KURSO DE ESPERANTO

MAZI EN GONDOLANDO
Curso bsico da Lngua Internacional
Verso 2.0 - atualizada e ampliada Edvaldo Sachett da Silva

Este um curso baseado em um vdeo infantil para ensinar adultos? Sim! E claro, tambm para ensinar crianas. Este um curso
bastante verstil porque, alm de poder ser usado tanto em sala de aula como por um autodidata, ele foi projetado de forma que pessoas de vrias idades possam se utilizar dele. Quem foi que disse que um curso para ensinar adultos tem que ser em um livro em preto e branco cheio de letras e sem figuras coloridas? Pois este curso o assim: em vez de ficarmos memorizando regras cansativas, vamos conhecer a histria de um monstro extraterrestre (Mazi) que visita um reino (Gondolando); em vez de ficarmos s traduzindo um monte de frases chatas, vamos conversar em Esperanto e nos divertir descrevendo figuras; em vez de ficarmos analisando textos infindveis e sem ao, partindo do desenho animado, iremos ver, ler, ouvir e falar o esperanto como uma lngua viva e dinmica. Pois os adultos certamente podem se beneficiar de um material aparentemente infantil. Basta considerarmos que a base do curso foi extrada das aulas da Universidade de Rochester, em Nova Iorque, onde naturalmente estudam adultos. Porm a maior parte do material fruto de meses de dedicao, desenvolvendo um mtodo, planejando aulas, elaborando textos e exerccios, fazendo tradues, pesquisando figuras, editando desenhos, criando listas de vocabulrio, procurando ajuda, etc. E tudo isso pensando numa forma de fazer um curso simples e acessvel e ao mesmo tempo consistente. Alm do mais, este curso abrange um vocabulrio com mais de 800 palavras (o que te guiar do nvel bsico ao intermedirio), e elas sero introduzidas a voc pelo vdeo de forma clara e intuitiva - e o mais interessante: de forma divertida e quase indolor. A partir dessas centenas de palavras, medida que voc se tornar mais experiente com a lngua, poder formar centenas de outras como se estivesse brincando de Lego, como gostam de dizer os esperantistas, j que o vocabulrio do Esperanto formado por um sistema lgico de radicais, terminaes, prefixos e sufixos com infinitas possibilidades de combinao. Tambm o fato de ser um curso em vdeo torna a lngua bem mais viva. Alm de tudo isso, com o Mazi iremos praticar todas as habilidades lingsticas: compreenso auditiva, conversao, leitura e escrita. sim um curso infantil para ensinar adultos; mas certamente um curso cujo impacto na aprendizagem ser bem maior do que se fosse pelo tal livro em preto-e-branco-cheio-de-letras-sem-figuras-coloridas.

Edvaldo Sachett da Silva Licenciado em Letras (Ingls-Portugus) edvaldo_sachett@yahoo.com.br Verso 1.0 Fevereiro de 2009. Verso 2.0 Maro de 2010. Lages SC Brasil

O que h de novo nesta verso? O curso agora ficou muito mais acessvel. A partir da observao em sala, percebeu-se que os alunos apresentavam dificuldades principalmente pela falta de traduo dos dilogos, ausncia de exerccios gramaticais, falta de uma lio introdutria sobre noes gerais da lngua, como pronncia, gramtica e formao de palavras. Esta nova verso procura sanar todos esses problemas e tambm apresenta muito mais novidades. Veja: - Dois livros em um. Antes os alunos recebiam dois livros: um com os dilogos do vdeo e outro com gramtica e exerccios. Agora est tudo reunido na seqncia adequada para os estudos. - Uma lio introdutria sobre gramtica, pronncia e formao das palavras em esperanto para dar uma noo geral da lngua e servir como material de consulta. - Traduo imediata de todas as frases dos dilogos. - Lies ricamente ilustradas. - Vocabulrio esperanto-portugus logo aps cada dilogo. - Gramtica ampliada ao dobro: muito mais clara, consistente e detalhada e com todas as frases de exemplo traduzidas. - Textos extras com udio, elaborados especialmente para praticar o vocabulrio especfico de cada lio. - Dezenas de exerccios com respostas. - Leitura complementar com udio, traduo imediata e vocabulrio ao final de cada lio. - Revises intercaladas entre as lies. - Reviso geral contendo: - Vocabulrio temtico ilustrado com quase todos os substantivos concretos estudados no curso. - Reviso geral de vocabulrio, com frases e definies em esperanto de centenas de palavras, preparando o aluno para usar a lngua em situaes mais complexas. - Vocabulrio geral esperanto-portugus/portugus-esperanto em ordem alfabtica no fim do livro, com as palavras especficas apresentadas no curso, somando mais de 1700 entradas. - Uma nova capa, com imagens referentes a instituies, smbolos, cultura e fatos ligados ao Esperanto, com explicao no livro uma oportunidade para os alunos melhor conhecerem a cultura esperantista. Ento, voc est pronto para comear e entrar no mundo do Esperanto? Bons estudos!

ltima atualizao: 18 de abril de 2010.

NDICE - INDEKSO A Cultura Esperantista.................................................................................... 5 Como Utilizar o Material................................................................................ 9 Lio Introdutria........................................................................................... 10 Caractersticas do Esperanto, Pronncia, Gramtica, Formao de Palavras (prefixos e sufixos), Correlativos LECIONO 1....................................................................................................... 13 Cumprimentos, formao de palavras, substantivos, la, estas, kiu, kio, u, perguntas, u... a..., -in-, -istLECIONO 2....................................................................................................... 18 Pronomes pessoais, presente, adjetivos, kia, jen, mal-, -ilLECIONO 3....................................................................................................... 25 Passado, plural, acusativo, a importncia do acusativo, concordncia dos adjetivos, imperativo, ke, infinitivo, kiom da, nmeros cardinais, -a-, -ej-, j, -njReviso 1.......................................................................................................... 39 LECIONO 4....................................................................................................... 40 Tio, i, ne, possessivos, -umLECIONO 5....................................................................................................... 50 Alfabeto, semivogais, como digitar caracteres especiais, slaba tnica, advrbios, kie, tie, el, -eg-, u ne?, partes do corpo Reviso 2............... 60 LECIONO 6....................................................................................................... 61 Kiu (no sentido de qual); kio, kiu ou kia?; kiel, tiel LECIONO 11.................................................................................................. 129 Pli... (ol) /plej... (el), particpios, todas as terminaes do esperanto, -ul-, -ebl- , -ec-, ekREVISO GERAL Vocabulrio Temtico Ilustrado................................................................... 149 Reviso Geral de Vocabulrio....................................................................... 152 VOCABULRIO GERAL................................................................................... 160 Crditos......................................................................................................... 167 LECIONO 7..................................................................................................... 72 Cores, tiu, io, iu, nenio, neniu, io, iu, kiam, sentenas com mais de um verbo, verbos sem sujeito, pli/plu Reviso 3....................................................................................................... 85 LECIONO 8..................................................................................................... 86 Futuro, nmeros ordinais, kioma, horas, -on-, je, si, sia, acusativo (direo, movimento), -adLECIONO 9.................................................................................................... 101 Kies, ties, mais sobre advrbios, -i, -ar-, re-, uso independente dos afixos, dias da semana, meses, estaes do ano Reviso 4...................................................................................................... 115 LECIONO 10.................................................................................................. 116 Kial, ar, -ig- e -i- comparados, omisso do final -o

A CULTURA ESPERANTISTA O Esperanto, ou Lingvo Internacia, uma lngua planejada, criada por volta da dcada de 1880 pelo polons Ludoviko Lazaro Zamenhof. Esperanto significa aquele que
tem esperana, pseudnimo utilizado por Zamenhof ao di vulgar a lngua. Por ser um idioma lgico e regular, o aprendizado do Esperanto mais fcil do que qualquer lngua nacional. derivado de vrios idiomas, como o grego, lnguas latinas, eslavas e germnicas, e sua estrutura assemelha-se a lnguas orientais. o idioma planejado mais bem sucedido, e conforme certas estimativas, com cerca de 3 milhes de falantes em todos os continentes e quase todos os pases. O que motivou sua criao foi o ideal de paz e compreenso entre os povos por meio de uma lngua politicamente neutra, que no pertencesse a nenhum povo especfico, mas a todos os povos. Com mais de um sculo de histria, criou-se uma cultura prpria em torno da lngua: mais de 50 mil livros publicados* e uma rica literatura, centenas de publicaes regulares, cerca de 130 mil artigos na enciclopdia Wikipedia (em abril de 2010), msica, correspondncia, congressos que renem entre centenas a milhares de pessoas, TV e vdeos, rdio, intercmbios culturais e at lngua de famlia com falantes nativos. uma lngua utilizada em praticamente todas as esferas sociais. Trata-se de fenmeno lingstico fantstico e digno de estudo: uma lngua falada por uma nica pessoa h mais de cem anos hoje falada em mais de cem pases por milhes de pessoas. O Esperanto no representa apenas o ideal de que pessoas de todas as partes do mundo se entendam, mas sobretudo de que se compreendam. Ele carrega uma ideologia de paz e fraternidade e, ao contrrio de uma lngua imperialista, incorpora em si todas as culturas que por ele so transmitidas e representa uma aliana entre os povos. Isso, lngua nacional nenhuma poder fazer. O Esperanto no s uma lngua, tambm um movimento que, entre outras coisas, prega o respeito diversidade, democracia, solidariedade, emancipao humana, uma cultura global e a paz. Enquanto todos ns, seres humanos, no formos capazes de adotar uma lngua neutra em comum, muitas naes continuaro afastadas, incompreensveis e hostis umas s outras.

Um dos homens chins e o outro russo. O chins no sabe a lngua russa, e o russo no sabe a lngua chinesa. Nenhum deles sabe a lngua esperanto. Dessa forma eles no se compreendem e no so amigos.
Figuras extradas de Universala Esperanto Metodo, WM. S. Benson. Nova Iorque, 1932. *Cartilha de Esperanto. Alberto Flores, Vicente Paulo Werneck. Societo Lorenz. Rio de Janeiro, 2000.

Um dos homens turco e o outro francs. O turco no sabe a lngua francesa, e o francs no sabe a lngua turca; porm ambos conhecem a lngua esperanto. Dessa forma eles compreendem um ao outro e so amigos e irmos.

Na capa do nosso livro, podemos ver diversas imagens referentes a instituies, smbolos, cultura e fatos ligados ao Esperanto. Vamos analisar cada uma delas. Lzaro Luiz Zamenhof (Biaystok, 15 de dezembro de 1859 Varsvia, 14 de abril de 1917) foi um oftalmologista e fillogo judeu polons. Conhecia russo, idiche, polons, alemo, francs, latim, grego, hebraico, ingls, italiano, espanhol e lituano. A partir do seu vasto conhecimento lingstico, criou o Esperanto. Zamenhof cresceu na cidade de Bialystok, que naquela poca era parte do Imprio Russo, mas atualmente pertence Polnia. Naquela poca, falavam-se muitas lnguas em Bialystok, gerando muitas dificuldades de compreenso entre as diversas culturas. Isso motivou Zamenhof a buscar uma soluo para o problema, e durante anos, foi desenvolvendo o esperanto em um processo longo e trabalhoso. Em 1887 publica o primeiro livro na Lingvo Internacia (Lngua Internacional), e temendo a censura do governo russo contra o seu projeto, utilizou o pseudnimo Dr. Espe ranto (aquele que espera), da surgiu o nome como a Lingvo Internacia mais conhecida hoje. A bandeira esperantista composta por um fundo verde, com um quadriltero no canto superior esquerdo, que contm uma estrela verde. O verde simboliza esperana, o branco simboliza paz e neutralidade, e a estrela de cinco pontas representa os cinco continentes (em sua contagem tradicional). A bandeira foi criada pelo Clube de Esperando de Boulogne-sur-Mer, inicialmente para uso prprio, mas foi adotada como bandeira mundial do esperanto por deciso do primeiro Congresso Universal de Esperanto, que ocorreu em 1905 naquela mesma cidade. O Smbolo do Jubileu Esperantista (jubilea simbolo) foi adotado em 1987 como marco do centenrio do Esperanto. Com o "E" Latino de um lado e um "" Cirlico do outro, o smbolo pode ser interpretado como sendo a unio dos hemisfrios Leste e Oeste. O smbolo foi selecionado em um concurso feito pela UEA quem ganhou o concurso foi o brasileiro Hilmar Ilton S. Ferreira em 1983, que props o desenho de Janette Lindo Ferreira. Fundada em 1905, a Academia de Esperanto (AdE) uma instituio lingstica independente, cuja tarefa conservar e proteger os princpios fundamentais da lngua Esperanto e controlar a sua evoluo, do mesmo modo que as demais Academias de lnguas nacionais. A Academia consiste em 45 membros, que so nomeados para um perodo de 9 anos. Normalmente so esperantlogos renomados, pedagogos em Esperanto ou escritores. A Associao Universal de Esperanto (Universala Esperanto-Asocio - UEA), fundada em 1908, a maior organizao internacional de falantes de Esperanto, com membros em 120 pases (segundo seu anurio de 2008) e mantm relaes oficiais com as Naes Unidas e a Unesco. Alm dos cerca de seis mil scios individuais, as 67 sees nacionais filiadas a UEA contribuem com 12 mil scios. A UEA organiza congressos anuais em diferentes pases dos quais normalmente participam entre 1500 a 3000 pessoas; mantm a maior editora e livraria esperantistas do mundo. Sua biblioteca central, na Holanda, possui mais de 30 mil livros esperantistas. A TEJO (Tutmonda Esperantista Junulara Organizo) a seo juvenil da UEA, com estrutura e diretoria prprias. A TEJO organiza anualmente o Congresso Internacional da Juventude (IJK Internacia Junulara Kongreso) em diferentes pases. So festivais de uma semana com concertos, palestras, excurses e lazer que atraem jovens do mundo todo. O Congresso Mundial de Esperanto tem sido tradio h mais de 100 anos, pois desde ento foram realizados todos os anos, a no ser por ocasio das guerras mundiais. Rene em mdia duas mil pessoas, e a cada ano ocorre em um pas diferente. A imagem mostra o carto postal do 9 Congresso Universal de Esperanto, em Bern, Sua, 1913, que reuniu cerca de 1200 pessoas de 30 pases. A Liga Brasileira de Esperanto, fundada em 1907 e reconhecida de utilidade pblica em 21 de outubro de 1921, coordena o Movimento Esperantista no Brasil e atua de diversas maneiras: edita a revista Brazila Esperantisto; tem um servio de venda de livros com obras em e sobre o Esperanto; possui uma biblioteca; organiza cursos por correspondncia; intermedeia assinatura de revistas e jornais esperantistas e promove anualmente os Congressos Brasileiros de Esperanto. Todos aqueles que falam Esperanto dispem de uma rede internacional de hospedagem gratuita, o Pasporta Servo (Servio de Passaporte). O servio publica anualmente um livreto com uma lista de hospedagem. Para o ano de 2006, por exemplo, havia 1320 hospedeiros em 92 pases. Se voc quer viajar pelo mundo, o Esperanto possibilita-lhe fazer amigos que realmente conhecem a cultura local e que esto dispostos a acomod-lo em seus lares e mostrar seus hbitos, valores e costumes. Obviamente voc pode falar um idioma estrangeiro, viajar e encontrar pessoas que falem a mesma lngua. Mas ser que essas pessoas estaro dispostas a acolh-lo como amigo e fazer esse intercmbio cultural? Claro que voc pode tentar, mas s com o Esperanto que esse cdigo universal.

A verso da famosa Wikipedia em Esperanto, a Vikipedio, est entre as maiores e mais ativas enciclopdias do mundo, atualmente (Abril, 2010) contm cerca de 130 mil artigos. O Lernu! (em portugus: Aprenda!) um dos maiores sites dedicados ao estudo do Esperanto. O portal disponibiliza gratuitamente diversas ferramentas: cursos do bsico ao avanado, jogos, dicionrios em vrias lnguas, gramticas, sistema de exames, livros, msica, histrias narradas e vdeos. H tambm servio de comunicao: sala de bate-papo, fruns de discusso e notcias sobre o Esperanto. L voc pode se registrar, criar seu perfil e se comunicar com pessoas do mundo todo e quem sabe at encontrar esperantistas da sua cidade. O site cresce ainda mais: so colocados continuamente mais materiais, e centenas de pessoas de diversas partes do mundo se registram toda semana. Atualmente (maro de 2010) existem mais de 80 mil registros de usurios e s nesta semana se registraram 300 novos usurios. (lernu.net) La Pasporto al la Tuta Mondo (O Passaporte ao Mundo Inteiro) um curso em vdeo bastante completo. So 16 episdios-lies com cerca de 30 minutos cada. H ainda o material de apoio: so livros com a transcrio de todos os dilogos, explicaes e exerccios. Os vdeos so organizados como um seriado de televiso que conta aventuras de uma famlia esperantista e seus amigos. Voc pode encontr-lo facilmente na internet (youtube), baixar os livros via torrent, ou comprar o material pelo site oficial. O curso de iniciativa da EsperantoUSA. Tanto os organizadores, quanto os atores e outros esperantistas envolvidos no projeto trabalharam voluntariamente. Download do material de apoio (em portugus): http://www.4shared.com/dir/12674702/db19ded5/sharing.html O "Kurso de Esperanto" um famoso programa multimdia gratuito disponvel em vrias lnguas. So 12 lies, com msicas, exerccios de pronncia e compreenso, exerccios gramaticais, entre outros recursos. Voc ainda pode solicitar o acompanhamento de um professor atravs do site. (kurso.com.br) Em 1932, Dr. Benson publicou seu Universala Esperanto Metodo. Trata-se de uma obra bastante ampla com 559 pginas e mais de 11 mil figuras. Tornou-se um clssico no ensino do Esperanto. Voc pode desfrutar da obra via internet, parte digitalizada em vdeo no youtube, ou no livro online pelo site http://www.geocities.com/nuboj/bs-00.htm . Pessoas de diversas partes do mundo que acessaram o Google no dia 15 de dezembro de 2009 depararam-se com a bandeira do Esperanto. O Google celebrou os 150 anos do nascimento Zamenhof. Em funo disso, informaes sobre o idioma e seu criador alcanaram o topo da lista nas buscas, e o Esperanto virou notcia em vrios sites. Alm de divulgar a lngua na sua data comemorativa, o Google oferece uma verso de seu site em Esperanto e tambm o exibe na lista de lnguas na opo de pesquisa avanada, o que permite pesquisar somente pginas escritas em Esperanto. ( http://www.google.com/intl/eo/ ) Esse um exemplo de como a popularidade da lngua tem crescido, especialmente com o avano da Internet. Canal de televiso em Esperanto, de Bialistok (Polnia). Voc pode assistir via internet a reportagens que falam sobre a regio, cultura, festas e costumes de Bialistok e notcias sobre o mundo esperantista. http://www.tvbialystok.pl/tvesperanto/ Desde a dcada de 1920, possvel ouvir transmisses de rdio na Lingvo Internacia. Hoje em dia, podemos tambm ouvir pela internet. Dentre os nomes mais conhecidos do rdio em Esperanto esto: China Radio Internacional, Radio Boa Nova-Parolu Mondo (Brasil), Radio Havano Kubo (Cuba), Pola Radio (Polnia), Radio Vatikana (Vaticano) e Radio Verda (Canad). Monato (Ms) uma das centenas de revistas em Esperanto. A Monato publica mensalmente artigos sobre poltica, cultura e economia. impressa desde 1979 na Blgica e distribuda em 65 pases. A revista possui 100 correspondentes em 45 pases. A revista mais antiga em Esperanto foi La Esperantisto, publicada entre 1889 e 1895. Alm dela, surgiram outros milhares de ttulos de revistas e peridicos em Esperanto. Em 1903 surgiu a revista catlica, Espero Katolika - revista em esperanto mais antiga ainda publicada hoje. Algumas das revistas mais conhecidas so: Esperanto, Fonto, Heroldo de Esperanto, Kontakto, El Pop ola inio, Rok-Gazet, etc. O site http://www.gazetejo.org mantm um acervo que atualmente apresenta mais de 1700 exemplares digitalizados de revistas em Esperanto de vrias pocas. H tambm muitas publicaes online. O site http://www.eventeo.net, por exemplo, apresenta notcias em Esperanto. A Esperanto-USA a principal organizao esperantista dos Estados Unidos. Fundada em 1952, uma organizao educacional sem fins lucrativos que promove o Esperanto por meio de cursos, congressos, publicaes, etc. Algumas pessoas se afastam e outras se aproximam do Esperanto acreditando que se trata de uma lngua anti-estadunidense ou anti-ingls. Obviamente, como qualquer lngua, as pessoas podem usar o Esperanto para transmitir ou representar qualquer tipo de idia, ideologia ou crena. No entanto, o Esperanto em si no anti-lngua ou anti-nao alguma, muito pelo contrrio,

sua criao tem como carter a preservao de lnguas e culturas e a igualdade entre os povos. Da a seleo dessa figura, da Esperanto-USA, para a capa do nosso livro. Fundada em 1968 nos EUA, a Esperantic Studies Foundation (Fundao de Estudos Esperantistas) promove a pesquisa, estudo e ensino do Esperanto, alm de investir em cursos, livros, publicaes, sites e outras formas de difuso da lngua no mundo todo. Tem sido responsvel pelo suporte de milhes de dlares a diversas iniciativas como o Pasporto al la Tuta Mondo e o Lernu.net. A Akademio Internacia de la Sciencoj San Marino (AIS - Academia Internacional das Cincias So Marino) uma instituio cientfica de carter universitrio que utiliza o Esperanto como lngua oficial. Criada em 1983, a Academia localiza-se em So Marino, um pequeno pas europeu, e atua em diversos pases. A instituio trabalha com vrias reas: cincias naturais, cincias estruturais, cincias humanas, ciberntica, filosofia, etc. Concede os graus de bacharelado, mestrado, doutorado e ps-doutorado. Consiste em cerca de 250 cientistas, e saber Esperanto condio para ser membro da AIS. Muitos daqueles que estudam Esperanto no Brasil j viram em livros relacionados lngua o selo da FEB ( Federao Esprita Brasileira). Isso porque a FEB uma das maiores editoras de livros em Esperanto no Brasil. Por todo o pas, grupos espritas mantm cursos regulares do idioma. Por isso algumas pessoas acreditam que o Esperanto uma lngua de espritas, e isso atrai alguns e afasta outros. Isso ocorre particularmente no Brasil porque os pioneiros na difuso da lngua internacional por aqui foram justamente os espritas. Ento podemos dizer com toda a segurana que o Esperanto sim uma lngua de espritas, e tambm de catlicos, protestantes, budistas, muulmanos, macumbeiros... inclusive uma lngua de ateus (existe a Organizao Internacional de Esperantistas Ateus). No meio catlico, por exemplo, o Esperanto est presente em publicaes, emisses de rdio, missas, etc. A Unio Internacional Catlica Esperantista existe desde 1910. Todos os papas expressaram seu apoio ao Esperanto desde sua criao. O Papa Joo Paulo II, por exemplo, falava a lngua, e em cerimnias freqentemente saudava na lngua internacional milhes de pessoas. Fundada em 1957, Bona Espero uma comunidade esperantista e uma escola-fazenda em Gois, na qual esperantistas acolhem, protegem e ensinam crianas carentes sem famlia. Alm de estudarem Esperanto, as crianas recebem educao por meio de professores pagos pelo Estado. A comunidade recebe ajuda financeira de esperantistas de outros pases, porm a atividade agrcola da fazenda quase garante a auto-suficincia em alimentos, e todos seguem uma dieta vegetariana. Esse modelo de comunidade esperantista j serviu como inspirao para msica e livros. Estima-se que haja pelo menos mil falantes nativos de Esperanto atualmente, ou seja, pessoas que aprenderam a falar a lngua desde o bero. Para crianas, existe o Congresso Infantil de Esperanto, que ocorre junto com o congresso internacional. A EUROKKA (Esperanto-Universala-Rok-Organizo, Kolektiva Komunik-Asocio) uma organizao que procura principalmente promover e divulgar a cultura musical esperantista. A organizao mantm a Vinilkosmo, maior gravadora de msica esperantista. Entre os nomes mais famosos da msica em esperanto esto: Kore, Dolchamar, Team, Persone, Supernova, La Porkoj, Merlin, Jomo, entre outros. No site www.musicexpress.com.br possvel ouvir centenas de canes na lngua internacional. A literatura esperantista prova que o Esperanto uma lngua viva e com cultura. A histria da literatura esperantista comeou assim que a lngua foi publicada em 1887. E apesar de ser uma literatura relativamente jovem, toda sua riqueza capaz de demonstrar que o esperanto uma lngua simples, flexvel e harmoniosa, til tanto para uma prosa elegante como para insp irados poemas. capaz de expressar todos os pensamentos e os mais delicados sentimentos da alma. a lngua internacional ideal. - Jlio Verne (1828-1905). O escocs William Auld (1924-2006) considerado o maior poeta esperantista, sendo indicado trs vezes ao prmio Nobel de literatura por suas obras em Esperanto. Dentre os autores mais conhecidos, esto: Sylla Chaves (Brasil), Eli Urbanov (Checoslovquia), Claude Piron (Sua), Klmn Kalocsay (Hungria) e Julio Baghy (Hungria). Alm de produes originais, se encontram traduzidas em esperanto as principais obras dos grandes autores da literatura mundial. Mazi en Gondolando um curso de esperanto em desenho animado produzido pela BBC (Londres), Instituto Internacional de Esperanto (Holanda) e TOMMY Publishers (Polnia).
(Informaes extradas da Wikipdia ou dos prprios sites mencionados.)

COMO UTILIZAR O MATERIAL Este livro foi desenvolvido para que voc possa aprender o vocabulrio e as estruturas que foram introduzidas a voc por meio do vdeo-curso Mazi en Gondolando. O vdeo encontra-se facilmente disponvel na internet (no youtube, por exemplo). Se voc estiver participando de um curso em sala de aula, este livro ser utilizado em juno s aulas, e sua professora ou professor lhe dir quando us-lo. Se voc autodidata, leia o material e faa os exerccios aqui apresentados somente aps assistir s cenas correspondentes. As lies deste livro so divididas nas seguintes partes: _________RAKONTO____________________________ (Conto, histria)

__________PRAKTIKADO PER LEGADO___________________

(Prtica pela leitura)

Cada lio apresenta um texto elaborado especialmente para que voc possa reforar o vocabulrio e a gramtica da lio referente e enriquecer ainda mais seu vocabulrio. uma oportunidade para ver o que voc aprendeu em contextos diferentes. Oua, leia e releia os textos at sentir-se seguro de que compreendeu. _________EKZERCOJ____________________________________ (Exerccios)

Assista s cenas correspondentes da lio uma ou duas vezes sem acompanhar a transcrio no livro. Procure entender apenas com as imagens e a parte auditiva. Posteriormente, retorne s cenas e acompanhe a transcrio dos dilogos repetindo as falas em voz alta, dando pausas quando necessrio. Para facilitar seu aprendizado, todas as frases dos dilogos do vdeo apresentam a traduo correspondente em portugus. _______VORTARO_______________________________ (Vocabulrio)

Aps ver, ouvir e ler os dilogos do vdeo, leia atentamente, em voz alta e em boa pronncia, as palavras do vocabulrio que segue procurando memoriz-las. Caso aparea na lio alguma palavra da qual voc no se lembra, consulte a lista de vocabulrio no fim do livro. Aps a memorizao dessas palavras, faa os seguintes exerccios: a) Traduku (Traduza) Releia atentamente alguns dos trechos da histria conforme so apresentados al estaro as palavras novas. Aps essa leitura, observe a palavra em portugus e traduza-a para o esperanto de acordo com o contexto do trecho que voc acabou de ler. Pesquisas mostram que aprendemos melhor o vocabulrio de uma lngua no por meio de palavras isoladas, mas sim com vocbulos inseridos em um contexto. Palavras isoladas esto fora do enunciado lingstico, ou seja, fora da comunicao. Lngua comunicao em contexto e no palavras isoladas. O contexto bastante importante na prtica do vocabulrio, por isso preste ateno nas frases e situaes onde esto inseridas as novas palavras e a partir da procure memoriz-las. b)Bildoj (Figuras) Nesta parte voc ir descrever as figuras. Ora voc indicar qual a ao, ora voc escrever em Esperanto o nome do objeto, animal ou pessoa. _______GRAMATIKO______________________________ (Gramtica)

Esta seo foi feita para reforar sua compreenso do vocabulrio e gramtica aprensentados na lio. uma oportunidade para voc no s ver, mas tambm aplicar ativamente as palavras e estruturas em diferentes contextos. Nos primeiros exerccios, voc encontrar atividades de completar, reescrever, assinalar a alternativa correta, substituir e transformar estruturas, etc. Aps essa prtica, voc estar preparado para usar a lngua em situaes mais comunicativas. Por isso, a seo de exerccios de todas as lies aprensentam as seguintes atividades que iro lhe preparar para a comunicao: Respondu (Responda) Se voc estiver participando de um curso em sala de aula, provavelmente sua professora ou professor lhe far vrias perguntas em Esperanto agora a hora de respond-las por escrito. Portanto s faa este passo aps a prtica de conversao. Tente responder da forma mais completa possvel, e no apenas sim ou no. Demandu (Pergunte) Neste passo voc deve criar perguntas que se encaixem perfeitamente com as respostas.

Respostas das lies Ao fim de cada lio, voc encontrar as respostas dos exerccios, exceto aquelas que forem pessoais. Isso facilitar bastante seus estudos especialmente se voc autodidata. Se sua resposta no corresponder exatamente soluo sugerida, lembre-se de que podem existir outras possibilidades, alm do mais, o Esperanto uma lngua bastante flexvel. Como obter o vdeo Mazi en Gondolando - Assista ou faa download pelo Youtube. - Download completo em: http://javabog.dk/filmoj_en_esperanto/mazi_en_gondolando/ Download do material de apoio (Arquivos em PDF e udio): http://esperanto-uniplac.blogspot.com Clique em: Materiais do curso.

Aps a prtica de vocabulrio, leia atentamente a seo de gramtica. Em seguida, releia a seo Rakonto procurando reconhecer o vocabulrio e os pontos gramaticais estudados. Ento, assista outra vez s cenas para fix-las na memria.

___________________LIO INTRODUTRIA______________________

O objetivo desta lio dar-lhe uma viso geral da gramtica, pronncia e formao das palavras em Esperanto. Portanto no se preocupe em aprender tudo agora, a inteno apenas servir como uma leitura rpida e como um material para consulta posterior. Caractersticas do Esperanto. A maioria das lnguas podem ser divididas em trs partes: 1) Vocabulrio (isto , o acervo de palavras que constituem a lngua). 2) Ortografia e Pronncia. 3) Gramtica (Morfologia e Sintaxe). Em cada uma dessas partes, o Esperanto revela enorme simplificao, em comparao com qualquer idioma nacional. A Pronncia e a Ortografia so absolutamente fonticas, havendo apenas cinco sons voclicos (a maior parte das lnguas nacionais tem vinte ou mais). Cada letra tem apenas um som, sendo todo som expresso por uma e a mesma letra. A Morfologia e a Sintaxe acham-se ideadas to engenhosamente que, em lugar do costumeiro labirinto de regras apresentadas pelas outras lnguas e que ocupam aprecivel volume nos compndios gramaticais, o Esperanto apresenta apenas 16 regras que podero ser at anotadas comodamente numa pequena folha de papel. Essas regrinhas acham-se enumeradas logo a seguir. O Vocabulrio causou a Zamenhof muitas noites de insnia, at que, finalmente, ele encontrou uma brilhante soluo. Ocorreu-lhe a idia de empregar o princpio dos afixos com critrio lgico. O resultado foi que um dicionrio de Esperanto tem somente um dcimo do tamanho de outro noutra lngua. Ademais, a sistematizao em Esperanto completa, ao passo que, nos outros idiomas apenas parcial e, freqentemente, ilgica. Isto porque, em Esperanto, as regras no tm excees nem limite de aplicabilidade. No tocante s palavras em si, Zamenhof no as inventou arbitrariamente, porm tirou-as das lnguas mais importantes da civilizao ocidental, principalmente do Latim, fonte e origem de tantas lnguas modernas. Recusado dizer, portanto, serem inmeras as ligaes etimolgicas entre o vocabulrio Esperanto e o Portugus. _________PRONNCIA___________________________________________________________ As letras b, d, f, k, l, m, n, p, t, v, z e m possuem o mesmo som que em nosso idioma. A tem o som do a em dado. C tem o som de ts em ts-ts. tem o som de tch em atchim e tchau. E tem o som do e em mesa. (e fechado) G tem o som de g em gato. tem o som do dj em adjetivo. H tem um som ligeiramente aspirado, como em ah! ah! ah! (ou como nosso rr em carro) tem um som fortemente aspirado como o j em hijo no espanhol. (Ou do ch alemo) I tem o som do i longo em filho.

J tem o som do i breve em pai (equivale ao i semivogal, ou seja, forma ditongo com uma vogal) tem o som do j em jornal. O tem o som do em boca. (o fechado: = ovo) R tem o som mais brando do que o r em cara. S tem o som sibilante como em sapo. (Ou como nosso ss e em massa e ma) tem o som chiante como o x em xadrez. U tem o som do u longo em luta. tem o som do u breve em Paulo. (equivale ao u semivogal, ou seja, forma ditongo com uma vogal) A slaba tnica sempre na penltima slaba da palavra, que tem tantas slabas quanto forem as vogais. Exerccio de Pronunciao Repita em voz alta: a patro (pai) o kolombo (pomba) ej hejmo (lar) a adi (ouvir) ambro (quarto) h historio (histria) ado (quinta-feira) uo (sapato) e fenestro (janela) u unu (um) oj patroj (pais) e Eropo (Europa) g legi (ler), longa (longo) emio (qumica) r resti (permanecer) i viziti (visitar) aj fajro (fogo) uj iuj (todos) c facileco (facilidade) is (at) j juna (jovem) s senco (sentido)

_________GRAMTICA_________________________________________________________ As 16 regras: traduo do sumrio da prpria Gramtica do Esperanto do Dr. Zamenhof. 1) No existe artigo indefinido; existe apenas um nico artigo definido, LA (o, a, os, as), idntico para todos os sexos, casos e nmeros. 2) Os substantivos: terminam em O. Para formar o plural, acrescenta-se J. Existem somente dois casos: nominativo e acusativo, obtendo-se o ultimo mediante o acrscimo de N ao nominativo (objeto direto). Os demais casos so expressos por preposies (genitivo DE; dativo AL; ablativo PER, etc). 3) Os adjetivos: terminam em A. Nmero e caso como para os substantivos. Forma-se o comparativo por meio da palavra PLI e o superlativo por meio da palavra PLEJ; com o comparativo, emprega-se a conjuno OL. 4) Os numerais: cardinais (indeclinveis) so: unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, na, dek, cent, mil. Dezenas e centenas formam-se pela simples juno dos numerais. Para assinalar os numerais ordinais acrescenta-se A; para os mltiplos, OBL; para os fracionrios, ON; para os coletivos, OP; para os distributivos a preposio PO. Numerais substantivos e adverbiais podem tambm ser empregados.

10

5) Pronomes Pessoais: mi (eu), vi (voc), li (ele), i (ela), i (ele, ela) (pronome neutro, para coisa ou animal), si (reflexivo), ni (ns), vi (vocs), ili (eles), oni (se, a gente) : os possessivos se formam acrescentando A. A declinao igual dos substantivos. 6) O verbo no sofre alteraes com referencia pessoa ou ao numero. Formas do verbo: tempo presente toma a desinncia -as; tempo passado recebe a terminao -is; tempo futuro recebe a terminao -os; condicional, a desinncia -us; imperativo, a desinncia -u; infinitivo, a desinncia -i. Os particpios: presente ativo -ant; passado ativo, -int; futuro ativo, -ont; presente passivo, -at; passado passivo, em -it; futuro passivo em -ot. A forma passiva obtida com uma forma correspondente do verbo esti mais um particpio passivo do verbo exigido; a preposio com a voz passiva de. 7) Os advrbios terminam em E, sendo o comparativo dos advrbios formado da mesma maneira que para os adjetivos. 8) Toda palavra se pronuncia como se escreve. 9) O acento tnico cai sempre na penltima slaba. 10) Todas as preposies regem o caso nominativo. 11) As palavras compostas se formam pela simples juno das palavras (a palavra principal fica no fim). As terminaes gramaticais so igualmente consideradas palavras independentes. l2) Havendo outra negativa na sentena, a palavra NE omitida. 13) Para indicar direo, rumo a algum lugar, as palavras tomam a desinncia do acusativo -N. 14) Toda preposio tem sentido definido e constante; se, porm, o sentido direto no indicar qual seja ou deva ser, emprega-se a preposio JE, que no possui sentido prprio. Em lugar de JE podemos usar o acusativo sem preposio. 15) As chamadas palavras estrangeiras, i.e., aquelas que a maioria das lnguas tirou de uma s fonte, no sofrem alterao em esperanto; porm, com diversas palavras de uma mesma raiz prefervel empregar sem variao somente a palavra fundamental e, com esta ltima, formar o resto, de conformidade com as regras do Esperanto. 16) A vogal final do substantivo e do artigo pode, s vezes, ser eliminada e substituda por um apstrofo. _________FORMAO DE PALAVRAS_______________________________________________ Palavras derivadas As palavras derivadas so formadas com o auxlio dos afixos (prefixos e sufixos) que se ajuntam diretamente ao radical. Prefixos BO - indica o parentesco resultante do casamento: frato irmo > bofrato - cunhado; filino filha > bofilino - nora. DIS - indica disperso, desunio, separao: doni - dar > disdoni - distribuir; eti lanar > diseti espalhar. EK - indica uma ao que comea ou que momentnea: dormi dormir > ekdormi - adormecer; krii gritar > ekkrii - exclamar. Com o auxlio deste prefixo, formam-se os verbos chamados incoativos. EKS - indica que foi, ex.: kapitano - capito > ekskapitano - ex-capito; ii tornar-se > eksii demitir-se.

FI - indica desprezo, repulso: insekto inseto > fiinsektoj - vermes; ao coisa > fiao - ignomnia. GE - indica a reunio dos dois sexos: patro pai > gepatroj - pais (pai e me). MAL - indica a idia contrria: amiko- amigo > malamiko - inimigo; fermi fechar > malfermi - abrir; antae frente > malantae - atrs. MIS - indica mal, errada, injusta, inconvenientemente: adi ouvir > misadi- ouvir mal; gvidi guiar > misgvidi - desencaminhar. PRA - indica um passado ou futuro longnquo: arbaro floresta > praarbaro - floresta virgem; avo av > praavo - bisav; nepo neto > pranepoj - bisnetos, descendentes. RE - indica a repetio de um ato ou volta ao ponto de partida: doni dar > redoni - restituir; vidi ver > revidi - rever. Sufixos A - indica o pejorativo, isto , a qualidade m: evalo cavalo > evalao - sendeiro; popolo povo > popolao - populaa. AD - indica a durao na ao: adi ouvir > adado - audio; rigardi olhar > rigardadi contemplar. Com o auxilio deste sufixo formam-se os verbos chamados freqentativos. A - indica a qualidade concreta: nova novo > novao - uma novidade; trinki beber > trinkao - uma bebida. AN - indica scio, partidrio, membro, habitante: kastelo castelo > kastelano - castelo; Kristo Cristo > kristano - cristo; Parizo Paris > parizano - parisiense. AR - indica coleo, reunio: parenco parente > parencaro - parentela; meblaro - moblia. J - indica diminutivo de caricia para o masculino: Johano Joo > Jojo - Joozinho; patro pai > pajo - papai. EBL - indica que pode ser: fleksi flexionar > fleksebla - flexvel; loi habitar > loebla - habitvel. EC - indica a qualidade abstracta: ria rico > rieco - riqueza; amiko amigo > amikeco - amizade. EG - indica o aumentativo: botelo garrafa > botelego - garrafo; ridi rir > ridegi - gargalhar; varma quente > varmega - ardente. EJ - indica o lugar destinado a...: bani banhar > banejo - banheiro; lerni aprender > lernejo escola. EM - indica hbito, inclinao: babili tagarelar > babilema - tagarela; labori trabalhar > laborema trabalhador. ER - indica o elemento, a unidade: neo neve > neero - floco de neve; fajro fogo > fajrero - fasca. ESTR - indica chefe de... : vagono vago > vagonestro - chefe de trem; polico polcia > policestro chefe de policia. ET - indica o diminutivo: botelo garrafa > boteleto - garrafinha; ridi rir > rideti - sorrir. ID - indica filho, descendente: porko porco > porkido - leito; Israelo Israel > israelido - israelita. IG - indica fazer, tornar: kontenta contente > kontentigi - contentar; sankta sagrado, santo > sanktigi - santificar. I- indica fazer-se, tornar-se: bela belo > belii - embelezar-se; sidi sentar > sidii - sentar-se. IL - indica o instrumento: flugi voar > flugilo - asa; kudri costurar > kudrilo - agulha. IN - indica o feminino: koko galo > kokino - galinha; frato irmo > fratino - irm. IND - indica digno de: ami amar > aminda - amvel; adori adorar > adorinda - adorvel. ING - indica o continente parcial: krajono lpis > krajoningo - lapiseira; kandelo vela > kandelingo castial.

11

ISM - indica teoria, sistema, escola, partido, etc.: sociala social > socialismo - socialismo; ideala ideal > idealismo - idealismo. IST - indica a profisso, um adepto de uma teoria, escola, doutrina, etc.; servi servir > servisto criado; maro mar > maristo - marinheiro; Buda Buda > budaisto - budista. NJ - indica o diminutivo de caricia para o feminino: Ana Ana > Anjo - Aninha; patrino me > panjo - mame. UJ - indica o continente total: cogaro charuto > cigarujo - charuteira; pomo ma > pomujo macieira; franca francs > Francujo - Frana. Nota - Podem-se tambm formar os nomes de pases com o auxlio da palavra lando (pas) e os nomes de rvores com a palavra arbo (rvore). Ex.: Franclando, pomarbo. UL - indica o ser caracterizado por... : malria pobre (adj.) > malriulo - um pobre; timi temer > timulo - poltro. UM - no tem sentido definido: sapo > sabo > sapumi - ensaboar; kolo pescoo > kolumo colarinho. (Da "Gramtica Elementar de Esperanto", de A. Couto Fernandes e H. Mota Mendes). Adaptado de Baza Esperanto, de Evaldo Pauli: http://www.simpozio.ufsc.br/16RegrasEsp.htm _________CORRELATIVOS_________________________________________ A formao de palavras interrogativas e relativas em Esperanto se d por meio de um sistema de combinao silbica bastante lgica. Tal sistema consiste em cinco slabas iniciais que se combinam com nove slabas finais, formando assim 45 palavras. Esses so os correlativos. Slaba inicial kitiiineniPequeno esclarecimento Partcula que pergunta Partcula que indica (mostra) Partcula que indefine Partcula que indica totalidade Partcula que indica a ausncia, o conjunto vazio Slaba final -o -u -a -el -e -am -om -al -es Juntos eles formam uma tabela: Pequeno esclarecimento coisa indefinida indivduo, coisa definida qualidade modo, maneira lugar tempo quantidade motivo, causa aquele/a que possui

KI-O -U -A kio - o que kiu - quem, qual kia - de que qualidade, de que espcie kiel - de que maneira/modo, como kie - onde kiam - quando kiom - quanto kial - por que kies - de quem, cujo/a

TItio - isso, aquilo tiu - esse, aquele tia - dessa/daquela qualidade, dessa/daquela espcie. tiel - dessa/daquela maneira tie - ali, l tiam - nesse/naquele tempo, ento tiom - tanto tial - por isso ties - dele, dela

Iio - alguma coisa, algo iu - algum, algum ia - de alguma qualidade, de alguma espcie iel - de alguma maneira ie - em algum lugar iam - em algum tempo iom - um pouco ial - por algum motivo ies - de algum

I io - tudo iu - todo/a, cada ia - de toda/cada qualidade, de toda/cada espcie iel - de todas as maneiras ie - em todos os lugares iam - sempre iom - tudo ial - por todos os motivos ies - de todos

NENInenio - nada neniu - ningum, nenhum nenia - de nenhuma qualidade, de nenhuma espcie neniel - de nenhuma maneira nenie - em nenhum lugar neniam - nunca neniom - nada, nenhuma quantidade nenial - por nenhum motivo nenies - de ningum

-EL

-E -AM -OM -AL -ES

i A palavra i exprime proximidade e usada com palavras correlativas formadas por ti- e i-, antes ou depois delas. tie i / i tie - aqui tiu i / i tiu - este/a io i / i io - tudo isto aqui Ajn A palavra ajn significa quer que seja (aumenta a indefinio de algo j indefinido) kiam ajn - quando quer que seja kiu ajn - quem quer que seja Palavras relativas As ki-palavras so usadas tambm como palavras relativas (que relacionam) Tio, kion li diris, estas bona. - aquilo (isso), que ele disse bom. La knabino, kiu staras tie. - a menina, a qual est de p ali i estas granda kiel domo. - ela grande como casa
http://pt.lernu.net/lernado/gramatiko/konciza/korelativoj.ph

12

LECIONO 1_____________________________________________ Cenas 1 e 2

- Kiu vi estas? Quem voc? - Mi estas Karlo. Eu sou Karlo. - Kio vi estas? O que voc ? - Mi estas ardenisto. Eu sou jardineiro. _______VORTARO________________________________________
bonan matenon bom dia, boa manh bonan tagon boa tarde, bom dia (o dia inteiro) bonan vesperon boa noite (no encontro) bonan nokton boa noite (na despedida) mi eu vi voc estas sou (presente do verbo ser/estar) reo rei la o, a, os, as (artigo definido) Gondolando nome de um lugar fictcio reino rainha saluton ol princino princesa ardenisto jardineiro dankon obrigado granda grande kiu quem, qual kio o que Vocabulrio adicional: i ela li ele a ou
kaj e (conjuno)

_________RAKONTO________________________________________

Reo: Bonan tagon! Mi estas Reo. Mi estas la Reo de Gondolando. Rei: Bom dia! Eu sou o Rei. Eu sou o Rei de Gondolando. Reino: Bonan tagon! Mi estas Reino. Rainha: Bom dia! Eu sou a Rainha. Silvja: Saluton! Mi estas princino Silvja. Silvja: Ol! Eu sou a princesa Silvja. Karlo: Silvja, Silvja! Saluton! Mi estas Karlo. Mi estas ardenisto. Karlo: Silvja, Silvja! Ol! Eu sou Karlo. Eu sou jardineiro. Korvaks: Saluton. Mi estas Korvaks. Korvaks: Ol. Eu sou Korvaks. Reo: Dankon, Korvaks. Rei: Obrigado, Korvaks. Mazi: Saluton. Mi estas Mazi. Granda Mazi. Mazi: Ol. Eu sou Mazi. Grande Mazi. Petro: Bonan matenon. Petro: Bom dia. Reo: Bonan matenon. Rei: Bom dia. Petro: Bonan matenon. Mi estas Petro. Petro: Bom dia. Eu sou Petro. Bonan matenon. Bonan tagon. Bonan vesperon. Bonan nokton. Bom dia. Boa tarde. Boa noite. Boa noite.

lernanto instruisto vi komprenas viro virino knabo knabino vi deziras

estudante, aluno professor voc entende homem mulher menino menina voc deseja

13

a) Traduku: bom dia, boa manh= boa tarde, bom dia (o dia inteiro)= boa noite (no encontro)= boa noite (na despedida)= Mi estas Reo. eu= sou= rei= Mi estas la Reo de Gondolando. o, a, os, as = Bonan tagon! Mi estas Reino. rainha = Saluton! Mi estas princino Silvja! ol = princesa = Saluton! Mi estas Karlo. Mi estas ardenisto. jardineiro = Dankon, Korvaks. obrigado = Mi estas Mazi! Granda Mazi! grande = Kiu vi estas? - Mi estas Karlo. Kio vi estas? - Mi estas ardenisto. quem = o que = b) Bildoj: 9. 10. 11. 12. 3. __________________ 4. ________________

5.

6.

7.

8.

_______GRAMATIKO_______________________________________ CUMPRIMENTOS: Saluton! Oi! Ol! Bonan matenon! Bom dia! (Usado pela manh.) Bonan tagon! Bom dia! Boa tarde! (Usado pela tarde, tambm no final da manh.) Bonan vesperon! Boa noite! (Usado noite quando se encontra.) Bonan nokton! Boa noite! (Usado noite na despedida.) Formao de palavras Em Esperanto, uma palavra geralmente consiste em uma parte imutvel ou raiz, que expressa a idia, e uma terminao que indica o uso da palavra, ou seja, a classe gramatical (substantivo, adjetivo, verbo, etc.). Ao mudar a terminao, muda-se tambm a classe gramatical. Dessa forma, bastante simples identificar o uso de uma palavra em Esperanto e transform-la em outras palavras, basta considerar sua terminao. Ao longo das lies, iremos aprender a identificar e usar as diferentes terminaes do Esperanto. Comearemos pelos substantivos.

1.

Bonan ___________!

2.

Bonan _____________!

14

SUBSTANTIVOS (-O) Substantivos so palavras que do nome aos seres e coisas. Todos os substantivos em Esperanto terminam em -o. Exemplos: reo, ardenisto, princino. LA (o, a, os as) "La" o artigo definido em Esperanto, significando "o, a, os, as". Ou seja, pode acompanhar palavras masculinas ou femininas, no plural ou singular. Mi estas la Reo de Gondolando. Eu sou o Rei de Gondolando. la knabo o menino la knabino a menina Em Esperanto, no h artigo indefinido. A indeterminao marcada simplesmente pela ausncia do artigo definido. Mi estas ardenisto. Eu sou um jardineiro. / Eu sou jardineiro. ESTAS (ser/estar/haver) Estas pode ser traduzido como ser, estar ou haver no presente. Em Esperanto, os verbos no so conjugados, ou seja, a forma a mesma para todas as pessoas. Mi estas la Reo de Gondolando. Eu sou o Rei de Gondolando. i estas princino. Ela uma princesa. Vi estas en Gondolando. Voc est em Gondolando. Estas bela ardeno en Gondolando. H um belo jardim em Gondolando. KIU (quem, qual, que) Kiu um correlativo formado pela partcula interrogativa ki- e a terminao u, que indica indivduo ou coisa definida. Uma pergunta sobre um indivduo ou coisa definida traduz-se por quem ou qual. Kiu tambm pode ser usado como uma palavra relativa no sentido de que. Saluton! Mi estas Karlo. Kiu estas vi? (Ol! Eu sou Karlo. Quem voc?) Kiu estas i? i estas Silvja. (Quem ela? Ela Silvja.) Kiu viro estas la ardenisto? (Qual homem o jardineiro?) i estas la virino, kiu estas reino.(Ela a mulher que rainha.) KIO (o que, que) O correlativo kio formado por ki- (partcula interrogativa) e a terminao o (coisa indefinida). Uma pergunta sobre coisa indefinida se traduz por o qu?. Uma pergunta com kio espera uma resposta com -o: Kiu estas i? i estas Silvja. (Quem ela? Ela Silvja.) Kio estas i? i estas princino. (O que ela? Ela uma princesa.) Kiu estas li? Li estas Karlo. (Quem ele? Ele Karlo.) Kio estas li? Li estas ardenisto. (O que ele? Ele jardineiro.)

U u uma palavra que em geral no se traduz ao Portugus, embora carregue um sentido aproximado a por acaso, por ventura, ser que.... usado para indicar que a frase uma pergunta cuja resposta sim/no: u i estas reino? Jes, i estas reino. [Por acaso/por ventura/ser que] Ela uma rainha? Sim, ela uma rainha. u li estas reo Ne, li ne estas reo. Li estas ardenisto. Ele um rei? No, ele no um rei. Ele jardineiro. Perguntas que comeam com u no mudam a ordem das palavras: u Karlo estas ardenisto? Jes, Karlo estas ardenisto. Perguntas Toda pergunta em Esperanto deve comear por uma palavra interrogativa como kiu, kio.... ou por u. No se pode dizer: Vi komprenas? Mas sim: u vi komprenas? O mesmo vale para perguntas indiretas. Nesses casos traduzimos u por se: Mi ne scias, u vi komprenas.(Eu no sei se voc compreende.) Li demandis, u mi havas tempon. (Ele perguntou se eu tenho tempo.) U... A... Atente para a estrutura u... a, quando h alternativas: u vi deziras teon a kafon? (Voc quer ch ou caf?) -IN- (feminino) Para formar palavras femininas basta acrescentar o sufixo in ao masculino. reo (rei) princo (prncipe) viro (homem) knabo (menino) patro (pai) lernanto (aluno) reino (rainha) princino (princesa) virino (mulher) knabino (menina) patrino (me) lernantino (aluna)

-IST- (profisso) O sufixo -ist- indica a profisso, um adepto de uma teoria, escola, doutrina, etc. instrui instruir instruisto professor ardeno jardim ardenisto jardineiro servi servir servisto criado maro mar maristo marinheiro Buda Buda budaisto - budista

15

__________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________ - Bonan matenon! - Bonan matenon! Kiu estas vi? - Mi estas Johano. - Kio estas vi? u vi estas lernanto? - Jes, mi estas lernanto, kaj vi? Kiu vi estas? Kio vi estas? - Mi estas Georgo. Mi estas instruisto. *** - Saluton! - Bonan vesperon! Kiu vi estas? - Mi estas Karlo, kaj vi? - Mi estas Reino. - u vi estas la Reino de Gondolando? - Jes, mi estas. Kaj vi? Kio vi estas? u vi estas la ardenisto? - Jes, mi estas la ardenisto. - Bonan nokton! - Bonan nokton! *** - Bonan tagon! - Bonan tagon! - Kiu estas la knabo? - Li estas Karlo. - Kio estas li? - Li estas ardenisto. - Kaj kiu estas la knabino? - i estas Silvja. - Kio estas i? - i estas princino. - u i estas la princino de Gondolando? - Jes. La viro estas la Reo, kaj la virino estas la Reino. u vi komprenas? - Ho jes, mi komprenas. La Reo estas la patro, kaj la Reino estas la patrino de Silvja la princino. - Jes, vi bone komprenas.

_________EKZERCOJ_________________________________________ I) Complete com kiu, kio ou u: a) _____ vi estas? Mi estas Karlo. b) _____ vi estas? Mi estas princino. c) _____ vi estas princino? Jes! d) _____ estas i? i estas Silvja. e) _____ i estas la Reino de Gondolando? Ne, i estas la princino. f) _____ vi komprenas? Jes, mi komprenas. g) _____ estas li? Li estas ardenisto. h) ____ li estas ardenisto? Ne. i) _____ i estas la princino a la reino? j) _____ li estas la ardenisto a la reo? II) Escolha as alternativas que melhor respondem cada pergunta: 1. Kiu vi estas? a) Mi estas ardenisto. b) Mi estas Petro. c) Vi estas Petro. 2. Kio vi estas? a) Mi estas la Reo de Gondolando. b) Mi estas Karlo. c) Vi estas Karlo. 3. u li estas Granda Mazi? a) Ne, li estas Karlo. b) Ne, li estas Granda Mazi. c) Jes, li estas Karlo. 4. u i estas la Reino de Gondolando? a) Ne, i estas la Reino de Gondolando. b) Jes, i estas Silvja, la princino. c) Jes, i estas.

16

5. Bonan nokton! a) Bonan vesperon! b) Dankon! c) Bonan matenon! III) Escolha as alternativas que melhor completam cada sentena escrevendo-as nos espaos: 1. Saluton! Mi _______ Granda Mazi. a) u b) estas c) ne 2. u _____ estas la princino de Gondolando? a) li b) i c) kio 3. _____ vi estas? - Mi estas Petro. a) Kio b) Kiu c) u 4. Kio estas ____ ? Mi estas Korvaks. a) i b) li c) vi

3. u vi estas lernanto a instruisto? 4. u Karlo estas reo? 5. u Silvja estas princino?

V) Demandu: 1. Mi estas Marko. 2. Mi estas instruisto. 3. Jes, Karlo estas ardenisto. 4. Ne, Karlo ne estas reo. 5. Silvja estas princino. 6. Palo estas lernanto.

Respostas da lio 1
5. u vi estas Korvaks ____ Karlo? a) li b) a c) ne 6. _____ estas li? Li estas Granda Mazi. a) u b) Kio c) Kiu 7. u li estas la ardenisto? - ____ , li estas ardenisto. a) u b) Jes c) Ne
b) Bildoj 1. Bonan matenon. 3. Bonan vesperon. I) a) Kiu II) 1. b III) 1.b b) Kio 2. a 2.b c) u 3.a 3.b 2. Bonan tagon. 4. Bonan nokton. d) Kiu 4.c 4.c e) u 5.b 5.b 6.c 7.b f) u g) Kio h) u i) u j) u

IV) Respondu: 1. Kiu vi estas? 2. Kio vi estas?

IV) Respondu 1. Mi estas (seu nome). 2. Mi estas lernanto. 3. Mi estas lernanto. 4. Ne, Karlo ne estas reo. Karlo estas ardenisto. 5. Jes, Silvja estas princino. V) Demandu 1. Kiu vi estas? 2. Kio vi estas? 3. u Karlo estas ardenisto? 4. u Karlo estas reo? 5. Kio estas Silvja? 6. Kio estas Palo?

17

LEITURA COMPLEMENTAR
Lernu.net um dos maiores sites dedicados ao estudo do Esperanto. L voc encontrar muitos cursos para aprimorar seus estudos. Ao final de cada lio, iremos ler um texto do curso Ana Pana. Dessa forma voc poder enriquecer seu vocabulrio e praticar o que j sabe. Se preferir, acesse www.lernu.net e faa os cursos detalhadamente. L voc encontrar explicaes, exerccios e tambm poder ouvir os textos do curso Ana Pana. ANA PANA 1 - Saluton! Ol! Saluton! Mia nomo estas Ana Pana. Ol! Meu nome Ana Pana. Mia persona nomo estas Ana. Mia familia nomo estas Pana. Meu nome pessoal Ana. Meu nome de famlia Pana. Mi loas en Novjorko, Usono. Mia adreso estas: 1234 Long-strato. Eu moro em Nova Iorque, Estados Unidos. Meu endereo : 1234 Long-strato. Mia retpot-adreso estas: ana@lernu.net. Mi estas 18-jara. Meu e-mail : ana@lernu.net. Eu tenho 18 anos. Kio estas via nomo? Kie vi loas? Qual o seu nome? Onde voc mora? His! At! Ana mia nomo meu nome mi loas eu moro adreso endereo poto correio retpot-adreso e-mail punkto ponto kie vi loas? onde voc mora? persona pessoal Usono EUA strato rua, estrada reto rede @ - e mi estas 18-jara tenho 18 anos

LECIONO 2______________________________________________________ Da cena 1.3 at 1.5

_________RAKONTO________________________________________ Reo: Mi estas forta. Rei: Eu sou forte. Reino: Mi estas dika. Dika. Dika. Rainha: Eu sou gorda. Gorda. Gorda. Silvja: Mi estas bela. Silvja: Eu sou bela. Korvaks: Mi estas saa. Korvakks: Eu sou sbio. Karlo: Mi estas kuraa. Karlo: Eu sou corajoso. Kia vi estas? Como voc ? Forta. Dika. Bela. Saa. Kuraa. Forte. Gorda. Bela. Sbio. Corajoso. Reino: Vi estas forta. Rainha: Voc forte. Reo: Jes, forta. Vi estas dika. Rei: Sim, forte. Voc gorda. Reino: Jes, dika. Rainha: Sim, gorda. Karlo: Kaj i estas bela. Karlo: E ela bela. Korvaks: Jes, vi pravas. Korvaks: Sim, voc tem razo.

18

Silvja: Li estas kuraa kaj saa. Silvja: Ele forte e inteligente. Korvaks: Ne, ne. Mi estas saa. Mi estas saa. Korvaks: No, no. Eu sou intelignte. Eu sou inteligente. Forta. Dika. Bela. Saa. Kuraa. Forte. Gorda. Bela. Inteligente. Corajoso. Mazi: Mi estas granda! Granda Mazi. Mazi: Eu sou grande! Grande Mazi. Mazi: Granda. Mazi: Grande. Kato: Malgranda. Gato: Pequeno. Mazi: Mi estas granda Mazi. Mazi: Eu sou o Grande Mazi. Kato: (al Mazi) Granda. Gato: (ao Mazi) Grande. Mazi: (al la kato) Malgranda. Mazi: (ao gato) Pequeno. Kato: Granda. Gato: Grande. Mazi: Malgranda. Mazi: Pequeno. Reo: (palaco) Granda. Rei: (palcio) Grande. Karlo: (domo) Malgranda. (emizo) Granda. Malgranda. Karlo: (casa) Pequeno. (camisa) Grande. Pequeno. Mazi: Kaj mi estas Granda Mazi. Mazi: E eu sou o Grande Mazi.

Silvja: Jen sako, granda sako. Jen mapo. Jen sandvio. Silvja: Eis um saco, um grande saco. Eis um mapa. Eis um sanduche. Kio estas i? Hi estas sandvio O que isto? Isto um sanduche. Karlo: Jen motorciklo. Motorciklo. Karlo: Eis uma motocicleta. Motocicleta. Korvaks: Jen komputilo! Korvaks: Eis um computador!

_______VORTARO________________________________________
forta dika bela kuraa saa mi vi i li kaj vi pravas granda malgranda palaco domo emizo jen sako mapo sandvio i motorciklo komputilo forte gordo, gorda [Yid. dik, Ger. dick] belo, bela corajoso esperto, sbio eu voc ela ele e voc tem razo grande pequeno palcio casa camisa eis saco, sacola mapa sanduche ele/ela (pronome neutro) motocicleta computador

Vocabulrio adicional mia meu, minha via teu, tua, seu, sua

19

a) Traduku: La Reo estas forta. La reino estas dika. La princino estas bela. Karlo estas kuraa. Korvaks estas saa. forte = magra = bela = corajoso = sbio = Mi estas forta, vi estas dika, i estas bela kaj li estas kuraa. eu = voc = ela = ele = e= La princino estas bela. Jes, vi pravas! Voc tem razo = Mazi estas granda. La kato estas malgranda. grande = pequeno = La palaco estas granda. La domo estas malgranda. La emizo estas granda. Jen sako. Granda sako! Jen mapo. Jen sandvio. palcio = casa = camiseta = eis = saco = mapa = sanduche = Kio estas i? - Hi estas motorciklo. Kio estas i? - Hi estas komputilo. ele/ela (neutro) = motocicleta = computador =

b) Bildoj:

1.

Li estas f__________ .

2.

________ estas d_________.

3.

______ estas b___________.

4.

Hi estas g__________.

5.

_______ estas m____________.

6.

Li estas s___________.

7.

La kato estas k____________. 8.

Li ne estas _________.

9.

La p_________ estas g________. 10.

