Sei sulla pagina 1di 140

H U H

U
[Uh S U UU
U-U]

\\\\\\\\\\\\



l
Z H
\\\\\\\\\\\\

U U

,
- -U,
U (UU ),
U 273005U (U0 0 )
-093 895 93 845; radhagovind10@gmail.com

H U H


Q--UL Uh S U UU
U- UU c
U? UU U U U UU
S U S S Uh S UU
mU 1998 U U 1999 U-U
U U, , U, , U, U,
, , UU, U, U, , , , U-U,
, L, UU U UUU U U
U U U U U -
U, U U U U UU U, U U S
U# U-U Q K U U, U
UU U# U U!
UU U U U, U U U Uh S
UU UUM UU CUU U U, U M UU
-- l U U l UU U NUS
U UU
S UU h, U U U U
U U U U
, , , S S
U U U U, U
U U U- U U - U S U U
@
2067

H U H

U
Ui U r U US UH
U c U H
U U c LH

UU
ULUDU
UU
cU U H
UU S U

LU
U

***
***
***
g~go H$s_Vr YZ hg_`& g_` cJmZogo YZ {_c gH$Vm h, na YZ cJmZogo g_` Zht {_cVm& AJa
YZHo$ ~Xco g_` {_cVm Vmo YZr AmX_r Zht _aVo; `m|{H$ ngo XoH$a do AnZr C_ Ama ~T>m coV&o naVw U
Z U, U U U U Eogo A_y` g_`H$mo
^JdmZH$o ^OZ_| Ama ggmaH$s godm_| cJmZm Mm{h`o& Zht Vmo g_` g~ Mcm Om`Jm Ama {_coJm Hw$N> Zht&
Omo ^JdmZH$o ^OZ_| g_` cJmVm h, dhr MVwa AmX_r h& XygaoH$m YZ coZ_o | VWm XygaoH$m _Z ItMZo_| Vmo
do`m ^r MVwa hmoVr h
U U U, U
U- U- UU , UH
{dMma H$a|, AmO {XZVH$ {OVZm g_` Mcm J`m, Cg_| h_Zo Am`mp_H$ C{V {H$VZr H$s h? Bg_|
cmoJ H${c`wJH$mo Xmof XoVo h, na dmVd_| U U U, U U
U U U, U U U
***
***
***
{Og VdH$mo h_ m H$aZm MmhVo h, Cggo h_mar gOmVr`Vm hmoZr Mm{h`o, CgHo$ g_mZ d^md hmoZm
Mm{h`o g h_mao nmg Omo Wyc, gy_ Ama H$maUeara h, CZ g~_| U (_nZ) _w` h& Ah_ g~H$m amOm h& {Og H$m__| h_ Ah_H$mo {_cm coVo h {H$ "_ H$aVm h' , CgHo$ gmW
g~ hmo OmVo h& CgHo$ AZwgma hr \$c {_cVm h, J{V hmoVr h& Bg{c`o AJa Amn na_m_mH$mo m H$aZm
MmhVo h Vmo `h Ah_ na_m_mHo$ gmW {_cZm Mm{h`o& Vmn` h {H$ U
U U # U U,

2
U h U "_ JhW h' Bg H$ma ggmaH$m Ah_ ahZogo OXr {g{ Zht
hmoVr& "_ JhW h' Eogm _mZ|Jo Vmo JhWH$m H$m_ Vmo haX_ hmoJm, na ^JdmZH$m H$m_ H$^r-H$^r hmoJm&
H$maU {H$ AhVm ~XcZona CgH$m g~Y `o` dVwH$o gmW_| hmo OmVm h, Omo haX_ ahVm h& `{X "_ gmYH$
h, na_m_mH$s m{ MmhZodmcm h' Eogm _mZ c| Vmo haX_ gmYZ-^OZ hmoJm&
U U U, U U U U Bg{c`o Amn UBg
H$ma AnZm Ah_ ~Xc X| AWmV ^JdmZH$o gmW g~Y OmoS >H$a EH$ Om{VHo$ hmo Om` Vmo OXr {g{ hmoJr&
Bgr{c`o Jmodm_rOrZo H$hm hU U AWmV ^JdmZH$m hmoH$a ^JdmZH$m ^OZ H$amo&
Ogo ~mcH$ _mH$m hmoH$a _mH$mo nwH$maVm h Vmo _mH$mo g~ H$m_ N>mSo >H$a AmZm nS>Vm h, Eogo hr ^JdmZH$m hmoH$a
^JdmZH$mo nwH$mamo Vmo ^JdmZH$mo AmZm hr nS>Vm h& N>mQo >m ~mcH$ _mH$s nrR>na ^r MT> OmVm h Vmo _m amOr
hmo OmVr h! ~mcH$Zo _mH$mo `m Xo {X`m? na _mH$m hmoZHo $o H$maU ~mcH$H$s haoH$ Mo>m _mH$mo gZ H$aZodmcr
hmoVr h& Eogo hr Amn ^JdmZH$o hmo OmAmo Vmo AmnH$s g~ Mo>mE ^JdmZH$mo gZ H$aZodmcr hmo Om`Jr&
U U, U U U UU U
U, U U UU U U UU
U c U U UU U U (_mZg,
Cma. 120/8), U U U U U U dh e{$ ^JdmZH$m hmoZgo o hr m hmoVr
h& ^JdmZH$m hmoH$a hr _Zw` dh e{$ co gH$Vm h& Ogo _mH$o XyYgo ~o_| e{$ AmVr h,
Eogo hr ^JdmZH$o gmW ^$H$s {OVZr EH$Vm, VrZVm hmoJr, CVZr hr ^JdmZH$s e{$ Cg_| Am Om`Jr& am_am_H$m Q>no cJm X| Vmo Cggo H$`mU Zht hmo OmVm; `m|{H$ Cg_| ^JdmZH$m g~Y Zht h&
U U UU U U U
AmOH$cHo$ Jw MocHo $mo AnZm ~ZmVo h, na nwamZr ar{V_| gV-_hm_m ^JdmZH$m ~ZmVo Wo {H$ A~ Vw_
^JdmZH$o hmo J`o& MocHo $mo ^r {ddmg hmo OmVm {H$ "Jw _hmamOZo H$h {X`m Vmo _ ^JdmZH$m hmo J`m& _hmamOH$s
~mVH$mo ^JdmZ H$go Q>mc|J?o A~ ^JdmZH$mo _wPo drH$ma H$aZm hr nS>Jo m'& Bg{c`o JwHo$ nmg OmH$a Mocm
^JdmZH$m ^$ ~Z OmVm Wm& Bg H$ma MocHo $s AhVmH$mo ~Xc XoZm hr "Xrjm' H$hcmVr Wr& Bg{c`o gmYwAm|_|
Eogm H$hZoH$s ar{V Wr {H$ ^JdmZH$o (am_OrHo$) {H$VZo Ka h? BVZo Ka ^JdmZH$o h& Eogm Zht H$hVo Wo {H$
_oao BVZo Ka (Moc)o h&
***
***
***
gmYH$ Omo ^r H$m` H$ao, ggmaH$s godm g_PH$a AWdm ^JdmZH$s nyOm g_PH$a H$ao&
U U, U U U U U
H$moB ^r H$m_ H$a|, CgHo$ VrZ {d^mJ hmoVo hH $_, godm Ama nyOm& H$_ Vmo _OXya ^r H$a XoVm h, na
godm Ama nyOm ^mdgo hmoVr h, ngm|H$o {c`o Zht hmoVr& g~go D$Mm ^md nyOm_| hmoVm h& Bg{c`o nyOm-^md
g~go lo> h
S h
(JrVm 18/46)

"Cg na_m_mH$m AnZo H$_H$o mam nyOZ H$aHo$ _Zw`_m {g{H$mo m hmo OmVm h&'
U U U U, U U U U U U, U
U U U; U U U U -, -

3
U U - U, U U,
U U SM U U
***
***
***
JwH$s _{h_m ^JdmZgo ^r A{YH$ _mZr J`r h& na Jw dh hmoVm h, {Og_| Cma H$aZoH$s gmm_` hmo&
naVw Omo d` Vmo Cma Zht H$a gH$Vm, na XygaoH$mo AnZm {e` ~ZmH$a Cgo A` OJh OmZogo amoH$ XoVm
h, dh XygaoH$o H$`mU_| ~mYm cJmZoH$o H$maU Kmoa ZaH$_| nS>Vm h& AV: U UhU U
U, U L U U U `{X dh Jw ~ZVm h Vmo CgH$s ~S>r XwXe m hmoVr h&
EH$ gV (JrVmogHo$ gWmnH$ lrO`X`mcOr Jmo`XH$m) nydO __| EH$ amOmHo$ _r Wo& CZH$mo dam`
hmo J`m Vmo do _rnX N>mSo >H$a AN>o {da$ gmYw hmo J`o& CZHo$ nmg H$B gmYw AmH$a ahZo cJo& amOmHo$ _Z_|
Am`m {H$ _ _rH$mo hr AnZm Jw ~Zm cy Ama _ ^r ^OZ H$$& AV: amOm ^r OmH$a CZH$m {e` ~Z
J`m& O~ JwH$m eara emV hmo J`m, V~ dh amOm dhmH$m _hV hmo J`m& _hV ~ZH$a dh JwH$s ~mV ^yc
J`m Ama ^moJ ^moJZo cJ J`m& ^moJm|_| cJZoH$o H$maU dh _aZoH$o ~mX ZaH$m|_| Mcm J`m& _r D$Mo cmoH$m|_|
J`m Wm& O~ H$mcmVa_| amOmH$m nwZO_ hAm Vmo _r (Jw) Zo ^r nwZO_ {c`m Ama amOmH$mo MoVm`m& amOm
Vmo CZH$mo nhMmZVm Zht Wm, na _r CZH$mo nhMmZVm Wm& _rZo CZH$mo g_mJna cmZoH$s Iy~ Mo>m H$s&
_rZo {\$a C_^a {H$grH$mo {e` Zht ~Zm`m& Vmn` h {H$ Jw {e`H$m Cma Z H$a gHo$ Vmo {e`Ho$ CmaHo$
{c`o JwH$mo nwZ: ggma_| O_ coZm nS>Vm h& `h B{VhmgH$s ~mV h, H$hmZr Zht h&
Jw-{e`H$m g~Y Ho$dc na_m_mH$s m{Ho$ {c`o hr hmoVm h& AV: Omo na_m_mH$s m{ H$am Xo,
Eogo gm_`dmcoH$mo hr Jw ~ZmZm Mm{h`o& Amngo Vmo _oam `h H$hZm h {H$ {H$grH$mo Jw _V ~ZmAmo& ^JdmZH$mo
Jw _mZ cmo c L _Zw`H$mo hr AnZm Jw ~Zm`o, Eogm {dYmZ Zht h& gV MaUXmgOrHo$
Jw ewH$XodOr ~Z J`o& ^JdmZZo AnZr m{Ho$ {c`o _mZdeara {X`m h Vmo Jw ^r gmW_| {X`m h& dh Jw
h{ddoH$&
L-c UU U U U U U U
U U -U U nhco gwJ_ ~mVm|H$mo H$m__| cmAmo, {\$a H${R>Z ~mV| ^r
gwJ_ hmo Om`Jr&
***
***
***
_H$mZ ~ZVm h Vmo ~hV qhgm, h`m hmoVr h& AN>o AmX_r _H$mZ Zht ~ZmVo& "gyagmJa' (OmoYnwa) _|
amOmH$s ~Zm`r N>VarHo$ ZrMo _hmamO ahVo Wo& cmoJm|Zo CZHo$ ahZoH$o {c`o _H$mZ ~Zm {X`m Vmo _hmamO H$B dfm}V H$
dhm Zht Am`o& {\$a ~hV mWZm H$aZona Am`o& _H$mZ ~ZmZm ~S>r h`mH$m, qhgmH$m H$m_ h& Bg{c`o Bgo
gV ngX Zht H$aVo {H$ h_| O$aV Zht h _H$mZH$s& _H$mZ ~ZmZogo ~S>m ^mar AZW hmoVm h& Ord-OVw,
H$sS>-o _H$moS >,o {Jchar g~ Iwcm {\$aVo h& _H$mZ ~ZmH$a CZ ~oMmam|H$o AmS> cJm Xr! Iwco {\$aZodmco Ordm|H$o
AmS> cJm Xr, CZH$s dVVm_| ~mYm Xo Xr, `h nmn H$_ h `m? ~S>m ^mar nmn h&
qhgm VrZ H$maH$s hmoVr hH$V (d` qhgm H$aZm), H$m[aV ({H$grgo qhgm H$admZm) Ama AZw_mo{XV
(qhgmH$m AZw_moXZ-g_WZ H$aZm)& AV: _H$mZ ~hV ~{T>`m ~Zm`mEogm H$hZogo ^r (qhgmH$m g_WZ hmoZgo )o
nmn cJVm h&
***
***
***
Lh U, U U

4
U Omo gmYZHo$ gmW AgmYZ ^r H$aVo ahVo h, CZH$mo OXr {g{ Zht hmoVr& ggJ, gmYZ-^OZHo$ gmWgmW PyR>-H$nQ> Am{X ^r H$aVo ahZogo df ~rV OmVo h, na OrdZ ~XcVm Zht& AV: {OZ ~mVm|H$mo Amn Iam~
g_PVo h, CZ-CZH$m `mJ H$aVo OmAmo& ~war ~mVm|H$mo N>mSo >o {~Zm AN>r ~mV| H$Q> Zht hmoVt& AmnHo$ ^rVa
`h ~mV ~R>r hB h {H$ AN>r ~mVm|g,o AN>o AmMaUm|go OXr H$`mU hmoJm, na U UUU,
U UU IoVr H$aZodmco nhco IoV gm\$ H$aVo h, V~ YmZ ~moVo h& {OZH$mo Amn N>mSo >
gH$Vo hmo, CZ AdJwUm|H$mo N>mSo >Zgo o eof AdJwU gm\$ XrIZo cJVo h; Ama {OZ AdJwUm|H$mo N>mSo >Z_o | H${R>ZVm
XrIVr h, CZH$mo N>mSo >Zm gwJ_ hmo OmVm h&
U U UU, U U U U Amgwar gn{mgo
a{hV hmoZno a _Zw` C{VH$m A{YH$mar hmo OmVm h, CgH$s dm^m{dH$ C{V hmoVr h, Xdr gn{m CgHo$ ^rVago
dV: H$Q> hmoVr h& Xdr gn{m ^JdmZH$s hmoZgo o CgH$s OS>, Ztd nH$s h& naVw Amgwar gn{m Agwam|H$s
hmoZgo o CgH$s OS>, Ztd H$r h&
cmoJ H$hVo h {H$ ggJ, gmYZ-^OZ H$aVo hE ^r AdJwU Zht Ny>Q>o Vmo `m \$m`Xm hAm? do R>rH$
H$hVo h, na Bg_| EH$ _m{_H$ ~mV Ama h {H$ Omo ggJ, gmYZ-^OZ H$aVo h, CZHo$ Vmo AdJwU Ny>Q>Zm
g^d h, na Omo Ho$dc gXJUw -gXmMma_| hr cJo h, CZHo$ gXJUw -gXmMma R>ha|Jo Zht& H$maU {H$ g~ gXJUw m|H$o
_yc ^JdmZH$m Aml` {c`o {~Zm AN>o JwU {Q>H$o J o Zht&
***
***
***
U U U, U S U U gwIH$s
BN>m nmnm|H$s OS> h& AnZo gwIHo$ {c`o gmYZ H$aZm amjgr d^md h& {ha`H${enwZo AnZo gwIHo$ {c`o hr
Vn {H$`m Wm& U, U U U
U U ~hV-go ^mB-~hZ AN>o H$m_ H$aVo h, {\$a ^r CZH$s OXr C{V Zht hmoVr; `m|{H$ CZHo$ ^rVa
`{$JV dmW ahVm h& `{$JV dmW ahZogo `{$d Qy>Q>Vm Zht, EH$Xoer`nZm {_Q>Vm Zht, `wV EH$Xoer`nZm
(Xohm{^_mZ) nw> hmoVm h& (UhU) U U CU U U
AnZm H$`mU MmhZm AN>r ~mV h, na "_oam H$`mU hmo Om`'`h ^md OXr H$`mU Zht hmoZo XoVm&
`{$d hr dmVd_| nVZ H$aVm h& U U U U U U
U U U U U
Omo gwI {H$grH$mo Xw:I XoH$a AmVm h, dh gwI _hmZ Xw:I XoZdo mcm hmoJm, `h `mX aI cmo& Omo Xw:I
XygaoH$o gwIHo$ {c`o AmVm h, dh Xw:I AmZX$n_| n[aUV hmoJm&
***
***
***
o_nydH $, ^mdnydH $ ~Zm`r hB agmoB VrZ-Mma-nmM {XZVH$ Iam~ Zht hmoVr, gS>Vr Zht, O~{H$ Xygar
gS> OmVr h& Cg_| dmX ^r {dcjU hmoVm h& dh ZramoJ H$aZodmcr hmoVr h& o_nydH $ Xr hB MrO ~S>r ew,
n{d hmoVr h, {dcjU hmoVr h& Eogr ~mV| _Zo XoIr h& F${fHo$eH$s ~mV h& _wPo Imgr-OwH$m_ hmo aIm Wm&
EH$ ^mB Xhr coH$a Am`m Ama coZHo $o {c`o AmJh H$aZo cJm {H$ `h Vmo _ AmnHo$ {c`o hr cm`m h& _Zo nyN>m
{H$ `m Vw_Zo nyam {dMma H$a {c`m h ? CgZo H$hm {H$ hm, nyam {dMma H$a {c`m h& _Zo Xhr coH$a Im {c`m
Vmo _oar Imgr {_Q> J`r! U U , U
***
***
***
cUU U U U U U U? _Zw` hr ^JdmZH$mo

5
AnZm _mZ gH$Vm h, AnZm OmZ gH$Vm h& _Zw`Ho$ {gdm` Ama H$moB Eogm Zht XrIVm, Omo ^JdmZH$mo AnZm
H$h gHo$& nma_m{WH$ CZ{V _Zw`eara_| hr hmo gH$Vr h& ^Jdm{ H$aZodmcm _Zw` hr h& _Zw`eara {_c
J`m Vmo _mZmo ^Jdm{H$m A{YH$ma {_c J`m& ^JdmZH$s m{_| hr _Zw`earaH$s gmWH$Vm h& ^Jdm{
Zht H$s Vmo _Zw`O_ {ZaWH$ J`m! Bg earaH$m gXwn`moJ H$aHo$ na_m_mH$s m{ ^r H$a gH$Vo h Ama Xwn`moJ
H$aHo$ ZaH$m|H$s m{ ^r H$a gH$Vo h& AV: AmnH$m _w` H$m_ ^JdmZH$mo m H$aZm hmoZm Mm{h`o& Bg {df`_|
{deof gmdYmZ ahZm Mm{h`o&
***
***
***
ggma_| Omo Hw$N> hmo ahm h, ^JdmZH$s _aOrgo hmo ahm h; AV: h_ Omo ^r H$m_ H$aVo h, ^JdmZH$s
_aOrgo hr H$aVo h& Bg{c`o h_| nmn-nw` Zht cJZo Mm{h`o?
SEH$ "H$aZm' hmoVm h Ama EH$ "hmoZm' hmoVm h& `o Xmo AcJ-AcJ {d^mJ h& Og,o Amn
`mnma H$aVo h, na Z\$m-ZwH$gmZ Amn H$aVo Zht, `wV Z\$m-ZwH$gmZ hmoVm h& ^JdmZ H$aVo h AWdm H$amVo
h, `h ~mV h hr Zht.....h hr Zht.....h hr Zht& "H$aZm' _Zw`Ho$ hmW_| h, "hmoZm' ^JdmZH$o hmW_|& `{X
"H$aZm' ^JdmZH$o hmW_| hmoVm Vmo "Eogm H$amo, Eogm _V H$amo'`h {dYmZ Zht hmoVm& Jw, em, {ejm, CnXoe
Am{X g~ {ZaWH$ hmoV&o AV: S U U U, U U U hm,
eaUmJV ^$ ^JdmZH$s _aOrgo H$aVo h Vmo dh H$aZm g~Ho$ {c`o AmXe (AZwH$aUr`) hmoVm h& CZHo$ mam
nmn-nw` H$^r hmoVo hr Zht&
"H$aZo' H$m nmn-nw` cJVm h, "hmoZ'o H$m nmn-nw` Zht cJVm& h_| ~wIma Am Om` Vmo CgH$m nmn
Zht cJVm& _Zw` H$aZo_| dV h, na hmoZ_o | (\$c ^moJZo_)| naV h& H$aZo_| dV hmoZgo o hr ggJH$s
~mV| H$m_ AmVr h&
^JdmZ nmn Zht H$amVo, `wV H$m_Zm hr nmn H$amVr h (3/37)& ^moJm|H$s
BN>mHo$ H$maU hr _Zw` nmn, A`m` H$aVm h&
***
***
***
na_m_mH$mo m H$aZoH$s cJZ Ogr _Zw`_| hmoVr h, dgr cJZ XodVmAmo_| | Zht hmoVr& Eogr cJZ Ho$dc
_Zw`_| hr hmo gH$Vr h& _Zw`m|_| ^r gr cJZ ~hV WmoS >_o | hmoVr h&
O_-_aUgo a{hV hmoZHo $m Adga _Zw`eara_| hr h& UU S (S)
U U U U, U U U U, U
g~-Ho$-g~ _Zw` WmoS >-o go-WmoS >o g_`_| ^JdmZH$s m{ H$a gH$Vo h& Omo ^JdmZH$s Va\$ Z Mco, CgH$m
O_ {ZaWH$ h& _Zw`eara_| AmH$a ^JdmZH$mo m Zht {H$`m-`h ~S>m ^mar ZwH$gmZ h! {df`m|H$m godZ,
gwI^moJ H$aZoH$o {c`o A` eara ~hV h&
U U U, U U U AV: VnaVmgo
^JdmZ_| cJ OmAmo& ^JdmZ_| cJZodmcoH$s ghm`Vm g~ H$aVo h&
gVr r_| BVZm ~c hmoVm h {H$ dh AHo$cr AnZr ajm H$a gH$Vr h&
***
***
***
^{$`moJ_| WmoS >r cmcgmgo H$m_ Mc gH$Vm h; naVw kmZ`moJ_| VoOrH$m dam` hmoZm Mm{h`o& kmZ`moJ_|
nhco AhH$maH$m `mJ H$aZm Amd`H$ h, Bg{c`o kmZ`moJ H${R>Z nS>Vm h& kmZ`moJH$s Anojm H$_`moJ gwJ_

6
h& naVw ^{$`moJ g~Ho$ {c`o ~S>m gwJ_ nS>Vm h; `m|{H$ H$m_-H$moYm{XHo$ ahVo hE ^r ^{$`moJ ew$ hmo
gH$Vm h& ^{$`moJ_| ^JdmZH$m ghmam ahVm h, Bg{c`o ^$ Ama^go hr {Z^`-{ZpMV ahVm h& ^JdmZ
^$na {deof H$nm H$aVo h& ^{$go H$_`moJ, kmZ`moJ g~ g_P_| Am OmVo h, `h ^{$H$s {deofVm h& H$maU
{H$ ^$H$mo ^JdmZ H$_`moJ Ama kmZ`moJXmoZm| Xo XoVo h (JrVm 10/10-11)& Bg{c`o h
U UL , U U U
Eogm Xygao Zht H$a gH$Vo&
AmO ggma_| _w{$ hmoZm ~hV H${R>Z hmo ahm h& Eogo g_` go X`go ^JdmZH$m Aml` coH$a, "_ ^JdmZH$m
h, ^JdmZ h_mao h'Eogm _mZH$a "ho ZmW! ho ZmW!!' H$aVo hE ^JdmZH$mo nwH$ma| Vmo gwJ_Vmgo {g{ hmo
OmVr h&
ha g_` ^JdmZH$m ^OZ H$aVo hE Omo ^r n[apW{V Am Om`, Cg_| ^JdmZH$s H$nmH$mo XoI&| H$nmH$mo
XoIZogo Xw:IXm`r n[apW{V ^r gwIXm`r hmo OmVr h&
***
***
***
Zm_OnH$s ~S>r _{h_m h, na dh _{h_m Zm_On H$aZogo hr g_P_| AmVr h& Zm_On H$aZo_mgo H$B _Zw`
gV hmo J`o h& H${c`wJ_| Zm_On_| {deof e{$ h& ^JdmZZo Zm__| AnZr gnyU e{$ aI Xr hU
U S SU ({ejm>H$ 2)& am{_| gmT>o `mah-~mah ~Oo
Zm_On H$aZoH$m ~S>m _mhm` h& Eogm H$aZodmcoH$mo AV g_`_| ~ohmoer Zht AmVr Ama ^JdmZH$s _{V ~Zr
ahVr h&
Jm`H$s {OVZr _{h_m Jm`r Om`, H$_ h! CgHo$ XyY, Kr, Jmo_y , Jmo~a Am{X_| OrdZre{$ ahVr
h& Jm`Ho$ KrHo$ XrnH$go empV {_cVr h&
***
***
***
cmoJm|H$s Eogr YmaUm ~Zr hB h {H$ nmnm|H$o H$maU h_| ^JdmZH$o gmW g~Y OmoS >Z_o | ~mYm cJ ahr h&
na dmVd_| `h ~mV Zht h& AZV nmnm|_| ^r Eogr VmH$V Zht h {H$ do ^JdmZH$o gmW h_mao g~YH$mo VmoS >
gHo$& dmVd_| h_ hr ^JdmZgo {d_wI hE h&
U U U U, U, U, U U U,
U U U U U U O~ ggmago h_mam g~Y Zht
h, Vmo {\$a dh AZm{X hmo `m gmV hmo AWdm AZV hmo, gV hmo `m AgV hmo, H$gm hr `m| Z hmo, h_| Cggo
`m _Vc~? ggmaH$m g~Y hr Xw:I XoZdo mcm h& Omo go X`go gmYw hmo OmVo h, ggmaHo$ g~YH$m `mJ
H$a XoVo h, CZH$m Hw$Qw>~ EH$ gmW _a Om` Vmo ^r CZHo$ ^rVa H$moB \$H$ Zht nS>Vm& naVw Omo go X`go
gmYw Zht hmoVm, dh Z`m g~Y Ama OmoS > coVm h {H$ `h _oam Jw^mB h, `h ^VrOm Mocm h, `h ~S>m Mocm
h, Am{X&
***
***
***
Omo gJwUHo$ CnmgH$ h, do `h H$^r Z _mZ| {H$ {ZJwU H$mo _mZZodmco ^yc_| h& Eogo hr Omo {ZJwU Ho$ CnmgH$
h, do `h H$^r Z _mZ| {H$ gJwUH$mo _mZZodmco ^yc_| h& Omo gJwU AWdm {ZJwU Ho$ CnmgH$H$mo ^yc_| _mZVo
h, `h CZH$s IwXH$s ~S>r ^mar ^yc h, {OgHo$ H$maU do Agcr VdH$mo Zht nm aho h& gJwU ^r R>rH$ h,
{ZJwU ^r R>rH$ h& AV_| XmoZm|H$m Vd EH$ hr {ZH$coJm& _Zo XmoZm| njH$s ~mV| gwZt Ama g_Pr h& XmoZm|_|
g_m{Y hmoVr h& N>h VahH$s g_m{Y hmoVr h& dh g_m{Y ^r _Zo H$aHo$ XoIr h&

7
gJwUH$mo _mZZodmco Xygaona Xmof{> H$_ H$aVo h, na {ZJwU H$mo _mZZodmco Xygaona Xmof{> `mXm H$aVo h&
Bg{c`o CZH$m AnamY `mXm hmoVm h& XygaoH$mo Iam~ _mZZodmcoH$m IwXH$m ZwH$gmZ `mXm hmoJm& {OZ JWm|_|
gJwU AWdm {ZJwU H$m IS>Z h, {VaH$ma h, CZ JWm|go ~S>r ^mar hm{Z h& {dMmagmJa, {dMmaMmoX`,
VdmZwgYmZ Am{X nT>Vo ahmo, kmZ Zht hmoJm& _Zo {ZJwU _mZH$a ^r XoIm h, gJwU _mZH$a ^r XoIm h& XmoZm|
AV_| EH$ hmoVo h& O~VH$ XmoZm|_| EH$Vm Zht hmoJr, V~VH$ empV Zht {_coJr& Bg{c`o U
, U , U U USU U
gJwU Ama {ZJwU XmoZm|H$mo R>rH$ Vahgo OmZZodmco ~hV H$_ h& XmoZm|go D$na OmZodmco ~hV H$_ _hm_m
hE h& eaUmZXOr _hmamO Eogo _hm_m Wo& naVw CZH$s ~mVH$mo haoH$ R>rH$ Vahgo nH$S> Zht nmVm&
***
***
***
U S U UU U, U UU U! ggJgo g_mOH$m ~hV gwYma hmo gH$Vm
h& naVw AmO ggJ gwZZodmco H$_ h& CZ_| ^r ggJH$s ~mV _mZZodmco Ama H$_ h& dU, Aml_ Am{X
Omo MrO| g_mOH$s ajm H$aZodmcr h, CZH$mo {_Q>mZoH$s Mo>m H$s Om ahr h& nVZ H$aZodmcr ~mVm|H$mo AmXe
_mZm Om ahm h& XhoO Wmgo ~S>m ^mar A`m` hmo ahm h& XhoO WmH$mo {_Q>mZoH$m Cnm` hXhoO _V cmo&
XygaoH$mo Xw:I XoH$a (XhoO_|) Am`m hAm ngm ~hV Iam~ hmoVm h Ama Cggo ~hV ZwH$gmZ hmoVm h& Cg nggo o
~w{ ^> hmo OmVr h& XhoOHo$ H$maU J^nmV Am{X _hmnmn hmo aho h& `hr Xem ahr Vmo BgH$m ~S>m ^`H$a
n[aUm_ hmoJm& {ddmhHo$ {c`o H$`mH$m {_cZm _wpH$c hmo Om`Jm& _mVe{$Ho$ {~Zm AmnH$m {Zdmh H$go hmoJm?
Eogr {Vkm H$amo {H$ h_ _mVe{$H$m Zme Zht H$a|J&o
{Oggo AmMaU R>rH$ Z hm|, dh {ejm {ejm Zht h&
***
***
***
eara Ama eararBZ XmoZm|H$m ^oX g_PZm Amd`H$ h& eara ggmaH$m h Ama earar na_m_mH$m h&
earar ahZodmcm h, eara Zht ahZodmcm h& eara Ama ggma XmoZm| hr AgV h, XmoZm|H$s hr gmm Zht h, XmoZm|
hr ahZodmco Zht h`h ~mV X`_| ~R> OmZr Mm{h`o& Omo Hw$N> XoIZo_| AmVm h, Hw$N> ^r pWa ahZodmcm
Zht h&
U U , U U
U, UU UUH
{H$gH$mo XoIH$a amo`?| Ama {H$gH$mo XoIH$a hg?| amoAmo Mmho hgmo, OmZodmcm Om`Jm hr Ama ahZodmcm
ahoJm hr& U U, U U; U U UU Bg{c`o ^JdmZ
JrVmHo$ Ama^_| hr ~ma-~ma H$hVo h {H$ Vwh| emoH$ Zht H$aZm Mm{h`oU (2/25),
U (2/26), U (2/27, 30)& ahZodmcm Vmo ahoJm hr Ama _aZodmcm _aoJm
hr& U U, U U U U U, U U U, U U
! {MVm H$amoJo Vmo Xw:IH$m H$^r AV Am`oJm Zht& U, U, UU
UUU U
H$moB ~mcH$ O_Vm h Vmo dh "~S>m hmoJm {H$ Zht hmoJm, nT>Jo m {H$ Zht nT>Jo m, YZ H$_m`oJm {H$ Zht
H$_m`oJm, `m H$aoJm, `m Zht H$aoJm'BZ g~ H$m_m|_| gXoh h, na "_aoJm {H$ Zht _aoJm'Bg_| H$moB gXoh
Zht h& AV: {Z:gXohdmcr ~mV hr `mX aImo, gXohdmcr ~mV `m| `mX aImo !
***
***
***

8
U U U # U U U, U
U na_m_mH$mo m H$a| `m Z H$a|, OmZ| `m Z OmZ|, dh Vmo dgm hr h& dh dV h, {H$grHo$ AYrZ
Zht h& H$moB H$gm hr `m| Z hmo, Omo go X`go na_m_mH$mo MmhVm h, na_m_m CgH$mo MmhVo h
l S U (4/11)&
__Vm, H$m_Zm Ama VmXm`Ho$ H$maU h_Zo AnZoH$mo earaHo$ ^rVa _mZ {c`m {H$ _oao Mmam| Va\$ eara
h, ~rM_| _ d` h& dmVd_| Eogm Zht h& d` gXm hr earago AcJ h& d` gd`mnr h, eara gd`mnr
Zht h& nM_hm^yV earana Aga H$aVo h, d`na Aga Zht H$aVo& AJa __Vm, H$m_Zm Ama VmXm` Z
H$a| Vmo Bgr jU _w{$ h& _w{$ {OVZr gwJ_ h, CVZm gwJ_ H$moB H$m_ Zht h& H$maU {H$ _w{$ dV:{g
h, H$aZr Zht h&
AmnZo AZ{JZV eara ~Xco h, na Amn dhr hmo& AZV `wJm|VH$ Amn dhr ahVo hmo& Amn `hmH$o {Zdmgr
Zht hmo& BZ ~mVm|H$mo Ho$dc gwZH$a hr gVmof Zht H$aZm h, `wV gwZH$a AZw^d H$aZm h& Amn g~ AZw^d
H$a gH$Vo hmo, g~ `mo` hmoEogm _ _mZVm h&
***
***
***
Agcr ggJ ^JdmZH$s H$nmgo {_cVm h Ama Cg ggJgo ~hV A{YH$ cm^ hmoVm h& Agcr gVm|H$o
gJgo OrdZ gwYa OmVm h, Kam|_| cS>mB {_Q> OmVr h, AV:H$aU ew hmo OmVm h, dmV{dH$ VdH$m kmZ
hmo OmVm h& U U U U Ho$dc
nwVHo$ nT>Zgo o CVZm cm^ Zht hmoVm, O~{H$ ggJ H$aZogo nwVH$m|H$s ~mV| n> g_P_| Am OmVr h& ^mJdV_|
Eogo H$B cmoH$ AmVo h, {OZH$m ^md ggJHo$ mam IwcVm h& naVw A{^_mZr nwf ggJ_| Zht Am gH$Vo&
gV AnZr _Vr_| ahVo h& na O~ CZHo$ gm_Zo H$moB lmcw Am OmVm h, V~ CZH$s O~mZ IwcVr h&
CZHo$ _wIgo AMmZH$ AnZo-Amn {deof ~mV {ZH$c OmVr h! {~Zm gJHo$ ^r CZHo$ _wIgo {dcjU ~mV
{ZH$c OmVr h& U U U, UU U lmoVmH$s
{deof {Okmgm hmo Vmo gmYmaU AmX_rHo$ _wIgo ^r AnZo-Amn {deof ~mV {ZH$c OmVr h& Ohm gwZZodmco AN>o
hm|, dhm H$hZodmcoH$m ^md {d{M hmo OmVm h, Cg_| {deofVm Am OmVr h& gwZZodmcoH$s {OkmgmHo$ H$maU
gwZmZodmcoH$o ^rVa AN>r ~mV nXm hmoVr h, {Oggo Ch| IwXH$mo AmM` AmVm h {H$ Eogr ~mV h_mao ^rVa
Zht Wr, {\$a Eogr ~mV h_mao ^rVa H$hmgo Am`r! naVw Ohm gwZZodmcm|H$m ^md Z hmo, dhm AN>r ~mV| H$hZoH$s
_Z_| AmZona ^r H$h Zht gH$Vo&
***
***
***
{H$grH$mo ~wam Z g_Po, {H$grH$m ~wam Z Mmho Ama {H$grH$m ~wam Z H$aoBZ VrZ ~mVm|go _Zw` dV:dm^m{dH$ ^cm hmo OmVm h& ^co _Zw`H$m H$`mU dV:-dm^m{dH$ hmo OmVm h& U UU
U U, U U Bg{c`o nhco ^co ~ZmoJ,o {\$a ^cmB
H$amoJo&
`w{Y{>aZo ~wamB Zht H$s, ~wamBH$m Cma ^r ^cmBgo {X`m Vmo CZH$s ^cmB Wm`r ahr& ^cmB H$aZog,o ^JdmZH$m
^OZ H$aZogo H$moB ~mYm Am Om` Vmo dh ~mYm ^r H$`mU H$aZodmcr hmoVr h&
`h ~mV g~H$mo {ZpMV g_P coZr Mm{h`o {H$ Xygam h_mam ~wam H$aZoH$s Mo>m H$ao Vmo h_mam dhr ~wam
hmoJm, Omo hmoZdo mcm h& Xw`m}YZZo nmS>dm|H$mo _maZoH$m ~hV `mg {H$`m, na _ma Zht gH$m; AV_| IwX hr
_am& {OgH$s _mV Zht Am`r, CgH$mo H$moB H$go _ma gH$Vm h? dh _aZodmcoH$mo hr _ma gH$Vm h&

9
UUU
H
(nMV, {_^oX 169)

"gnm}H $o , Xw>cmoJm|H$o Ama XygaoH$m YZ AnhaU H$aZodmcm| (Mmoa-S>mHw$Am|) Ho$ _ZmoaW {g Zht hmoV,o V^r
`h ggma Mc ahm h&'
Vmn` h {H$ UU U U U U UU U U U U
U UU U U U UU U U U
U U U U AnZr Va\$go gOJ, gmdYmZ Vmo ahZm Mm{h`o, na ^`^rV Zht hmoZm
Mm{h`o&
_Zw` gdWm ^cm Vmo ~Z gH$Vm h, na gdWm ~wam H$moB ~Z gH$Vm hr Zht; `m|{H$ Ord_m BdaH$m
Ae h& AV: AnZo_| `m Xygao_| ~wamBH$s WmnZm Z H$a|& gdWm ~wam hmoH$a H$moB Or ^r Zht gH$Vm& c
U U, U U U U U U AnZo _mVm-{nVm,
nZr-nw Am{XHo$ gmW dh ~wamB H$go H$aoJm?
g~-Ho$-g~ _Zw` ^co hmo gH$Vo h, AnZr _w{$ H$a gH$Vo h, ^JdmZH$o ^$ hmo gH$Vo h, ^JdmZH$mo
m H$a gH$Vo h& `h JrVmH$m {gmV h&
H$`mE {V{XZ gw~h Ama em_H$mo gmV-gmV ~ma "_mVm Hw$Vr' Ama "_mVm grVm' H$m Zm_ c| Vmo do
^cr hmo Om`Jr&
***
***
***
^JdmZZo g~ Ordm|H$mo AnZo_g| o hr nXm {H$`m h U (_mZg, Cma.
86/2)& Ord_| AdJwU Am`o h, dm^m{dH$ Zht h& AmJVwH$ (Am`o hE) AdJwUH$mo AdJwU Zht _mZZm Mm{h`o&
Omo ^JdmZH$o ^OZ_| cJ J`m, CgH$mo nmnr Zht _mZZm Mm{h`o; dh Vmo gmYw hr _mZZo`mo` hU
(JrVm 9/30)& AV: AmnH$mo A{YH$ma Zht h XygaoH$mo ~wam _mZZoH$m& Amn g~H$mo ^Jdd$n _mZmo&
^JdmZH$m `h d^md h {H$ CZH$mo ^$Ho$ nhco {H$`o hE XwamMmaH$s ~mV `mX Zht ahVrUU
(_mZg, ~mc.29/3); `m|{H$ ^JdmZH$m AV:H$aU ew h& do AV:H$aUew{H$s AmpIar gr_m h& AV: ^JdmZ_| cJ OmZoH$o ~mX AdJwUm|H$m Amamon Z AnZo_| H$ao, Z Xygao_&| ^JdmZ_|
cJZoH$o ~mX XwamMma H$go ahoJm? {OgHo$ X`_| ^JdmZ ahVo h, Cg_| XwJUw -XwamMma {Q>H$Vo Zht& ^Jdmd
Ama Xw^md XmoZm| gmW_| ahVo h Vmo ^Jdmd OrV OmVo h Ama Xw^md hma OmVo h& H$maU {H$
U U, U U U U AdJwU Vmo ~rM_| Am`o h&
^JdmZ AmMaU Zht XoIVo, ^rVaH$m ^md XoIVo h&o Ogo cmo^r AmX_r Ho$dc ngm|H$s Va\$ hr XoIVm
h, Eogo hr ^JdmZ ^{$Ho$ cmo^r h, do ^{$H$s Va\$ hr XoIVo h
SU S l S
US LS L
M c H
(nmdcr 8)

"`mYH$m H$mZ-gm lo> AmMaU Wm? Ydw H$s H$mZ-gr ~S>r C_ Wr? JOoHo$ nmg H$mZ-gr {dm Wr?

10
{dXwaH$s H$mZ-gr D$Mr Om{V Wr? `Xwn{V CJgZo H$m H$mZ-gm namH$_ Wm? Hw$OmH$m H$mZ-gm gwXa $n Wm?
gwXm_mHo$ nmg H$mZ-gm YZ Wm? {\$a ^r CZ cmoJm|H$mo ^JdmZH$s m{ hmo J`r! H$maU {H$ ^JdmZH$mo Ho$dc
^{$ hr {` h& do Ho$dc ^{$go hr gVw> hmoVo h, JwUm| (AmMaU, {dm Am{X) go Zht&'
NU U U, U U U U
^JdmZH$mo `mX H$aZogo _Zw` _hmZ n{d hmo OmVm h& H${c`wJ_| An{dVm, _{cZVm `mXm ahVr h;
naVw ^JdmZH$o Zm_, H$sVZ, {MVZ, crcm-_aU Am{Xgo _Zw` ~hV OXr n{d hmo OmVm h&
Ogo ^{$ Cma H$aZodmcr h, Eogo hr Om{V Am{XH$m A{^_mZ nVZ H$aZodmcm h
U , U
, U H
***
***
***
kmZ EH$ YZ h& Ogo cmo^Ho$ {~Zm YZH$m _y` Zht h, Eogo hr o_Ho$ {~Zm kmZH$m _y` Zht h& cmo^rHo$
^rVa YZH$m {OVZm AmXa hmoVm h, CVZm Xygao_| Zht hmoVm& o_Ho$ AmJo kmZ \$sH$m hmo OmVm h& dh o_
Jmodm_rOrH$s dmUr_| h&
^JdmZ Ama CZHo$ ^$`o Xmo hr g~H$m {hV H$aZodmco h& am_m`U ^JdmZH$m M[a h Ama ^$ (Jmodm_rOr)
H$s dmUr h& U U U, U U U U U am_m`UHo$
nmR>go empV {_cVr h& AZnT> cmoJ ^r AW g_Po {~Zm am_m`UH$s d{Z_| hr _V hmo OmVo h& JrVm Ama
am_m`U XmoZm| hr AmerdmXm_H$, Acm{H$H$ VWm M_H$mar JW h&
Jmodm_r VwcgrXmgOr _hmamOH$s dmUr _{Vgo H$_ Zht h& CZH$s dmUr g~H$mo O$a nT>Zr Mm{h`o& CZH$s
dmUr H${dH$s dmUr Zht h, `wV _hm_mH$s, F${fH$s dmUr h&
^JdmZH$s crcmH$mo XoIZogo _moh hmoVm h Ama gwZZogo _moh Xya hmoVm h& ^JdmZH$s crcmH$mo XoIZogo gVrOr
Ama JS>OrH$mo ^r _moh hmo J`m, na H$Wm gwZZogo CZH$m _moh Z> hmo J`m& Bg{c`o U
U U U! h_cmoJ ^JdmZH$s H$Wm gwZ gH$Vo h, `h h_cmoJm|H$m
Ahmo^m` h! `{X ^JdmZH$s H$Wm gwZZoH$mo {_co Vmo ~S>r ^JdH$nm _mZZr Mm{h`o& hZw_mZOr am_OrH$s H$Wm
~S>o o_go gwZVo h U U U U U UU U
U U U U U U
***
***
***
`{X _mVm-{nVm, n{V, Jw Am{X nmnH$_H$s Amkm X| Vmo Cg AmkmH$mo Zht _mZZm Mm{h`o; `m|{H$ Cg
AmkmH$mo _mZZogo CgH$m nmn _mVm-{nVm Am{XH$mo cJoJm, {Oggo CZH$mo XS> ^moJZm nS>Jo m& AV: Ch| nmnHo$
XS>go ~MmZoH$o {c`o CZH$s dh Amkm Z _mZo& - U U,
U U U
nZr hr n{VH$mo Z_H$ma `m| H$ao, n{V ^r nZrH$mo Z_H$ma H$ao`h AmOH$cH$s ar{V h, emH$s
ar{V Zht h& Z_H$ma H$aZogo H$moB N>mQo >m Zht hmo OmVm& Z_H$ma H$aZodmcm cm^_| ahVm h& ~S>m hmoZ_o | Am\$V
h& Omo N>mQo >m hmoVm h, dh cm^H$m ^mJrXma hmoVm h Ama Omo ~S>m hmoVm h, dh ZwH$gmZH$m ^mJrXma hmoVm h&
A{^_mZHo$ H$maU H$moB N>mQo >m Zht ~ZZm MmhVm, ~S>m ~ZZm MmhVm h; naVw Omo ~S>m ~ZZm MmhVm h, CgH$mo
AmJo McH$a N>mQo >m ~ZZm hr nS>Jo m& A{^_mZ H$aZodmcoH$m nVZ hr hmoJm, CgH$mo XS> ^moJZm hr nS>Jo m&

11
***
***
***
SU S U U ^JdmZH$mo `mX H$aVo hr gnyU A_Jc Z> hmo OmVo h&
Bg_| cm^-hr-cm^ h, hm{Z h hr Zht& U
U, U U AV: McVo-{\$aVo, CR>V-o ~R>Vo ha g_` ^rVago ^JdmZH$mo `mX aImo, {\$a eara
Mmho O~ Ny>Q>&o
_Zw`eara ~S>m Xwc^ h, na O~ Xwc^ MrO m hmo OmVr h, Cg g_` AmX_r CgH$s H$s_V g_PVm
Zht& go gVH$m {_cZm ^r ~hV Xwc^ h& U
, U U U U U U r U U,
(-U) U, h- U
_ r h, _ nwf h`h ^md ^Jdm{_| ~mYH$ hmoVm h& AV: `h ^md CR>m X| Ama "_ ^JdmZH$m
h, ^JdmZ _oao h'`h ^md co Am`|&
***
***
***
ZmedmZ dVwH$m kmZ hmoZno a A{dZmer dVwH$m kmZ dV:-dm^m{dH$ hmo OmVm h& H$maU {H$ ZmedmZ
(OmZodmcr dVw) H$mo XoIZodmcm A{dZmer (ahZodmcm) hmoVm h& EH$ na_m_mHo$ {gdm` Ama H$moB MrO ahZodmcr
Zht h& UU U,U U-U # U U {\$a Xygao Am Om`J&o
Eogo g~ AmVo-OmVo ahVo h, na Wm`r ahZodmcm H$moB Zht h&
dmVd_| g~ Hw$N> na_m_m hr h, na ggmaH$s Va\$ {> ahZogo na_m_m Zht XrIVo& Ogo AZOmZ AmX_rH$mo
~mOarHo$ IoV_| Ho$dc Kmg-hr-Kmg XrIVr h, ~mOar Zht XrIVr, na OmZH$ma AmX_rH$mo Cg IoV_| ~mOar
hr XrIVr h, ^co hr IoV_| ~mOarH$m EH$ XmZm ^r Z hmo& Eogo hr ggma_| AZOmZ AmX_rH$mo Ho$dc OS> dVwE
hr XrIVr h, na OmZH$ma AmX_rH$mo ggma_| ^JdmZ hr XrIVo h AZOmZ AmX_r H$hVm
h {H$ ^JdmZ H$hm h? na OmZH$ma H$hVm h {H$ ^JdmZ-hr-^JdmZ h, Ama Hw$N> h hr Zht! Ogo ngm|H$o
cmo^rH$mo ngo hr XrIVo h, dVw Zhr XrIVr, H$mo`coH$o `mnmarH$mo H$mo`co_| ^r ngo hr XrIVo h, Eogo hr ^JdmZH$o
cmo^rH$mo g~ OJh ^JdmZ hr XrIVo h&
***
***
***
na_m_mH$s m{ H$aZm _Zw`H$m Img H$m_ h, eof g~ H$m_ JmU h& H$maU {H$ _Zw`eara na_m_mH$s
m{Ho$ {c`o hr {_cm h& _Zw`earaHo$ {gdm` Xygam H$moB eara Zht h, {Oggo na_m_mH$s m{ H$s Om gHo$&
_Zw`eara_| na_m_m{ H$aZoH$m A{YH$ma h, `mo`Vm h, Adga h& A` eara gwI-Xw:I ^moJZoH$o {c`o h&
EH$ eara h Ama EH$ earar (earadmcm) h& UU U U UU U
U U# U S U U UU
Ord na_m_mH$m Ae h, CgH$mo na_m_m_| cJm`o& eara ggmaH$m Ae h, CgH$mo ggma_| cJm`o AWmV
Cggo ggmaH$m H$m_ H$ao&
UU U U U U U UU U
U U U U U AnZm eara ^r ggmaHo$ AVJV h&
AV: AnZo Wyc, gy_ Ama H$maU earaH$m nmcZ H$aZm ^r ggmaH$s godm h&
***
***
***

12
_Zw`_mHo$ {c`o ~M`H$m nmcZ H$aZm ~hV Amd`H$ h& AmO Omo n[adma-{Z`moOZH$s ar{V Mcr h,
`h ~M`H$m Zme H$aZoH$s Img MrO h& `h _hmZ {Z{f MrO h, _Zw`m|H$m _hmZ nVZ H$aZoH$s MrO h&
^moJm|_| cJm hAm _Zw` na_m_mH$s m{ H$a hr Zht gH$Vm& CgHo$ _Z_| na_m_mH$mo m H$aZoH$s ~mV AmVr
hr Zht& Om ~T> Om`Jr Vmo H$hm ahoJr Ama `m Im`oJr`o XmoZm| ~mV| {~Hw$c {ZaWH$ h& `h g~ H$m_
^JdmZH$m h, AmnHo$ D$na BgH$m R>Ho $m h hr Zht& AmnHo$ D$na Ho$dc na_m_m{ H$aZoH$m R>Ho $m h&
JhWml_H$s V`marHo$ {c`o ~M`ml_ h, Ama g`mgH$s V`marHo$ {c`o dmZW-Aml_ h& JhWml_
^moJ ^moJZoH$o {c`o Zht h, `wV ^moJm|H$s narjm H$aHo$ CZgo {Zdm hmoZHo $o {c`o h& ^moJ ^moJZm newVm h, _Zw`Vm
Zht h& S-S U U UU h U U
U U U , U US
U
~M`H$m nmcZ H$aZodmcoH$mo nhco Hw$gJH$m `mJ H$aZm Mm{h`o Ama AN>m (g`_r nwfm|H$m) gJ H$aZm
Mm{h`o& ~wam gJ H$aZogo d{m`m Iam~ hmoVr h, {OZgo ~M`H$m Zme hmoVm h& CgH$mo {Zdmh_mHo$ {c`o hr
^moOZ Ama d coZm Mm{h`o, dmX-emH$sZrHo$ {c`o Zht& dh ImZ-nmZ_| g`_ aIo& ~M`H$o {c`o Cn`moJr
`m`m_ H$ao& dh {ddmh H$ao Vmo g`_Ho$ {c`o H$ao, ^moJ ^moJZoH$o {c`o Zht& AnZo hr dUH$s EH$ rgo {ddmh
H$ao& AnZr rHo$ {gdm` g~H$mo _mVm-~hZ _mZo& AnZr rgo ^r g`_ aIo&
AmO ~M`H$m nmcZ Z H$aZogo ~mcH$nZHo$ ~mX hr eara ~yT >m (H$_Omoa) hmo OmVm h, OdmZr AmVr
hr Zht& dh Z ggmaH$m H$m_ R>rH$ Vahgo H$a gH$Vm h, Z gmYZ-^OZ H$a gH$Vm h& `wdm cS>H$o -cS>{H$`m|H$mo
EH$ gmW nT>mZm ~M`-ZmeH$m Img Cnm` h& Bg{c`o g~go O$ar h`wdm cS>Ho$-cS>{H$`m|H$mo AcJAcJ nT>mAmo, gmW-gmW _V nT>mAmo& gh{ejm ~hV hr KmVH$ h& YZr `{$`m|H$mo Eogo {dmc` ImocZo Mm{h`o,
{OZ_| OdmZ cS>H$o -cS>{H$`m AcJ-AcJ nT>| Ama AN>r {ejm m H$a|& `h H$m_ ~hV O$ar h& U
U U U U U,
U U, U U
***
***
***
JrVmHo$ Ama^_| hr ^JdmZZo eara Ama earar (Am_m) Ho$ {d^mJH$m dUZ {H$`m h& eara OS> VWm
H$m` h& earar MoVZ VWm H$meH$ h& Ogo eara H$m` h, Eogo AZV ~mS> ^r H$m` h& g~Ho$
H$meH$, gMmcH$, dVH$ na_m_m h& eara _ Zht, _oam Zht, _oao {c`o Zht`h ~mV _mZ cmo Vmo Amn
{Zhmc hmo OmAmoJ&o earar gdWm {Zc}n h, Cg_| H$moB {H$`m-nXmW Zht h& Ogo Amn Bg nS>mc_| Am`o h
Vmo Amn Bggo AcJ h& Amn nS>mc_| AmVo hmo Ama Mco OmVo hmo& `h AmnHo$ ahZoH$o {c`o Zht h& AmnH$m
ApVd dV h, nS>mcHo$ AYrZ Zht h& Eogo hr Amn earaHo$ AYrZ Zht h, na Amn AnZoH$mo eara_|
_mZ coVo h& `h _m`Vm hr Xw:I XoZdo mcr h& Ogo H$nS>o earaH$s ajmHo$ {c`o h, Eogo eara AmnH$s ajmHo$
{c`o Zht h& UU , UU U
U U U UU MU U? S UU mU U
U, U -, -, -S U
U, U S UU U U U U!
naVw eara_| AhVm-__Vm H$aHo$ Amn earago hmoZdo mco H$_m}H $o H$Vm-^mo$m ~Z OmVo h&
g^r {dH$ma, g^r n[al_ eara_| hmoVo h& ~mcH$, OdmZ Ama ~yT >m eara hmoVm h, Amn Zht hmoV&o ~wIma

13
eara_| AmVm h, na CgHo$ gmW g~Y _mZZoH$o H$maU earar K~am OmVm h& ~r_ma eara hmoVm h, na earago
{_cH$a _mZVo h {H$ "_ ~r_ma hmo J`m'& UU UU U U, , , ,
Um U UU Ogo earaH$m hmW H$Q> Om` Vmo {\$a Cg H$Q>o hE hmWH$mo OcmAmo, CgHo$ Qw>H$S>o H$amo,
Hw$N> ^r H$amo, AnZona Hw$N> Aga Zht hmoVm, Eogo hr `h g~ eara h& Bg{c`o Amn eara_| ahVo hE hr earago
AcJmdH$m AZw^d H$a c|& {\$a Amn O_-_aUgo a{hV hmo Om`J&o U UU U
U U U U U, U UU
-U U UU U, U UU U
***
***
***
h_mar dmV{dH$ AdWm dm^m{dH$, dV:{g h& AV_| g^r gmYH$m|H$s EH$ pW{V hmoJr& Bg_|
gXm`Ho$ ^oXgo AZoH$ VahHo$ ^oX (gmcmo`, gm_r` Am{X) ~Vm`o J`o h& naVw U
S U, U U U U gmYH$ AnZo-AnZo gXm`, n{V, kmZHo$ AZwgma _w$ hmo
OmVo h, {\$a na_m_mH$s Va\$go _w$ hmoVo h Vmo dhm g~-Ho$-g~ EH$ hmo OmVo h& dhm gXm`H$m ^oX Zht
ahVm& dh pW{V h_mar dm^m{dH$ h& Ho$dc ~ZmdQ>r pW{VH$mo N>mSo >Zm h& Bg{c`o gmYH$ Bg cmoH$_| ahVo
hE gmYZ H$aVo hE AnZr AdWm ~ZmVo h& O~VH$ AdWm ~ZmVo h, V~VH$ do gmYH$ hr ahVo h& O~VH$
gmYH$ ahVo h, V~VH$ CZH$s AcJ-AcJ YmaUmE hmoVr h& naVw {g hmoZno a AcJ-AcJ YmaUmE Zht
ahVt& AV_| g~ EH$ hr VdH$mo m hmo OmVo h& JrVm_| `hr ~mV ~Vm`r h
U
SS L H
(JrVm 6/22)

"{Og cm^H$s m{ hmoZno a Cggo A{YH$ H$moB Xygam cm^ CgHo$ _mZZo_| ^r Zht AmVm Ama {Og_| pWV
hmoZno a dh ~S>o ^mar Xw:Igo ^r {dM{cV Zht {H$`m Om gH$Vm&'
U - S U, U U U U U S
U U U U # UU U U U
cmoJm|H$o _Z_| `h ~mV ~R>r hB h {H$ na_m_mH$s m{ ~S>r H${R>Z h& na Eogr ~mV Zht h& Omo gV_hmnwf na_m_mH$mo m hmo J`o h, CZ g~H$s dmUr_| `h ~mV Am`oJr {H$ na_m_m{ ~S>r grYr-gac
h Ama g~H$mo hmo gH$Vr h&
***
***
***
_Zw`earaH$s {deofVm Ama VahH$s h, na h_Zo Bgo Ama VahH$s {deofVm Xo Xr& "_ eara h, eara _oam
h'Eogm _mZZo_| earaH$s _{h_m Zht h& UU U U U UU
U U U `hmgo cmoH$mcmoH$ ndVH$mo Xya-go-Xya ~Vm`m J`m h& `h eara ^r h_maogo
CVZm hr Xya h! earago Amn H$m_ Z c| Vmo `h AmnHo$ Hw$N> H$m_ Zht AmVm& Bg{c`o earaHo$ ahVo hE Amn
Bggo AcJmdH$m AZw^d H$a c|, Bgr_| earaH$s _{h_m h& AZwH$y cVm-{VHy$cVm AmZona Amn amOr-ZmamO
hmo J`o Vmo Bg earaH$s `m _{h_m hB? AZwH$y cVm-{VHy$cVm_| amOr-ZmamO Vmo new-njr ^r hmoVo h&
EH$ ^mBZo ~Vm`m {H$ _oao Vrg-Mmcrg cmI n`o {H$grZo aI {c`o h, CgH$s XoZHo $s Zr`V Zht h&
_Zo H$hm {H$ AJa n`m Vwhmam h Vmo H$^r Om`Jm Zht Ama Vwhmam n`m Zht h Vmo H$^r {_coJm Zht& Iar

14

MrOH$mo Xygam nMm Zht gH$Vm&


***
***
***
cmoJm|H$mo na_m_m{_| H${R>ZVm Bg{c`o _mcy_ XoVr h {H$ ^rVa_| Agcr cJZ Zht h& cJZ hmo Vmo
na_m_m{ ~hV gwJ_ h& cJZ Z hmo Vmo na_m_m{ ~hV H${R>Z h& na_m_m{_| maY, CmoJ, ~w{,
{dm, `mo`Vm Am{XH$s O$aV Zht h& emm|H$s nT>mB H$aZogo MVwamB Am OmVr h, ~mV| ~ZmZr Am OmVr h,
`m`mZ XoZm Am OmVm h, na na_m_mH$s m{ Zht hmoVr& _Zo nT>mB H$aHo$ XoIm h& nT>mB Ho$dc ~mhar mJ ma
h& na_m_m g~ OJh, g~ g_`, g~ dVwAm|_,| g~ n[apW{V`m|_ | n[anyU h& dh H$ht ^r AnyU Zht h&
EH$ gyB- {OVZr OJh_| ^r dh nyU h; dhm ^JdmZH$o MaU ^r h, _mWm ^r h, hmW ^r h, Zo ^r h& {\$a
CgH$s m{_| ~mYm `m h? ^rVaH$s gr cJZ, MmhZm Zht h, `hr ~mYm h&
U # MU U U gXmMmar AmX_rHo$ ^rVa ^r AJa cJZ
Zht h Vmo CgH$mo na_m_m Zht {_cVo& naVw XwamMmar AmX_rHo$ ^rVa ^r cJZ cJ Om` Vmo dh na_m_mH$s
m{ H$a gH$Vm h& ~S>-o ~S>o Mmoa, S>mHy$, H$gmBH$o ^rVa ^r O~ na_m_mH$s cJZ cJ J`r Vmo do na_m_mH$mo
m hmo J`o& cJZ hmo Vmo na_m_m haoH$H$mo m hmo gH$Vo h& U U U! cJZ
Zht hBgHo$ {gdm` na_m_m{_| H$moB H${R>ZVm Zht h& U -U ,
U U U Bg{c`o Amn gr cJZ cJmAmo& ^JdmZgo
_mJmo Vmo EH$ cJZ hr _mJmo& go X`go ^JdmZgo mWZm H$amo {H$ "ho ZmW! dh cJZ Xmo, {Oggo Amn H$Q>
hmo OmVo hmo'& ^JdmZH$o Xa~ma_| {H$gr MrOH$s H$_r Zht h& CZHo$ Xa~mago H$moB Imcr hmW Zht cmQ>Vm&
***
***
***
_Zo Jw Zht ~Zm`m h, na _oao gmWdmco H$hVo h {H$ Jw Z ~ZmZogo Vwhmao g~ H$_ {Z\$c
hmoVo h& _wPo `m H$aZm Mm{h`o?
S{OZ_| Jw ~ZZoH$m emH$ h, CZ cmoJm|Zo {deofVmgo Eogr {g{ H$a aIr h& Jw ~ZmZogo kmZ
hmo Om`, `h ~mV _oaHo $mo OMVr Zht h& Omo _oar {>go AN>o _hm_m h, {OZH$mo _ lm-^{$go XoIVm h,
do (lreaUmZXOr _hmamO) H$hVo h {H$ "_Zo Mocm ~ZmZm ew$ {H$`m; naVw Mocm|H$s `h AmXV h {H$ JwOrH$mo
H$gH$a nH$S> coVo h, ^JdmZH$mo Zht nH$S>V&o Vmo _Zo Mocm ~ZmZm N>mSo > {X`m'& Chm|Zo AnZo JwOrH$s ~mV
~Vm`r {H$ O~ CZH$m eara emV hmoZo cJm, Vmo _Zo H$hm {H$ _hmamO, AmnH$m eara Hw$N> {XZ Ama ahVm
Vmo AN>m Wm; _oaHo $mo H$moB ~mV nyN>Zr hmoVr Vmo nyN> coVm& CZHo$ JwOrZo H$hm {H$ "_ EH$ eara_| Zht h& _oao
AZoH$m| eara h& O~ Vwh| O$aV nS>Jo r Vmo _ {_c OmD$Jm Ama Cgrgo Vwhmam g_mYmZ hmo Om`Jm&' Chm|Zo
H$hm {H$ "JwOrZo Ogm H$hm, dgm hr _oao gmW ~rVm& O~ ^r H$moB Z ^rVa CR>m, {H$gr-Z-{H$gr gVHo$
mam CgH$m g_mYmZ hmo J`m&' _oar {>_| do (lreaUmZXOr _hmamOgo) g~go lo> _hm_m h& CZgo ~T>H$a
_hm_m _oaHo $mo H$moB XrIVm Zht& nhco Omo Vdk, Ord_w$ _hmnwf hmo J`o, CZ_| ^r H$moB Eogm XrIVm Zht&
Chm|Zo {\$a Mocm Zht ~Zm`m; `m|{H$ Chm|Zo Mocm ~ZmZoH$m ZVrOm XoI {c`m {H$ Mocm _oaHo $mo nH$S> coVm h,
^JdmZH$mo ^yc OmVm h& Bggo ~S>m AZW hmoVm h& Eogr ~mV _Zo ^r XoIr h& h_mao ggJr H$hVo h {H$ h_
Vmo AmnH$mo hr _mZVo (OmZVo) h, ^JdmZH$mo Zht _mZVo& `h ZmpVH$Vm h, ~S>r ^mar hm{ZH$s ~mV h! _ Mocm
Zht ~ZmVm h, na Zht ~ZmZona ^r h_mar `h Xem h! O~ Jw Z ~ZZona ^r `h Xem h, V~ Jw ~ZZona
`m Xem hmoJr?
U U U U U U OhmVH$

15
hmo gHo$, Jw Zht ~ZmZm Mm{h`o& ^JdmZZo nhcogo hr g~H$mo {ddoH$$nr Jw Xo aIm h& {ddoH$ hr Agcr Jw
h, Omo AnZo ^rVa h& U , U U, U L-c
U {OgHo$ ^rVa cJZ h, CgHo$ Jw na_m_m h, CgH$mo na_m_mH$s m{ hmo Om`Jr& ^JdmZ
lrH$UH$mo Jw _mZ cmoc L Ama JrVmH$mo CZH$m _ _mZ cmo& L (
U U, -U UU) U U
Omo X`Ho$ AYH$maH$mo Xya H$a Xo, Eogm R>rH$ VdH$mo OmZZodmcm Jw AmOH$c XoIZo_| Zht AmVm& nhcoH$o
gVm|H$s nwVHo$ nT>Zno a ^r nyam gVmof Zht hmoVm& L U L U U U,
m-m U U naVw Eogo Jw XoIZo-gwZZo_| ~hV H$_ AmVo h&
U, U L U U gr cmcgm hmoJr
Vmo CmaHo$ {c`o Jw ^r {_c Om`Jm, CmaH$m amVm ^r {_c Om`Jm& NU U #
U U, U U U -- U U U Amn {dMma H$a|, H$moB `{$
gm ^yIm hmo Vmo CgH$mo ^moOZ XoZHo $s {H$gHo$ _Z_| Zht AmVr? CmaHo$ {c`o {H$gro `mo`Vm, {dmm Am{XH$s
H$moB O$aV Zht h& Ho$dc AnZr cJZ Mm{h`o& Bg{c`o Amn JwH$s ImoO Z H$aHo$ AnZr cJZ ~T>mAmo, {\$a
Jw, _hm_m, JW g~ {_c Om`J&o -U U U UhU
UU U UU U U U U
***
***
***
Xmo ~mV| h"coZm' Ama "XoZm'& "coZm' h_mao hmWH$s ~mV Zht h, na "XoZm' h_mao hmWH$s ~mV h& Amn
AnZr _aOrgo n`m Xo gH$Vo h, na Amngo n`m coZm hmWH$s ~mV Zht h& h_mam _mZ, AmXa, gH$ma hmo
Om`, `h hmWH$s ~mV Zht h& Xygam|H$mo _mZ-AmXa XoZm Mm{h`o, IwX A_mZr ahZm Mm{h`oU
(_mZg, Cma. 38/2)& coZ_o | Vmo g~ naV h, na XoZ_o | g~ dV h& {deofVm XoZdo mcoH$s
hmoVr h, coZdo mcoH$s Zht& naVw AmO CQ>r ~mV Mc ahr h! {ddmh_| cS>H$o dmco AnZr {deofVm _mZVo h,
O~{H$ {deofVm cS>H$s XoZdo mcoH$s h& coZHo $s BN>mgo AempV hmoVr h, nVZ hmoVm h& `mJgo VH$mc empV
{_cVr hUUU (JrVm 12/12)& coZ_o | ~YZ h, XoZ_o | _w{$ h& U
U, UhU U U `mJ H$aZodmcoH$mo {H$gr dVwH$s H$_r Zht AmVr& CgHo$ nmg dVwE AnZoAmn AmVr h& naVw YZr-go-YZr AmX_rH$mo ^r Amd`H$ dVw g_`na Zht {_cVr& YZr AmX_rH$mo cmIm|
n`m|H$m KmQ>m nS>Vm h, na Jar~ AmX_rH$mo KmQ>m nr{T>`m|VH$ Zht nS>m!
Xmmo`OrZo Mm~rg Jw ~Zm`o& CZ Mm~rg JwAm|_| gma MrO Wr`mJ& YZr AmX{_`m|_| gV-_hm_m
~hV H$_ hE h; `m|{H$ `mXm MrO hmo Vmo `mJ_| H${R>ZVm hmoVr h& WmoS >r MrOHo$ `mJ_| gwJ_Vm hmoVr h&
Xg n`odmcm EH$ n`m Xo gH$Vm h, na H$amoS > n`odmcm Xg cmI n`o Zht Xo gH$Vm& AJa Xo ^r Xo Vmo
CgH$mo VJr Zht Am`oJr, O~{H$ Xg n`odmcm EH$ n`m Xo Vmo CgH$mo VJr Am`oJr& Jar~ {OVZr nma_m{WH$
C{V H$a gH$Vm h, CVZr YZr Zht H$a gH$Vm&
XrIVm Vmo Eogm h {H$ YZ `mXm ~T>Zgo o empV ~T>Jo r, na dmVd_| AempV `mXm ~T>Jo r& YZ {OVZm
H$_ hmoJm, CVZr empV ~T>Jo r; na H$~? cmo^ Zht hmo V~& U U
, {OVZm YZ ~T>Vm h, CVZm hr cmo^ ~T>Vm h& cmo^Ho$ H$maU n`o
nmg_| hmoVo hE ^r AmX_r (n`o IM Z H$a nmZoH$o H$maU) Xw:I nmVm h& AJa ^rVa_| cmo^ Zht hmoJm, `mJH$m
^md hmoJm Vmo empV {_coJr& Bg{c`o YZ ^co hr A{YH$ hmo, na cmo^ Z hmo&

16
BgH$m `h _Vc~ Zht h {H$ YZ _V H$_mAmo, gJh _V H$amo& JhWml__| gJh H$aZm C{MV h; `m|{H$
Mma Aml_m|_| YZ H$_mZoH$m `hr EH$ Aml_ h& AJa dh gJh Zht H$aoJm Vmo ~Mmar, dmZW Ama g`mgrH$m
nmcZ H$go hmoJm? Bg{c`o U U U, U U
U, U
***
***
***
Ohm Y_ h, dht ^JdmZ h, dht {dO` h, dht g~ _hm_m h& AV: AnZo Y_H$m nmcZ H$a|& nmnH$m
\$c ~wam hmoVm hr h& Cggo H$moB ~M Zht gH$Vm& _Zw` nmn H$aVm h dVVm (AnZr _aOr) go, na XS>
^moJVm h naVVm (XygaoH$s _aOr) go& dh Xw:I ^moJZm Zht MmhVm, na ^moJZm nS>Vm h& nmn H$aVo hE g_P_|
Zht AmVm, na O~ CgH$m \$c Xw:I {_cVm h, V~ g_P_| AmVm h&
Ohm ~mU, gmYwcmoJ ^moOZ H$aVo h, dhm H$moB r Aew AdWm_| OmH$a ^moOZ H$aVr h Vmo CgH$mo
~S>m ^mar nmn cJVm h& aOdcm hmoZno a emr` _`mXmH$m nmcZ H$aZm Mm{h`o& aOdcm rHo$ amo_-amo_go
Oha {ZH$cVm h& aOdcmH$s N>m`m nS> Om` Vmo gmn AYm hmo OmVm h& N>mQo >o ~ona N>m`m nS> Om` Vmo CgH$m
eara Iam~ hmo OmVm h& nmZrH$m ne H$aZogo Cg_| OVw nXm hmo OmVo h& `h _oam XoIm hAm h& naVw {dXoer
{ejmHo$ ^mdgo AmOH$cHo$ cS>H$o -cS>{H$`m ew{-Aew{H$mo OmZVo hr Zht! do g\$mB OmZVo h, na ew{,
n{dVm OmZVo hr Zht& hSS>rH$mo gm~wZgo YmoZno a dh gm\$ Vmo hmoVr h, na n{d Zht hmoVr& {dXoer {ejm_|
BZ ~mVm|H$m kmZ h hr Zht& {dXoer {ejm Zme H$aZodmcr h& Bg{c`o g~ ^mB-~hZm|H$mo Bg ~mVH$m kmZ hmoZm
Mm{h`o {H$ ew{-Aew{ `m hmoVr h? nmn-nw` `m hmoVm h? emm|H$m kmZ Z hmo Vmo gVm|g,o OmZH$ma
nwfm|go nyN> coZm Mm{h`o&
gH$V-^mfm_| {OVZm D$Mm gm{h` h, CVZm D$Mm gm{h` {H$gr ^r ^mfm_| Zht h& gH$V-Ogm
`mH$aU Xygar {H$gr ^mfm_| h hr Zht`h ~mV _ ~S>o Omoago H$hVm h! ! gH$V-`mH$aU ^r EH$ XeZ
h, {Oggo ~H$s m{ hmo gH$Vr h&
***
***
***
nyU kmZrH$s `m nhMmZ h?
SAkmZrH$s nhMmZ Vmo hmo gH$Vr h, na kmZrH$s nhMmZ hmoZr H${R>Z h& H$maU {H$ kmZrH$s
pW{V dgdo hmoVr h& dh Amn hr AnZoH$mo OmZVm h, Xygam CgH$mo Zht OmZ gH$Vm& Xygam Ho$dc BVZm
OmZ gH$Vm h {H$ `o AN>o AmX_r h&
_Zo EH$ gVgo gwZm h {H$ nmM {XZ ^moOZ Z H$aZogo ^JdmZH$o XeZ hmo OmVo h&
SEogm {dYmZ H$ht AmVm Zht& U U , U
U U CZHo$ {gdm` A` H$moB MmhZm Z hmo, Ho$dc EH$ hr MmhZm hmo Vmo ^JdmZH$o
XeZ hmo OmVo h& ggmaH$s MmhZm na_m_mH$s m{_| ~S>r ^mar ~mYm h&
U U XeZ hmoZno a o_ hmo Om`, `h {Z`_
Zht h, na o_ hmoZno a XeZ hmo OmVo h, `h {Z`_ h& o_go Omo XeZ hmoVo h, Cggo XeZ H$aZodmcoH$m H$`mU
hmo OmVm h& XeZ hmoZno a ^r H$_r ah gH$Vr h, na dh H$_r ^JdmZ Xya H$aVo h& XeZ ha g_` Zht ahVo,
na o_ ha g_` ahVm h& XeZ hmoZno a O~ ^JdmZ AVYmZ hmo OmVo h, V~ dgr Xem Zht ahVr& naVw
o_ ha g_` OmJV ahVm h& XeZ XoZm ^JdmZH$o AYrZ h& U, U U U hm,

17
AnZr Vrd CH$R>m hmo Om` Vmo ^JdH$nmgo XeZ ^r hmo OmVo h, o_ ^r hmo OmVm h&
_oam H$`mU H$go hmo`h CH$R>m ~T>m`|& ^JdmZH$s CH$R>m AnZo CmoJgo Zht, `wV H$nmgo hr hmo
gH$Vr h; amoH$a mWZm H$ao& {OZH$m H$`mU hmo J`m h, CZ gVm|H$s H$nm hmo Om` Vmo gwJ_Vmgo H$`mU
hmo OmVm h, A`Wm H${R>ZVm nS>Vr h& ggJgo ~hV cm^ hmoVm h, na Agcr ggJ H$_ {_cVm h& Agcr
ggJ {_c Om` Vmo O$a cm^ hmoVm h, `h {Z`_ h& na cm^ hmoJm AnZr d{m, CH$R>mHo$ AZwgma&
Agcr ggJH$s `m nhMmZ h?
SAgcr ggJH$s nhMmZ `h h {H$ h_mao {~Zm nyN>o h_mar eH$mAm|H$m g_mYmZ hmo Om`& Omo
h_go H$^r Hw$N> Zht MmhVo, Mmho dfm|V H$ amV-{XZ CZH$m ggJ H$a|& Omo H$_`moJ, kmZ`moJ, ^{$`moJ, `mZ`moJ,
hR>`moJ, c``moJ Am{XH$s VmpdH$ ~mV ~Vm XoVo h& {Og ggJgo AnZm gXoh Xya hmo OmVm h& `m|-`m|
ggJ H$a|J,o `m|-`m| AnZo gXoh Xya hmoVo Om`J&o Eogm ggJ {_cZogo cm^ O$a hmoVm h& UU
U U U U, U U U
U!
***
***
***
na_m_m{ H${R>Z Zht h& Omo g~ Xoe, H$mc Am{X_| `m|-H$m-`m| n[anyU hmo, CgH$s m{ H${R>Z H$go
hmo gH$Vr h? H${R>ZVm h_Zo _mZ aIr h, ggma_| Amg{$ H$aHo$& S U U U
U, U U U U, U U _Zo lrO`X`mcOr Jmo`XH$mH$m H$B dfm}V H$
gJ {H$`m h& Chm|Zo H$hm Wm {H$ "na_m_m{ H${R>Z h`h ~mV _oar g_P_| AmVr hr Zht Wr, na O~
Xygao cmoJm|na narjm H$s, V~ H${R>ZVm _mcy_ Xr'& na_m_m{_| Ho$dc dV_mZH$s cmcgm Mm{h`o& nmn-Vmngo
^JdmZ AQ>H$Vo Zht&
emm|H$mo XoI| Vmo ~hV `mXm Omc h& JrVm_| Xmo H$maHo$ _moh Am`o hU (2/52) AWmV
gmgm[aH$ _moh Ama (2/53) AWmV emr` _moh& BZ XmoZm| H$maHo$ _mohgo VaZm ~S>m
H${R>Z h& Bg{c`o nT>-o {cIm|H$mo na_m_m{_| H${R>ZVm hmoVr h, {~Zm nT>-o {cIm|H$mo gwJ_Vm hmoVr h; do OXr
_mZ coVo h& nT>-o {cIm|_| OmZH$marH$m EH$ Z`m A{^_mZ nXm hmo OmVm h& nT>mB Iam~ Zht h, na nT>mBH$m
A{^_mZ Iam~ h& A{^_mZgo ~mYm cJVr h&
na_m_m h Ama h_maoH$mo {_c gH$Vo hEogo {h_V aImo& {h_V _V hmamo&
U U, U U U
^JdmZH$s emo^m`mm {ZH$co Vmo Bg_| g~H$mo ~S>o Cgmhgo gp_{cV hmoZm Mm{h`o& H$maU {H$ `h ^JdmZH$m
H$m_ (Cgd) h, {H$gr `{$H$m Zht& emo^m`mm_| ~S>r _Vrgo McZm Mm{h`o& ^JdmZH$o H$sVZ_| _V aho&
`h nVm hr Z cJo {H$ h_ H$mZ h, H$hm Om aho h? Eogm _mH$m ^JdmZH$s ~S>r H$nmgo {_cVm h&
***
***
***
EH$ ~mV `mZ XoZHo $s h {H$ AnZm OrdZ BVZm hr Zht h& h_ nhco ^r H$ht Wo Ama AmJo ^r H$ht
ah|J&o Bg{c`o Ho$dc Bg OrdZHo$ {c`o hr `mg Zht H$aZm h, `wV AmJoH$o OrdZHo$ {c`o ^r gmoMZm h&
`h gmoMZoH$m _mH$m ^r Bg g_` hr h& na_m_mH$mo m H$aZoH$m, gXmHo$ {c`o empV m H$aZoH$m _mH$m Bg
_Zw`eara_| hr h& U S U, U S U U
U ^JdmZH$mo AnZm H$hZo_| Omo XOm nT>-o {cIo npS>VH$m h, dhr XOm gdWm AZnT> "H$mcm Aja ^g ~am~a'

