Sei sulla pagina 1di 336

HISTORIA

DO
DESCOBRIMENTO
E
CONQVISTA DA INDIA
PELOS
PORTVGVESES
POR
FERNO LOPEZ DE CASTANHEDA .
.N O V A E D I .I o.
~ - ... ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~
LIVRO IIII. E V.
L IS BOA. M.DCCC.XXXIII.
KA T Y P O G R. A P B I A R. O L L A N D I A N A.
POR OBDBM SUPERIOR.<:
<1' ~ ..
,. .. ... .. ~
.
.
. .
PROLOGO
NO QV ARTO E QVINTO LIVROS DA HISTORIA
do descobrimento & conquista da ln.flia pelos Portu-
gueses. Dirigido serenissima & excelentissima Prin-
cesa dona Joana nossa senhora.
Por Ferulo Iopez de Castaaheda.
ntiguo costume he em Persia, & q se guarda to-
da Asia serenissirna &. excelentissima Prince8a nossa
senhora, nenhila pessoa visitar sem presente a elrey,
nem a outras pessoas reaes: porque se tem por. grande
sinal damor & obediencia: costume muyto notauel &
gno de ser vsado em toda parte : porli silo nossos sefto-
res nn terra, & na que he sua viuemos: & ternos nossas
fazendas & nos dam leys per ii somoa gouernados & re-
gidos: & finalmte nos mantem em paz & em justk(a
que he parte da bem auenturana deste mundo PoJo
que no 80rni!te os deuemos de visitar com presentes do
q temos, mas ter as vontades muy prptaa pera seu ser-
oio. E seguindo eu este cus tu me audo de visitar V.
A. como seu vassalo lhe quis fazer h mas de
q se pode ele fazer a V. A. princesa to singular dos
bs dalma & da fortuna sobre todas ti excelentemente
dotada, q c ho muyto qlhe deles sobeja podio outras
ser b auturadas. Deyxo agora a nobreza & antiguida-
de de VOIJIO esclarecido sangue de todas as partes , dos
mais exceltes peradores Dalemanha , de ttos & to
famosos & b auturados Reys do antigo & muyto no-
bre sangue dos godos, abasta ser V. A. filha daqlles
dous lumes do mudo, Carlos quinto rey dos Romos &
Emperador Dalemanha & rey de Castela & doutros es-
panba & fora della, & seftor de grldes senhorios : cuja.
boa fortuna foy em tto crecimto ii per seus
LIVRO 1111.
o;gitized bvGoogle
rompeo c estrago espi!toso ho ctlpo de Rey de
Frana, que nele estaua em pessoa com poder que pa-
recia inuenciueJ, & ho desbaratou &. prdeo com muytos
senhores de Fra: a quem ho Turco terror do mundo
entrando com seu temeroso exercito por V ngria volueo
as costas &. nito ousou dir auante cli medo de pelejar
eom sua magestade que tinha diiLe: & c ardenliseimo
zelo da gloria do eterno Deos todo poderoso &. da reli-
giito christa, esquecido dos immeosos trabalhos da guer-
ra, penetrou poJas frialdades granaissimas da alta Ale-
manha, & desbaratou aquelas duas crueis & danosas
bestas, cabt>ctas & colunas da pessima & abominauel he-
J:esia luterana ho duque de Saxooia & ho Lanlgrauio:
"- someteo todas aquelas terras que estauo corruptas
desta maluada heresia a santa Se A postolia: & fez ou-
tras muytas & muy notaueis cousae, que deixo por no
parecer que screuo historia. Ho outro lume do mundo
foy sua molher a emperalriz dona Isabel vossa ntay,
eumplo de todas as virtudes, <1 com tanto assessego go--
uernou Castela, & os outros Reynos despanha: em tau ..
tos annos que S. M.,foy auseute, que nunca seus vas-
salos ho acharo menos, & pera que lhe no fah asse e ..
hua cousa pera ser a mais ben1 aueoturnda princesa
do seu tempo, casou com ho muylo alto Prindpe d<HU
lobo nosso senhor herdeiro da real can de l>ortugal,
& de seus grandes senhorios, oacido do vosso real tron-
oo que no tem enueja a neobii dos priocipea Cristos
assi em ser zeloso do culto diuino, piadoso pera 01 po
4
bres & necessitados, mani6co liberal &. benigpo pera.
lodos: amigo dos caualt!iros, & muy prto ouuir llUl\S
fanhas: & muyto dado a todo t>sludo dat boas letr:1s,
em qui! se acho todas as boas & virtuosas ioclim,es
flUe eonuem a hi bom principe, & sobre tudo Jhe deu
nosso senhor h singular dom, que he to sogeito 1\
zo que posto que lhe parea q lhe le feitos grandes er-
ros, com lhe darem rezo fica logo satisfeito. E per..a
que me detenho eu em cousas Iam ootoria11, nem pera
que he ter isto por muyto, pois no weoos de
o;gitized bvGoogle
I
S . A. filho do muyfo a1to & muyto RPy
d lobo nosso sf'nhor, & da 01uyto esclarecida Raynha
l)ossa senhora vossos padres, que assi ho souberlo criar
& instituir, que juntamt>ntf'! com a boa inclinao natu
rl de que ho e-terno Deos ho dotou sayo tal como he.
Pois eonsiderando eu serenssimA Princesa a singulAri-
dade & eJ:celencia de vossa real pessoa & vossa manifi
Do achey de. que lhe fizesse melhor presente
que de cousas que sam de anuylo 1nor preo que ouro,
nem prata, nem outras riquezas. Estes so os milagro..
sos feitos armas que os Portugueses cujos descendente
ltiio de ser vossos vassalos fizero no descobrimento &
conquista da lndia: porque de quP tem os Priocipes &
tlt'Oborea mais necessidade que de bs vassalos, que 01
fazem aer antados de seus naturais &. temidos de .eu.
imigos, que lhes seguro SE'UI Reynos , & aerecentio
oulrds a seus sPnborioa, com que os fazem ricos, &. ea
por toda a terra seu nome com muyto grande
Jauuor & fama. E bem sentia isto aquele grande Rey
D.ario quando di88e que queria fanlos Zopiros como e-
ro 08 grus da roma, por ser Zupiro tam eeforado &
prudente na c1ue lhe conquistou B.abilonia, & as-
SI fizt>ro outros muytos & hs vassalos nmy J:!rande8 &
assinados seruios a SE'UR senhort'S, como as historias
antigas & rnodt:>rnA8 diro teslt>monho: quE> otPjados c
os que 6zero os Portuguest>l fico muyto abaixo deles,
pnis os das outras acahnro & os seus sempre
permanect-m: os A8sirios, os Mt>dos, os Persas, cuja1
monarchias forio de Reynos, de cidades tam no-
taueis, de gente sPm conto, t>mnohrt>cidas com tam
sas riquezas, fortificadas com to medonhos &
sos exerci tos que cohrio a terra & St'cauo o8 rios, lo-
dos acabaro & se dt>sfizero em pouco tempo: & E>stes
Reynos no mundo tam celehrados ficariio sugeito8 a ou-
tros. A monarchia dos Grt>gos & dos Homos que foro
muyto mayorPs que Psloutras, & li part>ceo que auio
de todo mundo a seu imperio quasi que no du-
rari[o nada pera ho comeo que Jeuauo: & assi outras
2
o;gitized bvGoogle
""' .
'..
. ..
.
. .
muytas gregos; .&-latinos' que se apaga-
: de mane1ra nilo ba neqhfla memona delas. O que
. t_udo foy por culpa dos vassalos destes monarcas, que cm
por ou por. otJtras forlo causa de se
. pagarem & desfazerem. O que nilo se pode dizer dos
Portugueses, criildo este Reyno de Portugal de tam
f
cousa come seruindo a seus Reys c es-
& lealdade sobre as .nactos, nio somente
:lo'
engrossar! em Espanha, nem se contentaro de bo ,,
tender per A frica: mas abrindo nouos mares &- desco-
brindo nouos mundos, dobrando aquele espantoso cabo .. .;
de boa esperana, estendero ho senhorio de Porlngat
&. ho fizeram conhecer em Ethiopia, Arabia, &
nas lndias. E nlo descansando ainda aqu-i seus bra'u,os
coraes, ho leuarlo ate a riqussima China ba11dia
do norte: & ate as odoriferas ilhas de Maruc(q,ela ljl-
da do sul : cousa nunca cuidada em nenbfl tempo; nem
fi entrasse em pensamlo humano pera se fazer, &
de gerao em gerao tam leais todos, que sem
morde immsos trabalhos, sem receo de medonhos .Jle-
rigos sGsteuero ho senhorio de Portugal nestas parlei,
&r:reigandoho de cada vez mais. Em tlto <t qua
a terra, ho mar, & a gente se euido pera ho- reeeber.
Rezo tenho lego serenisima & excelt!Hisima princesa de
mer a V. A. presente das cousas de mayor preo que .
se acho nestes reynos, i} sam os milagrosos feitos em
armas i fizerlo os Portugueses no descobrimento & con-
quista da lndia, para que saiba V. A. que sam os me- ,
lhores vassalos <1 pod ser: & como a tais os- trate, fa-
uorefia, em pare & ajude.
,
.. :_ ..
o;9itized by Goo8_le
AD INVICTISSIMVM
&. Algarbiorum Reg. loannem III. &c. Ferdinaadu.s
Coronellus de hi1toria Indica nunc recene edita.
I oannu., quem Turca timet , quem Maurm adorai
1
Quemque pharetrata: Persidis ora tremit.
Cui Parthus , cedit .Arahs , cu i punica tellua
Serui't , occiduo erra fretumqtu solo ..
lnclyta perpeluis cur non tua gkwia .fasttl
Crescet., atherei sur.get ad astra poli?
Cum tua lysiades acri gens aspera helio
.Ausa sit ignotam ire mam.
Perque procellosum numerosis classibm aquor
Cogat ln assuetQ barbara regna iugo:
Oua vagus Euphrates-, qH deuius exil Orontes,.
Uuaque jluit gelidis barharus Ister aquis ..
Iamque pererrato superest nil dent"que mundo,
Per freta lonqa tuus nauita tJicit iter.
Cluaque patet domiti1 tua magt'Wt potentia terris,
lntemeratiJ dei rJbique fides.
Rex igitur merito tibi quis celeberrime reg
Non gratts imo pectore semper agat?
Cum tua stent adeo sacri's onerata tropha:r's
Limina , sint armis tot freta victa tu is.
Maxime rex regum . ,. insigRibus ambit
Quem decor , tantis ornat imaginihus ..
Yiue diu patria:, nec te plaga lucida cteli
.Auferat. e no.stril ciuibw orbe tu ..
o;gitized bvGoogle
Ctmtfitltcs t11tm 'fJf!fft mo , amr mlffn mpemnr
ln terris lwminum qum dare iura quem.
Tunc jqm lysiada.que tuos, gmlmaque 6tauma
.AspiM superos pro'I'Mruilse Deos.
Qui bme pro pa&ria quond4 cecidtre mb arm.is ,
Q.ui bene pro Christi relligione iacmt.
Felices tmimaa , iQm m.mc -super Itra raptos,
Non vos indtcores duintl ulla dies.
Non vos liuor Na:&, taon vos longtBUa uetuslal
.A.rguet in patro rwn cecidisse solo.
Dum Phrebus m.ptroB pulchurimus ambiet orbes,
Dum Tagus auriferas in mare "ertet aquns.
YU: tmquam virtus sine nomine 11tstra a"acebit ,
Non erit in cineresfama sepulto. suos.
Nam casus rtrum. mrios durosque labores
Cast!mhtdo. sacro proferet ore
JTincet !J- inimica silentia libris ,
Tollet obscuro nomina veslra situ.
Ble quidem patritl! Jacta immortalia taunquam
Defraudala swi laudrbwr esse sinet.
Qure tibi .tot "iclis rtx inuictissime terril
Grakltur forti parla tropluza manv.
Eiusdem in aulhorem epigramma.
Liuius historire quondam celtbwrimut nllwr
Duxit ab mterna dm.u.
Dum . scrihit Latium , commillllJIU prmlt''o , nec non
Missa sub huperium Punico regna iug.
Tu quoque lu.siadum ICn'P'or /GCUfUlc tuorum,
o;g;uzed byGoogle
Jmmortale tu'l1 nom en ad astra feres.
Nam licet ezigum laudis res ipse riferru
Te tamen at fandi copia
.Jt cum Jacta tu.is scra"ptis tngentia narres
Eu.eniet merito gloria su.mma tibi.
Amici cuiusd Castaohedm ad ipsum.
Tam uara]s ucu.lta modis facundia , tant'il
Dicendi ut Iumen , copia , vi'sque tihi. .
Yt, licet uigu.am rem scribas , arte magistra
"E fi . \ . .
.a ternm acaas poster,tatas opus
.J.t modo qu.am scrihis tanta est , vt vel sine docto
.Artijice , haud vnquam thura timere queat.
Ergo scriptori cum res amplissirna par sit
Clu.od scribetur opus die fore qu.ale putas.
o;gitized bvGoogle
..

oigitized bvGoogle
00

()00
HO QVARTO LIVRO
DA.
lliSTORIA DO DESCOBRIMENTO
E
CONQVIST A DA INDIA
PELOS PORTVGVESES:
No tempo q.ue a gouernou Lopo Soarez , do conselho
dei rey -dom Manoel de gloriosa memoria: & capito
dos ginetes do Priocipe
. Ayto por Funao Lupa de Callanheda.
CAP I TV L O I.
De comDjoy r'iormada apa:r com aRaynha de Coulo.
i} ho goueraadOI' Cochim como disse
liuro terceiro: eotendeo Jogo na carrega da pimenta
aula de mldar pera Portugal. E como parte dela se auia
de fazer em Coullo que alg tanto eataua aleuantado ,/
como di818 DO liuro aegundo : mandou ho gouemador l
certas naoa pera que carregaasem. E foy por escriuo
desta carrega hfl lolo aluarez de caminha. E juntamen-
te maDdou bo gouernador quem reformasse a .paz com
el rey de Coulo: mas -a se deu este cargo no lhe
soube ho nome: E qu quer que foy assentou a paz com
ha irmaA de-I rey de Coulo que se chamaua raynba:
por ter algila parte na cidade & assi em sua comarca :
& goueroaua aquella terra por el rey (} ho mais do t-
po estaa no sertlo como dine. E os capitulas das pazes
fori estes , que a raynha mandasse fazer. aa sua custa a
LIVJlO IIII. .A.
oigitized by Goog I e
.
'
2 :DA BlS'I'bRI& ll'fDIA
igreja do orago cJo apostolo sam Tltome q-e o. IIIOB-t'OS
queima.rlo & derribam qoarrdo matado ho feytor An
tonio de S: como disse no liuro segundo: & que lhe
fossem tornadas -as rendu qae tia.ba aui de terras co ..
n1o. de dereitos que lhe E assi pagasse a ray.
nha pola fw...eada dei rey de Portuigal q fora tomada a
Antonio de S quinhentos brcs de pimenta: q.ue polo
nosso peso sam dous mi-l quintaes: & que auia de dar
carrega de pimenta s naos que bi po-
lo preqo de Cochim. E q el rey de Portugal mandaria
ter cm CouJio merc:adnria1 que a geote 'la terra com
prasse. E a tudo isto se obrigou per hna escriptura a
rn.ynba, -& as1i 01 regedores & pols: i) sam 011 fidalgo,
de ho comprirem & goardar. E to 6zer.Jo. por lhes aer
muylo necessaria esta paz pera conserua{6() da terra. E
lo-go comearo de pagar os dous mil quitaes: & foy da-
da carrega naos que despoitl de.carreca..ta ae torna-
rio a Cochim : donde partiro c as outras per a PortugaL.
C A P I T V L O II.
De eomo os mouros e Batical se leuantaro: ,..._
roo .:cxiiii. Portvgu.ua. .
Vendo os mouros da lodia que era
buflrque a f) auio medo como a mesma morte : &. que
auia outro gouernador de que no tinho experiencia:
determinaro desprementar que tal era : ar. usi co-e
vissem que f.azia, assi ho temerio, ou no teriiio ea
conta. E os que logo come"C(ario de fazer esta
cia Coro os de Batical : em cujo porto estaua Simle
ddrade c hOa nao de que era capito carregando pera
Ormuz: & andando algOa gente desta nao em terra
uaro os mouros com eles brigas, em que forlo mortos
l:Xiiii. Portugueses, & oa outro eacaparo no batel. E
no podendo Simo Dandrade castigar .aqle .inault .ho
.mandou dizer ao gouernador &: pera Ormuz.
o;gitized bvGoogle
LJ"faO JIII . CAPl'TVLO 111. 3
C A P I T V L O III.
De .e..o Ao t7i.ritou 68 fortalems da costa da
lndaQ: !t tlo mais que fez.
P ariidae !*' P{)rtagal as naos da despacltou ho
gonernador pera Malaca a b chamado Jorge de
brito qu.e era coptrim mor d:et rey de Portugal , l} hia
prouiclo 4a capitaniA da for-taleza, & partio em hiia nao,
& foy em eua e&erua em outra Antonio pacheco que
leuaaa a capitania m6r do IRar: & ambos chegaro a
Malaca a alumto, & for!o entregut"s de seus carre.
p. E partidoa estes capitles parliose bo gouernador R'
Yilrilu fertalezas 'da eesta, qae ateli nio fiftra.. por
amerda earregalo d$& uaos. E a primeira Q visitou foy
a de Cujo rey eataua mayto agastado poJa mor-
te ., _.f6a clalbuquerque: & por ser antes de auer re-
po.ta ela embaixada l} mandara a el rey d Marmel : &
ys por t. ne quet'er que mandasse cer-
ta DA{)e eom pimenta a AdeHJ , que Jhe Afonso dalbu-
tinha coneedido manduse, porq era de fora
do COBt'I'Mo que 2\tnhoe fezero sohre as pazes, no bo
ftueria tio goueraatler E "obre jsto se qms ver
t el rey: k sobre a mnfleira de que ama- de ser a vis-
ta ouue grldes alt-eft!aes porque ho gouernador queria
q lhe (OH& el FfJY falar fortaleza, & el rey qrreria que
se iHem no arame: & cada hft se injuriatrn de ir on-
de oo outro eataua: &. sobristo se gmrtaro doze dias :
.& bo gouf'rnador quisera quebrar a ptn & recolher a
gente da fortaleza se lho no ctrariaro os capites &
fidalgos. E por fim de tudo virose antre a fortaleza &
a cidade, no leudo cada h mais de tres homes. E
com tudo no tomaro ccrusam se mdaria el rey as
naos ou no: & com tudo mandou as despois. E se ele
no desejara muyto de cseruar a paz que tinha, ela fi-
caua quebrada. E daqui se foy ho gouernador a Cana
A 2
o;gitized bvGoogle
4 _, DA HISTORIA DA INDJA
nor, & dahi a Goa : & foy surgir no porto de Bati cal :
& sabendoho bo seu rey cuydou q hd hia destruyr por
amor dos Portugueses que hi mataro os mouros: & por
isso quis temporizar coele, & mandou lhe muyto. refres
co, & tres mouros velhos: dizendo que lhos mdaua pe-
ra fazer deles o q quisese por quanto aqueles forlo cau-
sa do arroido em que mataro os xxiiii. Portugueses. E
coeste comprimto se ouue ho gouernador por satisfey-
to, & se partio pera Goa: o q deu grande ousadia aos
mouros pera lhe perderem ho medo. E dali por diante
ouue ladres pela costa que roubauo os amigos doa Por-
tugueses, & a elles mesmos se os achaulo desapercibi-
dos. E ido bo gouernador por sua viagem, lhe deu hum
temporal com que se acolbeo a Anjadiua: donde man-
dou d Aleixo de men,eses a Ormuz por capito mr de
sete naos carregadas de mercadoria pera a feytoria , &
mandoulbe q soubesse se auia noua darmada de rUJDea.
no estreito pera os ir buscar : & elle foyse a Goa, eujoa
moradores, principalmente os casados sabendo que leua-
ua por regimento q a derribasse se .achasse q no era
necessaria, lhe dero .aptamtos qlJ8nto rendia a al-
fandega , & quto rendio as tanadarias dos passos, &.
os dereytos dos caualos Dormuz, & assi as ilhas comar-
cs. E coisto muy viu as rezes, de quilo importante era
pera se soster na lndia ho estado dei rey de Portugal,
& ofl'erecendose por cima de tudo a defdela & sosten-
tala sua custa com lhe el rey somente dar artelharia:
& por amor disto no quis o gouernador poer em conse-
lho se era derribarse Goa, & deixou ha estar, & tor-
a Cochim, onde auia dinuernar.
bvGoogle
-;.. .. ......
LIYR'O IIJJ; CIJ.PITVLO rm.
C A P I T V L O IIII.
. )
De ente Ftmr1o p dandrtlde parw de Malaca pera
a Clt.ina, 4" de eomo arrihou com tempo.
E de O,cbim eepedio logo h&a carauela pera Moam-
\Jique c5 recado aos capitlea daa naoa de Portugal que
Jii fossem ter ho Ano aegilinte, ll ae fossem ajuntar coe-
Je em Jud ate de eaperaua de ir- butcar oarumes, pe:-
ra que ho ajuduiem ae ouuesse de pelejar, pori} a geo-
te que tinha era pelica. E partida esta carauela,
eaeu ho gouernador a Fetnle perez dandrade pera it a
& China: k ouue antreles desgosto muyto
gnnde, pori} Ferno perez de Portugal em-
baixador dirigitlo. per& elrey ia China senlo qu elle
clelro gouernador eate .ofticio a htl 'fhoare pi
l'ez q fora botieairo do principe dom Afonso-, &. deu-
lhe 110. gouernad01 este. cargo por ser homem ditcreto &
curioso ,. &: pera conhecer muytas drogas q lhe diz io (}
auia na Cbioa, & com Ferno perez foy btl Antonio lo-
bo falei& por eapitlo dO. nauio. E nauegldo por sua via
g foy ter a Pac na ilha de onde aeia de car
1egar de pimenta pera a China, por ser l de muyto
preo. E pera fazer esta carrega w-taua ja em Pac lo-
nes impoHm que fora c Antonio Pacheco na conserua
de lorge de brite : & h ia fazer esta carrega a Pac- por
nler l a pi-menta mais barata que em Coehi111. E che-
gado Ferno perez a Pae, achou q tdo lones a nao
carregada lhe ardera. E vendo Femio perez q. no ti-
Dha carrega pera ir China, & q aio podia carregar eu-
tra vez por se lhe gastar a mouo determinem de ir a
Bengala, & J)rimeyre midou por lones .a el rey de Pa-
c ha carta dei rey d Manuel em reposta doutra sua
damizidade, rogdo lhe ll quisesse consentir sua feyto-
ria Pacf , '}.lhe e1a necessar.ia pera. he trate da Chi-
na: & tamb lhe mdou h presente. E sabl!do el rey
o;gitized bvGoogle
$ KlftORU lU INDI&
eomo lhe leuaua lones a carta & ho pres!te, mdou bo
receber polos priaeipaes de ua mrte tucb em cima da-
Jifantes t'. graooe magestade, & per sua pessoa bo re-
cebeo moyw DI , & o ..nt.ro.u .a,m contente cl a aot
mizade dei rey cie Port.upJ, & Ale querer ter feytoria
sua cidade , pera o li deu per htla eiOI"i-
ptu.ra a por. ele a. por aJ.,& ..oorea priaaipaea
do reyao. Mto feyto, cleterminlio Ferolo. de ir a
foy prime,-o a Malaca pera Gi waar a nao .e ...
pera, ll eM -da er-..-a.da.ua eapilania: & chegado
J no acou a nao i} era clarmeda: E lge ele brito e ...
pito de Malaea .qdo actabell.ele ia para a. Caiaa &
queria ir a Bengala., lhe Mlreitamte ._
todo oea10 {OBM . Chia se pie&amil' Jl eatau pra.
110 Rafael pe11t11lrelo ca 011 eutClCIB 4 farlo Do jungo.' COot
mo dilae 110 .liuro teooeyro: & ra*o 4 lbe faleoe888. a uao
espera, lhe daria a aae elota BartJ.a..E oi-CJUMKe F...
Do perea ae fi8Cmll8r de. u par> .aer 'PI'"
te da IBOJUio alo poda, k paote leuaDdo a
Malaaa, &i forle a aaa. cmeraa Muuet ;k AIP
tonio 1m-o falco .A daua IIUo8, & hilDuane .cetfbo a
hn jaago: & partio tle Malaca a xv. t:lapto de mil
quitaJaonto..& .._aaeya., lc meaiiiD SeflemiJre ohegoe ju:a-
to da easeada de Me foy: de noyte cont os
outr01 capitle dar terr.a., onde milagro1amiH.e 01 sal.
uou DOftO 8eallM -t se ouuero de perder bils bai:IO&
E per lhe aer ja ho Yento por cluumte pail'arie aqui cJ&..
ze: ili.as. E que era pCII' demais por 111er a Rloul
goatada., -anrllrlluJo a .MaJaca, a: Duarte coelho pedio Ji-
eencca a Femlo. parez I*' ir imoeraar a S}lo, que .eo.o
niMcia be ny de qaudo l fura e A.nmaio de m;mnda
1L 1abia. .-. MJia. de fazs proueito. E tnado Ferulo
a Malaca aahnu Rafael peceet.Jelo que er.a obega-
cio da (Jhina Cl tamanho no emprego lf!uou q
fez de lui riDte &r. cedi6coo flUe os Chia queriio rn &
amizade GJIIJ J?or.tugw..-, & c} na: mu' to tJoa gen&e.
o;gitized bvGoogle
'1
CAP I TV L O V.
De f ac:*eo ..IWrtjUe .,_, ea .
D.,u da ,.nida de Femla peres Maiata qft
quiaera ir a Be.gata, Y8Doo )oiiMJB q Dio tOI'IIaua leye
a Malaea aa aao fJ'l W lcaua oarreJndo, c6 tenctfto de
h a me1ma feytoria ouuera de faHt em Pac&
E bo eapitlo fie Malaca, ebegado elle l, deu por rogo
tle Jorge que ainda eetaua em Malaca. a
eapitaoia lia aao a hi Anrriftw teme pera que fosse a
Marta'hlo porto de Peg com aHIKia dei rey, & deulhtl
eeaeata Portraeaes pera irem ooele, ._ hlo tomou ne
camiabo hl jungo de mouros merea4ores Peg , &.
leuoabe oo08igo pera ho mandar a llalaea- oar.regad8
tlarroa , .k lo potieD., tolDar Jdat1ablo arriboa ' boca
llo rio 4JDde ee P.eg6, noueota legoas pw ele- aoima '
dagea: a tte.ito est biia eidiule eltamada eo ...
IIIi que ke Jao porte de Peg : onde por do
gousna&Ur .. terra fy leaada a faslda flue hia na nao
com hil feitor, algila do1 BOSIOS. eatarB eoele ate
ae acahR. de veader & Auriqae leme ficou na na() a bo-
ca do Yio, k com Alo jungo em aua efSpanhia; &
a. JNIO 4e carregar eGUbetlo ee aeatlores do
.go qae es no.D8 tomarlo qu e&taua na barra earregit-
4ose danw , & eseldaliadl .listo se foriEo queixar a el
rey de peg c4 grandes br.adoe dizendo que os nossoa
1em uenh t.-or trazio ho eea jungo que lhe tomarlo
ileiD oeohna I'C3zlo. poia tiolulo paz -coelee., pedindolhe q
Jhes fizea & ea matass ai todos pois erilo la-
qqe se bo Dlo fofilo , Dfto tontar.M hG. jongo, nf
lho trouuerilo cliante <kla olhos; &ouuido isto por el rey,.
porque queria ter eoBttes os mercadores de qtte lhe vi-
aba muy4Jo pra.eito mandou logo Neado ao regedor de
Coami qtae mandasH todos .os nosl08 que estaulo
m feytoria, lt quido aio Ulat'alllelll._ E bo reg.e
oigitized bvGoogk.
V HIM'OJlU .Dtt l!fDU. : .
dor os quisera auer por maft.a, mas no pode porque ho
feytor se goardaua, que tby .:.logo .auisado per mercado-
res gentios do que e) rey mdaua. E vendo os mouros
senhores do jungo que -estauo em Gosmim , que se no
podia ho feytor ni; os nossos auer por manha, ajuntar.-a-
se cem outros muytos, & 881i algns gentios, & derio na
feytoria com grande mpeto, em que aueria quatro dos
.nossos com ho feytor & oyto Iaos escrauoa dei rey .de
Portugal que logo acodiro porta da feytoria com.es-
.pingardas, bstas &. lanas defendendose tio valente-.
mente, que no somt'nte tolherio aos immigos que en
.trassem mas ainda mataro algns: o que wist,o. poloa mou
ros poserilo fogo feytoria que Jogo darder por
serem aa casas cobertas de palha. E vendo ho feytor ho
logo, & que no tinha remedia sayose por detras .da1
easas em que batia bo rio, onde se metero ate a cinta,
.que logo os immigos acodiro sobrelea eom .grandes gri.
tu & .frechadas sem conto , & pedradas. E era cousa
despaoto, & milagre euidete. como 1e defendiJo todos
doze sem os imiPigos lbea podere empecer em espaf(O de
.quatro oras .que durou .esta briga. E no cabo chegou ho
batel da nossa na.o onde se recolhero & se foro nao
que estaua no rio. E logo ao outro dia aparecero por
.ele a bai:w;o obra de paras cheos de gente
armada & com muytas jangadas de rama seca, pera que
se no pod;88sem tomar a nao -a queymassem t:oelas. E
vedo os Anrrique leme, & conhecendo ao que "Vinho
deixou ho jugo despejando a gente dele na nao, & eau
hua cbampana com que se carregaua, em que mandou
Jogo aptar toda sua artelharia: & em os paraa.ebegan-
do perto a mldou. desparar Mies. E os immigas como
erlo muytos nlo de a cb.ater, tirando
do de frechadas , cQrcando a nao de todalas partes. E
passando b pedao que a llrtelharia comeou de jugar
atroouse toda a nao c a furia dos tiros , & por ser po-
dre & passada do bicho comea de cuspir bo breu por
onde era furada, & ficau9 .os .bw'aquinhuas clescubertos:
o;gitized byGoogle
L1VRO JIU. CAPITVLO Ve 9
& SE'ndo muytos, entroulhe tanta soma c1agoa que nem
com bombas, nem c baldes se nilo podia esgotar, o que
deu assaz de trabalho aos nouos, porq se trabalhauo
em esgotar a nao, fafecii'lo pera se defender dos immi
gos que os combatio continuamente sem descanar, qne
ho podio fazer por serem tantos como disse: & se se
queriAo defender deles enlrauaos a agoa de modo que os
metia no fundo: assi que no sabiilo a qual acodissem,
k tres dias continos teueriio este trabalho, que tato du-
rou a peleja sem nunca terem nenhll repouso, porque co
mio pelejando: &. toda a noyte vigiauo com medo que
lhe nlo queimassem os immigos a nao. E c trabalho
lo immenso aprouue a nosso seflor de os tirar do rio,
leuaodo os ho batel toa, & assi h calalu1 de Malaca,
lt a champana. E vendo os immigos que os seguHto que
aaylo pela barra tornaranse, sendo hia hora ante do sol
posto. E 01 DOIIOS ficaro Ulo cansados & to roucos do
.muyto bradH que nilo podiilo falar nem deitauo mais
que v to: k todo isto se fez sem nenhu ser morto nem
ferido, k dos immigos muytos, & rnuytos par aos arr
bados, & outros metidos no fundo. E tudo isto ero mi-
lagres de nosso Deos todo poderoso. E vendo ho capiHto
qoe a nao se no podia soster pola muyta agoa que fa-
z.ia, repartio a gente dela & artelharia, & mantimentos
na champaoa, calaluz & batel que leuou a este fim : &
ainda a ge11te no era toda acolhida qnitdo a nao se foy
ao fundo & ficou a gauea por cobrir, & dali seguio sua
rota pera amatra, & no caminho se perdero ho batel
~ ho calaluz com h temporal, & morrero neles vintoy-
to dos nossos & vinte Iaos. E ho capito com os outros
it algs mercadores de Cosmi que se foro coele pera
Yiuerem em Malaca foy ter ao porto de Pedir em arna-
tra, & h i os recolheo ho rey & os teue c muyto gasa-
lhado tres meses, ate Ferno perez tornar a P a c ~ , onde
tornou despo1s darribar da viag da China, como direy
a diante.
LIVRO IIII. R
o;gitized bvGoogle
--
10
I
\
)
DA Hl&TOIUA DA INDIA
C A P I T O L O VI.
De como dom Aleixo de mme1e1 cJw,ou a Ormu f"
prendeo Sim& dandrtJI.
Partido dom Aleixo de menese1 pera Ormuz com
naos de aua conaerua chegou coelas a &r.
J;naodou entregar a fazenda delas na feytoria. O que fa-
uoreceo muyto os nossos que J eslauio por eetarem
muyto tristes pola noua da morte Dafooeo dalbuquerque
que ja sabio, & temio que os mouros se aleuantaseem.
E dom Aleixo em Ormuz daua meea aos que
querio ir comer coeJe, que erio muytoa: & hil dia ee-
tdo comdo trou bu fidalgo chamado Martim afODso
de melo ainda moo, & deu hila grande cutilada pole
rosto a outro chamado Jt'rancisco deg qae comia me-.
sa de dom Aleixo. E segundo se deapoia soube , fY1 a
causa de lha dar terlhe dado Franciseo de G ho.a bofe..
tada quando pera Ormuz, onde Martim afo.nao se
aqueixou disso a Simo daodrade que ja l estaua, & a
outros seus parentes } lbe aconselharo que se vingasse
onde podcsse, & ele no achou outro melhor lug81' que
aquele : & assi como lhe deu a cutilada se acolbeo, k
dom Aleixo com quantos estauo mesa foy apos ele ate
a pousada de Simo dandrade onde se meteo, & dali foy
logo passado por detras aos paos dei rey, donde foy pos-
to em saluo, & por isso ho no pode d Aleixo prder.
E sabedo como qudo fora a dar a culilada sayra da
pousada de Simo ddrade, aqueixouse muyto coele po-
Jo consentir. E ele disse que Martim afoaso fizera muy-
to be de se vingar, & ele em lhe dar ajuda pera iaso,
& assi outras palauras: pelo que dom Aleixo ho pren-
deo sem lbe querer goardar hi aluara do gouernador em
que bo isentaua de d Aleixo: & por mais requerimea-
tos que lhe fez Simo dandrade lho no quis goardar, &
tomoulhe a capitania da Dao & deu ha a Frcisco pe-
o;gitized bvGoogle
LIVRO IIII. CA'PITVLO vn. 11
reyra de berredo. E em quanto esteue em Ormuz ho te-
ue preso na sua nao: &. asai ho leuou ate a lndia, ade
bo gouernador ouue por b feito o l} fizera diS Aleixo.
C A P I T V L.O VII.
Do ~ armadtJ que fu lw Soldo pera tJadar d l n ~
diJ dJtnJ BB NNIOI: ~ a ctJUia porqv.e l ntio foy.
No liuro eegundo foy dito bo desbarato da armada do
Soldle, de que Mirocem foy por capiHio mr lndia,
&. oomo ele se foy despois da lndia. E como ho Soldo
tinha grande desejo de lanar 08 nossos fora da lndia,
& Bllli ho tinha determinado, ola disistio de sua deler-
mina'iio, & comttou logo de mdar armar outra frota
mayor que a primeyra, que foy a_rmada em quatro an-
DO&: & f*lla no mar & aparelhada pera nauegar se af-
firma que eustoo oytocentos mil cruzados. E erlo e s t ~ a
welu seya gals reaes cada bfta de vinte sete bicos de
tres remos em banco, & noue ao tis cada hfta de vinte
eiaco de tres remos em banco., & doze fustas, bftas de
Yinte sete bancos outras de inte cada ba de dous re
moa em banoo: & fez pera esta frota seys mil homs de
peleja em q enlraulo seteceatos :Mamelucos & trezen-
tos Turcos, & mil .mouros mogaueres de Tunez & de
Grada que falaulo espanhol, de que 01 quinhentos erilo
espingardeiros, & os cento bombardeiros, de que os vin-
te ero meatres dartelbaria & dartefitios de fogo, & os
outros se cbamaulo seruidoree, & dous mil frecheiros &
outros tantos de lanas & espadas. E destes os qninhen-
tos armadoa de sayas de malha, & dez darma brancna
& einco de coyrac;as: &. ontre toda esta gente auia cin-
eoeata Christlos. A artelharia dttsta frota forAo cto &
dez tiros gro110s de metal , basaliscos, ciies, pedreiros
& outros. E k'ezentos & vinte cinco heros de metal, &
mayta poluora, & grande quantidade de pelouros de to-
ela aorte. Armada esta frota deu bo Soldlo a capitania
B I
oigitized bvGoogle
i 2 DA HISTORIA DA INDIA
mr a lil\ Turco chamado almo rex qua fugira ao T u r ~
eo c sete gals de que andaua por capito, & lbas fo
ra vender & assentara coele viuua. E ja antea disto
em tempo li Afonso ualbuquerque gouernaua a lndia,
sabendo almo rex que ho Soldo queria mandar esta
frota lndia foy l primeyro por seu mandado pera "Ver
a nossa armada, & blt nosso calafate bo conbeceo que
ho vio em Chaul, & bo disse a Afonso dalbuquerque. E
tornado ele da lndia, disse ao Soldo que facilm8te es-
peraua de desbaratar a nossa frota, porque era de na-
uios dalto bordo, que no podio nauegar sem vento,
& a sua era de gals, que posto que no ouuesse ven-
to andauo a remos: & como ton1asse os nossos em cal-
maria os auia de meter no fundo. E esta foy a causa
porque lhe ho Sold.o deu a capitania m6r da armada
que digo, & rnandoulhe que fosse pola cidade de Iud
& se a.jiitasse com Mirocem que hi estaua & faria o. que
lhe mostrasse per hii regimento que lhe tinha mandado.
E partio de uez no comeo Doutubro de mil & qui-
nbetos &. quinze, & no caminho se lhe perdeo hila dai
gals com cento & cincoeDta homes: & chegou a lud
a quatro de Nouembro, &. a dezanoue partio dali com
Mirocem que tinha duas naos que leuara de Diu que
fez como as nossas, & hii galeo & dali Coro ter a Ca-
maro, de lhe Mirocem mostrou como ho Soldo man-
daua que fizessem ali ambos bila fortaleza, em que Mi-
rocem ficaria com quinhentos .1\'lamelucos. E passados
oylo meses que A fazio, escreueo Mi rocem hiia carta
dameao ao rey Dade por estar escandalizado delede
sem rezes que lhe fizera quando passara desbaratado
da lndia. E por amor desta carta mandou el rey Dadem
que no vendessem mantimentos aos de Mirocem, que
por essa causa concertou com almlo rex 1 fizessem
guerra a el rey Dadem , & Mirocem lha foy fazer com
dous mil homens, & prometeo cem cruzados a cada .h
se tomassem hfa cidade chamada Zebit sobre que foy
que e ~ t sete legoas pelo serto. E com a espera da
o;gitized byGoogle
LJV:ao 1111. CAPJTVLO Vffr, lS
promfl!na a tomarlo, & na peleja ma tarJo hfl dei
rey Dndem. E tomada a cidad-e apertarlo os acidados
com l\1irocem i} lhes comprisse sua promessa doa. cem
cr11zados. Do que se .ele escuaaua, di-zendo que lhos no
podia dar pois roubare quanto auia na cidade. O il lhe
eles ni quisero leuar em conta & quiserilno matar se
ele no pedira espao pera mandar pedir dinheiro a at-
mlo rex, que sabeDdo e que passaua, porq nlo tinha
dinheiro. mandou dizer ao& soldados qufl' ele ficaua por
fiador do dinheiro que esperusem-, & a Mirocem que
!ugisse: pera o q.ue ele buscou maneyra &. fugio & foy-
se pera almo rex que despoia ll bo teue mandou re ..
cado aos soldados i} se fossem em barca r , & i} I hes pa ..
garia : & que oilo esperassem por Miroc. que era- mor-
to. E eles no quisero sem lhes pagM primeyro .. E d8'-
termi-nando rex com Mirooem de ir sobre Adem,
posto que tinha pouca gente mandou rogar aos solda-
dos, que pois ho no queiilo ajudar que deitassem fa-
ma que fioauo em Zebit pera ir por terra. a Adem
de ele hia
7
& eles ho fizerlo assi-, & Salmo & Miro-
eem fOro 10bre AdA, a que derilo combate, & tomarlo
h baluarte ,. & derribaro bil lo de muro: mas no a .
podero tomar, & por no terem gente no quisero pas-
sar lndia & tornarse a Camaro. E isto tudo soube
dom Aleixo em Ormuz, q vindo ho tempo de sua par-
se partia pera a lodia.. .
CAP I TV L O VIU ..
Do pe passou Ftrno caldeira com dom
GOmO foy morto na terr-a firme.
Quide llo- hia de Portugal pera a J.ndia,
que chegou a Moambiq-qe:. hia na nao de dom Goter ..
re h Ferno caldeira que fora page Dafonso d-albuquer-
que , q por mexericos fora preso a Portugal , onde das-
pois de se liurar lhe fez el rey merce , & lhe deu Jicea
o;gitized bvGoogle
14 DA HISTORIA DA INDU.
pera e toroar lndia, & foy aa nao de dom Goterre
que hia por capito de Goa, onde ele tinha sua molber
& caaa, & por auer hila defereoa em Moambique c
dGoterre oito quis ir maia coele, & tomou sec1'etamttn
te hil oauio, & foyse com -outros caminho 41a lndia, on-
de cuydou dachar Afoaso dalbuquerque que lbe valeria.
E como soube que eataua em Ormuz, & por amor da
fortaleza que fazia nlo auia de tornar se lo tarde , de-
sesperou de se poder saluar de dom Goterra que auia
de ser capito de Goa onde auia de morar., & por isto
determinou de se- acolher terra firme per a A ncosco
capito de Pond, &. Jeuou muyta fazenda .com que tra.
tasse: & despoia de ser l tomou .Ancoscoo coele tama-
nha amizade que nlo ae apartaua nunca dele & daualhe
todos os Jlroueitos que podia, de modo que se fez muy-
to rico. E determinando dom Goterre de ho matar poiG
de Moambique, despo.is que foy em Goa trabalhou por
isao, midando aJgila que ho matassem, principalmente
hum Joio .gomez .escriuliu da feytoria de Goa , hom ea..
forado que fet que hia agraRado de d Goterre , & 'I
Jbr;ia pera os mouro: & por aer Chriatlo ho agaealhou
Ferno ealdeyra, & daualhe dos aeos cavalos em que an-
daese : k fazia oom que lhe fizesse honrra. E
Do disisLiodo olJ tudo isto Joo gomez de ho matar es-
pero tempo pera isso, ate que h O dia uyo A ncos_olo a
folgar pola terra a caualo , k sendo bfia legoa do passe
de Benestarim, adiaotouse loo gomez com Fernlo cal-
Eieyra & matou ho treio com ht1a lampl a vista Dan-
coscllo, que disso muylo grande menencoria man-
doli apos lolo gornez que se acolhia a BenUJar.im , k
foy & trazido .dile Dancosclo, que por sua mo
Jhe cortou a cabea. O que sabido por dom Goterre, fi-
cou mayto mal com Aocoseo com que daates utaua
be , & determiJIOII tle 18 viugar dele-
o;gitized bvGoogle
C A P I T V L O JX.
Ik como fort. monor qut.lh tlee t'IOfiOI t10 ,.,.. <Z.
OxlaiM.
lnueraando ho goaernador e Cocbl, hQ iida1go eba-
mado Gpar da mua foy .,lgar te"a firme & leuou
em na companlaia seu irmlo Chrittoofto de eouaa , Jor-
ge de britQ, Lopo 'de brito., Aires da eiht&, Pero fer.;.
reyra & Antonio ferreyra. E andldo ' eaa de
como a gente da terra Jhes queria mal saltou eoeles btt
eaimal bem acompamlaado 4e Naires, dizend{) q mata.
alo oe pau6es que erlo dos ae pagodes. E post'O que
Gl Pcwtu,ueaes 18 deiCulpauo ll ho Dlo eabiio, n:o lhes
yaJeo, & ho Caymal oe qaisera matar tolos, & fizerllo
recelher aos c1 1ta &fronta, ficando mortoe
fJU&tro eri.._ 4eltes fidalgos, que forlo presos em che-
gando a Cochim pel' .andado do gouernade>r, porque
mrlo sea soa licncra. E inuerno faleoee Diogo-
mendez .te Yaselieeloe eapitlo de Cocbim antes de ter
aoabado ho tempo de saa capitania. E por ho gouerna-
dor ter por eirey de Portugat eetas tfeu esta
ao feytol' J ... ourenCiO moreno de que -era grande amigo :
tio l se Aires da 1ilua a.qeeixoa ao por en-
trar na vagante de Diogo mendez, lt por lhe ni!o
zer seu queisume com lhe dar a capitania ficarfto de
quebra. E passado ho inuerno ebegou dom A )eixo de
meneses a Cocbim , & contuu ae goueroador o que ou-
bera da armada do Sold!o.
o;gitized bvGoogle
-
16 M HISTORIA DA INDIA
C A P I T V'L O X.
De como 1w g()tl8nad0r pera ho atreito a lncsCl.U"
a armtida do .soldo. _
Com a Roua qlle dom Aleixo deu ao gouernador da
armada do Soldo, determinou .ele -de a ir buscar ao es-
treito eomo tinha em seu regimelo. E como ja comea-
ua de deitar ao mar a armada i1 t-inha Votada, assi co-
mo as velas er aparelh,das asai as eaminho de
Goa, de se auia dajutar a frota l1 auia de leuar. E .ele
se partio .apos ,elas .por derradeiro, & de caminho foy vi-
sitdo as fortalezH & proudo .as do E por.
qullto ele determinaua. de fazer bi fortaleza e Coulo
pera ter segura a :feitoria .q l ouuease destar. E pera
este negocio .era .nece8sario hi homem de friso, escolbeo
pera isao bil eaualeyro .de Coimbra chamado Eytor ro-
dr.iguez, em que -tinha muyta confiana, .que estaua pr.o-
uido da feytoria de Cananor, & por saber que ele me-
lhor que outro l!&beria assentar a terra de Coulo & -tra-
tar a gente dela, ouue por mais seruifiO dei rey manda-
lo l por feytor que estar em Can.anor. E assi lho disse,
ele ho aceitou por seruir e) rey, .que &
de sua -casa.' E dandolhe bo gouernador ho re-
g.imento do que auia de fazer bo despachou de Cananor
a seys .de I aneyro per a Cochim dde -se parti o pera Cou-
E ele partido, se part-io tambem ho gouernador: &
chegado a Goa muytos manti(nentos, muyta pol-
uora & rnuytas rnuni<i>es qqe fhe dom Goterre .tinha
prestes. E fazendo aqui alardo da gente & dos nauios da
frota achou menos leronimo de sousa b fidalgo capito
d nauio. E assentando que era fugido, & que no po-
dia ser em outra parte se no nas ilhas de 1\faldiua, de-
erminou de ho mandar J buscar, porque por as ilhas
estarem de paz poderia hi fazer rnuyto dno com as fa-
.zer Jeuaotar: & mandou ho buscar por dom Fernando
o;gitized bvGoogle
l.lftO 101. CAPITvLO X. 17
mSrroi, a ll mandou que por ir por capito dfl nauio dai-
to bordo foase pola banda do mar das ilhas, & asai por
loio de castelo brco capito de hila gal, a
qae por esse respeito mdou que fosse por antre as ilhas
& a terra firme, & a ambos deu regimento que se achas-
sem lerGnimo de sousa, & no quisesse tornar coelea
que .ho metessem no fundo. E despois disto ho gouerna-
dor se embarcou pera se partir, & estando embarcado
soube dom Goterre per g'Uios da terra firme que eata-
uo prestes quatro capites do Hidalco pera entrar na
ilha como ho gouernador partisse, pelo que d Goterre
apertou com ho gouemador que lhe deixasse mais de
fiU&troeenlos que lhe deixaua, & mais artelharia
que a que lhe ficaua. E ho gouernador lhe respond.eo
que abaslauiio os homens &ta artelharia que lhe ficaua:
& quando os mouros ho apertassem tanto que deixasse
CJ8 passoa da ilha & se recolhesae cidade, & despoia
tornaria ele & ea tomaria : o que ele nil.o podera fazer
antes se os mouros tomaro qual qaer deles, tomaro
tamhem a cidade. E deixaado ho gouernador Goa dest.
maneyra, se partio pera ho estreito na entrada de Fe-
uereyro de mil &r. quinhentos & desassete, c& biJa arma-
da de trinta & seys velas. s. quinze naos com asua em
q hia por capito dom Aleixo de meoeses, dom Joo da
ailueira, dom Aluaro da silueira, dom Diogo da silueira,
Aluaro barreto, Anto .nogueira, Antonio raposo, Jorge
de brito, Aires da situa, dom Garcia coutioho, Afonso
Iopez da costa, Francisco de tauora, Gaspar da silua,
Duarte de melo , Gonalo da silueira. E dez nauios &
carauelas , de que foro capit.iies , Pero ferreyra , A nto-
nio ferreyra fogaa, Joo gomez cheira dinheiro, Tristo
de g , Lopo de vilhalobos , Garcia da costa, Pero Iopez
de sam Payo, Francisco de g, Fero& de resende;, ho
.pintor: & oyto gals, capiLes Lopo de brito,
uilo de sousa, Joo de melo, Dom A lu aro de cQstro, Di-
nis fernldes de melo, Dom Afonso de meneses, Anto.
nio .dazeuedo, dazeuedo, & hil.ca--
LIVBO IIIJ.. O
o;gitized byGoogle
18 DA BIS70al.l D.l llfDI.I.
rauello, & hO. barganLim . E hl jungo em que lailo qtai
nbentos naires dei rey de Cochim, &. por capitlo Diogo
pereyra de Cochim. E nesta frota leuou trea m.il Portu.
guesea, & Duarte galuio que hia por embaixador ao
Preste, &. Mat.eua embaixador do mesmo Preate. E par-
tido de Goa foy fazer agoada a acotor, & teguiodo
sua viaj pera Adem ouue vista dela h dia poJa me-
nba aeys legou alam ar, & ali aurgio & teue coDielbo
com 01 capites & fidalgos da frota, a que declarou que
auia de pelejar com os rumn ae eateueasem ao mar &
Bo na terra, porque asai ho Jeuaua por regi mito dei
rey seu senhor : & deu a dianteira a d Garcia couti
nho. E se os ru.mea n esuessem no porto que surgi-
ria diante da cidade pera tomar pilotos que ho leoas1em
ate as portas do estreito, & aJi mandou aos capitles daa
earauelaa & das gall que f011em ao longo da col&a, k
flUe as veJas que achaasem Dad lhes DJo izeBNID mal.
E chegado ao porto Dadem com toda a frota , alo a-
chando os rume surgio dentro na baya,. & aluou a ci-
dade com a artelbaria & com as trombetas , & 01 capi
iies fizerio despois outro taato, o que durou bem d111
horaa, & da cidade niio respondeo- 11iaguem. E eetldo
para fazer conselho do q faria, chegario capitaina
tres mouros hrrados em hila barquinha com hfla bidei-
ra de paz , & postos diante do goueraador llae derlo
ehaues da cidade da parte do regedor dela, diaendo lJ a
cidade & eJe ero dei rey de Portugal. E ho gouern a--
dor as no quis, d i ~ d o (} por ento no se queria de-
ter em asstmlar amizade por quanto hia muyto de pres-
saem busoa doa rumes, que c11ydaodo dachar nai}Je poli-
to fora ali ter: & pois os no acbaua auia di r buscalos
a Oamarlo & a Jud , pera <1 queria q ho gout>rnat.lor
Dadem lhe desee pilotos, & da volta uselaria coeJe flal
k amizade. Do que 11e logo muyLoe espantarlo no t ~
mar ho goueroador a cidade que lhe daulo em paz, nem
tomar conselho se faria ali fortaleza ou no. E tornidc)
tll mouros com eata rep01ta .ao regedor Dad , ficoa ele
o;gitized byGoogle
UVBO 1111. CAPI'TVLO n. Jt
muy leaaliaado do medo que tiuera, Ir. mandou de noy-
te faztar muytos fogoa poloa muros & torres em sinal de
festa, & tanger muytos iaalormlt.oa. E ao outro dia ma-
dou ao gouernador taotoa parae carregado. de refresco
que cobrilo llo mar, Ir. Blli quatro pilotosq ho leuauem
ate u portas. E &em mais ho goaernador fazer conselho
4o que faria ae-partio pera aa portas do e.fleito: ao do-
seguinte que era lao de Lazaro, maodaodo dian-
te a Diogo pereyra ao jungo pera tomar Rubas, & bl
to_,a hlla no de 111011roa, com que eaperoa pelo go..
aernadar, ho qui chegou qoaai noyte s portu, & Jo-
IO 88 padio ll foy bl mao conselho poJas baixos & iJhaa
que auia dali pera dentro , & quando vay hlla frota ta
como aqawa era, pera ir aegura ba de surgir das
parta pera deatro CMI sol & leuane coele, & asai lhe
aobnmeo qo la tlponl tilo foriC8o, que eateue toda a
frota em riaco de ee perder. E a gal de dom AJuaro
de cutro

& CNOH que a coraeo bo mr:
& ltre !08 ficlalgos que ae aela perderlo foy Jorge gal-
alo filho de Daarte jalalo. B correndo a frota esta tor-
meala tJy sobre ht'laa ii.Du em l} 1e oouera
de .. ped81jar 1llo -
C A P I T V L O XI.
De aMO Ao gowti'IU!IIlor _. pleimifo ra ms se-
nhor de ltuU: 4" eiftM li varadt.M t11 gtJl : deter-
tJIJDI ooek.
Dest .. a proaeruir wa , & ra ea
poaentes , ora oom leultee ebegoa a 'VI te Jegoas de I u-
d : & aqui apareceo .ba gelua que tlto que vio a noa-
frota se foy dereyta a ela: dizeudo os 4 hilo nela
que erlo cMzoyto, f} erlo Chri&Uios que vinhlo fugidos
de laU. E ao gouernador, disserJhe l} erfto ca-
& carpinteiros: 1t que trazilo eete turcos, & que
kaltalhaulo nu gall l CiQieimlo rex tinha varadas em
c 2
byGoogle
20 DA HISTOlliA DA INDI.A
Jud. E contarilo ao gouernador toda a historia de .Mi-
rocem, & de ctaleimAo rex: & que partidos Dadem an-
tes dabocarem s portas do estreito lhes dera htltempo-
ral com que a gal de oleimlo se perdera da frota &
fora ter a Zeila : & .M iroeem a Camaro: donde sem es-
perar por oleimlo se fora a Iud, & mandra varar aa
gals: & as duas naos & ho galeo ficaro per no se-
rem agoas viuas. E""hi soubera como ho Turco desbara-
tara ho Soldo, & ho 10atara , & lhe tomara toda sua
terra : pelo que quando Soleimo rex chegou a Iuda,
Mirocem ho nAo quisera recolher na cidade, com medG
de lha tomar por treicto. E sabendo xarife parcate ae-
nhor de Meca (que .he eotno papa antre os mouros) a
imizade } auia aotrestes dous, fez paz antreles: mas lo-
go M iroe a quebrou : querendo matar oleimo com
Que sabendobo saltou em casa de Mirocem
pera ho matar : & ele fugio pera Meca : & por isSQ o-
leimlo ficou seftor de luda, & leul.tou logo bdeira poJo
turco : & escreueo a :s:arafe parcate que logo lhe man-
dasse Mi rocem, seno que nio seria amigo do Turco,
porque aquele hom ho tinha muyto deseruido. E ele
lho mandou preso, auisando aoa que ho Jeuaul '1'M' he
matassem no caminho, como matari. E despois disto se
dezia l} oleimio rex queria ir ao cairo dar obedicia ao
Turco. E q estaua ti desapercebido ele gte q no teria
mais de cecc. ate ccccc. turcos: & Jud estaua fraca
e hil muro baxo, & hiia fortaleza peqna, l} tomariA fa-
eilmt: por no auer J verdadeira noua de ir G gouer-
nador l sabendo como as ga,ees doa rumes estauo va-
em lud pubricou pola frota que as auia dir quey-
mar. E na parag onde soube estas nouas lhe deu hil
ponte muyto brauo com qe a nao Dantonio raposo por
ser velha se foy ao fildo, & apartaranse da frota a nao
de d lolo da silueira & ho jungo de Diogo pereyra, que
despois foro ter a Camaro. E este ponte durou obra
de quinze dias, & durando tlto fez crer a todos que era
de todo a doa poneotes: & por isso & por au.er
o;gitized byGoogle
LIVRO IIII. CAPITf'LO :J:J.
dias ll na frota auia muyta falta dagoa c8 que adoecia
muyta gente dizilo todos que arribaum a Camaro a
tomar agoa. Do q ho gouernador ae indinou grldemen-
te, & dizia l} os judeus & couardot dirilo aquilo&. lo
os caualeyros: jurAdo que nlo auta tlarribar a Camaro,
mas q 01 auia de meter onde lbea nlo fossem bva 01
ps n as mlos & ali auia deaperar ate paaaar he po-
neote, & quando duraase tanto que anibaria a
rio, & tornaodo os leuanles auia de toraar a lud & to.
mala, porl} no partira da India ae nlo p.-ra ino.
ilo a gente que adoecia, & l} comeaulo alsns de mor-
rer: aqueixauiae pubricamente do gouernador & tinhl-
lbe odio
7
& braafemaulo delle: mas a elle no lhe daua
disso n queria tomar ho conaelo de ainguem, & daua
a entender que de aeu poder absoluto queria faaer tudo:.
E com quanto a gte via que isto era mal, era tio obe-
diente que morrio por nlo desobadecer : lt muytoa fi-
dalgOI teuerlo tlesgoslo c ho g(meraador scbretta
macia, & lati delea foy Duarte galuo, que sempre dilf-
ae que ele nlo auia de pelejar c oliJ rumes, n queimar
as gals. E udando coes\& temporal, forlo 01 moures
da terra dar auiso a oleimilo res que estaua em Jud
de caminho pera constaatinopla a do Tureo ..
E como se soube na cidade a ida do gouernador, foy ho
medo &amanllo D08 mcuros il. a comeaulo de deep&-
jar. E como oleiDJio isto seube de a
galee em 1.) estaua e_mbarcad, & fo,se a tern,- & det.e-
ue a gente c bou palauras: & ajtando a mais que
pode d01 alarues da comarea fortaleceo a cidade, asses-
uodo muyta parte de aua artelharia ao longo da praya:
de modo que se 01 Portugueses passassem lhes ficulem
4le rosto & oa DO fu.odo
.J I
o;gitized bvGoogle
li DA IIII'I'OUA DA IKDIA
C A P I T V L O XII.
De como 'M goumtador d cidade iU Iudd,. - a
CtJUM porque a nc1o tomou.
P assadoa estea quiaze diu ele aeodio ha ba-
lugA de leuante com ll a frota chegou a Iod, ll he hO.a
cidade na costa Darabia cto & oylta legoas du por-
tas do estreito & clxv. de uez 4 be no cabo dele em
"tinte hil graoa & meyo largos da banda do norte. A
duas legoas do porto t muytoa baixos , q ha muytos
peaedos , & daqui tem dou caaay per l} entrlo pera
ho porto & vlo A Yoltaa, ht'l de leste oeste, outro de oor-
deste sudoeste , & qui vay por eles leoa ho prumo na
mio & sam ti estreitos que eecunmeate eab8 ht1.a nao
por cada hfl : & por isto esta barra Jae muyto perigaa.
Ho titio deata cid&de he em terra tio 1eca, que alo ba
aenbii aruoredo aem vet'dura deruas, & muyto pouca
ap doce, porfl cboue pouca. veze11: aeria a este tem-
po de.111il vezinhoa. Aa saaa casas de pedra Ir. cal sobra-
dadas, & de muytu genelu & cbemin6s. He muyto
ahastada de maatinaeatos .que lbe vio ie fora, &. de
muytas mercacleriaa porque ali se ajuntauio todas as l}
h i lo da I ndia pera cayro &. Alexaadria : &. as destas
.duas cidades pera lsdia. A 1ete Jegoas deata cidade
per& ho sertiG eat a maldita cala de Meca, a que os
mouro. fazeaa 1uas romarias (.como 01 Cristb fazem ao
aaacto aepulcro de Hierusal) por eatar nela ho c;ancar-
rio; tl ohamio do abominauel Chegado ho
goueraador a estes baixos que digo foy surgir 00111 toda
a frota ha legoa da cidade, aa vista dela aa praya : don-
de a frota foy vista : & comearlhe a tirar c<J
a art.elharia li estaua na praya. E os pelouros ero tam
furiosos que l'azio chapeletas no mar, & todos de ferro
coado: & muitos cayril na frota. E na capitaina se pe-
sou htl que pesaua seteata arrats. E daqui mandou ho
o;gitized bvGoogle
LIVRO IDI. CAPI'fTLO m. IS
IODdar os canaeis por d Afto de menesea,
& por Dinis fernlde1 de melo : que despois de 10ndadoa
lhe Coro dizer a maneira doe ca11aeis : & i'l b poderio
as gals eotrar por eles, por que eepre auilo de ficar
eom os eo1tad01 de 1'()8lo com a artelberia dos lmigos,
pelo q nio auil de poder jugar com a sua flleuauio nas
prou , & por iuo oio poderiio fazer aenbO d4no coela,
ites receberiA tto da de terra, q ou os meteria no
do, ou oe mataria a todos antes que claegassem a terra.
O ll ouuido polo gouernador praticou o q faria nisto cl
d Coutinho: & c Afonto Iopez da costa, que
ero oa dous maia tigos capiUlet da frota : & anentea
ooeles que se poda11e midar encrauar a artelbaria que
os imigos tiabio na praya que desae na cidade: porq c6
a artelbaria encrauada bo faria sem perigo. E quando
Dilo se potleese encrauar que nlo dene na cidade , por-
que eataua certo watarlbe a artelharia quantos leuase;,.
fJUBDdo Jlae alo metesse as gals no fundo: & porl} a ar-
telharia se podease milhor eDCrauar, que mAdasse
mar as duas naos, & bo galett qoe surtos no
porto: porfl oo a reuolta do fogo per4erio os imig<>s ho
t.to da artelharia. E isto .assLado fek.u ho gouernador-
secretamente c dous hriatlos <t fugidio de Iod Qll eJ..
ua, eJH:omendldolbes l} quabdo fossem queimar as naoa.
lhe fo88em enerauar a artelbaria dos tmigos. O que eles
logo duuidarlo faer auendo por inconuenient'e a mu:r-
to grande vigia q os rumes tinbao, & c tudo ho gooer-
nador us maodoo em bila almadia, de volta c certos
capitles <1. (orlo em batei& e algna 'ente a ljimar as
naoa &. hei galeio. E como tod015 os da fwta estaulo al-
uoroados &. desejosoat d-e dar na cidade , no sabendo a
lenlo com que ho @'0\lernador mandam' queimar as naos
euydartlo que tJe qria eontt'Jtar ooi@so: & logo dissero
que no auia de na cidade ( & &'88i ee soube que ho
disse Soleimlo re::r. ) & foy sobre iaeo uuumura-
o per toda a frota. E post-o '1 ati naos for queimadas
os dous Qbrittos Dlo poderio encrauar a artelharia PQr
o;gitized bvGoogle
141 DA DA llml.&
a grande vigia que os mour01 1.inhio. E eom quanto ia-
to foy muyto secreto fiOubese Jogo, porll eles ho. dia8ero
a Gaspar da situa , em cuja gal se agaaalbauo: & ele
ho disse a outr.oa de q se rompeo. E sabdo o gouerna-
.dor como se a art.elharia alo podera encrauar ficou muy-
to triste & agastado, por perder tamaobo g.osto como
trazia pera dar na cidade : & tamanha honrra como fora
queimar a frota do soldo, & destruir aqla cidade, on-
de ele fora ho primeiro capitio Portugues que chegra:
& tio imeoao trabalho como leuou c todos ()8 tia frota
em chegar ali . E com muyto .grde magoa de tantas
perdas, que nlo podia encobr-ir no rosto, assentou de
nio .dar na eidade, com receo de perder quantoa Jeua-
aa. E pera ho dizer a08 .capites, fidalgos, & pessoas pri ..
eipaes da frota, ao outro dia s noue .horas chamou a
-eselho : & jiitos lhes di1se. " Bl sabeis tods como por
mandado dei rey meu senhor viemos busear a frota do
aoldtlo pera pelejar coela , esperando I nosso senhor de
a desbaratar, & desapreaaar a lndia dos rebates q ti-nha
.eadlno c esperanQ& de sua ida: & nlo a acbido
Ad, n em Camarlo, nos foy forado chegar a esta c.t-
dade c titos trabalhos , fadiga & perigos como p88888
.tes. S cuydiclo de a achar no mar a achamos varada,
.& os rumes em terra tio fortalecidos como vedes : eu
ey que estio pe-r dom Afonso de meneses & Dinis fer-
nildes de melo , por qu mandey sondar os canaeis per
i} auiamoa dentr.ar no .porto : que me dissero q.ue aam
.em voltas-: & tam .estreitos, .que as nossas gals .em i}
fazia eoDla dentratmos nlo .pod entrar ae nio has dian-
te das outras: & sempre com oa bordos no rosto da ar-
telharia dos imigos, ll primeiro que tomemos terra nos
.pode matar a todos & meternos no fD.do : & nos a eltlf
.Dilo podemos fazer Denhil dno., por no ficar nunc.a a
tiro da nossa artelbaria que vay toda de proa. E ailld
que eu teDho regimto dei rey meu senhor que no pe-
lejasse em terra se nlo .no mar : .oofildo em nosso senhor
q\&e .-os aju4aria pelejar. ru,..es terra,
oigitized by Goog I e
LIVRO :nn. CAPI1'VLO !IAI. I&
se mio fOR ..ho perigo grandissimo da en-trada em nos
)JOCiemos perder. B a ele, & nlo ao desgo&-
to que nos a ae ficar de nlo pelejarmos' llilo diga ne-
Jihii de os o que csserlo os eayados, que pelejassem
pois ali estaulo: por.l} posto que flolla viada aqui foue
eoesaa determina., Dilo se ha dauer respeito seno ao
podemos fazer a n0110 sahso : porque cometermos eata
eidade com ficariDOI .enddos nlo me parece 'li be es-
foro pois lhe alo podemos fazer neabtl nojo : & eles a
Doa tanto; que uoa matarlo antes que tomemos
4J11&Dto maia l). a gente que temo .q podepelejar he
to pouca , asai poJa fiUe morreo & be doente como poJa
que nos falece da nao de d4 lol da ailueira meu sobri-
mho, & os malabarea lJ. aos aui de fazer .grande ajada
ea suas frecbas. E ainda esta pouca li ha pera pelejait
.he necessario que se reparta , &. fique dela goardando a
lrota: -porque -os.lmigos a nlo ttueim ea quanto for ..
moa. AHi q oos fica tio pouca genterera cometermus
a eidade que no faremos nada. E acteodo o 11 eu re..
eeo perdenea a lodia porq -nlo tero <JS seus reys te-
mer pera se leuantu ctra as nossas fortalezas , sam
as que importo ao estado clel rey meu & (}ymar
a8 galees do soldo nenhna eousa, & .tomar -esta -cidade
menoa r porque elas.-achandoas no mar sam nossas: E
ela posto li nilo: se- tome no se perde nisso nada , pois
por ser to Jge da -Judia no -se pode soster: & parece-
me muyto mal auenturarse gente em cousa que se: ha
de deixar. E acabando de dizer isto os primeiroe q fala-
zo furo dom Gonalo cout-inho, & Afonso )()pez da co..
ta: & dar seus pareceres, disaero : qu tinha
-isto mais cousas(} ho gouernador i nem qu era mais
estbr(ado & por el rey saber que era assi (,)()Dfiara
a lndia, & pois a cfiaua,-& a ele lhe part>cia no era
b cemetene .a eidade, que pera i} .era .mais csf.lho de
nigu, se no wmarse ho seu quE" .era bo J)Q
que todos os outros ficaro muyto escdalizados' rolil
crero que ho gouernador tinha pra t ieado ho caso com
LIVKO 1111. D
o;gitized bvGoogle
H DA HI8TOIUA DA llfDIA
aquete1 dous,. & por seu pareeeres aomte, & poJo 1et19
uo queria pelejar, eem tomar mais ho de aingul, 8t 'I
cleles fazia eonta, & no dos outree. E oa ais v!tle a
eousa como bia, se foro o parecer dal}ln dous. E
outros mais azedoa frlo citra ino ljrendo dar ralha
por onde era pelejar dizdo. Que eoua ver-
onhosa seria, & com li os Portuga8181t pertlerilo todo
o eredilo, o4o pelejar hila frota t&Ja poderosa como a-
quela parecia,. com. lodo bo po4er quaato mail
c taco. pouco como .tiahio sabido ll estaua 11aqla ci,.
cJade. Porque oa m.ourbt auiilo de saber muyt:o b a may-
fra gente ii ae Hibar.cara naquela armatla, que paetauo
tle tres mil peaaoaa, &. illo auio de adruinba11 a llhe
aJHrera na viag: nem a ii lbe Caltaua, nem a <) eaaua
doente : & veado que n.o pelejalo, ereriAo que era de
edo: pelo ii todo o que ateH tinhio dos Portugueses
auilo de perder , & do os teriilo em eoata , o que era
tio neceesaria que Dio fosse eomo 108tft' as fortale111
lndia, a que o mouros. Jogo poerilo cereo eomo
dessem ho medo a qu as. auia de defender: & por i..uc
a6meote era neees1ario pelejar, que polto que
se perigo no desembarcar, nilo era tamanho, ne taJD&.'p
nha. perda morrerem nisso algs pois Do auilo
de morrer todos , camanho era perderse ho cr:edito doa
- Portugueses & camanha seria crer os mouros como eg.
taua certo crer q.w por medo & no por outra caaa
lleixaulo de pelejar. E mais ')Ue pera q. era fazerse ta-
manho caso da artelbaria dos imigos, que pareeia deses.
JJerar da ,.-i1ericordia- de no8so sefior ,. que tantas vezes
lirara lndia os Pllr.tugueees de muytos may<>re& pe-
que aqueles:.-& que assi bs Ji:ur.aria ent: por'}
:nllO ele seu poder se noo de hq buma.eo des
.ftdeoia: & por isso auio d.e pelejr. E c todas estas
reE38s, oomo erio IJlRls os foro de .voto (\ nAo- pe-
JejasseQI1 Dilo tomou ho. parecer destes.
' I. \ I ,. .
' ..' I
o;gitized bvGoogle
Ll'VU UJI. CAIJJTVLO XIII. 27
C A P I T V L O XIII.
De GGit'IIO ho gouemador u.po.rtio pertJ CDmar,
. muyto gente q lhe rmwreo.
P ubricado pola ota 4 )a().goueraador 11io auia de dar
na cidade , foy ho eaeaodalo tamanho toda a gente
-l}. era CDUBa espantosa : & dezio sem oenhil medo que
alo podia ser mayor jodaria l). aqla; nO htla
eidade tio pequena com tanta gea'te. & tAo eeforqada :
&. c4 tit.u munies : ll tinb poder pen. pelt>jar c
tureo, quito mais com aquela cidade: & outras cousas
l). a gte da gu"rn diz quando e>s eua ca:pitea no fa-
se causas qqe. lhet prece b. E o1 elo do tempo
eAfolliD dalbuq11el!4l trazil meaioria ltiUJ
. t. 88111 metio: &eU etfor'iQ .& auu vitorias. E
d-.ilo . todoa auytas. in_;.at coalra, Jw lf*ernador por
D1o-.cCHIH!Mr ,a eidacle: & d>tta 4:apttk'B porq tbo C{IJl-
aentiJo. E b ho aabia mas ni oeflaoa d8
.& taoa. muyto. tl'iste .. E-pera -yer se .
pe deitou fama que auia tlir cem 011
CCIIIta-dAbxia a leuar Dwarte gafu& o fd&ode M-
aa.: k auentar com bo Mas !Iii elJ ii-
.to- gente:-& maia I* am&r:qae !8e dete-
... lao goaerna.cLJr at,ils dias por. causa .do tell)po qut> era
contrairo pera a partida: & forA neste eapao os da Iro-
ta muyto apreuados dos tiroe w 1migM.: E-passadcis
dias se .laaou na frota h fi Christo cbamado;Low-
do catiao de Soleimo re-r, .quQ disse na .pl d Gat-
.pu .da silva oade foy ter primeiro; qpe pori}-ao:desem-
barcaua bo gouernad<w,
Jeim4o rex ea&aua. o& mayto grande JQedo dele-r & i
quitoa estauo na cidade : & tciabao sUIS
m.Adas, para ae ho goueraa4or a ti'Us-.ae ter em
aaluo, & que llle ele elll 4
da achara tvde. .B de tfle iate t} lpuwne dezia ; Dib
DI .
o;gitized byGoogle
28 J)'A HIS'r.O!liA DA: I'1'CIJII.4w.
disse mais nenhua cousa despois 1 ho goueroador taloli
coele. E neste. v.iro da frota .poer em terra a bor-
da dagoa hna vara aruorada c ha carta pendurada. E
ooy.dando os Portugueses q,ue era alg auiso.forio.algfla
por ela , & derna. ao. gouer.o.ador. ,_ que vio que era d&
Soleimo rex escrita em castelhano. E dizia que estan-
. do ele de par lida pera o cayto. soubera sua vinda,. pelo
de partir' porl rera tal ospede como. he go-
uernador, era necessario ta hoal como ele pera o.aga
sal h ar: & tdolhe as. pousadas prestei. ho V:ia' partir sem
querer pousar, l: fulgaria de saber a K entendA-
do bo gouernador a. rebolaria de ofeymo, & como zom-
baua dele. Respondeolbe JKir d.izeodo l ele ho
t'ora buscar a Atd & a Camaro pera. pelejar ooele; no
que perder.a. duas n.aoa & hQa. gal,. & poJo .n aebar fe-
ll& ali ter cuydandp de ho achar. no .mar. de Jbe. moitraa-
ae a Ytade que traaia :. &. i ho chaua em terra oad8
. Dio podj-a, aayr.,. & :por i1ao.n4 pelejaua aoeJe,.ma'
. ae hia inuernat a Camaro, ade ae t>le qaiaeae ir par
.. iodo Agosto veeia. gaealhadoJhe fazia do q
. ele fazia. a. ele. E- a. cl\Jta. em. terra: foy tomada
. & a qoleymio,-.que no-repricou nem foy bnacu
ho gueraador a. CamarAo porque eabia. q.- oo. mar os
. P,ortug.uesea. auio dtt leuar- a l'itoria.- E. deapois xli&te
. dous oY tres dias ae par tio ho g<>ueroador per a Camaro,
dizendo q, no . q11er:ia .ir a Mac;ua por nl partir. a -arma-
da &. fiaar pouca cousa em. cada parte:. porque oley ...
mo rex. tinha armada, & saMdo que hio apar.tadCIII
.aayria .a eJes,. & .. darlheahia fadiga. E prosseguido sua
iagem pera Camaro,. esteue a gente em risco de
rer toda d.e s.ede;. auer to p(j)uca agoo na frota, que
.pera abastar niio se daua a. cada pes&Oa. mais .. de meo
. quartilho dagoa pera todo ho dia, sendo la. parag tio
quente de seu natural,. q. nlo podem os- boms viuer sem
se lauarem todos muytas vezes. & os abaoar :. & mais
.era grande calmaria, com que se deteue na viagem
,ho t.res doW:o do qlle se ouuera de 4eter c que a gGte
o;gitized bvGoogle
LIVJt& IIII . CAPIT.v.LO DJI. S9
IDais deemayaua , & muyla morria de pura sede que se
lhe secauo. os. oofes ..& ou.tra. adoe.cia. E era medonha
& piadosa cousa de ver os gemidos & clamores lj todos
&zilo contra bo goannador polosleuar a mouer.aem fa-
zer Denh6 seruio a Deoa n -a elrey: & assi chegou a
Camaro em Mayo, que se mais tardara hO. dia quasi
toda a gente lhe morrera, porq. algs nauios cbtgarlo
sem bocado dagoa. E se paesaro na \liag- de
lede, em. terra paeaarlo de fome :. porque eomo.
a ilha eataua despouoada oio se acharia mlt4mt!nlos, &
Da frota hilo tio poucos que ninguem olo comia mais
4fue arroz cozido & ba ez ae dia, & qui podia pei'Car
algtl peaoado mealurado coele : & coesla fome lhe
reo aqui gt'Bode soma de gente da do
remo, & cayo mortos come que fora pate , & de fra-
eoe nio podio os viuee aoterrar 01 mortos , & nunca se
tamanho clabarato vio de glte como este foy.. E cuy-
dando bo g9ueroador ii podene auer algna mantimentos
da tt-rra &rae mandou. J, lt os mouros lj .. er4o immigos
& aabiio como bo gouernadol' no pelejara em Jud nlo
aomte IHlo- quiserilo dar oe maotimentos, mas ainda ma-
taro algsP.ortugue188;& ho mesmo aoonteceo na ilha
.de Dlaca,. maado he.goueroador ho carauelo a Ma1..
fiO& a. saber se poderia hi. mandar Dua-rte galuo pera ir
ela bi ao Preste, & aotre os mortos foy bo -capit:lu do
earauelilo, por euja morte deu bo gouer-nador a. capita-
nia ao piloto lj se chamaua Pero vaz deuera, & no foy
neceario mldar o gouernador Duarte g.aluo, porque
foy noeso st>ior de bo leuar deste mundo; nettf,a iJha tilo
apartada de sua. natureza,. que foy grande perda por ser
11om&, de taato preio como di1se no Jiuro terceiro.
o;gitized bvGoogle
ao
D.l UI8T021.l DA. IRBI.&
C A P I T V L O Xliii.
De como Eytor rodriguu dt Colbm ctJ liclj:r.a da roinlilll
de Coulo fes. k11a OGBtJ de feytoritl em Coulo.
Eytor rodriguez ll hia. por a CouUio, despois li
partio de Cochim chegou a Couti ho primeyro dia de fe-
uereyro de mil & quinhlos & desaasete, & logo foy fa.
lar raynha de Coulo , a q\& deu h presente q_ lbe
leuaua da parte do gouernador, &. outros aoa seus rege-
dores. E estando jlos ela & elee lbee requereo como
-leuaua por regimento q per virtude da das
paaes q eetaua feyta maudaaaem logo fazer a igreja do
apostolo sam Thome, & pagassem cento &. setseota Ir.
aeys Wrea de pi ... ta q ficarlo deud.o do anno paesado
doa quinhftoa que aui!o de pagar como 'dieae atraa. E
reaponderio 'l eataulo. muyto prestes pera =rir toda a
capi tulalo das pazes, porem que logo rNlo a ser poril
a rainha estaua pera partir ao outro dia a fazer guerra
a el rey de Tranuaaoor eea vezinho que a ti11ha desa-
.fiada, & por iuo do. podia deixar aquela- empresa, &
tambem por ter sua gte junta & -os pulaque auiio dir
coela: &. que em quanto foase deixaria dada ordem pe-
J'a que se ajuntassem 08 materiaes pera da
igreja q_ se auia de fazer. E a mesma rainha disse apar-
tadameote a Eytor rodriguez que lhe rogaua ii em quan-
to ela fosse guerra no apertasSe sobre os det"eytoe &
t'Adas da igreja que se auia de fazer, que ela era obri-
gada a restituyr por tudo ser dado a Pul& & Naires
muy priocipaes que ho no auiilo sem ela ser
presente. E apertando sobrisso em sua ausencia pode-
ria h mao recado de que lhe pesaria muyto,
por isso lhe aconselbaua <1 esperasse ate sua tornada,
porque ela compriria tudo como era obrigada: & que
nisto descansaHe, porque ela desejaua muyto de cser-
uar a paz que estaua assentada , & que era' grande ser-
o;gitized byGoogle
LlftO tiiL arrn.o lUIII. 81
aidor dei de O que lhe Ey lor rodricuez
agardeeeo muyto.de ua parte, &. 1e Jhe e>lfereceo muy-
to pera a eeruir: k weaclo a boa -.Gotade que acaaa
nela pera bo teruio dei rey de Portugal pediolbe apou,..
&entMDflto pera pousar com 1eu eseriulo & homs da
feyt.oria, em que podee bem agaaalhar as mercadorias
leuaua, & quando oilo ouueue eate apouseotamlto
)be desse lugar pera fazer hila casa per a isso , que assi
ho leuaua por instruo do gouernador , de quem sabia
em segredo q.ue determinaua de fazer ali htla fortaleza
trazeodo ho Deoa do eatreito, pt>r is1o que se Jhe des-
sem liceaa pera fazer a caaa a fizesse em lugar que
fosse bo pera fortaleza. E a rainha Jhe respdeo, que
poet.o que aquilo er.a fora da capitulalo, das caaaa, que
ela deaejaua tanto de teruir a el rey e Portugal, & de
ter paz coei e que er.a contente de dar lugar pera 1e fa-
zer a cua &te lJae a -ele paraoesae b , & ao outro dia
lho ainaria ea os regedorel i} a iuo auio de ser pre ..
aentes. E com .quaato & .:aioha isto prometeo to leae-
mente,. teua grao4es pera se comprir: porq
eomo oe DKJUros da -terr.a ho 1uaberito & lhes pttSaua em
estremo de os .Portugueses ali assentarem ., porq. tinbilo
eerto deitaJos fora ,. conaelharo aos regedores li por ne-
nh JDGdo clSeeotiseem fa2erse aquela caea, porque eom
nome de feytoria Be auia logC) de tornar fortaleza com '}
os Portugueses lhe auio de tomar a terra , que ass ho
eostumauio os Portugueses, & c nome de feytoriu ti ..
abio feytas todas suas fortaleza, & fizero com outra
rainha i)- se ehamaua de Comorim por. ser irrna de) rey
de Comorim, &. com dous filhos seus l}: conselhassem ho
mesmo rainha de Coulo & aos regedores. E com tu-
do nunca podero mouer a ela n a ttles, porque ela por
deseju muyto a paz os abrandou de maneyra que forlto
muyto contentes de dar licla per a se fazer a casa.: &
tambem a grande diligencia que pos Eitor rodriguezem
os peitar & persuadir q lhe dessem lugar pera fazer a
casa. E. juntos com a rainha Jbe dero a licena , mos-
o;gitized bvGoogle

