Sei sulla pagina 1di 6

REFLEXES SOBRE COORDENAO E SUBORDINAO Sandra Bernardo (UERJ e PUC-Rio)

Neste artigo, apresento reflexes sobre os processos de coordenao e s bordinao a partir de leit ras de a tores ! e se dedicara" ao te"a# $s obser%aes tecidas a! i cost "a" ser ob&eto de "in'as a las( logo, este trabal'o ), e" ess*ncia, "a resen'a, dedicada aos "e s al nos, %oltada para c rso de +intaxe# ,radicional"ente, so descritos dois tipos de ligao entre oraes- coordenao e s bordinao# E" geral, a s bordinao ) definida e" ter"os de depend*ncia sint.tica, &. ! e a orao s bordinada consiste e" " ter"o ! e exerce f no na principal, e se"/ntica, por! e a s bordinada no te" sentido co"pleto se" a principal# $s oraes coordenadas, por o tro lado, so definidas co"o independentes (0EC1$R$, 2344( 5UR6, 2347( CUN1$ 8 C9N,R$, 234:), por! e poss e" sentido co"pleto e no constit e" " ter"o da orao a ! e se liga"# ;bser%a-se, assi", nessas conceit aes a presena de crit)rios se"/ntico e sint.tico# 0ec'ara (2344) inicia se cap<t lo sobre o per<odo, definindo orao independente co"o a! ela ! e poss i sentido co"pleto, portanto, " crit)rio se"/ntico# E" seg ida passa a adotar " crit)rio sint.tico ao considerar independente a orao =! e no exerce f no sint.tica de o tra a ! e se liga> (p# 2?@)# 5 rA (2347) at)"-se ao crit)rio se"/ntico referindo-se a oraes co"o a! elas =! e t*" sentido por si "es"as> (p# BC), e a oraes s bordinadas co"o dependentes a "a principal# C n'a 8 Cintra (234D) arrola" os aspectos sint.ticos e se"/nticos# Roc'a Ei"a (233B) adota " crit)rio sint.tico, ao caracteriFar a coordenao co"o "a =s cesso de oraes gramaticalmente independentes> (p# CB?), e a s bordinao co"o = "a orao principal ! e traF presa a si, co"o dependente o tra o o tras# Gependentes, por! e cada "a te" se papel co"o " dos ter"os da orao principal> (p# CB2)# Essa fl t ao entre os crit)rios se"/ntico e sint.tico e%idencia a car*ncia de "a posio precisa por parte dos gra".ticos de orientao nor"ati%a# U" exe"plo disso ) o fato de 0ec'ara (2333) H2I optar excl si%a"ente pelo crit)rio sint.tico e" s a gra".tica, %alendo-se da an.lise e" constit intes i"ediatos# $ 'eterogeneidade de crit)rios e" si no seria " proble"a, se os aspectos sint.ticos e se"/nticos fosse" explicitados nas conceit aes# ;t'on J# Karcia (2344) recla"a contra o ter"o independente, ao classificar de falsa coordenao a ligao entre as oraes do en nciado = O dia estava quente e eu fiquei logo exausto >, e" ! e '., seg ndo o $ tor, "a coeso <nti"a, "a relao de ca sa e efeito entre s as oraes# Karcia ! estiona ainda a independ*ncia de oraes co"o =portanto no sairemos> e =mas ningum o encontrou># Co"o ! estiona Carone (2344- B2), tais oraes difere" de =Se eu fosse um mgico...>, e" ter"os depend*nciaL $ a"bigMidade dos ter"os dependente e independente no seria " gra%e proble"a, se o binN"io coordenaosubordinao satisfiFesse os processos de ligao entre oraes e se, no interior de cada " desses processos, no se obser%asse tanta 'eterogeneidade# Por isso, tais conceit aes %*" sendo re%istas por %.rios est diosos# E" seg ida c'a"arei, ateno para alg "as cr<ticas tecidas por a tores ! e b sca" a refor" lao dos conceitos de subordinao e de coordenao# Carone (2344) salienta o fato de as expresses coordenao e subordinao sO fig rare" nas gra".ticas a partir do est do do per<odo, ! ando, na %erdade, ao ser abordada a relao entre nPcleo e co"ple"ento dentro " sintag"a co"o a busca da vitria, est.-se tratando de "a s bordinao# ; tra ! esto abordada pela $ tora consiste na aparente si"plicidade da coordenao, o ! e le%a esse processo a ser apresentado e" pri"eiro l gar nas gra".ticas e nas salas de a la# Esse procedi"ento s b&aF ao pensa"ento de ! e a s bordinao estabelece relaes gra"aticais entre as oraes, en! anto a coordenao relaes lOgicas( entretanto, Carone (2344) le"bra ! e a relao lOgica por excel*ncia, ca sa e efeito, ) expressa atra%)s de s bordinao# $ntecipar a descrio do processo de s bordinao ante a coordenao, tornaria "ais claro, de acordo co" Carone (op. cit.), o crit)rio da independ*ncia das oraes coordenadas, ! e no seria entendida e" ter"os p ra"ente se"/nticos# $ colocao de Carone (2344) le%a-"e a acreditar ! e seria "ais f.cil tratar, inicial"ente de per<odos co"postos por s bordinao, especifica"ente pelas s bstanti%as ! e caracteriFa" " processo de expanso de " ter"o da c'a"ada orao principal, co"o por exe"plo- Ele disse asneiras e Ele disse que cometeria asneiras[2]# $ $ tora (op. cit.) prosseg e co" s a an.lise detendo-se nas seg intes caracter<sticas da coordenao (p# C@)-