18
H$m h! ^JdmZH$mo AnZm H$hZoH$m _mH$m _Zw`eara_| hr h& dh _mH$m A^r h_| {_cm hAm h& h_ ~mU
h, h_ gmYw h, h_ `mJr h`h A{^_mZ ~S>m ~mYH$ hmoVm h& ^JdmZH$o `hm Vmo grYm-gacnZm Mm{h`o
U U (_mZg, Cma. 46/1)&
***
***
***
# U U, U U U U U! _Zw`_m ^Jdm{H$m
A{YH$mar h& Bg{c`o BgH$mo gwJ_Vmgo Ama ~hV OXr ^Jdm{ hmo gH$Vr h& H$m_ Ho$dc BVZm h {H$
^JdmZH$mo AnZm _mZZm h& h_| `h O_ ^JdmZZo {X`m h& H$moB `h Zht H$h gH$Vm {H$ _Zo AnZr _aOrgo
O_ {c`m h Ama _ BVZo df OrD$Jm& U U U, U UU
U U U Bg{c`o h_ ^JdmZH$o h& ^JdmZH$o ^amogo {ZpMV hmo OmAmo& h_
^JdmZH$s _aOrgo ~R>o h& AmO _a Om` Vmo H$moB Xw:I Zht, gVmn Zht! ^JdmZH$s Ogr _aOr hmo, dgm
H$a|& VrZ ~mV| _mZ c| h- U , U ,
U U! Ho$dc Bgr ~mVgo Amn {Zhmc hmo OmAmoJ!o Hw$N>
~mH$s Zht ahoJm! Bg_| `m n[al_ h, `m H${R>ZVm h? h_| Z ImZoH$s BN>m h, Z gwZmZoH$s BN>m h, Z
{_cZoH$s BN>m h& AnZr H$moB BN>m Zht, {H$gr MrOH$s O$aV Zht& Ho$dc BVZr ~mVgo ^JdmZH$s m{
hmo Om`Jr!
lreaUmZXOr _hmamOZo H$hm {H$ h_mar AmI| Mcr J`t Vmo nhco Xw:I hAm, {\$a {dMma Am`m {H$
h_mao {~Zm AmI| ah gH$Vr h Vmo h_ ^r AmIm|H$o {~Zm AmZXgo ah gH$Vo h& O~ AmIm|H$mo h_mar O$aV
Zht, Vmo {\$a h_maoH$mo ^r AmIm|H$s O$aV Zht& A~ _Z_| hr Zht AmVr {H$ AmIm|go XoI&| Omo h_mao {~Zm
ah gH$Vm h, CgHo$ {~Zm h_ ^r _mOgo ah gH$Vo h& {H$VZr D$Mr Ama {H$VZr grYr-gac ~mV h!
***
***
***
U U U# U U, S U U U
U# UU h U U h_ na_m_mHo$ Ae h& ZmedmZH$mo gmm Ama _hmm XoH$a
CgHo$ gmW g~Y OmoS > {c`m, Bgrgo ~mYm cJ ahr h& ggmaH$s {OVZr {dZ-~mYmE h, do g~-H$s-g~
ZmedmZ h; naVw h_ A{dZmer h, na_m_mHo$ Ae h& {\$a `o {dZ-~mYmE h_mam `m {~JmS> gH$Vr h?
- U, U, U, U U UU? A{dZmer
~mYm H$moB h hr Zht& H$moB ~mYm R>haZodmcr h hr Zht, hmo gH$Vr hr Zht& ~mYmE AmVr-OmVr h, na h_
haX_ ahVo h`h g~Ho$ AZw^dH$s ~mV h& A{dZmerHo$ gm_Zo {dZmerH$s `m BmV h! {dZmergo S>aZm,
CgH$mo `mXm _hd XoZm hr JcVr h& CgH$mo _hd Z XoH$a na_m_mH$mo _hd X| Ama Ch| nwH$ma| Vmo do _XX
H$aZoH$mo haX_ V`ma h&
gmgm[aH$ dVwE g~Ho$ {c`o g_mZ Zht h, na na_m_m g~Ho$ {c`o g_mZ h& gmgm[aH$ ^md Ho$dc ^^H$m
h, Omo {~Zm CmoJ {H$`o AnZo-Amn emV hmo Om`Jm& ggma H$^r gmW Zht ahVm, na ^JdmZ haX_ h_mao
gmW ahVo h& haX_ gmW ahZodmcogo o_ H$amo&
***
***
***
g~go lo> h^JdmZH$s eaUmJ{V& JrVm_| ^r `hr AmVm h& ^JdmZZo AnZr eaUmJ{VH$mo s
AWmV "g~go A`V JmonZr`' H$hm h (JrVm 18/64)& nhco ^JdmZZo {ZamH$ma na_m_mH$s eaUmJ{V H$hr
U U (18/62), {Oggo na_empV {_c OmVr h& `h "kmZ' h

19
(18/63)& AV_| gmH$maH$s (AnZr) eaUmJ{V H$hr U (18/66), Omo gdJ
w V_ h&
Img ~mV h^JdmZH$o MaUm|H$o eaU hmoZm& g~ H$V`H$_ H$aVo hE ^r Aml` EH$ ^JdmZH$m hr aIo&
U U, US U U U, U U U ,
U U JrVm_| ^r `hr ~mV h, am_m`U_| ^r& Amn Ogo h, dgo hr grYo-gac ^mdgo ^JdmZH$o eaU
hmo Om`& Bg_| {H$gr `mo`Vm Am{XH$s O$aV Zht& AnZr Hw${Q>cVm, MVwamB hr ~mYH$ hmoVr hU
U (_mZg, Cma. 46/1)& AnZr MVwamBg,o gmdYmZrgo, ^OZgo, gXJUw m|go dh H$m_ Zht
hmoVm, Omo ^JdmZH$s eaUmJ{Vgo hmoVm h& AnZo gmYZm|H$o mam nmnm|H$m Zme H${R>ZVmgo hmoVm h, na ^JdmZH$o
eaU hmoZgo o gwJ_Vmgo g~ nmn Z> hmo OmVo hU c (JrVm
18/66) "_ VwPo gnyU nmnm|go _w$ H$a XyJ m, {MVm _V H$a'& Eogm AmdmgZ EH$ ^JdmZH$o {gdm` Ama
H$mZ Xo gH$Vm h&
U U U U UU rS, U U U
U UU U! U U U UU
UU U U, U () U U
U!
***
***
***
_Zw`earaH$mo _m_ycr Zht g_PZm Mm{h`o& Cgna ~hV `mXm {O_odmar h& gnyU ~mS>H$s {O_odmar
_Zw`earana h& `{X Amn AnZm OrdZ ew ~Zm c| Vmo Ho$dc AmnH$mo hr Zht, `wV Xw{Z`m_mH$mo cm^
hmoVm h& Bg{c`o Omo go X`go na_m_m_| cJ OmVm h, CgH$mo ggma g~ VahH$s ghm`Vm XoVm h& CgH$mo
{H$gr dVwH$s H$_r Zht ahVr& naVw ^moJm|_| cJZoH$o H$maU _Zw` g~ OJh Xw:I hr nmVm ahVm h&
Omo _Zw` g`_ aIZodmcm gmYmaU (doe_mgo) gmYw ^r hmo OmVm h Vmo Cgo _wV_| amoQ>r-H$nS>m {_cVm
h, nT>ZHo $o {c`o nwVHo$ {_cVr h, ahZoH$o {c`o OJh {_cVr h, `mmHo$ {c`o {Q>H$Q> {_cVm h& gmYwH$m doe_m
XoIH$a cmoJ Cgna lm-{ddmg H$aVo h& h_ {OVZo AN>o Zht hmoV,o Cggo `mXm AN>m cmoJ h_| g_PVo
h&
Amn gmYw hmo J`o Vmo A~ ^OZHo$ {gdm` AmnH$m Ama `m H$m_ ahm? AmnH$mo ngm|H$s, MrOm|H$s `m
O$aV ahr? `{X gmYw go X`go ^JdmZ_| cJ Om` Vmo dh gmYwAm|_| ^r gmYw hmo OmVm h& Cg_| ~S>r {dcjUVm
Am OmVr h& cmoJm|na CgH$m AN>m Aga nS>Vm h& CgH$m AnZo-Amn, {~Zm {H$`o Mma hmo OmVm h& _mZg_mZ hmoZo cJVm h& CgH$mo {H$gr _Zw`H$s JaO, Jwcm_r Zht H$aZr nS>Vr& Amd`H$ dVwE AnZo-Amn
AmZo cJVr h& -UU-U S UU U, U
U U U S # U U U U U
U
JrVmogHo$ mam Xw{Z`mH$m ~S>m ^mar CnH$ma hAm h& Cg JrVmogHo$ gWmnH$ lrO`X`mcOr Jmo`XH$m
H$hVo Wo {H$ AmOH$cHo$ O_mZo_| YZ Ama rBZ XmoH$s Va\$ {OgH$s d{m {~Hw$c Zht h, Eogo (H$ZH$H$m{_ZrHo$ `mJr) gmYwH$mo _hm_m _mZZm Mm{h`o& CgH$mo VdkmZ Zht hAm, Vmo ^r CgH$m Ord_w$ _hm_mHo$
g_mZ AmXa H$aZm Mm{h`o&
Amn YZHo$ mam, {dmHo$ mam, nXmWm}H $o mam Xw{Z`mH$m BVZm CnH$ma Zht H$a gH$Vo, {OVZm CnH$ma ^JdmZH$o
^OZ_| cJH$a H$a gH$Vo h& Bg{c`o U UU U U

20
^OZ_| cJZogo AmnH$s {> ~Xc Om`Jr, ggma Ama Vahgo XrIZo cJoJm& {> ~XcVo~XcVo _| Mcr Om`Jr&
***
***
***
{dm{W`m|H$o {c`o g~go nhcr ~mV h {H$ do gw~h-em_ _mVm-{nVmH$mo Z_H$ma H$a|& {OZgo nT>Vo h,
CZ A`mnH$m|H$mo Z_H$ma H$a|& Z_H$maH$m ~S>m ^mar _mhm` h
U U, U U
Ur , UH
_mVm, {nVm Ama JwH$s AmkmHo$ AZwgma Mc|& g~go A{YH$ XOm _mH$m h&
U U U U Omo _mVm-{nVmH$s AmkmH$m nmcZ H$aVm h, Cggo ^JdmZ ~S>o g hmoVo
h Ama {ddmg H$aVo h {H$ `h _oar ^r AmkmH$m nmcZ H$aoJm& naVw Omo _mVm-{nVmH$mo Zht _mZVm, Cgna
^JdmZ {ddmg Zht H$aVo {H$ Omo AnZo _mVm-{nVmH$mo Zht _mZVm, dh _oaHo $mo _mZoJm, BgH$m `m ^amogm?
nT>mBH$mo VmoVHo $s Vah `mX Z H$a|& Ho$dc g{Q>{\$Ho$Q> nmZoH$o {c`o Z nT>&| AN>r {ejm {_co, CgH$mo Ho$dc
grIZm hr Zht h, `wV CgH$mo AnZo H$m__| cmZm h, CgHo$ AZwgma AnZm OrdZ ~ZmZm h& Ho$dc Bg cmoH$H$m
hr Zht, nacmoH$H$m ^r gwYma H$aZm h& Eogr `mo`VmH$m gnmXZ H$aZm Mm{h`o {H$ Xygam|H$mo ^r nT>m gHo$& _Z_|
`h ^md aho {H$ H$jm_| _ EH$ Z~a AmD$, na Xygao ghnm{R>`m|H$o {V B`mH$m ^md Z hmo& haoH$ H$m_ gwMm
$ngo H$a|& AnZm H$m_ IwX H$a|& IwX AnZm H$m_ H$aZo_| dVVm h& dVVm CZ{V H$aZodmcr hmoVr h&
EH$ jU ^r {ZaWH$ Z OmZo X|& AnZr gH${VH$s ajm H$a|& `dgm`, ^mfm, doe-^yfm, ^moOZ Ama {ddmh
BZH$s ajmgo AnZr gH${VH$s ajm hmoVr h&
***
***
***
IoVr H$aZo_| Omo OmZo-AZOmZo qhgm hmoVr h, CgHo$ nmngo Nw>Q>H$mam H$go hmoJm?
SJrVm_| Xmo ~mV| Am`r h
UU H
(4/21)

"Ho$dc eara-g~Yr H$_ H$aVm hAm ^r nmnH$mo m Zht hmoVm&'


S H
(18/47)

"d^mdgo {Z`V {H$`o hE dY_$n H$_H$mo H$aVm hAm _Zw` nmnH$mo m Zht hmoVm&'
IoVr H$aZm d`H$m dY_ h (JrVm 18/44)& Vmn` `h hAm {H$ emH$s AmkmHo$ AZwgma dY_H$m
nmcZ AWdm eara-{Zdmh_mHo$ {c`o Amd`H$ H$_ H$aVo hE nmn Zht cJVm&
Eogm H$hZoH$m Vmn` h {H$ nmn hmoVm Vmo h, na cJVm Zht& cmnadmhrH$m nmn cJVm h, Bg{c`o gmdYmZr
aIo&| gmdYmZr aIVo hE ^r H$moB nmn hmo Om` Vmo dh cJVm Zht& AV: AnZr OmZH$mar_| R>rH$ Vahgo H$m_
H$a|, {\$a nmn Zht cJoJm&
go X`go AnZm H$`mU MmhZodmcoH$s ghm`Vm ^JdmZ, Y_, em, gV Am{X g~ H$aVo h& CgH$s
godm_| cJH$a dVwE ^r amOr hmo OmVr h& CgHo$ {ZdmhHo$ {c`o dVwE AnZo-Amn AmVr h, O~XVr AmVr
h& `{X dVw Zht {_co Vmo g_Po {H$ CgH$s Amd`H$Vm Zht h& Amd`H$Vm hmo Vmo dVw O$a {_cVr h&

21
NU U U S MU U
U U U
***
***
***
A^r Omo n[adma-{Z`moOZ, J^nmV {H$`o Om aho h, CZH$m n[aUm_ ~S>m ^`H $a hmoJm& Cg n[aUm_ (XS>)
go ~M Zht gH$Vo, Cgo {Z:gXoh `ht Or{dV-AdWm_| ^moJZm nS>Jo m& {hXy ~T> Om` Vmo _wgc_mZm|H$mo IVam
Zht h, na _wgc_mZ ~T> Om` Vmo {hXwAm|H$mo IVam h! hmoJm `m, ^JdmZ OmZ|; na AmnH$s Omo Mmc h,
dh g`mZme H$aZodmcr h& {ddmh, n[adma-{Z`moOZ Am{X H$admZoH$m A{YH$ma amOmH$mo Zht h, `h OmH$m
H$m_ h&
h_mao ~hV _Zm H$aZona ^r h_mao nw-nwdYyZo h_mar ~mV _mZr Zht Ama Chm|Zo J^nmV H$adm
hr {c`m! A~ h_| `m H$aZm Mm{h`o?
SAmnH$s H$gr n[apW{V h, BgH$m _oaHo $mo nVm Zht h, na emH$s {>go Vmo CZHo$ hmWH$m
nmZr ^r Zht nrZm Mm{h`o& J^nmV H$amZodmcr rHo$ hmWH$m ~Zm ^moOZ ^r Zht H$aZm Mm{h`o& dh ^moOZH$mo
XoI ^r co Vmo dh ^moOZ Zht H$aZm Mm{h`o& CgH$s _`w hmoZno a CgHo$ {c`o Zmam`U~{c Am{X H$aZodmcoH$mo
^r nmn cJVm h& BVZm ^`H$a nmn ~Vm`m J`m h! AJa Amn g_W hmo Vmo CZH$mo o_go, AmXago AcJ H$a
Xmo& CZH$m {hgm CZH$mo Xo Xmo&
***
***
***
nhco AZOmZnZo_| J^nmV H$adm {c`m hmo Vmo Cg nmngo Ny>Q>ZHo $o {c`o `m m`pMm H$a|?
SJ^nmV BVZm Kmoa nmn h {H$ BgH$m H$moB m`pMm Zht h& nmamea_{V_| Am`m h
r U m
SS SS H
(nmamea_{V 4/20)

"~h`mgo Omo nmn cJVm h, Cggo XwJZw m nmn J^nmV H$aZogo cJVm h& Bg J^nmV$nr _hmnmnH$m H$moB
m`pMm Zht h& Bg_| Vmo Cg rH$m `mJ H$a XoZHo $m hr {dYmZ h&'
naVw ^JdZm__| nmnm|H$o ZmeH$s {deof e{$ h& Eogm H$moB nmn Zht h, {OgH$m ^JdZm_ coZgo o m`pMm
Z hmo& AV: AmV^mdgo, amoH$a ^JdmZgo mWZm H$ao Ama Xmo-VrZ dfm}V H$ H$_-go-H$_, H$_-go-H$_, H$_go-H$_ EH$ cmI ^JdZm_ {V{XZ co& A{YH$ co Vmo Ama ~{T>`m h& ^JdZm_go ~T>H$a H$moB m`pMm
Zht h&
m`pMmHo$ Xmo ^oX ~Vm`o J`o hgm_m` Ama {deof& Zm_On, JJmZmZ, EH$mXerdV Am{X H$aZogo
gm_m` nmnmoH| $m m`pMm hmo OmVm h& {deof nmnm|Ho $o {c`o AcJ-AcJ {deof m`pMm ~Vm`o J`o h&
AZOmZnZo_| Omo nmn hmo OmVm h, dh OXr Z> hmoVm h& Img ~mV `h h {H$ ^rVa_| nMmmmn hmoZm Mm{h`o&
Bg {df`_| VrZ ~mV| hmoZr Mm{h`onhcr ~mV, `h drH$ma H$ao {H$ _oao mam JcVr hB h& Xygar ~mV, X`_|
Xw:I hmo {H$ _Zo ~hV ~S>r JcVr H$s& Vrgar ~mV, `h {ZM` H$ao {H$ A~ AmJo nwZ: _ `h JcVr Zht
H$$Jm& `o VrZ ~mV| hmoZno a g~ nmnm|H$m m`pMm hmo OmVm h&
_Zo {OVZo ^r m`pMm nT>-o gwZo h, CZ g~_| _oaHo $mo "ho_m{ m`pMm' ~{T>`m cJm& `{X X`_| Xw:I,
OcZ, `mHw$cVm hmo Om` Vmo g~ nmnm|H$m m`pMm hmo OmVm h& naVw nwZ: nmn H$aZona m`pMm Zht hmoVm&

22
U U U U UU U U, U
U U
***
***
***
{Og gmYZgo _Z dm^m{dH$ ^JdmZ_| cJVm hmo, dh H$ao& ^$-M[a nT>Z_o | _Z cJo Vmo Cgo nT>m&o
CU U , U h- U U S nhco _Z cJ Om`, nrN>o
^OZ hmoJmEogm Zht hmoVm& ^OZ H$aZogo hr _Z cJoJm& A` g_` Vmo ggmaH$m {MVZ H$aVo hmo Ama gmYZHo$
g_` ^JdmZH$m {MVZ H$aZm MmhVo hmo, `h H$go hmoJm? h_mam g~ g_` gmYZ_| ~rVZm Mm{h`o& h_mam nyam
OrdZ hr gmYZ_` hmo Om`&
gmYH$ Mm~rg KQ>o hr gmYZ H$aVm h& dh g~ H$m_ ^JdmZH$o {c`o hr H$aVm h& AV: Mmho KaH$m
H$m_ hmo, Mmho ~mhaH$m (ZmH$ar, `mnma Am{X) H$m_ hmo, g~ H$m_ ^JdmZH$m hr g_Pmo& ggmaH$s godm hmoVr
h Ama ^JdmZH$s nyOm hmoVr h& AnZm H$m_ H$moB h hr Zht& BgHo$ {c`o nmM ~mV| _mZ cmo
1- U U U
2- U U UU U, U UU UU U
3- U U U, U U U
4- h- U, U U
5- U U U
Amn ^JdmZH$o hmo OmAmoJo Vmo AmnH$m g~ H$m_ ^JdmZH$m hmo Om`Jm& , U ,
U , S U U U !
U U U U ?
O~VH$ AnZr BN>m aImoJ,o V~VH$ ggma AmXa Zht H$aoJm& AnZr BN>m N>mSo >H$a `dhma H$amo&
***
***
***
A^r Jm`m|na gH$Q> Am`m hAm h& Amn Jm`m|H$s ajm, CZH$m nmcZ H$a gHo$ Vmo AmnH$m YZ, ~c, OrdZ,
Am`w g~ g\$c hmo Om`Jm& BZH$mo g\$c H$aZoH$m A^r ~hV ~{T>`m _mH$m h& Jm`m|H$s ajm H$aZoH$o g_mZ H$moB
nw` Zht h& U UU U, U U U U
Y{Z`m|H$m AV:H$aU H$R>mao hmoVm h& do `mXm IM Zht H$a gH$Vo&
***
***
***
^JdmZH$s ^{$Ho$ g_mZ H$moB cm^ Zht h U UU (_mZg, Cma.112/
4)& ^{$Ho$ AmZXHo$ gm_Zo g~ AmZX \$sHo$ nS> OmVo h& Og,o ~MnZ_| pIcmZm|_| ~S>m AmZX {_cVm Wm,
na AmO pIcmZ m|_| dgm AmZX {_cVm h `m? ~S>o hmoZno a pIcmZm|H$m ag \$sH$m nS> OmVm h& Eogo hr ~cmoH$VH$
g~ ggma EH$ pIcmZm hr U (JrVm 8/16)& ^Jdm{ hmoZno a
ggmaHo$ ~S>-o go-~S>o gwI, ~cmoH$VH$Ho$ g~ gwI \$sHo$ nS> OmVo h& ggmaHo$ gwIH$mo Vmo g~ m Zht H$a
gH$Vo, na ^Jdm{Ho$ AmZXH$mo Amn g~-Ho$-g~ m H$a gH$Vo h& Bg AmZXHo$ _Zw`_m A{YH$mar
h& U--U U # U UU U
U U! Ho$dc AZ` MmhZm hmoZr Mm{h`o&
gmgm[aH$ gwI-Xw:I h_mao hr {H$`o hE h& gwIH$m Vmo dh_ h Ama Xw:I `j h&

23
***
***
***
EH$ H$hmZr AmVr h& EH$ gV {H$gr JhWHo$ Ka {^jmHo$ {c`o J`o& Cg Ka_| EH$ VmoVm qnOao_| ~X
Wm& VmoVZo o gVH$mo XoIm Vmo CgZo nyN>m {H$ ~m~mOr, Bg qnOao (~YZ) go _ H$go Ny>Q>y? `h gwZVo hr ~m~mOr
ZrMo {Ja nS>&o g~ cmoJ K~amH$a XmS >o {H$ ~m~mOrH$mo `m hmo J`m! do ~m~mOrH$mo CR>mZo cJo Vmo ~m~mOr VwaV
CR>H$a IS>o hmo J`o! VmoVm ~m~mOrH$s ^mfm g_P J`m {H$ _a OmAmo, Vmo ~YZ Ny>Q> Om`Jm& ~m~mOrHo$ OmZoH$o
~mX VmoVm ^r {Ja nS>m& Kadmcm|Zo g_Pm {H$ dh _a J`m, Ama Chm|Zo qnOam ImocH$a Cgo {ZH$mc {X`m& ~mha
{ZH$cVo hr VmoVm CS> J`m! Bg Vahgo Omo ggmago _a OmVm h, dh _w$ hmo OmVm h AWmV OrVo-Or A_a
hmo OmVm h& U U U U U U ggmago _aZm `m
h? `h eara h_mam h, `o n`o h_mao h, `h O_rZ h_mar h, `h Hw$Qw>~ h_mam hBgH$mo N>mSo > Xmo, `hr
OrVo-Or _aZm h& Omo _a OmVm h, dh {H$gr dVwH$mo AnZr H$hVm h `m? Ogo _am hAm AmX_r {H$grH$mo
AnZm Zht H$hVm, Eogo hr Amn OrVo hE hr {H$grH$mo AnZm _V _mZmo&
Amn earaH$mo AnZm H$hVo hmo, na {H$grH$s VmH$V h {H$ earaH$mo gXmHo$ {c`o aI co, Cgo _aZo Z Xo,
Cgo ~r_ma Z hmoZo Xo? earana AmnH$m de Zht McVm, {\$a `h AnZm H$go hAm? U,
U Omo {_cm h Ama {~Nw>S > Om`Jm, dh AnZm Zht h& AnZo Vmo Ho$dc ^JdmZ h, Omo
H$^r {~Nw>S >Vo Zht& AV: ggmago _a OmAmo Ama ^JdmZgo g~Y OmoS > cmo& ^JdmZH$o {gdm` H$moB AnZm Zht
h&
***
***
***
kmZ dm^m{dH$ h, na h_ ^ycgo AkmZH$mo dm^m{dH$ _mZVo h& dmVd_| H$moB Z`m kmZ Zht hmoVm, `wV
Ho$dc ^_ {_Q>Vm h& Ogo ~mXcgo gy` T>H$ OmVm h, Eogo hr `{$JV AkmZgo kmZ T>H$ OmVm h& AV: kmZ
hmoVm Zht, kmZ h&
ggmaH$m gwI nam`m h& CgH$s cmocnw Vm hr ~mYm h, Ama H$moB ~mYm Zht&
UU UU U U U UU U U U
***
***
***
U NU U U L-c U,
U U U , U U L
U U U H$`mU hmo Om` Vmo ~S>o AmZXH$s ~mV h,
na _oar Bg_| g_{V Zht h& hmoJm `h {H$ Q>mc
o r ~Z Om`Jr, amJ-of hm|J,o Amng_| cS>mB hmoJr& _oar ~mV
AmnH$mo CQ>r XrIoJr, na _ JwH$m {ZfoY Zht H$aVm h& _ Vmo AmOH$cHo$ g_`Ho$ AZwgma H$hVm h& AmOH$c
~hV R>JrH$m O_mZm h& Bg{c`o mWZm H$aVm h {H$ Amn Bg_| \gmo _V&
U , U U, U UU L #
U! L U U U, U go
X`go ^JdmZH$s Va\$ McZodmcoH$s g~ gV, ^JdmZ, Y_ Am{X ghm`Vm H$aVo h&
~S>m ^`H$a g_` Am ahm h! Bg Xoe_| ~hV {dbd hmoJm& "JrVmog' Ama "_mZd-godm-gK'
(lreaUmZXOr _hmamO) H$s nwVHo$ X{jU ^maV_| nMmg-gm OJh gwa{jV aI XoZr Mm{h`o, {Oggo do ~M
Om`&
***
***
***

24
^Jdm{ ~hV OXr hmo gH$Vr h& ggmaH$s Amg{$ N>mSo >Z_o | H${R>ZVm h, ^Jdm{_| H${R>ZVm Zht
h& Amn H$hVo h {H$ Amg{$ Ny>Q>Vr Zht, na _ H$hVm h {H$ Amg{$ {Q>H$Vr Zht! n`m|H$s, ^moJm|H$s Amg{$
EH$ {XZ ^r nyao g_` Zht {Q>H$Vr& ^JdmZH$s cJZ Vmo {ZaVa ah gH$Vr h, na ggmaH$s Amg{$ {ZaVa
ah gH$Vr hr Zht& Amg{$ AmJVwH$ Xmof h& Amg{$ `m| hmoVr h? ^rVa_| H$moB H$_r h, Cg H$_rH$s ny{VH$o
{c`o ggma_| Amg{$ hmo ahr h& naVw ZmedmZ dVwH$s m{go Cg H$_rH$s ny{V hmo gH$Vr hr Zht&
ggma_| Amg{$ Z aho, `wV ^JdmZ_| o_ hmo Om`& BVZm o_ hmo Om` {H$ A` g~ BN>mE Ny>Q> Om`&
EH$ hr cmcgm ah Om` {H$ ^JdmZ_| o_ H$go hmo? amV-{XZ EH$ hr ~mV aho {H$ ^JdmZ _rR>o H$go cJ|?
CgH$s Amd`H$VmH$m AZw^d H$a|&
U U U U, U U U U# U U
UU U EH$ BN>m ahVo hr VH$mc m{ hmo Om`Jr& JrVmH$m `h cmoH$ haX_ `mX aImo
SU
SU S H
(JrVm 8/14)

"ho nWmZXZ ! AZ` {Mmdmcm Omo _Zw` _oam {Z`-{ZaVa _aU H$aVm h, Cg {Z`-{ZaVa _wP_|
cJo hE `moJrHo$ {c`o _ gwc^ h AWmV CgH$mo gwc^Vmgo m hmo OmVm h& '
{dMma H$a| {H$ g~ OJh ggma haX_ ahVm h {H$ na_m_m haX_ ahVo h& na_m_mHo$ {~Zm H$moB Xoe,
H$mc, dVw Am{X Zht h& {\$a CZH$s m{_| XoarH$m `m H$maU h? `hr H$maU h {H$ Amn MmhVo Zht&
U# U U U U U U U U U
U U U nmnrH$mo ^r na_m_m{ hmo gH$Vr h UU
(JrVm 9/30)& Ho$dc CZH$s MmhZm hmo, Ama H$moB MmhZm Z hmo Vmo CZH$s m{ hmo Om`Jr&
***
***
***
{_cZodmcr dVw {_coJr hr, {_co {~Zm ahoJr Zht& CgH$s MmhZm H$aZm {ZaWH$ h& MmhZm H$aZm _wV_|
hr Xw:I nmZm h& MmhZm H$aZogo {gdm` ZwH$gmZHo$ H$moB cm^ Zht& H$amoS >n{V-Aa~n{V hmo Om` Vmo ^r X[aVm
dgr-H$s-dgr hr ahoJr& {_cZodmcr dVw AnZo-Amn {_coJr, Ama Zht {_cZodmcr dVw Zht {_coJr, Mmho
{H$VZr Mo>m H$a cmo& H$amoS >m| n`o nmg_| hm| Vmo ^r Zht {_coJr& _ nmoWrH$s nT>r hB ~mV Zht H$hVm h, AnZo
AZw^dH$s ~mV H$hVm h& BN>m H$amoJo Vmo dVw H${R>ZVmgo {_coJr, Ama BN>m Zht H$amoJo Vmo dVw gwJ_Vmgo
{_coJr, AnZo-Amn {_coJr, ~{T>`m {_coJr& CgH$s Jwcm_r Zht H$aZr nS>Jo r&
EH$ Jmd_| gmYwAm|H$s _S>cr {^jm coZo J`r& naVw CZH$mo {^jm Zht {_cr& V~ CZ_|go EH$ gV ~moco
{H$ O$a {H$gr gmYwH$o nmg n`o h, A`Wm {^jm Z {_coEogm hmo Zht gH$Vm& do n`o hr AmS> cJm aho
h& O~ XoIm Vmo EH$ gmYwH$o nmggo n`o {_c J`o& U S U,
U U S U `h ~mV g_P_| AmVr Zht, na ~mV Eogr h& Bg{c`o
Amn {MVm Z H$aHo$ ^JdmZH$o ^OZ_| cJo ahmo& AnZo-Amn ~Y hmoJm& `m hmoJm, H$go hmoJm, Bgo ^JdmZ
OmZ|; h_ ~Vm Zht gH$Vo& `h VarH$m ^JdmZ hr OmZVo h& AJa H$moB ^yIm _a ^r Om` Vmo ZB ~mV `m
hmo J`r? ImVo-ImVo Zht _aVo `m? _aZm H$moB Q>mc Zht gH$Vm&
Omo go X`go ^JdmZ_| cJm h, CgH$m A{hV H$moB H$a gH$Vm hr Zht&

25
***
***
***
^moJ Ama gJh AN>m cJVm h, {\$a na_m_m{ H$go hmo? U UU U
U U U U U U, U
U ^moJ-nXmWm}H $mo gm _mZVo hE ^JdmZH$s m{ H$go hmoJr? ggmaH$s g`Vm _w` ~mYm h, Omo gmYH$H$mo
AmJo Zht ~T>Zo XoVr& gmYH$H$mo Ama^go hr `h _mZZm Mm{h`o {H$ ggma g` Zht h&
earago na_m_mH$s m{ Zht hmoJr& eara ggmaH$s godmHo$ {c`o h& UU U U earago
ggmaH$s godm H$amo Vmo ^JdmZ amOr hmo Om`J&o
***
***
***
U U U AV g_`_| {VHy$cVm (amoJ, gVmn Am{X) hr
Am`oJr; `m|{H$ m`: {VHy$cVm_| hr mU OmVo h& Bg{c`o {VHy$cVm_| ^OZ ~T>Zm Mm{h`o& {VHy$cVm_|
^OZ Zht hmoJm, Vmo {\$a AZwH$y cVm_| ^r ^OZ Zht hmoJm&
dmVd_| "^OZ' Zm_ o_H$m h& ^OZ {H$`m Zht h& {JZVr H$aHo$ Zm_On H$aZm ^OZ Zht h& Zm_On
H$aZogo ^JdmZ_| o_ hmoJm, Cg o_H$m Zm_ ^OZ h&
U U
U U U H
(_mZg, Aa`. 10 _| nmR>^Xo )

Vmn` h {H$ JwUJmZ H$aZogo ^JdmZ_| o_ hmoJm, Bg{c`o _w{ZOZ ^JdmZH$m JwUJmZ H$aVo h& ^JdmZ_|
o_ hmoJm Vmo {\$a ^JdmZH$m Zm_ ^r {` cJoJm, $n ^r {` cJoJm, crcm ^r {` cJoJr& ^JdmZH$s ha
MrO `mar cJoJr&
d`go ^JdmZ {` cJ|, _rR>o cJ|& AnZo mUm|go ^r ~T>H$a ^JdmZ {` cJ|&
, US U , U L U
U, L U U ? o_ Vmo haoH$ n[apW{V_| ahVm h& ^OZH$m CXXo `
hmoZgo o ^OZ hmoJm&
ggma_| H$moB MrO `mar cJVr h Vmo dh YmoIm XoZdo mcr h& dh gXm gmW ahoJr Zht&
^JdmZH$o o_rH$mo ^JdmZ hr XrIVo h, ggma Zht XrIVm&
***
***
***
Amn na_m_mHo$ Ae h& AZV ~mS>m_| | AZV dVwE h, na AmnH$s H$moB dVw Zht h& ,
, SU U U U U U U U UU U,
U U OS> eara H${VH$m Ae h Ama H${V_| hr ahVm h& OS> Vmo gnyV hr ahVm h, Amn
hr H$nyV hmo OmVo h! AmnH$s EH$Vm na_m_mHo$ gmW h, eara-ggmaHo$ gmW Zht& U
U U U - S U U U U
U U U U -- U U ^ycZm
Ama Z ^ycZm Vmo ~w{_| h& AmnZo OS> (eara-ggma) H$mo nH$S>m h, V^r dh AmnH$mo AnZr Va\$ ItMVm
h& Amn g~Y _V _mZmo Vmo dh Zht ItMoJm& ^JdmZH$o gmW g~Y _mZ cmo Vmo AZV O_m|H$o nmn Ny>Q>
Om`Jo&

26
U UU U U U, U Xmo Ama Xmo
Mma hr hmoVo h, Bg_| {MVZ H$aZoH$s `m ~mV h?
^JdmZH$o ZmVo ggmaH$s godm H$amo Vmo ^JdmZ_| o_ hmo Om`Jm& Am_kmZ MmhVo hmo Vmo Am_mHo$ ZmVo
ggmaH$s godm H$amo&
***
***
***
_Z_| H$m_Zm, amJ-of Z hm|, na ^JdmZ_| AnZmnZ Z hmo Vmo _w{$ hmo Om`Jr, na na_m_m Zht {_c|J&o
naVw _Z_| H$m_Zm, amJ-of hm|, na ^JdmZ_| AnZmnZ hmo Vmo na_m_mH$s m{ hmo Om`Jr& Vmn` h {H$
U U, U U gwJr d H$m_r
Wm, na CgZo ^JdmZH$mo AnZm _mZ {c`m& ^JdmZH$mo AnZmnZ g~go A{YH$ `mam hUU
U (_mZg, A`mo`m. 137/1)& Ogo ~mcH$H$m _m_| o_ ahVm h {H$ "_oar _m h', Eogo hr ^JdmZ_|
o_ hmoZm Mm{h`o&
# U, U kmZgo _w{$ (O_-_aUgo Nw>Q>H$mam) hmo
OmVr h, na o_go ^JdmZ ^r de_| hmo OmVo h ! O~ kmZ_| ^r gVmof Zht hmoVm, V~ o_ m hmoVm h&
o_ ApV_ Vd h&
lmo V mm^JdmZ_| o_ Z hmoZ_o | `m H$maU h?
dm_rOr
dm_rOreara-ggma_| _moh h, Bg{c`o o_ Zht hmoVm& O~VH$ eara-ggma_|, ^moJm|_| _moh ahVm h,
V~VH$ ^JdmZ_| o_ Zht hmoVm& ~mcH$H$mo _m V^rVH$ `mar cJVr h, O~VH$ {ddmh Zht hmoVm
U U H
(_mZg, Cma.101/2)

AN>-o AN>o H$WmdmMH$m|H$mo Amn XoI cmo, do o_H$m Vd Zht OmZVo; `m|{H$ n`o-ng,o _mZ-~S>mB
Am{X_| _moh h& _moh_| Amg$ hmoZgo o do kmZH$s ~mV ^r Zht OmZ gH$Vo& Ho$dc grIo hE kmZH$s ~mV| H$hVo
h& kmZ Xmo VahH$m hmoVm hE H$ grIZo-{gImZoH$m kmZ hmoVm h, Ama EH$ AZw^dH$m kmZ (Vd~moY) hmoVm h&
AmOH$c m`: grIo hE kmZr hr {_c|J,o Agcr kmZr Zht {_coJm& H$WmdmMH$ cmoJm|H$mo ~mV| Vmo gwZmVo h,
na AZw^d Z kmZH$m h, Z ^{$H$m&
Mmho _moh H$amo, Mmho o_ H$amo, XmoZm|_| EH$ hr hmoJm
U U, U
UU U, H
***
***
***
g^r gmYZm|_| EH$ hr ~mV hAgVH$m `mJ Ama gVH$m JhU& U S
U AgVH$m `mJ Zht H$a gH$Vo, `wV CgHo$ g~YH$m `mJ H$a gH$Vo h&
earaH$m `mJ H$go H$a|J?o CgHo$ g~YH$m hr `mJ H$aZm h& AgVH$m Cn`moJ Vmo H$aZm h, na CgH$mo _hd
Zht XoZm h& _hd gVH$mo XoZm h&
XrIVm Eogm h {H$ g_` WmoS >m h, na dmVd_| BVZm g_` h {H$ _Zw` H$B ~ma AnZm H$`mU H$a
gH$Vm h, O~{H$ H$`mU EH$ hr ~ma hmoVm h Ama gXmHo$ {c`o hmoVm h& AV: g_` H$_ Zht {_cm h& ~mYm
`h h {H$ h_Zo ggmaH$s gmm Ama _hmm _mZH$a CgHo$ gmW g~Y OmoS > aIm h& A^r ~S>m gwXa _mH$m

27
{_cm hAm h& h_ earaHo$ ahVo hE earago AcJmdH$m AZw^d H$a c|&
h_ Or aho h, Ama na_m_mH$s m{ H$aZr h`o XmoZm| hr ~mV| gr Zht h& gr ~mV `h h {H$
h_ {VjU _a aho h, Ama na_m_m {Z`m h& # U # U U h
h, U DU L DU U
***
***
***
_Zw`OrdZH$m g_` ~hV H$s_Vr h& Bg _Zw`OrdZ_| h_ ggmaH$m H$`mU H$a gH$Vo h, AnZo H$`mUH$m
Vmo H$hZm hr `m! Eogm _mH$m nmH$a ^r {ZaWH$ ~mVm|_,| Ioc-Hy$X_| Ama nmnm|_| g_` OmVm h Vmo `h ~S>o
ZwH$gmZH$s ~mV h! Bg{c`o Omo ~Mm hAm g_` h, Cgo AN>-o go-AN>,o Cm_-go-Cm_ H$m__| cJm`|& Omo
H$nUVm Amn ngm|_| cJmVo h, dh g_`_| cJmZr Mm{h`o&
, U U U,
U U ()- cU U U
- cU U UU U, U U - cU
U U
_Zw`eara_| AmH$a h_ nwamZo H$_m}H $m \$c ^moJVo hE ^r AnZr Z`r Am`mp_H$ C{V H$a gH$Vo h&
Am`mp_H$ C{V nwamZo H$_m}H $m \$c Zht h&
U UL U U U USU U H$maU {H$ Omo nhcogo hr D$Mo nwf h,
do Bg O__| AmH$a ~S>m H$m_ H$a| Vmo `m {deofVm hB? Omo gmYmaU hmoH$a ^r C{V H$a co, CgH$s {deofVm
h& {OgHo$ nmg nhcoH$s nyO r Zht h, nhcoH$s Am`mp_H$ C{V Zht h, dh AnZr Z`r Am`mp_H$ C{V
H$a co Vmo `h CgH$s {deofVm h&
U U, U UU U, U UU U? `m Bgr
O__| hmo Om`Jm? AnZm H$`mU h_| IwXH$mo hr H$aZm nS>Jo m& gV-_hm_m ghm`Vm H$a gH$Vo h, Cnm`
~Vm gH$Vo h& go X`go ^JdmZH$mo nwH$mamo Vmo ^JdmZ ha g_` ghm`Vm H$aZoH$mo V`ma h&
***
***
***
A^r ~S>m ^`H$a H${c`wJ h& ~S>-o ~S>o nmn hmo aho h& Eogo g_`_| ggJH$m _mH$m Ho$dc ^JdH$nmgo
{_cVm h, AnZo CmoJgo Zht& gXwn`moJ H$aZogo g~ dVwE Cma H$aZodmcr hmo OmVr h& naVw gXwn`moJ `m
h, Bgo ggJgo hr OmZ gH$Vo h& ggJHo$ {~Zm {ddoH$H$m Cn`moJ H$m_ Zht AmVm&
U U U U, c U AV:
ha g_` gmdYmZ ah|, ah|& ha g_` ^JdmZH$m _aU H$a|& h_mar d{m ha g_` ^JdmZ_| hr aho& ^JdmZH$m
Omo $n AmnH$s g_P_| Am`m h, Cg $nH$mo {Z`-{ZaVa `mX aI|& Ho$dc ^JdmZH$mo `mX aIZogo g~ H$m_
hmo Om`Jm&
S SU U .............
(_hm^maV, AZw. 149)

"{OZHo$ _aU H$aZo_mgo _Zw` O_-_`w$n ggma~YZgo _w$ hmo OmVm h.....&'
UUS m
(lr_mJdV 8/10/55)

28
"^JdmZH$s _{V g_V {dn{m`m|go _w$ H$a XoVr h&'
Bg{c`o ha g_` ^JdmZgo EH$ hr mWZm H$aVo ah| {H$ "ho ZmW! _ AmnH$mo ^ycy Zht'&
***
***
***
gV-_hm_m _m Ordm|H$m H$`mU MmhVo h& DU U U
eaUmJ{V JrVmH$m gma h& BgHo$ g~ A{YH$mar h& Bg{c`o "ho ZmW! ho ZmW!!' H$hVo hE ^JdaUm|H$s eaU
hmo OmAmo& ^JdmZH$s eaU coH$a hr g~ H$m_ H$amo (7/29)& eaU coZgo o Amn
g~ Xw:Im|go Ny>Q> OmAmoJ&o Hw$N> ~mH$s Zht ahoJm&
^JdmZH$o g_mZ H$nm H$aZodmcm, j_m H$aZodmcm Xygam H$moB h Zht, hmo gH$Vm Zht&
H$m_ ggmaH$m H$a|, na ^md ^JdmZH$m aI|& g~ H$m_ ^JdmZH$o {c`o hr H$a|, AnZo {c`o Zht& _oamnZ
N>mSo >Vo hr AmnH$s g~ {H$`mE ^OZ hmo Om`Jr&
***
***
***
U U U, U UU U U U U U U
UU U AZV O_ ~rVZona ^r h_mam Zme Zht hAm Ama Z H$^r Zme hmoJm& h_ (d`) gmjmV
na_m_mHo$ Ae h& AV: WmoS >-o go g_`Ho$ {c`o {_cZodmcr YZ-gn{m_| amOr hmoZm JcVr h& Bg _Zw`O__|
hr h_ g~ Xw:Im|go Ny>Q>H$a _hmZ AmZXH$mo m H$a gH$Vo h& _Zw`eara_| h_ hr gmoM gH$Vo h {H$ h_|
`m H$aZm Mm{h`o; `m|{H$ h_| ~hV {dcjU {ddoH$ {_cm hAm h& Eogm Xwc^ Adga MyH$ J`o Vmo ~hV nN>VmZm
nS>Jo m& eara N>mSo >H$a H$~ `hmgo OmZm nS>,o BgH$m Hw$N> nVm Zht h& gmW XoZdo mcm H$moB Zht h& AHo$coH$mo
_aZm nS>Jo m& AmnH$mo OcmZodmco H$B {_c|J,o na AmnHo$ gmW OcZodmcm H$moB Zht {_coJm
U U , U U,
U U , U
UU U , UU U ,
U , U U H
ggma_| g~ dmW ^am hAm h& `m`H$s ~mV H$hZodmco ~hV H$_ h&
***
***
***
U , U DU U ggmaH$m Aml` coZgo o ~hV
Xw:I {_cVm h, YmoIm {_cVm h, {ddmgKmV hmoVm h& H$^r {H$grH$m Ama H$^r {H$grH$m Aml` coZgo o H$m_
{~JS>Vm h& naVw EH$ ^JdmZH$m Aml` coZgo o g~ H$m_ R>rH$ hmo OmVm h& ggma_| dh_ hmoVm h gwIH$m, na
{_cVm h Xw:I& Bg{c`o "gwI hmoJm'`h dh_ Vmo ahVm h, na "gwI {_c J`m'`h AZw^d Zht hmoVm&
naVw EH$ ^JdmZH$m Aml` coZgo o ~hV AmZX {_cVm h Ama H$`mU ^r hmo OmVm h& {MVm ^JdmZH$mo Xo
Xmo, AmZX Amn co cmo ! U, U U U
eaUmJ{V-gmYZ_| A{^_mZ nXm Zht hmoVm& gmYH$ `hr _mZVm h {H$ Omo Hw$N> hmoJm, ^JdmZH$s H$nmgo
hmoJm&
***
***
***
CU U, U UU U U, UU U U U
U U U, U U U U h_ H$go hr `m| Z hm|, ^JdmZ h_mam

29
nyam `mc aIVo h& Omo ^JdmZH$mo `mXVH$ Zht H$aVo, CZH$m ^r ^JdmZ o_nydH $ nmcZ H$aVo h, g~ VahH$m
~Y H$aVo h&
EH$ ~ma p_UrOrZo {dMma {H$`m {H$ _ XoI,y ^JdmZ BVZo Ordm|H$m H$go nmcZ H$aVo h? Chm|Zo EH$
{S>~r coH$a Cg_| EH$ H$sS>rH$mo ~X H$aHo$ aI {X`m& Xygao {XZ Chm|Zo ^JdmZgo nyN>m {H$ _hmamO, AmnZo g~H$mo
^moOZ nhM m {X`m, g~Ho$ ^moOZH$m R>rH$-R>rH$ ~Y H$a {X`m? ^JdmZ ~moco {H$ hm, g~H$mo ^moOZ nhM m
{X`m& p_UrOrZo OmH$a {S>~rH$mo Imocm Vmo XoIm {H$ H$sS>rHo$ _wI_| Mmdc h& p_UrOrH$mo ~S>m AmM`
hAm! ~mV `h hB {H$ {S>~rH$mo ~X H$aVo g_` p_UrOrHo$ {VcH$na cJm EH$ Mmdc {S>~r_| {Ja J`m&
BgH$m p_UrOr H$mo nVm hr Zht cJm& p_UrOrZo {S>~rH$mo nrN>o ~X {H$`m, na ^JdmZZo ~Y nhco hr
H$a {X`m ! Bg H$ma ^JdmZ {H$gH$m H$go ~Y H$aVo h, H$go ajm H$aVo h, Bg ~mVH$mo h_ OmZ Zht gH$Vo&
`h h_mar ~w{go ~mhaH$s ~mV h&
h_mao EH$ {_ Wo& Chm|Zo {dMma {H$`m {H$ XoI,| ^JdmZ H$go nmcZ H$aVo h! Chm|Zo {ZM` {H$`m {H$
_ EH$ OJh ahJ m Zht, {^jm coZo OmD$Jm Zht, {H$grgo {_cyJ m Zht, H$moB nyN>o Vmo ~mocJy m Zht, {H$grgo Hw$N>
_mJJy m Zht& {\$a XoI,y ^JdmZ H$go XoVo h, {H$g Vahgo XoVo h? Chm|Zo EH$ H$_S>cw Ama nmZr {ZH$mcZoH$o
{c`o EH$ agr co cr Ama dhmgo Mc {X`o& McVo-McVo H$moB Jmd {XIm`r XoVm Vmo amVm ~XcH$a Xygar
Va\$, OJcH$s Amoa Mc XoV&o Eogm H$aVo hE Xmo-VrZ {XZ hmo J`o& EH$ {XZ em_Ho$ g_` Ch| EH$ JmdHo$
nmg H$moB ^oS > MamZodmcm {_c J`m& CgZo Um_ {H$`m Ama ~mV| nyN>Zo cJm, na _hmamO Hw$N> ~moco Zht Ama
Xygao amVo Mc {X`o& dh amVm IoVH$s Va\$ OmVm Wm& amV hmo MwH$s Wr& Chm|Zo IoVHo$ Hw$Ego Oc {ZH$mcH$a
hmW-_wh Ymo`m, Oc {n`m Ama dht gmo J`o& AMmZH$ "_hmamO! _hmamO!' AmdmO gwZH$a CZH$s ZtX Iwc
J`r& XoIm Vmo dh ^oS > MamZodmcm hmW_| cmoQ>m {c`o IS>m Wm& dh ~mocm {H$ "_hmamO, _ AmnHo$ {c`o XyY
Ja_ H$aHo$ coH$a Am`m hy, Ama Jm`H$m XyY cm`m h, ~H$arH$m Zht'&
Bg Vah ^JdmZ g~H$m nmcZ H$aVo h& H$moB ^OZ H$aVm h {H$ Zht H$aVm h, ^JdmZH$mo `mX H$aVm
h {H$ Zht H$aVm h, BgH$s ^JdmZH$mo H$moB nadmh Zht& EH$ gmZ EH$mXerH$m dV {H$`m H$aVo Wo& dVHo$
Xygao {XZ do {H$gr gmYwH$mo, ~mUH$mo ^moOZ H$amH$a {\$a IwX ^moOZ {H$`m H$aVo& EH$ {XZ Chm|Zo EH$mXerdV aIm Vmo dVHo$ Xygao {XZ dfm hmoZHo $o H$maU ^moOZ H$aZo H$moB Am`m Zht& do Ty>T >ZHo $o {c`o ~mha J`o Vmo
CZH$mo EH$ d, g\o$X XmT>rdmcm gmYw {_cm& Cggo nyN>m {H$ ^moOZ H$amoJ,o Vmo dh ~mocm {H$ hm, H$$Jm& do
Cg gmYwH$mo Ka co Am`o& CZH$mo ~R>mH$a ^moOZ namogm Vmo do nmZo cJ J`o& do gmZ ~moco {H$ "_hmamO, gVcmoJ
Vmo nhco ^JdmZH$mo ^moJ cJmVo h, {\$a gmX nm`m H$aVo h'& dh gmYw ~mocm {H$ "^JdmZ `m hmoVo h? `h
g~ nmIpS>`m|H$m, R>Jm|H$m H$m_ h, Am{X-Am{X'& Bg H$ma O~ dh ^JdmZH$s {ZXm H$aZo cJm Vmo Cg gmZZo
^moOZH$s nmc ItM cr Ama ~moco {H$ "`{X ^JdmZ Hw$N> Zht, g~ nmIS> h, Vmo _ {H$gHo$ ZmVo AmnH$mo
^moOZ H$am ahm h? ^JdmZH$o ZmVo hr Vmo _ AmnH$mo ^moOZ H$am ahm h& ' BVZo_| AmH$medmUr hB {H$ "`h
Vmo ~MnZgo hr Eogm Wm Ama Bg Vah _oar {ZXm H$aVm Am`m h, _oam ^OZ H$^r {H$`m hr Zht, {\$a ^r _Zo
BVZo {XZ BgH$m nmcZ {H$`m, nmcZ H$aVo BgH$s g\o$X XmT>r hmo J`r, Vy BgH$mo EH$ g_` ^r ^moOZ Zht Xo
gH$m! AJa Voar Vah _ {dMma H$aVm Vmo `m `h BVZo {XZ OrVm?' UU U ,
U U Ogo g{>-aMZm H$aZm ~mOrH$m Ama ghma H$aZm eH$aH$m H$m_ h, Eogo
nmcZ H$aZm {dUwH$m H$m_ h& `o AnZm H$m_ nyar VnaVmgo H$aVo h& A~ H$moB H$gm h, ^OZ H$aVm h {H$
Zht H$aVm h, AmpVH$ h {H$ ZmpVH$ h, BgH$s Va\$ `mc hr Zht H$aVo Ama g~H$m nmcZ-nmofU H$aVo
h& CZH$s H$nmgo hr g~ Or aho h& h_ AnZr VmH$Vgo AnZm nmcZ, AnZr ajm H$a Zht gH$Vo&

30
SU U U U U U U!
ggJ H$aZodmco Ama ggJ Z H$aZodmcoXmoZm|_| ~S>m \$H$ hmoVm h, na Bg \$H$H$mo ggJ H$aZodmco
hr OmZVo h&
***
***
***
g~ emm|H$m gma h^JdmZH$m _aU& haoH$ H$m__| ^JdmZH$mo `mX H$a| Vmo _Jc-hr-_Jc h& EH$
^JdmZH$mo `mX H$aZogo g~ H$m_ R>rH$ hmo OmVo h
Bg ^`H$a H${c`wJ_| ^JdmZH$m _aU Ama Zm_On _w` h& H${c`wJ_| ^JdZm_H$s F$Vw h& F$Vw_| IoVr
~{T>`m hmoVr h& Bg{c`o ^JdZm_H$m {deofVmgo On H$a|& Zm_OnHo$ gmW-gmW mWZm ^r H$a| {H$ U !
U

U Omo ggJ H$aVm h, dh Zm_On H$aoJm hr& dh Zm_On Z H$ao,


`h CgHo$ hmWH$s ~mV Zht h&
***
***
***
U U U, UU , h, l, U CZH$m
dUZ H$aZo_| ^r h_mar Bp`m-_Z-~w{_| VmH$V Zht h& H$maU {H$ dUZ H$aZo_| _m`m gmW_| ahoJr, O~{H$
^JdmZ _m`mgo AVrV h&
h_mao EH$ Va\$ ^JdmZ h, EH$ Va\$ OJV h& Omo OJV_| aMo-nMo h, do ^JdmZH$mo Zht OmZ gH$Vo&
^JdmZH$mo OmZZoH$m Cnm` h^JdmZH$o hmo Om`& U U S U U
U S U U U U , U U h_ MoVZ d A{dZmer h,
OJV OS> d ZmedmZ h& h_ Bg OJVH$o dmgr Zht h& h_ ^JdmZH$o h& `hm Vmo g~ ~XcZodmcm h, na
h_ gXm EH$ag ahZodmco h& OJVH$o gmW g~Y OmoS >H$a h_ ^r OS> ~Z OmVo h& naVw ^JdmZH$mo AnZm
_mZ coZgo o h_ OS> Zht ahVo, MoVZ hmo OmVo h&
Amn ^JdmZH$mo AnZm _mZ c| Vmo _Zm H$aZodmcm H$mZ h? AJa Amn AnZoH$mo ^JdmZH$m Zht _mZmoJo
Vmo `m _mZmoJ?o AV_| ^JdmZH$m _mZZm hr nS>Jo m& Amn gXmgo hr ^JdmZH$o Wo Ama ^JdmZH$o hr ahmoJ&o Amn
AnZoH$mo ^JdmZH$m Zht _mZmo Vmo ^r Amn ^JdmZH$o h, Ama _mZmo Vmo ^r ^JdmZH$o h& Zht _mZmoJo Vmo Xw:I
nmAmoJ,o Ama _mZmoJo Vmo {Zhmc hmo OmAmoJ&o ~oQ>m H$nyV `m gnyV hmo gH$Vm h, na nyV Zht hmoEogm H$go hmo
gH$Vm h? Amn {H$VZo hr nmnr, XwamMmar hm|, na h Vmo ^JdmZH$o hr! Amn {H$VZm hr nmn H$a|, Amn d`
nmnr Zht hmo gH$Vo, Zht hmo gH$Vo, Zht hmo gH$Vo& nmn D$na {MnH$m ahoJm& ^rVago Amn ^JdmZH$o hr ah|J&o
Bg{c`o ^JdmZ H$hVo h
U U U U U UH
(_mZg, gwXa.44/1)

^JdmZH$o Xa~ma_| OJh H$_ Zht h& g~-Ho$-g~ Mco Om` Vmo ^r OJh Imcr h& Og,o {H$VZr hr {dmE
grI c| Vmo ^r ~w{ dgr-H$s-dgr Imcr ahVr h& Eogm Zht hmoVm {H$ A~ ~w{ ^a J`r, Ama {dmE Zht
grI gH$Vo& O~ ~w{ hr Zht ^aVr, Vmo {\$a ^JdmZH$m Xa~ma H$go ^a Om`Jm?
U U U U U, U , , UU
U U, Lh U , U !

31
***
***
***
U U U, U, U U U,
U U, U U U, U U, U -U
U U U U U, U -U U U U
L U, U -U U U U -U U
U UU (JrVm 4/8)& gVm|H$o _Z_| ^JdmZH$o gmW IocZoH$s AmVr h, Cg ^mdH$s
ajm H$aZoH$o {c`o ^JdmZ AdVma coVo h Ama Vah-VahH$s crcm H$aVo h& gVm|H$o mam hr ^JdmZH$s crcm,
_{h_m, _hmm Am{XH$m Mma hAm h& gVm|H$s _{h_m ^r ^JdmZ hr OmZVo h& ^JdmZH$o g_mZ gVm|H$mo OmZZodmcm
Ama H$moB Zht h&
gV ^JdmZH$m Mma H$aVo h, AnZm Zht; `m|{H$ gVm|_| Omo {deofVm Am`r h, dh ^JdmZgo hr Am`r
h& g~Ho$ _yc_| ^JdmZ hU U (_mZg, Cma.120/9)& g_w Z hmo Vmo ~mXc
Oc H$hmgo cm`|? Xygar {>go XoI| Vmo g_w_| Oc ~hV h, na h_mam OrdZ Vmo dfmgo hr McVm h&
ggma_| {OVZm gXJUw h, gXmMma h, dh g~ _hm_mAm|H$s H$nm h& _Zo Vmo `j XoIm h& _ Jmdm|_|
Ama eham|_| ~hV Ky_m h& _Zo XoIm h {H$ {OZ Jmdm|_| gm-Xmo gm dfm|_ | H$moB gV Zht J`o, do Jmd {~Hw$c
^yVm|H$o {Zdmg Ogo XrIVo h& Jmd^a_| ^JdmZH$m H$moB _pXa Zht& do OmZVo hr Zht {H$ `m ^JdmZ hmoVm
h, `m ^$ hmoVm h? naVw {OZ Jmdm|_| gV J`o h, dhm {dcjUVm XrIVr h, empV {_cVr h&
o_r gVm|, ^$m|H$o _wIgo H$Wm gwZZogo Omo cm^ hmoVm h, dh Xygam|go H$Wm gwZZogo Zht hmoVm& gVm|H$s
H$hr H$Wmgo Wm`r cm^ hmoVm h&
U U
***
***
***
gmYH$m|H$o {c`o O$ar ~mV hXmof{>H$m `mJ& dh Z AnZo_| Xmof XoI,o Z Xygam|_&| Xmof XoIZm ~hV
~S>r ^yc h& g~H$m dV_mZ {ZXm}f h& Xmof d`_| Zht h`h ~mV drH$ma H$a c| Vmo H$`mUm{ ~S>r gwJ_
hmo Om`Jr& d` ^JdmZH$m Ae h& AV: Ogo ^JdmZ ew, n{d, {Z_c h, Eogo Amn ^r h& Xmof AmJVwH$
h& `{X d`_| Xmof hmoVm Vmo H$^r {_Q>Vm Zht, H$^r _w{$ Zht hmoVr& _yc_| {ZXm}fVm h, V^r ggJH$s ~mV|
AN>r cJVr h&
AnZoH$mo Xmofr _mZZogo Xmof Xya Zht hmoJm& _yc_| g~-Ho$-g~ na_m_mHo$ Ae hBg Va\$ `mZ X| Vmo
Xmof {Q>H$o Jm Zht&
H$nmZmW! BVZr H$nm H$amo {H$ h_ ^JdmZH$o h& nyV gnyV Ama H$nyV XmoZm| hmoVo h& H$nyV hmoZgo o nyVnZm
{_Q> OmVm h `m? H$nyV ^r nyV Vmo h hr& r Iam~ hmoVr h, n{VH$mo N>mSo > XoVr h, {damoY H$aVr h, Vmo
^r nZr CgrH$s H$hcmVr h& Bgr Vahgo Amn ^JdmZH$o h Ama na_ ew h, Bg_| {~Hw$c gXoh Zht h&
***
***
***
O~ AV:H$aU Aew hmo OmVm h, ~w{ ^> hmo OmVr h, V~ _Zw`H$mo ~wao AmMaU ^r AN>o cJZo
cJVo h& gJmB hmoZHo $o ~mX ({ddmhgo nhco) cS>H$m-cS>H$sH$m gmW-gmW ahZm, Ky_Zm-{\$aZm ~hV hr Iam~
MrO h& `h `{^Mma h, AZmMma h& ~~B_| R>mHw$aOrH$m {ddmh hAm& {ddmhgo nhco R>mHw$aOrH$mo dhm co
J`o, Ohm amYmOr Wt& _Zo H$hm {H$ _ Bg_| gh_V Zht h, R>mHw$aOr Ama amYmOrHo$ ~rM_| naXm aImo& O~VH$

32
{ddmh Z hmo, V~VH$ R>mHw$aOr Ama amYmOr {~Hw$c Z {_c|& Chm|Zo dgm hr {H$`m& do R>mHw$OrH$mo co Vmo J`o,
na CZHo$ Ama amYmOrHo$ ~rM_| naXm aIm J`m&
gJmBH$o ~mX cS>H$sH$mo N>mSo > XoZm AWdm {ddmh hmoZHo $o ~mX VcmH$ Xo XoZm ^r ~S>o nmnH$s, A`mMmaH$s,
A`m`H$s ~mV h& emm|Zo Ama gVm|Zo BgH$m {ZfoY {H$`m h& naVw Ogo gpnmVHo$ amoJrH$mo d ~wam cJVm
h, Eogo hr ^> ~w{dmco `{$H$mo emm|H$s, gVm|H$s ~mV| ~war cJVr h&
***
***
***
AmnZo _mZ aIm h {H$ h_ ggmaHo$ h, na _yc_| Amn g~-Ho$-g~ na_m_mHo$ h& Amn na_m_mHo$ KaHo$
h& ggma nam`m Ka h& `{X ggma AmnH$m hmoVm Vmo gXm AmnHo$ gmW ahVm& naVw ggmaH$s H$moB ^r MrO
AmnHo$ gmW Zht ahVr, H$moB ^r gwI AmnHo$ gmW Zht ahVm& Bg{c`o Amn ggmaHo$ Zht hBg gr ~mVH$mo
Amn _mZ c|& Amn Mmho ZaH$m|_| OmAmo, Mmho Mmamgr cmI `mo{Z`m|_| OmAmo, ^JdmZH$m gmW H$^r Ny>Q>Jo m Zht&
_mH$s Vah ^JdmZH$s m{ g~Ho$ {c`o gwJ_ h& Ogo ~mcH$ _mH$s JmoX_| {Z:eH$ hmoH$a Mcm OmVm h,
Eogo hr Amn g~-Ho$-g~ ^JdmZH$o Ym__| {Z:eH$ hmoH$a Om gH$Vo h& dhm OmZoH$o {c`o {H$grH$mo ^r _Zm
Zht h&
***
***
***
{dkmZZo ~hV C{V H$s h, na A^rVH$ ndr-VdH$s ^r ImoO nyar Zht hB h& ndr_| BVZo dmh Mc
aho h, {OZH$mo A^r dkm{ZH$ ImoO Zht nm`o h& Oc-Vd, VoO-Vd, dm`w-Vd Ama AmH$meVd A^r
~mH$s nS>o h! Ho$dc ndr, Oc Ama VoO_| AZV e{$`m nS>r hB h& EH$ VoO-Vdgo {dwV- e{$ H$Q>
H$s, {Oggo {H$VZo H$m` {H$`o Om aho h& cU U U, U
U _yc (na_mUw) $ngo Omo ndr, Oc, VoO Am{X h, CgH$mo Zht ~Zm gH$Vo& do Johg o H$B
MrO| ~Zm gH$Vo h, na JohH $m EH$ XmZm ^r Zht ~Zm gH$Vo& _Z, ~w{, Ah_H$mo Zht ~Zm gH$Vo& _Zw`,
Jm`, ^oS > Am{X ~Zm gH$Vo h, na {OZ _yc Vdm|go do ~Zo h, do Vd Zht ~Zm gH$Vo& CZ_| Omo Ord h,
dh Ord Zht ~Zm gH$Vo& _yc Vd na_m_mH$m ~Zm`m hAm h&
***
***
***
JrVmHo$ kmZH$m AV Zht AmVm& {dMma H$aZona Z`o-Z`o ^md H$Q> hmoVo h& O~ ^JdmZH$m g~ Hw$N>
AZV h, Vmo {\$a CZHo$ ^mdm|H$m AV H$go Am gH$Vm h? JrVmHo$ {df`_| H$moB Hw$N> ~mocVm `m {cIVm h
Vmo dh Ho$dc AnZr ~w{H$m n[aM` XoVm h {H$ h_ BVZm OmZVo h&
OS>Vm AkmZgo XrIVr h& dmVd_| g~ {M_` hr h& XrIZo_| g~ AcJ-AcJ XrIVo h, na Vdgo
g~ EH$ hr h& S U M U U U, U M U
U U Ogo dZ_| XrIZodmcm g~ Hw$N> _ hr ~Zm h, Eogo hr XrIZodmcm g~ Hw$N>
^JdmZ hr ~Zo h&
g^r {H$`mE H${V_| hr hmoVr h& MoVZ-Vd_| H$moB {H$`m Zht hmoVr& `{X d`_| {H$`m hmoJr Vmo dh {dH$mar
hmo Om`Jm, Ama {dH$mar hmoZgo o ZmedmZ hmo Om`Jm& naVw AkmZHo$ H$maU _Zw` AnZoH$mo H$Vm _mZ coVm h
UUU U (3/27)& AnZoH$mo AhH$maHo$ gmW EH$ _mZ coZm "AkmZ' h Ama
AhH$mago AcJ _mZZm "kmZ' h&
H$_`moJ Ama kmZ`moJ XmoZm|H$m \$c "_w{$' h, na "o_' ^JdmZH$o g~Y (^{$) go hr hmoVm h& dh

33
o_ {VjU dY_mZ h& H$_`moJ Ama kmZ`moJ gmYZ h, na ^{$ gm` h& dh ^{$ Amn AmO hr m
H$a gH$Vo h& ^JdmZH$m Ae hmoZgo o CZHo$ gmW h_mam g~Y gXmgo h&
^$ ^Jd{R>> hmoVm h& CgH$m gmYZ Ama gm` XmoZm| ^JdmZ hmoVo h& ^{$_| {nwQ>r Zht ahVr, AV_|
EH$ ^JdmZ hr ah OmVo h& U U U
***
***
***
h_ Or Zht aho h, `wV _a aho h& OrdZH$m g_` ~S>r VoOrgo Om ahm h& Bg{c`o JrVm H$hVr h
S SU (8/7) "Vy g~ g_`_| _oam _aU H$a'& nmS>d ha g_` ^JdmZH$mo `mX
H$aVo Wo Vmo CZ_|go EH$ ^r Zht _am, na H$mad gm-Ho$-gm _a J`o& ^JdmZH$s _{V g~ {dn{m`m|H$m Zme
H$aZodmcr hUUS m (lr_mJdV 8/10/55)& U
h h U, U h h U U U
{OgH$s Zr`V Xygam|H$mo Xw:I XoZHo $s h, CgH$mo ~S>m ^mar XS> {_cVm h& J^nmV H$aZodmcoH$o KaH$m A
Iam~ hmo OmVm h& CgHo$ KaH$m A-Oc coZc
o m`H$ Zht ahVm& J^nmV H$aZodmcoH$s AJco O__| gVmZ
Zht hmoVr&
***
***
***
UU U U dhm ~S>-o ~S>o Y{Z`m|, D$Mo nXdmcm|H$s _{h_m Zht h& ggma_|
^JdmZH$o ^OZHo$ g_mZ gma MrO H$moB Zht h& Ogo AZV ~mS>m_| | ^JdmZH$o g_mZ lo> H$moB Zht h, Eogo
hr ^JdmZH$o ^OZHo$ g_mZ lo> H$moB Zht h&
{OgH$mo ^JdmZ AN>o cJVo h, `mao cJVo h, dh AmO ^co hr H$gm hmo, dh lo> hmo hr Om`Jm
(JrVm 9/31)& JrVm_| ^JdmZH$o ^$H$mo hr "_hm_m' H$hm J`m h& ^JdmZH$o Omo
o_r ^$ h, do hr _hm_m h, do hr gV h, do hr lo> nwf h& U, U DU
U U ^JdmZH$m ^$ `{X Hw$gJ_| ^r nS> Om`Jm Vmo Cggo Ny>Q> Om`Jm&
S U U U ^JdmZH$o {MVZHo$ g_mZ n{d H$moB MrO
Zht h&
_Zw`H$mo dmVd_| Omo Mm{h`o, dh Cgo ggma Zht Xo gH$Vm& AZV ~mS>m_| | AZV dVwE h, na H$moB
^r dVw _Zw`H$mo emdV empV Zht Xo gH$Vr& Omo _Zw`H$mo Mm{h`o, CgH$s ny{V ^JdmZgo hr hmo gH$Vr h&
Bg{c`o Amngo mWZm h {H$ ^JdmZ_| cJ OmAmo, ^JdmZH$o hr MaUm|_| o_ H$amo&
***
***
***
J^nmV H$aZm, gVmZH$mo nXm hr Zht hmoZo XoZm ^> ~w{H$m cjU h& {OZH$s ~w{ ^> hmo J`r h, do
Cm_, lo> ~mVm|H$mo g_P gH$Vo hr Zht& h h U U U U Cgo Jm`Ho$
Krgo ^r XwJ Y AmVr h! dh `dhmaH$s _m_ycr ~mV| ^r Zht g_P gH$Vo, {\$a nma_m{WH$ ~mV| H$go g_P|J?o
O~ ~w{ ew hmoJr, V~ nmn_| {M Zht hmoJr, `wV ^JdmZ_| {M hmoJr& ~w{ ew H$aZoH$o {c`o hr ggJ
{H$`m OmVm h& ~w{ ew hmoZno a AnZo-Amn AN>r ~mV| nXm hmoVr h&
***
***
***
Omo H${_ Cnm`m|go gV{V-{ZamoY H$aVo h, do ~S>m ^mar nmn H$aVo h, A`m` H$aVo h& Amn H${_ Cnm`m|go
gV{V-{ZamoY Z H$aHo$ g`_ H$amo Vmo ~S>r AN>r ~mV h, na nmn `m| H$aVo hmo? em-{Z{f H$m_ H$aZm

34
ZaH$m|_| OmZoH$m amVm h& _Zw`O_H$mo ~S>m Xwc^ ~Vm`m J`m h& Cg _Zw`O__| AmZogo OrdH$mo amoH$ XoZm
nmn h& gV{V-{ZamoY Zht H$a|Jo Vmo nmn cJoJm`h ~mV h hr Zht, h_Zo H$ht nT>r-gwZr hr Zht& gV{V{ZamoY H$aZogo H$`mU hmoVm hEogm H$moB ~Vm Xo& -U U U U, UU,
UU LU U U, U U
***
***
***
Omo amV-{XZ ^JdmZH$o ^OZ_| cJm hAm h, Cgo {H$gr dVwH$s H$_r Zht ahVr& Eogo gmYw _Zo XoIo h,
Omo nmg_| ngo Zht aIVo, {\$a ^r CZH$m OrdZ-{Zdmh hmoVm h& U U
U U U U U
U H$moB X`go ngm|H$m `mJ H$a Xo Vmo CgH$mo {H$gr MrOH$s H$_r Zht ahoJr&
Y{Z`m|H$mo Omo MrO Zht {_cVr, dh MrO ^r {_c Om`Jr& {\$a ngm|H$o {c`o nmn, A`m` `m| H$aVo hmo? A{YH$
ngo BH$QR>o H$aHo$ H$amoJo `m?
U U U, U U UU
U, UUH
***
***
***
dmWu AmX_rHo$ mam Xw{Z`mH$m {hV Zht hmoVm& CgHo$ mam Vmo A{hV-hr-A{hV hmoVm h& {Z:dmW^mdgo
_m Xw{Z`mH$m {hV H$aZodmco Xmo hr h^JdmZ Ama CZHo$ ^$
U UU UU U UU UUH
(_mZg, Cma.47/3)

S U U U, U U U U U U U
AV: AnZo dmW^mdH$m `mJ H$a| Ama go X`go ^JdmZ_| cJ Om`& ha g_` ^JdmZH$mo `mX aI|& BgHo$
{c`o ~ma-~ma ^JdmZgo mWZm H$a| {H$ "ho _oao ZmW! _ AmnH$mo ^ycy Zhr'& ^JdmZH$mo `mX H$aHo$, CZH$m Zm_
coH$a haoH$ H$m_ H$a|& `oH$ H$m`H$o Ama^_| ^JdmZH$mo `mX H$aZoH$m d^md ~Zm c|, {Oggo AVH$mc_|
^r ^JdmZH$s `mX ~Zr aho& {H$gr ^r H$m_Ho$ {c`o ~mha Om` Vmo ^JdmZH$m Zm_ coH$a Om`& ^JdmZH$mo gXm
`mX aIZm`h g~ emm|H$m gma h
K S
c U H
(_hm^maV, AZw.124)

"g_V emm|H$m AmcmoS >Z H$aHo$ ~ma~ma {dMma H$aZona EH$_m `hr {gmV pWa hAm h {H$ gXm ^JdmZ
Zmam`UH$m `mZ H$aZm Mm{h`o&'
ggJ, H$WmH$m ^md new, njr VWm dj Am{X OS> dVwAm|na ^r nS> OmVm h, na Xw> X`dmco _Zw`na
CgH$m Aga Zht nS>Vm; `m|{H$ CgHo$ ^rVa A{^_mZ, H$nQ> Am{X Xmof ahVo h& Og,o MXZHo$ gJgo A`
dj ^r MXZ hmo OmVo h, na ~mgH$m dj MXZ Zht hmoVm&
***
***
***
_Zw`O_ Ho$dc H$`mUHo$ {c`o hBg Va\$ cmoJm|H$s {> H$_ h& `h eara ^moJ ^moJZoH$o {c`o Zht

35
hU U (_mZg, Cma.44/1)& U
U, S U U U (
U)- c U JhWml_ ^r ^moJm|H$mo ^moJZoH$o {c`o Zht h, `wV ^moJm|H$s narjm
H$aHo$ {da$ hmoZHo $o {c`o h& O~ ^moJm|H$s narjm hmo Om`, ^moJm|H$m Vd g_P_| Am Om`, ^moJm|go dam` hmo
Om`, Cgr jU na_m_m{_| cJ OmZm Mm{h`o&
ggma_| Vmo CVZm hr {_coJm, {OVZm h_mao maY_| h& Og,o goa^aH$m cmoQ>m hmo Vmo Cgo Mmho Vmcm~_|
Sw>~moAmo, Mmho g_w_|, Oc goa^a hr {_coJm& EH$ _OXya H$mo`cm T>mVo m h Ama EH$ _OXya Q>H$gmc_| gmoZm
T>mVo m h, na XmoZm|H$mo ngo ~am~a hr {_cVo h& naVw na_m_mH$s m{ maYHo$ AYrZ Zht h& do Ho$dc gr
cJZgo {_c OmVo h& Bg{c`o JwUm|dmco ~mUgo ^r ^{$`w$ dnM lo> h& H$maU {H$ U
U, U U U U U U, U
U
{dUwnaw mU_| EH$ H$Wm AmVr h& EH$ ~ma F${f-_w{Z`m|Zo BH$QR>o hmoH$a Amng_| {dMma {H$`m {H$ g~ Ordm|H$m
H$`mU H$go hmo? O~ do {H$gr {ZU`na Zht nhM ,o V~ Chm|Zo {dMma {H$`m {H$ doX`mgOr _hmamOHo$ nmg
McVo h, do R>rH$ {ZU` ~Vm`|J&o do doX`mgOrHo$ nmg nhM &o doX`mgOr Cg g_` JJmOr_| ZmZ H$a aho
Wo& F${fcmoJ dht JJmVQ>na ~R>H$a CZH$s Vrjm H$aZo cJo& doX`mgOrZo JJmOr_| Sw>~H$s cJmVo hE H$hm {H$
"H${c`wJ, Vw_ Y` hmo, Y` hmo, Y` hmo'& {\$a H$hm {H$ "p`mo, Vw_ Y` hmo, Y` hmo, Y` hmo'& {\$a
H$hm {H$ "eymo, Vw_ Y` hmo, Y` hmo, Y` hmo'& O~ doX`mgOr JJmOr_| ZmZ H$aHo$ ~mha Am`o, V~ Chm|Zo
F${f`m|go nyN>m {H$ AmncmoJ {H$g H$m`go `hm Am`o h? F${f`m|Zo H$hm {H$ nhco Amn h_| ~Vm`| {H$ AmnZo
ZmZ H$aVo g_` H${c`wJH$mo, p`m|H$mo Ama eym|H$mo Y`dmX {X`m, BgH$m `m Vmn` Wm? doX`mgOrZo H$hm
{H$ H${c`wJ_| {OVZm OXr H$`mU hmoVm h, CVZm A` `wJm|_| Zht hmoVm, Bg{c`o _Zo H${c`wJH$mo Y` H$hm&
p`m| Ama eym|H$mo AnZo Y_H$m nmcZ H$aZogo OXr H$`mUm{ hmo OmVr h, Bg{c`o _Zo BZH$mo Y` H$hm&
`h gwZH$a F${f`m|Zo H$hm {H$ h_ Omo ~mV nyN>Zo Am`o Wo, CgH$m g_mYmZ hmo J`m! ({dUwnaw mU 6/2)
Vmn` h {H$ H${c`wJ_| p`m| Ama eym|H$mo OXr na_m_m{ hmo gH$Vr h; `m|{H$ BZ_| AnZr Om{V
Am{XH$m A{^_mZ Zht hmoVm& naVw AmOH$cH$s p`m|H$mo na_m_m{ hmoZr H${R>Z h; `m|{H$ CZHo$ ^rVa A{^_mZ
`mXm h! do n{VH$mo ^r Bg{c`o Z_H$ma Zht H$aVt {H$ `m h_mam XOm nwfm|go H$_ h? {OgHo ^rVa A{^_mZ
^am nS>m h, Cgo na_m_m H$go {_c|J,o CgH$m Vmo nVZ hr hmoJm& XopI`o, d` ^JdmZ McH$a {OgHo$ nmg
AmVo h, dh e~ar `m H$hVr h
U U U UH
(_mZg, Aa`.35/2)

naVw ^JdmZ H$hVo h {H$ EH$ ^{$Ho$ {gdm` _ Ama H$moB g~Y Zht _mZVmU
U (dhr)& ^JdmZ o_nydH $ CgHo$ hmWgo H$X-_yc (~oa) ImVo h! ^JdmZ ^mdH$mo XoIVo h, Om{V,
AmMaU Am{XH$mo Zht& Amn H$go hr `m| Z hm|, `{X Amn_| gr cJZ h Vmo ^JdmZ Cggo AQ>H$o J o Zht&
Omo ^JdmZ AmnHo$ nmnm|go AQ>H$ Om`, do {_cH$a ^r `m {Zhmc H$a|J?o `m|{H$ do Vmo nmnm|go ^r H$_Omoa
hE! ^JdmZ Ho$dc cJZH$mo XoIVo h& Bg{c`o {H$grH$mo ^r na_m_m{go {Zame hmoZHo $s O$aV Zht h& na
AmnH$s cJZ Zht hmo Vmo ^JdmZ `m H$a|?
***
***
***