La ________ estas _________.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

20

_______GRAMATIKO_______________________________________ PRONOMES PESSOAIS Pronomes so palavras usadas para substituir um nome (substantivo). Pronomes so geralmente usados para evitar a repetio de um substantivo. Estes so os pronomes em Esperanto: mi (eu) vi (voc) li (ele - masculino) i (ela - feminino) i (ele/ela/isto/isso neutro) ni (ns) vi (vocs) ili (elas/elas masculino, feminino e neutro)

Perceba que podemos traduzir os verbos terminados em as no apenas pelo presente simples em Portugus, mas tambm pelo presente composto em verbo estar + verbo no gerndio (ex.: Mi komprenas. Entendo. / Estou entendendo.) ADJETIVOS (-A) Adjetivos so palavras que se ajuntam a substantivos para descrever-lhes uma ou mais qualidades. Em Esperanto, todos os adjetivos terminam em -a: Bona, bela, dika, forta, kuraa, saa. Karlo estas kuraa. (Karlo corajoso) Silvja estas bela. (Silvja bela) KIA singifica como, de que tipo, de que natureza. Uma pergunta com kia espera uma resposta com a. Ou seja, quando usamos kia, estamos pedindo por uma descrio usando adjetivos. Kiu estas li? Li estas Karlo. (Quem ele? Ele Karlo.) Kio estas Karlo? Li estas ardenisto. (O que Karlo? Ele jardineiro.) Kia estas Karlo? Li estas kuraa. (Como Karlo? Ele corajoso.) JEN significa eis, aqui est. Jen komputilo. (Eis um computador.) MAL- (oposto) O prefixo MAL- d a idia oposta. No tem o mesmo sentido em Portugus, portanto no expressa necessariamente algo ruim, como a palavra em portugus mal. Mazi estas granda. - La kato estas malgranda. bela (belo) forta (forte) kuraa (corajoso) saa (sbio) dika (gordo) malbela (feio) malforta (fraco) malkuraa (covarde) malsaa (tolo) maldika (magro)

- Oni (se, a gente) - pronome indefinido, usado quando no se quer mencionar, ou no se sabe o que ou quem comete a ao do verbo. Ex.: Oni diras, ke... Diz-se que..., Dizem que..., A gente diz que...) - Ci (tu) o uso deste pronome geralmente se restringe poesia. Na conversao mais freqente o uso de vi (voc/vocs).

PRESENTE (-AS) Para expressar que algo est acontecendo agora, aes habituais, fatos ou estados que existem permanentemente ou no momento, ajuntamos raiz de uma palavra a terminao as. assim que construimos um verbo no tempo presente. Est- a raz do verbo ser, estar. Kompren- a raiz do verbo compreender, entender. -AS expressa o tempo presente: Karlo estas ardenisto. (Karlo jardineiro) Kiu estas vi? (Quem voc?) Mi komprenas. (Eu entendo. / Eu estou entendendo.)

-IL- (instrumento) O sufixo -il- indica instrumento. flugi voar kudri costurar komputi computar trani cortar mani comer sonori soar flugilo asa kudrilo agulha komputilo computador tranilo faca manilo talher sonorilo sino, campainha

21

__________PRAKTIKADO PER LEGADO___________________________________ Jozefo - Bonan tagon, Sofio! Sofio - Saluton, Jozefo! Jozefo - Jen mia motorciklo! u vi pensas, ke mia motorciklo estas bela? Sofio - Jes, i estas bela kaj granda. Jozefo - Vi pravas! Sofio - u via komputilo estas en via domo? Jozefo - Ho, jes, i estas en mia domo. Sofio - Kia estas via komputilo? Jozefo - Mi pensas, ke i estas bona. Hi estas malgranda kaj bona. Sofio - Kaj via kato? u li estas en via domo? Jozefo - Jes, li estas en mia domo. Sofio - Li estas bela malgranda kato. Jozefo - Kio estas i? Sofio - Hi estas mia sako. Jozefo - Kio estas en via sako? Sofio - En mia sako estas sandvio kaj mapo. Jozefo - Mapo? Kia estas la mapo en via sako? Sofio - Hi estas granda mapo. Jozefo - Kaj kio estas i? u i estas via nova emizo? Sofio - Oh, jes. u vi pensas, ke mia emizo estas bela? Kia estas mia emizo ? Jozefo - Hi estas bela kaj malgranda. Hi estas bona por vi. Sofio - Vi pravas! Kaj mi, Jozefo? u vi pensas, ke mi estas bela? Jozefo - Ho, jes! Vi estas bela, saa kaj... maldika! Sofio - Ho, dankon! Jozefo - Kaj mi? Kia estas mi? Sofio - Vi estas saa, forta, granda kaj kuraa! Jozefo - Jes, vi pravas! _________EKZERCOJ_________________________________________ I) Vimos o quadro abaixo na seo gramatical. Agora complete-o de memria:

II) Complete as frases com pronomes pessoais: a) Kiu estas vi? - ____ estas la Reo de Gondolando. b) Kia estas Silvja? - ____ estas bela. c) Kia estas Karlo? - ____ estas kuraa. d) Kio estas ____? - ____ estas komputilo. e) Kia estas ____? Mi estas saa, kuraa kaj forta. f) u la Reino estas maldika? Ne, ____ estas dika. g) u Korvaks estas kuraa? Ne, ____ ne estas kuraa. h) Kia estas la palaco? - ____ estas granda. i) Kia estas la emizo? - ____ estas malgranda. j) u _____ pravas? Jes, vi pravas. III) Complete com kiu, kio ou kia. a) ______ vi estas? Mi estas Johano. b) ______ vi estas? Mi estas instruisto. c) ______ vi estas? Mi estas saa. d) ______ estas la princino? i estas Silvja. e) ______ estas i? Hi estas motorciklo. f) ______ estas la motorciklo? Hi estas bela. g) _____ pravas? La lernanto pravas. h) _____ li estas? Li estas malsaa kaj maldika. i) _____ estas la kuraa ardenisto? Li estas Karlo. IV) Descreva os objetos utilizando as palavras granda ou malgranda. Siga o exemplo:

a)

(malgranda) Kia estas la Kato? - Hi estas malgranda.

b)

(granda) Kia estas la mapo? Hi _____________________

c)

(granda) Kia estas la ___________? - _____________________

d)

(granda) Kia_________________________? - ________________

22

e) f) g) h)

(malgranda) (malgranda) (malgranda) (malgranda)

6. La kato estas bela. a) Jes, vi pravas. b) Ne, i estas bela. c) Hi estas kato.

VI) Responda as perguntas utilizando o sufixo mal. Preste ateno nos pronomes. Siga o modelo: a) u la princino estas dika? Ne, la princino ne estas dika. i estas maldika. b) u la reino estas forta? Ne, la ____________ ne estas forta. _____ estas ______________. c) u Korvaks estas kuraa? d) u la domo estas granda? e) u la emizo estas bela? f) u vi estas saa? g) u la sandvio estas granda? h) u Margareto estas dika?

V) Escolha as alternativas que melhor respondem cada pergunta: 1. Kia estas Marko? a) Li estas lernanto. b) i estas bela. c) Li estas malbela. 2. Kiu estas la instruisto? a) La instruisto estas saa. b) Li estas Josefo. c) i estas malforta. 3. Kio estas i? a) Hi estas bela. b) Hi estas sandvio. c) Hi estas granda. 4. Kiu estas la saa lernanto? a) Li estas saa. b) i estas la princino de Gondolando. c) Li estas instruisto. 5. Jen mapo. a) Hi estas granda mapo. b) Dankon. c) Vi pravas.

VII) Respondu: 1. u vi estas forta? 2. u la reo estas dika? 3. Kiu estas dika? 4. u Silvja estas dika? 5. Kia estas Silvja? 6. Kia estas Korvaks?

23

11. Jes, i estas sako. 7. Kia estas Karlo? 12. Ne, i ne estas sandvio. 8. u vi estas bela a malbela? 13. La mapo estas granda. 9. u Albert Einstein estas saa? 10. u la kato estas granda? 11. Kia estas Mazi? 12. Kia estas la domo? 13. Kia estas la palaco? 14. Kia estas vi?

Respostas da lio 2
b) Bildoj 1. Li estas forta. 2. Li estas dika. 6. Li estas saa. 7. kuraa. 10. La domo estas malgranda. 14. mapo 15. sandvio II) a) Mi II) a) Kiu b) i b) Kio c) Li c) Kia 3. i estas bela. 8. kuraa. 11. kato 16. motorciklo f) i f) Kia 4. i estas granda. 5. i estas malgranda. 9. La palaco estas granda. 12. emizo 13. sako 17. komputilo g) li g) Kiu h) I h) Kia i)i i) Kiu j) mi

d) i i e) Vi d) Kiu e) Kio

VIII) Demandu: 1. Mi estas forta. 2. J Soares estas dika. 3. Rambo estas kuraa. 4. Jes, Silvja estas bela. 4. Jes, mi estas saa. 5. Ne, mi ne estas forta. 6. Ne, la kato ne estas granda, la kato estas malgranda. 7. La palaco estas granda. 8. Mia emizo estas bela. 9. Hi estas sandvio. 10. Hi estas komputilo.

IV) b) i estas granda. c) Kia estas la palaco? i estas granda. e) Kia estas la sandvio? i estas malgranda. g) Kia estas la emizo? i estas malgranda. V) 1.c 2.b 3.b 4.b 5.b

d) Kia estas la motorciklo? i estas granda. f) Kia estas la domo? i estas malgranda. h) Kia estas la komputilo? i estas malgranda. 6.a c) Ne, Korvaks ne estas kuraa. Li estas malkuraa. e) Ne, la emizo ne estas bela. i estas malbela. g) Ne, la sandvio ne estas granda. i estas malgranda.

VI) b) Ne, la reino ne estas forta. i estas malforta. d) Ne, la domo ne estas granda. i estas malgranda. f) Ne, mi ne estas saa. Mi estas malsaa. h) Ne Margareto ne estas dika. i estas maldika. VII)Respondu 1.Jes, mi estas forta. / Ne, mi ne estas forta. 3. La reino estas dika. 5. Silvja estas bela. 7. Karlo estas kuraa. 9. Jes, li estas tre saa. 11. Mazi estas granda. 13. La palaco estas granda. VIII) Demandu 1. Kia vi estas? 3. Kia estas Rambo? 5. u vi estas forta? 7. Kia estas la palaco? 9. Kio estas i? 11. u i estas sako? 13. Kia estas la mapo?

2. Ne, la reo ne estas dika. 4. Ne, Silvja ne estas dika. 6. Korvaks estas saa. 8. Mi estas bela/malbela. 10. Ne, la kato ne estas granda. i estas malgranda. 12. La domo estas malgranda. 14. Mi estas...saa/kuraa/bela, ktp.(etc.)

2. Kia estas J Soares? 4. u Silvja estas bela? 6. u la kato estas granda? 8. Kia estas via emizo? 10. Kio estas i? 12. u i estas sandvio?

24

LEITURA COMPLEMENTAR
2 - Pri Ana Sobre Ana Sur la bildo estas knabino. ia nomo estas Ana. ia tuta nomo estas Ana Pana. Sobre a figura est uma menina. Seu nome Ana. Seu nome todo Ana Pana. Ana estas juna. Ana estas 18-jara. Ana jovem. Ana tem 18 anos. La adreso de Ana estas: 1234 Long-strato. La retpot-adreso de Ana estas: ana@lernu.net. O endereo de Ana 1234 Long-strato. O e-mail de Ana : ana@lernu.net. Ana loas en Novjorko. Novjorko estas urbo en Usono. Ana mora em Nova Iorque. Nova Iorque uma cidade nos Estados Unidos. Usono estas lando en Ameriko. Ameriko estas mondoparto. Os Estados Unidos so um pas na Amrica. A Amrica uma parte do mundo. En la mondo estas kelkaj mondopartoj, ekzemple: Ameriko, Afriko, Azio, Eropo kaj Oceanio. No mundo esto algumas partes do mundo, por exemplo: Amrica, Africa, sia, Europa e Oceania. pri sobre bildo figura ia seu, dela juna jovem lando pas, terra parto parte ekzemple por exemplo sur sobre knabino menina tuta todo urbo cidade mondo mundo kelkaj algumas, alguns

LECIONO 3________________________________________________________ 1.6 at 2.2

_________RAKONTO________________________________________ Sceno 6 Kato: Mia! Pruno, persiko, vinbero. Pruno, persiko, vinberoj. Pruno, pruno, pruno! Gato: Miau! Ameixa, pssego, uva. Ameixa, pssego, uva. Ameixa, ameixa, ameixa! Tri prnoj! Mi gajnis! Mia. Prunoj, prunoj, prunoj! Trs ameixas! Eu ganhei! Miau! Ameixas, ameixas, ameixas! Sceno 7 Reo: Jen ardeno. Rigardu! Jen prunoj. Jen persikoj. Jen vinberoj. Rei: Eis um jardim. Olhe! Eis ameixas. Eis pssegos. Eis uvas. Reino: Mi atas prunojn. Rainha: Eu gosto de ameixas. Mi atas persikojn. Eu gosto de pssegos. Mi atas vinberojn. Eu gosto de uvas. Reo: Anka mi atas vinberojn. Rei: Tambm eu gosto de uvas. Silvja: Saluton, Panjo! Saluton, Pajo. Mi petas persikon. Silvja: Ol, Mame! Ol, Papai. Eu peo um pssego. Sceno 8 Petro: Mi estas malsata. Petro: Eu estou com fome. (al la kelnero) Bonvolu doni al mi sandvion. (ao garom) Por favor, d-me um sanduche.

25

Kelnero: Jen i! Garom: Aqui est. [Literalmente: Eis ele.] Petro: Dankon. Bonvolu doni al mi salaton. Petro: Obrigado. Por favor, d-me uma salada. Kelnero: Jen i! Garom: Aqui est. Petro: Dankon. Bonvolu doni al mi sukon. Petro: Obrigado. Por favor, d-me um suco. Kelnero: Jen i! Garom: Aqui est. Petro: Dankon. Bonvolu doni al mi glaciaon. Petro: Obrigado. Por favor, d-me um sorvete. Kelnero: Jen i! Garom: Aqui est. Petro: Dankon. Bonvolu doni al mi akvon. Petro: Obrigado. Por favor, d-me gua. Kelnero: (ridas) Garom: (ri) Sceno 9 Silvja: Mi petas persikon, Pajo. Silvja: Eu peo um pssego, Papai. Reo: Jes! (al la Reino) Persikon! Rei: Sim. ( Rainha) Pssego. Reino: Jen persiko. Rainha: Eis um pssego. Silvja: Dankon. Donu al mi prunon kaj vinberojn. Silvja: Obrigado. D-me uma ameixa e uvas.

Reo: Jes. (al la Reino) Prunon kaj vinberojn! Rei: Sim. ( Rainha) Ameixa e uvas! Reino: Jen pruno kaj vinberoj. Rainha: Eis uma ameixa e uvas. Silvja: Dankon! Silvja: Obrigado! Sceno 10 Korvaks: Karlo! Korvaks: Karlo! Karlo: Jes? Karlo: Sim? Korvaks: Arboj! Korvaks: rvores! Karlo: Arboj? Karlo: rvores? Korvaks: Jes. Kiom da arboj estas? Kalkulu! Korvaks: Sim. Quantas rvores h? Calcule! Karlo: Unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, na, dek. Karlo: Uma, duas, trs, quatro, cinco, seis, sete, oito, nove, dez. Kato: Kiom da arboj estas? Gato: Quantas rvores h? Komputilo: Unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, na, dek. Computador: Uma, duas, trs, quatro, cinco, seis, sete, oito, nove, dez. Korvaks: Arbustoj! Kiom da arbustoj estas? Korvaks: Arbustos! Quantos arbustos h? Karlo: Kiom? Du, kvar, ses, ok, dek! Karlo? Quantos? Dois, quatro, seis, oito, dez!

26

Korvaks: Kaj kiom da oroj estas? Korvaks: E quantas flores h? Karlo: Floroj? Karlo? Flores? Korvaks: Jes, jes! Kiom da oroj estas? Korvaks: Sim, sim! Quntas flores h? Karlo: Dek? Kvindek? Cent? Mi ne scias! Karlo: Dez? Cinqenta? Cem? Eu no sei! Sceno 11 Petro: Mi ne scias. Petro: Eu no sei. Sceno 12 Karlo: Cent sep! Cent ok... Karlo: Cento e sete! Cento e oito... Silvja: Cent na! Silvja: Cento e nove! Karlo: Cent dek! Karlo: Cento e dez! Silvja: Karlo, donu al mi rozon... mi petas! Dankon! Mi atas rozojn! Silvja: Karlo, d-me uma roza... eu peo! Obrigada! Eu gosto de rosas! Karlo: Kaj mi amas vin! Karlo: E eu amo voc! Silvja: Ho, rigardu! Mi havas rozon. Mi havas prunon, persikon kaj vinberojn. Mi havas sandvion kaj mapon. Silvja: Oh, olhe! Eu tenho uma roza. Eu tenho uma ameixa, pssego e uvas. Eu tenho um sanduche e um mapa. Karlo: Kaj mi havas... motorciklon! Mi amas vin! Karlo: E eu tenho... uma motocicleta. Eu amo voc!

Silvja: Mi amas vin! Silvja: Eu amo voc! Amba: Ek! Ek! Ambos: Vamos! Vamos! Korvaks: Ne! Ne! Ne! Mi amas la princinon. Mi amas Silvjan! Korvaks: No! No! No! Eu amo a princesa. Eu amo a Silvja! Sceno 13 Silvja: A, E, I, O, U. Ni forkuru! A, U, O, I, E. Kurae! Silvja: A, E, I, O, U. Fujamos! A, U, O, I, E. Corajosamente! Karlo: A, E, I, U, O. Ek antaen do! I, O, U, E, A. Karlo: A, E, I, U, O. Vamos enfrente ento! I, O, U, E, A. Amba: Hura, hura, hura! Ambos: Viva, viva, viva! Silvja: A, U, I, O, E Silvja: A, U, I, O , E Karlo: Mi vin amas tre! Karlo: Eu amo voc muito! Silvja: E, I, O, U, A Silvja: E, I, O, U, A Amba: Mi amas... A, E, O, U, I. Mi amas vin! Ambos: Eu amo... A, E, O, U, I. Eu amo voc! Reo: La ardenisto amas la princinon? Rei: O jardineiro ama a princesa? Korvaks: Jes, jes! Korvaks: Sim, sim! Reo: Ne, ne, ne! Rei: No, no, no!

27

Reino: La princino amas la ardeniston? Rainha: A princesa ama o jardineiro? Korvaks: Jes, jes! Korvaks: Sim, sim! Reino: Ne, ne! Rainha: No, no! Reo: Ni iru. Sekvu min! Ek! Rei: Ns vamos! Sigam-me! Vamos! Reo kaj Korvaks: His revido! Rei e Korvaks: At a vista!

Korvaks: Arestu lin! Korvaks: Prendam-no! Generalo: Arestu lin! General: Prendam-no! Ociro: Arestu lin! Oficial: Prendam-no! Subociro: Arestu lin! Sub-oficial: Prendam-no! Soldatoj: Arestu lin! Arestu lin! Arestu lin!... Soldados: Prendam-no! Prendam-no! Prendam-no... Reo: Dankon, Korvaks. Rei: Obrigado, Korvaks. Sceno 2 En la malliberejo Na priso Ociro: Nomo? Oficial: Nome? Karlo: Karlo. Karlo: Karlo. Ociro: Ao? Oficial: Idade? Karlo: Dudek. Karlo: Vinte. Ociro: Profesio? Oficial: Profisso? Karlo: Hardenisto. Karlo: Jardineiro. Ociro: Forkonduku lin. Oficiro: Levem-no daqui.

PARTO 2 Sceno 1 Karlo: Saluton! Karlo: Ol! Silvja: Saluton! Pajo, Panjo! Silvja: Ol! Papai, Mame! Karlo: Korvaks! Karlo: Korvaks! Reo: Silvja! Silvja! Rei: Silvja! Silvja! Silvja: Ho, Panjo! Silvja: Oh, Mame! Karlo: Mi amas princinon Silvja. Karlo: Eu amo a princesa Silvja. Reo: Arestu lin! Rei: Prendam-no!

28

Korvaks: Numero dek na. Korvaks: Nmero dezenove. Ociro: Numero dek na? Oficial? Nmero dezenove? Ociro: (al la gardistoj) Numero dek na! Oficial: (aos guardas) Nmero dezenove! Gardistoj: Numero dek na? Guardas: Nmero dezenove? Gardistoj: Na. Dek. Dek unu. Dek du. Dek tri. Dek kvar. Dek kvin. Dek ses. Dek sep. Dek ok. Dek na. Dudek. Ho! Dek na! Guardas: Nove. Dez. Onze. Doze. Treze. Catorze. Quinze. Dezesseis. Dezessete. Dezoito. Dezenove. Vinte. Oh! Dezenove. En la elo Na sela. Karlo: Ah! Monstro! Karlo: Ah! Monstro! Mazi: Saluton. Mi estas Mazi. Granda Mazi. Mazi: Ol. Eu sou o Mazi. Grande Mazi.

________VORTARO_________________________________________
ardeno: rigardi: pruno: persiko: vinbero: ati: anka: panjo: pajo: peti: malsata: kelnero: bonvolu: doni: salato: jardim olhar ameixa pssego uva gostar tambm mame papai pedir faminto, com fome garom por favor dar salada

suko: glaciao: akvo: ridi: kiom da: kalkuli: arbusto: floro: scii: rozo: ami: havi: amba: ek: forkuri: kurae: antaen: do: hura: iri: sekvi: is revido: aresti: malliberejo: oficiro: generalo: soldato: gardisto: nomo: ao: profesio: forkonduki: numero:

suco sorvete gua rir quantos, que quantidade de calcular arbusto flor saber rosa amar ter ambos vamos! vai! fugir bravamente, corajosamente em frente, para frente pois, ento, portanto viva! ir seguir at a vista prender priso oficial general soldado guarda nome idade profisso levar para longe nmero

Vocabulrio adicional voli: querer libro: livro kajero: caderno krajono: lpis plumo: caneta skrapgumo: borracha mani: comer rua: vermelho pomo: ma nun: agora tre: muito

29

a) Vortaro: Jen ardeno. Rigardu! Jen prunoj. Jen persikoj. Jen vinberoj. jardim = olhe = ameixa = pssego = uva = Mi atas vinberojn. - Anka mi atas vinberojn. eu gosto = tambm = Saluton, Panjo! Saluton, Pajo. Mi petas persikon. mame = papai = eu peo = Petro: Mi estas malsata. (al la kelnero) Bonvolu doni al mi salaton. Dankon. Bonvolu doni al mi sukon ...glaciaon ...akvon. faminto = garom = por favor = dar = salada = suco = sorvete = gua = La kelnero ridas. rir (presente) = Kiom da arboj estas? Kalkulu! Kiom da arbustoj estas? Kaj kiom da floroj estas? Floroj? Mi ne scias! quantos, que quantidade de = calcule = arbustos = floro = eu no sei =

Karlo, donu al mi rozon. Mi amas vin. Mi havas rozon. Mi havas prunon, persikon kaj vinberojn. rosa = eu amo = eu tenho = Karlo: Kaj mi havas... motorciklon! Mi amas vin! Silvja: Mi amas vin! Amba: Ek! Ek! Korvaks: Ne! Ne! Ne! ambos = vamos! = Silvja: A, E, I, O, U... Ni forkuru! A, U, O, I, E... Kurae! Karlo: A, E, I, U, O... Ek antaen do! I, O, U, E, A Amba: Hura, hura, hura! ns fujamos = corajosamente = em frente = ento = viva = Reo: Ni iru. Sekvu min! Ek! Reo kaj Korvaks: His revido! ns vamos = siga-me = at a vista = Karlo: Mi amas princinon Silvja. Reo: Arestu lin! prenda = En la malliberejo. Oficiro: Nomo? Karlo: Karlo. Oficiro: Ao? Karlo: Dudek. Oficiro: Profesio? Karlo: Hardenisto. Oficiro: Forkonduku lin. Korvaks: Numero dek na.

30

priso= oficial = nome = idade = profisso = levem para longe = nmero = b) Bildoj:

Jen unu persiko. Jen kvin persikoj. Jen unu vinbero. Jen dek vinberoj. ACUSATIVO (-N) Para se construir sentenas em Esperanto, preciso compreender claramente o que sujeito e objeto. Em Portugus, podemos freqentemente distinguir esses elementos gramaticais por sua posio na frase a ordem mais comum : sujeito + verbo + objeto. Por exemplo, as trs palavras ama / Maria /Joo podem ser ordenadas para significar coisas diferentes: 1. Maria ama Joo. 2. Joo ama Maria. Ento na frase 1, o sujeito Maria (desempenha a ao de amar), e Joo o objeto direto (recebe a ao de amar). Por sua vez, na frase 2, o sujeito Joo e o objeto direto Maria. Sujeito o ser sobre o qual se faz uma declarao, aquele que desempenha a ao verbal. Objeto o receptor da ao verbal. Objeto direto - ligado a um verbo transitivo geralmente sem auxlio de uma preposio. (Ex.: Eu amo msica). Objeto indireto - sempre ligado a um verbo transitivo por uma preposio. (Ex.: Eu gosto de msica.) Verbo transitivo aquele que admite um objeto. (Eu como ma.) Verbo intransitivo aquele que no pede objeto para completar seu sentido. (Eu durmo.) Em Esperanto, aps um verbo transitivo (como atas ou petas), o objeto direto recebe a terminao n, a qual chamamos de acusativo. 1. Maria amas Johanon. (Maria ama Joo.) 2. Johano amas Marian. (Joo ama Maria.) Veja mais exemplos: i estas persiko. Mi atas persikon. (Isto um pssego. Eu gosto de pssego.) Jen pruno. Mi petas prunon. (Eis uma ameixa. Eu peo uma ameixa.) Jen vinberoj. Mi atas vinberojn. (Eis uvas. Eu gosto de uvas.) Li atas prunojn, sed li ne atas persikojn. (Ele gosta de ameixas, mas ele no gosta de pssegos.) No usamos o acusativo depois de preposio (a no ser para indicar direo depois da preposio en, por exemplo, conforme veremos em outras lies).

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

_______GRAMATIKO_______________________________________ PASSADO (-IS) Para dizer que uma ao ou estado ocorreu no passado, usamos a terminao is. La reino estis maldika. (A rainha era magra.) Nun i estas dika. (Agora ela gorda.) Mi gajnis! (Eu ganhei!) PLURAL (-J) Quanto um substantivo denota mais do que uma das pessoas ou coisas s quais se refere, a terminao j acrescentada. Unu pruno + unu pruno = du prunoj.

31

A IMPORTNCIA DO ACUSATIVO a) Flexibilidade na ordem das palavras

O uso do acusativo pode parecer difcil primeira vista. Porm, justo o acusativo que permite uma grande flexibilidade de posio dos elementos da frase. Podemos ordenar esses elementos de diversas maneiras, o que geralmente no possvel em outros idiomas. A frase Mi amas vin (Eu amo voc), por exemplo, pode ser ordenada de vrias formas, sem prejudicar em absoluto sua clareza: Mi amas vin. Vin amas mi. Vin mi amas. Mi vin amas. Amas vin mi. Amas mi vin. O Esperanto admite diversas ordens em relao s palavras, veja: Karlo estas ardenisto. Karlo ardenisto estas. Hardenisto estas Karlo. ... etc. Independente da ordem das palavras, o -n mostra o receptor da ao verbal. Karlo come ma: Karlo manas pomon. Pomon manas Karlo. Manas Karlo pomon. Karlo pomon manas. ... etc. A ma come Karlo(!): Karlon manas pomo. Pomo manas Karlon. Manas Karlon pomo. Karlon pomo manas. ... etc. b) Evitar ambigidades O uso do acusativo pode evitar ambigidades do tipo: Joo ama Maria mais do que Paulo. Podemos entender que Joo ama Maria mais do que Paulo ama Maria, ou que Joo ama Maria mais do que ele ama Paulo. Em Esperanto, podemos deixar claro: Johano amas Marion, pli ol Palo. (Joo ama Maria mais do que Paulo a ama.) Johano amas Marion, pli ol Palon. (Joo ama Maria, mais do que ele ama Paulo.)

c) Clareza A ordem sujeito-verbo-objeto pode parecer bvia para falantes de Portugus e outras lnguas romnicas. Porm, muitas lnguas no usam essa ordem. A est uma das importncias do acusativo em Esperanto: deixar claro o sentido da frase para falantes de vrias lnguas, independetemente da ordem das palavras. CONCORDNCIA DOS ADJETIVOS Os adjetivos concordam com o sujeito em nmero e caso. Ou seja, se um adjetivo se refere a um substantivo que possui terminao j ou n, esse adjetivo deve receber essas mesmas terminaes. Jen rua pomo. (Eis uma ma vermelha.) Jen ruaj pomoj. (Eis mas vermelhas.) Mi atas ruajn pomojn. (Eu gosto de maas vermelhas.) IMPERATIVO (-U) Para expressar uma ordem, comando, splica, desejo, etc., o verbo recebe a terminao u. Donu al mi ____on. Donu al mi sandvion. (D-me um sanduche.) Pardonu min! (Perdoe-me!) KE (que) Tambm usamos a terminao -u para reportar uma ordem, desejo, etc. juntamente com a conjuno ke (que). Mi ordonis, ke li venu. (Ordenei que ele viesse.) La vendisto diris al Mazi, ke li gustumu la fruktojn. (O vendedor disse a Mazi que ele experimentasse as frutas.) Mi deziras, ke vi kantu. (Eu quero que voc cante.) Perceba que, tradicionalmente, a colocao da vrgula em Esperanto difere da colocao em Portugus, pois segue regras de outras lnguas. INFINITIVO (-I) Se voc quer meramente expressar a idia do verbo sem fazer referncia ao tempo ou ao sujeito, acrescente raiz do verbo a terminao i. Quando dois verbos esto juntos, o segundo geralmente expresso no infinitivo. Mi volas mani pomon. (Eu quero comer ma.) u vi povas kuri? (Voc pode correr?) Pedidos: Bonvolu i ou -u, mi petas Bonvolu doni al mi sukon. (Por favor, d-me um suco./ Queira dar-me um suco.) Donu al mi sukon, mi petas. (D-me um suco.)

32

KIOM DA (Que quantidade de, quantos) Kiom um correlativo formado por ki- (partcula interrogativa) mais om (quantidade). Kiom da arboj estas? (Quantas rvores h?) Kiom da floroj estas en la ardeno? (Quantas flores h no jardim?)

Como vimos, no se usa acusativo depois de preposio (salvo para indicar direo). Da uma preposio de quantidade, portanto, no se usa acusativo depois de kiom da. Kiom da libroj vi havas? (Quantos livros voc tem?) NMEROS CARDINAIS 1 unu 2 du 3 tri 4 kvar 5 kvin 6 ses 7 sep 8 ok 9 na 10 dek 11 dek unu 12 dek du 13 dek tri 14 dek kvar 15 dek kvin 16 dek ses 17 dek sep 18 dek ok 19 dek na 20 dudek 21 dudek unu 22 dudek du 23 dudek tri 24 dudek kvar 25 dudek kvin 26 dudek ses 27 dudek sep 28 dudek ok 30 tridek 40 kvardek 50 kvindek 60 sesdek 70 sepdek 80 okdek 90 nadek 100 cent 101 cent unu 102 cent du 132 cent tridek du 147 cent kvardek sep 198 cent nadek ok 200 ducent 300 tricent 400 kvarcent 500 kvincent 600 sescent 700 sepcent 800 okcent 900 nacent 1000 mil 2000 du mil 3000 tri mil 10 000 dek mil 100 000 cent mil 1 000 000 unu miliono 2 000 000 du milionoj

-A- (coisa concreta) O sufixo -a- indica qualidade concreta: nova novo, nova novao novidade trinki beber trinkao bebida mani comer manao comida glacio gelo glaciao sorvete bela belo, bela belao - beleza ovo ovo ovao omete -EJ- (lugar) O sufixo -ej- indica o lugar destinado a: lerni aprender lernejo escola bani banhar banejo banheiro baki assar (ao forno) bakejo - padaria mallibera presioneiro malliberejo priso mal (oposto) + libera (livre) + ej (lugar) + o (substantivo) = malliberejo

-J- (diminutivo de carcia masculino) O sufixo -j- indica diminutivo de carcia para o masculino. Geralmente se adiciona j a uma forma reduzida da palavra, conservando de uma a cinco letras. Johano Joo Jojo, Johanjo Joozinho patro pai pajo papai frato irmo frajo irmozinho onklo - tio ojo titio

-NJ- (diminutivo de carcia feminino) O sufixo nj- indica o diminutivo de carcia para o feminino. Como no caso do sufixo j, ao acrescentar-se nj a palavra tambm reduzida. Ana Ana Anjo Aninha patrino - me panjo mame fratino irm franjo irmzinha onklino tia onjo - titia Sofio Sofia Sonjo, Sofinjo - Sofiazinha

33

_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________

_________EKZERCOJ_________________________________________

I) Reescreva completamente as sentenas mudando os verbos para o passado: Saluton! Mia nomo estas Marko. Mia ao estas dek na. Kaj vi? Kiu vi estas? Kiu estas via nomo? Kiu estas via go? Mi havas belan ardenon, rigardu! Kia estas mia ardeno? Hi estas granda kaj bela. En mia ardeno estas prunoj, vinberoj, persikoj kaj ruaj pomoj. Mia panjo atas persikojn, kaj mia pajo atas pomojn. Ili amba tre atas mani fruktojn. Kaj vi? u vi anka atas fruktojn? En mia arneno vi anka povas rigardi arbustojn, grandajn arbojn kaj malgrandajn florojn. Ili estas tre belaj. Kiom da rozoj estas en mia ardeno? Mi ne scias! u vi volas kalkuli? Kio mi estas? Mi estas kelnero. Malsataj viroj, virinoj, knaboj kaj knabinoj diras: Kelnero, bonvolu doni al mi salaton!... Bonvolu doni al mi sukon! a Donu al mi glaciaon, mi petas!.... Donu al mi akvon, mi petas! . Ili petas, kaj mi donas al ili salaton, sandvion, sukon, akvon, glaciaon... do ili dankas. Kia estas mia profesio? Mi pensas, ke i estas bona, sed ne tre bona. Mia patrino estas instruistino. i instruas Esperanton. La lernantoj amas in - i tre bone instruas. i estis mia instruistino kaj i anka instruis Esperanton al mi. i diras al mi: Estu bona lernanto kaj bona knabo!. Kia estas mia panjo? i estas maldika, bela kaj saa, kaj mi anka amas in. Mia patro estas gardisto. Li arestas malbonajn virojn kaj virinojn en malliberejo. Mi ne scias, u i estas bona profesio - viroj kaj virinoj forkuras el la malliberejo kaj mia pajo kurae sekvas ilin. Mi pensas, ke por esti gardisto vi devas esti forta, kuraa kaj saa. Mi pensas, ke mi gajnis tre bonan familion. Kaj vi? Kiu vi estas? Kia vi estas? Kio vi estas? Kio estas via profesio? u vi estas oficiro, gardisto, soldato, instruisto, lernanto, ardenisto...? Kaj kia estas via familio? Mi devas iri nun. His revido! c) Kiom da skrapgumoj estas? d) Bonvolu doni al mi granda krajono. e) La suboficiro volis akvo. a) Mi petas salaton al la kelnero. b) Li atas rigardi la florojn en la ardeno. c) i rigardas la pajon en la domo. d) Vi forkuras kurae. e) Mi amas esti instruisto. f) Kiom da arbustoj estas en la ardeno? g) La kelnero ridas. h) Li kalkulas kiom da rozoj estas. i) Mi ne scias la nomon de la oficiro. j) La gardisto arestas Karlon en la malliberejo. k) Amba generaloj havas vinberojn.

II) Reescreva todas as sentenas adicionando a marca do acusativo (n) quando necessrio. a) Mi amas vi. b) Mi volas doni al vi salato.

34

f) Mi tre amas la panjo. g) Mi estis malsata. h) Mi ne scias la nomoj de la gardistoj. i) u vi atas vinberoj? j) Mi havas rua motorciklo. k) i kalkulis la belaj rozoj. l) Forkonduku li al la malliberejo. m) La belaj, ruaj kaj grandaj pomoj i manis.

IV) Vamos calcular quantas coisas a princesa tem. Preste ateno no plural (-j) e no acusativo (-n). (Lembre-se: depois de kiom da no usamos acusativo.) Siga o modelo. (rua motorciklo kvin) Kiom da ruaj motorcikloj i havas? i havas kvin ruajn motorciclojn. a) (granda sandvio du) Kiom da grandaj sandvioj i havas? i ___________________________ b) (malgranda skrapgumo tri) Kiom da malgrandaj skrapgumoj _______________? - _____________________________ c) (rua rozo dek unu)

d) ( granda glaciao ok)

III) Escreva os nmeros em Esperanto: 12345678910 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 28 30 39 40 42 106 205 384 423 541 1323 15 643 25 679 57 742 170 395 456 789 3 234 567 10 356 231 199 432 566 -

e) (granda mapo ses)

f) (bela emizo dudek)

g) (sako na)

V) Vamos fazer pedidos! Siga os modelos (Escreva frases completas!): (persiko) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi persikon. a) (salato) Mi estas_______________________________ b) (vinberoj) c) (pomo) d) (glaciao) e) (sandvio) (suko) Donu al mi sukon, mi petas. f) (akvo) Donu al___________________ g) (kajero) h) (skrapgumo) i) (krajono) j) (plumo)

35

VI) Complete com as terminaes: -as (presente) -is (passado) -u (imperativo) -i (infinitivo) -o (substantivo) -a (adjetivo) -on (substantivo acusativo) -an (adjetivo acusativo) -oj (substantivo plural) -aj (adjetivo plural) -ojn (substantivo plural acusativo) -ajn (adjetivo plural acustativo)

n) La tri princin___ est___ tre bel___! Jes, vi prav___! (As trs princesas so muito belas! Sim, voc tem razo!) o) Mi am____ man____ glacia____. (Eu amo comer sorvete.) p) La oficir___ sekv___ du gardist____ al la malliberej___. (O oficial seguiu dois guardas priso.) q) u vi vol___ man___ du ru___, grand___ pom___? (Voc quer comer duas grandes mas vermelhas?) r) i hav___ du grand____ map____ en la sak___. (Ela tem dois grandes mapas no saco.) s) Don___ al mi bel___ roz___, mi pet___. (D-me uma bela rosa, por favor.)

VII) Respondu: 1. u vi atas prunojn? 2. u via amiko atas vinberojn?

(Preste ateno aos tempos verbais e marcas de plural ou singular indicados na traduo.) 3. u via instruisto anka atas glaciaon? a) La roz__ de la princin___ est___ ru___. Hi anka est___ bel___. (A rosa da princesa vermelha. Ela tambm bela.) b) La princin___ hav___ tri bel____ roz____. (A princesa tem trs belas rosas.) c) La ardenist____ kaj la princin____ forkur___ de la palac___ kurae. (O jardineiro e a princesa fugiram do palcio corajosamente.) d) La gardist____ arest___ Karl____ en la malliberej___. (Os guardas prenderam Karlo na priso.) e) Bonvol__ don__ al mi vinber____. Mi est___ tre malsat___. (Por favor me d uvas. Eu estou com muita fome.) f) Arest___ li___! (Prendam-no!) g) La paj___ de la princin___ rigard___ la prun___, la persik____ kaj la vinber____ de la palac___ arden___. (O papai da princesa olha as ameixas, pssegos e uvas do jardim do palcio.) h) La kelner___ don___ du sandvi___ al Petr__. (O garom deu dois sanduches a Petro.) i) La instruist___ don___ al dek lernant____ libr___ kaj kajer____. (O professor deu aos alunos livros e cadernos.) j) Kiom da skrapgum____, plum____ kaj krajon____ vi hav___? (Quantas borrachas, canetas e lpis voc tem?) k) Kalkul____ kiom da arb___ est___. (Conte quantas rvores h.) l) Mi ne sci___ la nom____ de la soldat____. Amba hav____ tre grand____ nom____. (Eu no sei o nome dos soldados. Ambos tem nomes muito grandes.) m) Kio est___ la profesi___ de la paj___? - Li est___ instruist___. (Qual a profisso do papai? Ele um professor.) 4. u vi havas ardenon e via domo? 5. u vi havas persikojn en via ardeno?

6.

Kiom da libroj estas?

7.

Kalkulu kiom da krajonoj estas.

8.

Kiom da plumoj estas?

9.

Kiom da kajeroj estas?

10. u vi estas malsata?

36

11. En la filmo, kiu ridas, Petro a la kelnero?

VIII) Demandu: 1. Jen la skrapgumo.

12.

Kiu numero estas i tiu? 2. Jen la plumo.

13. Kiu estas la nomo de via Panjo kaj de via Pajo? 3. Jen la libro. 14. Kiom da floroj vi havas en via ardeno? 4. Jen i. 15. u vi amas vian Panjon? 5. Jes, mi atas glaciaon. 16. En la filmo, kiu forkuras? 6. Jes, mi anka havas komputilon. 17. u la princino amas la ardeniston? 7. Estas ok rozoj. 18. u Silvja kaj Karlo forkuras kurae? 8. Mi havas kvar krajonojn. 19. Kiu estas via nomo? (via = seu, teu) 9. La kelnero ridas. 20. Kiu estas via ao? 10. La ardenisto amas la princinon. 21. Kiu estas la ao de Karlo? 11. Mi estas instruisto. 22. Kiu estas la profesio de Karlo? 12. Mi havas dudek kvin jarojn. 23. u i estas pruno, vinbero a persiko? 13. Dankon. 14. Ne, li ne forkuras. 15. Karlo estas malsata.
*

Kiu estas via nomo? ou Kio estas via nomo? (Qual o seu nome?) Apesar da discusso sobre qual forma melhor, Bertilo Wennergren, membro da Academia de Esperanto, afirma que as duas formas esto corretas. Pode-se perguntar ainda Kiel vi nomias? (Como voc se chama?). O mesmo vlido para outras questes como "Kio/Kiu estas via adreso?". http://cs.lernu.net/lernado/gramatiko/demandoj/kio_kiu_estas_via_nomo.php
*

37

Respostas da lio 3
b) Bildoj 1. pruno 10. rozo 2. persiko 3. vinbero 4. ardeno 5. kelnero 6. salato 11. malliberejo 12. akvo 13. glaciao 14. suko 7. arbo 8. floroj 9. arbusto

I) a) Mi petis salaton al la kelnero. c) i rigardas la pajon en la domo. e) Mi amis esti instruisto. g) La kelnero ridis. i) Mi ne sciis la nomon de la oficiro. k) Amba generaloj havis vinberojn.

b) Li atis rigardi la florojn en la ardeno. d) Vi forkuris kurae. f) Kiom da arbustoj estis en la ardeno? h) Li kalkulis kiom da rozoj estis. j) La gardisto arestis Karlon en la malliberejo.

II) a) Mi amas vin. (Eu te amo.) / Min amas vi. (Voc me ama.) b) Mi volas doni al vi salaton. c) Kiom da skrapgumoj estas? d) Bonvolu doni al mi grandan krajonon. e) La suboficiro volis akvon. f) Mi tre amas la panjon. (Eu amo muito a mame.) / Min tre amas la panjo. (A mame me ama muito.) g) Mi estis malsata. h) Mi ne scias la nomojn de la gardistoj. i) u vi atas vinberojn? j) Mi havas ruan motorciklon. k) i kalkulis la belajn rozojn. l) Forkonduku lin al la malliberejo. m) La belajn, ruajn kaj grandajn pomojn i manis. III) 1 unu, 2 du, 3 tri, 4 kvar , 5 kvin, 6 ses, 7 sep, 8 ok, 9 na, 10 dek, 11 dek unu, 12 dek du, 13 dek tri, 14 dek kvar, 15 dek kvin, 16 dek ses, 17 dek sep, 18 dek ok, 19 dek na, 20 dudek, 21 dudek unu, 28 dudek ok, 30 tridek, 39 tridek na, - 40 kvardek, 42 kvardek du, 106 cent ses, 205 ducent kvin, 384 tricent okdek kvar, 423 kvarcent dudek tri, 541 kvincent kvardek unu, 1323 mil tricent dudek tri, 15 643 dek kvin mil sescent kvardek tri, 25 679 dudek kvin mil sescent sepdek na, 57 742 kvindek mil sepcent kvardek du, 170 395 cent sepdek mil tricent nadek kvin, 456 789 kvarcent kvindek ses mil sepcent okdek na, 3 234 567 tri milionoj ducent tridek kvar kvincent sesdek sep, 10 356 231 dek milionoj tricent kvindek ses ducent tridek unu, 199 432 566 cent nadek na milionoj kvarcent tridek du kvincent sesdek ses. IV) a) i havas du grandajn sandviojn. b) Kiom da malgrandaj skrapgumoj i havas? i havas tri malgrandajn skrapgumojn. c) Kiom da ruaj rozoj i havas? i havas dek unu ruajn rozojn. d) Kiom da grandaj glaciaoj i havas? i havas ok grandajn glaciaojn. e) Kiom da grandaj mapoj i havas? i havas ss grandajn mapojn. f) Kiom da belaj emizoj i havas? i havas dudek belajn emizojn. g) Kiom da sakoj i havas? i havas na sakojn. V) a) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi salaton. c) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi pomon. e) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi sandvion. g) Donu al mi kajeron, mi petas. i) Donu al mi krajonon, mi petas. b) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi vinberojn. d) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi glaciaon. f) Donu al mi akvon, mi petas. h) Donu al mi skrapgumon, mi petas. j) Donu al mi plumon, mi petas.

VI) a) La rozo de la princino estas rua i anka estas bela. b) La princino havas tri belajn rozojn. c) La ardenisto kaj la princino forkuris de la palaco kurae. d) La gardisto arestis Karlon en la malliberejo. e) Bonvolu doni al mi vinberojn. Mi estas tre malsata. f) Arestu lin! g) La pajo de la princino rigardas la prunojn, la persikojn kaj la vinberojn de la palaca ardeno. h) La kelnero donis du sandviojn al Petro. i) La instruisto donis al dek lernantoj librojn kaj kajerojn. j) Kiom da skrapgumoj, plumoj kaj krajonoj vi havas? k) Kalkulu kiom da arboj estas. l) Mi ne scias la nomojn de la soldatoj Amba havas tre grandajn nomojn. m) Kio estas la profesio de la pajo? Li estas instruisto. n) La tri princinoj estas tre belaj! Jes, vi pravas! o) Mi amas mani glaciaojn. p) La oficiro sekvis du gardistoj al la malliberejo. q) u vi volas mani du ruajn, grandajn pomojn? r) i havas du grandajn mapojn en la sako. s) Donu al mi belan rozon, mi petas. VII) Respondu 1. Jes, mi atas prunojn. / Ne, mi ne atas prunojn. 2. Jes, mia amiko atas vinberojn. / Ne, mia amiko ne atas vinberojn. 3. Jes, mia instruisto atas glaciaon. / Ne, mia instruisto ne atas glaciaon. 4. Jes, mi havas ardenon e mia domo. / Ne, mi ne havas ardenon e mia domo. 5. Jes, mi havas persikojn en mia ardeno. / Ne, mi ne havas persikojn en mia ardeno. 6. Estas tri libroj. 7. Estas kvin krajonoj. 8. Estas kvar plumoj. 9. Estas unu kajero. 10. Jes, mi estas malsata. / Ne, mi ne estas malsata. 11. La kelnero ridas. 12. i tiu numero estas ok. 13. La nomo de mia panjo estas..., kaj la nomo de mia pajo estas... 14. Mi ne scias! 15. Jes, mi amas in. / Certe mi amas in! 16. Karlo kaj Silvja foruras. 17. Jes, la princino amas la ardeniston. 18. Jes, ili forkuras kurae. 19. Mia nomo estas... 20. Mia ao estas (nmero) jaroj. 21. La ao de Karlo estas dudek jaroj. 22. Karlo estas ardenisto. 23. i estas pruno. VIII) Demandu 1. Bonvolu doni al mi la skrapgumon. 3. Bonvolu doni al mi la libron. 5. u vi atas glaciaon? 7. Kiom da rozoj estas? 9. Kiu ridas? / Kion faras la kelnero? 11. Kio vi estas? 13. Jen plumo/libro/glaciao... 15. Kiu estas malsata? 2. Bonvolu doni al mi la plumon. 4. Bonvolu doni al mi la ...n. 6. Mi havas komputilon, u vi anka havas? 8. Kiom da krajonoj vi havas? 10. Kiu amas la princino? / Kiun la ardenisto amas? 12. Kiu estas via ao? / Kiom da jaroj vi havas? 14. u li forkuras?

38

LEITURA COMPLEMENTAR
3 Familio Jen mia familio! Eis a minha famlia! En mia familio estas 5 (kvin) personoj. Estas mi, mia patrino kaj mia patro. Em minha famlia h cinco pessoas. Sou eu, minha me e meu pai. Mi havas anka fraton kaj fratinon. Mi do havas du gefratojn. Eu tenho tambm um irmo e uma irm. Tenho dois irmos. Ili estas pli junaj ol mi. Mia patrino estas la plej aa en nia familio. Eles so mais jovens do que eu. Minha me a mais velha em nossa famlia. Miaj gepatroj posedas apartamenton. En tiu apartamento ni loas. Meus pais possuem um apartamento. Nesse apartamento ns moramos. La apartamento havas 4 (kvar) ambrojn. Miaj gefratoj loas en unu ambro kaj mi loas en alia ambro. O apartamento tem quatro quartos. Meus irmos habitam em um quarto e eu habito em outro quarto. Miaj gefratoj tre similas. Ili fakte estas emeloj. Mia fratino havas 12 (dek du) jarojn. Meus irmos muito se parecem. Eles de fato so gmeos. Minha irm tem 12 anos. Kiom da jaroj havas mia frato? Anka dek du. Hemeloj ja estas samaaj :-). Quantos anos tem meu irmo? Tambm doze. Gmeos de fato tm a mesma idade :-).
jen eis kvin cinco patrino me mi havas eu tenho frato irmo fratino irm gefratoj irmos pli... ol mais... do que aa velho nia nosso posedi possuir alia outro tre muito simili assemelhar-se emeloj emeos ja na verdade, sem dvida idade ge- prefixo: para ambos os sexos. gefratoj (irmos de ambos os sexos) patro pai anka tambm du dois la plej o mais gepatroj pais ambro quarto fakte de fato samaade mesma

REVISO 1 Traduza para o Portugus: (Dica: fique atento onde ocorre a terminao n em sentenas com verbos transitivos como atas, amas e havas).

1. Bonan tagon! - 2. Mi estas Karlo. - 3. Li estas ardenisto. 4. La reo estas patro, kaj la reino estas patrino. - 5. La princino estas la filino. - 6. Silvja estas princino. - 7. Kiu vi estas? -8. Kio estas i? - 9. Mi estas kuraa, kaj li estas forta. - 10. Kia estas i? - 11. La pruno estas bona. - 12. La prunon atas i. - 13. Jen mapo. Rigardu! i estas malgranda. - 14. Silvjan amas Karlo. - 15. u Silvja amas Karlon? - 16. Mi ne atas prunojn, sed mi atas la vinberojn. - 17. Bonvolu doni al mi la persikon. - Jen i. Dankon. - 18. Donu al mi vinberojn, mi petas. -19. i havas tri rozojn kaj na persikojn. - 20. Kiom da floroj estas en la ardeno? Mi ne scias. - 21. Ni iru. is revido!

Corrija:

1. Bom dia/ boa tarde! 2. Eu sou Karlo. 3. Ele jardineiro. 4. O rei um pai, e a rainha uma me. 5. A princesa a filha. 6. Silvja uma princesa. 7. Quem voc? 8. O que ela? 9. Eu sou corajoso, e ele forte. 10. Como ele ? / Como isso? 11. A ameixa boa. 12. Ela gosta da ameixa. 13. Eis um mapa. Olhe! Ele pequeno. 14. O Karlo ama a Silvja. 15. A Silvja ama o Karlo? 16. Eu no gosto de ameixas, mas eu gosto das uvas. 17. Por favor, d-me o pssego. Aqui est. Obrigado. 18. Dme uvas, por favor/eu peo. 19. Ela tem trs rosas e nove pssegos. 20. Quantas flores h/esto no jardim? Eu no sei. 21. Vamos. At a vista!/Tchau!

39

Traduza para o Esperanto: 1. Boa noite (quando se est chegando). 2. Boa noite (na despedida). 3. Bom dia (usado pela manh). 4. Eu sou Petro. 5. Ela sbia. 6. Ele tolo (dica: pense no oposto de sbio). 7. Karlo um rei? No, Karlo no um rei. 8. Quem a rainha? 9. O que eu sou? 10. O que isso? 11. Como ele ? Eu no sei. 12. O gato grande? No, o gato pequeno. - 13. Que tipo de gato ele? 14. Eis um pssego. Obrigado. 15. Eis ameixas. 16. Eu no gosto de pssego, mas eu gosto de ameixas. 17. A ameixa boa. 18. D-me uma uva. Eu gosto de uvas. 19. Por favor, d-me um sanduche. 20. D-me um sorvete, por favor. 21. Eu gostaria de (ou: eu peo) gua. Aqui est. 22. Eis um jardim. Olhe! 23. Quantas rvores h? Calcule! Trs, seis, nove. 24. D-me uma rosa. D-me duas. -25. Voc me ama? - 26. Siga-o. - 27. At a vista! Vamos!

LECIONO 4_________________________________________________________ 2.3 - 2.9

_________RAKONTO________________________________________

LA RAKONTO DE GRANDA MAZI O CONTO DO GRANDE MAZI La kosmoipo de Mazi foriras. A nave espacial de Mazi vai embora. Mazi: Mi estas malsata. Mi estas malsata! Mi estas malsata! Mazi: Eu estou com fome. Eu estou com fome! Eu estou com fome! Mazi malfermas skatolon kaj manas horloon. Mazi abre uma lancheira [caixa] e come um relgio. Mazi: Mmmm! Bongusta! Bongusta! Mi atas horloojn! Mazi: Mmmm! Gostoso! Gostoso! Eu gosto de relgio! La skatolo estas malplena kaj Mazi seras manaon. A lancheira est vazia e Mazi procura comida. Mazi: Mi estas malsata! Mazi: Eu estou com fome! Vendisto: Fruktoj, fruktoj! Bongustaj fruktoj! Vendedor: Frutos, frutos! Deliciosos frutos! Mazi: Kio estas i? Mazi: O que isto? Vendisto: Frukto. Vendedor: Fruto. Sceno 4 A: Kio estas i? A: O que isto?

Corrija: 1. Bonan vesperon. 2. Bonan nokton. 3. Bonan matenon. 4. Mi estas Petro. 5. i estas saa. 6. Li estas malsaa. 7. u Karlo estas reo? Ne, Karlo estas ne reo. 8. Kiu estas la reino? 9. Kio estas mi? 10. Kio estas i? 11. Kia estas li? Mi ne scias. 12. u la kato estas granda? Ne, la kato estas malgranda. 13. Kia kato i estas? 14. Jen persiko. - Dankon. 15. Jen prunoj. 16. Mi ne atas persikon, sed mi atas prunojn. 17. La pruno estas bona. 18. Donu al mi vinberon. Mi atas vinberojn. 19. Bonvolu doni al mi sandvion. 20. Donu al mi glaciaon, mi petas. 21. Mi petas akvon. Jen i. 22. Jen ardeno. Rigardu! 23. Kiom da arboj estas? Kalkulu! Tri, ses, na. 24. Donu al mi rozon. Donu al mi du. 25. u vi amas min? 26. Sekvu lin. 27. is la revido! Ek!/Ni iru!

40

B: Mi ne scias. B: Eu no sei. A: Hi estas biciklo. Kio estas i? A: Isto uma bicicleta. O que isto? B: Mi ne scias. B: Eu no sei. A: Hi estas kosmoipo. Kio estas i? A: uma nave espacial. O que isto? B: Hi estas horloo. B: um relgio. A: Kio estas i? A: O que isto? B: Hi estas horloo. B: um relgio. A: Ne. Hi estas parkhorloo. A: No. um parqumetro. B: Kio estas i? B: O que isto? A: Hi estas skribmaino. A: uma mquina de escrever. B: Ne. Hi estas komputilo. B: No. um computador. A kaj B: Kio estas i? Hi estas kato. A e B: O que isto? um gato. Kato: Kio estas i? Kio estas i? Gato: O que isto? O que isto?

Petro: Hi estas mia sonorilo. Mia sonorilo. His! Petro: minha campainha. Minha campainha. At! Sceno 5 Mazi: Kio estas i? Mazi: O que isto? Vendisto: Hi estas pruno. Manu in! Vendedor: uma ameixa. Coma-a! Mazi: Mi ne atas in! Mazi: Eu no gosto disto! Vendisto: Rigardu! Manu tion! Vendedor: Olhe! Coma isso! Mazi: Kio i estas? Mazi: O que ? Vendisto: Hi estas persiko. Gustumu in! Hi estas bongusta! Manu in! Vendedor: um pssego. Prove-o! gostoso! Coma-o! Mazi: Terure! Mi ne atas tion! Hi estas malbongusta! Mi ne atas i tion, kaj mi ne atas tion! Mazi: Terrvel! Eu no gosto disso! ruim! Eu no gosto disto, e eu no gosto disso. Sceno 6 Petro: i tio. Tio. Petro: Isto. Aquilo. Korvaks: i tio. Tio. Korvaks. Isto. Aquilo. Petro: i tio. Tio. Petro: Isto. Aquilo.

41

Sceno 7 e la fruktobudo Na tenda de frutas Mazi: Mi ne atas i tion, kaj mi ne atas tion. Mazi: Eu no gosto disto, e eu no gosto daquilo. Mi ne atas i tion, kaj mi ne atas tion. Eu no gosto disto, e eu no gosto daquilo. Mi ne atas i tion, kaj mi ne atas tion. Eu no gosto disto, e eu no gosto daquilo. Ho! Kio estas tio? Kio estas tio? Oh! O que aquilo? O que aquilo? Vendisto: Kio? Vendedor: O qu? Mazi: i tio! Mazi: Isto! Vendisto: i tio estas parkhorloo. Vendedor: Isto um parqumetro. Mazi: Parkhorloo? Mazi: Parqumetro? Vendisto: Jes, ne... (fuas) Vendedor: Sim, no... (foge) Mazi: Bongusta! Mi atas i tion! Mi atas parkhorloojn! Mazi: Gostoso! Eu gosto disto! Eu gosto de parqumetros! En la malliberejo Na priso Oficiro: Nomo? Oficial: Nome?

Mazi: Errr... Mazi: Errr Oficiro: Nomo? Nomo? Via nomo? Oficiro: Nome? Nome? Seu nome? Mazi: Mazi. Ne. Granda Mazi! Mazi: Mazi. No. Grande Mazi! Oficiro: Ao? Oficial: Idade? Mazi: (li manas la skribmainon) Bongusta! Mazi: (ele come a mquina de escrever) Gostoso! Oficiro: Forportu lin! Forportu lin! Forportu lin! Oficial: Levem-no embora! Levem-no embora! Levem-no embora! Sceno 8 Mazi: (al Karlo) Saluton! Mazi: (al Karlo) Ol! Karlo: Kiu vi estas? Karlo: Quem voc? Mazi: Mi estas Mazi! Saluton! Mi estas amiko. Kiu vi estas? Via nomo? Mazi: Eu sou Mazi! Ol! Eu sou amigo. Quem voc? Seu nome? Karlo: Ka... Ka... Ka... K... Karlo: Ka Ka... Ka... K... Mazi: Kio estas via nomo? Mazi: Qual o seu nome? Karlo: Karlo! Kiu estas vi? Karlo: Karlo! Quem voc?

42

Sceno 9 Petro portas leterojn. Petro leva cartas. Petro: Kiu vi estas? Petro: Quem voc? Reo: Mi estas Reo. Rei: Eu sou o Rei. Petro: Ne, i ne estas por vi. (al la Reino) Kiu vi estas? Petro: No, no para voc. ( Rainha) Quem voc? Reino: Mi estas Reino. Rainha: Eu sou a Rainha. Petro: Ne, i ne estas por vi. (al Korvaks) Kiu estas i? Petro: No, no para voc. (a Korvaks) Quem voc? Korvaks: i estas princino Silvja. Korvaks: Ela a princesa Silvja. Petro: Ne, i ne estas por i. (al la princino) Kiu estas li? Petro: No, no para ela. ( princesa) Quem ele? Silvja: Li estas Korvaks. Silvja: Ele Korvaks. Petro: u vi estas Korvaks? Petro: Voc Korvaks? Korvaks: Jes, uste, jes! Korvaks: Sim, justamente sim! Petro: Jen letero por vi. Bonvolu! Petro: Eis uma carta para voc. Por favor! Korvaks: Dankon. Ho! Kiu estas vi? Korvaks: Obrigado. Oh! Quem voc? Petro: Mi estas Petro. His! Petro: Eu sou Petro. At.

________VORTARO_________________________________________ kosmoipo: ipo: foriri: malfermi: skatolo: mani: horloo: bongusta: malplena: plena: seri: manao: vendisto: frukto: biciklo: parkhorloo: parki: skribmaino: maino: mia: sonorilo: is: gustumi: terure: malbongusta: tio: i tio/tio i: e: fruktobudo: budo: fui: forporti: amiko: porti: letero: uste: nave espacial navio ir embora abrir caixa comer relgio gostoso, saboroso vazio cheio, pleno procurar (mang/a/o) comida (vend/ist/o) vendedor fruta bicicleta parqumetro estacionar mquina de escrever mquina meu, minha (sonor/il/o) sino, campainha at experimentar, provar terrivelmente ruim isso, aquilo isto em, junto a fruteira, tenda de frutas tenda, barraca de feira fugir levar para longe amigo carregar, portar, levar carta justamente

Vocabulrio adicional: pensi: pensar, achar

43

leterportisto: alporti: funkcii: memori: malnova: veni: frato: filo: filino: dankon: nedankinde: vidi:

(leter/port/ist/o) carteiro trazer funcionar lembrar velho vir irmo filho filha obrigado (ne/dank/ind/e) de nada ver

- Mi ne scias. - Hi estas biciklo. Kio estas i? - Hi estas horloo. - Ne. Hi estas parkhorloo. - Kio estas i? - Hi estas skribmaino. - Ne. Hi estas komputilo. bicicleta = parqumetro = mquina de escrever = Kato: Kio estas i? Kio estas i? Petro: Hi estas mia sonorilo. His meu = sino = at = Mazi: Kio i estas? Vendisto: Hi estas persiko. Gustumu in! Hi estas bongusta! Manu in! Mazi: Terure! Mi ne atas tion! Hi estas malbongusta! Mi ne atas i tion, kaj mi ne atas tion! provar = terrivelmente = ruim = isso, aquilo = isto = Mazi estas e la fruktobudo. em, junto a = tenda de frutas = La vendisto fuas. fugir = Mazi: (li manas la skribmainon) Bongusta! Oficiro: Forportu lin! Forportu lin! Forportu lin! levar para longe = Mi estas Mazi! Saluton! Mi estas amiko. amigo =

a) Traduku: La kosmoipo de Mazi foriras. nave espacial = ir embora = Mazi malfermas skatolon kaj manas horloon. abrir = fechar = caixa = comer = relgio = Mmmm! Bongusta! Mi atas horloojn! gostoso = La skatolo estas malplena kaj Mazi seras manaon. vazio = cheio = procurar = comida = Vendisto: Fruktoj, fruktoj! Bongustaj fruktoj! vendedor = fruta = - Kio estas i?

44

Petro portas leterojn. carregar = carta = Petro: u vi estas Korvaks? Korvaks: Jes, uste, jes! justamente = b) Bildoj:

- Kio estas tio? Tio estas frukto. (O que isso? Isso uma fruta.) - Mi atas tion. (Eu gosto disso.) I (proximidade) i uma palavra que expressa proximidade. usada antes ou depois de certos correlativos, como tio. - tio (isso, aquilo) - refere-se a algo distante ou no muito perto do falante. - i tio = tio i (isto) - refere-se a algo prximo ao falante. - u vi atas tion i? (Voc gosta disto?)

