Po rad do ksizki

ID DO:
Spis treci Przykadowy rozdzia

Konie. Poradnik bez kantw

Autor: Witold Wrotek ISBN: 978-83-246-2369-3 Format: 180 235, stron: 304

KATALOG KSIEK:
Katalog online Bestsellery Nowe ksiki Zapowiedzi

CENNIK I INFORMACJE:
Zamw informacje o nowociach Zamw cennik

Niech Ci ko nie robi w konia! Jazda czyli jak dosi konia i nie da si zrzuci Partnerstwo czyli jak najlepiej dogada si z koniem Instrukcja obsugi czyli wszystko, co musisz wiedzie o koniach Ko stworzon ku bieganiu jak ptak ku lataniu Konie, dumne konie, w blasku wstajcego dnia, lekkie i swobodne, jak na czystym niebie ptak piewa przed laty Seweryn Krajewski. W istocie nie ma chyba bardziej porywajcego widoku ni pdzcy rumak, peen gracji i wdziku. Tsknota za tym, by samemu go dosi i poczu na twarzy powiew wiatru, towarzyszy ludziom ju od zarania dziejw. Niegdy najwierniejsi towarzysze wszelkich podry, dzi konie stay si po prostu przyjacimi czowieka oraz obiektem jego fascynacji, a jazda na nich to forma rekreacji lub nawet terapii. Jeli chcesz pozna te intrygujce stworzenia, nauczy si jedzi na nich i porozumiewa z nimi bez kopotu, potrzebny Ci bdzie przewodnik. Ko to nie mechaniczna zabawka, a im wicej dowiesz si o jego naturze, potrzebach i reakcjach, tym przyjemniejsza bdzie jazda ktrej zreszt w ksice Konie dla bystrzakw powicono mnstwo miejsca. Pamitaj jednak, e prawdziwy koniarz nie tylko jedzi, ale zajmuje si swoim zwierzciem, czyci je, karmi i dba o jego zdrowie. Dlaczego warto wiedzie? Umiejtno waciwego opiekowania si koniem i porozumiewania z nim, a take znajomo technik jazdy pozwalaj czerpa pen przyjemno z obcowania z tym szlachetnym zwierzciem. Zmniejsza si take ryzyko nieszczliwego wypadku, a zwiksza prawdopodobiestwo stworzenia doskonaego tandemu, w ktrym i ko, i jedziec bd chtnie ze sob wsppracowa. I w sto koni nie dogoni! Przygotowania wybieranie orodka i sprztu do jazdy konnej. Na ko! postawa jedca, kierowanie koniem, jazda w terenie i skoki. Ko z charakterem matematyk, artysta, ekstrawertyk i introwertyk. Wasny rumak porady dla przyszych wacicieli. Rasy, maci i odmiany charakterystyczne cechy poszczeglnych ras. Koskie zdrowie choroby, narowy i inne problemy z komi.

CZYTELNIA:
Fragmenty ksiek online

do przechowalni do koszyka do koszyka

BESTSELLER

NOWO

Wydawnictwo Helion ul. Kociuszki 1c 44-100 Gliwice tel. 032 230 98 63 e-mail: helion@helion.pl e-mail: septem@septem.pl redakcja: redakcjawww@septem.pl informacje: o ksigarni septem.pl

Spis treci

Wstp Cz I Jazda Rozdzia 1. Przygotowanie do jazdy

11

19
20 21 22 27 29 29 37

Jak pokona strach przed koniem? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy kowbojowi wypada czyta ksiki? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak wybra orodek jedziecki? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czego moesz si spodziewa po pierwszej jedzie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy rekreacyjny to znaczy gorszy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W co ubra jedca? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W co ubra konia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdzia 2. Kontakt z koniem

41
42 43 43 45 46 46 47 48 48 51 52 53 55 56 56

Bezpieczne obchodzenie si z koniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wiedza pokonuje strach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ko jako pracownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ko jako demaskator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mw do konia po kosku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Etapy szkolenia konia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Etapy ycia konia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czworonony instruktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metoda bata i marchewki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak podej do konia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak prowadzi konia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czyszczenie konia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak wsiada na konia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak siedzie na koniu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pomoce jedzieckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdzia 3. Jazda

61

Podstawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Rodzaje chodw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Chody podstawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

Spis treci

Rozdzia 4. Jazda dla zaawansowanych

79

Jazda w terenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Skoki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Hubertus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Cz II Partnerstwo Rozdzia 5. Metody naturalne 95

