con"$cAa la Pr$"!ncia !l 3ra ! sG&$ito- Casi to"os !ran .o,*r!s+ % ,$% ,$c.o al3$nas raras ,$I!r!s- Ll! a*an to"os *c$los 'or ancianos % '!r!3rinosQ otros s! a(ir,a*an !n los c!tros+ ca%a"os+ *aston!s % a$n tiaras+ &$! los ,s !ran 3!nt! "! 3o*i!rno- Oc$'a*an !l ,!Ior '$!sto los italianos+ no tanto 'or .a*!r si"o s!)or!s "!l ,$n"o+ c$anto 'or&$! lo s$'i!ron s!rQ ,$c.os !s'a)ol!s+ 'ocos (ranc!s!s Q al3$nos al!,an!s % 'olacosQ &$! a la a",iraci#n "! no ir to"os satis(i<o la 'olAtica I$iciosa con "!cir &$! a&$!lla s$ "!t!ni"a co,Kn ca$sa 'roc!"! ,s "! lo .!la"o "! s$ san3r! &$! "! lo "!t!ni"o "! s$ !s'Arit$- F$!"a*a $n 3ran"! !s'acio "! acAo+ &$! s! "!cAa .a*!r si"o "! la 'r$"!ntAsi,a naci#n in3l!saQ '!ro &$! "!s"! Enrico =III54 ac (alta*an al tri$n(o "! la cor"$ra % "! la !nt!r!<a- So*r!salAan 'or s$ no !"a" % 'or s$ traI! los 'olAticos c.inas-58 I*an ,$% c!rca "!l tri$n(ant! carro al3$nos 3ran"!s .o,*r!s+ &$! los .i<o (a,osos !sta corona"a 'r!n"a+ % a.ora !n ll! arlos a s$ la"o ,ostra*a s$ !sti,aci#n- AllA i*a !l tar"a"or Ca*io MBi,o+57 &$! con s$ ,$c.a !s'!ra "!s an!ci# la 3allar"Aa "!l ,!Ior carta3inGs % r!sta$r# la 54- Enri&$! =III % s$ !scisi#n "! la I3l!sia Cat#lica+ O(ra3ili"a"P 58- c.inas; c.inos 57- Ca*io MBi,o C$nctator+ O!l r!tar"a"orP &$! !nci# a AnA*alalora"a co,o Oloc$raP %
104
105 J8 BALTASAR GRACIN 3ran r!'K*lica ro,ana- A s$ la"o ca,'!a*a !l *ast#n "! los (ranc!s!s+ cons$,i!n"o s$s n$,!rosas .$!st!s con la "!t!nci#n % aca*an"o con la i"a % con la 'aci!ncia "! Cili'o->1 El Gran Ca'itn+ ,$% conoci"o 'or s$ !,'r!sa+ &$! sac# !n Barl!ta+ a&$!lla &$! con 3ran"! in3!nio !ns!)a*a a t!n!r I$icio+ % l! ali# $n r!ino+ con&$ista"o ,s con la cor"$ra &$! con la *ra !<a->2 Ant!s "! Gl+ !l ,a3nni,o ara3onGs+>0 (orIan"o a ($!3o l!nto "! las ca"!nas "! s$ 'risi#n $na corona- I*an ,$c.os (il#so(os % sa*ios+ cat!"rticos "! !I!,'lo % ,a!stros "! !B'!ri!nciaGo*!rna*a !l Ti!,'o la a$tori<a"a 'o,'a+ &$! !l ,is,o ir tro'!<an"o con s$s ,$l!tas !ra lo &$! ,!Ior l! salAa- C!rra*a la Sa<#n 'or r!ta3$ar"ia+ la"!a"a "!l Cons!Io+ "!l P!nsar+ "! La Ma"$r!< % "!l S!soEra !sto $na ,$% tar"!+ c$an"o i a,!nt! l!s co,!n<# a tocar ar,a $n ($rioso !sc$a"r#n "! ,onstr$os+ &$! lo !s to"o !Btr!,o "! 'asi#n+ !l in"iscr!to E,'!)o+ la Ac!l!raci#n i,'r$"!nt!+ la n!cia Cacili"a" % !l $l3ar Atro'!lla,i!ntoQ la Inconsi"!raci#n+ la Prisa % !l A.o3o+ to"a 3!nt! "!l $l3ac.o "! la I,'r$"!nciaConoci# s$ 3ran"! ri!s3o la Es'!ra+ 'or no ll! ar ar,as o(!nsi as+ (altar !l 'ol orAn+ &$! !s ,$nici#n !la"a !n s$ ,ilicia+ 'or !star r!(or,a"o !l A,'!t$ % "!sar,a"o !l C$rorMan"# .ac!r alto a la D!t!nci#n+ % or"!n# la Disi,$laci#n &$! los !ntr!t$ i!s! ,i!ntras cons$lta*a lo .ac!"!ro- Disc$rri#s! con 'roliIi"a" ,$% a la !s'a)ola+ '!ro con i3$al 'ro !c.oD!cAa !l sa*io Biant!+>5 3ran *!n!,Grito "! !sta 3ran s!)ora "! sA ,is,a+ &$! i,itas! a DK'it!r+ !l c$al no t$ i!ra %a ra%os si no t$ i!ra !s'!ra- L$is Un"Gci,o "! Crancia ot# &$! s! "isi,$las! con !llos+ &$! Gl no .a*Aa !ns!)a"o ni ,s 3ra,tica ni ,s 'olAtica a s$ s$c!sor->> El r!% "on D$an S!3$n"o "! los ara3on!s!s 9&$! .a% nacion!s "! Es'!ra+ % Gsta lo !s 'or !Btr!,o+ % "! la Pr$"!ncia: l! "iIo &$! >1 P!"ro in "! Ara3#n+ !l Gran"! 920576208J:+ &$! '!l!# contra C!li'! in !l Atr! i"o >2 Gon<alo C!rnn"!< "! C#r"o*a+ !l Gran Ca'itn+ c$an"o !sta*a sitia"o !n Barl!tta 'or !l "$&$! "! N!,o$rs 92J10: r!s'on"i# al "!sa(io "! Gst! cont!stan"o &$! no '!l!a*a c$an"o !l !n!,i3o &$!rAa sino c$an"o a Gl l! con !nAa >0 !l Ma3nni,o ara3onGs Al(onso =+ r!% "! Ara3#n 9257E62>J8:+ &$! !nci# !n Sicilia 92>2E:+ C!r"!)a 92>01:+ s! a'o"!r# "! la'#l!s 92>>0: % ($! in !sti"o 'or !l 'a'a !n 2>>5 >5 B,nt! "! Pri!na o Bias+ $no "! los si!t! sa*ios "! Gr!cia t!ni"o 'or s$s co,'atriotas co,o !l ,a%or orc$lo >> La i,a3!n "!l r!% 'r$"!nt! &$! si!,'r! atri*$%! Gracin a L$is @I '$!"! "!ri ar "ir!cta,!nt! "! las M!,orias "! Co,,!s tra"$ci"as 'or =itrin
105
106
EL DISCRETO J7
I a" irti!s! &$! .asta .o% ,s .a*Aa o*ra"o la tar"an<a !s'a)ola &$! la c#l!ra (ranc!sa->J El 3ran"! A$3$sto >E corono s$ oto % s$s aci!rtos con !l C!stina l!nt!-S El "$&$! "! Al*a ol i# a r!'!tir s$ ra<ona,i!nto !n la Iorna"a so*r! Lis*oa->8 DiI!ron to"os ,$c.o !n *r! !- Dilat#s! ,s !l Cat#lico r!% "on C!rnan"o+ co,o 'rinci'! "! la 'olAtica 6% !s lo ,$c.o la Es'!ra6- OS!a $no 6"!cAa6 s!)or "! sA+ % lo s!ra "! los "!,s- La "!t!nci#n sa<ona los aci!rtos % ,a"$ra los s!cr!tosQ &$! la ac!l!raci#n si!,'r! 'ar! .iIos a*orti os sin i"a "! in,ortali"a"- Has! "! '!nsar "!s'acio % !I!c$tar "! 'r!stoQ ni !s s!3$ra la "ili3!ncia &$! no nac! "! la tar"an<a- Tan 'r!sto co,o alcan<a las cosas s! l! ca!n "! las ,anos+ &$! a !c!s !l !sta,'i"o "!l ca!r ($! a iso "!l .a*!r to,a"o- Es la Es'!ra (r$ta "! 3ran"!s cora<on!s % ,$% (!c$n"a "! aci!rtos- En los .o,*r!s "! '!&$V)o cora<#n ni ca*!n !l ti!,'o ni !l s!cr!to-P >7 Concl$%# con !st! orc$lo cataln; DG$ no '!3a "! *ast#+ sino "! sao-J1 P!ro !l 3ran tri$n(a"or "! r!%!s+ Carlos =+ a&$!l &$! !n Al!,ania+ con ,s !s'!ra &$! 3!nt!+ &$!*rant# las ,is,as '!nas+ las "$ras % las 3ra !s+J2 l! acons!I# &$! si &$!rAa !nc!r '!l!as! a s$ ,o"o; !sto !s+ &$! !s3ri,i!s! la ,$l!ta "!l Ti!,'o+ ,$c.o ,s o*ra"ora &$! la ac!ra"a cla a "! HGrc$l!s- EI!c$t#lo tan (!li<,!nt!+ &$! '$"o al ca*o (r$strar !l A,'!t$ % !n(r!nar !l or3$llo a a&$!llas ,s ($rias &$! las in(!rnal!s+ % &$!"# ictoriosa+ r!'iti!n"o; OEl Ti!,'o % %o+ a otros "os-P Est! s$c!so cont# !l D$icio al D!s!n3a)o+ co,o &$i!n s! .all# 'r!s!nt! >J D$an II 92>J862J47: "!,or# los ata&$!s "! L$is @I !n !l Ros!llon % la C!r"a)a >E El l!,a "! A$3$sto s! r!'it! ta,*iGn !n Orc$lo- J5+ % !n El Critic#n+ II >4 (!stina l!nt! a'r!sKrat! "!s'acio S! trata "! $n cons!Io &$! %a !st !n la o*ra "! Sal$stio % c$%a 'o'$lari"a" ll!3a .asta !l r!(ran!ro >8 H!rnan"o l ar!< "! Tol!"o+ t!rc!r "$&$! "! Al*a 92J146 2J80: $tili<# !l ,is,o l!,a !n s$ ,arc.a so*r! Lis*oa >7 C!rrari s$*ra%a &$! a&$A r!co3! Gracin !l s!nti"o "! los co,!ntarios "! F$! !"o a las cartas "! C!rnan"o !l Cat#lico % PGr!< "! Barra"as J1 ODios no casti3a con *ast#n sino con sa<#nP+ r!(rn &$! s! r!'it! !n Orc$lo+ JJ J2 El !,'!ra"or Carlos = !nci# !n D$ra 92J>5: % !n !l lan"3ra iato "! H!ss! 92J>4:
106
107 O6
^O BALTASAR GRAClA.
I= DE LA GALANTERYA [6
M!,orial a la Discr!ci#n
TIENEN s$ *i<arrAa las al,as .aito ,as r!lG a,!26 &$! la "! los c$!r'os+ 3allar"Aa "!l !s'Arit$+ con c$%os 3aln t!s actos &$!"a ,$% airoso $n cora<#n Ll! ans! los oIos "!l al,a *!ll!<as int!rior!s+ asi co,o los "!l c$!r'o la !Bt!riorQ % son ,s a'la$"i"as a&$!lla+ "!l I$icio+ &$! lisonl!a"a Gsta "!l 3$stoSo% r!alc! !n na"a co,Kn+ % a$n&$! $ni !rsal !n los o*I!tos+ !n los s$I!tos so% ,$% sin3$lar No &$!'o !n lo"os 'or&$! s$'on3o ,a3nani,i"a"+ % con t!n!t tantos '!c.os $n illano+ 'ara la 3alant!rAa no l! ti!n! T$ ! 'or c!ntro !l cora<#n "! A$3$sto+ &$! !sc$"n"os! con,i3o !nci# la $l3ar ,$r,$raci#n+ % tri$n(o 3alant! "! los 'K*licos co,icios+ &$!"an"o ,s ,!,ora*l! 3ran"!<a "! .a*!rlos "!s'r!cia"o &$! la ro,ana li*!rta" "! .a*!rlos "ic.oAsA &$! ,i !s(!ra !s la 3!n!rosi"a"+ *las#n "! 3ran"!s cora<on!s % 3ran"! as$nto ,AoQ .a*lar *i!n "!l !n!,i3o % a$n o*rar ,!Ior+ ,Bi,a "! la "i ina l!+ &$! a'o a tan cristiana 3alant!rAaMi ,a%or l$ci,i!nto li*ro !n los a'r!ta"os lanc!s "! la !n3an<a+ no s! los &$ito+ sino &$! s! los ,!Ior#+ con irtiGn"ola c$an"o ,s $(ana !n $na i,'!nsa"a 3!n!rosi"a" con acla,acion!s "! crG"itoPor !st! ca,ino consi3$i# la in,ortal r!'$taci#n L$is D$o"Gci,o+ &$! si!,'r! ($!ron 3alant!s los (ranc!s!s+ "i3o+ los no*l!s- T!,Aanl! r!% los &$! l! inI$riaron "$&$!+ ,as Gl+ trans(or,an"o la !n3an<a !n *i<arrAa+ '$"o as!3$rarl!s con a&$!l ,s r!'!ti"o &$! asa< a'r!cia"o "ic.o- OM E.g+ &$! no !n3a !l r!% "! Crancia los a3ra ios .!c.os al "$&$! "! Orl!ansPQ n6g '!ro ^&$! ,$c.o &$!'an !stas *i<arrAas !n $n r!% "! .o,*r!s+ c$an"o ca,'!an !n !l "! las (i!rasf P$!"! J0So3TYn Batllori !st! r alo! '$"i!ra s!r oA 3!r,!n "( El Go
lant!
J5 La anGc"ota a'ar!ci# %a !n El HGro!+ I=+ % s! r!'!tir H S
107
108
E2
!l l!#n !ns!)ar a ,$c.os 3alant!rAa 6&$! las (i!ras s! .$,anan c$an"o los .o,*r!s s! !n(i!r!c!n6+ % si "!3!n!raron tal !<+ ($! 9a 'on"!raci#n "! Marcial: 'or .a*!rs! ,al!a"o !ntr! los .o,*r!s-J> So% 'olAtica ta,*iGn+ % a$n la 3ala "! la ,a%or ra<#n "!l Esta"o+ &$! Gsta % %o .ici,os in,ortal al r!% "on D$an S!3$n"o+ !l "! Ara3#n+ "i3o+ !l "Aa &$! !n a&$!l cGl!*r! t!atro "! s$ (a,a+ Catal$)a+ troc# la ,s irrita"a !n3an<a !n la ,s ina$"ita cl!,!ncia; !n iGn"os! !nc!"or "!l cataln+ 'as# a s!rlo "! sA ,is,o- M O.+ n$! o % raro ,o"o "! !ntrar tri$n(an"o !n la 9tan cara: Barc!lona+ !n carros "! ,is!ricor"iag F$! ($! !ntra"a !n los cora<on!s+ con Ator!s "! 'a"r! !s'a)ol % "!s!n3a)os "!l !BtranI!ro 'a"rastro-JJ No !sti,o tanto las ictorias &$! consi3o "! la !n i"ia+ si *i!n ,i a,or !,$laQ solicit#las+ '!ro no las *lasonoQ n$nca a(!cto !nci,i!ntos+ 'or&$! na"a a(!ctoQ % c$an"o los alcan<a !l ,!r!ci,i!nto los "isi,$la la in3!n$i"a"Pi!r"o tal !< "! ,i "!r!c.o+ 'ara a"!lantar,! ,s+ %+ c$an"o 'ar!c! &$! ,! ol i"o "!l "!coro+ !n !l c!"!r+ ,! l! anto+ con la r!'$taci#n+ !n !l !Bc!"!r- Trans(or,o !n 3!ntil!<a lo &$! ($!ra !n $l3ar "!sair!Q '!ro no c$al&$i!ra+ &$! las &$i!*ras "! in(a,ia con nin3Kn arti(icio s! s$!l"anC$! si!,'r! 3ran"! s$til!<a .ac!r 3ala "! los "!sair!s % con !rtir !n r!alc!s "! la in"$stria los &$! %a ($!ron "is(a or!s "! la nat$ral!<a % "! la s$!rt!- El &$! s! a"!lanta a con(!sar !l "!(!cto 'ro'io+ ci!rra la *oca a los "!,sQ no !s "!s'r!cio "! sA ,is,o+ sino .!roica *i<arrAa+ %+ al contrario "! la ala*an<a+ !n *oca 'ro'ia s! !nno*l!c!-J1 So% !sc$"o *i<arro !n los a3ra ios+ socorri!n"o con nota*l! "!str!<a !n las *$rlas % !n las !ras- Con $n cort!sano "!sli<+ %a "! $n ,ot! % %a "! $na s!nt!ncia+ "o% sali"a ,$c.as !c!s a ,$c.os 3ra !s !,'!)os+ % saco airosa,!nt! "!l ,s con($so la*!rintoGran consort! "!l "!s'!Io % ,$% (a or!ci"a "! Gl+ a"!lantan"o si!,'r! las accion!s+ 'or&$! las !s'!ciosas !n sA las r!al<o ,s+ % las sos'!c.osas las "oro a tAt$lo "! "!s'!Io+ % a !Bc$sa "! *i<arrAa- D!s!,*ara<#,! tal !< "! $n J>- Proc!"! "! los B'i3raan,ata "! Marcial- En A3$"!<a+ @@ 9OD! los !ncar!ci,i!ntos conc!'t$ososP:+ Gracin transcri*! la tra"$cci#n "!l can#ni36o Salinas JJ- Es $na clara r!(!r!ncia a la 'ost$ra "! Gracin ant! la 3$!rra "! Catal$)a % a la con"!na "!l a'o%o &$! las tro'as (ranc!sas 'r!staron al l! anta,i!nto- 'r JE- R!'it! !l 'ro !r*io latino &$! %a .a*Aa co,!nta"o !n \ HGro!+ 24
108
109
Ra<ona,i!nto aca"G,ico
109
110 MS tri$n(os l! consi3$i# a H!rc$l!s s$ "iscr!ci#n &$! s$ alor+ ,s 'la$si*l! l! .ici!ron las *rillant!s ca"!nillas "! s$ *oca &$! la (or,i"a*l! cla a "! s$ ,anoQ J7 con Gsta r!n"Aa ,onstr$os+ con a&$Gllas a'risiona*a !nt!n"i"os+ con"!nn"olos a la "$lc! s$s'!nsi#n "! s$ !loc$!nciaQ % al (in+ ,s s! l! rin"i!ron al t!*ano "iscr!to &$! ali!nt!L$c!+ '$!s+ !n al3$nos $na ci!rta sa*i"$rAa cort!sana+ $na con !rsa*l! sa*rosa !r$"ici#n+ &$! los .ac! *i!n r!ci*i"os !n to"as 'art!s+ % a$n *$sca"os "! la !t!rna c$riosi"a"Un ,o"o "! ci!ncia !s Gst! &$! no lo !ns!)an los li*ros ni s! a'r!n"! !n las !sc$!lasQ cKrsas! !n los t!atros "!l *$!n 3$sto % !n !l 3!n!ral tan sin3$lar "! la "iscr!ci#nHllans! $nos .o,*r!s a'r!cia"or!s "! to"o sa<ona"o "ic.o+ % o*s!r a"or!s "! to"o 3alant! .!c.oQ noticiosos "! to"o lo corri!nt! !n cort!s % ca,'a)as- stos son los orc$los "! la c$riosi"a" % ,a!stros "! !sta ci!ncia "!l *$!n 3$sto=as! co,$nican"o "! $nos a otros !n la !r$"ita con !rsaci#n+ % la tra"ici#n '$nt$al a !ntr!3an"o !stas sa*rosAsi,as noticias a los !ni"!ros !nt!n"i"os+ co,o t!soros "! la c$riosi"a" % "! la "iscr!ci#nEn to"os los si3los .a% .o,*r!s "! al!nta"o !s'Arit$+ % !n !l 'r!s!nt! los .a*r no ,!nos ali!nt!s &$! los 'asa"os+ sino &$! a&$Gllos s! ll! an la !ntaIa "! 'ri,!ros+ % lo &$! a los ,o"!rnos l!s ocasiona !n i"ia+ a !llos a$tori"a"Q la 'r!s!ncia !s !n!,i3a "! la (a,a- El ,a%or 'ro"i3io+ 'or alcan<a"o+ ca%# "! s$ !sti,aci#nQ la ala*an<a % !l "!s'r!cio an !ncontran"o !n !l ti!,'o % !n !l l$3arQ a&$Glla si!,'r! "! l!Ios % Gst! si!,'r! "! c!rcaLa 'ri,!ra % ,s 3$stosa 'art! "! !sta !r$"ici#n 'la$si*l! !s $na noticia $ni !rsal "! to"o lo &$! !n !l ,$n"o J8 Est! tit$lo s! corr!s'on"! con !l "!l a(oris,o 00 "! Orc$loJ7 La i,a3!n a'ar!cAa !n El HGro!+ @=+ % 'roc!"! "! los E,tl!,,ata "! Alciato
110
111
111
112 Mas s$*i!n"o "! '$nto % ti!,'o+ ti!n!+ con l!tras "! a'r!cio las s!nt!ncias "! C!li'! S!3$n"o+ los a'ot!3,as "! Carlos % las 'ro($n"i"a"!s "!l r!% Cat#lico- Si *i!n los ,s (r!scos+ % corri!n"o "onair!+ son los &$! ti!n!n ,s sal % los ,s a'!titososQ los (la,ant!s .!c.os % ,o"!rnos "ic.os+ a)a"i!n"o a lo !Bc!l!nt! la no !"a"+ r!ca,*ian !l a'la$soQ 'or&$! s!nt!ncias rancias+ .a<a)as carco,i"as+ !s tan cansa"a co,o 'ro'ia !r$"ici#n "! '!"ant!s % 3ra,ticosMs sir i# a !c!s !sta ci!ncia $s$al+ ,s .onr# !st! art! "! con !rsar+ &$! to"as I$ntas las li*!ral!s- Es art! "! !nt$ra+ &$! si la "a !l ci!lo+ 'oco "! a&$Gllas *asta+ "i3o+ 'ara lo 'ro !c.oso+ &$! no 'ara lo a"!c$a"o- No !Bcl$%! las "!,s 3ra !s ci!ncias+ ant!s las s$'on! 'or *asa "! s$ r!alc!Q asi co,o la cort!sAa asi!nta ,$% *i!n so*r! !l t!n!r+ asi !sta 'art! "! "iscr!ci#n so*r! al3$na otra 3ran"! !,in!ncia+ ca! co,o !s,alt!- Lo &$! "ic! !s &$! !lla !s la .!r,os$ra (or,al "! to"as+ r!alc! "!l ,is,o sa*!r+ ost!ntaci#n "!l al,a+ % &$! tal !< a'ro !c.# ,s sa*!r !scri*ir $na carta+ ac!rtar a "!cir $na ra<#n+ &$! to"os los Brt$los % Bal"os-E> =aron!s .a% !,in!nt!s !n !sta 3alant! (ac$lta"+ '!ro tan raros son co,o s!l!ctos t!soros "! la c$riosi"a"+ !,'orios "! la !r$"ici#n cort!sana+ &$!+ si no .$*i!ra .a*i"o &$i!n o*s!r ara 'ri,!ro+ % cons!r ara "!s'$Gs+ los .!roicos "ic.os "! Mac!"#n % s$ 'a"r!+ "! los CGsar!s ro,anos % Al(onsos ara3on!s!s+ los s!nt!nciosos "! los Si!t! "! la (a,a+EJ .$*iGra,os car!ci"o "!l ,a%or t!soro "!l !nt!n"i,i!nto+ !r"a"!ra ri&$!<a "! la i"a s$'!riorC$an"o !ncontrar!s con al3Kn ali!nt! 3!nio "! Gstos+ &$! !ntr! ,illar!s s!r al3$no+ a$n&$! lo *$s&$!s con la antorc.a al ,!"io"Aa+ lo3ra la ocasi#n+ "is(r$ta las sa<ona"as "!licias "! la !r$"ici#n+ &$! si con .a,*r! solicita,os los li*ros in3!niosos % "iscr!tos+ con (r$ici#n s! .an "! lo3rar los ,is,os orc$los "! lo "iscr!to+ "! lo I$icioso+ sa<ona"o % !nt!n"i"oSi!,'r! nos ll! a a *$scar a otro la conc$'isc!ncia 'ro'ia+ %a int!r!sar+ %a "!s an!ci"a+ ,s a&$A 3$stosa 'or lo a3ra"a*l! "!l sa*!r+ 'or lo a'!titoso "! notar- No s!as tK "! a&$!llos &$! *r*ara,!nt! s! !n i"ian a sA ,is,os !l E> Brt$los % Bal"os Bartolo "! Sasso(!rrato 925256254J: % Pi!tro Bal"o 9251462>1E:+ I$ristas italianos El 'ri,!ro ($! consi"!ra"o !l ($n"a"or "! la !sc$!la "! co,!ntaristas % 'or !Bt!nsi#n s! lla,o OBart$loP al li*ro "! cons$lta !n c$!stion!s I$rA"icas EJ Mos si!t! "! la (a,a los si!t! sa*ios "! Gr!cia
112
113
EE BALTASAR GRACIAN
3$sto "!l sa*!r+ 'or "!sl$cirl! al otro !l a'la$so "!l !ns!)ar=$!l !n al3$nos "! los !,'orios "!l ,$n"o+ tan a lo *r*aro co,o s! ($!ron+ &$! &$i!n no ll! # la ca'aci"a" no la '$!"! tra!r ll!na "! noticiasQ ll! aron 'oco ca$"al+ % asA .ici!ron corto !,'l!o "! o*s!r acion!sQ ,as !l "iscr!to+ co,o la 3$stosa a*!Ia+ i!n! li*an"o !l noticioso nGctar &$! !ntr!sac# "! lo ,s (lori"o+ &$! !s lo ,s 3rana"o- No !s la a,*rosAa 'ara !l 3$sto "!l n!cio+EE ni s! .allan !stas !sti,a*l!s noticias !n 3!nt! $l3ar+ &$! !n Gstos n$nca sal!n "! s$ rinc#n ni !l 3$sto ni !l conoci,i!ntoQ no "an ni $n 'aso ,s a"!lant! "! lo &$! ti!n!n 'r!s!nt!Pon!n otros s$ (!lici"a" !n s$ i!ntr!+ s#lo to,an "! la i"a !l co,!r+ &$! !s lo ,s ilQ "! las 'ot!ncias s$'!rior!s no s! al!n ni las !,'l!anQ ocioso i ! !l "isc$rso+ "!sa'ro !c.a"o ,$!r! !l !nt!n"i,i!nto- D! a&$A !s &$! ,$c.os "! los s!)or!s no ll! an !ntaIa a los "!,s+ sino !n los o*I!tos "! los s!nti"os+ &$! !s lo An(i,o "!l i ir+ &$!"an"o tan 'o*r!s "! !nt!n"i,i!nto+ co,o ricos "! 'o*r!s *i!n!s- No i ! i"a "! .o,*r! sino !l &$! sa*!- La ,ita" "! la i"a s! 'asa con !rsan"o- La noticiosa !r$"ici#n !s $n "!licioso *an&$!t! "! los !nt!n"i"os+ % "!stAn!s! !st! r!alc! "! la ,a%or "iscr!ci#n al ,!Ior 3$sto "!l !Bc!l!ntAsi,o ,ar&$Gs "! Colar!s+ "on D!r#ni,o "! Atai"!+E4 '$!s s! i"!# "! s$ noticiosa !r$"ici#n- S!r al3Kn "Aa "!s!,'!)o "! ,i !n!raci#n !l "octo l$ci,i!nto "! s$ as$nto+ la in,ortali"a" "! s$s o*ras=I NO SEA DESIGUAL Crisis
No s! acr!"itan los icios 'or .allars! !n 3ran"!s s$I!tos+ ant!s *i!n o(!n"! ,s la ,anc.a !n !l *roca"o &$! !n sa%al- Es la "!si3$al ac.a&$! "! 3ran"!s % a$n "! 'rAnci'!s+ !n al3$nos 'or nat$ral!<a+ !n los ,s 'or a(!ctaci#nEE- Glosa !l 'rinci'io .oraciano+ tan r!'!ti"o !n !l *arroco E4- D!r#ni,o "! Ata%"! !ra a,i3o "! D$an An"rGs "! U<tarro< a tra Gs "! &$i!n lo conoci# Gracin+ s!3Kn "oc$,!nta Cost!r-
EL DISCRETO E4
Es "! ,ar s$ con"ici#n % a$n 'ara ,ar!ar+ ^D$! .o% lisonI!a lo &$! ,a)ana a*o,ina+ % !n "os6 in,!"iatos instant!s no l! anta !n !l $no .asta las !str!llas+ sino 'ara a*atir !n !l otro .asta los a*is,os-
113
114 En tan an#,alo 'roc!"!r s$!l!n '!r"!rs! los *is#nos+ c$an"o 3anars! los !B'!rtosQ &$! .a% 3ran"!s ,a!stros "!l art! "! ,ar!ar !n 'alacioQ a !stos l!s !s ,at!ria "! risa+ co,o a !scar,!nta"os+ lo &$! a a&$Gllos "! con($si#nQ anA,ans! $nos con lo ,is,o &$! otros "!s,a%an+ 'or&$! sa*!n &$! la ,is,a ,$"an<a &$! .o% ator,!nta con !l "!s Ao+ ,a)ana ro3ar con !l (a or- Est !l r!,!"io !n !l ,is,o ori3!n "!l ,al+ &$! !s la or"inaria "!si3$al"a"M O.+ !l 'r$"!nt!g M F$G tran&$ilo cost!a las '$ntas % los !st!rosg WP8 M F$G s!)or ,i"! los 3ol(osg Ni s! 'a3a "! s$s (in!<as+ ni s! rin"! a s$s s!&$!"a"!sQ 'or&$! no s! l! .ac! n$! a c$al&$i!ra ,$"an<a !n s$s !Btr!,osNi s! ($n"a tan ,onstr$osa "!si3$al"a" !n la ra<#n+ &$! to"a !s acasosQ % los ,!nos acor"a"os- No "!'!n"! "! ca$sas ni "! ,Gritos+ &$! !l ,$"ars! con las cosas aKn s!rAa !Bc$sa*l!+ % tal !< cor"$ra- Lo &$! .o% !s !l *lanco "! s$ sA+ ,a)ana !s !l n!3ro "! s$ no+ % a.ora 3$sto lo &$! "!s'$Gs "!sa*ri,i!nto+ $no % otro sin 'or &$G+ 'ara 'ros!3$ir o '!rs!3$ir "! *al"!Es tri ial ac.a&$! "! so*!ranos lo antoIa"i<o+ &$! co,o ti!n!n tan !B!nto !l 3$sto+ "a !n a3$!ar- En los ,a%or!s s$!l! ni)!ar ,s+ % l!s 'ar!c! &$! !s !I!rcitar !l s!)orAo !n %a &$!r!r+ %a no &$!r!rEl ar#n c$!r"o si!,'r! ($! i3$al+ &$! !s crG"ito "! !nt!n"i"o+ %a &$! no !n !l 'o"!r+ !n !l &$!r!rQ "! s$!rt! &$! la n!c!si"a" iol!nt! las ($!r<as+ '!ro no los a(!ctos+ % a$n !ntonc!s 'r!c!"!n a s$ ,$"an<a !n to"as las circ$nstancias !n s$ a*ono+ at!sti3$an"o &$! no !s ari!"a"+ sino $r3!nciaNo s#lo son Gstos alti*aIos con las '!rsonas+ '!roE7 con las irt$"!s+ 'ara ll! arlo to"o 'ar!Io- Nota*l! "!si3$al"a" la "! D!,!trio+41 *i!n c!ns$ra"a "! ,$c.os- Era ca"a "Aa otro "! sA ,is,o+ % !n la 3$!rra ,$% "i(!r!nt! &$! !n la 'a<+ 'or&$! !n a&$Glla !ra c!ntro "! to"as las irt$"!s % !n Gsta "! to"os los iciosQ "! s$!rt!+ &$! !n la 3$!rra .acAa 'ac!s con las irt$"!s % ol Aa a .ac!rl!s 3$!rra !n la E8 !st!ros O!s lo ,is,o &$! al*$(!raP 9A$ts : ta,*iGn-
E7- '!ro
41- D!,!trio+ r!% "! Mac!"onia- =!r Pl$tarco- =i"as 'aral!las+ OD!,!trioP-
114
115 E8 BALTASAR GRACIN 'a<; tanto '$!"!n ,$"ar a $n .o,*r! !l ocio o !l tra*aIoP!ro+ ^&$G "!si3$al"a" ,s ,onstr$osa &$! la "! N!r#nf No s! !nci# a sA ,is,o+ sino &$! s! rin"i#Q al3$nos asi,is,o *$!nos+ s! co,'it!n ,!Ior!s+ &$! !s 3ran ictoria "! la '!r(!cci#n+ '!ro otros no son !nc!"or!s "! sA+ sino !nci"os+ rin"iGn"os! a la "!t!riori"a"Si la "!si3$al"a" ($!ra "! lo ,alo a lo *$!no+ ($!ra *$!na+ % si "! lo *$!no a lo ,!Ior+ ,!IorQ '!ro co,$n,!nt! consist! !n "!t!riorars!+ &$! !l ,al si!,'r! lo !,os "! rostro % !l *i!n "! !s'al"as- Los ,al!s i!n!n % los *i!n!s anDirn,! &$! to"o !s "!si3$al"a"!s "! !st! ,$n"o+ % &$! si3$! a lo nat$ral lo ,oral- La ,is,a ti!rra &$! s! !,'ina !n los ,ont!s s! .$,illa "!s'$Gs !n los all!s+ solicitan"o s$ ,a%or .!r,os$ra !n s$ ,a%or ari!"a"- ^F$G cosa ,s "!si3$al &$! !l ,is,o ti!,'o+ %a coronn"os! "! (lor!s+ %a "! !scarc.asf Y to"o !l $ni !rso !s $na $ni !rsal ari!"a"+ &$! al ca*o i!n! a s!r ar,onAa-42 P$!s si !l .o,*r! !s $n otro ,$n"o a*r! ia"o+ ^&$G ,$c.o &$! ci(r! !n sA la ari!"a"f No s!r (!al"a"+ sino $na '!r(!cta 'ro'orci#n co,'$!sta a "!si3$al"a"!sP!ro no .a% '!r(!cci#n !n ari!"a"!s "!l al,a+ &$! no "ic!n con !l Ci!lo- D! la l$na arri*a no .a% ,$"an<a- En ,at!ria "! cor"$ra+ to"o alti*aIo !s (!al"a"- Cr!c!r !n lo *$!no !s l$ci,i!nto+ '!ro cr!c!r % "!scr!c!r !s !st$lticia+ % to"a $l3ari"a" "!si3$al"a"Ha% .o,*r!s tan "!si3$al!s !n las ,at!rias+ tan "i(!r!nt!s "! sA ,is,os !n las ocasion!s+ &$! "!s,i!nt!n s$ 'ro'io crG"ito % "!sl$,.ran n$!stro conc!'to; !n $nos '$ntos "isc$rr!n &$! $!lanQ !n otros+ ni '!rci*!n ni s! ,$! !n- Ho% to"o l!s sal! *i!n+ ,a)ana to"o ,al+ &$! a$n !l !nt!n"i,i!nto % la !nt$ra ti!n!n "!si3$al!s- Don"! no .a% "isc$l'a !s !n la ol$nta"+ &$! !s cri,!n "!l al*!"rAo+ % s$ ariar no !st l!Ios "!l "!s ariar- Lo &$! .o% 'on!n so*r! s$ ca*!<a+ ,a)ana lo ll! an !ntr! 'i!s+ 'or no t!n!r 'i!s ni ca*!<a- Hac!n con !sto tan !n(a"osa s$ (a,iliari"a"+ &$! .$%!n to"os !llos+ r!,itiGn"olos al $l3ar a !ri3$a"or &$! l!s !nti!n"aS#*ral! al ,ar "! a,ar3$ra lo &$! l! (alta "! (ir,!<a+ '!r!ci!n"o los &$! s! l! (Aan sin !str!llaM$"# sin "$"a la (a,a a Gan"Aa s$ non 'l$s $ltra "! to"a .!roici"a"+ "! to"a cristian"a"+ "iscr!ci#n+ c$lt$ra+ 42 Si3$i!n"o las i"!as (or,$la"as !n !l r!alc! I+ !la*ora $no "! los t!,as ,s i,'ortant!s "!l li*ro % "! s$ '!nsa,i!nto
EL DISCRETO
a3ra"o+ 'la$si*ili"a" % 3ran"!<a !n a&$!llos "os b sort!s+ !l !Bc!l!ntAsi,o s!)or "$&$! "on Crancisc % la !Bc!l!ntAsi,a "$&$!sa "o)a Art!,isa "! O na+40 3ran s!)ora ,Aa- Partici'an"o Anclita,!n *os "! s$s "os !sclar!ci"os ti,*r!s+ !l !t!rno s$ (ir,!<a+ !n to"o lo !Bc!l!nt!+ !n
115
116 to"o lo l$ci lo r!al<a"o+ !n to"o lo 'la$si*l!+ !n to"o lo "i to"o lo '!r(!cto; si!,'r! los ,is,os % si!,'r! =II EL HOMBRE DE TODAS HORAS
116
EL DISCRETO 42 ios "! la con !rsaci#n+[> &$! a'!"r!an con $n t!,aQ ti!,*la "! !llos con ra<#n to"o "iscr!to+ &$! si s! !c.a $n n!cio "! Gstos so*r! s$ 'aci!ncia+ ll!3ar a !rt!r !l I$icio 'or los 'orosQ % 'or t!,or "! contin3!ncia tan '!nosa+ co"icia ant!s la !stGril sol!"a" % i ! al si3lo "! oro int!rior,!nt!A*orr!ci*l! At!, !l "! al3$nos+ !n(a"oso ,ac!ar+ &$! to"o *$!n 3$sto lo !B!cra+ "!'r!can"o+4J &$! Dios nos li*r! "! .o,*r! "! $n n!3ocio !n !l .a*larlo % !n !l solicitarlo+ "!s&$Atannos "! !llos $nos a,i3os $ni !rsal!s+ "! 3!nio % "! in3!nio+ .o,*r! 'ara to"as .oras+ si!,'r! "! sa<#n % "! ocasi#n- =al! $no 'or ,$c.os+ &$! "! los otros+ ,il no al!n 'or $noQ % !s ,!n!st!r ,$lti'licarlos+ .ora 'or a,i3o+ con !n(a"osa "!'!n"!ncia- Nac! !sta $ni !rsali"a" "! ol$nta" % "! !nt!n"i,i!nto+ "! $n !s'Arit$ ca'a<+ con a,*icion!s "! in(initoQ $n 3ran 3$sto 'ara to"o+ &$! no !s $l3ar art! sa*!r 3o<ar "! las cosas % $n *$!n lo3rar to"o lo *$!noQ 'rctico 3$star !s !l "! Iar"in!s+ ,!Ior !l "! !"i(icios+ cali(ica"o !l "! 'int$ras+ sin3$lar !l "! 'i!"ras 'r!ciosasQ la o*s!r aci#n "! la anti3R!"a"+ la !r$"ici#n % la 'la$si*l! .istoria+ ,a%or &$! to"a la (iloso(Aa "! los c$!r"osQ '!ro to"as !llas son !,in!ncias 'arcial!s+ &$! $na '!r(!cta $ni !rsali"a" .a "! a"!c$arlas to"asNo s! .a "! atar !l Discr!to a $n !,'l!o solo+ ni "!t!r,inar !l 3$sto a $n o*I!to+ &$! !s li,itarlo con in(!lici"a"Q .A<olo !l Ci!lo in"!(inito+ cri#lo sin tGr,inosQ no s! r!"$<ca Gl ni s! li,it!Gran"!s .o,*r!s los in"!(ini*l!s+ 'or s$ 3ran 'l$rali"a" "! '!r(!ccion!s+ &$! r!'it! a in(ini"a"- Otros .a% tan li,ita"os+ &$! l$!3o s! l!s sa*! !l 3$sto+ o 'ara 'r! !nirlo o 'ara lisonI!arlo+ &$! ni s! !Bti!n"! ni s! "i($n"!Una !< &$! &$iso !l Ci!lo "ar $n 'lato+ sa<on# !l ,an+ ci(ra "! to"os los sa*or!s+ *oca"o 'ara to"os los 'ala"ar!s+ !n c$%a $ni !rsali"a" 'ro'orcion# la "!l *$!n 3$stoSi!,'r! .a*lar at!nto ca$sa !n(a"oQ si!,'r! c.anc!ar+ "!s'r!cioQ si!,'r! (iloso(ar+ !ntrist!c!Q % [si!,'r! satiri<ar+ "!sa<onaC$! !l Gran Ca'itn i"!a 3ran"! "! "iscr!tosQ 'ort*as! !n !l 'alacio co,o si n$nca .$*i!ra c$rsa"o las ca,'a)as % !n ca,'a)a co,o si n$nca .$*i!ra cort!Ia"oNo asA a&$!l otro+ no 3ran sol"a"o+ sino 3ran n!cio &$!+ con i"n"ol! $na 3!ntil "a,a a "an<ar !n s$ ocasi#n+
117
118 4>- SAsi(os "! la con !rsaci#n; co,o SAsi(o+ oc$'a"o !t!rna,!nt! "! !,'$Iar !n los In(l!,os s$ (a,osa roca4J- "!'r!canct, solicitan"o con insist!ncia"i3o !n la "! $n sarao+ !Bc$s# s$ i3norancia % "!sc$*ri# s$ tont!rAa+ "ici!n"o; OF$! Gl no s! !nt!n"Aa "! ,o !r los 'i!s !n !l 'alacio+ sino "! ,!n!ar las ,anos !n la ca,'a)a-P Ac$"i# !lla+ &$! lo !ra; OP$!s s!)or+ 'arGc!,! &$! s!rAa *$!no !n ti!,'o "! 'a<+ ,!ti"o !n $na ($n"a+ col3aros co,o arnGs 'ara s$ ti!,'oPQ % a$n l! .i<o cort!sAa "! otro ,s il % ,s ,!r!ci"o '$!sto-4E No s! !stor*an $nas a otras las noticias ni s! contra"ic!n los 3$stosQ to"as ca*!n !n $n c!ntro % 'ara to"o .a% sa<#n- Al3$nos no ti!n!n otra .ora &$! la s$%a % si!,'r! a'$ntan a s$ con !ni!ncia- El c$!r"o .a "! t!n!r .ora 'ara sA % ,$c.as 'ara los s!l!ctos a,i3osPara to"o .a "! .a*!r ti!,'o+ sino 'ara lo in"!c!nt!Q ni s!r *astant! !Bc$sa la &$! "io $no !n $na acci#n ,$% li iana+ &$! !l &$! !ra t!ni"o 'or c$!r"o "! "Aa no s!rAa t!ni"o 'or n!cio "! noc.!D! s$!rt! 9,i c$ltAsi,o =inc!ncio: &$! la i"a "! ca"a $no no !s otra &$! $na r!'r!s!ntaci#n tr3ica % c#,ica+ &$! si co,i!n<a !l a)o 'or !l Ari!s ta,*iGn aca*a !n !l PisGis+ iniGn"os! a i3$alar las "ic.as con las "!s"ic.as+ lo c#,ico con lo tr3ico-44 Ha "! .ac!r $no solo to"os los '!rsonaI!s a s$s ti!,'os % ocasion!s+ %a !l "! risa+ %a !l "!l llanto+ %a !l "!l c$!r"o % tal !< !l "!l n!cio+ con &$! s! i!n! a aca*ar con ali io % con a'la$so la a'ari!nciaMO.+ "iscr!tAsi,o Prot!og A&$!l n$!stro 3ran a'asiona"o+ !l !Bc!l!ntAsi,o "! L!,os+48 !n c$%o *i!n r!'arti"o 3$sto ti!n!n !< to"os los li*!ral!s !,'l!os % !n c$%a .!roica $ni !rsi"a" lo3ran ocasi#n to"os los !r$"itos+ c$ltos % "iscr!tosQ !l "octo % !l 3alant!+ !l r!li3ioso % !l ca*all!ro+ !l .$,anista+ !l .istoria"or+ !l (il#so(o+ .asta !l s$tilAsi,o t!#lo3oHGro! !r"a"!ra,!nt! $ni !rsal 'ara to"o ti!,'o+ 'ara to"o 3$sto % 'ara to"o !,'l!o4E- La anGc"ota 'roc!"! "!l 'ri,!r li*ro "! El cort!sano "! Casti3lion! 44- R!'it! $na !< ,s !l t#'ico !Balta"o 'or !l n!os!n!&$is,o "! la i"a co,o r!'r!s!ntaci#n &$! tanto .a*rAa "! in(l$ir !n la 3Gn!sis "! El Critic#n48 Crancisco C!rnn"!< "! Castro+ no !no con"! "! L!,os % irr!% "! Ara3#n "! 2E>> a 2EJ0- S!3Kn Ro,!ra Na arro O'$!sto a !l!3ir !ntr! s$s cont!,'orn!os+ tal !s !l &$! .$*i!ra !l!3i"o Gracin+ '$!s+ 'ara ,o"!lo "! s$ Orc$loP-