a) os ele"entos coordenados t*" a "es"a f no sint.tica( b) os ele"entos coordenados pertence" a " "es"o paradig"a( c) a coordenao for"a se!M*ncias abertas, no sintag"as( d) coordena"-se tanto oraes co"o ter"os de "a orao# +eg ndo Carone (op. cit.), ! ando se aborda a identidade f ncional dos ter"os coordenados, est.-se obser%ando ta"b)" a s bordinao, pois, se '., por exe"plo, dois ob&etos, esses encontra"-se s bordinados a " %erbo, o se&a, a f no desses dois ob&etos sO se define e" relao ao %erbo# $ssi", per"anece a indagao sobre ! al seria o papel da coordenao na estr t ra frasalL ; ! e se passa entre os ter"os coordenadosL Q anto R caracter<stica (b), a $ tora le"bra ! e =coordenao e associao paradig".tica no se press pe" " t a"ente># $rtigos e prono"es ad&eti%os, por exe"plo, pode" ser co" tados, "as no coordenados- = o omem saiu ! aquele omem saiu ! "o aquele omem saiu ># =Jes"o ! ando se co"bina">, no config ra" "a coordenao=o omem saiu ! outro omem saiu ! o outro omem saiu> (p# C:)# ; post lado consens al entre gra".ticos de ! e se coordena" f nes, no for"as, ta"b)" no ) aceito por estilistas, &. ! e constr es co"o =S quero sossego e que no me amolem mais> (C$R;NE, 2344- C7), so re&eitadas e" "an ais de redao e estilo# Portanto, ) preciso obser%ar co" "ais rigor os ter"os ! e pode" ser coordenados# ; fato de as coordenadas for"are" "a se!M*ncia aberta sO se aplicaria, co"o ressalta Carone (2344), Rs alternati%as e aditi%as, os de"ais tipos de coordenao constit e" constr es bin.rias, introd Fidas por con& nes co" %alor retro#etivo, opondo-se ao ! e foi expresso anterior"ente, co"o no exe"plo, = $eus bom% mas #usto e severo> (p# C3), e" ! e #usto e severo, ligados por adio, for"a" " todo ! e se ope a bom# Eogo, para a $ tora, as frases coordenadas ta"b)" se organiFa" e" pares, ! e pode" constit ir "a no%a nidade( a identificao desses de%e ser g iada no apenas pelo tipo de con& no, "as ta"b)" pelo sentido da frase# Co" relao R coordenao de ter"os oracionais e de oraes, Carone (2344) expe a an.lise estr t ralista seg ndo a ! al "a frase co"o = &oo e 'aria sa(ram> seria o res ltado da so"a de d as oraes = &oo saiu ) 'aria saiu>, apOs a s presso dos ele"entos repetidos# $ concord/ncia, nesse sentido, seria " "ero reforo# $ssi", sO 'a%eria " sO tipo de coordenao# Essa 'ipOtese de oraes originais, aparece ta"b)" e" an.lises da teoria gerati%a padro (p# DD)# Entretanto, '. casos ! e no pode" ser atrib <dos R coordenao de ter"os de oraes originais das ! ais fora" excl <das as repeties# 9nsere"-se nesses casos (p# D7 ss)(i) (ii) (iii) (i%) ter"os ligados pela preposio entre, co"o e" =Ela sentou*se entre &oo e 'aria>( oraes ! e expressa" reciprocidade, =&oo e 'aria so semel antes>( casos de a"bigMidade, do tipo de = &oo e 'aria casaram*se>, e" ! e a"bos os sentidos (Joo e Jaria for"ando " casal o no) teria" co"o oraes originais =&oo casou*se> e ='aria casou*se>( frases ! e, por en%ol%ere" diferentes n<%eis de coordenao, sO pode" ser explicadas co"o ter"os coordenados, confor"e os exe"plos- =Eu ten o uma blusa amarela e uma a+ul > e =Eu ten o uma blusa amarela e a+ul >, e" ! e o pri"eiro exe"plo pode ser o res ltado de d as oraes S = eu ten o uma blusa amarela ) eu ten o uma blusa a+ul> S, "as o seg ndo, teria o sentido de ! e a bl sa ) co"posta de d as cores alterado, se l'e fosse" atrib <das as referidas oraes originais( constr es co" retificao, co"o e" = ,cresce que c ovia - peneirava - uma c uvin a mi.da% triste e constante>, ! e, seg ndo Carone (op. cit.), consiste" e" "a co" tao expl<cita na cadeia sintag".tica e no o acr)sci"o de " o tro %oc.b lo#