1.

i m__________ f_________. Hi estas bo____________. Nota: em linguagem informal, em portugus geralmente no se usa o demonstrativo esse, essa, isso de acordo com as regras da linguagem padro. comum o uso de esse, essa, isso para indicar algo prximo primeira pessoa. Contudo, estas so as regras do portugus padro:

2.

fruktob_______ 3.

ma_____________

Este, esta, isto: para se referir a algo prximo primeira pessoa (a pessoa que fala). Ex.:Este livro (na minha mo). Esse, essa, isso: referem-se a algo prximo segunda pessoa (a pessoa com quem eu falo). Tambm se refere a algo no muito prximo. Ex.: Esse livro a (na sua mo). Esse livro ali. Aquele, aquela, aquilo: referem-se a algo distante da primeira e da segunda pessoa. Ex.: Aquele livro (longe de nos dois). NE (negao dos verbos) - Mi atas tion, sed mi ne atas i tion. (Eu no gosto disso, mas eu gosto disto). - Ne manu in! (No o coma!)

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

POSSESSIVOS Vimos que a terminao a denota adjetivo. Ao adicionarmos a aos pronomes, conferimolhes uma qualidade, nesse caso posse. possessivo = pronome + terminao adjetiva -a: mia = meu, minha via = seu, sua, teu, tua lia = seu, sua, dele ia = seu, sua, dela ia = seu, sua, dele, dela nia = nosso, nossa via = seu, sua, vosso, de vocs ilia = seu, sua, deles, delas sia = seu, sua, dele, dela (prprio)

_______GRAMATIKO_______________________________________ TIO (isso, aquilo) Tio um correlativo formado por ti- (partcula que indica, mostra) mais o (coisa indefinida). A idia de se mostrar uma coisa indefinida traduz-se por isso, aquilo. Tio recebe a marca do acusativo (-n) quando necessrio, mas no usado no plural (-j).

45

- Jen libro por vi. (Eis um livro para voc.) - u i estas mia libro? - Jes, i estas via libro. (Este o meu livro? Sim, o seu livro.) - Como outros adjetivos, os possessivos concordam com os substantivos que modificam. - Mi atas vian libron. (Eu gosto do teu livro.) - Ne manu miajn vinberojn! (No coma minhas uvas.) -UM- (sentido indefinido) O sufixo -um- no tem sentido definido, usado para derivar palavras de relao imprecisa com a raiz. gusto gosto litero letra brako brao sapo sabo kolo pescoo senti sentir plena cheio, completo komuna comum proksima prximo aero ar gustumi experimentar, sentir o gosto literumi soletrar brakumi abraar (=irkabraki) sapumi ensaboar kolumo colarinho sentumo sentido (sento sensao) plenumi cumprir, desempenhar, tornar completo komunumo comunidade proksimume aproximadamente aerumi ventilar

Filino:

Jes, mi memoras! Sed mi ne memoras la sonorilon... Panjo, mi estas malsata. Mi volas mani. u ni havas bongustan manaon? Patrino: Ne, ni ne havas. Vi devas iri al la fruktobudo. Iru per biciklo. Filino: Kion vi volas de la fruktobudo? Patrino: Petu al la vendisto por doni al vi bongustajn fruktojn: vinberojn, persikojn kaj pomojn. Mi deziras gustumi grandajn ruajn pomojn. Mi anka atas prunojn. Kaj vi? u vi pensas ke prunoj estas bongustaj a terure malbongustaj? Filino: Ili estas tre bongustaj por mi. Mi atas fruktojn. Kiom da fruktoj vi volas? Patrino: Mi ne scias. Portu tiun sakon kaj alportu in plena. Filino: Do, mi iras nun. Rigardu! Mia amikino venas al nia domo! Mi iras al la fruktobudo kun i. His! Patrino: His revido! _________EKZERCOJ_________________________________________ I) Reescreva as frases usando os possessivos. Siga o modelo: - i havas ruan krajonon. - ia krajono estas rua. 1. Li havas bongustajn pomojn. - Liaj pomoj estas _____________. 2. Korvaks kaj Petro havas malgrandajn leterojn. 3. La fruktobudo de la vendisto estas plena. 4. La skatolo de la princino estas malplena. 5. Mi havas malgrandan sonorilon. 6. Vi havas tre malbongusta manao. 7. Mi kaj vi havas kuraajn amikojn. 8. La komputilo havas grandan problemon. II) Faa perguntas e respostas com as tio ou i tio/tio i, de acordo com a posio dos objetos (mais distante ou mais prximo). Siga os modelos:

_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________ Dialogo inter patrino kaj filino Filino: Patrino: Filino: Patrino: Filino: Patrino: Filino: Patrino: Filino: Patrino: Filino: Patrino: Saluton, panjo! Kion vi seras? Mi seras mian skribmainon. Vian skribmainon? u vi volas skribi per via skribmaino? Jes, uste jes. Mi volas skribi leterojn al miaj amikoj. Mi volas rakonti al ili pri mia nova profesio. Sed panjo, vi povas uzi vian komputilon por skribi al viaj amikoj. Ne, mi ne povas uzi in. Hi ne bone funkcias. Hi estas terura komputilo. Mi pensas, ke via skribmaino estas en tiu granda skatolo e la motorciklo de la pajo. Malfermu in. Ho, jes. Vi pravas! Dankon. Nedankinde. La skatolo estas plena. Estas multaj objektoj en i. Ho, jes. Mi vidas. Ho, rigardu! Mia malnova horloo estas anka en tiu skatolo. Kaj kio estas tio? Tiu objekto? Kio i estas? Hi estas sonorilo i estis via sonorilo. Kaj jen malgranda kosmoipo. Hi estis la kosmoipo de via frato. Li estis malgranda knabo, kaj nun li estas granda viro. u vi memoras?

Kio estas tio? Tio estas skribmaino.

Kio estas i tio? i tio estas mapo.

a)

b)

46

c)

d)

3. Kio estas i tio? a) Tio i estas mia sonorilo. b) Hi estas en la fruktobudo. c) i tio estas terure malbongusta. 4. Kia estas i tio? a) Tio i estas mia sonorilo. b) Hi estas en la fruktobudo. c) i tio estas terure malbongusta. 5) La leterporisto portis leteron al nia domo. u vi pensas, ke i estas por vi? a) Sed li portis leteron por vi. b) Jes, i estas uste por vi. c) Jes, i estas uste por mi.

e)

f)

III) Complete as sentenas com os verbos abaixo: seros seras sekvu fuis forportu gustumu arestis forkuris malfermis manis scias petos - portis - rigardi 1. Karlo kaj la princino ____________ kurae el la palaco. 2. Mazi ___________ lian skatolon kaj __________ horloon. 3. La skatolo estas malplena kaj li __________ manaon. 4. La vendisto diris al Mazi, ke li __________ fruktojn. 5. Mazi manis parkhorloon, la vendisto __________ kaj la gardistoj __________ Mazin. 6. La oficiro diras al la gardistoj, ke ili __________ Mazin. 7. Petro _________ leteron al Korvaks. 8. Mi ne _________ vian nomon. 9. La Reo diras al Korvaks: _______ min! Li _______ Karlon kaj la princinon. 10. La instruisto ___________ al la lernanto por __________ lian kajeron. IV) Escolha as alternativas que melhor respondem cada pergunta: 1. Kio estas tio? a) i estas skatolo. b) Li estas skatolo. c) Hi estas skatolo. 2. u la soldatoj forkondukis Karlon? a) Jes, sed li estas en la malliberejo. b) Jes, ili forportis lin kaj lin arestis en la malliberejo. c) Ne, ili forportis lin kaj arestis lin.

V) Escolha as alternativas que melhor completam cada sentena: 1. Mi pensas ke horlooj kaj parkhorlooj estas ___________ malbongustaj. a) uste b) plena c) terure 2. Mazi estas ______ la fruktobudo sed ne volas mani fruktojn. a) e b) i c) is 3. Kio estas tio ______? a) i b) manao

c) oni

4. Kio estas via ______? Dudek. a) nomo b) amiko c) ao 5. Mi ne ________ i tion. Mi ne volas in mani. a) gustumas b) atas c) seras

VI) Respondu: 1. u vi estas sata a malsata? 2. u vi pensas, ke horlooj estas bongustaj a terure malbongustaj? 3. Kiu frukto estas bongusta por vi?

47

4. u vi havas biciklon?

Respostas da lio 4
5. u vi atas mani vinberojn? 6. u Mazi atas mani fruktojn? 7. Kion Mazi atas mangi? 8. u vi estas vendisto? 9. Mazi manas parkhorloon. Kion faras la vendisto? 10. u Mazi fermas a malfermas sian skatolon? 11. Mazi manas horloon. u la skatolo de Mazi estas plena a malplena? 12. En la malliberejo, la oficiro demandas al Mazi lian nomon kaj aon. Kion faras Mazi? 13. u la gardistoj forportas Mazin? 14. u la letero estas uste por la princino a uste por Korvaks? VII) Demandu: 1. Dankon, sed mi estas sata. 2. Ne, mi ne havas skribmainon. 3. Mia pajo estas gardisto. 4. i tio estas letero. 5. La gardistoj forportas Mazin. 6. Hi estas horloo. 7. Ne, ne ekzistas parkhorlooj en i tiu urbo. 8. La skatolo de Mazi estas malplena. 9. Mia komputilo estas malgranda.
b) Bildoj 1. i manas frukton. i estas bongusta. 3. manao 5. horloo 7. parkhorloo 9. kosmoipo 11. komputilo 13. oficiro 15. vendisto I) 1. Liaj pomoj estas bongustaj. 3. Lia fruktobudo estas plena. 5. Mia sonorilo estas malgranda. 7. Niaj amikoj estas kuraaj. II) a) Kio estas i tio? i tio estas emizo. c) Kio estas i tio? i tio estas salato. e) Kio estas i tio? i tio estas glaciao. III) 1. forkuris 5. fuis arestis 9. Sekvu seros IV) 1. c V) 1. c 2. b 2. a 2. malfermis manis 6. forportu 10. petos rigardi 3. a 3. a 4. c 4. c 5. c 5. b 2. fruktobudo 4. skatolo 6. biciklo 8. sonorilo 10. skribmaino 12. letero 14. gardisto

2. Liaj leteroj estas malgrandaj. 4. ia skatolo estas malplena. 6. Via manao estas tre malbongusta. 8. ia problemo estas granda. b) Kio estas tio? Tio estas sadvio. d) Kio estas tio? Tio estas vinberoj. e) Kio estas tio? Tio estas parkhorloo. 3. seras 7. portis 4. gustumu 8. scias

VI) Respondu 1. Mi estas sata. / Mi estas malsata. 2. Mi pensas, ke horlooj estas terure malgustaj. 3. Persikoj/prunoj/vinberoj estas bongustaj por mi. 4. Jes, mi havas biciklon. / Ne, mi ne havas biciklon. 5. Jes, mi atas mani vinberojn. Ne, mi ne atas mani vinberojn. 6. Ne, Mazi ne atas mani fruktojn. 7. Mazi atas mani horloojn, parkhorloojn, skribmainojn... 8. Ne, mi ne estas vendisto. / Jes, mi estas vendisto. 9. La vendisto fuas. 10. Li malfermas sian skatolon. 11. La skatolo de Mazi estas malplena. 12. Mazi manas la skribmainon. 13. Jes, la gardistoj forportas Mazin. 14. La letero estas uste por Korvaks. VII) Demandu 1. Jen manao. 3. Kio estas via pajo? 5. Kiu forportas Mazin? / Kion faris la gardistoj? 7. u ekzistas parkhorlooj en i tiu urbo? 9. Kia estas via komputilo? 2. u vi havas skribmainon? 4. Kio estas i tio? 6. Kio i estas? 8. Kia estas la skatolo de Mazi?

48

LEITURA COMPLEMENTAR
4 atokupoj - passatempos Ana atas kanti. i ofte kantas. Kaj i bone kantas! Kanti estas ia atokupo. Ana gosta de cantar. Ela freqentemente canta. E ela canta bem! Cantar seu passatempo. i anka atas ludi tenison kaj bicikli. Ela tambm gosta de jogar tnis e andar de bicicleta. Do, Ana estas kaj muzikema kaj sportema. Ento, Ana tanto amante da msica e amante dos esportes. Al Ana anka plaas legi librojn kaj spekti filmojn. A Ana tambm agrada ler livros e ver filmes. La gefratoj de Ana ofte naas. Ili tre atas ludi en akvo. Os irmos de Ana freqentemente nadam. Eles muito gostam de brincar na gua. atokupo de la patrino de Ana estas lerni lingvojn. i jam bone parolas sep lingvojn! O passatempo da me de Ana aprender lnguas. Ela j fala bem sete lnguas! La patro de Ana ne atas lerni novajn lingvojn. Lia atokupo estas kuirado. O pai de Ana no gosta de aprender novas lnguas. Seu passatempo cozinhar. efe li kuiras vegetare, sed iufoje li kuiras anka fiaon.
Principalmente ele cozinha vegetarianamente, mas algumas vezes ele cozinha tambm peixe. ati gostar okupo ocupao atokupo passatempo, hobby kanti cantar ofte freqentemente ludi jogar, brincar teniso tnis bicikli andar de bicicleta do - ento, portanto muzikema amante da msica sportema amante dos esportes al a, para plai agradar legi ler spekti ver, assistir a nai nadar akvo gua lerni aprender lingvo lngua jam j paroli falar kuirado cozinhamento efe principalmente vegetare vegetarianamente iufoje algumas vezes fiao peixe (partes para comer) fio - peixe em - sufixo - tendncia, inclinao. Sportema (pessoa que gosta de esportes) ad - sufixo - ao contnua ou repetida. kuirado (ao de cozinhar, cozinhamento) kaj... kaj tanto... quanto. Kaj mi kaj vi.

49

LECIONO 5________________________________________________________ 2.10 3.2

2a biciklisto: El Britio! 2o ciclista: Da Gr-Bretanha! Petro: El kiu lando vi estas? Petro: De que pas voc ?

_________RAKONTO________________________________________ 3a biciklisto: El Germanio! 3o ciclista: Da Alemanha! PARTO 2 - Sceno 10

Mazi kaj Karlo en la malliberejo. Mazi e Karlo na priso.

Petro: El kiu lando vi estas? Petro: De que pas voc ? 4a biciklisto: El Italio! 4o ciclista: Da Itlia! Petro: El kiu lando vi estas? Petro: De que pas voc ? 5a biciklisto: El Grekio! 5o ciclista: Da Grcia! 6a biciklisto: Mi estas el Japanio! 6o ciclista: Eu sou do Japo! Petro: His! Petro: At! Sceno 12 Denove en la malliberejo. De novo na priso. Mazi: Mi venis de tie. Nun mi estas i tie. Mazi: Eu sou de l. Agora estou aqui. Karlo: Anka mi... Ho, Silvja! Karlo: Eu tambm... Oh, Silvja! Sceno 13 Aboco - alfabeto
Aa, Bb, Cc, , Dd, Ee, Ff, Gg, H, Hh, , Ii, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Rr, Ss, , Tt, Uu, , Vv, Zz

Mazi: Nu, kiu vi estas? Mazi: Ento, quem voc? Karlo: Mi estas Karlo, ardenisto. Kiu vi estas? De kie? Karlo: Eu sou Karlo, jardineiro. Quem voc? De onde? Mazi: De tie! De la kosmo! Mazi: De l! Do cosmo! Karlo: De la kosmo? Karlo: Do cosmo? Mazi: Jes! Mi estas de tie! De la kosmo! De tie! Mazi: Sim! Eu sou de l! Do cosmo! De l! Sceno 11
Petro intervjuas biciklistojn. Petro entrevista ciclistas.

Petro: El kiu lando vi estas? Petro: De que pas voc ? 1a biciklisto: El Francio! 1o ciclista: Da Frana! Petro: El kiu lando vi estas? Petro: De que pas voc ?

50

Sceno 14 Korvaks: Silvja! Korvaks: Silvja! Silvja: esu, Korvaks! Foriru! Mi amas Karlon! Silvja: Pare, Korvaks! V embora! Eu amo o Karlo! Korvaks: Mi amas vin, Silvja! Korvaks: Eu te amo, Silvja! Silvja: Ho, iru for! Silvja: Oh, v embora! Korvaks: Haltu! Silvja! Haltu! Revenu! Ho, Silvja, haltu! Revenu! Korvaks: Pare! Silvja! Pare! Volte! Oh, Silvja, pare! Volte! Silvja: Korvaks! Iru for! Silvja: Korvaks! V embora! Sceno 15 Haltu! Venu! Rigardu! Askultu! Foriru! Pare! Venha! Olhe! Escute! V embora! Sceno 16 Korvaks: Ho, Silvja, Silvja! Korvaks: Oh, Silvja, Silvja! PARTO 3 - Sceno 1
Korvaks estas e la komputilo. Korvaks est na sala do computador.

Korvaks: Bone! Bone! Mia Silvja! Nun mi havas vin! Ek! Bone! Bonege! Korvaks: Bom! Bom! Minha Silvja! Agora eu tenho voc! Vamos! Bom! timo!
Korvaks kisas la bildon. Korvaks beija a figura.

Korvaks: Ho! Kie i estas? Ho... i tie! Kaj tio! Kaj tio! Nun, kie? Ho, i tie! Nun, ek! Korvaks: Oh! Onde est? Oh... aqui! E isso! E isso! Agora, onde? Oh, aqui! Agora, vamos!
Aperas Silvja. Aparece uma Silvja.

Silvja! Mia Silvja! Nun mi havas vin! Silvja! Minha Silvja! Agora eu te tenho!

Korvaks: (al la kato) Iru for! Ho Silvja, mi amas vin! Bone! Korvaks amas Silvjan! Ho! Silvja! Viaj okuloj... viaj... Korvaks: (ao gato) V embora! Oh, Silvja, eu te amo! Bom! Korvaks ama Silvja! Oh! Silvja! Seus olhos... seus...
Korporpartoj sur la ekrano. Partes do corpo na tela.

51

________VORTARO_________________________________________ nu: kie: tie: i tie/tie i: kosmo: intervjui: biciklisto: el: lando: veni: nun: esi: foriri: iri: for: halti: reveni: rigardi: askulti: ekrano: bone: bonege: kisi: aperi: korpopartoj korpo kapo okulo nazo orelo buo kolo ultro brako kubuto mano kruro piedo gambo ento, ora, pois bem (interjeio) onde a, al, l aqui cosmo, espao entrevistar (bicikl/ist/o) ciclista de (indica origem) pas, terra vir agora parar, cessar (for/iri) ir embora ir embora parar (re/veni) retornar, voltar ver escutar tela, ecr (palavra usada em pases de lngua portuguesa, exceto o Brasil). bem (bon/eg/e) excelente beijar aparecer (korp/o/part/o/j) partes do corpo corpo cabea olho nariz orelha boca pescoo ombro brao cotovelo mo perna p perna, gmbia (femuro + kruro = gambo)

Vocabulrio adicional rapide: rapidamente pordo: porta preni: pegar mani: comer pai: caminhar flari: cheirar vidi: ver adi: ouvir fleksi: flexionar literumi: soletrar vorto: palavra urbo: cidade jam: j tuj: imediatamente haro: cabelo unu: um unua: primeiro unue: primeiramente a) Traduku: Mazi: Nu, kiu vi estas? Karlo: Mi estas Karlo, ardenisto. Kiu vi estas? De kie? Mazi: De tie! De la kosmo! ento, ora = onde = a, al, l = cosmo = Petro intervjuas biciklistojn. Petro: El kiu lando vi estas? Biciklisto: El Francio! entrevistar = ciclista = de = pas, terra = Mazi: Mi venis de tie. Nun mi estas i tie. vir = agora =

52

Korvaks: Silvja Silvja: esu, Korvaks! Foriru! Mi amas Karlon! Korvaks: Mi amas vin, Silvja! Silvja: Ho, iru for! Korvaks: Haltu! Silvja! Haltu! Revenu! Ho Silvja, haltu! Revenu! parar, cessar = ir embora = ir = embora = parar = voltar = Haltu! Venu! Rigardu! Askultu! Foriru! ver = escutar = Korporpartoj sur la ekrano. tela = Korvaks: Bone! Bone! Mia Silvja! Nun mi havas vin! Ek! Bone! Bonege! bem = excelente = Korvaks kisas la bildon. beijar = b) Bildoj:

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

Li in_________ in.

13.

Li kuras r___________.

14.

__________isto.

15.

_______GRAMATIKO_______________________________________ ALFABETO A pronncia entre parnteses est indicada conforme os sons do portugus. A (a) B (b) C (ts) (tch) D (d) E () F (f) G (g) H (dj) H (h) (hh) I (i) J (i) (j) K (k) L (l) M (m) N (n) O () P (p) R (r) S (ss) (ch) T (t) U (u) (u) V (vo) Z (z)

53

H (ho) - som aspirado, como no ingls "house" (casa) (hho) - gutural, como no alemo "ich" (eu) (Dica: tente imitar o som de um gato irritado). R (r) - vibrar a ponta da lngua na parte entre o cu da boca e os dentes superiores, como no espanhol. As letras X (ikso), Y (ipsilono) e W (duobla vo) no fazem parte do alfabeto do Esperanto. Semivogais As letras J e so semivogais, ou seja, so sons de vogais breves que se ajuntam ao som mais forte de uma vogal na mesma slaba, portanto formando ditongo. Ditongo a reunio de uma vogal mais uma semivogal em uma mesma slaba. Veja estes exemplos de palavras em portugus: pai: p consoante a vogal i-semivogal meu: m-consoante e-vogal u-semivogal Perceba que, nessas palavras, os sons das letras i e u so mais breves e se apiam na vogal anterior, cujo som mais forte, logo so semivogais. Vejamos agora exemplos em esperanto: pajlo (palha) fajro (fogo) Palo (Paulo) ado (quinta-feira) Lembre-se de que a letra tem o som de j como em janela, e a letra j tem o som de i como em pai. Como digitar os caracteres especiais do Esperanto? muito fcil. Basta instalar um simples programa, que voc pode encontrar neste link: http://www.kurso.com.br/elshuto.php?pt Em situaes nas quais impossvel digitar os caracteres especiais, Zamenhof recomendou usar u em vez de , e para as letras com circunflexo, ajunta-se um h. No entando, usar um x em vez de um h, mesmo com u, tem se tornado comum, j que a letra h j existe em esperanto, o que poderia gerar confuso em alguns casos. = cx = ch = jx = jh = gx = gh = sx = sh = hx = hh = ux = u

ADVRBIOS (-E) Quando falamos sobre alguma ao, s vezes queremos nos referir a certas circustncias relacionadas a essa ao, como tempo, lugar, maneira, ou seja, quando, onde e como a ao aconteceu. Em sentenas como: Estudei ontem, Irei l e Caminhei rapidamente, a palavra ontem indica o tempo; l indica lugar; e rapidamente refere-se ao modo. Essas palavras so advrbios. Advrbios so portanto palavras que modificam o sentido de um verbo, adjetivo ou outro advrbio. Em Portugus, muito comum acrescentar a terminao mente em adjetivos para transform-los em advrbios (rapidamente); j em Esperanto, os advrbios derivados terminam em e. - Bone! (Bem, muito bem!) - Venu rapide! (Venha rapidamente!) - Mi studas matene. (Estudo de manh.) Alguns advrbios primitivos terminam em a: anka (tambm), ankora (ainda), balda (breve), hiera (ontem), hodia (hoje), morga (amanh). KIE (onde) Kie um correlativo formado por ki- (partcula interrogativa) mais e (que no caso dos correlativos indica lugar). - De kie vi estas? (De onde voc ?) - Mi estas de Brazilo. (Eu sou do Brasil.) - Mi ne scias, kie estas mia kajero. (No sei onde est meu caderno.) TIE (a, l) ti- (partcula demonstrativa) + -e(lugar) = tie. Mi venas de tie, de la kosmo. (Eu venho de l, do cosmo.) i tie/tie i aqui Nun mi estas i tie. (Agora estou aqui.) EL (de) El traduz-se por de (em portugus) e similar a de (em esperanto). El usado para indicar origem: - El kiu lando vi estas? (De que pas voc vm?) - Mi estas el Francio. (Eu venho da Frana.) -EG- (aumentantivo) O sufixo -eg- aumenta a intensidade ou tamanho daquilo que expressa a raiz. domo casa ami amar ridi rir bone bem domego casaro, manso amegi idolatrar ridegi gargalhar bonege excelente

ado = jxauxdo = jhaudo, i = sxi = shi, esi = cxesi = chesi.

Slaba tnica A slaba tnica sempre a penltima. amiko manu ardenisto apud

54

- Mi atas vinberojn, sed mi ategas persikojn! (Eu gosto de uvas, mas eu adoro pssegos.) U NE? (no ?) - Vi atas persikojn, u ne? (Voc gosta de pssegos, no ?) - i estas kosmoipo, u ne? ( uma nave espacial, no ?)

_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________

Dialogo inter instruisto kaj lernantoj en la unua esperanta klaso - Saluton, karaj lernantoj! Mi nomias David. Mi venas el Brazilo kaj mi estos via instruisto de Esperanto. Unue mi volas scii, kiuj vi estas, kio vi estas kaj de kie vi estas. Do, mi intervjuos vin. Vi, bela knabino, bonvolu diri al mi vian nomon. - Mi estas Diana. - El kiu lando vi venas? - Mi anka estas el Brazilo. - Kio vi estas? - Mi estas kuracistino. - Bone... u vi havas multajn pacientojn? - Jes. Mi kuracas dolorojn en la kapo, okuloj, brakoj, kruroj fakte, mi kuracas iujn dolorojn. - Do vi devas esti bonega kuracistino! Diru al mi, kion vi atas fari? - Ho, mi ategas gimnastikon. - Bone. Kaj vi, bona knabo, kiu estas vi? - Mi estas Estao. - Ho, pardonu min, mi ne komprenas. Literumu vian nomon, mi petas. - E--S-T-A--O Estao. - Nun mi bone komprenas. Kaj de kie estas vi? - Mi estas el Grekio. - El Grekio? u vi vere venas de tie? Kia estas via lando? - Hi estas belega lando, mi multe atas loi tie. - Kaj pri via familio u iuj el ili estas en Grekio nun? - Jes, ili iuj estas tie. Nun mi estas i tie, sed mi reiros vidi ilin post nia kurso. - Bone. Kio vi estas kaj kion vi atas? - Mi estas leterportisto, mi biciklas... mi biciklegas kaj portas multajn leterojn... kaj mi atas naadon, ludi tenison, rajdi evalon... (post kelkaj minutoj)

- Hodia en nia unua klaso, ni studos pri la nomoj de la korpopartoj. Rigardu: sur tiu ekrano vi povas vidi homon. Mi pensas, ke vi jam bone scias Esperanton. Do, mi vin demandos pri la korpopartoj kaj vi devas tuj respondi. Nu, diru al mi, kiu parto de la korpo estas tiu? - Tiu estas la kapo. - Bone, kaj kio estas e la kapo? - Buo, okuloj, nazo, oreloj, haroj... - Kio estas sub la kapo? - Sub la kapo estas kolo. - Kio estas apud la kolo? - Niaj ultroj. Kaj sub la ultroj estas niaj brakoj. En niaj brakoj estas kubutoj, kaj do, niaj manoj. - Kaj kiuj partoj estas tiuj? - Kruroj, piedoj kaj genuoj. - Kiun parton de nia korpo ni uzas por mani? - Ni uzas nian buon por mani. - Kiujn partojn de niaj korpoj ni uzas por preni? - Por preni ni uzas niajn manojn. - Kiujn korpopartojn ni uzas por vidi? - Ni uzas niajn okulojn. - Nu, diru al mi la aliajn korpopartojn kaj por kio ni ilin uzas. - Ni flaras per la nazo; ni adas per la oreloj; ni paas per la piedoj kaj kruroj; ni fleksas niajn brakojn per la kubutoj kaj niajn krurojn per la genuoj; ni uzas nian kolon por turni la kapon. - Bonege! Vi iuj estas bonegaj lernatoj!

_________EKZERCOJ_________________________________________ I) Reecreva as frases utilizando advrbios. Siga o modelo: Ili manas en rapida maniero. (Eles comem de maneira rpida.) Ili manas rapide. (Eles comem rpidamente.) a) i kisis lin en amika maniero. b) Ni forkuris en kuraa maniero. c) Mi uzas komputilon en profesia maniero. d) Vi fermis la pordon en forta maniero. e) La monstro manas en terura maniero. f) Vi rakontas historion en bela maniero.

55

II) Faa perguntas e respostas com tie ou i tie/tie i, de acordo com a posio dos objetos (mais distante ou mais prximo). Siga os modelos:

m) Mi ne scias _______ prunojn ni havas. Ni kalkulu! n) ____ estas la brakoj, kruroj, piedoj, manoj, oreloj kaj kapo de Mazi? Ili estas grandaj. o) ____ estas la nazo? Hi estas en la kapo. p) El____ urbo vi venas? Mi venas el San Palo. IV) Complete com as terminaes: -as (presente) -u (imperativo) -o (substantivo) -on (substantivo acusativo) -oj (substantivo plural) -ojn (substantivo plural acusativo) - e (advrbio) -is (passado) -i (infinitivo) -a (adjetivo) -an(adjetivo acusativo) -aj (adjetivo plural) -ajn (adjetivo plural acustativo)

Kie estas la skribmaino? Hi estas tie.

Kie estas la mapo? Hi estas i tie.

a)

b)

c)

d)

e)

f)

III) Complete as frases com kio, kia, kiu, kie, kiom da, ou u: a) ____ estas via nomo? Mia nomo estas Palo. b) ____ estas via krajono? Hi estas en la skatolo. c) El ____ lando vi estas? Mi estas el Kanado. d) De ____ vi estas? Mi estas de Germanio. e) _____ estas via instruisto? i estas Ana. f) ____ estas tio i? Tio estas parkhorloo. g) ____ vi atas vinberan glaciaon? Jes, mi in ategas. h) ____ estas la sndvio? Hi estas bongusta. i) _____ plumoj vi havas? Mi havas dek plumojn. j) ____ estas i? i tie. k) ____ estas mia emizo? Mi pensas, ke via emizo estas tre malbela. l) ____ estas la palaco? Hi estas grandega.

a) Mazi kaj Karlo est___ nun en la malliberej__. (Mazi e Karlo esto agora na priso.) b) La leter__ est__ ust__ por mi. (A carta justamente para mim.) c) Mi fort__ am___ mi___ amik___. (Eu fortemente amo meus amigos.) d) La lernant___ bon__ kompren___ ili__ lecion___. (Os alunos compreenderam bem sua lio.) e) La bon__ lernant___ sa__ respond__ al la instruist__. (O bom aluno sabiamente respondeu ao professor.) f) La kvar soldat__ forkonduk__ la monstr__ al la malliberej___. (Os quatro soldados levaram o monstro para a priso.) g) Li malrapid___ rigard___ la bel___ okul__ de la princin___. (Ele lentamente olha os belos olhos da princesa.) h) La instruist___ demand___, u mi bon___ sci___ mi___ lecion___. (O professor perguntou se eu sei bem minha lio.) i) Alkult___ atent___ mi___ du demand___! (Escute atentamente minhas duas perguntas!) j) Mi bonvol___ intervju___ la gardist___ de la palac___. (Eu com boa vontade entrevistei os guardas do palacio.) k) La instruist__ instru___ profesi___. (O professor instrui profissionalmente.) l) Ne gustum___ la mana__ tre rapid____. (No saboreie a comida muito rpido.) m) Mi kaj mi__ amik___ komunik___ leter___. (Eu e meus amigos nos comunicamos por carta.) n) La ardenist___ vol___ kalkul__ kiom da arb___ estas en la palac___ arden___. (O jardineiro quer contar quantas rvores h no jardim do palcio.) o) Mi pov___ literum___ esperant____ vort___ tre rapid__. (Eu posso soletrar palavras do esperanto muito rpido. Dica: transforme esperanto em adjetivo).

56

VII) Respondu: V) Reecreva as frases utilizando o sufixo aumentativo -eg. Siga os modelos: urbo cidade i estas granda frukto. i estas fruktego. ( um grande fruto [fruto]). Vi estas tre kuraa. Vi estas kuraega. (Voc muito corajoso.) Vi multe manas. Vi manegas. (Voc come muito.) a) Vi estas tre saa. b) Via emizo estas tre rua. c) La monstro havas grandan buon. d) Mi tre atas studi Esperanton. e) La komputilo estas en la granda skatolo. f) La generalo havas grandan domon. g) Mi estas tre forta. f) La panjo multe petis rozojn al la pajo. g) La lernantoj multe dankis al la instruisto. 1. Nu, de kie venas Mazi? 2. El kiu lando vi venas? 3. El kiu urbo vi venas? 4. De kie venas via pajo kaj via panjo? 5. Kie estas via libro? 6. Kiun parton de via korpo vi uzas por mani? 7. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por preni? 8. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por vidi? VI) Escreva frases utilizando os verbos abaixo e os nomes das partes do corpo conforme o modelo: 9. Kiun parton de via korpo vi uzas por flari? 10. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por pai ? preni pegar mani comer pai caminhar flari cheirar vidi ver adi ouvir turni virar fleksi - flexionar 11. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por adi? 12. Kiun parton de via korpo vi uzas por turni vian kapon? 13. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por fleksi viajn brakojn? 14. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por fleksi viajn krurojn? 15. Diru al mi la partojn de la korpo, kiujn vi scias en Esperanto. 16. Diru al mi nomon de bonega filmo. 17. u vi estas bonega lernanto? 18. u vi manas rapide? 19. En la rakonto de Mazi, kiu intervjuas biciklistojn? literumi soletrar vorto palavra

(manoj preni) Ni uzas niajn manojn por preni. (Usamos nossas mos para pegar.) a) (buo mani) b) (kruroj pai) c) (nazo flari) d) (okuloj vidi) e) (oreloj adi) f) (kolo turni la kapon) g) (kapo pensi) h) (piedoj pai) i) (kubutoj fleksi la brakojn) j) (genuoj fleksi la krurojn)

57

VIII) Demandu: 1. Mi venis de San Palo. 2. Mia krajono estas i tie. 3. Mi uzas mian nazon por flari. 4. Mi uzas miajn krurojn por pai. 5. Mi uzas miajn orelojn. 6. Mi uzas mian buon. 7. Mi uzas miajn okulojn. 8. Mi uzas miajn manojn. 9. Jes, mi pensas ke i estas bonega. 10. Jes, mi kuras rapide. 11. k-o-s-m-o. (Pergunte: Soletre a palavra kosmo.)

III) a) Kio/Kiu b) Kie c) kiu l) Kia m) kiom da n) Kia

d) kie o) Kie

e) Kiu p) kiu

f) Kio

g) u

h) Kia

i) Kiom da j) Kie

k) Kia

IV) a) Mazi kaj Karlo estas nun en la malliberejo. (Mazi e Karlo esto agora na priso.) b) La letero estas uste por mi. (A carta justamente para mim.) c) Mi forte amas miajn amikojn. (Eu fortemente amo meus amigos.) d) La lernantoj bone komprenis ilian lecionon. (Os alunos compreenderam bem sua lio.) e) La bona lernanto sae respondis al la instruisto. (O bom aluno sabiamente respondeu ao professor.) f) La kvar soldatoj forkondukis la monstron al la malliberejo. (Os quatro soldados levaram o monstro para a priso.) g) Li malrapide rigardas la belajn okulojn de la princino. (Ele lentamente olha os belos olhos da princesa.) h) La instruisto demandis, u mi bone scias mian lecionon. (O professor perguntou se eu sei bem minha lio.) i) Alkultu atente miajn du demandojn! (Escute atentamente minhas duas perguntas!) j) Mi bonvole intervjuis la gardistojn de la palaco. (Eu com boa vontade entrevistei os guardas do palacio.) k) La instruisto instruas profesie. (O professor instrui profissionalmente.) l) Ne gustumu la manaon tre rapide. (No saboreie a comida muito rpido.) m) Mi kaj miaj amikoj komunikas letere. (Eu e meus amigos nos comunicamos por carta.) n) La ardenisto volas kalkuli kiom da arboj estas en la palaca ardeno. (O jardineiro quer contar quantas rvores h no jardim do palcio.) o) Mi povas literumi esperantajn vortojn tre rapide. (Eu posso soletrar palavras do esperanto muito rpido.) V) a) Vi estas saega. d) Mi ategas studi Esperanton. g) Mi estas fortega. b) Via emizo estas ruega. e) La komputilo estas en la skatolego. f) La panjo petegis rozojn al la pajo. c) La monstro havas buegon. f) La generalo havas domegon. g) La lernantoj dankegis al la instruisto.

VI) a) Ni uzas buon por mani. c) Ni uzas nian nazon por flari. e) Ni uzas niajn orelojn por adi. g) Ni uzas nian kapon por pensi. i) Ni uzas niajn kubutojn por fleksi la brakojn.

b) Ni uzas niajn krurojn por pai. d) Ni uzas niajn okulojn por vidi. f) Ni uzas nian kolon por turni la kapon. h) Ni uzas niajn piedojn por pai. j) Ni uzas niajn genuojn por fleksi la krurojn. 2. Mi venas el Brazilo/Germanio... 4. Ili venas el... 6. Mi uzas mian buon por mani. 8. Mi uzas miajn okulojn por vidi. 10. Mi uzas miajn krurojn kaj piedojn por pai. 12. Mi uzas mian kolon por turni mian kapon. 14. Mi uzas miajn genuojn por fleksi miajn krurojn. 16. (Resposta pessoal) 18. Jes, mi manas rapide./ Ne, mi ne manas rapide.

Respostas da lio 5
b) Bildoj (Partes do corpo - respostas na figura do dilogo) 1. Britio 2. Francio 5. Japanio 6. Grekio 9. Rigardu! 10. Askultu! 13. rapide 14. biciklisto 15. kosmo I) a) i kisis lin amike. d) Vi fermis la pordon forte.

3. Germanio 7. Haltu! 11. Foriru!

4. Italio 8. Venu! 12. intervjuas

VII) Respondu: 1. Mazi venas de la kosmo. 3. Mi venas el... 5. i estas sur la tablo./ i estas en mia sako. 7. Mi uzas miajn manojn por preni. 9. Mi uzas mian nazon por flari. 11. Mi uzas miajn orelojn por adi. 13. Mi uzas miajn kubutojn por fleksi miajn brakojn. 15. (Respostas na figura das partes do corpo). 17. Jes, mi estas bonega lernanto. / Ne, mi ne estas bonega lernanto. 19. Petro intervjuas la biciklistojn.

b) Ni forkuris kurae. e) La monstro manas terure.

c) Mi uzas komputilon profesie. f) Vi rakontas historion bele.

II) a) Kie estas la emizo? i estas i tie. c) KIe estas la salato? i estas i tie. e) Kie estas la glaciao? i estas i tie.

b) Kie estas la sandvio? i estas tie. d) Kie estas la vinberoj? Ili estas tie. f) Kie estas la parkhorloo? i estas tie.

VIII) Demandu: 1. El kiu urbo vi venis? 2. Kie estas via krajono? 3. Kiun parton de via korpo vi uzas por flari? 4. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por pai? 5. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por adi? 6. Kiun partojn de via korpo vi uzas por mani? 7. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por vidi? 8. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por preni? 9. u vi pensas, ke (nome de algum filme, banda, etc.) estas bonega? 10. u vi kuras rapide? 11. Literumu la vorton "kosmo".

58

LEITURA COMPLEMENTAR
5 Vetero - tempo Estas vintro nun en Novjorko. Pluvas... Hiera neis kaj hodia pluvas.
inverno agora em Nova Iorque. Chove... Ontem nevou e hoje chove.

Bona vetero por legi libron...

Bom tempo para ler um livro...

Espereble la suno brilos morga, ar tiam mi biciklos kun amiko.

Esperadamente o sol brilhar amanh, porque assim andarei de bicicleta com um amigo.

Fakte al mi pli plaas somero ol vintro.

De fato a mim mais me agrada o vero do que o inverno.

Dum somero ofte estas varma vetero i tie. Mi tre atas kiam la suno brilas!
Durante o vero freqentemente o tempo quente aqui. Adoro quando o sol brilha.

Kiam estas irka 25 gradoj celsiaj (77 farenhejtaj) estas perfekte, la mi.
Quanto est cerca de 25 graus Celsius (77 farenheits) est perfeito, na minha opinio.

Por mi estas tro varme kiam estas sune kaj super 30 gradoj celsiaj (86 farenhejtaj).
Para mim quente demais quando est ensolarado e acima de 30 graus Celsius (88 farenheits)

Post somero estas agrable kiam atuno venas kun frea aero kaj iom da pluvo.
Depois do vero agradvel quando o outono vem com ar freco e um pouco de chuva.

Kaj post vintro estas agrable kiam printempo venas kun pli varma vetero.
E depois do irnverno agradvel quando a primavera vem com tempo mais quente.

Kontrastoj bonas... Suno venu!

Os constrates so bons... Que venha o sol! vintro inverno nun agora pluvi chover hiera ontem nei nevar hodia hoje vetero tempo (condies atmosfricas) espereble com esperana la suno brilos o sol brilhar morga amanh ar tiam porque ento somero vero dum durante varma quente kiam quando irka cerca de, aproximadamente grado grau Celsio Celsius Farenhejto Farenheit la de acordo com tro demais post depois de atuno outono frea fresco aero ar iom da um pouco de printempo primavera konstrasto - constraste ebl - sufixo - possibilidade, possibilidade se se fazer. espereble (esperadamente)

59

REVISO 2

Traduza para o Portugus: 1. Arestu lin. Forkonduku ilin. - 2. u numero dek na? uste, jes. - 3. Numero dek tri. Dek ok. Dek du. Dudek. - 4. u la fruktoj estas bongustaj? - 5. u vi havas mian skatolon? - 6. Malfermu in, mi petas. 7. Mi estas malsata. - 8. Ni estas malsataj. - 9. La frukto estis bongusta. - 10. Jen bongustaj kaj malbongustaj persikoj. - 11. Jen bongustaj pruno kaj vinbero. Gustumu ilin. - 12. Ne manu ilin, mi petas. - 13. esu! - 14. u ili atas bongustajn prunojn? - 15. Askultu! - 16. La grandajn sonorilojn askultis i. - 17. Mi ne manis tion. - 18. Tion mi ne atis, sed mi atas tion i. - 19. Kiu vi estas? - 20. Kio estas via nomo? - 21. Kio estas via ao? - 22. u i tio estas por mi? - 23. Ne, tio i ne estas por vi, sed tio estas por ni. - 24. i estas nia. - 25. De kie vi estas? - Mi venis de tie. Nun mi estas i tie. - 26. Anka i estas de tie. - 27. Tio. - 28. i tio. - 9. u ili estas el Germanio? - Ne, ili estas el Japanio. - 30. Venu! Foriru! Haltu! Iru for! Revenu!

Traduza para o Esperanto: 1. Nmero dezessete. Onze. Vinte. -2. Estou com fome. - 3. Eles esto cheios (satisfeitos)? - 4. Mazi comeu o relgio? - 5. Eu no gosto de relgios grandes. - 6. Nossos relgios so gostosos. - 7. No coma seu relgio (o relgio deles), por favor. - 8. O que isso? - 9. Isto gostoso. Experimente-o. 10. Por favor, no o coma. - 11. Isto bom, mas aquilo ruim. - 12. Eu gosto daquilo, mas no gosto disto. - 13. Isto para mim? - 14. Para quem isto? - 15. O que voc come? -16. Pare! - 17. De onde ele ? 18. Ele da Itlia, mas agora ele est aqui. - 19. Vamos! Pare! Venha. V embora! - 20. Quem voc. Qual seu nome? - 21. O teu sanduche bom? - 22. Voc gosta da minha motocicleta? - 23. Volte!

Corrija: 1. Prendam-no! Levem-no embora./Levem-no daqui. 2. Nmero dezenove? Sim, justamente. 3. Nmero treze. Dezoito. Doze. Vinte.4. As frutas so gostosas? 5. Voc tem minha caixa? 6. Abra-a, por favor. 7. Eu estou com fome. 8. Ns estamos com fome. 9. A fruta era gostosa. 10. Eis pssegos gostosos e ruins. 11. Eis uma ameixa e uma uva gostosas. Experimente-as. 12. No as experimente, por favor. 13. Pare! 14. Eles gostam de ameixas gostosas? 15. Escute! 16. Ela ouviu os grandes sinos. 17. Eu no comi isso. 18. Eu no gosto daquilo, mas eu gosto disto. 19. Quem voc? 20. Qual seu nome? 21. Qual sua idade? 22. Isto para mim? 23. No, isto no para voc, mas aquilo para ns. 24. nosso. 25. De onde voc ? Eu venho de l. Agora estou aqui. 26. Ela tambm de l. 27. Aquilo. 28. Isto. 29. Eles so da Alemanha? No, eles so do Japo. 30. Venha! V embora! Pare! V embora. Volte.

Corrija: 1. Numero dek sep. Dek unu. Dudek. 2. Mi estas malsata. 3. u ili estas sataj? 4. u Mazi manis la horloon? 5. Mi ne atas grandajn horloojn. 6. Niaj horlooj estas bongustaj. 7. Ne manu ilian horloon, mi petas. 8. Kio estas tio? 9. i estas bongusta. Gustumu in! 10. Bonvolu ne mani in. 11. i tio estas bona, sed tio estas malbona. 12. Mi atas tion, sed mi ne atas i tion. 13. u i tio estas por mi? 14. Por kiu estas i tio? 15. Kion vi manas? 16. esu! 17. De kie estas li? 18. Li estas de (ou el) Italio, sed nun li estas i tie. 19. Ni iru. Haltu! Venu. Foriru. (ou Iru for.) 20. Kiu estas vi? Kio estas via nomo? 21. u via sandvio estas malbongusta? 22. u vi atas mian motorciklon? 23. Revenu!

60

LECIONO 6___________________________________________________________________ 3.3 - 3.8

Karlo: Liberaj ni, vi kaj mi. Liberaj estas ni! Karlo: Livres ns, voc e eu. Livres estamos ns! Mazi: Liberaj... Mazi: Livres... Karlo: Estas ni! Ek! Karlo: Estamos ns! Vamos! Ili saltas el la malliberejo. Eles saltam da priso. Amba: Mi kaj vi... Ambos: Eu e voc... Mazi: Mi estas libera! Mi sentas... malvarmon, malsaton, sed mi estas libera! Mazi: Eu estou livre! Eu sinto... frio, fome, mas eu estou livre! Sceno 4 Petro: Malvarma! Varma! Malsata! Soifa! Malseka! Seka! Petro: Frio! Quente! Faminto! Sedento! Molhado! Seco! Sceno 5 Petro: Mi soifas! Petro: Estou com sede! Virino: Trinku akvon! Mulher: Beba gua! Petro: Tre varma! Petro: Muito quente! Virino: Pardonu! Mulher: Perdo! Petro: Mi malsatas. Petro: Eu tenho fome.

_________RAKONTO________________________________________ Parto 3 - Sceno 3 Karlo: Ni estas amikoj. Karlo: Ns somos amigos. Amba: Kune vi kaj mi. Amikoj estas ni. Mi kaj vi, pli kaj pli, amikoj estas ni! (ripeto). Du amikoj ni! Ambos: Juntos voc e eu. Amigos somos ns. Eu e voc, mais e mais, amigos somos ns! (repetio) Dois amigos ns! Karlo: Rigardu! Karlo: Olhe! Mazi: Kion? Mazi: O qu? Karlo: Jen, tion, supre! Karlo: Eis, isso, acima! Mazi: Kion? Mazi: O qu? Karlo: Jen, bongustaj stangoj! Karlo: Eis, barras gostosas! Mazi: Ho, ne. Dankon, ne! Mazi: Oh, no. Obrigado, no! Karlo: Jes! Manu la stangojn! Unu, du, tri, kvar, kvin! Ni estas liberaj! Vi estas libera kaj anka mi! Ni estas liberaj! Karlo: Sim! Coma as barras! Um, dois, trs, quatro, cinco! Estamos livres! Voc est livre e tambm eu! Ns estamos livres! Mazi: Libera vi, libera mi, liberaj estas ni! Mazi: Livre voc, livre eu, livre estamos ns!

61

Virino: Manu sandvion! Mulher: Coma um sanduche. Petro: Mi vitas! Petro: Eu estou suando. Virino: Duu vin! Mulher: Duche-se! Petro: Mi malsekas! Petro: Eu estou molhado! Virino: Viu vin! Mulher: Seque-se! Petro: Mi sentas malvarmon. Petro: Eu sinto frio. Virino: Surmetu puloveron. Mulher: Meta um pulver. Petro: Mi estas laca! Petro: Eu estou cansado! Virino: Ripozu! Mulher: Repouse! Sceno 6 Mazi: Brrr! Mi malvarmas! Karlo! Karlo? Kie vi estas? Karlo! Mazi: Brrr! Estou com frio! Karlo! Karlo? Onde voc est? Karlo! Karlo: Mazi! Karlo: Mazi! Mazi: Karlo! Kie vi estas? Mazi: Karlo! Onde voc est? Karlo: i tie! Karlo: Aqui!

Mazi: Kie? Mi ne vidas vin! Mazi: Onde? Eu no vejo voc! Karlo: Mi estas i tie, sur la arbo. Karlo: Eu estou aqui, sobre a rvore. Mazi: Sur kiu arbo? Mazi: Sobre qual rvore? Karlo: Sur la arbo... sub kiu vi staras. Aj! (li falas) Karlo: Sobre a rvore... sob a qual voc est de p. Ai! (ele cai) Mazi: Mi estas... sub... Mazi: Eu estou... sob... Sceno 7 Voo: Kie vi estas? Voz: Onde voc est? Petro: Sub la kesto. Petro: Sob a caixa. Voo: Kie vi estas? Voz: Onde voc est? Petro: Sur la kesto. Petro: Sobre a caixa. Voo: Kie vi estas? Voz: Onde voc est? Petro: En la kesto. Petro: Dentro da caixa. Voo: Kie vi estas? Voz: Onde voc est? Petro: Anta la kesto. Petro: Na frente da caixa.

62

Voo: Kie vi estas? Voz: Onde voc est? Petro: Malanta la kesto. Petro: Atrs da caixa. Voo: Kie vi estas? Voz: Onde voc est? Petro: Inter la kestoj. Petro: Dentro da caixa. Voo: Kie estas la kesto? Voz: Onde est a caixa? Petro: Tie! Petro: L! Voo: Kie la kesto estas nun? Voz: Onde est a caixa agora? Petro: i tie! Petro: Aqui! Karlo kaj Mazi apud la rivero. Karlo e Mazi perto do rio. Karlo: Kiel vi fartas? Kiel vi fartas? Karlo: Como voc est? Como voc est? Mazi: Tre bone! Kvankam mi estas malseka kaj malsata! Kie estas la palaco? Mazi: Muito bem! Embora eu esteja molhado e faminto! Onde est o palcio? Karlo: Jen, tie! Karlo: Eis, l! Mazi: Kie? Mazi: Onde? Karlo: Rigardu, i estas tie! Ho, la palaco! (suspiro) Silvja estas tie. Karlo: Olhe, est l! Oh, o palcio! (suspiro) Silvja est l.

________VORTARO_________________________________________
amba: kun: kune: ni: pli: pli kaj pli: supre: stango: libera: ili: malvarma: varma: sata: malsata: sed: soifi: soifa: soifo: trinki: akvo: viti: dui: seka: malseka: vii: surmeti: pulovero: laca: ripozi: sur: sub: stari: fali: apud: rivero: Kiel vi fartas?: kiel: farti: tre: kvankam: tiel: ambos com junto ns mais mais e mais, cada vez mais acima barra livre eles frio quente saciado, satisfeito faminto, com fome mas, porm ter sede sedento sede tomar, beber gua suar, transpirar lavar, tomar banho de ducha seco molhado secar (sur/met/i) colocar, meter blusa de l, pulver cansado repousar, descansar sobre sob estar de p cair perto de rio Como voc vai? como estar, ir (de sade) muito apesar de, embora assim, deste modo

Vocabulrio adicional: suno: sol luno: lua

nubo: nuvem

stelo: estrela

kafo: caf

sukero: acar lakto: leite

63

a) Traduku: Amba (Karlo kaj Mazi): Kune vi kaj mi... Amikoj estas ni. Mi kaj vi, pli kaj pli, amikoj estas ni! ambos = com = junto = ns = mais = Karlo: Rigardu! Mazi: Kion? Karlo: Jen, tion, supre! Mazi: Kion? Karlo: Jen, bongustaj stangoj! Mazi: Ho, ne. Dankon, ne! Karlo: Jes! Manu la stangojn! Unu, du, tri, kvar, kvin! Ni estas liberaj! acima = barra = livre = Ili saltas el la malliberejo. eles = Mi estas libera! Mi sentas... malvarmon, malsaton, sed mi estas libera! frio = saciado = com fome = mas, porm = Petro: Mi soifas! Virino: Trinku akvon! Petro: Tre varma! Virino: Pardonu! ter sede = sedento = sede = beber = gua = quente = Petro: Mi vitas! Virino: Duu vin!

suar = lavar = Petro: Mi malsekas! Virino: Viu vin! seco = molhado = secar = Petro: Mi sentas malvarmon. Virino: Surmetu puloveron. colocar = blusa de l, pulver = Petro: Mi estas laca! Virino: Ripozu! cansado = repousar = Karlo: Mi estas i tie, sur la arbo. Mazi: Sur kiu arbo? Karlo: Sur la arbo... sub kiu vi staras? Aj! (li falas) sobre = sob = estar de p = cair = Karlo kaj Mazi estas apud la rivero. perto de = rio = Karlo: Kiel vi fartas? Mazi: Tre bone! Kvankam mi estas malseka kaj malsata! kiel vi fartas? = como = estar, ir (de sade) = tre = apesar de, embora = Portu in tiel. Vi manis tiel rapide! assim, deste modo =

64

b) Bildoj:

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Li ___________ sin.

11.

i ____________ sin.

12. 1. Karlo kaj Mazi nun estas am__________. Ili estas k________ en la mall_____________.

Li __________________ emizon.

13.

Li ______________.

14.

i _____________ akvon. 15.

Li estas ________________.

2.

Karlo diras al Mazi por mani la ____________ . 16. Li r_______________. 17. Ili ne sidas, ili s_________________.

3. malliberejo.

Nun, Mazi kaj Karlo estas _____________ kaj ili saltas k_______ el la

18.

19.

20.

65

_______GRAMATIKO_______________________________________

Kiun malsanon li havas? - Li havas ftizon. Qual doena ele tem? Ele tem tsica [tuberculose].
http://pt.lernu.net/lernado/gramatiko/seppik/lec13.php#91

KIU (quem, qual, que) At agora usamos kiu no sentido de quem, que pessoa?, mas tambm pode significar qual? Mi estas en la arbo! En kiu arbo? En la arbo, sub kiu vi staras! Eu estou na rvore! Em qual rvore? Na rvore sob a qual voc est de p! KIO, KIU ou KIA? kio o que, que coisa kiu que, quem, qual kia como, que espcie de, que tipo de Como vimos na tabela de correlativos da lio introdutria, a partcula ki- utilizada para se formar palavras interrogativas e relativas. A terminao u indica indivduo, coisa definida; ao passo que a tarminao o indica coisa indefinida. Os correlativos terminados em o (como kio e tio) so verdadeiros substantivos (da mesma forma como libro, domo): Kio estas tio? - Tio estas mapo. (O que isso? Isso um mapa.) Da mesma forma como no se pode colocar dois substantivos lado a lado (exemplo: domo patro casa pai), no se pode tampouco colocar os correlativos terminados em o junto de substantivos. Assim a pergunta Kion libron vi legas? est incorreta. Com substantivos podemos usar correlativos terminados em a (como kia), e os terminados em u (como kiu). Kian libron vi legas? Mi legas interesan (novan, Esperantan) libron. Que tipo de livro voc l? Eu leio um livro interessante (novo, de Esperanto). Kiun libron vi legas? Mi legas biblion. Que livro voc l? Eu leio a bblia. Como mostram as respostas, kia libro e kiu libro no so iguais: quando usamos kia, queremos saber a qualidade (devemos responder usando um adjetivo); perguntando por kiu, queremos saber o nome do livro. Kian malsanon li havas? - Li havas gravan malsanon. Como [descreva, com um adjetivo] a doena que ele tem? Ele tem uma doena grave.

De uma forma geral, nas perguntas, podemos entender kio como o que, e kiu como qual/quem. Ento qual das duas formas correta? Kiu estas via nomo? ou Kio estas via nomo? (Qual o seu nome?). Apesar da discusso sobre qual forma melhor, Bertilo Wennergren, membro da Academia de Esperanto, afirma que as duas formas esto corretas. De fato existem diversas maneiras de ver a essncia dessa pergunta. Para alguns natural ver a pergunta como uma seleo entre todos os nomes do mundo, por isso usam kiu (Qual, de todos os nomes, o seu nome?). Porm alguns sentem que natural ver o nome como uma coisa, um substantivo, e a cabe perguntar Kio estas via nomo?. Pode-se * perguntar ainda Kiel vi nomias? (Como voc se chama?). O mesmo vlido para outras questes como: "Kio/Kiu estas via adreso?" (Qual seu endereo?), "Kio/Kiu estas via profesio?" (Qual sua profisso?), "Kio/Kiu estas via atokupo?" (Qual seu lazer favorito?), etc. As formas como perguntas desse tipo so vistas podem variar de uma lngua para outra. No portugus, por exemplo, para perguntas assim usamos a idia de kiu (Qual o seu nome?); j no ingls, usamos a idia de kio (What is your name?). Por isso em Esperanto, as duas formas de pensar esto corretas. E da mesma forma que no portugus, podemos at mesmo usar a idia de kia (Kia estas via nomo? Como seu nome?). Flexo: KIA e KIU devem ser flexionados no plural e no acusativo quando necessrio (kiaj, kian, kiajn, kiuj, kiun, kiujn). KIO no usado no plural, mas aceita acusativo (kion). Kiu li estas? - Quem ele? Kiuj ili estas? Quem so eles? Kiun vi amas? Quem voc ama? Kiu vin amas? Quem ama voc? Kion vi volas? O que voc quer? Kiajn emizojn vi volas? Que tipos de camisetas voc quer? KIEL (como, de que forma, de que maneira) Kiel um correlativo formado por ki-(partcula interrogativa) mais -el (modo, maneira). A idia de se perguntar por um modo se traduz por como, de que maneira. Quando pergutamos usando kiel, esperamos que a pessoa responda usando advrbios.
*

http://cs.lernu.net/lernado/gramatiko/demandoj/kio_kiu_estas_via_nomo.php

66

Kiel vi fartas? Mi fartas bone. (Como voc vai? Eu vou bem.) Kiel rapide li kuris? Li kuris tre rapide. (O quo rpido ele correu? Ele correu muito rpido.) TIEL (desse jeito, dessa maneira, to, assim) Tiel um correlativo formado por ti- (partcula eu indica) mais el (modo, maneira). A idia de se indicar um modo se traduz por desse jeito, assim, etc. Tiel logicamente responde a kiel: Kiel? Tiel. (Como? Assim./ De que jeito? Desse jeito.) Portu in tiel. (Carregue isto assim.) Vi manas tiel rapide! (Voc come to rpido!)

- Ni iris al la restoracio kune, kaj i anka ne fartas bone nun. Ni amba havas stomakdoloron! Sed mi ne komprenas i ne manis tiel multe kiel mi. - Mi ne kredas! Mi pensas ke la manao de tiu restoracio estis infektita je bakterioj. - Vi pravas. Mi ne pensis pri tio. - Nu, parolu pri alia afero. Mi kaj miaj amikoj iros morga nai en la rivero apud la domo de Jakobo. u vi volas iri kune? - Ne.... Mia stomako doloras min, mi estas tre laca, kaj estas tre malvarme por nai. - Malvarme? Surmetu puloveron, do! Sed certe estas tre varme! Mi vitas! - Do, duu vin. - Ho, mi volas ke vi iru kun ni al la rivero! Bonvolu! Pensu pri tio. - Ne, dankon. Mi vere ne volas nai tie. Oni diras ke la akvo en tiu rivero estas tre malpura tre infektita. -Ho, tio ne estas vera. Mi pensas, ke la akvo de la rivero ne estas tiel infektita kiel la manaon kiun vi mais hiera.

_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________

Dialogo inter du amikoj _________EKZERCOJ_________________________________________ - Saluton, Anelika! Kiel vi fartas? - Saluton, Henriko! Mi fartas tre bone, kaj vi? - Mi fartas pli bone nun. - Pli bone nun? Kion vi volas diri? u vi fartis malbone? - Ho, jes. Mi havis teruran doloron en la stomako, sed mi iris al la kuracisto kaj nun mi fartas pli kaj pli bone. - u la kuracisto donis al vi medikamenton? - Jes. Unue li donis al mi medikamenton kaj do mi ripozis. - u vi scias la kazon de via stomakdoloro? - Jes, mi bone scias. Tiu estis la problemo: hiera mi iris al tiu nova restoracio kun mia familio kaj kelkaj amikoj. Mi gustumis multajn sandviojn, salatojn, sukojn, glaciaojn mi manegis kaj trinkegis. Sed tiuj manaoj kaj trinkaoj ne estis tre bonaj por mia stomako. - Terure! Vi ne devas mani tiel multe. Via stomako certe ne dankis vin. - Vi pravas. Sed mi estis tiel masata kaj tiel soifa, ke mi ne povis esi meti pli kaj pli da manajoj en mia buon. Mi anka ne povis esi demandi al la kelnero, ke li alportu min pli. Kvankam mi manis, mi estis pli malsata. - Nun vi vidas la rezulton, i ne estis bona. - Jes, tre malbona rezulto. u vi memoras mian amikinon el Kanado? - Ne, mi ne bone memoras in. Kia i estas? Kiel i nomias? - i nomias Amanda. i havas nigrajn okulojn, kaj belajn longajn harojn. i estas tiel bela kiel princino, kaj i - Jes, jes, jes nun mi bone memoras in. Kio pri i?

I) Voc est explicando a um amigo como ele pode fazer certas coisas. Use tiel para responder. Siga o modelo: Kiel mi povas uzi la komputilon? Vi povas uzi la komputilon tiel. (Como posso usar o computador? Voc pode usar o computador assim.) a) Kiel mi povas uzi vian motorciklon? b) Kiel mi povas fari vian sandvion? c) Kiel mi povas fari vian sukon? d) Kiel mi povas skribi vian nomon? e) Kiel mi povas gimnastiki?

67

II) Complete com: kio o que kia como, que tipo kiom da que quantidade de, quantos tio isso, aquilo tiel assim, dessa forma kiu quem, qual kie onde kiel como, de que maneira tie a, l u partcula interrogativa

a) ______ estas via emizo? Hi estas rua. b) ______ li manas lian manaon? Li in manas rapide. c) u via motorciklo estas ______? Ne, i estas tie i. d) _______vi manas? Mi manas glaciaon. (Dica: preste ateno no acusativo!) e) _______ arbustoj estas anta via domo? Mi pensas ke estas dek kvin. f) _______ via patrino rakontas historion? i bele rakontas. g) Kio estas _______? Hi estas mia sonorilo. h) ______ estas via kato? Li estas sur la ultro de mia patro. i) ______ estas via kato? Li estas bela kaj malgranda. j) ______ fartas ili? Bone. k) ______ vi volas trinki akvon? Ne, mi ne estas soifa. l) ______ estas Mazi? Li estas apud la rivero. m) _____ vi fartas? Mi fartas tre bone, dankon! n) Rigardu! Vi devas skribi _____. o) _______ estas via patrino? i estas Sofio. p) Ne parolu _____ rapide! q) ______ frukton vi manas? Mi manas prunon. (Acusativo!) r) ______ manaon vi atas? Mi atas bongustan manaon. s) ______ estas via profesio? Mi estas oficiro. t) u vi scias, _______ komputiloj estas en la universitato? Ne, ni devas kalkuli! u) ______ vi scias vian lecionon? Mi bone scias! v) ______ estas mia pulovero? Hi estas _____, malanta la kesto. w) ______ vi kaj viaj amikoj atas studi? Ni atas studi kune.

a) ______ librojn vi atas legi? Mi atas legi esperantajn librojn. b) ______ estas en via domo nun? Mia patro estas tie. c) Ili estas la virinoj, _______ vi amas. d) Hi estas la frukton, _______ mi atas. e) ______ la knabino volas mani? i volas salaton. f) ______ frukton vi volas gustumi? Mi volas malgrandan frukton. g) ______ estas la viroj anta la fruktobudo? h) _______ estas malata via domo? Estas arbusto. i) ______ estas via buo? Hi estas granda kaj rua. j) ______ estas iaj okuloj? Ili estas belaj.