36
ggmaH$m Omo Xw:I hmoVm h, dh _yIV mgo hmoVm h& {dMma H$a|, H$moB ^r ZwH$gmZ hAm h Vmo nhco dh dVw
Wr `m? dVw nhco ^r Zht Wr, nrN>o ^r Zht ahoJr, ~rM_| {_cH$a {~Nw>S > J`r Vmo AnZm `m J`m? nhco
Ogo Wo, go hr ah J`o! _mZ-~S>mB nhco Wr Zht, AmH$a Mcr J`r Vmo Z`r ~mV `m hB? h_| ~mYm `m
cJr? _wV_| hr Xw:I nm aho h! g^r eha OJc_| ~go hE h, nrN>o {\$a OJc hmo Om`J&o
{dMma H$a|, ggma_| AmZo Ama OmZoH$o {gdm` Ama `m h? h_ ggma_| AHo$co Am`o Wo& Zm_ ^r AnZm
Zht Wm, nrN>o aIm J`m& Om`Jo Vmo AHo$co hr Om`J&o Omo _aVm h, _aZodmcm hr _aVm h& Zht _aZodmcm ^r
H$moB _aVm h `m? {\$a {MVmH$s `m ~mV h? H$moB aho `m Om`, AnZo_| `m \$H$ nS>m? Bg{c`o haX_ _V
ahmo& Xygam Mcm Om` Vmo _mO, h_ Mco Om` Vmo _mO! , U UU !
AmO hr Bg g`H$mo drH$ma H$a c| {H$ ggma_| {d`moJ hr _w` h& g`H$mo drH$ma H$a cmo Vmo AmZXhr-AmZX ahoJm& Xw:I ZOXrH$ Zht Am`oJm&
{dMma H$a|, gXm AmnHo$ gmW ahZodmcr MrO `m h? na_m_m gXm h_mao gmW ahZodmco h& ggma gXm
h_mao gmW ahZodmcm Zht h& Omo MrO gXm gmW ahZodmcr Zht h, Cggo g~Y OmoS > {c`m`h Xw:I nmZoH$m
~{T>`m VarH$m h& godm H$amo, na g~Y _V OmoS >m&o g~Y OmoS >Zgo o Xw:IHo$ {gdm` Ama Hw$N> Zht {_coJm&
dmVd_| Xw:IH$m Zm_mo{ZemZ Zht h, Ho$dc AmnH$m hr ~Zm`m hAm h& U U, -
U U U U U U
dmVd_| OS>Vm hOS>H$o gmW _mZm hAm g~Y& `h g~Y hr ~mYH$ h& YZ ~mYH$ Zht h, "_oam
YZ' ~mYH$ h& Bg{c`o {H$grgo g~Y _V OmoS >m,o {H$grH$mo AnZm _V _mZmo& ^JdmZH$o _wZr_ ~Z OmAmo&
_wZr_ g~ H$m_ H$aVm h, na _mZVm h goR>H$m& XyH$mZ goR>H$s h& Z\$m hmo Vmo goR>H$m, ZwH$gmZ hmo Vmo goR>H$m&
Eogo hr g~ Hw$N> ^JdmZH$m _mZ cmo AWdm ggmaH$m _mZ cmo, na AnZm _V _mZmo&
Hw$ Amar cS>{H$`m|H$mo Mm{h`o {H$ do {V{XZ mV: gmV ~ma "grVm _mVm' VWm gmV ~ma "Hw$Vr _mVm'
H$m Zm_ CmaU H$a|& Eogm H$aZogo do n{VdVm ~Z Om`Jr, lo> ~Z Om`Jr&
***
***
***
na_m_mH$m Ae hmoVo hE ^r OrdH$m `mc ggmaH$s Va\$ Mcm J`m, BVZm Mcm J`m {H$ na_m_mH$mo
^yc hr J`m Ama ggmaH$mo hr gm _mZZo cJ J`m& na_m_m h {H$ Zht, BgH$m ^r Cgo nVm Zht& CgZo AnZoH$mo
ggmaH$m hr _mZ {c`m& `h ^yc BVZr ~S>r hmo J`r {H$ "_ na_m_mH$m Ae h' `h ~mV gwZZona ^r ^rVago
CgH$mo OMVr Zht, AZw^d_| Zht AmVr& dh `h _mZVm h {H$ _ Vmo ggmar h, O_Zo-_aZodmcm h, ggma_|
ahZodmcm h Ama na_m_m H$mo m H$aZm h& _mZmo na_m_mH$s m{ H$moB Z`r MrO h, Z`m H$m_ h&
"Ord na_m_mH$m Ae h'`h AmnZo gwZ {c`m h, na "_ na_m_mH$m h' Eogm Amn _mZVo hmo `m?
U U U U U U
U U U U nyar B_mZXmargo H$m_ H$aZona ew$_| EH$-Xmo ~ma KmQ>m cJ gH$Vm h, na nrN>o
`mnma ~{T>`m McoJm&
***
***
***
U U U U U U U Omo {_cZodmcm h, dh
{_coJm hr Ama Zht {_cZodmcm {_coJm hr Zht& AJa `h {ZM` hmo Om` Vmo H$m_Zm Zht hmoJr, Ama H$moY
^r Zht Am`oJm&

37
U - UU UU, - U
- UU, - U , U UU

AnZo cm^Ho$ {c`o H$aZm "Amgwar gn{m' h& Xygam|H$o {hVHo$ {c`o H$aZm "Xdr gn{m' h& ggmaHo$ {c`o
H$aZm "godm' h& ^JdmZH$o {c`o H$aZm "nyOm' h& AnZo {c`o H$aZm "~YZ' h&
***
***
***
Omo Z Am_mH$mo _mZVo h, Z na_m_mH$mo, CZHo$ {c`o amJ-ofH$mo {_Q>mZm H${R>Z h& CZH$m ^cm hmo gH$Vm
h, na dh gr{_V hr hmoJm& Am_mH$mo _mZZodmcoH$m ^r gr{_V ^cm hmoJm& Agr_ ^cm Vmo na_m_mH$mo _mZZodmcoH$m
hr hmoJm&
_ZHo$ D$na nXmWm}H $m aJ MT> OmZm "amJ' h& amJ_| ~mYm cJZona of nXm hmoVm h& naVw ^JdmZH$m aJ
MT> Om`Jm Vmo {\$a CgHo$ D$na H$moB aJ Zht MT>Jo m& ^JdmZ `m_gwXa h& `m_ (H$mco) aJna H$moB aJ Zht
MT>Vm& kmZ_mJ_| ^r gy_ aJ ahVm h, PrZr _m`m ahVr h, Omo _w{$_| Vmo ~mYm Zht XoVr, na na_o_H$s
m{ Zht hmoVr
UU U U H
(_mZg, Cma.49/3)

"_ h' Bg_| "_' OS> H${V h Ama "h' Am_m h& "_' Z ahZona "h' Zht ahVm, `wV "h' hmo OmVm
h& `h "h' na_m_m h& Am_m Ama na_m_m EH$ ^r h Ama Xmo ^r h& Ogo _Zw` Ama {gnmhr_| \$H$ h,
Eogo hr na_m_m Ama Am_m_| \$H$ h& o__| Am_m Ama na_m_m EH$ hmoVo hE ^r Xmo hmoVo h& na_m_mH$s
Va\$ {> hmoVr h Vmo EH$ hmoVo h& AnZr Va\$ {> hmoVr h Vmo Xmo hmoVo h& `h EH$ Ama Xmo hmoVo ahVo h,
{Oggo o_ {VjU dY_mZ hmoVm h&
***
***
***
_Z pWa H$go H$a|?
SdmVd_| _Z MMc Zht h, Amn MMc hmo; `m|{H$ AmnH$m Co` EH$ Zht ~Zm h& EH$
Co` ~ZZona _ZH$s MMcVm Zht ahVr& _Z Vmo EH$ H$c_H$s Vah EH$ H$aU h& H$c_ dhr {cIVr h,
Omo Amn {cIVo hmo& AV: Xmof AmnH$m h, _ZH$m Zht& Amn cJ OmAmo Vmo _Z ^r cJ Om`Jm& Amn O~
n`o {JZVo hmo, V~ Cg_| ^yc Zht hmoVr; `m|{H$ Cg g_` _Z cJ OmVm h& _Z V^r cJVm h, O~ Amn
cJVo hmo&
U U U U U U U, U U
U U , U
***
***
***
Omo g~ OJh _mOXy h, Cg na_m_mH$s m{ H${R>Z h Vmo {\$a gwJ_ `m hmoJm? Amn na_m_mH$s m{
MmhVo Zht`hr H${R>ZVm h, Ama H$moB H${R>ZVm Zht& Amn CgH$mo MmhVo hmo, Omo AmnH$mo Zht MmhVm& Amn
n`m|H$mo MmhVo hmo, na n`o AmnH$mo MmhVo hr Zht& naVw na_m_m AmnH$mo MmhVo h&
AmnH$mo H$`mUH$s ~S>r gwJ_ ~mV ~Vm`r OmVr h& EH$ ~mV ha g_` `mX aImo {H$ _ Omo ^r H$m_
H$aVm h, ^JdmZH$m H$m_ H$aVm h& U U UU U ,

38
U U U emM-ZmZ H$$ Vmo ^JdmZH$m H$m_, H$nS>m YmoD$ Vmo ^JdmZH$m H$m_,
PmS>z Xy Vmo ^JdmZH$m H$m_, gmoVm h Vmo ^JdmZH$m H$m_, ^moOZ H$$ Vmo ^JdmZH$m H$m_; AmR>m| nha H$moB
^r H$m_ H$$ Vmo ^JdmZH$m hr H$m_ H$aVm h& ~hZ|-_mVmE _mZ c| {H$ agmoB ~ZmVr h Vmo ^JdmZH$o {c`o
~Zm ahr h, ~mcH$m|H$m nmcZ H$aVr h Vmo ^JdmZH$m H$m_ H$aVr h, n{VH$s VWm gmg-ggwaH$s godm H$aVr
h Vmo ^JdmZH$m H$m_ H$aVr h, Am{X& BVZr ~mV nH$S> cmo Vmo gwJ_Vmgo ^JdmZH$s m{ hmo Om`Jr& H$moB
_ohZV H$aZoH$s O$aV Zht& Bg_| AmnH$mo H$mS >r^a ^r ZwH$gmZ Zht hmoJm& H$moam cm^-hr-cm^ hmoJm& _oam H$m_
{H$`m Vmo nVZ hAm, Ama _oam H$m_ N>mSo >m Vmo {Zhmc hE!
amJ-of, hf-emoH$ hmoVo h Vmo dh ^r ^JdmZH$m H$m_ h& {\$a `o amJ-of Am{X g~ {_Q> Om`J&o ^JdmZ
Eogr MrO h {H$ amJ-of Am{X g~ Z> hmo OmVo h
Uc j U
SUSU UVUU UH
(lr_mJdV 11/29/15)

"O~ ^$H$m gnyU r-nwfm|_| {ZaVa _oam hr ^md hmo OmVm h AWmV CZ_| _wPo hr XoIVm h, V~
erK hr CgHo$ {Mmgo B`m, Xmof{>, {VaH$ma Am{X Xmof AhH$mag{hV gdWm Xya hmo OmVo h&'
g~ H$m_ ^JdmZH$m g_PH$a H$aVo-H$aVo amJ-of gwhm`|Jo Zht, {_Q> Om`J&o U
UU, U U ^U UU U
***
***
***
S U U UU, , , U
BZH$m `mJ H$aZogo ~S>r ^mar hm{Z hmoJr; AmnH$m {hXynZm Zht ahoJm& cmoJ H$h XoVo h {H$ g_`Ho$
AZwgma McZm Mm{h`o; h_ Vmo g_`Ho$ AZwgma H$m_ H$aVo h& Eogm g~ H$hVo Vmo h, na H$aVo Zht h& Ja_rHo$
{XZm|_| Amn R>S>m nmZr nrVo hmo, nVco H$nS>o nhZVo hmo, nIm McmVo hmo Vmo `h AmnH$m g_`go {d McZm
h& Eogo hr erVH$mc_| Ja_ nmZr nrZm, Ja_ H$nS>o nhZZm g_`Ho$ {d h& g_`Ho$ AZwgma McZm Vmo V~
_mZm Om`, O~ Amn Ja_rHo$ {XZm|_| Ja_ nmZr nrAmo, R>S>rHo$ {XZm|_| R>S>m nmZr nrAmo& Bg{c`o
U U AJa Amn H${c`wJHo$ AZwgma McZo cJ OmAmo Vmo ~hV nVZ
hmo Om`Jm& Bg{c`o A^rgo hr gmdYmZ hmo OmZm Mm{h`o&
{MmmS >H$o _hmamUm VmnZo {hXynZoH$s {deof ajm H$s Wr& do {hXwAm|H$o gy` Wo&
***
***
***
Ogo H$moB n`o O_m H$aZm Mmho Vmo dh CZH$s ajmHo$ {c`o gaH$mago ghm`Vm co gH$Vm h, na Mmoar H$aZoH$o
{c`o Cgo gaH$mago ghm`Vm Zht {_coJr, `wV XS> {_coJm& Eogo hr dmW Ama A{^_mZH$m `mJ H$aHo$ godm
H$aZm MmhVo hmo Vmo AmnH$mo ^JdmZH$s ghm`Vm {_coJr, na nmn, A`m` H$aZoH$o {c`o ^JdmZH$s ghm`Vm Zht
{_coJr, `wV XS> {_coJm&
H$m_Zm Z hmo Vmo g~ H$_ _w{$ XoZdo mco hmo OmVo h&
U U, U U U-
( U) U , U, UU U U UU
***
***
***

39
^JdmZgo nXm hmoZHo $o H$maU Wmda-OJ_ ggma_m na_m_mH$m hr d$n h& na_m_m EH$ hmoH$a ^r AZoH$
h Ama AZoH$ hmoH$a ^r EH$ h& Vmn` h {H$ `dhma_| AcJ-AcJ ^oX h, na Vd_| ^oX Zht h& UU
U, c U Vd_| ^oX hmoVm hr Zht, hmo gH$Vm hr Zht& naVw `dhma_| EH$Vm hmoVr
hr Zht, hmo gH$Vr hr Zht& EH$ hr hmWH$s nmM AJ{w c`m|_| ^r ^oX h& {H$grH$mo VOZr {XIm`| Ama {H$grH$mo
AJRy >m {XIm`| Vmo XmoZm|_| ^oX h& na ^oX hmoZno a ^r hmW EH$ h& Bg{c`o `dhma_| ^oX aIVo hE ^r ^rVa_|
^oX Z hmo, `wV g~Ho$ {hVH$m ^md hmo& X`_| {H$grHo$ ^r {V ofH$m, A{hVH$m ^md Z hmo&
A^mdJV `{$H$mo XoZHo $s Omo _{h_m h, dh gmYw Ama ~mUH$mo XoZHo $s Zht h&
***
***
***
h_| Xmo H$m_ H$aZo hggmaH$s {Zd{m Ama na_m_mH$s m{& `o XmoZm| hr H$m_ dV: hmo aho h& ggmaH$s
dV: {Zd{m h Ama na_m_mH$s dV: m{ h& Omo dV: m h, CgrH$mo m H$aZm h Ama Omo dV: {Zdm
h, CgrH$s {Zd{m H$aZr h&
U -- U U, UU U U U UU U U S U
dmW Ama A{^_mZ Zht ah|Jo Vmo `dhma ew hmo Om`Jm& `dhma ew hmoZno a na_m_m dV:m
h&
***
***
***
U U U U Bgrgo g~pYV ~mV hr _ H$hVm h& H$`mU_|
g~go A{YH$ ~mYm XoZdo mcr MrO hn[adma-{Z`moOZ Ama J^nmV& Bg{c`o _ BgH$m {damoY H$aVm h& H$moB
^r Y_ BgH$m g_WZ Zht H$aVm& nmn Vmo Ama ^r ~hV hmo aho h, na Xygao nmnm|H$s Anojm J^nmV ~hV ~S>m
nmn h& Bg {df`_| _oao X`_| Xw:I ~hV h, na H$hVm H$_ h&
***
***
***
Jar~m|H$s Ama Jm`m|H$s godm H$amo& {OZ Kam|_| A, d Am{XH$s H$_r h, dhm A, d Am{X nhM mAmo&
`h Agcr nyO r h, Omo _aZona AmnHo$ gmW McoJr& BgHo$ {gdm` gJh {H$`m hAm YZ H$mS >r ^r gmW Zht
McoJm&
{H$grH$mo A, d Am{X Xmo Vmo AnZm _mZH$a Zht, `wV CgrH$m _mZH$a Xmo& U S
U U U U U S U U `mJgo empV {_cVr h&
XmZgo ghJwZm nw` hmoJm Vmo dh ghJwZm ^r N>mSo >Zm nS>Jo m, na `mJ gmW_| McoJm& gH$m_^mdgo {H$`m hAm
`mJ "`mJ' Zht hmoVm& dh Vmo coZHo $o {c`o `mJ h, Omo ~YZH$maH$ h&
AV_| H$hmoJo {H$ "am_-Zm_ g` h' Vmo g` dVwH$mo A^r `m| Zht coV?o AJa am_-Zm_ g` h Vmo
A^r co cmo& {OgHo$ nmg am_-Zm_H$s nyO r h, dhr Agcr nyO rn{V h& U- U S U
U U! am_-Zm_ coZ_o | {OVZm g_` g``wJ_| cJVm Wm, CVZm hr g_` A~ ^r cJVm h, na
{~H$Vm h H${c`wJH$s H$s_Vna! A` `wJm|H$s Anojm H${c`wJ_| Zm_OnH$s H$s_V A{YH$ h& dVw gVr {_co
Ama _hJr {~Ho$ Vmo H$moB ~{Z`m Cgo N>mSo >Jo m? dVw gVr {_co Ama _hJr {~Ho$, V^r Vmo YZr ~ZVo hmo&
***
***
***
h_ Zm_On Am{X gmYZ ^r H$aVo h, AnZr Va\$go AN>m H$m_ ^r H$aVo h, BVZona ^r gmgm[aH$
^moJm|H$s BN>m {_Q>Vr Zht h& Bggo H$go Ny>Q>?|

40
SEH$ {H$`m hmoVr h, EH$ ^md hmoVm h& U U U
{H$`mgo ^r V^r cm^ hmoVm h, O~ gmW_| ^md hmo& {H$`m Vmo _erZgo ^r hmo gH$Vr h, na ^md _erZgo Zht
hmoVm& ^mda{hV {H$`m _erZH$s Vah hmoVr h& {H$`m Wyc VWm gr{_V hmoVr h& ^md gy_ VWm `mnH$ hmoVm
h& ao{S>`mogo eXm|H$m gma hmoVm h, na ^md eXgo ^r gy_ hmoVm h&
Amn gmYZH$s {H$`m Vmo H$aVo h, na ^JdmZ_| Ogm ^md hmoZm Mm{h`o, dgm ^md hmoZ_o | H$_r ahVr h&
OrdZ ^mdgo ~XcVm h& U U U ggmaHo$ gmW
AnZonZH$m Omo ^md ahVm h, dh ^md ^JdmZH$o gmW hmo Om` Vmo ~hV OXr cm^ hmoJm& ^rVago h_ ^JdmZH$o
Z hmoH$a ggmaHo$ ~Zo ahVo h, Bg{c`o cm^ Zht XrIVm& AV: ^rVago `h _mZ c| {H$ _ Vmo ^JdmZH$m h,
ggmaH$m Zht h& U U, UU
U UU U U U, U U U
U U U, U U U
***
***
***
Agcr ~mV OXr {_cVr Zht& H$Wm, ggJ, `m`mZ Vmo ~hV {_cVo h, na {Oggo OrdH$m H$`mU
hmo Om``h ~mV ~hV H$_ {_cVr h& H$`mUH$s ~mV H$hZodmco Ama gwZZodmco ~hV H$_ h& {~Zm cJZHo$
H$`mUH$s ~mV H$mZ H$hoJm Ama H$mZ gwZJo m? H$`mUH$s {MVm {H$VZo cmoJm|_| h?
A^r Amn Omo _mO H$a aho hmo, dh _mO H$~VH$ ahoJr, IwX gmoMmo& AmnZo H$amoS >m| n`o H$_m {c`o, na
cm^ `m hmoJm? dh {XZ AmZodmcm h, O~ g~ Hw$N> N>mSo >H$a OmZm nS>Jo m& h_mao H$m_ Hw$N> Zht Am`oJm& eara
^r `ht nS>m ahoJm& {dMma H$a|, `m h_ gXm ~moc gHo$J ?o gXm Mc gHo$J ?o gXm H$m_ H$a gHo$J ?o `m h_mar
e{$ gXm Eogo hr ahoJr? Bg{c`o g_` ahVo-ahVo gmdYmZ hmo Om`&
^yI cJVr h Vmo ^moOZ IwXH$mo H$aZm nS>Vm h, amoJ hmoVm h Vmo XdmB IwXH$mo coZr nS>Vr h, Eogo hr
H$`mU IwXH$mo H$aZm nS>Jo m& U U, U U, L
U, U ! -U, L U,
U U-U U U , U U , U UU UhU
U U? UU U UU UhU U U U
AnZoH$mo ^JdmZH$m _wZr_ g_PH$a H$m_ H$amo, _m{cH$ _V ~Zmo&
Amn B_mZXmargo H$_m`m ngm Vmo `mnma_| cJmVo hmo Ama ~oB_ mZrgo H$_m`m ngm ImZo-nrZo_| cJmVo hmo,
Bggo ~w{ ^> hr hmoJr& AmnH$mo AnZo ImZo-nrZo, H$nS>o Am{X_| B_mZXmargo H$_m`o hE ngo hr cJmZo Mm{h`o,
{Oggo ~w{ ew aho&
S U U U U, U U U;
U U U
***
***
***
AZmWml_go ~m JmoX coZm _ R>rH$ Zht _mZVm& O~ AnZm nXm {H$`m hAm ~oQ>m ^r AmnH$s Amkm Zht
_mZVm, Vmo {\$a dh H$go _mZoJm? Omo Jar~ ~mcH$ H$m_ H$aZo`mo` hm|, CZH$mo H$m__| cJmAmo Ama ngm Xmo&
_wV_| ngm XoZm _ R>rH$ Zht _mZVm&
{ddmh Xmo ~ma Zht hmoVm& {dYdm-{ddmhH$mo "{ddmh' H$hZm ~ZVm hr Zht; `m|{H$ {ddmh H$`mH$m hmoVm

41
h, H$`mXmZ hmoVm h& {nVmZo Vmo H$`mXmZ H$a {X`m Ama {OgZo H$`mXmZ drH$ma {H$`m, dh _a J`m Vmo A~
H$`mXmZ H$mZ H$ao? O~ H$`m ahr hr Zht, {\$a CgH$m ({dYdmH$m) {ddmh H$go? CgH$s "{ddmh' gkm hmoVr
hr Zht& AV: {dYdm-{ddmh "{ddmh' Zht h, `wV EH$ ZmVm h& `h ZmVm "doZ' Zm_H$ EH$ AY_u amOmH$m
Mcm`m hAm h& CgH$s ~mV ~mU, j{` Ama d`VrZm|Zo Zht _mZr& naVw AmO AY_H$m (H${c`wJH$m)
am` h, Bg{c`o AY_uH$s ~mV hr g~ _mZVo h&
***
***
***
U, U r U g~Y nhcogo hr ~hV h, {\$a
Z`m g~Y OmoS >Zgo o `m \$m`Xm? ggJ H$aZogo Ama CgHo$ AZwgma McZogo Vmo \$H$ nS>Vm h, na Jw ~ZmZogo
amr^a ^r \$H$ Zht nS>Vm& EH$ Xmohm AmVm h
L U U,
UU L , H
_Zo AZoH$ ~ma g^m_| nyN>m h {H$ AmncmoJm|_| H$B r-nwfm|Zo Jw ~Zm`o hm|J,o {H$gr EH$ ^r `{$Zo
Jmo{dXH$mo IS>m XoIm hmo Vmo ~VmAmo& EH$ ^r `{$Zo Zht H$hm {H$ _Zo XoIm h& Bg Xmohgo o {g hmoVm h {H$
Omo Jmo{dXHo$ XeZ Z H$am gHo$, dh Jw Zht&
AJa Amn `h ~mV _mZVo hmo {H$ Jw {~Zm H$`mU Zht hmoVm Vmo N>mQo >m Jw `m| ~ZmAmo, ~S>m Jw ~ZmAmo
c L Amn OJVH$o ^rVa hmo Ama OJVH$o Jw ^JdmZ lrH$U h& AV: ^JdmZH$mo
Jw _mZmo Ama CZH$m CnXoe JrVm nT>m&o Eogm Jw AmnH$mo Ama H$mZ {_coJm? Ama JrVmHo$ g_mZ H$mZ CnXoe
XoJm? dmVd_| ^JdmZ gXmgo g~Ho$ Jw h hr, Mmho Amn _mZmo `m Z _mZmo& na Amn ^yc J`o, BgH$s `mX
{XcmVm h&
lreaUmZXOr _hmamOH$s nwVH$_| _Zo nT>m h {H$ AJa Jw {_c Om` Vmo ~S>r Am\$V hmo Om`Jr! H$`mU
hmoZm _wpH$c hmo Om`Jm! _Zo eaUmZXOr _hmamOHo$ _wIgo gwZm h {H$ "_oaHo $mo ^r Mocm ~ZmZm AmVm h Ama
_Zo Moco ~Zm`o h& na A~ dh noem N>mSo > {X`m h; `m|{H$ Mocm ~ZZodmco _oaHo $mo nH$S> coVo h Ama ^JdmZH$mo
^yc OmVo h&'
Jw ~ZZo_| ^r ~S>m ^mar Xmof h& Omo H$hVm h {H$ _ Vwhmam H$`mU H$a XyJ m, dh R>J, H$nQ>r hmoVm
h& AJa AmnZo Jw ~Zm {c`m h Vmo N>mSo > Xmo Ama ^JdmZ_| cJ OmAmo& Bg_| cm^ hmo Vmo AmnH$m, ZwH$gmZ
hmo Vmo _oam! AJa JwH$mo N>mSo >Zgo o nmn cJVm h Vmo dh nmn _oaHo $mo Xo Xmo& na dmVd_| AmnH$mo nmn cJoJm Zht&
p`m|H$o {c`o emm|_| n{VH$mo hr Jw ~Vm`m J`m hU L S rH$mo AnZo n{VHo$
{gdm` Xygao nwfgo {H$gr ^r H$maH$m g~Y Zht OmoS >Zm Mm{h`o&
Amn H$hVo h {H$ rHo$ {c`o CgH$m n{V hr Jw h& `{X n{V H$moB AZw{MV H$m_ H$aZoH$o {c`o
H$ho Vmo CgH$s Amkm _mZZr Mm{h`o `m Zhr ?
Sn{V H$moB AZw{MV Amkm Xo Vmo Cgo _V _mZmo& H$maU {H$ AZw{MV Amkm _mZZogo CgH$m XS>
n{VH$mo ^moJZm nS>Jo m& AJa Amn n{VHo$ H$hZogo nmn H$a|Jr Vmo nmnH$m ^mJr n{V hmoJm, Amn Zht& AV: n{V
nmnH$m ^mJr Z ~Zo, ZaH$_| Z Om`Bg {>go n{VH$s AZw{MV Amkm _V _mZmo& Bg H$ma n{VHo$ ^coH$o {c`o
CgH$s ~mV Z _mZZogo AmnH$mo nmn Zht cJoJm& _XmoXar Zm_r n{VdVm Wr, na amdUH$s ~mV_| CgZo H$^r g_{V
Zht Xr&
***
***
***

42
Ord AZV h& EH$-EH$ eara_| XoIm Om` Vmo a$_| {H$VZo Ord h, BgH$s JUZm Zht hmo gH$Vr& do
g~-Ho$-g~ na_m_mHo$ Ae h& naVw Bg ~mVH$m kmZ Ho$dc _Zw`H$mo hr hmoVm h& XodVmAm|H$mo kmZ hmoVm
h, na XodVmAm|_| dh MoV Zht h, Omo _Zw`_| h& _Zw`H$mo na_m_m{H$m Omo A{YH$ma h, dh A` {H$grH$mo
Zht h& Ho$dc _Zw` hr ^JdmZH$mo AnZm H$h gH$Vm h& _Zw`Ho$ {gdm` A` `mo{Z`m|_| `h VmH$V Zht h&
A` `mo{Z`m "^moJ`mo{Z' h& ggmaH$s {>go _Zw` "H$_`mo{Z' h Ama gV-_hm_mAm|H$s {>go `h "gmYZ`mo{Z'
h& U U U U M U U, U c U
M U U
UU U U UU U h_ g~H$m ^JdmZH$o gmW
K{Z>, AQy>Q>, {Z` g~Y h& Bg{c`o AmOgo hr {MVm H$aZm, amoZm Am{X N>mSo > Xmo&
gwIXm`r `m Xw:IXm`r Omo n[apW{V AmVr h, dh h_mao H$_m}H $m \$c h& na gV Ama ^$ Bgo H$_m}H $m
\$c Z _mZH$a ^JdmZH$s H$nm _mZVo h& gwI AmnHo$ nw` H$mQ>Vm h Ama Xw:I AmnHo$ nmn H$mQ>Vm h& Amn
nw` H$mQ>Zm MmhVo h `m nmn? U U U
^JdmZH$s ^maV Xoe_| {deof {`Vm h& `hm ^JdmZH$mo `mXm `mX {H$`m OmVm h& Bg{c`o ^JdmZ
`hmH$o nmnm|H$mo, Xw:Im|H$mo ghZ Zht H$aVo& ^maVna ^JdmZH$s {deof H$nm h, Bg{c`o do `hm AdVma coVo h&
_mVmE-~hZ| Aew AdWm_| ^r am_-Zm_ {cI gH$Vr h, na nmR> {~Zm nwVH$Ho$ H$aZm Mm{h`o&
O$aV hmo Vmo BZ {XZm|H$o {c`o nmR>H$s nwVH$ AcJ aIZr Mm{h`o&
***
***
***
U, U U Omo g_` ~mH$s ~Mm h, dh ^r {ZaVa
IM hmo ahm h Ama _mV ZOXrH$ Am ahr h& Amn ngm|H$o {df`_| Vmo {dMma H$aVo h, na g_`Ho$ {df`_| {dMma
H$aVo hr Zht& {Og g_`Ho$ gXwn`moJgo ^JdmZ {_c gH$Vo h, Cgo Amn {ZaWH$ H$m_m|_,| ~wao H$m_m|_| `m| IM
H$a aho hmo?
~wamB H$aZona ^r _aZm Vmo nS>Jo m hr, `{X ~wamB Z H$aHo$ _a OmAmo Vmo hm{Z `m hmoJr? CQ>o J{V AN>r
hmoJr, ZaH$m|_| Zht OmAmoJ&o Amn amr^a ^r ~wamB Z H$amo Vmo ^r ~S>o Amam_go Or gH$Vo hmo& ~wamBgo gdWm
a{hV hmoZHo $o {c`o VrZ ~mVm|H$mo _mZZm O$ar h{H$grH$mo ~wam Z g_Pmo, {H$grH$m ~wam Z Mmhmo Ama {H$grH$m
~wam Z H$amo& Bggo ^r ZrMm CVaH$a H$h Vmo Omo ~mV AmnH$mo ~war cJo, dh XygaoH$o {V _V H$amo& `h _mojemH$s
~mV h&
Xygam ~wam H$ao, A`m` H$ao Vmo Cgo ghmo _V; _a ^co hr OmAmo, na PwH$mo _V`h ^r lo> ~mV h,
na `h Zr{VemH$s ~mV h& U K U`h Zr{Vem h& Zr{Vemgo H$`mU Zht hmoVm&
Zr{Vemgo Y_em lo> h Ama Y_emgo _mojem lo> h&
***
***
***
AnZm H$`mU Z JwHo$ AYrZ h, Z gVm|H$o AYrZ h Ama Z BdaHo$ AYrZ h, `h Vmo d`H$o AYrZ
hUhU (JrVm 6/5) "AnZo mam AnZm Cma H$ao'& U U
U U, U U L U U UU
U U U, U U U? AmnH$s cJZHo$ {~Zm ^JdmZ ^r AmnH$m
H$`mU Zht H$a gH$Vo, {\$a Jw H$a XoJm, _hm_m H$a XoJmBg R>JmB_,| Bg MH$a_| _V AmZm& Bg_| YmoIm
h, YmoIm h! nhco hr \go hE hmo, Jw {_c Om` Vmo Ama \g OmAmoJ!o O~ na_m_mHo$ ahVo hE h_mam H$`mU

43
Zht hAm Vmo `m CZgo ^r VoO _hm_m Am Om`Jm! X`mcw, gdk Ama gdg_W ^wH$o ahVo hE h_mam H$`mU
Zht hAm, {\$a Jwgo H$go hmoJm? `m ^JdmZ _a J`o `m ~r_ma hmo J`o `m CZH$s e{$ H$_ hmo J`r? AmnH$mo
IwXH$mo hr cJZm nS>Jo m& Amn IwX cJ OmAmo Vmo Jw, gV-_hm_m, ^JdmZ Am{X g~-Ho$-g~ AmnHo$ ghm`H$
hmo Om`J&o U U? AmnH$s cJZHo$ {~Zm H$mZ H$`mU
H$aoJm Ama H$go H$aoJm?
AZV `wJ ~rV J`o, {\$a ^r h_mam H$`mU `m| Zht hAm? `m ^JdmZH$s X`mcwVm_|, gdkVm_|,
gdg_WVm_| H$moB H$_r h? `m Jw ^JdmZgo `mXm X`mcw, gdk Ama gdg_W h? Ogo AnZm nVZ Amn
IwX H$a aho hmo, Xygam Zht, Eogo hr AnZm CWmZ ^r AmnH$mo IwX hr H$aZm nS>Jo m, A`Wm na_m_mHo$ ahVo
hE Amn Xw:I `m| nm aho hmo? U U U U U
U U U Amn go X`go ^JdmZ_| cJ OmAmo Vmo JwH$s O$aV
Zht h&
EH$ ~ma Hw$VrZo ^JdmZ lrH$Ugo H$hm {H$ `w{Y{>a OJc_| Xw:I nm ahm h, VoaHo $mo X`m Zht AmVr?
^JdmZ ~moco {H$ _m, _ `m H$$, mnXrH$m Mra ItMm J`m Vmo CgZo _oaHo $mo `mX H$a {c`m, na `w{Y{>aZo
OwE_| AnZm g~ Hw$N> Xmdna cJm {X`m, na _oaHo $mo `mX {H$`m hr Zht ! mnXrZo `mX {H$`m Vmo ^JdmZ Am
J`o& na `w{Y{>aZo `mX hr Zht {H$`m Vmo ^JdmZ H$go Am`|? `m ^JdmZH$mo nVm Zht Wm? O~ {~Zm `mX
{H$`o ^JdmZZo `w{Y{>aH$m ^r Cma (H$>-{ZdmaU) Zht {H$`m, Vmo `m AmnH$m H$a X|J?o
EH$ AmX_r gVHo$ nmg J`m& CgZo nyN>m {H$ ^JdmZ H$go h? gm_Zo IoV_| AaR> Mc ahm Wm& ~c ItM
aho Wo& gVZo ~cm|H$s Va\$ gH$o V H$aVo hE H$hm {H$ `o ~c AnZo nydO __| {H$`o hE nmnH$m \$c ^moJ aho
h& AnZo nmn Z> H$aZoH$o {c`o ^JdmZZo BZH$mo ~cH$s `mo{Z Xr, na gmW_| e{$ ^r BZH$mo ^JdmZZo hr Xr
h& ^JdmZH$s Xr hB VmH$Vgo hr `o AnZo nmnm|H$mo Z> H$a aho h& `h ^JdmZH$s {H$VZr X`m h! Eogo ^JdmZH$mo
N>mSo >H$a H$ht OmZoH$s O$aV Zht&
U U U U L UH
(_mZg, Aa`.12/11)

^JdmZ am_ Ama amdU_| `w hmo ahm Wm Vmo eH$aOr AmH$me_| IS>o XoI aho WoUU U UU U
U U U UH (_mZg, cH$m. 81/1)& Mocm _a ahm h Ama JwOr IS>o V_mem
XoIVo h& Bg{c`o ^mB, JwHo$ ^amogo _V ahZm!
***
***
***
cS>H$sdmcm|go XhoO _mJZm ~hV hr KmVH$ MrO h& H$`m g~go ~S>m YZ h, {\$a CgHo$ gmW n`o _mJZm
{H$VZm ZrMm H$m_ h! AmnH$mo e_ Zht AmVr? nwfm|_| n`m|H$s Ama p`m|_| \$cm| d {_R>mBH$s ^yI ahVr
h& {dMma H$amo, ~oQ>Ho $o ggwamcgo Am`o YZgo `m Amn YZr ~Z OmAmoJ?o cS>H$sdmcm|H$mo {H$VZm Xw:I hmoVm
h! XhoO Z XoZHo $o H$maU H$B cS>{H$`m `mhr Zht OmVt& cS>H$sH$m ~mn ~oMmam {H$VZm Xw:I nmVm h! CYma
coH$a, Ka-O_rZ ~oMH$a, {H$gr Vahgo ngm BH$QR>m H$aHo$ XhoO XoVm h& lreaUmZXOr _hmamOH$m _m{_H$
dMZ h {H$ U U, U U U U
U U, U U U U Amn cS>H$sdmcm|Ho$ YZgo YZr
Zht ~Z gH$Vo, AJa ~ZmoJo Vmo CgH$m n[aUm_ ~S>m ^`H$a hmoJm Ama dh AmnH$mo ^moJZm nS>Jo m, Bg_| gXoh
Zht h& Amn PyR>-H$nQ> H$aHo$ YZ H$_mVo hmo, dh Vmo nmn h hr, na CgH$s Anojm ^r `h ~S>m nmn h& cS>H$sdmcm|H$mo

44
Xw:I XoH$a Am`m hAm YZ `mXm Zht R>haoJm
DU
# mH
(MmU`Zr{V.15/6)

"A`m`go H$_m`m hAm YZ Xg dfVH$ ahVm h& `mahdm df AmZona dh _ycg{hV Z> hmo OmVm h&'
***
***
***
AmOH$c cmoJm|_| `h CQ>r ~w{ hmo ahr h {H$ nmn, PyR>-H$nQ> H$aZogo hr n`o {_c|J&o n`o ^m`go hr
{_cVo h, PyR>-H$nQ>go Zht& nmnHo$ gmW n`m|H$m g~Y h hr Zht
U U U U U U U U UH
(_mZg, A`mo`m. 251/3)

n`o CVZo hr {_c|J,o {OVZo {_cZodmco h& U-U L U, U UU


U U UU PyR>-H$nQ>go Am`o ngo `mXm Xoa R>ha|Jo Zht, Mmoar,
~r_mar Am{X_| Mco Om`J&o
^JdmZ am_Zo OmH$s amOrHo$ {c`o grVmOrH$m ^r `mJ H$a {X`m&
U--U U , U U U U Omo p`m|_,| nwm|_| Amg$ hmo,
dh `m amOm hmo gH$Vm h? Zht hmo gH$Vm&
***
***
***
_Zw`H$m OXr Ama gwJ_Vmgo H$`mU hmo Om`Bg {df`_| _ ImoO H$a ahm h& A^r H$`mUHo$ {c`o
EH$ Img ~mV ~VmVm h {H$ "earago Amn AcJ h'Bg ~mVH$mo Amn g_P c|& eara AcJ MrO h, Amn
AcJ MrO hmo& UU U U, U U U, U UU CU U,
U U U U U U U, U U,
U U U U? U? UU U U U U U U U
na_m_m{Ho$ {~Zm Amn ~cmoH$ ^r Mco Om` Vmo ^r gdWm gwIr Zht hmo gH$Vo, gmW_| (H${VH$m
g~Y ahZog)o Xw:I ahoJm hr& Aj` gwI na_m_m{go hr {_coJm&
cUU U U, S>mQ>acmoJ
AVH$mcVH$ H$mo{ee H$aVo h {H$ ~r_ma AmX_r {H$gr Vah Or Om`, _ao Zht& Bg{c`o {OVZo {XZ ~mH$s ~Mo
h, CZH$m gXwn`moJ H$amo, ^JdmZ_| cJ OmAmo&
***
***
***
_Zw`_mH$mo na_m_m{ hmo gH$Vr h, Mmho dh {H$gr ^r Xoe, Om{V, gXm`, Y_ Am{XH$m `m| Z
hmo& c U U U, U U U U
`h ~mV _ ~ohmoer_|, AZOmZnZo_| Zht H$hVm h& h_mao F${f`m|Zo haoH$ jo_| ~S>r {dcjU ImoO H$s h& Eogr
{dcjU ImoO {H$gr XoeHo$ {H$gr _Zw`Zo Zht H$s h&
h_mar dU_mcm_| {OVZr {dcjUVm h, CVZr ggmaH$s {H$gr ^mfm_| Zht h& AJOo r_| N>~rg hr dU
h, na gH$V_| {VagR> dU h& h_mar Ogr {c{n h, Eogr {c{n H$ht Zht {_coJr& Og,o "H$' go "_' VH$
nMrg Aja "ne' h, `, a, c, d Am{X T>rco-T>rco h, "ne' Zht h& `o nMrg Aja ^r H$_e: H$R>go

45
coH$a ~mha Amo>VH$ AmVo h& nMrg Ajam|_| ^r nmM-nmM `mao-`mao h& nhco Aja "H$, M, Q>, V, n'
`o "AnmU' h, Ama Xygao Aja "I, N>, R>, W, \$'`o "_hmmU' h& Vrgao Aja "J, O, S>, X,
~'`o "AnmU' h, Ama MmWo Aja "K, P, T>, Y, ^'`o "_hmmU' h, Ama nmMd| Aja L, m,
U, Z, _'`o "AnmU' h& BgH$ma {df_ (nhcm, Vrgam Ama nmMdm) Aja AnmU h Ama g_ (Xygam
Ama MmWm) Aja _hmmU h& "AnmU'dmco Ajam|H$o CmaU_| H$_ mU IM hmoVo h& "_hmmU'dmco Ajam|H$o
CmaU_| A{YH$ mU IM hmoVo h& CXmhaUmW, h_ EH$ dmg_| "H$-H$-H$' H$m {OVZr ~ma CmaU H$a
gH$Vo h, CVZr ~ma "I-I-I' H$m CmaU Zht H$a gH$Vo; `m|{H$ Bg_| mU `mXm IM hmoVo h& Eogr
{d{M dU_mcm H$ht Zht h! A^r _ BgH$s nyar {dcjUVm ~Vm Zht gH$m! gH$V OmZZodmco hr Hw$N> g_P
gH$Vo h&
***
***
***
_Zw`OrdZHo$ g_`Ho$ g_mZ H$s_Vr H$moB g_` Zht h& g_` XoH$a _Zw` na_m_m{ H$a gH$Vm h,
VdkmZ m H$a gH$Vm h, na_o_ m H$a gH$Vm h& g_` `W Mcm Om`BgHo$ g_mZ H$moB hm{Z Zht
h& _Zw` _a Om`, Cggo ^r A{YH$ hm{Z h! `h g_` ^JdmZH$m {X`m hAm h, h_mao hmW_| Zht h& `{X
hmW_| h Vmo _aVo `m| hmo? g_`, `mo`Vm, ~c Am{X g~ ^JdmZZo {X`o h& U
U, U U S U, U U S U U
UU U U U, U U U, -h U U U {dMma H$a|, `{X AmI| AmnH$s h
Vmo M_m `m| cJmVo hmo? eara AmnH$m h Vmo Cgo ~r_ma `m| hmoZo XoVo hmo? _aZo `m| XoVo hmo? earana AmnH$m
de Zht McVm Vmo {\$a dh AmnH$m H$go?
U , U , U U U ?
AmO Jw ~ZZoH$o {c`o g~ V`ma h, na AmnH$m H$`mU H$aZodmcm Jw h `m? H$h X|Jo {H$ L
U U, na Jmo{dXH$mo cmH$a IS>m H$a XoEogr h {H$gr_| VmH$V? `m| R>JmB_| AmVo hmo? Oam `mZ
Xmo, Amn Mocm ~Z J`o Vmo `m {_cm? {H$VZr C{V hB? Omo Mocm Zht ~Zo, CZH$s Anojm Amn_| \$H$ `m
nS>m? H$Wm gwZmH$a AmnH$mo amOr H$a {X`m, hgm {X`m, cm {X`m& BgHo$ {gdm` `m {_cm AmnH$mo?
U U U UU L U U U U U
U U U , -U U U, U U U UU U
, U U Eogr Zr`Vgo ^JdmZ {_c Om`Jo `m? ^JdmZH$o `hm Eogr MmcmH$s Zht
McVr& Bg{c`o go X`go ^JdmZ_| cJmo& _aZona H$hVo hmo {H$ "am_-Zm_ g` h', na Or{dV AdWm_|
{H$VZm am_-Zm_ {c`m? {H$VZm g`H$m {dMma {H$`m?
H${c`wJ AmZona ^JdmZ H$_Omoa Zht hE h& - U U, -
U U, U U na H$moB go X`go CZH$mo nwH$maZodmcm Vmo hmo!
***
***
***
Ka_| ~R>o hE, H$m_ H$aVo hE gwJ_Vmgo empVH$s m{ hmo Om`, Eogr ~mV ~Vm`r OmVr h& EH$ ~mV
Amn _Zgo gXmHo$ {c`o {ZH$mc X| {H$ XygaoH$mo Xw:I XoH$a h_ gwIr hmo Om`J&o XygaoH$mo WmoS >m ^r Xw:I {X`m
Om`Jm Vmo CgH$m ^`H$a \$c ^moJZm hr nS>Jo m`h {Z`_ h& _Zw`Ho$ {c`o Xmo ~mV| Img h^JdmZH$mo `mX
H$aZm Ama XygaoH$mo gwI nhM mZm, CZH$s godm H$aZm& qhgm H$aZm, _mg-_N>cr-ASo>H$m godZ H$aZm, _{Xam
nrZm`o _hmZ KmVH$ Ama Xw:I XoZdo mcr MrO| h, Amn _mZ| Mmho Z _mZ|& AnZm OrdZ grYm-gmXm Ama ew

46
~Zm`| Vmo Ad` cm^ hmoJm&
A~ empVHo$ {c`o MwZr hB ~mV| ~VmVm h& amoOmZm gw~h CR>H$a ^JdmZH$mo `mX H$a|
,
l , H
gw~h CR>Vo hr Bg cmoH$Ho$ ^mdHo$ AZwgma, JXJX hmoH$a ^JdmZH$mo Um_ H$a|& {\$a ndr, JwOZ,
gV-_hm_m, JrVmOr, JJmOr, KaHo$ ~S>-o ~yT >o Am{XH$mo `mX H$aHo$ CZH$mo Z_H$ma H$a|& Bggo AV:H$aU {Z_c
hmoVm h Ama empV {_cVr h& BgHo$ ~mX _mVm, {nVm, ~S>m ^mB, ^mOmB, ~S>r ~hZ Am{X ~S>mH| $mo Z_H$ma
H$a|& Z_H$maH$m ~S>m ^mar _mhm` h& amoOmZm gw~h Ama em_ XmoZm| g_` ~S>mH| $o MaUm|_| Z_H$ma H$aZogo
~S>r empV {_cVr h, cS>mB-PJS>m {_Q>Vm h, da^md {_Q>Vm h& Ka_| nana o_ hmoZgo o c_r ~T>Vr h Ama
empV ^r {_cVr h& cmoJ Cg Ka_| AnZr H$`m XoZm MmhVo h&
S U U U , U S
o_ {OVZm H$s_Vr h, CVZr dVw H$s_Vr Zht h&
Xmo ^mB o_nydH $ gmW-gmW ahVo Wo& XmoZm| ^mB`m|H$o EH$-EH$ cS>H$m Wm& EH$ {XZ ~S>m ^mB ~mOmago
Xmo Am_ cm`m& Xm|Zm| cS>H$o Amng_| Ioc aho Wo& CZH$mo XoIVo hr do Am_ coZo XmS >&o ~S>o ^mBZo AnZo XmoZm|
hmW Kw_mH$a XmoZm|H$mo EH$-EH$ Am_ Xo {X`m& ~o amOr hmo J`o& CYa N>mQo >m ^mB ZmZKago `h g~ XoI ahm
Wm& CgZo {dMma {H$`m {H$ ~S>o ^mBZo hmW Kw_mH$a Am_ `m| {X`o, grYo-grYo Xo XoV?o CgZo AHo$co_| XmoZm|
cS>H$m|H$mo ~wcm`m Ama XmoZm|H$o Am_ XoIo Vmo nVm Mcm {H$ ~S>o ^mBZo CgHo$ cS>H$o H$mo Omo Am_ {X`m, Cg_|
Q>H$a cJr hB Wr, Ama AnZo cS>H$o H$mo Omo Am_ {X`m, dh ~{T>`m Wm& Bg ~mVgo CgHo$ _Z_| Q>H$a cJ
J`r& Xmo-VrZ {XZ JwOaZona CgZo ~S>o ^mBH$mo ~wcm`m Ama H$hm {H$ AmnH$mo {OVZm XoZm hmo, Xo Xmo Ama h_
AcJ hmo Om`& ~S>o ^mBZo AmM`go nyN>m {H$ h_mao_| H$moB PJS>m Zht, p`m|_| H$moB IQ>nQ> Zht, {\$a Vw_Zo
`h ~mV H$go N>So >r? nhco Vmo N>mQo >m ^mB Hw$N> ~mocm Zht, na `mXm AmJh {H$`m Vmo Am_dmcr ~mV ~VmH$a
H$hm {H$ A^r _oao Or{dV ahVo Eogr ~mV h, `{X _ _a J`m Vmo Amn _oar rH$m Ama ~m|H$m nmcZ H$amoJ,o
Bgna H$go {ddmg H$$? cS>mB hmoZno a AcJ hmoZHo $s Anojm o_ ahVo hE AcJ hmoZm AN>m h& ~S>o ^mBZo
H$hm {H$ _oago o ^yc hmo J`r& N>mQo >o ^mBZo H$hm {H$ O~ _oao ahVo ^yc hmo J`r, {\$a _oao _aZona ^yc Z hmo, Bgna
H$go {ddmg H$$? AmpIa XmoZm| AcJ hmo J`o& Vmn` h {H$ UU U- U
U U U U
~~B_| EH$ goR> Wo& nZrH$m eara emV hmo MwH$m Wm& ZrMo XyH$mZ Wr, D$na IwX ahVo Wo& EH$ {XZ do
D$na ^moOZ H$aZo J`o& AnZr ~hgo nyN>m {H$ Xhr h? CgZo Bemaogo Zm H$h {X`m& do ^moOZ H$aHo$ ZrMo Am
J`o& ZrMo XyH$mZ_| JmhH$ Am J`o& Mm~r ~oQ>Ho $o nmg Wr, Omo ^moOZ H$aZo D$na J`m Wm& do goR> Mm~r coZo nwZ:
D$na J`o Vmo dhm CgH$s Wmcr_| XhrH$m H$Q>mao m aIm hAm XoIm& CZHo$ _Z_| IQ>H$m hAm {H$ _oaHo $mo Vmo _Zm
H$a {X`m, na AnZo n{VHo$ {c`o Xhr aIm h& _Z_| {dMma {H$`m {H$ A~ _ {ddmh H$$Jm; `m|{H$ ^moOZ
`m Vmo _m H$am gH$Vr h `m nZr& EH$ ~ma {H$gr H$m_go do _mg J`o Vmo dhm {ddmh H$a {c`m& O~ ~~B
Am`o Vmo ~oQ>Zo o nyN>m {H$ `h H$mZ h? goR> ~moco {H$ Voar _m h! CgZo H$hm {H$ AmnH$m {ddmhH$m {dMma Vmo
Wm Zhr? goR> ~mocm "XhrH$m H$Q>mao m! XhrH$m H$Q>mao m!!' CgH$s g_P_| Zht Am`m {H$ {ddmhH$m XhrHo$ H$Q>mao go o
`m _Vc~? O~ nyN>m Vmo gmar ~mV nVm cJr& Bg H$ma WmoS >-o go njnmVgo ^r ~S>m ^mar ZwH$gmZ hmoVm h&
~mX_| goR>H$s Cg rgo gVmZ hB Vmo Eogm H$nyV O_m {H$ KaH$s g~ gn{m Z> hmo J`r& H$maU {H$ ,

47
UU U, U U U U U
U
***
***
***
ggma_| {OVZr MrO| AmnH$mo XrIVr h, do g~ nXm Ama Z> hmoZdo mcr hEogm OmZVo hE ^r Amn CZ_|
_Z cJmVo h, _moh H$aVo h, Vmo {gdm` Xw:IHo$ Ama `m hmoJm? ggma_| AZV eara h, na AnZm H$`mU
H$aZoH$o {c`o EH$ _Zw`eara hr h& ggJ AWmV gVH$m gJ Bg _Zw`eara_| hr hmoVm h& A` earam|_| AgVH$m
gJ hmoVm h& U U U U UhU U U, U
UhU U U , U U! AnZm H$`mU H$amo `m nVZ H$amo,
BgHo$ {c`o `o hr {XZ h, Z`o {XZ Zht Am`|J&o
***
***
***
^JdmZ H$hVo h
U mcS
UH
(JrVm 9/29)

"_ gnyU m{U`m|_| g_mZ h& CZ m{U`m|_| Z Vmo H$moB _oam ofr h Ama Z H$moB {` h& naVw Omo o_nydH $
_oam ^OZ H$aVo h, do _wP_| h Ama _ ^r CZ_| h& '
Vmn` h {H$ ^JdmZ_| m{U_mHo$ {V g_Vm h, g_mZ {> h, na ^$m|H$o H$maU CZ_| {df_Vm AmVr
h& Ogo gy`H $m H$me g~na g_mZ$ngo nS>Vm h, na AmVer ereoH$o H$maU Cg H$mego AmJ nXm hmo OmVr
h& `h njnmV `m {df_Vm gy`_ | Zht h, `wV Bg_| AmVer erem H$maU h& Eogo hr ^JdmZH$s H$nm g~na
g_mZ h& U U U U S U,
( UU) `h {deofVm ^$H$s h& Bgr Vah Omo o_go
gwZVo h, CZHo$ {V d$mHo$ {deof ^md nXm hmo OmVo h, Ama Omo o_go Zht gwZVo, CZna H$nm g_mZ hmoZno a
^r dgo ^md nXm Zht hmoVo Vmo `h d$mH$m njnmV Zht h&
U h U, U U U U U U U U ,
U U U U U U U U
***
***
***
Eogm H$moB `{$ Zht {_coJm, Omo haX_ Xw:Ir aho; `m|{H$ Xw:IH$s OS>, Ztd h hr Zht& naVw gXm gwIr
ahZodmco gV-_hm_m {_c Om`Jo&
{OVZo gwI XoZdo mco `{$ h, do AmnH$mo gwIr Zht ~Zm gH$Vo, na H$moB gwI XoZdo mcm Zht hmo, Ho$dc
^JdmZH$m ghmam hmo, Vmo Amn _mO_|, AmZX_| ahmoJ&o AmnH$mo gwI XoZdo mco AN>o cJVo h, na S
U, U U
{Og g_` gwI AmVm h, Cgr g_` CgH$m Zme ew$ hmo OmVm h& AmnHo$ _mH$o noQ>_| AmVo hr _ `w ew$
hmo J`r& Amn `mc H$amo, {~Hw$c gr ~mV h& ~mcH$ nmM dfH$m hmo J`m Vmo CgH$s Hw$c C_go nmM df
H$_ hmo J`o, _`w ZOXrH$ Am J`r& gwI AmVm h Vmo dh ^r Zht R>haVm Ama Xw:I AmVm h Vmo dh ^r Zht
R>haVm; naVw na_m_mH$m AmZX AmVm h Vmo dh H$^r OmVm hr Zht, H$^r {_Q>Vm hr Zht, haX_ ahVm h

48
U UU
***
***
***
EH$ hr ~mV hggmago hQ>Zm Ama na_m_m_| cJZm& dmVd_| ggma Amngo {ZaVa hQ>Vm Om ahm h&
ggma Ama eara AmnHo$ gmW EH$ jU ^r Zht ahVo& AZV ~mS> h, na CZ_| H$moB ^r MrO AmnHo$ gmW
Zht ah ahr h& haoH$ MrO Amngo AcJ hmo ahr h& naVw na_m_m {ZaVa AmnHo$ gmW ah aho h& do EH$
jUHo$ {c`o ^r Amngo AcJ Zht hmoV&o
Ogo KS>r_| h_ g_` Z XoI| Vmo dh h_mao `m H$m_ AmVr h? Hw$N> H$m_ Zht AmVr& Eogo hr AJa Amn
earago H$moB H$m_ Z c| Vmo eara hmo Mmho Z hmo, Cggo `m _Vc~ {g hmoVm h? Amn gmoVo h Vmo eara `m
H$m_ AmVm h? Ogo eara H$m_ Zht AmVm, Eogo hr gJh {H$`o n`o `m H$m_ AmVo h? AmnH$mo CZH$s ajmH$s
{MVm Vmo hmoVr h, na do H$m_ `m AmVo h? CZ n`m|H$mo H$m__| coVo hmo Vmo ^r do ggmaHo$ hr H$m_ Am`o,
AmnHo$ H$m_ `m Am`m? `m AmnH$m H$`mU hmo J`m? AJa _aVo g_` CZ_| {Mm ah J`m Vmo gmn, AOJa,
^yV-oV ~ZmoJ&o Bg H$ma n`o AOJa `m ^yV-oV ~ZZoH$o {c`o AmnHo$ H$m_ Am`|J&o U U
U U U UUU , U U L
U
***
***
***
Ogo {ddmh hmoZno a H$`m AnZm Ka, Jmo Am{X g~ Hw$N> N>mSo >H$a n{VH$s hr hmo OmVr h, AnZo _mVm{nVmHo$ Ka ahVo hE ^r dhmH$s Zht ahVr, Eogo hr Amn ^JdmZH$o eaU hmo OmAmo {H$ AmO _ ^JdmZH$m hmo
J`m, A~ _ ggmaH$m Zht ahm& BVZr ~mV_| hr g~ H$m_ hmo Om`Jm!
H$cH$mo_| ahZodmco EH$ gmZZo _wPo AnZr ~mV ~Vm`r {H$ "_ nhco ggJH$mo AN>m Zht g_PVm Wm&
O~ ggJ H$aZodmcm|H$mo XoIVm Wm Vmo _Z_| AmVm {H$ `o `W_| hr AnZm g_` ~a~mX H$a aho h& {Og H$m_go
EH$ H$mS >r nXm Z hmo, Cg H$m__| `m| g_` cJm`m Om`! EH$ ~ma _ Zdrn J`m Ama dhm ^OZml__| R>ham&
^OZml__| _mVmE BH$QR>r hmoH$a H$sVZ H$aVr Wt& _ dhm ~R> J`m& H$sVZHo$ ~rM_| EH$ _mVm IS>o hmoH$a `m`mZ
XoVr Wr& Cg _mVmZo H$hm
S
H
(dm_r{H$. 6/18/33)

"^JdmZ H$hVo h {H$ Omo EH$ ~ma ^r eaU_| AmH$a "_ AmnH$m h' Eogm H$hH$a _wPgo ajmH$s `mMZm
H$aVm h, Cgo _ g_V m{U`m|go A^` H$a XoVm h
`h _oam dV h&'
_Zo gmoMm {H$ `h Vmo ~S>r gac ~mV h& _Zo AnZo H$_ao_| OmH$a XadmOm ~X H$a {c`m Ama XS>dV
Um_ H$aHo$ XmoZm| hmW OmoS >H$a H$hm {H$ "ho ^mo, _ go _Zgo AmnHo$ eaU hmoVm h' & {\$a _ H$cH$mo Am
J`m& Cg (eaU hmoZHo $s) ~mVH$mo ^yc J`m& `hm ggJ hmoVo XoIm Vmo `m| hr _Z_| {dMma Am`m {H$ OmH$a
XoI,| ggJ_| `m hmoVm h? dhm J`m Vmo ggJ AN>m cJm& Yrao-Yrao _ ggJ_| OmZo cJ J`m& V~ _Z_|
{dMma Am`m {H$ _ Vmo ggJH$mo AN>m Zht g_PVm Wm, {\$a ggJ_| H$go OmZo cJ J`m? V~ `mX Am`m
{H$ _Zo EH$ ~ma ^JdmZgo H$hm Wm {H$ _ AmnHo$ eaU h, `h CgrH$m n[aUm_ h&'
U UU U U U, U U U, U

49
U , U U U U , U U dV: AZw^d hmo Om`Jm&
{ddmh hmoZno a r n{VHo$ gmW OmVr h Vmo `m _mgo H$hVr h {H$ _wPo WmoS >m-gm AmQ>m Xo Xmo; ^yI cJoJr
Vmo ImD$Jr `m? na Eogr {H$grHo$ _Z_| Zht AmVr; `m|{H$ Omo co Om`Jm, dhr amoQ>r-H$nS>m XoJm, Bg_| _wPo
`m {MVm H$aZr? O~{H$ co OmZodmcm VcmH$ ^r Xo gH$Vm h, gmYw ^r hmo gH$Vm h, _a ^r gH$Vm h! Bg_|
g~ VahH$s OmopI_ h& naVw ^JdmZ Z VcmH$ XoVo h, Z gmYw hmoVo h, Z _aVo h& Eogm da ggma_| AmnH$mo
H$ht {_coJm Zht&
{H$gr _mH$o Xg ~oQ>o hm| Vmo _mH$o Xg {hgo Zht hmoV,o `wV _m Xgm| ~oQ>mH| $s nyar-H$s-nyar hmoVr h& Eogo
hr ^JdmZ h_ g~Ho$ nya-o Ho$-nyao h&
, U L MU U U
U U U UU U SU U UU
U U U
***
***
***
_oao _Z_| EH$ cJZ h {H$ g~H$mo gwJ_Vmgo Ama OXr ^Jdm{ H$go hmo? _Zo H$B df nhco g^m_|
H$hm Wm {H$ `{X N>:-gmV df _oam eara Ama ah J`m Vmo ^Jdm{ Ama gwJ_ ~Vm XyJ m& AmO dhr ~mV
~Vm ahm h&
Amn_| Ho$dc ^Jdm{H$s cmcgm hmo Om`& dh cmcgm Eogr hmo, {OgH$s H$^r {d_{V Z hmo&
U # U , U , U U U U
U U, U U h_ g~ ^JdmZ$nr H$ndjH$s N>m`m_| ~R>o h, Bg{c`o
h_mar cmcgm Ad` nyar hmoJr; `m|{H$ BgrHo$ {c`o _Zw`O_ {_cm h& U U
-U h U {H$VZr gwJ_ ~mV h& Bg_| H${R>ZVm `m h? Bg_| cm^hr-cm^ h, hm{Z H$moB h hr Zht& U U U U!
Ho$dc EH$ ~mV nH$S> c| {H$ _oam ^JdmZ_| o_ hmo Om`& Bg EH$ ~mV_| g~ Hw$N> Am Om`Jm& Bg_| nwfmW
BVZm hr h {H$ Bg ~mVH$mo ^yc| Zht, Ho$dc `mX aI|& Eogm H$amoJo Vmo _ AnZona AmnH$s ~S>r H$nm _mZyJ m,
EhgmZ _mZyJ m& U U, U U -- h U
gXmHo$ {c`o Xw:I {_Q> Om`Jm& H$_`moJ, kmZ`moJ VWm ^{$`moJ`o VrZm| `moJ {g hmo Om`J&o Ho$dc AnZr
Amd`H$VmH$mo `mX aI|, ^yc| Zht& BgHo$ {g hmoZ_o | H$_ `m `mXm {XZ cJ gH$Vo h, na Bg_| H$moB A`mo`
Zht h& `h ~mV _m_ycr Zht h& _wPo {H$gr JW_| `h ~mV {_cr Zht& n>$ngo Ho$dc EH$ OJh gVm|H$s
(lreaUmZXOr _hmamOH$s) dmUr_| {_cr h&
S DU U
***
***
***
-- U Lh U Bggo H$^r
cm^ Zht hmoJm, CQ>o hm{Z hmoJr& cm^ gVH$s gZVmgo hmoVm h, CZHo$ _ZHo$ {d H$m_ H$aZogo Zht& CZHo$
_ZHo$ {d H$m_ H$a|Jo Vmo dh AnamY hmoJm, {OgH$m XS> ^moJZm nS>Jo m& CZH$m H$hZm Zht _mZmo Vmo H$_go-H$_ CZHo$ {d Vmo _V Mcmo& U S U , U
U cm^ gVH$s gZVm_| h, CZHo$ MaUm|_| Zht&

50
Ka_| ^r Amn empV Mmhmo Vmo ~S>mH| $s Amkm ^J _V H$amo& AJa ~S>m `{$ H$moB AZw{MV H$m_ H$h
Xo Vmo Cg g_` Mwn ahmo, nrN>o hmW OmoS >H$a gm_Zo hm{Oa hmo OmAmo Ama Z_VmnydH $ H$h Xmo {H$ AmnZo Omo
H$m_ H$hm, Cggo `h Iam~r hmo Om`Jr& Bggo H$moB Xmof Zht cJoJm& na CZH$s ~mV H$mQ> XoZgo o Xmof cJoJm&
***
***
***
Omo ^r Xw:I Am`m h, dh {H$gr-Z-{H$gr H$_H$m \$c h& H$_\$c ^moJZogo AmnH$m ZwH$gmZ Zht hmoJm,
`wV AmnHo$ nmn H$Q>J| ,o Amn ew hmo Om`J&o _ZHo$ AZwH$y c n[apW{V AmZogo Vmo ZwH$gmZ hmo gH$Vm h, na
_ZHo$ {d hmoZgo o ZwH$gmZ Zht hmo gH$Vm& AmnH$s dmW~{w hmoZgo o ZwH$gmZ XrIVm h, dmVd_| hmoVm Zht&
{OVZm _ZHo$ {d hmoJm, CVZo hr nmn H$Q>J| o Ama h_ ew hm|J&o Bg{c`o Xw:Ir _V hmoAmo& Omo n[apW{V Am`o,
haX_ gZ ahmoU U U U UU
^$H$mo Vmo ha g_` gZ ahZm Mm{h`o& CgH$mo Z gwIr hmoZm h, Z Xw:Ir hmoZm h, `wV gwI-Xw:I
XmoZm|go D$Mm CR>H$a AmZX_| ahZm h& Omo AZwH$y cVm_| h{fV Zht hmoVm, dhr {VHy$cVm_| gZ ah gH$Vm
h&
haX_ Iy~ g ahmo Vmo Bggo gmYZ ^r gwJ_Vmgo hmoJm Ama amoJ ^r R>rH$ hmoJm&
U US UU U
H$moB ^r `gZ Zht hmoZm Mm{h`o& `gZr H$^r gwIr Zht ah gH$Vm&
***
***
***
gXwn`moJ Ama Xwn`moJ-`o Xmo eX ~S>o {dcjU h& BZ_| ~S>m ^md ^am h& ZrMr-go-ZrMr ~mVH$m gXwn`moJ
{H$`m Om` Vmo Cggo H$`mU hmo Om`, Ama D$Mr-go-D$Mr ~mVH$m Xwn`moJ {H$`m Om` Vmo Cggo nVZ hmo
Om`! - # cUU -L U U U _Zw`O__|
^JdmZH$s Xr hB AZV-Anma e{$ h& _Zw`earaHo$ gXwn`moJgo Ord BVZr C{V H$a gH$Vm h, {OgH$m
H$moB nmamdma Zht h& gXwn`moJ-Xwn`moJ H$aZo_| _Zw` dV h&
_Zw`earaH$m gXwn`moJ hA{^_mZ Ama dmWH$m `mJ H$aHo$ Xygam|H$m {hV H$aZm&
U U U U U U U H
(_mZg, Cma.41/1)

UU U U U U UH
(_mZg, Aa`.31/5)

AmnHo$ nmg Omo Hw$N> h, CgH$m gXwn`moJ H$a| Vmo Amn _hm_m ~Z Om`J&o Amn D$Mo ~Z Om`, _hm_m
~Z Om`, ggma_| AmnH$s H$s{V hmo Om`, AmnHo$ XeZgo cmoJm|H$m H$`mU hmo Om`Eogo _ MmhVm h, Bgr{c`o
`o ~mV| H$hVm h&
Amn {H$VZm hr XmZ-nw` H$a|, dh gr{_V hr ahoJm& naVw {H$grH$m ^r A{hV Z H$aZogo Agr_ nw`
hmoJm&
EH$ Imo_Mm ~ZmZodmcm AmX_r Wm, Omo MZo Ama AmcyH$s H$B MrO| ~ZmH$a ~oMm H$aVm Wm& dh amoOmZm
ggJHo$ {c`o EH$ gVHo$ nmg Om`m H$aVm Wm& dh m`: gVgo H$hm H$aVm {H$ _ EH$mV_| ^OZ H$aZo ~R>Vm
h Vmo _Z Zht cJVm, `m H$$? gV H$hVo {H$ XygaoH$m CnH$ma H$amo; XygaoH$m CnH$ma, {hV H$aZogo empV

51
{_cVr h& dh AmX_r amoOmZm Hw$N> XmZ-nw` ^r H$aVm Wm, na empV Zht {_cVr Wr& EH$ {XZ XmonhaHo$
g_` dh Imo_Mm coH$a Om ahm Wm Vmo amVo_| CgZo EH$ ~yT >o `{$H$mo {gana cH${S>`m|H$m ~moPm CR>m`o OmVo
hE XoIm& ghgm dh ~yT >m _ypN>V hmoH$a {Ja nS>m& Imo_Modmcm ^mJH$a CgHo$ nmg J`m& Cg `{$Ho$ _wIna
nmZrHo$ N>tQ>o _mao Vmo Cgo hmoe Am J`m& Imo_ModmcoZo Cgo MZo d Amcygo ~Zr Hw$N> MrO| ImZoH$mo Xt& O~ CgZo
Im {c`m Vmo Cgo nmZr {ncm`m& O~ dh ~yT >m `{$ dW hmo J`m, V~ n[aM` nyN>Zno a CgZo ~Vm`m {H$ _
amoOmZm OJcgo cH${S>`m cmH$a ~oMVm h, Bgrgo H$m_ McVm h& AJa EH$ {XZ cH$S>r Z cmD$ Vmo H$m_ ~X
hmo Om`& Ka_| ~o h, OdmZ H$moB h Zht& Bg{c`o _ g~ H$m_ H$aVm h& Imo_ModmcoZo cH${S>`m|H$m ~moPm
CR>mH$a CgHo$ {gana aI {X`m& dh Mcm J`m&
amV_| O~ Imo_Modmcm ^OZ H$aZo ~R>m Vmo CgH$m `mZ cJ J`m& CgZo Xygao {XZ gVH$mo ~Vm`m {H$
H$c amV _oam `mZ R>rH$ cJ J`m& gVZo H$hm {H$ H$c Vw_Zo H$moB nw`H$m H$m_ {H$`m hmoJm? dh ~mocm {H$
Zht, _Zo Eogm H$moB H$m_ {H$`m hr Zht& ~mX_| `mX Am`m Vmo ~yT >o AmX_rH$s ~mV ~Vm`r& gVZo H$hm {H$ CgrH$s
godmH$m n[aUm_ h {H$ Vwhmam `mZ cJ J`m& Bgr Vah Omo XrZ-Xw:pI`m|H$s godm H$aVm h, CgH$m ~hV nw`
hmoVm h& cIn{V-H$amoS >n{V Eogr godm Zht H$a gH$Vo&
U U NU U U U, U L
U U NU U U U naVw Y{Z`m|H$m X` H$R>mao hmoVm h&
~mcH$-~m{cH$mAm|H$mo Xmo ~mV| `mX aIZr Mm{h`o~S>mH| $o gm_Zo ~mocZm Zht Ama do Ogm H$h|, dgm VwaV
H$a XoZm&
***
***
***
U U U ^JdmZ Z nwf h, Z r h,
Z Znwg H$ h, {\$a ^r g~ Hw$N> h! Bg{c`o Amn CZH$mo {nVm ^r _mZ gH$Vo h Ama _mVm ^r& Amn ^JdmZgo
Omo g~Y _mZ|, Cgr g~YH$mo _mZZoH$o {c`o ^JdmZ V`ma h& g~Y _mZZogo ^JdmZ_| AnZmnZ hmoVm h&
^JdmZ AnZonZgo {OVZo OXr {_cVo h, CVZo OXr CmoJgo Zht {_cVo& AmnHo$ gmW ~oQ>Ho $m {OVZm g~Y
hmoVm h, CVZm ZmH$aH$m g~Y Zht hmoVm& ZmH$aH$m g~Y H$m_-YYgo o hmoVm h, na ~oQ>Ho $m g~Y H$m_YYgo o Zht hmoVm& ZmH$a H$m_-YYm R>rH$ H$ao Vmo Amn amOr hmoVo h& naVw ~oQ>m Mmho AZnT> hmo, A`mo` hmo,
Vmo ^r dh {nVmH$s gn{mH$m nyam _m{cH$ hmoVm h& Amn CmoJ H$aVo h Vmo ZmH$a ~ZVo h Ama ^JdmZ_| AnZmnZ
H$aVo h Vmo ~oQ>m ~ZVo h&
rU U S U U, U rU
U, U U
***
***
***
"_w{$' Zm_ Ny>Q>ZHo $m h& gnyU {dH$mam|g,o Xw:Im|g,o nmn-Vmn-gVmngo, namYrZVmgo gdWm Ny>Q> OmZm "_w{$'
h& BgHo$ ~mX Omo "m' hmoVm h, dh hna_m_m, CgH$m o_& dh U H$B
gXm` _w{$H$mo Vmo _mZVo h, na o_H$mo Zht _mZVo& o__| Ogm AmZX h, dgm XoIZo, gwZZo, g_PZo_| Zht
AmVm& _w{$_| "AIS> AmZX' h, na o__| "AZV AmZX' h& U # U c
U H$B _w{$H$mo hr nyU _mZ coVo h Ama dht AQ>H$ OmVo h& _w{$_| Xme{ZH$ _V^oX ahVm h, na
o__| dh _V^oX {_Q> OmVm h Ama g~ EH$ hmo OmVo h& Cg o__| Eogm {dcjU AmZX h, {OgH$s H$moB gr_m
Zht h&

