AIMÉE I JAGUAR MADONNA ZATOKA OSTÓW DNI RÓWNOŚCI

dwumiesięcznik społeczno - kulturalny

Dancing
Queer
magazyn bezpłatny ISSN 1896-3617
 wstępniak
Spis treści
02 W S T Ę P N I A K
Nie powiem, że (nie) jestem lesbijką
03 K U L T U R A
Normalnie
04 K R A J
Na początku było Stonewall
Warszawskie Dni Równości 2008
Rynek zdobyty
KPH Kraków – reaktywacja
Praca nie dla wszystkich
Paweł Małaszyński zagra geja
Pierwszy Marsz Równych Szans
na Śląsku
Jedyna kobieca szkoła sztuk walki
Nie powiem, że (nie) jestem lesbijką
Na początek za-
gadka. Skąd
pochodzi cytat:
„Obecność Mo-
delek na przed-
stawionych fo-
tografiach nie
świadczy o ich
foto: Oiko
orientacji psy-
choseksualnej.
Jak również o orientacji psychoseksualnej
Autorek nie świadczy tematyka, jaką zajmowały
się w poszczególnych rozdziałach. O orientacji
Wydawczyni także nie świadczy to, że zaintere-
sowała się pomysłem na wydanie tej publikacji“?
I od razu rozwiązanie – z książki „Kiedy kobieta
kocha kobietę“. Rok wydania 2008. Wydawczy-
ni to otwarta lesbijka i znana działaczka. Szok? E
tam, od razu szok. Lekkie zaskoczenie co najwy-
żej. Bo w Polsce homofobia jest normą. Również
ta zinternalizowana. Ale mimo że to norma, a
właściwie dlatego, że tak jest, pozwólcie, że się
nad nią na chwilę pochylę.
Otóż mimo lat walki o emancypację, mimo iż
teoria queer przynajmniej części z nas nie koja-
rzy się już tylko z „bardzo dziwną teorią“, nadal
pokutuje w nas przekonanie, że jesteśmy
wprawdzie różni, ale na pewno nie równi. I na-
dal wielu z nas wydaje się, że tę równość za-
pewnimy sobie tylko wtedy, gdy będziemy
udawać, że jesteśmy „tacy sami“. Za to bardzo
daleko nam do stwierdzenia, na które nasi za-
chodni koledzy i koleżanki wpadli już dawno
2
Lech Kaczyński w „Sali Wstydu“
Lewy siermniężny
Zła krew lesbijek i gejów
10 W Y W I A D
Powrót nad Zatokę Ostów
wywiad z Tadeuszem Olszewskim
Dancing Queer
wywiad z Renatą Dancewicz
Zakochanie się nie jest aktem
politycznym
wywiad z Ericą Fischer, autorką
książki „Aimée & Jaguar“
16 H I S T O R I A
Homoseksualizm w PRL (2)
temu, że to społeczeństwo ma się do nas przyz-
wyczaić, a nie my dopasować do społeczeńst-
wa. I że sympatia lub antypatia wobec nas ma
się nijak do kwestii przyznania nam równych
praw, które się nam po prostu należą.
Powtarzam się, wiem. Na dodatek nie tylko po so-
bie, ale przede wszystkim po innych, mądrzejszych
i bardziej zasłużonych umysłach. Ale mam wraże-
nie, że jedynie metoda „zdartej płyty“ może pomóc
w momencie, gdy nie tylko zawodowy homofob
redaktor Willma z „Gazety Pomorskiej“ stwierdza
na przykład, że z moich słów o konieczności włą-
czenia do dyskusji o prawach gejów i lesbijek rów-
nież singli czy zwolenników poligamii wynika, że
postuluję legalizację „pozytywnej pedofilii“. Rów-
nież osoby homoseksualne uważają, że są podej-
rzane rodzaje homoseksualności lub że odmowa
lesbijkom i gejom niektórych praw nie jest dyskry-
minacją. I nie mówię nawet o budzącej opory
wielu lesbijek i gejów sprawie adopcji dzieci, na
którą rzekomo jest zbyt wcześnie, lecz o przekona-
niu naprawdę potężnej rzeszy osób homoseksual-
nych, że to, iż w Polsce można organizować pa-
rady i że homoseksualizm został skreślony z listy
chorób, to najlepszy dowód na to, że dzieje się
nam naprawdę świetnie.
Jak to się ma to przytoczonego na początku tekstu
cytatu? Ano ma się, i to bardzo. Bo przykład idzie z
góry, proszę państwa. I skoro książka z założenia (i
ze wstępu) jest i o tym, że homoseksualność abso-
lutnie nie jest problemem, wręcz przeciwnie – jest
czymś bardzo normalnym, wręcz zwyczajnym – to
Tekst: Ewa Tomaszewicz
18 K R A J
Mauresmo już nie zagra w Warszawie
19 K U L T U R A
Sceny z życia paramałżeńskiego...
Madonna – ikona gejów
Kiedy kobieta kocha kobietę
CAMPania
Trzech panów po niemiecku
O przyjaźni i śmierci w kiczowatej
oprawie
Rufus w Warszawie
Q-perspektywa
23 C Z A J N I K
czyli orientacje gwiazd
po co czynić takie jak zacytowane zastrzeżenia? Na
wszelki wypadek, żeby „chronić“ autorki i modelki
przed „oskarżeniem“ o bycie lesbijkami? Skoro by-
cie lesbijką jest normalne, to żadne to oskarżenie. I
jak się wydaje taką książkę, to chyba jest się osobą
na tyle otwartą, żeby to wiedzieć. A tak przez nie-
mądre zastrzeżenie podważa się mądrą ideę, którą
się przez następne 407 stron forsuje. Bo jeżeli na-
wet osoba firmująca to wydawnictwo nie jest prze-
konana do tego, co jest w nim napisane, to kto ma
być? Redaktor Willma?
Prenumerata
Jeśli chcesz otrzymywać „Replikę“ na bieżąco i
do domu – wpisz się na listę dystrybucyjną!
Aby pokryć koszty przesyłki (jeden rok, przesył-
ka krajowa), konieczna jest wpłata 48 zł tytu-
łem darowizny. Co dwa miesiące otrzymasz
Replikę prosto do domu. Wpłat należy dokony-
wać na: Kampania Przeciw Homofobii, numer
konta: 35 2130 0004 2001 0344 2274 0001,
z dopiskiem: Replika – prenumerata (darowiz-
na) oraz podaniem dokładnego adresu do
przesyłania magazynu.
Wydawca: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, ul. Żelaz-
na 68, Warszawa, tel.: 022 423 64 38, gazeta@kampania.org.pl
www.replika.kampania.org.pl
Redaktorka naczelna: Ewa Tomaszewicz
Zastępca redaktorki naczelnej: Mariusz Kurc
Redakcja: Anna Piżl, Małgorzata Rawińska, Krzysztof Tomasik,
Paweł Fischer-Kotowski, Michał Muskała, Łukasz Laskowski
Współpraca: Robert Biedroń, Łukasz Maciejewski, Radek Oliwa
Skład: Agnieszka Kraska
Webmastering: Krzysztof Łoś
Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz zastrzega sobie
prawo do ich redagowania i skracania. Przedruki po uzyskaniu
pisemnej zgody wydawcy.
Okładka: Monika Rakowska
Normalnie

kultura
Specjalnie dla „Repliki“: Kinga Dunin

Z „Homobiografii“ dowiadujemy się, jak heteronorma kastruje

naszą kulturę, przykrawa wszystko do jednego wzoru i upycha
w szafie to, co do niego nie pasuje
Kiedy oglądaliśmy w re- kamuflaż Lechonia, który uczynił z niego homo- artystycznym przebraniu to, czego nie wolno
dakcji „Krytyki Politycznej“ foba, rasistę i seksistę. było powiedzieć. Książka Krzysztofa jest jednak
okładkę książki Krzysztofa dowodem na tezę zgoła przeciwną – napraw-
Tomasika „Homobiografie“, zastanowiła nas Pojawiły się już głosy, że opresja ta zaowoco- dę ciekawie robi się dopiero wtedy, kiedy mo-
tworząca ją litera G. Skąd się tam mogła wziąć? wała wspaniałą literaturą, wypowiadającą w żemy mówić pełnym głosem.
Nie wiązała się dla nas ani z autorem, ani z
tytułem. Może chodzi o gender? A może o punkt
G Marii Konopnickiej? – zgadywaliśmy. Później
zagadka ta znalazła swoje rozwiązanie: chodziło
o pierwotny tytuł książki – „Głosy z szafy“. W
każdym razie bardzo późno przyszło nam do
głowy słowo „gej“, również artyści, projektując
okładkę, nie o tym myśleli. Na pewno nie dla-
tego, że jest to dla nas słowo tabu. Po prostu
było oczywiste, że dla autora tej wciągającej
książki świat nie dzieli się na heteryków i
homoseksualistów – chociaż dla jednych i dla
drugich jest w nim równoprawne miejsce.

Szesnaście biografii znanych postaci z kręgu lite-

ratury i kultury polskiej XIX i XX wieku - od Marii
Konopnickiej, po Andrzejewskiego, Mycielskiego,
Hertza – pokazuje nam, jak mogłaby wyglądać
opowieść o polskiej kulturze, gdyby jej
bohaterowie i ich biografowie nie żyli w zaklętym
kręgu heteronormatywności. Dla tropicieli skan-
dali „Homobiografie“ może staną się donosem,
dla środowisk gejowskich kolejnym zaciągiem na
listę „naszych“, dla mnie natomiast ta książka to
manifest prawdziwej normalności. Takiej, do
której wszyscy powinniśmy dążyć. Na pytanie,
czy Maria Konopnicka była lesbijką, odpowiada
się tu: miała męża, z którym się rozwiodła, kupę
dzieciaków i kłopotów z nimi, odrzuciła zaloty
dużo młodszego mężczyzny i spędziła ostatnie
dwadzieścia lat swojego życia z kobietą. Co z nią
robiła? Nie wiadomo. W wypadku innych postaci
pytanie o orientację seksualną znajduje bardziej
jednoznaczne odpowiedzi, ale zawsze najważ-
niejsza jest indywidualna historia i wrażliwość.
Na pierwszym miejscu stoi prawda o życiu, a nie
szufladka z napisem: lesbijka, homoseksualista,
bi. Jednocześnie dowiadujemy się, jak he-
teronorma kastruje naszą kulturę, przykrawa
wszystko do jednego wzoru i upycha w szafie to,
co do niego nie pasuje. Jak ją zubaża. Poznajemy
także rozmaite strategie radzenia sobie ze swoją
odmiennością – od ostentacji Gombrowicza po Gratulujemy „Homobiografii“ Krzysztofowi Tomasikowi, naszemu redakcyjnemu koledze – Redakcja.