(%)

$l)" dessas caracter<sticas, a $ tora ressalta a s*ncia de "obilidade de oraes coordenadas ad%ersati%as, explicati%as e concl si%as, frente a alg "as ad%erbiais, e" relao R orao a ! e se liga"# $ "obilidade e" oraes coordenadas restringe-se a aditi%as e alternati%as, be" co"o a alg "as con& nes coordenati%as- porm, entretanto, logo etc#( o se&a, "es"o dentro de " "es"o gr po de oraes co"o as ad%ersati%as, obser%a"-se co"porta"entos distintos# Carone (op. cit.) no prope alteraes para o gr po das s bordinadas# Perini (233B) trata as relaes de coordenao e s bordinao co"o oraes co"plexas# +eg ndo o a tor, "a orao ) co"plexa ! ando =cont)" dentro de se s li"ites pelo "enos "a o tra orao> (p# 2C@)# Esse conceito est. baseado na propriedade da rec rsi%idade, ! e per"ite =colocar estr t ras dentro de o tras estr t ras> (p# 2C@)# Go conceito de orao co"plexa, s rge a refor" lao do ! e seria a orao principal, pois, seg ndo o $ tor, a orao principal de "a orao co"plexa co"o /itia disse que ns desarrumamos a casa ) titia disse que ns