IV) Escreva frases usando kvankam. Siga o modelo. (trinkis akvon soifas) Kvankam mi trinkis akvon, mi soifas. (Embora eu tomei gua, tenho sede). a) (ripozis estas laca) b) (viis min malsekas) c) (duis min vitas) d) (surmetis puloveron estas malvarma) e) (manis malsatas) V) Escreva perguntas e respostas utilizando os advrbios de lugar que vimos nesta lio. Siga o modelo: (glaso tablo) Kie estas la glaso? Hi estas sur la tablo. a)(glaso tablo) b) (krajono libro)

III) Agora vamos praticar o plural e o acusativo de alguns correlativos. Complete cada uma das 10 frases a seguir com uma das 10 palavras do quadro. Cada palavra corresponde a uma frase, portanto cada uma usada apenas uma vez. kio kiun kian kion kiuj kiaj

c) (knabo rivero)

d) (kato domo)

kiu kia

kiujn kiajn

68

e) (knabo arbo)

f) (viro domo) 8. Kiuj estas ili?

9. Mazi manis la stangojn. Kiel ili forkuris el la malliberejo? g) (viro domoj) h) (virino viro) 10. u vi sentas varmon a malvarmon? 11. u vi estas seka a malseka? 12. Kion vi volas fari, kiam vi estas malsata? 13. Kion vi volas fari, kiam vi estas soifa? i) (suno nubo) j) (luno suno) 14. u vi volas trinki akvon nun? 15.u vi vitas? 16. Kion vi devas fari, kiam vi multe vitas? 17. u vi havas puloverojn? Kiom? VI) Respondu: 1. u vi havas multajn amikojn? 2. u vi atas kafon kun sukero a sen sukero? 3. u vi atas kafon kun a sen lakto. 4. u vi kaj viaj amikoj atas studi kune? 5. Kion Karlo diris al Mazi, ke li manu en la malliberejo? 6. Kiom da stangoj manis Mazi? 7. u Mazi kaj Karlo estas liberaj? 25. Kio okazas al li? 18. u vi estas laca? 19.Kion vi devas fari, kiam vi estas tre laca? 20. u Mazi varmas a malvarmas? 21. Mazi ne vidis Karlon. Kie estis Karlo? 22. Sur kiu arbo estis Karlo? 23. u vi sidas a staras? 24. En la filmo, Mazi estis sub la arbo. Kio okazis al Karlo?

69

26. Kio estas Nilo, en Afriko? 27. Mazi kaj Karlo saltis el la malliberejo. Kien falis Mazi? 28. u Karlo falis anka en la riveron? Kien falis Karlo? 29. Kio estas anta via domo? 30. Kio estas malanta via domo? 31. u via amiko fartas bone? 32. Kiel vi fartas? 33. Kvankam mi manis, mi estas malsata. Nun kompletigu: Kvankam mi trinkis akvon .... 34. Kompletigu: Kvankam mi ripozis... 35. Kompletigu: Kvankam mi surmetis puloveron... 36. Diru al mi nomon de muziko, kiun vi tre atas. 37. Diru al mi frukton, kiun vi tre atas.

8. Jes, mi estas laca. 9. Mi sidas. 10. Hi estas sub la libro. 11. Malanta mia domo estas alia domo. 12. Hi estas en la libro. 13. Hi falis. 14. Nilo estas rivero en Afriko.

b) Bildoj (Posies - respostas na figura do dilogo.) 1. Karlo kaj Mazi nun estas amikoj. Ili estas kune en la malliberejo. 4. malvarma 5. varma 6. malsata 9. seka 10. Viu vin! 11. duas 14. trinkas 15. laca 16. ripozas 19. pulovero 20. kesto I) a) Vi povas uzi mian motorciklon tiel. c) Vi povas fari mian sukon tiel. e) VI povas gimnastiki tiel. II) a) Kia b) Kiel l) Kie m) Kiel v) Kie tie III) a) Kiajn b) Kiu c) tie n) tiel w) Kiel c) kiujn d) Kion o) Kiu

Respostas da lio 6

2. stangojn. 7. soifa 12. surmetas 17. staras

3. liberaj - kune 8. malseka 13. vitas 18. rivero

VII) Demandu: 1. Mi fartas tre bone, dankon. 2. Mia pajo kaj mia panjo fartas bone, dankon. 3. Jes, mi havas multajn amikojn. 4. Mi atas mian kafon kun sukero kaj lakto. 5. Jes, mi kaj miaj amikoj atas studi kune. 6. Ne, mi ne vitas. 7. Mi havas kvin puloverojn.

b) Vi povas fari mian sandvion tiel. d) Vi povas skribi mian nomon tiel.

e) Kiom da f) Kiel p) tiel q) Kiun

g) tio r) Kiun

h) Kie i) Kia j) Kiel s) Kio/Kiu t) Kiom da u) Kiel

k) u

d) kiun

e) Kion

f) Kian

g) Kiuj

h) Kio

i) Kia

j) Kiaj

IV) a) Kvankam mi ripozis, mi estas laca. c) Kvankam mi duis min, mi vitas. e) Kvankam mi mais, mi malsatas.

b) Kvankam mi viis min, mi malsekas. d) Kvankam mi surmetis puloveron, mi estas malvarma.

V) a) Kie estas la glaso? i estas sub la tablo. c) Kie estas la knabo? Li estas apud la rivero. e) Kie estas la knabo? Li estas sur la arbo. g) Kie estas la viro? Li estas inter la domoj. i) Kie estas la suno? i estas malanta la nubo.

b) Kie estas la krajono? i estas en la libro. d) KIe estas la kato? i estas anta la domo. f) Kie estas la viro? Li estas malanta la domo. h) Kie estas la virino? i estas apud la viro. j) Kie estas la luno? i estas anta la suno.

70

VI) Respondu 1. Jes, mi havas multajn amikojn. / Ne, mi ne havas multajn amikojn. 2. Mi atas kafon kun/sen sukero. 3. Mi atas kafon kun/sen lakto. 4. Jes, ni atas studi kune. / Ne, ni ne atas studi kune. 5. Li diris al Mazi, ke li manu stangojn.. 6. Li manis kvin stangojn. 7. Jes, li estas liberaj. 8. Ili estas reo kaj reino. 9. Ili saltas el la malliberejo. 10. Mi sentas malvarmon/varmon. 11. Mi estas seka/malseka. 12. Kiam mi estas malsata, mi volas mani. 13. Kiam mi estas soifa, mi volas trinki akvon. 14. Ne, mi ne volas trinki akvon. / Jes, mi volas trinki akvon. 15. Ne, mi ne vitas. / Jes, mi vitas. 16. Kiam mi multe vitas, mi devas dui min. 17. Jes, mi havas (nmero) puloverojn. / Ne, mi ne havas puloverojn. 18. Jes, mi estas laca. / Ne, mi ne estas laca. 19. Kiam mi estas tre laca, mi devas ripozi. 20. Mazi malvarmas. 21. Li estis sur la arbo. 22. Li estis sur la arbo sub kiu Mazi staris. 23. Mi sidas. / Mi staras. 24. Karlo falis el la arbo. 25. Li falis. 26. Nilo estas granda rivero. 27. Mazi falis en la riveron. 28. Ne, Karlo ne falis en la riveron. Li falis en la arbon. 29. Anta mia domo estas... (alia domo, budo tenda). 30. Malanta mia domo estas... (arboj, alia domo). 31. Jes, mia amiko fartas bone./ Ne, mia amiko ne fartas bone. 32. Mi fartas bone. / Mi fartas malbone./Mi ne fartas bone. 33. Kvankam mi trinkis akvon, mi estas soifa. 34. Kvankam mi ripozis, mi estas laca. 35. Kvankam mi surmetis puloveron, mi estas malvarma. 36. (Resposta pessoal) 37. (Resposta pessoal) VII) Demandu 1. Kiel vi fartas? 2. Kiel fartas via pajo kaj via panjo? 3. u vi havas multajn amikojn? 4. Kiel vi atas vian kafon? 5. u vi kaj viaj amikoj atas ludi kune? 6. u vi vitas? 7. Kiom da puloveroj vi havas? 8. u vi estas laca? 9. u vi sidas a staras? 10. Kie estas... (la plumo)? 11. Kio estas malanta via domo? 12. Kie estas... (mia skrapgumo)? 13. Kio okazis al... (mia krajono)? 14. Kio estas Nilo?

LEITURA COMPLEMENTAR
6 Studoj Estudos Mi nun estas en la lasta jaro anta ol mi povos studi e universitato. Estou agora no ltimo ano antes de eu poder estudar na universidade. Estas iom malfacile scii kion mi atus studi tie... um pouco difcil saber o que eu gostaria de estudar l... E malpli facile scii kio mi atus farii! ainda menos fcil saber o que eu gostaria de me tornar. u programisto, u instruisto, u urnalisto, u flegisto? Programista, professora, jornalista, enfermeira? Eble mi atus farii kuracisto, se mi sukcesos eniri tiun universitaton. Talvez eu gostaria de me tornar mdica, se eu conseguir entrar nessa universidade. Momente miaj notoj ne estas sufie bonaj, sed mi provas studi tre diligente nun. No momento minhas notas no esto suficientemente boas, mas eu posso estudar muito diligentemente agora. Mi anka pripensas fari pazon en la studoj dum iom da tempo. Eu tambm penso em fazer uma pausa nos estudos durante algum tempo. Estus tre interese povi vojai en fremdaj landoj kaj renkonti novajn kulturojn! Seria muito interessante poder viajar em pases estrangeiros e conhecer novas culturas! Sed tio kostus multe da mono kaj mi ne scias kiel akiri tiun monon... Mas isso custaria muito dinheiro e eu no sei como adquirir esse dinheiro... Anka studi en universitato kostas multe da mono i tie, sed miaj gepatroj pretas pagi por tio. Tambm estudar na universidade custa muito dinheiro aqui, mas meus pais esto prontos a pagar por isso. Trovi iun laboron estas tre malfacile, do mi plej verajne studos ion venontjare... Sed kion? Encontrar algum trabalho muito difcil, ento eu mais provavelmente estudarei algo no ano que vem... Mas o qu?

71

"Aspektigisto" (palavra que aparece na ilustrao) uma pessoa que d aspecto a algo. Freqentemente usado para uma pessoa que d aspecto a uma pgina da Internet ou alguma outra coisa (por exemplo uma roupa).

LECIONO 7_________________________________________________________ 3.9 - 4.1

_________DIALOGO________________________________________ lasta ltimo jaro ano anta ol antes de povos futuro do verbo poder e em iom um pouco malfacile difcil scii saber mi atus eu gostaria e at, at mais, ainda farii tonar-se flegisto enfermeiro eble talvez, possivelmente kuracisto mdico sukcesi ter sucesso, conseguir eniri entrar sufie suficientemente provi tentar diligente diligentemente pripensi refletir, pensar fari fazer pazo pausa dum durante povi poder vojai viajar fremda estrangeiro renkonti encontrar, conhecer kosti custar mono dinheiro akiri adquirir preta pronto preti estar pronto trovi achar laboro trabalho verajne provavelmente venontjare ano que vem -os- Terminao que indica futuro. Mi studos (Eu estudarei). - us - Terminao para verbos na forma condicional. Mi atus studi (Eu gostaria de estudar). - ist - Sufixo - profisso, ocupao. Programisto (programador)

Parto 3 - Sceno 9 En la komputilejo. Na sala de computador Korvaks: Mi estas Korvaks! Askultu! u vi adas min? Korvaks: Eu sou Korvaks! Escute! Voc me ouve? Psedo-Silvja: (kapjesas) Mmmm. Psedo-Silvja: (afirma com a cabea) Mmmm. Korvaks: Nun! u vi vidas min? Korvaks: Agora! Voc me v? Psedo-Silvja: (kapjesas) Mmmm. Pseudo-Silvja: (afirma com a cabea) Mmmm. Korvaks: u vi parolas? Kovaks: Voc fala? Psedo-Silvja: Esperante! Pseudo-Silvja: Em esperanto. Korvaks: Nun, provu iri! Korvaks: Agora, tente andar! Psedo-Silvja: Mi ne povas. Pseudo-Silvja: Eu no posso. Korvaks: Mi provas denove! Nun. u vi povas pai? Korvaks: Eu tento de novo! Agora. Voc pode andar? Psedo-Silvja: Jes, mi povas. Pseudo-Silvja: Sim, eu posso.

72

Korvaks: u vi povas kuri? Korvaks: Voc pode correr? Psedo-Silvja: Ne, mi ne povas. Pseudo-Silvja: No, eu no posso. Korvaks: Mi provas denove. Silvja, u vi... amas min? Korvaks: Eu tento de novo. Silvja, voc... me ama? Psedo-Silvja: Ne. Mi ne amas vin. Mi malamas vin! Pseudo-Silvja: No. Eu no amo voc. Eu odeio voc! Korvaks: Ho, Silvja! Korvaks: Oh, Silvja! Psedo-Silvja: Ho, nun mi povas kuri! His revido! Pseudo-Silvja: Oh, agora eu posso correr! At a vista! Korvaks: Silvja! Haltu! Revenu! (Li batas la komputilon.) Kio okazas? Korvaks: Silvja! Pare! Volte! (Ele bate no computador.) O que est acontecendo? (La komputilo produktas 6 Silvja-kopiojn.) (O computador produz 6 cpias de Silvja.) Sceno 10 Kanto de la Psedo-Silvjaj... Kanto das Pseudo-Silvjas... Psedo-Silvja 1: Paas mi. Pseudo-Silvja 1: Anda eu. Psedo-Silvja 2: Parolas mi. Pseudo-Silvja 2: Falo eu. Psedo-Silvja 3: Adas mi. Pseudo-Silvja 3: Escuto eu. Psedo-Silvja 4: Vidas mi. Pseudo-Silvja 4: Vejo eu.

Psedo-Silvja 5: Mi estas vi. Pseudo-Silvja 5: Eu sou voc. Psedo-Silvja 6: Vi estas mi. Pseudo-Silvja 6: Voc sou eu. Psedo-Silvja 2: u vi estas mi? Pseudo-Silvja 2: Voc sou eu? Psedo-Silvja 1: Saltas mi. Pseudo-Silvja 1: Salto eu. Psedo-Silvja 2: Naas mi. Pseudo-Silvja 2: Nado eu. Psedo-Silvja 3: Kuras mi. Pseudo-Silvja 3: Corro eu. Psedo-Silvja 4: Dancas mi. Pseudo-Silvja 4: Dano eu. Psedo-Silvja 5: Mi estas vi. Pseudo-Silvja 5: Eu sou voc. Psedo-Silvja 6: Vi estas mi. Pseudo-Silvja 6: Voc sou eu. iuj: Kiuj estas ni? Todas: Quem somos ns? Petro: Kiu estas vi? Petro: Quem voc? Psedo-Silvjaj 1-6: Mi estas Silvja! Mi estas Silvja! ... Pseudo-Silvja 1-6: Eu sou a Silvja! Eu sou a Silvja!... Petro: iu estas Silvja? Petro: Cada uma a Silvja? iuj: Jes, iu! Todas: Sim, cada!

73

Petro: u iu? Petro: Cada? iuj: Jes! Todas: Sim! Viro: Kiuj estas ili? Homem: Quem so elas? Petro: Silvjaj! PEtro: Silvjas! Korvaks: Ses Silvjaj! Ahhh! Korvaks: Seis Silvjas! Ahhh! Sceno 11 Kanto Belaj roboj Canto Belos vestidos Psedo-Silvja 1: Via robo verda. Pseudo-Silvja 1: Teu vestido verde. Psedo-Silvja 2: Via robo rua. Pseudo-Silvja 2: Teu vestido vermelho. Psedo-Silvja 3: ia robo blua. Pseudo-Silvja 3: Seu vestido azul. Psedo-Silvja 4: La brunan havas mi! Pseudo-Silvja 4: O marrom tenho eu! Psedo-Silvja 5: Vere moda, bela, rava estas mia robo flava! Pseudo-Silvja 5: Verdadeiramente da moda, belo, encantador meu vestido amarelo! Psedo-Silvja 6: Tute plaa estas anka mia robo nigra-blanka. Pseudo-Silvja 6: Totalmente agradvel tambm meu vestido negro-branco. Psedo-Silvja 1: La brunan atas mi! Pseudo-Silvja 1: Do marrom gosto eu!

Petro: His revido! Petro: At a vista! Parto 4 - Sceno 1 En la palaca ardeno. No palcio do jardim. Silvja: (i kantas) Kapo, ultroj, kruroj du, piedoj du! Silvja: (Ela canta) Cabea, ombros, pernas duas, ps dois! Vidu, adu, spiru plu, pli kaj plu! Veja, escute, respire mais, mais e mais! Por muskoloj, por artikoj, bona estas gimnastiko... Para os msculos, para as articulaes, boa a ginstica... Mazi: Kie ni estas? Mazi: Onde ns estamos? Karlo: Ni estas en la ardeno. Karlo: Ns estamos no jardim. Mazi: Kie? En via ardeno? Mazi: Onde? No seu jardim? Karlo: Ne! En la Rea ardeno. Ha! Tie estas Silvja! Karlo: No! No jardim do Rei. Ah! Al est a Silvja! Mazi: Kion i faras? Mazi: O que ela est fazendo? Karlo: i gimnastikas! Karlo: Ela est fazendo ginstica! Silvja: ...bona estas gimnastiko... ! Kau vin malanta tio! Silvja: ... boa a ginstica... Chiii! Escontam-se atrs daquilo! Karlo: Malanta kio? Karlo: Atrs do qu?

74

Silvja: Malanta la statuo. u vi fartas bone? Silvja: Atrs da esttua. Voc est bem? Karlo: Ne, malbone! Ni estas malsataj. u vi havas ion por mani? Karlo: No, mal! Ns estamos com fome. Voctem algo para comer? Mazi: u vi havas horloon por mi? Mazi: Voc tem relgio para mim? Silvja: Horloon? Silvja: Relgio? Mazi: Pardonu! Mazi: Perdo! Karlo: Jes, horloon! Li atas horloojn! Karlo: Sim, relgio! Ele gosta de relgios! Silvja: ! Iu venas! Silvja: Chiii! Algum est vindo!

Silvja: Vespere, je la sepa horo vespere. Silvja: noite, s sete horas da noite. Karlo: Je la sepa. Bone. Karlo: s sete. Bom. Mazi: Kioma horo estas nun? Mazi: Que horas so agora? ________VORTARO_________________________________________

Mazi: Kiu paas? Mazi: Quem est caminhando? Karlo: Mi ne scias. Mi vidas nenion. ! Bone! Ho, ne! Pluvas. Karlo: Eu no sei. Eu no vejo nada. Chiii! Bem! Oh, no! Est chovendo! Silvja: Rigardu. Atendu min tie! Silvja: Olhe. Esperem-me aqui! Karlo: Bone! Karlo: Bom! Silvja: Atendu! Mi venos. Silvja: Esperem! Eu voltarei. Karlo: Kiam? Karlo: Quando?

adi kapjesi psedo paroli esperante provi povi pai kuri bati Kio okazas? okazi produkti kopio nai danci iu iuj robo vere moda rava tute plaa kanti spiri plu muskolo

ouvir (kap-cabea/jes-sim/i-verbo) afirmar com a cabea pseudo falar em esperanto provar, tentar poder caminhar, dar passos correr bater O que est acontecendo? ocorrer, acontecer produzir cpia nadar danar cada, todo todos, todas vestido, robe verdadeiramente, na verdade chique, da moda encantador totalmente agradvel cantar respirar mais msculo

75

artiko articulao gimnastiko ginstica kai esconder statuo esttua io algo, alguma coisa iu algum nenio nada pluvi chover atendi esperar kiam quando je la sepa horo s sete horas Kioma horo estas? Que horas so? KOLOROJ nigra blanka griza rua orana flava verda blua bruna CORES negro branco cinza vermelho laranja amarelo verde azul marrom

Korvaks: u vi parolas? Psedo-Silvja: Esperante! falar = em esperanto = Korvaks: Nun, provu iri! Psedo-Silvja: Mi ne povas. provar, tentar = poder = Korvaks: Mi provas denove! Nun. u vi povas pai? Psedo-Silvja: Jes, mi povas. caminhar = Korvaks: u vi povas kuri? Psedo-Silvja: Ne, mi ne povas. correr = Korvaks: Silvja! Haltu! Revenu! (Li batas la komputilon.) Kio okazas? (La komputilo produktas 6 Silvja-kopiojn.) bater = O que est acontecendo? = acontecer = produzir = cpia = Psedo-Silvja 1: Saltas mi. Psedo-Silvja 2: Naas mi. Psedo-Silvja 3: Kuras mi. Psedo-Silvja 4: Dancas mi. nadar = danar = Petro: Kiu estas vi? Psedo-Silvjaj 1-6: Mi estas Silvja! Mi estas Silvja! ... Petro: iu estas Silvja? iuj: Jes, iu! cada, todo = todos, todas =

Vocabulrio adicional afero coisa diri dizer vorto palavra plori chorar buso nibus eti jogar, atirar pilko bola haro cabelo a) Traduku: Korvaks: Mi estas Korvaks! Askultu! u vi adas min? Psedo-Silvja: (kapjesas) Mmmm. ouvir = afirmar com a cabea = pseudo =

76

Psedo-Silvja 1: Via robo verda. Psedo-Silvja 2: Via robo rua. Psedo-Silvja 3: ia robo blua. Psedo-Silvja 4: La brunan havas mi! Psedo-Silvja 5: Vere moda, bela, rava estas mia robo flava! Psedo-Silvja 6: Tute plaa estas anka mia robo nigra-blanka. Psedo-Silvja 1: La brunan atas mi! vestido, robe = vermelho = azul = marrom = amarelo = preto = branco = verdadeiramente = chique, da moda = encantador = totalmente = agradvel = Silvja: (i kantas) Kapo, ultroj, kruroj du, piedoj du! Vidu, adu, spiru plu, pli kaj plu! Por muskoloj, por artikoj, bona estas gimnastiko... cantar = respirar = mais = msculo = articulao = ginstica = Silvja: ! Kau vin malanta tio! Karlo: Malanta kio? Silvja: Malanta la statuo. u vi fartas bone? Karlo: Ne, malbone! Ni estas malsataj. u vi havas ion por mani? esconder = esttua = algo, alguma coisa = Silvja: ! Iu venas! Mazi: Kiu paas? Karlo: Mi ne scias. Mi vidas nenion. ! Bone! Ho ne! Pluvas. Silvja: Rigardu. Atendu min tie!

algum = nada = chover = esperar = Silvja: Atendu! Mi venos. Karlo: Kiam? Silvja: Vespere, je la sepa horo vespere. Karlo: Je la sepa. Bone. Mazi: Kioma horo estas nun? quando = s sete horas = Que horas so? = b) Bildoj:

1.

Li p__________

2.

Li_______________

3.

Li p___________ eti la pilkon en la keston.

4.

Ili k____________ sin malanta la s___________.

5.

Ili at___________ la buson.

6.

Ili___________________

7.

i ne povas s____________ nun.

77

_______GRAMATIKO_______________________________________ TIU (esse, aquele) t-(partcula demonstrativa) + -u (indivduo, coisa definida) = tiu 8. i _________________ 9. Li p______________ Alm de significar aquela pessoa, tiu pode significar esse, aquele. Tiu pode receber a marca de plural (tiuj) e o acusativo (tiun, tiujn). Kiu estas tiu? Tiu estas la princino. (Quem aquela? Aquela a princesa.) Kiuj estas tiuj? Tiuj estas la princinoj. (Quem so aquelas? Aquelas so as princesas.) 10. Li__________________ la komputilon. Tiu virino estas dika. (Essa/Aquela mulher gorda.) Tiu i virino estas maldika. (Esta mulher magra.) IO (tudo) i (partcula que indica totalidade) + -o (coisa indefinida) = io (tudo, todas as coisas) io, kiun vi bezonas, estas amo. (Tudo o que voc precisa de amor.) i forportis ion. (Ela levou tudo.) IU (todo, cada um) i- (partcula que indica totalidade) + -u (indivduo, coisa definida) = iu iu - todo/cada um ( singular) iuj todos iu el la tri knaboj havas du pomojn. (Cada um dos trs meninos tem uma ma.) iuj tri knaboj havas ses pomojn. (Todos os trs meninos tm seis mas.) 15. Ili _______________ 16. i_______________________ NENIO (nada) Neni uma partcula que indica ausncia. A terminao o, dos correlativos, indica coisa indefinida. Uma ausncia de algo indefinido nada. Nenio = nada. Vamos lembrar do que Karlo disse no filme: Karlo: Mi vidas nenion. (No vejo nada.) Mi havas nenion. (No tenho nada.) Mi ne havas nenion.(No usamos negao dupla em Esperanto.) NENIU (ningum, nenhum) A terminao u, dentro dos correlativos, significa indivduo ou coisa definida. A ausncia de um indivduo ningum. A ausncia de uma coisa definida nenhum. Mi vidas neniun. (No vejo ningum.) Neniu mono estas en mia poo. (Nenhum dinheiro est no meu bolso.)

11.

i _________________

12.

i_________________

13.

Li __________

14.

Li _________

17.

18.

19.

20.

21.

78

IO (algo) i- (partcula que indefine) + -o (coisa indefinida) = io (algo) Ni devas fari ion rapide. (Devemos fazer algo rpido.) Estas io sur la tablo. (H algo sobre a mesa.) IU (algum, algum) i- (partcula que indefine) + -u (indivduo ou coisa definida) = iu (algum, algum) Iu ripozas en la palaca ardeno. (Algum repousa no jardim do palcio.) Iu afero okazas. (Alguma coisa est acontecendo.) TIO ou TIU? IO ou IU? NENIO ou NENIU? IO ou IU? Se voc se lembra da diferena entre o uso de KIO e KIU, conforme vimos na lio anterior, voc j sabe diferenciar o uso entre TIO e TIU, IO e IU, pois as regras so as mesmas. Vimos que os correlativos terminados em o (como kio, tio e io) possuem valor de substantivo, e portanto no podem vir acompanhados de outros substantivos. Logo, errado dizer: Kio frukto estas tiu? (O que fruta essa?) Tio frukto estas pomo. (Isso fruta ma.) io pomo estas bongusta. (Tudo ma gostosa.) Nenio pomo estas malbonsgusta. (Nada ma ruim.) Io frukto estas malbongusta. (Algo fruta ruim.) Repare nas tradues que correspondem a kio, tio, io e nenio. Felizmente em portugus dispomos de expresses pelas quais, ao traduzir, podemos perceber o erro. Da mesma forma que incorreto dizer O que fruta esta? tambm errado dizer Kio frukto estas tio?, e assim por diante. Vejamos as formas corretas: Kiu frukto estas tiu? (Que fruta essa?) Tiu frukto estas pomo. (Essa fruta ma.) iu pomo estas bongusta. (Toda ma gostosa.) Neniu pomo estas malbongusta. (Nenhuma ma ruim.) Iu frukto estas malbongusta. (Alguma fruta ruim.) - Repare no esquema a seguir como os correlativos terminados em u aceitam vir seguidos de substantivos. J os terminados em o no aceitam. Tiu frukto... Tio frukto...

ioj, nenioj ou kioj. J os correlativos terminados em u, como vimos, podem receber a marca de plural (kiuj, tiuj, iuj, neniuj). - Afero significa coisa. Os correlativos terminados em o correspondem aos terminados em u mais a palavra afero. Veja: Kio estas tio? = Kiu afero estas tiu afero? O que isso? = Que coisa essa coisa? Tio estas kesto. = Tiu afero estas kesto. Isto uma caixa. = Esta coisa uma caixa. io restis kiel antae. = iu afero restis kiel antae. Tudo ficou como antes. = Cada coisa ficou como antes. Kion bonan vi trovis tie? = Kiujn bonajn aferojn vi trovis tie? O que de bom voc encontrou l? = Que coisas boas voc encontrou l? Nenion interesan mi trovis. = Neniun interesan aferon mi trovis. No encontrei nada interessante. = No encontrei nenhuma coisa interessante. KIAM (Quando) ki- (partcula que pergunta) + -am (tempo) = kiam (quando) Kiam vi studas esperanton? (Quando voc estuda esperanto?) Kiam mi estas laca, mi volas ripozi. (Quando eu estou cansado, eu quero repousar.) Sentenas com mais de um verbo: Quando um verbo vem seguido de outro, o segundo geralmente toma a terminao i do infinitivo. as -i u i u vi povas kuri? (Voc pode correr?) Nun, provu iri! (Agora, tente correr!) Kion vi volas mani? (O que voc quer comer?) Verbos sem sujeito: verbos impessoais. Assim como em portugus, em esperanto tambm h verbos impessoais. Pluvas. (est chovendo.) Estas sune. (Est ensolarado, faz sol.)

- Os correlativos terminados em o geralmente no so pluralizados. Em portugus, nunca ou dificilmente dizemos issos, tudos ou nadas; da mesma forma, no dizemos tioj,

79

 Em esperanto, comum u sar advrbios onde usamos preposio+substantivo em portugus. Mi parolas esperante. (Eu falo em esperanto.) Li laboras nokte. (Ele trabalha noite.) Ekzemple... (Por exemplo...) PLI / PLU (mais) Ambas palavras traduzem-se como mais. No entanto, possuem significados diferentes: PLI indica um grau mais alto, maior quantidade, comparao. PLU indica continuao, mostra que a ao ou o estado no acabou. uma palavra que se relaciona a tempo ou a espao. Mi estas pli malsata. (Estou com mais fome. - Indica o grau da fome.) Legu plu. (Leia mais. Continue lendo.) Spiru plu. (Respire mais.) Ne haltu, iru plu. (No pare, siga mais. Continue seguindo. Indica espao.) Mi ne deziras pli da kafo. (No quero mais caf. Maior quantidade.) Mi ne deziras plu kafon. (No quero mais caf. Antes eu desejava, mas agora no continuo a desejar. Posso querer outra coisa. Neste caso no usamos da porque no se refere quantidade.)

Post tiu bonega manao, mi felie iris al la lernejo. Kiam mi alvenis tie, mi vidis knabineton, kiu ploris. Kio okazis al vi, eta knabino? i diris al mi ke iu el iaj amiketoj etis pilkon, kaj akcidente la pilko batis in kiam i kuris, do i falis. Sed la afero ne estis granda problemo, mi pensas. Ne ploru plu, mi diris. Via amiko ne estas kulpa, kaj la doloro forestos tre rapide. i estas tre rava knabino. Mi pensas, ke iuj infanoj necesas nian atenton kaj amon. Mi demandis al i: Do, vi esos plori? i kapjesis kaj viis ian vizaon per la mano. Kiam i esis plori, mi eniris mian klasambron. Poste, en la klaso, la instruisto diris: Bonan matenon! Kaj iuj lernantoj respondis: Bonan matenon ni deziras al vi. Dankon, dankis la instruisto. Unue li kontrolis kiuj lernantoj eestis kaj kiuj forestis la klason. Post tio, li diris: Karaj lernantoj, askultu min atente. Se vi iuj deziras bone paroli esperante, vi devas multe legi, studi kaj paroli la lingvon iam kiam vi povas. Multe ripetu vortojn kaj frazojn. Vi povas esti laca por ripeti, sed vi certe lernos pli bone per konstanta ripetado. Hodia ni lernos pri koloroj. Malfermu viajn librojn kaj ripetu post mi, kun forta voo, la sekvajn frazojn: La kato kaj la hundo estas nigraj. La ielo estas blua. La luno kaj la steloj estas blankaj. La nuboj estas blankaj, sed kiam pluvas, ili estas grizaj. La suno estas flava, sed je la sepa horo matene a je la sepa horo vespere, i estas orana a rua. La rozoj estas ruaj, flavaj blankaj a rozaj. La tero estas bruna. La folioj de la arboj estas verdaj. iaj okuloj estas tiel blua kiel la ielo. iaj h aroj estas tiel flavaj kiel la koloro de la mielo. Kiuj lernantoj atente studis esperanton hodia? iuj lernantoj studis atente. Ni iuj tre atas tiun lingvon. Post la klaso de Esperanto, iuj la lernantoj gimnastikis. La instruistino de gimnastiko diris: Spiru plu kaj movu vian tutan korpon. Gimnastiko estas bona por artikoj kaj por iuj viaj muskoloj. Anka, karaj lernantoj, atentu pri la danco. Se vi deziras havi bonan korpon, vi povas danci. Hi estas tre plaa ekzerco por viaj korpoj kaj spiritoj. Kiam iuj klasoj finiis, mi devis iri hejmen. Sed mi havis etan surprizon: pluvis! Mi devis kuri rapide por ne esti tiel malseka. Kaj tio, certe, anka estis tre bona ekzerco, sed ne tre plaa en la malvarma pluvo.

_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________ Pao el la taglibro de Karol Mia kara taglibro, u vi volas scii, kia estis mia tago hodia? Atentu, kaj mi rakontos al vi. Je la sepa horo matene, mi malfermis miajn okulojn la vekhorloo sonis. Poste, mia patrino venis al mia dormoambro por veki min kaj diris: Bonan matenon, mia kara filino! Kioma horo estas, panjo? Estas la sepa horo matene. Estas jam horo por vekii. Ho, terure! mi pensis. Mi ne volis vekii, mi estis tiel laca, mi volis plu dormi kaj faris nenion pli. Sed mi devis iri al la lernejo. Mi surmetis mian emizon, mian bluzon, mian pantalonon kaj miajn uojn . Poste, mi iris al la banambro kaj lavis miajn manojn kaj vizaon. Estis horo por matenmani. Mi trinkis kafon kun lakto, kaj manis panon kaj fruktojn. La matenmano, kiun mia patrino faris al mi, estis tre bongusta. Estis tre simpla mantenmano, sed kiam nia patrino preparas, estas iam tute bongusta, u ne?

taglibro dirio veki acordar bluzo blusa banambro banheiro voo voz tero terra hejmen para casa eesti estar presente

hodia hoje vekii - acordar-se pantalono cala vizao rosto ielo cu mielo mel hejmo casa foresti estar ausente

vekhorloo relgio despertador dormoambro quarto de dormir uo sapato ripetado repetio hundo cachorro finii terminar kontroli controlar, verificar

80

_________EKZERCOJ_________________________________________ I) Complete com tio, tiu, io, iu, io, iu, nenio ou neniu de acordo com as tradues. Atente para o plural, o acusativo e a partcula de aproximao i. 1) _____ sonorilo estas flava. (Este sino amarelo.) 2) ____ interesa okazis. (Algo interessante aconteceu.) 3) _____ amas mi. (Eu amo algum.) 4) _____ amas min. (Algum me ama.) 5) _____ okazas bone. (Tudo est ocorrendo bem.) 6) _____ okazis al li. (Nada aconteceu a ele.) 7) ______ aferoj estas en viaj manoj. (Algumas coisas esto em suas mos.) 8) ______ estas mia pajo. (Aquele meu pai.) 9) ______ gimnastikas nun. (Ningum faz ginstica agora.) 10) ______ lernanto havas unu libron. (Cada aluno tem um livro.) 11) _______ estas ilia. (Isso deles.) 12) _______ fermis la budon. (Ningum fechou a tenda.) 13) u vi pensas ke oni devas pardoni al _______? (Voc acha que se deve perdar a todos?) 14) u vi trinkis ________? (Voc bebeu tudo?) 15) u vi volas mani ____? (Voc quer comer algo?) 16) Ili scias ________. (Eles no sabem nada.) 17) Kio estas ______? - _______ estas mia rava kaj moda robo. (O que isso? Isto meu vestido encantador e da moda.) 18) Kiu estas ________? (Quem so aqueles?) 19) La lernantoj ripetis ______ frazon. (Os alunos repetiram cada frase.) 20) La raportisto intervjuis _________. (O reporter entrevistou a todos.) 21) Li devas forporti ________ keston. (Ele deve levar cada caixa.) 22) Malfermu ______ skatolojn. (Abra todas as caixas.) 23) Mazi volas mani ________ stangon. (Mazi no queria comer nenhuma barra.) 24) Mi volas surmeti ________ brunan puloveron. (Quero vestir esta blusa de l.) 25) Ni vidas _________ kospoipon. (Ns no vemos nenhuma nave espacial.) 26) i malamas _________. (Ela no odeia ningum.) 27) Vi portas _______ aferojn. (Voc carrega algumas coisas.) 28) u vi povas fari _____ por mi? (Voc pode fazer isso para mim?) II) Responda as perguntas usando neniu. Siga o modelo: u iu povas iri al la fruktobudo nun? (Algum pode ir tenda de frutas agora?) Ne, neniu povas iri al la fruktobudo nun. (No, ningum pode ir tenda de frutas agora.) a) u iu povas danci i tie? - Ne, _______ povas danci ___ _____. b) u iu volas havi ion por mani?

c) u iu havas modan kaj ravan robon? d) u iu povas salti du metrojn? e) u iu fartas malbone? f) u iu tie i parolas portugale? III) Escreva frases usando kiam conforme o modelo: (laca ripozi) Kiam mi estas laca, mi volas ripozi. (Quando estou cansado, eu quero repousar.) a) (malsata mani) b) (soifa trinki akvon) c) (malvarma surmeti puloveron) d) (malseka vii min) e) (vita dui min) IV) Reescreva as frases usando diferentes cores e coisas. Siga o modelo: (emizo verda) La koloro de mia emizo tute plaas al mi. i estas verda. A cor da minha camisa totalmente me agrada. Ela verde. a) (roboj ruaj) b) (motorciklo nigra) c) (biciklo griza) d) (floroj flavaj) e) (domo blua) f) (horloo orana)

V) Reescreva as frases substituindo a construo preposio + substantivo por um advrbio. Siga o modelo: u vi scias kiel diri tiun vorton en la angla? u vi scias kiel diri tiun vorton angle? (Voc sabe dizer essa palavra em ingls?) a) u vi scias kiel diri tiun vorton en esperanto? b) u vi parolas en la portugala? c) u vi scias paroli en la franca? d) u vi gimnastikas en la vespero?

81

VI) Faa perguntas e respostas usando kiuj e iuj conforme o modelo: (librojn) Kiuj lernantoj havas librojn? - iuj lernantoj havas librojn. (Quais alunos tm livros? Todos os alunos tm livros.) a) (krajonojn) b) (kajerojn) c) (skrapgumojn) Agora siga respondendo de acordo com o mesmo modelo: d) Kiuj knaboj kuras rapide? ______ knaboj _______ rapide. e) Kiuj viroj havas fortajn muskolojn? f) Kiuj virinoj havas flavajn harojn? g) Kiuj knabinoj ploras?

9. La vendisto havas mainon, kiu povas _______ puloverojn. a) fermi b) produkti c) kopii 10. Vi min ne komprenas. Mi pensas ke vi ne _____ bone. a) batas b) adas c) spiras

VIII) Respondu: 1. u vi adas bone?

2.

Kion faras la princino?

VII) Escolha as alternativas que melhor completam cada frase: 1. Li havas problemon en la okuloj. Li ne _____ bone. a) staras b) vidas c) seras 2. La instruitisto demandis al la lernantoj u ili faris liajn ekzercojn, kaj ili _______. a) plais b) kapjesis c) kais 3. Ni devas _______ la buson. a) atendi b) provi 4. Ni ______ en la akvo. a) pluvas b) atas

3. u via pajo vidas bone? 4. u vi parolas multe kun viaj amikoj? 5. u vi parolas la anglan lingvon? 6.u vi parolas esperante? 7. u vi povas kuri dek kilometrojn?

c) pai

8. Via amiko ne estas felia kaj ploras (chora). Vi ne scias, kiu estas la problemo. Kion vi povas demandi? 9. u vi paas multe? 10. u vi scias nai? 11. u vi dancas bone? 12. u vi povas kuri rapide? 13. Kiuj lernantoj havas librojn? iuj lernantoj havas librojn. Kiuj lernantoj havas plumojn? 14. u vi havas robojn? Kiom da roboj vi havas? 15. Kiun koloron vi preferas?

c) naas

5. Gimnastiko estas bona por ________ . a) artikoj b) pao c) tute 6. Ni ne povas ______ sub la akvo. a) pai b) spiri c) nai 7. La rezulto de mia ekzerco ne estis bona, mi devas provi _______. a) denove b) vere c) tuta 8. Mi ne scias kie estas mia robo. Iu ______ in. a) kais b) plais c) povis

82

16. u vi pensas ke via emizo estas moda kaj rava? 17. u vi havas modan robon? 18. u vi havas fortajn muskolojn? 19. Kion oni povas fari por havi fortajn muskolojn? 20. u vi faras gimnastikon? 21. Gimnastiko estas bona por kio? 22. Kion vi ne povas fari kiam vi estas sub la akvo? 23. u vi kantas bone? 24. Kio estas Cristo Redentor? 25. u pluvas nun? 26. Kiam venos la princino, u matene, vespere, a nokte? Je kioma horo? 27. Kiu estas la koloro de viaj haroj (cabelos)?

8. Jes, mi vidas kaj mi adas bone. 9. Ne, mi ne parolas la inan lingvon. 10. Jes, mi atas danci. 11. Ne, mi ne kantas tre bone. 12. Jes, i estas moda kaj rava. 13. Jes, mi faras gimnastikon por muskoloj kaj artikoj. 14. Jes, mi havas tre fortajn muskolojn.

Respostas da lio 7
b) Bildoj 1. paas 6. kantas 11. vidas 16. gimnastikas 21. pluvas/pluvo 2. adas 7. spiri 12. saltas 17. robo 3. provos/provas 8. kapjesas 13. naas 18. muskoloj 4. kaos statuo 9. parolas 14. kuras 19. artiko 5. atendas 10. batas 15. dancas 20. statuo

IX) Demandu: 1. Mi preferas la bluan koloron. 2. i preferas la ruan koloron. 3. La koloro de miaj haroj estas flava. 4. La koloro de la haroj de mia panjo estas nigra. 5. Bom Dia Brasil estas matene. 6. Vdeo Show estas posttagmeze. 7. Fantstico estas nokte.

I) 1. i tiu/tiu i 2. Iu 3. Iun 11. Tio 12. Neniu 13.iuj 14. ion 21. iun 22. iujn 23. neniun 24. tiun

4. Iu 5. io 6. Nenio 7. Iuj 15. ion 16. nenion 17.tio i tio/tio i 25. neniun 26. neniun 27. iujn 28. tiun

8. Iu 18. tiuj

9. Neniu 10. iu 19. iun 20.iujn

II) a) Neniu povas danci i tie. b) Ne, neniu volas havi ion por mani. d) Ne, neniu povas salti du metrojn. e) Ne, neniu fartas malbone. III) a) Kiam mi estas malsata mi volas mani. c) KIam mi estas malvarma mi volas surmeti poloveron. e) Kiam mi estas vita mi volas dui min.

c) Ne, neniu havas modan kaj ravan robon. f) Ne, neniu tie i parolas portugale.

b) Kiam mi estas soifa mi volas trinki akvon. d) Kiam mi estas malseka mi volas vii min.

IV) a) La koloro de miaj roboj tute plaas al mi. Ili estas ruaj. b) La koloro de mia motrociklo tute plaas al mi. i estas nigra. c) La koloro de mia biciklo tute plaas al mi. i estas griza. d) La koloro de miaj floroj tute plaas al mi. Ili estas flavaj. e) La koloro de mia domo tute plaas al mi. i estas blua. f) La koloro de mia horloo tute plaas al mi. i estas orana.

83

V) a) u vi scias kiel diri tiun vorton esperante? b) u vi parolas portugale? c) u vi scias paroli france? d) u vi gimnastikas vespere? VI) a) Kiuj lernantoj havas krajonojn? iuj lernantoj havas krajonojn. b) Kiuj lernantoj havas kajerojn? iuj lernantoj havas kajerojn. c) Kiuj lernantoj havas skrapgumojn? iuj lernantoj havas skrapgumojn. d) iuj knaboj kuras rapide. e) iuj viroj havas fortaj muskoloj. f) iuj virinoj havas flavajn harojn. g) iuj knabinoj ploras. VII) 1. b 2. b 3. a 4. c 5. a 6. b 7. a 8. a 9. b 10. b

LEITURA COMPLEMENTAR

7 - Longa vojao Longa viagem Anta iom da tempo mi faris longan kaj interesan vojaon kun amiko. H algum tempo eu fiz uma longa e interessante viagem com um amigo. Ni ekveturis de i tie per trajno al la flughaveno. Ns partimos daqui de trem ao aeroporto. Poste ni flugis dum 11 (dek unu) horoj! Kiam ni alvenis ni estis lacaj sed tre gajaj. Depois ns vamos durante 11 horas! Quando chegamos estvamos cansados mas felizes. Ni devis stari en longa vico por montri la pasporton kaj vizon. Ns devemos ficar em p em uma longa fila para mostrar o passaporte e o visto. La kontrolado pasis senprobleme. O controle passou sem problema. Finfine en Pekino, la efurbo de inio - kia mirinda urbego! Finalmente em Pequim, a capital da China que grande cidade maravilhosa! Ial nia ina amikino ne estis en la flughaveno por renkonti nin. Por alguma razo nossa amiga chinesa no estava no aeroporto para nos encontrar. "Kion fari nun?" ni pensis. Multaj viroj kriis "Taksio, taksio?!". O que fazer agora? pensamos. Muitos homens gritavam Txi, txi?! ar ni ne vidis iujn busojn ni decidis preni taksion. Porque ns no vimos nibus algum decidimos pegar um txi. Ni montris adreson al unu taksioforo kaj li afable helpis pri la pakao. Ns mostramos o endereo a um motorista de txi e ele afavelmente ajudou com a bagagem. Bedarinde ni ne komprenis kion li diris kaj li ne komprenis nin... Infelizmente ns no compreendemos o que ele dizia e ele no nos compreendeu.

VIII) Respondu 1.Jes, mi adas bone. / Ne, mi ne adas bone. 2. i kapjesas. 3. Jes, i vidas bone. / Ne, i ne vidas bone. 4. Jes, mi parolas multe kun miaj amikoj. / Ne, mi ne parolas multe kun miaj amikoj. 5. Jes, mi parolas la anglan ligvon./ Ne, mi ne parolas la anglan lingvon. 6. Jes, mi parolas esperante./ Ne, mi ne parolas esperante. 7. Ne, mi ne povas kuri dek kilometronj./ Jes, mi povas kuri dek kilometrojn. 8. Kio okazis? 9. Jes, mi paas multe./ Ne, mi ne paas multe. 10. Jes, mi scias nai. / Ne, mi ne scias nai. 11. Jes, mi dancas bone./ Ne, mi ne dancas bone. 12. Jes, mi povas kuri rapide./ Ne, mi ne povas kuri rapide. 13. iuj lernantoj havas plumojn. 14. Ne, mi ne havas robojn. / Jes, mi havas robojn. Mi havas (nmero) robojn. 15. Mi preferas la bluan/verdan/ruan... koloron. 16. Jes, i estas moda kaj rava./ Ne, i ne estas moda kaj rava. 17. Jes, mi havas modan robon. /Ne, mi ne havas modan robon. 18. Jes, mi havas fortajn muskolojn./Ne, mi ne havas fortajn muskolojn. 19. Oni povas gimnastiki. 20. Jes, mi faras gimnastikon./Ne, mi ne faras gimnastikon. 21. Gimnastiko estas bona por muskoloj kaj artikoj. 22. Kiam mi estas sub la akvo, mi ne povas spiri. 23. Jes, mi kantas bone./Ne, mi ne kantas bone. 24. i estas statuo. 25. Jes, pluvas./Ne, ne pluvas. 26. i venos vespere, je la sepa horo. 27. Mia haroj estas nigraj/grizaj/blankaj/flavaj/ruaj. IX) Demandu 1. Kiun koloron vi preferas? 2. Kiun koloron i preferas? 3. Kiu estas la koloro de viaj haroj? 4. Kiu estas la koloro de la haroj de via panjo? 5. Kiam estas Bom Dia Brasil? 6. Kiam estas Vdeo Show? 7. Kiam estas Fantstico? 8. u vi vidas kaj adas bone? 9. u vi parolas la inan lingvon? 10. u vi atas danci? 11. u vi kantas bone? 12. u ... estas moda kaj rava? / u vi pensas ke mia emizo estas moda kaj rava? / u i estas moda kaj rava? 13. u vi faras gimnastikon por muskoloj kaj artikoj? 14. u vi havas fortajn muskolojn?

84

Post preska unu horo en la taksio ni alvenis kaj nia amikino salutis nin kun granda rideto. Depois de quase uma hora no txi chegamos e nossa amiga nos saudou com um grande sorriso. Montriis ke i ne povis veni al la flughaveno ar ia frateto estis iom malsana kaj iaj gepatroj laboris. Ela mostrou que no pde vir ao aeroporto porque seu irmozinho estava um pouco doente e seus pais trabalhavam. Ho, mi havis vere bonan tempon en Pekino kun miaj geamikoj! Iam mi atus reveni... Oh, eu tive verdadeiramente um bom tempo em Pequim com meus amigos! Algum dia eu gostaria de voltar...

Traduza para o Portugus: 1. Viaj okuloj estas belaj. 2. ia kapo estas granda, u ne? 3. Manoj kaj piedoj. 4. Nazo kaj buo. 5. Ni ne havis in, sed nun ili havas in. 6. Bone! Bonege! 7. Kiel vi fartas? - Ne bone. 8. Mi sentas malsaton. 9. Mi soifas. 10. Mi estas malvarma kaj malseka. 11. u ili estas varmaj? - Ne ili malvarmas. 12. Li estas malvarmega! 13. Kio okazas? 14. Petro, kie vi estas? 15. Mi estas i tie, en la kesto! 16. En kiu kesto? 17. Li estas tie, en tiu kesto. 18. u li estas en la kesto, anta kiu mi staras? 19. Ne, li estas en la kesto anta vi. 20. u Mazi estis en la arbo? 21. u Karlo estis sub la arbo? 22. Kiu estas inter la arboj? 23. u vi adas min? 24. u vi povas adi min? 25. u vi povis vidi in? 26. u ili povas kuri? 27. Jes, kaj ili povas anka nai. 28. u iuj povas nai? 29. Ne, ne iuj povas nai. 30. Kiu estas vi? 31. Kiuj estas ili? 32. Kian robon i atas? 33. i atas la brunan robon, u ne? 34. Kiajn robojn i havas? 35. Verdan, bluan, ruan kaj flavan. 36. u la robo nigra-blanka estas anka ia? 37. Ne, tiu estas mia.

REVISO 3

vojao viagem iom da um pouco de, algum fari fazer ekveturi partir (de viagem), iniciar viagem trajno trem flughaveno aeroporto haveno porto poste depois flugi voar alveni chegar sed mas, porm gaja alegre, gaio stari ficar de p, estar de p vico fila montri mostrar pasporto passaporte vizo visto kontrolado controle, vistoria pasi passar finfine finalmente efa principal urbo cidade efurbo capital mirinda maravilhoso ial por alguma razo ina chins renkonti encontrar krii gritar taksio txi ar porque preni pegar adreso endereo oforo motorista afable afavelmente helpi ajudar pri a respeito de, sobre pakao bagagem, pacote preska quase alveni chegar saluti saudar rido riso rideto sorriso montrii mostrar, explicar malsana doente gepatroj pais labori - trabalhar ind - Sufixo - digno/a de ser feito/a, meritrio/a. Miri (admirar) Mirinda urbo (cidade maravilhosa, admirvel digna de ser admirada) ial - Por algum motivo/causa. Ial i ne venis. eg sufixo: grande. Urbego (cidade grande) et sufixo: pequeno. Rideto (sorriso)

Corrija: 1. Seus (teus) olhos so belos. 2. Sua cabea (dela) grande, no ? 3. Mos e ps. 4. Nariz e boca. 5. Ns no o tnhamos, mas agora eles o tm. 6. Bom! Excelente! 7. Como vai voc? - No bem. 8. Eu sinto fome. 9. Estou com sede. / Tenho sede. 10. Estou com frio e molhado. 11. Eles esto com calor? - No, eles esto com frio. 12. Ele est muito frio/congelando. 13. O que est acontecendo? 14. Petro, onde est voc? 15. Estou aqui, na caixa. 16. Em qual caixa? 17. Ele est l, naquela caixa. 18. Ele est na caixa, na frente da qual eu estou de p? 19. No, ele est na caixa em frente de voc. 20. Mazi estava na rvore? 21. Karlo estava debaixo da rvore? 22. Quem est entre as rvores? 23. Voc me ouve? 24. Voc pode me ouvir? 25. Voc pde/podia ouvi-la? 26. Eles podem correr? 27. Sim, e eles podem nadar tambm. 28. Todos podem nadar? 29. No, nem todos podem nadar. 30. Quem voc? 31. Quem so eles? 32. De que tipo de vestido ela gosta? 33. Ela gosta do vestido marrom, no ? 34. Que tipos de vestidos ela tem? 35. Verde, azul, vermelho e amarelo. 36. O vestido preto-e-branco tambm dela? 37. No, esse meu.

85

Traduza para o Esperanto: 1. Ela tem dois braos e duas pernas. 2. Ela tem seis vestidos. 3. O vestido verde dela. 4. Todos so dela? 5. Esse meu, no ? 6. No, os vestidos amarelos so seus. 7. Esse preto. 8. Qual marrom? 9. Como vocs esto? - Estamos bem, obrigado. 10. Estou livre. Estamos livres. 11. Estou com frio. 12. Quem so eles? 13. Eles esto com fome? 14. Estamos com sede. 15. Estou suando. 16. Tome banho (Tome uma ducha). 17. Estou cansado e molhado. 18. O que est contecendo? 19. As orelhas de Petro so pequenas. 20. Os olhos dele so grandes. 21. Voc pode me ouvir? 22. Voc fala? 23. Ns podemos ouvir. 24. Todos podem ouvir? 25. No, nem todos podem ouvir. 26. Onde voc est? 27. Estou aqui, entre as duas rvores. 28. Em qual caixa est Petro? 29. Ele est l? Ele est aqui? 30. Ele estava na caixa sob a rvore? 31. No, ele estava na caixa sobre a qual voc est sentado. 32. Agora ele est atrs da rvore.

LECIONO 8________________________________________________________ 4.2 4.7

_________DIALOGO________________________________________ Parto 4 Sceno 2 Horloo sonas. O relgio soa. Voo: Estas la oka horo. Voz: So oito horas. [ a oitava hora.] Petro: (telefone) Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi matenmanas. Petro: (ao telefone) Al! No, eu no tenho tempo. Estou tomando o caf da manh. Voo: Estas la unua horo. Voz: uma hora. [ a primeira hora.] Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi tagmanas. Petro: Al? No, eu no tneho tempo. Estou almoando. Voo: Estas la sepa horo. Voz: So sete horas. [ a stima hora.] Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi vespermanas. Petro: Al? No, eu no tenho tempo. Estou jantando. Voo: Estas la naa horo. Voz: So nove horas. [ a nona hora.] Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi banas min. Petro: Al? No, eu no tenho tempo. Eu me banho.

Corrija: 1. i havas du brakojn kaj du krurojn. 2. i havas ses robojn. 3. La verda robo estas ia. 4. u iuj estas ia? 5. Tiu estas mia, u ne? 6. Ne, la flavaj roboj estas viaj. 7. Tiu estas nigra. 8. Kiu estas bruna? 9. Kiel vi fartas? Ni fartas bone, dankon. 10. Mi estas libera. Ni estas liberaj. 11. Mi estas malvarma (ou, Mi malvarmas.) 12. Kiuj estas ili? 13. u ili estas malsataj? (ou u ili malsatas?) 14. Ni estas soifaj (Ni soifas.) 15. Mi vitas. 16. Duu vin! 17. Mi estas laca kaj malseka. (Mi lacas kaj malsekas.) 18. Kio okazas? 19. La oreloj de Petro estas malgrandaj. 20. Liaj okuloj estas grandaj. 21. u vi povas adi min? 22. u vi parolas? 23. Ni povas adi. 24. u iuj povas adi? 25. Ne, ne iuj povas adi. 26. Kie vi estas? 27. Mi estas i tie, inter la du arboj. 28. En kiu kesto estas Petro? 29. u li estas tie? u li estas i tie? 30. u li estis en la kesto sub la arbo? 31. Ne, li estis en la kesto, sur kiu vi sidas. 32. Nun li estas malanta la arbo.

Voo: Estas la deka horo. Voz: So dez horas. [ a dcima hora.] Petro: Halo? Ne, ne! Mi iras dormi. Bonan nokton! Petro: Al? No, no! Eu vou dormir. Boa noite!

86

Sceno 3 Denove en la palaco. De novo no palcio. Reino: La unua horo. Estas tempo por tagmani! Reino: Um hora. hora de almoar. * tempo para almoar.+ (Al la Reo) Tagmano, kara! (Ao Rei) Almoo, querido! Reo: Tuj mi venos! Rei: Imediatamente eu irei! Reino: Tagmano, Silvja! Rainha: Almoo, Silvja! Silvja: Mi fartas malbone. Mi manos en mia ambro. Silvja: Estou mal. Eu comerei no meu quarto. Reino: Kio doloras vin? Rainha: O que di em voc? Silvja: Mi havas fortan kapdoloron. Silvja: Eu tenho uma forte dor de cabea. Petro estas kuracisto, kaj li akceptas pacientojn. Petro mdico, e ele aceita pacientes. Voo: Kapdoloro, stomakdoloro, dentdoloro, dorsdoloro. Voz: Dor de cabea, dor de estmago, dor de dente, dor nas costas. Petro: Envenu! Kio doloras vin? Petro: Entre! O que te di? Paciento 1: Mi havas fortan kapdoloron. Paciente 1: Tenho uma forte dor de cabea. Petro: Kapdoloron? Jen medikamento. Petro: Dor de cabea? Eis um medicamento.

Paciento 1: Mi dankas vin! Paciente 1: Eu te agradeo! Petro: Sekva! Kio doloras vin? Petro: Prximo! O que di em voc? Paciento 2: Mi havas stomakdoloron. Paciente 1: Eu tenho dor de estmago. Petro: Stomakdoloron? Jen medikamento. Petro: Dor de estmago? Eis um medicamento. Paciento 2: Mi dankas vin! Paciente 2: Eu te agradeo! Petro: Sekva! Kio doloras vin? Petro: Seguinte! O que te di? Paciento 3: Mi havas fortan dentdoloron. Paciente 3: Eu tenho uma forte de de dente. Petro: Dentdoloron? Jen medikamento. Petro: Dor de dente? Aqui est um medicamento. Paciento 3: Mi dankas vin! Paciente 3: Eu te agradeo! Petro: Sekva! Kio doloras vin? Petro: Prximo! O que te di? Paciento 3: Mi havas dorsdoloron. Paciente 3: Eu tenho dor nas costas. Petro: Dorsdoloron? Jen medikamento. Petro: Dor nas costas? Eis um medicamento. Paciento 3: Mi dankas vin! Paciente 3: Eu te agradeo! La ambro de Silvja en la rea palaco. O quarto da Silvja no palcio real.

87

Reino: Vi havas kapdoloron? Iru en vian ambron kaj ripozu! Rainha: Voc tem dor de cabea? V ao seu quarto e repouse! (Al servistoj) La princino tagmanos en sia ambro! (Aos empregados) A princesa almoar em seu quarto! (Al la Reo) Silvja malbone fartas, i havas kapdoloron. (Ao Rei) A Silvja est mal, ela tem dor de cabea. Reino: i havas kapdoloron. i tagmanos en sia ambro. Rainha: Ela tem dor de cabea. Ela almoar em seu quarto. Sceno 6 Reino: Lia. Rainha: Dele [seu]. Reo: ia. ia tranilo. Rei: Dela [seu]. A faca dela [sua faca]. Reino: Lia tranilo. Lia forko. Rainha: A faca dele [sua faca]. O garfo dele. Reo: ia forko. ia glaso. Rei: O garfo dela. O copo dela. Reino: Lia glaso. Lia telero. Rainha: O copo dele. O prato dele. Reo: ia bovlo. Rei: A tigela dela. Reino: Lia krono. Rainha: A coroa dele. Rego: ia krono. Rei: A coroa dela. Sceno 7

Silvja en la dormoambro. Silvja no quarto de dormir. Silvja: Kapdoloro! Ho! Silvja: Dor de cabea! Oh! Ekster la palaco unu Psedo-Siljva paas preter la Reino. Fora do palcio uma Pseudo-Silvja caminha perto da Rainha. Reino: Saluton, Silvja! u vi ankora malsanas? Rainha: Ol, Silvja! Voc ainda est doente? Psedo-Silvja: Mi? Malsanas?! Ne, mi estas tute sana! Pseudo-Silvja: Eu? Doente?! No, eu estou totalmente s! Reino: Kien vi iras? Rainha: Aonde voc vai? Psedo-Silvja: Mi iras al la naejo. His! Psedo-Silvja: Eu vou piscina. At! Reino: Agrablan naadon, kara! Rainha: Agradvel natao, querida! Alia Psedo-Silvja paas preter la Reo. Outra Pseudo-Silvja caminha perto do Rei. Reo: Saluton, Silvja! Kiel vi fartas nun? u pli bone? Rei: Ol, Silvja! Como voc est agora? Melhor? Psedo-Silvja2: u pli bone? Ho, jes! Pseudo-Silvja2: Melhor? Oh, sim! Reo: Bone, bone, bone. Kien vi iras nun? Rei: Bem, bem, bem. Aonde voc vai agora? Psedo-Silvja2: Mi iras al la tenisludejo. His! Pseudi-Silvja2: Eu vou quadra de tnis. At!

88

Reo: Agrablan ludadon, kara! Rei: Agradvel jogada, querida! (Al la Reino) Silvja jam pli bone fartas. i ludas tenison. ( Rainha) Silvja j est melhor. Ela joga tnis. Reino: u i ludas tenison? Ne, tute ne! i naas nun! Rainha: Ela joga tnis? No, absolutamente no! Ela est nadando agora! Tria Psedo-Silvja preter-rajdas sur evalo. Terceira Pseudo-Silvja passa andando de cavalo. Psedo-Silvja3: Saluton, Panjo! Saluton, Pajo! His! Pseudo-Silvja3: Ol, Mame! Ol, Papai! At!