81 DA BfS'IIORIA. :D.l INDf.l .
-trandose muyta desejosos do -seruh;o det 'l'ey de
Portugal: & porq_ ho Jugar onde se auia de fazer oeeta
ca$a fGy deixado. eeclha peitor rodtipz, esoolhe bG
detras do circuito .da igreja que .fora de sam Tbome, &
tllo perto do mar que se podia chegar a ele com htla
pedra , comPou logo .de fazer bn grande oereo de taipa
eom h poo dentro de boa .agoa.
C A P I T V L O XV.
Do risco q correr4o 08 Portuguuu estau4o .t Coul&
em quanto lw gouanq,dor fog tJO
bo lugar em 11 Eitor rodrigaft auia de fazer
a casa a rainha se partio pera sua guerra deixando bo
muylo encomendado aos regedoree., li bo fauorecessem
&. .ajudassem em tudo o de que teueue E
prossP.guiodo ele sua obra despois de ter :CSftO ho cerco
-que digo, .comeou de fazer hila casa sobra dada cO .as
de ta.ipa & doia,.& a ficou .pessoa em
Coulio a olo foaae ver quando a faaio : .& os mou
ros ilizio aos gtios li aquilo era fortaleza, & que dali
auio os Portugueses .de tomar a cidade. E como os
gentios cr Jigeirameate f)Ualquer oousa erio isto, &
iodinauose muy-to contra os Portugueses pr_incipalmen
te despois que a casa foy acabada, & fazilhe mil sobr-
c;arias & daulhe encontros .onde o8 .topauio, & vindo bo
inuerno se desauergonharilo mais a isso, porque 8abilo
CJDe bo goue.rnador era ao estrei-to. E os rnoul'.os lltes fa-
zio crer l CIS rumes ho auio de matar com quantos
hilo coele: & tanto aftirmauo isto q passando por .jun-
to dos Portugueses .Jhei brdiio as espadas nos olhos,
pera 08 prouocarem a ira com que desembainhassf'm
eoele8 pera ter causa de se leuantarem, que doutra
maneyra no ousaulo com medo dos regedores que es-
1es faziio que se teuessem .em si. E como Eitor rodri-
cuez isto entdia mandou aos Portugue&es q fossem
o;gitized bvGoogle
LJVJ(O IIII. CAPITVLO XVI. 13
cidade nem saynem do cerco da feytorta, & diisimu-
Jaua com tudo por nlo vir a rapimento & lhe acontecer
como a Antonio de e. E asai esteue nesta epressam
ate que veyo noua de co100 ho gouernador era "Yiuo &
fieaua em Ormuz : & <1 nilo ousarlo os rumes de sayr
de Jud a pelejar .coele! & isto quebrou muyto os spiri-
tos aos moaros, & temendo que ho gouernador os caati-
gaae polo paasado , no vsaro de mais sobranarias oo
118 Jl08808, & tamb os gentios. E Deste t.po veyo a rainha
de CouJio de sua guerra que tamb fauoreceo Eitor ro-
driguez, .& 011 que estauio na feytoria .& .fi cario em paz.
CAP I TV L O XVI.
De como dom Fenlliclo de monr.rot : loo gonfaluez de
eaulo brco eomaro duas naos de mouros nas ilhtu
. JltJldicuJ. . .
Partidos dom Ferndo de m5rroi & Joo gonaluez de
castelo branco em busca de leronioio -de sousa foro ter
u ilhas de Maldiua, & tomando a cada hu por seu ca..;
bo COIIlo leuauilo por regimento do gouernador, no a-
charo leronimo de sousa, mas derlhe noua i'} fora ali
ter, & i'} se fizera logo na volta de Melinde, -de se ou-
ue tio mal com ho piloto & com ho mestre d ~ St"D na-
uio ~ lhes fez lembrar como ele hia Jeuantado, & a pe-
na q tinho por i r eoe!e, pelo il determinarAo de ho
prender & leu alo ao goaernador. E assi bo fizero , &
preso leronimo de .Ousa, se partiro com ho nauio pera
.bo cabo de Goardafum de esperauo dachar ho g o u ~ r
oador: &. neste caminho por bo nauio fazer muyta_ agoa
ae mudaJ"o a hila nao , & nesta tnud"a se soltou lero-
Dimo de aousa, & foy deapois ter a Goa, & por isso dom
Fernando nem Joo .giialuez ho nAo acharo. E' anddo
em sua busC?a toparo duas oaos dei rey de Cambaya
que auia aonos que andauo fora de Camhaya tratdo
por muytu partes, ~ por i110. trazio mpyta riqu.eza ,.
LIVRO IIII. E
o;gitized bvGoogle
8-& DA. a..-oarA. :w. I'RDI&
k. andaua por oapiUio delas ha moaro claaa4o Coge ...
quim que foy eatiuo e quitas viahe aaa naot" ferio
tomadas ( posto lj el rey de Camllaya e1taua 4le pa)
porfl nQ leuaolo carlazes. E despoi 4e Coceaqei ea,.
tioo, comeo & dutmio e taato repou10, * tao to deD-o
gaatamento como estiuera em sua CIIIL .E espanta
dose daquilo M Fernando & loloo goaaluea: diaeeJbes
ele que do se porlt aqailo era Yeutura- (a que
os m.ooroa olla0111o na-cibo ) & 11; partil'a d.eoeua a.a
partira pera ser seu feyt01 &. se eatiuo, por i&so l} oio se
auia claaatar .. E o&J achando dom Femde & Ioio go ....
aJuez anais presas, & por se chegar .bo inueroo, parlir-
ae pera Cochila, & ddi pera Goa, oade Jeaarlo as. oaot.
C A P I T V L O :XVII:.
Do que fa tM loiio tk Monrroi indo dai"JJtllda de Goa
t1te Chml.l.
Em qaanto dom Fem4do & leio gooalaez forlo
ilbaa de Maldiua mandou- da Gotern capito dtt Goa
.tom Joo de mrroi seu sobrinho com sete fust81: dar
aada ao longo da costa ate aJem de Chaul pera faaeD
presas & .agurar a D08108 amigos ! por ali aauegasaelli
11 foro por seus eaplea domingos de Aor.riqae
e toum, paloe cerueiro, Pero jorge & euti'OIJ clou1 a que
.aio soube 01 110mea. .E indo. asai darmacla foy ter ao rio
do .pagode oode ate Bae(aim tomou hila aao de mouros
do qar roxo carregada de mercadoria, & os rrrouroa< ..,
eaparlo por fazerem varar a nao , &. acolherlse a terra
aem pelejarem : &. estando oa barra. de foy te!'
eoe6e hil A.luaro da madureyra que auia dias que auda-
leuaot.ado & foraue pera os mouroa-, & dias& a tlom
loo que. se queria tornar pera 01 008808 , 'l lhe
esmola. dalgl dioheire pera se vestir. O que dom Joio
fez de boa vtade , & prometeolhe que se quiseue
aar pera os DoaHI ele lhe auer percllo de dolll Geterre
o;gitized bvGoogle
J.JVJtD IID. CUI'I"VLO Dll. ar,
do Jeultameuto que fizera , & com o que lhe deu & a-
juntou poJos ela armada forlo duzeotoe pardaos, com que
Aluaro da madureyra disse que se hia a Chaul atauiar
tio 41011 ti aba aeceaidade, & que l ho esperaria. Por
Dlo he fez alli , aat. se foy a Dahul, 8t diae a Miral-
melique onde dom lolo ficaua eom a armada " que auia
de pauar a "Vista de Dabul, que se lhe quisesse dar a
oapitaDia m6r das naa fuetu '4 erlo quatorze que ele
hiria toar tia Joio & quantos Jailo na -lua armada. E
Abeado que Alearo ela madureyra era ja
mouro .1:. DI COriBtlo, foy contente de ho fazer capiUlo
lllC' d a fat-. E n1 .abeoclo dom Joio 4ieto ada
partiole 4e Baaim eaminllo de Goa Ir. W,. &er a Chaul
4aode em saindo achou a armada ele MeliqDias que era
de qaatorae futa., & udaua por eapitio delas bi1 w-
Jeote __.o chama.lo Xequegi fJU fora ali eeperat' ._
JoiD para pelejar coe)e , A; em 01 0011 Nin4o. ..to rio
., lbe :tirar b6llardac1M, & Gl .,.10s a e._,
'4k apertar11101 tu rijo que lbee foy lo .. porhe de
lrraueoto doa aossos, & fugirem pera be 111ar, & ea
_...,. 01 egirlo lril pedao & t01116rlo hfta fta 'l
a gant,e ee ao mar, lt -i llgio, & por 01 illlmi-
-&oa fugirem alo os quis Joio eepir aaia & aeguio
aunte caminho .te Gal. E aeste .aaaao dia iDdo ala-
mar de .DaliMd foy topar com A lu aro da madareyra que
o eaperaua com na armada toda eiiC8deada como que
iJUeria pelejar: &; M dine 11011 aeas flUe w come-
ta.em, & I<J80 arribarlo todos pera Gil im-.igw CIDID de-
tenniaa4ilo de os abalrroar, & hilo despar.Jdo ioda 811&
artelharia, & -08 IDmigos pal'ece CJH euuerlo medo de
01 espera & desneadearann, & poeedole W pouoe a
bombardadu c6 oe 1108888 fieaado de batrrauellto, fagi-
rlo ao remo, aluo hla ta q fOy \&U&r era terra lt fu.-
gio a gte, & oa -o. a tomarilo a arWhar.ia que
tiaha. E eodo dom lole que lo auia por _ati mais 41ae
'-et terDOUSe a Goa co u -duas fustaa que tomou:.
B 3
o;gitized bvGoogle
36
DA. HISTOIUA DA INDI'A
C A P l T O L .O XVIII.
Da entrada que fe Dom Fernando monrroi na lerra
.firm' de Goa., de como foy foriJ mor.
tos muytos do1 que leuaua.
Recolhidos. d loto. & dom a Goa,- &
'crando de en.tl'ar ho inuerno, determinou dcl Goterre de
se vingar Dancosclo tanadar de Pood por- amor de Joio
gomez que lhe matara. E coesta. determinao .fez gran-
de festa de touros.&. canas em dia do Spirito saocto. E
as. festas. acabadas ajun.f.ou a gente de caua)G ()Ue seriilo
aessta homs, & seyscenlos piles da terra. em que en-
trauAo trinta dos nossos bsteiros .&. espingardeirqs; &
1taindo de Goa tomol.l hg caminho pera Benastarim ja de
aoyte. E chegaudo s duas aruores fez deter a todos, &
.ali lhes declarou. como hiAo a Pd a destruyr
por comprir muyto a seruio dei. reyfazerseassi,&man-
dou que OBSe por- capito da gento de caua)o dom Fer-
JJando seu irmAo, & irio coei e dem Joio seu sabriobo,
& outros fidalgos. E da gente de p fosse por capito
lo machado que era tanada1 mr- da ilba de Goa. E
disselhes que os Dltlndaua a taes .horas, poz:que eomo
Ponda era perto., podio l chegar antemaoha &dar
no lugar; cujos moradores es-lauo sem nenha sospeyta
de sua ida, & por isso os poder io tomar s mos, prin
ao Tanadar, que leigaria muyto ltlhe !euas-
s viuo: porem que se !hes amanhecesse antes de che--
garem a Pond que 11o comet.essem na, &. se tornas ..
sem, porque ele no queria que pelejassem nem que se
posessem- a perigo, & coisto foro passar a Benastarim
da banda da terra firme a. geate em, almadias , & os ca ..
ualos a nado, &. passados abalaro dom Fernando & Joo
machado com sua pera Pond .ficando dom Goter-
re com algila gente em goarda das almadias,. pera q.ue
quando seu irmo tornasse achasse em 'l passar. E par-
o;gitized byGoogle
J.lftO iiiL GAPITVLO 37
tidos dom Fernando & lo4o machado, loio machado
J.ia .clilte chegou primeyro perto d Pond & por i1so es-
perou por dom Fernando: & oeste tApo tomou dou pi lN
tle Pood que vigiauilo a terra , & destes aoube que no
lugar nlo aui& nenha aoapeita dos 008808 am se te-
milo deles. E chegado tlom Feroaode., disselhe Joio ma-
chado o que soubera dos piles, & pois a causa princf.
pai de sua vinda era pera tomarem Ancosco. fJUe lhe
parecia que os aeua pillea por irem desarmados & sabe-
rem a terra & a lingoa' .tela ho lario melhor que os
ROISOB de caulo i) hio armados & embaraados com os
eaualoa, & se auio dembaraar mais por ser ainda de 1
noyte, &. por isao estariio melhor em goarda dos pies:
lt '1 aui Jhe parecia melhor que irem l os uos101 , &
como dom Fernando pretdia esta honrra no quis que
a ganhaae Joio machado, & disselbe que pois a terra
eet.aoa sem peita de eua ida que poderiio Pape ..
:rar que amanheceRe & verio o que fazilo, & dario
tode& ao lugar & farsehia ho feyto melhor que de noy-
te : & a iHe ajudaro leronimo de sousa &. Iorge de ma-
galbles ,. &. lolo rodriguez peoa, & Joo mach&do I he
disse que pois asai queria, que .aui se fizesse, mas que
prouuesse a Deos que se no arrepi!desae de nlo tomar
sea. c6selho, i) era muyto b. Mas nile ho tomou dom
Fernando, porque auio de ser o que foy: & como ainda
auia hil pedao por passar da. noite no JJodero os nos.
101 P'lltar tam calados que nA foasem sentidos: & foy
tio auiso a A.ncoscio,. que se leuaotou muyto de pressa,
k com. a. mayor parte da sun gente se passou logo ali!
de h rio que passaua poP junto do lugar: & ff'z hii cor.
po de- sua gente, eaperando ate veroque os notsos que-
rilo fazer, que em amanhecendo entraro no lugar, cuy-
dando dom Fernando que ti11ba mQyto certo Ancosco :
k qulldo achou ho lugar despejado vio quam mal fiaera ..
em no tomu ho conselho de Joo maobado. E nisto
p doe n01sos asai de .pe , como de caualo venda estar
em eotpo, creceolhe1 a. cobifi& de pelejar :
Digitized by c 00gle
..
. . .
-
SB QA DA lllDIA
& paStaMo a poo'e eoouidalll001 pera iao, eaear .. u
aodo coelet, porq1M taaabem lhe 111yrio algil8 que
trauo ter boa YODtade de pelejar. E 'teudo dom Fer-
nando que aquilo olo aeruia de aacla, maadou dizer a
lolo machado que estaua diaote com a geote de pe,
que fizeue volta pofll lti&. E daadolhe lugar puaoa
Ioao machado auallte: k dom Feraao4o lbe &coa oaa
costaa. Aocoeclo que YD que es....,. se llo leiD fa-
zer mi nacla, pareceollte qeae era ooa medo, & eom
isso cobrou mais eaf'oro, & loy dar nos DOaMS, til'aodo-
Jhe muyta aoa de frechadu, &. feriraallw tam lle rijo
ol caualos., & 01 que estaolo encima delea, que dee-
& oomec&aro 4e fugv, Me. derio DDS de diante,
que tamb ae deamaadarlo. Os immigo. aa 1egairAo: &
como 1abiilo que auiiio de .por hu paNO estreito
polo p de btlu ribu , parte delles os forlo eaperar so-
brelas , outra parte o. hia aeguiado.. E e oh-aado
aquele como 01 que estaalo aobre as
riba.s fic-.em muyto aeobores 801108, apertMaiD.IlCI8
taiQ t.rauamte., ajudaodolbe oa debaise, que matado
dos de pe, & cloa tle eaualo fieario quceata an-
tre mortoa & feridos, & estea que forJo lel'idoa finarilo
ali catiu08. E antre 01 mortos forlo lOI'ge de magalbies,
foo Machado., & lolo rodriguaz peasoa. E.foy taJBaro
nho ho medo dos 1101108 que os mais det. debalio as
armas pera fugi r melhor, &. a Feraaotlo matam
lhe bo caualo, & se lhe logo nlo aoodi.rio co oott'O ou-
ueroo de ma ter, & asai foy ferida ho caualo de d0111
Joo, 8t se ot immigoa aegwro ho alean4io aos. noaso
nenbtl ouu.era descapar: & nlo o8 aeguirlo, pot'que
ho primeyro morto a DOII08 qae acharo foy hil lole
rodriguez p811808 que .cuydarlo que era lao capitlo por
leuar boas a.rmaa, & por iaso nio quiaerlo seguir oe IIOft.-
808 , que deepoi.s que l'irlo li oa imigoe 011 n:lo aeguio
se orde11arp & forJo ate .chegar oade dom Goterre
taua esperdo que lbe leuassem Aoooecio, &. aem ele
tornou a Gqa aom tamanba perda como foy .percJe..
o;gitized bvGoogle
LIVRO IIII. unn.o :ltt. 8t
rene eereata do hO'Iaot. E vneida a batalha por An
rec:olaeo bO' de.p>jo que for.l eualos , arma& &
eatiuos, que serile ata dezoyto, & ftillo foy dado Ml
recado do Hidalcla a qoe lio foiM aeruir em
ha guern qu tiDba com lMNamahatGi senoor
& - fencado a A lklosdo .te Ir, teaeo qaff ftdando
de guerra CIOBI cl6 Goterre que lhe tomria aquelas tana..
tlarias. que auia ,.,aco qae lhe dera ho Hidalclo , & por
iuo mandou dizer a 4om Goterte q ele nlo tinha culpa
Bo dao tJU8 fora feyto a cl6 FernMntlo, lt. q: queria set
aeo amigo, &, ae bo quiteaie tambeM ser se a & &er c()e ..
Je paz aomo danCet que Jbe dati 08 PertuffteteJ que Jbe
ficarlo catiuos. E pera. se iat.G asstat s ho quiaesas
auia . l ele D11dar k homt!m bonrrado per.a qe ho as ..
eentassem. Do qae dom. Goterre f()y crontnte por fet li
tioba a eulpa do pudo, &. fJOf lei() g8aluez de
leio branco ler bome .. 4e ef>amura, a ter
to c6 Ancoaco do tempo q.ae fora ao Hidalclo por etJ'i.&
ltaixader, oomo diaae M Jioro teraeyro, llo lrlldou a Jl.&
eosciCo . com q a111entou de n&oo paz & lhizade , & era ...
lregue MI atiuoa '1. erlo dezoito n tm.aou. a Goa.
C A f 1. T V lu O XlX.
De cntO o gouwnatlor 11 dtMde d ZtiltJ, di1
que lhe Jltr4o .Adem,
lnael'ltldo gouernach!r fliJ Camnrlto olJ tlUos trab&.:
ihoe de foae, & mortes oomo ja diHf' : pula ne-t
eessidade do mantitnentol que tio apertaua se pArti() rut
eatrada de lutho p<*to. f eedv pera. os ir tomar
Zeila, n a Barbora ou a Adi!. E Jeaando a tola per
Zeila, tardou a-lgtls diaa mai 081 .ao&tumadof pr' the
aerellt f'entos eontrairGS. E8Ca cidade est na
ele Ethiopia a cico lagOMSdas porias do estreito de forlf
dela: estj em one gras da banda do norte. Na terra
em que est assentada lia muyto grande 4e ga
o;gitized bvGoogle
40 'J)A BIITORU D.&. INDU
do asai grosso como al!iudo., de .q he bem abastada de
manteiga & de leyte .. Colhesae tamb grde muJtidlo de
trigo, ceuada & de milho, de maneira l} he muy grossa
de mltimtoa. D tambem a terra muyta soma denct.:a.n-
80 macbo & de mel, de que e faz muyta cera branca
que serul de mercadoria. A cidade he de b tamanho
& rasa borda do mar : be de asas de pedra & cal k
de sobrados cubertas de terrados como as Dad. Seus
moradorea 1am mouros & mercadores de grande trato Mt
:pola mayor parte sam pret01 , asei homl!s como moJhe-
res .& alg.tls brancos , & trataose bem. Estes forllo aui
aados por recado dos pilotos Dad que bio c ho gouer
nador como hiilo J., & por isso a despejaro eles de to-
da. sua fazenda , moJheres .& meninos, & .ficaro aJgils
homs, & assi 01 senhores de certas uaos que hi esta-
\lilo de f9ra que tinbfto conaigo algila g-te de peleja. E
sabendo eJes da maoeyra que ho gouernador hia, deter-
minaro de lbe nilo dar cousa algua & tlefenderse se
podessem.: at por isso lhe nlo mdaro recado despois
d.e c.hegar., se mostrario pola praya com suas &r-
mas,.&. por isso determinou ele de dar .na cidade & des-
truyla. E acordado nisso com seus capites, ao outro
dia em amanhec!do se eJDharcaro todos eom sua gte,
& os primeyros que desembarcaro foro dom Garcia
e.o.utinho &. dom lio da silueira : a que ho gouernador
deu a dianteira, & ele desembarcou por derradeiro: &
porque linha mandado que ninguem no bolisse consi-
go ate ele nlo desembarcar , esleue a gente queda na
praya , o que v.endo os mouros comearo de tirar das
11aos que es.lauo varadas algilas bombardadas, & outros
se mostraro nas bocas das ruas. O que -vedo ho gouer-
llador esteue suspenso no que faria, pol'que parecia auer
gente na cidade poia llie no fugio: & por derradeiro
mandou a dom Garcia & a d Joo que dessem cada h
J>Or seu cabo onde parecido os mouros: mas no tuero
que fazer, porque 'detendose ho gouernador tanto emse
11o Gaspar da fJilua & da
o;gitized bvGoogle
LIVRO IIII. CAPITVLO ::Krx. 41
silaa, & Antonio ferreyra f o g a ~ a sofrer as algazarns q
01 mouros fazilo, & remeteria a eles eom sua gente, &
ellee lhe sayrlo ao--eoctro-como home determinados:
& -.eado que OS 1108808 lhe tt nhlo ho rosto eomo ero
poocos retirMllee logo pera d@tro da cidade , & os nos-
sos carregarlo sobreles k leuaranoos s lAadas fora da
eidade aatea de ebegarem dom Garcia 8t d Joo. E Si-
mio daudrade .mdou dizer ao gouernador que podia en-
trar, p>rl). a ciciade e.-a despejada. Do ll ho gouernador
oaue muyto grande menencoria , parecendoJhe q Simito
tlaodrade lhe maodaua dizer aquilo polo injuriar: & que
tlaua a eatender l). o u t ~ llle.Jeuara a boof'ra de despe-
jar a citlade, & diue contrele mo, to ms palauras, &
mandou despois que se passasse da nao de Francisco de
tauora seu cunhado ( eom qu andaua preso) pera a ga-
l de Joo de melo & isto polo avexar. Entrada a cida-
de acL.rio os hoSOI preso ho comitre 'do b"ragtim de
G.rigorio da quadra capiUlo da armada de Duarte dele-
mos q se perdeo como disse no Jiuro segtldo, & disse ao
gouernador que auia noue annos que estaua ali caliao.
E reeolbidos alglls mantimiUos da cidade, ho goueroa-
dor lhe mldou logo dar fogo , prll se a gente no eui-
baraf(Bse com ho roubo & trnass os mouros sobreles
lk os desbarataleem. E posto fogo cidade ardeo toda
em. quatro diaS:'l). nio ficou casa n cousa nenha que
Dlo fosse queimada, & como ho gouernador estaua no
porto nunca os mouros ousarA dacodir ao fogo, & quei-
maraose grande soma de mitimlos que fizero assaz. 'de
miogoa aos no880s. Queimada a cidade, que foy bOa.
cousa b espantosa de ver: partiose bo gouernador pe-
ra Adem, & chegido mlldou dizer a Mira mergena que
lhe mandasse vender agoa & mantimentos por seu di-
uheiro. E sabendo ele como ho gouernador vinha, & ho
pouco que fizera em Iod perdoolhe ho medo, & por fa-
zer etcami.o dele deteue dez ou doze dias c promessa
de lhe dar ma,Limlos, & po).deter.daualhe cada dia
tio pooaa. cousa, que qoldo se desenganou achou que
LIV&O IIII. I'
oigitized by Goog le
42 DJ\ HISTOAik D.a\ rHDI.al
t.inba gastado do que trazia ho dobro do f lhe de .
r:to da cidade : & entAa conheoeo ho e1ro Cl"fez i se nlo
prouer em Zeila .& quei-mar. QB mantitneatoa :<pttt quei
mou. E porque muyta& naos de eua armada ei Die u ..
nbio, ouue de tornar atrat pera os totar I. Barbora. E
Dad& atrauessou costa de Etbiopia. onde ela est vin
te legoas de Zeila: o que foy m pHotajem porque ou ..
uera dir pola banda Databia ale se poer leste oeste com
barbora: porque daq.la bda faziilo aa &goas reaeua &
bHlo brandas: & da bda de Ethiopia erio as eorr6te
tamanhas que hiio pera ho estreito 00111 os ponenle que
afracaulo naqle U'!po (por ser fi Dago8to) l} podia maia-
a agoa q bo vento, & nlo se podia nauegar por ailJa _lada.
CAPITVLO XX ..
. .
De como tkspDis do gouernador partir Dtlltkn& Me mm"
reo muyta gmle , !t t.1 frota foy ,,. d diuerstu parla!
como defoy a ..
E por isso. a nossa frota DI podia aurdir aulte ' &. lo;.
Becessario pairar o q oy com assaz de trabalho da gen-
m que morria de sede & de E aaddo aslri aobre-
ueo h dia ha t.oruoada de ponen-te como ho
nador andaua enfadado dauer quinze dias que pairaa._
em dando esta toruoada que Um seruia pera a vigem.
Dormuz, determinou de se ir pera l & Dio ldar alt
mais, & 'mdou dar veJa sem fazer sinal que se
tia: -o que os capities das naos grossas se fizerlo
tambem aa vela os que podero , & assi outros- nauioa-
qne se atreueroo a sofrer ho vento & seguirlo apo be,
q se foy caminho Dormuz sem mais eurar
de Barbora, nem desperar poJas outras velas da frota,.
li ficarilo em grande risco de lhes morrer quanta gte
Jeuaulo sede, porque as gals & outros nau i os dah.o
bordo pequenos., & assi algilas .naos grossas qoe nlo po-
derio sofrer a vela com a toruoada ficaria com a aecea-.
o;gitized byGoogle
. Lnilo 1111. C.APITVLO ::n:. 43
.sWade claga que di'o & cada dia adoecia & morria )
era piedade ver eo!'lo perrciAo
-atada 4 hJio ao terra, onrgu poJa pr1meyra h1a.
-bHoar ap,. pt>ri} ouuWo dizer t'l se nio achaua na-
quela terra por ser 1J1uyto seca. E por ho. grande aper-
to em que eeta&lo lbes fez ir ver se auia agoa, & os
-priRlf'YI'OI I} h& fiterllo forlo Gaspar da silua, Christo-
uilo de Aires da silua & aehare muyta agoa,
-asai de chuuas 4 aaia pouco que panar!o, como abrin-
foates. E a gAte da terra os recebeo mansament_e, &
lHe. Yeaderiio atgftas cabras & carneirOB , & apos estes
iorlo os ouk.oe eapitles de (i algs qudo isto foy no
leuau jA maia q mea pipa dage>a: & hn destes foy d6
-Ahlaro da. &aeira 1J acertou de ir soo sem outra
"Dbia a busoar agoa, & poJa 111 atbar se meteo tanto ng
eetreito ftU6 flUido quis eayr nlo aehoo verrto q ho aju-
.._ ll era pauaR a moulo, & por isBO ouue dinuer-
Dar oo eatreito, k andou dft cabo pera ho ou(ro a bus-
car onde inueraaase, no q passou de trabalho &
fadtga: & lhe fi2erio da terra mil trei(Jes em Ilibe ma-
tado algila gte. E foy ter a hfl porto, de aehou _htl
JBoUro se chamaua A do , por isso lhe pos assi Do-
me, k ali ioaemou alo tdo mais tle Yinte qnatro pei-
aoaa de cto & trinta & quatro bom& (} Jeoaua quand
partio de Iod q todos oa mais dos outros lhe morrero
de sede. E ioueraaodo aqui saindo hii dia d Aluaro
em terra a. fazer agoada, ficando ele soo com h leroni-
mo doliueira filbo Dantlo dolioeira goarda DJr da rai-
uba dona -Uanor, & com .hfl criado do baro,
foy morto por eles ambos por dizere que tinha injuriade
de palaura a left>aimo doliueira em vido na nao oomo
illjariaaa a ou&roe c0111 fauor de ser capito &. sobrinho
do goaemador. E despois da morte de dom Aluaro, lew
roaimo doliatrira. &t Meadafooso se tornaro nao, onde
Dlo holio IIIIgu por os ll estaulo nela ser ofl
maie doeates:. & despoje da h i a dias coma os db riafl
oa...-. por- afroata aadar-asi antrelee qu Jlles mata"'
F 2
o;gitized bvGoogle
44t A. HISTOIU..A DA INDfA.
ra bo_ seu capito, leuantouse hil loo rodrigtaez po,
valente caualeyro, &. lendo costas i Marli correa &
outros matou por sua mo s ponllaladaa a Mdafooso
sem ho ninguem aj,udar, &. foy -preso urQwme doliuei-
ra, & assi foy leuado onde esta_ nao foy ter dea-
pois de ho gouernador J ser, & leroaimo: doliwei.ra oy
degolado por sen.ta de Diogo Iopez de sequeira q che-
gara de Portugal por gouernador : & assi passaria mu)t-
to trabalho todos os q ficaro-no estreyta, & lhes mol'-
reo muyta gente & Coro dele& ter lndia em dit.Jersos
t.epos despois de ho goueruador J ser, & outros- foro
ter a Ormuz,. oaule acharo ho gouernador q indo per.a
}. fi,y ter a Cala]!ale, dde mdou pera a lndia d A-
leixo de meneses c poderes de gouernad<>r, pera. i} 8011-
besse na lndia q era &. e d . .Aiei-xa mdou a Pe-
ro vaz d:euora capito do carauelo reoadg a el rey
de Portugal do q lha aelecera 110 estreito, & as cauaas
porll n fora ajud,. ne a Mac;ua,. ne fizer.a fortaleza nas
portas do estreito que el rey de Portugal no ouue por
boas. E de Calaya.te se foy a Ormuz,. deix.do hi teda a
fi'Qta, &. em Ormuz aclwu tudo tatn!>em -assentado por
.Af<>nso dalbuquerque, que no teue que fazer mais qqe
verse c el rey Dormuz, & deranse presentefJ h ao. ou ..
t.ro-, &. ficaro grandes amigos. - . . . . ,
C A P I T V L- O XXI .
De como ho Hidalco mandou fUfolarim seu capito. com
tt:inta. mil homs sobre a ilha de Goa. .
Ridalco da de Nieamalueo p01
ccerto que ouue Atreles , determin{)U de to-mal" a iJiaa
& cidade de Goa, pa.recendolhe que ho poderia faze
por bo gouernador ser fora da ,. & qae no pode-
ria ser socorrida por no au.er gente pera isso. E coesta
de,lerminao fez trita. mil homs de em (} . .eutr""'
uo cinco de caualo , & fez _capito & ufola""
r.:aitized byGoogle
LIVRCJ. JDJ. CkP"l'tnO 4l; '
rim; le li faley no liuro :. p8reerulolla{ e
iraria aa ilha .asai eonio, da 6U&ra sz; & mandulhe que
a foll88 , . a eaptaoia 4as 'dfJ
Pii &:Saiaete. E nbeDcia dGatelte q thgaila,
., claramelite 18 Ya q hia pera Goa lri'a
carta (poli) dillea erio amigoa &; visit ..
11io c preotes) Ir. dizia Dela. que fone boa sua vinda,
& q lhe fi&ell8e boa prol c u -terras de Goa, que diziilo
fJUe Jhe dera ho Hidllcio : & que folgna muy.to plo
ter por vezinho .E.. mandou. 1\0 -ci"&ta carla-que
aoubesse o que .ofolariaa deter.8ljoatJa,. &a: do
aumero .ela gente que trazi&p b este
portador,. &. por aospeit.ar q hia- espialo mais-i)- a Jeuar;.
lhe carta deteueo abra doyto dias , pori} dom Goterr-e
Do fease uieado tle sua que na
ilha de Goa- dw. mH8)'1f& qwre. utrou.. qHndo a cidade se
etltreptr .. Afonso n1Paquer1J; COD1o"'ditlle no liuro terl
ceiro. E deepeis. de Rl888epim
a u(olarim ;per: ,.... qr &ard&a Do ttiimeyro ; Jbe r.es.:.
pondeo eUe por
que o Hidalelct er a ate .ltJ'"'.,...
do lhe
aac;O .de : fiulolaDI, ..
& poJo camiD8ci qleuu eui. dr &d-:J<:Jnkd cm'
anealim: ; iulcl. t' da B8l'lNililo :per: de2: 'fllstae
darmda,. ac .pr cpit&e=ARrriq'ue
tle teuro, .Falcenselra, :Domingos de
p., Pe110 gumez caiatlefiGoa &. outr611 quarto. 8c
ria perto de c homs, & logo chegAdo lfiU! l'iro na-&
abila gte. E parecdo a d Ferndo i} ainda os tmigos
JJo erilo chegadoa quiseraue t-ornar, se no qudo sae
multido deles dlre bo mato ddo grldes alaridos, &
1ayro tio de supilo que deitarA bOa grde nuu de fre.
chas primeyro li os nossos desparassem a artelharia, &
mataro h marinbt-iro, & os nosBOS lhe matarlo muy-
tos despois q cometjou de jogar & esteuero coeles nO..
b pedao . bombudada1, ale que 1e retirarilo pera o
oigitized by Goog I e
\
46 DA RII'I'Oili-". lia IQU
mato, & tiraulo ditrele muytas freohadaa. p6r&} po-
dii fazer dioo aoa DOBIIM alo quia d Feraido ali estar
.maia: & ooalltouae c6 ho daao feito aea fml-
gos, & lho ttlo filaueamaadou aiU&ar aa fuetaa
hila & b\\a: & iornouee pera goa, ade partio ua madru-
.gada segui.l4e. pera p rio Degaoi: &.indo.ao J4godae
prayas do de Beoaswi ,. da Wida .da, terra firme achoa
snuyto Qlais genle. q aQ dia dltea, por ir ali -cofelarL E
os imigos veodo o aonoa lbaa derla hlla qaniada. oo ee-
pig.ard6es .&. f.lleebaa: &. os ncwaea ou.tra.de :babe
das, c (}.mataro JM.yioa: & atreles .c.,- o que leuaua
ho sQQJWQ)"N) a do.Lt.rhn, que se saube despoia 4 ae
haqou e rae4Q daa bb:udadat., por Bit ter por onde fu-
gil', se nio por hntt 'ladeira .em que ficauilo a saeWwr ti
ro. E e&P quaoto Qf imipa pusarlo eataue. ali dom
Diclo: & .. atog .. )!Loto: k foy.poer na boca
elo rio Daract.; para rios. :E JID'I! aut pao-
recer bl a d GOJ,tti1El & leioltctdelre.J ti-
rou @ alc:aydaria .Se. do
de castelo branco qqe eetaua aela: para ajudar a 8INJ. i ....
mio a goardar aquelea.riGII' por aaller bl"da gtMIW pela
J:J&Jtf. l} tinu dela, li; .Hr aay.to
do. E mae&. 4 bOA Mft& ele oom a mecle dai
fustaa. oorter ho ritA a PClda Jo aeu u.lo. & ... a
beca ria tia -. a outra .-etacle,: & 01lka
noyte '- aeu ir.miO, at ficaae lolo gonalu-.. fi. ieto
porque te temia os mOIII'OII atrar& em jan1a.tas por
a91e rio, .. ao tipo dAfetaso dalbaq-.q, eo
dJIIIe ao bu.ro JJJ.e
.,. ...
., (\ .. . "'.. . . .
oigitized byGoogle
o. A. P 1 T. :v; L.:o xxiL
Bo. f/UC BolcwctrGpitlo 6le-a atpil f te tio
... al'c-... .
Vendo d Goterre como ho eereo no se escusaua do-
brou Jop a geate em WdOB ati pasBClllda ilha. E porque
eabia Q.qua.ado 4e Albuquerque deixara Got..
ee lhe fepanlara apate 41a. ,.,.., i'll Jlle nfto !heeeem
outro tlto a-todos 01 ea1adoa, (elltlOI & lllOUf-08 lDWOil
aa mvlvea &.,os fill.os, & meteolhat Ba cidade, ond
l.laea de 1alhade: & a eles mando11 'l tjudatsem a
gaarda' os pas101- da- ilha ns D081oe, o que fizerlo de
boa oatade por aOJ' dai ID&Iheree k filhos ll tinblo em
penhor. E pera '! tiuease mantimentos em abaatana lt
lhe 11M faleeee ,. mandou tomar quAtoe auia na ci<hr
tJe, aui atB ela terra c .. o noos : lt mandou os me-
ter nas caa que forlo 'do abayo: pera dali os dar de
tua . lo a le11'1 de nos: rportt 8 nle gast1l88em s regrA..
lt d...piJI'Ibes fateceem. E porq. tamb! os eoees aam
Mas.doa apa11h.ar qu"Bftto& aoia nos pafmarea
lt rwotMioeDM caa que .dig. E ea isto lll&ntfou Cel'
tas Mpi a& atra).at dos fmigot pera aui8o do que
detetmiaste : &. ele pur terta Yisitaua eada
dia todoa fll porque lhes alio faltaoe nada pera
tua defeas : ir. t4aua fJUe Do
aem mede aM lmiges par mi qe 'tottsf'm, porq com
ajada de llo&M .eeaor auio de desbarata?. E seu ir
mio dG li'ernamdo por rnar,. & lolo gnaluz de castelo
brlco diue "onio U>doa w rk>s-eem ntar nunea
f}uecleiJ.
. , . . ..
o;gitized bvGoogle
. DA B.isTOaU. D.&: JNDIA. .
C:A P fT .V.L.O XXIU.
De cmo fUJolarim aismtu 1eu arryal. ria cm-a .fi.nae,
do arai I ij d Gotme pera 1e muyt01
mouros.
. . . .
!taDto que d Goterre isto qufola ..
rim seu arrayal detras daqueles. outeyros , que vlo ae
)oggo -do rio de- Beoas.tari, .& eheg.aua ale a baya Daua-
, porl ali .determioa.ua de maodar fazer jangadas
-pera passar ilha de goa, como fizera daoutra v.ez, que
passou .em tempo de Afunso d.albuquerq: o que ele no
.pode nu oca fazer, pori}_ era tfto espiado polos .aos1101 ,
.que eoi.Do as jgadaa erio no mar logo da Fernldo: &
.Joio gonalue!i: se lhe punha diftte. com a sua armada
.O q vendo .ufolprim nilo uusaua .de .cometer a Nlrada
.da ilha : & nio deixaua de mostrar que!ho .que ...
ria fazer, muytos rebates -de soite, a li dom Fer.,.
pftdo & lolo gonaluez :acodio jogo, que c6tiou.amLe
estuo no mar 110frendo iroenso trabalho de grdes tor-
miHas de cbuuas & de vlos, que as arma. & os vesti-
.f\os. lhes DQB corpos a eles.& aos outrefl. E
.todo ho mes de 1ofrerlo trabalho, os que
aodauo_ coeles, sem nunca dormi r se no de dia. -E
se a dormir .em p, como l)_ dormis--
&BJD -em E vendo a gente da terra que eetaua c
os no"soe que ufolarim nfto ousaua deotrar .perder to-
do ho medo <i tio h que entraiJSe .na. ilb.a: & .piles
pedio a d Goterre il os deixasse ir furtar ao arrayal
4os , ij assi Jbe fario a , pois n!o po-
diio doutra maneira. E ele lha deu, mandando apregoar
que por cada cabec;a de mouro ou de turco daria h
pardao douro a qu lha Jeuuse: & os pies poJa ganhar
hilse ao arrayal & como andaufto do mesmo modo que
os do arrayal, nfto os deles, & podio
andar por onde querilo: & como vi:o tempo no faziio
o;gitized bvGoogle
LIVRO llll CAPITVLO :XXIIUe 49
se mio matar nos imigos : & tomadas as oabeqaa as Je-
uauo a da Goterre, & daulhas c gtldes festas de tan-
geres-: .& dom Goterre lhes pagaua logo-: 110 l1 gastou
moyto, por4l.as cabe"as ero muytas, que ho premio
que daua por ela6 fazia nlo se estimar ho perigo ll cus-
tauilo. E vl!do dom Goterre ir to. de vagar a entrada
de ufolarim , escreueolhe que pera 'l1 tardaua tanto em
entrar a ilha: &. que se determinaua de ho .fazer fllbe
mandasse dizer h dia , & ii lbe tiraria as fustas do rio ,
& a gte da terra pera poder desembarcar: e cdilo
que auia de ir em pessoa com sua gente. E ele
.deo por .eacripto em letra 'l. nunca se soube -Jer. :
C A P I T V L O XXII II .
De como pfolarim comeou de dar bateria nona for-
talesa: 4" como lhe os wssos IJbraro h' camelo com
: f a dau.
Vendo CiUfolarim que por uenht'i modo 'Dio podia en-
trar a ilh pola defensa l1 achaua nos nossos a que no
podia .resistir por no ter nauos em que sua gente eJDoo
barcasse., determinou -de dar bateria nossa fortaleza
tle Benastarim & arrasala por aquela maneyra. E -como
tinha muyta gente mdou fazer ha noyte hil
de muro defrente da nossa ,fortaleza que -quando ama-
nheceo apareceo feyto & assestadas nele al-gas peas
dartelharia: & assi outras estancias de bombardas ao l-
go-do rio pera delas as nossas fustas. E como
Coy meBha despararilo os immigos a sua art-elbaria do
muro na nossa fortaleza em que no fez nenh nojo por
a artelharia ser peqnena & de ferro, & por isso n1andou
Jogo nfolarim a Bilgo por hil camelo de metal q l t1 ..
Dila pera derribar coele a nossa fortaleza & derribada -
tur na ilha . E sabendo dom Goterre que esta bom bar-
da hia por caminho. que a leua\lo bois em. ha
mandou a h Naiqe canarim chamado que lhos
LIV&O 1111. G
o;gitized bvGoogle
60 1)4 HIS'I'OaiA DA INDIA
fosa& deeepal! , & isto (lQr ser bomi eslorado: & ele ho
foy (aze.1 leuldo consigo dea piles, & decepou os bois
despois q'le entratitQ pola aerra. E rato que isto eau-
80fl dila.lo em ir a bombarda, todauia fDy leuada com
t:aDta g:oarda q Ralu ue pode mais. decepar outros boi.
E assentado eate eamele no muro, comearlo os imigoa
de tirar coele, & do prieyro tiro deu em htl eanto da
torre da menagem ,. & meteo per dentro bOa grAde pe-
d.ra & feia. de modo que. cayo quanta eataua den-
tro. E. a esle tempo eslaua dom Goterre dentro na mea-
ma toue-, manddo asse11tar doua camelos pera tirar a
bombardeira deste dos. k quebrato, porque dou-
tra' maneyra arrasaria a fortaleza. E eles assestados ti-
rou ho condestabre com cada hD. & dambol os tiros er-
rou a bombardeira, mas desapontou ho camelo de modo
que ao segundo tiro errou a torre , & deu ao maro e
que derribo& algtla parte que logo foy Jepaitado cem
madeira : & d Goterre prometeo vinte pardaoa do.-ro
ao condestabre se lhe quebrasse ho camelo dos immigos:
k tirando ele hG terceiro f:iro, lhe tJ.rou ho cd'estabre
C he DOIIO camelo, l pareee que desp8i'011 a bela. eiS
ho doa imigos, & DO r se topatlo os pelouros, & ho
nosso lhe leuou -ha.lasca. com que ho C.z cair ua pra)'&,
& passando auaote entra pola bombardeira, & poJa boca
do camelo & espedaou ho, & c os pedaos matou qua ..
tro bbardeiros doa imigos , a que o& nossos dero hl1a
grande grita oo prazer, louuando nosso senhor. Quebra-
do este camelo mandou d Goterre a88tar ba espera
em b oyteiro que est jto da nossa fortaleza pera: dar
bate11ia ao muro do& immigos com os dous. camelos da
fOrtaleza , k assi ho fazia , & de noyte mandaua armar
trabacos ca que deitaua pedras detras do muro ondes..
tauo os immigos, de que mataua muylos, & dom Fer-
Rando & loo galuez v.arejauilo de dia as suas estao-
eiaa, & daulhe tanoo uabalho que mais se padio os im-
ceM&dos que cercadores.
LIVaO IIII. CAPITVLO :XXV.
C A. P I 'I: V L O XXV.
Do .. doi nossos t10 crrayrJl dos itMtig01, -
le COMO ho BidtJlciio m&iou kuantar M
E uranclo i ette guerra ja em Agoato chegM'Jo a
Goa duas uaoe de Portugal , &. em ba hia por capiUio
hia fidalgo chamado lolo da silueira, que partira ele Por-
tugal ho anno paaeaclo por capito JB6r de tres uaos; ele
I hila, outra Fraacisco de sousa mAcias, & em outra
Antonio de lima. E cllegando a Moambique, achou bo
mandado do gooernador pera se ir ajuntar coele no es-
treito. E querdo .Joio da silueira cprir este mldado,
18 partio com 01 doua capitea pera Quiloa ,. & estando
hi lhe deu bii temporal muy furioso corn que a nao Dan-
tonio de li-ma deu eoata & saluottSe a gente, & a ca-
pitaiaa escapou ti os mastos cortados , q ae lhos nlo
eortaro perclersae , & pera se Joo da sUueir prouer
de matos !oy necessario inuernar em Quiloa , & inuet-
11011 coele de sousa. E prouido de mastos vin-
da a se pardo pera a lndia & chegou a Goa
Deste tempo da guerra, & cll sua vinda se reformou dom
Goterre de g@te.& fazia .a guerra mais aspera aos immi-
p, principalmente por mar com a frota de dom Far-
Dando que nunca aaya do longo de terra faaendolhes
muyto mal. E h dia estando as Custas llO longo de ter-
ra como costumauilo , disse hil Duarte tauares que an-
daua na fusta Danrriq11e de touro a outros companhei-
ros, li ele sabia que btla das estancias dos imigos tinha
muyto poucos 'l a defendessem que dessem nela, & que
.,. matarilo, & tomarilo a arteJharia. E estes a que ho
diue erilo seys. s. Domigos de seixas, Gomez muacho,
Antonio ramos, Esteolo diaz, Diogo dauelosa & Anto-
nio N unez h o dalcunba: & sendo eles c() tentes
sem ho dizer ao capitilo saltarilo em terra supitamente
-Ir. remetem estancia <Jue estaua defroa'- da fQita ().
G 2
o;gitized bvGoogle
-62 DA BISTORU. DA IIfltl.&.
destaulo ate doze rumes com perto de c piles canaris,
que vendo ousadia. dos nossos se retiraria algfl tanto
tirandolhes muytas frechadas, & cinco dos rumes que
'Viro q.ue no acodia mais glte chegar.anse pera os noS-
sos,. que- pelejaro coeles com tanto pou-
co espa<io os derribaro mortos. E nisto Anrrique de
touro nilo fazia se no 'desparar sua artelhar.ia, porque
v.endo. saltar. oa nossos em terra to supitamle, ficido
.n1uy salteado fez afastar a fusta pera fora & desparar
art.elharia pera os fauorecer & ho mesmo fizerlo os
:capites das outras fustas : & isto estoruou que 08 ou-
tros imigos acodissem estancia em que os nossos pe-
Jejauo, que despois de mataremos rumes for-lo
. cometer os. sete que estauo retirados c. os pies que
Coro to cortados de medo vldo a. determioae dos
.nossos, ll fugiro & deixaro a .. esticia, &.os nossos cot-
. tar&> as cabe<ia aos r.umes. pera. as .Jeu.ar a Golenre',
& recolheraose fusta, sem nenha afronta.: do que q ..
folarim. ficou muyto. injuriado qua.ndo ho soobe. E coo-
tinuando .os nossos. a bateria ao seu muro, lho desfizerilo
.em poucos dias, & sabendo cada dia ho Hidalconouas
.do que socedia no arrayal,. & quilo pouco nojo qufoJarim
fazia aos nossos , & por ser- ja vero ma'odoole que.)Q-
uantaBBe ho cerco & se fosse. E ele ho fez,. & ficando
a ilha decercada,. os Caoarins que estauio nos passos se
.recolherlo pera suas casas oom suas molheres. & filhos
que tioho na. cidade, & ficaro com grde credito nos
nossos .por quo b se defldero, & perdido todo quanto
.tioho dtes nos mouros por quo pouco fizero. E le-
uantado ho cerco veose logo pera a cidade ho embaixa'-
dor do Xe'Jue ismael que estaua na terra firme, onde se
foy quando comeou ho cereofingindo que hia visitar h
seu amigo, & isto com medo de lhe parecer que poros
aos ser poucos & os mouros muytos auio de vencer: &
tambem chegou d Aleixo de meneses que hia de Mazca-
te, & deu noua do gouernador que ficaua em Ormuz, & foy-
10 logo a Cocbim a fazer a carga pera as de PortugaL
o;gitized bvGoogle
Lrvao nu. CAPITVLO nvt.
C A P J. T V L Q :XXVK
Be como ch.tJgou Iradia .Antonio de aldtlnluJ. pe_r Ctlpi-
. Io f1Nr de cinco fiOOS , t como o ch.-
. gou Dormw; , !f- do que foz a Ftwno
Donde este no mil & qoinbtos & desassete p.a.r-
tio Antonio de sa)danha por capitio m6r de cinco naos,
sujos capites forilo a fora ele dom Tristo de meneses,
Manuel de Iacerda ,.. Pero coresma,. & Rafael catanho-,
. & despois Dantonio de saldanha poucos dia1t partio Fer-
Do dalcaoua htl fidalgo l} e). rey midaua lndia pem
de sua isento do gouernador, porque ele
.o ho ou;ydado. & ocupao da guerra no podia enten-
.er na fazda oomo comp11ia a de) rey: & Fer--
. no dai caou a foy. por capito m6r de tres naos com a
. sua ll era dei rey;, & alt duas hiia de dom Nuno manuel,
& outra de Duarle tr.iatio htl mercador, & esta arribou
.ao BrMil.oode inoernou: &. Fernlo dobrou c
a outr-a- ho- cabo & dobrado achousec Antonio de sal-
daoha, & nio querdo ir coele se apartou de sua con-
.erua com tempo, & despois '88 em Moambi-
que, donde foro ter a .lndia & surgi rito na barra de
Goa: n sendo ainda o v:indo Dormuz. &
Ferno dalcaoua no quis esperar pelo gouernador q
lhe desse a posse de seu officio & tomou a' Jogo, tirando
em Goa ho cuydado da fazenda dei rey a dom Goterre
qne ho tinha & entendia t>m tudo o que bo feytor fazia.
E nisto ouoe anlreles algil escandaJo ,. por interuirem
mexericos que dom Goterre no fazia o q deuia, & da-
. qui midou Ferno dalcaoua h Ferno martiz eugeJho
a Diu c fazda dei rey pera a vder J como feytor. E
parlido Fern dalcaoua de Goa foy Uti!dendo por essas
for.talezas no que fazenda dei rey ate Coohim.
E nisto cheg>u ho. gouerna4or. a. Goa que vinha Dor-
muz , & quando toube da de Berniio dalcaoua &
o;gitized bvGoogle
64 liA BfSTOJUA. D& INDIA
ho offieio que trazia, com que -lhe tiraua a metade do
mdo que tinha, mostr.ouse disso muyto agrauado , &
dizia pubricamente que se ele teuera parentes em Por-
. tugal que Fernilo dalc:aoua nio fora I adia aquele of-
ficio, mas que 01 alo tinha, & Jogo lhe quis mal. E es-
ses a que Fernilo dalcaoua tinha tirado dentenderem
na fazda indinauo ho gouernador mais ctrele , dizen
do que no era pera ae sofrer ter ele vdor da
que mdasse mais que & assi bo fez ho gouerna-
dor , !l chegado a Cochim -IQostrdolhe Ferno dalcao-
ua a prouisam de seu officio, ele a beijou & mdou que
se comprisse, mas por debaixo dis1o tinha maneyra com
l} lhe draua ho poder dosar ie seu oOicio , & todos ho
ajudauilo a -isso porque por amor dele querilo mal a Fer-
no dalca'tOua, &. no h o via ninguem. Do que ele an-
daua muyto acanhado & cOl'l'ido., & no ousaua de bolir
consigo. E ta-nto foy isto auante q-ue ainda que sabia
que pera ho anno seguinte auia dir por gouernador da
ln dia Diogo Iopez de sequeira., disae ao gouern&dor .q
se l}ria tornar ;pera Portugal , e J1 ele folgou muyto k
deulhe a nao que fora Antonio de saldaoha
1
com quem
lhe tambem pesaua muyto na lodia, porque leuaua a
capitania mr do mar, & tiraua este cargo a dom Alei-
xo de meneses seu sobrinho, a qu ho gouerDador ho ti-
nha dado, & isto ae dizia pubricamente ..
C A P I T V L O XXVIL
De como Ftrnlio_per_ez tomou a partir pera a Chi-
na, -da cliSc11fo da Chma: sem.costumes ..
Estando Ferao perez ddrade em Ma1aca despois dar-
l'ibar da. viag da China, ouue algO. escandalo antrele &
ho capito, porque lones impolim eytor de Pacen1 que
se fora a Malaca pera estar hi se arrependia & queria
tornarse. a Pacem .com Fe.railo perez que auia dir l car-
Jegar pera a China, & porque ho capitlo no queria,
o;gitized bvGoogle
LIYB.O trn. CAPI'I'VLO :O:'Yn. 66
ele ae acolheo por maaha a nao de Fernlo perez , cnde
.bo eapitlo ho quisera maodar tomar por forcta. E tendo
prestes pera iHo a frota de Malaca , conbeeeo a pouca
rez4o que tiaha & bo grande deaeruifiO dei rey que se-
ria, &. arrepeDCieoee. E deapois de rartido Ferno pe-
rez pera Pacem faleceo de doena , &. antes de seu fa-
lecimento entregou a capitania a Nuno vaz pereyra seu
cunhado a quem tomou a menagem por ela & Jha
tia r aos ofticiaes da. fortaleza: do q .ADtonio ca-
pito mr do mar ao agrwou muyto, di2ndo que a 101o
eeasam da capitaaia era sua., porque quando Afonso dallo
buquerque tomou Malata se foy pera a ladia-, deiM
xou hil regimlto que falecemlo ruy de brito patalim qu
ficaua por capit!o Jhe socedene Ferolo perez dandrade
que ficaaa pf)r eapitlo mr do mar,. & que na
estaua b: aluara dei rey de Porlugal,. em que mandaua
que ate nio verem regimeato seu ae naaae doa que A,.
fonso dalbuquerque deixara. E com tudo. isto Nuno vaz
Do clesiatio da capitania , antes prldeo Antonio pacbe-..
eo & Pero de faria 10bre auas menag& por fazert>m ban ...
tio E porem Antonio pacheco nilo se ouue por
preso, & estaua na ilha das naoe onde tinha sua arma-
4a, & faziase dote por rr00 ir fortaleza., que no que-
ria ver Nuno vaa: com quanto ho ele mandaua visitar
k moskaua Dio ser aeu immigo, se nilo que ho que fa-
zia era por fazer justia. E esta n4e a. cousa esta-
do, chegea Fernlo perez de Pacem per a ir China, &
nesse tempo que esteue em Malaea oe quisera concer-
tar & nO.ca pode: & dehande os aasi se tornou a partir
pera a Cbi.oa no mes de I.anllo de mil &. qui':Jht>ntos &.
& foy na Dao esp8a que seria de duzentas
toneladas, & em saocta Cruz Simfto dalcaoua , & Pero
soarez em saneto Andre, k Jorge DlazeM"enhas em San-
ctiago, & foy: tambem eGele Jorge botelho em- hn jungo
dil mercador de Malaca .ofmmado Curiataja, & Manuel
daraujo em outro de Pulata., & em outro seu Antonio
lobo. lalelo., era ha .armada de sete vela& com que
o;gitized bvGoogle
66 Do\ HISTOR-IA Di. JNDIA
partio pera a .Chi-na, cuja.costa est pouco mai-s de qui
nhentas lagoas Malaca .naue"gando per a leste. H e haa
.prouincia muy -segundo se diz, abastada .de todo1
os generos de mantamentos que se podem pedtr, & as-
si de todas as fruytas que ba em espanha: -ha nela IDUy-
.tas minas douro.; prata & de todos -os outros metaes
criasse nela muyta -seda & muy fina de que muy-
.tos damascos, cetins, veludos, tafets, borcados & bor--
cadilbos, reubaroo, canfora & cauela muyto fina,
gue, pedrahume., porcelanas.: & em tudo isto trato 08
mercadores chios que sam .muy tos & muy :ricos & na-
em grandes ju.ngos pera fora da .Chiua, & assi ha
muyto almizlJ.re, bar & he pouoada de muytas& grao-
.des cidades cercadas de muros, torres & cauas em que
ha muy nobres edaficios, assi de templos como de casaa
que moro .seus .moradores , que todos sam gentios :
.posto que em muytas cousas .parece que ouue Chr.istos
terra. Adoro bil aoo deos & por criador
.de todo mido: & ador tres talhe hO.a
.como a outra, & todas sam h homem soo. Adorilo duas
de molheres que que sam sanctas, .ha se
.chamaNma & os mareantes por auogada, & eles:
.principalmente lhe tem muyta deuao, & lhe fazem
.grande festa, a outra ae chama que dizem
.que foy filha dil rey da China, & que se foy de casa de
seu pay a fazer vida solitaria em .que acabou seUB dias:
dizem que .goarda a terra, tem a sua imagem h fia
pomba de bico vermelho. Tem lambem outras diuersaa
que adoro & todas em sumptuosos .templos, a
que eles .chamo vareJas & sam da feyo que contooa
historiadores que foro as piramides do Egipto, & sam
obrados muy & assi as suas que tem
.em ai lares da maneyra dos nossos. Nestas vareJas mo-
r.o frades que seruem a Deos & celebr:o ao po.uo os of-
ficios di ui nos a sua maneyra, & reuesumse com orna-
meu tos como qudo aotre nos oa sacerdotes d.izem a
missa, & sam tres & rezlo em htl.altar por. hD.liuro.es-
o;gitized bvGoogle
l.lftO 101. cAPI'rVLO XX\"1:1. 67
cripto em Jingoagem que aotreJes he C<JIDO anlrenoa bo
latim, parque nlo a entdem todos, & destes liuros tem
estes frades muytot. Nestas varelas -ha dormitorios, cru-
tai & outras of6cHias .como nos -nossos mosteiros, & tem
relogioa de t10l, k siDOS de metal -muyto bem feytos eom
letras -douratlas ,.& taoglnos com martelos, & os lradea
lleStem hias lobu compridas amat"elas & aadlo rapados,
k Dio tem mais rida que -quanta lhes be Decena-ria pe-
r& comer, & .deles -no comem carne pescado. E
aasi como ha vareJas de frades , as .ba tamhem de frey-.
ra: tem os -Chias Jiagoa propria , & no ta da fala pare-
oem ale mies. Sam aai boms como -molbel'88 aluos &
bem despostoa, ha antreles homens letrados-em diuer-
888 sciencias que.le.lem em escolas-pubrica&,..&. de que
1e impri_m muytol & .b& Jiuros., :& sam os -Chios ho-
ah de6sig.ulares engeahos, :.ani .IJU .artes Jiberaes co-
mo nas machanicas., pol!que ha ofticiaea todos os of-
ficioa que obras :muy primae .como vemo& oas por-
cefres, oCB8fba & polidaa
que vem. de l. Vsaase geralmftte "kda-a poli-
cia .elo mondo, k cuydlo eles .que_. ..fti& ha em outra
parte aenlo 11aCina, nem tem'por homem ho que Dlo
he cbi.m. Tratanse muyto bem i fiO estir eo-.
mo no comer: & comem em -mesai altas c& toalhas,
goardanapos .& facas, & as igoriaa aparladas em ,,a.
teia, &. tudo o que eomem tomo com !'&Ffo, & isto por
sam -geralmente laoms fracos peTa gtJerra, po-
rem .tem boas coroletes com sua& peall ' tcr-
Cjlldos de ferro rcvnoae & fre-
Cbas & bomba11claa 4e ib antreles graos de
honrra, &.segundo sam-honrrados a_a&i:se seruem: s fi;.
dalgos .qe- .se -.cbamO -mandari.ns a oaua1o, &
quando. vlo polas fDBI despejaRlbaa 01 boms bllfx08 que'
estilo nelas. He moyobediente a seu mnyores &
goardlo em estremo os regimentos de seu rey, que nlo
ha mais que h em todo bo senhorio da China, & he htl
doa mores principa .que se sabe ..uo mundo usi de te-
uvao JUL B
oigitized by Goog I e
b.S, l'htr flf$fPOit"'. DA "I!NJ)b,
sourQS cGmo ele & he genLio, earaMse filho de'
d.o 111\JI'Jdo: \raz hila que dizq.ue a
4o. ,f,mhp.J:. cima. a deu ,. & que ounoa a niogoem
quis q . a no achatie : ho. aeru.io de BilL pena he eom
:. te a muy.las &. au-ytas. manceltas, &.
llW1o de dec.ro de hila muy grande. cerca de el
rey t.em os seus paC(OS , & ali oada hiia aeu a pou-
seotarn.to, & t molber.:es q. as serul & Os reye
da Cbina aoylo de ser antigamente por eleyo, & de
pouo<> tempo pera ca herda ho filho primeJilO de qlial-
quer suas molberes & nilo das maaoebas, os outros.
que no her.do esto em cidades deputadas pera iaso
melidos em fortalezas c gr.Ade1 gou.das & ali eatio c6.
s.uas molberes & l aouytas. maneyraa de desenfadamen-
tos , & n.o saem dali se no com J:iceiM(a dei rey. & vo.
e.m .. and&tt que no vem por.onde \'o. El rey tHn posta.
Iey. em seu reyn() que. rodo bom for fora da China
a terra. no torae a ela sopeaa'de morte, porque
que ba no mundo milhor- terra que a Cbioa nfs
mais abastada de todas as cousas aecesaariaa pera a yj ..
d,a hunmoa ,. & quikt'4Y a outra tena he. pera lhe lazer
tJ,:ejo. E btt Chin que tralo for..a da China moro Da
dlJ 'Venillga que .;st dezoyto Jegoas da. ci.dad& de
aqto principal. da costa . .la china & grande porto de-
mar. El rey da China no despaJ:h& neoha oousa da
g.ouerna dp seu & pera .todas aa: eousu li o8i-
ciaes que por ele, na. justia que he mr ofii..
cio t :trea homis grdea letradoS: que se cha-.
mo colou&: & h. .. cbaana ooloy-grande, -outi'O' ooJou .
pequeno, optro mais. peqno:. estes um velhos
& por muyto bs hornls, & v a merecer es-
lt!' cargos por letras & por bdade , & seru pti meyro
em outros o8ieios mais. baix.os ata. chetrarera a ser tu-
tes que sam.g001:readores de comarcas: & despois A-
c.bancis. que eam seretarioe; & dali sobem a oolous que
supremo.: E Q&tes.offiaios de.colous vnos a ter
baixos., que nQ se olha se nio que sejo yelhoa
o;gitized bvGoogle
LlftO Dll. "CAPmLo: "XS .IJ. 69
ba homls & letrados. Ha outros officios que cbamlo tu.
tOes, & conqu&e1 &. com pi : & estes todos tres se cha-
mlo conselho & goueruio cidades, & ho principal deles
he ho tutlo : ha de ser bo10em tetraclo , YeJho & b ho-
ho compim ha ho aegutMio k lae capiUio da :guer-
ra & no he letrado, bo conqulo be ho lereeiro, & t
cargo das cousas da fazenda, & ho somenos deste cbiJ ..
18lho. Coeatea ada que ae chama eetui', que ha
4e eer letrado & conhecido por b homem , este despa
eha eom bo 8 eouue da justic;a & til orgo de ti ..
,. aa inquiripa & deM8888S gera88 que manda a el
rey .E ti grandes poderee , & ho seu olieio nilo dura
111ais l) b6 aao, ot dos o.utroa dur4o per annos. Ha ou-
Uo& Clllioic. BDoret que eetea, q se cbamo pucbancis,
ameeh, toen, itaos, pioa que eam almirantes & ti-
- que Dlo. 'SOUbe de que aeruiio, & de nada bit h a tres,.
plde,- p81fll811P,"Im&ia pequeao.-Estea 'Codos an-
tll ... aDmn.& titaaem aombreiroa de p, &t cada htt
HgUDM :Wi- cMio aasi ta eitu iawiJMaa maiat n..:
._ou .menoa kpor. elal aam CODbeoidos, &ani por htlaa
tao qe. llre lttlllo diante em qpe 'to esetiptaf as
J.Gr.raa da. & ani lhe leuo dite maMt bftall'
de prata oul.raa deatanllo aegildo- bo olicio. Ho n1aiw
Jaanado llbreiro be 'o de seda amarela de tres rodas , &
o mail baixo tle tafet preto de duas tres. Todos and!o
muyto OQ pouco acompanhados de gA'e darmas segtldo
dinidade do olieio' & aaai lhe fat grldes ou pel}oos
recebimAtos quando entrlo Das cidades em q gooernlo,
k aasi lbe deapejlo aa ruas por onde passam, porfl qui-
Ao por elaa leulo diilte hom@a q bradlo q lhas dea..:
pejl , & ae Cei\li .as despejilo -de todo sem pllrecer
pem. r
Bl
oigitized bvGoogle
60
DA HIS"''O&U DA INDb.
C A P I T V L O XXVIII.
D1 como Femlio P"" c'MgoM ao porlo da ilho da wnitJ..
!J!.' , de como. e 1M ouucra de penler a.Jr.ota
llo. r-,o porto.
,:Or tiajem chegou.
ilb.as da Cbioa em. Agosto, & .b dia& tarde ouue
ta delas, & assi de hila _rmada de jflgoa q. ali ali-
dana,. & anda aemi>re naiile .pera goarda. tiQBjua-
gos que v.o lratar a. de_Siio,. Ma-laca., Pata.oe
& outras par-tes
9
ll Jhe nl mal OS .& la-
dres de na China ha muyloe :.aMi. .eomo'aa
terra. E Ferno- pt:'rez no se sobre. coefla,frotat
polos Cb1os de sua opaohia, labia-l} aaaia d_..
bar, & por ser tarde.&:aw-r.de ilhu
quis au&te & pairot&,ali '"tla-:neJtet. em1t dis1!'
ae a seus cap1fAel q.IJl4dauem,fazee
Jharia, & Coue a gALe apercebida. peta. peae,;u.ee:poD *
tu.ra os Cbiu ho quieee.m fazea : por&qlie- OIBUI .te
maney.ra q_. eles ho Dilo q por aenhi.-.mo-
do fizessem sinal de guerra sem seu. reoa.lo, & q fos,em.
como homls pacificos oa.- suas .uaos.,bldeiradu. E a11i
ho fizer-Ao, & ao ou V<> dia comecprio de . nauegar Jeuan ..
do os jOgos de Malaca no meyo,. & Fsnlo perezhia
diante & Similo daloaoua de tras, & nas hargas biilo
Martim guedez & Jorge Mazcarenhas :. & podiio ir aui-
por ae.r ho Qtar brando & ho a popa , & -nesta ocdl.
tirarfto dereyW&- per a. a ilha da V eniaga. Os Chios esta-
uio cG ga.uias postas- & eastelos.arm-.dos., &
dose em duas partes tomar.ilo os nol80& no meyo, & eo-
mearllo de tirar algas bbardiobas q trazilo, & ddo
grlldes grilas chegause aos nossos : & vdo q eles no
bolilo csigo n fazio mostra de quererem pelejar afas ..
tauanse ,. & c quanto os Chios isto faziio como os nos-
808 disso no recebio dno deixauise ir como qu hia
oigitized byGoogle
LIV-RO m1. CA.lii'V'tO :XXVIII. 61
de paz & nlo de guerra, & assi forilo ate chegar ilha
da veniaga onde surgiro, & esta ilha est tres legoas
da coata, & oa Chia lhe cbamilo Tamilo , & nos outros
da. .eaiaga : porll naquelas partes cbamo ao trato da.
mercadoria veniag.a : & nesta ilha se faz ho trato da
mercadoria dos estrge}ros q. tratar
China que ee apousento em bOa grde pouoalo hi:
lia, & dali DI pode ir Dt:!nh a algO. dos lugares da cosw
la sem licla do comelbo de Canto bua oidRde est-
li dezeyto Jegoas, & ainda. qudo v-Ao nlo entdo den..:
ko & pousam nos arrabaldes & alt faz seu& tratos. 8
pera se isto assi, fazer & armar as froialt ll ando por a
i}la paraj, reside ho P.io, l} he como almirante de toda
eosta I hila vila. chamada Nant ll est trP& legoas
4a veniaga, & dali faz saber ao cselho de CUio os ji
gos l} \J & dde sam & o ll quer, &. ll traz:
ho oooselho- determina & l} se h a de fazer, & se he cou ...
ea noua eaoreue ho.logo a el rey. pera l}aeja auisado do
.(} paua ... Cbegado Ferno per.ez ao porto desta ilha a
ehou hi Duarte coelho ll partira coele a. primeyra vez q
partio de Malaca., & inuernou em Sio como ja disse,
& auia IMl mea q chegara,.& pelejou no caminho oo trin-
ta & tres Yelas de coBSairos. q. ho teuerl qg.asi rendido
c lhe matar& muyta gente, & milagrosamente ho sal
uou nOBso. senhor & lhe deu maneyra pera poder fugir,
&. nesta peleja fez Duarte coelho factanhas q se .bo po-
d eaereuer. E eoformdose Ferno perez des-ta ilha por
Duarte coelho,.. mandou diz.er ao oapito mool' da arma ..
da doa ChiDs q ele era capito ml' daqla armada dei
-.ey: du Portugal, qlieaejaodo de ter pa2 & amizade com
el rey da China lhe mdau seu @baixador q ali trazia ,
& por isso n. quisera trauar coele peleja, pedidolhe (i
lhe dease piloto '1- ho leuaase cidade de Canto.
capito mr lhe respdeo q foue muy b virulo, & q 1,0..
los Chios '1 forio a Malaca se sabia noua dos Porlugue-
: &. pois "Vinha por amizade l} goardasse os coa;tURieS
da lerra i} ero fazer aaber sua vinda aQ Pio de NPnt,
o;gitized bvGoogle
--
6Z DA BlftOa A IIIDIA -
& <1 este lhe diria o (J auia de fazer, porl} a ele DI c3-
uioba mais <1 goardar Jao mar. E teado Ferulo pena es-
ta reposta, lhe chegou Jogo recado elo Pio, em q lhe pre-
gtaua que gle ero, at cLlde viahlo, &. q buoauio.
Ferao perez bo diue ao meuegeiro, & q poJas obras ii.
bo goueraador Afonso dalbuqoerl fiaera aos Cbiu q a-
chara no porto de Malaca quando a tomou poderia sa-
ber ho desejo damizade 4 el rey de tinha c6
elrey da Cbioa & iuo ho obrigara a mandarlhe seu ebai-
xadur c h presente (J lhe !euaua, pediado muyto ao
Pio que lhe deste h piloto q o leuasae a Cto pera
mdar dali ho baixador q trazia: ao q ele reepdeo li
mdaria recado ao cselho de Ctiio como era c:begado
& aegO.do a determinalo do cselbo aui faria, porfi se
no podia fazer doutra maoeyra. E cuydaudo Fernie
perez que aquilo fosae Jogo, aayoae pera fora .elo porto
com oa oauios Portugueses com que determiaaua de ir
a Caotlo, & deixou dentro os jungoa: &. eataado uai
de fora esperando por despaclao, sobreueo tamaaho tem
poral de vto q se ouuerlo de perder todolos oauios cl
darem costa se lhe no cortaro os mastos: &. aasi es-
caparia pola misericordia de nosso senhor, &. esle tem
poral no fez .uenhu nojo aos juugos por dentro
nu porto. E ficando a nossa ff'ota desenmaateada, qui-
sera Fernio peres auer reme4io de terra pera ....
, mas no pode porq uuea oa Chias lho quisero
dar : & i ato porque no sabio o que ho conselho de Can-
tio determinaria. E vendose Ferno perez sem remeciio,
remedeouse c ho seu , & do masto do nauio de Mar
tim. guedez enOlatteou ho de lor.ge mazcarenhas, & com
ho da Da() de Siroilo dalcaoua eamasteou.ho nauio de
Martim guedez: & a nao de Simo daloa400a emasteou
com ho maslo da sua que maadou meter no porto, on-
de mandou a Simo daleaoua que ficasse por capitAo
Jur em quant.o ele hia a Canto, pera onde Jogo partio
indo. no nauio de Martim guedez: & leuando em sua
companhia Iorge maz.carenhas no seu, & .asst oa. bate.yw
o;gitized bvGoogle
LIVO c.lPITVLO sxtx. fi3.
dl8 8801 a da.mbos 08 nauios, artilhados & apadt"ssados,
& partindo da ilha da veniaga foy surgir no porto de Nl.
t que est na entrada de bn. rio de hia legoa de largo,
& por ele aeiiM est a cidade de Cantlo de vin-
te cinco Jegoas de Nanth.
C A P I T V L O XXIX.
De como vendo Fern4o per que ho Pio llie nb
ria tlar dupacho se partio pera C4nt8o, do sitw
de
Surto Ferno perE\z ho Pio ho mandou visitar & lhe
mandou muyto refresco, mandandolhe dizer que no po-
dia dali passar sem recado do conselho de Canto, & fa-
zendo bo ooutra maneyra lhe pareceria que vinha mais
de guerra que de paz. E Fernlo perez lhe rnlidou dizer
pelo feytor da armada que ja lhe mandara pelo seu
messegeiro que a principal causa que mouera a e) rey
de Portugal seu seftor a JDandalo China fora de dese-
jar a amizade de seu rey, & pera se assentar leuaua ali
hn. embaixAdor, o que lhe parecia que nunca aueria ef-
feyto com tamanha detenf(a camanha naufto coele, &:
porque coela se perdia muyto do seruio del rPy seu se-
nhor, lhe requeria da parte del rey da China, & da sua
lhe pedia muylo por merce que Jbe desse hO piloto que
ho leua88e a Canto &. licena pera ir l : & disto lhe
mandasse logo a reposta, porque se llra no desse con-
forme a seu requerimt;to ' ele passaria aute & iria a
Canto como lhe el rey seu senhor mdauw, & protf's-
taua de noo encorrer p&r isso em nenhiia desobediPncia
eontra elrey da China nem em quebra dos costumps de
seu reyno: & qu ele Pio ficasse obrigado a toda a pet-
da & a todo ho dno que sobrisso recrecesse , pois no
fazia o que cornpria ao seruio dei rey da China, no
estando ali pera outTa cousa. E mandon ao feylor que
c a reposta d()Pio ou sem ela tirasse hii estormento cu-
o;gitized bvGoogle
64 - DA JUSTO.I.A. DA l'lfDU
ja sustancia fosse este recado que lhe -mandaua., & mail-
deu ho feytor b acompanhado de criados dei rey Ioda.
vestidos -de festa , & dite as suas trombetas. E coeste
lij)Brato chegou -ho feytor ao P-io, que ouuiodo bo .reca-
do de Ferno perez & suas protestaQ6ea se espantou de
auer nos nossos tta rezo , q faziio suas cousas por to
boa ord , por_l1, os &f_nha por bal\aros !CQUIO .o1 Chia t a
todas as outras naes & respondeo ao feytor que dia-
. sesse a Fernlo .perez que ele Abe mandaria a reposta rer
seu .messegeiro, & foy que esperasse Fernlo -perez ate
.ho outro dia que teria recado do Tu tio d.e -CUlo :que
era seu superior , que o que ele mandasse isso faria. E
Jlilrecendo isto a Fernlo perez dizer .ao
-Pio que esperaria pola reposta .do Tutlo aJ.e -que ,a vira-
.llo vtasse, porque coela iria por .k asai bo fez
nos bateys .que .billo dilt.e dos na.uios hia ho seu pilo-
to sondando. O que sabido pelo Pio lhe .mandou htl pi-
loto que .ho leuasse cidade de Canllo, .que -como dia-
se he .por allle rJo acima.: que he .fermosa cousa de v.er
por a.uer nele .muytas ilbetas & clelas.se.coltrem dagoa
com preamar , & todas sam verdes & viosas : &
seru de nelas grde &. de
patos que leuo ali em jangadas . .ll sam cerradaa
como casas , & htla porta por onde saem ,adens &
os patos .voando, & ao recolher se recolhem 410 .som de
110 sino que tem -cada j!gada., que conhecem lambi.,
gue ainda fJUe :tanj4o quatro sinos cada hilas acodem ao
-de sua jangada . Na .terra de htl.a banda & doutra deste
rio ha muytos .lugares muractoa, que tem muytas quin-
tas , hortas , & muytos parques, & toda a .terr.a muyto
aproueilada: & por isso he muyto abastada de todolos
mantimentos. E d;l cidade he bo r.io de largura de
-tiro do ber4i0 da tura .de sete braas , ate tres: &
s:tto ali grandes jungos & a cidade est perto dele., &
de cerca algila cousa mayor que Eu ora: & t.em os
Jlluros de de .ciuco ambas as faces .sa-m
de claria de pedra vermlha & .mole, he ,eptulhado da
oigitized bvGoogle
LIVttO tnt. CAPITVLO rtiX. 61
terra "te ho meyo, & ameado c ameas de seteiras &
est sempre muyto limpo deruas por orclP.nana da cida-
de. Tem este muro em roda setenta & oyto torres de
tua altura todas ent olhadas-: &. em cada ha t"St h\\a
que tem hi\ masto aruorado peTa se poer hi'ta ban-
deira no tempo de suas festas. Tem mais esta cerca se
te portas: & pola largura do muro: cada porta tem qua
tro portas, hfta defronte da outra antes que "ChPgu
dPrradeira. E cada portal t no muro hi\ postigo de ca-
da ilharga : & as portas sam forradas de ferro.: por 'Sam
mais fermosas q forts. Sobrestn portas ha grandes ca-
sas de vigia: em li cab quinhentos que tem alt
suas armas defensiuas & ofl'ensiuas: com que guardilo
aquelas portas de dia & de noite. Ho inoro da par.te da
cidade nilo he tamb repatrado como da banda' de fora-:
E por ele ser to largo como digo ho entulha-rio de ter-
ra, & donde se -ela 1irou ficou hi\11 fermosa caua de gril
de altura que se -enche dagoa da bda do rio-: & nlo do
sertlo porq vay por hit alto: & nilo pode sobir ali agoa.
Esta caua t sete ptes corresp8dtes 8 porta da cida-
de: & todas sam grAdes & b obradas, & tornarito todas
os dous teros da cidade q no t outra fortaleza senilo
casas do Puchanci , q he o q a gouerna em ausencia
do Tu tio, estas t a1ga apar&ia de fortes: & pore
nlo ho sam & sam terreas, porq no ha na cidade ne-
nbi\a casa que ho oito seja (a rezllo nilo pude saber) &
aam todas de taipa acafeladas por fora c cal de -cascas
dostras, & forradas por dentro de madeira grossa, &
pintadas fermosamente, & todas tem oratorios com re-
tauolos &. imag@s dos idoJos dos Chins. Tem 'todas pa-
teos 1agt>ados -de fermosas pedras , & poos dagoa que
nilo he boa, '& as mais delas tem aruores s portas que
fazem sombras, tem a eidade de seu muyta11 casas pera
os offieiaes que a gouerno, & sam pera ver de fermo-
sas : todas as ruas tem portaes nos cabos ou comeos a
modo de triumphaes, & sam de madeira muyto
laurados & pintados &. ha -destes mais de quinhen-
. LIVBO IIII. I
oigitized by Goog I e
66 lU HliTO&IA. D4. llf'Da ..
tos. Ha tambem nesta cidad.e muytas vareJas que
as casas doracco d01 Chios, asei mosteiros como igreju
em que ba muyto singulares agou. 'rem esta cidade
hft arrabalde de mayor pouoao que a ceroa, & esten-
desse a longo do rio, & he muyto cornprido & estrei
to: assi nele como na cerca ba gente sem conto, fi.
dalgos a que cbamo mandarins na Jingoa Cbim, mer-
eadores & officiaes macanicos : & vendse aqui cousas
f.o lindas que he cousa despanto. Por ordenana da ci-
dade as suas portas se fecho em se poendo bo sol , &
abtense em saindo, & isto por amar dos muytos ladres.
que ali ha. E a88i nisto como no mais he lambem regi ..
da que no tem enueja aa milbores regidas Deuropa, &
lle ley do reyn.o no entrar da cerca pera dtro nenbiia
pessoa estrangeira se no se for Chim, & por isso ha.
ao arrabalde gente sem co.Ato como ja disse, &. lilQ rie-
& na eaua esto conliuuamente de dez mil paral gran-
des pera cima & todos cbeoa de gente & em muytot.
moro como em ca8811, & he de maneyra que parece
que quasi ha tanta geDte no rio como na cidade, JlOrCJu
tudo he cuberto dela : & Do be marauiJba porq ali 11o.
!la peste, nem guerra, nem fome.
CAPITOLO XXX.
lJe c:om& he capillittl mdr chegou a Canto, de cGmo da-
I:HJ chegar@ ho Cquam,. Compim ilo Tuto.
Ho piloto (j ho Pio mandou a Ferniio perez no ou&Ou
Lrar .em 11enhu doa llo&sos nauios oem DOS bateys &
foy em hi parao seu , & seguia bo a nossa frota & po-
serlo tres d.ias em chegar a porque Ferno pe-
rez eurgia de DO)lte. E chegado ao porto da eidade sur-
giu pegado com a ponte princi-pal, ondeslaua htl caia de
cardaria ao oosso modo, &. dali saiU1U a cidade e1m to--
da sua tdo 01 nauios embandeirados, & ao
atrowlo da. artelharia aoodio ao cais toda a gente "-
o;gitized bvGoogle
U.IIO Jttf. fJ.l?I'I'YI) XD.. 87
cidade a lota a que eataua no rio em para6s como ja
diue. E eataado Fernlo perez surto mandoulhe lto Pu-
chiei grAde de Cantlo dizer, que se espalilaua muyte
vindo ele de paz segundo lhe tinhlo dito , mostrar .que
Yinha de gaerra no q fazia contra as Jeys que tinhh que
defendilo nenhfta peasoa natural nem Patratlgeira, nAe
tirar dia'llte daquela cidade nenlrft tiro dartelharia,
araerar bandeira nem lana : & pt)is ele viaba de pai
que 888i bo deuia de fazer. Ao que hb capito mr res
poadeo, desculpaadole 4e Dlo saber euas leys, lt por i ..
ao vsara do nos10 costume que era tirar aua artelhari
em trinal de leeta & damizade , & por eua causa iJmbl
deirara suas naos, & no por quebrar suas leys nem 0011-
tumes, que ele ajudaria a goardar com todas suas forai
eomo vassalo dei rey de Portugal llttlyto grande amige
dei rey da China, & por iuo mandaaa 8886Dtar coele
paz & amizade. E coisto ficou ho meaejeiro do Pucba
ci satisfeyto, & disse ao capitlo mr qne ee nh agaa-
tasse -de ho nlo despachanm IOA"D, porque nlcpodiaeet
ate nlo vir ho Tutlo que era sobre ho Pacbanci & so-
bre os outros, & este ho despacharia logo que ja erlo a
chamalo a hfta cidade vinte legoas daquela poJo rio aci-
ma como ja diiBe. E tambem como os DOSIIIOB cbegarle
friio preguntados 01 idolos dos China se hilio oe n8101
pol' seu bem oo nlo , & hfts dizilo que por bem utroa
por mal, porem que dali por diante goardassem melhor
wua .cidade, se melhor se podia goarda1". E assi ho
rio eles, & ho capttlo mr ttlo consentia -lJ nenbO Chim
entrasse nos nauios , nem que dos noaes fosse a
tel'l'a, &. ho refresco -que -qoerillo eomprar .aoa
paraos que estaulo no rio, flem merros CODSCUJtio que '
nenhtl jongo dos que entrarlo despois dele turgiBBeM
junte -dos nosBOB nauios , k 888i ho mldow dizer ao Pu-
ebanci, que foy disso contente. E ani ele 'Como os
4arins da eidade ho mandauh Yisitar '& miutle com muy ..
tos preaentP8. E pamu1os dons ou tres 'diM cte na eh&
wacta ebegou a Cillle lroGmqdo gr.anCJe, qe como ciW.
I I
oigitized by Goog I e
'
.8 J>A IIIS'NMUA Dlt lNDJA
1e be ht\ das tres do conselho & da gouernalt"a ho me-
nor: & era capado como ho sam os destes cargos , &
11eyo polo rio muy.to acompanhado, & sayo com grande
aparato & da hi a cinco dias chegou ho Compiw grau-
de, tambt>JD. pelo rio & com muyto mur aparato que ho
Conquo, porque tambem seu ofiicio he mayor que ho
do Conquam por ser capiUio da guerra como disse : &
bo Conquo ho sayo a receber com toda a cidade. E sa
bendo bo capito mr sua chegada ho mandou visitar,
com cuja. vjsitao ele mostrou que folgaua muyto, &
JlSSi com ver os nossos. E res.pondeo ao capi Lo moor
.que sua chegada Josse embora, que como chegasse ho
Tuto em que eslaua todo ho poder de seu despacho
que logo seria des.pachado, & ele veyo seys dias dea-
pois du Compim, a que se fez muyto mais solne rece-
bimento que a nenhil dos ouLros. _g vinha ho Tut.o pe-
lo rio abaixo em h. parao marauilhosamente Jaurado de
.maauaria & cozido todo em ouro, & toldado & embanr
deirado de bandeiras de sedas de coores , que alem de
.ser muyto fermoso. era rnuyto rico.. & acornpanbauo
muyla gele que vinha e outros paras._ Jaurados da me
ma maneyra & pitados doJ.Iro & dazuJ, & toldadoa &. ern-
.bdeirados pelo mesmo modo. E era a gente tta que
llo. acompanbaua , & a diuersidade de iostormenlos i)_
trazia, que parecia trar hil grde principe. E este dia
foy embandeirada toda a cerca da cidade,. assi polos mu-
.ros como poJas torres & cadahila estaua hil masto gro
so com hiia verga alrauessada c hiia ban,deira t.amanba
eomo. hii papa figo de hiia nao: & estas de diuersas &
aleg.res cores, & todas. de seda, & assi as dos muros que
ero mu:ytas. Ho Cquo, & ho Cpi c todos essoutros
officiaes sayr a receber ho Tuto acompanhados de lo-
da a genl.e da cidade, & todos vestidos de festa. E em
ele desembarcando no caes, .despararo cinco camaraa
.de falco. que ceuadas. Jlera isso, porque ho tem
por grande E sabido ho Tuto em seu andor foy
J:odeada. de muyta giHe darmas q a.ntre OB Chia se cbar.
o;gitized bvGoogle
LJYJte lllfo CAPI&'YLO DXI. 61
mio taboes, & abalando pera a cidade hiao algla destes
bradAdo diante i} despejassem as ruaa li hia ho Tu to. E
asili se fazia, & com toda esta solnidade chegou s suae
cuaa gnde .ho deixou a glle que Jw acom panbaua .
C A P I T V L O XXXI.
De como Ao capilliD mr tttllou recado ao Tutao , !f-
/oy ucripto a el. rey de ftUJ chegada. E de como det-
:dido lw emha.istlllor em CanUio 1e tomou ilha Da-
uemaga.
Sabendo ho capitlo m6r li ho Tutlo era Yinde maa-
doulbe recado pelo feytor da causa de sua vida
terra , & do embaixador q trazia pera el rey da China,
.& do presente que lhe auia de leuar, pedindolhe que ho
despachasse Jogo. Foy ho feytor bem atauiado com os '1
.ho acompanbauo que ero muytos criados dei rey & Je-
uaua diante as trombetas do capito mr. E chegado a
casa do Tulo que sabia que ele hia, achou ho acompa-
abado do Comquo & do Compim , & ho Tutlo
da mo ezquerda por ser auido por lugaF hrrado
antre os Chia & defronte deles estaua ho Ceiui que t.i-
ra as deuassaa cerno ja disse. E de todos ho fey tor foy
muy b recebido: & ouuido ho recado do eapito mr,
respondeo logo ho Tutlo que sua vinda fosse muyto boa.,
J,t que tinha coela grande cLentao1to por estar enfor-
.mado de sua bondade &. dos outros Porlugues1:3s: & que
.el rey seu aeohor recebia muyta em ser visitado
de reys, que estando ng cabo do mundo querio &ua a ..
mizade : Jue prazeria a Deos CJUe &eria pt>ra b, & ct&-
tamto de todos : & coisto outras a.legres & corteses pa-
Jauras, & cada b.O dos outros ofticiaes. fez sobristo sua
fala ao feytor, mostrdo o q tio ho poJa vi,.
da do cap1to mr, & pola amizade q t'l rt>y de Portu-
gal q_ria c el rey da China, q sabdlo i} auia de folgar
.eoela , & ii Jogo J.be esre\leri : &. altt n vere 11ua
o;gitized bvGoogle
//
'10 / DA . Rlt,..&IA DA INa.l.
ps la nl poderia ho embaiJtadOC" partir lle Caotlo : &c
(JUe entre tanto lhe mandariio dar todo tao oeceaario,
& ele & 01 que ouueesem dir eoele oomeriilo ollllta deC
rey da China, porque utt ho coetumaua , & .q_ ho ma-n-
dasse logo pera terra ca ho presente que auia de leuar
a el rey da Chi-na, pedind tarnbem ao capWlo mr que
fosse a terra pera ho verem & se aleg:rar coPie. Do qu!3
ae ele eBCI.NOU' thzt!n.lo qae RIG p0dt.a ror DellhO modu
por quante el rey seu unhof defeRdia, qae se ieso
"AAO fora ele folgara mtJyto de ho .faae.r, & ftOI' elrey
seu senhor dE-fender no podia consentir que ee dease de
comer no embaixador custa dei rey da China & ao1
-que auilo dir coele, ll de1pois de se efe partir pet'a on-
de el rey estaua to farilo o que quiaessem, & mido
logo ho embaixador a terra com ho preaent-e ll auia de
leu ar. E este foy metido em hfta caaa deputada rera e.
tarem os tae presentes., & a ehaue dela se deu aG em
baix.ador que auia nome Thome pirez lei fora botieaire
do prncipe d Afonso, & por ser diacreto & curN>so pa-
ftceo bem ao goueraadot mandalo coeeta
el rey de Portugal n4o ho mandaua coela, antes cuy-
dando q el rey da China eetaua perto mandou a Fernie
perez que mandasse l h dos eeus CHI. quem
lhe bem parecese. E bo -gouernador nilo quis se
mandar este Tome pirez, que 108ndou com conselho doa
& capits da lndia, polas eaosasl). digo, &
porque conheceria mel.bor que outro as drogas qoe auia
na China. E dada a chaue da casa do presente ao em-
baixador, forAo escriptos os DOmes daqueles que aaillo
dir coefe. E .ho tutio, ConquAo, & Compim escreuerlle
1ogo a el rey da China eapitd() mr, & tw-
-do qu.anto fez & lhe suoedeo despois flUe surgio na i-lha
da veniaga ate chegar a CanUlo, & bo mesmo lhe e.
-crE"uE"r4o o Puchki, C'.l8i-ui, Amechacis, Toeis, ltao Pio
&. Ticos : & Jdis diziilo b dos nossos, outros mal , ou-
tros n mal nem E partidas estas cartas ho Pueblci
-por .maadad_. dD TIKie mandea apregoar na cidatle que
o;gitized bvGoogle
LI'YH nu. OAI'PVIoG r t
tod01 pedeasem cprar c os ooasos & venderllre as mer-
eadoriaa i} qaiaeasem, & que nenhtl fo11e ousado de lhe
fazer nenhum agrauo sob grauea penas: & mandou di-
eer ao capiUlo mr que mld.aue recado aoa nauios que
ficaro na ilha da veoiaga que se vieBSem pera Cantio,.
porque ali descarregario, &. carregarilo anelbor que J.
Do que bo capitio mr 1e eacosou por os nauios eslar
l maia seguros que em Canto. E tambl porque se
f1Deria tornar pera l eomo asaentae de auia deitar
i terra a fazda del rey, pera que Jbe Jogo foy tlada
bila caaa, & roy estar nela b eseriuio da feytoria , &
asti outros DOSIOS pera terl carrego da fazenda. De
que bo capillo mr mandou leuar algfta, dizendo que
como aquela foue gastada Jeuarilo outra: & cois:lo se
eomeou ho trato a_.tre. 08 Chia, & 08 DOIIOI , &. BII
grande amizade , &. elea bilo a ter-:a & aodauo l rnuy
seguro, iL 'an'aa cousas contauo ao capitio mr da
grdeza & riqueza da cidade, & de sua abastana de
mantimeDtoa & aobreza de gente, li ele a foy ver dea.
conhecido, & vio q lhe dizilo verdade. E c tudo CA.
'&lo era aldea pera outras cidades que ha pelo serto.
E ldo Fernoo perez quanto G& da cidade se
lio eom a dos Portuguesee " mandou pe-
dir lieen;a ao Tutlo pera fazer hna casa de pedra &
cal Da ila DaueDiaga, pera estar nela ho feytor dei rey
tle Portuga-L eom sua faaeada & a teueese segura dot-
muytoa Jadret qu auia no mu k na. teua : e Ta-
aio Jba diMI.. .-
o;gitized bvGoogle
. DA. HISTORIA DA IN'DIA .
C A P I T V L O XXXII.
Das armadas qu-e ho goutrnador mandou pera fora dti
. India.
Partidas pera Portugal naos da carga ho
dor mandou dom loilo da silueira a fazer amizade com
os reys das ilhas de Maldiua, & com el rey de Bengala
& deulhe htl nauio redondo em que fosse & htla
ta de que foy por capiUio ltlo fidalgo capiUlo da orcM-
nana em tempo '()afonso dalbuquerque, & htl bargan-
tim de l} era capito h Tristo barbudo & bila caraue-
Ja, a cujo -capitilo no soube ho nome. E despois da
partida de dom folio, mldoubo gouernador a Joio gon-
aluez de castelo branco poT capito de htla carauela,
fosse rorrendo a costa de Cochim ate Diu, & man-
doulhe que tomasse Batical, onde deixaria h homem
c ho feytor pera comprar todo ho salitre que ouuesse,
assi como em Honor & Mergeu, & l} qualquer zambu-
co q achasse no caminho assi com saiitre como c cairo
ll ho mandasse a Cochim pera l lhe ser pago, & dabi
se iria a Chaul , & saberia do feytor como estaua & as-
si a terra , & se lhe com prisse estar algi'is dias no por-
to pera assento da terra que esteuesse. E da bi se iria
a Di-u pera saber noua da mercadoria dei rey -se se des-
pachaua & -eomo estaua, & -que t:oda .a flao de caualos
que achasse fizesse arr1har a Goa, metendo algtls Por-
tuguest>s. em cada hila , & que achando algila em algil
porto, ou descarregando caualos q a tomasse pera el rey
.seu senhor, ate os mercadores serem ouuidos: & bo
mesmo fa-ria a qualquer nao ou zarnbuco <1 achasse com
espt>Ciaria; ou df'oga. E despois da partida de Joo g-
aluez foyse ho gouernador cidade de Goa, dde des-
pachou a A ntooio de saldanha pera ho cabo de Goar
dafum a fazer presas & dar vista a Adem pera ver sua
desposio , & dt:ulhe hila armada de ate dez veJas,
o;gitized bvGoogle
L .. ao IIII. CAPiftLO XXJ:JI, 71
quatro Dl<l8 .grouae & nauioa, & Corlo aeua oapi
tles Simlo Guedea de ouea, Antonio ferreyra. foga
a, Fernlo gomez de Jemoe, Nuno ferndez de mace
do, Antonio de lemoe & .oatros a que nlo eoube oa no-
mes. E tamb& despachou 'ho gouernador Manuel de Ja
eerda pera ir recelher algftas naoa que iicarlo da aua
armada tl lesou ao es-treito, & aaai outros nauioa de Por ..
fugueeea que tratauem per esses lugares de 4110U1'0a &
(0188 a Diu por Ferno marliz eulgeiho , & mdou coe.
Je a Garcia da 008ta irmo Da fonte Iopez da ilosta, k
ambos ferio em naGs. E chegado a .Diu mandou recado
a Meliquiaz por lolo fernandez de SaotaPem eacriuo d
aua nao: & por Meliquia aer muyto amigo de Manuel
de Jaeerda, folgou -muyto oo sua inda: & aHi Jbo man
dou di181', andandolfle muyto refresco, & pedindolbe
que nlo desembarcasse ate que bo seu pat.rio de 111ar be
nlo fosse receber. E ao outro dia ho mdou c muytaa
fustaa todas 'tldadaa & -embandeiradas&. artilhadas, &
coro muyloa tangeres: & quando de Iacerda de ..
sembarcou, lto recebeo MeJiquiaz cobl nmyfo prazer, &
lbe fez muyla festa todo aquele dia, porque de noyte
Manuel de Iacerda se reoolheo sua nao, & assi ho fez
em btl mes que ali eaieue, & ajuntaranse aqui muytos
a fora a que traaia Matmel de- Iacer-
da estaua ali loo de castelo branco na sua
earauela & oatroa -nauioe. E Htftdo assi -en-trarlto no por
to de Diu algftas das fustas de A'Ieliquiaz vigiauct
ho mar: & auendo vista da armada Da'fttonio de salda-
nba que hia pera bo -cabo de foro dar rf>Cfto'
do 3 Mf'liquiaz, & qudo virlo -em Diu tlttos
ws, & aquela armada no mar ttuydaroque era a,Jg
treyo pera r a cidade, & ho mesmo pareceo
Meliquiaz qudo ho soube, & por isso meteo na citlade
maia gte da que tiaha: & esla que ve:yo de refresco
daaio muytos enotros .aos noos que andauo na cida.J.
& fazilhe -outras sobrAarias. E nlo -a fJOdf'odo ele
80frer ho disaero a Manuel de Iacerda, que .JogG Jw rli&-r
LIVRO 1111. 1t
o;gitized bvGoogle
7-6 DA. . DA INDI.
ae a Meliquiaz, pregutaodolhe que era aq11ilo. E ele lhe
diue , dizendo que se nio eateuera na cidade que o.
maiat dos Portugueses foro mortos .. E .Manuel de Iacer-
da Jbe estranhou muyto cuydar ele q per Lreifilo Jhe a.
uio de querer tomar a cidade, tendo amiude paz :
& disseJbe que eJ rey de Portugal no costumaua de 1.0!-
mar as fortalezas por treictlo, se no por guerra quando
se lhe no queriilo dar. E coislo se segurou Meliquiaz
& mandou despejar a cidade : & passado hil mes em ll
ae vendeo a fazenda que Ferno martinz feylorizaua,
ffuiseraue Manuel de Jaeerda partir &. mas ele
e escondeo por no ir coele , & dizi4o que com medo
do gouernador por estar ali da mo Ferno
ua. E vendo Manuel de Iacerda i} ho no podia leuar,
partiose com todas aa velas que eslauo ew Diu & foy.
e a Cocbim, onde acboat .bo gouernador.
C A P I T V L O XXXIII. .
Dt como Ao gouernGdtw joy fuemar e1 Cochs.
De Goa se partio ho pera Cocbim, onde
auia dinuernar, & hi achou.grdes brigas anLre AfooaG
da & Loureno moreno. E a cau.a fora porf
lail seu criado sabendo que ho comprador Dafoo10 Iopez
&omara hu pouco de peecado a hii seu macto saltou na
cozinha do mesmo Afonso Jopez & tomou qulo pescado
bi achou, pelo i} A {QOSO Jdpea ho foy espancar aua ca-
18: do que mgreoo se ouue. por muyto-iojuria-
do por ser bm hoarrado, & dali por di4te aoduua a-
companhado de muytoa armados de las &
traa armas como que esr:eraua de vingai" a injuria .que
lizia ter recebido, & hila .noyte .saltou com hil irruo
Dafooso Jope-" da costa pera ho malar: o que pode
hzer. E vendo islo algiia fidalgoa que eatauo em, Co-
ehim, porque a couaa. no tiesae a mais & ae.aeguiaae
mr mal, -a Aires da 1ilua capitio da orlalea
o;gitized bvGoogle
J.IV.O IIIJ._ lllD'III. 7 6
que mandaae a Loureno morf'no que no trouuesse
ho01s armado, & quaado nlo quiseise se. nlo trazelos
que ho pr&de8se. O que ele fez : do que Lour@o more-
110 ae ouue por muyto maia injuriado que dantes, & che-
gldo ho goueroador a Coehim lhe fez queixume assi Da-
fonao Iopez como l)aires da silua, & ajudou ho a .iMO
Diogo pereyra de Cochim lu amigo muyto grande &
priuado do gouernador, & ambos lhe afearlo ho easo
gr-andemente: & por isso & por ele e1tar algil tanto de
contente Dafonao Iopez, aem se maia enformar da couaa
-como paRara, ho prendeo logo na pousada, defeRdendo
que nio poU8881em 8808 irmftos eoe1e, & sem nenhOa or-
dem de juyzo Urou a capitania a A ires da ailua & de-
gradoubo pera Malaca, pera onde dt"terminaua de man-
dar dom Aleixo de meneses com poder de gouernador
pera concertar a deferena que l auia antre Nuno vaz
pereyra lt Antonio pacheco sobre a capitania da forta-
:: o qe soube por V Prisaimo ptacheco irmlo Danto-
nio pacbeco que chegara ento de Malaca , & lhe disse
que deapois da partida de Fernlo perez pera a China,
.Nuno vu se concertara com Antonio pacheco, pera '
,oueraaem ambos Malaca : no se ele fiando ee fora
pera a fortaleza da ilba das naoa donde eataua. E de
-pois dalgts dias indo bO dia ambos da igreja, ho tona-
-tio vinte bomle (} Nono vaz pera isso tinha &. leuarAno
' fortaleza,. onde .Nuno 'Yal! ho mandou meter na cooa.
E sabendo ele eriuimo pacheoo a prisam de seu irmo
'88 acolhera no naaio eonceiqlo de que era capito, asei
)Mllo nlo pr@detem eomo pera ir dizer ao gouernador
eele CM como pa&Baoa , & pera concertr esta deferert-
& meter 41e posse da capjtenia de Malaca a
Iopez da eotta que 11 troooera de Portugal , queria ho
goueraador maudar
K I
.
. '
o;gitized byGoogle
'Z6 ... B.18'1'0Jt D.l lN DIA.
C A P I T V L O XXXIIU.
De como dom .4leizo de tJURUU chegou a lJialtM;a 1-
chou 4 lhe foN guerrt} el rey de BiniOO
. E prestes a armada em que auia dir partio de Cocbim
i! Abril, indo ele I Santiago menor, & Afonso Iopez da
eoata na espera pe(loa, & Duarte de melo flleuaua a
mr do mar de Malaca em hii juago: & iriio
Destes nauios b trezeatos Portugueses, & muyta ai' te-
lharia & & mantimwa de que Malaca tinha
-necessidade .. E vendo Aires da silua que bo mandaua
ho gouernador nesta frota degradado s nenha causa ,
.Jeterminaua de oo malar s punhaladas & irse pera os
mouros : & tirarino. disso Christouo de aeuea, Fraocie-
8Q de sousa tauares & Manuel de E todauia -
te de sua partida quis perguntar ao gouernador a cau-
H porque bo degradaua, & foy lho pregiitar indo coele
eatea tl'ea. E o .goueroador bo aio quis euuir antes he
lpurrou muyto rijo dizendo. que se foue. E partido- dom
.Aleixo em Abril de mil & quinhto11 & deaoyto chegou.
a Malaca, onde acho11 que el rey de Bintle era vindo
ao Pago b lugar dezoyto Jegoas de Malaea pele ri- a-
eima , & tiaha feyta bOa forte trlqueyra e111 Muar cin-
eo legoaa de Malaca oo mesmo rio, & tinha bi muyta
gente, 880 na terra como DO mar em Jancbara., & por
eapitlo .ba. valte mouro malayo cbama4o ancotea_ de-
raja : & este ewria a Malaca por mar & mataualbe 08
.pescadores que andaulo pescando, & aasi outro&. 001101
amiges.l} biio tratar c uas mercadoria:. de modo .que
.ninguem .ousaur. de sayr fora, & nio aor11ente fazia isto
no mar, mas tambem: aalteau.a a terra muyto amiude
':lu ninguem estaua seguro. E chegado dom Aleixo aol-
tou Antonio pacheco meteo de poaae da capitania da
fortaleza Afonso Iopez da costa, &. da do mar Duarte
de melo, que logo 1ayo ao mar com lU& armada, cujoa
o;gitized bvGoogle
LlftO urr; CMPI'I'!fLO DXV. 77
capitln forlo ele, Diop paobeeo, Pero de fatia & as-
li ou troa, mas aem por i110 a armada dos imigos dei-
xaua de correr como dites, & ouue muytos recoalros
com a noaa armada & sempre lhe fugia leuando a
peor. E aui aadarlo ate lJ. Fernlo perez ey(J da Chi-
Da, como direy a dilte quaado oa DOIIOI desLruyrlo ea-
ta traaqueyra de Muar.
C A P I T V L O XXXV.
Bm que acreuem u il/uu dt Maldiua, 4" o tue luJ
ndi.u. E de come dom lolio da msmlou pu
4- trlllo com el rey de .Maldiua.
Partido dom Joio da &ilueira de , 1eguio 11ua
nta pera as ilbaa de Maldiua , i} ae affirma serem see-
8eota Jegoaa da eoata do Malabar ou pouco mail , & be
h gnadinimo arcepelago delas : &. dizem os mouros
mauegantet 'l um doze mil & corta & oyto, & come-
filo ao mar de monte Deli Gde eallo os baixos de fadua,
& lo por aQia corda contra Malaca. E eomo d.i1ae aa
do 'Malabar '- t mouros ilhas (orio
terra Sr'me, & que se fez em ilbu com ho mar lJ. cobria
a terra do Malat.r, k correo pera eaWl & teLa em ilhas,
& bo Malabu ficou. terra firme. E iaLo parece ser aellii
por quam juntaa eatae ilhas aam ht'1a11 com outr.aa& quam
pequeaa, que aodlde eu aotre&aa ho vi: as primeyras
aam quatro. pequnu lt rasaa CQIIIO llo laaJ quai toda.,
& htla dela1 ee elaama 1\laldiaa, &.deeta se cbamilo to-
du em gral u has 4e MaJ.tiu, & nata ba bii tey &
em outra ilba que ae claama Cldaluz Ala outro, & a err
tea 6lbedeee a gl\le das outru, de que muySaa um
poaoadaa por amor da grade multidlo.de DlO&CJUiws que
ha nela. E na1 4 eslo da baa.te do ....J dizem que ba
mu'ta pratR & boa; &em toc.ISI laa pal-
mara CJU8 dlo coqtaoe de cuja oa1caa 1e faz ho
que be boa mercadoria. peta tola. a.lDdia,. em l}.faaea
oigitized byGvogle
-
'18 D.\' Rltll'OBIA D.l INDIA:
dE-le toda a eordoalba que ee nela ,asla, a88i. pera naos
& naoiOR eomo pera outras cousas. Ha ilhal muy-
to pescado l .aeoo lha cbamllo moxama l Jeuio por mer-
cadoria a muytas partes, & aaai b8s buzi08 brancos
qoenoe a que ehamiCo cauris que. seru de moeda miuda
t>m Bepgala , porque um mais mpos que bo cobre .de
que a auiilo de fazer, que dizem que lh.e uja 1\1 mloa.
nelas muytos & muy ricos panos douro & de se-
da , & dalg{)dio que antre 08 mouro valem muyto pera
seu vestir: pe tambem aqui s toucas os melhores vi-
uos douro & de seda q_ em outra parle do mt'tdo, & ani
ha.muytas tartarugas cujas echa aam muyto boa mer-
cadoria pera Cambaya. Achaase ta.mhem nelas ho mais
ambar & ho mais fin'? que se acha em outra parte al-
ga, &. os seus moradorea que ae faz desta maney-
-ra. Bem dentro aoar.cepelago destas ilhas, nu mayorea
delas ha muytas eroas oheiroaas de que ae mantem hilas
grllndes aues que ae criJto nestas ilhas , & a que 01 mo-
-radores cbamilo anaeangripuqui. Eltaa auea ae amei-
joio A lias rochas questlo nas metmas ilhas ao loago
do mar, 8t ali deiUlo seu esterco que he lto ambar: &
he de tres qualidades , ho :primeyro be brlco & este be
muyto fiDO, & acbas1e nas mesmas rochaa que.flca pe-
gado assi como as aues deillo, lt chamAihe os da ,e.,._
ra po11hamhar,.que quer dizer ambar douro, & ya) mAia
que todoa porque acha pouoo, & oom muJto mr tra-
balho que 08 outros doua que sam pardo & preeo, que
se faum do branco: que estando nestas rooha que di-
go per. tempo .v a. cair DO mar ca randee tempestade.
de ventos, & oai.do este ambar em grandes peda4?08 an-
11a no. mar ate sae em algft.as praylf.,.& ehamanlhe
euambar, quer dizer ambar dagoa, porque por aer
muyto laaado tem perdida grande parte da fineza , & a
outro chamlo maRimbar, que quer dizer ambar de pe
earjo, & he preto : porque que aendo rardo iJy co-
mido -de.Baleae o.adoutro peiat m11yto gplde que ha
-&raJas ilbaa, lt. nl ho '*"Ddo Wisti bo &o.-rlo a
o;gitized bvGoogle
uyao un. c.anrt.O xuvr. ft
Uar aai pteto, & eate Yal pouco por t.er perdida qua.
si toda sua wirtude. O. moradores destas ilhas pola mayor
parte aam gentios & tem a liogga malabar, .111as em Mal.-
diua k Caodalua ha muytoa mouros malabarea: .sam 01
moradorea laomh pequeoot.& Do preetilo pera guerra,
& aaai tem poucas armu. Sam 1eralmente grandes ey-
ticeircJe, em tanto que visiuelmlle .lhea em faJar oa dia-
bos : tem como duua rey1 que tem grandes lesou-
roa de prata & dambar. E iado do111 lolo da ailueira por
aua Yiagl deepois de fazer algiias presas eJD naoa de
111011108 .DOII808 immipa foy ler ilha de MaJdiua pen
888f"Dtar trato el rey, cora que ae Yio em terra com
arrefell8 .que Jhe derlo. E eJ ho recebeo com gran-
de fla estdo aeo1Dpaahado de muytos aenborea seua
tasales., & ele atauiado ao modo dos reys do malabar,
ctue.aui. 18 seras em .. tCKJa.maneyra de aeu
aui tam o. como eles. E 'ead01e dom-loio com
el rey .. aatarica p per-peLu: & que ho gouernador
podesse mandar anent.u feyloria em sua terra, onde
lhe maadaria "ftDd@r toclo bo cairo de que leueue na.
eesaidacJe' &. usi 88 outras que auia naa
ilb.., oade Joio e1tpe1ando a wouio pera Bl-
pla, & icou ale 'l veo.. .
. C A PI TV L O XXXVI.
De como A. t:apil4o wJr rMr .Anttmio de
fog faw pre1111 eabG de. Gotwtlajwtl, !f' ds que
ltJfa. .
Ho eapitle ..W do mar .Aatenio de aaldanha. que par ..
tio de Goa pera ho eabo .de Goardafuw cbqou a ele
com toda aua armada em que leuaria pa88ante de tre-
zentos doa nossoa , & bi fez algaa preaas nesaaa naos
de mouros que sayo do ealreito a lodia a comprar
loas mercadorias: & como ho mais do que Jeuo quan-
do -vio ho dinheiro, fea ho capito moor eom os out.roa
oigitized bvGoogle
BG DA Hl.'fO.IA DA IIIJJIA. :
capitles rnuy rica. preaat. E daqui andado a vista da
cidade Dadem fOy ter a portas do estreito com deter
minalo dtrar nele & saber noua da armada d01
rumes, de que todauia se tinha 10speita que auia dir
lndia. E poendo sua determinalo em cooeelho com
seus capitles , foy acordado que nlo DO estrei
to a. porque se entralfte seria fon;ado inueroar nele por
ser tarde, & inuernando lhe morreriatoda a gente: &
por isso cessou de sua detmioaAo & foyee iauernar a
Ormuz: & fa1endo volta. pera SIO ae determinou que
desse na cidade de Barhota .que est dali a wiote cince
Jgoat tornando pPra ho cabe d"Goardafum na costa tia
Etbiopia em onze. graoe da ban.ta do nerte abaatada de
mantimentos que ha na me1ma :tarra qe
tambem ha mayto ouro, marfim &; cera que 1be trazem
. do-sertlo: & por isso he.de g.rande trato.,&. vlo a elt
muytas Dadem, & do 1'8yno de Caaltaye eol suai
mercadorias, & Jeulo deata da terra . Seua
118m mouros & todos fallo arauia : tem rey sobre. si tam
bem mouro, & paga parias ao & leuantaaelhe aas
ezes. 'E chegando bo apitAo mr. com sua .armada ao
porto desta .cidade achoa despejada de todo qae os seu
moradores fugirilo com mede dos noseoa. sabendo -que
tornaufto das portas do estreito: receildo que dessem ne-
)t's. E primeyro que se fossem da cidade- a despejaro
de suas fazendas: & por isso os nossos quando desem-
' nem aharlo qtiem 4bea reeist;sse ' nem me-
DOS aoharlo que roubar,&. do teuerlo que dar fo-
go cidade que ardeo toda. E isto feyto tornouse bo
capito m6r a embarcar com eua & partiose pera
Ormuz onde foy .ter em Mayo & -hi inuer.oou, & em A-
_goaoo se toraou pera a lnfiia.