desarrumamos a casa, a ! al cont)" a orao s bordinada ns desarrumamos a casa# ; que, nesse caso, ) " ele"ento artic lador, respons.%el pelo encaixe da orao s bordinada a " +N co" f no de ob&eto direto for"ado por que ) orao# $ssi", "a orao co" todos os se s ter"os preenc'idos por sintag"as no-oracionais no pode ser principal( e "a orao ! e ten'a pelo "enos " ter"o preenc'ido por sintag"a oracional ) "a orao principal ( op. cit.- 2D4)# Perini arrola os seg intes arg "entos para tal seg"entao- possibilidade de "anter, se" sofis"as, o post lado de ! e a s bordinada faF parte da principal( a s*ncia de " princ<pio incon%eniente seg ndo o ! al " ob&eto direto pode no faFer parte de s a orao( f ga da sit ao e"baraosa de afir"ar ! e titia disse poss i " ob&eto direto# Ge acordo co" o $ tor, sO dessa for"a a afir"ao de ! e =oraes s bordinadas so ter"os desen%ol%idos e" orao> (5UR6, 2347- 72) faF sentido# Eogo, "a orao s bordinada =no ) necessaria"ente a ! e f nciona co"o ter"o de o tra orao( "as ) a! ela ! e ) parte de " ter"o de o tra orao> (p# 2D@)# $ssi", = 0s desarrumamos a casa ) "a s bordinada por! e faF parte de que ns desarrumamos a casa, ! e, por s a %eF, ) ter"o de o tra orao# E" casos de oraes red Fidas de gerPndio o de infinitoHDI, a s bordinada constit ir., soFin'a, " ter"o da principal# $ fi" de "anter a coer*ncia do conceito de orao co"plexa, Perini estabelece de ! e (2) /itia fe+ a salada e (C) 'ame fritou os pastis faFe" parte da orao co"plexa (D) /itia fe+ a salada e 'ame fritou os pastis, exercendo a f no de membro de coordenao# ,al f no pode ser dese"pen'ada por ter"os o oraes# Nesse sentido, para o $ tor, no existe coordenao se" s bordinao, &. ! e as oraes (2) e (C) for"a" " terceiro constit inte ao ! al (2) e (C) so s bordinadas por tere" e" (D) a f no de "e"bro de coordenao (p# 2D@-2DB)# $ proposta de Perini re%ela se"el'ana co" a an.lise estr t ralista e" constit intes i"ediatos, a partir do conceito de sintag"a, co"o pode ser obser%ado no es! e"a, a seg ir, e" ! e il stro a seg"entao post lada pelo $ tor, e" "a esp)cie de caixa de 1ocTett123 no sa(da 163 no 5ue sa(da 173 no sa(da avia e o #ogo estava perdido. avia e o #ogo estava perdido. avia e 183 o #ogo estava perdido

123 4lit percebeu

En! anto na an.lise tradicional '., no per<odo aci"a, d as s bordinadas coordenadas entre si, para Perini, tratase de "a orao co"plexa co"posta de "a principal S 123 S e "a s bordinada a (2) S 163 S, ! e, por s a %eF, cont)" d as coordenadas S 173 e 183# Ga "es"a for"a ! e Carone (2344), Perini c'a"a a ateno para a nat reFa 'eterog*nea das oraes coordenadas e as distrib i e" tr*s gr pos, a partir das seg intes propriedades das coordenadas ligadas por e, consideradas pelo $ tor co"o a coordenao "enos proble".tica(a) (b) (c) (d) as d as oraes pode" ser separadas, opcional"ente, por pont ao( o coordenador Hcon& no coordenati%aI %ale para coordenar ! al! er nP"ero de "e"bros( o coordenador, ! ando no %e" repetido, sO pode ocorrer e" "a posio, o se&a, logo antes da Plti"a orao( o conecti%o e pode ser%ir para & ntar ! ais! er ele"entos coorden.%eis (Perini, 233B- 2@@)#

Eogo, o pri"eiro gr po ) for"ado por coordenadas ligadas por e e ou( o seg ndo, por mas, ! e se disting e do pri"eiro gr po por! e sO pode ligar dois ele"entos e por! e no coordena +Ns( e o terceiro gr po, por conectores co"o porm, entretanto, todavia, por isso etc#, ! e, ao contr.rio de mas, =pode ocorrer e" o tras posies ! e no logo antes da seg nda orao coordenada> (p# 2@B)# E"bora o $ tor no analise as especificidades das coordenadas arroladas no terceiro gr po, c'a"a ateno para o fato de coordenadores, co"o porm, por exe"plo, co"portare"-se co"o ad%)rbios do tipo de conseq9entemente, o ! e o le%a a ! estionar a nat reFa de coordenador de porm e post lar "a poss<%el classificao de coordenadas se" coordenador (assind)ticas) para oraes ligadas por esse conecti%o (e afins)# $ classificao de Perini para as coordenadas le%anta ! estes interessantes, "as, por se tratar de "a proposta no%a, precisa ser refinada, pois acredito ! e " gr po for"ado apenas por " tipo de coordenador S mas S no ) econN"ico, be" co"o o tro gr po co"posto de oraes ligadas por " elenco %ariado de coordenadores# Ge%e -se estabelecer "a 'ierar! ia entre as propriedades arroladas, a fi" de dar conta das especificidades das oraes, "es"o e" se pa tando apenas e" " crit)rio sint.tico#