________VORTARO_________________________________________

sono soni telefono voo halo matenmano matenmani tagmano tagmani verpermani bani dormi tempo kara tuj ambro doloro dolori kuracisto paciento

som soar telefone voz al (maten-manh/man-comer/o-substantivo) caf da manh tomar caf da manh (tag/man/o) almoo almoar (vesper/man/i) jantar tomar banho, banhar dormir tempo, hora querido, querida, caro, cara imediatamente quarto dor doer (kurac-curar/ist-profisso/o-substantivo) mdico paciente

akcepti sekva enveni medikamento danki kapdoloro dento dentdoloro dorso dorsdoloro stomako stomakdoloro ia lia sia ambro dormoambro, trani tranilo forko kulero glaso kaliko taso telero bovlo krono ekster preter ankora tute sana kien naejo naado agrabla nun tenisludejo teniso ludado ludo

aceitar prximo, seguinte entrar medicamento agradecer dor de cabea dente dor de dente costas, dorso dor nas costas estmago dor de estmago seu, sua, dela seu, sua, dele seu (prprio), dele, dela quarto quarto de dormir cortar (tran/il/o) faca garfo colher copo clice xcara prato tigela coroa fora de, no exterior de prximo a, ao lado de ainda totalmente, absolutamente so, s, saudvel aonde (na/ej/o) lugar para nadar, piscina (na/ad/o) natao agradvel agora (tenis/lud/ej/o) quadra de tnis, lugar para jogar tnis tnis (lud/ad/o) jogada, partida jogo

89

ludi ludejo jam rajdi evalo rajdi sur evalo Vocabulrio adicional tago mezo tagmezo nokto noktomezo post posttagmezo hodia vino labori birdo flugi hundo bezoni mem

jogar, brincar (lud/ej/o) lugar para jogar j andar (de cavalo), cavalgar cavalo andar de cavalo

Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi vespermanas. jantar = Voo: Estas la naa horo. Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi banas min. banhar = Voo: Estas la deka horo. Petro: Halo? Ne, ne! Mi iras dormi. Bonan nokton! dormir = Reino: La unua horo. Estas tempo por tagmani! (Al la Reo) Tagmano, kara! Reo: Tuj mi venos! querido, caro = imediatamente = Silvja: Mi fartas malbone. Mi manos en mia ambro. Reino: Kio doloras vin? Silvja: Mi havas fortan kapdoloron. quarto = doer = dor de cabea = Petro estas kuracisto, kaj li akceptas pacientojn. Petro: Sekva! Envenu! Kio doloras vin? Paciento 3: Mi havas dorsdoloron. Petro: Dorsdoloron? Jen medikamento. mdico = aceitar = prximo, seguinte = entrar = medicamento = Reino: i havas kapdoloron. i tagmanos en sia ambro. seu (prprio), dele, dela = Reino: Lia. Reo: ia. ia tranilo. Reino: Lia tranilo. Lia forko. Reo: ia forko. ia glaso. Reino: Lia glaso. Lia telero.

dia meio meio-dia noite meia-noite depois tarde (depois do meio-dia) hoje vinho trabalhar pssaro voar cachorro, co necessitar, precisar mesmo, mesma

a) Traduku: Horloo sonas. soar = Voo: Estas la oka horo. Petro: (telefone) Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi matenmanas. voz = Al? = tomar caf da manh = Voo: Estas la unua horo. Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi tagmanas. almoar = Voo: Estas la sepa horo.

90

Reo: ia bovlo. Reino: Lia krono. dele = dela garfo = copo = prato = tigela = coroa = Ekster la palaco unu Psedo-Siljva paas preter la Reino. fora de, no exterior de = prximo a = Reino: Saluton, Silvja! u vi ankora malsanas? Psedo-Silvja: Mi? Malsanas?! Ne, mi estas tute sana! ankora = totalmente, absolutamente = saudvel = Reino: Kien vi iras? Psedo-Silvja: Mi iras al la naejo. His! Reino: Agrablan naadon, kara! aonde = lugar para nadar, piscina = agradvel = natao = Reo: Kien vi iras nun? Psedo-Silvja2: Mi iras al la tenisludejo. His! Reo: Agrablan ludadon, kara! agora = quadra de tnis, lugar para jogar tnis = jogada = Reo: (Al la Reino) Silvja jam pli bone fartas. i ludas tenison. Reino: u i ludas tenison? Ne, tute ne! i naas nun! Tria Psedo-Silvja preter-rajdas sur evalo. j = tnis = andar de cavalo =

b) Bildoj:

1.

i havas __________________.

2.

Li havas ____________________.

3.

Li havas _________________. 4.

Li havas ____________________.

5. 7.

______ nomo estas Silvja.

6.

______ nomo estas Karlo.

La Reino havas ________ sur la kapo.

8.

La telefono ______________

9.

Mariah Carey havas belan v____________.

91

_______GRAMATIKO_______________________________________ FUTURO (-OS) Para o futuro, acrescenta-se a terminao -os raiz do verbo. Mi manos en mia ambro. (Comerei no meu quarto.) La princino tagmanos en sia ambro. (A princesa almoar em seu quarto.) NMEROS ORDINAIS Para construir nmeros ordinais (primeiro, segundo, terceiro) basta adicionar a terminao a aos nmeros cardinais. Usa-se hfen quando h mais de uma palavra. Nmeros ordinais so adjetivos. tri = trs tria = terceiro, terceira unua primeiro sesa - sexto dua segundo sepa - stimo tria - terceiro oka - oitavo kvara - quarto nona - nono kvina - quinto deka dcimo dudek-unua vigsimo primeiro cent-tria centsimo terceiro KIOMA? (que, qual [ordinal]) Kioma uma palavra formada com kiom (quanto) mais a terminao adjetiva -a. Enquanto kiom? pede por uma quantidade ou um nmero cardinal (unu, du, tri), kioma? pede por um nmero ordinal (unua, dua, tria). Uma pergunta com kioma espera uma resposta com a estrutura la + (nmero)-a. Kiom...? resposta com nmero cardinal (unu, du, tri, kvar...) Kioma...? resposta com nmero ordinal (unua, dua, tria, kvara...) Kiom da arboj estas en la ardeno? Na arboj. Quantas rvores h no jardim? Nove rvores. Kioma horo estas? La naa horo. Que horas so? Nove horas [A nona hora]. 19. 20. Kioma tago estas hodia? Hodia estas la kvara (4a) de majo. Que dia hoje? Hoje 4 de maio. [Hoje o quarto (dia) de maio.] Sur kioma etao estas via ambro? Sur la dua etao. Em qual andar o seu quarto? No segundo andar.

10.

Estas la oka horo matene. Li______________

11.

Estas la unua horo posttagmeze. Li _______________

12.

Estas sepa horo vespere. Li____________

13.

Li b______________ sin.

14.

Estas la deka horo nokte. Li iras __________.

15.

Li___________________

16.

17.

18.

92

HORAS As horas em Esperanto so ditas com nmeros ordinais, j os minutos no. Kioma horo estas? 08:00 - Estas la oka horo akurate. (So 8 horas em ponto.) 08:10 - Estas la oka kaj dek minutoj (So oito e dez minutos.) 08:15 - Estas la oka kaj kvarono. (So oito e um quarto.) 08:30 - Estas la oka kaj duono. (So oito e meia.) 08:40 - Estas la oka kaj kvardek minutoj. (So oito e quarenta.) ou Estas dudek minutoj anta la naa (So vinte para as nove) 08:45 - Estas kvarono anta la naa (Um quarto antes das nove.) 10:32:23 - Estas la deka, tridek du minutoj kaj dudek tri sekundoj (So 10 horas, 32 minutos e 23 segundos) 00:00 - Estas la noktomezo. ( meia noite.) 12:00 - Estas la tagmezo. ( meio dia.) 10:00h - Estas la deka matene. (So dez da manh.) 22:00h - Estas la deka vespere. (So dez da noite.) 03:00h - Estas la tria nokte. (So trs da madrugada.) Em horas, comum usar as palavras post (depois) e anta (antes): 8:05 Estas la oka kaj kvin minutoj. / Estas kvin minutoj post la oka. 3:50 Estas la tria kaj kvindek. / Estas dek minutoj anta la kvara. -ON- (frao) Para indicar uma diviso, parte ou frao, -on- adicionado ao nmero, especificando em quantas partes o total dividido: du dois tri trs kvar quatro duono meio (dividido em dois) triono tero (dividido em trs) kvarono quarto (dividido em quatro)

SI (pronome reflexivo) J vimos no nosso curso o que sujeito e objeto. Quando o sujeito e o objeto da frase o mesmo, usamos um pronome reflexivo. Quando voc olha no espelho e v seu reflexo, voc se v se indica que voc tanto o sujeito quanto o objeto da frase, portanto se um pronome reflexivo. Quando digo Eu me lavo, eu tanto fao quanto recebo a ao do verbo lavar, ento me um pronome reflexivo. Em esperanto, os pronomes de primeira e segunda pessoa (mi, vi e ni) podem funcionar como reflexivos, e caso sejam objetos diretos basta adicionar a marca do acusativo (-n). Mi amas min. (Eu me amo.) Vi lavas vin. (Voc se lava / Vocs se lavam.) Ni banas nin. (Ns nos banhamos.) J para as terceiras pessoas (li, i, i e ili), o pronome reflexivo correspondente si.

Compare: Li amas lin. - Ele o ama (ama outra pessoa). Li amas sin. Ele se ama (ama a si prprio). i lavas in. (Ela a lava.) Ili banas ilin. (Eles os banham.) i lavas sin. (Ela se lava.) Ili lavas sin. (Eles se banham.)

comum usar as palavras duono (meia, 30 min) e kvarono (quarto, 15 min) em horas. 1:15 Estas la unua kaj kvarono. / Estas kvarono post la unua. 1:30 Estas la unua kaj duono. / Estas duono post la unua. 1:45 Estas kvarono anta la dua. JE (a, por, em, etc.) Je possui um sentido indefinido, e pode ser traduzido como a, por, em, etc. Je usados em sentidos mais abstratos, quando outras preposies no se aplicam. Em geral, se evita o uso de je se existir uma preposio mais precisa. comum usar je com horas. Je kioma horo vi matenmanas? Mi matenmanas je la sepa. A que horas voc toma o caf da manh? Tomo o caf da manh s sete.

SIA (possessivo reflexivo) Em Portugus, as palavras seu, sua, seus, suas, e mesmo dele(s), dela(s) podem gerar confuso. Ex.: 1. Joo ama seu irmo e seus filhos. Filhos de quem? Seus prprios filhos ou os filhos de seu irmo? 2. Ela deu a sua irm seu livro. De quem o livro? Dela ou da sua irm? Essa confuso evitada em Esperanto pelo pronome si, e pelo possessivo sia. Quando usamos sia, o possuidor o sujeito da frase. A frase 1 acima pode ser traduzida de duas formas: a) Johano amas sian fraton kaj siajn filojn. (Ele ama seu irmo e seus prprios filhos.) b) Johano amas sian fraton kaj liajn filojn. (Ele ama seu irmo e os filhos do seu irmo.) Podemos traduzir a frase 2 assim: a) i donis al sia fratino sian libron. (O livro dela mesma.) b) i donis al sia fratino ian libron. (O livro da irm.)

93

_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________ Mi manas en mia ambro. (Eu como no meu quarto.) Vi manas en via ambro. (Voc come no seu quarto.) Li manas en sia ambro. (seu prprio quarto) i manas en sia ambro. (seu prprio quarto) Compare: Li manas sian pomon. - Ele come sua (prpria) ma. Li manas lian pomon. - Ele come sua ma (sua=de outra pessoa).

Pao el la taglibro de Karol (darigo)

ACUSATIVO (direo, movimento) Alm de indicar o objeto direto, como vimos, o acusativo (-n) tambm pode indicar direo ou movimento em direo a algo. Compare: Silvja estas en la ardeno. i estas tie. (Silvja est no jardim. Ela est l.) Silvja iras al la ardeno. i iras tien. (Silvja vai ao jardim. Ela vai para l.) Compare: Mazi saltis en la rivero. (Mazi estava dentro do rio, pulando.) Mazi saltis en la riveron. (Mazi pulou para dentro do rio.) La birdo flugas en la ambro. (O pssaro voa no quarto.) La birdo flugas en la ambron. (O pssaro voa para dentro do quarto.) -ADO sufixo -ad- indica a durao na ao, uma ao contnua ou repetida: nai nadar naado natao ludi jogar ludado partida, jogada legi ler legado - leitura adi ouvir adado audio rigardi ver rigardadi contemplar kanti cantar kantado cantoria krono coroa kronado coroao guto gota gutado goteira martelo martelo martelado martelada, martelao

Je la tagmezo, kiam mi alvenis al mia domo de la lernejo, mi vidis sur la tablo glasojn, kalikojn, bovlojn, telerojn, kulerojn, forkojn, tranilojn Estas jam tempo por tagmani, kara. diris mia patrino. Mi iros tuj, panjo. Sed rigardu! Mi kuris en la pluvo. Mi multe kuris kaj miaj kruroj doloras min. Mi estas tre malseka kaj malvarma. Unue mi devas bani min, kaj poste mi tagmanos. Nun mi bezonas varman plaan banon. Kiam mia patrino turnis ian kapon kaj vidis min, i diris: Ho, terure! Vi estos malsana. Vi ne devas kuri en tia malvarma pluvego. Tuj vin banu! Post la agrabla bano, mi multe manis ar mi estis tre malsata. Ne manu tiel rapide! Tio ne estas bona por via stomako, kaj vi malsanos. Vi havos stomakdoloron. diris mia patro. Preska iun tagon li diras tion, kaj mi iam manas rapide. Hodia mi manis fazeolon, rizon kaj salaton. Mi ne atas mani viandon, mi nur manas vegetare. Sed mia patro, patrino kaj frato ne estas vegetaranoj kiel mi. Post tia bongusta manao, mi iris ripozi en mian ambron. Mi telefonis al mia amikino, mi deziris ludi tenison kun i. Halo! Saluton, Sofio! Kiel vi fartas? u vi volas iri al la tenisludejo posttagmeze? Kaj i respondis: i tiun matenon mi havis fortan kapdoloron, kaj mi ankora malsanas. Mi telefonos al vi poste, kiam mia kapdoloro foriros. Kaj eble ni faros ion. Brakumon kaj is revido! Mi estis tiel laca, mi studegis, gimnastikis, dancis kaj kuregis en la mateno. Do, post mi parolis kun mia amikino, mi dormis. Sed post kelkaj minutoj mia patrino malfermis la pordon, eniris mian ambron kaj diris: Mi iros al la laborejo, kara. Mi venis por brakumi kaj kisi vin, kaj diri is revido. Hodia mi havos multege da pacientoj, mi devas eliri tuj. Mia patrino estas kuracistino. i akceptas pacientojn kun preska iuj doloroj: kapdoloro, stomakdoloro, dorsdoloro kaj i donas al ili medikamentojn. Sed la speciala afero pri mia patrino estas ke i donas al siaj pacientoj nur naturalajn medikamentojn. Kiam mia patrino eliris mian ambron, mi provis dormi denove. Sed en la sekva horo, la sono de la telefono vekis min. Estis mia amikino Sofio, i diris ke i jam bone fartis, i estis tute sana. Nu, kien vi volas iri? u al la tenisludejo? Ni povas havi bonan ludadon mi diris. Ne, vi scias, ke mi ne tre atas ludi tenison. Mi preferas iri al la naejo havi agrablan naadon. Kaj mi demandis: u vi vere volas iri al la naejo en tia malvarma vetero? Vi pravas la temperaturo ne estas tiel bona por nai en malvarma akvo. E ble ni povas rajdi

94

sur evalo preter la rivero. Kion vi pensas pri tio? Mi pensis, ke tio estis bo nega ideo, kaj ni rajdis elavon is la suno ne plu brilis, je la sepa horo vespere. Je la sepa kaj duono, ni iris al ia hejmo. i demandis al sia patrino por fari bonan manaon kaj ni vespermanis kune. Poste, mi revenis al mia domo kaj nun mi estas i tie. Mi skribas en mia taglibro. Kioma horo estas nun? Ho, jam estas noktomezo, mi devas dormi. Morga mi vekios je la sepa horo matene kaj iros al la lernejo. Mi havos longan tagon denove. Kian agrablan tagon mi havis hodia!

j)

k)

l)

II) Use as palavras entre parnteses para fazer perguntas e respostas usando o futuro (-os) e as horas. Siga o modelo: (i venos sepa vespere) Je kioma horo i venos hodia? i venos je la sepa horo vespere. A que horas ela vir hoje? Ela vir s sete horas da tarde. a) (i studos oka matene) Je kioma horo ___ _______ hodia? i _______ je la _____ horo __________. b) (li tagmanos unua posttagmeze)

darigo continuao rizo arroz nur somente preska quase pordo porta nur somente

fazeolo feijo viando carne vegetare vegetarianamente brakumo abrao laboro - trabalho vetero tempo, condies meteorolgicas

_________EKZERCOJ_________________________________________ c) (ili revenos dek-una nokte) I) Escreva as horas: d) (li malfermos la fruktobudon sesa vespere) Kioma horo estas? e) (Georgo rajdos sur evalo sepa kaj duono matene)

a)

b)

c)

f) (Ana praktikos naadon kvara kaj kvarono posttagmeze)

III) Use as palavras entre parnteses para formar frases de forma que o possuidor seja o sujeito da frase. Use o futuro. d) e) f) (i tagmani ambro) i tagmanos en sia ambro. a) (li ludi tenison tenisludejo) b) (ili gimnastiki ardeno) g) h) i)

95

c) (mi nai naejo) d) (i danci dormoambro) e) (vi labori fruktobudo)

IV) Complete as frases com palavras do quadro: sonas voon tagmani sin kuracisto akceptos akurate doloras sekva tuj ankora jam naejo ludado rajdi a) Kio ___________ vin? Mi havas terura dentdoloron. b)La telefono _________. c) Andrea multe vitas. i volas dui ______. d) u vi preferas nai en ___________ a en rivero? e) Filipo ne scias u li __________ novan laboron en alia urbo. f) La kuracisto demandis: Kiu estas la ___________ paciento? g) Jam estas tagmezo. Mi malsatas. Estas tempo por ___________. h) Vi havas tre belan ________. Mi pensas ke vi devas kanti profesie. i) u vi jam studas la naa lecionon? Ne, ni _________ studas la okan. j) Kia estis la __________? Tre bona. Mi multe lidis tenison. k) La paciento havis dorsdoloron, do la ___________ donis al li medikamenton. l) Mi iros _____ al la laboro! Mi ne havas tempon. m) u vi scias ________ sur evalo? n) Kioma horo estas? Estas la unua horo ________. o) La infano ________ ne ploras. V) Lembre-se de que o acusativo, alm de ser usado para indicar o objeto direto, pode tambm ser usado para indicar movimento em direo a algo. Vamos praticar esses dois usos do acusativo. Corrija as frases quando necessrio: 1. Kie vi iras? Mi iras en la ardeno. (Aonde voc vai? Eu vou ao jardim.) 2. La birdo estis ekster la ambro, kaj do i flugis en la ambro. (O pssaro estava fora do quarto, e ento ele voou para dentro do quarto.) 3. La hundo kuris sub la tablo. (O cachorro correu para baixo da mesa.) 4. La hundo kuris sub la tablo. (O cachorro correu embaixo da mesa.) 5. Mi metis la mano sur la tablo. (Eu meti a mo sobre a mesa.) 6. Mi vojaas en Brazilo. (Eu viajo no Brasil.) 7. Mi vojaas en Brazilo. (Eu viajo para o Brasil.) 8. Mi iras en la domo. (Eu caminho dentro da casa.)

9. Mi iras en la domo. (Eu caminho para dentro da casa.) 10. Li donis al mi kafo kun sukero, sed sen lakto. (Ele me deu caf com acar, mas sem leite.) 11. La birdo flugas trans la rivero, kaj trans la rivero estas aliaj birdoj. (O pssaro est voando para alm do rio, e alm do rio esto outros pssaros.) 12. Li diras, ke mi estas atenta. (Ele diz que eu sou atento.) 13. Ni iru antae! (Vamos em frente!) 14. La parkhorloo estas anta la budo. (O parqumetro est em frente a loja.) 15. Kio vi faras? (O que voc est fazendo?) VI) Forme frases usando nomes de talheres. Siga o modelo: (telero mani) Oni uzas teleron por mani. a) (taso trinki kafon) Oni uzas____________________. b) (glaso trinki sukon) c) (forkoj, traniloj kaj kuleroj tagmani) d) (kaliko trinki vinon) e) (teleroj kaj bovloj vespermani)

VII) Escolha as alternativas que melhor completam cada sentena. 1. ________ tago estas hodia? Hodia estas la tria de februaro. a) Kiom da b) Kia c) Kioma d) Kiel 2. ________ vi venos? Mi venos noktomeze. a) Kie b) Kiam c) Kioma horo

d) u

3. Jam estas la dek-unua horo nokte, kaj la vendistoj _________ laboras. a) sin b) post c) ankora d) tuj 4. Silvja _________ bone fartas. i ludas tenison. a) jam pli b) ankora c) jes 5. ______ kioma horo vi iras dormi? a) En b) Al c) e

d) uste

d) Je

96

VIII) Respondu: 6. Foriru _____! Mi ne volas vidi vin i tie! a) jam b) tuj c) tiu d) ek 1. Kioma horo estas nun? 2. Je kioma horo vi matenmanas? 3. Je kioma horo vi tagmanas? 8. _______ vi iras je la naa horo? Mi iras al mia domo. a) Kie b) Al kiu c) Kien d) Kiom 9. Tuj donu al mi vian krajonon! - _____ i. a) Jen b) Estas c) Tie 10. Oni uzas _________ por trinki vinon. a) bovlon b) tranilon c) tason 4. Je kioma horo vi vespermanas? 5. Je kioma horo vi banas vin? d) Prenu 6. Je kioma horo vi iras dormi? d) kalikon 7. Kion ni diras, kiam ni respondas la telefonon? 8. u vi havas tempon por iri al la domo de via amiko hodia? 9. u Silvja tagmanos kun la reo kaj la reino? 12. Ni havis bonan ________ en la naejo. a) naado b) saltado c) ludado 13. Mi ne volas ludi ekster la domo _________. a) plaas b) tenison c) pluvas d) gimnastikon 10. u Silvja diris, ke i fartis bone a malbone? 11. Kion i diris, ke estis sia problemo? d) tuj 12. Kie Silvja diris, ke i manos? 14. i amas _____ filon tiel, kiel i amas ______ mem. a) sin... sian. b) sian... sin. c) tion... sin. d) tiu... in. 15. i rakontis al mi ______ aventuron. a) sin b) sia c) sian 16. i revenis al la palaco de ______ prato. a) ian b) i c) si 17. _______ fratojn i ne amis. a) Kiajn b) Siajn 13. u vi havas grandan a malgrandan ambron? 14. Kio doloras vin? d) ia 15. Kio estas Benegripe? d) sia 16. Kion vi uzas por matenmani, tagmani kaj vespermani? 17. Kion oni uzas por trinki kafon? c) iaj d) Mem 18. Kion oni uzas por trinki sukon? 18. Oni povas trinki ______ glaso. a) por b) per c) e d) kun 19. Kion oni uzas por trinki vinon? 20. Kion la Reo kaj la Reino portas sur la kapo?

7. Mi ne bezonas medikamenton. Mi ______ sanas. a) tuta b) tute c) iu d) io

11. La reo kaj la reino portas ________ sur la kapo. a) bovlon b) kronon c) kuleron d) teleron

97

21. u vi malsanas a u vi tute sanas? 22. u ni ankora studas la trian lecionon? 23. u ni ankora studas la okan lecionon? 24. Kien vi iras je la sepa horo? 25. u vi havas naejo e via domo? 26. Kie oni povas nai? 27. Kien iras la unua Psedo-Silvja? 28. u vi faras naadon? 29. u vi havas tenisludejon e via domo? 30. Kien iras la dua Psedo- Silvja? 31. Kie oni povas ludi tenison? 32. u vi scias ludi tesinon? 33. u vi scias nai? 34. u vi scias rajdi sur evalo?

6. Ili portas kronojn. 7. Mi uzas glason por trinki akvon. 8. Ne, mi ne havas tempon. 9. Mi havas stomakdoloron. 10. Mi uzas kalikon por trinki vinon. 11. Mi tute sanas. 12. Mi naas en naejo kaj rivero. 13. Jes, mi scias rajdi sur evalo. 14. Jes, ni ankora studas la okan lecionon. 15. Ne, mi ne havas naejon en mia domo. 16. Jen i. (Uzu la vorto tuj en via demando.) 17. Ne, mi ne faras naadon. 18. Jes, mi ludas tenison. 19. Mi havas grandan dormambron. 20. Mi banas min je la naa horo.

IX) Demandu: 1. Estas oka horo nun. 2. Mi tagmanas je la unua horo. 3. Mi vespermanas je la sepa horo. 4. Mi uzas tason por trinki kafon. 5. Mi uzas teleron, forkon kaj tranilon.

98

Respostas da lio 8
b) Bildoj: (Respostas da primeira parte no livro-texto.) 1. kapdoloron 2. dentdoloron 3. stomakdoloron 6. Lia 7. kronon 8. sonas 11. tagmanas 12. vespermanas 13. banas 16. ambro/dormambro 17. medikamento 20. naejo 21. Estas la sesa horo. 22. Estas la tria horo. 24. Estas la naa horo. 25. Estas la kvara horo.

12. Li diras, ke mi estas atenta. (Ele diz que eu sou atento.) 13. Ni iru antaen! (Vamos em frente!) 14. La parkhorloo estas anta la budo. (O parqumetro est em frente a loja.) 15. Kion vi faras? (O que voc est fazendo?) VI) a) Onu uzas tason por trinki kafon. c) Oni uzas forkojn, tranikojn kaj kulerojn por tagmani. e) Oni uzas telefojn kaj bovlojn por vespermani. VII) 1. c 11. b 2. b 12. d 3. c 13. c 4. a 14. b 5. d 15. c b) Oni uzas glason por trinki sukon. d) Oni uzas kalikon por trinki vinon.

4. dorsdoloron 9. voon 14. dormi 18. dento 23. estas la deka horo.

5. ia 10. matenmangs 15. rajdas sur evalo 19. stomako

6. b 16. d

7. b 17. b

8. c 18. b

9. a

10. d

I) a) Estas la sesa horo (akurate). b) Estas la tria horo. c) Estas la deka horo. d) Estas la naa horo. e) Estas la kvara horo. f) Estas la dek-unua horo. g) Estas la kvina (horo) kaj dek kvin (minutoj). / Estas la kvina kaj kvarono. / Estas kvarono post la kvina. / Estas dek kvin (minutoj) post la kvina. h) Estas la dua (horo) kaj tridek (minutoj). / Estas la dua kaj duono./ Estas duono post la dua. / Estas tridek (minutoj) post la dua. i) Estas la naa (horo) kaj dek kvin (minutoj). / Estas dek kvin (minutoj) post la naa. j) Estas la sepa (horo) kaj kvardek kvin (minutoj). / Estas kvarono anta la oka. / Estas dek kvin (minutoj) anta la oka. k) Estas tagmezo. / Estas noktomezo. / Estas la dek-dua horo (akurate). l) Estas la unua (horo) kaj tridek kvin (minutoj). II) a) Je kioma horo i studos hodia? i studos je la oka horo matene. b) Je kioma horo li tagmanos hodia? Li tagmanos je la unua horo posttagmeze. c) Je kioma horo ili revenos hodia? Ili revenos je la dek-unua horo nokte. d) Je kioma horo li malfermos la fruktobudon? Li malfermos la fruktobudon je la sesa horo vespere. e) Je kioma horo Georgo rajdos sur evalo hodia? Li rajdos sur evalo je la sepa kaj duono matene. f) Je kioma horo Ana praktikos naadon? i praktikos naadon je la kvara kaj kvarono posttagmeze. III) a) Li ludos tenison en sia tenisludejo. c) Mi naos en mia naejo. e) Vi laboros en via fruktobudo. IV) a) doloras b) sonas c) sin j) ludado k) kuracisto b) Ili gimnastikos en sia ardeno. d) i dancos en sia dormoambro.

VIII) Respondu 1. Estas la unua/dua/tria... horo. 2. Mi matenmanas je la sepa/oka/naa... horo. 3. Mi tagmanas tagmeze / je la dek-dua... 4. Mi vespermanas je la sepa/oka/naa horo. 5. Mi banas min je la... horo. 6. Mi iras dormi je la... horo. 7. Ni diras "Halo!". 8. Jes, mi havas tempon por iri al la domo de mia amiko./ Ne, mi ne havas tempon por iri al la domo de mia amiko. 9. Ne, Silvja ne tagmanos kun la reo kaj la reino. 10. i diris, ke i fartis malbone. 11. i diris ke i havis kapdoloron. 12. i diris, ke i manos en sia ambro. 13. Mi havas grandan/malgrandan ambron. 14. Nenio doloras min./ Mi havas kapdoloron/somakdoloron... 15. i estas medikamento. 16. Mi uzas forkon, tranilon, kuleron, teleron, glason, tason... 17. Oni uzas tason. 18. Oni uzas glason. 19. Oni uzas kalikon. 20. Ili portas kronojn. 21. Mi tute sanas./ Mi malsanas. 22. Ne, ni ne studas la trian lecionon. 23. Jes, ni ankora studas la okan lecionon. 24. Mi iras al mia domo./ Mi ne scias./... 25. Jes, mi havas naejon e mia domo. / Ne, mi ne havas naejon e mia domo. 26. Oni povas nai en naejo, en rivero, en la maro. 27. i iras al la naejo. 28. Ne, mi ne faras naadon./ Jes, mi faras naadon. 29. Ne, mi ne havas tenisludejon e mia domo./Jes, mi havas tenisludejon e mia domo. 30. i iras al la tenisludejo. 31. Oni povas ludi tenison en tenisludejo. 32. Ne, mi ne scias ludi tenison./Jes, mi scias ludi tenison. 33. Jes, mi scias nai. / Ne, mi ne scias nai. 34. Jes, mi scias rajdi sur evalo. / Ne, mi ne scias rajdi sur evalo. IX) Demandu 1. Kioma horo estas nun? 2. Je kioma horo vi tagmanas? 3. Je kioma horo vi vespermanas? 4. Kion vi uzas por trinki kafon? 5. Kion vi uzas por tagmani? 6. Kion reo kaj reino portas sur la kapo? 7. Kion vi uzas por trinki akvon? 8. u vi havas tempon?/ u vi havas tempon por tagmani/nadi/rajdi sur evalo/ktp.? 9. Kion doloras vin? 10. Kion vi uzas por trinki vinon? 11. u vi sanas a malsanas? 12. Kie vi naas? 13. u vi scias rajdi sur evalo? 14. u ni ankora stuas na okan lecionon? 15. u vi havas naejon e via domo? 16. Tuj donu al mi... (vian krajonon, libron, ktp.) 17. u vi faras naadon? 18. u vi ludas tenison? 19. u vi havas grandan al malgrandan dormambron? / Kia estas via dormambro? / Kia estas la dormambro, kiu vi havas? 20. Je kioma horo vi banas vin?

d) naejo e) akceptos f) sekva g) tagmani l) tuj m) rajdi n) akurate

h) voon o) jam

i) ankora

V) 1. Kien vi iras? Mi iras en la ardenon. (Aonde voc vai? Eu vou ao jardim.) 2. La birdo estis ekster la ambro, kaj do i flugis en la ambron. (O pssaro estava fora do quarto, e ento ele voou para dentro do quarto.) 3. La hundo kuris sub la tablon. (O cachorro correu para baixo da mesa.) 4. La hundo kuris sub la tablo. (O cachorro correu embaixo da mesa.) 5. Mi metis la manon sur la tablon. (Eu meti a mo sobre a mesa.) 6. Mi vojaas en Brazilo. (Eu viajo no Brasil.) 7. Mi vojaas en Brazilon. (Eu viajo para o Brasil.) 8. Mi iras en la domo. (Eu caminho dentro da casa.) 9. Mi iras en la domon. (Eu caminho para dentro da casa.) 10. Li donis al mi kafon kun sukero, sed sen lakto. (Ele me deu caf com acar, mas sem leite.) 11. La birdo flugas trans la riveron, kaj trans la rivero estas aliaj birdoj. (O pssaro est voando para alm do rio, e alm do rio esto outros pssaros.)

99

LEITURA COMPLEMENTAR
8 Lingvoj Lnguas Lingvoj estas interesaj por mi. Mi ne atas lerni novan lingvon. Lnguas so interessantes para mim. Eu no gosto de aprender novas lnguas. Sed mi ojas adi tute fremdan lingvon. La evoluo de lingvoj estas interesa, mi pensas. Mas eu alegro-me ao ouvir lnguas completamente estrangeiras. A evoluo das lnguas interessante, eu acho. Mi adis ke ekzistas pli ol 2000 (du mil) lingvoj sur la tero hodia. Eu ouvi que existem mais de duas mil lnguas sobre a terra hoje. Multaj balda mortos kaj kelkaj novaj aperas. Kaj preska iuj lingvoj evoluas. Muitas logo morrero e algumas novas aparecem. E quase todas as lnguas evoluem. Kiam mi estis en inio, mi provis lerni kelkajn vortojn de la ina. Quanto eu estava na China, eu tentei aprender algumas palavras do chins. Sed mi tuj forgesis ilin. Por mi la ina estas tre bela lingvo, sed ege malfacila... Mas eu imediatamente as esquecia. Para mim a lngua chinesa uma lngua muito bela, mas extremamente difcil. Kaj por ili mia lingvo estas tre malfacila. E para eles minha lngua muito difcil. Kelkaj provis paroli angle kun mi en inio, sed estis malfacile kompreni ilin. Alguns tentaram falar em ingls comigo na China, mas foi difcil compreend-los. Ilia elparolo estis terura. Sed tamen multe pli bona ol mia ina elparolo! A pronncia deles era terrvel. Mas todavia muito melhor do que minha pronncia do chins. Mia ina amikino parolas Esperanton. Anka mi estas Esperanto-parolanto. Minha amiga chinesa fala Esperanto. Eu tambm sou falante de Esperanto. Per tiu lingvo ni povas glate komuniki. Ni ofte skribas kaj babilas per Interreto. Por essa lngua ns podemos facilmente se comunicar. Ns freqentemente escrevemos e conversamos pela Internet.

ajnas al mi ke Esperanto kaj Interreto estas perfekta paro por tutmonde komuniki facile kaj rapide! Parece a mim que o Esperanto e a Internet so um par perfeito para mundialmente comunicarem-se com facilidade e rapidez. oji alegrar-se tero terra inio China ege extremamente elparolo pronncia ofte freqentemente Interreto Internet fremda estrangeiro balda logo ina chins angle em ingls tamen todavia, contudo glate facilmente, sem barreiras tuj imediatamente evoluo evoluo kelkaj alguns vorto palavra angla ingls parolanto falante babili conversar

100

LECIONO 9______________________________________________________ 5.1 5.8

Karlo: Jam malhelias. Karlo: J escurece. Mazi: Kioma horo? Mazi: Que horas so? Karlo: Estas preska la sepa. Kaj jam malhelias! En atuno, malhelias je la sepa. Karlo: So quase sete. E j escurece. No outono, escurece s sete. Mazi: En atuno? Mazi: No outono? Sceno 3 Cena 3 Sezonoj kaj monatoj Estaes e meses

___________RAKONTO____________________________________________________ Parto 5 Parte 5 Sceno 1 Cena 1 En la komputilejo. Na sala do computador Korvaks: u i ankora funkcias? Ho, jes! Hi funkcias. Korvaks: Ele ainda funciona? Oh, sim! Funciona. Komputilo: Bonan vesperon! Computador: Boa noite! Korvaks: Kiom da princinoj ekzistas? Korvaks: Quantas princesas existem? Komputilo: Ses. Computador: Seis. Korvaks: Ne! Ili estas sep! Korvaks: No! Elas so sete! Sceno 2 Cena 2 Karlo kaj Mazi en la dometo de la palaca ardeno. Karlo e Mazi na casinha do jardim do palcio. Karlo: u ankora pluvas? Karlo: Ainda chove? Mazi: Ne, nun estas bela vetero. Mazi: No, agora o tempo est bonito.

Petro: En atuno malhelias je la sepa. Petro: No outono escurece s sete. En vintro malhelias je la kvina. No inverno escurece s cinco. En printempo malhelias je la sepa. Na primavera escurece s sete. En somero malhelias je la naa. No vero escurece s nove.

101

urnalisto: Kiam vi rulsketas? Jornalista: Quando vocs patinam? Petro: Merkrede. Petro: Na quarta. urnalisto: Kaj kiam vi gimnastikas? Jornalista: E quando vocs fazem ginstica? Edzino: ade. Esposa: Na quinta. urnalisto: Kiam vi kutimas nai? Jornalista: Quando vocs costumam nadar? Petro: Vendrede. Petro: Na sexta. Sceno 4 Cena 4 Nomoj de la semajnotagoj Nomes dos dias da semana lundo, mardo, merkredo, ado, vendredo, sabato, dimano segunda, tera, quarta, quinta, sexta, sbado, domingo Sceno 5 Cena 5 urnalisto: Kiam vi ludas futbalon? Jornalista: Quando vocs jogam futebol? Petro: Lunde. Petro: Na segunda. urnalisto: Kiam vi ludas korbopilkon? Jornalista: Quando vocs jogam basquete? Edzino: Marde. Esposa: Na tera. urnalisto: Kiam vi ludas golfon? Jornalista: Quando vocs jogam golfe? Edzino: Sabate. Esposa: No sbado. urnalisto: Kiam vi ludas tenison? Jornalista: Quando vocs jogam tnis? Petro: Dimane. Dimano estas hodia. Petro: No domingo. Domingo hoje. Edzino: Hodia ni ludas tenison. Esposa: Hoje jogamos tnis. Sceno 6 Cena 6 Karlo kaj Mazi en la dometo de la palaca ardeno. Karlo e Mazi na casinha do jardim do palcio. Mazi: Kie estas la ambro de Silvja? Mazi: Onde est o quarto da Silvja?

102

Karlo: Tie! Karlo: L! Mazi: Kie? En la unua etao? Mazi: Onde? No primeiro andar? Karlo: Ne! En la dua. Karlo: No! No segundo. Mazi: En la dua etao estas tri ambroj. Kiu estas ia? u tiu maldekstra? Mazi: No segundo andar esto trs quartos. Quando o dela? Aquele da esquerda? Karlo: Tiu ne! Karlo: Aquele no! Mazi: u tiu dekstra? Mazi: Aquele da direita. Karlo: Anka ne tiu. Karlo: Aquele tambm no. Mazi: u tiu meza? Mazi: Aquele do meio? Karlo: Jes, tiu estas ia ambro. ia ambro estas tiu meza. Karlo: Sim, aquele o quarto dela. O quarto dela aquele do meio. Mazi: Kies estas tiu ambro? Tiu en la supra etao? Mazi: De quem aquele quarto? Aquele no andar de cima? Karlo: Tiu estas la ambro de Korvaks, la komputilejo. Karlo: Aquele o quarto de Korvaks, o lugar do computador. Sceno 7 Cena 7 Pli da Psedo-Silvjaj kopioj aperas en la komputila ambro. Mais cpias de Pseudo-Silvjas aparecem na sala do computador.

Korvaks: esu! esu! Ne! Ne! Ne! Korvaks: Pare! Pare! No! No! No! Sceno 8 Cena 8 En la dormoambro de Silvja. No quarto de dormir da Silvja. Silvja: io... estas... en ordo! Mi havas manaon. Mi havas horloojn. Silvja: Tudo est em ordem! Eu tenho comido. Eu tenho relgios. Jam estas preska la sepa. Bone! J so quase sete. Bom! Mi malfermu la pordon... mallate, irkarigardu... atente! Feche eu a porta baixinho, olhe em volta atentamente! Kuru malsupren... rapide! Corra para baixo rapidamente! Silvja renkontas Psedo-Silvja-aron. Silvja encontra um grupo de Pseudo-Silvjas. Psedo-Silvja: Saluton, Silvja! Pseudo-Silvja: Ol, Silvja! Silvja: Saluton! ...Alia mi? Ho, estas la sepa. Karlo atendas min! Ho! Mi... ree mi! Silvja: Ol! Outra eu? Oh, so sete. Karlo espera por mim! Oh! Eu... eu de novo! Reino: Estas la sepa horo! Vespermano, Silvja! Rainha: So sete horas! Jantar, Silvja! Psedo-Silvja1: Jes, panjo! Pseudo-Silvja1: Sim, mame! Psedo-Silvja2: Jes, panjo! Pseudo-Silvja2: Sim, mame! Psedo-Silvja3: Jes, panjo! Pseudo-Silvja3: Sim, mame!

103

Psedo-Silvjaj...: Jes, panjo! Jes, panjo. Jes, panjo. Jes, panjo! Pseudo-Silvjas...: Sim, mame! Sim, mame. Sim, mame. Sim, mame! Reino: Rigardu! iu estas Silvja! Rainho: Olhe! Cada uma a Silvja. Reo: Kiom da ili estas? Rei: Quantas delas existem?

mallate: ikarigardi: kuri: malsupre: renkonti: alia: ree: atomobilo:

em baixo som, baixo, com pouco barulho olhar em volta correr para baixo encontrar outro, outra outra vez, de novo carro

___________VORTARO____________________________________________________ funkcii: dometo: vetero: hela: helii: malhelii: urnalisto: edzino: edzo: korbopilko: rulsketi: kutimi: golfo: teniso: hodia: etao: dekstra: maldekstra: meza: kies: supra: aperi: esi: en ordo: manao: preska: pordo: lata: mallata funcionar casinha tempo, condio meteorolgica claro, luminoso, brilhante ficar claro ficar escuro, escurecer jornalista esposa esposo basquete patinar costumar golfe tnis hoje andar, piso direita esquerda do meio de quem de cima, superior aparecer cessar, parar em ordem comida quase porta alto (som) baixo (som)

Sezonoj - Estaes (do ano) atuno: outono vintro: inverno printempo: primavera somero: vero Nomoj de la semajnotagoj Nomes dos dias da semana lundo: segunda-feira mardo: tera-feira merkredo: quarta-feira ado: quinta-feira vendredo: sexta-feira dimano: domingo Monatoj Meses januaro: janeiro februaro: fevereiro marto: maro aprilo: abril majo: maio junio: junho julio: julho agusto: agosto septembro: setembro oktobro: outubro novembro: novembro decembro: dezembro

104

a) Traduku: Korvaks: u i ankora funkcias? Ho! Jes, i funkcias. funcionar = Karlo kaj Mazi estas en la dometo de la palaca ardeno. casinha = Karlo: u ankora pluvas? Mazi: Ne, nun estas bela vetero. tempo = En atuno malhelias je la sepa. En vintro malhelias je la kvina. En printempo malhelias je la sepa. En somero malhelias je la naa. outono = inverno = primavera = vero = escurecer = claro = Meses = Monatoj janeiro = fevereiro = maro = abril = maio = junho = julho = agosto = setembro = outubro = novembro = dezembro = Nomes dos dias da semana = Nomoj de la semajnotagoj segunda = tera =

quarta = quinta = sexta = sbado = domingo = urnalisto: Kiam vi ludas futbalon? Petro: Lunde. urnalisto: Kiam vi ludas korbopilkon? Edzino: Marde. urnalisto: Kiam vi rulsketas? Petro: Merkrede. jornalista = jogar = futebol = basquete = esposa = patinar = urnalisto: Kiam vi kutimas nai? Petro: Vendrede. urnalisto: Kiam vi ludas golfon? Edzino: Sabate. costumar = golfe = urnalisto: Kiam vi ludas tenison? Petro: Dimane. Dimano estas hodia. Edzino: Hodia ni ludas tenison. tnis = hoje = Mazi: Kie estas la ambro de Silvja? Karlo: Tie! Mazi: Kie? En la unua etao? Karlo: Ne! En la dua. Mazi: En la dua etao estas tri ambroj. Kiu estas ia? u tiu maldekstra? Karlo: Tiu ne! Mazi: u tiu dekstra? Karlo: Anka ne tiu. Mazi: u tiu meza?

105

Karlo: Jes, tiu estas ia ambro. ia ambro estas tiu meza. Mazi: Kies estas tiu ambro? Tiu en la supra etao? Karlo: Tiu estas la ambro de Korvaks, la komputilejo. andar, piso = esquerda = direita = do meio = de quem = de cima = lugar do computador = Pli da Psedo-Silvjaj kopioj aperas en la komputila ambro. Korvaks: esu! esu! Ne! Ne! Ne! aparecer = parar = Silvja: io... estas... en ordo! Mi havas manaon. Mi havas horloojn. Jam estas preska la sepa. Bone! Mi malfermu la pordon... mallate, irkarigardu... atente! Kuru malsupren... rapide! em ordem = comida = quase = porta = em baixo som = alto (som) = olhar em volta = para baixo = Silvja renkontas Psedo-Silvja-aron. Silvja: Saluton! ...Alia mi? Ho, estas la sepa. Karlo atendas min! Ho! Mi... ree mi! encontrar = outro, outra = de novo, novamente =

2.

La____________________ ne bone f_________________.

3.

La luno estas h___________.4.

ko_________________ejo

5.

La sono estas tre ________. 6.

Ili lu______ fu________.

7.

8.

9.

10.

11.

i iras su_________. 12.

13.

14.

15. b) Bildoj:

16.

17.

18.

1.

Estas bela v_______________.

19.

20.

21.

106

__________GRAMATIKO______________________________________________ KIES (de quem) Kies um correlativo formado por ki + es. A partcula es indica posse. Portanto kies significa de quem. Kies estas la hundo? La hundo estas de Fang. De quem o cachorro? O cachorro de Fang. Kies estas tiu ambro? Tiu ambro estas de Korvaks. De quem esse quarto? Esse quarto de Korvaks. Perceba que a ordem pode ser usada de forma diferente do portugus. Kies ambro estas tiu? De quem esse quarto? Kies filino estas vi? Voc filha de quem? TIES (seu, desse, daquele) Ti (partcula que indica) + es (aquele que possui) = ties (dessa pessoa, seu, desse) Jen Silvja. u ties ambro estas tiu? Ne, ties ambro estas en la palaco. Eis a Silvja. Seu quarto aquele? No, seu quarto est no palcio. Ties no muito usado, geralmente se prefere os pronomes pessoais (lia, ia, ia ou ilia.) Mais sobre advrbios (-E) Como voc deve ter percebido nesta a em outras lies, muitas vezes podemos usar a terminao adverbial e quando em portugus h preposio + substantivo. Kiam vi ludas futbalon? Mi ludas futbalon lunde. Quando voc joga futebol? Eu jogo futebol na segunda. Mi parolas esperante. Eu falo em esperanto. i vekiis je la sesa horo matene. Ela acordou-se s seis horas da manh. Mi devas iri hejmen. - Devo ir para casa.

-IH- (fazer-se, tornar-se) O sufixo i- significa fazer-se, tornar-se, ficar, transformar-se, crescer, vir a ser. malhela - escuro plena cheio kuis estar deitado sidis estar sentado rua vermelho veki acordar (algum) longa longo malhelii ficar escuro, escurecer plenii encher-se, ficar cheio kuigi deitar-se sidii sentar-se ruii avermelhar-se, ficar vemelhor vekii acordar-se, despertar longii tonar-se longo, alongar-se

-AR- (coleo, reunio, grupo) Voc se lembra desta frase? Silvja renkontas Psedo-Silvja-aron. (Silvja encontra um grupo de Silvjas). A encontramos o sufixo -ar-, que indica coleo, coletivo, reunio, grupo. Silvjaaro, ou Silvja-aro (Silvja/ar/o), um grupo de Silvjas. arbo rvore dento dente tupo degrau lupo lobo homo humano birdo pssaro RE- (repetio) Lembra-se desta frase? Alia mi? Ho, estas la sepa. Karlo atendas min! Ho! Mi... ree mi! (Outra eu? Oh, so sete horas. Karlo me espera! Oh! Eu... de novo eu!) Nessa frase, vimos o prefixo re-, que significa novamente, ainda uma vez; na direo inversa. S podemos usar re- com palavras que indicam ao. doni dar veni vir koni conhecer redoni dar de volta reveni voltar rekoni reconhecer arbaro arvoredo, floresta dentaro arcada dentria tuparo escada luparo - alcatia homaro humanidade birdaro passarada

107

Uso independente dos afixos Afixos so partculas que se agregam antes (prefixos) ou depois (sufixos) de um radical. I, re, ar, et, eg, in, ist, mal, ad e on so alguns dos afixos que estudamos at agora. Na frase Ho! Mi... ree mi!, o prefixo re- est sendo usado independentemente, ou seja, sem estar ligado nenhuma raiz, apenas com a terminao adverbial (ree novamente). Muitos prefixos e sufixos em esperanto podem ser usados assim ao colocar-se a terminao gramatical desejada. Veja os exemplos: mal prefixo que indica ao oposta malo oposto (s.) mala contrrio, oposto (adj.) male de forma oposta, ao contrrio et sufixo que indica diminutivo eta pequeno ar sufixo que indica coletivo aro conjunto, coletivo il sufixo que indica instrumento ilo instrumento

malvarmii sin, oni atas nai en riveroj, naejoj a en la maro. Edzo kaj edzino, frato kaj fratino la tuta familio kutimas iri al la plao, speciale kiam la gefiloj ne devas iri al la lernejo, kaj kiam la gepatroj ne devas labori estas la ferioj. Ni bezonas trinki multe da akvo kaj aliaj trinkaoj por havi sanan korpon en la varmaj somertagoj. Oni tre atas mani glaciaon kaj trinki malvarmajn trinkaojn somere. La tagoj estas longaj: en somero malhelias je la oka. La atuno estas inter la somero kaj la vintro. Ties monatoj estas marto, aprilo, majo kaj junio en la suda hemisfero. En tiu sezono oni povas kolekti maturajn fruktojn. La forta vento ne esas blovi, kaj i late blovas. La ruaj a flavaj folioj falas el la arboj al la tero. Je la fino de atuno, enerale la arboj estas tute nudaj. La granda ielo estas belege blua en multaj tagoj. La vetero ne estas tre malvarma, estas malvarmeta. La monatoj de la vintro en Brazilo estas junio, julio, agusto kaj septembro. Hi estas malvarma sezono. En multaj landoj, kiam la temperaturo estas tre malvarma, enerale neas. Oni povas vidi tre blankan neon sur la tero, sur la arboj kaj la domoj. Infanoj preska iam tre atas vintron, ar ili kutime kuras sur la neo, irka la arboj kaj inter ili, kun siaj amikoj. Male infanoj, birdoj malatas la neon, kaj pro tio ili malaperas. Birdoj kutime flugas kaj vojaas al varmaj lokoj, kie ili povos dormi en pli varma nokto. Vintre, oni bezonas porti varmajn vestaojn: jakoj, surtutoj, bluzoj, puloveroj, gantoj, koltukoj, apoj, apeloj, ktp. La tagoj estas mallogaj vintre: malhelias je la sesa. Post la vintro, ree venas la printempo, tiam la ciklo rekomencias.

_________PRAKTIKADO PER LEGADO______________________________________ kreski crescer abelo abelha nubo nuvem sporto esporte ktp. kaj tiel plu, e assim por diante, etc. (l-se: ko-to-po) maro mar plao praia ferioj frias blovi soprar tero terra fino fim enerale geralmente nuda nu lando pas neo neve vestao veste, roupa jako - jaqueta surtuto casaco, sobretudo pulovero pulver, blusa de l ganto luva koltuko cachecol apo bon, touca apelo chapu

Pri la sezonoj Estas kvar sezonoj en la jaro: printempo, somero, atuno kaj vintro. La printempo estas inter la vintro kaj la somero. Ties monatoj en Brazilo estas septembro, oktobro, novembro kaj decembro. Hi estas la sezono de la floroj. Arbustoj kaj arboj bele kreskas kun verdaj folioj kaj tutkoloraj floroj. Se oni irkarigardas, oni povas vidi, ke abeloj kaj aliaj insektoj abundas en arbaroj, kaj la birdoj kantas ie. La naturo estas tre rava printempe. La ielo kutime estas blua, kaj la suno estas bela kaj hela, sed ne brilas tre forte. La vetero estas agrabla. En printempo malhelias je la sepa. Decembre, januare, februare kaj marte estas somero. Hi estas varma sezono. La suno forte brilas, la ielo estas plena je nuboj kaj kutime pluvas. Multaj personoj atas praktiki sportojn somere. Ili atas ludi futbalon, korbopilkon, golfon, tenison, ktp. Ili anka atas rulsketi. Por

108

__________EKZERCOJ___________________________________________________ I) Nun ni praktiku kies. Rigardu la bildojn kaj skribu demandojn kaj respondojn pri la aferoj kaj la posedantoj. Sekvu la modelon. g)

h) Kies skatolo i estas? i estas la skatolo de Mazi.

II) En la sekva tabelo, ni vidas kion princino Silvja kutime faras en la semajnotagoj. Respondu la demandoj la la tabelo. Sekvu la modelon. Lundo - Studi esperanton -Iri al la fruktobudo Marto - Rulsketi - Iri al la kuracisto Merkredo -Ludi korbopilkon - Danci ado - Nai - Viziti amikojn Vendredo - Ludi tenison - Gimnastiki Sabato - Ludi futbalon - Bani sin Dimano -Rajdi sur evalo - Legi librojn

a)

b)

Kion la princino faras lunde? i kutime studas esperanton kaj iras al la fruktobudo lunde. a) Kion la princino faras marte? i __________ rulsketas kaj ________________________ marte.

c)

b) Kion la princino faras merkrede?

c) Kion la princino faras ade?

d)

d) Kion la princino faras vendrede?

e) Kion la princino faras sabate? e) f) Kion la princino faras dimane? f)

109

III) Elektu la bonan alternativon en iu sekva frazo. 1. Ni diras bonan vesperon kiam ni _________ homojn vespere. a) bezonas b) renkontas c) rakontas 2. _____ kuraa viro estas via edzo! a) Kies b) Kia c) Kiu 3. Fazeolo estas _________. a) sporto b) ludo

14. La parto de komputilo a televido sur kiu oni vidas bildojn kaj tekstojn nomias _______. a) kubuto b) gambo c) bovlo d) ekrano d) esas 15. _________ estas korpoparto, kiun oni uzas por turni la kapon. a) ultro b) kruro c) kolo d) buo

d) Kiam 16. Kiam iu diras sian nomon, sed vi ne bone komprenas, vi povas demandi: _________ vian nomon, mi petas. a) kvankam b) literumu c) pai d) vorto 17. La malo de la sufikso et estas ___. a) a b) j c) eg

c) manao

d) ekzerco

4. Oni uzas la sufikson ____ por indiki instrumento, aparato. a) ad b) on c) il d) in 5. Kelnero, bonvolu _______ al mi sandvion! a) doni b) donu c) donos d) donis 6. Kelnero, ______ al mi rizon kaj viandon, mi petas. a) doni b) donu c) donos d) donis 7. Kiom da _________ estas en la jaro? a) monatojn b) monato c) monatoj 8. _________ estas ejo kie oni arestas malbonajn homojn. a) Lernejo b) Laborejo c) Naejo d) Malliberejo 9. Oni uzas la sufikson ____ por indiki konkretan aferon. a) ad b) a c) nj d) eg 10. _________ estas ilo, kiun oni uzas por skribi. a) Plumo b) Kajero c) Libro 11. Kiam oni estas malseka, oni devas _____ sin. a) bani b) kuri c) vii

d) i

18. Kiam ni _______ ni bezonas trinki ion. a) estas laca b) havas akvon c) forkondukas

d) soifas

19. Se vi estas apud mi, sed ne estas maldekstre kaj ne estas dekstre, kaj mi povas vidi vin sen turni mian kapon, do vi estas _______ mi. a) anta b) malanta c) preter d) inter 20. Ni ______ kiam ni ne sidas a kuas. Ni estas en vertikala posicio. a) paas b) staras c) falas d) atendas 21. Kiam estas tro malvarme, a kiam ni kuras, dancas a praktikas sportojn, ni enerale ________. a) provas b) spiras c) vitas d) kapjesas 22. ________ forte pluvis, ni iris al la plao. a) Anka b) Ek c) Nu d) Skrapgumo 23. La atomobilo _______ mallanta la budo. a) haltis b) alportis c) etis d) kai 24. Kiam oni metas ion en sekreta loko, oni ______ in. a) surmetas b) kaas c) intervjuas d) atendas 25. Kelkaj manaoj estas tre grandaj por meti en nia buo, do unue ni devas _____ ilin. a) flugi b) trani c) gustumi d) kisi d) plais

d) Kvankam

12. Mia patrino malatas hundojn. Kiam mia hundo eniris ian dormoambron, i diris al mi por _________ in. a) forkuri b) forpori c) flari d) surmeti 13. Kiam iu dankas pro io, kion ni faris al li a i, ni povas diri _________. a) dankon b) is c) nedankinde d) uste jes

110

IV) Respondu: 17. Kiun semajnotagon vi preferas? naskitago aniversrio universitato universidade lernejo escola labori trabalhar eni incomodar iu algum neniu - ningum 1. u vi havas komputilon? u i funkcias bone? 22. u vi scias ludi korbopilkon? 2. La la komputilo de Korvaks, kiom da princinoj ekzistas? 23. u vi pensas, ke korbopilko estas interesa ludo? 3. Kie estis Mazi kaj Karlo kiam pluvis? 24. u vi scias rulsketi? 4. En la rakonto, u je la sepa horo ankora pluvis? Kia estis la vetero? 25. Je kioma horo vi kutimas bani vin? 5. En la rakonto, u je la sepa horo vetere helias a malhelias? 26. u vi kutimas studi iujn tagojn? 6. (6:58) Kioma horo estas? (Uzu la vorto preska en via respondo.) 27. u vi kutimas mani fruktojn iujn tagojn? 7. (7:59) Kioma horo estas? (Uzu anka preska.) 28. u la ambro de Silvja estas en la unua a en la dua etao? 8. Kia estas la vetero hodia? 29. Kiom da ambroj estas en la dua etao de la palaco? 9. En kiu sezono estas ni? 30. Kie estas la ambro de la princino, tiu dekstra, tiu maldesktra a tiu meza? 10. Kiuj estas la kvar sezonoj de la jaro? 31. u vi skribas per via dekstra a per via maldesktra mano? 11. Kiun sezonon de la jaro vi preferas? 32. Kies estas la ambro en la supra etao? 12. En kiu monato ni estas? 33. Kiom da etaoj estas en via domo? 13. En kiu monato estas via naskitago? 34. u vi havas apartamenton? En kiu etao estas via apartamento? 14. Kiuj estas la nomoj de la monatoj? 35. En la rakonto, kies estas la komputilo? 15. Kiu tago de la semajno estas hodia? 36. u vi havas komputilejon en via domo? 16. Kiuj estas la sep semajnotagoj? 18. Kiam ni studas Esperanton? 19. Kiam vi laboras? 20. Kiam vi iras al la universitato/lernejo? 21. u iu en via familio ludas futbalon? Kiu? Kiam?

111

37. u io estas en ordo en via domo? 38. Kion Silvja havas por doni al Karlo? 39. Kion Silvja havas por doni al Mazi? 40 . u vi atas adi latan a mallatan muzikon? 41. u vi kutimas paroli late a mallate? 42. Vi provas studi, sed via amiko enas vin (te incomoda). Kion vi povas diri al via amiko? (Uzu la verbon esi) 43. Vi provas spekti (assistir) televidon, sed via amiko late parolas. Kion vi povas diri al via amiko? 44. u la princino malfermas la pordon late a mallate? 45. u la princino irkarigardis atente? 46. u i kuris supren a malsupren? 47. u i kuris malsupren rapide a malrapide? 48. Kiel la princino malfermis la pordon? 49. Kiel la princino irkarigardis? 50. Kiel i kuris? 51. u vi povas kuri tre rapide? 52. Kio okazis al Silvja, kiam i kuris malsupren? 53. Kiujn la Reino kaj la Reo renkontis, kiam ili iris voki Silvjan por vespermani? 54. u vi volas studi la unuan lecionon ree? 55. Diru al mi urbon kien vi ree volas iri.

V) Demandu: 1. Jes, mia komputilo bone funkcias. 2. Estas preska la deka. 3. Ne, nun estas bela vetero. 4. En atuno malhelias je la sepa. 5. Mi skribas per mia dekstra mano. 6. Mia naskitago estas en Januaro. 7. Hodia estas lundo. 8. Mi laboras de lundo is vendredo. 9. Mi kutimas bani min je la deka horo. 10. La ludoj, kiujn mi atas, estas: futbalo, korbopilko, teniso kaj golfo. 11. Mi studas Esperanton preska iujn tagojn. 12. Marde. (Uzu kiam en via demando.) 13. Merkrede. (Uzu kiam ree.) 14. Tie. (Nun, uzu kie.) 15. En la unua etao. 16. Tiu estas la libro de Petro. 17. Tiu estas la plumo de Marko. 18. Tiu estas la krajono de Johano. 19. Lia ambro estas en la supra etao. 20. i irkarigardis atente.

112

21. i kuris malsupren. 22. i kuris malsupren rapide. 23. La princino kuris malsupren rapide. (Uzu kiu.) 24. Ne, mi ne havas alian. 25. Jes, mi havas komputilejon en mia domo. 26. Mi kutimas adi muzikon mallate.

Respostas da lio 9
I) a) Kies fruktobudo i estas? i estas la fruktobudo de la vendisto. b) Kies parkhorloo i estas? i estas la parkhorloo de Mazi. c) Kies kajero i estas? i estas la kajero de la knabino. d) Kies krajono i estas? i estas la krajono de la knabo. e) Kies komputilo i estas? i estas la komputilo de Korvaks. f) Kies motorciklo i estas? i estas la motorciklo de Karlo. g) Kies glaciao i estas? i estas la glaciao de la Reino. h) Kies sonoriloj ili estas? Ili estas la sonoriloj de Petro. II) a) i kutime rulsketas kaj iras al la kuracisto marte. c) i kutime naas kaj vizitas amikojn ade. e) i kutime ludas futbalon kaj banas sin sabate. III) 1. b 12.b 23.a 2. b 13. c 24. b 3. c 14. d 25. b 4. c 15. c 5. a 16. b b) i kutime ludas korbopilkon kaj dancas merkrede. d) i kutime ludas tenison kaj gimnastikas vendrede. f) i kutime rajdas sur evalo kaj legas librojn dimane. 6. b 17. c 7. c 18. d 8. d 19. a 9. b 20. b 10.a 21. c 11.c 22.d

IV) Bildoj: 1. vetero 6. ludas futbalon 11. supren 16. somero 21. pordo

2. komputilo funkcias 7. korbopilko 12. maldekstra 17. atuno

3. hela 8. Li rulsketas./rulsketo 13. dekstra 18. vintro

4. komputilejo 9. golfo 14. rekta 19. dometo

5. lata 10. tenison 15. printempo 20. manajo

d) Respondu: 1. Jes, mi havas komputilon, kaj i funkcias bone. / Ne, mi ne havas komputilon.