118
119
120
EL DISCRETO AUTOR 45
Y a$n+ 'or no 'ar!c!r o ni)o o n!cio+ nin3$no la &$i!r! "!cir+ con &$! no s! $saQ solas &$!"an !n !l ,$n"o al3$nas r!li&$ias "! !lla+ % a$n !sas s! "!sc$*r!n co,o ,ist!rio+ con c!r!,onia % r!catoDOCTOR Con los 'rinci'!s si!,'r! s! l!s *r$I$l!aAUTOR P!ro "isc$rran !llos+ &$! a !n !llo !l '!r"!rs! o !l 3anars!DOCTOR Es la !r"a" $na "onc!lla tan !r3on<osa c$anto .!r,osa+ % 'or !sto an"a si!,'r! ta'a"aAUTOR D!scK*ranla los 'rAnci'!s con 3alant!rAa+ &$! .an "! t!n!r ,$c.o "! a"i inos "! !r"a"!s % "! <a.orA!s "! "!s!n3a)os- C$anto ,s !ntr!"i!nt!s s! l!s "ic!n+ !s "rs!las ,asca"as+ 'ara &$! ,!Ior s! "i3i!ran % !ntr!n !n 'ro !c.o- Es %a 'olAtico !l "!s!n3a)o+ an"a "! or"inario !ntr! "os l$c!s+ o 'ara r!tirars! a las tini!*las "! la lisonIa+ si to'a con la n!c!"a"+ o salir a la l$< "! la !r"a"+ si to'a con la cor"$raDOCTOR M F$G !s "! !r !n $na !nt!n"i"a co,'!t!ncia la "!t!nci#n "! $n r!cata"o % la at!nci#n "! $n a" !rti"og A&$Gl a'$nta+ Gst! "isc$rr! % ,s !n "!s!n3a)osAUTOR SA+ &$! s! .a "! aI$star la int!li3!ncia a las ,at!riasQ !n las (a ora*l!s+ tirant! si!,'r! "! cr!"$li"a"Q !n las o"iosas+ "ar la ri!n"a % a$n 'icarla- Lo &$! la lisonIa s! a"!lanta !n !l &$! "ic!+ la sa3aci"a" lo "!san"! !n !l &$! o%!+ &$! si!,'r! ($! la ,ita" ,!nos lo r!al "! lo i,a3ina"oDOCTOR En ,at!rias o"iosas+ %o "isc$rrAa al contrario+ '$!s !n $n li3!ro a,a3o+ !n $n l! Asi,o c!)o+ s! l! "!sc$*r! al !nt!n"i"o ,$c.o ca,'o &$! corr!r-
120
121
'o"r!c!n '$"r!n
121
122
EL DISCRETO 4J
AUTOR 6[ No .a% si,'l! &$! no s!a ,alicioso- 6m DOCTOR Y &$!+ si!n"o s!ncillo 'ara s$s (altas+ no s!a "o*la"o 'ara las aI!nasAUTOR Las ,otas '!rci*! !n los oIos "!l !cinoDOCTOR Y las i3as no "i isa !n los 'ro'iosAUTOR El 'ri,!r 'aso "!l sa*!r+ !s sa*!rs!DOCTOR Ni '$!"! s!r !nt!n"i"o !l &$! no !s !nt!n"!"or- P!ro !s! a(oris,o "! conoc!rs! a sA ,is,o+ 'r!sto !s "ic.o % tar"! !s .!c.oAUTOR Por !ncar3arlo ($! $no conta"o !ntr! los si!t! sa*iosDOCTOR Por c$,'lirlo+ nin3$no .asta .o%- C$anto ,s sa*!n al3$nos "! los otros+ "! sA sa*!n ,!nosQ % !l n!cio ,s sa*! "! la casa aI!na &$! "! la s$%a+ &$! %a .asta los r!(ran!s an"an al r! GsDisc$rr!n ,$c.o al3$nos !n lo &$! na"a l!s i,'orta+ % na"a !n lo &$! ,$c.o l!s con !n"rAaAUTOR MF$Gg ^Ha% oc$'aci#n '!or aKn &$! !l ociof DOCTOR SAQ la inKtil c$riosi"a"m6
122
123 AUTOR M O.+ c$i"a"os "! los .o,*r!sg+ % M c$nto .a% !n las cosas sin s$stanciag
123
124
2E BALTASAR GRAClAN
DOCTOR Has! "! "istin3$ir ta,*iGn !ntr! lo "!t!ni"o "! $n r!cata"o % lo "!sat!nta"o "! $n (cilQ !Ba3!ran $nos+ "is,in$%!n otrosQ "isci!rna+ '$!s+ !l at!nto !nt!n"!"or+ &$! a tantos .an con"!na"o las cr!"$li"a"!s co,o las incr!"$li"a"!sAUTOR Por !so "iI!ron sa*ia,!nt! los *r*aros !scitas al Io !n P!l!o+80 &$! son los .o,*r!s rAosQ lo &$! a&$Gllos corr!n s! an "!t!ni!n"o Gstos+ % co,Kn,!nt! ti!n!n ,s "! (on"o los &$! ,a%or sosi!3o+ % ll! an ,s a3$a los &$! ,!nos r$i"oDOCTOR Mat!rias .a% ta,*iGn !n &$! la sos'!c.a ti!n! ($!r<a "! 'r$!*a; &$! la ,$I!r "! CGsar+ "ic! Gl ,is,o+ ni a$n la (a,a+*g %+ c$an"o !n !l int!r!sa"o ll!3a a s!r "$"a+ !n los "!,s %a 'asa % a$n corr! 'or ! i"!nciaAUTOR Ti!n!n ,as o ,!nos (on"o las 'ala*ras+ s!3Kn las ,at!riasDOCTOR Por no calarlas s! a.o3aron ,$c.os+ s#n"!las !l !nt!n"i"o !nt!n"!"or+ % a" i!rta &$! ga 3ala "!l na"ar !s sa*!r 3$ar"ar la ro'aALTOR Y ,s si !s 'Kr'$raQ % con !sto a,os $no a s$ .istotoria+ "i3o+ a la Tara3o<a anti3$a_> tan "!s!a"a "! la c$riosi"a" c$anto il$stra"a "! la !r$"ici#n+ % %o+ a ,i (iloso(Aa "!l =ar#n at!nto-V 80 !l Io !n P!l!o Al!Ian"ro Ma3no+ naci"o !n P!la N85 la ,$I!r "! CGsar .ac! !li'sis "!l 'ro !r*io Ola ,$I!r "!l CGsar no s#lo .a "! s!r .onra"a+ sino &$! .a "! 'ar!c!rloP 8> Tara3o<a anti3$a !s $na o*ra inaca*a"a "' D$an Crancisco An"rGs "! U<tarro< 8J El tAt$lo "! la o*ra "! Gracin &$! 'osi*l!,!nt! 'asara a (or,ar 'art! "!l Orc$lo
124
125 I
EL DISCRETO 55
I@ NO ESTAR SIEMPRE Dj BURLAS SaXi, Es ,$% s!ria la 'r$"!ncia+ % la 3ra !"a" concilia !n!raci#nQ "! "os !Btr!,os+ ,s s!3$ro !s !l 3!nio ,aI!st$oso- El &$! si!,'r! !st "! *$rlas+ n$nca !s .o,*r! "! !ras+ % .a% al3$nos &$! si!,'r! lo !stn+ llGn!nlo 'or !ntaIa "! "iscr!ci#n % lo a(!ctanQ &$! no .a% ,onstr$osi"a" sin 'a"rino Q '!ro no .a% ,a%or "!sair! &$! !l contin$o "onair!- S$ rato .an "! t!n!r las *$rlasQ to"os los "!,s las !ras- El ,is,o no,*r! "! sal!s !st a isan"o c#,o s! .an "! $sar- Has! "! .ac!r "istinci#n "! ti!,'os+ % ,$c.o ,s "! '!rsonas- El *$rlars! con otro !s tratarl! "! in(!rior+ % a lo ,s "! i3$al+ '$!s s! l! aIa !l "!coro % s! l! ni!3a la !n!raci#n+ Estos tal!s n$nca s! sa*! c$n"o .a*lan "! !ras+ % asA los i3$ala,os con los ,!ntirosos+ no "n"ol!s crG"ito a los $nos 'or r!c!lo "! ,!ntira+ % a los otros "! *$rla- N$nca .a*lan !n I$icio+ &$! !s tanto co,o no t!n!rl!+ % ,s c$l'a*l!+ 'or&$! no $sar "! Gl 'or no &$!r!r+ ,s !s &$! 'or no 'o"!rQ % asA no s! "i(!r!ncia "! los (altos sino !n s!r ol$ntarios+ &$! !s "o*la"a ,onstr$osi"a"- O*ra !n !llos la li ian"a" lo &$! !n los otros !l "!(!ctoQ $n ,is,o !I!rcicio ti!n!n+ &$! !s !ntr!t!n!r % .ac!r r!Ar+ $nos "! 'ro'#sito+ otros sin GlOtro 3Gn!ro .a% aKn ,s !n(a"oso 'or lo &$! ti!n! "! '!rI$"icial+ % !s "! a&$!llos &$! !n to"o ti!,'o % con to"os !stn "! (is3a- A*orr!ci*l!s ,onstr$os+ "! &$i!n!s .$%!n to"os ,s &$! "!l *r$to "! Eso'o+ &$! cort!Ia*a a coc!s % lisonI!a*a a *oca"os- Entr! (is3a % 3racia an 3losan"o la con !rsaci#n+ % lo &$! !llos ti!n!n 'or '$nto "! 3alant!rAa !s $n !r"a"!ro "!s'r!cio "! lo &$! los otros "ic!nQ % no Zs#lo no !s 3raciosi"a"+ sino $na a*orr!ci*l! (rial"a"Lo A &$! !llos 'r!s$,!n 3racia !s $n 'ro"i3ioso !n(a"o "! los I &$! t!rcian- Poco a 'oco s! an !,'!)an"o .asta s!r ,$rA ,$ra"or!s cara a cara- Por "!cir $na 3racia os "irn $n n+ con icio+8[2 % Gstos son "! &$i!n Cic!r#n a*o,ina*a+ &$! 'or
125
126 48
n las &$! !l otro to,a ,s "! !ras- onico ar*itrio "G[cor"$nra+ .ac!r I$!3o "!l ,s !nc!n"i"o ($!3o- SS
126
127
P!sa"o !s !l !Btr!,o "! los ,$% s!rios+ % 'oco 'la$D[si*l! Cat#n con s$ *an"o+ '!ro !n!ra"oQ rA3i"a s!cta la "! i los co,'$!stos % c$!r"osQ 'ocos la si3$!n+ ,$c.os la r!I !r!ncian+ % a$n&$! ca$sa la 3ra !"a" '!sa"$,*r!+ '!ro no "!s'r!cioF$! !s "! !r $no "! !stos "!st!,'la"os "! a3$"!<a+ sini!stros "! in3!nio+ c.anc!ar aKn !n la ,is,a ,$!rt!Q &$! si los sa*ios ,$!r!n co,o cisn!s+ Gstos co,o 3raIos+ 3rac!Ian"o __S ,al % 'or(ian"o- D! !sta s$!rt! $n Car aIal87 ,ostr# c$an r!,ata"a .a*Aa si"o s$ i"aLos .o,*r!s c$!r"os % 'r$"!nt!s si!,'r! .ici!ron ,$% 'oca ,!rc!" a las 3racias+ % $na sola *asta*a 'ara '!r"!r la r!al "!l Cat#lico 'r$"!nt!- SK(r!ns! ,!Ior $nos a otros los n!cios+ o 'or&$! no a" i!rt!n+ o 'or&$! s! as!,!Ian- Mas !l ar#n 'r$"!nt! no '$!"! iol!ntars!+ si no !s &$! t!rci! la "!'!n"!ncia @ HOMBRE DE BUENA ELECCI?N
Enco,io
TODO !l sa*!r .$,ano oA !n o'ini#n "! S#crat!s .a% &$i!n s!'a: s! r!"$c! .o% al aci!rto "! $na sa*ia !l!cci#n- Poco o na"a s! in !nta+ % !n lo &$! ,s i,'orta s! .a "! t!n!r 'or sos'!c.osa c$al&$i!ra no !"a" Esta,os %a a los (in!s "! los si3los- All !n la !"a" "! oro s! in !nta*a+ a)a"i#s! "!s'$Gs+ %a to"o !s r!'!tir =!ns! a"!lanta"as to"as las cosas+ "! ,o"o &$! %a no &$!"a &$! .ac!r+ sino !l!3ir- =A !s! "! !l!cci#n+ $no "! los ,s i,'ortant!s (a or!s "! la nat$ral!<a+ co,$nica"o a 'ocos+ 'or&$! la sin3$lari"a" % la !Bc!l!ncia "o*l!n !l a'r!cioD! a&$A !s &$! !,os ca"a "Aa .o,*r!s "! in3!nio s$til+ "! I$icio acr!+ !st$"iosos % noticiosos ta,*iGn+ &$! !n ll!3an"o a la !l!cci#n s! 'i!r"!n- Esco3!n si!,'r! lo '!or+ 88- 3rac!Ian"o+ O$sar "! c.an<as+ c.ist!s o "ic.os 3raciosos % (!sti osP 9A$ts-:87- Crancisco "! Car aIal+ O!l "!,onio "! los An"!sP C$<co+ !n 2J>8($! a.orca"o 'or trai"or !n
127
128
otro Ia,s '$"o aca*ar cosa con Klti,a "!lica"!<a+ HY ll! arla a la total '!r(!cci#nQ con to"o !so t$ o Gst! !l r!alc! ^! la !l!cci#n tan !n s$ '$nto+ &$! s! al<# con !l a'la$so $ni !rsal-72
128
129 Nac!+ !n 'ri,!r l$3ar+ "!l 3$sto 'ro'io+ si !s *$!no+ cali(ica"o con la 'r$!*a+ con &$! s! as!3$ra !l aI!no+ &$! !s !ntaIa 'o"!r .ac!r nor,a "! Gl % no "!'!n"!r "! los !Btra)osQ con !sto s! '$!"! $no con(iar &$! lo &$! l! a3ra"a a Gl !n los otros+ ta,*iGn l!s a3ra"ar a !llos !n Gl- E(!cto !s "! s$ sa<#n !l *$!n "!l!cto+ to"o sal! *i!n "! !lla+ &$! !s la ,a%or (!lici"a"+ % si al3o s! ac!rt# !n (alta s$%a+ ($! ,s contin3!ncia &$! s!3$ri"a"Al contrario+ $n ,al 3$sto to"o lo "!sa<ona+ % las ,is,as cosas !Bc!l!nt!s 'or s$ '!r(!cci#n+ las ,alo3ra 'or s$ ,ala "is'osici#nQ % .ailos tan !B#ticos+ &$! si!,'r! !sco3!n lo '!or+ &$! 'ar!c! &$! .ac!n !st$"io !n !l !rrarQ !l '!or "isc$rso 3$ar"an 'ara la ,!Ior ocasi#n+ % !n la ,!Ior !B'!ctaci#n sal!n con la ,a%or i,'!rtin!ncia+ casn"os! si!,'r! con s$ n!c!"a"EBtr!,a"a !l!cci#n la "! la a*!Ia+ % &$G ,al 3$sto !l "! $na ,osca+ '$!s !n $n ,is,o Iar"An solicita a&$Glla la (ra3ancia % Gsta la .!"ion"!<Lo '!or !s &$! !stos tal!s !n(!r,os "! 3$sto+ o 'or i3norancia o 'or ca'ric.o+ lisia"os "! I$icio+ a)a"i!n"o !l s!3$n"o al 'ri,!r "!saci!rto+ &$! !s ,s cGl!*r!+ &$!rrAan '!3ar s$ ,al a to"os los "!,sQ 'r!t!n"!n &$! s$ 'ara"oIo oto s!a nor,a "! los otros+ % a$n s! a",iran "! &$! s$ "!sa*ri,i!nto no l!s s!a saAn!t!+ % a'!tito s$ (rial"a"+ "!sac!rta"or!s !n to"oHllans! otros &$! ti!n!n "!st!,'la"o !l 3$sto !n $nas cosas+ % !n otras ,$% !n s$ '$nto+ '!ro lo or"inario !s &$! !l &$! ti!n! "!'ra a"a la raA< ll! ! "!sa<ona"o to"o !l (r$toS$'on!+ a"!,s "! lo !Btr!,a"o "!l 3$sto+ $na a"!c$a"a co,'r!nsi#n "! to"as las circ$nstancias &$! s! r!&$i!r!n 'ara !l aci!rto in"i i"$al- S$ 'ri,!ra at!nci#n !s a la ocasi#n+ &$! !s la 'ri,!ra r!3la "!l ac!rtar- No s! 'a3a !n las cosas "! la !,in!ncia a solas+ sino "! con !ni!ncia ta,*iGn+ &$! tal !< lo ,s !Bc!l!nt! ($! lo ,!nos a 'ro'#sito 'ara la sa<#n+ si *i!n c$an"o conc$rr!n !n los ,!"ios+ lo r!al<a"o "!l s!r % lo sa<ona"o "! la con !ni!ncia+ concl$%!n (!lici"a"- R!3Klas! con !l ti!,'o+ ati!n"! al 72Par!c! r!(!rirs!+ co,o !n El HGro!+ =III+ a HGrc$l!s % Cat#n-
129
130
130
131 consi3$! !l "!s'r!cio "! $l3ar+ % !s lsti,a &$! s$ ,is,a !Bc!l!ncia l! ca$s! s$ r$inaTr$Gcas! a&$!l a'la$so "! to"os !n $n !n(a"o "! to"ossta !s la or"inaria carco,a "! las cosas ,$% 'la$si*l!s !n to"o 3Gn!ro "! !,in!ncia+ &$!+ naci!n"o "! s$ ,is,o crG"ito % c!*n"os! !n s$ ,is,a ost!ntaci#n+ i!n! a "!rri*ar % a$n a a*atir la ,s !,'ina"a 3ran"!<aQ *asta a .ac!r $na "!,asAa "! l$cir "! los ,is,os 'ro"i3ios $l3ari"a"!s- H Gran "!(!cto !s s!r $n .o,*r! 'ara na"a+ '!ro ta,*iGn lo !s s!r 'ara to"o+ a &$!r!rlo s!rHa% s$I!tos &$! s$s ,$c.as 'r!n"as los .ac!n s!r *$sca"os "! to"os- No .a% n!3ocio+ a$n&$! s!a r!'$3nant! a s$ instit$to % 3!nio+ &$! no s! r!,ita o a s$ "ir!cci#n o a s$ ,an!IoQ to"os s! 'ronostican la (!lici"a" "! c$anto 'on!n Gstos ,ano+ % a$n&$! no s!an !ntro,!ti"os "! sA+ s$ ,is,a !Bc!l!ncia los "!sc$*r!+ % la con !ni!ncia aI!na los *$sca % los 'lac!a+ "! s$!rt! &$!+ !n !llos+ s$ ,$c.a o'ini#n o*ra lo &$! !n otros s$ ,$c.o !ntro,!ti,i!nto- P!ro !sto !s %a a<ar+ si no "!(!cto+ % $na co,o so*ra "! alor+ '$!s i!n!n a ro<ars! % a$n '!r"!r 'or ,$c.o 3anar- M O.+ 3ran cor"$ra la "! $n *$!n ,!"iog P!ro ^&$iGn s$'o o '$"o cont!n!rs! % ca,inar con !sta s!3$ri"a"f P!nsi#n !s "! las 'int$ras ,$% !Bc!l!nt!s+ "! las ta'ic!rAas ,s 'r!ciosas+ &$! !n to"as las (i!stas .a%an "! salir+ % co,o to"o lo an"an+ r!ci*!n ,$c.os !nc$!ntros+ con &$! 'r!sto i!n!n a s!r inKtil!s o co,$n!s+ &$! !s '!orHa% al3$nos+ ni 'ocos ni c$!r"os+ so*r!sali"os+ a,i3os "! &$! to"os los lla,!n % *$s&$!nQ "!Iarn !l "or,ir % a$n 75 ,alilla co,o"An !n !l I$!3o "! cartas % ta,*iGn Os$I!to "! ,ala int!nci#n &$! con c.is,!s % c$!ntos .ac! ,al a otro+ % 'or con3raciars! los "!sa i!n!P 9A$ts :
131
132
132
133 3o+ ti!n! l$!3o !l casti3o "! la "!s!sti,aci#n+ I% ,s a"!lant! !l "!s'r!cioMF$G *i!n conoci# !st! $l3ar ri!s3o+ % &$G *i!n s$'o 'r! !nirlo la c!l!*ra"a Po'!a7> "! N!r#n+ la &$! ,!Ior s$'o lo3rar la ,a%or *!ll!<ag Si!,'r! la *r$I$l!a*a+ &$! n$nca .art#+ ni los oIos "! !lla+ a ara con to"os+ !n i"in"ola a sA ,is,a- Cran&$!a*a $n "Aa los oIos % la (r!nt!+ % !n otro la *oca % las ,!Iillas+ sin !c.ar Ia,s to"o !l r!sto "! s$ .!r,os$ra+ % 3an# con !sto la ,a%or !sti,aci#nGran l!cci#n !s !sta "!l sa*!rs! .ac!r !sti,ar+ "! sa*!r !n"!r $na !,in!ncia+ a(!ctan"o !l !nc$*rirla+ 'ara cons!r arla+ % a$n a$,!ntarla con !l "!s!o+ &$! !n los A isos al =ar#n At!nto s! "isc$rrir con !ns!)an<a- C!l!*r! con(ir,aci#n la "! las !s,!ral"as "!l in"iano+ % &$! "!clara !sta s$til!<a con *$!n 3$sto- TraAa 3ran canti"a" "! !llas !n cali"a" i3$al- EB'$so la 'ri,!ra al a'r!cio "! $n '!rito la'i"ario+ &$! la 'a3# !n a",iraci#n- Sac# la s!3$n"a+ a !ntaIa"a !n to"o+ 3$ar"an"o !l or"!n "! a3ra"arQ '!ro *aI#l! Gst! 'or ,ita" la !sti,aci#n+ % con !sta 'ro'orci#n ($! 'rosi3$i!n"o con la t!rc!ra % con la c$artaQ al 'aso &$! !llas i*an !Bc!"iGn"os! !n &$ilat!s+ i*a c!"i!n"o !l a'r!cio- A",ira"o !l "$!)o "! s!,!Iant! "!s'ro'orci#n+ o%# la ca$sa con !ns!)an<a n$!stra; &$! la ,is,a a*$n"ancia "! 'r!ciosi"a" s! .acAa "a)o a sA ,is,a+ % al 'aso &$! s! '!r"Aa la rari"a"+ s! "is,in$Aa la !sti,aci#nMO.+ '$!s+ !l ar#n "iscr!tog Si &$isi!r! 3anar la in,ortal r!'$taci#n+ I$!3$! ant!s "!l *asto &$! "! la ,alilla-7J S!a $n !Btr!,o !n la '!r(!cci#nQ '!ro 3$ar"! $n ,!"io !n !l l$ci,i!nto7> Po'!a "! N!r#n; !sta o'ini#n so*r! Po'!a 'roc!"! "ir!cta,!nt! "! los Anal!s "! Tcito 925+ >J6>E: 7J- *asto--- ,a.lla; s! a'o%a !n !l !&$A oco "!l I$!3o "! cartas-
133
134
8E BALTASAR GRACIAN
@II HOMBRE DE BUEN DEDO 7!
Carta al "octor "on D$an Rr!ncio "! LastanosafS can#ni3o "! la Santa I3l!sia "! H$!sca+ sin3$lar a,i3o "!l a$tor
Si %o cr!%!ra a lo $l3ar &$! .a*Aa Cort$na+ ta,*iGn cr!%!ra+ a,i3o can#ni3o % s!)or+ &$! s$ casa !ra la casa con "os '$!rtas+ ,$% "i(!r!nt!s la $na "! la otra+ % !ncontra"as !n to"oQ 'or&$! la $na !st (a*rica"a "! 'i!"ras *lancas+ "i3nas "! la ,s "ic.osa $rna !n !l ,!Ior "Aa+ % la otra+ s$ contraria+ "! 'i!"ras n!3ras+ &$! !n s$ "!sl$ci,i!nto a3R!ran s$ in(!lici"a"Q ,aI!st$osa,!nt! al!3r! a&$Glla+ % Gsta lK3$*r!,!nt! .$,il"!- AllA+ asist!n !l Cont!nto+ !l D!scanso+ la Honra+ la Hart$ra % las Ri&$!<as+ con to"o 3Gn!ro "! C!lici"a"Q a&$A la Trist!<a+ !l Tra*aIo+ !l Ha,*r!+ !l D!s'r!cio % la Po*r!<a+ con to"o !l linaI! "! la D!s"ic.a- Por !l tanto+ la $na s! lla,a "!l 'lac!r % la otra "!l P!sar- To"os los ,ortal!s (r!c$!ntan !sta casa+ % !ntran 'or $na "! !stas "os '$!rtasQ '!ro !s l!% in iola*l!+ % &$! con s$,o ri3or s! o*s!r a+ &$! !l &$! !ntra 'or la $na .a%a "! salir 'or la otraQ "! ,o"o &$! nin3$no '$!"! salir 'or la &$! !ntr#+ sino 'or la contraria; !l &$! !ntr# 'or !l Plac!r+ sal! si!,'r! 'or !l P!sar+ % !l &$! !ntr# 'or !l P!sar+ sal! si!,'r! 'or !l Plac!rD!sair! co,Kn !s "! a(ort$na"os t!n!r ,$% (!lic!s las !ntra"as % ,$% tr3icas las sali"as- El ,is,o a'la$so "! los 'rinci'ios .ac! ,s r$i"oso !l ,$r,$llo "! los (in!s- No !st !l '$nto !n !l $l3ar cons!nti,i!nto "! $na !ntra"a+ &$! !sas to"as las ti!n!n 'la$si*l!s+ '!ro sA !n !l s!nti,i!nto 3!n!ral "! $na sali"a+ &$! son raros los "!s!a"osM O.+ c$ntos sol!s .a*!rnos isto !ntra,*os nac!r con risa "! la a$rora % ta,*iGn n$!stra+ % s!'$ltars! "!s'$Gs con llanto "!l ocasog Sal$"ronlos al a,an!c!r las lisonI!ras a !s con s$s cantos+ al (in &$i!*ros+ % "!s'i"iGronlos+ al 'on!rs!+ not$rnos 'Iaros con s$s aKllos7E- "!Io Olo Klti,o &$! &$!"a "! la cosa &$! s! .a 3$sta"o+ lla,an "!ioQ *$!n "!Io o ,al "!IoP 9Co arr$*ias+ T!soro:74- H!r,ano "! =ic!ncio D$an "! Lastanosa-
EL DISCRETO 84
To"as las lac.a"as "! los car3os son ost!ntosas+ ,as[las !s'al"as .$,il"!s- Coronans! "! =Actor!s las !ntra"as "! las "i3ni"a"!s+ % "! ,al"icion!s las sali"as- M F$! a'la$"i"o co,i!n<a $n ,an"o+ %a 'or !l $l3ar 3$sto "!l ,$"ar+ %a 'or la conc!*i"a !s'!ran<a "! los
134
135 (a or!s 'artic$lar!s % "! los aci!rtos co,$n!sg P!ro M &$! calla"o (inag 78 F$! a$n !l sil!ncio l! s!na (a ora*l! acla,aci#ni F$! a"ora"o+ o "! la !s'!ran<a o "!l t!,or+ !ntra $n ali,!nto+ si Gl ,is,o no s! "!s,inti!ra a la ,ita" "! la "icci#n "i i"i"a+S &$! a$n&$! s! an! !n 'ri an<a+ no '$!"! !sca'ar al 'rinci'io o al (in "! $na 'ronostica"a in(!lici"a" g To"os los (in!s son "!s Aos+ % to"os los car3os 'aran !n car3os+211 si no "! la I$sticia+ "! la !n3a"a ,$r,$raci#nTrans(#r,as! !l cont!nto "! co,!n<ar+ !n ,$c.os "!scont!ntos al aca*ar- A$n&$! no .a%a otro a<ar ,s &$! !l 'on!rs!+ &$! a$n !n $n sol !l ca!r ocasiona "!s Aos+ osc$rGc!s! !l !s'l!n"or % r!s(rAas! !l a(!cto- Pocas !c!s aco,'a)a la (!lici"a" a los &$! sal!n+ ni "$ra la acla,aci#n .asta los (in!sQ lo &$! s! ,$!stra "! c$,'li"a con los &$! i!n!n+ "! "!scortGs con los &$! anHasta las a,ista"!s s! tra*an con !l 3$sto % s! 'i!r"!n con la &$i!*ra- SK*!s! olan"o al (a or+ % *Ias! "! Gl ro"an"oQ %+ co,Kn,!nt!+ !n to"os los !,'l!os+ % a$n !sta"os+ s! s$!l! !ntrar 'or la '$!rta "!l Cont!nto % "! la Dic.a+ % s! sal! 'or la "!l Dis3$sto % "! la D!s"ic.aGala ist! "! !Btr!,os la Cort$na+ % .ac! 3ala "! i3$alar+ los '!c.os c$*r! "! *lanco+ % "! n!3ro las !s'al"as+ &$! !l no !s'!rarlas !s "ar !n !l *lanco- M O.+ 3ran !Btr!,o "! la 'r$"!ncia la at!nci#n a los !Btr!,os+ al aca*ar *i!n+ 'oni!n"o ,s la ,ira !n la (!lici"a" "! la sali"a &$! !n !l a'la$so "! la !ntra"ag F$! no 3o*i!rna !l "!s'i!rto Palin$ro212 s$ *aI!l 'or la 'roa+ sino 'or la 'o'aQ allA asist! al 3o*!rnall! !n !l iaI! "! la i"aTi!n!n al3$nos ,$% (!lic!s los 'rinci'ios !n to"o+ % a$n 'la$si*l!sQ !ntran !n $n car3o con ac!'taci#n+ ll!3an a $n '$!sto con a'la$so+ co,i!n<an $na a,ista" con (a orQ to"o 78 (ina ,$!r!
77 "icci#n "i i"i"a s! r!(i!r! a O ali,i!ntoP+ "i i"i"a !ntr! O=al!P6O,i!ntoP+ r!c$rso con !l &$! co*ra s!nti"o la (ras!+ co,o *i!n (iIo Ro,!ra Na arro 211 car3os !l a$tor I$!3a con !l !&$.oco "! car3o &$! otor3a !l 'o"!r % c#,o '$!"!n con !rtirs! !n car3a 'ara &$i!n lo ti!n!212 Palin$ro !l 'iloto "! En!as =ir3ilio 9En!i"a+ in % =: c$!nta &$! al 'artir En!as+ =!n$s l! 'ro,!ti# $na (!li< tra !sAa S! P!r"!rAa $n solo .o,*r! '!ro s$ i"a sal arAa a los otros C$! Sa.n$ro+ a &$i!n "$rant! la noc.!+ % ,i!ntras con"$cAa la na !+ !l "ios "!l s$!)o a*ati# con $n so'or in !nci*l!
135
136
136
137 21> MoisGs "!sa'ar!ci"o r!,it! al D!$t!rono,io "! la Bi*lia !n !l &$! s! narra !l "isc$rso "! "!s'!"i"a &$! MoisGs .ac! a Isra!l !n los llanos "! Moa* 21J Elias arr!*ata"o 0: !l 'ro(!ta Elias arr!*ata"o al ci!lo 'or $n carro "! ($!3o 9R!%!s+ 22+
21E H#,$lo !l ,Atico ($n"a"or "! Ro,a ,$ri#+ s!3Kn D$lio Proc$lo+ "! $n ra%o al ti!,'o &$! los "ios!s lo con !rtAan !n !l "ios F$ir,o- Los .istoria"or!s 'ost!rior!s a(ir,aron &$! R#,$lo ($! as!sina"o+ % la (*$la in !nta"a 'ara cal,ar a la 'l!*! li"a"+214 % '$so+ no colo(#n+ sino col#n218 a s$s 'ro!<as+ &$![ asA s! $sa- Mai!ria ($! "! s!nti,i!nto a los al!rosos % "! "!s!n3a)os a los sa*iosSola la irt$" !s !l (GniB+ &$! c$an"o 'ar!c! &$! aca*a+ !ntonc!s r!nac!+ % !t!rni<a !n !n!raci#n lo &$! co,!n<# 'or a'la$so@III HOMBRE DE OSTENTACI?N
A'#lo3o
PRODIGIOSOS son los oIos "! la !n i"iaQ ,$c.o ti!n!n "!l s!ntir+ no &$!rrAan !r tanto co,o !nQ con s!r los ,s '!rs'icac!s+ n$nca s! i!ron s!r!nos+ %+ si *i!n "! !llos no '$"o "!cir &$! t$ i!ron si!,'r! *$!na ista+ n$nca ,s 'ro'ia,!nt! &$! c$an"o 'or los oIos "! to"as las a !s ,iraron a&$!l 'ort!nto ala*a"o "! la *!ll!<a+ !l Pa #n "! D$no-217 Mir*anl!+ sol "! 'l$,a+ a,an!c!r con tantos ra%os+ c$antos "!sco3! 'l$,aI!s !n s$ *i<arra r$!"a-221 D!l ,irar s! 'asa al a",irar+ "on"! no .a% 'asi#n+ &$!+ si la .a%+ l$!3o "!3!n!ra %+ c$an"o no '$!"! ll!3ar a !,$laci#n+ s! con i!rt! !n la 'o&$!"a" "! la !n i"ia- C!3rons!+ '$!s+ con tanto !r- Co,!n<# la Corn!Ia a ,al!ar+222 co,o ,s il+ "!s'$Gs &$! &$!"# '!la"a con a(r!ntaQ A*as! "! $nas a otras+ solicitn"olas a to"as+ %a las 3$ilas !n s$s riscos+ los Cisn!s !n s$s !stan&$!s+ los Ga ilan!s !n s$s alcn"aras+220 los Gallos !n s$s ,$la"ar!s+ sin ol i"ars! "! los B$.os % L!c.$<as !n s$s l#*r!3os "!s an!sCo,!n<a*a con $na *i!n sola'a"a ala*an<a+ % aca*a*a !n $na "!clara"a ,$r,$raci#nOH!r,oso !s % 3aln+ "!cAa 214 En El Critic#n 92+ 4: Gracin c$!nta la l!%!n"a "! HGrc$l!s !ntr!3a"o a los 'lac!r!s+ .ilan"o con On(ala la ca,isa &$! .a*rAa "! s!r ,ortaIa "! s$ (a,a 218 col#n O!s ci!rta '$nt$aci#n !n la !scrit$raP 9Co arr$*ias+ T!soro: 217 !l Pa #n "! D$no6 !l Pa o R!al !s atri*$to nat$ral "! H!ra 9D$no ro,ana: c$%a i,a3!n 'asa*a 'or s!r la "! los oIos "! Ar3os-
137
138
la &$! (or,an las 'l$,as "!g 'a o r!al+ a ! (l$! O.ac! alar"! con istosa % $(anaP 9Co arr$OAas+ T!soro:
222 Si3$! la (*$la .oraciana "! la corn!Ia "!s'l$,a"a 'or la so*!r*ia con &$! ll! a*a las 'l$,as 'r!sta"as 9E'Astolas+ I+ in: 220 alcn"aras Ola '!rc.a o aral "on"! los ca<a"or!s 'on!n los Sal!on!s % otras a !s "! olat!rAaP 9A$ts-:
138
139
139
140 !l Caisn 'or lo '!li3roso % !l Cisn! 'or lo calla"o+ 'i!nsa si!,'r!+ 'ara cantar "$lc!,!nt! $na !a;=olaron !n s$ *$sca al ,aI!st$oso 'alacio "! la Ri&$!<a- Encontraron l$!3o con $n Pa'a3a%o+ &$! !sta*a !n $n *alc#n % !n $na Ia$la+ 'ro'ia !s(!ra "! la loc$aci"a"- DAIol!s con (acili"a" 3ran"! c$anto s$'o+ &$! ($! c$anto &$isi!ron- En ironl! $n r!ca"o con $n Si,ioQ .ol3#s! ,$c.o !l Pa #n "! s$ ll!3a"a+ &$! lo3ra las ocasion!s "! ost!ntars!- R!ci*i#los !n $n !s'acioso 'atio+ t!atro a$3$sto "! s$ ost!ntosa *i<arrAa % 'as!a"o 'al!n&$! "! s$ co,'!t!ncia+ 3alant! con !l ,is,o sol+ 'l$,as a ra%os % r$!"a a r$!"aP!ro sali#l! ,al la ost!ntati a+ c$anto ,s airosa+ &$! a$n lo ,$% !Bc!l!nt! "!'!n"! "! circ$nstancias % no si!,'r! ti!n! !<- Ac.a&$!s "! ar'Aa son los "! la !n i"ia+ &$! to"o lo in(iciona+ %+ a ($!r "! *asilisco+ s$ ,irar !s ,atarQ % a$n&$! s$!l! .!c.i<ar la .!r,os$ra+ a&$A las irrit# ,s+ % trocan"o los a'la$sos !n a3ra ios+ $l3ar,!nt! !n($r!ci"as+ l! "iI!ron; OMF$G *i!n &$! i!n! !sto+ o.+ loco % "!s an!ci"o 'Iaro+ con la !,*aIa"a &$! t! tra!,os "! 'art! "! to"o !l alA3!ro s!na"og M En !r"a" &$! c$an"o la oi3as+ &$! a,ain!s la 'l$,aI!rAa % &$! r!(or,!s la so*!r*iag PSa*! &$! !stn ,$% o(!n"i"as to"as las a !s "! !sta t$ ins$(ri*l! .inc.a<#n+ &$! asA lla,an a !sa 3ran *al$,*a "! 'l$,as+ % con ,$c.o ($n"a,!nto+ 'or&$! !s $na o"iosAsi,a sin3$lari"a" &$!r!r tK solo+ !ntr! to"as las a !s+ "!s'l!3ar !sa anAsi,a r$!"a+ cosa &$! nin3$na otra 'r!s$,!+ '$"i!n"o tantas ta,*iGn+ si no ,!Ior &$! tKQ '$!s ni la Gar<a tr!,ola22J s$s airon!s+ ni !l A !str$< 'lac!a s$s 'l$,aI!s+ ni !l ,is,o CGniB $l3ari<a s$s <a(iros % !s,!ral"as+ &$! no las lla,o %a 'l$,as- Mn"at!+ '$!s+ ! ina'!la*l!,!nt! or"!nan+ &$! "! .o% ,s no t! sin3$laric!s+ % !sto !s ,irar 'or t$ ,is,o "!coro+ '$!s si t$ i!ras ,s ca*!<a % ,!nos r$!"a+ r!'araras !n &$!+ c$an"o ,s &$i!r!s 'lac!ar la .!r,os$ra "! t$s 'l$,as+ !ntonc!s "!sc$*r!s la ,a%or "! t$s (!al"a"!s+ &$! tal!s son t$s !Btr!,osOSi!,'r! ($! $l3ar la ost!ntaci#n+ nac! "!l "!s an!ci,i!nto- Solicita la a !rsi#n+ % con los c$!r"os !st ,$% "!sacr!"ita"a- El 3ra ! r!tiro+ !l 'r$"!nt! !nco3i,i!nto+ !l "iscr!to r!cato+ i !n a lo s!3$ro+ cont!ntn"os! con satis(ac!rs! a sA ,is,osQ no s! 'a3an "! !n3a)osas a'ari!ncias+ ni las !n"!n- Bstas! a sA ,is,a la r!ali"a"+ no n!c!sita "! !BtrAns!cos !n3a)a"os a'la$sosQ %+ !n $na 'ala*ra+ tK 22J
140
141
70 BALTASAR GRACIAN
!r!s !l sA,*olo "! las ri&$!<as+ no !s cor"$ra+ sino '!li3ro+ !l '$*licarlas-P F$!"# s$s'!nso !l *!llAsi,o 'Iaro "! D$no+ % c$an"o r!cor"# "! la t$r*aci#n o "! la 'ro($n"i"a"+ !Bcla,# asA; OM O.+ ala*an<a+ &$! si!,'r! i!n!s "! los !Btra)osg M O.+ "!s'r!cio+ &$! si!,'r! ll!3as "! los 'ro'iosg ^Es 'osi*l! &$! c$an"o ,! ll! o los oIos "! to"os tras ,i *!ll!<a+ &$! !so "!notan !stos ,at!rial!s "! ,is 'l$,as+ &$! asA an"! %o !n l!n3$as "! Pica<as % Corn!Iasf F$! con"!nis !n ,A la ost!ntaci#n+ % no la .!r,os$raQ !l ci!lo+ &$! ,! conc!"i# Gsta+ ,! a !ntaI# con a&$GllaQ &$! c$al&$i!ra a solas ($!ra !n *al"! "! &$! sir i!ra la r!ali"a" sin la a'ari!ncia- La ,a%or sa*i"$rAa+ .o% !ncar3an 'olAticos &$! consist! !n .ac!r 'ar!c!r- Sa*!r % sa*!rlo ,ostrar !s sa*!r "os !c!s- D! la ost!ntaci#n "irAa %o lo &$! otros "! la !nt$raQ &$! al! ,s $na on<a "! !lla+ &$! arro*as "! ca$"al sin !lla+ ^F$G a'ro !c.a s!r $na cosa r!l! ant! !n sA+ si no lo 'ar!c!f PSi !l sol no a,an!ci!ra .aci!n"o l$ci"Asi,o alar"! "! s$s ra%osQ si la rosa !ntr! las (lor!s s! !st$ i!ra si!,'r! !ncarc!la"a !n s$ ca'$llo+ % no "!s'l!3ara a&$!lla (ra3ant! r$!"a "! rosicl!r!sQ si !l "ia,ant!+ a%$"a"o "!l art!+ no ca,*iara s$s (on"os+ isos % r!(l!Ios+ ^"! &$G sir i!ran tanta l$<+ tanto alor % *!ll!<a+ si la ost!ntaci#n no los r!al<araf Yo so% !l sol ala"o+ %o so% la rosa "! 'l$,a+ %o so% !l Io%!l "! la nat$ral!<a+ % '$!s ,! "io !l Ci!lo la '!r(!cci#n+ .! "! t!n!r ta,*iGn la ost!ntaci#nPE2 ,is,o Hac!"or "! to"o lo cria"o+ lo 'ri,!ro a &$! at!n"i# ($! al alar"! "! to"as las cosas+ '$!s cri# l$!3o la l$<+ % con !lla !l l$ci,i!ntoQ %+ si *i!n s! nota+ !lla ($! la &$! ,!r!ci# !l 'ri,!r a'la$so+ % Gs! "i inoQ &$!+ '$!s la l$< ost!nta to"o lo "!,s+ !l ,is,o Cr!a"or &$iso ost!ntarla a !lla- D! !sta s$!rt!+ tan 'r!sto !ra !l l$cir !n las cosas+ co,o !l s!rQ tan li"a !st con !l 'ri,!ro % s$,o 3$sto la ost!ntaci#n-P Y "ici!n"o % .aci!n"o+ ol i# a "!s'l!3ar a&$!lla s$ 3ran ro"!la "! ca,*iant!s+ tan "!(!nsi a "! s$ 3ala+ c$an o(!nsi a a la !n i"ia- A&$A Gsta aca*# "! '!r"!r la cor"$ra+ % !n conI$raci#n "! ,al! ol!ncia arr!,!ti!ron to"as+ !l C$!r o a los oIos % las "!,s a las 'l$,as- =ios! !n 3ran"! a'ri!to !l 'Iaro *!llAsi,o+ % !n s$,o ri!s3o s$ *i<arrAa+ % a$n "ic!n &$! "!l s$nto l! &$!"# a&$!lla o<+ &$! I$nta,!nt! l! "!no,ina*a+ % si3ni(ica 'a oroso- No t$ o otra "!(!nsa &$! la or"inaria "! la .!r,os$ra+ "! .a*lar altoQ
EL DISCRETO 75 "io oc!s % ,$% a3rias+ in ocan"o !l (a or "!l ci!lo % s$!lo- =oc!a*an ta,*iGn los contrarios 'or a.o3art! .asta la o<+ a c$%o 3ran"! !str$!n"o ac$"i!ron 'or los air!s ,$c.as a !s % Por 2a ti!rra ,$c.os *r$tos+ a&$Gllas olan"o+ Gstos corri!n"o- Con ocrons! las Sa*an"iIas to"as "! 'alacio+ $n L!#n+ $n Ti3r!+ $n Oso % "os Si,ios a la (a,$lar "!(!nsa+ % a los 3ra<ni"os "! los C$!r os % los GraIos+ ini!ron "!l ca,'o !l Lo*o % la =$l'!Ia+ cr!%!n"o !ran cla,or!s 'ara "ar s!'$lt$ra a al3Kn ca" !r- A isaron al 3$ila ta,*iGn+ &$! ll!3# ,$% asisti"a "! s$s 3$ar"as "! ra'i)a- Int!r'$so !l L!#n s$ a$tori"a"+ &$! *ast# a ,o"!rarlas+ % ,ostr# 3$sto "!
