Sei sulla pagina 1di 255

NILAI THUPUI

MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN

2014 NILAI LEH BEIHRUAL THUPUI


KRISTIAN NUN

Buatsaihtu C. Sangliana

SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD


www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

Published by The Synod Literature & Publication Board Aizwl - 796 001 Mizoram

Chhut khatna - 2013 Copies - 55,000 Synod Literature & Publication Board

Typeset by Synod Literature & Publication Board & Printed at Synod Press Aizwl - 796 001 Mizoram

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

A CHHNGA THU AWMTE 1. 2. 3. 4. Chhuahtu Board thuchng ............................................. vii Ziaktu thuhma ...............................................................viii Synod Ni pawimawh (Kalendar) ..................................... x Kum 2013 Kohhran n bkte (1) Kum Thar Ni 2013 .............................................. xii (2) Chanchin |ha thlen ni ..........................................xiii (3) Harhna Thlen Ni .................................................. xv (4) Tmkau Ni ......................................................... xvi (5) Good Friday ..................................................... xviii (6) Easter Sunday ..................................................... xx (7) Pentikos Ni ........................................................ xxi (8) Rualbanlote Ni ................................................... xxiii (9) Health Sunday & Hospital Sunday .....................xxiv (10) Ramthar Ni ........................................................ xxx (11) Nu leh Pate Ni & Kristian Chhungkaw Ni ..........xxxi (12) NEICC |awng\ai Rual Ni ............................... xxxiii (13) Khawvel Sunday School Ni ............................. xxxiii (14) Bible Sunday ................................................... xxxiv (15) Krismas Programme .........................................xxxv (16) Kum Hlui thlah zan ......................................... xxxviii (17) Kum Thar Ni - 2014 ..................................... xxxviii

5. Nilai Thupui January 8 Isua Krista .................................................. 1 January 15 Rinna .......................................................... 4 January 22 Krista-a nun thar ......................................... 7
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

January 29 February 5 February 12 February 19 February 26 March 5 March 12 March 19 March 26 April 2 April 9 April 16 April 23 April 30 May 7 May 17 May 21 May 28 June 4 June 11 June 18 June 25 July 2 July 9 July 26 July 23 July 30 August 6 August 13 August 20 August 27

Sual ngaihdamna leh simna ......................... 10 Chhandamna kim ...................................... 13 Tihthianghlimna .......................................... 16 Pathian nna len dun .................................. 19 Isua thuhretu nih ........................................ 22 Thu Swm Pk Pakhatna .......................... 25 Thu Swm Pk Pahnihna ........................... 28 Thu Swm Pk Pathumna .......................... 31 Thu Swm Pk Palina ............................... 34 Thu Swm Pk Pangana ............................ 37 Thu Swm Pk Parukna ............................ 40 Thu Swm Pk Pasarihna .......................... 43 Thu Swm Pk Pariatna ............................ 46 Thu Swm Pk Pakuana ........................... 48 Thu Swm Pk Sawmna ........................... 51 Rinawmna ................................................. 54 Thu wihna ............................................... 57 Thuhnuairawlhna ....................................... 59 Inngaihtlwmna ......................................... 61 Dikna leh takna ......................................... 64 Thianghlimna ............................................. 67 Hawihhwmna .......................................... 70 Tlwmngaihna ........................................... 73 Taihmkna ................................................ 76 Huaisenna ................................................. 79 Dawhtheihna ............................................. 82 |hatna ...................................................... 85 Ngilneihna ................................................. 88 Hlimna ...................................................... 90 Remna ...................................................... 93 Mi dangte zah thiamna ............................... 96
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

2014 Beihrual Thupui (Ramthar Hapta (September 1-7, 2014) September 1 Synod Mission Board hmalkna .............. 101 September 2 Ramthara kan thawhpui dangte ................ 104 September 3 Home Mission rawngbwlna .................... 107 September 4 India hmarchhaka kan rawngbwlnate ...... 110 September 5 Central India lama kan rawngbwlna ........ 114 September 6 India ram pwna kan rawngbwlnate ....... 117 September 7 Chawhnu Ringtu mawhphurhna ............. 121 Zn Isua hna chhunzawmna September 8 Chapona ................................................. 122 September 9 Sum ngainatna ......................................... 125 September 10 Mipat hmeichhiatna ................................. 128 September 11 Duhmna ................................................ 131 September 12 Thinurna .................................................. 134 September 13 Inkhinna .................................................. 137 September 14 Chawhnu Itskna .................................. 139 Zn Rin hranna September 15 Huatna .................................................... 140 September 16 Zu ruihna ................................................. 142 September 17 Vervkna ................................................ 145 September 18 Ei leh ina insm loh pawizia ...................... 148 September 19 Huaikawm bwl \hat lohzia ...................... 151 September 20 Mahni hmasialna ...................................... 153 September 21 Chawhnu Pathian zah lohna .................. 156 Zn Mahni inthunun lohna Kristian Chhngkaw Hapta (September 22-27, 2014) September 22 Inneihna .................................................. 157 September 23 Nupa nun ................................................ 160
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

September 24 September 25 September 26 September 27 September 28 September 29 September 30 Nilai Thupui October 1 October 8 October 15 October 22 October 29 November 5 November 12 November 19 November 26 December 3 December 10 December 17

Fanau enkawl .......................................... 163 Hun hman \hat ......................................... 166 Incheina .................................................. 168 Infiamna .................................................. 171 Pathianni Nu leh Pa Ni leh Kristian Chhngkaw Ni ........................................ 173 |henawm \ha nih .................................... 173 Khua leh tui \ha nih .................................. 176

|awng dn \ha ........................................ 179 Tumruhna ................................................ 182 Nelwmna .............................................. 185 Insmtheihna ........................................... 188 Mahni inthununna .................................... 191 Zahawmna .............................................. 194 Nun tlang ................................................ 197 Kohhrana tel leh inkhwm ....................... 199 |awng\ai leh Pathian thu ngaihthlk ......... 202 Krista nungchang ang tihlan ...................... 205 Krista ram tizau tra beih ......................... 208 A lo kal lehna nghah ................................ 211

Lehkhabu rwnte .............................................................. 214 ...................

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

CHHUAHTU BOARD THUCHANG Nikum khn Nilai leh Beihrual Thupuiah Presbyterian Kohhran Rev. H. Remthanga ziak kan zir a. Kumin 2014-ah hian Kristian Nun tih Rev. C. Sangliana ziak kan zir ve thung dwn a ni. Kan zir tr hi hlwm hrang pariatah \hen a ni a, chngte chu (1) Kristian nun in\anna; (2) Thu Swm Pk; (3) Kristian mi mal nun; (4) Ramthar Hapta; (5) Kristian nun tichhetute; (6) Kristian Chhngkaw Hapta; (7) Ringtute tih tr tihte a ni a. Health Sunday Pual thuchah hi kum tin Synod Hospital lamin an ziak \hn a, chu chu telh nghl a ni bawk. Kan thupui ziaktu Rev. C. Sangliana hi kan Synod Minister-te znga daihriat ngah tak a ni a. Kum 1984-ah Pastoral Ministry-ah service \anin kum 2012-ah pension-in a chhuak a. Synod hnuaia a thawh laiin rawngbwlna png hrang hrangah mawhphurhna pawimawh tak tak a chelh a, chng zngah chuan - Guwahati Pastor Bial kum sarih a awp hnuah Synod Hospital-ah Chaplain-in kum li a thawk leh a. Hemi hnua Khatla Pastor Bial kum hnih a vawn leh hnuah SMTC-ah Programme Director-in kum thum a thawk leh a. Kum 2010-2011-ah Venghlui Pastor Bial a vawng a, 2011 chhng hian Synod Statistician a ni bawk. Rev. C. Sangliana hi mahni invawng fel tak leh nun fmkhurpui thiam tak a ni a. Kan thupui Kristian Nun tih ziak atn pawh hian a thlan nahawm ber pwl a ni. Kumina kan zir tr hi kum 2009 Puitling Sunday School-a Kristian Nun Dan |ha tih kan zir bawhzuina \ha tak a ni dwn a. Ngun taka kan zira, a taka kan nunpui theih phawt chuan ram siam \hatna tling a ni dwn a. |awng\aina nna tih tak zeta kan zir chuan kan ngaimawh tln m m corruption pawh hi a tlm phah ngeiin a rinawm. Zirtu zawng zawn tn malswmna a nih ngei ka beisei e.

(REV. K. LALPIANGTHARA) Editor Synod Literature & Publication Board


www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

ZIAKTU THUHMA

Ka rilrua ka lo suangtuah ngai hauh loh, Synod Executive Committee-in kumin 2014 Nilai leh Beihrual Thupui ziak trin min ruat a. Ka hriat hmasak ber \um chuan min ruattute hian min hre chiang lovin min hai palh em ni ang aw ka ti a. Lehkha ziak lama mahni chak lohna leh tlin lohna te hre chiang hle mah ila phat leh hnial ngawt chu niin ka hre si lo va. Tichuan, huphurh tak leh zm rilru tak chungin theihtwp chhuahin, harsa ti tak chungin ka ziak chho ve ta a. Pathian khawngaihna leh mite min \awng\aipuina avngin ka ziak zo ve thei ta mai a, ka lwm hle. Ramthar hapta chhnga kan zir tr buatsaihnaah hian ramthar rawngbwlna lama experience nei tha tak, kum 35 lai missionary hna thawka pension Nl. Hmingthans^ngi, College V>ng-in nasa takin min pui a, a chungah ka lwm hle a ni. Kristian nun leh rawngbwlna png tinrngah hian mihring chanpual leh Pathian chanpual lam a awm a. Kan thupui zir chhoh trah hian mihring chanpual leh tih tr lam kan sawi tam dwn a, chu chu kan mamawh tak pawh a ni. Chumi rual chiah chuan Pathian chanpual leh tih tr lam sawi mai sn loh a awm tih hre reng chungin zir ila. Ringtuten kan chanpual kan tiha kan hlen phawt chuan, Lalpa chuan kan chungchnga tih tur apiang chu a hlen vek dwn a ni (Sam 138:8). Nilai leh Beihrual Thupui ziak dnah hian, ziak tr thupui Synod Worship Committee-in a thlan bk chu a ziak dn tr hmangah kaihhruaina zam sa a awm lem lo va, ziaktute zalnnaa dah a ni mai awm e. Tichuan, mi dangte lo ziah tawh dn te leh kan ram dinhmun leh boruak te thlr chungin, thupui te hi ka kalpui a ni.Thupui \henkhatte hi chu Bible-a lang chiah lo leh thupui langsr lo tak te an ni a, ziah thiam pawh a har deuhvin ka hria.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

Kan thupui zir trte hi a \ha hlwm hle a, keima mi mal nun atn pawh zirlai pawimawh tak tak te an ni. Kum khat chhnga zir tr thupui te an nih rualin ringtu zawng zawng tn dam chhnga zir \l leh pawimawh, ni tin nuna hman chhuah tr te an ni tih kan hriat reng a \ha ang e.

C. Sangliana

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

10

SYNOD KALENDAR 2014 (*Synod Office chawlh ni)


J ANUARY 1* 23* 6 2426 26* Nilaini Ningani Zirtawpni Thawh\anni Zirtawpni Pathianni Pathianni Zirtawpni Pathianni Thawhlehni Nilaini Ningani Ningani Inrinni Thawh\anni Nilaini Ningani Pathianni Kum thar Ni Kum thar chawlh Synod Office Hawn Ni Bial K|P Conference Republic Day Bial Hmeichhe Inkhawmpui Synod Mission Board Committee Synod Hospital Board Committee Synod Finance Committee State Day K|P Day Synod Executive Committee K|P Gen. Conference Kohhran Hmeichhe Rorel Inkhawm Chanchin |ha Thlen Ni Harhna Thlen Ni Tumkau Ni Good Friday Easter Sunday Easter Monday Bial Inkhawmpui Synod Mission Board Committee PCI General Assembly Synod Pastoral Committee Synod Social Front Committee PRESCOM Board Committee NEICC Annual Meeting Synod Finance Committee SLWF Annual Meeting Synod Executive Committee Pentikos Ni Whit Monday YMA Day Rualbanlote Ni Remna Ni Health Sunday & Hospital Sunday
www.mizoramsynod.org

F EBRUARY

79 11 12 13 20* 22 2426 27 Feb - 2 March

M AR C H A PRIL

7-9 Zirtawpni Pathianni 15* Inrinni 4* 13 18* 20 21* 25-27 29 1-4 6 7 8 14-18 21-22 30 3-5 8 9* 15* 15 30* Zirtawpni Pathianni Zirtawpni Pathianni Thawh\anni Zirtawpni Pathianni Thawhlehni Ningani Pathianni Thawhlehni Nilaini Ningani Nilaini Pathianni Nilaini Ningani Zirtawpni Thawhlehni Ningani Pathianni Thawh\anni Pathianni Pathianni Thawh\anni

MAY

JUNE

JULY

6 Pathianni

NILAI THUPUI
A UGUST SEPTEMBER 4 14 21 28 O CTOBER 2* 9-12 16 19 20 21 22 2324 27 28 29 30 31 2 4 5 1113 1820 28 15* Zirtawpni 31* Pathianni B EIHRUAL T HLA Ningani Pathianni Pathianni Pathianni Ningani Ningani Pathianni Ningani Pathianni Thawh\anni Thawhlehni Nilaini Ningani Zirtawpni Thawh\anni Thawhlehni Nilaini Ningani Zirtawpni Pathianni Thawhlehni Nilaini Thawhlehni Ningani Thawhlehni Ningani Zirtawpni Independence Day Ramthar Ni

11

Synod Finance Committee NPSS Inkhawmpui Senior Department Inkhawmpui Kristian Chhungkaw Ni & Nu leh Pa Ni Gandhi pian cham Presbytery Inkhawmpui Pastor Nupui Intawh khawm NEICC |awng\ai rual PPF Board Committee PRESCOM Board Committee Sunday School Committee Synod Mission Board Committee Synod Theological Education Board Synod Hospital Board Committee Synod Pastoral Committee Synod Education Board SL&PB Committee Khawvel Sunday School Ni Synod Social Front Committee Synod Music Committee Synod Executive Committee Synod Finance Committee Kohhran Hmeichhe Ni

NOVEMBER

DECEMBER

3 Nilaini 4 Ningani 5 7 8 9 914 21 2231* 25* 31*

Synod Executive Committee Synod Executive Committee (Budget Session) Zirtawpni Synod Pastoral Committee (P/P Interview) Pathianni Bible Sunday Thawh\anni Synod Pastoral Committee Thawhlehni Synod Nomination Committee Thawhlehni Pathianni Synod Inkhawmpui Pathianni MSSU Pathian Thu Exam Ni Thawh\anni Nilaini Krismas chawlh Ningani Krismas Ni Nilaini Kum tawp Ni
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

12

2014 NILAI LEH BEIHRUAL THUPUI THUPUI : KRISTIAN NUN

KOHHRAN HUN BK LEH NI PAWIMAWH PROGRAMME

January 1, 2014: Nilaini

KUM THAR NI
Kum thar lawmna programme hi inkhwm vawi hnih atn siam a ni a. Vawi thum inkhwm thei kohhran chuan siam belh mai ni se. Chawhma inkhwm Thupui Chhiar tr : Pathian hnna lwm thu sawi : Sam 100

Thupui \hen 1. Pathian chu siamtu, vngtu leh enkawltu, kan taksa leh thlarau mamawh zawng zawng min petu a ni. 2. Kum hlui leh hun kal tawha kan tn a \hatna leh rinawmna avangte, kum thar min hruai thlen avng tein Pathian hnnah lwm thu sawi tr kan ni. 3. Lwm thu sawi chu a lwm zwnga nun leh thiltihin lantr ila. 4. Pathian chunga lwm nachng hriat chu kan chakna a ni. (Neh 8:10).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

13

Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Kum chhiar dn thar : Sam 90:9-12; Is 38:9-20

Thupui \hen: 1. Kum hluia awm dnte inthlr lta sim ngai sima, siam \hat ngai siam \ha tra rilru insiam. 2. Ni tin fmkhur taka hun hman \hat: Ni tin Pathian duh zwnga hun hmang \hn chuan kum khat chhng hun a hmang \ha \hn. 3. Tn hun hman \hat: Ni tin hun hman \hat dn chu tn hun, hun tawng mk apiang hman \hat a ni. 4. Tn hun hmang \ha zltu chuan ni tin hun a hmang \ha a, ni tin hmang \ha chuan thla khat a hmang \ha a. Kum tin hun hmang \ha chuan hun zawng zawng a hmang \ha \hn. Ni tin Lalpa nn hun hmang \hntu chu mi fing a ni a, Lalpan mal a swm \hn. March 15: Inrinni

CHANCHIN |HA THLEN NI


Mizorama Chanchin |ha Thlen Ni programme hi January ni 11-ah kan hmang \hn a, kumin a\ang erawh chuan March ni 15ah kan hmang \hn tawh dwn a ni. Hetianga kan rama Chanchin |ha lo thlen Ni kan hman \hin hun insawn ta hi tlma sawi chian deuh a \ha ang e. Thil awm dn tlngpui chu hetiang hi a ni Kum 1940 chhovah khn Mizorama Chanchin |ha thlen champhaphk lawm an duh avngin Mizoram Presbyterian Kohhran leh Mizoram Baptist Kohhran khn lawm hun tr sawiin an inhmu
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

14

khwm a. Kohhran pakhat ang maia an awm lai, hmr kohhran leh chhim kohhran tia an sawi mai \hin hun lai kha a ni. Chanchin |ha thlen ni chungchngah hian ngaih dn pahnih a awm a. Hmr lam kohhran chuan Mizorama missionary lo kal hmasa ber leh Lal Isua Chanchin |ha rawn sawi hmasa bertu, Welsh missionary Khasi rama thawk, Rev. William Williams-an Mizoram a rawn tlawh kum, kum 1891 kha pawm tr niin an hria a. Chhim lam kohhran erawh chuan London-a mi hausa Robert Arthington-an Mizorama thawk tra a rawn tirh, Rev. J.H. Lorrain (Pu Buanga) leh Rev. F.W. Savidge (Sap Upa)-ten Mizoram an rawn thlen ni, January ni 11, 1894 chu pawm tr niin an hre thung a. Tichuan, lungruala Chanchin |ha Thlen Ni lawm an duh si avngin, chhim lam kohhran duh dn chu pawmpuiin, kum 1944 January ni 11-ah kan rama Chanchin |ha thlen Golden Jubilee chu an lwm ta a ni. Hun lo kal zlah kan Synod inkhwmpui 1974 chuan kum tin January ni 11 chu Chanchin |ha thlen ni-a hman a rl a, tichuan, kum tin kohhran inkhwm programme siamin nikum 2013 thleng khn kan hmang chho ta a ni. Amaherawhchu, kum 2012 Synod Inkhwmpui, Aizwl Chanmari Kohhrana awm chuan, Serlui Presbytery a\anga thu lt, Mizorama Chanchin |ha Thlen Ni atna March ni 15, 1891 pawm tra rawtna chu a pawm a. Chuvngin, kumin 2014 a\ang hian Mizorama Chanchin |ha Thlen Ni atn March ni 15 kan hmang tawh dwn a ni. March ni 15 Chanchin |ha Thlen Nia kan hman chhoh tr thuah hian, kan Synod Inkhwmpui 2009 Mission Vngthlang Kohhrana awm chuan, ngun taka thil a zir chian hnuah hetiang hian thutlkna siamin a lo pawm tawh a ni (2009 Synod bu p. 171). Rev. William Williams chuan March ni 15, 1891 (Pathianni)-ah Kutbl lui kaiah Mizote hnnah Pathian thu a hrilh a, March 16-ah Changsil an thleng a, ni hnih an chm a, kein Sairng an pan a, March 20, 1891-ah Sakawr chunga chuangin Aizwl an lt.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

15

Chawhma inkhwm Thupui Chhiar tr : Tih mkmawh Chanchin |ha hril : Eze 33:7-11; 1 Kor 9:16-18

Thupui \hen: 1. Chanchin |ha hi mi zawng zawng mamawh ber a ni. 2. Ringtu zawng zawng tih tr chu Chanchin |ha hril a ni. 3. Chanchin |ha hril lote chung a pik dwn. Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Chanchin |ha avngin engkim ka ti \hn : 1 Kor 9:19-23; 2 Kor 6:3-10

Thupui \hen: 1. Chanchin |ha tluka mi dang duhsak tr eng mah a awm lo. 2. Eng pawh huama Chanchin |ha hi hril tr a ni. 3. Chanchin |ha avngin engkim kan tih ve a pawimawh.

April 4: Zirtwpni

HARHNA THLEN NI
Mizote hi kan vnnei hle. Khawvl ram tam takah Chanchin |ha an dawn hnuah Thlarauva harhna ropui an chang lm lo. Mizote erawh chuan Chanchin |ha kan dawn hnu kum tam vak lovah, kum 1906-ah kan ram pum fan chhuak khawp Harhna ropui leh lwmawm kan chang a, a hnu lamah ram pum fan chhuak
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

16

khawp leh ram pum huap lo harhna, tun thlengin Pathian khawngaihna avngin kan chang zl a ni. Harhna Thlen Ni programme hi \um khat chauh siam a ni a, hemi bka programme siam duh kan awm chuan tualchhng kohhranin \ha kan tih anga siam belh mai tr a ni e. Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Kan mamawh Pathian thutaka harhna : Sam 119:25,154; Jn 16:12-13

Thupui \hen: 1. Pathian thutaka harhna awmzia 2. A thu ang zla min tiharh tra Pathian hnna \awng\ai \hin tr a ni. 3. Thlarau Thianghlim chuan Pathian thutak zawng zawnga min hruai luh a tum a ni.

April 13: Pathianni

TMKAU NI
Synod Inkhwmpui chuan "Tmkau Ni hi Nilai Zn Thupui buah tihlan ni \hn rawh se" tiin an rl a (1998 Synod Gen.20). Chu thu chu bawhzuiin Synod Executive Committee (SEC) chuan Sunday School tibuai lovin inkhwm programme pakhat siam tel \hin ni rawh se a ti a (SEC 174:22). Kum 2007 a\ang khn chawhnu inkhwm leh zn inkhwm programme siam \hin a ni a. Tun \umah pawh hian inkhwm \um hnih atn programme siam a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

17

Kan awmna hmun leh dinhmun azirin kan hun hman theih dn a inang lo dwn a; chuvngin, kohhran tinin kan hman theih dn tr twk ngaihtuaha Tmkau Ni hi hman ni sela. Tin, zng kra naupangten tmkau nna kawng an zawh leh chawhnu naupang inkhwm programme te chu Naupang Sunday School hotute leh chawhnu naupang inkhwm hotuten \ha an tih anga buatsaih mai ni se a \ha ang. Chawhnu inkhwm Thupui Chhiar tr : Lei leh vn Lalber an chawimawi : Mt 21:1-11; Sam 100

Thupui \hen 1. Isua lalna thurk puan chhuahin a awm. 2. Pathian thil tum dl zo an awm lo. 3. Lal Isua i chawimawi ve ang u. Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Kan nunah Lal Isua lal ber rawh se : Jn 18:36-37; 1 Pet 3:15-16; Thup 20:11-15

Thupui \hen 1. Kan thinlungah Isuan lalna a chan a pawimawh. 2. Lal Isua lalna hmunah malswmna a thleng \hn. 3. Lal Isuan ro a la rl dwn.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

18

April 17: Ningani

MAUNDY THURSDAY ZN
Thupui Chhiar tr : Lei leh van Lalber a thlaph^ngin a mangang : Mk 14:32-36; Kol 1:24

Thupui \hen 1. Hmangaihna avnga kan tna thlaphng leh mangang a ni. 2. Zp lovin Lal Isuan a thlaphnna leh manganna a puang chhuak. 3. Lal Isua hniak zuiin mi dangte tna thlaphn leh mangan kan huam ve dwn lom ni?

April 18: Zirtwpni

GOOD FRIDAY
Chawhma inkhwm Thupui Chhiar tr : Hmangaihna mak, sawi fiah phk loh : Jn 3:16-17; Rom 5:6-8; 1 Jn 4:19

Thupui \hen 1. Pathian hmangaihna ropuizia leh th<kzia tu man an hre phk lo. 2. Pathian hmangaihnain thinlung sual a hneh \hn. 3. Pathian hmangaihna hi chh^n lt a \l.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

19

Chawhnu inkhwm Thupui Chhiar tr : Ka Pathian, Ka Pathian, engah nge min kalsan? : Mk 15:33-39; Lk 23:44-46

Thupui \hen 1. Kan sual avngin Lal Isuan Pathian kalsan nun ram a thleng. 2. Lal Isuan tuarna zn thim ber a kal tlang laiin a thlarau Pa Pathian kutah a kawltr. 3. Ringtute pawhin tuarna zn thim kan kal tlang \hn. Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Thi khawp hiala thu zwmin a awm : Phil 2:5-11; Heb 5:7-10

Thupui \hen 1. Lal Isuan thi khawp hialin Pa Pathian thu a zwm. 2. Fapa meuh pawh ni mah sela a thil tuarahte Isuan thu wih a zir. 3. Pathianin nasa takin Isua a chawimawi ve thung. April 19: Inrinni Zn inkhwm Thupui: Thlan thimah Isua an zalh Chhiar tr: Is 53:9; Rom 6:1-7; 1 Kor 15:3; Heb 2:14-15 Thupui \hen 1. Lal Isuan Pathian kawng ruat a zawh. 2. Pathian rorlna mak leh \ha famkim. 3. Lal Isua thihna leh phmnaah kan tel ve.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

20

April 20: Pathianni

EASTER SUNDAY
Chawhma inkhwm Thupui Chhiar tr : Thihna leh thlan thim hneh zovin Isua a tho leh : Lk 24:1-7; Rom 6:9-11; Eph 2:4-6; Kol 2:11-12

Thupui \hen 1. Thihna leh thl^n thim hneh zovin Lal Isua ropui takin a tho leh. 2. Ringtute hi Lal Isua ruala kaih thawh kan ni. 3. Ringtute hi sual lam kawnga thi tawhah leh Pathian lam kawnga Krista Isuaa nunga inruat (indah) tr kan ni. Chawhnu inkhwm Thupui Chhiar tr : Tholeh Lalpa Minunga hi a mite hnnah nungin a inlr \hn. : Jn 14:21; 1 Kor 15:1-8; Thup 1:17-18

Thupui \hen 1. Lal Isua hi Tholeh Lalpa Mi Nunga a ni. 2. Tholeh Lalpa hi a mite hnnah a inlr fo \hn. 3. I hnnah a inlr ve \hn em?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

21

Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Isua thihna leh thawlehna nun \awmpuitute rilru put dn tr : Mt 6:19-21; 2 Kor 4:16-18; Kol 3:1-4, 9-10

Thupui \hen 1. Kan taksa hi awngrawp telh telh mah se, kan thlarau nun ni tin siam tharin a awm tih hriat reng tr. 2. Thil hmuh theihte en lova thil hmuh theih lohte en zwk tr. 3. Leia thil awmah te ni lovin, chung lama thil awmahte rilru nghah tlat tr. NAUPANG PUAL Chawhma inkhwmah leh chawhnu inkhwmah tualchhng kohhranin \ha a tih angin Naupang Pual inkhwm a hrana buatsaih theih a ni a; a hranga an inkhwm loh pawhin Biak In lamah chanvo siamsak ni se a \ha ang. June 8: Pathianni

PENTIKOS NI
Chawhma inkhwm Thupui: Kan mamawh Thlarau Thianghlim Chhiar tr: Jn 7:37-39, 14:15-18; Rom 8:9-11; Jak 4:5 Thupui \hen 1. Lal Isua ring turin Thlarau Thianghlim kan mamawh 2. Lal Isuan a Thlarauvin min awmpui. 3. Chatuana kan hnna awm trin Pathianin Thlarau Thianghlim min pe.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

22

Chawhnu inkhwm Thupui Chhiar tr : Thlarau Thianghlima khah : Tirh 2:1-4; 4:29-31; 13:52; Eph 5:18

Thupui \hen 1. Thlarauva khah awmzia leh Thlarauva khah pawimawhzia. 2. Ringtute hi eng lai pawha Thlarauva khat tr kan ni. 3. Thlarauva khat trin sual sima kalsan te, thu wih te, inpumpk te, rinnaa kal te a \l. Zn Inkh^wm Thupui Chhiar tr : Thlarau Thianghlim zara thiltihtheihna : Is 40:28-31; Lk 24:49; Tirh 4:8-14; 10:38; Eph 4:30; 1Thes 5:19

Thupui \hen 1. Thlarau Thianghlim zra thiltihtheihna nei thei chauh kan ni. 2. Ringtute chak lo \hn mah ila, Thlarau Thianghlim thiltihtheihna chu a pngngai reng. 3. Thlarau Thianghlim thiltihtheihna nna kan nuna, rawng kan bwl reng theih nn Thlarau Thianghlim tihlungngaih loh leh tihmih loh a \l. Zn lam inkhwmah Assembly \awng\ai rual programme hman \hin a ni a. Thuchah chhiar chhuah tr leh \awng\ai thupuite pawh siam a ni \hn. Assembly pual thilpk pawh lak khwm \hin a ni a, chu chu Bial Treasurer kal tlangin Synod Office-ah theh luh tr a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

23

June 15: Pathianni

RUALBANLOTE NI
Kum 1996 Synod Inkhwmpuiin a rl angin kum tin June Pathianni vawi thumnaah Rualbanlote Ni kan hmang \hn a. Kum dng ang bawkin Inkhwm \um khat atn programme siam a ni. Khawvla kan awm chhng chuan kan zngah rualbanlote an awm reng dwn a; tin, rualban lohna hi tu chungah pawh a thleng thei vek a ni tih pawh kan hriat a \ha. Tin, rualbanlote laka kan awm dn hian anmahni bkah an chhngte thlengin an rilru kan tilwm thei a, kan tina thei bawk tih i hria ang u. Mihringte kan changkngin hma kan sawn zl a; chuvngin, mi mal bkah kohhran leh sawrkr pawhin rualbanlote dinhmun kan hre thiam swtin kan ngaihsak tial tial a, a lwmawm hle a ni. Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Rualbanlote hmangaih : Mt 4:23-25; 6:12; 10:1-6

Thupui \hen 1. Lal Isuan rualbanlote a hmangaihin a \anpui \hn. 2. Ringtu mi mal, chhngkua leh kohhranin rualbanlote kan hmangaihin kan \anpui ve \hn tr a ni. 3. Rualbanlote chan inchantr ila, thil engkim miin kan chunga an tiha kan duh tr ang apiang chu rualbanlote chungah i ti ang u.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

24

July 6: Pathianni

HEALTH SUNDAY LEH HOSPITAL SUNDAY


Kum 2008 Synod Inkhwmpuiin a rl angin kum 2009 a\ang khan Health Sunday leh Hospital Sunday hi Pathianni hrana hmang lovin, Pathianni vawi khat, July Pathianni hmasa berah hman \hin a ni ta a. Thuchah leh thupui chu Synod Hospital Board-in siamin kohhranhote min thawn \hn a ni. Health Sunday-ah hian thawhlwm lk khwm a nih chuan mahni kohhran \heuhva damlo \anpui ngai te Kohhran Committeein \ha a tih anga pk tr a ni a, Hospital Sunday puala thilpk erawh chu Hospital Charity Fund atn, Bial Treasurer kal tlangin Synod Office-ah pk luh tr a ni. Chawhnu inkhwm

HEALTH SUNDAY
RILRU HRISLNA (Mental Health) Chhiar tur: Mt 5:3-12; Thuf 4:2324 Mihringte hi khawsa ho tr leh chng ho tra Pathian siam kan ni a, hemi atna pawimawh tak mai pakhat chu mi tinin rilru hrisl kan neih hi a ni. Kan kohhran, chhngkua, khawtlng leh ramin hma a sawn zlna tr chuan mi tinin rilru hrisl kan neih a pawimawh hle. 1. Rilru hrislte leh an zia Rilru hrislna hi rilru khkna nei lo, rilru skthlk hmang rng rng a \ha ber leh dik ber, thil a ng zwnga thlr leh hmachhawn ngam tihna a kwk ber. Rilru natna leh buaina nei lo, rilrua helhkam nei lo hi rilru hrisl a ni mai lo va, thil nih dn dik tak, huaisen taka pawm ngamna hi rilru hrisl chuan a kwk ber zwk a ni. Rilru hrislte nihphung leh mize tlngpui chu hetiang hian a sawi theih wm e
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

25

(1) Mahni nihna leh dinhmuna lungawi thiam mi; (2) Dam chhng ni te \ha tak leh hlim taka hman tum mi; (3) Harsatna a lo awm pawha mahni insang pheka lo hmachhawn \hn mi; (4) Mahni kova tla, mawhphurhna hlen chhuah ngei tum mi; (5) A hun leh a hmun azira mahni lam insiam rem thei mi; (6) Mi dangte harsatnate hriat thiampui mi; (7) Mahni chauh ni lovin chhngkua leh khawtlng hmaswnna trah pawh mawhphurhna neia inhriaa mawh la ngam mi; (8) Mi dangte hmangaih thei ni ringawt lova mi dang hmangaihna pawh dawngsawng thei mi; (9) Suangtuahna khawvla chng fo lova a tak rama chnga thil a nihna tak pawm \hin mi; (10) Puitling taka thil hmachhawna thlr thiam mi, beidawnna wm a lo thlen pawha tlnchhe mai lova hmachhawn thei mi; (11) Chin twk neia nunga nun inbk twk nei mi; (12) Mite tsik leh elrelna nei lova mi dangte lwm leh lungngaihna \wmpui \hn mi. Pathian thuin, Thil dang ber aiin i thinlung veng \ha rawh, nunna lo chhuahna a ni si a... (Thuf 4:2324) a tih angin, thinlung vng \hatute chuan rilru hrisl an nei ngei \hn a ni. 2. Rilru hnualna leh nguina (depression) chungchng Depression natna hi a lan chhuah dn tlngpui hetiang hian a sawi theih ang Rilru hnual leh ngui ngawih ngawih, mahni inrintwkna leh ngaihtuahna te pawh chawmawlh vek; nun hian awmze nei lo leh mi dang, \henrual leh eizawnna/hna lam rng
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

26

rng ngaihtuah hleih thei loh, inchei fai leh rualpwl chkna nei lo leh muthilh \hat theih loh. Depression neite chuan ei leh in pawh an ngaihsak peih lo. An lung a chhe ngawih ngawih a, \ah vak te an chk \hn; mi dangte tn phurrit niin an inhria a, dam an thlahlel lo fo. Hng a\ang hian tnlai mipui mimirin Depression ka nei an ti ve ngawt \hn hi a dik twk lo tih a lang. Rilru hrisl nei mi kan ni nge, ni lo inen fiah nn hng a hnuaia mize hrang hrangte hi tawi tein han tr lang ila, chutichuan mahni \heuh inen fiah nn leh siam \hat/thlk trte kan neih phei chuan insiam \hat nn hmang thei ila kan swt tlnpui ngei a rinawm. (1) Sherman Laipui (Sherman Tank): Hetiang mizia neite chu an hmaa thil awm emaw mihringpuite pawh ni se pal buan buan chi, mi dang rng rng hmu dik lova, mahni chauh dika inngai nghet tlat chi, mi dangte chu an thuhnuaia hnehsawh deuhva dah tawp mai, rumra taka mi dwr chng an ni duh viau. Bula mite zai ngai lm lo leh zah pah nei lo an nih avngin thurualpui an har hle a ni. (2) Vnthengreng sipai (Space Cadet): Hngho thung hi chu mahni khawvl insiam chawpah an chng tlat a, mahni phl phlin an lo phl ve a, mi dang thu haw lam leh kal lam an ksak ngai lo va, dangdai deuhva khalh kal ngai chi an ni. (3) Tlngkng (Volcano): Hngho mizia hi chu vawi leh khata inthlk thut thut chi niin tlngkng anga alh hluai, eng tikah nge, eng thil takin nge an thin tithawk thut tih hriat loh an nih avng hian an bula awm a hahthlk hle \hn a, invng renga awm a ngaiin an huatthu sawite a hlauhawm m m a, an bulah zaln taka awm theih a ni ngai lo. (4) Kut zungpui fwp chiho (Thumb suckers): Vui hmui pu reng mai, mahni chauh inngaihtuah a, mi dang rng rng chu anmahni duata dawm hleuh hleuh tra ngai tlat, ngawi renga mi dangte an thuhnuaia dah tum tlat mai, khawngaih thla la taka awm dn thiam tak, mahni hmasial thiam tak chi an ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

27

(5) Pawnpui huh (Wet Blanket): Hngho hi chu eng lai pawhin an ngui a, an thil thlr dn lah a duhawm lo zwng hlr a ni tlat. Engkimah hian hlimna leh lwmna tr hmuh an nei ngai lo. Hlawhchhamna emaw, thil fel zn lo an tawh rng rngin chu mi kha mi vng tiin mawhpuh tr zawng pht mai, mahni lam dik veka inngai chi an ni a, chhuanlam siam natna an vei a ni ber mai. (6) Hnwmtinphuri nu (Garbage Collector): Hngho mizia chu engkim hi a ipik leh lunghnr zwngin an thlr vek a, mi dangte avnga tuar hrep niin an inngai tlat a, ngawih bopuia insiam \hat tum mai lovin an rilru hnwmhnawk chu khawtlng/vntlng zngah an theh hnawk nuaih mai \hn a ni. (7) Mi kuta rl kaw zen chng (The User): Hngho hi fing kherek tak, mi dang mawng hiata mahni hlwkna tl zar zar tum, khawngaih thla la deuhva inlantrin mi dangte inthiam lo ngawih ngawihin an awmtr \hn. Khng a chunga mize hrang hrang kan tr lante khian rilru hrislna tr a ti\huanawp fo \hn a, keini Isua Krista neitu leh a kohhran mite hi chuan thlmna kan tawh lai pawhin mahni inbih chiangin kan ngaihtuahna a him dam em, ka mihringpuite chunga ka rilru put hmang hi a hrisl twk em tiin kan inbih lt fo a \l a ni. Rilru hrisl \ha kan neih theih dn tr kawng chi hrang hrang tlm han tr lang ila. Kan \henawm khawvng te, chhngkua kan lo hlim zwk nn leh kan Kristian nun pawh a lo thk zwka, ringlo mite pawhin Lal Isua Krista chiah hi Pathian dik a nihzia a taka an lo hmuh theih nn leh inlaichnna \ha kan neih theihna tr chu rilru skthlk hrisl hi a ni a, chumi nei thei tr chuan hngte hi zawm atn a \ha hle ang. (a) Mi dangte dinhmunah indah chhinin an thlrna a\angin thil thlr chng ve ila. (b) Tu pawh hian inngaih pawimawhna leh induh twkna kan nei \heuh a ni tih theihnghilh ngai loh a \ha, tu mah hnehsawh taka tih mai mai loh tr.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

28

(c) Hnial hrt viau loh a \ha a, \awng char char mai thu vaivungtu bera \an reng loh tr, mi dangte thu ngaihchn ve \hin tr a ni. (d) Mi dangte \anpuitu nih fo a \ha. (e) Hlim hml put reng theih a \ha fo. (f) Mahni leh mahni infak fo loh a \ha. (g) Rahbi tleu leh tum fuh loh chng nei thei \heuh kan ni tih hi theihnghilh loh tr a ni ang. Rilru hrisl lote chuan mi dangte tsk leh demin an hmanhlel a, rilru a hrisl thei lo. Rilru a hrisl loh chuan Psychosomatic illness an nei fo \hn. Hetiang hi chu rilru hrisl loh vngin taksaah natna tam tak a kai chhuak thei. Entr nn lu n, khawsik, hritlng, kaw dik thei lo, luak chhuak leh luak, B.P. sng, asthma, thak, bawl, etc. Rilru hrisl tak nei tr hian insm theih a pawimawh a ni kan ti tawh a, a bk takin thinrimna sopui but but lo va, mahni inthunun theih hi thil \l leh \angkai ber chu a ni wm e. Eng vng pawhin thinrim ila, chumi lak ata chu a rang thei ang bera kan inthiarfihlm a \l \hn a ni. Thinrimna laka inthununna tr tam tak zngah hngte hi a \angkai (a) Kan rilru skthlk thlkthleng daih a \l. (b) Kan thil thlr dn a ng zwng leh kawng dang zwnga kaltr tr. (c) Chhnna nmin thinur a tikiang \hn a... (Thuf 15:1) tih angin a nm zwnga chhnna mahni inpk tr. Hng bkah hian rilru hrisl tak kan neih theih lohna chhan dang leh chu thil duhawm lo lo thleng tr enghelhna leh lungkhamna/hlauhthawnna (anxiety) neih hi a ni a. He harsatna hian hmaswnna tr a ti\huanawp thei hle a ni. Hei hi hlauhthawnna ringawt ni lovin rilru hrisl lo lo lan chhuahtrtu pakhat a ni tih kan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

29

hriat fiah a \l hle a ni. Anxiety hi tu pawhin kan dam chhng hian neih theih a ni a, hetiang hi neia kan inrinhlelh chuan hetiangin mahni leh mahni kan inenkawl thei a ni. (a) A hmasa berin mahni inrintwkna nei trin mahni bawk kan \angkai angin kan thil tlkchham leh hlauhthwnna laka kan him theih nn kan theihna neihte kan ring twkin kan hmang thiam tr a ni. (b) Kan lo hlawhchham tawhna emaw thil lo tihsual tawhte chu insiam \hat nn hmangin hlawhchham tawh lohna trin a hmachhawn dn tharin beih tr a ni. (c) Kan nun kawngah hian hlen chhuah tr chi hrang hrangte hi chona angah ngaiin hmachhawn zl trin mahni kan infuih sauh sauh tr a ni. (d) Harsatna sut kian nn thil \angkai lo pui pui ngaihtuaha, a ipik zwnga thil thlra beidawnna ruama luh ngawt hian hlawhtlinna a thlen thei lo tih kan vawng reng tr a ni. Chuvng chuan, rilru leh ngaihtuahna pawh a ng leh duhawm zwnga put hrm hrm tr a ni. Hng kan sawi bkah hian thil tam tak sawi tr pawh a awm ang. Rilru hrisl tak neih hi rawngbwltu tan ngat phei chuan a \ulin tihmkmawh a ni wm e. Mi dangte nn nung ho, rawngbwl ho kan nih angin kan rilru ngaihtuahna a hrisl \hat phawt chuan mi dangte pawhin rilru hrisl an neih phah ve thei a ni. Thufingin kan thinlung vng \ha tra min hrilh leh kan \awngkam chhuaka fmkhur tra min hrilh hi hre reng ila. A twp berah chuan Lal Isua nn chauh hian rilru hrisl leh engthwlna dik zwk a neih theih a ni tih hriain amah nn i lng dn \hn ang u.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

30

Zn inkhwm

HOSPITAL SUNDAY PUAL


Thupui Chhiar tr : Tidamtu Lal Isua : Ex 15:26; Sam 103:3; 107:20; Mt 10:8; Lk 4:40-41; Rom 15:18-19

Thupui \hen 1. Natna leh dam lohna a\anga min tidam \hntu chu Pathian a ni. 2. Pathianin mihringte hmangin min tidam \hn. 3. Tihdama kan awm theih nn damloten mawhphurhna leh tih tr kan nei ve. Note: Synod Hospital Board-in report a siam chhiar chhuah tr a ni ang August 31: Pathianni

RAMTHAR NI
Chawhnu inkhwm Thupui Chhiar tr : Thawk zl la, i thawhah lwm rawh : Sam 126:5-6; Jn 4:34-38; 1 Kor 3:5-8; 15:58

Thupui \hen 1. Krista Chanchin |ha hretu leh puang darh theitu kan ni hi lwm tr a ni. 2. Lalpa hminga kal chhuak tr kan ni. 3. Lalpa t^na thawk rim apiangte an lwm \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

31

Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Zn a lo thleng dwn, thawk ru : Jn 9:4; 17:4; 2 Tim 4:6-8

Thupui \hen 1. Chanchin |ha kan puan darh theih lai hian chhuanlam siam lova puan darh tr a ni. 2. Chanchin |ha kan puan darh theih loh hun (zn) a la thleng dwn. 3. Tih tr min pk te ti zova, lwm taka Lalpa twk thei tra inbuatsaih a pawimawh.

September 28: Pathianni

NU LEH PA NI LEH KRISTIAN CHHNGKAW NI


Kum 2000 Synod Inkhwmpui chuan kum tin September Pathianni hnuhnng ber hi Kristian Chhngkaw Ni atna hman trin a rl a, chumi ang chuan kum 2002 a\ang khn hman chhoh \hin a ni. Tin, kum 2011 Synod Inkhwmpui chuan kan kohhran hian Nu leh Pa Ni hman ve \hn ni rawh se tiin a rl leh a. Tichuan, nikum 2013 a\ang khn Kristian Chhngkaw Ni bkah Nu leh Pa Ni kan hmang a ni. Kan kohhran hian ni pawimawh kan neih nual tawh avngin Pathianni hrana hmang lovin Pathianni vawi khatah nu leh pa ni leh Kristian chhngkaw ni hi kan hmang chhho ta a ni (S.E.C. 239:34). A theih chuan Nu leh Pa Ni programme hi naupang Sunday School lamte nn hmun khatah hman ni se. Kohhranin \ha zwka a hriat erawh chuan Naupang Sunday School lam tn programme hran siam theih a ni. Tin, Kristian Chhngkaw Ni programme-ah hian kohhran chhngkaw tin te inkhwm tra beisei kan ni a, hemi
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

32

atn hian Kohhran Committee-in remhre taka \an lk pawh a \ha ang. Hemi hunah hian chhngkuaa \hut ho pawh tum hrm hlawm ila, chhngkuaa biak ina \hut ho hi a ti\hang lote tn chuan a tr lamah hreh deuh theih a ni a, a ti\hangte erawh chuan a lo \hatzia leh hlimawmzia te, inkhwm kan tam phahzia te an hria a, an zawngchhang hle a ni. Chawhnu inkhwm: NU LEH PA NI Hruaitu chhiar tr |antu chhiar tr Chng sawi rual Zaipwl Thupui Chhiar tr : : : : Thuf 3:1-4; Eph 6:1-3 Thuf 23:15-25 Primary Department, Thufingte 1:7-10 Senior Department emaw Pathianni Chawhnu Tleirwl inkhwm zaipwl : Nu leh Pa hlutzia : Thuf 6:20-23; Lk 2:51; Kol 3:20

Zn inkhwm: KRISTIAN CHHNGKAW NI Thupui Chhiar tr : Zirna : Job 28:28; Thuf 1:7-9; Dan 1:17-21.

Thupui \hen 1. Khawvl \hang zlah zirna ngaih pawimawh a \l. 2. Zirna kawng hrang hranga hlawhtling trin zirlaite leh chhngkuain theihtwp chhuah a ngai. 3. Lalpa \ih hi finna a ni a, thil \ha lo kalsan hi hriat thiamna a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

33

October 19: Pathianni

NEICC |AWNG|AI RUAL NI


NEICC (North East India Christian Council) \awng\ai rual ni atn hian NEICC Office, Shillong a\angin thuchah leh \awng\ai thupui tr te siamin an rawn thawn \hn a. Chumi hmuh hman loh palh a awm theih avngin a hnuaia thupui tr lan hi hman theih tra buatsaih a ni. Hemi nia thilpk kan lk khawmte chu NEICC pual a ni a, Bial Treasurer kal tlanga Synod Office-a theh luh tr a ni. Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Pumkhat nun leh rawngbwlna : Jn 17:20-23; 1 Kor 12:4-6; Eph 4:1-6

Thupui \hen 1. Kohhran hi a pian hmang rngah pumkhat a ni. 2. Kohhranho lalber leh lu ber Lal Isuan amah ringtute pumkhata kan awm theih nn a \awng\ai. 3. Thilpk hrang hrang te, rawngbwl dn hrang hrang te, hnathawh dn hrang hrang te awm mah se, Pathian pakhat a\anga chhuak leh Pathian pakhat tn vek a ni. 4. Thlarau inpumkhatna vawng tra beiha, \an lk reng a pawimawh. November 2: Pathianni

KHAWVL SUNDAY SCHOOL NI


Khawvl Sunday School Ni hi America ram Philadelphia khuaa Tabernacle Presbyterian Kohhran Upa Dr. Bailey-a rawt
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

34

chhuah a ni a. Kum 1910 May 22 a\ang khn hman \an a ni. Mizoramah chuan kum 1944 September 17 a\ang khn kan hmang \an ve a ni. Kum 2000 a\ang khn puitling leh naupang lam zir tr a hranga buatsaih \hin a ni. Kum dng ang bawkin kuminah pawh hian MSSU Office-in programme a siam zuia hman tr a ni. Note: Khawvl Sunday School Ni pual thawhlwm hi Bial Treasurer hnnah Form C hmangin pk luh tr a ni (Synod Sum vawn Dn 2011, Bung 2:5 (5), p.11). December 7: Pathianni

BIBLE SUNDAY
Kum dang ang bawkin Bible Sunday thupui hi pahnih siam a ni a. Hei hi kohhran \henkhat, he puala \um hnih inkhwm hmang duh kan awm \hin vng a ni e. |um khat hmang tn chuan thupui duh zwk zwk hi thlan mai tr a ni ang chu. Tin, BSI thuchah, Central Office lam a\anga lo kal \hn chu Branch kaltlangin kohhran tinah chhiar chhuah tra sem a ni bawk ang. Bible Sunday puala thawhlwm lk khwmte chu Tualchhng BSI Local Committee-ah emaw Branch Treasurer hnnah emaw theh luh tr a ni e. Thupui 1-na Chhiar tur : Pathian Thu Nun kawng hruaitu \ha : Sam 19:7; 119:105

(Bible chuan sual a\angin a thiar fihlm ang che a, sual chuan Bible a\angin a thiar fihlm ve thung ang che, DL Moody-a chuan a ti.) Thupui \hen 1. Pathian thu chu sual bwih ata chhuah zalntu a ni (Jn 8:32) 2. Pathian thu chu tisual lo tra vnghimtu a ni (Sam 119:9,11) 3. Pathian thu chu hlimna leh lwmna thlentu a ni (Jer 15:16)
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

35

Thupui 2-na Chhiar tur

: Pathian Thu hrilh leh zawm : Mt 7:24-27; Lk 11:27-28; Jak 1:22-25

Thupui \hen 1. Bible thute dik tak leh chiang taka hriat tum tr a ni. 2. Pathian thu kan hriatte pawma zawm a pawimawh. 3. Pathian thu hriaa zwm apiangte mi ham\ha an ni.

KRISMAS PROGRAMME
December 24: Nilaini

KRISMAS DWN NI
Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Krismas hmuah dn tr dik leh \ha : Lk 1:26-45

Thupui \hen 1. Taksa lam leh pwn lamah kan theih ang anga inbuatsaih a pawimawh. 2. Lal Isua nna inpwlna nung nei ngei tra inbuatsaih a pawimawh. 3. Thinlung chhngril ber Pathian hmaa phawrh a, a hnna hlan a ngai. December 25: Ningani

KRISMAS NI
Chawhma inkhwm Thupui : Krismas laimu - Isua Krista Chhiar tr : Mt 1:18-23; 2:9-11 Thupui \hen 1. Krismas awmtrtu chu Isua Krista a ni. 2. Krismas ropuina leh hlutna chu Isua Krista a ni. 3. Krismas malswmna thlentu chu Isua Krista a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

36

Chawhnu inkhwm Thupui Chhiar tr : Krismas hlutna leh malswmna : Lk 2:8-20

Thupui \hen 1. Krismas hlutna leh malswmna hi eng tikah mah a chul d^wn lo. 2. Krista tel lova Krismas hman hi a pawi hle. 3. Krista nna inpwlna nung neia Krismas hmangtuten Krismas malswmna hlu an chang \hn. Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Entawn tlk Josefa : Mt 1:18-25; 2:13-15, 19-23

Thupui \hen 1. A nupui hual Mari tihhmingchhiat a duh lo. 2. Pathian thu awihin Mari nupuiah a nei. 3. Pathian thu ang zlin naus>n Isua a buaipui. December 25: Ningani

NAUPANG PUAL PROGRAMME


Chawhma inkhwm Hruaitu : Hla sak ho : |antu : Lwm thu sawi \awng\ai : Chang sawi rual : Short Play/Special Items : Bnna Asst. Superintendent Beginner Dept. Leader Primary Dept. Leader Lk 2:1011

A remchn dn angin zirtrtuten ruahmanna lo siam lwk ni se. : Lalpa |awng\aina


www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

37

Chawhnu inkhwm Hruaitu |antu Hla sak ho Thusawi tawi Solo/Duet/ Recitation Hla sak ho Bnna : Intermediate Dept. Leader : Junior Dept. Leader : : Lal Isua lo pian chhan-min chhandam trin (10 mins.) : Naupang znga mi ni thei se, a hma lama lo inhrilh lwk vek ni se. : : Lalpa |awng\aina

Note: Kohhran dinhmun leh tih theih chin te a inang lo va, a hmang thei leh hmang duhten an hman atn Naupang Pual Programme hi siam a ni. December 26: Zirtwpni Zn inkhwm Thupui Chhiar tr : Nun tikimtu leh tilungawitu-Isua Krista : Lk 2:22-32, 36-38

Thupui \hen 1. Lal Isua tel lo chuan nun a kim lo. 2. Lal Isua neitu nun chu a lungawi \h$n. 3. Lal Isua hmu chiangtu nun chu a thlamuang \h$n.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

38

December 31: Nilai zn

KUM HLUI THLAH ZN


Zn inkhwm Tualchhng Kohhranin mahni remchan dn anga programme siam ni se. Kum dng ang bawkin hengte hi telh ni se 1. Kum 2014 chhng kohhran chanchin tlngpui reports. 2. Kum 2014 chhnga kohhran member thite snna. 3. Thuchah tawi.

ZANLAI INKHWM
Zanlai inkhwm hi a hmang duh kan awm chuan \ha kan tih anga programme siam mai tr a ni e.

January 1, 2015: Ningani

KUM THAR NI
Chawhma inkhwm Thupui Chhiar tr : Inpumpkna : Rom 12:1-2

Thupui \hen 1. Krista zra nun thar neite tih tr - Pathian hnna inpumpk. 2. Inpump>kna chu tih tak zet a ni t<r a ni. 3. Inpump>kna chu nuna lan chhuaht$r t<r a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

39

Chawhnu inkhwm Thupui Chhiar tr 11 : Lalpa chakna ringa rawngbwl : 1 Kor 15:58; Kol 1:2829; 1 Pet 4:10

Thupui \hen 1. Lalpan a rawngbwl trin min duh. 2. Lalpan chakna min pk ang zla rawngbwl tr. 3. |hahnemngai taka Lalpa rawngbwlna a thlwn ngai lo. Z^n inkhwm Thupui Chhiar tr : Eng pawh t^wk tra inpeih : 1 Kor 3:21-23; Phil 4:11-13; Jak 4:13-15

Thupui \hen 1. Kum tharah hian eng nge kan chungah lo thleng dwn tu mahin kan hre l^wk lo. 2. 3. Engkim kan ta vek a ni. Mi tichaktu avngin eng pawh twk trin chakna ka nei ta a ni, (lehlin thar) kan ti ve thei ang em?

