Sei sulla pagina 1di 5

Emilia Ferreiro, psicloga e pesquisadora argentina, radicada no Mxico, fez seu doutorado na Universidade de Genebra, sob a orientao de Jean

Piaget e, ao contr rio de outros grandes pensadores influentes co!o Piaget, "#gots$#, Montessori, %reire, todos & falecidos, %erreiro est viva e continua seu trabal'o( )asceu na *rgentina e! +,-., reside no Mxico, onde trabal'a no /eparta!ento de 0nvestiga1es 2ducativas 3/024 do 5entro de 0nvestiga1es e 2studos avanados do 0nstituto Politcnico )acional do Mxico( %ez seu doutorado sob a orientao de Piaget 6 na Universidade de Genebra, no final dos anos 78, dentro da lin'a de pesquisa inaugurada por 9er!ine :inclair, que Piaget c'a!ou de psicoling;<stica gentica( "oltou e! +,.+, = Universidade de >uenos *ires, onde constituiu u! grupo de pesquisa sobre alfabetizao do qual fazia! parte *na ?eberos$#, *licia @enzi, :uzana %ernandez, *na Maria Aauf!an e @<lian ?olc'ins$( 2! +,.., aps o golpe de estado na *rgentina foi abrigada a se exilar, e leva na bagage! os dados das entrevistas que ela e sua equipe 'avia! realizado cu&a an lise est na orige! da psicogBnese da l<ngua escrita( Passa a viver na :u<a e! condio de exilada e a lecionar na universidade de Genebra, onde inicia u!a pesquisa co! a a&uda de Margarida G!ez Palacio sobre as dificuldades de aprendizage! das crianas de Monterre# 3Mxico4( 2! +,.,, !udaCse para o Mxico co! o !arido 6 o f<sico e episte!logo Dolando Garc<a, co! que! teve dois fil'os( Publica o livro @os siste!as de escritura e! el desarrollo del nin1 e! coC autoria co! *na ?eberos$# que! a&udou na an lise exaustiva dos dados obtidos e! >uenos *ires nu!a ponte entre Genebra onde se encontrava %erreirro e >arcelona onde se encontrava

?eberos$#, pois o duro ex<lio se estendeu por alguns anos, at !es!o para a !aioria das pesquisadoras desse grupo que fora! obrigadas a espal'arCse pelo !undo( 2! +,EF publica co! Margarida G!ez Pal cio o livro )uevas perspectivas sobre los proceesos de lectura # escritura, fruto de pesquisa co! !ais de !il crianas e! que distingue oito n<veis de conceitualizao da escrita( )os anos de +,EG, +,E7 e +,E, publica obras que reHne! idias e experiBncias inovadoras na rea de alfabetizao realizadas na *rgentina, no >rasil, no Mxico e na "enezuelaI la alfabetizacin e! procesoJ PsicogBnese da l<ngua escrita, @os 'i&os del analfabetis!o 3propuestas para la alfabetizac<on escolar e! *!rica @atina( 2! +,,F recebe o t<tulo de doutor 9onoris causa da Universidade de >uenos *ires,e! +,,,, pela Universidade )acional de 5rdoba 3*rgentina4, e! F888 pela Universidade nacional de Dos rio 3*rgentina4 e! F88- nova!ente 'o!enageada co! o t<tulo pela universidade de 5o!a'ue 3*rgentina4 e *tenas 3Grcia4( )o >rasil, e! +,,K, recebe da *sse!blia @egislativa da >a'ia a !edal'a Llibertador da 9u!anidadeL que anterior!ente fora atribu<da ao l<der sulCafricano )elson Mandela e ao educador brasileiro Paulo %reire( 2! +,,G foi nova!ente 'o!enageada co! o t<tulo de doutor 9onoris causa atribu<do pela Universidade estadual do Dio de Janeiro 3Uer&4( 2 e! F88+ recebe do governo brasileiro a Mrde! )acional do Mrito educativo( )a Universidade de >uenos *ires, a partir de +,.K, co!o docente, iniciou seus trabal'os experi!entais, que dera! orige! aos pressupostos tericos sobre a PsicogBnese do :iste!a de 2scrita, ca!po no estudado por seu !estre, que veio a tornarCse u! !arco na transfor!ao do conceito de aprendizage! da escrita, pela criana( *utora de v rias obras, !uitas traduzidas e publicadas e! portuguBs, & esteve algu!as vezes no pa<s, participando de congressos e se!in rios( %alar de alfabetizao, se! abordar pelo !enos alguns aspectos da obra de 2!ilia %erreiro, pratica!ente i!poss<vel( Ela no criou um mtodo de alfabetizao, co!o ouvi!os !uitas escolas erronea!ente apregoare!, e si!, procurou observar co!o se realiza a construo da linguage! escrita na criana( Ms resultados de suas pesquisas per!ite!, isso si!, que con'ecendo a !aneira co! que a criana concebe o processo de escrita, as teorias pedaggicas e !etodolgicas, nos aponte! ca!in'os, a fi! os erros !ais freq;entes daqueles que alfabetiza! possa! ser evitados, des!istificando certos !itos vigentes e! nossas escolas( Aqueles que so, ou foram alfabetizadores , co! certeza, & se deparara! co! certos