141
142 !nt!rars! "! la conti!n"a+ !ncar3an"o a !ntra,*as 'art!s+ a la $na la ,o"!stia % a la otra !l sil!ncio- A 'ocas ra<on!s conoci# la sinra<#n "! la !n i"ia % lo (also "! s$ c!lo+ % 'ro'$so 'or con !ni!ncia s! r!,iti!s! la ca$sa a I$icio "! $n t!rc!ro+ % Gs! ($!s! la =$l'!Ia 'or sa*ia+ % ta,*iGn 'or "!sa'asiona"a- Con ocrons! las 'art!s6 % s$I!trons! al ast$to ar*itrioA&$A la =$l'!Ia s! ali# "! to"o s$ arti(icio 'ara c$,'lir con to"os I$nta,!nt!+ lisonI!ar al L!#n % no "!scont!ntar al 3$ila+ .ac!r I$sticia % no '!r"!r a,ista"!s+ % asA+ ,$% a lo sa3a<+ "iIo "! !sta s$!rt!; OPolAtica conti!n"a !s &$G i,'ort! ,s+ la r!ali"a" o la a'ari!ncia- Cosas .a% ,$% 3ran"!s !n sA+ % &$! no lo 'ar!c!n+ %+ al contrario+ otras &$! son 'oco % 'ar!c!n ,$c.o; or"inaria ,onstr$osi"a"- Tanto '$!"! la ost!ntaci#n o la (alta "! !llasQ ,$c.o s$'l!+ ,$c.o ll!na+ % si !n las cosas ,at!rial!s cali(ica+ co,o !s !n !l a"orno+ !n !l ,!naI! % sG&$ito+ ^&$G s!r !n las !r"a"!ras 'r!n"as "!l ni,o+ &$! son 3ala "!l !nt!n"i,i!nto % *!ll!<a "! la ol$nta"f Es'!cial,!nt! c$an"o l! ll!3a a s$ !< a $na 'r!n"a % la sa<#n lo 'i"!+ allA ca! *i!n !l ost!ntar- L#3r!s! la ocasi#n+ &$! a&$Gl !s !l "Aa "! s$ tri$n(oPHa% s$I!tos *i<arros !n &$i!n!s lo 'oco l$c! ,$c.o+ % lo ,$c.o .asta a",irar .o,*r!s "! ost!ntati a+ &$! c$an"o s! I$nta con la !,in!ncia+ (or,an $n 'ro"i3ioQ al contrario+ .o,*r!s i,os !,in!nt!s+ &$! 'or (altarl!s !st! r!alc!+ no 'ar!ci!ron la ,ita"- Poco .a &$! at!rra*a to"o !l ,$n"o $n 3ran '!rsonaI! !n las ca,'a)as+ %+ ,!ti"o con $na cons$lta "! 3$!rra+ t!,*la*a "! to"os+ % !l &$! !ra 'ara .ac!r no lo !ra 'ara "!cir- Hllans! ta,*iGn nacion!s ost!ntosas 'or nat$ral!<a+ % la !s'a)ola con s$'!riori"a"- D! s$!rt! &$! la ost!ntaci#n "a !l !r"a"!ro l$ci,i!nto a las .!roicas 'r!n"as % co,o $n s!3$n"o s!r a to"o-
142
143 7>
143
144
i ^! las a !s a s$'licar al "onosa,!nt! sa*io Eso'o sG "i3nas! "! a)a"ir a los anti3$os !st! ,o"!rno % !I!,'lar s$c!so@I= NO RENDIRSE AL HUMOR
In !cti a
REY !s "! los ,ont!s !l c!l!*ra"o Oli,'o+ no 'or&$! s! "!sc$!lla so*r! los ,s !r3$i"os+ o*li3aci#n "! la s$'!riori"a"Q no 'or&$! s! ost!nta a to"as 'art!s+ o*I!to "! i,itaci#n+ la 3ran"!<aQ no 'or&$! !s !l 'ri,!ro &$! !s'l!n"ori<an los solar!s ra%os+ c!ntro "! l$ci,i!nto la ,aI!sta"Q no 'or&$! s! corona "! !str!llas+ 'ic! "! la (!lici"a" la 'ri,acAaQ no 'or&$! ll!3a a "ar o a to,ar no,*r! al ,is,o ci!lo+ as$nto "! la (a,a !l ,an"o- SA+ !,'!ro+ 'or&$! n$nca s! s$I!ta a $l3ar!s '!r!3rinas i,'r!sion!s+ &$! !s !l ,a%or s!)orAo !l "! sA ,is,o- C$an"o ,$c.o+ ll!3an a *!sarl! !l 'i! ios i!ntos+ a s!r s$ al(o,*ra las n$*!s+ % no 'asan "! a.AQ con !sto n$nca s! in,$ta+ &$! !s $na ina'asiona*l! !,in!ncia-22E Una 3ran ca'aci"a" no s! rin"! a la $l3ar alt!rnaci#n "! los .$,or!s+ ni a$n "! los a(!ctosQ si!,'r! s! ,anti!n! s$'!rior a tan ,at!rial "!st!,'lan<a- Es !(!cto 3ran"! "! la 'r$"!ncia la r!(l!Bi#n so*r! sA+ $n r!conoc!r s$ act$al "is'osici#n+ &$! !s $n 'roc!"!r co,o s!)or "! s$ ni,oQ in"i3na,!nt! tirani<a a ,$c.os !l .$,or+ &$! r!ina+ or"inaria $l3ari"a"+ % ll! a"os "! Gl "ic!n % .ac!n "!saci!rtos- A'o%an .o% lo &$! a%!r contra"!cAan+ arri,an a !c!s la ra<#n % a$n la atr!'!llan+ &$!"an"o '!r!nal!s224 !n I$icio+ &$! !s la ,s cali(ica"a n!c!"a"A !stos tal!s no .a% &$! to,arl!s !n ra<#n la &$! no ti!n!n+ 'or&$! "! .o% a ,a)ana contra"ictoria,!nt! s! !,P!)anQ %+ si!n"o contrarios+ 'ri,!ro "! sA ,is,os+ contra6 22E El ,ont! Oli,'o+ "!s"! los 'o!,as .o,Gricos+ ($! consi"!6
R! ,an!ra 36!n!ral a las O,ora"as c!l!st!sP "on"! r!si"Aa la "i ini"a"r! _Y '!r!nal!s; Os! a'lica ta,*iGn al contin$a,!nt! locoPQ % '!nal !s O!l &$! !n nin3Kn ti!,'o $!l ! !n s$ I$icioP 9A$tsD+
144
145
145
146 228 Utili<a !l c#"i3o astrol#3ico "!l .!r,!tis,o % s$s I!rar &$ias astral!s l$na+ Sat$rno+ DK'it!r+ ca"a $no !n s$ OcasaP EI!,'li(ica asA a la loc$ra+ !l "is'arat! % la i,'osi*ili"a" 227 ci ili"a" $l3ari"a" la
201 La i,a3!n 'roc!"! "! la !,*l!,tica "! Alciato no t!rci!+ &$! %o l! a)an<o !l ,!Ior rato con tal &$![as!3$r! s$ 'arti"o % ,ir! "!s"! la talan&$!ra 2^2 "! Ss$ cor"$ra los toros "! la n!c!"a" aI!naF$! al3$na rara !< % con so*ra "! ocasi#n s! "!st!,'l! % a$n s! "!sa<on! $no+ no s!ra $l3ari"a"+ &$! !l n$nca !noIars! !s &$!r!r s!r *!stia si!,'r!- P!ro la '!r!nal S0 "!st!,'lan<a % con to"o 3Gn!ro "! '!rsonas+ !s $na intol!ra*l! 3ros!rAa- El sinsa*or &$! ocasion# !l !scla o no .a "! s!r "!sa*ri,i!nto "! la in3!n$i"a"+ ,as &$i!n no ti!n! ca'aci"a" 'ara conoc!rs!+ ,!nos t!n"r alor 'ara !n,!n"ars!D! a&$A nac! &$! !stos tal!s+ ,$% 'a3a"os "! s$ 'ara"oIa+2S solicitan la ocasi#n % an"an a ca<a "! !,'!)os+ an a la con !rsaci#n co,o a conti!n"a+ l! antan las 'or(Aas+ %+ .!c.os ar'Aas ins$(ri*l!s "!l *$!n 3$sto+ to"o lo ara)an con s$s accion!s % to"o lo "!sa<onan con s$s 'ala*ias+- P$!s ^&$G+ si l!s co3! !st! 'icant! .$,or al3o l!A"os+ a$n&$! s!'an las cosas a lo n!cio+ &$! !s ,al sa*i"asf S! 'asan l$!3o "! *ac.ill!r!s "! 'r!s$nci#n a lic!ncia"os "! ,alicia+ ,onstr$os "! la i,'!rtin!ncia@= TENER BUENOS REPENTES
Pro*l!,a
ERASE !l ra%o !l ar,a ,s ci!rta "!l (a*$loso DK'it!r+ !n c$%a instantn!a 'ot!ncia li*ra*a s$s ,a%or!s !nci,i!ntos- Con ra%os tri$n(# "! los r!*!la"os 3i3ant!s+ &$! la 'r!st!<a !s ,a"r! "! la "ic.a- Ministr*alos !l 3$ila+ 'or&$! r!alc!s "! 'rontit$" sali!ron si!,'r! "! r!,ont!s "! in3!nioHo,*r!s .a% "! !Bc!l!nt!s '!nsa"os % otros "! !Btr!,a"os r!'!nt!sQ Gstos a",iran+ a&$!llos satis(ac!nOHarto 'r!sto si .arto *i!nP+ "iIo !l sa*io-20> N$nca !Ba6 202 talan&$!ra Ol$3ar !l! a"o !n alto !n las orillas "! las 'Aa 0as "!s"! !l c$al s! O!n corr!r los torosP 9Co arr$*ias- T!soro: 200 '!r!nal !n !st! caso+ W '!r!nn!P 205 'ara"oIa !n !l ori3inal Gracin $tili<a O'ara"oBiaP+ ,s !BDr!si a
146
147
20> !l Sa*io
147
148
148
149
tar !l alorQ asA $na "i(ic$lta" la '!rs'icacia- C$anto [,s a'r!ta"os+ .a% al3$nos &$! "isc$rr!n ,s+ % con !l acicat! "! la ,a%or $r3!ncia $!lanQ a ,a%or ri!s3o ,a%or "!s!,'!)o+ &$! .a% ta,*iGn s$'!rior anti'aristasi+208 &$! a$,!nta la int!nsi#n a la int!li3!ncia %+ s$tili<an"o !l in3!nio+ !n3or"a s$stancial,!nt! la 'r$"!nciaBi!n !s !r"a" &$! s! .allan ,onstr$os "! ca*!<a &$! "! r!'!nt! to"o lo aci!rtan % to"o lo %!rran "! '!nsa"o- Ha% al3$nos &$! lo &$! no s! l!s o(r!c! l$!3o+ no s! l!s o(r!c! ,sQ no .a% &$! !s'!rar al cons!Io ni &$! a'!lar a "!s'$Gs- P!ro o(rGc!s!l!s ,$c.o+ &$! r!co,'!ns# la nat$ral!<a 'r# i"a con la !,in!nt! 'rontit$" la (alta "!l '!nsar+ % !n (! "! s$ ac$"ir+ no t!,!n contin3!nciasSon ,$% Ktil!s so*r! a",ira"os !stos r!'!nt!s- Bast# $no a acr!"itar a Salo,#n "!l ,a%or sa*io % l! .i<o ,s t!,i"o &$! to"a s$ (!lici"a" % 'ot!nciaQ 'or otros "os ,!r!ci!ron s!r 'ri,o3Gnitos "! la (a,a Al!Ian"ro % CGsar- CGl!*r! ($! !l "! a&$Gl al cortar !l n$"o 3or"io+207 % 'la$si*l! !l "! Gst! al ca!rQ 25` a !ntra,*os l!s ali!ron "os 'art!s "!l ,$n"o "os r!'!nt!s % ($!ron !l !Ba,!n "! si !ran ca'ac!s "!l ,an"o "!l ,$n"oY si la 'rontit$" !n "ic.os ($! si!,'r! 'la$si*l!+ la ,is,a !n .!c.os ,!r!c! acla,aci#nQ la 'r!st!<a (!li< !n !l !(!cto ar3$%! !,in!nt! acti i"a" !n la ca$saQ !n los conc!'tos+ s$til!<aQ !n los aci!rtos cor"$ra+ tanto ,s !sti,a*l! c$anto a "! lo a3$"o a lo 'r$"!nt!+ "!l in3!nio al I$icioPr!n"a !s Gsta "! .Gro!s &$! los s$'on! % los acr!"itaQ ar3$%! 3ran"!s (on"os % no ,!nos altos "! ca'aci"a"- M$c.as !c!s la r!conoci,os con a",iraci#n % la 'on"!ra,os con a'la$so !n a&$!l tan 3ran"! .Gro!+ co,o 'atr#n n$!stro+ !l !Bc!l!ntAsi,o "$&$! "! Noc.!ra+ "on Crancisco MarAa Carra(a+252 a c$%a 'ro"i3iosa cont!Bt$ra "! 'r!n"as % "! .a6 208 antt'anstast H s!3Kn Ro,!ra Na arro+ Gracin &$iso !scri*ir anti6'!nstasi o Oacci#n "! "os c$ali"a"!s contrariasP 9A$ts-:- S!3Kn Batllori !s s#lo $na ariant! (onGtica "! Gsta "!*i"a a la Ono !Bc!si a s!3$ri"a" "! Gracin !n !l 3ri!3o % tal !< a s$ (onGtica "ial!ctalP207- n$"o 3or"io[ n$"o 3or"iano Al$"! Oal &$! (or,# Gor"io !n !l t!,'lo "! A'olo "! las corr!as con !,! $ncAa s$s *$!%!s c$an"o "! 'o*r! la*ra"or s$*i# al trono "! Cri3iaQ % "!s'$Gs Al!Ian"ro cort# con s$ !s'a"a "ici!n"o !l tanto ,onta &$! s! .i<o cGl!*r! 'ro !r*io !n Gr!ciaP 9Aiits :251 CGVar Grncin c$!nta la anGc"ota !n A3$"!<a+ @=II6 al el!3ar a (rica Oca # !n ti!rra al WJWPltir "ol *al!g )!ro corris'# 'ronto !l a3R!ro+ % "iIo; T!n!o t! (rica- No .! caA"o sino &$! .! to*a"o 'os!si#nP 252 Don Crancisco M Carra(a+ "$&$! "! Noc.!ra+ ($! 'rot!ctor % a,i3o "! Gracin % irr!% !n Ara3#n- 9=!r Cronolo3Aa-:
149
150
Satiric!n l Z;i
REPARO ($! !n los a" !rti"os+ si risa !n los n!cios+ !l "isc$rrir- Di#3!n!s con la antorc.a !nc!n"i"a al ,!"io "Aa+ ro,'i!n"o 'or !l inn$,!ra*l! conc$rso "! $na call! 'as# a a",iraci#n c$an"o+ 'r!3$ntn"ol! la ca$sa+ r!s'on"i#; O=o% *$scan"o .o,*r!s con "!s!o "! !ncontrar al3$no+ % no l! .allo-P O^P$!s % Gstos 6l! r!'licaron !llos6+ no son .o,*r!sfP ONo 6r!s'on"i# !l (il#so(o6Q (i3$ras "! .o,*r!s+ sAQ !r"a"!ros .o,*r!s+ no-P S> AsA co,o .a% 'r!n"as 'la$si*l!s+ asA ta,*iGn .a% "!(!ctos Oacci#n i,'!rtin!nt! o 3!sto ron a(!ctaci#n "! 3 !scritor in3lGs Barcla%+ 250 (i3$r!rAa !"a"P 9A$ts :255 El s$*tit$lo al$"! a la o*ra "!l ta"o ant!rior,!nt!-
150
151
25>- En A3$"!<a+ @L=II+ % El Critic#n+ II+ J+ "!talla !sta anGc"ota "! Di#3!n!s !l CAnico conta"a 'or Di#3!n!s La!rcio ,$% sali"os+ % si a&$Gllas consi3$!n la 3racia "! los[!B&$isitos+ Gstos !l "!s'r!cio $ni !rsal- Es Gst! "![ los ,s nota*l!s+ % (a,oso con 'ro'i!"a"+ %a 'or sA+ %a 'or los s$I!tos !n &$i!n s! .allaQ Gl !s tan ario+ &$! !s anlo3o+ % !llos tantos+ &$! no s! '$!"!n !s'!ci(icarSon ,$c.os los t!rr!ros "! la risa % a&$Gllos+ a(!cta"a,!nt!+ lo &$i!r!n s!r+ &$! 'or "i(!r!nciars! "! los "!,s .o,*r!s si3$!n $na !Btra a3ant! sin3$lari"a" % la o*s!r an !n to"o- S!)or .a% &$! 'a3arAa !l 'o"!r .a*lar 'or !l colo"rillo25J 'or no .a*lar con la *oca co,o los "!,s+ % %a &$! no !s 'osi*l! !so+ trans(or,an la o<+ a(!ctan !l tonillo+ in !ntan i"io,as % $san 3raciosAsi,os *or"on!s 25E 'ara s!r "! to"as ,an!ras '!r!3rinos- So*r! to"o ,artiri<an s$ 3$sto+ sacn"olo "! s$s &$iciosQ Gl !s co,Kn con los "!,s .o,*r!s+ % a$n con los *r$tos+ % &$iGr!nlo !llos "!s,!ntir con iol!ncias "! sin3$lari"a"+ &$! son ,s casti3o "! s$ a(!ctaci#n &$! !l! acion!s "! s$ 3ran"!<a- B!*!rn a !c!s l!IAa % la c!l!*rarn 'or nGctarQ "!Ian al 3!n!roso r!% "! los licor!s 'or antoIa"i<as a3$as &$! r!'it!n a Iara*!s+ % !llos las *a$ti<an 'or a,*rosAa+ % ti!n!n "! (rial"a" lo &$! l!s (alta "! 3!n!rosi"a"- D! !sta s$!rt! in !ntan cosas ca"a "Aa 'ara ll! ar a"!lant! s$ sin3$lari"a"+ % r!al,!nt! lo consi3$!n+ 'or&$! !l co,Kn "! los .o,*r!s no .alla !n !stas cosas !l !r"a"!ro 3$sto % la r!al *on"a" &$! !llos !Ba3!ranQ no l!s a'!t!c!+ % &$G"ans! !llos con s$ !Btra a3ancia+ ll,!nla otros i,'!rtin!nciaD! !st! ,o"o+ o tan sin Gl+ s! 'ortan !n to"o lo "!,s- Si *i!n la n!c!si"a" % a$n !l 3$sto tal !< "!s,i!nt! s$ ca'ric.o+ 'or ,s &$! 'roc$r!n !n3a)arlo- S*!l!s *i!n $no % ala*an otro+ co,o l! s$c!"i# a $n 3ran al!"or "! !sta s!cta "! !Bc!'cion!s &$!+ *!*i!n"o $n ca"$co ino+ no '$"i!n"o cont!n!rs!+ !Bcla,# % "iIo; OMO.+ 'r!ciosAsi,o nGctar+ &$! !nc!s a los *lsa,os % al&$!r,!sg254 Lsti,a !s &$! s!as tan $l3arQ A"olo ($!ras "! 'rAnci'!s+ si !llos solos t! *!*i!ran-P Lo cGl!*r! !s &$! !n los $l3ar!s icios no s! corr!n "! as!,!Iar+ no "i3o %a a los ,s il!s "! los .o,*r!s+ '!ro 25J- colo"rillo; Ola 'art! 'ost!rior "! la ca*!<aP 9A$ts-:25E- *or"on!s; ,$l!tillas- S!3Kn Antonio "!l Ho%oV to"o !st! r!alc! Oti!n! 'or *as! ,$% r!(or,a"a !l Glat!o !s'a)olP254- al&$!r,!; O!s $na con(!cci#n "! a<Kcar+ 'ol os "! rosa % otras )or!s+ con los "! coral+ '!rlas % otras cosas con(ortati as 'ara !lI cora<#nQ % 'or&$! ll! a 'ol!os "! 3rana+ % !l 3$sanito "! &$! s! .ac! "ic.o coco !n l!n3$a ar*i3a+ s! lla,a car,!s o c!r,!s+ "io no,*r! a !sta con(!cci#n % la lla,aron Salc.!r,!S 9Co arr$*ias+ T!soro:-
151
152
152
153 tac.in!s+2>2 co,o si n!c!sitas! "! saAn!t!s2>0 la -(is3a-2>5 N$nca s! .a "! "ar ,at!ria "! risa ni a $n ni)o+ c$anto ,!nos a los aron!s c$!r"os % I$iciososQ % .a% ,$c.os &$! 'ar!c! &$! 'on!n to"o s$ c$i"a"o !n "ar &$G r!Ar+ % &$! !st$"ian c#,o "ar !ntr!t!ni,i!nto a las .a*lillas- El "Aa &$! no sal!n con al3$na ri"ic$la sin3$lari"a"+ lo ti!n!n 'or acAoQ '!ro ^"! &$G 'asarAa la (is3a "! los $nos+ sin la (i3$r!rAa "! los otrosf Son $nos icios ,at!ria "! otrosQ "! !sta s$!rt! la n!c!"a" !s 'asto "! la ,$r,$raci#nP!ro si la sin3$lari"a" (ri ola !n la cort!<a "!l traI! !s $na irrisi#n+ ^&$G s!r la "!l int!rior+ "i3o+ "!l ni,of Ha% al3$nos &$! 'ar!c! &$! l!s cal<# la nat$ral!<a !l 3$sto % !l in3!nio al r! Gs+ % lo a(!ctan 'or no s!3$ir !l corri!nt!- EB#ticos !n !l "isc$rrir+ 'ara"o Ios !n !l 3$star % an#,alos !n to"o+ &$! la ,a%or (i3$r!rAa !s sin "$"a la "!l !nt!n"i,i!ntoPon!n otros s$ ca'ric.o !n $na anAsi,a .inc.a<#n+ naci"a "! $na loca (antasAa % (orra"a "! n!c!"a"Q con !sto a(!ctan $na !n(a"osa 3ra !"a" !n to"o % con to"os+ &$! 'ar!c! &$! .onran con ,irar % &$! .a*lan "! ,!rc!"- Ha% nacion!s !nt!ras toca"as "! !st! .$,or; &$! si 'ara $no "! Gstos no ti!n! !s'!ra la risa+ ^&$G s!r !n tan ri"ic$la 'l$rali"a"f S!a !l "!cir con I$icioQ !l o*rar+ con "!coroQ las cost$,*r!s+ 3ra !sQ las accion!s+ .!roicasQ &$! !sto .ac! a $n ar#n !n!ra*l!+ &$! no (antsticas 'r!s$ncion!s- Ni c!ns$ra !st! crAtico "isc$rso la !r"a"!ra 3ra !"a"+ &$! ati!n"! si!,'r! a s$ "!coroQ a&$!l n$nca ro<ars!+ !l cons!r ar la (lor "!l r!s'!to+ %+ co,o !n la ($n"a "! s$ (on"o+ la !sti,aci#n- Con"!na+ sA+ !l !Bc!so "! $na ana sin3$lari"a"+ &$! to"a i!n! a 'arar !n inKtil!s a(!ctacion!sP!ro ^&$G r!,!"io .a*rAa tan !(ica<+ &$! c$ras! a to"os Gstos "! (i3$ras+ % los ol i!s! al s!r "! .o,*r!sf P$!s "! !r"a" &$! lo .a%+ % !s in(ali*l!- D!Io la cor"$ra+ &$! !s !l r!,!"io co,Kn "! to"os los ,al!s+ % o% al sin3$lar "! la sin3$lari"a"- El r!,!"io "! to"os Gstos !s 'on!r la ,ira !n otro s!,!Iant! a(!cta"o+ 'ara"o Io+ !Btra a3ant!+ (i3$r!roQ ,irars! % r!,irars! !n !st! !s'!Io "! %!rros+ a" irti!n"o <o (ino+ &$! caAa so*r! la !s'al"a % .o,*ros; % 'or la 'art! "! "!lant! !ra lar3a .asta la ,ita" "!l '!c.oP 9A$ts-:2>2- ,atac.An+ .o,*r! "is(ra<a"o ri"ic$la,!nt! &$! *aila !l rit,o "!l ,is,o no,*r!2>0- saAn!t!; Os! to,a sA ,is,o 'or !s'!cial a"orno !n los !sti"os $ otras cosasP qA$ts-:2>5- (is3a; *$rla-
153
154
Dilo3o !ntr! !l "octor "on Man$!l Salinas % Lina<a+ can#ni3o "! la Santa I3l!sia "! H$!sca+ % !l a$tor2__
AUTOR Nota*l! sin3$lari"a" la "! los '!rsas+ no &$!r!r !r s$s .iIos .asta &$! t!nAan si!t! a)os- El ,is,o 'at!rnal a,or+ &$! !s !l ,a%or+ sin "$"a no !ra *astant! a "!s,!ntir+ o 'or lo ,!nos "isi,$lar+ las i,'!r(!ccion!s "! la co,Kn ni)!<- No los t!nAan 'or .iIos .asta &$! los !Aan "isc$rrirCAN?NIGO P!ro si $n 'a"r! no '$!"! s$(rir a $n i3norant! .iI$!lo+ % !s'!ra si!t! a)os la .!r,osAsi,a ra<#n 'ara a",itirl! a s$ co,$nicaci#n %a ca'a<+ ^&$G ,$c.o &$! $n ar#n !nt!n"i"o no '$!"a tol!rar $n n!cio !Btra)o+ % &$! lo !Btra)! a s$ c$lta (a,iliari"a"f AUTOR No con"$c! la nat$ral!<a+ a$n&$! tan 'r# i"a+ s$s o*ras a la '!r(!cci#n !l 'ri,!r "Aa+ ni ta,'oco la in"$striosa art!Q anlas ca"a "Aa a"!lantan"o+ .asta "arl!s s$ co,'l!,!ntoCAN?NIGO AsA !s+ &$! to"os los 'rinci'ios "! las cosas son '!&$!)os+ a$n "! las ,$% 3ran"!s+ % as! 'oco a 'oco ll!3an"o al ,$c.o "!l '!r(!cto s!r- Las cosas &$! 'r!sto ll!3an a s$ '!r(!cci#n+ al!n 'oco % "$ran ,!nosQ $na (lor+ 'r!sto !s 2>>- Man$!l Salinas % Li<ana+ !l 'o!ta tra"$ctor "! Marcial+ a,i3o "! Lastanosa % "! Gracin .asta 2EJ0+ cita"o ant!rior,!nt!-
154
155 .!c.a % 'r!sto "!s.!c.aQ ,as $n "ia,ant!+ &$! tar"# (or,ars!+ a'!la 'ara !t!rno!n AUTOR Sin "$"a &$! !sto ,is,o s$c!"! !n los .o,*r!s+ &$! no "! r!'!nt! s! .allan .!c.os- =ans! ca"a "Aa '!r(!ccionan"o+ al 'aso &$! !n lo nat$ral !n lo ,oral+ .asta ll!3ar al "!s!a"o co,'l!,!nto "! la sin"Gr!sis+2>J a la sa<#n "!l 3$sto % a la '!r(!cci#n "! $na cons$,a"a irili"a"CAN?NIGO Es tan ci!rto !so+ &$! a ca"a 'aso !,os+ % lo c!ns$ra,os !n al3$nos+ &$! r!al,!nt! sa*!n % "isc$rr!nQ '!ro s! conoc! &$! aKn no !stn "!l to"o .!c.os+ &$! aKn l!s (alta $n al3o+ % a !c!s lo ,!IorQ % .a% ,s % ,!nos !n !sto+ &$! a ta,*iGn 'or 3ra"os la "iscr!ta int!nsi#nUnos !stn ,$% a los 'rinci'ios "! lo !nt!n"i"o+ '!ro s! .arn- Otros .a% ,s a"!lanta"os !n to"o+ % al3$nos &$! .an %a ll!3a"o al co,'l!,!nto "! 'r!n"asQ &$! !s ,!n!st!r ,$c.o 'ara ll!3ar a s!r $n ar#n total,!nt! cons$,a"oAUTOR Al ,o"o+ "irAa %o+ &$! !l 3!n!roso licor &$! !s *$!no+ % ,s si !s *$!no !l ino+ ti!n! c$an"o co,i!n<a $na in3ratAsi,a "$l<$ra+ $na ins$a ! ri3i"!<+ co,o no !st aKn .!c.oQ '!ro+ !n co,!n<an"o a .!r ir+ co,i!n<a a "!s!cars!+ 'i!r"! con !l ti!,'o a&$!lla cr$"!<a 'ri,iti a+ corri3! a&$!lla !n(a"osa "$l<$ra % co*ra $na s$a Asi,a 3!n!rosi""+ &$! .asta con !l color lisonI!a % con s$ (ra3ancia solicita+ % %a !n s$ '$nto !s 'asto "! .o,*r!s % a$n c!l!*ra"o nGctar- Con &$! !nti!n"o 'or &$G "! DK'it!r (in3i!ron &$! intro"$Io !l a*orti o .iI$!lo Baco+2>J *ls no !n la *oca "!sa'aci*l! al 3$sto 'or lo i,'!r(!cto+ sino !n la ro"illa+ r!s!r an"o 'ara la "iscr!ta Pala2>E !l c!r!*ro2>J- sin"Gr!sis; *$!n I$icioPala*ra !s'!cial,!nt! si3ni(icati a !n Gracin-
2>J-*ls Baco !ra .iIo "! T!$s % S!,!l!- sta 'i"i# a a&$Gl &$! s! ,ostrara con to"o s$ !s'l!n"orQ '!ro inca'a< "! r!sistir la ($!r<a "! los r!l,'a3os &$! ro"!a*an a s$ a,ant!+ ca%# ($l,ina"a- T!$s s! a'r!s$r# a !Btra!rl! !l .iIo &$! ll! a*a !n !l i!ntr! % &$! !sta*a !n !l s!Bto ,!s "! 3!staci#n- Lo cosi# !n s!3$i"a !n s$ ,$slo % lo sac# i o a la .ora &$! l! corr!s'on"Aa !l 'arto2>E- Palas At!n!a !s .iIa "! T!$s % "! M!tls- sta s! .alla*a a '$nto "! "ar a l$< $na .iIa c$an"o T!$s s! la tra3# 'or cons!Io "! Urano % G!a- Ll!3a"o !l ,o,!nto "!l 'arto+ !l 'a"r! or"!n# a H!(!sto &$! l! 'arti!ra la ca*!<a; "! !lla sali# $na ,$I!r ar,a"a+ At!n!a-
155
156
156
157
m R! $!l ! "!s'$Gs %a c$!r"o so*r! s$s 'asa"as i,'!r(!ccion!s+ r!conoc! %a con s!so los *orron!s "! s$ i3norancia o i,'r$"!ncia+ ca$sa s$ ,al 3$sto % rA!s! "! sA ,is,o li iano+ a.ora 3ra !+ con"!nan"o con I$iciosa r!(l!Ia los a'asiona"os "!saci!rtos+ !n los !l!,!ntos "! s$ i,'!r(!cci#nCAN?NIGO El ,al !s &$! al3$nos n$nca ll!3an a !star "!l to"o .!c.os+ ni ll!3arn Ia,s a !star ca*al!sAUTOR Es &$! l!s (alta al3$na 'i!<a+ %a !n !l 3$sto+ &$! .arto ,al+ %a !n !l I$icio+ &$! !s '!orCAN?NIGO Y ,$c.as !c!s a" !rti,os &$! l!s (alta al3o+ % no ac!rta,os a "!(inir lo &$! !sAUTOR Ta,*iGn t!n3o ,$% o*s!r a"o &$! an"a ,$% "!si3$al !l ti!,'o !n .ac!r los s$I!tosCAN?NIGO Es &$! 'ara $nos $!la % 'ara otros coI!aQ2>S %a s! al! "! s$s alas+ %a saca s$s ,$l!tas- Ha% al3$nos &$! ,$% 'r!sto consi3$!n la '!r(!cci#n !n c$al&$i!r ,at!ria+ .a% otros &$! tar"an !n .ac!rs!+ % a !c!s con "a)o $ni !rsal+ 'or s!rlo la o*li3aci#n- F$! no s#lo !n la '!r(!cci#n co,Kn "! la 'r$"!ncia s! an .aci!n"o los .o,*r!s+ sino !n las sin3$lar!s "! ca"a !sta"o % !,'l!oAUTOR ^D! ,o"o &$! s! .ac! $n r!%f CAN?NIGO SA+ &$! no s! nac! .!c.oQ 3ran as$nto "! la 'r$"!ncia % "! la !B'!ri!ncia+ &$! son ,!n!st!r ,il '!r(!ccion!s 'ara &$! ll!3$! a tan 3ran"! co,'l!,!nto- Hc!s! $n 3!n!ral a 2>8- =!r nota 04-
157
158 r
EL DISCRETO
158
159 AUTOR
217
A.ora "i3o &$! no .a% *astant! a'r!cio 'ara $n .orn*r! !n s$ '$ntoCAN?NIGO Ha% lo3ro+ %a &$! no a'r!cio+ *$scn"ol! 'ara a,i3o+ 3ranI!n"ol! 'ara cons!I!ro+ o*li3n"ol! 'ara 'atr#n % s$'licn"ol! 'ara ,a!stro@=III DE LA CULTURA Y ALIlO
Cicci#n .!roica
CUE t$ 'a"r! !l arti(icio+ F$ir#n2J1 "! la nat$ral!<aQ nacist! "! s$ c$i"a"o+ 'ara s!r '!r(!cci#n "! to"oQ sin ti+ las ,a%or!s accion!s s! ,alo3ran % los ,!Ior!s tra*aIos s! "!sl$c!n- In3!nios i,os 'ro"i3iosos+ %a 'or lo in !nta"o+ %a 'or lo "isc$rri"o+ '!ro tan "!sali)a"os+ &$! ant!s ,!r!ci!ron "!s'r!cio &$! a'la$soPE2 s!r,#n ,s 3ra ! % "octo+ ($! "!sa<ona"o sin t$ 3raciaQ la al!3aci#n ,s a$tori<a"a+ ($! in(!li< sin t$ as!oQ !l li*ro ,s !r$"ito+ ($! as&$!a"o sin t$ ornatoQ % al (in+ la in !nti a ,s rara+ la !l!cci#n ,s ac!rta"a+ la !r$"ici#n ,s 'ro($n"a+ la ,s "$lc! !loc$!ncia+ sin !l r!alc! "! t$ c$lt$ra+ ($!ron ac$sa"as "! $na in"i3na $l3ar *ar*ari"a" = con"!na"as al ol i"oPA2 contrario+ otras !,os &$!+ si con ri3or s! !Ba,inan+ no s! l!s conoc! !,in!ncia+ ni 'or lo in3!nioso ni 'or lo 'ro($n"oQ % con to"o !so son 'la$si*l!s+ !n (! "! lo ali)a"o- Lo ,is,o acont!c! a to"as las "!,s 'r!n"as+ 'or s!r trasc!n"!ntal t$ '!r(!cci#nQ !nci# la (!al"a" a la *!ll!<a ,$c.as !c!s+ socorri"a "!l ali)o+ % ,alo3r#s! otras tantas 'or "!sc$i"a"a la .!r,os$raQ (Aas! "! sA la '!r(!cci#n+ % si!,'r! los con(ia"os ($!ron los !nci"os- C$anto ,a%or la 3ala+ si "!sali)a"a+ !s ,s "!sl$ci"aQ 'or&$! la ,is,a *i<arrAa !st 'r!3onan"o !l '!r"i"o as!oQ conti3o+ 2J1- F$ir#n !l c!nta$ro .iIo "! Sat$rno % CiUra &$! "! cint$ra 'ara arri*a t!nia (or,a "! '!rsona % 'ara a*aIo "! ca*allo Ci3$ra ,$% &$!ri"a a Gracin- 9=Gas! El Critic#n+ I+ E :
159
160
161 2J5- C$! o*is'o !n P$!*la 9MGBico: % a,i3o "! U<tarro< &$! lo !lo3ia !n A3a,'! "! las cisn!s ara3on!s!sa",ira .o% tan c$lta la santi"a" % tan ali)a"a la '!r(!cci#n- PNo sola,!nt! .a "! s!r as!a"o !l !nt!n"i,i!nto+ sino la ol$nta" ta,*iGn- S!an c$ltas las o'!racion!s "! !stas "os s$'!rior!s 'ot!ncias+ % si !l sa*!r .a "! s!r ali)a"o+ ^'or &$G !l &$!r!r .a "! s!r a lo *r*aro % 3ros!rof PT$s .!r,anos ($!ron !l D!s'!Io+ !l B$!n [G$sto % !l D!coro+ &$! to"o lo .!r,os!an % to"o lo sa<onan+ no sola la cort!<a !Bt!rior "!l traI!+ sino ,$c.o ,s !l ata Ao int!rior+ &$! son las 'r!n"as+ los !r"a"!ros arr!os "! la '!rsona- PP!ro M&$G inc$lto+ &$G "!sali)a"o t!nAa la co,Kn *ar*ari"a" !l ,$n"o to"og Co,!n<# la c$lta Gr!cia a intro"$cir !l ali)o+ al 'aso &$! s$ i,'!rio- Hici!ron c$ltas s$s ci$"a"!s+ tanto !n lo ,at!rial "! los !"i(icios+ co,o !n lo (or,al "! s$s ci$"a"anos- T!nAan 'or *r*aras a las "!,s nacion!s+ % no s! !n3a)a*an- Ellos in !ntaron los tr!s #r"!n!s "! la ar&$it!ct$ra 'ara !l a"orno "! s$s t!,'los % 'alacios+ % las ci!ncias 'ara s$s cGl!*r!s $ni !rsi"a"!s- S$'i!ron s!r .o,*r!s+ 'or&$! ($!ron c$ltos % ali)a"osOMas los ro,anos+ con la 3ran"!<a "! s$ ni,o % 'o"!r+ al 'aso &$! "ilataron s$ ,onar&$Aa+ !Bt!n"i!ron s$ c$lt$raQ no s#lo la !,$laron a los 3ri!3os+ sino &$! la a"!lantaron+ "!st!rran"o la *ar*ari"a" "! casi to"o !l ,$n"o+ .aciGn"ol! c$lto % as!a"o "! to"as ,an!ras- F$!"an aKn !sti3ios "! a&$!lla 3ran"!<a % c$lt$ra !n al3$nos !"i(icios+ % 'or *las#n !l or"inario !ncar!ci,i!nto "! lo *$!no+ s!r o*ra "! ro,anos- RastrGas! !l ,is,o arti(icioso ali)o !n al3$nas !stat$as+ &$! !n (! "! la rara "!str!<a "! s$s artA(ic!s !t!rni<an la (a,a "! a&$!llos .Gro!s &$! r!'r!s!ntan- Hasta !n las ,on!"as % !n los s!llos s! a",ira !sta c$riosi"a"+ &$! !n na"a '!r"ona*an al ali)o % !n na"a "!Ia*an 'arar la *ar*ari!PMO.+ cGl!*r! ,$s!o % 'la$si*l! t!atro "! to"a !sta anti3$a+ 3ri!3a % ro,ana c$lt$ra+ asA !n !stat$as co,o !n 'i!"ras+ %a !n s!llos an$lar!s+ %a !n ,on!"as+ asos+ $rnas+ l,inas % ca,a(!os+ !l "! n$!stro ,a%or a,i3o+ !l c$lto % !r$"ito "on =inc!ncio D$an "! Lastanosa+ .onor "! los ro,anos 'or s$ ,!,oria+ 3loria "! los ara3on!s!s 'or s$ in3!niog F$i!n &$isi!r! lo3rar to"a la c$riosi"a" I$nta+ (r!c$!nt! s$ ori3inal ,$s!oQ % &$i!n &$isi!r! a",irar la "octa !r$"ici#n % rara "! la anti3R!"a"+ solicit! !l &$! .a !sta,'a"o "! las ,on!"as !s'a)olas "!sconoci"as+ as$nto !r"a"!ra,!nt! 3ran"!+ 'or lo raro % 'or lo 'ri,!ro-2J> 2J>- S! r!(i!r! al li*ro "! Lastanosa M$s!o "! las ,!"allas "!sconoci"as !s'a)olas 9H$!sca+ 2E>J:-
161
162
162
163 tancia+ 'or&$! nac! "! ca'aci"a"Q % 'or&$! lo t$ o !n corn'on!r $n ($!3o+ acci#n tan s!r il % tan $l3ar+6!l Taicosa,a 2J4 ($! 'ri,!ro ar3$,!nto % ocasi#n+ "!s'$Gs "! ll!3ar a s!r !,'!ra"or "!l Da'#n+ "! si!r o 'artic$lar a s!r a,o $ni !rsalQ 'ro"i3iosa (ort$na+ &$! los l!)os ali)a"os 'or s$ ,ano l! '$si!ron o s! trocaron !n $n c!tro !n !lla ,is,a- Psta !s+ Mo.+ c$ltAsi,o r!alc! "!l ar#n "iscr!tog+ t$ !s'l!n"ori<a"a 'rosa'ia; ^F$G ,$c.o &$! s!as tan li"o !ntr! '!rsonas+ &$! si no las s$'on!s+ tK no las .ac!sfP D! !sta s$!rt! las Tr!s Gracias in(or,a*an al Ali)o+ as!3$ran"o &$! to"o lo "ic.o lo .a*Aan co'ia"o "!l c$lto+ *i<arro+ 3alant!+ cort!sano+ lKci"o+ 'rctico+ !r$"ito % so*r! to"o "iscr!to+ !l !Bc!l!ntAsi,o s!)or "on D$art! C!rnn"!< l ar!< "! Tol!"o+ con"! "! Oro'!sa-P2J8 @I@ HOMBRE DUICIOSO Y NOTANTE
A'olo3Aa
SL TUY a lo $l3ar "isc$rri# Mo,o+ c$an"o "!s!# la !ntaO2=r nilla !n !l '!c.o .$,anoQ 2JS no ($! c!ns$ra+ sino "!sal$,*ra,i!nto+ '$!s "!*i!ra a" !rtir &$! los <a.orA!s "! cora<on!s+ &$! r!al,!nt! los .a%+ no n!c!sitan ni a$n "! r!s&$icios 'ara '!n!trar al ,s r!s!r a"o int!rior- Ociosa ($!ra la trans'ar!nt! i"ri!ra 'ara &$i!n ,ira con cristal!s "! lar3a ista+ % $n *$!n "isc$rso 'ro'io !s la lla ! ,a!stra "!l cora<#n aI!noPEs ar#n I$icioso % notant! 9.llans! 'ocos+ % 'or !so ,s sin3$lar!s:+ l$!3o s! .ac! s!)or "! c$al&$i!ra s$I!to % o*I!to- Ar3os al at!n"!r % linc! al !nt!n"!r- Son"a at!nto los (on"os "! la ,a%or 'ro($n"i"a"+ r!3istra ca$to los s!nos "!l ,s "o*la"o "isi,$lo+ % ,i"! I$icioso los !nsanc.!s "! 2J4- Taicosa,a A$! !,'!ra"or "!l Da'#n !n 2J8E62J71- S!3rin Batllon+ Gracin "!*i# conoc!r la o*ra "! L$is "! G$<,n+ Historia "! la Co,'a)Aa "! D!sKs !n la In"ia ori!ntal % !n los r!inos "! C.ina % Da'#n 9Alcal+ 2E12:2J8- C!rnan"o l ar!< "! Tol!"o ($! 'r!si"!nt! "!l Tri*$nal "! D$sticia "! =al!ncia % irr!% "! Na arra % =al!ncia- Es !l con"! "! Oro'!sa "! El Critic#n+ II- 02J7 En A3$"!<a+ @@III+ Gracin $!l ! so*r! !st! t!,a; L$ciano 6"ic!6 O($! !l &$! 'or *oca "! Mo,o+ "iIo &$! l! (alta*a al .o,*r! $na !ntanilla !n !l '!c.o 'ara "!sc$*rir lo int!rior "!l cora<#nP-
163
164
164