Kto by pierwszy ko czy czowiek? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Czy metody naturalne to co nowego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Ko jaki jest, kady widzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

Rozdzia 6. Charakter konia

111

Dlaczego konie maj tak rne charaktery? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Ko matematyk typ lewopkulowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Ko artysta typ prawopkulowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Co na sercu, to na widelcu ko ekstrawertyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Cicha woda brzegi rwie ko introwertyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

Rozdzia 7. Siedem zabaw

119

Halo, tu Ziemia! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Zabawa w zaprzyjanianie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 Zabawa w jea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Zabawa w prowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Zabawa w jo-jo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Zabawa w okranie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Zabawa w chody boczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Zabawa w przeciskanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

Spis treci

Cz III Ko Rozdzia 8. Wasny ko? 141

Gdy zaczynasz wszy, czujc zapach konia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Jak przekona rodzin do zakupu konia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 Co naley rozway przed kupnem konia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

Rozdzia 9. Rasy, maci i odmiany

163

Trzy grupy koni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Konie gorcokrwiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Konie zimnokrwiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Kuce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Maci koni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 Odmiany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Oznaczenia ras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

Rozdzia 10. Jak dziaa ko?

191

Dlaczego trzeba zna budow konia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Narzdy zmysw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 Budowa ciaa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Budowa kopyta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 Ukad pokarmowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200

Rozdzia 11. Paskie oko konia tuczy

203

Potrzeba ruchu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Koskie apartamenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Konstrukcja pomieszcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 Pojenie i karmienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

Spis treci

Rozdzia 12. Gdy z jednym koniem kopotw za mao

225

Po czym pozna hodowc? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Na czym polega hodowla koni? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 Ile trwa wyhodowanie konia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Czy wiesz, na co si decydujesz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 Przygotowanie do krycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 11 miesicy z ycia koskiego podu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 Jak przygotowa si do porodu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Co wiadczy o zbliajcym si porodzie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 Etapy porodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 Instrukcja obsugi rebaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240

Rozdzia 13. Koskie zdrowie

243

W zdrowym ciele zdrowy duch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 Mierniki zdrowia konia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 Jak by zdrowym i bogatym? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 Zdrowy jak ko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 Choroby skry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Choroby kopyt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 Ukad kostny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 cigna i wizada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 Minie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 Ukad pokarmowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 Ukad oddechowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 Narowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 Naogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 Trujce roliny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 Pasoyty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278

Dodatki Dodatek A Sownik terminw jedzieckich 283

Metody naturalne

W tym rozdziale: Co mwi konie? Natura konia a natura czowieka. Sukces w jedziectwie wymaga pracy jedca nad koniem i nad sob.

Konie. Poradnik bez kantw

Kto by pierwszy ko czy czowiek?

Historia konia rozpocza si wiele milionw lat przed rozwojem najstarszych cywilizacji. Na podstawie odnalezionych skamienielin udao si przeledzi dzieje konia a do okresu eoceskiego. Okres ten rozciga si od okoo 60 do 40 milionw lat temu. Daleki przodek konia, zwany Hyracotherium lub Eohippus, mierzy od 25 do 50 cm wysokoci w kbie. Bardziej z wygldu przypomina wspczesnego psa ni konia. Konie takie, jakie znamy obecnie, yy ju okoo dwch milionw lat temu. Jeli za podgatunek czowieka rozumnego uzna neandertalczyka, to mona przyj, e pojawi si na ziemi okoo 400 tysicy lat temu. Konie istniay wic na Ziemi duo wczeniej ni czowiek! Dopiero 6 8 tysicy lat temu w Mezopotamii i Chinach ko zosta udomowiony. Ko radzi sobie doskonale bez czowieka. y i komunikowa si w stadzie. Ustala hierarchi, okazywa emocje, ostrzega przed zagroeniami itp. Konie uywaj wasnego jzyka.

Czowiek wyprzedzi w rozwoju konie. Im nigdzie si nie spieszy. Tak jak przed milionami lat spokojnie skubi traw. Pamitaj o tym, gdy zechcesz konia czego nauczy. Nie niecierpliw si. Daj mu czas na zrozumienie, czego od niego chcesz, a on bdzie Ci suy. Dla niego czas pynie wolniej ni dla Ciebie.

