iSLAM ANSIKLOPEDISI TARIH, COGRAFYA, ETNOGRAFYA VE BIYOGRAFYA LUGATI MILLI RGITIM BAKANLIGININ KARARI UZERINE ISTANBUL UNIVERSITESI EDEBIYAT FAKULTESINDE A. ADIVAR, R. ARAT, A. ATES. C. BAYSUN, B. DARKOT TARAFINDAN LEYDEN TAB’I ESAS TUTULARAK teVir TADIL, EKMAL ve TERCUME SORETIYLE ” NESREDILMISTIR 7. CILT LABBAY — MESANI aK DEVLET KITAPLART isTANBUL MILLI EGITIM BASIMEViLABBAY (LURAY, tamil. iloppay olup, arabielimes'nden mubiarref olduge sdylenil- mektedir), bind misTimanlarindan miitegeLil bir samif olup, ayn: zamanda Co- naka (skr. yovana yyanan, garbi*) adi ile ta- ammektadir. Bunlerm yerli kedinler ile evlen- mig olan rap mubécirlerinden geldigi tahmin ediimektedir; bugiin elbiselorinin gekli ve ken= dilerine has sag ve sakal kesme Adetleriaden bagka, onlari yerli abaliden ayirt eden bir tex raflari yoltur, Cogu cendbi Hindisten’m gark sShilinde oturan bu hallan saysst 1911 de 401.703 kadar idi, Bunlarm gogu stinnt olup, gaff’ mezhebindendirler; merkexteri Kadir Vali ya- hut Mira Sabib (bk. Gazetteer of the Tan- jore District, s. 243) tekabs ile anilan evliyalan ‘Sah al-Eamid ‘Abd ir (lm, 1600) ’ia motarimin bulundugu Nagore ‘dir. Benler Ker- ‘en's Tamil diline tereiimesinden oker ve arap harfleri ullanirlar; galiskan ve miitegebbis insanlar olup, daha cok balikgihk ve tiedret ite ogragelar, Bibliyografya: E, Thurston, Castes and Tribes of Southern India (Madras, 1909), IV, 198 vdd. Kadir Husain Khia, South Indian Musulmans (Madras, 1910 ), 8. agv. dey Manual of the Administriation of the Madras Presidency (Madras, 1893 J, WH, 437. (1. W. ARNoxp.) LABBAYKA. (Bk, TALBIYA. ] LABID, (Bk. testo. ] LACCADIVES. [ Bk. LAKKADIV ADALARI. ] LADIK. LADIK Lapix, Lapix, Anadolu ‘nun mubtelif bélgelerinde rastlauen bir tax kim mesk@n yerlerin adi Bu edin mange‘i Lazkiye (b. bk, Lazikiya ) ile berber Kadim Laodikeia ismine baglamir. 1. Likos(Biyak Menderes) Ladik “i, Simdi yerine Denizli gehrinin gegmig buten. dugu kadim belde olup, harabeteri bu 52 8 km, similinde, Eski-Hiser isimli bir’ kéytin yanmnda yikselmektodir, Beli devirlerde civa- nadan gegen ve Biiyiik Menderes‘in bashes kollarindan biri olen Ciiriik-Su’nun eski adi kullamlmak suretiyle, Laodicea ad Lyceum di- ye diforlerinden aynilan bu gehria ismi al-Bat- ‘do Liziklya Fricis (= Gquylas, Frigya ‘dan ) olarak gogmektedir (Opus astronomicam, gr. Nallino, U, 395 1, 257, mr. 116), Kadin beldenin ne zeman terkedilerek, Denizli ‘nin ‘onun yerini aldign kat olarak bilinmyor ise de, XIV. asria_ ilk yonsinda (732% 1332) buradan gegen ibn Battita’mn riyaret ettigi gebrin Denizli oldegunda gtiphe yoktur; zira ba seyyah, Yineng Bey'in buklimdar bulua- duga gebre Ladik deailmekle beriber, buraya Az og ismi verildigini bildirir [ bl. mad, DE Nizi!] ve esse giizel behgeleri ve bol akar- ular ile medhettigi beldenin tasviri.gimdiki sebrinkine gok uyar. Nasil ki Lazkiye ads, gok daha sonralar: bile, Denizli igin ikinel bir jsim olsrole kullanilmgtir (mel. bl. Cthannie md, 5 634 Bibliyogrofya: Bk, mad. DENIZil5 aynica Hamd Allah Mustavfi, Nezhat al-ka- ab (Bombay tab, ), s. 1625 ‘AU Yaxdi (Bal- lite tab. ), U, 448 v.d3G. le Strange, The Lends of the Eestern Caliphate, 6. 