52
***
***
***
_Zw` AnZo Xw:IXm`r H$_m}g o Ny>Q> gH$Vm h `m?
Shm, Ny>Q> gH$Vm h& BgHo$ cm{H$H$ Cnm` ^r h; Ogo _hm_`wO `H$m On R>rH$ {d{Y-{dYmZgo
{H$`m Om` Vmo dh Xw:Igo Ny>Q> OmVm h& naVw do Xw:IXm`r H$_ {OVZr _mm_| h, Cggo A{YH$ _mm_| m`pMm
(AZw>mZ) hmo, V^r CZ H$_m}g o Ny>Q> gH$Vo h, A`Wm Zht& Vmn` h {H$ Xw:IXm`r H$_m}H $s Anojm AZw>mZ
A{YH$ ~cdmZ hmo Vmo CZgo Ny>Q> gH$Vo h, XmoZm| ~am~a ~cdmZ hm| Vmo ^r Xw:I H$_ hmo OmVm h, na H$_ ~cdmZ
hmo Vmo Nw>Q>H$mam Zht hmoVm& Bg{c`o H$_m}H $o ~XcZo_| ~cm~cH$m {dMma hmoVm h& Ogo H$XH$s gOm Ow_mZm XoZgo o
^r {_Q> OmVr h, na Ow_mZm H$_ Zht hmoZm Mm{h`o& Eogo hr AZw>mZ H$aZogo H$_\$c ~Xc OmVm h& AWdm
Ogo \$cdmco djH$s H$c_ cJm Xr Om` Vmo Cgr djHo$ aggo Xygam \$c (H$c__|) cJ OmVm h, Eogo hr H$_m}H $o
\$c_| ^r n[adVZ hmo gH$Vm h&
***
***
***
gy_ {>go XoIm Om` Vmo Ogm A^md X[a-go-X[a `{$_| hmoVm h, dgm-H$m-dgm A^md YZr-goYZr `{$_| ^r hmoVm h& \$H$ BVZm h {H$ X[a AmX_r_| YZH$m A{^_mZ H$_ hmoVm h Ama YZr AmX_r_|
A{^_mZ A{YH$ hmoVm h& `h dVw Zht h, dh dVw Zht hB g H$ma "Zht'-nZm (H$_r) YZr-go-YZr `{$_|
^r ahVm h& YZr hmo `m X[a, H$_r ahVr hr h& `h H$_r YZgo Zht {_Q>Vr& ^JdmZH$s Va\$ McZodmco, ggJ
H$aZodmco_| `h H$_r dm^m{dH$ hr {_Q>Vr Mcr OmVr h&
U U, U U U `mJ {H$`m Zht h, `wV ^md h& cmIm|-H$amoS >m|
n`m|H$m XmZ H$a X| Vmo ^r dh gr{_V hr hmoJm, na "h_| Hw$N> coZm hr Zht h'`h `mJ Agr_ hmoVm h&
Bg{c`o {ZfoYm_H$ gmYZH$mo ~S>m D$Mm _mZm J`m h& U U U U UU,
()- UU U Bg{c`o `mJH$s Omo _{h_m h, dh XmZ-nw`H$s Zht h& ~wamBH$o `mJH$s
Omo _{h_m h, dh ^cmBH$s Zht h& BgH$m H$maU `h h {H$ ggma_| h_ Ho$dc {Z{f_|, AgV nXmWm}H $o g~Ygo
hr \go h& `mJgo CZ nXmWm}H $m g~Y Ny>Q> OmVm h& dh g~Y XmZ-nw`go Zht Ny>Q>Vm& AV: _yc_| "`mJ'
go AWmV AgV nXmWm}H $o g~Y-{dN>Xo go hr _w{$ hmoVr h& U U, U
U Z U JrVm_| Omo XmZ ~Vm`m h, dh dmVd_| `mJ h (17/20)&
, Ud EH$ n`m {X`m Vmo hOma n`m|H$o gmW g~Y OwS > J`m, Vmo g~Y
H$hm Ny>Q>m? na `mJ H$aZogo g~Y Ny>Q> OmVm h&
***
***
***
Xygam h_mao gmW ~wamB H$aVm h Vmo h_| ^r CgHo$ gmW ~wamB H$aZr Mm{h`o`h Zr{VH$s ~mV hmo gH$Vr
h, na Y_H$s ~mV Zht h Ama _mojH$s ~mV Vmo h hr Zht& Omo AmnHo$ gmW ~wamB H$aVm h, dh dmVd_| AmnH$s
^cmB H$aVm h; `m|{H$ dh AmnHo$ nmnm|H$mo Z> H$aVm h& AmnH$m H$moB- Z-H$moB nmn ahZogo hr dh ~wamB H$aVm
h& U U U U U U U U AJa AmnH$m
~wam hmoZdo mcm hmoJm Vmo dh hmoJm hr, Mmho Cg_| H$moB {Z{_m hmo Om`& hmoZhmaH$mo H$moB Q>mc Zht gH$Vm
U U U , U U
U, UUU UUH
Bg{c`o Amn Vmo AnZo nmnm|H$m \$c ^moJVo h, na Xygam Cg_| {Z{_m ~Z OmVm h Ama _wV_| hr nmnH$m

53
^mJr hmo OmVm h& Bg{c`o Cgna X`m AmZr Mm{h`o& Bgr Vah Amn {H$grH$m ~wam H$aVo h Vmo Z`m nmn H$aVo
h, na XygaoH$m ~wam V^r hmoJm, O~ CgHo$ maY_| (hmoZdo mcm) hmoJm& XygaoH$m ~wam hmo Om``h AmnHo$ hmWH$s
~mV Zht h& Vmn` h {H$ XygaoH$m ~wam hmoJm `m Zht hmoJmBg_| gXoh h, na AmnH$m ~wam O$a hmoJm
Bg_| gXoh Zht h&
AJa Amn AnZm H$`mU MmhVo h, na_m_mH$s m{ MmhVo h Vmo {H$grH$m ~wam H$amo _V, {H$grH$mo ~wam
g_Pmo _V Ama {H$grH$m ~wam Mmhmo _V&
AmnHo$ _Z_| XygaoH$mo Xw:I XoZHo $s Omo Zr`V nXm hmoVr h, dh nmngo ^r `mXm Iam~ h! dh nmnH$m ~rO
h, nmnH$s OS> h& EH$ ~rO_| H$B _rcm|VH$H$m OJc {Z{hV ahVm h !
***
***
***
nhco ^ycgo J^nmV H$am {c`m hmo Vmo CgH$m `m m`pMm H$aZm Mm{h`o?
Sn{V-nZr XmoZm| EH$ dfVH$ amoOmZm gdm cmI Zm_On H$a|& VrZ dfVH$ H$a| Vmo ~hV ~{T>`m
h, na H$_-go-H$_ EH$ dfVH$ Vmo H$a| hr& H$cH$mo_| EH$ _mB {^jmHo$ {c`o amo nS>r {H$ dm_rOr, Amn {^jm
co cmo, Vmo _Zo amoOmZm gdm cmI Zm_On EH$ dfVH$ H$aZoH$mo H$hm& CgZo dgm hr {H$`m& V~ _Zo CgH$s {^jm
co cr&
nmn H$aVo g_` {OVZr Iwer hB h, Cggo So>T >-Xmo JwZm A{YH$ Xw:I (nMmmmn) hmo Om` Vmo Cggo nmn
{_Q> Om`Jm& Og,o ~mcH$Zo Jwgo_| AmH$a VmoS >-\$moS > H$a Xr, na O~ _m CgHo$ nmg AmVr h Ama dh Omoago
amoZo cJ Om` {H$ "_m, A~ AmJogo _ Eogm Zht H$$Jm', Vmo _m_| h VmH$V {H$ Cgo _mao? `m ^JdmZ_| _m{OVZr X`m ^r Zht h?
***
***
***
L U U U U, U U ^JdmZH$s Va\$ OmVo hEH$mo amoH$H$a AnZr
Va\$ ItM coZm, AnZm Mocm ~Zm coZm {H$VZm ~S>m AnamY h! AJa Amn_| Cma H$aZoH$s VmH$V Zht h
Vmo Mocm ~ZmZm R>rH$ h `m? Xmmo`OrHo$ Mm~rg Jw Wo, na JwOrgo nyN>m Om` {H$ Xmmo` AmnH$m Mocm
h? Vmo `m do ~Vm X|J?o Amn {OZH$mo Jw ~ZmVo hmo, CZHo$ ~mao_| `m Amn OmZVo hmo {H$ do Ord_w$ h,
Vdk h, ^Jdo_r h? `m JwHo$ {~Zm {ejm XoZdo mcm Zht h `m? `m g~ AmX_r _a J`o, nwVHo$ Z>
hmo J`t? AmnH$mo Jwgo {H$VZr {ejm {_cr h Ama Xygam|go {H$VZr {ejm {_cr h, Bgna {dMma H$amo Vmo _mcy_
hmoJm {H$ JwH$s Anojm Xygam|go `mXm {ejm {_cr h& AmnH$s gdW_ Jw _m h& ImZm-nrZm, McZm-{\$aZm
Am{X g~ _m {gImVr h& Cg _mH$m {ZamXa H$aVo hmo Ama JwH$m AmXa H$aVo hmo, `h ~S>m ^mar AnamY H$aVo
hmo&
Jw AnamYr H$go hAm?
Sam_m`U_| Am`m h
UU c UU U U U U UH
(_mZg, Cma.99/4)

AmnZo Jw ~Zm`m h Vmo AmnH$mo emoH$ hmoVm h {H$ Zht? ~VmAmo& Amn_|go EH$ ^r AmX_r ~VmAmo {H$
`m AmnH$m emoH$ Xya hmo J`m? Omo Jw Cma H$aZoH$s, ^JdmZH$s m{ H$amZoH$s gm_` aIVm hmo, CgH$m
_ Mocm ~ZZoH$o {c`o V`ma h! CgH$m Mocm ~ZH$a _ ~S>r Iwer _ZmD$Jm, Ama cmoJm|_| ^r CgH$m Mma H$$Jm&

54
H$B`m|H$mo CgH$m Mocm ~ZmD$Jm&
Amn Mmhmo Vmo ^co hr _wPo Jw _mZ cmo, na AnZm g~Y Ho$dc ^JdmZgo hr _mZmo Ama _oago o H$^r
{_cmo _V!
***
***
***
U U U U Xygam H$moB
^r g~Y H$`mU H$aZodmcm Zht h& gV-_hm_m ^r ^JdmZH$o gmW hr g~Y OmoS >Vo h& _mVm-{nVm, rnw, ^mB-^mOmB Ama ^VrOoBVZm g~Y Img Hw$Qw>~ h& BZ_| ^r Amn ^JdmZH$mo hr XoImo& ^JdmZH$m
g~Y gXmgo h Ama gXm ahZodmcm h& Amn drH$ma H$a| `m Z H$a|, _mZ| `m Z _mZ|, Amn gXmgo ^JdmZH$o
hr h, Bg_| H$moB gXoh Zht h& Ord_mH$m ^JdmZH$o gmW dV: g~Y h (JrVm
15/7)& U U U U
U !
Amn ^JdmZH$s dVw (ggma) H$mo Vmo AnZm _mZVo h, na ^JdmZH$mo AnZm Zht _mZVo, `hr ^yc h&
U , U U nhco gV-_hm_m ^r ^JdmZH$o
gmW g~Y OmoS >ZHo $o {c`o hr Mocm ~ZmVo Wo; `m|{H$ _Zw`m|H$s gV-_hm_mAm|na lm hmoVr h& gV-_hm_m
H$hVo Wo {H$ Vw_ ^JdmZH$o hmo J`o, Vmo CZHo$ _Z_| ^JdmZH$s ~mV ~R> OmVr Wr&
Amn _mVm-{nVmHo$ {c`o gnyV ~oQ>o ~Z OmAmo, na _mVm-{nVmH$mo AnZo {c`o _V _mZmo& AnZo {c`o {H$grH$mo
^r AnZm _V _mZmo& Jw ~Zm`m hmo Vmo CZH$mo ^|Q> MT>m Xmo, na g~Y _V OmoS >m&o ^|Q> XoH$a {nS> Nw>S >mAmo,
Ama AnZoH$mo ^JdmZH$m hr _mZmo& _ram~mBH$s EH$ hr ~mV Amn _mZ cmoU UU U
Omo AnZm Zht h, CgH$mo AnZm _mZ {c`m`hr _yc ^yc h& O~ eara ^r AmnH$m Zht h, {\$a
Jw, _mVm, {nVm Am{X AmnHo$ H$go hE? _mVm-{nVmH$mo AmnZo Zht ~Zm`m h, na JwH$mo AmnZo ~Zm`m h&
***
***
***
AnZo dmWH$m `mJ H$aHo$ Xygam|H$o {hVHo$ {c`o H$_ H$aZogo "H$_`moJ' hmoVm h& dmW~{w Z aIZodmcoH$m
dmW gwJ_Vmgo {g hmoVm h& g~H$m {hV MmhZodmcoH$m {hV dV: hmoVm h& g~H$mo gwIr H$a XoZm hmWH$s ~mV
Zht h, na h_mam ^md g~Ho$ gwIH$m, {hVH$m hr hmoZm Mm{h`o , U U
(JrVm 5/25; 12/4)& g~Ho$ {hVHo$ ^mddmcoH$s C{V dV: hmoVr h& U U U U
U U U
U U U U U U U
c U U U
AZw{MV H$_ H$aZodmcoH$o {Mm_| empV, {Z^`Vm Zht ahVr& amdUHo$ Zm_go {cmoH$s S>aVr Wr& XodVm ^r
CgHo$ S>ago H$mnVo Wo& na dhr amdU O~ grVmOrH$s Mmoar H$aZo OmVm h, V~ CgH$mo ^r S>a cJVm h& `{X
_Zw` ggmaHo$, ^JdmZH$o , JwOZm|H$o {d H$m_ Z H$ao Vmo dh gXm {Z^` ahVm h& H$_`moJrH$mo ^` Zht cJVm&
NU U U, U U U
***
***
***
_ Xmo MrOm|H$o {c`o {deof H$m_ H$aVm h
AN>r (H$`mUH$mar) nwVH$m|H$m Mma Ama Jm`m|H$s ajm&
dV_mZ_| {hXwAm|na Ama Jm`m|na ~S>r Am\$V Am ahr h& dam`m{go nhco ZoVmcmoJm|Zo `h ~mV H$hr Wr

55
{H$ dam` {_cVo hr g~go nhcm H$m_ JmodYH$mo ~X H$aZm hmoJm& Eogo `m`mZ _Zo gwZo h& naVw dam`m{Ho$
~mX JmodY ~X hmoZm Xya ahm, CQ>o gH$S>mJ| Zw m A{YH$ JmodY hmoZm ew$ hmo J`m !
JrVm_| H$m_, H$moY Ama cmo^VrZm|H$mo ZaH$H$m XadmOm ~Vm`m h& cmo^Ho$ H$maU ~S>r g`m_| Jm`m|H$s
h`m hmo ahr h& JmodY H$aZogo Omo cm^ XrIVm h, dh {H$VZo {XZ McoJmBgna {dMma hr Zht H$aVo& AJa
JmodY Z H$aHo$ Jm`m|H$m nmcZ {H$`m Om` Vmo {deof cm^ hmoJm& naVw gwZo H$mZ?
JmodY Ama n[adma-{Z`moOZBZ XmoZm|go Omo ZwH$gmZ hAm h, CgH$s ny{V Zht hmo gH$Vr& cmoJ H$hVo
h {H$ OZg`m H$_ H$amo, Zht Vmo AZ Zht {_coJm& na _ H$hVm h {H$ n[adma-{Z`moOZHo$ \$cd$n AZ
{_cZm Vmo Xya ahm, nmZr ^r Zht {_coJm!
***
***
***
Omo n[apW{V AmnH$mo m h, CgH$m gXwn`moJ H$amo Vmo AmnH$s Ad` C{V hmoJr hr, `h {Z`_ h&
AJa CgH$m Xwn`moJ {H$`m Om` Vmo AmnH$m Ad` nVZ hmoJm hr, `h {Z`_ h& gXwn`moJ-Xwn`moJ H$aZm
AmnHo$ hmWH$s ~mV h& U U U L U U U
ggmaH$m gwI ^moJZoH$o cm`H$ Zht h& U -U- U, U
U U Ohm gwI ^moJZm ew$ {H$`m {H$ nVZ ew$ hmo J`m& ggmaHo$ gwI OhaHo$ cSS>y h! gwIHo$ cmo^rH$m
H$moB AmXa Zht H$aVm& naVw {Og_| gwI coZHo $s BN>m hr Zht h, dh H$moB `m| Z hmo, CgH$s _{h_m hmo Om`Jr&
***
***
***
gmYZ H$mZ H$aVm h? {dMmanydH $ XoI| Vmo gmYZ dhr H$aVm h, Omo ~XcVm Zht& eara gmYZ Zht H$aVm;
`m|{H$ dh ~XcVm ahVm h& AV: UU U U H$`mU d`H$m hmoVm h, earaH$m Zht& eara
Vmo `ht ah OmVm h& AnZm H$`mU AWdm _w{$ d` MmhVm h, eara Zht MmhVm& na_Ym_ (JmocmoH$, gmHo$V
Am{X) _| ^r d` OmVm h, eara Zht OmVm& Bg{c`o gmYZ H$aZodmcoH$mo AnZoH$mo eara Zht _mZZm Mm{h`o&
V^r ^JdmZZo H$hm hUSL U (JrVm 13/22) "`h Bg Xoh_| ahVm hAm ^r Xohgo na AWmV
gdWm g~Y-a{hV hr h&'
`h Wyceara Z Vmo dZ_| H$m_ AmVm h, Z gwf{w _|& Wyceara `m|-H$m-`m| nS>m ahVm h& Bgr Vah
AmnHo$ nmg cmIm|-H$amoS >m| n`o nS>o h, na O~ Amn CZH$mo H$m__| coVo hmo, V~ Vmo do n`o hmoVo h; naVw
O~ CZH$mo Amn H$m__| Zht coV,o V~ n`m|_| Ama aXXr_| `m \$H$ h? H$m__| Zht c| Vmo gmoZ_o | Ama nWa_|
`m \$H$ h? \$H$ h Vmo `h h {H$ gmoZ_o | Vmo am`H$m, Mmoa-S>mHw$Am|H$m, Hw$Qw>p~`m|H$m S>a cJoJm, na nWa_|
S>a Zht cJoJm& {gdm` ^`Ho$ gmoZm `m n`m `m H$m_ Am`m? O~ H$^r n`o H$m_ Am`|J,o IM H$aZona
hr H$m_ Am`|J&o Bggo {g hAm {H$ Amd`H$Vm nS>Zno a H$Oygr Zht H$aZr Mm{h`o&
gmYZ H$aZodmcm AnZr _w{$ MmhVm h, earaH$s _w{$ Zht MmhVm& Bg{c`o --
U UU U U S U U, U
UU U - UU U, - U,
-- U
IoMar _wmgo `m hmoVm h?
SIoMar _wmgo ^moJ hmoVm h, `moJ Zht hmoVm& Bggo H$`mU Zht hmoVm& U
U, Ug U U CXXo ` ^moJH$m hmo Vmo `moJ H$go hmo Om`Jm? H$`mUH$m CXXo `

56
hmo Vmo JhW_| ahVo hE ^r H$`mU hmo Om`Jm& H$`mU_| JhW `m gmYwH$m, r `m nwfH$m ^oX Zht h,
`wV ^mdH$m, CXXo `H$m ^oX h& gmYw hmoZ_o | BVZm \$H$ h {H$ ~hV Am\$V {_Q> OmVr h; Z r h, Z ~oQ>m~oQ>r h, Hw$N> Zht h, haX_ ^OZ H$amo!!
U U
***
***
***
AnZm Agcr H$m_ {H$`o {~Zm AmX_rH$mo gVmof Zht hmoVm, empV Zht {_cVr, AmZX Zht {_cVm& Ogo
`mgoH$mo Oc nrZog,o ^yIHo $mo ^moOZ H$aZogo ~S>r empV {_cVr h, Eogo hr AnZm Cma H$aZogo ~S>r empV {_cVr
h; OrVo hE ^r empV, _aZona ^r empV& {H$VZr hr YZ-gn{m hmo Om`, _mZ-~S>mB hmo Om`, ggma_| AmXa
hmo Om`, na O~VH$ AnZm H$`mU Zht H$a coVm, V~VH$ empV Zht {_cVr& empVH$m _yc na_m_m h&
go X`go ^JdmZ_| cJ OmAmo Vmo _hmZ gVmof, empV {_coJr&
CmamIS>_| H$B gV-_hm_m ~R>o ^OZ H$aVo h, {OZH$m AnZoH$mo nVm hr Zht h& Za-Zmam`U F${f
^r {h_mc`_| Vn`m H$aVo h, na CZHo$ H$maU empV h_cmoJm|H$mo {_cVr h& {OZHo$ nmg_| Hw$N> ^r Zht h,
na X`_| empV h, Eogo `mJr _hm_mAm|H$o nmg ~R>H$a cIn{V-H$amoS >n{V AmX{_`m|H$mo ^r empV {_cVr
h& U U U U, U U U
AmnHo$ Ogo h_ Zht ~Z gH$Vo, na Amn g~ h_mao Ogo ~Z gH$Vo h! `mJ_| g~ dV h&
***
***
***
`{X H$moB BgmB `m _wgc_mZ {hXy ~ZZm Mmho Vmo ~Z gH$Vm h `m?
SgoR>Or (lrO`X`mcOr Jmo`XH$m) ~hV `mXm Nw>AmNy>V aIVo Wo& do Q>mQ| >rH$m nmZr ^r Zht
nrVo Wo& na Chm|Zo ^r `h H$hm Wm {H$ AJa {H$gr {hXyH$mo O~XVr _wgc_mZ ~Zm {X`m hmo, Jmo_mg pIcm
{X`m hmo Vmo ^r CgH$m Y_ ^> Zht hAm, AJa dh d` gh_V Zht h Vmo& AJa dh dm{ng {hXy ~Z Om`
Vmo _ CgHo$ gmW ~R>H$a ^moOZ H$a gH$Vm h&
{OZH$m O_ BgmB `m _wgc_mZHo$ Ka hAm h, do ^r {hXyY__| Am gH$Vo h, na CZgo amoQ>r Ama ~oQ>rH$m
`dhma Zht hmoJm&
Mmho cmIm| Om{V`m hmo Om`, Bggo \$H$ Zht nS>Vm& \$H$ nS>Vm h ^rVaHo$ amJ-ofgo& AmnH$s Om{V H$moB
hmo, Bggo \$H$ Zht nS>Vm, `wV Amn h_| gwhmVo Zht, Bggo \$H$ nS>Vm h& U U
U, U U `m H$^r ~mUm| Ama M_mam|_| cS>mB hB h? _hm^maVH$m `w `m
Om{VHo$ H$maU hAm h? Jham {dMma H$a|& cS>mB dhm hmoVr h, Ohm XmoZm| njm|H$m EH$ hr OJh dmW hmo, EH$
hr Or{dH$m hmo& naVw AmnH$s Or{dH$m AcJ hmo, _oar Or{dH$m AcJ hmo Vmo cS>mB `m| hmoJr? XygaoH$o dmW_|
h_ ~mYm X|J,o V~ cS>mB hmoJr& AV: cS>mB hmoZ_o | Om{V H$maU Zht h, `wV dmW H$maU h& AmO Omo g~_|
EH$Vm H$aVo h, `h cS>mBH$m ~S>m ^mar H$maU h& _Zo Bgna Iy~ {dMma {H$`m h&
, UU UU - U U VdkmZ hmoZno a `dhma_| {^ZVm
Zht ahVr`h ~mV h hr Zht& Eogr ~og_PrH$s ~mV {H$gr JW_| AmVr hr Zht& Xmo Vdkm{Z`m|_| ^r `dhma
{^Z-{^Z hmoVo h& VdkmZ hmoZno a ^r ~mU haoH$H$m ~Zm`m hAm Zht Im`oJm; `m|{H$ CgH$m dmh dgm
hr h& dh Cg AmX_rH$mo Iam~ Zht g_PoJm, KUm Zht H$aoJm, da Zht H$aoJm, na ImZ-nmZ EH$ Zht H$aoJm&
h_ Am`mp_H$ C{V ^co hr nyar Z H$a gHo$, na H$_-go-H$_ CXXo ` Vmo na_m_m{H$m hmoZm

57

Mm{h`o& Og,o AmnH$m CXXo ` YZ H$_mZoH$m ahVm h, {\$a YZ Mmho {_co `m Z {_co&
***
***
***
`oH$ H$m` H$aZogo nhco ^JdmZH$mo `mX H$aZm Mm{h`o& H$moB ^r n {cI| Vmo nhco g~go D$na ^JdmZH$m
Zm_ {cI|& U, U UU UU S
U _Zo nT>Zm Ama^ {H$`m Vmo g~go nhco U {cIZm grIm, BgHo$ ~mX_| dU_mcm grIr& AJa
Amn Am`mp_H$ C{V MmhVo h Vmo haoH$ H$m_go nhco ^JdmZH$mo `mX H$a|&
***
***
***
O~VH$ g_V nmn Z> Zht hm|J,o V~VH$ ^JdmZ Zht {_c|J;o AV: g_V nmn {H$g Cnm`go
OXr Z> hm|J?o
SAmnZo ~mV Cm_ {cIr h Ama _ AmnH$s ~mVH$m AmXa H$aVm h& naVw _oam {ZdoXZ h {H$
S CU U U, U U
U U UU U , U U U
g_V nmn Z> hm|J,o V~ ^JdmZ {_c|Jo`h ^md Amn ^rVago {ZH$mc X|& gr ~mV `h h {H$ ^JdmZH$o
{_cZogo g~ nmn Z> hmo Om`J&o
AJa ^JdmZ BVZo H$_Omoa h {H$ AmnHo$ nmnm|go AQ>H$ Om` Vmo do {_cH$a `m {Zhmc H$a|J?o nmn `m
BVZo ~cdmZ h {H$ ^JdmZH$mo amoH$ X|? ^JdmZH$mo `mX H$aZo_mgo nmn ^_ hmo OmVo h, do nmn `m ^JdmZH$mo
AQ>H$m gH$Vo h? ^JdmZ H$hVo h

Z U c H
(JrVm 4/36)

"AJa Vy g~ nm{n`m|go ^r A{YH$ nmnr h, Vmo ^r Vy kmZ$nr ZmH$mHo$ mam {Z:gXoh gnyU nmn-g_wgo
AN>r Vah Va Om`Jm&'
UU
U U H
(JrVm 9/30)

"AJa H$moB XwamMmar-go-XwamMmar ^r AZ`^$ hmoH$a _oam ^OZ H$aVm h Vmo CgH$mo gmYw hr _mZZm Mm{h`o&
H$maU {H$ CgZo {ZM` ~hV AN>r Vah H$a {c`m h&'
Ogo AmnZo ngm|H$mo _w` _mZ aIm h {H$ {~Zm ngm|H$o Hw$N> Zht hmoVm, Bggo ^r `mXm Amn ^JdmZH$mo
_w` _mZ c| {H$ {~Zm ^JdmZH$o Hw$N> Zht hmoVm& AmnH$m H$m_ h ^JdmZH$s MmhZm ~T>mZm& MmhZm Z ~T>m
gH$mo Vmo ^JdmZgo _mJmo& Amn_| Omo H$_Omoar h, dh ^JdmZ Xya H$a|J&o Ogo `mXm _co H$nS>mH| $mo YmoZ_o | Ymo~rH$mo
`mXm AmZX AmVm h, Eogo hr `mXm nmnr `{$H$mo {Z_c H$aZo_| ^JdmZH$mo `mXm AmZX AmVm h& Bg{c`o
Amn nmnm|go S>amo _V Ama ^JdmZH$m ^OZ ew$ H$a Xmo& U, U
UU U U U U H
(_mZg, ~mc.29/3)

58
U U U, U U ! U NU U
U ! U !! ....... U U !! ^JdmZ ~S>o cmo^r h& cmo^r AmX_rH$mo
ngm {_c Om` Vmo dh H$gH$a nH$S> coVm h! ^JdmZ ^r MmhVo h {H$ H$moB ^OZ H$aZodmcm {_c Om`& AmOH$c
^JdmZH$o X[aVm ~hV h; `m|{H$ ^OZ H$aZodmco H$_ hmo J`o, {_cVo Zht! Bg{c`o A^r _mH$m ~hV ~{T>`m
Am`m hAm h! WmoS >o ^OZgo hr ^JdmZ gZ hmo OmVo h&
U U U
U ?
***
***
***
ggma_| Xmo hr MrO| XoIZo_| AmVr hja (OS>, ZmedmZ, eara) Ama Aja (MoVZ, A{dZmer, Ordm_m)&
`o XmoZm| hr cm{H$H$ hm L UU (JrVm 15/16)& BZ XmoZm|H$mo coH$a
Xmo {Z>mE hH$_`moJ Ama kmZ`moJSm DU (JrVm 3/3)& eara Ama CZ_| ahZodmcm
Ordm_mBZ XmoH$o {gdm` ggma_| Ama H$moB XrIVm Zht& ggma_m_|, gnyU ~mS>m_| | EH$ ^r dVw Eogr
Zht h, Omo Ordm_mH$mo V H$a gHo$& MoVZ (A{dZmer) H$s V{ OS> (ZmedmZ) go hmo gH$Vr hr Zht& naVw
OS> Ama MoVZgo ^r Cm_ EH$ Vrgar MrO h, dh h "na_m_m'U LS UNU
(JrVm 15/)& dh na_m_m Acm{H$H$ h VWm ggma_| XoIZo_| Zht AmVm& Bg{c`o ZmpVH$ gXm` CgH$mo
Zht _mZVo& naVw Ordm_mH$s V{ na_m_mgo hr hmo gH$Vr h`h Img ~mV AmnH$mo ~VmZr h&
`m Acm{H$H$ na_m_mH$mo gmH$ma$n_| Bg `wJ_| XoI gH$Vo h?
S{~Hw$c XoI gH$Vo h& Ho$dc XoI hr Zht gH$Vo, CZHo$ gmW Ioc ^r gH$Vo h!!
***
***
***
d^md_| Xmof H$go Xya hmo?
SO~ XmofH$m ahZm Ag hmo Om`Jm, V~ Xmof {_Q> Om`Jm& Xmof H$go {_Q>oBgHo$ {c`o `mHw$c
hmo OmAmo; Z ^yI cJo, Z `mg cJo, Z ZtX Am`o, Z MZ nS>,o Vmo dh Xmof Ad` Xya hmo Om`Jm& {Og JwUHo$
Z AmZoH$m Xw:I hmo Om`, dh Am Om`Jm Ama {Og AdJwUHo$ Z OmZoH$m Xw:I hmo Om`Jm, dh Mcm Om`Jm,
`h {Z`_ h&
`dhma H$go gwYao?
SAnZo A{^_mZ Ama dmWH$m `mJ H$aHo$ XygaoH$m {hV H$amo Vmo `dhma ^r gwYa Om`Jm,
d^md ^r gwYa Om`Jm&
h_ Ogm gJ H$aVo h, dgm Aga nS>Vm h, Eogo hr h_ {Og Cnm`XodH$s CnmgZm H$aVo h, Cg Cnm`XodHo$
JwU h_mao_| dV: Am OmVo h& Og,o Zt~y AWdm {_aMrHo$ AMmaH$m {MVZ H$aZogo _wh _| nmZr Am
OmVm h&
***
***
***
Jmodm_r lrVwcgrXmgOr _hmamOH$s dmUr_| ~S>r Z_Vm, gacVm, Acm{H$H$Vm, {dcjUVm h, {Ogo XoIH$a
_Z M{H$V hmo OmVm h& CZH$s dmUr (lram_M[aV_mZg) h_cmoJm|H$mo nT>ZHo $mo {_cr h, `h ^JdmZH$s H$moB {deof
H$nm h&
UUU U, U UU U CZH$s H$nmgo

59
h_| _Zw`eara {_cm h, ggJH$m _mH$m {_cm h, Jmodm_rOr _hmamOH$s dmUr nT>ZHo $mo {_cr h; EH$-EH$
~mV_| CZH$s {dcjU H$nm h& BZ MrOm|H$mo `m H$moB AnZo ~cgo m H$a gH$Vm h? CZH$s H$nmHo$ {~Zm
_Zw` H$`mUHo$ amVona nmd Zht aI gH$Vm& H${c`wJ_| O_ coZdo mco h_cmoJ H$hm BgHo$ A{YH$mar h !
U U U U U U U U U-U,
- UU U U
^JdmZH$s ~mV ^JdmZH$s H$nmgo hr g_P_| AmVr h, AnZo CmoJgo Zht& Omo ^JdmZH$s H$nmH$mo OmZ
coVm h, dh g~ H$mago ^JdmZH$m hr ^OZ H$aVm h&
***
***
***
AmnHo$ nmg ~hV H$s_Vr g_` h, na Cg H$s_Vr g_`H$m Amn AmXa Zht H$a aho h& {Og g_`H$m
gXwn`moJ H$aHo$ Amn ^JdmZH$s m{ H$a gH$Vo h, Cg g_`H$mo _{Xam, _mg-_N>cr-ASo>, nmZ-_gmcm,
~rS>r-{gJaoQ>, Mm` Am{X Xw`gZm|_| cJmZm {H$VZr ~S>r hm{ZH$s ~mV h! gm\$-gwnmarH$s ^r AmXV Zht hmoZr
Mm{h`o& n{d AZ Ama n{d OcBZ Xmo MrOm|go AN>r Vahgo AmnH$m OrdZ-{Zdmh hmo gH$Vm h&
U, U U U, U U U, SS U U U, U
U U U U U U U
***
***
***
_Zw`eara ~S>m Xwc^ h Ama ^JdmZH$s H$nmgo m hAm h& ^JdmZZo _Zw`m|H$mo AnZo_g| o H$Q> {H$`m
h, {\$a CZH$m CZH$m O_-_aU H$go hmo gH$Vm h? naVw ^JdmZgo {d_wI hmoH$a AnZr _`mXmH$m `mJ H$aZogo
O_-_aU ew$ hmo J`m& Omo ^JdmZH$o g_wI hr aho, do ^$ O_-_aU_| Zht nS>&o h_ ^JdmZH$o Ae h&
do h_mam Img WmZ h& AnZo Agcr WmZgo hQ>ZHo $o H$maU hr h_ Xw:I nm aho h, ^Q>H$ aho h& AJa CZgo
{d_wI Z hmoVo Vmo _hmZ AmZX_| ahVo& ~S>r-~S>r {dn{m`m AmZona ^r _Z_| AmZX ahVm& ^JdmZ AmZXKZ
h& Bg{c`o CZHo$ g_wI hmoVo hr AmZX AmVm h&
ggmaHo$ {df`_| {ZfoYm_H$ gmYZ Ama na_m_mHo$ {df`_| {d`m_H$ gmYZ ~{T>`m h; `m|{H$ ggmago
D$Mm CR>Zm h Ama na_m_mH$mo m H$aZm h& {Oggo D$Mm CR>Zm h, Cg ggmaH$s godm H$aZr h; CgH$mo XoZm
h, coZm Hw$N> Zht h& {Og na_m_mH$mo m H$aZm h, Cgo AnZo-AmnH$mo XoZm h&
am_m`UHo$ EH$ gm AmR> nmR> H$aZogo ^JdmZH$o gmW ^$H$m g~Y OwS > OmVm h& am_m`UH$m Zdmh
nmR> H$aZodmco {dmWu \o$c Zht hmoV
o Eogm _Zo XoIm h& U
, U U H$maU {H$ ^JdmZH$mo `mX H$aZogo gX~{w nXm hmoVr h, gX~{w hmoZgo o
~w{ {dH${gV hmoVr h Ama ~w{ {dH${gV hmoZgo o do \o$c Zht hmoV&o
***
***
***
`mJH$s ~S>r _{h_m h& _Zw` amJgo ~YVm h Ama `mJgo _w$ hmoVm h& ^moJ Ama gJh `o Xmo ~S>r
{dcjU ~r_m[a`m h& BZgo hr nVZ hmo ahm h& U U U, U
U U U U U
MrO CVZr hr {_coJr, {OVZr {_cZodmcr h, Ama H$m__| CVZr hr Am`oJr, {OVZr H$m__| AmZodmcr h&
A`m`nydH $ n`o H$_mZogo ~S>m ^mar nVZ hmoVm h& do n`o Xygam|H$o H$m_ AmVo h, na nmn AmnHo$ nbo ~YVm
h& _U -- L UU U ; U
U U, U U UU U L

60
U , U U
O~ _Zw`H$m nmn H$aZoH$m d^md ~Z OmVm h, V~ dh nmnH$mo nmn g_PVm Zht& CgH$s ~w{ Eogr ~Z
OmVr h {H$ CgH$mo nmn XrIVm hr Zht& S>m Q>acmoJ Bg {gmVH$mo _mZVo h {H$ dr`_| Omo Ord hmoVm h, dhr
J^me`_| OmH$a {eew ~ZVm h, {\$a ^r do J^nmVH$mo Ord-qhgm Zht _mZVo`h ~S>o ^mar AmM`H$s ~mV
h& J^nmVgo ~T>H$a Xygam H$moB nmn Zht h& J^W H$`mH$s h`m_| H$B H$maU h, {Og_| _w` H$maU XhoOWm h& XhoO-WmHo$ _yc_| `h ~mV h {H$ XygaoH$m YZ h_mao nmg Am Om`& AmnH$m nw hmo J`m, Bg{c`o
H$`mXmZ coZm AmnH$s nadeVm h, na H$`mHo$ gmW YZH$s BN>m H$aZm ~S>m ^mar nmn h& AmO H$`m JmU
hmo J`r h Ama ngm _w` hmo J`m h& AmnHo$ ^m`_| {OVZm {cIm h, CVZm ngm Am Om`Jm& Cg ngHo $mo
^r Amn nyam ^moJ gH$moJo Zht& U U U U CZ ngm|H$mo
N>mSo >H$a _aZm nS>Jo m& A{YH$ N>mSo >H$a _amo AWdm H$_ N>mSo >H$a _amo, \$H$ `m nS>m?
Amn Eogo nmn H$a|Jo Vmo AmnHo$ XoImXoIr Ama cmoJ ^r nmn H$a|J&o Ogo JrVm nT>Zdo mcm JrVmH$m Mma
H$aVm h, ~rS>r-{gJaoQ> nrZodmcm ~rS>r-{gJaoQ>H$m Mma H$aVm h, Eogo hr nmn H$aZodmcm nmnH$m Mma H$aVm
h& Cg Mma_| Amn ghm`H$ hmoJ| ,o Vmo CgH$m nmn ^r AmnH$mo cJoJm& Bg{c`o Amn ^r nmngo ~Mmo Ama Xygam|H$mo
^r ~MmAmo& XygaoH$o YZH$s BN>m aIZodmco Mmoa-S>mHy$ hmoVo h& nam`m YZ Ohago ^r ^mar Oha h U
U (_mZg, A`mo`m. 130/3)&
XhoO _mJZm cS>H$o H$s {~H$s H$aZm h& ^JdmZZo AmnH$mo nw {X`m h Vmo {~H$s H$aZoH$o {c`o Zht {X`m h&
AnZr gVmZH$s {~H$s H$aZm {H$VZm ~S>m nmn h! Amngo mWZm h {H$ Amn Bg Kmoa nmngo, A`m`go ~Mmo&
***
***
***
_ ~S>o Xw:Ir _Zgo AmnH$mo H$h ahm h {H$ Amn {~Zm {dMma {H$`o Omo H$m_ {H$`o Om aho hmo, Bggo n[aUm__|
~S>r XwXe m hmoJr, ~S>m ^mar Xw:I nmZm nS>Jo m& U U U U
U U U U U U U U U `h _Zw`eara
_Z_mZm AmMaU H$aZoH$o {c`o Zht {_cm h& A^r Omo Mmc Mc aho h, Cggo XoeH$s ~S>r XwXe m hmoJr, {deof$ngo
{hXy-g_wXm`H$s Vmo `mXm hr XwXe m hmoJr& Amn Omo H$m_ H$a aho h, dh {H$g em, Y_, _hm_mHo$ H$hZogo
H$a aho h? _Z_mZo AmMaUH$m n[aUm_ ~S>m ~wam hmoVm h& U , U U
U d` gmoMVo Zht, XygaoH$s _mZVo Zht, {\$a `m Xem hmoJr? A^r Amn dV hmo, {\$a
Amn naV hmo OmAmoJ&o hmWm|H$s OJh na Am Om`Jo AWmV Xmo hmW Ama Xmo naH$s OJh Mma na hmo Om`J!o
`o hmW {\$a Zht {_c|J&o Bg{c`o nmn-nw`H$m, H$V`-AH$V`H$m, R>rH$-~oR>rH$H$m {dMma H$amo& H${c`wJ Am`m
h Vmo Cggo ~MZoH$s Mo>m H$amo, Cg_| ~hmo _V&
nhco dmW~{w go nmn {H$`m H$aVo Wo, AmO {~Zm dmW~{w Ho$ nmnm|_| {M hmo ahr h& `m Xem hmoJr!
_Z_mZm `mnma, _Z_mZm ImZnmZ, _Z_mZr ^mfm, _Z_mZr doe^yfm H$aZoH$m ZVrOm ~hV Iam~ hmoJm&
***
***
***
_Zo AZOmZnZo_| Jw ~Zm {c`m, na A~ _oar CZna lm Zht ahr& _wPo S>a cJVm h {H$ JwH$mo
N>mSo > XyJ m Vmo ZaH$_| OmD$Jm& A~ _ `m H$$?
SO~ X`_| lm-{ddmg Zht h Vmo JwH$m `mJ H$aZo_| S>amo _V& O~ AmnHo$ _Z_| Eogr
^mdZm hmo J`r, Vmo {\$a Cg JwH$mo aIZo_| H$moB \$m`Xm Zht h& em_| Eogo JwH$m `mJ H$a XoZHo $s Amkm
AmVr hU Jw H$gm hr hmo, O~ AmnH$s lm Zht h Vmo ^rVago JwH$m `mJ hmo

61
hr J`m, A~ S>aZoH$s `m O$aV h? AmnH$mo nmn cJZoH$m S>a h Vmo dh nmn _oaHo $mo Xo XoZm! Jw O~XVr
Zht ~Zm`o OmVo& Jw Vmo X`H$s lm hmoZno a hmoVm h&
H$B Jw ~ZVo h, na do Jw Zht h, `wV AmnHo$ nmoVmMocm h& AmnH$m Mocm (Xmg) h ngm Ama ngHo $m
Mocm h dh Jw& JwHo$ _Z_| Amngo ngm (^|Q>-nyOm, _mZ-~S>mB) coZHo $s h Vmo dh AmnH$m nmoVmMocm hAm,
Jw H$go hAm? Jw dh hmoVm h, Omo Amngo Hw$N> Zht MmhVm, Ho$dc AmnH$m H$`mU MmhVm h&
UhU U, U U U, L U
L U U U L U U;
L U, c U Mocm ~Zm co Ama Cma Z H$a gHo$
Vmo {H$VZm ~S>m YmoIm hmo Om`Jm! AmOH$c haoH$ MrO ZH$cr ~Z ahr h Vmo Jw ^r ZH$cr ~Z aho h& am_m`U_|
Am`m h
UU c UU U U U U UH
(_mZg, Cma.99/4)

Bg{c`o {e` Z ~ZH$a Amn Jwna H$nm H$amo, Cgo ZaH$_| OmZogo amoH$mo!
Amn g~go mWZm {H$ JwHo$ Omc_| _V \gmo& Amn ^JdmZH$mo Jw _mZ cmo Ama go X`go ^JdmZ_|
cJ OmAmo Vmo AmnH$m Cma Ad` hmoJm, Bg_| gXoh Zht h& _ AnZona AmnH$s ~S>r H$nm _mZyJ m!
***
***
***
gw~h ZtX IwcZogo coH$a am{ ZtX AmZoVH$ Mma-Mma, nmM-nmM {_ZQ>H$o ~mX H$hVo ahmo {H$ "ho ZmW!
_ AmnH$mo ^ycy Zht'& ^JdmZ gwc^Vmgo m hmo Om`J!o Amn H$aHo$ XoImo& d{m AN>r hmo `m ~war, ^JdmZH$mo
^ycmo _V& U U ! U U ! U, U......U......U! U
U U U !
^JdmZH$o {gdm` AdJwUm|go ajm H$aZodmcm H$moB Zht h& ^JdmZ AnZo h, Bg{c`o h_mar mWZm gwZVo
h& ^JdmZH$mo nwH$maZoH$o {gdm` Ama H$moB Cnm` h Zht& nhco H$moB nmn hmo J`m hmo Vmo Cgo ~ma-~ma `mX
_V H$amo, `wV ^JdmZgo H$hH$a, nMmmmnnydH $ j_m _mJH$a {\$a N>mSo > Xmo&
***
***
***
_w{$, H$`mUHo$ {c`o {hXyY__| {OVZm `mg {H$`m J`m h, CVZm A` {H$grZo Zht {H$`m h& Bg {df`_|
_Zo Iy~ {dMma {H$`m h& c -- U U
U U U U _wPo A~ ^r Z`r-Z`r {dcjU ~mV| {_cVr h&
naVw AmncmoJm|H$m Bg Va\$ {dMma hr Zht h, CQ>o {Oggo nVZ hmo Om`, Eogo H$m_m|_| Amn cJo hE h!
"gmYH$-gOrdZr' nT>Zgo o ~hV cmoJm|H$mo cm^ hAm h, CZH$mo empV {_cr h& _oao nmg H$B cmoJm|H$o n
AmVo h, H$B cmoJ {_cVo h Ama AnZm-AnZm AZw^d ~VmVo h& EH$ _mVmOrZo ~Vm`m {H$ "_oar cS>H$sH$s
emXr Wr& emXr_| EH$ gmZZo KrH$m EH$ H$ZVa Mwam {c`m& _wPo nVm cJm Vmo _Z ~S>m Iam~ hAm {H$ A~
Cggo ~mocZm Zht, H$moB g~Y aIZm Zhr& O~ _Zo "gmYH$-gOrdZr' nT>r Vmo {dMma Am`m {H$ Mmoar, A`m`
Vmo CgZo {H$`m, h_Zo Vmo A`m` {H$`m Zht& {\$a h_ `m| AnZm _Z Iam~ H$a|? _Zo CgH$mo Kana ~wcm`m
Ama ^moOZ H$am`m, CgH$mo amOr {H$`m&' Bg H$ma "gmYH$-gOrdZr' nT>Zgo o X`Ho$ ^mdm|_| n[adVZ hmoVm
h&

62
`mnma_| Vmo Z\$m Ama ZwH$gmZ XmoZm| hmoVo h, na go X`go ^JdmZ_| cJ OmAmo Vmo Z\$m-hr-Z\$m hmoVm
h, ZwH$gmZ hmoVm hr Zht&
AnZm H$`mU H$aZm _Zw`_mH$m H$V` h, {H$gr EH$ Om{V, dU Am{XH$m Zht& U
U U CU U
***
***
***
"nMm_V' _| g~go nhcr ~mV hU U U Ogo eara _mVm Ama {nVmXmoZm|H$m Ae
h, Eogo h_ (d`) XmoH$o Ae Zht h, `wV Ho$dc ^JdmZH$o hr Ae h (JrVm 15/
7)& h__| H${VH$m {_lU Zht h& earaH$mo h_ AnZm _mZVo h, na dmVd_| eara AnZm h Zht, `wV h_|
{_cm h& eara H${VH$m Ae h& earana h_mam dV A{YH$ma Zht McVm, {\$a Cgo AnZm _mZZm {gdm`
_yIV mHo$ Ama `m h?
Xygar ~mV hU U UU U, U UU UU U `hm {Og KaH$mo h_ AnZm
_mZVo h, Cg Ka_| ahZo_| `m h_mar dVVm h? `m h_ gXmHo$ {c`o ah gHo$J ?o
Vrgar ~mV hU U U, U U U Amn Omo ^r
H$m_ H$amo, _Zgo ^JdmZH$m H$m_ g_PH$a H$amo& AcJgo On, `mZ Am{X H$aZoH$s O$aV Zht&
MmWr ~mV hh- U, U U ^JdmZHo$ gmXH$m
~S>m ^mar _mhm` h& ~S>-o ~S>o YZr ^r gmXH$m H$U_m nmZoH$o {c`o hmW \$cmVo h& gmX nmZogo _Zw` ew
hmo OmVm h& Ka_| {OVZr dVwE h, CZ g~na VwcgrXc aIH$a ^JdmZH$o AnU H$a Xmo& A~ ^moOZ ~ZoJm
Vmo ^JdmZH$m gmX hr ~ZoJm&
nmMdt ~mV h U U U XyH$mZ Am{X_|
H$m_ H$aVo h Vmo ^JdmZH$m hr H$m_ H$aVo h, Ama Cggo Omo ngm nXm hmoVm h, dh ^JdmZH$m hr gmX h&
Cg gmXgo ^JdmZH$o hr OZm|H$m AWmV _m-~mn, r-nw Am{XH$m nmcZ H$aVo h&
U U U U , U U , U , U # U BgHo$ {c`o AmnH$mo Z H$ht
OmZm h, Z OJc_| ahZm h, Z gmYw-~m~m ~ZZm h, `wV Ohm ahVo h, dhm ahVo hE hr Ho$dc ^md ~XcZm
h& ^md ~XcZogo OrdZ ~Xc Om`Jm&
dVwAm| VWm `{$`m|H$mo AnZm _mZ|Jo Vmo A{^_mZ$nr {df MT>Jo m, na "g~ Hw$N> ^JdmZH$m h Ama ^JdmZ
_oao h'Eogm _mZZogo A{^_mZ$nr {df Zht MT>Jo m; `m|{H$ ~rM_| ^JdmZ Am J`o!
Ogo _N>cr OcHo$ eaU_| ahVr h; OcHo$ ~mha Zht ah gH$Vr, _a OmVr h, Eogo hr Amn {ZaVa ^JdmZH$o
hr eaU_| ahmo&
***
***
***
Ka_| H$m_-YYm d` H$amo Ama gwI-Amam_ Xygam|H$mo Xmo& n[adma_| "_ H$$, _ H$$'Eogm ^md hmoZgo o
AmX_r `mXm hmo Om`J,o H$m_ H$_ hmo Om`Jm& naVw "Vy H$a, Vy H$a'Eogm ^md hmoZgo o AmX_r H$_ hmo Om`J,o
H$m_ `mXm hmo Om`Jm&
U U U, U U U U U UU U U,
U U U H$m_ IwX H$ao Ama dVw XygaoH$mo Xo Vmo Amng_| o_ ~T>Jo m; o_ ~T>Jo m

63
Vmo c_r Am`oJr& IwX H$m_ H$aZogo AhVmH$m Ama dVw XygaoH$mo XoZgo o __VmH$m `mJ hmo OmVm h&
***
***
***
_Zw`O_ Bg{c`o {_cm h {H$ ~ma-~ma O_Zm-_aZm Z nS>,o gXmHo$ {c`o Xw:I {_Q> Om` VWm _hmZ
AmZXH$s m{ hmo Om`&
U
SS L H
(JrVm 6/22)

"{Og cm^H$s m{ hmoZno a Cggo A{YH$ H$moB Xygam cm^ CgHo$ _mZZo_| ^r Zht AmVm Ama {Og_| pWV
hmoZno a dh ~S>o ^mar Xw:Igo ^r {dM{cV Zht {H$`m Om gH$Vm&'
Bg _hmZ AmZXH$mo OrVo-Or m H$a c|, _aZoH$o ~mXH$m `m nVm? h_ Bgr OrdZ_| na_ AmZXH$mo,
na_m_mH$mo m H$a gH$Vo h& earaHo$ Qw>H$S>-o Qw>H$S>o hmo Om` Vmo nrS>m hmo gH$Vr h, na Xw:I Zht hmo gH$Vm
Eogm AmZX h_ OrVo-Or m H$a gH$Vo h& nrS>m Ama Xw:I_| \$H$ h& nrS>m Vmo {H$gr AJ_| hmoVr h, na
Xw:I X`_| hmoVm h&
U U U U # U
eara-Ka-r-nwH$m `mJ H$aZoH$s, OJc_| OmZoH$s, ~m~mOr ~ZZoH$s O$aV Zht h, `wV Ho$dc ^moJ Ama
gJh H$s BN>m N>mSo >ZHo $s O$aV h& Ho$dc Bg BN>mH$mo N>mSo >Zgo o H$m_ hmo Om`Jm&
BN>m H$aZogo ^moJ {_c Om`J,o n`o {_c Om`|J
o `h ~mV {~Hw$c Zht h& naVw BN>m Z H$aZona ^r
{_cZodmco ^moJ {_c|J,o {_cZodmco n`o {_c|J&o cmoJ H$hVo h {H$ h_ Omo MmhVo h, dh hmoVm Zht, Vmo {\$a
MmhZm H$aVo hr `m| hmo?
BN>mAm|H$s gdWm ny{V XodVm, _Zw` Am{X {H$grH$s ^r H$^r Zht hB& BN>mH$s ny{V H$a gH$Vo hr Zht,
na BN>mH$m `mJ H$a gH$Vo h& `mJ H$aZo_| g~ dV h& `mJ {H$gH$m H$aZm h? Omo H$^r nyar hmo gH$Vr
hr Zht, Cg BN>mH$m `mJ H$aZm h& U U U U , U U U
U !!
eX, ne, $n, ag, JY, _mZ, ~S>mB Ama Amam_`o AmR> ^moJ h, {OZH$mo Amn H$B ~ma ^moJ MwH$o
hmo& A~ H$moB Z`m ^moJ Vmo Am`oJm Zht& H$moB ^moJ Eogm Zht h, {OgH$m Z_yZm AmnZo Z XoIm hmo& BZgo H$^r
{H$grH$s V{ hB Zht, hmo gH$Vr hr Zht& BZH$s BN>m N>mSo > Xmo Vmo AmnH$mo H$moB H$_r Zht Am`oJr& U
U S U , U U U S S U S U
U U, U S ( ) UU U, U U U U UU S
U
***
***
***
AmOH$c eham|_| n[admaH$m nmcZ H$aZm ^r g_`m h, {\$a Jm`H$m nmcZ H$go H$a|?
S{dMma H$a c| {H$ `h H$m_ H$aZm h, V~ H$m_ hmoJm& AZwH$y cVm-{VHy$cVm XoIVo ahZogo
H$m_ Zht hmoJm& nhco hr hma drH$ma H$aZogo gwJ_ H$m_ ^r H${R>Z hmo OmVm h& Amd`H$Vm Am{dH$maH$s
OZZr h& Ka_| Jm`H$mo aIZoH$m {dMma H$a c| Vmo H$m_ hmo Om`Jm&
AJa Y_H$m nmcZ H$aZo_| gwJ_Vm hmoVr Ama n`o `mXm {_cVo Vmo H$B Y_m_m hmo OmVo& na Y_H$o nmcZ_|

64
Hw$N> H${R>ZVm ghZr nS>Vr h& H${R>ZVm gho {~Zm Y_H$m AZw>mZ Zht hmoVm& Y_H$m nmcZ H$aZogo {Zdmh hmo
OmVm hBg_| gXoh Zht h&
***
***
***
AmOH$c ^JdmZ ~hV gVo h& naVw ggJ H$aZodmco ^r go X`go ^JdmZH$mo MmhVo Zht! ^JdmZ
g~H$mo g~ Hw$N> XoZHo $mo V`ma h, `hmVH$ {H$ AnZo-AmnH$mo ^r XoZHo $mo V`ma h&
Amn H$htgo ^r n`o cmoJo Vmo {H$grHo$ Vmo n`o H$_ hm|Jo hr& naVw nma_m{WH$ YZ {H$VZm hr co cmo,
{H$grHo$ ^r H$_ Zht hmoJm; `m|{H$ ^JdmZ g~Ho$ {c`o nya-o Ho$-nyao h& g~ nyU hmo Om` Vmo ^r ^JdmZ_| qH${M_m
^r H$_r Zht AmVr&
YZHo$ H$maU AnZr BmV _mZZm dmVd_| IwXH$s ~oBmVr h& Amn ^JdmZH$o Ae h& Bg{c`o AmnH$s
Agcr BmV ^JdmZH$o gmW g~Y OmoS >Z_o | h& ^JdmZH$o gmW g~Y Z OmoS >Zgo o Amn ZrMo hmo OmVo h&
***
***
***
H$_m}H $s Amg{$ H$go Ny>Q>?o
SH$_ Ama nXmW`o Xmo MrO| h& `o XmoZm| hr H${VHo$ h& BZHo$ gmW AmnH$m g~Y Zht
h& Amn Jhar ar{Vgo {dMma H$amo, BZHo$ gmW g~Y aIZogo AmnH$mo `m cm^ h Ama g~Y Z aIZogo `m
ZwH$gmZ h? cm^ Vmo qH${M_m ^r Zht h Ama ZwH$gmZ g~ VahH$m h& {H$`m Ama nXmW AmnHo$ gmW ah|Jo
Zht, Amn BZHo$ gmW ahmoJo Zht&
AhH$ma H$go g_m hmo?
SdmVd_| Amn AhH$mago a{hV hmo& OmJV Ama dZ_| Amn AhH$ma-g{hV ahVo hmo, na
gwf{w , _yN>m Ama g_m{Y_| Amn AhH$ma-a{hV ahVo hmo& AhH$mago a{hV hmoZno a hr gwf{w _| AmnH$mo empV
{_cVr h, {OgHo$ {~Zm Amn ah Zht gH$Vo& gwf{w _| Bp`m _Z_|, _Z ~w{_|, ~w{ AhH$ma_| Ama AhH$ma
A{dm_| crZ hmo OmVm h& Amn nXmWm}H $o {~Zm ah gH$Vo hmo, _mVm, {nVm, r, nw, YZ Am{XHo$ {~Zm ah
gH$Vo hmo, na gwf{w Ho$ {~Zm, AhH$ma-a{hV hE {~Zm Amn Zht ah gH$Vo& Amn AhH$maHo$ {~Zm ah gH$Vo
hmo, na AhH$maHo$ g{hV AmR> nha ahZm ^r _wpH$c hmo Om`Jm& `{X Amn AhH$mago a{hV Z hm| Vmo nmJc
hmo Om`! JmT> ZtX AmZoH$o H$maU hr Amn nmJc hmoZgo o ~Mo hE hmo& {Ogo JmT> ZtX AmVr h, dh AmX_r dW,
ZramoJ hmoVm h& {Ogo JmT> ZtX Zht AmVr, dZ A{YH$ AmVo h, dh ZramoJ Zht hmoVm&
AhH$maHo$ {~Zm Amn ah gH$Vo hmo, na AhH$ma AmnHo$ {~Zm Zht ah gH$Vm& AhH$maHo$ {~Zm ^r AmnH$m
ApVd h&
***
***
***
- U, U-U U
U U U - U, U-U ,
U
h_mar Amg{$Ho$ H$maU hr ^moJ-nXmW gwXa cJVo h& n`m|H$s H$m_Zm hmoZgo o hr n`o AN>o cJVo h&
H$m_Zm Z hmo Vmo n`o AN>o Zht cJ|J&o ~mcH$Ho$ AmJo n`o aImo Vmo dh n`o N>mSo >H$a ~Vmem co coJm; `m|{H$
Cg_| {_R>mBH$s H$m_Zm h, n`m|H$s Zht& Amn CgH$mo ~og_P H$h gH$Vo hmo, na dmVd_| dh ~og_P Zht h;
`m|{H$ ~Vmem Vmo CgHo$ H$m_ Am`oJm, n`o CgHo$ `m H$m_ Am`|J?o Hw$moH$o AmJo n`m|H$s Wcr aI Xmo Vmo

65
dh Cgna noem~ H$aHo$ Mcm Om`Jm& H$maU {H$ n`m|_| H$moB _hd Zht h& h_Zo hr Cgo _hd Xo aIm h&
n`m IwX H$moB H$m_ Zht AmVm, CgH$m IM hr h_mao AWdm Xygam|H$o H$m_ AmVm h& naVw n`o IM H$aZm
AmnH$mo ~wam cJVm h, BH$QR>m H$aZm AN>m cJVm h& `h ~w{_mZr h `m? _ n`m|H$m `mJ H$aZoH$mo Zht
H$hVm& n`m|H$m CnmOZ H$aZm, CZH$s ajm H$aZm, Ch| AN>o H$m__| cJmZm, CZH$m gXwn`moJ H$aZm _ ~wam
Zht g_PVm& ~{T>`m-go-~{T>`m dVw ^r `{X Cn`moJ_| Z cr Om` Vmo dh {H$g H$m_H$s?
***
***
***
am_m`U_| Am`m hU U U UH
(Cma.62/1) Ama U _| Am`m h {H$ UU U....... H$m gmT>o VrZ H$amoS > On H$aZogo
na_m_mH$s m{ hmoVr h, Vmo na_m_m AZwamJgo {_cVo h `m gmT>o VrZ H$amoS > Zm_Ongo?
Sna_m_m AZwamJ (o_) go hr {_cVo h& Eogo AmX_r _oar OmZH$mar_| h, {Ohm|Zo Mma Aa~go
^r A{YH$ Zm_On {H$`m h, na CZH$mo ^JdmZH$o XeZ Zht hE! H$maU {H$ CZ_| XeZH$s cmcgm hr Zht Wr&
AV: {H$`m_mgo ^JdmZ Zht {_cVo& {H$`m Vmo _erZgo ^r hmo OmVr h& U U
U U, U U na_m_mH$s m{ ^mdnydH $ Zm_Ongo hmoVr h& ^md hmo Vmo gmT>o VrZ
H$amoS > Ongo nhco hr ^JdmZH$o XeZ hmo Om`J&o
na_m_m {H$gr _y`go Zht {_cVo& Ho$dc AmnH$s MmhZm hmoZr Mm{h`o& SU
CU U U , U CU U U ? do Vmo ^rVaHo$
^mdgo {_cVo h& Amn ^JdmZH$o {~Zm Z ah gHo$J o Vmo do AmnHo$ {~Zm Zht ah gHo$J o l
S U (JrVm 4/11)& {ddmg Z hmo Vmo H$aHo$ XoI cmo, ^JdmZ Z {_c| Vmo _wPo OyVo _maZm!
gd n[anyU na_m_mH$s m{ MmhZm_mgo hmoVr h, EH$X_ gr ~mV h& Ho$dc EH$ MmhZm hmo, gmW_|
Xygy ar H$moB MmhZm Z hmo& U # U UU U, U UU U, U
U U U # U U U
U U U U U U
U U U U U
***
***
***
lmo V mmna_m_mH$m `mZ H$go {H$`m Om`?
Sna_m_m H$U-H$U_| n[anyU hBggo ~{T>`m H$moB `mZ Zht h& "h' Zm_go na_m_m hr
h& Xygar H$moB MrO "h' $ngo h hr Zht&
na_m_m EH$ h, CZHo$ $n AZoH$ h& AmnH$mo {H$gr EH$ $nH$s hr CnmgZm H$aZr h, {Og_| AmnH$s
{M hmo& Cg EH$ $n_| g~ Am Om`J&o na_m_m EH$ hmoVo hE ^r AZoH$ h Ama AZoH$ hmoVo hE ^r EH$ h&
h_mao B> am_Or h Vmo `m CZHo$ gmW JUoe, {ed, hZw_mZ Am{XH$s nyOm H$a gH$Vo h?
SH$a gH$Vo hmo, _Zm H$mZ H$aVm h? EH$ B>dmcm Hw$moH$mo ^r amoQ>r Xo gH$Vm h& n{VdVm EH$H$s
hmoVr h, na gmg, ggwa, OoR> Am{XH$mo ^r ^moOZ H$amVr h& g~H$s nyOm H$amo, g~H$s godm H$amo, g~H$mo AmXa
Xmo, Bggo H$moB ~mYm Zht cJVr& ~mYm cJVr h AnZr MmhZm hmoZgo &o AV: godm g~H$s H$amo, na {H$grgo ^r
Hw$N> Mmhmo _V&
{VHy$c n[apW{V_| ^JdmZH$s H$nm H$go g_P|?

66
S{VHy$cVm_| H$nm `mXm hmoVr h& U U U
U U U; U U U U U U {OZ_| h_mam ny`^md
h, do _mVm-{nVm, Jw, gV Am{X {H$grH$mo Y_H$mVo h, Cg_| CZH$m AnZmnZ h AWdm {OgH$mo Zht Y_H$mVo,
Cg_| AnZmnZ h? Oam gmoMmo&
***
***
***
nma_m{WH$ _mJ_| gwI~w{, ^moJ~w{H$m `mJ nhco hr H$a XoZm Mm{h`o& _Zw`O_ gwI^moJHo$ {c`o h
hr Zht& gwI-Xw:I, AZwH$y cVm-{VHy$cVm Vmo {XZ VWm amVH$s Vah AnZo-Amn AmVo h Ama Mco OmVo h&
BZHo$ {c`o CmoJ `m H$aZm? `h Vmo ggmaH$m d$n h& {XZ Ama amVHo$ AmZo AWdm OmZoH$o {c`o Amn `m
CmoJ H$aVo h?
gmYH$H$mo `{X Xw:I hmoVm h Vmo Bg ~mVH$m hmoVm h {H$ ^JdmZH$o _aU-^OZHo$ {~Zm g_` Mcm J`m
U U U UH
(_mZg, gwXa.32/2)

U U U AJa na_m_mH$s m{ MmhVo hmo Vmo gwI _V


Mmhmo; `m|{H$ gwI Vmo `mJ H$aZoH$s MrO h& gwI AN>m cJVm h, na Cggo \$m`Xm Zht h& Xw:I ~wam cJVm
h, na Cggo C{V hmoVr h& _Zw` {OVZm-{OVZm Xw:I ^moJVm h, CVZm-CVZm AV:H$aU ew hmoVm h& ggmaH$m
gwI Vmo EH$ Am\$V h&
c U U, U U U U U nhco
H$> ghH$a nT>Zdo mco {dmWu {OVZo {dmZ hmoVo Wo, AmO Amam_go nT>Zdo mco {dmWu CVZo {dmZ Zht hmoV&o
AmO AN>o {dmZ Zht {_cVo& Amn `j XoI c| {H$ nhco ~r.E. nmgdmco {OVZo VoO hmoVo Wo, AmO E_.E.
nmgdmco ^r CVZo VoO Zht hmoV&o U U, U U U
_wPo Vmo AmO XoI-XoIH$a AmM` hmoVm h; JcrMm Am{X ~ZmZodmco aJ Zht nhMmZVo {H$ H$hm H$mZ-gm aJ
hmoZm Mm{h`o& \$ena nWa OS>m hAm XoIVm h Vmo Cg_| _wPo ^yc| XrIVr h& KS>r XoIVm h Vmo Cg_| H${_`m
XrIVr h& ~S>-o ~S>o H$m_ H$aZodmco AmX{_`m|_| _ ~w{H$s H$_r XoIVm h& ~Q>argo McZodmcr KS>r AmZogo KS>rgmO
{ZH$_o hmo aho h& AmJo McH$a KS>r ~Zm gHo$, Eogr Ab Zht ahoJr& {OVZm gwI-Amam_ ~T> ahm h, CVZm
nVZ hmo ahm h&
***
***
***
U S U # U U na_m_mH$s m{ H${R>Z Zht h, cJZ H${R>Z
h& cJZ hmoZno a na_m_mH$s m{ H${R>Z Zht h& na_m_m{ hmoZno a Hw$N> H$aZm, OmZZm Ama nmZm ~mH$s Zht
ahVm& H$aZm ~mH$s Z aho Vmo H$_`moJ, OmZZm ~mH$s Z aho Vmo kmZ`moJ, Ama nmZm ~mH$s Z aho Vmo ^{$`moJ
hmoVm h& ^{$`moJ g~H$m \$c h& g~go AmpIar MrO ho_& ^$H$m `h ^md ahVm h {H$ ^JdmZH$o XeZ
hm| Mmho Z hm|, _oam ^JdmZH$o MaUm|_| o_ hmo Om`& EH$ o_Ho$ {gdm` CgH$s Ama H$moB _mJ Zht hmoVr&
Omo Hw$N> ^r ew^ H$_ H$amo, g~H$m EH$ hr \$c Mmhmo {H$ ^JdmZH$o MaUm|_| o_ hmo Om` U
U U U U UU (_mZg, A`mo`m. 129)& dh o_ Amn g~_| h, na CgH$mo AmnZo
^moJ VWm gJh _| cJm aIm h& ^moJ VWm gJh _| cJZogo dh o_ {dH$V hmoH$a Amg{$ hmo J`m h&
gmgm[aH$ MmhZmH$m H$^r AV Am`oJm hr Zht, Mmho AZV `wJ ~rV Om`& Aa~m|-Ia~m| n`o hmo Om`

67
Vmo ^r MmhZm {_Q>Jo r Zht& gmgm[aH$ dVwH$s MmhZm H$amo Vmo dh nyar Zht hmoJr; AJa nyar hmo Om` Vmo dh
dVw Zht ahoJr AWdm Amn Zht ahmoJo AWdm XmoZm| hr Zht ah|J&o Bg Vah ggmaH$s MmhZm H$aZogo nyam KmQ>mH$m-KmQ>m ahoJm& naVw na_m_mH$s m{ H$a cmo Vmo H$moB H$m_ ~mH$s Zht ahoJm, H$moB MmhZm ~mH$s Zht ahoJr&
^moOZ Amn Ogm Mmhmo, dgm ~Zm`m Om gH$Vm h, na ^yI Vmo IwXH$s hr Mm{h`o& ^yI Z hmo Vmo ~{T>`mgo-~{T>`m ^moOZ ^r {H$g H$m_H$m? Eogo hr U-U U, U
, L, U U
AJa Amn Ho$dc ^JdmZH$s MmhZm H$a|Jo Vmo ^JdmZ AmnHo$ {c`o gwc^ hmo Om`JoSU
(JrVm 8/14)& AmnH$mo ^JdmZ m hmo Om`Jo Vmo Amn Xwc^ hmo Om`Jo U (JrVm
7/19)&
_Ir g~ OJh ~R>Vr h, na AmJna Zht ~R>Vr& AJa AmJna ~R> Om` Vmo YwAm hr CR>Jo m, _Ir
Zht CR>Jo r& Eogo hr Amn ^JdmZ_| cJ OmAmo Vmo YwAm hr CR>Jo m, Amn Zht CR>mJo !o `m|{H$ ^JdmZH$o g_mZ
_rR>r, `mar MrO H$moB h Zht, hmo gH$Vr hr Zht&
***
***
***
U U-m, U-, U-, - UU U, U U
U UU U U U U amJ-of Am{X Xmo MrO| hr O__aUH$m H$maU h& `o Xmo MrO| Z ahH$a g_Vm hmo Om` Vmo na_m_mH$s m{ h
U S
U r Sr SH
(JrVm 5/19)

"{OZH$m AV:H$aU g_Vm_| pWV h, Chm|Zo Bg Or{dV AdWm_| hr gnyU ggmaH$mo OrV {c`m h AWmV
do Ord_w$ hmo J`o h; `m|{H$ ~ {ZXm}f Ama g_ h, Bg{c`o do ~_| hr pWV h&'
dmVd_| _m Ordm|H$s pW{V dV: g_$n na_m_m_| h& `{X do amJ-ofm{Xgo a{hV hmo Om` Vmo g~
Ord_w$ h& na_m_m{ g_Vm_| hmm U UU (JrVm 5/3) "m|go
a{hV _Zw` gwInydH $ ggma-~YZgo _w$ hmo OmVm h'& Bg{c`o Amn haoH$ g_` g_Vm_| ah|& `h H${R>Z ~mV
Zht h& g_Vm AmnH$m d$n h& amJ-of AmJVwH$ Xmof h& AmJVwH$ XmofH$mo AmnZo ^ycgo Wm`r _mZ {c`m&
AN>m-_Xm Am{X Xmo ~mVm|go hr Ah^md h& `h Ah^md (`{$d) Ho$dc amJ-ofna hr {Q>H$m hAm
h& g_Vm hmoVo hr Ah_ {_Q> Om`Jm&
{dYdm, Hw$Amar, ~yT >m Ama gmYw`o Mmh| Vmo gwJ_Vmgo g_Vm_| pWV hmo gH$Vo h; `m|{H$ BZHo$ D$na
H$moB {O_odmar Zht, H$moB {MVm Zht&
`dhma_| O~ IQ>nQ> hmoVr h, Cg g_` h_ BZ ~mVm|H$mo H$go YmaU H$a|?
S`dhma_| IQ>nQ> hmoVr h Vmo Amn dhr ahVo h `m Xygao hmo OmVo h? IQ>nQ>H$o g_` Amn
Omo h, dhr empVHo$ g_` ^r h& Bg{c`o Amn "d' _| pWV ahmo SS (JrVm 14/
24)& Amn IQ>nQ>go a{hV hmo, V^r Amn IQ>nQ>H$mo ^r OmZVo hmo Ama IQ>nQ> Z hmoZHo $mo ^r OmZVo hmo& H$_go-H$_ BVZm OmZ cmo {H$ IQ>nQ> gXm ahZodmcr Zht h, na Amn gXm ahZodmco hmo& Amn IQ>nQ>H$mo nH$S>
coVo hmo`hr Xmof h&

68
UU , UU U U U U ,
U U L, U UhU
( 6 5) mU UhU U U U ,
UU U
***
***
***
Omo dVw "h', dh g^r Xoe, H$mc, dVw, `{$ Am{X_| h& Omo dVw {H$gr Xoe, H$mc, dVw, `{$
Am{X_| Zht h, dh dmVd_| h hr Zht& Omo dVw H$^r h, H$^r Zht h, dh dmVd_| h hr Zht`h nH$m
{gmV h& Vmn` `h hAm {H$ EH$ na_m_Vd hr h, CgHo$ {gdm` Ama Hw$N> h hr Zht& U M
U U U U M U U Cg {Z` gmmH$m H$^r A^md h hr Zht, hmo
gH$Vm hr Zht& JrVmH$m AmYm cmoH$ h
l l
(JrVm 2/16)

"AgVH$m Vmo ^md (gmm) {d_mZ Zht h Ama gVH$m A^md {d_mZ Zht h&'
g~ em, g~ nwamU, g~ doX, g~ JW, g~ {gmV BZ gmoch Ajam|H$o AVJV Am J`o! ggma_mHo$
{OVZo JW h, {OVZo gV h, g~H$s gma ~mV BgHo$ AVJV Am J`r!
U, U S U U
U U, U U U U
U ! gVH$o {c`o AgV ~mYH$ hmo gH$Vm hr Zht& Amn AgVgo Omo g~Y OmoS > coVo hmo, `h
~mYH$ h& doXmVHo$ JWm|_| AmR> H$maH$m A`mg ~VmH$a \$mcVy _ohZV H$s J`r h! gVm|H$m AZw^d ~hV
{dcjU h, dh emm|_| Zht h&
***
***
***
U U U U U U
U U U U US UU U, U
U U emm|H$s, nT>mBH$s {OVZr ~mV| h, g~ VQ>W ~mV| h& emm|_| nT>Zgo o Ord, ~ Ama
OJV`o VrZm| hr ~w{H$m {df` hm|J&o Bggo VdH$m kmZ Zht hmoJm& ~w{ AmnH$s h, Amn ~w{Ho$ Zht h&
Amn ~w{Ho$ _m{cH$ h& AV: ~w{H$m {df` hmoZgo o Ord, ~ Ama OJVVrZm| hr Amngo N>mQo >o hE& {\$a lo>
H$mZ hAm, Vd `m ~w{? Omo ~w{Ho$ AVJV AmVm h, dh Vd Zht hmoVm& ~w{H$m {df` AmnH$m H$`mU
H$go H$aoJm?
Omo ~w{Ho$ AVJV AmVm h, Cgo hr Amn g_P gH$Vo h& Omo ~w{Ho$ AVJV AmVm hr Zht, Cgo Amn
H$go g_PmoJ?o Bg{c`o ~w{ Z cJmH$a Mwn hmo Om`&
U U , U U
U K, S UU--UUH
***
***
***
Amn nhcogo hr `h CXXo ` aI| {H$ nwVH$ nyar H$aZoH$o {c`o Zht nT>Zr h, `wV _Z cJmZoH$o {c`o
nT>Zr h& nwVH$ nT>V-o nT>Vo Ohm _Z cJ Om`, dht nT>Zm N>mSo > Xmo& O~ _Z Ky_Zo cJ Om` Vmo EH$ n>

69
nrN>go o nwZ: nT>Zm ew$ H$a Xmo& {\$a Ohm _Z cJo, nT>Zm N>mSo > Xmo& nT>Zgo o CVZm H$m_ Zht hmoVm, {OVZm _Z
cJZogo hmoVm h& `h ~hV ~{T>`m gmYZ h& Ogo `mnma_| ngo `mXm nXm hm|, dhr `mnma ~{T>`m h, Eogo hr
U, U U US
c (lr_mJdV 7/1/31)& Cggo \$m`Xm `mXm hmoJm, Bg_| gXoh Zht h&
nwVH$ nT>ZHo $m Vmn` "Mwn' hmoZ_o | h&
***
***
***
{H$`m Ama nXmW H${VH$m H$m` h& h_| BZ XmoZm|go D$Mm CR>Zm h& {MVZ H$aZoH$s Anojm Hw$N> ^r {MVZ
Z H$aZm ~{T>`m h& {MVZ Z H$aZm ~hV D$Mm gmYZ h& Z ggmaH$m, Z Am_mH$m, Z na_m_mH$m, Z Zm_H$m,
Z ^OZH$m, {H$grH$m ^r {MVZ Z H$ao& U S U
U U Z ZtX hmo, Z Amc` hmo, dN> d{m hmo& Zm_OnH$m, ^OZH$m \$c hMwn hmoZm& `h "Mwn gmYZ'
OXr g_P_| Zht AmVm& g_P_| Am Om` Vmo ~hV ~{T>`m h& g_P_| Z Am`o Vmo Zm_On H$amo, H$sVZ H$amo,
nwVH$ nT>mo&
EH$ na_m_Vd g~ OJh R>mgo n[anyU hBg_| pWV hmoH$a Mwn hmo OmAmo& Bg_| _Z Zht cJmZm h&
`h "Mwn gmYZ' ~hV ~{T>`m h, na ZtX, Amc` Am Om`, {MVZ hmo Om` Vmo R>rH$ Zht h& `h gmYZ
`{X hmW cJ Om` Vmo g_P cmo {H$ ^m` Iwc J`m! EH$ {XZ_| {dcjUVm hmo Om`Jr! BgH$mo goR>Or "A{M`H$m
`mZ' Ama eaUmZXOr "_yH$ ggJ' H$hVo h&
Mwn gmYZHo$ g_` _Z_| gH$n-{dH$n hm|, V~ `m H$a|?
Sg~go nhco Bg ~mVH$mo g_Pmo {H$ gH$n-{dH$n _Z_| hmoVo h, Amn_| Zht hmoV&o _Z H${VH$m
H$m` h, Amn na_m_mHo$ Ae hmo& AV: gH$n-{dH$nHo$ gmW AmnH$m g~Y Zht h& _Z_| gH$n-{dH$n
hmoVo hm| Vmo CZH$s Cnojm H$amo& gH$n-{dH$nH$m {d^mJ Xygam h, AmnH$m {d^mJ Xygam h& gH$n-{dH$n
AmnHo$ Zht h, Amn gH$n-{dH$nHo$ Zht h&
gH$n-{dH$n hmoVo hm| Vmo CZH$m Z {damoY H$amo, Z g_WZ H$amo; Z CZH$mo AN>m g_Pmo, Z ~wam g_Pmo,
`wV CZH$s Cnojm H$a Xmo& CZH$m {damoY H$amoJo Vmo g~Y OwS >Jo m, g_WZ H$amoJo Vmo g~Y OwS >Jo m& ^JdmZH$o
gmW {OgZo o_ {H$`m, CgH$m ^r H$`mU hmo J`m Ama {OgZo da {H$`m, CgH$m ^r H$`mU hmo J`m; naVw
{OgZo H$moB g~Y Zht OmoS >m, CgH$m H$`mU Zht hAm&
***
***
***
EH$ OS>-{d^mJ h, EH$ MoVZ-{d^mJ h& {H$`m Ama nXmW OS>-{d^mJ_| h& OS>-{d^mJ H${VH$m d$n
h Ama MoVZ-{d^mJ AmnH$m d$n h& eara-Bp`m-_Z-~w{ OS>-{d^mJ_| h& OS>-{d^mJHo$ gmW g~Y
hr O_-_aUH$m H$maU h& AmnH$m d$n hgmm_m, hmoZmnZ&
"_ h' Bg_| "_' OS>-{d^mJ_| h Ama "h' MoVZ-{d^mJ_| h& "_' H${VH$m Ae h Ama "h' na_m_mH$m
Ae h& "_' Ho$ H$maU hr "h" h& "_' H$mo N>mSo > X| Vmo "h' "h' (na_m_m) _| {dcrZ hmo Om`Jm AWmV "h'
Zht ahoJm, Ho$dc "h' ah Om`Jm& Amn "_' H$mo N>mSo >H$a "h' _| pWV hmo Om`, Hw$N> ^r {MVZ Z H$a|& "h'
`mnH$ h, "h' N>mQo >m-gm h& Cg gd n[anyU "h' _| Z "_' h, Z "Vy' h, Z "`h' h, Z "dh' h&
H$B df nhco _Zo H$hm Wm {H$ U rS (_ ~ h) H$hZm R>rH$ Zht h, U rS (_
~ h) H$hZm Mm{h`o! nT>-o {cIo cmoJ gmoMJ| o {H$ `h H$gm ~mocVm h! na _oam Vmn` h {H$ "_' Zht h,