3
 kraj Na początku
było Stonewall
Pierwsza parada równości, zwana „paradą gejowskiej
Stonewall Inn, 2005 r.
W latach 60. naloty policyjne na kluby LGBT w
USA polegały na tymczasowych aresztowa-
niach bywalców i archiwizowaniu ich danych
osobowych, którymi policja mogła łatwo szan-
tażować. Często podawano je do prasy, co
nieuchronnie prowadziło do ostracyzmu
społecznego i łamało kariery zawodowe. Po
każdym nalocie nagłówki brukowców krzyczały
Był to pierwszy otwarty
bunt osób LGBT wobec opresji
homofobicznych władz.
tytułami o rozbiciu kolejnego gniazda degene-
racji i odkryciu kolejnych zboczeńców (tu pada-
ły nazwiska). Ponadto, często zaraz po zdoby-
ciu epitetu przybytku „dla zboczeńców“, kluby
gejowskie dziwnym „zrządzeniem“ losu traciły
licencję na sprzedaż alkoholu, który jednak
potajemnie serwowano. Dawało to dodatkowy
doskonały pretekst do policyjnych „wizyt“.
Naloty, strach przed identyfikacją, utrata pracy
czy zerwanie więzi rodzinnych były stałym ele-
mentem życia osób LGBT. Nie było innego wy-
boru, jak godzić się na taką sytuację. Do czasu.
Godzina S.
29 czerwca 1969 r. policja przybyła do klubu
Stonewall w dzielnicy Greenwich Village o
1.20 w nocy. Było to miejsce szczególne na-
4
dumy“, miała miejsce 29 czerwca 1970 r.
w Nowym Jorku. Jej bezpośrednią przyczyną
była chęć upamiętnienia dramatycznych wydarzeń
z gejowskiego klubu Stonewall sprzed roku
wet jak na gejowski klub – wśród jego stałych
bywalców było wielu Afroamerykanów i Laty-
nosów, wiele osób transgenderowych i drag
queens. Stonewall był więc bardzo łatwym ce-
lem. Gdy rozpoczęto rutynowe aresztowania i
wyprowadzano ludzi, nagle stała się rzecz dla
policji nie do wyobrażenia – wybuchł bunt.
Zszokowani oporem policjanci natychmiast po-
prosili o posiłki.
Wkrótce naprzeciw 400 „stróżów władzy“
stanęło około 2000 osób LGBT, a za broń
posłużyło im wszystko, co mieli pod ręką: ka-
mienie, butelki, monety i odpadki, potem wyr-
wano licznik parkingowy, który posłużył jako
taran. Czterech funkcjonariuszy zostało ran-
nych. Starcia z policją, które rozlały się na całą
dzielnicę, trwały z przerwami kilka dni. Był to
pierwszy otwarty bunt osób LGBT wobec opre-
sji homofobicznych władz.
Pierwsze organizacje LGBT
W lipcu 1969 r. na jego bazie powstała orga-
nizacja Gay Liberation Front, w krótkim czasie
podobne powołano do życia w Kanadzie,
Wkrótce naprzeciw 400
„stróżów władzy“ stanęło około
2000 osób LGBT, a za broń
posłużyło im wszystko,
co mieli pod ręką: kamienie,
butelki, monety i odpadki.
Francji, Belgii, Niemczech, Wielkiej Brytanii,
Holandii, Australii i Nowej Zelandii. Emancy-
pacja środowisk LGBT rozpoczęła się na dobre.
W pierwszą rocznicę wydarzeń w Stonewall
działacze GLF zorganizowali marsz pamięci, któ-
Tekst: Mariusz Kurc
rego trasa wiodła z Greenwich Village do Cen-
tral Parku. Wzięło w nim udział 10000 osób.
Tak narodziła się idea parad równości, które
dziś rokrocznie odbywają się w kilkudziesięciu
miastach na całym świecie; w przypadku niek-
tórych (np. w Sao Paulo) frekwencję liczy się nie
w tysiącach, ale w milionach uczestników.
Judy Garland pomaga
zza grobu
Co sprawiło, że 29 czerwca 1969 r. bywalcy
Stonewall – od lat przyzwyczajeni do bycia nę-
kanymi przez policję – stawili spontaniczny
zbrojny opór? Trudno powiedzieć. Jedna z tzw.
Często zaraz po zdobyciu epitetu
przybytku „dla zboczeńców“,
kluby gejowskie traciły licencję
na sprzedaż alkoholu.
urban legends głosi, że to śmierć Judy Garland
– wielkiej gejowskiej divy – pobudziła osoby
LGBT do działania. Pogrzeb zmarłej 21 czerwca
1969 r. w Londynie gwiazdy odbył się 28
czerwca 1969 r. w Nowym Jorku (a więc jeden
dzień przed nalotem policji na Stonewall). Wzię-
ło w nim udział ok. 100000 osób, wśród nich
wielu gejów, lesbijek, bi- i transseksualistów.
Teraz nasza kolej
Wybierając się na tegoroczną Paradę Równoś-
ci w Warszawie (7 czerwca), pamiętajmy o bo-
haterach i bohaterkach ze Stonewall sprzed
prawie 40 lat. To dzięki temu anonimowemu
tłumowi składającemu się między innymi z
puertorykańskich transwestytów, robotników,
emigrantów, młodych gejów i lesbijek butch
wszystko zaczęło się zmieniać.
Warszawskie Dni
Równości 2008
Opracował: Mariusz Kurc
Najważniejszym wydarzeniem
warszawskich Dni Równości (27 maja
– 7 czerwca) będzie oczywiście Parada
Równości, która ruszy spod Sejmu
7 czerwca (sobota) o godz. 15.00, ale
organizatorzy przygotowali też szereg
innych atrakcji
Dziesięciodniowa impreza rozpocznie się i za-
kończy w klubie M25: 27 maja gościć będzie
premierę sztuki teatralnej zainscenizowanej
przez Przestrzeń Wymiany Działań Arteria „O
przyjacielu, który nie uratował mi życia“, a w so-
botę, 7 czerwca po Paradzie Równości tam
właśnie odbędzie się oficjalne after party przy
setach Nicka Höppnera, dj Orbita, Leona da Vin-
ci, Fajfera oraz koncercie duetu Skinny Patrini.
Festiwal Filmowy
Festiwal Filmowy rozpocznie się w niedzielę, 1
czerwca w kinie Luna, gdzie już od wczesnego
popołudnia odbywać się będą pierwsze seanse,
m.in. fabularnych filmów krótkometrażowych
oraz „Boy Culture“, postmodernistycznego
romansu na miarę słynnego „Queer As Folk“. O
godz. 20.00 nastąpi oficjalna inauguracja.
Będzie też drobny poczęstunek dla widzów
przybyłych na wieczorne pokazy. Obok komedii
„Nina’s Heavenly Delights“ czeka nas pre-
mierowy pokaz hiszpańskiego filmu „Spinnin“,
ciepłej opowieści o poszukiwaniu bliskości i
pragnieniu rodziny, choćby i alternatywnej.
Poniedziałek poświecony zostanie dokumen-
towi: UFA zaprasza na pokaz polskiego filmu
„Trans-misja“ kra-
kowskiej grupy Miłość
bez Granic o kwestii
transseksualności,
natomiast gość Ambasady Luksemburga, dyrek-
tor Centrum Tańca Bernard Baumgarten
zaprezentuje filmowe zapisy choreograficznych
inscenizacji różnych artystów, których tematem
jest homoerotyzm i piękno męskiego ciała.
W kolejnych dniach publiczność będzie miała oka-
zję wziąć udział w premierowych pokazach naj-
ciekawszych filmów obecnych w ostatnich mie-
siącach na światowych festiwalach i przeglądach
LGBT, reprezentujących różne kinematografie (od
skandynawskiej, przez argentyńską, aż po Koreę), a
także zróżnicowaną tematykę. Poruszone zostaną
problemy dorastania („Glue“) i coming outu, także
w wieku późniejszym („Keillers Park“), nie
zabraknie tematów kontrowersyjnych, jak męska
prostytucja („Good Boys“), alternatywne modele
rodziny i macierzyństwo („Was am Eden zählt“) czy
dylematy związków budowanych mimo wszelkich
różnic, w tym społecznych („Riparo“, „No Regret“).
Po raz pierwszy w repertuarze festiwalu uwzględ-
nione zostały produkcje czysto telewizyjne (serial
MTV „Rick & Steve“), jak również internetowe czy z
internetu wyrosłe („Mr. Gisby’s Totally Gay Shop“
czy „Queer Duck“). Drugi, ambitny nurt twórczości
pozakinowej reprezentuje przepiękny wizualnie i
wzruszający „Un jour d’ete“ z Francji, pierwotnie
przeznaczony na ekran telewizyjny.
Hiacynty 2008
W wieczór finałowy, poprzedzający sobotę i Pa-
radę Równości, wręczone zostaną nagrody
Hiacynt 2008, które w tym roku otrzymają:
kraj
Stefania Grodzieńska, Reni Jusis, Piotr Pacewicz
(„Gazeta Wyborcza“), Marzanna Pogorzelska,
Dorota Wellman i Marcin Prokop (TVN). W częś-
ci artystycznej nie zabraknie występów muzy-
cznych i – jak na festiwal filmowy przystało –
filmów. Pokazane zostaną obrazy z dwóch
różnych epok: najpierw odważny „Un chant
d’amour“ z 1950 roku, niemy eksperyment Jeana
Geneta, ilustrowany muzyką na żywo; a po
zakończeniu gali – obsypany kilkudziesięcioma
nagrodami efektowny wizualnie romans lesbijski
„The Gymnast“, o odkrywaniu siebie i poszuki-
waniu własnego miejsca w życiu.
Inne wydarzenia
Przez cały tydzień w ramach festiwalu odby-
wać się będą inne imprezy: wystawy grafiki i
komiksu, premiery książkowe – wśród nich
gejowskiego komiksu humorystycznego
„Konrad i Paul“ Ralfa Koniga oraz najnow-
szej propozycji wydawnictwa Latarnik Toma-
sza Raczka – „Zatoki ostów“ Tadeusza Ol -
szewskiego , konferencje prasowe i panele
dyskusyjne. Planowane jest także spotkanie
z przedstawicielami sztokholmskiej Gay
Pride. Główne wydarzenia imprezy odbędą
się w foyer kina Luna, przekształconego na
ten czas w centrum festiwalowe, ale także w
Instytucie Teatralnym, klubie M25 oraz sie-
dzibie Fundacji Równości.
Szczegółowy program znaleźć można na:
www.festiwalrownosci.pl
5
 kraj Rynek zdobyty
Tekst: Krzysztof Nowak, Foto: Maciej Filipiak
Sebastian Jagielski

Tegoroczny Marsz kończący festiwal

„Kultura dla Tolerancji“ był przełomo-
wy: po raz pierwszy udało się nam bez
większych problemów wejść na Rynek
Tegoroczny krakowski festiwal „Kultura dla Tole- wizja wysłuchania jej
rancji“ stał przede wszystkim kulturą. Ale, jak z ciasnego korytarza
podkreślali sami organizatorzy, tym razem ich (o wejściu do zatło-
celem nie było przekonywanie nieprzekonanych, czonej sali nie można
czy zgoła wrogów. Dostaliśmy więc solidną por- było nawet marzyć),
cję kultury LGBT i to w jej niekoniecznie najbar- odchodzili spod
dziej przystępnym wydaniu. Organizatorzy wy- Bunkra Sztuki z kwit-
raźnie w tym roku postawili na dzieła transgre- kiem. Uczestnicy pa-
syjne, awangardowe, niszowe i często trudne. nelu, m.in. Kinga Du-
nin, Anna Burzyńska,
Za niezłą ilustrację charakteru tegorocznego Piotr Marecki, zgod-
festiwalu służyć może choćby pokazany na nie podkreślili nowa-
nim najnowszy film Bruce’a LaBruc’a – „Otto; torstwo książki, któ-
or, Up with Dead People“. Projekcja, choć po- rej autor jako pierw-
przedzona wprowadzeniem krakowskiej filmo- szy zebrał biografie
znawczyni, dr Anny Taszyckiej, mogła zdezor- homoseksualnych pi-
ientować widza nieoswojonego z poetyką ge- sarzy, artykułując to,
jowskiego kina offowego. Wtajemniczona pu- co dotychczas funk-
bliczność natomiast z rozkoszą odkrywała cjonowało jako bran-
smakołyki, jakie przygotował dla niej kultowy żowa plotka.
w środowisku reżyser (porno-gwiazda, pio-
senki CocoRosie i Antony’ego). Prócz tego każdy mógł
znaleźć coś dla siebie:
Ważna (nie tylko dla lesbijskiej czy gejowskiej wystawy (EEcce Homo,
kultury) była też ciesząca się wielkim powo- Cumfaces), warsztaty
dzeniem dyskusja wokół książki „Homobiogra- (kreatywnego pisania, tożsamości biseksualne), warzyszący nam tylko tęsknym spojrzeniem
fie“ Krzysztofa Tomasika. Ci, których przerażała dyskusje (wokół książki CAMPania, QueerCafe). wystraszeni szarzy chłopcy dołączą do nas w
przyszłym roku? Zwłaszcza że nie ma się czego
Jednak najważniej- bać. W marszujących (prawie) nie rzucano ka-
szym punktem festi- mieniami, jajkami czy pomidorami. Do tego
walu był jak co roku wśród uczestników marszu panowała jak co ro-
Marsz Tolerancji. W ku fantastyczna atmosfera. Szkoda tylko, że,
samo południe na inaczej niż w Warszawie, zabrakło muzyki i roz-
placu Matejki zgro- tańczonych platform, ale pewnie i na to w kon-
madził się tęczowy serwatywnym Krakowie przyjdzie jeszcze czas.
tłum. Obowiązkowe
kolorowe stroje, ba- Tegoroczny Marsz był przełomowy: po raz pierw-
loniki, transparenty, szy w jego historii udało się nam bez większych
gwizdki, ale przede problemów wejść na Rynek Główny. Tu w niebo
wszystkim ludzie: pofrunęły setki kolorowych baloników. Tym
młodzi, ci nieco starsi większe wrażenie robiło zderzenie kultur, do któ-
i dzieci. Do tego rego doszło na płycie Rynku. Po jednej stronie tę-
szczelny kordon poli- czowy tłum – radosny, uśmiechnięty, kolorowy.
cji i – już na trasie Po drugiej smętni kibole i ich ponure damy o nie-
marszu – gapie uz- szczególnie cywilizowanych obliczach, wznoszą-
brojeni w aparaty fo- cy w plemiennym tańcu zwierzęce okrzyki. Jed-
tograficzne. Może to- nak nikt nie miał wątpliwości, kto jest górą.