1454153- 2 Konya Ladik’i. Konya ‘ma 40 km, simatinde, Konya viléyetinin Kadmhant kaza- simin Seray-Oni nabisesi iginde bir kéy (1945 sayiminda néfuse 178 olup, Koaya’yr Eskie gehic ve Afyon-Karahicar Gzerinden, Ege ve Marmara balgelerine baglayan iglek yol bonua yatonindon geger, Burast AaaStxeue 4 Kevan ravyiin (Laodicsa Combusta)'ya tela eder ki, bir tala eski kaynoklarda "Li Siibta (,yamk") gckline gevrilen bu im, bé ailarmin iddia etmig olduklars gibi, vom: Biatt ile alikalt girdnmemelte (aira civar- daki aati, Kula gevresinde oldogu tarzda, volkenik elmayrp, daha ziyide kireslidir ), mubteme! olarske, eski gatlerda islotilnig olan miden (iva) izabe ccaklarindan igtikekLADIK, etmig bulunmektadi. Cihanniima (s 616) burayt gabrab dzerinde, eémi, hamem ve han- art bulonan bir kez’ merkezi gibi gisterir. Evliya Celebi (Seyahat-name, I 390 ) ise, bue yanta, kendi zamaninda yecléli ve cemélt zul- minden® bir kasabacik haline gelmig balon- dugunu-séyler. XIX. asirda buradan gesmig olan bazr seyyablar vo bunlardan faydalanan Kaynaklar, ba arada EJ, Il, Leiden tab., mad. LADHIE ve Pauly-Wissowa, Realencoclopaedie, W, 721, buramn yenf adims da ,Yorgan Ladik“, Texier’ye gre, giy@ balla baglica mog- giliyetinin ,drtii“, halt ve aba imali‘olmast seklinde izah ederek, kaydetmislerdir ki, yenlg okunmus olan kelimenin ash Cihanniima “da yarldign gibi 3i9¥ oy, ( ,Ladik yiriidleri* ) (veya Lazikiya-f Karaman) olmak icdp eder. Bibligografya: tba Bibi (ngr. Houtsma), Recueil d, textes rel. &, Phist. des seldj., Il, 23, 25==1V, 8, 93 Cramer, Asia Minor, Wl, 33; W. J. Hamilton, Researches in Asia Minor..., U1, 1933 Cb, Texier, Asie Mineure,s. 4493¥. Sarre, Reise in Kleinasien, 5. 25; W.M, Ramsay (Class, Review, XIX, 367 v. dd); G. le Strange, ayn. ests a, 136, 149. 3. Amasya Ladik’, Amasya gebtinin 40 km, gimélinde bulunsa bir kasaba olup, gimdi Samsun vildyctine bogl bir kezinm mer- Keridir. Ayrica bunun 9 km, garkinda aynt ismi tagryan bir g6l ve Samsun—Amasya demir-yolu fizerinde, kasabaya 16 km. bir yol ile birlegen bir istasyon vardir. Deniz seviyesinden 950 m, yikseklikte bulunan kesabanin centhundeld fopelerden gelen akar-sular, kasabadan gesip, babgeleri guladiktan sonra, gimile ve garka dogra agilan ovaya iner ve Ladik géltinde sone erer. IIkbsherda, kerlaria crimesi ile epeyce biiyiiyen bu tath su gold, fazla suyunu, Tersaken gayi vasrtast Hl, Yesil irmaya bosaltir. Yaz sonunda ise, sham gok darlagarak, kenarlart batakhk hatin’ alir ki, buralarda hassr imaline elverisli sezlar bulundogu gibi, gélde belie da boldur, Ruge ( Realencyel., gést. yer.)'nin