_____________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

40

January 8

ISUA KRISTA
Chhiar tr: Mt 16:13-20; 1 Kor 3:9-11

Kristian nun kan zir chhohna trah a bul \an nn Isua Krista kan hmang dwn a, a inhmeh hle. Rev. Lalswma chuan, Bibleah Isua Krista tih leh Krista Isua tih hi kan hmu kawp a. Tlmin an sawi tum a dang deuh. A hmasa hian a mihrinna a sawi hmasain, Nazareth mi Isua kha Krista chu a lo ni tih a sawi a; a hnuhnung hian a Pathianna dah hmasain, Lal lo kal tr Messia chu Nazareth Isua hi a lo ni e, a ti a ni. A hnuhnung hi Thuthlung Tharah a lang tam zwk a, a hmasa hi a hnu lamah a lr ta zwk a ni, a ti. 1. Kristian nun laimu chu Isua Krista a ni: Kristian tih awmzia hi Krista zuitu, Krista ta, Krista Pwl tihna te a ni a. Hei hian Kristian nun laimu chu Isua Krista a nihzia eng emaw chenah a tilang. Tirhkoh ropui Paula chuan Krista hnnah khenbehin ka awm ta; nimahsela ka nung a ni; keimah erawh chu ka ni tawh lo. Krista chu keimahah a nung zwk a ni; tin, tuna tisa ka nung hi rinnaa nung ka ni-Pathian Fapa, mi hmangaiha ka aia inpetu rinnaah chuan, a ti a (Gal 2:20). Tin, Kei atn zawng nun hi Krista a ni si a, thih pawh hl^wkna a ni a ti bawk (Phil 1:21). Kohhranho nun a sawinaah pawh, Tu mah mahni tna nung kan ni lo va, tu mah mahni tna thi kan ni hek lo. Kan nun chuan Lalpa tn kan nung a; kan thih pawhin Lalpa tn kan thi a ni si; chuvngin kan nun pawhin, kan thih pawhin, Lalpa ta kan ni, a ti (Rom 14:7-8). Tin, hmun dangah, A nungte chu anmahni tn an nun tawh lohva, an thih aia thia tholeha tn chuan an nun tawh zwkna trin a ni, mi zawng zawng thih aiin a thih ni, a ti bawk (2 Kor 5:15). Tichuan, Kristian nun laimu chu Isua Krista
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

41

a nih avngin Kristian nun png tinrngah leh rawngbwlna kawng hrang hrangah Isua Kristan hmun lairil ber leh hmun chungnung ber leh hmun pawimawh ber a chang reng tr a ni. Kristian nun laimu chu Isua Krista a ni, kan tih hian Pathian pakhata minung pathum awm Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimte hi Pathian pakhat an ni a, nihna thuhmun, thiltihtheihna leh ropuinaa intluk an ni tih erawh chu kan hriat reng a \ha ang. 2. Kristian nun innghahna chu Isua Krista a ni: Isua Krista chu Kristian nun laimu a nih rualin Kristian nun innghahna pawh a ni bawk a, amah Lal Isua ngeiin Petera hnnah, ...he lungpui chungah hian ka kohhranho ka rem chho vang a, Mitthi Khaw kulh kawngkhrte chuan chu chu an ngam lo vang a ti (Mt 16:18). Hetah hian Lal Isuan amah ink^wkin a sawi a nih a rinawm. Tirhkoh Paula pawhin Ephesi khuaa Kristiante hnnah, Krista Isua ngei chu a kila lung pawimawh ber niin, tirhkohte leh zwlneite lungphm chunga sak in ni a; amahah chuan lung rem hrang \heuhte, rem taka chuktuahin, Lalpaah chuan biak in thianghlimah a chang zl \hn a a ti (Eph 2:20-21). Tin, hmun dangah Kristian nun chu in sak nna tehkhinin, a innghahna chu Isua Krista a nihzia chiang takin a sawi a, Lungphm rem tawh sa lo chu lungphm dang tu man an rem thei tawh si lo va, chu lungphum chu Isua Krista chu a ni, a ti bawk (1 Kor 3:11). Hebrai Lehkhathawn ziaktu pawhin Isua, kan rinna innghahna bul leh tifamkimtu chu i en tlat ang u, a ti (Heb 12:2 lehlin thar). 3. Kristian nun in\anna leh kal zlna chu Isua Krista a ni: Isua Krista chu Kristian nun laimu leh innghahna mai ni lovin, Kristian nun in\anna leh kal zlna tr a ni. Miin Isua Krista chu tu nge a nih hre chianga a rin veleh Pathian khawngaihna avnga chhandamna chu changin, thihna ata chhuakin nunnaah a lt a (Jn 5:24), tah chuan Kristian niin Kristian nunah bul a \an chiah a ni. Chuta \anga nun kawng thar zawha a kal zlna tr pawh a nun bul \anna Isua Kristaah zl a ni. Lal Isuan, Keimah hi kawng leh
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

42

thutak leh nunna ka ni; keimaha kal lo chu tu mah Pa hnnah an thleng ngai lo a ti (Jn 14:6). Hng kan sawi tak kawng thum a\ang hian Isua Krista leh Kristiante inpumkhatzia leh inzawm nghehzia a lang chiang hle a ni. Sawi ho atn 1. Isua Krista leh Kristian nun inzawm dn kan sawi tkte kha sawi zau ni se. 2. Kan sawi kawng thum bkah Kristian nun leh Isua Krista inlaichin dn sawi belh ni se. ____________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

43

January 15

RINNA
Chhiar tr : Heb 11:1-2

Kristian nun pum pui leh rawngbwlna png tinrngah rinna hi a hnuk leh a kipui a ni a, a pawimawh hle. Kristian nun in\annaa rinna pawimawhzia kawng thumin sawi ila. 1. Kristian nun bul \anna chu rinna a ni: Kar hmasa khn Kristian nun in\anna chu Isua Krista a nih thu kan zir tawh a. Chu chu innghah nna hmang zlin zninah hian Isua Kristaa nun bul mihringin a \anna chu rinna a nih thu kan ngaihtuah leh dawn a ni. Pathianin rin tr leh belh tr a Fapa Isua Krista min pe a, chu chu hriaa Lal Isua ringa bel apiangte chuan chatuana nunna an chang a, chhandamin an awm \hn a ni. He thu hi amah Lal Isuan fiah takin hetiang hian min hrilh: Pathianin khawvl a hmangaih m m a, chutichuan a Fapa mal neih chhun a pe a, amah chu tu pawh a ring apiang an boral lohva, chatuana nunna an neih zwk nn tiin (Jn 3:16). Tirhkoh Paula pawhin Philippi khuaa tn in vngtu hnnah Lalpa Isua ring la, tichuan chhandamin i awm ang, nng leh i chhngte nn, a ti (Tirh 16:31). Tichuan mi tu pawhin Lal Isua a rin chuan nun thar neiin Kristian nun bul a \an a, hmabk erawh chu a la nei zl a ni. 2. Kristian nun kal zlna pawh rinna a ni: Bible-ah hian mihring nun ni tina nung kal zl hi kawng zawh angin kan hmu fo va. Jeremia 6:16- ah chuan, LALPA chuan heti hian a ti: Kalkawngahte ding ula, en rawh u, Kawng \ha awmna kawng hlunte chu zwt rawh u,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

44

Tah chuan kal ula, In thlarau tn chawlhna in hmu ang, tih thu kan hmu. Zwlnei Hagaia pawhin, Sipaihote LALPA chuan heti hian a ti; in kawngte chu chht ngun rawh u, tiin (Hag 1:5) Pathian mi hmasa, nun kawng dik lo zawhtute chu a hrilh a ni. Thuthlung Thr lamah Tirhkoh Paula pawhin Kristiante chu rinnaa ding leh kal kan nih thu sawiin, ...hmu theia kal lovin, rinnain kan kal zwk si a, a ti (2 Kor 1:24; 5:7). Tichuan ringtu chuan Isua Krista rinnaah nun bul \anin, rinnain hma lam panin a kal zl tr a ni. Heta ringtu a kal dika, a kal \hat phawt chuan rinnaah hrisel taka \hang lianin a puitling deuh deuh \hn a ni. 3. Kristian nun chu rinnaa nun a ni: Kristian nun bul \anna leh kal zlna chu rinna a nih bkah Kristian nun pum pui hi rinnaa nun a ni vek bawk a ni. Sam phuahtu chuan, Nngni mipuite u, eng lai pawhin amah chu ring ula; In thinlung chu a hmaah chuan leih baw rawh u; Pathian chu kan tn inhumhimna a ni,(Sam 62:8) a ti a. Zwlnei Isaia pawhin, LALPA chu kumkhuain ring rawh u: LALPA JEHOVA-ah chuan kumkhaw lungpui a awm si a, a ti (Is 26:4). Heta min hrilh ang hian eng tik hun chhng emaw chauhva Pathian hi rin tr ni lovin, eng lai pawha rina, kumkhuaa rin tlat tr a ni. Pathian rin chungchngah hian thinlunga rina kaa puan chhuah hi chhandama awmna a ni a (Rom 10:8-10). Amaherawhchu heta twp mai tr hi ni lovin, ringtu rinna chuan a nun pum pui a kaihruaiin a thunun vek tr a ni. Hemi kawngah hian Bible-ah leh kohhran chanchinah ringtu entawn tr tam tak an awm a ni. Abrahama leh tirhkoh Paula te rinna leh nun dnte pawh ngaihtuah ila, dam chhnga kan zir zawh sen loh tr a awm a ni (cf. Heb 13:7). Paulan a nun a puan chhuahna pakhat tr lang ila- Krista hnnah khen behin ka
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

45

awm ta; nimahsela, ka nung a ni; keimah erawh chu ka ni tawh lo, Krista chu keimahah a nung zwk a ni; tin, tunah tisaa ka nung hi rinnaa nung ka ni - Pathian Fapa, mi hmangaiha ka aia inpetu rinnaah chuan (Gal 2:20). Hetah hian Paulan rinnaa nung a nih thu a sawi a, a hun twp dwn \pah pawh, ...rinna chu ka vawng reng tawh a ni, a ti zui zl a ni (2 Tim 4:7). Hng kan sawi tkte a\ang hian Kristiante nun leh rawngbwlnaa rinna bulpuizia leh pawimawhzia kan hre thei a ni. Sawi ho atn 1. Kristiante nun leh rawngbwlnaa rinna pawimawhzia sawi zui ni se. 2. Rinnaa nun awmzia han sawi teh u. 3. Engtin nge rinnaa kan \han len theih ang? __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

46

January 22

KRISTA-A NUN THAR


Chhiar tr : Jn 10:10, 2 Kor 4:16-18, Eph 4:22-24 1. Kristian nun chu Krista zra nun thar a ni: Kristian nih hmaa mihring nun leh Kristian nih hnua mihring nun hi a danglam nasa hle a, nun inthlk danglam vek leh nun thar hlak anga sawi theih hial a ni. Mi tu pawhin Lal Isua a rin chuan nun thar neiin mi thar a lo ni a, dinhmun tharah a chuangkai a ni. Tirhkoh Paula chuan, Tu pawh Kristaa a awm chuan thil siam thar a lo ni a; thil hluite chu a ral ta a; ngai teh u, a lo thar ta a ti (2 Kor 5:17). Krista zra ringtu nun leh dinhmun inthlk danglamzia hi amah Lal Isua ngeiin hetiang hian min hrilh, Tih tak meuhvin, tih tak meuhvin ka hrilh a che u, tu pawh ka thu hriaa mi trtu ring chuan, chatuana nunna a nei tawh, thiam lohvin a awm lo va, thihna ata a chhuak a, nunnaah a lt ta zwk a ni, tiin (Jn 5:24). Lal Isua ringtu apiangten ama zrah nun thar, chatuan nunna an nei a. He nun thar leh nun hlui inn lohzia leh danglam nasatzia hi Paulan a sawi nasa hle a (Eph 4:17-5:5; Kol 2:20-3:17), ama mi mal nun leh awm dnah a lang chiang ber hial ang. 2. Kristian nun chu ni tin siam thar zl a ni: Lal Isua Krista zra nun thar neite nun chu ni tin siam thar zui zl a ni a. Hei hi Paulan hetiang hian min hrilh: ...mihring hlui chu a thiltihte chawpin in hlp tawh a, mihring thar chuan in inthuam tawh si a, chu mihring thar chu hriat famkimna nei trin, a siamtu anpui anga siam tharin a awm mk a ni, ...kan pwn lam mihring hi lo awngrawp telh telh mah sela, kan chhng lam mihring chu ni tin siam thar zlin a awm zwk a ni
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

47

(Kol 3:910; 2 Kor 4:16). Kan hriat tln angin he kan taksa leh rilru hi chu kan upat deuh deuhin a chak lovin a awngrawp tial tial a; mahse, kan thlarau lam nun erawh chu ni tin siam tharin a awm zl a, a lwmawmin a thlamuan thlk hle a ni. Thuthlung Hlui lamah pawh zwlnei Isaian, Chau hnnahte chuan thiltihtheihna a pe \hn a; chakna rng nei lote chu a tichak \hn. Tleirwlte meuh pawh an chauvin an hah ang a, tlangvlte pawh an tlu dr ang: LALPA nghktute erawh chuan an chakna chu an siam \ha leh ang a; mupuite angin thlain an thlwk chho vang a; hah lovin an tln ang a; chau lovin kein an kal ang, tiin (Is 40:29-31) Pathian khawngaihna hnathawh amah ringtute chunga lo thleng \hn hi min hrilh a ni. 3. Kristian nun chu sual thihsana Kristaa nun a ni: Ringtu, Kristaa nun thar nei tawh leh ni tin siam tharna chang zltu chuan, ni tin sual a thihsan a, Kristaa a nun zl a \lin a pawimawh. Kristaa nun thar kan neih chungchng sawi fiahna \ha tak pakhat chu 'sual thihsana felnaa pianthar' a ni. Sual a thihsan a, Kristaah a nung ta thung a ni. He thu hi Paulan Rom 6-ah min chhuipui nasa hle a, bung 6:11-ah chuan ...sual lam kawngah thi tawhah inruat ula, Pathian lam kawngah erawh chuan Krista Isuaah nungah inruat rawh u, a ti. Kristiante hi Krista zra nun thar nei tawh leh sual thihsana felnaa piangthar tawhte ni mah ila, kan nihna leh dinhmun hi luah zo trin \an kan lk reng a \l a. Chuvngin Paula chuan, In hmn lai awm dn kawnga mihring hlui, bumna chkna anga chhe deuh deuh kha hlp thla ula, in rilru thlarauvah chuan a tharin lo awm ula; mihring thar, thutak felna leh thianghlimnaa Pathian anga siam khn inthuam bawk ula tiin ringtute a fuih a ni (Eph 4:22-24). Ringtute nunah chuan sualin lalna changin ro a rl tr a ni tawh lo va (Rom 6:12), Kristan lalna leh thuneihna zawng zawng changin ro a rl tawh zwk tr a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

48

Sawi ho atn 1. Kristiante hi Kristaa nun thar neite kan nih avnga kan nihlawhzia leh lwm tr kan nihzia sawi ni se. 2. Ringtute nuna nun hlui leh nun thar insual \hn hi mahni tawn hriatna (experience) a\angin han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

49

January 29

SUAL NGAIHDAMNA LEH SIMNA


Chhiar tr : Is 55:6-7; Eph 1:3-7; 1 Tim 1:15-16 1. Kristian nun chu sual ngaihdamna chang nun a ni: Kristian zawng zawngte hi mi sual ngaihdam vek kan ni. Hei hi kan hriat reng a \lin a pawimawh hle. Hemi chungchnga tirhkoh ropui leh thlarau mi, theologian ropui ni bawk, Paula inpuanna hi chhui tham leh zir tham a awm a ni- Krista Isua mi sualte chhandam trin khawvlah hian a lo kal, tih hi a rinawmin a pawm tlk m m a ni; an znga mi sual ber ka nih hi a ti hlawl mai (1 Tim 1:15). Mi sual ber leh ngaihdam ngai a nih a hre chiang a, chu bkah Pathianin Krista zrah a ngaidam tih a hre chiang bawk a, chngte chu hre rengin a nungin rawng a bwl a ni. Hetah hian lwmna thar zl nun leh inngaihtlwmna chapo thei lo nun pawh a neih thei a ni. Mahni nun \heuh innfiah nn hei hi i hmang ang u. Zwlnei Isaian mi sual ngaihdam ngai kan nihzia leh, eng ang pawhin lo sual tawh mah ila, sima Pathian lam kan hawi phawt chuan Pathianin min ngaihdam duhzia leh tihthianghlim theihzia min hrilh a (Is 1:18; 55:6-7). Lal Isua pawhin, Sim ula Chanchin |ha hi ring rawh u a ti (Mk 1:15). Tin, khawvla a rawn kal chhan sawiin, Mi fel takte lam tra lo kal ka ni lo va, mi sualte lama simtir tra lo kal ka ni zwk, a ti bawk (Lk 5:32). Sual simna leh sual ngaihdamna hi thil inzawm, \hen hran theih loh va inzuia kal dn a ni. 2. Kristian nun chu sual ngaihdamna mamawh reng nun a ni: Kristiante hi sual ngaihdamna changte kan nih thu kan sawi tawh a. Hei hi thu dik a nih rualin khawvla kan awm chhng chu
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

50

Pathian ngaihdamna leh mi dangte ngaihdamna la mamawh reng kan ni bawk. Ringtute hi thil tisual lo tr chu kan ni ; amaherawhchu, kan zain thil tam tak kan tisual fo \hn (cf. Jn 2:1; Jak 3:2). Pathian chunga kan sualnaah, zp lova inpuanga, thupha chawia ngaihdam dl \hn tr kan ni. Lal Davidn a sual a zp rk avnga hrehawm a tihzia leh a sualna puanga Pathian ngaihdamna a chan leh tk thu hetiang hian min hrilh: Ka ngawih reng lai khan, nilnga ka rm \hnna lamah ka ruhte hi a chang zo vek a ni. Achhn aznin i kutin mi delh si a: Ka taksa hnwnna pawh, \hl rumin thil a tidanglam angin, a lo danglam tk hial kha. Ka sualna chu i hnnah ka puang a, Ka khawlohna chu ka zp ta lo va: Ka bawhchhiatna chu LALPA hnnah thupha ka chawi tawh ang, ka ti a; Tichuan ka sual khawlohna chu i lo ngaihdam tk kha, (Sam 32:3-5). Johana pawhin, Kan sualte thupha kan chawi chuan kan sualte ngaidam tr leh kan fel lohna zawng zawng tlng fai trin amah chu a rinawmin a fel a ni, a ti (1 Jn 1:9). Pathian ngaihdamna kan ngaih bkah mi dangte ngaihdamna pawh kan mamawh fo va, chuvngin Paulan ...tu pawhin tu chungah pawh thupawi nei ang ula indawh tawnin inngaidam tawn ula; Lalpa chuan a ngaidam che u ang tak khan ngaidam ve rawh u, a ti (Kol 3:13; cf. Eph 4:32). Lal Isua ngei pawhin Pathian ngaihdamna kan mamawh thar zlzia hriain \awng\ai dn tr min zirtrnaah pawh Pathian ngaihdamna dl \hn trin min ti a ni (Mt 6:12; Lk 11:14). 3. Kristian nun chu mi dangte ngaidam thei nun a ni: Kristiante hi Pathian ngaihdamna changtute kan niin ngaihdamna kan chan dn pawh Paulan hetiang hian min hrilh - a thisen avngin amahah
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

51

chuan kan tlanna kan nei a ni - a khawngaihna ngahzia ang zla kan bawhchhiatnate ngaihdamna chu (Eph 1:7). Kan sawi tawh angin ringtute hi Pathian ngaihdamna mamawh reng kan ni a, chu bkah mite ngaihdamna pawh kan mamawhin, mite pawhin kan ngaihdamna an mamawh bawk a ni. Chuvngin Tirhkoh Paula chuan, ...tu pawhin tu chungah pawh thupawi nei ang ula indawh tawnin inngaidam tawn ula; Lalpa chuan a ngaidam che u ang tak khan ngaidam ve rawh u, a ti (Kol 3:13; cf. Eph 4:32). Lal Isua pawhin inngaihdam tawn kan mamawhzia hriain thinlung taka inngaidam tawn \hn trin min zirtr a. Mite ngaihdam pawimawhzia leh mite ngaihdam loh pawizia pawh hetiang hian min hrilh-Mi tinin thinlung taka in unaute inngaihdam loh chuan ka Pa vna mi pawhin chutiang bawkin in chungah a ti ve ang, Mi an bawhchhiatte in ngaihdam chuan, in Pa vna miin a ngaidam ve ang che u. Nimahsela, mite in ngaihdam si loh chuan, in Pain in bawhchhiatte a ngaidam bik lo vang, tiin (Mt 18:35, 6:14-15). Kan chunga thil tisualtute ngaihdam hi Pathian duh zwng a nih avngin mi dangte ngaidam \hntu chuan Pathian malswmna pawh a dawng \hn. Sawi ho atn 1. Chhngkuaah leh mi dangte nna kan khawsak honaah inngaihdam tawn \lzia han sawi teh u. 2. Thinlung taka mite an sualnaa ngaihdam \hatzia leh ngaihdam loh pawizia sawi ho ni se. 3. Pathian hnna sual thupha chawi \lzia han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

52

February 5

CHHANDAMNA KIM
Chhiar tr : Thuf 4:23; 1 Kor 10:13; 1 Thes 5:23 1. Kristian nun leh chhandamna kim: Bible-a thupui lian leh pawimawh tak chu Pathian chhandamna thu hi a ni. Mi \henkhat chuan Bible thuchah pum pui khaikhwm nn 'Pathianin a chhandam' tih hi dikin an hria a, \ha pawh an ti. Rev. Dr. Lalswma chuan, Chhandamna thu hi Kristian \awngkama thu ropui ber leh zau ber, sawi nuam ber leh sawi zawh har ber a ni, a ti. Chhandamna chungchng hi chhui dn kawng tam tak a awm a, tn \uma kan zir tr hi chu chhandamna kim tih a ni. Chhandamna kim tih hian mihring nun pum pui, taksa, rilru leh thlarau chhandamna a huam ang. Hng pawh hi kawng hrang hranga \hen sawma chhui theih an la ni. Eng pawh nise, Tirhkoh Paulan, ...remna Pathian ngei chuan in pumin tithianghlim che u rawh se; tin, in thlarau leh, in rilru leh, in taksa chu kan Lalpa Isua Krista lo kal hunah chuan sawisl bovin a puma humhimin awm rawh se, a ti a (1 Thes 5:23). Hei hian mihring nun pum pui chhandamna, chhandamna kim chu Kristianten kan chan a pawimawhzia a tilang a ni. Kristian nun hian mihring nun pum pui leh chet vlna tinrng a huam a, tah hian chhandamna kim kan chan a \l a. Chuvngin Paula pawhin kohhranho hnnah ...sual tinrng lakah inthiar fihlm rawh u, a ti a (1 Thes 5:22); Tin, thil rng rng in tihsual lohna trin Pathian hnnah kan dil \hn a..., a ti bawk (2 Kor 13:7). 2. Kristian nunin chhandamna kim a chan dn tr: Leia kan la awm chhng chuan Kristian, Pathian chhandamna ropui tak leh lwmawm tak changa, lwm sawi hleih theih loh leh ropui taka hlim
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

53

m m \hnte (cf. 1 Pet 1:8) ngei pawh hi kan la famkim rih lo tih miten min hria a, mahni ngei pawh kan inhria a ni. Chuti chung chuan Thlarau Thianghlim \anpuinain Krista zrah chhandamna kim chu chan tuma beiin \an kan la tr a ni si. Hemi kawngah hian Paulan \an a la nasa m m tih kan hria a. Chu vng chuan hriat theih sual laka a fihlm thu pawh huai taka sawi chhuakin, Unaute u, vawiin thlengin Pathian mithmuha \ha lama ka hriat apiang tiin ka awm \hn e, a ti ngm a ni (Tirh 23:1). He lai thu hi Bible lehlin tharah chuan Unaute u, vawiin thleng hian Pathian hmaa ka awm dnah, ka chhia leh \ha hriatnaah mahni inthiam lohna eng mah ka nei lo, a ti a, tiin an dah. Rom Lehkhathawnah pawh kohhranhote chu Pathian khawngaihna avnga inthawina nung leh thianghlim leh Pathian lwm tlk ni tra an taksa Pathian hnna hln trin a ngn a; tin, he khawvl dn anga awm lova, Pathian duh zwng, \ha leh lwm tlk leh \hat famkim chu an hriat theih nn, an rilru a thara awma danglam zl trin a hrilh a ni (Rom 12:1-2). Mihring nun pum pui tibawlhhlawha tikhawlo theitu chu mihring thinlung chhngril a\anga lo chhuak a ni tih Lal Isuan min hrilh a (cf. Mk 7:20-23), chumi avng tak chuan thil dang zawng zawng aia thinlung vng \ha trin Bible-in min hrilh a ni (Thuf 4:23). Hemi kawngah hian Sam phuahtu pawh \hahnem ngi takin a \awng\ai a ni (Sam 19:12-14; 139:23-24). 3. Kristian nunin chhandamna kim a chan hun tr: Tirhkoh Paula chuan, Mihring tuar theih ang chauh lo chu thlmna rng rng in chungah a thleng ngai lo. Pathian zawng a rinawm a ni, ani chuan in tuar theih twk aliam chu thlmna in tawh a phal lo vang; in tuar theihna trin thlmna rualin tln chhuahna kawng a siam nghl zwk ang a ti (1 Kor 10:13). Tin, Jakoba pawhin, Thlmna tuar hrm hrmtu chu a eng a thwl e; fiaha a awm hnuin nunna lallukhum, Lalpan amah hmangaihtute hnna a tiam chu a hmu dwn si aa ti (Jak 1:12). Hng a\ang hian Pathian \anpuinain sual tra thlmnate chu eng ang pawhin hau tak mah se kan hnehin chhanhimin kan awm thei tih a lang. Amaherawhchu, la famkim rih lo leh Pathian
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

54

duh zwng hriat famkim deuh deuhnaa \hang liana puitling mk chauh kan la nih rih avngin (Kol 1:9), kan hriat theih sual laka chhandamna kan chan lai ngei pawhin, kan hriat loh sual lak a\angin chhandamna kim hi leiah chuan a famkimin Kristian tu mahin kan la chang thei rih lo. Pathian chhandamna a famkima kan chan hun tr chu nakinah, Lal Isua lo kal leh hunah chauh a ni dwn a ni. Tirhkoh Paula ngei pawhin, Eng mah indemna ka inhre si lo va; nimahsela, chu chuanin thiam mi chantir chuang lo; mi fiahtu chu Lalpa a ni zwk. Chutichuan, a hun hma hian eng mah fiah suh u, Lalpa lo kal hma loh zawng; ani chuan thima thil thuhrkte chu ngah a rawn la chhuak ang a, thinlunga tumte pawh a tilang bawk ang; chu mi hunah chuan mi tinin Pathian lakah chuan mahni chan twkah fak an hlawh \heuh tawh ang a ti a ni (1 Kor 4:4-5). Engkim hretu leh hmu vektu mit hmuha chhandamna kim kan chan hun tr chu vnramah chauh a ni dwn a nih chu. Sawi ho atn 1. Pathian chhandamna famkimzia leh chhandamna kim chang tra ringtute mawhphurhna sawi ni se. 2. Kristiante hian chhandam mk nunah harsatna kan twk nasa ber niin a lang a, ni tin chhandama kan awm theih nna \an kan lak dn tr han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

55

February 12

TIHTHIANGHLIMNA
Chhiar tr : 1 Kor 1:30; 6:11; 2 Kor 7:1

Zninah 'tihthianghlimna' chungchng kan zir dwn a, June ni 18 znah 'thianghlimna' tih thu kan zir leh dwn bawk a ni. Tihthianghlimna (Sanctification) leh thianghlimna (Holiness) hi thu inhnaih leh inzawm tak a ni a, thliar hran leh sawi hran thiam pawh a harsa khawp mai. Dr. Alban Douglas-a chuan, Piantharnaah hian kan nunphung (nature) a inthlk a, faa pawmnaah hian kan awmhmun a danglam a, tihthianghlimnaah hian kan nungchang (character) a inthlk a ni, a ti. Hetiang hian zir zui ila 1. Kristian nun chu Krista zra tihthianghlim a ni tawh: Tihthianghlimna awmze bul chu tihhranna, serh hranna, dah hranna tihna a ni a. He tihthianghlimna hi Thlarau Thianghlim hnathawh avngin Krista zrah ringtuten an chang a ni. Westminster Thu Inchhng Bu (zawhna 35-na chhnna)-ah chuan Tihthianghlimna chu Pathian khawngaihna hnathawh a ni a. Pathian anna chu mihring pum puiah siam thar a ni a, sual lamah thi deuh deuhvin; felna lamah nung deuh deuh trin min siam a ni, tiin an hrilhfiah. Tihthianghlimna hi Krista zra ringtute dinhmun lwmawm tak sawina a ni a. Tirhkoh Paula chuan he dinhmun hi hetiang hian min hrilh: ...ani chu Pathian hnn ata kan tn finnaah siam a ni, felnaah te, thianghlimnaahte, tlannaah te nn. Lalpa Isua Krista hmingah leh kan Pathian Thlarauvah tlen fai in ni tawh a, tihthianghlim in ni tawh a, thiam chang in ni tawh tiin (1 Kor 1:30; 6:11). Hebrai Lehkhathawn ziaktu pawhin, ...Isua Krista taksa vawi khata hlan nghal vng khan tihthianghlimin kan awm ta, Thil hlan pakhat
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

56

chauhvin tihthianghlim tawhte chu chatuan atn a tifamkim tawh si a, a ti (Heb 10:10,14). Ringtute hi kan nihlawhin kan dinhmun a va ropui m! 2. Kristian nun chu tihthianghlim zl a ni: Krista zra tihthianghlim tawh leh Pathian tna serh hran tawh ringtute chu ni tin tihthianghlim zla awmin thianghlimnaah kan \hang lian deuh deuh a ni. Hetah hian Pathian khawngaihna rin chhanin ringtuten mawhphurhna leh tih ve tr pawimawh tak kan nei a. Chu thu chu Paulan heti hian a sawi a, Chutichuan, duh takte u, chng thutiam chu kan neih avngin, tisa leh thlarau bawlhhlawhna zawng zawngah i intifai ang u, Pathian \ih dk chunga thianghlimna tifamkimin tiin (2 Kor 7:1). Kristiante thianghlimna kawnga hmaswna kan \han len mknaah hian Pathianin a thuin min tithianghlim \hn tih Lal Isuan fiah takin min hrilh a, Johana 17:17-ah chuan Anni chu thu takin tithianghlim rawh, i thu chu thutak a ni a ti. Johana bung15:3-ah pawh Pathianin ringtute a thuin min tithianghlim \hn tih kan hmu bawk. 3. Kristian nun chu tihthianghlim famkim tr a ni: Kristiante nun la famkim rih lo hi Pathianin chatuan atn a la tithianghlim famkim dwn a. He hun hi rinna leh beiseinain, nghkhlel takin ringtuten kan thlr a ni. He hun ropui leh lwmawm hi Lal Isua lo kal leh hunah ringtuten kan chang dwn a ni. Ringtute tna Pathian thil tum vwrtwp chu a Fapa Isua Krista ang taka min awmtr a ni (Rom 8:29). Johanan Kristiante nihlawhzia leh hmabk ropuizia hetiang hian min hrilh - Duh takte u, tunah hian Pathian fate kan ni a, engtin nge kan la awm dwn tih erawh chu a la lang rih lo ve; amah a lo inlar chuan amah angin kan awm dwn tih zawng kan hria, amah chu a awm pangngai ang takin kan hmu dwn si a. Tu pawh ama chunga chu mi beiseina chu nei apiangin amah a thianghlim angin a intithianghlim \hn, tiin (1 Jn 3:2-3).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

57

Kan zir tk ang hian Kristiante tihthianghlimna hi kawng thum emaw, chhwng thum emawin Bible-in min hrilh a. A hmasa berah chuan Krista zra kan dinhmuna kan thianghlimna a ni a, a dawtah ni tin nuna tihthianghlim chhoh zla kan awmna a ni a, a hnuhnng berah chuan tihthianghlim famkima kan awm hun tr a ni. Sawi ho atn: 1. Tihthianghlim chungchnga Pathian Thlarau Thianghlim hnathawh pawimawhna leh ringtute mawhphurhna han sawi teh u. 2. Paulan Timothea hnnah, intithianghlim reng rawh, a ti a (1 Tim 5:22). Kristiante tna ni tin intihthianghlim reng \lzia leh pawimawhzia sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

58

February 19

PATHIAN NNA LN DUN


Chhiar tr : Gen 5:21-24; Mik 6:8; Jn 15:4-7 1. Kristian nun chu Pathian nna lng dn nun a ni: Pathianin mihring a siamin anmahnia tl hranga, an duh ang anga khawsa trin a siam lo va, amah nna inpwla lng dn \hn trin a siam a ni (Gen 3:8). Adama leh Evi ten Pathian dn bawhchhiaa suala an tlk avngin Pathian nna hlim taka ln dun an ngam ta lo va. Pathian siam chhan leh siam dn anga awm loh chu a pawi hle. Hei hi vawiin thlengin a dik a ni. He Pathian nna inpwlna nun, malswmna nun duhawm tak hi kan chan leh theih nn Pathianin kawng a buatsaih a; chu nun kawngah chuan Enoka leh Nova te pawh an kal a. Bible-in Enoka chu kum 300 chhng zawng Pathian nn an lng dun \hn tih min hrilh a (Gen 5:22); tin, Nova chu Pathian nn an lng dun \hn tih min hrilh bawk (Gen 6:9). Pathian nna an ln dun \hinna chhan pawh Pathian an rin vng, rinnaa an kal vng a ni tih kan hmu (Heb 11:5-7). Kristiante pawh Pathianin a Fapa Lal Isua Kristaah amah nn thlarauva inpwla lng dn \hn tra a kohte kan ni. Hetah hian kan thlarau lam nun siam \hat leh siam tharin a awm \hn a, chakna thar dawngin malswmna hlu kan chang \hn. 2. Kristian nun chu Pathian nna ln dunah a \hang \ha a ni: Kristian nuna \ha tak leh hrisl taka kan \han len theih nn ni tn Pathian nna kan ln dun a \lin a pawimawh. Grep pngin grep hruipui eng lai pawha \ha taka a zawm tlat chuan a hrisl a, a \hang lian a, zk thar chhuah zlin rah \ha tam tak a chhuah \hn. Chumi ang chuan Kristianten rinnaa Lal Isuaa kan awm rng phawt chuan,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

59

hrisl \ha takin kan awm ang a, khawngaihna leh chakna thar dawng zlin, engkimah amahah kan \hang lian ang a, rah \ha tam tak kan chhuah dwn a ni (Jn 15:1-8; cf. Eph 4:11-16) Kristian nunah ngaiawh a awm thei lo va, hma lam pana kan kal zl loh chuan kan hnung tawlh a ni, an ti \hn. Tiam chin lam pana kal kan nih angin, kan thlen chin a\ang \heuhva hma kan swn zl theih nn Pathian nna inlaichnna \ha kan neiha, amah nn kan inpwl \hn a pawimawh a ni. Pathian nna kan inpwl \hinna kawng hrang hrang a awm a, chung znga pawimawh tak pakhat chu Pathian thu hmangin a ni. Fak hlaah pawh htiang hian kan sa \hnIsua chanchin - a thuah chuan, Ka Lalpa nna inpwlin; Kawng tinah a awte hriain, A sawi apiang ka tn lwmna 3. Kristian nun chu Pathian nna ln dunna a\angin a ng chhuak \hn: Kan zir tawh a\angin Kristian nun hi amahin a awm hrang lo va, Lal Isua nun a zawmna leh \awmpuina avng chauhvin Kristian nun tak hi a lo awm thei a ni. Tin, Kristian nuna felna rah chi tinrng thawk chhuaktu pawh Thlarau Thianghlim a ni. Hetah hian ringtu mi mal tinten mawhphurhna leh tih tr erawh chu kan nei \heuh. Chu chu Pathian nna ln dun, Pathian nna inpwlna nung thlahthlam hauh lohva neih \hn a ni. Pathian mi ropui Mosian Sinai tlnga thu swm pk a lk \um hnihnaah, Pathian hmaah ni sawmli leh zn sawmli, chaw pawh ei lo leh tui pawh in lovin a awm a. Chutia Pathian nn an inbiakna leh pwlna a\ang chuan Mosia hmai vun chu a lo ng ta a ni tih Bible-in min hrilh (Ex 34:28-35). Vawiin thlngin Pathian pwl \hn mite chu an hmlah an hriat theih \hn. Fak hlaah pawh: Lalpa ka pwlin ka thinlungah, Thlamuanna tui a luang; Ka thinlunga lwmna r chu, |hatna-in a pr chhuak
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

60

kan ti \hn a nih hi. Rinawm taka Lal Isua zuitu chuan nunna ng neiin khawvlah ng mawi tak a chhuah \hn a ni (Jn 8:12). Sawi ho atn 1. Pathian nna lng dn tra thil \lte sawi ni se. 2. Pathian nna ln dun dn tr han sawi teh u. 3. Pathian nna ln dun hlwkna te sawi ho ni se. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

61

February 26

ISUA THUHRETU NIH


Chhiar tr : Tirh 1:8; 5:29-32; Thup 20:4 1. Kristian nun chu Isua thuhretu nun a ni: Thuhretu tih hi Rorlna (court) lam \awng a ni a. Rorltute hmaah thuhretu chuan a ngaih dn emaw, mite hnn a\anga a hriat chhwn emaw ni lovin amah ngeiina a hmuh chian leh a hriat chian ngei a sawi tr a ni. Chutiang chuan Lal Isua thuhretu dik, rinawm leh huaisn ni tr chuan, miin chiang taka Lal Isua leh a chhandamna hnathawh a hriat leh a chan hmasak phawt a ngai a. Chu a thil hriat leh chan chu a awmna a piangah a nun leh thu leh thiltihin a \l ang zlin a tilang \hn tr a ni. Tirhkohte leh ringtu hmasate pawh khn Thlarau Thianghlim tihnna leh \anpuina avngin chiang takin Lal Isua leh a chhandamna leh thiltihte an hmu a, an hria a, nasa taka vauna krah pawh huaisn takin Lal Isua thuhretu an ni ngam a ni (Tirh 4:1-21; 5:26-32; 1 Jn 1:1-4). Petera leh Johana te thusawi dn te hi chhinchhiah tlk a ni- Nimahsela Petera leh Johanan an hnnah, Pathian mithmuhin Pathian thu zawm aiin nangni thu zawm a dik zwk emaw chu ngaihtuah rawh u. Keini zawng thil kan hmuh leh kan hriatte kha sawi lovin kan awm thei lo, (Tirh 4:19-20), Mihring thu aiin Pathian thu kan zwm zwk tr a ni. Nangnin Isua thingah khai kngin in tihhlum kha, min thlahtute Pathianin a kai tho leh ta a ni. Amah ngei kha Pathianin Lalah leh Chhandamtua awm atn a ding lamah a chawimawi ta a, Israelte sual simtr tr leh ngaidam trin. Chng thu chu a hretute kan nih hi, an ti ngam a ni (Tirh 5:29-32).

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

62

Tirhkoh Paula pawh a nun leh rawngbwlnaah Lal Isua thuhretu rinawm leh huaisen a nihzia kan hmu (Tirh 22:1-21). Kristiante hi Isua thuhretute kan ni a, kan nun pawh thuhretu nun a ni nghl. Tirhkohte ang hian kan awmna apiangah Thlarau Thianghlim zrah Isua thuhretu rinawm leh huaisn kan nih ve ngam a pawimawh. 2. Kristian nun chu Isua hminga tuar huam nun a ni: Lal Isuan, Thlarau Thianghlim chu in chunga a lo thlen hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan, Jerusalem khuaah te, Judai leh Samari ram khaw tinah te, kawlkil thleng pawhin ka thuhretute in ni ang, a ti a (Tirh 1:8). Hemi awmzia chu eng pawh huamin, a \l chuan ka tn thih pawh huamin khawvl pum puiah ka thuhretu in ni ang a ti tluk a ni. A chhan chu heta 'thuhretu' tih hi a \awng bul (Grik \awng)-ah chuan 'martures' tih a ni a, heta \ang hian martar tih \awngkam hi a lo kal a ni. Tichuan Isua thuhretu nih chuan Isua chungchnga mahni ngeiina kan hmuh leh hriat chiante \an tlat ngamna, a \l phawt chuan thih pawh huama Isua \an ngamna nun a keng tel nghl a ni. Hei hi Paula nun leh rawngbwlnaah pawh kan hmu a, Eng in ti nge ni, in \ah in \aha, ka lung in tihchhiat? Lalpa Isua hming avng chuan Jerusalem khuaa phuar chang ka huam lo va, thih pawh ka huam asin, a ti ngam a ni (Tirh 21:13; cf. 20:17-24). Bible hunah leh kohhran chanchin kal zlah ringtuten a \l phawt chuan Isua hminga tuar an huamzia leh thihna thlenga an tuar \hinzia kan hmu a. Vawiin thlngin ni tin Lal Isua leh Chanchin |ha avnga tihduhdah tuar leh nunna hln (martar) tam tak an awm a ni. Hemi atn hian Thlarau Thianghlim thiltihtheihna, a thuamna leh tihhuaisnna kan mamawh \hn a ni. 3. Kristian nun chu Isua tna nun a ni: Krista tna thuhretu rinawm leh huaisn Tirhkoh Paula chuan, Kei atn zawng nun hi Krista a ni si a, thih pawh hlwkna a ni, a ti tawp mai (Phil 1:21). Paula nun leh thu vuak thlk a\ang hian Kristian nun chu Isua tna nun a nihzia a lang chiang hle. Chuvngin a lehkhathawnah,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

63

...a nungte chu anmahni tn an nun tawh lohva, an thih aia thia tholeha tn chuan an nun tawh zwkna trin a ni, mi zawng zawng thih aiin a thih ni a ti (2 Kor 5:15). Krista tna thuhretu kan nihnaah kan awmna apiangah kan hun, kan nun leh kan chakna zawng zawngte Lal Isua leh a ram tna hmang vek tr kan ni tawh a, hei hi Kristian zawng zawngte awm dn tr a ni. Lal Isua thuhretute chu Lal Isua tna nunga, a tna thi tr kan ni. Chuvngin Paulan, Tu mah mahni tna nung kan ni lo va, tu mah mahni tna thi kan ni hek lo. Kan nun chuan Lalpa tn kan nung a; kan thih pawhin Lalpa tn kan thi a ni si; chuvngin kan nun pawhin, kan thih pawhin, Lalpa ta kan ni, a ti (Rom 14:7-8). Lal Isua thuhretu kan nihna leh Isua tna kan nun a lan chhuahna tr chu mi dangte rawngbwlsaknaah a ni a. Hei hi Lal Isuan khawvla min tirhna pawh a ni. Sawi ho atn 1. Lal Isua thuhretu kan nihna tr kawng hrang hrangte sawi ni se. 2. Isua thuhretu rinawm leh huaisn ni tra Thlarau Thianghlim thuamna kan mamawhzia sawi ni se. 3. Tu pawh Krista Isuaa Pathian ngaihsaka awm tum apiang chuan tihduhdahnate an tuar bawk ang, (2 Tim 3:12) tih thu hi han sawi zau teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

64

March 5

THU SWM PK PAKHATNA


Keimah lo chu Pathian dang nei suh Chhiar tr : Ex 20:1-3; Deut 5:1-7

Thu swm pk kan zir dwn a, Thu swm pk pakhatna kan zir hmain Thu swm pk pum pui huapa sawi hawnna neih hmasak a \ha ang e. Pathian hi a mite hnna inpuang \hn Pathian a ni a. A inpuanna chu chiang zlin mihringin Pathian leh a duh zwng a hriatna pawh a \hang zl a ni. Thuthlung Tharah a inpuanna vwrtwp leh famkim ber, Isua Kristaa a inpuanna kan hmu (Heb 1:1-4). Thuthlung Hluia a inpuanna ropui leh langsr tak chu Sinai tlnga Thu swm pk hmanga a inhriattrna leh inpuanna hi a ni. Hetah hian Pathian chu tu nge a nih tih te, eng ang Pathian nge a nih tih te, a mite chu eng anga awm trin nge a duha a pht tihte a lang chiang hle. Sinai tlnga a inpuan dn hi a \ihbaiawmin a hlauhawm hle a, a ropuiin a chiang hle bawk a ni (Ex 19:16-20; 20:18-20). Hei hi a mite tna a \l leh \hat vng a ni (Ex 19:9; 20:20). Thu swm pk hi Israel hnam pum pui tn leh mi mal tin tna pk a ni a. Hetah hian Pathian lam leh mihring lama Pathian mite rilru put dn tr leh nun dn tr pawimawh zual khikhwmna tawi fel takin kan hmu. Thu swm pk hi Israel mite tn chauhva \ha ni lovin, mi zawng zawng tna \ha leh pawimawh, ngun tak leh taima taka kan zir thar zl leh kan pawisaka kan ngaih pawimawh m m trte an ni. William Barclay-a chuan, Thu swm pk hi Judate leh Kristiante tn bkah, khawvl puma mite tna nun dn tr \ha leh dik innghahna lungphm pawimawh a ni, a ti.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

65

Thu swm pk hi Pathianin a mi Israelte hnna thu a thlunna a ni a, hlwm hnihah fel taka \hen theih a ni. A hmasa pali-ah hian Pathian leh mihringte inlaichn dn tr kan hmu a, a bk parukah hian mihring leh mihring inlaichn dn tr kan hmu thung a ni. Thu swm pk kan zir tr hi a tawi fel zwnga dah theih a ni a. Kan kohhran Pathian Biak Inkhwm Hruaina Bu thar ber (kum 2010) phk 248-naa an dah dn chu hetiang hi a ni 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Keimah lo chu Pathian dang nei suh. Milem be suh. Pathian hming a narnin lam suh. Chawlhni serh rawh. I nu leh i pa chawimawi rawh. Tual that suh. Uir suh. Ru suh. I vngte dwtin hk suh. I vngte in leh lo awt suh.

Note: Thu swm pk pakuana leh 10-naah hian Mizo Bible lehlin thar zui a ni. Tnah Thupk pakhatna zir tawh ila 1. A mite hnnah Lalpa a inpuang: Exodus 20:2-ah Pathianin, Kei, LALPA i Pathian, Aigupta ram ata, bwih ata hruai chhuaktu che u ka ni, a tih a\ang hian, Pathian chu an LALPA leh Pathian, anmahni khawngaiha Aigupta rama bwiha hrehawm taka an tnna a\anga thiltihtheihna nasa tak nna hruai chhuaktu a nihzia a hriat chian thartr hmasa phawt a ni. Hei hi hmnlaia lal ropui leh thiltitheiten an aia tenau zwkte hnna thu an thlun dwna an tih \hin dn phung pawh a ni. Hetah hian a thuthlunpui Israel mite lo tih ve tr chu, inngaitlwm tak leh rilru inhawng veka awma, Pathianin an hnna a thu thlun apiang lwm taka lo pawma, lo 'Amen' thlap thlap tra inpeih a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

66

2. Pathian tam tak biak loh tr: Pathian pakhat chauh a awm thu hi Israel mite khn chiang takin an hre mai lem lo. Pathian pakhat chauh a awm tih leh amah chauh chu biak tr a nih thu hi an hnna Pathian inpuanna chiang chho zl a\anga an hriat chauh a ni. William Barclay-a chuan mihringin Pathian kan rin leh hriat chian chhoh zl dn hi chhwng thuma sawi fiah theih a ni a ti. Htiangin: (1) Pathian tam tak a awm rinna (Polytheism) (2) Pathian pakhat aia tam a awm a; mahse, mahni hnam thlan pathian chauh biak tr a nih rinna (Henotheism) (3) Pathian pakhat chauh a awm tih rinna (Monotheism). Exodus 20:2&3-ah hian LALPA Pathian chuan, amah chauh chu Pathian tak leh Pathian nung awm chhun, a mite tna thil ropui tak tihsaktu a nih thu leh, Amah chauh lo chu Pathian dang rng rng nei lo tr leh be lo tra a mi Israelte a tih thu kan hmu ta a ni. He thupk hi a pawimawh tak zet a. He thupk hi an pawisak phawt chuan an nun dn leh an khawsak dn phung zawng zawng pawh a kal dik chho dwn a ni. Sawi ho atn 1. Miin a hre thiam emaw a hre thiam lo emaw, Pathiana a neihin a nun a kaihruaiin a thunun \hn, an ti a, dikin kan hria em? 2. Tirhkoh Paula'n ringlo mi \henkhatte chungchng sawiin ...an pathian chu an pum a ni, a ti a (Phil 3:19), he thu hi han sawi zau teh u. 3. Kan nuna kan dah chungnun ber leh dah pawimawh ber apiang hi, pathianah kan neih tihna a ni thei em? __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

67

March 12

THU SWM PK PAHNIHNA


Milem be suh Chhiar tr : Ex 20:4-6; Deut 5:8-10; 1 Kor 10:6-7,14

Thupk pahnihnaah hian Pathianin a mite chu milem an biak a khap tlat thu kan hmu. 1. Pathianin milem biak a khap: Pathianin milem siam emaw, milim din emaw hrim hrim hi chu a khap lem lo niin a lang (Ex 25:18-22; 26:1; 37:7-9; 1 Lal 6:23-25). Thupk pahnihnaa Pathianin a khap tlat leh phal hauh loh hi chu Pathian anga biak tr emaw, Pathian aiawh tr emaw leh Pathian dinhmuna dah tr emawa milem eng pawh siam leh din a ni. Bible hmun dangah pawh Pathianin milem siam a khapna leh sawislna kan hmu tam hle (Lev 26:1; Deut 4:23,25; 27:15; Is 10:10; 21:9; 30:32; Jer 8:19; 10:14; 51:47; Hos 11:2; Mik 1:7; 5:13; Nah 1:14; Hab 2:18). Hmnlaiin Bible ram leh a chheh vla ringlo miten hmanraw chi hrang hrang hmangin pathian anga biak tr milem chher leh chhn an chng hle a, chutiang lakah chuan a mite chu inthiar fihlm ngei trin Pathianin a pht a, thu a pe a ni. Milemte chu eng mah an ni lo tih kan hria a; amaherawhchu biak atna milem siamtu leh dintu chuan a milem siam chu Pathian dinhmuna dahin Pathian aiawhah a hmang tihna a ni a, chu tak chu a dik lohna leh huatthlalkna chu a ni. A milem siam hrim hrim kha ni lovin, a siamtu siamna rilru leh siam chhan kha a dik lo va, a sual a ni. Lal Isuan, Pathian chu Thlarau a ni; a chibai bktuten thlarau leh tih tak zetin chibai an bk tr a ni, a ti (Jn 4:24).