6
KPH Kraków
– reaktywacja
Tekst: Aleksandra Sowa
Ponad pół roku temu, po kilkunastomiesięcznej
przerwie w działalności, reaktywowaliśmy
krakowski oddział Kampanii Przeciw Homofobii
Kraków jest specyficznym miastem – wydaje
się, że wszelkie inicjatywy tak czy inaczej po
pewnym czasie trafiają tu do czarnej dziury i
pozostają bez oddźwięku. Z kwestiami doty-
czącymi osób nieheteroseksualnych jest podob-
nie – mamy co prawda największy w Polsce
festiwal kultury LGBTQ organizowany przez
Fundację Kultura dla Tolerancji, ale odbywa się
raz do roku, a czas pomiędzy kolejnymi wios-
nami pozostaje zazwyczaj niezapełniony...
Dotychczas w Krakowie brakowało inicjatyw
LGBTQ niezamkniętych środowiskowo, próbu-
jących wywierać wpływ na otaczającą przest-
rzeń, skłonnych wdzierać się w miejsca zarezer-
wowane dotychczas tylko dla tej „normalnej“
Praca nie dla wszystkich
Co piąty polski pracodawca nie zatrudniłby osoby
homoseksualnej – wynika z raportu portalu
Praca.pl. Według Marty Abramowicz, wice-
prezeski KPH, to efekt niewiedzy i stereotypów
utrwalanych przez media oraz polityków.
Tymczasem z badań KPH wynika, że aż 86 proc.
gejów i lesbijek nie mówi w pracy o swojej orien-
tacji. – Pracując w biurze nie zdajemy sobie nawet
sprawy, że nasz kolega, czy koleżanka z biurka
obok jest gejem lub lesbijką – mówi Abramowicz.
– Nasza otwartość i akceptacja w życiu codzien-
nym nie przekłada się na pracę – ocenia Joanna
Piec-Gajewska, ekspertka Praca.pl. Pracodawca,
słysząc, że ktoś jest osobą homoseksualną, wy-
ludności. Już po pierwszym, organizacyjnym
spotkaniu grupy – jeszcze wtedy – inicjatywnej
KPH wyklarował się późniejszy, mocny i
niezastąpiony skład zespołu członków/iń i wo-
lontariuszy/ek powstałego dwa miesiące póź-
niej, podczas Pierwszego Ogólnopolskiego
Spotkania Organizacji LGBTQ oddziału.
Wzięliśmy się ostro do pracy i już po kilku ty-
godniach powstała nasza nowa strona www –
krakow.kampania.org.pl, na której znajdują się
teksty publicystyczne, relacje z akcji, zapowiedzi
działań, newsy i informacje o nas. W lutym zor-
ganizowaliśmy Tęczowe Walentynki na Rynku
Głównym – chodząc z tęczowym parasolem
rozdawaliśmy pocztówki i uściski od koleżanki
Karoliny oraz udzielaliśmy informacji o
sytuacji osób LGBTQ w Polsce i o dzia-
łaniach KPH. W marcu ruszyły
codwutygodniowe dyskusyjne spotkania
filmowe, a w kwietniu – oprócz zaan-
gażowania się w przygotowania do
Marszu Tolerancji – zorganizowaliśmy
pierwszy krakowski Dzień Milczenia. Na
początku maja wzięliśmy udział w Dniu
Organizacji Pozarządowych, prezentując
na imprezie organizowanej przez Urząd
Miasta krakowski oddział KPH.
obraża sobie stereotypową, przerysowaną pos-
tać. – Pokazuje to, jak wiele jest do zrobienia w
kwestii zmiany światopoglądów na temat osób
homoseksualnych – mówi Piec-Gajewska.
Orientacja psychoseksualna, podobnie jak stan
cywilny, ilość dzieci, czy inne aspekty naszego ży-
cia rodzinnego i osobistego, są prywatną sprawą
i pracodawca nie ma prawa dyskwalifikować nas
ze względu na orientację, tak samo jak nie ma
prawa dyskwalifikować kandydata, czy pracown-
ika ze względu na płeć i pochodzenie etniczne. –
Liczą się umiejętności przyszłego pracownika,
jego charakter czy predyspozycje, a nie prefer-
encje seksualne – czytamy na Praca.pl. (PFK)
kraj
KPH Kraków. Od góry: Karolina Golimowska,
Emilia, Piotr Wojtowicz, Michał Fabrycy, Mirek Us-
trzycki, Koralina Zięba, Aleksandra Sowa, Klaudia
Bałazy, Ania Piotrowska.
W czerwcu czeka nas debata „Homoseksualizm
w PRL-u“ organizowana wspólnie z „Krytyką
Polityczną“, „wewnętrzny okrągły stół“ – czyli
spotkanie, na które mamy zamiar zaprosić orga-
nizacje pozarządowe zajmujące się w Krakowie
prawami człowieka, a w szczególności prawami
mniejszości seksualnych. W takim mieście jak to
niezwykle istotna jest współpraca i wypra-
cowywanie wspólnych strategii działania – co
jest naszym zamiarem. W dalszej perspektywie
– warsztaty nt. seksualności kobiet w ramach
akcji „Przyjazny Ginekolog“.
Zachęcamy do działania!
Kontakt do koordynatorki:
+48 502 366 92
krakow@kampania.org.pl
Więcej informacji na naszej stronie:
http://krakow.kampania.org.pl
Paweł
Małaszyński
zagra geja
Znany między innymi z seriali „Magda M.“,
„Oficerowie“ i „Tajemnica twierdzy szyfrów“
aktor Paweł Małaszyński zagra geja w naj-
nowszym spektaklu warszawskiego Teatru
Kwadrat. Sztuka będzie oparta na powieści
„Berek“ Marcina Szczygielskiego, życiowego
partnera Tomasza Raczka.
Projekt wyreżyseruje Ewa Kasprzyk, która wys-
tąpi również w jednej z głównych ról. Twór-
com sztuki życzymy powodzenia. (MK)
7
 kraj
Pierwszy Marsz Równych Szans na Śląsku
foto: Arkadiusz Tomas
Jedyna kobieca szkoła sztuk walki
13 maja 2008 otworzona została pierwsza szkoła
Wing Tsun Kung Fu wyłącznie dla kobiet
Klub działający pod nazwą EEWTO.PL jest je-
dynym takim klubem w Polsce. Uroczystej
inauguracji dokonała prowadząca klub – in-
struktorka Simei Anna Wolska. Wydarzeniu to-
warzyszyły również media w osobie Joanny
Piotrowskiej (TOK FM, Feminoteka).
Wing Tsun Kung Fu to system walki (samo-
obrony) wymyślony 300 lat temu w Chinach
między innymi przez kobiety (Ng Moi, Yim
Wing Tsun). Mimo upływu lat nie stracił na
wartości, zaś jego skuteczne techniki są wyko-
rzystywane np. przez angielski wywiad (MI6).
Wing Tsun praktykował osławiony aktor Bruce
Lech Kaczyński w „Sali Wstydu“
Nowojorska organizacja obrony praw człowieka Human Rights Watch skrytyko-
wała prezydenta Lecha Kaczyńskiego za wypowiedzi i działania homofobiczne
Wraz z prezydentem Ugandy Yoweri Musewe-
nim i brytyjskim Home Office (ministerstwem
spraw wewnętrznych) prezydent RP został wy-
różniony wprowadzeniem do tzw. Sali Wsty-
du (ang. Hall of Shame, co jest trawestacją
Hall of Fame, czyli Sali Sławy).
Organizacja wyjaśniła, że chodzi tu o znaną
sprawę orędzia przeciwko ratyfikacji traktatu o
reformie Unii Europejskiej, w którym prezydent
wykorzystał zdjęcie ze ślubu amerykańskich
gejów: Brendana Faya i Thomasa Moultona do
ostrzeżenia o niebezpieczeństwie legalizacji
8
Najhuczniej obchodzono 17 maja, Międzynaro-
dowy Dzień przeciw Homofobii, w Katowicach.
Kilkudziesięcioosobowy przemarsz – pierwszy te-
go rodzaju na Śląsku – zakończył tam Tydzień
Równych Szans – cykl wykładów, wystaw, war-
sztatów, pokazów filmowych i debat. Organiza-
torem marszu był Rafał Janowski, koordynator
śląskiego oddziału KPH. Pomimo prób zakłócenia
marszu przez nacjonalistów-homofobów z trans-
Lee, który, choć w filmach bardzo rzadko
sięgał po techniki tego stylu, to sam był był
gorącym orędownikiem. Wing Tsun może
praktykować każda osoba, bez względu na
wiek, której stan zdrowia tylko na to pozwala.
W klubie mile widziane są kobiety homo- i
biseksualne.
Szkoła mieści się aktualnie w siedzibie PSF przy
ulicy Mokotowskiej 55/37, w Warszawie.
Zajęcia odbywają się regularnie dwa razy w ty-
godniu (wtorek, czwartek) w godzinach
18.20-20.20. Jeśli chcesz dołączyć, a masz py-
tania, wyślij maila do prowadzacej zajęcia
małżeństw homoseksualnych. „Kaczyński i
jego sojusznicy – w tym jego brat, były premier
– od lat prowadzą kampanię odmawiania
podstawowych praw lesbijkom, gejom, bisek-
sualistom i transseksualistom w Polsce“ – czy-
tamy w komunikacie HRW. Prezydent Ugandy
został skrytykowany za to, że policja tym kraju
prześladuje homoseksualistów, a jeden z min-
istrów powiedział, że homoseksualizm „jest
nienaturalny“. Brytyjski Home Office na-
piętnowano za odmowę przyznawania azylu
imigrantom, którzy twierdzą, że w swych kra-
jach są prześladowani za homoseksualizm.
Teksty: Ewa Tomaszewicz
Mariusz Kurc
Paweł Fischer-Kotowski
parentami „Zakaz pedałowania“, było spokojnie
a policja stanęła na wysokości zadania.
Międzynarodowy Dzień przeciw Homofobii
uczczono również warsztatami w Bydgoszczy,
panelem dyskusyjnym w Toruniu, happenin-
giem równościowym w Warszawie oraz ha-
ppeningiem Poradni Antyhomofobicznej w
Trójmieście. (PFT)
foto: Dagi
Pokaz w UFie, Simei Anna demonstruje zasadę
uderzenia „pod mostem“.
Simei Anny (an_marie@wp.pl). Więcej infor-
macji na stronie www.eewto.pl.
Jeśli chcesz spróbować – po prosu przyjdź.
Pierwszy trening jest zawsze gratis! (ET)
„Prezydent Kaczyński nie jest homofobem,
lecz człowiekiem tolerancyjnym. To obraża
prezydenta i Polaków, obniża też wiary-
godność raportu“ – powiedział w Radiu Zet
minister w Kancelarii Prezydenta Michał
Kamiński.
Sam Kamiński parę lat temu mówił dziennikar-
zowi TVN tak: „Pedalskie stowarzyszenia
wyrażają poparcie“, dziennikarz: „Czy nie
uważa pan, że to jest obraźliwe określenie?“,
Kamiński: „No wie pan, tak ludzie mówią. A jak
mam mówić? Przecież to są pedały!“. (MK)
Lewy siermiężny

kraj
Tekst: Radek Oliwa

Miała być Hiszpania, a najprawdopodobniej
będzie to, co zawsze... czyli Polska. Przyznam,
że podobała mi się bardzo wizja liberalnej i
nowoczesnej polskiej lewicy, którą na począt-
ku roku Sławomir Sierakowski zaprezentował
na łamach tygodnika „Newsweek“. Tekst na-
czelnego „Krytyki Politycznej“ niestety już się
zdezaktualizował. LiD rozpadł się na kawałki, a
tzw. lewica znów przez długi czas nie będzie
potrafiła się pozbierać. Szkoda, bo zaprzepasz-
czono kolejną szansę na stworzenie polityki
dla ludzi „myślących inaczej“. W tej chwili sce-
na polityczna należy prawie w całości do ludzi
utożsamiających Polaków z katolikami i z kato-
licką obyczajowością, gdyż tzw. lewica robi to,
co potrafi najlepiej: zajmuje się sama sobą.
Wymiana kadr w szeregach SLD miała być
przełomem i rozpoczęciem nowoczesnej i od-
ważnej polityki lewicowej. Olejniczak miał stać
się polskim Zapatero, lecz póki co ma z nim ty-
le wspólnego co Gdynia z Barceloną. Mniej-
szości seksualne, aborcja, eutanazja i inne
sprawy obyczajowe wywołują w społeczeńst-
wie nadal ogromne kontrowersje. Prawicowe
formacje potrafiły wykorzystać emocje, które
budzą tematy ze sfery obyczajowości. Także le-
wica chciałaby jakoś na tym skorzystać... chcia-
łaby, ale się boi. Jeszcze dwa lata temu prze-
wodniczący SLD twierdził, że „homoseksualiści
w Polsce nie zgłaszają potrzeb uznania swoich
praw, a więc problem nie istnieje“. Dwa lata
później problemy udało się jednak dostrzec i
oto Wojciech Olejniczak ogłasza, że SLD zajmie
się przygotowaniem projektu ustawy o glądy, oraz państwa, które każdemu obywate-
związkach partnerskich. Tymczasem cywilizacja lowi daje równe szanse i jak najwięcej możli-
nam ucieka i w wielu krajach UE pary ho- wości dokonywania własnych wyborów.
moseksualne uzyskują prawo do adopcji dzieci.
W polskiej polityce to temat tabu. Poroz- Proces, który mógłby dokonać się na lewicy,
mawiamy o tym za 10 lat... Dlaczego nie teraz? nie byłby eksperymentem. W bardzo podobnej
Bo polskie społeczeństwo nie zaakceptuje tak sytuacji rozpoczął swoją karierę wspominany
daleko idących propozycji, a ustawa nie uzyska już premier Hiszpanii. Hiszpania zmieniła się
koniecznej większości – usłyszymy w nie do poznania. Kraj, którym bezsprzecznie
odpowiedzi. I tak nie uzyska, a przygotowanie oprócz rządu władał także Kościół katolicki,
projektu pozostanie pustym gestem i czystą należy dziś do najbardziej liberalnych obycza-
kosmetyką. Tymczasem lewicy potrzebna jest jowo państw na świecie. A u nas? U nas roz-
rewolucja i to od zaraz - jak pisał Sierakowski. poczyna się kolejna walka o stołki i kolejna
Oczywiście zaostrzenie liberalnego kursu runda wyborów Mistera i Miss tzw. lewicy.
odstraszyłoby część wyborców, ale byłaby to
inwestycja na przyszłość. Wyborcy konserwaty-
wni są doskonale obsługiwani przez pozostałe
ugrupowania polityczne, natomiast wyborca o
nowoczesnych poglądach obyczajowych nie
został jeszcze w Polsce odkryty. Jestem przeko-
nany, że już teraz istnieje spora grupa ludzi, dla
których Kościół katolicki nie jest jedyną
wykładnią moralności. Właśnie w sprawach
obyczajowych istnieje ogromny potencjał,
którym nikt nie jest obecnie zainteresowany.
Problem polega na tym, że nie sposób być tyl-
ko trochę w ciąży. Nie da się forsować ustaw,
które nie są zgodne z linią Kościoła, nie zadzie-
rając z tą instytucją. Konflikt z Kościołem kato-
lickim, a co za tym idzie – z dużą częścią spo-
łeczeństwa jest nieunikniony. Oczywiście nie
sam konflikt jest celem. Celem jest budowa
społeczeństwa, które uznaje różne światopo-

Zła krew lesbijek i gejów

Na początku maja „Dziennik“ podał, że Naro-
dowe Centrum Krwi domaga się wprowadze-
nia zakazu oddawania krwi przez homoseksu-
alistów, biseksualistów i mężczyzn korzystają-
cych z usług agencji towarzyskich. Agnieszka
Beniuk-Patoła, szefowa Narodowego Cen-
trum Krwi, wyjaśniła, że NCK rzeczywiście za-
proponowało uszczegółowienie kwestionariu-
sza dla kandydatów na krwiodawców. Dodat-
kowe pytanie dotyczyłyby m.in. orientacji sek-
sualnej. – Odpowiedź na nie w żadnym wy-
padku nie powinna być jedyną podstawą au-
tomatycznego wykluczenia z możliwości od-
dawania krwi – podkreśliła.
Czy osoba homoseksualna może bez proble-
mu oddać krew, sprawdził Robert Biedroń,
szef Kampanii Przeciw Homofobii. Zaprosił
dziennikarzy na pokazowe oddanie krwi w Re-
gionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwio-
lecznictwa w Warszawie. Wypełnił ankietę, a
potem oświadczył, że dyskryminacja osób ho-
moseksualnych jeśli chodzi o oddawanie krwi
jest niedopuszczalna.
Zgodziła się z tym Beata Zawada z Krajowego
Centrum ds. AIDS. – To wszystko zabobony –
powiedziała. Dla wirusa nie ma żadnego zna-
czenia, czy ktoś jest homoseksulany. Dowo-
dem są statystyki: w zeszłym roku do naszych
stacji zgłosiło się 216 osób u których wykryto
obecność wirusa. Połowa to były osoby homo-
seksualne. Prawdopodobnie wynika to z faktu,
że w Polsce geje mają większą świadomość i
częściej się badają. Szacujemy, że większość
osób heteroseksualnych nie dopuszcza do sie-
bie myśli, że mogli zostać zarażeni. (ET)

