Sei sulla pagina 1di 23

25/11/2010

CCB / MIP

Disciplina: Microbiologia Agrcola

Microbiologia do Solo: Formao do Solo, Microrganismos, Funes

1.Introduo

Szabolcs (1994)

25/11/2010

Formao do Solo
- Solo = f (material de origem, clima, organismos, relevo e tempo)

CLIMA E ORGANISMOS

PROCESSOS

TEMPO (controlado pelo relevo)


Material de origem (rochas)

Definio: Em agricultura e geologia, solo a camada que recobre as rochas, sendo constitudo de propores e tipos variveis de minerais de hmus

25/11/2010

Composio de um Solo Hipottico

25%
Poros

45% 25% 5%

Parte slida

Constituintes do Solo
Minerais:
Slica (SiO2), Fe, Al, Ca,Mg, K P, S, Mn, Na...

Matria orgnica: origem vegetal, animal e microbiana


insolvel (hmus): melhora a estrutura, libera nutrientes efeito tampo, reteno de gua solvel: produtos da degradao de polmeros complexos: Acares, fenis, aminocidos

25/11/2010

Constituintes do Solo
gua
livre: poros do solo adsorvida: ligada aos colides (argilas)

Gases:
CO2, O2, N2 ... composio varivel em funo dos processos biolgicos

25/11/2010

Constituintes do Solo
Sistemas biolgicos:
plantas animais Microrganismos: grande diversidade e abundncia

O Ambiente Solo

(Fonte: Microbiologia de Brock, Madigan et al.)

25/11/2010

O Solo como Habitat

Moreira & Siqueira, 2006

MACROFAUNA

25/11/2010

BACTRIAS

FUNGOS

25/11/2010

NODULAO

MICORRIZAS

25/11/2010

Interaes trficas no solo


Plantas Mamferos e pssaros Insetos predadores

Razes

Restos

Exsudatos

Nematides

Fungos

Bactrias

Colmbolas

caros

Nematides

Protozorios

Oligoquetas

Colmbolas predadoras caros predadores Siqueira & Moreira (2002)

Nematides predadores

Trannin & Siqueira (2003)

A BIOTA DO SOLO
PARTCULAS SOZINHAS NO FAZEM UM BOM SOLO... Em cada kg de solo frtil tem-se em torno de: 500 bilhes de bactrias 10 bilhes de actinobacterias 1 bilho de fungos 0,5 bilho de invertebrados microrcpicos 1000 km de hifas e vrios de razes Numerosos vertebrados macroscpicos No so estticos e sim muito dinmicos So bons aliados e uma grande riqueza natural So ignorados devido ao carter microscpico So mais conhecidos pelos efeitos deletrios

Os microrganismos garantem a qualidade do solo

25/11/2010

Distribuio de microrganismos em vrios horizontes do perfil (Starc, 1942 apud Alexander, 1977)
Profundidade (cm) 3-8 20 - 25 35 - 45 65 - 75 135 - 145 Bactrias aerbicas 7800 1800 472 10 01 Organismos/g de solo x103 Bactrias Actinomicetos Fungos anaerbicas 1950 2080 119 379 245 50 98 49 14 01 05 06 0,4 03 Algas* 25 5 0,5 0,1 -

*Inclui cianobactrias

Classificao Ecolgica dos Microrganismos do Solo - Autctones (indgenas) = populao de microrganismos pouco afetada pela adio de nutrientes ao solo, vivendo s custas dos resduos em estgios avanados de decomposio - Zimgenes (fermentativos) = populao de microrganismos estimulada pela adio de resduos ao solo, principalmente os resduos facilmente decomponveis

10

25/11/2010

A microbiota do solo
Bactrias:
grupo mais numeroso e mais diversificado

3 x 106 a 5 x 108 por g de solo seco


limitaes impostas pelas discrepncias entre tcnicas heterotrficos so mais facilmente detectados Gneros mais freqentes:
Bacillus, Clostridium, Arthrobacter, Pseudomonas, Nocardia, Streptomyces, Micromonospora, Rizbios Cianobactrias: pioneiras, fixao de N2

Streptomyces

Mais de 4 000 espcies bacterianas diferentes em 100 g de solo Torsvik et al. 1994 (Tcnicas de reassociao de DNA extrado do solo). Menos de 1% das espcies microbianas conhecidas (no cultivveis no crescem em meio de cultura, e.g. fungos micorrzicos arbusculares)

Solo
Heterogneo, dinmico e complexo - Grande parte dos recursos genticos desconhecida Funo destes microorganismos???

11

25/11/2010

A microbiota do solo
Fungos:
5 x 103 - 9 x 105 por g de solo seco limitados superfcie do solo favorecidos em solos cidos ativos decompositores de tecidos vegetais melhoram a estrutura fsica do solo Gneros mais freqentes: Penicillium, Mucor, Rhizopus, Fusarium, Aspergillus, Trichoderma

A microbiota do solo
Algas
103 - 5 x 105 por g de solo seco abundantes na superfcie acumulao de matria orgnica: solos nus, erodidos

Protozorios e vrus
- equilbrio das populaes - predadores de bactrias - parasitas de bactrias, fungos, plantas, ...