165 2dg- "!sc$*ri"or!s "!l ca$"al; ca'ac!s "! "!sc$*rir la irt$" "!l .Gro! a &$i!n s! l! r!co,!n"# 'racticar Oinco,'r!.!nsi*ili"a"!s "! ca$"alP&$G "!str!<a s! aco,!t!n+ &$G 'r!cisi#n !n los 6ti!ntos+ &$G at!nci#n a la ra<#n+ &$G !Ba,!n "! la 'ala*rag =an *r$I$l!an"o !l ni,o+ son"an"o los a(!ctos+ '!san"o la 'r$"!ncia- No s! satis(ac!n "! $no ni "! "os aci!rtos+ &$! '$"o s!r !nt$ra+ ni "! "os *$!nos "ic.os+ &$! '$"o s!r ,!,oriaPD! !sta s$!rt! an .aci!n"o anato,Aa "!l ni,o+ !Ba,!n "!l ca$"al+ r!3istran"o % 'on"!ran"o tanto los "isc$rsos co,o los a(!ctos+ &$! "! la !Bc!l!ncia "! !ntra,*os s! int!3ra $na s$'!rior ca'aci"a"- No .a% .alc#n &$! .a3a ,s '$ntas a la 'r!sa+ ni Ar3os &$! ,s oIos ,$lti'li&$!+ co,o !llos at!ncion!s a la aI!na int!nci#n+ "! ,o"o &$! .ac!n anato,Aa "! $n s$I!to .asta las !ntra)as % l$!3o l! "!(in!n 'or 'ro'i!"a"!s % !s!nciaPEs 3ran 3$sto !ncontrar con $no "! Gstos % 3anarl!+ &$! si no !s !n (! "! la a,ista"+ no (ran&$!an s$ s!ntirQ r!caAans!+ &$! lo &$! son 'rontos al c!ns$rar son r!cata"os al .a*larloQ o*s!r an in iola*l!,!nt! a&$!lla otra 3ran tr!ta "! s!ntir con los 'ocos % "! .a*lar con los ,$c.osQ '!ro c$an"o !n s!3$ro "! la a,ista" % a !s'al"as "! la con(ian<a "!sa.o3an s$ conc!'to+ Mo.+ lo &$! !ns!)ang+ Mo.+ lo &$! il$,inang Dan s$ cat!3orAa a ca"a $no+ s$ i o a ca"a acci#n+ s$ !sti,aci#n a ca"a "ic.o+ s$ cali(icaci#n a ca"a .!c.o+ s$ !r"a" a ca"a int!ntoA",Aras! !n !llos %a !l !Btra a3ant! r!'aro+ %a la 'ro($n"a o*s!r aci#n+ la s$til nota+ la I$iciosa crisis+ !l ali!nt! conc!*ir+ !l 'r$"!nt! "isc$rrir+ lo ,$c.o &$! s! l!s o(r!c! % lo 'oco &$! s! l!s 'asaOTi!,*la "! s$ crisis la ,s s!3$ra !,in!ncia % "!'on! la 'ro'ia satis(acci#n+ 'or&$! sa*! !l ri3or "! s$ ac!rta"o I$icio+ &$! !s !l crisol "! la (in!<aQ '!ro la 'r!n"a &$! s! sal! con a'ro*aci#n "! s$ contrast!+ '$!"! 'asar % l$cir "on"!&$i!ra- F$!"a ,$% cali(ica"a % ,s &$! con to"a la $l3ar !sti,aci#n+ la c$al+ a$n&$! s!a !Bt!nsa+ no !s s!3$ra+ ti!n! a !c!s ,s "! r$i"o &$! "! a'la$so+ % asA+ no '$"i!n"o ,ant!n!rs! !n a&$!l 'ri,!r crG"ito+ "an 3ran *aIa los A"olos "!l $l3o+ 'or&$! no s! a'o%aron !n la *asa "! la s$stancial !nt!r!<a- =al! ,s $n sA "! $n ali!nt! I$icio "! Gstos &$! to"a la acla,aci#n "! $n $l3o+ &$! no sin ca$sa lla,a*a Plat#n a Arist#t!l!s to"a s$ !sc$!la % AntA3ono a T!n#n to"o !l r!trato "! s$ (a,a-2E5 OR!&$i!r!+ o s$'on! !st! ali!ntAsi,o r!alc!+ otros ,$c.os !n s$ !s(!ra+ lo co,'r!nsi o+ lo noticioso+ lo acr!+ lo 2E8- Arist#t!l!s ($! "iscA'$lo "! Plat#nQ % !l r!% AntA3ono a"]ira"o "! T!n#n "! M!a+ !l ,a!stro !stoico-
165
166
166
167 2E4- s!)alar con 'r!ciosa 'i!"ra; O!s to,a"o "! &$! los anti3$os los "Aas a(ort$na"os los s!)ala*an con $na 'i!"ra *lanca % los "!s3racia"os con $na 'i!"ra n!3raP 9A$ts-:-
EL DISCRETO 224
lo &$! '$"i!ra s!r ,s % lo &$! ,!nos- No ti!n! a&$A l$3ar la 'Aa a(ici#n+ &$! 'ri,!ro !s la con !ni!ncia+ no la 'asi#n ni !l !n3a)o+ los "os !scollos c!l!*ra"os "! los aci!rtos+ &$! si Gst! !s !n3a)ars! a&$Glla !s $n &$!r!rs! !n3a)ar- Si!,'r! int!3Grri,os I$!c!s "! la ra<#n+ &$! sin oIos !n ,s % sin ,anos to"o lo tocan % lo tant!anPGran (!lici"a" !s la li*!rta" "! I$icio+ &$! no la tirani<an ni la i3norancia co,Kn ni la a(ici#n !s'!cialQ to"a !s "! la !r"a"+ a$n&$! tal !< 'or s!3$ri"a" % 'or a(!cto la &$i!r! intro"$cir al sa3ra"o "! s$ int!rior+ 3$ar"an"o s$ s!cr!to 'ara sAPD!,s "! s!r "!liciosa+ &$! r!al,!nt! lo !s !sta 3ran co,'r!nsi#n "! los o*I!tos+ % ,s "! los s$I!tos+ "! las cosas % "! las ca$sas+ "! los !(!ctos % a(!ctos+ !s 'ro !c.osa ta,*iGn- S$ ,a%or as$nto+ % a$n c$i"a"o+ !s "isc!nir !ntr! "iscr!tos % n!cios+ sin3$lar!s % $l3ar!s+ 'ara !l!cci#n "! Anti,osQ &$! asA co,o la ,!Ior tr!ta "!l I$3ar !s sa*!r "!scartars!+ asA la ,a%or r!3la "!l i ir !s !l sa*!r a*stra!r-P D! !sta s$!rt! "isc$rrAa con !l a$tor !l I$icioso+ !l corn'r!nsi o+ !l 3ran"! !nt!n"!"or "! to"o+ !l !Bc!l!ntAsi,o s!)or "$&$! "! HAIar+ s$c!sor !n lo !nt!n"i"o % "iscr!to "!l r!no,*r! "! Salinas % Al!n&$!r+288 no s#lo !n !l tAt$lo+ sino !n la !,in!nt! r!ali"a"+ &$! !s !co !st! "isc$rso "! tan ,a3istral orc$lo@@ CONTRA LA HATAlERYA
Stira
H+ 3ran ,a!stro a&$!l &$! co,!n<a*a a !ns!)ar "!s!ns!)an"og S$ 'ri,!ra l!cci#n !ra "! i3norar+ &$! no i,'orta ,!nos &$! !l sa*!r- Encar3a*a+ '$!s+ AntAst!n!s 2E7 a s$ tiron!s 24` "!sa'r!n"!r sini!stros 'ara ,!Ior "!s'$Gs a'r!n"!r aci!rtos2E8- Don Ro"ri3o "! Sil a !ra .iIo "! "on Di!3o "! Sil a+ !l con"! "! Salinas+ cita"o ant!s 2E7- AntAst!n!s- !l ($n"a"or "! la !sc$!la cAnica- =!r D La!rcio+ =i"as % "octrinas "! los (il#so(os+ E+ 2241- tiron!s; &$! tira*an 9"!'!n"Aan: "! s$s "octrinas co,o al$,nos o a'r!n"ic!s
167
168
168
169 No .ac! "! alt!<a "! ni,o+ sino "! il!<a "! cora<#n+ '$!s no as'iran a la !r"a"!ra .onra+ sino a la a'ar!nt!Q no a las !r"a"!ras .a<a)as+ sino a la .a<a)!rAa- D! !sta s$!rt! .a% al3$nos &$! no son sol"a"os+ '!ro lo "!s!an s!r+ % lo a(!ctan % lo 'roc$ran 'ar!c!r+ *$scan las ocasion!s % c$al&$i!ra ni)!rAa &$! s! l!s o(r!<ca la c!l!*ran+ % ,!t!n ,s ,&$ina !n $na antoIa"a a !nt$ra &$! !l *!licoso % a(ort$na"o ,ar&$Gs "! Torr!c$sa 240 !n $n ro,'!r las trinc.!ras "! C$!nt!rra*Aa+ !n $n socorr!r a P!r'i)n % "!s*aratar ca,'al,!nt! tantas !c!s los *ra os % n$,!rosos !IGrcitos "! CranciaM$Gstrans! otros ,$% ,inistros a(!ctan"o c!lo % oc$'aci#n+ 3ran"!s .o,*r!s "! .ac!r si!,'r! n!3ocio "!l no n!3ocioQ no .a% c.ico 'l!ito 'ara !llosQ "! las ,otas l! antan 'ol ar!"as+ % "! 'ocas cosas ,$c.o r$i"oQ Gn"!ns! ,$% oc$'a"os+ .a,*r!an"o r!'oso % ti!,'oQ .a*lan "! ,ist!rioQ !n ca"a a"!,n o 3!sto !nci!rran $na 'ro($n"i"a" !ntr! !Bcla,acion!s % r!tic!ncias+ "! s$!rt! &$! ll! an ,s ,&$ina &$! !l arti(icio "! D$an!lo+245 "! i3$al r$i"o % 'oco 'ro !c.oAn"an otros ,!n"i3an"o .a<a)as+ .or,i3$illas "!l .onor+ &$! con $n solo 3rano+ &$! a !c!s ,s s!r 'aIa+ an ,s a(ana"os % satis(!c.os+ &$! las ali!nt!s 'Aas24> &$! tiran !l 'la$stro24J "! C!r!s+ !l carro "!l l$ci,i!ntoQ % !s ,$% "! 3allinas cacar!ar to"o $n "Aa % al ca*o 'on!r $n .$! o- An"an "! 'arto so*!r*ios ! .inc.a"os ,ont!s+ % a*ortan "!s'$Gs $n ri"Ac$lo rat#n-24E Gran "i(!r!ncia .a% "! los .a<a)osos a los .a<a)!ros+ % a$n o'osici#nQ 'or&$! a&$Gllos+ c$anto ,a%or !s s$ !,in!ncia la a(!ctan ,!nosQ cont!nAans! con !l .ac!r % "!Ian 'ara otros !l "!cir+ &$!+ c$an"o no+ las ,is,as cosas .a*lan .arto- F$! si $n CGsar s! co,!nt# a sA ,is,o+ !Bc!"i# s$ ,o"!stia a s$ alorQ no ($! a(!ctar la ala*an<a+ sino la !r"a"Q a&$Gllos "an las .a<a)as+ Gstos las !n"!n % a$n las !ncar!c!n+ in !ntan"o tra<as 'ara ost!ntarlasQ $n aci!rto 240- !l ,arron!s "! Torr!c$sa; Carlos An"r!a Caracciolo 92J716 2EE5:245- arti(icio "! D$an!lo; la noria instala"a 'or Gio anni T$rriano !n Tol!"o 'ara s$*ir !l a3$a "!l TaIo24>- 'Aa; Oca*allo o %!3$a c$%a 'i!l !s ,anc.a"a "! arios color!s+ co,o a r!,i!n"osP 9A$ts-:Y4J- 'la$stro; carro24E- Al$"! a la (*$la "!l 'arto "! los ,ont!s+ narra"a !n las (*$las "! C!"ro+ >+ 0>-
169
170
GRACIAN
ci il!s % a$n cri,inal!s+ lo "! C`F asco H "!s'$Gs a! IB6 6 !scri*an lo"o .aiian"o .artas 'l$,as !n las [[lo Pr!3onan+ %+ V H! oroN Dara FU(i
los .a3an .a<a)!rAa "! s$ na"a+ e$! al (in !lla % s$ n!c!"a" to"o ca! !r$tS V 5U CSTOSS$n 3ran n!cio "! Gstos .a3a tantos P!Q "! la cor"$ra+ &$! !stos l=ra[ V!6ri"os .a3an .a<a)!rAa "! s$ na"a+ !_c$sa4$! CSIOS "!S=aA+n &$! al (in !lla % s$ n!c!"a" to"o s! caP Zn!n !n s$ 'asi#n+V "! GstFs % ,a%oV casaQ '!ro 2VV .asta .artar con s$s "is'arat!s+ % V <_f[ n6+` !s a DP i3norancia !n!r!n s$s "!satinos+ !s $na ittos l"oVtras -VDsioia 'o&$!"a"+ no "i3o %a "! los Pticon!@C(a*lV UV"!'!n"!ncia+ no l!s !ntra "! los "i!nt!s[6%iol!nta"os VAncia+ asA co,o l!s sal! "! solos 218 "i!n("!nAro la+ l3la'(a"a ala*an<a+ 'or&$! Gstos son lis`nD!rosHS a($!(a-la aAo,o no 'roc!"! "! !n3a)o+ &$!"an (*s$!lto+ _ ,allcia6 %-;S con"!na"os a a"$laci#n- P!ro &$! V=a C "! i3norancia+ c .o "! otr !s ca!rs! la n!c!"a" !ilClos !n ca$sa % ^ ani"a" !n la aI!naNo (.casa ProPia % Va "! Do,iciano+ sino .a<a)!rAasQ , "! lo Vron tri$n(os los V A .a" aU!; no .ici!ran r!'a tri$n(a*an tal !< na*!V V cG3a
170
171 Cali3$la % V!ronV VVV 3-no 'or&$!rAa 248 son "! oro+ 'or&$! no s! al&$ila sonora 'lata- No ti!n!n 'r!6 $D d l$,as "! r!s$!nan [
C!8# a-Q222fV221Q la dD`U &$!"aron inKtil!s !ntra,*os- Ll!3o !l V$!l+ !ncoIo !st!+ % N!c!sM"a" "iol!s !n !l Art!+ in oca"a "! ^ V r!cA "!'!n WWTV c4!fo l!Sf r!,!"io "!'!n"!ncia" X48- VOa !l t#'ico "! cWZP-ar$;+OIno s!)ala A- "!l Ho%o+ con la ,$!rt! tort osi*l! co,'araoo'[ I= &$! ,!r!cM+J !l !io3Io +I! P!llic!r i O rV
Oa$ SA r!ali<a"a 'or C!li'! i 247- HZ An(it!atro "! A!AA= + corr!s'on"! con N + !,*l!,a 2E1 "! los "! Alciato-
EL DISCRETO 202
171
172 'rGstal! los oIos al ci!3o-P AI$strons!+ % &$!"aron r!,!"ia"os- Co3i# !n .o,*ros !l &$! t!nAa 'i!s al &$! l! "a*a oIos+ % 3$ia*a !l &$! t!nAa oIos al &$! l! "a*a 'i!s- Est! lla,a*a al otro s$ Atlant!+ % a&$Gl a Gst! s$ ci!lo=io !st! 'ro"i3io "! la In"$stria $n ar#n I$icioso+ % r!'aran"o !n Gl+ co"icin"ol! 'ara $n in3!nioso !,*l!,a+ 'r!3$nt# *i!n &$! c$l ll! a*a a c$l- Y ($!l! r!s'on"i"o "! !sta s$!rt!; 6Tanto n!c!sita la "ili3!ncia "! la int!li3!ncia+ co,o al contrario- La $na sin la otra al!n 'oco+ % I$ntas+ '$!"!n ,$c.o- Esta !I!c$ta 'ronta lo &$! a&$Glla+ "!t!ni"a+ ,!"ita+ % corona $na "ili3!nt! !I!c$ci#n los aci!rtos "! $na *i!n int!nciona"a at!nci#n=i,os %a .o,*r!s ,$% "ili3!nt!s+ o*ra"or!s "! 3ran"!s cosas+ !I!c$ti os+ !(icac!s+ '!ro na"a int!li3!nt!sQ % "! $no "! !llos "iIo $n crAtico (r!sca,!nt!+ ala*an"o otros s$ "ili3!ncia; OF$!+ si !l tal ($!ra tan int!li3!nt! co,o !ra "ili3!nt!+ ($!ra sin "$"a $n 3ran ,inistro "!l ,onarca 3ran"!-P P!ro a Gstos na"a s! l!s '$!"! (iar a solas+ '$!s !l ,a%or ri!s3o corr! !n s$ corr!rQ %!rran a'risa si los "!Ian+ % !,'l!an to"a s$ !(icacia !n "!saci!rtos- No !s a&$!llo aca*ar los n!3ocios+ sino aca*ar con !llos+ &$! 'ar!c! &$! corr!n a la 'osta+ "i3o a ca*allo to"o+ sin ca!r Ia,s "! s$ n!c!"a"Es lo *$!no+ &$! co,Kn,!nt! !stos tal!s a*orr!c!n !l cons!Io % lo tr$!can !n !I!c$ci#nPasi#n !s "! n!cios !l s!r ,$% "ili3!nt!s+ 'or&$!+ co,o no "!sc$*r!n los to'!s+ o*ran sin r!'arosQ corr!n 'or&$! no "isc$rr!n+ % co,o no a" i!rt!n+ ta,'oco a" i!rt!n &$! no a" i!rt!nQ &$! &$i!n no ti!n! oIos 'ara !r+ ,!nos los t!n"r 'ara !rs!Ha% s$I!tos &$! son *$!nos 'ara ,an"a"os+ 'or&$! !I!c$tan con (!licAsi,a "ili3!ncia+ ,as no al!n 'ara ,an"ar+ 'or&$! 'i!nsan ,al % !li3!n '!or+ tro'!<an"o si!,'r! !n !l "!saci!rtoHa% .o,*r!s "! to"os 3r!,ios+ $nos 'ara 'ri,!ros % otros 'ara s!3$n"osP!ro no !s ,!nor in(!lici"a" la "! $na 3ran"! int!li3!ncia sin !I!c$ci#nQ ,arc.Atans! !n (lor s$s conc!*i"os aci!rtos+ 'or&$! los co,'r!n"i# !l .i!lo "! $na irr!sol$ci#n %+ '!r"i"a "! a&$!lla s$ (ra3ant! !s'!ran<a+ s! ,alo3ran con !l "!Ia,i!ntoR!s$!l !n al3$nos con !Btr!,a"a sin"Gr!sis+ "!cr!tan con 'la$si*l! !l!cci#n+ % 'iGr"!ns! "!s'$Gs !n las !I!c$cion!s+ ,alo3ran"o lo !Bc!l!nt! "! s$s "ict,!n!s con la
172
173
, BALTASAR GRACIAN
in!1cacia "! s$ r!,isi#nQ arrancan *i!n % 'aran ,al+ 'or&$! 'araronQ "isc$rr!n ,$c.o+ &$! !s lo ,sQ .ac!n I$icio % a$n a'r!cio "! lo &$! con i!n! %+ 'or $na li3!ra (ati3a ^!l !I!c$tarlo+ lo "!Ian to"o '!r"!r- Otros .a% 'oco a'licacI's a lo &$! ,s i,'orta+ % s! a'asionan 'or lo &$! ,!Iios con i!n! .asta ll!3ar a t!n!r anti'atAa con s$ o*li3aci#nQ &$! no si!,'r! s! aI$stan !l 3!nio % !l !,'l!o+ %+ to'an"o ,s "i(ic$lta" !n lo &$! a*ra<an+ !l 3$sto to"o lo !nc!Q "! s$!rt! &$! nac! la ($3a ,s "! .orror &$! "! t!rrtor+ ,s "! !n(a"o &$! "! tra*aIo- Es "on+ % 3ran"!+ la '$!na a'licaci#n+ &$! no si!,'r! s! casa ni con !l o(icio ni con !l car3o+ a$n&$! s!a so*!rano- MF$G "! !c!s "!3!n!I[a "! lo .!roico % s! "!stina a $na $l3arAsi,a na"ag Bi!n &$! to"os los sa*ios son "!t!ni"os+ &$! "!l ,$c.o a" !rtir nac! !l r!'ararQ asA co,o "!sc$*r!n to"os los incoIi !ni!nt!s+ &$!rrAan ta,*iGn 'r! !nir to"os los r!,!"iosQ con !sto raras !c!s r!ca! la "ili3!ncia so*r! la int!li3!ncia- En los &$! 3o*i!rnan s! "!s!a a&$Glla+ % Gsta !n los &$! '!l!an+ % si conc$rr!n .ac!n $n 'ro"i3ioC$! la ,a%or 'r!st!<a !n Al!Ian"ro ,a"r! "! la ,a%or !Iit$raQ con&$ist#lo to"o+ "!cAa Gl ,is,o+ "!Ian"o na"a 'ara ,a)anaQ ^&$G .ici!ra 'ara otro a)of P$!s CGsar+ a&$!l otI[o !I!,'lar "! .Gro!s+ "!cAa &$! s$s incr!A*l!s !,'r!sas ant!s las .a*Aa concl$i"o &$! cons$lta"o+ o 'or&$! s$ )$snaQQg+ 3ran"!<a no l! !s'antas!+ o 'or&$! a$n !l '!nsarlas no l! "!t$ i!s!Q 3ran 'ala*ra s$%a !l O a,osP+ % n$nca !l O a%an los otrosP- Basta la 'r!st!<a a .ac!r r!% "! las (i!ras al l!#n+ &$! a$n&$! ,$c.as "! !llas l! 3anan+ $nas !n ar,as+ otras !n c$!r'o % otras !n ($!r<as+ Gl las !nc! a to"as !n (! "! s$ 'r!st!<ast! !s a&$!l !Bc!"i"o !Bc!so &$! !ntr! sA ,anti!n!n I1s al!rosos !s'a)ol!s % los *!licosos (ranc!s!s+ i3$alan"o !l cI!lo la co,'!t!ncia+ contra'!san"o la 'r$"!ncia !s'a)ola a la 'r!st!<a (ranc!sa- O'$so la "!t!nci#n "! a&$Gllos a la cl:l!ra "! GstosQ lo &$! l! (alta al !s'a)ol "! 'rontit$"+ lo s i'l! con !l cons!IoQ %+ al contrario+ la t!,!ri"a" !n !l (rancGs !s lastr! "! s$ incr!A*l! "ili3!ncia- Con !sto an"an !&$i oca"as las ictorias % 'aral!los Dos s$c!sos+ s!3Kn las contin3!ncias % los ti!,'os- To,#l!s !l '$lso CGsar a !nt(a,*as nacion!s+ % !nci# a la $na 'r! ini!n"o+ % a la otra !s'!ran"o- A !ntra,*as '$"i!ra !ncar3ar !l 3ran"! A$3$sto sa (!stina l!nt! !n !,'r!sas+ ! .ici!ra $n ,!"io ,$% ac!rta"oTi!n! lo *$!no ,$c.os contrarios+ 'or&$! !s raro+ % los
EL DISCRETO 205 V
,al!s ,$c.osQ 'ara lo ,alo to"o a%$"a- El Ca,ino "! la !r"a" % "!l aci!rto !s Knico % "i(ic$ltosoQ 'ara la '!r"ici#n .a% ,$c.os ,!"ios % 'ocos r!,!"ios- Contra lo con !ni!nt! to"as las cosas s! conI$ran+ las circ$nstancias s! "!s'intan; la ocasi#n 'asan"o+ !l ti!,'o .$%!n"o+ !l l$3ar (altan"o+ la sa<#n ,inti!n"o+ % to"o "!sa%$nan"oQ '!ro la int!li3!ncia % la "ili3!ncia to"o lo !nc!@@II
173
174
Carta al "octor "on Bartolo,G "! Morlon!s+ ca'!lln "!l R!% n$!stro s!)or !n la santa i3l!sia "! N$!stra S!)ora "!l Pilar "! Tara3o<a
POR !st! 3ran 'r!c!'to+ s!)or ,Ao+ ,!r!ci# Cl!#*$lo 2S2 s!r !l 'ri,!ro "! los sa*iosQ l$!3o Gl s!r !l 'ri,!ro "! los 'r!c!'tos- Mas si !l !ns!)arlo *asta a "ar r!no,*r! "! sa*io+ % !l 'ri,!ro+ ^&$G l! &$!"ar 'ara !l &$! lo o*s!r af F$! !l sa*!r las cosas % no o*rarlas+ no !s s!r (il#so(o+ sino 3ra,ticoTanto s! r!&$i!r! !n las cosas la circ$nstancia co,o la s$stanciaQ280 ant!s *i!n+ lo 'ri,!ro con &$! to'a,os no son las !s!ncias "! las cosas+ sino las a'ari!nciasQ 'or lo !Bt!rior s! i!n! !n conoci,i!nto "! lo int!rior+ % 'or la cort!<a "!l trato saca,os !l (r$to "!l ca$"alQ &$! a$n a la '!rsona &$! no conoc!,os 'or !l 'ort! la I$<3a,osEs !l ,o"o $na "! las 'r!n"as "!l ,Grito+ % &$! ca! "!*aIo "! la at!nci#nQ '$G"!s! a"&$irir+ % 'or !so la (alta "! !llo !s in!Bc$sa*l!Q *i!n &$! !n al3$nos ti!n! 'rinci'io "!l *$!n nat$ral+ '!ro s$ co,'l!,!nto "! la in"$striaQ !n 281- Bartolo,G "! M!rlan!s ($!+ s!3rKn Ricar"o "!l Arco+ O<ara3o<ano+ ar#n !r$"ito+ I$ris'!rito+ ca'!lln r!al "!l Pilar- S$ li*r!rAa la l!3# al col!3io "! I!s$Atas "! s$ 'atria- Anot# ! il$str# a =ir3ilio+ Marcial+ =al!rio Placo+ Esta"o+ Sillo Itlico % Cla$"iano+ a arios 'o!tas cristianos co,o Pr$"!ncio A ilo+ D$ !nco % S!"$.o % a los .istoria"or!s Sal$stio % CloroP 9Er$"ici#n ara3on!sa+ II:282- Uno "! los si!t! sa*ios "! Gr!cia- En El Critic#n+ I+ J+ Gracin lo r!conoc! O!scri*i!n"o !n tr!s cartas cons!c$ti as !sta 'ala*ra sola+ Mo"o+ al r!% &$! !n otras tr!s l! .a*Aa '!"i"o $n cons!Io "i36no "! s$ sa*!r 'ara r!inar con aci!rtoP280- La 6"!a "!l .o,*r! co,o s$stancia % circ$nstancia s! r!'it! (r!c$!nt!,!nt! !n !l Orc$lo-
174
175
EL DISCRETO 20J
hX s#lo ariar "! saAn!t! s! r!n$! an los ^o*I!tos-+ &$! !s 3ran art! "! a3ra"ar-
175
176
M C$ntas cosas ,$% $l3ar!s % or"inarias las '$"o r!al<ar a n$! as % !Bc!l!nt!s % las !n"i# a 'r!cio "! 3$sto % "! a",iraci#ng Y al contrario+ 'or !sco3i"as &$! s!an+ sin !st! sain!t! no 'ican !l 3$sto ni consi3$!n !l a3ra"oPr!cias! "! "iscr!to % lo !s- Las ,is,as cosas "ir $no &$! otro+ % con las ,is,as lisonI!ar Gst! % o(!n"!r a&$Gl Tanta "i(!r!ncia ! i,'ortancia '$!"! ca*!r !n !l c#,o+ % tanto r!ca*a $n *$!n tGr,ino % "!sa<ona !l ,aloQ % si la (alta "! Gl !s tan nota*l!+ ^&$G s!r $n ,o"o 'ositi a,!nt! ,alo % a(!cta"a,!nt! "!sa'aci*l!+ % ,s !n '!rsonas "! !,'l!o $ni !rsalf Y i,os !n ,$c.os+ % a$n c!ns$ra,os+ &$! la a(!ctaci#n+ la so*!r*ia+ la s!&$!"a"+ la 3ros!rAa+ la ins$(ri*ili"a" % otras ,onstr$osi"a"!s 'aral!las+ los .ici!ron inacc!si*l!s- OP!&$!)o "!s,n !s+ 'on"!ra*a $n sa*io+ !l so*r!c!Io !n ti+ % *asta a "!sa<onar to"a la i"a-P Al contrario+ !l a3ra"o "!l s!,*lant! 'ro,!t! !l "!l ni,o+ % la .!r,os$ra a(ian<a la s$a i"a" "! la con"ici#nSo*r! to"o s! 'r!cia "! "orar !l MO+ "! s$!rt! &$! s! !sti,! ,s &$! $n sA "!sa<ona"oQ a<$cara con tanta "!str!<a las !r"a"!s+ &$! 'asan 'la<a "! lisonIas+ % tal !< c$an"o 'ar!c! &$! lisonI!ra+ "!s!n3a)a+ "iciGn"ol! a $no+ no lo &$! !s+ sino lo &$! .a "! s!rl !s Knico r!($3io "! c$antos l!s (alta !l nat$ral+ &$! !ntonc!s s! socorr!n "!l ,o"o+ % alcan<an ,s con !l c$i"a"o &$! otros con la nat$ral '!r(!cci#nQ s$'l! (altas !s!ncial!s+ % con !ntaIas !n to"os los s$'!rior!s ! An(i,os !,'l!os Q lo *$!no !s &$! no s! '$!"! "!(inir+ 'or&$! no s! sa*! !n &$G consist!Q o si no+ "i3a,os &$! son to"as las tr!s Gracias 285 I$ntas !n $n co,'$!sto "! to"a '!r(!cci#nY 'or&$! no a'!l!,os si!,'r! "! 'ro"i3ios a la anti3R!"a"+ ni ,!n"i3$!,os lo .!roico "! lo 'asa"o+ !n!r# ,o"!rna la a",iraci#n % c!l!*r# !l $ni !rsal a'la$so !n s$ '$nto+ "i3o !n s$ !Btr!,o+ !sta 3alant! 'r!n"a !n la cat#lica+ !n la .!roica % ta,*iGn 3ran"!+ la r!ina n$!stra s!)ora "o)a Isa*!l "! Bor*#n+28> a&$!lla &$!+ no %a 'rosi3$i#285- E$(rosin!+ A3la%a % Pit$s; la i,a3!n 'roc!"! "! la !,*l!,tica "! AlcAato- st! !scri*!; Otr!s Gracias son &$! a =!n$s a%$nta"as sir !n 9n$nca Ia,s s! l! al!Ba: "!l!it!s % otras cosas r!3ala"as D! s!r ill! al!3rAa Ia,s "!Ba E$(rosin!+ % la t!<+ l! atra! A3la%aPit$s la '!rs$asi#n % *lan"a &$!Ba- ^Por &$G "!sn$"as sonf Para F$! .a%a Gracia !s ,!n!st!r &$! .a%a clar!<a-P 28>- Isa*!l "! Bor*#n+ .iIa "! Enri&$! I= % "! MarAa "! M!"iGis- _$! la 'ri,!ra !s'osa "! C!li'! I= % la ,a"r! "!l 'rAnci'! Baltasar Carlos-
176
177 401
.a*i"a
la ,!nti"a (ort$na ,$c.os &$!Iosos % nin3Kn a3r "!ci"o- Ll!3a !st! "!scont!nto .asta las *!stias+ ^'!ro a &$iGn ,!Iorf El ,s &$!Ioso "! to"os !s !l ,s si,'l! I*as! Gst! c$aIan"o "! corrillo !n corrillo+ % .alla*a+ no s#lo co,'asi#n+ '!ro a'la$so+ !s'!cial,!nt! !n !l $l3o Un "Aa+ '$!s+ acons!Ia"o "! ,$c.os % aco,'a)a"o "! nin3$no+ "ic!n &$! s! 'r!s!nt# !n la a$"i!ncia 3!n!ral "!l so*!rano DK'it!r+ a&$A+ 'ro($n"a,!nt! .$,il"!+ &$! l! !s "! a3ra"!c!r a $n n!cio+ % otor3a"a la in!sti,a*l! lic!ncia "! s!r !sc$c.a"o+ 'ron$nci# ,al !sta '!or tra<a"a ar!n3a OInt!3Grri,o DK'it!r+ &$! I$stici!ro % no !n3a"oi t! "!s!o6 a&$A ti!n!s ant! t$ ,aI!st$osa 'r!s!ncia !l ,s , (!li<+ so*r! i3norant!+ "! los *r$tos+ solicitan"o+ no tanto la !n3an<a "! ,is a3ra ios c$anto !l r!,!"io "! ,is "!s"ic.as- ^C#,o 'asa+ Mo. n$,!n !t!rnog+ t$ !nt!r!<a 'or la i,'i!"a" "! la Cort$na+ s#lo 'ara ,A ci!3a+ tirana a$i2 ,a"rastra+ %a &$! la nat$ral!<a ,! .i<o !l ,s si,'l! "i los ani,al!s+ &$! !s "!cir c$anto s! '$!"!f ^Por &$G !sta cr$!l+ a tanta car3a+ .a "! a)a"ir la so*r!car3a "! "!s"i cria"o62 =iolan"o !l $so % atr!'!llan"o las cost$,*r!s ,! .ac! s!r n!cio % i ir "!scont!nto+ '!rsi3$! ia inoc!ncia (a or!c! la ,alicia+ !l so*!r*io L!#n tri$n(a; !l Ti3r! cr$!l i !Q la =$l'!Ia+ &$! a to"os !n3a)a+ "! to"os s! rA!Q !l ora< Lo*o 'asa Q %o solo+ &$! a nin3$no .a3P ,al+ "! to"os I! r!ci*o- Co,o 'oco+ tra*aIo ,$c.o+ na"a "!l 'an+ to"o "!l 'alo- Tr!,! "!sali)a"o % %o+ &$! ,! so% (!o+ no '$!"o 'ar!c!r !ntr! 3!nt!s+ % sir o "! acarr!ar illanos+ &$! !s lo &$! ,s si!nto-P Con,o i# 3ran"!,!nt! !sta lasti,osa 'rocla,aci#n a to"os los circ$nstant!sQ s#lo DK'it!r+ s! !ro+ &$! no s! in6
177
178 1i$ta asA $l3ar,!nt!+ alar3# la ,ano so*r! &$! .a*Aa !sta"o+ no tanto r!co"a"o+ c$anto r!s!r an"o 'ara la otra 'art! a&$!l oA"o+ .i<o a"!,n &$! lla,as!n 'ara "ar s$ "!scar3o a la Cort$naParti!ron !n *$sca "! !lla ,$c.os sol"a"os+ !st$"iant!s % 'r!t!n"i!nt!sQ an"$ i!ron 'or ,$c.as 'art!s % !n nin3$na la .alla*an- Pr!3$nta*an a $nos % a otros % nin3$no sa*Aa "ar ra<#n- Entraron !n la casa "!l 'o"!roso Man"o+ % !ra tanta la con($si#n % la 'ri!sa con &$! to"os+ sin "isc$rrir+ s! ,o Aan+ &$! no .allaron &$i!n l!s r!s'on"i!s!+ ni a$n l!s !sc$c.as!+ a$n&$! to'aron con ,$c.os- Disc$rri!ron !llos &$! sin "$"a no "!*Aa "! !star !ntr! tanto "!sasosi!3o+ % no s! !n3a)aron- Pasaron a la casa "! la Ri&$!<a+ % a&$A l!s "iIo !l C$i"a"o &$! .a*Aa !sta"o+ '!ro ,$% "! 'aso+ no ,s "! 'ara !nco,!n"ar al3$nos .ac!s "! !s'inas % $nos tal!3on!s "! l!<nas-28J 6Entraron !n la &$inta "! la H!r,os$ra+ &$! !st ,$% c!rca "!l s!Bto+288 'ara 'a3arlo 'or las s!t!nas Q 284 to'aron con la N!c!"a"+ %+ sin 'r!3$ntar ,s+ 'asaron a la "! la Sa*i"$rAaQ r!s'on"i#l!s la Po*r!<a &$! ta,'oco !sta*a allA+ '!ro &$! "! "Aa !n "Aa la a3$ar"a*anSola l!s &$!"a*a %a otra casa+ &$! !sta*a sola a la "!r!c.a ac!ra- Lla,aron+ 'or !star ,$% c!rra"a+ % sali# a r!s'on"!rl!s $na tan .!r,osa "onc!lla+ &$! cr!%!ron s!r al3$na "! las tr!s Gracias+ % asA+ l! 'r!3$ntaron c$l !ra- R!s'on"i# con nota*l! a3ra"o &$! !ra la =irt$"- En !sto salAa %a "! all "!ntro+ % "! lo ,s int!rior+ la Cort$na+ ,$% ris$!)a Q inti,ronla !l ,an"ato+ % o*!"!ci# !lla+ co,o s$!l!+ olan"o a ci!3asLl!3# ,$% r! !r!nt! al sacro trono+ % to"os los "!l cort!Io l! .ici!ron ,$c.as cort!sAas+ % a$n <al!,as+288 'or r!6 28J- l!<na; '$n<#n "! .i!rro28E- Gracin aco,o"a a&$A s$s a*stractos a los or"inal!s "!l D!clo3o284- 'a3arlo 'or las s!t!nas; O(ras! al$si a con &$! s! !B'lica !l "a)o o casti36o &$! al3$no .a 'a"!ci"o "!si3$al+ o !Bc!si o a la c$l'a &$6! co,!ti# !n c$al&$i!r lAn!aP (A$ts-:288- Vot(!,Ai; Or! !r!ncia o cort!sAa .$,il"! !n "!,ostraci#n "! s$,isi#nP (A$ts- :
178
179
Pan!3iri
a la l!n3$a los .$!sos "!l c$!r'o .$,ano s$ tan ,$r,$ra"a (la&$!<aQ 'on"!ra*an a&$!lla s$ li ian"a"+ con &$! no r!'ara !n antici'ars! al ,is,o !nt!n"i,i!nto+ % no aca*a*an "! !Ba3!rar los $l3ar!s !,'!)os "! s$ li3!r!<aP!ro la l!n3$a+ no (altn"os! a sA ,is,a+ "!(!n"Aas! con 287- S!nt!ncia ,$% r!'!ti"a !n la o*ra "! Gracin+ !n A3$"!<a+ @@II+ Orc$lo+ 02 % El Critic#n+ 5+ I@-
EL DISCRETO 207 -2 !l cora<#n+ &$! si!n"o 'rinci'io "! la i"a % r!% _"! los
"!,s ,i!,*ros+271 !s ta,*iGn "! carn! to"oS!l- EBc$s*as! con !l c!r!*ro+ &$! si!n"o asi!nto "! la sin"Gr!sis+ !s ,$% ,s ,$!ll! &$! !llaQ '!ro no l! alAa+ 'or&$! r!s'on"i!ron
179
180 !ntra,*os 'or sA+ !l cora<#n r!'r!s!ntan"o s$ alor % !l c!r!*ro a'o%an"o s$ ,$c.a !sta*ili"a"=i!n"o la l!n3$a lo &$! la a'$ra*an+ sacan"o ($!r<as "! s$ 'ro'ia (la&$!<a+ "iIo; O^F$GfQ ^tan "G*il os 'ar!<cof P$!s a" !rti" &$!+ si %o &$i!ro+ so% ,s ($!rt! &$! !l ,s s#li"o "! to"os osotros+ %+ a&$A "on"! ,! !is to"a "! carn!+ *asto %o a &$!*rantar "ia,ant!s+ &$! no "i3o %a .$!sos-P RiGronlo ,$c.o to"os+ !s'!cial,!nt! los "i!nt!s+ &$! .ici!ron a,a3o "! "!t!n!rla+ co,o s$!l!n- OSA+ %o lo "i3o+ r!'iti# !lla+ % lo 'ro*arG con tal ! i"!ncia+ &$! to"os la con(!sGis con acla,aci#n- Sa*!"+ % n#t!lo to"o !l ,$n"o+ &$!+ c$an"o %o "i3o la !r"a"+ so% lo ($!rt! "! lo ($!rt!+ na"i! !ntonc!s ,! '$!"! contrastar+ % !n (! "! !lla+272 to"o Do s$I!to+ OC$!rt! !s $n r!%+ &$! to"o lo aca*aQ ,s ($!rt! !s $na ,$I!r+ &$! to"o lo r!ca*aQ ($!rt! !s !l ino+ &$! a.o3a la ra<#nQ '!ro ,s ($!rt! !s la !r"a" % %o la ,ant!n3o-P O=!r"a"+ !r"a"P+ !Bcla,aron to"os+ % "iGrons! 'or !nci"os- F$!"# tri$n(ant! la l!n3$a+ .aciGn"os! ,il !n r!'!tir % !n c!l!*rar !st! ictorioso s$c!soTi!n! !sta 3ran r!ina s$ r!tiro !n !l cora<#n % s$ tri*$nal !n la l!n3$aQ a&$A i!n! a 'arar to"as las ca$sas+ si no "! 'ri,!ra instancia+ 'or a'!laci#n "! "!s!n3a)oAsA s$c!"i# !n a&$!lla cGl!*r! conti!n"a &$! t$ i!ron !ntr! sA las ,s s$*li,!s 'r!n"as "! $n ar#n cons$,a"a,!nt! '!r(!cto+ so*r! !l %a 3lo*o "! oro+ 'ara 'ic! "! s$ in,ortal coronaCont!n"Aan la Alt!<a "! ni,o+ la MaI!sta" "! !s'Arit$+ la A$tori"a"+ la R!'$taci#n+ la Uni !rsali"a"+ la Ost!ntaci#n+ la Galant!rAa+ !l D!s'!Io+ la Pla$si*ili"a"+ !l B$!n G$sto+ la C$lt$ra+ Gracia "! las 3!nt!s+ la R!t!nti a+ lo Noticioso+ lo D$icioso+ lo Ina'asiona*l!+ lo D!sa(!cta"o+ la S!ri!"a"+ !l S!)orAo+ la Es'!ra+ lo A3$"o+ !l B$!n Mo"o+ lo Prctico+ lo EI!c$ti o+ lo At!nto+ la Si,'atAa s$*li,!+ la Inco,'r!nsi*ili"a"+ la In"!(ini*ili"a"+ con otras ,$c.as "! !st! 'ort! % 3ran"!<a-270 271- La i,a3r!n "!l cora<#n co,o r!% "! los "!,s ,i!,*ros 'roc!"! "! los conc!'tos ,G"icos "! Arist#t!l!s- Cra% L$is "! Grana"a !scri*!2 !l cora<#n O!st co,o r!% !n ,!"io "! n$!stro '!c.oP 9Intro"$cci#n al sA,*olo "! la (!+ 2J80+ I- 0E:272- !n (!; !n irt$"270- R!s$,! los O'ri,or!sP ($n"a,!ntal!s "! El HGro!-
180
181 T
181
182 27>- ir a Mo,o; ir a los "o,inios "! Mo,oVA os a",iro % a to"as os c!l!*roQ '!ro no '$!"o "!Iar "! "!cir la !r"a"+ 'or no (altar,! a ,A ,is,a- Di3o+ '$!s+ &$! *rilla $n sol "! los r!alc!s+ l$ci,i!nto "! las 'r!n"as+ !s'l!n"or "! la .!roici"a"+ % "! la "iscr!ci#n co,'l!,!nto- Ti!n!+ !n !< "! !s(!ra+ r!li3iosa ara !n a&$!l cristiano Haro+ "on L$is MGn"!<+27J i"!a ,a%or "! !sta ,is,a 'r!n"a- Lla,#la SGn!ca !l Knico *i!n "!l .o,*r!Q Arist#t!l!s+ s$ '!r(!cci#nQ Sal$stio+ *las#n in,ortalQ Cic!r#n+ ca$sa "! la "ic.aQ A'$l!%o+ s!,!Ian<a "! la "i ini"a"Q S#(ocl!s+ '!r'!t$a % constant! ri&$!<aQ E$rA'i"!s+ ,on!"a !scon"i"aQ S#crat!s+ aso "! la (ort$naQ =ir3ilio+ .!r,os$ra "!l al,aQ Cat#n+ ($n"a,!nto "! la a$tori"a"+ ll! n"ola a !lla sola+ ll! a*a to"o !l *i!n Biant!Q Is#crat!s la t$ o 'or s$ 'os!si#n+ M!nan"ro 'or s$ !sc$"o+ % 'or s$ ,!Ior alIa*a Horacio + =al!rio MBi,o no la .all# 'r!cio+ Pla$to la .i<o 'r!cio "! si ,is,a+ % !l 'la$si*l! CGsar la lla,# (in "! las "!,s Q % %o+ !n $na 'ala*ra+ la Ent!r!<a-P @@= O CULTA REPARTICI?N
182
183
EL DISCRETO 255
183
184
Pr! Anos! 'ara !llas con $na tan 'r!cisa c$anto !n(a"osa co3nici#n012 "! l!n3$as; las "os $ni !rsal!sV latina % !s'a)ola+ &$! .o% son las lla !s "!l ,$n"oQ % las sin3$lar!s 3ri!3a+ italiana+ (ranc!sa+ in3l!sa % al!,ana+ 'ara 'o"!r lo3rar lo ,$c.o % *$!no &$! s! !t!rni<a !n !llasEntr!3#s! l$!3o a a&$!lla 3ran ,a"r! "! la i"a+ !s'osa "!l !nt!n"i,i!nto ! .iIa "! la !B'!ri!ncia+ la 'la$si*l! Historia+ la &$! ,s "!l!ita % la &$! ,s !ns!)a- Co,!n<# 'or las anti3$as+ aca*# 'or las ,o"!rnas+ a$n&$! otros 'racti&$!n lo contrarAo- No '!r"on# a las 'ro'ias ni a las !BtranI!ras+ sa3ra"as % 'ro(anas+ con !l!cci#n % !sti,aci#n "! los a$tor!s+ con "istinci#n "! los ti!,'os+ !ras+ c!nt$rias % si3losQ co,'r!nsi#n 3ran"! "! la ,onar&$Aas+ r!'K*licas+ i,'!rios+ con s$s a$,!ntos+ "!clinacion!s % ,$"an<asQ !l nK,!ro+ or"!n % cali"a"!s "! s$s 'rAnci'!sQ s$s .!c.os !n 'a< % !n 3$!rra+ % !sto con tal (!li< ,!,oria+ &$! 'ar!cAa $n ca'acAsi,o t!atro "! la anti3R!"a" 'r!s!nt!Pas!# los "!liciosAsi,os Iar"in!s "! la Po!sAa+ no tanto 'ara $sarla+ c$anto 'ara 3o<arla+ &$! !s !ntaIa % a$n "!c!nciaQ con to"o !so+ ni ($! tan i3norant! &$! no s$'i!s! .ac!r $n !rso+ ni tan inconsi"!ra"o &$! .ici!s! "os- L!%# to"os los !r"a"!ros 'o!tas+ a"!lantan"o ,$c.o !l in3!nio con s$s "ic.os % !l I$icio con s$s s!nt!nciasQ %+ !ntr! to"os+ "!"ic# !l s!no al 'ro($n"o Horacio % la ,ano al a3$"o Marcial+ &$! ($! "arl! la 'al,a+ !ntr!3n"olos to"os a la ,!,oria % ,s al !nt!n"i,i!nto- Con la 'o!sAa I$nt# la 3$stosa H$,ani"a" % 'or r!no,*r! las *$!nas l!tras+ at!soran"o $na r!l! ant! !r$"ici#nPas# a la Ciloso(Aa+ % co,!n<an"o 'or la nat$ral+ alcan<# las ca$sas "! las cosas+ la co,'osici#n "!l $ni !rso+ !l arti(icioso s!r "!l .o,*r!+ las 'ro'i!"a"!s "! los ani,al!s+ las irt$"!s "! las .i!r*as % las cali"a"!s "! las 'i!"ras 'r!ciosas- G$st# ,s "! lo ,oral+ 'asto "! ,$% .o,*r!s+ 'ara "ar i"a a la 'r$"!ncia+ % !st$"i#la !n los sa*ios % (il#so(os+ &$! nos la inc$laron !n s!nt!ncias+ a'ot!3,as+ !,*l!,as % a'#lo3os- Gran "iscA'$lo "! SGn!ca+ &$! '$"i!ra s!r L$cilioQ a'asiona"o "! Plat#n+ co,o "i inoQ "! los Si!t! "! la (a,a+ "! E'ict!to % "! Pl$tarco+ no "!s'r!cian"o al Ktil = "onoso Eso'oS$'o con ,ist!rio la Cos,o3ra(Aa+ la ,at!rial % la (or,al+ ,i"i!n"o las ti!rras % los ,ar!s+ "istin3$i!n"o los 'araI!s % los cli,asQ las c$atro 'art!s "!l $ni !rso+ % !n !llas 012- co3nisci#n; conoci,i!nto-