ANEGDOTA

96

Jedziem na koniu na piaszczystej polanie. Na rodku rosa sosna. Soce wieci, pachnie igliwie, pies si opala sielanka. Nagle z trawy pod sosn wybieg zajc. Rzuci si w kierunku lasu. Za nim ruszy pies, kierujc si zasad: Ucieka pewnie ma co na sumieniu. Ko wyrwa pdem w przeciwnym kierunku, kierujc si zasad: Ucieka tu moe by niebezpiecznie!.

Rozdzia 5. Metody naturalne

Czy denerwuje Ci powolno komputera? Popatrz na konia. Ile czasu upywa od pokazania mu czego do zamrugania oczami i oblizania warg. Dla niego czas pynie duuuo wolniej.

ANEGDOTA

Sowniczek koskiej mowy

Konie wyraaj swoje emocje caym ciaem. Uszy i oczy: Uszy pooone do tyu, przycinite bardzo mocno do gowy odejd, bo zaatakuj. Uszy skierowane do przodu, spojrzenie spokojne interesuj si tym, co jest z przodu. Uszy skierowane do tyu interesuj si tym, co jest z tyu (np. sapicym na moim grzbiecie jedcem). Uszy skierowane na boki lekko do tyu, oczy nieco przymruone chwila relaksu. Uszy sterczce do gry i nieruchome, oczy wytrzeszczone, gowa uniesiona do gry boj si (a Ty masz ostatni szans na uspokojenie konia, zanim popdzicie w losowo wybranym kierunku!). Ko mruga oczami myl! Gowa i szyja: Ko opuszcza gow chce przyjrze si dokadniej temu, co znajduje si na dole, przed nim (moesz sprowokowa takie zachowanie, kucajc przed koniem). Ko uderza gow dostae z dyki, i wszystko jasne. Jeli nie przejmiesz inicjatywy, ko moe atakowa dalej. Przez przejcie inicjatywy nie mam na myli oddanie koniowi uderzenia, ale np. krzyknicie Nie wolno!. Ko podnosi gow wysoko nie udaje yrafy (cho przez chwil j przypomina), ale jest przestraszony. Mw spokojnym gosem, jed, nie zmieniajc prdkoci chyba e chcesz si przekona, dlaczego ko moe uciec przed drapienikiem.

97

Konie. Poradnik bez kantw

Sowniczek koskiej mowy

cig dalszy

98

Gowa i szyja: Ko odwraca gow w drug stron pamitasz, co robie, gdy mama karmia Ci kaszk z mlekiem, brukselk lub szpinakiem? Ko tak jak Ty pokazuje, e nie jest tym czym zainteresowany (np. zakadaniem ogowia). Ko kiwa gow w poziomie lub w pionie takie zajcie wybra sobie dla zabicia czasu. Ten ko potrzebuje towarzystwa. Zajmij si nim lub dostarcz mu rozrywki. Jeeli masz co do zrobienia (np. czyszczenie ogowia), zrb to przed jego boksem. I Tobie, i jemu bdzie weselej. Pysk i chrapy: Ko ma mocno zamknity pysk jest skoncentrowany na tym, co si dzieje. Ko szeroko otwiera pysk, szczerzy zby i krci wargami jeeli co takiego zauwaye, to niestety oznacza to ziewanie. Czy naprawd masz tak mao sposobw na zainteresowanie konia? Ko otwiera pysk i podwija grn warg, tak e wida mu zby tak ko wszy (hm moe zapomniae o dezodorancie?). Ko lie wargi zapamituje, przetrawia myl. Nogi: Ko stoi i unosi tyln nog moliwoci s trzy: 1) szykuje si do kopnicia (zrobie mu co?); 2) daje nog do czyszczenia; 3) bdzie si opdza od much. Ko odstawia tyln nog jest zrelaksowany. Ko grzebie nog tu znw s trzy moliwoci: 1) prosi o przysmak; 2) szuka poywienia pod niegiem; 3) wybiera miejsce do tarzania. Ko tupie nog oznaka zoci. Jeeli nie zareagujesz, moe prbowa gry, kopa itp. Postpowanie jest zalene od konia. Jednego trzeba pogaska, a na innego krzykn. Niewaciwy wybr postpowania rwnie spowoduje eskalacj niepodanych zachowa. Jeli nie znasz konia spytaj instruktora, co w takiej sytuacji masz robi.