No /"bito das s bordinadas, Perini apresenta an.lises alternati%as para as tradicionais relati%as, "ant)" o ! adro das s bstanti%as e introd F o gr po das s bordinadas introd Fidas por prono"es interrogati%os# Essas =interrogati%as s bordinadas> pode" dese"pen'ar a f no de ob&eto direto, s &eito o atrib to, sendo, portanto, " +N o " sintag"a ad%erbial, ao contr.rio da constr o relati%a ! e ) " sintag"a ad&eti%al# $s s bordinadas ad%erbiais so po co exploradas por Perini( tarefa e" ! e se concentra $Feredo (233?, xerox) ! e distrib i as ad%erbiais e" ! atro gr pos co" base nos %alores ! e estas ass "e", a saber- (i) causa- constit i " %alor co" " Rs ca sais, concessi%as e condicionais( (ii) resultado- %alor presente nas finais e consec ti%as( (iii) comparao- sentido expresso pelas oraes co"parati%as, proporcionais e contrasti%as( e (i%) circunst:ncianoo ! e congrega as te"porais, locati%as e "odais# ; $ tor trata das diferenas entre as ad%erbiais ! e co"pe" cada gr po, co" base e" crit)rios lOgicos e se"/nticos# $ssi", nas frases 123 Se f;ssemos de avio% c egar(amos a tempo (condio)# 163 <omo fomos de avio% c egamos a tempo (ca sa)# 173 ,inda que f;ssemos de avio% no c egar(amos a tempo (concesso)# a diferena ente (2) e (C) reside na oposio entre "a 'ipOtese e " fato, e"bora per"anea a "es"a relao lOgica de ca sa e efeito# Por o tro lado, (2) e (C) difere" de (D) no sentido de ! e (D) ) a negao de (2) e (C)# +e na ca sa e na condio expri"e-se " dado do ! al depende a declarao da principal, entre a concessi%a e a principal nega-se essa depend*ncia- o ! e se diF na orao principal ) indiferente R declarao contida na orao s bordinada ($Feredo, xerox)# Q anto R relao entre coordenao e s bordinao, $Feredo ressalta o trabal'o de Kladstone C'a%es de Jelo, para ! e" a s bordinao cria f no, estabelece "a 'ierar! ia, en! anto a coordenao liga nidades de "es"o n<%el se" ! e a f no sint.tica se&a alterada# $Feredo (233?) agr pa separada"ente as aditi%as e alternati%as, confor"e procede" Carone (2344) e Perini (233B), por! e expri"e" relaes gra"aticais, en! anto as ad%ersati%as, explicati%as e concl si%as, relaes lOgicas# ; $ tor il stra a polisse"ia do conecti%o e atra%)s das seg intes frases- =< oveu e o rio transbordou> (ca sa U efeito), =4ique aqui e voc= ver o disco*voador> (condio U res ltado)# Ge " "odo geral, as contradies e inade! aes das definies da gra".tica tradicional acerca da ligao entre oraes so apropriada"ente salientadas nos co"p*ndios analisados# ;ra se %erifica a opo pelo crit)rio sint.tico, ora pelo se"/ntico# Entretanto, "ant)"-se a di%iso bin.ria dos processos config rao sint.tica, be" co"o a re nio de oraes 'eterog*neas sob o rOt lo de s bordinadas# Jate s et alii (C??D), toda%ia, ino%a" " po co, nesse sentido, seg"entando o gr po das s bordinadas da seg inte "aneiraa) b) s bordinao co"pleti%a S constr o e" ! e a frase s bordinada consiste e" " arg "ento da frase s perior (principal), " tipo de co"ple"entao (no"inal, %erbal, ad&eti%al)( constr es relati%as S "odificao de "a expresso no"inal antecedente e" for"a de orao (relati%as apositi%as e restriti%as( relati%as de frase, ! e constit e" " co"ent.rio acerca da proposio anterior, geral"ente introd Fidas por o que( e relati%as li%res, se" antecedente expresso, iniciada por quem, quanto( s bordinadas ad%erbiais S constr es e" ! e a s bordinada no ) " arg "ento do predicado da principalcondicionais (condicionais e concl si%as)( finais( ca sais( concessi%as, e te"porais# $s ad%erbiais so artic ladas por s bordinao se"/ntica( constr es de grad ao e co"parao (co"parati%as, confor"ati%as e consec ti%as) S proposies relacionadas, de di%ersas for"as, a expresso do gra #

c)

d)