professores que logo ao pri!eiro !Bs de aula esto dizendo, a respeito de alguns alunosI no te! prontido para aprender, te! proble!as fa!iliares, !uito fraca da cabea, no fez u!a boa prCescola, no te! !aturidade para aprender e tantos outros co!ent rios asse!el'ados( Mutras vezes, culpa!Cse os prprios educadores, os !todos ou o !aterial did tico( Com seus estudos, Ferreiro desloca a questo para outro campo: L Nual a natureza da relao entre o real e sua representaoO L *s respostas encontradas a esse questiona!ento leva!, podeCse

dizer,

u!a

revoluo

conceitual

da

alfabetizao(

* escrita da criana no resulta de si!ples cpia de u! !odelo externo, !as u! processo de construo pessoal( Emilia Ferreiro percebe que de fato, as crianas reinventam a escrita , no sentido de que inicial!ente precisa! co!preender seu processo de construo e suas nor!as de produo(

" Ler no decifrar, escrever no copiar"


Muito antes de iniciar o processo for!al de aprendizage! da leituraPescrita, as crianas constroe! 'ipteses sobre este ob&eto de con'eci!ento( !e"undo Em#lia Ferreiro e Ana $ebero%s&' 3pedagoga de >arcelona4, pesquisadoras recon'ecidas internacional!ente por seus trabal'os sobre alfabetizao, a grande !aioria das crianas, na faixa dos seis anos, faz correta!ente a distino entre texto e desen'o, sabendo que o que se pode ler aquilo que cont! letras, e!bora algu!as ainda persista! na 'iptese de que tanto se pode ler as letras quanto os desen'os( Q bastante significativo que estas crianas pertena! =s classes sociais !ais pobres que por isso acaba! tendo u! !enor contato co! !aterial escrito(

( processo de construo da escrita


)a fase *, in<cio dessa construo, as tentativas das crianas doCse no sentido da reproduo dos traos b sicos da escrita co! que elas se depara! no cotidiano( M que vale a inteno, pois, e!bora o traado se&a se!el'ante, cada u! LlBL e! seus rabiscos aquilo que quis escrever( /esta !aneira, cada u! s pode interpretar a sua prpria escrita, e no a dos outros( )esta fase, a criana elabora a 'iptese de que a escrita dos no!es proporcional ao ta!an'o do ob&eto ou ser a que est se referindo(

)a fase +, a 'iptese central de que para ler coisas diferentes preciso usar for!as diferentes( * criana procura co!binar de v rias !aneiras as poucas for!as de letras que capaz de reproduzir( )esta fase, ao tentar escrever, a criana respeita duas exigBncias b sicasI a quantidade de letras 3nunca inferior a trBs4 e a variedade entre elas, 3no pode! ser repetidas4(

)a fase ,, so feitas tentativas de dar u! valor sonoro a cada u!a das letras que co!p1e! a palavra( !ur"e a c-amada -ip.tese sil/bica , isto , cada grafia traada corresponde a u!a s<laba pronunciada, podendo ser usadas letras ou outro tipo de grafia( 9 , neste !o!ento, u! conflito entre a 'iptese sil bica e a quantidade !<ni!a de letras exigida para que a escrita possa ser lida( * criana, neste n<vel, trabal'ando co! a 'iptese sil bica, precisa usar duas for!as gr ficas para escrever palavras co! duas s<labas, o que vai de encontro =s suas idias iniciais de que so necess rios, pelo !enos trBs caracteres( 2ste conflito a faz ca!in'ar para outra fase(

)a fase 0 ocorre, ento a transio da 'iptese sil bica para a alfabtica( M conflito que se estabeleceu C entre u!a exigBncia interna da prpria criana 3 o nH!ero !<ni!o de grafias 4 e a realidade das for!as que o !eio l'e oferece, faz co! que ela procure solu1es(2la, ento, co!ea a perceber que escrever representar progressiva!ente as partes sonoras das palavras, ainda que no o faa correta!ente(