9
 wywiad Powrót nad
Zatokę Ostów
wywiad z Tadeuszem Olszewskim
Rozmawiał: Krzysztof Tomasik
W połowie lat 80. napisał pan gejowski ro - rozgrywa się przede wszystkim na planie emo-
mans „Zatoka Ostów“. Historia miłości Piotra i cjonalnym. Wiadomo, że fizyczność też ma tu
Jeffa, którzy poznają się w czasie podróży do miejsce, bo musi mieć, ale ona jest jakby natu-
Grecji, miała zostać wydana w 1990 roku, ale ralną konsekwencją emocji, a nie odwrotnie.
ukazuje się dopiero teraz. Czym jest dzisiaj dla
pana ta powieść? Powiedział pan o swoich obecnych wątpliwoś-
Miałem pewne wątpliwości, czy tę książkę wy- ciach. A jakie wątpliwości miał pan w 1990 ro -
dawać, bałem się, że dzisiaj może wydać się ku, kiedy książka miała się ukazać?
anachroniczna. Przekonała mnie dopiero reak- Wtedy nie miałem żadnych wątpliwości! Bar-
cja młodych ludzi zainteresowanych literaturą, dzo chciałem ją wydać, bo byłem przekonany,
że spowoduje ogromny ferment. Nawet te
„Zatoka Ostów“ była powieścią fragmenty publikowane w prasie wzbudzały
prekursorską, gdyby wówczas bardzo różne opinie, kontrowersje. Poświęco-
ny młodej literaturze miesięcznik „Okolice“,
zaistniała, miałaby szansę
gdzie pracowałem, w pierwszej chwili odmó-
stać się wręcz obrazoburcza, wił opublikowania fragmentów „Zatoki
mówiła głośno i wprost o tym, Ostów“, argumentując, że sprowadzę młodych
o czym się powszechnie milczało. chłopców na drogę pederastii. Dopiero kiedy
powtórzyłem tę argumentację w wywiadzie
w efekcie zmieniłem do niej stosunek i stwier- dla „Nurtu“, zgodzono się na publikację. Re-
dziłem, że jednak nadal ma rację bytu. Dla daktor naczelny powiedział: „To daj, daj,
mnie jest to przede wszystkim powieść o miłoś- opublikujemy, żeby nikt się już nie czepiał“.
ci, która rewiduje dość rozpowszechniony po-
gląd, że homoseksualizm to tylko pożądanie, Rozumiem, że opublikowane fragmenty wy -
namiętność, seks. W moim pokoleniu ten mit woływały kontrowersje wśród heteryków. A
funkcjonował powszechnie, ja sam byłem dłu- jak reagowali sami homoseksualiści?
go przekonany, że homoseksualizm ogranicza Odzew był pozytywny, ale wówczas ruch ge-
się wyłącznie do cielesności. Odkrycie emocji jowsko-lesbijski dopiero się rodził, powoli pow-
było dla mnie momentem przełomowym. stawała Lambda, pierwsze pisma. Gdyby książ-
ka wyszła, tak jak planowano, w 1990 roku,
I ta książka jest właśnie o odkrywaniu emocji, dobrze by się wpisała w te trendy ząbkowania
pokonywaniu pewnych barier, bo przecież bo- ruchu. Bardzo długo trwały dyskusje w obrębie
hater książki też traktował seks z mężczyznami Młodzieżowej Agencji Wydawniczej, były
instrumentalnie. Z jednej strony chodziło mi o ogromne spory, wreszcie przeważyły opinie
to, w jaki sposób dochodzi do rewizji tego mi- „za“, ale przy okazji zmiany ustrojowej wydaw-
tu i to chyba się udało pokazać, a potem jest nictwo padło. Trzy lata później książkę chciał
już analiza czystych emocji, „Zatoka Ostów“ wydać w swojej oficynie Włodzimierz Antos, też
Tadeusz Olszewski (ur. 1941 w Małej Wsi) – poeta, krytyk literacki, podróżnik.
Jako poeta debiutował w 1961 roku w tygodniku „Nowa Kultura“. Autor siedmiu
tomików wierszy, z których pierwszy „Łagodność“ ukazał się w 1968 roku, a
ostatni „Jesień z Audenem“ (1992) i wcześniejszy „Ciemna pamięć“ (1990) były
otwarcie gejowskie. Publikował na łamach „Tygodnika Kulturalnego“, „Życia
Literackiego“, „Nowych Książek“, „Poezji“, a także gejowsko-lesbijskich pism
„Kabaret“ i „Okay“ (którego był pierwszym redaktorem naczelnym). W latach
1985-86 napisał powieść „Zatoka ostów“, wpisaną do planu wydawniczego
MAW-u na 1990 rok, która właśnie ukazała się nakładem wydawnictwa Latarnik.
Jego portret przedstawiliśmy w 10 numerze „Repliki“ (11/12-2007).
10
Foto: Rafał Zarzecki
nic z tego nie wyszło, podobnie jak z pomysłu
sfilmowania „Zatoki Ostów“. W efekcie odłoży-
łem maszynopis do szafy i tak by pewnie zosta-
ło, gdyby rok temu nie pojawił się Tomasz Ka-
liściak, młody polonista, doktorant z Uniwersy-
tetu Śląskiego, zajmujący się m.in. literaturą ge-
jowską, który zainteresował się moją twórczoś-
cią. Myślę, że znakomite posłowie, jakie napisał
do „Zatoki Ostów“, w istotny sposób przybliży
tę powieść współczesnemu czytelnikowi.
A skąd wziął się pomysł napisania tej powieści?
Szczególnie u pana, który wcześniej pisał poezję.
Prawdopodobnie wynikało to z potrzeby co-
ming outu. W poezji nie da się tak jednozna-
cznie określić tego, co chciałem przekazać; for-
ma powieściowa wydała mi się o tyle właściw-
sza, że dzięki niej można dotrzeć do bardziej
masowego czytelnika. Powiedzmy sobie szcze-
rze, poezję czyta się w bardzo wąskim gronie,
a powieść popularna, napisana w sposób
przystępny, miała szansę na rzeczywisty rezo-
Chodziło mi o przełamanie tabu
i powiedzenie, że geje potrafią
kochać, że istnieje coś takiego jak
miłość homoseksualna.
nans i obalenie tego mitu, o którym mówiłem
na początku. Chodziło mi o przełamanie tabu i
powiedzenie, że geje potrafią kochać, że ist-
nieje coś takiego jak miłość homoseksualna,
która się niczym jakościowo nie różni od miłoś-
ci heteroseksualnej, jest tyle samo warta, głę-
boko przeżywana, tak samo niezbędna. Dziś
wydaje się to oczywistością, ale dwadzieścia
lat temu to była teza bardzo dyskusyjna.
Czyli tak naprawdę pisał pan powieść nie dla
gejów, tylko dla osób heteroseksualnych, żeby
je przekonać?
Tak, ale nie myślałem o tym w ten sposób, bo
jednocześnie wielu gejów też żyło wówczas w
przekonaniu, że homoseksualizm to jest tylko
seks, tylko sprawy łóżkowe. Nawet bohater
powieści nie wiedział, nie zdawał sobie spra-
wy, że to może mieć ten inny wymiar.
A skąd pomysł, żeby przenieść akcję do Grecji?
Czy w ten sposób nie pokazuje pan, że to „coś
więcej“ niż przypadkowy seks było w PRL-
owskiej Polsce niemożliwe?
To nie był świadomy zabieg. Jakoś ta Grecja
pojawiła mi się z własnego doświadczenia,
choć nie przeżyłem tam tego typu historii, to
się zdarzyło później. I w Polsce. Jeff miał swój
polski pierwowzór i odpowiednik.
No właśnie, muszę zapytać o autobiograficz-
ność tej powieści. Czy Piotr to pan?
W pewnym sensie tak, choć to jest bardzo
mocno przefiltrowane. Sama struktura emocji,
narodziny miłości, była autobiograficzna. Cała
historia małżeństwa traktowanego jako pew-
nego rodzaju proteza, rozpadu tego małżeńst-
wa też ma korzenie w mojej biografii. Przeko-
nanie, że homoseksualizm to tylko seks – też.
Dopiero musiałem się zakochać w chłopaku,
żeby sobie uświadomić, że jest inaczej.
Czy pisząc „Zatokę Ostów“, na kimś się pan
wzorował?
Nie, choć pewne znaczenie miał „Inny kraj“
Baldwina, bo to była pierwsza książka, w któ-
rej zobaczyłem otwarte pisanie o związku ge-
jowskim. Trochę inspirujący był też dla mnie
Grzegorz Musiał, w jego „Stanie płynnym“ te
emocje są pokazane, ale jako jeden z licznych
wątków powieści. Ja pokazałem je w szerszym
kontekście i potraktowałem jako temat wiodą-
cy. Dlatego „Zatoka Ostów“ była, jak być może
nieskromnie sądzę, powieścią prekursorską,
gdyby wówczas zaistniała, miałaby szansę
stać się wręcz obrazoburcza, mówiła głośno i
wprost o tym, o czym się powszechnie milcza-
Miesięcznik „Okolice“ odmówił
opublikowania fragmentów
„Zatoki Ostów“, argumentując,
że sprowadzę młodych chłopców
na drogę pederastii.
ło. Trzeba pamiętać, że nawet przekłady „Nie
oglądaj się w stronę Sodomy“ Vidala czy „Mój
Giovanni“ Baldwina pojawiły się później.
Pana debiut poetycki to tomik „Łagodność“ z
1968 r., a „Zatoka Ostów“ powstała w poło-
wie lat 80. – to jest prawie dwadzieścia lat
później. Kiedy zaczęła dojrzewać w panu myśl,
że trzeba zacząć poruszać temat homoseksua -
lizmu w twórczości?
Gdzieś tak w połowie lat 70. To wynikało z
mojego własnego doświadczenia, uświado-
mienia sobie, kim naprawdę jestem. Najpierw
zaczęło się objawiać w wierszach, pewne ele-
menty są już widoczne w tomiku „Nocny wa-
riant“ z 1986 r., podsumowałem tam mój pier-
wszy związek. Potem się rozwijało, właśnie la-
ta 80. były czasem mojego dojrzewania emo-
cjonalnego i literackiego, poczułem przymus
napisania powieści i to się skończyło na
„Zatoce Ostów“.
Mówiliśmy tylko o romansowości „Zatoki os-
tów“, ale drugim wątkiem książki jest polityka,
która dość znacznie odciska piętno na życiu
bohaterów, akcja kończy się wprowadzeniem
stanu wojennego.
Polityka była bardzo ważna ze względu na swą
opresyjność. W czasie, gdy pisałem „Zatokę
Ostów“, stan wojenny był przeszłością zbyt
mało odległą, by można ją było traktować w
kategoriach historycznych. Umieszczenie akcji
w okresie solidarnościowego fermentu, po-
przedzającego datę 13 grudnia 1981, miało na
celu pokazanie okoliczności, które stanowiły
dodatkowe obciążenie dla psychiki bohatera.
Wobec wszelkiej polityki Piotr jest nieufny, nie
angażuje się po żadnej stronie, wprawdzie
buntuje się przeciw władzy, ale jest to bunt
bierny. Jednocześnie drażni go solidarnościowy
patos, nagłe przemiany światopoglądowe lu-
dzi, którzy jeszcze przed chwilą byli PZPR-ows-
kimi apologetami. W tej sytuacji znacznie waż-
niejszy jest przełom w życiu osobistym. Miłość
do Jeffa to nie tylko stan emocjonalny, ale także
wyzwolenie z lęków związanych z własną sek-
sualnością i wreszcie pełna samoakceptacja.
11
 wywiad Dancing Queer
W lutym w mediach pojawiała się informacja,
że (być może) poprowadzisz w MTV program,
w którym nastoletni geje będą się przyznawać
na antenie do swojej orientacji seksualnej.
Taki news pojawił się o wiele za wcześnie. Nie by-
ło żadnych konkretów. Na początku roku zapytano
mnie, czy byłabym zainteresowana prowadze-
niem programu TV, w którym geje dokonywaliby
coming outu. Odpowiedziałam zgodnie z prawdą,
że pomysł jest w porządku, ale wcześniej musia-
łabym poznać i zaakceptować wszystkie szczegóły.
Poznałaś je?
Nie, przeczytałem za to w Internecie, że będę –
w „MTV“ (!) – prowadziła program, w którym
kamera pojawia się u mamusi i tatusia w mo-
mencie, w którym ich syn chce zakomunikować,
że jest gejem. A ja akurat uważam, że kamera
jest ostatnią rzeczą, która powinna towarzyszyć
temu trudnemu i niezwykle intymnemu mo-
mentowi. Bo co miałabym wtedy robić – zacho-
wywać się jak Andrea Caracortada, czyli Victo-
ria Abril w „Kice“ Almodóvara? Nonsens.
A jak sądzisz, dlaczego pomysłodawcy tego pro-
gramu pomyśleli akurat o tobie jako prowadzącej?
Pewnie czytają wywiady w prasie kolorowej
(śmiech). Ja nigdy nie ściemniam. Otwarcie mó-
wię, że jestem feministką, mam lewicowe po-
glądy, chodzę na manifestacje i angażuję się w
różne akcje. Ostatnio o prawo do aborcji.
Chodzisz na Parady Równości?
Oczywiście. Wydaje mi się, że gdybym mieszkała
na przykład w Berlinie, tamtejsze parady mogłyby
spokojnie obyć się beze mnie (śmiech). To nieko-
niecznie moje klimaty, moja estetyka. Ale miesz-
kamy w Polsce – i Parada oznacza u nas coś zu-
pełnie innego. Uczestnictwo w niej jest dla mnie
empatycznym obowiązkiem człowieka, który chce
czuć się wolny. Przecież geje i lesbijki nadal są w
Polsce dyskryminowni, podobnie zresztą jak ko-
biety. W sumie jedziemy na tym samym wózku. A
ja chciałabym mieszkać w państwie, w którym
wszyscy byliby traktowani jak równi obywatele.
Aby Polska nie była państwem wyznaniowym,
ale świeckim, bo mamy to zapisane w konstytucji.
Masz znajomych gejów, lesbijki?
Raczej gejów, nie lesbijki. W tym bliskiego
przyjaciela. To długa historia, opowiedzieć?
Proszę…
Miałam szesnaście albo siedemnaście lat, kiedy się
12
wywiad z Renatą Dancewicz
Rozmawiał: Łukasz Maciejewski
zaprzyjaźniliśmy. Od razu wiedziałam, intuicyjnie
wyczułam, że jest gejem. Ale potem miał dziewczy-
ny, więc myślałam, że się pomyliłam: dzisiaj wiem,
że jednak nie. Tak, jest gejem. Nie udaje już hetery-
ka. Najdziwniejsze, że nigdy mi się do tego nie przy-
znał. Mój przyjaciel od dawna mieszka za granicą,
nie widujemy się zbyt często. Zastanawiam się, czy
mi kiedyś o tym opowie, bardzo bym tego chciała.
Jak widzisz, coming outy są trudne: nie tylko przed
rodzicami. Także przed przyjaciółmi, znajomymi…
Coming outy są w ogóle ciężkie. A towarzyszą
nam ciągle. Raz musimy się przyznać że kocha-
my „inaczej“, innym razem, że ponieśliśmy
klęskę, nie udała nam się miłość. Albo życie.
Najtrudniej przyznać się do tego wszystkiego
przed sobą. Potem zawsze jest trochę prościej.
Mówiłaś, że będąc nastolatką odkryłaś w swoim
kumplu geja. Ale skąd mogłaś to wiedzieć? W koń-
cu dorastałaś w czasach, kiedy homoseksualizm był
ciągle ściśle strzeżoną tajemnicą państwową.
Dla mnie to nie była żadna tajemnica. Stupro-
centowej tolerancji dla różnych odmian sek-
sualności nauczyła mnie literatura. Bardzo
wcześnie przeczytałam „Dziennik złodzieja“ Ge-
neta, a potem zachwyciłam się „Trans-Atlan-
tykiem“ Gombrowicza, a zwłaszcza pewnym
mężczyzną „co mężczyzną będąc, mężczyzną
być nie chce, a za mężczyznami się ugania“.
Typowa polska rodzina jest z reguły homofo-
biczna. W ten sposób wychowali naszych ro-
dziców nasi dziadkowie itd.
Byłam szczęściarą, bo miałam normalny, otwarty
dom. Nie było w nim polityki ani pogardy. Nie pa-
miętam, żeby ojciec albo matka skomentowali złoś-
liwie jakąś sytuację z udziałem gejów, albo mówili o
„tych pedałach“. Pamiętam, że kiedy brat przypro-
wadzał do nas swoich gejowskich kumpli, mama
zawsze się cieszyła. I nie było w tych gestach rodzi-
ców żadnych wyuczonych, poprawnych politycznie
tricków. Oni tak to naprawdę czuli. Homoseksualizm
był dla nich po prostu równoległą formą ekspresji
seksualnej. Ani lepszą, ani gorszą. Znamienne, że z
homofobicznymi żartami po raz pierwszy zetknęłam
się dopiero na studiach w Łódzkiej Szkole Filmowej.
Na czym to polegało?
Na mało znaczących duperelach, nie ma sensu o
nich rozmawiać. Zresztą do żadnych homofobicz-
nych ekscesów nigdy bym nie dopuściła. Lubię lu-
dzi, jestem ufna, ale potrafię być bezkompromiso-
wa. Jeżeli ktoś w moim towarzystwie zafunduje
Foto: Monika Rakowska
jakiś szowinistyczny, faszystowski lub homofobicz-
ny tekst, odwracam się na pięcie i rezygnuję ze zna-
jomości. Pod tym względem jestem asertywna. Ty-
le że niektóre niefajne przyzwyczajenia kolegów z
„Filmówki“ przejęłam: np. paląc cienkie papierosy,
mówię czasami, że jaram „pedalskie fajki“.
Eee, to nic takiego.
No tak, wiem przecież, że (niektórzy) geje
uwielbiają mówić o sobie: pedały. To jest fajne.
Wspominałaś o Genecie i Gombrowiczu, ale
Twoją ulubioną książką jest „Śniadanie u Tif-
fany’ego“ Trumana Capote’a. Też gościa z
branży – jakby nie było.
Nie da się ukryć. Zresztą, choćby nie wiem jak
się starał, akurat Trumanowi nie udałoby się
tajniaczyć. Zrobił zatem ze swojego gejostwa
sztandar – i był w tym wspaniały.
Jesteś aktorką. Zagrałabyś w filmie ze scenami
lesbijskimi?
Myślę, że jeżeli scenariusz byłby w porządku, nie
miałabym większych oporów. Lubię takie filmy.
W ogóle uważam, że film, w którym nie ma ko-
biet, przestaje być interesujący. W każdym razie
ja zawsze zwracam w kinie uwagę na kobiety.
W kinie?
Żałuję, ale nie będziesz miał skandalu (śmiech). Nie,
nigdy nie miałam przygody erotycznej z kobietą, ale
gdybym się w jakiejś dziewczynie zauroczyła, przy-
puszczam, że nie miałabym nic przeciwko takiemu
romansowi. Na przykład gdybym spotkała Marię
de Medeiros grającą Anais Nin w „Henry i June“
Kaufmana, nie wiadomo, jak by się to skończyło…
A będzie wątek gejowski z Twoim udziałem w
„Na Wspólnej“?
Aktualnie mam w serialu romans z mężczyzną, ale
on właśnie mnie zdradził z inną, a zatem – kto
wie… A propos serialu: niedawno bawiłam się w
Krakowie, w bardzo fajnej knajpie gejowskiej i
okazało się, że prawie wszyscy geje oglądają „Na
Wspólnej“! Trochę mnie zamurowało.
Ale nie przeszkodziło w balandze?
Nie, było super, tylko bardzo się zdziwiłam, że
nie było nagrań ABBY. W gejowskim lokalu!
Myślisz stereotypami.
Wszystko jedno, czym myślę, ale ABBA musi
być. Bo przy czym mają tańczyć Dancing
Queer, jeśli nie przy „Dancing Queen“?
 zdjęcie i stylizacja: Monika Rakowska, asystenci: Daniel Raczyński, Karol Wójcicki, wizaż: Magda Kossakowska, fryzura: Tomek Bożek, podziękowania dla Anny Dąbrowskiej i Wojciecha Andrasza (Teatr Buffo) oraz Beaty Wyszyńskiej (Fotobajt).