184
185 T
185
186
015- S!*astin "! M!n"o<a+ sG'ti,o con"! "! La Cor$)a+ !ra "!sc!n"i!nt! "!l ,ar&$Gs "! Santillanalo s$nt$oso "! s$s !"i(icios+ lo ac!rta"o "! s$ 3o*i!rIao+ lo !nt!n"i"o "! s$s ci$"a"anos+ lo l$ci"o "! s$ no*l!<a+ lo "octo "! s$s !sc$!las % lo c$lto "! s$ tratoCr!c$!nt# las cort!s "! los ,a%or!s 'rAnci'!s+ lo3ran"o !n !llas to"o 3Gn!ro "! 'ro"i3ios "! la nat$ral!<a % "!l art! !n 'int$ras+ !stat$as+ ta'ic!rAas+ li*r!rAas+ Io%as+ ar,as+ Iar"in!s % ,$s!osCo,$nic# con los 'ri,!ros % ,a%or!s .o,*r!s "!l ,$n"o+ !,in!nt!s+ %a !n l!tras+ %a !n alor+ %a !n las art!s+ !sti,an"o to"a !,in!nciaQ % to"o !sto con $na I$iciosa co,'r!nsi#n+ notan"o+ c!ns$ran"o+ cot!Ian"o % "an"o a ca"a cosa s$ ,!r!ci"o 'r!cioLa t!rc!ra Iorna"a "! tan *!llo i ir+ la ,a%or % la ,!Ior+ !,'l!# !n ,!"itar lo ,$c.o &$! .a*Aa l!A"o % lo ,s &$! .a*Aa isto- To"o c$anto !ntra 'or las '$!rtas "! los s!nti"os !n !st! !,'orio "!l al,a a a 'arar a la a"$ana "!l !nt!n"i,i!ntoQ allA s! r!3istra to"o- l 'on"!ra+ I$<3a+ "isc$rr!+ in(i!r! % a sacan"o &$intas !s!ncias "! !r"a"!s- Tra3a 'ri,!ro l!%!n"o+ "! ora i!n"o+ r$,ia "!s'$Gs ,!"itan"o+ "!s,!n$<a los o*I!tos+ "!s!ntra)a las cosas+ a !ri3$an"o las !r"a"!s+ % ali,Gntas! !l !s'Arit$ "! la !r"a"!ra sa*i"$rAaEs "!stina"a la ,a"$ra !"a" 'ara la cont!,'laci#n+ &$! !ntonc!s co*ra ,s ($!r<as !l al,a c$an"o las 'i!r"! !l c$!r'o+ r!l<as! la *alan<a "! la 'art! s$'!rior lo &$! "!sca!c! la in(!rior- Hc!s! ,$% "i(!r!nt! conc!'to "! las cosas+ % con la ,a"$r!< "! la !"a" s! sa<onan los "isc$rsos % los a(!ctosI,'orta ,$c.o la 'r$"!nt! r!(l!Bi#n so*r! las cosas+ 'or&$! lo &$! "! 'ri,!ra instancia s! 'as# "! $!lo+ "!s'$Gs s! alcan<a a la r! istaHc!s! noticioso !l !r+ '!ro !l cont!,'lar .ac! sa*ios- P!r!3rinaron to"os a&$!llos anti3$os (il#so(os+ "isc$rri!n"o 'ri,!ro con los 'i!s % con la ista+ 'ara "!s'$Gs con la int!li3!ncia+ con la c$al ($!ron tan raros- Es corona "! la "iscr!ci#n !l sa*!r (iloso(ar+ sacan"o "! to"o+ co,o solAcita a*!Ia+ o la ,i!l "!l 3$stoso 'ro !c.o o la c!ra 'ara la l$< "!l "!s!n3a)o- La ,is,a (iloso(Aa no !s otro &$! ,!"itaci#n "! la ,$!rt!+01> &$! !s ,!n!st!r ,!"itarla ,$c.as !c!s ant!s+ 'ara ac!rtarla .ac!r *i!n $na sola "!s'$Gs01>- R!co3! !l t!Bto "! Cic!r#n r!(!ri"o a S#crat!s; Otota !ni, '.iloso'.or$, ita+ $t ait A"!,+ co,,!ntatio ,ortis !stP 9T$sc$lana!+ i+ 5+ 4>:
186
187
Cat!"rtico "! T!olo3Aa "! la Uni !rsi"a" "! H$!sca+ "! la Or"!n "! San A3$stAn 0 =isto .!+ 'or ,an"a"o "!l Il$str! S!)or D!r#ni,o "! Aras&$-!s+ can#ni3o "! la santa I3l!sia "! H$!sca+ o(icial !cl!sistico % icario 3!n!ral "! s$ o*is'a"o+ !st! li*ro intit$la"o Orc$lo ,an$al % art! "! 'r$"!ncia+ saca"o "! las o*ras "! Lor!n<o Gra"an+ &$! '$*lica "on =inc!ncio D$an "! Lastanosa-5 H! a",ira"o !n tan 'oco c$!r'o tanta al,a- Es $na &$inta !s!ncia "! la ,s r!c#n"ita 'r$"!ncia+ &$! %a no s! ali,!ntan "! otro los !nt!n"i"os- =!s! a&$A "! $na !< to"as las o*ras "! !st! a$torQ % si ca"a $na "! 'or sA !s $n 'ro"i3io+ to"as a&$A !n "!l!cto _ Harn $na ci(raJ "! !llos- Si!,'r! t$ ! 'or "i(ic$ltosa !l art! "! 'r$"!ncia+ '!ro &$i!n s$'o tia$ar r!3las a la a3$"!<a+1 '$"o !ncar3ar 'r!c!'tos a la cor"$raNo ti!n! cosas contra n$!stra santa (!+ ant!s !s $n !s'!Io "! la ra<#n+ ,o"!rna ,ara illa "! aci!rtosQ ni !s !scollo "! las cristianas cost$,*r!s+ sino $n "iscr!to r!alc! "! las accion!s !n &$i!n !l in3!nio a",ir! lo &$! !l I$icio lo3r!2- Cra% Ga*ri!l H!rnn"!< 92E1862E40:- Po!ta % ora"or sa3ra"o a &$i!n !lo3ia U<tarro< !n s$ A3ani'! "! los cisn!s ara3on!s!s- A$tor "! S!r,on!s 9LGri"a+ 2EJ7:0- =Gas! nota J "! M Discr!to5- Esta 'r!s!ntaci#n .a "i i"i"o a la crAtica 3raciana- Ricar"o "!l Arco % Cost!r sost$ i!ron &$! ($! Lastanosa !l r!co'ila"or "! los a(oris,os % &$i!n int!r ino !n la or"!naci#n "!l t!Bto- Por s$ 'art!+ Ro,!ra Na arro+ Corr!a Cal"!r#n % Art$ro "!l Ho%o coinci"!n !n s!)alar &$! !l Knico r!s'onsa*l! !s Gracin- F$! ac$"a a (ras!s A'r!sa"as con ant!riori"a" no r!sta ni ali"!< ni ori3inali"a" al li*ro>- "!l!cto; s!l!cci#nJ- ci(ra; co,'!n"ioE- r!3las a la a3$"!<a; Gracin las .a*Aa "a"o !n Art! "! in3!nio
188
189 r
2>1 BALTASAR GRACIAN st! !s ,i 'ar!c!r- En !l con !nto "! n$!stro Pa"r! San A3$stAn+ "! H$!sca- Mar<o+ a 22 "! 2E>4CRAY GABRIEL HERNNDET APROBACI?N DEL DOCTOR DUAN CRANCISCO ANDRS 4
Cronista "!l r!ino "! Ara3#n L!A at!nta,!nt!+ 'or or"!n "!l ,$% il$str! s!)or "on Mi3$!l Marta+s "!l Cons!Io "! S$ MaI!sta" % s$ R!3!nt! !n la R!al C.ancill!rAa "! Ara3#n+ los a(oris,os &$! '$*lica "on =inc!ncio D$an "! La3a)osa "! las o*ras i,'r!sas % ,an$scritas "! Lor!n<o Gra"an+ "ili3!ncia &$! ,!r!c!+ no sola,!nt! la '!r,isi#n "! la !sta,'a+ '!ro 7 a'la$sos % a",iracion!sPor !sto+ % 'or&$! no s! o'on!n a las r!3alAas "!l R!% n$!stro s!)or+ '$!"!n "ars! a la 'r!nsa- AsA lo si!nto- En Tara3o<a+ 0> "! ,ar<o+ 2E>4EL DOCTOR DUAN CRANCISCO ANDRS AL E@CELENTYSIMO SElOR DON L$is MNDET DE HARO 21
EBc!l!ntAsi,o S!)or; No tanto solicita !st! Orc$lo 'r$"!ncial !l a,'aro "! =- E- c$anto s$ a$tori"a"Q no la (ort$na+ a$n&$! 3ran"!+ sino !l ,!r!ci,i!nto+ &$! !s ,a%or- Pr!t!n"! no 'ar!c!r i,'osi*l! !n co'ia "! 'r!c!'tos+ a ista "! s$ ori3inal+ !n !I!c$cion!s- Ci(ra to"o $n ar#n "! 'r!n"as % "!sci(ra las &$! !n =- E- !n!r#Q % "! la &$! ($! 'ri,!ro a",iraci#n+ .ac! art!- S!a !Bc$sa "! s$ alti o "!stino a los 'i!s "! =- EORCULO MANUAL Y ARTE DE PRUDENCIA 2>2 la &$! ($! lisonIa+ %a al 3ran"! ,ac!"#n-22 Pr!s!nt*anl! 'ri il!3io "! ci$"a"ano s$%o los "! la c$lta Corin(oV % 'a- r!ci!n"o ri"Ac$lo !l s!r icio al con&$ista"or "! io"o !l ,$n"o+ "oraron !l .!c.o con !st! "ic.o; &$! con nin3$no .a*Aan $sa"o "! a&$!l 3Gn!ro "! o*s!&$io+ sino con
189
190
HGrc$l!s % con Gl-20 SGa,! !Bc$sa &$! !stas o*ras a na"i! las .! consa3ra"o+ sino al R!% n$!stro S!)or+ al PrAnci'!+ % a =- E-+25 a &$i!n "!'r!co con 'ro'i!"a" !l CaA#X<co- =al!DON =INCENCIO DUAN DE LASTADVOSA AL LECTOR
Ni al I$sto l!%!s+ ni al sa*io cons!Ios+ '!ro nin3$na s$'o *astant!,!nt! 'ara sA- Una cosa ,! .as "! '!r"onar % otra a3ra"!c!r; !l lla,ar Orc$lo a !st! !'Ato,! "! aci!rtos "!l i ir+ '$!s lo !s !n lo s!nt!ncioso % lo concisoQ !l o(r!c!rt! "! $n ras3o to"os los "oc! Gracian!s+ tan !sti,a"o ca"a $no+ &$! El Discr!to+ a'!nas s! io !n Es'a)a+ c$an"o s! lo3r# !n Crancia tra"$ci"o !n s$ l!n3$a ! i,'r!so !n s$ Cort!-2_ Sir a Gst! "! ,!,orial a la Ra<#n !n !l *an&$!t! "! s$s sa*ios2_ !n &$! r!3istr! los 'latos &$! s! ia irn sir i!n"o !n las "!,s o*ras+ 'ara "istri*$ir !l 3$sto 3!nial,!nt!22- 3ran"! ,ac!"#n; Al!Ian"ro Ma3no20- S!3iln Ro,!ra Na arro !sta Ono !laP 'roc!"! "! la HiS(Oria! Al!Ban"n Ma3, Mctc!"onis "! F$into C$rcio a$n&$! la ($!nt! "ir!cta s!a SGn!ca 9D! B!n!I]]s+ I+ @III:- h +-- V 525- La 'ri,!ra !"ici#n "! El HGro! 92E54: sali# "!"ica"a a-2 r!% C!li'! I=Q la "! El Discr!to 92E>E: al 'rAnci'! Baltasar Carlos M % Gsta "!l Orc$lo a "on L$is "! Haro 2>- En !sta (!c.a+ co,o s!)ala Horn!ra Na arro+ s#lo s! I+a*ia tra"$ci"o al (rancGs El HGro!+ tra"$cci#n "! 2E>J r!ali<a"a 'or Nicols G!r ais!2J- *an&$!t! "! s$s sa*ios; 'osi*l!,!nt! s! r!(i!ra a la o*ra WDO Pl$tarco El *an&$!t! "! si!t! sa*ios4- D$an Crancisco An"rGs "! U<tarro<- =!r nota 8 "! El Discr!to8- Mi3$!l Marta ($! no,*ra"o r!3!nt! !l J "! oct$*r! "! 2E>> % I$sticia "! Ara3#n !n 2EE17- '!ro6 sino21 El Orc$lo !st "!"ica"o a L$is MGn"!< "! Haro+ !l ali"o "! C!li'! I= tras la caA"a "!l con"!6"$&$! 92E>>:- =!r nota 27J "! El Discr!to-
190
191 T 2- To"o !st %a !n s$ '$nto % !l s!r '!rsona !n !l ,a%or- Ms s! r!&$i!i! .o% 'ara $n sa*io &$! anti3$a,!nt! 'ara si!t!+24 % ,s !s ,!n!st!r 'ara tratar con $n solo .o,*r! !n !stos ti!,'os+ &$! 'or to"o $n '$!*lo !n los 'asa"os0- G!nio ! in3!nio- Los "os !I!s "!l l$ci,i!nto "! 'r!n"asQ !l $no sin !l otro+ (!lici"a" a ,!"iasQ no *asta lo !nt!n"i"o+ "!sGas! lo 3!nial- In(!lici"a" "! n!cio+ !rrar la ocaci#n !n !l !sta"o+ !,'l!o+ r!3i#n+ (a,iliari"a"5- Ll! ar s$s cosas con s$s'!nsi#n-27 La a",iraci#n "! la no !"a" !s !sti,aci#n "! los aci!rtos- El I$3ar a I$!3o "!sc$*i!rto+ ni !s "! $tili"a"+ ni "! 3$sto- El no "!clarars! l$!3o01 s$s'!n"!+ % ,s "on"! la s$*li,i"a" "!l !,'l!o "a o*I!to a la $ni !rsal !B'!ctaci#n+ a,a3a ,ist!rio !n to"o % con s$ ,is,a arcani"a" 'ro oca la !n!raci#n-02 A$n !n !l "ars! a !nt!n"!r s! .a "! .$ir la llan!<a+ asA co,o ni !n !l trato s! .a "! '!r,itir !l int!rior a to"osEs !l r!cata"o sil!ncio sa3ra"o "! la cor"$ra- La r!sol$ci#n "!clara"a+ n$nca ($! !sti,a"aQ ant!s s! '!r,it! a la c!ns$ra+ % si sali!r! a<ar00 s!r "os !c!s in(!li<- I,Atas!+ '$!s+ !l 'roc!"!r "i ino 'ara .ac!r !star a la ,ira % al "!s !lo-0S >- El sa*!r % !l alor alt!rnan 3ran"!<af6_ Por&$! lo son+ .ac!n in,ortal!s; tanto !s $no c$anto sa*!+ % !l sa*io to"o lo '$!"!- Ho,*r! sin noticias+ ,$n"o a osc$ras- Cons!Io % ($!r<as+ oIos % ,anos+ sin alor !s !stGril la sa*i"$rAa-0J 2E- !n s$ '$nto6 O,o"o a" !r*ial &$! al! sin so*ra ni (altaP 9A$ts-:-
24- R!(!r!ncia a los si!t! sa*ios "! Gr!cia28- 3!nio ! n3!,o; !r !l r!alc! I "! El Discr!to-
27- con s$s'!nsi#n; Oarr!*atar !l ni,o % "!t!n!rlo con la a",iraci#n "! lo !Btra)oP 9A$ts-:01- l$!3o[ in,!"iata,!nt! 02- La (ras! 'roc!"! "! Tcito % %a .a*Aa si"o co,!nta"a !n El BGro!+ I00- a,ar+ !n !sta ocasi#n+ Ola cas$ali"a" &$! i,'i"! I$3ar con (!lici"a"P 9A$ts-:-
05
0>- !l sa*!r % !l alor+ co,o in"ic# !n los 'ri,or!s Ht % I= "! El HGro!+ contri*$%!n I$nta,!nt! a !Baltar la 3ran"!<a0J- Sa*!r % 'o"!r+ !"$caci#n % clari i"!ncia+ I$icio % (ortal!<a+ alor (or,an 'art! "! las corr!lacion!s &$! Gracin %a .a*Aa (iIa"o !n s$ HGro!sa*i"$rAa
191
192
2>> BALTASAR GRACIAN J- Hac!r "!'!n"!r-025 No .ac! !l n$,!n04 !l &$! lo "ora+ sino !l &$! lo a"ora-08 El sa3a< ,s &$i!r! n!c!sita"os "! sA &$! a3ra"!ci"os- Es ro*arl! a la !s'!ran<a cortGs (iar "!l a3ra"!ci,i!nto illano+ &$! lo &$! a&$Glla !s ,!,oriosa+ !s Gst! "! ol i"a"i<o- Ms s! saca "! la "!'!n"!ncia &$! "! la cort!sAaQ $!l ! l$!3o las !s'al"as a la ($!nt! !l satis(!c.o+ % la naranIa !B'ri,i"a ca! "!l oro al lo"o- Aca*a"a la "!'!n"!ncia aca*a la corr!s'on"!ncia+ % con !lla la !sti,aci#n- S!a l!cci#n+ % "! 'ri,a07 !n !B'!ri!ncia+ !ntr!t!n!rla+ no satis(ac!rla+ cons!r an"o si!,'r! !n n!c!si"a" "! sA a$n al corona"o 'atr#nQ51 '!ro no s! .a "! ll!3ar al !Bc!so "! callar 'ara &$! %!rr!+ ni .ac!r inc$ra*l! !l "a)o aI!no 'or !l 'ro !c.o 'ro'ioE- Ho,*r! !n s$ '$nto-52 No s! nac! .!c.oQ as! "! ca"a "Aa '!r(!ccionan"o !n la '!rsona+ !n !l !,'l!o+ .asta ll!3ar al '$nto "!l cons$,a"o s!r+ al co,'l!,!nto "! 'r!n"as+ "! !,in!ncias; conoc!rs! .a !n lo r!al<a"o "!l 3$sto+ '$ri(ica"o "!l in3!nio+ !n lo ,a"$ro "!l I$icio+ !n lo "!(!ca"o50 "! la ol$nta"- Al3$nos n$nca ll!3an a s!r ca*al!s+ (ltal!s si!,'r! $n al3oQ tar"an otros !n .ac!rs!- El ar#n cons$,a"o+ sa*io !n "ic.os+ c$!r"o !n .!c.os+ !s a",iti"o % a$n "!s!a"o "!l sin3$lar co,!rcio "! los "iscr!tos4- EBc$sar ictorias "!l 'atr#n-[S To"o !nci,i!nto !s o"ioso+ % "!l "$!)o+ o n!cio o (atalSi!,'r! la s$'!riori"a" ($! a*orr!ci"a+ c$anto ,s "! la ,is,a s$'!riori"a"- =!ntaIas $l3ar!s s$!l! "isi,$lar la at!nci#n+ co,o "!s,!ntir la *!ll!<a con !l "!sali)o- Bi!n s! .allar &$i!n &$i!ra c!"!r !n la "ic.a % !n !l 3!nio+ '!ro !n !l in3!nio nin3$no+ c$anto ,!nos $na so*!ranAaQ !s Gst! !l atri*$to r!%+ % asA+ c$al&$i!r cri,!n contra Gl ($! "! l!sa ,aI!sta"Son so*!ranos % &$i!r!n s!rlo !n lo &$! !s ,s- G$stan "! s!r a%$"a"os los 'rAnci'!s+ '!ro no !Bc!"i"os+ % &$! !l a iso .a3a ant!s iso "! r!c$!r"o "! lo &$! ol i"a*a &$! "! l$< "! lo &$! 0E- .ac!r "!'!n"!r !li'sis+ 'or Ocr!ar .acia $no "!'!n"!ncias "! los otrosP-
04- n$,!n; Olla,a*an asA los 3!ntil!s a c$al&$i!ra "! los "ios!s (a*$losos &$! a"ora*anP 9A$ts-:08- "ora--- a"ora6 la 'arono,asia s$*ra%a la n!c!si"a" "! !sa 'ri,!ra "!'!n"!ncia 07
51- corona"o 'atr#n; r!%52- El a(oris,o 'roc!"! "! SI Discr!to+ @=II50- "!(!ca"o; "!'$ra"o55- !Bc$sar
192
193
7- D!s,!ntir los ac.a&$!s As "! s$ naci#n- Partici'a !l a3$a las c$ali"a"!s *$!nas o ,alas "! las !nas 'or "on"! 'asa+ % !l .o,*r! las "!l cli,a "on"! nac!- D!*!n ,s $nos &$! otros a s$s 'atriasQ &$! c$'o allA ,s (a ora*l! !l cGnit- No .a% naci#n &$! s! !sca'! "! al3Kn ori3inal57 "!(!cto+ a$n las ,s c$ltas+>1 &$! l$!3o c!ns$ran los con(inant!s>2 o 'ara ca$t!la o 'ara cons$!lo- =ictoriosa "!str!<a corr!3ir+ o 'or lo ,!nos "!s,!ntir+ !stos nacional!s "!s"oros; consi3K!s! !l 'la$si*l! crG"ito "! Knico !ntr! los s$%os+ &$! lo &$! ,!nos s! !s'!ra*a s! !sti,# ,s- Ha% ta,*iGn ac.a&$!s "! la 'rosa'ia+ "!l !sta"o+ "!l !,'l!o % "! la !"a"+ &$! si coinci"!n to"os !n $n s$I!to+ % con la at!nci#n no s! 'r! i!n!n+ .ac!n $n ,onstr$o intol!ra*l!+
21- Cort$na % (a,a- Lo &$! ti!n! "! inconstant! la $na+ ti!n! "! (ir,! la otra- La 'ri,!ra 'ara i ir+ la s!3$n"a 'ara "!s'$GsQ a&$Glla contra la !n i"ia+ Gsta contra !l ol i"o- La (ort$na s! "!s!a % tal !< s! a%$"aQ la (a,a s! "ili3!ncia->0 D!s!o "! r!'$taci#n nac! "! la irt$"->5 C$! % !s .!r,ana "! 3i3ant!s la (a,aQ an"a si!,'r! 'or !Btr!,os ; o ,onstr$os o 'ro"i3ios+ "! a*o,inaci#n+ "! a'la$so+ 22- Tratar con 3$i!n s! '$!"a a'r!n"!r- S!a !l a,i3a*l! trato !sc$!la "! !r$"ici#n % la con !rsaci#n !ns!)an<a c$ltaQ $n .ac!r "! los a,i3os ,a!stros+ '!n!tran"o !l 5>- Act$ali<a la (ras! "! Antonio PGr!< Ono .a% 'rAnci'! &$! "$r! !n s$(rir ,a%or !nt!n"i,i!ntoP5J- R!co3! !l t!,a "!l r!alc! @I= "! El Discr!to "on"! acons!Ia Ono r!n"irs! al .$,orP si3$i!n"o la i"!a s!n!&$ista "! &$! !s 'r$!*a "! 3ran"!<a !l "o,inio "! $no ,is,o5E- '!r!3rinas; ar*itrarias54- no s! atr! a al o(icio; no a(!ct! a las oc$'acion!s58- "!s,!ntir los ac.a&$!s; "isi,$lar los icios57- ori3inal; innato+ '!c$liar-
193
194
>1- En El Critic#n+ II+ !scri*! &$! los !s'a)ol!s Oti!n!n tal!s irt$"!s co,o si no t$ i!s!n icios+ % ti!n!n tal!s icios co,o si no t$ i!ran tan r!l! ant!s irt$"!sP>2- con(inant!s; colin"ant!s+ (ront!ri<as>0- "ili3!ncia; lo3ra>5- irt$"+ !n !st! caso+ O'o"!r o 'ot!ncia "! o*rarP 9A$ts-:
194
195
195
196 J1- D!s,!ntir; O al! ta,*iGn "!s an!c!r % "isi,$lar al3$na cosa 'ara &$! no s! cono<ca; co,o "!s,!ntir las sos'!c.as+ los in"iciosP 9A$ts-:J2- at!ncion!s; at!nta o*s!r aci#nJ0- r!(l!Ias; 'l$ral "! Oca$t!la o s!3nn"a int!nci#n &$! s! ll! a 'ara al3Kn int!ntoP 9A$ts- I-
196
197
JE- a(aita; .!r,os!aJ4- ,o"illo; ,o"o o ,an!ra si,'tica o 3raciosaJ8- &$! l! r!s$!l an las '!n"!ncias "! "i(Acil sol$ci#nJ7- Ti3ran!s; S!3Kn Tcito 9Anal!s+ @I= % @=:+ Ti3ran!s !ra "!sc!n"i!nt! "! la no*l!<a "! Ca'a"ocia % ($N! s!r il ,i!ntras !st$ o "! r!.Gn- No,*ra"o r!% "! Ar,!nia 'or N!r#n+ !nci# a =olo3!s!s+ Mono*a<o % Tri"at!s % ca,*i# s$ actit$" 'or $na arro3ancia &$! l! ll! # a tratar a Gstos co,o si!r osE1- La (ras! "! Hi'#crat!s 'as# a la lit!rat$ra occi"!ntal a tra Gs "!l trata"o Br! itat! ita! "! SGn!caE2- ,$c.o 'or ,$c.os; !st$"iar ,$c.o 'or ,$c.os ,!"ios-
197
198
198
199 E4- Para(ras!a !l r!(rn Olo &$! ,$c.o E8- s!lla; ci!rra concl$%!ntc,!nt!E7- Eli'sis "!l !r*o Os!rP; !s no ll!3ar "!s'$Gscan<ar a lo i,a3ina"o+ 'or&$! !l (in3irs! las '!r(!ccion!s[ !s (cil+ % ,$% "i(ic$ltoso !l cons!3$irlas- Csas! la i,a3inaci#n con !l "!s!o+ % conci*! si!,'r! ,$c.o ,s "! lo &$! las cosas son- Por 3ran"!s &$! s!an las !Bc!l!ncias+ no *astan a satis(ac!r !l conc!'to+ % co,o l! .allan !n3a)a"o con la !Bor*itant! !B'!ctaci#n+ ,s 'r!sto l! "!s!n3a)an &$! l! a",iranLa !s'!ran<a !s 3ran (alsi(ica"ora "! la !r"a"Q corrAIala la cor"$ra+ 'roc$ran"o &$! s!a s$'!rior la (r$ici#n 41 al "!s!o- Unos 'rinci'ios "! crG"ito sir !n "! "!s'!rtar la c$riosi"a"+ no "! !,'!)ar !l o*I!to- M!Ior sal! c$an"o la r!ali"a" !Bc!"! al conc!'to % !s ,s "! lo &$! s! cr!%#- Caltar !sta r!3la !n lo ,alo+ '$!s l! a%$"a la ,is,a !Ba3!raci#nQ "!s,iGnt!la con a'la$so+ % a$n ll!3a a 'ar!c!r tol!ra*l! lo &$! s! t!,i# !Btr!,o "! r$in01- Ho,*r! !n s$ si3lo- Los s$I!tos !,in!nt!,!nt! raros "!'!n"!n "! los ti!,'os- No to"os t$ i!ron !l &$! ,!r!cAan+ % ,$c.os+ a$n&$! l! t$ i!ron+ no ac!rtaron a lo3rarl!- C$!ron "i3nos al3$nos "i3nos "! ,!Ior si3lo+ &$! no to"o lo *$!no tri$n(a si!,'r!Q ti!n!n las cosas s$ !<+ .asta las !n,i!n"as son al $so- P!ro ll! a $na !ntaIa lo sa*io+ &$! !s !t!rno+ % si Gst! no !s s$ si3lo+ ,$c.os otros lo s!rn02- Art! 'ara s!r "ic.oso-42 R!3las .a% "! !nt$ra+ &$! no to"a !s acasos 'ara !l sa*ioQ '$!"! s!r a%$"a"a "! la in"$stria- Cont!nAans! al3$nos con 'on!rs! "! *$!n air! a las '$!rtas "! la (ort$na % !s'!ran a &$! !lla o*r!M!Ior otros+ 'asan a"!lant! % l!ns! "! la c$!r"a a$"acia+ &$! !n alas "! s$ irt$" % alor '$!"! "ar alcanc! a la "ic.a % lisonI!arla !(ica<,!nt!- P!ro *i!n (iloso(a"o+ no .a% otro ar*itrio sino !l "! la irt$" % at!nci#n+ 'or&$! no .a% ,s "ic.a ni ,s "!s"ic.a &$! 'r$"!ncia ! i,'r$"!ncia00- Ho,*r! "! 'la$si*l!s noticias- Es ,$nici#n45 "! "iscr!tos la cort!sana 3$stosa !r$"ici#nQ $n 'rctico sa*!r "! to"o lo corri!nt!+ ,s a lo noticioso+ ,!nos a lo $l3arQ t!n!r $na sa<ona"a co'ia "! sal!s !n "ic.os+ "! 3alant!rAa !n .!c.os % sa*!rlos !,'l!ar !n s$ ocasi#n- F$! sali# a !c!s ,!Ior !l a iso !n s$ c.ist! &$! !l ,s 3ra ! ,a3is6 41- (r$ici#n; 3oc!- 42- Es !l ,is,o tAt$lo &$! !l "!l r!alc! = "! El Discr!to % !n !l "!sarrolla las ,is,as a(ir,acion!s40- TAt$lo % cont!ni"o coinci"!n con !l r!alc! = "! \2 Liiscr!io 45 ,$nici#n6 los !l!,!ntos n!c!sarios 'ara !l sost!ni,i!nto "! $n !IGrcitoal!+ ,$c.o c$!staP-
199
200
05- No t!n!r al3Kn "!s"oro- El sino "! '!r(!cci#nQ S 'ocos i !n sin ac.a&$!+ asA !n lo ,oral co,o !n lo nat$ral+ % s! a'asionan 'or !llos+ '$"i!n"o c$rar con (acili"a"- LastA,as! la aI!na cor"$ra "! &$! tal !<4G a $na s$*li,! $ni !rsali"a" "! 'r!n"as s! l! atr! a $n ,Ani,o "!(!cto+ % *asta $na n$*! a !cli'sar to"o $n sol- Son l$nar!s "G la r!'$taci#n+ "on"! 'ara l$!3o+ % a$n r!'ara+ la ,al! ol!ncia- S$,a "!str!<a s!rAa con !rtirlos !n r!alc!s-44 D! !sta s$!rt! s$'o CGsar la$r!ar !l nat$ral "!sair!-48 0>- T!,'lar la i,a3inaci#n- Unas !c!s corri3iGn"ola+ otras a%$"n"ola+ &$! !s !l to"o 'ara la (!lici"a"+ % a$n aI$sta la cor"$ra- Da !n tirana; ni s! cont!nta con la !s'!c$laci#n+ sino &$! o*ra+ % a$n s$!l! s!)or!ars! "! la i"a+ .aciGn"ola 3$stosa o '!sa"a+ s!3Kn la n!c!si"a" !n &$! "a+ 'or&$! .ac! "!scont!ntos o satis(!c.os "! sA ,is,os- R!'r!s!nta a $nos contin$a,!nt! '!nas+ .!c.a !r"$3o cas!ro "! n!ciosQ 'ro'on! a otros (!lici"a"!s % a !nt$ras con al!3r! "!s an!ci,i!nto- To"o !sto '$!"!+ si no la !n(r!na la 'r$"!ntAsi,a sin"Gr!sis0J- B$!n !nt!n"!"or-27 Art! !ra "! art!s sa*!r "isc$rrir; %a no *asta+ ,!n!st!r !s a"i inar+ % ,s !n "!s!n3a)osNo '$!"! s!r !nt!n"i"o !l &$! no ($!r! *$!n !nt!n"!"or- Ha% <a.orA!s "!l cora<#n % linc!s "! las int!ncion!s- Las !r"a"!s &$! ,s nos i,'ortan i!n!n si!,'r! a ,!"io "!cirQ r!cA*ans! "!l at!nto a to"o !nt!n"!rQ !n lo (a ora*l!+ tirant! la ri!n"a81 a la cr!"$li"a"Q !n lo o"ioso+ 'icarla0E- Hallarl! s$ torc!"or_2 a ca"a $no- Es !l art! "! ,o !r ol$nta"!s- Ms consist! !n "!str!<a &$! !n r!so6 4>- Aas si!t!; las si!t! art!s li*!ral!s &$! (or,a*an !l tri i$, % c$a"n,$, ,!"i! al4J- Ha !li"i"o la (or,a !r*al O!sP4E- tal !s; a !c!s44- r!alc!s; co,o !n El Discr!to+ !&$i al! a Oc$ali"a" so*r!sali!nt!P-
200
201 48- S$!tonio c$!nta la anGc"ota "! CGsar &$!+ 'ara "isi,$lar s$ cal ici!+ solAa a'ar!c!r con $na corona "! la$r!l; '!ro !l Onat$ral "!sair!P '$!"! r!(!rirs! ta,*iGn a la caA"a "! CGsar c$an"o "!s!,*arc# !n (rica- 9=Gas! nota "! El Discr!to-: 47- Tit$lo % cont!ni"o coinci"! con los "!l r!alc! =III "! 81- tirant! la ri!n"a6 (r!nan"o las ri!n"as "! la cr!"$li"a"82- torc!"or; Oal3$nas !c!s si3ni(ica la sinra<#n &$! s! .ac! a al3$no 'ara n!c!sitarl! a &$! !n3a !n lo &$! s! 'i"!P 9Co arr$*ias- T!soro: l$ci#n; $n sa*!r 'or "#n"! s! l! .a "! !ntrar a ca"a $no- No .a% ol$nta" sin !s'!cial a(ici#n+ % "i(!r!nt!s s!3Kn la ari!"a" "! los 3$stos- To"os son i"#latras+ $nos "! la !sti,aci#n+ otros "!l int!rGs % los ,s "!l "!l!it!- La ,a)a !st !n conoc!r !stos A"olos 'ara !l ,oti ar+ conociGn"ol! a ca"a $no s$ !(ica< i,'$lso; !s co,o t!n!r la lla ! "!l &$!r!r aI!no- Has! "! ir al 'ri,!r ,# il+ &$! no si!,'r! !s !l s$'r!,oQ las ,s !c!s !s !l An(i,o+ 'or&$! son ,s !n !l ,$n"o los "!sor"!na"os &$! los s$*or"ina"os- Hs!l! "! 'r! !nir !l 3!nio+80 'ri,!ro+ tocarl! !l !r*o+88 "!s'$Gs car3ar con la a(ici#n+8> &$! in(ali*l!,!nt! "ar ,at! al al*!"rAo-8J 04- Pa3ars! ,s "! int!nsion!s8E &$! "! !Bt!nsion!s- No consist! la '!r(!cci#n !n la canti"a"+ sino !n la cali"a"- To"o lo ,$% *$!no ($! si!,'r! 'oco % raro; !s "!scrG"ito lo ,$c.o- A$n !ntr! los .o,*r!s+ los 3i3ant!s s$!l!n s!r los !r"a"!ros !nanos- Esti,an al3$nos los li*ros 'or la cor'$l!ncia+ co,o si s! !scri*i!s!n 'ara !I!rcitar ant!s los *ra<os &$! in3!niosLa !Bt!nsi#n sola n$nca '$"o !Bc!"!r "! ,!"ianAa+ % !s 'la3a "! .o,*r!s $ni !rsal!s+ 'or &$!r!r !star !n to"o+ !star !n na"a- La int!nsi#n "a !,in!ncia+ % .!roica si !n ,at!ria s$*li,!08- En na"a $l3ar- No !l 3$sto- MO.+ 3ran sa*io !l &$! s! "!scont!nta*a "! &$! s$s cosas a3ra"as!n a los ,$c.os g 84 Harta<3os "! a'la$so co,Kn no satis(ac!n a los "iscr!tos- Son al3$nos tan ca,al!on!s "! la 'o'$lari"a"+88 &$! 'on!n s$ (r$ci#n+87 no !n las ,ar!as s$a Asi,as "! A'olo+71 sino !n !l ali!nto $l3ar- Ni !n !l !nt!n"i,i!nto; no s! 'a3$! "! los ,ila3ros "!l $l3o+ &$! no 'asan "! !s'antai3norant!s+ a",iran"o la n!c!"a" co,Kn+ c$an"o "!s!n3a)an"o la a" !rt!ncia sin3$lar80- 'r! !nir !l 3!nio; conoc!r "! ant!,ano !l carct!r85- torc!rl! !l !r*o; !Ba,inar o tant!ar la .a*ili"a" "! s$ !nt!n"i,i!nto8>- car3ar con la a(ici#n; .ac!r ,a%or % "! ,s '!so la a(ici#n 'r!"o,inant! 8J "ar ,at! al al*!"rAo; 'on!r tGr,ino al I$!3o !nci!n"o a la li*r! r!(l!Bi#n8E- int!nsi#n; int!nsi"a"+ cali"a"-
El Discr!to-
201
202 84- La i"!a "! SGn!ca ta,*iGn ($! r!co3i"a 'or Gracin !n El Critic#n+ II88 ca,al!on!s "! la 'o'$lari"a"; !l ca,al!#n !ra consi"!ra"o co,o !l ani,al &$! s! ali,!nta*a "!l air!- En !st! caso+ s! r!(i!r! a las '!rsonas &$! i !n "!l Oair!P "! la 'o'$lari"a"87- (r$ici#n; 3$sto+ co,'lac!nc[a71- ,ar!as s$a Asi,as "! A'olo; A'olo !s "ios "! las art!s+ "! la "iscr!ci#n % "! la sa*i"$rAa+ c$ali"a"!s &$! !n !st! caso s! con i!rt!n (r_n *risa 'ara !l !nt!n"i,i!nto-
202
203
2J0 BALTASAR GRACIAN 07- Ho,*r! "! !nt!r!<a- Si!,'r! "! 'art! "! la ra<#n+ con tal t!s#n "! s$ 'ro'#sito+ &$! ni la 'asi#n $l3ar+ ni la iol!ncia tirana l! o*li3$!n Ia,s a 'isar la ra%a "! la ra<#n^P!ro &$iGn s!r !st! (GniB72 "! la !&$i"a"f F$! ti!n! 'ocos (inos 70 la !nt!r!<aC!lG*ranla ,$c.os+ ,as no 'or s$ casaQ sA3$!nla otros .asta !l '!li3roQ !n Gl+ los (alsos la ni!3an+ los 'olAticos la "isi,$lan- No r!'ara !lla !n !ncontrars! con la a,ista"+ con !l 'o"!r % a$n con la 'ro'ia con !ni!ncia+ % a&$A !s !l a'ri!to "!l "!sconoc!rla- A*stra!n los ast$tos con ,!ta(Asica 'la$si*l!+ 'or no a3ra iar+ o la ra<#n s$'!rior o la "! Esta"o+ '!ro !l constant! ar#n I$<3a 'or !s'!ci! "! traici#n !l "isi,$lo+ 'r!cias! ,s "! la t!naci"a" &$! "! la sa3aci"a"+ .llas! "on"! la !r"a" s! .alla %+ si "!Ia los s$I!tos+ no !s 'or ari!"a" s$%a+ sino "! !llos+ !n "!Iarla 'ri,!ro51- No .ac!r 'ro(!si#n "! !,'l!os "!sa$tori<a"os- M$c.o ,!nos "! &$i,!ra+75 &$! sir ! ,s "!7_ solicitar !l "!s'r!cio &$! !l crG"ito- Son ,$c.as las s!ctas "!l ca'ric.o+7J % "! to"as .a "! .$ir !l ar#n c$!r"o- Ha% 3$stos !B#ticos &$! s! casan si!,'r! con to"o a&$!llo &$! los sa*ios r!'$"ianQ i !n ,$% 'a3a"os "! to"a sin3$lari"a"+ &$!+ a$n&$! los .ac! ,$% conoci"os+ !s ,s 'or ,oti os "! la risa &$! "! la r!'$taci#n- A$n !n 'ro(!si#n "! sa*io no s! .a "! s!)alar !l at!nto+ ,$c.o ,!nos !n a&$!llas &$! .ac!n ri"Ac$los a s$s a(!ctant!sQ ni s! !s'!ci(ican+ 'or&$! las ti!n! in"i i"$a"as !l co,Kn "!scrG"ito52- Conoc!r los a(ort$na"os 'ara la !l!cci#n+ % los "!s"ic.a"os 'ara la ($3a-SR La in(!lici"a" !s "! or"inario cri,!n "! n!c!"a"+ % "! 'artici'ant!s 74 no .a% conta3io tan a'!3a"i<o; n$nca s! l! .a "! a*rir la '$!rta al ,!nor ,al+ &$! si!,'r! !n"rn otros ,$c.os tras Gl+ % ,a%or!s+ !n c!la"a- La ,!Ior tr!ta "!l I$!3o !s sa*!rs! "!scartar; ,s i,'orta la ,!nor carta "!l tri$n(o &$! corr!+ &$! la ,a%or 72- (GniB; !n !st! caso+ 'ro"i3io70- (ino; Osi3ni(ica ta,*iGn a,oroso+ s!3$ro+ constant! % (i!l+ co,o a,i3o (inoP (A$ts-:75- "! &$i,!ra; "! !,'l!os &$i,Gricos7>- ,as "!; ,as 'ara7J- s!ctas "!l ca'ric.o; i"!a si,ilar a la &$! s! !B'r!sa !n El Discr!to+ @=I7E- La (ras! 'roc!"! "! la Carsalia "! L$cano 9=III+ >84:; O!t colG (!lic!s+ ,is!ros ($3!-P Ro,!ra Na arro a)a"! &$! Or!3la tan !3oAsta al 'ri,!r 3ol'!+ 'i!r"! s$ si3ni(icaci#n Gtica % co*ra alor int!l!cti o !n la !B'licaci#n &$! l! si3$!; la in(!lici"a" !s "! or"inario cri,!n "! n!c!"a"---Q aci!rto !s ll!3ars! a los sa*ios % 'r$"!nt!s+ &$! tar"! o t!,'rano to'an con la !nt$raP-
203
77- "! a3ra"ar; s! .a .!c.o !li'sis "!l !r*o a$Biliar O!sP- En El Discr!to+ I=+ Gracin !scri*! &$! a3ra"ar !s O'olAtica ta,*iGn % a$n 3ala "! la ,a%or ra<#n "! !sta"oP211- a,ista"!s (a or!s212- a*stra!rQ O!n !l $so co,Kn "! n$!stra l!n3$a s! to,a 'or s!'arar % "!Iar a $n la"o+ % co,o o,iti!n"o 'or ci!rto ti!,'o al3$na ra<#n+ ,oti o+ "isc$rso o cosa s!,!Iant!+ 'ara &$! no s! int!rr$,'a lo &$! s! a tratan"oP (A$ts-:-
204
205 210- car3$!; "!l !r*o car3ar !n la ac!'ci#n "! Oa3ra ar+ a$,!ntar .ac!r ,a%or % "! ,s '!so al3$na cosaP 9A$ts-:215- conc!'to; O"icta,!n o I$icio &$! $no .ac! "! al3$na cosaZ+ 9Co arr$*ias+ T!soro:-
205
206
206