$s oraes coordenadas so, para as $ toras, caracteriFadas por constr es ! e co"bina" constit intes de "es"o n<%el categorial S sintag"as o frases# Giferencia"-se da s bordinao, sobret do e" ter"os for"ais, &. ! e "a coordenada no dese"pen'a f no sint.tica (s &eito, co"ple"ento direto, co"ple"ento preposicionado), ne" f no te".tica (ad& nto de fi", de ca sa, de te"po etc#) e" relao R o tra# $ classificao de Jate s et alii (2343) a%ana e" relao Rs de"ais, por! e concebe o no encaixa"ento sint.tico de alg "as oraes ad%erbiais e o nexo se"/ntico de alg "as coordenadas# ; cerne das dific ldades obser%adas co" relao R co"binao de oraes encontra -se na nat reFa sint.tica e se"/ntica desse processo# $ proposta de Perini (233B) pa ta-se pelo crit)rio sint.tico( a de $Feredo (233?), pelo

se"/ntico# Jate s et alii (C??D) post la" "a classificao sint.tico-se"/ntica# Co"o a l<ng a no ) apenas for"a, acredito na possibilidade de se c'egar a "a classificao ! e abar! e ta"b)" as relaes de sentido expressas pelas oraes# $lg "as propostas, nesse sentido, %*" sendo desen%ol%idas pela lingM<stica f ncional, confor"e expon'o, s cinta"ente, a seg ir# Nos est dos de base f ncionalista, adota-se " continuum "ais discreto para as co"binaes entre as cl. s las, ! e se estende da & staposio relati%a"ente li%re R co"binao sint.tica e "orfolOgica dentro dos li"ites da gra"aticaliFao, interpretada a"pla"ente (1;PPER 8 ,R$UK;,,, 233D- 2B4), confor"e o gra depend*ncia e de encaixa"ento# $ssi", so post lados tr*s tipos de arran&os sintag".ticos para as cl. s las, co" base nos trabal'os de Jatt'iessen 8 ,'o"pson (2344) e EangacTer (2332)(i) parataxe S e" ! e '. "a independ*ncia relati%a entre as cl. s las, c &a relao se"/ntica ) inferencial# Nesse caso, as d as cl. s las constit e" nPcleos( trata-se de oraes ! e pode" fig rar soFin'as (E;NK$CRE, 234:, apud 1;PPER 8 ,R$UK;,,, 233D- 2B3), poss e" c r%as entonacionais independentes e a s*ncia de ! al! er sinal de co"binao expl<cita( 'ipotaxe S arran&o sintag".tico e" ! e '. "a interdepend*ncia entre as cl. s las# 9ncl e"-se nesse tipo de co"binao as coordenadas introd Fidas por conecti%o( as relati%as co" %alor explicati%o o parent)tico, ! e, nesse caso, pode" carregar "a fora iloc cion.ria prOpria, f ncionando co"o atos de fala independentes( e as ad%erbiais te"porais, ca sais, condicionais e concessi%as# ; per<odo co"plexo ), portanto, constit <do de "a cl. s la nPcleo e "a o "ais cl. s las ("argens), as ! ais no pode" fig rar soFin'as no disc rso(

(ii)

(iii) s bordinao S cl. s las dependentes das "atriFes, as s bordinadas encontra"-se R "arge" e esto incl <das no constit inte de " nPcleo# ,ais cl. s las no poss e" fora iloc cion.ria prOpria# $s relati%as restriti%as e s bstanti%as expressa"-se atra%)s desse tipo de lia"e sint.tico-se"/ntico# E" ter"os sint.ticos, " per<odo co"plexo constit i-se por "ais de "a cl. s la- ) for"ado por " n.cleo e " o "ais nPcleos adicionais, o por " nPcleo e "a o "ais margens, cl. s las relati%a"ente dependentes ! e no pode" ficar soFin'as, "as ! e, no obstante, exibe" diferentes gra s de depend*ncia# Entre as cl. s las ! e for"a" "argens, pode"-se disting ir, se"antica"ente, tr*s tipos- a! elas ! e f nciona" co"o " sintag"a no"inal, co"pleti%as( as ! e "odifica" no"es, relati%as( e a! elas ! e "odifica" sintag"as %erbais o proposies inteiras, ad%erbiais (1;PPER 8 ,R$UK;,,, 233D- 2B3)# Esses tipos de co"binao, especificados co" base nos traos H dependenteI e H encaixadoI, so caracteriFados e" 1opper 8 ,ra gott (233D- 27?) atra%)s da seg inte tra&etOria de & no oracional-