2. La la komputilo de Korvas, ekzistas ses princinoj. 3. Ili estis en la dometo de la palaca ardeno. 4. Ne, je la sepa horo ne pluvis. La vetero estis bela. 5. Je la sepa horo vetere malhelias. 6. Estas preska la sepa. 7. Estas preska la oka. 8. Hodia pluvas./Estas suna vetero./Estas varma/ malvarma vetero, ktp. 9. Ni estas en somero/vintro/printempo/ atuno. 10. La kvar sezonoj de la jaro estas printempo, somero, atuno kaj vintro. 11. La sezono de la jaro, kiun mi preferas, estas... 12. Ni estas en (ms do ano). 13. Mia naskitago estas en (ms). 14. La nomoj de la monatoj estas: Januaro, Februaro, Marto, Aprilo, Majo, Junio, Julio, Agusto, Septembro, Oktobro, Novembro kaj Decembro. 15. Hodia estas (dia da semana). 16. La sep semajnotagoj estas: lundo, mardo, merkredo, ado, vendredo, sabato kaj dimano. 17. La semajnotago, kiun mi preferas, estas... 18. Ni studas Esperanton lunde/marte, ktp. 19. Mi laboras lunde,marde.../de lundo is vendredo/iujn tagojn/ktp. 20. Mi iras al la universitato/lernejo de lundo is vendredo/ktp. 21. Jes, mi ludas futbalon...mia fratino/patro/frato/patrino/ktp. ludas futbalon. Mi/li/i/ni ludas futbalon lunde/dimane... Ne, neniu en mia familio ludas futbalon. 22. Jes, mi scias ludi korbopilkon. / Ne, mi ne scias. 23. Jes, i estas (tre) interesa./Ne, i ne estas interesa. 24. Jes, mi scias rulsketi./Ne, mi ne scias rulsketi. 25. Mi kutimas bani min je la naa/deka/dek-unua... horo. 26. Jes, mi kutimas studi iujn tagojn./Ne, mi ne kutimas studi iujn tagojn. 27. Jes, mi kutimas mani fruktojn iujn tagojn. 28. La ambro de la princino estas en la dua etao. 29. En la dua etao estas tri ambroj. 30. ia ambro estas tiu meza. 31. Mi skribas per mia dekstra/maldekstra mano. 32. La ambro en la supra etao estas de Korvaks, la komputilejo. 33. En mia domo estas unu/du/tri etaoj. 34. Jes, mi havas apartamenton. i estas en la unua/dua/tria/kvara/dek-dua... etao./ Ne, mi ne havas apartamenton. 35. La komputilo estas de Korvaks. 36. Jes, mi havas komputilejon. / Ne, mi ne havas komputilejon. 37. Jes, io estas en ordo. /Ne, ne io estas en ordo./Ne, mi havas problemon./Ktp. 38. i havas manaon por doni al Karlo. 39. i havas horloojn por doni al Mazi. 40. Mi atas adi latan/mallatan muzikon. 41. Mi kutimas paroli late/mallate/normale. 42. esu!/esu eni min! 43. esu!/esu late paroli! 44. i malfermas la pordon mallate. 45. Jes, i irkaurigardis atente. 46. i kuris malsupren. 47. i kuris malsupren rapide. 48. i malfermis la pordon mallate. 49. i irkaurigardis atente. 50. i kuris rapide. 51. Jes, mi povas kuri tre rapide./Ne, mi ne povas kuri tre rapide. 52. i renkontis aliajn Silvjajn. 53. Kiam ili iris voki Silvjan por vespermani, ili renkontis multajn Silviajn. 54. Jes, mi volas studi la unuan lecionon ree./Ne, mi ne volas studi la unuan lecionon ree.

113

55. Mi ree volas iri al San Palo/Rio-de-anejro/Florianpolis, ktp. V) Demandu: 1. u via komputilo bone funkcias? 2. Kioma horo estas? 3. u pluvas? 4. Je kioma horo malhelias en atono? 5. u vi skribas per via dekstra a per via maldesktra mano? 6. En kiu monato estas via naskitago? 7. Kiu tago de la semajno estas hodia? 8. Kiam vi laboras? 9. Je kioma horo vi kutimas bani vin? 10. Kiuj estas la ludoj, kiujn vi atas?/Kiujn ludojn vi atas? 11. Kiam vi studas Esperanto? 12. Kiam... vi iras al la universitato/ktp.? 13. Kiam... 14. Kie... estas mia libro/ktp.? 15. Kie... estas via ambro?/ktp.? 16. Kies estas tiu libro? 17. Kies estas tiu plumo? 18. Kies estas tiu krajono? 19. Kie estas la ambro de Korvaks? 20. Kiel la princino irkarigardis? 21. Kien la princino kuris? 22. Kiel la princino kuris malsupren? 23. Kiu kuris malsupren rapide? 24. u vi havas alian plumon/krajonon/ktp. 25. u vi havas komputilejon en via domo? 26. u vi kutimas adi muzikon late a mallate?/Kiel vi kutimas adi muzikon?

1 -unu Patro kaj frato. Leono estas besto. Rozo estas floro kaj kolombo estas birdo. La rozo apartenas al Teodoro. La suno brilas. La patro estas sana. La patro estas tajloro. 2 - du Infano ne estas matura homo. La infano jam ne ploras. La ielo estas blua. Kie estas la libro kaj la krajono? La libro estas sur la tablo, kaj la krajono kuas sur la fenestro. Sur la fenestro kuas krajono kaj plumo. Jen estas pomo. Jen estas la pomo, kiun mi trovis. Sur la tero kuas tono. 3 - tri Leono estas forta. La dentoj de leono estas akraj. Al leono ne donu la manon. Mi vidas leonon. Resti kun leono estas danere. Kiu kuraas rajdi sur leono? Mi parolas pri leono. 4 - kvar La patro estas bona. Jen kuas la apelo de la patro. Diru al la patro, ke mi estas diligenta. Mi amas la patron. Venu kune kun la patro. La filo staras apud la patro. La mano de Johano estas pura.

Um pai e um irmo. Um leo um animal. Uma rosa uma flor e um pombo uma ave. A rosa pertence a Teodoro. O sol brilha. O pai est so. O pai um alfaiate.

LEITURA COMPLEMENTAR

Uma criana no uma pessoa madura. A criana j no chora. O cu azul. Onde esto o livro e o lpis? O livro est em cima da mesa, e o lpis est (deitado) sobre a janela. Sobre a janela esto (deitados) um lpis e uma pena. Aqui est uma ma. Aqui est a ma que eu achei. Sobre a terra h (est deitada) uma pedra.

Na seo de leitura complementar da lio anterior, vimos o ltimo texto do curso Ana Pana. A partir de agora, iremos ler algumas frases e textos selecionados, escritos pelo prprio criador do Esperanto, Zamenhof, extradas de sua obra Fundamento de Esperanto. Acesse o site do Lernu! para ler o material completo, ouvir as frases e fazer exerccios. H sempre o risco de que uma lngua que usada em vrias partes do mundo se desmembre em diferentes dialetos. Alm disso, existem pessoas que querem constantemente fazer mudanas em uma "lngua planejada" como o Esperanto. Tais propostas de mudana correm o risco de resultar em discusses sem fim ou at mesmo desestabilizao da lngua. Para evitar o aparecimento de dialetos, mudanas sbitas na lngua e querelas em torno dela, Zamenhof em 1905 apresentou o livro Fundamento de Esperanto. Esse documento muito ajudou e continuamente ajuda a criao de uma evoluo estvel e harmnica da "Lngua Internacional". No prefcio da obra, Zamenhof escreve: "... o Fundamento de Esperanto deve se encontrar nas mos de todo bom esperantista como um constante documento guia ..." Ento, mos obra!

O leo forte. Os dentes do leo so afiados. Ao leo no d a mo. Eu vejo um leo. Ficar com um leo perigoso. Quem tem coragem de cavalgar um leo? Estou falando sobre um leo.

O pai bom. Al est o chapu do pai. Diga ao pai que eu sou diligente. Eu amo o pai. Venha junto com o pai. O filho est de p ao lado do pai. A mo do Joo est limpa.

114

Mi konas Johanon. Ludoviko, donu al mi panon. Mi manas per la buo kaj flaras per la nazo. Anta la domo staras arbo. La patro estas en la ambro. 5 - kvin La birdoj flugas. La kanto de la birdoj estas agrabla. Donu al la birdoj akvon, ar ili volas trinki. La knabo forpelis la birdojn. Ni vidas per la okuloj kaj adas per la oreloj. Bonaj infanoj lernas diligente. Aleksandro ne volas lerni, kaj tial mi batas Aleksandron. De la patro mi ricevis libron, kaj de la frato mi ricevis plumon. Mi venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo. Mi legas libron. La patro ne legas libron, sed li skribas leteron.

Eu conho o Joo. Lus, d-me po. Eu como pela boca e cheiro pelo nariz. Diante da casa h (est de p) uma rvore. O pai est no quarto.

Os pssaros voam (esto voando). O canto dos pssaros agradvel. D gua aos pssaros, porque eles querem beber. O menino afugentou os pssaros. Ns vemos com os olhos e ouvimos com os ouvidos. Boas crianas aprendem diligentemente. O Alexandre no quer aprender, e por isso eu bato no Alexandre. Do pai eu recebi um livro, e do irmo eu recebi uma caneta. Venho (da casa) do av, e vou agora para o tio. Estou lendo um livro. O pai no est lendo um livro, mas est escrevendo uma carta.

REVISO 4 Traduza para o Portugus: Kion vi faras? Kiu paas tie? u vi povas vidi ion? Ne, mi vidas nenion, sed atendu. Jes, uste! Vi pravas: iu venas! Kau vin malanta la statuo. Bone, mi kaos min. u i kaos sin? u li kaos sin? Ne, sed li kaos lin. Ho, ve. Pluvas. Sed morga estos sune. Je kioma horo ni matenmanos morga? Mi ne scias, sed hiera ni tagmanis je la unua horo posttagmeze (ptm) kaj hodia ni vespermanos je la sesa horo vespere. Kioma horo estas nun? Estas la kvina horo. Ne, pardonon. Mi malpravis. Estas kvarono anta la kvara. Je kioma horo vi iras dormi? Je la deka horo. Mi fartas malbone. u vi havis ion por mani? u via stomako doloras vin? Ne, sed mi havas fortan kapdoloron. Mia kapo doloras min. Jen medikamento. Iru en vian ambron kaj ripozu. La reino estas en sia ambro. u Silvja estas en ia ambro? Ne, sed i iros en sian ambron. Ni manu la tagmanon. Vi manu vian, kaj li manu sian.

leono: leo birdo: pssaro tajloro: alfaiate plori: chorar tono: pedra danero: perigo stari: estar de p forpeli: afugentar

besto: animal aparteni: pertencer infano: criana kui: estar deitado akra: afiado apelo: chapu pano: po avo: av

kolombo: pombo brili: brilhar matura: maduro trovi: achar resti: ficar diligenta: diligente flugi: voar onklo: tio

O que voc est fazendo? Quem est caminhando l? Voc pode ver algo? No, no vejo nada, mas espere. Sim, justamente! Voc tem razo (voc est certo): algum est vindo. Esconda-se atrs da esttua. Bom, vou me esconder. Ela se esconder? Ele se esconder? No, mas ele o esconder (Ele vai escond-lo). Oh, no! Est chovendo, mas amanh vai fazer sol. A que horas vamos tomar o caf da manh amanh? Eu no sei, mas ontem almoamos uma da tarde (p.m.) e hoje vamos jantar s sete da noite. Que horas so agora? So cinco horas. No, desculpe. Eu estava errado. quinze para as quatro (um quarto antes das quatro). A que horas voc vai dormir? s dez horas. No estou bem. Voc tinha algo para comer? Seu estmago di? No, mas eu tenho uma forte dor de cabea. Minha cabea di. Aqui est um remdio. V para o seu quarto e repouse. A rainha est em seu quarto. Silvja est em seu quarto (da rainha)? No, mas ela vai para seu (prprio) quarto. Vamos comer o almoo. Voc come o seu, e ele como o dele (prprio).

115

Traduza para o Esperanto: Que horas so agora? So sete horas. O que voc est fazendo? Estou fazendo ginstica. Ginstica boa para os msculos e para as articulaes. Voc no est fazendo nada. Estou doente. O que di em voc? Meus dentes me doem. Eu tenho uma forte dor de dentes. A que horas vamos comer o jantar? s sete horas da noite. Voc tem uma xcara? Aqui est minha faca. Aqui esto seus pratos. Aqui esto seu garfo e sua colher. Eu te agredeo. Voc ter tempo para comer? No, no terei tempo. A que horas voc tomou banho (voc se banhou) ontem? s oito e meia (metade depois das oito). Voc ouve algo? Espere. Deixe-me escutar (Pense como se fosse um comando para si mesmo: eu, escute!). No, no ouo nada. Eu estarei em meu quarto. Ele estar no quarto dele. Ela estar no quarto dela. V para seu quarto! O gato pulou sobre a mesa. Ela comeu no jardim. Ela cozinhou no jardim.

LECIONO 10______________________________________________________ 5.9 6.2

___________RAKONTO____________________________________________________ Sceno 9 Cena 9 Kanto:Terura afero Canto Coisa terrvel Reino: Tri kuiras sen eno. Rainha: Trs cozinham sem incmodo Akrobatas jen kvar, Fazem acrobacias eis quatro, Unu - apud kameno, Uma perto da lareira Kontra mur - plia par. Contra a parede mais um par. Reo: Tiu i sur foteloj Rei: Esta sobre as poltronas Saltas kiel simi. Salta como um macaco. Pluraj kuras sen celo, Muitas correm sem objetivo Sen respekto al mi! Sem respeito a mim!

Kioma horo estas nun? Estas la sepa (horo). Kion vi faras? Mi faras gimnastikon. Gimnastiko estas bona por muskoloj kaj por artikoj. Vi faras nenion. Mi estas malsana. Kio doloras vin? Miaj dentoj doloras min. Mi havas fortan dentdoloron. Je kioma horo ni manos la vespermanon? Je la sepa (horo) vespere. u vi havas tason? Jen mia tranilo. Jen viaj teleroj. Jen viaj forko kaj kulero. Mi dankas vin. u vi havos tempon por mani? Ne, mi ne havos tempon. Je kioma horo vi banis vin hiera? Je duono post la oka (horo). u vi adas ion? Atendu. Mi askultu. Ne, mi adas nenion. Mi estos en mia ambro. Li estos en sia ambro. i estos en ia ambro. Iru en vian ambron! La kato saltis sur la tablon. i manis en la ardeno. i kuris en la ardeno.

Reino: Mia kor! Miaj nervoj! Rainha: Meu corao! Meus nervos! Restis neniu or! No sobrou nenhuma flor!

116

iuj akvorezervoj, Todas as reservas de gua, Certe tuj estos for! Certamente logo desaparecero! Reo: La palac en danero! Rei: O palcio em perigo! Reino: Ili kreskas sen n! Rainha: Elas crescem sem fim! Amba: Ho, terura afero! Ambos: Oh, coisa terrvel! Vera plag tras nin! Uma verdadeira praga nos atingiu! Ho, terura afero! Oh, coisa terrvel! Vera plag tras nin! Uma verdadeira praga nos atingiu! Sceno 10 Cena 10 Reo: De kie ili iuj venas i tien? Rei: De onde elas todas vem para c? Reino: Rigardu! Rainha: Olhe! Ili iuj venas el la ambro de Korvaks. Elas todas vm do quarto de Korvaks. Li faras ion teruran! Iru tuj! Rapide! Ele faz algo terrvel! Vamos imediatamente! Rpido! Korvaks: esu! esu! Helpu! Korvaks: Pare! Pare! Socorro!

Reo: Korvaks! Kion vi faras? Rei: Korvaks! O que voc est fazendo? Korvaks: Mi faras nenion! ion i faras la komputilo! Korvaks: Eu no estou fazendo nada! Tudo isto faz o computador! Sceno 11 Cena 11 Silvja: Helpu! Silvja: Socorro! Karlo: Askultu! Karlo: Escute! Silvja: Helpu! Silvja: Socorro! Karlo: Vokas Silvja! Karlo: A Silvja est chamando! [A Silvja chama!] Silvja: Ho, Karlo, mi tre timas! Silvja: Oh, Karlo, tenho muito medo! [Eu muito temo!] Mazi: Kial? Mazi: Por qu? Karlo: Kial vi timas? Karlo: Por que voc est com medo? Silvja: ar estas multaj mi en la palaco. Silvja: Porque h muitas de mim no palcio. Karlo: Multaj vi? Karlo: Muitas de voc? Mazi: Pardonu! u vi kunportis horloojn? Mazi: Perdo! Voc trouxe relgios? Karlo: Nu, Mazi! Karlo: Ora, Mazi!

117

Silvja: Jen por vi! Mazi, kial vi manas horloojn? Sivja: Eis para voc! Mazi, por que voc come relgios? Mazi: ar ili estas bongustaj! Mazi: Porque eles so gostosos! Sceno 12 Cena 12 Petro: Ho, ve! Li ploras. Kial vi ploras? Petro: Oh, no! [ve: ai; que desgraa] Ele chora. Por que voc chora? Knabo: ar mi ne povas atingi la pomon. Menino: Porque no posso alcanar a ma. Petro: Kial vi ne povas atingi in? Petro: Por que voc no pode alcan-la? Knabo: ar mi estas malalta. Menino: Porque eu sou baixo. Petro: Mi atingas in. Petro: Eu alcano-a Knabo: Jes. Menino: Sim. Petro: Kial? Petro: Por qu? Knabo: ar vi estas alta. Menino: Por que voc alto. Petro: Jes. Bonvolu. Petro: Sim. Por favor. Knabo: Dankon! His! Menino: Obrigado! At! Petro: Hej! Hi estas mia pomo, kaj mia biciklo! Petro: Hei! minha ma, e minha bicicleta!

Haltu! Haltu! La biciklo estas mia! Pare! Pare! A bicicleta minha! (Li kaptas la knabon.) La bikiclo estas mia! (Ele captura o menino.) A bicicleta minha! Knabo: Jes, via! Menino: Sim, sua! Petro: Jes, mia biciklo! Nun redonu mian pomon! Petro: Sim, minha bicicleta! Agora devolva minha ma! Knabo: Mi ne redonos! Menino: No devolverei! Petro: Kial? Petro: Por qu? Knabo: ar i estas mia! Menino: Porque ela minha! Sceno 13 Cena 13 Silvja: Ho, Karlo. Silvja: Oh, Karlo. Karlo: Multaj Silvjaj... ho, mi scias! Korvaks! Lia komputilo! Karlo: Muitas Silvjas oh, eu sei! Korvaks! O computador dele! Silvja kaj Mazi: Karlo, kien vi kuras? Silvja e Mazi: Karlo, aonde voc corre? Karlo: Al la komputilejo! Iru! Sekvu min! Karlo: sala do computador! Vamos! Sigam-me!

PARTO 6 PARTE 6

118

Sceno 1 Cena 1 Denove en la komputilejo: la komputilo kopias multajn Psedo -Silviajn. De novo na sala do computador: o computador copia muitas cpias de Pseudo-Silvjas. Reo: Korvaks! Haltigu la komputilon! Rei: Korvaks! Pare o computador! Korvaks: Mi ne povas, Via Majesto! Korvaks: Eu no posso, Vossa Majestade!

En la ardeno de la palaco. No jardim do palcio. Silvja: Rigardu! Alia mi! Silvja: Olhe! Outra eu! Mazi: Kaj unu pli! Kaj tie... estas multaj vi! Mazi: E uma mais! E l... so muitas voc! Karlo: Rigardu, kiom dika! Karlo: Olhe, o quo gorda! Mazi: Tiu alia estas pli dika! Mazi: Essa outra mais gorda! Silvja: Kiom granda! Silvja: O quo grande! Mazi: Sed tiu estas pli granda! Mazi: Mas essa maior! Karlo: Venu, Mazi! Karlo: Venha, Mazi!

Reo: Ho, jes! Vi povas. Hi estas via. Rei: Oh, sim! Voc pode. Ele seu. Korvaks: Jes, mia! Hi estas mia, sed mi ne povas haltigi in. Korvaks: Sim, meu! Ele meu, mas eu no posso par-lo. Reo: Do, mi haltigos in! Rei: Ento, eu para-lo-ei. (al Psedo-Silvja) Pardonu! Pardonu! ( Pseudo-Silvja) Perdo! Perdo! Korvaks: Atentu! Atentu! Korvaks: Preste ateno! Preste ateno! Reo: Ne timu, Korvaks! Rei: No tema, Korvaks! Korvaks: Ne faru tion! Korvaks: No faa isso! Reo: (en la komputilo) Korvaks! Korvaks, helpu min! Rei: (dentro do computador) Korvaks! Korvaks, ajude-me! Sceno 2 Cena 2

___________VORTARO____________________________________________________ kuiri: eni: akrobati: akrobato: apud: kameno: kontra: muro: paro: fotelo: simio: celo: koro: cozinhar incomodar fazer acrobacias acrobata perto de chamin, lareira contra muro, parede par poltrona smio, macaco objetivo corao

119

resti: floro: akvorezervo: certe: tuj: for: danero: kreski: fino: terura: afero: vera: plago: trafi: voki: timi: kial: ar: kunporti: nu: ve: plori: atingi: alta: malalta: redoni: halti: haltigi: majesto:

restar, sobrar, ficar flor reserva de gua certamente logo, imediatamente fora, longe perigo crescer fim terrvel coisa verdadeiro praga atingir chamar temer, ter medo por que porque trazer, conduzir ora, pois bem ai; que desgraa chorar alcanar, atingir alto baixo devolver, dar de volta parar parar (algo, algum), fazer parar majestade

a) Traduku: Tri kuiras sen eno. Akrobatas jen kvar, Unu - apud kameno, Kontra mur - plia par. cozinhar = incmodo = fazer acrobacias = perto = lareira = contra = parede, muro = par = Tiu i sur foteloj Saltas kiel simi. Pluraj kuras sen celo, Sen respekto al mi! poltrona = smio, macaco = objetivo = Mia kor! Miaj nervoj! Restis nek unu flor! iuj akvorezervoj, Certe tuj estos for! corao = restar, sobrar = flor = reserva de gua = certamente = logo, imediatamente = longe, fora = Reo: La palac en danero! Reino: Ili kreskas sen fin! Amba: Ho, terura afero! Vera plag trafis nin! perigo = crescer =

Vocabulrio adicional la: opinio: Interreto: ni imagu: tablo:

de acordo com, segundo opinio Internet vamos imaginar mesa

120

fim = terrrvel = coisa = verdadeiro = praga = atingir = Silvja: Helpu! Karlo: Vokas Silvja! Silvja: Ho, Karlo, mi tre timas! Mazi: Kial? Karlo: Kial vi timas? Silvja: ar estas multaj mi en la palaco. Karlo: Multaj vi? Mazi: Pardonu! u vi kunportis horloojn? Karlo: Nu, Mazi! chamar = temer = por que = porque = trazer, conduzir = ora = Petro: Ho, ve! Li ploras. Kial vi ploras? Knabo: ar mi ne povas atingi la pomon. Petro: Kial vi ne povas atingi in? Knabo: ar mi estas malalta. ai; que desgraa = chorar = alcanar, atingir = alto = baixo = Nun redonu mian pomon! devolver = Reo: Korvaks! Haltigu la komputilon! Korvaks: Mi ne povas, Via Majesto! parar, fazer parar = Vossa Majestade =

b) Bildoj:

1.

Ap____ la dometo estas arbo.

2.

La Biblio rilatas pri p________ kiuj tr________ Egiption.

3.

i t_________ la monstron. 4.

La bebo p_________.

5.

La knabo estas m_______________.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

Li k________

13.

Tio simbolo signifas ___________.

121

__________GRAMATIKO______________________________________________ KIAL? (por qu?) / AR (porque) Ki (partcula que pergunta) + al (motivo, causa) = kial (por que) Kial Mazi manas horloojn? ar ili estas bongustaj! Por que Mazi come relgios? Porque eles so gostosos! -IG- (fazer, tornar) Lembra-se desta frase? Korvaks! Haltigu la komputilon! Korvaks! Pare o computador. Ou: faa o computador parar. Ento, o sufixo ig- quer dizer: fazer algum ou algo ficar aquilo expresso na raiz. Bonvolu plenigi mian tason da kafo. Por favor, encha minha xcara de caf. La patrino purigis la ambron. A me limpou o quarto. Li mem sciis tion kaj sciigis tion anka al siajn amikojn. Ele mesmo sabia disso e informou isso tambm aos seus amigos. plena cheio pura limpo scii saber varma quente luma claro kuraa corajoso plenigi fazer ficar cheio, encher purigi fazer ficar limpo, limpar sciigi fazer saber, informar varmigi fazer ficar quente, esquentar lumigi fazer ficar claro, clarear kuraigi fazer ficar corajoso, encorajar

malpura - sujo malpurigi fazer ficar sujo, sujar malpurii tornar-se sujo, sujar-se Li paliis pro teruro Teruro paligis lin. Ele empalideceu-se de terror. O terror empalideceu-o. Miaj manoj malpuriis en la laboro. La laboro malpurigis miajn manojn. Minhas mos sujaram-se no trabalho. O trabalho sujou minhas mos. Como i tem um sentido reflexivo, s vezes podemos substitu -lo por um pronome reflexivo. Sidiu = Sidigu vin (Sente-se). Mi levias = mi levas min (Eu me levanto). Vi levias = Vi levas vin (Voc se levanta). Li levias = li levas sin (Ele se levanta). La suno levias = la suno levas sin (O sol se levanta). Omisso do final o Releia atentamente estes trechos da cano que ouvimos anteriormente: Unu - apud kameno, Kontra mur - plia par. Tiu i sur foteloj Saltas kiel simi. Mia kor! Miaj nervoj! Restis neniu or! La palac en danero! Ili kreskas sen n! Vera plag tras nin! Como voc j percebeu, a terminao o dos substantivos pode ser omitida. Nesses casos, colocamos um apstrofo no lugar do -o. Esse recurso particularmente usado na poesia. Porm, NO podemos omitir a terminao o quando o substantivo estiver no plural(-j) ou na forma acusativa(-n). _________PRAKTIKADO PER LEGADO______________________________________ Akrobata filo, nerva patro - Pajo, kion mi povas fari por ii akrobato? - Nu, vi devas ekzercii senese dum longa tempo. Sed akrobati estas danera afero. - Mi scias. - Do, u vi vere volas esti akrobato? - Jes. Tio estas mia celo. - Kial? - ar mi ne timas la daneron. - u vere? Mi ne kredas tion. - Por mi, la danero estas nur afero por kreskigi la kuraon en nia koro.

-IG- e -IH- comparados Voc lembra que na lio anterior estudamos o sufixo -i-? O sufixo -i- tem um sentido reflexivo. A pessoa, animal ou coisa tornar-se sozinha aquilo expresso pela raiz. O sufixo -ig- tem um sentido transitivo, ou seja, algo ou algum faz com que outra pessoa ou outra coisa se torne aquilo expresso na raiz. Vamos deixar mais claro? Observe: rua vermelho ruigi fazer ficar vermelho, avermelhar (algo, ou algum) ruii tornar-se vermelho, avermelhar-se (a si prprio) pala plido paligi fazer ficar plido, empalidecer (algum) palii tonar-se plido, empalidecer-se (a si prprio)

122

- Ho! Tre saaj vortoj! - La mia opinio, neniam ni devas timi nenion. Ni ne timu nek plagojn, kiuj trafas nin, nek aliajn terurajn aferojn. - Kaj pri vi? u vi pensas, ke vi estas vere kuraa kiel vi diras? - Certe jes! Rigardu, mi kurae saltas sur via fotelo. - Ho, ve! esu salti kiel simio sur mia nova fotelo! Vi detruos in! esu tuj! - Pardonu min, sed mi ne povas esi. Tio estas mia vera celo kaj neniu povos haltigi min. - Vi certe ne timas la daneron. Mi kaptos vin, haltigos vin kaj batos vin! - Vi ne povos. Kial ne? ar akrobatoj kuras rapide! - Ernejo, kial vi iam enas min tiel? iuj devas respekti siajn gepatrojn. - Sed, pajo! Mi devas salti sur via fotelo. Se mi ne praktikas, mi neniam estos akrobato, kaj mi neniam altigos mian celon. - Ho, miaj nervoj! senese incessantemente kredi acreditar nek nem dum durante la de acordo com gepatroj - pais

f) (ludi korbopilkon ne havas pilkon)

g) (skribi havas nek krajonon, nek plumon)

II) Ni praktiku la sufiksojn -ig- kaj i-. Skribu la korektajn vortojn sub la korespondaj bildoj. Vi devas krei verbojn kun -ig- a -i-. Sekvu la ekzemplojn.

plena staras malseka malplena fluido sidas __________EKZERCOJ___________________________________________________ I) Skribu demandojn kun kial kaj repondu kun ar la la modelo: (atingi la pomon estas malalta) Kial vi ne povas atingi la pomon? Mi ne povas atingi la pomon ar mi estas malalta. a) (studi laca) Kial vi ne povas__________? Mi ne_________________________________. b) (mani malsana) c) d)

a)

b)

c) (danci miaj piedoj doloras min)

d) (akrobati timas la daneron) e) e) (nai ne scias) f)

123

III) La verbo casar(-se) en la portugala lingvo povas esti tradukita en kelkaj formoj al esperanto la la kunteksto. Provu kompreni iujn formojn. Skribu la korespondantajn vortojn apud iu difinao. Poste, korekte skribu la samajn vortojn en la frazoj. edzino edzinii edzigi edzo edzinigi edzii a) _________ = kune. b) _________ = vivi kune. c) _________ = d) _________ = e) _________ = f) _________ = viro ligita al virino a alia viro per ceremonio (geezio) a kontrakto por vivi virino ligita al viro a alia virino per ceremonio (geedzio) a kontrakto por fari iun edzo. fari iun edzino. ii edzo. ii edzino.

e)

(kafo kaj lakto)

V) Kompletigu la sekvajn frazojn kun vortoj, kiujn vi lernis per la vortaro de tiu i leciono. a) ar ne pluvas dum longa tempo, la ________________ estas malplena. b) En la malvarmaj vintraj tagoj, ni atas sidi apud la ____________ por varmigi nin. c) Mi havas tri bildojn sur la _________ de mia dormoambro. d) u vi volas gustumi la supon, kiun mia patrino ___________? e) Ni estas preska en la _________ de la esperanta kurso. f) La muskola organo, kiu direktas la cirkuladon de la sango estas la __________. g) __________ estas terura afero, katastrofo. h) Multe da suferoj kaj mizero ___________ tiam la hebreojn. i) _________ estas elektra konektilo en la korpo de homo a besto.Ili transkondukas la impresojn kaj la impulsojn de la korpo. j) La hundo kuras ar i volas _________ la katon. k) Karaj lernantoj,por bone lerni, atentu al la ______ de nia leciono. VI) Respondu: la de acordo com, segundo Interreto Internet ni imagu vamos imaginar tablo - mesa 1. La la Reino, kiom da Silvjaj kuiris sen eno ? 2. u vi kuiras bone?

1) i ____________ kun sia amiko. 2) La familio volis __________ lin al unu knabino, kies firma karaktero estis bone konata. 3) Temistoklo ____________ sian filinon je homo tre bona, sed malria. 4) Al sia ________ Nabal i nenion diris. 5) La reo forkondukis in al la palaco, kie li __________ je i. 6) Li multe respektis kaj amis sia _________ Abigaela. IV) Skribu la frazon ree la la modelo: La mia opinio, Flora kaj Marcelo estas bona paro.

a)

(la Reo kaj la Reino)

b)

(Karlo kaj Silvja)

3. u via patrino kuiras bone? 4. u vi havas fratojn kaj fratinojn? u ili (li, i) enas vin?

c)

(Interreto kaj Esperanto)

5. Kion vi povas diri, kiam iu enas vin? (Uzu la vorto esu.) 6. La la Reino, kiom da Silvjaj akrobatis? 7. u vi scias akrobati?

d)

(fazeolo kaj rizo)

124

8. u vi pensas, ke esti akrobato estas interesa afero por vi? 9. Kiom da Silvjaj estis apud la kameno? 10. u vi sidas apud via amiko?

26. Post nia leciono hodia, u vi iros tuj al via domo? 27. Leono estas besto. Kato estas anka besto. u vi pensas, ke leono estas danera besto? Kaj kato? 28. u vi pensas, ke la ekonomio de Brazilo kreskas rapide?

11. u vi havas kamenon en via domo? 29. u vi havas malgrandajn filojn (fratojn)? u i/li/ili kreskas rapide? 12. u via amiko havas kamenon en sia domo? 30. Kiam estos la fino de nia kurso? 13. Kiom da Silvjaj estis kontra la muro? 31. u vi pensas, ke horlooj estas bongustaj a teruraj por mani? 14. Kiu estas la koloro de la muroj de via ambro? 32. Kiu terura afero okazis en la palaco? 15. La Reo diris, ke kontra la muro estas plia paro da Silvjaj. Askultu tiun frazon kun alia ekzemplo de la vorto paro. Esperanto kaj Interreto estas tre bona paro por tutmonda komunikado, ar amba estas facile uzeblaj kaj atingeblaj por iuj. u vi anka pensas, ke Esperanto kaj Interreto estas bona paro? Kial? 33. u vi havas multajn aferojn por fari hodia? 34. Kia estas la vera plago, kiu trafis la palacon? 35. Kio trafis la palacon? 16. La la Reo, kiel saltas Silvja, kiu estas sur la fotelo? 17. u vi havas fotelon en via domo? Kiom da foteloj vi havas? 18. Diru al mi nomon de kontinento, kie oni povas trovi multajn simiojn. 19. Kio estas la celo de tiu kurso? 20. La la Reo, kiel pluraj Silvjaj kuras? 21. Skribu pri unu celo, kiun vi havas. 22. La la Reino, kiom da floroj restis en la ardeno? 23. Ni imagu, ke mi havas na pomojn. Mi manas du pomojn. Kiom da pomoj restis? 43. Kial Silvja timas? 24. Kion pensas la Reino pri la akvorezervoj? 44. Kial vi volas studi Esperanton? 25. De kie venas la akvo por la akvorezervoj de la tuta mondo? 36. Kion vi povas fari, kiam la malfelio trafas vin? 37. De kie iuj Silvjaj venas? 38. u la reino volas iri al la ambro de Korvaks malrapide a i volas iri tuj kaj rapide? 39. Kiam la Reg demandis al Korvaks kion li faras, u li diras ke li faras ion a nenion? 40. Kiam vi havas problemon, kiun vi vokas por helpi vin? 41. u vi timas, kiam vi estas en malhela ambro? 42. u vi timas araneojn, bufojn, hundojn kaj serpentojn? (araneo aranha; bufo sapo; hundo co; serpento serpente)

125

45. Kion kunportis Silvja al la dometo, kie estis Mazi kaj Karlo? 46. Kial Mazi manas horloojn? 47. En la filmo, u la knabo povas atingi la pomon? 48. Kial la knabo ploras? 49. Kial la knabo ne povas atingi la pomon? 50. u vi estas alta a malalta? 51. u Petro povas atingi la pomon? Kial? 52. u la knabo redonis la pomon al Petro? 53. u Korvaks povas haltigi la komputilon? 54. Se iu fumas apud vi, u tio enas vin?

10. i estas bela. 11. i estas apud la fotelo. 12. i fartas bone. 13. ar mi soifas. 14. ar mi vitas. 15. ar mi sentas malvarmon. 16. ar mi estas malseka. 17. Jes, mia patrino kuiras tre bone. 18. Ne, mia frato ne enas min. 19. Mi povas diri esu eni min! 20. Jes, mi pensas, ke esti akrobato estas interesa afero.

VII) Demandu: 21. Hi estas kontra la muro. 1. Mi estas Karlo. 22. Jes, mi pensas ke interreto kaj Esperanto estas interesa paro. 2. Mi estas instruisto. 23. Mi havas du fotelojn en mia domo. 3. Mi estas alta kaj bela. 24. Kiam la malfelio trafas min, mi atas adi muzikon. 4. Hi estas mia skrapgumo. 25. La celo de tiu kurso estas lerni Esperanton. 5. Mi estas i tie. 26. Jes, mi pensas, ke la ekonomio de Brazilo kreskas rapide. 6. Mi fartas bone. 27. Jes, mi pensas, ke multaj Silvjaj estas terura afero. 7. ar mi estas malsata. 28. Jes, mi timas araneojn kaj serpentojn. 8. i estas Silvja. 29. iuj Silviaj venas de la komputilejo. 9. i estas lernanto. 30. Ne, mi ne havas kamenon en mia domo.

126

Respostas da lio 10
I) a) Kial vi ne povas studi? Mi ne povas studi ar mi estas laca. b) Kial vi ne povas man? Mi ne povas mani ar mi estas malsana. c) Kial vi ne povas danci? Mi ne povas danci ar miaj piedoj doloras min. d) Kial vi ne povas akrobati? Mi ne povas akrobati ar mi timas la daneron. e) Kial vi ne povas nai? Mi ne povas nai ar mi ne scias. f) Kial vi ne povas ludi korbopilkon? Mi ne povas ludi korbopilkon ar mi ne havas pilkon. g) Kial vi ne povas skribi? Mi ne povas skribi ar mi havas nek krajonon, nek plumon. II) a) plena plenigas plenias c) sidas sidigas sidias e) staras starigas starias III) a) edzo (marido) c) edzigi (casar, fazer algum marido) e) edzii (casar-se, tornar-se marido) 1) edzinii 2) edzigi 3) edzinigi 4) edzo b) malplena malplanias malplenigas d) malseka malsekias malsekigas f) fluidigas fluidias fluido b) edzino (esposa) d) edzinigi (casar, fazer algum esposa) f) edzinii (casar-se, tornar-se esposa) 5) edzii 6) edzino b) La mia opinio, Karlo kaj Silvja estas bona paro. d) La mia opinio, fazeolo kaj rizo estas bona paro.

IV) a) La mia opinio, la Reo kaj la Reino estas bona paro. c) La mia opinio, Interreto kaj Esperanto estas bona paro. e) La mia opinio, kafo kaj lakto estas bona paro. V) a) akvorezervo f) koro b) Bildoj: 1. Apud 5. malalta 8. fotelo 12. kuiras b) kameno g) plago c) muro(j) h) trafis 3. timas 7. kameno 10. koro

d) kuiris i) nervoj 4. ploras

e) fino j) kapti

k) celo

2. plagoj trafis 6. akrobatoj/Ili akrobatas. 9. simio 13. danero

11. akvorezervo

d) Respondu: 1. Tri kuiris sen eno. 2. Jes, mi kuiras (tre) bone./Ne, mi ne kuiras bone./Ne, mi kuiras terure. 3. Jes, i kuiras (tre) bone./Ne, i ne kuiras bone. 4. Jes, mi havas frato/fratino kaj i/li (ne) enas min. 5. esu eni min! 6. Kvar Silvja akrobatis. 7. Ne, mi ne scias akrobati./Jes, mi scias akrobati. 8. Ne, esti akrobato ne estas interesa afero por mi. /Jes, esti akrobato estas tre interesa por mi. 9. Unu Silvja estis apud kameno. 10. Jes, mi sidas apud mia amiko./Ne, mi ne sidas apud mia amiko. 11. Jes, mi havas kamenon en mia domo./Ne, mi ne havas kamenon en mia domo. 12. Jes, i/li havas kamenon en sia domo. 13. Kontra muro estis plia paro. / Du Silvja estis kontra la muro. 14. La koloro de la muroj de mia ambro estas... 15. (Resposta pessoal.)

16. i saltas kiel simio. 17. Jes, mi havas (nmero) fotelojn. / Ne, mi ne havas fotelojn. 18. Ni povas trovi multajn simiojn en Afriko. 19. La celo de tiu kurso estas lerni/studi Esperanton. 20. Pluraj Silvjaj kuras sen celo. 21.Resposta pessoal - escreva sobre um de seus objetivos. Por exemplo: Mi volas lerni Esperanton. Mi volas studi en universitato. Mi deziras geedzii kaj havi multajn filojn. 22. Restis nek unu floro en la ardeno. 23. Restis sep pomoj. 24. i pensas, ke certe tuj iuj estos for. 25. La akvorezervoj de la tuta mondo venas de la pluvoj kaj de la riveroj. 26. Jes, mi iros tuj al mia domo. / Ne, mi ne iros tuj al mia domo. 27. Jes, leono estas danera besto. Kato ne estas danera. 28. Jes, mi pensas, ke la ekonomio de Brazilo kreskas rapide./Ne, mi pensas, ke la ekonomio de Brazilo ne kreskas rapide. 29. Jes, mi havas malgrandajn filojn/fratojn, kaj ili kreskas rapide. 30. La fino de nia kurso estos en (dia, ms) 31. Mi pensas, ke horlooj estas teruraj por mani. 32. La komputilo de Korvaks faris multajn Silvjajn. 33. Jes, mi havas multajn aferojn por fari hodia./Ne, mi ne havas multajn aferojn por fari hodia. 34. La vera plago, kiu trafis la palacon estas la multaj Silvjaj. 35. Vera plago trafis la palacon. 36. Kiam la malfelio trafas min, mi povas... adi muzikon/legi libron/iri al festo kun miaj amikoj/promeni (passear)/ktp. 37. iuj Silvjaj venas de la komputilo de Korvaks. 38. i volas iri al la ambro de Korvaks tuj kaj rapide. 39. Li diras, ke li faras nenion. 40. Kiam mi havas problemon mi vokas... mian amikon/mian patrinon/ktp. por helpi min. 41. Ne, mi ne timas, kiam mi estas en malhela ambro. / Jes, mi timas, kiam mi estas en malhela ambro. 42. Jes, mi timas... 43. i timas ar estas multaj i en la palaco. 44. Mi volas studi Esperanton ar... mi volas paroli kun personoj de la tuta mondo/mi atas lerni aliajn lingvojn/mi pensas, ke Esperanton estas bona ideo/mi pensas, ke Esperanto estas bela lingvo/ktp. 45. i kunportis manaon por Karlo kaj horloojn por Mazi. 46. Mazi manas horloojn ar, la li, ili estas bongustaj. 47. Ne, la knabo ne povas atingi la pomon. 48. La knabo ploras ar li ne povas atingi la pomon. 49. La knabo no povas atingi la pomon ar li estas malalta. 50. Mi estas alta/malalta. 51. Jes, li povas atingi la pomon ar li estas alta. 52. Ne, li ne redonis la pomon al Petro. 53. Ne, li ne povas haltigi la komputilon. 54. Jes, tio enas min./Ne, tio ne enas min. e) Demandu: 1. Kiu vi estas? 2. Kio vi estas? 3. Kia vi estas? 4. Kies estas la/(i)tiu skrapgumo? 5. Kie vi estas? 6. Kiel vi fartas? 7. Kial vi manas? 8. Kiu i estas? 9. Kio i estas? 10. Kia i estas? 11. Kie i estas? 12. Kiel i fartas? 13. Kial vi trinkas akvon? 14. Kial vi duas vin? 15. Kial vi surmetas puloveron? 16. Kial vi vias vin? 17. u via patrino kuiras bone? 18. u via frato enas vin? 19. Kion vi povas diri, kiam iu enas vin? 20. u vi pensas, ke esti akrobato estas interesa afero? 21. Kie estas la seo/la mapo/ktp.? 22. u vi pensas ke interreto kaj Esperanto estas interesa paro? 23. Kiom da foteloj vi havas en via domo? 24. Kion vi povas fari, kiam la malfelio trafas vin? 25. Kio estas la celo de tiu kurso? 26. u vi pensas, ke la ekonomio de Brazilo kreskas rapide? 27. u vi pensas, ke multaj Silvja estas terura afero? 28. u vi timas araneojn kaj serpentojn? 29. De kie venas iuj Silvjaj? 30. u vi havas kamenon en via domo?

127

LEITURA COMPLEMENTAR

6 SES Papero estas blanka. Blanka papero kuas sur la tablo. La blanka papero jam ne kuas sur la tablo. Jen estas la kajero de la juna fralino. La patro donis al mi dolan pomon. Rakontu al mia juna amiko belan historion. Mi ne amas obstinajn homojn. Mi deziras al vi bonan tagon, sinjoro! Bonan matenon! Hojan feston! (mi deziras al vi). Kia oja festo! (estas hodia). Sur la ielo staras la bela suno. En la tago ni vidas la helan sunon, kaj en la nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn. La papero estas tre blanka, sed la neo estas pli blanka. Lakto estas pli nutra, ol vino. Mi havas pli frean panon, ol vi. Ne, vi eraras, sinjoro: via pano estas malpli frea, ol mia. El iuj miaj infanoj Ernesto estas la plej juna. Mi estas tiel forta, kiel vi. El iuj siaj fratoj Antono estas la malplej saa.

O papel branco. Um papel branco est sobre a mesa. O papel branco j no est sobre a mesa. Aqui est o caderno da jovem senhorita. O pai me deu uma ma doce. Conte ao meu jovem amigo uma bela histria. No gosto de gente teimosa. Eu desejo a voc bom dia, senhor! Boa manh! Alegre festa! (eu desejo a voc). Que festa alegre! (h hoje). Sobre o cu est o belo sol. De dia vemos o claro sol, e de noite vemos a plida lua e as belas estrelas. O papel muito branco, mas a nega mais branca. Leite mais nutritivo do que vinho. Tenho po mais fresco do que voc. No, voc est enganado, senhor: seu po menos fresco do que o meu. De todos os meus filhos, Ernesto o mais jovem. Eu sou to forte como voc.

aliaj estas malbonaj. Kvin kaj sep faras dek du. Dek kaj dek faras dudek. Kvar kaj dek ok faras dudek du. Tridek kaj kvardek kvin faras sepdek kvin. Mil okcent nadek tri. Li havas dek unu infanojn. Sesdek minutoj faras unu horon, kaj unu minuto konsistas el sesdek sekundoj. Januaro estas la unua monato de la jaro, Aprilo estas la kvara, Novembro estas la dek-unua, Decembro estas la dek-dua. La dudeka (tago) de Februaro estas la kvindek-unua tago de la jaro. La sepan tagon de la semajno Dio elektis, ke i estu pli sankta, ol la ses unuaj tagoj. Kion Dio kreis en la sesa tago? Kiun daton ni havas hodia? Hodia estas la dudek sepa (tago) de Marto. Georgo Vaington estis naskita la dudek duan de Februaro de la jaro mil sepcent tridek dua.

maus. Cinco e sete fazem doze. Dez e dez fazem vinte. Quantro e dezoito fazem vinte e dois. Trinta e quarenta e cinco fazem setenta e cinco. Mil oitocentos e noventa e trs. Ele tem onze filhos. Sessenta minutos fazem uma hora, e um minuto consiste de sessenta segundos. Janeiro o primeiro ms do ano, abril o quarto, novembro o undcimo, dezembro o duodcimo. (Dia) Vinte de fevereiro o quinquagsimo primeiro dia do ano. O stimo dia da semana Deus escolheu para que fosse mais santo do que os seis primeiros dias. O que Deus criou no sexto dia? Que data temos hoje? Hoje (dia) vinte e sete de maro. Jorge Washington nasceu no dia vinte e dois de fevereiro do ano de mil setecentos e trinta e dois.

De todos os seus irmos, Antnio o menos sensato.

8 OK Mi havas cent pomojn. Mi havas centon da pomoj. Tiu i urbo havas milionon da loantoj. Mi aetis dekduon (a dek-duon) da kuleroj kaj du dekduojn da forkoj. Mil jaroj (a milo da jaroj) faras miljaron. Unue mi redonas al vi la monon, kiun vi pruntis al mi; due mi dankas vin por la prunto; trie mi petas vin anka poste prunti al mi, kiam mi bezonos monon. Por iu tago mi ricevas kvin frankojn,

Tenho cem mas. Tenho uma centena de mas. Esta cidade tem um milho de habitantes. Comprei uma dzia de colheres e duas dzias de garfos. Mil anos (ou um milhar de anos) fazem um milnio. Primeiro restituo-lhe o dinheiro que voc me emprestou; segundo, agradeo-lhe pelo emprstimo; terceiro, peo-lhe tambm depois emprestarme quando eu precisar de dinheiro. Por dia eu recebo cinco francos,

7 SEP Du homoj povas pli multe fari ol unu. Mi havas nur unu buon, sed mi havas du orelojn. Li promenas kun tri hundoj. Li faris ion per la dek fingroj de siaj manoj. El iaj multaj infanoj unuj estas bonaj kaj

Dois homens podem fazer mais do que um. Tenho somente uma boca, mas tenho duas orelhas. Ele passeia com trs ces. Ele faz tudo com os dez dedos de suas mos. De muitos filhos dela uns so bons e outros so

128

sed por la hodiaa tago mi ricevis duoblan pagon, t. e. (= tio estas) dek frankojn. Kvinoble sep estas tridek kvin. Tri estas duono de ses. Ok estas kvar kvinonoj de dek. Kvar metroj da tiu i tofo kostas na frankojn; tial du metroj kostas kvar kaj duonon frankojn (a da frankoj). Unu tago estas tricent-sesdek-kvinono a tricent-sesdek-sesono de jaro. Tiuj i du amikoj promenas iam duope. Kvinope ili sin etis sur min, sed mi venkis iujn kvin atakantojn. Por miaj kvar infanoj mi aetis dek du pomojn, kaj al iu el la infanoj mi donis po tri pomoj. Tiu i libro havas sesdek paojn; tial, se mi legos en iu tago po dek kvin paoj, mi finos la tutan libron en kvar tagoj.

Ms para o dia de hoje recebi pagamento dobrado, isto , dez francos. Cinco vezes sete so trinta e cinco. Trs a metade de seis. Oito so quatro quintos de dez. Quatro metros deste pano custam nove francos; Por isso dois metros custam quatro e meio francos. Um dia a 365-a ou a 366-a parte de um ano. Estes dois amigos passeiam sempre juntos. Em grupo de cinco eles se lanaram sobre mim, mas eu venci todos os cinco atacantes. Para meus quatro filhos comprei doze mas, E a cada uma das crianas dei trs mas. Este livro tem sessenta pginas; Portanto, se eu ler em cada dia dez pginas, terminarei o livro todo em quatro dias.

LECIONO 11 _____________________________________________________ 6.3 /6.13

(Lasta leciono! - ltima lio!) ___________RAKONTO____________________________________________________ Sceno 3 Cena 3 Petro inspektas la Psedo-Silvjan paradon. Petro inspeciona a parada de Pseudo-Silvjas Psedo-Silvja1: Mi estas granda. Pseudo-Silvja1: Eu sou grande. Psedo-Silvja2: Mi... pli granda! Pseudo-Silvja2: Eu... maior! Petro: La unua estas granda. La dua estas pli granda. Petro: A primeira grande. A segunda maior. Psedo-Silvja3: Mi estas malgranda. Pseudo-Silvja3: Eu sou pequena. Petro: Jes, la tria estas malgranda, sed la kvara estas pli malgranda. Petro: Sim, a terceira pequena, mas a quarta menor. La kvina estas alta, kaj la sesa estas pli alta. A quinta alta, e a sexta mais alta. La sepa estas... dika, kaj la oka estas... A stima gorda, e a oitava ... Psedo-Silvja8: ...pli dika! Haha! La plej dika! Pseudo-Silvja8: mais gorda! Haha! A mais gorda!

papero: papel fralino: senhorita juna: jovem sinjoro: senhor pala: plido promeni: passear Dio: Deus naskita: nascido dekduo: dzia mono: dinheiro bezoni: necessitar eti: lanar, jogar

tablo: mesa dola: doce obstina: teimoso oja: feliz nutra: nutritivo elekti: escolher krei: criar lonanto: habitante miljaro: milnio prunti: emprestar tofo: pano, tecido aeti: comprar

129

Sceno 4 Cena 4 La reo estas en la komputilo. O rei est dentro do computador. Reo: Helpu min, Korvaks! Rei: Ajude-me, Korvaks! Kovaks: Mi ne povas, Via Majesto. Korvaks: Eu no posso, Vossa Majestade. Reo: Malsaulo, vi! Rei: Tolo, voc! Korvaks: (al si mem) Ho, kion mi povas fari? Korvaks: (a si mesmo) Oh, o que eu posso fazer? Ho, mi povas forkuri... Ho, jes, per helikoptero! Oh, eu posso fugir Oh, sim, pelo helicptero! Reo: Helpu! Helpu! Korvaks! Korvaks! Rei: Socorro! Socorro! Korvaks! Korvaks! Korvaks: (al la Reino) Pardonu min, Via Majesto! Korvaks: ( Rainha) Perdoe-me, Vossa Majestade! Reino: Kio okazas? Kien vi kuras? Rainha: O que est acontecendo? Aonde voc est correndo? Korvaks: Al la helikoptero. Korvaks: Ao helicptero. Reo: Helpu! Rei: Socorro! Reino: Ho! La Reo estas en la komputilo! Rainha: Oh! O Rei est dentro do computador! Korvaks! Haltu! Revenu! Korvaks! Korvaks! Pare! Volte! Korvaks!

Karlo: Hej, haltu! Korvaks: Hei, pare! Mazi, iru supren al la komputilejo. Mazi, v para cima sala do computador. Helpu la Reinon! Mi haltigos Korvaks! Ajude a Rainha! Eu pararei Korvaks! Mazi: Ho, pardonu min. Mazi: Oh, perdoe-me. Silvja: Pardonu min. Silvja: Perdoe-me. Karlo: Haltu, haltu, haltu, haltu! Karlo: Pare, pare, pare, pare! Sceno 5 Cena 5 En la komputilejo. Na sala do computador. Reino: Ho! Kio estas tio? Rainha: Oh! O que isso? Silvja: Ne timu! Tio estas Mazi, nia amiko. Mazi, prezentu vin! Silvja: No tema! Esse o Mazi, nosso amigo. Mazi, apresente-se. Mazi: Via Majesto! Mazi: Vossa Majestade! Reo: Kio okazas? Kio estas tiu objekto? Rei: O que est acontecendo? O que esse objeto. Reino: Ho, pardonu, tio ne estas objekto. Jen Mazi, nia amiko! Rainha: Oh, perdo, isso no um objeto. Eis o Mazi, nosso amigo!

130

Reo: Li ne helpos min. Kie estas Korvaks? Rei: Ele no me ajudar. Onde est Korvaks? Reino: Ho, jes. Korvaks helpos. Korvaks estas saa. Rainha: Oh, sim. Korvaks ajudar. Korvaks sbio. Reo: Tute ne! Li estas malsaulo! Rei: Absolutamente no! Ele um tolo! Mazi: Mi helpos vin, Via Majesto! Mazi: Eu ajudar-te-ei, Vossa Majestade! Reo: Vi? Vi ne povas! Rei: Voc? Voc no pode! Mazi: Mi povas! (Li manas parton de la komputilo.) Bongusta! Mazi: Eu posso! (Ele come uma parte do computador.) Gostoso! Silvja: Kion vi faras,Mazi? Silvja: O que voc est fazendo, Mazi? Mazi: Momenton! Mazi: Um momento! Sceno 6 Cena 6 Reino: Kion vi faras, Mazi? Rainha: O que voc est fazendo, Mazi?

Hi eniras i tien. Ho, ne! Isto entra aqu. Oh, no! Silvja: Atentu, mi petas, Mazi! Silvja: Preste ateno, eu peo. Mazi! Mazi: io estas en ordo! Hi eniras tien... kaj i eniras tien i! Mazi: Tudo est em ordem! Isto entra a... e isto entra aqui! Sceno 7 Cena 7 Mazi: Bone, Via Majesto. Mi estas preta. Mazi: Bom, Vossa Majestade. Eu estou pronto. Reo: Anka mi! Terura varmo! Rei: Eu tambm! Calor terrvel! Reo: (ekster la komputilo) Ho! Nun estas pli bone! Rei: (fora do computador) Oh! Agora est melhor! Reino: Dankon, Mazi. Vi estas saa! Rainha: Obrigado, Mazi. Voc sbio! Silvja: Kie estas Karlo? Silvja: Onde est o Karlo? Reino: Karlo? Karlo, la ardenisto? Ho, rigardu! Rainha: Karlo? Karlo, o jardineiro? Oh, olhe! Silvja: Karlo! Mia Karlo! Silvja: Karlo! Meu Karlo! Reo: Antaen! Rei: Em frente! Silvja: Mi amas vin! Mi amas vin! Silvja: Eu te amo! Eu te amo!

Mazi: Pardonu min, mi estas malsata! Mazi: Perdoe-me, estou com fome! Reino: Malsata? Sed la reo estas interne! Kial vi manas tion? Rainha: Fome? Mas o Rei est dentro. Por que voc come isso? Mazi: ar mi atas tion. Ho, mi komprenas. Hi eniras tien. Mazi: Porque eu gosto disso. Oh, eu entendo. Isto entra a

131

Mazi: Kuraon! Kuraon! Mazi: Coragem! Coragem! Reo: Brave! Brave! Bone! Rei: Bravo! Bravo! Bom! iuj: Hura! Bone! Brave! Todos: Viva! Bom! Bravo! Reo: Nu, bone! Ni kaptis lin! Korvaks, Korvaks! Vekiu! Rei: Ora, bom! Ns o pegamos! Korvaks, Korvaks! Acorde! Korvaks: Kial? Kio okazas? Kiu estas vi? Kie mi estas? Korvaks: Por qu? O que est acontecendo? Quem so vocs? Onde estou? Kial mi estas i tie? Kiu mi estas? Por qu estou aqu? Quem sou eu? Sceno 8 Cena 8 Silvja: Vi estas Korvaks. Vi estas malsaa! Silvja: Voc Korvaks. Voc um tolo! Korvaks: Jes, mi estas malsaa... Ne, ne! Mi estas saa. Korvaks: Sim, eu sou um tolo... No, no! Eu sou sbio. Reo: Vi ne estas saa, Korvaks. Rei: Voc no sbio, Korvaks. Karlo eniras kun gardistoj. Karlo entra com guardas. Karlo: (indikas al Korvaks) Arestu lin! Karlo: (indica a Korvaks) Prendam-no! Reo: Jes, forportu lin! Rei: Sim, levem-no para longe!

Sceno 9 Cena 9 Mazi: (al Psedo-Silvja) Staru i tie. Hmm. Mi montros ion. Mazi: (a Pseudo-Silvja) Fique de p aqu. Hmm. Eu mostrarei algo. La Silvjaj-kopioj enkomputilias. As cpias da Silvja entram no computador. Karlo: Ili reiras! Rigardu! Ili malaperas! Karlo: Eles esto voltando! Olhem! Elas esto desparecendo! Kanto La kopioj de Silvja Kanto As cpias da Silvja Silvja: Kopioj tiuj. Silvja: Cpias essas. Karlo: Estis eble mil. Karlo: Eram talvez mil. Silvja: Nun reiras iuj Silvja: Agora entram todas Karlo: Al la komputil. Karlo: Ao computador. Reo: Hojas Gondolanda reo... Rei: Alegra-se o rei de Gondolando... Reino: ...kaj rein. Vivu Mazi Granda! Rainha: e a rainha. Viva o Mazi Grande! Amba: Ni admiras vin! Ambos: Ns te admiramos! Silvja: Jen kopioj miaj Silvja: Eis minhas cpias Karlo: Iras al main. Karlo: Vo para a mquina.

132

Silvja: Unu post alia. Silvja: Uma depois da outra. Amba: Sep, ses, kvin! Ambos: Sete, seis, cinco! Karlo: Ili multaj estis, Karlo: Elas muitas eram, Silvja: Jen la lastaj tri! Silvja: Eis as ltimas trs! Karlo: Fine unusola restis. Karlo: Finalmente s uma restou. Kiu? Quem? iuj: Klare! Todos: Claro! Silvja: Mi! Silvja: Eu! iuj: Hura! Hura! Hura! Todos: Viva! Viva! Viva Sceno 10 Cena 10 Kanto: Amkanto Canto: Canto de amor Silvja, Karlo: Nia historio Silvja, Karlo: Nossa histria al felia n ao final feliz venas nun pro tio, vem agora por isso,

ke mi amas vin! que eu te amo! Petro: Kiu estas tiu knabino? Petro: Quem essa menina? Kio i estas? O que ela ? Kie i vivas? Onde ela vive? Kiam ni revidos in? Quando ns iremos rev-la? Kial mi estas i tie? Por que estou aqu? Sceno 11 Cena 11 Geedzia sceno Cena do casamento Silvja, Karlo: His la vivon Silvja, Karlo: At o fim da vida mi amos vin! eu te amarei! Sceno 12 Cena 12 Korvaks laboras. Korvaks trabalha. Mazi: Tio iras tien, i tio - i tien. Mazi: Isso vai a, isto aqui.

133

Korvaks: Kompatinda mi! Korvaks: Pobre de mim! Mazi: Tiun. Mazi: Esse. Korvaks: Tiun i? Korvaks: Este? Mazi: Ne, la grandan. Mazi: No, o grande. Korvaks: Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve! Korvaks: Oh, no! Oh, no! Oh, no! Oh, no! Mazi: Nun prenu tiun. Mazi: Agora pegue isso. Korvaks: Tiun i? Korvaks: Este? Mazi: Kaj tiun alian! Mazi: E esses outros! Korvaks: Terura laboro! Korvaks: Terrvel trabalho! Mazi: Mi tagmanas nun! Mazi: Estou almoando agora! Korvaks: Anka mi malsatas. Korvaks: Tambm eu tenho fome. Mazi: Enpaku iujn i! Mazi: Empacote todos estes! Korvaks: Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve! Korvaks: Oh, no! Oh, no! Oh, no! Sceno 13 Cena 13

Kanto: La adiao Kanto: O adeus Mazi: io pasis bone, do mi iras for! Mazi: Tudo passou bem, ento eu me vou embora! Reo: Dankon, Granda Mazi! Ploras mia kor! Rei: Obrigado, Grande Mazi! Chora o meu corao! iuj: His revido! His! Adia, kara Mazi! Todos: At a vista! At! Adeus, caro Mazi! Nun adiaas vin - Reo, Reino, Silvja, Karlo! Korvaks, Petro! Agora se despedem de voc Rei, Rainha, Silvja, Karlo! Korvaks, Petro! Adia! Adia! Adia!... Adeus! Adeus! Adeus!... ...

___________VORTARO____________________________________________________ pli: la plej: unua: dua: tria: majesto: mais o mais primeiro segundo terceiro majestade

134

malsaulo: mem: helikoptero: halti: haltigi: prezenti: eniri: preta: ekster: kapti: vekii: malaperi: eble: vivu: maino: sola: unusola: kompatinda: enpaki:

tolo, burro mesmo helicptero parar fazer parar, parar (algum, algo) apresentar entrar pronto fora capturar, pegar acordar-se desaparecer talvez, possivelmente viva mquina somente somente um(a) pobre, miservel empacotar

segundo(a) = terceiro = quarto = quinto = sexto = stimo = oitavo = o mais, a mais = Reo: Helpu min, Korvaks! Kovaks: Mi ne povas, Via Majesto. Reo: Malsaulo, vi! Korvaks: (al si mem) Ho, kion mi povas fari? Ho, mi povas forkuri... Ho, jes, per helikoptero! majestade = tolo, burro = mesmo = helicptero = Karlo: Hej, haltu! Mazi, iru supren al la komputilejo. Helpu la reinon! Mi haltigos Korvaks! parar = fazer parar = Reino: Ho! Kio estas tio? Silvja: Ne timu! Tio estas Mazi, nia amiko. Mazi, prezentu vin! apresetar = Mazi: Ho, mi komprenas. Hi eniras tien. Hi eniras i tien. Ho, ne! entrar = Mazi: Bone, Via Majesto. Mi estas preta. Reo: Anka mi! Terura varmo! Reo: (ekster la komputilo) Ho! Nun estas pli bone! pronto= fora = Reo: Nu, bone! Ni kaptis lin! Korvaks, Korvaks! Vekiu! capturar = acordar-se =

Vocabulrio adicional kudromaino: mquina de costura kudri: costurar biero: cerveja a) Traduku: Psedo-Silvja1: Mi estas granda. Psedo-Silvja2: Mi... pli granda! mais = Petro: La unua estas granda. La dua estas pli granda. Psedo-Silvja3: Mi estas malgranda. Petro: Jes, la tria estas malgranda, sed la kvara estas pli malgranda. La kvina estas alta, kaj la sesa estas pli alta. La sepa estas... dika, kaj la oka estas... Psedo-Silvja8: ...pli dika! Haha! La plej dika! primeiro(a) =

135

b) Bildoj: Karlo: Ili reiras! Rigardu! Ili malaperas! desaparecer = Silvja: Kopioj tiuj. Karlo: Estis eble mil. Silvja: Nun reiras iuj Karlo: Al la komputil. Reo: Hojas Gondolanda reo... Reino: ...kaj rein. Vivu Mazi Granda! talvez = viva = Silvja: Jen kopioj miaj Karlo: Iras al main. Silvja: Unu post alia. Amba: Sep, ses, kvin! Karlo: Ili multaj estis, Silvja: Jen la lastaj tri. Karlo: Fine unusola restis. mquina = ltimo = somente uma= Korvaks: Kompatinda mi! Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve! pobre, miservel = 1. La knabino estas ______alta ol la knabo.