12

25/11/2010

ProcessosBiolgicosdoSolo:SuasInterrelaese FunesnoEcossistema

Siqueira&Trannin,2003

-(Constanza

Funes dos Microrganismos


et al. Nature,1997:Valor dos servios

dos

ecossistemas terrestres e capital natural: U$34 trilhes, Ciclagem de nutrientes global anual U$17 trilhes (Inclui a FBN) - Decomposio da matria orgnica e produo de hmus - Controle biolgico de patgenos - Alterao agregao) - Produo de metablitos diversos: antibiticos, cidos orgnicos, hormnios, alelopticos - Decomposio de xenobiticos - Nutrio vegetal. Fixao biolgica de N2 Soja no Brasil: Economia de US$ 3.0 bilhes anual das caractersticas fsicas do solo (e.g.

13

25/11/2010

REDUNDNCIA FUNCIONAL:
Vrias espcies de microrganismos realizam o mesmo processo, i.e., tm a mesma funo. Garante RESILINCIA (recuperao) dos processos no solo- Cada espcie microbiana realiza vrias funes. E. g.

Azospirillum brasilense , Bradyrhizobium japonicum


fixadores de N2 e desnitrificadores.

Outros fixadores de N2 participam dos Ciclos do C, P, S, etc.

Viso Esquemtica do Solo como uma Mquina Decompositora


Disponibilizao de Nutrientes
- Mineralizao - Imobilizao - Oxi-reduo S0 + H2O + 1,5O2 H2SO4 2H+ + SO42MnO2 + 4H+ Mn2+ +2H2O - Solubilizao Ca5OH(PO4)3 + H+ 5Ca2+ +H2O+3PO43 AlPO4 + 2H+ Al3+ +H2PO4 FePO4 + 2H+ Fe2+ +H2PO4 - Fixao Biolgica de Nitrognio - Micorrizas

14

25/11/2010

Contribuio dos Microrganismos para a Formao ou Estabilizao de Agregados do Solo

Modificado de Rillig & Mummey (2006) Miller & Jastrow (1992)

Microrganismos e Agregao do solo.


Fungos filamentosos

Polissacardeos e hifas de fungos como agentes agregantes de partculas do solo (Robert & Chenu, 1992)

15

25/11/2010

Derxia gumosa isolada de razes de Oryza perenne em solo de

vrzea da regio Amaznica. 1- Clulas em microscpio com contraste de fase, notar goma em volta das clulas. 2 Aspecto da colnia em placas.
Cortesia F.M.S. Moreira

Fatores Ambientais (Fsico-qumicos) que Afetam os Microrganismos do Solo - Substratos e Fontes de Energia

Moreira & Siqueira, 2006

16

25/11/2010

Fatores Ambientais (Fsico-qumicos) que Afetam os Microrganismos do Solo


- Nutrientes Minerais Crescimento microbiano Constituio de monmeros e macromolculas Sntese de enzimas e outros biopolmeros Estabilizao da parede celular Estrutura terciria do DNA e do RNA Diviso celular Interaes simbiticas, etc.
Moreira & Siqueira, 2006

Fatores Ambientais (Fsico-qumicos) que Afetam os Microrganismos do Solo - Fatores de Crescimento

Moreira & Siqueira, 2006

17

25/11/2010

Fatores Ambientais (Fsico-qumicos) que Afetam os Microrganismos do Solo - pH

Predomnio de Bactrias

Predomnio de Fungos
Moreira & Siqueira, 2006

Influncia do pH na Incidncia da Sarna da Batata (Streptomyces scabies)

Moreira & Siqueira, 2006

18

25/11/2010

Fatores Ambientais (Fsico-qumicos) que Afetam os Microrganismos do Solo - Umidade do Solo

Fatores Ambientais (Fsico-qumicos) que Afetam os Microrganismos do Solo - Temperatura e Radiao Solar
Atividade da Populao Microbiana, %
100 25 50 -

25 -

Inverno

Primavera

Vero

Outono

Estaes do Ano

19

25/11/2010

Fatores Ambientais (Fsico-qumicos) que Afetam os Microrganismos do Solo - Efeitos Antropognicos

Interaes entre Organismos que Influenciam a Atividade, Ecologia e Dinmica dos Microrganismos do Solo

Moreira & Siqueira, 2006

20

25/11/2010

RIZOSFERA
Hiltner (1904) zona de influncia das razes- 0,01 a 3 mm da superfcie

Rizosfera: O Paraso dos Microrganismos do Solo (Antagonistas e Patgenos)

Rizosfera

A Grande Maioria Benfica


O Efeito Rizosfrico

21

25/11/2010

Compostos Excretados pelas Plantas na Rizosfera (Rizodeposio)

Modificado de Alexander, 1977; Curl & Truelove, 1986

(R)

(S)

Actinobactrias

Actinobactrias

22

25/11/2010

A Reduo da Diversidade Facilita o Desequilbrio Biolgico nos Agrossistemas


Efeito do tempo de monocultivo no favorecimento de fungos fitopatognicos para as culturas do trigo e ma
Fungos Patgenos
(% total)

Actinobacterias

Fungos Patgenos

Microrganismos Antagonistas Fitopatgenos = Espcies fngicas dos gneros Penicillium, Aspergillus, Fusarium, Mucor, Rhizopus, Stachybotris, Alternaria, etc

(Vancura & Kunc, 1988, 1989)

ProcessosBiolgicosdoSolo:SuasInterrelaese FunesnoEcossistema

Siqueira&Trannin,2003

23

Potrebbero piacerti anche