o;gitized bvGoogle
C A P I T V L O XXXVII.-
E"' que " tsereu, Ao grtJntk 1fo abastado rtytto
Bengala.
Dom Joio da ailueira 'I eatauR em Maldiua esperande
pPra ir a Bengala , parose vinda a mouilo, & sem tbe
actecer cousa que seja de eontar a noue dias de Maye
de mil & qotnhetos & dezoyto fuy surgir na cidade de
ChetigA eidade de que be h reyno doa mayo-
ree & mais ricos & abastados reyndll de toda a Jndia.
Tem eento & v1nte legoas de colrta poueo mais ou
11011 -ao longo daque1a enseada a q os Cosmografow eha-
'DtA signo glgetico por amor do rio gangea que se vay
ali meter no mar Indico per duas bocat, & outrastarrtat
legoas tem pelo st'rtlo ao RJgo do Gigee, dila parte &
41oatrll : de modo que ocupa grande parte de "terra , de
que algfia be montoosa & a outra cbal: be geralmente
muyto abaetado de & myto mais que to-
dos -M outros reynos da lndia, aui de trigo como dar-
roz, de gado grosso& miado de que ba criallo-sem
to-: 8t assi ha muyta caa de montaria & dtdtemtTia, St
e muyto pescado & fruytas, & tudo to barato -qoe pa-
reee cousa im-possiuel, porque hO boy por grde que se.:
ja -nflo vai mais que duas que poJa nossa moed
aam seya Yinteie, bOa duzia de boas galinhas -hila tan-
go, fardo darroz qu1!t sarn tres alqueires dez rs, & as-
ei ho mais. Fazse em todo este reyno -muyto & b au.:
ear, & leuAno fa-rdos -pera outras rart-es, & fazense
!ltuytas conseruas de gengibre, de -que ha muyto & de
fruytatJ despinho & doutras. CrianSi! t-ambem neste'Tey-
DO moytos csmdos do tftmanbo de fscns OfngratPM'a
naee- por toda esta tf'i'ra nJUyta pime-nta fon,;
ga, & gratJde soma da1godio de que se fhzem muytns
sortes de -panos muyto delgados, bits brancos & tmfros
ptotados, & todo bo fiado de que 11e.tecm he fiadoeni
LIVB.O IIII. L
o;gitized bvGoogle
8t DA. BJ&'IML\ :4
roda. Metene por este reyno como disse ne mar ho rio
gilges por dout brap & dA fo,J j do out10 ha oylta
legoas: os g-tios deste reyno tem a sua agoa por sao-
4a , a l'illio di"ao no a. puda aaber, t.oclas iflUilH
Dele, & assi doutras partes: & he hiia das grandes ro-
marias que ha antreles, & crem que lauandose COlA a
11ua aioa ficolimpos de todo seu peC4MJOM, em tanto
foiUe a eJ rey de Narainga porll nlo s.e pode J ii' lauar
)be traal cada aomana PQla poat.a h barril dag.oa & la
e coe la. Ho .oacimt;lnt.o deJe nlo e eabe Gnde he:
estio situadas ao longo dele dila parte & doutra muytu
mgy fermoaas prini.paln1ente ha que se
Dharua gouro q.ue e.t&. por ele acima c Jegoaa do mar,
& ser. b Jegoas de OJDprido, & a lar-
rura he .pouca he rasa porem muyl.o JOrt.e' perque de
tliitlll a bo ganget, & por d.eLraa laa aJasoa gran-
de. k !unda nadarQ nela naoa de quatrocenl.ol to-
aeis : &. detraa desta alagoa vo grandes maa em que
crio muytos. alifantet, tigres, onas & .outraa
rias brauas : & porque eiLas mataa a cidade
Do qu.e.rem oe reJs de qa.te H cort.ee, &. por ia
10 1am ba,tas. Ha neJas muyt.oa & oobrea edifi..
cios, de meaquitaa como de cawa.s de seDhoret flUe
a.od4o DJt- eorte dei rey de BeAgala, que aqui tem BeU
em bs sumptu<Jtos paos i sam lamallhos
a cj.dade DeLWra
7
u casas sa.m terreaa lauradaa d()uro A
duuL, & leu;a. muyl.o8 patios & jardins,, & ruuyto
1ada de m&.imeo.tos, He pouoada de mollros & de gep.-
ti98,. & moro oeJa J.Duytos assi Per&il4nOt
Coraooes Rumes & A bexins, i} vindo ali ter oo
auaa mercadorias se deixaro ficar vendo a grossura d.a
terra. O Bgalaa um boms b apessoados, diseretotl
& mu)lto fal101 : as 111olheres sam fermosas, & asai ht
oe ootroa ee lrat.lmuyto limparute em seu. westi ..
do, & S&OJ mu-yto dados a comer bem & a beber, & a
outros vicia&, & seruense nobremente, & os mais dot
aeru.idores sam capadoa por amor das molberes de que
o;gitized bvGoogle
LJV&O un. c.&II'Vr.o xvu. -*
eam moy ci0808, &. pera lhe oulharem por IUU fazen-
das. Ha em 8eDgala oatru IDU:Jlaa eidadft, assi polo
eertlo, como ao longo do ganges q aqui estreita mais
-que em oua.raa partea : & elo goaro a ite legou. Jk>lo
gangea acima acaba ho reyno de Bengala. em ha forta-
leza chamada Gori que est da banda dalem : & dizem
"' IBouroe ll aiada dafi- a eem legoas se oauega etta rio.
Na OCMtta do fMI' nlo ti eal reyno mail flUe c:to.a
toa m duas cidaclee hOa 6hamad Chetiglo tinte legoaa
dila das fozes do ganget : k porw e CMregi &
detcarreglo principalmte me'tcadorias qoo t dou ...
iras partet a Bgala & de Bgala peta outros reynoe
& a atfaudega deeta cidade rede moyto a el t'ey de
pia : bo outro ae ehama Sateglo 11a outra foz cl6
rlges oyteota legoas por mar de i MAs nflo t..
lle tamanho trato nem a aua alfahdef& Rio reode taote
oomo eeteatra. El rey ele BeGgala he mouro & erue.e
CJODJ grlde estado muyta &. por estado ti tret
reneroa de muaieu t a do seo reyno, de Nartinga & d6
Cambaya. & de t&d01 &e1R muytoe & ' 1111 cau.
tor mr q tem d.,.e mil crutados de renda. Das f>rlas
a dtro ee 1erlte eom ea'J>adot que per temp& fat graao
1lee senbotea & 'ouernadoret de eidadea q n" li'llg-oa d
terra ae ohamlo Jattartlt: 'l'h) beteJe .q come l'he latlle
eanfora de borneo, nl-tta fftdia a eitteeMa eruza.
'dos ho ltralel, & desta elfore :r eo cuepo quee1e
001pe em htl douro t ho 8et1 earnaeyro doua
mil "ruzadoa de rda. He m"f'O mat. rioo de tettouro q
uenhil rey da ledia, & muyto d.! asi d
eaualo como de p, & por i1110 lhe & pagllo p ...
reae algfta reya &. eenhorea seus Yezinhos, & por eh! eer
IDOUro moytoe gtis do te'DO .we 111our01.
L J
o;gitized bvGoogle
CAP l TV .L O XXXVIII.
' ' .. .
J)e como d6 loiMJ da silueira aportou na cidadt.tk CM-
. tigo, do q lhe aconkceo.
de de Ma,diua ,_..
ZJl Beogala fcJy aferrar sua costa a ne .... dias -de M4ayo
mil & quinhLos & em q BUtgio na:btlrra da
cidade de Chetigo: muyto. abastada dagoa, q_
.por cada rua corre h ribeiro & seruease por pC:tiJles, a1
terreas & de taipa cobertas doia. idade de gran
.de trato por auer nela muyl01 & todos
.& po.t isso 1e tralilo muyto b: & be goueraada .ppr bD.
couernador a q os da terra chm lascar, & he vassaJg
.dE-I rey de Beagala. E sabendo ele q o eapitlo mr es ..
taua na barra c medo de lhe fazer por se aobat
pera se defender, Jbe mandou pedir pu
bfl pres.eJJle de A o ll ho .respdeo 4.
era coo tente de Jbe dar paz_, & por alar dpente AHJ. Qlo
l'ia logo .coele per a a assentare do .modo t} auia de. ser,
q se melhor se eri4o & a aasentario. E
,abedo ho Laecar q tinha eapatJO pera se fortalecer, for-
taleceose logo c .bl&a tra,..queira de duas faces q mu-
dou fazer diante .do . .port9 darea, & artilhada ca
algflas bombarda11 . c determinao le se d&.-
feoder dos nossos. E ho capito mr. dizer
i} lhe mandasse v&ler algO.S mtimetos. Respondeo il os
rio auia na terra. O q lendo a mao-sipal por saber
i} toda Bengala era muy .ilbastada deles, no quis
tar mais & mao4ou 'oru.a.r per Tristo hii!'
champana q estaua,eurta .. no .porto dart:oz, q
era d Chatim da mesma cidade, & aos brados q dero
os que estaulo na champana acodio grossa gt;te darmas
da cidade praya , & comearo de tirar frechadas aoa
nossos q Jeuauo a Chpana, que -vdo tanta gele jun-
ta deteueranse tirandoJhe bombardadas. E como &e a
LIY&O Blle CU.PITYLO 86
aDI& .. i trauou mudou dom Joio em aocorro tle Tri
tio barbude .o aeu batel c6 gente & artelbaria , & aui
Joio fidalgo oa sua galaota, & G6 eua vinda se aieoa a
de maoeyra durou ate noyte eem doa JIOIIIGI
morl'er oeabO & doa imm1goa muytoe. Do lJ. bo Luear
ficou tio meoeoCGrio l} determinou de se viagar, &
go ai}la noyte lllicWu.fazer JlHIIle& cl calaluzn que ti-
Dha, & aolemanbai. ae Abarcou neles o sua glte ll &e-
ria obra de cinco mil homa w mais deles Crecbeir01. E
sabdo d lolo bo apercebimlto doa lmi&os po"r suas e
pias, apereebeoee tamb pera bo dia .eguinte, & fez
embarcar a mr parLe de sua gte ooa bateys do IBU
..11awo & da carauela, & no barganlim , & na galeola :
& mildoo a loilo fidalgo l} vindo 01 lmigoa foae pelejar
-GoeJee leuaodo esta gle l} ello & cineota bomll
portugueeea , & ele auia de .fiOr Do aauio & na galeota
pera Jhe dar CGBlaa & &irar c6 a artelbaria aulde
.4iao necenidede: poril dali lhe auia de dar muy&o mr
.ajuda lJ. iodo ooelea pe.&.ja. E como os A08801 estauio
pre8te& pera receber imigee , em Ql 1do abalar ja
menb clara lbe sayrlo liraodolbe a galeota, & .bo bar-
Jitim lJ. hio diite muytas bbudadas, & aasi a capitai-
a & a carauela , & CQIDO 01 imi8ot winho muyto jut01
.eomeo 01 Liroe de dar por eles & fazerlbe atcO diae
de que elea com.rio dauer medo, & maia por no Je-
uar artelbaria q.ue Dlo tinhAo outra 11e alo a I} icaua
Jl8 , que posto lJ. jugaua Dlo .azia nenb no..
jo aoe D08I08, de cada vez lho faziAc.l lltayor, arrban-
tloJbe aJgOa eaJaluzes doa di&eiroe. E pared!do ao Las-
car que por eata causa 01 i} Jai4o dian&e auerNlo mt:de
mandou os mudar pen ttu, &. ele poa se na flilt.eita cl
01 & estes eomo viohlo 4e qouo, &. c6 bo La...
ear ll oa fo.ua perfiarie bil por aferrar 01
BOIIOs, aofreodo ho impeto da IIOISA artelbaria li- ffl ne,.
lei u1az &te diao: & oa Dei808 i} b ho wiv nlo os dei
xaoo aferrar, por(} pera quaotot oa imigoe ero irlbet
Ja ae w abakroa&HID ,-&..per illo _bQ.
oigitized byGoogle
-81 . w mnou DA JNm.a
tJODientirlo dcN.-rldo sempre aua art.elharia em roda ,;.
ua: & tapado por aotreles muytas vez de 4 lhe at-
ttombaro muytos & lhe matal'lo & ferirlo
muyta gente
1
ca o q deemayarlo, de maneyra l por
taait que ho Laacar 01 esf()raua DOca os pode ter &
fugiro pera terra, & os DOIJI08 os nAo quiterl seguir
pbr ser tltol k eJHtJo p<Jucoa, & Oltal'aOI8 ca O que
tinbio feyto & ea 1be tomatl cinco calalazes. E do ho
Laacar q os notloa ho no segu;r&o deixouee estar no
mar p& l'et' o li mais faziilo & eles nfto fizetlo r&Jais 4
tornarse per& bo eapitlo mr, fllhe fez muyta feaY por
sua vitoria, & aereceAtou sua armada oo os cinoo cala--
dQs I migas: & vdo ele q se tr&unua a guerra nl
quili estar to perto da cidade, reettdo qtte lhe JKM_.
eern de ooyle fogo frota , & determinAdo de ir pousar
jllto dn ilheo ll se fatia ao ln&l' mea legoa da cidde.,
mandou l Iolo fidalgo na eua a 10ndalo per
er se tinhilo b aurgidouro. E ho LsoRr q Ainda ett
u no mar apartar a galeota da outra fro(a de
pois q vio pra ade h ia fi a poderia tomar
porl'l fazia calma, & nllhe J'.,derilo socoftler a oapitai-
na n a caraaela, k nieto & nos 88\IS re-
meiroe q remarUkt rijo, do q a gefeota era quasi
ca ho arrleA do ptrta c& toda eua frota a
boga .artildada , dldo os lfebf hfla gritB 'ft de
parecter q thlhlo " galeota tomda. O q vdo lt oapl-
tl& mr mldou logo bo batgltt & 01 dou balys a t'-
CJOfrela, a q oa imi@'Otl por -eer muytos demAsia
tario tKte q por mRis bbardadat n etpingardadat oB
lt0886s titarl 11io deixarfte a\ galeota, se
aeruirl l tlbAOI dalgQaa paflelas d poluora q tittbl
lhh fonlo 'ao pUOas que fogo 8'8 gaatarAo t lt 01 1m_i
goe oa pltO que eobtiato foy h na aapera peleJA
em qae 01 nflml ho fiaerlo muy esforadaMente, de,..
ri bando muytoe doa iMigoa: ll como erlo demaetada
man.&e mai que nos11011 os entrarlo ferindo M todol
4e 18&aytae frecbada1w E dutlklo usi a t
o;gitized byGoogle
LIV&O lllh CArPITY.LD f?ll
4e a1 imaigea bis pelejando com os oouoa & outrot
pegados e6 ho leme da galeota , &. atoandoa pera a le-
uarem - eidade, posto l} 011 008108 pelejauio cbega Triaa
tio bariMHio & os bateis k rem pem pelos imigQ&
eori.co, prineipalmte TriaLJo barbudo que chegou pri-
meyro, deaparaodo 1ua artelharia
tas paaelu de poluora l}leuaulo nos ealahllea uoa
goa que logo comec;aulo de uder, &.01 imigoa com me-
llo se ao mar : & eoeale ardil em muy pouco
eepao foy a galeo&a deaaprei&IMia doe tmigos que a
nlaio eercada, & como Joio & os seus fieario sg-
meate c os immigos que eetauo dentro pa galeola Jo-
go ve fizero despt'j.ar, q .. e t.edoe lanaria ao mar cgm
mPdo, & ela &ieou cbea doutr mwyloa 'l os n01aoa ma-
taru : & aprouue a 110110 seabor q nenbti doe
.Do morreo, DeJD ente DI despois 4e muylaliil feridas de
fiearie ferido-. E defapreuada a galeota que ae
fez em corpo e6 bo bargitim 'k bateya desbarata rAse 01
imip &. fugirio pera a cidade , & pateando por dite
tia eapilaiu & da ca1auela foriQ aeruido1 de muytas bcl-
bertlada : k aHi ae reeolberlo eoJII. muyklll calaluzea.
Qe)li8HG8 & mehdot ae f.audo & auyla geal., 111orta
&. .E vea._ ho Luear qw.lo pouco gaGluwaa na
cueua, toraou a ma ada r pedir pu ao eapitio mr por
IRL ChatiaJ de C.boraandel, promeleodolhe de lhe oon-
W!a&Q aa eidade, & .tarJlle todos Gil\ maalimltos de
.. ue te11eae aeoellitlade, & die&.e deu arrefeaa eem que
a pu ioou 18IU1a: & deepeia i} H COetJea a CODUeJ'Bft
do. 1101808 com 08 tia eicla.le, foy a amitaade
11ue he oapitlo mr torneu ea arrefls, k ani ficou ali ate
pauar bo iauerao I} Iii auia tle teJ : mas como ho Lae .
ear era homem de pouca fee k cbeo de treiccio, alo du
rou muyw laoardar a fee '}. proeW!ra,. & logo l}.bn>u a
paa : euydaDdo 'l por r iauerno pederia tomar os no ..
101, &. ajOtaDd., muyLo graade frota deu sobre 01 noa
108 q. 1e dekaderio 'ambem i) oe izerio afaetar : & a ...
li ae \ol._ a luur& &le.aoaar, & euue ytas pejejaa
o;gitized bvGoogle
S8 -Jtk BIS'I'OtUA lU: IH'DIA
fltre os nossos & os tmigos, assi tio mar como na terra,
& quis nosso senhor <} os nossos vt"n-cerAo sempre. E
"endo d q 8 guerra h ia em CTecrnento, foyse do
porto pera 8 barra por tirar os nossos dopressam, & nito
se foy de todo por ser ja inuerno. E estando aqui soube
bii que poJo rio acima dali a ha lt>goa estaulo na
borda da-goa certas jangadas de fogo -que ()S immigos
queriilo lanar pera lhe queimarem os nauios. E porque
era cousa de muyto perigo, determinou oom lofro
de lhe atalhar com mandar queimar as jangadas onde
estaulo , & -assi pot' eoneelhe de todos mandou l Tris-
to barbudo capit}lo do bargant-im , q foy, -& no achA-
do nada se tornou: & -tornandose ja a vista da frota hG
alcanaro einco lancharas em q bilo trezentos frechei-
rot. E t'eceldo .cJom Joio que tomassem Tristo barbo
do ho mandou socorrer per ll Gaspar fernidez caualey
ro fidalgo morador em Pombal, Ef'Ue mandou no seu ba-
tel com quinze Portuguef!!Pit' & o batel leuaua hil faldlo.
E como. Gaspar fernandez era muylo esforado. fez
mar -ho batel to rijo que chegou primeyro s lanchara
flUe -ho bargantim , & c a furia dos rf'fneyros foy en
uistir com ba que hia na dianteira, &. em ehegando a
ela se deitou dentro c seus compMtheitos, posto que
os immigos per6arilo bem c lAadas & frechadas por
lhes defender a eatrada, mas nlo poder:l: lt em os Por
tugueses entrando matamo algus deles & os outros com
medo se lanaro -ao nsat' & saluarilte na terra que era
perto. tE seado esta ciespejada tornouse Gaspar fernan
dez ao -batel .eom os outro :& remete a outra lanchara lt
vinha pareJe: & por os mouros nfto ousaro desperar &
foiio varar em terra dde forlo as .frechadas tantas so-
bre Gasrr Fernldez &. 8PU8 oopanbeiros que 08 trata
r4o muyto .mal de feridas, & rorque lbe nlo podilo che
gar irarlo obre as. tres a que Tf'i&lo barhudo tiraua
bbardadas. E .oa mouros comg vinto que bo batel hia
eonlreles tendo ja desbaratadas ae outras duas lancbaral
fugirlo ho. mais qae.