2. 3.

La cirklo dekstre estas ______ granda ol la cirklo maldesktre. La cirklo meze estas la ________ granda el iuj.

4.

La viro estas la _______ alta el iuj. 5.La viro pr_______ lia filino al la virino.

6.

i tiu manao estas p________por mani.

7.

i tiu manao ne estas __________________.

8.

La kato volas k___________ la muson.

9.

Li v_______________________

10. Mazi: Enpaku iujn i! empacotar =

La komputilo estas tipo de m_____________.

11.

12.

136

__________GRAMATIKO______________________________________________ PLI /PLEJ (comparao) Para indicar graus de comparao, usamos pli ou plej, que geralmente acompanham adjetivos ou advrbios. Pli... (ol) Pli mostra que algo supera outra coisa em maneira, qualidade, ao, etc. Para indicar o elemento a qual se est comparando, utilizamos a palavra ol. Silvja estas pli alta ol Karlo. (Silvja mais alta do que Karlo.) La elefanto estas pli granda ol la kuniklo. (O elefante maior do que o coelho.) Mi havas pli frean panon, ol vi. (Tenho po mais fresco do que voc.) Du homoj povas pli multe fari ol unu. (Dois homens podem fazer muito mais do que um.) Nu, iru pli rapide! (Ora, v mais rpido!) Obs.: No confunda pli com plu. Reveja a gramtica na pgina 80. Plej... (el) Plej monstra que algo supera todas as outras coisas comparadas em maneira, qualidade, ao, etc. Para limitar um grupo de coisas comparadas, usamos a preposio el. Mazi estas la plej alta el iuj. (Mazi o mais alto de todos.) i estas la plej saa el iuj, kiujn mi konas.(Ela a mais sbia de todos que eu conheo.) Agusto estas mia plej amata filo. (Augusto meu filho mais amado.) i prenis la plej belan arentan vazon, kiu estis en la loejo.(Ela pegou o vaso de prata mais belo que havia na morada.) Para comparar, tambm podemos utilizar as formas malpli e malplej. Via pano estas malpli frea, ol mia. (=pli malfrea) Seu po menos fresco do que o meu. (=mais estragado) Tiu estas la malplej taga el iuj. (=plej maltaga) Este o menos conveniente de todos. (=mais inconveniente) US (condicional) Para expressar suposies, algo que aconteceria se outra coisa acontecesse, usamos a terminao us. Se mi setus sana, mi estus felia. Se eu estivesse so, estaria feliz.

Se li scius, ke mi estas tie i, li tuj venus al mi. Se ele soubesse que estou aqui, ele viria a mim imediatamente. Se mi estus ria, mi ne laborus. Se eu fosse rico, no trabalharia. PARTICPIOS Particpios so palavras que representam aes como qualidade, estado: escrevendo, batido(a), fechado(a), etc. Em esperanto existem 6 particpios diferentes, enquanto em portugus temos somente um particpio passado (batido, fechado, etc.) e o gerndio (batendo, fechando) que por vezes desempenha o papel de particpio presente. Particpios ativos -ant-int-ontParticpios passivos -at-it-otacontece agora aconteceu acontecer

(Compare com -as, tempo presente, -is, tempo passado e -os tempo futuro. ) Particpios ativos Os particpios ativos exprimem uma qualidade daquele que realiza a ao: skribanta que est escrevendo skribinta que estava escrevendo skribonta que estar escrevendo skribanta knabo menino que est escrevendo skribinta knabo menino que escreveu skribonta knabo menino que escrever Mi estis skribanta. - Eu estava escrevendo. Ili estos skribantaj. - Eles estaro esrevendo. i estis skribonta. - Ela estava para escrever. Pela terminao -o, ns apresentamos a pessoa que realiza a ao: skribanto - aquele que escreve skribinto - aquele que j escreveu skribonto - aquele que escrever

137

esperanto aquele que espera, aquele que tem esperana Particpios podem assumir tambm a forma adverbial: Skribante li pensis pri i. - Escrevendo, ele pensava nela. Particpios passivos Os particpios passivos exprimem qualidade daquilo que tratado pela ao: skribata - que est sendo escrito skribita - que j est escrito skribota - que ser escrito skribata letero - carta que est sendo escrita skribita letero - carta que j est escrita La letero estas skribata de mi. - A carta est sendo escrita por mim. La letero estis skribata de i. - A carta estava sendo escrita por ela. La letero estis skribita de li. - A carta foi escrita por ele. Todas as terminaes do Esperanto Vamos revisar: dezessete, eis todas as terminaes do Esperanto: amo ama ame amoj amon amas amis amos amus amu ami amanta aminta amonta amata amita amota (substantivo) amor (adjetivo) amvel (advrbio) amavelmente (plural) amores (acusativo) amor (presente) amo, amas, ama, amamos, etc. (passado) amei, amaste, amou, amamos, etc. (futuro) amarei, amars, amar, etc. (condicional) amaria, amasse, amaramos, etc. (imperativo) ame, ama, amemos (infinitivo) amar (particpio ativo presente) que est amando (particpio ativo passado) que estava amando (particpio ativo futuro) que estar amando (particpio passivo presente) que amado (particpio passivo passado) que era amado (particpio passivo futuro) que ser amado

-UL- (pessoa assim) O sufixo -ul- indica pessoa com a caracteristica expressa na raiz. juna jovem (adj.) junulo jovem, pessoa jovem dika magro (adj.) dikulo magro, pessoa magra framda estrangeiro (adj.) fremdulo estrangeiro, pessoa estrangeira sankta santo (adj.) sanktulo santo, pessoa santa blanka branco (cor) blankulo branco (pessoa de pele clara) timi temer timulo medroso ibo corcunda (curvatura na coluna) ibulo corcunda (pessoa) miliono milho milionulo milhonrio sen kurao sem coragem senkuraulo covarde -EBL- (pode-se fazer) O sufixo ebl- indica que h a possibilidade de se fazer aquilo expresso na raiz. fleksi flexionar loi habitar legi ler mani comer kompreni compreender vidi ver fleksebla flexvel liebla habitvel legebla legvel manebla comestvel kompreneble compreensvel, claro videbla visvel

-EC- (qualidade) O sufixo ec- indica qualidade abstrata. bona bom honesta honesto ria rico amiko amigo rapida rpido longa comprido, longo unu um infano criana boneco bondade honesteco honestidade rieco riqueza amikeco amizade rapideco - rapidez longeco - comprimento unueco unio infaneco - infncia

EK- (subitamente) comear Ek um prefixo que indica uma ao que comea ou que momentnea. S usado com palavras de ao e sempre demonstra a maneira da ao. vidi ver ekvidi comear a ver, avistar dormo dormir ekdormi comear a dormir, adormecer krii gritar ekkrii comear a gritar, exclamar pluvi chover ekpluvi comear a chover de de ekde desde

138

_________PRAKTIKADO PER LEGADO______________________________________

Kara lernanto, eble vi estas felia nun, ar vi preska finigas vian kurson! Tial, estas tempo por revidi ion, kion vi lernis. En la sekva teksto, vi povas legi preska iujn vortojn, kiujn vi praktikis en la rakonto de Mazi. Estas bona oportuneco por kontroli vian lernadon. Legu atente la tutan tekston kaj studu in. Se vi ne komprenas a ne memoras ion, estu trankvila, ar ni havos pli da ekzercojn por fari vin memori iujn vortoj n, kaj tiam vi povos legi tiun tekston denove kaj bone kompreni in. Bonan legadon! Resumo de la tuta rakonto de Mazi en Gondolando Nia rakonto komencias anta la palaco, kie la Reo, la Reino, Princino Silvja, Korvaks kaj Karlo la ardenisto, salutis nin. Ili iuj ridetis kaj diris: Bonan tagon!. Ni anka vidis Mazin interne de lia kosmoipo, li prezentis sin: Saluton, mi estas Granda Mazi. Petro rajdis per sia biciklo preter la palaco kaj diris: Bonan matenon!. Poste, ni vidis la ielon, la sunon, la lunon kaj la stelojn dirante: Bonan vesperon Bonan nokton!. 2 Niaj amikoj de Gondolando parolis pri siaj kvalitoj: la Reo estas forta, la Reino estas dika, Silvja estas bela, Karlo estas kuraa kaj Korvaks estas saa (sed nun ni scias, ke li ne estas tiel saa, kiel li diras). Kaj kia estas Mazi? Kompreneble, li estas granda. Kia estas la kato, la dometo kaj la emizo? Ili iuj estas malgrandaj. 3 Silvja monstris al ni sakon, mapon kaj sandvion. Karlos montris sian motorciklon. Korvaks havas komputilon. La kato ludis kun la komputilo kaj gajnis multajn prunojn! En la palaca ardeno, ni vidis multajn arbojn kun fruktoj: persikoj, vinberoj kaj prunoj. La filino de la Reo kaj de la Reino diris: Pajo, Panjo, bonvolu doni al mi persikon Donu al mi vinberojn kaj prunojn, mi petas. 4 Korvaks ordonis al Karlo, ke li kalkulu la arbojn, arbustojn kaj florojn en la ardeno. Kiom da floroj estas? Mi ne scias! ...Unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, na, dek, dek unu, dek du dudek, tridek cent sep, cent ok cent na!. La princino aperis kaj petis rozon al Karlo. i alportis sian sakon kun sandvio, fruktoj kaj mapo. Sed kial? ar i volis forkuri kun Karlo. Ili rajdis lian motorciklon kaj kurae forkuris. Kial ili forkuris? ar ili amas unu la alian, kaj lia amo ne estis permesita: i estas ria kaj bela princino, kaj Karlo estis nur malria ardenisto. Sed la situacio ne estis tiel facila: Korvaks anka amas la princinon kaj li diris al la Reo, kio okazis. 5 Karlo kaj Silvja motorciklis forkurante kaj felie kantante, tiam ili ekvidis la helikopteron de la Reo. Li alvenis kun siaj gardistoj, haltigis la du amantojn kaj arestis Karlon en la malliberejo. La mallibereja oficiro demandis Karlon: Nomo? Ao? Profesio?. Korvaks, kun lia perversa koro, ordonis al la gardistoj forkonduki Karlon al la numero dek na. Numero dek na?! Tio estis la sama elo de la monstro! 6 Kiam Karlo eniris la elon, li tre timis! Sed por lia surprizo, la monstro ne estis malbona, kaj ili e amikiis. Mazi rakontis al Karlo sian historion: li alvenis en sia kosmoipo,
1

promenis sur vojo kaj post kelkaj minutoj li eksentis sin malsata. Li malfermis sian skatolon, manis horloojn tiam lia skatolo estis malplena kaj li ankora malsatis. Li renkontis vendiston e fruktobudo. La vendisto oferis fruktojn al Mazi sed li atis nenion io estis terure malbongusta por li. Ho, sed la parkhorlooj estis tre bongustaj! Kiam la ve ndisto vidis, ke Mazi ekmanis parkhorloon, li fuis je timo. Tial li diris al la polico, kio okazis, kaj Mazi estis arestita. Kiam li alvenis al la malliberejo, li manis la skribmainon de la oficiro. 7 Post tio, ni vidis Petron kiel leterportisto. Portante leteron, li demandis al iuj: Kiu vi estas?... Ne, i ne estas por vi. La letero estis uste por Korvaks. En la sekva sceno, ni vidis Petron denove. Li intervjuis biciklistojn: El kiu lando vi estas? - El Francio El Britio El Germanio Italio Grekio Japanio Kaj Mazi? De kie li venis? Li venis de la kosmo. Li rigardis la ielon tra la fenestro de la malliberejo kaj malfelie diris: Mi venis de tie. Nun mi estas i tie. 8 En la palaco, Korvaks estis sekvanta Silvjan ar li amas in. i foriris de Korvaks kaj diris: esu, Korvaks! Foriru! Mi amas Karlon! Haltu! Revenu! li diris al i. Silvja fermis la pordon kaj batis la nazon de Korvaks. Li ploris kaj foriris malfelie. Li pensis, kaj pensis, kaj havis bonan ideon! Kapo, okuloj, nazo, buo, orelo j, kolo, ultroj, brakoj, kubutoj, manoj, kruroj kaj piedoj tiuj estis la karpopartoj, kiujn ni vidis sur la ekrano de la komputilo. Korvaks kreis kopion de Silvja! Nun mi havas vin! li ojege diris. 9 En la malliberejo, Karlo diris al Mazi: Rigardu tion, supre! Bongustaj stangoj. Mazi manis la stangojn de la fenestro kaj ili saltis el la malliberejo en la riveron. Ili estis liberaj! Kiam Mazi eliris el la akvo, li estis malvarma, malsata kaj malseka. Ho, ve! Kie estis Karlo? u li estis ankora sub la akvo? Ne, fakte li ne falis en la riveron, li falis sur la arbon , sub kiu Mazi staris, kaj el la arbo, li falis sur Mazin. Kiel vi fartas? demandis Karlo. Tre bone! Kvankam mi estas malseka kaj malsata. respondis Mazi. 10 En la komputilejo, Korvaks demandis al la Silvja-kopio: u vi povas adi min? u vi povas paroli? ...iri?... pai? ...kuri? u vi amas min? La Psedo-Silvja respondis: Ne, mi malamas vin! kaj forkuris. Korvaks batis la komputilon, kaj i produktis ses Silvja-kopiojn. La Psedo-Silvjaj ojis kaj kantis: Paas mi, parolas mi, adas mi vidas saltas naas kuras dancas mi Kiuj estas ni? Ili anka kantis pri la koloroj de iliaj modaj kaj ravaj roboj: verda, rua, blua, bruna, flava, nigra kaj blanka. 11 Kiam Mazi kaj Karlo alvenis al la palaco, ili vidis Silvjan en la rea ardeno. i gimnastikis. Ili parolis al i kaj kais sin anta la statuo, ar iu estis preter-paanta. Pluvis, kaj Silvja diris al Karlo kaj Mazi por atendi in en la dometo apud la ardeno i estus revenonta je la sepa horo vespere. 12 En la sekva sceno ni vidis Petron. Li estis parolanta telefone je la oka horo, je la sepa, naa kaj deka horo anka. Li iam diris , ke li ne havis tempon, ar li matenmanis, tagmanis, vespermanis, banis sin kaj finfine li iris dormi. 13 Denove en la palaco, la Reino vokis sian edzon kaj filinon por tagmani. Silvja diris, ke i ne bone fartis - i havis fortan kapdoloron kaj manus en sia dormambro.

139

Kapdoloro, stomakdoloro, dentdoloro, dorsdoloro: tiuj estis la problemoj de la homoj, kiuj atendis Petro, kiu tiam estis kuracisto kaj akceptis pacientojn. Sekva! Envenu! Kio doloras vin? li demandis, kaj poste li donis medikamenton. 15 En la rea palaco estis tempo por tagmani: tranilo, forko, kulero, telero, glaso , kaliko, bovlo, taso iuj kuis sur la tablo, ar la manao jam estis preta kaj estis manota. 16 En sia dormoambro, Silvja estis metanta manaon por Karlo kaj horloojn por Mazi en sian sakon. Intertempe, ekster la palaco, unu el la Psedo-Silvjaj pais preter la Reino kaj diris, ke irus havi agrablan naadon en la naejo. Alia Psedo-Silvja pais preter la Reo kaj diris, ke irus havi agrablan ludadon en la tenisludejo. Post tio, tria Psedo-Silvja preter-rajdis evalon la Reo kaj la Reino estis konfuzitaj! Intertempe, Korvaks restis en la komputilejo. Kvankam li batis sian komputilon, i ankora funkci is, kaj informis, ke ezksitis ses kopioj de la princino. 17 Kioma horo estis? Estis preska la sepa horo vespere. Karlo kaj Mazi restis en la dometo de la palaca ardeno. Ne pluvis plu, estis bela vetero, kaj jam estis malhelionta. Estis atuno, kaj en atuno malhelias je la sepa. 18 Petro faris pazon en la rakonto por instrui nin pri la sezonoj kaj la monatoj. u vi bone memoras la kvar sezonojn de la jaro? En la monatoj de septembro, oktobro, novembro kaj decembro estas printempo en la suda hemisfero. Hi estas varmeta sezono, kiam la floroj bele kreskas kaj la birdoj oje kantas. Decembre, januare, februare kaj marte, estas somero. Hi estas la plej varma sezono, kiam la tagoj estas longaj, la suno forte brilas, kaj la familioj kutime iras al la plao. Marto, aprilo, majo kaj junio estas la monatoj de atuno. Tiu sezono estas malvarmeta, la vento forte kaj late blovas, kaj oni povas kolekti maturajn fruktojn el arboj. Finfine, junio, julio, agusto kaj septembro estas la monatoj de la vintro. Hi estas la plej malvarma sezono el iuj, kiam la tagoj estas mallogaj. En kelkaj landoj ni povas vidi la neon, kaj ni bezonas multajn vestaojn. 19 Petro anka instruis nin pri la semajnotagoj: lundo, mardo, merkredo, ado, vendredo, sabato kaj dimano. La urnalisto intervjuis Petron kaj lian edzinon, do ni nun scias ke lunde ili ludas futbalon, marde ili ludas korbopilkon, merkrede ili rulsketas, ade ili gimnastikas, vendrede ili kutime naas, sabate ili ludas golfon kaj dimane ili ludas tenison. En la rakonto, hodia estas dimano, do ili esis la intervjon por ludi tenison. 20 Tra la fenestro de la dometo, Karlo kaj Mazi estis rigardanta la palacon, kaj Mazi demandis: Kie estas la ambro de Silvja? Tiu dekstra? Tiu maldektra? Tiu meza? En la unua a en la dua etao? Kaj kies estas tiu ambro en la supra etao? Tiu estas la ambro de Korvaks, kaj tie li provis ordigi la komputilon, sed akcidente produktis pli da Silvja-kopioj! 21 En sia domorambro, Silvja estis elironta. Estis preska la sepa kaj i devis iri al la dometo de la palaca ardeno kunporti horloojn por Mazi kaj manaon por Karlo. io estis en ordo. i malfermis la pordon mallate, irkarigardis atente, kuris malsupren rapide. Sed tiam i vidis unu el siaj kopioj, kaj poste i vidis ree alian. Kiam la Reino kaj la Reo iris voki Silvjan por vespermani, ili vidis multajn Silvja-kopiojn. Tio estis terura afero, la palaco estis en danero.
14

La Psedo-Silvjaj kuiris sen eno, akrobatis, staris apud kameno, kontra la muro, saltis kiel simio sur fotelo, kuris sen celo, sen respekto. Restis neniu floro kaj iuj akvorezervoj tuj estus for. Ili estis kreskanta sen fino. Vera plago trafis la palacon. 23 La Reo kaj la Reino vidis, ke ili iuj venis el la ambro de Korvaks. Li eble faris ion terura. Korvaks diris, ke li ne estis kulpa, kaj ion i faris la komputilo. 24 Rapide kurante, Silvja petis helpon. i alvenis al la dometo, kie Karlo kaj Mazi estis atenditaj in. i diris, ke i tre timis ar estis multaj i en la palaco. Kiam Karlo adis pri tio, li jam povis scii kio okazis. Tial li kuris al la komputilejo. 25 En la sekva sceno, ni vidis plorantan knabeton. Kial li ploris? ar li estis malalta kaj ne povis atingi la pomon. Petro donis la pomon al li. Li felie dankis kaj foriris per la biciklo de Petro senpermese. Kurante, li sekvis kaj kaptis la knabon kaj ordonis lin redoni la pomon sed ne eblis: i jam estis manita de la malbona knabo. 26 En la komputilejo, la Reo ordonis al Korvaks, ke li haltigu la komputilon, sed li respondis, ke li ne povis. Do, la Reo mem provis in haltigi, sed terura afero okazis: per elektra oko, li eniris la komputilon kaj restis arestita interne. 27 En la palaca ardeno, Petro inspektis la Psedo-Silvjan paradon. Unu estis granda, alia pli granda alia pli malgranda; unu estis dika, alia pli dika... kaj fine, ridante, la plej dika saltis sur Petron. 28 Interne de la komputilo, la Reo petis helpon. Korvaks, kiu la la Reo estas malsaulo, komprenante ke li ne povis helpi, kuris al la helikoptero por forkuri. Karlo provis haltigi Korvaks, kaj Mazi iris supren al la komputilejo helpi la Reo n. 29 Kiam Mazi eniris la komputilejon, la Reino tre timis, sed Silvja trankviliis in kaj eksplikis, ke li estas amiko. Mazi estis mananta la partojn de la komputilo kaj laboranta samtempe. Post kelkaj minutoj, li finis ordigi la mainon io estis preta. La Reo ne povis atendi plu, ar estis terure varme interne. Mazi puis butonon kaj la Reo eksteriis la komputilon. 30 Intertempe, Karlo sekvis Korvaks, kiu jam povis atingi la helikopteron. Karlo prenis la kruron de Korvaks, sed li forte piedbatis Karlon, kiu falis sur la tero kaj batis la kapon kontra muro. Korvaks ekfunkciigi la helikopteron, sed anta ol i povis flugi, Karlo prenis ian malsupran parton kaj danere pendigis sin, kiam i estis fluiganta. Kiam la aliaj personoj vidis, ili ekkriis: Antaen! Kuraon! Brave!. Karlo kurae grimpis la flugantan helikopteron, batalis kontra Korvaks, batis lian vizaon kaj finfine haltigis lin. Ne tute konscie, Korvaks estis arestita de la rea gardistoj. Ridante, la Reo rigardis Karlon, kaj iuj ekridegis. 31 Mazi enkomputiligis la Silvja-kopiojn. Ili iuj malaperis. Fine unu sola restis: la vera Silvja. 32 Nia historio venas al felia fin. Karlo kaj Silvja geedziis. Mazi devigis la kompatindan Korvaks labori senese, portante horloojn al la kospoipo. 33 En la fino, io pasis bone. La kosmoipo de Mazi foriris kaj iuj oje adiais lin.
22

140

__________EKZERCOJ___________________________________________________ I) Uzante la koncernajn adjektivojn, komparu la elementojn la la modelo:

II) Nun vi devas fari demandojn kaj respondojn. Uzu la komparativan vorton plej. Vi devas iam respondi, ke la elemento de la mezo estas supera al la aliaj elementoj la sia karaktero a eco. Sekvu la modelon:

(bela) La knabino estas pli bela ol la virino.

(juna persono) Kiu estas la plej juna persono: la viro, la knabino a la virino? La knabino estas la plej juna el iuj i personoj.

a) (nova maino) a) (malnova) b) (bongusta - manao) b) (bongusta) c) (nutra trinkao)

c) (nutra) d) (danera besto)

d) (danera)

III) Respondu la demandojn uzante la sufikson ul. Sekvu la modelon: u via fratino estas bela knabino? Jes, i estas belulino. a) u via patrino estas maljuna virino?

b) u la policisto estas dika viro? e) (moda kaj rava) c) u la soldatoj estas kuraaj homoj?

d) u la vendisto estas malsana persono?

141

IV) Aldonu la korektajn verbajn difinaojn la la bildoj:

V) u vi bone komprenas la participojn en Esperanto? Kompletigu la frazojn:

u vi komprenas tiujn adjektivojn? estonta est/ont/a futuro estanta est/ant/a presente estinta est/int/a passado

142

VII) Respondu: semajnfino fim de semana geedzii casar-se (ambos os sexos) edzii - casar-se, tornar-se marido edzinii casar-se, tornar-se esposa vojai viajar

1.

Kiu estas pli alta, la knabo a la knabino? (Resposta completa!)

2. Kiu estas pli granda, palaco a dometo? 3. Nun komparu la Reon al la princino. Uzu la vorton forta. 4. Komparu la princinon al Korvaks. Uzu la vorton bela. 5. Komparu vian urbon kun San Palo. Uzu granda. 6. Kio estas pli interesa por vi, legi libron a askulti muzikon? 7. Leono estas besto. Kato estas anka besto. Kiu besto estas pli danera, leono a kato? 8. Kiu estas la plej bela persono en via familio? 9. Kiu estas la plej interesa libro, kiun vi jam legis? 10. Kiu estas la plej interesa urbo, kiun vi vizitis? VI) Kompletigu uzante la participojn: a) Redonu la librojn, ar ili jam estas leg_______. b) Kie estas la libroj, kiujn mi estis leg______ (intencis legi)? c) Estas multaj flug_____ birdoj en la ielo. d) Mi ne konas lin. Li estas nek_______. e) Li ankora ne parolas bone. Li ankora estas lern_______.
(Exerccio VI: extrado de Adu kaj Lernu Curso bsico de Esperanto de Sylla Chaves)

11. En nia rakonto, kie estis la reo? (Uzu interne) 12. Kiel la Reo eniris la komputilon? 13. u Korvaks povas helpi la Reon? 14. u la Reo pensas, ke Korvaks estas saulo a malsaulo? 15. Diru al mi nomon de persono, kiu la vi estas malsaul o.

143

16. Korvaks ne povas helpi la Reon. Kion li faris poste? 37. Kion vi faros en la semajnfino? Uzu eble en via respondo. 17. u Mazi iris haltigi Korvaks a iris al la komputilejo helpi la Reon kaj la Reinon? 38. Kion vi faros hodia post nia klaso? (Eble...) 18. Kiu iris haltigi Korvaks? 39. Kion vi faros dimane? (Eble...) 19. u la Reino timis Mazin? 40.u vi jam vojais per helikoptero? 20. u Mazi manis partojn de la komputilo? 41. Diru al mi nomon de persono, kiu la vi estas kompatinda. 21. La la Reo, kia estas la komputilo interne? 42. u Mioo estas preta en unu a en tri minutoj? 22. u Mazi metis la komputilon en ordo kaj helpis la Reon? 43. u vi estas preta por iri al via domo nun? 23. u la Reo iris ekster la komputilon? 44. u ni estas nun ekster a interne de la ambro? 24. u Karlo batis Korvaks en helikoptero? 45. u komputilo estas insekto a maino? 25. u li kaptis Korvaks? 46. Kiam vi kaj via familio vojaas, kiu enpakas vian objekton? 26. Kion diris Karlo al la gardistoj, ke ili faru al Korvaks? 47. u vi volas edzii (casar-se, tornar-se marido)/ edzinii (casar-se, tornar-se esposa) tuj? 27. u kopioj de Silvja reiras iuj en la komputilon? 48. Diru al mi pri objekto, kiu malaperis en via domo. 28. u pli da kopioj de Silvja aperas a iuj malaperas? 49. Je kioma horo vi kutime vekias? 29. Kiom da Silvjaj restis? 50. Je kioma horo vi vekiis hodia? 30. u la Reo kaj la Reino timas a admiras Mazin? 51. Je kioma horo vi kitume vekias en la semajnfinoj? 31. Kio okazis al Karlo kaj Silvja? 32. u Korvaks laboris por Mazi? Kion li faris? 33. Kion Korvaks pensas pri si mem? 34. Kio okazis al Mazi en la fino de la rakonto? 35. u iuj adiais Mazin? 36. u vi pensas, ke la fino de nia rakonto estas felia a malfelia? VIII) Demandu: 1. La plej bela persono en mia familio estas mia panjo. 2. La Reino estas pli dika ol la princino. 3. Karlo estas pli brava ol Korvaks. 4. Petro estas la plej alta persono el iuj ni.

144

IV) Resposta para todos os quadros: 2)...os

3)...as

4)...is

5)...u

6) ...us...us 4 - onta ota 8 - anta ata

5. Mi pensas, ke Karlo estas la plej saa el iuj ni. 6. Mi ne scias. Hi malaperis. 7. Eble mi iros al festo en la semajnfino. 8. Mi kutimas vekii je la sepa horo. 9. Jes, helikoptero estas maino. 10. Ne, mi ne volas edzii. 11. Mi mem enpakas miajn objektojn, kiam mi vojaas. 12. Ne, mi ne estas preta por iri al mia domo nun. 13. Ni estas interne de la ambro. 14. Mia libro malaperis.

V) 1 - ...onta ...ota 5 - anta ata 9 - inta ita 12 - inta into - ita ito

2 - ...anta ... ata 6 - inta ita 10 - onta onto - ota oto

3 - inta ita 7 - onta ota 11 - anta anto - ata ato

VI) a) legitaj b) legonta c) flugantaj d) nekonato e) lernanto VII) Respondu: 1. La knabino estas pli alta ol la knabo. 2. Palaco estas pli granda ol dometo. 3. La Reo estas pli forta ol la princino. 4. La princino estas pli bela ol Korvaks. 5. San Palo estas pli granda ol mia urbo./Mia urbo estas pli granda ol San Palo./Mi loas en San Palo! 6. Legi libron estas pli interesa ol askulti muzikon./Askulti muzikon estas pli interesa ol legi libron. 7. Leono estas pli danera ol kato. 8. La plej bela persono en mia familio estas... 9. La plej interesa libro, kiun mi jam legis, estas... 10. La plej interesa urbo, kiun mi vizitis, estas... 11. La reo estis interne de la komputilo de Korvaks. 12. La reo eniris la komputilon, kiam li provis haltigi in. 13. Ne, Korvaks ne povas helpi la Reon. 14. La Reo pensas, ke Korvaks estas malsaulo. 15. Mi pensas, ke (nome de algum) estas malsaulo. 16. Li forkuris per helikoptero. 17. Mazi iris al la komputilejo helpi la Reon kaj la Reinon. 18. Karlo iris haltigi Korvaks. 19. Jes, i timis Mazin. 20. Jes, Mazi manis partojn de la komputilo. 21. La komputilo estas terure varma. 22. Jes, Mazi metis la komputilon en ordo kaj helpis la Reon. 23. Jes, la Reo iris ekster la komputilon. 24. Jes, Karlo batis Korvaks en helikoptero. 25. Jes, Karlo kaptis Korvaks. 26. Karlo diris al la gardistoj, ke ili arestu Korvaks. 27. Jes, iuj kopioj de Silvja reiras en la komputilon. 28. iuj kopioj de Silvja malaperas. 29. Unusola restis. 30. La Reo kaj la Reino admiras Mazin. 31. Ili geedzias. 32. Jes, Korvaks laboris por Mazi. Li enpakis horloojn. 33. Li pensas, ke li estas kompatinda. 34. Li iris for en sia kosmoipo. 35.Jes, iuj adiais Mazin. 36. Mi pensas, ke la fino de la rakonto estas felia. 37. Eble... mi promenos kun miaj amikoj/mi studos Esperanton/mi faros nenion/ktp. 38. Eble... mi manos ion/mi trinkos ion/mi iros al mia domo/ktp. 39. Eble... (resposta pessoal). 40. Jes, mi jam vojais per helikoptero./Ne, mi neniam vojais per helikoptero. 41. Mi pensas, ke (nome de algum) estas kompatinda. 42. Mioo estas preta en tri minutoj. 43. Ne, mi ne estas preta por iri al mia domo nun ar mi devas studi. 44. Nun, ni estas interne de la ambro. 45. Komputilo estas maino. 46. Mi mem enpakas mian objekton./Mia patrino enpakas mia objekton./ktp. 47. Ne, mi ne volas edzii/edzinii tuj./Jes, mi volas edzii/edzinii tuj. 48. Pluvombrelo (guarda-chuva), monujo (carteira de dinheiro), losilo (chave), mono (dinheiro), telefunkciigo (controle remoto)... 49. Mi kutime vekias je la sepa/oka/naa horo. 50. Hodia mi vekiis je la sesa/sepa/oka/ktp. horo. 51. En la semajnfinoj mi kutimas vekii je la naa/deka/dek-unua/dek-dua/ktp. horo. VIII) Demandu: 1. Kiu estas la plej bela persono en via familio? 2. Komparu la Reinon al la princino./Kiu estas pli dika ol la princino?/Kiu estas pli dika, u la Reino a la princino? 3. Komparu Karlo al Korvaks./Kiu estas pli brava ol Korvaks. /Kiu estas pli brava, u Karlo a Korvaks? 4. Kiu estas la plej alta persono el iuj ni. 5. Kiu estas la plej saa el iuj ni? 6. Kie estas... mia plumo/krajono/libro/ktp.? 7. Kion vi faros en la semajnfino? 8. Je kioma horo vi kutimas vekii? 9. u helikoptero estas maino? 10. u vi volas edzii? 11. Kiu enpakas vian objekton, kiam vi vojaas? 12. u vi estas preta pr iri al via domo nun? 13. u ni estas ekster a interne de la ambro? 14. Kio malaperis?/Kio okazis?

Respostas da lio 11
b) Bildoj: 1. La knabino estas pli alta ol la knabo. 4. ... estas la plej alta el iuj. 7. preta 10. maino 2. ... estas pli granda ol la cirklo maldekstre. 5. prezantas 8. kapti 11. malsaulo 3. ... estas la plej granda el iuj. 6. preta 9. vekias 12. helikoptero

I) a) (La) skribmaino estas pli malnova ol (la) komputilo. c) (La) lakto estas pli nutra ol (la) vino. e) (La) robo estas pli moda kaj rava ol (la) pulovero.

b) (La) fazeolo(j) estas pli bongusta(j) ol (la) rizo(j). d) (La) hundo estas pli danera ol (la) kato.

II) a) Kiu estas la plej nova maino: (la) kudromaino, (la) komputilo a (la) skribmaino? - La komputilo estas la plej nova el iuj i mainoj. b) Kiu estas la plej bongusta manao: (la) viando, (la) fazeolo a (la) rizo? (La) fazeolo estas la plej bongusta el iuj i manaoj. c) Kiu estas la plej nutra trinkao: (la) biero, (la) lakto a (la) vino? (La) lakto estas la plej nutra el iuj i trinkaoj. d) Kiu estas la plej danera besto: (la) hundo, (la) leono a (la) kato? (La) leono estas la plej danera el iuj i bestoj. III) a) Jes, i estas maljunulino. b) Jes, li estas dikulo. c) Jes, ili estas kurauloj. d) Jes, li estas malsanulo.

145

LEITURA COMPLEMENTAR 9 - NA LA FEINO - A Fada Unu vidvino havis du filinojn. Uma viva tinha duas filhas. La pli maljuna estis tiel simila al la patrino per sia karaktero kaj vizao, A mais velha era to semelhante me por seu carter e fisionomia, ke iu, kiu in vidis, povis pensi, ke li vidas la patrinon; que cada um que a via podia pensar que estava vendo a me; ili amba estis tiel malagrablaj kaj tiel fieraj, ke oni ne povis vivi kun ili. Elas ambas eram to desagradveis e to orgulhosas, que no se podia viver com elas. La pli juna filino, kiu estis la plena portreto de sia patro la sia boneco kaj honesteco, A filha mais jovem, que era o perfeito retrato de seu pai pela bondade e honestidade estis krom tio unu el la plej belaj knabinoj, kiujn oni povis trovi. era alm disso uma das mais belas meninas que se podiam encontrar. ar iu amas ordinare personon, kiu estas simila al li, Porque cada um ama ordinariamente uma pessoa que lhe semelhante, tial tiu i patrino varmege amis sian pli maljunan filinon, por isso esta me ardentemente amava sua filha mais velha, kaj en tiu sama tempo i havis teruran malamon kontra la pli juna. e ao mesmo tempo ela tinha um terrvel dio contra a mais jovem. i devigis in mani en la kuirejo kaj laboradi senese. Ela a obrigava a comer na cozinha e trabalhar sem cessar. Inter aliaj aferoj tiu i malfelia infano devis du fojojn en iu tago Entre outras coisas, esta infeliz criana devia duas vezes em cada dia

iri erpi akvon en tre malproksima loko kaj alporti domen plenan grandan kruon. ir apanhar gua em um lugar muito distante e trazer para casa um grande cntaro cheio. En unu tago, kiam i estis apud tiu fonto, venis al i malria virino, kiu petis in, ke i donu al i trinki. Um dia, quando ela estava junto daquela fonte, veio a ela uma pobre mulher, que lhe pediu que lhe desse de beber. Tre volonte, mia bona, diris la bela knabino. Com muito prazer, minha boa (amiga), disse a bela menina. Kaj i tuj lavis sian kruon kaj erpis akvon en la plej pura loko de la fonto E logo lavou seu cntaro e apanhou gua no lugar mais limpo da fonte kaj alportis al la virino, iam subtenante la kruon, por ke la virino povu trinki pli oportune. e a trouxe mulher, sempre amparando o cntaro, para que a mulher pudesse beber mais comodamente. Kiam la bona virino trankviligis sian soifon, i diris al la knabino: Quanto a boa mulher traquilizou sua sede, el disse menina: Vi estas tiel bela, tiel bona kaj tiel honesta, ke mi devas fari al vi donacon Tu s to bela, to boa e to honesta, que devo fazer-te um presente. (ar tio i estis feino, kiu prenis sur sin la formon de malria vilaa virino, por vidi, kiel granda estos la entileco de tiu i juna knabino). (porque era uma fada, que tomara a forma de uma pobre mulher de aldeia, para ver quo grande seria a gentileza desta jovem menina). Mi faras al vi donacon, darigis la feino, ke e iu vorto, kiun vi diros, el via buo eliros a floro a multekosta tono. Fao-te a ddiva, continuou a fada, que a cada palavra que disseres, de tua boca sair uma flor ou uma pedra preciosa. Kiam tiu i bela knabino venis domen, ia patrino insultis in, kial i revenis tiel malfrue de la fonto. Quando esta bela menina retornou para casa, sua me a insultou, porque voltara to tarde da fonte.

146

Pardonu al mi, patrino, diris la malfelia knabino, ke mi restis tiel longe. Perdoe-me, me, disse a triste menina, que eu tenha demorado tanto tempo. Kaj kiam i parolis tiujn i vortojn, elsaltis el ia buo tri rozoj, tri perloj kaj tri grandaj diamantoj. E quanto ela disse estas palavras, saltaram de sua boca trs rosas, trs prolas e trs diamantes. Kion mi vidas! diris ia patrino kun grandega miro. O que estou vendo! disse a me com enorme pasmo. ajnas al mi, ke el ia buo elsaltas perloj kaj diamantoj! De kio tio i venas, mia filino? Parece-me que de sua boca saltam prolas e diamantes! De que vem isto, minha filha? (Tio i estis la unua fojo, ke i nomis in sia filino). (Esta era a primeira vez que ela lhe chamou de sua filha). La malfelia infano rakontis al i naive ion, kio okazis al i, A triste criana contou a ela ingenuamente tudo o que lhe acontecera, kaj, dum i parolis, elfalis el ia buo multego da diamantoj. e, enquanto ela falava, saa de sua boca uma multido de diamantes. Se estas tiel, diris la patrino, mi devas tien sendi mian filinon. Se assim, disse a me, eu devo l mandar minha filha. Marinjo, rigardu, kio eliras el la buo de via fratino, kiam i parolas; Mariazinha, olha o que sai da boca de tua irm quando ela fala; u ne estus al vi agrable havi tian saman kapablon? no te seria agradvel ter a mesma capacidade? Vi devas nur iri al la fonto erpi akvon; kaj kiam malria virino petos de vi trinki, vi donos in al i entile. S deves ir fonte apanhar gua; e quando uma mulher pobre pedir-te de beber, dar-lho-s gentilmente. Estus tre bele, respondis la filino malentile, ke mi iru al la fonto! Seria muito bonito, respondeu a filha grosseiramente, que eu fosse fonte!

Mi volas ke vi tien iru, diris la patrino, kaj iru tuj! La filino iris, sed iam murmurante. Quero que vs l, disse a me, e vai j! A filha foi, mas sempre murmurando. i prenis la plej belan arentan vazon, kiu estis en la loejo. Tomou o mais belo vaso de prata que havia na morada. Apena i venis al la fonto, i vidis unu sinjorinon, tre rie vestitan, Apenas chegou fonte, ela viu uma senhora, muito ricamente vestida, kiu eliris el la arbaro kaj petis de i trinki que saiu da mata e lhe pediu de beber (tio i estis tiu sama feino, kiu prenis sur sin la formon kaj la vestojn d e princino, por vidi, kiel granda estos la malboneco de tiu i knabino). (era a mesma fada, que tomara a forma e as vestes de uma princesa, para ver quo grande seria a maldade desta menina.) u mi venis tien i, diris al i la malentila kaj fiera knabino, por doni al vi trinki? Eu vim aqu, disse-lhe a grosseira e orgulhosa menina, para lhe dar de beber? Certe, mi alportis arentan vazon speciale por tio, por doni trinki al tiu i sinjorino! Certamente, eu trouxe um vaso de prata especialmente para isso, para dar de beber a esta senhora! Mia opinio estas: prenu mem akvon, se vi volas trinki. Minha oppinio : pegue voc mesmo gua, se quiser beber. Vi tute ne estas entila, diris la feino sen kolero. Voc absolutamente no gentil, disse a fada sem clera. Bone, ar vi estas tiel servema, mi faras al vi donacon, ke e iu vorto, kiun vi parolos, eliros el via buo a serpento a rano. Bem, como voc to servial far-lhe-ei um presente, que a cada palabra que voc disser sair de sua boca uma serpente ou uma r. Apena ia patrino in rimarkis, i kriis al i: Nu, mia filino? Logo que sua me a notou, gritou-lhe: Ento, minha filha? Jes, patrino, respondis al i la malentilulino, eletante unu serpenton kaj unu ranon. Sim, me, respondeu-lhe a grosseirona, lanando uma serpente e uma r.

147

 Ho, ielo! ekkriis la patrino, kion mi vidas? ia fratino en io estas kulpa; Oh, cus! exclamou a me, o que eu vejo? A irm dela culpada de tudo; mi pagos al i por tio i! Kaj i tuj kuris bati in. ela me pagar por isto! E ela logo correu para bat-la. La malfelia infano forkuris kaj kais sin en la plej proksima arbaro. A triste criana fugiu e escondeu-se na floresta mais prxima. La filo de la reo, kiu revenis de aso, in renkontis; O filho do rei, que voltava de caa, encontrou-a; kaj, vidante, ke i estas tiel bela, li demandis in, kion i faras tie i tute sola kaj pro kio i ploras. e, vendo que ela era to bela, perguntou-lhe o que estava fazendo al inteiramente sozinha e por que ela chora. Ho ve, sinjoro, mia patrino forpelis min el la domo. Ai de mim, senhor, minha me tocou-me de casa. La reido, kiu vidis, ke el ia buo eliris kelke da perloj kaj kelke da diamantoj, O prncipe, que viu que de sua boca sairam algumas prolas e alguns diamantes, petis in, ke i diru al li, de kie tio i venas. pediu-lhe que lhe dissesse de onde vinha isto. i rakontis al li sian tutan aventuron. La reido konsideris, ke tia kapablo havas pli grandan indon, ol io, kion oni povus doni dote al alia fralino, Ela contou-lhe toda sua aventura. O prncipe considerou que tal capacidade tem mrito muito maior do que tudo o que se pudesse dar como dote a outra moa forkondukis in al la palaco de sia patro, la reo, kie li edziis je i. conduziu-a ao palcio de seu pai, o rei, onde se casou com ela. Sed pri ia fratino ni povas diri, ke i fariis tiel malaminda, ke ia propra patrino in forpelis de si; Mas a respeito da irm dela, podemos dizer que se tornou to odivel, que sua prpria me a expulsou de casa;

kaj la malfelia knabino, multe kurinte kaj trovinte neniun, kiu volus in akcepti, balda mortis en angulo de arbaro. e a infeliz menina, muito correndo e no encontrando ningum, que quisesse aceit-la, logo morreu num canto de uma floresta.

feino: fada vidvino: viva fiera: orgulhoso portreto: retrato boneco: bondade honesteco: honestidade devigi: obrigar kuirejo: cozinha erpi: apanhar (lquido) kruo: cntaro subteni: amparar oportuna: cmodo, oportuna, propcio donaco: presente, doao vilao: aldeia juna: jovem multekosta: caro tono: pedra malfrue: tarde perlo: prola miro: admirao, pasmo ajni: parecer naiva: ingnuo sendi: enviar, mandar sama: mesmo kapablo: capacidade arento: prata loejo: morada, casa servema: servial rano: r rimarki: notar eti: atirar, lanar aso: caa plori: chorar forpeli: expulsar reido: prncipe indo: mrito, dignidade doto: dote fralino: moa, senhorita -ind- (sufixo): digno de. aminda: amvel, adorinda: adorvel

148

ILUSTRITA TEMA VORTARO Vocabulrio Temtico Ilustrado ________________HENERALA REVIZIO________________ Reviso Geral BESTOJ KAJ PLANTOJ (animais e plantas)

Parabns! Voc chegou at aqui! Muita informao, no ? Pois este o momento de reforar todas essas informaes adquiridas com uma boa reviso. Isso permitir que voc avelie seu aprendizado e perceba aonde voc conseguiu chegar at agora. Como reviso, procure ouvir e ler novamente todos os textos do livro e assista atentamente ao filme do comeo ao fim. Depois faa os exerccios que seguem. O primeiro exerccio consiste em um vocabulrio temtico ilustrado que inclui quase todos os substantivos concretos que aprendemos neste curso. Sua tarefa ser escrever em esperanto o nome de cada um desses substantivos abaixo de cada figura. Confira suas respostas ao final do exerccio. O segundo exerccio uma reviso geral de vocabulrio. So definies de praticamente todas as palavras que estudamos retiradas de dicionrios, ou frases que devem ser completadas. Sua tarefa fornecer a palavra correta conforme a definio ou o contexto da frase, sempre prestando ateno na questo do plural ou singular, acusativo, tempos verbais, etc. Alm de serem trabalhadas quase todas as centenas de palavras que aprendemos no curso, outros vocbulos so apresentados. Porm tratam-se na maioria das vezes de palavras semelhantes ao portugus, e quando a compreenso se torna muito difcil, h a traduo em colchetes. Este ltimo exerccio em particular de valiosa importncia, pois no se trata apenas de uma reviso, mas de um material que ir prepar-lo para utilizar o Esperanto com maior desenvoltura em situaes mais complexas, como a leitura de artigos e livros, a elaborao de textos na lngua e mesmo a conversao. Mos obra!
MANHILOJ (talheres)

MANHAOJ KAJ TRINKAOJ (comidas e bebidas)

149

PROFESIOJ (profisses)

LOHEJO (moradia)

VESTAOJ (roupas)

salono

VETERO KAJ NATURO (tempo e natureza)

KORPOPARTOJ (partes do corpo)

150

TRANSPORTO (transporte)

aviadilo/aeroplano

SPORTOJ (esportes) FAMILIO (famlia)

OBJEKTOJ, MAINOJ KAJ ALIAJ AFEROJ (objetos, mquinas e outras coisas)

potelefono

151

RESPONDOJ BESTOJ KAJ PLANTOJ (animais e plantas) knabino knabo viro virino homoj bestoj kato hundo evalo birdo abelo kolombo rano fio leono simio feino arbo floro arbusto rozo ardeno MANAOJ KAJ TRINKAOJ (comidas e bebidas) manao(j) pano salato fazeolo(j) rizo(j) viando persiko vinberoj pruno pomo sandvio glaciao mielo akvo oransuko/suko vino biero lakto kaj kafo sukero MANILOJ (talheres) bovlo telero forko tranilo kulero glaso kaliko taso kruo PROFESIOJ (profisses) instruisto (instruistino) lernanto reo reino princino ardenisto kelnero akrobatoj biciklisto flegistino kuracisto oforo tajloro oficiro gardisto/policisto soldato vendisto urnalisto (urnalistino) VESTAOJ (roupas) emizo pulovero robo jako koltuko bluzo pantalono apelo apo surtuto gantoj uo KORPOPARTOJ (partes do corpo) kapo vizao okulo nazo buo dento orelo kolo mano brako kubuto kruroj piedoj ultro muskolo(j) artiko haro koro stomako LOEJO (moradia) domo fenestro pordo muro tablo fotelo dormambro/dormoambro banambro kuirejo salono naejo kameno palaco akvorezervo VETERO KAJ NATURO (tempo e natureza) suno luno stelo ielo nubo pluvo neo Tero/mondo maro/plao rivero tono tero printempo somero atuno vintro TRANSPORTO (transporte) motorciklo biciklo atomobilo buso/atobuso taksio aviadilo/aeroplano trajno helikoptero kosmoipo parkholoo flughaveno SPORTOJ (esportes) teniso futbalo/piedpilkado korbopilko (korbopilkado) golfo naado rulsketi pilko OBJEKTOJ, MAINOJ KAJ ALIAJ AFEROJ (objetos, mquinas e outras coisas) libro kajero krajono plumo skrapgumo/frotgumo mapo komputilo skribmaino kudromaino telefono potelefono horloo sonorilo ekrano (televido) paperoj letero skatolo sako medikamento kesto pakao tofo mono perlo statuo strato urbo vilao lernejo fruktobudo malliberejo FAMILIO (famlia) edzo marido frato irmo avo av nepo neto kuzo primo patro pai onklo tio filo filho nevo sobrinho

HENERALA REVIZIO DE VORTARO Reviso Geral de Vocabulrio ________LECIONO 1 _______________________________________________________ 1.Kiam oni renkontas iun matene, oni povas diri B________ m_________! Ni povas diri B_______ t______ dum la tuta tago. Ni diras __________ __________ kiam ni renkontas iun vespere; kaj __________ __________ por adiai iun nokte. 2. R______ = dumviva, ordinare hereda, monarko, kies insigno estas krono. Li estas estro [chefe] de lando a popolo. Ties edzinon oni nomias ____________; ti es filo estas pr______, kaj ties filinon estas __________. 3. Kiam ni estas kontenta pri la afero, kiun iu faris al ni, ni povas diri Da_______. Poste, la persono povas respondi: Neda__________. 4. Profesiulo kiu instruas estas _____________. 5. Homo kiu lernas, speciale en lernejo, estas ____________. 6. Kiam iu diras al vi ion, sed vi ne havas la ustan ideon pri ties signifo, vi povas diri: Mi ne ko_____________. 7. Juna viro estas kn________. Juna virino estas ____________. 8. Mi deziras trinki teon. = Mi v______ trinki teon. ________LECIONO 2 _______________________________________________________ 1.Kiam iu homo posedas energion, kaj kapablas resisti malfacilajn aferojn, i a li estas fo____. 2.Persono, kiu ne timas la daneron kaj sentas sin forta estas k_________. 3. Inteligenta kaj sperta homo estas s_____. 4. Tio, kiu superas la ordinarajn dimensiojn estas gr________. 5.Konstruao, kie oni loas estas do____. 6. Granda, luksa domo de reo, riulo a nobelo estas pa________. 7. Ne tre dika vesto, kiu kovras la supran parton de la korpo = em_______. 8. Mola ujo el papero, plastika materialo, ktp., kun malfermao e la supro, por enteni objektojn kaj porti ilin. = sa_ _. 9. Desegno figuranta regionon per simboloj. Kiam ni vojaas ni povas in uzi por ne esti perdita. = m_ _ _ . 10. Rapidmanao farita el du pecoj da pano. Inter ili, oni enerale metas legomojn a viando. = sand________. 11. Ilo uzata al transporto, farita el du radoj [cirklaj diskoj = rodas], kiu funkcias per motoro. = mot__________. 12. Aparato, kiun oni uzas, ekzemple, por konektii al la interreto. = kom_________.

152

________LECIONO 3 _______________________________________________________ 1. Loko apud domo, kie oni kreskigas plantojn (por mano a por ornamo) = ar_________ . Homo, kiu laboras en i, estas ar____________. 2. Direkti sian vidon sur ion = riga______. 3. Malgranda, rua, verda a violkolora frukto multe uzada por fari vinon.= vin__________. 4. Frukto flava, rua a violkolora, kun bona acideta a dola gusto. = pr_______. 5. Mi _______ persikojn. = Mi pensas, ke persikoj estas bongustaj, kaj mi preferas ilin mani. 6. Se iu persono diras al vi: Mi parolas Esperanton. Nun vi povas respondi: An____ mi parolas Esperanton. 7. Karesa [carinhoso] diminutivo por la patro = _________. 8. Karesa diminutivo por la patrino = __________. 9. Se via stomako estas malplena kaj vi volas mani, vi estas m___________. 10. Servisto, kiu laboras en restoracio kaj alportas manaojn a trinkaojn = kel________. 11. Kiam vi petas ion, kaj vi volas esti afabla, vi povas diri: Bon________. 12. Manao konsistanta el herboj a legomoj kun salo, vinagro kaj oleo = sa__________. 13. Trinkao farita el fruktoj = s_______. 14. Tre malvarma manao farital el sukero, kremo kaj lakto = gla__________. 15. Fluao *a fluido+, el kiu konsistas la riveroj kaj maroj kaj kiun ni bezonas trinki por esti vivaj = ak_ _. 16. Montri subitan felion per karakteriza sono, streo *tenso+ de la buo kaj esprimo de la vizao = ri_ _ . 17. Analizi kaj pensi per numeroj pri la kvanton de ion = kal_________. 18. Planto, kiu estas pli malgranda ol arboj, sed pli granda ol herboj = arb________. 19. Kutime bela kaj kolora parto de planto kun la reproduktaj organoj = fl______. 20. Koni [conhecer] certe kaj precize = sc_ _ . 21. Havi koran (kaj eventuale anka seksan) inklinon por iu = am_. 22. Mi kaj mia amiko estas am_____ esperantistoj. (=du kune) 23. Kuri for de iu a io por lin a in eviti = for________. 24. Ni devas progresi. Iru ant_________! 25. Vorteto uzata por montri logikan sekvon a la konkludon = d_. 26. Kapti iun por lin malliberigi = are_________. 27. Domo destinita por enlosi *prender, trancar+ arestitojn a kondamnitojn = ma____________. 28. Militismo, organizita batalisto = sol________. 29. Homo kies okupo, ofico estas gardi = gar_______. 30. Vorto per kiu oni aparte signas kaj distingigas iun a ion. = no___. Petro, Zamenhof kaj Marko estas ekzemploj de propraj no_____. 31. Kiomo de la tempo pasinta depost la naskio a estio = a_ _. 32. Laboro, okupo = pro________.

33. Konduki malproksimen de io = for_________. 34. Signo, kiu montras kvanton = nu________. 35. Kunigao de kelkaj paperfolioj uzataj por skribi = kaj________. 36. Skribilo farita el tubeto, kies ekstremon enhavas kolora fluido por skribi = pl______. 37. Ligna bastoneto *pequeno basto de madeira+ kun grafito a alia mineralo, kaj uzata por skribi a desegni = kr__________. 38. Ilo el gumo a simila materialo por korekti desegnaon, faritan per grafita krajono = skrap_______. 39. Meti manaojn en sia buo kaj stomako por sin nutri = man_______. 40. En la momento mem, dum kiu ni parolas = n_ _ . ________LECIONO 4 _______________________________________________________ 1. La fizika universo, precipe la astroj kaj la spaco ekster la tero, kontraste al la homa mondo = ko________. 2. Veturilo [ilo por transportado] kapabla iri tra la kosmo. = kosm___________. 3. Iri for de iu loko = fo_______. 4. Li mal________ lia skatolo kaj seris manaon. (= Meti en staton, kiu ebligas [possibilita] eniron kaj eliron.) 5. Aparato por mezuri la tempon kaj montri la horojn = h__________. 6. Agrabla por la palato a la spirito = bong___________. 7. Nenio estas en la kesto, i estas malp_______. (= kiu enhavas nenion.) 8. Se iu el viaj objektoj malaperis kaj vi volas havi in denove, vi devas ser___ in. 9. Tio, kion oni manas estas man__________. 10. Komercisto, kiu vendas aferojn estas ven____________. 11. Manebla parto de planto, produkto de fekundiinta floro = fru______. 12. Velocipedo kun du egalgrandaj radoj [rodas] = bic________. (Velocipedo: veturilo kun unu, du a tri radoj, kiun oni movas, premante [pressionando] pedalojn per la piedoj) 13. Lasi aton, buson a similan veturilon en taga *conveniente+ loko, dum oni ne uzas in = par_ _. 14. Aparato por produkti ion, kiu funkcias per elektro, vaporo, ktp. = ma_________. 15. Prepozicio montranta *kiu montras+ punkton de la spaco a de la tempo, a mezuron [medida], kiun la ago [ao] atingas, sed ne transpasas = __. Ni studas esperanton de la unua ____ la tria horo. 16. Intence esplori, provi guston de io = gust________. 17. Kiam io estas tre malbona, a kiam vi tre timas ion, vi povas diri: Ter______! 18. Senluksa *sem luxo+ barako a butiketo el lignaj tabuloj *tbuas de madeira+ = bu___. 19. Forkuri por sin savi de reala a imagita danero = fu_ _. 20. Iri for kaj havi ion a iun kun si a sur si = forp_______. 21. Teni [ter] kaj movi al alia loko; havi kun si a sur si = po_____.

153

22.Persono, kiun vi atas kaj estas kara por vi, sed ne estas via edzo a edzino, nek estas iu el via familio = ami___. 23. Mesao sur papero por sendi *enviar+ al iu = let______. 24. Oficisto, kiu portas leterojn = let___________. 25. Viro a knabo, kiu havas la samajn gepatrojn kiel vi estas via fr______. 26. Se vi havas f______ a f___inon, vi estas patro a patrino. 27. Senti a percepti per la okuloj = vi___. ________LECIONO 5 _______________________________________________________ 1. Tiu vorto estas uzata kiel pazo por pensi = n_. 2. Demanda adverbo, signifanta en kiu loko? = k_ _ . 3. Adverba vorteto uzata anta a post montraj adjektivoj, pronomoj kaj adverboj por esprimi plian proksimecon en spaco a en tempo = _. 4. Interparoli kun fama persono por demandi lin pri lia vivo, agoj a opinioj kaj publike raporti, ekzemple en gazeto a televido = interv______. 5. Sportulo, kiu biciklas = bicik_________. 6. Prepozicio, kiu montras origino, fonto, materialo, konsisto = e_. i estis unu ___ la plej belaj knabinoj, kiujn oni povis trovi. 7. Difinita regiono konsiderata kiel formanta apartan tuton *totalidade particular+ la geografia vidpunkto *ponto de vista+ = la___. Multaj birdoj flugas en la at uno en pli varmajn _______jn. 8. Movii de la loko, kie oni estis, is alia loko = ve_ _. Li ______ de Usono [Estados Unidos]. 9. En la momento mem, dum kiu ni parolas: n_ _. 10. Ne esti plu, ne agi *agir+ plu, ne dari *continuar+ plu, interrompii = e___. 11. Movii de iu loko al alia = i_ _. Li _ _adis tre ofte [freqentemente] en la teatron. 12. Adverbo signifanta malproksimecon = f_ _. F_ _ de l' okuloj, f_ _ de la koro. 13. esi agi, iri, movii, ktp = hal_ _ . La soldatoj ______ post longa marado. 14. Direkti sian vidon [viso] sur = riga_____. 15. Provi adi; uzi la orelojn; atenti ies paroladon *fala de algum+ = ask_______. 16. Surfaco [superfcie], ekzemple en televido a komputilo, uzata por vidigi bildojn per speciala teniko *tecnologia] = ekr______. 17. Tui per la lipoj *tocar pelos lbios+ por esprimi amon a respekton. = ki___. 18. Sin vidigi, ekmontrii, farii videbla = ape_ _ . Iu nekonata *desconhecido+ ______is e la pordo. 19. e homoj kaj bestoj, aro de la materiaj partoj, kiuj konsistigas la organaron = kor___. 20. Parto de la animala korpo , supra e la dupieduloj kaj antaa [dianteiro] e la kvarpieduloj, enhavanta la cerbon [contendo o crebro] kaj la organojn de pluraj sentumoj [sentidos]( buo, okuloj, oreloj, nazo, ktp.) = ka_ _ . 21. Organo de la vidkapablo. = ok______. 22. Organo de adkapablo. = or_______.

23. Kava *cncava+ parto en la kapo de homo a besto, per kiu ili sin nutras. = bu___. 24. Parto de la korpo kuniganta [que liga] la kapon kun la trunko. = ko___. 25. Unu el la du partoj de la homa korpo inter la kolo kaj la supro de la brako a inter la kolo kaj la antaa kruro de besto. = u______. 26. La supera [superior] membro e la homo. = br______. 27. Parto de la supra homa membro, kie la brako artikias kun la antabrako = kub_____. 28. Parto de korpo, per kiu oni povas ion preni [pegar]. = ma____. 29. Tiu parto de la korpo, per kiu homo a besto iras; malsupra membro. = kr_____. 30. Parto e ekstremo de la homa a besta kruro, servanta por stari kaj pai = pi_____. 31. Malfermao *abertura+ en muro, konstruao, ambro, en flanko de veturilo *lado de veculo+ a maino por lasi en- kaj el-iron [permitir entrada e sada]. = po_____. 32. Kapti iun a ion per sia mano a per instrumento, por teni *ter+, porti a uzi in. = pre___ . 33. Meti manaon en la buon kaj poste stomakon por sin nutri = man_ _ . 34. Meti unu piedon anta la alian por sin transloki = pa___. 35. Senti odorojn per la nazo = fla____. 36. Senti per la okuloj, percepti la bildojn de objektoj = vi___. 37. Senti, percepti per la oreloj = a___. 38. Duoble a pluroble faldi *dobrar+ ion, tiel, ke unu parto ekkuas*estende -se, deita-se] sur alia parto = flek___. 39. Nomi unu post alia literojn de vorto = lite______. 40. Unuo *unidade+ de parolado a skribado *fala ou escrita+ havanta *contendo, que contm] difinitan signifon kaj difinitan gramatikan uzon en homa lingvo = vor___. 41. Iom granda aro da domoj, aranitaj *arranjadas+ la pluraj stratoj, iam (historie) irkaita de murego = ur___. 42. Filamento kreskanta el la hato *pele+ de mamuloj [mamferos] kaj pli-malpli dense kovranta ilian korpon. = ha___. e homoj multaj _______ kreskas sur la kapo. ________LECIONO 6 _______________________________________________________ 1. Prepozicio signifanta akompanon: k_ _ kiu vi festas, tia vi estas. 2. En grado a kvanto supera je iu alia: u vi deziras p_ _ da pano? 3. En alta loko, en la plej alta loko: mi staris sup_ _ sur la monto kaj rigardis malsupren. 4. longa, maldika, rekta objekto, ofte el metalo = stan___. 5. kiu povas foriri, se li, i a i volas foriri = libe_ _. 6. Kun relative alta temperaturo = va_ _ _ . 7. Se vi ne volas mani plu, vi estas s_ _ _ . 8. Mi volis losi *chavear+ la pordon, s_ _ mi perdis la losilon *chave+. 9. Se vi sentas bezonon [necessidade] trinki, vi estas so_ _ _ 10. Kiam vi prenas akvon, lakton, sukon, kafon, vinon, bieron *cerveja+, ktp. en la buo kaj glutas [engole], vi tri_______.