207 214- 'r!"o,ina[ !n la ac!'ci#n "! Os$'!"itar+ t!n!r ,a%or ($!r<a+ 'o"!r % "o,inio so*r! al3$na cosaP218- arillas6 Corr!as r!co3! la !B'r!si#n Otirar arillasP co,o lo &$! s! tira "! sosla o- Por !l si3ni(ica"o "! los !r*os 'ost!rior!s cr!o &$! s! r!(i!r! ,!ta(#rica,!nt! a las '!&$!)as lan<as o '$%as % al ,o"o co,o "!*!n tirars!O*ran otras+ al contrario+ 'or (a ora*l!s+ a'o%an"o % con(ir,an"o !n la r!'$taci#n- P!ro con la rlAis,a "!str!<a con &$! las arroIa la int!nci#n+ las .a "! r!ci*ir la ca$t!la % !s'!rarlas la at!nci#n+ 'or&$! !st li*ra"a la "!(!nsa !n !l conoc!r+ % &$!"a si!,'r! (r$stra"o !l tiro 'r! !ni"o58- Sa*!rs! "!Iar21gW 3anan"o con la (ort$na-2 Es "! ta.Kr!s "! r!'$taci#n-222 Tanto i,'orta $na *!lla r!tira"a co,o $na *i<arra aco,!ti"aQ $n 'on!r !n co*ro las .a<a)as+ c$an"o ($!r!n *astant!s+ c$an"o ,$c.as- Contin$a"a (!lici"a" ($! si!,'r! sos'!c.osa; ,s s!3$ra !s la int!r'ola"a % &$! t!n3a al3o "! a3ri"$lc! a$n 'ara la (r$ici#n- C$anto ,s atr!'!lln"os! las "ic.as+ corr!n ,a%or ri!s3o "! "!sli<ar % "ar al trast! con to"oR!co,'Gnsas!+ tal !<+ la *r! !"a" "! la "$raci#n con la int!nsi#n "!l (a orCnsas! la (ort$na "! ll! ar a $no a c$!stas tan a la lar3a+ 57- Conoc!r los cosas !n s$ '$nto+ !n s$ sa<#n+ % sa*!rlas lo3rar-22[2 Las o*ras "! la nat$ral!<a to"as ll!3an al co,'l!,!nto225 "! s$ '!r(!cci#nQ .asta allA ($!ron 3anan"o+ "!s"! allA+ '!r"i!n"o- Las "!l art!+ raras son las &$! ll!3an al no 'o"!rs! ,!Iorar- Es !,in!ncia "! $n *$!n 3$sto 3o<ar "! ca"a cosa !n s$ co,'l!,!ntoQ no to"os '$!"!n+ ni los &$! '$!"!n sa*!n- Hasta !n los (r$tos "!l !nt!n"i,i!nto .a% !st! '$nto "! ,a"$r!<Q i,'orta conoc!rla 'ara la !sti,aci#n % !l !I!rcicio>1- Gracia "! las 3!nt!s-22_ M$c.o !s cons!3$ir la a",iraci#n co,Kn+ '!ro ,s la a(ici#nQ al3o ti!n! "! !str!lla+ lo ,s "! in"$striaQ co,i!n<a 'or a&$Glla % 'rosi3$! 'or Gsta- No *asta la !,in!ncia "! 'r!n"as+ a$n&$! s! s$'on!+ &$! !s (cil "! 3anar !l a(!cto+ 3ana"o !l conc!'toR!&$iGr!s!+ '$!s+ 'ara la *!n! ol!ncia+ la *!n!(ic!ncia; .ac!r *i!n a to"as ,anos+ *$!nas 'ala*ras % ,!Ior!s o*ras+ a,ar 'ara s!r a,a"o- La cort!sAa !s !l ,a%or .!c.i<o 'olAtico "! 3ran"!s '!rsonaI!s- Has! "! alar3ar la ,ano 'ri,!ro a las .a<a)as % "!s'$Gs a las 'l$,as; "! la .oIa a las .oIas+ &$! .a% 3racia "! !scritor!s+ % !s !t!rna217- "!Iar; Osoltar al3$na cosa+ r!tirars! o a'artars! "! !llaP 9A$ts-:221- Ei tAt$lo 'roc!"! "!l 'ri,or @I "! El HGro!222- ta.Kr!s "! r!'$taci#nQ !n El HGro! Gracin .a*Aa !B'lica"o ![ s!nti"o "! !sta !li'sis6 Os$til!<a "! ta.Kr9!s: sa*!rs! "!Iar con 3anancia+ "on"! la 'ros'!ri"a" !s "! I$!3o % la "!s"ic.a tan "! !rasP-
207
208 220- lo3rar; Osi3ni(ica ta,*iGn 3o<ar+ t!n!r o 'os!!rP 9A$ts-:225- co,'l!,!nto6 O!l ll!no c$,'li,i!nto % '!r(!cci#n "! al3$na OosaP 9A$ts-:22>- Coinci"! con !l 'ri,or @II "! El HGro!-
208
209 T
224- Coinci"! con !l tAt$lo "!l 'ri,or @I= "! El HGro!228- ,o*l!s; ,# il!s227- El =oca*$lario "! Corr!as r!co36! O.a*lar co,o to"os % s!n tir co,o los 'ocosP+ r'(rn &$! s! aco,o"a a.ora % &$! %a A$! nota"o !n El Discr!to+ @I@-
209
210
210
211
20J- ocasiona"o; O!l .o,*r! &$! ti!n! tan ,ala con"ici#n &$! Por !llo "a ocasi#n a otros 'ara "!sco,'on!rs!P 9Co arr$*ias+ T!soro:-
211
212
207- El tAt$lo % !l t!,a 'roc!"!n "!l r!alc! @I@ "! El Discr!to 251- .ac!r anato,Aa "! $n ca$"al; !Ba,inar la alAaQ Oanato,AaP+ si3$! la ac!'ci#n "! O!Ba,!n &$! s! .ac! "! las 'art!s "! $n c$!r'o .$,ano 9---: 'ara !nir !n conoci,i!nto "! !llasP 9A$ts-:252- a%o i,a3inario; la 'ro'ia conci!ncia+ s!3Kn Ro,!ra Na arro-
212
213 250- El tit$lo % t!,a 'roc!"!n "!l r!alc! @ "! El Discr!to255- lo ,s; Ro,!ra Na arro s$*ra%a la O iol!nta s$'r!si#nP "! Ola i"aP+ !li'sis 'ro'ia+ "ic!+ "! s$ O3$sto conc!'tistaP-
213
214
257- A$3$sta; I$!3a con !l !&$A oco a$3$sta 9!,'r!sa: % A$3$sto 9!l !,'!ra"or: al &$! con (r!c$!ncia Gracin l! atri*$%! !l (!stina l!nt!2>1- r!'!lan; !n la ac!'ci#n "! Or!'!larP co,o Oto,ar "! $na cosa 'oco a 'oco+ 'or 'art!s o 'orcion!sP qA$ts-:2>2- Para(ras!a la !B'r!si#n 'ro !r*ial ONo .a% *$rlas con !l a,orP &$! Cal"!r#n %a .a*Aa $tili<a"o co,o tAt$lo "! $na "! s$s co,!"ias-
214
215
215
216 d8- =Gis! nota 208 "! El Discr!to227- Hac! !li'sis "! Or!'!nt!sP+ co,!nta"o !n !l a(oris,o ant!rior
2_1- T-a (ras! OHarto 'r!sto si .arto *i!nP la atri*$%! !n El Discr!to- @= a Palo,#n2_2- Tra"$c! !l 'ro !r*io latino OF$o" cito (it+ cito '!ritP+ &$! Bot!ro+ !n los D!tti+ atri*$%! a Cl!,!nt! =III2J0 ,s tar"o % ,s 3ra !; tar"a ,s !n ($n"irs! % ti!n! roaP '!so-
J7- Ho,*r! "! *$!n "!Io-2J_ En casa "! la (ort$na+ (ci s! !ntra 'or la '$!rta "!l 'lac!r+ s! sal! 'or la "!l '!sar+
[ al contrarioAt!nci#n+ '$!s+ al aca*ar+ 'oni!n"o ,s c$i"a"o !n la M(!lici"a" "! la sali"a &$! !n !l a'la$so "! la !ntra"a- D!Vair! co,Kn !s "! a(ort$na"os+ t!n!r ,$% (a ora*l!s los *rinci'ios % ,$% tr3icos los (in!s- No !st !l '$nto !n !l P$l3ar a'la$so "! $na !ntra"a+ &$! Gsas to"os las ti!n!n 'la$si*l!s+ '!ro sA !n !l 3!n!ral s!nti,i!nto "! $na sali"a+ &$! son raros los "!s!a"osQ 'ocas !c!s aco,'a)a la "ic.a a los &$! sal!nQ lo &$! s! ,$!stra "! c$,'li"a con los &$! i!n!n+ "! "!scortGs con los &$! anE1- B$!nos "ict,!n!s- Nc!ns! al3$nos 'r$"!nt!sQ2JAZ !ntran con !sta !ntaIa "! la sin"Gr!sis connat$ral !n la sa*i"$rAa+ % asA ti!n!n la ,ita" an"a"a 'ara los aci!rtos- Con la !"a" % la !B'!ri!ncia i!n! a sa<onars! "!l to"o la ra<#n+ % ll!3an a $n I$icio ,$% t!,'la"oQ a*o,inan "! to"o ca'ric.o+ co,o "! t!ntaci#n "! la cor"$ra+ % ,s !n ,at!rias "! Esta"o+ "on"! 'or la s$,a i,'ortancia s! r!&$i!r! la total s!3$ri"a"- M!r!c!n Gstos la asist!ncia al 3o*!rnall!+ o 'ara !I!rcicio o 'ara cons!IoE2- E,in!ncia !n lo ,!Ior-2JE Una 3ran sin3$lari"a" !ntr! la 'l$rali"a" "! '!r(!ccion!sNo '$!"! .a*!r .Gro! &$! no t!n3a al3Kn !Btr!,o s$*li,!; las ,!"ianAas no son as$nto "!l a'la$so- La !,in!ncia !n r!l! ant! !,'l!o saca "! $n or"inario $l3ar % l! anta a cat!3orAa "! raro- S!r !,in!nt! !n 'ro(!si#n .$,il"!+ !s s!r al3o !n lo 'ocoQ lo &$! ti!n! ,s "! lo "!l!ita*l!+2J4 ti!n! ,!nos "! lo 3lorioso- El !Bc!so !n a !ntaIa"as ,at!rias !s co,o $n carct!r "! so*!ranAa; solicita la a",iraci#n % concilia !l a(!cto-
216
217 2J5- at!,'!rar; ,o"!rar2J>- TAt$lo % t!,a coinci"!n con los "!l r!alc! @II "! El Discr!to 2JJ- al3$nos 'r$"!nt!s; al36$nos .o,*r!s 'r$"!nt!s2JE- TAt$lo % t!,a coinci"!n con los "!l 'ri,or I= "! El HGro! 2J4- "!l!ita*l!; &$! "!l!ita (cil,!nt!-
217
218
218
219 2E5- MitrA"at!s; r!% "!l Ponto &$! t!,i!n"o ,orir !n !n!na"o to,a*a coti"iana,!nt! '!&$!)as "osis 6'ara &$!"ar asA in,$ni<a"o 2E>- 'ro'io; 'r#Bi,o+ all!3a"o-
2E5
raQ % !n to"o acont!ci,i!nto+ si!,'r! &$!Vs! !ncontras!n !l .ac!r 'lac!r a otro con !l .ac!rs! a sA '!sar+ !s l!cci#n "! con !ni!ncia+ &$! al! ,s &$! !l otro s! "is3$st! a.ora &$! no tK "!s'$Gs % sin r!,!"ioEJ- G$sto r!l! ant!-J Ca*! c$lt$ra !n Gl+288 asA co,o !n !l in3!nio- R!al<a la !Bc!l!ncia "!l !nt!n"!r !l a'!tito "!l "!s!ar % "!s'$Gs la (r$ici#n "!l 'os!!r-212 Con#c!s! la alt$ra "! $n ca$"al 'or la !l! aci#n "!l a(!cto-218 M$c.o o*I!to ltA7 .a ,!n!st!r 'ara satis(ac!rs! $na 3ran ca'aci"a"Q asA co,o los 3ran"!s *oca"os son 'ara 3ran"!s 'ala"ar!s+ las ,at!rias s$*li,!s 'ara los s$*li,!s 3!nios- Los ,s ali!nt!s o*I!tos l! t!,!n+ % las ,s s!3$ras '!r(!ccion!s "!scon(AanQ son 'ocas las "! 'ri,!ra ,a3nit$"; s!a raro !l a'r!cio- PG3ans! los 3$stos con !l trato % s! .!r!"an con la contin$i"a"; 3ran s$!rt! co,$nicar con &$i!n l! ti!n! !n s$ '$nto- P!ro no s! .a "! .ac!r 'ro(!si#n "! "!sa3ra"ars! "! to"o+ &$! !s $no "! los n!cios !Btr!,os+ % ,s o"ioso c$an"o 'or a(!ctaci#n &$!241 'or "!st!,'lan<a- F$isi!ran al3$nos &$! cr!ara Dios otro ,$n"o % otras '!r(!ccion!s 'ara satis(acci#n "! s$ !Btra a3ant! (antasAa-242 EE- At!nci#n a &$! l! sal3an *i!n las cosas- Al3$nos 'on!n ,s la ,ira !n !l ri3or "! la "ir!cci#n &$! !n la (!lici"a" "!l cons!3$ir int!nto+ '!ro ,s 'r!'on"!ra si!,'r! !l "!scrG"ito "! la in(!lici"a" &$! !l a*ono "! la "ili3!ncia- El &$! !nc! no n!c!sita "ar satis(accion!s- No '!rci*!n los ,s la '$nt$ali"a" "! las circ$nstancias+ sino los *$!nos o los r$in!s s$c!sosQ % asA+ n$nca s! 'i!r"! r!'$taci#n c$an"o s! consi3$! !l int!nto- To"o lo "ora $n *$!n (in+ a$n&$! lo "!s,i!ntan los "!saci!rtos "! los ,!"ios- F$! !s art! ir contra !l art! Z40 c$an"o no s! '$!"! "! otro ,o"o cons!3$ir la "ic.a "!l salir *i!nE4- Pr!(!rir los !,'l!os 'la$si*l!s-V45 Las ,s "! las 2EJ- El tAt$lo coinci"! con !l "!l 'ri,or = "! El HGro!2EE- ca*! c$lt$ra !n Gl; i!n! a 'ro'#sito la c$lt$ra !n Gl!l 'lac!r "! la co,'r!nsi#n ,$! ! !l "!s!o "! 'os!!r
YE8- a(!cto; O($!r<a "! la c$al s! !Bcita $n int!rior ,o i,i!ntoP 9A$ts- :2E7- ,$c.o o*I!to ; ,$c.as ,at!rias150/ *++1 ."> .? " 6-VV$tVnI $! ULI6U ,oao+ %
219
220
Stras ,!Iora"oP240- art! Ir contra !l art!; !l !&$A oco "!staca lo i,'ortant! "! la "!str!<a 'ara l$c.ar contra lo !sta*l!ci"o245- El tAt$lo coinci"! con !l "!l 'ri,or =III "! El HGro!-
220
221
\ Dai,! I !l Con&$ista"or % a
221
222 248- "ar !nt!n"i,i!nto; ,ostrar !l !nt!n"i,i!nto247- El tAt$lo coinci"! con !l "!l r!alc! @I= "! El Discr!to281- act$al[ 'r!s!nt!+ !r"a"!ra282- Alciato r!'r!s!nta*a 'or !l (i!l "! la *alan<a a las (ac$lta"!s "!l 'r$"!nt!"! !sta "!st!,'lan<a ci il+280 contra"ictoria,!nt![ s! !,'!)an- Y no s#lo 3asta la ol$nta" !st! !Bc!so+ sino &$! s! atr! ! al I$icio+ alt!ran"o !l &$!r!r % !l !nt!n"!r41- Sa*!r n!3ar- No to"o s! .a "! conc!"!r+ ni a to"os- Tanto i,'orta co,o !l sa*!r conc!"!r+ % !n lo &$! ,an"an !s at!nci#n $r3!nt!- A&$A !ntra !l ,o"o- Ms s! !sti,a !l no "! al3$nos &$! !l sA "! otros+ 'or&$! $n no "ora"o satis(ac! ,s &$! $n sA a s!cas- Ha% ,$c.os &$! si!,'r! ti!n!n !n la *oca !l no+ con &$! to"o lo "!sa<onanQ !l no !s si!,'r! !l 'ri,!ro !n !llos+ % a$n&$! "!s'$Gs to"o lo i!n!n a conc!"!r+ no s! l!s !sti,a 'or&$! 'r!c!"i# a&$!lla 'ri,!ra "!sa<#n- No s! .an "! n!3ar "! ron"#n las cosasQ a%a a tra3os !l "!s!n3a)oQ ni s! .a "! n!3ar "!l to"o+ &$! s!rAa "!sa.$ciar la "!'!n"!ncia-285 F$!"!n si!,'r! al3$nas r!li&$ias "! !s'!ran<a 'ara &$! t!,'l!n lo a,ar3o !n !l n!3ar- Ll!n! la cort!sAa !l acAo "!l (a or % s$'lan las *$!nas 'ala*ras la (alta "! las o*ras- El no % !l sA son *r! !s "! "!cir+ % 'i"!n ,$c.o '!nsar42- No s!r "!si3$al+2_> "! 'roc!"!r an#,alo- Ni 'or nat$ral+ ni 'or a(!ctaci#n- El ar#n c$!r"o si!,'r! ($! !l ,is,o !n to"o lo '!r(!cto+ &$! !s crG"ito "! !nt!n"i"o-28J D!'!n"a !n s$ ,$"an<a "! la "! las ca$sas % ,Gritos- En ,at!ria "! cor"$ra+ la ari!"a" !s (!a- Ha% al3$nos &$! ca"a "Aa son otros "! sAQ 28lZ .asta !l !nt!n"i,i!nto ti!n!n "!si3$al+ c$anto ,s la ol$nta" % a$n la !nt$ra- El &$! a%!r ($! !l *lanco "! s$ sA+ .o% !s !l n!3ro "! s$ no+ "!s,inti!n"o si!,'r! s$ 'ro'io crG"ito % "!sl$,.ran"o 284 !l aI!no conc!'to40- Ho,*r! "! r!sol$ci#n- M!nos "a)osa !s la ,ala !I!c$ci#n &$! la irr!sol$ci#n- No s! 3astan tanto las ,at!rias c$an"o corr!n co,o si es!b !stancan- Ha% .o,*r!s in"!t!r,ina*l!s &$! n!c!sitan "! aI!na 'r!,onici#n288 !n to"oQ % a !c!s no nac! tanto "! la '!r'l!Ii"a" !n !l I$icio+ '$!s lo ti!n!n '!rs'ica<+ c$anto "! la in!(icacia-287 In3!nioso s$!l! s!r !l "i(ic$ltar+ '!ro ,s lo !s !l .allar sali"a a 280 ci Vl; !n la ac!'ci#n "! O,!<&$ino+ r$in % "! *aIa con"ici#nP285 "!sa.$ciar la "!'!n"!ncia6 "!str$ir la "!'!n"!ncia &$! los otros ,$!stran .acia $no28> No s!r "!si3$al !ra !l tAt$lo "!l r!alc! =I "! El Discr!to28J Co,o %a s!)al# Ro,!ra Na arro+ !l a$tor si3$! !n !st! '$nto a SGn!ca
222
223 28E otros "! sA; "istintos "! sA ,is,os284 "!sl$,.ran"o; !n la ac!'ci#n "! O"!sl$,*rarP co,o O"!Iar a $no "$"oso+ inci!rto % con($soP 288 'r!r' on]n#n; O,oci#n ant!rior &$! inclina a al3Kn 287 ,!(icacia !(!cto $ o'!raci#nP 9A$ts-:
223
224
224
225
225
226 010- "! in3!nio !n noticias % "! 3!nio !n 3$stos; .o,*r! con !l in3!nio "! la "i !rsi"a" "! conoci,i!ntos % con !l 3!nio 'ara sa*!r ca'tar la ari!"a" "! los 3$stos015- *aiAos; *anco "! ar!na o 'asaI! '!li3roso !n !l &$! s$!l! .a*!r ,$c.a ar!na % 'oca a3na01>- 3!nial; "onoso+ al!3r!+ si,'tico-
226
227
227
228 020- "!r!c.o; !l !&$A oco l! '!r,it! I$3ar con !l conc!'to "! conoci,i!nto I$rA"ico % con !l "! Or!ctit$"P+ contrario al 'ost!rior Ot$!rtoP025- !s&$il,ar; Oco3!r % sacar (r$to "! las .aci!n"as+ .!r!"a"!s % otros *i!n!sP 9A$ts-:-
228
229 024- !c.ar la ca'a al toro; OA !nt$rar a '!r"!r la .aci!n"a 'or sal ar la i"aP 9Co arr$*ias+ T!soro:028- EJ2 tAt$lo % t!,a "! !st! a(oris,o coinci"! con !l "!l r!alc! @I "! El Discr!to-
229
230
no BALTASAR GRACIAN
'!r(!cci#n % la t!,'lan<a !n la ost!ntaci#n- C$anto ,s l$c! $na antorc.a+ s! cons$,! ,s % "$ra ,!nos- Escas!c!s "! a'ari!ncia s! 'r!,ian con lo3ros "! !sti,aci#n8E- Pr! !nir las ,alas oc!s- Ti!n! !l $l3o ,$c.as ca*!<as % asA ,$c.os oIos 'ara la ,alicia % ,$c.as l!n3$as 'ara !l "!scrG"ito- Acont!c! corr!r !n Gl al3$na ,ala o< &$! "!s"ora !l ,a%or crG"ito+ % si ll!3ara a s!r a'o"o $l3ar+ aca*ar con la r!'$taci#nQ "s!l! 'i! co,Kn,!nt! con al3Kn so*r!sali!nt! "!sair!+ con ri"Ac$los "!(!ctos+ &$! son 'la$si*l! ,at!ria a s$s .a*lillasQ si *i!n .a% "!s"oros !c.a"i<os "! la !,$laci#n !s'!cial a la ,alicia co,Kn+ &$! .a% *ocas "! la ,al! ol!ncia+ % arr$,an ,s 'r!sto $na 3ran (a,a con $n c.ist! &$! con $n "!scara,i!nto- Es ,$% (cil "! co*rar la sini!stra (a,a+ 'or&$! lo ,alo !s ,$% cr!A*l! % c$!sta ,$c.o "! *orrars!- EBc$s!+ '$!s+ !l ar#n c$!r"o !stos "!sair!s+ contrastan"o con s$ at!nci#n la $l3ar insol!ncia+ &$! !s ,s (cil !l 'r! !nir &$! !l r!,!"iar84- C$lt$ra % ali)o-[221 Nac! *r*aro !l .o,*r!Q r!"A,!s! "! *!stia+ c$lti n"os!- Hac! '!rsonas la c$lt$ra+ % ,s c$anto ,a%orEn (! "! !lla '$"o Gr!cia lla,ar *r*aro a to"o !l r!stant! $ni !rso- Es ,$% tosca la i3norancia- No .a% cosa &$! ,s c$lti ! &$! !l sa*!r- P!ro a$n la ,is,a sa*i"$rAa ($! 3ros!ra+ si "!sali)a"a- No s#lo .a "! s!r ali)a"o !l !nt!n"!r+ ta,*iGn !l &$!r!r+ % ,s !l con !rsarHllans! .o,*r!s nat$ral,!nt! ali)a"os "! 3ala int!rior % !Bt!rior+ % !n conc!'tos % 'ala*ras+ !n los arr!os "!l c$!r'o+ &$! son co,o la cort!<a+ % !n las 'r!n"as "!l al,a+ &$! son !l (r$to- Otros .a%+ al contrario+ tan 3ros!ros+ &$! to"as s$s cosas % tal !< !,in!ncias+ las "!sl$ci!ron con s$ intol!ra*l! *r*aro "!sas!o88- S!a !l trato 'or ,a%or+001 'roc$ran"o la s$*li,i"a" !n Gl- El ar#n 3ran"! no "!*! s!r ,!n$"o !n s$ 'roc!"!r- N$nca s! .a "! in"i i"$ar 002 ,$c.o !n las cosas+ % ,!nos !n las "! 'oco 3$sto+ 'or&$! a$n&$! !s !ntaIa notarlo to"o al "!sc$i"o+ no lo !s &$!r!rlo a !ri3$ar to"o "! 'ro'#sito- Has! "! 'roc!"!r "! or"inario con $na .i"al3a 3!n!rali"a"+ ra,o "! 3alant!rAa- Es 3ran 'art! "!l r!3ir !l "is,$larQ .as! "! "ar 'asa"a a las ,s "! las cosas !ntr! (a,iliar!s+ !ntr! a,i3os % ,s !ntr! !n!,i3os- To"a ni,i!"a" !s !n(a"osa+ % !n la con"ici#n+ '!sa"a- El ir % !nir a $n "is3$s6 027- El tAt$lo 'roc!"! "!l r!alc! @=III "! El Discr!to001- 'or,cc%or- !l! a"o002
230
231
to !s !s'!ci! "! ,anAa- Y+ co,Kn,!nt!+ tal s!r !l ,o"o "! 'ortars! ca"a $no c$al ($!r! s$ cora<#n %Ss$ ca'aci"a"87- Co,'r!nsi#n "! sA- En !l 3!nio+ !n !l in3!nio+ !n "ict,!n!s+ !n a(!ctos- No '$!"! $no s!r s!)or "! sA si 'ri,!ro no s! co,'r!n"!-000 Ha% !s'!Ios "!l rostro+ no los .a% "!l ni,o; sGalo la "iscr!ta r!(l!Bi#n so*r! sA- Y c$an"o s! ol i"ar! "! s$ i,a3!n !Bt!rior+ cons!r ! la int!rior 'ara !n,!n"arla+ 'ara ,!Iorarla- Cono<ca las ($!r<as "! s$ cor"$ra % s$til!<a 'ara !l !,'r!n"!rQ tant!! la irasci*l! 'ara !l !,'!)ars!Q t!n3a ,!"i"o s$ (on"o % '!na"o s$ ca$"al 'ara to"o71- Art! 'ara i ir ,$c.o; i ir *i!n- Dos cosas aca*an 'r!sto con la i"a; la n!c!"a" o la r$in"a"- P!r"iGronla $nos 'or no sa*!rla 3$ar"ar+ % otros 'or no &$!r!r- AsA co,o la irt$" !s 'r!,io "! sA ,is,a+ asA !l icio !s casti3o "! sA ,is,o; &$i!n i ! a'ri!sa !n !l icio+ aca*a 'r!sto "! "os ,an!rasQ005 &$i!n i ! a'ri!sa !n la irt$"+ n$nca ,$!r!- Co,$nAcas! la !nt!r!<a "!l ni,o al c$!r'o+ % no s#lo s! ti!n! 'or lar3a i"a *$!na !n la int!nsi#n+ sino !n la ,is,a !Bt!nsi#n72- O*rar si!,'r! sin !scrK'$los00> "! i,'r$"!ncia- La sos'!c.a "! "!saci!rto !n !l &$! !I!c$ta !s ! i"!ncia %a !n !l &$! ,ira+ % ,s si ($!r! G,$lo- Si %a al calor "! la 'asi#n !scr$'$l!a !l "icta,!n+ con"!nar "!s'$Gs "!sa'asiona"o a n!c!"a" "!clara"a- Son '!li3rosas las accion!s !n "$"a "! 'r$"!ncia; ,s s!3$ra s!rAa la o,isi#n- No a",it! 'ro*a*ili"a"!s la cor"$ra+ si!,'r! ca,ina al ,!"io"Aa "! la l$< "! la ra<#n- ^C#,o '$!"! salir *i!n $na !,'r!sa+ &$!+ a$n conc!*i"a+ la !st %a con"!nan"o !l r!c!lof Y si la r!sol$ci#n ,s 3ra"$a"a con !l n!,in! "iscr!'ant! 00J int!rior s$!l! salir in(!li<,!nt!+ ^&$G a3$ar"a la &$! co,!n<# tit$*!an"o !n la ra<#n % ,al a3ora"a "!l "icta,!nf 70- S!so trasc!n"!ntal; "i3o !n to"o- Es la 'ri,!ra % s$,a r!3la "!l o*rar % "!l .a*lar+ ,s !ncar3a"a c$anto ,a%or!s % ,s altos los !,'l!os- Ms al! $n 3rano "! cor"$ra &$! arro*as "! s$til!<a- Es $n ca,inar a lo s!3$ro+ a$n&$! no tan a lo 'la$si*l!+ si *i!n la r!'$taci#n "! c$!r6 000- R!cr!a !l "ic.o atri*$i"o a F$ir#n "! Ocon#c!t! a ti ,is,oP005- "! "os ,an!ras; 'or s$s lA,it!s t!,'oral!s % 'or los icios &$! i,'i"!n trasc!n"!rla00>- !scrK'$lo; O"$"a &$! ti!n! "! al3$na cosa+ si !s asA o no !s asA+ la c$al tra! a $no in&$i!to % "!sasos!3a"oP 9A$ts-:00J- n!,in! "iscr!'ant!; la (#r,$la Osin "iscr!'anciasP !ra la &$! s! $tili<a*a 'ara no,*rar a los al$,nos a'ro*a"os-
231
232 440
BALTASAR GRACIAN
"o !s !l tri$n(o "! la (a,a- Bastar satis(ac!r a los c$!r"os c$%o oto !s la 'i!"ra "! to&$! a los aci!rtos75- Ho,*r! $ni !rsal- Co,'$!sto "! to"a '!r(!cci#n+ al! 'or ,$c.os- Hac! (!licAsi,o !l i ir+ co,$nican"o !sta (r$ici#n a la (a,iliari"a"- La ari!"a" con '!r(!cci#n !s !ntr!t!ni,i!nto "! la i"a- Gran art! "! la "! sa*!r lo3rar to"o lo *$!no+ % '$!s l! .i<o la nat$ral!<a al .o,*r! $n co,'!n"io "! to"o lo nat$ral 'or s$ !,in!ncia+ .3al! !l art! $n $ni !rso 'or !I!rcicio % c$lt$ra "!l 3$sto % "!l !nt!n"i,i!nto7>- Inco,'r!nsi*ili"a" "! ca$"al EBc$s! !l ar#n at!nto son"arl! !l (on"o+ %a al sa*!r+ %a al al!r+ si &$i!r! &$! l! !n!r!n to"os; '!r,Atas! al conoci,i!nto+ no a la co,'r!nsi#nNa"i! l! a !ri3R! los tGr,inos "! la ca'aci"a"+ 'or !l '!li3ro ! i"!nt! "!l "!s!n3a)o- N$nca "G l$3ar a &$! al3$no l! alcanc! to"o; ,a%or!s a(!ctos "! !n!raci#n ca$sa la o'ini#n % "$"a "! a"on"! ll!3a !l ca$"al "! ca"a $no &$! la ! i"!ncia "! Gl+ 'or 3ran"! &$! ($!r!7J- Sa*!r !ntr!t!n!r la !B'!ctaci#n; irla c!*an"o si!,'r!Q 'ro,!ta ,s lo ,$c.o+ % la ,!Ior acci#n s!a !n i"ar "! ,a%or!s-004 No s! .a "! !c.ar to"o !l r!sto al 'ri,!r lanc!; 3ran tr!ta !s sa*!rs! t!,'lar !n las ($!r<as+ !n !l sa*!r+ ! ir a"!lantan"o !l "!s!,'!)o7E- D! la 3ran sin"Gr!sis-00_ Es !l trono "! la ra<#n+ *as! "! la 'r$"!ncia+ &$! !n (! "! !lla c$!sta 'oco !l ac!rtar- Es s$!rt! "!l ci!lo % la ,s "!s!a"a 'or 'ri,!ra % 'or ,!Ior; la 'ri,!ra 'i!<a "!l arnGs+ con tal $r3!ncia+ &$! nin3$na otra &$! l! (alt! a $n .o,*r! l! "!no,ina (altoQ n#tas! ,s s$ ,!nos- To"as las accion!s "! la i"a "!'!n"!n "! s$ in(l$!ncia+ % to"as solicitan s$ cali(icaci#n+ &$! to"o .a "! s!r con "!s!o- Consist! !n $na connat$ral 'ro'!nsi#n a to"o lo ,s con(or,! a la ra<#n+ casn"os! si!,'r! con lo ,s ac!rta"o74- Cons!3$ir % cons!r ar la r!'$taci#n- Es !l $s$(r$cto "! la (a,a- C$!sta ,$c.o+ 'or&$! nac! "! las !,in!ncias+ &$! son tan raras c$anto co,$n!s las ,!"ianAas- Cons!3$i"a+ s! cons!r a con (acili"a"- O*li3a ,$c.o % o*ra ,s- Es !s'!ci! "! ,aI!sta" c$an"o ll!3a a s!r !n!raci#n+ 'or la s$*li,i"a" "! s$ ca$sa % "! s$ !s(!raQ '!ro la r!'$taci#n s$stancial !s la &$! ali# si!,'r!00E- TAt$lo % t!,a coinci"!n con los "!l 'ri,or I "! El HGro! 004- !nin"iar "! ,a%or!s; incitar+ s$3!rir otras ,a%or!s008- La a'olo3Aa "!l O*$!n I$icioP+ "! la 'r$"!ncia+ !s la ,s r!'!ti"a !n !l Orc$lo
232
233
78- Ci(rar la ol$nta"-005 Son las 'asion!s los 'ortillos "!l ni,o- El ,s 'rctico sa*!r consist![!n "isi,$larQ ll! a ri!s3o "! '!r"!r !l &$! I$!3a a I$!3o "!sc$*i!rto- corn'ita la "!t!nci#n "!l r!cata"o con la at!nci#n "!l a" !rti"o; a linc!s "!l "isc$rso+ Ii*ias "! int!riori"a"- No s! l!s s!'a !l 3$sto+ 'or&$! no s! l!s 'r! !n3a $nos 'ara la contra"icci#n+ otros 'ara la lisonIa77- R!ali"a" % a'ari!ncia- Las cosas no 'asan 'or lo &$! son+ sino 'or lo &$! 'ar!c!nQ051 son raros los &$! ,iran 'or "!ntro+ % ,$c.os los &$! s! 'a3an "! lo a'ar!nt!- No *asta t!n!r ra<#n con cara "! ,alicia211- =ar#n "!s!n3a)a"o- Cristiano sa*io+ cort!sano (il#so(o- Mas no 'ar!c!rloQ ,!nos a(!ctarlo- Est "!sacr!"ita"o !l (iloso(ar+ a$n&$! !s !I!rcicio ,a%or "! los sa*ios- =i ! "!sa$tori<a"a la ci!ncia "! los c$!r"os- Intro"KIola SGn!ca !n Ro,aQ cons!r #s! al3Kn ti!,'o cort!sanaQ %a !s t!ni"a 'or i,'!rtin!ncia- P!ro si!,'r! !l "!s!n3a)o ($! 'asto "! la 'r$"!ncia+ "!licias "! la !nt!r!<a212- La ,ita" "!l ,$n"o s! !st ri!n"o "! la otra ,ita"+ con n!c!"a" "! to"os- O to"o !s *$!no+ a to"o !s ,alo+ s!3Kn otosQ lo &$! Gst! si3$!+ !l otro '!rsi3$!- Ins$(ri*l! n!cio !l &$! &$i!r! r!3$lar to"o o*I!to 'or s$ conc!'to- No "!'!n"!n las '!r(!ccion!s "! $n solo a3ra"o; tantos son los 3$stos co,o los rostros+ % tan arios- No .a% "!(!cto sin a(!cto+ ni s! .a "! "!scon(iar 'or&$! no a3ra"!n las cosas a al3$nos+ &$! no (altarn otros &$! las a'r!ci!n+ ni a$n !l a'la$so "! Gstos l! s!a ,at!ria al "!s an!ci,i!nto+ &$! otros lo con"!narn- La nor,a "! la !r"a"!ra satis(acci#n !s la a'ro*aci#n "! los aron!s "! r!'$taci#n % &$! ti!n!n oto !n a&$!l or"!n "! cosas- No s! i ! "! $n oto solo+ ni "! $n $so+ ni "! $n si3lo-052 210- Est#,a3o 'ara 3ran"!s *oca"os "! la (ort$na-0 En !l c$!r'o "! la 'r$"!ncia no !s la 'art! ,!nos i,'ortant! $n 3ran *$c.!+ &$! "! 3ran"!s 'art!s s! co,'on! $na ca'aci"a"- No s! !,*ara<a con las *$!nas "ic.as &$i!n ,!r!c! otras ,a%or!sQ lo &$! !s a.ito 055 !n $nos !s .a,*r! !n otros- Ha% ,$c.os &$! s! l!s 3asta c$al&$i!r ,$% i,'ortant! ,anIar 'or la cort!"a" "! s$ nat$ral+ no acos6 007- TAt$lo % t!,a coinci"!n con los "!l 'ri,or II "! El HGro!+ 051- La (ras! 'roc!"!+ con !l ,is,o s!nti"o+ "!l r!alc! @III "! El Discr!to052- En El Critic#n+ I+ Gracin atri*$%! a P!rsio !sta (ras!050- El a(oris,o !st to,a"o "! los D!tti "! Bot!ro+ li*ro !n !l &$! s! l! atri*$%! a C!li'! II055- a.ito; !,'ac.o-
233
234
234
235
0>2- En El Critic#n r!'it! (r!c$!nt!,!nt! la ,is,a i"!a0>0 .ac!r "!l .o,*r!+ O.ac!rP+ OI$nto con la 'artAc$la "! al! $nas !c!s (in3ir lo &$! si3ni(ican los no,*r!sP 9A$ts-:+ !s "!cir+ Oost!ntar "! .o,*r! '!r(!ctoP0>5 En !l a(oris,o 85+ c$an"o !lo3ia*a la n!c!si"a" "! al3Kn "!sli<+ r!cor"a*a+ si3$i!n"o a O i"io+ c#,o Horn!ro a$,!nta*a s$ alor con s$ t!n"!ncia a "or,itar0>>- Al!Ian"ro Ma3no a'ar!c! (r!c$!nt!,!nt! co,o 'ara"i3,a "!l .Gro! &$! s! 'r!ci'ita 'or s$ 'ro'ia a,*ici#n-
235
236
236
237 0J0- Co,o !l sol+ !l c$!r'o "!*! ! itar !B'on!rs! !n s$s ocasos0J5- I$*ila; r!tira-
237
238 r
238
239 La cort!sAa si!,'r! .a "! s!r ,s &$! ,!nos+ '!ro no i3$al+0J8 &$! "!3!n!rarAa !n inI$sticia; tiGA(Gs! 'or "!$"a !ntr! !n!,i3os+ 'ara &$! s! !a s$ alor- C$!sta 'oco % al! ,$c.oQ to"o .onra"or !s .onra"o- La 3alant!rAa % la .onra ti!n!n !sta !ntaIa+ &$! s! &$!"an+ a&$Glla !n &$i!n la $sa+ Gsta !n &$i!n la .ac!227- No .ac!rs! "! ,al &$!r!r- No s! .a "! 'ro ocar la a !rsi#n+ &$! a$n sin &$!r!rlo+ !lla s! a"!lanta- M$c.os .a% &$! a*orr!c!n "! *al"!+ sin sa*!r !l c#,o+ ni 'or &$G- Pr! i!n!0J7 la ,al! ol!ncia a la o*li3aci#n-0E1 Es ,s !(ica< % 'ronta 'ara !l "a)o la irasci*l!+0E2 &$! la conc$'isci*l! 'ara !l 'ro !c.o- A(!ctan al3$nos 'on!rs! ,al con to"os+ 'or !n(a"oso o 'or !n(a"a"o 3!nio- Y si $na !< s! a'o"!ra !l o"io+ !s+ co,o !l ,al conc!'to+ "i(ic$ltoso "! *orrar- A los .o,*r!s I$iciosos los t!,!n+ a los ,al"ici!nt!s a*orr!c!n+ a los 'r!s$,i"os as&$!an+ a los (is3on!s a*o,inan+ a los sin3$lar!s los "!Ian- M$!str!+ '$!s+ !sti,ar 'ara s!r !sti,a"oQ % !l &$! &$i!r! .ac!r casa .ac! caso-0E0 201- =i ir a lo 'rctico- Hasta !l sa*!r .a "! s!r al $so+ % "on"! no s! $sa+ !s 'r!ciso sa*!r .ac!r "!l i3norant!- MK"as! a ti!,'os0E5 !l "isc$rrir % !l 3$star; no s! .a "! "isc$rrir a lo i!Io+ % s! .a "! 3$star a lo ,o"!rno- El 3$sto "! las ca*!<as 0E> .ac! oto !n ca"a or"!n "! cosas- s! s! .a "! s!3$ir 'or !ntonc!s % a"!lantar a !,in!nciaQ aco,#"!s! !l c$!r"o a lo 'r!s!nt! a$n&$! l! 'ar!<ca ,!Ior lo 'asa"o+ asA !n los arr!os "!l al,a co,o "!l c$!r'o- S#lo !n la *on"a" no al! !sta r!3la "! i ir+ &$! si!,'r! s! .a "! 'racticar la irt$"D!scon#c!s! %a+ % 'ar!c! cosa "! otros ti!,'os !l "!cir !r"a"+ !l 3$ar"ar 'ala*ra+ % los aron!s *$!nos 'ar!c!n .!c.os al *$!n ti!,'o+ '!ro si!,'r! a,a"osQ "! s$!rt! &$!+ si al3$nos .a%+ no s! $san ni s! i,itan- MO. 3ran"! in(!lici"a" "!l si3lo n$!stro+ &$! s! t!n3a la irt$" 'or !Btra)a % la ,alicia 'or corri!nt!g =i a !l "iscr!to co,o '$!"a+ si no co,o &$!rrAaT!n3a 'or ,!Ior lo &$! l! conc!"i# la s$!rt!+ &$! lo &$! l! .a n!3a"o202- No .ac!r n!3ocio "!l no n!3ociof[_ AsA co,o al6 0J8- '!ro no i3$al; '!ro no i3$al con to"os0J7- 'r! i!n!; !n !l s!nti"o !ti,ol#3ico "! Os! a"!lantaP0E1- o*li3aci#n; ,Grito0E2- la irasci*l!; la actit$" irasci*l!0E0- .ac!r casa .ac! caso; I$!3o "! 'ala*ras 'ara s$*ra%ar &$! !l &$! O&$i!r! 'ros'!rarP O.ac! casoP "! !sta a" !rt!ncia0E5- a ti!,'os; "! ac$!r"o con los ti!,'os0E>- !l 3$sto "! las ca*!<as; !l 3$sto "o,inant!0EJ- n!3ocio; !n la ac!'ci#n &$! Co arr$*ias r!3istra co,o Ola oc$'aci#n "! cosa 'artic$lar &$! o*li3a al .o,*r! a 'on!r !n !lla al3$na solicit$"P-
239
240
240
241
282
n!st!r a Gl+ % no Gl al car3o; .onran $nos los '$!stos+ a otros .onran- No !s !ntaIa &$! l! .a3a *$!no !l &$! s$c!"i# ,alo+ 'or&$! !so no !s s!r "!s!a"o a*sol$ta,!nt!+ sino s!r !l otro a*orr!ci"o20J- No s!r li*ro !r"!-_ S!)al "! t!n!r 3asta"a la (a,a 'ro'ia !s c$i"ar "! la in(a,ia aI!naF$!rrAan al3$nos con las ,anc.as "! los otros "isi,$lar+ si no la ar+ las s$%asQ o s! cons$!lan+ &$! !s !l cons$!lo "! los n!cios- H$Gl!l!s ,al la *oca a Gstos+ &$! son los al*a)ar!s 0n "! las in,$n"icias ci il!s-040 En !stas ,at!rias+ !l &$! ,s !scar*a+ ,s s! !nlo"aQ 'ocos s! !sca'an "! al3Kn ac.a&$! ori3inal+ o al "!r!c.o o al tra Gs- No son conoci"as las (altas !n los 'oco conoci"os- H$%a !l at!nto "! s!r r!3istro "! in(a,ias+ &$! !s s!r $n a*orr!ci"o 'a"r#n+ % a$n&$! i o+ "!sal,a"o20E- No !s n!cio !l &$! .ac! la n!c!"a"+ sino !l &$!+ .!c.a+ no la sa*! !nc$*rir-[02V Hans! "! s!llar los a(!ctos+ c$anto ,s los "!(!ctos- To"os los .o,*r!s %!rran+ '!ro con !sta "i(!r!ncia; &$! los sa3ac!s "!s,i!nt!n las .!c.as % los n!cios ,i!nt!n 04> las 'or .ac!rConsist! !l crG"ito !n !l r!cato ,s &$! !n !l .!c.o+ &$! si no !s $no casto s!a ca$to- Los "!sc$i"os "! los 3ran"!s .o,*r!s s! o*s!r an ,s+ co,o !cli's!s "! las l$,*r!ras ,a%or!sS!a !Bc!'ci#n "! la a,ista" !l no con(iarla los "!(!ctos+ ni a$n+ si s!r '$"i!s!+ a s$ ,is,a i"!nti"a"- P!ro '$G"!s! al!r a&$A "! a&$!lla otra r!3la "!l i ir+ &$! !s sa*!r ol i"ar204- El "!s'!Io !n to"o-[062S[ Es i"a "! las 'r!n"as+ ali!nto "!l "!cir+ al,a "!l .ac!r+ r!alc! "! los ,is,os r!alc!s- Las "!,s '!r(!ccion!s son ornato "! la nat$ral!<a+ '!ro !l "!s'!Io lo !s "! las ,is,as '!r(!ccion!sQ .asta !n !l "isc$rrir s! c!l!*ra- Ti!n! "! 'ri il!3io lo ,s+ "!*! al !st$"io lo ,!nos+ &$! a$n a la "isci'lina !s s$'!riorQ 'asa "! (acili"a" % a"!lntas! a *i<arrAa+ s$'on! "!s!,*ara<o % a)a"! '!r(!cci#n- Sin Gl+ to"a la *!ll!<a !s ,$!rta+ to"a 3racia+ "!s3racia- Es trasc!n"!ntal 04E al alor+ a la "iscr!ci#n+ a la 'r$"!ncia+ a la ,is,a ,aI!sta"- Es 'olAtico ataIo !n !l "!s'ac.o % $n c$lto salir "! to"o !,'!)o041- li*ro !r"!; li*ro !n !l &$! s! r!3istran las in(a,ias 042- al*n)ar!s6 "!sal!s047- ci il!s[ !n !st! caso+ O'l!*!%osP+ Or$in!sP045- La (ras! a'ar!c! ta,*iGn !n El HGro!+ n+ atri*$i"a+ s!3Kn los DmZ!tti "! Bot!ro+ al car"!nal Mar.ic([ 04>- ,i!nt!n6 $tili<a"o !n o'osici#n al O"!s,i!nt!nP "! la 'ri,!ra 'art! "! la (r(ls!-
04J- TAt$lo ! i"!ns coinci"!n con los "!l 'ri,or @TIT "! El HGro!