Gupar fernan ai
o;gitized bvGoogle
LI'VRO IIII ..CAPI!I'VLO Ot
JJio aeruio por eetar muyto mal ferido de ba frechada
em hila perna l} alo se .podia ter, & aiB Ol outros- lam-
-b, de que JIIOI"reo htl 6fho do Gaspar rernandez,
que com a ajuda de ilosso foy o que desbaratou
as lancharas com seu eclpanheiros , sem TrisUlo barbu-
do ter qae laaer, posto que 1ua vontade foy boa pera
ho ajuflar. E desbaratadas as lancharas 1e forio pera
dCIIII lolo a cuja yjsla se {e& est-e Ceyto, & a quem Gaa.
par fei'Dandez leuou a lichara que tomou. E -prosaeguio.
do ho inuerno por diante foy a agoa tanta que choueo .
que apodreceo toda a eniarcia dos nauios da armada,
& dom lolo eom toda sua gente paasou -muyto m vida,
ai c a grAde inuet"nada .como com fome : & vendo a
!rola sem enxarcia & que alo podia mant1011
em hila aldea de peacadores que eata.oa hi perto tomar
quilas redes tiabo, & delas maadou fazer em .terra
cordas pera as .enxazeias. E estando nisto veyo ho Las-
car commuyta gte pera ho estoruu,.& ouue ha muy ...
to graf!de peleja antreles .& os 008808. E despois dia-
totocnoa a auer paz antre ho Lascar & dom lolo., de
q e ele .Dio fiou sem lhe o Lascar dar arrefh , & -
&regae dr.les ae tornou &eporto.dde ainda esteue quia..-
&e diaa .fazendo fazda.
C A P 1 T V L O XXXIX.
Como .t11tlo lw Z8CtJr tk Cheeig&J 4 mo tomar 1uJ .
Ct.lpUiO .mr lhe IJI'mOU .Jdi.a trdfo, CU -COJ'M ho 11_..
senhor liurou *la.
E oeste tempo er.a ja no cabo do .iauerno lhe -che-
gou h baixador ii dizia aer do se.ftor da cidade Darra-
do, &. da aua parle lhe deu hn rubi que despois foy a-
ualiado em sepctoa .cruzados, &. quatro para6s carre-
gados ele maatimentoe, diddolhe da parle do senhor
Darraclo, que poJa fama que tinha delrey de Portugal
4eaojaua de .ter amizade coele &qtte teuease .trato .ea
LIVB.O IIII. K
oigitized by Goog le
90 . DA HISTORIA DA INDIA
sua terra. E sabendo ele que esl.aua naquele porto, lhe
mandaua pedir que quisesse ir ao seo
1
onde acharia mais
verdadeyra amizade que n11quele, JJOrtJUe a gte daque-
la terra ondestaua era ruoy falsa & enganosa.: & be1o
lhe pesaua das mentiras & que ho Lascar de
Cbetiglo nra coele & sabia ouia dusar 1e hi ruaia
esteueue, por ia.u que se fosse pera a ua cidade & l
assentaria feytoria. E isto tudo era mentira, qutl wdo
bo Lascar que no podia desbaratar dom loilo: quis ver
te ho podia desbaratar com este ardil que concertou C:Ot>l"
te senhor Darraco tambe01 vassalo deJ rey de
a que se mandou queixar da destruyio que dom loo
fizera em Cbetigo. E cuydando dom loo que a embai-
xada era de verdade, prtiose cem ho embaixador que
lhe diss., q_ dali a Arracio no auia mais ooyt.o Jegoas,
que era por h rio aciDJa em cuja foz achou muytos ca-
Jalu!es & lancharas que agoardauo por ele com muy
to refresco : &. do1 que estauo nelas foy recebido c
grande festa, & .por dito do embaixador entrou por este
rio onde lhe dizia qae estaua a cidade, &. que
poderio ir por ele os eeus nauios, & clea legoae por el
acbarito bOa estacada, & ali eetreitaua bo rio tanto qut
escassamente a capitaina podia caber: & a fora iao era
ho aruoredo to basto di.ia parte & doutra que cobria ho
rio. Dom Ioo no quls pasar dali, pareoendolhe que
lhe querilo fazer trei((ilO , & dissimulou com bo embai-
aador, que ho aeu nauio nilo podia pauar, & 4
llo . .nlo auia de deixar 100 :. l} se bo senhor Darraco ali
quisesse vir se no il se tornaria. E conte recado 11e foy
ho l!baixador & no tornou mais : & vdo d Joo q pat-
.aulo seye dias sem tornar n4o esperou mais & tornou-
ae crendo de todo ll aquilo era treio, &. tornaodoee
achou ao meyo do rio comeadas grdea estacadas 01
lllOilros fizerio despois il ele passou , pera 4'1 lhe tolbes-
lem a patsaj & Jbe tomauem Ql nauios &. ho matassem
om quantos hiilo na frota: o que ae fisera se nlo se
baara &lo uioba, & ele ... acaoa ai.oguem D&8 esta-
o;gitized bvGoogle
.Ll'Y'BO 1111. C.lPIT\'LO XL. 1
eadat porfl 08 ') as fazio fugirlo sabi!do q se tornaua ..
E wdo ele lj n vinha bo seftor Darraco nem seu re...
cado alo quis mais esperar & partiose pera a iJha .de
Ceillo oade sabia ii ho Gouernador auia de ir fazer hia
fortaleza. E partido Jeuantouselhe lohio fidalgo, &
aouae aa boca deste rio Darracllo a fazer Jtresa(i e na01
(JUe abia li aoilo de sair cJeUe, & pera diuimular
dou hft prrsente ao seahor Darracio por dous do, atlll-
.os, mandandolhe di&er que ho capitlo m6r h.o
ali perfl assentar paz coele por quanto no podara es,..
rar sua vinda por tarde & ter muyto q faz.er ou
tra parte. E vendo ho sen.hor Darraco 08 nouoa <JUe
Jbe Jeuaro est., recado eom bo presente mandou os o-
go matar: &. ja que se nlo pode vingar no capiUio mr
quilo fazer lolo fidalgo, radapdp muytas lanchara &
calaluzes com gf>nte de guerra !M'ta que ho
ll_ as8i ho ouuerlo de fazer se nos8o senhor ho no liura-
ra milagrosamente, pelejando com os lmmigos quasi to-
do hn dia em que quasi ho teuerl{) entrado & lhe feri-
do corta fJ()s aeus , & noo teue outro remedio e ao
.cortar as amarraa com q\le eetaua surto, & eom fie ven-
to que veotaua acolheose um 01 immig.o ho poderem
& dali se foy & andou por outras muytas rar-
tes em que lhe mataria algiis & cat-iuaro uutroa
se10 fnet" neoba presa, & por derradeyro torAouse
lndia onde gouernaua Diogo Iopez de eequeyra qe lA.e
perdoou.
C A P I T V L O XL.
De . fXJiftO mCJ8cartnlun foy a ttrr.a dos Lequios -
do qm k
Deeroie de Ferno pel'f"Z estar em Cantlo 1oube que
paseada a cidade de C.:Hilo hia bOa terra muy gi'&nde
ao 11oeste q ae cbamaua Lequia-: terra muyto rica dou-
ro k de twata, sedu sohae k tec.idae, porce18nas & ou-
tras .eomo Ba Qi.Ba: it ('Ol il80 Q.Uft f.
M2
o;gitized byGoogle
. 92 . DA HISTORIA DA .INDIA
.grandes mercadores. E pera saber se era assi mandou
Jaa Jorge mazcarenhas que foy ter a bO.a cidade chama-
da Cbincheo, em que lhe pareceo que auia mais rica
gente que em Canto, & que vsauo de mais policia,
& souhe que dali bio _cadno quatro jungos a Malaca
antes '1 fosse dei rey de Portugal carregados douro &
de prata em barras, & c outras mercadorias mais ri-
cas il a da China, & trazi4o em retorno mercadorias da
I ndia , & com medo dos nossos no foro Jaa maiiJ : &
...-los Chios se prouio das taes mercadorias, & por isso
-epraro bem as que Jorge mazearenhas Jeuaua, & ele
()S prouocou dizerem que hirio dali por diante a Ma-
laca. Mas no ho fizero despois assi , porem em qute
ali esteue muyta amizade & boa cuersalo na
gente daquela terra, que he gtia & alua & toda fer-
mosa, & tratasse muyto bem ..
. C A P I T V L O XLI.
De como sabendo lw capito mr Ferno ptrez lw aper-
. to em que estaua Malaca se partiu dD ilha da veuwga,
g de como chegou o Malaca
. Despois de partido Jorge ruazcarenhas pera Lequia,
chegou de Malaca ilha da veniaga ho jgo de lvrge
aluarez que deu recado ao capito mr de eomo a sua
partida chegara a Malaca d Aleixo de meneses .cA-
fonso Iopes da costa & ao q hia: & 'j Malaca ficaua a-
pressada dei rey de Binto por estar no pago & trazer
-Do mar grde armada. E por ho capito mr saber eo-
mo ficaua l\1alaca, & a necessidade que tinha de socor-
ro, determinou de se partir na entrada do mes de Sete
bro por ser i!to a propria mouo, porque no meyo auia
grandes temporaes & arraes: & lambem porque a es-
te tempo era ja chegado recado dei rey da China que
fosse ho embaixador. Asai que por tudo isto
. o capitlo de se parLir. pera Malaca , pera o que ma4r
o;gitized bvGoogle
LtVao Ittf. 8Atl'l'fLO SLI. 93
dou por terra recado a lorge maacarenhas que eetaaa
Da cidade de Chincheo que se foue iltJa da veniaga
eomo foy: lt. P.le viado mandou bo oapitio .mr.
ao Tuto de Camtlo como ae- partia, enoomtlldolb
muyto bo embaixador l} hi ficaua de caminho pera elrey
da China. E ficando asai assetada a 'paz' na China, &
sabidas polo capitlo mr muy miudamente as cousas de-
la pera as contar a el rey de Portugal que por isso se
deteue quatorze meses Daquela terra, partiose pera Ma-
Jaca na entrada de Setembro de dezoyto, leuando rnlJy-
ta riiJ.za assi douro como doutras cousas, qGe todmr _os
da armada hio grandemente ricos. E chegado ao estref.;.
to de Cincapura achou hi bla nao Dona de era eapi-
tlo Diogo pacheco qued6lm Aleixo mandara ati darma-
-cta, pera que eaperasse Fernlo perez & se ajuntasse c&e-
te pera ho ajudar se lhe saiue a armaflla dei rey de
tio, porque se temia que viese desapercebido de gente
& dartelbaria. E ajuntandose Ferno perez c Diogo pa:
ehec:o foyse a Malaca, onde chegou estando a fortaleza
muyta oeceuidade ,. assi de miltimentoa como de di-
nheiro & mercadorias que no auia nela cousa algfia:
&. Fernlo perez deu dessas mercadorias q trazia. a. Ieda
aolta, damascos, cetiRs, pedra.bume, cobre, pregadora,
& outras cousas que em Malaca tinhio muyta
logo se vendero muytas delaa a Guzarates, tJUe eataulo
em auas uaos no porto de Malaca , & do dinheiro que
.terio por elas se pagou soldo gente que coisso se re ..
tDio em alga maneyra da fome l} padecia, & dali qui-
sera Fernilo perez ir a Bgala pera as1entar l paz & .
trato como trazia por prouisam tlel rey de Portugal, vis-
to como em Malaca no auia ueceuidade dele por auer
hi gle que abasta1se. E no fuy per dom Aleixo lho de-
-fender por hO.a prouieam do goueroador, di2.1do que era
maia aeruio de. sua alteza irse dereyt.o Jodia, & isto
-por ler dada aqum ida a dom Joo da silueira seu sobri
nho que l foy como diue. E sabendo Ferno perez como
alo atlia dir a Beng.W, entregou. a mercadoria que leua-
oigitized byGoogle
94 rDj; BII'!O.IA l)A INDIA
ua pera J na feytoria de Malaca que ee vendeo aoa Bea ..
alas ll ali Yinho naquele lepo, &. coisto ouue dinheiro
aa feytoria por biit dias,. & .. Ferniio perez esper"u eq
Malaca pola pera se ir lodia com dom Aleixo.
C A P I T V L O XLII.
De como ho gouerrmdor .se ptJ!fMJ pera a il/w. ck Ceilo
a Jaser ha fortalestsa : de como mour()S de
cut ac6dharo tJ elrey de CeiiiJo que lhe no delse
forllllem.
Ho gouernador como disse inusrnou em Cocbim este
.anno de dezoyto, &. neJe fez prestes eu a .armada pera
no vero seguinte ir fazer ha fertalt>za ilha de Cei ..
lo como lhe el rf"y mAdaua em seu regimto: & oeste
inuerno mandou por terra ao capito de Goa qve na 611
Dagosto mandaBiile a Cochim a seu irmlo dom FP.rnan ..
do monrroi com as oyto fustas de Goa pera ir coele a
Ceilo. E tido tudo preste & prouid.a a fortaleza de
Cochim ae partio pera Ceilo qaasi Geado Setbro. E
apreaeouse tifo a partir porque nilo chegasse antes dt
sua partitla Diogo Iopez de IM'queyra que eaperaua que
foue aquele anuo por gouernador da lodia, & 1e fosse
antes de 1ua partida .ftoatta ele cl; 1eu trabaUao perdido.
Assi q partindo como dti{O fDy ele em biia gal de qU41
era capitio Deois ferotlea de melo: &. a fora eela gal
hio outras qualro, de que Jaio por capitiPs Christoulo
de sousa, Gaspar da eilua., Antonio de mi rida dazeueo-
do, Manuel de Iacerda, Lopo de brito &. dom Ferna&-
do IDrro com aul\8 oyto fuatas 4 hill debaixo de
eapitani.a, & aaei Jeuaua mais capiulea cujoa o.,..
mes no pude saber n ho numero dOI nauios da arma-
da, ll leuaua doytoceniAll ate aouecentos boml &odol
Portugueses il rulo queria outNls pera a guerra. E pae
sadoe qoalro ou cinoo dias 'I partio de Cocbim, ehego
a Cei-Ulo com toda a frota : " indo oera temar ho po..U
o;gitized bvGoogle
LIUG' .IIIJI U'JIII'nllC) G.U. :,,
a CelalllN IObniueolbe MatO -por nle
rer pairar errou ho porto de CoJObo & foy afer.r&r ho de
Gale, iWe em ootro tetDpe Nra tsr .dlJ Loureno dahnei-
da como ja diiSe, & oeste pmtQse t:leteue hO. me k
meyo por aruor do tempo -wue nlo l1!Nf&Oa pera poder ir
a CoJumbo, & em todoa eeles diaa esteue aemf-re no'mar,
lt. dos noso capites sayrAo muyte1111m terra a faier a
earoajem. Jt; anddo btl dia AntohiQ de mifan-da & Mg-_
uuel de Iacerda em terra, muyta -gente
da &.. cometeo os nossos que 1e poeer.Ao en1 tom dtJ pe-
lejar eoeles , mas eles se retirarlo logo , & os hit&SO& se
ajuntaro que andaulo espalbad011 &. &e c6certarAo, &
MaoueJ de Iacerda se .pol' dte, & Antonio de
de trai, . & eoeata ordem ae forlo harcar seguindo oa
immigos apos eJe& lt' os 0011os fazUlo muytae voltas pe--
ra os fzer deter, k 81&i"lle embrcarlo sem nenhO
wigtJ. Desta aoaneyr ealeu neste porto ate que
tou ho tempo com que se foy a Colombo, &. surgindo
aqui recado a .et rey diaeodolhtl da parte delrey
de Portugal 1eu senhar:que pola ami:z.."\de que linbtlo a-
aia dias, lhe rogaaa moyto quelhedeixttsse fazer htla
fort.leza em J:aGa .pOt } linha aquelt,- pCJrto, & nlo pera
maie que para ter 'segura hiia feytoria
1
que alt. tinha de
terminado de assentar pera 'dambos de dous?
& pera ter gente com que bo quando teuelse
dela neceuidade, & a segurana da feytoria a qot'-
ria dL"te nem de seua Ya88aloaOIl} gtios, que bem
Nbia qoe todos ero Jeaet & ee
por amor doe mouroe (JU& wio hbm1g118 dos nos9o8, &.
ccmo tra&aufto em sua terra receaua que fizessem o qu
fizerio em Calicut-: &. por eela causa queria a
Ao que f'll't"y responduo que era -t01itente. E neste tem-
IJo eetaulo em Colum-.o algfts mouros de Caticut, & sa
hdo oome el rey a fortaleza fiearAo muy agas-
talot vebdo ljl!e "de todo Um tb'tUl\Jtl ll1i nos me-
fJertoa tl auia na 'lddia pera seus tratos,.
CjUe bl iabilo lurt.alea l} ee fazia -em Cotdlio : & pot
o;gitized bvGoogle
.96 ."..-'IID'fOllla. DA.IN8M':
ist-o ee :aju-af.riJo. alg:ila Ir. dieielb
.bn . deles.. . . . : . . , . . . ,. : : . . , . ,
. . .A .amizede . .haMtoCito.po.CJUe;temoa-cOlltigo, &
.:a grande sabe1em que- tetomf?s'por boaa
Qbras que DB: .. fizeete,. DCDs.da 001adia pe.:a te repreoder
rdo qnos que tAs feytO",J& pera.te aconseJbar se
.-i nda .podes tomar -.:onselho-: .este:bem podes .crer
que to daet.Dos b polasc.ausae l} digo. Eespantamonoa
.muyto de _oolo .no pedires antes de conceder a fortafe,
.sa aos frangues que ooe diaem que ooocedeate, o que
:lllo .podemos crer :poJa pouca. fleeeelidade <i ls disso ou .
.saenhlia : pQrque se tu foras h reyzinlao to pobre que
ouueraa denrri.queoer com .a amiza4e.;doe.iraogsUM.,.aos
mesmos foramos de pareeer que os oonaidaras mm a
fortaleza., & no .q que ta pedi rio : :mas tu ea
tio grde senhor de. terra., ,to poderoao de gente, lio
rico de tesouros .que te Ro 6lltJt nada peraterm hO. muy
to grde senhor., muyto rjco & muyto .poderosa. E tudo
is.to escurecer&. apagnr .com dar lioena;:(j_ ge..,
te estrangeira tenha. tua J1:erra., que uo he
outra cousa se Do h ireo pera te :e_pfrear'em de cada
teuerem .desgoale> ,- &mpis.Qiirangue.de
.que ternoe . tita. experiecia qu.e . usi : que ja
que se eles qer ern tua terra bo.destar
tua vtade & no. tu sua,, porque ?que ganha maia
nisso tu ou eles.: lu sern.eles muyto bem jlodes ven'del
tua mercadoria a . & to diuersos mercadotes co-
mo ta cada dia busar, & eJea uo te traz o-Utra
& t .oooessidade da t.ua,. nem.-podem \'iuer&em elll, &
tu sem a sua.: & ainQJL .tua terra ouuer.a ll&*"#'a-
o petA .outras &: teJReras que: t t-omailflelll tuas naos
c que eles amealo a muytQS, .t.amb! -per.est.aeau pa-
recera -bea dart>.s le . te Jiurarea de .auas
mos, mas no .teft4lo ne11ha neeeeeidade 1JlW ltUa via
n _por outra. de te Qleteres. n"Jas & fazerel.o. muyt.o
de culpar, .& } dig_. q\le tqmaa &emplp eua el rey.
Calicut. que q.uja &,. n .po., fue tq
o;gitized bvGoogle
LJVaO 1111. CAPITVI.O ltLIIIe 97.
ele fez, porque ja pode ser que te teree melhor a Ytu-
ra que a ele , & lendo I\88 ficas bo maia bonrrado rey.
de toda a lndia aquilo em ll muyt()B princi-
paes dela laltarlo, & niO sendo nllo seras de culpar poia.
fizeste o 'l podNte: nem perdes nada, porl) tua propria
terra te da a renda que ls, & nfto ho mar como a el.
rey de Calicut, & os frangues nlo pod viuer sem ti ,
& tanto s de ganhar coeles por paz como por guerra,
antee em a tentares coeles pera te liurar de sujeilo te
terio em melhor conta, por isso nio lhe des fortaleza
tio leuemente, & defendelbe a desembarcalo, que fs
gente & poder pera isso, & nos te ajudaremos. E se os
frigues querem o que ba em tua terra venhlo carregar
a ela como faz os outros mercadores, & nlo ta tom
C\)m nome de tratar nela, porl) nenhtl doa que nela tra-
tio te pedirlo nunca fortaleza. Coiato l) 08 mouros di
serfto a el rey o penuadirlo tanto que se arrepdeo
dar a fortaleza , & fizeranlbe quebrar a paz & tdo as-
sentado de ho fazer assi andando ainda recados antrele
& ho gouernador pera se assentar onde ee auia de fazer
a fortaleza, mandou lanar mio dalgtls n08sos que forlo
a terra dessa gente baixa, & os prender.
C A P I T V L O -XLIII.
como lw gooernadur sayo em terra desbaraltiU 01
tmigoa se fortaleceo nela, de como lhe el rey
dio pa ele comerou tafortalaa.
E tllo que forilo presos como el rey tinha sua gente
junta, & tudo prestes pera a gurrra mlldou na noyte se-
guinte fazer na ponta que ho gouernador pedia hns va-
lados que seruilo de lrnnqueira, & sobreles mandou as-
sentar nlgftaa bombardas de ferro que lhe derlo os mou-
fOS, &. assi aJgs _,spingardes & pos sua gente que era
muyta em goarda daqueles aios, & os mouros coeles,
& amanhecendo de tirar coe888s bombardu
LIVRO 1111. N
oigitized bvGoogle
18 DAI BIB'l'OaJA DA INDIA
'l tinhlo aos no8108 i} estauo no mar. E eabiclo jsto pe..
lo gouernador o ca.elho dos apilea & fidalg01 da fro-
ta, determinou de sayr em terra a pelejar com 01 immi-
o & a ponta por fora, & fazer a fortaleza,
& hii dia temanhal se embarcou com toda sua gte nos
bateys, & em amanhecendo abalou para terra, onde de-
sembarcou primeyro que todos c a bdeira real, & des
pois os outros capWles. Os immigos neste tempo no fa-
ziAo se no jugar com sua artelbariit, defendendose muy-
to rijo, & feri rio & mataro algil!il dos nossOiit & hum de-o
les foy Verissirno pacbeco. E c tudo os nouos ,,assa
ro auante tirando muytas espingarda das & stadas, &
ehegaro aos v aios, & pelejaro com os immigos que se
defendttro h. pouco c muyta viueza , & apertados dos
1108808 desempataro os valos & fugiro s neobil oorr
certo: & Christouo de sousa os seguio com a gente de
sua capitania ate h ribeiro dagoa que -era hil pedao
dos nlos fazendo nel" muyla destruyt;o, & pasaando
01 immigos ho ribeiro rosto aoa nossos, & por ser
h pouco longe dde ficaua ho gouernador, no quia
Chrisloulo de sousa passar dali & tornouae pera lido ele
ficaua. E chegando a ele lhe disse. A seabor que tra-
zeis aqui caualeyros que cquistaro ho mOdo. E ele
em vez de os louoar mais, respondeo que pelejauo co-
mo bestas. E por ser ja tarde & ho lugar no ser forte,
Do pareceo ao gouernador que os DOiilsos ticariio ali se-
aquela noyte, & por isso se tornou ii frota ca pro-
posito de tornar ao. 0\ltro di a terrA eomo toraou com
toda gente, & achando despejada a ponLa dos im-
migos mandou faaer nela hila trquei-ra C} cbegaua de
mar a mar por ela ser estreita. E feyta a trqueira bre.
uemente foy Jogo assentada algila artelharia pera a de-
fender dos immigos se viessem, & 011 nolio& se alojaro
detras desta tranqueira q ficauo goardados de todo
rigo. E aabido por clre.J a determinao do gouernador
que pois fazia lranqueira determinaua de fazer por for
a a forialeza' arrependeoso de ter tomado ho couswho
o;gitized. by Goog I e
LII'BO .IJJJ .. OAI'ft'lf'LO Xll. Gt
dos mouros: _& vendo que .em. que lhe pes se aula de fa-
zer a fortaleza, quis IIU)BUar l}.era IJ<> ua vontade, &
poJo seu regedor mandou dizer ao gouernador l ele co-
filaecia ho erro que fi2era em quebrar a palaura que lhe
dera da luer paz eoele & fortaleza. E arrt>pden-
doae de seu erro lhe pedia perdo, & pedia q lhe eeque-
cene ho pauado k '-em amigos: .& ele era muy
cooleate de ooaaeatir qae fiaeeae a fortaleza, & pera ia-
ao lha dar. toda ajuda de qoe teaepe necftli4a4e. Ao
que ho puerudor reapdeo que pois el rey Jbe nlo goar-
dara a palava 'I lbe ti"ha dada que n& auia de fazer
paz coefe sem pagar algl tributo a elrey aeu aenhor,
porCJue a IOrt&leza ele ganhara por a terra em que
a auia de fazer ainda que ele nlo quieesse. E eltdo el
'rey que ho gouernador eataua apoderado na teorra , &
que lhe poderia fazer muyto mal por a aua gente nlo
eer boa de guerra, mandoalhe dizer qtte pRgaria ho
boto ee b1e cousa arreaoada & eom que podesae. E
ele Jhe petlio dez alifatet OAdlno, & bAha-
wa. de oaaela, lt vint-e c eenhas pedras finas du
.. ae achaul ilha, do que et rey foy eonte11te. E feJ
ta die10 bOa eecriptu.ra ttue el rey usinou, oomeou t.
gouernador de fazer a fortaleza de pedra & bftrro poJa
acHar mais asinha, porqGe era detf;a fazerato cal pa..
,.U., &e ihe bia ho tempo em l) se auia dir ,_..
Port..g.al ae viesse como esperua: Ir. por
ter el .rey .contete, & 41ue se lhe Alo leuanta11e outra
'fa& mltleulbe algtls pre18Dtea CHI l} ho A sua
uaizade. .
N 2
o;gitized bvGoogle
DA BI8TOJUA D.A INDI.A
C A P I T V L O XLIIII.
De como Diogo Iopes de Befjueira partio pta'a a lnd.a
por guu.ernador dela , !f- de como chigou l.
Neste no de mil & quinhtos & dezoyto em que se
acabauo tres annos q auia q Lopo soarez gouernaua a
lndia, mldou elrey de Portugal por gouernador dela a
Diogo Iopez de sequeira seu almolac mr, que como
disse no liuro segdo fora descobrir Malaca. E
cbado de todo ho pera sua partida, partio de
Belem a vintesete de Mro do sobre dito anno Jeudo
hiia armada de dez naos grossas, cujos capites foroele,
Garcia de s, Ruy de melo que leuaua a capitania de
Goa, dom Joo de Jima que h ia prouido da de Calicut,
dom Aires da gama irmo do conde almirte: por caJli-
to de Cananor Gonfialo rodriguez Dalmada , Joo go-
mez cheira dinheiro , Pedro paulo filho de Bertolameu,
Pero cabreira & outro. E toda esta frota bem fornida
darlelharia & de boa gente de peleja, porque leuaun ho
goueroador por regimento q fizesse hiia fortaleza em
Diu, & que fosse descobrir bo porto de Mau & leoas-
se J Mateus que dizia ser embaixador do Preste: & a-
e.haodo que era verdade mandasse coele outro baixador
ao Preste pois Duarte galuo falecera. E partido ho go-
uernador de Belem, chegou a Moctambil}, & aua sete de
Setbro barra de Goa &. sem vsar do otficio de gouer-
nador, se parti o indo correndo essas fortalezas em que
tio pouco no vsou dele, porque sabia que Lopo
tinha hua prouisam que gouernasse a lndia ate partir
Portugal, & por isso nlo se quis tremeter nas cou
sas da gouernana nem pousar na fortaleza : o que lbe
todos louuaro muyto & ho teuero por muyto humano.
o;g,tized bvGoogle
LlVRO 1111. CAPITVLO :IL'V. '10'1
CAP I TO L O XLV.
De . como .AjONo lopesr da costa foy c 01 outros copit8.a
pera tomar a tra.nqueira de Muar o se tornou sem lw
Jasrer, d- d ardil com qu.t: el rey de BintSo quilera to-
mar Malaca.
-Chegado Fernlo perez a Malaca com sua armada, &.
no cessando a guerra que el rey de Binto fazia aolll
nossos re.quereo Afonso Iopez da costa a dom Aleixo que
tinha os poderes do gouernador, que pois ali estaulo
juntos tantos dos nossos que fosse sobre a tranqueira de
.Muar & a tomasse, pera que el rey de Bintlo
donde estaua & a nossa fortaleza ficasse liure da guerra
que lhe fazia. E dom Aleixo mostrou htl regimento do
em que lhe mandaua ll ele em pessoa niio
saiae em terra a fazer guerra : porem que mandaria
eoeJe todos aqueles capites que a fosse ele fazer. Pera
o que se Jogo apercebero per mlldado de dom Aleixo
que ficou em goarda da fortaleza : & Afonso Iopez da
costa se partio pera Muar hil dia de madrugada & h ia
em bOa galeota, & hiAo coele Duarte de m.elo capiUlo
m()r do mar , Diogo pacheco, Pero de faria, Ferno pe-
rez dandrade, Simlo dalcafiC>Ua,. Jorge mazcarenhas &
outros capites em galeotas, lancharas, & em bateis to-
doa artilhados & apadessados, & Jeuauo trezentos Por-
tugueaes, & antreJes cento & vinte fidalgos & caualei-
1'08 todos escolhidos,.& tres mil homs da terra :- de que
erlo capitles ho Bdara & ho Lascar, & hia htla soma
de gente pera fazer h honrrado feyto. E indo assi che-
garo a tiro de bombarda da fortaleza, & no poderio
puear dali por ser baixa mar de todo. Do que todos fi-
caro muyto tristes por irem muyto aluoroados pna
pelejarem oo os i'mmigos com esperana em nosso se ..
nbor qlle os desbaralariio. Afonso Iopez da costa se pos
. c&telho c6 aqtes fidalgos & eapitlles & c ho Bdara
o;gitized bvGoogle
:lOfl .DA llfftO'Rf. D4. JIIIIIA;
& Lascar sobre o ll faria , & dissero algns fJ seria b
desembarcar a-li &. ir por. terra ale a.tranllira, & ll os ba-
teys fossem no mais q c os remeiros & hii bombardeiro
eada hl pera poderem ir, & aasi pelejario com QS
o qu. ho Bendara &. Lascar cootradi&lel'iio,
dizendo que aquela era toda alagadia dnmbat as
bandas do rio, & os Mall\yos coslumauo muyto meter
estrepes votados derua, & que assi lhe p:necia que de
.-aia desta-r aquela, por isso que no era siso ir por
ra, que ou auio dir abalrroar com a tranqueira ou se
auio de tornar. E coisto acordario A foaso Iopez & 01
outro& do cOIHJelbo que esperassem a mar, & coela iriio
aferrar a lranqueira, & entre tanto estario .s bombar-
com os immigoe que -lhe -no a.,iiD de fazer ooje,
polas arrombadas que Jeuauio. E assi ho fir.ero, & a
bombardadas cla parte &. da outra, k alga
doa n0S808 foro feridos que morrero despois, & atre-
Jes foy h fidalgo eamado A luar() de sosa. E esta.nde
nisto recreoeose IlDa paii1e antre A.fon80 Jor,ez da oo.
ta & Jorge aazcarenba. por oRde ee a d
terminao em qoe eetauio., &. .se fazer maia uda n
tornaro pera a fortaleza, o foy dos imago.
cobrarem mr coraio contra 01 nouos, & os peeegui ..
rem mais que dantes, & como a sua armada daua
sempre oo mar oqsaua ainguean -de truer maat.i!"'
mentoe a Malaca, que veyo a ser a fo-.me talllaDha
que coela & c ho oauyto grlde trabaloo da guerra .co-
meccaro todos dadoeoer, & ficaric sos ma i que
cento & vinte , & eataua a fortaleza em grande
de se perdei' se eJ rey de Bioto fora solxela, mas ele
que bo no eabia, &t par.eoeadolbe que a no poderja ....
mar por guerra, .aproueiliOuee de eeu11 ardis pera a tOlDAI'
por manha. E pera eaber que t.aes eslauo os nouoett
porq no podia tomar lingoa que Jbo disseste tndou te11
embaixador ao capito solve lhe pue: k pera
m6r dissim.ulao lhe mandou b alifw 4e presente, a
maofllou dar pecrouo que Jllo IIIUCIIIJt
o;gitized bvGoogle
UYao un. e.tft'9J.O :n.v. lO&
mais de trinta dias, porque neste termo esperaua dacil-
bar sua treilo. E asai mandou pedir ao capito que lhe
maodaue seu embai:udor pera se dassentar es-
tas pazes. E cuydldo dcl Ateiso q isto tudo era verdade
poJas moatru l} Yia de wr asai , eiS conselho de todos a-
l}les fidalgo & capites l} ali eatauio mldou 1111 embai-
xador a el rey de Binto oo Bola baixador, & deu lhes
inatrulo dos capitulo das pazes. E ehegado este
xadOI" a eJ rey de Binto, esteue ele &teterminado de o
.. lar & a quautoa hiio eoele, & teue aobrisso cselho
d; os aeus q Jbe c&elharo q o n fizease , porlj fazldo
o impederia dauer effeito o q linha ordenado pera tomn
a DOII8II fortaieza, & por isso o Di fez & fazdolhe muy-
ta h6rra, & ddolhe dadiuas muy rica11 os turnou a mo
dar a Malaca, ceeddolhe as pazes quantas cdie'
e baixador Jeuaua. E euydando el rPy flUe os es
larilo de.cuydadGs, cifiadoa na paz que e1taua assenta
tia poa I obra sua lreio, & logo despois de poucos di
flUe lao nesae embaixador foy em Malaca 111andou hfta
&ola de aetenta laacaru bem fcrnidas de gente & dar ..
telhariA, e111 que hia ror capito mr h fJUC sendo re
ge4or de PHt"ID matou ho rey 'l era nosso amigo & se
fez rey, & pera se aegurar DO reyno se confederou eom
el rey de Bitito, & bo foy ajudar na guerra ctra os noe-
1108 .E por terra maadou tambl eJ de Binto rnuyta
pnte deilane em cilada 80bre a : o que pode
fazer por a terra aer muyto coberta daruoredo muy bas-
to, lt de gride1 lt alloa & tl ncnhs cami ..
:abas, k por ie se a gente podia esoonder sem ser vis.
ta, lt ai ada I} ho fosse 011 da terra no ho auio de di-
zer' rorque parecendolhe que 01 immigos eslauo da ..
\lantajem queriio aQlell &eguir a sua parte (]Ue u dos
IMIIICI.
o;gitized bvGoogle
104 DA B18TOB.IA DA. INDIA.
C A P I T V L O XLVI .
De como d rey de Blto poa em exeCUfo h-4 ardil ptra
tomar a noua fortaleza, 4" ck como. os. sew foro du-
baratados pelos Portuguues.
Posta esta c i l a ~ a acodiro os immigos por mr, & ha
manhaA muyto cedo sendo baixa mar chegaro ilha
das naos ondestauo algus dos nossos , & asai nas naos
que ali estau surtas: & assi como os imigoa inhil a-
uiados, de caminho desembarcar!o muytos deles na ilha:
& supilamenle derlo sobre os nossos l ainda. dormiilo
b descuydadcs de tal vinda, por estarA cfiados nas
pazes. E como os imigos 01 tomarlo de supito poderio
matar algs primeiro que entr:assem acordo de se de-
f-ender: o q os imigos no esperarllo, & recolberanse lo-
go. E em quanto isto fizero hns: outros se chegaro s
nossas naos & deitaro nelas fogo, que por estar mo-
lhadas do orualho da noite passada, & a menhai ser
muyto fria no pode pegar nelas mais q em algas obras
mortas. A grita da gt>nle foy logo ouuida na cidade,
donde no podero acodir por ser baixa mar. E como
ouue mar sayro algs capites nossos, sem ho capito
do mr, com obra de quarenta homs em algllas lan-
charas: & foranse dP.reitos aos imigos, que em os ydo
abalar come<(aranse de retirar pera ho mar, como q fu-
gio: & isto porq os nossos lhes parecia li ero a mr
parte dos que estauo na fortaleza : & os mais sos, & q
alargandose eles ao mar sayrio o8 da cilada, & toma-
rio a fortaleza, & eles entre tlo tomario a frota, &
assi ficario seohor.tt8 de tudo. E porem os nossos porq
viilo que a frota dos imigos era muy grande: & que no
mar largo os cercario & tratari mal , por serem pou-
cos, no quisero passar auante: & tamh por ser tar-
de, & no terem ainda oomido, & estarem fracos. E
vendo os immigo8 que o8 no seguio fizeranse ao mar:
o;gitized bvGoogle
Ll'tRO IIII. CAPI'I'VL XLVI. 105
& os noasos se tornarilo a Malaca , onde deaembarcatilo
-a tempo q os da cilada comeqauo de sayr pera tomar
a fortalna, & pera isso inhlo todos ajuramentados, per
juramento que fizerlo a el rey de Bintlo, que ou eles
auio de tomar a fortaleza ou morrerem sobrisso todos,
&. pera de ho comprirem como lhe eles tinhlo
prometido, lhe deixaro suas molheres & filhos em pe-
nhor. E ja a este tempo os nossos erlo saydos da rorta-
leza puoalo doa da terra ll estaua alem da pontE", &
reparliranse poJas bocas das ruaa, em q muyto de pres-
sa assestaro algiis tiros dartelbaria com q impedirlo
aos immigos que nilo chegassem fortaleza: & nisto
chegaro os nossos que hio do mar, & ajuntaranse co&-
les & teuerlo os immigos que no passassem, & ajuda
unos os da terra que se ajuntaro logo coeles, &. dei-
xaran&e ali estar porque vio q se nlo afastarilo os imi-
gos como homs que todauia determinaulo de romper.-
E asai era, porque esperauilo por mais gente, que che-
gou aquela noyte c muytos alifantes, & cometeria a
nossa tranqueira que estaua daquela banda ao longo do
mar: o que os nossos iro por fazer lnar muy claro, as-
si oa que estauo em terra como outros que andaulo em
bateys armados ao longo da terra. E assi hfts eomo ou-
tros comearo de tirar com sua artelharia, que despa-
rou nos alifanlPs que estauo diante: que espantados
do estrdo das bombardadas & c medo delas fizer!o vol-
ta muy rijo sem os seus ayos os poderem ter: & em vol-
tando tomaro to de supito os que lhe ficaullo detras q
derribarlo muytos deles & os trilharo, & arrebentaro:
passando por cima <feles, & ficauo tantos mortos &. a-
leijados que era pasmo, & se os nossos forllo mais que
podero sair a eles ma tanto muytos conto, mas por
serem poucos no quiserio que saissem , que eles bem
se conuidaullo pera isso. E coesta perda deixamo os im-
migoa de cometer aquela ez os nossos, nilo porem que
se afastassem de sua ista, & sete dias com suas noytes
tornarilo a cometer os D08808, que a tanto s.e estendia
LIVBO 1111. O
o;gitized bvGoogle
106 DA BI&'JIORIA DA INDIA
ho termo em que eles t.inbilo jurado a el Rey de Binllo
que tomariAo a nossa fortaleza, que todos quaot.01 ali pe-
lejauo tinho isto jurado. E a. nossoe ho fierlo to e
foradaAJente ajudando oa nouo eeohor li aqui supria
com sua miserieordia, que sempre 01 fizerio afa1tar, &
por derradeyro fugir deabaratad01 ficando deles muytoa
mortos, & indo n1uytos feri doe, & doe notsoa nio mor-
reo nenb. E no aproueic.aodo 11ada eate toroou-
ee el reJ de Pacem muyto tri1te pera el rey de Binlo:
E por viagana ja que 11o podia empeeer ao 0011101
m oulr,. mandou matar alguiis que eatauio tra-
t"m Pacem, por onde &e soube que ele leuan-
&ado. E JK>rem el reJ de Bin&o no deixou por iato de
.(azer aos oossos & correrlhe com sua frota que
contint.tamenle trazia mar & daualhe a11aa de fadi_..
ga, & a m/Jr era do& maatimenlml que Jhea \olliia.
C A P J T O L O XL VII.
0ttsFu lU melo CGpito mr do tnCII.' da Msla-
. c(J com outros capitei sobre a trqueyra de Muar
a 8 46 corno dom .lm;Q mamlOu dom Tris-
to tk M"l"c;o. asuntar amalMle com 01
uw rfyl.
EstaDdo a cousa neste estado , deu DOBSO senbor ma
neyra ao1 Portugueses peta tomarem esta traoqueira da
Muar, de que l.he {aaio t.IU)t.o dno. E foy que neBr
te tipo vin.ba da ilha Dajaoa hil grde senhw lao
eowo suA moJber & casa hia. morar a Malaca, pareeen-
dolh8 que da hi t.rataria melhor q Dajaoa, & leuaua trea
jilgos de fazend;l & de seus eacrauos, que
er!A) & t<xl011 casa.d,os.: que ho costumo nrr
quela terra ja diBse, E pera Malaca foJ
lom"do da lrot.a_ dei re.y WntG & leuarJho. com sua
JDolhu, que poa: parecer b a el de Binto trabalhou
por aQeJ" parle iii bo.. lao ser sabedor., & pe
o;gitized bvGoogle
Lt.-ao 1111. CAPI'I'9LO :KL'fll. 101
ra ficar aoela mai ' sua vontade lha deu a capitinia
da frota que tra&ia contra Malea , dan4olbe eeperancca
que aiada ho auia de deixar ir pera Malaca oom sua oa
sa. E cuydaado ho Iao que eeria aui, aceitou oapit ..
ata k .... uia a ho melhor Q podia para lhe ganhar a voa
tade que ho deillasse ir. Do q el rey de Bintlo eataua
b fora por amor de sua molber, & dilataualhe .a licla
de dia em dia: o que entendende ho Iao determinou da
fu!il" pera Malaca, & liGa noyte do Pago
aa com el rey de Bintlo, &: acolbeose e hftaa
na polo rio abaixo, & chegando 4 tranqueira que se fe
chaua de noyte oem portas obtmou aa goardas , & no..
medoa& lhe abriro, & ho dai&arlo ir ouydldo que hjd.
correr a Malaca como fazia outras vezes. E sado da
traoqueira nlo tardou mea hora que chegal'lo certM
lancharas f108 bilo apoa ele por mAdado dei rey de Bia-
tlo que logo 10ube q era fugido, & por acharem que era
ja fora da tranqueira ho nlo quherlo aeoguir' & ere do
p1rou ate Malaca & foyse pera a noaia fortalela, &du
ee a conhecer te capitlo: dizdlhe a oaesa porque bia.,
k oontoDibe que a lrlqueira nlo era forte com mu, ..
ta patte da banda da terra como da barlda dagoa, lll
que ae a. '*ll&lene por terra a tomaria, & que ele maa
mo iria com a gente que rosse por terra ' & que
a cabea a tomane logo. O que roy pato em eoasg..
lho, eM que alfl& disserlo que aquilo parem treilo
daa que el rey de BinLo ooa&umaua, & se fvndal'i
- mandar reate ou tela em eilada como auia pouco
que fizera pera tomarem a nossa fm-taleza em quanto
Portag111e1et C011em sobre a tranqueira, porque sabia qutt
auilo de fiaar poaeos , & poie elB erlo tllo dotes & tl
11011 tio poucos, que seria muyto grande perigo repar-
tilOI duu partea, l} se nlo deuia dir 1obre a
ta ee ai goardarse a fortaleza delrey l} era o que anailf
importaua ate que a tranqueira se podene tomar 1errt
perigo: & outNMI disserio que se aquilo fora treillo q
lao lao ale GUiara de vk Cf)fJt aquele ardU, porqo& tittlra
o I
oigitized bvGoogle
--
108 DA BISTOBU DA INDU
certo matarAno tanto q a treiqo se entendesse, & mais
estdo ele em poder dos Portugueses com qu queria ir
por terra a dar na trlqueira, que de neceaidade ae a-
ui a de tomar com ajuda de nosso senhor, porq. doutra
maneyra nlo podio ser liures do trabalho q padeciio;
porque tomandoa, logo os iruigos se auio de mudar pe-
ra oulra parte como costumaulo, & nio tinhlo outra se
no ho pago que ja era mais longe, & lbe dariio me-
DOS opreuam, &. mais que ja terilo algll folego
wo que os immigos l E quanto ao perigo
em que dizio q ficaua a fortaleza por se a gente re,_....
tir que no irio &obre a tranqueira maia de cento & vi-
te dos noaSOB, & os outroa ficariA: que ainda q no foe-
lelo todos soa abastauio pera defder as esticiu aos
immigoa, posto que viessem & ficaria hia lanchara
quipada pera que vindo fossem chamar os que fos-
Mm IIObre a tranqueira que por ser perto tornario Jo-
go. E praticados estes dous parecerea & b examioadut
ey determinado que fossem sobre a tranqueira, porque
em a tomarem no ae podilo desapreasar daquela guer-
ra, & que no f0111e l mais que Duarte de melo com
seus capites que iria por mar com seBBenta Portugue-
les, & quinhentos frecbeiros Malayos, & por terra iria
hil fidalgo chamado Manuel falco e outra tanta gte
& iria coele ho lao, & Afonso Iopez, d Aleixo & 01
outros que l foro da outra vez ficatio e goarda da
fortaleza com ho resto da gente. Isto assentado partiose
Duarte de melo indo ele em bOa gal & leqaua b ba
tel graode c quatro falces por bda & h tiro grosso
por proa pera aferrar a tranqueira : & assi todos os ou-
Vos capites Jeuauo seus bateis &. Jaocbaraa bem arti
lha dos & com arrombadas, & por terra foy Manuel fal
co c a gte que digo, & partirfto vespera de todCI os
sanctos de noyte, a boraa que ao oulro dia pela menhai
chegaro todos juntamente sobre a traoqueira, de que
DuarLe de melo desembarcou com sua gte obra de
dous Ul'OI de bsta, & mandou aos bombardeiros que a
Digitized byGoogle
LI'YRO 1111: C.A.PITVLO XLVIIo 109
Tal'eJaRem dati com a artelbaria, que tibem comec;ou
de tirar c6 a aua 801 Portugueses, que n por isso dei-
xaro de desembarcar & ajuot.arse com os outros l1 bilo
por terra, em que e acharocom muyto trabalho & pe-
rigo por ela ser toda & chea deatrepea, & a
uer muyta lama de grande chuua que fora na noyte pas-
aada, & ainda ento auia alga : &. os DOIIOB ofto tiohio
por lide ir se nfto por algas vereda& tio estreita que
Do podiio ir ae olo a fio, &. por iuo se ferirlo algia
nos eslrepea de q morrero por serem eruados, & ao-
treatea morrf'O ho lao que bia c Manuel falco, que
eom quito h seu escrauo bo leuaua s costas nlo dei
sou de se ealrepar. Coeate tamanho trabalho & perigo
ebegaro a\ trilqueira rompdo per antre rnu' L(lB pelou
na l). lhe dela tirauilo, & doe primeyros q chegaro fo.
ro .Manuel tlclo, & Antonio lobo falco seu S(jbrinho,
& Manuel falco foy Jogo ferido de bila blibardada l} lhe
hfta perna, & cayo ao p de ha palmeira qua-
I morto, & os D08808 ficar lu Bem capitio, porque Duar-
te de melo ficaua com a sua gAle detras da de Manuel
laldo ii quando desembarcou ja ho achou & por
aer a terra tio apertada ficou detras, & caindo Manuel
falco da maneyra il digo, hil Joo fernandez de Santa-
ri eacriulo da nao de d Aleixo que se ali acertou dis
te a Diogo pacheco l). hi estaua. Se:flor pois ho capito
he ferido, & vede& ho perigo em que estamos faamos
cllrpo cuoaco & day Santiago na tranqueira, porque se
brdarmtls matarnos bo estes til'08 , & ele disse q no
queria lotnar aqle cargo pois lho n dero: por l). des
se St"iago & iJ. pelejaria como lascarim. E dizdo isto
ajiltaraoae eoele Manuel pacheco seu ir mio , Antonio
lobo falclo, Diogo brando do Porto, Joo guedez de
loAo feroaodez' & lodos jfllos na dianteira da
outra gente remeterlo traoqueira com q ja oa nosa< 1
nauioa eataulo bateria, & comeou se ba moyto bra-
ua & mui ferida pelrja, porqa-.e dambas aa partes ertlo
01 pelouros baatua q ae Dio euergaua Dada c6 he
. oigitizedbvGoogle
110 D ~ HISTORIA DA INDIA
fumo da artelbaria, & as espingardada nto tinhio ~
to, & as frechas, assi darco como de zarauatanas cobri
ho r, & ho cho cuberto de sangue dos feridoe. E asai
durou a peleja b duas horas, por'l os imigos defeodian ..
ee como homs ll queriilo antes morrer l} perder ho Ju ..
gar em ll estaulo, & soubese <i durando a i ho cflite
da peleja, h vaiAte mouro chamado.- C(&narn deraja
disse ao seu capito l} da outra vez l} os nouos vierie
obre a tranqueira q ele pelejara muyto valentemente,
& (} a ele capito se dera toda a hrra & a ele nlo, q
se auia de saluar i! qut.o tinha tempo & 'l ele morreria.
E acabdo de dizer isto fugio, & parece i} adiuinhou a
morte do capito, porque em pouco taspao despois de
sua fugida foy morto de hOa espingardada I)_ lhe tirou
hO. dos nossos chamado Gonalo fernandez gancho, &
ele morto oa seus se dtasbarataro & fugiro, & a lrll
queira ficou em poder dos nossos c grlde mortiodade
doa imigos & antreles foro mortos quaai trezentoa rajaa
que aam homls como antreooa c.Gdea ou outros seahortt
de titulo i} hio dar socorro a elrey de BinfAo & forAo
catiuos muytos com h filho clel rey de Silo que hi es
taua lambem ajudando a el rey de Bintlo. E deapoi1
deste ser conhecido ho mandou ho capitlo a seu pay
que mandou por isso hn jilgo carregado de mantimeatoa
eom que se os Portugueaes restauraria. E veadoae Doar
te de melo com aquela Yi toria segui o ao ante com pro-
posito de ir ate ho Pago onde eataua el rey de Bioto
que era dali treze 18!'oaa, &. dei talo fora, & a quatro
ou cineo legoas pelo rio acima acbou ho tio eAtulhado
& atrauessada.a nele taatas aruorea que 01 immigoa ti
amlo lanado a eele fim que nunca pode passar' & por
isso ee tornou , & mandot1 destruyr de todo aquela for
taleza em que achou seeata tiros cepadoa & outras
muytaa armas. E ooeste despojo & ruuyto graode vito-o
ria se torneu pera Malaca, onde.fay recebido eam gra.n
de solnidade. E c ~ tudo el rey de BiotAo oio desis
tio da guerra que fazia a Malaca, & sempre lhe cqrria
o;gitized bvGoogle
1111. CAPI'n'I.O XLVIII. J ) I
tua armada que de cada vez era maia poderoaa , & ele
fez outra fortaleza no Pago destaua: & dali fazilo tam
J,em por terra os saltos que dantee fazio. E despois
ta vitoria de Muar ja em Dezembro despachou dom A
leixo dom Tristo de menesea, & mdouho a Maluco
110 nauio Santiago em que lorge mazcarenaa viera da
China , & deulhe cartas dei rey de Portugal , & presen-
tes pera os reys daa ilhas de Maluco que fossem seus
autigos & lbe deixassem ter trato em suas terra& pera
auer ho crauo que l auia. E despachado doan Tristo
partioee d Aleixo pera a lndia em Dezembro do aDDQ
tle mil & quinbeaW. & duoyto.
C A P I T O L O XLVIII.
De 9"' "" .Melaea dapo da partida de clora
.A.lei:ro de nameaa.
E eoele ae foy a mayor parte tia gente que estaua em
Malaea por saberem que eataua muy escandaJiaado Da-
foaso lopea da costa , que por ser de forte condi"o se
10ltara em falar ctrele algO.aa cousas em sua a1:1sencia :
e que ele sabia , & por iuo lhe no tleu muyto da gte
que 80 foy coele. Do ll pesou. grldeiDeate a Afonso Io-
pez por quo pouca lhe ficaua ficdo de guerra, & era
do pouca que por conto no chegauo a 111ais de seten-
ta PerlugueBeB. O que logo soube el rey de Binto, &
determilaan-do de tomar a CorlaiHa & a nossa pouoao
mando11 cometer pazes a Afonso Iopez, & to desapega-
damente que 80 gutaro algs tlias sem auer cQcrUsam,
Ir. 011 embai.sadore1 delrey hio muytas vezes com em-
bauada a Afonso Iopez l de cada vez que hio os
aa-adaua luar COID a artelbaria da fortaleza em que
H gaalau mayta poluora que despois fez grande mia
808 E neate1 dias de1t.ae embaoadae fez e& rey aail &
ae.lece.ntoa homh,. & por mar ha. armada. doy Lenta&
iMo . .laae.balaa: & coma quer qae as eahai.xad.as aD-t
o;gitized bvGoogle
III . DA BIITORIA DA INDIA-
da1Jo sobre pazes parecia e Afonso lopH que a cousa.
estaua segura. E esperando hu dia poto embaixador det
rey de Binllo pera se tomar concrusam nas pazes, ex
q aparece oa propria manbail a armada que digo c qui-
nhentos bom@s que dero logo no porto & posero fogo
.a duas naos de mercadores que hi estaulo & a hila gal
nossa desemmasteada sem lhe os nossos poderem acodir
por ser a mar vazia & sem ela no poderem nadar oi
tlossos oauios pera irem ao porto. E estando .os nQssos
da banda do mar ouuirlo hna grAde grita no serto da
parte da nossa poaoalo l} est junto da fortaleza. E e&
ta grita dauiio mil & -du,eotos doa immigoa que hiie
por terra cometer a cidade com muytos alifantes arma
dos: & repartidos em duas partes auia de cometer ha
a pouono grande & outra a pequena que era a nossa,
com que Afonso Iopez ficou muy agastado por os nossOt
ser@ to poucos como disse : &. por isso & por nlo saber
se os da terra lhe lerio ordenada algua treio no ou
aaua de sayr da fortaleza em pessoa pera. pelejar- com os
immigos que no lhe falecia esforo pera isso: posto q
08 seus ero pou.cos. E .com ludo por mostrar aos immi
gos que os no temia, & que ho soubesse tambern a
gente da terra; mandou a hil Ferno de lemos que com
dez dos nossos se fosse entrada da ponte & acodisse
pouoaccio grde, & a hil Frcisco fogaa mandou que
aeodisse com doze pela parle da nossa pouoao, & assi
hils como os outros c quanro viro a demasiada auan
tajem que lbe os immigos tinbo determinaro de pele
ja.r coeles esperdo .que Afonso Iopez os socorresse, &
espernos com muyta ousadia, ajudando os tamb a
gente da t.erra que logo aeodiro bo Bdar & ho Las ..
car c seus pies, & os itDigos se f<>ro embu11ilhar coe-
Jea s frechadas & azagayadas , k eomeouse hila pele-
ja muy trauada. E vendo Afonso Iopez como a gle da
terra era em ajuda dos nossos acodiolhe com a gente
que lhe ncaua leuando diante dons beros encarretadOi
eom que fizero muyto gr .. nde dno nos immigos, ma
o;gitized bvGoogle
LIVRO tlll. CAPI'I'Vl..O XLVfll. f li
tando moytos por andarem jun-tos, & coi11o s fizerlo
afastar: & 01 nossos tambem se retirarAo obra d\1 tiro
de pedra pera a fortaleza. E como neste tempo come
ou deocher a mar, mandou Afonso Iopez a Duarte
de melo capitlo mr do mar que acodil88 ao porto, &
apagaBte ho fogo q andaua ateado nas naos, & deulbe
trinta bom& que ee repartido por cinco lancharas &
bii bragaotim , bt1 batel grande de que erlo capitlee a
fora Duarte de melo, Francisco fogaa , dom Rodrigo
da silua
7
Diogo mendez , Fernlo figueira, Carlos carua-
lho, & Grauiel rago, & ca tio pequena armada pera C84
manha era a dos immigos com a esperla em oosso se--
ahor -ae forlo chegando a eles dldo grandes gritas de
praze_r por parecer que os olo temilo. E cheg&ndo a ti-
ro de aome41a de desparar a artelharia d cabo &
.to outro, Ir. acertou que em a lanchara de Graaiel g_.
go tirldo a primeyra bombardada ae lhe acldeo fogo na
poluora com que abrio a lanchara & se foy supitamente
ao fundo, & quantos ldauAo nela dos 008108 se
rio por estarem armados. E durldo a peleja foy morto
Diogo meodeoz capHio doutra lanchara de htla bombar-
dada que lhe leuou a cabea, & por derradeyroos no.,.
808 ho fizerio tl esroradamente que deilarAo os immi-
gos fora do porto, matando E deaacupado ho por-
to apagarlo ho foc-o que andaua nas naoa & na galee.
E usi acabou a daquele dia no mar 1t na terra,.
& com quanto 01 immigos se retirarilo nlo se AJrlo de
todo, por'l era sua determina4Cio de tomar a fortaleza ,
& posto que pola primeyra nlo leuassem ho melhor dos
D08808 n por i880 cessarA de sua empresa, como
erlo muylos & os nossos poucos parecialhes il 08 vence-
rilo por derradeyro, & que por poucos que mataasem
os ensecariilo. E por isso 08 da terra asstarlo suas es-
tAcias hil peda4Co da cidade onde se recolhero , Ir. os
do mar surgirAo jOto de ha ilha perto do porto a cuja
sombra esteuerilo: & como foy menbal tornaro a co-
meter os D01808 por mar & por terra, & pelf'jarilo coeles
uvao nu. r
.gitized byGoogle
11.. DA HI8'1'0BIA J)A INDIA
ate dez horaa do dia que se recolheria a suas ealaa
aiaa , & tornarA a pelejar da vespera ate a noyte. E ia-
to fizerlo dezaeete dias continoa esn que derio muyto
Jrande 4lpreasam &. trabalho aoe notaos, 4 miJagrosaw-
te saluou 001180 seilor de serena todoe tomados aegundo
andauilo caneadoe , & feridos &:. deaueJadoa de Do dor
pJir, porq vigiaoo c medo que os imigos oa no to-
10818em, &. de que sempre Jeuaro a vitoria pola pieda-
de de nosso seabor. E cuydaodo os imrnig011 do mar ll
acabo de tanto tempo nllo ealariio oe da ooaa armada
pera Jbe reeistir, oe quiserilo aferrar , & acbarllo neles
tio poderosa resislcia como se aquele fora ho primeyro
.tia da peiP.ja: &. por iseo n quiaerio JUaia brigas coe-
les & que nio tornarlo maia, & ho mesmo fi.
st>rio os da lerrn , de que morrerio nf'stes diae muytos,
i} doa do mar acharo por conla que furo duzentoe, &
li echario soterrados na ilha em que se acolhiio,
lc. doe notsos no morrerllo mais de quinze todaa e ..
taa pelejas. E oom quanto el rey de Binlo soube qulo
pouco nojo 01 eeua fi:zero aos nossos ndeaisLio da guer
ra , & foyse asaentar em h lugar il se chamaua Pago
donde a fazia de cada vez mayor aui por mar como por
terra.
.Llqui fa .fim 1w quarto liuN da hisona lla Indl"a. E
Ao quinto 110 tempo q e gouernou Diogo lopu tU
uqueara.
o;gitized bvGoogle
LIVRO QVINTO
DA
HISTORIA DO DESCOBRIMENTO
B
CONQVIST A DA lN
PELOS PORTVGVESES
. . .
No tempo que a gouemou Diogo Iopez de eque-ira pwman ..
dado do iauictii .. o rey dom Manuel de gloriosa mamo ..
ria. - _. . . . ..
Feylo per Fento ltpa de CIJilankeda.
CAPITOLO.L
. .
De DOIJIO 604I"G eta&nlgDU a do lndia
Dioge IoPo fle etUiira !Jo re ptll'lio pera Pwt.gal. . .
Reformada a amiaade ltN ho goueroador Lopo ...
nE & el rey da Ceillo desembarcou ho gooerna,lor .&
,.poueeetovee 1t111 bfia tfda -de dftntro da noaa
ra, . & lHo qoaai. :aeabada a for.tale.Ja. que .eria 118 Ji
de NoueiJJbro, doat Joio da .aUueira. de Bencala
dde partio corpo die, ca deu a..ea,.;..
tania da fortaleza, & por ser aioda mancebo deu a ca-
pitania m6r do mar a Antonio de mirda dazeuedo ho-
mem antigo na India & que sabia da guc:>rra, & deu-
lhe ha armada c que andasse naqut>la parajem pera
goarda da fortaleza, como pera fazer presas nas naoa de
Doasos immigos. E isto asai ordenado pari iose o gouer-
nador pera Cochim com determinatto de fazer em Coo-
Io outra fortaleza por ter licena rlo rey de Coulio pe-
ra fazer hOa casa forte, & ter prazme da raynha pera
2
o;gitized bvGoogle
116 DA HISTORIA DA INDIA
.:oeste nome de casa forte lhe rleixar fazer bOa fortaleza
por peita que por isso lhe auHlo de dar. E ho goueroa-
dor cessou desta determinao por saber que era che-
_gado Diogo Iopez de sequeira por gouernador, & pros-
seguia _pera Cochim, onde foy recebido c muyta hoor-
ra de Diogo Iopez de sequeira 'Jne foy coeJe a for
taleza , & dali por diante ho vis1taua muytas vezes: &
no quis em nada da_gouernaoa da lndia em
quapto Lopo soarei eateue nela em. repartir os na
uios, & despachou loi gomez cheira dinheiro pera as
ilhas de Maldioa, onde elrey de Portugal mandaua que
fizeue bila fortaleza & fosse capito dela. E porque sa-
bia que Batical estaua Jeoitado mandou a dom Afonso
ee meoesea em h&a gal darmada que fosse surgir so-
bre a barra de Batical, & lhe tomassem as naos q sais
sem de dtro : & ho mesmo mandou a Christouo de
lousa i) fosse fazer a Dabul , q foy em hO.a gal por ca
pilo mr de Ruy gomez daieuedo & de Loureno go-
dinho que hio em duas carauelas, & mandoulhe que
:bise por Goa & tomasse duas fustaa das q J estauo:
& por rogo de Lopo soarez senteoceou Diogo Iopez ho
feyto da justia contra Geronimo doliueira que matou
dom Aluaro da silueira como ja disse, & foy degolado.
E feyta a carrega das oaos entregou Lopo soarez a ln
dia a Diogo Iopez de sequeira per h estormto pubri-
eo, cieclarando a gente que ficaua nas fortalezas , & as
peas dartelbaria. E isto feylo partiose Lopo aoarez pa-
ra , onde chegou a saluamenw.. ,
o;gitized bvGoogle
LlVRO 'fo ClUI'fTLO 111.
U7
C A P I T V L O 11.
De como 1w gautrnador tornou el reg tle Batical aa CJ-
bediencia tlel rey de Portugal.
Partido Lopo soarez ho gouernador se partio pera G o ~
em Ianeyro de mil & quinbtos & dezanoue deixAdo por
capito de Cocbim htl fidalgo seu sobrinho chamado A n-
tonio correa em quto Aires da situa nilo Yinha de Ma-
laca , & tirouha a LoureJMio moreno, & leuou toda a al'-
mada da lodia, &. de eaminho visitou as fortalezas de
Calicut Jr. de Cananor, & foy ter com dom A fctnso de
meneaes que estaua solwe a barra de Batical, cujo rey
aabendo que ho gouernador ali .estava foy o eeu medo
tamanho de ho destruyr q. logo lhe mandou pedir per-
& do leutamento passado, & pedirlhe que ho tornas-
., a receber por val881o dei rey de Portugal, porq esta-
ua prestes pera pagar ho tributo que dantes pagaua, &
mais pagaria tantos mil pardaos pera os gastoe da arma-
da. E ho gouernador foy contente, & uai se fez : &:. ia-
to feylo partioae' pera Goa.
C A P I T V L O lU.
De cotr10 ClarUtou4o de Boma foy darrnada 1obre Dabut:
fJ- tlD que lhe l aconkceo.
p arlido Chrisloul ~ e s o ~ t a pera Dabul foy ter a Goa
e>ade pedio a Ruy de melo que estaua por capitilo na
YAJile de dom Goterre que lhe desse aiJ duas fustas que
bo gouernador mandaua, & dAdolhas tornou a sua viag
pera Dabul, & por ser ja tarde achou <>s noroestes muy
rijee Q lhe erilo por dauante, & ho nao deixauao surdir
indo alamar: & por isso & por a carauela de Ruy gomez
aer zorreyra dell a longa, porque c ho em paro da terra
Jlae pareceo q.e Dlo fosselD 01 ventoa tao rijos. E coaa.
o;gitized bvGoogle
11'8 BA Ble'I'QaiA DA INDIA
tudo a earauela de Ruy gomez no pode ter eoele
c as outras velas & ficou a tras. E indo Christouo de
sousa asai soube que dtro no rio de Citapor eslaua car-
bOa nao de mouros nossos imigoe poete na bo-
ca do rio, & mldou a h capitlo d Catur que Jeuaua
em sua eonserua que fosse tomar a nao. E vendo ho 01
mouro que a carrega_uio entrar dltro no rio fugirio. r
ra terra &. deixario a nao a6, & ho capillo do Catur a
atoou & a Jeuou a Christouio de soou, ll metendo nela
qu a goardasae a leuou em sua conaerua , & daqui Je-
ulido sua rota abatida foy eurgir na barra de DahuJ, on!'
de soube por algiis da terra .que lhe foro vender refre ...
co, que em quanto se deteuel'a em Cilpor a tomar a
nao passara Ruy gomez & fora ter a Dabul , onde lbe
Jogo sayrio at fustat. E estdo coele s bon1bardadat
ae lhe acE'ndera bo fogo na sua poluora ca que a cara-
Uela toy toda queimada & quantos estauito nela salue
-bOa molher Portugueaa que oa -mouros catiuero: .& qut
aueria sete ou oyto dias que aquilo O
Cbristouilo de souaa oreo por achar ainda alga madey ..
ra da. carauela, & ficou muyto triste por aquele desu,.
tre, & quiserase vingar dos m()uros se lhe sayrio, rou
nilca ousario, nem ele nilo foy buscalos por estarem
muyto dentro do rio.,E.alt@do Qbra de doze dias que a
qui estaua foriio os ventos tantos & to brauos que no
.podendo t'le nem os outros sofrei' a amarr lhe !P.J
t;ado arribarem. a bOa enseada chamada dos Malahares
que era abrigada pera estar hi ate amainar aquele vea-
.to, & hi queimou hQa pouoaio por. ser <le nossas imi
gos. E amaindo ho vlto da hi a algs J()ies" tornou a
Dabul, onde soube que em quaato e&teueta n.a ensea-
da doa Malabares ho v@to qhegAra ba nao
de Cananor em que hia por capilio lt etcriuo da n()loo
sa feytoria que leuaua fazida del rey de pen
e vender em CambaJa ( & esta de noyte poJa
enseada onde ea,flUil Christouio d toum & por iJso I
.Pio vi.Q) dtt DaHl. lhtt
o;gitized bvGoogle
LIVItO V. CAPITVLO 111. 119
fualaa & meterlna ao fundo com E ven
do Christouio de 10u1a que ho dno que as fuslas fazio
hia em crecimto, determinou dentrur no rio & "iogar-
ae, & porque nlo tinha mantimentos es foy tomar a
Cbaul aa nona f.-ytoria ondestaua por feytor htl Diogo
paez, & em toroldo de l pera Dabul quis dar em Ca-
Jaci hil lugar de mouroa cinco legou dele por ser de sua
jurdi'lo, &estaua metido por hil rio acima obra de mea
Jegoa. E chegando foz do rio deixou ali a gal & a ca
rauela surLas por nlo poderl nadar nele, &. iUrou no Ca
tur fustas &. bateya em Clleoaria ate ceolo dos nouos,
& chegou ao lugar tre. horas ante maobal, mas .fazia hil
.lilar to que parecia dia. Os immigos tanto que
os nos1101 fugiro logo, & a rezAo de os senLirl
llo asinha foy por'Jue esta gLe a mr parte da noyte
anda acordada : os notsos seguiro hD pouco a pos oa
immigoa &. deiurlnos por ser noyte , &. tornaranse a
queimar ho lugar ii era grde & auia nele muytaa mez
quitas, & queimaroo lodo despoia de ho roubarl, & as
ai duas naos que bi eaLauo nradu.lsto ft>yto reco.heo-
ae de aousa praya pera se embarcar, &. hi
perou por algtls marinheiros t1 ainda ficauo roubando.
E eadaudo aui esperando sobreueo bil Tanadar dila ta
nadaria dali a duas legoas , & sabdo do dia dites que
.,. aoaos estauio na foz do rio de Calaci bialhe socor
rer & leuaua lrPzentoa piles Canarias todo frechciros,
lc. em oa ooaoa vendo muyto, & disse-
rio a Christoulo de souaa que fo1se J>elejar coeles, do
que ele foy ctenle , &. ass1 1era issu como pera reco-
lher oa marinheiros que lbe ficaulo no Jugar abalou Iugo
pera elea, & eles moatrando muyto esforo bo sayro a
JeCf'ber, & ho cercaro diante & pulas ilhargas tirl
&lo frachadaa sem cto: Christouio tle aousa por<J lhe
.aio freclaaul os seus estando jiltos mdou os eapalbur
.ta mesma maneyra 'I se 01 imigos espalhauo, pusto ll
lbe algil'f diuerao I} welbor seria apinhoarae pt!ra hfla
parte &. icarl U8 lmigoa deacubertoa nossa arlelharia
o;gitized bvGoogle
l 10 . ..A HISTORIA DA JNDIA
l} lhes' ti1'uae do rio q OS despachasse logo: & :Christo:.
uio de aousa nlo. quie, parece i} por de desejar de pe-
. rejar. E espalhadoa os nossos, trinta espingardeiros &
algs hsteiroa 'l auia aat.reles desfecbario oos imigoa
& fizerioos afastar., & os n08801 se comearlo de reco-
lher espall1ados como digo, & tilto q quaei se ni viilo hi11
aos oulros. E os imigos q viro este deosc&erto acodi-
r.lo logo aobreles apertAdo os muyto c {rechadas & (e.
riado dessa gle baixa l\ hia mal armada , q ci5meoa
de fugir c menos ceerto do que leuaulo : sem Cbris-
toulo de aousa n os outros capities os poder ter, &
v-do ele isto deixouse ficar c os lmigos , ficAdo coele
Frlcisco de sousa tauares & outroa princiraes & fazilo
\(Dila aos imigos pt>ra os deter, & eles seo retirauio pera
os cansaC', & despois voltauo aobreles. E Rssi forlo ate
a craya voltido hl\s aos outros hl! quatro vezes em q a
pe eja fGy b ferida asai da parte como doutra: & li
Jl8rfiada q em chegat OS nos1101 praya gastaria bA
tres horas' &. ca 01 feridos q ae hilo embarcar ~ c 01
outros q fugiilo se deafizeril os 008801 lAto q ni chega
rio c Cbriatoullo de &ousa praya mais l} ate trinta 00.
ms, & ainda aqui daperlado doa imigos se nl achott
mais l} cti dez pera sembarcar de l} hu era FrlciaCo de
aousa tauares, &. aqui passou Chriatouio de sousa grlde
perigo, & esteue quaai perdido porll eria ja barcadoe
~ o d o s os nossos se o ele c os dez q digo , & a mar ~
chia & daualhes a agoa pola cinta, & oa imigos chou1lo
frechaa sobreles, & coesta fadiga quaai i} ai podilo a-
judar a barcar Christoulo de aousa q ho no podia fa ..
zer sem ajuda por ir armado em hil arnes inteiro, & era
Dccessario tomarno i! peso pera ho meter no batel, &
8& imigos nl dauio ngar pera isso. E vldo eles o q 08
aossos tiobio em bo fazer & cuydldo l} nl auia q u ~ lhe
resistisse meteranse pola agoa , & chegauBblle aos ba-
t.eys & s fustas liido mio dos remos pera 01 tomar:.
&r. quis deoa q a este tempo estaua ja Christoullo de sou
aa embarcado & os outro& il ho ajudarlo ,. & v.do a ou-:
oigitized byGoogle
LIVRO V. CAPlT1"LL11U.i III
sadia dos imigos midoulhes tirar c a artelharia, de il
Jogo fugiro ficAdo muyt.os morl.OS, &c. dos .nouoa mori'Po
. h & forilo feridos, trinta. Feyto isto porq
CbrietouAo de 10uaa trazia por regimto do goueraador
ll ate a de la11eyro OI8A em Goa as duas.caraue-o
las q Jeuaua pera ir c6 Antonio de .aaJdaoha a Ormuz,
mandou a godiftho q se foae, &c. ele ficou com
a fuslas & catur, & c .&lo pouca gte li oo era
Dada pera a das fuatas de Dabul il era muyta & elas bl
artiJhadti foyae a Dabul & surp oa barra , lfde achou
Joio galuez de .easteJo braaco q por mAdado de Lo
p aoarez eelaua IS goarda dela .com trea fustas, & per
hila carta que lbe Cbriatouo .de sousa deu -do goueroa
dor se partio pera Goa.
C A. P 1. T V LO .JIIf.
De eomo ho gouemador. dapachtu "no' capil&l pcro
. diuerMU pariU. . .
Baticai .fu; ho a -Goa, doode
dou Antooio de saldanba eapitlo mr-do mar ct; htla ar ..
11tada ao cabo de goardafum a fazer presa & -a s-aber
se estauo os rumes I Jud pera os ir buscar como trn ..
aia por regimento. E sabdo aqui como fora qut>in1ada
a carauela de Ruy gomez dazeuedo & metida no fUdo a
&ao de Canaaor, pareedolbe q fora por co!pa. de
looio de sousa ho .mandou Jogo ehamar por AnwniQ l'a-
poeo capillo dtl nauio c qu mandou Joo gaJuez de
eaatelo brleo li auio de ficar Dabul , & por ser ja -
trada dinuerno quando chegarlo nlo foy necessario fica ..
l , & tornaranse c6 Christouo de sousa a Goa dde
ae forlo a Cochi por ja l estar bo gouernador. A li
Cbristouio de sousa mostrou como nlo tinha culpa na
carauela n na nao: & por isso ho gouernador lhe perlio
perdia de bo mldar ani vir de Dabul. E porli ho gouer
nador foy auiaado li em Coulo auia algtl aluoroo de
LIVBO Ve Q
o;gitized bvGoogle
J tt DA BUTOiti.A DA IRDIA
guerra por bla fortaleza ii hi queria fazer ho feytor Ey-
tor rodriguez , midou l Joio P.Iuez de cutelo brco
e tres fualaa darmada, &. l} no auNo il fazer Coo-
tio f081e fazer presas ao cabo de Gaardafii &. t.OI'D8IIe a
inuernar. a Cochi : & assi por IJo paeraador saber de d4
Aleixo de menesea, & de Ferno perez dldrade, & dou-
troa fidalgos l} ehegarlo de Malaca ho aperto em il fiea-
118 c a guerra deJ rey de Bintlo il era oeeeatario IDI
darlhe socorro: determinou de lho mldar por Aolooio
eorrea filho Daires eorrea que foy morto Cacut A
tempo de Pedr.aluarez eabral, a que tinha dada hila via-
gem pera a China, & l} de caminho iria por .Malaca. E
J.IOf nete U!po Jbe raoatrar Simio dandrade hii aluara
dei rey per ll maodaua q querdo ele ir ' Chioa deepoil
de vir de J Fernilo perez seu irmlo li fosse. Nilo deu
ho eet.a ide da China a Antonio eorrea, e
no a de Malaca somte , & a ida da China deu a Si-
IDio ddrade a que deapaebou logo, & se em hila
Dao : & apos ele partia em outra h fidalgo chamado
Garcia de s com gLe em BOCOrro Dafopso Iopez da COI-
ta: & deapois mdou ht'la armada de l.l'es veJas por
capitlo mr a Antonio eorrea, a il deu em regimto Q
deeercada Malaca foeae ueentar pazea cfi el rey de Pe-
B, & das tre1 velu lodo eapitiea, ele de ha 1180, A ..
tonio pacheeo de bila earauela que leuaua a eapitaaia
mr do mar de Malaca, & hO. Frlcieco de seqira I hi
barglli. E oeata armada li parlio de Coohi a teya de
MaJo lorio cto & eicota Por&.uguesee.
oigitized byGoogle
L1Va<> V. OAPI'l'VLD V. 128
C A P I T V L O V. '
De como a raynha tk Coulo deu commtimenl(l pera se
faer
Desejldo Lopo ao tpo li gouernaua a I o dia de
fazer biia fortaleza em Coulio, ouue licena filei rey de
Coolio pera fazer ba casa forte em que a fazenda dei
rey de Portugal esteueaee segura, porque ho nl eataua
Da casa q retaua feyta. E eata licC(a ouue c determi-
Dai de c nome de cua forte fazer ba fortaleza, porll
lioba pera i880 constimlo de Alrpildari : assi se cha-
lllaua a rayoha de CouUio, & coeste fuodamto toroaua
.de Ceilio ( quldo l foy fazt-r a fortaleza ) se no acha
ra certeza de ser por gouernador da I o dia Dio-
p Iopez de seqaeira, q auisado por Eytor rodriguez fey-
tor de CouJo do ll pauaua a cerca da fortaleza, lhe deu
eomissam pttra q por hft aluara prometeese rayoha tre
mil rajas q saiiiDltledas da terra li vai cada hia lr1tn &.
tree ra & hfl tere ena pola valia da ooesa moeda
m&aulo c@lo & trinta & dous mil rs, & a Chaneipul
teu gouernador & muyto grlde priuado mil fanes de
Coehi q vaJ cada hi deeaneys n, em q pola moeda por
.tuguesa m6&io deeaneis m ii rs : & i1to deaeem COtl-o
sentimlo pera se fazer a fortaleza, & alga desta copia
.lia .auia Jogo de aer :paga, & a outra despeis da (orta
leu acabada : & isto por s ser feyt"a guerra aos Porto
gueees, por el rey de Comori, pola raynha & eeua
filhos, n menos por tola raynha de Coulo. Do ll ela fay
muyto ctte, oft'recendose c st-us puls a morrer c
toda sua gte sobre se a fortaleza fazer & dar pera a
edificalo dela toda a ajuda q podesse ser, posto ll sa-
bilo ll auilo danojar nisso muyto ao rtoy de Cou-
llo, & cobrar por tmigos ho rry de Comori & a raynha
& seus filhos: & porem 'l lhes nl daua nada disso por
seruir a el rey de Portugal por cujos vassalos & serui-
Q I
o;gitized byGoogle
12-' DA HIIToRI.l :fj.& IND(A
dort-s se tinhlo como propriamte forlo Portugueses.
E pera mayor a mesr.na raynha por sua pes-
soa entregou Eytor rod_riguez a hils tres irmos Naires
q morauo ao derredor dde auia de ser a fortaleza que
viuio c a raynha de Comort, & erlo grldes senhores
& punho em epo seysctos Nayres de peiPja, & bo
mais velho a ui a nome V nireypul, ho melo Balapullt
goripo, & o mais moo te chamaoa coulgor1po. E es-
tes todos lres tomaro eobre si bo feytor & prometero
de ho ajudar em quanto podessem : & Eytor rodriguez
se ccertou muyto secretamte e Vntreypul q ho aju-
dasse, & q em quanto durasse a obra tta fortaleza lhe
daria cada dia bOa raja. E sendo ho gouernador auisado
de tudo per Eytor rodriguez, lhe deu eomissaRt pera q
comeasse a obra. E como A Coulo foy sabido q se a-
uia de foy cousa desplto ho rumor & aluoro-
o q se leultou , assi antre os mouros como Atre 01 g-
t.ioa: aqixdose todos disso. E el rey de Comor1 & sua
irmal &Jtltaro muyta. gte, dizdo q era pera ir sobre
Eytor rodriguez, & o matar c quantos estaulo coele.
E sendo ho gou6rnador auisado deste aluoroo rndou l
como disse a Joo galuPz de castelo brllco por capito
mr dP. tres fustae socorro: mas n foy neceseario por4
a raynha de Coul & Cbaneipul ero lilo verdadeyros
1eruidores dei rey de Portugal & de1ejauo tlto seu ser-
uio q apazigoaro tudo, & a raynha de Comorim eessou
de sua furia, c quilto ficou grande- odio etra os 1101-
IOS. E vdo Ioo gccaluf'Z como ali nA auia q fazer foy-
le ao cabo de Comorim , dde s fazer nenbl\as preau
118 tornou a Cochim.
o;gitized bvGoogle
)2.{)
C A P I T V L O V I .
De c:DJIIO Eytor rodrigues de Coimbra comefou de tdi.fi-
. cor a jortalesa tk Coulljo.
:Apacificandose mais a cousa determinou Eytor rodri-
guez de llJa obra : &. encomddose a nosso se-
Dhor, bo mia dissimuladamente q pode hu dia.
dabrir ve aticecea ddo ele aa primeyras en.xadadaa, &.
ajoddo ho ChriBloulo de bairros &. Duarte varela seua.
g!rros , &. a1si Mi Luya A luarez q eslaua por capitlu
de hia gal, & Gaspar ferraz & Afonso ferraz seu ir-
Milo, & ho padre Frcieco aluarez vigairo da. igreja de
d Thome, & outros_ q per lodos fazio numero de vinte
aele Portugueses &. do.,s pedreyros da terra, &. qudo
dous mil Naires q ali. t ho gride de Coulo ( ptlra
deeruao do estado da terra) virlo oa grdea aliceces
q abria Eitor rodriguez tornaranse a dizdo 11
ero pera fortaleza & no pera casa , pelo fi ele os m-
dou atupir & fiatlo. mais estreitos, por dtl largura de
-dez palmoe, & as1i como hia abriodo aui bia. fau:eodo a
parede da eerca da fortaleza i} fez de cprimlo doytta
&. cinco palmos & de largura de setenta & cinco, & l-
do a parede dallura d hom : asslaro os nayres deJ
rey de Coullo .. tamanha cerca nilo era se n pera for-
taleza, & aqueillaranae disso ray oba de Comorl porlt
tinhlo a de Cvulio por soepeita nas cousas dos Portu-
gueses, a qu se qaeizou logo a raynha de Comorim ,
dizdo <1 ho no auia de sofrer, & mdou a sua gle ll
se posesse armas. O i} sabido por Eytor rodriguez n
quis ir c tao1aoha obra aute, por apacificar a gente
& nio ter dde se defendesse se Jhe fizessem guerra, &
atalhou ho vio da cerca c hua parede ficdo a hi1a par-
te a casa da feytoria, &. a outra a com i} pros-
seguio aulte, dizdo i} .-ra a casa da feytoria. Porem
01 N aires dei rey de Couliu, D a raynha de Comori &
o;gitized bvGoogle
J 16 BA RII"''ORU D"- IICDIA.
seus dous filhos oito assessegauo n perdilo os ciumes
l.} tinhA daquiJo ser fortaleza, & hora lhe lolbio os pe-
dreiros, hora os cauouqiros: outras vezes se ajtauo
pera i r sobre Eitor rodriguez, &. de tudo bo auiaua a
raynha de Couhlo & se\Js puls, aprE'tBando ho, <l se po-
, sesse na mayor altura q podasse: porq lhe parecia q a-
uio os imigos de pelejar coele. E ele bo fazia eD-
comdandose sempre a nosso senhor de qu era muylo
amigo q bo ajudoo ate poer hua torre oo primeyro ao-
brado. E por ser auisado l1 dia de Pascoa auio os imi-
gos de pelejar coele destapou lo as bbardeirae q ateU
teuera arradas por no tdE'r que E'ra fer.taleza, & a
aest<lu nelas sua artelharia. E reooJ.hido deot,n, aa torre
c a gente q digo , amanbeceo assi dia de Pascoa : o
deu tamanho espilto aos imigos l1_ ousarilo de ho co-
meter. c medo da artelbaria: do ll a raynha de Coulie
& seus pul& fica rio muyto ledos, & mandaro dizf"l' a
Eitor rooriguez q nlo temeeee dali por diante aos tmj..
goa, porqlM' ja no auilo dtltlear de ho eometer, &qua
do ho quisessem fazer q ela com todos seus vsalos a-
ui.lo de morrer sobre ho defender . O que lhe ele agall-
. deceo muyto, pedindolhe que oa dei.s.aue cbPgar aa for-
taleza pera ver como pelejaulo os Porlugue!E's-: por os
imigos nlo ousaro de bo faz@r, & dali por diaale abrao-
tlaro da furia <l lrazio, n 6ze11o majs -sobranarias
aos Portugueses. E oe&le tempo foy ali ter hum .6dafgo
chamado Garcia da costa deSantare c hOa gal de que
era capito, ll ho mandou bo gouernador pt>ra fauorecer
& ajudar Eitor .rodriguez: o que ele fez c ouy
dado & diligecia
. . .
o;gitized bvGoog.le
LlvtO V CAPtnLQ '\'D. U7
C A. P I T V L O VIl.
Da fWIGe tf'tliso f a raynha de jus. a el rey
Partvgal.
Com muyt.G 1rande trabalho, a11i do inuerno l} era muy
forte e6 cbouas & e6 YtOI , COIDO C temores de guerra
ia Eitor rodri8uea pi'OISeguindo I 1ua obra, no sorn
te D& fortaler.a mas na da igreja do apoatolo sam Tho-
me q tlb comeou , porij a raynha de Coulo, & ho
regec:b & oulroa pul lhe faaiio dar toda a pedra &
oulrc. materiaea " erio oeeesaarios pera estas obras. E
111i tinWo todos cuydado deJu como se foro Portugue-
IM, aio lhea lembrAdo ii fazio nisso pesar ao rcay de
Coulo, DA qtte e8Cdalizaoio a rayaba de Comori &
aeu1 filhoe, aem que cayio em odio do pouo. O que pa ..
recia milagre de DGII HDhor ter& os gentios tanta
fee & amisade c4 os Portugueses l} asai os fauorecio.
E de todo isto Eitor rodriguez aui11aua bo gouernador,
' le mandou i) foue oo a obra como bia , pori} se-
ria aoeJe na aDlrada Dagoato. E c quilo Eilor rodri-
guez tinha este tl!abalbo de fazer a fortaleza, no dei-
::uua de lt.der pa pimlta auia de eprar pera a c&r-
das naoe l&e eaperauio aquele anno: & soube
ii erio abertas na serra duas grandes estradas per que
aDdauio a. formiga tres mil boye de Cbararnandel , dde
.leuauo arroz a Coulo &. Caicouliu, & retorno pim-
ta de aeua termos. E 1'do ele camanbo perjuyzo isto
era pera a carregafio das naos de Portugal , quei:xouJe
disso aos regedores de Caicoulo, reirdolbe ll vedas-
sem q_ nA se leuaase aila pimta. Ao ll respdero q
Dl podiio fazer DSBO nada por sayr a pimta de luga-
res de Bramenee a ll no podio ir mio : & por isso
ho rey de Caicoulo perdia seus dereytos, mas nlo po
dia ai fazer se nlo perdeloa. E vdo Eytor rodriguez ho
aao remedio ll ali tinha , escreueo ho ao gouernador :
o;gitized bvGoo2"le
I
118 :DA RII,.O)lU DA IM'Dt& .
l} nllo achando pera isso remedio lhe nlo respftdeo, &
ento se socorreo ele raynha de Coulllo por saber
, quanto desejaua ho seruio dei rey de Portugal, & pe-
que mlduse por quinhtos dos seus. Naires fazer
hO. salto na cafila dos boys de Choramandel , & que os
escarmentassem de maneyra nilo fizessem mais a-
quele caminho, & que prometia de dar cem cromados
por cada cabea de hom l)_ lhe dessem da cafila. E a
ray nha por seruir el rey de Portugal se ccertou com
h rey irmlo doutro, per cuja terra as cafilas camiaha-
ulo que lhe daria quinhentos Naires pagos ua custa
com que fizesse guerra a seu irmlo porque dei:xaua pas-
sar a cafila por sua terra , porque Bo paasando por ela
nil tinha caminho por outra parte. E este mesmo rey
que auia de fazer a $'uerra a seu irmilo, antes de a. co-
mear fez com os qumbentos Naires da raynha d.e Qru..
)lo hn salto na. cafila de Choramandel em que matou
cinco homs dos que bUlo nela , & tomou muytos boye
& grande soma de pimenta, com que oa ou troe ficario
to escarmentados que desistirlo de todo daquele ofli
cio, & logo as estradas forlo do que a raynba
de Coulilo mildou pedir aluisaras a Eytor rodriguez oo-
tificandolhe o q era feyto, & que em satU.falo daquele
seruio que fizera a el rey de Portugal, & do gasto que
fizera com 011 quinhentos Naires a que pagartt b mes
de soldo, queria que lhe esperasse aquele anno por .tu-
zentos & oytta bares de pimta que diuia: & isto por
estar pobre & gastada das guerras pa88adas . O l} llle
Eytor rodriguez fez: ca que ela ficou muyto contente.
o;gitized bvGoogle
LI'VIlO V. cPJTVLO VJif.
J29
C A P I T O L O VIII
. De como ho gouernador foy ver h part que se fazia
antre hs Caimau na . terra .firme, dO que lhe u-
diteceo.
No comeo deste inuerno que ho gouernador teue em
Cochim eucedeo auer hil par antre certos Caimaes vas
aalos dei rey de Cocbim & dei rey de Calic.ut sobre cer-
ta deferena que tinblo. E este par quer dizer na sua
Jingoa batalha de df'safio, em que se ha dauerigoar a
verdade, & aSBi como hum rey ou senhor faz a outro
4aalquer oft'easa : bo oft'endido desafia o que ho oflen
deo pera se darem batalha campal, & ajuntlo pera isso
toda aua nlia damfos & vassalos : & se ho offendido
tem mais gente que o que ho otTendeo daJhe a batalha
em pubrieo, & ee nlo ho mais secretamente que pode.
E sabendo bo gouernador que se daua esta batalha a
mea legoa de Cochim poJo sertlo foy a ver acompanha
do de quiohloe homeos em que auia algs &
todos com capas & espadas somente: & foy bo gouerna ..
dor tnes poJo rio ate de se auia de dar batalha, &
ali desembarcou , & ltre os ii auiilo de dar batalha , &
08 q a auilo de ver serilo quatro mil hoins a fora s
DOSios. E comeada a batalha , quis hil nosso bhardei
ro fauorecer ho Cai mal dei rey de Cochi ctra ho dei rey
de Calicut, ajudildoho c hDa espada dambas as mllos.
O ii vdo bo Caimal como ii ria mal aos nossos,. remete
e de sua gte .a algils deles <i dauito espalhados
tirldolhe muytas frecbadas: ao (\ ho gouernador acodio
logo, & reoolheo os nossos : & feytos todos bD corpo
ae quisera tornar ae ho deixaro, porlt os nairt>1 como
homs escdalizados dos nossos os segui-Ao, apertando
08 com frecbadas muyto hastas: & por se o gonernador
desembaraC(Ar no quis q os nossos trauass coele11, se
alo q ee : porque ero muytos & se a ba-
Livao v.
o;gitized bvGoogle
130 'DA BIITORU "DA INDIA
talha se trauasse passario os nossos mal por ser pou-
cos: & por isso ho gouernador ae recolhia ho melhor 1
podia, & os imigos apertauo todauia ti rijo 1 ho pu-
nblo muyto perigo, o l} algfts fidalgos e pose ..
rio di:Ue dele pera ho em parar da freehas, & ho pri-
meyro foy Cbristouil de sousa 1 logo foy ferido de hi'la
hil bra'io , de ('j despois foy aleijado & assi forilo feridos
outras & mortos cinco, & antrele1 forio Diogo de pioa
filho de Ruy de pina. E despois 1 os imig01 virlo q os
nossos no queriio pelejar coeles, & tambiJ por
aos companheiros li ficauo oa batalha dt>ixaro os ir. E
ho gouernador denpressado dos imigos fez reco.
Jber os mortos, & foyse a Coohi onde teue bo inuerno,
em i} mandou ecertar a armada pera ho vero seguinte.
C A P 1 T V L 0: IX.
1M como. de CaMIMrya mataro a Joo gome
ncu illuu de lllalditl,a eom outros
Atru fica dilo como loJo gMneZ cheira dinheiro foy
s ilhas de Maldiua pera fazer J biia fortaleza : & de.
pois q foy Maldiua achou li era ali escusada fortale-
za, & l1 abaataua hlla feytcnia pera ho trato q ali auia
tia uer. asai ho fez & ele tioou por fe) tor, &. tdo mi-
dada hi\a nao fora em q forlo algiis criados seus q ol
ieario eoele mais ii ate oyto dos &. algs da ter-
ral) seruio oa feitoria forio ali ter eertas naos de mou-
ros de Cibaya, q como erlo ooaaos imigos &. viro lo&
romea ca tio pouca companhia' determinaro de IJo
matar & tomar quanto eataua na feytoria .E asai ho fi-
aerAo, &. loilo gGmM morreo defenddoae tio esfora-
da mi te como ele pelejou sempre nas pPiejaa se
ehou q era. muyto nlte caualeyro: & aaai acabou seus
llia1 com quantos eatauo cele, & despois .te mortos
rou.barlo os mouros a feitoria & levaro tudo sem oo
1 da terra ouaar de reaistir por Di ter gtu de peJ.oej.a.
oigitized bvGogle
LI'UO. Y. CAPITY.LO Jr;. 131
E bo gobernAdor quldo ho n pode Cher
oaquiJo por e mouros aio serem de lugar certo.
. . .
CAP I TV L O X.
De como de8pOiB D11nlonio correa IOdorrtr Malaca se
partio peta Pegr, o 08sentar
Par tido A ntoni eorrea socorro de Malaca seguio
por sua viag, & indo alraues de Ceilo .por ser inuer
DO lhe deu hiia tormiUa c q se apartar! dele os outroe
nauioe & ele ficou s, & assi foy ter a : & dali foy
ter a Matac de. estaua Afonso Iopez da. eosta ta ma
nho apetto de guerra omo diNe, assi por mar como por
terra que lhe fazia el rey de Bintlo q eelaua hO.a po.
uoaito por dentro .di\ .esteiro i} s& chama Pago li &ae dG
rio de Moar, & tinba ali hDa forte fortaleza de madei
r., & maadaua sua armada poJa costa de Malaca, & fa-
aia arribar ao pago todoa os jugos q hiAo a Malaca, &
outras quaesi1t i} leuaulo mercadorias eu manti
llltos. E por esta causa' hia Penha vela a Malaca
11
pelo ii eslaua aperto de fome, & valia hila
ganta darrz } nio leua mais q ha canada h cruzado
& ha canada de vinho bo mesmo, & por falta dele auia
dias quando Antonio corrt!a chegou lj no se dizia .mis,.
sa , & CHI imigoe Yinlao muyto amiude correr por
a fortaleza, & por 01 noos ser poucos & muy.to do,.
tes no ousauio de aayr a eles, fazer trquei
ras fora da fortaleza pera dali ho impeto d01
imigos, porq temio q ali os tomasse 11egundo ero muy+
tos & 10bej.ul & elea poucos por ja 8 este tempo Simi
didrade ser partido pera 8 CbiDa & leuar csigo toda a
.gte li fora eoele da lndiL E por ho cnpilio de
tamanho aperto folgou em eslremo c a ehe
gada Dant.onio correa q com os mAtimtos. i} le.uaua da
lndia desaliuou algu tanto os da fortaleza da fome q pa-
decio: & dali por dile se disser missas por amor do
. R 2
o;gitized bvGoogle
131 DA. HISTORIA DA INDU.
li leuou, & comeouse de stir menos ho cerco:
& porq os nossos ficassem mais desapressados tomou
Antonio correa cargo de defender hia trqueira ll esta-
ua da bda da fortaleza h pedao afastada dela' & ca
sua demsam ficauo os da fortaJeza liures dos rebates
passados. E asai foy, porq -windo vti imigos como dtes
acharo na trqueira Antonio correa M .acpaohado des-
pJgardeiros & de bsteiros & dalgiias peas dartelharia ,
de q os imigos recebero algtl dano, & por serem muy-
tos bo no estimaro oe deixaro de correr como dtes,
&. quasi q dauAo eada dia rebates, pricipalmte despois
lj enldero ho socorro q era vindo porq ineisti&
n1ais q da primeyra v@cer os nossos, porl nlo cuy-
q c mt'do do socorro afroxauo de lhe fazer
guerra , &. c isto dauo assaz q fazer a A nlonio correa
e coo tino trabalho dos rebates lhe dauo, a li' aco-
dia com muyto per1go de sua vida & qbrtamto do cor-
po, & fadiga do spirito poli no comia n dormia se n4
armado: c to imso trabalho viue& dous meses sem
nunca lhe neste tempo anatarem -neobil dos da sua com-
panhia, antes matando ele & eles muytas dila immigoa:
com que se escarmentaro de ananeyra quf'afaetaro seu
arrayat pera mais lge, & afroxaro muyto de suas cor-
ridas. ficildo os nossos maia desaliuados da guerra &
mais sf'guros pareceo b a Antonio oorrea de ir a Pe-
g6, a&si pera asstar paz c el rey pera os nossos ir l
tratar & "Vir de l miltimtus a MaJaca, como pora os
trazer logo pola necessidade q auia deles. E d>spacha-
.tua os j&gos da China & doutras parles ll com sua es-
tada Malaca se atreuro a partir, pera Peg
11a nao em que fora da lndia, &. fuy pnmeyro a PaciS
carregar de pimta q era b e111prego pera l. E carre-
gada a nao partio do porlo de Pedir quarta feyra qua-
torze de Setembro do anno de dezanou.e
2
& dabi se!G
aua rota pera Peg..
o;gitized bvGoogle
LIV!lO V. CAPITVLO XI.
183
C A P I T V L O XJ.
Em q 1e escreue Ao reyno de seus costumes.
Eate reyno de Peg .he na enseada de Bgala da hda
do aul por de comarca e outro chamado Tenaari , &
do norte c bo de .Bgala, de q est & Jegoas
pula costa do mar per ha pta q se chama de negrais,
& em a dobrdo tro logo em hn rio grAde 1 se chama
Coanai onde comea ho reyno de Peg : (} tera de cos-
ta cincota teg&as. Da bida do ponte tem ho mar
indico & . do leulte bo reyno de Brema & Dau, q se
estend per hila eorda de serras nmy altas l} t desta
parte de il ha ao mar em hilas partes trinta & outras
corta lagoas, <1 he a largura deste reyno, em q ha muy-
tas mt.anbas c matas de alto&. espesso aruore:..
do em il se crilo multido dalifantt"s, de vacas & bufa-
ras brauas & prcos mteses & veados, com os da ter-
ra faz muytas mtarias principalmte os grdes senho-
res. Ha neste reyno muytas minas douro, mas n se ti-
ra polo rey defder por. n (}reria tirar a gte ontros
melais de q ha muytos na terra: que se fia lamb
moyto lacre & muyto fino, & ha nouidade dele muyta
&. pouca : procede de .btl genero de formigas q ho c r io,
ho b he de canudo, ho someROs he de pilo. H a robia
cto, .& os melhores q ha outras partes,
espioelas & Oltlra pt"draria : de Sio lhe lliUyto bei-
joim & almizf)uere. Ha grAde criacco de eaualus do ta-
manho de facas dirlanda, & asai t ho andar, & todo ho
lnu no com& mais q erua : destes se aeru a&si na paz
como na guerra: dasse nesta terra geralmte muyta so-
ma darroz, & erise infinitos p6rcos & galinhas grdea
IL boas, de ucas & outro gado miudo ha
k aesi ha muyta diuersidadf:' de fruytns: de modo be
muyto abaatalla de milimtos, & por isso os leuo por
mucadoria pera de oa n ha. He e11ta terra toda. muy-
o;gitized bvGoogle
--
] 34 DA HltftO.U DA . IMDIA
to sdia, assi pera os naturais como pera os estrilgeiros,
& no se cria nela nenhtl bicho he toda cor-
tada de grdes rios q nac nas serras ll disse & deles
sam muyto altos, &. tra a mar neln: a mayor parle
das sam ao lgo deles , & se he em parte es-
treita sam as casas de ba parte & da outra, & cada
casa tem hil para peflno pera seu aeruif40. A pricipal
cidade de todo este reyno ae chama_ Peg ,. de C} ele to-
ma ho nome situada ao l6go do rio de Coewi em q es-
to outras cidades nolauea asai como Dixra, que est
na pta da barra, & Dal mais acima & Deg quatro
legou da barra, Sirio & Cosmi que at dezoyto le-
goas da costa & ateli chego os jllgos ou naos estrgei-
ras , &. dali vo em cbampanas da terra ate Peg } be
auante oyUUa legoae ou pouco meaoe. E asai esto OU
tras cidades de Cosmi ate Peg a q. nio 110ube oa no-
mes , &. muytas delaa sam cercadas de muros & cobelo1
a nossa maneyra, & tudo de cal & ladrilho. Ha outro rio
principal ate legoas deste, q se.chama Marta
bM de cujo nome t"st em sua praya situada hO.a feriDOI-
ea cidade sete legoas da barra tb parlo pri'--ipal em l
se faa as jarras rnartabanas q. leuo lndia, & asai ou
tra muyta loua de massa de porcelana , porem nlo to
fina como a da China, o daquelas cores & pinturas.
Nestes rios & em outros muytoa ha muytoa & bt pes-
cados diuersos dos rioMos sa-luo saus: Yeodeae ho p-..
(:ado viuo em para6s cbeos dagoa. A geole deste reyoo
commte he fermosa, principalmente as molaerN: os
homes sam de mea estatura de membros grosso, ba-
os comQ mulatos fracos pera guerra : sua. armas sara
espadas de ferro morto do tamanho das nosaas & muyt.o
mais largas e baiahaa de pao: Jlftdeses tio altos cu.
mo h\l b001l! de coyroe dalifantes e vernt& por cima&.
capacetes do mesmo. E lamb costomio armar a cabe.
a & costas . c bOas peles ds bichos tem conehas
'fllUyto fortes, & laudeis aeoJcboadoa: t Janae .de
& .pelejio a .p.&.a.ca.ualo. Ir. em
o;gitized bvGoogle
LIV.O V. CPI'I"VJ.O Xf. 186
noa rios em para6s. Tem algOas espingardu & bombar
dinbas de ferro & algftaa poucas de metal com letraa
cbins, no ll parece que aquela terra foy seohoreada de
les em outro tempo, porque lambe ha ainda sinos dot
ehls c aa auas letru, &. i dolos. Ho capito que he
vencido na guerra quando torna pera sua casa no se
serue poJas portas poril ae dantes seruia, se no por ou
tra ate reataurar sua honrra. Ha neste reyoo grdes of ..
ficiaea dofioioa maeanicos, assi douro como prata , ferro
& pao, & pintores muy aingularea. A gte natural dea ..
te reyno be gtia (ainda q algile sam mouros) adoro
idoloa de diuenas feyes bus de figura dom dil palmo
daltura, & dabi ate do tamanho d gigante, & outros
ti alto. como a maia alta torre & muyto bem obrados ,
& estes de eal & tijolo ua outros de metal & de pao, &.
todos doura k pmtaOO. de muytu cores, & deles t
tree r01tos : &. diz os Pegs i} significAo ao deos gran
de criador do mundo, lt os outros a outros saoctos q fo-
rlo de boa vida & caualeyro1. Adoro tb a hO.s edifi.
c:ioe 'l ebamio varelaa feyt01 ao modo das dos Chios co-
mo d1s1e atras, que sam todaa moCfiRI de cal &.
tegelo reuoeadas por cima dft betume de lacre , & por
eima dourado douro de p.'lo , & naa ptas ti ht1s bares
de ferro c bila poma & sombreiro de metal cercado de
elpainltaa, & nestas pomaa met peas douro &. pedra-
ria q offrec: a menor varela deatu he daiLura de qua ..
tro braas, & daqui pera cima em grande quAlidade,
a11i eomo se eacreue que erlo as piramides do Egipto.
Em todas ae pouoaes deste reyao ila muylas & hua
mayor que toda, na cidade de Degu est h na tio alta
ee v a mr parle reyoo, & a eata vay muyla
rente em romaria por hil eerlo dia do anno. Est.aa vare ..
181 adorio por deos, & diaem ll asai eomo ele he gran
de MSi aa laal grandes , & ao derrador delu ha. casas
de idoloa & outru em -ll prego. Tem esta glte tambem
outros templos como mosteiros em que morAo os aeua
a q chaAo &lia laomll earidoaol, priacipal
o;gitized bvGoogle
116 DA BIITOBU. DA INDU.
mente aos estrangeiros, & em h Os morlo trezentos &
em outros quatrocentos: estes traz as cabeas rapadas,
& arranco os cabelos da barba-: vestem bi.as roupas de
migas que lhes chego ao peito do p & encima outros
panos compridos & estreitos a maneyra destolas. Estes
11o conhecem molheres despois que se meU! nestas ca-
sas & he lhes defeso : viu apart,doe da conuersaCio dos
{)Utros homs. Estes mosteiros isam de madeira muyto
fortes & dourados em muytas partes, t sinos grandes
& peqnos como os nossos, & deles mayores que os que
esto em Santiago de Galiza, com letreiros & mu1to1
lauores ao derredor, & vsam destes sinos nas cerrino-
.oias de sua seita. A ntrestes Rolis ba htls principaes a
que os outros obedec, & em todo ho reyno ha bO so-
bre todos que tem por hom sancto. Destas casas hilas
tem rda que lhes dotou qu as edificou, ou dos lugarea
onde esto, .outras sam pobres, & 01 que viuem nela
se mantem desmolas. Tambem ha destas casas de mo-
lheres que roglo a deos polos defuntos que as fundaro.
TA lambem outras casas que nllo seruA se nl de ter
idolos como em tesouro, principalmente htla em es-pe-
cial em ll ha ~ a n t o s grandes & pequenos que as1omlo a
cto & vinte mil, &. cada dia metem muytos que offe--
recem pessoas : a casa em que estilo he muyto grande
& de grande comprimento, c hns poyaes altos de tige-
lo , & poJas paredes htls vos como almarios cheos de
i dolos peqnos & por cima os grandes: em cada lugar ha
htla casa pubrica que serue destar nelas ataudes dou-
tra feyilo tios noos com muytoa lauores dourados &
tamanhos ll sam necessarios doze & qulze hoans pera
os leuar, & nesteiJ leudo os finados a q_imar a certo lu-
gar fora das pouoaaes, & segundo a calidade da pes-
soa assi leua ho ataude, & assi lhe fazem ho fogo com
.que a queianlo, que a hOs ho fazem com saodoloa & a
outros com outra lenha. Crem q ha outra vida deapois
desta , maa no como nos cremos, jejuo por sua deua-
trinta dias no aono & no com se no noyle: ne1-
o;gitized bvGoogle
LIVRO V. OAPI'I'VLO XI. J 37
fe ha muytas pre,r:aftes & outra cirimonias de suas
idolatrias. T-e que qu leua ho Rlheo que na outra 'Vida
fica catiuo da pessoa a qu ho Jeuou , tem q malar cou-
sa viua pera comer q he mao , & muytas vMes mda el
rey apregoar por sua deuaio q.no mat n pesqu, &
a pena no se executa muyto porfl qu t. cargo disso
1hPs d lugar porqlhe peitA, & por isso afogo os por-
cos ri01 quando os ctr matar o morre nha pessoa
por justia, & quando comete crime porlt merea morte
degradno pera os lugares da coata ou pera algas ilhas.
Ha tai:xa pera h homem que mata outro pagar certa
cousa segundo a calidade do morto "seus erdei-ros ou
a seu senhor, todo ho natural deste reyno que tem se-
nhor quando morre lhe fica a fazda, & os herdeiros fa
zem h presente ao senhor segtldo he a da
fazenda, & ele lhe faz merce dela : & desta ma-neyra do
pilo ao-caualeyro, & da hi pera cima ate e) rey. Casam
os homs c hita s molher, &. deles com duas & tres
o que os outros tem por m cousa: ao tempo que as mo-
Jberea nndio pera parir faz no quintal das casas
em que morlo biia casa de terra & canas como sam -as
outras, & nestas esto trinta ou oorenta dias despois de
paridas , &. tem por mal entrarem em suas casas sem
pauarem dias, A gente reyno comtlmen!e
lae b en11nada & de melhor cond1iio -que outros ne
ahs gentios, & falo v.-r.dad,., & mais chegada aot nos-
101 costumes que outros algfts, &. com o que nos ca:-
memoe o que outros nlo fazem: &. parec.- q aerioChris-
tos sem trabalho ae oe conuersaasem &. dnutt"ina88t'm,
tratanse todos bem. Ha anlrPlea homs letrados em ou-
tra lingoa que tem a fora a -proprie -como antre nos ho
latim, escreu eni papel com tinta & ten1 escripturu
a cortesia que vsam he ltlt!antar ns R1Aos dian-
te do & se a pessoa he de -rnr calidRde quP a que
llaa faz olo responde ael'i, maa faz ht1 geito disso: \lsam
de muyta policia os nobres em seu seruio, & seruf'nse
das port.ae a eom aa;loe de que ha muytos no rey
LIVJlO V. 8
o;gitized bvGoogle
J 3e 1)-A BIWI'OJ.UA D.l lltDif.
JW, & asai com pequenas coroouadas detraa &
diaoltt & quttbrnaa em eriaou pera este fim porll oio
emprenhetu , fi. neaLas tem 11uae eenborat grande coo-
fiancca. Tean este sobres rnuyLal maneyru de fulgar a
f()ra mOALear q coatuwAo muyt.o, & ha be melereoeo
ttm que ti, aHi grant.ltui como pequeooa deles de
hi\ sOQ pao, & de tal manPyra que leulo por banda cem
remeyros dtt pigayo, &. dourados & pintados, & oo meyo
hi\a casa de madeira do anesmo Ulodo, & nas proes bila
&. ha outra. fttiio de paras que tew porcima
outra ordem de remoa compridos, k os remeyroa Yesli-
dos de Jibr. E metidos UJ seohor9 uesles paras, a ..
com outros a quen1 mais remara, & leuo ioa-
lrumenkMI que tigem &. remlo ao seu som : covaa muy ..
to pera. ver, & el rey vay ver esta fula. a hua caaa que
tem pera iuo oo meyo do rio, & aH esl ho pre.o da a-
poeta, & os jU)'3ell que bo determioo. E oB da aposta
muylOtJ, & ioonUa gente polo rio&. pola terra a ve1
esta feata em qlte fu grides gastos. AndM eslea
ew. ... lltQyto ricos pinuWe & doura4oa
& ou.troe deHubertQS &. leulnoa dez &
homa. HQ aodofo. dei r.e' & seus ilioa saa de-o
dos tM oe tirwa fonados de I'INrrfim,
&c.. t por hoo.rra irG da. muyla. de p:
01t estrgeiros no JlOd& attdar andorea se o- pH
fiel r&y. ISt Hyno nlo se Iaura. moeda, & CIOt"o
rttm pqr ela hiu l,aoiu. velbaa tle CJ. 1etuii!ID &..
ele ee eo.pra wdo CM>e)as-: IJo.peeo eo-
010 M chama bK;a ii be-tloularratlt.k me,.a &. ..._ aem
& qompradQ I OWQ & Jeuado a Chgra .. ad.,t
QU todia 'faJ. de & quiobenlos mil & &e!8alas
ra. cCNDo oua,a .. Ha Deste reyflillgrandea ii
tico" .r.nercadoree q... tratio todoa em iaen & aa ,_..
draria 4iutt lt e almiaqMere:, OtHe ,. p.I'Ua. & bet.
jp.im, & maotim,tee., & jarras. m&ltabaoas & outn loaa.
bra.oca que att faz o a terra : &. toda elht rcado.
Dali \:elll. ,. de q11.e traaii _,,.p da ce...,
o;gitized bvGoogle
uvao v. GAPJ1'YLO n. lU
sas fi nilo h a na 1 Prra. EI rey he g@tio & seruesse cS
gride estado, poucas vezes tem guerra eom seus vezi-
nhos: ho mais do tempo reside na cidade de Pegu em
que .t hils muyto graDde& paos de madeira aleuanta-
dos do chio muyto polidos com ouro & pinturas: sam
cobertos de telha mourisca , tA g.rde terreyro dilte , k
ao derredor deles sam tudo alpderes ou estrebarias da-
lifantPs &. de eaualos. He muyto dado CBC(8 , Jlrinci
paime!te dafifantee, de que toma muytol & feytos man
t108 anda vender os que lhe 10bejlo: traz na aua corte
moytoa fidalgoa & seahorea: t por agouro ver abutre,
& por Pio nos aeoa paos ettlo 1empre vigias pera oa
enxotem. Tem por coetume, ho principal senhor do
no ser amo do principe & sua mollaer lhe d ho ...
te, porfl seado amG nlo aja treilo por 1ua caus&
SeruetJe el rey de capados 4e Bengala que vem por tem-
po a ser grAdes senboree no rey110 &r. a mandalo: & a-
-eba el rey lhe aam leaes , & que nio pretd ee nlo
11e11 porque ulo tem outri}. Em ha cidade deste
Teyno a q nlo Bube bo nome est junto dela na borda
1le hl grande rio ll templo & diante dele no rio ha ha
1rande aoma ele peixes quasi do tamanoo de tubares
que tem t..ea ords 4e dentee & as bocas muyto gt'ides,
& sam tio domesticos que batencfo com a mo k
ebamaado os f'OI' certo .nome, acodt>m muytos abrindo
a boea, & a gente llae mete aJToz nela. Cbula muyto
espaatar por ho rio ser vande & .de mar do
IRAI' ulo ae mudarem dali &. serem eontinos: & di!em
que sam flaquele templo, 6:. tem que qu mata algO que
no viue despois hl anno.
s I
oigitized bvGoogle
.
140.
DA HIBTOiliA DA INDIA
C A P I T V L O XII.
De como Antonio correa assentou pazes Peg.
Partido correa pera este reyno de Peg foy
surgir na barra de Martabo a Yinte sele de Setembro,
onde as agoas corr tanto que em deitando ancora ac-
.deo ho auste fogo no escouuem , & ele surto acodiriio
Jogo p1lotos da barra pera ho meler no rio corno mete-
ro, & foy surgir dite de Martabo, dali mandou
por embaixador a el rey de Peg que eslaua b corla
legoas poJo serto a h Antonio paanha natural Dalan-
.quer & por seu escriuo h Belchior carualbo, & pera
o acpanhar algs dos nossos ate sete ou oyto, & assi
Joro coele pies da terra. E chegado Antonio paanha
cidade de Peg falou a el rey, & despois de lhe dar
h presente que lhe leuaua, lhe deu a baixada da par-
te dE'l rey de Portugal, cuja concrusam foy assentar a-
mizade & trato, & que pera isso hia aquele seu capito
Antonio correa q ficaua no porto de Martabo, onde po-
deria mandar h bom principal de seu reyno, pera
ambos em nome dei rey de Portugal &. dele assentassem
as pazes. Do que el rey foy clente, & despachou logo
J)era isso a bi'l. amibeleglo principal de sua casa , &
aui ho rolaz m6r do reyuo, que como disse tem por san-
to pola grande austincia ii faz. E chegados todos a
Martabo viose Antonio correa em ba mezquita com
& com bo Roliz m6r. E leuou consigo ho
1eu capelo com sua sobrepeliz, porque ele & llo Roliz
auio lamb de jurar as pazes em suas leys, & na mez-
quita se assentaro todos quatro no cho sobre hua al-
catifa. E amibelego tirou de ha buceta de marfim
ha folha douro batida do tamanho de ha nossa de pa-
pel escripta de suas letras, em que se ctinho os capi-
tolos das pazes da parle dei rey de Peg q ele auia de
jurar : & dis11e a Antooio correa que Jba mandaua el rey
o;gitized bvGoogle
LlVJlO V. CAPITVLO XIII. 141
de Peg pera a leuar ao gouernador da lndia l} a man-
duse a el rey de PortugaJ, & ho Roliz disse i} prouues--
se a dt'o& que fosse aquilo por bem. E tudo isto
raua bil lingoa, &. logo tirou hil grande mao doias eaa
que eslaua escripta sua seita: & as letras erio tudo 8
.c(lm pontos bus com mais outros coat menos: & ele &
amibelego & Antonio corrt'a podo todos tres as mos
&obre aquelas olas juraro cada hi por si em nome de
&eu rey de manter@ & goardarem a paz & amizade se-
gundo se continha nas capitulaes. E despois tizero
ho mesroo juramento Antonio correa, amibelego & ho
nosso capelilo. sobre ho cancioneiro geral l} ho capelo
acertou dabrir nas obras de Luys da silut:ira: na que
ez sobre ho ecclesiasts de Salamo l} comea vaidade
das vaidades, & no quis que fosse ho liuro dos euan-
gelhos , porque lhe no pareceo rezo jurar por eles a
qu no cria nelee, & mais porque sabia que aqueles
no auio de goardar ho juram@to se no f'm quto lhes
OSBe neeessario goardalo. E juradas a11 pazes, & fican-
do os noBSos em grande amizade com os da terra come-
antreles ho trato: & ficou aqui Antonio correa
ate bo mes de lunbo do anuo de vinte que era a mou-
pera Malaca.
C A P I T V L O XIII.
De como .Antonio pachtco outros furo caeiuos pdot
A.d. a causa por. .
Despois de. partido A nlooio correa pera Afonso
Iopez da costa capitifo de Malaca que estaua muyto car-
regado c6 Autonio pacbeco ser capito mr do mar q
lhe auia medo por ler dous irrulus & sentia de BJ que
por sua forte eondivt<> lhe pudia dizer algtla cousa de
que se escandahzasse, & leuanlarst:hia contrele. E dd-
tando sobristo suas contas achou que ho melb,,r seria
no ho ter ali, &. por iato buscoLl achaque pera fazer
o;gitized bvGoogle
14.1 DA BIS'I'OBIA DA IRDIA
autos dele, dizendo que ho de1acataua, & li ja se leuan
tara ccltra Nuno nz pereyra sendo capillo, &. prdeo
bo & preso bo mandou pera a lndia na nao espera de
que era capiUlo Gaspar da costa irmio dele Afonso I ~
pez, & indo de viagl foro dar bOa noyte na ilha de
Gamispola onde 1e perdeo a nao, & a gf'nle te saluou.
E estAdo ali sem remedio rera se tornar a Malaca fo-
ro hi ter certas l:charas dei rey Daeh, qne andaua
darmada, & como erlo imigos dos DOIBOI petejarlo coe-
Jes, & por aer muytoa os matarlo deapois de se defen-
derl muyto b, & matar muytos tmigoa. E ltonio pa
checo, Gaspar da coata, Diogo feroldet, Grigorio goa-
aluel do A lgarue, St outros Ires de muyto feri doa cay
1'1o, 8t a1si os toma rio & IOrlo catiuos. E despois a.
mandou Gareia de A reagatar sendo capitlo de Malaca
na vagante dAfoneo Iopez da COita, que adot>ceo des-
pois dis10: &. porq aabia qailo dificultoeamente ali auia
4Jauer 1aude poloa rea deMalaea .ereaa auyto roine,
-determinou de se ir pera a lndia pera v ~ r se podia li
erar. E porq no tinha em q 1e ir recxmciliou ca Gaf\o
eia de e, com qu estaua mal-: & ccertou eoele que
lhe daria ho t ~ p o l} tinha por seruir da capitaaia: & ~
lbe desse ele a sua nao. E sabendo isto bo alcaide mr
quisera ir mio a isso: & poerse em dereito ca Afon-
so Iopez: & !boa ouuer eobrisso palauras rois. E por
derradeiro a capitania ficou a Gareia de slt: & Atso
Jopez partio pera U>chi m em Oezbro do ilno de xiL
& la morreo despoi, aatea l ho gOMernador chegasse
do estreito.
o;gitized bvGoogle
Ln&U. V .. CDITVLO.. :XIUI. 14J
C A P I T V L O XIIII.
Do f faem C-ochn ttaentradtJ do verlio: f
,U como .4nlo11io de saldanha .lJormuz.
DeterminAdo o gouernador de ir no Ano seguinte o
queimar as gals doe rumes q estauio luda & fazer
hua fortaleza, fez. se preslea na'lle iouerno do no
& passado ao inuerno , porq n4o podia Jl&rtir aenio dali
a cinco meses, mildou entre tlto fazer guerra costa
de cibaya por hu fidalgo chamado Christouio de sa, qe
agora he frade da tle sam Fric:ilco , a q deu a ca
4
pilaaia m6r de tres galtJ: cujos capites a fora ele
do d lorge de meneses, &. lorge barreto de beja : &
.otdoulbe na eotrada de laneiro foae coele em Goa ..
E a cauaa do gouernador mdar fazer esta a c.;
baya era, Meliquiaz capito de Diu c6tra as paze1
us.ilara e Afo01o dalbuquedj trazia dissimoladamn ..
t.e fuataa .pola costa q matauo os nossos se 01 achaulo
tle bi Jo, & tomauo as naos de noos amigos ,. final-
mte i) era ba guerra encoberta: & porisso ho gQuer ..
aadol' maadeo a CrislouA de aa q nlo perdoaase a na.
Rhua cousa de Cba.:ya: o q ele fez assi despois q foy na
coata
7
&. deaejaua muyto de topar c Xequegi capilo
dla fuataa de t nlea ousou de sair sabdo q
Chriatou tle a. idaua poJ& coala., onde fez muytas pre-
llaB 11 matou muy-toe JBOurva, & despois se f(ly: a Goa
eemo lhe o gvueroader 111aodera: & t.ambi na entrada
tio vere chegou Aintooiu ele saldanha pita de Diu vin-
llo Durmuz clde fora iauer-aar, &. ali fez. aJgiias pres-as clJ
01 seus ca.pitin, ptieipalmente Diogo de saldanka seg
Hbrinbo capito de htla nao, &. Lourl%o godinho eapi-
I.Jo. de latla carauela,. I} abawroaro ambos bfta nao de
ourOB f.l foy ler bar:ra. de Dtu &; aferrandoa pelejaro
c6 oa mo&aroe ll defderio h pouco, &. despo se r-o
ro k o. . .DOUII capitia1 ltrario' a nao & a routarloa
o;gitized byGoogle
o
144. DJ. HISTOJliA DA. INDIA
de muyto dinheiro, & n foy tao ll ho nito
soube Antonio de .saldanha, &. fez sobrisso tnlas dili-
gcias l1 ouue a mayor parte do dinheiro, & dahi se foy
Goa & de Goa a Cochim ao goueroador .q J estaua.
C A P I T V L O XV.
De -como partia de Portugal por capito mr da armtJda
da India Ior,qe dalbuljrque, de como dQ Luys de
guzmo arribou ao hrasil por lhe ijhrar lw leme.
Neste anoo de mil & quinhetos & dezanoue partio pe-
ra a lodia ha armada de dezasete velas grossas de q.
foy por capito mr lorge dalbuquerq que tepo Dafoo-
80 dalbuquerq fora capito de Malaca, & hia prouido
da mesma capitania na vagte Dafonso Iopez da costa.
Foro os capites da frota ho doutor Pero ounez pera
vdor da fazenda da I o dia hn regime to em que el
rey tiraua ao gouernador todo ho poder, & mido que
dantes tinha na fazenda & ho -daua a de Pe.ro nuoez,
& assi ho auia por isento -da jurdico do gouernador noa
casos ciueia & crimes. E coeste officio leuaua mil cru-
zados dordenado cadno, & q podasse mandar cadno
polo India quintaea de pimeata cprados polo.seu di-
nheiro, & assi c e quintaes -da cobre que compraria a el
r-ey pelo preo q lhe custauo na csa .da IAdia, &
mdasse cadno a Portugal tres caixas forras & dous es-
crauos, & Jt>uana vime homs pagos aa custa dei rey
pera ho acompanhu. Ho oultoo capito foy Diogo fer-
ndez de beja pera car)ilo .da fortaleza que el rey de
Portugal cuydaua que estaua feyta .Diu, Rafael eata-
aho, & Rafael per-estrelo pera ir. aa China nas nRos -em.
q bio: & ho outro capito q hia.em hila nao de d Nu-
Ro Manuel, Pedreanes frances, Cbristouo de .mdsna,
Manuel de sousa , Pero da silua, lacome tt'istAo, dom
Diogo de Lo.po de hrito de Cellio.
lolo Dalmada, Garcia haioho pera feytor
o;gitized bvGoogle
:UVBO .'Y. OAPI'IW.O' X'Vi
Melaoa, "Mtro nlo soube lio & dc1
Luys de Guamilo lril fida-lgo castelhano l} hia bft ga-
leio. Partid estas naos de Lisboa arribou d Diogo de
lima a Portugal , & na foy al)le Ano: & os outtos
rio aulte todos em eonserua ho mais do tApo, sakao di
Luys de guzmilo Q logo se apartou: & auadoqailize
dias li passara as Canariu vista de hfta earauela.
E sabido d Luys do seu pilOto; li era da Mina& .u
dinbeil'o i) poderia trazer, disse ll pera lt querilo mai.
lodia I} tomala, & irense poJo estreito de Gibraltar, .k
em leulte se farilo mais r.ieoa. E isto disse secretamlte
10 piloto como li bo atentaua pera ver se ho faria-: &
.Jlo piloto feB 11 cuydaua li ho dizia zombando,& 888i
Jhe dine tambA que nilo tomaHem a carauela. E este
plot.e Portugues .natural de Lisboa, &
Jlae muyto mal o i) lhe dissera d& Lu.ya em se apartan
do dele ho cmunieou clS quatro irmloall bilo no galeio
Daturaes Deuora, eujoa apelidos erlo galues eaualey-
-roe muyto ee{orada. & de grandes espiritos, porlt isto
.sempre-fy natural nos deste apelido: fi H lh promete
rio, il se dom Lgs quisease fazer o lt alo fosse rezo
i} lhe reaiat.irio. estes se apartarlo logo da cluersa-
-lo de d6 Luys & n comerlo mais -coele n jttplllo;
em taato q W: ent.erieo ele ll ho -eotdiilo, & qthe oom-
pria tlandar ciereylo, lhe nl.aio de sofrer. outra
cousa, pelo l) determinou .fazf'r eorpo de gente ll te
uene de mio, & (ec h ti rol de t.odoe os castelhanos
l) hio no pleio & achou ser cincota : & a eates mi ..
doo dar dO Yinho & da agoa q_ ele bibia q era _ho melhor
-dialdo q ho fazia JM"il erA fida.lgw : & asai. come'iou da
fazer oufl'aa soberbas .aos Portuguesea. E a primeyra
despois odeeta foy querer. tomar hfta pipa dagoa & obtra
de vinho a .hft Francisco fernandez ouriuez l} fora aeu
oapede ft Lilboa &.lhe fizera J mllytos aeruic;os, & pe-
.ra lhol: pagar .ho :fizera.ir I adia. E.lomandolhe.ele as.o
Ji ho 1811 .linho& agoa, por se queiur dino' diaeado
e&pefltiiB;dele, quisera lao aqdar.me4
LIV.BO Ve T
Digitized byGoogle
1-61 DA Ble'I'ORU DA .ll'fDfA.
ter na bba. logo acodio bo piloto com a
izdo li nilo fazia juati'f(a cli que lho nlo auiio de
esentir. E receando dom Luis que ho fizessem, & que
ee Jeuantasae a gente ooeles' porque s que lin.ba por
i erio poucos dlssimalou c.Frcisco Fernaadez & no
lhe tomou ae suas JJpa& n ho mandou meter na
& disse ao piloto que pera '!trazia punhal: & isto por
iatl que trouue daquele dia em q lhe di11e que t.omaem
a carauela da Mina, & respondeolbe muyto creapo: 1t
queria ele ao seu punhal que lhe .nlo fazia nenh per-
ju,Yzo: mas q fizesae ele como faziito o '.frades tod011
oobil bo vinho roim & ho b' & q ni auia antreles
& asai fazio 01 q hilo pera a lndia: &. l} se
nlo daua Yinbo escolhido n agoa se no a01:capitles &
ao piloto & mestre, & se lho .nlo quisesse dar q lbe niG
daua nada , . que folg.aria de bo Yer dar a outra
gente. E d Luys se calou , n nenhtl dos seus nilb
lou Dada : & dali por diante aempre deagostoa iltre
ho piloto &. ele & ele nilo ousaua de bolir polo Yer 01118
desprito. E iodo assi tanto auflte como ho cabo de boa
Esperia, lhes sobreueo hi temporal com Cllhe quebrou
ho leme por baixo da cana obra de bii couado: & por
dali por diante no gouernar b ( aindall ho remedia-
rio) disse ho piloto q se no- atreuia a dcbrar bo cabo
e aile leme, por aquela tormta gio ser nada pera ou-
tras que auhlo de vir , & por jsso fez bo capitBo cause-
lho (t()bre arribar, &. acordar&> lt arribaasem ao Brasi4
por(} dali Dilo perderiilo wiaje & irillo inoeroar a ..
biq : torn4ldo a Guin, onde Algils di-z io que tor ..
uass aui de tornar a Portugal . H> coeste acordo se fi ..
zemo na volta do Brasil , de que ouuero vista dP.BpOie
de uiota dias, & correndo algs portos dele em acbar
madeira de que podea fazer leme , furo ter & lrila
baya- gr<ie ade ho .piJoto, capito & carpinteiro sayrilo
a ver a terta: c &bra de trint. hGIDAs.: & despoi1 de a-
cbar muyto aruoredo de qu-e poderia fa&er bo leme,
aa. 118 qaer4o twnar ao galeikl
7
. parecido ..ao oapKio l
o;gitized bvGoogle
WYIIO .C4Pr.rv.LO nr. M1
" podtlia: ali vingar do piloto u def.,...9'l que tea&t
ra coeJe .qolbe a falar Judas, &.a dizerlu JD._ palauraa.-
E JJQ polo. pGIIA.4 .lllo oha .da.1u.part.e.maia .hA
primo ,& o. aarpin&.eiro, & ho oapitie liaha oa ., ...
&r08 .- edo wiate sey, alo lha dreo o 'l Jhe .diaiaf
Ir. leddo .a. .laia I. .traia entJ'eiloa: DO oapitla
t)U& arraooaa .da. eepaa., & Msi oa da; lia& parte:- lia
ptimo do pilolo & ho oarpileiro _.._, dJt
aol.._ h&.braUG Jogo tlle eotadaa,.qae
1
hGpi.
loto .. era wallte hGml .k. fazia t.erreyro e- a Jana lk .hei
primo & rpiDteiro llle prdaulo eoatas .. ()..que YA.
do .lia eapitlo, &. q ai 1a aeabauaa.oeuea do.aeinha
COI80. eiB cuydaua, cti ae pilota.. .Aa: i11111io eoJDfO. :B
ele reepoa4ell peataJ. B iaio., eometeo ho
capi&io amizade. & a fiaerloloo, & jandal tod01 de t
110 que punra., porqa se :alo
de pitilu a geat.e do pleiD, queLfieoa bo cupiaeeiro
ferido, A f10!C iMo ae alepad&.tRMJredo & qa88i que
00100 aiiOy de todo aingul
. .. . ' 1: ...
I & I CAP lT V L.O. XVL
o a o "" o I> o,# o o o I o& - .. o 1 I
. . ::
..
...
n. ,brigai '* ,. gun.iP MilLe .as- ... ,.
lotD, de am10 .01./ir_, mGIIdD pm,e lU ..,.,_a.
tiQI8N. ...
P ielo .. :bo
ra mdar r..- bo leme & leuou ho carpinteiro feri
do como eataua., & lodo coele daoa hombardeiroe que
leuaro doba CDtJt que fizerlo .h8a eataoia
ae defe.aderl ae a 'ente da terl'& -lhe. quisesee fazer mal :
& i.W portJue Abiio que de aa natureza os .,...
t.raageii'Cl8. fa&er ho ._
creeer muyta81te . term;qae Jae.da maaeyea que ja
d;.. DO & auieaqui .DJ"'te
grldea .Ir. taa, & eriaalo em ai'UGI'ea,.., niahGe
que .hi uiio .. Q aatrB ..- 01 faal,_ udiN'i-'
T I
oigitized by.Google
1"48 DAr lll8'1'0llfA DA; lrmi'
Bhas. Trazia .. ,. gte os maotimos 'l aia Da terra;
como tambl ctey a trae, & daulnos aoa DOIIIOS por ao-
aJ6netea-&.oetru .cousas &.olo.auia quA
e entdess ae nlo, por aceno , & de oada vez creciao
ID!Ilis a ver oa 1108808' & ho galeio : de q_se muyto eapan
tauio mostrando .q ouooa tal riro, & conaersaulo com
Dfi)8BOI .. paoificamellte & eles ooelee , & fonlo aJgiis a
Jrna pouoaio '} eataua dali a bfla Jegoa. E aueodo oyto
dias que se isto ctinuaua Jeuou bo piloto ho leme Ye
lho .a terra pera tirarem os ferroe 'I tinha pera bo
BOoo qtae se acabaua : & nAo podAdo os 1101101 alalo po-
)a area em il atoiaua muyto -ajgdarJhe 4uzeatoa Bruis
mandando os a isso .bll que .os cbamoo cO bGa eabaQa
ebea de pedras oom que fez muyto grande TOgido, &
lleste1 auia muytos ltre aquela gente. E alado ho Je .. e
idestaua a estanoia dos nossos foyae bo pilota oadwsta-
ua lao arrayal dos Brasis que era de redes armada so-
bre eat.aoaa ou presas a aru01es , & nela11 dormio. E
veado oa Bras is hila molher ho piloto Jeuaaa
se chegautlo a vela como a cousa noua & dizio tumar-
gatu t'l parece que ahtreles. he palaura despanto. E _.
tdo assi chegou htl hom que parecia de corenta annoa
ah<h tie eorpo & bem posto. & n , &. trazia h cabei
enrrndi-l-bado ao derredor da cabea, & trazia 'hil ciato
de lobo marinho forrado dossos dalimarias, & -11a cinta
hila espada despioba de peixe de cinco palmos de com-
prido &. na mio bii mancbil de ferro muyto velho: &
em ehegdo q falou , Jogo todos os outros se calaro &
eateuertlo prOtos a ouuir o que diria, no que panceo
que era seftor delee,. & logo foy dali hi bradando como
pregoeiro, & quantos ho ouuio ae assentauo caJados a
ouuir o q pregoaua. hto f.eyto mdou este que parecia
rey ou senhor .Aar ao piloto muyta soma de mtimentos,
k isto aeg&do parecia ouydaado que fosae ho capitlo do
pori}ele ieuaua hi p-lote Yermelbe & htia espa-
da aa eiata, &. hila adarga 11oua em braada,&. os ou-
troe 1108801 ho aeompanhaaio, & tamb' ho pi-
o;gitized bvGoogle
I.IVRO V. CA,I'I'VLO X"fl. 149
loto dt8881 eousas l} leuaua tornouse 6de se fAtia
ho leme. E estando oomdo ehegou ho carpinteiro (que
idaua. ja em p) do arrayal c outro nosso & disserlo.
Day ao demo esta gente , q ftos leuarilo a htla aruore
em. eujo p auia bOa abelheira, & acenarilnos que fizes-
IIH!mo. ho buraco m6r do que era : & feyto c htla ma-
chadinha q tiraulo os fauos dissernos que nos fosse-
mos, & olo querendo nos fazelo logo encararlo be cen-
to oe arcos em nos c as frecltas embibidas, & por isso
DOI "fiemos. E dizendo mais que se despachasst-m dali
& q se acoJheaaem ao galeo, & q nilo fosse roais nin-
eu ao arrayal: c6trarioulhts ho piloto' dizdo q era
muyto boa gte &pacifica. E acabdo de comer tornou-
te ao arrayal -c5 certos dos n08808 , dde dahi a obra de
hna hora v grande numero de Brasis a eorrer 8t
do, trezdo algils as armas do riloto & de seus coropa ...
nheiroa como que os deixauio mortoa , & do sobre os
uoasos que erlo senenta & trea q estaulo na estancia,
donde eomearilo de jogar os beros que Dilo fizero n&-
ahft nojo nos imigos por se baquearem lodos , & como
ero muytos-inuestirilo com a estancia, de que os nos-
108 se comearo a defeftder s cutiladas o q fizerfto por
espao de hila hora recolhendose praya : & neste tem-
po poucos & poucos dos nossos mortos cicota &
tres, & os dez l} ficauo ae IACiat"o ao mar & antrelea
forio ho mestre & ho carpinteiro, l} com os oyto se sal-
uarAo no bate), i} chegou nesta & ho tnes-
tre se foy logo ao galeo, & disseo ao eapi'lio, a lj no
pesou nada da morte do piloto & doa galues & . dos ou-
tros l} hio coele por ae Yer desapreasado pera o que pa-
rece 'l ja dt!terminaua de fazer , & ele foy a terra clS
corenla homs pera trazer os lemes, & os bnigos se a
fastarlo eom medo porque hio ttxlos armados & recO"""
lhero os nossos os lemes & do yeJho achado menos bfta
fentea, & assr a ferramla do carpinteiro & do calafate.
E tornado be capito ao galeio ainda ali tres
tliaa pera .11-. acabar ho leme-, &. neatea dias re-parlio ho
o;gitized byGoogle
J 60 Dl Hlft'O.IA DA. Jwm.
fato do piloto poloa c:utelhao01 de aua nlia , &. pera ai
tomou h pelote de gral, CIDe midou .&esmanehar & fa
zer pola feylo du l} tinba a figura 4o Damadia de. gau
la ll eslaua piotado em h seu liuro, dizdo 4 oo moo
do auia dauer doua A madiaea, & li 110. era ja mor&.o, &.
ele era ho outro, & coisto outras muylu rebolarias: &.
aabendo d. marinheiro chamado loio elho que ho Jeua ..
ria a Moambill deulhe a pilotaj do galeio & partiose
despois do leme acabado. E audo ci oeo diaa ll par-tira
tem fazer caminho ae oilo ao 111ar, fez meirinho do g ..
leiloa h. castelhano chamado silo torreaoo, porll mor ..
rera no BruJI o q ho era: & Jogo ai}le dia a tarde bo
meirinho pedio a todos da parte do capitlo aa ohaua
das caixas dizeado li as queria ver pera ver se achaua
nelas fazda 1 era furtada do q morrer.ilo em terra, &
cuydildo todoa que era aquilo usi lhe derio ae ebauea
Jeuemeote: & auidaa pelo capito mildou tomar qulLM
eapadaa, puobaea & coyraaa tJ& -noaaos Je&uaui nu cai-
xaa: & i ato aos Portugueses eomle, pelo q alg& de.
Jes se foro ao capito , & diuer.Jhe que. peraq lbe
tomaua as armas & eJe respdeo l pera no peleja.,
rem bOa c 0!8 outros: & se .Do maia
recado& do Cl eri feitos.
C A P I T V L O XVII. .
De cof'IW d Luys de gusm&4 ,.e akufi:Ju c /to galdMJ df
que hia por capito, !J- do ij ju 00$ 4 M
iio quisero seguir.
Isto feyto logo outro dia pola meaba4 amanbeeeo
ho capito Da tolda armado em hi arnes traaaado, & hil
.estoque nuu l.las mos, & coele ciquoeata armados ot
Alais & 01 estrangeiros de que se con?
fioo: & fez vir dian&.e de si a Frcieoo feraidez ouriuez,
cujo oapede fora Iisboa : & de lhe mandar
grilb6ea lhe disae q.se .. c9iMMS8.pt;)ri}
1
ho
o;gitized bvGoogle
loi'QD Y. CAJII'l't'LO xn. 161
uia .te matar, porlltioba determinado de lhe dar amor-
te o6 o piloto & cl Cl8 galua polaa rezes que passa-
rio. aem bo maia querer ouuir ho man4ou confessar
JlOf hi elerigo, que eataua cercado daqueles arruados. E
ho eapiUlo paaeaua poJa tolda reddo nwyto aJto, & de
quido em quido apreeaaoa ho clerigo que acabasse a
filaam. E tempo oa Portuguesea atauio :no c6ul
muyto tristes l'&lldo & oauindo tudo o q passaua, & por
nio terem nenbiias arDI88 nlo podiilo reaistir ao l} ho
capito fazia: & !tio virlo que por lhe no resistirem
lhe tomaro as armas & achare muy , & co-
mo elea eelauo deaarmMio8 &. oe castelhanos armadoa
dei:sare eetar ao cooua , & lambem porque algtls ll
quiserio aubir tolda oa nl deixar.lo os cutelhanos per
midado do. eapitlo, ll nio fazia ae no ho cJe-
rigo -qae acah.se de -confeMar ho aeu oapede, & ele
etioba pera wer se se lhe hia al}la furia, & nlo se lhe
indo acabou a. eonfiasam: & acat.da foyae ho capitio
ao eea oapede q ho eeperou aeaeotao I giolhoa com as
..,. aleoltadaa pecliDtlolhe pola paido de nosso Mnhor
que lao alo .mataeae, lt. ele nlo dando por iao com muy-
ta croeu lhe. C.iroa bi. reuea com ho eatoque que tinha:
& CGI'toaU.e laia mio c6 'l ae ele quiaera em parar, &
cbegoullle e quei:z.adu , k logo ho Yazou com hla es
Cocada oom que mprreo, & apoa ieao ho mandou deitar
ao mar. Feyto .iltlo despejou a tolda doa arn1adot pera
lao coa-. icldo 800 na lolda 00111 ho meatre a man
liDil dai' ao apito: ao que ae ajuntarlo ao p do
maac.o per mandado do capitlo, q lhes disse. A1 leyt
imperan & aa q agora fazttm ot reya defendem com gra ..
uea penu oe leDantamentoa clra os reya & princi pes,
oa contra oa que tem auas " , principalmente ctra
liDa capi&ies "' aiMIIo aa guerra, OU qutt Yilo pareia t
porque pera eAa ter boa .eft'eyto ha dauer tanta paz an-
Ue CNt que a hio ee .fazer .como em htl eoaoento dtr fta-
dea, porque doatra Maneyra nz de a terem com os
ccmuailot a L4trlo IOMJgo, t. por isso em leuan&e oade
o;gitized bvGoogle
161 D.t':JIII'remU D .. llfDIA"
se a guerra maie exercita que A outra parlei. Os 'eapi
4
tes t lamanhOl poderes que por muyqwuca coosa en- ,
forco soldados, & lhe man<llo cortar as eabeas , .qui-
to maie por tamanhas como he leuantarse coatra hl ca
pito: & porque eu eoube certo por proua abaetant-e pe-
ra mi que aquele hom me queria matar bo matey &
rut por crueza como cuydario algO., pgrque e tinha re-
cebido dele boae obras sdo seu oapede, & isto me l-
htaua pera bo ea)uar se podera , mae no pude porct bO.
tredoro. Do se pode poupar por anais boas obras que te-
.nba feytas: & se no castiguey eete delito Jogo como ho
eoube foy porque erlo mai oa & ho princi-
pal era bo piloto de quem alo .podia fazer juetia-por
ser a eegda peesoa deepois. de mim & mais podel'080
que eu : & ee eu quieera eaatigalo coao' merecia ouue-
ra bandos & .. perderamos DGI todos : & De01 que sabia
a determinao que ele truia.contra .mi semlbo.eu me-
permitio q morrmee.. no Brasil tlo neiciamlte co-
mo morreo , que bo mao peneamento que trazia ho ce-
gou pera q no conheeesse que ho auio de matar mo ..
lridolho oo88o eenhor tio .claramente: & -porque aquela
peonha que ainda ficaua naqle- homem Yoa.nie empe
onhentasse a. todos ho matey, no que fez o. que de ia,
porque com sua soo morte atalhey 88! de m.uyto8, & no
'Jlll8 a cousa em processo de justia., .porque a pr.oua no
era bastante pera ho condenar por eeta via., &.ajudey
Jne das leys da guerra & do poder que do aos capites,
de que sey que el rey de Portugal nlo deixa vsar ao.
eu_., & no quer v a tudo se nilo per via ordi.naria
de processos, & nao pc>rdoa a homem. que mala outro,
& por isso eu no ousarey de tornar diante dele, nem
menos djr aa lodia diante de seu gouernador, & quero
me ir a outra lndia que he maia segura & onde. tod01
faremos mais proueito, & esta he.no mar de
de andaremos a toda roupa, & eu voe seguro que em
hO anuo ganhemos mais do que valera a carrega da es
pec.iaria. que es.te galei trazer da.Iodia, &.ali
o;gitized bvGoogle
LlftO CAPITVLO 163
uaremoa muyto .boa vida refrescildo cada dia em terra o
que nlo ouueramos de fazer na lndia, por isso qul\
ser ir comigo. diga mo, & quem no tambem, porque
eu lhe dou a fee de fidalgo de lhe no t-er por isso m
& de ho deitar na primeyra que tomar-
mos. Isto dito chamou Jogo cada hn por seu nome pera
fazer rol dos que quisessem ir coele & dos que noo, &
aos ll lhe dizio que si daua juramto de lhe serem Jeaea
& morrerem coele, & soos dezaseys Portugueses ouue
que nlo quiserlo ir coele nem ele i)S pode conuerter a
iaso por maia que lho persuadio, & outros ooue que se
IB&entarilo no rol dos que auio dir, & a estes que no
quiset'lo lhe mandou lanar grilhes, dizendo que ho fa-
zia por no fazerem algna reuolta ' rromelende de OtJ
laoqar na primeyra terra que tomasse : & pera os ter
mais seguros do ll ele receaua mandou os meter_ de noy-
te em bi'la corrente & dormiilo no conus , & mandou
poer ao pee do masto h mandado seu & assinado pot
ele, em que dizia que dali por diante qual quer Portu-
gues que fosse ao fogo em quanto lhe fizessem de co-
mer que fosee aoutado & pregada a mo dereyta no.
maato, & a mesma pena teria todo o q de noyte flio dis-
le88e: ou da vigia, soo foio vou fazer tal cousa, & quem
eomo foese Aue Maria por nao no fosse req.uerer sua
regra, & quem mijasse aa amurada do nauio. E_ dali por
diante como quem se temia tinha de continodoze ho-
:ml\s armados que ho goardaulo aos quartos. Diuulgado
este mandado acertaro dous Portugueses de pelejar no
fogAo & ele os mdou aoular, & pregar as mos no mas-
to. Do ll os Portugueses ficari muyto indignados contre-
Je, & se muyto de se assentar no rol, nem
lhe darem as fs de lhe serem Jeaes, porl). vio que lhe
!Io goardaua a que lhes dera , & concebero tama-
Dho odio eontrele que bo mataro se leuero armas,
mae nilo as tinbilo, que e quanto se assentar! pera
irlt coele, ele no se fiaua deles. E cada dia enuenta-
Da .achaques pera lhes fazer ma) , porque ho no
LIVBO V. U
o;gitized bvGoogle
l:.f( DA. RIS'JIORIA l>A I!WI,A. .
seguir ' com quanto Jhes deu sua fe, que lhes nlo ti-
uesse por isso m vontade.
C A P I T V L O
De como d Luys mandou enforcar cimo Portugue-
ses: do mais que fez: 4" de como dei:cou ho galeo
Jugio.
Determinado d Luys de se leuantar disse ao mestre
do gale que se tornassem, & q ho metesse polo. esltei-
t.o de Gibraltar, porq la ele sabia por onde auia de ir,
prometendolbe de cortar a se ho assi no 6-
aesse. E ho mestre no podendo ai fazer, lhe pedio h
tormento pera sua guarda, & saber el rey de I>ortu-
gaJ que ele no tinha c ui pa : & ele lhe deu logo ho es-
1prnHmto ho mais autentico que pode ser: & dali feze-
:ro. volla pera ponete. E iodo assi disse hil dia dom Luya
q.ue ele sabia que 08 presos determinaulo de ho malar:
& por isso os queria mandar enforcar que se cfessas-
: & logo mdou dar tratos de pol a h deles c do-
ze eamaras de falcilo, pera q confessasse a verdade se
o querio matar : &. dissesse se sabia se eotrauu todos
aesta. conjurao ou deles. E com d6r dos tratos o que
os recebia disse sem aer assi , que os da cjuralo ero
trinta. E nililO se pareceo que com medo ho decia, por-
q.ue 08 nossos olo ero m-ais de desaseis & os outros nio
(aJauio coeles. E porisso disse d Luys quando lho ou-
uio q: la .Pio algils dos aeus : & mandou logo chamar h.
Joo esteuh porlugues., que cuy.daado q era pera Jhe
dar traLos se deitou ao mar. E ento affirmeu .mais dom
Luya que era vettdade o q dezi-a: & mdou enforcar cin.-
eo dos preaos, & quer.do enforcar ho carpi-nteiro do ga-
leo, pediraolbo "* dizendo que lhe desse
a vida, poia fizera bo-leme sem qu no pod.rlo naue-
gar : & dom Luys lha deu , & aos outros que estaulo
pera enforcar :. & dali por diante dei.x.ou. os outros: &
o;gitized byGoogle
LIVRO V. . C&PITVLO xnn. ) b.
iudo ja "yoJta das ;lhas, desejando ho ineslre de lhe
fugir, diaaelhe que ah auia ha pouoao de Portugue-
. ses ele seuenta vezinbos, que iria ali fazer agoada &
earnagl de q_ tinha E isto com determina-
lo de ver se podia ali fugir. E dom Luys lbe disse que
fossem, &t assi forlo ate auer \lista das ilhas & surgi rio
aotTe bo ilheo do coruo & a ilha das froles: & hi
pera mldar a terra chegou hi hil mercarlor da ilha ter-
ceira em hO.a carauela pera a leu ar carregada de trigo!
&. vWoa dom Luys meteose no seu esquife com algils
boma armados secretamnte: deixdo por capito h
castelhano cflamado Bezerril: & chegando caraueJa
-diSBe ao senhorio dela , que dom Luys de gusmo capi-
to galeio por el de Portugal , que hia pe-
ra a lnd1a lhe mandaua ba arta que lhe logo deu, em
que dezia, que indo ele pera a lndia arribara por lhe l}-
. brv ho leme q_ fora fazer ao Brasil , onde os Brasis lhe
111atario ho pil(')lo & outra muyta gen-te, & por iuo Hwe
.fora forado tornarse pera Po.rtugal , & hia muyto dea-
.otroado ll lhe pedia por amor de Deos & da parte det
rey de Portugal que fosse coele ate l pera lhe acodir
&e teuesse Decessidade. E cuydando ho mercador 4 era
888i por eeruir a seu rey foyse logo ao gale!o c o pilo-
to & outros, & de todos dc'5 Luys deitou. mfio & p11deoa
& tomeu ho dinheiro que ho mercador leuaua pera
prar ho trigo q erfto sessenta mil rs. E passados todos
.os da earall'8la ao galei deu a capitania dela a Bezerril,
-artilbldoJha, & apadessdolha muyto & deu lhe por
-meatre & piloto a hil Portugues era casado tres vezes
:em Portugal & por isso fugira de l, & por isto se fia-
-ua tt.e dele d Luys como d castelhano. E pregtitan-
do d Luys ao mestre do galeio pola pouoalo da ilha
.)euou ho ponta delgada, & no ho quis Jeuar ao prQ-
prio porto, porl} da1i determinaua de fugir, & dom Luya
mandou a terra hii caatelbano a dizer da sua parle 4.
flui trocar carnes por azeites & l'inhoa que ,foa-
118 ao galeio. Isto sabido: logo f.orlo a ele .trea .homs
cS
oigi' 'd bvGoogle
166 . DA BIITORI.A DA. INDIA.
cipais li lhe leuaro b grde seruicco de & ele
os prendeo, & porque lhes disse que os no auia de sol-
. ta r ate lhe no darem cada h dez ou doze vacas que
as mandassem pedir a suas molheres. E tdo ele man-
dado este recado apareceo outra carauela, q determin-
. do d Luys de tomar mandou sete marinheiros ao es-
quife dando lhe os remos q tinha em seu poder, porque
ae lhe no foss c ho esquife. E estdo os marinheiros
esperando por ele no esquife, disse bil deles aos outros.
Que oulhais. E outro respdeo. Corta cabo pesatal. E
estes ero Portugueses: &. cortado ho cabo foranse pera
terra remando a todo tira, & derlo auiso carauela q
dom Luys quisera tomar q lamb fugio. E os marinhei-
ros chegados a terra, requerero na pouoao que pren-
dessem ho castelhano q J andaua , por(} dom Luys era
Jeuantado, &. assi foy feyto: & os vezinhos da pouoacto
(} serio vinte vigiause dali por dite de dia & de noy-
te hi dormir por esses matos. Passildo assi isto. apare-
eeo hiia naueta que vinha de guin: & vista por dom
Luys mandou a ela Bezerril na carauela, & que lhe mao-
dasse amainar de sua parte, & se no que a metesse no
fundo, & ela amainou Jogo, & ho capito, mestre & pi-
loto foro leuados a d Luys, ll os ameaou c tratos se
do dissessem o que trazio: & eles ho disserologo que
ero trezentos escrauos, algalea, marfim & pao verme-
lho, & q a armao era de Duarte belo hil armador de
Lisboa, &. abaldeado no galeio quanto vinha na naue&a,
assi mercadoria como mantimentos passou a ela os pre-
lOS que Jeuaua. E em quto se isto fazia, determiaan-
-do ja bo mestre do galeo de fugir pedio lica a dom
Luys pera ir ver hna sua irma que auia dias que lhe
.dissera q tinha ali l} auia muyto tempo q a no vira : &
por se d Luys nio fiar dele ho no deixou ir a terra ,
masmaDdouho na bateira da carauela c dous castelba-
Dos q bo n deixassem sair se no l}lhe falaue do mar.
E chegados perto da terra ho mestre Leue tal manha il
jaotamte os empurrou & deu coeles Do mar, & ele se
o;gitized bvGoogle
"LIVRO V'. CAPI'l"VLO U7
lauQbu apoe eles, & em quilo OB tomaolo se acoJheo a
terra leudo consigo ho estormento q lhe d Luys dera,
q sabendo q ho mestre era fugido mdou hu ctmhado
seu irmlo de sua molher q era Portuguesa c h seguro