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

68

2. Pathianin milem biak leh an rawngbwl a khap: Thupk pahnihnaah hian Pathianin biak tra milem siam a khap bkah milem eng pawh biak leh an rawngbwl a khap tlat thu kan hmu: Chng chu chibai i bk tr a ni lo va, an rawng i bwl tr a ni hek lo, Pathianin a ti a ni. Milem biak leh an rawngbwl chu awmze nei lo leh thil tthlk, Pathian tak hawisanna a ni a. Siamtu Pathian aia a thilsiamte biakna leh rawngbwlna mai a ni (Rom 1:21-25). Chutiang milem siam chawp biak leh rawngbwlsak tthlkzia leh hnemhnnna eng mah a awm lohzia Bible-in chiang takin min hrilh (Sam 135:15-17; Is 44:9-20). Thuthlung Thrah pawh milem biak hi khap tlat zl a la ni (1 Kor 10:7,14; 1 Jn 5:21). Lal Isuan, Lalpa i Pathian chibai bk la, ama rawng chauh b^wl rawh tih ziak a ni, a ti (Mt 4:10). 3. Pathian chu Pathian thkthu chhia a ni: Pathianin a mite hnnah Pathian thkthuchhia a nih thu hi a puang fo \hn (Ex 34:14; Deut 4:24, 6:15; Jos 24:19; Zak 8:2). Eng vngin nge a thkthu a chhiat kan tih chuan hmangaihtu Pathian a nih vng a ni. Rev. Liangkhaia chuan, Mihring zngah hian inlaichnna bul ber chu inneihna hi a ni a. Hmeichhiain thil a tihsual theih nasa ber chu a pasal laka rinawm lova a uir ta hi a ni a. Hei nn hian milem biak chu a tehkhin fo a ni. Pathian miten milem an biaka Pathian thinur dn chu nupuiin a pasal a uirsan a, a pasal thinur dn nn hian a tehkhin fo bawk a ni, a ti. Jakoba pawhin, Thlarau keimahnia a chentr chuan thk khawp hialin min duh a ni, tih hi, Pathian Lehkha Thuin eng mah lovin sawiin in ring em ni? tiin min hrilh bawk (Jak 4:5). Tirhkoh Paula pawhin Korinth khuaa ringtute chu Lal Isua tn chauhva inpea, invawng thianghlim tlat reng tr an nihzia hrilhin, Pathian thknain asin ka thk che u ni; Krista hnnah chuan nula thianghlim angin ka pk theihna tr che uin, pasal pakhat ka hualsak si che u a. Nimahsela, rl chuan a ngamthlmnain Evi a bum ang khn Krista lama takna leh thianghlimna ata chu eng emaw tiin in
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

69

rilru chu an tikhawlo dah ang e, tih ka hlauthwng a ni, a ti (2 Kor 11:2-3). Hei hi vawiin thlengin Kristian zawng zawngte tna thuchah pawimawh a la ni zl a ni. Sawi ho atn 1. Tirhkoh Paulan, Duhm chu milem biakna a ni si a, a ti a (Kol 3:5); tin, Mi duhm chu milem betu a ni, a ti bawk a (Eph 5:5). Hei hi han sawi zau teh u. 2. Pathian biakna leh rawngbwlnaa milem hman \angkai theih dn leh fmkhur a \lna han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

70

March 19

THU SWM PK PATHUMNA


Pathian hming a narnin lam suh Chhiar tr : Ex 20:7; Deut 5:11

Thupk pathumnaah hian Pathianin, LALPA i Pathian hming chu i lam mai mai tr a ni lo; LALPA chuan a hming lam mai mai chu thiam loh chantr lohvin a chhuah dwn si lo va, a tih thu kan hmu. Helai thu Mizo Bible lehlin thara an dah dn hi a dang deuh, hetiangin- I Pathian, LALPA hming chhlin dwt sawi suh; dwta a hming chhltu chu Pathianin hrem lohvin a chhuah lo vang, tiin. 1. Hming chungchng: Juda-ho ngaih dnah chuan hming hi mi mal inhriat hranna leh inkohna mai a ni lo va. Hming chu a putu nihna zawng zawng puan chhuahna a ni a, hei hian a putu thiltihtheihna pawh a keng tel nghl a ni. Hei hi Pathian hming chungchngah leh mihring hming chungchngah pawh an ngaih dn a ni. Pathian hming hriat pawh amah Pathian hriatna nna inkawp tlata ngaih a nih avngin (Sam 9:10), Mosia hnna Pathian a inlr pawh khn Mosian a hming hriat a duh a nih kha (Exod 3:1314). Chutiang chu a nih avngin Judate chuan Pathian hming hi an zah m m a, an lam mai mai ngai lo. 2. Pathian hming chhla dwt sawi: Kan sawi tawh angin LALPA i Pathian hming chu i lam mai mai tr a ni lo, tih hi Bible lehlin tharah chuan I Pathian, LALPA hmingin dwt sawi suh, tiin fiah takin an dah a. Hemi sawi zauna hi Mizo Study Bible-ah hetiang hian kan hmu bawk Hei hi Pathian hming chhla thutiam bawhchhiat te, thudik sawi tra chhechham hnua dwt sawi leh si
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

71

te, LALPA hming anchhe lawh nn emaw, dawi ang maia thil mak tih nna hman tumte a huam a ni, tiin. Rev. Liangkhaian thupk pathumna a sawi fiahnaah chuan, eng hrilhfiahna pawh pawm ila, he thupkin a tum ber chu, Pathian hming hi hman sual loh tr tihna a ni a, chu chuan dwta chhechham te leh tihnawmnah tawh phawt chu a huam vek a. Dwt thua Pathian hminga chhechham ngam chuan Pathian chu a awm a ring lo emaw, a ngai tham lo m m emaw a lo ni a, Pathian huat zwng tak tr rng a ni a ti. Hming chungchng kan sawi tawh a\ang khn Pathian hming chhl meuhva thu kan sawi chuan kan rinawm a \lzia leh rinawm leh si loh pawi theih trzia ngaihtuah \hn ila. Kan nun leh thiltihna kawng hrang hrangah Pathian hming chhla dwt sawi lo trin in vng ila, i fimkhr ang u. 3. Pathian hminga thutiam leh thiltih: Thuthlung Hlui hunah Judaten urhsn takin Pathian hming chhlin chhia an chham \hn a, chu ang chu Thuthlung Thar hunah chuan Lal Isuan tih a phal tawh lo va (Mt 5:34-37). Amaherawhchu, thil puithu leh \l bkah chuan Pathian hming lamin thu kan tiamin thil kan ti \hn. Thutiam chungchngah hian kan kohhranin inkaihhruaina fel tak kan nei a, hetiangin: Thutiam leh thuthlung pawimawh chu an bawhchhe tr a ni lo va, theih ang twka hlen mi an ni tr a ni. Pathian hminga thutiam lek phei chu Pathianin a hriatpui avngin an bawhchhe tr a ni lo, tiin (Kristian Nun Kaihhruaina Kristian Nun-Khawtlng lam (8); Rom 1:31; Sam 15:4; Ex 20:7; Thup 5:4). Kohhran chhngkuaa kan thiltihnaah Baptisma sakramenah leh inneihnaah thu kan tiam \hn a, mi \henkhatten an thutiam hre rengin bawhchhe lo tr leh hlen chhuah ngei tuma theihtwp an chhuah laiin, mi \henkhatte erawh chu kan thutiamah kan rinawm lo \hn, a pawi hle. Eng thilah pawh Pathian hminga kan thutiamah chuan kan rinawm tluanchhuah a pawimawh tak
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

72

zet a ni. Thutiam bkah kan thiltihna kawng tinrngah Lal Isua hminga ti vek trin Bible-in min zirtr tih pawh i hre reng ang u (Kol 3:17). Sawi ho atn 1. Pathian hming lama kan thiltihnaa kan rinawm a \lzia leh kan rinawm loh \hin sizia sawi ni se. 2. Pathian leh kan mihringpuite tn engtin nge mi rin tlk leh rin ngam kan nih theih ang? __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

73

March 26

THU SWM PK PALINA


Chawlhni serh rawh Chhiar tr : Ex 20:8-11; Deut 5:12-15

Chawlhni serh chungchngah hian sawi tr tam tak a awm thei; mahse, tawi deuhva sawi a \l si avngin hetiang hian zir ila 1. Chawlhni chungchng: Thupk palinaa 'Chawlhni' tih hi sabat ni (Judate Chawlhni) a ni a. Chuvngin Mizo \awng Bible lehlin tharah chuan Exodus 20:8 hi, Sabat ni hi thianghlim taka serh tr a ni tih hre reng rawh, tiin an dah. Sabat tih awmzia hi Chawlhni emaw, 'tawpna' emaw tihna a ni. 2. Chawlhni serh chhan leh serh dn: Pathianin serh tra a tih chhan Exodus 20:10,11-a kan hmuh dn leh Deuteronomy 5:1215-a kan hmuh dn a inng lo va. A hmasa zwkah hian Pathian thilsiam zawh hriat reng nna serh tr a ni a, a hnuhnung zwkah chuan Pathianin Israel fate Aigupta bwiha an tng a hruai chhuah hriat reng nna serh tr a ni. Exodus 31:17-ah erawh chuan Pathian leh a mi Israelte inkra thuthlung chhinchhiahna tr a ni, a ti thung. Israel miten sabat an serh dn tr min hrilh chiang \ha hle. A hming sabat a nih ang tak hian mihring leh ranten eng hna mah thawk lovin an chawl hahdam vek tr a ni. Pathian biak leh a rawngbwl lam thupkah hian sawi lan a ni lo. 3. Lal Isua thawhleh hnuah Chawlhni a inthlk: Lal Isua thihna hneha a thawhleh hma zawng kha chuan Pathian mi hmasa Judaten sabat, chawlhkr na a ni sarihna an serh \hn. Lal Isua leh a zuitute ngei pawh khn sabat an serh ve \hn. Isua thawhleh hnuah erawh chuan thil awm dn a lo danglam ta daih a. Lal Isua ringtute chuan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

74

Isua thawhleh n, ni sarih ni hmasa ber an tih \hn chu Chawlhniah hmangin an serh ta thung a, he n hi Pathian biak nn leh pwl nna hmangin Lalpa znriah sakramen pawh an kil ho \hn a ni (Tirh 20:7; 1 Kor16:1,2). A tir lamah chuan Kristiante zngah Juda an tam avngin Judate sabat leh Kristiante Chawlhni hi an serh kawp \hn a, hun lo kal zlah sabat hi serh tel lovin Isua thawhleh n chauh hi Chawlhni atn an serh chho ta a ni. Judate lo serh \hn sabat, Kristiante Chawlhnia an thlk chhan ber chu he ni sarih ni hmasa ber hi lei leh vn siam zawh aia ropui zwk, Isuan chhandamna hna thawk zova a thawhleh n, n ropui leh lwmawm a nih avng leh he n hi tholeh Lal Isuan a mite a pwl \hinna n leh, Thlarau Thianghlim ropui taka a lo thlen n a nih vng a ni (Mt 28; Mk 16; Lk 24; Jn 20; Tirh 2:1). Tin, he thawhleh n, Lalpa N-ah hian Johana hnnah Lal Isua a inlr a, Thupuan bu pawh hi a ziak a ni (Thup 1:10). Bible bkah kohhran hmasaten Lalpa N (Sunday) hi Pathian biakna atna an serh \hn thu ziakna leh sawina eng emaw zt kan hmu. Chawlhni inthlk chhoh dn hi Westminster Thurin bung 21:7ah hetiang hian puan chhuah a ni: Leilung dn rng rng hian Pathian biakna tr hun bk neih tr hi a tilang a; tichuan thupk dik, \ha leh kumhlun ding reng chu mi zawng zawng tn ama thuin a siam a. Ni sariha ni khat chu a tna serh thianghlim trin Chawlhni atn a ruat a ni; chu chu khawvl awm tirh a\anga Krista thawhleh n thlengin chawlhkr ni hnuhnng ber a ni a; Krista thawhleh a\angin chawlhkr khata n hmasa berah thlk a ni a, Pathian lehkhabuah chuan Lalpa N tih a ni a, chu chu khawvl twp thlengin Kristian Chawlhni a ni ang. 4. Pathianin Chawlhni a ngai pawimawh: Pathianin a miten kr khata ni sariha ni khat a tna an serh thianghlim hi a duh a, a ngai pawimawh hle tih thupk swm a\ang leh Bible hmun dang a\angin kan hmu a. Kan sawi tawh angin Kristiante chuan Judate sabat n serh lovin, Lalpa N hi Chawlhni atn kan serh tawh zwk a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

75

Chawlhni serh chungchngah hian Thuthlung Thar zirtrna kan hriat chiana, rinnaa kan din ngheh a \lin a pawimawh hle. Lalpa tna ni serh neih chungchngah Tirhkoh Paulan, Mi dangin ni khat hi ni dang aiin a ngaihlu bk a, mi dangin n zawng zawng hi inng \heuhvin a ngai thung a. Mi tinin mahni ngaih dn bulfk mumal neih tr a ni. Ni pakhat serh bktu chuan Lalpa chawimawi nn a serh a ni, a ti (Rom 14:56 lehlin thar). Tin, Kolossa khuaa kohhranho hnnah, Chutichuan, ei thuah emaw, kt hman thuah emaw, thla thr kt hman thuah emaw, sabat serh thuah emaw tu man thu neihsak che u suh se. Chng chu thil lo la awm tr hlimthla mai a ni, a tak chu Krista hi a ni, a ti (Kol 2:1617 lehlin thar). Sawi ho atn 1. Lal Isuan Chawlhni hi mihring tna siam a ni a, mihring hi Chawlhni tna siam a ni lo, a tih hi (Mk 2:27) han sawi zau teh u. 2. Tnlai hian Chawlhni hi serh \ha twkin kan inhria em? Eng tin nge Chawlhni hi thianghlim tak leh hlwk taka kan hman theih ang? 3. Kr khat zla ni khat hna thawk lova Chawlhni atna kan serh \hn hi kan taksa tn leh kan thlarau tna a \hatzia han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

76

April 2

THU SWM PK PANGANA


I nu leh pa chawimawi rawh Chhiar tr : Ex 20:12; Deut 5:16

Thu swm pk pangana hi mihringten kan mihringpuite laka kan tih trah chuan a hmasa ber a ni a, a bulpui ber leh pawimawh ber pawh a ni. 1. Nu leh pa leh fate inlaichnna: Nu leh pate chawimawi tr a nih thu kan sawi hmain chhngkuaa nu leh pa leh fate inlaichnna thu hi sawi hmasa ila. Chhngkaw inlaichnna hi mihringte inlaichnnaah chuan a bul pui leh a hmasa ber a ni. Chhngkuaah inlaichnna dik leh nun hona \ha leh nuam a awm theih nn chhngkuaa member tinte kan pawimawh vek a, tih tr leh mawhphurhna kan nei vek a ni. Hetah hian nu leh paten Pathian \ih chunga Pathian thu ang zla kan fate kan chwm leh enkawl puitlin a pawimawh a. Tin, faten nikhua an hriat theih tirh a\anga an puitlin thlengin, anmahni hringtu leh chwma enkawl puitlingtu nu leh pate an pawisaka, an zaha, an chawimawia, an chunga lwm nachng an hriat a \l tak meuh bawk a ni. Nu leh pa leh fate inlaichnna hi thisen a\anga inlaichnna a nih avngin inlaichnna nghet leh thk, eng mahin a kaih \hen theih loh leh tihchhiat theih loh, dam chhng daih inlaichnna a ni. 2. Faten nu leh pa chawimawi tr a ni: Thupk panganaah hian chhngkaw tina faten mahni nu leh pa \heuhte chawimawi tr a nih thu kan hmu a, Leviticus 19:3-ah pawh, Mi tinin in nu leh pa in \ih tr a ni, Pathianin a ti. Nu leh pa chawimawi tr a nih thu hi Thuthlung Thar zirtrna pawhin a nemnghet a, I nu leh pa chawimawi rawh a ti a ni (Eph 6:2).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

77

Chawimawi tih \awngkam hian awmze thk tak a nei a. Hebrai \awnga chawimawi khaved tih lo chhuahna chu 'rit' tihna a ni. Hemi awmzia chu la np lo, rilru luah, nuna thunei tihna a ni. A lehlamah nu leh pa chawimawi lo lam sawina Exodus 21:17-a kan hmuh ^nchhe lawh tih hian la thutak lo emaw, ngain>p tih emaw a k^wk thei. Tichuan nu leh pa chawimawi awmzia ber chu nu leh pate pawimawhna leh hlutna ngaihnp loh leh lk thutak, rilru leh nuna luahtr tlat reng tihna a ni. Nu leh pate chawimawi hi fate bat leh an tih ngei ngei tr a ni a, hei hi chhngkaw tina faten kan hriat leh pawisak a \l m m a ni. Thuthlung Tharah Paulan nu leh pa chawimawitute nihlawh trzia hetiang hian min hrilh: I nu leh i pa chawimawi rawh (chu chu thupk tiam nei hmasa ber a ni). Chutichuan, i tn a \ha ang a, leiah hian i dam rei bawk ang, tiin (Eph 6:23). Pathianin nu leh pate chawimawi tra thu min pk pawisa lote hremna tr pawh Bibleah kan hmu a, \henkhat la chhuak ila: Exodus 21:15-ah chuan Tu pawh a nu emaw, a pa emaw vua apiang chu tihhlum ngei tr a ni a ti a. Exodus 21:17-ah Tu pawh a nu emaw, a pa emaw nchhia lawh apiang chu, tihhlum ngei tr a ni, a ti bawk. Tin, Thufingte 30:17-ah A pa hmusittu leh a nu thu wih ngainptu mit chu phai chokin an kher chhuak ang a, mupui noten an ei ang, a ti bawk. Nu leh pa chawimawi nachng hriaa chawimawi \hnte chu an nu leh pa leh mi dangte pawhin an chawimawi lt \hn a, Pathian malswmna leh mihringte duhsakna pawh an dawng \hn a ni. 3. Nu leh pa chawimawi dn tr: Bible-in nu leh pate chawimawi trin thu min pin min zirtr a, a nih leh engtin nge nu leh pate kan chawimawi ang le? Nu leh pate chawimawi dn tr kawng hrang hrang a awm thei ang a, an dinhmun leh an mamawh dn a zira chawimawi \hin pawh a \lin a \ha ang. Hngte hi chhinchhiah ila. (1) Anmahni zaha, pawisak. (2) An thu leh hlate \ha taka ngaihthlksak. (3) An thu pawm leh zawm.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

78

(4) An duh leh mamawh ei leh in, silh leh fn leh thil dangte ngaihtuahsak. (5) An dam loh leh tr chak loh huna duata, theihtwp chhuaha enkawl. (6) An chunga lwm nachng hriat leh kan lwmna lantr. (7) An hriat lohna leh thiam lohnaah hmusit lova hriat thiam. (8) An hlutna leh pawimawhna hriat reng. Sawi ho atn 1. Nu leh pa chawimawi pawimawhzia leh \hatzia sawi zui ni se. 2. Nu leh pa chawimawi loh pawizia sawi ni se. 3. Nu leh pate chawimawi dn tr sawi zau leh sawi belh ni se. 4. Faten nu leh pate an chawimawi theih nna nu leh pa mawhphurhna pawh sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

79

April 9

THU SWM PK PARUKNA


Tual that suh Chhiar tr : Ex 20:13; Deut 5:17

1. Mihring nunna hi zah tr a ni: Thupk paruknaah hian mihring nunna zahawmzia leh humhim a \lzia kan hmu. Mihring nunna mai ni lovin thilsiam dangte nunna pawh Pathianin a humhalh hle tih Bible-ah kan hmu a (Gen 9:4; Lev 17:10-14; 19:26; Deut 12:16,23; 15:23). Mihring nunna hlu tak, mak tak leh zahawm tak hi Pathian chauhvin a siam leh pk theih a ni a, chuvngin mi zawng zawngin mihring nunna hi zaha, ngaihhlt m m tr a ni. 2. Tual thah loh tr a ni: Mihringte hi Pathianin hmangaih tak leh duh taka amah anga a siamte kan ni vek a. Suala kan tlk hnuah pawh Pathian min hmangaihna hi a chuai chuang lo. Chuvngin, duh taka a siam leh a hmangaih mihringte nunna hlu tak lksak hi Pathianin a khap tlat a ni. Tual thah thu Bible-a kan hmuh hmasak ber chu Kainan a nau Abela a thah chanchin a ni (Gen 4:3-14). Hetah hian tual thah duhna rilru lo pian chhuah dn te, tihpuitlin a nih dn te, mihring chunga sualna rapthlk mai ni lova Pathian chung ngeia sualna thk tak a nihzia leh chumi avnga Pathian hremna natzia pawh kan hmu a ni. Tual thah hi sual lian leh th<k tak, Pathian chunga sualna leh mahni mihringpuite chunga sualna a ni a. Chuvngin Pathian lamah leh mihring lamah nghawng \ha lo leh pawi tam tak leh thk tak a nei ngei ngei \hn. Chumi avng chuan Pathianin tualthahna sual hi tihbo a duh a, chumi atn chuan tualthattu chu hriat chhuah leh man chhuah a nih phawt chuan tihhlum ngei tr a ni a, a mi thaha thisen
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

80

phuba kha lk ngei ngei tr a ni a ti (Gen 9:5-6; Ex. 21:12-14; Lev 24:17; Num 35:16-21,31; Deut 19:11-13). India sawrkr dnah pawh tual that chu khaihlum emaw, dam chhng lung in tntra, pawisa pawh chawitr bawk emawa hrem tr a ni (IPC 302). Mihring nunna hlu tak leh zahawm tak hi Pathian kuta awm a ni a, chuvngin a tawp lehna tr pawh Pathian kutah bawk dah tr a ni. Tualthah chu tum lwkna nei sa rnga mi nunna lksak hi a ni a. Tih palh thilah mi nunna lk theih a ni a, chutiang chu tual thata chhiar theih a ni chiah lo. Chuvngin, chutiang mite chungah chuan khawngaihna leh zahngaihna lantr tr a ni. Chutiang mite tn chuan inhumhimna tr khua pawh paruk lai Pathianin a siamtr a ni (Num 35:9-34; Jos 20:1-9). 3. Mahni intihhlum a pawi: Mahni intihhlum duh hial khawpa nun beidawngte hi mi khawngaihthlk an ni. Mahni intihhlum chungchngah hian ngaih dn leh thlr dn chi hrang hrang a awm thei a; a tuartu lam lainatna leh khawngaihna rilru nna thlr avnga mahni nunna lk thiang ta anga ngaih dn intuh palh theih a ni tih hre rengin fmkhur taka thil sawi leh tih a ngai. Rev. Liangkhaia chuan, Mahni intihhlum hi sual a ni. Kan nunna hi kan ta a ni lo va, Pathian ta a ni a; mi dang kan that tr a ni lo ang bawk hian mahni pawh kan inthat tr a ni lo a ni. Mahni kan inthah chuan sual sim leh theih hauh tawh loh kan ti a ni, a ti. Bible hunah leh vawiin thlengin mahni intihlum an awm fo \hn. Hei hi a \ha lovin a pawi tak meuh a ni. Mahni intihhlum chungchnga kan kohhran pawm dn leh inzirtr dn tlngpui chu hetiang hi a ni: Mahni intihhlum hi tum rng avnga engti kawng emawa mahni inthah hi a ni a. Hei hi mihring dn kalh leh thil siam chungchnga Pathian thil tum kalh zwnga thu wih lohna thiltih a ni. Kristian rin dn nn a inpersan a, chuvngin hetiang thihna vnduaithlk tak hi Kristian thlr dn a\ang chuan kan pawm thei lo, tih a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

81

Zir mite chuan mahni intihlum leh intihhlum tum za zela 80 vl chuan an tum an hlen hmain engti kawng emaw talin an lantr \hnin an hria a, chutiang mite kan hriat phawt chuan ngaihvena, an thil thlr dn an thlka an intihhlum loh nn theihtwp chhuaha \anpui an mamawh a; hetiang mite \anpui hi ringtute mawhphurhna a ni. Sawi ho atn 1. Tu pawh a unau hua chu tual that a ni', tualthattu tu mah chatuana nunna pai reng rng an awm lo tih in hre si, tih thu (1 Jn 3:15) hi han sawi zau teh u. 2. Tualthah leh mahni intihhlum hi a hluar chho deuh deuh niin a lang a. Hng hi a tlm theih nn engtia hma lk tr nge ni ang? __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

82

April 16

THU SWM PK PASARIHNA


Uir suh Chhiar tr : Ex 20:14; Deut 5:18 Thupk pasarihna 'uir suh' tih hi Pathian ruat anga nupa nun thianghlimna leh zahawmna vawn him nna pk a ni. 1. Uire hi sual thk leh pawi tak a ni: Uirena sual hi sual thk leh pawi tak, Pathian dn bawhchhiaa mahni kawppui laka rinawm lohna leh thianghlim lohna a ni. Chuvngin, Thuthlung Hluiah leh Thuthlung Tharah uire hi Pathianin a huain a khap tlat a, uir an man chhuahte chu mipa pawh hmeichhia pawh tihhlum tr a ni. Leviticus 20:10-ah chuan Pathianin, Mi nupui uire, a \henawm nupui uire chu, a uirepa leh a uirenu chu tihhlum ngei tr a ni, a ti. Tin, pate nupui mutpui leh mahni mo mutpui te pawh, mipa pawh hmeichhia pawh tihhlum tr an ni (Lev 20:1112). Deuteronomy 22:22-ah chuan, Miin pasal nei a mutpui an hmuh chuan an pahnih chuan an thi tr a ni, a mutpuitu mipa leh hmeichhia chu; chutiang chuan Israel zng ata, chu thil \ha lo chu in tibo tr a ni, tih a ni. Thuthlung Thar lamah pawh Hebrai ziaktu chuan, Inneih hi mi zawng zawngin chawimawi tr a ni a, nupa chu rinawm tawn rawh se. Inngaite leh uirte chu Pathianin a ngaihtuah dawn si a, a ti (Heb 13:4 lehlin thar). Kohhran chanchin kal zlah pawh nupa kra rinawm lohna, uirna sual hi eng lai mahin kohhranin a pawmzam ngai lo. Kan kohhran pawhin uirena suala tlu kan hriat chiante chungah thununna khauh tak kan hmang \hn. Chng mite chuan sual simin; kohhran hotu atna nemngheh tawm khawp hialin awm chho leh mah sela
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

83

an dam chhngin Pastor atn emaw Kohhran Upa atn emaw nemngheh theih an ni tawh lo. 2. Uirena sual laka invn a pawimawh: Thufingin, Tihdam aiin invn a \ha zwk, a tih angin uirena sual, sual thk tak leh pawi taka kan tlk luh loh nn a invnna lam kan zir a \ha ang. Mihring chanchinah, hnam tin zngah uirna sual hi haw hle mah ila he sual hian min kiansan ngai lo tih kan hre tlng a, zual lam a pan ni pawhin a lang. Thufingte 6:20-7:27-ah uirna suala tlk luh tthlkzia leh pawizia, mahni nun tihchhiatna leh kum khuaa hming chhiatna a nihzia min hrilh a, chuvngin uir miah lo tra fimkhr hle trin min fuihin min zirtr a ni. Joba chuan, Ka mit atn thuthlung ka siam a, engah nge nula ka melh ang, a ti (Job 31:1). Josefa chuan uirena hi mihring chunga sualna mai ni lovin Pathian chung ngeia sualna rpthlk tak a ni tih a hre chiang a, chuvngin Potiphara nupuiin mutpui ngei tuma a thlmnaah, Eng tin nge he sual lian tak hi tiin Pathian chungah thil ka tihsual theih ang? tiin uirna sual hi a tlnsan daih a ni (Gen 40:7-15). Lal Davida erawh chuan a hawisan phal loh avngin uirena sualah amah leh amah a inbarh lt a, chu chuan amah leh a chhngkaw chungah chhiatna rpthlk tak tak a thlen nasa m m a, a nghawng a na hle (2 Sam 11:1-12:14). 3. Nupa inpumkhatna vawn nun reng a \l: Pathian ruat anga inneihna hmanga nupaa insiamna hi inpumkhatna ril leh thk, danglam bk tak leh mi dang tu mah an tel ve miah lohna tr a ni. Nupa tuak hmasa ber Adama leh Evi te a\anga vawiin thlengin, inneihnaa nupa inpumkhatna hi Lal Isuan, ...an pahnih chuan tisa pumkhat an lo ni tawh ang; chutichuan pahnih an ni tawh lo va, tisa pumkhat an lo ni tawh zwk a ni. Chutichuan, Pathianin a zawm tawh chu mihringin \hen suh se, a ti a (Mk 10:89). He Pathian remruatna leh duhsakna hlu tak hi nupaa insiam zawng zawngten lwm taka kan pawm leh kan zawm a pawimawh. Hemi tihhlawhtlinna leh vawn nun thar zlna kawng pawimawh tak pakhat chu nupa inhman tawnna a ni
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

84

a. Hetah hian Tirhkoh Paula chuan, ...pasal chuan a nupui hnnah a chan tr twk chu pe rawh se; chutiang bawkin nupui pawhin a pasal hnnah a chan tr twk chu pe bawk rawh se, a ti (1 Kor 7:3). A pawimawhzia a sawi zlnaah, ...\awng\ai tra in inpk theih nn rei lote atn rem in tih ve ve chauh loh chuan a tua mah intid^wng suh u, chumi hnu chuan in awm dn pangngaiin awm leh thuai ula, chutilo chuan in insum zawh loh avngin Setanan a thlm dah ang che u, a ti (1 Kor 7:5). Hei hi uirena suala kan tlk luh loh nn Kristian nupaa insiam tawh zawng zawngin kan hriat renga, kan pawisaka, kan zawm a \lin a pawimawh tak meuh a ni. Sawi ho atn 1. Lal Isuan, Tu pawh ngaih chka hmeichhe melh apiang chu, a thinlungah a uir tawh reng a ni tih ka hrilh a che u, a tih hi (Mt 5:27-28) sawi fiahin han sawi ho teh u. 2. Uire pawizia leh \hat lohzia sawi ni se. 3. Uirena sual a tlm theih nn engtin nge \an kan lk ang? __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

85

April 23 THU SWM PK PARIATNA Ru suh Chhiar tr : Ex 20:15; Deut 5:19 Thupk pariatna hi mi tinin kan thil neihte kan inzahsaka vawn him a nih theih nna pk a ni. Hetiang hian zir zui ila: 1. Rk rk awmzia: 'Ru' tih hian mi ta emaw, vantl^ng ta emaw, sawrkr ta emaw an hriat loh leh phalna hmu si lova lk r<k leh neihsak a k^wk ber ^wm e. Thuneihna hmang suala mi ta leh mi chan ai tr laksak te, thiam thil leh ngamthlmna leh bumna chi dang hmanga mite ta leh an chan tr chhuhsak leh neihsak te pawh hi ' I r tr a ni lo' tih Pathian thupk hian a huam vek ang. 2. Rk rk hi a pawi: R<kruten thil an rk \hinna chhan ber nia lang chu an tna \ha tr leh hlwk tr emaw an tih vng a ni. A trah hlwk leh \ha dwnin lang mah se, a hnu lamah mi dangte tna a pawi bkah a rtute tn ngei pawh a \hat lohzia leh a pawizia a lo lang chhuak leh \hn. Rk rkna rilru kha a sual avngin sual rah \ha lo chi hrang hrang a lan chhuah hun a awm ngei ngei \hn. Rk rk hi Pathian khap, Pathian dn leh thupk bawhchhiatna a nih avngin sual leh thil \ha lo a ni a. Pathian pawi sawina leh mi dangte pawi khawihna a ni (Ex 20:15; Deut 5:19; Lev 19:11). Rk rk hian Pathian nna kan inlaichnna \ha a tihchhiat bkah kan mihringpuite nna kan inlaichnna \ha leh nuam a tichhia a, chu chuan nghawng \ha lo kawng hrang hrangin a nei \hn a ni. Rk duhna thinlung leh ngaihtuahna hi Setana hnathawh a\anga lo kal a nih avngin chhiatna a thlen lo thei lo (Mk 7:21-23; Jn 10:10). 3. Rkru man chhuahte chu hrem tr an ni: Rk rk hi sual a nih avngin rkru man chhuahte chu an phu twk ang zla hrem emaw, an thil rk a lt eng emaw zta rulhtr leh tr an nih thu
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

86

Bible-ah kan hmu (Ex 22:1-4,7). Thil neih inrksak bkah tnlaia hluar chho mk leh kan buaipui chhoh mk, mihring ru-a sumdwnna (human trafficking) thu pawh Bible-ah kan hmu a, hremna pawh a na hle. Exodus 21:16-ah chuan Tu pawh mihring rua zuar emaw, a la kawl lai ngei emaw an hmuh chuan, chu mi chu tihhlum ngei tr a ni, tih a ni (cf. Deut 24:7). Tin, Zakaria 5:3-ah rkrute chunga Pathian nchhia a thlen tr thu leh tihboral an nih tr thu kan hmu bawk. Ril\m avnga thil r pawh miten dem lo mah se man chhuah a nih phawt chuan a lt sariha rulhtr tr a ni (Thuf 6:30-31). Rkrte Thurualpui leh an \hiana \an pawh Bible-in a hua a ni (Is 1:23).

Rkrte chunga thil tih dn trah kan kohhran hian tualchhng kohhranin \ha a tih anga hman theih trin hetiang hian kaihhruaina kan nei: Rkrk hi Pathian thu swm pk ngei pawhin a khap znga mi a ni a. Mi thil rutu chu a thil rk azirin kohhranin a chungchng thu rl tr a ni a; tin, r<k r<k vnga rorlna (Court)-in a hremte lek phei chu kan inphuar dn puitlinga phuar tr a ni. (1963 Synod Gen.7). Kan Kohhranin Kristian Nun Kaihhruaina kan neih, Kristian Nun-Khawtlng Lam (4)-naah chuan Thil r<k te, hlp r<k te, duhm taka mi n>k retheih te, sum lama \hum vwr leh pawisa khelhte tih loh tr a ni, tiin kan inzirtr bawk. Thuthlung Thar lamah Tirhkoh Paula chuan Rk hmang chuan ru tawh suh sela; tlachham hnnah chuan pk tr a neih theihna trin a kuta thil \ha thawkin rim zwk rawh se, a ti (Eph 4:28). Rk loh mai a t^wk lo va, mi dangte k>p thei tr khawpa hna thawk trin min zirtr a ni. Sawi ho atn 1. Bkna leh tehna dik lo hmang te, pwlh dal chng te leh a bk tling sa tih tlin loh chngte hi rkr an ni em? 2. Corruption hi rk rk sual nna thuhmuna ngaih tur a ni em? 3. Eng vngin nge Kristiana inchhlten thil an rk \hin? Eng tin nge rk rk sualna hi kan do hneh theih ang? ________________
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

87

April 30

THU SWM PK PAKUANA


I vngte d^wtin hk suh Chhiar tr : Ex 20:16; Deut 5:20

Exodus 20:16 hi Mizo Bible lehlin tharah chuan, I vngte d^wtin hk suh, tia dah a ni a, chumi zui chuan thupk pakuana thupuiah hian kan dah ve a ni. Thupk pakuana hian Rorlna dik taka kalpui a nih theih nn thuhretu dera \an a khap a ni. Tn thlengin Rorlna leh Thubuai remnaah dik taka Rorl a nih theih nn thuhretua \angten thudik chauh sawi a la pawimawh reng a ni. 1. LALPAN thuhretu dera \an a hua: Pathian hi mi thianghlim leh mi dik, dawt sawi thei lo a ni a (Thup 3:7; Tit 1:1-2), Diabola erawh chu d^wtpa leh d^wt sawi \hn a ni (Jn 8:44). Lalpan Rorlna hmuna d^wt sawi leh thuhretu dra \an a huain a khap a (Ex 20:16; 23:1; Deut 5:20; Thuf 6:19). Dik taka Rorlna kalpui a nih theih nn thuhretu atn pawh mi pahnih emaw, pathum emaw an awm a ngai \hn (Deut 19:15; cf. Mt 18:16; 2 Kor 13:1; 1 Tim 5:19). Miin dwta mi a puha hretu der a ni tih hriat chhuah a nih chuan chumi chunga tih a tum ang chiah chu a chungah tih tr a ni a (Deut 19:16-21). Hretu dr chu hrem lova chhuah tr a ni lo (Thuf 19:5,9; cf. 21:28). D^wta mi hkna sual hi Thuthlung Thar lamah pawh kan hmu. Stephana chungah hretu derte an siam a (Tirh 6:11-14), Lal Isua chungchnga Rorlnaah pawh hretu der tam tak an awm a ni (Mt 26:59-60). Lalpan hretu dera \an a huatzia leh hretu dera \angten hremna an tuar ngei dwn tih hriain eng thilah mah thuhretu dra \an loh tr a ni (Thuf 19:5).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

88

2. Thu dik sawi leh \an ngam a pawimawh: Bible hunah leh kan hun tawng mkah hian thu dik sawi leh \an ngam hi Pathian mite tn a \l hle. Thu dik kan sawi loh leh \an ngam loh \hinna chhan chi hrang hrang a awm thei ang. Hngte hi han tr lang ila: (1) Mi dangte kan huat vng leh tihnat kan duh vng; (2) A khawih leh nghawng l>t tr kan tuar ngam loh v^ng; (3) D^wt sawi leh thu dik \an ngam loh pawizia kan ngaihtuah t^wk loh vng; (4) Sum leh thil danga hlwkna hmuh kan tum vng (dwr kainaah leh thil dangah pawh); (5) A \ha z^wnga intihlr leh kan thil tumte a nih bk thlenga \haa mite hmuha pho lan kan duh leh tum vng (politics huang chhngah leh thil dangah pawh). Tin, thu dik hre reng sia sawi ngam lo leh \an ngam lova ngawih tlat a awm thei a, thu dik chanve leh pangkhing chauh sawi duh leh sawi ngam pawh a awm thei bawk a. Mahni lakah ngei pawh kan rinawm lo thei. Hng zawng zawngah hian mi dang laka rinawm loh leh mahni lakah ngei pawh rinawm loh hi, Pathian bum tumna leh Pathian laka rinawm lohna a ni tih kan hriat a \l a ni. Hetah hian Annia leh Saphiri te nupa thiltih dn leh Petera thusawi kha rilruah vawng tlat ila a \ha ngawt ang (Tirh 5:1-11). Thu dik chauh sawiin i \an ngam bawk ang u. 3. Thuhretu rinawm nih a \l: Pathian leh mi dangte tn pawha mi rin tlk leh mi rin ngamawm nih hi kan tum tr chu a ni ang. Tah hian mihring ringawt chu huaisn twk leh rinawm tluan chhuah a har tih kan hria. Petera leh zirtr dangte pawh Gethsemani huanah leh Kalvari tlngah khan an z^min an bibo zo tih kan hria, hetianga an awm tr hi Lal Isua pawhin a sawi l^wk rng kha a ni a (Mt 26:31-35). Lal Isua sawi anga Thlarau Thianghlim an chunga a lo thlen hnu a\ang erawh chuan Lal Isua leh a ram tn eng pawh huamin thuhretu rinawm an ni thei ta a nih kha (Tirh 2:1-41; 4:1-31).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

89

Tirhkohte leh Kristian hmasate mamawh ang kha vawiinah pawh hian kan mamawh a, kan mamawhna a zual zl dwn bawk a ni. Sawi ho atn: 1. Rorlna court hrang hrang VC, LC, District Court, High Court leh Supreme Court ten dik taka ro an rl theih nna kan \anpui theih dn trte sawi ni se. 2. Mi mal, chhngkua, kohhran, khawtlng, ram leh hnam tna thil \ha lo leh pawi tr tih tum mi sual leh mi \ha lo kan hriat chiante emaw, Rorltu leh thuneitute hnna thlen hi Kristiante tih tr a ni ang em? 3. Pehhl kual lova mi dangte hnna thu dik taka sawi mai \hin \lna leh \hatna han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

90

May 7

THU SWM PK SWMNA


I vngte in leh lo awt suh Chhiar tr : Ex 22:17; Deut 5:21 Thu swm pka a hnuhnng ber kan zir thleng dwn ta. He thupk 10-na hi Rev. Liangkhaia chuan a pawimawh ber leh a dang zawng zawng khaikhwmna tih theih a ni a ti. A sawi zlnaah thupk dang zawng zawng chu pwn lam thil khapna a ni a, hei hi erawh chu rilru chhng thil tih khapna a ni. Thupk dangin an khap zawng zawng pawh kha he awhna sual a\anga lo chhuak hi a ni a tih theih a ti. Thupk 10-na hian Pathian mite chu mahni dinhmun leh thil neihtea lungawi tr leh mi dangte dinhmun leh thil neih eng mah awt lo trin min ti a ni. Hetiang hian zir zui ila: 1. Awhna sual Pathianin a khap: Min hmangaihtu Pathian chuan kan tna \ha ber tr min duhsak \heuh va. Amah rinchhana nunga, a \hatna leh duhsaknate lwm taka chang a, lungawi taka awm trin min duh a ni. Lal Isuan awhna suala tlk luh \hat lohzia hriain, Fmkhur ula, awhna rng rng lakah chuan invng rawh u, a ti (Lk 12:15). Rev. Zairema chuan, he lai 'awhna' tih Grik \awng awmze bul chu 'neih belh duh' tihna a ni a, mi ta awt sathliah mai a ni lo va, chhuhsak pawh duhna neih tel hi a ni a, duhmna \ha lo ber chi a ni tiin a sawi. Mihring nun tibawlhhlawha nasa taka tichhe theitu znga pakhat chu awhna sual hi a ni a (Mk 7:20-23), chuvngin Pathianin kan vngte in leh lo leh an thil neih dangte awt lo trin thu min pe a ni. 2. Awhna sualin sual dang a hring: Awhna sual hian sual dang tam tak a hringin a kai chhuak thei. Sual bir leh chimawm tak, \hatna kawng dltu leh chm ral theitu, sual hlauhawm a ni. Awhna
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

91

sual hi a mal tlat ngai lo va, unau leh \hian \ha, Thurualpui a nei ngei ngei \hn a, chng znga langsr tak pahnih chu duhmna leh itskna hi a ni. Thomas Watson-a pawhin tangka sum ngainat hi sual tinrng bul a ni (1 Tim 6:10) tih thu nna sawi zawmin awhna hi sual bulpui leh sual nu (mother sin) a ni a, thu swm pk dang zawng zawng min bawhchhiattrtu a ni tiin a sawi bawk. Kanaan ram pana Israel fate an kal laia an znga mi pakhat Akana, awhna sual avnga amah leh an chhngkua leh Israel hnam pum puiin an tuar nasatzia te (Jos 7:21-26), Israel lal Ahaban Nabotha grep huan a awh vnga tual thahna rpthlk tak lo thleng chanchin leh a nghawng \ha lo tak pawh Bible-ah kan hmu a ni (1 Lal 21). Thu swm pka hming hmerha awt lo tra a tr chhuahte hi tlmt a ni a; mahse, 'i vngte ta rng rng chu eng mah i awt tr a ni lo' tiin, awhna sual tinrng laka invng trin min hrilh. Awhna sual hian rk rk te, kut tling lova sum l^k te, d^wt sawi te, uire te, mi nupui emaw pasal emaw neihsak te, tualthah leh sual chi hrang hrang a hring chhuak thei a ni. 3. Bible-in chan t^wka lungawi trin min ti: Awhna suala kan fihlm theih nn, Pathian zra kan dinhmun ang ang leh kan thil neih ang angah lungawi kan zir a pawimawh. Lungawina hi thil neih tlm leh tamah a innghat lo va, kan thil neih chunga kan rilru put dnah a innghat zwk. Khawvla mi hausa berte chu mahni thil neih chhun chunga lungawite an ni. Bible pawhin ...in thil neih chhun chungahte chuan lungawi rawh u; amah ngeiin, 'Eng tikah mah ka thlahthlam tawp lo vang chia, kal pawh ka kalsan tawp lo vang che,' a ti si a, a ti (Heb 13:5). Paula pawhin Khawvlah hian eng mah kan luhpui si lo va, eng mah kan chhuahpui thei bawk hek lo. Nimahsela, ei tr leh silh tr neiin chngah chuan kan lungawi ang, a ti (1 Tim 6:7,8). Engkima lungawi hi mi tinin zir tr a ni. Amah Paula ngei pawhin a zir chhuah a nihzia sawiin Kei zawng eng ang pawhin awm mah ila, lungawi zl ka chng tawh si a, a ti (Phil 4:11). Mizo Bible lehlin tharah chuan, lungawi zl ka zir tawh tia dah a ni nghe nghe.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

92

Thu swm pk kan lo zir zo ta a, a pum puia khaikhwmna siam pawh a \ha ang e. Thuthlung Thar lama kan hmuh angin thupk zawng zawnga ropui ber leh pawimawh ber, a khaikhwmna ni bawk chu 'nun pum puia Pathian hmangaih leh mahni inhmangaih anga mi dangte hmangaih a ni' (Mt 22:34-40; Mk 12:28-31; Lk 10:25-28; cf. Rom 13:8-10). Sawi ho atn 1. Awhna sualin sual chi hrang hranga min hruai luh theih dn sawi ni se. 2. Engtin nge chan t^wkah kan lungawi theih ang? 3. Thu swm pkte inzirtr \lzia sawi ni se. 4. Thu swm pk zawm hi chhandama kan awm theihna tr ni lovin chhandamte awm dn tr leh nun kaihhruaina a nih zwkzia han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

93

May 14

RINAWMNA
Chhiar tr : Thuf 20:6; Mt 25:14-30; Gal 5:2223

Kumin Nilai Thupuiah hian Kristian mi mal nun atn thupui 23 lai, May 14 - August 27 chhngah leh October 1- November 12 chhngah kan zir dwn a. Tam tak hi Thlarau rah leh tisa thil tih Galatia 5:1923-a kan hmuhte an ni. Rinawmna thu hi thlarau rah pakuate znga pakhat a ni. Hetiang hian zir zui ila 1. Rinawmna chungchng: Rinawmna hi Pathian zia, Thlarau Thianghlim hnathawh azra Kristiante nuna lang chhuak ve tr, nun ze \ha leh duhawm a ni. Mihring tu mah hi Pathian rin chhan chauh lo chuan kan rinawm tluan chhuak thei tak tak lo. Thufingte 20:6ah chuan, Rinawm tak niin an insawi \heuh va, rinawm tak tak tu nge hmu thei ang? tih thu kan hmu. Rinawmna hi ze \ha, kan nun hona leh thiltih kawng tinrnga pawimawh a nih avngin mite rinawm trin kan duhin kan beisei a, rinawm lohna leh dik lohna kan huatzia leh duh lohzia pawh kan sawi nasa hlwm hle \hn. Mahni nun leh thiltih \heuhte dik tak leh chiang taka ngaihtuahin en \hn ila, kan rinawm loh \hinzia chu kan inhria ang. Keini mihringte hi rinawm lo \hn mah ila kan Pathian erawh chu eng lai pawhin, engkimah a rinawm reng a. Sam phuahtu chuan LALPA thu chu a dik a; A thiltih zawng zawng chu rinawm taka tih a ni si \hn a, a ti (Sam 33:4). Tin, 2 Timothea 2:13-ah pawh, Keini rinawm lovin awm mah ila, ani chu rinawmin a awm reng a ni; amah leh amah a inphat thei si lo va, tih thu kan hmu bawk. Kristiante hi Lal Isua zra Pathian leh mi dangte tna rin tlk, innghahna tlk, leh rinngama kan awm a pawimawh a, Pathian rinawmnaa innghata rinawm ve thei chauh leh rinawm tr kan ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

94

2. Tu lakah nge kan rinawm ang?: Mihring hi chak lovin rinawm lo \hn mah ila Pathian chuan amah rin chhana rinawm taka awm trin min beiseiin min ph<t tlat thung a, Lalpa chu ring la, thil \ha ti rawh; He ramah hian awm la, rinawmna um zl rawh, min ti a (Sam 37:3). Thupuan 2:10-ah pawh Pathianin, Thih thlengin rinawmin lo awm rawh, tichuan nunna lallukhum ka pe ang che, min ti. Tu laka rinawm tr nge kan niha, engtin nge kan rinawm theih ang, tih hi zawhna kan chhan tr pawimawh chu a ni zui nghl a. He zawhna hi kawng thumin a chhn theih ang, hetiang hian: (1) Pathian lakah kan rinawm tr a ni. (2) Mi dangte lakah kan rinawm tr a ni. (3) Mahni lakah kan rinawm tr a ni. He thu-ah hian Josefa nun leh thiltih dn Bible-a kan hmuh hi la chhuak ila, a fiahin entawn atn pawh a \ha a ni. Josefa chu a pu Potiphara nupuiin mutpui ngei tumin a thlm a; mahse, Pathian lakah a rinawm tlat a, a pu Potiphara lakah a rinawm bawk a, ama lakah ngei pawh a rinawm a ni. Pathian duh loh zwng a ni tih a hriat chian avngin ama duh thu ngeiin a ins<m a, hla takah a inthiar fihlm daih a ni. Tirhkoh Paula rinawmzia kan hmu bawk a, a nun a puan chhuahna pakhatah chuan, Unaute u, vawiin thlng hian Pathian hmaa ka awm dnah, ka chhia leh \ha hriatnaah mahni inthiam lohna eng mah ka nei lo, a ti ngam a ni (Tirh 23:1 lehlin thar). Keini pawh Pathian leh a thu tak (Bible zirtrna)-ah kan rinawm ve a \lin a pawimawh tak zet a ni. 3. Mi rinawmte chan tr: Bible leh kohhran chanchinah Pathian avnga rinawm taka nunga thil ti \hnte nihlawhna thu kan hmu. Mi dik lo leh rinawm lote chu eng emaw chen chu awhawmin lang mah se rei an daih ngai lo. Mi dik leh rinawmte chan chu chhe dwnin lang mah se, Pathianin a hre reng a, a tungdingin mal a swm \hn. Kan sawi t^k Josefa chanchin pawh hi a ngaihnawmin chhui tham a ni. A pa in chhngah te, Potiphara in chhngah te, lung inah te, lal \hutthlng a luahnaah te Pathian avngin a rinawm tluanchhuak a, mi tam takin a rinawmna zr an zo a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

95

Kan khawvl dang zlah hian rinawm loh theihna kawng a tam tial tial a. Kan zirna leh hnathawhnaah te, lei leh zawrhah te, bat leh rulh thu-ah te, in leh lo dinna kawngah te, mipat hmeichhiat hmanna kawngah te, sum lk luh leh hmanna kawngah te, kan thusawi leh thiltihna kawng dangah te kan rinawm a va \l >m! Mi tinin kan chi tuh rah kan seng ngei dwn a ni tih hriain dikna leh rinawmna chi \ha kan nun leh thiltihna kawng tinrngah tuh ila, rah \ha leiah leh vnah kan seng d^wn a ni. Sawi ho atn 1. Engtin nge thih thlenga rinawma kan awm theih ang? 2. Isuan, Tu pawh tlmte chunga rinawm chu tam tak chungah pawh a rinawm \hin; tu pawh tlmte chunga rinawm lo chu tam tak chungah pawh a rinawm lo \hn a ni, (Lk 16:10) a tih hi han sawi zau teh u. 3. Kan rinawm lohna langsr zual engte nge? Eng vnga rinawm lo nge kan nih? __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

96

May 21

THU WIHNA
Chhiar tr : Lk 11:2728; Tirh 5:29; Jak 4:7 1. Thu ^wihna chungchng: Kristian nuna thu wih pawimawhzia hi sawi sn a ni lo vang. Kan ni tin nun leh thiltihna kawng tinrngah fa thu awih leh enkawl nuam kan nih a \l tak zet a ni (Is 1:19-20). Thu wihna chungchng kan zirnaah hian a \o bul lam kan hriat pawh a \ha ang e. Thuthlung Hlui leh Thuthlung Tharah thu wihna tih \awngkam lo chhuahna \obul chu hria, ngaithla tihna a ni a. Hei hian Pathian thu puan chhuah ngaihthlka, hriata, wih leh zawm a keng tel nghl a ni.Thu wihna hi Pathian leh mihringte inlaichnna atn a pawimawh a, mihring leh mihringte inlaichnna atn pawh a pawimawh bawk. Mihring hmasa ber Evi leh Adama te khn Pathian thu an hriat an wih chhng zawng chuan engkim \ha takin a kal a, Pathian \hatna leh malswmna famkim thianghlim takin an dawng a ni. Pathian thu an hriat chian reng wih lova an bawhchhiat a\ang chiahin lei hi anchhe dawngin a awm a, harsatna leh manganna, thihna hial a thleng zui ta a ni (Gen 3). Hei hian mihring zawng zawngah sulhnu \ha lo a nei a, min la nghawng zl a ni. 2. Pathian thu wih pawimawhzia: Pathian thu wih pawimawhzia leh \hatzia hi kan hriat a \l hle mai. Chutih rualin Pathian thu wih loh pawizia leh hlauhawmzia kan hriat pawh a ngai bawk. Pathian thu kan hriat chian pawma zawm mai aia bawhchhiat hi \ha zwk tr nia kan hre tlat \hn hi sual bumna a ni. Hei hi Evi leh Adama-ten Pathian thupk chiang taka hre reng chunga an bawhchhiatnaah khn a lang (Gen 3).

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

97

Lal Isuan,Pathian thu hriaa zawmte hi mi ham\ha an ni, a ti a (Lk 11:28). Hetah hian Isuan mi zawng zawng tna mi ham\ha leh mi nihlawh nih mai theihna kawng min kawhhmuh a ni. Hmun dangah Lal Isuan tu pawh a thu hriaa zwm chu mi fing lungpui chunga in satu ang an nih thu leh, tu pawh a thu hriaa zawm si lote erawh chu mi , \iauvut chunga in satu ang an nih thu chiang takin min hrilh (Mt 7:24-27). Thu wihna hi rinna rah a ni a, hmangaihna nun lan chhuahna a ni bawk. Lal Isuan, Tu pawh ka thupkte neia zwm chu mi hmangaihtu a ni; tu pawh mi hmangaih chu ka Pain a hmangaih ang, kei pawhin ani chu ka hmangaih ang a, a hnnah ka inlr ang, a ti (Jn 14:21). Ringtute tna Pathian thutiam Bible-a kan hmuh zawng zawngte hi rinna leh thu wihnaa dawn tr leh chan tr an ni. 3. I thu ni se: I thu ni se tia Pathian kuta tl<k luh hi Kristiante hnehna hla a ni a, Kristian nuna a sng lai ber a ni bawk. Lal Isuan a nun leh rawngbwlna chungchng a sawinaah ama thua awm a tum loh thu leh amah trtu Pa Pathian thu thua awm a tum thu te, a awm thu te, a thu sawi tr leh sawi dn thlengin Pa Pathian thu veka engkim a tih thu min hrilh (Jn 5:30-32; 12:45-50). Tuarna r^pthl^k ber leh mualphona t^wpkh^wk a hmachhawnnaah pawh, huphurhin lungngaiin mangang tak zet mah se, Keima thu ni lovin nngma thu thu ni zwk rawh se, tiin Pathian kutah a tlu lt a ni (Mk 14:32-36). Lal Isua hniakhnung zuitu Kristiante pawhin thil eng pawh kan chungah thleng dwn se, thi khawp hiala Lal Isuan Pa Pathian thu a zwm anga Pathian thu zwm tra inhlna, I thu ni se, kan tih ve ngam a pawimawh (Phil 2:8). Hemi atn hian ringtuten inpkna leh inhuamna th<k tak kan neih a \l a, Thlarau puihna kan mamawh bawk a ni. Sawi ho atn 1. Kristian nuna thu ^wih \lzia leh pawimawhzia sawi ni se. 2. Eng vngin nge Pathian thu wih harsa kan tih \hn? 3. Thu wihna hi malswm tinrng dawnthlng a ni an ti a, dikin kan hria em? __________
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

98

May 28

THUHNUAIRAWLHNA
Chhiar tr : Mt 11:29; Gal 5:22-23; 6:1

Thuhnuairawlhna hi Thlarau rah, nun ze mawi leh duhawm, Kristian mi mal tin nuna lang chhuak tr a ni. Thuhnuairawlh tih hi nunnm, zaidam, inngaitlwm tih te nn a inhnaih hle. A awmzia hi a hming thu-hnuai-rawlh tih ang hian, mahni thu dah lal lova Pathian leh a thu dah chungnunga a thu hnuaia kn tihna a ni. Hetiang hian zir zui ila: 1. Lal Isua leh thuhnuairawlhna: Lal Isuan, Thuhnuairawlh leh rilrua inngaitlwm tak ka nih hi, a ti a (Mt 11:29). A inngaihtlwmna leh thuhnuairawlhna chu a nun leh thiltihah te, a thu leh hlaah te chiang takin a lang a ni. Khawvla rawng a bwl lai khn Keima thu thuin awm ka tum lo va, mi trtu thu thu zwka awm ka tum \hn, a ti a (Jn 5:30), Gethsemani huana mangang taka a \awng\ainaah pawh, Keima thu ni lovin, nngma thu thu ni zwk rawh se, a ti thei zl a (Mt 26:39), thi khawp hiala a pa thu zwmin a awm a ni. Lal Isua tluka inngitlwm leh thuhnuairawlh an awm lo. 2. Thlarau zra ringtute thuhnuairawlhna: Thuhnuairawlhna nun ze dik tak hi Thlarau Thianghlim hnathawh avngin ringtuten an nei thei a. Bible-ah Kristiante thuhnuairawlh taka awm tr leh rawngbwl tra fuihna leh zirtrna hmun tam takah kan hmu a. Tirhkoh Paulan, Kawng tinrngah inngitlwm leh thuhnuairawlh takin awm ula, inphah hniam takin hmangaihna nn indawh tawn rawh u, min ti a ni (Eph 4:2 lehlin thar). He thuhnuairawlhna nun ze ropui tak mai hi amah Paula ngei pawhin a nun chhuahpui a,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

99

Ephesi Kohhran Upaho hnnah, ...thuhnuairawlh ber chung leh, Judaten mi phiar avnga mittui tla leh, thil hrehawm ka chunga tlate tuar chunga Lalpa rawng ka bwl \hin kha, a ti (Tirh 20:19). Kristiante nunhonaah leh rawngbwlnaah thuhnuairawlh taka awm leh rawngbwl a pawimawh m avngin, he nunze duhawm tak hi neia lanchhuahtr trin \hahnemngai takin kohhranhote min fuih a ni (Gal 6:1; Eph 4:1-3; 2 Tim 2:25; Tit 3:12; cf. Jak 1:21; 3:13; 1 Pet 3:4). 3. Thuhnuairawlhte nihlawhna: Thuhnuairawlh tih hi Grik \awng lama a awmze pakhatah chuan sakawr sawizawi tawh, a neituin a duh duha a thunun theih tawh sawina a ni an ti. Hei hi Kristian nuna kan lak luh chuan thuhnuairawlh tih chu Pathian thu avnga nun sawizawi tawh, Pathian thuhnuaia kn thei nun sawina a ni. Chutiang mi chu mi chapo lo leh Pathian thuhnuaia an kn thiam tawh avnga mahni nun pawh thunun thei an ni. Hei hi malswmna hlu tak, mi tam zwkina kan neih loh a ni a. Kan nun leh rawngbwlnaa harsatna leh buaina tam tak kan tawh fo chhan lian tak pakhat chu, Pathian thu hnuaia kn kan thiam loh vng leh mahni kan inthunun zawh loh vng a ni. Lal Davida chuan, Thuhnuairawlhte erawh chuan ram hi an luah ang a: Remna ch>nin an hmuingl ang, a ti a (Sam 37:11). Lal Isua pawhin Kristiante nun dn tr leh nihlawhna thu sawiin, Thuhnuairawlhte chu an eng a thwl e; lei hi an la rochung dwn si a, a ti a ni (Mt 5:5). Sawi ho atn 1. Kristiante nun leh rawngbwlnaa thuhnuairawlh pawimawhzia sawi ni se. 2. Thuhnuairawlhte nihlawhna thu hi sawi belhin han sawi zau teh u. _________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

100

June 4

INNGAIHTLWMNA
Chhiar tr : Thuf 22:4; Phil 2:5-8; Jak 4:6-10

Kristian nun leh rawngbwlnaah inngaihtlwm hi a pawimawhin Kristian nun ze ropui tak a ni. Theologian ropui Augustin-a chuan, Sakhaw nuna pawimawh ber eng nge ni? tih min zawt a nih chuan pakhatna chu inngaihtlwmna a ni a, a pahnihna pawh inngaihtlwmna a ni a, a pathumna pawh inngaihtlwmna a ni tiin ka chhng ang a ti. 1. Inngaihtlwm pawimawhzia: Inngaihtlwmna tih \awngkam hi Kristiante phuah chhuah a ni an ti. Lal Isua lo kal hma kha chuan mi inngaitlwmte hi mi dawihzep leh mi hnuaihnung, mi chak lo leh rethei anga en leh ngaih an ni \hn; chuvngin, miten an en hniamin an ngaisng ngai lo. Lal Isua lo kal hnu a\ang erawh chuan inngaihtlwmna hi nasa taka chawisn leh dah chungnun a ni ta thung a, miten Lal Isua nun an enin, a inngaihtlwmna nun ropui tak chu a chakna thurk a ni tih an hmu a ni. Lal Isua tluka mi ropui leh famkim an awm lo va, chutih rualin amah tluka inngaitlwm an awm lo va, amah anga inngaihtlwm pawimawhzia leh \hatzia hre chiang pawh an awm lo vang. 2. Inngaihtlwm theihna thurk: Inngaihtlwm theihna kawng kan sawi hmain inngaihtlwmna ni si lo mi tam takin inngaihtlwmna emaw kan tih \hn \henkhat sawi hmasa ila. Rev. Lalswma chuan, Inngaihhniamna te, tling lo nia inngaih te, mite tluk ve lova inhmuh te, mahni n>pzia inhriat te hi inngaihtlwmna emaw kan ti \hn a; mahse, a ni mai lo, chapona lam chan a ni zwk, a ti. A sawi zlnaah Kristian inngaihtlwmna thurk chu Pathian \hatna rinchhan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