70
~ h& Ohm Ah_ h, dhm ~ Zht h; Ohm ~ h, dhm Ah_ Zht h&
U U- U U, U- U U S U U U
***
***
***
"_oam Hw$N> Zht h, _oaHo $mo Hw$N> Zht Mm{h`o'`h ~mV _mZ cmo Vmo Amn {Zhmc hmo OmAmoJ&o `h ~hV
D$Mr Ama VH$mc empV XoZdo mcr ~mV h& {dMma H$a|, Omo dVw _oar XrIVr h, dh gXm AmnHo$ gmW ahoJr
`m? Amn gXm CgHo$ gmW ahmoJo `m? Bg ~mVH$mo nH$S> cmo Vmo __Vm {_Q> Om`Jr& AJa AmnH$mo OXr
VdH$m AZw^d H$aZm hmo Vmo `h ~hV ~{T>`m Cnm` h&
AmnZo gmYZ H$aVo BVZo df {~Vm {X`o, A~ _oao H$hZogo Xmo-VrZ {XZ `h H$aHo$ XoI cmo {H$ "_oam Hw$N>
Zht h, _oaHo $mo Hw$N> Zht Mm{h`o'& Z U U, U U
U U U U, U U U U Bg ~mVH$mo _mZZogo cm^ hr hmoJm, ZwH$gmZ
qH${M_m ^r Zht hmoJm& Omo MrO XrIo, "`h _oar Zht h'; `m|{H$ H$moB ^r MrO AmnHo$ gmW ahZodmcr Zht
h&
Mmho Amn `h _mZ cmo {H$ "_oam Hw$N> Zht h, _oaHo $mo Hw$N> Zht Mm{h`o', Mmho Amn `h _mZ cmo {H$ "^JdmZ
_oao h, _ ^JdmZH$m h' & XmoZm|_| AmnH$mo Omo ~{T>`m cJo, dh ~mV _mZ cmo& Mmho XmoZm| ~mV| EH$ gmW _mZ
cmo&
***
***
***
ZmedmZ Ama A{dZmerBZ XmoZm|H$m {d^mJ R>rH$ g_P_| Am Om` Vmo ~S>o cm^H$s ~mV h& h_Zo ZmedmZH$mo
AmXa Xo {X`m`h ~hV ~S>r ^yc h, _m_ycr ^yc Zht h& Wyc, gy_ Ama H$maUVrZm| eara ZmedmZ
h& BZ VrZm| earam|_| H$_e: {H$`m, {MVZ Ama pWaVm hmoVr h& g_m{Y ^r H$maUeara_| hmoVr h& dmV{dH$
Vd VrZm| earam|go AVrV h& UU -U UU U (U) # U # UU U U, U U
Anam H${V_| g~go gy_ "Ah_' h& Ah_go g~Y-{dN>Xo hmoZno a hr OS>Vmgo gdWm g~Y-{dN>Xo
hmoVm h& AmnH$s gmm (d$n) Bg Ah_H$o {~Zm h& OmJV_ | WycearaH$s YmZVm, dZ_| gy_earaH$s YmZVm
Ama JmT> ZtX (gwf{w ) _| H$maUearaH$s YmZVm ahVr h& Ah_H$o {~Zm ^r Amn ahVo h& Bg{c`o gwf{w _|
Ah_H$o crZ hmoZno a ^r AnZo A^mdH$m AZw^d Zht hmoVm& _`w_| ^r AnZo A^mdH$m AZw^d Zht hmoVm&
UU U-UU SM S U U
d$n Vwar`mdWmgo ^r AVrV h& Vwar`mdWm_| Ah_ Vmo Zht ahVm, na Ah_H$m gH$ma ahVm h, {Oggo
Xme{ZH$ _V^oX hmoVm h&
A{dm AhH$mago ^r gy_ h, na AhH$mago a{hV hmoZno a A{dm ^r Zht ahVr& AV: AhH$mago a{hV
hmoZno a h_ A{dmgo ^r a{hV hmo Om`J&o EH$ _m{_H$ ~mV h, ^JdmZH$s ^{$H$m A{dmHo$ gmW {damoY Zht
h& ^{$ H$aZogo AhH$mago a{hV hmo Om`JoEogm H$hVo h, na A{dmgo a{hV hmo Om`JoEogm Zht H$hVo&
H$maU {H$ Vd A{dmH$m {damoYr Zht h, `wV "{Okmgm' A{dmH$s {damoYr h&
***
***
***
Omo AnZoH$mo ^r OmZVm h Ama XygaoH$mo ^r OmZVm h, dh "MoVZ' h& Omo Z AnZoH$mo OmZVm h, Z XygaoH$mo
OmZVm h, dh "OS>' h& {H$`m OS>_| hmoVr h, MoVZ_| Zht& gmYZ_| dm hmoVo hr "_ eara h, eara _oam h'

71
`h ^md Zht ahZm Mm{h`o& gmYH$ eara Zht hmoVm& eara ggmaH$s MrO h& Amn d` na_m_mHo$ Ae hmo&
O~ eara _ Zht h Vmo {\$a earaHo$ mam {H$`m J`m H$m_ _oam H$go hAm? O~ H$m_ _oam h hr Zht Vmo {\$a
CgHo$ \$cH$s H$m_Zm H$go hmoJr?
{OVZo gXm` hE h, gV hE h, do m`: earaH$mo coH$a hr McVo h& U, UU UU U U _ Omo H$hVm h, `h earaH$s gmYZm Zht h& lreaUmZXOrgo
{H$grZo nyN>m {H$ Amn Hw$S>{cZrHo$ {df`_| `m OmZVo h? do ~moco {H$ "Hw$S>{cZrHo$ gmW _oam g~Y Zht
h, `h OmZVm h' & {Oggo h_mam g~Y hr Zht h, dh Mmho Ogm hmo, OmJV hmo `m gw, Cggo h_| `m
_Vc~? Bg{c`o Ama^_| hr `h ~mV nH$S> c| {H$ eara _ Zht h, eara _oam Zht h& eara {_cm h Ama
Ny>Q> Om`Jm&
OS> AmnHo$ {c`o Zht h, Amn OS>H$o {c`o Zht hmo; OS>H$m `mJ (g~Y-{dN>Xo ) AmnHo$ {c`o h&
Ogo hmW H$Q> Om` Vmo dh H$Q>m hAm hmW AnZm Zht XrIVm, Eogo hr `h eara AnZm Zht XrIZm Mm{h`o&
H$Q>m hAm hmW H$ht \o$H $ Xmo, Ocm Xmo AWdm Cgo Hw$mm co Om`, `m \$H$ nS>Vm h& {Og YmVwH$m dh H$Q>m
hAm hmW h, Cgr YmVwH$m `h eara h& XmoZm| EH$ hr MrO h&
***
***
***
U U, U UU U U,
U U U U U U UU U
h_mam _Z ^OZ_| cJVm h, na Kadmco H$hVo h {H$ H$m_ H$amo& h_ CZH$s ~mV _mZ| `m ^OZ_|
cJ|?
SXmoZm| ~mV H$amo& S U U UU U
U U Vmn` h {H$ ^JdmZH$m ^OZ Vmo haX_ hmoZm Mm{h`o Ama ggmaH$m H$m_
dVna H$aZm Mm{h`oS SU (JrVm 8/7)& Omo ggmaH$m H$m_ H$aVo
hE ^OZ H$aVm h, CgH$m ^OZ Ogm ~{T>`m hmoVm h, dgm EH$mV_| ahZodmcoH$m Zht hmoVm& `{X Cgo EH$mV
Z {_co Vmo CgH$m ^OZ Ny>Q> OmVm h, na ggmaH$m H$m_ H$aVo hE ^OZ H$aZodmcoH$m ^OZ Ny>Q>Vm Zht&
U U U, UU
U US , U U UH
CXma `{$Ho$ mam Xw{Z`mH$m ~S>m {hV hmoVm h Ama H$nU, H$Oyg `{$Ho$ mam Xw{Z`mH$m ~S>m A{hV
hmoVm h&
***
***
***
na_m_mH$s m{ ~hVm|H$mo Zht hB, Bg{c`o H${R>Z Zht h, `wV CgH$s cmcgm Zht h, Bg{c`o H${R>Z
h& cUU U# U "_Zw`' H$hmo Mmho "na_m_m{H$m
A{YH$mar' H$hmo, XmoZm| n`m`dmMr eX h& Bg{c`o na_m_m{go {Zame Zht hmoZm Mm{h`o& Ogo _mH$s JmoXr_|
OmZoH$m g~H$mo A{YH$ma h, Eogo hr na_m_mH$mo m H$aZoH$m g~H$mo A{YH$ma h& na_m_mH$s H$nmH$m ^amogm
aImo& AnZm ~c Z hmoVo hE ^r CZH$s H$nmgo g~ H$m_ hmoVm h&
AmnH$mo A~VH$ ^JdmZH$m Ogm d$n g_P_| Am`m h, CgH$mo ha g_` `mX H$amo& ^JdmZ CgrH$mo AnZm
d$n _mZ coVo h, `h CZH$m H$m`Xm h& "ho ZmW! ho _oao ZmW!! ho _oao ^mo!!' Eogo nwH$mamo& ^JdmZ g~Ho$

72
{c`o gwc^ h& `mo` hm|, A`mo` hm|, gXmMmar hm|, XwamMmar hm|, ^co hm|, ~wao hm|, haoH$ ^mB-~hZ ^JdmZH$mo
AnZm H$h gH$Vo h& U U U U CU
U U, U U U
***
***
***
^JdmZ_| Ogo _Z cJo, cJmAmo& Ah_ h {H$ Zht h, `h {MVZ _V H$amo& Hw$N> ^r {MVZ H$amoJo Vmo
Ah_ Am`oJm hr& Ah_ h {H$ Zht h`h narjm {~Zm Ah_H$o H$mZ H$aoJm? Hw$N> ^r {MVZ _V H$amo& WmoS >m
^r Amc`, ZtX Am`o Vmo `h Mwn-gmYZ _V H$amo& Amc`, ZtX Am`o Vmo Zm_On H$amo, H$sVZ H$amo, nX
JmAmo&
^JdmZH$m ^OZ H$aVo h, na Kadmco VJ H$aVo h {H$ Vw_ `h H$m_ H$amo, dh H$m_ H$amo, `m
H$a|?
SdVna H$m_-YYm H$a Xmo Ama ha g_` ^JdmZH$m _aU H$amo& S
U U, U U U AnZo XmofH$mo Xya H$amo& haX_ "ho ZmW! ho ZmW!!
ho _oao ^mo!! _ AmnH$mo ^ycy Zht' Eogm H$hVo ahmo& ^JdmZ_| _Z cJ Om`Jm Vmo g~ H$m_ R>rH$ hmo Om`Jm&
^JdmZ_| _oamnZ hmoZm ~hV lo> h& U UU U `h ~hV hr ~{T>`m
MrO h& `h haX_ ahZr Mm{h`o& gma ~mV h, ^JdmZ {OVZo AnZo h, CVZm H$moB AnZm Zht h& `h ~mV
`mX aImo
U U U U L UH
(_mZg, {H$pH$Ym.12/1)

ggma_| Omo AnZo XrIVo h, do {H$VZo {XZm|go h Ama H$~VH$ ah|J?o d` gmoMmo Vmo ~mV g_P_| Am Om`Jr&
gm df nhco AnZm H$mZ Wm Ama gm dfH$o ~mX AnZm H$mZ ahoJm? na ^JdmZ gXmgo AnZo h Ama gXm AnZo
ah|J&o CZHo$ {gdm` gXm gmW ahZodmcm H$moB h hr Zht& ^JdmZZo ~hV {dcjU H$nm H$s h {H$ Z eara gmW
ahVm h, Z Hw$Qw>~ gmW ahVm h, Z Ka gmW ahVm h, Z n`o gmW ahVo h, gXm gmW ahZodmcm H$moB h hr
Zht! godm g~H$s H$amo, na AnZm {H$grH$mo _V _mZmo&
U U U
H$moY H$go {_Q>,o XwamMma H$go {_Q>?o
SEH$ hr Cnm` h"ho ZmW! _ AmnH$mo ^ycy Zht'& ^JdmZH$mo `mX H$aZogo g~ H$m_ R>rH$
hmoVm h& H$m_, H$moY, cmo^, _moh Am{X g~ {_Q> OmVo h&
Uc j U
SUSU UUU UH
(lr_mJdV 11/29/15)

"O~ gmYH$ g_V r-nwfm|_| {ZaVa _oam hr ^md H$aVm h AWmV _oaHo $mo hr XoIVm h, V~ erK hr
CgHo$ {Mmgo nm, B`m, {VaH$ma Am{X Xmof AhH$maHo$ g{hV Xya hmo OmVo h&'
haX_ _Z-hr-_Z `hr mWZm H$aVo ahmo {H$ "ho ZmW! _ AmnH$mo ^ycy Zht'& EH$ ^wH$mo `mX aIZogo
g~ R>rH$ hmo Om`Jm , "ho ZmW! ho ZmW!!' Bg_| _Z cJm
Xmo, A` gmYZm|H$m ^amogm _V aImo& A` gmYZ OS>VmH$mo coH$a h& OS>VmHo$ mam {M_`VmH$s m{ Zht hmoVr

73
`h ~hV hr _m{_H$, gma ~mV h&
U U, U; U, U, U
S U , U U U, U U
***
***
***
O~ _Zw` ^JdmZ_| cJVm h, V~ CgHo$ _Z_| AmVr h {H$ EH$mV {_c Om`, g_`na A-Oc R>rH$
{_c Om` Vmo ^OZ AN>m hmoJm& na Bg_| YmoIm hmoVm h; ^OZ Zht hmoVm, `wV AZwH$y cVmH$m ^moJ hmoVm
h& EH$mV_| ~R>Z-o gmoZ_o | Amam_ `mXm {_coJm, ZtX ~{T>`m Am`oJr& U ,
U , U U , U U , U
US U U
U U U, U, U U
U
***
***
***
U UU U U eara OS> d ZmedmZ
h, Amn MoVZ d A{dZmer h& Amn eara Zht h, eara AmnH$m Zht h& eara AmnHo$ {c`o ^r Zht h& AmnHo$
{c`o {ddoH$ h& eara ggmaH$mo Zht N>mSo > gH$Vm Ama ggma earaH$mo Zht N>mSo > gH$Vm& Bgr Vah h_ ^JdmZH$mo
Zht N>mSo > gH$Vo Ama ^JdmZ h_| Zht N>mSo > gH$Vo&
U U U U U U U U ^JdmZ_|
AnZmnZ hmoZgo o earaH$m A`mg N>mSo >Zm Zht nS>Vm, dV: Ny>Q> OmVm h& "_ eara h' Eogm _mZmoJo Vmo g~
Xmof Am Om`J,o na "_ ^JdmZH$m h, ^JdmZ _oao h'Eogm _mZmoJo Vmo H$moB Xmof ZOXrH$ Zht Am`oJm& ggmaH$s
H$moB ^r MrO AnZr Zht h&
n[admaHo$ Omo g~Y h, do _m, ~mn, r, nw Am{X ^r Vmo AnZo h?
S_ Amngo nyN>Vm h {H$ nm[adm[aH$ g~Y h Ama h? _mVm, {nVm Am{X
H$~go AnZo h Ama H$~VH$ AnZo ah|J?o Bgna {dMma H$a|& `m BZHo$ gmW h_mam g~Y gXmgo h? `m
BZHo$ gmW g~Y gXm ahoJm? nhco BZH$s nhMmZ ^r Zht Wr& `h WmoS >o {XZm|H$m _oamnZ _mZm hAm h& `o
AnZo H$hcmVo h Vmo BZH$s godm H$amo, BZH$mo gwI nhM mAmo&
***
***
***
^JdmZ MVwamBg,o ~w{_mZrgo AWdm gmgm[aH$ JwUm|go Zht arPVo& do Vmo grYo-gac ^mdgo arPVo h
U U (_mZg, Cma. 46/1)& Ogo ~oH$m grYm-gac ^md hmoVm h {H$ "_oar
_m h'& dh `h Zht gmoMVm {H$ _oar _m `m| h, H$go h? Eogo hr ^JdmZ_| grYm-gac ^md hmo {H$ "_oao ^JdmZ
h'& ^JdmZH$o `hm MVwamBH$m KmQ>m Zht h, ^mocno ZH$m KmQ>m h&
^JdmZ _rR>o cJ|, `mao cJ|& ^JdmZH$m Zm_, $n, crcm Am{X g~ _rR>o cJ|& ^JdmZgo Hw$N> _mJZm
hmo Vmo `hr _mJmo {H$ "ho ^mo! Amn _rR>o cJmo'& ^JdmZ _rR>o cJ|Jo Vmo g~ H$m_ R>rH$ hmo Om`Jm& g~ ggma
\$sH$m hmo Om`Jm&
***
***
***
AnZo dmWH$m `mJ H$aHo$ Xygam|H$m {hV H$aZogo AnZm ZwH$gmZ Zht hmoVm& AnZo dmWH$m `mJ H$aZogo

74
AnZm dmV{dH$ dmW (na_mW) {g hmoVm h Ama ~S>o AmXago hmoVm h& MmhZm H$aZm KmQ>_o | ahZm h& MmhZmH$m
gdWm `mJ H$a X| Vmo dV:-dm^m{dH$ _{w$ hmo Om`Jr& MmhZm aI|Jo Vmo {H$VZm hr YZ {_c Om`, gn{m
{_c Om`, D$Mm nX {_c Om`, am` {_c Om`, KmQ>m hr ahoJm, X[aVm hr ahoJr& MmhZm gdWm N>mSo > X|
Vmo {H$gr dVwH$s H$_r Zht ahoJr& AmOVH$ Vah-VahH$s BN>mE H$aHo$ AmnH$mo `m {_c J`m? `m ny{V
hmo J`r?
MmhZm AmX_rH$mo ~hV ZrMm ~Zm XoVr h
U CU , CU CU U
U DU DU , U U U CU UH
(doXmV-N>Xmdcr)

Bg{c`o H$moB ^r H$m_Zm Z aho, Z OrZoH$s, Z _aZoH$s; Z XoZHo $s, Z coZHo $s; Z OmZoH$s, Z AmZoH$s; Z
cmoH$H$s, Z nacmoH$H$s&
***
***
***
`wdm cS>{H$`m|H$mo AmOHo$ O_mZo_| Xrjm coZm Ama Aml_m|_| ahZm Mm{h`o `m Zht?
S{~cHw$c Zht ahZm Mm{h`o& AmOH$c cS>{H$`m|H$s ajm H$aZoH$s ~hV {deof O$aV h& OhmVH$
hmo gHo$, Ch| H$mcOo m|_| ^oOZoH$mo ^r _ ~{T>`m Zht _mZVm h, {\$a Aml_m|_| ^oOZoH$s ~mV Xya ahr! _mVmAm|H$mo
Mm{h`o {H$ do H$`mAm|H$mo AnZo nmg aI|&
S L U U U
Jwgo kmZ {c`o {~Zm CgH$m H$`mU H$go hmoJm?
SU L U U U, U U U! _ Vmo BgH$mo {~Hw$c
AN>m Zht g_PVm& ~hZm|-_mVmAm|H$mo Iy~ ~MH$a ahZm Mm{h`o& doX`mgOr _hmamOH$s Amkm h
Sd U
m H
(lr_mJdV 9/19/17)

"_mVm, ~hZ AWdm H$`mHo$ gmW ^r EH$mV_| EH$ AmgZna gQ>H$a Zht ~R>Zm Mm{h`o; `m|{H$ ~cdmZ
Bp`-g_yh {dmZm|H$mo ^r AnZo de_| H$a coVm h&'
AmO g_mOH$m ~hV `mXm nVZ hmo J`m h& n[adma-{Z`moOZgo M[a ~hV ^> hAm h& nhco H$^r BVZm
M[a Zht {Jam& AN>o nwfm|g,o gVm|go _oar hmW OmoS >H$a mWZm h {H$ do Eogr ar{V Z S>mc|, {Oggo nVZH$m
amVm Iwc Om`&
U U U UU U ! U U !! U UU
{gdm` ^JdmZH$o H$moB ajm H$aZodmcm, ghmam XoZdo mcm Zht h&
U S U, U U U,
UU, UH
***
***
***
Omo AnZm H$`mU MmhVm hmo, Cgo Mm{h`o {H$ g~H$s godm H$ao& Xygam|H$mo gwI XoZgo o gwI {_cVm h

75
Bg {gmVH$mo _mZo& gwIH$s BN>mgo gwI Zht {_cVm& `{X gwIH$s BN>mgo gwI {_cVm hmo Vmo H$moB Xw:Ir
Zht ahVm; `m|{H$ gwI g^r MmhVo h& dmVd_| ~mV CQ>r h; Omo gwI MmhVm h, Cgo Xw:I ^moJZm nS>Vm
h`h {Z`_ h& U U U U U U `h ~mV Eogo g_P_|
Zht AmVr, H$aHo$ XoImo V~ AZw^d hmoJm&
Ogo AmfYmc`, ^moOZmc`, dmc`, nwVH$mc` Am{X hmoVo h, Eogo `h ggma "Xw:Imc`' h
(JrVm 8/15)& Amn Xw:Imc`_| gwI T >zT >Vo h Vmo dh H$go {_coJm? ggma_| dh_
hmoVm h gwIH$m, {_cVm h Xw:I& U U UU U U U U
U U?
Ogo ~r_marH$s BN>m H$moB ^r Zht H$aVm, {\$a ^r ~r_mar AmVr h, Eogo hr AmZodmcm gwI {~Zm BN>m
{H$`o ^r Am`oJm& gwIH$s BN>m H$aVo-H$aVo C_ ~rV J`r& ~mH$s g_` ^r ~rV Om`Jm Ama {_coJm Hw$N> Zht&
H$_-go-H$_ AnZo AZw^dH$m Vmo AmXa H$amo& gwIH$s BN>m N>mSo > Xmo Vmo Xw:I {_Q> Om`Jm&
U UU, U U U,
U U
***
***
***
_w$ hmoZno a H$maUeara {_Q> OmVm h Ama Wyc VWm gy_earago g~Y-{dN>Xo hmo OmVm h& Bg{c`o
Ord_w$ _hmnwf "{dXoh' H$hcmVm h& Wyc, gy_ Ama H$maUVrZm| eara H${VHo$ H$m` h& H${VHo$ H$m`go
na_m_mH$s m{ Zht hmo gH$Vr& na_m_m{_| WycearaH$s _{h_m Zht h, `wV {ddoH$e{$H$s _{h_m h&
`h {ddoH$e{$ AZm{X h Ama g~Ho$ ^rVa h& {ddoH$e{$go OS> Ama MoVZH$m, H$V` Ama AH$V`H$m {d^mJ
hmoVm h& `h {ddoH$ hr VdkmZ_| n[aUV hmoVm h&
_w$ d` hmoVm h& eara _w$ Zht hmoVm& earaHo$ gmW g~Y _mZZogo d`H$m ~YZ hmoVm h& {OgH$m
~YZ hmoVm h, CgrH$s _w{$ hmoVr h&
***
***
***
Amn _mZVo h {H$ ggmaH$m `mJ H${R>Z h, na dmVd_| H${R>Z Zht h& Amn na_m_mHo$ gmjmV Ae
h& naVw AmnZo ggmaH$mo A{YH$ _hd XoH$a Cgo H${R>Z _mZ aIm h& ggmaH$mo BVZm A{YH$ _hd Xo {X`m
{H$ AnZo-AmnH$mo hr ^yc J`o! nhco Cgo A{YH$ _hd Xo XoVo h, {\$a Cgo Xya H$aZm MmhVo h! Bg{c`o H${R>ZVm
XrIVr h& Og,o nhco ~rS>r-{gJaoQ>H$m `gZ cJm {c`m Vmo A~ Cgo N>mSo >Zm H${R>Z XrIVm h&
Amn `h `mX H$a {c`m H$amo {H$ h_ Cg ^JdmZH$o Ae h, {OgHo$ g_mZ ^r H$moB Zht h, {\$a A{YH$
H$go hmoJm! Bg{c`o Amn _m`mgo S>amo _V& U UU U -
h_ AZmW Zht h, gZmW hBgH$mo `mX aImo& Ho$dc ^JdmZH$mo `mX Z H$aZoH$o H$maU Amn hVme{Zame hmo J`o& ^JdmZH$m ~c `m ^JdmZH$o H$m_ Am`oJm? Ogo _mH$m XyY ~oH$o {c`o hmoVm h, _mH$o {c`o
Zht, Eogo hr ^JdmZH$m ~c h_mao {c`o h& ^JdmZH$m Ae hmoZHo $o H$maU h_ {Z~c Zht h& h_ Ogo ^r h,
^JdmZH$o h& H$nyV `m nyV Zht hmoVm?
U U, U U U? U U U
^JdmZH$o g^r Zm_ H$`mU H$aZodmco h, na AnZo B>H$o Zm_H$m On H$aZogo _Z A{YH$ cJVm h,
{Oggo cm^ A{YH$ hmoVm h&

76
***
***
***
EH$ ~S>o AmM`H$s ~mV h {H$ Omo h_mao gmW ahVm hr Zht, Cgrgo _w$ hmoZm h& Omo {ZaVa Ny>Q> ahm
h, CgrH$mo N>mSo >Zm h& Omo gXm h_mao gmW ahVm h, CgrHo$ gmW ahZm h& Amn {H$VZm hr H$gH$a nH$S>m,o {H$VZr
hr _ohZV H$amo, eara-ggma EH$ {XZ AmnH$mo N>mSo > X|JBo g_| gXoh Zht h& Amn CZH$mo N>mSo > Xmo Vmo {Zhmc
hmo OmAmoJo&
N>mSo >Z_o | H${R>ZmB H$hm h ?
SAmnZo N>mSo >ZHo $m {dMma nH$m Zht {H$`m h, Bg{c`o H${R>ZmB h& U
U U, U UU U U U U U gwI {_coJm Zht, Ho$dc
dh_ h& `h dh_ AmnH$mo N>mSo >Zm nS>Jo m& AmOVH$ {OVZm gwI {_cm h, Cggo `mXm {_cZoH$m h Zht& WmoS >-o
go gwIHo$ {c`o ^`H$a Xw:I ^moJZm nS>Vm hU U U, L U
U
eara n[adma, g_mO Ama ggmaH$s godmHo$ H$m_ Am`oJm, BgHo$ {gdm` {H$gr H$m_ Zht Am`oJm&
UU U U U ^JdmZ AmnHo$ h, gXm AmnHo$ ah|J,o H$^r AmnH$mo N>mSo >J| o Zht&
Amn CZH$mo nH$S> cmo, CZHo$ g_wI hmo OmAmo&
NU U UU U U,
UU U U, U U U
U U U, , U UU EH$X_ nH$s
gr ~mV h& BN>m N>mSo > Xmo Vmo dVwE AnZo-Amn AmVr h& BVZm Z\$m {H$gr `mnma_| Zht h& M
U U U U ^JdmZ_| cJ OmAmo Vmo AmnH$m ^m` ~Xc Om`Jm& ggma AmnHo$ {c`o CXma
hmo Om`Jm&
{OgHo$ ^rVa H$moB MmhZm Zht h, CgHo$ nmg Hw$N> ^r Zht hmo Vmo ^r CgHo$ X`_| empV hmoJr& naVw
{OgHo$ ^rVa MmhZm h, CgHo$ nmg cmIm|-H$amoS >m| n`o hm| Vmo ^r CgHo$ ^rVa AempV ahoJr& Cgo ZtX cmZoH$o
{c`o ^r Jmocr coZr nS>Jo r!
***
***
***
U U, UU UU U, U, U
U U ! O~ Wyc, gy_ Ama H$maUeara ^r AnZm Zht h, Vmo {\$a ggma_| `m MrO AnZr
ahr?
h_ ^JdmZH$mo AnZm _mZVo h, na ggmaH$m Aga nS> OmVm h, `m H$a|?
S U U U U U, U U U U
AJa Amn gmgm[aH$ AgaH$mo {_Q>mZm MmhVo hmo Vmo H$nm H$aHo$ _oar ~mV _mZ cmo {H$ Cg AgaH$mo _hd _V
Xmo& XygaoH$s MrO ^r AN>r XrIVr h, CgH$m Aga nS>Vm h, na `m Amn CgH$mo AnZr _mZmoJ?o Amn Cg
AgaH$mo _hd XoH$a Agcr MrO Imo aho h! Aga ^co hr nS> Om`, na h_ gr ~mVH$mo _mZ|J,o AgaH$mo
Zht _mZ|Jo`h nH$m {dMma H$a cmo& Aga gr ~mVH$m nS>Zm Mm{h`o& PyR>o ggmaH$m Aga ^r PyR>m hr hmoJm,
gm H$go hmoJm?
ggmaH$m Aga nS>Vm hBg ~mVH$mo _mZH$a Amn ~S>o ^mar cm^go d{MV hmo aho hmo! Aga nS>Vm h

77
Vmo nS>Zo Xmo, na _Z_| g_Pmo {H$ ~mV gr Zht h, R>JmB h& Amn R>JmB_| V^r AmVo hmo, O~ Cgo gm
_mZVo hmo&
Amn {dMma H$a| {H$ Aga {H$gna nS>Vm h? {Og Om{VH$s MrO h, Cgr Om{VH$m Cgna Aga nS>Vm
h& UU U U; U U UUU, -hU U U U, U
U CZ _Z-~w{H$mo AnZm _mZZoH$o H$maU hr Amnna Aga nS>Vm h, Amn gwIr-Xw:Ir hmoVo hmo& EH$ Hw$moH$o
_Z-~w{H$m Amnna Aga nS>Vm h `m? Amn A^r-A^r Bg ~mVH$mo drH$ma H$a cmo {H$ h_mao d$nna
Aga Zht nS>Vm, _Z-~w{-Bp`m|na Aga nS>Vm h& Amn d` {~Hw$c {Zc}n ahVo h& `h _m_ycr ~mV Zht
h!
gr ~mV `h h {H$ "h_ eara Zht h, eara h_mam Zht h'& _w{$_| eara H$m_ AmVm hr Zht&
U SUU U, UU U, UUU U `h ~S>r Xm_r ~mV h& ~S>-o ~S>o JWm|_| g_mm{YH$s ~S>r _{h_m Jm`r J`r h, na dh
^r AmnHo$ H$m_ Zht AmVr& eara n[adma, g_mO Ama ggmaH$s godmHo$ H$m_ AmVm h& AmnHo$ H$m_ AmZodmcr
{deof MrO hHw$N> ^r {MVZ Z H$aZm&
U U U, U U? OS>Vmgo g~Y-{dN>oX {ddoH$go hmoVm h,
A`mggo Zht&
***
***
***
H$_`moJ_| "_oa_o | H$moB H$m_Zm h hr Zht'BgH$s _{V m hmoVr h& kmZ`moJ_| "_ {Z` ew-~w-_w$
h'BgH$s _{V m hmoVr h& ^{$`moJ_| "_ ^JdmZH$m h' BgH$s _{V m hmoVr h& BgH$mo JrVm_| AOZw Zo
H$hm hS (18/73)& _{V m hmoZHo $m Ame` h {H$ dmV{dH$ VdH$m Omo ~moY hAm h, `h
Z`r ~mV Zht h, `wV nwamZr h, gXmgo h& A~ CYa (dm^m{dH$VmH$s Va\$) {> Mcr J`r, CgH$s `mX
Am J`r& A~ BgH$s nwZ: {d_{V Zht hmoJr& U U, U U U, U
U U
EH$ kmZ h_mao CmoJgo hmoVm h, EH$ kmZ ^JdmZH$s H$nmgo hmoVm h; XmoZm|_| ~S>m \$H$ h& ^JdmZH$m Ame`
Wm {H$ Omo EH$mJVmgo JrVmH$mo gwZJo m Ama Cgo _mZoJm, CgH$mo _{V m hmo Om`Jr& naVw AOwZ H$m Ame`
h {H$ _Zo EH$mJVmgo JrVm gwZr hmo, _Zo CmoJ {H$`m hmo, Cggo _{V m hB hmo`h ~mV Zht h; _oaHo $mo
Vmo AmnH$s H$nmgo _{V m hB h (JrVm 18/73)& H$nmgo Omo MrO m hmoVr
h, dh A` Cnm`m|go Zht m hmo gH$Vr& JwOZm|H$s H$nmgo Omo cm^ hmoVm h, dh AnZo CmoJgo Zht hmoVm&
UU U U U U U
U _Wm{Z`m_| _ JrVmOrH$m _yc nmR> H$a ahm Wm& nmR> H$aVo hE {Og EH$ ~mVH$s _{V
hB, dh _oao CmoJgo Zht hB h& nhco JrVmna "gmYH$-gOrdZr' Q>rH$m {cIr Vmo _{V hB h, V^r {cIr,
Zht Vmo Z`r ~mV {cIZoH$s _Z_| `m| AmVr? Q>rH$m {cIZona ^r {dMma Am`m {H$ `h {cIZm AYyam h& Q>rH$m
{cI XoZno a ^r _Wm{Z`m_| AgVmof hAm VWm Ama {cIZoH$s _Z_| Am`r& V~ "gmYH$-gOrdZr-n[a{e>'
{cIm& A~ ^r nyam gVmof hAm Zht h& ~mV| Ama ^r h, na CZH$mo H$hZm _oao hmWH$s ~mV Zht h&
Ah_ {_Q>Zno a AnZr gmmH$m AZw^d Vmo hmoVm h, na "_ OmZH$ma h' Eogm Zht hmoVm; `m|{H$ U
U U, U U U U U U U U U, U U U OmZZm
`{$JV Zht hmoVm& `{$JV OmZZm npS>VmB hmoVr h& Ah_ (_nZ) Ho$ gmW Omo OmZZm hmoVm h, Cg_| A{^_mZ

78
hmoVm h; naVw Ah_H$o {~Zm Omo OmZZm hmoVm h, Cg_| A{^_mZ Zht hmoVm& Bgo eaUmZXOr _hmamOZo "A{^_mZey`
Ah_' H$hm h, Omo `dhma_mHo$ {c`o hmoVm h& _ OmZVm h`hr AZOmZnZm h&
-h--U U, U, U U A`mggo EH$
Z`r pW{V ~ZVr h, ~moY Zht hmoVm& UU U U
U U U, Ul U H$nm H$~, {H$g g_`, H$go hmoVr h`h ^JdmZ hr OmZ|&
gdWm ^JdmZH$o eaU hmo OmAmo, H$nm O$a hmoJr UUU UU (_mZg, ~mc.200/
3)& AnZm nwfmW nyam H$aZm h, na H$aZm h ^JdmZH$m Aml` aIH$a (JrVm
7/29)&
***
***
***
_Zw`earaH$s Omo _{h_m h, dh dmVd_| {ddoH$e{$H$s _{h_m h, OS> earaH$s Zht& {ddoH$ H${VH$m
H$m` Zht h, `wV ^JdXm e{$ h& dh {ddoH$ g~_| g_mZ$ngo h& naVw U U U
U U U U {ddoH$ OmJV hmoVm h ^moJ VWm gJh H$s BN>m {_Q>Zgo &o
AN>-o AN>o gmYH$ ^r g~go nhco gwI-gw{dYm XoIVo h {H$ Eogr gw{dYm {_co Vmo ^OZ H$a|& gw{dYm
Z {_co Vmo ^OZ Zht ~ZVm& A~ {ddoH$ OmJV H$go hmoJm? Amam_go ahZoH$s BN>m _w` h, ^OZ H$aZoH$s
BN>m JmU h& AZwH$y cVm_| gmYZ ~{T>`m Zht hmoVm, CQ>o ^moJ hmoVm h& EH$mV_| ^OZ `mXm hmoVm h `m ZtX
`mXm AmVr h, IwX gmoMmo&
^OZ gw{dYm AWdm Xw{dYmHo$ AYrZ Zht h& gwI-gw{dYmH$s BN>m ^moJ h& U ,
U U , UU U, UU
U U
EH$ ~w{H$s "pWaVm' hmoVr h, EH$ ~w{H$s "VrUVm' hmoVr h& ~w{H$s pWaVm H$m_H$s h, VrUVm
H$m_H$s Zht h& EH$ na_m_mH$mo hr m H$aZm hEogr pWaVm hmoZr Mm{h`o&
h_mao {ddoH$H$mo Vmo AkmZZo T>H$ {c`m h (JrVm 5/15), A~ h_ `m
H$a|?
S"ho ZmW! ho _oao ZmW!!' Eogo ^JdmZH$mo nwH$mamo, g~ R>rH$ hmo Om`Jm&
***
***
***
h_ {OVZr gmgm[aH$ MrOm|H$mo AnZm _mZVo h, CVZr hr Am\$V h! S U
U, U U Bg{c`o AnZmnZ Z H$a| Ama godm H$a|& __Vm H$aZogo ~YZ hmoVm h
Ama __Vm Z H$aHo$ godm H$aZogo H$`mU hmoVm h& UU U, U
U U U Ug U Hw${V`m ^r AnZo ~m|H$m nmcZ H$aVr h&
erVH$mc_| Amn AnZo Kadmcm|H$mo H$~c XoVo h Vmo H$moB nw` Zht hmoVm; naVw {OZ_| AnZmnZ Zht h, CZH$mo
H$~c XoZgo o nw` hmoVm h& AJa Kadmcm|_| __Vm, dmW~{w Z aIH$a godm H$a| Vmo CgH$m ^r nw` hmo Om`Jm&
godm-gm_Jr ^r AnZr Zht h, `wV CZH$s h, {OZH$s godm H$s OmVr h& ChtH$s dVw ChtH$mo Xo Xr
Vmo {\$a gH$m_^md H$go Am`oJm? h_ ^JdmZH$o h, ^JdmZ h_mao h; AV: AnZo-AmnH$mo ^JdmZH$o g_{nV
H$a X|& ggmaH$s MrO ggmaH$mo Xo X|, ^JdmZH$s MrO ^JdmZH$mo Xo X|& Z ggmago Hw$N> coZm h, Z ^JdmZgo
Hw$N> coZm h&

79
U U U U, U U U U S
U godm H$aZogo Amng_| o_ ~T>Jo m& U U U, U U U U U
U U U, U CU U U Bg Vah godm H$aZogo cm{H$H$ Ama nmacm{H$H$
XmoZm| cm^ h&
godm H$aZodmcoH$mo AmXa ^r `mXm {_cVm h, empV ^r `mXm {_cVr h& naVw AmXa, _mZ-~S>mB Am{X
nmZoH$o {c`o godm H$aZogo godmH$s {~H$s hmo OmVr h&
JhW_| ahVo hE g~Ho$ {hVHo$ {c`o H$m_ H$amo Vmo AmnH$m OrdZ g\$c hmo Om`Jm, Amn EH$mV_| ~R>H$a
^OZ H$aZodmco _hm_mgo H$_ Zht ahmoJo
, U U
UU U , U UH
OS>VmHo$ gmW h_mam g~Y hr Zht h`h N>mQo >r-gr ~mV _mZ cmo Vmo {Zhmc hmo OmAmoJ&o `h {gmVH$s
~mV h {H$ Omo MrO h_mao OmZZo_| AmVr h, dh h_mar Zht hmoVr& Omo MrO h_mar Zht h, CgHo$ mam na_m_mH$s
m{ H$go hmo Om`Jr? rU U UU U U
H$maU {H$ ~mS> ZmedmZ h, h_mar Amd`H$Vm A{dZmer h&
***
***
***
U UU U U
, U U U U! `h g~ emm|H$s, gV-_hm_mAm|H$s gma
~mV h& Zm_On, ^OZ, H$sVZ Am{X H$moB gmYZH$s O$aV Zht, _Z Mmho de_| H$amo `m Z H$amo, ~g, BVZm
_mZ cmo {H$ ^JdmZH$o {gdm` H$moB MrO h_mar h hr Zht& ^JdmZ H$go h, Bggo h_| H$moB _Vc~ Zht& do
Ogo ^r h, h_mao h& ^JdmZH$o {~Zm gyBH $s ZmoH$ {OVZr OJh ^r Imcr Zht h, na AnZm _mZo {~Zm do AmnHo$
H$m_ Zht Am`|J&o
AnZo VZ-_Z-YZgo godm g~H$s H$amo, na AnZm Ho$dc ^JdmZH$mo hr _mZmo& U
UU U, U U , U U U U UU U H$moB dVw AnZr
Zht hEogm _mZ cmo Vmo AmO hr g~ PPQ> {_Q> Om`& dVwH$mo AnZm _mZm {H$ \g,o _wV_|! S
U M U U AnZr _V _mZmo Vmo H$moB Am\$V Zht, {MVm Zht, emoH$ Zht& Ch|
AnZm _mZZm YmoIm h& EH$ {XZ do g~ AmnH$mo N>mSo > X|J&o `hm g~ _aZo-hr-_aZodmco BH$QR>o hE h, gmW
ahZodmcm H$moB Zht& Ho$dc ^JdmZ hr gXm gmW ahZodmco h& _ramZo ^JdmZH$mo AnZm n{V _mZm& Bgm _grhZo
AnZm {nVm _mZm& _wh_X gmh~Zo AnZm XmoV _mZm& CZHo$ gmW Mmho Omo g~Y _mZ cmo&
ggma_| amr^a ^r MrO h_mar Zht h& Z _Z h_mam h, Z Bp`m h_mar h, Z ~w{ h_mar h, Z mU
h_mao h& `h gdd XmZ h! ~S>m ^mar `mJ h& ZwH$gmZ H$moB h Zht, cm^ ~S>m ^mar h&
***
***
***
c U c U U U, U U U
U U U c U U dV_mZ hr ^yV ~ZVm h Ama ^{d`
dV_mZ_| hr AmVm h& EH$ dV_mZH$mo R>rH$ H$amo Vmo g~ R>rH$ hmo Om`Jm& Bg{c`o AnZm dV_mZ OrdZ ew
~ZmAmo& dV_mZ R>rH$ hmoJm "gmdYmZr' go& Eogr gmdYmZr aImo {H$ H$moB H$m_ em-{d, Y_-{d, _`mXm-

80
{d Z hmo& dV_mZ_| {Z^`, {Z:eH$, {Z:emoH$ Ama {ZpMV ahmo& {OVZo gV hE h, Chm|Zo dV_mZH$mo hr
R>rH$ {H$`m h, ^yV-^{d`H$s {MVm Zht H$s h& A^r h_ Omo H$m` H$aVo h, CgH$m ^{d`_| `m n[aUm_
hmoJmEogm {dMma H$aZm ^r dV_mZH$mo R>rH$ H$aZoH$o {c`o hr h&
***
***
***
H$m_-H$moYHo$ doJgo H$go ~M|?
ShaX_ ^JdmZgo H$hVo ahmo "ho ZmW! _wPo ~MmAmo'& Amn CH$VmZm Zht& mWZm H$aZm N>mSo >mo
_V& `h {ddmg aImo {H$ ^JdmZ ~Mm`|J&o ^JdmZ O$a ~Mm`|J&o ^JdmZgo H$s mWZm {Z\$c Zht OmVr&
haX_ H$hVo-H$hVo H$^r MQ> H$m_ hmo Om`Jm&
gmYH$ EH$mV_| ahH$a gmYZ H$aVm h, BgHo$ ~mdOyX ^r CgHo$ gmYZ_| ~mYmE AmVr h Vmo
do maYgo AmVr h `m gmYZH$s H$_rgo AmVr h?
SH$_r AnZr Zr`VH$s h& AnZoH$mo ^JdmZH$o nyU AnU Zht {H$`m& haX_ ^JdmZH$mo `mX
Zht H$aVm, ~rM_| Imcr g_` OmVm h& Bg_| maY Hw$N> Zht h& AnZr H$_r h& AnZr H$_r T>Ty >Vo ahmo Ama
Xya H$aVo ahmo& {\$a EH$X_ R>rH$ hmo Om`Jm&
maYH$m \$c ^wJVmZodmco ^JdmZ h, Bg{c`o maY ~{T>`m hr hmoVm h, ~wam hmoVm hr Zht
S U (nmS>dJrVm 23)& Iam~-go-Iam~ maY ^r ~{T>`m hmoVm h; AmnHo$ nmnm|H$m Zme
H$aZodmcm, H$`mU H$aZodmcm hmoVm h&
"ho ZmW, _ AmnH$mo ^ycy Zht`h H$hVo ahmo, {\$a g~ H$m_ AnZo-Amn R>rH$ hmo Om`Jm& hZw_mZOr
grVmH$s I~a coH$a Am`o Vmo nhco ^JdmZgo ~moco
UM UU U
U U UH
(_mZg, Aa`.30)

{\$a hZw_mZOr ~moco


U U H
(31/5)

V~ ^JdmZ hgH$a ~moco


U U UH
(32/1)

`h gwZVo hr hZw_mZOrH$mo AnZr ^yc g_P_| Am`r Ama AnZr ^yc drH$ma H$aVo hE do ~moco
U U U UH
(32/2)

***
***
***
h_| {H$ggo _w$ hmoZm h Ama {H$gH$mo m H$aZm h`h Xmo ~mV h& _w$ hmoZm h eara-ggmago, Ama
m H$aZm h na_m_mH$mo& {OZgo Amn _w$ hmoZm MmhVo h, do eara-ggma {ZaVa AmnH$m `mJ H$a aho h,
EH$ jU ^r AmnHo$ gmW Zht ahVo& {OZ na_m_mH$mo m H$aZm h, do EH$ jU ^r Amngo Xya Zht hmoV&o ggmaH$mo
gmW Amn aI gH$Vo Zht Ama na_m_mH$m `mJ Amn H$a gH$Vo Zht& Bg ~mVH$mo Amn drH$ma H$a c|& BgH$s
{O_odmar Amnna h; `m|{H$ eara-ggmago AmnZo g~Y _mZm h Ama na_m_mgo Amn {d_wI hE h&

81
U MU U U UU H$moB ^r Mmh _V
H$amo, Z ggmaH$mo N>mSo >ZHo $s, Z na_m_mH$mo nH$S>ZHo $s; Z OrZoH$s, Z _aZoH$s& Mmh N>mSo >Vo hr gdWm _w$ hmo
OmAmoJo&
***
***
***
AmnH$m eara AmnHo$ {c`o Zht h, `wV Hw$Qw>~, g_mO Ama ggmaHo$ {c`o h& AmnHo$ {c`o na_m_m
h& Xmo ~mV| h"OmZZm' Ama "_mZZm'& {OgHo$ {df`_| Hw$N> OmZVo h AWmV nyam Zht OmZVo, dh OmZZoH$s
MrO hmoVr h& {OgHo$ {df`_| Hw$N> Zht OmZVo, dh _mZZoH$s MrO hmoVr h& ggma OmZZoH$s MrO h, na_m_m
_mZZoH$s MrO h& ggma ^JdmZH$s "Anam H${V' h& ~S>r ^yc `h hB h {H$ ^JdmZH$mo ^ycH$a CZH$s Anam
H${VH$mo AnZm _mZ {c`m& H$moB amOH$s` MrOH$mo AnZm _mZ co Vmo CgH$m XS> hmoVm h& earam{X dVwE Vmo
AmnHo$ gmW ah|Jr Zht, na XS> ^moJZm nS>Jo m, Xw:I nmZm nS>Jo m&
H$moB MrO Jw_ hmo Om` AWdm Mmoar hmo Om` Vmo Cgo dm{ng m H$aZoH$s H$mo{ee H$aZr Mm{h`o
`m Zht?
SCgo m H$aZoH$s Mo>m H$aZm h_mam H$V` h& AJa dh MrO h_mar (h_mao hH$H$s) h Vmo
{_coJr, h_mar Zht h Vmo Zht {_coJr, Mmho {H$VZm hr `Z H$a cmo& Amn Cgo ^JdmZH$o AnU H$a Xmo& Og,o
AmnH$m cmI n`m Mmoar hmo J`m Vmo Cgo X`go ^JdmZH$o AnU H$a Xmo& AmnH$mo cmI n`m XmZ H$aZoH$m
nw` hmo Om`Jm& AmnH$s {MVm {_Q> Om`Jr& dVw Imo Om` Vmo {MVm hmoVr h, na XmZ H$aZogo {MVm Zht
hmoVr&
AJa dh n`m dm{ng {_c Om` Vmo `m H$a|?
SCgH$mo H$m__| Z coH$a XmZ-nw`_| cJm Xmo; `m|{H$ gH$n H$a {X`m&
***
***
***
c UhU U U U U
U U! U, U-U U U UUUU , U UhU U U
U
Amn AnZr Va\$go nyar Mo>m H$amo, H$_r _V aImo Vmo na_m_m{ O$a hmo Om`Jr& AJa Zht hmoJr Vmo
^JdmZ Xw~mam e{$ X|J,o Xw~mam _mH$m X|Jo (XoI,| JrVm_| `moJ^>H$m {df` 6/40-44)& gmgm[aH$ C{V Zht
hmo Vmo H$moB hm{Z Zht h& naVw nma_m{WH$ C{V Zht H$s Vmo ~S>r ^mar hm{Z h!
U SU U, U # U U,
, U U , U U U `h ^JdmZH$m d^md
h& o_H$s m{ g~H$mo hmo gH$Vr h& "_ ^JdmZH$m h, ^JdmZ _oao h'`h ^md T> hmo Om` Vmo o_ hmo Om`Jm&
_Zw`H$mo H$amoS >m-| Aa~m| n`o {_c Om`, ndrH$m am` {_c Om`, {cmoH$sH$m am` {_c Om` Vmo ^r
CgH$mo gVmof Zht hmoVm& `h gVmof Zht hmoZo XoZm ^JdmZH$s H$nm h& _Zw`H$mo {H$gr ^r n[apW{V_| gVmof
Zht hmoVm`h ^JdmZH$s H$nmH$s nhMmZ h& `h ^JdmZH$m AmmZ h {H$ Bg_| \gmo _V, _oar Va\$ AmAmo&
g~ ~mVm|H$m nyam nmcZ H$moB H$a gH$Vm hr Zht& H$_r g~_| ahVr h& H$moB ^r AmX_r `h Zht H$h gH$Vm
{H$ _oa_o | H$moB H$_r Zht h& Bg{c`o AnZr Zr`V R>rH$ hmoZr Mm{h`o& Zr`V_| H$_r Z aI|&

82
XygaoH$s {ZXm, IS>Z H$aZm H$`mUH$m Cnm` Zht h& {Og gmZZo nwamUm|H$s, emm|H$s, gZmVZY_H$s,
_wgc_mZm|H$s, BgmB`m|H$s g~H$s ~hV {ZXm H$s, CgZo ^r `h Zht ~Vm`m {H$ {ZXm, IS>Z H$aZogo _w{$ hmoVr
h!
***
***
***
L U U L U U U
U Xmmo`OrZo Mm~rg Jw ~Zm`o, na {H$gr JwH$mo _mcy_ Zht hAm {H$ Xmmo` _oam Mocm h& JwH$m _Vc~
h CZgo {ejm coZm, CZH$s ~mV _mZZm, CZHo$ {gmVH$mo _mZZm& ~ZmdQ>r Jw H$m_H$m Zht hmoVm& Xmmo`Zo Jw
~Zm`m Vmo Cggo {ejm cr& Chm|Zo qnJcm do`mH$mo Jw ~Zm`m Vmo `m qnJcm do`m_| JwHo$ cjU Wo?
AmOH$c Jw Vmo ~Zm coVo h, na CZH$s ~mV _mZVo Zht& `m Xem hmoJr? Omo JwH$s ~mV Zht _mZVm,
CgH$m H$`mU hmoZm Xya ahm, CQ>o AnamY hmoJm, ZaH$m|H$s m{ hmoJr& AJa {~Zm Jw ~Zm`o CZH$s ~mV _mZo
Vmo \$m`Xm hmoJm, Ama Z _mZo Vmo ZwH$gmZ Zht hmoJm& _ AmnH$mo Omo ~mV| H$hVm h, CZH$mo Amn _mZmo Vmo \$m`Xm
hmoJm, Zht _mZmo Vmo ZwH$gmZ Zht hmoJm& naVw AJa Amn Jw ~Zm cmo Ama _ Jw ~Z OmD$ Ama _oar ~mVH$m
{VaH$ma H$amo Vmo ^JdmZ ^r AmnH$mo _m\$s Zht Xo gH$Vo&
U U U UU H
U U U U U UH
(_mZg, A`mo`m. 218/2-3)

AV: Jw ~ZmZm _w` Zht h, CZH$s ~mV _mZZm _w` h& Jw ~ZmZm ~S>r Am\$V_| OmZm h! Bg{c`o
Amn {H$grH$mo Jw _V ~ZmAmo Ama Omo kmZ {_cm h, CgHo$ AZwgma MwnMmn AnZm OrdZ ~ZmAmo& _mVm{nVmH$s ~mV Z _mZZoH$m BVZm AnamY Zht h, {OVZm JwH$s ~mV Z _mZZoH$m AnamY h& H$maU {H$ _m-~mn
AmnZo OmZH$a Zht ~Zm`o h, na JwH$mo Amn ~ZmVo hmo& EH$ _m{_H$ ~mV h, {ddmh g~H$m hmoVm h, na d`da
(AnZr BN>mgo {ddmh) H$aZodmcona ~S>r ^mar {O_odmar hmoVr h& grVmOr, mnXr, X_`Vr Am{XZo d`da
{H$`m Vmo CZH$mo ~hV Xw:I ghZo nS>&o
^JdmZH$m Zm_ coZm Mm{h`o`h kmZ Amn g~H$mo h& {Oggo AmnH$mo `h kmZ {_cm, dh AmnH$m Jw
hmo J`m, Amn Mmho OmZmo `m Z OmZmo, _mZmo `m _V _mZmo& U-U U
U U ( L) U?
eaUmZXOrgo {H$grZo nyN>m {H$ AmnH$m Jw H$mZ h? do ~moco {H$ Omo _oago o `mXm OmZVm h, dh _oam
Jw h& {\$a nyN>m {H$ AmnH$m Mocm H$mZ h? do ~moco {H$ Omo _oago o H$_ OmZVm h, dh _oam Mocm h&
cUU S U U, U U U U
***
***
***
U U U U U-U U ! U U !! !! UU
U ^JdmZ gdk ^r h, na_ X`mcw ^r h Ama gdg_W ^r h, {\$a h_ Xw:I `m| nm`|?
`{n ^rVa_| amJ-of, H$m_-H$moY, _moh Am{X d{m`m ahZoH$o H$maU gr mWZm hmoVr Zht, {\$a ^r ~ma~ma mWZm H$aVo ahmo& Ogo _moQ>aH$mo Q>mQ> H$aVo g_` ~ma-~ma Mm~r Kw_mVo-Kw_mVo H$^r EH$ hr Mm~rgo _moQ>a
Q>mQ> hmo OmVr h, Eogo hr mWZm H$aVo-H$aVo H$^r X`go gr mWZm {ZH$coJr Vmo H$m_ hmo Om`Jm&
U U ! U !! U U U

83
UU - U U U , , U U U,
U U U U U, U UU
U, U U U ~mcH$ _m-_m H$aHo$ amoVm h Vmo `h Zht XoIVm
{H$ {H$VZr ~ma _m-_m H$hZm h, {H$VZo {_ZQ>VH$ amoZm h&
Zm_On_| gma MrO Zm_r (^JdmZ) H$m g~Y h& ^JdmZH$o gmW {OVZm g~Y hmoJm, CVZr OXr
{g{ hmoJr& ^JdmZH$m g~Y gm h, {H$`mH$m g~Y H$m h& VmH$V g~Y (_oamnZ) _| h& Bg{c`o
"ho ZmW!' H$hZoH$s Anojm "ho _oao ZmW!' H$hZo_| `mXm VmH$V h& "_oam' H$hVo hr AmnH$m g~Y ^JdmZHo$
gmW hmo OmVm h&
***
***
***
c U U L U U U L
UU U U ^moJ Ama gJh ~mYH$ Zht h, `wV BZH$s {M, BN>m ~mYH$ h& AJa
AmnH$mo H$`mU H$aZm h Vmo `o Xmo BN>mE {_Q>mZr hm|Jr& OS> dVwH$m ghmam ~YZH$maH$ h, Mmho dh ^moJ$ngo
hmo, Mmho gJh $ngo hmo& -U CU UU, U U U U
dh nma_m{WH$ ~mV| gwZ coJm, ~mV| AN>r ^r cJ|Jr, na Cg_| pW{V Zht hmoJr&
U U U U U, U U U,
, h, U-U U , , U U
, U U U
Amn IwX AnZr narjm H$amo {H$ AmnH$mo ^JdmZ AN>o cJVo h {H$ ggma AN>m cJVm h? ^JdmZ_|
{`Vm h {H$ ggma_| {`Vm h AWdm XmoZm|_| hr {`Vm h? `mXm ^JdmZH$m {MVZ hmoVm h {H$ ggmaH$m?
AmnHo$ OrdZ_| ^JdmZH$m g~Y `mXm h {H$ ggmaH$m g~Y `mXm h? ^JdmZH$m g~Y `m|-`m| ~T>Jo m,
`m|-`m| AmnH$s C{V hmoJr; Ama ggmaH$m g~Y `m|-`m| ~T>Jo m, `m|-`m| nVZ hmoJm&
U U U U, U S U
***
***
***
Amn H$hVo h {H$ A{^_mZ eaUmJ{V_| ~mYH$ h, na A{^_mZ _Zgo {ZH$co H$go?
SO~ H$^r AnZo_| A{^_mZ XrIo Vmo "ho ZmW! ho _oao ZmW!!' nwH$mamo Vmo Ogo XyY C\$ZVm
hmo Vmo R>S>m nmZr S>mcZogo MQ> ~R> OmVm h, Eogo A{^_mZ R>S>m nS> Om`Jm, ~R> Om`Jm&
^JdmZ_| AZwamJ H$go hmo?
SBg ZH$mo haX_ _Z_| aImo, BgH$mo ^ycmo _V& Ho$dc BgH$mo `mX aImo Ama ~ma-~ma H$hVo
ahmo {H$ "ho ZmW, Amn_| AZwamJ hmo Om`'& EH$, Xmo, VrZ, Mma `m nmM {_ZQ>_| H$hVo ahmo, nmM {_ZQ>go `mXm
Z hmo& nmM {_ZQ>go `mXm hmo Om` Vmo EH$ g_` ^moOZ _V H$amo&
^JdmZH$o MaUm|H$s eaU hmoH$a Ho$dc "ho ZmW! ho _oao ZmW!!' H$h Xmo& nmM {_ZQ>go `mXm Xoar Z hmo&
AJa `h ^r Z H$a gH$mo Vmo Xg {_ZQ>_| H$h Xmo& Xg {_ZQ>go `mXm hmo Vmo EH$ g_` Cndmg H$amo& ZtX Am
Om` Vmo O~ OmJmo, V~ H$h Xmo {H$ "ho ZmW, _ AmnH$mo ^ycy Zht'& _Z cJo Mmho Z cJo, H$hZm N>mSo >mo _V&
H$aHo$ XoImo {H$ cm^ hmoVm h {H$ Zht hmoVm& U U U
***
***
***

84
VdkmZ Ama o_ XmoZm| {Z` h& `o nXm Zht hmoV,o OmJV hmoVo h& nXm hmoZdo mcr MrO Z> hmoZdo mcr hmoVr
h& _w{$ Ama o_ A^r h& gnyU Ordm|H$s _w{$ dV:-dm^m{dH$ h& o_ ^r g~_| h, na dh A^r Amg{$Ho$
$n_| h& gmgm[aH$ MrOm|_| Omo qIMmd h, dh Amg{$Ho$ $n_| o_ hr h&
o_ Eogm h, Omo {VjU ~T>Vm h& naVw kmZ EH$$n ahVm h& U,
U U U, Ul L U U
VdkmZ ^JdmZH$mo Z _mZZona ^r hmo gH$Vm h, na o_ Zht hmo gH$Vm& VdkmZ hmoZm ^r C{V h, na o_
hmoZm gmd^m_ C{V h&
^JdmZH$s H$nm AZwH$y c-{VHy$c haoH$ n[apW{V_| ahVr h& h_mam AmXa hmo Vmo ^JdmZH$s H$nm h, {ZamXa
hmo Vmo ^JdmZH$s H$nm h& h_mar _{h_m hmo, cmoJ h_| AN>m g_P| Vmo ^JdmZH$s H$nm h, cmoJ h_mam {VaH$ma,
An_mZ H$a| Vmo ^JdmZH$s H$nm h& Ogo AN>o dH$s H$S>dr Xdm ^r JwUH$Vm hmoVr h, Eogo hr ^JdmZH$s
^oOr {VHy$cVm ^r JwUH$Vm hmoVr h& UU US , U U
U AZwH$y cVm hmo `m {VHy$cVm hmo, ^rVago haX_ "ho ZmW! ho _oao ZmW!!' H$hVo ahmo&
o_ OmJV H$aZm hmo Vmo AnZo dmW Ama A{^_mZH$m `mJ H$aHo$ XygaoH$m {hV H$aZoH$s Mo>m H$amo& gnyU
Ordm|H$o {hVH$s ^mdZm hmoZno a ^JdmZ o_ XoVo h, VdkmZ XoVo hU U (JrVm 5/25; 12/
4)&
***
***
***
U U U U U na_m_mH$s m{ OS>VmHo$ mam Zht
hmoVr, OS>VmHo$ g~Y-{dN>oXgo hmoVr h`h ~S>r _m{_H$ ~mV h& AmnHo$ nmg eara Am{X Omo ^r dVwE
h, do AmnHo$ {c`o Zht h, ggmaHo$ {hVHo$ {c`o h& CZH$s ajm H$aZm Ama CZH$mo Xygam|H$o {hV_| cJmZm AmnH$m
H$m_ h& dVwE h_mao {c`o Zht h, CZgo H$s J`r godm h_mao {c`o h& dh godm h_mam H$`mU H$aoJr&
ggmaH$m g~Y Vmo Zht Ny>Q>m, na ggJ gwZZogo `m h_mam H$`mU hmo Om`Jm?
SHo$dc ggJ gwZZogo H$`mU Zht hmoJm& Omo gwZm h, CgHo$ AZwgma AnZm OrdZ ~ZmAmo&
Bg{c`o JrVm_| U U (13/25) H$hm h AWmV Ogm gwZm h, CgHo$
nam`U hmoZgo ,o CgHo$ AZwgma AmMaU H$aZogo H$`mU hmoJm& AmnH$mo ggJ_| H$moB ~mV AN>r cJVr h Vmo
CgH$mo gwZH$a Amn N>mSo > XoVo hmo& `h N>mSo >ZHo $s AmXV ~S>r Iam~ h, {Oggo cm^ Zht hmoVm&
***
***
***
d$mH$s Mmc Ho$dc Xygam|H$mo gwZmZoH$s hmoVr h& naVw U U U, U
U U do gwZmVo hE d` ^r gwZVo h {H$ _wPo ^r BZ ~mVm|H$o AZwgma AnZm OrdZ ~ZmZm h& naVw {OZH$m
CXXo ` Ho$dc gwZmZoH$m ahVm h, do arVo ah OmVo h, CZH$m H$`mU Zht hmoVm& Xygam|H$mo g_PmZm Xmo Z~aH$s
~mV h& EH$ Z~aH$s ~mV hAnZoH$mo g_PmZm& Xygam h_mar ~mV _mZoBgH$s Anojm ~{T>`m `h h {H$ h_
h_mar ~mV _mZ|& h_ AnZr ~mV _mZ|Jo Vmo h_mar ~mVH$m Aga Xygaona nS>Jo m&
`o h_mao ggJr h, h_mao Mocm-Mocr hBg H$ma Xygam|go g~Y OmoS >Zdo mcoH$m H$`mU Zht hmoVm&
U U, U c U _mVm-{nVm, ^mB-^mOmB
Am{X Hw$Qw>p~`m|go ^r g~Y Z OmoS >,o `wV CZH$s godm H$ao&
{OZH$s godm H$ao, CZH$mo AnZm Z _mZo, Ama {OZH$mo AnZm Zht _mZVo, CZH$s godm H$ao& XmoZm|H$m n[aUm_

85
EH$ hmoJm& AnZm _mZZogo ~YZ hmoJm, godm H$aZogo H$`mU hmoJm&
***
***
***
JwHo$ {~Zm H$`mU Zht hmo gH$Vm, na Amn H$hVo h {H$ H$`mU hmoVm h?
SJwH$s _{h_m {OVZr H$hr Om`, WmoS >r h& naVw AmOH$cHo$ JwH$s _{h_m Zht h& AmOH$cHo$
Jw ^|Q>-nyOmHo$ {c`o h& {Ohm|Zo Jw ~Zm`m h, CZHo$ {MVm-emoH$ `m {_Q> J`o? AmO Jw ~ZVo h AnZm
gXm`, AnZr Q>mc
o r ~ZmZoH$o {c`o& do h_mam H$`mU H$go H$a|J?o {OgHo$ ~oQ>-o nmoVo `mXm hmoVo h, CgH$m
`m H$`mU hmo OmVm h? ggmaHo$ gmW {OVZm g~Y OmoS >J| ,o CVZm hr nVZ hmoJm& {OgZo `mXm {e` ~Zm
{c`o, CgH$m nVZ {ZpMV h& CgH$m AnZm H$`mU hr Zht hmoJm, {\$a XygaoH$m H$`mU H$go H$aoJm?
JwH$s _{h_m ^JdmZgo ^r A{YH$ h! g~ OJh n[anyU na_m_m JwH$s H$nmgo XrIVo h& AJa ggma
na_m_d$n Z XrIo Vmo Jw H$gm?
L U U U U L U
U U , U L U U JwH$m {gmV
`mX AmZm Mm{h`o, Jw Zht& Amn EH$ZmWOr _hmamOH$m OrdZ-M[a nT>&| CZHo$ Ogr VoO Jw^{$ H$ht XoIZo_|
Zht Am`r& VrW`mm H$aVo g_` JwOrH$m g_mMma {_cm {H$ "dht ahZm', Vmo do dht ~R> J`o, {\$a OrdZ^a
H$^r Jwgo {_cZo Zht J`o&
h_ H$mZ-go _H$m On H$a|?
SOmo AmnH$mo {` cJo, Cg _H$m On H$a|& _oago o cmoJ nyN>Vo h Vmo _ `hr ~mV H$hVm h
{H$ AmnH$mo ^JdmZH$m Omo Zm_ {` cJo, Omo d$n {` cJo, Cgr_| AmnH$m H$`mU h& H$maU {H$
U U, U
AmOH$c H$hVo h {H$ g~ EH$ gmW ^moOZ H$amo; naVw Bggo n[aUm__| nVZ hmoJm& EH$ gmW ^moOZ
H$aZogo AmnH$s n{dVm, ew{ Vmo Xygao_| Om`Jr Zht, na XygaoH$s An{dVm, Aew{ Amn_| Am Om`Jr& Eogr
~mV XoIr J`r h&
***
***
***
ggma_m_| JrVm EH$ hr h& BgH$s OmoS >rH$s Xygar nwVH$ Zht h& Bg JWna {OVZr Q>rH$mE {cIr J`t,
CVZr {H$gr JWna Zht {cIr J`t& A~ ^r Q>rH$mE {cIZm ~X Zht hAm h& BgH$m {OVZm ^r {ddoMZ {H$`m
Om`, CVZm hr WmoS >m h& Bg_| ~S>o {d{M Jhao ^md ^ao hE h& `m|-`m| BgH$m _ZZ H$aVo h, `m|-hr-`m|
{dcjU ^md H$Q> hmoVo h& _wPo Vmo JrVmgo ~hV cm^ hAm h& JrVmgo hr kmZ {_cm h& amoOmZm Z`r-Z`r
~mV| {_cVr h&
U U U, U U JrVm
nT>Zdo mcm A` emm|H$s ~mV| ^r OmZ coVm h& CgH$s ~w{ {d{M hmo OmVr h& eaUmZXOr _hmamOH$mo JwZo
H$hm {H$ Vw_ ^JdmZH$o eaU hmo OmAmo Vmo do ^JdmZH$o eaU hmo J`o, Ama Zm_ ^r "eaUmZX' aI {c`m&
CZH$s nwVHo$ Amn nT>mo Vmo ~S>r {d{M ~mV| {_c|Jr& JrVmH$s Acm{H$H$ ~mV| CZ_| AnZo-Amn H$Q> hmo J`t&
Eogm H$moB JW Zht {_coJm, {OgH$m _mhm` Cg JWgo ~S>m hmo& naVw JrVmH$m _mhm` JrVmgo ^r ~S>m
h! JrVmHo$ gmV gm cmoH$ h, na _mhm`Ho$ `mah gm cmoH$ h& haoH$ A`m`H$m AcJ _mhm` h& JrVm_|
{H$grH$m njnmV Zht h& Bg{c`o A` Y_mdc~r ^r JrVmH$mo nT>Vo h, CgH$m AmXa H$aVo h&

86
***
***
***
JrVm_| Am`m h {H$ Am_m AMc h, H$ht AmVm-OmVm Zht (2/24), {\$a Mmamgr cmI `mo{Z`m|_|
H$mZ AmVm-OmVm h?
S{H$`mercVm H${V_| hr h& Vd_| H$moB {H$`m hmoVr hr Zht& Ord Anam H${VHo$ Ah_H$mo
nH$S> coVm h, V~ Cg Ah_H$s J{V hmoVr h& AV: H${V J{Verc h, Am_m Zht& Mmamgr cmI `mo{Z`m|_|
Am_m Zht OmVm, `wV Ah_H$o gmW EH$Vm _mZZodmcm OmVm h&
SM U U UU U AmnH$m d$n Ho$dc gmm
h& dh Z AN>m h, Z _Xm; Z ^cm h, Z ~wam; Z AZwH$y c h, Z {VHy$c& gmmH$m O_-_aU Zht hmoVm&
Cg_| H$^r {dH${V Zht hmoVr& Cg gmm AWmV "h' H$mo Ah_H$o gmW {_cm coZgo o "_ h' hmo OmVm h& Bg
Ah_ ("_') Ho$ g~Ygo hr O_-_aU hmoVo h& Ah_go a{hV hmoZno a ~mr pW{V hmoVr h& Amn gmm$n
h, Ah$n Zht& `h gmm _hmgJ-_hmc`_| ^r `m|-H$s-`m| ahVr h&
U U SM U U U U UU, ,
, h U Bg hmoZno Z_| Mwn hmo OmAmo; Ho$dc h....h....h....& Bg "h'
_| pWV hmo OmAmo& BgH$mo nhco ~w{go g_PmoJ;o `m|{H$ g_PZoH$o {c`o ~w{go gy_ ` H$moB h Zht& {\$a
~w{ Zht ahoJr, Ho$dc hmoZmnZ ahoJm& "hmoZno Z' H$m AW hhmoZHo $m ^md& hmoZno Z ("h') _| pW{V hr OmJV-
gwf{w h&
***
***
***
gmYH$ pWaVmH$mo ~hV _hd XoVm h& pWaVm H$maUeara_| hmoVr h& h_mam d$n Z pWaVm$n h, Z
MMcVm$n h, `wV gmm_m h& \w$aUma{hV hmoZm H$moB Vd Zht h& nWa ^r \w$aUma{hV hmoVm h& `{n
\w$aUm {_Q>mZoH$o {c`o \w$aUma{hV hmoZm AN>m h, egZr` h, VWm{n pWaVm h_mam d$n Zht h& h_mam
d$n h"h'& "h' _| Z MMcVm h, Z pWaVm& h_mam g~Y Z MMcVmHo$ gmW h, Z pWaVmHo$ gmW&
U S U U U U
U U
AZV ~mS> gmm_mHo$ AVJV h& EH$ gmmHo$ {gdm` Ama Hw$N> h hr Zht& _m ggma haX_ A^md_|
Om ahm h& gmm ^md$n h, ggma A^md$n h& _Z EH$ H$aU h& _Z_| Xmof Zht h, AmnH$m Xmof hr _Z_|
XrIVm h& Vmn` h {H$ Xmof Vmo Amn_| h, na dh Amn_| Z XrIH$a _Z_| XrIVm h& Amn Ogo hm|J,o _Z
dgm hmo Om`Jm& Amn {ZXm}f hmo OmAmo, _Z {ZXm}f hmo Om`Jm&
MoVZ_| AZV e{$`m h, na do Ah_H$o g~Ygo mXw^Vy hmoVr h& {Og_| H$moB e{$ Zht hmoVr, Cg_|
g~ e{$`m hmoVr h; Ama {Og_| g~ e{$`m hmoVr h, Cg_| H$moB e{$ Zht hmoVr& `h {gmV h& Omo g~
ggmaH$mo AnZm _mZVm h, dh {H$grH$mo AnZm Zht _mZVm; Ama Omo {H$grH$mo AnZm Zht _mZVm, dh g~H$mo
AnZm _mZVm h& Omo {H$grH$mo AnZm _mZVm h, dh g~ ggmaH$mo AnZm Zht _mZ gH$Vm&
OS>VmH$mo Amn N>mSo >Zm MmhVo h Vmo CgH$s Cnojm H$amo, {damoY _V H$amo& {damoY H$aZogo AWdm A`mg
H$aZogo EH$ e{$ nXm hmoJr, VdH$m AZw^d Zht hmoJm; `m|{H$ Omoa cJmZogo OS>VmH$mo gmm {_cVr h& U
U U U U U U # U U U U
U H$aZogo ~YZ hmoJm, Z H$aZogo g~ Hw$N> hmo Om`Jm& naVw Hw$N> Z H$aZm AmnHo$ hmWH$s ~mV

87
Zht h; `m|{H$ H$aZoH$m d^md nS>m hAm h& Bg{c`o nhco `h drH$ma H$aZm hmoJm {H$ "_oam Hw$N> Zht h
Ama _oaHo $mo Hw$N> Zht Mm{h`o'& Bggo H$aZoH$m A`mg {_Q> Om`Jm& H$aZoH$s e{$ Ho$dc Xygam|H$o {hVHo$ {c`o
h&
kmZH$s ~mV| grI OmAmoJo Vmo dm{MH$ kmZr, ~kmZr ~Z OmAmoJ&o AkmZrH$s _w{$ hmo gH$Vr h, na
~kmZrH$s _w{$ Zht hmo gH$Vr&
***
***
***
H$B gmYZ Eogo hmoVo h, {OZgo nma_m{WH$ ~mV| ^rVa R>haVr h Ama H$B gmYZ Eogo hmoVo h|, {OZgo ~mV|
g_P_| AmVr h& , U UUU U
U U U U UU U -
U
OS>-MoVZH$m {dMma ggma_| Z H$aHo$ eara_| H$aZm Mm{h`o& ggma_| {dMma H$aZogo ~mV| grI OmAmoJ,o
na {deof cm^ Zht hmoJm& AV: AnZo eara_| {dMma H$a| {H$ eara Vmo OS> h Ama Cg_| ahZodmcm d` MoVZ
h& d` na_m_mH$m Ae h, Cg_| coe_m ^r OS>H$m Ae Zht h& gdg_W na_m_m_| ^r `h gm_` Zht
h {H$ h_go AcJ hmo Om`& na_m_m g~H$mo gXm hr m h& Bg{c`o g~-Ho$-g~ Ord_w$ h& _w{$ hmoVr
Zht, _w{$ h& CgH$mo Amn Ho$dc drH$ma H$a c|& na_m_Vd AWdm VdkmZ m Zht hmoVm, m h& AJa
dh g~H$mo m Zht h Vmo {\$a dh gd`mnH$ H$go hmoJm? ~YZ h hr Zht& Omo Zht hmoVm, dhr {_Q>Vm h&
VdkmZ H$go hmo?
S U U UU `h H$nS>m _ Zht h, `h M_S>r _ Zht h,
`h _mg _ Zht h, `o hpSS>`m _ Zht h, `o AmV| _ Zht h, `h IyZ _ Zht h; Bg H$ma "`h _ Zht h' ,
"`h _ Zht h' Eogm {dMma H$aVo-H$aVo VdkmZ hmo Om`Jm& {H$gr ^r dVwH$o {df`_| `h {dMma H$amo {H$
`h H$hmgo Am`r h, Vmo CgHo$ _ycH$s ImoO H$aVo-H$aVo Amn VdVH$ nhM OmAmoJ&o H$maU {H$ g~Ho$ _yc_|
EH$ na_m_Vd h&
***
***
***
JrVm_| ^JdmZZo `moJr AWdm kmZrH$mo "gd{dV' (gdk) Zht H$hm, `wV ^$H$mo "gd{dV' H$hm h&
H$maU {H$ ^$ na_m_mHo$ g_J$nH$mo OmZ coVm h& g_J gJwU hr hmo gH$Vm h, {ZJwU Zht; `m|{H$ {ZJwU _|
(JwUm|H$m {ZfoY hmoZgo )o gJwU Zht Am gH$Vm, na gJwU_| {ZJUw , gmH$ma, {ZamH$ma, {^wO, MVw^Ow Am{X g~
Am Om`J&o Eogo g_J$nH$mo OmZZodmcm gd{dV ^$ gd^mdgo ^JdmZH$m ^OZ H$aVm h j
U (JrVm 15/19)& dh ImZm-nrZm, McZm-{\$aZm, CR>Zm-~R>Zm, gmoZm-OJZm, coZmXoZm, AmZm-OmZm Am{X Omo Hw$N> ^r H$aoJm, dh ^JdmZH$m ^OZ hr hmoJm& H$maU {H$ CgH$mo `h AZw^d hmo
J`m {H$ na_m_mHo$ {gdm` Ama Hw$N> h hr Zht CgH$s {>_| EH$ na_m_mHo$ {gdm`
Hw$N> h hr Zht, {\$a Cg_| ^OZgo AcJ H$moB ^md H$go ahoJm?
m U U m U H$maU {H$ ^{$_| OS>-MoVZ
g~ Hw$N> EH$ na_m_m hr h, na kmZ_| OS>-MoVZ Xmo h&
V Xmo VahH$m hmoVm h& VdkmZ hmoZgo o nhcoH$m V ~YZH$maH$ hmoVm h, na VdkmZ hmoZHo $o ~mX (^{$)
H$m V o_d{Ho$ {c`o hmoVm h& O~ ^$ ^JdmZH$s Va\$ XoIVm h, V~ "EH$ ^JdmZH$o {gdm` Hw$N> Zht

88
h', Eogm XrIVm h`h AV hmo J`m& O~ dh AnZr Va\$ XoIVm h, V~ "_ Xmg h, ^w _m{cH$ h',
Eogm XrIVm h`h V hmo J`m& Bg H$ma ~ma-~ma V-AV hmoVo ahZm o_H$m {VjU dY_mZ hmoZm h&
***
***
***
U UU U U --
U nmnr, Xw>, nw`m_m, gmZ, _hm_m, VdkmZr, Ord_w$ Ama ^yV, oV, {nemM, Agwa, amjg, ~amjg
Am{X g~H$mo ^JdmZZo AnZm Ae H$hm h (JrVm 15/7)& Bgr ~mVH$mo Jmodm_rOr
_hmamOZo Ama ^r ~{T>`m T>J go H$hm h
SU U UH
(_mZg, Cma.117/1)

h_ H$go hr `m| Z hm|, h Vmo ^JdmZH$o hr Ae, ^JdmZH$o hr nw& {H$VZm D$Mm nX h! Mma gdma Wo,
Omo KmoS >mn| a MT>H$a {Xrgo Am aho Wo& amVo_| {H$gr Jmdgo EH$ AmX_r JYona gdma hmoH$a CZHo$ gmW Mc
{X`m& AmJo H$moB nyN>Vm {H$ H$hmgo Am`o h? Vmo JYona gdma AmX_r H$hVm {H$ nmMm| gdma {Xrgo Am`o h!
Eogo hr U U U, U U U U! U
U U, U U U
^JdmZH$o Ae hmoVo hE ^r h_Zo ZmedmZ MrOm|H$mo _w`Vm Xo Xr`h JcVr hB h& DU
S (JrVm 15/7)eara-Bp`m-_Z-~w{ H${VHo$ h; AV: do H${V_| pWV h, na h_
na_m_mHo$ Ae hmoVo hE ^r na_m_m_| pWV Zht h& do Vmo gnyV h, na h_ H$nyV hmo J`o! Ogo H${VH$m
Ae H${V_| pWV h, Eogo hr h_ ^JdmZ_| pWV hmo Om` Vmo {\$a Hw$N> ~mH$s Zht ahoJm, nyUV m hmo Om`Jr&
***
***
***
ggJ_| h_mam ^md Ogm ahVm h, dgm ^md ggJHo$ ~mX Zht ahVm, {~Hw$c ~Xc OmVm h&
S_oar Eogr YmaUm Zht h& ggJHo$ ~mX ^md {~Hw$c ~Xc OmVm h` h ~mV OMVr Zht h&
hm, \$H$ nS> OmVm h`h ~mV OMVr h& Ogo H$nS>go o N>mZZona dVwH$m Hw$N> _hrZ Ae H$nS>_o | ah OmVm
h, Eogo hr ggJ H$aZona Hw$N> ^md ^rVa ~R> OmVm h, Omo O_mVam|VH$ Zht OmVm! nma_m{WH$ gH$ma go
hmoVo h Ama `mdhm[aH$ gH$ma H$o hmoVo h& `mdhm[aH$ gH$ma {H$VZo hr ~c hmoZno a ^r {_Q> OmVo h&
naVw U SU U U, U U U -U
UU U
Xmo ~mV| h_ ^JdmZH$m h, Ama ggmaHo$ gmW _oam g~Y Zht h& BZ XmoZm|_| EH$ ~mV ^r _mZ c|
{H$ "_ ^JdmZH$m h Ama ^JdmZ _oao h' Vmo BgHo$ {gdm` Ama Hw$N> _mZZoH$s O$aV hr Zht h&
rU U U U UU U, U U U? AJa
Amn drH$ma H$a cmo {H$ "^JdmZ h_mao h, h_ ^JdmZH$o h' Vmo Amn_| EH$ {XZ_| ~S>m ^mar \$H$ nS> Om`Jm&
Amn {ZpMV, {Z^` hmo Om`J&o
U U ,
U UU H$_`moJ, kmZ`moJ, `mZ`moJ, ^{$`moJ Am{X Hw$N> ~mH$s Zht ahoJm, gmYH$ nyU hmo Om`Jm, H$VH$`,
kmVkmV`, mm` hmo Om`Jm& AZV ~mS>mHo $m nmcZ H$aZodmco ^JdmZ h_mao h`h _mZ cmo Vmo A~
`m ~mH$s ahm, H$go ~mH$s ahm?