ao mestre pera q se tornasse. E o cunhado como


y em terra mandoulbe dizer que se fosse pera ladro.
de1poia disto eateue ali d Luys quatro dias com cal-
maria, & vindolbe se partio pera as Canarias , &
DO caminho tomou bfta carauela carregada de pastel i}
hia pera Fraudes & h nauio carregado de pescado , &
tendo quatro velas chegou s Canarias & tomou porto
na Gomeira onde vdeo toda a fazda q leuaua, & logo
se rompeo q hia Jeuantado ctra el rey de Portugal, &
aobristo ouue laes rezes c ho capittr q lhe mdou ti-
rar s bombardadas fortaleza_, .dde lhe lamb tirarilo
& quebraro a verga do galeo , q vendo ele q po-
dia aauegar sem ela por no ter outra mudou bo rato &
artelharia dele earauela de bezerril : & deixdo ali ho
galeio & as outras Yelaa se foy na caraqela caminho de
Seuilha.
C A P I T V L O
De como os mouros matar&, o Manuel de sousa f cor-
ta dos nossos em hG agoadq, como despois se per-
deo ho qale00.
N e.te tipo ll socedeo a d Luys de Guzmilo, se
apartou tlbl da cserua de Jorge dalbuquerq por mais
no poder fazer outro capitlo da frota q auia nome Ma-
nuel de sonsa & hia hfl galeo; que despois de passar
muyto trabalho de tormtas foy ter na paraj de Mo-
ambiq Da fim de Setbro, & parecdolhe l1 poderia aio-
da passar India n quis tomar Mo<tambit} (posto lJ. ti-
nha necessidade dagoa) & passou auante, & como ja os
le)ltea c:ursauio fez muy pouco caminho por ser por
dauanle, pelo q lhe foy forado ir buscar a costa do ca-
bo. de Goardaftl pera tonaar agoa, porq por falta dda le-
o;gitized bvGoogle
e
'168 DA. BIITO.I.&. DIL nmm
uaua a mais da gte dote, & cada dia llqaua morto. .O
mar. E indo coesta fadiga seguio tanto por all.la volta q
ouue vista de acotor, ll no pode tomar por bo vento
ser porcima dela q lhe ficaua ponteiro, & por iao arri-
bou costa : & auendo vista de terra se deixou ir ao
l5go dela caminhO de Melinde pera ver se achaua 6de
tomasse agoa, &. foy ter a b h1gar de mouros chamado
Mtua em cujo porto surgia, iG surto se foy a terra cG
ho piloto leuando hom& armado pera tomar agoa
.por forC(a qudo no podesse doutra maneyra. E chega-
do a terra achou hfta muy boa fonte afastada do lugar,
:& comeando de tomar agoa chegaro algs da terra a
vender galinhas & outros 10tirntos mostrildo qrer paz.
-No q c5fiados os nossos, descuidarilae tlto q lhes .ficou
bo batel em seco b mea legoa do mar oo a vazante da
mar o que vdo Manuel de sousa chamou os noaos &
.meteo-ae coelea a leuar bo batel pera ho mar a fora de
braos & de peit'OS. E vendo 01 da k>rra ll andaulo na-
qla fadiga ajiltanse perto de doua mil homa c suas ar-
-mas , & dando nos nossos os mataro todos q_ nlo ficou
nenhi & tomaro bo batel: oa do galeio leuarAo logo
ancora porq lhes nilo fizessem outro tanto, & sem ter
qu mildasse a ria tomarA por remedio mdala.hocootra
.. mestre q sabia disso algll pouco'.& rorall8e ao lago da
cosla quasi sem esperla de saluao, porq_ por serem
os mais muyto doE!tes auia to poucos i'j_ mareass aa ve-
las q no podio marear ntaislJ. bo traquete, & coele na-
uegauo pera Melinde, pof'll por alo auer qui eoubesae
mandar a via nlo podio seguir outra rota, &. indo a&Bi
chegaro a outro lugar de mouros chamado Hja, em
cujos 111oradores acharo paz & amizade & lhe
-mantimentos, & por isso se deteuero seys dias no seu
.porto, & por hu desastre Jhes ficou ho mestre em terra
c seys homi;s silos: o que lhe fez muyta mingoa, pori'j_
no ficamo mais q seys sos i} podessem marear ho ga-
leio, & assi forio caminho de Melinde a Deos & a v-
tora sem aaber onde era poa:Q alo ohlo qu maDdas-
o;gitized bvGoogle
J,IVR8 .... eft'l'l':t.O XX.. 169.
se a \'ia , & por isso erraro Melinde )>assando ao mar
dele, & foro dar em ilha jito de Quiloa onde ho
galeo deu em h baixo & ali se perdeo , & os mouros
da terra se ajuntaro todos & mataro quantos hiio no
galeo, saluo h moo que era sobrinho do mestre, '1. el
rey de Zambizar tomou pel'A si. E mortos os nosS)8 a-
ju&.araose os reys de Quiloa, de Zanzibar, de Pba & de
Moofia & partiro antre si quanto se tomou no galeo,
'JUe acabou dest.a maoeyra com os '}Ue hio nele. .
C A P I T V L O XX.
De como Jorge com. alg'IJ,s capites de lt.UJi
annada inuemaro em Mofambique g outros passa ..
l'o India. ,
Passando. estes capites estas desauenturas , ho eapi ...
to moor Iorge foy ter a Mobiq, onde por
ser tarde inuernou com sete capites da frota llambl:
hi foro ter. E estes forlo ho doutor Pero nunez, Dio-
go feroaodez de beja, Rafael cataoho, Rafael perestre-
lo, Pedreanes . franees, Christoulo de mendoa & Jaco-
me tristlo. E Pero da silua, Lopo de brito, Garcia chai-
nho, Joio dalmada k outros pa88aro lndia,.
& foro ter a Gichim atdo hi ainda o goueroador a li
diuero a frota partira de Portugal , & fi lhes parecia
i} Jorge dalbuquerq ci os outros capites inuernauo em
Moambiq. E por )K) gouernador saber se era asai & por
ter nece11idade deles pel!a a viag do estreito '1. auia de
fuer lraodo Agoslo oe moou buscar a Mobill pu
hii GcrtJo de Loul capito de hiia carauela, a lanil-
dou q lhes dissesse q ho foss buscar pelo e1treit.o at.e
lud pera ol.lcle ticaua de caminho ..
o;gitized b'_Google
160 DA JIII'I'ORU DA IIIDL\
C A P I T V L O XXI.
De como o foy wr aforiiJlem de CoulL
Despachado Gonalo de Loule, & ho. jazi-
go partiose o gouernador pera Coul!o a dar remate
fortaleza & fauorecer os Portugueses q 1ft. estau!o: &
quito hia deixou por gouernador a da de mene-
ses pera q acabase de fazer a carrega da especiaria q
auia di r pera porlugal. E ele foy em ha gale aclSpa-
nbado doutras duas, a cujos capities nlo soube. os no-
mes n do q passou Coul!o, saluo q esteue hi paadte.
de tres meses d!do fortaleza a q foy poato no
me so Thome por harra deste b auturado apostolo:
cujo sitio he forte por natureza & em lugar q pode b
defender a trada do podo 808 imigos ca b poqo de
agoa muy sabrosa quasi pegada coela. A cerca da for--
taleza tinha de canto a cAto oytla &. cinco palmos &
de via setenta & cinco : fizerlise tres torres , a da me-
nag & outras duas ll ficlo Triigulo, l} qudo jogasse
a artelharia ba nA podesae fazer nojo a outra. E c tu-
do nio se pode acabar esta obra ca quanto ho gouerna-
dor hi foy & esteue ate Nouembro, q como digo forlo
tres meses: & na fim de Nouembro se tornou pera C..o-
chim dade despachadas as naos da. carrega se foy a goa
ade tinha toda a armada ll auia de leuar a I ud , onde
determi naua de ir aqle anno de vinte & pelejar oa 08 ru-
mes & queymarlhe as gals & fazer hila fortaleaa lu d
ou em Ad onde visse qne era melhor, pera q tinbajun-
tos todos os petrechos necessarios, & de Goa despachou
por capito de Ceillo a Lopo de brito, & por capito mr
do mar Antonio de brito seu irmio, & porq tinha .carta
do hidalco q queria coele amizade & l} mld.asse hi ho-
m de confia com q a assentasse, determinou de man-
dar a lolo galuez de castelo branco q l fora tempo
Dafonso dalbuqueri}, & sabia a terra &
oigitized by Goog I e
L1\'RO T. 'C.APJTVL.O "XXII.
C A P I T V L O XXII.
lh anno Io&J gonplluez de castelo branco foy por em-
. IH.Iixador ao Hidalc&J.
E deullte htla carta de ert!a pera o Hidalcilo & hi'ia
iostruio do q_ lhe au;a de dizer, q_ -era folgar muyto
e sua amizade , & (i folgaria de fazer o q_ lhe requeria.
E q_ aueodo amizade Atreles ele daria maneyra co-
mo mandasse h\\ embaixador a Portugal & escreueria a
el rey tudo o q_ lhe comprisse, & pera ser melhor des-
pachado -fl iria eoele a Portugal bo mesm{) Joo gaJuez
i]. lhe mandaua, lJ. no hia J por outro respeito se nl
pera lhe -dizer o q quet"ia delrey de Portuga1.
E pera q_ visse q_ queria coorusam na amisade lhe
nilo queria pedir as tanadarias de Banda ate Cintacora .
com-o Afonso dalbuquerq_, somte pedia a Dtruz poJa
neeeasidade l} tinha de madeira pera as armadas da
lodia.
E q lbe pediria &s fustas de Dabul & a-pertaria muy-
to ll lhas desse todas , & nilo l}rdo lhe desse a mayor
parte, & sobrisso lhe apontuia os muytos Portugueses
'JUe matarilo em nauios que tomaria.
E lhe diria l} era c ~ t t e de dar seguro s naos d
Dabul pera nauegar como as de Clbaya , & tilb das;..
star feitoria em Dabul: & lhe daria licena pera mildar
duas naos a ceiUlo a caM'egar dalifantes : & pera mildar
por caualos a Ormuz : oo tanto que fossem pagar os de-
reitos a Goa-: &. lhe daua seguro pera seus mercadores
leoaT a Goa suas mercaderias & tirarem outras.
E q se aJgt'ls portugueses afldanem na terra firme
JaJHi&dos c6 os mouros ele lhes desse seguros em nome
dele goueroador: & por este capitulo os auia por bas &
finnea.
E mais lhe deu hil presente pera bo hidalco, e ~
que -se paro de Goa na entrada de Feuereiro b..ac
LIVBO V. X
o;gitized bvGoogle
l6. DA HISTO&Ll iDA UiDIA.
panhado: & foy ter ondeataua ho bidalcito que olo quis
dar a tanadaria li bo gouernador pdia. E a cabo de hil
no se tornou pera Goa.
C A P I T V L O XXIII.
De como indo ho gowrnador pera D cidade ile ludc 1e
lhe a ntJO em q hia. E de c.Mno neto podiGe ir
111 lli.da foy IJ'IJ.rgir ilJw. Mtifua. ,
T eodo ho gouernador prestes sua partida pera Ioda
entregou a goueroa da lndia a d Aleixo de meneseff
a mandou l {CJ&ie inuernar a Cochi: & parose lw
&ouernador pera luda a treae de Feuereiro de M. D. xx,
c bQa frota de velas. dez naos grossas, de que
ero capit.ies ele, Diogo de saldanh.a, Anlogio ferre ira
logayt, Simo guedez de sousa. Ferni gomez de jemos.
Pero da ailua. Pero gomez teixeira ouuidor geral. Aoto:-
nio de brito caador mor dei rey de Portugal. Antonio
raposo. E doua galees, capites Antonio de saldaoha &
d looo de lima. E cinco gala cuj01 capites forlo Cris-
touo de sousa. Geroniwo de souaa. Cristouo de sa.
Dinis de melo. Jorge barteto de beja. E ftU&-
tro nauios redondos, capitlea Miguel da wouta. Gaspar
>ut.el, Nuno ferndez de 111acedo. Anrill de macedo. E
.tuas lalioas capitt-1 Loureno godinho : & Pe-
zo vaz de vera , & hiia barglina pera da fro&a
9
Parti.do ho g.Qa.wrnador de G.oa aos .uoue de
g.oo a Mete onde depois de fazer agoada mandou (JUei-
mar ho J.u.g.ar, q estaua despejado: E lt'guindo daqui su
rota per.a .b.o estrei.lo, apareceri por daute da frota hua
.lllaNW\zes de mQuros, a q os outros capites ae furo
e.w os ven.do : E querdo ho gouernador ser dos primei ..
I'Os chegasse a .eles , porq oa .Ro reubasieQI , manduQ
deixar ho caminho do pego q leuaua & rodear por derl'e-
dor de bila rastiuga., por onde cuydou ll atalbaua; pos-
1o 'JU8 oontra na:wade do piloto, il. diue l}
o;gitized bvGoogle
uno v. cJ.rn:r.o xrnr. lGa
de ir dar alg baixo : como foy dar por ho gouerna-
dor uo querer se Dlo que fosse por de dezia: & ali
se perdeo a nao: & acodindo logo algs nauiOB que hilo
perto aaluario a gente eom algil lato, porem a fazenda
-grosea, artelharia & munies pera a fortaleza que se
auia de fazer, tudo se ali perdeo, & o gouernador se pas-
aou ao galeo Dantonio de ealdanha, & dali tornou a sua
viagem ,.ra Iod, &. ehegou s port11s a de
Maro, &. ali esteuerlo muytes dos nauios da armada
-qoui em seco: & nisto atraueBSou ha gelua que foy to-
.macla poJa gal de leronimo de sOttSa , & de tre2e mou-
1'011 que hio nela soube ho gouernador que eriJo vindos
ii lad mil & duzent()S homs em ajuEia doe rumes, que
armamo que mand'aalo a Zehit lktestaua hia
epanhia de rumes, & isto pera que o& coneertas&em e
el rey Dadem com qu eatauio em diecordia: & e&er-
tadoe elteueesem em Ad a sua obidiencia, c&
i) dali lbee ch!1xa888 faer guerra aos nossos que hi fos-
faer presas. E estaw gali Btlhendo ) t.o- gouernader
hia, pera fad oMie ferio dar aeuaa de wa
icla. E sabido o goueTnadf>r erA& pnsndu;, proeaeguio
sua viag@: pera I&d indo polo mar mayor, &. e
trabalho de sUt"gir muytae 'feHe & dar velao outra. tan-
tu, & aadM' moyto powcf>, se poe eeDtf> & 'f'ft..te
de Jud, & eetoo ali surto eom ve&to eoAtrairo h(ls a
iata doe ootrt>e, drMesperade de peder R- auante- cha
mou a oonselko. tOIII01t os- eapiUee da freta-, lt
Uan q, faria oG wmpea lilo deauiradf>S eomf> ali aehau!o.
Ao que todos responderlo q erlo geraes, & (J- RIO po-
diio ir por diante se niio c muyto trabalho & risco de
andarem ali hil mes, & por derradeiro nl poderl che-
gar a Jud. E pois Lopo soarez quando l fora chegara
nallle tempo a quinze legoas dela &. nelas posera quin-
ze dias, ll farilo eles que eataulo & vmte: por is-
lO era per6a escusada querer ir JDais auiUe , & era per-
der tempo. E parecendo isto a todos os capitles & pi-
lotos, acordarilo que deix.a11em a viajem de Jud, &
X 2
o;gitized bvGoogle
J 6- ~ HI8'10JlU DA INDU:
r.c?i a deixaulo fosem costa da A"bsia ao p'Orto cfa
Jlha de Maua l1 lhe Mateus dizia , dde ae podia ir
cort .. do 1Jresle. E silo se alreuende os pilgtoa mouros
que hio oa frota ir a Mau sem tornarem a aaer vis-
~ a da ilha de Ceibio onde tornaro, & com muyto tra-
balho & fadiga foy a ver vista da ilha de Dolaca na pri
meyra oy laua de Pascoa: &. seguindo dali pera Mau
~ o proprio dia em se JlOendo bo sol virlo oa 808808 nele
J:aiia bandeira preta de f e y ~ de rabo de galo, & muy-
tos affirmauio per juramento que a vi&> bolir. E aos dez
dias Dabril chegou ao porto da ilha de Mau, que es-
tara doua tiros de bsta da terra firme em qumze grao1
da bAda oo norte, em q auia hua muyto grande pouoao-
io de mouro&, l1 posto que a lerra era do Preste oilo
lhe obedecio por estarem no mar. Sam todos pretos as
ai homs cQ.mo molheres, & Ado ns da cinta pera ci
III&: sam gra11des mercadores & muylo ricos, prioeipal"
mente douro que lhes traziio do serto onde tratauio,
& aasi marfim,. mel, cera & escrauos Chri&tios que eles
lazio tornar mouros , & despois de tornados erio muy
to mais imigos dos Christlos q os mesmos mouros: de
q. ero muy esLimados por serem valeates homs. Os
moradores desta iJha sabendo que ho gouernador hia
t'ugil'io. cgm medo despej4doa de todo :. & foraose pera
llil Jugar da costa chamado Arquico- que estaua duas
legou dac,jlba, & ali tinha ho Preste h capito a quem
se os mouros entregaro ootandolhe a causa porque : &
,abendo ele oomo ho gouernador hia despedio h rac,..
do pareie ..
o;gitized bvGoogle
166
C A P I T V L O X:XIItl.
. .
De como lw gouemtldor ehegflu 110 fK1t:W de g
de como soUbe pe MMeta era Btnbai.za..
dor do Prate.
-No porto desta itha de estA alo duas
aos de mouros de Cibaya, & asai muytaa geluas de
mouros doutras parles, que como viro a frota se
leuario logo, & dando vela se acolhero por esse es
treito a diante, & leronimo de sousa deu s naos
&. afenou eom b&a que qeymou &. ho bargtim foy a
poe as geluae ate tlt!froote Darquieo hila boa vila de ca.-
sas de pedra & eal , de que se espan-tdo os nossos, coo.
-mo no podiio alcar as geluas se posero a olhala : &
Disto viro vir de terra hfla com tres homls que
aborddo com ho bargantim se lanaro dentro,
taodo aos nossos por arauia q homh ero, & por ela
Jhea toy respdido que ero Cbriato vasaalos- dei- rey de
Pertugal, & dous deles ho oouindo beijaulo os ps ae
eapitlo com prazer , diztlo. Christie-, Christe lesu
Cbristo filho de saocta Maria , pedindolhe l1 os leuasse
ao capito m6r da nossa frota, pgrfllhe leuaulo hna cara.
ta do eapite Darquieo lt etarlbe eomo ele soubera
doa mouros de Mau ll al}la freta era de Christos , &
Jtfl deles pedio liea pera lhe ir atlirmar q &i era & Jo-
go se foy, &. os dous ficaro, de q htl era Christlo A-
bexim & outro- mouro, & bos foro le.ados ao gouerna ..
dor que ja esi-aua surto, q.ue aabdo eujoe ero lhes fez
muyto gaealbade aom grande aluorocco por se ver ter
r.a de ChristAos , & despois ho Cbrteto Jhe deu a carta
que lhe leua11a, & aasi hil: ane1 de prata que Jhe ho
pitio midaaa sinal de pnz ,. ele tomou eom muyla
festa por ser seu, & mandou ler a earta que dizia ho
eapitlo Darquico daua. muytaa a ooaso senhor
4leua- pGrque: compridas u p .. 1fecias IJ: eles tinhlo
o;gitized bvGoogle
J li IIU ., .waGIUA DA tiiOR>.&
naque-la terra l} dizio .que anio de vir Christlos ilha
de Macrua, .&. PoJo isto q eles .sabillo desejaulo muylo
sua vinda : & pois ho gouernador era ho seftor do mar
que ordenaaae 4w-tpma o que Hte h parecease, porque
-ele com a f .que tiaha de nr &ot:a de CIU'istos
no despejaua a vila & os estaua esperando, pedindolhe
que Jhe mdasse hil sinal de paz & damizade. E ouui-
das eataa paJa.a.ca poloa da capitaina , chorauio .es mais
com prazer de ae oa<1la terra de CbristOO. que auia
tto tempo 'l estaua eacdida. Ho gouernador despoia de
dar de vestir aos do capito, andoulhe ha bandeira de
damasco branco com hila cruz vermelha em. sinal de paz,
& respondeolbe c outra carta, & tornou os a maadar
.oo bargantim; & quando. partio desparou teMia a artelha-
ria da frota em sinal de fs ta, & antea. do barganlim
ehegar a terra hil pedao Janouse bo mouro a nado, pe-
l'a l): bile dar noua primeyro que ho barga.utim chegaso-
da bandeira i} leuaulo ao capito. O que sabido em
Arquico foy ho alooroo taman:o ani noa Chriatos. COlo
coo noa mo.uros, b .duas mil almaa foro eorrdo
praya: & vendo ho bargantim que chegauaao portoclei
aulse no mat' com grande ale11ria & pegauo dele pera
o leuar a terra. E oislo veo ho capitlo da vila & rece-
-heo a eom grande. reuerencia , adorando a cruz
"fauodo muyto asalhado aos nossos, mandou ordenar
ua gente em & foy a bidei.ra Jeuada
,. ii a. &c. foy aruorada sobre as suas caau t & lhe ho
u.ernndor esoreu.ia (} se queria ver coele, & asai ver
.-lgOa frades dO mosteyro chamado Bissatu lJ. estaua dali
.a v.nht legoaa mandou oa logo chamar, & bo barnegau
qut er.a.sug-eito. E.barnegeia ha aoaae cioficio qu
terra. omo, oondest-abre., marichaJ ou fron ..
mr.: &. sua jur.diqo da vila O.rqaico
_-te .. oidde do 91aqu que am sesenta legoas polo
aertlq . & era vaaaalo -do Preste & tinlaa etinmte
uerrt aom:. h i roouro oomado. daiila terra . E isto
{e.)1to llli4o!J .bQ dWtf -liiO que. tan.t.o
o;gitized bvGoogle
L1VIt0 lV_. eA.I'I'VII&-DJHI. 167
Cey ver a ilJaa de Maua ,lera repartir pohls naDa
tas ci&teroaa dagoa doce 'lle ii &Wia: & as-
si achou 'l er.o sli.1 .k todu <:heas & fecltadas c;i -cba-
ue per.a .bo 1.elnpo da neoealidad.e. E repardaa as tis
&erDM pera as oaO& faaea:l .goada, IYe roda a jlka per'
leuar dela se m .algO qt,ti&esse
lllidar laser ali ha .for.&.aJeta & vio i} tinha muyto
perto auade & de b .fundo: .&c. a par'e da ilha ondes-
lauo as -eiateraas era .de pedra & a outTa parecia fu.r
tada -ao mu, k maadandoa 81edir (j tinb.a mil &
duzeatu &,raas de roda, & l1 era 4lo1Jl prida, & no meyo
oade -era mais esLreita tiaha d8 .Jargura ccxl. & em h
doa oaboa dwaeataa & &eall.& & ean ()lltlo QcJ. E auia
Da &erra .grde criao de vaeas, &. muytas gazelas , &
taatas &ebres que aa malauio os JJ()ti&OS " p, & do mais
_,ra muy pe.ra se zer oela -qadlto quiaeasem.
E lornaodose ao g01.1ernador per& o galeo vio vir p(i)t
h bum& de caualo c qua,ro boy111 diante, & pare-
edoae -4 seria algii reeado parele maadou chega.- o
esquife a terra, & bode 88 chegou .agoa bra-
ddo .Cbrislios Cbristoe.. lesu Cbriste filho de aoeta
)laria., & trazia bua e.rta grande de porgaminho eel._
dida, & pitada neJa a imag de nossa senhora Cl bo me-
nino lesu no. -colo, & de cada parte bil anjo & abaixo
os apostolo&. E apresentando os boys ao gouernador -
lrGB e4 OUlrOa doUB DO esquife to tem medo 801Bi.l qot[t
eaueraara sempre os Ae&808. E ho ea re-
cebeo 01uyto b & beijou a imag muylo ctente de ver
ho acatamento & venera-co que os Abexins fazio i
mag: & preguotaudo ao q a trazia a causa de
respdeo Q. pe.ra lesLimunho de &Ufl.chriendade., & q;
.ho C&JM L\) lb8 mandara q a leuaue, de l} tawOI
ha carta em q lb8 eacreuia -o que tinhaJeyto. E estan.
do com ho goueroador, a
dre daaide ii .ho bog{}a se ou-uttta :na lndiJ 4tt
hU homem q se Ma\eus q.for: a bus4a:r u.s.noft
... E .ho gouer.ua4tl p pber "
o;gitized bvGoogle
168 DA .RJI'I'OIU nA tNDU ..
verdade de Mateus disse ao Jingoa q fizesse q nlo sa-
bia dele nada, & que tbe pregtltasse que bom era. E
ho A bexim lhe contou quem era, como eu ja .tJisse no
Jiuro terceiro quando a raynha Helena ho mildou lo-
dia : & chegados ao galefto ho goueroador mandou por
Mateus que hia cll Pero g<>mf'Z teixeira, & como ele
chegou foy cousa estranha ho grande prazer q os A be-
x-ins mostraro c<>ele & beijaulhe a mo: & ele c6 muy
tas Jagrimas tlaua graas a nosso senhor lJ. ho deixara
chegar a em 'I se mostrasse set' sua embaixada ver-
dadeyra & outras boas palauras: & mandou dizer ao ca
pito q mandasse -dizer ao Barnegais & aoe frades de
Bisam lJ. viessem logo em todo caso. E sabido em A r-
quico que Mateus estaua no porto de Maua ao outro
dia bo foy ver muyta & preguntauo por abima
Mateus. E abima em sua Jingoa quer dizer padre como
ja disse, & assi -ho honnauilo eles beijandolhe as mos
& os vestidos, quo os nossos folgaulo muyto de ver por
se certificarem <1 fora verdadeyro .embaixador, & nlo
echacoruo como afgils immigos Oafooso dalbuquerq dei
tarilo fama lJ. era quando foy lndia & detpois em Por-
tugal, por de esteue em descredito ate aquele tempo.
C A P I T V L O XXV.
lh como ho capito Darquico foy falar tJO gouema-
dor , de.VJOfS ho foroo notU fratla do
de Biaam ..
Ao -outro dia ho gouernador que erfto fugidoa
rera -terra tres dos nossos da gal de Iorge barreto, m-
dou ho ouuidor geral a terra que os fosse buscar, & .q
pedisse ajuda ao capitilo Darquico se lhe fosse nece&flft
ria : & tambem lbe pedisse -da sua parte que nlo tardas-
se ml'is em se ir Yer coele , ele por nlo deisar a
frota soo ho n fazia. E sabendo bo capitAo como osnoa ..
108 erlo fugidos os maadou logo prender de i a ciBCo
o;gitized bvGoogle
J..tvRO 'Y. cAJ:liTvi..O'XKV. Ut
legoas: onae 08 toltfarlo: & ao outro dia: se (i cm.ho
ouuidor a "er ho gtmern'adot' acompa-nhad(1 cl.B:.myt:a
gettle & foy -por terra; & a lirodebsta do
mar desparou a nosaa frota sua ,- de qua
ele ficott. tio espantado que nofgy mail por diallte.&
tremia todo. O que entendendo ho ouuidor Jhe flisse a
causa dG desparar daartelbaria :-mas ele no se segurou
eoiSBO & deixouse estar qoedo, postoque chegariio
gns fidalgos q ho gouernador mdou pera ho acotn pa
nhare ate a capitaina .. E ho ouuidor que entdia seu me ...
do no quis apertar eoele que fosse cttpilain&, porq
ceou que entrasse nele aJgiia desconfiana, & ror isso
ho foy dizer aagouemador, aeonselhandolhe qoe foss
a terra a Vet'Se c ha capito. _O '} ele fell leuand:o Ma.:.
teus consigo, & despois de se receberem com grilde a
mOT abraqdose , assentaranse em lres cadeiras: :& h
capiHio fora do med tmha comeou de dizer qtJe
daua muytas graaa Deos_ por se compri-r
biia Jlrofeoia que; tinhito que dliia ll auio de vir
tios &o Jtorto de Mauli! & pt-,4s -era rlompri<l" -que lhe
pedia da par(e de Deos iodo poderoso que se .
antrelea aquela pnz& que ele mesmo DPos ftl!..;
dat'R :teor 8()8 Aetts disCiptilos em nome d-e tfld<Ypouo:Q.hTil!4
to. E q presopondo ele que isto nu;a ani df' st>r, no "i.l
nba ver & a quanto!t vinho coele corno a Christ fios, &
que auia tfto long tempo que se desejauilo naquela ter-
ra, & qae fo8'8e eerto que hia pt>rn fazer quant-o lhe m.:.
dasse, eotnt"nle porque era & p-or trazer consi...:.
go Christt\ls, & que ao mesmo viria ho Barneg&.-is qul:t
ehegaria Me: tr.es dias. E ho gouernadoT lhe
que a paz & amizade est aua mHy egur -dA sua patte;
& assf de todos os nossos: porque ele nilo viera nli se
no pera esse fim , & segurouho quanto pode, &. por a
calma ser grande se deteuero pouco. E ho gouernador
Jhe deu em sinal damizade hiia espada & outras cousas
com que ele folgou muyto: & coisto se despidirlo, & o
capito caualgou em hil caualo l} trazia a destro, & lo-
LIVRO v. Y
o;gitized bvGoogle
170 A BII'rORI.l DA INDIAI
mudo ba correo ho capo com muyla
ra & r. E chegado a Arquico, chegarlo hi ooue ira ..
des do moateiro de Bisam que biio falar ao goueroadott
que sabendo aua vinda mandou logo l &lo ouuidor pera
que yiesse coelea, &. coele Alexaadre dataide pera
goa, k foro por terra em caualoa, & asai toroarlo com
os fradea que hiio a p por lho aa.ndar aui a aua re-
gra. E sabdo bo gouernador como hiio os sayo a rece-
ber borda dagoa nos bateye que hiio todos
rados & tl as Jrbetas, &. dali os leuou c010 grde lsta
de folias ao galei<, oode todos os e.lerigoa da fNta &. 08
etorto& do gouernador 01 estauo esperantlo 110 bordo do
galeio com suas sobrepelizes vetlidas & hla crua Jeul-
tada, & ate os frades entrarem cantarlo lw cto de Br.-
dictus dft1 Deus Israel. E em 01 frades entraado toma-
ro a cruz & adorarna com tanta deu.o & reueren-
cia que no auia qu nlo desse muytaa graas a De01
4e bo ver : & deapois de adorari! a cruz fiaero muyta
acatamento a Maleus. Despoia dilto o goueruador lhes
mandou dar de comer na sua camara tamaru, noaea &
outras fruytaa, porque no com io carae aem peacado,
& enformandose deles do seu mwleiro
& da sua regra deulbea. Jicena pera ll fouem com Ma-
teua nao em que ele vinha. E dea.pois deatarem l bii
pedao se tornarilo pera Arquico & foy coelee he CJUUi-
dor q ho gouernador mandou pera ir ver ho m011teiro de
Bisam , & ver o que lhe os frades diaserio dele, & deu-
Uae bua carta pera bo proprio "a pito Darquico que che-
gara 4e casa do Bnrnegais on4e era, que eateulro dis-
ae nilo era bo proprio & ficara em lugar do outro, &
maadoulbe hil IKeaen te.
o;gitized bvGoogle
.,
..
. . .. ..
C A P I T. (,). L O XXVI, _
1 - I ,
.Do .._ do ,_,_.D dd Biltlm., .Is regm 4"'-gofl,.._.
or HUI
. .
Cegado o a lt 10bMdo lao
que queria ir ao m01leiro de Bium midou a h ssu
mio q f01 .ooele com Cf'lioze piles, &. deullw doa
mulas pera doua doe nos10a qaa hilo .ale:. &..ho
nl doa fradea porq auia llir logo manda. coele hl
frade chamado EateuiD, & partido Darquieo eoJMOII
.de eamiahu po1" bla terra despouoacla em qae auia muy ..
de veaqlo & muyt811 gaselaa. E ao outro dta ce>
111eou de topar em magolea uy.ta gente de p & de
e.aualo, que viohJo em mulas: & eet.N erlo da eomp.r
Ahia elo BarJMgaia q vinha. E despoia deata gente aehotl
CJ11&tro -IDIIIas a .dealro & quat.-ro caaaloe .tamanhos aome
Dandalozia , Ir. h O pedaqo alraa vinha ho
.& hll tiro de . bsta deie- se .. deeeo ho irlo do capito
k Uae foy falar, & bo Bargaia nilo cieixo
dldar em qoaato lhe . falou. Ho OUIUidar em c .......
411o ao .Baraegaia per.a lha falar , & ele deteue
hila muia em qaa . .hia: &. 'era homem cie boa 8&tatlll'a
magro & bi fiOOCOopot'dj3fe. Seria de ftltlta ...
-DOB: vinha Y418lido da paao. IJI'aoeo dalgoo &. cuberte '
com hil bedem .muyto tia&. ChegAdo ho ouuidor a ele
laeijoulhe a roupa :sobre- .hf .. iolho, & dinelhe que era
Chriatio que viuba. oa ftliaque.el rey de Portugal ma
ao JMll'lo.cie Maqu, pe.:a;aeraio dP. Deos & do P.r-...
4e Ir. exalpme.nt. da:feeJCatbolicn. Ho Barnegais Jbe .di
que sua "Villda fOIIft'l muyto boa, & que euia de aer
eom m11y grlde trabalhe. pois sa de to longe , & par
falar OOID ho goueJ!JUdor.M! ni:Jalara de IUB .terra, & poiB
Jtia -eo mestei.ro e Bisam que toraaase porque
aejaua de falar coft8 ute de H HJr 00111 bo gouern ..
der, midaua coele ps glte , & ele .D4o quil. E
Yl
oigitized by Goog le
1 ?I ti lllft'eau 'DI&" HUJI.l
parlado do Barnegais de caminhar por aatre
hnas serrai ao longo de laua ribeira terra 'muylo grossa
& vicosa , em que auia tta criao de gado vacutl que
por oncte hia beiD oyto mil Yacas, & 118 eoloS de bua
serra hn acpado Mhlua hna horta d.ortalia
& largeiraa, 8i junto coela hia cerca q cercaua h o.-
1eiro, em ll o ouuidor entrou, & ' porta -da igreja ho
recebeo h frade velh & deulhe a beijar hila. cruz t &
entraro na igreja CJIU8 era quadrada 1et11 capela
mr & na cabeceira tinha hft aJtar qaadrado que aio
ehegaoa parede cuberf.G. de panos pre&oa & nio ania
oulro, &eslaua nele a-imag do anjo sam Miguel, &
futada deste altar atrauessaaa hiia cw.efiliQ& de seda
-fJUe chegauo de parede e parede, & por tDdas elas es-
taulo pintadas muytaa imags de aanctos, & antrelaa a
figura de sam Jorge como a nos temos, & a de MoJ8S
e 88 tauoas da ley, & todas cobertas oa panos. E De&
te mosteiro no eatauo maia q oyto ftadea , & aa eelu
erlo redada1 cubertaa de palha c eurucheos & cruzm
mas ptaa deles, & tinha hna boa borla em queauia par
reyras, Jimoenoa, figueiras & pessegueiros e6 peaegoa
da frol & era em Abril, &daqui ... ho ou-
uidor pera bo. de-Bisam que eat 1obre:bo pico
ele h&a INJ'ra cercado ao1derredor oede chegou despois
-de vespera, & aa porta daceroa ho receberia algla fra-
des cujus habitos erio tunioas mantos ctt. t.eadaa gftll-
aas amarelas & os capelos fey-toa como & cada
hil tinha encima da cabea hua cruz, & coejea eslouo
qui.a moos de' q.oatorze.nes cada bil' ''loe erio orflloa .
& criauoes oa frades por amor de Deoa: daqui foy Je ..
uado a outra cerea l} cePca.ua a irreja a cuja porL& ho
fizerio porq auia dentrar dentro: foy aqui re-
cebido de sete fradeiJ c oapu de borcado de Meca da
maneyra ')Ue t os noaso8 frades D88 fstas, &. oe cinco
tinha cada hu sua cruz leuantada, & 01 dous senllea re-
tauolos de nona senhora. Coestes eataua ho mayOI'al do
mosteiro tambem om bua capa e hf pedal;o 4e &IJIIIa
Digitized byGoogle
LRRO Y. CAPITVLO :Knl. 178
laaaclo em eruz ao pescoo, & aasi outros frades sem
ea,.-s, & hfi deles tomou ho ouuidor pola mio & ho me-
teo na igreja t'j era feyta pela vitola da do outro mostP.i-
ro: & no allar tinha hil retauolo gride de pao em ll es ..
taulo as figuras da sanclissima Trindade todas tres de
boa igoaldade & idade, & nos citos do retauolo as ima-
gl!a d01 quatro euilgeliataa como as ha ~ t r e nos. Auia
mais outro altar em que eataua h crucifixo com no88a
senhora de hila parte &. sam loio da outra , & hOa ima-
-g de nooa senhora do pranto muyto deuota, & outra
-duas imags. E assi auia outros dous altares de nosso
18Dhor & de n011a senhora, & polas paredes muytaa pin-
turas de 18Dlos. Tamb lhe foy mostrada a sanchristia ,
em q auia muytoa ornamentos de seda & muytos calj..
zea douro & de prata, & outras peas do culto diuino:
& a88i Jbe forlo mostrada todas as otticinas do mostei-
ro, de que nlo faltaa. nenht\a pera ser oomo os nossott,
mas . no tinha mais que bfl sino & este de cobre sem
badalo ' & tagioo ca h O mao : & por derradeyro lhe
mostraro bOa npultura alta cercada de candieiroe que
acendilo 's vezea. E visto bo mosteiro assentouse bo
ouuidor aom ho mayoral .&a)e que auia Rollle Samara
ehristuli, .& eoeles cinco fradeB velhos & muylo magroe
fJDe pareciio de. boa vida, & ho mayoral lhe contou que
aua trezeat.oe & eincoenta annos que aqle mosteiro fo-
ra edificado por h hom sancto chamado Pbelipo cujl
sepultura era aquela grande que vira, & l} 01 frades da-
quele moeteiro & todos 01 ou troa da terra do Preste e-
rio da orcl ae aanclo A ntio, & q se miUinbo todos de
seua Lrabalhoa, que cauaulo & roaulo & faailo por a-
~ l u serras muyta1 Jauoiras, & dnh4o grande erialo de
gado & de mulas que vendilo pe.ra suas necessidades ,
JlOTll aa esmolas erlo poucas & os dizimo& leuauaos ho
Baroegais: & disaelhe que a ley euangelica fOra prega-
tia naljla terra pow euigelista 11am Mateus, cuja ouada
ataua em Aleaaadria, & q tinbio a briuia em l} ni
ti.ola4o maia . que trea Jiuroa desdra, & que linllio a. e-
oigitized bvGoogle
J 7 4 ltA . RIITGtU DA IMDIA.
pistolas de snm Paulo: & li costumauilo de " alfealat'
como cometio ho pecaado. E q crilo ll noeao seahor
dera poder a aa1u Pedro de & condenar, &. que
ele deixara ho melnJO poder a 1eua aubceasorea. E a
causa porli no reconheciio por 1uperior ho n0110 Papa
era por ser muyto Jonge dali a Roma , & auer muytoe
Jnouros & turcos no caminho. E a isto lhe disse bo
'1idor se lbe queria dar hila carta dobedicia pera ho
nosso Papa & outra pera l'l rey de Portugal & ele diaae
li si, mas tornou logo a dizer que era ja noyte. E ao ou-
tro dia era sabado, & que nilo auia de falar coele n fa-
zer nada, porl) bo goardaulo honrra de senhora
assi como ho domingo, & por iaso nilo aoia deecreuer.,
ll ele auia de poder agoardar pois vinha to depresea,
1nas que lhe daria h Jiuro que mostrasse a el rey de
Portgal & ao Papa, pera que viuem eaque criiD 08
Cbristoa do Preste , & logo lbo deu , & era de oytauo
em letra. da sua Jingoa. E coialo se. deapedio dele, &
ele foy leu ado a hO.a cela em q .eataulo duas tauou por
.::ama & hOa pedra cabeceira, & ba manta pera cu-
berlura. E estas camas tinhiio os frades, porque em t ...
do lralau.ilo muyto mal seu eorpl8 & fazio upera pa
dena, de que parece que ae. no810 senbot seruia &
ui a. suas ora&a , & que estauo por fortaleza .da Chcia-
tindade que jazia-daquela serrM pera dentro: em he
pera crer oulra eousa eslaado tio cercada da sei.ta de
Mafamede & nio ee lhe pegar nada: porque da banda
do estreito tinha ho rey de ZeiJa & de Barbora & tOda
aqla &. da outra parte Magadax, .& outros reys
com q tinha guerra: & da bda do Cayro a traui de
uaqu sessenta legoas acima de Mau liRba b rey
1nouro seoor daquela terra dantre ho Preste & ho Ca:r-
ro c que ho Baroegaia tinha sempre guerra como ja
disse. Asei eatar esta terra to inteira oom 1ua Cbris-
tandade tendo to m vezinbila nilo era sem grAde mia-
tero de nosso 1eahor. E aBSi recolhido ho ouaidor a
cela, lauoulhe Q. frade 08 J com. agoa q uate' & ....
o;gitized bvGoogle
LIVRO V. CA.I'I'VLO XXVII. 17.
poit lhe deu de cear pilo de trigo, & de eeuada, & mel
ic. cebolaa, & Yiubo de mel , porque ho nlo auia duuaa,
DI Jhe deu outra igoariaa porque os frade niio CQDJilo
carne nem peecado, & fJera bo camiobo lbe deu da pat,.
te do mayoraJ duas gamelas de farinha & muylas cebo ..
laa, & limha: porque Dio a.aia dachar que comer. E
ao outro dia que era Yeatpora da pascoela m anaanh._.
eeadQ se parlio ho ou.aidw pera Arquico, & chegou laa
Jao domingo aeguiote.
() A P 1 T V L O XXVII.
1M 'M gouer.fllltw 1e mo ama ho BtJtmga - ju.
fYJ1't1o tJfllbiJI de dou em rwme de cus
'11/uwu.. .
onde achou al.da ho Barnegaia 11 bo gt)uernatlor K-
- li hia pera Arquico lle mido11 receber f'Ol' .&ntoaio
tia uldaaha, &. pw Antooio de brito caador mr det
rey de Portugal: fi forlo muylo bem alauiadol, aaei de
aua coiB9 dos q os acompanltaulo , em I} en
lraulo trin.la eapinJardeirOII & outros tantos
k forJo ler a6 bo Bar negais duas lepas ali Darquieo:
k aabldo ele flUI erio fezlhea muyta .hrra 8t DIO&troll'
muyw pruer e sua la , &. quando se tornario pera
a frota lhn diua que tliueuem ao gouernador q logo
ao outro dia llo iria Yer. Mas ele nio foy. purq htls mou
ru queatauio I A rquico 010radorn de M aua pesando-
lhe deita. aalizade i) oouo seuhor ordenaua anlre ho go-
ueraador & ho BarDegaia, Jl6rli sabiio '4 auio de ser
liadoa da terra : & por isso persuadiria ao Barnegaia lJ.
Dio foaae falar ao gouernador, porll como estaua tio po-
41eroao no mu prldelo hia & Di ho aoltaria ate lhe no
dar grlda tesouroa, porll os n08108 ero muyto a>bifi0-
108: & tbl por ele ser mais honrndo li bo gouernador,
deuia ho goueroador dir onde eataua. E ho go.:
uenaatlor aeaae ele alo &lia mdcaulhe recad per h
Digitized byGoogle
. . DA HISTORIA DA 'INDIA
no d1az que sabia a Jingoa: pedindolhe que fone port\
compria muyto a seruio de Dcos & do Preste. E ele
respdeo <} fosse ho gouernador a A rquico &. hi se ve-
riilo. E tendo dada esta reposta chegou ho ouuidor, &
sabendoa lhe foy logo falar, & mostrando que a no sa.
bia, lhe disse <} queria esperar pera ho
quando fosse ver ho gouernador. E dizendolhe ele o que
t.inha dito a dinz, .respondeo bo ouuidor ll por
nenhn modo podia ho gouernador deixar a frota: & ain-
da que podera pois ele era Christ!to & dezia que deseja-
ua de seruir a Deos , que no deuia dauer por mal ir
"er quem ho hia buscar de to longe, & no pera seu
interesse se pera exalamto da f de leso
nosso senhor. E sobristo ouue antrelei muylas palauras,
persuadindolhe ho ouuidor que fosse, & ele escusando-
se: ate que ho ouuidor lhe disse que ho gouernador nlo
di r se nlo porl} as naos nlo podilo chf"gar a A r-
quico nem os outros nauios grandes, & que podendo ele
fora : & q os verdadeyros Christs n deuillo de lf"r
pontos donrra sobre o q compria a tref'uio de Oeos : &
.ho mesmo Jhe dissero ho capitilo Darquieo & outros fi-
dalgos ( l1 se soubero Cl os mouros ero eausn
duuidas matarnos a todos). E veado ho- Barnegats ai
perfia l todos ti11hlo coele, disse q se visse ate oftde-
as nossas gals pmliilo chegar, k que hi viesse ho go-
uernador & ali se vir-io. E disto nSo aprouue ao gouer-
nador quando ho soube, parecendoHie q Rqui4o era al-
ga roindade, & mandou l Antonio de saldanha sobris-
10, que no pode mais acabar se no que se v;sse de
as gales podessem chegaT. E ho gouernador ho nfto qui1t
por no parecer. outra cousa ao Barnegais: & ao outro
dia se partio nas gales & nauioe peqnPnos, & nos ha-
teys em que auia de desembMcar, em q leuaua muytalt
armas alastradas pera irem secretas que nlo sabia o que
aconteceria. Ho Barnegais estaua ja esperdo bem a-
{astado do mar com de caualo & dous mil de
Ho gouernador desembarco& eom toda a ente, &dei-
o;gitized bvGoogle
LIVU CAPI'J'\'1.0 177.
ltandoa poeta em ordem ao loago do mar c3
oa fidalgos (cujos pajes bilo armados pera h Barnegaia
Yer aouas armas) & meteole em hila tenda que mau.
dou armar pera eata vista: & ainda aobriuo ouue
tea, ho Barnegais nlo se queria abalar donde
ataua, -dado que fOMe J ho g.ouerudor. E por impor-
tuna&!l de Matt'us .& Dantonio de saldanba c&eno 11
IBOUenem a p ele & bo gouernador lbol a. ha cMdea-
tauilo, &. .q_ao .lugar em q ae ajtaW se falarilo: & a-
jutar.aD&e hG b tiro de bsta do mar em hll grlde clf?O
& por este espao ficou deles a gte .dil.& .do
outro. ca o gouernadOI' hiio 01 capites da & ea
Jao Baraegais cico aeAore111 dos q vierlo coeJe: &. abra
ldoae e muyta cortesia se asllarlo em bllp .alcat.ifas,
& ca todos os rigores pasaados estaulo tio cttea de
n verem q todos lho .a:ergaulo, & lbos derAo muyt.aa
gra4(1& a deo. polos ajiltar. E ho gout'rnador comeou lo-
go, djzNo. Ho muylo poderoao rey de Portugal meu .se-
flor desejAdo de a guerra l} seua anteeessorea
fizerlo aempre aos mouros: c& que nlo 10mte lhe g.a-"
nbarlo a terra de Portugal, mu outra muyta . Africa,.
deMjldo de oa 4eatruyr a continuou sempr-e -elo t.po q
reyoou ategora : & nlo se eonttdo c& .a .q .faz em A ..
frica a mlda fazer na lndia, & oo estreito de Meca .por
ser certo q nele t os mouros suas rayzes, 'l ele .queria
deslruyr de todo: oAo estimando <'I grdes .gastos.&
despesas que oiaso faz com ho trabalho de seus vassaloa,
porque he pera seruicco de nosso senhor Deos. E tido
ele por noua q ho perador da .alta Etbiopia era Cbris-
tianillimo, desejldo sua amizade por este respeito mi-
doo aos aeus capitles m6rea & gouernadores da lndia ii
milda1s! descobrir polo eatrei.to se ha alg porto de seu.
aeftorio: & como ho 111isericordioso deos ajuda bas dese-
jos, aslri a executar este, inapirido na raynha
Helena miy do Preste q mJdaB&e aaa baixada a elrey
eo aeltor por Mateus q aqui eat : o q parece nl ser
s miaterk! DWY. gr.lde: & ii quer. ooaso seflor ii se aj..,
z
oigitized by Goog I e
--
)78 DA BIITORIA DA IKDIA
t esttaa dous pdcipes pera total dOI mouroe:.
& ll assi como lhe a ele aprouue ll ho apostolo el Ma-
teus deni'lciaese nallla terra a ley eugelica: ll aasi teue
por b que por outro Mateus que era ho embaixador
aoubesse eJ rey meu eenbor ho desejo ll bo Preste linha
de sua amizade : pera que ajuntando ambos seus pode-
res desarreygassern daquelas partes a seita de Mafame-
de , & por esta causa mandou el rey meu senhor seu
embaixador com Mateus pera .assentar c ho Preste paz
& lila pera sem1re, <1 morrera como Mateus sabia: &
dali se no podera mais tornar ao estreito. E eu me ey
por muyto ditoso dos impedimentos que sucedero pera
isso, pera eu ser ho corretor desta amizade &. liana, &
ser ho primeyro por quem el rey meu ha de Ler
verdadt>yra noticia do Prt>ste, & \'m ao eetreilo
fuy meu intento ir primeyro a Juda a pelejar com a ar-
mada dos rumea, & da \'olta despejar dus mouros as
ilhas de Dolaca & de Mau & entregalas aos capites
do Preste & fazer com sua Jicenc;a hua fortaleza, que
no podera ser por se me perder ba nao em que trazia
os pertrechos pera isso. E coistu acabou. E ho Baroe-
gais respoodeo. Louuado seja ho poderoso Deos pera
sempre, que permitio que se compriBBem as proticias
que Linhamos do ajtamto dos Christos cnosco. E
bem creo eu que pera isso auer effeyto inspirou ho Spi-
ritu sancto na raynba Helena que mandasse Mateus
por embaixador a el rey de Portugal , per a que com ho
Preste fossem irmlos por Jiaoa, pois ho sam em lesu
Christo nosso senhor, & no cuydado que tem de fazer
aos mouros. E pera isto auer effeylo abaley eu.de to
Jge como venho, & pera a guerra dos mouros bo Pres-
. te dara toda a ajuda de gte & dinheiro que for neces ...
saria: & se ele visse despejadas Dolaca & Mau auer
1e bia por mr senhor do que be : & mais se visse E>m
qualquer delas btla fortaleza dos Portugueses que ele
fara sua custa somente que eles a goardem. E despois
desta & concerto que fizero, iJ. ho goueraadol!
igitized bvGoogle
LlftO V. OAPIT'VLO UVIII
mandas hD embaixador ao Preste em nome de) rey da
Portugal. J urarlo ambos cada hil em nome de seu se.
amizade & lila pera todo sempre: & .ho Barne
gais jurou primeyro, dizendo em VO& alta. Eu juro ne
te sinal da cruz em que padeceo D088o senhor em nome
do Preste meu senhor & no meu de sermos amigos doa
amigos do Christianissimo rey de Portugal, & immigoe
4le todos os seus imanigos, & amigos de todos os seua
nsaalos & seruidores, & immigoa dos immigos da f de
nosso senhor Jesu Cbristo: a que peo i1 se goarde no- '
treoos aquela paz & amizade que ele mandou ii ee goar-
daase aotre os seus aposlolos. E ho goueruador fez ou ..
tro jutameolo pelas mesmas palaurae.
C A P I T V L O XXVIII.
De como ko gouernadtJr rMdou dom &drigo tk limtJ
por lbaiador ao Prak.
furada esta amizade com muyto grande alegria tle
dos que se chegaro logo de bila parle & doutra esteue-
ro ainda bo gouernador, & ho Barnegais faldo em al-
gaa cousas: & ho gouernador lhe deu dous corpos de
miraas ricas & b araes iteiro & espadae, adargas &
punhais & dous beds de seda & outras peas ricas. R
despedidos hil do outro recolheose ho gouernarlor aos ba-
teis, & ate se embarcar no quis ho Barnegais partir:
& isto por cortesia, & de,spois se parti o per a A rquico,
dde aquele dia mandou ap gouernador h caualo & hila
mula & cincota vacas que elE" repartio pela frota, em
auia grande alu..oroo, pdncipalmte antre os fidalf;!os,
pr se abrir caminho pera exalfiamto da f catholica
em lugar de todoa t razio to rouGa esperana de se
achar : pori'i todos (como disse) tinho a Mateus por
mintiroso nem faaio conta de mais que de ho poer em
terra, & vendo contrairo todos com
prazer de &llceder lambem , & a muyloa tomaua desejo
z 2
o;gitized bvGoogle
]80 DA HII'I'O'RI DA ll'O)IA
de irem por embaixadores, asai pera aerairem a Deoe
& a el rey de Portugal, como pera wer a corte do Pree-
te: & algOs pediro esta bai1ada ao gouernador, & ele
a deu a h fidatgo ehamaoo d6 Rodrigo de lima, Ir. por
iota embaixador & escriuo da embaixada hD Jorge da
breu deluas , & lingoa deta Joo e&colar, & forlo coele1
hfl Lopo da gama & Francieco aluarez clerigo & outros
ate treze. E despachado d Rodrigo & Mateue 1e par-
tirito pera Arquico leuando d Rodrigo estas peas pera
bo Prtasle, quatro panos daro1ar de figuraa muyto finos,
hilas. de weludo carmesim c aa outras peas
dottradaa, & h Da espada & hn punhal douro , & doua
beros de metal c suas camaraa dobradas, & dous bar-
ris de poluora. & hD mapa com todas ae terras que el
rey tinha na lndia c cruzes postas nelae, & aiJUaa
imags de nossa 8t bs _orglos. & bii crauJcor-
dr&, &. hft tangector parelee, & pera a raynba Heleoa
mandou bOa meada daljofar grosso com hOa cruz de rn
bis , & pera ho mosteiro de Bisam incenso & pimenta
& panos de seda pera ornamentos & ha campl, & pa-
nos pPra vestiaria dos frades , & a Mateus aideu dar
algas peae de 'fUe se ele contentou, & bo gouernador
& A DluDio de saldanha foro coeles hil pt"dao. E Dar-
qureo forilo at> mosteiro de Bitam de se finou Mateu.
E ti partio d Rodrigo pera a corte do Preste: de eu-
ja partida os mouros daquelas partes ficaro muyto tria-
tes lj &emmo muyto ajiitarae ho poder delrey de Porta-
gal c ho do Preste & , & dizit> que poia
frota de tamanhas naos ct>mo o gouernador leuaua ee-
gara ilha de cu-je caminho auia tantos bai-
xos & il'hae q-ue dah ror diante cada dia irio l as nos-
sas armadas, &. ehegario ate uez, & parecialhew aqlri-
lo caminho pera ee destruyr sua seita como linhio por
profecia de muyto tempo: & e medo do goueroador des-
pP.jaro os mouros a ilha de dolaca & se foro pera a terra
firmP. E despois da pare ida de d Rodrigo ho
a mdou queimar, & dahi se partro pera Ormua.
o;gitized bvGoogle
181
C A P I T V L O XXIX.
Do f tJ Glfalo de loule iru1o MOfbique - co-
mo ouue tJ ai-tdhario do gtJleiJo ck Manuel de sotUa.
Gonalo de que hia clS recado do
eapitlea q inuernaulo Moambique despeia l} atra--
1Je&IOU ho q ouue Yiata de terra foy ao longo dela
ate Magadaxo: em cujo porto queimou duas naoa q ee-
taalo gelua sem achar aenbtta reeietencia nos mou-
JOI & dali lay ter a Pate, & l}rende entrar Ro porto
pPra lo mar agoa, como ho sea piloto nlo ubia ho ca-
ma) por ade se eatraua dea em aeco 110bre ana em
a earauela ficou &IIBDtada. E entdendo 08 DfMII08 que
com a maree tornariAo a uadar esteuerlo eeperaodo ate
Jao outro dia que tornaue: & amanhecido virlo tir da
eidacle obra de trezeDtoa para6e pequenos carregados de
reate que chegaiKio a tiro de bbarda da earauela ,....
rarlo poldoee todos a 6o oulbando a earaaela , lt aui
eateueTJo ale qae eo a maree : & enllo ae apartou htl
iJo8 para6a remando lt chegoase perto da earauela , &
JJI doa que Yioble nele salaou os D08808 em lingoa Por ...
tuguea, &. pregtltando lt buscau4o naquela terra. Ao
qae D08101 re1ponderlo l} buacaulo mltimlt08," & por-
que acbaal pouco fundo nl ouaaulo dentrar ao perte,
rogantlotbe que os leuaaem a ele & i} lhe pagario. E
parece q es mouroa por ae nlo fiarttm elos BOIIOS nA se
f.Juiserio c6 a earaueta, & disserlo qae H fizessem
'vela, & que 01 aeguiuem, & qae a11ei 01 E
08 DOUOI tornarlo 8 reruicar que 011 Jeuauem - toa, Ir,
por eles nunea qaerer lhee atirarilo e& hfi fatclo pera
)bes fazer medo : que eree ou-uero tamanlao que fugiro
pera oa outros, que logo c.>mt>ftBIAo de remar & chegar-
ae peora a c:arauefa taogdo maytea inatormltos de guer ..
ra: oa 1101808 que ae temerio qae oa aferrassem os Jmi-
gM iesparario Jdl camelo '1 deu no priocipaJ para& &
oigitized byGoogle
161 .. DA Hll'rORIA D.A IQtl
rneteo ho no fundo &. a giHe ficou sobre a agoa nadando,
& por lhe aoodir oobraro outros tres pnra6s com ho
peso da gte. E vendo os outws que 6cauo nos para6s
lJo dno (} lhes podia fazer a nossa artelharia fugiro pa-
ra a cidade deixando os q andauo nadando, que .visto
por Galo de Joule como 6caulo desamparados mandou
a h Marli correa q c outros sete fosse no batel a ma-
talos. E ele bo fez asai & matou muytos, & recolbE>O d-o
fadado de matar htls tres, de que hil era homem velho,
& recolhendo os chegou htl mancebo a bordo pedindo ii
ho recolhessem por(} se afogaua de cansado, & por no
no batel & Martim correa auer medo de oobrar
bo nl(o quis tomar, & ele morreo logo d.e hqa. que
1razia: ao que ho mouro velho ,deA& hn grande 808piro,
& os ou troa dous comeccaro de chorar , & o8 nouo8 se
foro pera a carauela , & como ho capito estaua deeee-
perado de P''der entrar no porto por. nilo ter lho ia-
inasse, disse 4 dessem, aos .tre. ealiuos & fl
eles ho insinario: & qren(lo comear no velho ele ace--
nou aos dous q ho dissessem, & b deles b.omoslmu:
&. achdo ho piloto da carauela doae braas. se fez
la & entrou ;DO porto de aurgjo anlre has naoa q hi
es.teuo, & n a.udo qu resistisse as roubarA os .noslif08
de. muyla ri(j_za q achar nelas , &. n cahdo .lodo ho
despojo on carauela o q sohe.iou carregario hii aibuce
1era o Jeuare aloado ate Melinde, onde esperaulo de
vder o q leuauo, & ali lhe rPsgatariio ho.mouro velho
q e.ra senhor de Pate posto que ento bo .no sabia G-
alo de Joule: & partido daqui foy ter a Melinde & mea
lt>goa da cidade achou bo mestre que fora do galeio de
Manuf) de sousa & ouLros seys q em hil para hio fu.,.
llidos de Hoja ondestPuero catiuos ate entilo, &. em
Melinde soube como se perdera ho galeo & qu ouuera
ho despojo. E determinando Galo de Ioui de cobrar
toda a arteJhaa:i.a .do galeo leuou de Melinde hil
de Moafllbique 11 sabia ondestaua , que era na ilba: de
Zanzibar, na dtt PGba & na de Monfia. E puaando Ga.
o;gitized by Goog I e
LlTilO v. c.rPn'"9J.Cnr.xx.. 183
de Ioul por estas ilhas lha der< 01 reys com me
do &. cobrou toda a artelbaria que DenbOa ficou se no
a ll linha el rey de Mbaa. E cobrada eela arlelbaria
foy tur a Moambique n4 fim de Feuereyro despoia de
passar htla muylo grande tormeDta.
C A P I T V L O XXX.
De como Jorge dalbuquerque polo recado do gouernador
se partio em busca dele c8 algds dos que in-
uernaro coele.
E a deu ho recado l tTazia go-
uernador a Jorge dalbuquerque, & eUe ho praticou com
os outros capilies: &. acordouse que Jorge dalboquer-
que com Diogo fermrirdez de beja, Christouo de m-
clocca, Rafael catanbo &:Rafau).ipereatrelo fossem .bus-
car o gouernador, &. o doutor Pero nnez ficaee po1
aer vdor da faenda , & .:om os OlltrOS capitlee se OS<'
ae dereyto lndia, perque ae.bo gouernador tardasse
Do estreito como podia! aer teueese naos flUe mldasse
carregadas pera Portugal E. islo asa1ado partiose Jor-
ge c os -cap,.. C} digo & c de
Joule quando foy tApo & seguirilo sua derrota pera ho
eabo de Goardafum que be de quinhentas legoaa de Mg.;
ambiqae, & ,aJi aebou nouas como bo gouernador era
entrado Do ealreito z & querendo Jorge dalbuquerque en-
trar nele os ieytorea das mais das naos pa conserua
ero de merDailores lhe requereria muytg.
da parte deJ rey de &ll&ugaJ l} nl Jeuasae as naos doa
mercadores ao estreito qoe ee podi4o perder, & perde ..
rilo 'tender aua mereadoria se iouernassem no
& muyto maia em11o ir a Portugal ho anno
tirando disso eatormlos 8t fazendo suaa
sobte Jorge 4albuquerque que fs&e obrigdo a pagar
todas aa perda que recrecessem aos mercadores de
auu aaoa eDtrarem no eslreito ,. pelo que lorge daibu ..
o;gitized bvGoogle
IBt A H18'1'0u DA: nmi.&
querque alo quis entrar tomldo eertidlo do li lhe o1
feytorea requerilo: . & moueo ho lambem a nlo entrar
parecerlbe ll segu.raua maia coi880 bo areruio dl rey,
& tomou seu caminho pera Ormuz, ade determiaaua
desperar ho gouernador. E aegulclo por Baa iag
grAdes tormlas ate bo cabo de Roalcate , & cemo ho
dobrou o deixario & foy .llurgir .no porto de Calayate, &
ali esperou ho gouernador por lhe parecer 811 melhor.
C A P I T V L O :XXXL
Dt como Iorge dalbuquerque manJ.eu prentkr &is StJoo
- badim regido r de !f' do gi"SSUJe dlno f
. berlJo 01 UOIIOB quuiJ1dolao 11rauJer. . . .
Ao f.,-, ll Jorge chegou a esta vila
aa Dela por regedor hD mouro cbamaclo Raia :.abadi
euohaclo de Rai:l . xarafo goaail Dormuz. E .Mte R ais
:ubadim utaoa com el Oorm , ii bel
tinha mandado chamar muytae -ezea: Jlt ele reeeando o
ll era nunca qui ir, o ll maia i.ndinou el nay & deaeja-
ua de ho prder , " nlo ouaaua fazelo de por u
ber que era biS eaualeyro , & ll se auia de defender cl
a gente que tinha . E deaoonlete diato aoabe que hG
Duarte mendez de vaecacelos ll andaua darmada naqla
eosta tinha muyto eetreita amizade & .conuerulo c5
Raix xabadim em tanto que muytas veaea ee bia coele
iarmada , & por isto lhe eacreueo bGa carta muyto ae-
eretamente em qlhe pedia q manhosamente preadeaae
Raix xabadim, porq sabia que ninguem bo podia fazer
melhor: .prometl!dolbe por isao muyta1 mercea. E se por
naquda conjuno cbegaaaem ali algilu naos de
Portugal, que Jhe .pedisse da sua parte aos capitlel que
lhe prdessem .Raia xabadi : & bo met1110 escreueo da
Garcia coutinbo .capitlo da fortaleza de Ormuz. E ten-
do Duarte-mendez este recado cemo chegou Jorge dal-
buqperque Jhe foy dar coata dele. DlOI'raadoUae u car-
oigitized byGoogle
LIVRO V. C.\PITVLO X:IXIo 186
taa tinha' que tamh Jorge dalbuquerfi mostrou 808
capitles da frota com quA pos ho caso em conselho, &
a111811touee que se prendellse Raix xabadim na noyte se.;.
guinte, &. no dela irilo 08 eapiHies da frota cl
a .melhor gente de suae naot ajuntarse por popa da ga-
l de Duarte mAciez & no seu batel iria em seu lugar
dom Sancho anrriquez seu ounhado & genrro que hia
por -capitlo m6r do mar de Malaca, &. no de Diogo fer-
porq estaua doente & sangrado iria Diogo
lo seu cunhado,..& Duarte m!dez iria a casa de Rarx sa-
badim s horas q costumaua, & dom Sancho lhe iria naa
costas c 8 gente: & em Duarte roendez entrAdo entra-
ria coele & prtderiilo Raix xabadim. E asai bo quiserh
fazer, mas oito poderio, porfl parece que ele entendee
a cousa & estaua 8 recado, & nl quis mldar abrir a
Duarte m!dez : & chegldo dom Sancho com 8 gt-nte
quando vio fi nlo queriA abrir quis q_brar as portas &
entrar por fora, ao q acodio a gt"flle darmas de Raix
xabadim q esta.ua das auae casas alojada tdas,
& comec;ouse hn jogo de )Iadas muy aspero , & ttre
tanto dom Slcho entrou por for4(8 em casa de Raix xa-
badim cl5 Duarte mtdez, & hn Eytor de -.aladares , &.
Rafael catanho, & como no erlo mais acharo dlrG
qu lhes resistisse, pelejando muy fortemAte, & L-odos
quatro ho fazilo muy esforadamte. E eMando Reste
perigo, a gente de Raix sabandim pelejou com .os nos-
BOI de maneyra q os fez retirar pera a praya fertdo &
matltlo neles, & como 08 fizerlto retirar acodiro R Raix
xabadim q entdendo q bo 'trilo prMer se deitou de
hil terrado abaixo por hilas cordas & fugio, & ficarlo 01
seus q ti n ba das portas a d!Lro , .q dom Scho & os ou-
tros trea fizerfio recolher aos terrados das casas, & eles
ficaria dos baixos. E sintindo q os 1migos tor-
Dauio sobre as casas & no vendo nenhil doa nossos fe-
eharlo ae portas & poseranae de den lro per a se defen-
der se lhas quebrassem, & quando os mouros virlo que
os nlo podilo.entrar posero fogo s portas pera os quei.
LlV&O V. .A.A.
oigitized bvGoogle
18t DA HIBTOiliA .DA INDIA.
mar : & nillo quis nosso seabor q acodio Diogo Cerni-
dez de beja c gente, que c quanto estaua doente &
sangrado no se pode sofrer sem se achar naqle fpyto,
& acodio despois que a peleja foy lrauada. E indo poJo
mar ouuio a grde grita que hia em terra, & che.gdo
a ela com muyta pressa os nossos encitoadoa na
praya & muytos feridos , & algils mortos: & aabdo a
cousa como p888aua 01 nossos & remeteo coele1
aos mouros, & apertou os to rijo que os fez fugir por-
"lue cuydaro que quantos auia na frota hio sobreles:
& Jeuando os de vencida foy ler casas de Raix xa-
baodim onde dom Sancho es&aua com os outros em gran..
.!e perigo. E Rafael calanbo lhe bradou de hila
mandasse malar ho fogo que estaua pegadQ nas por-
tas, porque mataua a ele & aos ou-tros, &. querendo 01
apaga la de chouer sobrelea zaguocha-
daa & frt:c;badas <l os mpuros tirauo de sobre os tt-rra ..
.tos doutras c,..as, que ja OtJ q eetauo casas de Rai:s:
erio fugidos por corda& per C} se deitaro. E
1agado ho fogo sayo de dentro dom Saucho q estaua
nmyto ferido & apos ele os outros. E aabdo Diogo fer-
Ddez que Raix xabadim era fugido, nio teue mais }
lazer &. mandou embarcar os feridos que foro cinoen-
:ta & mor101 vinte , & dos IDouro& n auorrerio mais de
tres : & todo este dino reeebero os nossos por Duarte
mendez saber mal ordenar bo feyto & dom Sancho_ bo
Jeguir nele. E por este feyto ficaro os nossos em muy.
,o dt-scredito com os mouros, & Raix xabadim gri-
de f.1ma de 0aualeyro esforado por !be &a.ber lambem
resialir.
o;gitized bvGoogle
181
C A PIT V ~ O XXXII.
Da gr&lc tormlla que o goutmador ptzssou saindo do cs ..
treito , !f- como se perileo a gal de Ieronimo de sousa ;
~ 00. que morrero nela.
Partido ho gouernadoT, Diogo Iopez de siqueira da ilha
de Dolaca pera ir inuernar a Ormuz seguio sua vi:tgemt
k aoa sete dias de Mayo passou por Camaro, & aos
quinze passou as portas do estreito & foy surgir ade se
perdeo a soa nao de ll ainda cobrou tres ancoras, & a
Yinte h din dele chegou a A d' onde passados trea
did 8 partio pera Otmuz & na parajem da ilha da Ma
eira acheu muyto grandes arraes & tormentas com
que os mais dos bateys dos nauios oobrarAo: & asai
abrio a gal de lerooimo de souea & se foyao f'Ddo aha
& meteoee dentro com treze ou qntone fidalgos que
hilo coele, dizendo que pois todos auiilo de morrer que
melhor seria sAiuarense os fidalgos que os outros. E hft
destes era hn Pero da situa dalcunha ho cafre irmiln Da ..
fonso telez senhor de Cilpo mayor & ouguela , & quise-
ra meter na barquinha hna arca encoirad8, que leroni
mo de BOUSa nilo consentio que ee metesse dizendo que
ee faria oobrar, &. -q se ele nilo deixaua meter mnis
gte por irem boyiUea & no oobrar como queria le ..
oar hfta arcR que pesaua por trea homs, & nA lha quis
deixar meter: do que Pero da ailua auendo menencoria,
diase que pois a soa arca nilo Iria na harquinha que no
auia dir nela & tornouse gal dizdo que esperaua em
Deos que se auia de saluar melhor que os que h i ~ o na
barquioha. E v ~ d o h seu primo chamado Manuel gal-
uo filho de Duarte galuo que se tornaua gnl, tor-
nouse coele por ser muyto seu amigo: & leronimo de
sousa ae foy vendo i} de todo em todo Pero da situa no
queria se nilo ficar na gal, onde nJio tardou muyto que
Dilo morreo cS quantos ficaro coeJe por se a gal ir ao
AA Z
o;gitized bvGoogle
188 JtA RISTO.RIA DA INDU.
fundo & no auer quem lhe acodisse. E leronimo de
sousa se foy na barquinha com A nrrique hom filho de
l<o homem & Pero borges, & outros fidalgos ate onze,
& tiraro caminho da costa Darabia onde por milagre
de nosso senhor chegaro a cabo de dous dias, escapan-
do de mares muy grossos & allos. E desembarcados a-
codio logo a gt'He da terra que ero mouros, que conhe-
c ~ d o serem Christos como lhes querio grande mal co-
mearo logo de os atormentar com pancadas, bofeta-
das, & arrepelcs: & como eles no vio tempo nem ti-
ubo c que re11istir sufrio tudo com pacicia pera ver
se podio escapar da morte. E despois de roubados de
quanto leuauo vestido, q_ ficaro ns se foro ao longo
elo mar pregtando por Calayate, de se querio ir assi
. por ser de nossos amigos corno por terem por certo q ali
auio dachar a nossa armada ou algis Portugueses , &
furo assi ao lgo do mar caminho de cem lt>goas des-
calos & despidos, q era cousa piadosa de ver cQmo bii>
torrados do sol & magros de muyta fome , & de grande
sede que passauo, & cortados de muytas pcadaslj_ re-
cebio dos mouros & fracos do immenso canasso & fa-
diga sem comparao que lhes causaua ho caminho: &
assi furo ler a M'la cidae vinte Jegoas deCalayate, cu-
jo senhor era vassalo dei rey Dormuz, & quando soube
que os nossos hio assi os mandou Jeuar perante si, & oa
deteue algils dias per a tornarem ens & se esforarem,
& fezlhe oestes dias t;mto gasalhado & b tratamento q
mais no podia ser. E c..lespois de vestidos ddolhe di-
nheiro pera ho g a ~ t o do can1inho os mandou a Calaya&e
&. coeles cerlgs cnados seus pera q fosseao seguros.
oigitized bvGoogle
Ln:ao v. t:.APITVLO
181
C A P I T V L O XXXIII.
lk como o gouernador foy kr a Calaytde - dahi a Or-
. mus oride inuernou.
EscapAdo ho gouernador daquela grlde tormenta li.
digo nlo deixou de ir com mares muyto gro8808 & cear-
ate ho cabo de Roalgale , que se faz n entra-
da do estrei&o da Persia, de entrado com a armada a
ehou grande calmaria ll no se afailtauo as velas doa
mastoa: &. a eausa era comear ali ho vero , & da lor
mta ser ja inuerno na costa que dura do cabo
deGoardafum ate ho de roalgate ll comea nomeaDa-
bril & acaba em Setembro: & por isso os nossos acha-
rio tamanhas por at'lla costa. E parrceo cousa
de admiralo que em de duas lego a.uia em hll
abo calmaria&. ho sol estaua muyte claro, & em outro
Jao ceo muyto escuro & muyto grossas & grande
Cormentil. E chegado ho gouernador a Calayate ondea-
taua Jorge dalboquerque soube dodesmleho que se fi-
zera na prisam de Rai:x :xabatlim : & muyto agastado
diaao tirou a eapitania da gal a Duarte mdez de vaa-
eoncelos poJo a cAiar culpado;. & b& prendeo & assi eu-
troa: & porque auia dir inuernar a Ormuz nA quis Jeuar
mais que as gals & nauioa pequenos , & as oaos gros-
188 Ir. galeiles deixou os q- fossem inueroar a Mazca-te
tlebaixo da capitania de Jorge dalbuquerq, e1nte se des-
poia forlo. E pera estes capites darem mesa giHe
que floaua eoeles fezJhe merce do dinheiro del rey pera
1ua despesa , & tgdos ho tomaro, saluo- Vranciseo de
10usa tauares capit-o da nao sancta Cn..z: a q ho go-
uernador a deu aal}le porto, & por seruir elrey deu me-
18 eua culta em que gastou mu,to por ser nobrp fidal-
!O, Ir. prezarse muyto de tudo bem feyto. E ho
&ouernador se foy a Ormuz onde C!eue he inueroo com
&randes fesias que lhe 6zerlo el rey , & Raia :aara{o.
oigitized bvGoogle