parataxe > hipotaxe > - dependente + dependente - encaixada - encaixada

Subordinada + dependente + encaixada

E"bora o arcabo o f ncionalista para as relaes entre cl. s las tiliFe os ter"os 'ipotaxe e s bordinao, geral"ente tidos sinNni"os e" abordagens tradicionais, para exe"plificar processos distintos de ligao entre oraes, a distrib io dos processos e" diferentes gr pos, co" caracter<sticas definidoras ta"b)" distintas aproxi"a -se da descrio de Jate s et alii (C??D), de%ido R preoc pao das a toras co" aspectos se"/nticos e sint.ticos# $s reflexes apresentadas a! i de"onstra" a co"plexidade das relaes estabelecidas entre as oraes e s as i"plicaes se"/ntico-disc rsi%as# U" tOpico f nda"ental da sintaxe port g esa#

REVERWNC9$+ 090E9;KRXV9C$+ $YEREG;, Jos) Carlos de# >niciao ? sintaxe do portugu=s# Rio de Janeiro- Jorge Ya'ar, 233?# 0EC1$R$, E%anildo# 'oderna gramtica portuguesa# Rio de Janeiro- E cerna, 2333# SSSSSS. @iAes de portugu=s pela anlise sinttica# Rio de Janeiro- Padro, 2344# C$R;NE, Vl.%ia de 0arros# Subordinao e coordenao# +o Pa lo- Xtica, 2344# CUN1$, Celso 8 C9N,R$, E <s V# EindleA# 0ova gramtica do portugu=s contempor:neo# Rio de Janeiro- No%a fronteira, 234:# K$RC9$, ;t'on J# <omunicao em prosa moderna# Rio de Janeiro- VKZ, 2344# 1;PPER, Pa l 8 ,R$UK;,,, EliFabet' Closs# Brammaticali+ation# Ca"bridge- Ca"bridge Uni%ersitA Press, 233D#

5UR6, $driano da Ka"a# 0ovas liAes de anlise sinttica# +o Pa lo- Xtica, 2347# E$NK$C5ER, Ronald [## 4oundations of cognitive grammar vol >>C $escriptive aplication # +tanfordUCalifornia+tanford Uni%ersitA Press, 2332# J$,EU+, J#a 1# Jira et alii# Bramtica da l(ngua portuguesa# Eisboa- Ca"in'o, C??D# J$,,19E++EN, C'ristian 8 ,1;JP+;N, +andra# ,'e str ct re of disco rse and =s bordination># In- 1$9J$N, Jo'n 8 ,1;JP+;N, +andra# <lause combining in grammar and discourse # $"sterda"UP'iladelp'ia- Jo'n 0en&a"ins, 2344# p# C7:-DC3# PER9N9, J.rio $## Bramtica descritiva do portugu=s# +o Pa lo- Xtica, 233B# R;C1$ E9J$, Carlos 1enri! e da# Bramtica normativa da l(ngua portuguesa# Rio de Janeiro- Jos) ;lA"pio, 233B#

[1]

Essa opo j figurava na edio de 1987 da Moderna gramtica portuguesa. Bechara (1999 ! e" sua nova gra"#ica! co"ea pe$o processo de su%ordinao.

[2]

[&]

's #radicionais ora(es redu)idas de par#ic*pio! co"o e" Ele adotou costumes trazidos da Europa! no so co"ponen#es de n*ve$ oraciona$ para +erini! j ,ue trazidos da Europa - u" "odificador den#ro do ./ costumes trazidos da Europa.

Potrebbero piacerti anche