101

tra a hnna tlk luh hi a ni mai. Mahni tlinna emaw tlin lohna emaw, hisp rilru chu hawisana, mahni tlin lohna leh sualna en reng lova Pathian rinchhana kal a ni ber a ti. Inngaihtlwmna khing lehlam (opposite) chu chapona a ni a. Chapo lova mahni kan inhriat lai pawh hian miten chapovin min hmuin chapona rilru hi kan lo nei ru duh khawp mai. Engtin nge chapona sual hi kan hneh theih ang a, inngaihtlwmna rilru thianghlim hi kan put theih ang? tih hi zawhna pawimawh kan chhn \hin tr chu a ni. Upa Lalthankima chuan, Mi tu pawh Lal Isua kraws hnaiah awm sela, a chapo thei hauh lo vang. I la chapo hle chuan kraws i hlat a ni mai, a ti. Miin Pathian an hmuh chian phawt chuan Pathian ropuina leh thianghlimna hmaah an tlwm lo thei lo. Pathian hmu chiangtute chuan anmahni pawh an inhmu chiang \hn a, an tlwm lo thei lo bawk. Hei hi a dikzia zawlnei Isaia nunah leh Joba nunah a lang chiang hle (Is 6:1-5; Job 42:1-6). Tirhkoh Paula pawhin ka chak lohna lo chu mahni ka inchhuang lo vang, a ti a (2 Kor 12:5), chu mai chu ni lovin mi dangte nun nna a inkhaikhinin an znga mi sual ber ka nih hi a ti hial a ni (1 Tim 1:15; cf. 1 Kor 15:9; Eph 3:8-9). 3. Inngaitlwmte chan tr: Lal Isuan, Tu pawh inngaihlu apiang an tlwm ang a, tu pawh inngaitlwm apiang chawimawiin an awm ang, a ti (Mt 23:12; cf. Lk 14:11; 18:14). Rilru nghet tak nei chunga mite znga inngaitlwm tak leh inphah hniam taka awm \hnte chu miten an bula awm nuam an tiin hahdamthl^k an ti a, chutiang mite chu miin an zahin an ngaisng ru lo thei lo. An hmai chhanah miten an fak lo a nih pawhin an hnung lamah leh mi zngah an fakin an chawimawi \hn. Mihring mai ni lovin mi inngaitlwmte chu Pathianin a hun takah a chawimawi \hn. Jakoba chuan, Lalpa mit hmuhin inngaitlwm rawh u, tichuan a chawimawi ang che u, a ti (Jak 4:10). Chu bkah, Pathianin chapote a dodl a, inngaitlwmte chu khawngaihna a p \hn, tih thu pawh min hrilh (Jak 4:6; cf. 1 Pet 5:5-6). Thufingte 22:4-ah pawh Inngaihtlwmna leh
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

102

LALPA \ih man chu sum te, chawimawina te, nunna te a ni, tih thu kan hmu (Thuf 22:4). Lei leh vn Lal ni mah se, Lal Isua chu thuhnuairawlh leh rilrua inngaitlwm tak a ni a, amah leh amah intitlwmin krawsah a thi a. A thawhleh hnuah Pa Pathianin nasa takin a chawimawi a, hming zawng zawnga hming chungnung ber a pe a ni (Mt 11:29; Phil 2:5-11). Bible-in, Mihring rilru chapona chu boralna hmaah a kal a, inngaihtlwmna chu chawimawina hmaah, a ti (Thuf 18:12). Sawi ho atn 1. Eng vngin nge kan chapo \hin? 2. Engtin nge Pathian mithmuhah kan inngaihtlwm theih ang? 3. Chapo \hat lohzia leh inngaihtlwm \hatzia han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

103

June 11

DIKNA LEH TAKNA


Chhiar tr : Sam 15:1-2; 51:6; Mt 23:25-26; Mk 7:5-8) 1. Pathianin nun chhngril lam dikna leh takna a duh: Mihring famkim lo leh chak lo takte pawh hian, nun chhngrila dikna leh takna neih \lzia kan hria a, kan au chhuahpui nasa hle \hn. A mizia leh nihphung rnga eng lai pawha dikna leh taknaa famkim Pathian chuan Davida hmangin a duh zwng a puang chhuak a, Ngai teh, chhngril lamahte hian takna i duh \hn a: Tichuan lang lo lamah hian finna mi hriattr ang, tiin (Sam 51:6). Engkim hretu Pathian bula nl tak leh thlamuang taka awm thei \hn mite chu dik taka awma, fel taka tia, an rilrua thu tak tak sawi \hn mite an ni (Sam 15:1-2). Chutiang mite nun chuan belh chian a dwl a, an nghet a, an nghng mai ngai lo (Sam 15:5; 16:8). Thuthlung Hluia zawlnei zawng zawngte thuchah laipui leh khaikhwmna ang hiala ngaih theih Mikan a au chhuahpui a. Pathian tihlwm duha mite an inhuam thk m mnaah, Aw mihring, \ha chu a entr tawh che a ni; LALPAN a pht che chu eng nge ni? Dik taka tih leh khawngaihna ngainat leh i Pathian nna thuhnuairawlh taka l>n dun a ni lo vem ni? a ti (Mik 6:6-8). Thuthlung Tharah pawh Lal Isuan chhngril lam dikna leh takna awm lova Pathian biak chu a thlwn a nihzia chiang takin min hrilh, hetiangin: He miteho hian an kain mi chawimawi a, An thinlung erawh chuan mi hlat si a. Eng pawh ni sela, an zirtrnaa mihring thupkte an zirtr avngin, an mi biak \hin hi a thlwn mai a ni, (Mk 7:6-7). Hng a\angte hian vawiina kan nun leh Pathian lam hawia kan thiltih chi hrang hrangte hi kan inen fiah a pawimawh ngawt mai. Pathian duh
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

104

zwng leh pht tlat nun chhngril lama dikna leh \hatna tel lo hian kan awm palh hlauh dah ang e. 2. Nun laimu nghet neih a \l: Kristian mi mal leh kohhranin nun laimu nghet kan neih a pawimawh tih kan hriat reng a \ha. Kristian nun laimu chu Isua Krista a ni tih kan sawi lan tawh avngin Lal Isua leh Pathian thu tak hian kan thinlung chhngrilah hmun laili leh chungnung ber a chan tlat reng a \l a ni. Chumi atn chuan tih tak zeta Pathian tna inserhna nun thianghlim vawn nun tlat te, Pathian pwlna nun nghet, Dniela anga thil dang eng mahin a d^l zawh loh khawpa kalpui tlat peih leh ngam a pawimawh a ni. Kan thlarau lam nun hlu leh kan ni tin nun leh thiltih png tinrngte hi a inkawp kai \ha reng tr a ni. Khawvl mite nun inthlk danglam zung zung leh ngaihsn leh ngaihhlut thar lo piang zlah hian, danglam ve lo Pathianah leh a thutakah rinnaa kan din ngheh tlat reng a \l. A \lna hun leh hmunah chuan Dniela leh a \hiante anga mi dangte laka kan danglam ngam a pawimawh a ni. Hemi atn hian Paula anga Ka rina chu ka hria (2 Tim 1:12) kan tih theih pawh a ngai. Miten an tih avnga tih ve mai emaw, an tih loh avnga tih loh ve mai emaw a rem lo. Bible-in engtin nge a tih? Pathian duh zwng eng nge ni, tih kan ngaihtuaha, tah chuan kan din ngheh leh kan kal ngam a \l a ni. Kan taksain nun nn leh chak nn boruak thianghlim a mamawh reng angin, kan thlarau nun hian eng lai pawha Krista zra thlarau boruak \ha a hp reng a pawimawh. Hetah hian Kristian nunah \han lenna leh ngheh deuh deuhna a awm thei a, thlarau nun laimu a nghetin a fp \ha deuh deuh thei chauh a ni. Krista tel lo chuan Kristian nun hi nun tak a tling lo va, nun laimu leh nun lairil a awm thei lo a ni. 3. Nun chhngril \hatna p^wn lamah a lang chhuak: Lal Isuan, Mi \ha chuan a thinlung ro bwm \ha ata thil \hate a theh chhuak \hn a; mi sual chuan a thinlung ro bwm chhia ata thil chhiate a
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

105

theh chhuak \hn; a thinlunga khat liam chu a kain a sawi \hn a ni si a, (Lk 6:45) a tih angin, kan sawi tak nun chhngril lam dikna leh takna kha pwn lamah mite hmuh leh hriat theihin a lang chhuak tr a ni. Tah hian Lal Isuan ringtute chu khawvl ng leh lei chi kan nih thu a sawi kha a thleng dik dwn a ni (Mt 5:13-16). Lal Isuan pwn lama \ha, dik leh mawi te hi a sawisl lo va; amaherawhchu vervkna, lemchang nun leh chhngril lama takna hmuh tr awm si lo erawh chu a huain a duh lo va, nasa takin a dem a ni (Mt 23:1328; Lk 11:37-44; 20:47). Lal Isua thusawi hi ngun deuhvin ngaihtuah ila,No leh thleng chhng lam chu sil fai hmasa rawh, a pwn lam pawh a lo fai theihna trin, a ti a ni (Mt 23:26). A hmasa tr leh a hnuhnung tr a awm a ni. Nu pum chhnga naute hrisl \ha chu a che vel \hn a, chu chu a nih dnphung pangngai a ni. Chutiang chuan Lal Isua zra Kristian nun dik, chhngril lama takna leh \hatna nun hlu inphm chu pwn lamah a lang chhuak lo thei lo. Lal Isuan, Thing \ha r>ng r>ng rah chhiaa rah a awm lo; thing chhia lah rah \haa rah a awm hek lo, a tih kha a dik a ni (Lk 6:43). Pentikos na Thlarau Thianghlim a lo thlen a\ang khan, tirhkohte leh ringtute nun chhngrila nun thar awm kha thup leh khap beh theih rual lohvin p^wn lamah a lang chhuak a nih kha. Hei hi kohhran nun kal zlah pawh thil awmphung tr dik a ni zl ang. Sawi ho atn 1. Mi mal nun leh kohhran nuna dikna leh takna pawimawhzia sawi ni se. 2. Kan nun leh rawngbwlnaah hian kan chhngril lam nun dik tak leh pwn lama kan lan chhuah dn hi a inkawp kai \hain kan hria em? __________
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

106

June 18

THIANGHLIMNA
Chhiar tr : 1 Pet 1:13-16 February ni 18 znah tihthianghlimna thu kan zir tawh a, tn \umah hian thianghlimna thu kan zir ve leh thung dwn a ni. |awng bul lamah chuan thianghlimna tih te, mi thianghlim tihte leh tihthianghlimna tihte hi Grik \awng thumal pakhat hagios a\anga lo kal an ni a, a hmanna a zirin hman dn hrang hrang a awm. A chng chuan Pathian chungchnga hman a ni a, a chng chuan thil leh hmun chungchng sawi nna hman a ni. Kan thupui zir atn chuan mihring chungchnga thianghlimna thu chauh hi sawi kan tum dwn a ni. 1. Kristiante hi thianghlim tra koh kan ni: Mi tu pawhin Lal Isua a rin a\ang chiahin Lal Isua zrah tihthianghlim a ni a, Pathian tna serh hran, mi thianghlim a ni. Chu a dinhmun chu hre rengin Pathian tna inserh thianghlim zl tr a ni a. Chumi atn chuan ringtu chuan a taksa leh nun pum pui Pathian hnnah a hlan vek a ngai a ni (Rom 12:1-2). Ringtuten thianghlimna kawng an zawh dn tr leh a chhan te Petera chuan hetiang hian min hrilh: ...fa tih-wihte angin, in hriat loh laia in hmnlai ch^knate anga awm lovin; a kotu che u a thianghlim angin nngni pawh in chetzia zawng zawngah lo thianghlim zwk rawh u; Nngni in thianghlim tr a ni, kei ka thianghlim si a, tih ziak a nih kha, tiin (1 Pet 1:14-16). A mi atna min kotu Pathian hi a thianghlim avngin, amah ringtu zawng zawngte chu thianghlim trin Pathianin min beisei a, min ko va, min pht bawk a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

107

2. Nun thianghlim nei trin thinlunga thianghlim a pawimawh: Ringtu nihna leh nun bul tak tak chu pwn lam lang theiah ni lovin thinlung chhngrilah a ni zwk a, chu chu Pathianin a duh leh pht tlat a ni bawk. Chhngril lam nun dik leh \ha leh thianghlim chu pwn lam nun png tinrngah a lang chhuak ang. Thinlung thianghlim nei trin rilru ngaihtuahna a thianghlim a pawimawh a. Lal Isuan mihring nun tibawlhhlawhtu chu mihring kawchhng a\anga lo chhuak \hn te a nih thu min hrilh (Mk 7:2023). Rev. Zairema chuan, Ngaihtuahna sual hi thil sual rng rng rawn in\an chhuahna a nih avngin Isuan a rawn sawi hmasa a. Sual rng rng in\anna chu ngaihtuahna dik lo a\angin a ni, a ti. Kristian mi mal nun leh kohhran pum pui nun hi a lo thianghlim theih nn, thinlunga kan ngaihtuahnate leh kan \awngkam chhuakte Pathian mithmuha lwm tlk a nih a pawimawh a ni (Sam 19:14; cf. Sam 104:34; 139:23-24). 3. Thinlunga thianghlim hi hlimna a ni: Hlim duh lo kan awm lo; mahse, thinlung a bawlhhlawha a thianghlim loh chuan tu mah kan hlim tak tak thei lo. Kan taksa leh silhfn a thianghlima a rimtui hle a nih pawhin, mihring nihna kengtu leh nun lairil ber thinlung a thianghlima a rimtui loh chuan Kristian nun hlimna thurk chan theih a ni lo. Lal Isuan, Thinlunga thianghlimte chu an eng a thwl e; Pathian an la hmu dwn si a, a ti (Mt 5:8). Pathian tna invawng thianghlim tlata, amah \iha thinlung sakhat pu \hnte chu harsatna krah pawh Lalpan thlarau lam ruai a \hehsak \hn a, hlimna hriak a thih bawk \hn (Sam 23:5). Thinlung hlim mi chuan ruai an \heh reng mai a ni (Thuf 15:15). Fak hla siamtu pawhin rilru thianghlim neih hlutzia hetiang hian a lo phuah a: Lwmnaa khat rilru thianghlim, A mawi tuktin pr aiin; Fak zai vwr, rilru thianghlim chuan, A ning lo, tlai ni lnin. tiin.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

108

Sawi ho atn 1. Petera'n, ...a kotu che u a thianghlim angin nangni pawh in chtzia zawng zawngah lo thianghlim zwk rawh u, a tih hi han sawi zau teh u. 2. Nun thianghlim nei tra kan mawhphurhna leh \an lk dn tr sawi ni se. 3. Paulan Timothea hnnah, ...intithianghlim reng rawh, a ti a (1 Tim 5:22). Kristiante tna intihthianghlim reng pawimawhzia sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

109

June 25

HAWIHHWMNA
Chhiar tr : Phil 1:27-28; Kol 4:6 1. Kristian nun leh hawihhwmna: Mizo Bible lehlin tharah chuan Kolossa 4:6 thu hi, Eng lai pawhin \ha tak leh hawihh^wm takin \awng \hn ula; tichuan, mi tin engtia chhn tr nge in hre thei dwn nia, tia dah a ni. Bible-ah hawihhwmna tih \awngkam hi hmu tam lo mah ila, Kristian nun leh hawihhwmna hi thil inkawp rem leh inhmeh tak a ni. Hawihhwmna tih hi nlawmna, thuhnuairawlhna, zaidawhna, dawhtheihna, zaidamna, mi dang ngaihchn thiamna leh mi dang zah leh pawisak thiamna ti tein kan sawi fiah thei wm e. Kan hriat tln angin mi hawihhwmte bula awm leh mi hawihhawmte nna indwr vl chu tu pawhin nuam kan ti \heuh a ni. Chutih rualin mi hawihhwm lo, mi dangte zah pahna leh ngaihchnna leh ngaihsnna nei lo, mite dinhmun hriat thiampui lo bula awm chu a hahthlkin a hrehawm hle. Tirhkoh Paulan, Eng pawh ni sela, in awm dn chu Krista Chanchin |ha nn inmawi phawt rawh se, a ti a (Phil 1:27), Chanchin |ha leh hawihhwmna hi a inremin a inmawi a ni. 2. Kristian nun ze mawi chu hawihhwmna hi a ni: Hawihhwmna hi Kristian nun ze mawi leh duhawm tak a ni. 'Zo nun mwi' tih hi nun ze mawi sawina nia kan hriat avngin tun hnaiah pawh mi \henkhatten chawi lr kan duhin kan tum thar hle a. Hnam tin zngah nun ze mwi nia ngaihte a inng vek kher lo vang; amaherawhchu, Kristian nuna bet tel tlat hawihhwmna hi chu hnam tin leh mi tinina kan chawimawi leh chawisn vek a nih a rinawm.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

110

Nun ze mawi leh duhawm chungchngah hian Isua nu Mari hi a nun dn takte hre tam lo mah ila, a nunzia hi mawi hle trah kan ngai tlngpui vek niin a lang a. Bible-a a \awngkam leh nun dn kan hmuhte hi kan ngaisngin sawi pawh a hlawh hle hlawm a ni. Bible-in Mari hi mi hawihhwm tak a nih thu sawi tam lo mah se a fakna hla a\angin mi hawihhwm tak, a bula chn leh khawsak pawh nuam tak a ni ang tih a rin theih. Tirhkoh Paula pawh hi mi hawihhwm a nih thu Bible-ah kan hmu. A nun dn leh rawngbwl dnte kan enin mi hawihhwm a nihzia a lang a ni. Mi chi hrang hrang laka a awm dn a sawite hi ngun takin ngaihtuah ila, zir tham a awm a ni (1 Kor 9:19-23). Philemona hnna Paula lehkhathawn pawh hi ngun takin chhiar ila, a dawr dn leh \awngkam hmante hi a hawihhwm a; a lehkhathawn dawngtu nih hi a nuam hlein a rinawm. Kristian mi mal malin Krista zra nun thar kan neih tawh avnga kan rilru put dn tr leh awm dn tr Bible-in min hrilhte hi nun ze mawi leh duhawm chuai thei lo tr an ni hlawm (Eph 5:1-5; Kol 3:12-14). 3. Kristian nun ze \ha chu hawihhwmna hi a ni: Hawihhwmna hi Kristian nun ze \ha leh hlu tak a ni. Nun ze dik leh \ha kan tihin a ken tel nghl chu hawihhwmna hi a ni ngei ang. Mite znga a awm dn leh thil tih vl dnah Lal Isua hawihhwmzia Bible-ah kan hmu. Entr nn, chhiahkhawntu Zakaia a dwr vl dnah te (Lk 19:1-10), Samari hmeichhia a biak dnah te (Jn 4:1-26), hmeichhe pakhat a uir li an man a hnna an hruai \uma a thil tih dn leh \awng dnah te (Jn 8:1-11) leh mi dang a dwr dnah te hawihhwm takin a \awngin thil a ti \hn a ni. A chng chuan a hawihhwmna nun paih si lovin Pathian leh a thu tak \ana huaisen taka a ch>t \um leh thu a sawi hun erawh chu a awm fo bawk. Ringtute khawsak dn tr leh awm dn tr Bible-a zirtrna kan hmuhte hi ngun takin ngaihtuah ila, hawihhwm taka chhngkua leh mi dangte zngah pawh khawsa tra zirtrna eng emaw zt kan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

111

hmu a ni. Entr nn, chhngkaw khawsak dn tr min hrilh dnte (Eph 5:22-6:4; Kol 3:18-21) mi dangte nna thu pawi neih chungchnga kan awm dn tr te, hotute leh hote inlaichn dn tr (Eph 6:5-9; Kol 3:22-4:1) min hrilhte hi zira, a taka hman nghl mawlh mawlh atn a \ha hle a ni. Sawi ho atn 1. Kristian nun leh hawihhwmna inhmeh dn leh inrem dn kan hriatte thawh belh ni se. 2. Hawihhwm leh a \l huna huaisn taka thu dik sawi ngam \lzia sawi ni se. 3. Hawihhwm pawimawhzia leh hlutzia inzirtr thar \lin kan hria em? __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

112

July 2

TLWMNGAIHNA
Chhiar tr : Mt 7:12; Mk 10:45; Eph 2:10

Tlwmngaihna tih \awngkam hi Bible-ah kan hmu lo va, a tlukpuia ngaih theih erawh chu dap chhuah tr a awm thei ang. Eng pawh ni se, kan nun hona leh khawsak hona atn Mizovin tlwmngaihna kan tih hi Kristian mi mal tin nun atn, nun dn \ha leh ze mawi tak a ni tih kan hria. Hetiang hian zir zui ila: 1. Tlwmngaihna awmzia: Tlwmngaihna hi hmangaihna ang bawka awmze thk, zau leh sawi fiah thiam harsa ang reng tak a ni a. Hmangaihna tak tak chu nun leh thiltiha a lang chhuak \hn angin tlwmngaihna tak tak chu nun leh thiltihah a lang chhuak lo thei lo. Tlwmngaihna hi Mizote zngah chuan hrilhfiah vak lo pawhin a awmzia leh tum tlngpui chu kan hre deuh mai a, inzirtr leh chhawm nun zl erawh chu a pawimawh khawp a ni. A tawi z^wngin Mizovin tlwmngaihna kan tih awmzia leh tum chu mahni hrehawm pawisa lo leh mahni inphata miten an mamawh ang zla mi dangte tna inpk leh thiltih a ni ber a, hetah hian a \l chuan mahni nunna pk leh hlan hial pawh a \l thei. Ziaktu pakhat chuan tlwmngaihna hi tlwm duh lo sawina leh tlwm duh lohna a\anga hnehna a ni a, mi dang tna nun hi tlwmngaihna famkimna (goal) a ni a ti. 2. Tlwmngaihna leh Kristian nun: Tlwmngaihna leh Kristian nun hi a inkalh em tiin inzwt ta ila, lungrual taka kan chhanna tr chu, in kalh lo ve tih a nih a rinawm. Tlwmngaihna leh Kristian nun chungchng hi Mizo Pathian thu thiam (theologian) \henkhatten ngaihnawm takin an chhui a, an thuziak chhiar pawh a manhla khawp mai. Rev. Dr. K. Thanzauva chuan, Tlwmngaihna hi Mizo culwww.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

113

ture-a Kristian kan nih hma pawha chanchin \ha (the hidden gospel) tih theih a ni. Kristian dik tak chu a tlwmngai tr a ni. Kristian ni si tlwmngai lo tak chu Kristian \ha an ni thei lo vang. Lal Isua Krista hi tlwmngai chungchuang (tlwmngai per excellent) a ni a, a hniak hnung zuitute chu kan tlwmngai tr a ni, a ti. Tin, amah vk hian tlwmngaihna leh Bible-in hmangaihna a sawi hi inhnaih leh inang hlein a hria a, 1 Korinth 13:4-7 thu, hmangaihnain a dawh thei a, ngil a nei bawk \hn... tiha 'hmangaihna' hi 'tlwmngaihna' tiin dah ta ila chhiar leh pawm nuam takah a ngai a ni. Hetiang hian, Tlwmngaihnain a dawhthei a, ngil a nei bawk \hn... tiin. Rev. Dr. L.H. Lalpkhla pawhin Isua Krista hi Pathian pasal\ha leh mi tlwmngai ber, mi dangte tna nung a ni a ti. Lal Isuan mahni inhmangaih anga mi dangte hmangaih tra min zirtrna te, thil engkim miin kan chunga tise kan duh tr ang chu mi chunga ti ve tra min zirtrnate leh mi tlwmngai ni tra kan inzirtrnate hi a inrem hle a. Tin, Tirhkoh Paulan thil \ha ti tra Krista Isuaa siam kan nih thu a sawi te, hun remchng kan neihzia ang zla mi zawng zawng chunga thil \ha tih ning lo tra min zirtrnate leh tlwmngaihna hi an inrem hle bawk a ni. Amah Paula pawh hi Mizo zngah khawsa ta se mi tlwmngai takah kan chhl ngeiin a rinawm (Tirh 28:1-3). 3. Kan mamawh Kristian tlwmngaihna: Kan hriat tln angin tlwmngaihna hi Mizo khawtlng nun phuar khwmtu leh tinuamtu, tihahdamtu leh tithlamuangtu a ni a, Mizote min ti-Mizotu leh Mizo nih tinuamtu a ni. Kristian kan nih hmaa kan tlwmngaihna kha a ngaihsnawmin Zo nun ze mawi, duhawm leh chhuanawm a tling tak meuh va. Kristian kan nih hnuah, Isua Krista leh Pathian thu tak (Bible zirtrna) nghah chhana hmanga Kristian mi tlwmngai, Lal Isua hminga rinna leh hmangaihnaa mi dangte tna nunga rawngbwl tr kan ni. Mi tu mah thlauh thlk leh thlei bk kan nei tr a ni lo va, kan tum (goal) vwrtwp pawh chhandamnaa mite hruai luh leh Pathian ropuina tra thil tih a ni tr a ni. Chu chu kan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

114

ni tin nun leh thiltihna kawng tinrngah, khawi hmunah leh eng hunah pawh kan lan chhuahtr zl tr a ni ang. Sawi ho atn 1. Tlwmngaihna, Zo nun ze mawi kan tih \hin leh Kristian nun dn \ha leh mawi inanna leh inkawp rem dn han sawi ho teh u. 2. Tnlai huna Kristian mi tlwmngai kan mamawhzia leh kan mamawhna kawng hrang hrang han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

115

July 9

TAIHMKNA
Chhiar tr : Gen 3:17-19; 2 Thes 3:6-12; 2 Pet 1:10-11 1. Kan Pathian hi Pathian taima a ni: Bible bu hmasa ber, Genesis-ah Pathianin lei leh vn leh a chhnga awmte siama hna a thawh thu leh mihring hmasa ber Evi leh Adamte pawh hnathawh tr a pk thu kan hmu. Thupuan bung 21:5-ah pawh Pathianin engkim a siam thar thu kan hmu bawk. Lal Isuan Pa Pathian leh amah ngei pawhin hna an thawh thu sawiin, Ka Pain tun thleng pawhin hna a thawk reng a ni, kei pawhin ka thawk ve a ni, a ti (Jn 5:17). Pathianin engkim \ha taka a siam bkah ngun tak leh taima takin chhn leh zn a enkawl zui a ni tih Bible hmun tam takah kan hmu. Min chhandam tra Lal Isua khawvla a rawn kal pawh khn, hah tak leh rim takin, bianga thlan tui luang zawih zawihin rawng a bwlin hna a thawk ve ngei ang tih kan ring a ni. Rev. R. Lalthanmawia, kan theologian chhuanvwrte znga mi chuan kan thu chhui lai hi a tuipui hle a, Nazareth Isua, Thawkrimte |hian tih lehkhabu chhiar manhla tak pawh a ziak nghe nghe a ni. Chutah chuan, Isua hi tlangvl thatchhia, khawlaia lng mai mai a ni hauh lo. Fa duat sual anga nu leh pa thawh chhuahsa ringa awm ringawt a ni bawk lo. Rim taka ei zawngtu a ni zwk... Hmaia thlantui luang zawih zawihin ei a rawn zawng ve ta a ni, a ti. Hei hi ngaihtuahzui tham leh zir tham a ni. 2. Kristian chu a taima tr a ni: Kristian nih leh thatchhiat hi thil inhmeh lo leh inrem lo a ni a, kan Lalpa hi a taihmk avngin a mite chu kan taima ve ngei tr a ni. Kan Thurin innghahna Bible pum
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

116

puiah hian thatchhiat demna leh taihmak fakna leh taima tra zirtrna leh fuihna tam tak kan hmu a ni. Thuthlung Hlui hunah leh Thuthlung Thar hunah Pathianin a rawngbwl tra a koh leh rawngbwlna kawnga hlawhtlingte kha tu mah thatchhia an awm lo va, mi taima leh an hnathawhna kawng \heuhva rinawm taka hnathawkte an ni vek a ni. Ringtute taihmk \l chungchngah hian Rev. Lalswma chuan, Isua kohna hi chuan taksa chawlhna a tiam lo va, thlarau chawlhna a kawhhmuh zwk a. Taksa hahdamna kawng a ni lo va, a hma aia \l zual zwk tra kohna a ni. He hnaah hian mi thatchhia leh dwngdah chu kan tel ve lo, a ti. A sawi zlnaah, Kan rama rawngbwltu hmasate zawng zawng pawh kha mi thatchhia an awm lo va, a mal mala lk pawha tr chhuah ngama taima vek an ni, a ti. Entawn atn an \hain an tling hlawm hle mai. Taihmk chungchngah hian tirhkoh ropui leh thawkrim Paulan ringtute chu mi taima ni vek trin \hahnem ngai takin a fuih \hn a, amah leh a \hiante pawhin hah tak leh rim taka hnathawk chunga Pathian rawng an bwl \hin thu huai takin a sawi \hn a ni (Tirh 20:3335; Rom 12:11; 1 Thes 2:9; 4:11-12; 2 Thes 3:7-12; 4:11-12). Hnathawktu chu hlawh hmu tlk a ni tih te, Tu pawhin hna a thawh duh loh chuan ei pawh ei suh se, tih te hi Paula thu vuakthlk a ni (1 Tim 5:18; 2 Thes 3:10). Tnlai huna kan awm dn en hian taihmk thu hi mahni leh mi dangte kan zirtr a \l tak meuh a nih hi. 3. Kan taihmkna tr kawngte: Kristiante kan taihmkna tr kawng hrang hrang leh png tam tak a awm a, chung chu kawng thumin hetiang hian \hen ila(1) Taksa thilah: Taksa mamawh chi hrang tam tak, entr nn, ei leh in, silh leh fn, in leh lo leh thil dangte kan nei a. Chng kan mamawhte chu thawk chhuak ngei tr leh mi dangte pawh \anpui thei trin taima tak leh rim taka hna kan thawh a \l a ni. Rahbi tleu deuh lai a awm a nih pawhin, rem hre tak leh taima taka hna thawkte chuan an mamawh bkah mamawh hun atna khwl khwm tr te, Pathian rawngbwlna atna hman tr leh mi dangte \anpuina trte an
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

117

thawk chhuak nge nge \hn. Tirhkoh Paula chuan, Kan hrilh ang ngei che u khan phl ruai lovin mahni hna \heuh nei tlatin mahni kut ngei hmangin hna thawk rawh u; tichuan miten an ngaisng ang che u a, eng mah tlkchham in nei lo ang, a ti (1 Thes 4:11-12). (2) Rilru lamah: Pathian zrah kan hrisl \hata thluak hmang \ha thei kan nih phawt chuan, ringtute hian kan rilru leh ngaihtuahna hi taima takin a \ha lam zwngin kan hmang \hn tr a ni. Pathianin kan thluak a siam dn hmangah hian rilru ngaihtuahna lamah nasa taka hmaswna \hang thei trin min siam a ni. Bible chuan, Ngaihtuahna nei hlei lo sakawr emaw, sabengtung emaw angin awm suh u, a ti (Sam 32:9). (3) Thlarau lam nunah: Taksa leh rilru lam nna inzawm tlat thlarau lam nun leh rawngbwlnaahte hlei hlei hian taihmk chhuah a \l. Petera chuan, ...unaute u, a kohna leh a thlanna che u chu tinghet trin taihmk chhuah lehzual rawh u; chung chu in tih zawngin eng tikah mah in tlu lo vang, a ti hial a ni (2 Pet 1:10). Hebrai Lehkhathawn ziaktu pawhin, A twp thlenga beiseina famkim hmu trin in taihmk pangngai ang khn taihmk chhuah \heuh fo ula kan ti >m >m mai; chutichuan in inthlahdah lo vang a, rinna leh nghah peihna vnga thutiamte rochung tawhte zir ho in ni zwk ang, a ti (Heb 6:11-12). Mahni thlarau tn leh mi dangte thlarau lam nun atn taihmk hi a pawimawh m m a ni. Sawi ho atn 1. Ni tin zirna leh mahni eizawnna kawng \heuhva taihmk \lzia sawi ni se. 2. Chhngkua leh kohhranah taima tra inzirtr leh inkaihhruai a \lzia han sawi teh u. 3. Eng vngin nge kan thatchhiat \hin? Eng tin nge kan taihmk theih ang? _________
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

118

July 16

HUAISENNA
Chhiar tr : Jos 1:6-9; Tirh 4:13; 2 Tim 1:7

Kan Pathian hi a huaisen avngin keini amah ringtu leh a mite pawh hi huaisen ve tr kan ni. Ringtute huaisenna thu hi hetiang hian zir zui ila: 1. Huaisenna awmze dik: Mi huaisen kan tih te, huaisenna kan hriat dn leh ngaih dn te hi a inng lo thei khawp ang. Kan thupui, Huaisenna hi Kristiante huaisenna thu a ni tih hre reng ila. Chu chuan Krista tna pasal\ha, Krista leh a ram tna huaisenna a kwk ang. Hei hi nungchanga huaisenna (moral courage) a ni a, hei tak hi Kristian tinte leh kohhran mamawh chu a ni. Huaisennaah hian a \ha lo lama huaisenna leh t huai a awm thei a. Kristiante huaisenna leh huaina tr dik erawh chu a tawi zwngin Pathian leh a thutak \an ngamna leh chuta dinngheh ngamna chu a ni. Hetah hian Thuthlung Hluiah Daniela leh a \hian dang pathumte huaisenna entawn tlk tak kan hmu a . Thuthlung Thar lamah Lal Isua huaisenna te, Paula leh tirhkoh dangte huaisenna te kan hmu bawk a. Kohhran chanchin kal zlah pawh, vawiin thlengin Krista tna mi huaisente an awm zl a ni. Pathian tna huaisennaah hian a chng chuan inthiar fihlm leh bihrk a \l hun pawh a awm thei a ni. Lal Isua ngei pawh a huaisen tehlul nn a chng chuan a biru \hn (Jn 8:59; 12:36). 2. Huaisen \lna leh pawimawhna: Mi dwihzep leh hlauh ngah lutukte tn nun a hahthlkin a hrehawm a, thil \ha leh dik, kan tih tr ngei ngei pawh kan tih loh phah thei a ni. Chuvngin huaisenna tr dik leh \haah chuan Kristiante hi kan huaisen a \l tak zet a.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

119

Chuvngin Bible hmun tam takah huaisen tra Pathian mite fuihna leh zirtrna pawh kan hmu a, hlau suh tih pawh kan hmu tam m m a ni. Bible leh kohhran chanchina Pathian mi ropui leh hlawhtlingte hi mi dwihzepte ni lovin, mi huaisen leh tumruhte an ni vek hlawm. Nova chuan mi dang tu man lawng tuk ve lo mah sela, Pathian thu wihin kum tam tak lawng a tu ngam a, Abrahama pawhin a laichn te leh a pa in chhuahsanin a la hriat ngai loh ram a pan ngam a, a fapa neih chhun, thutiam fa ngei pawh thi trin a hln ngm. Dniela leh a \hiante huaisenzia, meipui leh sakeibknei pka paih luh hial pawh an ngam thu leh chumi nghawng leh rah chhuah ropuizia te kan hmu. Hruaitu ropui Mosia huaisenzia leh hlawhtlinna pawh kan hria a, lal Davida huaisenzia pawh kha a mak a ni. Thlarau nun leh taksa thilah ngei pawh huaisennaah hian chakna, thiltihtheihna leh hnehna thurk a awm a ni. Chuvngin, Pathian duh zwng ti tr leh hlen chhuak tra huaisen leh, Pathian duh loh zwng erawh chu ti hauh lo tr leh dodl ngam tra huaisen ngam hi a pawimawh. Chutah chuan setana ram \hiatin a awm a, Pathian ram a thleng \hn a ni. 3. Eng tin nge kan huaisen theih ang?: Huaisenna kawng hrang hrang a awm thei tih kan hria. Kan thupui zir mk hi Kristian mi mal nun huaisenna thu a ni a. Kan sawi tawh angin ringtute huaisenna tr ber chu Pathian leh a thutaka eng pawh huama rinnaa din ngheh ngam hi a ni ber. Zawhna pawimawh kan chhn ngei \l a awm a, chu chu eng tin nge Pathian leh a ram tn kan huaisen theih ang, tih hi a ni. A chunga zawhna kan siam chh^nna atn chuan Bible-a mi huaisente leh kohhran chanchina Krista tna pasal\hate kha eng tin nge an huaisena, eng vnga huaisen nge an nih hriat a \l a ni. Hei hi kawng hniha sawi theih a ni ang Pakhatnaah chuan an rin leh an biak, an zui leh a rawng an bwl Pathian an hre chiang. Pahnihnaah chuan, an thil hmuh leh hriat chiante an pawm a, an \an tlat ngam.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

120

Pathian Thlarau Thianghlimin huaisenna mak tak, tu ma tuk daih theih loh a pe a, a neihtr a ni (Dn 3:16-18; Tirh 2:14-36, 4:1-31; 5:26-42). Chumi avng chuan a \l phawt chuan Krista avnga tuar leh chn an huam a, thih pawh an hlau lo. Vawiin thlengin mi tam tak Krista tna martar ngam an la awm z>l a ni. Sawi ho atn 1. Huaisen d^n dik leh dik lo a awm em? 2. A chhe lai siam \ha tr leh a \ha humhim tra huaisen \lzia han sawi teh u. 3. Kristian mi huaisen leh entawn tlk kan hriatte sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

121

July 23

DAWHTHEIHNA
Chhiar tr: Thuf 16:32; Rom 2:3-5; 2 Tim 4:1-2 1. Dawhtheihna chungchng: Mi thiamte sawi dnin Hebrai \awnga dawhtheihna tihna arak awmze bul chu 'pawt fn, pawt sei, tisei' tihna a ni a. Chu chuan dawhthei tr chuan inpawh fn theih emaw, intihsei theih emaw a ngai tihna a k^wk ang. Kan ngaih dn leh duh dn ni lo deuhah pawh inpawh fn deuh ngaih hun a awm tihna a ni. Thuthlung Thar bu lamah dawhtheihna hi mihring \hatna leh duhawmna anga hrilhfiah a ni a, Pathian dawhtheihna chungchng sawina pawh kan hmu. Dawhtheihna tih hi Mizo Bible-ah 'chhelna' tiin hmun tam takah an dah (Rom 5:3, 15:4; Heb 10:36; Jak 1:3). Kristiante nun leh rawngbwlnaah dawhtheih a \lna tam tak a awm a, kan chunga thil thleng \hn tam takah kan dawhtheih leh kan chhel pawh a ngai \hn.
2. Dawhtheihna hi Pathian ze ropui tak a ni: Pathian hian mihringte chungah a dawhtheihzia a lantr nasa hle. William Barclay-a chuan, Pathian hi mihring ang chu ni sela, kan thu wih lohna avngin mihringte hi tu mah dam aram kan awm lo vang, a ti. Nimahsela, Pathianin min hmangaih a, min enkwl a, kan lakah a dawhthei m m a ni. Tirhkoh Paula chuan mi sualte chunga Pathian dawhtheihzia sawiin, Pathian \hatnain sim trin a hruai \hn che tih hre lovin, a \hatna ngahzia leh a en theihzia leh a dawhtheihzia te chu i ngainp em ni? a ti a (Rom 2:4). Tirhkoh Petera pawhin mihringte sualna avnga tui a lettr dwn laia Pathianin dawhthei taka a nghah thu min hrilh (1 Pet 3:20). Tin, Lal Isua lo kal leh mai rih lohna chhan pawh sawiin tu ma boral duh lova, mi zawng zawng lo sim duhin, nangmahni lamah a
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

122

dawhthei a ni zwk e, a ti (2 Pet 3:9; cf. 3:15). Dawhthei taka Pathianin min nghah lai hian chhandama kan awm theih nn a hnn kan pan a pawimawh a ni, a chhan chu Pathian zahngaihna leh dawhtheihna hian twp chin a nei dwn a ni.
3. Dawhtheihna hi thlarau rah, ringtute nuna lang chhuak ve tr a ni: Kan sawi tawh angin dawhtheihna hi Pathian ze ropui, ringtutena kan kai ve tr a ni. Hetah hian mahni nun \heuh pawh inbih ila, mite ngaihah leh mahni ngei pawh kan inhmuh dnah mi dawhthei leh thinnel, chhel taka tuar hrm hrm \hn kan ni em? Bible-in a sawi thinlung chhngril tak a\anga dawhtheihna leh chhelna hi mihring mize pangngai hi chuan a nei thei lo va, Thlarau rah, ringtute nuna lang chhuak tr a ni. Ringtute hi kan mihring puite laka dawhthei taka awma rawngbwl tr kan nih thu Bible-ah kan hmu. Tirhkoh Paulan a laka Isua Krista dawhtheihzia mak a ti a, chumi azra anni pawhin dawhthei taka rawng an bwl thu min hrilh bawk (1 Tim 1:16; 2 Kor 6:6). Paulan Timothea a fuihnaah pawh, ...dawh thei taka zirtr chungin an thiam loh hriattr la, zilh la, fuih rawh, a ti (2 Tim 4:2). Kohhran mite nun hona atn leh rawngbwlna atn pawh dawhtheih a \lzia kan hmu (Eph 4:1-3; Kol 1:10-12). Dawhtheihna hi Thlarau rah a nih bkah hmangaihna nun nn pawh a inzawm a, hmangaihna lan chhuahna pakhat a ni: Hmangaihnain a dawhthei a, ngil a nei bawk \hn, Paulan a ti (1 Kor 13:4). Thil awmphung pangngai leh kan duh leh beisei anga thil a kal tluan lai chuan mi dawhthei tak angin kan lang \hn. Amaherawhchu, kan thil ruahhman leh programme te tihbuaia a awm \umah te, kan duhna leh beiseina tihkhawtlai leh tihbahlaha a awm chngte hian dawhtheih loh mai a awl \hn. Dawhtheihna kan zir nn kan ngaihtuah dn leh kan thlr dn kan thlk \hin a \l a, thil a hlimawm zwng leh zngkhai zwnga kan lk \hn pawh a \ha a, chu bkah Pathian kuta kan tlk luha amaha kan innghah mai \hnte a pawimawh a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

123

Sawi ho atn 1. Pathian dawhtheihzia han sawi teh u. 2. Kan dawhtheih lohna chhan leh kan dawhtheih dn tr sawi ni se. 3. Dawhtheih \hatzia leh pawimawhzia han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

124

July 30

|HATNA
Chhiar tr: Mk 10:17-18; Rom 15:14; 2 Thes 1:11-12 1. |hatna bulpui chu Pathian a ni: Mi pakhatin, Zirtrtu \ha tia Lal Isua a koh \uma Lal Isuan, Engati nge \ha mi tih? Mi pakhat chauh lo chu tu mah \ha an awm lo, chu chu Pathian a ni, (Mk 10:17-18) a tih hi chhinchhiah reng atn a \ha. Pathian famkim leh mihring famkim Lal Isuan miin '\ha' tia an koh a duh lo va, \hatna zawng zawng bulpui awm chhun chu Pathian chauh a nihzia tr langin, Mi pakhat chauh lo chu tu mah \ha an awm lo, chu chu Pathian a ni, a ti a ni. Kan kohhran Thurin No. 2-naa Pathian chungchng kan puan chhuahnaah pawh, Pathian pakhat chauh a awm a, Amah chauh chu biak tr a ni. Amah chu Thlarau, mahnia awm a, hmun tina awm, thlarau dang zawng zawng leh thil dang rng rng laka hrang si a ni a. A miziaah te, finnaah te, thiltihtheihnaah te, thianghlimnaah te, diknaah te, \hatnaah te, taknaah te leh hmangaihnaah te twp chin nei lo, chatuan mi, danglam ngai lo a ni, tiin kan puang a ni. Bible hmun tam takah Pathian \hatzia puan chhuahna leh fakna kan hmu a, chutih rualin mihring tu mah \ha nih tling zo kan awm lohzia pawh Bible-ah leh kohhran chanchinah, keimahni nun ngeiah pawh kan hmuin kan hria a ni. |hatna bulpui chu Pathian a ni kan tih hian Pathian \hatna leh a hmangaihna hi \hen hran theih hauh lohvin a inkawp tlat a ni tih pawh kan hriat a \ha. Chatuan Pathian \hatna leh hmangaihna lanna vwrtwp chu mi sualte min chhandam tra Isua Krista lo kalna leh kraws-a a inhlanna hi a ni a. Hei bkah hian ni tin, Pathian hmangaihna leh \hatna hi mihring leh a thilsiam dangten kan dawng reng a ni. Pathian \hatzia ngaihtuaha tem \hn \lzia Bible-ah kan hmu (Sam 34:8; Rom 2:4; 11:22).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

125

2. Krista zra ringtute \hatna: Lal Isua Krista tel lo mihring nun leh thiltihte chu mihringte mithmuhah dikin \ha hle mah se Pathian hmaah chuan dik, fel leh \ha a tling zo lo va, Kan felna zawng zawng te pawh silhfn bawlhhlawh ang a ni, tih kan hria (Is 64:6; cf. Rom 3:9-18). Amaherawhchu, Pathian hmangaihna leh chhandamna avngin, Isua Krista zrah amah ring apiangte chu thil siam thar niin thinlung thar leh rilru thar min p a, nun thar neiin thil \ha ti thei leh ti tra siam kan ni(1 Kor 1:30; 2 Kor 5:17; Eph 2:10). Tirhkoh Paulan ringtute nihna leh dinhmun a sawi \hin dnte a ropuiin a lwmawm ngawt mai. Rom bung 15:14-ah chuan, Ka unaute u, nngmahni chung thu chu, nangmahni ngei \hatnain in khat a, finna tinrng in ngah a, in inzilh tawn thei bawk tih keimah tak pawhin dik takin ka hria, a ti. Ringtu nunah chuan a rin Krista nun ze \hatna chi hrang hrangte tuhin a awm a, a \hang lian deuh deuh a ni. Ringtu chu Krista nungchang \wmpuitu a ni a, chu tak chu kohhranho zngah leh mi zawng zawng zngah lan chhuahtr a \lin a pawimawh ta a ni. Fak hlaah pawh: I awmziaa thil bul zawng zawng, Nangmah timawitu che kha; Ka rilru-ah tuh ve ang che, Tin, nun a rah mawi ang a; Pangpr angin ka chtzia lantr ang che, kan ti \hn a ni. 3. Ringtu nunah \hatna a pr chhuak \hn: Lal Isua tel lo chuan ringtute pawhin eng mah kan ti thei lo va; amaherawhchu, Lal Isua nn erawh chuan engkim kan ti thei thung a ni (Jn 15:5; Phil 4:13). Ringtu, thil \ha ti tra siamte tn Lal Isua nn rinna nunga inzawm \hat reng leh amah nna inpwlna nung neih \hin hi a \l ber mai. Chutianga kan nun a kal dik phawt chuan fak hla siamtun a lo tih angin
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

126

Lalpa ka pwlin ka thinlungah, Thlamuanna tui a luang; Ka thinlunga lwmna r chu, |hatnain a pr chhuak, kan ti thei \hn a ni. Kristian nuna Thlarau rah duhawm tak, \hatna hi kohhranho zngah leh ringlo mite zngah eng lai pawha a lan chhuah a pawimawh hle mai. Paulan Ephesi khuaa Kristiante hnnah Hm^nah khan thim in ni a, t<nah erawh chuan Lalpaah chuan ng in lo nih tk hi; Lalpa lwm zwng eng nge ni tih fiahin, ng fate angin awm rawh u, ng rah chu \hatna leh, felna leh, thutak zawng zawngah a lang si a, a ti (Eph 5:8-10). Sawi ho atn 1. Ringtute hi Thlarau Thianghlim \anpuinaa thil \ha ti thei leh ti tr kan nihzia han sawi teh u. 2. Thlarau rah, \hatna hi engtin nge kan nunah tam zwk a lan chhuah theih ang? __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

127

August 6

NGILNEIHNA
Chhiar tr: Sam 23:6; Gal 5:22-23; Kol 3:12-14 1. Ngilneihna hi Pathian ze ropui a ni: Ngilneihna hi Pathian ze ropui tak, mihringte chunga nasa taka lang \hn a ni a, Pathian ngilneihna puan chhuahna leh fakna te, a ngilneih m avnga a hnna lwm thu sawi tr kan nihzia te Bible-in min hrilh tam hle (1 Chro 16:34; 2 Chro 5:13; Ezr 3:11; Sam 100:5; 106:1; 107:1,8,15,21,31; 118:1-2; 136:1-26; Jer 33:11). Sam phuahtu chuan, Van khi lei chung sng taka awm angin, Amah \ihtute chunga a ngilneihna chu a nasa a ni,' a ti (Sam 103:11). Pathian ngilneihna chungchng an sawi dn lr tak chu, Ani chu a \ha si a: A ngilneihna chu kumkhuain a awm dwn si a, tih hi a ni. Lal Davidan, Matheilovin \hatna leh ngilneihnain ka dam chhng zawng hian mi zui zl ang a; tichuan Lalpa inah kumkhuain ka awm reng ang, tiin amah ringtute chunga Pathian \hatna leh ngilneihna a lo puang chhuak a ni (Sam 23:6). 2. Ngilneihna hi ringtute inthuamna tr a ni: Krista zra ringtu nun ze mawi leh \ha lang chhuak trte znga pakhat chu ngilneihna hi a ni. Ngilneihna hi \hatna, zaidamna, nunnmna, mahni hmasial lohna, mi dangte duhsakna leh thilphalna ti tea sawi fiah zau theih a ni ang. He nun ze \ha leh duhawm tak hi Thlarau rah pakaw znga pakhat, mi dangte nna kan khawsak hona leh rawngbwlna atna thil pawimawh tak a ni. Mi ngilneite chuan mite awm dn leh tuarnate an hriat thiampui a, an khawngaihin an laint \hn a; chubkah an dinhmuna indintrin an tuarnate an \wmpui thei \hn. Krista zra nun thar neite khawsak dn tr Paulan hetiang hian min hrilh: Chutichuan, Pathian mi thlan, mi thianghlim leh duh takte
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

128

angin laintna thinlung te, ngilneihna te, inngaihtlwmna te, thuhnuairawlhna te, dawhtheihna te chuan inthuam rawh u, tiin (Kol 3:12). Ni tin, thuamhnaw kan inbel ziah angin, thlarau lam nunah pawh ringtute chu ni tin kan inthuam a pawimawh a, chng kan inthuamna tr znga pawimawh tak pakhat chu ngilneihna hi a ni. 3. Ngilneihna hi hmangaihna nun lan chhuahna a ni: Kristian nun leh rawngbwlnaah hmangaihna hi a bulpui leh laipui ber a ni a. Pathian a\anga chhuak hmangaihna, Krista zra ringtutena kan neih hi kan nun leh thil tihna kawng hrang hranga lang chhuak \hn tr a ni a. He hmangaihna nun lan chhuahna duhawm tak pakhat chu mite chunga ngilneihnaah a ni. 1 Korinth 13:4-ah, Hmangaihnain a dawhthei a, ngil a nei bawk \hn, tih kan hmu a. Kan hmangaih lohte chungah chuan dawhtheihna leh ngilneihna lantr a harsa a, an bula awm pawh nuam kan ti lo va, anni pawhin kan kianga awm hrehawm an ti \hn. Kan rawngbwlna hmunah leh kan awmna apiangah ringtuten ngilneihna leh zaidamna, Kristian nun ze mwi tak hi kan lan chhuahtr \hin a pawimawh hle. Fak hla siamtu pawhin, Lalpa hmingin lwmin kal chhuak la, Ngilnei leh zaidamin; Chhandamna thlwn pk lwmawm tak chu, Khawvla puang trin, a ti. Sawi ho atn 1. Pathian ngilneihzia sawi ni se. 2. Engtin nge ngilneihna hi mi dangte zngah kan lan chhuahtr ang? 3. Chhngkuaah leh mi dangte hnna ngilneihna lan chhuahtr a pawimawhzia sawi ni se. __________
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

129

August 13

HLIMNA
Chhiar tr: Sam 16:8-11; Gal 5:22-23; Phil 4:4

Mihring tu mah hlim duh lo leh lwm duh lo kan awm kher lo vang. Mi zawng zawngin hlim tak leh lwm taka awm kan duh avngin kawng hrang hrangin, kan thiam leh theih ang angin hlimna leh lwmna kan zawng \hn. Khawvla kan dam chhnga kan duh ber min zwt ta sela mi tam tak chuan hlimna kan tih a rinawm. 1. Mi tinin hlim kan mamawh: Hlim hi mihringte hian kan duh mai ni lovin kan mamawh a ni. Thufingte 15:15-ah chuan Hrehawm tuartu tn ni zawng zawng mai hi a \ha lo vek a, thinlung hlim mi erawh chuan ruai a \heh reng mai a ni, tih thu kan hmu. Tin, Biblein, Thinlung hlimin hml hlim a siam a, thinlung lungngaihna erawh chuan rilru a tilungchhe \hn, tih min hrilh bawk (Thuf 15:13). Hlim hi taksa leh rilru lam hrisl nn pawh a \ha a, chuvngin, Nuih hi damdawi \ha ber a ni, te pawh an lo ti a. Tin, Thufingte 17:22-ah pawh, Thinlung hlim hi damdawi \ha tak a ni a, thinlung lungchhia erawh chuan ruh a tiro \hn, tih thu kan hmu. Mi mal tn bkah mi dangte nna kan khawsak hona leh indwr tawn vlnaah leh kan thiltihna kawng hrang hrangah hlim theih hi a \hain nawm pawh a nuam a ni. 2. Hlimna dik leh dik lo a awm: Mi tinin hlim kan duh leh mamawh avnga hlimna kan zawnna kawngah hlimna dik leh dik lo a awm tih kan hriat reng a \ha a, hlimna kan zawn dnah pawh kan fmkhur a \l. Hebrai Lehkhathawn ziaktu chuan, Rinnain Mosia chuan a lo puitlin hnu khan Pharaoa fanua fapaa vuah a duh lo va; rei lo t
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

130

atn sual nawmna hlimpui ai chuan Pathian mite nna tihduhdah tuar a thlang ta zwk a; Krista an hmuhsitna chu Aigupta ram rote ai chuan sum ropui zwkah a ruat a; lwmman pk tr chu a thlr \hin avngin, a ti (Heb 11:11-24). Heta \ang hian rei lote chhng chu sual nawmna a hlimpui theih tih kan hria a. Chutiang sual nawm chen hlimna chi hrang hrangte chu Mosia anga kan hnwl ngam leh kan hawisan phal a \lin a finthlk a ni. Ri lo te chhng atna sual nawmna hlimpui theih chi hrang tam tak a awm ang. Chung chu 1 Johana 2:16 thu hian a khaikhwm thei mai ang, chngte chu tisa chkna te, mit chkna te, dam chhng ropuina lemte an ni. Chng thilte ngainaa, thlahlel a, chu kawnga kalte chuan chhiatna leh boralna kawng an zawh a ni (Mt 7:13). Pathian chhandamna changa, ni tin a khawngaihna leh \hatna hmu thiam leh chhiar thiamte chu mi nihlawh an ni a, hlimna leh lwmna nun kawng dikah an kal a ni. Lalpa \iha, sual kalsan a, a duh zwng tih hi ringtute hlimna tr a ni. 3. Hlimna leh lwmna thurk: Nu leh paten kan fate an hlim leh lwm kan duh ang hian Pathian chuan a fate hi kan hlim leh lwm a duh tak zet a. Lei hlimna leh lwmna ral leh mai \hn ni lovin vn lwmna, chatuan daih lwmna tr hi min duhsak a ni. Chu chatuan vn lwmna, hlimna leh lwmna thk ber leh sng ber chu Isua Kristaah leh a chhandamna thutakah hian a awm a ni. Petera chuan Amah chu hmu ngai lo pawhin in hmangaih a, amah chu tnah hmu lo mah ula in ring a, lwm sawi hleih theih loh leh ropui takin in hlim m m \hn; in rin chhan - in thlarau chhandamna chu - hmuin, a ti (1 Pet 1:8-9). Sam phuahtu pawhin Nangin nunna kawng chu mi hriattr ang a: I hmaah chuan hlima khah liamna a awm a; I kut dinglamah chuan kumkhaw lwmna tr a awm a, a lo ti hial a (Sam16:11), hmun dangah pawh An buh leh an uain lo hlwk chnga an lwmna aia lwmna nasa zwk ka thinlungah hian i awmtr a, a ti (Sam 4:7).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

131

Galatia 5:22-a kan hmuh angin Krista zra hlimna hi Thlarau rah, ringtute nuna thleng \hn a ni. Pathian chhandamna chan thar zlnaah te, amah nna inpwlnaah te, a duh zwng leh lwm zwng tihnaah te ringtute hlimna leh lwmna hi chuai mai lovin a thar zl a, a pung zl \hn. Fak hla siamtu chuan, Lwmna lui a lo luang ang, Kan Pa duh zwng tihin, a ti. Sawi ho atn 1. Tnlai huna sual nawmna kan hlimpui \hin langsr zual engte nge? 2. Thlarau rah hlimna hi engtin nge kan nunah tam zwk a rah chhuah theih ang? 3. Eng vngin nge ringtu mi mal leh kohhranho hlimna hi a tlk hniam leh \hin?