Rozdzia 5. Metody naturalne

Sowniczek koskiej mowy

cig dalszy

Ogon: Podniesiony do gry podniecenie w zabawie, walce. Dwiki: Ko ry gono daje sygna innym koniom, gdzie si znajduje. Tak moe zachowywa si samotny ko, gdy na nim jedziesz w teren. Ko gono kwiczy podczas spotkania z innym koniem gono i wyranie oznajmione Nie lubi ci!. Za t bezporednio uwielbiam zwierzaki. Nie owijaj w bawen, nie umiechaj si nieszczerze. Wyjaniaj sobie wszystko od razu. Ko ry cicho wita si ze znajomym koniem, cieszy na widok opiekuna nioscego jedzenie itp. Dwik ten przypomina nieco rubaszny miech. Jeli chcesz go usysze, przyjd do stajni w porze karmienia. Ko parska jest on odprony i zadowolony. Jeli tak zrobi w czasie jazdy, wiesz, e wszystko jest OK.

Czy metody naturalne to co nowego?

Metody naturalne w jedziectwie (ang. Natural Horsemanship) to nic nowego. Zostay one tylko spopularyzowane przez propagatorw tego stylu w jedziectwie. Nale do nich np. Monty Roberts, Pat Parelli. Czy to le, e kto dorobi wasn filozofi do tego, co w przyrodzie istniao od milionw lat? Uwaam, e nie! Dzieje si to z korzyci dla koni. Ich hodowcy i mionicy s edukowani. Lepiej rozumiej zwierzaki. Zmniejsza si liczba przypadkw siowego amania charakteru koni, a coraz czciej ludzie usiuj porozumie si z koniem, przekazujc mu takie sygnay, jakie on rozumie.

99

Konie. Poradnik bez kantw

Metody naturalne kad nacisk na prac z koniem z ziemi. Na czym ona polega, dowiesz si z dalszej czci ksiki. Na razie zdradz, e w stosunku do konia zachowujesz si troch tak hm jak inny ko. Jeli nie przeszkadza ci, e upodobnisz si do centaura czytaj dalej. Metody naturalne odrzucaj uywanie pomocy oraz metod przymusu sprzecznych z natur konia. Za takowe uwaane s: wytok (pasek czcy poprg i wodze, a zapobiegajcy zadzieraniu przez konia gowy do gry), czarne wodze (rzemienie przypite do poprgu na wysokoci kolan jedca, przeoone przez kka wdzidowe i trzymane w rku przez jedca uywane w celu ganaszowania konia) itp. Jeli: widok konia skrpowanego przez system dziwnych rzemykw budzi w Tobie odraz, uwaasz, e w pracy z koniem nie jest najwaniejszy szybki efekt, ale dobry ko,

metody naturalne s czym, co przypadnie Ci do gustu.

Koska etykieta
Konie yjce na wolnoci lub hodowane przez czowieka tworz stada. Na wolnoci s to stada naturalne, w hodowli za tworzone przez czowieka. W drugim wypadku konie te maj wpyw na skad stada. Bywa bowiem tak, e jakie konie nie lubi si, walcz ze sob. Hodowca musi je rozdzieli, aby pasy si oddzielnie. Do ustalenia relacji w stadzie konie uywaj: Siy fizycznej odpychanie, gryzienie, kopanie Siy psychicznej straszenie, nkanie, odpdzanie od stada.

Konie stale prbuj osiga wysz pozycj. Rolinoerne przytulne miki s bardzo ambitne. Hierarchia w stadzie nie jest staa. Zmienia si cigle. Kryteria ustalania hierarchii w stadzie mog by rne: pe, sprawno fizyczna, dowiadczenie. W stadzie waachw i klaczy moe rzdzi klacz. Korzyciami z pozycji dominujcej s np.:
100

Rozdzia 5. Metody naturalne

Pojenie i jedzenie w pierwszej kolejnoci. Przepdzanie innych czonkw stada z miejsc, ktre do pasienia upatrzy sobie przewodnik. Wybieranie kierunku wdrwki.

Jak powstay metody naturalne?

Metody naturalne powstay na bazie obserwacji koskich zachowa. Kad nacisk na: dostrzeganie potrzeb koni, komunikacj czowieka z koniem, budowanie wizi.