154

11. Fluao, el kiu konsistas la riveroj kaj maroj; emia simbolo H2O = ak___. 12. Eligi fluaon tra la hataj poroj *poros da pele+, ekz -e pro varmego = v____. 13. prucigi [jorrar, esguichar] akvon sur iun = du_ _ . 14. Enhavanta [contendo] neniom a malmulte da akvo, fluao, suko, ktp. = se___. 15. Purigi objekton, frotante *esfregando+ in per io, kio forigas polvon *p+ a malsekecon = vi___. 16. Sin vesti per = surm______. 17. Se vi estas sen forto post laboro kaj bezonas ripozon, vi estas la_ _ . 18. Resti dum kelka tempo nelaborante, nenion farante, por refreigi siajn fortojn ; ne labori; ne fari ion, por mallacii = rip______. 19. Esti en vertikala pozicio = sta_ _. 20. Kiam vi perdas vian ekvilibron, vi povas fa_ _ . 21. Prepozicio esprimanta proksimecon: li staris tutan horon ap_ _ la fenestro. 22. Natura fluanta, iom forta, akvaro enverianta *desaguando+ en riveregon a en maron: la suno rebrilas en la klara akvo de la ri______. 23. Esti en bona a malbona stato, rilate al la funkcioj de l' organismo: kiel vi fa_____? 24. Kvan_ _ _ forte pluvis, ni iris eksteren. 25. La stelo, irka kiu movias la tero: mi estas la plej felia homo sub la su___; post vetero malbela lumas [brilha] su___ plej hela. 26. Astro, kiu estas satelito de la Tero kaj rondiras irka i = lu___. 27. Amaso [monto, acmulo, grande quantidade] da densaj akvovaporoj pendanta en la supra atmosfero kaj kaanta la ielon = nu_ _ 28. Memlumanta astro, kiu, pro malproksimegeco, aperas kiel brila suriela punkto = st_ _ _. ________LECIONO 7 _______________________________________________________ 1. Senti, percepti per la oreloj = a_ _ _ 2. Signi sian jesadon *afirmao+ per movo de la kapo, ofte per klino *inclinao+ de i malsupren kaj supren = kapj_______ 3. Esprimi sian penson per vortoj, uzante la voorganojn *rgos da voz+ = par______. 4. Fari por vidi, u oni povas fari = pro_ _ 5. 1. havi la forton, lertecon *habilidade+ a kapablon necesan por fari ion; 2. havi la rajton [direito+, la atoritaton necesan por fari ion; 3. havi la permeson, la eblecon *possibilidade+ fari ion = p_ _ _ 6. Tre rapide iri = ku_ _ 7. Doni multajn fortajn frapojn [pancadas] = ba_ _ 8. Estii, farii en iu loko a momento: la malfelia infano rakontis al i naive ion, kio ok_______ al i. 9. Fari el krudaj *crus+ materialoj substancojn a objektojn utilajn por la homo = prod_______. 10. Sin movi sur a en ia fluao = na_ _

11. Longa (unupeca) *de uma pea+ vesto kun a sen manikoj *mangas+, kovranta la korpon de la kolo is la piedoj a is la genuoj = ro_ _ 12. arma, estigante [instigando] entuziasman admiron = ra_ _ 13. Agrabla, arma = pla_ _ 14. Muziki per sia voo = ka_ _ _ 15. Enigi kaj eligi aeron tra nazo a buo; enlasi aeron en la pulmojn kaj ellasi in post kiam i reoksigenigis la sangon = spi_ _ 16. Organo konsistanta el karnaj fibroj kaj servanta por movi la diversajn partojn de la korpo = mus______. 17. Juntao inter du skeletaj elementoj de homo kaj de vertebruloj = art_____. 18. Ekzercado de la korpo per movoj = gi______________. 19. Forigi ion de ies okuloj, metante in en sekretan lokon, a kovrante in per io = ka_ _ . 20. Skulptao prezentanta homon a beston en pli-malpli natura grandeco = st________. 21. Kiam akvo falas el nuboj, pl_______. 22. Resti [ficar] is iu alvenos [chegar] a io okazos = ate______. 23. io ajn kio estas en la mondo, konkreta a abstrakta, nedifinite montrata = afe____. 24. Esprimi sian penson per vortoj = di_ _ 25. Maloji (a oji) tiel, ke larmoj (akvo) fluas el la okuloj = pl_____. 26. Granda atomobilo por publika transportado de pluraj personoj samtempe, efe en urbo a en ia irkaao = bu_ _ 27. Rapide formovi de si ion tra la aero en alian lokon = e___. 28. Globforma ludilo = pil_ _ ________LECIONO 8 _______________________________________________________ 1. Estigi adeblan aervibradon = so_ _. 2. Elektra aparato ebliganta interparoladon je distanco per starigo de komunika kanalo inter la partoprenantoj [participantes] de la interparolo = te__________. 3. Sono de parolo, kanto, krio, farata de aero elblovita el la pulmoj kaj vibrigita de la laringo = vo_ _ . 4. Mano normale okazanta mallonge post la nokta dormo = mat___________. 5. Mano normale okazanta irka tagmezo: mi nur iom malfruios *atrasar -me-ei] al la ta___________, sed tio ne estas grava [no importante]. 6. Mano normale okazanta fine de la tago: post la ves__________ niaj fratoj eliris kun la gastoj [hspedes]. 7. Restigi iun a ion en akvo, fluao, precipe por lavi a kuraci = ba_ _ . 8. Esti en stato de korpa kaj spirita senaktiveco, kiu e la homoj ordinare okazas dum iu nokto, kaj estas necesa por ripozigi la homojn kaj la bestojn = do_ _ _ . 9. Amika, amata = k_ _ _ . 10. Senprokraste [sem procrastinar] post tiu momento: Mi tu_ foriras.

155

11. iu el la apartaj ejoj de domo, disigitaj per muroj, kaj komunikiantaj pe r pordoj = am____ . 12. Tre malbona (korpa) sento = dol________. 13. Medicinisto kiu aktive kuracas homojn = kur_________. 14. Iu kuracata de medicinisto a operaciata de irurgiisto = paci_________. 15. Konsenti *consentir+ ricevi ion, kion iu donas a p roponas: mi proponis al li cigaron, kiun li kun danko akc_______. 16. Veni en ion = env_______. 17. Substanco uzata por sanigi; drogo uzata kiel kuracilo: i akceptis de liaj manoj kuleron da med_________. 18. Elstara osteto *ossinho+, en la buo de homoj kaj bestoj, kiu servas por mordi kaj mai *mascar+ la nutraon: la d_______ de leono estas akraj. 19. Malantaa parto de la homa korpo, de ultroj is pelvo = dor_ _ . 20. Dividi solidaon per akra ilo = tra_ _ _ . 21. Manilo konsistanta el tenilo *cabo+ kaj plateto provizita per pluraj pikiloj [espetos], servanta por piki *espetar+ ion kaj levi in al la buo = fo_ _ _ . 22. Unu el la maniloj, konsistanta el tenilo kaj el kava parto, ovforma a ronda, per kiu oni erpas fluaojn a duonsolidajn nutraojn = kul______. 23. Trinkujo, precipe por malvarmaj trinkaoj, ordinare pli alta ol lara, ofte el vitro *vidro+, sed anka el aliaj materialoj, foje *s vezes+ kun tenilo = gl________. 24. Glaso kun piedo: Kaj li prenis panon, kaj [...] donis al ili, dirante: tio estas mia korpo, kiu estas donita por vi; [...] sammaniere anka la kali____ post la vespermano, dirante: tiu kali____ estas la nova interligo en mia sango *sangue+, kiu estas elverata *derramado+ por vi. 25. Trinkujo destinita por trinkado de varmaj trinkaoj, precipe kafo a teo. Hi estas proksimume duonsfera, duoncilindra a similforma, ordinare malalta kun lara malfermao, anso (tenilo), kaj estas farita el porcelano, fajenco [faiana loua de barro] a alia materialo: ta_ _. 26. Iom kava, plata [plano, chato+, malprofunda vazo, el kiu oni manas = tel______. 27. Vazo farita el argilo, fajenco, porcelano, metalo a alia materialo, kun a sen anso, kaj ne havanta kolon = bov_ _ . 28. Ornama kapvesto de reganto = kro_ _ . 29. Malinterne: mi staras ek______ la domo kaj li estas interne. 30. Pasante apude = pre_ _ _ . 31. His la nuna momento: la sukceso ank_____ ne estas certa. 32. Plene, komplete, senescepte [sem exceo]: mi estas tu_ _ trankvila. 33. Havanta korpon, organaron, menson [mente], kiuj bone kaj normale funkcias: Se mi estus sa_ _ , mi estus felia 34. Loko taga *apropriado+ por nao: na_______. 35. Kiu plaas kaj plezurigas: la vizao de tiu infano estas agr_____; lia vizito estis al mi tre agr________.

36. Sportludo, en kiu du a kvar ludantoj per specialaj batiloj (rakedoj) alterne sendas pilketon trans mezan reton *rede+ al la kontraa parto de la ludejo = ten________. 37. Sin amuzi, sin distri [distrair], agante [agindo, fazendo], ne por ia utilo, sed por nura plezuro de agado [ao] = lu__. 38. Depost nun; ekde nun; senplie; senalie; sen plua atendo: mi j_ _ havas mian apelon, nun seru vi vian; j_ _ estas tempo iri domen. 39. Sidi sur iranta besto (evalo, azeno, kamelo,...); sidi sur biciklo kaj veturi: kiu kuraas ra_____ sur leono? 40. Besto kvarpieda, kiun homo kutime uzas por rajdi = ev________. 41. La hela parto de diurno *dia (as 24 horas)+, la tempospaco dum kiu la suno, de sia levio is sia subiro, prilumas koncernan parton de la tero: mi veturis du ta______ kaj unu nokton. 42. Tiu parto de la diurno, dum kiu la suno estas sub horizonto kaj ne lumas al ni: en la no_____ ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn. 43. La nuna tago; i tiu tago = hod_____. 44. Alkohola trinkao, ekstraktita el fermentintaj vinberoj: la v_ _ _ gajigas la koron de la homo. 45. Korpe a spirite peni por produkti aon, plenumi taskon *cumprir tarefa+, rezultigi efikon [efeito] = lab________. 46. Bestoj kovritaj de plumoj, kun du piedoj, flugiloj [asas], naskantaj ovojn, el klaso de vertebruloj = bi_______. 47. Sin movi en aero, kiel birdo a insekto; sin movi en aero per aparato = fl______. 48. Dombesto apartenanta al tiu genro, devenanta de lupo [lobo], kun multaj rasoj, uzata precipe por gardado kaj asado: hu____ estas plej bona amiko de homo. 49. Malhavi ion necesan: mi bez_______ monon, ripozon ________LECIONO 9 _______________________________________________________ 1. Plenumi [desempenhar, cumprir] la propran difinitan taskon, parolante pri organo, maino kaj enerale iu ajn ilo a organizo: la maino ne plu bone fun______. 2. Stato de la atmosfero = vet________. 3. Donanta a ricevanta vivan lumon, tre luma, lumplena: la varma kaj he___ radio de l' suno. 4. Profesiulo, kiu kolektas novaojn a aliajn informojn, kaj prezentas ilin en gazeto a alia amasinformilo = u__________. 5. Viro ligita al virino a alia viro per ceremonio (geezio) a kontrakto por vivi kune = e____. 6. Forte inklini al ia ago, pro ofta [freqente] ripetado: li kut______ fumi pipon [cachimbo] post tagmano. 7. Samnivela parto de domo: ni levadis nin iam pli kaj pli alte is la kvara eta____. 8. Ne je la flanko [lado] de la koro: La plimulto de la homoj skribas per sia dek_____ mano.

156

9. Demanda senfleksia pronomo, signifanta de kiu, de kiuj? kaj montranta la apartenecon: k___ urnalo tio i estas? Hi estas mia. 10. Estanta en alta loko a en la plej alta loko: i staras sur la su____ parto de tuparo. 11. Sin vidigi, ekmontrii *mostrar-se+, farii videbla: iu nekonata *desconhecido+ ap_ _is e la pordo; la unuaj floroj ap_ _as en la ardeno. 12. Ne esti plu, ne agi plu, ne dari plu, interrompii: la bruo *barulho+ ____ por unu momento. 13. Ne tute, ne plene; iomete malpli ol: 59 minutoj estas pre____ unu horo. 14. Forte, intense adebla: la_ _ _ voo. 15. Rigardi irka si, al diversaj direktoj: Li ir____________ kaj vidante, ke li estis sola, malfermis la pordon mallate. 16. Trovi *encontrar+ iun irante kontradirekte al li: hiera mi renk______ vian filon. 17. Diferenca, malsama: li estas tute al____ ol li estis; la rezultato estis tute al____ ol ni esperis. ________LECIONO 10 _______________________________________________________ 1. Prepari nutraon, elmetante in al varmego por igi in manebla: ku______. 2. Malfaciligi a malhelpi ies movojn; maloportuni al iu, malkomfortigi iun: tiu senesa bruo e_ _ _ min. 3. Loko en ambro, kie povas esti fajro *fogo+ sen danero = ka___ ______. 4. Konstruo pli alta ol dika, kiu konsistigas la flankojn de domo, irkaas spacon a dividas ejon = mu_ _. 5. Du interligitaj homoj; duo de samspecaj aferoj: p_____ da uoj, da gantoj... 6. Komforta seo *cadeira+ kun dors- kaj brakapogilo [apoio para as costas e braos], brakseo = fot______. 7. Mamulo simila al homo = si_____. 8. Tio, kion oni volas, ke okazu; tio, al kio oni volas veni; tio, kion oni volas atingi: la libro tute tagas por sia ce_ _ . 9. Ne foriri, ne malaperi, estadi en koncerna loko: res _ _ kun leono estas danere. 10. Ebleco *possibilidade+ de malbono, de malfelio: tiam la estonteco *futuro+ de nia afero estos absolute ekster dan_______. 11. (pri organizitaj estaoj [seres]) Iom post iom disvolvii, pligrandii is normala mezuro: kre_____ plantoj, haroj, bestoj 12. Lasta parto de io, en tempo a spaco: de la komenco is la f_ _ _ . 13. Tre malbona, kiu kazas timon *medo+ = ter______. 14. Konforma al la realo, malfalsa: ve_ _ rakonto. 15. Granda, longedara katastrofo: la maino povas esti liberigilo a pla_ _ por la homaro [humanidade]. 16. Atingi: la morto tr____ lin subite; malfelio tr_____ lin; multe da suferoj kaj mizero tr_____ tiam la hebreojn; stranga okazo min tr_____.

17. Latigi la voon por komprenigi al iu, ke li devas veni: ne vo___ diablon, ar li povas aperi. 18. Senti malagrablan senton, kazatan de efektiva a imaga minacanta *ameaador+ danero a malbono, kiun oni deziras eviti: Ni iuj ti____ la doloron kaj la morton. 19. Porti kun si, sur si unu a plurajn objektojn: bonvolu kun______ kun mi la tablon supren. 20. Veni is dezirata loko; veni is dezirata rezulto; sukcesi tui ion, kiu estas malproksima: etendante [esticando] la brakon, li ati_____ la pomon. 21. esi agi, iri, movii ktp: la soldatoj hal_____ post longa marado; jam de hiera mia horloo hal____. 22. Kiam ni parolas kun reo a reino, ni vokas ilin: Via maj______. 23. Esperantigita nomo de Internet = ____________. 24. Meblo *mvel+ konsistanta el plato subportata de unu a pluraj kruroj (a piedoj): la libro estas sur la ta____. ________LECIONO 11 _______________________________________________________ 1. En grado a kvanto supera je iu alia: u vi deziras ___ da pano?; la papero estas tre blanka sed la neo estas ____ blanka; lakto estas _____ nutra, ol vino; li amas lin ___, ol sin mem; ne estas permesite al mi ____ diri; diru nenion _____ pri tio i. 2. Adv. esprimanta kvanton a gradon superan al iuj aliaj: i estis unu el la _____ belaj knabinoj, kiujn oni povis trovi. 3. Ne alia homo, sed tiu homo: mi adis tion de li m_ _ = mi adis tion de li, ne de iu alia; mi m_ _ faris tion = mi ne petis, ke iu alia faru tion, sed mi faris 4. Flugmaino, kies helico samtempe levas la mainon kaj antaenmovas in = he_____________. 5. Montri, kiu estas iu a kio estas io; vidigi a adigi (teatraon, spektaklon,...) = pre z_____. 6. Plene preparita; disponebla por tuja uzo: la tagmano estas pr______; i havas pr_____ respondon por iu demando. 7. Prepozicio montranta objekton, malinterne de kiu staras alia objekto: mi staras ek_____ la domo kaj li estas interne; (figure) la estonteco de nia afero estas absolute ek_______ danero. 8. Ekpreni, tiel, ke la kaptao a kaptito ne plu povas foriri: pasero [pardal] _ _ _tita estas pli bona, ol aglo [guia] _ _ _tota. 9. Rekonsciii el dormo: iumatene mi ve_______ kun agreno *desgosto+. 10. Farii nevidebla, ne plu esti videbla: ili malap_______ kiel vaporo. 11. Eventuale, povas esti ke, povas esti a ne esti, okazi a ne okazi: eb___ mi povos vin helpi. 12. Neakompanata, ne estanta kun aliaj, izola: kelkfoje mi atas promeni so_ _. 13. Maino, kiu rapide kudras = ku____________. 14. Meti en pakon [pacote, embrulho] = en_______. 15. Fermentinta trinkao el malto, lupolo, akvo kaj foje kun aliaj aldonaoj = bi_______.

157

VORTARO

Estude algumas das palavras que foram apresentadas nessa reviso: estro: chefe streo: tenso veturilo: veculo montri: mostrar lusko: luxo sendi: enviar Usono: Estados Unidos surfaco: superfcie antaa: dianteiro kava: cncavo malfermao: abertura faldi: dobrar skribado: escrita losilo: chave froti: esfregar lumi: brilhar voorganoj: rgos da voz kruda: cru resti: ficar prokrasti: procrastinar pikilo: espeto elveri: derramar menso: mente efiko: efeito flanko: lado brakapogilo: apoio para os braos homaro: humanidade pako: pacote, embrulho rado: roda koni: conhecer ebligi: possibilitar mezuro: medida ligno: madeira tuto: totalidade dari: continuar teniko: tecnologia enhavi: conter kunigi: ligar lasi: permitir kui: deitar hato: pele bezono: necessidade polvo: p amaso: multido, pilha lerteco: habilidade maniko: manga (de roupa) alveni: chegar osto: osso piki: espetar fajenco: faiana (loua de barro) reto: rede lupo: lobo trovi: encontrar apogi: apoiar pasero: pardal karesa: carinhoso enlosi: trancar, prender premi: pressionar, apertar ago: ao tabulo: tbua aparta: parte, separado, particular ofte: freqentemente tui: tocar cerbo: crebro supera: superior eniro: entrada unuo: unidade mamulo: mamfero gluti: engolir enverii: desaguar jesado: afirmao ebleco: possibilidade mango: manga (fruta) partopreni: participar mai: mascar foje: s vezes plata: plano, chato distri: distrair plenumi: cumprir, desempenhar fajro: fogo estao: ser aglo: guia fluao: fluido, lquido bastoneto: pequeno basto taga: conveniente agi: agir teni: ter vidpunkto: ponto de vista vido: viso nekonata: desconhecido sentumo: sentido preni: pegar eliro: sada parolado: fala losi: chavear prucigi: jorrar, esguichar veri: despejar, derramar klino: inclinao frapo: pancada estigi: instigar, causar gasto: hspede tenilo: cabo sango: sangue escepto: exceo diurno: dia (de 24 horas) pipo: cachimbo seo: cadeira timo: medo agreno: desgosto

158

RESPONDOJ DE LA REVIZIO
________LECIONO 1 _______________________________________________________ 1. Bonan matenon Bonan tagon Bonan vesperon Bonan nokton. 2. Reo reino princo princino (ou: reido reidino) 3. Dankon Nedankinde 4. instruisto 5. lernanto 6. komprenas 7. knabo knabino 8. volas ________LECIONO 2 _______________________________________________________ 1. forta 6. palaco 11. motorciklo 2. kuraa 7. emizo 12. komputilo 3. saa 8. sako 4. granda 9. mapo 5. domo 10. sandvio

16. surmeti 21. apud 26. luno

17. laca 22. rivero 27. nubo

18. ripozi 23. fartas 28. stelo

19. stari 24. kvankam

20. fali 25. suno suno

________LECIONO 7 _______________________________________________________ 1. adi 6. kuri 11. robo 16. muskolo 21. pluvas 26. buso 2. kapjesi 7. bati 12. rava 17. artiko 22. atendi 27. eti 3. paroli 8. okazis 13. plaa 18. gimnastiko 23. afero 28. pilko 4. provi 9. produkti 14. kanti 19. kai 24. diri 5. povo 10. nai 15. spiri 20. statuo 25. plori

________LECIONO 8 _______________________________________________________ 1. soni 2. telefono 6. vespermano 7. bani 11. ambro 12. doloro 16. enveni 17. medikamento 21. forko 22. kulero 25. taso 26. telero 30. preter 31. ankora 35. agrabla agrabla 36. teniso 40. evalo 41. tagojn 46. birdoj 47. flugi 3. voc 8. dormi 13. kuracisto 18. dento 23. glaso 27. bovlo 32. tute 37. ludi 42. nokto 48. hundo 4. matenmano 9. kara 14. paciento 19. dorso 24. kalikon kaliko 28. krono 33. sana 38. jam jam 43. vino 49. bezonas 5. tagmano 10. tuj 15. akceptis 20. trani 29. ekster 34. naado 39. rajdi 45. labori

________LECIONO 3 _______________________________________________________ 1. ardeno ardenisto 5. atas 6. Anka 10. kelnero 11. Bonvolu 15. akvo 16. ridi 20. scii 21. ami 25. do 26. aresti 30. nomo nomoj 31. ao 35. kajero 36. plumo 40. nun 1. kosmo 6. bongusta 11. frukto 16. gustumi 21. porti 26. filon filinon 1. nu 6. el el 11. iri iradis 16. ekrano 21. okulo 26. brako 31. pordo 36. vidi 41. urbo 1. kun 6. varma 11. akvo 2. kosmoipo 7. malplena 12. biciklo 17. Terure 22. amiko 27. vidi 2. kie 7. lando landojn 12. for For for 17. kisi 22. orelo 27. kubuto 32. preni 37. adi 42. haro haroj 2. pli 7. sata 12. viti 2. rigardi 7. pajo 12. salato 17. kalkuli 22. amba 27. malliberejo 32. profesio 37. krajono 3. vinbero 8. panjo 13. suko 18. arbusto 23. forkuri 28. soldato 33. forporti 38. skrapgumo 4. pruno 9. malsata 14. glaciao 19. floro 24. antaen 29. gardisto 34. numero 39. mani

________LECIONO 4 _______________________________________________________ 3. foriri 8. seri 13. parki 18. budo 23. letero 4. malfermis 9. manao 14. maino 19. fui 24. leterportisto 5. horloo 10. vendisto 15. is is 20. forporti 25. frato

________LECIONO 9 _______________________________________________________ 1. funkcias 6. kutimas 11. aperis aperas 16. renkontis 2. vetero 7. etao 12. esis 17. alia alia 3. hela 8. dekstra 13. preska 4. urnalisto 9. kies 14. lata 5. edzo 10. supra 15. irkarigardi

________LECIONO 5 _______________________________________________________ 3. i 8. veni venas 13. halti haltis 18. aperi aperis 23. buo 28. mano 33. mani 38. fleksi 4. intervjui 9. nun 14. rigardi 19. korpo 24. kolo 29. kruro 34. pai 39. literumi 5. biciklisto 10. esi 15. askulti 20. kapo 25. ultro 30. piedo 35. flari 40. vorto

________LECIONO 10 _______________________________________________________ 1. kuiri 2. enas 6. fotelo 7. simio 11. kreskas 12. fino 16. trafis trafas(-is) trafis trafis(-as) 20. atingis 21. haltis haltis 3. kameno 8. celo 13. terura 17. voki 22. majesto 4. muro 9. resti 14. vera 18. timas 23. Interreto 5. paro 10. danero 15. plago 19. kunporti 24. tablo

________LECIONO 11 _______________________________________________________ 1. pli pli pli pli pli pli 2. plej 6. preta pretan 7. ekster ekster 11. eble 12. sole 3. mem mem 4. helikoptero 8. kaptita kaptota 9. vekias 13. kudromaino 14. enpaki 5. prezenti 10. malaperis 15. biero

________LECIONO 6 _______________________________________________________ 3. super 8. sed 13. dui 4. stango 9. soifa 14. seka 5. libera 10. trinkas 15. vii

159

VOCABULRIO GERAL ESPERANTO PORTUGUS / PORTUGUS ESPERANTO

Este vocabulrio consiste em quase todas palavras que estudamos no nosso curso. Ao todo, incluindo vocbulos derivados, esto listadas cerca de 850 palavras do esperanto para o portugus e quase 900 do portugus para o esperanto. Porm, caso voc tenha obtido sucesso ao fazer o curso, significa que o nmero de palavras que voc conhece pode ser multiplicado muitas vezes, j que a formao de palavras em Esperanto conta com um sistema de afixos e terminaes lgicas e regulares.

ESPERANTO PORTUGUS

abelo: abelha aeti: comprar adreso: endereo aero: ar afable: afavelmente afero: coisa aa: velho agi: agir aglo: guia ago: ao ao: idade agrabla: agradvel akcepti: aceitar akiri: adquirir akra: afiado akrobati: fazer acrobacias akrobato: acrobata akvo: gua akvorezervo: reserva de gua al: a, para alia: outro, outra alporti: trazer alta: alto alveni: chegar amaso: multido, pilha, grande quantidade amba: ambos ami: amar amiko: amigo angla: ingls

angle: em ingls anka: tambm ankora: ainda anta ol: antes de antaa: dianteiro antaen: em frente, ante, antes aparta: parte, separado, particular aparteni: pertencer aperi: aparecer apogi: apoiar aprilo: abril apud: perto de arbusto: arbusto aresti: prender arento: prata artiko: articulao atendi: esperar atingi: alcanar, atingir a: ou adi: ouvir agusto: agosto askulti: escutar atobuso (buso): nibus atuno: outono avo: av babili: conversar balda: logo, em breve banambro: banheiro bani: banhar bastoneto: pequeno basto

bati: bater bela: belo, bela besto: animal bezoni: necessitar, precisar bezono: necessidade bicikli: andar de bicicleta biciklisto: ciclista biciklo: bicicleta biero: cerveja bildo: figura birdo: pssaro blanka: branco blovi: soprar blua: azul bluzo: blusa bona: bom bonan matenon: bom dia, boa manh bonan nokton: boa noite (na despedida) bonan tagon: boa tarde, bom dia (o dia inteiro) bonan vesperon: boa noite (no encontro) bone: bem boneco: bondade bonege: excelente bongusta: gostoso, saboroso bonvolu: por favor botelo: garrafa

bovlo: tigela brakapogilo: apoio para os braos brako: brao brakumo: abrao brili: brilhar bruna: marrom buso (atobuso): nibus buo: boca celi: visar, ter em vista, objetivar celo: objetivo Celsio Celsius cent: cem cerbo: crebro certe: certamente agreno: desgosto ambro : quarto apelo: chapu apo: bon, touca ar: porque aso: caa e: em e: em, junto a efa: principal efe: principalmente efurbo: capital emizo: camisa erpi: apanhar (lquido) esi: cessar, parar evalo: cavalo i tie/tie i: aqui

i tio/tio i: isto ielo: cu ikarigardi: olhar em volta ina: chins inio: China irka: cerca de, aproximadamente iu: cada, todo iuj: todos, todas u: partcula interrogativa; por acaso...? danci: danar danero: perigo danki: agradecer dankon: obrigado dari: continuar darigo: continuao decembro: dezembro dek: dez dekduo: dzia dekstra: direita dentdoloro: dor de dente dento: dente devigi: obrigar deziri: desejar dika: gordo, gorda diligenta: diligente diligente: diligentemente dimano: domingo Dio: Deus diri: dizer

distri: distrair diurno: dia (de 24 horas) do: pois, ento, portanto dola: doce dolori: doer doloro: dor dometo: casinha domo: casa donaco: presente, doao doni: dar dormi: dormir dormoambro: quarto de dormir dorsdoloro: dor nas costas dorso: costas, dorso doto: dote du: dois dua: segundo dum: durante dui: lavar, lavar de ducha eble: talvez, possivelmente ebleco: possibilidade ebligi: possibilitar e: at, at mais, ainda edzigi: casar, fazer algum marido edzii: casar-se, tornar-se marido edzino: esposa edzinigi: casar, fazer algum esposa edzinii: casar-se, tornar-se esposa geedzii: casar-se (ambos os sexos) edzo: esposo

160

efiko: efeito ege: extremamente ek: vamos! vai! ekrano: tela, ecr ekstero: exterior ekster: fora de, no exterior de ekveturi: partir (de viagem), iniciar viagem ekzemple: por exemplo el: de (indica origem) elekti: escolher eliro: sada elparolo: pronncia elveri: derramar en ordo: em ordem enhavi: conter eniri: entrar eniri: entrar eniro: entrada enpaki: empacotar enlosi: trancar, prender enveni: entrar enverii: desaguar escepto: exceo esperante: em esperanto esperanto: aquele que tem esperana, aquele que espera espereble: com esperana estao: ser (subst.) esti: ser, estar estigi: instigar, causar estro: chefe etao: andar, piso evoluo: evoluo fajenco: faiana (loua de barro) fajro: fogo fakte: de fato faldi: dobrar fali: cair Farenhejto: Farenheit fari fazer fari: fazer farii: tonar-se farti: estar, ir (de sade) fazeolo: feijo februaro: fevereiro feino: fada ferioj: frias fiera: orgulhoso

filino: filha filo: filho finfine: finalmente finii: terminar fino: fim fino: fim fiao: peixe (partes para comer) fio: peixe flanko: lado flari: cheirar flava: amarelo flegisto: enfermeiro fleksi: flexionar floro: flor fluao: fluido, lquido flughaveno: aeroporto flugi: voar foje: s vezes for: embora foriri: ir embora forko: garfo forkonduki: levar para longe forkuri: fugir forpeli: afugentar, expulsar forporti: levar para longe forta: forte fotelo: poltrona frapo: pancada fratino: irm frato: irmo fralino: moa, senhorita fremda: estrangeiro frea: fresco froti: esfregar frukto: fruta fruktobudo: fruteira, tenda de frutas fui: fugir funkcii: funcionar gaja: alegre, gaio gambo: perna, gmbia (femuro + kruro = gambo) ganto: luva gardisto: guarda gasto: hspede geedzii: casar-se (ambos os sexos) gefratoj: irmos generalo:general gepatroj: pais gimnastiko: ginstica

glaciao: sorvete glaso: copo glate: facilmente, sem barreiras gluti: engolir golfo: golfe Gondolando: nome de um lugar fictcio grado grau granda: grande griza: cinza gumo: borracha gustumi: experimentar, provar ardenisto: jardineiro ardeno: jardim emeloj: emeos enerale: geralmente eni: incomodar i: ele/ela (pronome neutro) is revido: at a vista is: at oja: feliz oji: alegrar-se uste: justamente halo: al halti: parar haltigi: fazer parar, parar (algum, algo) haro: cabelo hato: pele haveno: porto havi: ter hejmen: para casa hejmo: casa, lar hela: claro, luminoso, brilhante helii: ficar claro helikoptero: helicptero helpi: ajudar hiera: ontem hodia: hoje homaro: humanidade honesteco: honestidade horloo: relgio horo: hora hundo: cachorro, co hura: viva! ial: por alguma razo ili: eles imagi: imaginar indo: mrito, dignidade

infano: criana instruisto: professor interreto: internet intervjui: entrevistar io: algo, alguma coisa iom da: um pouco de iri: ir iu: algum iufoje: algumas vezes ja: na verdade, sem dvida jako: jaqueta jam: j januaro: janeiro jaro: ano je la sepa horo: s sete horas je: preposio de sentido indefinido (s, ao, a, etc.) jen: eis jesado: afirmao julio: julho juna: jovem junio: junho ado: quinta-feira eti: atirar, lanar, jogar urnalisto: jornalista kafo: caf kaj: e kajero: caderno kaliko: clice kalkuli: calcular kameno: chamin, lareira kanti: cantar kapablo: capacidade kapdoloro: dor de cabea kapjesi: afirmar com a cabea kapo: cabea kapti: capturar, pegar kara: querido, querida, caro, cara karesa: carinhoso kai: esconder kava: cncavo kelkaj: algumas, alguns kelnero: garom kial: por que kiam: quando kie: onde Kiel vi fartas?: Como voc vai? kiel: como kien: aonde

kies: de quem Kio okazas?: O que est acontecendo? kio: o que kiom da: quantos, que quantidade de Kioma horo estas?: Que horas so? kioma: que, qual (ordinal) kisi: beijar kiu: quem, qual klino: inclinao knabino: menina knabo: menino kolo: pescoo kolombo: pombo koloro: cor koltuko: cachecol kompatinda: pobre, miservel kompreni: compreender komputilo: computador koni: conhecer konstrasto: constraste kontra: contra kontrolado: controle, vistoria kopio: cpia korbopilko: basquete koro: corao korpo: corpo korpopartoj: partes do corpo kosmo: cosmo, espao kosmoipo: nave espacial kosti: custar krajono: lpis kredi: acreditar krei: criar kreski: crescer krii: gritar krono: coroa kruo: cntaro kruda: cru kruro: perna ktp. : kaj tiel plu, e assim por diante, etc. (l-se: ko-to-po) kubuto: cotovelo kudri: costurar kudromaino: mquina de costura kuirado: cozinhamento kuirejo: cozinha kuiri: cozinhar

kulero: colher kun: com kune: junto kunigi: ligar kunporti: trazer, conduzir kuracisto: mdico kuraa: corajoso kurae: bravamente, corajosamente kuri: correr kui: estar deitado kutimi: costumar kvankam: apesar de, embora kvar: quatro kvin: cinco la: o, a, os, as (artigo definido) labori: trabalhar laboro: trabalho laca: cansado lakto: leite lando: pas, terra lasi: permitir lasta: ltimo la: de acordo com, segundo lata: alto (som) legi: ler leono: leo lernanto: estudante, aluno lerni: aprender lerteco: habilidade letero: carta leterportisto: carteiro li: ele lia: seu, sua, dele libera: livre libro: livro ligno: madeira lingvo: lngua literumi: soletrar loejo: morada, casa loi: morar lonanto: habitante ludado: jogada, partida ludejo: lugar para jogar ludi: jogar, brincar ludo: jogo lumi: brilhar lundo: segunda-feira luno: lua lupo: lobo

161

lusko: luxo mai: mascar majesto: majestade majo: maio malalta: baixo malaperi: desaparecer malbongusta: ruim maldekstra: esquerda malfacile: difcil malfermao: abertura malfermi: abrir malfrue: tarde malgranda: pequeno malhelii: ficar escuro, escurecer mallata: baixo (som) mallate: em baixo som, baixo, com pouco barulho malliberejo:priso malnova: velho malplena: vazio malsana: doente malsata: faminto, com fome malseka: molhado malsupren: para baixo malvarma: frio mamulo: mamfero manao: comida mani: comer mango: manga (fruta) maniko: manga (de roupa) mano: mo mapo: mapa mardo: tera-feira maro: mar marto: maro masaulo: tolo, burro maino: mquina matenmani: tomar caf da manh matenmano: caf da manh matura: maduro medikamento: medicamento mem: mesmo, mesma memori: lembrar menso: mente merkredo: quarta-feira meza: do meio mezo: meio (centro) mezuro: medida mi: eu

mia: meu, minha mielo: mel mil: mil miljaro: milnio miliono: milho mirinda: maravilhoso miro: admirao, pasmo moda: chique, da moda monato: ms mondo: mundo mono: dinheiro montri: mostrar montrii: mostrar-se, explicar morga: amanh motorciklo: motocicleta multekosta: caro muro: muro, parede muskolo: msculo muzikema: amante da msica naado: natao naejo: lugar para nadar, piscina nai: nadar naiva: ingnuo naskita: nascido na: nove nazo: nariz nedankinde: de nada nei: nevar neo: neve nek: nem nekonata: desconhecido nenio: nada ni imagu: vamos imaginar ni: ns nigra: negro nokto: noite noktomezo: meia-noite nomo: nome novembro: novembro nu: ento, ora, pois bem (interjeio) nubo: nuvem nuda: nu numero: nmero nun: agora nur: somente nutra: nutritivo obstina: teimoso, obstinado oficiro: oficial

ofte: freqentemente ok: oito okazi: ocorrer, acontecer oktobro: outubro okulo: olho okupo: ocupao onklo: tio opinio: opinio oportuna: cmodo, oportuna, propcio orana: laranja (adj.) orano: laranja (subst.) orelo: orelha osto: osso paciento: paciente pajo: papai pakao: bagagem, pacote pako: pacote, embrulho pala: plido palaco: palcio panjo: mame pano: po pantalono: cala papero: papel parkhorloo: parqumetro paro: par paroli: falar parolado: fala parolanto: falante paroli: falar parto: parte partopreni: participar pasero: pardal pai: caminhar, dar passos pasi: passar pasporto: passaporte patrino: me patro: pai pazo: pausa pensi: pensar, achar perlo: prola persiko: pssego persona: pessoal persono: pessoa peti: pedir piedo: p piki: espetar pikilo: espeto pilko: bola

pipo: cachimbo plaa: agradvel plai: agradar plago: praga plao: praia plata: plano, chato plej: mais (superlativo) plena: cheio, pleno plenumi: cumprir, desempenhar pli kaj pli: mais e mais, cada vez mais pli... ol: mais... do que pli: mais (comparativo) plori: chorar plu: mais (em continuao) plumo: caneta pluvi: chover polvo: p pomo: ma pordo: porta porti: carregar, portar, levar portreto: retrato posedi: possuir post: depois de poste: depois, em seguida, posteriormente poto: correio posttagmezo: tarde (depois do meiodia) povi: poder pravi: ter razo premi: pressionar, apertar preni: pegar preska: quase preta: pronto preter: prximo, ao lado de preti: estar pronto prezenti: apresentar pri: sobre, a respeito de princino: princesa printempo: primavera pripensi: refletir, pensar produkti: produzir profesio: profisso prokrasti: procrastinar promeni: passear provi: provar, tentar pruno: ameixa prunti: emprestar

psedo: pseudo pulovero: blusa de l, pulver punkto: ponto rado: roda rajdi sur evalo (rajdi evalon, per evalo): andar de cavalo rajdi: andar (de cavalo, bicicleta, etc) rano: r rapide: rapidamente rava: encantador redoni: devolver, dar de volta ree: outra vez, de novo reido: prncipe reino: rainha reo: rei renkonti: encontrar, conhecer resti: ficar, restar, sobrar reto: rede retpot-adreso: e-mail reveni: retornar, voltar rideto: sorriso ridi: rir rido: riso rigardi: olhar, ver rimarki: notar ripetado: repetio ripozi: repousar, descansar rivero: rio rizo: arroz robo: vestido, robe rozo: rosa rua: vermelho rulsketi: patinar saa : esperto, sbio sako: saco, sacola salato: salada saluti: saudar saluton: ol sama: mesmo samaa: de mesma idade sana: so, s, saudvel sandvio: sanduche sango: sangue sata: saciado, satisfeito scii: saber sed: mas, porm seo: cadeira seka: seco sekva: prximo, seguinte

sekvi: seguir semajno: semana semajnotago: dia da semana senese: incessantemente sendi: enviar, mandar sentumo: sentido sep: sete septembro: setembro seri: procurar servema: servial ses: seis sezono: estao (do ano) sia: seu (prprio), dele, dela simili: assemelhar-se simio: smio, macaco sinjoro: senhor skatolo: caixa skribado: escrita skribmaino: mquina de escrever sodato: soldado soifa: sedento soifi: ter sede soifo: sede sola: somente somero: vero soni: soar sono: som sonorilo: sino, campainha spekti: ver, assistir a spiri: respirar sportema: amante dos esportes sporto: esporte stango:barra stari: ficar de p, estar de p statuo: esttua stelo: estrela stomakdoloro: dor de estmago stomako: estmago strato: rua, estrada streo: tenso sub: sob subteni: amparar sufie: suficientemente sukcesi: ter sucesso, conseguir sukero: acar suko: suco suno: sol supera: superior supra: de cima

162

supre: acima sur: sobre, em cima surfaco: superfcie surmeti: colocar, meter surtuto: casaco, sobretudo ajni: parecer ati: gostar atokupo: passatempo, hobby i: ela ia: seu, sua, dela losi: chavear losilo: chave oforo: motorista prucigi: jorrar, esguichar tofo: pano, tecido tono: pedra ultro: ombro uo: sapato viti: suar, transpirar tablo: mesa tabulo: tbua

taglibro: dirio tagmani: almoar tagmano: almoo tagmezo: meio-dia tago: dia tajloro: alfaiate taksio: txi tamen: todavia, contudo taso: xcara taga: conveniente teniko: tecnologia telefono: telefone telero: prato tempo: tempo, hora teni: ter tenilo: cabo tenisludejo: quadra de tnis, lugar para jogar tnis teniso: tnis ter: muito

tero: terra terura: terrvel terure: terrivelmente tiam: ento tie: a, al, l tiel: assim, deste modo timi: temer, ter medo timo: medo tio i/i tio: isto tio: isto, aquilo trafi: atingir trajno: trem trani: cortar tranilo: faca tre: muito tri: trs tria: terceiro trinki: tomar, beber tro: demais trovi: encontrar, achar

tuj: logo, imediatamente tui: tocar tuta: todo tute: totalmente, absolutamente tuto: totalidade unu: um unua: primeiro unue: primeiramente unuo: unidade unusola: somente um(a) urbo: cidade Usono: EUA varma: quente ve: ai; que desgraa vegetara: vegetariano vegetarano: vegetariano vegetare: vegetarianamente vekhorloo: relgio despertador veki: acordar vekii: acordar-se

vendisto: vendedor vendredo: sexta-feira veni: vir venontjare: ano que vem vera: verdadeiro verda: verde vere: verdadeiramente, na verdade verpermani: jantar verajne: provavelmente veri: despejar, derramar vestao: veste, roupa vetero: tempo, condio meteorolgica veturilo: veculo vi: voc via: teu, tua, seu, sua viando: carne vico: fila vidi: ver vido: viso

vidpunkto: ponto de vista vidvino: viva vilao: aldeia vinbero: uva vino: vinho vintro: inverno virino: mulher viro: homem vii: secar vizao: rosto vizo: visto (em documentos) voo: voz voorganoj: rgos da voz vojai: viajar vojao: viagem voki: chamar voli: querer vorto: palavra

PORTUGUS ESPERANTO

parte, separado, particular: aparta a, para: al abelha: abelo abertura: malfermao abrao: brakumo abril: aprilo abrir: malfermi absolutamente, totalmente: tute ao: ago aceitar: akcepti achar: trovi acima: supre acontecer, ocorrer: okazi acordar: veki acordar-se: vekii acordo > de acordo com: la acreditar, crer: kredi acrobata: akrobato acar: sukero admirao, pasmo: miro

adquirir: akiri aeroporto: flughaveno afavelmente: afable afiado: akra afirmao: jesado afirmar com a cabea: kapjesi afugentar: forpeli agir: agi agora: nun agosto: agusto agradar: plai agradvel: agrabla, plaa agradecer: danki gua: akvo guia: aglo a, al, l: tie ai; que desgraa: ve ainda: ankora ajudar: helpi alcanar, atingir: atingi

aldeia: vilao alegrar-se: oji alegre, gaio: gaja, felia alfaiate: tajloro algo, alguma coisa: io algum: iu algumas vezes: iufoje alguns: kelkaj al, a, l: tie alia: outro almoar: tagmani almoo: tagmano al: halo alto (som): lata alto: alta amanh: morga amante da msica: muzikema amante dos esportes: sportema amar: ami amarelo: flava

ambos: amba ameixa: pruno amigo: amiko amparar: subteni andar (de cavalo, bicicleta, etc.): rajdi andar de bicicleta: bicikli andar de cavalo : rajdi sur evalo, rajdi evalon, ...per evalo andar, piso: etao animal: besto ano: jaro > no ano que vem: venontjare antes de: anta ol aonde: kien apanhar (lquido): erpi aparecer: aperi apertar, pressionar: premi apesar de, embora: kvankam apoiar: apogi

apoio para os braos: brakapogilo aprender: lerni apresentar: prezenti aproximadamente, cerca de: irka aqui: i tie/tie i ar: aero arbusto : arbusto arroz: rizo articulao: artiko s vezes: foje assemelhar-se: simili assim, deste modo: tiel assistir a, ver: spekti at a vista: is revido at, at mais, ainda: e at: is atingir: trafi av: avo azul: blua bagagem, pacote: pakao

baixo (som): mallata baixo > em baixo som: mallate baixo: malalta banhar: bani banheiro: banambro barra: stango basquete: korbopilko, korbopilkado basto: bastono > pequeno basto: bastoneto bater: bati beber, tomar: trinki beijar: kisi belo, bela: bela bem: bone bicicleta: biciklo blusa de l, pulver: pulovero blusa: bluzo boa noite (na despedida): bonan nokton

163

boa noite (no encontro): bonan vesperon boa tarde, bom dia (o dia inteiro): bonan tagon boca: buo bola: pilko bom dia, boa manh: bonan matenon bom: bona bondade: boneco bon, touca: apo borracha: gumo, skrapgumo, frapgumo brao: brako branco: blanka brilhante, claro: hela brilhar: brili, helii, lumi brincar, jogar: ludi burro, tolo: malsaulo cabea: kapo cabelo: haro cabo: tenilo caa: aso cachecol: koltuko cachimbo: pipo cachorro, co: hundo cada vez mais, mais e mais: pli kaj pli cada, todo: iu cadeira: seo caderno: kajero caf: kafo caf da manh: matenmano cair: fali caixa: skatolo cala: pantalono calcular: kalkuli clice: kaliko caminhar, dar passos: pai camisa: emizo caneta: plumo cansado: laca cantar : kanti cntaro: kruo co: hundo capacidade: kapablo capital: efurbo capturar, pegar: kapti carinhoso: karesa

carne: viando caro (preo): multekosta caro(a), querido(a): kara carregar, portar, levar: porti carro: atomobilo carta: letero carteiro: leterportisto casa: domo, hejmo > para casa: hejmen, domen casaco, sobretudo: surtuto casinha: dometo cavalo: evalo cedo: frue Celsius: Celsio cem: cent centena: cento cerca de, aproximadamente: irka crebro: cerbo certamente: certe cerveja: biero cessar, parar: esi cu: ielo chamar: voki chamin, lareira: kameno chapu: apelo chave: losilo chavear: losi chefe: estro chegar: alveni cheio, pleno: plena cheirar: flari China: inio chins: ina chique, da moda: moda chorar: plori chover: pluvi ciclista: biciklisto cidade: urbo cinco: kvin cinqenta: kvindek cinza: griza claro, luminoso, brilhante: hela coisa: afero colher: kulero colocar, meter: surmeti com: kun comer: mani comida: manao Como voc vai?: Kiel vi fartas?

como: kiel cmodo, oportuno, propcio: oportuna comprar: aeti computador: komputilo cncavo: kava conduzir, trazer: kunporti conhecer: koni constraste: konstrasto conter: enhavi continuao: darigo continuar: dari contra: kontra controle, vistoria: kontrolado contudo, todavia: tamen conveniente: taga conversar: babili, paroli, interparoli, dialogi cpia: kopio copo: glaso cor: koloro corao: koro corajosamente, bravamente: kurae corajoso: kuraa coroa: krono correio: poto correr: kuri cortar: trani cosmo, espao: kosmo costas, dorso: dorso costumar: kutimi costumeiramente: kutime costurar: kudri > mquina de costura: kudromaino cotovelo: kubuto cozinha: kuirejo cozinhamento: kuirado cozinhar: kuiri crer: kredi crescer: kreski criana: infano criar: krei cru: kruda cumprir, desempenhar: plenumi custar: kosti danar: danci dar: doni de acordo com, segundo: la de cima: supra

de nada: nedankinde de novo, outra vez: ree, denove de quem: kies de: de, el (indica origem) deitado > estar deitado: kui dela, seu, sua: ia dele, seu, sua: lia demais: tro dente: dento depois, posteriormente: poste > depois de, aps: post derramar, despejar: veri desaguar: enverii desaparecer: malaperi desconhecido: nekonata desejar: deziri desgosto: agreno despejar, derramar: veri Deus: Dio devolver, dar de volta: redoni dezembro: decembro dia (de 24 horas): diurno dia da semana: semajnotago dia: tago dianteiro: antaa dirio: taglibro difcil: malfacile dignidade, mrito: indo diligente: diligenta diligentemente: diligente dinheiro: mono direita: dekstra distrair: distri dizer: diri doao, presente: donaco dobrar: faldi doce: dola doente: malsana doer: dolori dois: du domingo: dimano domo: casa dor de cabea: kapdoloro dor de dente: dentdoloro dor de estmago: stomakdoloro dor nas costas: dorsdoloro dor: doloro dormir: dormi dote: doto

durante: dum dzia: dekduo e: kaj efeito: efiko eis: jen ela: i ele/ela (pronome neutro): i ele: li eles: ili em frente, ante, antes: antaen em, junto a: e em: e e-mail: retpot-adreso embora : for embrulho, pacote: pako empacotar: enpaki emprestar: prunti encantador: rava encontrar, achar: trovi encontrar, conhecer: renkonti endereo: adreso enfermeiro: flegisto engolir: gluti ento, ora, pois bem (interjeio): nu ento, portanto: do ento: tiam entender: kompreni entrada: eniro entrar: eniri, enveni entrevistar: intervjui enviar, mandar: sendi escolher: elekti esconder: kai escrita: skribado escurecer, ficar escuro: malhelii escutar : askulti esfregar: froti esperana: espero > com esperana: espereble esperar : atendi, esperi espetar: piki espeto: pikilo esporte: sporto esposa: edzino esposo: edzo esquerda: maldekstra esse, aquele: tiu estao (do ano): sezono Estados Unidos: Usono

estar de p, ficar de p: stari estar pronto: preti estar, ir (de sade): farti estar, ser: esti esttua : statuo este: i tiu/tiu i estmago: stomako estrada: strato estrangeiro: fremda estrela: stelo estudante, aluno: lernanto etc.: ktp. (kaj tiel plu - e assim por diante). eu: mi evoluo: evoluo exceo: escepto excelente: bonege exemplo: ekzemplo > por exemplo: ekzemple experimentar, provar: gustumi expulsar: forpeli exterior: ekstero > no exterior de: ekster extremamente: ege faca: tranilo facilmente, sem barreiras: glate fada: feino faiana (loua de barro): fajenco fala: parolado falante: parolanto falar: paroli faminto, com fome: malsata Farenheit: Farenhejto fato: fakto > de fato: fakte fazer acrobacias: akrobati fazer: fari feijo: fazeolo feliz: oja, felia frias: ferioj fevereiro: februaro ficar claro: helii ficar de p, estar de p: stari ficar escuro, escurecer: malhelii ficar, permanecer: resti figura: bildo fila: vico filha: filino filho: filo fim: fino

164

finalmente: finfine flexionar: fleksi flor: floro fluentemente, facilmente: glate fluido, lquido: fluao fogo: fajro fora de, no exterior de: ekster forte: forta freqentemente: ofte fresco: frea frio: malvarma fruta: frukto fruteira, tenda de frutas: fruktobudo fugir: forkuri, fui funcionar: funkcii garom : kelnero garfo: forko garrafa: botelo gmeos: gemeloj general: generalo geral: enerala geralmente: enerale ginstica: gimnastiko golfe: golfo gordo, gorda: dika gostar: ati gostoso, saboroso: bongusta grande: granda grau: grado gritar: krii guarda: gardisto habilidade: lerteco habitante: lonanto helicptero: helikoptero hoje: hodia homem : viro honestidade: honesteco horo: hora hspede: gasto humanidade: homaro idade: ao igual: simila, egala, sama imaginar: imagi imediatamente: tuj incessantemente: senese inclinao: klino incomodar: eni ingnuo: naiva ingls: angla

instigar, causar: estigi internet: interreto inverno: vintro ir embora: foriri ir: iri irm: fratino irmo: frato irmos (ambos os sexos): gefratoj j: jam janeiro: januaro jantar: verpermani jaqueta: jako jardim: ardeno jardineiro: ardenisto jogada, partida: ludado jogar, atirar, lanar: eti jogar, brincar: ludi jogo: ludo jornalista: urnalisto jorrar, esguichar: prucigi jovem: juna julho: julio junho: junio junto: kune justamente: uste kafo: caf knabino: menina korpo: corpo l, a, al: tie lado > ao lado de: preter lado, lateral: flanko lanar, jogar: eti lpis: krajono lar: hejmo laranja: orana (cor), orano (fruta) lareira, chamin: kameno lavar, banhar de ducha: dui leo: leono leite: lakto lembrar: memori ler: legi levar para longe: forkonduki, forporti ligar: kunigi lngua (parte do corpo): lango lngua, idioma: lingvo lquido, fluido: fluao livre: libera livro: libro lobo: lupo

loi: morar logo, em breve: balda logo, imediatamente: tuj longe: for lua: luno luva: ganto luxo: lusko ma: pomo macaco, smio: simio madeira: ligno maduro: matura me: patrino maio: majo mais e mais, cada vez mais: pli kaj pli mais: pli (comparativo), plej (superlativo), plu (em durao, continuao) majestade: majesto mame: panjo mamfero: mamulo mandar, enviar: sendi manga (de roupa): maniko manga (fruta): mango mo: mano mapa: mapo mquina de costura: kudromaino mquina de escrever: skribmaino mquina: maino mar: maro maravilhoso: mirinda maro: marto marrom: bruna mas, porm: sed mascar: mai mateno: manh medicamento: medikamento mdico: kuracisto medida: mezuro medo: timo > ter medo: timi meia-noite: noktomezo meio: duono (metade); mezo (centro) > do meio: meza meio-dia: tagmezo mel: mielo menina: knabino menino: knabo mente: menso mrito, dignidade: indo

ms: monato mesa: tablo mesmo: mem, sama meu, minha: mia mil: mil milnio: miljaro milho: miliono miservel, pobre: kompatinda molhado: malseka morada, casa: loejo mostrar, explicar: montrii mostrar: montri motocicleta: motorciklo motorista: oforo muito: tre mulher: virino multido, pilha: amaso mundo: mondo muro, parede: muro msculo: muskolo nada: nenio nadar: nai nariz: nazo nascido: naskita natao: naado nave espacial: kosmoipo necessidade: bezono necessitar, precisar: bezoni negro: nigra nem: nek nevar: nei neve: neo noite (final da tarde): vespero noite: nokto nome: nomo ns: ni notar: rimarki novembro: novembro noventa: nadek nu: nuda nmero: numero nutritivo: nutra nuvem: nubo o que: kio o, a, os, as (artigo definido): la objetivo: celo obrigado: dankon obrigar: devigi ocorrer, acontecer: okazi

ocupao: okupo oficial: oficiro oitenta: okdek ol: saluton olhar em volta: ikarigardi olhar: rigardi olho: okulo ombro: ultro onde: kie nibus: buso ontem: hiera opinio: opinio oportuno, cmodo, propcio: oportuna ora, pois bem: nu ordem: ordo orelha: orelo rgos da voz: voorganoj orgulhoso: fiera osso: osto ou: a outono: atuno outra vez, de novo: ree, denove outro, outra: alia outubro: oktobro ouvir: adi paciente: paciento pacote, bagagem: pakao pacote, embrulho: pako pai: patro pas, terra: lando pais: gepatroj pas: lando palcio: palaco palavra: vorto plido: pala pancada: frapo pano, tecido: tofo po: pano papai: pajo papel: papero par: paro para baixo: malsupren parar (algo, algum), fazer parar: haltigi parar, cessar: esi parar: halti pardal: pasero parecer: ajni

parede, muro: muro parqumetro: parkhorloo partes do corpo : korpoparto participar: partopreni partida, jogada: ludado partir (de viagem), iniciar viagem: ekveturi parto: parte passaporte: pasporto passar: pasi pssaro: birdo passatempo, hobby: atokupo passear: promeni patinar: rulsketi pausa: pazo p: piedo pedir: peti pedra: tono pegar, capturar: kapti pegar: preni peixe (partes para comer): fiao peixe: fio pele: hato pensar, achar: pensi pequeno: malgranda perigo: danero permitir: lasi perna: kruro prola: perlo pertencer: aparteni perto de: apud pescoo: kolo pssego: persiko pessoa: persono pessoal: persona piscina, lugar para nadar: naejo plano, chato: plata p: polvo pobre, miservel: kompatinda poder: povi pois, ento, portanto: do poltrona: fotelo pombo: kolombo ponto de vista: vidpunkto ponto: punkto por favor: bonvolu por que : kial porm, mas: sed porque: ar

165

porta: pordo portanto, ento: do porto: haveno possibilidade: ebleco possibilitar: ebligi possuir: posedi pouco: iom > um pouco de: iom da praga: plago praia plao: prata: arento prato: telero precisar, necessitar: bezoni prender (tirar a liberdade): aresti prender, trancar: enlosi presente, doao: donaco pressionar, apertar: premi primavera: printempo primeiramente: unue primeiro: unua princesa: princino, reidino principal: efa principalmente: efe prncipe: princo, reido priso: malliberejo procrastinar: prokrasti procurar: seri produzir: produkti professor: instruisto profisso: profesio pronto: preta pronncia: elparolo propcio, cmodo, oportuno: oportuna provar, tentar: provi provavelmente: verajne, eble prximo, ao lado de: preter prximo, seguinte: sekva pseudo: psedo pulver, blusa de l: pulovero

quadra de tnis, lugar para jogar tnis: tenisludejo quando: kiam quantos, que quantidade de: kiom da quarenta: kvardek quarta-feira: merkredo quarto de dormir: dormoambro quarto: ambro quase: preska quatro: kvar Que horas so?: Kioma horo estas? quem, qual: kiu quente: varma querer: voli querido(a), caro(a): kara quinta-feira: ado r: rano rainha: reino rapidamente: rapide rede: reto refletir, pensar: pripensi rei: reo relgio despertador: vekhorloo relgio: horloo remdio, medicamento: medikamento repetio: ripetado repetir: ripeti repousar, descansar: ripozi reserva de gua: akvorezervo respirar: spiri restar, sobrar: resti retornar, voltar: reveni retrato: portreto rio: rivero rir: ridi riso: rido roda: rado

rosa: rozo rosto: vizao rua: strato ruim: malbongusta, malbona saber: scii sbio, esperto: saa saciado, satisfeito: sata saco, sacola: sako sada: eliro salada: salato sanduche: sandvio sangue: sango so, s, saudvel: sana sapato: uo satisfeito, saciado: sata saudar: saluti secar: vii seco: seka sede: soifo sedento: soifa seguinte, prximo: sekva seguir: sekvi segunda-feira: lundo segundo, de acordo com: la segundo: dua semana: semajno senhor: sinjoro senhorita: fralino sentido: sentumo separado, parte: aparta ser (substantivo): estao ser, estar: esti servial: servema sessenta: sesdek setembro: septembro setenta: sepdek seu (prprio), dele, dela: sia seu, sua, dela: ia seu, sua, dele: lia

seu, sua, teu tua: via sexta-feira: vendredo similar: simila sino, campainha: sonorilo soar: soni sob: sub sobre (a respeito de): pri sobre (em cima): sur sol: suno soldado: sodato soletrar: literumi som: sono somente um(a): unusola somente: nur soprar: blovi sorriso: rideto sorvete: glaciao sozinho: sola suar, transpirar: viti sucesso: sukceso > ter sucesso: sukcesi suco: suko suficientemente: sufie superfcie: surfaco superior: supera tbua: tabulo talvez, possivelmente: eble tambm: anka tarde (depois do meio-dia): posttagmezo tarde (oposto de cedo): malfrue txi: taksio tecido, pano: tofo tecnologia: teniko teimoso: obstina tela, ecr : ekrano telefone: telefono temer, ter medo: timi

tempo (condies atmosfricas): vetero tempo, hora: tempo tnis: teniso tenso: streo tentar, provar: provi ter razo: pravi ter sede: soifi ter sucesso, conseguir: sukcesi ter: havi, teni tera-feira: mardo terceiro: tria terminar: finii terra: tero terrvel: terura terrivelmente: terure teu, tua, seu, sua: via tigela: bovlo tio: onklo tocar: tui todavia, contudo: tamen todo, cada: iu todo, inteiro: tuta todos: iuj tolo, burro: malsaulo tomar banho, banhar: bani tomar caf da manh: matenmani tomar, beber: trinki tonar-se: farii totalidade: tuto totalmente, absolutamente: tute trabalhar: labori trabalho: laboro trancar, prender: enlosi trazer: kunporti, alporti trem: trajno trs: tri trinta: tridek ltimo: lasta

um: unu unidade: unuo uva: vinbero vamos! vai!: ek! vazio: malplena vegetarianamente: vegetare vegetariano: vegetara (adj.) vegetariano: vegetarano (subst.) veculo: veturilo velho: malnova, aa (idade) vendedor: vendisto ver, assistir a: spekti ver: rigardi, vidi vero: somero verdade: vero > na verdade: ja, vere verdadeiramente, na verdade: vere verdadeiro: vera verde: verda vermelho: rua vermelho: rua veste, roupa: vestao vestido, robe: robo viagem: vojao viajar: vojai vinho: vino vinte: dudek vir: veni viso: vido visto: vizo (em documentos) viva: vidvino viva!: hura! voar: flugi voc: vi voz: voo xcara: taso

166

O FIM DO COMEO Se voc conseguiu terminar seu curso, parabns! Voc faz parte de um grupo de milhes de pessoas que falam Esperanto e que fazem dessa lngua um veculo vivo e dinmico para transmitir seus pensamentos e sua cultura. Todas essas milhes de pessoas so donas do Esperanto, assim como voc agora! Afinal o Esperanto no pertence a nenhuma nao especfica, mas pertence a todos, e pessoas de todos os continentes falam essa lngua. Mas claro que este apenas o fim do comeo. Este foi seu primeiro passo para entrar no mundo do Esperanto. Por isso continue seus estudos! Comunique-se com vrios dos milhes de esperantistas espalhados ao redor do mundo. Conhea a msica e a literatura esperantistas. Compre livros e revistas na Lngua Internacional, escute a programas de rdio e assista a vdeos pela internet, explore sites, escreva, escute, fale, leia! Registre-se no site do Lernu e entre no Orkut para procurar pessoas na sua cidade que se interessam ou falam Esperanto, v a reunies, a congressos. Organize grupos de estudo, ensine o que voc sabe. Receba esperantistas de outros pases, viaje e se hospede pelo Pasporta Servo. Faa intercmbios culturais. Voc pode fazer tudo isso e muito mais com a Lngua Internacional! Sucesso! Edvaldo

_____CRDITOS_______________________________ Lernu! Leituras complementares, pesquisa gramatical, pesquisa de vocabulrio. ( http://pt.lernu.net/ ) Reta Vortaro Determinadas frases e definies em esperanto para a reviso geral de vocabulrio. ( http://reta-vortaro.de/revo/ ) Universala Esperanto Metodo, WM. S. Benson. Nova Iorque, 1932 Algumas ilustraes, figuras modificadas para elaborao de exerccios. Universidade de Rochester Transcrio do vdeo Mazi en Gondolando, pesquisa gramatical, exerccios de traduo das revises. ( http://esperanto.lodestone.org/kursoj/2006-auxtuno/notoj/sep/ ) Baza Esperanto, de Evaldo Pauli Lio introdutria. ( http://www.simpozio.ufsc.br/16RegrasEsp.htm ) The Esperanto Teacher, by Helen Fryer. London, 1907. Pesquisa gramatical. Wikilivros Esperanto Pesquisa gramatical. ( http://pt.wikibooks.org/wiki/Esperanto ) Edvaldo Sachett da Silva Todos os exerccios, todas as tradues (exceto para os textos de Fundamento de Esperanto trad. de Ismael Gomes Braga); pesquisa e listas de vocabulrio; pesquisa, elaborao e organizao da gramtica; textos da seo Praktikado per legado; vocabulrio temtico ilustrado; pesquisa e elaborao da reviso geral de vocabulrio; vocabulrio geral esperantoportugus/portugus-esperanto; capa. Grande parte das figuras foram retiradas livremente de Google Imagens.

167