__________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

132

August 20

REMNA
Chhiar tr: Gal 5:22-23; Rom 15:13

Remna hi a \awng bul lamah chuan Hebrai \awngin 'Shalom' a ni a, Grik \awng chuan 'eirene' a ni. A awmzia a zauvin a hausa hle. Mizo Bible-ah remna ti te, thlamuanna ti tein dah a ni deuh ber. Suala tlk hma Eden huanah khn remna leh thlamuanna dik tak 'shalom' chu a awm a ni. Remna tih chu a tawi z^wngin taksa, rilru leh thlarauva a \ha lam thil kan induhsakna sng ber leh thk ber sawina a ni a. Mahni leh Pathian leh mi dangte nna inlaichnna leh inzawmna dik, \ha leh nghet nei tihna pawh a ni. 1. Remna hi mi tin mamawh a ni: Remna leh thlamuanna hi mi zawng zawng mamawh leh duh, a zawn pawh kan zawn \hin a ni. Bible-a kan hmuh ang hian remna hi thlarau rah, Lal Isua zra Kristiante nuna thleng \hn, ringtutena kan chan \hin a ni. Pathian leh mi dangte nna kan inrema, kan inlaichnna a \hat chuan rilru a hahdam a, thinlung a thlamuang a, nun a hahdamin a nuam \h$n a ni. Fak hla siamtu chuanKa thinlungah muanna, he khawvl hriat ngai loh; Thlamuanna tak tak chu a awm; Buainaten chhm angin min hual vl mah sela, Ka hlau lo'ng muanna ka nei alwm, a lo ti a ni. 2. Remna leh muanna kan mamawhna kawngte: Mi mal, chhngkua leh kohhranho hian kan chnna khawvl buai leh hrehawm takah hian remna leh muanna kan mamawh tak zet a. Kan mamawhna kawng hi kawng thuma sawi theih a ni ang.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

133

Pakhatnaah chuan thlarau lamah Pathian nna inremna leh chumi azra Pathian thlamuanna chu kan mamawh a ni. Bible-a kan hmuh angin Kristiante chu rinna avngin Lal Isua zrah Pathian nn inremin kan awm tawh a (Rom 5:1; 2 Kor 5:18-21). Tin, kan Pathian hi remna Pathian a ni a, Chanchin |ha min pk pawh remna Chanchin |ha a ni (Rom 15:33; 2 Kor 13:11; Phil 4:9; Eph 2:17). Pahnihnaah chuan rilru lamah thlamuanna kan mamawh a ni. Thlarau lama Pathian nna inremna kan neih hnuah Krista thlamuannain eng lai pawha kan thinlunga ro a rl a pawimawh a (Kol 3:15). Paulan min hrilh angin Pathian thlamuanna, rilru rng rnga hriat sn lohvin, kan thinlung leh kan ngaihtuahnate Krista Isuaa min vnsak a pawimawh bawk (Phil 4:7). A pathumnaah chuan mi dangte nna inkungkaihna leh inlaichnna \ha kan neiha, thlamuang taka kan awm a pawimawh. Mihring nuna awm nawm lohna leh dam lohna thlen \hintu lian ber chu inlaichnna \ha lo leh dik lo hi a ni. Taksa dam mah se nupa krah te, chhngkuaah te, in\henawm khawvnna leh mi dangte nna kan inkrah inrem lohna a awm phawt chuan nun a dam lo va, a nuam lo va, a hrehawm \hin. Chumi avng chuan Bible-in, A theih phawt chuan nngmahni lam tal, mi zawng zawng nn inremin awm rawh u, ...mi zawng zawng nna inremna leh thianghlimna m rawh u, min ti a ni (Rom 12:18; Heb 12:14). 3. Remna leh muanna kan neih theih dn tr: Mi zawng zawng duh leh mamawh remna leh muanna kan neih theih dn tr hi kan hriat fuh a \l hle. A bul leh a hnr chu Pathian a ni tih kan hria a, chu chu kan mamawh ang zla kan chan theih nn ringtuten mawhphurhna leh tih ve tr kan nei a ni. Chngte chu kawng ngain sawi ila: (1) Bible-a Pathian dn leh thuruatte kan pawma kan zawm a \l. Sam phuahtu chuan, I dn ngainatute chuan thlamuanna nasa tak an nei a, tlkna rng rng an nei lo, a ti (Sam 119:165; cf. 19:7-11).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

134

(2) Pathian ngaihdamna kan dawn a \<l. Rilrua inthiam lohna kan neih tlat phawt chuan thlamuang dapa awm theih a ni lo. Kan Pathian hi sima inchhra a lam hawite ngaidama, tithianghlim \hntu a ni (Mik 7:18; 1 Jn 1:9). (3) Pathianin eng lai pawhin min awmpui reng tih hriat a pawimawh (Is 26:3; Heb 13:5). (4) Pathian hmangaihna, a \hatna leh thiltihtheihna hre rengin amah kan ring tlat tr a ni. A rorlna leh min enkawlnate hrethiam vek lo mah ila, a rorlna te chu a tak a, a fel vl vek a ni (Sam 19:9; Thuf 3:5-6; Rom 8:28-30). (5) Pathianah lwmin a hmaah kan \hing\hi \hin tr a ni (Phil 4:47). Min hmangaih avngin remna leh muanna hi keinin kan duh aiin Pathianin min duhsak zwk a ni tih i hre reng ang u. Sawi ho atn 1. Lal Isuan, Khawvlah hian hrehawmin in awm \hn; nimahsela, thlamuang takin awm rawh u, keiin khawvl ka ngam ta a tih hi (Jn 16:33) han sawi zau teh u. 2. Mi, a awm dnin LALPA a tihlwm chuan, a hmlma nn lam inremin a awmtr \hn (Thuf 16:7) tih hi sawi zau ni bawk se. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

135

August 27

MI DANGTE ZAH THIAMNA


Chhiar tr: Mt 7:12; Phil 2:3-4; 1 Pet 2:17

Bible-ah hian 'zah' emaw, 'zahna' emaw (respect) \awngkam tak hi a vng khawp mai a, Grik \awnga timen tih chuan chawimawi, ngaisng, chawisng, ngaihlu tih te a kwk a ni an ti. Hetiang hian zir zui ila: 1. Mi dangte zah thiam a \l: Kan sawi tk ang khian Bible-ah zah emaw, zahna tih \awngkam emaw tak hi lang tam lo mah se, a tlukpuia ngaih theih leh inzah thiam \lzia leh pawimawhzia sawina erawh chu tam tak a awm thei ang. Bible hunah leh tnlai hunah ngei pawh mi dangte zah thiam leh an chungah zahna lantr \hatzia leh \lzia chu tlng hriat a ni. Inzahna lehlam (opposite) chu inzah lohna emaw inpawisak lohna emaw a ni a, a \awngkam leh thu hrim hrim pawh hian ngaihno a bei lo sa nghl a ni. Inzah lohna leh inpawisak lohna hmun leh boruakah chuan nun a hahthlk a, a hrehawmin a nuam lo va, thinurna leh lungawih lohna a siamin a thlen nghl lo thei lo. Inzah tawnna leh inzah tlnna boruak \ha a awm erawh chuan rilru a hahdamin khawsak ho a nuam a, nun a chawi kng a; inbiak leh thiltih pawh a hlimawmin a nuam a ni. Hei hi nupa kr nunah leh chhngkuaah te, \hian pwlho leh thawh hona leh mi dangte nna thiltih honaah te a dikzia kan hmuin kan hre tlng a ni. Mi dangte zah thiamna hian inngeihna a hring a, inngeih dial diala awm khwm nawmzia leh hlutzia pawh chiang takin Bible-in min hrilh a, tah chuan Lalpa malswmna pawh a thleng \hn (Sam 133).

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

136

2. Tute nge kan zah ang?: Inzah tawn leh inzah tln \lna leh pawimawhna kan hre ta a. Heta zawhna awm zui thei nghl chu a nih leh tute nge kan zah ang, tih hi a ni. Mihring rilru put hmang pangngai leh awm dn phungah chuan kan chunga mite, kan hotu te, mi lian leh lalte chu zah trah kan ngai a, a tlngpui thuin kan zah bawk \hn. Chhngkuaah pawh faten nu leh pate an zah trah kan ngai a, unau zngah pawh te zah trah kan ngai a. Tin, pwn lamah pawh aia upate chu zah tr niin kan hria a, kan inzirtr bawk \hn. Hng zawng zawng hi a dikin Kristiante rilru put dn tr leh awm dn tr pawh a ni rng a. Amaherawhchu Bible chuan Mi zawng zawng zah ula, tiin min zirtr a ni (1 Pet 2:17 lehlin thar). Hei hi hriat renga, pawisak leh zawm tum a \ha ang. Pathian thuthiam William Barclay-a chuan Peteran mi zawng zawng zaha chawimwi tra Kristiante a zirtr hi, a hun lai boruak leh thil awm dn te ngaihtuah phei chuan thil thar danglam tak a ni ang a ti. Hetih hun lai vl hian Rom lal ramah sal ringawt pawh nuai 600 vl lai an awm a, chng mite chu mihringah pawh chhiar lovin 'thil' ang lekah an ngai a, dikna leh chanvo eng mah pawh an nei lo. Chutiang chu mite ngaih dn leh thil awm dn a nih mk laiin Petera chuan Kristiante chu, Mi zawng zawng zah rawh u, a ti a ni. A mak hle mai. Vawiina kan nun leh khawsak honaah pawh hian mi zawng zawng, hnam dang kan tih te, mi chhia leh mi rethei kan tih te, mi sual kan tih te thleng hian mi zawng zawng tih hian a huam si a. Hei hi kan tn zirlai harsa leh zir \l tak si a ni. 3. Eng vangin nge mi zawng zawng kan zah ang?: Pathian zah tur a nihna leh zah \lna te, kan chunga mite zah pawimawhna leh \hatna lam te chu kan inzirtr chho mk reng a ni a, inzirtr zl pawh a \l a ni. Kan sawi tawh angin Bible erawh chuan mi zawng zawng zaha chawimawi trin min zirtr tlat si a, hetah hian a chhan kan ngaihtuaha kan hriat a pawimawh ta a ni. Mihring hi Pathianin amah anga a siamte kan ni a. Chuvangin kan inhmangaihin kan inzah tawn tr a ni. Bible chuan, Mi rethei
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

137

hnehchiahtu chu a siamtu hnehchhiah a ni a, tlachhamte khawngaihtu chuan a chawimawi a ni, a ti a (Thuf 14:31); tin, Mi rethei hmusittu chuan a Siamtu a ngainp a ni a, a ti bawk (Thuf 17:5). Mi dangte zah thiam chungchng thupui pawimawh tak kan zirah hian Lal Isuan, Chutichuan, thil engkim miin in chunga an tiha in duh tr ang apiang chu, mi chungah pawh ti ve rawh u, a tih kha (Mt 7:12) hriat reng leh a taka kan nuna kan lantr a pawimawh a ni. Sawi ho atn 1. Nupa leh chhngkua inzah tawn leh inchawimawi thiam pawimawhzia han sawi teh u. 2. Mi dangte nn thlamuang tak leh \ha taka kan khawsak ho theih nna inzah tawn leh inpawsak \lzia sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

138

2014

BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

139

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

140

2014 BEIHRUAL THUPUI


RAMTHAR HAPTA (September 17, 2014) September 1: Thawh\anni

SYNOD MISSION BOARD HMALKNA


Chhiar tr: Rom 10:9-15 Kum 1899, June 25-ah Mizo Kristian baptisma chang hmasa ber Khuma leh Khraten baptisma an chang a. Chumi hnuah Kristian an lo pung zl a, heng Kristian hmasate zngah hian Chanchin |ha hril darh \lzia hriaa veitu an lo chhuak zl a. Kohhranin a tirh ni chiah lova mahni \hahnemngaihnaa Mizoram pwn thlenga Chanchin |ha hriltute an lo awm a. Chung zngah chuan Vanzka te, Savawma leh Thangchhngpuia te chuan kum 1910-ah Manipur rama Senvawn lamah Chanchin |ha an hril \an a. Kum 1911-ah Hrngvunga, Bnghmun khuaa mi chu Tripura-ah Chanchin |ha hrilin a kal bawk a. Mission Vng Kohhran Upa, Upa R. Dla pawh kum 1913-ah Chanchin |ha hril trin Manipur ramah a pm lt bawk a. Hetianga Chanchin |ha puan darh pawimawhna hriaa thawktu leh thawh duh an lo awm zlah hian Mizoram Synod hnuaia Mission hna enkawltu tr siam a lo ni ta a ni. Tichuan kum 1953-ah Mission hna bk enkawl trin Synod Mission Committee (SMC) din a ni ta a. SMC Committee hmasa ber chu Pu J.M. Llyod-a Bangla-ah February 13, 1953 tlai dr 4:00-ah neih a ni. Hun a lo kal zl a, Synod pawhin Ramthar lama rawngbwlna pawimawhzia hriain ke a pn zl a. Kum 1959-ah Rev. Lalthanga chu Burma rama Missionary hna thawk trin a tr ta a ni. Hetianga Ramthar lama rawngbwlna leh ring thar leh kohhran enkawl tr a lo pun zlah hian Synod chuan Synod Ramthar
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

141

Board din a rl a. A rl ang hian kum 1961-ah Synod Mission Committee chu Synod Mission Board (SMB) tiin a thlk ta a. SMB meeting hmasa ber chu January 25, 1962-ah Theological School, Aizwlah neih a ni ta a ni. Synod Mission Board thiltum: Synod Mission Board hian thiltum pawimawh tak tak a nei a, chngte chu (1) Lal Isua chanchin la hre ngai lote hnna Chanchin |ha hril. (2) Ringtharte taksa leh thlarauva chawi kn leh tihchak. (3) A kohhran dinte chu mahni kea dinga, intodelha, mahni inrlbwl thei tr leh Chanchin |ha hril thei tra buatsaih. (4) Kohhran leh pwl dang nna thawh ho. Thawktu chwm awmzia: Hun eng emawti a\ang khn Kohhran leh Kohhran Hmeichhia te, K.|.P leh mi mal \hahnemngaiten ram thim ramthara thawk trin Missionary an chwm \hn a. Kum 1986 Synod Inkhwmpui chuan fel zwka thawktu chwm kalpui \hain a hria a. Kum 1987 a\angin fel zwkin thawktu chwm hi a kalpui \an a. Kum 1989 Synod-in en \ha lehin thawktu (missionary) hminghmerha chwm \hin chu titwpin a mihring zt chauh chhinchhiaha chwm ni se tiin a rl a. Tn hmaa mi pakhat chwmna rate Rs. 700/- ni \hn chu Rs. 1000/- a tihpun a ni ta bawk a. Synod chuan thawktu chwm dn kalphung chu en \ha zlin tn hi kan thleng a ni. August 2012 thlenga Missionary chwm zt chu 11,287 a ni a, chwmtu kohhran zt chu 561 a ni a. Chwmtu Bial zt 74, chwmtu Bial K.|.P zt 121, chwmtu Bial Kohhran Hmeichhia 112 a ni. Kohhran mala chwm tam zualte tr lang ila Chanmari Kohhran Zarkawt Kohhran Khatla Kohhran 340 301 261
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

142

Chhnga Vng Kohhran Bngkwn Kohhran Electric Vng Kohhran Dwrpui Kohhran

231 230 230 225

Pathian ram zauna tra kan hma lk tawh leh hma lk mk dn kan hmuh hian, Lal Isuan Chanchin |ha hril tra mawhphurhna min pk kan ngai pawimawh hle tih a lang a. Kohhran \henkhatte phei chuan thawktu an chwm tam hle a, a ropui a ni. Mizoram chuan thil dang thawn chhuah tr kan nei lo va, kan thawn chhuah ve awm chhun chu Chanchin |ha a ni, an lo tih angin Kohhran tin hian Chanchin |ha thawn chhuak tam deuh deuh tra tn aia nasaa hma kan lk chhunzawm zl a \l m m a ni. Sawi ho atn 1. Synod Mission Board hma lk mkna te hi tihchangtlun deuh deuh nge hlwk ang a, hma lk thar belh zl? 2. Thawktu chwm hian Synod-a kan thawhlwm chi hrang hrang te hi a tihtlm phahin kan hria em? Thawktu chwm hi a \hatna leh hlwkna nia kan hriatte sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

143

September 2: Thawhlehni

RAMTHARA KAN THAWHPUI DANGTE


Chhiar tr: Mt 28:16-20 Mizoram Presbyterian Kohhran Synod chuan zau zwka rawngbwlna kalpui a nih theih nn te, Synod hminga kal a remchn lohna hmuna thawhpuite hmanga rawngbwl theih nn te, kohhran hrang hrangte nna rawngbwlna kawnga inpumkhat nn te thawhpui a nei \hn. Kohhran, para-church leh pwl dangte nna thawh hona dn Synod Partnership Dn siamin chumi dn ang chuan rawngbwlna png hrang hrangah thawhpui eng emaw zt a nei. 1. Para-church-te nna thawh ho dn: Kohhran hrla pwl ding, para-church-in Synod nna thawh ho an duh chuan Synod Partnership Committee-ah dn ang taka inzawmna (affiliation) an dl a, Partnership Committee-in thawhpui tlka a ngaihte chu Synod Executive Committee-ah a thlen a. Synod Executive Committee-in affiliation pk a remtih chuan Synod Mission Board nna thawk ho zui tra tih an ni. Synod Mission Board-in thawh ho dn tr ruahmanna a siam a, a \l angin thawh ho dn tr chu sawi tln a ni \hn bawk. He thu ziah laia Synod-in recognition a pk parachurch-te chu hngte hi an ni: (1) (2) (3) (4) (5) (6) Disciples Society- 1998 Zoram Evangelical Fellowship (ZEF)-1972 Thlarau Bo Zawngtute (TBZ)-1972 Mission Foundation Movement(MFM)-2002 Zoram Evangelical Mission (ZEM)-1990 Set Free Ministries, India-2004
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

144

(7) Missionary Agency for Understanding, Reference and Intercession (MAURI Society)-2002 (8) The Leprosy Mission (TLM)-1985 (9) Varanasi Mission-2007 Para Church-te hian kawng hrang hrangin rawng an bwl a, an hming a\ang hian an hma lk dn leh an thawh dn pawh kan hre nual hlawmin a rinawm. Rawngbwltu tr chher leh Chanchin |ha hril hna an thupui ber a ni vek ti ila a sual lo vang e. Kan hriat \heuh angin Synod Mission Board-in Missionary-a inpete a la vek sng lo va. Chutih lain hng Para-church te hian Lalpa tna feh chhuak duh, Missionary atna inpe mi tam tak tr chhuakin Pathian kohna an chhn theihna hmanrua an lo ni a, hei hi a hlu m m a ni. Heng Para-church te hian India hmarchhak stateah mai ni lo India ram hmun hrang hrangah missionary eng emaw zt an tr chhuak a, Lalpa ram tizautute an ni. Heng Para-church-a hruaitute leh thawktute hi kan kohhran mi leh sa an ni deuh vek a. Hei hian Mizo Kristiante hian Chanchin |ha puan darh hna hi kan kovah a innghat tih kan hriat chianzia a tilang hle a ni. 2. Mission pwl dangte nna thawh ho dn: Kan kohhran hi Pathianin min hruaiin, mal min swm a, a ram zauna tra thawk trin min thlang a ni. Chumi a lan chianna pakhat chu Mission pwl dang dangin thawhpui atn min duh m m hi a ni. Synod Mission Board hian zau taka rawng bwl \lzia a hria a, Chuvngin rawngbwlna huang zauh zl te, kan bul hnaiah mai ni lo ram hla zwkah te pawh rawng bwl \ha a ti a. Hemi atn hian mi thiam zwkten rawng an bwl theihna kawngte zawng zlin, pwl dangte nn kan thawk ho mk a ni. Tna Mission pwl dang kan thawhpui mkte hming leh kan thawh ho \an kum chu hetiang hi a ni(1) Emanuel Hospital Assiociation (EHA)-1980 (2) INTERSERVE (India)-1985
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

145

(3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) (15) (16)

Friends Missionary Prayer Band (FMPB)-1988 CONCERN-1988 Evangelical Presbyterian Church, Sikkim (EPC)-1988 Council for World Mission (CWM)-1986 India Missions Association, Hyderabad-2000 Youth With A Mission North East (YWAM-NE)-2004 Christian Reformed World Mission (CRWM)-2005 Operation Mobilization (OM)-2005 Church Mission Society (CMS)-2006 Seva Bharat-2008 New Enterprise International (NEI)-2008 Serving In Mission North East India (SIMNEI)-2008 Darjeeling Hills Bible School, Sikkim-2008 Amritsar Diocese, Church of North India-2011

Hng kan sawi tk pwl hrang hrangte hi a remchn dn leh kan theih ang angin kan thawhpui hlawm a, kan ziah lan lohte pawh eng emawti kawnga kan thawhpui an awm bawk a ni. Hng kan tr lan a\ang hian Mission pwl dang dangte pawhin Chanchin |ha puan darh a \lzia hriain an thawh nasatzia kan hre thei a ni. Tin, hng zawng zawng hian Chanchin |ha hi mi tin ta tr a nih avngin khawvla hnam tin chi tinte chhandam hi Pathian thiltum leh duh zwng a ni tih a tilang chiang hle a ni. Sawi ho atn: 1. Kohhran pwl dangte nna thawh ho hian eng ang takin nge Ramthar rawngbwlna kawngah hmaswnna min neihtra kan hriat? 2. Kohhran pwl dang nna thawh ho zl hi zawngchhang tlk kan ti em? ______________
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

146

September 3: Nilaini

HOME MISSION RAWNGBWLNA


Chhiar tr: Mk 1:35-39

Home Mission rawngbwlna kan tih chu Mizoram chhnga Chanchin |ha puan darh rawngbwlna chungchng a ni a. Mizorama Kristian Missionary hmasaten Lal Isua chhandamna Chanchin |ha an rawn hril khn duh lohna nasa tak krah ring duhtu an awm a. A trah mi tlm t Kristianah an inpe a. Hun rei vak lovah Kristiana inpe chu pung chhovin Mizoram chu Kristian ram tia chhl theih a lo ni ta hial a. Kristian ram kan intih lai mk erawh chuan Mizoram chhng ngeia chng hnam hrang hrang zngah Lal Isua la hre lo tam tak an awm a. Chng Lal Isua la hre lote hnna Lal Isua hmangaihna Chanchin |ha hril chu Kohhranhoten an mawhphurhna a ni tih an hria a. Tichuan kum 1948-a Champhaia Presbytery Assembly nghah \umin Mizoram chhnga awm Riang (Reang/Br) hnam zngah Chanchin |ha hril ve ni se tiin an rl a. Assembly-in a rawt angin kum 1949-ah Mizoram hmr lama awm Br-ho znga Chanchin |ha hril hna chu thawh \an a ni ta a. Hei hi Home Mission North rawngbwlna in\anna chu a ni. Kum 1949 chuan thawktu pahnih chauh dah an ni. Kum 1979 vl a\angin Mizoram hmr lama awm Chakma zngah pawh rawngbwl hna \an a ni. Home Mission North rawngbwlnaa hma lak dn leh enkawl chhoh dn chu hetiang hi a ni. Kum 1984 hma lam khn Synod Pastoral hnuaiah a awm a, Kum 1984-1999 chhng Synod Mission Board-in a enkawl leh a. Kum 2000 a\anga March 31, 2004 chhng Synod Pastoral-in enkawl lehin Kum 2004 a\anga tn
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

147

thlengin Synod Mission Board-in a enkawl leh ta a. Kum 2007 khn Home Mission North Working Committee din a ni a. Kum 2008 a\angin hna a thawk \an a. Kum 2012 August thlengin Home Mission North huam chhngah kohhran pasarih leh Preaching Station12 a awm a ni. Home Mission North huam chhnga rawngbwlna chu Pathianin mal a swm a. Tnah hian Br hnam za zla 70 vl chu Kristian an ni ve tawh. Chakma erawh chu za zla 10 chauh Kristian an la ni a, thawh tr a la tam hle a ni. Home Mission North hnuaiah hian Evangelist-te leh Chakma Gospel Team-ten ringlo zngah rawng an bwl a. Kum 2012 a\ang phei chuan Br Gospel Team din tharin Mamitah an awm a ni. An rawngbwl dn erawh chu ringlote hnnah Isua chanchin an hril mai bkah ringtute tihchak hna an thawk tel a ni. Tnah hian Home Mission North-ah hian High School pakhat, Middle School pahnih, Primary School panga a awm a, Staff Nurse leh Health Worker pasarihin theihtwpin an thawk mk bawk. Kum 2012-a hng sikul zawng zawnga zirlai zt chu 1,239 a ni a, chung znga 906 chu Kristian an ni a; a dang zawng chu ringlo an ni. Home Mission South: Kum 1987-ah Home Mission South rawngbwlna hi hawn a ni a. Br te, Chakma te, Mizo hnahthlk dang Png leh Khumi hnam zngah te rawngbwlna kalpui mk a ni. Home Mission South rawngbwlna enkawl tr hian Lungleiah Pastor dah a ni a. Kum 1991 a\angin Field Secretary dah a ni. Pathian \anpuinain Kohhran pawh a pung zl a. Ramthar Field bkah Zo khaw lamah pawh kohhran a ding ve zl a. Chuvngin kum 1992 a\angin Pastoral leh Mission lam enkawl trin chhim bial atn Administrative Secretary dah a ni ta nghe nghe a ni. Chakma unaute tih loh hi chu ringtu an ni deuh vek tawh a, Chuvngin rinna kawnga an \han lena, an lo puitlin deuh deuh theihna tr leh anmahni sawh nghehna tr hawi zwngte pawhin hma lk a ni. Tin, kum 2008 a\angin Chakma znga rawngbwlnaah nasa lehzuala hma lk a ni
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

148

a. A trah chuan Chakmate hi Chanchin |ha dawngsawng trin an inhawng lo m m a. Tnah hi chuan an inhawng ve hle tawh a, ringtu pawh \hahnem tak an awm ve tawh a ni. Chhim lama ringlote znga Chanchin |ha hril tr hian Gospel Team pathum- Br Gospel Team te, Chakma Gospel Team te, Mashihi Sangati Gospel Team te an awm a, anni hian theih twpin rawng an bwl mk a ni. Home Mission South huam chhngah hian malaria natna a tam a, thawktu thi pawh an awm leh zauh \hn , \awng\aipui an ngai m m a ni. Home Mission South-ah hian sikul 17 lai enkawl a ni a. Kum 2012 khan hng sikula zirlai zawng zawng chu 2,645 an ni a, chung znga ringtu zt chu 2,182 chauh an la ni. Evangelist Teacher-ten \hahnemngai takin an bei mk a ni. Sawi ho atn 1. Home Mission rawngbwlna hi kan thlawh khm ta deuhvin kan hria em? Nge, kan kalpui dn hi a \ha twk kan la ti? 2. Ringtharte enkawl dn tr \ha nia kan hriatte sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

149

September 4: Ningani

INDIA HMRCHHAKA KAN RAWNGBWLNATE


Chhiar tr: Tirh 1:6-8 India hmrchhak state hrang hranga kan rawngbwlna chanchin kan zir dwn a, a tlngpui chauh kan zir hman ang. Hngahte hian Synod Mission Board hma lk dn chu a tlngpuiin a inang a, hmanrua leh thawh dn chi hrang hrangin hma a la a. A Field hrang t ta an hma lk dn sawi hrang tawh lovin kan khaikhwm nghl mai dwn a ni. Hma lk dn tlngpui te chu 1. Zirna lam: A remchn angin zirna sikul, High School thlengin hawn a ni a. Sikul naupangte hnnah Isua chanchin hrilhin ringtu an lo nih ngei theih nn theihtwpin an bei a. Zirlai zngah ringtu tam tak an awm tawh a ni. 2. Direct Evangelism: Ni tin vk chhuakin, ringlo inah Tirhkohten Gospel tract te, booklet te semin \awngkain Isua chanchin an hrilh bawk a. Isua hnna ringlote hruai thlengtu pawimawh takte an ni. 3. Lehkha ziak hmanga rawngbwlna (Literature lam): Hei hi thil \angkai tak a ni a. |awngkaa kan hrilh sn loh leh kan tlawh chhuah sn lohte anmahni \awng ngeia ziak Pathian thu Gospel tract leh booklet te kan sem a, chubkah lehkhabu chi hrang hrangte buatsaihin Chanchin |ha kan hrilh a, hei hi a pawimawhin a hlwk a, a \angkai m m a ni. 4. Thil siam lam zirna buatsaih: Field \henkhatah chuan ringlote hp nn leh ringtu ni tawhten ei leh br zawnna kawnga hma an swn theih nn te, Chanchin |ha hrilna tawktarh (tawkdarh) ni pah fwmin puan \hui zirna te, puan tah zirna te leh thiam thil dang an zirna trte buatsaihsak an ni a, hmanraw \angkai tak an ni.
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

150

5. Bookroom: Ringthar te, ringlo te leh kohhranhoten Kristian lehkhabu \ha chhiar tr an neih theih nn a remchn angin Bookroom hawn a ni. Literature lama thawktute buatsaih lehkhabu \angkai tak takte leh mi dang siam lehkhabu leh Bible chi hrang hrangte zuarin hma lk a ni a, a \angkai m >m a ni. 6. Gospel Team: Field tin tih theihah Gospel Team hi din a ni a. Campaign te neiin Chanchin |ha beihpui an thlk reng a, khaw hrang hrangah leh vng hrang hrangah kalin Pathian thu an sawi \hn a. An rawngbwlna avngin ringthar baptisma chang pawh an awm zl a ni. 7. Ziak leh chhiar zirtr (Non Formal School): Ziak leh chhiar thiam lote ziak leh chhiar thiamtr trin theihtwp an chhuah a. Ziak leh chhiar an thiam hnuah Pathian lehkhabu leh Kristian lehkhabu chi hrang hrangte an lo chhiar thiam a , tisa leh thlarauvah hlwkna tam tak an neih phah a ni. India hmrchhak state hrang hranga kan rawngbwlna hmunte leh 2012 thlenga an dinhmun tlngpui lo en leh ila 1. Barak Area: Hei hian Barak phaizwl pum pui South Cachar bkah Manipur state chhnga Jeribam sub-division a huam tel. South Cachar-ah hian District pathum Cachar, Karimganj leh Hailakandi a awm. Barak phaizwla hnam hrang hrang Bengali, Cachari, Nepali, Bishnupriya, Meitei leh Deshwali zngah rawngbwlna kalpui a ni. Barak Area rawngbwlna hi kum 1975-a \an a ni a. Pastoral leh Mission rawngbwlna kalpui a nih avngin Mission Field ti lovin Barak Area Church and Mission tih a ni a. Headquarters chu Silchar Jail Road-ah awmin Administrative Secretary hovin hma lk a ni. 2. Tripura Mission Field: Kum 1975 a\angin Presbyterian kohhran an din a, kum 1986 a\angin Mizo Synod hnuaiah an awm a ni. Pastor a tirh hmasak berte chu Rev. Thangdela leh Rev. S. Lalmuana te an ni. Synod remtihnain May 5, 1990-ah Presbytery hawn a ni a. Synod
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

151

Ramthar Field-a Presbytery hmasa ber a ni. Tnah chuan Presbytery pali a awm tawh. Pastor Bial 16, Kohhran 93, Preaching station 169, Kohhran member 20,764 zet an awm tawh. 3. Karbi Anglong Mission Field: Tn hma chuan Kohhran pwl hrang hrangte thawh hona a ni a. Karbi Anglong Joint Christian Committee dinin kan kohhran pawh kan tel ve \hn a, ringthar kan neihte pawh Baptist Kohhranah pk zl an ni. Amaherawhchu harsatna eng emaw a lo awm tk avngin kan inhnk dwk a, kan bungrua leh thil dang kan neihte nn an kutah kan hln vek a. Kum 1989 a\angin kan kohhranin hma kan la leh a. Kum 2011-ah Karbi Anglong Presbytery a lo piang ve ta a ni. Tnah hian Pastor Bial pasarih, Kohhran 38, Preaching Station leh Fellowship 32 awmin kohhran member sngruk dwn an awm tawh a ni. 4. Manipur Mission Field: Manipur Meitei znga rawngbwlna hi Tui\haphai Presbytery-in bul an \an a. Kum 1965-ah Synod Ramthar Board kutah an hln a, rawngbwlna kawngah erawh chuan thawh ho zl an rl a. Kum 1972-ah Mizo Synod-in missionary tlm a tr a. Kum 1974 a\angin missionary tam zwk tr lehin Manipur beihpui thlk a ni. Kum 1975 October thlaah Mizoram Mission Board leh Tui\haphai Ramthar Board te chuan Joint Committee neiin Manipur Ramthar enkawl trin Manipur Presbyterian Mission (MPM) an din ta a ni. Meitei znga rawngbwlna hi kum 47 lai a lo ni ve tawh a. Missionary te pawh hmun dangah sawn chhuah an ni deuh vek tawh a. Meitei Pastor pawh swm chuang zet chher chhuah an ni tawh a, Presbytery pali awmin Meitei Synod nei trin hma lk mk a ni. 5. Manipur tlng mi te znga rawngbwlna: Manipur chhim lam Churachandpur District (tlng ram) a kohhran pwl hrang hrang parukten an dl angin Mizoram Synod-ah December 16, 2001 khn lwm luh an ni. Manipur tlng mi te rawngbwlna sawi nn Manipur Area tih a ni. Manipur Area-a mite hi ringthar an ni lo va, kum 100 lai Kristian lo ni tawh, kum 2010-a Gospel Centenary pawh lo
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

152

lwm tawh an ni. Tnah hian Administrative Secretary enkawlna hnuaiah an awm a ni. 6. Arunachal leh Assam East Mission Field: Kum 1991-ah hawn a ni. Tinsukia District tlm a huam tel. Pastor Bial pali a awm. Kohhran puitling 18, Branch Church leh Preaching Station 20, Kohhran member sngnga dwn an awm. Field Secretary hova hma lk mk a ni. 7. Arunachal leh Assam West Field: Kum 2001-a hawn a ni. Pastor Bial pariat, kohhran 40, Preaching station 41, Kohhran member sngnga chuang an awm. Field Secretary hovin hma lk a ni. 8. Assam Mission Field: Kum 2008-a hawn a ni. Pastor Bial pahnih, kohhran 42, Preaching station 49, Fellowship 32 leh Kohhran member 700 vel lai an awm tawh. Assam Field hi Arunachal leh Assam Mission Field East a\anga indang a ni. Dibrugarh leh Makum a chhawm. Arunachal West a\angin Bhairabkunda, Balenu & Silvary, St.Paul School a chhawm. Field Office Guwahati-ah awmin Field Secretary-in a \hutchilh a ni. 9. Siliguri Mission Field: December 2, 1987-ah Synod Mission Board-in hmun leiin rawngbwlna \an a ni. A trah chuan Nepal ram pawh a huam. Kum 2000 a\angin Sikkim, Darjeeling, Bhutan border thlengin hma lk a ni. Pastor Bial pathum, Preaching station 27, kohhram member 1,100 chuang awm tawhin Field Secretaryin a ho a ni. Sawi ho atn 1. Hun rei tak rawng kan bwl tawhnaa Kohhranhote mahni kea an la ding hlei thei lo hi eng nge a chhan nia kan hriat? 2. Ramthara kohhrante enkawl dn tr atna \ha nia kan hriatte sawi ni se.

__________
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

153

September 5: Zirtawpni

CENTRAL INDIA LAMA KAN RAWNGBWLNA


Chhiar tr: Ezek 3:18-21

Synod Mission Board hian Mizoram chhng leh India hmrchhak ram hrang hrangah chauh ni lovin India ram ril zwkah pawh rawngbwlna a kalpui a. Ram dang mi (foreigners)-te tn India rama rawngbwl tra lo luh ringawt pawh a harsat m m laiin keini Mizote tn chuan kawng zau tak a la inhawng zl a. Hmun tam takah Mizote min ko lawm lawm zwk a ni. Hei hi a vnneihthlk hle a, Chanchin |ha hril trin Mizote hi Pathianin min thlang a ni an tih fo \hn hi a dik hlein a lang. Central India lama kan hma lknate lo en ila: 1. Delhi Mission Field: Kum 1998-ah hawn niin Field Secretary hovin hma lk a ni a. Tnah hian Delhi, Haryana, Punjab, Uttarakhand, Himachal Pradesh, Jammu & Kashmir-ah te rawngbwltute an inzrpharh. Direct leh Indirect Evangelism hmanga theihtwpa rawngbwlna kalpui a ni. Medical Centre hmun hnihah a awm a. Puan \hui zirna hmun thumah a awm bawk a, Non-Formal School hmun ngaah kalpui mk a ni bawk. Pastor Bial pahnih leh Fellowship 17 awmin, kohhran member sngkhat dwn lai an awm ve tawh. 2. Jharkhand Mission Field: Kum 2008-a hawn \an a ni a. Jharkhand-ah hian hnam hrang hrang an awm a, chung zngah chuan Santal-ho zngah rawngbwlna kalpui a ni ber a, hnam dang zngah hma lk a la ni lo. Damdawi lama rawngbwlna hmun thumah a awm a. School pakhat Genesis School a awm a, puan \hui zirna a awm bawk. Ringtharten anmahni hnam an vei m m
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

154

a, znah te pawh lal\n chhiin nau nawi nn Pathian thu sawiin an kal chhuak \hn. Santal-ho hi an inhawng m m a, rawngbwltute hi Pathian thu hrilh trin an swm zwk a, dodlna a awm lo. Tnah hian Pastor Bial pathum, Fellowship 46, kohhran member 3,700 zet an awm tawh. Mihring nuai sarih lai an awm a, thawh tr a la tam hle. 3. Kolkata Mission Field: Kum 1988-ah hawn niin Field Secretary hova hma lk a ni a. Field dang ang bawkin Direct and Indirect Evangelism hmanga hma lk a ni a. Damdawi lam te, NonFormal School te, puan\hui zirna te hawngin thawh a ni a. Pastor Bial pali, Fellowship 64, kohhran member 4,500 vl an ni a. May 2011-ah Joint Pastorate Meeting (JPM) huapin K|P din a ni. Hei hian an hmaswnna a tilang viau a ni. 4. Lucknow Mission Field: Kum 1999-a hawn a ni a. U.P-ah hian District 70 lai a awm a. Chung znga district pasarih huam chhngah rawng bwl mk a ni. Lucknow khawpui bkah hian mihring nuai 23 vl an awm a. Hindi leh Bojpuri \awng an hmang ber. Pastor Bial paruk, Fellowship 102, Dn zawhkim 2,700 vel, kohhran member 3,200 vl an awm.Rawngbwl dn tlngpui chu crusade, outreach, Bible tract sem leh Personal Counselling te a ni. Tin, damdawi lam rawngbwlna te, Non-Formal Education leh Bible rlchhn hmang te leh puan\hui zirna hmun nga laia kalpuiin rawng bwl a ni bawk. 5. Patna Mission Field: Kum 1999-a hawn a ni. Chutih lai chuan Jharkhand Field pum pui pawh a la huam. Headquarters chu Patnaah a awm. Gospel Campaign te, Crusade te, film show te, free medical clinic te hmun hrang hranga buatsaihin, puan\hui zirna hmun ngaah hawn a ni a; Non-Formal School pasarih neiin, Bible rlchhn te nn rawngbwlna an kalpui mk a ni. Pastor Bial pahnih leh Fellowship 16 awmin, member zariat dwn an awm tawh. Lay Leadership training buatsaih \hin a ni bawk. Thingtlng leh District
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

155

Headquarters \henkhat pawhin an znga rawngbwl trin min au mk zl a, Chanchin |ha hrilna kawng a inhawng \ha hle. 6. Orissa Mission Field: January 23, 1999-ah Orissa state chhnga Manohar khuaah Australian Missionary Graham Stainesa te pafa thum chu anmahni motor chhngah hl hlum an ni a. Kum 2008 August thlaah Kandhamal District chhnga Kristianten tihduhdahna nasa tak an tuar leh bawk. Hng Kristiante znga rawngbwl tr hian kum 2011-ah Synod-in missionary doctor pakhat a tr a. Kum 2012-ah missionary Pastor dang pakhat leh thawktu dang pali a tr leh. Orissa-ah hian District 30 lai a awm a. Kan hma lkna Kandhamal district-a chngte chu tribal hnam 'Khui' an ni a. Lo neia ei zawng an ni. Mihring nuai riat a\anga nuai kua inkr an awm a, Hindu sakhaw betu an ni a, Kristian chu za zla 18 vl an awm. Muslim leh anmahni tribal sakhaw bia an tam hle. Kandhamal-a Kristiante hi rinnaah an ding nghet m m a. Dodlna leh tihduhdahna tam tak tuar mah se rinawm takin an ding tlat a, an zm lo a ni. An kohhranin kalphung leh inrlbawl dn fel tak nei phei se chuan anmahni ram chhng mai bkah ram dang thleng pawha Chanchin |ha hril darhtu ropui tak an ni thei ang. Sawi ho atn 1. India ram ril zwka rawngbwl trin tn aia nasa hian hma la theiin kan inhria em? 2. Ram pwna kan rawngbwlnaa Mizo sawrkr hna thawka awmte tngkai theihzia leh kan \an tln zl dn tr atna \haa kan hriatte sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

156

September 6: Inrinni

INDIA RAM PWNA KAN RAWNGBWLNATE


Chhiar tr: Is 54:1-3; Lk 10:1-2

Synod Mission Board hian India ram chhngah chauh ni lovin India ram pwn thlengin rawngbwlna a nei ta a. Ram hnai leh hla zwka rawngbwlna kawng Lalpan min hawnsak hi kan kohhran vnneihna a ni. India ram pwna kan rawngbwlnate lo thlr ila: 1. Nepal: Nepal-ah hian hun eng emaw chen United Mission to Nepal (UMN) nna kan thawh dunna hnuaiah SMB-in missionary a tirh hnuin Chanchin |ha hrilna kawng a inhawn tk zl avngin kum 1988 a\angin Siliguri Mission Field hnuaiah rawngbwl hna thawh a ni a; kum 2000-ah chuan a hranga Mission Field hawn a lo ni ta a. Tnah chuan Pastor Bial paruk a awm tawh a ni. Nepal ramah hian District 75 lai a awm a, mihring pawh 2011 chhiarpuiah 26,620,809 lai an awm. Hindu ram a ni a, Kristian chu za zla pathum aia tlm an awm. 2. Wales (UK): Council for World Mission (CWM) nna thawh dunna hnuaiah Synod Mission Board (SMB)-in Missionary Pastor pahnih kan tr mk. Kan rama Chanchin |ha rawn hriltute ram Wales-ah tn hma angin kohhran an chak tawh lo va; an hrin, an fate ngei chu an rama missionary hna thawk trin min au ve leh ta thung a ni. Mizo missionary-te hian kohhran enkawl bk neiin Pastor hna an thawk ber a, kohhran tihchak thar zl chu hna pawimawh tak a ni.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

157

3. Samoa: CWM nna thawh dunna hnuaiah bawk kum 2000 a\angin he hmunah hian missionary kan tr \an a. He ramah hian tnah SMB missionary pathum an thawk mk. An thawhna mite hi Kristian tawh sa an ni a; mahse, an Kristian dnah piantharna te, ringtu nun te an la thutak hran lo va, chuvngin Higher Secondary School-a zirtrtu ni chungin Kristian nun tak tak, thu leh chtziain an zirtr a ni ber mai. Samoa ram hi Pacific tuifianriata thliarkr eng emaw zt infin khwm a ni a, mihring nuai hnih tling lo an chng. A ram mi chng za zla 97 lai kristianah an inchhl a, sakhaw dang tih tham an awm lo. 4. American Samoa: He ramah hian kum 2006 a\angin Council for World Mission (CWM) hnuaiah missionary kan thawh \an a. Kan missionary-te hian Higher Secondary School-ah zirtr hna thawkin Kristian nun hniam tak chawi kng tr te, Krista hriatna tak tak an neih theih nn te, nuna Krista zia an lantr theih nn te an kaihruai \hn a ni. Samoa nna ram in\henawm an ni a, 1900 a\angin America ram png khat ang deuh (unincorporated territory)-in an awm a; America ram inthlannaa vote thlk theihna chanvo an nei lo tih chauh lo chu American khua leh tuite ang bawkin chanvo hrang hrang an chang ve thei a, mihring khawsak pawh a sngin an changkng thawkhat hle. He ramah hian mihring nuai sarih vel an chng a, za zla 95 lai Kristianah an inchhl a ni. 5. Solomon Islands (Ai-lans): CWM nna thawh dunna hnuaiah kum 2002 a\angin Solomon Islands-ah hian missionary dktawr pahnih kan tr \an a, hospital-ah tihdam rawngbwl chu tluang takin an la thawk zl a ni. Kohhran lamah pawh a theih ang angin kohhran siam \hatna lam hna an thawk bawk. Solomon Island hi Pacific tuifinriat khawthlang twp lama awm, thliarkr eng emaw zt infin khwm ram bawk a ni. Mihring nuai ruk tling lo deuh awmin za zela 96 chu Kristiana inchhl an ni a, sakhaw dang bia an awm meuh lo.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

158

6. Kiribati: Hetah hian CWM nna thawh dunna hnuaiah missionary pakhat kan tr mk a. Ani pawh hian school-ah zirtr hna a thawk a ni. He ram hi Pacific tuifinriata thliarkr ram bawk a ni a, mihring nuai khat vel an chng a, kristian deuh vek an ni. Sakhaw dang bia tih tham an awm lo. 7. Cambodia: Cambodia-ah hian New Enterprise International (NEI) nna kan thawh dunna hnuaiah kum 2010 a\angin Missionary pakhat trin hma kan la \an a. Cambodia hi Sq.km.180,000 vela zau, mihring pawh 13,607,069 (2005 chhiarpui) awmna a ni. Hnam hrang hrang an awm. A mi chng tam berte chu Khmer hnam an ni. Sakhaw hrang hrang betute an awm a. Khmer Buddhist 80.8% an awm a, Cham Islam 3.7%, Tribal Chinese Religion 3%, Vietnamese Mahayana Buddhist 6.7%, Vietnamese (Catholic) 0.7%, Tribal Animistic (31 groups) 1.1%, Protestant Christians 3.9% leh ramhuai biate an awm a ni. Zirna lamah an hniam m m a. Literacy rate pawh 37% chauh a ni. Tnah hian Synod Mission Board-in missionary pahnih kan tr mk a ni. 8. China: Church Mission Society (CMS) nna kan thawh dunna hnuaiah China-ah hian missionary pakhat kan tr mk a ni. Khawvela mihring tam berna ram a ni a, Communist rorlna ram, Kristianten nkchp leh tihduhdah an tuar nasatna ram a ni. Ram lian leh langsr an ni a, a chanchin sawi tam a ngai vak wm lo ve. 9. Madagascar: Khawvla thliarkr lian ber, Madagascar-ah hian CWM nna kan thawh dunna hnuaiah thawktu pakhat kan tr a; amaherawhchu, a thawhna kohhran remtihnain he rama kan missionary hi Wales ramah a thawk rih. 10. Myanmar: Mynmar-ah hian Christian Reformed World Mission (CRWM) te nn \ang hovin missionary 10 kan enkawl mk a. School-a thawk leh direct evangelism lama thawkte an ni. Kan \henawm ram a ni a, an chanchin tlngpui chu kan hre wm e.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

159

11. Sri Lanka: Sri Lanka khawpui Jaffna-ah hian kum 2012 a\angin Church Mission Society (CMS) nn \ang hovin missionary nupa tuak khat kan tr mk a; Church of Sri Lanka-in a enkawl school-ah an thawk a. Kum rei tak chhng an rama tualchhng buaina avnga nu leh pa nei lo leh harsatna hrang hrangin a tlkbuak naupang khawngaihthlk tak takte an enkawl a ni. Ramthar Hapta chhnga kan rawngbwlna kan han tr lan tak zawng zawngah khn kum 1974 a\anga kum 2012 thlengin kan hmaswn dn han tr lang leh lawk ila: Kum 1974-ah Missionaries 68 neiin ringthar 132 kan nei a. Kum 2012 a lo nih chuan Missionaries 2,053 lai neiin, ringthar/ringtu kan neih zawng zawng chu 1,14,728 an ni. Ramthar lama kan rawngbwlnaah hian thil a inthlk danglam fo va, thawktu kan neih dn pawh a danglam \hn a. Chuvngin dik leh kim taka thil chhui leh ziak pawh a harsa tih hriat tel a \ha wm e. Sawi ho atn: 1. Keini aia ram hausa leh changkng zwkte znga rawng kan bwlnaah hian kan hlawhtling tak takin kan ring em? 2. India ram pwna rawngbwl trin tn aia chak zwka hma lk \hain kan ring em ? __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

160

September 7: Pathianni Chawhnu inkhwm Thupui : Ringtu mawhphurhna Chanchin |ha hril Chhiar tr : Is 60:12; Mk 16:14-18 Thupui \hen: 1. Ringtu zawng zawngte mawhphurhna chu Chanchin |ha puan darh zl hi a ni. 2. Pathian rawngbwl duh lote chan tr. 3. Chanchin |ha hriltu chu thiltihtheihnaa thuam a ni.

Chawhnu inkhwm Thupui : Chanchin |ha hril Isua hna chhunzawmna Chhiar tr : Mk 1:39; Lk 4:18-19 Thupui \hen: 1. Lal Isuan Chanchin |ha hril rawngbwlna a ngai pawimawh. 2. Mamawh chi hrang hrang neite hnnah rawngbwl a \l. 3. Lal Isua hna chhunzawm trin Lalpa Thlarau kan mamawh. __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

161

September 8: Thawh\anni

CHAPONA
Chhiar tr: Thuf 16:18; 1 Pet 5:5

Kristian mi mal nun atna thil hlu leh pawimawh tak tak kan zir hnuah, znin a\ngin Kristian nun tichhe \hntu sual leh thil \ha lote kan zir tn dwn a, hemi hlwmah hian thupui 16 kan zir dwn a ni. 1. Chapona hi sual a ni: Alan Richardson-a chuan, Bible zirtrna leh Kristian inzirtr dn ang chuan, chapona hi sual bulpui, a laimu a ni, tiin a sawi hial a. Chapona chu mahni tna Pathian chanvo ropuina leh chawimawina seng luh tumna a ni, a ti bawk. Chapona hi Pathian laka sualna a nihzia leh a nih dn kawng hrang hranga sawi fiah zau theih a ni ang. Chu bkah mahni mihringpuite chunga rilru dik lo leh \ha lo putna pawh a ni. William Barclay-a chuan chapona hi a Grik \awng lama a awmzia chu mi dangte chunga lng nia inngaihna leh inlantrna a ni, a ti. Bible-in min hrilh angin Pathian hi lei leh vn lal, engkim hnna nunna te, thwkna te leh thil zawng zawngte a thlwna min petu a ni a. Amah avnga nung leh che leh awm chauh kan ni (Tirh 17:24,28). Chuvngin, inngaitlwm takin ropuina leh chawimawina zawng zawng hi Pathian hnnah kan hln vek tr a ni. Mihringten Pathian chanvo kan chuhpui tr a ni lo. Tin, kan mihringpuite chungah pawh tu mah induha, inchhuanga, chapo tr kan ni lo va, chapo thei pawh kan ni hek lo. Tirhkoh Paula'n, Tuin nge mi dang aia danglam bka siam che? A thlwna in dawn tih loh chu eng nge in neih? Chuti a nih si chuan i dawn ni lo ang maia engti zia nge i uanpui le? a ti mai a ni (1 Kor 4:7 lehlin thar).