89
***
***
***
Amn EH$ ~mV T>Vmgo _mZ cmo, X`go drH$ma H$a cmo {H$ h_ ^JdmZH$o h& OcMa, Z^Ma, WcMa
g~ Ord ^JdmZH$o h& ^JdmZH$o {gdm` Ama Hw$N> ^r h_mam Zht hU UU , U
eara ^r AnZm Zht h, ^JdmZH$m h, Bg{c`o BgH$m nmcZ H$aZm h, BgH$s ajm H$aZm h& ^JdmZH$m
g_PH$a g~H$s godm H$aZr h, AmXa-gH$ma H$aZm h, AN>m ~Vmd H$aZm h& h_| {H$grH$s O$aV Zht h,
na h_mar O$aV g~H$mo h& ggma h_mao H$m_ Zht AmVm, na h_ ggmaHo$ H$m_ Am gH$Vo h, g~ ggmaH$s
godm H$a gH$Vo h& U U U, U UU
U U U U U AnZo earaH$mo ^moJm|_| _V cJmAmo, Xygam|H$o {hV_|
cJmAmo Vmo `h ggma_mH$s godm h& Omo gm_Zo Am Om`, CgH$s godm H$amo Vmo `h ggma_mH$s godm h& {H$grH$mo
Xw:I _V Xmo Vmo `h ggma_mH$s godm h&
ggma_| H$moB MrO `{$JV h hr Zht& AnZm _mZH$a Amn Z {H$grH$mo AnZo gmW aI gH$Vo h, Z {H$grHo$
gmW ah gH$Vo h& naVw ^JdmZ gXm h_mao gmW h; ZaH$m|_| Om` Vmo ^r gmW h, dJ_| Om` Vmo ^r gmW
h, dH$w R>_| Om` Vmo ^r gmW h, new-njr ~Z| Vmo ^r gmW h, dj-cVm ~Z| Vmo ^r gmW hS U
NU CU (JrVm 15/15); U NUg DU (JrVm 18/61)&
-- U U U U U U U
ggJ_| Vmo `mX ahVm h {H$ h_ ^JdmZH$o h, na Ka OmVo hr ^yc OmVo h&
S^yc OmVo h Vmo BgH$m AW hAm {H$ AmnH$mo Bg ~mVH$s JaO Zht h& amoJr AmX_r `m
XdmBH$mo ^yc gH$Vm h? _wV_| ~mV| {_cVr h, _wV_| gwZVo hmo, KaH$m ngm Hw$N> cJm Zhr, Bg{c`o ^yc
OmVo hmo& ~mVm|H$m ngm cJo V~ `mX ahVr h&
***
***
***
AJa Amn AnZoH$mo gdWm ^JdmZH$m hr _mZ c| Vmo ~mH$s Hw$N> Zht ahoJm& OS>Vm AmnHo$ nmg ^r Zht
ahoJr& nyUV m hmo Om`Jr, H$moB H$_r Zht ahoJr& Amn V, AV, {d{e>mV, ewmV Am{X Hw$N> ^r _mZ|,
h_ h na_m_mHo$& ggmaH$s gwIcmocnw Vm hr ~mYH$ h& gwIH$m H$moam dh_ h& B{Vhmg_| EH$ ^r AmX_r Eogm
Zht ~Vm gH$Vo, {OgH$mo ggma_| gwI {_c J`m hmo&
ggma_| H$moB ^r MrO MmhZm_mgo Zht {_cVr, na ^JdmZ MmhZm_mgo {_cVo h& H$maU `h h {H$ ^JdmZ
m h& U U, U UU U UU U U
# U U, U UU # U {OgHo$ Amn Ae hmo, CgrH$s m{ Amn Zht MmhVo Vmo {\$a Bggo
~{T>`m Ama H$mZ-gm H$m_ H$aZm ~mH$s h?
^JdmZH$mo Amn _mVm, {nVm, ^mB, nw, {_, dm_r, Jw, Mocm Am{X Omo _mZmo, do dhr ~ZZoH$mo V`ma
h& U , U U U
U U? ^JdmZ h_mao g~ Hw$N> h, Ama {H$grH$s O$aV hr Zht h&
***
***
***
kmZ_mJ_| Vmo earago AcJ hmoZm (d$n_| pW{V) Amd`H$ h, na ^{$_mJ_| `h Amd`H$ Zht h&
S UU U ^JdmZ {` cJ|, _rR>o cJ|, AN>o cJ| Vmo {\$a g~
R>rH$ hmo Om`Jm& Bg{c`o ~ma-~ma ^JdmZgo mWZm H$amo {H$ "ho ZmW, _ AmnH$mo ^ycy Zht'& ^JdmZH$o nrN>o

90
nS> OmAmo {H$ "ho ZmW, _ AmnH$mo ^ycy Zht', {\$a g~ H$m_ R>rH$ hmo Om`Jm& ^JdmZH$o IwXH$s {_cZoH$s BN>m
h& U U U U, U S U U
U U _Zw` ggma_| cJm h, ^JdmZ Zht cJo h& ^JdmZ Vmo AmnH$mo haX_ XoIVo h,
`mX H$aVo h& Ho$dc Amn ^JdmZH$mo `mX H$amo Vmo ~oS >m nma h! Bg_| H$moB gXoh h hr Zht&
^JdmZ H$hm h, H$go h`h {dMma _V H$amo& do H$ht hm|, H$go hr hm|, _oao h& do gwI XoVo hm| Vmo _oao
h, Xw:I XoVo hm| Vmo _oao h& CZH$mo h_ ^yc| Zht& `h ~hV D$Mr ~mV h& ^JdmZ_| o_ ~hV {dcjU, Acm{H$H$
Vd h& o_ ^JdmZH$o gmjmV XeZgo ^r D$Mr MrO h& Ho$dc ^JdmZ ngX Am`|, ^JdmZ {` cJ| Vmo g~
H$m_ ^JdmZ H$a|J,o AmnH$mo Hw$N> Zht H$aZm nS>Jo m& H$moB {dZ AmnHo$ ZOXrH$ Zht Am`oJm
Uc (JrVm 18/58) "_wP_| {Mmdmcm hmoH$a Vy _oar H$nmgo gnyU {dZm|H$mo Va
Om`Jm'&
U , U U U U
U, U U U "ho ZmW, _ AmnH$mo ^ycy Zht'Bg mWZm_|
~S>m ^mar ~c h& {ZaVa Zm_On H$amo Ama WmoS >r-WmoS >r Xoa_| `h mWZm H$aVo ahmo& {Zhmc hmo OmAmoJ!o
UU UU U U U! AmnH$mo Hw$N> H$m_ H$aZm Zht nS>Jo m&
***
***
***
EH$ na_m_m "h'-$ngo g~ OJh n[anyU h& n[adVZerc ggmaH$mo H$m{eV H$aZodmcm EH$ H$me g~
OJh _mOXy h& dh g~_| h, g~H$m h, {H$gr `{$-{deofH$m Zht h& CgH$m H$ht A^md Zht h& dh na_m_m
h_mao_| h, h_ Cg na_m_m_| h& dh H$gm h, `h Z XoIH$a Ho$dc EH$ "h...h...h'Eogo ^rVago Amn drH$ma
cmo Ama amV-{XZ Cg_| _V ahmo& na_m_m g~ OJh n[anyU h Ama _oam `{$JV Hw$N> ^r Zht h& `h ~mV
AmnH$mo _mZZr nS>Jo r, Mmho _oao H$hZogo _mZmo, Mmho JrVm, ^mJdV, gV-_hm_m Am{XHo$ H$hZogo _mZmo&
ggma nhco ^r Zht Wm, nrN>o ^r Zht ahoJm& Omo Am{X Ama AV_| Zht hmoVm, dh _`_| ^r Zht hmoVm
`h {gmV h& AV: ggma_| "Zht'-nZm dV:-dm^m{dH$ {g h& na_m_m h Ama ggma Zht hBgH$mo
drH$ma H$a c|& "na_m_m h'`h h_mam {ddmg h, Ama "ggma Zht h'`h h_mam AZw^d h& Xmo hr ~mV|
hBU UU Ama U ^JdmZ _oao h`h "_mZZm' h, Ama "ggma Zht
h'`h "OmZZm' h& O~VH$ OmZZm Ama _mZZm h, V~VH$ "{ddoH$' h& O~ OmZZm Ama _mZZmXmoZm| Zht
ah|J,o EH$ "h' _| hr pW{V hmo Om`Jr, V~ "~moY' hmo Om`Jm&
***
***
***
g~go lo> ~mV h (g~ Hw$N> dmgwXdo hr h)& Bg_| OS>-MoVZH$m {d^mJ Zht h&
OS> ^r na_m_mH$m d$n h& dh ^r ^JdmZH$s crcm h& McVo-{\$aVo, CR>V-o ~R>V,o gmoV-o OmJVo haX_ ^JdmZ_|
hr ah|& Mmam| Va\$, Xgm| {XemAm|_| na_m_m-hr-na_m_m h& h_mar ~w{_| OJVH$s gmm ~R>r h, Bg{c`o h_|
OJV XrIVm h& dmVd_| OJVH$s gmm Zht h& OJV Z Vmo na_m_mH$s {>_| h, Z _hm_mH$s {>_| h, `wV
Ordm_mH$s {>_| h&
EH$ hr na_m_m AZoH$$ngo h Ama AZoH$$ngo hmoVo hE ^r EH$ hr na_m_m h& naVw AnZo amJ-ofHo$
H$maU `h ~mV g_P_| Zht AmVr& g^r na_m_m h, g~_| na_m_m h, g~ na_m_m_| h Ama g~ na_m_mHo$
hBZ Mmam|_| Omo ~mV AmnH$mo gwJ_ cJo, dh ~mV _mZ cmo, n[aUm_ EH$ hr hmoJm
Ogo AmnH$s e{$ KQ>Vr-~T>Vr ahVr h, na Amn Zht KQ>V-o ~T>V,o Eogo hr ^JdmZH$s e{$ (H${V)

91
KQ>Vr-~T>Vr h, ^JdmZ KQ>V-o ~T>Vo Zht, `wV `m|-Ho$-`m| ahVo h& ^JdmZ H${VH$mo coH$a hr crcm H$aVo
h Vmo n[adVZ H${V_| hmoVm h, ^JdmZ_| Zht& Bg{c`o AZoH$ VahH$s crcmE hmoVr h, na ^JdmZ `m|-Ho$`m| ahVo h& H${V (e{$) H$s dV gmm Zht h& h_mao mam JcVr `h hB h {H$ h_Zo ^JdmZH$s crcm_|
ggma~w{ H$a cr& Bg{c`o h_maona na_m_mH$mo nhMmZZoH$s {O_odmar hmo J`r& AJa h_ `h JcVr Zht H$aVo
Vmo na_m_m{H$m Z hr nXm Z hmoVm&
***
***
***
Ogo Amn H$B OJh H$m_ H$aVo hmo, H$^r ~H$_|, H$^r aocdo_,| H$^r XyH$mZ_|, H$^r IoV_| H$m_ H$aVo
hmo, na AcJ-AcJ H$m_ H$aZona ^r AmnHo$ _m-~mn dhr ahVo h& Bgr Vah Amn AZoH$ O_m|_| Vah-VahHo$
H$m_ H$aVo hmo, na AmnHo$ Img {nVm na_m_m dhr ahVo h& do na_m_m hr h_mao Agcr {nVm h& h_ ChtHo$
Ae h& Xygar ~mV, na_m_mHo$ {gdm` H$moB MrO h_mar Zht h& eara, mU, Bp`m, _Z, ~w{, AhH$ma,
nXmW, n`o, _m-~mn, r, nw Am{X H$moB ^r AnZm Zht h& `o Xmo ~mV| Img h& AJa Amn BZ ~mVm|H$mo
_mZZoH$s {h_V H$amo Vmo ~hV cm^H$s ~mV h& `h _ram~mBH$m {gmV h_| ~hV ~{T>`m cJVm hU
UU , U Amn IwX {dMma H$aHo$ XoImo {H$ AmnHo$ gmW H$mZ ahoJm? {gdm` na_m_mHo$
AmnHo$ gmW ahZodmcm H$moB Zht h&
***
***
***
Amn {dMma H$aHo$ XoImo {H$ AmnH$m H$`mU hmo Om`, BgH$s {MVm ggma_| {H$gH$mo h? ^mJdV_| EH$
cmoH$ Am`m h
L SS S S S
S S l H
(lr_mJdV 5.5.18)

"Omo g_rn Am`r hB _`wgo Zht Nw>S >mVm AWmV H$`mU Zht H$aVm, dh Jw Jw Zht h, dOZ dOZ
Zht h, {nVm {nVm Zht h, _mVm _mVm Zht h, B>Xdo B>Xdo Zht h Ama n{V n{V Zht h&'
S UU U U, NU UU U Amn {dMma H$amo {H$ `m JwHo$
_Z_| AmnHo$ H$`mUH$s cJZ, {MVm h? {OgHo$ _Z_| AmnHo$ H$`mUH$s {MVm hr Zht, Omo AmnH$s gXJ{V
hmoJr `m XwJ{ V hmoJrBgH$m {dMma hr Zht H$aVm, dh AmnH$m Jw H$go hAm? dh AmnH$m nyOZr` H$go hAm?
dh AmnH$m Z Jw h, Z _m h, Z ~mn h, Z ^mB h, Z {_ h, Z Hw$Qw>~r h& g~ ngm MmhVo h& Amn ^co
hr nmn H$amo, ZaH$mo_ | OmAmo, na h_| ngm cmH$a Xmo& U S S
U U? Eogm H$mZ gmYw, ~mU, `m`mZXmVm Am{X h, Omo MmhVm hmo {H$ AmnH$m
Cma hmo Om`, AmnH$mo na_m_mH$s m{ hmo Om`?
NU UU U, U UU L U, U U , U L
AmOH$c {H$VZo Eogo Jw h, {OZ_| AnZo H$`mUH$s cJZ h AWdm {Ohm|Zo AnZm H$`mU
H$a {c`m hmo Ama AmnH$m H$`mU MmhVo hm|? Eogo Jw {_cVo Zht& Bg{c`o h_| Vmo Bg_| R>JmB _mcy_ XoVr
h& _oao _Z_| {H$grHo$ {V of, da Zht h& _Z_| of aIH$a _ AnZm nVZ `m| H$$? Z _ AnZm nVZ H$aZm
MmhVm h, Z XygaoH$m&
***
***
***

92
Omo _w{$ MmhVm hmo, dh ^JdmZH$mo _mZo`h {Z`_ Zht h& naVw ^JdmZH$mo _mZZogo cm^ A{YH$ hmoJm,
Bg_| gXoh Zht h& ^JdmZH$mo _mZo {~Zm H$`mU Vmo hmo Om`Jm, na {VjU dY_mZ gdm}n[a o_H$s m{
Zht hmoJr& ^JdmZH$mo _mZo {~Zm $Im-gyIm ahoJm, Var Zht hmoJr& o_ ^moOZ_| KrH$s Vah h& KrHo$ {~Zm ^moOZgo
^yI Vmo {_Q> Om`Jr, na ag Zht Am`oJm& o__| {deof ag h, _mXH$Vm h&
o_ {VjU dY_mZ h& M_m {V{XZ ~T>Vm h Vmo ny{U_mVH$ hr ~T>Vm h& naVw {VjU dY_mZ o__|
ny{U_m AmVr hr Zht& `h AZVH$mcVH$ ~T>Vm hr ahVm h& `h ~mV kmZ_| Zht h& kmZ AIS>, EH$ag
ahVm h& o_Ho$ H$maU _ram~mBH$m OS> eara ^r {M_` hmo J`m& o__| ^JdmZ Ama ^$ EH$ g_mZ hmo OmVo
h&
U {Og_| h_mar {`Vm hmoJr, CgH$s `mX AnZo-Amn Am`oJr& AnZr r,
~oQ>m, ~oQ>r Bg{c`o `mX AmVo h {H$ CZ_| h_mar {`Vm h, CZH$mo h_Zo AnZm _mZm h&
U U U , U U S , U U U Amn
{OgH$mo ngX H$amoJ,o Cg_| _Z dV: cJoJm& Amn ngX Z H$amo Vmo _Z Zht cJoJm& ^JdmZ _oao hBg_|
Omo e{$ h, dh `mJ-Vn`m_| Zht h&
***
***
***
_Z EH$ H$aU h, Amn H$Vm hmo& AmnHo$ hr JwU-AdJwU _Z_| XrIVo h& _Z Zht cJVm`h Xmof Zht
h, IwX Amn Zht cJVo`h Xmof h& {OgH$mo AnZm _mZmoJ,o _Z Cg_| cJoJm& U U U
U U U , U U? Ogo aocJmS>r dht OmVr h, Ohm cmBZ
{~N>r h& Ohm cmBZ h hr Zht, dhm aocJmS>r H$go Om`Jr? Eogo hr _Z dht OmVm h, Ohm AmnZo g~Y
OmoS >m h& Ohm AmnZo g~Y OmoS >m hr Zht, dhm _Z H$go Om`Jm?
U U ! U U !! U UU U U ! Z U
U, U U U, U UU ^JdmZH$s H$nm H$~ hmoVr h, H$go hmoVr h
BgH$mo h_ OmZVo Zht, na BVZm OmZVo h {H$ Amn cJo ahmo& H$^r nQ> H$nm hmo Om`Jr&
U U , U U U U U
***
***
***
Ho$dc na_m_m{H$s BN>mH$mo ~T>m cmo Vmo na_m_m gwJ_Vmgo {_c Om`J;o `m|{H$ do g~ OJh, g~
g_` _mOXy h&
Ord_m ^JdmZH$m nw h& Mmamgr cmI `mo{Z`m Ama CZHo$ {gdm` Xod, amjg, Agwa, ^yV, oV, {nemM
Am{X {OVZr `mo{Z`m h, do ^r ^JdmZH$o nw h& Amn Ho$dc drH$ma H$a c| {H$ h_ ^JdmZH$o nw h Vmo `m
~mYm h? BVZm drH$ma H$a c| Vmo ~hV H$m_ hmo J`m! dfm}V H$ gmYZ H$aZogo Omo pW{V Zht ~ZVr, dh pW{V
BVZm drH$ma H$aZogo ~Z Om`Jr& Amn ^co hr gnyV Z hm|, H$nyV hm|, Vmo ^r AnZoH$mo ^JdmZH$m ~oQ>m _mZZo_|
`m hO h? H$nyV ~oQ>m `m ~oQ>m Zht hmoVm? ^JdmZH$mo `mX H$aZogo H$nyVnZm ^r {_Q> Om`Jm&
CmaHo$ {c`o _wPo g~go ~{T>`m `h ~mV _mcy_ Xr {H$ "h_ ^JdmZH$o h'& U U
U U UU U
U U, U U
h_ ^JdmZH$o h`h ~mV _mZZo_| h_| H${R>ZmB `m| hmo ahr h?

93
S^JdmZH$mo AnZm _mZZo_| Img ~mYm `h h {H$ Amn ggmaHo$ g~Ygo gwI MmhVo h& ^rVa_|
gwIH$s BN>mHo$ H$maU Cg gwIH$mo N>mSo >Z_o | H${R>ZmB hmo ahr h& gwIH$s BN>m AmnH$mo H$_Omoa ~Zm ahr h&
Ogo ~mcH$ _mH$mo AnZm _mZVm h, Eogo Amn ^JdmZH$mo AnZm _mZ cmo Vmo ZwH$gmZ H$moB Zht hmoJm Ama \$m`Xm
dV_mZgo `mXm hmoJm, ggmaH$m gwI ^r `mXm {_coJm&
_oao _Z_| H$B ~ma AmB h {H$ goR>Or OmZH$ma hmoVo hE ^r `h `m| Zht ~Vm XoVo {H$ Amn ^JdmZH$o
h& A` OmZH$ma gV-_hm_m ^r `h ~mV `m| Zht ~VmVo {H$ Amn na_m_mHo$ Ae h? O~{H$ cmoJm|H$o CmaH$s
_ohZV do ^r H$aVo h& CZH$s Zr`V_| H$moB H$_r Zht h& AHo$co goR>Or (lrO`X`mcOr Jmo`XH$m) Zo cmoJm|H$mo
na_m_m_| cJmZoH$s {OVZr Mo>m H$s h, CVZr Mo>m H$aZodmcm B{Vhmg_| EH$ ^r Zht {_cVm& Ordm|H$o CmaHo$
{c`o Chm|Zo AnZo CmoJ_| H$_r Zht aIr& BgHo$ {c`o Chm|Zo JrVmog, Jmo{dX^dZ, JrVm^dZ, Mw ~M`ml_
Imocm! goR>OrHo$ H$hZogo hr _Zo `m`mZ XoZm ew$ {H$`m&
UU U, U UU U U ,
, U U ^JdmZH$o {gdm` AJa JwH$mo ^r AnZm _mZ {c`m Vmo ~mYm cJr h, \$m`Xm
Zht hAm h&
ggma `m` H$a XoJmBgH$s Amem _V aImo& dh A`m` Z H$ao`hr CgH$m `m` h&
***
***
***
U M U U UU U,
U U U U, U U ggmaH$s gm_Jr ggmaH$mo hr Xo Xmo Vmo _w{$ dV:{g h& ggmaH$mo
XoZHo $m AW hCg dVwH$mo AnZm Z _mZH$a ggmaH$m hr _mZmo& ggmaH$s dVwH$mo AnZm _mZ coZm ~oB_ mZr
h& ~oB_ mZr hr ~YZ h& ~oB_ mZr N>mSo >r Vmo _mO hmo J`r! ~og_Pr Ama ~oB_ mZrgo hr _Zw` Xw:I nmVm h&
eara _ Zht, _oam Zht Ama _oao {c`o ^r Zht hBgH$m AZw^d H$go hmo, Bg ~mVH$s cJZ cJZr Mm{h`o&
^Jdm{H$s cJZ {H$gH$mo H$hVo h?
ScJZH$m AW hEH$Ho$ {gdm` Xygar ~mV gwhm`o Zht& cJZ cJZona ggmaH$m g~ H$m_
H$aVo hE ^r _Z H$ht Zht cJVm, _Z_| ~oMZ r ahVr h, A-Oc AN>m Zht cJVm&
U U, U
U , H
UU, U S
U , H
U UU , U U
-, , U, -, U H
AmnH$mo {H$gr H$m_H$s cJZ cJVr h Vmo ZtX Zht AmVr &
hR> H$aZm ^r cJZ h `m?
SXmoZm| ~mV| h, cJZ_| ^r hR> hmoVm h Ama cJZHo$ {~Zm ^r hR> hmoVm h&
UU U U UU U U Ho$dc hR> H$aZogo _a OmAmo Vmo ^r Hw$N> Zht hmoJm&
VdH$s m{ _w` ~mV h, A-Oc N>mSo >Zm, ZtX Z coZm _w` ~mV Zht h& VmH$V cJZ_| h, ^yI-o `mgo
ahZo_| Zht&
***
***
***

94
OrVo-Or _a OmZm `m h?
SOgo AmX_r _a OmVm h Vmo Cgna AZwH$y cVm-{VHy$cVmH$m Aga Zht nS>Vm& H$moB CgH$s
godm H$ao Vmo CgH$mo gVm Zht hmoVr, Ama {VaH$ma-An_mZ H$ao Vmo CgH$mo Xw:I Zht hmoVm& Bgr Vah OrVoOr H$moB AmXa H$ao `m {ZamXa H$ao, Z\$m hmo `m ZwH$gmZ hmo, AZwH$y cVm hmo `m {VHy$cVm hmo, CgH$m AnZona
H$moB Aga Zht nS>o Vmo dh OrVo-Or _a J`m& AnZo_| g_Vm Am Om`, amJ-of Ama hf-emoH$ Z hm|&
_oam B> Vmo h ~mcJmonmcH$m, na _wh go haX_ grVmam_-grVmam_ {ZH$cVm ahVm h, Bggo H$moB
ZwH$gmZ Vmo Zht h ?
SH$moB ZwH$gmZ Zht h& ^rVa_| EH$ ~mVH$s T>Vm hmoZr Mm{h`o {H$ am_ Ama H$U EH$ hr
h& CZH$m nwamZm Zm_ "am_' h Ama Z`m Zm_ "H$U' h& am_ oVm`wJ_| hE, H$U mna`wJ_| hE& am_ hr H$U
h Ama H$U hr am_ hEogr T>Vm hmo Vmo hO Zht h& AJa XmoZm|_| \$H$ XrIo Vmo {\$a B>H$m hr Zm_ coZm
Mm{h`o&
ghO gmYZm `m h?
SOmo AnZo-Amn hmo, H$aZr Zht nS>,o dh ghO gmYZm hmoVr h& Ogo dmg dm^m{dH$ McVo
h, Eogo dm^m{dH$ ^JdmZH$m {MVZ, ^OZ-_aU, Zm_On Am{X hmoVo ah|, H$aZo Zht nS>,| H$aZoH$m A{^_mZ
^r Z hmo`h ghO gmYZm h&
_yc_| kmZ H$R>mao h, o_ H$mo_c h& VoOrH$m dam` ahZogo kmZrH$m ~Vmd $Im hmoVm h& ^$H$m X`
H$mo_c hmoVm h& Bg{c`o JrVm_| ^$Ho$ cjUm|_| Vmo L `o nX Am`o h (12/13), na
kmZrHo$ cjUm|_| `o Zht Am`o&
***
***
***
"h_ ^JdmZH$o h'`h BVZr ~{T>`m ~mV {_c J`r, A~ Ama `m Mm{h`o? AJa h_ Bg ~mVH$mo Z
^yc| {H$ h_ ^JdmZH$o h Vmo g~ H$m_ R>rH$ hmo Om`Jm, U U H$m AZw^d hmo
Om`Jm& h_| gmYZ H$aZm Zht nS>Jo m, hmoZo cJ Om`Jm& U U U
U , U
AJa _m ~mcH$Ho$ Xmofm|H$s Va\$ XoIo Vmo `m ~mcH$H$m nmcZ hmo gH$Vm h? ~mcH$ amoVm h Vmo AnZr
_yIV mgo amoVm h& ^JdmZ H$nm H$aVo h Vmo Zr`V XoIVo h, JcVr Zht XoIVo
UU U U U U H
(_mZg, ~mc.29/3)

^JdmZ ^md XoIVo h, {H$`m Zht& AJa ^JdmZH$o Bg H$nmcw d^mdH$s Va\$ {> Om` Vmo H$^r {MVm
hmo hr Zht gH$Vr& AJa {MVm hmoVr h Vmo ^JdmZH$s H$nmH$s Va\$ {> Zht J`r& ^JdmZ {~Zm H$maU H$nm
H$aZodmco h`h ~mV haX_ `mX aho& U U U U, U
U UUU U
***
***
***
Jmodm_r VwcgrXmgOrZo H$hm h U U
(_mZg, Cma.130)& "na_ {dlm_' V~ hmoVm h, O~ Hw$N> H$aZm, OmZZm Ama nmZm ~mH$s Zht aho& Eogm hmoZgo o
hr _Zw`O_ nyU hmoVm h& godm H$aZogo "H$aZm' ~mH$s Zht ahVm, AnZo d$nH$mo OmZZogo "OmZZm' ~mH$s Zht

95
ahVm, Ama na_m_mH$mo m H$aZona "nmZm' ~mH$s Zht ahVm& H$aZm, OmZZm Ama nmZm {Og_| h, dh Ord
h&
^moJm|H$s "H$m_Zm', VdH$s "{Okmgm' Ama o_H$s "cmcgm'`o VrZm| {Og_| ahVo h, dh "_' AWmV
Ord h& ^moJm|H$s H$m_ZmH$m `mJ H$aZona "gmYH$' hmoVm h& ApV_ MrO ho_& o_Ho$ AmJo Hw$N> Zht h&
o_H$s ^yI ^JdmZ_| ^r h& U, U U U
# U U ggma H$V` (godm) go V hmoVm h, o_go Zht& Bg{c`o U
U U U
h_mam Hw$N> h hr Zht`h `mJ h&
***
***
***
Amn {dMma H$amo {H$ gmjmV na_m_mHo$ Amn Ae hmoVo hE na_m_mH$mo AnZm Zht _mZmoJo Vmo {H$gH$mo
AnZm _mZmoJ?o eara Vmo _mH$o noQ>_| ~Zm h Ama `ht Ny>Q> Om`Jm, {\$a `h AnZm H$go hAm? VrZm| eara Ama
BZ_| Omo ~c, {dm, `mo`Vm Am{X Omo Hw$N> h, dh g~ H${VH$m h& h_go ^yc ^yc `h hB h {H$ earaH$mo
Vmo AnZm _mZ {c`m Ama na_m_mH$mo ^yc J`o&
EH$ AmX_r {VcH$ H$aVm h, EH$ H$mEZo ~rR> H$a Xr, XmoZm|_| ~S>m \$H$ h& {VcH$H$mo Vmo aIZm MmhVo
h, na ~rR>H$mo H$moB aIZm Zht MmhVm& {VcH$ Vmo AmnH$mo gwhmVm h, na ~rR> Zht gwhmVr& U
U U, U U UU U U U
eara {OVZm AnZm cJVm h, CVZo ^JdmZ AnZo Zht cJVo& earaH$mo Vmo EH$ {XZ Ocm X|J,o na ^JdmZH$mo
Ocm`|Jo `m? ggma AZV h, na dh AmnHo$ H$m_ Zht Am gH$Vm; naVw Amn ggmaHo$ H$m_ Am gH$Vo hmo&
Aa~m|-Ia~m| n`o hm|, na _Zw`Ho$ {~Zm do {H$gr H$m_Ho$ Zht h& {\$a n`o ~S>o hE {H$ _Zw` ~S>m hAm?
U, U U U U g~-H$m-g~ ggma {_cH$a ^r AmnH$s
ny{V Zht H$a gH$Vm, na Amn AHo$co ggmaH$s ny{V H$a gH$Vo hmo& AmO AmnZo AH$mo _y` Xo {X`m {H$ A
Zht {_coJm Vmo h_ _a Om`J&o `m A ImZogo Zht _amoJ?o A ImVo-ImVo hr Amn _aVo hmo& A AmnH$mo
~Mm Zht gH$Vm, na Amn AH$mo ~Mm gH$Vo hmo& AmnHo$ {~Zm A gS> Om`Jm& AV: Amngo hr A g\$c
hmoVm h, _H$mZ g\$c hmoVm h, n`o g\$c hmoVo h& AmnHo$ {~Zm H$moB ^r dVw H$m_H$s Zht h& AV: AmnH$mo
MoV H$aZm Mm{h`o {H$ AmnH$m _y` ggma_mgo A{YH$ h& UU U
U U ggma g~-H$m-g~ OS> h, na Amn MoVZ hmo&
U U U , U U, U, U
L U S U, U
U U , cUU U
***
***
***
eara Ama CgH$s {H$`mgo H$`mU Zht hmoJm& H$`mU ggmaH$s godmgo hmoJm, ^JdmZH$o g~Ygo hmoJm,
{ZH$m_^mdgo hmoJm, `mJHo$ ^mdgo hmoJm& , , , , U #
U U na_m_mH$s m{ OS>VmHo$ `mJgo hmoJr, OS>VmHo$ mam Zht& H$`mU Z Vmo H$aZogo hmoVm h, Z
Zht H$aZogo hmoVm h, `wV g~Y-{dN>Xo go hmoVm h&
OS>Vm ~mYZodmcr Zht h, OS>VmH$m g~Y hr ~mYZodmcm h& OS> AcJ h, MoVZ AcJ h, {\$a ~YZ
H$go hmo J`m? AmnZo OS>H$o gmW g~Y OmoS> {c`m, Bg{c`o ~YZ hmo J`m& {dXoe_| EH$ `{$H$mo Z\$m hmo

96
J`m Ama EH$ `{$H$mo ZwH$gmZ hmo J`m, XmoZm| ~mV| h_Zo gwZt Vmo h_| Z\$m-ZwH$gmZH$m kmZ hmo J`m, na CgH$m
h_maona Aga Zht hAm, h_ amOr-ZmamO Zht hE; `m|{H$ Cggo h_mam g~Y Zht h& Ohm h_Zo ggmago
g~Y OmoS >m {H$ \g,o Mmho amJgo g~Y OmoS >,| Mmho ofgo g~Y OmoS >&| amjgm|H$m ^r H$`mU hmo J`m; `m|{H$
Chm|Zo ^JdmZgo ofnydH $ g~Y OmoS >m& U U U, m,
U U
***
***
***
AmnH$mo am_, H$U, XwJm Am{X Omo lo> _mcy_ Xo, dh EH$ B>Xdo aImo& EH$H$s hr CnmgZm R>rH$ ahVr
h& Ogo H$`mH$m O~VH$ g~Y Z hmo, V~VH$ dh AZoH$ cS>H$m|H$s ~mV| gwZVr h& naVw O~ g~Y hmo
OmVm h, V~ dh AZoH$H$s ~mV| Zht gwZJo r& EH$go gJmB hmo J`r Vmo A~ Xygam|H$s ~mV gwZZogo `m _Vc~?
Eogo hr AmnH$mo ^JdmZH$m Omo $n AN>m cJo, Cg EH$Ho$ gmW g~Y OmoS > cmo {H$ _ ^JdmZH$m h, ^JdmZ
_oao h& AZoH$ g~Y OmoS >Vo hmo Vmo A^r gJmB Zht hB h!
Amn ggmago H$B g~Y OmoS >Vo hmo Vmo do H$B g~Y Hw$N> H$m_Ho$ Zht h& EH$ ^JdmZH$o gmW g~Y
OmoS > cmo Vmo g~ H$m_ R>rH$ hmo Om`Jm& Amn `W Xygam|H$s Va\$ OmVo hmo& ^JdmZH$o g_mZ AmnH$m {hV H$aZodmcm,
o_ H$aZodmcm, AmXa H$aZodmcm, _hd XoZdo mcm Xygam H$moB Zht h
U U U U L UH
(_mZg, {H$pH$Ym. 12/1)

***
***
***
O~ `mZ H$aZo ~R>Vo h, V~ H$m_-g~Yr {dMma ~hV nXm hmoVo h& `m Cnm` H$a|?
SnXm Zht hmoVo h& O~ ^JdmZH$m `mZ H$aVo h, V~ ^rVa Omo H$B VahHo$ ^md ^ao hE h,
do ~mha {ZH$cVo h Z> hmoZHo $o {c`o& _Zw` g_PVm h {H$ Z`o ^md AmVo h, na dmVd_| nwamZo ^md Z> hmoVo
h& CZH$mo Iwcm {ZH$cZo Xmo, amoH$mo _V& Xmo-Mma {XZ_|, EH$-Xmo _hrZo_| {ZH$c Om`J&o {OVZm Iwcm N>mSo >mJo ,o
CVZm AV:H$aU gm\$ hmo Om`Jm& XadmOona AmX_r AmVm hAm ^r XrIVm h Ama OmVm hAm ^r XrIVm
h& Bg{c`o ^md Am`m h, `h _V _mZmo& dh Om ahm h& ^JdmZH$m `mZ, {MVZ AmnHo$ AV:H$aUH$mo gm\$
H$a ahm h& Bg{c`o g hmoZm Mm{h`o, K~amZm Zht Mm{h`o&
***
***
***
h_ ~m|H$mo AnZr gH${VH$s {ejm H$go X|?
SN>mQo >o ~m|H$mo ^JdmZH$o , CZH$s crcmAm|H$o {M ({Mmd{c) {XImAmo {H$ XoImo, am_Or `h
H$a aho h, A~ am_Or `h H$a aho h& CZH$mo ^JdmZH$o M[a gwZmAmo& do WmoS >o ~S>o hmo Om` Vmo CZH$mo ^JdmZH$o
M[a nT>mAmo& CgHo$ ~mX JrVm Ama am_m`U nT>mAmo& Img ~mV h, AmnH$m IwXH$m M[a AN>m hmoJm Vmo
CgH$m ~mcH$m|na ^r AN>m Aga nS>Jo m& Amn IwX AN>o ~Zmo& AmnHo$ ^md Ama AmMaU AN>o hm|Jo Vmo
AmnH$mo ^r cm^ hmoJm, Xygam|H$mo ^r cm^ hmoJm&
***
***
***
AnZoH$mo H$moB Xw:I Xo Vmo CgHo$ {V h_mam ~wam ^md Zht hmoZm Mm{h`o& Xw:I XoZdo mcm IwX Xw:Ir hmoVm
h, V~ Xw:I XoVm h& U U, U AV: Xw:I XoZdo mcoH$m
Xw:I Z aho, dh gwIr hmo Om`Bg Va\$ `mZ Xmo& dmVd_| h_mam ~wam H$moB H$a hr Zht gH$Vm, `h {ZpMV

97
~mV h& h_ ^JdmZH$o h, ^JdmZ g~H$s ajm H$aVo h, {\$a H$moB h_mam ~wam H$go H$a XoJm? h_mam ~wam hmoVm
h Vmo dh h_mao hr ^m`go hmoVm h& h_mam ^md Vmo `h hmoZm Mm{h`o
U
H

"g^r gwIr hmo Om`, g^r ZramoJ hmo Om`, g^rH$m H$`mU hmo Om`, {H$grH$mo qH${M_m ^r Xw:I Z
hmo&'
{H$grH$mo ~wam _V g_Pmo, {H$grH$m ~wam _V Mmhmo Ama {H$grH$m ~wam _V H$amo`o VrZ ~mV| AJa Amn
_mZ cmo Vmo Vmo AmnH$m AV:H$aU ew, {Z_c hmo Om`Jm& O~ g~ Ord ^JdmZH$o Ae h, Vmo {\$a Iam~
H$mZ h? ^JdmZ d` H$hVo h U (_mZg, Cma. 86/2)& U
U U U UU U U U U, U U U _yc_| g~ na_m_mHo$
Ae hmoZgo o ew h, ~wamB AmJVwH$ h, D$nago Am`r hB h&
U U U U Amn R>rH$ hmo OmAmoJo Vmo dm^m{dH$
AmnH$m Mma hmoJm, dm^m{dH$ cmoJ AmnH$mo AmXa X|J&o ~wamBH$o ~Xco ~wamB H$aZogo ~wamB Zht {_Q>Vr, `wV
~wamB S>~c hmoVr h& Omo na_m_m{ MmhVo h, CZ gmYH$m|H$mo Mm{h`o {H$ do ~wamB H$aZodmcoH$s ^r godm H$a|
U U U U U H
(_mZg, gwXa. 41/4 )

H$moB Iam~ H$m_ H$aVm h Vmo g_Pmo {H$ A^r H${c`wJ h, Bg{c`o ^JdmZ H${c`wJH$s crcm H$a aho
h& H${c`wJH$s crcm Vmo H${c`wJH$s Vah hr hmoJr& CgH$mo Z_H$ma H$amo Ama H$hmo {H$ "H$nm H$amo H$nmZmW!
`h H${c`wJH$s crcm _V H$amo& AnZr crcm ~Xc Xmo& h_ BgHo$ nm Zht h'& am_m`U_| A`mo`mH$mS> ^r
AmVm h, cH$mH$mS> ^r AmVm h& XmoZm| hr ^JdmZH$s crcmE h&
***
***
***
am_m`U_| Am`m h
M U
U UH
(_mZg, Cma. 73 I)

U
(_mZg, Cma. 119/1)

UU U U H
(Aa`. 16/3)

Vmn` `h hAm {H$ {ZJUw H$m $n gwJ_ h, na _mJ H${R>Z h& ^{$H$m _mJ gwJ_ h, na $n H${R>Z
h& ^JdmZ _oao h`h ^{$H$m nW (_mJ) h& na_m_Vd g~ OJh n[anyU hBg {ZJUw $nH$mo OmZZo_|
`m Omoa Am`m? na AZw^d H$aZm hmo Vmo _mJna Mcmo& gJwUH$m $n H${R>Z h; Bg{c`o H$UH$m M[a XoIH$a
~mOrH$mo Ama am_H$m M[a XoIH$a gVrOr Ama JS>OrH$mo ^r _moh hmo J`m& ~mV| ~ZmZo_| {ZJwU $n gwJ_
h, Bg{c`o H${c`wJHo$ dUZ_| Am`m h
r U U UU U

98
U UU U H
(_mZg, Cma. 99 H$)

{ha`H${enwZo ^r {ha`mjHo$ _aZona AnZr ^mOmBH$mo {ZJwU (Am_Vd) H$m CnXoe {X`m h& H$gZo ^r
Am_mH$m CnXoe {X`m& na gJwUHo$ gmW Chm|Zo da {H$`m! Bg H$ma {ZJwU H$m CnXoe Ama gJwUgo da`h
amjgm|H$m H$m_ h&
_oam Xohgo g~Y H$go Ny>Q>?o
S"g~Y H$go Ny>Q>o'Eogr cJZ cJ Om` Vmo Ny>Q> Om`Jm& naVw Xoh-XohrH$m {ddoMZ H$aVoH$aVo nyar C_ ~rV Om`Jr Vmo ^r g~Y Zht Ny>Q>Jo m& AmO Xw:I hmo Om` Vmo AmO Ny>Q> Om`Jm, Zht Vmo JWHo$-JW nT> OmAmo, ~moY Zht hmoJm& EH$ Ho$e {OVZm ^r \$H$ Zht nS>Jo m& _Zo doXmVH$s nT>mB H$s h, Bg{c`o
OmZVm h&
nhco doXmV nT>H$a {\$a JrVm nT>mJo o Vmo JrVm {~Hw$c g_P_| Zht Am`oJr& dh_ nS> Om`Jm {H$ h_
g_PVo h& AJa JrVmH$mo g_PZm Mmhmo Vmo doXmV _V nT>m&o
***
***
***
AmnZo {cIm h {H$ H$^r AZw{MV H$_ ^r hmo Om` Vmo Amn_| `m \$H$ nS>m& `{X AZw{MV H$_
hmoVm h Vmo dh gmYH$ `m hAm?
Sg_`-g_`na Omo ~mV H$hr OmVr h, dh {H$g {>go H$hr OmVr h Ama {H$g AdWm_|
H$hr OmVr hBgH$mo XoIZm Mm{h`o& gmYH$Ho$ {c`o H$gmQ>r Z cJmZoH$s ~mV V~ H$hr OmVr h, O~ H$gmQ>r
AmJo ~T>Z_o | ~mYH$ hmo ahr hmo& Amn XwJUw -XwamMmaH$mo AmXa Xo aho hmo, ^Jdg~Yr ~mVH$mo AmXa hr Zht
XoV&o Bgr{c`o H$gmQ>r Z cJmZoH$s ~mV H$hr OmVr h, {Oggo AmnH$s OXr C{V hmo& Bggo gmYH$m|H$mo cm^
^r hAm h& Zht Vmo Xmofm|go S>aVo-S>aVo C_ {ZH$c Om`Jr& Xmof AmJVwH$ h, CZH$s Cnojm H$aHo$ ^Jdg~Yr
~mVm|H$mo AmXa Xmo&
AmnH$mo H$gmQ>r cJmZr hmo Vmo CQ>r _V cJmAmo, gwQ>r cJmAmo {H$ h_ ^OZ-_aU H$aZodmco h, h_mao_|
H$m_-H$moY H$go Am J`o? - UU U UU U?
UU U U U U? U
U U U, U U cmoJ ~wam H$hVo h Vmo do g_PVo Zht& CZH$s ~mVna
{dMma _V H$amo& Amn AnZoH$mo XoImo {H$ h_mar Zr`V Iam~ h `m? h_ Iam~ H$m_ H$aZm MmhVo h `m?
cmoJ Vmo Hw$N>-Z-Hw$N> H$h|Jo hr&
EH$ ~ma ^JdmZ eH$a, nmdVr Ama JUoeVrZm| ZXrna MT>H$a Om aho Wo& cmoJm|Zo XoIm Vmo ~moco {H$
XoImo, {H$VZo {ZX`r h, g~-Ho$-g~ ~cna MT> J`o! VrZm| ~cgo CVa J`o& cmoJ ~moco {H$ ~cna {H$grH$mo
~R>Zm Zht Wm Vmo gmW_| ~c aIm hr `m|? g~ ~oAb h! eH$a ~cna MT> J`o& cmoJ ~moco {H$ IwX Vmo
~cna MT>m h, nZr Ama nw nXc Mc aho h, X`m hr Zht AmVr! {\$a nmdVrH$mo ~cna ~R>m {X`m& cmoJ
~moco {H$ XoImo, rna {H$VZm _moh h, CgH$mo ~cna MT>m {X`m, Amn nXc Mc aho h! JUoeH$mo ~cna ~R>m`m
Vmo cmoJ ~moco {H$ XoImo, ~oQ>no a {H$VZm _moh h! ~oQ>m ~cna MT>m h, _m-~mn nXc Mc aho h! A~ Amn ~VmAmo
{H$ do `m H$a|? g~ cmoJ R>rH$ H$h X|, `h Ag^d ~mV h&
amJ-of, H$m_-H$moY AV:H$aUHo$ AmJVwH$ {dH$ma h, Y_ Zht& dmVd_| Xmofm|H$s gmm h hr Zht&

99
na_m_mH$m Ae {Z` h, Bg{c`o dh {H$gr XmofH$mo {Z` _mZ coJm Vmo dh Xmof Xya Zht hmoJm&
^JdmZH$mo AnZm _mZmo Vmo g~ H$m_ R>rH$ hmo Om`Jm& `m|-`m| AmnH$mo ^JdmZ ZOXrH$ _mcy_ X|J,o `m|hr-`m| {dH$ma AnZo-Amn Xya hmo Om`J,o hQ>mZo Zht nS>J| &o gy`H $o nmg AYao m Am hr Zht gH$Vm&
***
***
***
^JdmZH$m {dah H$go nXm hmo?
S^JdmZH$m {dah o_go nXm hmoVm h& o__| g`moJ ({_cZ) Ama {d`moJ ({dah) XmoZm| hmoVo
h, V^r o_ {VjU dY_mZ hmoVm h& g`moJ_| o_H$m AmdmXZ hmoVm h Ama {d`moJ_| o_H$s d{ hmoVr h&
ha g_` ^JdmZH$s `mX H$go aho?
SAJa ^JdmZH$mo `mX aIZm Mmhmo Vmo Ho$dc ^JdmZH$mo hr AnZm _mZmo, Ama {H$grH$mo ^r
AnZm _V _mZmo& ^JdmZH$m hmo OmZona ^JdmZH$s `mX dV: AmVr h, H$aZr Zht nS>Vr& Amn ^JdmZH$o hmo,
`h _ H$moB Z`r ~mV Zht H$hVm h, `wV AmnH$mo nwamZr ~mVH$s `mX (_{V) {XcmVm h& Amn ^JdmZH$o
AnZm _mZ cmo Vmo _{V OmJV hmo Om`Jr&
U S U U U U U U; U
U U U Amn gXmgo hr ^JdmZH$o h& _ `h Zht H$hVm h {H$ Amn _oao Moco ~Z OmAmo, `wV
`h H$hVm h {H$ Amn ^JdmZH$o h& dhr ~mV H$hVm h, Omo ^JdmZZo H$hr h (JrVm
15/7)& _Zw` Mocm Vmo Z`m ~ZVm h, na ^JdmZH$m gXmgo h&
AmnZo ^JdmZgo _wh _moS >m h, ^JdmZZo Amngo _wh Zht _moS >m h& ^JdmZZo `h Vmo H$hm h {H$
l S U (JrVm 4/11) "Omo {Og H$ma _oar eaU coVo h, _ Ch| Cgr H$ma
Aml` XoVm h' & naVw ^JdmZZo `h H$ht Zht H$hm {H$ Omo _wPgo {d_wI hmo OmVo h, _ CZgo {d_wI hmo OmVm
h AWdm Omo _wPo ^yc OmVo h, _ Ch| ^yc OmVm h& ^JdmZ h_go H$^r {d_wI hE hr Zht& do H$^r h_|
^yco hr Zht& h_ hr ^JdmZgo {d_wI hE h, Bgr{c`o h_| ^OZ H$aZoH$s O$aV h& AJa {d_wI Z hmoVo Vmo
^OZ H$aZoH$s O$aV Zht Wr& U U SU U U U UU
U U ^JdmZH$o {~Zm H$moB OJh Imcr h hr Zht, do g~Ho$ X`_| {d_mZ h, {\$a do
h_go Xya H$go hmo gH$Vo h?
AmnH$s ~mV g_P_| AmVr h, na _Z _mZZo Zht XoVm&
S`h ~mV h hr Zht, gmoch AmZm JcV h! _Z Vmo H$aU h, Amn H$Vm hmo& _ZH$mo Xmof XoZm
{~Hw$c AZw{MV h& Amn {OgH$mo AnZm _mZmoJ,o _Z CgH$mo AnZm _mZZo cJ Om`Jm& _Z AmnHo$ nrN>o h,
Amn _ZHo$ nrN>o Zht hmo& Xmof AmnH$m h, XrIVm _Z_| h&
***
***
***
^JdmZH$mo `mX aIZm VrZ Vahgo hmoVm hH$m_ H$aVo hE ^JdmZH$mo `mX aIZm, ^JdmZH$mo `mX aIVo
hE H$m_ H$aZm, Ama ^JdmZH$m hr g_PH$a H$m_ H$aZm& U U U U
U U U U, U U U U U
AJa h_ ImZm-nrZm, ZhmZm-YmoZm, gmoZm-OJZm Am{X g~ H$m_ ^JdmZH$o {c`o hr H$aVo h Vmo g~-H$mg~ H$m_ ^OZ hmo Om`Jm& Ogo n{VdVm r N>mQo >m-~S>m g~ H$m_ n{VHo$ {c`o hr H$aVr h, Cggo ^r ~T>H$a
h_| g~ H$m_ ^JdmZH$o {c`o hr H$aZm h& Eogm H$aZogo Amn g^r H$_m}g o _w$ hmo Om`|J&o Eogm V~ {g hmoJm,

100
O~ Amn _mZ c|Jo {H$ h_ ^JdmZH$o h&
Amn `hm ggJ_| AmVo hmo, _oar ~mV gwZVo hmo Vmo ^JdmZH$o {gdm` AmnH$m-h_mam `m g~Y h? ^JdmZH$s
~mV H$hZo-gwZZoH$o {gdm` Amngo `m coZm-XoZm? Z AmnH$mo _oago o Hw$N> coZm h, Z _oaHo $mo Amngo Hw$N> coZm
h& EH$ ^JdmZH$o {gdm` Amngo `m _Vc~? ^JdmZH$o {c`o hr h_ `hm BH$QR>o hmoVo h& Bgr Vah ^JdmZH$o
{c`o hr ggma_| ahmo& haoH$ H$m_ ^JdmZH$o {c`o hr H$amo& {\$a AmnH$s _m {H$`m ^OZ hmo Om`Jr&
ggma_| H$moB dVw h_mar `{$JV Zht h& AmnHo$ {nVmOr H$hVo Wo {H$ h_mam Ka h, CgH$mo Amn H$hZo
cJo {H$ h_mam Ka h, {\$a AmnH$m ~oQ>m-nmoVm H$hoJm {H$ h_mam Ka h, Vmo Ka {H$gH$m ahm? {H$grH$m Zht
ahm& dVwH$s ajm H$amo, CgH$m gXwn`moJ H$amo; `m|{H$ g~ dVwE ^JdmZH$s h&
gnyU g{> ^JdmZH$s h& Hw$moH$mo amoQ>r S>mcmo Vmo `h ^md aImo {H$ `h ^JdmZH$m h& Ord_m ^JdmZH$m
Ae h& g~-Ho$-g~ ^JdmZH$o hEogm _mZH$a _V hmo OmAmo! Bggo ghOmdWm hmo Om`Jr& H$moB Ama Zht
h, H$moB Ja Zht h`h {gmV h&
***
***
***
^JdmZ _oao hEogm _mZZoH$o {c`o {H$gr {dmH$s, ~w{_mZrH$s, MVwamBH$s O$aV Zht h& ~mcH$ _mH$mo
AnZr _mZVm h Vmo CgZo H$mZ-gr nT>mB H$s h? H$mZ-gr {dm grIr h? Amn X`go _mZ cmo {H$ ^JdmZ
_oao h Vmo g~ H$m_ ~Z Om`Jm& Ogo {ddmh hmoZHo $o ~mX H$`m Bg KaH$mo AnZm Zht _mZVr, {nVmH$m Ka _mZVr
h, Eogo g~ ^mB-~hZ H$nm H$aHo$ `h _mZ c| {H$ h_ ^JdmZH$o h, `h Ka h_mam Zht h& ^JdmZZo `hm aIm
h, Bg{c`o `hm ahZm h, na `h h_mam Ka Zht h&
H$_`moJ, kmZ`moJ, c``moJ, amO`moJ, hR>`moJ, _`moJ Am{X H$B VahHo$ `moJ h Ama CZna McZodmco
H$B hE h; naVw ^JdmZH$mo _oam H$hZodmco ~hV H$_ hE h& Cg_| ^r "eara AnZm Zht h, ^JdmZ AnZo
h'Bg ~mVH$mo OmZZodmco ~hV H$_ hE h& do earaHo$ gmW EH$Vm _mZVo hE ^JdmZH$mo AnZm _mZVo h& {OVZo
gV-_hm_m hE h, CZ_| "eara _ Zht h, _ ^JdmZH$m h' Eogm _mZZodmco H$_ hE h& U UU
`h AmYr ~mV Vmo H$h X|J,o na U `h ~mV Zht H$h|J;o H$h|Jo Vmo ZH$cr H$h|J,o
Agcr ^rVago Zht H$h|J&o _ ^JdmZH$m h
`h Vmo H$hVo h, na "eara _ h, eara _oam h'`h gmW ahVm
h&
dmVd_| OS>Vm Zm_H$s H$moB MrO hr Zht h& OS>Vm AkmZgo XrIVr h& U U,
U UU U dmVd_| g~ Hw$N> gmjmV na_m_m hr h naVw Bg ~mVH$m
R>rH$ AZw^d H$aZodmco ~hV H$_ hE h&
^$_| Xmo VahH$s d{m`m AmVr h& O~ CgH$s {> ^JdmZH$s Va\$ OmVr h, V~ `h d{m AmVr h {H$
Ho$dc ^JdmZ hr h, _ h hr Zht& O~ AnZr Va\$ {> OmVr h, V~ `h d{m AmVr h {H$ _ ^JdmZH$m
h, ^JdmZ _oao h& BZ XmoZm| VahH$s d{m`m|go o_ {VjU dY_mZ hmoVm h& Bg o__| Omo AmZX h, dh ~mZX_|
^r Zht h& Eogo {VjU dY_mZ o_H$m AZw^d H$aZodmco _hm_m ~hV H$_ hE h& h_ AnZr e{$go Eogo
Zht hmo gH$Vo, `wV ^JdmZH$s H$nmgo hr hmo gH$Vo h& ^JdmZH$s H$nmgo Hw$N> ^r Xwc^ Zht h&
***
***
***
S UU U U UU U U _ gmYH$ h`h ^md h, eara
Zht& `{X gmYH$H$mo eara _mZ| Vmo earaHo$ _aZona gmYH$ ^r _a Om`Jm, {\$a gmYZ H$aZoH$m `m cm^ hAm?

101
gmYZH$s ~mV Xya ahr, qhgm H$aZodmcm _Zw` ^r earago qhgm H$aVm h& `{X dh _a Om` Vmo eara `ht ah
Om`Jm, {\$a Cg qhgmH$m \$c H$mZ ^moJJo m? Amn d` eara-a{hV h& eara Vmo ^moJm`VZ h& Ogo h_ agmoBK a_|
OmH$a ^moOZ H$aVo h, Eogo hr h_ eara_| AmH$a H$_\$c ^moJVo h& _moQ>ago XwKQ >Zm hB, EH$ AmX_r _moQ>aHo$
ZrMo AmH$a _a J`m& S>mBdaZo Cg AmX_rH$mo Nw>Am hr Zht& na XS> S>mBdaH$mo hmoVm h, _moQ>aH$mo Zht& Vcdma
McmZoH$m XS> Vcdma McmZodmcoH$mo ^moJZm nS>Vm h, VcdmaH$mo Zht& Omo earaH$m _m{cH$ hmoVm h, dhr nmnnw`H$m \$c ^moJVm h& U U, U, U
U Bg{c`o gmYZ H$aZodmcoH$mo Mm{h`o {H$ dh AnZoH$mo eara Z _mZH$a ^JdmZH$m Ae _mZo&
_w$ hmoZno a Wyc, gy_ Ama H$maUVrZm| eara Ny>Q> OmVo h& em_| Am`m h {H$ dH$w R> OmZogo nhco
O~ Ord {daOm ZXr_| ZmZ H$aVm h, V~ CgH$m ^m{VH$ (gy_ Ama H$maU) eara Ny>Q> OmVm h Ama Cgo
{X` earaH$s m{ hmo OmVr h; `m|{H$ dH$w R>_| g^r mUr-nXmW (dj, new-njr Am{X) {X` hmoVo h& `h
eara ^r {X` hmo gH$Vm h& Og,o JrVm_| Am`m h {H$ ^JdmZZo AOwZ H$mo {X`Mjw {X`o Vmo AcJgo {ZH$mcH$a
{X`Mjw Zht {X`o, `wV Bht MjwAm|_| e{$ XoH$a Ch| {X` H$a {X`m&
***
***
***
AVH$mc_| {H$gr ^r Vahgo ^JdmZH$s `mX Am Om` Vmo H$`mU hmo Om`Jm& AVH$mc_| _Zw` {H$VZm
hr AMoV (~ohmoe) `m| Z hmo, na _aZogo nhco, mU Ny>Q>Vo g_` CgH$mo MoV hmoVm hr h& AJa MoV hmoVo hr
dh ^Jdm_ gwZ co Vmo CgH$m H$`mU hmo Om`Jm&
_mZ c| {H$ _ _wh go Zm_On H$a ahm h, na _oam _Z r_|, ~oQ>_o | h, Cg g_` `{X _ AMmZH$
_a OmD$ Vmo _oar J{V `m hmoJr?
SAVH$mc_| `h Ny>Q> h {H$ {MVZ {H$grH$m ^r hmo ahm hmo, na ^Jdm_ coZ_o mgo H$`mU
hmo Om`Jm&
`{X Zm_On H$aVo hE H$moB _ypN>V hmo Om` Ama ~ohmoer_| hr dh _a Om` Vmo CgH$s `m J{V
hmoJr?
S`{X H$moB Zm_On H$aVo hE _ypN>V hmo Om` Vmo _yN>m IwcVo hr CgHo$ mam Zm_On hmoJm&
Amn {Og ~mVH$m {MVZ H$aVo hE gmo`J| ,o OJVo g_` g~go nhco Cgr ~mVH$m {MVZ hmoJm&
J{V ^mdHo$ AZwgma hmoVr h& `{X ^md D$Mm h, H$`mUH$m ^md h Vmo H$`mU hmo Om`Jm, A`Wm D$Mr
J{V hmo Om`Jr, `_XyV Zht Am`|J&o Ohm H$sVZ hmoVm h, dhm `_amOHo$ XyV Zht AmVo& `{X Zm_ coZdo mcoH$m
^md Zht h Vmo Zm_ gwZmZodmcoH$m ^md H$m_ H$aoJm&
Zm_OnH$s Omo BVZr _{h_m H$hr OmVr h, dh dmVd_| h `m Zm_On_| cJmZoH$o {c`o H$hr OmVr
h?
Sdh _{h_m dmVd_| h& Omo `h _mZVm h {H$ Zm_On_| cJmZoH$o {c`o _{h_m H$hr h, CgH$s
_w{$ Zht hmoJr; `m|{H$ CgZo Xw^mdZm H$a cr& haoH$ _aZodmcoH$mo Zm_ gwZmZm Mm{h`o, na Omo gwZZm Z Mmho,
Zm_H$m {ZamXa H$ao, Cgo Zm_ Zht gwZmZm Mm{h`o&
C_^a nmn H$aZodmcm `{$ AVg_`_| ^JdmZH$m Zm_ co co, `h hmWH$s ~mV Zht h& H$mer_| C_^a
ahZodmco `{$ ^r AV g_`_| ~mha Mco J`o Ama dht _a J`o&
***
***
***

102
h_mao ^JdmZ hBg H$ma Omo ^JdmZH$m Aml` co coVm h, CgH$mo naVVm Zht ^moJZr nS>Vr AWmV
dh {H$`m Ama nXmWH$o naV Zht ahVm& dh dV hmo OmVm h& ^JdmZ h_mao hBg_| Z Hw$N> H$aZoH$s
O$aV h, Z nXmWH$s O$aV h& H$aZoH$s Ama nXmWH$s O$aV Hw$Qw>~, g_mO Ama ggmaHo$ {c`o h& h_| ggmago
{_co hE earaHo$ mam ggmaH$s godm H$aZr h& ggmago h_| Hw$N> Zht Mm{h`o; `m|{H$ U
U U U U ggmaH$s MrO ggmaH$mo Xo Xmo Ama ^JdmZH$s MrO ^JdmZH$mo Xo Xmo AWmV
AnZo-AmnH$mo ^JdmZH$o AnU H$a Xmo& H$gr _mOH$s ~mV h!
Ho$dc ^JdmZ hr nyU h, eof g^r AnyU h, AYyao h& ggma_| Ho$dc KmQ>m-hr-KmQ>m h& H$amoS >n{VAa~n{V hmo Om`, {cmoH$sH$m am` {_c Om` Vmo ^r KmQ>m ahVm h& ^JdmZH$mo AnZm _mZ cmo Vmo V{ hmo
Om`Jr, Z dVwH$s O$aV ahoJr, Z {H$`mH$s&
***
***
***
U U, U U U, U U gVr
emn XoVr Zht, AgVrH$m emn cJVm Zht& mnXrna {H$VZr Am\$V| Am`t, na CgZo emn XoH$a AnZm Vn IM
Zht {H$`m& dh emn XoH$a ^_ H$a gH$Vr Wr&
{Og Jw_| lm hmo Om`, CgH$mo Vmo Jw _mZ gH$Vo h?
SAmn CgH$s ~mV _mZmo& Omo ~mV _mZVm h, dhr Agcr Mocm hmoVm h& Amn `mZ Zht XoV,o
O~ _ H$hVm h {H$ "Amn _oao H$hZogo _mZ cmo' Vmo _ Jw hmo J`m {H$ Zht? Amn h_mar ~mV _mZ cmo Vmo
h_ Jw hmo J`o!! Jw ~ZmZona ~mV Zht _mZmo Vmo nmn cJoJm, na _oar ~mV Zht _mZmo Vmo nmn Zht cJoJm Ama
~mV _mZmo Vmo H$`mU hmo Om`Jm& Amn Mmho h_| Jw _mZ cmo, Mmho h_mao Jw ~Z OmAmo, na h_mar ~mV _mZmo
Vmo H$`mU hmo Om`Jm& ~mV ^r h_mar Zht h, `wV ^JdmZH$s h, gVm|H$s h&
UhU U U, U UhU U U _ Amngo
`hr MmhVm h {H$ Amn go X`go ^JdmZ_| cJ OmAmo, amV-{XZ Zm_On_| cJ OmAmo& BgHo$ {gdm` _
Amngo Hw$N> Zht MmhVm& Z ^|Q>-nyOm H$aZoH$s O$aV h, Z H$mZ \Hw $dmZoH$s O$aV h, Z AmI-H$mZ ~X
H$aZoH$s O$aV h! Ho$dc "ho ZmW! ho ZmW!!' H$aHo$ ^JdmZ_| cJ OmAmo&
AmOgo nhco Omo OrdZ Wm, AZOmZ_| Omo nmn ~Z J`o, CgHo$ {c`o `m Cnm` H$a|?
S"ho ZmW! ho ZmW!!' nwH$mamo, {_Q> Om`Jm& AZOmZnZogo Omo hmoVm h, CgH$mo ^JdmZ _m\$
H$a XoVo h& Amn "ho ZmW! ho ^mo!! _ AmnHo$ eaU h' Bg H$ma go X`go ^JdmZH$o eaU hmo OmAmo
Vmo ^JdmZ OmZo-AZOmZo {H$`o hE g~ nmn _m\$ H$a X|J&o
***
***
***
S U U U U U
U # U BZH$m `mJ H$aZo_| Amn namYrZ Zht h& AJa BZH$m `mJ Zht H$amoJo
Vmo ~ma-~ma Xw:I nmAmoJ,o Bg_| gXoh Zht h& `hm ^r Xw:I nmAmoJo Ama _aZoH$o ~mX ^r Xw:I nmAmoJ,o Xw:IH$m
AV Zht Am`oJm! Amn gmjmV na_m_mHo$ Ae hmo, na dmW Ama A{^_mZHo$ H$maU AmnH$m nVZ hmo ahm
h& S U U U U U , ,
U U U! U U UU !
_ dVwAm|H$m, YZ-gn{mH$m, Hw$Qw>~H$m `mJ H$aZoH$o {c`o Zht H$hVm h, `wV Ho$dc A{^_mZ Ama

103
dmW~{w H$m `mJ H$aZoH$o {c`o H$hVm h&
_oaHo $mo Eogr-Eogr ~mV| {_cr h, {OZgo ~hV OXr H$`mU hmo Om`& _ do ~mV| ~Vm gH$Vm h& naVw
Ho$dc ~mV| nyN>mo Ama A{^_mZ VWm dmW~{w H$m `mJ Zht H$amo Vmo Hw$N> Zht hmoJm& ^JdmZ BVZr H$nm H$aVo
h, {OgH$m _ dUZ Zht H$a gH$Vm& _oar ~mV _ H$h gH$Vm h {H$ {H$VZr H$nm H$aVo h {H$ _ AnZm Omoa
cJmH$a {OZ d{m`m|H$mo R>rH$ Zht H$a gH$m, ^JdmZZo jU^a_| R>rH$ H$a {X`m! do g~Ho$ {c`o EH$X_ V`ma
h& Amn A{^_mZ Ama dmW~{w H$m `mJ H$amo, Ama XygaoH$m {hV H$go hmo, XygaoH$mo gwI H$go nhM ,o XygaoH$m
^cm H$`mU H$go hmoEogm ^md ~ZmAmo& UU U U UUU
U U U? _ `h H$m_ H$aVm h, ggJ-^OZ H$aVm h Vmo Xygam|H$mo
`m cm^ hmoJm? `h gmoMmo&
***
***
***
h U, U U U, U U AOwZ Zo ^r ^JdmZgo
nyN>m {H$ Z MmhVo hE ^r _Zw` {H$ggo o[aV hmoH$a nmn H$aVm h, Vmo ^JdmZZo Cma {X`m {H$ H$m_Zm hr gnyU
nmnm|H$m H$maU h (JrVm 3/36-37)& Z ^JdmZ nmn H$amVo h, Z maY nmn H$amVm h& Hw$N>-Z-Hw$N> H$m_Zm
hmoVr h, coZHo $s BN>m hmoVr h, V^r nmn hmoVo h& U U U UU
U h U Amn IwX {dMma H$a| {H$ {~Zm H$m_ZmHo$ H$moB nmn `m| H$aoJm? H$m_Zm
hr nVZH$m, O_-_aU$n ~YZH$m, Xw:Im|H$m H$maU h& BgHo$ {gdm` Ama H$moB H$maU Zht h&
^moJ ^moJZm Ama gJh H$aZm`o Xmo BN>mE _w` h& A` BN>mE BgrHo$ AVJV Am OmVr h& H$moB
^r ~wam H$m_ {~Zm BN>mHo$ Zht hmoVm, Ama hmo Om` Vmo CgH$m nmn Zht cJVm& U
(, , , , ) U U, U U U U U
H$moB ^r BN>m _V aImo Vmo Amngo nmn hmoJm hr Zht& H$moB ^r BN>m _V aImo Vmo AmnH$m H$`mU hmo Om`Jm,
_w{$ hmo Om`Jr, VdkmZ hmo Om`Jm&
H$m_Zm N>mSo > Xmo Vmo AmnH$s C{V hmo Om`Jr, Amn gV-_hm_m hmo OmAmoJ,o AmnH$mo {H$gr MrOH$s H$_r
Zht ahoJr, {~Zm maYHo$ MrO {_coJr& H$m_Zm aIZogo maYdmcr MrO ^r H${R>ZVmgo {_coJr&
***
***
***
`h {Z`_ co cmo {H$ {H$grH$mo ~wam Zht g_P|J,o {H$grH$m ~wam Zht Mmh|Jo Ama {H$grH$m ~wam Zht H$a|J&o
BZ VrZ ~mVm|go AmnH$m AV:H$aU ew hmo Om`Jm, Amn gV-_hm_m ~Z OmAmoJ&o H$moB {H$VZm hr ~wam H$m_
H$ao, na ^rVago CgH$mo ~wam _V g_Pmo; `m|{H$ ^rVago dh na_m_mH$m Ae h&
^cmB H$aZoH$o {c`o Amn H$amoS >m-| Aa~m| n`o cJm Xmo Vmo ^r gr{_V ^cmB hmoJr, na ~wamB N>mSo > Xmo Vmo
Agr_ ^cmB hmoJr, {cmoH$s_mH$s ^cmB hmoJr& AmnH$s ~S>r ^mar C{V hmoJr&
***
***
***
n[adma-{Z`moOZ, J^nmV H$aZm _hmnmn h, na AmOH$c A{YH$ ~m|H$m nmcZ-nmofU H$aZm
~S>m H${R>Z hmo J`m h, Eogr pW{V_| `m H$a|?
SAmOVH$ am_m`U, _hm^maV Am{X B{Vhmg_| H$ht ^r n[adma-{Z`moOZ H$aZoH$s ~mV Zht Am`r
h& `h H${c`wJH$s ~mV h& `h Ho$dc ^moJo N>m h, Ama Hw$N> Zht& Ho$dc ~hmZo~mOr h& AmnH$m, h_mam nmcZ
H$go hAm? `m nmcZ H$aZoH$m R>Ho $m AmnH$m h? ^JdmZH$s _XXHo$ {~Zm `m Amn ~m|H$m nmcZ H$a cmoJ?o

104
^JdmZH$s H$nmgo g~H$m nmcZ hmoVm h& H$go hmoJm, `h h_ Zht OmZVo, na nmcZ hmo Om`Jm& Amn {Z{_m
~Z OmAmo& AnZo CmoJ_| H$_r _V aImo&
ggmaH$s Cn{m, nmcZ Ama ghma H$aZodmcr VrZ e{$`m h& ~m g~H$mo CnZ H$aZodmco h, {dUw
g~H$m nmcZ H$aZodmco h Ama eH$a g~H$m ghma H$aZodmco h& Amn `m BZ VrZm|go ~S>o hmo J`o Ama {MVm
H$aZo cJ J`o! AJa Amn nXm H$aVo hmo Vmo ~m {ZaWH$ h! Amn nmcZ H$aVo hmo Vmo {dUw {ZaWH$ h! Amn
ghma H$aVo hmo Vmo eH$a {ZaWH$ h! am_VrW Ama CZH$s r ~m|H$mo gS>H$na N>mSo >H$a Mco J`o Vmo CZ ~m|H$m
nmcZ H$go hAm? CZH$mo lo> {H$gZo ~Zm`m? AV: h_ nmcZ H$aVo h`h AmnH$m H$moam A{^_mZ h, H$moar
_yIV m h&
Amn gmYw ~Zo Vmo AmnHo$ OrdZH$m AZw^d `m h?
Sh_mar _mZo gmYw ~Zm`m, _ gmYw ~Zm hr Zht! V~ _ Mma dfH$m Wm& _mZo ~S>r ^mar H$nm
H$s, _oaHo $mo {Zhmc H$a {X`m! h_mar _m-Ogr _m {_coJr Zht! Omo gmYw ~ZVm h, Cgna {O_odmar hmoVr h&
na _ gmYw ~Zm hr Zht; AV: _oano a {O_odmar h hr Zht!
Amn AnZr OrdZr gwZmAmo&
S_oar OrdZr `hr h {H$ Amn H$> ghmo& _Zo ^r H$> ghm h&
***
***
***
c U U U U ; U U
U U ^JdmZH$o eaU hmoH$a gmYZ H$aZogo gmYZ gwJ_ hmo OmVm h
Ama AnZm A{^_mZ ^r Zht AmVm& ^JdmZZo JrVm_| kmZ`moJ, H$_`moJ, `mZ`moJ Am{X g~ `moJ ~VmH$a AV_|
eaUmJ{V ~Vm`r h& eaU coZgo o ~hV gwJ_Vmgo na_m_m{ hmoVr h& VQ>W hmoH$a XoIm Om` Vmo na_m_m{Ho$,
VdkmZHo$, Ord_w$ hmoZHo $o {OVZo Cnm` h, CZ g~go ~{T>`m Cnm` ^JdmZH$s eaUmJ{V h& eaUmJ{V {H$gr
^r {gmVHo$ AWdm gmYZHo$ {d Zht nS>Vr& Bg{c`o gmYH$ {H$gr ^r _mJna Mco, na O~ K~amhQ> hmo,
V~ dh ^JdmZH$mo nwH$mao&
***
***
***
cmoJ BYa-CYa amoQ>r _mJVo {\$aVo h, {\$a ^r noQ> Zht ^aVm Ama Xw:I nmVo h& do `{X ~R>H$a am_am_ H$aZo cJ Om` Vmo Ch| amoQ>r H$nS>o Am{XH$s H$_r Zht ahoJr& Ama^_| Hw$N> {XZ VH$cr\$ ^moJZr nS>Jo r,
{\$a A Am{XH$m T>ao cJ Om`Jm, H$B`m|H$m noQ> ^aZo cJoJm!
^JdZm_H$m CmaU ew hmoZm Mm{h`o `m H$go hr ^JdZm_ c|?
S~mcH$H$mo `mg cJVr h Vmo dh "~y-~y-~y'y H$hVm h, na _m CgH$mo nmZr XoVr h Vmo "~y'
Zm_ nmZrH$m H$hm {cIm h? _m ~oH$m ^md g_PVr h& CmaU ew hmoZm Mm{h`o, `h ~mV R>rH$ h, na
AmnH$m `o` ^JdmZH$m h Vmo Mmho {H$gr Vahgo H$hmo& ^JdmZ _mH$s Vah ^mdJmhr h& Ohm ^md Cn hmoVm
h, dhm ^JdmZ {damO_mZ h& Zm_H$m CmaU Vmo nrN>o hmoVm h, na ^JdmZ nhco gwZVo h!
^JdmZ AmnH$s Zr`V, ^md, {dMma XoIVo h& AmnH$m ^md ^JdmZH$m hmoJm Vmo Omo Hw$N> H$amo, dh ^OZ
hmo Om`Jm& U U, U U U U U
U U U L H (_mZg, ~mc. 8/5)&
U U U U U U S U U U, U U U