04E- !s trasc!n"!ntal6 trasci!n"!-
241
242 r
, BALTASAR GRACIAN
208- Alt!<a+ "! ni,o- Es "! los 'rinci'al!s r!&$isitos 'ara .Gro!+ 'or&$! in(la,a a to"o 3Gn!ro "! 3ran"!<a; r!al<a !l 3$sto+ !n3ran"!c! !l cora<#n+ r!,onta !l '!nsa,i!nto+ !nno*l!c! la con"ici#n % "is'on! la ,aI!sta"- Don"!&$i!ra &$! s! .alla "!sc$!lla+ % a$n tal !<+ "!s,!nti"a "! la !n i"ia "! la s$!rt!+ r! i!nta 'or ca,'!arQ !nsnc.as! !n la ol$nta"+ %a &$! !n la 'osi*ili"a" s! iol!nt!- R!con#c!la 'or ($!nt! la ,a3nani,i"a"+ la 3!n!rosi"a" % to"a .!roica 'r!n"a207- N$nca &$!Iars!- La &$!Ia si!,'r! tra! "!scrG"itoQ ,s sir ! "! !I!,'lar "! atr! i,i!nto a la 'asi#n &$! "! cons$!lo a la co,'asi#nQ a*r! !l 'aso a &$i!n la o%! 'ara lo ,is,o+ % !s la noticia "! a3ra io "!l 'ri,!ro "isc$l'a "!l s!3$n"o- Dan 'i! al3$nos con s$s &$!Ias "! las o(!nsion!s 0S 'asa"as a las !ni"!ras+ %+ 'r!t!n"i!n"o r!,!"io o cons$!lo+ solicitan la co,'lac!ncia+ % a$n !l "!s'r!cio- M!Ior 'olAtica !s c!l!*rar o*li3acion!s "! $nos 'ara &$! s!an !,'!)os "! otros+ % !l r!'!tir (a or!s "! los a$s!nt!s+ !s solicitarlos "! los 'r!s!nt!s; !s !n"!r crG"ito "! $nos a otros- Y !l ar#n at!nto n$nca '$*li&$! ni "!sair!s ni "!(!ctos; sA !sti,acion!s+ &$! sir !n 'ara t!n!r a,i3os % "! cont!n!r !n!,i3os251- Hac!r % .ac!r 'ar!c!r- Las cosas no 'asan 'or lo &$! son+ sino 'or lo &$! 'ar!c!n- =al!r % sa*!rlo ,ostrar+ !s al!r "os !c!s; lo &$! no s! ! !s co,o si no ($!s!- No ti!n! s$ !n!raci#n la ra<#n ,is,a "on"! no ti!n! cara "! tal- Son ,$c.os ,s los !n3a)a"os &$! los a" !rti"osQ 'r! al!c! !l !n3a)o % IK<3ans! las cosas 'or ($!raQ .a% cosas &$! son ,$% otras "! lo &$! 'ar!c!n- La *$!na !Bt!riori"a" !s la ,!Ior r!co,!n"aci#n "! la '!r(!cci#n int!rior252- Galant!rAa "! con"ici#n-0 Ti!n!n s$ *i<arrAa las al,as+ 3allar"Aa "!l !s'Arit$+ con c$%os 3alant!s actos &$!"a ,$% airoso $n cora<#n- No ca*! !n to"os+ 'or&$! s$'on! ,a3nani,i"a"Pri,!r as$nto s$%o !s .a*lar *i!n "!l !n!,i3o % o*rar ,!Ior- S$ ,a%or l$ci,i!nto li*ra !n los lanc!s "! la !n3an<aQ no s! los &$ita+ sino &$! s! los ,!Iora+ con irtiGn"ola+ c$an"o ,s !nc!"ora+ !n $na i,'!nsa"a 3!n!rosi"a"- Es 'olAtica ta,*iGn+ % a$n la 3ala "! la ra<#n "! Esta"o- N$nca a(!cta !nci,i!ntos+ 'or&$! na"a a(!cta+ % c$an"o los alcan<a !l ,!r!ci,i!nto los "isi,$la la in3!n$i"a"044- o(!nsion!s; o(!nsas048- R!s$,! !l r!alc! I= "! El Discr!to-
242
243 &$!"a l$3ar al ,o"o+ % 'ara ,a"$rar !l no+ &$! s!a ,s sa<ona"oQ % las ,s !c!s+ 'asa"o a&$!l 'ri,!r calor "!l "!s!o+ no s! si!nt! "!s'$Gs a san3r! (rAa !l "!sair! "!l n!3ar- A &$i!n 'i"! a'risa+ conc!"!r tar"!+ &$! !s tr!ta 'ara "!s,!ntir la at!nci#n255- Ant!s loco con to"os &$! c$!r"o a solas+051 "ic!n 'olAticos- F$! si to"os lo son+ con nin3$no '!r"!r+ % si !s sola la cor"$ra+ s!r t!ni"a 'or loc$ra; tanto i,'ortar s!3$ir la corri!nt!- Es !l ,a%or sa*!r+ a !c!s+ no sa*!r o a(!ctar no sa*!r- Has! "! i ir con otros+ % los i3norant!s son los ,s- Para i ir a solas .a "! t!n!r+ o ,$c.o "! Dios o to"o "! *!stiaMas %o ,o"!rarAa !l a(oris,o+ "ici!n"o; OAnt!s c$!r"o con los "!,s+ &$! loco a solas-P Al3$nos &$i!r!n s!r sin3$lar!s !n las &$i,!ras25>- Do*lar los r!&$isitos 0S2 "! la i"a- Es "o*lar !l i ir- No .a "! s!r Knica la "!'!n"!ncia+ ni s! .a "! !str!c.ar a $na cosa sola+ a$n&$! sin3$lar; to"o .a "! s!r "o*la"o+ % ,s las ca$sas "!l 'ro !c.o+ "!l (a or+ "!l 3$sto- Es trasc!n"!nt! la ,$ta*ili"a" "! la l$na+ tGr,ino "! la '!r,an!ncia+ % ,s las cosas &$! "!'!n"!n "! .$,ana ol$nta"+ &$! !s &$!*ra"i<a=al3a contra la (ra3ili"a" !l r!tGn+080 % s!a 3ran r!3la "!l art! "!l i ir "o*lar las circ$nstancias "!l *i!n % "! la co,o"i"a"- AsA co,o "o*l# la nat$ral!<a los ,i!,*ros ,s i,'ortant!s % ,s arri!s3a"os+ asA !l art! los "! la "!'!n"!ncia25J- No t!n3a !s'Arit$ "! contra"icci#nQ &$! !s car3ars! "! n!c!"a" % "! !n(a"o- ConI$rars! .a contra Gl la cor"$ra- Bi!n '$!"! s!r in3!nioso !l "i(ic$ltar !n to"o+ '!ro no s! !sca'a "! n!cio lo 'or(ia"o- Hac!n Gstos 3$!rrilla "! la "$lc! con !rsaci#n+ % asA son !n!,i3os+ ,s "! los (a,iliar!s &$! "! los &$! no l!s tratan- En !l ,s sa*roso *oca"o s! si!nt! ,s la !s'ina &$! s! atra i!sa+ % !slo la con6 047- r!cons!Io; co,o a'$nt# Ro,!ra Na arro+ !s cr!aci#n 3raciana+ !&$i al!nt! a O ol !r a '!nsar % r!'!nsar las cosasP081- El '!nsa,i!nto 'roc!"! "! Arist#t!l!s+ PolAtica+ I+ 02>082- r!&$isito; Ocon"ici#n &$! s! r!&$i!r! 'ara co,'l!,!nto o '!r(!cci#n "! $na cosaP 9A$ts-:080- r!tGn; 'r! !nci#n-
243
244
244
245 084 a\<o(r la ,ano; ,!ta(#rica,!nt! al! lo ,is,o &$! "!sa,'arar a al3$na '!rsona+ o O"!Iar "! at!n"!r a al3Kn n!3ocio o "!'!n"!ncia &$! s! .a*Aa !,'!<a"o a c$i"arP 9A$ts-t-
245
246
247
247
248 A c$an"o s! 'r!si!nt! la a !rsi#n- P!rt!n!c! !st! a iso a los "! s!3$n"a int!nci#n+ &$! to"os son "! la S&$inta s$til!<a2>J- No "!sc$*rir !l "!"o ,alo+ &$! to"o to'ar allA- No &$!Iars! "! Gl+ &$! si!,'r! ac$"! la ,alicia a"on"! l! "$!l! a la (la&$!<a- No s!r ir al 'icars! $no sino "! 'icar !l 3$sto al !ntr!t!ni,i!nto- =a *$scan"o la ,ala int!nci#n !l ac.a&$! "!l .ac!r saltar;07T arroIa arillas 'ara .allarl! !l s!nti,i!ntoQ .ar la 'r$!*a "! ,il ,o"os .asta ll!3ar al i o- N$nca !l at!nto s! "G 'or !nt!n"i"o ni "!sc$*ra s$ ,al+ o '!rsonal o .!r!"a"o+ &$! .asta la (ort$na s! "!l!ita a !c!s "! lasti,ar "on"! ,s .a "! "ol!r- Si!,'r! ,orti(ica !n lo i o- Por !sto no s! .a "! "!sc$*rir+ ni lo &$! ,orti(ica ni lo &$! i i(ica+ $no 'ara &$! s! aca*!+ otro 'ara &$! "$r!2>E- Mirar 'or "!ntro-075 Hllans! "! or"inario s!r ,$% otras las cosas "! lo &$! 'ar!cAan+ % la i3norancia &$! no 'as# "! la cort!<a s! con i!rt! !n "!s!n3a)o c$an"o s! '!n!tra al int!rior- La M!ntira !s si!,'r! la 'ri,!ra !n to"oQ arrastra n!cios 'or $l3ari"a" contin$a"aLa !r"a" si!,'r! ll!3a la Klti,a % tar"!+ coI!an"o con !l Ti!,'oQ r!sGr anl! los c$!r"os la otra ,ita" "! la 'ot!ncia &$! sa*ia,!nt! "$'lic# la co,Kn ,a"r!- Es !l En3a)o ,$% s$'!r(icial+ % to'an l$!3o con Gl los &$! lo son- El Aci!rto i ! r!tira"o a s$ int!rior+ 'ara s!r ,s !sti,a"o "! s$s sa*ios % "iscr!tos2>4- No s!r inacc!si*l!- Nin3$no .a% tan '!r(!cto &$! al3$na !< no n!c!sit! "! a" !rt!nciaEs irr!,!"ia*l! "! n!cio !l &$! no !sc$c.a- El ,s !B!nto 077 .a "a "ar l$3ar al a,i3a*l! a isoQ ni la so*!ranAa .a "! !Bcl$ir la "ocili"a"- Ha% .o,*r!s irr!,!"ia*l!s 'or inacc!si*l!s+ &$! s! "!s'!)an 'or&$! na"i! osa ll!3ar a "!t!n!rlos- El ,s !nt!ro .a "! t!n!r $na '$!rta a*i!rta a la a,ista"+ % s!r la "!l socorroQ .a "! t!n!r l$3ar $n a,i3o 'ara 'o"!r con "!s!,*ara<o a isarl! % a$n casti3arl!Q la satis(acci#n l! .a "! 'on!r !n !sta a$tori"a"+ % !l 3ran conc!'to "! s$ (i"!li"a" % 'r$"!ncia- No a to"os s! l!s .a "! (acilitar !l r!s'!to+ ni a$n !l crG"itoQ '!ro t!n3a !l r!tr!t! 51C2 "! s$ r!cato $n (i!l !s'!Io "! $n con(i"!nt! a &$i!n "!*a % !sti,! la corr!cci#n !n !l "!s!n3a)o2>8- T!n!r !l art! "! con !rsar+ !n &$! s! .ac! ,$!stra 074- saltar; O al! ta,*iGn ro,'!rs! iol!nta,!nt! al3$na cosa "! $na 'art! a otraP 9A$ts-:078- La i"!a %a a'ar!ci# !n !l r!alc! I "! El Discr!to077- !B!nto; !B!nto "! n!c!"a"511- r!tr!t!; l$3ar a'arta"o-
248
249
249
250 ,$c.os "Aas- La ,a%or 'ro i"!ncia !s t!n!r .oras _"! !llaQ 'ara 'r! !ni"os no .a% acasos+ ni 'ara a'!rci*i"os a'ri!tos- No s! .a "! a3$ar"ar !l "isc$rso 'ara !l a.o3o % .a "! ir "! ant!,anoQ 'r! !n3a con la ,a"$r!< "!l r!cons!Io !l '$nto ,s cr$"o- Es la al,o.a"a si*ila ,$"a+51> % !l "or,ir so*r! los '$ntos 51J al! ,s &$! !l "!s !lars! "!*aIo "! !llos-51E Al3$nos o*ran % "!s'$Gs 'i!nsanQ a&$!llo ,s !s *$scar !Bc$sas &$! cons!c$!nciasQ otros+ ni ant!s ni "!s'$Gs- To"a la i"a .a "! s!r '!nsar 'ara ac!rtar !l r$,*o- El r!cons!Io % 'ro i"!ncia "an ar*itrio "! i ir antici'a"o2J0- N$nca aco,'a)ars! con &$i!n l! '$!"a "!sl$cir; tanto 'or ,s+ c$anto 'or ,!nos- Lo &$! !Bc!"! !n '!r(!cci#n !Bc!"! !n !sti,aci#n- Har !l otro 'ri,!r 'a'!l si!,'r!+ % Gl !l s!3$n"oQ % si l! alcan<as! al3o "! a'r!cio+ s!rn las so*ras "! a&$Gl- Ca,'!a la l$na+ ,i!ntras $na !ntr! las !str!llas+ '!ro+ !n sali!n"o !l sol+ o no 'ar!c! o "!sa'ar!c!- N$nca s! arri,! a &$i!n l! !cli's!+ sino a &$i!n l! r!alc!- D! !sta s$!rt! '$"o 'ar!c!r .!r,osa la "iscr!ta C*$la "! Marcial+514 % l$ci# !ntr! la (!al"a" o !l "!sali)o "! s$s "onc!llas- Ta,'oco .a "! '!li3rar "! ,al "! la"o+518 ni .onrar a otros a costa "! s$ crG"ito- Para .ac!rs!+ a%a con los !,in!nt!sQ 'ara .!c.o+ !ntr! los ,!"ianos2J5- H$%a "! !ntrar a ll!nar 3ran"!s acAos- Y si s! !,'!)a+ s!a con s!3$ri"a" "!l !Bc!so- Es ,!n!st!r "o*lar !l alor 'ara i3$alar al "!l 'asa"o- AsA co,o !s ar"i" &$! !l &$! l! si3$! s!a tal &$! l! .a3a "!s!a"o+ asA !s s$til!<a &$! !l &$! aca*# no l! !cli's!- Es "i(ic$ltoso ll!nar $n 3ran acAo+ 'or&$! si,'r! lo 'asa"o 'ar!ci# ,!Ior+ % a$n la i3$al"a" no *astar+ 'or&$! !st !n 'os!si#n "! 'ri,!ro- Es+ '$!s+ n!c!sario a)a"ir 'r!n"as 'ara !c.ar a otro "! s$ 'os!si#n !n !l ,a%or conc!'to2J>- No s!r (cil ni !n cr!!r ni !n &$!r!r- Con#c!s! la ,a"$r!< !n la !s'!ra "! la cr!"$li"a"; !s ,$% or"inario !l ,!ntir+ s!a !Btraor"inario !l cr!!r- El &$! li3!ra,!nt! s! ,o i#+ .llas! "!s'$Gs corri"oQ '!ro no s! .a "! "ar a !nt!n"!r la "$"a "! la (! aI!na+ &$! 'asa "! "!scort!sAa a a3ra6 51>- si*ila ,$"a; cons!I!ra+ a"i ina &$! no "a oc!s51J- "or,ir so*r! los '$ntos; r!(l!Bionar so*r! los '$ntos o c!ntros "! int!rGs51E- "!*aIo "! !llos; so,!ti"o a !llos514- C*$la "! Marcial; s! r!(i!r! al !'i3ra,a 47+ =III+ &$! !n la A3$"!<a transcri*! !n la tra"$cci#n "! Man$!l Salinas; OTo"as t$s a,i3as son X las ,s i!Ias % ,s (!as X con !llas as % 'as!as; X %a s! sa*! t$ int!nci#n X 9---: C*$la *i!n !n3a)osa+ X !ntr! (!as s!r .!r,osa+ X % !ntr! i!Ias ni)a s!r-P 518- "!l ,al "! la"o; !l &$! '$!"!n co,$nicart! si as al la"o "! ,alas co,'a)Aas-
250
251
251
252
252
253
527- "! la !,$laci#n; !n la ac!'ci#n "! Olos !n i"iosos &$! to"i ,$r,$ran % !c.an a ,ala 'art!+ !s !n ri3or $na ,ali3na !n i"ia Z (A$ts-:501- s$s'!n"i#; !s $n latinis,o+ 'or O"!t!n!r al3$na cosa !n altoZ- co,o !l a.orca"o+ o< &$! l! '!r,it! co,*inar Os$s'!nsi#nP con O!-6 '!ctaci#nP502- "!s3racia; !n !l s!nti"o !ti,ol#3ico "! O'!r"!r la 3raciaPin(!li< al &$! .$%!ron a%!r 'or a(ort$na"oQ ar3$%! tal !< no*l!<a "!l nat$ral 500 '!ro no sa3aci"a"-
253
254 2E>- Ec.ar al air!505 al3$nas cosas- Para !Ba,inar la ac!'taci#n+ $n !r c#,o s! r!ci*!n+ % ,s las sos'!c.osas "! aci!rto % "! a3ra"o+ as!3Kras! !l salir *i!n+ % &$!"a l$3ar o 'ara !l !,'!)o o 'ara !l r!tiro- TantGans! las ol$nta"!s "! !sta s$!rt!+ % sa*! !l at!nto "#n"! ti!n! los 'i!s; 'r! !nci#n ,Bi,a "!l '!"ir+ "!l &$!r!r % "!l 3o*!rnar2EJ- Hac!r *$!na 3$!rra-[_0_ P$G"!nl! o*li3ar al c$!r"o a .ac!rla+ '!ro no ,alaQ ca"a $no .a "! o*rar co,o &$i!n !s+ no co,o l! o*li3an- Es 'la$si*l! la 3alant!rAa !n la !,$laci#nQ .as! "! '!l!ar no s#lo 'ara !nc!r !n !l 'o"!r+ sino !n !l ,o"o- =!nc!r a lo r$in no !s 3loria+ sino r!n"i,i!nto- Si!,'r! ($! s$'!riori"a" la 3!n!rosi"a"- El .o,*r! "! *i!n n$nca s! al! "! ar,as !"a"as+ % son las "! la a,ista" aca*a"a 'ara !l o"io co,!n<a"o+ &$! no s! .a "! al!r "! la con(ian<a 'ara la !n3an<aQ to"o lo &$! .$!l! a traici#n in(iciona50J !l *$!n no,*r!- En '!rsonaI!s o*li3a"os s! !Btra)a ,s c$al&$i!r to,o "! *aI!<aQ .an "! "istar ,$c.o la no*l!<a "! la il!<a- Pr!cA!s! "! &$! si la 3alant!rAa+ la 3!n!rosi"a" % la (i"!li"a" s! '!r"i!s!n !n !l ,$n"o+ s! .a*Aan "! *$scar !n s$ '!c.o-50E 2EE- Di(!r!nciar !l .o,*r! "! 'ala*ras "!l "! o*ras- Es Knica 'r!cisi#n+ asA co,o la "!l a,i3o+ "! la '!rsona o "!l !,'l!o+ &$! son ,$% "i(!r!nt!s- Malo !s no t!ni!n"o 'ala*ra *$!na+ no t!n!r o*ra ,alaQ '!or+ no t!ni!n"o 'ala*ra ,ala+ no t!n!r o*ra *$!na- Ya no s! co,! "! 'ala*ras+ &$! son i!nto+ ni s! i ! "! cort!sAas+ &$! !s $n cortGs !n3a)o ; ca<ar las a !s con l$< 50r !s !l !r"a"!ro !ncan"ilar-508 Los "!s an!ci"os s! 'a3an "!l i!ntoQ las 'ala*ras .an "! s!r 'r!n"as "! las o*ras+ % asA .an "! t!n!r !l alor- Los r*ol!s &$! no "an (r$to+ sino .oIas+ no s$!l!n t!n!r cora<#n; con i!n! conoc!rlos+ $nos 'ara 'ro !c.o+ otros 'ara so,*ra500- ar3$%! tal !a no*l!<a "!l nat$ral; "a 'r$!*as "! la no*l!<a "! s$ talant!505- !c.ar al air!; s!3Kn Ro,!ra Na arro+ !n la ac!'ci#n "! Ocorr!r la o<+ "i $l3ar an#ni,a,!nt!P50>- .ac!r *$!na 3$!rra; o'on!rs! a otro con !(icacia50J- in(iciona; ,anc.a50E- !n A3$"!<a+ @@@+ Gracin atri*$%! a Crancisco I !l "ic.o OF$! si la (!lici"a" s! 'i!r"!+ s! *$s&$! !n !l '!c.o "! $n r!%P504- con l$s; s!3Kn Ro,!ra Na arro+ Ocon !s'!I$!loP508- !ncan"ilar; O,!ta(#rica,!nt! al! "!sl$,.rar con (alsas a'ari!ncias+ con($n"i!n"o !l conoci,i!ntoP 9A$tsD-
254
255
255
256 los al!"or!s+ ni ,s 'r!ciosa .a% &$! !l (a or; .ac! % "!s.ac! !n !l ,$n"o+ .asta "ar in3!nio o &$itarlo; a los sa*ios+ lo &$! l!s (a or!ci!ron nat$ral!<a % (a,a+ l!s !n i"i# la (ort$na- Ms !s sa*!r cons!r ar las '!rsonas+ % t!n!rlas+ &$! los .a*!r!s240- No !,'!)ars!555 con &$i!n no ti!n! &$G '!r"!r- Es r!)ir con "!si3$al"a"- Entra !l otro con "!s!,*ara<o 'or&$! tra! .asta la !r3R!n<a '!r"i"aQ r!,at# con to"o+ no ti!n! ,s &$G '!r"!r+ % asA s! arroIa a to"a i,'!rtin!ncia- N$nca s! .a "! !B'on!r a tan cr$!l ri!s3o la in!sti,a*l! r!'$taci#nQ cost# ,$c.os a)os "! 3anar+ % i!n! a '!r"!rs! !n $n '$nto "! $n '$ntillo-55> Y!la $n "!sair! ,$c.o l$ci"o s$"or- Al .o,*r! "! o*li3acion!s nc!l! r!'arar !l t!n!r ,$c.o &$! '!r"!rQ ,iran"o 'or s$ crG"ito+ ,ira 'or !l contrario+ %+ co,o s! !,'!)a con at!nci#n+ 'roc!"! con tal "!t!nci#n+ &$! "a ti!,'o a la 'r$"!ncia 'ara r!tirars! con ti!,'o % 'on!r !n co*ro !l crG"ito- Ni con !l !nci,i!nto 55J s! ll!3ar a 3anar lo &$! s! '!r"i# %a con !l !B'on!rs! a '!r"!r245- No s!r "! i"rio !n !l trato+ % ,!nos !n a,ista"- F$i!*ran al3$nos con 3ran (acili"a"+ "!sc$*ri!n"o la 'oca consist!nciaQ llGnans! a sA ,is,os "! o(!nsi#n+ a los "!,s "! !n(a"oM$!stran t!n!r la con"ici#n ,s ni)a &$! las "! los oIos+ '$!s no '!r,it! s!r toca"a ni "! *$rlas+ ni "! !rasQ o(Gn"!nla las ,otas+ &$! no son ,!n!st!r %a notas-55E Han "! ir con 3ran"! ti!nto los &$! los tratan+ at!n"i!n"o si!,'r! a s$s "!lica"!<asQ 3$r"anl! ios air!s+ 'or&$! !l ,s l! ! "!sair! l!s "!sa<ona- Son Gstos or"inaria,!nt! ,$% s$%os+ !scla os "! s$ 3$sto+ &$! 'or Gl atr!'!llarn con to"o+ i"#latras "! s$ .onrilla- La con"ici#n "!l a,ant! ti!6 550- sa3ra"a ncora; Ola ,$% anti3$a lla,aron los anti3$os sacra ancora+ 'or s!r !l 'ostr!r r!,!"io !n la t!,'!sta"P 9Co arr$*ias+ T!soro:- Es $na i,a3!n arrai3a"a !n la !,*l!,tica- Alciato l! "!"ic# !l !,*l!,a C@LDII; OTo"as las !c!s &$! !l i!nto A$ri'so al !s'antoso ,ar ,$! ! 3ran 3$!rra+ X socorr! al na !3ant! !l 'ia"oso "!l(An X cla an"o !l ncora !n la ti!rra-P 555- !,'!)ars!; arri!s3ars!55>- $n '$nto "! $n '$ntillo; I$!3a con O'$ntoP+ co,o O,o,!ntoP % O'$ntilloP+ 'or Oni,i!"a"P; O!n $n ,o,!nto 'or $na ni,i!"a"P55J- !l !nci,i!nto; la ictoria55E- ,otas--- notas; la 'arono,asia alt!rna O'!&$!)as 'art!sP ! Oin(a,iasP-
256
257
558 En El Critic#n+ r!'!tir la ,is,a a" !rt!ncia+ Ono s!rAa !so i ir sino "!s'!)ars!P 557- 'ostillon!s6 'l$ral "! O,o<o &$! a a ca*allo "!lant! "! ios &$! corr!n la 'osta+ 'ara 3$iarlos % !ns!)arlos !l ca,inoP 9Co arr$*ias+ T!soro: 5>1
s! 'a3a s! 'r!oc$'a
5>2- conci*!n "! &$i,!ra % 'ar!n !,*!l!cos (orIan s$!)os % 'ar!n !n3a)os
257
258
ociosos+ 'or&$! na"i! los cons$lta- No "is,in$%! la 3ran"!<a , contra"ic! la ca'aci"a" !l acons!Iars!Q ant!s+ !l acons!Iars! *i!n la acr!"ita- D!*ata !n la ra<#n 'ara &$! no l! co,*ata la "!s"ic.a244- EBc$sar llan!<as !n !l trato- Ni s! .an "! $sar+ ni s! .an "! '!r,itir- El &$! s! allana 'i!r"! l$!3o la s$'!riori"a" &$! l! "a*a s$ !nt!r!<a+ % tras !lla la !sti,aci#n- Los astros+ no ro<n"os! con nosotros+ s! cons!r an con s$ !s'l!n"orQ la "i ini"a" solicita "!coroQ to"a .$,ani"a" 5>0 (acilita !l "!s'r!cio- Las cosas .$,anas c$anto s! ti!n!n ,s+ s! ti!n!n !n ,!nos+ 'or&$! con la co,$nicaci#n s! co,$nican las i,'!r(!ccion!s &$! s! !nc$*rAan con !l r!cato- Con na"i! !s con !ni!nt! !l allanars!Q no con los ,a%or!s+ 'or !l '!li3ro+ ni con los in(!rior!s+ 'or la in"!'!n"!nciaQ ,!nos con la illanAa+ &$! !s atr! i"a+ 'or lo n!cio+ %+ no r!conoci!n"o !l (a or &$! s! l! .ac!+ 'r!s$,! o*li3aci#n-5>[2 La (acili"a" !s ra,o "! $l3ari"a"248- Cr!!r al cora<#n % ,s c$an"o !s "! 'r$!*a- N$nca l! "!s,i!nta+ &$! s$!l! s!r 'ron#stico "! lo &$! ,s i,'ortaQ orc$lo cas!ro- P!r!ci!ron ,$c.os "! lo &$! s! t!,Aan+ ,as+ ^"! &$G sir i# !l t!,!rlo sin !l r!,!"iarlo[ Ti!n!n al3$nos ,$% l!al !l cora<#n+ !ntaIa "!l s$'!rior nat$ral+ &$! si!,'r! los 'r! i!n! % toca a in(!lici"a" 'ara !l r!,!"io- No !s cor"$ra salir a r!ci*ir los ,al!s+ '!ro sA !l salirl!s al !nc$!ntro 'ara !nc!rlos247- La r!t!nti a !s !l s!llo "! la ca'aci"a"- P!c.o sin s!cr!to !s carta a*i!rta- Don"! .a% (on"o+ !stn los s!cr!tos 'ro($n"os+ &$! .a% 3ran"!s !s'acios % !ns!na"as "on"! s! .$n"!n las cosas "! ,onta- Proc!"! "! $n 3ran s!)orAo "! sA+ % !l !nc!rs! !n !sto !s !l !r"a"!ro tri$n(ar- A tantos 'a3an '!c.o [g>> a c$antos s! "!sc$*r!- En la t!,'lan<a int!rior consist! la sal$" "! la 'r$"!ncia- Los ri!s3os "! la r!t!nti a MJ son la aI!na t!ntati a+[J>E !l contra"!cir 'ara torc!r+ !l tirar arillas 'ara .ac!r saltar asA !l at!nto ,s c!rra"o-5>4 Las cosas &$! s! .an "! .ac!r no s! .an "! "!cir+ % las &$! s! .an "! "!cir no s! .an "! .ac!r281- N$nca r!3irs! 'or lo &$! !l !n!,i3o .a*Aa "! .ac!r 5>0 .$,ani"a" contra'$!sto a O"i ini"a"P % co,o Otrato 3ros!ro o $l3arP
5>5 'r!s$,! o*li3aci#n cr!! &$! !s o*li3aci#n 5>> '!c.o Otri*$toP !l tri*$to &$! 'a3an al r!% los no .i"al3os+ % 'or !B t!nsi#n Ocontri*$ci#nP o
5>J r!t!nti a r!t!n!r+ c$i"ar los '!nsa,i!ntos "! $no 5>E t!ntati a int!nci#n
258
259
259
260 '!ro no s!a t!ni"o 'or 3ran ,a!stro "! c$,'li,i!ntos- Bi!n !s !r"a" &$! !l .o,*r! sin c!r!,onias n!c!sita "! !Bc!l!nt!s irt$"!s- Ni s! .a a(!ctar ni s! .a "! "!s'r!ciar la cort!sAa- No ,$!stra s!r 3ran"! !l &$! r!'ara !n '$ntillos28J- N$nca !B'on!r !l crG"ito a 'r$!*a "! sola $na !<; &$!+ si no sal! *i!n a&$Glla+ !s irr!'ara*l! !l "a)o- Es ,$% contin3!nt! !rrar $na+ % ,s Ma 'ri,!raQ no si!,'r! !st $no "! ocasi#n+ &$! 'or !so s! "iIo O!star "! "AaP- A(ianc!+ '$!s+ la s!3$n"a a la 'ri,!ra+ si s! !rrar!Q %+ si s! ac!rtar!+ s!r la 'ri,!ra "!s!,'!)o "! la s!3$n"a- Si!,'r! .a "! .a*!r r!c$rso a la ,!IorAa % a'!laci#n a ,s- D!'!n"!n las cosas "! contin3!ncias+ % "! ,$c.as+ % asA+ !s rara la (!lici"a" "!l salir *i!n28E- Conoc!r los "!(!ctos+ 'or ,s a$tori<a"os &$! !stGn- No "!scono<ca la !nt!r!<a !l icio+ a$n&$! s! r! ista "! *roca"o; cor#nas! tal !< "! oro+ '!ro no 'or !so '$!"! "isi,$lar !l %!rro- No 'i!r"! la !scla it$" "! s$ il!<a+ a$n&$! s! "!s,i!nta con la no*l!<a "!l s$I!toBi!n '$!"!n !star los icios r!al<a"os+ '!ro no son r!alc!s- =!n al3$nos &$! a&$!l .Gro! t$ o a&$!l acci"!nt!+ '!ro no !n &$! no ($! .Gro! 'or a&$!llo- Es tan r!t#rico !l !I!,'lo s$'!rior+ &$! a$n las (!al"a"!s '!rs$a"!Q .asta las "!l rostro a(!ct# tal !< la lisonIa+ no a" irti!n"o &$! si !n la 3ran"!<a s! "isi,$lan+ !n la *aI!<a s! a*o,inan284- To"o lo (a ora*l! o*rarlo 'or sAQ to"o lo o"ioso 'or t!rc!rosf Con lo $no s! concilia la a(ici#n+ con lo otro s! "!clina la ,al! ol!ncia- Ma%or 3$sto !s .ac!r *i!n &$! r!ci*irlo+ 'ara 3ran"!s .o,*r!s+ &$! !s (!lici"a" "! s$ 3!n!rosi"a"- Pocas !c!s s! "a "is3$sto a otro sin to6 5>7- En El Discr!to+ @I=+ acons!Ia &$! a !stos t!star$"os O,!Ior !s "!Iarlos !n s$ con($si#n+ &$! c$an"o ,s s! !,'!)an ,s s! "!s'!)anP5J1- c!r!,onial; a(!cta"a,!nt! c!r!,onioso5J2- '$nt$oso; '$ntilloso5J0- La a" !rt!ncia+ s!QAKn Tcito+ ($!nt! "! "on"! 'roc!"!+ 'rAnci'!s o 3o*!rnant!sa "iri3i"a a los
260
261
261
262
262
263 010
BALTASAR GRACIAN
i,a6 los &$! ,!nos sonQ s$G)as! ca"a $no s$ (ort$na+ % s! 3ina s$ 'ro"i3io- E,'G)as! "!satina"a,!nt! la !s'!ran<a+ % "!s'$Gs na"a c$,'l! la !B'!ri!nciaQ sir ! "! tor,!nto a s$ i,a3inaci#n ana !l "!s!n3a)o "! la r!ali"a" !r"a"!ra- CorriIa la cor"$ra s!,!Iant!s "!saci!rtos+ % a$n&$! '$!"! "!s!ar lo ,!Ior+ si!,'r! .a "! !s'!rar lo '!or 'ara to,ar con !c$ani,i"a" lo &$! ini!r!- Es "!str!<a as!star al3o i,s alto 'ara aI$star !l tiro+ '!ro no tanto &$! s!a "!satino- Al co,!n<ar los !,'l!os !s 'r!cisa !sta r!(or,aci#n "! conc!'to+ &$! s$!l! "!satinar la 'r!s$nci#n sinIa !B'!ri!ncia- No .a% ,!"icina ,s $ni !rsal 'ara to"as elasb n!c!"a"!s &$! !l s!so- Cono<ca ca"a $no la !s(!ra "! s$ acti i"a" % !sta"o+ % 'o"r r!3$lar con la r!ali"a" !l conc!'to-514 27J- Sa*!r !sti,ar- Nin3$no .a% &$! no '$!"a s!r ,a!stro "! otro !n al3oQ ni .a% &$i!n no !Bc!"a al &$! !Bc!"!- Sa*!r "is(r$tar a ca"a $no !s Ktil sa*!r- El sa*io !sti,a a to"os+ 'or&$! r!conoc! lo *$!no !n ca"a $no+ % sa*! lo &$! c$!stan las cosas "! .ac!rs! *i!n- El n!cio "!s'r!cia a to"os 'or i3norancia "! lo *$!no % 'or !l!cci#n "! lo '!or27E- Conoc!r s$ !str!lla- Nin3$no tan "!s ali"o &$! no la t!n3a+ % si !s "!s"ic.a"o !s 'or no conoc!rla- Ti!n!n $nos ca*i"a con 'rAnci'!s % 'o"!rosos sin sa*!r c#,o ni 'or &$G+ sino &$! s$ ,is,a s$!rt! l!s (acilit# !l (a orQ s#lo &$!"a 'ara la in"$stria !l a%$"arla- Otros s! .allan con la 3racia "! los sa*ios; ($! al3$no ,s ac!'to !n $na naci#n &$! !n otra+ % ,s *i!n isto !n !sta ci$"a" &$! !n a&$Glla- [EB'!ri,Gntas! ta,*iGn ,s "ic.a !n $n !,'l!o % !sta"o &$! !n los otros+ % to"o !sto !n i3$al"a" % a$n i"!nti"a" "! ,Gritos- BaraIa co,o % c$an"o &$i!r! la s$!rt! Q cono<ca la s$%a ca"a $no+ asA co,o s$ Min!r a+ &$! a !l '!r"!rs! o !l 3anars!SG'ala s!3$ir % a%$"ar+ no las tr$!&$!Q &$! s!rAa !rrar !l nort! a &$! l! lla,a la !cina *ocina-518 274- N$nca !,*ara<ars! con n!cios+ Eslo !l &$! no l!s conoc!+ % ,s !l &$!+ conoci"os+ no los "!scarta- Son '!li3rosos 'ara !l trato s$'!r(icial+ % '!rniciosos 'ara la con(i"!ncia- Y a$n&$! al3Kn ti!,'o los cont!n3a s$ r!c!lo 'ro'io % !l c$i"a"o aI!no+ al ca*o .ac!n la n!c!"a"+ o la 5E4- El cons!Io !st "!sarrolla"o !n !l trata"o s!n!&$ista D! la tran&$ili"a" "!l ni,o5E8- *ocina; s!3Kn r!3istra Co arr$*ias- s! lla,a ta,*iGn asA a la Osa M!nor O'or&$! las !str!llas "! &$! consta 'ar!c!n (or,ar $na *ocinaP-
015
"ic!n+ % si tar"aron+ ($! 'ara .ac!rla ,s sol!,n!- Mal '$!"! a%$"ar al crG"ito aI!no &$i!n no lo ti!n! 'ro'io- Son in(!licAsi,os+ &$! !s !l so*r!.$!so5E7 "! la n!c!"a"+ % s! 'a3a $na %
263
264 otra- S#lo $na cosa ti!n! ,!nos ,ala+ % !s &$!+ %a &$! a !llos los c$!r"os no l!s son "! al3Kn 'ro !c.o+ !llos sA "! ,$c.o a los sa*ios+ o 'or noticia o 'or !scar,i!nto278- Sa*!rs! tras'lantar- Ha% nacion!s &$!+ 'ara al!r+ s! .an "! r!,$"ar+ % ,s !n '$!stos 3ran"!s- Son las 'atrias ,a"rastras "! las ,is,as !,in!ncias; r!ina !n !llas la !n i"ia co,o !n ti!rra connat$ral+ % ,s s! ac$!r"an "! las i,'!r(!ccion!s con &$! $no co,!n<#+ &$! "! la 3ran"!<a a &$! .a ll!3a"o- Un al(il!r '$"o cons!3$ir !sti,aci#n 'asan"o "! $n ,$n"o a otro+ % $n i"rio '$so !n "!s'r!cio al "ia,ant! 'or&$! s! trasla"#- To"o lo !Btra)o !s !sti,a"o+ %a 'or&$! ino "! l!Ios+ %a 'or&$! s! lo3ra .!c.o % !n s$ '!r(!cci#n- S$I!tos i,os &$! %a ($!ron !l "!s'r!cio "! s$ rinc#n % .o% son la .onra "!l ,$n"o+ si!n"o !sti,a"os "! los 'ro'ios % !Btra)osQ "! los $nos 'or&$! l!s ,iran "! l!IosQ "! los otros 'or&$! l!Ios- N$nca *i!n !n!rar la !stat$a !n !l ara !l &$! la conoci# tronco !n !l .$!rto277- Sa*!rs! .ac!r l$3ar a lo c$!r"o; no a lo !ntr!,!ti"o- El !r"a"!ro ca,ino 'ara la !sti,aci#n !s "! los ,Gritos+ % si la in"$stria s! ($n"a !n !l alor !s ataIo 'ara !l alcan<arSola la !nt!r!<a+ no *astaQ sola la solicit$"+ !s in"i3na+ &$! ll!3an tan !nlo"a"as las cosas+ &$! son asco "! la r!'$taci#n- Consist! !n $n ,!"io "! ,!r!c!r % "! sa*!rs! intro"$cir011- T!n!r &$! "!s!ar; 'ara no s!r (!li<,!nt! "!s"ic.a"o- R!s'ira !l c$!r'o % an.!la !l !s'Arit$- Si to"o ($!r! 'os!si#n+ to"o s!r "!s!n3a)o % "!scont!ntoQ a$n !n !l !nt!n"i,i!nto si!,'r! .a "! &$!"ar &$G sa*!r+ !n &$! s! c!*! la c$riosi"a"- La !s'!ran<a ali!ntaQ los .arta<3os "! (!lici"a" son ,ortal!s- En !l 'r!,iar !s "!str!<a n$nca satis(ac!rQ si na"a .a% &$! "!s!ar+ to"o !s "! t!,!r; "ic.a "!s"ic.a"a- Don"! aca*a !l "!s!o co,i!n<a !l t!,or012- Son tontos to"os los &$! lo 'ar!c!n % la ,ita" "! los &$! no lo 'ar!c!n- Al<#s! con !l ,$n"o la n!c!"a"+ % si .a% al3o "! sa*i"$rAa !s !st$lticia con la "!l ci!loQ '!ro !l ,a%or n!cio !s !l &$! no s! lo 'i!nsa % a to"os los otros "!(in!- Para s!r sa*io+ no *asta 'ar!c!rlo+ ,!nos 'ar!cGr6 5E7- so*r!.$!soS so*r!car3a-
264
265
265
266 los si3los- Art! "! r!(or,ar la ,$r,$raci#n+ no .ac!r caso; i,'$3narla ca$sa '!rI$icio+ % si crG"ito+ "!scrG"ito- A la !,$laci#n+ co,'lac!ncia+ &$! a$n a&$!lla so,*ra "! "!s"oro "!sl$stra+ %a &$! no osc$r!c! "!l to"o la ,a%or '!r(!cci#n01E- SG'as! &$! .a% $l3o !n to"as 'art!s; !n la ,is,a CorintoX240 !n la (a,ilia ,s s!l!cta- D! las '$!rtas a"!ntro "! s$ casa lo !B'!ri,!nta ca"a $no- P!ro .a% $l3o % r! $l3o+5 4;W &$! !s '!or- Ti!n! !l !s'!cial las ,is,as 'ro'i!"a"!s &$! !l co,Kn+ co,o los '!"a<os "!l &$!*ra"o !s'!Io+ % aKn ,s '!rI$"icial; .a*la a lo n!cio % c!ns$ra a lo i,'!rtin!nt!+ 3ran "iscA'$lo "! la I3norancia+ 'a"rino "! la N!c!"a" % alia"o "! la Ha*lillaNo s! .a "! at!n"!r a lo &$! "ic!+ % ,!nos a lo &$! si!nt!- I,'orta conoc!rlo 'ara li*rars! "! Gl+ o co,o 'art! o co,o o*I!to+ &$! c$al&$i!ra n!c!"a" !s $l3ari"a"+ % !l $l3o s! corn'on! "! n!cios014- Usar "!l r!'ort!- Has! "! !star ,s so*r! !l caso !n los acasos-54> Son los A,'!t$s "! las 'asion!s "!sli<a"!ros "! la cor"$ra+ % allA !s !l ri!s3o "! '!r"!rs!- A"!lntas! $no ,s !n $n instant! "! ($ror o cont!nto &$! !n ,$c.as .oras "! in"i(!r!nciaQ corr! tal !< !n *r! ! rato 'ara corr!rs! [Y4S "!s'$Gs to"a la i"a- Tra<a la aI!na ast$ta int!nci#n !stas t!ntacion!s "! 'r$"!ncia 'ara "!sc$*rir ti!rra o ni,oQ l!s! "! s!,!Iant!s torc!"or!s "! s!cr!tos+ &$! s$!l!n a'$rar !l ,a%or ca$"al- S!a contra ar"i" 5T(i !l r!'ort!+ % ,s !n las 'rontit$"!s- M$c.a r!(l!Bi#n !s ,!n!st!r 'ara &$! no s! "!s*o&$! $na 'asi#n+ % 3ran c$!r"o !l &$! a ca*allo lo !s- =a con ti!nto !l &$! conci*! !l '!li3ro- Lo &$! 'ar!c! li3!ra la 'ala*ra al &$! la arroIa+ l! 'ar!c! '!sa"a al &$! la r!ci*! % la 'on"!ra018- No ,orir "! ac.a&$! "! n!cio- Co,Kn,!nt!+ los 542 En El Critic#n+ in+ Gracin .a*lar "! Oa&$!l &$! '!3# ($!s(o al cGl!*r! t!,'lo "! Diana+ !n !l!cto+ no ,s &$! 'or&$! s! .a*las! "!l !n !l ,$n"oP540- Corinto; la ci$"a" "! la sa*i"$rAa545- r! $l3o+ 'or !l s!nti"o "! las (ras!s &$! si3$!n+ O!l !s'Arit$ $l3ar &$! !st !n los cArc$los aristocrticosP54> La 'arono,asia sir ! 'ara s$*ra%ar la i,'ortancia "! O!star al tanto !n las sit$acion!s i,'r! istasP54J54E
corr!rs!6 a !r3on<ars!- S! o'on! al Ocorr!rP &$! ant!c!"! contra ar"i" H la tr!ta &$! s! o'on!-
266
267
267
585- r!tGn; r!s!r a58>- t!ntar; 'ro*ar a al3$no+ tant!ar s$ (ortal!<a58J- saltar; r!s!ntirs!58E- *ocaA"!arn"o- troc!an"o584- "!t!nci#n- r!s!r a+ consi"!raci#n "!t!ni"a "! al3$na cosa588- a(!cta"a; s$'$!sta+ (in3i"a-
268
269 587- '!nsi#n; co,o Ocar3a &$! s! i,'on! so*r! al3$na cosaP-
269
270
270
271
028- N$nca o*rar 'or t!,a+_ sino 'or at!nci#n- To"a t!,a !s 'ost!,a+[SS[ 3ran .iIa "! la Pasi#n+ la &$! n$nca o*r# cosa a "!r!c.asHa% al3$nos &$! to"o lo r!"$c!n a 3$!rrillaQ *an"ol!ros "!l trato+ c$anto !I!c$tan &$!rrAan &$! ($!s! !nci,i!ntoQ no sa*!n 'roc!"!r 'acA(ica,!nt!- stos+ 'ara ,an"ar % r!3ir+ son '!rniciosos+ 'or&$! .ac!n *an"o "!l 3o*i!rno+ % !n!,i3os "! los &$! .a*Aan "! .ac!r .iIosQ to"o lo &$i!r!n "is'on!r con tra<a % cons!3$ir co,o (r$to "! s$ arti(icio+ '!ro !n "!sc$*riGn"ol!s !l 'ara"oIo .$,or los "!,s+ l$!3o s! a'$ntan con !llos+ 'rocKranl!s !stor*ar s$s &$i,!ras+ % asA na"a consi3$!n- LlG ans! ,$c.os .arta<3os "! !n(a"os+ % to"os l!s a%$"an al "is3$sto- stos ti!n!n !l "icta,!n l!so % tal !< "a)a"o !l cora<#n- El ,o"o "! 'ortars! con s!,!Iant!s ,onstr$os !s .$ir a los antA'o"as+ &$! ,!Ior s! ll! ar la *ar*ari"a" "! a&$Gllos &$! la (i!r!<a "! Gstos027- X=o s!r t!ni"o 'or .o,*r! "! arti(icio; 'r$"!nt! &$! ast$to- Es a$n&$! [ no s! '$!"! %a i ir sin Gl- Ant!s