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

162

2. Chapo \hat lohzia leh pawizia: Chapona hi Pathian huat zwng leh sual thk tak, mihring nun tichhetu a nih avngin a \hat lohzia leh pawizia sawina Bible hmun tam takah kan hmu a, chng znga \henkhat la chhuak ila Chapona a lo awmin mualphona a lo awm, Chapona chuan inhauna mai a tichhuak, Chapona chu boralna hmaah a kal a, rilru intivei chu tlkna hmaah, Mi a chaponain a titlwm ang, Sipaihote LALPA chuan chapote ropuina tihtlwm leh khawvl mi zahawmte tihmualpho a tum tlat a ni, (Thuf 11:2; 13:10; 16:18; 29:23; Is 23:9).Thuthlung Thar lamah pawh Lal Isuan, Inngaihlu apiang an tlwm ang a; inngaitlwm chu chawimawiin an awm ang, a ti (Lk 14:11; 18:14). Tirhkoh Petera leh Jakoba te pawhin chiang takin chapo hlauhawmzia leh pawizia an sawi a Pathianin mi chapote a dodl a, inngaitlwmte erawh chu khawngaihna a pe \hn, an ti (Jak 4:6; 1 Pet 5:5). Pathian meuhvina a dodl tluka hlauhawm leh pawi eng mah dang a awm thei lo vang. Chapona sual hi Kristian mi mal nun hliama, tichak lova tichhetu a nih bkah, Kristian chhngkua leh Kohhranho nun nasa taka tichhetu leh tihrehawma tidarhtu pawh a ni thei. John Newton-a chuan, Chapona hi Kohhran hmlma nambar pakhatna (number one) a ni, a ti a, Duccun-a pawhin, Chapona hi rose (pangpr) buk znga rl tr nei awm ang hi a ni, a ti. Mi chapote tn inpumkhat \ha taka awm khwm leh lungrual taka thil tih ho theih a ni lo. Mari pawhin Pathian a faknaah, A bnin a tha chakzia a entr a, mi chapote chu an inngaihtuahnain a tidarh ta a, a ti a nih kha (Lk 1:51). 3. Chapona sual lakah invn fmkhur a \l: Kan sawi tawh angin chapona hi Pathian leh mi dangte chunga sualna a nih avngin, rah chhia leh nghawng \ha lo tam tak a chhuah \hn. Chuvngin Kristian mi mal, chhngkua leh Kohhran pum pui pawh hi chapona sual laka kan invn fmkhur reng a \l a ni.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

163

Pathian khawngaihna leh malswmna avnga taksa, rilru leh thlarauva malswmna chi hrang hrang kan dawn te avnga Pathian chunga lwm em em tr kan nih laiin, chng malswmna kan dawn te chu chapopui theih a ni a, mal min swmtu Pathian ngei pawh theihnghilh palh mai theih a ni. Pathian theihnghilh chu boralna a nih avngin thil pawi ber a ni. Mosia pawhin Lalpa theihnghilh hauh lo tra fmkhur m m trin Pathian mi Israel-te a lo hrilh a nih kha (Deut 8:11-20). Juda-te znga lal \ha, Pathian tna thil \ha tam tak titu ngei pawh a hun hnuhnng lamah a rilru a chapo avngin ama chungah leh Judate chungah leh Jerusalem chungah Pathian thinurna a thleng a ni (2 Chro 32:24-26). Chapona sual laka invn fmkhur a va \l em. Pathian khawngaihna leh malswmna changin, eng anga dinhmun \ha leh sng pawh chang mah ila, Kristiante chu chapo lovin Pathian mithmuhah kan inngaitlwm tr a ni. Pathianin mi chapote a dodl a, inngaitlwmte erawh chu khawngaihna pein a chawimawi \hn tih Bible-in min hrilh a ni (Jak 4:6,10). Sawi ho atn 1. Eng vngin nge kan chapo \hin? 2. Chapo \hat lohzia leh pawizia sawi ni se. 3. Engtin nge chapona sual hi kan hneh theih \hin ang? __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

164

September 9: Thawhlehni

SUM NGAINATNA
Chhiar tr: Thuh 5:10-12; Lk 16:9-13 1. Kristiante leh sum leh pai: Sum leh pai hi mi zawng zawng mamawh, duh leh zawn a ni a, hetah hian Kristiante pawh kan bang lo. Mi mal leh chhngkua bkah, kohhran leh pwl chi hrang hrang leh sawrkr thlengin sum hi kan mamawh a ni. Tnlaiah sum kan mamawh tk m avng leh sumin thil tam tak a tih theih avngin thurin dik lo Sum a awm loh chuan eng mah a tih theih loh va, sum a awm erawh chuan engkim a tih theih tih hi thurinah kan neih palh mai a hlauhawm ta hial a nih hi. Bible kan enin Pathian hi malswm tinrng hnr leh khurpui kang thei lo a ni tih kan hria a. Lei leh vn leh a chhnga awmte hi kan Pathian ta vek a ni (Deut 16:14; 1 Chro 29:11-16; Sam 24:1-2). Sum leh pai thawh chhuah theihna min petu, kawng tinrnga a mite mal min swm \hntu chu Pathian a ni. Pathian a\anga kan dawn sum leh pai leh thil dang zawng zawngte hi, Pathian chawimawi nn leh mi dangte \anpui nn leh mahni mamawh atn kan hmang tr a ni (Thuf 3:9-10; 1 Tim 6:17-19). 2. Sum ngainat hi sual tinrng bul a ni: Pathian thu thiam Marcus Ward-a chuan, Sual sualzia in ngaihtuah twk lo, a ti a, a dik hle wm e. Tirhkoh Paula chuan, Sual man chu thihna a ni, tih min hrilh (Rom 6:23). Sual chu a sual m avngin Bible-in sualna zawng zawng bnsan tr leh sual tinrng laka inthiar fihlm trin min hrilh a ni (1 Pet 2:1; 1 Thes 5:22). Bible-in tangka sum ngainat pawizia a sawi chiang hle - Tangka sum ngainat hi sual tinrng bul a ni si a; chu chu \henkhatten an awt a, rinna chu an kal bosan a,
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

165

anmahni leh anmahni lungngaihna tam takin an inchhun tlang ta chuk a, tiin (1 Tim 6:10). Hei hi ringtu zawng zawngin kan chht nguna, kan chhinchhiah a pawimawh tak zet a ni. Helaia Bible sawi dn tak erawh hi chu kan hriat chian a \ha ang. Sual tinrng bul a tih hi 'tangka sum' ni lovin 'tangka sum ngainat' a ni. Heta ngainat a tih hi Pathian aia duh, hmangaih leh hotua neih tih tluk a ni ang. Chu chu a thu zawmpui Chu chu \henkhatten an awt a, rinna chu an kal bosan a, tih thu hian a tichiang a ni. Hmun dangah Lal Isuan, Chhiahhlawh tu mahin hotu pahnih rawng an bwl kawp thei lo Pathian leh sum rawng in bwl kawp thei lo ve, a ti (Lk 16:13). He laia Lal Isua thusawi hi chhiar chiang ilaPathian leh sum rawng in bwl kawp tr a ni lo, a harsa, a ti mai lova, ...in bwl kawp thei lo, a theih miah loh, a ti a nih hi. Rev. Lalswma chuan he lai thu hi sawi zauvin, Lalpan sum neih a khap a ni lo, nun hotu bera neih a phal lo a ni. I nun hotu ber atn, i nun patla-ah chuan Pathian emaw, sum emaw a rit zwk lo thei lo, a ti a ni, a ti. A sawi zlnaah sum hi, mihring nuna Pathian khing phk ber niin a sawi nghl a. Mizoram mipui thlarauvah sum leh paiin lalna a chan nasatzia a teha teh theih rual a ni ta lo, a ti. Tangka sum ngainat hi sual tinrng bul a ni tih thu thlwptu atn khawvl mi ropui pahnihte thusawi la chhuak ila: Democritus-a (Demaw-khri-tas-a) chuan, Tangka sum ngainat hi sual zawng zawng khawpui lian ber a ni, a ti a, Phocylides-a (Faw-si-li-des-a) pawhin, Tngka sum ngainat hi sual zawng zawng nu a ni, a lo ti bawk. 3. Sum ngaina lo tra invn a pawimawh: Tngka sum ngaina tra thlmna leh fiahna hi ringtu zawng zawng tawh \hin, thlmna leh fiahna hautak leh chak tak a ni a. Hei hi mi tam takte do zawh loh, suala min hruai lta sual chi hrang tam tak min tihtr \hntu a ni. Chuvngin khawvla kan dam chhng zawng, tangka sum ngaina lo tra Pathian thu ang zla kan invn \hat a \lin a pawimawh tak zet a ni.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

166

Sual tinrng bul tangka sum ngainatna laka kan invn him theih nn leh kan inthiar fihlm theih nn Hebrai Lehkhathawn ziaktu chuan, In rilru putzia chu tangka ngainatna tel lo ni rawh se; in thil neih chhun chungah te chuan lungawi rawh u; amah ngeiin,' Eng tikah mah ka thlahthlam tawp lo vang chia, kal pawh ka kalsan tawp lo vang che,' a ti si a, a ti (Heb 13:5). Tirhkoh Paula pawhin, Khawvlah hian eng mah kan luhpui si lo va, eng mah kan chhuahpui thei bawk hek lo. Nimahsela ei tr leh silh tr neiin chngah chuan kan lungawi ang, tiin Kristiante rilru put dn tr leh awm dn tr min hrilh a ni (1 Tim 6:7). Tngka sum ngainatnaah duh twk a awm thei lo tih leh tngka sum ngainat avnga rinna kal bosan khawpa hausak tumnaah, lungngaihna tam tak leh chhiatna leh boralna a awm tih hre rengin (Thu 5:10; 1 Tim 6:910), tngka sum ngainatna suala tlu lo tra kan invn \hata, kan fmkhur reng a \l tak meuh a ni. Sawi ho atn 1. Sum ngainatna suala Kristiante kan tlk luh nasatzia leh chumiin a nghawng \ha lo, mi mal, chhngkua, kohhran, khawtlng leh ram leh hnamin kan tuar nasatzia han sawi ho teh u. 2. Engtin nge tangka sum ngainatna sual lak a\anga kan inthiar fihlm theih ang? __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

167

September 10: Nilaini

MIPAT HMEICHHIATNA
Chhiar tr: Thuf 6:20-29; 1 Kor 5:1-5; Gal 5:19-21 1. Mihring nihphunga tel mipat hmeichhiatna: Bible-a kan hmuh angin Pathianin mihringte hi ama anpuiin, mipaah leh hmeichhiaah min siam a (Gen 1:27). Mipa leh hmeichhiaa min siamnaah hian mipat hmeichhiatna (sex) a dah nghl a, hei hi kan taksa png dangte ang bawkin a hlu a, a thianghlim a, a \ha a, a \angkai bawk a ni. He Pathian siam leh thilpk hlu tak hi inneihna huang chhngah, nupa krah chauh, Pathian remruat leh tum ang takin, zahawm tak leh thianghlim taka hman tr a ni (Gen 2:24-25; Thuf 5:18-21; 1 Kor 7:1-5). Mihringten Pathian dn bawhchhiaa suala kan tlk hnuah, mipat hmeichhiatna hi nasa takin kan hmang sual a, Pathian thinurna pawh kan tawng baw nghl a ni (Gen 6:1-8). Mihring chanchin kal zlah, Bible ziah hun lai ata vawiin thlengin mi tam takin mipat hmeichhiatna hi kan hmang sual a. Mi tam tak inngaihna sualah leh uirena sualah an tlu a, mipa leh hmeichhe kra sualna mai bkah mahni anpuite kawpin, zahpuiawm tak leh \ha lo takin an khawsa a ni (Rom 1:26-27). 2. Mipat hmeichhiatna hman sual hi a pawi: Pathian dn leh thupk pawisak loh leh bawhchhiat pawi lo tra ngaihna hi mihring rilruah a awm fo va, hei hi Adama te hun a\nga vawiin thlengin sual bumna hlauhawm tak a ni. Mipat hmeichhiatna hman sualna hi ringlo mite zngah leh ringtute zngah pawh hmasng a\nga tn thlengin a awm \hn a. Hei hian reh lam pan lovin zual lam a pan zl a ni. Tnlaiah phei chuan mi tam takin an pawm zamin thil \ha lo leh
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

168

sualah pawh an ngai lo tial tial niin a lang. Amaherawhchu Kristiante thurin innghahna bulpui ber Bible hian eng lai mahin mipat hmeichhiatna hman sual hi a sawi np ngai lo va, a pawm zam ngai bawk hek lo. Inneihna pawn lama mipat hmeichhiatna hman hi Pathian huat zwng leh duh loh zwng, sual thk tak a nih avngin, nghawng \ha lo leh rah chhia tam tak a chhuah ngei ngei \hn. Mi mal nun a tichhia a, nupa krah leh chhngkuaah buaina leh manganna a thlen a, Kohhran leh khawtlng, ram leh hnam thlengin mualphona leh chhiatna, thihna thlengin a thlen thei a ni (Gen 6:20-7:20; 19:2425; Sam 32:3-4; Rom 1:18-32; 1 Kor 6:9-10). 3. Mipat hmeichhiatna hman sual laka invn a pawimawh: Tihdam aiin invn a \ha zwk tih thufing angin, mipat hmeichhiatna sualin nasa taka kan nun a tihnata, a tihhrehawma, a tihmangan loh nn, he sual laka kan invn fmkhur hi a \l a ni. Mipat hmeichhiat sualna kawnga tlu lova thianghlim taka invawng tu mah inchhr an awm lo vang a, hemi kawnga suala tlu inchhr lo tu mah an awm lo thung ang. Pathianin min siam dnah mipa leh hmeichhe inhp tawnna hi mihring pangngaiah chuan a awm vekin a chak m m a, \halaite nunah a ni zual. Hemi kawngah hian mi tam tak invng zo lovin sualah kan tlu a, kan mualphoin kan chi tuh rah chhia kan seng \hn, a pawi m m a ni. Eng tin nge mipat hmeichhiat sualna lakah hian kan invn anga, thianghlim taka kan awm theih ang tih zawhna hi Bible a\anga a chhnna kan zawn a pawimawh a ni. Hetah hian Josefa anga Pathian chunga sualna a ni tih hriaa kan do tlat leh kan tlnchhiatsan a pawimawh a (Gen 39:9-20), Joba anga kan rilru leh kan mit kan vn \hat pawh a \l a (Job 31:1), Pathian thu ang zla kan awm dn kan vn \hat leh, Pathian thu kan thinlunga kan khwl khwm pawh a ngai a ni (Sam 119:9,11; cf. Thuf 6:20-24; 7:1-5). Chu bkah chuan ng thuama kan inthuam leh amah Lal Isua Krista ngeia kan inthuama, kan tisa chkna puitlin tra eng
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

169

mah kan insiam loh pawh a pawimawh bawk (Rom 13:12-14). Paula chuan, Thlarauvah awm rawh u, tichuan tisa chkna chu in zwm dwn lo nia, a ti a (Gal 5:16); In taksa png leia awmte hi tihlum rawh u, inngaihna te, bawlhhlawhna te, hurna te, chkna sual te, duhmna te hi, a ti bawk a ni (Kol 3:5). Sawi ho atn 1. Mipat hmeichhiat kawnga sualna hi hluarin kan hria em? A punlun a nih chuan eng vng nge ni ang? 2. Mipat hmeichhiat sualnaa tlk pawizia han sawi teh u. 3. Engtin nge mipat hmeichhiat sualna do hneh tra \an kan lk ang? __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

170

September 11: Ningani

DUHMNA
Chhiar tr: Thuf 15:27; Jer 6:13-14; Eph 5:1-5 1. Duhmna chungchng: Duhmna tih \awngkam hi Bible-ah a lang tam vak lo va; mahse, Kristian nun tichhetu leh tihmlhemtute znga pakhat, mi zawng zawng nun khawih a nih avngin zninah hian thupuiah neihin kan zir dwn a ni. Mizo \awnga duhmna tih awmze tluang chu huamhap, mahni hmasial, neih \euh duh leh chk tihna a ni a. Bible-a duhmna tih thu kan hmuhin a kawh ber chu, chin lm nei lo leh duh twk tih awm lova neih belh zl duhna, mahni chan tr bk leh mamawh bk mi dang ta leh chanpual neih zl duhna, neih zl chakna leh neih zl tumna a ni. He duhna leh chkna hi engti kawng maha hrai tlai leh tihlungawi theih a ni lo va, a aia tam neih belh zl a duh a ni. Zwlnei Isaia pawhin Israel hruaitute duhmzia hetiang hian min hrilh- A ni, uite chu duhm tak an ni a, twk tih lm an nei ngai lo; chng chu berm vngtu thil hre thei lote an ni: mahni kawng kawng, mahni hlwkna lam \heuh, an hawi vek hlawm, an zavai maiin, tiin (Is 56:11). Duhmna rilru leh thinlung ram zauzia hi hriat phk loh leh teh phk loh hiala zau a ni ber wm e. Chawhtawlh mawng pawpah tui a chhn khah theih loh ang main duhmna thinlung hi tihlungawi theih a ni lo. 2. Duhmna hi milem biakna a ni: Tirhkoh Paulan, Duhmna chu milem biakna a ni si a, Mi duhm chu milem betu a ni, tiin min hrilh a (Kol 3:5; Eph 5:5). He thu hi kan hriain sawi pawh kan sawi chhuak fo \hn. He lai thu awmzia tak hi eng nge ni tih zira,
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

171

hriat pawh a \ha a ni. Keini Kristiante hian a lang a pau chuan kuta siam milem leh milim hmaah knin chibai chu kan bk ngai hauh lo va; amaherawhchu, Bible-in mi duhm chu milem betu a ni a tihah hian kan fihlm em tih hi kan inzwt fo tr a ni ang. William Barclay-a chuan, Milem biaknaa a bulpui ber leh lairil ber chu a aia tam zwk dawn leh neih chkna leh duhna a ni, a ti. A sawi zlnaah miten milim an dina, an biak \hinna chhan pawh eng dang ni lovin amah a\anga eng emaw dawn an duh vng a ni a ti. Kan nun laipui ber Pathian luahtr a, amah chauh chu be tr kan nih laia, Pathian dinhmun tra thil dang kan dah a, kan nun laipui ber kan luahtr phawt chuan, chutah chuan kan taksa leh kan rilru leh kan chakna thahrui kan pein kan hmang \hn. Chu tak chu a dik lohna, Pathiana kan neihna leh kan biakna chu a ni. 3. Duhmna sual hneh a pawimawh: Duhmna hi Pathian huat zwng leh sual a nih avngin Kristiante chu mi duhm kan ni tr a ni lo va, duhmna sual hneh trin \an kan la reng tr a ni. Mihring tute pawh hi, Pathian ringtu leh rawngbwltu pawimawhte ngei pawh duhmna sualah kan tlu nasa hle \hn. Zwlnei Jeremia chuan a hun laia mite duhmna suala an tlk luh nasatzia hetiang hian min hrilh: A t ber a\anga a lian ber thleng pawhin mi tin duhmnain an khat si a; Zwlneite leh puithiamte meuh pawh, mi tin hlemhle takin an che a ni, Mi tin, a t ber a\anga a ropui ber thlengin awh hmang an ni a, Zwlnei a\anga puithiam thleng pawhin mi tinin bum an chng si, tiin (Jer 6:13; 8:10). Heta \anga chiang taka kan hmuh chu duhmna hi awhna leh bumna te nn an inzawmin an lng za a ni. Tin, Thufingte 21:26ah chuan, nilnga duhm taka awh nei an awm tih min hrilh a, Ezekiela 22:12-ah pawh, Nangmahah chuan thisen chhuah trin thamna an la; a no leh a pung i la a; i \henawm chu hnehchhiahin duhm takin i hlp rksak \hin a; kei ngei pawh hi mi theihnghilh a, tih hi Lalpa PATHIAN thu chhuak a ni, tih thu kan hmu. Duhm \hat lohzia sawiin, "Mi duhm chuan ama chhngkua a tibuai \hn
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

172

a, thamna hawtu erawh chu a hmuingl ang, tih thu Bible-ah kan hmu bawk (Thuf 15:27; cf. 1:7-19). Tirhkoh Paulan Kohhran hotu leh rawngbwltute nihphung tr a sawinaah "tangka sum ngaina lo" a tih bkah "hlpna bawlhhlawha duhm mite an ni tr a ni lo" a ti (1 Tim 3:3,8). Kristiante chuan duhmna sual hi Krista zrah rinnain kan tihlum \hn tr a ni a (Kol 5:5), chu bkah a hming pawh hi lam ri ngai lo hial khawpa hawisan trin Bible-in min zirtr a ni (Eph 5:3). Sawi ho atn 1. Duhm \hat lohzia leh pawizia han sawi teh u. 2. Kristiante, rawngbwltute pawh tiamin duhmna sual hian min tibuaiin kan hria em? 3. Engtin nge duhmna sual lakah kan invn him theih ang? __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

173

September 12: Zirtwpni

THINURNA
Chhiar tr: Sam 37:8; Thuf 29:22; Eph 4:26-31 Thinurna hi ni tina mi zawng zawng min khawih thei a nih avngin tawi t tin hetiang hian zir ila a \ha ang e: 1. Thinur theia siam kan ni: Pathianin mi nung, ama anpuia min siam dnah hian mihringte hi thinur leh thinrim theiin min siam a. Mihringte chauh ni lovin a thilsiam dang nunna nei kan ran vulh te, ramsate leh nungcha dangte pawh thinur theiin Pathianin a siam hlawm a ni. Min siamtu Pathian ngei pawh hi a thinurin a thinrim thei a, a thinur fo thu pawh Bible-ah kan hmu. 2. Thinurna dik leh dik lo a awm: Pathian thinurna chu thinurna dik leh thianghlim, a chhan leh vng \ha tak awma thinurna a ni. Lal Isuan Jerusalem temple a tihthianghlim \um pawh khn, Pathian biak dn dik humhim a duh leh tum vng a ni. Pathian mite tn pawh hmasng a\anga vawiin thlengin, thinurna wm, thinurna dik, \ha leh thianghlim a awm zl a ni. Mahni hmasial vang ni lova Pathian leh a ram tna rinna leh hmangaihna avnga thinurna a awm a ni. Pathian rin lohna avang leh mahni hmasial vnga thinurna dik lo leh thianghlim lo pawh a awm . Galatia 5:20-a tisa thiltihte zngah pawh thinurna a sawi tel a, rei tak thinur leh thinur thuta reh leh thuai ang chi te pawh a \ha lo vek a ni. 3. Thinurna pai reng a \ha lo: Eng vng leh tu vng pawhin, eng thilah pawh kan thinurna chu eng emaw ti kawnga kan bun chhuah a \ha. Chumi atn chuan a hun leh hmun te, a boruak leh tih dn tr \ha erawh chu zawn thiam leh siam thiam a pawimawh a ni. Kan thinurna kan up a, kan khwl khwm chuan kan rilru chhngah inchhm vmin thil tha lo leh pawi zwk a thleng thei a ni.
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

174

Bible-in "Thinrim mah ula, thil sual ti suh u, ni tlk thleng thlengin thinrim suh u. Diabola chu hun remchng pe suh u," a ti (Eph 4:2627 lehlin thar). 4. Thinurna sual laka invn a pawimawh: Thinurna sual laka kan him theih nn rilru ngaihtuahna dik lo leh \ha lo pu lo tra invn \hat reng a \l a. Chu bkah thinrim reng loh tr a ni bawk. Sam ziaktuin, Thinur hi bnsan la, thinrim hi sim rawh. Intilungngai duh suh thil tih sualah a lo tlk mai \hin a ni, a ti (Sam 37:8). 5. Thinurna sualin nghawng \ha lo a nei \hn: Thufingte 29:22 ah, Thinchhia chuan buaina a chawk chhuak a, thin ram chuan pawi a khawih rem rum \hn (lehlin thar) tih thu kan hmu a, bung 14:17-ah pawh Thinchhiate chuan takin thil an ti rum rum \hin a ti (lehlin thar). Bible-a tual thahna kan hmuh hmasak berah pawh Kaina chu a nau Abela chungah a thinur em em a, a hml a dur khup a, a that zui a ni (Gen.4:5-8). 6. Thinur tihreh dn \ha: Thufingte 15:1-ah "Chhnna nmin thinur a tikiang \hn" tih thu kan hmu a, chng 18-ah pawh Mi thinchhia chuan inhauna a chawk tho va, mi thluak nm erawh chuan inhauna a tireh tih thu kan hmu bawk. Tin, A rka thilpkin thinur a tireh a, ng chunga thilpkin thinrim nasa tak, tih pawh min hrilh (Thuf 21:14). 7. Pathian hnna \awng\ai a \ha: Engkim hre vektu leh min hmangaihtu Pathian hnnah kan rilrute phawrh vekin engkim \awng\aia kan thlen a \hain a pawimawh. Pathian chungah leh mi dangte chunga kan sualnaah chuan ngaihdam dlin thupha chawi ila. Miten kan ngaihdamna an mamawh chuan Pathian hminga ngaihdam tr an ni. Pathian leh mi dangte nna inrem lehna kawng zawngin inlaichnna \ha siam leh thuai tr a ni. Thinur leh thinrim hi a hrehawmin a \ha lo va, kan thinur \hinna chhan tam zwk hi chu kan chapo avng leh mahni hma kan sial avng leh, Pathian thutaka kan kal loh leh awm loh vng a ni ang.
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

175

Chng chu thinurna sual, kan tihbo tr leh kan bnsan trte an ni (Eph 4:31; Kol 3:8). Ringtute chu thinur mah ila sual lo tra inthununa fmkhur tr a ni. Sawi ho atn 1. Thinurna hi tisa thiltihte zngah Paulan a telh a (Gal 5:20), tisa thiltih a nih dn han sawi teh u. 2. Bible-in, in thinur chu ni in tlkpui suh se a ti a (Eph 4:26). Engtin nge kan thinur chnga kan thinrim rei loh theih ang? __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

176

September 13: Inrinni

INKHINNA
Chhiar tr: Gen 13:1-9; Thuf 17:14; Gal 5:19-21 1. Inkhinna awmzia: 'Inkhinna' kan tih hi 'thubuai neihna' tihna a ni ber wm e. Inkhinna emaw, thubuai neihna emaw hi innghirnghona, inhnialna, inngeih lohna, intihbuaina tia sawi leh dah theih pawh a ni a, chutiang chuan Mizo Bible hman lai leh lehlin tharah pawh hmun eng emaw ztah dah a ni. Inkhinna hi tisa thiltih te znga mi, ringtute inthiar fihlmna tr te znga mi a ni (Gal 5:20). Bible lehlin tharah hian inkhinna tia dah lovin 'mahni hmasial' tia dah a ni ta thung a ni. 2. Inkhinna awm \hinna chhan: Mizo Bible-ah 'inkhinna' tih \awngkam hi kan hmu tlm hle a, a tlukpui thu dang kan sawi tk inhnialna, inngeih lohna leh intihbuaina tih thu erawh chu kan hmu fo. Inkhinna awm \hinna chhan chi hrang hrang a awm thei. A chhan bulpui ber leh lian ber erawh chu mahni hmasialna leh mahni \nghma sialna vang a ni a, chu vng chu a ni mai thei Mizo Bible lehlin tharah inkhinna ti lova mahni hmasialna tia dah tk zwkna chhan hi, English Bible lamah pawh mahni hmasialna tih lam hawiin an dah hlawm. Genesis 13:7-ah Abrama leh a nau fapa Lota ten ran rual an ngah thu leh, an pahniha an awm dunna trin ramin a daih loh tk thu kan hmu a. Chu vng chuan Abrama ran pute leh Lota ran pute inkrah inhnialna a chhuak ta a ni. An inhnialna chhan ber nia lang chu an ran tlatna atna ram an duh ve ve avng leh mahni \nghma an m ve ve vng a ni. Duhmna leh inhuatnain innghirnghona a tichhuak \hn a (Thuf 10:12; 28:25), mi \awng chaltlaite leh mi hmuhsit chngte pawhin innghirnghona te, inhnialna te, inhauna te leh buaina
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

177

te an chawk chhuak bawk \hn (Thuf 16:28,22:10). Thuthlung Thar lamah Lal Isua zirtrte pawh an zngah tu nge ropui bera ngaih tr ni ang, tih thu-ah an inhnial tih kan hmu (Lk 22:24). Ringtu hmasate kha thlarauva awm tr an nih laiin tisa mi an nih avngin an zngah inhnialna a awm \hn tih kan hmu bawk (1 Kor 3:3-4). 3. Inkhinna sual laka invn a pawimawh: Thufingte 17:14-ah Inhnial hi tuikhuah hnm tr ang a ni a; chuvngin insualna a awm \an hmain inhnial bng rawh, tih thu kan hmu. Kan sawi lan tk Abrama leh Lota ran pute inkra inhnialna a chhuah khn, Abraman intihbuai leh innghirngho \hat lohzia hriain, inphah hnuai takin awm hran a rawt a, mahni hmasial hauh lovin Lota a duh a thlantr a ni (Gen 13:8-12). Abrama hi a entawn tlk hle mai. Thufingte 20:3ah pawh, Intihbuaina ata lo inthiar filhm hi thil duhawm a ni a, mi apiangte chu an insual \hn, tih min hrilh. Tirhkoh Paulan Timothea hnnah, " Indonate a hring \hn tih hriain inhnialna tthlk leh fing lovahte chuan tel duh suh. Lalpa bwih chuan do tr a ni si lo va" a ti (2 Tim 2:23-24). Rom khuaa Kohhranho pawh Paulan insual leh intska awm lo tr leh Lal Isua Kristaa inthuam zwk trin a fuih a ni (Rom 13:13). Sawi ho atn 1. Inkhinna hi tisa thiltih a nih dn han sawi teh u. 2. Kristiante znga innghirhona leh intihbuaina tichhuak \hntu langsr nia kan hriat sawi ni se. Chng thilte chu engtia hneh theih nge ni ang tih sawi ni bawk se. __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

178

September 14: Pathianni Chawhnu inkhwm Thupui : Itskna Chhiar tr : Thuf 14:30; Gal 5:19-21,26; Jak 3:14-16 Thupui \hen 1. 2. 3. Itskna hi tisa thiltih, sual a ni. Itskna sual hneh a pawimawh. Itskna sual hneh dn tr.

Zn inkhwm Thupui : Rin hranna Chhiar tr : 1 Tim 4:1; Tit 3:10-11; 2 Pet 2:1 Thupui \hen 1. 2. 3. Bible thurin kawngpui a\anga kal pn theih a ni. Bible thurin kawngpui a\anga pn bo a pawi. Bible thurin dik humhim leh inzirtr a pawimawh.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

179

September 15: Thawh\anni]

HUATNA
Chhiar tr: Lev 19:17-18; Thuf 10:12; 1 Jn 2:9; 3:15; 4:20 1. Huatna hi tisa thiltih a ni: Huatna thu hrim hrim hi Bible-ah kawng hrang hrangin kan hmu a, kan thupui zir chhoh mkin min hruai a tumna lam zwngin, huatna hi Kristian mi mal mal nun tichhetu a nih theih dn zir kan tum dwn a ni. Galatia 6:20-ah, tisa thiltihte zngah huatna hi a tel a. Helaia 'huatna' a tih awmzia tak hi a \awng bul lam a\anga chhuiin rilru chhngril thk taka mite huatna a ni a; huatna reh leh thuai ni lo, rei tak thlenga huatna rilru put a ni an ti. Kristiante hi tisa dna awm lova thlarau dna awm zwk tr kan ni a, tisa thiltihte thlarauva tihlum \hn tr kan ni (Rom 8:13). Tirhkoh Paulan, ...tisa dna awmte chuan tisa lam thilte an duh \hn; Thlarau dna awmte erawh chuan Thlarau lam thiltih an duh \hn. Tisa lam thilte duh chu thihna a ni si a, Thlarau lam thil duh erawh chu nunna leh thlamuanna a ni; tisa duh zwng chu Pathian dona a nih avngin, a ti (Rom 8:5-7). 2. Huatnain nghawng \ha lo a nei \hn: Ringtute chu kan mihringpuite, kan hmlmate thleng pawha haw lova hmangaih trin Bible-in min zirtr a. Chu nun kawng chu zawh lova hmangaihna lehlam (opposite) huatna kawnga kan kal phawt chuan kan chi tuh rah \ha lo chi hrang hrang kan sengin, mi dangah pawh nghawng \ha lo tam tak, tual thahna thlengin a awm phah thei a ni. Josefa pawh a pianpui unaute ngeiin an hua a, tihhlum hial an tum a, chu m chu a chungah ti lo mah se hmlhriat loh ram dang mite hnnah, eng pawh a tawh pawiti lovin an hralh a ni (Gen 37:4-28). Huatna hian mihring nun a tihrehawmin, awm ho leh chn ho a tinuam lo tak zet a; chuvngin Thufingte15:17-ah, Hmangaihna
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

180

awmnaa anhnah chawa rin chu huatna awmnaa bawngpa chwm thau ei aiin a \ha zwk, tih min hrilh a ni. Huatna hi thil sual tih nn a inzawmin tualthahna chhan \obul pakhat pawh a ni tih Bible-in min hrilh (Jn 3:20; 1 Jn 3:15). 3. Huatna sual hi hneh a pawimawh: Huatna rilru put hi ring lo mite awm dn pakhat a ni tih Bible-in min hrilh a, Tita 3:3-ah Tirhkoh Paulan, Keini pawh hmanah khan tak te, thu wih lo te, buma awmte, chkna leh lwmna tinrng rawngbwl te, sual leh tsk hmanga awm te, tenawmte, inhaw tawn te kan ni si a, a ti. Bible-in sual suala thungrl lo tr leh sual ngama awm lova \hatnaa sual ngam zwk trin min zirtr a (Rom 12:17,24). Min hawtute laka kan awm dn tr pawh chiang takin Lal Isuan hetiang hian min hrilh: Ka thu ngaitute u, ka hrilh a che u, in hmlmate chu hmangaih ula, a hua che u chu an \hatna tr ti ula, tiin (Lk 6:27). Mite haw lo tr leh hmangaiha an \hatna tr ti tr kan nih laiin, miten ringtute hi min haw fo \hn dwn tih erawh chu Lal Isuan min hrilh lwk sa vek thung a ni (Mt 10:22; 24:9; Mk 13:13; Lk 21:17; Jn 17:14). Ringtute hian sual kan haw tr a ni a ( Sam 97:10; Rom 12:9); amaherawhchu, min hawtute erawh chu haw lt ve mai lova, an \hatna tr tihsak zwk turin min beisei a ni. Mite haw lo tra Bible min zirtrna Leviticus 19:1718-a kan hmuh hi rilrua vawn reng atn a \ha hle mai- Tu mah haw rilru suh, tlang taka thu sawi chhuakin in inkr thu tifel ang che; chutichuan, thil sual i ti dwn lo nia. Tu ma chungah phuba la suh, haw reng hek suh; i vngte chu i inhmangaih ang bawkin hmangaih ve rawh, LALPA ka nih hi (Lehlin thar). Sawi ho atn 1. Eng vngin nge mi kan huat \hin? 2. Huatna sualin nghawng \ha lo chi hrang hrang a neih \hinte sawi ni se. 3. Huatna thinlung sual hneh dn tr han sawi zui teh u. __________
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

181

September 16: Thawhlehni

ZU RUIHNA
Chhiar tr: Thuf 23:20-21; Rom 13:13-14; Eph 5:18 1. Zu ruih hi Bible-in a dem: Zu chungchng leh a kaihhnawihah hian sawi tr tam tak a awm a, chngte chu sawi zau vak lovin zu ruih chungchng sawi leh zir kan tum ber dwn a ni. Zu ruih chungchng hi Bible-ah kan hmu hma hle a. Genesis 9:20-ah Novan uain a in a, a ruih thu leh mualphothlk taka a mut sual thu kan hmu. Bible hmun eng emaw ztah zu ruih demna thu kan hmu a. Zu ruih chu hurna leh nawhchizawrhna nn ang khata ngaih a ni. Hosea 4:11-ah chuan Nawhchizawrh te, uain te, uain tharte chuan thinlung a la bo \hn, a ti a, bung 4:18-ah pawh An zu in chu an \iak a, an inphalrai ta \hn a; a rorltute chuan thil zahpuiawm tih an ngaina m m a ni, a ti. Tirhkoh Paulan zu ruihna leh zu hmun hlimna hi tisa thil tih a nih thu leh, zu ruih hmangte chu Pathian ram chang lo tr an nih thu min hrilh a (Gal 5:21; 1 Kor 6:10). Ringtute chu zu in buai leh zu ruia awm lo tr leh chhna awm anga mawi taka awma, Lal Isua Kristaa inthuam trin min zirtr a ni (Rom 13:13-14). Ephesi 5:18-ah pawh Paulan ringtute chu "Uain ruiin awm suh u" a ti. Lal Isua ngei pawhin "Amaherawhchu fmkhur rawh u, chutilochuan ei puar lutuk nn, zu ruih nn, dam chhng khawsak ngaihtuah nn, in rilru a khat lutuk hlauh ang a, chumi ni chuan thang wk angin thwklehkhatan in chungah a lo thleng phut ang," a ti (Lk 21:34; cf. Mt 24:49; Lk 12:45). 2. Zu ruihnain nghawng \ha lo tam tak a nei \hn: Bible-ah leh mihring chanchinah, vawiin thlengin zu ruihnain nghawng \ha lo chi hrang hrang a thlen \hn tih kan hmu a ni. Zu ruihna hian
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

182

hmingchhiatna leh mualphona nasa tak a thlen thei a. Nova leh Lota te ngei pawh z an ruih avngin chhngkuaah nchhe in lawhna leh pafa inngaihna a thleng a ni (Gen 9:20-27; 19:31-38). Thufingte 20:1-ah, Uain hi nuizatbra min siamtu a ni a, zupui hi insual bng bngna a ni; chumi buma awmte chu an fing lo a ni, tih thu kan hmu a, Zu rui mite leh sa heh mite chu an lo rethei dwn si a, nguinain puanchhia a sintr ang" tih a ni bawk (Thuf 23:21). Zin mihring nun a tihhrehawma a tihchhiat nasat theihzia min hrilh chiang hle: Tute nge chungpik \hna, tute nge lungngai \hna, tute nge inhau \hn? Tute nge thubuai nei \hna, tute nge a vng awm lova hliam tuar \hna, tute nge mit sen rm rm \hn le? Zu hmuna awm reng \hn te, zu chawhpwlh in \hn te an ni A twpah chuan rl angin a chu a, rl tr \ha mi angin mi a chu \hn. I mitin thil mak takte a hmu ang a, i thinlungin thu chaltlai tak takte a chhk chhuak ang a. A ni, tuifinriat lai taka mu ang emaw, lawng puanzrna chhpa mu ang emaw i ni ang. (Thuf 23:29). Thuthlung Thar lamah Paulan, Uain ruih chng tawh suh u, chhiatna bul a ni e, a ti a (Eph 5:18 lehlin thar). Hei hian thu tam tak a fn a ni. Kan sawi lan tawh angin zu ruih hmangte chuan Pathian ram an luah dwn lo tih Bible-in min hrilh a ni (1 Kor 6:10; Gal 5:21). Zu in \hat lohzia leh zu ruih pawizia leh nghawng \ha lo chi hrang hrang a neihte sawi zawh mai sn a ni lo vang. A tawi zwngin zin taksa, rilru leh thlarau nun a tichak lovin a tichhia a, chhngkua leh \henawm khawvngah leh mi dangah buaina, harsatna leh manganna tam tak a thlen thei a, dn bawhchhiatna chi hrang hrang - pwngsual, rk rk, tualthah, bungraw tihchhiat leh mahni intihhlumna thlengin a thlen \hn a. Accident chi hrang hrang pawh zu ruih avngin a thleng \hn. 3. Zu in loh a \ha ber: Zninah Bible-in zu ruih a dem thu leh zu ruih \hat lohzia leh pawizia eng emaw chen kan sawi lang ta a. Kan zngah tu mah zu ruih \ha ti leh sawi mawi kan awm lo vang. Tute nge zu rui \hna, tute nge zu ngawl vei \hn? kan tih chuan zu in \hn
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

183

te an ni tih kan hria. Zu in ngai lovin z an rui ngai lo va, Chuvngin zu rui lo tr leh zu ngawl vei lo tr chuan zu in loh mai a \ha ber a ni. Sawi ho atn 1. Zu ruih \hat lohzia leh pawizia han sawi teh u. 2. Engtin nge keini ringtute hi zu ruihna leh a nghawng \ha lo a\anga kan fihlm theih ang? 3. Zu rui \hnte laka kan rilru put dn tr leh kan \anpui theih dn tr kawng te sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

184

September 17: Nilaini

VERVKNA
Chhiar tr: Mt 23:13-15; 1 Pet 2:1-3 1. Vervkna awmzia: Vervkna awmzia hi a hman dn azirin a awmzia leh a kawh a dang hret hret thei ang. A enga pawh chu lo ni sela vervkna hi thil dik lo leh \ha lo, sual lam sawinaah kan ngaiin chutiang lam hawi chuan kan hmang \hn. Vervkna kan hriat dn leh ngaih dn tlnglwn tak chu \hat derna, a taka \ha si lo, \haa inlantrna a ni. Vervkna hi a Grik \awngah chuan hupokrites tih a ni a, a tr takah chuan chhnna tr phuahsa awm hmanga 'thu chhngtu' tihna a ni; chumi hnuah chuan mi ziaksa hmanga 'lem changtu' sawi nn hman a ni leh a. Tn hnua an hman dn tak ber chu mahni nihna dik tak thup tlata mahni nih miah loh anga mite hmuh leh hriata dik, fel leh \haa inlantrna leh thiltih sawi nn an hmang a ni. Rev. Lalswma chuan, Isuan thil \ha lo a sawi tam tak zngah khan vervkna a haw ber a. Chu chu thil dik lo taka lantr tumna, \ha si lo \ha anga lantr tumna kha a ni. Lantr tum mai pawh a ni lo va, \haa inngaih tak takna a ni a, mahni laka rinawm lohna hmanga inbum chawpna a ni. A hun lai sakhaw hotute khn thutak hmachhawn ngam lovin an hl hret a; thutak an zawm chuan an awm dn tihdanglam a \l dwn si a, chu chu an duh lo. An thiamnate a thk a, sakhaw thila an inserhnate a nasat tehlul nn, thu tak leh rinawmna chu an hmu \helh tlat si a ni, a ti. 2. Vervkna Bible-in a dem: Vervkna awmze tlngpui kan sawi lang tawh a. |awngkam danga kan sawi chuan vervkna chu '\hatna pawnlang, thinlung chhng sual si' a ni ber a. Mi vervkte chuan
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

185

thinlung chhngril tak a\anga Pathian \ihna, zahna, pawisakna leh hlauhna an nei lo a ni. Lal Isuan a hun laia lehkha ziaktu leh pharisaite nasa takin a sawisl \hn a, chu mi avng chuan Lal Isua an ngeih loh phahin a lakah an thinur hle \hn. Pathian chuan thinlung chhngrila thianghlimna te, dikna te, felna te, \hatna te leh takna te a duha a pht laiin, Isuan a sawisl sakhaw hnrkaitute chuan Pathian duh leh pht aiin, pwn lam lan dan leh serh leh sng lam an uarin an dah pawimawh zwk a, chutah chuan an frin \hahnem pawh an ngai m m a ni. Chu tak chu mi vervkte awm dn a nih avngin Lal Isuan huaisen tak leh dimdawina pawh nei mang lovin a chachhuah a, na takin a dem a ni (Mt 15:7; 22:18; 23:13-27; Mk 7:1-13). Lal Isuan sakhaw hruaitu \ha lo leh dik lote a demna thu pakhat la chhuak ila kan thupui zirlai hi a tifiah hle ang - Lehkhaziaktu leh pharisai vervkte u, in chung a pik e! Thln hnawih vr, pwn lama mawi taka lang, a chhng lam erawh chu mitthi ruh te leh bawlhhlawh tinrnga khat ang te chu in ni asin. Nangni pawh pwn lamah chuan mihring mithmuhin fel takin in lang \hn a, in chhng lamah erawh chuan vervkna leh sualnain in khat si a." Vawiin thlengin vervkna hi sual biru leh huat thlala tak a la ni reng a. Kohhran huang chhnga kan nun leh rawngbwlna bkah, pwn lama kan nun leh thiltih zawng zawng hi vervkna tel lo a nih a pawimawh. Thinlung hre vektu Lal Isuan kan chanchin leh chungchng sawi ve se engtin nge a sawi ang le? Mahni nun leh thiltihte siam \ha hmasa si lova mi dang sawisl chngte chu Isuan "Mi vervk! i mit ata khanchhuk kha la chhuak hmasa rawh; chutichuan i unau mit ata hmawlh t tak t lk chhuah tr chu fiah takin i hmu ang," a ti hmiah mai a ni (Mt 7:5). 3. Vervkna sual bnsan a pawimawh: Tirhkoh Peteran ringtute bnsan tr a sawite zngah vervkna hi a sawi telin, hetiang hian min hrilh a: "Chutichuan, sualna zawng zawngte, ngam thlmna zawng zawngte, vervkna te, tskna te, sawichhiatna zawng
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

186

zawngte bnsan ula, tiin (1 Pet 2:1). Lal Isua pawhin vervkna laka fmkhur trin a zirtrte hetiang hian a hrilh: Pharisai dawidim, vervkna lakah chuan fmkhur rawh u, tiin (Lk 12:1). Tirhkoh Paula pawhin mi dawtheite vervkna avnga mi \henkhatten rinna an la bnsan tr thu min hrilh (2 Tim 4:2). Mi vervkte awm dn anga awm lo tr leh thil ti lo trin Lal Isuan amah zuitute min hrilh mawlh mawlh a ni (Mt 6:1-6,16-18). Mahni nun leh awm dn leh thiltih te i en fiah fo vang u. Sawi ho atn 1. Bible-in He miteho hian an kain mi chawimawi a, an thinlung erawh chuan mi hlat si a, a tih hi tnlai hunah la awm zlin kan hria em? 2. Vervkna sual bnsan pawimawhzia leh kan bnsan theih dn tr han sawi teh u. 3. Mite hnna thilpk kawngah te, \awng\ai leh chaw nghei kawngah te Lal Isuan mi vervkte anga ti ve lo tra min zirtrna hi (Mt 6:1-6,16-18) han sawi zau teh u. __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

187

September 18: Ningani

EI LEH INA INSM LOH PAWIZIA


Chhiar tr: Thuf 25:16; Lk 21:34; 1 Kor 10:31 1. Ei leh in \ha kan mamawh: Pathianin min siam dn hmangah mihring leh nunna neia a thilsiam dangte hian ei leh in tr \ha leh hrisel kan mamawh a. Ei leh in \ha kan mamawh ang kan dawn loh chuan hrisl lohna leh dam lohna, thihna thlengin kan tuar thei. Suala kan tlk hmaa mihringte ei tr atna Pathian min pk leh ruatsak chu thlai leh a rah te leh thing rah tinrng a ni a, nunna neia a thilsiam dngte ei tr chu hnim hring tinrng a ni (Gen 1:29-30). Tui lt hnuah Pathianin sa leh sava chi tinrngte kan ei atn min pk belh leh a ni (Gen 9:2-3). Khawvl changkng leh hmaswn zlah ei leh in tr \ha leh \ha lo chi hrang hrang kan hriat belh zl a. Ei leh in tr siam tui dn leh ei dn tr te, ei hun atna \ha leh ei twk tr hriatna kawngah te hma kan swn zl a ni. 2. Ei leh inah chin twk neih a \l: Tu tn pawh ei leh in \hate eia, ei leh in atna \ha lo te ei loh leh in loh a \ha tih chu kan hre vek mai. Ei leh in \ha kan \hatpui laiin ei leh in \ha lo te erawh chu kan chhiatpui \hn a ni. Ei leh ina insm loh hian kan taksa, kan rilru leh kan thlarau lam nun thlengin a nghawng a, chhiatna nasa tak thlen thei a ni. Kristiante hi kan tna \ha lo tr tih kan hriat ei leh in chi hrang hrang lakah kan insma, inthiarfihlm a pawimawh a. Chu bkah chuan kan mamawh leh kan tna \ha ngei tr ei leh in kawngah pawh chin twk kan neih a pawimawh a ni. Kan taksa in a zawh loh khawp leh mamawh bk kan eia kan in chuan chaw \ha leh in
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

188

tr \hate pawh \hatpui ahnkin kan chhiatpui zwk thei a ni. Hei hi kan hriat reng a \ha hle. Mahni leh mi dangte pawh ei leh ina fmkhur tr leh chin twk nei tra kan inzirtr leh kan inhneh a pawimawh a ni. Bible-ah pawh, Khawizu i hmu \hn em? A twk lekin in rawh, chuti lo chuan i la lua ang a, i luak leh dah ang e, tih thu kan hmu. (Thuf 25:16; cf. 25:27). Hei hian kan nun kawng hrang hrangah, ei leh inah ngei pawh chin twk neih a \ulzia leh a pawimawhzia min zirtr a ni. 3. Ei leh ina insmlohna in nghawng \ha lo a nei \hn: Kan sawi tak ang hian ei leh inah leh thil dangah pawh kan insm lohva, chin twk nei hauh lova kan cht chuan, chumiin a nghawng \ha lo chu kan tuarin kan chi tuh rah chu kan seng ngei dwn a ni. Khawvl ram dangah leh kan ramah ngei pawh tnlai hian ei leh in \ha lo laka insm thei lo leh chhiatpui kan tam m m tawh a ni. Chhiatpui tum chuan tu man kan eiin kan in kher lo vang; mahse, kan kin a duh m avng leh kan rilruin a thlkhlelh miau avngin, a \ha lo tih hre rengin kan hnar phal lo va, kan insm zo lo bawk a, \hat lohpui leh chhiatpui m lo tra inngai luiin thil kan ti a, a twpah kan tuar phah nge nge hlawm \hn a nih ber hi. Ei leh ina kan insm lohna pawi tak leh kan nun tichhetu langsr ber chu z leh ruih theih thil dangte an ni. Hngte hian mi mal nun te, chhngkaw nun te, khawtlng nun te nasa takin a tichhia a, a tihminghliau bawk a ni. Chutih rual chuan ei leh in tr \ha, chaw leh sa leh thil dangte pawh a ei dn tawk thiam lova puar lutuka kan ei \hn avng te pawhin (Lk 21:34), kan taksa hrislnain a tuar phah a, kan rilruin a chauh phahin kan thlarau lam nun leh rawngbwlna thlengin a tuar phah thn a nih hi. Kristiante tn Pathian ropuina tra ei leh in kawnga insm te, a twk chauha ei leh in te a \ulin a pawimawh a, chu chu mahni tn leh mi dangte tn pawh a \ha a ni.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

189

Sawi ho atn 1. Ei leh in tr \ha lo kan ei leh in avnga kan tuar phah theih dn leh, ei leh in tr \ha ngei pawh chin twk neia ei leh in a \lzia sawi ni se. 2. Ei leh in leh hrislna inkungkaih dn hi nasa leh zuala inzirtr theih dn a awm ang em? _______________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

190

September 19: Zirtawpni

HUAIKAWM BWL |HAT LOHZIA


Chhiar tr: Eph 4:31-32; 2 Tim 3:1-5 1. Huaikawm bwlna awmzia: Mizoten 'huaikawm bwl' kan tih awmzia ber nia lang chu kawhmawh bwl, tihlungawi hleih theih loh leh nawrh chng a ni. Mizo Bible-ah 'huaikawm bwl' tih \awngkam hi he thupuia Bible chhiar tra tr lan, 2 Timothea 3:3ah kan hmu a, a tlukpui \awngkam hnehchhiahtu, fel lo, suaksual, mi nun rwng, pwng lk chng, etc. te a awm bawk. 2 Timothea 3:3-a 'huaikawm bwl' tih hi a \awng bul Grik \awngah chuan aspondos tih a ni. Chumi awmzia leh kawh chu mite ngaidam hlei thei lo leh mahni thutiam leh mite nna inremna siam tawh bawhchhiat chng, mite huatna rilru kha pai renga rempui hleih theih loh, mi rinawm lo leh rin tlk lohte sawina a ni. Hei hian mi mal leh pwla insiamte a huap thei ve ve a ni. 2. Huaikawm bwl chn \hat lohna: Huaikawm bwl awmzia kan sawi tk a\ang khn huaikawm bwl (Lehlin tharah, kawhmawh bwl) chn \hat lohzia chu a hriat theih. Huaikawm bwl chngte hi Tirhkoh Paulan ni hnuhnnga hun khirh tak lo thlen huna mi \henkhatte awm dn tr a sawite zngah an tel a ni (2 Tim 3:3). Huaikawm bwl chngte chu mi ngainatawm loh leh mi ninawm, mi hnawksak leh huatthlala, mi phunchiar leh mi lungawi lo, lwmna tr aia vuina tr dapa hre thei, mahni inen khma mi dangte dem chng \hn an ni. Huaikawm bwlnain a hrin leh ken tel pakhat chu thinurna leh tauhna a ni a, hei hian inlungrualna leh inpumkhatna tha a tichhe \hn. Huaikawm bwl chng hi chhngkuaah te, pwlho zngah te,
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

191

thawhhonaah te an awm thei a, chutiang mi an awm chuan nupa kr nun leh chhngkua a hrehawmin a buai \hn a, pwlho nun leh thawhhona boruak a nuam lovin a chhia a, hmaswnna \ha leh hlawhtlinna neih a har a, in\hen darhna hial pawh a thleng thei a ni. Hetiang boruak \ha lo leh hrisl lovah hi chuan Thlarau Thianghlim a \i a, Pathian khawngaihna dawn thar zl pawh a har \hn. 3. Huaikawm bwlna sual hneh a pawimawh: Huaikawm bwl hi sual leh huatthlala tak a nih avngin, ringtuten kan bnsan leh kan hneh a pawimawh a ni. Kristian tute pawh hi chak lohna chi hrang hrang nei leh suala tlu fo \hnte kan ni a, chu vng chuan chhngkua leh kan nunhona pwl hrang hrangah, huaikawm bwl zwnga khawsa lova a \l ang zia zla inzilh te, inngaihdam te, inrem te a \ha a ni. Harsa hle mah se Pathian hminga kan thutiama kan din ngheh te, mi dangte nna kan inrem tln tawhnate bawhchhe lova kan pawisakte a \l a. Bible chuan, Khkna te, thinurna te, tauhna te, nna te, sawichhiatna te zawng zawng chu bnsanin awm rawh se, sualna zawng zawng nn. Tin, inkhawngaih tawna lainatna neiin awm ula, Pathianin Kristaa a ngaidam che u ang bawkin inngaidam tawn rawh u, min ti a ni (Eph 4:31-32;cf. Kol 3:8-17). Sawi ho atn 1. Huaikawm bwl \hat lohzia han sawi teh u. 2. Huaikawm bwl sualna hneh dn tr \ha ber eng nge ni ang? __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

192

September 20: Inrinni

MAHNI HMASIALNA
Chhiar tr: Phil 2:3-4; Jak 3:14-16 1. Mahni hmasial hi sual a ni: Mahni hmasialna thu hi kan hriat lr tak leh hman fo \hin a ni. He \awngkam tak hi Bible-ah kan hmu tam lo va; amaherawhchu, mahni hmasialna hi thil \ha lo leh dik lo, sual a ni tih chu kan pawm tlng theuh a ni. Mahni hmasialna hi mi dangte nna kan khawsak honaah leh thil tih honaah a lang chhuak \hn. Mahni hmasialte chuan anmahni hmakhua an ngai berin an thlr ber a, anmahni tna \ha tr leh hlwk tr an ngaihtuahin thil an ti \hn a, mi dang an ngaihtuah chang lo. |awngkam danga kan sawi chuan mahni hmasialte hi anmahni tn chauh an nung a, Pathian leh mi dangte an nun kp lo a ni ber mai. Chutiang mite rilru put hmang leh nun dn chu Bible-in ringtute rilru put dn tr leh awm dn tr min hrilh nn a inrem lo va, a inpersan daih a ni. Tirhkoh Paulan ringtute a fuihna leh zirtrnaah, ...mahni hmasial tak leh inngaihlu taka eng mah ti lovin, tu pawhin inngaitlwm takin mi dangte \ha zwkah dah rawh u. Mahni \hatna tr chauh zawng lovin, mi dang \hatna tr pawh zawng rawh u," min ti a ni (Phil 2:3-4 lehlin thar). 2. Mahni hmasial \hat lohna: Mahni hmasial hi Pathian duh loh zwng a nih avngin mi dangte tn leh mahni tn ngei pawh a \ha lo a ni. Mahni hmasial rn mai te bulah chuan tu man awm nuam kan ti lo va, kan kawp rei peih lo va, thil tih hopui duh loh chen kan nei a ni. Kan nun hona leh thil tih honaah, Kohhran huangchhngah leh pwnah pawh mahni hmasial chng tak an awm chuan kan inlaichnna boruakin a \hat loh phah a, kan inpumkhatna leh thawh hona a tichhe \hn.
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

193

Mahni hmasialna \hat lohzia leh a nghawng pawi zau theihzia sawiin Jakoba chuan, In thinlungah tskna thk tak leh mahni hmasialna in neih rk si chuan, thudik kalha in finna uanpuiin dwt sawi suh u. Chutiang finna chu chung lam a\anga chhuak a ni lo va, ramhuai laka chhuak a ni zwk, a khawvl a, a thlarau lo a ni. Itskna leh mahni hmasialna awmnaah chuan buaina leh sualna chi tinrng a awm \hin," tiin (Jak 3:14-16 lehlin thar). Hmangaihnain mahni hma a sial ngai lo va (1 Kor 13:5). Chuvngin, mahni hmasialte chuan Bible-in a sawi hmangaihna nun hi kan thlachham tihna a ni. 3. Mahni hmasialna sual hneh a \ul: Mahni hmasial \hat lohzia leh pawizia kan sawi tk a\ang hian Kristianten mahni hmasialna sual kan hneh ngei a \lzia leh pawimawhzia chu a lang chiang hle. Lal Isua nun leh rawngbwlna kan enin mahni hma a sial ngai lohzia kan hmu. A pian a\anga a thih ni thlengin Pa Pathian thu pawm leh zwmin mihringte tn a nunna leh chakna zawng zawng a hmang ral vek a ni. Chu Lal Isua rilru chu ringtute pawhin kan pu ve tr a ni tih Bible-in min hrilh (Phil 2:5-8). Lal Isua chu kan tn a lo piang a, kan tn a nungin rawng a bwl a, kan tn a thi a ni. Chngte chu hre rengin Tirhkoh Paulan ringtute min fuihna leh zirtrnaah, ...mahni vngte tihswt nn an \hatna trin tihlwm i tum \heuh ang u; Krista pawh chuan mahni lwmna a zawng si lo a ti (Rom 15:2). Tin, hmun dangah pawh, ...tu pawhin mahni \hatna tr zawng lovin mi dang \hatna tr zawng zwk rawh se, a ti bawk (1 Kor 10:24). Lal Isuan mahni inphata amah zui tr leh a rawngbwl trin min duh a, min ko a ni (Lk 9:23-25). Fakna hla siamtu \awng\aina hla hi \wmpui ve i tum ang uLalpa, vn \hutthleng a\angin min en la, Tn hnuah intheihnghilh trin min pui la; I hma lo chu ka hma sial tawh loh nn, Tnah min sil la, vr aiin ka vr ang.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

194

Sawi ho atn 1. Mahni hmasial \hat loh dn han sawi zui teh u. 2. Engtin nge mahni hmasialna sual kan hneh theih ang? ____________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

195

September 21: Pathianni Chawhnu inkhwm Thupui : Pathian zah lohna

Chhiar tr : 1 Tim14:6-9; 2 Tim 2:16-18. Thupui \hen 1. 2. 3. Pathian zah leh hriat awmzia. Pathian zah loh pawizia. Pathian zah hlutzia.