)a fase 1, final!ente, atingido o estgio da escrita alfabtica, pela co!preenso de que a cada u! dos caracteres da escrita corresponde valores !enores que a s<laba, e que u!a palavra, se tiver duas s<labas, exigindo, portanto, dois !ovi!entos para ser pronunciada, necessitar !ais do que duas letras para ser escrita e a existBncia de u!a regra produtiva que l'es per!ite, a partir desses ele!entos si!ples, for!ar a representao de inH!eras s<labas, !es!o aquelas sobre as quais no se ten'a! exercitado(

A criana tem a sua frente uma estrada lon"a , at c'egar = leitura e a escrita da !aneira que ns, adultos, a concebe!os, percebendo que a cada so! corresponde u!a deter!inada for!aJ que ' grupos de letras separada por espaos e! branco, grupos estes que corresponde! a cada u!a da palavras escritas(

A 2ip.tese da Criana e as Cartil-as


:egundo as pesquisas a que vi!os nos referindo, para que algu!a coisa sirva para ler preciso que conten'a u! certo nH!ero de letras, vari vel entre dois e quatro( @etra sozin'a no representa nada escrito( /e nada serve!, ta!b!, con&untos co! letras repetidas, pois elas entende! que s pode! ser lidas palavras que conten'a! letras diferentes( U!a explicao para tal, seria que no e! seu dia a dia, observa! que o co!u! encontrar palavras for!adas por u!a variedade de letras(

3em, c-e"amos a"ora 4s Cartil-as


Como ficam os alfabetizadores em relao a esse problema, se a grande maioria das Cartilhas apresentam s crianas logo de incio, palavras como: bebe, baba, boi, a, ai, eu, oi, vov? Em que medida as Cartil-as contribuem para a aquisio do processo de escrita co!preendido de acordo co! os resultados das pesquisas efetuadas por %erreiro e outros autores desta lin'a, principal!ente para crianas oriundas das classes !ais desfavorecidas, que acaba! tendo u! !enor contado co! a produo escrita e! seu !eio socialO * !eu ver as cartil'as !ostrara!Cse e !ostra! que no so eficientes para a tarefa de ensinar a ler e a escrever a crianas prCsil bicas( Pesquise!, e verifique! que toda cartil'a parte do pressuposto de que a criana & co!preende o nosso siste!a de escrita( Mu se&a, que ela & entende que aquilo que as letras representa! a pauta sonora dos no!es dos ob&etos , e no o prprio ob&eto a que se refere!( E, os estudos atuais 5/ demonstraram suficientemente

que as dificuldades mais importantes do processo de alfabetizao situa!Cse ao n<vel de co!preenso da estrutura do siste!a alfabtico, enquanto a representao da linguage!(

Elas acabam sendo usadas quando:


As a6es educativas, tiverem sub5acentes , !es!o que de for!a no !uito clara, a concepo de que a escrita u! !ero cdigo de transcrio da fala(/esse !odo, bastante lgico, que o processo de alfabetizao desenvolvido, ta!b! se restrin&a = aquisio de u!a ateno principal!enteI tcnica, a qual para seu desenvolvi!ento dar

aos aspectos gr ficos da escrita ao desenvolvi!ento de 'abilidades que vise! garantir a correo da transcrio = qualidade do grafis!oI controle do trao, distribuio espacial, orientao caracteres dos

desenvolvi!ento de tarefas de LprontidoLI preenc'i!ento de tracin'os, preenc'i!ento do traado de letras, cpia do traado de letra, exerc<cios de discri!inao auditiva e visual(

)este caso, essa concepo nos leva a uma metodolo"ia voltada para a aquisio da escrita, se! levar e! considerao aquilo que a criana & sabe sobre esse ob&eto, sobre o do!<nio que te! da l<ngua, utilizandoCa co! eficiBncia e! situa1es de co!unicao( Portanto a utilizao direta das cartil'as nesse contexto estaria de acordo co! as concep1es que esto dando suporte =s a1es pedaggicas(

As cartil-as nunca podem ou devem ser usadas 7


:e essa utilizao estiver sendo realizada co! crianas que & ten'a! constru<do a base

alfabtica do siste!a de escrita, no ve!os nen'u! proble!a !aior para elas, pois, o que iro encontrar no estar e! desacordo co! suas 'ipteses sobre a escrita(
8era L9cia Camara :ac-arias mestre em Educao, ;eda"o"a, consultora educacional, assessora diversas institui6es, profere palestras e cursos, criou e diretora do C<E

Potrebbero piacerti anche