DA .lftOU& DA 101&
C A P I T v L O XXXIIII.
De como foy por C4piiSo m6r da IJI'7JitJdtJ p_era a lndi'a
Jorge de brito, do 110 giJeo de Ruy
ms pereyra com ha peue.
Antes disto ee foy de Portugal agrauado dei rey dom
Manuel hil Fernl de magalhles (de que fiz menlo no
liuro terceyro) &. coeete agrauo se foy pera ho
dor Carlos rey de Caatela , a ll fazdo crer que as ilhas
de Maluco erlo suas ( cnmo direy a diante) foy por seu
mldado por eapi tio m6r de bila armada a descobri las.
E sabido isto por elrey dom Manuel , quis atalharlbe
com mandar bOa armada a eetas ilhas pela via da lndia,
pera que prendesse a Fernilo de magalbles se l foeae
ter. E pera este feyto eseolbeo hft fidalgo chamado Jor-
ge de brito {de que faley lamb no liuro terceyro)
eonfiar dele que ho faria bem, & em muyto segredo lha
diaae sua com juramento que a oio d-.
cobrisse a nenhila pessoa se nlo na I adia , &. mais lhe
disse que faria hila fortaleza bila das ilhas de Maluco
onde lhe melhor parecesse , & deulhe quinbtos homa
pera leuar a Maluco, & ar telharia & munilSee pera es-
ta fortaleza, & assi officiaes ll nela seruiaem. E todoa
estee officioa deu el rey a qui! lorge de Brito lhe pedia
que os desse., & por no ser descoberto pera onde Ior ...
ge de britO: bia dizia em todas as proui8e8 dos ofticioa
que ero pera ende Jorge de brilo f081e. E por el rey
cobrir mais sua ida lanou fama que hia fazer hi'ia ror ..
na ilha de amatra, &. a fora isto deulhe el re7
prouiies pera ho gouernador da lndia que lhe desae a
armada & a gente que lhe pedisse: & sobre tudo lbe
deu a capitania mr da armada que aquele anuo de vite
auia dir pera a lndia. E os de sua conserua
ro Gaspar da silua ll Jeuaua a capitania da fortaJeaa
de ChauJ que el rey mandaua fazer, Pero Iopez de saJD
o;gitized bvGoogle
LI.VIl& V . OAPITVLO BXIIII. 191
Payo capiUlo doutra que se auia de fazer nas ilhas de
Maldiua , Peto louro de melo que Jeuaua htla viagem
pera a China , Andre diaz alcayde pequeno de Lisboa
qu hia pera fazer a carga, Lopo dazeuedo; Pedro Pau-
lo, Manuel de sousa capito do galeio rey11 magos que
auia de ficar na lndia, Ruy vaz pereyra doutro galeo
q auia nome sam Rafael, que lambem auia J de ficar.
E o que ac6leceo a esta armada na viagem eu ho nio
10ube, 110mre a Ruy vaz pereyra que a viole 11ele de
mayo sendo cincota legoas das ilb111 de Tristo da eu ..
aba, lhe deu htia grande tormeata de vento: & Jogo a
htl sabado vespera da Trindade aa parag do cabo bo
1eguio b peixe muyto grande dos i} cbamo peixes
10mbreiros, & rodeando bo galeo tres ou quatro vezn
da derradeira bo aferrou poJa bda de bbordo Jeuido
ele metida todas a1 com vento galerno, & tanto
i} bo peixe ho afPrrou teueo quedo como se esteuera
a'uto, & tinbao cmgiclo com a na amura, & hu
rabo no Jewe: com que deu nele duas pancadas que der-
ribou dous gormetea que bilo a ele, & era to grosso que
ebegaua com bua .espada na mesa da goarnio & muy
toa Jbe poserilo a AliO aela. E receando bo piloto &. bo
mestre l} o galeo : maodarlo a&oayoar ho
traquete da gauea' Se. llo cadeetabre ho quiaera ferir ea
bii pique & no Jbo OO.ent.irlo, & socorreose ho capiUio
a BOB&o senhor, & hu clerigo se reueatio, & com huaa
reliquiaa na mio de rezar, & quis nosso aenhor
que aueodo hu oytauo dora l} ho peixe. tinba aferrado
ho galeo ho desaferNu , & deilou pola boca duas ou
tree veaea grdea golpes dagoa no cbapiteo, & tornou
apos ho galeo que aeguio ate bo quarto da modorra ren-
dido. E ctinudo daqui Ruy vaz pereyra sua wiagem
foy ler a Moambique, de soube que ho goaernador
inuernaua em Ormuz , & por ser muy\o cetlo ho foy ea-
j)erar a .Ma&cale.
o;gitized bvGoogle
191 DA BIS'l'ORIA DA INDIA
C A P I T V L O XXXV.
De como Antonio coma despois de cheg_ar a Malaca
foy sobre a Cranqueyra do Pago ~ a de1baralou 4" fu
fugir os immigos.
Vinda a mouito de Peg pera Malac, parliose An-
tonio correa leuando a sua nao carregada de lacre &
doutras mercadorias, & seys jOgos earrt-gados darroz,
"Vinhos, azeites & carnes. E de caminho foy ter a Pa
cem , onde achou tres naos de mercadores de Bengala
carregadas de mercadoria : de que era capito mr h
capado chamado Gormale, & querendo Antonio correa
que fossem a Malaca pera pagarem l os dereytos de
sua mercadoria na nossa feitoria lhe daua Gormale h
conto de rs, & q ho deixasse ficar em Pacem, & que
ali pagaria os dereytos a h feytor nosso que hi ficasse,
& nio querdo Antonio correa ho leuou csigo caminho
de Malaca, dandolhe seguro de lhe nil ser l feyto ne-
nhft mal. E passando polos baixos de Capaci em dia
de corpo de Deos q foy vespera de eam lofto deu a sua
nao em seco & ~ c o u na vasa sem perigar ate que tor-
nou a nadar com a mar & dahi foy ter a Malaca de
aehou por capitlo Garcia de s, & foy muito b recebi-
do dele & de toda a gte: porque polos muytos mlti-
mtos que trouue ficou a terra Ulo abastada l oy lenta
gantas darroz valio h cruzado valendo dantes ho mes-
mo quatro. E ho Lascar dizia que Antonio correa era
sancto que tirara a fome da terra: & tambem coeata
fartura, a gente dei rey de Binto que tinha cercada
Malaca leutou ho cerco, & se recolheo ao Pago onde
e) rey estaua. E porq estando ele ali sempre auia de
mandar correr a Malaca & darlhe muyta oppressam, as-
sentaro Garcia de s & Antonio correa que era neces ..
sario lado dali fora, & que Antonio correa ho fosse fa-
zer, & fosse por capito mr, & pera isso partio de Ma-
o;gitized byGoogle
v. CAPit'VLO DXVe 1-93
Jaea a qulze d.e Julho, & forlo coeJe estes capit&es,
Duarte de melo, Duarte_furtado, coelho, Anr-
ril} leme, Manuel pacheco, Bertolameu dafoo&eca capi-
tio das lancharas de Malaca , Frlcieco de aequeyra ,
Crloa carualho, Diogo diaz, Christoulo diaz, Ruy men-
dez, lolo salgado , & outros a que nlo 10ube oe aomes
que por todoa erio trinta em aauioa red&bJ, carauelu,
gals, lancharas & hO. Bargaotim, & em todos quatro-
eeoloe & ciocolta hom&J ate quinbltoa. cAto & cin-.
eo!ta d01 noa1011 & trezl!tos dos da terra , & ele hia em
llila gal & foyse dereyto ao rio de Muar que he largo
Ir. alto como ja diae & bl! pouoado de gte dil cabo &'
elo outro & dambas as bltlas he aruoredo tio alto & ti.
basto que nlo se ve ali sol"se ollo ao meyo .dia: por es-
te rio dlll'o ate seys legoas se faz hila boca dn estreito
j se chama Pago, & por ele acima estaua hO.a pouoa-
muylo grlde do mesmo nome em que el rey deBio-
tJo moraua em hilas grAdes & sump(uoeas casas cerca
das todas deslanciu dartelharias, & ho estei-ro
sado de muytas & fortes estacadas: & na entrada -dele.
pelo rio grande estaua hfta furti88ima lraoqueyra de duas-
faces muyto larga & ambas de ferros l} sam .quaai-
tlo gl'08808 como mastos & da mesma dureza do ferro
que ollo apodrecem. nagoa, & entulhado de troos doa
IDe8ID08 paos & doutros com bOa porta no meyo que se
fechaua por onde entraullo & sayllo as suas lancharas:
& nesta trlqueyra eatauio assl!lados arrezoadaml!te de
darlelharia, & em .goarda dela. hil capito dei rey
de Bio&lo com muyta gte de peleja , & por isso como
pala fortaleza da trilqueyra parecia a el rey de Bintlo
l) eslaua ali muylo seguro, & no somiUe a nossa a-rma-
da que ele sabia ll auia de ser pequena , mas a 411ais
grossa do mO.do a nlo auia de desbaratar. E etJlrado
Antonio eorrea ror este rio que he todo em voltas foy
por ele ate a triqueyra dos immigos & surgio na derra-
deyra volta delras de ha ponta ondeslaua seguro de
& ficaua tio perte da traaqueyr.a que
I.IV&O V. BB
194 .D.& .18"l'OKIA .A IKDIA
uia bo t3 da fala dos immigos, &. de noyte Diaadou a-
piar a tranqueyra por hil Jorge mesurado feytor da sua
Rao que sabia bem a Jiogba malaya, & foy em h ba-
l.anco } se rema-de pangayo, & J>or isso no leuaua mais
i} h soo remeiro, pelo que nio foy sentido nem visto
com a grande sombra do aruoredo . E chegando tran-
queyra ouuios falar bs c os outros, & dizii IJUe e
teuessem porque os frangues estauo porta: &
paasado bo quarto da modorra tornou com recado a A
tonio correa a que contou o que ouuira, & (1ue no ru ...
mor da gte que era muyta. A oton io correa
chamou Iugo a conselho, & os capites da armada & pes-
soas principaea dela: & despois de Jbes eontar o que
lbe Jorge mesurado dissera, disselhes. Se nesta guerra
aenhores foreys to nouos como eu ilo_u , & eu to anti-
go como vos: parecerame que era necessario esforar-
BOI pera esta batalha: mas pois eu (i sou aouo nela es-
tou eaforado com a confia que tenho em 00880
Dhor, & prir vos ler em minha eompanhia, que fareis
os que quasi tendea de juro vencer a estee_ mouros, &
YOI mostrou nusao senhor tantas vezes seu poder em os
"Yencerdes sendo hlo poueos & elcts Ultoe qu cofuiio a
terra & ho mar: por i&so ey por eseuaado querer dar
esforo a quem bo tem pE>ra 11 & pera mt, se no .tizer-
vos que prazendo a nono seftor colllo for maobal dare
mos na lranqueyra, leudo diante Duarte de melo na
aua carauela rwra ) nos faa caminho k possamo& aobit
pofos anaalos &c. lxarcia. delo: & nenh d., fOI tirara
coRl sua ar telharia ate que eu. no faa einnl oQsl bfta
espera que leuo. E isto aa11entado lornariee oa capit4ee
aos nauil,s, & postos em ordem como foy abala-
ro a remo pcra a lrquttyra, & a carauela bia &oa,
k em descobrindo a ponta cleaparou a artelharia dcM im-
migos com ho aeu espu1to1o mpeto, & por estar dho
ailo fez aos nu&sos, que ta111b em descobrindo a
pta comearao da jugar com suaa bombardae, meft ..
do prilneyro Aalobio correa com a eua espera & ajua-
o;gitized bvGoogle
"-
LIY&O' V CAPITYLO I I 96
-touae bo. t,ao de lu COIII o ftu u doa imiges llqaulo,
& feue.dambol htla oeuoa tio groeea & negra que tude
ficou e1curo : pore oa ao1101 nrejaulo to rijo
pola traaqueyra 4 01 immip ae et,.ntaro & fugirle
veado que neste tempo che_gou Duarte de melo traRP
queyra & abalrreou ooela, o qua eles alo cuydauilo que
podia ser, & por isso. tugirio , pelo que oe da earauela
que em abalrraando comearlo de subir pola ensarcia
Dlo uhario na traoqueyra quem lhea resistiase, o 11.
dierfto aoa outros & abrirllea aa portu por lide Atr.,.
rio muyto ledos eom grandes gritas de louuorea a n011e
aenllor, prinei pai mente .Antonio correa por alciar tio
facilmente hila too famosa vitoria como aquf'la foy,
-que tanto mOtaua vcer ro ho -medo q lhe ouuerilo, en-
mo pelejando. ERtrados- os nossos acharo muy.tas pa.-
fJelaa darroz cozido & igoarias q os immigoa ti
nh4o pera almoar que estauilo ainda quentes, de '
almoarA : & despois apanhar4o algQae alcatifai que
acharo & recolberlo aos nauios linte peas
ia de metal , em que auia alg1 com as espa.
raa dei rey de
C A P l T V L O XXXVI. .
De cerno el rt!IIJ .de Binto com toda .us gltc fugia ti.
PBgo por medo Dantottio corrm , foy qUt!l'"
tlllUla detnyda aquela forf6.
E eomo a principal cousa daqle feyto era
do pago a el rey de deterauioou Antonio correa
de ho fazer, & assi bo tHsae aos aeus capites: com que
&8Hntou que Duarte de melo ficaase na boca do eslre;..
to com ho seu de fora ao rio, k ele clJ peque-
Dos .& bateys eptraaae polo eetreito: & aai se ff'Z indG
ele diante de todos em bft bate) apade11ado por lhe nle
fazerA nojo ae frechas l} os imigos Jhe poderiio tirar de
terra. ,E prque foy a.uiaado tiahiio serrado qua.;
BB 2
o;gitized bvGoogle
196 DA BIS'I'OllU. DA IMDIA
todo aqle aruoredo daa1bes as bandas do rio pera ho der-
ribarem nele com cordas ll lhes tinho atadas nas pon
tas tanto li os no11os enlrasaem por ele pera coi1so lhe
impedirem a pasaajero: leuaua diante de si mcbua
&. vinte carpinte1roa nela c machados pera desfaaerem
as aruores em trooe & deaembaroccarem bo caminho,
CfUe tbem estaua alrauancado com as ealacadas, & por
isso Jeuaua ele aparelhos no seu batel pera li os 'l hio
aele fossem arrcidoaa estacadas: como arrancario com
JDuyto trahelho, & coele cortro lambem os carpintei-
I'OS o que os imigos derribaro em 01 nossos
E coesLes embaraqoa fizero os no8SOS alga detena em
ao pago , porem chegaro c muyto grde es-
panto dos imigos que seu1pre cuydaro i} os esloruas
sem ttoa impedimentos. E vendo el rey como !lio a-
juntou soa gente que era muyla & muytos alif.'lntes de
_castelos j.unto das suas casas que eslauio em hil. leso
ua blda do esteiro que partia a cidade polo meyo a li
daua seruentia ha ponte de madeira li ho atra..aseaua,
& os imigos eataulo a vista dos nossos fazendolhea g.rl-
dea rebolarias de gritas, &. desparando sua arteUaaria:
de que os nossos no lizero conta, & coo1 grande im-
peLo poyarilo em terra,. & primeyro Afunso valte q era
ho &. Anlonio eorrea que quisera leuar a gente
em ordem , mas oio pode : porque nem ela tinha sufri-
mto pera iaao, nem a multi& de frecbas que os im
migoa desp.uauo os .dt>ixaua: & do meyo do teso arre-
Dietem a eles chamando pulo apostolo Santiago, corren
&lo a quem primeyro chegaua aos immigos, que vendo
a furia dos ossos, & repres.eAtaodoselbe diaate o l U.-
abo passado pera chegar ali, ou pcteodolhes D0880 se-
ubor h terror mu1 grande eomo be de crer, sem maia
pelejar eomeC(.O de llgir a qui maia podia, & os nosaos
apos eles derribando mu,tos morloa por eese chu -&
deixaralloos Jogo por no saberem a 'erra que ao quia
Antonio correa que lhes aobreuies&Je aJgQ perigO!. E
porta daa euaa del rey fez muylol caoaleyros .par me-
o;gitized bvGoogle
LW.O. v.o.ti' ..... LO DZVII. '}17
moria tle tio fam088 itoria como aquela foy -... doe
11088011 ser DeAbQ ferido ae aorto, & dea i111migoe muy-
toa & catiuoe : &. taqueaclaa as cana dei ,,..., Ir. a cida-
8, eaa que le ouue muylo &. muy .wico deapojo a.fOf& .
a Bl'telbaria foy tudo queymado, & U8i a frota dei rf11
f1U8 estaua reeolbida ne atreito em que auia bem 01a
ealaluzes, laacharaa & IDAohwau & alga dou11adoe aaa
proas Ir. popas em que el rey ooatunaaua dandar : & e.
-te& est&uio claeoa de poluora &. de Jeaba, & porque oe
a.oa oa nlo leuaem lbea poterlo os immigea foge em
fugindo, & a do deaf-e deuradea inldu eor-
rea apagar o fogo & mea qeymadoe aa leUou a Mala-
ca , & desta vea 6aou. el rfiJ de Biotlo trio de8troado
te acolbeo a Bintlo. que era pert de Malaea, pera on-
-tle parLio Antonib oorrea delpoie 4ie queymar a trao-
CIU81'' & Jaa fuy reeebido cem lbU.) ta festa poJa liuru
umaaho ceJCo a:. f.omelie apertad-a ..
I
C A P .. l T V L O XXXVU.
Def""-' ,. 't"' cinee .. 1101101 Ji-er6.tjmtte.
flON de RIJ)ll f1"18,.,..; 1- de iaa .qu tiUIIGrSo
quari ,_, lhe lomar.to /IIIJ liitu,G.-
Seado rrea I Pegl-, rey ele que
era tiraae Ir. tiaha tomade bo reyno ao proprio rey que
-.tara: ltsuaatouae ooa\ra 01 DtJI808 que eataulo em P
eem Ir. etlo iate quak' ctiadoa de dom Aleixo de me-
aeaea Ir. de d0111 loilo de Ji111a , & todos fOI'io mortos &.
"kmarllbe mu7ta faaeutla que mhlo det r,.7 de Portu-
11, &. .deatea- fidaJp, &. doukas parte q:ue Yatia. ee-
teata anl oruzadoa, Ir. pu guerraque et rey tle Bintlo
fazia a Malaca ne se tomou.. tlialo i'llg.a.,.a, lt deapoia
IJU conea a liurou fio Cltlrcu, mandou Garcia
je 1 a JdaluJel. pacbeoo em- hia oao em q aa488&e
Kaade.de P.acea .ate.Acbem, IL.nlo
bll alfllem yr,,..
oigitized byGoogle
tte I .DA .tHIM'A ,
que- c-Jaaem dulea a p4110ar, porf1U8 esta era
a mayor que ee.Je pedia faaer, & cleullae vint
-dos nos10tt aatre soldacloa & mariaiMi1'08 : & parti o Ma.-
pBia .. laa .quasi na fim Dac08t.o, &cQ ..
ollegoa foy Jogo aenticJo, porfJtae nem lhf! iODO petcador
fJO& nilo toma818, aem deixaua eatrar aenh. nauio e ..
.trangairo &. se aperfiaa&. metia.oa .ao fuodo .E
-por lhe faltar agoa maadou Manuel fazer
aguda em hu aio chamado Iacaparl hila legoa do de P
cem & orlo no batel a fa"ela no mais de oiaco bomla,
Antonio Dalanquer, loAo clalteida de quintula
.eriado Dantonio ec.rea, Antonio de nra do Podo,
eisoo gramaxo mocco da oamara da aondeatrabes,
'ho barbeiro. da nao, Ir. oa remeiroe, &.a .fiea_ria hla
tegoa a lamar. E feyta & tomados palmitoe elo
-meccarlo .de se sayr do rio: & nisto aCJod& sobreles. t&lll-
ta soma de gte ae parte cto riG que iay. oeuaa
despanto veios & as gritas que daullo, & as frechaa que
lhes lirauilo., porque todoa:ei.a!ol mitgballbs deles pola
guerra que lhes fazio, & como os nossos no leuaulo
.-t'fDmbadn que os emparllllli .da
cpoendo aa _.dianteiras Ma as eoatas
hls nos outros,. & em pouc'o .tempo. to4as'-aa. adargaa_,fo-
ro empenadas: & quis nosso senhor que nenhn nlo foJ
.ferirlo, k com rnuyio c.."balho.sayrlo.do..rio tkaodo c
m\nho da Dflt>: & indo quasi a maya Jegoa dela., aio ,.,..
-dero por mais q-ue os remeiroa reaulo por c.-.
oC;er a .mare .lt v-entar a viraie 4 tudo era ooatreJea. K
.esla.ndo ne&ta fadiga ex que saem do IG de Paoem tre.
.gr.andes IB'('charas c mil hqmls de segtkloae d.-.
.pois .& bia por capih'lo 4e&as hi\.moaro lao
-lo valente aualeyr, que auia llllme Raja *-
mr d, mar :dei rey de Paeem,& a1 Lanelaara
d:ilo bias daa,outraa a tiro 4espingatda, & a oapitaina
-hia diante, &.. enaergauase logo pola bancleir que leu.
k todaa.billo .a .bogaarrailcada por;ohegar ao 110111e
M.el:, -:&.. m 4 -...vudo nao. Uae la ,.
o;gitized bvGoogle
Llv.tnJ ... aPrnUJ x:xnn. f 9f
t1ilo 1100dir por olo auer em que: &; que a tJafJitaina
a immigoa lhea bia chegaado & .flue olo tinhh
medio noa10 1enbor oAQ actodia, eaeomendaranstt
ele muyto- deu!Mamente & Blli a DOIIa ahbora : &. e_.
foraciw aol810 acordaro qaa tanto que 8.&-
INalrl'oalllem colee poloa efttttat proa
lia lanchara, porque como era estteita po4eNehifte ali
ajudar. deles melhor que em ou&ra parte, & ais que em
a iaacbara abalrroldo pagaua ho bar-beiro cm as mlolf
aaJa & a teoe ho que -podeale. E aesi: ho fez, que
em oa immtp ohep.ado lanqoaa as mlol&a kll)ehar &
a teue como a podara ter bC'Ia abaftro, .Jt bm quanto
u gritas fJII8 o& immigos dauio f oa ihstormento que
1angilo, Ir. ae fracas que tiraalo ef'a f*'& etpantai' ,
111aytos, quanto oaaie a tilo pouetill COtPo erl& oa IM>tulbi :-
.._ CM>nie ieohclr &.em aba gloriosa tnadte,
ltradaodo por el da 1Ddo te fut
,.._da laoebua
1
lk daliCOIII m11agtoso eomeqlo
s .. da 41011 01 immigos & taJtat, uati, o&laeoal'in
como remayr011 qoa nahll perdoaoilo. E Gal immf ..
108 que hiie Myto fota de lhes parMW que i "por
CMI nGIIIIOI nlo- mail de lti: eles pblo lbenotl
treiiMIIOI i ,,..,, .w1110 .Jeslitih : 9i'
.,.ell pelej'luo ddqutht;
11M' ., uJar , 6:. pWa R popa -'tt fii'I'P
ebara HaJ8 .-t1J flll4! a ftW Mtedhtt
aeua pera resistir aos 008808 & durou aqui a peleja qua-
si hila hora em que oe 001808 forlo todos feridos : mas
eles pelt'jario taoab com ajuda dt! nosso senhor, q he
de crer que os ajudaua: que nlo somente mataro a
mayur parl" doa immigos, & outros fizPr=lo liar ao mar
auyto feridos, & ho derradeyro foy Hajaudameci fe-
rido de cinco lan-cadaa, que pareee que se lanou mais
pera ae tlgar da fraqueza dos seus que pera saluar a
-vida, porque deapois que foy no mar nadalklo com oe
pa & com hi'ia mio, com a outra mataua- quantos pudia
com .bl rico lerado ' truia : & aai aadeu aLe
oigitized byGoogle
toO :b "XJII'Olt.IA. 1M lftDIA
que se clebaiso dagoa, & as daa1 lancham que
ficauio a tru venllo aquela tle.baratada, .ou despoia que
come'i&rilo de ve11 que ho auil de ser aio ouaario de
passar & ao que parece bem que quis nos-
ao aenbor dar vida &08 no8808 , porque segildo eataui&
feridos & oe immigos chegaria a eles aJi a-
cabrlo suas vidas: & com vitoria .oomo
esta foy ficaro senhores da lanchara & se foro pera a
Dao deapois que w-azou a mar: onde todos derlo muy-
taa graa a D08JO 1enbor por tamanha merce como a-
4fUla foy : eom que 08 imig08 ficarlo .tio eepitadoa q
assi auiilo med.o .doa noasos usi como do fogo & nio ou-
aauilo cW. bolir OODBiF. E el fPJ lle Pacem
perda grandi11ima desta .guerra, mMdou dizer a Ma-
que paguia a fazPnda dUI que fora
.e.m sua ter.ra, & que fizene paz eoele : & 881i
b9 aaaentarlo ate aaber de Gare ia de s se era conten_.
te, & ele ho fpy despOia li el.rey de Paoern comprio o
que .4!iaka, ., MnueJ paebeco Jeuou a laacbara que os
quflJ.rp tQIDarlo a : & meaaoria do
que 00110 eenhor fez lbe m3ad011 Cater hil ai.
ouberlo & a poa. nele aobre tiOs talO& pa que
dqrUie pera sempre. E vinda a pera a Judia
como quer que Ma&.ca ficaua liure da.guerra: partiose
A nlopio corre a pua. Cocbim & leuoa clligo .aqueW.
c.iaco per qu.em ttabtr.I-. bo .nlagre,. .
-
I 0 ' l u 1 "' " 1 .. f o. f I I I f
t
, : .. r ;. ,
\
I ;
. i
: I a J i, o I . ' 11
. oigitized bvGoogk.
101
C A P I T V L O XXXVIII.
De e01110 te kullfDrtlo contra Eytor aspii&J
dtJ .{orl4latJ * Coulo tJ mynlaa de Coul&J - a de
o.orim. .
E,.. roclriguez capitlo & feylor da fortaleza de Coo-"
No tendo a quaai acabada deepoia de bo goueroador aer
partido pera ho trei to, dizer ' raynba de Co.-
Mo per Gaspar ferraz & Luya aluarez eacriulee da t.y-
tGria, que lhe mandaae pagar aeleata & cinco bares de
pinteonta que lhe quebrarlo Ao peto da que comprara p&-
ra a carrega daa naoa, como lhe 011 seus feytorn & cor-
retorea fieatrlo de pagar: & asai duaentoa & oyteata ba-
res de pimenta que dema da soma que ficara de pagar
pola fazenda que ae tomou a Antonio de a quando ho
matarlo, & que lhe mldaua pedir esta diuida por .quan
to acabaua no anno seguinte seu tempo & se auia de ir
pera Por.tugal, & aaia de dar conta pelo que tinha ne-
eeasidade de arrecadar o que lhe diuilo , porque o que
lhe sucedeste D4o auia de querer arrecadar as diuidaa
que ele fizera. Ao que ela reapondeo que pagaria os du-
zentos & oytPnta bares que deuia do elScerto das pazes:
porem que se ouuera dauer. reapeito pera lba quitar ao
grde fauor & ajuda que dera pera 1e fazer a for.taleza
que aem i11o nlo podera ir por diante : & quanto aaa
quebras da pimenta que as nlo auia de pagar, porque
Dilo se pagado em COchim nem em. Caicoullo. Ao que
ho capito .repricou, dizendo que se .fizera seruio a el
rey de Portugal, que ele era tio mani6co que lhe pnga ..
ria muyto bem, porque aaai ho naua com aqueles que
ho seruiAo. R quanto aa quebra da Jtimenta lambem a
deuia de pagar ou mandar aos corretores que a vende-
rio que a pagas1em: porque- aqueixandne ele da pi
mPnta que" era molhada lheo diBSerio bo Ir. ee-
eriuea , & correlores que ae pesaase a pimenta, &. ae
LIVBO V. CC
oigitized by Goog I e
ZO'J.' ' B:l.' RJSTORt.a ' Da. INDIA
deitasse ao sol tres ou quatro bares, & despois de seca
se repesasse & o que se achaase que qu6braua que- ele
a faria pagar aos corretores, ou a pagaria, & q_ isto se
assentara. Ao qe a raynba respoodeo como dtes it. ho
eamo fez ho regedor ,._ moatrandose ambos mtlyto des-
conleles Deytor rodriguez : & a mesma reposta d.ero
outra vez que lhe ele tornou a mandar outro recado eo-
mo ho prmeyto. E de tudo .Eylor rodriguez mancklu fa-
zer hil auto peloe merilos escriues qtae leuauo -tl8 re-
eadoa, pOI'que bo goue-reador quando tornase do estrei-
to aoobeHe coiBO pas1a1Ja a eousa , & lhe oito po8esse
eulpa se a rayoba Be aJeoafltaese contra a fortaleza: o
fJVe ele receaua porque sabia qulo aiuoroadaera .,...
fJUela gente, & qwU.o ee escandaHz-aua de
aa , prineipalmente ae tocaua em seu iateresae. O que
ele b,m receou, porque tanto que a raynba wio que lhe
pedia a pimenta de Yerdade, & que- Do podia dei'Sar de
a dar, -ag-dstouse eoieso inuyto: porque sempre seu fun-
damento foy que a no auia de pagar & lha qailario
polo muyto faoor que deu a se fa1er a & coPa-
ta teno ho daua. E vdo que lhe eaya em branco to-
mou pera de n pagar neahQ-a pimeutaleuan-
larae &. :fazer guerra aa forta!eea, & hlais que via bo
tempodesposto pel'& isso por a pouea gente que auia na
forLaleza que a defendesse, &. ho pouco-socorro que po-
a ler por ho go11ern.ador ser fora da India & Jeuar con-
tigo toda .a gente darmaa dela.-E pera poer em obra sua
determioa&o, persuadiu raynha de Comorim que a a-
judasse a. esta com duu. filhos que t-inha, & que
Jogo lQmnrilo a fortale&a quites Portugueses
estaufio dentro. lt eoneertadns a1nbu ,. cbamarlo tam-
ltem em sua ajuda algils mouros. E lendo entre ai fey-
to este coneerlo, esperaailo tempo pera ho executarem,
aeertari'io laG di Bigairis de irem da porte de
Comorim pera & fortate:ta earregad'->s de concbas des-
tras k de leolla per.a laaerem eal, & .bia coeles hil 00..
DeiM .o fl'"' aabido por .Matanatrittiri
o;gitized bvGoogle
LIVJlO V . G.PITVbO :JXXVJIJ. IQI
hn . dota filhos da rayDh de CQmorim, andou certPJB
Nanes & assi aJgG1 moairos que lbe espalbaseem a
lenha & concha & os etpaacaBSem. O i} eles logo
ro, & ho Portugues que h ia com os Bigarins fugio ll8!'"
ra a fortaleza, & contou o que paasaua a Eytor redri--
guez, que alo Jbe pareoendo ainda o que era porque a-
quilo fora feylo per Naires da parte de Comorim se man-
dou aqueixar ao reogedor delrey de Comorim per Luya
aluarez & Gaspar ferraz eecriuiee da fey.toria. E sendQ-
Jhe fey!o este quf!ixume, ele dissimulou: dizendolhe que
lhe peeaua muyto do mal que oe Nairea fiaero: & qu-
do Eytw rodriguu quiaeeae mandar leuar algOa cousa
pttra a fortaleza da parle de Comorim que lho mandas"'4'
dizer, & que ele daria h mdado pera que nao fizet:-
.88111 mal a quem a trouuesae: & ho meemo
maodaua Eytor rodriguez raynba de Coulo., rnas elca
n bo quis reee9er, &. fease partida de Coulo. E por
que ele foy auisado que se dizia na pnrte de Comorira
.que se l fosse ter Portuguea que lhe auio de cor ..
tar 81 perna &. malaio, mandou bo preguntar raynha
de Comorim ae era asei, & isto per hO. MalabM eaerir-
uilo da feytoria que nito ousou de mandar Jaa Porluguea,.
E a raynha & aeus filho& retponderlo que ateJi for- sua
.YoPlade de os Portuguesee irem .a Coulo: mas que da ..
li por diante se algil Jaa folie. que ho auio de mua.r
matar. O que aabidG por Eytor rodriguez mandou qutt
neohil Portugu oo foae maia a uulio. E aueodo
dous dias que isto asai andaua oube que ha nao de
Malabares q ealaua no porto tomaua ba noyte pimen ..
. ta, & auia daoabar de carregar no mar,&. lhe auio de
leuar a pimenta .em tnes: & tendo "'igia .q-.aodo hi9
os mildou tomar per bil Joio de Chaues .Dleirinho da
fortaleza que foy em h catur' & tomou sete tnes car-
regados de pimenta com quantos remeiros hio neles. O
que sabt>ndo a raynha de Coulo oe mandou logo pedir
a Eytor rodriguez, & ele no lhos quis mandar, dizen-
do que lhe pedia que lhos deixasse castigar porque lhe
CC I .
o;gitized bvGoogle
!041 . DA HISToRIA DA JNDL\
tinblo teuado mais da seys mil bares de & p0r
isso ero catiuos dei rey de Portugal : por q ele falaria
e os officiaes da fortaleza, & l} tudo se faria muyto a
JeU seruio como spre ae fizera: do q a rainha ficou
muyto desclte. E c quilo Eytor rodrrguez tbe m-
clou os remeiros ao outro dia ela os n qui's ver; & bo
:regedor de Coulo que eetaua eoela disse a Luys aluarez
que os leuaua, que pera que o. JeaaaJo.entoselhosoo
quisero mandar quando lboa pedio. E como ja tudo
esteuesse muyto doado contra os Portugueses, comece
ro os Nairea que hi estauo de dizer que matassem
Luys aluarez & 08 que lia io coele: o que lhe bo lingoa
disse: pelo flUe ele o esperou reposta da raynha &. foy.-
ae bo maia asiaha que pode pPr& a fortaleza onfile-achou
aeolbidos muytoa Cbri&Los de Coulo, qBe fugiro pera
l com medo de Ma&anatriuiri que G& maodat.a matar
por amor des remeyros que eslauio presos: & togo a
rayoba de Colth1o it. a _de Cemorim dt>f.endero geral-
mente 'JUe nenhu10 official" da Lerra no foese mais tra-
balhar nas obra da fortaleza, nem l maoti-
mtoll : E aeti te fez. O que vdo Eyk>r rodriguez bo
escreueo logo a dom Aleixo de menetes que eetaua em
Cuebim , pedin<Wlhe que lhe mAtlaeee Yiote bsteiroe & .
espingardei-ros pera defender eoelea a fttrlaleza: pedin-
dolhe lambem que lhe midasae ali tlirtheiro de que tt-
mba neceseidade pera acaJlar fluas torree que estauo
por acabar. A 'tue dona- Alttillo reepoodeo que nh auia
esptngard8iro& nem betei.ros ll todtl& ho gouemador le-
uara ao estreito, nem tio pouco ti aba 4tnbei-ro que vi-
rilo- ae ele Portugal & entlo Lho maudaria. E ven-
..W Eitor rodriguea tio nu.o r.emedio, buscou 4inbeire-
C)M tgmou. keoa e6 que aeu sua ebra.
o;gitized bvGoogle
LI'9B0 V. eAPITVLO :lXXlX.
C A P I T V L O XXXIX.
De como 4 f'ti!Jfllui dt CouliJo a de Comorim qui1tr6o
lomar a forto.lna por treis-o no poderlfo.
DeterminAdo as raynhas de Coullo & de Comorim de
tomar a nossa fortaleza: parecendolbes que por guerra
Jbee teria dificultoso , determinaro de a tomar por trei-
o : o que cortcertarilo com aqueles trPs irmlos mala-
bares l} atras disse. s. Vuirey pul, Balapul goripo,
Ceulegoripo que morablo com a raynha de Comorim. E
a maaeyra da treiilo auia de ser fingindo terem agra-
uos doa filhos da raynba de Comori, & auiilo de come.
ter Eytor rodriguez qe. querio viuer com el rey de
Portugal & eeruilo: & fingindo medo de serem sinti'doe
alo auilo de querer falarlhe na fortaleza ee nlo na igre-
ja de sam Tbolne & isto de noyte, onde se fosse ho ma-
tario com fJUantos fo&sem coele, &. com gente que es-
taria prestes toma.rio a fortaleza. E isfo anentado fa-
zianse os tres irmos muyto ami'gos Deitor rodrigfJez,
mandall4lotbe muyto& auisos fingidos do que as raynhas
determinaullo: no que ele no atlaua poJa amizade que
dantes tinhilo coei e. E com tudo no h io fortaleza,-
mas mandauanlbe muytos auisos fingidos, &. mostrauan-
ee grandes seus amigoe & ltf'roidores det rey de Portu-
ate fingire de querere tornar a a paz q. es-
taua l)brada: & nisto andaro algfis dias ale que man-
daro dizer a Eytor rodriguez q ho no podio acabar.
E chegado oo inuerno em que determinaro de executar
a trt:ic;oo lt trazio fOrjada, mandaro dner a Eytor ro-
tlrigoez per hu Christo de chamado Matm,
que a fora bo rey grde de CouJo estar muyto mal eoe-
Jes por ajudare a lazer a fortakza .- & aui os prineipaes
& pouo da tP.rra = iodo bu dia a casa de Ramatreuiri fi
lho da raynlta t.le Comerim ,. & ele e& nie quisera ver
& fizera I} dormia , no lh-es fizera muyto grde desfar
o;gitized bvGoogle
SOS DA BISTOR.U. DA llfDIA
uor, & mais que aquilo lhes parecia vespera de os dt>s-
truyr, o que temiilo muyto por terra tio aluo-
roada contra a fortaleza, & que se quere-rio vingar do
odio 4 lhe tinhio poJa ajudarem a fazer: por outra
parte posto que assi nilo fosse, & quisessem aa raynhaa
que eles lhes ajudassem conlrele naquela guerra ll sabia
que lhe auio de fazer, que ficauo destruydoa, porque
abio que elas no auio de leuar ho melhor da guer-
ra , & ele no ganhario mais que ficarenlbes os Porto-
l'ueses por immigos, o que eles no qut>riilo por nenhil
por isso se os ele quisesse receber pera Yiuerem
e elrey de Portugal, & lhes dar bo soldo que lhes da-
ua ho rPy grande, que aueotario viuenda c el rey de
Jlortugal & serio seus pera sempre, & morrerio oa
guerra ll esperauo. E vendo Eytor rodriguez como am-
bas as raynhas estauo de guerra: & que aqueles tres
irmos ho ajudarifto muyto nela, assi por serem princi-
paes da terra, como por ajnntarem a h rE-pique seya
centos Naires, & serem to vezinbos da fortaleza: pa-
.receolhe b aceitar ho partido que Jbe cometio, sobre
o que se conselhou com .Matias, & despois c Christo-
uo de bairros seu genrro, & alcayde mr da fortaleza,
&. assi c outros officiaes & homs hrrados dela. E per
todos foy acordado q os tres irmos se deuio de tomar
por criados dei rey de Portugal, com lhe dare a mora-
dia & soldo que tinhoo do rey grande de Coulo, que
ero corenta cruzados a cada h por aono: & bo soldo
& ordPnado da terra quando de suas pessoas & de 1eus
Naires se quisesse seruir na guerra. E isto assinado por
todos os que foro no conselho, mandou Eytor rodriguez
dizer aos tres irmilos por Matias que fossem ss forta-
leza pera assentar coeles a viuPnda com el rey de Por-
tugal : do que se eles mostraro muyto alegres, porem
escusaranse dir fortaleza, prque no fOIISe sentido da
.gte da terra o que querio fazer: mas que boca da
noyte se ajunlario coele na igreja de sam Tbeme onde
Jeuaria os principaes da fortaleza. & perfntelee lhea j
o;gitized bvGoogle
LIYIIO V. "WPIT9LO DIIX. 207
raria de comprir o que aaaeolaaae coelea: & islo com
leaccAe de lerem quinze miJ llomens em cilada , & em
f1Danto mataBHm Eytor & os que ho a-
oopauhallio, CMI oulrCMJ eotrariAo de sopito na fortale-
a que auia deslar aberta, & a tomario. E no caindo
ainda Eytor rodriguez nesta trei,. lhes respdeo que
ltuacaaea:a. outra maoeyra pera assentar seu partido ,
porlj_ b sabio que auia hn aooo que alo saya da for-
taleza o auia de sayr por nba maneyra, & quando os
irmlos Yiro que no poiliiio acolher Eylor rodriguez,
que pois ele no podia ir igreja que dizio
que foaem na noyte seguinte seus grros ho alcayde
& Duarte varela & Luys aluarez escriu:to da fey-
toria , & eles abastario pera fazerem o i} ele fizera: &
isto pera oa matarem , porque ubilo que como matas-
sem e.itea que ero os principais com li se rodri-
auia de defder facilmente leuario a fortaleza nu
mos. E quis oosao senhor que qudo foy a boca da noy-.
te em qae auia de ser a treio q Eytor rodriguez se a-
chou mal sentido, & mandou dizer aos tres irmoa que
por essa rezlo ofio podia praticar com bo alcayde mr,
:&& eom oe- outros que auio dir,. o. qtJe auio de fazer.
que ficasse pera outro dia, & que ele Jbes mandaria di-
zer q.uildo. E passados dous dias lhes mandou dizer que
aqut>la ooyte fossem igreja & se faria ho concerto. E
COliJO ela estauilo desapercebidos pera a treilt>, res-
ponderlo que aquele no era b dia pera fazer mudan-
que fieaase pera outro q fosse b: &. logo apos aque-
la reposta tbe mitdou dizer Batapul goripo ho principal
da treiio que aa mesma noyte qut>ria i& for&aleza pe ..
Pa assentar coeJe por ai & por seus irmos. E como tu-
tio erlo titas ml ')Y , k fez esperar Eytor rodriguez
ate mea ..,-te : &. em amaobeed.o the mantJ.a'rito lodo
tre outro. recado, qMe eles no hiile aa fortalez1l por
lhe dizerem seus que nfio 1e fiaeu dele, &. por
iuo olo ousaulo di r, que lhes mandaue por arreft>n
eeM pMIW Mb'oa .bomla qu ieaeMmeaa.
o;gitized bvGoogle
208 DA HISTORIA DA lftDIA
sua casa em qolto foasem aa fortaleza , & q iriilo loo.
E isto com determinao de enUio acabarem soa trei-
o pera o que tiohAo quke mil home como dites: mas
quis no88o senhor lembrarse dos & abrio
os olhos do entendimento a Eytor rodriguez, pera que
visse claramente a treiilo que lhe querio fazPr, &
respondeo que nilo queria coeles partido oenhil que es-
teuessem como dantes.
CAPITVLO XL.
De como as raynhal mandart'io cercar afortolem.
Vendose os tres irm:os desesperados de fazer
a treio q determinauo, disserilno aas raynbas: que
consultaro coeles que pois no podio tomar a fortale-
za .por treio q a tomassem por guerra, porque olo po-
dia ser q to poucos Portugueses como estauilo nela a
defendessem a tanta como elas tinbo, & mais em
inuerno que era ja ho mar arrado por serem dezanoue
de Junho: & parecia que nlo podilo ser socorridos, &
logo ajntaro b sv. mil naires &por capites os tres ir-
mos, a <} deri'lo cuydado daqla pressa. E tdo esta
gi;te jiitn pera na fortaleza hii Arei grlde seruidor
delrey de Portugal & amigo de Eytor rodriguez trou
de supito na fortaleza cuberto c hil pano por nlo ser
conhecido, & lhe disse que se goardasse porque estaua
muyla gente junta dos immigos pera ir Jogo pelejar coe-
Je. E isto dilo sem mais detena se tornou a sayr: .o
que ouuido por Eytor rodriguez mldou cortar bOas pa1-
meyraa que fazio hil cuberto dde lhe podilo dar com-
bate. E anddo hfts sete ou oyto boms cortldo as, a-
codio Bala pul goripo agrauandose de as cortarem , &
apos ele lP deacobrirlo to de supito quinze mil homs
i os Christos da terra que morauo ao derredor da for-
taleza n!o teueri'lo tempo de meter nela suas fazdas :
& .bo melhor que podero se acolhero a.eJa c suas mo-.
o;gitized bvGoogle
LIVRO OAPITVJ.O XLo
& .& isto podero fnzer porquP. n arte1ha-
ria da fortaleza jugaua muyto rijo que assi bomdou
Eylor como vio os immigos, com que matou
deles obra de \rinte cinoo em quanto durou. ho combate
que foy ate noyte, .& eles roubaro & queymariio as ca-
"Sas dos Christoa da terra q se acolhero ll fortaleza,.
& mataro hu Portugues chamado leronimo "llZ que -
daua fora da fortaleza por hfi homizi.o, & dous escrauos
& hs quatro carptteiros & pedreiros da terra, porq tra-
balhaulo na fortaleza. E nesta rttuoltR -1teitaro muyta
pecconha no poo da fortaleza & em outro seu vezinho,
que matou logo quantos peixes andaulo neles, & des-
pois ho mandou . Eytor rodriguez alimpar & fazer nele
h forte repairo pera ho defender aos immigos , que Jo-
go ass.eataro algnas estciaa com bombardas roqueyraa
41 mouros q ali inuernauo Jhe emprestarilo das suas
naos, & ceesta artelharia tirau:o fortaleza & com muy-
tas frechas: mas por ser a artelharia fraca no lhe fa-
zio dno, & porque a nossa lho no fizesse muyto fize-
rio muytas cauas pera se acolherem: & isto de noyte
fJUe de dia no ousauo de trabalhar por no se desro:-
brirem a artelhl)ria, com q os Portugueses tirau:o posto
t)Ue era de noyte atinando ao t das enxadadae. E coes-
tfls tiros perdidos matariio algs dos immigos, que lam-
bem tiohiio tento quando os Portugueses falauiio, & ti
muytas frechadas pelo que era neceesario aos da
fortaleza de vigiar armados: & noue dias cootinos te ..
uer;lo este trabRiho, & assi de corridas q os imigos fa ...
ziiio fortaleza de ('} sempre ficau!to no campo pas-
sante de vinte mortos c a artelbaria, & dos Portugue-
ses foro feridos algs de frechadas & aotreles foy Duar
te varela genrro Deytor rodriguez q tinha consigo ate
trinta homs de que cinco estauo muyto dotes: &
eoestes em nosso senhor de se defendPr a ta ..
mllnha mullido dimigos como defendeo no tendo na
fortaleza mais que , porem pera oyto mesfls , &
este se cemeo pa fpr-taleza cozjdo em agoa tal em qua,..
LIVRO V. DD
o;gitized bvGoogle
21 0 Dl\ HISTORIA IIIIB14
to durou ho cerco, & s vezes ralos pera que lhes pa
receue que comio carne.
C A P I T V L O XLI.
De como d ..leizo de mmee mandou socorrer IJ for&
leza de CoullJo per dom .AjonMJ de JIUittiU.
Na hora ii os imigos poserio cerco sobre a fortalt>Za
h Chatim de Cochim seruidor rey de Portugal que
estaua em Coulo, parlio Jogo pera Cochim & dizer
a dom Aleixo de menesea o que pa&eiaua. E vendo ele
ho perigo em que fieaua a fortaleza por a pouca gente
ll tinha pera a defeader, mandou em seu socOi'w d A-
fonao de meneses filho do conde dom Pedro llttty to e&
forado caualeyro , que foy em hua Custa com dezanoue
homs mal armados & sete deles espingardeiros, & hil
pouco de biacvilo, & duas pipas de carne, &. du-as car-
teirolas poluora: &. com quto era inuerno qu1s nos-
so senhor dar ja2igo ao mar que a Custa foy a aalu&-meo..
to & poucos chegou ao porto de Coulio, onde 01
immigos a seruiro com aslilaz de frechada1 & bombar-
& com b espingardo feririlo ho oomitre da fus.
ta de hua perigosa ft:rida: & dom AfoniO se wio em gr-
de fad1ga porque no tinha para6 em que podene de-
n Eytor rodriguez nlo tioba oeDh que tu-
do lhe os immigos. E wendo que no auia
outro rto&nt>tJiu, mandou hi\ homem a nado, que fosse di
zer a dom Afonso que se ehegasHe tanto a terra que po.
&esse nela ho esporo, & que desembarcaria co111 gle
que lhe mdaria da furtaleza, & 01andou ho alcayde mr
eom viole boo1@s: & em saindo da fortaleza com&fiOU
. de jugar a artdharia que est.-ua daquela banda, porque
eaooraasse os imoJigos que por ser tantos no tioh.Q
em conta os pt>louroa. E wendo que dom Afonso des
barcaoa pourlo fego s suas bombardaa, k deeparauiQ
.6eehas sem conto, & foy hb bem perigo. de&ttalbar.,.
o;gitized bvGoogle
llo'n'M V. CAPiftLO :XLI. 211
eao.. E eom. tutle aprouue a nosso senhor li nenhtl doa
Portugueses oo foy feridn,. .& todos se. recolhero i!
saluo fortaleza com as & adargae bPm cuberlu
de frecbas: & coesle socorro chegaulo os q1:1e estaue
nela a cincoeta, com que os immigos teuero grande
desprazer parecendolbee que de cadauez que a fortale-
za teueBSe necessidade de aocorro lho mdario de Co
ehim. E os mouros lt hi inuernauo & desejauo muyte
de ver toa1ada a fortaleza lhes dizi!o que niio se eoga-
nassem , porque em Cocbim no auia mais gente com
qoe podeaaem socorrer a fortaleza posto que disso te
uesse necessidade., poril a leuara ho gouernador toda ao
& mais que aquela fusla no hia pera maia
que pera leuar a Cochim os qu.e eetauo na fortaleza,
por U.o que tr.abalbassem pola arrobar porque oa )e.
ua111e: & despois tomario a fortaleza. E cuydando oa
Nairea que isto era assi auestaro ha bomba.rdeta gros-
u na fusta & afadigaulna muyto rijo, & mataranlhe h
remeyro. O que vendo Eytor rodriguea assentou com d
AfOD8G que fossem tomar aquela hombarda, pera o que
eayrlo bOa ante manha com trinta homens & remete.
rio aa eetaooia, & dero noe Nayres que a goardauo:
a que acodio logo Balapul goripo que era ho capitlo
. elaquela esteia, & coMearo de pelejar & Jogo Dllarle
.areJa a que era eneomdado que com certos to.
masse a bombarda remeteo a ela pera a tomar, mas a
charoa liada no repairo c hs cabres to fortes que
nca os pode.rlo cortar com as espadas: & vendo que a
no podio leuar a deixaro, & tambem porque n gen-
te recreeia muyt.o 'J foy forado a Eyto.-.. rodrigoez re-
colberse o q fez c algia afrta, & ficaro sele dos irn-
migos mwl68, & mais leuaranlbe a camarada hombar-
da oom q por be dias Jhe impidiro q no podesse ju-
gar ate fizero outra, & rlos Portugueses nilo fi>y
enh& ferido. E no deixdo ainda os immigos de per-
eeguir a fusta com outras bombardas miudas, acordar!o
dom Af&o & Eyt.or rodriguez de a JDandar a Cochi111.
DD 2
o;gitized bvGoogle
212 11.6 "HIII'I'ORU. "DA' fNDU:
E asai ho fizer lo, & por ho "IDar Ida r ja muytO gfOIIO
ao pode mais chf'gar que a\ & hi inueroou , & co-
mo a Custa se partio de noyte que os immgoa a no vi
to partir, quando foy menh que a no Yirlo cuyda
r!o ii a gte da fortaleza se fora nela como lhe os mou
roa diziilo, & mais porque no parecia ningu poJa for-
taleza : & os mouros Jbo affirmar niais. E cuydando as
raynhas que era asai mandarlo a seus capites que des-
sem na fortaleza & a tomassem : pera o que se ajtltaro
todos c grdes alegrias de gritas & de tger de trbe-
tas, & melhorando suas eslcias remetero fortaleza
& comearo de lhe dar bateria c sus bombardas, &
JM>rque a principal era a porta da fortaleza, &. Eytor ro-
driguez se temeo que a quebrassem mandou poer alga
homs em hna goarita que estaua sobre a porta pera q
a defendessem com grAdes pedras & panelas de poluo-
ra_, & fez seu capitlo a h Pero Ioureno criado dei rey
de Portugal, & ele pos se em baixo no palio da for-
taleza com vinte homs armados & mandou abrir a
porta pera que os imrnigos entrassem se quisessem.
:E vendo eJes a determinac;o dos Portugueses n ou-
artlo de cometer a porta , mas tirauo multido de fre-
chadas , &. os Portugueses espingardada& & bbarda-
das, & assi esteuerlo b duas horas & 8e tornaro os
imigos a recolher a suas eatancias ficdo mortos obra
de Lrila & dos ooseoa nh.
C A P I. T V L. O XLU.
Do ij soeedeo na guerra a01 a01 lmt''go8.
Vendo as rayrrhas & principes quio pouco dno fa-
zio aos da estauo fDlJyto agastados, em tan-
to que quisere diltistir da guerra se os mouros lbe n4
forilo a mio estranhandolho m.uyto: &
que os .Portugueses- ee auiio denlregar, aesi de cisados
de ae dele.oderem como da fome q os auia daperlar. E
oigitized bvGoogle
LIVRO. V . CAPI'I'YLO XLII. 213
deaesperados de socorro por ho gouernador ser ao estrei-
to Me os rumes ho auio de desbaratar, & no auia da-
Yer socorresse a fortaleza, por isso que esperassem
de a tomar, & fizeranlhe outra camara bornbarda gros-
tal como a que lhe tomaro os Portugueses & deita-
ua pelouro de ferro de peso de dez arrat@s c que tor-
naro a tirar fortaleza , & lhe desmancharo os curu-
cbeos das torres, com quto erlo rouyto fortes: porem
nas paredes dos muros no arnegauo os pelouros nada,
& nlo auia dia i} no metessem na fortaleza c@to , assi
desta bombarda como doutras mais pequenas: & Deos
seja louuado nunca feriro nem mataro ninguern, sal-
uo h escrauo de dom Afonso de meneses. E com toda
esta opressam i} os da fortaleza tinho, principalrn@te de
comerem tio mal como digo sintise to esfor"ados pera
_fazer mal aos imigos i} quasi todolos dias sayo da for-
taleza a cortarlhe os palmares, que era a rnayor offensa
& dno i} lhes podio fazer, & assi ho sinti eles muy-
to, Matanatriuiri que estaua por capito
de .hila estcia onde era a principal destrayo dos pal-
mares i} os Portugueses fazio. por terem ali os immigoe
grande colheita: de que os Portugu'eses s@pre nestas
1!-aydas rnatauo algs dos que lho sayAo a defender. E
ho capitlo desta gte que saya era as mais das vezes
d Afonso que neste cerco seruio muyto bem. E vendo
Eytor como os imigos sayo a defender ho
cortar das palmeyras, mandou lhe deitar htla cilada de-
tras dils valos dobra de quirne espingardeiros & bstei-
ros, & mandou a Duarte varela que c dez homs fosse
cortar as palmeiras da parte da estcta de Bnlapul go-
ripo, que logo sayo a lho defender com algfts Naires,
de que os da cilada mataro sete ou oyto, &. Duarte va-
rela se recolbeo, seguindo bo os 1rnigos: a que fez ros-
to junto do poio como muyto b caualeyro que era,. &
mandpo aos bsteiros & espingardeiros que dessem bila
urriada nos imigos, & asai ho fizerAo : & h Si10lo al-
uarez criado de Eytor rodriguez acerLou a .Balapwl
o;gitized bvGoogle
! I-' DA HISTORIA DA J!lfDIA
ripo hila espingardada por ambas as coxas lJihal vazou
& l}broulbe bo osso da que logo eayo ao cho: ao que
Duarte varela acodio pera ho tomar & eoele Luys alua-
rez escriu!o da feytoria, Afonso Antonio da cos-
ta, Diogo de gouuea, Pero & outros caualey-
ros, & trauouse ba braua peleja por sobreuir tanta gen-
te dos imigos que quasi afogaua os nos11os, & por isso
no podero catiuar Balapul goripo, & Duarte varela
foy ferido c ha E-spada na sola de hii p, & Afonso
ferraz foy ferido doutra de q despois morreo, & Anto-
nio da costa de duas frechadas, & assi outro: & reco-
Jheranse com muyla afrta, & nem por isso deixauo
de sayr a cortar os palmares , o que fazio cada dia , &
de cada vez matauo gente aos imigos & lha ferio, &
dos nossos no morrero mais que este-s q. dtgo. E aBei
durou ho cerco ate oyto dias Dagosto em q acontecero
outras muytas cousas que no escreuo por ord por as
no saber particularmte, mas os Portugueses bo fize-
J'Ao sempre tb c ajuda de noao senhor lJ os 1migoa
se espAtauo: & aasi foy este hil doa Jaarradoall. os por-
tugueses fizerllo na lodia.
C A P I T V L O XLIII.
De como a raynka de Comorim peJio pa a Eyw ro- .
drigatesr " se leuiou Ao cerco da jorlalua.
Desenganadas as rayohas de Coulllo & de Comorim ll
no podio tomar a fortaleza pois ho do poderio fazer
perto de dons meses que estauo sobrela, arrt>pendP-
ranse muyto de ter comeada a guerra , porque viio
que fizerlo niaso sua perda. E a raynha de Co.ori
quisera que pediro paz ao capito, & a de C.nulio lhe
disse que auia destar escidalizado delas & nil auia
de querer paz, que melhor seria mandala pedir a da.
Aleixo de meneseos q ficauA por gouernador. No q a ray-
nha de Comori no quis consentir, que a que11
o;gitized byGoogle
LI'YilO V CAPITVLO XLIII. li CJ
ela fiara a guerra a esse auia de pedir a paz. E a ray-
nba de Couhlo .nl quis se no maodala pedir a d AJei-
][o, a quem mandou hi sea pul pedindo perdo do que
fizera, & prometdo de ser dali por diante rnuyto tiel
a el rey de Portugal, pedindolbe que mandasse l com
qu a paz, porque nio se atreuia a assenta-
la com Eytor rodriguez. E dom A I eixo despachou logo
pera ir fazer te negocio Diogo pereyra de Cocbim ,
& Cherinamarcar & Patemarcar Dlouroa que fossem coe-
Je. E tre tanto que bilo a rayoha de Comorim il de-
aejaua das11entar paz com Eytor rodriguez mtloulhe re-
cado por hila molber Cbrista da terra chamada Cochi-
eale muyto conhecida dos Portugueses, que chegou
porta da fortaleza h fia noy te dos oyto dia11 O agosto ren-
dido bo quarto da pr1ma : & conhecida quem era das-
pois de chamar, & dizendo que queria falar a Eytor ro-
driguez da parte da ray nba de Como rim , foy Jeuada
diante defe: & ficando com dom Afonso & com ho al-
eayde mr, & Luys aluarez eecriuo da feytoria. Ela lhe
tii88e ll a raynba de Comorim ganada peJa de Coulo
q lbe auio de tomar a fortaleza per hil ardil q Balapu-
la goripo & seus irmos tinho ordenado pera isao, se
leuantara clStrele & lhe fizera guerra, do que se arre-
pendia muyto & confessaua que errara: & Jbe pedia
qui1esse coeJa pu, porque queria ser muyto grande ser-
uidor dei rey de Portugal, & daria pera a fortaleaa
da a prouisam de mantimentos de que teuesse
dade: & dali por diante mandaria a seus filhos & a sua
gte que mais no fizessem guerra fortaleza. E pre-
guntada por Eytor rodriguez se lrazia algila carta de
crc;a da raynha: & dizendo que no, lhe respondeo que
a trouuesse ou viesse algu puJ principal coPia, & que
ento responderia a bem de feyto. E ela disse que si tra-
ria, porl} a raynha desejaua muyto a paz: & assi foy
que logo ao outro dia noyte ao quarto da modorra tor-
nou & coeJa Chanei pul muyto pricipal na casa da ray-
Dha que eatro1.1 eom seguro Deitor rodriguez, a quem
o;gitized bvGoogle
116 DA HIS'I'O'RIA DA IJifDIA
despois de dar hO. grande presente de da
part.e da rayoba, lhe confirmou tambem com h seu re-
cado bo que Cochicale lhe dissera a noyte pas-'
sada, pedindelbe que de cfirmar a paz lhe quises-.
se dat' seguros Jlera as suas naos nauegar, & que de-
uia de folgar de lha cfirmar por a nossa fortaleza estar
em sua terra, & ser feita contra sua "ontade & de seus
puls-: &. mais por nilo llrer mandar assentar paz c d
A I eixo como fizera a raynha de Coullo , se nlo coele.
E contou a Eylor rodriguez como sabendo a raynha 'J.
Diogo pereira eslaua em Caicoulio, ll vinha por man.
dado de dom Aleixo pera assentar as pazes c a raynba
de couUlo, lhe mildara dizer no entrassem em Cou-
llo, se no que se acharia mal. E de tudo isto Eytor
rodriguez mdou muytos agardecimentos raynha, &
da sua parte lhe outorgou a paz , que
'JUando se ouuesse dassentar de todo, ele apresentaria
lto muito grde 1eruio } ela fazia a el rey de Portugal
em desistir da guerra & socorrer fortaleza a tAm M
tempo. O q ela estimou muyto, & fez Jogo afastar a soa
gente de guerra: lt mildou aos seus areys que mandas-
sem aos pescadores de sua terra que leuassem cada dia
pescado fortaleza. E tamb a raynha de Coullo deeis-
tio da guerra: & Eytor rodriguez ficou desapreasado de-
la, sem em todo ho tpo que durou lhe ferir! nem ma.-
lar maia que os que di88e.
o;gitized bvGoogle

LlftO V. 1:API'I'VLO
217
C A P JT V L O XLIIII.
De como Chermamarcar, Patemarcar mouros estor-
uaro que a raynha de no assentasse a pasr
qw cometJ, de como se fe clespoi1.
Sabendo Eytor rodTiguez como Diogo pereira & Paie-
marcar & Cherlna marcar estauo em CailecouUio, &
flio ousaul de passar dali c medo da raynha de Corno-
rim, escreueo a Diogo pereira que se fosee em hn tne
por mar & que -os mouros se fosst; polo rio:
& asai ho fizero. E chegado Diogo pereira a fortaleza
disse a Eytor rodriguez corno d Aleixo ho mldaua aiJ
pera reformar a paz c a raynha de Coullo: a cu.io re-
(jrimento aqeles dous mouros vinhito. Do que se Eytor
t'odriguez aqueyxou muyto, dizt;do que a<tles mou-ros
eril imigos dos portugueses, como ho ero quantos auia
na lodia, & que lhe pareci-a que por sua causa se no
auia de fazer a paz , que ele nilo c5cedesse sem a ray
nha comprir Jogo hns apontamentos, li forllo os seguintes.
Que d@tro naquele anno auia de pagar duzenkle &:
cyt@ta bares de pimenta que deuilo a el rey poJa fa.z-
da que fora tomada a Antonio de sa : & assi -&
dona bares q dtmia da quebra do peso da pimenta da
carga do anno passado-: & mais treze bares que se moo-
tauo em certo dinheiro .que lhe deuia, como eataua
per conta certa.
auia de rmga1' todo quanto se roubara a-ssi 808
Portugueses. como aos ChrisUios da -terra, quftdo SE' pos
ho cerco fortaleza : & assi todo ho dftno que recebero
em quanto durou A guPrra dt-scrauos fug;ro pera <*
1migoe: & mais auia loe-o de correger t()do ho dant>fica-
m@Lo que na fortale2a fosse feyt-o.
E que os dereytos da igrPja de sam Thome que ho
modelcar dos -mouros ti-nha tomados despoia da guerra
lhe fDss Jogo .tornados: & por castigo disso ae desaem
LIVRO V. EB
o;gitized bvGoogle

t 18 . :D:&. HIS'lORI.& DA INDfA '
pera sempre igreja de sam Thome todos os dereytos
que pertencilo niezquila elos .mouros. E que os mou-
ros de Cochim, Cananor & doutras partes que ajudaro
naquela guerra no podessem maia tornar a Coatllo, so-
mente teriio hi aeus feytores. .
Que Balapul goripo & eeus irmAos pola lreiqto que
quiserlo -fazer t>m tomar a fortaleza mud sua viuenda
pera bOa Jegoa da fortaleza, & achando os de Cbaogua
eheri pera a fortaleza os podeu matar.
Que a rayoha de Coulo & a de Comorim & os re ...
gedores pola & guerra que fizero pagassem cem
bares de pimenta, & assi se obrigassetr a dar dous mil
bares pera a carrega que se esperaua de fazer , & isto
poloa pre(OS de Cochim.
. E que dissesse raynha & ao regedor q se no qui ..
essem outorgar & comprir estes apontameatos que sou
.bessem certo que em todos os portos dei rey de Coulo
nlo ficaria nao asai suas como deslrangeiros l} no fos.
1em tomadas ou metidas no fundo como de immigos.
E coesles aptarueLos foy Diogo pereyra falar . ray
ha de Coulo iodo coele Luys aluarez eacriuo da fey-
toril , ficando por eles arrefens na fortaleza : & Coro
eoeles Patemarcar & Cbeirinamarcar, que tanto que lhes
foy lido perle a raynha ho apontamlo que dizia que
auia de pagar a quebra da pimenta, no ho poderio soP
.frer, &. apartaodose Jogo a raynba lhe disaero q_
e auisasse por nenbO modo assentasse a paz com
a condio daquele apontamento, porque nlo somente
ela era perdida em pagar a quebra da pimenta & poer
tal c0stume, n1as os mercadores de Cochim & de todas
as ou a ra1 farln em que a eJ rey de Por-
tugal. E como a rayaha cria muyte oestes mouros, to-
atou lett eonaelbo & no quis asaentar a paz: & asai se
tornou Diogo pereyra eQeooa pera a forlaleza af tomar
ni..>abli asaet.o .um a rayoha. E este auiamento dero
em os do10 maadar a Coulo: do que se Eytor
mdriguea muylo ci Diogo pereyra, porllogo
o;gitized bvGoogle
LIVIID Y. XLY. t l 9
loy certifieado do conselho que derio aa rayoha, & di
selbo desenganando oa qae a raynha nio paga11e a
4bra da piareata.q e._, perderia mais do que ganhaua.,
& bo mesmo auia de Hl' dui por diante em Cochi &. nas
outru part01 onde ae eompraua pimta pera earregailo
das uos. E vendo Diogo pereyra que aua estada em Cou ..
lo.era debalde torno.., a Cochim c& os mouros, &. cOIB
-quaoW. aio ae tomou .. ento na pu, no tornaro as
a fazer !llerra mrtaleta & de apoia 88 fel a paz.
C A P I T V L O XLV.
1k como /&o gouernatlor panio Dormu.: pt:ro a lndia
01 noaot duas naos de mourw , Jo mail
!'MfMS"*
Ho que .. inoernaua. em.
tudo o que era necenario se partio .pera a ln ..
dia aa fim Dagosto, &. foy ter a Mazcate onde estaua
a armada -doe nauios grossos, &. ali forlo (er coele 011
que hio em goarda de leronimo tle sousa & da.
ouirf.ll nossos. E aabendo ho gouernador o que
fez men:e aos mouros , & mandou por eles hil rico pre-
aeote a seu aeftor polo gasalhado que fizera a01 nossos:
& deapois se partio pera a lndia &. Jeuou a rota da pon-
ta de Diu, & naquela trauessa topou per tliuPrsas ve-
.,. duas naos que k>ro tomadu & hiia .se
rendeo sem peleja, & outra tomou por fora darmas Rur-
uaz (que se ajuntou em Mazcate com ho p
ueraador) & ajudouho Nuno fernandttz de macedo, &
foy tomada c morte de muytos mouros que se defeod&
rio ..-aJen temente. E tomada a naos .foyse bo gurep-
nador dereyto pata de Diu com determinao de ho
tomar se bo achasse pera isso , que assi diz1a que lho
mandaua el rey seu senhor se lbe no dessem nele for-
taleza: & porem que fosse sem morte de gente. E isto
no d1zia ele de somentP que hia pera recolher.
EEI
oigitized byGoogle
-
'DA BllftRIA D.l: llfDIA
Fernlo martinz euangelho que eslaua hi por feytor ania
lnos: & chegado barra su.rgio & mandou chamar Fer-
no martiz , de quem soube que Meliquiaz no estaua
em Diu que ho mandara el rey de Cambaya fazer guer-
ra aos resbutos , & que em seu lugar deixara MeJique-
saca seu filho, & por seu gouerriador hO seu parente
mouro & tartaro de naio ebarnado hagamahmut, & q
Diu estaua forte com baluartes que tinho muyta arte-
l:haria: & de contioo estauio no porto eiocota seBBenta
fustas bem artilhadas. E sabido isto pol gouernador
chegou ali Gaspar da silua, qu.e como disse leuaua a
capitania de ha nao da armada de Jorge de brito: q
passado ho inuerno partio coele de onde in-
-uer.nou., & fuy tanto abaixo que k>y ler a DiH, & co-
nhecdo a nossa frota se cbt-gou a ela, &. deu ao gouer-
nador hfia via de cartas que lhe trazia dei rey de Por-
tugal, em q.ue mandaua q no lhe querdo el rey
de Cambaya lar j(,rtalt!za em Diu que fizesse g.uerra a
Cambaya &. procurasse por lomar Diu cooa ho mayor
resgoardo que podesse que lhe-no matassem gte. E
sabedo ho goue11nador q Diu estaua tio forte; dissimu-
Jou pera outro tempo, &. mduu dizer a Melique, que
pois seu pay ali no estaua. que no se queria mais de-
ter, &. foyse a Goa com determinao de tornai" sobre
Diu gr.de armada. E sabendo em Goa como
Je inuerno fura morto de noy le loo viegas alcayde aucX-
Aia forta.Jeza, oo .fez sobriaso uada.: pua lo que fie dizia
pubrieameote que bo mandara matar ho capitio, & de
Goa se foy a Cochim , onde achou Jorge de brito c oa
capites ) inuernaro saluo Gaspar da silua: &
Jorge de brito lhe deu dei rey de Portugal, em
mldaua fazer muJlLBI couaas como direy a diante.
o;gitized bvGoogle
C A P I T V L O XLVI ..
De como .Meliquetl8 mandou hG etnbai:mdtw a9
. dor pera u u apercebia pera ir o Diu.
filho de Meliqaz capitlo de Diu a
)lOUca detena qae o g.ouernadOI' fizera no seu porto. E
aabdo despois a frota que fazia em Cochi, porque logo
88 .Uube pelos mouros, aoapeitou se seria pera ir 11obre
Du: porque ainda. q a paz estaua aaaentada tre seu
pay & elrey de Portugal b sabia que a tinha quebra
da , c trazer aa fustaa que trouuera darmada todo ho
lempo de Lopo- aoarez usi clra os JJOISOI, como ctra
teus amip, & q bo goDeJnador podia e rezlo fazerlhe
guerra: & 4 faria aquela armada pera ir sobre Diu , &.
por e&elho de Haga111ahmut, per a saber se era assi &.
abrldar ho gouernculor dalgu eolera se a Leuesse : m-
doulhe htl i!baixadur, que foy h mouro hrrado chamar-
.Io CamaJo, -a q priACipalmte encomendou muyto que
trabalhaae por eaber o Atender e l} determinao -ho
goueraacior fazia atJ'Uela armada : &. deulbe bna earla d.,
cren'i& pera ho gotternador a quem mandou dizer q.ue
lbe pesara muylo de se ir to aarioha do seu porte, pOI'
lhe no poder fazer parte dos que dPsejaua co-
mo seruidor filei rey de portugal &. mu)llo grane ami-
go doa seus gouernadorea , & pois ho no podt>ra. ver bo
mandaua vieitar por aquele embai.ndor, & saber se man.-
daua dele ou- de sua cidade algua cousa : porque ho fa-
ia como vassalo del Rey de portugal l.l era. E IDandou-,
lhe bl carro triunfal muyto fe11moso & marchetado eiS
muytOII la9s- de marfim , & pera bo tirarem quatr-o bois
daadadura, q. alo de muyto & tiabo os eerooa
my to bl dou11ados , & es'e mouro foy eiQ bt1a naueta:
..& cbegado a Cocbjm deu. sua embaixada ao gonernador
& bo carro q lhe leuaua: eiS que elle folgou muyto pe-
ra ho IIUUldal a elrey aeu 1eobor, como maodou nas o aos .
Digitized byGoogle
ttt :DA IIIB'I'OtiiA D.t. lliMA.
q aquele no forilo c a carrega r.ra bo reyno. E sen-
do ho gouernador auisodo por alg s lllo tJbspeitarl que
Camalo vinha a descobrir terra se era pera Diu a arma-
da que se fazia : no bo quis despachar & deteuPO eoaa
dissimulacces ate que ho leuou consigo quando partio ..
ra Diu, porque no fosse dar ooua a Meliqut>az que bia.
C A P I T V L O XLVII.
De como MdilBtJCa Hogamshnt.al qutJ t. gtl'-
uernador h.a a de (;OfiW
. Des-pa-chadaa ali Jtaoa da carp que auiio de ir pera
PJrtugal : partioae per a goa .pKa .da. bi se ir a Diu & le-
uou em eua coll6erua ho embai:lr:ador de 'Melit!lueu, qa
bem. llo porque bo gouernuor ho coo-
mo ae vi o no mar apartouse hi'Ja noite del6, & tirou aea
CU'Iinlro pera Diu onde chegado CORtou a Meliquesaca
& a Hagamahmut o que .entendera -110 gouernador, &
como lhe fegira : & caindo ele aa mesma 8utpeita que
ho seu eiDbaixador tinha., fortaleceo logo Diu o mail.
pode. Do baluarte 4lo mar .ao da fMra atraweaaou llfta
cadea de ferro muyto q se Jeuitaua & abaixa
ua , pera ha nosaa armada no pecler entrAr. E se foae
easo que se aquela cadea quebfaue ou cortaue sandoa
a de dentro dela por certas 11ao1 cheaa de pedre & de
terra c rbos por baixo tapadH pena que em a cadea
4rJuebrando os deatapua & se ao fundo, & i
pedissem que a D08Ba armada oio opedesse entrar fto
to. E fortaleceo os muros & baluartes de mais &rtelbao-
ria do i1 tinbio, & detras dP.Sta caiea .estaulo aa suas
fuetas muyto bem artilhadae, & a iora a muyta aJml
.dartelharia: Ir. munioa que tirnha, ajftt.ou a mais ttte
de guerra ii pode a fura a. que tinha de cootino qwe era
toda eacolbida. E aai fieou Diu oila fork gramliuhna.
..... . ..
oigitized bvGoogle
LI'YRO V. CAPI'I'VLO"%L'Yftl. 211
C A P I T V L O XLVIII.
DI am10 lw gouemador N partio pwa Diu , chgotl
ao seu porto.
Despoia que bo Abaixador dei rey de desapa
nceo da conserua do gouernador: seguio ele por sua
:riagem: & visitdo de caminho as forlalezas da costa
foy ter a Goa: onde despois de sua chegada, chegou
Antonio correa de Malaca: i} achdo noua f Cocht da
rota ll ho gouernador leuaua, se fuy logo apos ele pera
aer ao feyto de Diu. E aoabdo ho guuernador de ae fa-,
aer prestes de todo em Gua : se partiu pera Chaul onde
ho eetaua esperando part da armada: que com a qu
hia coeJe se auia dajuotar ali toda. E chegado a barra
de Chaul foz no mar conselho com lodos os capites da
frota, & fidalgos, & pessoas pricipais i} hio nela. Em
lj declarou como lhe el rey mlldaua tomar Diu se lha
aio de.s nele fortaleza : & ali foy assinado per todos <1
Diu se deuia de tomar 1e lhe nlo dessem fortaleza, por ..
fJUe nio se tomando se criaria a li hila fora que despoi
daria muyto que fazer, & q pera ho trato de Malaca c-
pria muyto a dei rey de Portugal : de ter Corta
Jeza I Diu. Isto dtolrmioado mandou ho gouernador a
J.il fidalgo chamado Pero Ioureno de melo capito de
hO galeo , que per 11aber b das cousas da guerra fossa
dile, com hi caualeiro chamado Jorge diaz cabral ll
tinha bu mesmo saber: que aprendera halia c: mu}
iu DlOslru de grande nli!lia, & que vissi! bos a des
J>OBio de Diu z & por onde se poderia ebater
dieso & aui mlidou coeltili algiis eapile
de luetu k bargantis. E abalou apos eles coan todo ho
rato da armada que seria bem doitenta velas, ant-re
.oaoe grossas , galees , oauios redondos , gales , caraue-
laa, fustas, & barganlls, de que os capites principais,
"lo dom AWxo de aeoetea , doa lobo <te lilaa ,
o;gitized bvGoogle
li4. Di 'HISTORiA DA INDU:
Christoulo de tA, ChristouA:o correa , Ruy var: pereira,
Pero lour(( de , Dinis ferddez de melo , Fran-
cisco de mendoa, A ndre de sousa cbichorro, Lopo da-
weuedo, dom lorge de meoeees, Diogo fernadez de b&-
ja, Frcisco de tauora, Antonio de brito:de sousa, Ge-
ronimo de sousa, Frcisco de sousa tauares, Antonio
raposo, Rafael perestrelo, Rafael oatanho, Jorge dai":'
bullrll, lrge de brito, Andre diaz,, Pero a situa, Ao
tonio correa,. Aires correa, .Ferno gomez .de lemM,
Nuno ferndez de maeedo, Galo de loule:.;.Antonio
de brito, Gakl-perira Gaspar :doutel, & llaa.uel ve-
lho. E nesta armada bio perto de.trllll mil Pol'iugoeaee:
&. ela muyto be apercebida dartelharia, &. de grde 8Qo.
ma de munies. de guerra: ll a -r-reoel' de era
rera tomar Diu; A cuja barra bo gouernador obegou na
entrada de Feuereiro, &; ao da armada: porOhris-
touo correa & Galo1 de.lo'!le hir surgir diante de
dom loho dto lima que ja estaua surto: ouue ele menA-
corea , & por. no J.er l.ngar, o ode surgise 4iante deles:
se no lagia. leuouse & foy. surgir aebrela. E. por doiB
lobo surgir naquele lugar : parece que cuiclarito atgila
eapitiles q era pera hater a cidftde per mar. E eome-
ouse toda a gele daluoraccar, & poerse em ar.maa: &.de
nauios tiraro algas bbardadas, & foy a copsa
de maneira, ll os mouros cuidaro verdadeiramfle ' os
ijrio cometer: & se os portugueses lto fiztoro tolham a
cidade por auer nela pouca g@te , &.. essa c Jrrlde me.
do: por@ acodir todos aos muros &. baluaraa.. E Ha.-
gamahmut & Meli't se mdaro Jogo (lixar ae ..-onerna-
dor diz8do: <1 se auia pazes trele & Melif1Rz, 1 coaao
lhe qria tomar a cidade. t>le respdeo li niiol\ria, que
BI'Juilo era desmdo de gte de guerra: que eateut>esem
&Pguros. E manoou logo a todos os capiUtes qoe,este-
uessem quedos: & a d lobo de lima: que se leoasse
donde eslaua & sasse pera fora : & qut>r,Jo ho ele fa-
zer no pode por vazar a mare, & ouuera de icar .. ae-
.:o : & perderse ho galeio se le ao acodira A. ba.teia
o;gitized bvGoogle
L'PntO .. XLI:X. 116
lf llo rebocarl pena fora, E se oa mouros
Ioa marot poserio fogo a metero muy-
toe doa R08808 nauioa no fundo. R 4iabdo bo
dor ho risco q correo ho galeio de d lohlo de lima, &
pola reuolta de 'l foy caU8&: ouue tamanha meacoria
4 ho mildou chamar & priJdeo tirandolhe a capitania do
galeio. E panada esta luria 'l lhe algI fidalgQtt falarlo
ho soltou , & lba tornaua a dar: & ele a nio quia agra-
uldoae muyto do rouernador' & tornouse pera Cochi.
E ho gouernador deu a capitania do galeio a Nuno
fernldez de maceclo: -& a sua carauela deu a MaaueJ
de macedo seu irmlo.
C A P I T V L O XLIX.
De como 1to gouemfldlw st f1io MeliqutBaca 4- com
- Hagamal&mut.
Meliquesaca & que virlo no seu port-e
Jafta frota tllo pode1'08a eomo ho gouernador Jeuaua, ou-
aerlo gr'Ade medo de bo go'Uerna-dor l}rer tomer a cida-
de: & se algOa esperana tinbo de nilo ser asei, -era a
noesa feitoria que estaua- Diu. E }X>r isso prder:lo
Feralo marttz euangelho ho leytor: & outPos } estaufto
eoele, pera que nlo fugise pera a fi'ota. E despoJ.s da
aer algfts recados antref& &: ho gouernadbr sobrelhPs
mldar pedir Fernlo martt1-&eles Jho nilo quererem dar
Foy concorlado antre-IE's . que se vissem : ho que
bem Hagarnahmut nilo queria consentir porque se re-
ceaua que nesta vista fosse tomado pelos nossos com
Meliquesaca, & por derradeiro se virilo ilbos ci5 ho go-
uernador i5de se chama a calheta: & este lugar escolheo
ho gouernador por ser en rormado por Pero de
melo & por Jorge d1az cahral , li tinh a cidad-e daquela
parte ho muro haixo: & se fazia ali ha grande prnya,
& que se podia dar cbate ou escalar a cidade. E pera
ho gouernador ho ver c os outros capiUles: quis que a
LIVaO v. FII'
o;gitized bvGoogle
III DA H18'1'0aiA fJIDU.
ista ((Mie ali , & que ele attaria. " a.ar cca alg1 ca-
pites. E Meli)MOa & Haga111ahmut em terra com aJ.
gtla gente, &. u&i sei fez. E. a cooeruso do sua pratica
foy dissimular bo puernadbr quP. aio hia pt"ra tomar
Diu , nem fazerlbe guerra :. bia c aqla arma-
da por mandado -dei Rey. de Portugal seu senhor: pera
da sua parte pedir a Meliqueaz que lhe dei.xa111e ali fa-
zer hua forlaleza etn poderwe ter segura eua feitoria,
porque lhe no aeoateeesae-boque em Cabcut, Coulo,
& Malaca, acontecera, & oito querend que a fizesse:
ll no deixasse estar hi mnis sua feitoria, k .(} sobrieto
lhe dissessem bo que determinauo. E ele respdero
que l\1eliqueaz no estaua na cidade, & que eles no
podio dar forcal"t>la: nelll entretaJ:Ihe Ferno martiz
com a feitoria sem licena de Meliqueaz: porque em
quanto a tiuessem na eidade eetarilo segur011 de lhe&
no fazer guerra: & isto disse Hagamahmut por que en-
tendeo no gouernadur que lbe auia de fazer guerra. E.
posto que ho goue1nador rt-pricou a eata reposta, nio
tomaro outra ccru&Ao : A. al8i 1e &JHU'larlo. E Haga-
Iugo allle lugar: -porque eomo era
muyt() prudtlnte oolt>odeo bem gouernador que de-
terauinaua de dar na cida4e por aqoele JaJgar. E aqui ee
fez despois bu a que 01 DQ&sos aiarlo de
Di<,go Iopez po.- se ai ho .goueruadOI' que foy
eausa de se faaer, em ae entfooder nele que auia de co-
B)et er por ali a cidade que -eom. h& baluar'e naquele lu-
gar ficaua ()rle de lodo.
o;gitized bvGoogle