Zn inkhwm Thupui : Mahni inthunun lohna

Chhiar tr : Thuf 16:32; 25:28; 1 Kor 9:24-27 Thupui \hen 1. 2. 3. Mahni inthunun a pawimawh. Mahni inthunun loh a pawi. Mahni inthunun tra \an lk a ngaihna te.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

196

September 22: Thawh\anni

KRISTIANCHHNGKAW HAPTA INNEIHNA


Chhiar tr: Gen 2:18,21-25; 24:50-58; Mt 19:3-6 1. Inneihna chungchng: Inneihna chungchngah hian sawi tr a tam theiin ngaih dn leh \ha tih dn pawh a inang lo thei hle ang. Kristiante chuan kan thurin innghahna bulpui ber Bible zirtrna hi dik ber leh \ha berah kan ngai. Inneihna thu kan sawi hmain mipat hmeichhiatna chungchnga kan kohhran, Mizoram Presbyterian Kohhran pawm dn puan chhuahna (Policy statement, 2011 Synod Gen 51; SEC 234:49; 238:22; 239:35) hi Kohhranhovin kan hriat a pawimawh avngin sawi hmasa ila: Mipat hmeichhiatna chungchng hi Pathian thu (Bible)-a kan hmuh angin hetiang hian kan pawm: (1) Pathianin leilung pian tirh a\angin mihring hi mipaah leh hmeichhiaah a siam a. Mipa amah chauhva awm chu \ha a ti lo va, amah \anpuitu tr a kawppui wm mi, hmeichhia a siamsak a. Mipa leh hmeichhia chauh hi nupaa insiam (innei) tr an ni (Gen 1:28; 2:18). (2) Mipat hmeichhiatna hi mipa leh hmeichhe inkra inneihna huang chhngah chauh hman tr a ni (1 Kor 7:2; Heb 13:4). (3) Mahni anpuite (neih inangte) lakah leh inneihna huang pwna mipat hmeichhiatna hman hi Pathianin mihring nih phung tra a siam dn bawhchhiatna a ni (Rom 1:26-27).
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

197

2. Inneihna kal kawng dik: Inneihnaah hian khawia bul \an tr nge ni a, eng nge a kalkawng tih hi kan hriat a pawimawh hle mai. Mi \henkhat chuan mipat hmeichhiat hmanna kawngkaah ltin bul an \an a, chumi hnuah an innei a. |henkhat chuan inneihnaah bul \anin inhmangaihna leh thil dang chu a tlachawpa lo thlenga, la rl chawp trah an ngai a ni. Inneihna hmanga chhngkua kan dinna trah hian Kristiante chuan mi mal zalnna leh mawhphurhna kan dah pawimawh rualin chhngkua leh Kohhran kan ngaihchn leh dah pawimawh a \lin a \ha a ni. Mihringtena kan mamawh avng leh Pathian remruat anga mi tute pawhin kan 'kawppui wm mi' kan zawnna leh inneihna thuthlunga kan luhna trah hian, mi mal leh chhngkuain ngun takin Pathian kan rwn hmasa ber tr a ni a. Chuta kan mi duh zwng leh kan kawppui wm mi an lo lana kan hmlhriat hnuah, chhngkua ve veah rilru puitling leh inpawh tlng taka kan sawi ho leh a \ha. Chumi hnuah Pathian rwn chung zlin, thianghlim takin, chhngte leh mi dangte hmuh leh hriat pawha mawi tak leh hahdamthlk takin nula leh tlangvlte kan inrmin kan inkawm \hn tr a ni. Inneihnaah hian chhngkua ve ve kan inneih tel dwn avngin nula leh tlangvlte bkah an chhngte ve ve pawh inzah tawn leh inpawisa tawna kan awma, a wm twka kan inbiak \hat tawn a \ha a ni. Inneih kan remtih tln chuan Kohhranah hriattrin, inneihna thianghlim kan buatsaih tr a ni. A bul rt a\anga thianghlim leh fmkhur taka inneihna kawng dik hi kan zawh chuan, Kristian chhngkaw \ha, nuam leh hlawhtling kan din thei ang. 3. Inneihna chungchnga Bible zirtrna: Inneihna hi mihringte awm dn tra Pathian ruat leh din a ni a. Bible-ah inneihna chungchng leh a kaihhnawih leh zawmpui sawina kawng hrang hrang kan hmu a ni. Tn \umah hian inneihna chungchng bka Bible zirtrna laipui leh khai dingtu pawimawh, \awngkam pathum (Gen 2:24; Mt 19:5; Mk 10:7; Eph 5:31) tawi deuhva sawi tum ila. Chngte chu- kalsan, vuan leh tisa pumkhat a ni. Pathian remruat dn leh tum anga inneihna
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

198

hlawhtling kan neih theih nn heng thil pathumte hi an pawimawh vek a ni. A indawt dn tr leh inzui dn tr pawh Bible-a kan hmuh ang hian kalsan, vuan leh tisa pumkhat a ni. Hng thil pathumte hi tawi t tin sawi zui ila. A hmasa berah 'kalsan' hi a awm tr a ni. 'Kalsan' hi a awm loh chuan inneihna dik tak a awm thei lo. Heta kalsan tih hian mipa leh hmeichhiain mahni chhngte ve ve kalsana vntlang hriatpui leh dn ang taka inneihna a kwk a ni. 'Vuan' tih hi kalsan tr apiangte kalsan tak meuh hnua nupui pasal atna Pathian min pk nna thih ni thlenga inthlah hauh lo tra invawnna, inbelhbawmna leh inchr zawmna a ni ( lehkha pahnih thil chrnaa nghet taka chr zawm ang hi). Hei hian mi dang leh thil dang zawng zawng aia nupa inhnaihna leh inzawmna nghet leh thk, mihring nuna inzawmna a kwk a ni. Tin, 'tisa pumkhat' tih thu kan hmu leh a, hei hian inneihna huang chhnga nupa, mipa leh hmeichhe inpwlna thianghlim leh danglam bk, mihringa inzawmna thk ber, mi dang tu mah an tel ve a thian miah lohna a kwk a ni. Inneihnaah hian kan pumin, kan taksa, kan rilru leh kan thlarauvah kan innei tawn a ni a. Chutah chuan kan \hatna leh \hat lohna te nn, kan chakna leh chak lohna te nn vek kan innei tawn a ni. Pumkhat kan nihnaah pawh taksa, rilru leh thlarauvah kan inzawmin kan inpumkhat a ni. Chutiang taka Pathianin a zawm leh pumkhata a siam a nih avng chuan Lal Isuan, Pathianin a zawm tawh chu mihringin \hen suh se, a ti a ni (Mt 19:6; Mk 10:9). Sawi ho atn 1. Inneihna hi Pathian ruat leh din a nihzia han sawi teh u. 2. Pathianin Adama tn amah \anpuitu tr a kawppui wm mi ka siamsak teh ang, a ti a (Gen 2:18). Vawiin thleng hian Pathianin kan kawppui wm mi min siamsak \heuhvin kan ring em? 3. Inneihna chungchngah tnlai atna sawi \l leh pawimawha kan hriatte sawi ni se. ______________
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

199

September 23: Thawhlehni

NUPA NUN
Chhiar tr: Eph 5:22-33; Kol 3:18-19 1. Nupa nunah zir tr a tam: Kan thupui 'Nupa nun' tih hi kawng hrang hrangin a sawi theih. Inneihna chungchng kan zir tawh a, inneihna zui nghltu chu nupa nun a ni. Kan inneih zawh a\ang chiahin nupa nun kan zir \an nghl a, \henkhat chu kan rin leh beisei aia nuam, \ha leh lwmawm a ni a, \henkhatte erawh chu kan rin leh beisei lwk aia hrehawm leh harsate a ni. Eng pawh ni se nupa nunah hian a tu ve ve pawhin zir tr leh tawn hriat tr tam tak, kan dam chhng daih tr kan nei a ni. Khawvla thuhriltu ropui tak Dr. Billy Graham-a te nupa pawhin zir tr an ngahzia leh zirlai an nih vezia an hria a, inneihna leh nupa nunah hian tu mah zir zo leh \ha famkim leiah a awm theih loh an ti. He thupui zirtute leh inkhwm remchng ve thei lote pawhin, nupa nun png hrang hrangah thlen chin leh hmabk kan nei vek tih hriain, Bible a\angin nupa nuna zir tr kan neih apiangte zir zl ila. Hetah hian kan kawppuite kan laka an awm dn tr lam aiin, kan kawppuite laka kan awm dn tr leh tih tr lam ve ve Bible a\anga zir chhuah tum tr a ni a, mahni nun ve ve pawh inn \hn tr a ni. 2. Nupa dinhmun leh mawhphurhna: Pathianin mipa leh hmeichhia nupaa min siamna kawngah hian dinhmun leh mawhphurhna kan in\wm, kan pahniha lungrual taka kan thawh duna kan hlen chhuah dun tr a awm a. Chu bkah chuan nupain a mal ve vea dinhmun kan luah tr leh mawhphurhna kan hlen chhuah ve ve tr a awm bawk a ni. Chngte chu tnah hian a mal mala chhui leh sawi sn a ni lo va. Chung znga a hnukpui pahnih khat chauh chu tawi tein sawi ila a \ha ang e.
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

200

(1) Nupui chu a pasal hnnah a intult tr a ni (Eph 5:22-24; Kol 3:18): A pasal hnna a intukluh chhan tr kawng thumin sawi ila(a) Nupui a pasal hnna a intuk luh hi Pathian duh zwng leh thupk a ni. Hetah hian kan hriat reng tr chu "Lalpa hnna in intult ang hian" tih thu hi a ni. (b) Intukluh hi Pathianin chhngkaw awm dn tra a ruat a ni. Hei hi chhngkuaah nunhona \ha leh nuam a awm theih nn a \lin a pawimawh a. Nupuiin intukluhnaa a entawn tr chu Krista hnna Kohhran a intukluh dn hi a ni. (c) Intukluh hi thlarau lam thil thk a ni. Nupui pasalte hnna a intukluhna chu Krista hnna Kohhran a intukluh dn nn tehkhin theih a ni a. Tah hian nupui tn malswmna dawn tr tam tak a awm a, chng znga langsr zual pahnih chu(i) (ii) Pasal \anpui leh vn himnaah a innghat. Pasal uap lumna leh thlamuanna a dawng: Nupuite mahni pasalte hnna an intukluh hian hmeichhiate hi mipate aiin an hniam zwk tihna a ni lo va. A awmzia leh \lna chhan zwk chu chhngkuaah engkim \ha tak leh fel taka a awm a, a kal theihna tra nun inrem felna atna Pathian remruat dn a ni. Hei hi nuho tn hriat a \hain a pawimawh m m a ni. (Gen 3:16; Thuf 31:10-31; 1 Kor 11:3; Kol 3:18; 1 Tim 2:1113; Tit 2:3-5; 1 Pet 3:1-6)

(2) Pasal chuan nupuite hmangaih tr a ni (Eph 5:25-33; Kol 3:19): Hei hi Bible zirtrna chiang leh ding reng a ni a, tah hian thil pali sawi lang ila: (a) Pasalin a nupui a hmangaih dn tr tehna chu Pathian hmangaihna a ni (Eph 5:25-27). Bible-in, Pasalte u, in nupuite hmangaih rawh u, Kristan Kohhranho a hmangaih a, an aia mahni a inpe ang khn, a ti a ni.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

201

(b) Pasalte chuan mahni taksa an hmangaih angin mahni nupuite an hmangaih tr a ni (Eph 5:28-29). Hei hian thil tam tak a keng tel nghl. (c) Pasalin a nupui a hmangaihna chuan a nu leh pate kalsana, a nupui vawnna leh zawmna a thleng phk tr a ni. (d) Pasalin a nupui a hmangaihna chu thlarau lam thil thk tak, thlarauva hmangaihna a nih a pawimawh. Bible-in nupa awm dn tr a khaikhwm dn hi a chiang \hain a pawimawh hle mai."Eng pawh ni se, tu pawhin mahni a inhmangaih angin mahni nupui hmangaih \heuh sela, nupui pawhin a pasal hlau (zah) thiam rawh se," a ti a ni (Eph 5:33). Hetiang taka nupain kan dinhmun tr kan luaha, kan mawhphurhna te \ha taka kan hlen chhuah theih nn, nupa awm dn tr a sawi hmaa Paulan a sawi kha kan tn a pawimawh- chu chu 'Thlarauva khah' leh 'Krista \ih dk' a ni (Eph 5:18,21). 3. Nupa inmamawh tawnna leh inhman tawnna: Pathianin mihringte min siam dn hmangah hian mipa leh hmeichhiate kawng tam takah kan inmamawh tawnin kan inhmang tawn a, kan inchhawr tawn a ni (1 Kor 11:11-12). Chuvngin mipa leh hmeichhia kan innei a, nupaa kan insiam hi Pathianin mihring nun kawng zawh tra a lo ruahman tihpuitlinna chi khat a ni kan ti thei ang. Nupaa kan insiam hnuah taksa, rilru leh thlarauva kawng hrang hranga kan inmamawh tawnna leh inhman tawnnaah, a \l ang zla theihtwp chhuaha kan in\anpui tawn leh kan mamawh kan inphuhrksak tawn a pawimawh tak zet a ni. Sawi ho atn 1. Kan dam lohva doctor thiamte kan pana kan ko \hn ang deuh hian, nupa kra harsatna a lo awmin Pastor-te emaw, upate emaw leh mi dangte pawh pan leh koh \hin \hatzia sawi ni se. 2. Nupa krah mi dang tla zep an awm lohna tr leh uirena sual a thlen loh nn engtin nge nupa leh kohhranin \an kan lk ang? __________
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

202

September 24: Nilaini

FANAU ENKAWL
Chhiar tr: Deut 6:4-9; Eph 6:4 1. Fanaute hi malswmna hlu an ni: Fanau enkawlna lam kan sawi hmain, kan enkawl tr fanaute hi Bible-in min hrilh angin Lalpa laka kan rochan leh lwmman dawn, Lalpa malswmna hlu an ni tih i hre thar leh ang u. Sam 127:3-a "Lalpa laka kan rochan" tih hi sap\awng Bible pakhat 'The Message'-ah chuan," Pathian thilthlwn pk \ha ber" tiin an dah nghe nghe a ni. Fanaute hi Lalpa min pk liau liau leh Lalpa malswmna hlu an nihzia a lan chianna chu kan duh thua nau kan pai mai thei lo leh kan duh ang anga fa kan nei thei lo hi a ni. Hmasng a\anga vawiin thlengin fa duh leh awt ngawih ngawi; mahse, fa nei thei lo tam tak an awm a ni. 2. Kan fate Bible zirtrna ang takin kan enkawl tr a ni: Kan sawi tawh angin fanaute hi Lalpa laka kan rochan leh lwmman dawn hlu tak an nih avngin, \ha tak leh uluk takin, \hahnem ngai tak leh theihtwp chhuahin an taksa, an rilru leh thlarau nun nu leh paten kan enkawl tr a ni. Kan fate hi Lalpa malswmna hlu leh duhawm tak te ni ngei mah se kan enkawl dn azira \ha thei leh sual thei an ni a; tin, kan enkawl \hat leh \hat loh man pawh kan la tl dwn a ni (Thuf 22:6,15; 29:15,17; Gal 6:7). Tn \umah hian Ephesi bung 6:4-a fate enkawl dn tr kan hmuh hi thlr bik ila: "Lalpa thununna leh zilhnaah" tih hi Mizo Bible lehlin tharah chuan "Lalpa thununna leh zirtrnaah" tiin an dah a, a huap zau zwk wm e. Nangni nu leh pate u, ti lova Nangni pate u, a tih chhan hi D.M. Llyod Jones-a chuan,"Pate hi
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

203

chhngkaw hotu ber chan chang an nih avngin 'nute' tih hi a sawi tel lo mai a ni a, chuvngin pate chauh ni lovin nute pawh a huama ngaih tr a ni," a ti a, hei hi a pawmawm hle. Bible-in kan fate kan enkawl dn trah kan tih loh tr lam sawi hmasain "in fate ti thinur suh u" a ti a. He mi awmzia chu an thinurna leh thinrimna cho chhuak suh ula, an huatthu leh thinrimna pawh chawh thawhsak suh u tihna a ni. Kan fate kan enkawl dn tr min hrilh chu "Lalpa thununna leh zirtrnaah enkawl zwk rawh u" tih a ni. He laia thununna leh zirtrna tih hian naupangte dinhmun leh mamawh ang zla an tna \ha ber tra kawng hrang hranga zirtr te, chawm te, enkawl te, fuih te, zilh te, kawm te, siam \hat te, thlamuan te leh kaihhruaite a huam vek a ni. Hetianga fate chwma enkawl puitling tr chuan kan taksa te, kan rilru leh ngaihtuahna te, kan hun te an tn kan pk a \l a ni. Tin, hetianga fate enkawl tr hian nu leh paten mawh an phur a; an \ha ber bawk tih hriat pawh a \l hle a ni. 3. Kan fate hi Lalpa kutah hlan tr a ni: Kristian nu leh pate hian Pathian \ihtu chhngkua, Kristian chhngkaw \ha leh hlawhtling din ngei kan tum tr a ni a (Mal 2:15), chumi atn chuan nu leh pain Pathian kan \iha, a kawng kan zawh a \l (Sam 128:1-6). Pathianin fa min pk phawt chuan, nu pum chhnga a awm lai leh kan hrin hnuah ni tin an hming lama kan \awng\aisak leh Pathian kutah an taksa, an rilru leh an thlarau kan hlan \hn a pawimawh a. Isua Krista rinna leh hriatnaa chwm puitlin ngei kan tum tr a ni. Kan beisei leh duh ang an pha emaw, pha lo emaw, Kristian nu leh pate hian fanau malswmna kan dawn apiangte hi bng lovin Pathian kutah kan hlan \hn tr a ni (Phil 4:4-7; 2 Tim 1:3-5; Jak 5:16). Sawi ho atn 1. Fanaute hi Pathian thu ang zla \awng\aina nna chwm leh enkawl puitlin a \lzia leh pawimawhzia sawi ni se.
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

204

2. Naupangte enkawl dn tr dik leh \ha sawi mai theih a nih thu leh a taka enkawl thiam a harzia te, beidawng lova enkawl a \lzia te sawi ni se. 3. Fate enkawlna kawngah khuahkhirh lutuk leh thunun loh lutuk \hat lohna sawi ni se. ______________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

205

September 25: Ningani

HUN HMAN |HAT


Chhiar tr: Sam 90:12; Jn 9:4 1. Pathianin mi tin hi hun inang min pe \heuh: Pathianin leilung pian tirh a\angin chhn leh zn, ni leh thla, hunbi leh kum te a siam a, chu chu \ha a tiin hei hi mihring leh a thilsiam dangte tn a hluin a \ha m m a ni. He Pathian hunbi siam chhn leh zn hi mihringten drkr 24-ah kan \hen a, tichuan ni tin drkr 24 hun kan neiin kan hmang ziah a ni. He Pathian hun min pk rei zwng hi mi zawng zawng tn a inchen vek a, hun nei rei leh rei lo, hun nei tam leh nei tlm bik tu mah kan awm lo. 2. Pathian hun min pk hman \hat a pawimawh: Mihringten dam rei kan duhin kan thlahlel a, kan dam rei theih dn tr pawh kan thiam leh theih ang angin kan ngaihtuah \hn. Dam rei hi a lwmawm rualin, kan dam rei leh rei loh aiin kan dam chhng hun kan hman \hat leh \hat loh hi kan ngaihtuah tr pawimawh zwk chu a ni. Kan dam rei emaw kan dam rei lo emaw pawh ni se, kan dam chhng hun dik tak leh \ha taka kan hman chuan kan tn a twk ang. Dam chhng ni hman dn dik leh \ha chu eng nge ni ta ang? Tirhkoh Paula chuan, Hun \ha lo taka awm kan nih avngin in hun chu hmang \ha rawh u. Chuvngin takin awm suh ula, Lalpa duh zwng eng nge ni tih hriat thiam tum zwk rawh u, a ti (Eph 5:1617 lehlin thar). Thuhriltu 3:1-ah Engkim tn hian hun ruat a awm a, vanhnuaia thiltih zawng zawng tn hun remchng a awm, tih thu kan hmu bawk. Hng thute hi sawi zau theih tak a ni ang. A tawi zwng leh khaikhwm zwnga kan sawi chuan kan dam chhngin
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

206

ni tin thil engkimah Pathian duh zwng hriat kan tum ang a, Pathian duh zwngin kan nung ang a, Pathian duh zwng kan ti ang (Eph 5:15-17). Bible chuan, I thinlungin mi sual awt suh se; nilngin LALPA \ihin awm zwk rawh. Lwmman a awm ngei dwn si a, I beisei chu tihbovin a awm lo vang," a ti (Thuf 23:17-18). 3. Ni tin hun kan hman \hat leh \hat lohvin nghawng a nei dwn: 'Hun hi nun hmanrua a ni' an ti a, a dik hle ang. Kan hun hman dnin kan nun a \ha lam zwng leh a chhe lam zwngin a nghawng \hn si a. Hun leh kan nun hi \hen hran theih lohvin a inzawm tlat tih kan hriat reng a \ha ang. Kan sawi tawh angin engtia rei nge kan dam tih aiin engtin nge kan nun kan hman tih hi a pawimawh zwk leh kori tu zwk chu a ni. Fak hla siamtu chuan," I hun hlu zawng zawngte Isua tn hmang rawh" a lo ti a, hei hi a pawimawh khawp mai. Ni tin kan hun leh nun hman dn hmang hian chi kan tuhin kan theh reng a, chi \ha a tam thei ang tuhin theh ila, taksa leh thlarauvah, kan dam chhngah leh kan thih hnuah rah \ha tam tak Lal Isua zrah kan chhuahin kan seng dwn a ni. Sawi ho atn 1. Mihringte kan \lin kan buai tial tial a, hetiang hunah hian mahni chhngkua \heuhvah leh pwn lama hun hman \hat a \lzia leh pawimawhzia sawi ni se. 2. Thil hmuhnawm leh ngaihnawm leh thil dang min hp thei, kan hun khawh ralna tr a tam tial tial a. Hetah hian engtin nge kan hun hlu taka kan hman theih ang? __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

207

September 26: Zirtwpni

INCHEINA
Chhiar tr: 1 Tim 2:9-10; Jak 2:1-4; 1 Pet 3:3-6 1. Incheina chungchng: Mihringte hi kan changkn dn azirin silh leh fn kan inbel leh kan incheinate a danglamin a changkng chho va. Hnam hrang leh ram hranga awmte inchei duh dn leh mawi tih zwng te pawh a inang lovin a danglam thei hle. Tnlaiah chuan khawvl hmaswnna avngin khawvl ram hrang hranga kan inchei dn te kan inhmuhpuiin kan inentawn nasa a. Incheina danglam leh inthlk chho mk zlah hian mipate incheina aiin hmeichhiate incheina a danglam chak a, incheina hmanrua leh tlereuh chi hrang hrang pawh a chhuak tam zwk bawk. Thil inthlk danglam chak tak krah hian ringtute tih atna \ha kan ngaihtuah tel zl a pawimawh a ni. 2. Ringtute inchei dn tr: Bible-ah hian ringtute inchei dn tr hranpa bk sawina kan hmu lo va, incheina chungchngah hian zalnna thui tak neiah pawh kan inngai niin a lang. Eng pawh ni se, khawvl hun inher danglam zlah, a hmun leh a hun azira Kristiante incheina wm twk chu kan rilruah a awm mai niin a lang. Kan nun kaihhruai nn hetiang hian sawi zui ila: (1) Inchawih twka inchei tr: I Tim.2:9-ah Tirhkoh Paulan hmeichhe incheina tr a sawiah, thuam inchawih twkin inchei sela, a ti a, helai thu hi Mizo Bible lehlin tharah chuan, a mawi twk leh inchawih twkin inchei sela, tiin a dah a ni. Hei hi hmeichhiate tn bkah mipa te tn pawh khawi hmunah pawh, eng hunah pawh, eng hnam zngah pawh ringtute incheina atn kaihhruaina \ha a tling ang.
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

208

(2) Fel leh fai taka inchei tr: Kan incheina thawmhnaw chi hrang hrang, kan ke a\anga kan lu thlenga kan hman \hinte, a man a to emaw, a tlwm emaw, fai \ha sela, a nih dn tr ang taka fel \ha taka hk leh inbel ni bawk sela, chu chu a hrislin tu pawhin kan mawipui ang a, mi dangte tn pawh hmuh a nuamin a hahdam dwn a ni. (3) Neih phu twka inchei ni se: Sum lama kan dinhmun leh phk twk te a inchen vek lo a ni tih hriata, kan phk twk leh tlin twka lungawi taka inchei ngam hi a ngaihsnawm a ni. Tute tn pawh incheina chungchngah kan rilru a twk chauhva pk \hn pawh a pawimawh khawp mai. Chuti lo chu kan tlin twk bk leh kan mamawh twk bk thlengin rual kan awtin incheinaah chin twk nei lo lekin a awm theih a ni. (4) A hun leh a hmun nna inmila inchei a \ha: Tnlai hian a theih chen chenah a hun leh hmun nna inmil leh inrema inchei kan chng chho ta mk a, hei hi a \ha hle a ni. Chutih rualin kan neih phk bk leh a rem lo chung chung chuan a hun leh a hmun nna inmil tr zawn kher a ngai lm lo ang a, chutianga kan inchei lo a nih pawhin zaln taka awm a, rilru tih hrehawm loh a \ha. Mihringte duhawmna leh mawina tak tak chu pwn lam lan dn leh incheinaah ni lovin, nun chhngril mawina (inner beauty), nungchang leh hmla ng chhuakah a awm zwk a ni. 3. Ringtute incheina atna mawi lo te: Ringtute inchei dn tr lam kan sawi bkah kan inchei lohna tr lam, kan incheina atna mawi lo lam pawh a awm tih hriat a \ha. Tute tn pawh a lutuk leh maksak zwnga inchei a \ha lovin a mawi lo va. Tin, mi dangte tna hmuh hrehawm khawp leh tisa chkna kawnga mite tna thlmna kai chhuak thei tr zwnga inchei loh tr a ni. |l bkna tak te a awm a nih loh chuan mipain hmeichhe incheina leh inthuamna lam hman te, hmeichhiain mipa incheina lam hman te pawh a mawi lo va, tih loh atn a \ha (Deut 22:5).
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

209

Sawi ho atn 1. Incheina chungchngah inthlahdah leh inchei uar lutuk \hat lohna sawi ni se. 2. Incheina chungchnga thinlung lam pawimawhna han sawi teh u (1 Pet 3:1-6). 3. Kan Synod-in Biak In chhnga inchei dn tr leh awm dn mawi kaihhruaina kan siam kha ( 2010 Synod Gen. 39; SEC 233:15; 234:12; 235:20) chhngkua leh Kohhranho hriata sawi chhuah \hn a \ha dwn lom ni? __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

210

September 27: Inrinni

INFIAMNA
Chhiar tr:1 Kor 9:24-27; Kol 3:17; 2 Tim 4:6-8 1. Mihring nun leh infiamna: Hmasng a\anga vawiin thlengin khawvl hmun hrang hrangah mihringte hi kan infiam \hn a. Mihringte mai ni lovin Pathian thil siam dang ramsate leh kan ran vulhte pawh an infiam \hn a ni. A hming infiamna a ni ang hian rilru \ha tak pua intihnat tum lova, thiam tak maia infiam hi a nuam a, en leh hmuh pawh a hlimawm a ni. Infiam \hin hi kan taksa leh rilru hrisl nn leh chak nn a \hain, mi dangte nna inpawhna leh inkawmngeih nn pawh a \angkai thei hle a ni. Khawvl hmaswn zlah infiamna chi tharte a chhuak zl a, tnlai hunah phei chuan infiamna chi hrang hrang a tam m m tawh a nih hi. 2. Kristiante leh infiamna: Infiamna hi Bible hunah pawh an uarin an lo tuipui hle tawh \hn a. Tirhkoh Paula pawhin infiam mite nun a\anga entawn tr \hate la chhuakin, ama nun leh Kristiante nun chu dn ang taka infiamna nn a tehkhin a, ringtute fuih nn pawh a hmang \hn a ni ( 1 Kor 9:24-27; Phil 3:12-16; 2 Tim 2:5; 4:6-8; cf. Heb 12:1-2). Tn hma lamah leh tnlai thlengin infiamna lama mi hlawhtling tak tak an awm. Infiamna chi hrang hranga tel ve leh tuipuina kawngah hian Chanchin |ha nn a inrem lo a nih chauh loh chuan Kristiante hi kan zaln a ni. Heta kan hriat reng tr erawh chu ringtute chuan kan thiltih apiang, infiamna ngeiah pawh, Lal Isua hminga Pathian ropuina tr veka ti tr kan ni (1 Kor 10:31; Kol 3:17). Chumi rual chuan infiamna lama talent nei \hate chuan infiamna chi hrang hrangah tel ve satliah mai lova, nasa taka mahni inthununna leh tumruhna nn, ei hmuh phahna ngei tr leh hming pawh lang pha tr khawpa kan beih a \ha ang. Pathianin min siam dn hmangah thlen chin a\ang zla nasa taka hmaswn thei kan ni. Hei hi hriain World
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

211

Olympic thupui (motto)-ah pawh, Rang zwkin, sng zlin, chak zual zlin (Swifter, higher, stronger) tih an hmang a ni. Infiamnaah hian mi mal leh huhovah pawh, kan khingpuite hneh ngei tuma kan beihna leh lwmman lk ngei kan duhna leh tumnaah, infiamna dn lo anga beih leh rilru \ha lo put palh theih a ni a, chumi lakah chuan Kristiante chu kan invng tr a ni. Tnlai huna khawvl huapa infiamna World Olympic bul \an chhuaktu French mi Pierie de Fredy (Pia-ri de Fre-di) thusawi hmingthang tak chu Hnehna chang kher lo pawha tel tih a ni. Hei hi tualchhng infiamna thlengin rilruah vawng thei ila, a \ha ngawt ang. 3. Chin twk neia infiamna tuipui a \ha: Infiamna khawvlah kan chng mk a, tunhma lam zawng aiin infiamna chi hrang hrang leh changkng tak tak pawh a tam tawh a ni. Tin, infiam mite pawh mahni theihna mual \heuhah an theiin an thiam m m hlwm a, entute tn pawh an hmuhnawmin mit pawh a tlai hle \hn a ni. Infiamna hi kan tuipui tial tial hlawm niin a hriat a. Chuvngin infiamna lam chanchin kan ngaihvenin infiamna kawnga a thei flte phei chu kan ngaisng m m a. Infiamna hun pui leh boruakah ngat phei chuan kan thwm pawh a ring hlawm hle \hn a ni. Khawvl ram dangah leh Mizoramah ngei pawh infiamna kan tuipui m avngin infiam nn leh en nn kan hun hlu tam tak kan hmang a, tlaivr phah hial leh kan zirna leh hnain a tuar phah khawp hiala tuipuitu leh buaipuitute pawh kan tam chho deuh deuh niin a lang. Hei hi mi mal, chhngkua leh kohhran tn a pawi thei hle. Hngte hi hriaa, infiamna kan tuipuina kawngah a hun leh hmun thliar thiam leh chin twk neih thiam a pawimawh tial tial dwn a ni. Sawi ho atn 1. Infiam \hatna leh \angkaina te sawi ni se. 2. Infiamna kan tuipuina kawngah chin twk neih a \lzia leh pawimawhzia sawi ni se. 3. Infiamna hi Chanchin |ha hrilh darhna kawngah hman \angkai theih a ni ang em? _________
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

212

September 28: Pathianni

NU LEH PA NI LEH KRISTIAN CHHNGKAW NI (Hun bk leh Ni Pawimawh Programme lamah dah a ni) __________ September 29: Thawh\anni

|HENAWM |HA NIH


Chhiar tr: Thuf 3:28-29; Mt 7:12; Eph 4:25-29 1. |henawm \ha neih a hlu: In\henawm khawvnna hi Biblein a ngai pawimawh hle. Mizote thufingah pawh |henawmte do ai chuan khaw sarih do a thlanawm zawk, tih a awm a, hei hian Mizo khawtlng nuna in\henawm khawvnna boruak \ha hlutzia a tilang. Pathianin mihringte min siam dn hmangah chhngkua dina khawsa ho tr kan ni a. Chhngkaw mal bkah chhngkaw dangte nn khua leh vngte dinin kan awm khwm hlawm a, tah chuan chhngkaw tinin \henawm kan nei \heuh a ni. Kan in\henawm khawvnnaah hian tute pawhin \henawm \ha lo leh sual neih kan hlauvin kan duh lo \heuh va, \henawm \ha leh bengvr, \henawm hahdam leh nuam, a theih phei chuan \henawm chhawr nahawm leh \angkai neih kan duh vek a ni. Bible pawhin \henawm \hate hlutzia leh kan tna an \angkai theihzia hetiang hian min hrilh: I pa \hian leh nngma \hian chu thlauhthla suh, buaina a lo thlenin unaute kher pan suh, unau hla taka awm aiin \henawm hnai an \angkai zwk," tiin (Thuf 27:10 lehlin thar).
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

213

2. |henawmte nna inhmangaih leh inrem a pawimawh: |henawmte \heuh nna inrem \ha taka awm a \l m avngin a bul lama kan tr lan ang khn, Mizote pawhin |henawmte do ai chuan khaw sarih do a thlanawm zwk an lo ti hial a. Tirhkoh Paula pawhin mi dangte nna inrem a \lzia sawiin, A theih phawt chuan nangmahni lam tal mi zawng zawng nn inremin awm rawh u, a ti a (Rom 12:18). Hebrai Lehkhathawn ziaktu pawhin, Mi zawng zawng nna inremna leh thianghlimna um rawh u, a ti (Heb 12:14). Chhngkaw hrang hrangte hi taksa khawsakna kawngah leh eizawnnaah te, rilru leh thlarau lam nunah te kan dinhmun leh awm dn a inchen vek lo va, inchen vek theih pawh a ni hek lo. Eng pawh ni se, tu chhngkaw tn pawh \henawmte nna inhmangaih leh inrem \ha taka awm khwma, a \l ang leh kan theih anga kan in\anpui \hin hi thil pawimawh tak a ni. Mizo thufingah Lungpui pawh lungtin a kamki loh chuan a awm thei lo an lo tih angin, tu chhngkua mah hi, mi lian leh hausate pawh, mahni chhngkua chauhva nuamsa leh thlamuanga khawsak theih tak tak a ni lo va, kan inmamawh tawn \heuh a ni. Hei hi rkrum thilah leh buainaah te, dam loh mangan nikhua leh chhiat ni \hat niah te a lang chiang zual \hn. Eng vng pawhin \henawmte nn intihthiam loh palh theih a ni a, chng hunah chuan inngaihdam tawna inrem leh thuai \hin tr a ni. Kan Kohhran Kristian Nun Kaihhruaina No.6 (12)-ah, Mi zawng zawng nn inrema awm an tum tr a ni. An vngte leh Lalpaa unaute haw reng leh ngeih lo renga tihchhiat duh mi chu Pathian ram mi an ni lo (Rom 12:18; 1 Kor 6:9) tih thu kan hmu. Bible-in Mahni vengte tihsawt nn an \hatna trin tihlwm i tum \heuh ang u a ti (Rom 15:2). 3. |henawm \ha nih tum tlat tr a ni: Kan \henawma awmte an suala \henawm an hrehawm deuh a nih pawhin, an tn \henawm sual ni ve lova, \henawm \ha nih tum tlat tr a ni. Kristian chhngkua chuan sual suala thungrl lo tr leh sual ngama awm lova \hatnaa
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

214

sual ngam zwk tr kan nih hi hriat renga, \awng\aina nn a taka hman chhuah tum a pawimawh (Rom 12:19-21). Lal Isuan, Nngmah i inhmangaih angin i vngte i hmangaih tr a ni, a ti a, chu hmangaihna nun kan lan chhuahtr dn tr pawh chu min hrilh tel nghlin, ...thil engkim miin in chunga an tiha in duh tr ang apiang chu mi chungah pawh ti ve rawh u; chu chu dn thu leh zwlneite thu a ni rng si a, a ti (Mt 7:12). Chuvngin, chhngkaw tinin \henawm \ha, fel leh bengvr nih tum \heuh ila, kan khawtlng a nuam mai dwn a ni. |henawm \ha kan nih theih nn chhng tin tih loh tr lam pawh Bible-ah kan hmu a, chng znga pahnih pathum emaw chauh chu la chhuak ila: I \henawm chungah thil \ha lo suangtuah suh, Tu pawh \henawm hmusit chuan thil a ti sual a ni, I \henawmte dwtin hk suh la, ngaih kawih theihin an chungchng thu sawi hek suh. (Thuf 3:29; 14:21; 24:28 lehlin thar; cf. Ex 20:16) Tirhkoh Paula pawhin,"Dwt sawi bnin mahni \henawmte hnnah thudik tak sawi \heuh rawh u; inpng tawn \heuh kan ni si a, a ti (Eph 4:25). Sawi ho atn 1. Tnlai huna kan \henawmte nna kan inkra harsatna awm fo langsr deuh engte nge ni a, chngte chu engtia chin fel tr nge ni ang? 2. Mizote hi mahni \henawmte nna intithiam tak \hn leh in\anpui tawn \hn kan ni a, hei hi vawn nun zl a \lzia leh pawimawhzia han sawi teh u. 3. Kristiante hian kan \henawm \heuhte ni tina \awng\aisak \hn a \ha dwn lom ni? __________

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

215

September 30: Thawhlehni

KHUA LEH TUI |HA NIH


Chhiar tr: Rom 13:1-4; Tit 3:1-2; 1 Pet 2:13-17

|henawm \ha nih chungchng kan zir tawh a, a huam zau zwk khawtlng leh ram pum pui huapa kan \hat tlnna leh nawm tlnna tr, khua leh tui \ha nih chungchng kan zir dwn a ni. Kristiante hi khawi hmunah leh khawi ramah pawh chng ila, kan awmna apiangah khua leh tui \ha, mi dangte tna malswmna duhawm kan nih a pawimawh, hei hi Bible min zirtr dn, eng lai pawha kan ngaih pawimawh reng tr a ni (Rom 13:1-4; Tit 3:1-2). 1. Khua leh tui \ha nih awmzia: Kristiante leh khua leh tui \ha nih hi thil inhmeh tak a ni a, kan nih dn tr phung reng pawh a ni. Lal Isuan min hrilh angin amah ringtute chu ama zrah lei chi leh khawvl ng kan ni a (Mt 5:13-16), Chuvngin kan awmna hmun apiangah, mi dangte nna kan nun hona leh khawsak hona kawng tinrngah, nun tituia vawng \hatu tr leh nun tinuama siam \hatu tr kan ni. 2. Khua leh tui \ha ni trin rilru zau put a \l: Tnlai hunah kan ramah leh khawvl ram dangah pawh mihringte kan intlawh pawh nasain hnam tin chi tin kan inawm pawlh tial tial a. A pum pui thu ngaihtuahin Mizote hi kan awmna hmun leh ram apiangah khua leh tui \ha nih kan duhin kan tum hle a, hei hi a lwmawm a ni. Kan theih leh tlin ang twk twkah, kan awmna vng leh khawtlng \hatna tr leh nawmna tr te, a himna tr leh hmaswnna tr te ngaihtuahin pwl chi hrang hrangte pawh kan din a, innghahna leh thil tum fel tak neiin hma pawh kan la \hn a ni.

www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

216

Kan hun tawng leh boruak tawn chhoh mkah hian, Kristianten khua leh tui \ha ni tra rilru t pu lova rilru zau tak kan put a pawimawh tih kan hriat a \ha. Mahni vng bil leh khaw mal tn emaw, mahni hnam bik tn leh area tn bk emawa kan \hahnemngaihna leh beihna hi a \hatna leh \lna chin chu a awm ang, chutih rual chuan ram pum pui leh hnam zawng zawng huap \hat tlnna tr leh hmaswnna tr ngaihtuah phk chunga khua leh tui \ha nih kan tum \heuh tr a ni. Hemi kawngah hian mipuite rilru a hrisla, hruaitute hma thlr pawh Krista Chanchin |ha nn a inrem a pawimawh hle. 3. Khua leh tui \ha kan nihna tr kawngte: Kristiante tn vn khua leh tui \ha ni chunga, leia kan awmna hmun \heuhva khua leh tui \ha kan nihna tr kawng tam tak a awm ang. Chng znga pawimawh leh langsr zual nia lang tlm sawi ila. (1) Ram dn ang taka rorlna changtu apiangte hi kan \hatna tra Pathian ruat leh min pkte an ni tih rilru taka pawm mi kan ni tr a ni. Tin, chng rorltute chu ringtu an ni emaw, ni lo emaw mipuiten kan zahin kan pawisa ang a, an thu wihin anmahni pawh kan chawimawi \hn tr a ni ( Rom 13:1-6; Tit 3:1-2; 1 Pet 2:13-17; cf. Thuh 8:2). Hetah hian rorltute thu leh Pathian thu (Bible zirtrna) a inkalh erawh chuan mihring thu aiin Pathian thu kan zawm zwk tr a ni tih erawh chu hria ila (Tirh 5:29; cf. 4:18-20; Dan 3:8-18; 6:10). (2) Rorltu leh hotute a pwnga taka sawi chhiat tr a ni lo va. Sawrkr lu ber leh a hnuaia mite thu wiha zah tr a ni. (3) Rorltuten dn ang taka an khua leh tui te tih an pht apiangte chu, rinawm takin kan ti \hn tr a ni. (4) Ram dnin lei leh hralh te, neih leh tih a phal loh te chu a rka tih tr a ni lo. (5) Inthlannaa vote thlk te ngaih pawimawh tr a ni a; lei man te, chhiah te dik takin a hun takah pk \hin tr a ni (Mt 22:21; Rom 13:7).
www.mizoramsynod.org

BEIHRUAL THUPUI

217

(6) Ram pum pui leh khawtlng \hatna tra dn siamte kan zahin kan pawisa tr a ni. Sawi ho atn 1. Kristian chhngkaw tin hian kan awmna vng/khua \heuhvah khua leh tui \ha ni tra mawhphurhna kan neih vekzia sawi ni se. 2. Khua leh tui \ha ni tra vantlng nunhona zah thiam pawimawhna han sawi teh u. 3. Khua leh tui \ha kan nihna tr atna thil pawimawh nia kan hriatte sawi belh ni se. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

218

October 1

|AWNG DN |HA
Chhiar tr: Sam 19:14; Eph 4:29; 1 Pet 3:10 1. |awng dn \ha leh \ha lo a awm: Pathianin mihringte hi \awng theihna k leh lei min pe a, he Pathian thilpk hlu tak leh duhawm tak hi a \ha zwng leh \ha lo zawnga hman theih a ni. Jakoba chuan kan k leh lei a \ha lam leh chhe lama kan hman ve ve \hin thu sawiin, Ka hmun khat a\angin fakna leh nchhe lawhna a chhuak \hn. Ka unaute u, chng thil chu chutiang tr a ni lo ve a ti (Jak 3:10). Kan \awngkam chhuak dik emaw dik lo emaw, \ha emaw \ha lo emaw hian mi dangah a \ha zwng leh \ha lo zwngin nasa takin hna a thawk \hn. Thufingte 12:18-ah, Khandaih chhun anga na taka mi chhun thu sawi an awm a, mi fing lei erawh chu damna a ni, tih thu kan hmu a, bung 15:1-ah pawh, Chhnna nmin thinur a tikiang \hn a, \awng huatthlala erawh chuan thinur a chawk tho \hn, tih kan hmu bawk. |awng dn \ha hlutzia sawiin, Mi fel lei chu tngkaraw \ha mi ang a ni Mi fel ka chuan mi tam tak a chwm, tih thu pawh kan hmu (Thuf 10:20-21). Kan thusawi hian mi dangte bkah keimahni nun ngeiah pawh nghawng a nei \hn tih Thufingte 18:20-21 ah hetiang hian kan hmu- I thu sawi avngin i puar ang a, i thu azirin i tlai ang. Nunna emaw, thihna emaw a hring thei a, i thu sawi mawh chu i phur ngei ang, tiin (lehlin thar). 2. Thinlung leh \awngkam chhuakin inzawmna a nei: Hun eng emaw ti chhng chu, invng rn leh fmkhur taka kan \awng chuan kan rilru lo angin thu kan sawiin kan \awng thei. Entr nn mi mahni inthunun thei tak chu a rilru chhngrila a thinur hle laiin thinur lo
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

219

angin a inlantr thiam. Mahse miin a aw ki leh hml lan dn leh awm dnte ngun tak leh chk taka a ngaihthlka a en kar chuan, a rilru chhngril tak a\angin thu a sawi lo tih a hre thei a ni. Chuvngin, Lal Isuan amah ring lova puh hmingchhiat tumtu Pharisaite hnnah, Rl thlahte u, nngnin, sual reng chungin engtin nge thu \ha in sawi theih ang? Thinlunga khat liam chu kain a sawi \hn asin. Mi \ha chuan a thinlung ro bwm \ha ata thil \hate a theh chhuak \hn a, mi sual chuan a ro bwm chhia ata thil chhiate a theh chhuak \hn, a ti (Mt 12:34-35). Hetiang hi a nih avngin ringtutena kan mamawh chu thinlung thianghlim ro bwm \ha a ni. Sam phuahtu \awng\aina hi bng lo va kan \awng\aina hla tr pawh a ni ve ang: Aw LALPA, ka lungpui leh mi tlantu, ka ka thu chhuakte leh ka thinlunga ngaihtuahnate hi i mithmuhah lwm tlk takin awm rawh se, (Sam 19:14; cf. 139:23-24). 3. Kan \awngka chhuakah mawh kan phur: Kristiante chuan kan \awngka chhuakah mi tinin mawh kan phur \heuh tih hi kan hriat a \l khawp mai. Kan dik lohna leh thiam lohnaah ngei pawh hian mi dang puhmawh chng tak kan ni hlawm a, 'ka thiam lo a ni,' 'ka dik lo a ni' tih hi sawi chhuah harsa kan ti \hn. Kan lei vn \hat a \lzia leh kan vn \hat hneh loh \hn sizia Jakoban min hrilh aKan zain thil tam tak kan tisual fo \hn. A thusawia tisual ngai lo mi chu, mi puitling a ni a, a taksa pum pawh vng thei a ni a ti (Jak.3:2). Kan k leh hmui vng \ha tra Pathian \anpuina kan mamawhzia hriain Sam phuahtu \awng\aina- "Aw LALPA, ka k bulah hian vngtu \huttr la; ka hmui kawngkhr hi vng ang che," tih hi kan \awng\aina hla tr pakhat chu a ni ang (Sam 141:3). Mi tinin kan \awngka chhuakah mawh kan phurh avng leh kan \awngka chhuak rah kan seng zl dwn avngin (Thuf 12:14), rilru leh ngaihtuahna hmang chunga fmkhur taka Bible min zirtr anga kan \awng \hin a pawimawh hle mai. Thufing 13:3-ah, "A k veng \ha chuan a nunna a veng \ha a ni a, a k zau taka ng erawh chuan boralna a chang ang," tih thu kan hmu. Tirhkoh Paula chuan, "Thu
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

220

\ha lo rng in kan chhuak suh se, a \lzia ang zla siam \ha trin thu \ha apiang chhuak zwk rawh se, a ngaithlatute tn khawngaihna a lo nih theih nn" a ti a (Eph 4:29). Tin, hmun dangah, "Eng lai pawhin \ha tak leh hawihhwm takin \awng \hn ula; tichuan, mi tin engtia chhn tr nge in hre thei dwn nia," a ti (Kol 4:6 lehlin thar). Sual laka lei vn \hat \lzia Petera pawhin hetiang hian min hrilh: "Nunna hmangaih duh leh Ni \hate hmuh duh chuan Sual lakah a lei vng \ha sela, A hmui pawh ngamthlmna thu sawi lo trin Vng \ha rawh se." (1 Pet 3:10) Sawi ho atn 1. Bible-in, "Miin a \awngkam chhuak rah chu a seng ang," a tih hi (Thuf 12:14) han sawi zau teh u. 2. Chhngkuaa \awng dn \ha leh \ha lo inzirtr leh entawn tlka nu leh pate awm a \lzia han sawi teh u. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

221

October 8

TUMRUHNA
Chhiar tr: Eze 3:8-11; Dan 1:8-9; Tirh 20:22-24 1. Kristiante leh tumruhna: Kristiante hi taksa lamah, pwn lam lan dnah mi wm khauh leh chak kan ni emaw, mi wm nm, derdp leh chak lo kan ni emaw, mipa pawh hmeichhia pawh, Isua Krista zrah Pathian leh a ram tn mi tumruh, mi huaisen leh paukhauh, Krista hming avnga sual laka tlwm duh ngai lo, Pathian duh zwng tia hlen chhuah ngei ngei tum tlat mi, mi tumruh kan nih a \lin a pawimawh a ni. Tumruhna dik leh \ha nei tr hian taksa lam thil leh pwn lam thil aiin rilru lam a pawimawh zwk a. Kan thinlung chhngrila Pathian hriat chianna leh rinnghehna kan neih phawt chuan Dniela leh a \hian pathumte angin, Pathian duh loh zwng ti lo tr leh a duh zwng erawh chu ti ngei trin tumruhna, rinna avnga tumruhna dik, thianghlim leh \ha kan nei thei ang a. Chumi a\anga chakna leh hnehna pawh Thlarau puihnain kan chang thei \hn dwn a ni. Ringtute hian Bible ziah hun lai leh tnlaiah pawh thil harsa leh mi tawh khirh tak takte kan hmachhawn a \l chng a awm \hn. Hngah hian zma, rilru duap leh dwih pu mai tr kan ni lo. Pathian kan rin ngama, a thu kan wih phawt chuan, Pathianin a tn, luhlul tak leh deh khirh takah, lung chang tak, meilung aia changa deh khirhin min siam \hn dwn a ni (Eze 3:8). 2. Pathian tna rinawm trin tumruhna neih a \l: Ringtute hi Pathian tna inserh thianghlim renga a tna thih thlenga rinawm trin Pathianin min duh a (1 Tim 5:22). Hetah hian Bible-ah kan hmaa mi huai kal tawh, an rinna leh awm dn entawn tlk tak tak kan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

222

hmu a ni. Chng znga kan hriat tln leh langsr tak pakhat chu Daniela leh a \hian pathumte hi an ni. Daniala leh a \hainte pathum hi Babulon lal Nebukadnezzaran Juda tleirwl duhawm tak tak Judai ram a\anga sala a hruaite znga mi an ni a. Tah chuan Pathian hnam thlan Juda mi an nihna leh Pathian tna an rinawmna leh inserhnate thlk dnglamsak leh hneh ngei tumin, Babulon lal leh a ram tna an nun neihsak tumin thil an ruahmanin an ti a. Mahse, Daniela leh a \hiante chuan, Pathian leh a thu phatsan miah lo tra rilrua thutlkna fel leh chiang, Pathian tna ding nghet tra tumruhna dik leh \ha an neih avngin, Pathian tn an rinawm tluan chhuak zak a, Pathian \anpuina leh thiltihtheihna mak leh danglam tak tak pawh an chang a, an hmlmate pawh an hneh a, Pathian pawh fak leh tihropuiin a awm a ni (Dan 1:1-17; 3:1-30; 4:34-37; 6:1-28). 3. Pathian kohna leh duh zwng hlen chhuak trin tumruhna neih a \l: Khawvl thilah pawh hian mi hlawhtling ni tr chuan mi tumruh nih a ngai khawp mai. Thilsiam chhuahna lamah leh thil dangah pawh, an thiltiha chawimawina dawng khawpa mi ropui leh hlawhtlingte hi an thil tihna lama beidawng duh lo leh tlwm duh lo, harsatna leh tuarna tam tak pal tlang ngam khawpa mi tumruh te an ni fo a ni. Khawvl thil aia pawimawh zwk thlarau lam nun leh rawngbwlna kawngah hian, Kristiante hi mi tumruh, Pathian min kohna leh a duh zwng hlen chhuah ngei ngei tum tlat mi kan nih a pawimawh. Hemi kawngah hian Tirhkoh Paula nun hi a hausain zir tham a awm a, mi zawng zawng tn entawn tlk a tling a ni. Pathian kohna hlen chhuak tr leh suala tlu lo tra Paula rilru siam nghehzia leh tumruhzia kan nun hruaitu atn tlm tr lang ila. Ephesi Kohhran upate hnna a inpuannaah Thlarau Thianghlimin, "phuarna leh hrehawmnain a hmuak che," tih hriattir mah se, a nun aia a rawngbwlna hlen chhuah a ngaih pawimawh zwkzia a sawi a (Tirh 20:22-24); chu bkah a rawngbwlpui \hian \haten Jerusalema kal chu a tn a hlauhawm m avnga kal lo tra nasa taka an ngenna
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

223

pawh pawm duh lovin, Lalpa Isua hminga thih a huamzia a hrilh mai zwk a ni (Tirh 20:8-14). Tin, Pathian leh a thu a rina a pawm ngheh tlat avngin "Pathian hnn lamah leh mihring hnnah pawh rilru sual lo mawlh hi vawn fo ka tum \hn," a ti (Tirh 24:14-16), chng 16-na thu hi Bible lehlin tharah chuan "Eng lai pawha Pathian leh mihring hmaa sawisl kai lo, chhia leh \ha hriatna thiang neih ka tum hrm hrm \hn a ni," tiin an dah. Ama thlarau lam nun \han len zlna kawngah pawh theihtwp chhuahin a \ang peih a, Chuvngin rinnaa intlnsiakna chu \ha taka zovin a hlen chhuak thei a ni (Phil 2:12-16; 2 Tim 4:6-8). Sawi ho atn 1. "Daniela chuan a rilruin lal chaw leh a uain in \hinte chuan intihbawlhhlawh loh a tum tlat a," tih thu hi tnlai huna kan tna entawn tr a nihzia tilang zwnga sawi ho ni se. 2. Kristian nun leh rawngbwlna hrang hranga tumruhna neih a \lzia leh \hatzia sawi ni bawk se. 3. Mahni kova mawhphurna tla rinawm taka hlen chhuak tra tumruhna neih a \lzia sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

224

October 15

NELWMNA
Chhiar tr: Sam 133:1; 1 Pet 3:8-9

1. Ringtuten nl tak leh ngampa takin Pathian kan pawh thei: Ringtu mi mal nuna nlawmna thu kan sawi hmain amah ringtu leh a thu zawmtute tna Pathian nlawmna thu hi zir hmasa ila a \ha ang e. Bible-a kan hmuh angin Eden huan thianghlimah khan Pathian ropui leh thianghlim chu a hmangaihEvi leh Adama ten an nl ngamin an pawh m m a, chu bkah thilsiam dangte nn pawh an innlin an inngeih tlang m m a ni (Gen 1-2). Suala mihringte kan tlk hnuah erawh chuan Pathian hmangaihna leh \hatna te danglam lo mah se, a dikna leh thianghlimna avngin Evi leh Adama ten Pathian nl ngam lovin an hlau va, an bihrksan a ni. Pathianin hmangaihna avnga a Fapa Lal Isua Krista min pk hnuah, ringtuten Krista zrah nl tak leh ngampa takin Pathian kan biain kan pawh leh thei ta a. He lai thu hi sawiin Tirhkoh Paula chuan, "Kristaah chuan amah kan rin avngin nl tak leh ngam takin Pathian kan pawh thei ta a ni," a ti (Eph 3:12 lehlin thar). Hebrai 4:16-ah, "Chutichuan zahngaihna kan hmuh theihna tr leh puih kan ngaih huna \anpuina khawngaihna kan hmuh theihna trin, khawngaihna lal\hutphah chu huai takin i hnaih ang u," tih kan hmu bawk. Johana pawhin, "Duh takte u, kan rilruin thiam loh min chantir loh chuan Pathian kan nl ngam \hn," a ti (1 Jn 3:21 lehlin thar). 2. Ringtute hi mi nlawm kan nih a pawimawh: Nlawm tih awmzia hi hlauhawm lo, kawm nuam, \ihbaiawm lo, dawhthei, zaidam tihna te a ni thei ang. Ringtute hi Lal Isua zia leh nungchang \awmpuia mi nlawm leh mi dangte tna inhawng kan nih a pawimawh. Mi nlawm kan nih theih nn Pathian leh a thutaka
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

225

rinna leh thlarauva kan awma, kan nuna, kan kal \hin a ngai ang. Kawng danga kan sawi chuan hmangaihna nun kan neih a pawimawh. Mi chi hrang hrang tna mi nlawm ni tr chuan mi kherkhiap leh mi chkngel kan nih a rem lo vang a, mi thinchhia leh rilru zm tn mi nelwm a nih theih tak tak loh bawk ang. Sual tam tak khuh theitu leh engkim rem taka phuar khwm theitu hmangaihna nun neitute chu mi nlawm an ni \hn (1 Pet 4:8; Kol 3:14). Mi thilphal leh rilru zau, mite dinhmun leh awm dnte hrethiam mi, mite an phk twk ang zla kwm peih leh kwm thiamte hi mi nlawm an ni \hn. Peteran, "...inlainat tawn ula, unau angin inhmangaih ula, khawngaihna nei ula, thuhnuairawlh takin awm rawh u: Sual sualin thungrl suh ula, hauna haunain thungrl hek suh ula, malswm hlauh zwk rawh u," min ti a ni (1 Pet 3:8-9). 3. Innlna leh inpawhna \ha a\angin nun siam \hat theih a ni: Ringtute hi Krista ang deuh deuh tra ni tina siam thar leh siam \hat ngai kan ni a, chumi atn chuan Pathian thu ang zla inkaihhruai te, inzirtr te, nun kawng dik inkawhhmuh leh inzilh te a ngai \hn (2 Tim 3:16,17). Hetianga kan inenkawla kan in\anpui theih nn hian, nun chhngril tak a\anga kan innl leh inpawh \hat a \l. Hei hi nupa nunah te, chhngkuaah te, Kohhranhovah leh kan nun hona leh thawh hona png hrang hrangah kan mamawh m m a ni. Kristiante hian kan awmna apiangah mi dangte nn innlna leh inpawhna \ha kan neiha, mi nlawm kan nih theih nn kan thil thlr dn leh ngaihtuahna hman dn a dik a pawimawh a (Phil 4:8). Chu bkah Tirhkoh Paulan kan awm dn tr min hrilh hi kan hriat renga, kan zawm a \ha ang: "Pathian mi thlan, mi thianghlim leh duh takte angin lainatna thinlung te, ngilneihna te, inngaihtlwmna te, thuhnuairawlhnate, dawhtheihna te chuan inthuam rawh u," tih hi (Kol 3:12-15).