105
_ eara Zht h, _ na_m_mH$m Ae h, na_m_mH$m d$n h, {\$a _ ^OZ `m| H$$? ^OZH$s
`m O$aV h?
SH$moB O$aV Zht; ^OZ Z H$aZogo ZaH$$nr ^JdmZ {_c|J!o g~ Hw$N> ^JdmZH$m d$n h
Vmo `m ZaH$ ^JdmZ Zht h?
***
***
***
n{dVm `m h?
SOrd d` na_m_mH$m Ae hmoZgo o n{d h& Hw$N> H$m_Zm hmoZgo ,o H${VH$m g~Y hmoZgo o hr
An{dVm, Aew{ AmVr h& H${VH$s MrOm|H$mo AnZm _mZZm hr Aew{H$m _yc H$maU h& H${Vgo g~Y{dN>Xo hmoZno a _hmZ n{dVm Am OmVr h& H${Vgo g~Y-{dN>Xo Ho$ g_mZ Xygar n{dVm H$moB h hr Zht&
hZw_mZOrZo H$hm h {H$ UU U U UUH
(_mZg, gwXa.7/4) Vmo gw~h hZw_mZOrH$m Zm_ c| `m Zht c|?
S`h hZw_mZOr _hmamOH$s Z_Vm h& hZw_mZOrH$m Zm_ coZgo o ^S>ma ^a Om`Jm, H$_r H$moB
Zht ahoJr& `h gVm|H$m gVnZm h& gV_| Xmo ~mV hmoVr hCZH$mo AnZo_| JwU Vmo XrIVm Zht, AdJwU CZ_|
ahVm Zht& MrO dh XrIVr h, Omo AmIgo WmoS >r Xya hmoVr h& AmI_| cJm`m hAm AOZ (gwa_m) XrIVm
h `m? gV Ama JwU EH$ hmoZgo o JwU A`V ZOXrH$ hmoVm h, Bg{c`o CZH$mo JwU XrIVm hr Zht&
***
***
***
emm|_| ~hV-gr ~mV| {_cVr h, na gma ~mV h^JdmZH$o eaU hmoZm& gr ~mV h {H$ {gdm` ^JdmZH$o
AnZm H$moB Zht h& _oam haoH$ ^mB-~hZgo `h H$hZm h {H$ ^JdmZH$mo AnZm g_Pmo& ^JdmZH$o eaU hmoZgo o
Omo \$m`Xm h, dh Amago Zht h& `h _ R>rH$ g_PH$a ~mV H$h ahm h& AmnH$mo YZwfdmcm `mam cJo, _wacrdmcm
`mam cJo, Inadmcr `mar cJo, {eycdmcm `mam cJo, gyS >dmcm `mam cJo, Omo `mam cJo, Cg EH$H$mo _mZH$a
CgHo$ eaU hmo OmAmo& _yc_| do g~ EH$ h, Ho$dc CnmgZm H$aZoH$o {c`o AcJ-AcJ h&
U # U U, U
U U , U, DU
U U, U AV: "ho ZmW, ho ZmW!' H$hH$a ^JdmZH$mo nwH$mamo& BgHo$ {gdm`
{dn{m, Xw:I {_Q>mZoH$o {c`o H$moB Cnm`, AZw>mZ H$aZoH$s O$aV Zht h& EH$ ^JdmZ_| cJZogo g~ H$m_ {g
hmo OmVm h, H$moB H$m_ ~mH$s Zht ahVm& Bg{c`o Amn ^JdmZ_| cJo ahmo, K~amAmo _V {H$ BVZm g_` hmo
J`m, Hw$N> XrIm Zht& OX~mOr _V H$amo {H$ _oaHo $mo OXr {_c Om`& OXr H$aHo$ H$amoJo `m? h_| Vmo C_^a
^JdmZ_| cJZm h& H$moB AmnH$mo H$> Xo Vmo ^r Amn AnZr Va\$go CgH$m ~wam _V Mmhmo& Omo AmnH$m ~wam
H$aZm MmhoJm, CgHo$ mam ^r AmnH$m ^cm hmoJm& dh Xw:I XoJm Vmo CgHo$ mam AmnHo$ nmnm|H$m Zme hmoJm&
Xw:I ghZo_| H${R>ZVm hmoVr h, na Cggo \$m`Xm hmoVm h&
"ho ZmW, _ AmnH$m h' Eogm H$hH$a {ZpMV hmo OmAmo& {\$a _Z_| H$moB AN>r-~war ~mV Am`o, H$moB
^` cJo, H$moB {MVm Am`o Vmo ^JdmZgo H$h Xmo; Ogo~mcH$Ho$ _Z_| Omo ~mV AmVr h, dh _mgo H$h XoVm
h& U, U U U
U
***
***
***

106
"MmVw_m`' EH$ AZw>mZ h& em_| BgHo$ ~hV-go {Z`_ ~Vm`o J`o h; Ogo ~M`-nmcZ, ^y{_-e`Z,
EH$ g_` ^moOZ Am{X& MmVw_m` VrZ Vahgo hmoVm hMma _hrZm|H$m, VrZ _hrZm|H$m Ama Xmo _hrZm|H$m& h_mar
nanam_| Xmo _hrZm|H$m MmVw_m` Am`m h, Bg{c`o h_ lmdU Ama ^mnXXmo _hrZm|H$m hr MmVw_m` H$aVo
h&
MmVw_m` aIZo_| gVm|H$m Vmn` Wm {H$ Bg g_` dfm hmoZo CX{^m OVw ~hV nXm hmoVo h& Ky_Zo{\$aZogo do _aVo h& Bg{c`o MmVw_m`_| gV EH$ OJh ahVo h& Xygar ~mV, dfm_| AH$w a `mXm nXm hmoVo h,
Omo nam|H$o ZrMo AmZona Z> hmo OmVo h& BgH$m ^r Xmof cJVm h& gV-_hm_m {dMma H$aVo h {H$ h_mao mam
{H$grH$mo Xw:I Z hmo, {H$grH$s hm{Z Z hmo, {H$grH$m A{hV Z hmo&
h_mam OrdZ g~Ho$ {hVHo$ {c`o hmoZm Mm{h`o& h_| Omo Hw$N> {_cm h, Xygam|H$o {hVHo$ {c`o hr {_cm h&
U Z U, U UU U
{OVZo doX, nwamU, _{V Am{X g~ JW h, CZ g~_| "ggJ' Ama "^Jdm_' H$s ~hV _{h_m Am`r
h& BZ XmoZm|H$o mam ~hV cm^ hmoVm h& naVw ggJ_| BVZr dVVm Zht h, {OVZr ^Jdm__| dVVm
h& H$maU {H$ A^r gV-_hm_m ~hV H$_ hmo J`o h& nhco {OVZr Jhar g_PHo$ AmX_r Wo, CVZr Jhar
g_PHo$ {dmZ AmX_r AmO ~hV H$_ ah J`o h& ^OZ-_aU H$aZodmco H$_ ah J`o h& gmYwAm|_| ~ZmdQ>rnZ
~hV `mXm Am J`m h& Ag{c`V ~hV H$_ ah J`r h& Bg{c`o ^Jdm_H$m On {deofVmgo H$aZm Mm{h`o&
***
***
***
h_ {Og na_m_mH$mo _mZVo h, dh na_m_m g~ OJh, g~ g_` g_mZ ar{Vgo n[anyU h, Ho$dc `h
{ddmg H$a c|& na_m_m {ddmggo {_cVo h
U UU , U H
...........................................................
U U , U
U U , U H
AJa h_ `h _mZ c|, {ddmg H$a c|, drH$ma H$a c|, {ZM` H$a c|, YmaUm H$a c| {H$ na_m_m
g~ OJh h Vmo ~hV gwJ_Vmgo na_m_mH$s m{ hmo Om`Jr& ggmaH$s m{ n[al_ H$aZogo hmoVr h, na na_m_mH$s
m{ {~Zm n[al_Ho$, dV:-dm^m{dH$ hmoVr h; `m|{H$ na_m_mH$s Am{ Zht h& {Z`mH$s hr m{ H$aZr
h& na_m_m Am hBg _m`VmH$mo {_Q>mZm hr {Z`mH$s m{ h& _mZZoH$o cm`H$ EH$ na_m_m hr h,
Ama H$moB _mZZoH$o cm`H$ Zht h& ggma OmZm OmVm h, _mZm Zht OmVm& ggmaH$mo OmZZm `hr h {H$ h_mar
H$moB MrO Zht h& Ogo {~OcrH$s Vma_| {~Ocr ahVo hE ^r Zht XrIVr, na Zht XrIZona ^r h_ _mZ coVo
h {H$ {~Ocr h, Eogo hr Amn H$nm H$aHo$ _mZ c| {H$ na_m_m g~ OJh h&
***
***
***
EH$ "^m{VH$ eara' hmoVm h, EH$ "^mdeara' hmoVm h& ^Jdm{ MmhZodmcm gmYH$ earaYmar Zht hmoVm&
H$maU {H$ earaYmar na_m_mH$mo m Zht hmo gH$Vm& na_m_mH$s m{ earaH$mo Zht hmoVr, `wV d`H$mo hmoVr
h& d` VrZm| earam|go AVrV hmoVm h& Wyc, gy_ Ama H$maU`o VrZm| eara H${VHo$ h& na_m_mH$s m{
H${Vgo Zht hmoVr, `wV H${VHo$ `mJgo hmoVr h& Bg Va\$ gmYH$m|H$m ^r ~hV H$_ `mZ h, {\$a gmYmaU
cmoJ Vmo g_P| hr `m! Omo {g{H$mo m hmo MwH$o h, Eogo nwfm|H$m ^r Bg Va\$ `mZ Zht h!! na_m_m Ama
CgH$m Ae d`XmoZm| hr H${Vgo AVrV h&

107
na_m_m{ d`H$mo hmoVr h& d`_| AhH$ma Zht h; `m|{H$ AhH$ma Anam H${V h& AV: na_m_m{
Ah_H$o `mJgo hmoVr h UUU U (JrVm 2/71)& {Og_| AnZo dU Ama
Aml_H$m AhH$ma h {H$ "_ gmYw h, _ JhW h Am{X', CgH$mo na_m_mH$s m{ Zht hmoVr& rH$mo, nwfH$mo,
~mUH$mo, j{`H$mo, d`H$mo, eyH$mo na_m_mH$s m{ Zht hmoVr& U # U
U U U, U r, , , , rU, US, , S
U U ^$H$m g~Y Ho$dc ^JdmZH$o gmW hmoVm h, O~{H$ ~mU, j{` Am{XH$m g~Y ggmaHo$
gmW hmoVm h& ggmaHo$ gmW "dU' H$m g~Y Wyc$ngo h, Aml_' H$m g~Y AnojmH$V gy_$ngo h&
{OgH$m g~Y ^JdmZH$o gmW hmoVm h, CgH$mo ^JdmZH$s m{ hmoVr h& `h Jhar ~mV h! ~mU, j{`
Am{X ~Zo hE Ama ~Mmar, JhW Am{X ~Zo hE na_m_mH$mo H$go m H$a c|J?o na_m_mH$mo m H$a|Jo ^$!
^$ {H$gr dU-Aml_H$m Zht hmoVm& ^$_| dU-Aml_H$m, r-nwfH$m ^oX Zht hmoVm& ^JdmZ ^$H$mo {_cVo
h, Mmho dh _ohVa hmo `m ~mU hmo&
- U, U U # U?
U # U U, U U {OgHo$ ^rVa `h A{^_mZ
h {H$ _ gmYw h, _ g`mgr h, _ XS>r dm_r h, CgH$mo na_m_mH$s m{ Zht hmoJr& AJa na_m_mH$s m{
MmhVo hmo Vmo AnZo dU Ama Aml_H$m A{^_mZ N>mSo >m&o
^JdmZH$s m{ MmhVo hmo Vmo _Z_o g_Pmo {H$ "_ ^JdmZH$m h' g "_ ^JdmZH$m
h'Eogm _mZZogo ^JdmZH$o gmW g~Y hmoJm, Ama ^JdmZH$o gmW g~Y hmoZgo o ^JdmZH$s m{ hmoVr h,
Mmho dh ey `m| Z hmo!
_ram~mBZo EH$_m ^JdmZH$mo AnZm _mZm Vmo CgH$m eara ^JdmZH$o {dJh_| crZ hmo J`m& AJa dh earaH$mo
AnZm _mZVr Vmo `m eara ^JdmZ_| crZ hmoVm? gmYH$ eara Zht hmoVm, `wV ^JdmZH$m hmoVm h& "_ ^JdmZH$m
h'`h VH$mc {g{ H$aZodmcr ~mV h& Bg{c`o AJa Amn na_m_m{ MmhVo h Vmo X`go _mZ cmo {H$
"_ Ogm h, ^JdmZH$m h& _oam g~Y ^JdmZH$o gmW h'&
***
***
***
^$H$s A{^cmfm hmoVo hE ^r ^JdmZ XeZ Zht XoVo Vmo `m ^JdmZ g_`go ~Yo hE h? _
^JdmZH$o {c`o Iy~ amoVm h, {\$a ^r ^JdmZ XeZ Zht XoV,o `m H$maU h?
S^JdmZ {H$grgo ~Yo hE Zht h& ^JdmZ ^$H$m ^md XoIVo h& h_ AnZo ^mdm|H$mo CVZm
Zht nhMmZVo, {OVZm ^JdmZ nhMmZVo h& ^JdmZ Ohm C{MV g_PVo h, OXr XeZ XoVo h& ^mdHo$ AZwgma
do Xoar H$aVo h& Bg {df`_| h_mar ~w{ H$m_ Zht H$aVr& ^JdmZ Omo H$aVo h, R>rH$ H$aVo h& h_mar g_P
~hV VwN> h, na ^JdmZH$s g_P Agr_ h& ^JdmZ ^$H$m Ogm ^md hmoVm h, dgm hr H$m_ H$aVo h
l S U (JrVm 4/11)& gmYH$H$mo Eogm H$^r Zht _mZZm Mm{h`o {H$
_ ~hV H$a ahm h& ~hV H$a aho h `m H$_ H$a aho hBg ~mVH$mo ^JdmZ g_PVo h, h_ Zht g_PVo&
h_| `mXm XrIVm h, na WmoS >m hmoVm h, Ama ~hV WmoS >m XrIVm h, na `mXm hmo OmVm h&
O~VH$ gmYH$H$m `h ^md hmoVm h {H$ _Z o ~hV ^OZ {H$`m, V~VH$ ^OZ ew$ Zht hAm& ^OZ ew$
hmoZno a `h _mcy_ Zht hmoJm {H$ _Zo ^OZ {H$`m h& U U U U
U U U ^$_| AdJwU Vmo ahVm Zht Ama JwU AnZo_| XrIVm Zht&
***
***
***

108
H$m_-H$moY Am{X Xmofm|H$o H$maU "g~ Hw$N> dmgwXdo h' `h ^md Zht ~Z ahm h& `o Xmof H$go
Xya hm|, {Oggo "g~ Hw$N> dmgwXdo h' `h ^md ~Zo?
S`h ^md ^JdmZH$s H$nmgo ~ZVm h& H$m_, H$moY Am{X Xmof m`: g~_| ahVo h, na ^Jdmd
~Z gH$Vm h& ^JdmZH$s m{Ho$ {c`o "_mZZm' _w` h Ama VdkmZH$s m{Ho$ {c`o "OmZZm' _w` h& nhco
{ddmgnydH $ `h _mZ c| {H$ ^JdmZ g~ OJh g_mZ ar{Vgo n[anyU h& ggma {VjU Z> hmo ahm h, EH$
jU ^r pWa Zht ahVm, na na_m_m `m|-Ho$-`m| ahVo h, `h _mZ c|& `h Amn H$m_-H$moYHo$ ahVo hE ^r
_mZ gH$Vo h& `h {d^mJ AcJ h, dh {d^mJ AcJ h& AV: U U
U U U UU U, U U - U U U
CU U U U UU, U naVw g~go nhco Ho$dc
BVZm _mZ cmo {H$ na_m_m g~ OJh h& Eogm _mZZo_| H$m_-H$moYm{X ~mYm Zht Xo gH$Vo&
***
***
***
^JdmZ Xw>mH| $m {dZme `m| H$aVo h c `m CZH$m Zme {H$`o {~Zm
Y_H$s WmnZm Zht hmo gH$Vr?
S^JdmZ `m| H$aVo h`h ~mV dh nyN>,o Omo ^JdmZgo D$na hmo! AmnH$mo-h_| `h A{YH$ma
Zht h& ^JdmZ Hw$N> ^r H$a|, Cggo Y_H$s WmnZm hmoJr, ZwH$gmZ Zht hmoJm& ^JdmZH$s Mmc AcJ h, ^$m|H$s
Mmc AcJ h& Ogo ~S>o AmnaoeZ H$aZoH$m H$m_ {g{dc gOZH$m hmoVm h, H$nmCS>aH$m Zht, Eogo hr Xw>mH| $m
Zme H$aZoH$m H$m_ ^JdmZH$m h, ^$H$m H$m_ Zht h& ^$H$m H$m_ hXw>mH| $s Xw>VmH$m Zme H$aZm, Iam~
d^mdH$m Zme H$aZm& ggJHo$ mam Iam~ d^mdH$m Zme hmoVm h Ama d^md ew hmoVm h& ggJ, Zm_On,
H$sVZ Am{Xgo nmnm|H$m Zme hmoVm h&
***
***
***
Amn H$hVo h {H$ {H$grH$mo ~wam Z g_P|; naVw Omo `j_| ~wamB H$a ahm h, Cgo ~wam H$go
Zht g_P|?
S{H$grH$mo ~wam g_PZogo AmnH$mo `m cm^ hB g ~mVna {dMma H$a|& _ AmnHo$ H$`mUHo$ {c`o
~mV H$hVm h& AmnH$mo dh H$m_ H$aZm h, {Oggo AmnH$m H$`mU hmo& ~wamB {_Q>mZo_| Vmo \$m`Xm h, na ~wam
_mZZo_| amr_m ^r \$m`Xm Zht h& XygaoH$mo ~wam _mZZogo Amn_| ~wamB Am`oJr, AmnH$m AV:H$aU _cm hmoJm,
Bg_| gXoh Zht h&
_ A{^_mZgo Zht H$hVm h, _oaHo $mo Eogr ~mV| {_cr h, {OZgo ~hV OXr nma_m{WH$ C{V hmo gH$Vr
h&
{H$grH$mo ~wam _V g_Pmo, {H$grH$m ~wam _V Mmhmo Ama {H$grH$m ~wam _V H$amo`o VrZ ~mV| _mZ c|& Eogo
hr Omo Zht H$aZm Mm{h`o, dh _V H$amo Ama Omo Zht H$a gH$Vo, CgH$mo H$aZoH$s Mo>m _V H$amo`o Xmo ~mV|
_mZ c|& {\$a Amn Ad` hr "H$_`moJr' hmo Om`J,o Bg_| gXoh Zht h&
***
***
***
H$`m nrhaH$s hmoVr h, {\$a ^r {ddmh hmoZno a dh ggwamcH$s hmo OmVr h& naVw Amn gXmgo ^JdmZH$o
h, {\$a ^JdmZH$m hmoZ_o | (AnZoH$mo ^JdmZH$m _mZZo_)| AmnH$mo `m H${R>ZmB h? H$`m _mH$o XyYgo hr ncr
h, _mH$m hr A ImH$a ~S>r hB h, na CgH$m {ddmh hmoZHo $o ~mX _m-~mn, ~S>m ^mB CgHo$ KaH$m A-Oc

109
Zht coV&o naVw O~ CgH$m nw hmo OmVm h, V~ _m-~mn CgHo$ KaH$m A-Oc co gH$Vo h, CgH$s _m Mmho
Vmo C_^a CgHo$ Ka_| ah gH$Vr h, {nVa ^r (ZmZmlm_|) CgHo$ KaH$m {nS> co gH$Vo h& O~ H$`m ggwamcH$s
hmo gH$Vr h Vmo Amn ^JdmZH$o `m| Zht hmo gH$Vo? Ogo goR>Or (lrO`X`mcOr Jmo`XH$m) Ama ^mBOr
(lrhZw_mZgmXOr nmoma) JhW_| ahVo hE ^r gV Wo, Eogo hr U U U
-- U U, U UU U U U U
A~ Vmo h_ ^JdmZH$o hmo J`oEogm _mZH$a Amn VH$mc {ZpMV, {Z^`, {Z:eH$, {Z:emoH$ hmo OmAmo&
^JdmZH$m hmoZHo $o ~mX ^JdmZH$s `mX AnZo-Amn Am`oJr, H$aZr Zht nS>Jo r& Ogo ~oQ>m dV:, {~Zm nT>-o {cIo
~mnH$s gn{mH$m _m{cH$ hmoVm h, Eogo hr ^JdmZH$m hmoZno a Amn ^JdmZH$s gn{mHo$ _m{cH$ hmo OmAmoJ&o
cm{H$H$ gn{m AmnHo$ AYrZ Zht h, na Acm{H$H$ gn{m AmnHo$ AYrZ h&
_mZ cmo, EH$ AmX_rHo$ {gana ~hV H$Om MT>m hAm h& cmoJ CgH$mo ~hV VJ H$aVo h& CgH$s Zr`V
H$Om MwH$mZoH$s h, na MwH$m Zht nmVm& dh `{X EH$ H$amoS >n{V-Aa~n{V goR>H$m ZmH$a hmo Om` Vmo {\$a cmoJ
CgH$mo VJ Zht H$aVo& cmoJ Iwe hmo OmVo h {H$ A~ `h H$Om MwH$m XoJm& Eogo hr Amn ^JdmZH$o hmo OmAmo
Vmo Y_amOVH$ g~ Iwe hmo Om`Jo {H$ `h {H$VZm hr nmnr hmo, A~ `h ^JdmZH$m hmo J`m, A~ BgH$mo VJ
_V H$amo, `h g~ MwH$m XoJm&
***
***
***
_hm^maVH$mo XoI| Vmo ^JdmZZo nmS>dm|H$o AZwH$y c ^r ~hV ~mV| H$s Ama {VHy$c ^r ~hV ~mV| H$s& na
nmS>dm|_| `h {dcjUVm Wr {H$ Chm|Zo ^JdmZna Alm Zht H$s& nmS>dm|_| ^r_goZ _wh \$Q> Wm, na CgZo ^r
^JdmZH$o {d ~mV Zht H$s& ^JdmZna lm hmo Vmo Eogr hmo ! naVw Xw`m}YZH$s ^JdmZna lm Zht hB&
dh ^JdmZH$mo EH$ MmcmH$, MVwa AmX_r _mZVm Wm& nmS>dm|_| `h {deofVm Wr {H$ do _ZHo$ {d ~mV hmoZno a
^r g_PVo Wo {H$ ^JdmZ AnZo h& Bgr Vah UU Lh U UU
U
h_ ^JdmZH$o {dYmZH$mo g_PVo Zht& h_mao {VHy$c ~hV-gr ~mV| hmoVr h, CZHo$ nrN>o ^JdmZH$m {dYmZ
hmoVm h, Omo h_mao {c`o gXm _Jc_` hmoVm h& Ogo _mna {ddmg hmoVm h, Eogo hr ^JdmZna {ddmg hmoZm
Mm{h`o& _mH$mo ^r h_ _mZVo h, OmZVo Zht&
^JdmZH$mo h_ _mZ hr gH$Vo h, OmZ Zht gH$Vo& CZH$mo _mZZm hr CZH$mo OmZZm h& ^JdmZH$mo Z _mZZona
^r ^JdmZ_| Hw$N> \$H$ Zht nS>Vm& \$H$ Z _mZZodmcona nS>Vm h& dh ^JdmZgo cm^ Zht CR>m gH$Vm, O~{H$
^JdmZH$mo _mZZodmcoH$mo {deof cm^ hmoVm h& H$moB ^JdmZH$mo _mZo Mmho Z _mZo, ^JdmZ g~na g_mZ H$nm H$aVo
h&
ggmaH$m H$m_ H$aVo hE ^JdmZH$mo `mX aIZmBg_| ggmaH$m H$m_ _w` h, ^JdmZH$s `mX JmU h&
^JdmZH$mo `mX aIVo hE ggmaH$m H$m_ H$aZmBg_| ^JdmZH$s `mX _w` h, ggmaH$m H$m_ JmU h& BZ XmoZm|go
lo> ~mV h^JdmZH$m hr H$m_ H$aZm AWmV H$m_H$mo ^JdmZH$m hr H$m_ g_PH$a H$aZm& ^JdmZH$m H$m_
g_PH$a H$aZogo g~ g_` ^JdmZH$s `mX hr _w` ahoJr&
***
***
***
U U U, U U U U, U U
ggJ_| h_ gwZVo h {H$ AZwH$y cVm_| nw` Z> hmoVo h Ama {VHy$cVm_| nmn Z> hmoVo h& h_mao nw` Z> hmoZo
Mm{h`o `m nmn Z> hmoZo Mm{h`o? g~ AnZo nmn Z> H$aZm MmhVo h& Xygar ~mV, {VHy$cVm_| AmX_rH$s {OVZr

110
C{V hmoVr h, CVZr AZwH$y cVm_| Zht hmoVr& {OVZo AN>o gV-_hm_m hE h, CZH$s nhcr AdWm m`:
H${R>ZVmgo ~rVr h& AV: U CU U U U U U U _Zw`H$mo
AZwH$y cVm AN>r cJVr h, na {VHy$cVm_| cm^ `mXm hmoVm h&
U U U, U U am_OrHo$
gm_Zo `m|-`m| {VHy$cVm AmVr h, `m|-`m| CZH$m VoO ~T>Vm h& Og,o O~VH$ am_OrH$mo dZdmgH$m g_mMma
Zht {_cm, V~VH$ do "aKwH$w cXrn' AWmV XrnH$Ho$ g_mZ Wo
U U U UU U H
(_mZg, A`mo`m. 39/4)

O~ do XeaWOrHo$ nmg J`o, V~ do "aKw~g _{Z' AWmV _{UHo$ g_mZ hmo J`o
U U U
(A`mo`m. 39)

Ama O~ CZH$mo dZdmg_| OmZoH$m g_mMma {_cm V~ do "^mZwH$w c ^mZy' AWmV gy`H $o g_mZ hmo J`o
U U H
(A`mo`m. 41/3)

AJa am_OrH$mo dZdmg Zht hmoVm Vmo ^aVOrH$m ^md, CZH$m o_, CZH$m `mJ ^r H$Q> Zht hmoVm; Ama
am_m`U_| BVZr {dcjUVm ^r Zht XrIVr&
KaH$s IQ>nQ>H$mo MQ>nQ> {_Q>m XoZm Mm{h`o& IQ>nQ> `mXm hmo Om` Vmo o_go AcJ hmo Om`& AcJ
hmoZ_o | nMm`Vr Z nS>,o {H$gr Xygao nMH$mo ~wcmZm Z nS>&o
***
***
***
O~ cJZ cJ OmVr h {H$ h_| ^Jdm{ H$aZr h, V~ gmYZ gwJ_ hmo OmVm h& cJZ cJmZoH$o {c`o
Bg ~mVna {deof `mZ X| {H$ `h _Zw`eara Ho$dc ^Jdm{Ho$ {c`o {_cm h& ggmaHo$ ^moJ ^moJZo Ama gJh
H$aZoH$o {c`o _Zw`eara h hr Zht& c U U U U U
U U U U U, U
U, U U {cmoH$sH$m am`, BH$m nX AWdm ~mH$m nX ^r {_c Om` Vmo ^r Bg MmhH$s ny{V
Zht hmoJr& ggmaHo$ {OVZo ^r gwI h, H$moB ^r gXm ahZodmcm Zht h& Bg {df`_| ^maVHo$ gV-_hm_mAm|Zo
{OVZr ImoO H$s h, CVZr {H$gr Xoe_| Zht hB h& U U U U U, U
U U U
# UU U , U U cJZ hmo Vmo
WmoS >o g_`_| ^Jdm{ hmo OmVr h&
***
***
***
JrVm_| ^JdmZZo H$hm h {H$ gmpdH$, amOg Ama Vm_g ^md _wPgo hr hmoVo h (7/12), {\$a
h_ H$_ H$aZo_| dV H$go hE? h_ Omo gmpdH$-amOg-Vm_g H$_ H$aVo h, CZH$m \$c h_| `m| ^moJZm
nS>Vm h?
SEH$ {d^mJ {d{Y-{ZfoY (H$aZo Ama Z H$aZoH$m) H$m h Ama EH$ {d^mJ kmZ (XoIZo) H$m
h& `o XmoZm| {df` AcJ-AcJ h& "`m H$a| Ama `m Zht H$a|'`h {d{Y-{ZfoY Vmo emH$s AmkmHo$ AZwgma
H$aZm Mm{h`o, Ama "g~ Hw$N> na_m_m h'`h XoIZm, g_PZm Mm{h`o& g~ H$_ ^JdmZ H$amVo h`h ~mV

111
h hr Zht& H$aZoH$m {df` AcJ h, XoIZoH$m {df` AcJ h&
_Zw`go nmn H$m_Zm H$amVr h, ^JdmZ Zht (JrVm 3/37)& _Zw` AnZo gwIHo$ {c`o,
AnZo ^moJHo$ {c`o, AnZr BN>mny{VH$o {c`o nmn H$aVm h& AJa `h _mZ| {H$ nmn ^r ^JdmZ h Vmo {\$a CgHo$
\$c (XS>)-$n_| {_cZodmcm Xw:I, ZaH$ ^r ^JdmZ h, {OgH$mo H$moB Zht MmhVm! {dMma H$a|, AJa g~
Hw$N> ^JdmZ h Vmo `m Hw$^rnmH$, amad Am{X ZaH$ ^JdmZ Zht h? Vdgo g~ na_m_m hmoVo hE ^r {d{Y{ZfoY AcJ MrO h& Amn ew^ H$_ H$a|Jo Vmo AmnH$mo gwI {_coJm Ama Aew^ H$_ H$a|Jo Vmo AmnH$mo Xw:I
{_coJm& `h `m``w$ ~mV h&
***
***
***
h_| Ohm ^r H$moB {dcjUVm XrIVr h, dh dmVd_| ^JdmZH$s hr h (JrVm 10/41)& Ogo BVZo nIo
McVo h, ~{m`m OcVr h, BZ g~_| e{$ {~OcrH$s h, Eogo hr ggma_| Ohm ^r {dcjUVm, Acm{H$H$Vm,
{d{MVm, lo>Vm, _hmm XrIVr h, dh dmVd_| ^JdmZH$s hr h& Cg {dcjUVmH$mo ^JdmZH$s Z _mZH$a {H$gr
`{$H$s _mZ coZm JcVr h& AN>-o AN>o gV-_hm_mAm|_| Omo {dcjUVm XrIVr h, dh ^JdmZH$o g~Ygo
hr AmVr h& Omo {deofVmH$mo AnZr _mZ coVm h, Cg_| dh {deofVm Zht ahVr&
cmoJ d$mH$mo Vmo AnZm _mZ coVo h, na d$m {OgH$mo lo> _mZVm h, Cg ^JdmZH$mo AnZm Zht _mZVo&
DU U U, U DU U, DU U U
DU U U ,
UU U U, U U U U U
^JdmZH$mo `mX H$aZodmcoH$s ~w{ ^> Zht hmoVr& CgH$s ~w{ VoO hmoVr h&
AmO H$hVo h {H$ EH$ hmoZgo o cS>mB {_Q> Om`Jr, na dmVd_| cS>mB ~mhago EH$Vm H$aZogo Zht {_Q>Jo r,
`wV dmWH$o `mJ Ama na{hVHo$ ^mdgo {_Q>Jo r& dmV{dH$ EH$Vm dmWH$o `mJ Ama XygaoH$o {hVHo$ ^mdgo
hr hmoJr&
***
***
***
OS-MoVZH$m {d^mJ h_mar {>_| h& dmVd_| g~ Hw$N> na_m_m hr h AmnZo EH$
gnZm XoIm, {Og_| EH$ ~yT >m AmX_r Jm`H$mo {c`o hE h& Jm` `m`r hB h, CgHo$ Xmo-VrZ {XZH$m ~N>S >m h&
gmR> dfH$m ~yT >m, N>:-gmV dfH$s Jm` Ama Xmo-VrZ {XZH$m ~N>S >mVrZm| gnZo_| EH$ gmW hr nXm hmo J`o!
`h na_m_mH$s _m`m h, {Og_| Hw$N> ^r Ag^d Zht h& Ogo gnZo_| h_mao {gdm` Hw$N> h hr Zht, Eogo hr
ggma_| EH$ na_m_mHo$ {gdm` Hw$N> h hr Zht& Ogo gnZo_| ~yT >m, Jm` Ama ~N>S >mVrZm| h_mao_| hr Wo, Eogo
hr g~ Hw$N> na_m_m_| hr h& OS>-MoVZ AkmZrH$s {>_| h& kmZ hmoZno a gV-AgV, OS>-MoVZ g~ Hw$N>
na_m_m hr h&
h_ na_m_mHo$ Ae h& h_mam g~Y na_m_mHo$ gmW h& earaHo$ gmW h_mam g~Y Zht h& eara Hw$Qw>~,
g_mO Ama ggmaHo$ H$m_ AmVm h, h_mao H$m_ Zht AmVm& Hw$Qw>~, g_mO Ama ggmaH$s godmHo$ {c`o eara
h, h_mao {c`o Zht h&
earago Y_H$m nmcZ hmoVm hUUl ; AV: eara h_mao H$m_ Am`m?
Seara Y_-nmcZHo$ H$m_ Am`m, AmnHo$ H$m_ Zht Am`m& Zr{Vem, Y_em Ama
_mojem`o VrZ h& BZ_| _mojem AmnHo$ H$m_ Am`oJm, Zr{Vem VWm Y_em AmnHo$ H$m_ Zht Am`oJm&

112
Y_ nw` h, Omo ^moJH$a Z> hmo Om`Jm, AmnHo$ gmW Zht ahoJm& Y_H$m \$c h gwI Ama gwI h ZmedmZ&
AV: AmnHo$ gm` na_m_m h, Y_ Zht&
***
***
***
XygaoH$mo ~wam g_PZogo h_| `m \$m`Xm hmoVm hBgH$m Cma {H$grZo _oaHo $mo {X`m Zht h& XygaoH$mo ~wam g_PZogo
AmnH$mo coe_m ^r \$m`Xm Zht hmoJm& U U U U U JrVm_| g~go
Cm_ ~mV `h ~Vm`r h {H$ "g~H$mo na_m_d$n XoIZodmcm _hm_m ggma_| A`V Xwc^ h
U (7/19)& _ MmhVm h {H$ Amn g~ ^r Eogo ~Z Om`& g~H$mo na_m_d$n
Z g_P gH$mo Vmo H$_-go-H$_, H$_-go-H$_ XygaoH$mo ~wam g_PZm, XygaoH$m ~wam MmhZm Ama XygaoH$m ~wam H$aZm
Vmo N>mSo > Xmo& ~wamBgo AnZoH$mo ~MmAmo& BZ VrZ ~mVm|H$mo _mZZogo Amn ^co hmo hr OmAmoJ,o `h {Z`_ h&
ggma_| AmH$a {H$grH$m {hV Z H$a gH$mo Vmo H$_-go-H$_ {H$grH$m A{hV Vmo _V H$amo&
U U mU DU U ;
, U {H$grH$m ^cm H$amoJo Vmo gr{_V ^cm hmoJm, na {H$grH$m ~wam Zht H$amoJo
Vmo Agr_ ^cm hmoJm& Omo {H$grH$mo ~wam _mZoJm Zht, {H$grH$m ~wam MmhoJm Zht, {H$grH$m ~wam H$aoJm Zht, dh
IwX ~wam H$go ahoJm? dh ^cm AmX_r hmo Om`Jm, Bg_| gXoh Zht h&
EH$ ~ma ZmaXOrZo ^JdmZ H$Ugo H$hm {H$ Amn nmS>dm|H$m ~S>m njnmV H$aVo h! ^JdmZZo H$hm {H$
_ nmS>dm|H$m njnmVr `m| h, Amn narjm H$aHo$ XoI cmo& ^JdmZZo `w{Y{>aH$mo ~wcm`m Ama H$hm {H$ Vw_ eha_|
OmAmo Ama {H$gr EH$ ~wao AmX_rH$mo coH$a AmAmo& `w{Y{>a nyam eha Ky_ Am`o, na Cho EH$ ^r ~wam AmX_r
Zht {_cm& {\$a ^JdmZZo Xw`m}YZH$mo ~wcm`m Ama H$hm {H$ Vw_ eha_| OmH$a {H$gr EH$ ^co AmX_rH$mo coH$a
AmAmo& Xw`m}YZ nyam eha Ky_ Am`m, na Cgo H$moB ^cm AmX_r {_cm hr Zht& {OgHo$ ^rVa ~wamB Zht h,
CgH$mo ~wam AmX_r H$go {_coJm? Ama {OgHo$ ^rVa ^cmB Zht h, CgH$mo ^cm AmX_r H$go {_coJm?
***
***
***
Xygam ~wamB H$aVm hmo Vmo CgH$mo ~wam Zht g_P| Vmo `m g_P|?
SAmn `h g_Pmo {H$ ^JdmZ h Ama H${c`wJH$s crcm H$a aho h& CgH$mo ~wam g_PZogo AmnH$m
`m ^cm hmoVm h, ~VmAmo& dh Hw$N> ^r H$ao, AmnH$mo g_PZoH$s `m O$aV h? Zht g_Pmo Vmo AmnH$s `m
hm{Z h?
Xygam ~wamB H$aVm hAm XrIo Vmo Cgna X`m AmZr Mm{h`o, _Z_| Xw:I hmoZm Mm{h`o, CgHo$ {hVH$m ^md
hmoZm Mm{h`o& H$maU {H$ {OgH$m ~wam hmo ahm h, dh Vmo AnZo nwamZo H$_m}H $m \$c ^moJ ahm h, na ~wam H$aZodmcm
Z`m nmn H$a ahm h& Bg{c`o CgHo$ {V `h ^md AmZm Mm{h`o {H$ `h nmngo H$go Ny>Q>?o ^JdmZgo mWZm
H$ao {H$ "ho ZmW! `h ~wamBgo Ny>Q> Om`'& Eogm H$aZogo dh ~wamBgo Ny>Q> Om`Jm, ^cm hmo Om`Jm&
U U U S U S U U
U M, U U? U U U UU
U U U U U UU CgHo$ ^rVa `h Aga nS>Jo m
{H$ `o _oao ^coH$o {c`o WnS> _maVo h& _ AmnH$mo H$S>r-H$S>r ~mV| ^r H$h XoVm h Vmo Amn Jwgm Zht H$aVo;
`m|{H$ _ X`go AmnH$m ^cm MmhVm h, ~wam Zht MmhVm& ^mdH$m ~S>m Aga nS>Vm h& UU
U NU U U U U
U U U U U U ! Amn ~wamB N>mSo > X| Vmo ~wamB ahoJr hr Zht&

113
***
***
***
_Zw` AnZoH$mo ~S>m eyadra _mZVm h {H$ _Zo BVZm ~S>m H$m_ {H$`m, na dmVd_| hmoVm dhr h, Omo ^JdmZZo
nhcogo aMH$a aI {X`m h
UU U U U U U H
(_mZg, ~mc. 52/4)

U
LU , U U H
(gya-{dZ`n{H$m 276)

AZV ~mS> h Ama CZ_| N>mQo >r-go-N>mQo >r Ama ~S>r-go-~S>r Omo ~mV hmoVr h, dh g~ ^JdmZH$s hr
H$s J`r hmoVr h& Og,o {gZo_m_| dhr XrIVm h, Omo Cg_| nhcogo hr ^am hAm h& {gZo_mH$s {\$__| ^yV^{d`-dV_mZ Zht h, Cg_| g~-H$m-g~ dV_mZ h& _Zw` AnZm nVZ Ama CWmZ H$a gH$Vm h, `h
CgHo$ hmWH$s ~mV h; naVw ggma_| dh Hw$N> H$a gHo$, `h CgHo$ hmWH$s ~mV Zht h& ggma_| dhr hmoJm,
Omo hmoZdo mcm h& h_ Eogm H$a c|J,o dgm H$a c|J
o Eogm A{^_mZ H$aZodmco H$B _a J`o, na H$m_ Hw$N> hAm
Zht& naVw ^JdmZH$o ^$ {ZpMV ahVo h Ama Omo hmoVm h, CgH$mo ^JdmZH$m {dYmZ _mZH$a Cgr_| AmZX
_ZmVo h&
U- U U U U, U
U, U U U U U U U
U U U U, UU U U U U U,
U U U U
gr ~mVH$mo drH$ma H$a coZ_o mgo H$`mU hmo OmVm h& gr ~mV hggma AnZm Zht h, na_m_m
AnZo h& ggma h_mam Zht h, h_ ggmaHo$ Zht h`h gr ~mV h& h_ ^JdmZH$o h, ^JdmZ h_mao h
`h gr ~mV h& ggmaH$s VmH$V Zht {H$ h_mao gmW ah gHo$ Ama h_mar VmH$V Zht {H$ ggmaHo$ gmW ah
gHo$& ^JdmZH$s VmH$V Zht {H$ h_| N>mSo > gHo$ Ama h_mar VmH$V Zht {H$ ^JdmZH$mo N>mSo > gHo$&
U U UU U U U U U U
***
***
***
h_mao_| Omo AN>o JwU, AN>o ^md Am{X AmVo h, do ^JdmZH$s H$nmgo hr AmVo h& Omo Hw$N> ^r AN>m
hmoVm h, dh ^JdmZH$s H$nmgo hmoVm h& CgH$mo AnZm _mZ coZm JcVr h& ^JdmZH$o ^$ JwUm|H$mo ^JdmZH$m
Ama Xmofm|H$mo AnZm _mZVo h UU (_mZg, A`mo`m.131/2)& `h gr ~mV
h& na gr ~mV V~ g_P_| AmVr h, O~ AV:H$aU gac, grYm, Z_ hmoVm h&
ggJ, gX~{w , gmd Am{X g~ ^JdmZH$s H$nmgo {_cVo h& H$nmgo hr ^JdmZH$s Va\$ McZm hmoVm
h, ^JdmZH$m ^OZ hmoVm h& go X`go ^JdmZH$mo nwH$mamo Vmo ^JdmZH$s H$nmgo AdJwU Xya hmo Om`J,o gXJUw
Am Om`J&o U U Bg{c`o
gXm H$nmna {> aImo (lr_mJdV 10/14/8)& Amn g~H$mo `h _mZ coZm
Mm{h`o {H$ Omo Hw$N> AN>m hAm h, ^JdmZH$s H$nmgo hAm h; Omo Hw$N> AN>m hmo ahm h, ^JdmZH$s H$nmgo
hmo ahm h; Ama Omo Hw$N> AN>m hmoJm, ^JdmZH$s H$nmgo hmoJm& H$nm _mZZogo AmM` hmoVm h {H$ _oao mam
Eogr-Eogr ~mV H$go hmo J`r! haX_ ^JdmZH$s H$nmH$mo _mZVo ahZogo AnZm OrdZ _hmZ g\$c hmo Om`Jm, _hmZ

114
n{d hmo Om`Jm& ~rM_| Omo A{^_mZ Am OmVm h, Cggo gmdYmZ ahmo Ama ha g_` "ho _oao ZmW! ho _oao ^mo!!'
nwH$maVo ahmo& McVo-{\$aVo H$hVo ahmo {H$ "ho ZmW, _ AmnH$mo ^ycy Zht'!
***
***
***
O~VH$ ^Jdm{ Zht hmoVr, VdkmZ Zht hmoVm, V~VH$ g~ _Zw` ~mcH$ hr hU
U (JrVm 5/4)&
AmO {dmWu nT>mB `m| H$aVo h? nT>mBH$m CXXo ` H$`m h?BgH$m ~{T>`m Cma _wPo A^rVH$ {_cm
Zht h& _Zw`Ho$ nmg VrZ e{$`m hH$aZoH$s e{$, OmZZoH$s e{$ Ama _mZZoH$s e{$& H$aZoH$s e{$H$m
nyam Cn`moJ hmoZno a _Zw` "H$VH$`' hmo OmVm h AWmV CgHo$ {c`o Hw$N> H$aZm ~mH$s Zht ahVm& OmZZoH$s e{$H$m
nyam Cn`moJ hmoZno a _Zw` "kmVkmV`' hmo OmVm h AWmV CgHo$ {c`o Hw$N> OmZZm ~mH$s Zht ahVm& _mZZoH$s
e{$H$m nyam Cn`moJ hmoZno a _Zw` "mm`' hmo OmVm h AWmV CgHo$ {c`o Hw$N> nmZm ~mH$s Zht ahVm&
H$aZoH$s e{$H$m Cn`moJ hgodm H$aZm& OmZZoH$s e{$H$m Cn`moJ hd$nH$mo OmZZm& _mZZoH$s e{$H$m
Cn`moJ h^JdmZH$mo m H$aZm& BZ VrZm|go _Zw`OrdZ g\$c hmo OmVm h&
AmOH$c {dmWu_| CS>Vm, CN>I
cVm XoIZo_| AmVr h& `h {dmWuH$m cjU Zht h& {dmWu_| Z_Vm,
gacVm hmoZr Mm{h`o& {dm dhm AmVr h Ama g\$c hmoVr h, Ohm Z_Vm, gacVm hmoVr h& U-U
U, U U l U
{dmWuH$mo {dmHo$ {c`o narjm XoZr Mm{h`o, narjmHo$ {c`o Zht nT>Zm Mm{h`o& {dmWu_| {dm``ZH$s
_w`Vm hmoZr Mm{h`o, Ioc-Hy$XH$s _w`Vm Zht& l U U U, U
U U U m U AmOH$c {dmc`m|_| Amam_ Vmo `mXm hmo J`m h, na {dm ImoIcr hmo
J`r h&
***
***
***
_ AnZr Va\$go AN>r ~mV H$hZoH$m CmoJ H$aVm h, na AN>r ~mV H$h Xy
`h _oao hmWH$s ~mV Zht
h& dmVd_| AN>r ~mV| ^JdmZH$s H$nmgo AmVr h& `h _Zw`H$m ~c, `mo`Vm, A{YH$ma Zht h; Ama AN>r
~mV H$hZoH$s dVVm ^r Zht h& `h _oar XoIr hB ~mV h& _Zo AN>o _hm_mAm|go ^r `h ~mV gwZr h {H$
_ Jhar ~mV Zht H$hZm MmhVm, na gwZZodmcoH$m ^md hmoZgo o dh _oago o O~XVr dh ~mV H$hcm coVm h, Ama
_oaHo $mo H$hZr nS>Vr h& gwZZodmcoH$m ^md hmoZgo o H$hZodmcoH$o ^rVa AN>r ~mV| nXm hmo OmVr h& dh AN>r
~mV| OmZVm h `m Zht OmZVm, `h H$m`Xm Zht h& Bg{c`o gwZZodmcoH$s Anojm H$hZodmcoH$mo cm^ `mXm hmoVm
h&
AN>o _hm_mAm|H$o gJgo AmX_rH$m H$`mU gwJ_Vmgo hmoVm h& naVw _hm_mH$m gJ {_cZm Xwc^ h&
na_m_m gwc^ hSU (JrVm 8/14); naVw na_m_VdH$mo OmZZodmcm _hm_m Xwc^
h U (JrVm 7/19)& _hm_mAm|H$o X`_| {~Zm H$maU X`m hmoVr h& g~H$m H$`mU
H$go hmoEogr cJZdmco _hm_m ~hV H$_ hmoVo h& CZH$s ~mVm|H$s Va\$ `mZ XoZdo mco, CgHo$ AZwgma McZodmco
^r ~hV H$_ hmoVo h& U U U U U U, U U UU
U U, , U, , U U U U U U, U CU
NU U U, UU U U U; U U
MXZHo$ gJgo Xygar cH$S>r ^r MXZ ~Z OmVr h, na ~mg MXZ Zht ~ZVm; `m|{H$ Cg_| Mma {dH$ma
hmoVo hA{V D$MmnZ, ^rVa_| A{, ^rVago nmocm Ama JmR>& Bgr Vah AnZo_| dU-Aml_, {dm, ~w{

115
Am{XH$m A{^_mZ hmoZm, ^rVa_| H$m_-H$moYm{XH$m hmoZm, ^rVa_| nmoc (g_PH$s H$_r) Ama N>c-H$nQ>`o Mma
~mV| hmoZno a ggJH$m Aga H$_ hmoVm h&
***
***
***
EH$ _m{_H$ ~mV h {H$ g^r gXJUw -gXmMma dm^m{dH$ h& h_ g_PVo h {H$ AdJwUm|H$mo {_Q>mZm Ama
JwUm|H$mo cmZm`o Xmo H$m_ h_| H$aZo h, na dmVd_| H$m_ EH$ hr h, Ama dh hAdJwUm|H$mo {_Q>mZm& AdJwU
{_Q>Zno a AN>o JwU (Xdr gn{m) AnZo-Amn Am Om`J;o `m|{H$ Ord na_m_mH$m Ae h& U
UU U S U, U UU S U
U , U UU S , U U
U U UU U Xdr gn{mHo$ A{^_mZgo Amgwar gn{m nXm
hmoVr h Ama Amgwar gn{mHo$ `mJgo Xdr gn{m nw> hmoVr h&
U U, U
U
^JdmZH$mo `mX H$aZogo AV:H$aU dm^m{dH$ {Z_c hmoVm h Ama AN>r ~mV| nXm hmoVr h& WmoS >r-WmoS >r
Xoa_| H$hVo ahmo {H$ "ho ZmW, _ AmnH$mo ^ycy Zht! "ho _oao ^mo, _ AmnH$mo ^ycy Zht'!! {\$a AnZo-Amn gXJUw
Am`|J&o U, U U -U S U
gV-_hm_mAm|H$o gJgo dm^m{dH$ gXJUw -gXmMma AmVo h, ^JdmZH$mo nmZoH$s ^yI cJVr h, ^JdmZ
`mao cJVo h, ^JdmZH$s crcm AN>r cJVr h, JJmOc AN>m cJVm h, ^JdmZgo g~Y aIZodmcr g~
MrO| AN>r cJVr h&
***
***
***
^JdmZH$s H$nmgo Omo ~mV g_P_| AmVr h, dgr ~mV gmYZm|go g_P_| Zht AmVr& _y` XoH$a Omo MrO
{_cVr h, dh _y`go H$_Omoa hmoVr h& naVw H$nmgo Omo MrO {_cVr h, dh A_y` hmoVr h& ^JdmZ AnZo
mam ^r H$nm H$aVo h, Ama gV, Jw, _mVm-{nVm Am{XHo$ mam ^r H$nm H$aVo h& naVw dh H$nm cmoJm|H$mo
XrIVr Zht& Omo Y_H$m nmcZ H$aVo h, _mVm-{nVm, Jw Am{XH$s AmkmH$m nmcZ H$aVo h, F${f-_w{Z`m|H$s
dmUrHo$ AZwgma AnZm OrdZ n{d ~ZmVo h, CZ_| Omo `mo`Vm AmVr h, dh `mo`Vm gH$m_^mdgo {H$`o hE
dV, Vn, XmZ Am{Xgo Zht AmVr& dh `mo`Vm H$nmgo AmVr h& H$nmgo Abm{H$H$, {dcjU MrO {_cVr h&
n{VdVm rna n{VH$s H$nm hmoVr h, ^co hr n{VH$mo BgH$m nVm Z hmo; `m|{H$ dh H$nm ^JdmZH$s Va\$go
hmoVr h& Bg{c`o n{VdVm_| dh e{$ Am OmVr h, Omo n{V_| ^r Zht hmoVr& Ogo _XmoXar AnZo nm{VdV-Y_H$o
^mdgo ^JdmZH$o d$nH$mo Ogm OmZVr h, dgm amdU ^r Zht OmZVm& Eogo hr Omo gV-_hm_m, _mVm-{nVm,
Jw Am{XH$s AmkmH$m nmcZ H$aVo h, CZ_| {dcjU `mo`Vm, e{$ Am OmVr h& dh `mo`Vm ^JdmZH$s Va\$go
AmVr h, `{$`m|H$s Va\$go Zht&
^{$go Omo {dcjU MrO {_cVr h, dh e{$go Zht {_cVr& amdU_| dh e{$ Zht h, Omo _XmoXar_|
Am J`r& ~m{c_| dh e{$ Zht h, Omo Vmam_| Am J`r& moUmMm`_| dh e{$ Zht h, Omo EH$c`_| Am J`r&
H$maU {H$ Chm|Zo AnZo Y_, H$V`H$m nmcZ {H$`m Wm& Bg{c`o Amn g~go mWZm h {H$ AnZo H$V`, Y_H$m
R>rH$ Vahgo nmcZ H$a| Vmo , U (-, L )-
Omo Y_H$m Zme H$aVm h, Y_ CgH$m Zme H$aVm h& Ama Omo Y_H$m ajm H$aVm
h, Y_ CgH$s ajm H$aVm h U U U U (_Zw_{V 8/15; _hm^maV, dZ.

116
313/128)&
A` `wJm|H$s Anojm AmO H${c`wJ_| Y_H$m nmcZ H$aZog,o ^JdmZH$m ^OZ H$aZogo OXr C{V hmoVr
h, OXr {dcjUVm AmVr h& Og,o {Og {dmc`_| {dmWu `mXm ~R>Vo h, dhm EH$ Z~a nmZm H${R>Z hmoVm
h; naVw Ohm {dmWu H$_ ~R>Vo h, dhm EH$ Z~a nmZm gwJ_ hmoVm h& Bg{c`o H${c`wJ_| WmoS >r ^{$ ^r
~hV {deof hmoVr h&
AnZr `mo`Vmgo, e{$go na_m_mH$mo m Zht H$a gH$Vo& Og,o ~oH$mo _mH$s JmoX {H$gr VmH$Vgo Zht
{_cVr, `wV amoZgo o {_cVr h& U U U U U U U U
U, U U U # U U,
U U # U U UU U U U U
***
***
***
Amn d` na_m_mHo$ Ae hBg ~mVH$mo Amn gwZmo, g_Pmo Ama drH$ma H$a cmo& AmnH$m g~Y
na_m_mHo$ gmW h, earaHo$ gmW Zht& eara ggmaH$s H$`m h& Ogo EH$ H$`mHo$ gmW g~Y ({ddmh) hmoZgo o
CgHo$ nyao Hw$Qw>~ (ggwamc) Ho$ gmW g~Y hmo OmVm h, Eogo hr EH$ earaHo$ gmW g~Y hmoZgo o ggma_mHo$
gmW g~Y hmo OmVm h& earago g~Y Ny>Q>Vo hr ggma_mgo g~Y Ny>Q> OmVm h&
eara_| pW{V _mZVo hE ^r dmVd_| Amn earago {c Zht hmoV
o UUS U
(JrVm 3/31)& H$maU {H$ Amn EH$ eara_| pWV Zht h, `wV AmH$meH$s Vah g~ OJh
pWV hS U (JrVm 13/32), (JrVm 2/24)&
eara_| Omo _Z, ~w{, Bp`m, mU Am{X h, Ama BZHo$ {gdm` Omo Vah-VahH$s `mo`Vm, {dm Am{X h,
dh g~ Amn_| Zht h& Amn Ho$dc "h'-$n AWmV gmm_m h& `h OmZ c| Vmo Amn_| {MVm, emoH$, Xw:I,
{dH$ma Am{X hmo hr Zht gH$Vo&
U U U U U U U U, U U UU
U U hmW AmnHo$ earago cJm Wm, V~ ^r AmnH$m Wm Ama H$Q>H$a AcJ hmo J`m, V~ ^r
AmnH$m h, na A~ Amn CgH$mo AnZm Zht _mZVo& A~ CgH$mo OcmAmo, Mmho Hw$N> ^r H$amo& AnZm _mZZogo
hr Xw:I hmoVm h& AnZm Z _mZ| Vmo Xw:I hmoVm hr Zht& Ogo dh hmW AmnH$m Zht h, Eogo hr `h nyam eara
^r AmnH$m Zht h& XmoZm| EH$ hr YmVwgo ~Zo hE h&
F${fHo$eHo$ nmg OJc_| EH$ gV ahVo Wo_WwamXmgOr AdYyV& do {Zd ahVo Wo, na O~ {^jmHo$
{c`o OmVo, V~ {MWS>Ho $s cJmoQ>r ~ZmH$a nhZ coVo Wo& EH$ {XZ OJc_| EH$ AJOo Am`m Ama CgZo EH$ qghH$mo
_ma {X`m& qghHo$ _aZogo qghZr Omoa-Omoago XhmS>Vr hB ~m~mOrH$s Va\$ Am`r& do Cg g_` coQ>o hE Wo& qghZrH$mo
AmVo hE XoIH$a do `m|-Ho$-`m| coQ>o aho {H$ qghZr AmH$a Im Om`Jr Vmo CgH$m ^moOZ hmo Om`Jm, h_| `m
hO h! qghZr nmg_| Am J`r Ama CgZo ~m~mOrHo$ earaH$mo gyK m Ama {\$a MwnMmn CZHo$ gm_Zo ~R> J`r&
{\$a WmoS >r Xoa_| CR>H$a Mcr J`r& CgH$m XhmS>Zm ~X hmo J`m, emoH$ {_Q> J`m, Xw:I {_Q> J`m& H$maU `h
Wm {H$ ~m~mOr eara_| pWV Zht Wo&
***
***
***
EH$ OS> h Ama EH$ MoVZ h& na_m_m Ama CgH$m Ae Ordm_m "MoVZ' h Ama CgHo$ {gdm` Omo Hw$N>
(H${V Ama CgH$m H$m`) h, dh g~ "OS>' h& AmnHo$ nmg Omo {dm, ~c, ~w{, `mo`Vm Am{X h, dh
^r OS> h& Vmn` h {H$ eara Ama earar (earadmcm AWmV Ordm_m)XmoZm| AcJ-AcJ h&

117
ggma_| Ogo YZ Ama YZr (YZdmcm) XmoZm| EH$ Om{VHo$ hmoVo h, Eogo eara Ama earar EH$ Om{VHo$ Zht
h`h g_PZoH$s ~mV h& JrVm_| Ordm_mHo$ {c`o "earar' eX Ho$dc g_PmZoH$s {>go H$hm J`m h& eara
OS> VWm ZmedmZ h Ama earar MoVZ VWm A{dZmer h& YZ Zht ahZona YZrH$s gmm Zht ahVr, na eara
Z ahZona ^r eararH$s gmm ahVr h& YZrH$s YZHo$ gmW {cVm hmoVr h, na eararH$s earaHo$ gmW {cVm
Zht hmoVrUUS U (JrVm 3/31)& YZH$m {dH$ma YZr_| AmVm h,
na earaH$m {dH$ma earar_| Zht AmVm& YZgo g~Y-{dN>Xo hmoZno a YZr _w$ Zht hmoVm, na earago g~Y{dN>Xo hmoZno a earar _w$ hmo OmVm h& YZr_| {ddoH$ Zht hmoVm, na earar_| {ddoH$ hmoVm h& YZ Ama YZrHo$
{ddoH$go _w{$ Zht hmoVr, na eara Ama eararHo$ {ddoH$go _w{$ hmo OmVr h& YZgo g~Y-{dN>Xo hmoZno a YZr
amo`Jo m, na earago g~Y-{dN>Xo hmoZno a _mO hmo Om`Jr!
***
***
***
h_ Omo ^r H$m` H$aVo h, dmWH$mo coH$a H$aVo h`hr Img ~YZ h& {OVZm AnZm dmW MmhVo h,
CVZm hr h_mam nVZ hmoVm h& L U U L
U U U U U, U S U U U U UU U U
na_m_mHo$ Ae hmoZgo o Amn ggma_mgo ~S>o h& `{X Amn dmW^md N>mSo > X| Vmo amr^a ^r dmW_| H$_r Zht
Am`oJr& {OVZm n`m AmZm h, O$a Am`oJm&
AmnH$s BmV YZgo `mXm h& YZH$mo Amn H$_mVo hmo, YZ AmnH$mo Zht H$_mVm h& Amn YZH$mo IM
H$aVo hmo, YZ AmnH$mo IM Zht H$a gH$Vm& Amn YZH$m Cn`moJ H$aVo hmo, YZ AmnH$m Cn`moJ Zht H$a gH$Vm&
Amn YZHo$ _m{cH$ (YZr) H$hcmVo hmo, YZ AmnH$m _m{cH$ Zht H$hcmVm& AmnHo$ H$m_ dVw AmVr h, n`m
Zht& n`m|go A{^_mZ ~T>Vm h& Amn gdm}n[a na_m_mHo$ Ae hmo& ggma_mgo AmnH$m _y` `mXm h& n`m|go
AnZr BmV _mZZm ~w{ ^> hmoZHo $m cjU h& Amn IwX AnZr BmV Imo aho hmo&
U U U U, L U U; U U
U U U U UU U dam`_| Omo AmZX h, _Vr h, dh n`m|_| Zht h& n`m|dmco_|
Eogr _Vr H$^r Am Zht gH$Vr&
- L U U, - U U - L U,
- U U U U U U ; U
U, U U U U !
***
***
***
A Ama OcHo$ {~Zm mU Zht ahVo, na `m Zem {H$`o {~Zm mU Zht ahVo? A Ama Oc {c`o {~Zm
Vmo Amn _a OmAmoJ,o na `m Mm`, ~rS>r, {gJaoQ>, eam~ Am{X {n`o {~Zm ^r Amn _a OmAmoJ?o `m _mg,
AS>m, _N>cr Am{X Im`o {~Zm Amn _a OmAmoJ?o A-Oc Vmo Amd`H$ h, na ~rS>r-{gJaoQ>, _mg-_{Xam
Am{X {~cHw$c {ZaWH$ h& Bg{c`o Amn ew A Ama OcHo$ H$moB MrO godZ _V H$amo& `gZ H$aZogo
Amn namYrZ hmo OmAmoJoU U U (_mZg, ~mc. 102/3)& nhco nogr, H$moH$mH$mocm
Am{X nr`o {~Zm ^r cmoJ OrVo Wo, na A~ BZH$m godZ H$aHo$ {H$VZm g_` Z> H$aVo hmo, ngm ~a~mX H$aVo
hmo, AnZo earaH$m ZwH$gmZ H$aVo hmo, XoeH$m ZwH$gmZ H$aVo hmo! BgH$m AmnH$mo ~S>m ^mar nmn cJoJm& gm\$gwnmar {Z{f dVw Zht h, na CZH$m `gZ ^r Zht hmoZm Mm{h`o& `gZm|go cm^ Hw$N> Zht hmoVm, na ZwH$gmZ
O$a hmoVm h& `gZ H$amoJo Vmo Vah-VahH$s ~r_m[a`m hm|Jr Ama AmnH$s C_ ^r KQ>Jo r& ngo IM H$aHo$ ZaH$_|

118
OmZm `m ~w{_mZr h!
_{XamnmZH$mo emm|_| _hmnmn ~Vm`m J`m h& EH$ gVZo H$hm Wm {H$ AJa EH$ Va\$ AnZo-Amn _ar
hB Jm`H$m _mg hmo Ama EH$ Va\$ _{Xam hmo Vmo _mg Im cmo, na _{Xam _V {n`mo& _{XamnmZgo AV:H$aU_|
pWV Y_H$o AH$w a, gH$ma Z> hmo OmVo h& {Og nm_| _{Xam aIr OmVr h, dh nm ^r BVZm Aew hmo
OmVm h {H$ JJmOr_| S>mcZona ^r ew Zht hmoVm&
***
***
***
U U, U U U U U U
U (U U) U, U U
U? Bg O__| na_m_mH$s m{ Zht H$amoJo Vmo {H$g O__| H$amoJ?o na_m_mH$s m{ g~H$mo
hmo gH$Vr h& {hXy hmo, _wgc_mZ hmo, BgmB hmo, `hXr hmo, nmagr hmo, H$moB `m| Z hmo, g~Ho$ {c`o na_m_m
haX_ V`ma h& ~mU hmo, j{` hmo, d` hmo ey hmo, A`O hmo, g~H$mo na_m_mH$s m{ hmo gH$Vr h&
Amn {H$gr dUH$o hm|, {H$gr Aml_Ho$ hm|, {H$gr XoeHo$ hm|, {H$gr doe_| hm|, na_m_m g~Ho$ {c`o V`ma h&
na_m_mna g~ _Zw`m|H$m nyam hH$ cJVm h& {H$grHo$ {c`o Eogm Zht h {H$ BgH$mo ^JdmZ Zht {_c|J&o Jw
~ZmZoH$s {~cHw$c O$aV Zht h& Ho$dc AmnH$s cJZ Mm{h`o& Ho$dc cJZ, MmhZmgo ggma Zht {_cVm, na
^JdmZ {_cVo h&
Jw ~ZmAmoJo Vmo ~S>r ^mar Am\$V hmoJr; R>rH$ {R>H$mZona Amn nhM gH$moJo Zht& Bg {df`_| EH$ nwVH$
{cIdm`r h L U? CgH$mo nT>m,o AmnH$m dh_ {_Q> Om`Jm& AmOH$c ~S>r R>JmB
hmo ahr h& Amn H$go hr hm|, {H$gr Om{V, dU Am{XHo$ hm|, {H$VZo hr nmnr-Vmnr hm|, X`go H$hVo ahmo "ho
ZmW! ho _oao ZmW! ho _oao ^mo!' L MU U, S MU U, U
MU U, U ! U !! U JwH$s O$aV Zht h, Ho$dc cJZH$s O$aV h& Amn
go X`go "ho ZmW! ho ZmW! nwH$mamo Vmo AmnH$s `mo`VmHo$ AZwgma AmnH$mo Jw {_c Om`Jm, gV-_hm_m
{_c Om`J,o CnXoe {_c Om`Jm&
***
***
***
Amn H$hVo h {H$ JwHo$ {~Zm ^r OrdH$m H$`mU hmo gH$Vm h, na d` ^JdmZ am_ Ama H$UZo
^r Vmo Jw ~Zm`m h?
SAmn {dMma H$a| {H$ ^JdmZ am_ Ama H$UZo `m _w{$, H$`mUHo$ {c`o Jw ~Zm`m h?
h_mam H$`mU h_mar BN>mgo hmoJm, Zht Vmo hOmam|-cmIm| Jw hmo J`o, na A^rVH$ h_mar _w{$ `m| Zht hB?
AmnH$mo AmO Moco ~Zo hE gH$S>m| AmX_r {_c Om`J,o na EH$ ^r AmX_r ~VmAmo, {OgH$s Jw ~ZmZogo _w{$
hmo J`r hmo& L U , U U U U! _oam Jw ~ZmZo
`m Zht ~ZmZoH$m H$moB AmJh Zht h& _oam Img H$hZm `h h {H$ Amn nmIpS>`m|go ~Mmo, Zht Vmo ~S>r XwXe m
hmoJr& AmnH$mo dh_ hmo Om`Jm {H$ Jw ~Zm {c`m Ama {ZpMV hmo OmAmoJ,o na ZaH$m|_| OmAmoJ&o AmOH$c
g~ MrO| ZH$cr {_c ahr h Vmo Jw Agcr H$go {_c Om`Jm?
_w{$Ho$ {c`o cmoJ VagVo h, na _w{$H$m amVm ~VmZodmcm {_cZm _wpH$c h Ama _w{$H$s Agcr MmhZm
H$aZodmcm {_cZm ^r _wpH$c h& AmOH$c AnZo H$`mUH$s gr BN>mdmcm `{$ Zht {_cVm& Omo Jw H$`mU
H$a gH$Vm h, dh H$^r Zht H$hoJm {H$ nhco Jw ~ZmAmo, {\$a ~VmD$Jm& Omo Eogm H$hoJm, dh H$`mU Zht
H$a gHo$Jm& L U , U U U JwH$s ~mVgo,

119
CgHo$ kmZgo H$`mU hmoVm h, CgHo$ earago Zht& Jw_| eara~w{ Ama eara_| Jw~w{ H$aZm nmn ~Vm`m J`m
h&
AmnH$mo Jw ~ZmZoH$s O$aV Zht& Omo H$hVo h {H$ Jw ~ZmAmo V~ ~Vm`|J,o do R>JmB H$aVo h& Jw AmnH$mo
Omo ~mV| ~Vm`oJm, Cggo _ H$_ Zht ~VmD$Jm& _ A{^_mZ Zht H$aVm h& AmnH$mo {H$gr ^r {df`H$s ~mV Jwgo
nyN>Zr hmo, dh _oago o nyN>m&o kmZ`moJ, H$_`moJ, ^{$`moJ, `mZ`moJ, c``moJ, hR>`moJ, amO`moJ, _`moJ, V`moJ
Am{XH$s Omo ~mV nyN>Zr hmo, nyN>m&o _ {~Zm Jw ~Zo nyar ~mV ~VmVm h, EH$ H$mS >r ^r Amngo coVm Zht; AmnH$mo
_wV_| ~mV {_co Vmo `m hO h? AmnH$mo H$`mU H$aZm h {H$ Jw H$aZm h? H$`mU H$aZm h Vmo Am OmAmo,
Jw H$aZm h Vmo Mco OmAmo!!
***
***
***
Zm_On H$aVo g_` _Z ggma_| Mcm OmVm h, EH$mJ Zht hmoVm, CgHo$ {c`o `m H$a|?
SAmn _Zgo Zm_On H$amo Ama _Zgo hr CgH$s {JZVr H$amo& _mcm, AJc
w r Am{Xgo {JZVr _V
H$amo& Bg H$ma H$_-go-H$_ EH$ _mcm amoOmZm \o$a {c`m H$amo& ~rM_| ^yc hmo Om` Vmo nwZ: EH$go ew$ H$amo&
`h _Z cJmZoH$m ~hV ~{T>`m Cnm` h&
h_| VdkmZ hmo J`m, Bg ~mVH$s `m nhMmZ h?
Sh_Zo ^moOZ H$a {c`m, ^yI {_Q> J`r, BgH$s `m nhMmZ h? ~VmAmo& EH$ ^mocr-^mcr
r J^dVr hB Vmo CgZo _mgo H$hm {H$ "_m, _oam ~m hmo Vmo _oaHo $mo OJm XoZm'& _mZo H$hm {H$ "_ VoaHo $mo `m
OJmD$Jr, Vy Xw{Z`mH$mo OJm XoJr'! h_| VdkmZ hmo Om`Jm Vmo {~Zm H$ho, AnZo-Amn Xygam|H$mo nVm cJ Om`Jm&
Amn H$hVo h {H$ Xygam|H$mo gwI Xmo, Vmo Omo gwIr h, CgH$mo `m gwI X|J?o
SEogm EH$ ^r AmX_r ~VmAmo, Omo gwIr hmo& Eogm H$moB AmX_r ~VmAmo, {OgH$mo ^yI Zht
cJVr, `mg Zht cJVr, gaXr Zht cJVr, ^` Zht cJVm& {Og {df`_| dh Xw:Ir hmo, Cg {df`_| CgH$mo
gwI nhM mAmo& g~ Xw:Ir-hr-Xw:Ir {_cVo h& _oaHo $mo Vmo A^rVH$ EH$ ^r gwIr {_cm Zht, Omo H$ho {H$ _
g~ Vahgo gwIr h&
AmnH$mo Omo Xw:Ir, A^mdJV {_co, CgH$s godm H$amo& H$moB Xw:Ir Z {_co Vmo EH$mV_| ~R>H$a AmR>m|
nha H$hVo ahmo {H$ "ho ZmW! g~ gwIr hmo Om`, g~ ZramoJ hmo Om`, g~H$m _Jc-hr-_Jc hmo, {H$grH$mo
qH${M_m ^r Xw:I Z hmo'
U
H

{\$a XoImo {H$ AmnH$mo cm^ hmoVm h {H$ Zht! O$a cm^ hmoJm&
Eogm Am`m h {H$ U K U (~waHo $o gmW ~wam `dhma H$ao)?
S`h Zr{VH$s ~mV h, H$`mUH$s ~mV Zht h, Zht h, Zht h& Zr{Vgo Y_ D$Mm h Ama Y_go
H$`mU D$Mm h& `h Y_H$s ~mV ^r Zht h, H$`mU hmoZm Vmo Xya ahm !
***
***
***
nhco h_Zo AmnH$s ~mV| gwZr Zht Wt, h_go Hw$N> Jc{V`m hmo J`t& A~ h_| `m H$aZm Mm{h`o,
{Oggo CZ Jc{V`m|H$m m`pMm hmo Om`?