Jeli wejdziesz midzy konie

Metody naturalne powstay w wyniku podpatrzenia zachowa koni przebywajcych w stadzie. Jeeli wejdziesz midzy konie, musisz zachowywa si jak one. Nie! Nie dosownie! Nie namawiam Ci do walki na kopniaki czy ugryzienia z koniem. Metody naturalne zakadaj partnerstwo midzy koniem a czowiekiem z nieznaczn dominacj czowieka. To tak jak w spce, w ktrej jeden udziaowiec ma 49%, a drugi 51% akcji. Prawa ich s bardzo zblione, ale gdy drugi postanowi W sobot idziemy do pracy!, to pierwszy musi to wykona.

Osiokowi w oby dano

Nie twierdz, e jedne metody naturalne s lepsze od innych. Nie twierdz, e metody naturalne s lepsze od klasycznych. Uwaam, e zarwno metody naturalne, jak i klasyczne maj wady i zalety. Moim zdaniem warto je pozna, a nastpnie wybra to, co parze: konkretny czowiek + konkretny ko odpowiada.
101

Konie. Poradnik bez kantw

Jest to herezja z punktu widzenia kadej ze szk. Ale takie podejcie zapewnia: najwiksz wygod, najszybsze efekty szkoleniowe, najwiksze bezpieczestwo.

Naraziem si miertelnie wielu radykaom. Zanim pjd zrobi sobie operacj plastyczn i zaczn ukrywa si w moczarach, dodam, e w powyszy sposb postpuj do kilku lat i mnie oraz mojemu koniowi jest z tym bardzo dobrze. A o to w kocu chodzi! Czy nie?

Jak zosta przewodnikiem stada?

Na pocztku zapamitaj (pniej wejdzie Ci to w nawyk), e: Ko, ustalajc pozycj w stosunku do czowieka, uywa identycznych zachowa jak w stosunku do koni. Aby Ci sucha, musisz odpowiedzie w zrozumiaym dla niego jzyku. Uwanie obserwuj konia, gdy niektre gesty mog by bardzo subtelne (np. wolne wysuwanie si przed Ciebie podczas prowadzenia). Ustalanie hierarchii midzy Tob a koniem odbywa si cay czas. Kade jego zachowanie i Twoja reakcja maj wpyw na wzajemne relacje midzy wami.

Fast food z wynikami

Wielu ludzi lekceway konie. S dla nich tylko zwierztami. Patrz na nie jak na maszynki do zarabiania pienidzy, osigania wynikw. Stosuj przemylne metody, ktre pozwalaj zmusi konia do zrobienia oczekiwanej przez czowieka rzeczy. Ty rwnie bez namysu ruszysz do przodu, gdy zostaniesz uderzony z tyu batem, ustawisz gow w jedynej pozycji, w ktrej nie bdzie Ci si wrzyna w skr rzemie. Takie metody wymuszania posuszestwa zarwno w czowieku, jak i w zwierzciu wywouj bunt, ch obrony przed podobnym traktowaniem.

102

Rozdzia 5. Metody naturalne

Z postpowaniem lekcewacym potrzeby konia jest jak z ywieniem w fast foodzie. Efekt mona uzyska szybko. Nie jest on trway ani nie suy zdrowiu.

Korzyci ze zrozumienia konia

Ko gryzie, kopie, ucieka, zrzuca jedca itp., bo ma ku temu powd. Postpowanie moe wynika z jego natury lub zosta tak nauczony.

W pewnej stajni z konia, ktrzy przestraszy si i uskoczy, spad jedziec. Czowiek przestraszy si i nie mia ochoty na kontynuowanie zaj. Ko zosta rozsiodany i mia wolne. Rumak skojarzy: uskoczyem mam spokj. Za zachowanie otrzyma nagrod. Na kolejnych jazdach znw prbowa uskoczy, aby zaatwi sobie wolne. Aby epizod nie przeksztaci si w niebezpieczny narw, na konia powinien zaraz wsi inny jedziec.

ANEGDOTA

Gdy bdziesz duej obserwowa konie, zauwaysz podobiestwo ich zachowa do dziecicych. Jeeli uczniowie jednej klasy spaliliby dzienniki i dziki temu nie mieliby lekcji, to w krtkim okresie spalone zostayby wszystkie dzienniki w szkole. Jeli po zniszczeniu dziennika powtrzono by wszystkie sprawdziany od pocztku roku szkolnego, to w pozostaych klasach uczniowie strzegliby dziennika jak oka w gowie.