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

226

Sawi ho atn 1. Chhngkuaa nu leh pate hi kan fate tn mi nlawm niin kan inhria em? 2. Kohhran Committee png hrang hranga member-te hi kan innlin kan inpawh tlang hlwmin kan hria em? __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

227

October 22

INSMTHEIHNA
Chhiar tr: 1 Kor 9:25; Gal 5:22-23 1. Kristiante leh insmtheihna: Kristian nun leh insmtheihna hi thil inhmeh leh inmawi tak a ni. Insmtheihna tih awmzia ber chu mahni inthunun theihna a ni. Chuvngin tn \uma kan zir insmtheihna tih leh kr leha kan zir tr mahni inthununna tih hi thupui pakhata daha zir pawh a rem hle a; mahse, a hrangin kan zir dwn a ni. Kristiante hi Lal Isua zra nun thar neite kan nih avngin ringlo mite anga kan tisa leh rilru duh zwng apiangte tia kan tisa chkna ang zla kan awm a rem tawh lo va (Eph 2:2-3), tisa chu, a sual ngaihtuahna leh chknate chawpa khngbet zl tr kan ni (Gal 5:24). Pathian kan rinna hian zawmpui leh rah chhuah tam tak a neih a \l a, chngte chu sawiin Petera chuan, ...in rinnaah chuan \hatna telh ula, in \hatnaah chuan hriatna telh ula, in hriatnaah chuan insmtheihna telh ula, in insmnaah chuan chhelna telh ula, in chhelnaah chuan Pathian ngaihsakna telh ula," a ti a ni (2 Pet.1:56). Insmtheihna kan neih a \lzia sawiin Paula pawhin, "Pathian ngaihsak lohna leh khawvl chknate bnsanin, tnlai khawvlah hian insm leh fel tak leh Pathian ngaihsakin kan awm tr a ni" a ti (Tit 2:12-13). 2. Insmtheihna hi thlarau rah a ni: Mite ngaiha thil \ha lo leh dik lo, mahni ngei pawhin a \ha lo a ni tih kan hriat, bnsan leh tih miah loh kan duh m m thilahte hian, mahni chakna leh theihna, mahni duhna leh tumna mai chuan tu mah hi kan insm tluan chhuak zo tak tak lo. Rei lo deuh chu kan insm thei mai a; mahse, a twpah insm zawh lohna sualah kan tlu leh nge nge \hn. Chuvngin,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

228

Joba anga Pathian \ih mi, thil \ha lo laka insm thei mi kan nih theih nn (Job1:1), chhngril lam a\anga chakna, Thlarau Thianghlim thiltihtheihna kan ngaiin kan mamawh a ni. Hei hi hriain Paula pawhin tisa thiltih kan hawisan leh inthiar fihlmna tra min hrilh hnuah, insmtheihna, mahni inhneh theihna hi Thlarau rahte znga mi a nih thu min hrilh a ni (Gal 5:23). Insmtheihna hi Thlarau rah a ni tih Bible-in min hrilh rualin, Thlarau hruaina leh \anpuinaa mihring lamin \an kan lk a \lna chin a awm zl tih pawh min hrilh: "Chutichuan in taksa png leia awmte hi tihlum rawh u, inngaihna te, bawlhhlawhna te, hurna te, chkna sual te, duhmnate" tiin (Kol 3:5; cf. Rom 8:12-13; Gal 5:16-17; 1 Jn 2:15-17). 3. Ringtute tn engkimah insm a \l: Tirhkoh Paulan Kristian nun leh eizawn nna hmanga intihsiaknaa tel \hnte nun a tehkhin fo va. Chutianga hlawhtlin ngei ngei tuma intihsiaknaa telte chuan training hautak takte neiin, theih twp chhuahin an bei \lh \lh a, engkimah an insum \hn Paulan a ti (1 Kor 9:24-25). Chutiang chuan keini ringtute, rinna leh thlarau lam nuna intihsiakna \ha beitute pawh hi, kan nun leh rawngbwlna dla, tichak lova, tichhe thei (Taksa, rilru leh thlarauvah) thil chi hrang hrang laka kan insm a pawimawh a ni. Kan insmna tr thil \henkhat sawi ila: (1) Ei leh inah kan tna \ha lo tr thil chi hrang hrang lakah insm tr a ni a, kan mamawh ei leh in \haah pawh chin twk neia eia in a \ha. (2) Z leh ruih theih thil \ha lo chi hrang hrang lakah ringtute insm leh inthiar fihlm a pawimawh. (3) Zk leh hmuam chi hrang hrang, kan taksa leh rilru lam tna \ha lo laka insm a \l. (4) Hurna lam thil leh mipat hmeichhiat hman sual leh hman khawlohna a\anga kan inthiar fihlm a pawimawh.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

229

(5) Silh leh fn leh thawmhnaw lei leh inbel kawngah, kan tlin twk leh phk twk hriaa insm a \ha a, a nei zote tn pawh chin twk neih a pawimwh. (6) Thusawi kawngah leh \awng dnah te, thu ziak leh thu chhuah kawngah te pawh insm a \lna chin leh \hatna a awm \hn. Sawi ho atn 1. Kristian nuna insm loh pawina te, insm \lna leh \hatna te sawi ni se. 2. Insmtheihna hi Thlarau rah a nih ruala ringtute mawhphurhna leh \an lak \l vena sawi ni se. __________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

230

October 29

MAHNI INTHUNUNNA
Chhiar tr: Thuf 16:32; 25:28; 1 Kor 9:26-27 1. Kristiante leh mahni inthununna: Kristiante zngah mahni inthunun \lna leh pawimawhna te, mahni inthunun \hatna leh hlwknate hre lo leh ngaihtuah pawh ngaihtuah ngai lo kan tam hle wm e. Thufingte 25:28-ah chuan, "Mahni rilru thunun zo lo mi chu khawpui chim kulh nei lo ang a ni," tih thu kan hmu. Hetah hian mahni rilru thunun loh emaw, thunun hneh loh emaw pawizia leh \hat lohzia, chhiatna leh boralna thlen thei a nih thu kan hmu a ni. Hmun dangah mahni rilru thunun hnehtute ropuina leh duhawmna pawh min hrilh, hetiang hian: "Mi thin nel chu mi chak aiin a \ha zwk a, a rilru thunun hneh chu khaw latu aiin," tiin (Thuf 16:32). Lal Isuan tihtak zeta amah zuia a rawngbwl tum apiangte tn mahni hrehawm pawisa lova ni tin mahni kraws pua zui a \l thu chiang takin min hrilh (Lk 9:23; Jn 12:26). Hetianga Lal Isua min hrilh anga awm tr chuan Kristian mi mal malte hi, Pathian thu ang zla mahni kan inthunun hi tih mkmawh a ni. Bible ziah hun lai leh Kohhran chanchin kal zlah, vawiin thlengin thlarau lama mi ropui leh rawngbwlna kawnga mi hlawhtlingte hi mi thatchhia leh dwngdah te ni lovin, Pathian thu anga a \l ang zla nasa taka mahni inthununa \ang \hnte an ni. 2. Mahni inthununna kawnga entawn tlk Tirhkoh Paula: Kristian nun leh rawngbwlna kawng tinrnga entawn tlk chungchuang ber leh famkim ber chu hnial rual lohvin Lal Isua Krista a ni. Chu Lal Isua rilru ang chu pua a hniaka zui tr kan nih thu pawh Bible-ah kan hmu (Phil 2:5-8; 1 Pet 2:21). Lal Isua nun leh
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

231

rawngbwlnate zira entawntu Tirhkoh Paula chuan, "Mi zirtute ni rawh u, kei pawh Krista zirtu ka nih ang bawk hian," a ti theiin a ti ngam a (1 Kor 11:1), Chuvngin Paula nun a\angin mahni inthununna chungchng tlm, kan entawn atn la chhuak ila a \ha ang e. Paulan a nun thunun hneh tra a beih nasatzia hetiang hian a sawi: "Chutichuan tiam chin lam panin ka tln ngat ngat a ni, boruak mai hnek lovin mahni ka inhnek zwk \hn a, chuvng chuan ka taksa ka ti chhel a, ka thuhnuaiah ka dah tawh a ni." (1 Kor 9:2627). Tin, hmun dangah, "Kan rawngbwl hna hi an dem lohna trin eng kawngah mah tlk phahna tr rng rng kan siam lo va; Pathian rawngbwltute angin kawng engkimah mi mit tlungin kan awm zwk \hn, nasa tak chhelnaah te, hrehawmnaah te" tiin (2 Kor 6:310), Krista leh a ram tna \an an lk nasatzia leh hrehawm tinrng an tuarzia min hrilh bawk a ni. Tirhkoh Paulan Pathian kohna chhnga, a mawhphurhna chi hrang hrangte hlen chhuah ngei tuma a beih dn leh \an a lk nasatzia hi dam chhnga kan zir zawh sn loh tr khawp a ni, "Chanchin |ha avngin engkim ka ti \hn" a ti mai a ni (1 Kor 9:23). Hng zawng zawng hi Thlarau hruaina hnuaia nasa taka mahni inthununna tel lo chuan tih theih rual a ni lo. 3. Mahni kan inthununna tr kawng \henkhatte: Kristiante hi mahni duh dn leh nuam tih zwng apiang ma kan khawsak a rem lo va, kan tn a \ha bawk hek lo (1 Kor 6:12,10:23). Chu bkah mite nun dn leh khawsak dn apiang entawna kan nun leh thil kan tih ve mai pawh a rem lo va (Rom 12:2), Pathian thu ang zla mahni kan inthunun \heuh a \l a ni. Tnlai khawvlah hian mahni kan inthunun a \lna kawng tam tak a awm a, chng znga \henkhat chu sawi ila(1) Ni tin fianriala Pathian nna inpwlna nun nghet nei tra mahni inthunun a \l. (2) |lna bk a awm a nih loh chuan zn meng rei lutuk lo tr leh znga tho hma tra mahni inthunun kan mamawh.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

232

(3) Mahni zirlai leh hnathawh theuhva fak tlk leh hlawhtling ngei tra theihpatwp chhuaha mahni inthunun a pawimawh. (4) Kan hrisl theih nna ei leh in kawnga mahni inthunun te, kan tna \ha lo tr zk leh hmuam chi hrang hrang laka mahni inthunun te a \hain a pawimawh. (5) Kan tui zwng leh nuam kan tih zwng thil chi hrang hrang lakah, entr nn infiamna lamah te, music lamah te, TV en leh computer leh mobile phone khawih leh hman kawngah te chin twk nei tra mahni inthunun a pawimawh. (6) Engkim tn hun ruat a awm a ni tih hriaa engkim a hun taka ti tra mahni inthunun a \l. Sawi ho atn 1. Kristian nun leh rawngbwlnaa mahni inthunun \lna leh \hatnate sawi ni se. 2. Tnlai hunah hian eng kawngahte nge mahni inthununna kan tlkchham zuala, mahni inthunun kan mamawhna nia kan hriat sawi ni bawk se. _____________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

233

November 5

ZAHAWMNA
Chhiar tr: Thuf 11:16; Phil 4:8; Tit 2:6-8 1. Kristian nun leh zahawmna: Mihringte hi Pathian thilsiam dang zawng zawng aia chungnung leh amah anga a siamte kan nih avngin thilsiam dangte aia zahawmna leh danglam bkna kan nei a (Gen 1:27-28, 9:1-2). Pathian dn bawhchhiaa suala kan tlk hnuah pawh, Pathian min siam dn danglam bk avngin mihringte hian zahawmna leh hlutna tam tak kan la nei vek a ni. Keini ringtute phei chu Lal Isua zrah nun thar nei, Pathian fate, Pathian chhngte, Pathian mite kan nih avngin ringtu mi mal mal leh chhngkaw tin hian zahawmna kan nei nasa lehzual a ni. Pathian Kohhranho, Thlarau Thianghlim hruaina ngaichanga kalte phei chu an duhawmin an zahawm m m a ni. Kristiante hian Lal Isua zra kan nihna leh dinhmun ropuizia leh lwmawmzia hi kan ngaihtuah chiana, Pathian kohna phua kan awm phei chuan khawvlah ringtute tluka mi zahawm an awm thei lo ang. Tirhkoh Paulan ringtuten kan nun leh thiltihna tra kan ngaihtuahna kan hman \hin dn tr thu pawimawh tak tak min hrilh a, chung zngah chuan "a zahawm apiangte" tih pawh hi a tel a ni (Phil 4:8). Tin, Tita a fuihnaah Paulan, "...i zirtrnaah chuan i takzia te, i zahawmziate, i thusawi dikzia sawisl rual loh te chu tilang rawh" a ti bawk (Tit 2:7-8). Hei hi kan tn pawh fuihna thuchah pawimawh a la ni reng a ni. 2. Zahawmna hi a hlawha hlawh chhuah tr a ni: Zahawmna hi tangka sum leh thildanga lei theih a ni lo va, a hlawha hlawh chhuah tr a ni zwk. Nihna leh dinhmun te, khawvl thil leh pwn
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

234

lam lan dn hian eng emaw chen chu zahawmna keng tel mah se, nun chhngril lam dikna te, \hatna te leh rinawmna te a tel loh chuan zahawmna tak tak min neihtr thei lo va, mi zahawm a nih tak tak theih loh. Dik lo taka sum leh thil dang la lta, in ropui tak tak sa te, lrthei leh bungraw chi hrang hrang changkng tak tak nei te, silh leh fn mawi leh \ha tak tak neia khawvl thila nuamsa taka khawsa \hnte hi a hre chiangte chuan tu mahin kan rilru chhngril takah ngaihsnna kan nei lo va, chutiang mite chu zah ahnehin kan ngainp ru \hn. Chutiang mite chuan tlk chhiat hun leh mualpho hun pawh an nei \hn. Pathian \iha, dik tak leh rinawm taka thil ti \hn te, taima tak leh theih twp chhuaha mahni hna chanpual thawk \hn te, mahni mawhphurhna \ha taka hlen chhuak \hn te, mi inngaitlwm leh mite theih twp chhuaha \anpui \hn te, mipat hmeichhiat sualna laka invawng thianghlim tlat \hn te, z leh ruih theih thil dang laka inthiar fihlm \hnte hian mi ngaihsn leh zah an hlawh \hn a ni. Bible pawhin "Sum tam tak aiin hming\hat hi thlan zwk tr a ni," "Inngaihtlwmna leh LALPA \ih man chu sum te, chawimawinate, nunna te a ni," a ti (Thuf 22:1,4). 3. Zahawmna leh Pathian ngaiha \haa inntir tra \hahnemngaihna a inzawm: Zahawmna hi a hranpaa zawna hlawh chhuah tum chi erawh chu a ni lo. Miten min zah se tih duh vnga intihlal leh intihhlauhawm te, insawitheih leh dinhmun \ha chuh te, inngaihtlwm der leh \hat chhuah kual vl te hi zahawmna channa kawng a ni lo va, mite ngei leh mi sual nih hlawhna chauh a ni. Tirhkoh Paulan a rawngbwlpui duh tak Timothea Pathian ngaiha \haa inntir tra \hahnemngai tra a fuih ang a (2 Tim 2:15), Pathian ngaiha \haa inntir tra theih twp chhuaha \ang peih \hnte hian mite zah leh ngaihsn an hlawh nge nge \hn. A chhan chu Pathian ngaiha \haa inntir tra \hahnemngaihna dik chuan, Kristian nun dn dik leh \ha kan tih zawng zawng hi a huam tel vek vng a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

235

Miin Pathian a \iha, a kawng a zawh dik phawt chuan a nun dn leh khawsak dnah te, a chetzia leh thiltihah te a lang chhuak \hn a, chutiang mite chu miten an zahin an ngaisng \hn. Irwin Federnman-a pawhin, "I hnain thuneihna a pe che a, i nungchangin zahawmna," a lo ti a ni. Sawi ho atn 1. Mi zahawm kan tihte hi mi engang nge an nih? 2. Kristian nun dik leh zahawmna inzawm dn han sawi teh u. _____________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

236

November 12

NUN TLANG
Chhiar tr: Sam 15:1-5; Mt 5:37 1. Pathianin tluang taka nung trin min siam: Thuhriltu chuan, "Pathianin tluang taka nung trin mihringte a siam a, anni erawh chuan an tikhirhkhn zo vek a ni," a ti (Thuh 7:29). He lai thu hi Bible lehlin tharah chuan, "Pathian hian mihring hi mi tluangtlam tak ni trin a siam a; mahse, keini hian kan intikhirhkhn zo vek a ni," tiin an dah a. Kan thupui 'Nun Tlang' tih hi 'tluang taka nung' tih leh 'mi tluangtlam tak' tih nn hian thu pakhat ni chiah lo mah se, thu inhnaih leh thu inzwn tak chu niin a lang. Kan thupui 'Nun Tlang' tih awmzia hi 'depde lo' emaw, 'fing vervk lo' tihna emaw a ni ber wm e. Mizoten mi nun tlang kan tihte chu mi depde lo, mi fing vervk lo (mi phakar lo), mi dik, mi fel leh mi \hate an ni. Bible-a kan hmuh angin mihringte hi Pathianin amah anga a siamte kan nih avngin, suala kan tlk hma chuan mi nun tlang tak kan ni a. Mahse, suala kan tlk hnu a\ang khan, vawiin thlengin keimahni leh keimahni kan intikhirhkhn zo vek a, sual hnathawh avngin mihring nun hi a hnawk zo vek a ni ber. 2. Krista zrah ringtuten nun tlang kan nei thei: Bible-in Krista tel lo suala tlu tawh mihringte dinhmun chhiatzia min hrilh a. Chung znga pakhat chu "Thinlung hi thil dang zawng zawng aiin bumhmang ber, chhe lailet dr a ni a, tuin nge hrethiam thei ang?" tih a ni (Jer 17:9). Hetiang mihring nun hi kan thupui 'Nun tlang' tih ep (opposite) chiah a ni. Pathian hmangaihna avngin chutiang mi, mi sualte tn ngei chuan Lal Isua khawvlah a lo kal a (Lk 5:32, 19:10), amah chu ring apiangin nun thar neiin, thinlung thar leh nun
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

237

thar an nei a, an nun pum pui siam tharin an awm a (2 Kor 5:17; Rom 12:2; Eph 4:22-24; Kol 3:9-10), tlang tak leh tluang tlam takin an nung leh thei a ni (Eph 5:8-10). Bible-in Lal Isua zra nun thar neite rilru put dn tr min hrilh bkah, amah Lal Isua ngeiin a mite chu rilru tluang fel leh \ha tak nei tr leh, kan thu leh hla pawh 'a ni chu ni, a ni lo chu ni lo' ni mai tr a nih thu min hrilh (Mt 5:37; cf. Jak 5:12). Hei hian mihring nun pum pui a kaihruaiin a thunun dwn a ni. 3. Mi nun tluangten Lalpa malswmna an dawng \hn: Sakhaw mite duh leh thlkhlelh ngawih ngawih, Lalpa bula thlamuang taka chng thei tr, 'Lalpa puan ina mikhual tr leh a tlng thianghlima ding tr tute nge ni ang? tiin Sam phuahtuin a zwt a. Chu zawhna chu amah vkin hetiang hian a chhng zui nghl: "Dik taka awma, fel taka tia, a rilrua thu tak sawi mi chu; a leia mi rl ngai lova, a \hian chung pawha thil sual ti ngai lova, a vngte hming pawh sawichhe ngai lo mi chu Chng thil titu chu eng tikah mah a nghng lo vang" a ti (Sam 15:1-5). Hetah hian mi nun tlang leh mi nun ngl, dik taka thil ti \hnte tna Lalpa duhsakna leh malswmna tam tak a inphm \euh a ni. Mi nun tlang ni trin Pathian leh a thutaka rinnaa din ngheh ngam a \l. Lal Isuan a zirtrte znga tel tra a koh pakhat, Nathanaela chu vervkna nei lo mi \ha tak a ni tih hriain, "En teh u, Israel mi tak, ngamthlmna rng nei lo saw," a ti (Jn 1:47). Min hre chiangtu Lal Isuan kan chanchin hi mi dangte hnnah sawi ve dwn ta se engtin nge min sawi ve ang le? Sawi ho atn 1. Kan thupui 'Nun Tlang' tih hi Kristian nuna bel ltin in duh angin han sawi zui teh u. 2. Kristian nun dik hi nun khirhkhn tak nge nun tluangtlam \ha tak han sawi teh u. _____________
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

238

November 19

KOHHRANA TEL LEH INKHWM


Chhiar tr: Tirh 2:46-47; Heb 10:25 1. Ringtu zawng zawng tn Kohhrana tel a \hain a pawimawh: Kan Kohhran Thurin No. 9-naah Lal Isua ringtu zawng zawngte tih ngei tra kan pawm ngheh swm pakhat kan puang chhuak a. Chung znga a hmasa ber chu "Kohhran inpwlhonaa tel" tih a ni. Hei hian Kristian zawng zawngte tna Kohhrana tel a \hatzia te, \lzia te leh a pawimawhzia te a tilang a ni. Ringtute tna Kohhrana tel \hatzia leh pawimawhzia hi a tawi zwng leh khaikhwm zwnga kan sawi chuan, Kohhran hi leia Pathian mite awm khwmna leh in\hui khwmna, Thlarau Thianghlimin a chn chilh leh awmpui, Pathian chhngkua leh pwl thianghlim a ni a. Chuvngin Pathian fate leh Pathian mite zawng zawng lwm tak leh thlamuang taka an telna tr leh chnhona tr a ni. Kohhran \iak tr tah pawh ringtute Kohhrana an tel zui nghl zlzia sawiin Bible chuan, "A chhandam mk apiangte chu Lalpain ni tin an hnnah a teltr zl \hn," a ti (Tirh 2:47; cf. 9:31). 2. Kohhran hi ringtute \han lenna tr leh puitlinna hmun tr a ni: Nu leh pa kra chhngkuaa nausn duhawm tak lo piang thar tna chwmna chaw \ha leh hmangaihna nna enkawlna a dawnna hmun tr leh, a \han lena a puitlinna hmun tr chu a lo pian chhuahna chhngkua a ni. Chu ang bawk chuan Pathian fa duh tak, thlarauva piangthar zawng zawngte tna chwmna chaw \ha awmna leh hmangaihna nna enkawlna a dawnna hmun tr, chumi avnga hrisl \ha taka a \han lena a puitlinna hmun tr chu Pathian Kohhran hi a ni. Hng thu Tirhkoh Paulan hmun khata a sawi dn hi a chiang
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

239

\hain a ngaihnawm ngawt mai - "Rinna leh Pathian Fapa hriatna kawngah chuan thu khat vuaa, puitlinga, Krista famkimna lenzia tluka kan zaa kan lo awm hma loh zawng, rawngbwl hna thawk tra mi thianghlim te tihfamkim nn Krista taksa siam \ha trin \henkhatte chu tirhkoh atn tea pe a," a ti (Eph 4:11-16). Khawvlah Kohhran hi \ha famkim rih lovin chaklohna te nei \hn mah se, ringtu zawng zawng tn Kohhran huang chhnga rinawm taka awm tlat hi a \ha ber a, a him ber a, a manhla ber a ni. Hei bkah hian Pathianin Lal Isuaa tih a tum leh amah Lal Isua ngeiina min tirh anga khawvl pum puia Pathian ram a thlena, a zauva, a ngheha, a ropui theih nn Kohhrana kan intl khwma, kan \anruala, pumkhat nun leh rawngbwlna kan neih a pawimawh a ni. 3. Pathian be tra inkhwm \hn tr a ni: Kan Kohhran Thurin No.9-naa ringtu zawng zawngte tih tra kan pawm leh puan chhuah dang leh pakhat chu "Amah be ho tra inkhwm" a ni. Kan sawi tk kohhrana tel leh Pathian be ho tra inkhwm \hn hi thil inzawm a ni. Pathian be ho tra inkhwm hi mi \henkhatten an thlahthlamin an bnsan hial thei a, Chuvngin Hebrai Lehkhathawn ziaktu chuan, "\henkhat tih dn anga kan inkhwm te bnsan lovin infuih tawn zwk ang u; ni chu lo hnai telh telha in hriatin infuih tawn nasa lehzual sauh rawh u," a ti a ni (Heb 10:25). Kan Synod ruahmanna angin kum 2008 khan Kohhran tinah Pathian biak inkhwm zt inchhiarna neih a ni a. Report lt a\anga inkhwm \hn zt chawrual leh percentage chu hetiang hi a ni:

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

240

Chawhnu

Kohhran

Khawpui Thingtlang Total

7753 7.35 5058 100 59,508 8.5 12811 169 164,987 7.76 69 105,479

9705 9.92 6790 11.41 16495 10

54992 52.13 28001 47.05 82993 50.3

14390 13.65 9615 16.16 24005 14.55

20322 19.3 12675 21.3 32997 20

21432 20.32 12429 20.89 33861 20.52

Heta a lan dnah hian khawpui leh thingtlnga kohhran mite za zla chhta inkhwm \hn zt a inang hle a, a pum puia chawhrualin member za zlah 20.52% inkhwm \hn ang kan ni. Khawvl \hang zl leh danglam zlah hian mihring kan \lin tih tr kan ngah tial tial a, awm awl leh hahdam kan ngainain, nuam kan tih zwng kan m nasa tial tial bawk. Hetiang hi thil awm dn a nih avngin, kohhranin Pathian biak inkhwm programme kan siam dnah te, kan hman dnah te awmze nei, inkhwm manhla leh nuam, rei vak lo tr zwnga kal a \hat a rinawm. Tin, kohhran mipuite pawhin inkhwm thei tra remchnna kan siam hram hram a \l tial tial dwn a ni. Sawi ho atn 1. Krista leh a kohhran inpumkhatna leh inzawmna thkzia te, chumi avnga kohhrana \ha taka tel \hat pawimawhzia sawi ni se. 2. Pathian be ho tra inkhwm \hin \hatzia leh inkhwm kan tam theihna tra kohhran \an lak dn tr sawi ni bawk se. _____________
www.mizoramsynod.org

Average

Member

Inrinni

Nilai

Zn

SS

NILAI THUPUI

241

November 26

|AWNG|AI LEH PATHIAN THU NGAIHTHLK


Chhiar tr: Dan 6:10; Tirh 17:10-12; 1 Thes 5:17

Znina kan zir tr \awng\aina leh Pathian thu ngaihthlk tih hi kan Kohhran Thurin No.9-naa ringtu zawng zawngte tih tra kan pawm leh kan puan chhuah \hin znga mi bawk an ni- |awng\ai zl te, A thu hril ngun taka ngaihthlk te tiin Thurinah kan dah. 1. |awng\ai awmzia: |awng\ai tih \awngkam hi kan hmang belin kan hre lr hle a, a awmzia pawh tlng hriatsa anga ngaih mai theih a ni wm e. Chutiang chu ni mah se thupui zir tra thlan tel a nih avngin zninah kan zir dwn a ni. Bible-a kan hmuh angin \awng\ai dn chi hrang hrang a awm a (1 Tim 2:1), Bible-a kan hmuh bkah kohhranin \awng\ai dn tr nia kan hriat eng emaw zt kan siamin kan hmang bawk. Eng pawh ni se, mi mal \awng\aina a ni emaw, a huhova \awng\aina a ni emaw, \awng\aina awmzia ber chu ringtuten Pathian kan biakna leh chibai kan bkna, Pathian kan dwrna leh Pathian kan pwlna a ni. Tin, Pathian hnna \awng\aia kan thinlung kan leihbuak rualin, amah Pathian pawhin \awng\ainaah hian a mite min biain min pwl \hn. Chuvngin, \awng\aina hi rinna leh thlarauva Pathian nna inbiakna leh inkawmna a ni a tih theih bawk. Lei leh vna Lalber leh min hmangaih bertu, kan awmna hmun apianga eng hunah pawh kan biaa kan pwl thei hi a lwmawmzia leh vnneihthlkzia i ngaihtuah \hn ang u. 2. |awng\ai pawimawhzia leh \lzia: |awngtai awmzia kan sawi tawh a\ang khn ringtute tna \awng\ai pawimawhzia leh \lzia eng emaw chen chu kan hre thei ang. |awng\ai \hin hi kan awm
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

242

dn tra Pathian ruat a ni. Kan taksa nunna leh hrislna atn, nausn piang hlim kan nih a\anga kan thih ni thlengin boruak thianghlim hp lut tr leh boruak \ha lo paih chhuak tra 'kan thwk' a pawimawh ang hian, kan thlarau lam nun png tinrng atn \awng\aia Pathian kan biak leh kan pwl \hn a pawimawh a ni. Bible-ah, Thuthlung Hlui hunah leh Thuthlung Thar hunah pawh, Pathian miten \awng\ai an ngaih pawimawhzia leh an \awng\ai \hin dn kan hmu a. Amah kan Lalpa Isua ngei pawhin khawvla a awm laiin, Kraws lr thlengin, \awng\aia Pathian biak leh pwl a ngai pawimawh m m tih kan hria. Kohhran chanchin kal zlah pawh vawiin thlengin Pathian mi tak takte chuan \awng\ai an ngai pawimawh a, an thlahthlam ngai lo. Chaw ngheia \awng\ai \hn mi pawh an awm zl a ni. Tih tak zeta bng lova \awng\aia Pathian pwl \hn mite nun chu a hrisl \hain an hlim a, an nun a hausain an chak a, thiltihtheihna pawh an nei \hn. Chutih rualin \awng\ai thlahthlam \hn mite nun chu a sawngnawiin a chak lo va, an nun a khawrovin thiltihtheihna pawh an nei lo. Hetah hian mahni nun leh rawngbwlna \heuh pawh inn fiah ngam ila a \ha ang. Ringtu tin te tna \awng\ai pawimawhzia leh \lzia hi kan sawi leh hriat mai a twk lo va. A taka \awng\ai tam tra mahni \heuh kan inthunun hneh leh \an kan lk a ngai a ni. |awng\aia Pathian pwlna nun nghet leh thk nei thei tr chuan, kan ni tin hun hman dn leh programme tih danglam pawh a \l ang. 3. Pathian thuhril ngun taka ngaihthlk: Kohhrana thuhriltute chanvo leh mawhphurhna hi a sngin a pawimawh hle a, Chutih rual chuan thuhril ngaithlatu leh dawngsawngtu kohhran mipui chanvo leh mawhphurhna pawh hi a sng hle a ni. Heti lam hi kan ngaihtuah twk lovin kan sawi kht deuh pawh niin a lang. Thuhriltu kan ni vek lo va; chutih lai chuan, kan vaiin thu ngaithlatu kan ni vek thung. Tirhkoh Paula chuan, "Thuhriltu erawh chuan mihring hnnah siam\hatna thu te, fuihna thu te, thlamuanna thu te a sawi zwk \hn a ti a (1 Kor 14:3). Chng thute leh thuhriltuin kohhranho tna
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

243

swt leh \angkai tr, kohhran chwmna thu a sawi apiangte chu ngaithlatuten ngun taka kan ngaihthlk a, hriat thiam kan tum a, kan nuna kan seng luh \hn a pawimawh a ni. Chutiang taka thuhril ngaithlaa swtpui tr chuan kohhran mipuiten \an kan lk a ngai hle. Eng thu nge thuhriltuin a sawia, eng ang hawiin nge a sawi, tih te, ka nun leh rawngbwlna leh thiltihna kawng atn engtin nge ka \angkaipui ang, tih te ngaihtuah rn chunga thuhril ngaihthlk \hin tr a ni. Kohhran inkhwmah hian mi tam tak chu kan mutthlu \hn a, chu vng chuan kan thu ngaihthlk pawh kan hre mumal \hn lo. Inkhwm bnah miten thuhriltuin eng thu nge a sawi tih min zwt ta se, tam tak chuan 'ka hre mumal lo' tih hi kan chhnna tr a nih a rinawm. Sawi ho atn 1. Ringtute tna \awng\ai pawimawhzia leh kan inthlahdah sizia han sawi teh u. 2. Biak Inah leh hmun dangah engtin nge Pathian thuhril ngun taka kan ngaihthlk theih ang? Kohhranho engtia infuih tr nge? ____________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

244

December 3

KRISTA NUNGCHANG ANG TIHLAN


Chhiar tr: Mt 5:14-16; Phil 2:5-8; 2 Pet 1:3-4

Zninah hian kan Kohhran Thurin No.9-naa mi, "anmahni ho zngah leh mi zawng zawng zngah Krista nungchang ang tihlan te" tih thu kan zir dwn a, hei hi ringtu zawng zawngte tih tr a ni. 1. Krista nungchang: Kan thupui zir trah hian Kristianten kan ringtu puite leh mi zawng zawng znga kan tihlan tr Krista nungchang chu eng ang nge tih zir hmasa ila a \ha ang e. Mizovin 'nungchang' kan tih hi \awngkam danga a tlukpui leh awmzia chu 'zia' emaw, 'khawsak dn' emaw a ni. Bible-ah Lal Isua zia leh khawsak dn, a nungchang lanna tam tak a awm a. Chngte chu a thinlung chhngril awm dn leh a rilru ngaihtuahna leh thil thlr dnin a siam leh a awmtr a ni. Kawng danga kan sawi chuan Lal Isua nungchang chu a nihna leh nunna chhngril lo lan chhuahna leh inpuan chhuahna a ni. Tirhkoh Paulan, "He rilru, Krista Isua pawha awm bawk kha, nangmahniah awm rawh se" a ti a (Phil 2:5). Chumi zawh chiahah chuan Krista rilru put dn leh chu rilru a put avnga min chhandam tra khawvla a rawn kal thu hetiang hian min hrilh zui nghl a: "Ani zawngin Pathian anga awma Pathian tluka awm chu thil thlkhlelh hleih theihah a ruat lo va, mihringte anga lo piangin, bwih angah a insiam a, amah leh amah a intitlwm ta zwk a. Tin, mihring anga lo awmin, a inngaitlwm a, thi khawp hiala thu z^wmin a lo awm ta a, Kraws-a thihna ngei chu," tiin (Phil 2:6-8). Hng hi Krista rilru leh nungchang khaikhwmna a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

245

2. Ringtute hi Krista nungchang \wmpuitute kan ni: Kan sawi lan tawh angin Paulan Philipi khuaa ringtute chu, "He rilru, Krista Isua pawha awm bawk kha, nangmahniah awm rawh se," a ti a. He lai thu hi Mizo Bible lehlin tharah chuan ringtute rilru put dn a nih thu tilang z^wngin, "Krista Isua rilru ang hi nangni pawhin pu zl rawh u," tiin dah a ni a. Tin, hmun dangah ringtute dinhmun ropuizia leh ringlo mite laka kan danglamzia sawiin "Keini erawh chuan Krista rilru kan pu a ni" Paulan a ti (1 Kor 2:16). Ringtute chu Pathian thutiam ropui tak leh hlu tak changtute kan ni a, min tichhe thei khawvl sual ch^kna lak ata chhuaka Pathian zia leh nungchang \wmpui trin Bible-in min hrilh (1 Pet 1:14). Ringtuten Krista zia leh nungchang kan \wmpui theihna chhan chu eng dang vng ni lovin, rinnaa Krista kan zawma nun thar leh rilru thar kan neih vng a ni. Grep png leh zrten grep hruipui an zawm avnga nunna, chakna leh an mamawh tinrng an dawng angin, ringtuten Thlarau Thianghlim \anpuinaa rinnaa Lal Isua kan zawm avngin thlarau lam nunna, chakna leh malswmna tinrng kan dawng a, rah \ha tam tak kan chhuah thei a ni (Jn 15:1-8). He laia ringtu mawhphurhna leh tih tr pawimawh chu Lal Isuan "Keimahah awm reng rawh u" a tih hi a ni. Lal Isuaa awm renga, amah nna inpwlna nung nei tam apiangte nunah Lal Isua nungchang a langsr ang. 3. Krista nungchang ang kan tihlanna hmun tr: Ringtuten Krista zia kan tihlanna hmun tr chu kan thurinah hian a lang chiang nghl a - "anmahniho zngah leh mi zawng zawng zngah" a ni. Hei hi Isuan, Lei chi in ni e a tih leh Khawvl >ng in ni e a tiha a thuchah nn pawh hian a inrem (Mt 5:13-16). Kawng danga kan sawi chuan ringtuten Krista nungchang kan tihlanna hmun tr chu kan awmna leh kan kalna apiangah a ni. Mahni inchhng khurah \anin, kan \henawm khawvngah, kan kohhran leh khawtlngah, kan zirna leh hnathawhna hmunah, nula tlangvl kan inrmnaah leh kan infiamnaah, kan sumdwnnaah leh kan zin vlnaah, kan kalna
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

246

leh awmna hmun apiangah Krista nungchang ang tilanga khawsa tr kan ni. Hetiang hian ringtute khawsa ngat ila chuan keini pawhin nuam kan ti ang a; khawvlah Chanchin |ha a darh chak ngei ang le. He thuah hian mahni nun \heuh inenin \an i la ang u. Sawi ho atn 1. Krista nungchang leh zia kan tihlan trte znga pawimawh zual nia in hriatte han sawi teh u. 2. Eng vangin nge ringtuten Krista zia leh nungchang kan tihlan hleih theih loh \hin? Han sawi teh u. ___________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

247

December 10

KRISTA RAM TIZAU TRA BEIH


Chhiar tr: Sam 126:5-6; Mk 16:15-16; Thup 11:15

Kan thupui zir tr hi Lal Isua thupk ropui leh pawimawh a ni. Thurin 9-naa kan dah dn chu "Khawvl puma Krista ram tizau tra beih" tih a ni a, hei hi ringtu zawng zawngte tih mkmawh a ni. Hetiang hian zir zui ila: 1. Pathian ram tih awmzia: Krista ram tih leh Pathian ram tih hi thil thuhmun a ni. Lal Isuan \awng\ai dn tr min zirtr, vawiin thlenga ringtuten bng lova kan \awng\ai zlna chu, "I ram lo thleng rawh se," tih hi a ni. Westminster Thuinchhang bu t>a he dlna \awng\aina an sawi zau dn chu - "I ram lo thleng rawh se tih-ah hian, Setna ram chu tihchhiat ni sela, khawngaihna ram chu tihzauh ni sela, keini leh mi dangte pawh lt ila, cheng ila; tin, ropuina ram chu lo thleng thuai sela, tiin kan ngn a ni" tih a ni. Pathian ramah chuan Pathianin lalna, thuneihna leh rorlna a chang a, amah chu chawimawiin a awm \hn a, a duh zwng pawh tih a ni \hn. Mite thinlunga Setna ram chu \hiata a awma, Pathian ram a thlen zl a pawimawh. Lal Isuan, "Kei hian Pathian kut zung avnga ramhuaite hnawt chhuak \hn ka nih chuan Pathian ram chu in hnnah a thleng tawh a ni ang," a ti (Lk 11:20). Tin, Pathian ram lo thlenna tr chu mihringte zngah, mite thinlungah a nih thu sawiin Lal Isuan, "Pathian ram chu hmuh theihin a lo thleng lo vengai teh u, Pathian ram chu in zngah a awm a ni," a ti (Lk 17:20-21). 2. Krista ram tizau tra beih: Khawvla Lal Isua a lo kal chhan leh a thuchah laipui chu khawvla Pathian ram thlentir hi a ni (Mk 1:15; cf. Tirh 1:3). Vna a lwn chhoh leh hmaa a zirtrte leh a
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

248

hnungzuitute hnna a thupk ropui leh a thuchah hnuhn<ng ding reng tr chu, "Khawvl zawng zawngah kal ula, thilsiam zawng zawng hnnah chuan Chanchin |ha hi hril rawh u. A ring a baptisma chang chu chhandamin an awm ang a; a ring lo erawh chu thiam loh changin an awm ang," tih hi a ni (Mk 16:15-16; cf. Mt 28:18-20). Khawvl puma Krista ram tizau tra beih hi Kohhran hna pui, Kohhran pum pui leh ringtu zawng zawngina kan ngaih pawimawh m m tr a ni. Chuvngin he Lal Isua thupk, khawvl damna tra Chanchin |ha puan darh hna thawk tr hian Kohhran te kan infuih thar reng tr a ni a, ringtu zawng zawngin \an kan l^k thar zlna tr a ni. Thupuan ziaktu Johanan rinna leh thlarauva a lo hmuh lwk leh puan chhuah, "Khawvl ram chu kan Lalpa leh a Krista lalna ram a lo ni ta, ani chuan chatuanin ro a rl ang," (Thup 11:15) a tih hun hi a lo thlen hma loh chuan, Krista ram tizau tra beih hi Lalpan kan kovah a nghat a ni. 3. Krista ram tizau trin tih theih kan nei vek: Khawvla Krista ram a thlena, a zauva, a ngheha, a ropui deuh deuh theih nn ringtu tinten tih theih kan nei vek. Tu mah insit tr a ni lo va, wl tum tr a ni hek lo. Bible-in "Nausnte leh hnute hne laite kaa chhuak chuanin Fakna i ti \ha famkim ta," a tih leh (Mt 21:16), "Tar hnuah pawh an la rah fo vang a, tui pai \euhvin an hring hluah hluah ang," a tih hi (Sam 92:14) hriat reng tr a ni. Khawvla lal ropuite hian an office-a hnathawkah mi zawng zawng min duh lo va, min ko lo va, kan tling (qualify) bawk hek lo. Mahse lei leh vna Lalber leh rorltu Lal Isuan a grep huana hna thawk trin, a rawngbwl hna thawka amah thawhpui trin ringtu zawng zawngte hi min duh a, min sit lo va, min kovin min tr a, Thlarau Thianghlim zrah kan tling thei vek a ni (Tirh 1:8). Krista ram tizau tra kan beihnaah Pathianin min kohna zwnah leh min dahna hmun \heuhvah, talent min pk \heuhte hmang \hain tipung ila, i rinawm ang u. Mahni ngei kal chhuak tra min duh leh kal chhuak ila, thilpka rawngbwl kawngah phal takin pe ila,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

249

\awng\ainain khawvl fang chhuak fo ila, tnlai finna leh hmaswnna te pawh i hmang \angkai zl ang u. Dodlna leh khawharna te, hrehawmna leh tuarna te hmachhawn leh kal tlang a \l pawhin, kan lwmman dawn trte hre rengin (Sam 126:5-6), rinnaa ding nghetin hma lam i pan zl ang u. Sawi ho atn 1. Khawvla Krista ram tizau tra kan beihnaah tnlai huna \an kan lk dn tr \ha nia kan hriatte sawi ni se. 2. Krista ram tizau tra kan thawhnaah infuih leh inthlamuan swtzia leh \hatzia han sawi teh u. ____________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

250

December 17

A LO KAL LEHNA NGHAH


Chhiar tr: Mt 25:31-33; Tirh 1:9-11

Kumin chhnga Nilai Thupui hnuhnng ber kan zir dwn a, kan thupui zir tr nn pawh a inhmeh hle mai. Kan thupui zir tr hi kan thurin 9-naah ropui taka a lo kal lehna nghah tia dah a ni a, hei hi ringtu zawng zawngte tih tr leh nghahfk a ni. 1. Lal Isua a lo kal leh dwn: Lal Isua lo kal leh tr thu hi Apostol-te hun lai a\anga tn thlenga Kristianten nghkhlel tak leh beiseina nung nna kan thlr, Kristiante thurin ropui leh lwmawm a ni. Lal Isua lo kal leh tr thu hi Bible hmun tam takah kan hmu a, mi \henkhat chuan Lal Isua lo kal leh tr thu hi Thuthlung Thar pumah lazai angin a inthlung chhuak vek a ni an ti hial. A lo kal leh ngei tr thu hi amah Lal Isuan chiang takin a sawi a (Mt 16:27; 24:29-44; 25:31; Mk 13:26; Lk 21:27; Thup 22:12), vntirhkohte pawhin min hrilh a (Tirh 1:9-11); tin, tirhkohte pawhin min hrilh bawk a ni (1 Kor 15:51-52; Phil 3:20; Kol 3:4; 1 Thes 2:19; 3:13; 4:13-18; Heb 9:27-28; 2 Pet 3:1-13; Thup 1:7). A lo kal leh hun tr erawh chu Pa chauh lo chuan, tu man an hre lo tih Lal Isuan min hrilh (Mt 24:36; Mk 13:32), kan hriat loh hi kan tn a \ha zwk a ni ngei ang. Hriat theih loh na na na chu hriat tuma rin thua lo chhui leh chht pawh a \l lo tih hriat a \ha. 2. Ropui takin Lal Isua a lo kal dwn: Kan thurinah ropui taka a lo kal lehna hun nghah a tih avngin, ropui taka a lo kal leh dn tr hi tawi deuhvin a hranin sawi ila a \ha ang e.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

251

Bible-a kan hmuh angin a lo kal vawi khatna chu a tisa channa a ni a. Tlwm takin, min chhandam trin a lo piang a, a lo sei lian a, rawng a bwl a, thing nchhe dawng kraws-ah saruaka khenbeha awmin a thi a, a taksa pawh thln thimah an zalh a. Thihna hnehin ropui takin a tho leh a, vnah a l^wn chho ta a ni. A lo kal leh hunah erawh chuan Lal Isua ngei chu ropui takin, rorl tr leh a mite a hnna hruai trin a lo kal ang. Eng ang taka ropuiin nge a lo kal ang tih hi tu man kan sawi fiah phk lo. Kan rin phk bk leh kan suangtuah phk loh khawpin a ropui ang tih hi ring mai ila. A lo kal leh huna thil awm dn tr amah Lal Isua sawi leh Tirhkoh Paula sawi tlm tal tr lang ila - Mihring Fapa hi thiltihtheihna leh ropuina nasa tak nn vn chhm chunga lo kal an hmu ang, (Mt 24:30), Mihring Fapa hi chu, a vntirhkoh zawng zawng nn, a ropuinaa inthuama a lo kal hunah chuan, a ropuina \hutphahah a \hu ang, (Mt 25:31); "Mihring Fapa hian ama ropuina nn, a pa ropuina nn, a vntirhkoh thianghlimte ropuina nn a lo kal hunah chuan" (Lk 9:26); Lalpa ngei chu au thawm nn, vntirhkoh chungnung ber aw nn, Pathian tawtawrwt ri nn, vn a\angin a lo chhuk dwn si a (1 Thes 4:16). Heng kan tr lan tlm a\ang mai pawh hian, Lal Isua lo kal leh hun hi hun ropui, danglam leh mak tak a nih trzia a lang. 3. Lal Isua lo kal tr nghah dn dik leh \ha: Amah Lal Isua ngeiin a lo kal leh hun kan nghah dn tr min hrilh a, a vnneihthlkin a lwmawm hle mai. Lal Isua min hrilh dn chu a tawi zwngin eng lai pawha ngaihven a, fmkhur a, inring renga awma, \awng\ai a ni (Mt 24:42; Mk 13:33,37; Lk 21:34-36). Amah Lal Isua bkah Tirhkohte pawhin Isua lo kal leh tr kan nghah dn tr leh awm dn tr min hrilh. Johana chuan, "Chutichuan, naute u,amahah awm reng rawh u; tichuan, amah chu lo inlr mah sela, a lo kalin a hmaah zak lovin huai takin kan awm thei ang," a ti (1 Jn 2:28). Petera pawhin, "Pathian ni tiam nghkhlel taka in thlr reng lai hian mi thianghlim, Pathian tna inpe mi in ni tr a ni," a ti (2 Pet.3:12 lehlin
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

252

thar). Tin, hmun dangah, "...thil zawng zawng twpna chu a hnai tawh a, Chuvngin in \awng\ai theih nn rilru fel tak puin fmkhur rawh u," a ti (1 Pet 4:7). Tirhkoh Paula chuan "Zn hi a ral lek lek tawh a, khua a vr dwn ta e; chuvngin; thima thiltih chu paih ila, ng thuamin i inthuam ang u. Chhna awm angin mawi takin i awm ang u," a ti (Rom 13:12-14; cf. 1 Thes 5:4-6). A khaikhwm zwnga kan sawi chuan Lal Isua lo kal tr nghah dn tr dik leh \ha chu eng lai pawha Kristian nun dik, zktluak leh mawi taka nun a ni. Rev. Zairema chuan, "Drkr khat hnu leka lo kal tr ang maiin amah tawh inpeih ila, lo kal leh dwn lo tawp ni wm ang maiin a hna thawk trin inpuahchah reng ila a dik ang," a ti. Sawi ho atn 1. Kristiante tna Lal Isua lo kal leh hun tr nghahhlelhawmzia leh ringlote tna a rpthlk trzia han sawi teh u. 2. Eng lai pawha Lal Isua twk tr leh a rorlna hmaa ding tra inpeih diam \lzia leh pawimawhzia han sawi teh u.

_________

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

253

LEHKHABU RWNTE Aizwl Theological College. Dictionary of Theological Terms. Aizwl: 2007. Barclay, William. The Daily Bible Study Bible, 'The Letters to the Galatians and Ephesians,' (Revised edition and reprinted). Bangalore: Theological Publications in India, 1981. Barclay, William. The Plain Men's Guide to Ethics, 'Thoughts on The Ten Commandments', Glasgow: William Collins Sons & C. Ltd., 1980. Bible Society of India. Mizo Study Bible. Bangalore: The Bible Society of India, 2007. Bible Society of India. Pathian Lehkhabu Thianghlim (Lehlin thar). Bangalore: The Bible Society of India, 2005. Chuau\huama, Revd., Zo\awng Bible Dictionary. Aizwl: Pub. by the author, 2011. Douglas, Alban. One Hundred Bible Lessons. Bombay: Gospel Literature Service, 1980. Hastings, James, Revised by Frederick C. Grant and H.H. Rowley. Dictionary of the Bible (Second Edition). Edinburgh: T & T Clark, 1963. Jones, D.M. Llyod, Life in the Spirit in marriage, home and work, 'An exposition of Ephesians 5:5:18 to 6:9, The Banner of Truth Trusts, (reprinted). Edinburgh: 1992. Lalpkhlua, Rev. L.H., Contextual Christology 'A Tribal Perspective', Delhi: ISPCK, 2007. Lalpiangthara, Rev. K., Kristiante Nun Dn |ha. Aizwl: SL&PB, 2011. Lalswma, Rev., Ka thlarau zwkin le. Vol.1. Aizwl: Pub. by James Lalsiamliana, 2011.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

254

Lalswma, Rev., Kristian Thurin Zirna. Aizwl: SL&PB, 1998. Lalswma, Rev., Rom Lehkhathawn. Aizwl: Synod Publication Board, 1990. Lalthanmawia, Rev. R., Deuteronomy. Aizwl: Synod Publication Board, 1985. Lalthanmawia, Rev. R., Nazareth Isua, Thawkrimte |hian. Aizwl: Pub. by the Author, 2012. Lalthanmawia, Rev. R., Westminster Thu Inchhng Bu T. Trans. Pub. by the Author Liangkhaia, Rev., Thu Swm Pk (1949). Aizwl: L.T.L. Publications, 2012. Ngrchhwna, R.K., Rev. Z.T. Sngkhma, Upa Lalzuia Colney Zo\awng Dictionary. Aizwl: Pub. by the Authors, 1997. O.M Books. The Preachers' Outline & Sermon Bible Vol. 1, 2, 3. Secunderabad: O.M Books, 2000. Ramthar Chanchin Bu - 2011, 2012, 2013. Richardson, Alan. Bible Thu zirna Bu. Trans. Rokhma, Aizwl: M.T.L.C., 1985. Royte, Zoliana. Mizoram Sport Chanchin, Aizwl: Directorate of Sports & Youth Services, Govt. of Mizoram, 2008. Synod Bu 2011, 2012. Synod Literature & Publication Board. Pathian Biak Inkhwm Hruaina Bu, Chhut swmna, Aizwl: SL&PB, 2010. Thanzauva, Rev. Dr. K., Zonunmawi. ed. Aizwl: Greenhill Development and Research, 201223. Zairema, Rev. Marka (Hrilhfiahna). Aizwl: Synod Bookroom, 1970.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

255

Visit www.mizoramsynod.org

www.mizoramsynod.org

Potrebbero piacerti anche