13
 wywiad Zakochanie się
nie jest aktem
politycznym
wywiad z Ericą Fischer, autorką książki „Aimée & Jaguar“
Jak trafiła pani na historię Aimée i Jaguara?
Lilly Wust opowiadała historię Felice dziennika-
rzom już w latach 50., z tym że bardzo długo
mówiła o niej jako o swojej przyjaciółce. Prawdę
o ich relacji wyznała po raz pierwszy amerykańs-
kiemu dziennikarzowi w 1985 roku pod wpły-
wem swojego syna Eberhardta (geja, który przy-
jął tożsamość żydowską i mieszka w Izraelu). Po-
wiedział jej, że albo powinna mówić prawdę, al-
bo w ogóle nie opowiadać o tym nikomu. Dla-
czego pragnęła, by ktoś opisał tę historię? Bo
„chciała postawić Felice pomnik“. Nigdy nie
udzieliła mi innej odpowiedzi na to pytanie.
W każdym razie zaproponowano tę opo-
wieść mojemu wydawcy Kiepenheuer &
Witsch, a on zapytał, czy chciałabym ją spi-
sać. Od razu wiedziałam, że jest to historia
dla mnie – dlatego, że jestem Żydówką, i dla-
tego, że w latach siedemdziesiątych i osiem-
dziesiątych byłam zaangażowana w ruch fe-
ministyczny. To sprawiło, że byłam zaintere-
sowana opowieścią o miłości dwóch kobiet,
a zarazem historią prześladowania Żydów.
Gdy pracowałam nad książką, na nowo odkryłam
swoje żydowskie korzenie. Rodzina mojej mamy
(która mieszkała na ulicy Chłodnej, w Warszawie)
była prawdopodobnie bardzo podobna do rodzi-
ny Felice: zasymilowana, liberalna, lewicowa, in-
telektualna. I tak samo jak oni chcieli żyć jako Ży-
dzi w stolicy kraju, który uważali za swój.
Erica Fischer urodziła się
w 1943 roku w Anglii, do-
kąd z Wiednia wyemigro-
wali jej rodzice. W roku
1948 przyjechała do Au-
strii. Od 1988 roku miesz-
ka w Berlinie, gdzie pracu-
je jako niezależna dzienni-
karka, pisarka i tłumaczka.
Ostatnio opublikowała
„Himmelstrasse“ (2007;
foto: Ruda polskie wydanie pod
tytułem „Droga do nieba“ ukaże się w 2009 roku).
14
Jak książka została przyjęta w Niemczech i
innych krajach?
W Niemczech natychmiast spotkała się z ogrom-
nym zainteresowaniem i wręcz entuzjastycznym
przyjęciem, nawet jeszcze zanim została zekrani-
zowana w 1999 roku. Pomogła zrozumieć Niem-
com, szczególnie młodym kobietom (wiele z nich
było lesbijkami), w jak strasznej sytuacji byli w
tamtych czasach Żydzi. Czytały książkę, ponieważ
były zafascynowane historią miłości Felice i Lilly, a
dzięki temu mogły też poznać współczesną histo-
rię Niemiec. A czytelnicy literatury głównego nur-
tu, którzy raczej nie kupiliby pozycji o lesbijkach i
sięgali po nią ze względu na jej wartość historycz-
ną, uczyli się akceptacji wobec osób homoseksu-
alnych. Po wydaniu książki przygotowałam wys-
tawę „Krótkie życie Żydówki Felice Schragen-
heim“ („Das kurze Leben der Jüdin Felice Schra-
genheim“), która została pokazana w ponad
sześćdziesięciu niemieckich miastach. Nauczycie-
le zabierali tam całe klasy i dyskutowali z ucznia-
mi zarówno o sytuacji Żydów w Niemczech po
1933, jak i o kwestii homoseksualizmu.
Niestety nie wiem za wiele o tym, jak moja książ-
ka została odebrana w innych krajach. Zaproszo-
no mnie do Budapesztu, gdzie wystawiono opar-
tą na niej sztukę, udzieliłam tam wywiadu ge-
jowsko-lesbijskiej stacji radiowej. Dziennikarz tej
stacji opowiedział mi, jak bardzo historia Felice i
Lilly była ważna dla ich ruchu gejów i lesbijek.
Bardzo mnie to ucieszyło. Z innych krajów, takich
jak na przykład Turcja, Japonia, Korea czy Estonia,
nie mam żadnych informacji. W sumie „Aimée &
Jaguar“ została przetłumaczona na 20 języków.
Bardzo bym się chciała dowiedzieć, dlaczego tak
długo trwało znalezienie polskiego wydawcy...
Myśli pani, że ma szansę pomóc również pols-
kim gejom i lesbijkom w walce o nasze prawa?
Zdecydowanie wierzę, że wydanie książki, tak
samo jak emisja filmu, przynajmniej wspiera
waszą walkę o emancypację – w kraju tak
homofobicznym, jakim wydaje się być Polska.
Rozmawiała: Ewa Tomaszewicz
A jak to się stało, że w końcu została prze-
łożona również na język polski?
Przypuszczam, że był to zbieg różnych okolicz-
ności. Film został pokazany w polskich kinach
oraz telewizji jesienią 2006 roku. W tym cza-
sie byłam w Krakowie, jako pisarka-rezydentka
mieszkałam w Willi Decjusza. I jeden z pisarzy
wspomniał o mnie Monice Sznajderman z wy-
dawnictwa Czarne, która dzięki temu zwróciła
na mnie uwagę. Kilka lat wcześniej próbowa-
łam porozmawiać z nią o „Aimée & Jaguar“
podczas targów książki we Frankfurcie, ale
wtedy nie była zainteresowana.
Czy jakieś inne pani książki zostały wydane
w Polsce?
Kasia Weintraub, która przetłumaczyła „Aimée &
Jaguar“ i jest moją dobrą przyjaciółką, pracuje te-
raz nad przełożeniem „Himmelstrasse“ – historii
mojej polsko(żydowsko)-austriackiej rodziny. Ale
póki co „Aimée & Jaguar“ jest jedyną moją książ-
ką, którą można przeczytać po polsku.
Jak odczytywano historię Lilly i Felice?
Na pewno była czytana jako książka polityczna.
Szczególnie odkąd w przedmowie do niej napi-
sałam o moim krytycznym stosunku do Lilly
Wust, co było szeroko dyskutowane w ruchu ko-
biecym. Irytowała mnie tendencja do robienia
bohaterki z kobiety, która, jak by nie patrzeć, była
całkiem przekonaną do tego, co robi, zwolen-
niczką nazizmu, i jedyne, co zrobiła, to zakochała
się w Żydówce. Poza tym zachowywała się raczej
głupio po tym, jak Felice została aresztowana.
Dlaczego głupio?
Kiedy Felice została przewieziona do Terezina
(obozu przejściowego – przyp. red.), przyjaciele
Lilly próbowali odwieść ją od pomysłu pojecha-
nia tam i zobaczenia się z ukochaną. Ale ona i
tak to zrobiła, poszła do komendanta obozu i
nalegała na spotkanie z przyjaciółką. To ściąg-
nęło jego uwagę na Felice i być może przyczy-
niło się do jej śmierci. Kilka dni później została
deportowana do Auschwitz, a potem do Gross-
Rosen. Oczywiście nie wiadomo, czy i tak nie
zostałaby wywieziona, ale to, co zrobiła Lilly,
było bardzo ryzykowne – dla niej, dla jej dzieci,
ale przede wszystkim dla jej ukochanej Felice.
Książka jest oparta między innymi na pani roz-
mowach z Lilly Wust. Musiała ją pani bardzo
dobrze poznać. Czy nie uważa pani, że rów-
nież ona była ofiarą systemu totalitarnego? Że
to jej otoczenie, czasy, w których żyła, sprawi-
ły, że popierała faszyzm?
Oczywiście, że można ją uz-
nać za ofiarę systemu totali-
tarnego, jeżeli się wierzy, że
ludzie są niezdolni do samo-
dzielnego myślenia. Wyszła
za nazistę i całkowicie zaak-
ceptowała jego poglądy i
otoczenie. Miała zresztą z
tego całkiem realne korzyści,
jak niskooprocentowane po-
życzki czy odznaczenie Krzy-
żem Matki po tym, jak uro-
dziła czwarte dziecko. I
oczywiście zakochanie się w
Żydówce całkowicie zmieni-
ło zarówno jej życie, jak i
poglądy polityczne. Ale co
mam jej do zarzucenia, to
to, że nigdy – nawet w la-
tach 90.! – nie przyznała się
do swoich błędów i nie pró-
bowała wyjaśnić mi, jak to
się stało, że popierała na-
zizm i zgodziła się na propo-
nowany przezeń model ży-
cia. Przeciwnie – udawała,
że zawsze była antyfaszyst-
ką. Zresztą tak zachowywała
się większość Niemców po
wojnie i – moim zdaniem –
Lilly nie miała do tego prawa i nie miała też
prawa wierzyć, że jest inna niż oni. W końcu
zakochanie się nie jest czynem politycznym.
Jest jeszcze jedna ważna rzecz – jej rodzice nie
byli nazistami, jej ojciec i przyrodni brat (który,
według Lilly, miał żydowskiego ojca) byli na-
wet komunistami. Więc nie dorastała w fa-
szystowskim otoczeniu. Podjęła świadomą de-
cyzję o odrzuceniu ideałów rodziców, co było
zresztą dość powszechne w tamtych czasach.
Ruch faszystowski był ruchem młodych ludzi.
Ale z drugiej strony naprawdę zmieniła się
pod wpływem miłości do Felice, rozwiodła
się dla niej z mężem, po jej aresztowaniu
ukrywała inne Żydówki...
Niektórzy czytelnicy oceniają ją jeszcze ostrzej niż
ja – uważają, że była winna śmierci Felice. Ja je-
dynie uważam, że było to prawdopodobne.
Polacy i Polki mieli dotąd szansę poznać tę his-
torię za pośrednictwem jej filmowej adaptacji.
Jak się pani podoba wizja Maxa Färberböcka?
Film jest całkiem dobrze zrobiony, jak na la-
ta dziewięćdziesiąte. Od tego czasu nie-
miecki przemysł filmowy trochę się poprawił
i teraz robimy znacznie bardziej profesjonal-
ne rzeczy. Aktorki i aktorzy zostali dobrze
dobrani (poza Marią Schrader grającą Felice,
która w rzeczywistości była dużo młodsza),
ale próba imitowania hollywoodzkich pro-
Felice Schragenheim i Lilly Wust, zdjęcie zrobiona za pomocą
samowyzwalacza, 21 sierpnia 1944 nad Hawelą, (c) Christel Becker-Rau
dukcji bez umiejętności zrobienia tego pro-
fesjonalnie była moim zdaniem pomyłką.
Nie podoba mi się też rama, w którą zamk-
nięto całą historię – według mnie komplet-
nie niepotrzebna. Na dodatek podtrzymuje
stereotyp o samotnym starzeniu się lesbijek,
podczas gdy w rzeczywistości Ilse, którą fil-
mowa Lilly spotyka w domu spokojnej sta-
rości, zestarzała się i zmarła u boku swojej
partnerki. Ja napisałabym inny scenariusz.
Ale nie narzekam, bo film podniósł sprzedaż
książki. I prawdopodobnie przyczynił się do
kilku kolejnych przekładów.
Często bywa pani w Polsce. Względy ro -
dzinne czy również sympatia?
Rzeczywiście byłam tu parę razy. Jako młoda
dziewczyna spędziłam kilka dni w Warszawie
z moją mamą, a niedawno byłam w na wy-
cieczce zorganizowanej przez Kasię Wein-
traub dla dziennikarek. Odwiedziłyśmy różne
miejsca, zapoznawałyśmy się z sytuacją Polek.
I wyszło wam, że austriacki ruch feminis-
tyczny różni się od polskiego?
Obecnie ruch feministyczny w Niemczech i
Austrii praktycznie nie istnieje. Wszystko, co
mamy, to sporo różnorodnych feministycz-
nych projektów i rezultaty na-
szej walki w latach 70. i 80.,
która znacząco zmieniła społe-
czeństwo. Zbyt mało wiem o
polskich kobietach, aby poz-
wolić sobie na jakieś porówna-