120
S NU UU U U MU U U
U ^JdmZH$o ^OZ_| cJ OmAmo Vmo g~ H$m_ R>rH$ hmo Om`Jm& Xygar ~mV, Omo JcVr nhco hmo J`r, CgH$mo
XwhamAmo _V Vmo m`pMm hmo J`m& ~wamBH$mo XwhamAmo _V Vmo Amn ^co hmo hr OmAmoJ,o Bg_| gXoh Zht&
AmnH$s ~mV gwZVo h Vmo Eogm cJVm h {H$ A~ h_mam _Z {Z{dH$ma hmo J`m, co{H$Z dm{ng
ggma_| OmVo h Vmo dm{ng _Z_| {dH$ma Am OmVm h, `m H$a|?
S_Z dm{ng Iam~ hmo J`mEogm Z _mZH$a `h _mZmo {H$ h_mam _Z Vmo R>rH$ h, na Hw$gJHo$
H$maU _Z Iam~ hmo J`m& EH$ ~hV _m{_H$ ~mV h {H$ S U U U, S U
U U _Z Vmo EH$ H$aU h& Iam~r H$Vm_| hmoVr h, H$aU_| Zht& AV: Iam~r d`_| AmVr h, na _Z_|
XrIVr h& Amn AnZoH$mo _mZVo h {H$ "_ h' , Cg Amn_| Iam~r AmVr h& "_ h' hr H$Vm h& _ {H$grH$mo
~wam g_PyJ m Zht, {H$gH$m ~wam MmhJ m Zht Ama {H$grH$m ~wam H$$Jm Zht`o VrZ ~mV| Amn _mZ cmo Vmo Amn
~hV OXr ew hmo OmAmoJ&o
na_m_mHo$ Ae hmoZgo o Amn dV: ew hSU U
U (_mZg, Cma.117/1)& ~wamB AmJVwH$ h& H$moB Iam~r XrIo Vmo "ho ZmW! ho _oao ZmW!!' nwH$mamo, Amn
ew hmo OmAmoJ&o
j_m _mJZm Ama j_m H$a XoZm`o Xmo _m_ycr ~mV Zht h, ~hV D$Mo XO}H$s ~mV h&"j_m _mJZm'
Agcr V~ hmoVm h, O~ {Og H$gyaHo$ {c`o j_m _mJr h, dh H$gya {\$a C_^a H$^r {H$grHo$ {V Z H$ao&
Eogo hr "j_m H$aZm' Agcr V~ hmoVm h, O~ gXmHo$ {c`o hr j_m H$a Xo& j_m _mJZm Ama j_m H$aZm ~S>o
eyadraH$m H$m_ h, _m_ycr AmX_rH$m H$m_ Zht&
***
***
***
^JdmZH$s ~mV gdm}n[a h; naVw ^JdmZH$o o_r ^$m|H$s ~mV Cggo ^r lo> h& ^JdmZ o_r ^$m|H$o de_|
hmo OmVo h& `{n ^JdmZ gdWm dV h, VWm{n CZH$mo ^$m|H$o de_| hmoZ_o | AmZX AmVm h& Omo N>mQo >o hmoVo
h, CZH$mo ~S>m ~ZZo_| AmZX AmVm h; naVw Omo dmVd_| ~S>o hmoVo h, CZH$mo N>mQo >m ~ZZo_| AmZX AmVm h;
`m|{H$ CZ_o A{^_mZ Zht hmoVm& U U U U, UU U U S
U U U, U U U U ^Vh [aZo H$hm h
@U m S#
@@ S U H
(^Vh [aZr{VeVH$)

"O~ _ WmoS >m-gm kmZ m H$aHo$ hmWrHo$ g_mZ Zeo_| Mya hmo ahm Wm, Cg g_` "_ hr g~ Hw$N> OmZZodmcm
h' Eogm gmoMH$a _oam _Z K_S>go ^a J`m Wm& naVw O~ {dmZm|H$o gJgo Hw$N>-Hw$N> kmZ hmoZo cJm, V~ "_
Vmo _yI h' Eogm nVm cJZona _oam dh gmam K_S> daH$s Vah CVa J`m&'
***
***
***
amYmOr ^JdmZ lrH$Ugo EH$ df nhco H$Q> hB Wr& AV: do ^JdmZgo gmT>o `mah _hrZo U Wt&
^JdmZH$o o_r ^JdmZgo ~S>o hmoVo h& ^JdmZ amYmOrHo$ de_| h Ama amYmOr ^JdmZH$o de_|& amYmOrH$mo XoIH$a
^JdmZH$m o_ ~T>Vm h Ama ^JdmZH$mo XoIH$a amYmOrH$m o_ ~T>Vm h& U-c c UU

121
S-L U U amYmOr o_d$nm h& Bg{c`o U U U, U S
U, U U U {OZHo$ X`_| amYmOrHo$ {V ny`^md h, o_^md h, dhm ^JdmZ AnZoAmn AmVo h& ^JdmZ ^$m|H$o de_| h& ^$m|H$o Omo o_r hmoVo h, do ^JdmZH$o Agcr o_r hmoVo h&
U S U
^JdmZ AnZo ^$m|go `mXm amOr hmoVo h& Bg{c`o ^JdmZ amYmOrgo ~hV gZ hmoVo h, amYmOrH$m {MVZ
H$aVo h, amYmOrH$m `mZ H$aVo h, ~gr_| ^r amYm-amYm ~mocVo h& amYmOr ^JdmZH$s ^{$ h, {OgHo$ de_|
^JdmZ hmo OmVo h& amYmOrH$m {MVZ H$aZogo ^JdmZ ~S>o gZ hmoVo h& Bg{c`o ^$cmoJ amYo-amYo Jm`m H$aVo
h&
amYm Ama H$U H$hZo_| Xmo h, na dmVd_| Xmo Zht h, EH$d$n h& amYmH$m d$n H$U h, H$UH$m
d$n amYm h& CZHo$ o_H$s ~mV o_r hr g_PVo h, Xygao Zht g_PVo& cmoJ CZ_| r-nwfH$s H$nZm H$aVo
h, na r-nwf_| nana _moh hmoVm h, o_ Zht& _moh_| r nwfgo Ama nwf rgo gwI coVm h& naVw o__|
H$U amYmOrH$mo Ama amYmOr H$UH$mo gwI XoVr h; CZ_| AnZo gwIH$s Mmh h hr Zht
(ZmaX^{$gy 24)&
***
***
***
ggma_| {gdm` ^JdmZH$o AnZm H$moB Zht h& Hw$Qw>~ XoIm Om` Vmo Amn g~-Ho$-g~ ^JdmZH$o ~oQ>o h&
Amn g~ ^JdmZH$mo `mao h U (_mZg, Cma. 86/2)&
U 1. U 2. U 3.
U 4. U U 5. m U U
`h eara ^r AnZm Zht h& `h {_cm h Ama Ny>Q> Om`Jm& naVw ^JdmZ Ny>Q>J| o Zht& Amn ZaH$m|_| Mco
OmAmo, dJ_| Mco OmAmo, dH$w R>_| Mco OmAmo, Ohm Mco OmAmo ^JdmZ AmnHo$ gmW ah|J&o Eogm gXm gmW
ahZodmcm Xygam H$mZ h? H$moB h Zht, hAm Zht, hmo gH$Vm Zht& ^JdmZH$mo AnZm _mZmo Vmo AnZo h, AnZm
Zht _mZmo Vmo AnZo h&
***
***
***
Ogo AmX_r Xya {dXoe_| Mcm OmVm h, Eogo Amn Img ^JdmZH$o ~oQ>o hmoVo hE ^r Xya Mco J`o h& Bg{c`o
g^r ^mB-~hZm|go _oar mWZm h {H$ Amn H$nm H$aHo$ drH$ma H$a c| {H$ h_ ^JdmZH$o ~oQ>m-~oQ>r h& h_ H$nyVgnyV, AN>-o _Xo, ^co-~wao Ogo ^r h, ^JdmZH$o h& A~ Ho$dc ^JdmZH$s Va\$ McZm hr h_mam H$m_ h&
^Jdm{Ho$ g_mZ Xygam H$moB H$m_ h hr Zht& Bg{c`o ^JdmZH$o ^OZ_| cJ OmAmo& McVo-{\$aVo, CR>V-o
~R>Vo ha g_` ^JdmZH$mo `mX aImo& ^JdmZH$m hmoH$a ^JdmZH$o Zm_H$m On H$amo&
U , U U
UU U , H
(Xmohmdcr 22)

Bg_| VrZ ~mV| ~Vm`r hHw$gJ N>mSo > Xmo, ^JdmZH$o hmo OmAmo, Ama ^JdmZH$o Zm_H$m On H$amo& Ogo
ggJgo _hmZ cm^ hmoVm h, Eogo hr Hw$gJgo _hmZ hm{Z hmoVr h& U U U DU
U U L U ^JdmZH$s MMm hmo, ^JdmZH$m {MVZ hmo, dh ggJ h&

122
AmOH$c Hw$gJ ~hV {_cVm h, Cggo gmdYmZ ahmo, AnZoH$mo ~MmAmo&
***
***
***
Xmo ~mV| _ H$hm H$aVm h, EH$ ^JdmZH$mo `mX aIZm Ama Xygar, XrZ-Xw{:I`m|H$s, ~S>-o ~yT >mH| $s, amo{J`m|H$s,
Anm{hOm|H$s, Aa{jVm|H$s, Jm`m|H$s godm H$aZm& BZ Xmo ~mVm|H$o nmcZ_| hr _Zw`Vm h& godmHo$ {c`o H$ht OmZoH$s,
{H$grH$mo Ty>T >ZHo $s O$aV Zht h& Omo gm_Zo Am Om`, CgH$s `Wme{$ godm H$a Xmo&
Amn ^OZ_| cJ OmAmo Ama ^JdmZH$s H$nmna ^amogm aImo& CZH$s H$nmgo h_mam H$`mU hmoJm, h_mar
H$aZrgo Zht& U cUU U U U U UU
MU U NU U UU U....U....U!
h_| ggJ {_c J`m, `h ^JdmZH$s H$nmH$s nhMmZ h& AJa ^JdmZH$s H$nm Zht hmoVr Vmo ggJH$m Eogm
_mH$m Zht {_cVm&
Amn AOwZ H$s Vah {Z{_m_m ~Z OmAmo (JrVm 11/33)& AOwZ Zo
AnZr e{$go `w {H$`m, na {dO` ^JdmZH$s H$nmgo hB, AOwZ Ho$ ~cgo Zht& AJa AOwZ H$m ~c hmoVm Vmo
do H$^r {Z~c Zht hmoVo U , ^JdmZH$s H$nmHo$ g_mZ H$moB H$nm
Zht h& Bg{c`o ^JdmZH$o {gdm` A`H$s H$nmna ^amogm _V aImo& AnZona ^JdmZH$s H$nm _mZH$a Amn haX_
gZ ahmo& H$^r {MVm, emoH$, ^` Am Om` Vmo "ho ZmW! ho _oao ZmW!' nwH$mamo& ^JdmZH$mo `mX H$aZo_mgo
gnyU {dn{m`m Z> hmo OmVr h& Omo go X`go ^JdmZ_| cJ OmVm h, CgHo$ ^rVa {~Zm nT>o doXm| Ama emm|H$m
AW, ^md Am OmVm h&
L U, U L Ug U U L , U
L Ug U L , U L Ug U U U,
U L , L U, U
U U
^JdmZH$m {M, CZH$m Zm_ nam|H$o ZrMo Zht AmZm Mm{h`o& Aja ^r nam|H$o ZrMo Zht AmZo Mm{h`o&
_Zo XoIm h {H$ emMmc`H$s grQ>_| ^r Aja {cIo hE h, `h R>rH$ Zht h& Kam|_| ^JdmZH$o {Mm|H$s gOmdQ>
H$amo, ^JdmZH$o Zm_ {cImo, {Oggo ^JdmZ `mX Am`|&
***
***
***
U, U U UU U AnZoH$mo
Omo eara, Bp`m, mU, _Z, ~w{, nXmW, YZ, O_rZ, _H$mZ, r-nw, Hw$Qw>~r Am{X {_co hE h, do g~
{~Nw>S >Zdo mco h& {\$a {_co hE `{$-dVwAm|go {H$VZo {XZ H$m_ McmAmoJ?o Omo {_cZo-{~Nw>S >Zdo mco h, CZH$s
godm H$a Xmo& ^amogm Cgna H$amo, Omo gXm gmW ahZodmcm hmo& Ho$dc ^JdmZ hr Eogo h, Omo H$^r {~Nw>S >Vo Zht,
gXm gmW ahVo h& ZaH$m|_| Mco OmAmo Vmo ^r ^JdmZ gmW ahVo h& Hw$N> cmoJ H$hVo h {H$ Vwhmao ^JdmZ ZaH$m|_|
h, Vmo CZHo$ ~S>ao o (~wOJw ) ZaH$mo_| J`o h, Bg{c`o CZH$mo dhmH$m nVm h& h_mao ^JdmZ Vmo g~ OJh ahVo
h& H$moB OJh, H$moB dVw Eogr h hr Zht, {Og_| na_m_m Z hm|& VrIr gyBH $s ZmoH$ {OVZr OJh ^r ^JdmZgo
Imcr Zht h& U U U U U U Amn Zht Mmhmo
Vmo ^r AmnHo$ gmW ah|J,o Mmhmo Vmo ^r gmW ah|J&o Amn Mmhmo Vmo {Zhmc hmo OmAmoJ,o Zht Mmhmo Vmo ^Q>H$Vo
ahmoJ&o naVw ^JdmZ AmnH$m {nS> N>mSo >J| o Zht!
U U U U, U U,

123
U U!! _Z _oam h, ~w{ _oar h, eara _oam h Vmo ^JdmZ H$go {_c|J?o Amn ^JdmZH$o {~Zm Zht
ah gHo$ Vmo ^JdmZH$s VmH$V Zht {H$ AmnHo$ {~Zm ah Om`&
_mojm{H$s cJZ H$go hmo?
S_mojm{H$s cJZ hmoJr ggmaH$s cJZ N>moS>Zogo&
***
***
***
"`moJ' Zm_ g_VmH$m h& {ZH$m_ H$_ H$aHo$ g_Vm aIZm H$_`moJ h Ama OS>-MoVZHo$ {d^mJH$mo g_PH$a
g_Vm aIZm kmZ`moJ h& BZ XmoZm|go D$Mm ^{$`moJ h& VrZ hr MrO| hOS> (Anam, ja), MoVZ (nam, Aja)
Ama na_m_m& OS>H$mo coH$a H$_`moJ, MoVZH$mo coH$a kmZ`moJ Ama na_m_mH$mo coH$a ^{$`moJ h& H$_`moJ VWm
kmZ`moJ gmYZ h Ama ^{$`moJ gm` h& ^{$`moJ_| Img ~mV h^JdmZ h_mao h, h_ ^JdmZH$o h&
`h g_P coZm Amd`H$ h {H$ {OVZm OS>-^mJ (Wyc, gy_ Ama H$maUeara) h, dh Ho$dc godmHo$
{c`o h, AnZo {c`o Zht& AnZo {c`o Ho$dc na_m_m h& U U U U,
U U U EH$ hr ~mV h {H$ ^Jdm_H$m On H$amo Ama mWZm H$amo "ho ZmW, _ AmnH$mo
^ycy Zht'& ^JdmZH$s {OVZr `mX Am`oJr, CVZr ^{$ hmoJr, ^JdmZ_| o_ hmoJm& ^JdmZH$mo `mX_m H$aZogo
H$`mU hmo Om`Jm S ^JdmZH$o gmW AnZm g~Y _mZ cmo& CZH$mo AnZr _m, ~mn,
~oQ>m, ^mB, {_, Jw, Mocm Am{X Hw$N> ^r _mZ cmo& gV `mJXmgOr grVmOrH$mo AnZr ~hZ _mZVo Wo& d{g>Jmor`
C_mn{VOr _hmamO ^JdmZ am_H$mo AnZm Mocm _mZVo Wo& ^JdmZ Mocm ~ZH$a CZH$m H$m_ H$aVo Wo& g~Y
_mZZogo ^JdmZ ~hV amOr hmoVo h&
"h_ ^JdmZH$o h, ^JdmZ h_mao h'`h ~mV g^r ^mB-~hZm|H$mo _mZ coZr Mm{h`o; `m|{H$ _Zw`, newnjr, H$sQ>-nVJ, dj-cVm Am{X Ord_m ^JdmZH$m Ae h, ^JdmZH$s gVmZ h& Bg{c`o ^JdmZH$m ~Zm`m
hAm A g~H$s ^yI {_Q>mVm h, ^JdmZH$m ~Zm`m hAm Oc g~H$s `mg {_Q>mVm h, ^JdmZH$s ~Zm`r hB
ndr g~H$mo WmZ XoVr h, ^JdmZH$m ~Zm`m hAm AmH$me g~H$mo AdH$me XoVm h& `o MrO| g~H$mo _wV_|
{_cVr h, Mmho H$moB ^JdmZH$mo _mZo `m Z _mZo& BVZona ^r Amn ^JdmZH$mo `mX Zht H$aVo!
***
***
***
{OgHo$ X`_| na_m_m{H$s cmcgm h, CgH$mo na_m_mH$s m{ hmo OmVr h, Mmho dh {H$gr ^r dU,
Aml_, Y_, gXm`, Xoe Am{XH$m `m| Z hmo& H$moB D$M-o go-D$Mm h, doXm|-emm|H$m ~S>m kmVm h, ~S>m
{dmZ h, na Cg_| ^Jdm{H$s cmcgm Zht h, Vmo CgH$mo ^JdmZH$s m{ Zht hmoJr& naVw H$moB ZrMogo-ZrMm h, nT>m-{cIm Zht h, na Cg_| ^Jdm{H$s cmcgm h, Vmo CgH$mo ^JdmZH$s m{ hmo Om`Jr&
lreH$amMm`Or _hmamOZo H$hm h

gUU
c ULH
({ddoH$MyS >m_{U 3)

"^JdH$nm hr {OZH$s H$nmH$m H$maU h, do _Zw`d, _w_j


w w d (_{w$H$s cmcgm) Ama _hmnwfm|H$m gJ
`o VrZm| hr Xwc^ h&'
_oar g_Pgo eH$amMm`Or _hmamOHo$ g_` na_m_m{_| {OVZr H${R>ZVm Wr, CVZr H${R>ZVm AmO Zht
h& Ho$dc cmcgm hmo Vmo gwJ_Vmgo na_m_m{ hmo gH$Vr h& na_m_m{go {Zame H$^r Zht hmoZm Mm{h`o&

124
_wPo Xw:I hmoVm h {H$ Amn _Zw` hmoVo hE ^r Xw:I nm aho h& Ny>-_Va, {g{ Vmo _ OmZVm Zht, na AmnH$s
BN>m hmo Vmo Cnm` ~Vm gH$Vm h& A^r Omo AmnH$s pW{V h, Bggo D$Mr pW{V AmnH$s O$a hmoJr, Bg_|
gXoh Zht h& Xmo ~mV| hEH$, "^JdmZ h Ama {_cVo h' `h T> {ddmg hmo Ama Xygar, "^JdmZ H$go
{_c|?' `h cmcgm hmo& Cnm` ~hV h, co{H$Z AmnH$s cJZ Mm{h`o& {OVZr `mXm cJZ hmoJr, CVZm cm^
hmoJm&
U , , , U U U U U
U U U, U U U
U U U U U, U U
U U
H$B Eogm _mZVo h {H$ ^Jdm{ nwfH$mo hmoVr h, rH$mo Zht hmoVr& H$B H$hVo h {H$ ^Jdm{ g`mgrH$mo
hmoVr h, JhWH$mo Zht hmoVr& H$B H$hVo h {H$ Bg g_` ^Jdm{ Zht hmoVr, A^r AmS> cJr hB h& H$B
H$hVo h {H$ ^Jdm{ `mJr-damJrH$mo hr hmoVr h& Eogr H$B ~mV| _Zo gwZr h& naVw _oam {ZM` `h h {H$
Omo ^Jdmm{ MmhVm h, CgH$mo O$a ^Jdm{ hmoVr h& Bg_| H$moB gXoh Zht h&
Jm`m|H$o XeZH$m, CZH$s ajmH$m, CZH$mo Ka_| aIZoH$m ~S>m _mhm` h& Jm`m|H$mo ghcmZog,o hmW \o$aZogo
Agm` amoJ {_Q> OmVo h& Amn ~mah _hrZoVH$ H$aHo$ XoI c|& Jm`go AW, Y_, H$m_ Ama _mojMmam| nwfmW
{g hmoVo h, Eogm emm|_| {cIm h&
***
***
***
^Jdm{Ho$ ~hV gmYZ h& CZ gmYZm|_| AmOH$c _oaHo $mo EH$ {d{M gmYZ {_cm h, Omo XoIZo_| Zht
AmVm h& dh h"h_ ^JdmZH$o h'& AmnH$mo `h gmYmaU XrIVm hmoJm, na _oar {>_| ~hV {d{M h& h_
g~-Ho$-g~ ^JdmZH$s gVmZ h`h _m_ycr ~mV Zht h& Bggo ^Jdm{ ~hV gwJ_ hmo OmVr h& h_mao
eara _mVm-{nVm XmoZm|H$o Aego ~Zo hE h, na Ord Ho$dc na_m_mH$m Ae h (JrVm 15/7),
Bg_| H${VH$m Ae Zht h& `h Img ~mV h& Amn eara Zht h& AmnH$m eara H${VH$m h Ama Amn IwX
na_m_mHo$ Ae hBg Va\$ Amn H$_ `mZ XoVo h& U UU , U Bg_|
_ram~mB BVZr VrZ hmo J`t {H$ CZH$m OS> eara ^r {M_` hmo J`m Ama ^JdmZ_| crZ hmo J`m! CZHo$ earaH$s
Xmh-{H$`m Zht H$aZr nS>r!
U- (UU) U U U - ( S)
U Amn Bg ~mVH$mo O_m c| {H$ h_ Mmho H$go hr hm|, h_ ^JdmZH$o h& H$sMS>go ^am ~mcH$ ^r _mH$s
JmoXr_| OmZoH$o {c`o {Z:eH$ hmoVm h& AJa _m {ZJmh Z aIo Vmo dh dgm hr OmH$a _mH$s H$s_Vr aoe_r gmS>r_|
~R> Om`Jm! ~mcH$ `h Zht gmoMVm {H$ A^r _ _mH$s JmoXr_| ~R>Zc
o m`H$ h hr Zht& ~g, _oar _m h& Eogo
hr ^JdmZ h_mao h& Bg{c`o ^JdmZgo gH$moM H$aZoH$s O$aV Zht h& Amn Ogo h, dgo hr CZHo$ MaUm|_| OmH$a
~R> Om`& h_ ^JdmZH$o hB g ~mVH$mo nH$S> cmo Vmo ew{ H$aZr Zht nS>Jo r, AnZo-Amn ew{ hmoJr& AmnH$mo
AmM` Am`oJm {H$ {~Zm Hw$N> {H$`o BVZr ew{, BVZr {Z_cVm H$go Am J`r! ^JdmZH$o hmoZgo o Ogr ew{
hmoVr h, dgr ew{ H$_m}g o Zht hmoVr&
g_P_| Zht Am`o Vmo ^r ^JdmZH$mo AnZm _mZ cmo& U U
U ; U
***
***
***

125
`{X n{V eam~r-H$~m~r hmo, _manrQ> H$aZodmcm hmo Vmo `m nZrH$mo Cgo N>mSo > XoZm Mm{h`o?
SAmn n{VHo$ JwUm|H$s Va\$ XoIVr h, na `m AnZr Va\$ ^r XoIVr h? ~hZm|H$mo Mm{h`o
{H$ do AnZr Va\$ ^r XoI| {H$ _ H$gr h& Ho$dc Xygam|H$s Va\$ Z XoIH$a AnZr Va\$ ^r XoIZm Mm{h`o,
`h ~mV g~Ho$ {c`o h& _Zw`H$m d^md h {H$ dh Xygam|H$s Va\$ XoIVm hU@
SSSUU U (H$R>mon{ZfX 2/1/1)&
nmnr n{VHo$ `mJH$s ~mV ^r AmVr h& lr_mJdV, amgnMm`m`r_| Am`m h {H$ r nmnr n{VH$mo N>mSo >H$a
Ama {H$gr H$maHo$ n{VH$m `mJ Z H$ao (10/29/25)& eam~ nrZodmcm _hmnmnr h& naVw ~hZ| AnZr Va\$
Vmo XoIVr Zht, Ho$dc n{VH$s Va\$ XoIVr h& `h ~mV C{MV Zht h& AnZr Va\$ ^r XoImo {H$ Amn H$gr
hmo? `m Amn n{VdVm hmo? `mJH$s ~mV _ Bg{c`o Zht H$hVm {H$ AmOH$c `mJ H$aZo, VcmH$ XoZHo $s ar{V
Mc nS>r h& EH$ rZo n{VH$mo Bg H$maU VcmH$ Xo {X`m {H$ dh amVH$mo gmoVo g_` IamQ>o _maVm Wm, {Oggo
CgH$s ZtX_| {dZ nS>Vm Wm! AmOH$c cS>H$o AN>r-AN>r cS>{H$`m|H$m `mJ H$a XoVo h& `h H$moB V_mem
Zht h& `h ~hV A`m`, nmnH$s ~mV h!
Omo n{VdVm hmoVr h, dh n{VH$m `mJ Zht H$aVr, `wV CgH$m gwYma H$aZoH$s Mo>m H$aVr h& EH$ rH$m
n{V AN>m Zht Wm, na CgZo n{VH$s godm H$aHo$, CgH$mo amOr H$aHo$ CgH$m gwYma H$a {X`m, `h gr KQ>Zm
h& Omo AnZo Y_H$m R>rH$ nmcZ H$aVm h, Cg_| EH$ e{$ hmoVr h& Bg{c`o godm H$amo, na OhmVH$ ~Zo, `mJ
_V H$amo&
***
***
***
YZ-gn{m, r-nw Am{X AnZo Zht h Vmo `m Ch| N>mSo > XoZm Mm{h`o?
Sdo AnZo Zht hBgH$m `h Vmn` Zht h {H$ CZH$mo N>mSo > X|& `h {ejmH$s ~mV h& {gdm`
^JdmZH$o amr^a ^r H$moB MrO AmnH$s Zht h`h ^rVago _mZZoH$s ~mV h, ~mha hm H$aZoH$s ~mV Zht
h& _Zgo earaH$mo ^r AnZm Zht _mZZm Mm{h`o& eara ggmaH$m h, AnZm Zht& Bg{c`o BgH$mo ggmaH$s godm_|
cJmZm h& AJa eara AmnH$m h Vmo `m Amn earaH$mo ~r_ma hmoZgo o amoH$ gH$Vo hmo? H$_Omoa hmoZgo o amoH$ gH$Vo
hmo? ~yT >m hmoZgo o amoH$ gH$Vo hmo? _aZogo amoH$ gH$Vo hmo? earana AmnH$m de Zht McVm Vmo `m earaH$m `mJ
H$a XmoJ?o eara, YZ-gn{m Am{XH$s ajm H$amo, CZH$m gXwn`moJ H$amo, na ^rVago CZH$mo AnZm _V _mZmo&
H$_`moJH$s {>go do ggmaHo$ h, kmZ`moJH$s {>go H${VHo$ h Ama ^{$`moJH$s {>go ^JdmZH$o h& Bg{c`o
CZH$mo Mmho ggmaH$m _mZmo, Mmho H${VH$m _mZmo, Mmho ^JdmZH$m _mZmo, na AnZm _V _mZmo& U U
UU U UU h U
earaH$mo AnZm Z _mZH$a CgH$s ^r godm H$amo Vmo Omo _mhm` (nw`) Xygam|H$s godmH$m hmoVm h, dhr
_mhm` AnZo earaH$s godmH$m ^r hmoJm& earaH$mo ^moJm|_| cJmZm CgHo$ gmW A`m`, A`mMma h& earago
JcV H$m` H$aZm, _mg-_{XamH$m godZ H$aZm ~S>m ^mar nmn h&
***
***
***
H$^r-H$^r `dhma_| PyR> ~mocZm nS>Vm h, `m H$a|?
SPyR> Z ~mocH$a Mwn ah OmAmo AWdm H$h Xmo {H$ ~mV _ ~VmD$Jm Zht& WmoS >m-~hV H$>
hmoVm hmo Vmo CgH$mo ghZ H$amo& Y_H$m nmcZ H$aZogo n`o `mXm AmVo Ama Amam_ `mXm {_cVm Vmo g^r Y_m_m
~Z OmVo& Y_H$m nmcZ H$aZo_| WmoS >m H$> nmZm nS>Vm h& dh H$> AmnHo$ {c`o D$Mo XO}H$s Vn`m h& Cggo
AmnH$m AV:H$aU ew hmoJm& AN>-o AN>o gV-_hm_mAm|Zo ^r ~hV H$> CR>m`o h& H$>go Amn K~amAmo

126
_V& AZwH$y cVm-{VHy$cVm ggmaH$m d$n h& Bg{c`o {XZ Ama amVH$s Vah AZwH$y cVm ^r Am`oJr, {VHy$cVm
^r Am`oJr& H$^r gwI Ama H$^r Xw:I cIn{V`m|-H$amoS >n{V`m|H$mo ^r AmVm h, gmYwAm|H$mo ^r AmVm h, JhWm|H$mo
^r AmVm h, g^rH$mo AmVm h& U U U U, U U U U
***
***
***
Ord_m na_m_mH$m Ae h; naVw H$`mUH$s {O_odmar Ho$dc _Zw`na h& na_m_mH$mo m H$aZo_| hr
_Zw`OrdZH$s g\$cVm h& Bg{c`o H$_-go-H$_ na_m_m{Ho$ _mJ_| Vmo cJ hr OmZm Mm{h`o& Bg_| H$moB {dZ~mYm Am`o Vmo ^wgo mWZm H$amo {H$ "ho _oao ZmW! ho _oao ^mo! ~MmAmo!' Amn ^JdmZH$o ^OZ_| cJVo h Vmo
Bggo AmnH$m ^r {hV h Ama Xw{Z`m_mH$m ^r {hV h&
AnZm H$`mU MmhVo hmo Vmo VrZ ~mVm|H$m {Z`_ co c|{H$grH$mo ~wam Zht g_P|J,o {H$grH$m ~wam Zht
Mmh|Jo Ama {H$grH$m ~wam Zht H$a|J&o _yc_| g~ na_m_mHo$ Ae h& AmnH$s {> _ycH$s Va\$ ahZr Mm{h`o&
gmn, {~Ny> Am{X ~S>-o ~S>o Oharco Ord ^r na_m_mHo$ Ae h& CZ_| Omo Oha h, dh ^r Xygam|H$o {hVHo$ {c`o
h& H$maU {H$ dm`wH$m Omo Oharcm Ae h, CgH$mo do nr coVo h, {Oggo Xw{Z`m ZramoJ hmoVr h& Vmn` h {H$
- c U U U
Omo ggJ H$aVo h, CZ ^mB`m| Ama ~hZm|H$o _Z_| {H$grHo$ {V ^r of Zht hmoZm Mm{h`o& Xygam ^co hr
of H$ao, na ~wamBH$m Cma ^cmBgo Xmo& {H$grH$s ~wamB Z H$aZm ~hV D$Mm gmYZ h& U U
U U AmnHo$ _Z_| OMr hB h {H$ XmZ H$a|, VrW H$a|, dV H$a|, nmR> H$a| Vmo ^cm
hmoJm, `h ~mV R>rH$ h, na Amn ~wamB Z H$a|BgHo$ g_mZ do Zht h& XmZ, dV Am{X cmoJm|H$mo XrIVo h
Ama CZH$m A{^_mZ ^r AmVm h, na ~wamB Z H$aZoH$m A{^_mZ Zht AmVm& ~wamB Z H$aZoH$o {c`o AmnH$mo Z
H$ht OmZm nS>Jo m, Z IMm H$aZm nS>Jo m, Z n[al_ H$aZm nS>Jo m& ~wamB N>mSo >Zno a AmnH$mo ^cmB H$aZr Zht nS>Jo r,
`wV dV: ^cmB hmoJr& AmnH$m OrdZ _hmZ ew, {Z_c hmo Om`Jm& AmnHo$ {Mm_| empV Am Om`Jr&
***
***
***
AJa AmnH$m H$moB OmoaXma ew gH$n h Ama dh nyam Zht hAm Vmo O~ Amn CgH$mo ^yc OmVo hmo,
V~ dh nyam hmo OmVm h, Eogm EH$ {Z`_ h& ~{T>`m ~mV Vmo `h h {H$ AJa AmnH$m H$moB ew gH$n hmo
Ama dh Ny>Q>o Zht Vmo CgH$mo ^JdmZna N>mSo > Xmo& ^JdmZgo H$h Xmo {H$ "ho ^mo! _oago o `h gH$n Ny>Q>Vm Zht'
Ama {ZpMV hmo OmAmo& {\$a `m Vmo dh gH$n (^JdmZ C{MV g_P|Jo Vmo) nyam hmo Om`Jm AWdm Ny>Q> Om`Jm&
S DU U U UU, U U U U
U U U Amn ^JdmZH$o MaUm|H$o eaU hmo OmAmo Vmo Amn ew hmo OmAmoJ,o
AmnH$m OrdZ ~Xc Om`Jm, d^md ~Xc Om`Jm& AJa AmnH$m cS>H$m H$hZm Zht _mZVm Vmo Amn Cg_| __Vm
N>mSo >H$a, CgH$mo AnZm ~oQ>m Z _mZH$a go X`go CgH$mo ^JdmZH$o AnU H$a Xmo Vmo CgH$m d^md gwYa
Om`Jm& Omo MrO ^JdmZH$o AnU H$a XoVo h, dh gmX (ew, n{d) hmo OmVr h&
AnZo gnyU nmnm|H$mo ^moJH$a h_ gV ~Z Om`, `h hmWH$s ~mV Zht h& ^JdmZ H$nm H$aHo$ nmn _m\$
H$aVo h, V^r gV ~ZVo h& ^JdmZZo gm\$ H$hm hU c (JrVm 18/
66)& Bg{c`o ^JdmZH$o eaU hmoH$a {ZpMV hmo OmAmo& ^JdmZgo XygaoH$m Xw:I ghm Zht OmVm& naVw H$mZgm Xw:I? Amn YZ, nw, r Am{XHo$ {c`o amo-amoH$a _a ^r OmAmo Vmo ^JdmZ nadmh Zht H$aVo; naVw ^JdmZH$o
{c`o, AnZo H$`mUHo$ {c`o Amn Xw:Ir hmo OmAmo Vmo dh Xw:I ^JdmZ Zht gh gH$Vo&
U U U U, U U

127
U U U
***
***
***
_Zw`O_ g\$c H$aZoH$o {c`o Xmo H$m_ H$amo^JdmZH$mo `mX aIZm Ama godm H$aZm& {H$gr ^r dU, Aml_,
Y_, gXm` Am{XH$m H$moB ^r XrZ-Xw:Ir hmo, CgH$s godm H$amo& U U
U U, U {dY_u ^r ^yIm-`mgm hmo Vmo CgH$mo ^r {Zdmh_mHo$ {c`o
A-Oc Xo Xmo& `h _Zw`Vm h& A, Oc, d, _H$mZ Ama AmfY`o MrO| AnZr e{$Ho$ AZwgma
A^mdJVm|H$mo Xmo& Eogm _V g_Pmo {H$ h_mao nmg ngo H$_ h, Bg{c`o H$_ nw` H$a gHo$J &o `mXm ngm|dmcm
`mXm nw` Zht H$a gH$Vm& U U U U
U U?
L U, U U
U U , UH
"Zmnmo H${d cmoJm|go H$hVo h {H$ AnZr e{$Ho$ AZwgma XmZ Xmo& Ka_| VJr XoIH$a {H$grH$mo gm\$ "Zm'
_V H$hmo (Hw$N>-Z-Hw$N> Xo hr Xmo)&'
gmYmaU AmX_r {OVZm nw` H$a gH$Vo h, CVZm YZr Zht H$a gH$Vo& {OgHo$ nmg nmM n`o h, dh
Jm`Ho$ {c`o EH$ n`m Xo gH$Vm h, na cIn{V Xg hOma Xo Vmo ^r EH$ n`oH$o ~am~a Zht hmoVm; `m|{H$
EH$ n`m XoZdo mcoH$o Ka_| H$_r AmVr h, O~{H$ Xg hOma XoZno a cIn{VH$mo H$_r AmVr hr Zht& CgHo$ Ka_|
^r dgr H$_r Am Om`, V^r dh EH$ n`m XoZdo mcoH$o ~am~a hmoJm& Bg{c`o Amn H$^r _V gmMmo {H$ h_mao
nmg ngo H$_ h& AmnH$m CXma^md H$`mU H$aZodmcm h, n`m H$`mU H$aZodmcm Zht h&
U U, S U AJa dVwgo H$`mU hmoVm hmo Vmo ~oMmao Jar~m|H$m, gmYwAm|H$m H$`mU H$go hmoJm?
Hw$N> ^r H$m_Zm Z aIH$a Omo o_ {H$`m OmVm h, dh na_m_mHo$ gmW hmo OmVm h&
AH$w [aV AH$mo ImZm _ AN>m Zht _mZVm; `m|{H$ Cg_| qhgm _mZr OmVr h& AH$w a nXm hmoZgo o Cg_|
mUe{$ Am OmVr h, {Oggo Cg_| {H$`m Ama^ hmo OmVr h& mUe{$ AmZoH$o H$maU Cg_| qhgm _mZVo h&
mUe{$ AmZona ^r djm{X Wmda_| nrS>m H$_ hmoVr h& Ogo gwf{w _| hmo, Eogr nrS>m hmoVr h& WmdaH$s Anojm
OJ__| nrS>m `mXm hmoVr h& OJ__| ^r Jm` Am{X_| nrS>m `mXm hmoVr h& Omo mUr {OVZm Cn`moJr hmoVm h,
CgH$s qhgmH$m CVZm hr nmn cJVm h&
***
***
***
UU U U U U U U U U U U U # U
U S U U U U # U U, -U U
U U U U U h_ na_m_mHo$ Ae h, na_m_mH$s gVmZ
h& h_ O_Zo-_aZodmco gmYmaU Ord Zht h& AJa h_ ggmaHo$ hmoVo Vmo EH$ OJh {Q>H$H$a ahVo, Mmamgr
cmI `mo{Z`m|_| Zht Ky_Vo& na_m_mH$s m{ hmoZno a h_ {\$a cmQ>H$a ggma_| Zht AmVo; `m|{H$ h_ AnZo Kana
nhM J`o& AV: h_ ggmaHo$ Zht h& h_ `hmH$o ahZodmco Zht h& `h h_mam Ka, Xoe Zht h& h_ na_m_mHo$
nmg ahZodmco h& Bg{c`o na_m_mH$s m{go h_| hVme Zht hmoZm Mm{h`o& `h h_mam Agcr H$m_ h&
Xygar Img ~mV `h h {H$ U UU U U eara OS> h, h_ MoVZ h& eara _mH$o noQ>_| ~Zm h
Ama _aZona h_ BgH$mo N>mSo > XoVo h& AV: h_ eara_| Am`o hE h& Omo MrO {_cr h Ama Ny>Q> Om`Jr, Cg_|

128
_oamnZ H$go hmoJm? _oamnZ Vmo Cg_| H$aZm Mm{h`o, {OgHo$ gmW h_ gXm ah|& h_ na_m_mHo$ gmWr h, ggmaHo$
gmWr Zht h& U -- U U U U U ,
U U h_ ggmaH$mo _w$ H$a gH$Vo h& ggma^ago h_mam _y` A{YH$ h&
***
***
***
JWm|_| _Zw`earaH$s Omo _{h_m H$hr J`r h, dh dmVd_| {ddoH$e{$H$s _{h_m h, hmS>-_mgHo$ earaH$s
_{h_m Zht& _Zw`_| Omo {ddoH$e{$ h, dh A` earam|_| Zht h& OS> `m h? MoVZ `m h? h_ `m h?
ggma `m h? H$V` `m h? AH$V` `m h?BZ ~mVm|H$mo OmZZoH$s e{$Ho$ H$maU _Zw`earaH$s _{h_m
h& h_ na_m_mHo$ h, ggmaHo$ Zht hBgH$mo g_PZoH$s e{$ _Zw`_| h& {ddoH$e{$H$m Xwn`moJ H$aHo$ _Zw`
AnZm _hmZ nVZ H$a gH$Vm h, Ama gXwn`moJ H$aHo$ AnZm _hmZ CWmZ H$a gH$Vm h, H$`mU H$a gH$Vm
h& gV-_hm_mAm|_| Omo {dcjUVm Am`r h, dh {ddoH$e{$Ho$ gXwn`moJgo hr Am`r h& `h {ddoH$ ggJgo
OmJV hmoVm h& na dh V~ OmJV hmoJm, O~ Amn ggJH$s ~mV _mZmoJ&o
AmO AnZo {ddoH$H$m Xwn`moJ H$aHo$ _Zw`Zo AnZm {H$VZm nVZ H$a {c`m h! n[adma-{Z`moOZgo {H$VZm
ZwH$gmZ hAm h, {H$VZm `{^Mma ~T>m h, _Zw`m|H$s d{m`m {H$VZr Iam~ hB h! cmoJm|H$m AmMaU BVZm ^>
hAm h {H$ AN>m B_mZXma AmX_r {_cZm _wpH$c hmo J`m h& J^nmV, Jmoh`m Am{X ~S>-o ~S>o ^`H$a nmn
hmo aho h& `m|-`m| nmn ~T>J| ,o `m|-`m| Z`o-Z`o Xw:I Am`|J&o nmnm|H$o ~T>Zgo o hr AmO A Ama OcH$s H$_r
hmo ahr h& Oc O_rZHo$ ZrMo Om ahm h& {H$VZo dkm{ZH$ Am{dH$ma hE h, {\$a ^r empV Zht hmo ahr h&
***
***
***
AmOH$c `mXm XyYHo$ {c`o Jm`m|H$mo gwB cJmVo h!
S`h Jmoh`mgo ^r ~S>m nmn h& h`m H$aZogo Vmo Jm` EH$ ~ma Xw:I nmVr h, na gwB cJmZogo
~ma-~ma Xw:I nmVr h& `h Kmoa nmnH$s, A`m`H$s ~mV h& Omo gwB ~oMVo h, do ^r Kmoa nmn H$aVo h& naVw
~w{ ^> hmoZHo $o H$maU AmX_rH$mo nmn XrIVm Zht& gwB cJmH$a {ZH$mcm J`m XyY Jm`Ho$ IyZHo$ ~am~a h& g~H$mo
Eogo XyYgo ~MZm Mm{h`o&
Xrdmcr_| nQ>mIm N>mSo >H$a Omo {ZH$_m IM H$aVo hmo, CgH$mo ~X H$aHo$ CZ ngm|H$mo Jm`m|H$s godm_| cJmAmo&
***
***
***
_Z_| Cgmh hmo Ama Vrd CH$R>m hmo Vmo ~hV OXr na_m_mH$s m{ hmo OmVr h& na_m_m{ H$_m}H $m
\$c Zht h, Bg{c`o BgHo$ {c`o H$_m}H $s O$aV Zht h& H$_m}H $m \$c ZmedmZ hmoVm h& na_m_m AnZo h&
~mcH$ _mH$s JmoXr_| AnZonZHo$ H$maU OmVm h, H$_m}H $o H$maU Zht& `h dh_ _V aImo {H$ h_ H$_m}g o ~Yo
hE h& U # U U U U, UU
U U {H$VZo hr nmnH$_ hm|, CZgo ^JdmZ AQ>H$Vo Zht&
EH$ na_m_mHo$ {gdm` Xygar gmm h hr Zht`h ~mV OM Om` Vmo ~hV OXr na_m_m{ hmo Om`&
Ho$dc h_mar CH$Q> A{^cmfmH$s H$_r h& dh CH$Q> A{^cmfm ggJgo, {dMmago OmJV hmo gH$Vr h& CH$Q>
A{^cmfm OmJV hmo Om` Vmo {\$a na_m_m{_| H$moB ~mYm Zht h&
gmYH$ dh h, Omo gm`Ho$ {~Zm Z ah gHo$& O~ gmYH$ gm`Ho$ {~Zm Zht ahoJm Vmo {\$a gm` gmYH$Ho$
{~Zm H$go ahoJm? _N>a `{X JS>go {_cZm Mmho Vmo CgH$mo JS>H$o nmg OmZo_| Xoa cJ gH$Vr h, na JS>H$mo
_N>aHo$ nmg AmZo_| {H$VZr Xoa cJoJr?

129
U , U U
U, UU H
na_m_m Vmo g~ OJh _mOXy h, {\$a CZHo$ AmZo_| Xoa H$gr! Xoa Ho$dc h_mar CH$Q> A{^cmfmH$s H$_rHo$
H$maU h& U U UU U UU UU U U U
U U
UU U UU U U U, U
UU UU U UU UU NU U U
U UU , U U, U U U UU U
U, UU U, U U U AJa do h_mao AdJwUm|H$mo XoI| Vmo AZoH$
O_m|VH$ h_mam H$`mU hmoZm _wpH$c hmo Om`! ^Jdm gV-_hm_mAm|H$s H$nm Vmo ^JdmZgo ^r {dcjU
hmoVr h; `m|{H$ do Xw:I nm MwH$o h; do ^w$^moJr h&
***
***
***
U U U, U S U U,
U U d$mH$m WmZ JmU hmoVm h& lmoVmH$m `h ^md hmoVm h {H$ d$m A{YH$ OmZVm h, _ H$_ OmZVm
h; AV: d$mgo gwZZm Ama gwZo hEH$mo H$m__| cmZm lmoVmH$m H$m_ h& d$mHo$ {c`o lmoVm Zht hmoVm, `wV
lmoVmHo$ {c`o d$m hmoVm h& lmoVm dV hmoVm h, Bg{c`o dh H$ht ^r OmH$a gwZ gH$Vm h& na d$m naV
(lmoVmHo$ AYrZ) hmoVm h& `{X lmoVm Z hmo Vmo d$m `m H$aoJm? lmoVm _m{cH$ h, d$m ZmH$a h& Bg{c`o
lmoVm Am`o `m Z Am`o AWdm Xoago Am`o, na d$mH$mo Vmo g_`na AmZm hr nS>Vm h& d$m _Z_| ^co hr AnZoH$mo
~S>m _mZ co, na dmVd_| dh ZmH$a h& d$m ~S>m hmoZHo $o H$maU D$Mm ~R>Vm h, `h ~mV Zht h& D$Mm Bg{c`o
~R>Vm h {H$ g~H$mo R>rH$ gwZm`r Xo gHo$& Omo AnZr {dmm Ama lo>Vm ~VmZoH$o {c`o, AnZr {deof OmZH$mar
~VmZoH$o {c`o ~mocVm h, dh d$m Zht hmoVm&
d$mH$mo {OVZm cm^ hmoVm h, CVZm cm^ lmoVmH$mo Zht hmoVm& H$maU {H$ nhco d$mH$s ~w{_| ~mV AmVr
h, {\$a dh ~mV _Z_| AmVr h, {\$a dh dmUr_| AmVr h, {\$a dh eXm|_| AmVr h, Ama {\$a dh ~mV H$_e:
lmoVmHo$ H$mZ_|, _Z_| Ama ~w{_| OmVr h& {\$a lmoVm Cg ~mVH$mo H$m__| cmVm h& BVZm AVa hmoZno a ^r O~
lmoVmH$mo cm^ hmoVm h, {\$a d$mH$mo Vmo ~hV `mXm cm^ hmoJm& d$mH$s ~w{_| {OVZr ~mV AmVr h, CVZr
_Z_| Zht AmVr& _Z_| {OVZr ~mV AmVr h, CVZr eXm|_| Zht AmVr& eXm|_| {OVZr ~mV AmVr h, CVZr
lmoVmHo$ H$mZm|VH$ Zht nhM Vr& H$mZm|VH$ {OVZr ~mV nhM Vr h, CVZr _Z-~w{_| Zht AmVr& {OVZr _Z~w{_| AmVr h, CVZr AmMaU_| Zht AmVr& BVZona ^r lmoVmH$mo cm^ hmoVm h, {\$a d$mH$mo cm^ `m| Zht
hmoJm? Bg{c`o S U U U U U U U U
UU U
lmoVmH$s _w`Vm hmoZgo o lmoVmna {O_odmar `mXm h& lmoVmH$m `h ^md hmoZm Mm{h`o {H$ d$m _oao {c`o
hr H$h ahm h& Eogm ^md hmoZgo o hr lmoVm d$mgo cm^ CR>m gH$Vm h& d$mH$s {O_odmar h {H$ dh AnZr g_Pgo
~{T>`m-go-~{T>`m ~mV H$ho, {Oggo lmoVmH$m H$`mU hmo& lmoVmH$mo d$mH$m AmXa H$aZm Mm{h`o Ama d$mH$mo
lmoVmH$m AmXa H$aZm Mm{h`o&
***
***
***
H$moB Eogr `w{$ ~Vm X|, {Oggo na_m_mH$s m{ hmo Om`&

130
Sna_m_mH$s m{_| `w{$ H$m_ Zht H$aVr, cJZ H$m_ H$aVr h& _oao _Z-~w{ ^JdmZ_| cJ
Om`BgH$s Anojm ^r "_ ^JdmZ_| cJ OmD$'`h BN>m OmoaXma hmoZr Mm{h`o& A` gmYH$ ~ZZo_| Vmo
`mo`Vm Mm{h`o, na ^JdmZH$m ^$ ~ZZoH$o {c`o `mo`VmH$s O$aV Zht h& nmnr-go-nmnr, XwamMmar-go-XwamMmar
^r ^$ ~Z gH$Vm h& BgH$m H$maU `h h {H$ dmVd_| h_ ^JdmZH$o h& AmnHo$ AmMaU H$go hr hm|, ^JdmZH$o
nmg OmZo_| H$mdQ> Zht h& ~mYm h_mar ~Zm`r hB h, ^JdmZH$s Amoago H$moB ~mYm Zht h& _mH$s JmoXr_| OmZoH$o
{c`o {H$gr `mo`VmH$s O$aV Zht h& ~mcH$ _mH$s JmoXr_| Bg{c`o Om gH$Vm h {H$ dh _mH$m h& _m Vmo {\$a
^r ZmamO hmo gH$Vr h, na ^JdmZ ZmamO Zht hmoV&o ^JdmZ XS> XoVo h Vmo ^r `mago XoVo h& _m ^r _maVr
h Vmo `mago _maVr h, ofgo Zht& ^JdmZH$m X` _mH$o X`go ^r ~T>H$a h& _mH$s Anojm ^r ^JdmZH$m
Zoh `mXm h; `m|{H$ eara Vmo _m-~mn XmoZm|H$m Ae h, na Ord AHo$co ^JdmZH$m Ae h& Cg_| H${VH$m
Ae Zht h& ^JdmZ H$nm H$aZoH$o {c`o Vrjm H$a aho h! Bg{c`o ^JdmZH$s Va\$ McZo_| Amn Cnm` _V
nyN>m&o Amn ^JdmZH$o h, Bg{c`o ^JdmZH$s JmoXr_| OmZoH$o cm`H$ h& EH$ ~mV `mX aI| {H$ _ ^JdmZH$m h&
# U U U U -h U
-h U U U U U U, U Ogo ^JdmZ A{dZmer
h, Eogo hr _ ^r A{dZmer h& O~ ^JdmZ Zht _aVo Vmo {\$a _ H$go _$Jm? Bg{c`o gVm|Zo H$hm h
U U M, U U
, U U H
U, U UU , SU U
U U
***
***
***
U -U U U h_mam Hw$c, Om{V
AcJ h Ama h_ AcJ h& h_ ggmaHo$ AmX_r Zht h& h_ ^JdmZH$o h& O~ `mnma H$aZodmco AnZoH$mo `mnmar
_mZVo h Vmo {\$a ^OZ-`mZ H$aZodmco ggmar H$go hE? h_mam g~Y Bg _`wcmoH$Ho$ gmW Zht h& h_mam
g~Y ^JdmZH$o gmW h& h_ ^JdmZH$s Om{VHo$ h& h_mam Jmo "A`wVJmo' h& r n{VH$s hmo OmVr h Vmo
n{VH$m Jmo hr CgH$m Jmo hmo OmVm h& AV: ^JdmZH$m Jmo hr h_mam Jmo h, ^JdmZH$s Om{V hr h_mar
Om{V h, ^JdmZH$m cmoH$ hr h_mam cmoH$ h, ^JdmZH$m Ka hr h_mam Ka h&
U U UH
(_mZg, Aa`. 11/11)

S U U, U Omo ^JdmZH$m hmoVm h, dh gmYmaU AmX_r Zht hmoVm&


ggmaH$m AmX_r gmYmaU hmoVm h& nXmW Ama {H$`mH$m g~Y Bg cmoH$go h& h_mam BZHo$ gmW H$moB g~Y
Zht h& H$moB H$m_ H$aVo g_` `h gmoM cmo {H$ _ ^JdmZH$m h Vmo `h H$m_ {H$g T>J go H$$, AmnHo$ _Z_|
dV: \w$aUm hmo Om`Jr& Amn go X`go ^JdmZH$mo MmhmoJo Vmo ^JdmZH$m ^OZ `m H$a|, `h AmnHo$ _Z_|
dV: Am Om`Jm&
***
***
***
Bg O__| Ama {nN>co O__| h_Zo OmZo-AZOmZo Omo ^r nmn {H$`o h, `m Zm_On H$aZogo g~
nmn _m\$ hmo Om`J?o

131
Sg~ nmn Z> hmo Om`Jo Ama BVZm hr Zht, AmJo nmn H$aZoH$s d{m ^r Z> hmo Om`Jr&
nhco ^ycgo H$moB JcVr, nmn hmo J`m hmo Vmo CgH$m m`pMm H$go H$a|?
SBgHo$ {c`o VrZ ~mV| hmoZr Mm{h`og~go nhco "h_Zo JcVr H$s' `h AZw^d hmoZm Mm{h`o&
Xygar ~mV, Bg ~mVH$m Xw:I hmoZm Mm{h`o {H$ h_mao Ogo g_PXmaZo `h JcVr H$a Xr! Ama Vrgar ~mV, `h
{ZM` H$a co {H$ h_ `h JcVr Xw~mam Zht H$a|J&o
***
***
***
Amn H$hVo h {H$ ^JdmZ X`mcw h Ama g~ Ordm|na X`m H$aVo h, {\$a AmOH$c g~ cmoJ
Xw:Ir hmo aho h, Bg_| ^JdmZH$s `m X`m h?
Sd amoJrH$mo H$S>dr Xdm XoVm h Vmo `m H$S>dr Xdm XoZ_o | CgH$s X`m Zht hmoVr? CgH$m amoJ
H$go Xya hmo, CgHo$ nmn H$go Z> hm|, dh ew, {Z_c H$go ~ZoEogm {dMma H$aHo$ Omo {dYmZ {H$`m Om`,
`m Cg {dYmZ_| X`m Zht h? ~mcH$H$mo nT>mVo h Vmo dh nT>mBH$mo H$X g_PVm h Vmo `m nT>mZodmcm Cgna
X`m Zht H$aVm?
EH$ "X`m' hmoVr h Ama EH$ "H$nm' hmoVr h& X`m nmocr hmoVr h Ama H$nm R>mgo hmoVr h& X`m_| H$mo_cVm
Ama H$nm_| H$R>mao Vm hmoVr h& {VHy$cVm_| ^JdmZH$s H$nm hmoVr h& H$nm _Zw`H$s gm_` ~T>mVr h& H$nm_|
nwamZo nmn Z> hmoVo h Ama AmJo Z`r C{V hmoVr h& X`m Vmo XrIVr h, na H$nm XrIVr Zht&
^JdmZH$m _m {dYmZ H$nmgo n[anyU h& Jmodm_rOr _hmamO H$hVo hU U U
U U ({dZ`n{H$m 170/7)& ^JdmZH$m {dYmZ haoH$ mUrHo$ {c`o _Jc_` hmoVm h& Cg _Jc_`
{dYmZH$mo Z g_PZoH$o H$maU hr h_o Xw:I hmoVm h, ^` cJVm h& AJa ^JdmZH$m _Jc_` {dYmZ g_P_|
Am Om` Vmo Xw:I Zht hmoJm, `wV gwI Ama Xw:I XmoZm|_| AmZX hmoJm&
^JdmZ {nVmHo$ g_mZ Ama gV _mH$o g_mZ hmoVo h& _mH$m X` A{YH$ H$mo_c hmoVm h& Bg{c`o gV_hm_m AnZo D$na Am`o Xw:IH$mo Vmo H$R>mao Vmgo ghZ H$a coVo h, na XygaoH$o Xw:IH$mo XoIH$a {dV hmo OmVo
h&
Omo ^moJr hmoVo h, do gwI XoIVo h& `moJr gwI Zht XoIVo& H$`mU MmhZodmcm gwIHo$ nrN>o Zht nS>Vm&
U U U U UU U gmYH$ gwIcmocnw Zht hmoVm&
CgH$s {>_| ^OZH$s _hmm hmoVr h, gwIH$s Zht& ,
, , , , -U U U ggma_| ^r gwIH$m ^moJr H$moB lo> nwf Zht ~Zm&
gwI^moJ MmhZodmcoH$s C{V H$^r Zht hB& gwI^moJ MmhZodmcm gV-_hm_m, `moJr, {dmZ, ZoVm, lo> nwf
Zht hmo gH$Vm& Amn XoImo {H$ gwIHo$ ^moJr YZr AmX_r {H$VZo ggJ_| AmVo h? gwIH$m ^moJr nma_m{WH$
~mVH$mo g_P hr Zht gH$Vm& Bg{c`o U U U U U
# U , -U, U-U, U U U U U
U U U# U U, U,
U gwIH$s BN>mgo hr g~ nmn hmoVo h&
{Og_| ^JdmZH$m ^OZ ~Zo, dh gwI ^r AN>m h, Xw:I ^r AN>m h& {Og_| ^JdmZH$m ^OZ Z ~Zo,
dh gwI ^r ~wam h, Xw:I ^r ~wam h&
gwI AN>m cJVm h, na gwIgo {OVZm nVZ hmoVm h, CVZm Xw:Igo nVZ hmoVm hr Zht& gwIcmocnw Vm

132
{OVZr ~mYH$ h, CVZr ~mYH$ ggma_| H$moB MrO Zht h&
`{X EH$mV_| ggmaH$m {MVZ `mXm hmoVm h Ama ZtX `mXm AmVr h Vmo dh EH$mVH$m nm Zht
h&
***
***
***
g~ OJh na_m_m h`h h_ gwZ coVo h, H$h XoVo h Ama XoIZoH$s Mo>m H$aVo h, {\$a ^r
na_m_m XrIVo Zht& XrIVm ggma hr h& h_ `m H$a|, {Oggo na_m_m XrIZo cJ Om`?
Sna_m_mH$s m{ MmhVo hmo Vmo dmW~{w Ama A{^_mZH$m `mJ H$aHo$ Xygam|H$s godm H$amo&
dmW Ama A{^_mZgo hr ~mYm cJ ahr h& BZ XmoZm|H$o `mJgo hr "dmgwXod: gd_' H$m AZw^d hmoJm& g~Ho$
{V godm^md aImo Vmo ^Jd{ hmo Om`Jr& O~ ^JdmZ XrI|Jo Vmo h_ Z_ hm|J,o CZH$mo Z_H$ma H$a|J,o CZH$s
godm H$a|J,o Vmo A^rgo hr Z_ hmoH$a godm H$aZr ew$ H$a Xmo, ^JdmZ XrI Om`J&o Amn A{^_mZH$m `mJ
H$aHo$ N>mQo >o ~ZmoJ,o V^r Vmo ~S>o (na_m_m) XrI|J!o
dmW~{w Ho$ `mJgo Amn S>amo _V& dmW~{w H$m `mJ H$aZogo AmnHo$ dmW_| ~mYm Zht cJoJr, `wV
dV_mZH$s Anojm dmW{g{ `mXm hmoJr& AmnHo$ ^rVa Xygam|H$mo gwI nhM mZoH$m {OVZm ^md hmoJm, CVZm hr
Xygam|H$o ^rVa AmnH$mo gwI nhM mZoH$m ^md AnZo-Amn nXm hmoJm& {OZ cmoJm|Zo dmW~{w H$m `mJ {H$`m h,
CZHo$ OrdZ_| Xw:I Zht ahVm& naVw dmWH$o `mJgo gwI {_coJm`h ^md ^r Amn _V aImo&
ggma_| {OVZm nVZ hmo ahm h, g~ dmW~{w Ho$ H$maU hr hmo ahm h& U-
h U U, U U h U
***
***
***
O~ g~ OJh ^JdmZ h Vmo {\$a _y{VH$s nyOm `m| H$a|?
Sg~ OJh ^JdmZ h Vmo `m Amn g~ OJh ^JdmZH$m nyOZ H$aVo hmo? g~ OJh nyOZ
Zht H$a gH$Vo Vmo H$_-go-H$_ EH$ OJh (_y{V Am{X_|) Vmo nyOZ ew$ H$amo& Amn ~mV| Vmo H$aVo hmo, na H$ht
nyOm ew$ ^r H$s h? H$moar ~mVm|go H$m_ Zht hmoVm& haoH$ H$m_H$m EH$ VarH$m hmoVm h, {d{Y hmoVr h& Omo EH$
nrncH$m ^r nyOZ H$aVm h, CgZo H$_-go-H$_ EH$ OJh Vmo nyOm ew$ H$s& dh Cggo Vmo AN>m h, {OgZo
nyOm ew$ hr Zht H$s! {Ohm|Zo _y{VnOy mH$m IS>Z {H$`m h, Cg_| Alm nXm H$s h, CZHo$ mam cmoJm|H$m ~hV
ZwH$gmZ hAm h& IwX H$aHo$ XoIm Zht, Xygam|H$mo H$aZogo amoH$ {X`m!
~mcH$H$mo _mH$s `mXm O$aV hmoVr h& naVw _mH$o X`_| ~mcH$Ho$ {hVH$s Omo cJZ hmoVr h, dh ~mcH$Ho$
X`_| Zht hmoVr& Bgr Vah -U NU U, U
NU U U CZH$m X` _mgo ^r ~T>H$a hmoVm h&
Omo ^JdmZH$s, emm|H$s, gVm|H$s, ~S>-o ~yT >mH| $s ~mV Zht _mZVm, CgH$mo Xw:I nmZm hr nS>Jo m& Omo dmWH$m
`mJ H$aHo$ AmnHo$ {hVH$s ~mV H$hVo h, CZH$s ~mV _mZ cmo& g_P_| Z Am`o Vmo nyN> cmo&
***
***
***
() CU U U U CU U U XmoZm|H$m Amng_| g~Y
h& Jmd_| IoVr H$aZodmco cmoJ Jm`m|H$m Ogm nmcZ H$a gH$Vo h, dgm eha_| ahZodmco Zht H$a gH$Vo& AV:
IoVr H$aZodmcm|go _oam mWZm h {H$ Amn Xw:I ^r nm`|, H$> ^r CR>m`| Vmo ^r Jm`m|H$m nmcZ H$a|& Jm` aIZogo
AmnH$mo cm^ hmoJm, ZwH$gmZ Zht hmoJm&

133
~S>r _wpH$c ~mV `h hB h {H$ AmO cmoJm|H$s {> ngm|H$s Va\$ hmo J`r {H$ ngm A{YH$ hmoZm Mm{h`o&
Amn ngm|go dVw coH$a Or gH$Vo hmo, ngm|go Zht Or gH$Vo& S U,
U nhco {H$gmZcmoJ KmgH$m, AZH$m gJh aIVo Wo, na AmO Kmg ~oMH$a ngm|H$m gJh
H$aVo h!
U U U , U U U U U
U U U _Zo Jm`m|H$m nmcZ H$aZodmcm|H$s Eogr-Eogr ~mV| gwZr h {H$ "O~VH$ Kmg
ahoJm, Jm`m|H$mo Kmg pIcm`|J&o Kmg I_ hmo Om`Jm Vmo A Jm`m|H$mo pIcm`|Jo Ama h_ ^r Im`|J&o A I_
hmo Om`Jm Vmo Jm`| ^r _a|Jr Ama h_ ^r _a|J&o h_ OrVo ah| Ama Jm`| _a Om`, `h Zht hmoJm&'
nhco h_mar _mVmAm|H$o Xmo H$m_ Img Wo, gw~h OXr CR>H$a AmQ>m nrgZm Ama Jm`m|H$s godm H$aZm& Bggo
CZH$m eara R>rH$ ahVm Wm Ama do ~r_ma Zht nS>Vr Wt& AmO XmoZm| H$m_ N>mSo >Zgo o OdmZ ~hZ| ^r ~r_ma hmo
J`r h&
Amn H$hVo h {H$ OZg`m ~T> ahr h, Bg{c`o ImZoH$mo A Zht {_coJm& na _ H$hVm h {H$ n[adma{Z`moOZ Ama J^nmV H$aZoH$o H$maU A {_cZm Xya ahm, nrZoH$mo nmZr ^r Zht {_coJm& nhco EH$ rHo$ A{YH$go-A{YH$ Xmo hr ~m|H$m EH$ gmW nXm hmoZm gwZm OmVm Wm, na AmO ~mah-~mah ~o EH$ gmW nXm hmoZHo $m
g_mMma gwZVo h Vmo `h n[adma-{Z`moOZH$m hr n[aUm_ h&
n`m|H$o cmo^go ~hV ZwH$gmZ hAm h& AmO Xogr Jm`m|H$m H$c H$a aho h Ama {dXoer Jm`| cm aho h,
Bggo ~S>m ^mar ZwH$gmZ h& H$gmBImZm|_| ~S>r g`m_| newAm|H$mo _ma aho h& c
U U c U c - U U
***
***
***
ggmaH$s gmm Ordm|H$s {>_| hr h& {H$`m Ama nXmWgo hmoZdo mco gmYZm|_| na_m_m{ H$amZoH$s VmH$V
Zht h, na CXXo ` na_m_mH$m hmoZgo o gmYH$H$mo na_m_m{ hmoVr h& dmVd_| na_m_mH$s m{ OS>H$o `mJgo
hmoVr h, OS>H$o mam Zht& O~VH$ ^moJ Ama gJh H$s BN>m h, V~VH$ {H$VZr hr D$Mr AdWm hmo Om`, na_m_mH$s
m{ Zht hmo gH$Vr& ^moJ Ama gJh H$s Amg{$ ^JdmZH$s H$nmgo {_Q>Vr h, Bg{c`o Amn BZHo$ ahVo hE
^r ^JdmZgo mWZm H$amo& mWZm_| `o ~mYm Zht X|J&o ^JdmZH$o eaU hmoH$a "ho ZmW! ho _oao ZmW!' nwH$mamo&
Amn d` na_m_mHo$ Ae hmoZgo o na_m_mHo$ d$n h& Ogo ^JdmZZo H$hm h Z
(JrVm 9/4) "`h g~ ggma A`$_y{V (_oao {ZamH$ma d$n) go `m h'& Eogo hr Amn
^r A`$_y{V h, Wyc_y{V Zht h& `h _m{_H$ ~mV h& A`$H$m Ae ^r A`$ h
(JrVm 2/28)& U U U U U U U U U
U U `$ ggmaH$s EH$ Ho$e {OVZr MrO ^r AmnH$s Zht h&
^JdmZH$s Va\$ McZona AnZoH$mo nhco Ogm _mZZm JcVr h& ^JdmZH$s Va\$ McZm ~hV {d{M ~mV
h, _m_ycr ~mV Zht h& U L U U U UU U UU,
U U U, (UU) U U U
U U UU U U UU U U
U Bg ~mVH$m `mXm {ddoMZ Zht hAm h, na ~mV Eogr hr h& na_m_mH$m Ae OS>, ZmedmZ H$go hmo gH$Vm
h? naVw AmnZo OS>H$mo nH$S> aIm h, `hr O_-_aUH$m H$maU h& Amn earaH$m {H$VZm hr nmcZ-nmofU
H$amo, na dh AmnHo$ gmW Zht ahoJm& Ogo Mmamgr cmI eara A^r Zht h, Eogo hr `h eara ^r A^r Zht h&

134
***
***
***
AmnHo$ ggJ_| H$^r gwZVo h {H$ ggma OS> h, ZmedmZ h, Ama H$^r gwZVo h {H$ ggma
^Jdd$n h , Vmo Bggo CcPZ hmo ahr h {H$ {H$g ~mVH$mo _mZ|?
SEH$ ~mV ^moJm|_| aMo-nMo cmoJm|H$mo ggmago D$Mm CR>mZoH$o {c`o h Ama EH$ ~mV na_m_mH$s
m{ H$amZoH$o {c`o h& O~VH$ AmnHo$ _Z_| nXmWm}H $m AmH$fU, {`Vm h, V~VH$ "ggma ZmedmZ h, jU^Jaw
h'`h H$m_H$s MrO h& Vmn` h {H$ U U , UU
U , U U U S h U SM U U _Zw`eara
^moJm|H$mo ^moJZoH$o {c`o Zht {_cm h& ^moJmg{$ _hmZ nVZ H$aZodmcr MrO h& `{X ^moJm|_| AmH$fU Z aho AWdm
`h OM Om` {H$ g~ Hw$N> na_m_m hr h Vmo {\$a ggmaH$mo ZmedmZ, jU^Jaw H$hZoH$s O$aV hr Zht& g~
Hw$N> na_m_m hr hEogm _mZZodmcm ^moJm|H$s Va\$ Om`Jm hr Zht& Bg{c`o AcJ-AcJ A{YH$marHo$ {c`o
AcJ-AcJ ~mV H$hr OmVr h&
U L U , U UU
U , S H
dXmdZHo$ npM__| ahZodmcm AmX_r H$hoJm {H$ dXmdZ nyd_ | h& naVw dXmdZHo$ nyd_ | ahZodmcm AmX_r
H$hoJm {H$ Zht, dXmdZ npM__| h; _ IwX dhm J`m h& X{jU_| ahZodmcm AmX_r H$hoJm {H$ dXmdZ Cma_|
h, h_ OmZVo h& Cma_| ahZodmcm H$hoJm {H$ dXmdZ X{jU_| h, _Zo IwX OmH$a XoIm h& BZH$s ~mV| Amng_|
H$go {_c|Jr? O~{H$ EH$ ^r AmX_r PyR> Zht ~mocVm h, g~ gM ~mocVo h& Vmn` h {H$ CXXo ` EH$ hmoZno a
^r dhmVH$ nhM ZoH$o _mJ AcJ-AcJ hmoVo h& Bg{c`o AmnH$s Omo pW{V h, Cgna {dMma H$aHo$ Amn na_m_mH$s
Va\$ Mcmo& CU U, U h- U, U, U U U
UU , U S U U U,
U U
ggJHo$ mam Omo cm^ hmoVm h, dgm cm^ _oaHo $mo H$ht Zht XrIVm& Omo cm^ ggJgo hmoVm h, dh cm^
{H$grHo$ mam Zht hmoVm& _ ggJH$mo g~go lo> _mZVm h& na cmoJ ggJH$s nadmh hr Zht H$aVo, `wV Ohm
hgr-{XJr hmo, JmZm-~OmZm hmo, dhm cmoJ `mXm OmVo h& do ggJH$s Jhar ~mVm|H$mo g_PVo hr Zht& g_PZm
Vmo Xya ahm, gwZZm ^r Zht MmhVo& g_PVo Zht`h Xmof Zht h, `wV g_PZm MmhVo hr Zht`h Xmof h&
***
***
***
Amn Omo ^r H$m_ H$aVo h, Cgrgo na_m_mH$s m{ hmo Om`; `hmVH$ {H$ `w ^r na_m_mH$s m{H$m
H$maU hmo Om``h H$cm JrVm ~VmVr h& nmn cJZoH$s OJh hamJ-of& amJ-ofgo a{hV hmoH$a H$V`H$m
nmcZ H$aZogo nmn Zht cJVm& CXXo ` na_m_mH$s m{H$m hmo Ama amJ-of Z hm| Vmo `dhma H$aVo hE na_m_mH$s
m{ hmo Om`Jr& dh `dhma Mmho H$V`-^mdgo H$a|, Mmho godm-^mdgo H$a|, Mmho nyOm-^mdgo H$a|& "H$V`'
go "godm' H$m ^md lo> h Ama godmgo "nyOm' H$m ^md lo> h&
^mB-~hZm|go H$hZm h {H$ Amn Ka_| Omo Hw$N> H$m_ H$aVo h, Cg H$m_H$mo ^JdmZH$m nyOZ g_PH$a H$a|&
h_ ^JdmZH$o , Ka ^JdmZH$m, H$m_ ^JdmZH$m! ^JdmZ H$hVo hS h
(JrVm 18/46) "Cg na_m_mH$m AnZo H$_H$o mam nyOZ H$aHo$ _Zw`_m {g{H$mo m hmo OmVm
h'& Ho$dc AnZm ^md ~XcZm h& H$ht OmZoH$s, doe ~XcZoH$s O$aV Zht& nyOZH$m CXXo ` hmoZno a, ^JdmZH$o
{c`o H$_ H$aZona ew{ AnZo-Amn Am OmVr h& `m`mZ XoZm ^r ^JdmZH$m nyOZ Ama `m`mZ gwZZm ^r

135
^JdmZH$m nyOZ! Q>QQ >r-noem~ H$aZm, ZmZ H$aZm, Hw$m H$aZm, hmW-na YmoZm, ZtX coZm ^r ^JdmZH$m nyOZ!
ZmH$ar H$aZm, IoVr H$aZm ^r ^JdmZH$m nyOZ! Bg H$ma g~ H$m_ ^JdmZH$m _mZH$a H$amo Vmo AmnH$m _Zw`O_
g\$c hmo Om`Jm&
***
***
***
_ AZoH$ dfm}g o AmnH$m ggJ H$aVr h& AmnZo amJ-of {_Q>mZona {deofVmgo Omoa {X`m h& _wPo
AmnHo$ ggJgo cm^ Vmo ~hV hAm h, na _ `h Zht g_P nm`r h {H$ _oao AXa amJ-of h `m Zht, g_Vm
Am`r h `m Zht? BgH$m kmZ H$go hmo?
SAJa AmnH$mo nVm Zht hmo {H$ _oa_o o amJ-of h `m Zht, Vmo AnZo_| amJ-of _V _mZmo& Cn{m{dZmeerc nXmWm}_ | Omo _ZH$m qIMmd hmoVm h, CgH$mo "amJ' H$hVo h& Og,o nw, YZ, _mZ, AmXa, gH$ma
Am{X_| AmH$fU hmoVm hmo Vmo dh "amJ' h& H$moB An_mZ H$ao, {VaH$ma H$ao, {~Zm H$maU Amn_| XmofmamonU
H$ao Vmo dh ~wam cJVm h, `h "of' h& _ZHo$ AZwH$y c hmo `m {VHy$c hmo, CgH$m _Zna H$moB Aga ({dH$ma)
Z nS>o Vmo dh "g_Vm' h&
amJ-of _Zw`Ho$ ew h sS U (JrVm 3/34)& `o amJ-of O~VH$ Xya Zht hm|J,o
V~VH$ na_m_mH$s m{ hmoZm H${R>Z h& H$moB {ZXm H$ao `m egm H$ao, CgH$s ~onadmh H$a Xo& _Z_| {OVZm
{dH$ma hmoVm h, CVZm Xmof h& AV: CgH$s ~onadmh H$a Xmo& Xya H$aZo_| EH$ of-d{m hmoVr h, EH$ CXmgrZd{m hmoVr h& of-d{mgo O~ {dH$ma Xya hmoVm h, V~ Cg_| of ah OmVm h, Omo R>rH$ Zht h& AV: CXmgrZd{m ahZm ~{T>`m h&
***
***
***
h_mao Ka_| _pXa h, {Og_| h_ ^JdmZH$s nyOm H$aVo h& Xmo {XZ nhco h_mao Kago {H$grZo ^JdmZH$o
MmXrHo$ Am^yfU Mwam {c`o, Bg H$maU h_mao n{V Ama ~m|_| ^JdmZH$o {V Alm hmo J`r {H$ Eogo ^JdmZH$mo
h_ `m _mZ|, {Ohm|Zo Mmoam|H$m {damoY hr Zht {H$`m?
S{~Hw$c hr _yT >VmH$s, _hmZ _yV mH$s ~mV h! AJa ^JdmZ Mmoar H$aZodmco Ama nyOm
H$aZodmco_| \$H$ _mZ| Vmo do ^JdmZ `m hE? h_ Vmo AmnHo$ {c`o ^r H$hVo h {H$ Amn_| g_Vm AmZr Mm{h`o&
AJa ^JdmZ_| ^r amJ-of hm| Vmo do ^JdmZ `m hE? CZH$s nyOm H$aZogo ^r `m cm^? {H$grZo H$hm {H$
Myhm ^JdmZ eH$aHo$ D$na ({edqcJna) MT> J`m Vmo ^JdmZ `m hE, Vmo Myhm ^JdmZH$o D$na Zht MT>Jo m
Vmo `m {~rHo$ D$na MT>Jo m? ~mcH$ _m-~mnH$s JmoXrna hr Vmo MT>Jo m& kmZH$s {>go ^r XoI| Vmo Omo Vd
(na_m_m) {edqcJ_| h, dhr Vd Myh_o | ^r h&
H$moB ^JdmZH$s nyOm H$ao AWdm CZHo$ JhZo Mwam`o, ^JdmZ XmoZm|H$o {V g_mZ h& CZ_| {df_Vm, amJof Zht h& AJa CZ_| ^r amJ-of h Vmo do ^JdmZ Zht h& amJ-of Vmo gVm|_| ^r Zht hmoV&o EH$ ~ma lrgodmam_Or
_hmamOH$s OyVr H$moB Mwam co J`m Vmo cmoJm|_| Bg ~mVH$s MMm hmoZo cJr& _hmamOZo H$hm {H$ Omo OyVr cm`m,
CgH$s Vmo MMm Zht Ama Omo co J`m, CgH$s MMm, `h `m ~mV hB? H$moB Xo J`m, H$moB co J`m, Bg_| MMm
H$gr? OyVr h Vmo nhZ cr, Zht h Vmo Zht ghr! O~ gVm|H$m Eogm ^md hmoVm h, Vmo {\$a CZHo$ B> (^JdmZ)
Ho$ ^md_| amJ-of H$go hm|J?o
AJa Amn AZwH$y cVm_| gZ hmoVo h Ama {VHy$cVm_| ZmamO hmoVo h Vmo `h AmnH$m amJ-of h& AmnHo$
nmg YZ AmVm h Vmo Amn amOr hmo OmVo hmo Ama YZ Mcm OmVm h Vmo Amn ZmamO hmo OmVo hmo, Vmo {\$a Amn_|
Ama Hw$mo_| \$H$ `m hAm? Hw$moH$mo ^r nwMH$ma|, Vy-Vy H$a| Vmo dh amOr hmoVm h, nyN > {hcmVm h Ama XwH$ma|

136
Vmo CgH$m Moham Iam~ hmo OmVm h& _oar Eogr YmaUm h {H$ {OZH$mo AN>m ggJ {_cm h, CZ_| amJ-of dV:dm^m{dH$ H$_ hmoVo h& AJa amJ-of H$_ Z hm| Vmo ggJ `m {H$`m? "gV' H$m gJ hmoJm Vmo {Z{dH$maVm
dV: Am`oJr&
AZwH$y cVm-{VHy$cVm hr ggma h& h_| ggmago D$Mm CR>Zm h& AV: AZwH$y cVm Am`o `m {VHy$cVm Am`o,
haX_ gZ ahZm Mm{h`o& UU UU U U U U U U U U
U U
***
***
***
cUU U M L U L
U U U U L U L
U, U, U U U U dh kmZ JwHo$ {gdm` em,
KQ>Zm, n[apW{V Am{Xgo ^r OmJV hmo gH$Vm h& ^JdmZZo _Zw`H$mo AnZm H$`mU H$aZoH$s ~hV A{YH$ gm_Jr
Xr h&
{hV H$aZoH$s Anojm {H$grH$m A{hV Z H$aZm D$Mo XO}H$s ~mV h& U U
U U U U U CU U U {hV H$aZodmcm Vmo
H$^r A{hV ^r H$a gH$Vm h, na A{hV Z H$aZodmcm {hV hr H$aoJm& {H$grH$m ^r A{hV Z H$aZogo hr _Zw`
lo> ~ZVm h& U DU c U U, mU U U U CnH$ma
H$aZodmcoH$mo Vmo gm_Jr, `mo`Vm, e{$, {dm, YZ Am{XH$s O$aV h, na XygaoH$m A{hV Z H$aZo_| {H$gr gm_Jr,
`mo`Vm Am{XH$s O$aV Zht hS U {Zd{m gwJ_ h& {OVZo gV hE h, {Zd{m-YmZ
hE h& CnH$ma H$aZodmcm Vmo nhco gm_JrH$mo drH$ma H$aoJm, V~ CgHo$ mam XygaoH$m {hV H$aoJm& na {H$grH$m
A{hV Z H$aZodmcoH$mo gm_JrH$s O$aV hr Zht& U U, U U UU U
U U mU S-S UU U U AV: {H$grH$m A{hV Z H$aZm ~S>r D$Mr
~mV h, Ama gac ~mV ^r h& {H$grH$m A{hV Z H$aZogo AmnH$mo dV:-dm^m{dH$ empV {_coJr&
***
***
***
_oao ^rVa `h ~mV {deof OMr hB h {H$ "h_ ^JdmZH$o h, ^JdmZ h_mao h'`h ~mV g~ ^mB-~hZm|H$mo
_mZ coZr Mm{h`o& `h ~hV Xm_r ~mV h& gwI Am`o Vmo ^JdmZH$mo `mX H$amo, Xw:I Am`o Vmo ^JdmZH$mo `mX
H$amo& Omo H$m_ h_maogo Zht hmoVm Vmo ^JdmZH$mo H$hmo& H$moB Am\$V Am`o Vmo ^JdmZH$mo nwH$mamo&
, UU U U ! !! U U, U , ,
U ! U !! U Ogo ~mcH$ _mH$o ^amogo {ZpMV ahVm h, Eogo ^JdmZH$o
^amogo {ZpMV ahmo& ^JdmZH$o hmoZgo o g~ H$m_ R>rH$ hmo Om`Jm; `m|{H$ _yc_| h_ ^JdmZH$o h&
"^JdmZ _oao h'`h o_H$m OZH$ h& o_ `mJ, Vn`m Am{Xgo gmYZm|go Zht hmoVm, `wV ^JdmZ_|
AnZonZgo hmoVm h& `h _m{_H$ ~mV h& _oaHo $mo Vmo `m`mZ XoVo H$B df hmo J`o, ~mX_| `h ~mV _mcy_ hB&
Omo MrO AnZr hmoVr h, dh dV: {` cJVr h& U U, UU UU
U U U U U U U U U,
UU UU UU U U?
***
***
***
h_ AmnH$s nwVHo$ nT>Vo h, dMZ gwZVo h Vmo empV {_cVr h, co{H$Z H$^r-H$^r _ZHo$ {VHy$c

137
AdWm_| _Z_| ~hV hcMc hmo OmVr h& `h Z hmo, BgHo$ {c`o `m H$a|?
SnwVHo$ nT>Zgo o Omo empV {_cVr h, Cg empVH$mo Wm`r aImo& D$nago {_cZodmcr Cg empVH$mo
AnZr MrO ~ZmAmo& dmVd_| D$naH$s empV ^rVaH$s empVH$mo OJmZoH$o {c`o h& empV AmnH$m d$n hmoZgo o
dV:-dm^m{dH$ h& AempV gJgo nXm hmoVr h& H$m_-H$moYm{X Xmof ^r Hw$gJgo nXm hmoVo h& Amn _mZVo h
{H$ _oa_o | H$m_-H$moY Wo, A~ do Xya hmo J`o, na dmVd_| _yc_| hr Amn_| H$m_-H$moY Zht h&
m`: ggJ H$aZodmco D$nago ^md ^aVo h& D$nago ^ao hE ^md R>haVo Zht& ^rVaH$s drH${V R>haVr
h& nwVH$m|g,o gV-_hm_mAm|go {_cr hB MrO h_mao ^rVaHo$ kmZH$mo OmJV H$aZoH$o H$m_H$s h& UU
U U U U U,
U Jw ^r Z`m kmZ Zht XoVm, `wV h_mao ^rVaHo$ kmZH$mo OmJV H$aVm h& ^rVago h_ na_m_mHo$
Ae h& AV: h_mao ^rVa H$_r Zht h& H$_r D$nago ^ar hB h& ^rVaHo$ ^md OmJV hm|Jo Vmo do Om`Jo Zht,
na D$nago ^ao ^md R>ha|Jo Zht& Bg{c`o ^rVago `h ^md OmJV H$amo {H$ h_ ^JdmZH$o Ae h
SU U UH
(_mZg, Cma. 117/ 1)


(JrVm 15/7)

S
(F$doX 10/13/1; doVmdVamon{ZfX 2/5)

``

Potrebbero piacerti anche