li%
C A P I T .V L O L.
Ik OtGIG Iro geuD'fladtw lfJ mudou, (;(JJUelha ti--
nhA dt tmnar Dia: 4' d. como manei. wr o ria
MIJI1n ftJIHJ pml /GIII!I' hi joriiJiu&.
Daapoia diato nle e topbe a eausa porque afroxou ho
gouernadow do impeto e que bia pera. tonlar Diu, &
esfriou tlto 4iso.: que.sem querw c&lelko. pubric:o que
prop11ane u causas que auia pera bo nlo torqar, & oa-:
4a h di._ Jao ll lhe. parecia. Cbamou h dia a sua ca-
mara (onda estaua :ao o ho seu. aecretario} a cada hil
da. oapitu.: &. ficlalg da frota, E diaialbes hA
eeia fP.ie10, aqui 11081& viad por .mdado det rey meu
DhM pera. tomar .esta. cidade., que .eu euidey q podes.
IHI08 tomar: poJa que os mouros fortalecero
Joso ., depoia fJU8 virlo qoe ea :wi qoa . fraco estaua bo
muro claquela.. blda,. & para iairmes. em: tetra & eaea
laia, os mQ1'48.a&ID uyto aJtoe, &r. nela ba tpuyta gen
te: Mele o ii pocJeramoe fazer, Bt ,.a lhe 4arD10B bate.
lia do mar, dizemme bombardeiroa.q.ue lhe nla Jlll
faer. porque flilo -lirarlo cttrtCI. com lao a,..
far d<l8 Muios., apra vede bo que voct paNca. E 11uan ..
do .,. eapitala, & -fida:lg01t: se virlo perguatar daquele
modo tendo aseeqtado quanto. impertaua tomarse Diu,
M MeHqaeaz alo da1ae btale: ficario muy espanta.
doa daquele modo de fazer OoDBelho. E entendendo oo
gouet"oador que nlo queria pelejar todos por lhe faaer a
oolade, dizilo que peJejuu , &. do que cada hl
dizia fazia ho eoretario bum termo & auinauamao. Mu
Fraoeieco dt' eousa tauarea que daha do gooernador
que H Dia ae comi:lat.nle esteueae aotre ho baluarte
do mar lt bo da terra na sua naq: pcll' lho aui peair,
mio lhe pareeendo bem ho :que ho.gouernador dizia, nD
quia dker se . nAo a vndade, & .. dissefbe que por ruais
ceat.e que aquela ci:c:Jade . tiueue' liaem por. i allol
FF 2
oigitized by Goog I e
118 DA 'HJITOB.I.l IrA DlDIA
que os muros fossem : que .deuia de deaembarcar & tra-
balhar por escalar a cidade, porque .o!o bo fazendo asai
pareceria grande couardia, & os mouros perderilo de lo-
do ho credito qe tinbo .em nos: & terio ousadia d:e
andar com suu fuatas. E outro tanto fez Diogo feroan-
dez de beja que lhe disse com grande menencorea, que
ja era tempo que se no fossem sa1 de Diu & que nllo
ee auio de ir ate Jbes nikdlbrari! os braOs & as per-
.Ras, & i nuca auilo de ter outro tempo como allle pe-
ra tomar Diu. E c tudo bo gouernador no quis pele-
jar : do C'l se todos esptaullo muyto & aaia -lrelee gri-
de murmurao. E quando a gente darmas vio que ..
tardaua em dar combate a cidade: ficarlo todos muyto
descontentes, polo grande aluoroo que leuauio pera a
combater,& inuytos dagasladoa daziio mal 'do gouern ...
dor: & que no podia .ser se aio que fora peilado de
Meliquesaca q.ue no pelejue por. tomar a. .cidade:
& asai outras cousas l} diz a gte miuda quando os pri-
cipes ou capitais no faz ,ts aegOdo &eu pare
cer: & depois disto foy Ferno :IDI&'tiz- .lw.feytor de. Dia
c recados de & tle Hagamabmut ao ouema-
dor & tornou a eles c reposta sobre .lhe lugar pera
fOrtaleza , & que ficaria a hi Di ferndez de beja c
gente & nauios pera a fazer. E Diogo feraandez foy a
terra algas vez.es ver bo sitio onde ae. faria, &. tomar
.m-edidas do cho que seria neceasario, & tudo enio- dia-
simulaes. E n.eate tApo midou ho gouernador Ante-
Aio- correa ao rio de Madre faba oinco Jegoaa de Dia ,
a wer se se poderia hi fortaleza porque b sabia
a nlo auia de fazer i! Diu, & uadou coele Iobe
de coimbra piloto mr da lndia pera 1dar ho .rio & b.
Diogo de la pui!te. meatre elas obrae de pedraria per&
ver ho sitio da terra , & se auia petlra pera fazer eal :
& Codo. f llla cotia por ir6 mais diuimladamte, & -
tradoe dtrQ na barra do rio mrio IGbo de coimbra &.
Diogo dela pute per ele aeiJDa na barqainha da aot.ia
at a Qe Madre faba pera tomar
o;gitized bvGoogle
LIVRO V. CAPI'I"YLO LI. 229
daquilo a l} bUlo: & vf!dooa os mpuros bir daquela ma-
neira como alo ttoapeitoioa, soapeitldo q hio fazer al-
gil maL pr&lerllnos & mldarnos a Meliquesaca, & auf!-
do rista da cotia que Antonio correa 6caua, csbbar-
dearna de maneira q correo mu,yto perigo de a mele-
rem no fundo : sem Antonio correa se poder sair por
ser enchente de mare :- & sayose com 9azante sem maia
esperar porttoe bem aaube que erlo pres91 lobo de
eoimbra & Diogo dela puf!te, q:achou em poder do go-
aernadur quando ebegdu a ele, que lhos tinba MeJique
mandado 'logo con1o ilhoa derl. E llissero ao go-
ueroador que se p,odia fazer
1
bila boa fortteza em Ma-
drefaba. i ;
C A PI TO L O Llt.
De anno tltUIICM Ao gotlWftll.,_ tJ;;. it!aei-nar a dei-
zou na lndia em lugar dom lti:ro de m-enesu.
E por isso .determift.ou ho gouernadQr a fzer na-
quele rio pois olo podia em Diu: porque dali ueria
trato pera Malaca : & rra ccofala & faria tanta guerra a
Diu q Meliqueaz auer1a por bem de ter nrdadeira pat
com os nossos, &. l!le .foradamente Rio dir inuer-
oar a Ormuz cometera de fazer .h;go a fortaleza, maa
do podia por eata. ida que atiia defazer: & determi._
nou de fazer a fortaleaa quando toroase ; lt que teria
ie tempo pera isso. E em aua ausencia deixou ho p&-
der ele gooernador a dom Aleixo de ineneses : a quem
mandQ& pera Cochim c as gale pera hi inuernar , &
qe na eJ"fda do verlo eeguite toraaria coeiH a Ma-
drefaba (Jnde ho acharia fazendo a fortaleza. E despa-
chou alurg.e dalbuquerll pera Malaea-: & que fosse com
dom Aleixe ate Cucbim onde lhe daria embaNailo, &
au) a Jorge de brioto pera .Maluco & Rafael catanho &
Rafael ,...reatrelo_pera a China; naa 1uas naos: & todos
forlo debai:so da bideira de d6 le Cochim ..
o;gitized byGoogle
!SD DA tiUTOU.t DA IJfDJ.l
C A P I T V L O LU.
De como lw gouernadtw mandou pedir o Nisamaluco
senhor de Chaul lugar pertJ h.fMJ fortalem : !J- 1e
partia pera Orrn.us.
Partido d Aleixo de meneaea, por bo ter
Decessidade de pera a Dormua foy to-
maios a Chaul : & deixou no porto de Diu a Diogo fer-
ndez de Beja por capito mor de Manuel de Macedo
& -de A nrique de maeedo capites de duas earauelu,
pera que recolhesse Fernllo martinz & a feitoria, que
be sabia q lhe no aui:o Meliq Rem Hagamahmut de
dar fortaleza. E maodoulhe i). tilto que ouuesse a feito-
ria , } lhes pubricasse a guerra, & se fone a Ormuz. E
despois disto como digo se partio pera Chaul : &. por os
noroestes sere rijos se foy ii ilha de Danda, que tinha
porto abrigado, & hi lhe leuarllo os mltimentos. E de
Danda mdou Fernil camelo por embai.xadol' a Nizama ..
loco senhor de Chaul pera que lhe deixasae fazer hila
fortaleza em Chaul : & ele espedido, se par tio pera Or-
muz na fim de Feuereiro: .& foro coele. eatea capitle1
Nuno fernildez de macedo, Christouilo de 1, Ruy vaz
pereyra. Pero louro de melo, Lopo dazeuedo, Frlei
co de ousa tauares. Francisco de tauora. Antoaio de
brito de ousa, Pero. da silua. Ayres correa. Antoaio
eorrea , Gaspar doutel , Gon<ialo pereira , &. Manuel ve-
lbo. E deapois de ir ter a Mazcate foy fazer agoada a
Teubi ou Teiue como lhe todos cbamlo. E parlido da-
hi na entrada de Mayo dia de 11aocta Crua, apareceo
ha nao de mouros } vinha de Or01us: & bo primeiro
capitio que chegou a ela foy Frleisco de aouea tauares:
& entregaadoselhe os mouro. a leuou ao gouernador,
()Ue posto que soube q era. de Cbaya, & que leuaua
seguro, lho q4o q.uia goardar, por amoz da goerra que
lhe:: nu ia de ser fey ta, & mandou tomar a Dao pera el
o;gitized bvGoogle
ldVIlO v. C.&PI'I"VLL LIU. IS 1
rey & qultoa hilo nela : & foro achados nela Yinte mil
pardaos em tang k fazenda que valia mais , & ho go-
uemador pedio a Francisco de sousa t.auares que fosse
aela te Ormuz pera ir bl pardada: &ele o fez assi.
CAP I T V L O Lili.
De COIRO Diogo fu'llliJ.e% tk beja outu Ferno martitut-,
01 o&rw qtie alaul.io diu, !f- se foy pera Ormu.
Diogo fernAdez de beJa ll no porto de Diu pera
fazer a fortaleza: b entendeo, qlhe nlo auia Melique
HCa de dar lugar pera a fazer : & que tudo aqui lo Coro
manhaa pera aatreter ho gouernador qoe no tomasse a
cidade: & q ho fizerio ali ficar por euy
llaado q tendoo em Diu teri a nossa paz segura. E ten
do eJe ist:o por certe, traballiou por auer Fernao mar-
tinz &- oe oulrds na nao, em que no ouue tamanha goar-
da despois q se h gouernadar fay corno dantes. E por
il8o ouue facilmente a fazenda dei rey com cor de ser
ho fato dos noes08 que estauo em terra. E despois de
ser a fazenda na nao reeolheose Ferno martiz hia noy-
te com os outros: & logo ao outro dia Diogo ferndez
mandou pubricar a guerra a Meliquesaca, mandandolbe
dizer que deapote de Meliquiaz as11entar paz com Afso
dalbuquerque: 08 gouernadores da lndia lha goardarAo
sempre, & ele no: porl}logo em tempo de Lopo soa-
rez armara fustas & fazia guerra a nossos amigos, &
mandara fazer represaria no oosso feytor que nunca
quisera dar ao gouernador com quanto lbo mandara pe-
dir tantas vezes: & cuydando que ho enganaua lhe pro-
metera fortaleza que bo gouernador sabia que lhe nl a-
aia de dar, D ho deixara ali pera mais que pera ver
te podia aur bo feytor & os outro. IIOitoe, & que ago-
ra que oa tinba 10ubesse que el de Portugal mao-
daoa quebrar a paz, k que lhe fizeHt'm guerra dali por
4iaale : & filie lho fazia laber porque 01 P01tuguete1 qlo
o;gitized bvGoogle
III Bltn'Ou. DA lftDU
fazilo guerra aa traio como os mouros ee DI de pra.
a. E despois que Diogo fernandez mandou este reca-
do a Meliquesaca, disse)he J!'ernilo martiz que se fos ..
sem logo porque as Custas de Diu auilo de sayr logo a
pelejar coele, & que corria risco porque andauo c3 muy-
ta gle & arleJbaria. E Diogo feroandez se rio, dizendo
que se viessem q as ineteria no fundo, & vinda a marb
sayrlo logo as fuslas & Agamahmut por capito m6r, &
mldou jogar toda a artelharia mui forlemte, & que se
chegassem aos nossos Jiauios & que os cercassem, prin-
cipaJmte a nao de Diogo fernandez, em que feriro
muytos & matarlo algns, & apertarilo tio rijo pera a
cercarem com quito os nossos lhe tirauilo com arlelha-
ria que a Diogo fernaodez lhe pareceo mal esperalos que
ero muytos em demasia , & eetaua ja em tlto aperto
que lhe foy oecessario cortar as amarras c que eataua
surto, porq qe olo ouue vagar pera Jeuarem as ancoras,
& ho mesmo fizero os outros oauio1, & ddo aas ve-
las acolherse todos tres a Ormuz : de chegaria audo
dez dias ii o goueroador chegara.
C A P I T V L O Lllll.
De como p_arliro de Cochim Ior_qe dalhuquerf ptra Ma-
laca ~ Jorge dt brito pertJ .Maluco.
Dom Aleiso de meoeses que foy pera Cochim de ..
pois que laa chegou despachou Jorge dalbuquerque que
auia dir por capitlo pera Malaca, & seu genrro dom
Sancho aorrillz por capiUlo mr do mar. E eendo prea-
tes a armada que auia de leuar, se partio de Cochim a
l'inte cinco Dabril de mil & quinhentos & vinte hl\, &
ele foy ha nao q auia Dome sancta Barbara, & Ra
fael catanho que hia pera a China em outra, & Dinia
fernandez de melo em btl nauio: & irill neatu tres ve-
las perto de duzentos homs darmu todoa Portugueeea
& ~ t r e l e s muytoa fidalgos & glte eacolbida, & detpoia
o;gitized bvGoogle
LIVRO CAPITVLO LV.
de prtido Jorge dalbuquer'! parHose Jorge de brito pe-
Ta ir a Maluco a seys dias do mes de Mayo , & leuou
ila armada de oyto velas, de que a fora ele que hia nila
'nao fori por capites Christouo corrE'a dum galeo,
Francisco godiz, & Cbristouilo pinto de dous nauios de
gauia : . & Loureno godinho de ha carauela , & A nt()oo
))io de brito seu irmo de Jorge de brito doutra j ficou
em Cochim acabando de se apat'elhar, & Gaspar gal
'de ha fusta. E em toda est armada niio leuou mais
de trE>ztos bom&, porque os que hi!lo dirigidos pera ir
eoele lhe fugirlo quasi todos corno soubero que auiito
de ir a Maluco, j ho descobria ho gouernador tanto que
Yio as prouises de Jorge de brito , & isto por lhe l}rer
mal.
C A P I T V L O LV.
Ik emrw dom Iorgt tk metlnesfoy tm ajuda dl rey de
Cochim contra rey de Calicu. . '
Neste guetTa antre os reys de Cochi & de
Calicu, como sempre ate li fora: & a causa era por a-
mor da morte dos prncipes de Cochim que bo rey de
Calicu passado matara na batalha que ouue coeles no
passo do vao: & porque queymou Cochim & ho destruyo
como disse no liuro primeiro desta historia: & manda-
ua ho costume dos reys de Cochim que qualquer deles
auia de vingar esta injuria, c matar qualquer rey de
Calicu, oo outros tiltos dos seus pricipes, corno foro
mortos pPia gte de Calicu no passo do vao: & que a-
uia de
1
fazP.r outra tal destruyllo' em Calicu como fora
fE'ilo em Cochim, & despoie lauarse el rey de -cochim
nos tanqut"S dei rey de Calicu : & coisto ficaua satisfei-
to lt vingado de sua injuria. E porque ainda nenhn rey
de Cochim tomara esta vingana duraua a guerrA an-
trele & ho de Calicu ,- que como era mais poderoso de
geote , hialhe spre melhor na guerra: & porisso el
rey de Cocbim pediosocorroa d Aleixo de meneses
LIVllO V. GG
o;gitized bvGoogle
134 DA BISTOiliA D,A INDIA
que .ficaDa por gouernador, que posto que el rey de. ca-
Ucu era amigo dei rey de Portugal , no negou bo so-
corro a el rey dQ Cocbim polo sosLer que no OS&e des-
ficaua el rey de calicu maia podttroso, do que
era cousa muyto perjudicial pera bo estado dei rey de
Portugal : &: mandou em ttua ajuda a dom Jorge de me-
neses filho d-e doQl Rodrigo de menesea caualeiro de
muyto esforo, cow que mandou trinta Portugueses bs-
t.eirQs &. espingardeiro com que t vaJenLealte
em ajuda dei rey de Cochim c.tra el rey de Calicu, que
ho desbaratou muytas vezes : & em que d Jorge fez
cousas muylo assinadas que Do conto particularmle,
porque as n&o soube ee no em soma. E veodose el rey
de Calicu desbaratado ttas vezea recolheose pera
terras que dantes andaua polas dei rey cte Coob1m, que
nlo sabia serui'(OB nem honrras que no fizesse a dom
Jorge 4l teoe c:ouigo todo bo. ioueroo CQm liceaa de
dom Aleixo pera eslar seguro. dei reJ de Calicut.
C A P I T V L O LVI.
De como de.ndo el Rey de quli mal se gM
tauo as nndas do rey11o Dormua , tJ&Gndou rco.ll&er
q. qu BQ/njD,ua do gasta do reyno : f' pera ho so.bt.r
mandou que ouuease officia.es. Pori'Ug'Uf41e& fUJ/{ande-
ga Dor.m'Ull.
Quaado Afonso. tomeu a prillleyra YH
Ormua despois de desbaratar Cojeatar & sua armada
feue elrey Dormua que llo era Y.alsalo dei rey de POf-
tugal por se dar por \teocido. E pedindo mia a Afonso
da}buqaerque, fezB& assalo dei Rey de Potugal , &
per bOa eacriplura assinada por ele &
por Cojeatar, & poloa principais Dvrmwz, & Blliaada
de seus selos. I) da mio dei rey de Portugal recebia l!o
reyno, & se dali por diite a pagarJhe vioae mil
ura.ti.oe. u &. 'e contrato moat.rou el
o;gitized byGoogle
LfVM> CAPJ"LO L.l. 236
'le!'J d-e Portuga-l clespois a m,utoree que lhe
se ho reyno Dormuz era seu, & ditendolhe
qoe si , ho teue dali por diante por seu. E sahdo que
era tiranizado polos goazis Dormuz l} gastaulo mal tre
mil cruzados que lhe diziAo que rendift masea
do reyrro, determfnou de sabE'r ae era aesi , & achando
aer auelos &. fazer deles todo ho gasto do reyne
1t bo resto ajOtalo em thesouro. E pna isto quis poer
ofliciaea na atrandega Dormuz & nas outras dos C)Utrol
lugares do reyno & maadou ao gournador por hiia prQeo
11isam q foy na armada de lorge de brito que fosse me--
ter de pone estes officiaes que mandaua, & fizesee doas
fortalezas em Ormuz a fora a que estaua feyta , hila no
Bldel que era onde dPscarregauao as naos, & outra em
outra parte, porlf pera segurAa da terra erllo amba1 ali
neeessarias, &. q as prouesse ambas dartelbaria & de
gente, em que entrariSo oyUUa de caualo: & li
nenhtl dos nossos pousasse na cidade se nAo que se re ..
eolhessem todos a estas fortalezas porque esteuessem ali
eguros se se e] rey Dorrnuz quisesse aleuantar por a
mor dos ofticiaes que se punbAo , & que poseste no mar
-boa armada .pera m6r segurancca da terra. E pera capi-
1Ao Dormuz mandaua el rey dP. Portugal a Diogo de me-
lo c6 grdes poderes que arribou da ilha da madeira co-
mo ja disse, & ficou dom Garcia coutinbo na capitania
em que dantes esUma. E assi rnitdaua el rey de Porht-
gal que ouuesse em Ormuz alrnotac mr Portugues, &
-que dali pOT di&nle ouuesse balias & pesos como os de
Portugal , & que dissesse ho goueroador a el rey Dor--
muz q aquilo no auia de ser mais que aquele anno, pt'
rfl o que ele despois saberia , & assi lbo escreueo pedt-
dolhe i) se nilo escitdalizasse, por(j ludo era pera seo
-proueito. E despois de ho gouernador Pelar em Ormuz
deu a carta dei rey de Portugal a ill rey Dormuz que
ibe escreuia sobre aquilo & pediolhe pera bo PSe--
eutar. E el rey Dormuz ficou bPm salteado eom tal no-
'U& , porf}ue 'io q aquilo era tomarthe bo reyno, 8t bJOI'-
oo 2
o;gitized bvGoogle
136 BA BIS'I'ORU DA INDIA
trou que daua licencca de boamente, porll lhe pareoee
que se a nlo desse que ho priuario do reyno: & disse
ao gouernador que era necessario falar aos officiaes mou-
ros pera lhes tirar ho escandalo ll disso auio de ter. E
em vez de lho tirar aqueixouselbe do q lhe fazio, do
que se todos indinaro muyto, & dizio que no era pe-
ra se sofrer. E Raix xarafo que era goaail por morte de
Raix noradim seu pay foy o que mais isto q ne-
nhil por amor do seu mando que era m{>r que ho de to-
dos: & como ele era muyto prudeJJle, & via <JUf3 ho
tempo no era por eles, conselhou a el rey & aos offi-
que dissiloulassem, & no mostrassem .oenh dee-
contenlamento polo q ho gouernador fazia, porque se
bo mostrassem lembrarlhehiao temerse de se leuaotarem,
& temi!dose disso deixaria tla fora em Ormuz , &ltfi
no mar como na terra que no podessem posto que
se quisessem lcuanlar, por isso que fizessem muyto b
rosto: porque quanto ho gouernador lho visse melhor
tanto mais seguraria : & disse a el rey q lhe dissesse il
ho reyoo Dormuz era dei rey de Portugal, que podia
fazer dele o. } quisesse, porque de tudo ele & seus yas-
salos ero eonl@tes , & assi ho disse el rey, & que po-
sesse ho gouernador os ofliciaes quando quisesse. E a-
.uido este csenlimento, foro postos os officiaea q el rey
de Portugal mdaua pera isso, que ero Ma-
.nuel velho por juyz dalfandPga & prouedor das rdaa do
reyoo, Ruy varela por thesoureyro, & por escriues Mi-
guel do vale, Ruy galuez da costa, Vicente diaz, Nu-
Do de crasto, Diogo vaz, & quatro mouros : de que h
auia nome Cojehamet, homem antigo na alfandega Dor-
.muz, & que sabia muy bem os segredos dela, & este os
disse a Manut>l velho que por seruir el rey peitaua este
&: outros pera lhe descobrissem a verdade do que ren-
dia bo reyno:. & assi estaua c Manuel velho por goa-
.zjl. dalfandega Raix delamixa irmo de Raix xarafo ho-
mem fieJ & grande amigo. dos nossos .. E postos este& of-
.ficiaea. nalfandega,. poa se lambem pu r . mr h
o;gitized byGoogle
LIV.O V. C.iPITVLO LVII. !37
Joio Iopez t 'l mandgu por seu regimento que ouuesse
em Ormuz pesos & balanas como A Portugal do que
se todo bo pouo escandalizou muylo, & dizio que ja ho
reyno Dormuz era de todo dos ooasoa, & l} os mouro&
erlo seus catiuos. E porem el rey era muylo bem trata-
do , & dauaselbe larga:mte ho neceasario pera seu gas-
to: & Raix xarafo era somente ao que vinha mal deste
partido, porque se lhe liraua gastareose per sua mo aa
rdas do reyno & tiraoizalo, o que enlio no podia fazer.
C A P I T V L O LVll.
lk como tendo el rey de Narnnga detbaratado. ho
dDlco mandou dizer a Ruy tk mela capil.o de GotJ
que joase tomar as tanadarias da &erra firme, o de
mo as tomou dd rey de PortugaL
Passando se isto I! Ormuz sueedeG na lodia, que es ..
tando ho Hidalco per& ir cercar Goa com seys cto1
mil homs de p & de caualo & cem bombardas grossas
com deteru1ioao de a tomar: querendo nosso senhor
acodir a tamanho perigo como este fora pera os nossos,
se leuanlou supilamente guerra antre ho Hidalco & el
rey de Narsinga, & em hila batalba foy bo H1dalco
deHbaralado & fugio com perder muyta gente. E prosse-
guido el rey de Narsioga a l'iloria , lhe tomou a cidade
de Racbol & a de BilgQ, &. outras muy.tas: pelo que
aquelas tanadarias da fralda do Balagate l'ezinhas de
Goa ficaro desemparadas. E como el rey de Narsinga
por ser to rico. como ja disse n tinha necessidade de-
las, & desejaua de auer todos os caualos que hio a Goa,
&. que bo Hidalco nio oeobn, mandou dizer a
Ruy de melo capito de Goa q ele tinha ganhado por
fora darmas ao Hidalco a cidade de BiJgo com toda
aua comarca ate bo mar, em que auia tanadarias que
rendio mais de ciocoenta mil pardaos douro,. de que
fazia doa"'o a el rey de Portugal pera lodo sempr-e por
o;gitized byGoogle
t 3 ":bA :iStOllJA DA INDlA
amor da amizade fi sempre desejara de ter coe1P, "& por
amor dauer todos os caualos ll hillo a Goa que fosse ele
entre tanto tomar posse das tanadariaa. E de,poia de
"ido ho gouernador lhe mldaria eu embaixador pera
assentarem suas cousas. E Ruy de melo lbe respondeo
com muytos agardecimentos assi de sua parte como do
gouernador, promeldolhe que acerca doe caualos te f a ~
ria tudo o que fosse rezlo, & que ele ficaeB'e contente.
E determinando de ir tomar a lanadaria de Salaete que
estaua anais perto, ajuntou duztos de caualo dos nossos
todos moradores em Goa, de que ele hia por copiUlo, &
perto de setecentos de p os mais deles dos nossos , &
espingardeyros & bsteiros, cuja capitania deu a Ruy
jusarte de melo seu sobrinho: & panandose a Salsete
em almadias & j!gadas, como no achou ninguem que
lhe resistisse tomou logo posse dallla tanadaria por el
rey de Portugal. E assentada a terra que assentou em
obra de dez dias se tornou pera Goa deixAdo por tana-
dar mr a Ruy _jusarte, a que deixou vinte cinco de c a ~
tJalo dos nonos & cincota espingardeiroa d-e p, & seya
c tos pies da terra os mais deles frecheiros, & orde--
nados por suas capitanias : deixandolhe por regimento
(]Ue tomasse posse das tanadariaa de Pond & Bards,
& posesse nelas ta nadares Portugueses Jogo nomeados,
-que lhe obedecerio. E Ruy de melo no se deteue mais,
porque nlo era necessario que como n!o auia qu de-
fendesse a terra abastaua Ruy jusarle com aqut-la gte
pera a tomar & assenlaT. E tornado ele pera Goa, Ruy
jusarte se fty a Pond, & ton1do posse dela pos hi por
tanad3r a A nlonio raposo alcayde mr de Goa &. c a s a ~
do nela & despois tomou as oulriiS & Roy jusarte tinha
seu assento em terra de SalsPte no pagode de Bardes:
& tinha por seu feytor a hil dos nossos casado em Goa
que auia nome loiio Iobato, & por seu escriuo A luaro
barradas, &. eles arrecadaulo ns rendas de todas as ta-
na,Jarias que Ruy jusarte visitaua dali dondestaua. E
auendo dous meses que estaua em posse delu leue por
o;gitized bvGoogle
JfiVIIO V. CAPITVLO LVII. lal
certeza que hilo sobrele dous capiUlea do Hidalclo, que
ee bia restaurando da rota de Kachol. E como perdia
tanto naquelas tanadarias quis ver se as podia cobrar,
&. pera iuo maodaua aqueles doua capil.iee que digo
ambos Canarios, bu chamado Manaique & outro Rapa-
naique com tres mil piles, & nlo maodaua outra gea-
te , Mli por auer 01 nossos por poucoe cerno por ter ne-
dela pera a guerra que ainda tinha com el rey
de Naraioga. E sabido isto pw certo de Ruy juearte t
mandou logo recado a Ruy de melo que amnoheceo htl
dia em Salsete com toda a gente de caualo de Goa que
era a que disse. E junto ca Ruy juaarte esperaro q
Yie88em 01 immigos : que nio vierio c medo do IOcor-
1'0 que era vindo a Ruy juaarte : & aabdo. Ruy de me-
lo que eataulo recolbidoa em trea aldeas determinou de
ir aobrelea, .& Jogo naquele dia q chegou mea ooy\a
parlio pera l por no ser sentido & chegou J antema-
nhal, & posta aua gente em ordem .teu Da primeyra al-
dea. E sentindo ho capito doa immigoa os nosaoa nlo
ae alreuendo a Jhe resistir fugio logo, o que -vdo 1aa
geate fez outro tanto : de modo q os 1108108 no teuetlo
trabalho coeles, & Ruy de melo mdou que denem 0011
da terra cuydaodo i} se defendeaem , o que eles nio i-
zero polo que Ruy de melo mdou que os nio mata ..
, porem que os catiuaasem : & foro ca'iuea eea&o
k &riota almas, & logo ea ou,roa capitilea fugirJo, k
Ruy de melo tornou a Msentar a terra: & sabido pol'
ela ho llesbarato destes capites ni: ouario outroa de
tolDar a buscar os 001101 ttue icarlo e paz.
o;gitized bvGoogle
DA HIS'I'OBIA DA INDIA
C A P I T V L O LVIII.
lk como Roi:J: xort!fo zwouocou ho rogro dd f''!J Dor-
mua que Ao fisesae leuontar CONtra 01 ftOIIOB.
Vendo Raix xaraCo como os officiaea Portugueae pt"r-
manecio na alfandega Dormuz tinha disso tamanho des-
eonlentamento, como a quean se tiraua bo vao do di-
nheiro que ela rendia que ele gastaua dantes ' sua von-
tade: & auendo isto por injuria lhe daua muyto tormen-
to: & com grande trabalho ho encobria: porque nlo en-
tendftdo ho gouernador o que ele sentia nlo se AJM"rce-
besse pera o que delerminaua de fazer que era leuan-
tarse, & nisto era todo seu cuydado: porque leutando-
se &. deitando os nossos fora Dormuz, no somente lhe
parecia que ficaua liure da sugeillo em que estaua,
mas ainda ficaria senhor dei rey & do reyno asai oomo
. ho erl<? os goazis anlei que esteuesse a obedicia dei
rey de Portugal. E trazendo este propoeito nllo lhe a-
chou outro melhor remedio pera que ouuene effeyto que
prouocar ao sogro dei rey Dormuz que lhe parecesse bem
f'Bte leuantamto. E nisto ouue pouco que fazer, por-
que ele era h Xeque que anlre os mouros sam auidos
por sane tos, & este era to immigo dos nossos q dizia
aos mouf'os que muylo mr merecimento tinha htl mou-
ro de matar hi1 frangue q.ue de dar quito tinha desm-
Jas- & fazer queotas romarias ouuesae no mundo. E co-
mo ao Xeque fhe parPceo bem leuantarse elrey ctra os
nossos, comeou de lho conselhar: & como lodos os mou-
ros poJa mayor partP- sam desagardecidos logo el rey lo
mou seu conselho sem lhe lembrar em quanta obrigallo
era aos nossos que ho liurario do catiueiro em que ho
tinha Raix bameL: & tendo ho Afonso dalbuquPrque em
seu poder , & asai a cidade lha tornou , & a ele deu li-
berdade, & fez rey liure com tanta honrra como disse
no lerceyro liuro. E determinado el rey de se leuantar,
oigitized bvGoogle
LlVJlO V. CAPITVLO LIX. 241
& matar todo os nossos: mandou fazer gente terra
firme per hl'l mouro chamado Miramahmet morado, em
que Rai:t: xarafo tinha grande & assi .torno11
em sua graa a Raia: xabadim, aquele que Jorge
dalbuquerque quisera prender em Mazcate como disse a-
. tras, &. mandou lhe per sua carta questeuesse na fortaleza
Dorfaco, & ali estaria com gte de guerra ate ver seu
lleade.
C A P I T V L O LIX.
como ho t:apito mr Antonio corrta pelejou em Ba-
com d rey Mocrim 4' ho desbaratou.
Neste tempo estaua leuantado contra el rey Dormuz
hum rey seu vassalo & tributario, l] se chamaua Mo-
crim rey da ilha de de ll ja faley no liuro ter-
ceyro & aenhor de bOa cidade chamada La no serto
Darabia, duas jornadas do mar dde se crio melho-
res caualos Oarabia , & tem grande comarca , & dela
parte a Cafila, que daquelas partes vay a Meca , cujo
caminho be jornada de dous meses porque vay de va-
gar: & asai era senhor de bOa fortaleza que ha nome
Catifa na terra firme Darabia dez IE>goas de Babarem.
Este era caeado com bOa filha do senhor de Meca & ti-
nbno os mouros por sancto, & era muyto esforado &
valente caualeyro: & despois que se leuantou ctra el
rey Dormuz & Jbe nlo quis pagar as pareas que pagaua
dtes trazia muyto grande armada de terradas que rns-
eauo de cento & cor@ta, & esta fazia arribar a Baba-
rem quta& naQB hio dos lugares daquele sino persico
pera Ormuz: com l] el rey perdia muyto do ll rdia a
sua alfandttga: a fora as pnreas C1 perdia de Mocrim. E
"tendo ele como lhe g-ouernador punha officines Por--
tugueses na alfandega pera recolhf>rem as rendas
rendeeae, disselhe que pois era vassalo dei rey de Por.
tugal que lbe tornaese a sua obedicncia , dnn.
dolhe conta do que PAI!saua. auia annos.. O que llle h.o
LIV&U V. HH
o;gitized bvGoogle
!42 DA HISTORIA DA IKDI.A
gouernador ccedeo: & determinando de bo fazer aaei
disse a Antonio correa seu aobrinbo que ele lhe tinha
dada a capitania mr de hfta a r ~ ~ ~ a d a que awa de maa.
. dar ponta de Diu a esperar ai naos de presa ate que
ele fosse: & que auia de mandar outra a Babarem di-
zemlolhe a que, que visse 1e a queria antes. E ele a
quis por ser de mais bonrra que de proueit.o, & deixou
a da ponta de Diu. E sabendo Diogo fernandez de beja
que hi estaua como Antonio correa engeitara a capita-
ia mr da armada de Diu por ir a Babarem , foyse fo-
go ao gouernac.lor & mostroulhe hO aluara dei rey pera
Jbe dar a capitania mr da armada le Diu que ateli ni
mostrara pola no tirar a Antonio correa. por ser mayt.o
seu amigo, & ho gouernador lha deu. E aceitada por
Antonio correa a presa de Babarem, partiosepera l
a quinze de (unho de mil & quinhtos & vinte hil & hia
em hi galeo : & furo seus capilies Gonalo pereira
que hia em outro, & Feroandeanes de souto mayor que
h ia em hila gal, & loo pereira em hua carauela, &
Loureno de n10ura, & Christouo arnache em du11
fustas, & em outra outro, cujo oome no soube: & nes-
tas velas hiilo quatroclos Portugueses, & hia coele Raix
xarafo capito mr .da armada ddrey Dormuz que era
de duzentas terradas em que hio tres mil mouros mil
& quinhentos frecheiros & outros tantos lanceiros, & DO
caminho lhe deu h temporal que fez arribar a frota del
rey Dormuz, & os nauios da nossa, saluo a capitaioa
&. a carauela de lobo pereyra, & c:oele somte chegou
a Babarem & surgio diante de ha cidade do mesmo
aome muyto grande de casas grdes de pedra & cal com
ehao1ins t &. \'ardas pera sol & gelosias nas genelas &
ali tinha el rey MocFim seu assento, & por esperar por
Antonio correa, ele que tinha certeza q sabia bem da
guerra estaua bem apercebido, & tinha a cidade cerca-
da da banda do mar de ha tranqueira de duas faees de
Jargra de dez. patmos entulhada de terra & darea com
algua porlaes pera se1lillia da praya, & asseatada nela
gitized bvGoogle
LIVRO V. c.APITVLO LI%. 248
muyta artelbaria, &. goardauna dozemil pos-
tos em estancias, & t.inba trezentos de .caua!o a mayor
parle acubertados, & quatrocentos Persiano&
& vinte espingardeiros e algils outros que tinha
inainados a esse officio. E chegado A correa a Ba-
barem surgio ao mar ondesteue seys dias esperando por
aua armada que se ajuntou coele no cabo deste tt;po,
saluo duas Custas, de if ha arribou a Ormuz & a outra
l'eyo despoia de ele ter desbaratados os irnmigos. E che-
gados os nauios, & assi a armada dei rey Dormuz quis
Antoaio correa saber a gente que linha pera ver se po-
dia poyar em terra, & nao achou mais de duzentoS'
9inte homens que fossem pera poyar em terra, de que
os cento ero fidalgos & criados del rey, os cincoenta
espingardeiroa & bsteiros. E os outros homens darmas
dos da lndia, & a outra gente era do mar que auia de
ficar em goarda da. armada : & com quanto se achou
com to pouca gente, & sabia que a dos immigos era
anta como disse assentou de poyar em terra com con-
selho dos outro capites & dos principais da frotn: es-
perando t()do em nosso senhor que os ajudaria, & qui-
aera cometer os immigos vespera de Stiago, se. no fo
ra por Raia :xarafo, que por certas cirimonias de sua
seyla no quis ento: & por isso alargou a cousa pera
os vite sete de Julho, que foy hil aabado & quisera co-
com sua gi;Le por hila parte, & que Rai:x xarafo
cometera com a sua por outra pera se o que cada
hft fazia. E ele n quis, dizendo que el rey de Portu-
gal & el rey Dormuz ero irmos, por isso auia sua gen-
te de ir junta: & isto era com medo. segundo despoi
pareceo. E acabado ho conselho, os capites se
ro a seus nauios., & eles com sua gente se confessare
& eoeomdaro a nosso senhor: porque ho feyto era
muy perigoso por a gente dos immigos ser tta, que
uia b trf'zenlos pt>ra cada hil dos nossos: por A nto
oio correa tinha tamanha confiana em Deos & em oot-
88 et:lhora que esperaua de Jeuar a. vitoria, &. tda a.
BB 2
o;gitized bvGoogle
!4.& 'DA BIB'I'OltiA DA IMDIA
quela noyte se lhe encomendou muy deuotameate. B
quando veyo ao aabado polamanhalse embarcou c& aua
gente nos bateys & barquinbaala frota, & Xarafo com
aua gente por ser muyta se pos em grandes jaogadaa de
madeira que os paras das suas lerradas auilo de rebo-
car: & saindo ho sol abalou A otonio correa com todos
os seus pera terra leuando a dianteira .Ayres correa aeu
irmo que hia c ho seu guio ; & hio coele ciocoen&a
homens espingardeyros & bsteiroe & assi algfis fidal-
gO.. E como ja era baisa mar & diilte da cdade fosae
ho mar muyto aparcelado tocaro os bateys a t;iro da.
pingarda dela: & no podendo dali p818ar arremesaouse
Jogo a nagoa que lhe daua pola braga sem auer
f)Uem a podesse ter .Antonio correa sayo Lambem pola
agoa & mandou ficar noe bateys a bum Tristo .de eras-
to homem de confila, a que mandou que nlo recolhes-
se nos bateys ninguem sem seu recado. Elrey Mocrim
estaua neste tpo na tranqueyra com sua gente, esfor-
ando& como valente caDaleyro & fazendo jugar sua ar-
telharia que desparaua muy amiude, de ll De08 mila-
grosamente liurou os nossos, que sayrio na praya bem
cansados: & logo Ayres correa que Jeuaua a dianteira
como disse arremeteu aa tranqueyra com 01 que boa-
eompanhau(). per antre muytas frecbas sem conto lt pe-
louros desringarda que os immig08 tiraro: despois que
os foro na traya que por mais que- elas foro
mo deixaro tle remeler trauqueyra, onde logo 08 es-
pingarcJeyros &. bsteiros mataro Jauytos mouros, & dos
.fl08808 furo ferid&e Ayres correa de duas frecbadas &
outros anuylos. E eatdo em grande perfia, os nossos por
t"ntrar & os mouros por lho defender: ebegou Antonio
CGrrea com a bandeira lt com ho resto da gente em eor
po., & deu Santiago nos mouros per btaa aberta que e&o
\aua anlre a uanque;,ra lt as eas.as, & foy be impeto.
iloa nossos to furicso que fizerlo retirar 08 mouros pera
dentro da cidade 1nataodoos s E nisto aeodio
el rey com hu l.ropel de geate de e,.uale-' & ail grande
n;aitized bvGoogle
LIVRO V. OAPI'l'VLO LB. 14-D
aagote doutra de p diante , & nos DOIIOS to de
apito, & apertando os to rijo ferindo muytes deles
os fizerlo retirar pera a praya: anda-ndo el rey sempre
diante doe seus.& podose nos lugares mais perigwsos &r.
peJejando com tanto esforo que era cousa despanto: &.
como os imigos fizero retirar os nossos carregauo de
cada vez outros de nouo, & como as suas lanas erdo
muyt.o mai1 oopridas que as dos nossos chegaulhe sem
lhes eles poderem chegar: & por isso recebiilo muyto
d:lno tanto que no ho podendo os nossos sofrer se re-
tiraro bem pera junto dasoa. E foy a rt>uolta tamanha
que Ayres correa foy derribado com grandes feridas de
lanfias &. frechas & carregaro 11obrele muytos mouros
pera ho matar & ferirno de treze llfiadaa despoia de
derribado, & se no fora por AleiJo de sousa & Ruy
correa l}lhe acodirilo matarlno: mas eles pelejaro am
bo1 tio valentemente , & mataro & feriro tantos mou-
ros que os fizero afastar & liuraro Ayres correa fican-
do ambos muyto feridos. E certo i} fizero hil feyto di-
no de grande memoria, & ean que ganharo muyta honr-
ra : & por outra parte tambem Antonio correa teue as-
saz que fazer, porEJue mandaua como capito, & pele-
jaua como soldado com que tinha dobrado trabalho de
todos & andaua muy to cansado & ferido no brao de-
reyto, & assi a mayor parte de sua gente, porque toda
pelejou aqui com marauilboso esforo ajudando os nosso
senhor: porque doutra maneyra no he de crer que to
poucos como os nossos erAo resistissem a to grande
multido de immigos, & ferindo muytos deles-:
& a el rey matar nesta reuolta do_us caualos em que
andaua, hil primeyro & despois outro: & lambem os
mouros ficaro tio cansados & feridos que lhes conueo
apartarense pera descauar, o quero, grande folego pe-
ra oe nossvs que lambem fizero ho mesmo. E Antonie
eorrea mandou leuar seu irmo & outros muytos feridos
aos bateys. E( isto feyto que sentio que os nQssos esta-
-uo algu tto deacaniados tornou a arremeter aos meu-
o;gitized bvGoogle
14,8 DA. BI'M'OBIA DA IJQ)U
ros , bradando todos por ooua senhora : & parece que
poloa aeus rogoe desfechou nesta arremetida hil doa nos-
aos espingardeiros a aua espingarda em el rey & ferio
ho em hila coxa llo mortalmte que lhe foy forc;adoaayr-
ae da batalha, & eoele algOa de caualo doa maia h&-ra-
doa. E ele ido como os mouros se virlo sem capii.Ao fu-
giro a quem maia podia, & por Antonio correa ter 1
sua gente muyto ferida & canada, & ele estar do mee-
mo modo deixou os ir & nl os quis seguir, posto q muy
toa que os seguissem : & eQntentouae oo a mer-
ee que lhe nono senhor fez em lhe dar hila tio famosa
como esta foy em obra de duaa horas sem doa
nossos morrerem maia de cinco , & bll deles foy htl
dalgo chamado lorge pereyra, & hil mourisco Chriatlo,
Daotonio correa, que em toda a batalha bo defendeo da
morte , adargando ho sempre com hiia adarga, & de
muylo frechado cayo morto: & forlo- feridos sessenta &
tantos os mais deles de lanadas a. mio tente, & dos
mouros a fora el rey Mocrim que morreo dahi a doua ou
trea dias morreo lso gouernador de Babar : peaaoa muy-
to principal & seys homs principais seus parentes, &
trinta de caualo & treztoa de p, & muytoa feridos : &
forilo mortos muytos eaualos despigardadas. E por IJGr. _
ra desta tilo famosa vitoria, deu despoia o muyto alto &
muyto poderoso rey dom lolo de Portugal ho terceyro,
a Antonio correa que podeue meter em hO quarto do
eacudo das suas armas a cabea dil rey mouro, que ..
gora lras, & outra por timbre no elmo em memoria da
. .dei rey Mocrim que lhe despoia foy eortada.
oigitized bvGoogle
LIVRO Y. CA'PITVLO' LX. 247
C A P I T V L O LX.
De como morreo rey Mocrim. E de como .Antonio cor-
rea mandou o suo cahefiJ tzo gouernador com o noua
da 11ilon4 , da que foy feyta.
batalha chegou Raix xarafo a Antonio cor-
rea com sua gente: com que ateJi esteuera nagoa sem
.. esembarcar, esperando o que sucedia aos noasos. E se
eles furo vcados presumiose que se ouuera de leuantar
etreles, & isto eslaua claro polo odio l} lhes tinha , &
pulo q deisaua ordldo em Ocmuz. E Antonio correa dis-
simulou coele ho deaauergoobamto de desembarcar a
tal tempo, & mJdoo aos seus mouros que seguissem ho
alcano aos immip E. eles rean.tero pola cidade mos-
trldo qae ho fazilo, mas despois que foro dentro no
ho quiserio fazer & meteriae a roubala: ondu Jogo
tooio correa entrou eom a bandeira tangendo as trom-
beta& diante, & foy ter s casas dei rey que ero muy
grandes & sumptuoaas, & juato delas achou hfta galeo
ta l} os rumes tinhio feyta, que aJgis lhe c&elbarlo que
mldasae queymar : mas ele nlo quis. E feytoa ali muy
tos caualeyros, fidalgos& outras pea11oa1 honrradaa que
lho reqoererlo, no quis mai1 paasar aulte por ser lar-
de l} era meyo dia , & tornouse. aa frota pera. fazer cu-
rar os feridos, & deixou a cidade em poder de R aix xa-
rafo: que tomou dela poste por el rey Dormuz, & de
canainho miflou A nlonio correa poer a cl!to & co-
re o ta & sele ter.radaa (} e) rey Moerim tmha. E na noy-
le seguinte estando todos dormindo se acendeo ho fogo
na bitacora da capitaina, & foy a reuolta tamanha que
todoa os feridoe ae leoantaro a acodir, & era ho fumo
tamanho l} nAo aui-a q.u podesae decer abai:xo a apagar
ho logo, & deapois de nauyto trabalho foy apagado. E
Desta eauolla quebraria 01 pontoa das t!ridas quasi a
tdOa os feridos, & fuy toroariDOB a curar:
n;gitized byGoogle
!48. DA HISTOR.IA D.&: INDI.&:
mas ntgu! bo sentio com ho grde prazer q-ue tinh!o
da vitoria palisada. Ao outro dia foy Antonio correa a
terra com os que poderio ir coele pera lar a galeota
que dine ao mar: & aquele dia lbe fez bo terreyro com
muyto grande . trabalho por a tranqueyra dos 1mmigos
estar diante q nil era ainda derribada: & ao outro dia
a lanou ao mar com muyta fadiga, por<t os nossos erlio
poucos & nlo podio , & os de Xarafo no ajudaulo : &
Antonio correa ajudaua como qualquer com quanto ea-
taua ferido no brao dereyto, em que padeceo grande
dor , & por auer a galeota pera eJ rey sofria tudo. B
lanada ao mar lhe poe nome Mocrioa por amor dei rey
Mocrim : & deu a capitania dela a h Gaspar correa.
E auendo cinco diae que fora a batalha, foyJhe dilo por
hn mouro da terra, & por outro -de Raix xarafo q el rey
Mocrim era morto, & na noyte seguinte ho auil.o di r
enterrar a Catifa. E Raix xarafo lhe rei}reo ii ho ml-
dasse tomar ao caminho por quanto fora. tredoro a el
rey Dormuz , & era necessario que lhe cortassem a ca-
bea, & que ele mandaria a _isso sua g ~ t e . E Antonio
correa ho consentia, & foy hii pare te de Raix xarafo
chamado Raix adradim i} foy por capito de doze ter-
radas c que tomou ho corpo dei rey Mocrim & ho le-
uou a Antonio correa i} lhe mandou cortar a cabea :
que os mouros de Raix :xarafo cauacaro por dentro to
sutilmte que ficou a pele do rosto com.os olhos & 118-
rizes: & despois a rechearo dalgodiio c ha aselba na
moleyra por de se podia tomar, & parecia viua: & An-
tonio eorrea a mandou a Ormuz ao goueroador com a
noua do que tinha feyto, & leuou a Baltesar pessoa &
Ruy correa <1 foriio ha fusta. E coesta noua recebeo
ho gouernador muyto grande prazer c os nossos, & el
rey Dormuz com os mouros, & fizero todos muyto gran-
des festas. E ho gouernador foy dar graas a nosso se-
flor igreja com. todos o& fidalgos. E ele & el rey ()or-
nu,az mitdaro fazer ha sepultura a esta cabe4(a na pra
a Dormuz : por bonrra de -cuja foy & por memoria DI
o;gitized bvGoogle
LIVRO CAPITVLO LXI. 1-'9
toaio correa & dos que fizerAo aquele feyto, & forilo a-
bertos nela dous letreiros hD. na nossa Jiagoa, & outro
na Persiana que dizio.
A quinze dias do mes de Mayo de mil & quinhen-
tos & inte hO, chegou ho gotrernador Iopez de
aequeyra a Ormuz, & achou ho reyno de Baharern &
Califa leutado contra el rey Dormuz, & mandou l A n-
tonio correa seu sobrinho c sete nauios & quatrocentos
bom& & pelejou com Mocrim rey da dita terra, & a
aua jaz aqu;: morrero rnuytos mouros & algOs
Christiot & forlo muytos feridos. E os mouros vdo seu
de1harato lhtt tregaro fogo Catifft: & tambem trooue
hiia galttota que os rumes Hnho feyta que agora afld&
em poder doe Portugueses. E ho gouernador mandou fa
zer esta sepultura por bonrra do rey qne morreo como
bS caualeyro : & por memoria doa Christios.
C A P I T V L O LXI.
De como Jorge dalbuqtt'_rij c'Aegou a Pact, determinou ck
rutiluyr no reyno ho ij leuaua da l11daa.
D-espois de Jorge dalbuquerq par1ido pera Malaca com
a frota li disse, 11eguio sua viag@ ate chej;!nT ilha de
ama1ra & surgir no porto de Pacem., pera .q se f'odes-
se restituyse naJie reyno ho priocire herdt>iro dele co-
mo lhe bo gouernador dera por regimento. E surto nes-
te porto com toda sua armada, tPue maneyra cnmo fez
saber aos principais de Pacem a causa de sua vinria. E
isto segredo, porque ho tirano ho no souhPsse & se
poaessP. ttm recado. E eles com ho aluoroc;o da vinda de
seu verdadeyro rey q muyto desP;_jauft.o, se foriio os que
poderio secretamente a capitaina! & hi lhes most rnu
Jorere dalhuquerque ho principe & ho Moulana : q Pies
muyto de 'Ver, & lhe dissero que sua vonl;uie
era muy boa pera bo recPherem por senhor, mas que
nlo ouaaoilo com medo do Tirano. E nesta pratica sou
LIV.RO V. 11
o;gitized bvGoogle
tbO :1M HISTORIA D.& INDIA
be Jorge dalbuquerque que ho Tirano estaua muyto
furtalechlo em bila fortaleza juto da pouoacco que era
hua Jegoa pelo rio acima: & era hila trqueyra larga
.ftayta em quadra que cercau;, l1ila pouoao pequena on-
bo Tirano moraua perto da outra grande que lhe fi.
caua como arrabalde. E nesta tranqueyra auia muyta
artelharia: & da banda do norte era cercada de sapal &
terra a paulada, & tinha a entrada dali per bila ponte.
E em hiJ canto da bda do sul tinha hua porta, & da-
'luela parte era de caua chea dagoa. Dentro
desl a tranqueyra no meyo da pouoa"o estauo as casal
do Tiremo doutra trqueyra da mesma maney
ra da de fora c duas portas peqnas, ha da banda do
aul & outra de leste. E a fora esta fortaleza ser to for-
te estau nela seys mil homena de pelt>ja, os mais deles
frecht>iros, &. muytos. de aarauatanas. CQUl quLo Jor-
ge dalbuquerque isto soube: como era rnuyto
& sabia q ho JH"incipe tinha pera aquirir ho rey-
no, determinou de pelejar c bo Tirano se no quisesse
por b soltar ho reyno: & assi lho mandou dizer. Do '1
se ele dizdo q ho reyno era seu, & maia que
queria ser vassalo dei rey de Portugal, & pagarlhe Jl&-
reas: q lorge dalbuqrq engeiLou, dizdo que el rey de
Portugal n queria por vassalos seno os dereytos hel-
deyros dos reynos, & os li 08 tinho por fora. E v,.
do a contumacia doTirano, determinou de pP.lejar coele;
& pera ho nolificar a seus capites, os chamou a conse-
lho, & 1juntouse cgeJes .hil fidalgo chamado Manuel da
gama l hi era cbegado.de Malaca hu nauio darmada
pera fa"er arribar <a. Malaca os jOgus de Peg, por
ir a Malaca luio descarregar a Pac. E jutos os ca-
pites, Jorge Jalbuqrq lhe propos ho regimeto '1 trazia
do gouernador aeerca Je restiluyr ho pricipe de Pac
teu rt>yno: & hu poder de gLe q tinha ho Tirano, & co
mo fortalt!cit.lo. E a gle que ele tinba q.ue oo
aeria mais Cl. tluzloa dos nostto8. K todos iro daeordo
q pelejaes, & 'l nosso &eD.or 08 ajudaria. poia tiallo
justia de sua parte.
o;gitized bvGoogle
LIVD V. CA"PI'J'VLO LXII. lt
C A P I T V L O' LXII.
De como el rey IJGuru foy sobre Pact pera pelejar o
tirano ij tinha o reyno vsurpado.
Tendo isto assentado acertou de cht>gar a Pact>m el
rey Dauru com grande exerci lo, que tinha guerra com
ho Tirano, & h ia pera ho destruyr por amor do princi ..
pe que era seu E sabida por Jorge dalbuquer
que sua chegada, porque era amigo dei rey de Portu
gal , lhe mldou dizer por htl mouro natural de Pacem :
que ele era ali vindo pera restituyr ho priocipe de Pa
cem no reyoo, & destruyr aquele Tiran() ll ho tinha
nurpado. E porque sabia que era amigo dei rey de Por
togai , lhe pedia que se afastasse donde fosse a peJeja,
k lhe deixaBBe a ele s aquela empresa: & porque a sua
gente, & a do Tirano toda aodaua dii trajo mandasse
8()8 seus ll no dia da batalha poeeasem na cabea hiis
ramoe Yerdea pera os desenfereoarem dos immigoa ,
porque os nossos auiilo daut'r por esaes a todtl os que
oe no teut'ssem. E el rey Dauru foy disso contente, &
mandou pedir a lorge dalbuquerque que lhe fizene
ee do despojo ll ficasse dos immigos despois que os nos-
808 no quisessem mais: porll esperaun em Dt>os que
lhe auia de dar vitoria. Fey to este concerto, fez Jorge
dalbuquerque saber aos naturaes da terra como auia de
dar na trqueyra & em que dia, & mandoulht>s que se
afastassem do caminho por ondP auia dir, & que teuea ..
sem outro tal sinal como os Aurus.
nt
o;gitized bvGoogle
!61 DA B11'1'01liA DA llnJIA
C A P I T O L O LXIII.
como Ior,qe dalhuquerij deBharatou g matou eta
hum combate ao Tnano que einiUJ Viurpado lw re!JnO
ck Pacem.
vindo ho dia ll se auia de dar ho combate' esta-
do os nussos nuyt., us bi
clerigo ante & despois d6 furse
rio acima nus ate onde desto1ubarcaro, &
em lPrra ftoz Jorge dalbuquerque tres escoadres de sua
gente c1ue erlo duai!lus homs: do prilaJeyro ll fvy de
ses11enla homens era capito dom Sacho allrriqutoz, k
h1o coele Rafael estanho, & Dinis fernan.dez de mdo.
Du segildo que Pra doutros tantos foy dom Afonso de
meneses filho do conde de Cantaohf'de cauaiPyro muy-
to esforado. Ho terceyro leuaua lorge dalbu<JUerque
com ho restante dos duzentos homs, & acompanhau.-
no Manuel da gama, Antonio de Miranda dazeuedo,
Garcia ehainbo, Eytor de valadares, .Frcisco bocarro:
& outros fidalgos & E nesta ordem ao som
de suas trombt!las abalou a fortaleza ao Jgo de hil
esteiro que passou per hua punte, &. sf'rio dous tiros
de espingarda donde fortaleza, & dO. ca-
bo & do (JUiro estaua lodo bo caminho de gente,
assi da terra eomo dus A urus q todos estauo fauor
do pricipe & fazi grdes alegrias. E cbt-gado 1Iom San-
cho perto da forlalt'za a arlelhana a desparar,
& a nossa lhe que por ser muy-
to pouca soaua wuy puuCl: por comeou de fazer muy-
ta obra, portJue os nossos sem nenhQ medo c quilto e-
ro poucos remetero tranr1ueyra pela banda do sul, &
chegaranse a ela derribando muytos dos immigos com
as espingardas. Mas como ero ttos como disse
sostinbse muy esforC(adamf'nte: & nisto chf'garo d A-
fonso de meoeses & Jorge dalbuquerque com aeus es-
o;gitized bvGoogle
LIVRO_ V. "CAPITVLO LXIII. 26S
quadrlles, & tomaro toda aquela banda da tranqueyra
encheo, combat&loa muy fortemente. E vendo Vinis
fernandez de R) .. Jo quo ocupados vs imtgvs estauio na
defensa da tranqu .. ) ra, remelev porta i1 estaua da-
quela banda c Manuel da gama, bt. Eytor de valada-
res, & Franeitteo bocarro: & arrombaro a porta coan hil
vay & v: & ainda n toy arrbada qudo Oluytos doa
iwmgos acodem a defendela com frechadas to bastas,
assi darco como de zarauatana que quasi i1 ocupauo
-do ho vo da porta. E c tudo os quatro entraro s lan-
Ci8das, & apus des outros wuytos: & aqui se renouou a
batalha c grande furia. E era milagre de nosso senhor
ver tio poucos como os DoaiSO erau antre tanta luulli-
do dimn1igos. E sabdo lurge dalbuqr'l como a forta-
leza era trada acodio a porta&. entrou dtro, & c sua
entrada se recolhero do11 imigos pera as casas do Ti
rano, & outros pera a banda do norte: & 011 nosso& fi-
cario de rosto com as casas do Tirano que como disse
eslauo cercadas em redoAdo doutra lranqueyra to for
te como a priweyra. E aqui estaua a prmcipal
deeta fortaleza por ho Tirano ter ali suas molheres & ti-
)hulil, & as dos seus principais & suas fazendas. E Jor-
-ge dalbuquerque a cometeo c sua gente feyta em hii
esqu,,adrao, & hs lirauilo c as espingardas aos que
estaulo encima, outros aobio f)Of escadas que pera isso
leuauo, & sem temor das pedradas, frechadas & Jan
91dns imigtJ& se guiadauo a cima, & dali saltaro
embai-xo aptJiil Ds immigt,s qa.e ja de quebrados se retira
uo, & abrindo ha das portas que a trqueyra linha
entraro oa outros que eslaulo de fura: & apertaro to
Jijo coau os immigus, fJUe no tdo cora"o de se de..o
fender por veren1 l} de cadauez os mataulo mais come-
aro de despt>jar pera a banda do norte, & say01e pt>r
:hila pte :!ue es-aaua daquda parle co10 suas molhere
& filhos. E comettando os imigus de vazar por aquela
ponte, foy d A funso de por acerto ter a ela
curenta doa aouo.. .E deaejoso de matar ainda maia
r
o;gitized bvGoogle
16, D&. BII'I'OKI&. D&. ltfDU.
dos immigos doa ll aquele dia tinha mortoa deu nele1
eom os que hio coele, &. apertou os to rijo que os fea
tornar pera dentro. E vendo eles li lhes no ficaua onde
ae podessem saluar, determinaro de morrer defenden
dose, & assi bo fizero que nenhum no ficou do Tira ..
no ate bo menor, tirando algus que catiuaro & assi
muytas molht>ret, & a peleja duraria trea horas de relo-
gio, em que morrerio dos immigoa tres mil segdo
despois soube, & os quatrocentos forio doa principais,
& doa nossos morrero quat.ro & forlo muytos feridos: o
que foy mais milagre de noao senhor que forqa humana.
C A P I T V L O LXIII!.
De como ho principefoy recebido por rey de PtJd: ~ e l e co.
mo Jorge ll.albuquerquefa h:LiforltJlesa em Pacem.
Tomada a fortaleza foy saqueada pelo1 no1sos & bo ro-
eulho que lhes ficou foy logo apanhado pelos A11rus, cu-
jo rey se foy pera lorge dalbuquerli, & lhe dtou bo prol
faa de sua \'loria com palauras de muyta alegria polo
tirar de trabalho & mais de duuida se vencera ou nio:
& ficou muyto mr amigo & seruidor dei rey de Portu-
gal que dantes por ter tais vassalos. E sabendo Jorge
dalbuquerque que bo Tirano fora morto na batalha com
os que bo seguilo, & que no auia daut"r contradiio
em restituyr ho prncipe no reyno, mandou logo dar pre-
ges que todos os da terra se ajuntassem pera lho eu
tregar. O que eles fizerilo logo aquele dia: & com muy-
to prazer lhe foro fazer reuerE'ncia s casas do Tirano,
onde ho Jorge dalbuquerque apousentou. E obedecido
ho prncipe por rey, & entregue da cidade: tornouse
lorge dalbuquerque com todos os nossos a armada que
estaua na barra: a cuja entrada da banda de leste de-
terminou de fazer ba fortaleza pera assessego da terra,
& per a esla:r a fey toria dei rey de Portugal que assi ho
trazia por regimento. E aquele era ho melhor lugar por
o;
9
;tized by Google
LIY&O V. CAPITVLO LXV. 260
estar pegada com bo mar por onde podia ser socorrida l
& mandou dar conta desta det.ermanacco a el rey : pe-
dindolhe que pois el rey de Portugal queria lamb ter
ali aquela fortaleza pera segurana de seu estado, & nlo
lhe ser feyla outra lreio como a passada que ho aju-
dasse a fazela: & pois no linha necessidade da que ho
tirano deixara por estar pacifico na cidade, que a rnan
dasse desfazer: & lhe mandastJe a madeira pera fazer a
que dizia, & gte pera que a fizesse. Ao que logo el
rey Bali!Jfez e ludo , & a fortaleza foy feyta em breue
tempo com muros , baluartes & torres de madeyra, &.
cercada de caua. E ela acabada & muyto bem llrtilha
da deu lorge dalbuquerque a capitania a dom Sancho
anrriqut>z seu grro, & deixou feytor, escriues & ou
tros officiaes & c boms por E posto que Ant04
Dio de miranda dazeuedo lhe requereo que lhe desse a
eapi t.ania da fortaleza, porque ho gouernador lha daua
por hn aluara q lhe mostrou. E ele no quis, dizendo
que ho goueroador nilo podia passar tal prouisam , po1
el rey lhe conceder que dar por tres annoa a
eapitaDJa de qualquer fortaleza que fizeaee: & assi ficoa
d Scbo por capit.o da fortaleza.
C A P I T V L O LXV.
De Jorge de brilo foy morlo em .J4chtm com outr01
muylo.t f 100 armada.
P roiiE'guido Jorge de brito por sua nauega!o pera
Malaca foy ler barra da eidade Dacheao na ilha de
Jnatra, i} be reyno como alras di.sse, & be ha cidade
Jrde ao p de bOa lbada q se faz tre a cidade &. h.
rio, de modo q a lombada lbe fica por padraato. H e de
caus terreas de paredeat de terra cobertas doia, somen-
te ae casas dttl rey tel8 alga policia: he wuyto aba
tada dt> mantimentoa, pouoada de mouros, & seu rey
era wuur.o & inha pouoo & pouca rea ..
o;gitized bvGoogle
166 DA BII'I'ORIA DA IMDIA
da. E com tudo grande guerreiro & capital immigo dos
Portugue&es, &. trabalhaua por lhe fazer quanto mal po-
dia: & porque Jorge de brito sabia isto, & principal
mente por cobrar a fazenda que ali fora tomada de dom
Joo de lima & doutros fidalgos como disse atras surgio
aa eua barra. E surto dentro no rio, mandou dizer a el
rey que -se t-spant.aua muyto dele qnerPr ser -immigo dos
Portugueses sendo todos os outros reys da ilha de Ama
tra seus amigos, mandandolhe apontar o que lhes tinha
feyto, principalmente a tomada da fazenda que digo:
que logo lha mandasse antes que anoyteces-
se , & nio lha mictando que iria por ela. El rey dt-spe-
dio ho messegeiro com d-izer que responderia: mas nio
respoodt>o, porque no dett>rminaua de fazer cousa al-
ga dn que lhe lorge de brito pedia, antes lhe resistir
quito podesse pera o que se percebeo ho melhor que po-
de esforqando sua gente. E vendo Jorge de brito que
tardaua a reposta dei rey , deuse por respondido que
queria guerra, & chamando a conselho seus capitlea &
outroa homens honrrados da frota : propos algOs malea
que el rey Daehem tinha feytos aos P()rtugueaes, polo
que dt-uia de ser cast.igado, ances que tomasse mais &
trt:>uimento do que tinha. No que todos acordarlo que
ae fizesse, & qae ao outro dia pola manhai desembar-
cassem: o que recPdo el rey Dacht-m trabalhou poJo
imp1dir, mandando fazer aquela ooyte hua estancia so-
bre a lombada em qut- mandou assest.ar. algs beros pe-
ra que tirassem aos nossos, no ao desembarcar,
mas se quisessem sohir acima: & mandou a htl seu ca-
pito que a goardasse com obra doytocentos mouros os
mais dt>les frecheiros. Jorge de hrito como foy manhal
ahalou pPra terra nos bateys da frota com a .zPn1e de
lanas, espadas , & adarR"as. F. os bsteiros & epingar-
deiros hio tc1dos na fosta de Gaspar galo apartados, por-
que auio de ir na diantPira, & h io assi pera desem-
barcar logo juntamente & Re port>m de flrOipe em or- .
dem: o que nio poderia .eer iodo espalhados peloa ba-
o;gitized bvGoogle
LIVRO V. LXV. 267
t-eys. -E logo a desauentura que aqui auia dacontecer
comeou Jogo aqui de dar sinal, porque como vtaase
ainda ho terrenho & a fusta era grande & hia bem car- .
regada nlo- a deisaaa ete remar tto como os bateys
llio mais boyantes & se remaulo melhor: o que foy
causa de chegarem a terra muyto rrimeyro que a fus-
ta , & em desembarcando comeo os mouros de despa-
rar oa beros que eataulo na estancia, com que lhe nBo
faziilo nenhO nojo por estarem muyto ftO sop da lomba-
da. O que vendo ho capito dos mouros como era ho-
mem esforado, quis -.er se por sua pessoa c os seus
rodia def!der aos Portugueses que n sobissem pola
lombada, & lanase corrdo por ha ilhargA dela com a
mayor parte dos seus: dando grandes gritas, & tirando
moyta soma de frechadas. O que vendo Jorge de brito
)be pt"SOU de no esrerar peta fasta P.m que hiilo 08 be-
teiros & Pspingardeiros, & enUto conhecPo ho erro fJU8
Disso fez, porque se os teuera muy facilm@te castigara
aqueles mouros contra quem mandou que fosse Louren
fiO godinho com os de sua capitania pera os fazer ter.
E parecendolhe que ganhada aquela eatancia da lbada
nAo tinho os mouros mais fora, com desf'jo de se des-
pachar asinha no quis Psperar pE'Ioa espingardeiros &
bsteiroa, & remele c os outros capiUif's pela outra
ilharga da lombada que estaua despejada , & 1mrou
ate chegar eetaneia: de que logo fugiro e8'8es mou-
ros que hi eslauilo sem ousarem de fazer nenMla mos-
tra de resistencia , & a fugida destes & ver ho seu ca-
piUio que pelejaua com Loureno godinho ft estcia ga-
nhada, IOro cauas pera q ele nlo tardasse muyto em
df'ixar a peleja & se acolhet" sPm ba rmrte n@ outra re-
ceber nenbO dllno. Neste tempo estaua el rey Dachem
prestes com mil homs muyto armados ;\ sua vsan
4 & quatro alifantes armadS, & ouuindo estes a gri-
ta & reuolta que hia onde estaua a estancia sayrtio at-
-'Ora da a ver o que era : & em aparecendo
01 Joio serrlo que era ho alferez de Jorge de brito:
LIVRO V. JUt
o;gitized bvGoogle
!8 DA. HISTORIA DA. INDIA
& como homem leue do siso sen1 Jho ele mandar reme-
te poJa ladeira abaixo pera onde aparecero os imigos &
apos ele Lodos os outros quando ho viro partir, sem va-
ler a lorge de brito bradarlhes que se teueuem : porll
sua teno era esperar polos bsteiroa & espingardeiros.,
& dar na cidade com toda a gte posta em ord. E
quando vio que no podia meter nela aquele foyse coe-
les: os in1migos que sayro da cidade em vdo ir os Por--
se recolhero pera a cidade , de el rey esta11a
com toda sua gente & aJifantes. E entrdo os DOBIOI a
pos os imig01 que cuydaulo Jeuar de vencida, dero oom
ho corpo da gente que os cercaro antre as cuas: &
aomearlo de os ferir m uy to rijo de todas as partes., as-
ai com frecbas como com lanas darremesso c que lhes
dauo n1uy mortaes feridas, de que os primeyros que
morrero foro Joo serrlo ho alferez , & b Ayres coe-
lho , & bil Gaspar fernandez que bia por feytw de Ma-
luco bom muylo .alente caualeyro, & to conhecido
por tal que disse el rey dom Manuel a Jorge de brito
quando lbe pedio a feyloria pareie que era melhor pera
matar hn mouro que pera ser feytor. E eate Gaspar fer ..
Dandez foy tomado por hn alifanle que ho refioou pera
bo ar & da pancada que deu quando cayo morreo, ou
bo acabaro de matar os immigos que de cada vez aper-
taulo mais os nossos, ll pelejauo com muyto esforo,
principalmte esses capites & homeos : po-o
rem os imigos ero lloe & os tinhlo to apertados que
lhes aio aproueitaua pelejar: & Lodo ealea q digo foro
feridos k mortos, & aaLreles Jorge de brito : com cuja
morte os ficaulo forlo logo deabara&adQI & fugiro
os immigoe apoa elt:a, matando & eriodo ne-
leS. E indo BII enctraro com Louren._-o rodiaho que
hia cawinbo da cidade, &. quando os vio vir daquela ma-
aeyra , voltou lambem a recolherse aoe baley , dei:sl-
do deeemparado os il fugio sem oa qu-.rer recolher
HIR faaerse etn eorpo coeles : pelo que os imanip lhea
ainda faHr 188ia mal & oe aeauirio quaai ate a
o;gitized bvGoogle
LJ'YaO T. C:APITVLO LXVI. 261J
praya, onde oa nos&OIJ mais desaliuadns doa immigos se
reculberlo aos bateys sem a fusla de Gaspar galo poder
ainda chegnr por dar em seco. E recolheodose oa noaso1
h Luys raposo & Pero veloso bos criados dei rey, &
da criaio de Jorge de brito perguntaro por ele, & a--
chando que nlo era embarcado, disserlo q nunca deo1
tJUiaeese que sembarcassem sem ele, & tornaranse a me-
ter antre oe ianruigos a busca lo, & matando muytos de-
les forio mortos: & coestes mataria os mouros bem ae.
teola homa todos escolhidos & de nome, & forlo ferid01
muytoa mais despantosas feridas que lhes dPro com laO
as tlarremesii1U qu.- lhes passauo as coiraas, mas eslel
Yiuerilo despois todos, & dos mouros morrerlo muyto pou-
coa.
C A P I T V L O LXVI.
De como f1!W morte de Jorge de brito SllCt.dto na ettpf.
tania de Maluco ..J.nlonio tU brito seu irmo i/o maI
9 paaou.
Recolhidos os nos1os cft tamanha perda como
Loureno godinho se apossou da armada , & encomen-
dou a1 capitanias doa nauios aos eacriuiles delea, & por
conselho de todos se partiro logo dali pera ho porto da
Pedir que be a diante, porque no aayssem os imig01
& oe tomam : & como os nauios nilo tih4o eapitlet
algs que se quiserlo leultar coelea & a di
uersas partes a fazer preBM. E e1tando aHi doua dil
despois de ali estar chegou Antonio de brito, & saben-
do a de seu irmo foyse pera a capitaina , onde
antre outros papeis achou h aluara dei rey: f'm que
lhe daua a capitaniA de Maluco por morte de seu irmilo,
& por ele IOI,DOU posse da frota , & foy de todos obede-
cido por capito mr, & proueo logo as capitanias dos
nauios dildo a do galeo de Christouo correa a btl ficlal-
go chamado Antonio de melo, & a do nauio de Chris-
tou4 pinto a LoureJl4iO godinho, & a de Francisco go-
KK. 2
o;gitized byGoogle
~ 6 0 DA BISTGBU. DA IJfDU
diz a hll Francisco de brito chamauo dos oliuais, & a
da carauela de Louro godinho a h seu irmito ~ a-uia
nome Pero botelbo, & a da sua carauela a bum Pero
lernandez piloto. E repartidas estas capitanias se foy ao
porto de Pac onde ainda achou Jorge dalbuquerque, a
que algtls amigos daluorooa & nouidades aconselharia
q pmha tirar a capitania de Maluco a Antonio de brito
& dala a outrem q era a dada sua por lorge de brito
Dlorrer debaixo da sua jurdiilo, & no ser ainda feyta
a fortaleza de q auia de ser capito, & que bo aluara
da suceesam Dantonio de brito nilo se entendia se alo
senoo seu irmiio ja capito da fortaleza: & por isto qui-
. eera l ~ r g e dalbuquerque lanar mo da armada. E de-
fendendose Antonio de brito por muytas rezes, vierio
a conct-rto que se os capites da armada Dantonio de
brito fossem contentes de lhe obedecer por capito m6r
4 ho fosse, & se a lorge dalbuquerque q ele podesee
dar- a capitania a quem quisesse. E forlo tomados os
votos dos capites, mestres, pilotos & hom& bonrrados
da armada, & por todos votarem q querio Antonio de
brito por seu capito m6r lhe ficou a capitania, & foy-
se c lorge dalbuquerq a Malaca ondeslaua Garcia de
s por capito da fortaleza, que a entregou logo a Jorge
dalbuquerque por virtude da sua prou-isam: & por ~ ~
ser ainda a mouo. pera Maluco ficou Antonio de brito
em Malaca ate ser vinda. E com tanta & to boa gente
.como ae ajuntou em Malaca, cessou a armada dei rey
de Bio.t&> de lhe ir coner colllD dantes ..
o;gitized bvGoogle
LIVBO V. CAPlTVLO LXVII. 161
C A P I T V L O LXV 11.
De eomo Ao gouemador Ditxjo lope. de mlfdou
por m6r DiDge ferrumdea de h9& a Camho.ya,
do que lhe aeonleftO.
Deapoie da partida Daatonio correa pera em
A gaato, mldou bo gouernador que ettaua em Ormuz a
Diogo feroandez de beja capito mr da armada que a-
uia dir fazer guerra a Cambaya 'l se partiue, & que ho
aper8818 da psta de Diu ate bo rio de Madre fab on-
de de fazer a fortaleza que ouuera de fazer
em D1. No que ho gouernador aio teue Aenbi segre-
do antes ho diue pubricamlte. E coeete regiml!to ie
partio Diogo fernildez, cujos eapitlea forio, Nuno fer-
oandez de macedo no amorim grande, & Gaspar dou-
tel b nauio redondo, & Manuel de macedo em bOa
carauela. E partido Dormuz aos vinte DagottQ, &. cbe-
, gaodo costa de Cambaya na parajem da cidade de Pa-
tane tomou ele doaa zbueos de mouros 'l hilo da outra
costa: & Nuno femldez ouue viata de hila nao de mou-
ros que lhe fugio, porque em lhe tirando hn bcmbardet.
ro no880 ha lmbardada deu na relinga da Yela lt rom-
pea, & em CJDaato a remdarlo acolheoee a E dali
foy logo ter coele outra muyto grande 'I hia do estreito
lt Jeuaua por cada banda dez bombardaa roqueyras , &
hilo aela cento & ite .. mouro brancos de peleja muy-
tos deles espi11gardeiros a fora outros, k molheres &. me-
, ninos, &. cArregada de. muyta mereadaria : & ele lhe deu
caa ate a eocaualpr. Vedo os mour.os q.ue oa tomaulo
prece que confiados aa grandeza de saa nao : que ee-
pedaC28ria ho galeio te he encontrasse f'm cbee, poaerlo
a proa aele iadolhe de balrraueato: & se ele nlo arri-
bara ouuerlao de partir po1o meyo , tio poderoea era a
.-o. E como ela fiapo tio perto do galeio maodou Nuno
Ieraaadez AGI .maia doa DOIII08 que ae meteuem Da.
oigitized bvGoogle
. DA BIS"''ORU DA. I:NDIA
caoua do gaiPio, & cobrir a entrada com bn pano: porq_
os mouros vendo pouca gente lhe no ouuehE"m medo
& no fugiss, & assi foy: por onde a oao foy logo a-
ferrada por proa, a que cinco ou seis dos nos10s acodi-
ro com Nuno fernandez, & entraro dentro coele: &
os outros ficaro de popa por onde cuydarlo qne se a
nao abalrroaaae. E como os mouros se viro entrados
arremeteram a Antonio daraujo, que fny ho primeiro que
entrou , & derlbe hOa cutilada por ha perna. E bo se-
gundo foy Aluaro de brito filho de Nuno borges, a que
feri rio na cabea aobre hum olho: de maneira que logo
bo derribaro , & a Nuno fernandez com bn zaguncbo
per hila ilharga, com que lhe desentreuolbaram as COQ-
raas. Os outl'OII mouros lambem se poserAo polo bordo
da nao, & tirauilo muytas freohadas, pedradas, & ee-
pingardadaa, & era a barafunda muyto grande. E eat-
do os noasos que .estaulo na nao neste perigo , & ert-
tindoho os que fieauio no galelosocorreriolhe. E dan-
do Santiago nos entrarlo por Jlopa, & de1tea que
entrario obra de quatorze comearia de pelejar eom fll
mouros: q os outros meteran1tt logo a rouhar a aao. E
('om a peleja dos nosl08 afroxarlo 01 moui'OI dr proa &
desaliuarlo Nuno fernandez, & os outros por aeodirem
aos de poJ'la : onde os oo1sos mal arAo a mor parte doa
mouros, oa bombardeiros que logo os co-
nhecilo J'lOio& murro&: &. oa outros forlo catiu01 com
toda a mais gente da oao, que foy logo r-ada ao ga-
leo. E porque n:lo aui agoa pen tantos mandola Nuno
(ernandez a dou bombardeiro. aOBBos qae a
bordo co eenhot marros & matasaem coeles todoe ar
bomls: & asai bo fizerlo., &. dritauinos ao mar,
& s molberea & meniaos derlo a ida. E des-
p6is de baldeada a mor parte -da faaenda da nao no ga-
leio: mandou Nuno feroaadez a dous carpiJtteiroa que
lhe foaem faJ&r doutt rom.lloe JWra ae ao fiJdo. E
eles oom fizerlolhoa: tam pequenos que pode ...,
trar pollG& aaoa. E laiD..... porque 4peia de aaidOI,
o;gitized bvGoogle
LI'YitO Vo CAPI'fVLO LXVt:llo 161
algO mourG& que H escondero na nao, Yeado 01 rom-
bos que lbe fizerilo: &. eentiodo como a debauo tapa-
raulbe Gil buraco& t de mode que a nao se oam foy ao
fundo. E illo seria ate u noue horu do dia. E c.uidan-
doNuao .feroaodez que a oao fioaua bem arrombada dei-
:aou ba.
C A PI TV L O LXVIU.
De eomo HtJgQrttiJimwl aio com /Uillal. lk Diu.
com 01 nG8I08, !f: 01 metido no
jfMJD ho. neu.O de GtUpGr doutel. .
E como isto foeee obra de lerou de Diu, oauerh
oa mouroe 1isla doe noeeo1. E eabendo ho Melil}az que
ja bi eelaua, &. aabia q oa DOIIOI e11aulo coele de guer-
ra, mldou Jogo a Hagama.bmu' i}uisae c5 ate lua-
. tu aoe D08801 , &. ele ho e1 aui : Com que elea quan-
do irlo as fustas ficarilo todO& bem agutados , porque
oomo auiio de paaaar GoJflo tramo a artelharia abati-
da: & as portinholaa do lume dagoa calafetadas, porque
le aio traaee bo mar dentro, &. vinho os :aauios assaz.
dempaobaa CON fato: o que algtl tanto foy descuido
elos 1101108 oapitaa, porque como ouuerio vjtta da
"&a de eambaya: k maia \am perto de Dit.a logo te oar
llerio daperceber : Ir. mais sabltlo que aa fuatas lhe a-
'Diio de sair em aueado "Yilta delea : i veado aa
oa no8108 ttuileriOie aperceber t maa elaa no lhe derlo
lagar pera i1110o E Hagamahmui maodo a duas q.ue
asei a nao dos mouros & a leuaseem a &. ai ho
fizerio t & aa outra reparlio pera que peJejaasem com
os D08108 aeguado lhe pareeeo 'l abaattariao pera iuo. E
eomo ho vllo era calma terauaUae bl pera a peleja. B
oe 1108801 quando -.irio repartir as fuataa euidarlo fi nlo
fos.e a coua como foy : porem M mourtl8 CJUe leuaulo
I determioalo de oa destroirem de todo, remeteria bf\s
& oulrCJ8 ao uauio fl Uaes coube : & cerearannos poJas
pepaa, Ir. came9Ui0 de saouttir eom a .artetbaria '}Dct
o;gitized bvGoogle
--
!64 DA HIS,.OtliA 'DA INDIA
trazido muy boa , & os nossos ali nhila pata eausa ll.
go, principalmte ao lume dagoa: que a doa altos co-
mo .as fustas erfio rasteiras olo lhe pod-ia fazer nojo :
nem os nossos nlo lho podifio fazer ctl outras armas,
.,Orq os mouros tiraufio em roda viua tanta espingarda-
da, & frecbad.a, que era pasmo. E ho primeiro nauio
com que apertarilo foy ho de Gaspar doutel questaua
JPais a lano: & metianno no fundo quanto podiilo, ho
que ele vdo: & que nlo podia escapar determinou de
aferrar com os imigos posto que erlo muytos em damae
sia, porque por ser muy esforqado lhe pareceo ll se po-
deria assa ajudar deles: & coesta determinalo mandou
atracar ho batel pera se meter dtro com os do nauio:
ho qae eles no quiserlo dizendo que cs mouros erlo
laatos que parecia doudice cometelos : & ele respendeo
que melhor era doudice que couardia porque no podia
eer mayor que deixarse asai morrer como deixaro, por-
qlle n4o tardou muyto ll se acabou ho nauio dencher
dagoa de popa: & aderndo dela leuantou a proa pera
cima & foyse ao fundo, com morrerem os mais dos
808: & algils q escaparo nadAdo forlo tomados dos moo-
roa com grandes gritas que dauAo com prazer dfl tama
nha vitoria, & muyto mais esforados q dantes forilo
judar seus companheiros, que pelejauo com bo capito
mor & com Nuno fernandez, {que de Manuel de ma-
cedo parece que no fazio conta por a sua carauela ser
Jl8quena) & os que cercaro ho capitilo mor lhe dero
hia bombardada ao. lume dagoa abaixo do conues que
ho metero no fundo se nilo acodiro logo c hil bacio
de prata dagoa as mios ll nlo se achou outra pasta de
chbo; 8t pregado hil coiro por cima vedouse a agoa
que nlo eatrasse: & ca tudo ainda ho ouuerilo de me-
ter no fundo eeguodo apertauo coele, se ho nlo def-
dera bo seu batel que era balfllilo grande com ha
tilba em que trazia hii camelo & dous falcos: que va-
rejar!o 1 bem as fustas , ll as fizero afastar de lonje,
& aasi ficou liure ho eapitilo mor & nio malarlo oi_n ..
o;gitized bvGoogle
LIVRO V. <IAPI'J'IV'Le LXVIII. t66
pi. E aomo Nuno nlo teueaee outra -tal de-
lendo, 01 bo c&batilo ho apertaul ti rijo qae
qaaato pareeia 10bela agoa do bordo ale a gauia era
coberto de frecbas que oa imigoa pregaulo nele : k eoie-
to tanta bombardada que nAo se lhe podia ningu& em-
parar. POft1ue el'tand9 bt'l babardeiro no conues eom hft
falclo costas pera tirar aos lmigoe, dalbe hO. pelowo
poloe peitos lt matouho: & outro entrou por hOa porti.
Dhola da despAsa do ga4eo llta-ua calafetada por eer ao
Jume dagoa , & Jeuou as pernas ao despe-nseil'o, & IN1
pedao dum bombro a_Aluaro dE' brito queslaua ali ferie
do: & pauando auante matou hfla molher, & leuou hila
mio a hfi menino, & hila nadt-ga a htl hom : & asai fe-
rio otraa quatro peesoas, & forlo 110r todas noue : &
eatro pelouro q leaaua de mest-ura ba roea deu na ea-
bea do escriuilo do galeflo & leuoulha: &. aui matou
-outro homA criado do bispo ent4o era de Iamego, &
agora he arcebispo de Lisboa , & ferio despois b sele
penoaa. E quis ROSio senhor .q estando os DfNJSOI 11eete
tamanha aperto comeou de veatar algO. Yeflto que era
antre. terrenbo & \!iralo que assi como eotnlH(OU eome-
tj&rlo os D08108 de fazer camiaho , mas nem por isso u
Custas deisarlo de 01 aeg-uir bombardadas : poJill co-
mo ho to era galerno podilo com oe nossos nauios, &
apertarAnos ta&to que os fizerlo meter aa eneeada -de
Cambaia, indo com tilla necessidade da!oa fi a cada
peseoa se nilo daua maia que mea fi dagoa por dia : &
ieto 01 apertaua mais que as ruatas, se nio quando Jltee
cla .hh trouoada seca-: & foy tam rija qoe .. (usl'RII se
acolhero bo maia 1J pode.-lo, & tornaranse a Diu. E 9-
do os nossos as fustas aeolhidas .surgi rito, & suJitOB lhe
eobreuen outra trouoada molhada com que se f.arlario
&lagoa: & apos ela foro dar coeles dous zlhacos de mo ...
roa de Braua, carreg;adoa 4eserauos prelos, & Sida lo
lwauo: Ir. tomados foise IJo eattlo 1nor a Chaul a tomar
agoa & man11mentee, que eet.aua hi hu feytor nosso cha-
mado Diogo paet k- tomado ho de que tioba aecesaitla-
LIVao V. LL
oigitized by Goog I e
j66 D.A. BISTORU. D.A. INDU.
de tor11ousse a buscar bo gouernador, pera lhe ditfr que
Dilo curasse de cometer fazer fortaJeza em Madre faba :
porque soube ll Meliqueaz 10ubera dos 11ouos que .,._
caparo -do nauio de Gaspar doutel, a determinacco do
gouernador de querer hi fazer fortaleza eru toroando
Dormua & logo se apercebera pera lho defder, & por
iato foy grande mal descobrir bo gouernador aua deter-
mina-ro eoiDQ atraa disee: que se a no descobrira po-
deraNe ali f.uer fortaleza. E Diu nio dera detpoia hll-
a,o trabaLho como deu.
C A P I T V L O LXIX.
De corno porlio de Port'!fla.l dom Du.ark de ntOiUU
. por gouemo.dor da lrulaa , de cJu,(IIA l c:ot11o
todo n.a armaclo.
Sabendo el Rey de Portugal que Da Jndia coQleauio
tlauer aluoroos de guerra, & <j alguus Reys & senho-
res comeauo da decJinar da obediencia & acatawen-
&o que dantes tinho ao seu nome: quis mandar hu go-
wernador que tornaste a restaurar isto no primeiro esta-
do. E pera isso escolheo a dom de meneses ca-
pito da cidade de Tangere em Africa, onde em wuy-
los anooa tinba dado assaz de testemunho de seu eafor-
qo & wateotia contra os mouros em muylaa batalhas que
encera: & e lhe entrac tanto pola lerr.a que chegou
aos Mtes claros ( couaa que u& mouros oftca cuidaro.,
k que os mu:yto mais espantou q.ue todo ho passado) &
por esta experieoeia que a111i-a de doa Duarte, &
ler filho do. cdtt de Tarouea: prior do Crato &. alfere&
atOl del Rey lbe tMlM ele a gouernancta tia ladia e muy-
ta auantajem do Ji 6aera aoa culto& gouerDado-
Jfi. E. d'es.pacha.da su armada se partK. de Lisboa a cin-
o D.abri1 .anao tle mit & fjUin.beBlus & Yinteh. E os
capitas 1ue Jeuou foru tilea, dam Luis tle menetea
"" ir...OO que leuaua a. Clfilao.ia mor tiu da la4lia:
o;gitized byGoogle
ZIVKO CAPI'I'Vf.O LJ:'X.
MartiliJ alon1o de melo de Santarem que teaaua hOa
iajem pera a China, por capitilo mor de tret Daot a fo-
ra a sua: cujot eapitab erfto V-asco fernandez coa linho
& Dwgo de melo, seus irmos & Pedroml irmlo does-
tribeiro mor que hiio por Mpitae desta armada, & lo
ho de melo da tilua, que hia pera capitlo de CouiAo &
Vicente filho de Duarte tristlo hum armador. E par-
tida esta armada sem lhe acontecer cousa que seja
Ya contar, chegou a costa da lndia em Agosto: & ee
lando surta sobre Baticala, chegou bi dom Aleixo de
meneeee, que como abrio a barra de Cochim ae partio
com tres gales, de que erlo capitttf's, dom Jorge de me-
neeee, Francisco de mendoa, A ndre de souea chichor
w., qoe bia caminho de Madre faba a busear ho gouer-
1tador Diogo Iopez. E dando rezlo a dom Duarte do es-
tato em q a lndia est11ua segui<> aua via. E dom Doar
te se foy a Cochim onde ae na fort.alen , &
"'Omeou logo dusar do officio de gouernador.
CAPITVLO LXX.
De ootnfJ- .AniOrrio corrm ouue 11 ilht:i de BtJhar, o for
ttJlest! de Catifa : 11t IOrnOft a Ormuz.
Como el Rey Moeri foy morto, hi'i seu 80brinbo
tBado Xf'quehamet a que a da terra obedecia mafto.
dou pedir eeguro a Antonio correa pera lhe hir falar re
ra lhe entregar a ilha de Babarem & " fortaleza de Ca-
1ifa: porque todos oe da terra l}rilo estar a seruio dei
Rey de Portugal, & em sinat de aquilo ser e.,dade lhe
mandou dous caualos Aramos. E este recado lhe leoou
hi\ moaro muyto aluo & vestido ao modo
Veneziano de pano de cor de bredo. E darlo por A nto.:.
nio correa ho seguro iose com hamet q lhen-
tregou a ilha &. fortalet, com condillo que lhe df>ss
passagem pera a terra firme a ele & gente est-rlgeirR'
A ntomo correa lha deu lambem c5 nh
LL I
o;gitized bvGoogle
B.l BII'I'ORIA DA l!fJMk
leuaue nenhDas armas o caualos de. que tioba muytow.
E feita a entrega coes tas condios, foy dada a p888a-
gem a Xeque hamet & a sua glte : & pueou 01 Raix
xarafo oas suas lerradas : & de.pois que pa11ario ho
mesmo Xarafo foy tomar poHe tle. Catifa por el Rey de
1ortugal, & por el rey Dormuz. E Aatooio cGrrea fez
gouernador de Babarem Raix bubacabum mouro- Ara-
bio capilo principal, & muyto bom hoane de que a gen-
1-8 da . terra foy muy1.o contE"Ote. E restituido todo he
Jeyno de Babarem a el Rey Dormuz, & ficando tudo em
paz partiose Antonio correa caminho Dormuz aos doze
dA gosto & nilo esperou por Ra1x .xarafo,. por ter gride
que achasse ja ho gouernador parlido pera Cam-
haja porque no leuau.a em regimento que esteuesae em.
.Babarem mais q-ue ate vinte cinco de lulho: porque cG-
pria ao gouernador partir cedo pera CAbaia, por'tue de-
Jejaua de fazer a fortaleza em Madre faba aates ll de
Portugal (QSse outro gouernador. E poJa pressa ll A11to.o
Dio correa teue de sua partida deixou dauer muytos ca-
ualos & outras cousas ricas, que 'caro em poder de
Raix xarafo & ele as deixou por fazer ho que deuia : &
h.ir a tempo ao goueroader que fazia 41ele muyl& conla:
de quem foy muyto bem recebido cbegdo a Ormuz. E
e) rey Dormuz ho mandou logo visitar dizdo que bo
o. fazia per si por estar doente tle bila peroa. E An-
tenie eor.rea h8 foy ver, & eJe fez muyta &
lbe mdou dar b LerQBdo douro, & blla adaga, ambos
lllttyto ricos & bll caualo selado ha sela & goarni-
Ao de pra.t, & peas de broeado & outras peas de se-
da: & a seq irmo q- bia coele outras, &. hu adaga &
wade ambos riooa.: & assi mdou dar pec;as. ricas a
iodos os & fidalgos que forilo coeJe na armada
que ho aeompanltarlo, pedindo a todos muyt01 perdos
de lhes dar tam pouco: porque se fora senhor de toda&
suas rendas eomo dantes- que lhes. pagara os gastos k os
trabalhos como merecio. E despois- de chegado Anto-
nio correa., chegoa da h i a algils dias Jlaix sarafe c;l
o;gitized bvGoogle
LIVD v . CA.I'nll.e LXXI. a69
ena ariiNlda, & eauoo. mu-yf.o. aoberbo Jot hior. com 011
DOS808 & suceder a coo:" bem como auobCeo
.
C A P I T V L O. LXXI'.
Do en1elAD que lw ptJy dei rey. .D61'fnt18 1M da&. f m1o
jislme lniflio GO.t ooatM. E -e eorno a joy tJu,.
cuiJerla CIG gouemtJdor ..
ViDdo Raix sarafo mais propeaite
ale fazer e6 el rey Dormua que se leuanlalle, porque
1inha muyto de glle : que t&4a a da armada
que leuQu a Babarem ea aua, & por ser gouil Dermuz
& filho de Raia aoratlim ,. cuja fit.ura erio oa maia de
.eeua moradores tomeu JD9J- atreuimento pera ae Jeuao-
tar : & por ie falou Joge coe el rey -come chegou : &
aabendo q.ue- e&laua em propoaito de ee leuantu penua-
dio ho ctU permanec.-se. E beado bo pay dei Rey
.que ele tiaha esta determinaqio como velho, Rf.Jedor &
prudente lbe fez boa. fala:. em g.ue llae ta:oaue memo-
Jia os beaeficioa que Ncebera Dafo.DSO dalbuqaerque I
ho Jiurar. elo catiueiro de Raix bamet, & em bo reati ..
tuir -no reyoo t!do tudo m aeu poder: &. que sempre
Jao lralara como a filho, & aaei recebera muytu amiza-
des dos DQIIOI.:. & poato l} t-1 Rey tle Peru.gal lbe to-
maRe sua fazeada alo era de modo que lhe alo fie881e
largamente ho neceario pera aeu gaaio, & que poia
ele alo tinha dil.ea mais ( porque ho reato ae gastaua a
'16tade do goazil) nlo lhe desse ga1talo el. rey de Podu
pl porque coi11o 6eaua seguro das que auia em
Ormuz : porque ele. D4o lhe auia de tomar maia que a
lazda com partir eoele, & ho goazil. nilo eomente ae .,.
11ia de eonielatar de lha tomK mu ainda a v-ida. como
eoatumaulo: JXl' iuo que Jhe rogaua q.ue se nilo leuao.-
taue. E. cem fi-UaDto e.te coaaelbo era. como de pay,
penuadio ho maia ho de HU eogro Hoseque que aem-
pe bo mat.iaaua q,e ae leuao&aaiJe . E ielo
oigitized bvGoogle
278 DA 111'8'1'0ltfA. 'DA; INDIA -
dordettar, R-aitc 41e lamix8 q obia parte desta cusa en-
mo era-grlde amigo de elllO oo qu era c3pa-
nheiro nalfdega disselhe hum dia: que Raix noradim
seu pay lhe .leixara quando morrera que fos-
se sempre muyto leal 8os nossos, porque eles ho resti-
tuiria em a honrra l} lhe R.aix hamet tinha veurp8da
& ho vingarAe dele: & rorqwe lhe ele prometera de ho
fazer assi , lhe queria descobri-r hfta oout;a em que hia
muyto ao gouernador: & isto fazia porque _ho_ tinha por
jrmlo & queria que ganhaaM 88 aluittarlis dillfJO: & des-
eobriolbe oomo el Rey tratau-a de se Jeuantar, & deter-
minaua de midar queimar a frot-a do pol'l-
qne niio teuesee em que se Aeothe 2 011 41t-ixafo peta
se fosse & .tomar a nossll- E cuidau.
do Manuel velho que claria nisto grande nm.a ao gouPr--
nador., despois q'le soobe iftle morado, &
ho Xeque erlo. 8 que mais 0011'9PihatJilo el Rey que se
leuantasse: rogou a dela mix que quiResse -di-ler
ftquilo ao gouernad ,. & ele disse l) diria tendo ele lin
goa (porque sabia bem a P&reiana) & dizendo ele qu
si forloee a easa do gouern8dor hO dia pola sesta, ade
lhe deseobrirlo em ho diese-: do qee ho go-
ttf!rnador Do fez tthO cao n recebeo coil'lo nhfta
8t M-anuel velho dissimulou o& Raix dela mi:t'
dandolhe Muytos agardicimAtoe da parte do gouerRador.
E ainda sobristo porqu-e pRreoeo a M&nuel velho lJ he
assessego Dormuz estaua na morte do Xeque, & de Mi ..
tama.bmet merado, ofereceoe ao gouernador pera
sectetamte quildo hio de para casa dei
Rey, per hO secreto que lhe dissera Raix dela mi-
x, & ho gouernador nfto quis. E nfto abastou este aui-
so que lhe eetes dous derilo mas ainda sobristo Raix h&
met outro -irmfto de :xar3fo disse ao gouernador
que se queria ter 0t"muz em paz que qm\ndo se fosse
p .. ra a I ltdtA. nlo dflixftfMe nPCe h o :xeqUil sogro del Rey,
& ho gouernador al@too pouco por ieso que nlo lhe
a cauaa- porque ho dizia, nem como ho tebia;
o;gitized bvGoogle
Lntaa!V. CAP.J'M'UitLDII. 17f
aem . meaoa tD.Ou seu eoueJhe: E 110bl'88ta lhe deo
Fricisco de sousa tau ares outtO. Que ele q Raix
:xabadim estaua Orfacio da mio dei Rey Dormuz ,
que dantes ae:liiQS.ltau eacaadaJiade tlel,mandandobo
prender : disse o ao gouernador &. que lhe parecia a-
maJ., quna pratn t111tea\der cpae el
B.e)' de lli@ua..ttetlft,-& pcr'ilso
ho tinha ali : que dir sobrele & tomalo. E no !o-
ueroador fez sobriuo algOs ca.eJhos. E acordousse 'lu
be .obre Orlac & e lbaralllle: IL Rio
tJUis. fMelo po1 ser muyto confiado. Porem a Yel'dade nio
ae BOUbe saluo .que ae di que estauh .muyto deBCOD*
Mate .por el Rey de- Portugal Qo tlbar em u arbiuio,
k uo parecer do couelho & l.adia a aneira CWIIIe
a.ilo de poer os no1101t oCiiciaes nelfaadep. De ....
BnR se alo tAuar logo -la tudo: k daia quel Rey.
eriuia oa area : k por eat.e desgoatQ parece lfUe aio com ..
prio ele lao regimento del. Rey, qoe era mandariM que
tizeue .em Oruz duas fortalez, & reco&heaee. a ela
todos os DOIIC>B que moraao fora 4a fortaieaa, ende dei--
uria oyteata howla de caaaio,. & ao mar JaGa boa. ar-
mada: pur.q.u deta aaeir.a..fieuilo oe IDOUro enfrea-
os peta 1e ale leuantare.n :. k del.udo i1to ho gouer-
aador nio fe& cou&a aenbua, mu aiucla lao dinheiro que
readia a alfandega, qae el Rey mabdaua tfUe 1e reeo-
Uleae elb hfl cofre, & qatt. he Manuel velbo em
puder, J. eatregoa a eJ Rey DoriDliZ & J estau : lt
frota l} deixou a Manllel de IIOU&a tauaJet capitlo mor-
Dormuz, foy hil nauio em que ela aad .... , -" bt'ta oa-
:naaela de que.era capitio lubio tle meira, & em hila.
pleota. Fraaailoo de IMIM ho brauo , & em- hla. fuata.
Fernio daluarez dega,. & -. todu tam pouoa gente que
ale era DMia: ho que veotlo ho.eapitio 4a fortaleza d6o
Garcia eoutiabo lhe pedio k re.ctuereo que lbe dei:laiM
maia D..,, & que .olbaaae ooao fieaua a terra bolifla ::
k ele U.. u eotlo wezeotoa homll. E diienckJ dom.
Garaia IJIIS eu JUle.; m._ . .ho
oigitized byGoogle
171 'JIA BIH'OBIA 8A .
11ue deisaae .. a fortaleza & q11e a daria a um .a de-
feodeue com aquela gente.
CAPITVLO LXXII.
l
De como lao mwJou 1to coru(,liuJ !U tinia
de faser _(tirlala:tJ ea .ltltJdn foba , 4-
em C/aauL
Deixando bo pueraaoor Or .. uz tambem aperceltide
pera bo g.raade perjgo em que ficaua , apercPiaeo aua
partida pera a lndia. E dilsimulantlo el rey DortDUa a
tretlo qae qaeria fazer , rogoulhe que deixaae algam
aauio pera _lhe leuar h embaixador que queria maadar
a el R.ey ele Portugal, & aui bOa lenda rica & *trM
peaa que lhe queria: mandar de .pre1ente: que
que aeatauio .fazendo. E ho gouernador dioa a Pero
tia ii lua de meneaea -eapillo de bOa nao que leDUie este
embaixadOI': & isto feito partiose na -fim de Setembro,
com fuodamenlo de lazer ba fortaleza no rio de Madre
faba, & pera isso leuaua a oao Serra de que hia por ca-
pit.io Area correa, oCalTegada de.tJetreohoa &.munioa
ueoe&aarias &. algila rumes cat.iuoe, pera ajudarem ao
C.rabalho. E cllegando a poata de Diu que nio achou
Diogo fernandez de beja com sva armada , 6coa espan-
tado de ho alo achar pol0 que llle tinlta mandado : &
pareceodoJhe que seria a correr a costa foy eurgir na
harra de Oiu. He que Meliquiaz .soube, & como
tambem aabia ttue .dom Duarte de menesea era chega-
do. pera gouernar a lndia, mandouho dieer ao gooeRa-
dor com tenio: que se h ia pera lhe fazer guerra que
lha nio 6zeeee : Porem. llo gouf'r.oad<>r no lhe respondeo
aada,. & deiXDuae estar. Ho .fJtle vendo Me41ueaz man-
tlou logo muytagente.a Mad.Fe faha., receando que ho
gouernadctr quisesae ,ir l WU!f' fortaleza como ti4lha -aa ..
bido polua noasos, Ef.Ue tomaria do. nat.aio de Gaspar dou-
&. .maj,s Ir. artelbuia DU
o;gitized bvGoogle
LIV.aO V . .. I'h'LO -LXlCU. 273.
f-ustu 41ue stauam a ista do gouernador. Que estan-
do aSBi surto os Rumes catiOOB .que estaullo na nao Ser ..
ra quisaerlo antes morrer que viGer. ea.tiuot , & por i81o
huscarlo maneira pera poerem fogo em hum payol on-
destaua poluora em que e acendeo de maneira que nun-
ca .lhe poderio valer que nlo ardesse a nao & quasi quan-
tos estaulo nela, & foyse ao fundo. E ficando ho gouer-
nador muyto agastado por este desastre: &. por se per-
der oa pertrecbos & pera fazer ali a fortale
za, & lhe .serem oece81arios m1tr{)8, & os no ter, & lhe
parecer que os teria em Cbaul: determinou de ir l f-a
:zer a fortaleza , & por isso ae foy pera l , &. na foz do
rio acbou Diogo feroldez "e beja , que lhe ooDtou CC>
mo lhe os mouros meterlo no fundo bo nauio de Gaspu
doutel & desbarataro a ells & .aos outros -capites: &
como Meliquiaz tinha fortalecido Madre faba, porque
nlo podesee fa2er l fortaleza: poJo que se .ele tir.nu da ...
quela &. asee11lou de a fazer .em Cbaul,
sobre o que tinha mandado Ferno camelo ao. N.in ma-
luco. E esta fortalt'za fez por fa-zer algna cousa, que se
achaua corrido de no. t.er feito nada , & da pouca 8e-
guratJa que deixaua em Ormm, do que ele &ndaua
saz dE'BContente, & assi ho dezin. E porque as naos em
que daulo Lopo de azeuedo & Christouio de saa emo
da carreira mandou os daqui pera Cocllim, .& ele en-
trou pera dtro do rio, & foy surgir com toda a arm ..
da d1ante de ChauJ, onde achou Fernilo eamelo com re-
posta de que daua licena pera se fazer a
fortaleza, com que lhe .. maqdasse ali vender ca-
da anno quatrocentos caualos Arabios. E com tudo pe-
saualhe muyto de se fazer seguRdo ho gouernador foy a-
nisado : & por isso se confederou logo bo gouernador
eom Mamooaood hum mouro honrrado natural da ter-
ra, & muyto 'principal maia-: & ho peitou tanto que lhe
deu maneira como ooaesse pedra &. fizesse cal , pera fa-
zer a fortaleza : & asai lhe dane madeira & outros ma-
teriais necessarioa pareia. E pera se fazer eate concer-
Livao v. MM
o;gitized bvGoogle
1.7 -i . D.l BJ8fiiU.A DA. INDIA
te bia bo gouenaador cada dja a terra , & de aoyte
aaua a dormir.a fro&.a: & oese tempo mandou fazer ha
traoqueira bem darlelbaria pera ae defender
H vieaaem imigoe, em quanto fuia a fortaleza : &. isto
porque teoe por aoua. cerla que Meliqueaz se vinha a
Baaim pera yer se lhe podia impedir que Do fizesse
forLaleza, porque .lbe peaaua muyto de a ter tam vizi-
aha de Diu : &. porem despoia ae soube que Meliquea
.alo era bo que hia a se nlo Hagamabmut po.r
eeu maadado, & que leuaua loclu as fustaa : & por isso
lw goueraador fortalecia, &. de dia estaua em terra
tlaodo ordem aos q:ue lirauio a pedra & .faziio a cal , &
d.e noite bia dormir. fre>ta, & a geDle comil .ficaua ero
terra.
C A P 1 T V L O LXXIII.
De coMO dom .Aleyso de Menao a Chatd, tj- &h
QJfllO Hagomo.hmul capi,_ tU Meliqua. correo per
mar 1141 r101101.
Neste tempo chegou do Aley.so de menesea a Cbaul,
Ir. ctou ao gouernador. como era chegado 4om Duarte
de meneaea por gouernador. E coa1 tudo ee deixou es-
tar ate ser algila parte da fortaleza : & aueAdo al-
gtle dtas que dom Aleixo era se Jeuantou so-
pita mente hi grande rumor antre a genle 4a terra, di.-
senoo que YtDba Meliqueaz. E COIDO 08 0088Q8 bo ouuia-
aem foy lamanbo bo medo em algOs, que se embaraario
logo tem mais esperar: & outros dezilo ao gouernador
tJUe se eatbareasae, porque Meliquiaz trazia muylo grl-
tle armada & muyta genLe, &. se ho esperassem em ter-
ra que 01 ftM)f&dores dela ae ajaotariiQ coeJe & oa trata
rilo muito mal. E bo gouernadur mlo quis tomar ta.l aoo-
wlho : ardes aoodio aos que ae embarcaulo , pelejando
eoeles de palaura J)()i"l} se embrcau aem 1eu midado
deteueos. E nisto teo ler coele A nlonio aorrea , l} com
fJUaoto ouuio ho rumor que hia, olo deisou douuir bOa
o;gitized bvGoogle
LIVRO V. CAPI!I'VLO LXXIII. .276
mi_.. que estaoa &. acabada foy ajudar ao go.
ueruador a deter os que se embarcau4o., que era sena
.eauea, porque Ragamahmul era o que vinha, 8t Dilo Me-
Jiqueaz: & este ainda longe, & trazia sua aTmada. E
sabeado ho goueroador a verdade, mandou a d Aleixo
que saill8e ao mar a pelejar com 01 imigo , & que f01-o
se em .. m Dinis, & que bo acompaahane111 outros doue
galelles & a carauela de Manuel de macedo , & as tret
gallte: em que por trazerem pouc:a glte mandou ho go-
uernador meter algila de aua armada, o que todos fazilo
de maa vontade, assi fidalgos como doa outros: & a re.
zlo 4ilso era por andarem descontentes do gouernador,
&. por verem que aquilo Dio era peleja em que se g ..
nha888 honrra, por ser 'de perigo sem se ninguem poder
aprooeitar de 8Uas forae. E com tudo Francisco de sou ..
a taoares se embarcou 11a ga.l de Francieco de mend<J.
a: &. indo d Aleixo polo rio abai:xo aealmoulhe ho ven ..
to & nilo pode sayr dele, & viro os nossos que anda-
ulo os immigos s hombardadas com htla nona: &
esta era de Pero da silua de meoeses, que "inha '[)or.
muz onde ficara esperando polo embaisador & pNSente
que el rey de Ormuz dizia que auia de mandar a el Rtoy
de Portugal : & vendo Pero da silua que. tudo erfto
Jaes nlo qis mais esperar & partiose: & indo pera
entrar Do rio de ChauJ topou os immigos que aodauilo
Das fustaa -wue bo cercarlo logo, tirandolhe muytas bom ..
bardadaa: & como os nossos vinhllo desapercebidos no
poderio aproueitarse de sua ltrtelhatia. E por a n.-o set
podre, &. as bombardadas. doe immigo maytae, mete-
rilna Do fundo: & ho capitilo com os maia nela
foro afogados: & algs que ficarilo sobela agoa forlo
&omadoa. E ante da nao ser metida no flldo quiseralhe
da A leiso .eooorrer por estar a vista: & mandou s
Jes q socorreta a remo , o elas fizeril, & ao sair
barra como ja a nao era metida no fundo chegarilo ae
fuata1 , & meterloae coele s bhardadas tam rijo
fizerle deter: & aa gal de d Jorge matarlo trea
'M.'M. 2
o;gitized bvGoogle
S76 IJA BIS'I'OBU DA INDIA
bomAs oo h"ll tiro & assonabrarilo wuytos. E aesi t>deue-
ro ate a tarde que dom Aleyxo sayo fora : nau cooao o
-ento er. contrai-ro foylhe forado surgir oa costa , &
por isso oo pode chegar s fuslas queslauo a sua vis.
-ta: dt: q aquela noite fugo Jl. dos nossos i} fora caliuo
na nao de Pero da silua, que a d Aleixo o que
lhe actecera. E como fay maoha os D0880s 118 fizero
1i vela pera pelejar com os imigos, que como 08 viro i-r
juntos em corpo, & q as gals&. bateis fiuu coelea ela
por ela: & cuydando que saisst> toda a outra que aabiio
4)-Uestaua dentro: relirarse contra dcJe torna-
ro dali a dous dias, estando de fora da foz A odre de
sousa dando goarda a hii oauio DO.iSO q.ue esta.ua_ espe-
rando pera entrar a & Aodre de aousa ho
goardaua, porque quanto ali esteue&Je no VIessem
ol imigos & ho oo fildo., colMo .6zero a Pero
da silua. E ISntindo dom Aleixo q esl.aua aaoda no rie
a vinda dos imigos lemdo q-ue tralasfllean mal A odre
d:e souaa sayo fora c sua armada : & vendo qu -pouca
era pelejaro coeJa s bbardadas: oo q se deteri4o bi
boras.: & morrer algus dos nossos oa gal Da odre
de 8ousa:. & Hagamabmut tieou muy IQberbo- de se ter
tlto c. os noaJaos: & por ver que no saya a outra ar-
mada a pel:ejar coele, q.ue euidaua q lhe auia medo.
C A P I 'f V L O L:XXIUI .
De como og nossOB pelejaro Blgas vtses eom Hagama
lamut : !f- de como lw gouenuidor determirwu de 1e
,;r peru (]Qchim.
E por ae ho gouernader recear q os imig>s saiesem ua
punta da barra , onde anclauo oe caaouqueyros tirando
pedra pera a {Qrtaleza, mandou a Francieco de mendo
a que na sua gal se pega&se com terra, & impediaee
que nio saysaeoa C>B inigos em terra: & doan AJey.xocem
a outra armada Uae tica111e- is ta dtro no rio. E loco
o;gitized bvGoogle
LIVRO V. C.UI'IVI.O IIXllHIIo 2'11
ao outro dia que ito foy feito em a
lj kria u dez boraa do dia , foy Hagamauml
FranciKO de mendoa, estando dom .Aieiso com oe ou-
tros capi-tes a tiro de falclo & a vista: wa1 por amor
da "irlltio que era por daute Jbe no pode a;ocorrer:
& coua tudo wamloulhe ajudar c a artelharia, que os
lmigoe tinho,ean muyto pouca conta que lhe no fazie
aenhil danno por as fuatas serem rasteiraa & ela tirar
de longe. E cQmo Hagamabmut sabia que oow Aleyxo
no pudia aeodir a Ji'rancisco de por amor da
Yirao que Jbe era conl.raira, aperlauao wuyto fJera hg
abalroar: o que wendo seu cowilre disselhe i} arribas..
lf'm porque doutra maneira no se podio saluar: & por
que lhe tinho ja quebrada a eslaoteirola t & desgoar
Decida muyla parle das obras mortas . E com tudo Fr
de wendla porque no parecesse q fugia no qui
arribar dando v t-Ia, was maoddo arriar a amarra w-
doul&e alar por ela: & chegou88e pera a nossa frota &
"la pareie, que a nossa artelharia ho pode ajudar &. nena
por 11180 os imigos se deixaro de chegar auante, & lor.
aarlo a jugar a8 bbardadail muy fortemente, & duraro
oMito be1u quatro oras de relogio: &. ficAdo muytus mor-
tos na gale de FraDcisco de wendocca , & tres na de d
lorge de meoe8e8. Foysse Hagamahmut muyto conten-.
te, posto que com muylas fusta8 desaparelhadas. E dom
Aleixo ae dt>1xou ficar porque oo par .. cesse q se reeo-
lhia com medo dele : l1 asai ho cuidari os da terra,. por
terem para 11 que 08 i111igos pvdio mais que os nossos
& por se drixou ficar: & assi bo mandou diur ao
goutrnador. E pos1e na boca da barra ondesteue doua
dias _esperando por Hagamahoau.t questaua nos Jlbeos de
ChauJ dali a bOa Jegoa concertando suas Custa&. E ven.
do d Aleixo que bio- hia foyo bwu:ar Jeuando aa tres
ga'es, & a. carauela de Manuel de naacedo, & hlia fua-
ta & ho baLei de so Dinis com hti &iro grosso, & bia
Dde Francisco de &ousa lauares, &. dom Aleixo hia na
sale de dom lorge de meoesea. E sabdo Ha1awahmul
oigitized bvGoogle
278 D.l HIBTOJlU 'DA TNDIA
como d& A Jebo ho h ia buscar, auendo aquilo por que-
bra de sua honrra : & que perderia a gente da terra ho
credito que tinha nele de poder mais q os noe101, ven-
do que bo hio buscar : sayo a receber dom A leiio , &
cometeo oa nossos porem no com a furia q acostuma-
ua. E antreles hi'i jogo de bornbardadas, de
que muytos dea remeiros dos imigos foro feridoa, &
dos nossos algOs. E veado Hagamabmut. bir a cousa da-
quela maneira como ventou a viralo, mandou surgir
sua frota a balrrauto da nossa : que tambem surgio
que por ho vento ser por dauante nlo se podio chegar
aos imigos: &. assi esteuero toda a noyte seguite. E ae
outro dia tornou dom Aleixo a pelejar com os
& jogaro as bombardadas ate que veyo a iralo que
os estoruou : & eotlo se tornou dom Aleixo a boca da
barra, esperando que tornasse Hagamahrnut corno to,.
-nou : &. da A teixo lhe saio: & despois de jugarem ai
bbardadas se tornou a hoca da barra: & por espAO de
. vinte dias teuerlo este trabalho, sem se fazer de bOa
parte nem da ontra nbi'ia coaaa notaueJ, se nlo deaapa-
relbarense hils aos outros com a arte)haria: & mataren-
se remeiroe bbs aos outros. E neste tpo mldou ho go-
.uernador fazer em ha das pontas da barra da banda de
sul bQ a maneira de baluarte com cestoe cbeoa
de terra em que mildou atsentar algua artelbaria , pera
.que tirasse aos tmigos quando fossem cometer dom A-
leixo: pera q ho escusass de pelejar c ele, & tirar ca
nonos de perigo & trabalho. E bo ooselho de fazer este
baluarte lhe deu btl caualeiro chamado Pero vaz por
mio de M esforo sabedor da guerra por a coatn
mar muito tempo em Ita1ia de andara. E bo gouerna
dor lhe deu a capitania desta f'Btilcia de que fazia tirar
Aoa irnmigos qudo vinhio, que por isao nlo tornarlo d ..
li por diante tio amiude, porque a artelbaria lhea fatia
dAno. E com tudo Pero az hia dormir de noyte fro-
ta porque os immigos bo nlo tomass, & deixoua a ar
telharia a6. O que foy dito ao gouernador, & proae
o;gitized bvGoogle
LIVRO Y o CAPITVLO LXXIII lo 179
ee haquilo pt>rl} oe mouros no foasem de noyte tomar a-
tjuela arteUaaria. E ele respondeo, que como a auio os
mouros de tomar. E sendo ja na fim Doutubro mandou
Galo de Joule na sua carauela c recado a el rey de
Portugal do que fizera ew Ormuz, & como fazia ai}la
fortaleza : posto que mal dizlea disaero que mandaua
Dela muyto dinheiro, porque lho no tomassem quando
cbegasee R Portugal, & por dissimular amandaua con1
aquele recado .E fazdo ele ai}la fortaleza, punha gran-
tle diligencia por se acabar, oo quanto Hagamahmut no
deisaua de lhe correr muytas Yezes: & como bo gouer-
nador no tinha maia que vinte pipas de poluora qudo
ae esta guerra, hiaselhe acabando quto po-
dia, & olo lhe vinha outra que mandara buscar a Goa,
porque ja bo do tinho por gouernador, & esperaui
eada dia por dom Luya de meneses capito moor do mar
pera quem a goardauio. E Yendo bo gouernador ll lha
.alo andauilo = lt que te a que tinha se gastasse coiUO
18 gastaua , que se gastaria de todo, & gastandoee se-
ria forado arribar com toda a frota & deixar a fortale-
za porq oa nlo tetilo com que se defender doa
immigoa, o que seria grande perda do seruio dei rey
aeu senhor & abatimealo de sua honrra: pelo -l} deter-
minou de ue DGesos no sayr maia a pelejar com 01 im-
migos, somente que 01 da eatancia que di
go. O que se acordou em coaselho, &. usi te fez dali'
por dille , & se ouue alga peleja foy pouca couaa : &
a eatancia se fortificou maia & posero aela quinze dos
aouoa que a defendessem eom Pero Ya. E eou1o nilo
ouuene poluora maia que pera defeD&ilo, &. a torre da
menajem da fortaleza eateuesae no Jrimeiro sobrado ,
posto que ainda nio auia muro se alo a lraoqueira: de-
de se &lir pera Cochimt porque ae lhe cbegaua
ho lttmpo da partida pera Portugal : &. auia de leuar
Aatonio eorrea, & dom Aleixo. E determinan-
do iato deu a capitania da forlaleza a Aarique de rne-
aeaea, & a eapiLaaia do mar a Diogo fernaodez de
o;gitized bvGoogle
180 DA HISTORIA DA INDIA
'heja, por eoasentiiDeoto dos fidalgo capitas das gales;
'fUe auiilo de ficar debaixo da sua capitania: & Anto-
Dio correa bo soube deles desimuladamente, por man-
dado do gouernador que rece&Ua q nilo quisessem : &
por isso nlo ousaua de lbe dat' a eapitania mor :- & dei-
xoulhe a nao Frol da rosa pera em que andasse, & San-
ta cruz que era velha , & as tres gatee em que ficarlo
por capitas aqueles } dauilo dAtes: & iaOa fusta & a
carauela de Manuel de macedo: & Jeuou a outra frota
de velas grossas & ele em sam Dinis: cuja capitania
deu a Frlcisco de souaa tauares.
:C A P I T V L O LXXV.
De como despois de os tmigos desbaratarem de
SQUBa chicharro , pel9aro c.om Diogo femantks de
beja ho mataro. E de como ho goteernador cku a
capitania do mar a .Antpnio correa se foy Co-
chim.
E estando Diogo fernildez c!e fora da barra surto com
BUa armada, saio ho gouernador com a de sua. conserua,
& sorgio a oras do sol posto pera esperar ho terrenho
com que auia de fazer .sua l!iajem. E nisto andaua Ha-
gamahmut ha vista com sua armada, q nunca dali saya
goardildo a barra que no entrasse nhil nauio nosso: &
em quanto ali andarilo tomaro algus por foN1a em tem-
po que lhe os nossos no poderio acodir. E vendo os i-
migos bo go&Jernador surto porque fazia calma, & os
seus naui.os .que erio grossos nilo se podilo ajudar: co-
meario de ho rodear a -remo fazendolhe sobranaria co-
mo quem tinha ho tempo por si, com ho que se Diogo
ferndez agastou muyto-: porq a sua nao .em .que tinha
toda sua fazenda estaua dentro no rio onde r.eceaua que
ealras& os iiDigos, & lha metess Ro fildo como acostu-
mauo: & por i aso mandou pera a boca da bana A odre
de sousa chieborro na sua gale que a goardasse se oa J..
o;gitized bvGoogle
LINilO V. C&PITVLO LXXV. .88-t
migoa quisnaem entrar. E ele ho fez assi : & surgio na
booa d3 barra se a noile. Hagamahmut coroo
bo wio. surto foy logo. sobrele c trinta fuslas , & dero.
lhe tanta bbardada toda a noyte que lhe desapart>lha-
ro a gale.: & despoia que foy de .dia lhe sete
bom&l. & aleyjaro bil brao Aleixo de sousa chichor-
ro sea irmo., & tinhno abalrtoado pera ho entrar. E
estdo neste aperto sooorreo dom Jorge de Dl.eneses que
estaua perto & linha a gale mais remeira que as
outras, & no meio do caminho tirou h\i tiro por sinal
que hia: di que se oa .. de Andre de sousa esfur;aro
tanto il cobraro nouas foras pera resistir aos imig.os,
que os no entrassem : que sentindo ho socorro que i-
-nha se aju.otaro todos de popa da gale. Ho. que vdo
dom Jorge maodo.ulhes tirar c hil tiro grosso de proa ,
crne dando por antre as fustas dos imigos arrombou al-
gas: do que audo. as .outras medo se afastaro por
mais q lhtt Hagamabmut bradou q ho no fizessem : &
achando d Jorge lngar por onde trasse abalrroou com
Aodre de souaa tirando os nossos muy.tas espingardada&
& seladas : & como as duas gales se ajuntaro comeou-
se ha grde peleja c os imigos, que se afastarlto de
todo por sobre vir Diogo fernandez na gale de Francis-
co de mendoa: & Jeuaua trea bateis armados & hn es-
quife & c sua vinda fugirlo os imigos que. nunca os
Hagamabmut pode ter: & tb lhes matarAo gte & ar-
robaro fustas: & Diogo ferndez trou na gale Odre
de aousa & vdo qu desbaratada estaua mondoulhe q
se fosse mostrar ao gouernador que estaua surto ao
& .ele com dom Jorge ficarlo goarda.ndo a bar.ra! & Dio
go ferndez se passou gal de doiiJ Jorge. E ao outro
dia em amanhecendo estdo .as gals afastadas por es-
pao de mea Jegoa btla da outra veyo Hagamabmut com
sua armada, i'l era de trinta fustas, & achando menos a
.gal Damlre de sousa, creo q de ficar ao outro dia de
todo destroada. no eslaua ali. E come as outras gals
nio erio. maia de duoa oio as teue em conta aioda.que
. . .
LIVRO V. NN
o;gitized bvGoogle
\
28 DA HISTORIA DA IN'DIA
ho gouernador estaua a por estar amarrado & l'en
tar terrenho que sabia que .lhe auia dimpedir que no
podesse socorrer as gals : & por isto determinou de to-
mar a de d lurge lJUe estaua na diteira, &. foy ho co-
lUPter a remos dirtendo aos seus sua determinao, mao-
que trabalhassem por lhe quebrar bo niaato
&. us remos porll lhe nilo fugisse. E eles trabalharia por
isso despois 'lue chegaro a ela que foy em saindo ho
& cercandoa por proa comeasse h muy brauo jogo
de bombardadas da parle & & a fumaa era la
Dlanha que nem hs nean outros parecio. E os nossos
()Ue estauo nos bateys em vez dajudarem d Jorge &
-Diogo fernandez acoJheranse com Rtedo detras da popa
'Cia gal porqu-e os no 2o rtelharia dos immi ..
.gos: no que Diogo fernandet ni ateloo pol' a grande
-ocupao "ll ele & dom Jorge trazio em fazere jugar a
'lua artelharia porque os no aferrasse os imigos, q tra
-batbau quanto podio por lhes chegar despriis de lbe
furarem bo masto 'pOr dua11 partes, &. quebrada a mr
parte dos remos : &. arrombada a gal polo costado em
e te OU oyto partes. 0 que Yeneo bo etmi tTe dando I
gaf por despachada se ali mais esteue11e quis -cear coe-.
la: &. assi bo disse a Diogo ferndez & a dom lorge:
dizendo que ali estauo na dianteira, & toda a furia da
:artelbaria dos immigos qut>braua neles, & que ceando
-&e meterio antre os bateys , & a cutra g-ale &. tieario
-ern renque , &. a&Bi se reparteriio os pelouros dos immi-
igoe por bOs & pulos oolltros, & -nio receberio tanto d4
-mo. O que bem a Diogo fernandez mandaua
eomo eapjto mr 'f'ue se messe : porem doro Jorge flY
mo ao eomitre dizendo que oomo 1e auio de .::ear
8e 1inbio '1.' mt parte dos n>lllos quebrad01, & bo nJg
raoi,,. de poder lazPr: aatea ueceasidade uostrario
aos immigos ho dAno cinhio recebido, &. que por
isso }he- Jogto. E os immtgoa erendo ser assi os segui-
rio &eiD aellhii -.edo & os. aferrario, & tanto ganba-
riio de ae a:sear, & arJnaaodo bua eapada !Cliae ao oo-
o;gitized bvGoogle
LI'VRO V. eAPi'I'VLO L:U.V. 281
mitre que ho nilo eeasse ninguem, ou que lhe cortaria
a cabea oom aquela etpada , se no que remassem a-
uaote, & mostrassem aos immigoe que desejaulto de lhe
chegar, pera qlhe quebrassttm a soberba il tinhfto, & l}
JeuaiiSA dil&.e os bateys il os auio tnuyto d.ajudar. O q
pareoeo b a Diogo fe.rnldez k Jhe louuou seu eoQs.eJho,.
E porque 10oba que os bateis estauilo acolbid)s detrae
da popa .da gale paaaouse l pera os fazer passar auao-
te, &. e1tando sobre a post.. cbamldt>lhes judeus rapa"
aes porque fazUlo de vagar ho l}lhes mandaua. Spbre-
uem nesta oojunio, b pelouro da parte dos imigos: &
deu em b pio d falco, donde resulanrlo fof dar a
Diogo fernandez em hiia ilhMga, & me.teolhe as armas
por dentro da carne: & deu ooele no cho morto. E
porque a gente nilo desmayass.e com sua morte, tes
que lKl wissem bo mandou emburilhar .em bua mta dum
re111eiro: & asai ficou sua morte atabafada, que .a ne
aouberlo mais que algs q_ ali estauo, que dom Jorge
esfOrou. E trabalhaulo por se defender com a artelba-
ria , que todos erlo ja bom.bardeir.os, por ser morto ho
eondeetr.e &. outros muytoa. E no aui& .quem man
da11e a -gale por ho eomitre estar ferjdo, & quasi
olo au;a ohil que ho no fossP. : ou de bombardadas ou
de frechalas. Ho que vendo os remeiros da gale dando
a por desbaratada, .como ero gentios & mo.ftU'os, & que
riilo .n1aJ ..,. nossos .por oe traze.rem catiuos
leuantar! &. diae.odo imigos estauo perto ho
lado cMI aoasos, cbamauooa que fossem lomar a ga-
le. E dom Jorge que os entttndeo, leoa da espada & fe
rio ete ,ou oyto deles: de modo que .os outros com me-.
do esteuerlo quedos. E uo auja quPm mandM ..
1e a gale, mandou dom Jorge a b remeiro mouro que
aabia disso q.ue a maodaue, & que Jbe daua libPrdade:
&. lbe faria merce, & bo mes:mo fez a dez ou C.bris-
tlos q trazia degradados porque ho ajudassem a pelejar:
&. assi ho fizerlo. E. aoimandose os nossos coeste refres-
co :tornprjo a de nopo. E a
NN t
o;gitized bvGoogle
184 DA HISTORIA DA INDIA.
i} vendooa os imigos assi tornar como quer li os linhG
flOr tomados, enfraquecero, de maneira qut- se afasta-
ro, & mais polo dano que recebio dos nossos. E ven-
do os dom lorge afastar por lhes amostrar que estaua a
sua gte esforccada : & assi por amor da gente da terra
i}slaua na praya vendo a pelt>ja, meteo11e na sua bar-
t)Ueta eoesst>s que eoubero & foy apoa eles hO pouco:
eendo ja meo d1a, que tanto durou a peleja. E os da
terra estauo muy espantados de os nossos se liurarem
dos imigos, & muyto mais de se eles afstarem st>nt.lo
tantos. turnado dum Jorge a gale mandou a surgir, &
embandeirar com muyta festa porque cressem 08 nJOu-
rus que ficara a vitoria coele & lhes }brar o8 cura'oes:
& esteue surto ale horas de vespera que veo a wirao:
que se foy pera bo gouernador, & contoulhe bo que pas-
saua. E auendo de leuar ho corpo de Diogo fernandea
a soterrar a terra , foy desarmado passadas quatro oras
que era morto: & acharo que no saira oenhO. san-
gue. E tirdolbe hOa Cruz que linha ao pescoo lhe co-
meou de golejar pelos narizes , pelo que pareceo ll na
Cruz eslaua a villude de lhe no sair sangue, &. porque
pola morte de Diogo fernandez era necessario deterse
:ho gouernRdor algus dias mandou dom Aleixo pera Co-
ehi-m na carauela de Manuel de macedo: &. seutio tan-
to a morte de Diogo fernandez pola afronta os nos-
aos recebero q dest>jou de a vingar, & .. steue com de-
terminao df' ficar na lndia aquele anoo por amor de a
'Yingar, & n:lo lhe dera ficar na lndia com outro gouer-
nadur: porque tinha ha carta Rey de Portugal,. e111
que lhe daua poder que sendo ca80 qut- ficasse na J ndia
e- outro gouernat.lor, que em Cananor com
trezentos homens: em l]U& ho no entende-
ria: pnrem no quis pfJI' alg-Os r,esrei tos. E ccertadas
as gales, & feyta atgfitl puluoJa que se fez em piles
deu capitania m6r da armada fJUe ftcaua de Chaul a
Antonio correa ate qHe eht.>gassedoo Luys de mene
aes , & deulhe bo galeo eam Jorge pera andar nele: lt
o;gitize'.bvGoogle
LlVKO V. CAPITVLO'LX:I.VI. 283
mandou)ile que tizease hu baluarte na outra ponta tia
barra tia panda do norte, pera que defendesse n entra
da aos ioaigos: & porque .ele tinha pouca poluora reco-
a armada pera antre bos os baluarte , & dali
coeles. E dado este regimento partiose pera
t..Ichim ba quinta feyra vinte Mele de Dezbro, &. ean
Dabul topou do1u Luys de meueses que bia pera Chaul:
& pro8seguiodo daqui sua viagem foy ter a L'uchim, on
de dum Duarte eslaua apousentado na fortaleza: & por
que ele sabia tJUe ho gouernador ho auia de ser ate. se
barcar pera Purtugal por prouisam dei & sendo
gouernatJor auia de poWiar na lbt> uandou dJ
zer como chegou que lha despeJaria se quisesse pousiar
Dela. E ele oao quis, & pouaou ew eaaa de Diogo pe-
ate se embarcar.
C A P I T V L O LXXVI.
De ()Orno Jorge dalbuquerque capito de An:..
de brito joro wbre el de Binto, do que
lhu aconteceo.
M elido Jorge dalhuq.-rque de posse da fortaleza de
1\'lalaca vendo ho lpo pera se vingar do rey
de Hito &. ho dt-struyr dti bo Jazer antes
que Antonio de brito ae paniase Ma.fuco, porctue
cora a gte sua armada , & a que tinha da
a de Malaca era assaz pt>ra por em etfeyto sua
nao por mais que Hin.to est-euesae. E com tudo
eof",rnwuse de sua dispoeiqo & sitio: que era por esta
maneyra. He bQa tlba perlu da terna firme, terra baixa
&. despesso arueredo aho & grosso regad() de muyl'as ri
beyras pequenas. A pouoa'{lo que he grdt> chama
Binto que quer dizer estrela. s-ituada ao lgo do
rio ou brao do mar que cerca a i111a: de casas ter-
reas cubertas dela, saluo as dei ey que esto em hu al-
to. Da cidade. atraueua hila. ponte de madeira per.a a
o;gitized bvGoogle
188 D.l HI8TOUIA DA JNDIA
terra firme , & di!te dela se faz ho porto a que enlrlo
flOr bO. canal. Nesta ilha fez seu assento el rey q_ foy de
Malaca despois que foy deitado do Pago tomidoa a bii
mouru malayo seu vusalo que era senhor dela, & forti
ficou a grandemente: fazendo no canal algus arrecifet
com muytas pedl'ae que hi mandou deitar, & assi mete.r
muytas estaca de paos muyto cllpridos & gr011808 que
fazilo a pasgem por ali lllUY difficultosa A perigosa a
estret11o, & 011 nauW>s auio clir muyto de por ser
em voltas, & &cauo descubef'tos a muyta arlelharia quo
eslaua e&n terra ao lago em ba tranqueyra fortinim.a q
cercaua a cidade toda em redondo feyla dfts pa08 de
hOas vigas que eaquela terra cbaulilo paos ferl'o: por
iJUe t 111a natureza em ser t.lo duros que aio
cem nagoa, &. era de duas faces &. eDtulbada ea . .seat
baluartes da mesma madeira: de modo que era to for-
te ou mais. que bila de pedm. E alem di111to a terra da
banda rlo serlo era tudo vasa de boa altura: & de tudo
isto foy auindo Jorge daiboquer'fUt"., & por que ae po-
dia eobir pola tranqueira .sem eacadae. E como eete era
ho principal ponto de que se E'le esperaua ujudar pera
tomar aquela fora, assentou de todo dto ir sobrela, por-
que desfazendose fic-ua PI rey lambem desff'ylo pE>ra
Do poder fazer guerra a Malaca ao menos to cedo. E
praticado isto ca Garcia de s ' Antonio de brito & OU
tros capities &. fidalgos: fc1y acordada per todos que
eompria muyto ao eruio dei rey de .Portugal fazene a-
quela viagem., que comt>arlo no mes Doutubro de mil
& & vinte bil, & furo bem seys Portu-
guesN t-mbarcados em nauios noseos &. Janebaras, de
que a fura Jorge dalbuquPrque forfto capites Antonio
de brito & os da 1Jua ar.mada, Garcia de s,
me cunhado de Jorge dalbuquerctue, Manuel de berre-
do, d Garcia .aorriquez, Duarte coelho & oulr08 fidal-
gos & caualeyros a lj no pude saber 011 nomes. E che-
gado Jorge dalbuquerlj barra de Binto surgio com
toda '\ froLa : & auido .sobre .a .maaeyra flUI' le-
o;gitized bvGoogle
LIVRO v. CAPITVLO L:X:X.I. !87
ria pera dar na cidade, acordouae q a nlo pe
lo canal do porto poJa difficuldadf' & perigo que auia em
ir por ele : &. tambrm por e1tar no porto a armada dei
rey de B1nllo: mas que coanelf'He por h baluarte d
tranqueyra que estaua da mio dtort>yta afastado do por-
to I)(.Jr hum pequeno esrao, porque pur terra lhe faria
nojo a artelharia q por mar. Isto determinado que
foy hft dia alarde, encomeodaranse todos a nosso aenhor
al)la noyte por ser ho feyto noy perigoso, & manhal
clara leyduGarcia de s a diantf>ira com
-Antonio de brito, &. em poyando em terra foy medonba
cousa de ver a multidlo daa bumhardadas & espingar
dadas &P.m conto que despararo os imig011: esforado&
por Laquexicoeoa ba walentiimo mouro part'Ale dei rPJ
de Hinto & eeu almiraate do .mar, & muyto t>Sp>rem-
tado & sabedor na guerra, &. por is110 lhe d "'Y enco-
mdou a defensam daquele baluarte, eau que immi-
goa viro que os Portugueaes encaraullv, a que ele logo
acodio com bew quatro mil homtJ ruuyaua deles espio
&. os uutros frecheiroa de areo &. zarauatana:
& doutras armas diuersas com l}tirau aos nosso em
.roda viua: porq em quanto os Portugueses desPmbarca-
rio, nunca bo ar desocupado de llrOI de todo1 es-
tes artificio& que digo:. em llo 'l em bU cairlo
mortos dos IJorlugueses algs it rurio feridoe
aais de setenta. E bft deattts fuy Garcia de s, que raa-
ando aote I"'' anlre tlu -.le babardas Ir. es-
pingardada& clwgou e6 alg ilt de sua cpaohia ao haluar
te : porlj os maiiJ c..uuo furi& .derribados, feridos &
mortos. E Garcia de aa. achou ho :baluarLe de tal 111odo
-i} niica J10de subtr por ele : comu fizprlo crer a Jorge
-daJbuquertaue q se sohir sem escadu. E pera lhe
fit:ar nada pur fazer du q, ho ebrigaua ho muyto e ..
foPo que tinha, ndtru a duus criados seu que ho a-
judMSt:'IU a 110bir, o que elt>t5 fizerlo e grd valltia,
-sem temur de infioi&as lanadas que ve mouros Jbe arrtt-
.meuauu: -& .Qe W... AlJ Gan:ia 8e 1a f..ri&lo em bi1a.
I
oigitized byGoogle
188 . DA HISTORIA DA INDU
perna tA brauameaLe q cayo : & os meamoa .criados ho
tomaro & lemuo a embarcar. E asai foy ferido hn d
esteuo de castro de bOa bbardada em ha peraa: &
leudoo bil seu criado lhe deu outra babardada na cabe-
a ho acabou de matar. E foy tamb aqui morto hO.
fidalgo chamado Jorge de melo: & ou troa a que no pu-
de saber os nomes. E vendo Jorge dalbuquerque tama-
nho destroo em t breue tempo, conheceo ho erro q
fez em se crer no 4 lhe diaaer4o, q ae podia aobir a tr-
queira sem escadas & li niio acertara em as nlo trazer.
E assi em p pos em conselho ca algils capi t.es & fi-
dalgos que seria b recolberse, porq. no auia dt> fazer
mais que matarlhe & ferirlhe quantos Jeuaua: & re-
eolheoae c a perda que digo: de que os mouros ficari
muyto soberbos, & tomaro. ouaadia pera fazer tta
guerra a Jorge dalbuqrq como lhe despois fizero.
C A P I T V L O LXXVII.
De como Antonio de brito se .partio pera a ilha da Iaoa.
Despois deste desbarato recolhidos todos frota forl-
ae ilha de Cincapura : & ali se espedio Antonio de bri-
to de lorge dalbul)rll & com sua armada de seys nauios
seguio sua rola pera a ilha da laoa, cujo sitio & fertHi-
.dade disse no liuro terceiro, de foy toRJar porto na ci-
.dade Dagacim: cum dett>rminao de tomar
.tos, porl't eslaua de paz c os Portugueses, do tpo de
Afonso dalbuquerct: .. & despois de os ter tomados man-
dou ho seu batel a buscar agoa a ilha da madura, quasi
pegada com a da laoa: & cuydan(io. os que h io no ba-
tel q sayo terra de seus amigos sayro muyto segu-
-ros : & como os da terra os. viro descuydados crt>ceolbes
a de lhes fazt>r mal por a .pouca firmeza de sua
.amizade: & dero sobreles to. d.e supito l't os catiuaro:
& tomarlhes ho batel e hsberos <tleuaua: & Anto-
nio de brito. c quLo l'eqreq, il Uws dessem. pois tinhJ
o;gitized bvGoogle
LIVRO V. CAPITVLO LXXVIII. S89
paz c:a 01 nqnca 01 pode auer se aio pc)r
resgate. aqui ficou nesta ilha ate tio. ea de Janei-
ro aegainte esperando .. moulo pera .. a ilha de Baacfa ,
doade auia de parlar pera Malaco CQCDO direy a diaa-
te Ao liuro .ato.
C A P I T V L O LXXVII-I.
De como Iorge dalbuquer_ij 1e tornou Malaco : !Jo tk
como Laquezim.ena fJie eomepu
9
de"faer.guerra.
Ven.do el rey de Bintlo q11lo mal ae -ouuerlo a .por ...
tugueeea naquele feito, & camanho deaarrljo aquele fo-
ra, teueoa em muyto pouco, & tanto qlorge dalbuque.-'l
ae drsamarrou do porto pera Malaca ml\ndou a pos 111ti
Laquezimena e3 obra de winte lillaras darmada b .for
necidaa de gte & , ._ e hia esbbaTdeando ,
& lorge dalbuque...q Yoltou algO.as vezes sobrele pera o
abalroar : . fJOrA ele tre gordaua di880 , que .. ., a aeu
fundamento senlo peraiguilo -lc tomarlhe 11lgi nauie ae.
ho acba11e desmandado. E aui foy ate Malaca, onde
ae Jorge dalbuquerque rt-colheo: & Laqueximena
110 mar por onde anelou dissimulando sem querer pelej
cll a nossa armada, rosto fllbesayo por vezes,- .ate tfUe'
vendo tpo entrou no porto, & queimou -clone jungos
mercadores carregadtt&. E toroandese . r-ecolhei' acod1o
h Gil sim&aa caritlo de bO bargantim ca certas velas
l) eataulo prf'ltrs, & foy a poa eles. E vendo ele q nlo
1
erlo maia de cinco o00 sey, etperow as, por'l io pe--
dia ali fazer presa. E gil sim&s ClU de muito HfOtRdo ,,
ou por. aragat' a fam q tinha de couardo , eepndo se
despois diBH, tmdoo e.,erar adiantoueP doa ou troa: &
foy ahalroat' eoele: & como na mouros erfto muyto n1aia
q os 4 bio eoele na l:.ncbara fuy detPS entradn, & mo r;.
to eom todos 01 pa.nbeiros despeis .. de pelt>jl'lr@ moy
forccadamentE' & venderem b suas F! os outros
eapitlea vendo esta lDcbara tomada alo ousarlo de 'ir
LIVRO Ve 00
oigitized by Goog le
190 D.A. HISTOB.I.A. D.A. I.NDIA
mais por diante oo a peleja por erl muyte poucO. , &
recolheranse a Malaca. E de1poia disto lbe yo muytaa
lezee a noasa. armada , &. o Oca qula .pelejar coela, porq
mais il andar .fazendo 84fee salto: &. desta
maneira fazia a guerra de que os portugueses nlo rece-
bi mais dno que a apressam rebates, que co-
mo a nossa armada andaua tambl rio mar podi ir m-
timenlos a Malaca & estaua farta & abastada.
C A P I T V L O LXXIX.
De COrJIO &lllio de IOttSG partio tk Portu!JIIl ptr4 fuer
h'IMJ jortalu:a na iliUJ tU 1am LotArer1fo. E o porq a
. n.iof"
Neste lno d mil & quinbltoa & vinte bO , determi-
JJOU el rey dom Manuel de Portugal de mandar fazer
hiia fortaleaa na ilba de eam Loureno por ler por en-
formalo que auia nela muyt.a prata & giogibre espe-
raua dauer: &. lambi pera que as oao8 da carga da _.
peciaria indo pera a lndia fazer ali agoada & por'
fora da ilha da Louro (} era mais segura nauega-
io pera se a lndla que por Moambique, & de-
termindo de fazer esta fortaleza deu a fundao dela &
prirneira c;apitania a BUJtilo de sousa h fidalgo oalur.al
Iaeluaa, de que fiz no liuro aegundo, & deu lhe
tluas oaos de CJptoia, ele por eapitlo de hila, & ao
da m,ttra no aoube ho nome. E nela hiio 08 officiaes
pttra edificarem a fortale1a : & assi pedra ,
&;.ai, &. mteriaea pera aua 11. partido
tl11 foy ter ilba f.k, ealll Loureo((o se a oulra
lfJtlO Btt l'par,oa de Rua qneerua por hia t-nuylo gran-
br.mfl tt:trmenta fi aobreueo : &. 1111> al'.hando
81jUj a por eiCl algG. tempo,&. vendo que ao
ij perdida: ic. por lhe-falecerem os
filrif'elt " i.} a.\lta de edifiear a fortalesa
a lf. dAli JO foy a .Mo6ique, onde Do
o;gitized bvGoogle
Ll._l "9. 'C.Aft'91.0 L:.JIX. . S91
aelJCMII IJIIO fttHIIl nouao & por ser a
1
mo
'ilo d"e. passa-r a lndia eo ae detenas q fizera ouu di o.:
"eraar em donde partio pera a lof!ia no Bll-'
ao de mil k. quinheqtos & vinte doUB: & atrnenaado
goJfu tepou. 00(1113 DBO cujo capito lhe
primeiro ela ilhw de aatD Louff'no & .cuy-.
fiando que. era rwrd.ido .ae E dbti: for! ambotl .ter
a lndia a mluameato : & tendo) palaura do gooemadot
ttJie lhe daria ajuda tol\narr : ilha de samI.Lourenqo
8! faser a fortaleza, chegou dom Pedro de easteto hr&n.,
to, qu.e oona outros cJous: eapities partira de portugal
ao mesmo anno, oomo a' diante,- & leuou hiia pro.o
u.isam ao gouer.nador dei re,-: dom ho terceiro d
P.ortugal (1que.su.cedera no rey.no: pol'l falecimento delreyt
dbm Maauel:seu pa'y )>emquelhe mndaua que aenhhi
JOrtale&adas:que el.re1- Ru p&y mandara fazer :na.lntJia
de DQUo, porlque aa: que est:meMemcome ..
qadas- se acabaaeem . E fOJ!' Bastio
de. a .. adlha- de'sam
C-A p: L 'F V L O LXX)f.
De COMO Be leaurnMrci DI CAini mntra 0'8 Portugtttstf'
q_ate em Ca'IIUJo: ho
ilel &gude .Porugal
1
o'B;ij:utau4 coilt.
de partido :Silltlp dandrade rera &l
6caado o China nnryto deaebnitontea et.
rey da .. Chiu, qae eslaaa muyto: b1 :com 08 Porfugn'e-0'
ses: &.. o:que lhe stJcedeo ftsai -corno era muy dnuiado de
sua condillo., as si. bb. fny lamb em ser puco amige.
dos. ooll08: &-logo ouuio ho emhai1ador dei rey de Bin;.
to, que seu anteesr mlo qttis :ouuir em inuyts a n.;,
DOI li auia ipmdaua nacorte: &. isto por-que a prilnei-
ra vez q lhe falou lhe dissP. mu,to mal dos nossos, tle-
que tamb, bo.diaee a: este rey quP dill!'o; chnmlldtilhe la-
drea.&.. que 1hiio com .pequeaa.ar.mada Mpiar. a8 terr411
00 2
o;gitized bvGoogle
t91 Hta'ftlti.A. D.Al IIUJr.A..
a)beas, &; deapois c bo muyto-poder qetinhl6 DI fD-
dia tornauilo a tomalas : & que assi fizerlo a Malaca
que era dei rey de bint!o que esU.ua J4iado fora dela
aam cauea. E porq 1e ele tioba por seu vassalo ae ao!
eorria a ele pedindolhe ajuda pera se restituir em Ma
, & que &be pedia muyto. 4 ol( nA consentisse em
eua terra , porll sua ida l nlo era se nlo a espiala pera
deipois a loiBar: & ao menoa' que llo nio fizessem por
ela .ar tio como era ,1 lhe dario fadiga no mar
gode er3o muylo podero10i. E nislo f"ylhe noul\ do aJ.;
oroo '1 01 que forlo com Simio dldrade deixarlo .-m
Canto. E isto & o que o embaixador dei rey de
biol4o disae, & oulras cau6as .que particularmte no
pude saber, imprimio tanto eiD el rey, & naqueles que
lao aeoaselhouio , que mandou ao noaso t-mbai.:..
xador, & os ulros questaulo eoele, & mandu '1 eate-
ueem.apartados hils doe outros, & que lhe fosse totna-
da toda soa fazenda, escripta & .aualiada: & diaem htls
que c tristeza adoeceo, & morreo ho embaixador: ou-
tros 'l 'morreo com JW"onha. E port} eu nit pude saber
as particularidades disto ho em. soma: & tam-
b o mais que passou no aleuantamto da China contra
oe nonos: que eu poJo el rey maudaT, ou como
que foy, Oti Chins tomaro em Ctlo os quatro
jungos carregados ele pimenta & sandalo, & oulraa mer-
cadorias '1 ero deJ rey de Portugal'& de partes, est:l-
do eles aurtos no porto., de que os- ossos que hii neles
se aaluario com assaz de f-adiga, & se recolherllo a hiia
nao de d6 N uDO maouel qut eslaaa surta: a cujo capi-
to nlo pude. sabPr ho nome, se &o que na defensa da
nao ho ft-z fracamlae quando o8 CRins dero sobrele, &
se nio foro os noaos doa jungoa que se acolheria a ela
& a defenderio nlentemenle ela fora tomada: & 11lo
somente a -Gefendero, mas se tiuero algl\ tiro grosso
dartclharia toda a frota dos imigos fora metida 110 fun-
do, posto ll era grande. E escapando os nessos deste pe-
acolberaose caminho de onde chegaro oa
o;gitized bvGoogle
LtnG c.aJfinT.o'.L:iDJ. . tn
fim d Outubro de mil &. quiqbeDtos vinte 8i htl' &
derilo notra do leuanlamento da china! &:. disso se tirou
inquirilo em .Malaca, que e leoou 'eJRey
de Portugal: em que forlo tiradas a l!mpo au:..
aas deste leuantmento, que como d1go nlo pude sa-
ber , & porisso as nlo .
I
C A P I T V L O LXXXI..
De como HagamtJhmur deu h11 combaie: a '.Antoru cor:
rea , tpJisera tomar lw balart.e do outeiro !1- fo*
delbarcwiilo. E de como dom Luys de me,.,eses che9ou
a Cluaul: .A,.tona"o J.oy pera Cochim. .
P arttdo ho pera logo ao
gutnte, que foro inte noue de Dezembro, f(Jy
mabmut surgir com a "Yira!o sobre a barra de Cbaul;
com was trinta &: seysfuslas muyto melhor fornecida&
gente, armas, &: artelbaria que dantes: &
muytoa de sobre88alente de caa de Melique fartaquis
lt Abexina 'em que tinha muyta por. serem
pE'IBOBB de feyto. E Hagamabrnut eurgio em. l.ugar ondtt.
Jbe a da nossa frota nl'o podia fa1er n{do : 8w
ela estaua surta na barra antre ambOs os batuartes. E
nlo queria Antonio corTea eair dali por lho mandar assi
ho goueraador, por os imigos oiro pelejarem &
lhe fazerem gastar a poluora, que receaua muyto faltar.:..
lhe primeiro que lhe fosee de Cochim. E ao domingo
nndo Hagamabmut que Antonio correa no llaya a pe-
)Pjar coele, lhe eBt.eue fazendo muytas algazarae, per
'fer se bo podia prouocar a isso. E ele que bo entendeo
dei:souse estar ondeataua. E a segunda feira acabando
de vtar bo terrenbo, que seria as dez horas do dia, a-
balou Hagamabmut com toda sua armada indo a rPmos,.
lt chegando a tiro de bombarda dos nossos pos as lua-
tas em ala diante deles, &. de lhes tirar com a.
artelharia. E aDLooio correa lhes mandou tirar com a
Digitized byG09gle
194 . ,. D... I1QM4
aua D!UJ' porq.u.e se U. D._ g.t=--
a to,4q ela uar de bil
;Jrdll que lhe bum IJ).aiaQtCdl3. el'-& Xe-
q;ue. de que q,u.eria mal
q.u-. se fazi;a et11
Cbaul, & desejaua de os &.por isso. rpan-
dou conselbar a Hagamahmut que tomasse ho nosso ba-
luarte da barra q.uq r{! do- outey110 ondestaua
bo facho dos nos8os: & que ee posesae s bombardadas
08 noeso& :. entre (oBla.- a
1pmar ho baluAr.le que digq.,_ ' e.'-
DI\ costa, & dali a gente. tl"l' ao por
-cima do outeiro, porque QS niio. ti-
"''ar com a artelharia: & ele ,faria guia que a leuasse
9
ser contenl-a e-pe.-
ho pc;1er
forlp derey,tas. d"
J
1
Ue em terra muJi
&. e.nca"wg!'riA
tifo tWl"pa. fl\.ho por bft e&!!
trrifo. no por. ele qu.e. h.hqmft.cltacltttr
<to o.Jtro, &. todo v.ia, da muy, ou-
. os imigoe. do,.outeiro, & ao.
lu arte l\. aQ p ,dele, ho.
Antonio Ha-
& que ho te,rif,. .gente.
Iugo. bo tomari: 8 ele.:tJOUca. tinha, qlq erip:
qais homs, & este,s .. escwbidp.,
ao sahado que. fQAJsem, l estar, .reua;n-
do que_ os im.1gos ho foseem & foy
destes h .&; p.r.atico .. na .guerr ,q.u&
nome Perp por mo, que com os q.ue.ho acom
se p'os logo em dPfensa, a. que neohQa
por: B!f sep1.contq que .tirauo
que os em &. ha .delas .Jeuou..
a,. Pero vaz polas pernas, que. sobr.e
d,? armado I! .. .&r.
LIVll V . t!APiT'vLO . . 296.
ele oayo embaixo, &. doutras rnorrer oulto cnualeiro
chamado Simlo ferreira , & ho condestabre do baluarte
& h. h!ombardeiro. E em quto ort lJlouros assi choui
era cou&a espantosa, decerlo s imigos tam deno-
dados do oblt-iro que posero as m:us na estacada que
cercaua bo batuarte, dando gritas: & come"an-
do de despender tanta frechada & espingatdada que co-
briilo ho r. E era cousa medonha de ver o1 nossos tam
poucos metidos aotl'e 'tantOI de cousas pera oli
matarem, & muyto de louuar a nosso senhor como os
goardaua, & eles como pelejtmo & se defendiilo dos im-
migos que os no entrassem , estAndo detras de hila se-
be, que disso era ho baluarte. E .todos ho fazio tam va-
leo.temte , que nunoa Romus, nem Gregos assi pele-
jaro. E Antonio correa qu$ tudo isto via, receando que
01 mouros tomassem ho baluartP , mandou em seu s-
corro a Ruy vaz pereyra no seu batel, & a outro api-
tile em outro com obra de cincoenta ou sessnta hom@s, _"
em que hil muy bana caualeiros. E \'endo os tmigos es-.
te socorro, tendo ho baluarte no aperto que digo, come-
wrlo com mPdo de 1e recolher de pressa : & os nossos;
que .gs entenderlo dero a poe elrs &. mataro mayto.
atates que se embarcassem & emharcados.fugirilo. E ha
gamabmot q pelejaua com Antonio eorrea com-c;) v'io bo
desbarato dos seut atargonse da peleja ao remo & foy
aorg'r onde eslau& dantes, .&euaade mu;ttas das fustas
deaapM"elhdas lt arrontbadas, & eom oe mastoB quebra-
dos da bombardadas dos nostJOs, k muyta gf'nte morta.
E ddo Anlenio eorrea graas a Deos de se vet
ai desapreaeado loy correr oe naoios de' sua armada.
pera ver se aura algus mortos: & rtilo nenhil,
salvo dos &. esfee poeeos. E tfespois foy ver
ho ltahrarte , eirJ que acboa mortes os C{ll'e d iasre , & oa
oures todo11 moyto feridos, & 8'8 adarp &: rodela cu ..
berta de frcrf:'bas: lt& a h biJ. P'ero de queyroslinha vin-
te Ir. Nle: &. a de Masuel' da euttba vinte cinco: & t'o-
do. . .1 IDaktute " .,yta parle a.a dernrcler dele jcado.
o;gitized bvGoogle
196 DA BIIITOIUA . DA INDIA
dela: & ao eatauiO trinta mouroa morto, que
s do malarlo: & pola praya qQaai outros tan
tos que mataria os que for4o socorrelos: .& estes. pare.-
cilo todos honrrados, em ter cabayaa de chamalutes &.
(otas finas & de prata, & muytos tinhio espio-.
gardas. E IIUlndando Antonio correa cortar as cafKaas
a todoa .as mandou ao noeso feitor de Cbaul chamado.
Diogo paez, que as leuaeae a Xeque Mafamede, por-
que soube que 01 nauuros de Chaul affirmauio que ho
baluarte era tomado poloa imigoa , & ColgauiQ
P.rincipalmenle Xeque Mafamt-de que dissera a_, dia
que ao outro auia de ser o que auia de aer, co-
que auio de mata.r todos oe nossos. E quando os
mouros que foy, & viro tantas doa
mortos, que e1es cuydauilo que auilo de matar os noa-
eos ficario muyto espantados. E ho Xeque conheceo an-
tre as cabeccaa a de seu criado ll Coy mostrar bo cami-
Dbo do baluarte aos imigos: & fez por ele grande praa-
E ao outro dia Antonio correa enfqrcar po-
pernas em forca que mandou fazt>r n praya, oa
mouros que morrer! na pelt>ja pera que os os du.
E ficou Hagamahmut (l()isto tan1 quebrado, que
aunca mais co.meteo os nossos posto que diante
da praya. E despois disto mandou Antonio correa fazer
lw baluarte, que foy feito em doua diu & meo muyto
forle: & pos nele por capitlo hil Aluaro de brilo, &
deulbe espingardeiros pera ho goardar. E estan-
do .assi dum Luys de menesea a ha segunda
fe_yra ao Jneo dia. E entregandolhe Antonio correa a ar-
mada, 11e foy 1.era Co.chim' em hil galeo chamado sam
Mar001. E foy coele. d Jorge de meneses: porque so-
bre ter tambem seruido naquela gnNra : & ser dom
Luys_seu parente Jhe tira.ua a .capitania 4a gal f'm que
aodaua , & a deu a outro fidalgo cbamade dom Vasco
de lima. E despoie de eer chegado dom. Luys a Cbaul,
porque Meliqueaz tinha desejo de fazer paz com bo .flo-
uernador, PQr ter fa.-aa de qua-. esfcwc;ado.caualeiro fo-
oigitized bvGoogle
LIVRO V. CA.PI'M'LO I.Xttlf. 197
ra em A lrica mldou recado a Hagamahmut que nlo 6-
zese -mais guerra aos nossos & assi ho fez.
C A P I T V L O LXXXIrf.
De como Raiz :mrofo. !f- el rey tk Ormu se leu&ar&t
cMra OB r&OSBOB que Ulaulio na Cidade - ntJ Jorlalaa.
Partido ho gouernador Diogo topez -de sequPira pera a
ladia, comeou de entTar em Ormuz a gte que 'Raix
xarafo mandara fazer -na terra firme: do que logo Coje
Abexir estribeiro mr dei rey Dormuz deu auiso a Ma
nuel velho: com que tinha -muyto grande amizade. E
ele ho foy -dizer ao capitlo dom Garcia eoutinho que
Dlo deu por isso, setn ihe lembrar ho grande perigo em
que estaua. E mandou dizer a el rey de Ormuz que poi1
dera presente ao gouernador, que rezlo seria dalo tam-
b a ele. E el rey por dissimular coele lhe mandou dou11
eaualos & hil leri&do, & cinto& adaga ricos: & lambi
porque esreraua de cobrar tudo muylo cedo. E ne&ta
conjunilo indo Manuel velho, Ruy varela, Migut>l de
vale, & algs outros f o l ~ a r ate ho cabo da cidade forlo
auisados JlOr Coje ahixir, que nilo tornnssem por onde
hiilo porque os aui!o de matar, o que eles assi fezerllo
Dilo tornando por ali. E tampouco nlo aproueitou saber
tudo isto Dom Gareia pera ter mays alglla goarda na
forlaiPza, 8t a mhndar vigiar milhor que dantes : nem pe-
ra mandar recolher a ela muyloa doa nos908 quP pousa-
alo fora, porque os nlo matassem, se fOBSe verdade ho
Jeuanfamento que tam claramente se dizia, & pera ho
que Raix xarafo eom muyta pressa se fazia prt>Btes, ar-
mando muytas ferradas pera queimar com -elas a nossa
frota: & armando estancias de artelharia pera combater
oa nossos na for4aleza. E de ludo isto ho capillo nilo
queria ver nada nem sabelo, posto que a obra se mos-
traua por si & alem disso lho diziio: 8t tamanho foy sPU
descuydo, que mandandolbe hii _mercador Baneane di-
Livao v. PP
Digitized byGoogle
198 DA JUBTOBI.A DA JNDIA
zer JlOr h sc:ripto que fosse cerLo que na noyte ecuia-
te se aui os. anouros de leuantar & matar aor
aos que pousauo na cidade: Como que lhe dissera que
ho leuanlameoto dos mouros era mentira que descan-
sasse, assi se deitou muyto descuydado cm sua cama,
eeau prouer a 0001& uenhOa : uem maadar a IO:-
bo de meira capito da carauela , nem a Francieoo de
sousa ho brauo capito da galeota que fossem la dormir,
lt ficaro aquula ooyte na forta&eaa : E nlo ab.aetou es-
escripto que lhe mandou ho Baaeane, mae a ioda
Modo .Manuel veloo auisado por hum mouro qua olhuse
por si, porque ele ouuira aquele dia ao bahazar ( qae be
a praa) bil prego da parte de Raix xarafo., 4J-Me ma-
tal8em todos 01 aostos que pousauio na cida4e, & que
auia grande aluoroo noe mouro&: & com quaoto ..Ma-
auel veJbo diue isto a dora Garcia no fez mais que po-
Jo acripto do Baneaae, nem Manuel velbo com quaalo
:isto soube se quis recolher a fortaler.a nem deu auieo ao1
eutros .not801 que pousauio pola cidade que ero muy-
b, s. os oliciais da alfandega & bo ouuidor que auia
aome A'laaro pinheiro , & bo almotace nwr, & os doen-
tes q.u.e estauo no spirilal. E recolhidos os nOHOs a suas
pousadas eom tamanho descuydo. Aqllela noyle que era
tle bOa tera feira na entrada de Nouembro, estando lo-
tios no primei-ro .sono: dero os mouros oeJes, & primei-
J'amen.te ho Xabandar deu por maT na noaaa
fdla em que nlo e&lauio maia de dous , que
f1Wmdo sintido os mouros se eseoaderio com medo : Sr.
llo Xahdar lbe ID&Udo.,.. poer bo fogo, & cuydaado que
icapa de maneira que se aeendeue logo, foisse a cara-
uela deili&O& porque os II0880S que eaLauio nela co-
mearo de .se def.ender co&& muylo eafor'tO, & por i810
lio Xaben.dar O& dei.xouw E ae 11a earauela & aa tiSla ou-
uera capites & gepte como auia tle ser: a trota tl9s i-
migos fOra desbaratada, &. eles aie r:-osere em efeito
aeu proposito. E ido ho Xabamdar aairlo os deu gor
meta que eataulo Da Sus'a, & apagario ho logo que
oigitized byGoogle
LIVlO 'f. QAPIT'ftO LXXXII. 19
an.daua nela. E por este feito que bo Xabamdar fez tam
mal lhe mandou el Rey Dl>rmuz poer blla bealilha co
mo a molber por desonrra, & em quanto os mouros fa-
tilo isto no mar, cometero outros a alfandega que e ...
laua dout tiros de besta da fortaleza, & outros as casas do
ouuictor &. dos outros nossos, que pouaaulo pela cidade,
dando grandes grifas com prazer de lhet parecer que oa
aailo de matar a todos. E crendo entlo Manuel
que era erdade ho leaantamento doa mourot trabalboq
eom oe que pousaulo coele , & quaai em camiaa lan-
& adargas se acolherllo fugindo pera a fortaleza: o
qoe poderilo fazer ror lhe ainda 011 mouros nlo tereQt
tomada1 As portas por onde &ayrfio. E quis nosso senfaot
fi era a mare vazia, que 110 nAo ser nlo podera recolher
ae oa fortaleza sem perigo de se afogar, por ser ao lon.
p dela coberto dagoa c3 mar. E vendo ja ho capitlo
Garcia coutinho 'l ho leuaotamento doa 01ouros era
4e verdade, aehouae muy salteado por estar muyto d&o
sapercebido pera sofrer cerco como se esperaua : & ho
principal desapercebimento era no ter agoa que estaua
a eistern da fortaleza cbea de lenha, & eJa nlo tinha
outra aroa nem lugar perto donde se ouuPsse: & tambA
h cohelo que estaoa sobre a porta da trei;lo li saya 8
mar P&taua cheo de lenha, 8t nenhum tiro dartelhar1a es-
taua concertado, nem posto onde auia destar, & a reuol-
ta era mny grande poJa cidade asei da grita dos mour011
como dos 008808, que ooue algfis que se defenderilo, as-
li como fuy bo oouidor & algils Cbristios da terra que
se acotherlo ao spiri tal, & dali se defendifto porque erilo
easas fortes , que outras forlo logo arrombadas & mor-
tos qtJantos e1taulo dentro & elas queimadas. E por
ser de noyte nlo quis o eapitllo que lhe socorre1sem da
fortaleza polo perigo que se niNo oorria.
PP I
o;gitized bvGoogle
300 DA BISTOaiA DA INDU
C A P I T V L O LXXXIII.
De como 01 m.ouros eome."ro de hakr s forlalna, !f- de
como dom Garcia mandou pedir socorro lndia.
E v.inda a manhail de se Jeuantar grande la ...
\>areda de fogo no madraal ou casas onde pousaua ho
ouuidor, & asei no esprital, que os mouros posero po-
loa no poderem entrar : polo que se .conheceo na forta-
lez-a que ainda ali estauo algs dos nossos viuos. O
que conhecendo dom Garcia mdou os socorrer por vio-
le cinco dos nossos , em que entrauo Manuel velho,
Ruy varela, Di0go forjo, Vicente dias, & viei-
ra, <i todos hio bem armadqs. E qudo chegar ao Ma-
draal onde pousaua ho ouuidor acharia alguils mouros
com que pelejaro, & saluaro alglis dos nossos, & assi
Christos da terra, porem ho ouuidor era ja morto, &
morreo aO'ogado do fumo. E com ele & com outros que
morreria a ferro Coro mortos b sessenta. E quando 88
os oosaos recolhero teuero htla grande peleja c moy-
tos mouros que lhe quisero tomar a diautei.ra, & muy-
tos dos imigos foro feridos & mortos: & oe nossos for
todos feridos & se recolhero fortaleza, & recolhidos
d Garcia se aparelhou Jogo pera se defender, mdando
assestar a artelbaria nos lugares necessarios, &. reparlio
as estcias por esses principaeis que estaulo n.a fortal&-
za . E assi se despedio lobo de mei.ra com recado ao
gouernador de como a fortaleza ficaua cercada pera que
mandasse socorro : & Francisco de sousa ho -brauo se
foy Jogo pera a sua galeQta, que foy alada pera junto da
fortaleza porque os m9uros a no queimassem . E neste
tempo estaua hiia nao de Manuel velho. Qara:egada de ta-
maras (que em Orasuz chamo congo) pera hir a India,
& por as tamaras serem necessarias na fortaleza pera
suprirem por po de que estaua muyto mingoada: a-
eordouse que a nao fosse descarregada: & despois de&-