nia. Myślę, że w ogóle kobiety,
które żyły w socjalizmie, są
bardziej wyemancypowane
niż kobiety z Zachodu, ponie-
waż ich prawo (i obowiązek)
do pracy nigdy nie było podda-
wane w wątpliwość. Jakkol-
wiek wydaje mi się, że polskie
kobiety nie zastanawiają się
nad tym, czy opieka nad dzieć-
mi i prowadzenie domu po-
winno być jedynie ich zada-
niem. I, oczywiście, wpływ
Kościoła katolickiego i narzuca-
ne przezeń role płciowe są
trudne do przezwyciężenia.
Choć spotkałam w Polsce bar-
dzo silne i niezależne kobiety.
Niemcy, pomimo iż mają ko-
bietę Kanclerza i niezaprzeczal-
ne osiągnięcia ruchu feminis-
tycznego, są całkowicie patriar-
chalnym społeczeństwem.
Wróćmy do pani polskich
doświadczeń...
W 2005 roku spędziłam dwa
tygodnie w Krakowie na kursie
języka polskiego. Jesienią 2006 wróciłam do
Krakowa na trzy miesiące, a w czerwcu 2007
Kasia Weintraub i ja wzięłyśmy udział w
Dniach Kultury Żydowskiej w Chmielniku.
Wrócimy tam w tym roku. Od kilku lat
zmagam się z ogromnym zadaniem naucze-
nia się polskiego. Kocham go i nie przepuści-
łabym żadnej możliwości odwiedzenia
waszego kraju i spróbowania powiedzenia
kliku słów w tym bardzo trudnym języku.
Dziękuję bardzo za rozmowę.
Dziękuję Katarzynie Weintraub za pomoc w
zorganizowaniu wywiadu, Christel Becker-
Rau za zdjęcia Felice i Lilly oraz Tomaszowi
Basiukowi – sprawcy całego zamieszania.
15
 historia Homoseksualizm
w PRL (2)
Normą było poznawanie facetów na ulicy. Dzisiaj już się spojrzeń nie wyłapuje,
bo nigdy nie masz pewności, czy dobrze wyczujesz, a kiedyś chwytało
się każdą okazję, wystarczyło, że ktoś spojrzał, zatrzymał się jakoś sztucznie...
Dokładnie tak poznałem Marka
Mam wrażenie, że wówczas znajomości były
bardziej trwałe, bardziej się je szanowało,
było o nie trudniej, w efekcie ceniło się każdą,
a dzisiaj pierwsza lepsza kłótnia, sprzeczka i
zrywasz. Poza tym trzeba się było bardziej
starać, nie było telefonów, do kogoś się szło,
pukało, każdy miał znajomych, znajomy miał
znajomych, a ci znowu mieli znajomych,
naprawdę świetne były te spotkania, wys-
tarczył byle pretekst, sałatka... było wesoło.
Poznawano się też przez ogłoszenia, np. było
pismo młodzieżowe „Razem“ i tam pojawiła
Jak się znalazło coś w stylu: „in-
teresuję się teatrem, kinem, mu-
zyką, szukam przyjaciela“ – na 80
proc. wiadomo było, o co chodzi.
się rubryka „szukam przyjaciela“, i jak się zna-
lazło coś w stylu: „interesuję się teatrem, ki-
nem, muzyką, szukam przyjaciela“ – na 80
proc. wiadomo było, o co chodzi.
Były też takie specjalistyczne biura, oczywiście
nie gejowskie, tylko agencje, trochę jakby ma-
trymonialne, tam się płaciło przekazem poczto-
wym, określało kryteria, jaki region Polski i przy-
syłano oferty, tzn. podawano ileś tam adresów
do korespondencji, nie domowych oczywiście,
tylko skrytki pocztowe. Tak gdzieś w 1982 roku
to było już oficjalnie, wiadomo było, że są takie
osoby, mówiło się o nich „homoseksualiści“ –
po prostu określona kategoria ofert.
Kiedy studiowałem w Warszawie w latach
1981-87, poznałem ścieżkę operową. W holu
głównym Teatru Wielkiego podczas przerw, w
szczególności na premierach, spacerowali geje
16
Dwa osobne światy – wspomnienie
Tekst: Mirosław Jedliński
i można było się wypatrzyć wzajemnie. W ogó-
le zawsze geje bardziej interesowali się operą,
muzyką poważną, w filharmonii, na koncertach
łatwiej można było się spotkać, wpaść komuś
w oko. Ja tę ścieżkę sam zaobserwowałem, a
po jakimś czasie dowiedziałem się o niej też od
kogoś jako o czymś oczywistym, normalnym.
Najsłynniejsze huczne imprezy urządzał Włodzi-
mierz Antos, a także attache kulturalny amba-
sady Francji, który organizował je na Saskiej Kę-
pie, ale chyba przesadzał i dlatego go wywalili.
W Polsce miał kochanka, którego znałem, po-
tem ściągnął go do Francji, nadal tam mieszka.
Właściwie normą było poznawanie facetów na
ulicy. Dzisiaj już się spojrzeń nie wyłapuje, bo
nigdy nie masz pewności, czy dobrze wyczu-
jesz, nigdy nie wiadomo do końca, a kiedyś
chwytało się każdą okazję, wystarczyło, że ktoś
spojrzał, zatrzymał się jakoś sztucznie... Dok-
ładnie tak poznałem Marka. Spojrzeliśmy na
siebie, zatrzymał się tak jakoś dziwnie przed
przejściem, patrzę, światło zielone, a on nie
idzie, no to podszedłem do niego i zapytałem,
czy nie miałby ochoty pójść ze mną do kina. A
on „tak, bardzo chętnie“. I było wiadomo, o co
chodzi. W ten sposób poznałem chyba trzy
osoby, bardzo fajne zresztą, do tej pory utrzy-
mujemy znajomość. Nie było tego dużo, nie
poznawało się ludzi „hurtowo“, więc się sza-
nowało te znajomości.
Trochę inaczej było w Lublinie – tam przede
wszystkim był Plac Litewski. To było miejsce
spotkań, które funkcjonowało aż do czasu, kie-
dy zrobili deptak. Poza tym Park Ludowy, który
jest do tej pory, ale to jest już wypaczona wer-
sja, ponieważ o ile kiedyś było to miejsce kon-
Kolaż: Łukasz Laskowski
taktów, to w tym momencie przychodzą tam
ludzie około 60-tki, 70-tki żeby, powiedzmy,
„zwalić“. Młodsi poznają się w internecie. Ja-
kieś 10 lat temu była akcja, podczas której za-
trzymywano i spisywano ludzi z Parku Ludo-
wego, były jakieś protesty, zarzuty o dyskrymi-
nację i obraźliwe traktowanie przez policję,
sprawę opisywała „Wyborcza“. Rzecznik policji
tłumaczył potem, że zatrzymywano tylko ludzi
w krzakach z zsuniętymi spodniami, w nied-
wuznacznych sytuacjach.
Trzecie miejsce spotkań było na podzamczu.
Ja, szczerze mówiąc, nigdy pod Zamkiem nie
byłem, to było miejsce, które funkcjonowało
dawno temu, w latach 70-tych, ale chyba tak-
że wcześniej. Była jeszcze taka kafejka „Orion“,
tam chodzili młodzi ludzie, niby zwykła, ale
przychodziło bardzo dużo gejów i oczywiście
najpierw było wypatrywanie się wzrokiem, po-
tem wychodzisz, patrzysz się na tego kogoś, i
jeżeli on szedł za tobą, to znaczy, że... No i res-
tauracja „Simon“, tam gdzie teraz jest Hotel
Lublinianka, ona była na dole, też na tej samej
„Simon“ to była jedna z nielicz-
nych knajp nocnych, znaczy
w tamtym znaczeniu, czyli czyn-
nych po 22-giej, do dwunastej,
pierwsza w nocy to była góra.
zasadzie co „Orion“ – wypatrywano się. „Si-
mon“ to była jedna z nielicznych knajp noc-
nych, w tamtym znaczeniu, czyli czynnych po
22-giej, do dwunastej, góra pierwszej w nocy.
Pierwszą osobę homoseksualną poznałem w
Warszawie podczas studiów. W Lublinie, w li-
ceum nawet nie myślałem o tym, toczyło się ży-
cie, miałem znajomych, piłka, tenis, jakieś im-
prezy, wtedy wydawało się, że powinno się
mieć żonę, dzieci, taki model był oczywisty i ja
też tego chciałem. Nie wiadomo, jak by się mo-
je życie potoczyło, gdybym nie wyjechał z Lub-
lina. Być może zdecydowałbym się wejść w ten
schemat, tak jak w przypadku jednego mojego
kolegi, któremu tak wyszło. On wprawdzie
mówił, że nigdy nie był bi, że najpierw był he-
tero, a potem homo – myślę, że gdyby urodził
się dużo później, nie ożeniłby się i nie miałby
dzieci, dziś już dorosłych. Kilka lat temu wy-
outował sie przed żoną, potem dziećmi, którzy
zaakceptowali sytuację, akceptują nawet jego
obecnego przyjaciela. Ale może to też jest
kwestia tego, że on lubi być w towarzystwie, a
ja jestem z natury samotnikiem, wolę sam
posiedzieć, książkę poczytać, czegoś posłuchać,
zająć się sobą, a on lubi być w centrum, a
wtedy nie było możliwości związania się z
facetem. Chociaż niektórzy mieszkali ze sobą,
nie tylko studenci (mający pretekst – wspólne
wynajmowanie), ale też starsi; udawali przed
sąsiadami braci lub kuzynów. Mam taką zna-
jomą parę gejów, którzy od początku lat 80-
tych mieszkają ze sobą. Pamiętam, że od
początku sąsiedzi się trochę domyślali, trochę
plotkowali, ale specjalnych złośliwości nie było.
Pod koniec studiów, czyli w 1986 roku, powie-
działem o sobie mamie. Nie była zorientowana w
temacie, bo przecież nic się o tym nie pisało, nie
było żadnych książek i tak dalej, więc zrobiła naj-
prostszą rzecz – poszła do psychologa. I dowie-
działa się, że to nic złego. Poczytała trochę na ten
temat i uznała, że jest, jak jest, pogodziła się ze
wszystkim. No, oczywiście wolałaby, żeby było
inaczej, chciała mieć wnuki, żebym miał żonę itp.
Jak wyglądały wtedy spotkania prywatne? To
było grono zamknięte, tylko geje, teraz to się
wszystko miesza, a wtedy to był jednak taki
wyraźny podział, towarzystwo samych gejów
(wszyscy trzymali się razem, wspólne wyjazdy,
np. w góry), więc i spotkania były, mówiąc
dzisiejszym językiem, gejowskie... Jak byłem
na jakiejś imprezie u znajomego, to nie było
osób hetero, nie było dziewczyn. Lesbijek w
ogóle nie było, one były oddzielnie. Nie było
czegoś takiego, żeby przyprowadzić kolegę
hetero, to były dwa zupełnie różne światy. Nie
mieszały się, jeden drugiego nie przyciągał, to
było nie do pomyślenia. Albo się szło na im-
prezę gejowską, albo na heterycką. Ta pierw-
sza była dla wtajemniczonych, taka konspirac-
ja, ale już w swoim gronie nie było ściemnia-
nia, wszystko było dozwolone
Nie było pojęcia drag queen, to znaczy na pry-
watnej imprezie, jeśli ktoś miał takie skłonnoś-
ci, a często ktoś się taki znalazł, to się przebrał,
jakieś buty na szpilkach, sukienka, ale to bar-
dziej na zasadzie żartów, wygłupów, żadnego
śpiewania czy ostrego makijażu.
Nie było czegoś takiego, żeby
przyprowadzić kolegę hetero, to
były dwa zupełnie różne światy.
Informacje o tym, jak jest na Zachodzie, nie
docierały do nas, zmieniło się to dopiero pod
koniec PRL-u, kiedy pojawiły się pierwsze pis-
ma gejowskie. To był temat tabu, oficjalnie się
o tym nie mówiło, jakby tego nie było. Jedynie
plotki wśród znajomych gejów, że Iwaszkie-
wicz, Andrzejewski, ten jest homo, tamten jest
homo, że Kopernik był...
17
 kraj Mauresmo już
nie zagra
w Warszawie?
Tekst i foto: Anna Piżl