kaydettigi gibi, Mithradates Eupator tarafin- dan bastirlms sikkeler vesilesi ile iemi bilinen AsoStiera wovsvsij’nia burast olmast icfp eder ise de, E, Honigmann ( £/, Leiden tab,, [li buna hig aikretmeyerok, onun yerine Amasya goh- rine nezaran daba ceadpta bulunan bagka bir Lidik (a5, bl, or, 4)’i babis mevzdu etmeke tedir, Muhtemel olarak, Dénigmend-ofallars li ilo, XI, asm tkinei yerisinda fethedilmig olan ve XIV, asir sonunda da, ilk defa Yildirm Bayezid devrinde, osmanh milktine ilhak edilen Ladik, Amasya vililiginde bulunan gehzideler amanda imar edilmig ve onlara sayfi inmotini girmiistir. XVIL esr ortelarns dogra (1057 = 1647) buradan gegen Evliya Gelebt ‘aia’ geniy tasvirinden, kesabanin 0 mirada mamir oldugu anlagthr, Bu seyyaha gore, Bayczid I Amasya valiliginde iken, burada glzel bir bahge ingi ettirmig, valdesi- ne vakif tahsis ettigi Ladik ‘in haliam vergiden muéf lalmig idi, Ziydreti sirasmda, cendp tae rafinda, dirt kige ve kdhne bir kalecigi bue Tunen sehrin 17 mahallesinde 3.020 kadar Kiremitli ev, 6’st cuma edmii olmek tzere, 47 mibrap, Daved Pasa’ yaptrmy olduga kargir bir bedesten, 400 diikkGm var idi. Ladile géliniin etrefi da bir takin mimdr kéy'er ile donanmig beluauyordu. Daba sonra Ladik, movidiinia sapalig: neticesiade, nisbi bir yevi- Temeye ugiramis olmalider, XIX. asrin sonlarina dogru, nifusu 1,500°% gogmiyordu, Son yillerda bu nifusun sayismda yevag bir artma kayde- Ailmigtir (1940’ta: 3.854, 1930'de + 5.054). ClimhGriyet devrinden evvel Ladik kextst Amasya viliyetine bagl iken, bu dovirde irti- batr Samsun vilayetine nakledilmigtir. Kazan 596 km.? arfzisi Uzerinds. 23.300 niifus verdir. Bibligografya: Evliya Celebi, Seo yahat-ndme, Ii, 390 v.d.5 Katib Celebi, Ci- hanniimé, s. 625; Hilseyin Hisimeddin, Amasya tarihi, vir. yor.; §, Sami, Kamas ale alam, V, 39635 V. Cainet, La Turquie @Aste, I, 767 vd; A.D. Mordtmann, Ana- tolien, Skizeen und Reisebriefe, 8. 173-1743 W. J. Hamilton, Researches..., 13 Mehmed Comal, Anadola, s. 204. 4 Cokerek Ladik's Yougat viliyeti« nin Gekorek kazis: iginde, Kadi-Gehri nabiye- sine baghh, 309 nilfuslu ( 1945 te) bir ky olup, Deveei dejlarimn cenip eicklerinde ve Zile ain 28 km, cendbuada bulunur, Kiepert gibi alarda adi gegmeyen bu mevit Tar- § Niksar Ladik%, Tokat viléyetinin Nik- sar keris iginde, Kazi merkezinin 20 km. garbda, R. Kieport ia Anadolu heritasinda, Kemer dagmm gimil eteginde gisterilmig nahiye merkezi bir kéydir (1945 te niifusu 891). Baramin Laodikefa edlt eskt bir iskin yerine tekabil ettigi de Jerphanion tarafinden mobtemel gortilmektedir (MFOB, tqit, V, 353). Yukarida soystanlardan bagka EvliyS Celebs, Osmani miilkiinde, Konya ve Amasya Ladike ‘teri ile beraber, bir de Van eydletinde Ladike isimli bir yer bulundugunu sikretmekte ise de, ba yer muds keynaklarda ‘tesbit edileme- migtir ( Seyahat.ndme, Il, gdst. ger.) (Besta Darkor.)