LIVRO V. CA:PITVOO L'XX:XIU. -101
feita pera que da sua madeira Be fizesltllll repa.iros a ar.
telharia , & asai algas estanciaa de que auia grde ne
cesidade, porque na fortaleza no aia nbiia: & porque
vs mouros auio de querer iu1pedir cheg.arse esta nao a
fortaleaa delermiuouse que .Fraucisco de sousa oom a
enchente dagoa a leuasse a toa ua sua fusla ale ho maia
perto da fortaleza que podesse ser : & por terra acode-
ria Manuel e vinte cinco espingardeiros dos DQI-
IIOS pera defender que lio chegassem os mouros praia,
& aairia pola porta da treio defronte dde a nao esla-
ua : iato determinado foy logo posto efeito. E os mou-
ros que ho viro acudiro logo muytos a pelejar com os
DOBIOI assi com os questauo em terra como eom os que
aloaulo a nao por mar apertando os fortemente, & eom
tudo os nossos dero com a nao em seco junto da forta
leza: & por a peleja ser muy grande, &. os meauos muy-
tos , foro mortos algO.s dos no11sos aasi na fusla como
em terra, & hii deles foy hum Gonalo viei.ra horul muy
esforado, & os outros quasi todos feridoe-: &. dos mou-
ros lambem ho foro muytos, & algfis mortos: porem
como digo a nao foy recolhida, & desfeita pera repairo
da artelharia, & pera algilas tranqueiras de que despeis
ouue necessidade. E neste tempo adoeceo Frcisco de
sousa que estaua na sua gaJeota com algns dos nossos
goardandoa que a no tomassem os mouros : & por au
doenct.a lhe foy forado recoJherse a fortaleza : polo que-
ho capito mandou a esses principais da. forklleza que
goardassem a galeota aos quartos, ho que efes refusaro
por amor eelcia da praya- que varejaua a galeota.
E cselharo ao capito '1 a no mandasse goardar, porq_.
lhe auio de matar ali a sean seruir de nada, & q
teria melho' poupai-a pera defl!der a fortaleu: .& ho ca-
pililo tomou seu cselho. E fiedo a gale&ta sem goarda.
Jogo os mouros a queimaro . E nesLes dias ao.
porto Dor-muz ha nao do capito l vinha da lndia car-
regada darroz & de auear, & doulroa mtimtos, & foy
surgir dite da pta em q esLaua a nossa fortaleza:. &.
o;gitized byGoogle
101 D.\ JhSTOIU A DA INDU
01 noNos a lt a nao trazia necessana
pera bo tempo pola necessidade qauia de mtinrlos na
fortaleza , qui1erlo descArregar logo A nao. ho capit:to
afto quia, nio se 10ube e que determinao. E como qr
que oa tmigoa dauio muyto alerta pera fazerena dAno
aos nossos teuerilo a nao em eapi& nbdo que trazia
mantiaoentos, &. bOa noyte lhe poserJo bo fogo, que an-
dando bem ateado nela , foy isto da fortaleza da que
Jogo ho capitio mldou tirar eom a artelharia cuidando
fJUe fizesse coia80 afastar os imigoe : que fazendo eacRr
oio doe aosao tiros porque lhe nJo empecio damlo
rrandes gritai. E endo ho capitAo que Nilo aproueita-
ulo oe Liros, mandou a Ruy varela & a. Manuel elho t
que foueM aoaa est>'ngardeiro9 falr afaatar 01
mouro: & eles ho fizer& assi saindo fJOia porta da r rei
ftilo, & comearo de saeudir os mouros que nfto "io 01
nonos COID a grde claridade do fog<> que os R
01 mouros que de cada ez mais caio muytoe
mortot antes que ho fog& se ateasse de todo:
entllo eht>garilo 01 nossos, & apae;ftndo parle do fogo
aaloarAo ainda algll arroz: que oa ajudou a manter algO
dias.
C A P I T V L O LXXXII 11.
como aabendo Manutl de Iowa tauttrtf f Dor
mu.w estmuz leuantado , foy socorrtr a no11a forl4lua :
ft do que fe em cAtgo:ndo.
Em qnant() isto assi passaua em Ormuz Manuel de
eouaa taoares eapillo mor do mar , andau& como disse
roarddo a eosta doe nout&ques: & por hn grde tem
poral que lhe deu -se acolheo ao porlo de Mazcate: on
de nesta conjuno foy ter Tristilo vaz da veiga que es-
taua por feytor em Calayate: & f:euaua obra de
trinta doe nossos : & eatanJo aqui chegou reeado dei
Rev Dormuz ao de MazetUe como E"ra leuanlado
oertra a DOSita fortaleza, flUe fizee ele bo mesmo, 11
o;gitized byGoogle
LIVRO V. 14Qflll.
lll8l881e oe nouos que hi ne : & ou por
ele ser leaJ aoe 008808 ou por olo quNer oedecer a el
Rey DoriJ)UJ nao &Jia podet' hir ....
uant.e co1 aquele feylo: respfleo a el Rvy Vormua que
no auia de er conlr oa DOIIOS , aott>e auia perder
a "'ida por eles ; & ho dioe a Manuel de aouaa
a quem mostrou u cartas dei Rey Dormuz, que lhe deu
JJOI' i110 muytoa agardecitPeutos, cow promeaaa .de lu
serem feita muyta em aome dei Rey de
tugal fJ(>I' aquele seruio que U:af,! fazia: &. i aioal diHO
ele Jbe deu algas pec;aa ricoe : &. eata lealdade no VIKIII
ho aeque de Cahuate, que sabendo bo recado dei reJ
Dormuz matou logo l>ortuguesea que eatauo D4
feitoria : & bo mesmo ti&era a Tristo Yaz &. aos outros
que foro oele H la uteuerlo, & 'omou a feitoria : bo
foy logo sabido ew .MucaJ.e. E niato cbt>gou a hi
ta1obem lobo de llleira que hia pedir socerro a Jndia,
& contou a Manuel de aousa bo leulawlo dei rt>y Dor
JDUZ: ho il eabido por ,le 4irdenou sua partida pera o,..
mua : .& dt>u hil para6 li trazia a Tristo vaz da "eiga
pt>ra ir nele eem oa q trouuera ile Calayate. E feyto ia
to eatendeo MaqueJ de souaa em 'fristo vaz que indu
aia a Fernlo daluarea 'i&rnacb que no fosaem oot>le a
Ormuz, & se 011em fazer presas naa naoa dos mourtJ8
que to vinho da lnd1a. O que entendendo .Manuel
de so.vea din.jmulou .bl. lompu e&aee beros que tinha bo
para6 de Tristlo vaz, Ir. diseelhe que se 1assaue ao seu
caleo' & que hi iria Piais seguro. o que Tristo vaz
ouue por graode afrta, & .na\o se tuia pa1aar ao galeio,
ao I tel deixando M.anuel de souaa se foy ca10inho Dor-
IDUZ, & em htla agoada .que tomou lhe walaro mouro&
dous ooma' .& milagrosamente pode entrar em OriDUB
pola grande a11mada de mouros q.ue aGdaua no mar guar-
dando que aio nenb nauio- aouo na fortalrza.
E e6 quito Maouel de auusa isto sabia,..&. assi bogran.
tle nuauero de gente .que estaua sobre a noua fortaleza.
:alo .qui dewr de lhe IQCorrer: Die Jbe lembrando bo
o;g;tized bvGoogle
10, DA IIIS .. ORIA DA i"' DIA. .
perigo que corria nisso, & a perda que perdia que erlto
. bem inte mil cruzados que ganhara naa presas que fi-
zera .se se deixara andar pola costa, que de todas quito
tas preaaa fizesse tinha a sexta parte, por esta maneyra.
Fazia1e de .todo ho monte tres partes tirando prirneyro
a vintena pera ho gouernador. E destas tres partes ero
as duas pera et Rey de Portugal , & ha se partia pelo
mE"yo, ametade pera llo capitAo mr do mat' Oormuz,
& a out-ra pera a gente da armada. E partido Manuel
de sousa c Ferno daluarez aroache pera Ormuz ama
Rheceo b dia sobela ilha de Queixome, onde lhe acal-
mou ho vento com que au-ia dtrar no porto Dormuz, &
por Queixome ser dela obra de tegoa & mea foy Manuel
de sousa visto da fortaleza, & eonhecendose ser ele, sa-
bendo dcl Gal'(:i-a quio pouca gente trazia , ouue medo
que recebesse dflo da af'mada fios mouros, que era de
duzentas terradas bem artilhadas & fornidas de muytos
frecbeiroa 8t outra gente de : & por isso mandou
a Tristo vaz da .veiga que artilhando bem ho para em
que .viera Jto fosse socorrer, f'OB( f!U8. estaua muylo fe-
rido de quaRdo na agoada. Eele foy feuando con-
sigo algOs dos nossos li forilo poocos , & em ho para6
saindo pera ondestaua Manuel de sousR, apartaranse
1nuyta1 terradas pttra atalharem ho parn que se n fos-
se ajfitar ci Manuel de sousa, & ehouUio sohr.-le bbar
dadas & freohadas sem cto, & os li h io no pa.rao tb
desJarau4o espingardas & bbardadas l} far-te. E paB&i-
elo c muyto perigo ouuera di r ter Pm outro, porll
Manuel de sousa vir ho para, & quilo pouca gflnte trA-
zia, euydou que era cilada, & q deitauito os immigoe
assi aquele para6: pera que cuyddo ele que E"ra dos
nossos ho deixasse chegar a si & ho metesse no fundo,
& cuydou que viria ali hu.m lolo gonaluez goarda mr
Dormuz que era arrenegado, & querendolhe mandar ti-
rar com h tiro, chegou mais ho para6 & foy conhecido
Tristo vaz: & por isso Manuel dE' sousa mandou que
ao tirassem. E chegado ho para a ele determinpu de
o;gitized bvGoogle
LJVRO\t. 01\Pn'\lLO J.IIXKIIII. 80i
se recolher ponta da fortal_eza porlt comeaua de de-
cer a mare, & com grande presteza.mendou a Ferno
daluarpz & a Tristo nz que se atoassem poJas popas
' proa. 8t popa do seu galeio, -8t tlehtando .no fM"B &
na fusta algus homens darmas co111 os bombardPiros se
recolhessem com a outra giHe ao galeo: o que eles lo-
go fizerlo. E em quito se fez foy euberto de freebas ho
masto do galeo, titas erlo as frechadas que os mourM
tirauilo, & asai muytas bbardadas de que nOIJSo.eeohor
quis goardar 08 nonos. E todauia Mannel de aousa se
foy com a decente caminho da pata: o i} v.endo os mou-
ros por mais que oe 008108" lbes tiraulo com a artelharia
te cbegarlo tanto a elt'.a que enl1'auio hA fusta & no pa-
rao, & isto antea que TrisUlo vaz &. se
recolhessem com oa: outros ao galeio, & eles matarlo a
liadas quasi todos os .que quiaetlo entrar. E htl
destabre da fusta chamado laquel' matotrbem
ros com hO marro, & os outros ho fizerioali todes muy-
to lwm: porque a fora mata1'em
ferirlo outros muytos. E recolhidosao-galeo fo
rio semprE' pP.IejAdo com os mouros ate chegarem pon-
ta da fortaleza em cuja praya dom Garcia Unha manda-
do htls espera com li tiraro-aos immigos que
1egaiio os nossos, & coeste tiro arrombaro muytas ter-
rad &. 111etero outras no fundo, em que fbrAo mortos
muytoa dfl& immigos., &. dos nossos foro freehados oy ..
tenta,_ & bum morreo na batalha que -de pofa ma-
DMi ate: htia hora .despois de espera. E quando des-
pois quisero amamar a ela do galeo ntto -podHl clJ aff
muytas. frecbas que estaao pregadas no maslo; & des-
pois que. veyo a mar. se- fizerllo na praya muyto graDM
des hardas delas. E de&ta -hatalba -fiearo os-mouros da
armada. to escarmentados 41uenunca mais ousaro de-
cometer Manuel de -sousa q ficeu no mar por amor de'
goa-rdar ho ga-leo & a fusta. .
., . I ' "" . - '
I ' ''
LIVRO V. QQ
o;gitized bvGoogle
106 l)A BJ&'lQ814 ti .I.NDIA
. .
C A P I T V L O LXXXV.
--001 mcneAIIt !Jo
dtJ. qua o .fi-r&
Veado Raix qulo desuiada lhe sayra a ohra do
peosa.we.nto que Leuera de leuar oa nusaott do prieyro
lano & c6 lbee tomar a furtaleaa, determi110u
de lbe du bateria 1-.era Jhe dea.faztJr w onroa da
fortaleaa & enlraloa porqae lhe parecia 'JUe vindo CO&o
les s mo& q se lhe Rio auio de poder defder por .. uo
poucos t:ro, & os seus aellj doze how1 & os aoaia
dele& de feyle =- & deetes uao seys aatl &. e ...
pingardeirtJs. E determioaodo e'e de bet.er a fortaleza
pur conselho. de btl turoo auia oome Mira aidel grda
fue.-h eetcia ou easa&
8{.. na casa. o.ode fora ho oosso espirital, que
a fortaleaa ic. oa pao dei r&y, & afora es L;..
q,Qe duas eatoiaa auia outr08 maytoe
folos qu tambem tirauig. a forlale1a,
8t. que no ousaua Qingu dapa.reeer
pvli parle, pw onde lhe oa noe1oa nio podiio fa-
uh, dan\): & wouroa muyte aos. nosso.
qa do pirital
1
ouue .M eapita
6lar DaqwvJl.' 'stancia, por ser da forta ..
:. a 6Wf l} era de pacedes de. barro, &
& podi.aH lUnlmbar bil ''Y &
q:Ue " wnemneqdou a. ,R.,y t!l"rela. & a .MatHMI
q!e c qutreta bollli : de q.tte oa auaie
panet,t., de poluor:a. pr.ra pega1em ceeJ.as Co-
a." na uaa.a eiQI estauft- eataoc.i.a. Iii ao tro dia I
Q!t. bem e euidado d8
nos.iqs- 1f'-.o & dero Dll casa t.igendo
as nossas & c: .ilia "Vitga. de tpact tizero lia'
& vPm dero e b pedao da parede no cho, que fez
portal por oDda ea ooasoa pgdessew CUrar. Ao que os
o;gitized byGoogle
LIVRO V. CAPITlVLO LXXXV. 807
mour08 que goardaulo a es&aci.a acodirAo logo cuidan
do que foas os 1108101 maia do que ero : &. defeodi&o.
ae ae alo fonlo aa panelas de pduora q.aa
DOSIOB leuaulo, e qae algO tirarlo aos mouroi &. quei
iroarinDB & estt"S como lanarlo u panelaa, seruiae des
pingardaa qae leuauio: &. a derribar nosoou.
r(l8 q ho ..00 poddo IGfrec.fugilflk)' matando o tudo
. 49-' dos noaoe: que eotrario aa casa & tomaro a ar
teUtaria, que leuaro a nossa fmtaleza, com ajuda' dou:..
troa q lhe .acorrero pet'BOII aiadar a leuar a arlelhria
que oomo leuanlo deixando posto na ettancia
ou CRI&., cujoe telhados arderlo logo por serem doia , &
icou de maneira que ol mouroa no ae JlOdrdo mais a
proueitu dela. E ficando R-aiz xarafo magoado de aasi
aqula eetancia : & lne leuar os DOUD& a arte-
lhana qataua nela aldou .anestar b.ii tiro groi8Q ao_aopct
doa paM dei rey, qwe 6caua defronte da port.a princi
pai da fortaleza : & eataua eBte tiro embuado porque 01
8088011 ho no vi & .se prdaSBeln dele. Gomo nio
nio quando ele tirou. hil pelouro de ferro eoado
eom lf. vazou a porta da fortaleza. E 9endo ho capitlt
. que qbudaa as portas hn trariio os mouros, acodio lo-
8"Q a mJdar entulhar. por .dAtro a porta com area, & ho
entulbo;foy tam 00. tiro no podia fazer oojo:
& pera quebrar ho .tif'.o tddou aueatar outro
tlbem grOIBO na igreja,. que eataua em bi cobelo de fo-
n da pot'ta da fortalea.. E porl} t.inha tor oerte'iro a. bl
Antonio fernandE'z condeetabre -do lelio de .Maau.el G.
aousa, mandou lhe que lhe tirasse ho que ele fez: &
quehrou ho tiro. Com cujo prazer os dero bOa
. gr;lde grita, & assi ficario.liures daqutola estllcia: por
ainda ficaro aos mouros duas daquela parte, & outras
duas da parte do mar, & hOa delas estaua na xabdaria,
que tiraua ao longo da praya: que com baixa mar era
aeruentia antre ho mar & a fortaleza, por de os nossos
andauo: & oa mour<1s tirauo ali como l} lho querio
tolher. Ho que Manuel de sous mdou poer de
QQ 2
o;gitized bvGoogle
808 . DA lfiiTOBIA DA INDIA
fronte na mar a fusla de Fetno d111luarez deg com gran-
des arrombadas de cairo, porq a artelharia dos Jmjgos
lhe nlo fizease nojo: & mandoulhe que tiraue aa ~ s t a n ..
e ia dos imigoe , & assi ho fez ele: & con1o ele olo ti-
nbo c,lm lj se emparar dos nossos tiros morriu coeJes
muytos: polo que. ouuero por seu barato daleuantar a
estcia, &. com outras .duas que lhes ainda ficaulo da
bda do mar no cessauo todas as noy tes de bater a
fortaleza por allla parte, & de dia com outras dua da
banda do eertilo: assi que continuamente lhe daulo ba-
teria, com que nilo fazio tto nojo nos muros, nem Doa
oobelos da fortaleza. por a artelbaria ser miuda, quanta
era a oppressam que dauo aoe no11os tolbdoJhes que
Dlo aparecessem. E coisto & com a fome que ja auia
antre os nossos fugirio per.a os mouros algO.s dessa gen- .
te baixa, & disserilo a Raix xarafo que na furt.aleza auia
grande fome: & que auia muytos doentes dela & do tra-
balho que Jeuauio. E auendo obra de quinze dias que
duraua a bateria, vendo Raix xarafo ho pouco doo que
a fortaleza recebia : & quam seguros os n ~ s a o s eatao ,
tomou conselho com Mira aydel, ho turco que disse : que
lhe acselbou que escalaue a fortaleza, & (}lhe ;precia
que a lomaria, porque a lliB gente era muyt.o lj.ais q a
nossa em demasia , & maia. fWg-ada , & a nossa doente
& cisada do trabalho & da fome: & que cometesse lam-
b a porta do aleayde mr, quebraadoa eom hii tiro.
E parecendo isto be a Ra-ix urafo midou logo fazet
muytas escadas pera eale eilo
.
'
o;gitized bvGoogle
LI'YRO V. CAPITVLO LXDVI.
308
C A P I T V L O LXXXVI.
Ik como o. mourw quiler4o eiCI.Ilfw a /orltJiaa: 01
taoa01 1/&a tu ucadtu com a Gf'kllaaria,
de eomo wnilo 01 mourw Ao dtmo 9!-'t: recebi&, dos nos-
_.com medo dD IOCor1'0 da lrulia a cidack.
E ordenldoae &18i isto, com que oa nosll08
grande riaeo de aerem tomados se ouuera eifeito, quis
D0880 aenbor que fugiu bil mouro da cidade pera a nos-
fortaleza, &. deacobrio o que 01 mouro. fabricauo:
o que afrigio aau'to aos no8808, porque filo ho grande
perigo quv era. O ll sabido (.telo capillo ouue conselho
110bre o que faria, & acordouse que pera quebrarem as
eaad .. poaeae IWbre as-ameas doa uturos & ,Ioa cobe-
b vigas muyto gr011aa com grdes pedras ata-
das por cabua: & nu goarilaa &. da fortaleza ee-
teueuem jarra de poluora & panela& pera deitarem so-
bre a. lmigoa. E porque ee fusH couaa que cometeuem
a porta do alcayde mr, que eerrasaem Iugo 01 esteoa de
laU. que linha diante por onde entrauo, & que fi-
tio pouco por aerrar que quebrassem logo com
qualquer JM::So & que deitas&& wuyta ola lt le-
uba aeca: pera caindo a JJODle com 01 mourus lhe
acodillsem com poluora com il se aeldesae a lenha & 08
queiwa11e. E eatoodo 01 001808 apercebid01 como digo,
aairaw hi\ dia 01 mouros cum u eaeadaa pera eecala-
rem a fDrlaleza por biia parte, &. vinha grande corpo de
gente darmas eoelaa, dando grandes gritas de prazer
cuidando que ja oa 001808 erlu lontadoa: que Jogo aco-
diro ao muro & cubelos que estauo daquela parte, &.
deapauaro a arLdbaria nos imigoa, que como vinho em
corpo no BOIIJenle matou muytoe deles, mas l}brou a
mor parle das escadas, que era o que os nossos preten-
diilo, & com &aananbo dano se recolhero os Jnligoe. E
raia xarfo teDdu as &uu escadaa quebradas no quia
Digitized byGoogle
t 0 DA Rlnoltt .I BA INDU
tornar a intentar de fazer outras, porque lhe pareeeo li
era escusado poder escalar a fortaleza, & tornou a dar
bateria. E m!dou armar hii trabuco em hil palio dos pa-
os dei rey. com que lanue pedras na fortaleza &. ma-
tasse os nouoe. E asei fora se oe mouro souberlo tirar
com bo trabuco, mas nilo aabilo, & errauilo a fortaleza.
E jontamte coisto oome((OU de criar ha parede de oy-
to ps de largo, por detras doutra que estaua da banda
4e loesle em q tinblo hla eatancia, el5 tenllo de erecer
tanto a rarede _.m alto q eobejaase por cima da fortalo-
&a pera ali a arlelbaria & dent.ro: o que
se assi ftra , furl os noseos destroidoa & ningu@ n-fto ou-
ara daparecer. E faEendoae asai esta parede Mamwl.
lho que Yigiaua daquela parte tfto perto dquela parede
que ouuio bater bila noite, cxmbeceo que era obra que
-ae fazia, & ehamou Ruy nrPia que igiaua h i perto, &
que se fuia parede disserllno ao
iJUe despois que assentou que se fazia parede da outra
banda daquela velha, mdoulbe dar bateria com dou
eaperae, que atroarlo a parede de maneira que ae fel
hiia abertura de dous dedos dalto abaixo , & HSi fiaerlo
-elgOs buracos , por onde bo capitoo assentou q ae .,_
tess jarras de poluora pera se lhe dar fogo. E antea
ilislo mdoo poer muytos capacetes em ao dtorre-
dor das ameas do muro quanto sobeja111em bum pouco
por cima das ameaa, que cuydassem us mouros q erlo
homs : & mdou embandeirar a fMtaleza lt tanjer aa
trombetas & repicar h6 sino da vigia, pefa que os mog..
roa cuidal8em que erR \lindo socorro ,( fortalna, &. lhea
flbrar oa coraes: o que eles cuydario ouuindo estas
etegrias, & vendo tltos oapacetes & rnurrea acesos. E
na noite seguinte que fa2ia grande tormenta de vento
nordeste forlo Manuel velho & Ruy areia leuando jar-
ra & panelas de poluora que flzerlo meter polos bura-
cos questaulo feitos na parede velha, & coisso algila ola.
E do p da abertura fizero hO formiglo grosso de pol-
uora ale a fortaleza : donde despois de recolhidos Jlae
o;gitized bvGoogle
LI'WJlO Y . CAP.IYY.U. UliXVI. I 11
poaerlo fogo, que correndo por ele entrou poJa abertura
& dt>u na -ola de se aceooee nas jarras & dali em
hiia eatcia que ali estaua em que logo ho fogo pegou &
dela -aaltou aos pa ..... , & dulea .., da tear pola
cidade comei3ndo de ae atear em casas doia que esta-
uo nos lerrados, que como ja disse esto lam perto Lta-
doa outros pola estreiteza das ruas que logo sall.aoa h&
tugo dua noa outroe, &. nu oca por mais que os mouroa
trabalharo poAo apagar quaudu se eomefiOU daleu na
ealaocia nunca poderio: &c. ho grande Yenlo qve fazia
ho .-nndeo llo que fez Dlu_yt.o grde perda naa anuytae
eaau I} queimou po1a eidade , &. mais acabou de derri-
bar a parede velha de foy JM>IIlO: & ela derribada 6cou
tliac.aberta a ua que seria daltura de trea braas, &
de CGQiprioieato dum grde tiro de &. llo cobelo
.te Ruy varela, k d,. de Manuel veltw, a deribaro com
du eapras que dip, & tambem. quebraro bo tr
por icar tteeeaabert.o que se via da DQ8&a car,al-wa,
Ir. tuclo isto fuiio oosa01 com grandes gritas &r. tjeE
tle trombetas & repiear de aioea, li EJUebraua muyto bo
eGI'&io aos imigm, veDdo quam mal laeti h ia &. ')De oe
.lllf)UQI lhe no aui-o m.&Ge k. uio so01eate lhea fcy feito
este dano: mas oaalros- muytoe pola cidade com bO elo
pedr.iro que t-i.raua tiftll perdidoe Ir. ouiU)I muyto1 que
eu no. 1eu aleorio. E por iat.e & porque 1e Rai:x zar ..
io t-emeo que vieae BHOno da lndia , tam 1upitamente
ooavo viera Maauel de uaa, & a nao de dom Garcia,
k bo parao de vaz: de&.eru1iaou c6 el ReJ' de
seepejar a eidadle , & iree pera a i ... de lc
a11i ho fizeto deapejaade primeiro a gente wa sua fa ..
zeoda: .\k. qIMlo. ae el .l:ley sayo eom Loda a da
eidade , fJ.ue fo)f hia. noyLe moou Raix :xarafo
Iugo perque ae oe ... oe Die tleLa..
oigitized bvGoogle
III DA HI8'1'0RIA DA lNDIA.
C A PI TV L O LXXXVII.
Do que p1UBOU malre 01 1101101 deBptlil 01 mour01 da
pfjar4o
E con eles a cauaa do fogo, como foy manbal
)he forA acodir & ho apagarlo despois de ter feita muy
grande perda, & apagado acharlo ainda algtlaa tamaraa,
&. cisternas com agoa , que se nlo acharlo se perderlo
todos com sede por no auer na fortaleza agoa neobO.a
8t quasi nenhtls mantimentos, porque auia perto de dou
meses que duraua ho cerco: &-tamanha foy a estreite-
za da regra porq se daua a agoa, & os mALimenios ll a.
cada pessoa se nilo daua por dia mais que dous. peque-
nos pucaros dagoa , & dous mais JM"quenos que bG
punho cada hum, & no comiilo coeles mais que hO.a
poucas de lamaras: & coesta regra no ficou na fortale-
za galo nem rato que nilo fosse comido, & assi &e co-
meroo oylo caualos q n auia mais na fortaleza: &. es-
tando os nossos clentes pola agoa que achario nas cis-
ternas despois da ida dos mouros, sohreueolhes bn gran-
de desastre, pera que l.he pr:esta88e mal , & foy q como
aa cidade ficassem muytoa dos mouros como se vi-
rio sem gente, hiose com fome JWra a fortaleza, & en-
trauo polas bbardeiras, que os nossos taparo por se
desapreasarem deles: & como 01 gatos nlo acharo por
onde ir fortaleza: & a sede os apertaua deitarlse nas
cisternas pPra beber nelas, & afogauilose dentro: & qui-
do os nossos soubPri isto, ja PHtaua a. agoa danada , po-
r pola neceasidade q tinho coziilna, & assi a bebilo:
&. com tudo perdeose muyta. tornAdo a necessidade
a crecer como uuese conselho, que Ma-
nuel de sousa tau ares com sua armada a buscar agoa:
& prime-iramente ilha que he hOa parte da
de queixome. E por Manuel velho sabt>r M a liogoa foy
no para com Manuel de sousa , & no caminho Clymou
o;gitized bvGoogle
LIVaO V. CAPITVLO IAXXXVU. S 13
duaa naoa de mouros que t>staufto surtas: & nito podoo
tomar agoa em Ango passou auante a h lugar chama-
do Gidi quat-orze legoas de Ormuz, & hi tomou agoa &
se tornou com grande prazer dos da fortaleza, coro qu-
to a no foy tanta que lhe matasse a sede: & a
fOme dos mantimentos era de cada vt>z mais. E h6 mes-
mo auia antre es mouros porflue indo elt>s buscar mlti.:.
mento& terra firme hio demandar a JlOnla da nossa
fortaleza pela banda do norte, ho que entendendo cs
Dossos os esperauilo ali no para6 & na fusta , & tomando
os lhes dauilo fdo & muy poucos escapauo desta mor-
te: pelo q Pies mudaro a seruent;a pela banda do sul ,
onde parece que quis nosso senhor que se leuantou na-
quele canal por onde as terradas doa mouros hio hO ba-
Jeato sPgundo seu tamanho & feiccilo, & este as oobra-
118 com tanta diligencia que parecia q no viera ati pe-
ra outro fim : ho que vendo os nossos 1ouuamo muyto a
DOBIIO senhor JlOr tam hom socorro como aquele fora: &
leuaulo grande em ver como ho baleato o-
4tobraua as tPrradas dos mouros, que vendose Hlo perse-
guidos asai dos nossos como do baleato, nilo ousarfto de
sair de Queixome a buscar mlltimentos '! pelo que foy a
fome tamanha AtreiPs que morrero rnuytos. E cuydan-
do eles que fosse assi antre os nossos, pera ho saberem
6zemo fugido a hii mouro pr;ncipal que auia nome Coje
jelahalebo, grde priuado dei rey Dormuz & conhecido
dos nossos: com qu se deitou dando a que
hia deeauindo delrey dormuz. E sospeitnndo ho capWlo
ao que hia lhe mildou dar po &. agoa muyto boa que
tinha em jarras, dizendolhe <t comesse afouto q tinha
muyto mantimento. E ho bt>bia a medo como
que receaua que fosse a agoa salobre dos da ilha :
& quando a achou doce espantouse: & muyfo mais por-
que os no8808 meterlo bil tanque dP pao na boca da eis ..
terna que eataua chea de lenha, & ho tanque dagoa do-.
ce, de que tirarlo perante ho mouro cC5 hQ coco pt"r hna
corda curta: & ele cuydou que a cisterRa estaua chea
LIVRO Ve BR
o;gitized byGoogle
8141 -HISTORIA DA llfDIA
dagoa, & bo mesmo lhe crer ean ba tulha a qu
.6zero outro IKihrado hii dedo abaixo du bordas, & COo&
brirono de trigo coano que .. staua chea: do q se bo
mouro espantou muyto pok. grande discul'liO do cerco,.
._ como ele no vinba a saber aaais que aquilu lornoult4
ae a Qutoixome dali a aJgOs dia&. E nilito bo eapillo da
'rtalcza se eomeuu de earlear com el Rey Dormuz, &
mandaua C.tzenda a Qudxome pt>r hD A nlonio ft-rodea
eriaUlo nouo & seu criado que era linJoa : &. el Rey lhe
111andaua to bem curtas & presentes, bo que pareeeo
mal a esees fidalgos &. caualeiros &. oOiciais del &y , &
estranharo- ao capito ho que fazia : dizendo que bo
Dito auia de fazer aHi porque eles t'Sta.uo naquela for ...
taleza que era dei Rey aq.uem auio de dar cunta dela.
E di2endo dom Garcia que ele era eapito que faria ho
que quisesae, diaerolbe que no faria nem bo podia
jzer sem seu eselho, & quisserono prdet" &. fazet
eatro oapit.o: se no chegara oeste tempo dom Gon-
alo coutinho seu irmiu, que tinha da lndia em 8Q6
.wrro da fortaleza.
C A P I T V L O LXXXVIU.
De como dom Gonralo sotlliAho fng em 110e0rro da for,.
lna Dormau. E .de como cl Rey Dormufoy mortcl
por mandada de :carafo.
Porque loJ.Ilo de meira q-ue bo foy pedir Jndia cJae..
aado a Cochim, de achou dem Duane, &L Diogo Iopes,
.teulhe as cartas de tlom Garcit em que contaua. bu ea
ta.do em tJU fieaua a fortaleza: sobre ho que ouut'rilo
m boa eOflfJelho coesaes fidalgos c a pi laa, & pe .... 11 pri o-
cipaill da. lndio: em q Diogo lopea disia que po quan
to dom Luis da lll&dt>&eiiJ. aapitio lllr de mar estaua. o-
cupado na fortaleza de Cbt.ul que foaee loge e aocorro
dos aossea Franct&eo de aeuR tauarea ne galeo saca
Di-&is t 1B tl Duarle DiG q.ta dizeado que acpilu per-
oigiti .dbyGoogle
LIVRO Y. CAPI'l'VLO L:XXX"IIJ. S l
tencia a dom Luis seu irmao q mandaria ho socorro que
fosse necessario ale ele poder -hir, &. que hiria inuemar
a Ormuz. E acordado isto screueolhe logo que mitdasse
.-ho ilooorro, & ele mldou a dom Gonalo coutinho por
ser irmilo de dom Garcia : & fay no seu galeio que le-
uou carregado de mantimentos, & com a gente neceiJ-
aria. E dineese q dom Gonalo chegando fcry pri-
meiro a Queixome que entrasse na D081Ja fortaleza, &
Yilitou el rey Dormuz aquem muyta llllrl.e doa
maolimeotos que teuaua, & por isso lhe deu muytAs pe
918 ricas, afora bo dinheiro que se mtaua iloB mti
meatos. E Msembarcado ele na fortaleza cessaro
di11ensos que auia antre os officiais da fortaleza & pes-
11088 principais dela & ho capito: porque dom Gonalo
ho fauoreceo com sua chegada : &. coeslt! aocorro acaba-
rio os 1108801 de ficar de todo seguros dos mouros, antre
q&aem DeSte tipo a1ia irni1ades p-rincipalmente
i.tre Rab sara.IO, & Miramahmet morado, qni! era l'l'rll}'-
to priuado dei Rey Dormut porque el Rey lhe dormia
com sua molher, & por esta priuana lhe queria Raix
xarafo grande mal, & lambem a el Rey a -que determi-
Dou de tirar a vida., & que faria Rey quisesse pera
ter tvda a gouernana do reyno no tempo passada
teuera seu pay: & assentado isto com seus parentes,
emcomendou a morte dei Rey a Raix que ho
af.,gou secretamente com corda de h arco. E asai
foy comprido ho que seu pay dei -rey the pronosticou
quando lhe conselhaua que no se leuantasse ctra os
Portugueses porque lhe no auilo de tomar mais que a
fazenda , & os mouroi a fazenda & a vida. E morto el
RPy fez Raix xarafo Rey Oormuz a Patx mahmeh.
que fora filho de Raix afardim: a que Afonso dalbu-
querll tomou Ormuz a primeira vez como disse no 1uro
segO do, & este fpz R aix xarafo R ey porque lhe dormia
c sua may: & morto el Rey fugio logo Miramahmet
morado, & Raix xarafo ficou com toda a gouernana
do Reyno.
RR 2
o;gitized bvGoogle
81&
C A P I T V L O LXXXIX.
De como Diogo Iopez entregou cz gwei'Nanra da India .s
dtnn Duarte de H par.'io ptra Portugal.
P assdose cousas I Ormuz fezse prestes a
da q auia de hir a.era (Jor&ugal. E carregadas. as nao
entregou Diogo Iopez de sequei11a a gouernana da ln-
dia a dom Duarte de RJenesee, dandolbP. ele conheci ..
men.to. de como a rec:ebia com . gente, tanta ar
'elbaria, & tantos oauiutJ. E isto feito eanlmrcousse Dto
go. Jopttz., & coele dout Alt'i.Xo de ment"ses, & oulros
wuytos fidalgos que tin.ho M seruir seus car
regos. na I ndia, & outros que hi!o pedi-r satisfao de
aeus. serutos ,. & ean Deaihro de md & quinht'&los &
11intebum se partiro de Cocbitn pera. onde
com. ajuda de nosso senhor. chegou. esta armada. a que
IWil aoube ho que acon.Leceo Da viagem.
LAUS DEO ..
Acabouse de empremir a presente obra per. Joio da barreira &
Joi aluart:'S em a muyto & sempre leal cil.lade de. Cuimbra.
Aoa- .u . diaa do mea de Oulubro de M. l>.li ..

o;gitized bvGoogle
DO QV.A R'fO LIVRO.
c.&PJTVLO I. De comofoy apaz.comaRay-
nha de Coulo. . . . P a g. I
CAP. u. De como os mouroa de BatXal se huautaro:
mataro zziiii. Portugueaes; t
CAP. UI. De como ha gouemador witOK as fortalezas da
ctla da lndta ; !J- do mail que fez. S
C.aP. 1111. De como Fernoper.tsdandradepartiode Mala-
ca ptra a Chi11a, de con1o llr7'illou com tempo. 6
CAP. v. Do q a Anrriqve leme ern PegV.. 7
CAP. vr. De cmno dom Aleizo de memses c/Kgou a Or-
prendeo Simiis dtmdrade. J e
eAP. VIl. Da segunda armada quejezhoSoldoperaru-
dar lndia ctra 68 noss01 :. a causa porque l n.
. foy. li
CAP. VIII. Do que passou Fernlio esltkira com dom Go-
terre, !J- fk oomo-ffi'J morto na terra .fi,.me. . 13
CAP. 1x. De eomo jflro morros quatro dos nus101 -no ser-
to de Cochim. J C.
CAP. x. De como Ao gtJuernadOI' partio pera le eatFeit
. a busctJr a armada do soldo. 16-
UAP. xr. De como hrJ .9'Juernador que oleimo rez-
. . era senhor de Jud : .J- tin!UJ hi '1/aJ'i:ulas as gal :.
dettrmiJwu de pelfiar coele. 19
CAP. Xtl. D1 como ho goutrnadur cAefJfJ cidatle eh lu-
. .. d , a causa porque a no tomou. 2 a
C.a-P. xu_t. De como bo. gouenuzrlofl' se partia pt.r.IJ Carnai-
roo, da rnuyta gente ij IM merreo. 27
CAP. xam. pe como Eytor rodrigues de Cobra c lic-
a da ra,uha de Coulo fest. h-4 t>asa de jeytGria em
.
:xv. Do rco q corrtrlln
' Coa.lo em qwm,., ho goucmador J'oy ae tltf.'eit. at
o;gitized byGoogle
"318 'I'AVOADA.
CAP. xv1. De como dom de monrroi 4- Ioo
gonaluez de cllllelo broa tofflar6o duas naos J mou-
'ros nas ilhas de Maldiua. . 3 3
CAP. xvu. Do que fet d lo4o de . .Monrroi indo darm.a
da de Goa ate Chaul. s
C.tP. x'Vnr . l)fJ que jes Dom Femando tnanr-
roi na terra firme de Goa, de conw foy delharaltl
!J- jtN" mortos muytos dos que ICtuZua. 31
CAP. XIX. De como o gouwnador queimou a ciclltde de
Zeila, que lhefigeroo 6 Adem. st
CAP. xx. De como despois do gouerniultw P"reir .Dcrem
lhe MON"IO muyta gmte , t1 f'rota foy a fliuersliB
pat:tes : de como- ek !?!J. a Ormu. . 42
CAP. xxr. De como h8 Hidakl16 mmruht fti.folart:m tea
eapitio com trinta mil IKJmh 1ohre a ifla tk Goa. 4uf.
CAP. xxn. Do que fez dtmt GorJ"e de -GotJ des-
pois lj 1e vio cercado. - 41
C.A.P. xxm. D1 como tUBMtiJU! sm llti'Hyal na
terra firme , do ardil q dl) Goterre teu e pera se ma-
tarl muyeos mour-. . 48
C.AP. xxnu. Dc como l'ifotcwim4 come.rou de d11r bateria
nossa fortale8lJ : 4" como llu ot nossos qhTaro hf.
camelo com lj a dau. -49
CAP. XIV. Do (/U8 .s '1UJ m'royal tlos
, !}- de como ho Bidalco mii<hJu leufl1dtl.fl' ho
ce.rt:o. bl
(;AP.. De com9 CMfj(JU ltadia tdrmi"o de BtJlda-
nha po_r capito mr de cinco 'QOB , de como o go-
llonuz, que fez. a Ferno dal-
caoua. 63
CAP. nvu. De como Fern tornmc &
partir pera a China , da discrilfo da China : - de
letu cost.umes. b4.
CAP. xxvrn. De oomo Ferno perez ch1J9W no parlo da
ilha da veniaga , cj- de como se lhe ouuera de perder
a. fra&t:J estmatlo 7ltl riorto. . 68
CAP. como wmlo ..ferno peNz. qtH hfl. Pio
o;gitized bvGoogle
TAVOADA. S(9
lhe nlio yutrio dut dertpar;ho BB partilJ pertJ Cantto ,
*' dtJ silw de Cantao. 6 3
CAP. xx:x.. De como no capitiJD mr chegou a Cantio, !f-
tk corno despoil chlgaro oo Cquam , (umpitn hd
Tutiio. fi6
C.tP. xxx1. De eom 1m capiUio mr tnllw acl
TuUio, Joy eBCripto a el rey de sua chtgada. E de
. d6iado lw embaador em Canto se torooit
ilha DaueJliaga. 69
CAP. Da.- armadas que Ao guuernador mattdfiU
pera fora da lndia. 72
CAP. XXXIII. De como lw gouernader Jy tuernar a Co
chf. 74t
C.&P. x:xxuu. De como dom leixo de m.entsts chrgou a
Malaca aclwu q lhe Jaais guerra el rey de Bintllo. 7 6
C.&P. :xnv. Em qus H ucreuem as illw.s de Maldiua,
o que ha mias. E ik come dom lfl4o da lihlearM os-
. tenUn.c pu g traw com el rey tk Maldiua. 'i'l
CAl'. xxxv1. De (,'Omo ho capilo mr do mar .A11.tonio
de saldanha Joy Jazer presas ao cabo de Goardafum ,.
!f- do que l 79
CAP. xxxvu . Em que se tscreue lw grande !f- abastado
. reyno de Bengala. 81
C..tP. xx-xtm. De como d ln dtt silueira apartou tUJ
cidade de Chetiqo , do q lhe aconteceo. . 841-
C.tP. :xxn.x. C'.omo wlflo Ao Loaear de q mio
dia tomar Jw topito mr lhe armeu ha treijio, de
lw nouo smhor liurou dela. 891
C:AP'. x De como lorge mtJMJarenhas Joy IJ kt.'rtl dos-
g d8- tp.te l passou.. 9 L
C.aP. XLI. De cmno sabendo ho eopiUo wzr Femlo pt-
rez hB optr.lo eni que eslatta Mvlaca H partiu da ilhd
da vmiaga, dt eomo- chegou 6 Malac. 92'
(;.a.p. XLit. DI m{) 00 !JOW'r'fltltfCW $l partia pera a flhd
de Ceilo a jo.2er hWJ Jortakm : t de csww mouros
tle Calilu,- ac61dltor,o. a ;lrey dt Ceilo que lhe no>
desse Jortalaa. 94
o;gitized bvGoogle
HO
xt.ur. De .. eo"!'o Ao gouernador sayo em krra
desbaratou os tm'!JOB se fortakceo nela, de crJttW
lhe el rey pulio 4o ele a fortaleza. 97
C.&P. De como !Jiogo lopesr de seqweira pareio p"era
a Indw por gouernOOr de como ci:ou l. 1 oo
C..&P. XLV. De como .Afomo lapa da .costa oy_ e os ou-
tros CtJpites pua tomar a tra!llltuira e Muar 4- se
tornou sem ho fazer, 4o d. ardil com que ti rey de Bin-
clio quisera tomar Malaca. 1 o l
C..&P. XLVI. De como d reg de Blt6o pos em e.'l'ectlfo hil
ardil pera tomar a nosBa fortaleUJ , de como OB seus
foro dNbliratados pelos Port"")UUU. I
CAP. XLVII. De como Duarte de melo capitlio mr do.
mar- .de Malaca foy com outros sobre a tr-
queyra lk Mvar a tomou. E de cont6 dom Alt:izo
mandou dom Tristo tle menesu a Maluco G88entar a-
mi:latk com os seus reye. 106
C.u xi.VIn. Do que acomeceo em Malaca dupois da par-
tida de dom Aleixo de .memses. 111 .
TAVOADA DO QVINTO LIV-RO.
CAPITOLo 1. De como Lopo soaresr entregou a goutr-
taanfa da India a Diogo lopesr de sequei1a 4- se partio
pera Portugal. Pag. I t b
CAP. 11. De ctmto ho youernador tornou d rey dt Bati-
.cal aa del rey de Portugal. t 17
CAP. 111. De como Christouo de sousafoy darmcula so-
bre Dahu.l,; do que lhe l aconteceo. ibid.
CAl'. un. De como ho gouernador despachou. certos t:a-
pitu pera diuusa partes. 121
CAP. v. De como a raynha de Coul/Jo deu commtimm-
. to pera se fasrer fortaleza. 1 Z3
CAP. v1. De como Eytor rodriguez de Coimbra oomefOU
de edificar .a fortaleza de Coulo. Ilb
CAP.. vu. D qrtintU. seruifo.q a raynlla de CouliJo fez
a el rey de Portugal. 117
o;gitized bvGoogle
821
CAP. vnr: De como lw IOtJ ver h'll par que
1e fazia antre hs Caimau na terra firme, do que
lM J 29
CAP. IX. De como mouros de Cambaya mataria a Joo
gomes nas ilhas de MQldiua ama outros nosiJOS.. 130
CAP. x. De como desrxM Dantonio correa socorrer Ma-
laca se partio pera a tusentar amizade. 131
CAP. XI. Em ij se-ucreue. ho reyno de" Peg cos-
tumes. J33
CAP. xu. De como Antonio oorrea msmtou pasu t Pe-
g. 140
CAP. xm. De como Antonio pacheco - outros foro ca-
tiuOB pelos .A.chls a causa porij. 141
CAP. xtm. Do ij ho gouen1ador fez em Cochim ntJ m-
tradn do vero: de como Antonio de saiJ.anha che-
gou Dormu.. - 143
CAP. xv. De como partio de Portugal por capitao mr
da armttda da lndia Jorge dalbuijrque, de como d&
Luys de gusttto arribou ao brasil por lhe qbrar ho
'leme. l.fl.f.
CAP. XVI. Das que di$ Luys de gusrn.8o ouue ro
ho seu piloto , de como os brasis mataro perto de
sustta dos nossos. 147
CAP. xvn. De como d Luys de gusmli se altulttou clJ
ho galeo de que Ma por , do ij fes aos prw-
tugueses ij ho no qmserlio segutr. 160
CAP. xvtu. De como d Luys mmulou enforcar cinco
. Portugueses: do mau que fes: de como deixou ho
: fugio. u4
CAP. XIX. De. como os tnf)UrOI mataro a Manuel de -seu-
. sa corta dos no11os em hf2a agoado , como des-
f19is se perdeo ho yalelio. . 167
CAP. xx. De como Ior,qe dalhuquerque com copi-
tiies de sua armada inuer,.ariio em MOfiJmhi'que
tros patMro lndt"a. 1 b9
CAP. x!-1. De como o gouernadcw foy ver-aforialea
Coula. . . . .. HiO'
I.IVRO V.
ss
o;gitized bvGoogle
8!1
c.P. XXII. De CO'fiO gonfalue de CGBiflo joy
par embtJi:J:ador ao Hidalco. J 61
AP. XXIII. De conw indo ho gouernador ptra a ci-
dade de Itula 1e lhts perdeo a em j hia. E de
eomo llo podido ir o luda Joy JUrgir ilha df Ma
. pa. J6t
CAP. xxuu. Eh eomo ko gouerna,dor e/&egou ao porlo de
.Mau , de COlltO 1011.hf1 que Matevs era verdadeyro
emhaixatlor do Preste. 16
CAP. xxv. De CORto lw capii/JQ Darquico foy falar a
gouernador, despois lwforo ver nouejradedomos-
teira de BUtJI,c. 161
04P. xxv1. Do sitio. oo mosteiro de Bifam, o da regra
. q.u goardllo os sew Jradu. . 17 I
C.u. xxvu. De como Ao JOUtrnadrw se via com lw Bar-
e,qais ambos de daus amizQde em nomt ck
unhoru. 17 t
C"' xxvu1. lk eomo Ao goue'Nlador dom Ro-
drigo de lima por bai:x(ld!Jr ao J 7 9
.AP. xx1x. Do ij acteceo a Galo de loule indo pera
.f como a arlelharia do galeo
ttl.l(4 tk SOUBa. I 81
(}AP. xxx. De como Jorge dalbuqut:rqu.e polo rccalW do
go.uerntlflor. se partio em busca ckk c al[J-Gs capila
dos q11.e inuernar{} coele. . 183
CAP. xxx1. De como Jorge mandou pren-
tkr '!tgedfJr de '). t/.o gramh
9; QS 184
(lAP. xxxn. Da !JT&k tormta que o go\4eTnaslor JHil81ou
4a , !J- eom.o u pa-deO tA gQl cl4
de , j- dos. que n&orrerio nela. 1 H7
CAP. xxxm. De cmno o _qouunadQr foy. &n- 11 Caloyate
clah a (ht.mwa inuernou. J H9
C..u-. . De como.fott 'P.f)r capito. mr da t.U'ntada
pera a Jndla Jorge de brito, do q11.e acaKIIfit.o. GO JO-
. lei Ruy 'UQS: mm h 190
CAP .xxxv. De como ..4.ntumo correa despois de chegar a
o;gitized bvGoogle
J
$13
Moladll foy IObre a de FS!JI' sberiJ.
lmi fugir os immigos. 192
C.tP. nnr. De OtmtO el rey de Binl&t.,. tttla 1ua Jl
te Jugio do Pago p_(ll' medo Drmtonio crwrtJG , !J- amao
foy queymtlda - lkshyda forfl'- 19 6
CAP. xnvn. lN (1JG4nltoso faltJ p.ae f:VICO dos JIOBSIJff fo
.VO dlfoulotdnsc de Ba;o ftU14meei rk nuJ gm1te
que maearlio quasi toda !f- l'e tomarl.io h(J.a IJcltara. 197
CAP. XXXVIII. como u laumtm"o contra Eytor ra-
. capil!lo dtJ forlalea de CouJao o roignlts de
CoUll.io a de Comorim. 101
CAP. x:xxtx. De como a raynluJ de CouMo 4" a de Co-
morim quiser8o Imitar a fortalea por treifo f nlio
podero. 106
CAP. XL. D1 como 01 roynhal mtmdanlo cercar a/or-
'lalaa. 108,
CAP .. xu. De mmo d6 Aleiso tk mmau lfJIXJr-
rer afortale!la flt Coul8o per dom de m.meru. 11 o
CAP. XLif. Do ij 1ocedeo nD guerra tJM Portvgauu !f-
atll Cmigoi. I J 2
CAP. XLIII. De como a raynha de Comorim pas a
Eyuw rodriguts !f- se lao ccrw da fM'taliJI<. 214
CAP. XLIIII. De como Cherinamarcar., ct Patemarcar
mouro; atonulriJo a raynka tk Coulllo no al-
senume a pa que cometia, !fo lk cum f llu-
pois. 217
CAP. XLV. De aJmo ho tJIWiio Dormus pera
a lndia os nos808 tomaro duas naos de moetrw , 4"
do mais paiM1tl. 119
CAP. XLVI. Ik como MeliguJtt msncftm lr4 mabaizQdor
oo. gouernador perw saliw H "' DJ*'Cihia pra ir o
DiU. . .
CAP. XLVII. De como Melifsaca !fo Haqamahmut lou-
6tr1Jo ho gorurtllldor hia 1.1 DW. o tu como se for
222
C.tP. xLvur. De llo ., partio per Diu,
4- cM.gou ao seu porto. 3
88 2
oigitized byGoogle
814
C.&P. J:LIX. De cOmo ho gouerntJdor lt vio Mdiqu,ua..
ca com Bagamahmut. 226
C.&P. L. De como lw se mudou, do conselho
p.e inluJ de tomar Diu : tU como m(mdou ver ho
rio de Madrefaba ptrajaser hifor&aleza. 227
C.&P. LI. De como auenclo no gouernador dir imcernar (I
Ormtd de:ou na lndia em seu lugar a dom Allixo
de meneses. 229
CAP. Ln. DB como ho youernador mandou pedir a Nua
naaluco 1enhur Chaul luyar pera faser ha forlale
sa: partiu pera Ormuz. 230
LUI. De como .Dibgofernlide de ouue Fer-
"o marlinz , os outros que est.auo l diu , !f' se foy
pera Ormuz. 2a1
CAP. Lllll. De como- partiriio. Coclt.im dalbu ..
querq pera Malaca 4- Jorge de brito pera Maluco. t"a2
CAP. LV. De como dm Jorge de menuesfoy em ajudtJ
del rey t Coc/&i,m contra cl rey de Calicu. 233
:r.n. De como. sabendo el Rey de Portugal qu mal
se gastauo as rendas do reyno Dormuz, maudou re-.
colher o sohejaua da gasto do reyno: g pera ho
saber fJUC ouuesse o.Uici(les Pw:tuguues nalfan-
dega Dormuz. i3 41
LVIl. De C8mo el 'lftfj de Narsinga desbara-
aado ho. Hidalco mandou dizer a Ruy de melo capi-
to de Goa que fosse tomar as tanadarias da terra /ir-
tlle , de como as tomou ficaro dd rey de Po,-
ruyaL 237
CAP. LVtn. De como Raix :rarafo pr.8U9COY ho S6fJY:O del
uy Dormm rpte leuanrar contra os nossos. 240
CAP . LIX. De como ho copilo mr .nttmiO. co.rrea pele-
jou em Baltarem com el rey Moc1im. htJ deshara-
2 U
CAP- LX . De C8mo- morrev el rey Moeram. E de como
.Antonio correa mandou a sucz cohera ao goueraiQtlor
com: a. noua da tnlllria , da sepultura que lhe foy
J(eyLa. 247
o;gitized bvGoogle
T&VO&Dke 826
C.tP. LXI. De como Jorge dalhuquerq cligou a. Pac,
determinou de restituyr no reyno ho principe fJ leuaua
tia lndia. 249
CAP. LXU. De como el rey DBurufoy sobre Pac pera
pelejar c o tirano ij li11h6 o reyno vsurpado. 2b 1
CAP. LXIII. De comtJ lorgt dalbuquerlj desbaratou ma-
tou em. hum combak ao- Tirano que tanha vsurpado ho
reyuo de Pacem. . 2.>2
CAP. De com() ho principefoy recebido por reg
de Pact: de como l.or-ge daUJuquerque fe:t. hua Jor-
laleza em Pacem. 2-i
CAP. Lxv. De como lorge...de britofoy morlo em .Achem
com ootros muytos de sua armada. 2
C.&P. LXVI. De como poT morte ck Jorge de brito
deo na capitania tk MalucQ Antonio de bnw.. stu ir-
mo do mais 1j passou. 2iJ9
CAP. LXVII. De Jw gouernadOT- Diogo de se-
queyra mdou pt1r capilo mr Diogofunandez de he-
JU a Camhaya , do que lhe aconkcto.. 2ti 1
CAl'. LXVIII. De como Hagamahmut saio com alytll
Justas de Diu a pekja'T com. os nossos , os deshara-
laro: metdo no JUdo ho nauio de Gaspar doutel. 263
CA:P. LXIX. De como partia de Portugal dom Duarte de
rnmeus ptJr gouenwdor da llldia,.. 9' de como chegou
l com wda sua annad". 266
CAP. LXX. De como A1donio cDrl"ea ouue a ilha de Ba-
harl, a for.talesa de C{Jtifa :. se t01nou a Or-
flluz. 267
{'AP. LX:&I. Do- conu/Ao qus /ao psy dei rey lhr.
deu q tlo fouse &relf.4o ao1 nassos. E de como a trei-
fo loy descuberta ao gouernador. 269
CAP. LXxu;. De t;OlO bo gwernador mudoulw conselho
que tiJha de ja11er fo'rtaleza. em Madre faha, co-
mefou em C/Laul. 272
LXXIII. De- dotn de Meneses chegou a
Chtml, tle (JOJM. capito de MeltqJ,eiaz
co1reo per. mar aos- ttossos.. 17 4
o;gitized bvGoogle
818 7AVOADA.
CAP. L'Sxtrrr. De oomo OB ta01101 pelljarlJo algfltu WJSU
com tj- tk como lw gouernador deter-
minou de se partir pera Cochim. 276
CAP. LXXV. Dt como de os lmigor rlaiJtwatcwem
.Andre tk IOUBIJ ckicluirro , pt"Jaro com Diogo ftr-
tlllndes de 1wJa 1- ho matarlio. E tk como lw gwer
nador dlU a capilaniB do mar a Anl.anro coma
foy pera Cochim. t80
CAP. LXXVI. De como Jorge dalbuq.urque COfJii&J de Ma-
laca .Antonio de brito forlio sobre el rey tk Bintao,
f do que lhes aconteceo. 286
CAP. LXXVII. De como Antonio de brito se parlio pera a
ilha da laoa. 288
CAP. t .. xxvrn. De como Jorge dalbuqul'rq se romou
m Malaca : de como Laque:rimena lhe comepn.t de
fazer guerra. 289
CAP. LXXIX. De como Btutiln tJe lfiUIO parrio de Portu.
glll pua faur Ma fortaltiHJ ns ilha de 1am Louren-
fO E o porii tJ nlJo fez. 290
CAP. LXXX. he como se ltuanfariio os Chir11 contra os
que utauA.o em Canlo : prmderlJo /ao
embauador ikl Rey de Portugal, os 1j utau4 coe-
UI
CAP. LXXxr. De como deu hfl combale a
Antonio correa , rpt.isera tomar ho baluarte do ou-
foy desbaratailo. E de como dom Luys de me-
c'Mgou a Chaul: -t .Antonio corrJ se jy pera
Cochim. Z93
CAP. LXXXII. De como Raix :rar,Yo el rey de Or-
mw: se letktwo clkrtJ os notsos que utauiJtl na ciJatle
na fortaleza. Z97
AP. Lxxxm. De como os mouros COmtfarXJ de bater a
fortalUNJ, -t de oomo dom Garcia mandou 119C0r-
ro lndia. aoo
CAP. Lxxxrnr. De como sabmdo Mawu.el de SOUM tmc
ra ij el '&y Dormwt utmuJ leuartMdo, fag BOCOrrer a
noua fortaleza: tJ- do que f em IOt
Digitized byGoogle
317
CAP. Lxxxv. 1k como os mouros dtrlo bateria d t1018a
, .J- do que os nossos foero. 306
CAP. LXXXVI. De como os mouros quiserlo escalar a Jor-
talu:a: os nossos lhu qiubri:Jro as ucatlas com a
artelharia, .j- de como ver.do os mouros ho da110 que re-
Ct!bio dos nossos com medo do IIOQWro da lndia dupe--
jaro a cidade. 309
CAP Lxxxvu. Do que passou antre os fiOIBOI dapois que
os 111ouros a cidade. 31 t
CAP. LXXXVIII. De como dom Gonfalo eoutinlwjoy_ em
socorro da fortaleza Dormus. E de como el Rey Dor-
mua fi1y mot to por mandado de Ral'x zarajo. 3141
CAP. LXXXIX. De como Iopes entregou a gouer-
"!l"fa da lndia a dom Duarte de mmuu , .J- se par-
Cio pera Portugal. 316
1'111 DA TAVOADA.
oigitized bvGoogle

Potrebbero piacerti anche