Początek maja od wielu lat był w Warszawie świętem miłośników kobiecego

tenisa. Na kortach Warszawianki rozgrywany był w tym czasie turniej WTA.
W tym roku, po wycofaniu się tytularnego sponsora, turniej J&S Cup został
zawieszony. Na pociechę kibicom sześć tenisistek zagrało w pokazowych
rozgrywkach Suzuki Warsaw Masters. Wśród nich Swietłana Kuzniecowa,
która wygrała turniej, pokonując w finale Marię Kirilenko
czasie Australian Open przyznała, że jest lesbij-
ką. Nieprzyjemności nie zostały wyłącznie za
kulisami, ale przeniosły się na kort. Martina
Hingis – najmłodsza w historii liderka rankingu
WTA – po meczu z Amelie powiedziała prasie,
że miała wrażenie, że grała z „pół-facetem“.

Jakkolwiek trudne były reakcje sponsorów i za-

wodniczek na ujawnianie swojej orientacji przez
kolejne tenisistki, wspaniała forma i zwycięstwa
w najlepszym stylu spowodowały, że Navratilova
stała się ikoną kobiecego tenisa, nazwisko Billie
Jean King firmuje puchar rozgrywanego co roku
WTA Tour Championships, a światła reflektorów
wciąż zwrócone są na Mauresmo.

Tym bardziej żal, że plejady wybitnych tenisistek

Turniej J&S Cup był największą rozgrywaną na po-
czątku maja imprezą kobiecego tenisa na świecie.
Na kortach w Warszawie w latach 2002-2007 gra-
ły takie gwiazdy jak Amelie Mauresmo, Justine He-
nin, Kim Clijsters czy Wenus Williams. Turniej gro-
madził tłumy widzów, także gejów i lesbijek, bo z
wielu powodów tenis uznawany jest za jeden z
najbardziej tęczowych sportów. Tak przyjazną sła-
wę dyscyplina zawdzięcza przede wszystkim Mar-
tinie Navratilovej, zdobywczyni Wielkiego Szlema,
która w latach osiemdziesiątych na łamach „New
York Timesa“ dokonała coming outu. Przed nią ho-
moseksualną orientację ujawniła Billie Jean King.
Światowej sławy tenisistka, zdobywająca w latach
sześćdziesiątych i siedemdziesiątych wszystkie naj-
ważniejsze puchary, jest aktualnie działaczką na
rzecz praw osób homoseksualnych i mieszka wraz
ze swoją życiową partnerką Ilana Kloss – również
tenisistką – w Nowym Jorku. W ślad za Navratilovą
i King o swojej orientacji powiedziały Conchita
Martinez – zwyciężczyni Wimbledonu w roku
1994 – i Amelie Mauresmo – pierwsza rakieta ko-
biecego tenisa na świecie w latach 2004 i 2006.
Tęczowa historia nie pisała się sama, a obrona
własnych praw niejednokrotnie wymagała od
zawodniczek stalowych nerwów. Po coming
oucie Navratilowej wycofanie się z dyscypliny
analizował główny sponsor kobiecego tenisa
w tamtym czasie Avon Cosmetics. Kontrakty
reklamowe i sponsorów utraciła także Amelie
Mauresmo, gdy na konferencji prasowej w
zabrakło w tym roku w Warszawie. Pociesze-
niem był występ w Suzuki Warsaw Masters
Swietłany Kuzniecowej – uwielbianej przez pols-
ką publiczność i regularnie oglądanej w finałach
warszawskiego turnieju J&S Cup. Swieta i tym
razem doszła do finału, który wygrała w dwóch
setach 4 maja. Niestety jej rywalka – Maria Kiri-
lenko - grając o poziom niżej, nie pozwoliła Kuz-
niecowej na stworzenie prawdziwego sporto-
wego widowiska. Wielkich emocji zabrakło też
w meczach rozgrywanych w grupach – stawkę
Polek (Radwańska, Domachowska) i Rosjanek
(Kuzniecowa, Dementiewa, Kirilenko) urozmaicić
miała Lindsay Davenport, która jednak przyje-
chała do Warszawy w nie najlepszej formie. Po-
zostaje zatem poczekać do przyszłego roku i li-
czyć na to, że turniej J&S Cup wróci do kalenda-
rza tenisowych rozgrywek, a korty Warszawianki
znów będą gościć najlepsze kobiece rakiety.

18
 kultura

19
 kultura Madonna
– ikona gejów
Tekst: Mariusz Kurc,
Krzysztof Tomasik

„Hard Candy“ – nowa płyta Madonny, która zadebiutowała

na 1 miejscu list przebojów w wielu krajach, to kolejne
potwierdzenie, że wciąż mamy do czynienia z królową.
W oczekiwaniu na jej przyjazd do Polski w ramach „Sticky and
Sweet Tour 2008“ przypominamy Madonnę z gejowskiej strony
Nikogo chyba nie zdziwiło, że to Madonna została ną“ (1991). Dokument ten zawierał takie gejow- tego przykładem był słynny „taniec rąk“ wy-
uznana przez gejowski miesięcznik „The Advocate“ skie perełki jak namiętny pocałunek dwóch przys- konywany na teledysku do przeboju „Vogue“, pod-
za największą ikonę gejowską wszech czasów. Ten tojniaków oraz fragmenty nowojorskiej parady ge- patrzony w branżowych klubach. Piosenkarka jest
laur przypadł jej za cechy, które geje szczególnie jowskiej ze słynnym hasłem „We’re here,
cenią u swoich div: odgrywanie kobiecości we’re queer, get used it“ („Jesteśmy Jestem gejem uwięzionym
przekraczające granicę kiczu, silna osobo- pedałami i jesteśmy tu, przyzwyczaj- w ciele kobiety.
wość, brak zahamowań w wyrażaniu cie się!“) oraz samą Madonnę poka-
swej seksualności oraz świadomość, że zującą za pomocą butelki, jak świet- ich stałą bywalczynią od czasów szkolnych, gdy jej
publiczność gejowska stanowi ważną na jest w seksie oralnym. pierwszy nauczyciel baletu Christopher Flynn
– i wierną – grupę fanów. wprowadził ją do gejowskiego światka Detroit.
Wśród swych kochanków Ma- Potem wśród przyjaciół regularnie pojawiali się
Miłość gejów do Madonny donna „zaliczyła“ m.in. homoseksualiści, choćby Rupert Everett, z którym
przeczy stereotypom o niesta- dwóch znanych biseksów: wystąpiła w filmie o homorodzicielstwie „Układ
łości ich związków – to już Tony’ego Warda, który prawie idealny“ (2000).
ponad 25 lat, odkąd w wystąpił w zakazanym
listopadzie 1982 r. poja- przez MTV clipie do „Jus- Sama Madonna wielokrotnie deklarowała się jako
wił się singiel „Everybo- tify My Love“ (1990) biseksualistka. Na początku lat 90. sporo mówiło
dy“, a tzw. środowisko (również w scenach ho- się o jej romansie z aktorką Sandrą Bernard. Był też
natychmiast zauważyło moerotycznych), oraz osławiony pocałunek z Britney Spears i Christiną
potencjał „gejowskiej wrażli- koszykarza Dennisa Ro- Aquilerą podczas rozdania nagród MTV w 2003 r.
wości“ u wschodzącej gwiazd- dmana, po romansie z – odpowiedź na próby antagonizowania jej z
ki. Madonna nie pozostała dłuż- którym Madonna wyraziła młodszymi gwiazdami, które często są ogłaszane
na. Już w 1985 r. publicznie pogląd, że każdy mężczyzna następczyniami królowej. Madonna nie obawia
wsparła Rocka Hudsona, chociaż raz powinien poczuć się jednak konkurencji, pytana o Kylie Minogue,
gwiazdora Hollywood z lat 50. obcy męski język w ustach. Na
i 60., który na kilka tygodni liście związków Madonny z ge- Madonna nie tylko jest wzorem,
przed śmiercią na AIDS doko- jami ważne miejsce zajmuje też
Rys. Łukasz Laskowski

ale i sama czerpie inspirację

nał publicznego coming ou- Christopher Ciccione, współ-
od środowiska gejowskiego.
tu. Później wszystkim gejow- pracownik gwiazdy przy trasach
skim ofiarom wirusa HIV „Blond Ambition“ (1990) i „Gir-
(wśród nich wielu włas- lie Show“ (1993), a prywatnie powiedziała niedawno w wywiadzie dla
nym przyjaciołom) brat Madonny i gej, który gejowskiego pisma: „Kylie jest księżniczką, a ja
poświęciła piosen- przyznał w jednym z wy- królową – taki podział ról mi odpowiada“.
kę „In this life“ z wiadów, że zdarza mu
płyty „Erotica“ (1992). się podrywać „na siostrę“. Na koniec jeszcze jedna wypowiedź, która komen-
tarza nie wymaga, za to świetnie stawia kropkę
Swoich ośmiu tancerzy, z których heterykiem Madonna nie tylko jest wzorem, ale i sama czerpie nad „i“ w temacie „Madonna jako ikona gejów“:
był… jeden, pokazała w filmie „W łóżku z Madon- inspirację od środowiska gejowskiego. Najlepszym „Jestem gejem uwięzionym w ciele kobiety“.

20
 Tekst: Anna Piżl
Kiedy kobieta kocha kobietę…
…pragnie być przyczyną tego, co wypełni ją nagłą radością,
napisałby W.H. Auden. Ale tym razem o miłości między
kobietami piszą Alicja Długołęcka i Agata Engel-Bernatowicz
Alicja Długołęcka, Agata Engel-Bernatowicz,
Agnieszka Kramm, Agnieszka Weseli
„Kiedy kobieta kocha kobietę. Album relacji“
wyd. Anka Zet Studio, Warszawa 2008
Witamy entuzjastycznie tę pozycję na rynku wy-
dawniczym przez sam fakt, że obala wiele stereo-
typów, zatrzymuje się nad nieheteroseksualnymi
relacjami, lesbijskim seksem, kobiecym ciałem,
związkami osób transseksualnych i wieloma in-
nymi kwestiami związanymi ze środowiskiem LBT.
Mniej entuzjastycznie witamy natomiast fakt, że w
książce tej każdy znajdzie coś dla siebie – „każda ko-
bieta i każdy mężczyzna“ – ale najmniej właśnie les-
bijki oraz osoby bi- i transseksualne, które akceptują
swoją seksualność, swoją orientację i swój związek.
We wstępie długo oczekiwanego albumu autorki
zaznaczają, iż nie jest to kolejny poradnik, dalsze
strony sugerują jednak coś innego. Jak rozmawiać z
dziećmi, Droga do samoakceptacji, Jeśli obawiasz
się erotycznej bliskości, Nauka miłości do własnego
CAMPania
„CAMPania
– zjawisko campu
we współczesnej
kulturze“ pod red.
Piotra Oczko, wyd.
Krytyki Politycznej
Camp to pojęcie, któ-
re elektryzuje prawie każdego, kto się z nim
spotyka. Oznacza ono świadomy kicz, grę
tandetą, uwielbienie dla zjawisk uznawanych
dotąd za śmietnik oficjalnej kultury. Entuzjaści
campu kochają balet, kino Johna Watersa,
pstrokate fotografie duetu Pierre i Gilles.
Wspomniane zjawisko od czterdziestu lat jest
tematem akademickich debat, popkulturowych
interpretacji – na jego temat powstały setki
książek. W 2006 roku w Krakowie odbyła się
konferencja naukowa, której tematem był
camp. Dwa lata później do rąk czytelników
trafia książka będąca zbiorem wygłoszonych
referatów oraz tekstów inspirowanych
– jest zatem prosto i praktycznie
ciała – książka po brzegi wypełniona jest wskazów-
kami. Można tu znaleźć spis zalecanych badań gi-
nekologicznych, przegląd chorób przenoszonych
drogą płciową, sposoby na radosne starzenie się,
opis fizjologicznych reakcji seksualnych itp. Artys-
tyczna strona albumu, na którą nastawia się zapew-
ne wielu czytelników (już przez sam fakt, że książkę
nazwano „albumem“), niestety nie istnieje. Fotogra-
fie, poza kilkoma wyjątkami, stanowią zupełnie
przeciętne uzupełnienie treści, a nieliczne wiersze to
przedruk w większości anonimowych tekstów z
portalu Kobiety Kobietom. W błędzie są wreszcie
także i ci, którzy sądzą, że „Kiedy kobieta kocha
kobietę“ odsłoni przed nimi techniki lesbijskiej sztu-
ki miłości erotycznej i na wzór Kamasutry przedstawi
szereg pozycji seksualnych. Trening, który proponu-
je Alicja Długołęcka, to w rzeczywistości nie ars
amandi, a ćwiczenia oparte na pracy z ciałem i
emocjami w kilku prostych pozycjach, które mogą
pomóc ulepszyć i wzbogacić życie seksualne, odkryć
wrażliwsze obszary ciała i zwiększyć doznania.
wystąpieniami. Bogate obcojęzyczne bib-
liografie poszczególnych artykułów zestawione
z ubogą polską tradycją pisania o campie
udowadniają, jak wiele mamy do nadrobienia.
Piotr Oczko zestawił naprawdę interesujące
eseje: od teoretycznych wstępów, które nawet
najbardziej opornemu pokażą, czym jest tajem-
niczy camp, aż po szczegółowe analizy kon-
kretnych dzieł filmowych (np. kina PedroAlmo-
dóvara), literackich (np. barokowych „Pamięt-
ników“ Jana Chryzostoma Paska) czy ma-
larskich (motyw świętego Sebastiana). Po prze-
czytaniu „Campanii“ miałem ochotę zakrzyk-
nąć: „chcę więcej!“. Niepozorna książka, wy-
dana przez Krytykę Polityczną, tylko rozbudza
apetyt, zamiast go zaspokoić. Jej lektura zachę-
ca przede wszystkim do własnych poszukiwań
oraz przemyśleń, mogących wyjaśnić, dlaczego
tak mocno kochamy kiczowatą Dodę czy prze-
rysowanego Michała Wiśniewskiego. (za lile-
qbox, www.merlin.com.pl)
kultura
Dlatego z całym przekonaniem oddać trzeba
sprawiedliwość, że właśnie jako poradnik
książka przedstawia się w bardzo dobrym
świetle. Rzetelna, odsłaniająca najbardziej ak-
tualną wiedzę z zakresu psychologii i seksuolo-
gii – stanowi wspaniałe kompendium wiedzy
dla wszystkich, którzy chcą dowiedzieć się wię-
cej o naturze kobiecej seksualności lub poradzić
sobie z własnymi problemami, poszukiwaniem,
niepewnością, brakiem akceptacji.
„,Kiedy kobieta kocha kobietę’“ powstała po to,
jak mówi publicystka Bożena Keff, żeby wspo-
móc te, które cierpią bez powodu, szarpią się
same ze sobą, z rodziną, z otoczeniem, noszą w
sobie wewnętrzne lub zewnętrzne piętno…“
Pozycji takiej zdecydowanie brakowało na rynku
wydawniczym – szkoda, że nie jest dostępna w
księgarniach: można kupić na Allegro, w Bunk-
rze Sztuki w Krakowie i w Szkole Wyższej Psy-
chologii Społecznej w Warszawie. (AP)
Trzech panów
po niemiecku
W renomowanym niemieckim
wydawnictwie DTV ukazała
się 1 czerwca br. powieść
Bartosza Żurawieckiego „Drei
Herren im Bett, die Katze
nicht zu vergessen. Eine pas-
sive Romanze“ w tłumaczeniu
Barbary Samborskiej (dostępna w niemiecko-
języcznych krajach). Polscy czytelnicy znają
dzieło Żurawieckego pod tytułem „Trzech pa-
nów w łóżku, nie licząc kota. Romans pasyw-
ny“. Niemieckie wydanie reklamuje się sloga-
nem „Mężczyzna – przedmiot pożądania:
dowcipnie i lekko melancholijnie“. Wydaw-
nictwo DTV ma na swym koncie ksiązki np.
Gunthera Grassa i niemieckie przekłady ksią-
żek Kundery, Sapkowskiego, Singera oraz…
Karola Wojtyły. Gratulujemy i życzymy dal-
szych sukcesów! (redakcja)
21