a3ra"a*l! a to"os la lis$ra !n !l trato+ '!ro no a to"os 'or s$ casa- La sinc!ri"a" no "G !n !l !Btr!,o "! si,'lici"a"+ ni la sa3aci"a"+ "! ast$cia- S!a ant!s !n!ra"o 'or sa*io+ &$! t!,i"o 'or r!(l!Io- Los sinc!ros son a,a"os+ '!ro !n3a)a"os- El ,a%or arti(icio s!a !nc$*rirlo+ &$! s! ti!n! 'or !n3a)o- Clor!ci# !n !l si3lo "! oro la llan!<aQ !n !st! "! .i!rro+ la ,alicia- El crG"ito "!l .o,*r! &$! sa*! lo &$! .a "! .ac!r+ !s .onroso % ca$sa con(ian<a+ '!ro !l "! arti(icioso !s so(Astico 6284 % !n3!n"ra r!c!lo001- C$an"o no '$!"! $no !stirs! la 'i!l "! l!#n+ Astas! la "! $l'!Ia-57P Sa*!r c!"!r al ti!,'o !s !Bc!"!r; !l &$! sal! con s$ int!nto n$nca 'i!r"! r!'$taci#n- A (alta "! ($!r<a+ "!str!<aQ 'or $n ca,ino o 'or otro+ o 'or !l r!al "!l alor o 'or !l ataIo "!l arti(icio- Ms cosas .a o*ra"o la ,a)a &$! la ($!r<a+ % ,s !c!s !nci!ron los sa*ios a los ali!nt!s+ &$! al contrario- C$an"o no s! '$!"! alcan<ar la cosa+ !ntra !l "!s'r!cio002- No s!r ocasiona"o-_57 Ni 'ara !,'!)ars! ni 'ara !,'!)ar- Ha% tro'i!<os "!l "!coro+ tanto 'ro'io co,o aI!no+ si!,'r! a '$nto "! n!c!"a"- Enc$Gntrans! con 3ran (acili"a" % ro,'!n con in(!lici"a"- No lo .ac!n al "Aa con ci!n !n(a"osQ ti!n!n !l .$,or al r!'!lo+ % asA contra"ic!n a c$an6 57J- t!,a t!r&$!"a"+ o*stinaci#n57E- t!,a+ 'ost!,a r!"$n"a la con"ici#n "! Oino'ort$noP
574- so(Astico- (also+ !n3a)oso % !nr! !sa"o578 Tra"$cci#n "ir!cta "! Pl$tarco577- ocasiona"o; '!n"i!nt! "! to"as las ocasion!s
271
272
272
so*r! sA so*r! a iso "! sA ,is,ono s!r "!6 no s!r .o,*r! &$! s! (A! "!r! ista; !Ba,!n+ r!(l!Bi#n-
273
274 P%On"o + 3lln contar Gracin !n El Critic#n+ I+ Al!Ian"ro Ma3no+ dr OUP rt6a ac$sacM#n+ s! ta'a*a $na "! s$s or!Ias- Al 'r!3$ntarl! >ln Df D1 a$arWDar la otra 'ara !l r!o t! ,ala os; "! ,al"ici!nt!-
274
275
275
276 E22 ["os 'or i3norant!s "!l $l3o s$'!r(icial- Proc$r!+ '$!s+ [t[ ar#n sa*io t!n!r al3o "! n!3ociant!+ lo &$! *ast! 'ara s!r !n3a)a"o % a$n r!A"oQ s!a .o,*r! "! lo a3i*l!+>2> S$! a$n&$! no !s lo s$'!rior+ !s lo ,s 'r!ciso "!l i ir- L:![ &$G sir ! !l sa*!r si no !s 'rcticof Y !l sa*!r i ir !s .o% !l !r"a"!ro sa*!r055- No !rrarl! !l 3ol'! al 3$sto; >2J &$! !s .ac!r $n '!sar 'or $n 'lac!r- Con lo &$! 'i!nsan o*li3ar>2E al3$nos+ !n(a"an 'or no co,'r!n"!r>24 los 3!nios- O*ras .a% &$! 'ara $nos son lisonIa % 'ara otros o(!nsa+ % !l &$! s! cr!%# s!r icio ($! a3ra io- Cost# a !c!s ,s !l "ar "is3$sto+ &$! .$*i!ra costa"o !l .ac!r 'lac!rQ 'i!r"!n !l a3ra"!ci,i!nto % !l "on 'or&$! '!r"i!ron !l nort! "!l a3ra"ar- Si no s! sa*! !l 3!nio aI!no+ ,al s! l! 'o"r satis(ac!rQ "! a&$A !s &$! al3$nos '!nsaron "!cir $n !lo3io % "iI!ron $n it$'!rio+ &$! ($! *i!n ,!r!ci"o casti3o- Pi!nsan otros !ntr!t!n!r con s$ !loc$!ncia % a'orr!an !l al,a con s$ loc$aci"a"05>- N$nca (iar r!'$taci#n >2S sin 'r!n"as "! .onra aI!na- Hs! "! ir a la 'art! "!l 'ro !c.o !n !l sil!ncio+ "!l "a)o !n la (acili"a"->2P En int!r!s!s "! .onra+ si!,'r! .a "! s!r !l trato "! co,'a)Aa+>0P "! s$!rt! &$! la 'ro'ia r!'$taci#n .a3a c$i"ar "! la aI!na- N$nca s! .a "! (iarQ '!ro+ si al3$na !<+ s!a con tal art! &$! '$!"a c!"!r la 'r$"!ncia a la ca$t!la- S!a !l ri!s3o co,Kn+ % r!cA'roca la ca$sa+ 'ara &$! no s! l! con i!rta !n t!sti3o !l &$! s! r!conoc! 'artAci'!05J- Sa*!r '!"ir- No .a% cosa ,s "i(ic$ltosa 'ara al3$nos+ ni ,s (cil 'ara otros- Ha% $nos &$! no sa*!n n!3arQ con Gstos no !s ,!n!st!r 3an<Ka- Ha% otros &$! !l no !s s$ 'ri,!ra 'ala*ra a to"as .orasQ con Gstos !s ,!n!st!r la in"$stria- Y con to"os la sa<#nQ $n co3!r los !s'Arit$s al!6 >2>- a3i*l!; (acti*l!+ .ac!"!ro- OaI!n ![ slStl[(lcaiDo "!l a(oris,o+ s! "!"$c! &$! .a% !li'sis "! OE- o*li3arQ atra!r la ol$nta" "! otro- canil+ -co,TZr!n"+!r; !n !l s!nti"o 3racian!sco "! Oco,'r!.!n"!rP+ >Ysr fH "istint`s OA(!niosP- Pr!n"o i `ST r!P$taci#n; (iar la r!'$taci#n 'ro'ia sin ant!s t!n!r !n >2F [V.onra "!l otro+ "'i D + Por !l 'aral!lis,o "! la (ras! la !li'sis !s "! Oir a la 'art! >0n =ln o*stc$losPOPH "! co,'a)Aa; ,$t$o-
276
277
>00- r!(l!Io 'r! !ni"o+ ca$t!loso- rt'n!n6 >05- "! o*li3aci#n; &$! o*li3an a c!"!r a s$ ni,o+ a la SV "!ncia tan !lo3ia"a 'or Gracin>0>- 'artir+ co,'artir- + 1 !r
277
278 >0J- Ya !l ,ar&$Gs "! Sant$laria r!3istra !l OEn *$rlas !ras+ con t$ ,a%or no 'artas '!rasP-
so*ra"a
s$'!rior
278
279 con !l r!bn(l$!n[ D$!3a a la !< con !l cala,*$r O'i&$!n6r!'i&$!nP % [_s ca,rZEnt2f1 !2$[ oco "! !st! !r*o+ O-"!sa<onars!P % O.ac!r sonar .$%!n n s,3g$[ar- O!s '!rs!3$ir los !nc!"or!s a los !nci"os &$! s! r!tiran 'ara aca*arlos "! "!s.ac!r % !Btin3$irP 9A$ts-:-
279
280
280
281
3n"ola+ sino con"!nn"ola- Ta,*iGn t!n3a+ 'or crG"ito !l s!r ,$r,$ra"o "! al3$nos+ % ,s "! a&$!llos &$! "! to"os los *$!nos "ic!n ,al- PGs!l! "! &$! s$s cosas a3ra"!n a to"os+ &$! !s s!)al "! no s!r *$!nas; &$! !s "! 'ocos lo '!r(!cto0>E- N$nca "ar satis(acci#n a &$i!n no la '!"Aa- Y a$n&$! s! 'i"a+ !s !s'!ci! "! "!lito si !s so*ra"a- El !Bc$sars! ant!s "! ocasi#n !s c$l'ars!+ % !l san3rars! !n sal$">5! !s .ac!r "!l oIo >gi4 al ,al % a la ,alicia- La !Bc$sa antici'a"a "!s'i!rta al r!c!lo &$! "or,Aa- Ni s! .a "! "ar !l c$!r"o 'or !nt!n"i"o "! la sos'!c.a aI!na+ &$! !s salir a *$scar !l a3ra ioQ !ntonc!s l! .a "! 'roc$rar "!s,!ntir con la !nt!r!<a "! s$ 'roc!"!r0>4- Sa*!r $n 'oco ,s % i ir $n 'oco ,!nos- Otros "isc$rr!n al contrario- Ms al! !l *$!n ocio &$! !l n!3ocio- No t!n!,os cosa n$!stra sino !l ti!,'o+ "on"! i ! &$i!n no ti!n! l$3arI3$al in(!lici"a" !s 3astar la 'r!ciosa i"a !n tar!as ,!cnicas &$! !n "!,asAa "! las s$*li,!sQ ni s! .a "! car3ar "! oc$'acion!s ni "! !n i"ia; !s atro'!Alar !l i ir % a.o3ar !l ni,o- Al3$nos lo !Bti!n"!n al sa*!r+ '!ro no s! i ! si no s! sa*!0>8- No s! l! ll! ! !l Klti,o- Ha% .o,*r!s "! Klti,a in(or,aci#n+ &$! a 'or !Btr!,os la i,'!rtin!ncia- Ti!n!n !l s!ntir % !l &$!r!r "! c!ra; !l Klti,o s!lla % *orra los "!,s- stos n$nca !stn 3ana"os+ 'or&$! con la ,is,a (acili"a" s! 'i!r"!nQ ca"a $no ios ti)! "! s$ colorSon ,alos 'ara con(i"!nt!s+ ni)os "! to"a la i"aQ % asA+ con ari!"a" !n los I$icios % a(!ctos+ an"an (l$ct$an"o si!,'r!+ coIos "! ol$nta" % "! I$icio+ inclinn"os! a $na % otra 'art!0>7- No co,!n<ar a i ir 'or "on"! s! .a "! aca*ar- Al3$nos to,an !g "!scanso al 'rinci'io % "!Ian la (ati3a 'ara !l (in; 'ri,!ro .a "! s!r lo !s!ncial+ % "!s'$Gs+ si &$!"ar! l$3ar+ lo acc!sorio- F$i!r!n otros tri$n(ar ant!s "! '!l!arQ al3$nos co,i!n<an a sa*!r 'or lo &$! ,!nos i,'orta+ % los !st$"ios "! crG"ito % $tili"a" "!Ian 'ara c$an"o s! l!s aca*a !l i irQ no .a co,!n<a"o a .ac!r (ort$na !l otro c$an"o %a s! "!s an!c!- Es !s!ncial !l ,Gto"o 'ara sa*!r % 'o"!r i ir0J1- ^C$n"o s! .a "! "isc$rrir al r! Gsf C$an"o nos .a*lan a la ,alicia- Con al3$nos to"o .a "! ir al !ncontra"o; !l sA !s no % !l no !s sA- El "!cir ,al "! $na cosa s! ti!n! 'or !sti,aci#n "! !lla+ &$! !l &$! la &$i!r! 'ara sA+ la >5E- san3rars! !n sal$"; c$rars! !n sal$">54- Uac!r "!l oIo; a isar+ lla,ar la at!nci#n-
281
282
282
283
283
284 T 001
BALTASAR GRACIN
% si!nt! co,o "!s!a+ con"!nan"o to"os+ o !n los 'rinci'ios+ "! (alta "! 'ro i"!ncia+ o !n los (in!s+ "! !s'!ra+ %+ si!,'r!+ "! cor"$ra- Si ($!r! in! ita*l! !l "!s Ao+ s!a !Bc$sa*l!; ant!s con ti*i!<a "! (a or &$! con iol!ncia "! ($ror- Y a&$A i!n! *i!n a&$!llo "! $na *!lla r!tira"a0J8- B$scar &$i!n l! a%$"! a ll! ar las in(!lici"a"!s- N$nca s!r solo+ % ,!nos !n los ri!s3os+ &$! s!rAa car3ars! con to"o !l o"ioQ 'i!nsan al3$nos al<ars! con to"a la s$'!rint!n"!ncia+>>1 % l<ans! con to"a la ,$r,$raci#n- D! !sta s$!rt! t!n"r &$i!n l! !Bc$s! o &$i!n l! a%$"! a ll! ar !l ,al- No s! atr! !n tan (cil,!nt! a "os+ ni la (ort$na ni la $l3ari"a"+ % a$n 'or !so !l ,G"ico sa3a<+ %a &$! !rr# la c$ra+ no %!rra !n *$scar &$i!n+ a tAt$lo "! cons$lta+ l! a%$"! a ll! ar !l ataK"Q r!'rt!s! !l '!so % !l '!sar+ &$! la "!s"ic.a a solas s! r!"o*la 'ara>>4 intol!ra*l!0J7- Pr! !nir las inI$rias % .ac!r "! !llas (a or!s- Ms sa3aci"a" !s ! itarlas &$! !n3arlasEs 3ran "!str!<a .ac!r con(i"!nt! "!l &$! .a*Aa "! s!r G,$lo+ con !rtir !n r!'aros "! s$ r!'$taci#n los &$! la a,!na<a*an tiros- M$c.o al! !l sa*!r o*li3ar; &$ita !l ti!,'o 'ara !l a3ra io al &$! lo oc$'# con !l a3ra"!ci,i!nto- Y !s sa*!r i ir con !rtir !n 'lac!r!s los &$! .a*Aan "! s!r '!sar!s- H3as! con(i"!ncia "! la ,is,a ,al! ol!ncia0E1- Ni s!r ni t!n"r a nin3$no to"o 'or s$%o- No son *astant!s la san3r! ni la a,ista"+ ni la o*li3aci#n ,s a'r!tant!+ &$! a 3ran"! "i(!r!ncia "! !ntr!3ar !l '!c.o o la ol$nta"- La ,a%or $ni#n a",it! !Bc!'ci#nQ ni 'or !so s! o(!n"!n las l!%!s "! la (in!<a- Si!,'r! s! r!s!r a al3Kn s!cr!to 'ara sA !l a,i3o+ % s! r!cata !n al3o !l ,is,o .iIo+ "! s$ 'a"r!Q "! $nas cosas s! c!lan con $nos &$! co,$nican a otros+ % al contrario+ con &$! s! i!n! $no a conc!"!r to"o % n!3ar to"o+ "istin3$i!n"o los tGr,inos "! la corr!s'on"!ncia0E2- No 'ros!3$ir la n!c!"a"- Hac!n al3$nos !,'!)o "!l "!saci!rto+ % 'or&$! co,!n<aron a !rrar l!s 'ar!c! &$! !s constancia !l 'ros!3$irQ ac$san !n !l (oro int!rno s$ %!rro+ % !n !l !Bt!rno lo !Bc$san+ con &$! si c$an"o co,!n<aron la n!c!"a" ($!ron nota"os "! ina" !rti"os+ al 'ros!3$irla son con(ir,a"os !n n!cios- Ni la 'ro,!sa inconsi"!ra"a+ ni la r!sol$ci#n !rra"a in"$c!n o*li3aci#n- D! !sta s$!rt!+ continKan al3$nos s$ 'ri,!ra 3ros!rAa % ll! an a"!lant! s$ cort!"a"Q &$i!r!n s!r constant!s i,'!rtin!nt!s>>E>>4-
s$'!rint!n"!ncia; la ,Bi,a r!s'onsa*ili"a"- s! r!"o*la 'ara; s! con i!rt! "o*l!,!nt! !nORCULO MANUAL Y ARTE DE PRUDENCIA t
284
285 0E0- Sa*!r ol i"arQ ,s !s "ic.a &$! art!- Las+icosaZ &$! son ,s 'ara ol i"arlas son las ,s acor"a"as- lo sot! !s illana la ,!,oria 'ara (altar c$an"o ,s ,!n!st!r '!ro n!cia 'ara ac$"ir c$an"o no con !n"rAa; !n lo &P .a "! "ar '!na !s 'roliIa+ % !n lo &$! .a*Aa "! "ar 3$sto !s "!sc$i"a"a- Consist! a !c!s !l r!,!"io "!l ,al !n o.i "arlo+ % ol A"as! !l r!,!"ioQ con i!n!+ '$!s+ .ac!rla a tar c#,o"as cost$,*r!s+ 'or&$! *asta a "ar (!lici"a" o in(i!( noEBc!'t$ans! los satis(!c.os+ &$! !n !l !sta"o "! s$ ] c!ncAa 3o<an "! s$ si,'l! (!lici"a"0E5- M$c.as cosas "! 3$sto no s! .an "! 'os!!r !n 'ro'i!"a"- Ms s! 3o<a "! !llas+ aI!nas+ &$! 'ro'iasQ !l 'ri,!r "Aa !s lo *$!no 'ara s$ "$!)o+ los "!,s 'ara los !Btra)os- G#<ans! las cosas aI!nas con "o*la"a (r$ici#n+ !sto(! sin !l ri!s3o "!l "a)o+ % con !l 3$sto "! la no !"a"Sa*! to"o ,!Ior a 'ri aci#n; SP .asta !l a3$a aI!na s! si!nt! nGctar- El t!n!r las cosas+ a ,s "! &$! "is,in$%! la (r$ici#n+ a$,!nta !l !n(a"o+ tanto "! 'r!stallas co,o "! _ 'r!stallasQ no sir ! sino "! ,ant!n!llas 'ara otros+ % s((l ,s los !n!,i3os &$! s! co*ran &$! los a3ra"!ci"os0E>- No t!n3a "Aas "! "!sc$i"o- G$sta la s$!rt! "! '!3ar $na *$rla+ % atr!'!llar to"as las contin3!ncias 'ara co3!r "!sa'!rci*i"o- Si!,'r! .an "! !star a 'r$!*a !l in3!nio+ la cor"$ra % !l alor+ .asta la *!ll!<a+ 'or&$! !l "Aa "! s$ con(ian<a s!r !l "! s$ "!scrG"ito- C$an"o ,s ($! ,!n!st!r !l c$i"a"o (alt# si!,'r!+ &$! !l no '!nsar !s la <anca"illa "!l '!r!c!rQ ta,*iGn s$!l! s!r !strata3!,a "! la aI!na at!nci#n+ co3!r al "!sc$i"o las '!r(!ccion!s 'ara !l ri3$ro_ !Ba,!n "!l a'r!ciar- S*!ns! %a los "Aas "! la ost!ntaci#n- % '!r"#nal!s la ast$ciaQ '!ro !l "Aa &$! ,!nos s! !s'!ra*a+ !s! !sco3! 'ara la t!ntati a "!l al!r0EJ- Sa*!r !,'!)ar los "!'!n"i!nt!s- Un !,'!)o !n s$ ocasi#n .i<o '!rsonas a ,$c.os+ asA corno $n a.o3o saca na"a"or!sQ "! !sta s$!rt! "!sc$*ri!ron ,$c.os !l alor D a$n !l sa*!r+ &$! &$!"ara s!'$lta"o !n s$ !nco3i,i!nto si no s! .$*i!s! o(r!ci"o la ocasi#n- Son los a'ri!tos lanc!s "! r!'$taci#n+ %+ '$!sto !l no*l! !n contin3!ncias "! .onra+ o*ra 'or ,il- S$'o con !,in!ncia !sta l!cci#n "! !,'!)ar la Cat#lica R!ina Isa*!la+ asA co,o to"as las "!,s+ % a !st! 'olAtico (a or "!*i# !l Gran Ca'itn s$ r!no,*r!+ % otros ,$c.os s$ !t!rna (a,a; .i<o 3ran"!s .o,*r!s con !sta s$til!<a>>8- a 'ri aci#n; si .a% 'ri aci#n-
285
286 000
BALTASAR GRACIAN
0EE- No s!r ,alo "! '$ro *$!no- Esto !l o$! @ + + #:@ ;A$#$+ $L/B/ C++ +V
!noIaQ ti!n!n 'oco "! '!rsonas los ins!nsi*l!s- No n si!,'r! "! in"ol!ncia+ sino "! inca'aci"a"- Un s!ntirni!5V !n s$ ocasi#n !s acto '!rsonal- BKrlans! l$!3o las a !s "` las a'ari!ncias "! los *$ltos- Alt!rnar lo a3rio con lo "$l a !s 'r$!*a "! *$!n 3$sto; sola la "$l<$ra !s 'ara ni)osV n!cios- Gran ,al !s '!r"!rs! "! '$ro *$!no !n !st! s!nti" "! ins!nsi*ili"a"0E4- Pala*ras "! s!"a con s$a i"a" "! con"ici#n Atra i!san !l c$!r'o las Iaras+>>iZ '!ro las ,alas 'ala*ras !l al,a Una *$!na 'asta .ac! &$! .$!la *i!n la *oca; 3ran s$til!<a "!l i ir sa*!r !n"!r !l air!-[JS Lo ,s s! 'a3a con 'ala*ras+ % *astan !llas a "!s!,'!)ar $na i,'osi*ili"a"Q n!3ocias! !n !l air! con !l air!+ % ali!nta ,$c.o !l ali!nto so*!rano- Si!,'r! s! .a "! ll! ar la *oca ll!na "! a<Kcar 'ara con(itar 'ala*ras+ &$! sa*!n *i!n a los ,is,os !n!,i3os- Es !l Knico ,!"io 'ara s!r a,a*l! !l s!r a'aci*l! 0E8- Ha3a al 'rinci'io !l c$!r"o lo &$! !l n!cio al (in Lo ,is,o o*ra !l $no &$! !l otroQ s#lo s! "i(!r!ncian !n los ti!,'os+ a&$Gl !n s$ ra<#n % Gst! sin !lla- El &$! s! cal<# al 'rinci'io !l !nt!n"i,i!nto al r! Gs+ !n to"o lo "!,s 'rosi3$! "! !s! ,o"oQ ll! a !ntr! 'i!s lo &$! .a*Aa "! 'on!r so*r! s$ ca*!<a+ .ac! sini!stra "! la "i!stra+ % asA !s tan <$r"o !n to"o s$ 'roc!"!rQ s#lo .a% $n *$!n ca!r !n la c$!nta- Hac!n 'or ($!r<a lo &$! '$"i!ran "! 3ra"o+ '!ro !l "iscr!to l$!3o ! lo &$! s! .a "! .ac!r tar"! o t!,'rano+ % !I!cKtalo con 3$sto % con r!'$taci#n0E7- =l3as! "! s$ no !"a"; &$! ,i!ntras ($!r! n$! o s!r !sti,a"o- Plac! la no !"a" 'or la ari!"a"+ $, !rsal,!nt! ; r!(rGscas! !l 3$sto % !stA,as! ,s $na ,!"ianAa (la,ant! &$! $n !Btr!,o acost$,*ra"o->J2 R#<ans! las !,in!ncias % iGn!ns! a !n !I!c!rQ % a" i!rta &$! "$rar 'oco !sa 3loria "! no !"a"; a c$atro "Aas l! '!r"!rn !l r!s'!to- S!'a+ '$!s+ al!rs! "! !sas 'ri,icias "! la !sti,aci#n+ : sa&$! !n la ($3a "!l a3ra"ar to"o lo &$! '$"i!ra 'r!t!n"!rQ 'or&$! si s! 'asa !l calor "! lo r!ci!nt! r!s(riars! la 'asi#n+ % trocars! .a !l a3ra"o "! n$! o !n !n(a"o "! acost$,*ra"o- Y cr!a &$! to"o t$ o ta,*iGn s$ !< % &$! 'aso041- No con"!nar s#lo lo &$! a ,$c.os a3ra"a- Al3o >>7- Iara+ O!s'!ci! "! sa!ta a$! s! tira con la *all!staP .ias- T!soro:>J1- sa*!r !n"!r !l air!; !n !st! cont!Bto $tili<a !l O"$lc! ali!ntoP % Osa*!r $tili<ar lo in!sta*l!P-
286
287
287
288
[ Sa,an"o a la s!3$ri"a" "! lo conoci"o>J5[ -tWc or3nali"a" !Btra a3ant!- or !A s'nrt r!lra[[!r` consa3ra la (#r,$la ONo "!I!s !l ca,ino r!al >J> OJJ >JE `6 > 1Qm [6
O$!ra;
288
289
04J- Corri!nt!+ '!ro no in"!c!nt!- No !stG si!,'r! "! (i3$ra % "! !n(a"oQ !s ra,o "! 3alant!rAa- Has! "! c!"!r !n al3o al "!coro 'ara 3anar la a(ici#n co,Kn- Al3$na !< '$!"! 'asar 'or "on"! los ,s+ '!ro sin in"!c!ncia+ &$! &$i!n !s t!ni"o 'or n!cio !n 'K*lico no s!r t!ni"o 'or c$!r"o !n s!cr!to- Ms s! 'i!r"! !n $n "Aa 3!nial &$! s! 3an# !n to"a la s!ri!"a"P!ro no s! .a "! !star si!,'r! "! !Bc!'ci#n!l s!r sin3$lar !s con"!nar a los otrosQ ,!nos+ a(!ctar ,!lin"r!s; "GI!ns! 'ara s$ s!BoQ a$n los !s'irit$al!s son ri"Ac$los- Lo ,!Ior "! $n .o,*r! !s 'ar!c!rlo+ &$! la ,$I!r '$!"! a(!ctar con '!r(!cci#n lo aronil+ % no al contrario
04E- Sa*!r r!no ar !l 3!nio con la nat$ral!<a % con !l art!- D! si!t! !n si!t! a)os "ic!n &$! s! ,$"a la con"i ci#nQ >M: s!a 'ara ,!Iorar % r!al<ar !l 3$sto- A los 'ri,!ros si!t! a)os !ntra la ra<#nQ !ntr! "!s'$Gs+ a ca"a l$stro+ $na n$! a '!r(!cci#n- O*s!r ! !sta ari!"a" nat$ral 'ara a%$"arla+ % !s'!rar ta,*iGn "! los otros la ,!IorAa- D! a&$A !s &$! ,$c.os ,$"aron "! 'ort!+ o con !l !sta"o o con !l !,'l!o+ % a !c!s no s! a" i!rt! .asta &$! s! ! !l !Bc!so "! la ,$"an<a- A los !int! a)os s!r 'a #nQ a los tr!inta+ l!#nQ a los c$ar!nta+ ca,!llo+ a los cinc$!nta+ s!r'i!nt!+ a los s!s!nta+ '!rroQ a los s!t!nta+ ,onaQ % a los oc.!nta+ na"a->9Z2 044- Ho,*r! "! ost!ntaci#n- Es !l l$ci,i!nto "! las 'r!n"as- Ha% !< 'ara ca"a $na; l#3r!s!+ &$! no s!r ca"a "Aa !l "! s$ tri$n(o- Ha% s$I!tos *i<arros !n &$i!n!s lo 'oco l$c! ,$c.o+ % lo ,$c.o .asta a",irar- C$an"o la ost!nti a s! I$nta con la !,in!ncia+ 'asa 'or 'ro"i3io- Ha% nacion!s ost!ntosas+ % la !s'a)ola lo !s con s$'!riori"a"- C$! la l$< 'ronto l$ci,i!nto "! to"o lo cria"o- Ll!na ,$c.o !l ost!ntar+ s$'l! ,$c.o+ % "a $n s!3$n"o s!r a to"o+ L >J4 la atracti a (ac$lta" "! atra!r la si,'atAa >J8 3ara*ato+ !n !st! caso+ O3ar*oP+ O3!ntil!<aP >J7 ca!r !n 'ica"$ra ca!r !n at!nci#n >E1 O"ic!nP+ s! r!(l!r! a Sol#n r >E2 En El Discr!to+ @=II+ %a no,*ra !sta (*$la asocia"a a D_[ ,! Calc# 9=Gas! nota 277 "! El Discr!to :
289
290
ORCULO MANUAL Y ARTE DE PRUDENCIA 00J H c$an"o la r!ali"a" s! a(ian<a- El Ci!lo+ &$! "a Ila '!rAtias-+ 'r! i!n! la ost!ntaci#n+ &$! c$al&$i!rV+ a solas ($!(!CC[olGnta- Es ,!n!st!r art! !n !l ost!ntar; a$n lo ,$% !Bra- q! "!'!n"! "! circ$nstancias % no ti!n! si!,'r! !<Q Y[ ,al la ost!nti a c$an"o l! (alt# s$ sa<#n- Nin3Kn r!al6 2 i"! s!r ,!nos a(!cta"o+ % '!r!c! si!,'r! "! !st! "!sai6 1E 'or&$! !st ,$% al canto "! la ani"a" % Gsta "!l "!sV!cio Ha "! s!r ,$% t!,'la"a+ 'or&$! no "G !n $l3ar+ P con los c$!r"os !st al3o "!sacr!"ita"a s$ "!,asAa- Con% t! a !c!s ,s !n $na !loc$!ncia ,$"a+ !n $n ,ostrar I '!r(!cci#n al "!sc$i"oQ &$! !l sa*io "isi,$lo !s !l ,s 'la$si*l! alar"!+ 'or&$! a&$!lla ,is,a 'ri aci#n 'ica !n lo ,s i o a la c$riosi"a"Gran "!str!<a s$%a no "!sc$*rir to"a la '!r(!cci#n "! $na !<+ sino 'or *rKI$la irla 'intan"o+ % si!,'r! a"!lantan"oQ &$! $n r!alc! s!a !,'!)o "! otro ,a%or+ % !l a'la$so "!l 'ri,!ro n$! a !B'!ctaci#n "! los "!,s048- H$ir la nota !n to"o; &$!+ !n si!n"o nota"os+ s!rn "!(!ctos los ,is,os r!alc!s- Nac! !sto "! sin3$lari"a"+ &$! si!,'r! ($! c!ns$ra"aQ &$G"as! solo !l sin3$lar- A$n lo lin"o+ si so*r!sal!+ !s "!scrG"itoQ !n .aci!n"o r!'arar+ o(!n"!+ %[,$c.o ,s sin3$lari"a"!s "!sa$tori<a"as- P!ro !n los ,is,o icios &$i!r!n al3$nos s!r conoci"os+ *$scan"o no !"a" !n la r$in"a"+ 'ara cons!3$ir tan in(a,! (a,a- Hasta !n lo !nt!n"i"o+ lo so*ra"o "!3!n!ra !n *ac.ill!rAa047- No "!cir al contra"!cir- Es ,!n!st!r "i(!r!nciar c$n"o 'roc!"! "! ast$cia o $l3ari"a"Q no si!,'r! !s 'or(Aa+ &$! tal !< !s arti(icio- At!nci#n+ '$!s+ a no !,'!)ars! !n la $na+ ni "!s'!)ars! !n la otra- No .a% c$i"a"o ,s lo3ra"o &$! !n !s'Aas+ % contra la 3an<Ka "! los ni,os no .a% ,!Ior contratr!ta &$! !l "!Iar 'or "!ntro la lla ! "!l r!cato081- Ho,*r! "! l!%- Est aca*a"o !l *$!n 'roc!"!r; an"an "!s,!nti"as las o*li3acion!s+ .a% 'ocas corr!s'on"!ncias *$!nas; al ,!Ior s!r icio !l '!or 3alar"#n+ a $so %a "! to"o !l ,$n"o- Ha% nacion!s !nt!ras 'rocli !s al ,al tratoQ "! $nas s! t!,! si!,'r! la traici#n+ "! otras la inconstancia % "! otras !l !n3a)o- Sir a+ '$!s+ la ,ala corr!s'on"!ncia aI!na+ no 'ara la i,itaci#n+ sino 'ara la ca$t!laQ !s !l ri!s3o "! "!s&$iciar la !nt!r!<a a ista "! r$in 'roc!"!r- P!ro !l ar#n "! l!% n$nca s! ol i"a "! &$iGn !s+ 'or [o &$! otros son[H 9m[,c_a "! los !nt!n"i"os- Ms s! !sti,a !l ti*io Sl "! $n ar#n sin3$lar &$! to"o $n a'la$so co,Kn+ 'or&$!
290
291 00E
BALTASAR GRACIN
r!3R!l"os "! aristas no ali!ntan+>2[6 Los sa*ios .a*lan con !l !nt!n"i,i!nto+ % asA s$ ala*an<a ca$sa $na in,ortal satis(acci#n- R!"$Io !l I$icioso AntA3ono to"o !l t!atro "! s$ (a,a a s#lo T!n#n+ % lla,a*a Plat#n to"a s$ !sc$!la a Arist#t!l!s-6S_5 Ati!n"!n al3$nos a s#lo ll!nar !l !st#,a3o+ a$n&$! s!a "! *ro<a $l3ar- Hasta los so*!ranos .an ,!n!st!r a los &$! !scri*!n+ % t!,!n ,s s$s 'l$,as &$! las (!as a los 'inc!l!s080- Usar "! la a$s!ncia; o 'ara !l r!s'!to+ o 'ara la !sti,aci#n- Si la 'r!s!ncia "is,in$%! la (a,a+ la a$s!ncia la a$,!ntaQ !l &$! a$s!nt! ($! t!ni"o 'or l!#n+ 'r!s!nt! ($! ri"Ac$lo 'arto "! los ,ont!s- D!slKstrans! las 'r!n"as si s! ro<an+ 'or&$! s! ! ant!s la cort!<a "!l !Bt!rior &$! la ,$c.a s$*stancia "!l ni,o- A"!lntas! ,s la i,a3inaci#n &$! la ista+ % !l !n3a)o &$! !ntra "! or"inario 'or !l oA"o+ i!n! a salir 'or los oIos- El &$! s! cons!r a !n !l c!ntro "! s$ o'ini#n cons!r a s$ r!'$taci#nQ &$! a$n !l (GniB s! al! "!l r!tiro 'ara !l "!coro>2[[2 % "!l "!s!o 'ara !l a'r!cio085- Ho,*r! "! in !nti a a lo c$!r"o- Ar3$%! !Bc!so "! in3!nio+ '!ro+ ^c$l s!r sin !l 3rano "! "!,!nciaf La in !nti a !s "! in3!niososQ la *$!na !l!cci#n+ "! 'r$"!nt!s- Es ta,*iGn "! 3racia+ % ,s rara+ 'or&$! !l !l!3ir *i!n lo consi3$i!ron ,$c.osQ !l in !ntar *i!n+ 'ocos+ % los 'ri,!ros !n !Bc!l!ncia % !n ti!,'o- Es lisonI!ra la no !"a" %+ si (!li<+ "a "os r!alc!s a lo *$!no- En los as$ntos "!l I$icio !s '!li3rosa 'or lo 'ara"oIoQ !n los "!l in3!nio+ loa*l!+ % si ac!rta"as $na % otra+ 'la$si*l!s08>- No s!a !ntro,!ti"o % no s!r "!saira"o- EstA,!s! si &$isi!r! &$! lo !sti,!n- S!a ant!s a aro &$! 'r#"i3o "! sAQ ll!3$! "!s!a"o % s!r *i!n r!ci*i"oQ n$nca !n3a sino lla,a"o+ ni a%a sino !n ia"o- El &$! s! !,'!)a 'or sA+ si sal! ,al s! car3a to"o !l o"io so*r! sA+ % si sal! *i!n+ no consi3$! !l a3ra"!ci,i!nto- Es !l !ntr!,!ti"o t!rr!ro "! "!s'r!cios+ % 'or lo ,is,o &$! s! intro"$c! con "!s !r3R!n<a !s tri'$la"o !n con($si#n08J- No '!r!c!r "! "!s"ic.a aI!na- Cono<ca al &$! !st !n !l lo"o+ % not! &$! l! r!cla,ar 'ara .ac!r cons$!lo "!l r!cA'roco ,al- B$scan &$i!n l!s a%$"! a ll! ar la "!s"ic.a+ % los &$! !n la 'ros'!ri"a" l! "a*an !s'al"as+ a.ora la >E0- r!3R!l"os "! aristas no ali,!ntan; r!3R!l"os illanos no ti!n!n ali"!<>E5- =Gas! El Discr!to+ @I@- "on"! a'ar!c! la ,is,a a(ir,aci#n>E> El a ! (GniB "!sa'ar!cAa % ol Aa a a'ar!c!r !n l$3ar!s si!,'r! "istintos-
291
292 08E- No "!Iars! o*li3ar "!l to"o+ ni "! io"os; &$! s!rAa s!r !scla o+ % co,Kn- Naci!ron $nos ,s "ic.osos &$! otros; a&$Gllos 'ara .ac!r *i!n % Gstos 'ara r!ci*irl!- Ms 'r!ciosa !s la li*!rta" &$! la ""i a+ 'or&$! s! 'i!r"!- G$st! ,s &$! "!'!n"an "! Gl ,$c.os &$! no "!'!n"!r Gl "! $no- No ti!n! otra co,o"i"a" !l ,an"o sino !l 'o"!r .ac!r ,s *i!n- So*r! to"o+ no t!n3a 'or (a or la o*li3aci#n !n &$! s! ,!t!+ % las ,s !c!s l! "ili3!nciar la ast$cia aI!na 'ara 'r! !nirl!084- N$nca o*rar a'asiona"o; to"o lo !rrar- No o*r! 'or sA &$i!n no !st !n sA+ % la 'asi#n si!,'r! "!sti!rra la ra<#nQ s$*stit$%a !ntonc!s $n t!rc!ro 'r$"!nt!+ &$! lo s!r si "!sa'asiona"o; si!,'r! !n ,s los &$! ,iran &$! los &$! I$!3an+ 'or&$! no s! a'asionan- En conociGn"os! alt!ra"o+ to&$! a r!tirar la cor"$ra+ 'or&$! no aca*! "! !nc!n"!rs! la san3r!+ &$! to"o lo !I!c$tar san3ri!nto+ % !n 'oco rato "ar ,at!ria 'ara ,$c.os "Aas "! con($si#n s$%a % ,$r,$raci#n aI!na088- =i ir a la ocasi#n- El 3o*!rnar+ !l "isc$rrir+ to"o .a "! s!r al casoQ &$!r!r c$an"o s! '$!"!+ &$! la sa<#n % !l ti!,'o a na"i! a3$ar"an- No a%a 'or 3!n!rali"a"!s !n !l i ir+ si %a no ($!r! !n (a or "! la irt$"+ ni inti,! l!%!s 'r!cisas al &$!r!r+ &$! .a*r "! *!*!r ,a)ana "!l a3$a &$! "!s'r!cia .o%- Ha% al3$nos tan 'ara"oIa,!nt! i,'!rtin!nt!s &$! 'r!t!n"!n &$! to"as las circ$nstancias "!l aci!rto s! aI$st!n a s$ ,anAa+ % no al contrario- Mas !l sa*io sa*! &$! !l nort! "! la 'r$"!ncia consist! !n 'ortars! a la ocasi#n087- El ,a%or "!s"oro "! $n .o,*r!; !s "ar ,$!stras "! &$! !s .o,*r!Q "GIanl! "! t!n!r 'or "i ino !l "Aa &$! l! !n ,$% .$,ano- La li ian"a" !s !l ,a%or contrast! "! la r!'$taci#nAsA co,o !l ar#n r!cata"o !s t!ni"o 'or ,s &$! .o,*r!+ asA !l li iano 'or ,!nos &$! .o,*r!- No .a% icio &$! ,s "!sa$toric!+ 'or&$! la li ian"a" s! o'on! tr!nt! a (r!nt! a la 3ra !"a"Q .o,*r! li iano no '$!"! s!r "! s$stancia+ % ,s si ($!ra anciano+ "on"! l! o*li3a a la cor"$ra+ I con s!r !st! "!s"oro tan "! ,$c.os+ no l! &$ita !l !star sin3$lar,!nt! "!sa$tori<a"o071- Es (!lici"a" I$ntar !l a'r!cio con !l a(!ctoQ no s!r ,$% a,a"o 'ara cons!r ar !g r!s'!toQ ,s atr! i"o !s !l a,or &$! !l o"ioQ a(ici#n % !n!raci#n no s! I$ntan *i!n Y+ a$n&$!+ no .a "! s!r $no ,$% t!,i"o ni ,$% &$!ri"o-
292
293
293
294 c!n"a"os los &$! ,!nos ti!n!n 'ara6&$G- Io"o lo .ac!n t!rio con ,a%or (rial"a"+ ca,al!on!s "!l a'la$so+ "anTVa to"os .arta<3os "! risa- Si!,'r! ($! !n(a"osa la aniH"[ a&$A+ r!A"aS an"an ,!n"i3an"o .a<a)as las .or,ia$ilAas "!l[ .onor- A(!ct! ,!nos s$s ,a%or!s !,in!ncias+ contGnt!s! con .ac!r % "!I! 'ara otros !l "!cir- D! las .a<a)as no las !n"aQ ni s! .an "! al&$ilar 'l$,as "! oro 'ara &$! !scri*an lo"o+ con asco "! la cor"$ra- As'ir! ant!s a s!r .!roico &$! a s#lo 'ar!c!rl!07E =ar#n "! 'r!n"as+ % ,aI!st$osas- Las 'ri,!ras .ac!n los 'ri,!ros .o,*r!sQ !&$i al! $na sola a to"a $na ,!"iana 'l$rali"a"- G$sta*a a&$Gl &$! to"as s$s cosas ($!s!n 3ran"!s+ .asta las $s$al!s al.aIas; c$nto ,!Ior !l ar#n 3ran"! "!*! 'roc$rar &$! las 'r!n"as "! s$ ni,o lo s!an- En Dios to"o !s in(inito+ to"o in,!nsoQ asA !n $n .Gro! to"o .a "! s!r 3ran"! % ,aI!st$oso+ "! s$!rt! &$! to"as s$s accion!s % a$n ra<on!s a%an r! !sti"as "! $na trasc!n"!nt! 3ran"iosa ,aI!sta"074- O*rar si!,'r! co,o a ista- A&$Gl !s ar#n r!,ira"o>18 &$! ,ira &$! l! ,iran o &$! l! ,irarn- Sa*! &$! las 'ar!"!s o%!n+ % &$! lo nial .!c.o r! i!nta 'or salir A$n c$an"o solo+ o*ra co,o a ista "! to"o !l ,$n"o+ 'or&$! sa*! &$! to"o s! sa*rQ %a ,ira co,o a t!sti3os a.ora a los &$! 'or la noticia lo s!rn "!s'$Gs- No s! r!cata*a "! &$! l! 'o"Aan r!3istrar !n s$ casa "!s"! las aI!nas !l &$! "!s!a*a &$! to"o !l ,$n"o l! i!s!078- Tr!s cosas .ac!n $n 'ro"i3io; % son !l "on ,Bi,o "! la S$,a Li*!rali"a"; in3!nio (!c$n"o+ I$icio 'ro($n"o % 3$sto r!l! ant!,!nt! Ioc$n"o->S7 Gran !ntaIa conc!*ir *i!n+ '!ro ,a%or "isc$rrir *i!n- Ent!n"i,i!nto+ "!l *$!no- El in3!nio no .a "! !star !n !l !s'ina<o+ &$! s!rAa ,s la*orioso &$! a3$"o- P!nsar *i!n !s !l (r$to "! la racionali"a"- A los !int! a)os r!ina la ol$nta"+ a los tr!inta !l in3!nio+ a los c$ar!nta !l I$icio- Ha% !nt!n"i,i!ntos &$! arroIan "! sA l$<+ co,o los oIos "!l linc!+ % !n la ,a%or osc$ri"a" "isc$rr!n ,sQ .ilos "! ocasi#n+ &$! si!,'r! o'an Con lo ,s a 'ro'#sito; o(rGc!s!l!s ,$c.o % *i!n; (!licAsi,a (!c$n"i"a"- P!ro $n *$!n 3$sto sa<ona to"a la aI(Tl(aWAo s$s accio6 ( I$ntan_!l 2$! consi"!ra % r!(l!Biona so*r!
294
295 T 051
BALTASAR GRACIAN
077- D!Iar con .a,*r!- Has! "! "!Iar !n los la*ios a$n con !l nGctar- Es !l "!s!o ,!"i"a "! la !sti,aci#n- Hast la ,at!rial s!" !s tr!ta "! *$!n 3$sto 'icarla+ '!ro no ac *aria; lo *$!no+ si 'oco+ "os !c!s *$!no- Es 3ran"! la *aIa "! la s!3$n"a !<-> Harta<3os "! a3ra"o son '!li3rosos+ &^! ocasionan "!s'r!cio a la ,s !t!rna !,in!ncia- onica r!3la "! a3ra"ar+ co3!r !l a'!tito 'ica"o con !l .a,*r! con &$! s! &$!"#- Si s! .a "! irritar+ s!a ant!s 'or i,'aci!ncia "!l "!s!o &$! 'or !n(a"o "! la (r$ici#nQ 3Kstas! al "o*l! "! la (!lici"a" '!na"a511- En $na 'ala*ra+ santoQS2 &$! !s "!cirlo to"o "! $na !<- Es la irt$" ca"!na "! to"as las '!r(!ccion!s+ c!ntro "! las (!lici"a"!sQ !lla .ac! $n s$I!to 'r$"!nt!+ at!nto+ sa3a<+ c$!r"o+ sa*io+ al!roso+ r!'orta"o+ !nt!ro+ (!li<+ 'la$si*l!+ !r"a"!ro % $ni !rsal .Gro!- Tr!s !s!s .ac!n "ic.oso; santo+ sano % sa*io- La irt$" !s sol "!l ,$n"o ,!nor % ti!n! 'or .!,is(!rio la *$!na conci!nciaQ !s tan .!r,osa+ &$! s! ll! a la 3racia "! Dios % "! las 3!nt!s- No .a% cosa a,a*l! sino la irt$"+ ni a*orr!ci*l! sino !l icio- La irt$" !s cosa "! !ras+ to"o lo "!,s "! *$rlas- La ca'aci"a" % 3ran"!<a s! .a "! ,!"ir 'or la irt$"+ no 'or la (ort$na; !lla sola s! *asta a sA ,is,a; i o !l .o,*r!+ l! .ac! a,a*l!+ % ,$!rto+ ,!,ora*l!>41- La s!3$n"a !< &$! al3o s! a'r!cia+ *aIa !n !sti,aci#n- En El Discr!to+ I@+ "ic!; OEl ,anIar ,s "!lica"o+ a la s!3$n"a !< 'i!r"! ,$c.o "! a&$!l 'ri,!r a3ra"o-P >42- sonto; !n !l s!nti"o !ti,ol#3ico "! O irt$osoP-
295