kultura
O przyjaźni i śmierci w kiczowatej oprawie
Ferzan Ozpetek
(„On, ona i on“)
kocha swoich ak-
torów. W „Satur-
no contro. Pod
dobrą gwiazdą“
rzuca się w oczy, jak przygląda się ich twa-
rzom w maksymalnych zbliżeniach i jak w sce-
nach intymnych nadużywa ujęcia z punktu wi-
dzenia postaci filmowej. Kamera jest tu me-
dium jego homoerotycznego pożądania. Co
istotne, szczególnie upodobał sobie super-
przystojnego Lorenza, którego zresztą nieba-
wem uśmierci. Jak gdyby miłosno-erotyczne
niespełnienie poszukiwało tu ukojenia w des-
trukcji obiektu pragnienia.
Jednak „Saturno contro. Pod dobrą gwiazdą“
jest o czymś innym: o wspólnocie, przyjaźni,
Rufus w
Warszawie
Miały być cekinowe garnitury, wielokolorowe
światła i dymy. Miały być przebieranki w ludo-
wy strój, a na bis – w czarną damską marynar-
kę, pończochy, klipsy i kapelusik. Miał być ka-
pryśny wokalista i instrumentalista w jednym.
Miał być ośmioosobowy zespół, który – w
równie imponujących strojach – nie tylko fan-
tastycznie przygrywa i śpiewa w chórkach, ale
także tańczy. Miał być show.
Choć może to, co widziałem pół roku temu w
Berlinie i co tam, w postępowym teatrze
Volksbühne, było czystą celebracją radości i
normalności, u nas mogłoby mieć posmak
skandalu. Niewykluczone więc, że za sprowa-
dzeniem koncertu solowego przemawiały nie
tyle względy finansowe, ile obyczajowe.
Rufus Wainwright jest już niekwestionowaną
gwiazdą, a po wielkim zeszłorocznym tournée
– replice legendarnego koncertu Judy Garland
z 1961 roku – także divą pop. Warszawska
publiczność zobaczyła Wainwrighta w jego
własnym repertuarze złożonym głównie z pio-
senek z ostatniej płyty „Release The Stars“.
Pewnie za pierwszym razem lepiej byłoby po-
22
odchodzeniu, śmierci itd. Mamy tu do czynie-
nia z grupą zgranych przyjaciół: zamożną parą
gejów Davidem i Lorenzo, małżeństwem z
dwójką dzieci, zabawną Robertą, którzy bawią
się świetnie do czasu, gdy na jednej z imprez
Lorenzo traci przytomność i trafia do szpitala.
Świat, dotąd tak pewny i stabilny, traci równo-
wagę: Antonio wyznaje swej żonie, że ma ro-
mans z kwiaciarką, po czym wyprowadza się z
domu, Davide po śmierci ukochanego ucieka
od świata i ludzi. Jednak bohaterowie w końcu
zrozumieją, że przyjaźń jest najważniejsza i
tylko w niej mogą szukać ukojenia i oparcia.
„Saturno contro. Pod dobrą gwiazdą“, jak i in-
ne filmy Ozpetka (np. „Okna“), nie unikają wy-
sokich tonów. Są nieznośnie melodramatycz-
ne, sentymentalne, kiczowate, łzawe. Ozpetek
nie ma niestety dość talentu, by z tych ele-
Foto: Alex Lake
kazać wspomniany show niż minimalistyczny
recital, ale trudno mówić o rozczarowaniu – to
raczej zaskoczenie. Kiedy dość szybko minęło,
pozostało to, co jest tak naprawdę istotą - wir-
tuozerski popis Rufusa jako wokalisty, pianis-
ty i gitarzysty. I choć zdarzały się wpadki, je-
den czy dwa fałszywe dźwięki, to Rufus potra-
fił wybrnąć z nich z ogromnym wdziękiem. By-
ło też gromkie „No!“ publiczności, kiedy Rufus
zapytał, czy gejom w Polsce żyje się łatwo, a
na koniec utwór o statusie hymnu dedykowa-
ny polskiemu rządowi – „Gay Messiah“ („Ge-
jowski Mesjasz“). (TK)
Rufus Wainwright Solo, 11.04.2008 r.
Palladium, Warszawa
Teksty: Sebastian Jagielski
Tomasz Kondr
mentów zbudować dzieło wybitne. Więc i film
ten przypomina raczej brazylijską telenowelę
niż np. „Wszystko o mojej matce“ Almodóva-
ra. Choć przyznać trzeba, że jest tu kilka poru-
szających swym autentyzmem scen: po śmier-
ci Lorenza jego ojciec, od którego syn uciekł po
tym, jak ten dowiedział się, że jest gejem, za-
pytuje Davide’a, które rzeczy w ich wspólnym
mieszkaniu należą do syna. Zirytowany Davide
odpowiada, że zrobi listę rzeczy należących do
jego partnera, by ojciec mógł je zabrać. Ten zaś
odpowiada: „Ja chcę tylko zrozumieć“. Może
gdyby wcześniej otworzył się na inność syna,
jego relacje z nim wyglądałyby inaczej? Ale
może też nikt mu tego nie ułatwił? (SJ)
„Saturno Contro. Pod dobrą gwiazdą“
Włochy, reż. F. Ozpetek
wyk.: P. Favino, M. Buy, S. Accorsi
premiera: 13.06.2008 r., dystr. SPinka
Q-perspektywa
„Z odmiennej perspekty-
wy. Studia queer w
Polsce“, red. M. Baer i M.
Lizurej, wyd. Arboretum
Naukowa refleksja studiów
gejowsko-lesbijskich, a po-
tem studiów queer zmieniła
spojrzenie humanistyki na sprawy związane z
mniejszościami seksualnymi. Przedstawiciele tych
społeczności z obiektów badań stali się narratorami
i na ten aspekt współczesnej refleksji naukowej
chciałyśmy zwrócić uwagę. Queer oznacza odmień-
ca, a queerowa perspektywa jest perspektywą od-
mienną od tradycyjnej, ale równie uprawnioną.
Studia queer traktujemy tu jako termin-parasol,
gdzie z jednej strony jest miejsce na transgresję i re-
belię, niejednoznaczność i płynność, destabilizację
heteronormatywnej matrycy; ale gdzie również jest
miejsce na traktowane w sposób bardziej esencja-
listyczny tożsamości, które nawet jeśli są skonstruo-
wane, dla poszczególnych ludzi stanowią ważny
aspekt ich osobistego i kolektywnego „bycia w
świecie“. Przestrzeń tej książki jest queer przede
wszystkim dlatego, że jest przestrzenią wielogłoso-
wą. Książka jest podsumowaniem dotychczasowej,
siedmioletniej działalności Koła Naukowego Queer
Studies „Nic Tak Samo“ działającego przy Uniwer-
sytecie Wrocławskim. (materiały prasowe)
 kolejne coming outy uczestników popularnych
Zwierzenia Piaska
programów rozrywkowych. Szczególnie liczymy
Trwają spekulacje dotyczące orientacji seksual- na tancerzy znanych z „Tańca z gwiazdami“.
nej Andrzeja Piasecznego. Przy okazji promocji
nowej płyty piosenkarz udzielił wywiadu „Vi- Medyński nadal kawalerem
Foto: (c) Film Polski

vie!“, w którym powiedział m.in.: „Przez pięć

lat byłem bardzo mocno związany z kimś, kto
wydawał się idealny do tego, byśmy się mogli
razem zestarzeć. (...) Rozstanie z tym człowie-
kiem wyzwoliło we mnie paniczną niemal po-
trzebę znalezienia sobie kogoś. Teraz, natych-
miast! To minęło, na szczęście“.
Plotkarski portal Pudelek uznał, że mamy do
czynienia z jakimś wyznaniem, a być może
nawet coming outem. Nam się wydaje, że fan-
fary są jednak przedwczesne, w końcu związek
„z człowiekiem“ nie musi jeszcze oznaczać
związku z mężczyzną. Choć może.
Podczas czatu dla Interii jeden z internautów za-
pytał Piaska, co sądzi o Marszu Równości, który
akurat tego dnia przeszedł ulicami Krakowa.
Piosenkarz odpowiedział: „Jeżeli ja słyszę wy-
krzykujących faszystów w kierunku tłumu, to są
to idioci, ale jeśli tacy ludzie wykrzykują, że
chcieliby się wiązać z taką samą płcią, to też nie
jest to na miejscu“. Potem okazało się, że do
drugiej części wypowiedzi wkradł się błąd i mia-
ło być: „jeśli z drugiej strony (co przebijało z
relacji radiowych) słyszę dziewczynę wykrzyku-
jącą coś o zniewoleniu – to jest to trochę nie
rozsądne. Ja przepraszam, żyję w tym samym
kraju i nie czuję się zniewolony“. No cóż, tak czy
siak wyszło idiotycznie. Jakoś nas nie dziwi, że
piosenkarz nie czuje się dyskryminowany jako
lesbijka czy kobieta, ciekawsze byłoby raczej co
ma do powiedzenia o innych rodzajach opresji.
Najlepsza przyjaciółka
mężczyzny
Po tym jak w „Magdzie M.“ najlepszym przyja-
cielem głównej bohaterki był gej, przyszła pora
na lesbijkę. W szykowanym na nowy przebój
telewizji TVN serialu „39,5“ Paulę, na którą
zawsze można liczyć, zagrała Sonia Bohosie-
wicz. Doceniając pojawianie się homoseksual-
nych postaci na drugim planie, mamy nadzie-
ję, że jakaś telewizja zaprezentuje w końcu
serial, w którym gej lub lesbijka będzie odgry-
wać pierwszoplanową rolę.
Dancing gay
Filip Wala, uczestnik programu „You Can Dance
– Po prostu tańcz“ powiedział na wizji, że jest
gejem. Przy okazji przyznał też, że o jego homo-
seksualizmie wie na razie jedynie mama i brat,
tata dowie się z telewizji. Ciesząc się z tego wyz-
nania, mamy nadzieję, że pociągnie ono za sobą
Wojciech Medyński udzielił interesującego wywia-
du do czasopisma „Na żywo“ pt. Jestem na liście
starych kawalerów. Zapewnił w nim, że nie miałby
problemu z zagraniem geja, a plotki o jego związku
z Karoliną Nowakowską są wyssane z palca. Dzien-
nikarz tygodnika dopytywał się, jak to możliwe, że
atrakcyjny aktor nie ma partnerki życiowej. Medyń-
ski zapewnił: „mam nadzieję, że spotkam dziew-
czynę, która doceni inne walory niż pełny portfel“.
Nie mamy wątpliwości, że chętnych do docenienia
innych walorów aktora nie brakuje, a on spotka w
końcu odpowiednią dziewczynę. Albo chłopaka.
Kto będzie brzydulą?
TVN wyprodukuje polską wersję bijącego re-
kordy popularności serialu „Brzydula Betty“.
Mamy dwie wątpliwości związane z tą pro-
dukcją. Po pierwsze podejrzewamy, że silnie
obecny w oryginale wątek gejowski zostanie
spłycony i okrojony, a po drugie wątpimy, czy
znajdzie się aktor, który będzie w stanie zagrać
geja tak przekonująco i autoironicznie jak w
amerykańskim pierwowzorze. Za to z pewnoś-
cią nie zabraknie chętnych do wystąpienia w
roli tytułowej brzyduli.

Jacyków.
Boso, ale w ostrogach
Tomasz Jacyków objawił się jako publicysta na
łamach tygodnika „Wprost“. Zdziwił nas ten
debiut, zdawało nam się, że ktoś, kto zapew-
nia, że lata tylko pierwszą klasą albo wcale
oraz „wolałby chodzić boso niż w tanich bu-
tach“, a do tego jest wyoutowanym gejem, ra-
czej zrezygnuje z podobnej propozycji niż po-
jawi się w tym homofobicznym szmatławcu.
Nie mamy wątpliwości, że nawet najtańsze
buty to mniejszy obciach niż „Wprost“.

23
PROJEKT PRZYJAZNY GINEKOLOG
BAZA ZAUFANYCH LEKARZY,
KTÓRĄ T WORZYCIE SAME.

www.kobieta.kampania.org.pl
kobieta@kampania.org.pl