Zwierzta posuguj si mow ciaa do sygnalizowania swych stanw emocjonalnych. Jest to odpowiednik jzyka. Bardzo prostego, ale koniom on wystarcza. W metodach naturalnych kadziony jest nacisk na: poznanie koskiej mowy ciaa, zrozumienie koskiej psychiki, patrzenie na zdarzenia z punktu widzenia konia.

103

Konie. Poradnik bez kantw

Wiedzie, co ko sygnalizuje, dlaczego postpuje w okrelony sposb, to poowa sukcesu. To tak jak ogldanie programu telewizyjnego, w ktrym wiemy, co i dlaczego aktor zrobi. Druga poowa sukcesu to zdobycie zaufania konia i spowodowanie, aby uwaa czowieka za przewodnika. To ju wyszy stopie trudnoci co w rodzaju programu telewizyjnego, do ktrego moemy wej, przenikajc przez ekran telewizora, i aktywnie uczestniczy w ksztatowaniu wydarze. Zrozumienie koskiej mowy ciaa i psychiki umoliwia: pozbycie si strachu przed nieznanym wiem, dlaczego ko postpi w okrelony sposb, wiem, w jakiej sytuacji moe zachowa si identycznie, a wic lepiej kontroluj sytuacj, uspokojenie i lepsze postpy w szkoleniu konia ko rozumie, co przekazuje mu czowiek, czowiek rozumie, co przekazuje mu ko, i reaguje na to (Ty zapewne te wolisz rozumie, czego wymaga od Ciebie nauczyciel, mie moliwo zapytania o to, co sprawio Ci trudno, ni widzie tylko kolejne jedynki pojawiajce si w dzienniku).

Nikt nie rodzi si ze znajomoci jzykw obcych. Kady musi si ich nauczy. Jzyk koski nie jest wyjtkiem. Poznanie go nie jest trudne. Znaj go wszystkie konie. W pocztkowej fazie nauki jazdy konnej gwnym motorem napdowym jest zapa. Wykorzystaj go do poznania sposobw komunikowania si z koniem. Zrozumienie konia pozwoli Ci unikn wielu niepowodze.

Ko jaki jest, kady widzi

104

Zachowania koni uwarunkowane zostay przez dowiadczenia zdobyte w cigu milionw lat. Okres kontaktw koni i ludzi jest tak krtki, e nie zdy wywrze wpywu na ich natur. Hodowcy uzyskuj nowe rasy. Okazuje si, e atwiej jest zmieni ciao konia ni jego dusz.

Rozdzia 5. Metody naturalne

Skoro nie mona zmieni natury konia, naley go nauczy odwagi, zatrzymania, a nie ucieczki po dostrzeeniu zagroenia itp. Podczas pracy z koniem naley stwarza takie sytuacje, eby zachowania, ktrych chce si oduczy konia, byy trudne do wykonania, a podane proste. Po kilkukrotnym powtrzeniu wiczenia ko zacznie wybiera to, co sprawia mniejszy kopot. Szkolenie nie powinno odbywa si przez zmuszanie do wykonania oczekiwanej czynnoci, ale przez pozwalanie na jej wykonanie. Stawia to wiksze wymagania przed szkolcym ni posugiwanie si batem i patentami. Ma on by przewodnikiem konia. Superfachowym majstrem, ktry dla pracownika fizycznego konia stanie si autorytetem.

Jak nauczy konia, aby zwraca na Ciebie uwag?

1. Przygotuj kijek i szeleszczc reklamwk. Przywi j na kocu kijka. 2. Wyprowad konia na ogrodzony plac. 3. Zdejmij mu kantar i pu wolno. 4. Sta na rodku placu. 5. Gdy odejdzie od Ciebie, zacznij rusza kijkiem. Szelest folii zaniepokoi konia. 6. Gdy ko na Ciebie spojrzy, przesta rusza kijkiem. Stj nadal na rodku placu. 7. Obserwuj konia. Zaczekaj, a przemyli i zaakceptuje sytuacj (mruga wtedy oczami i oblizuje wargi). 8. Gdy tylko ko przestanie patrze na Ciebie, zacznij rusza kijkiem. 9. Gdy ko na Ciebie spojrzy, przesta rusza kijkiem. Po kilku powtrzeniach ko nauczy si, e moe wyczy machanie, spogldajc na Ciebie.

105

Konie. Poradnik bez kantw

Na pewnym poziomie szkolenia konia metodami naturalnymi rozpoczyna si rwnie szkolenie jedca. Po prostu trzeba samemu czego si nauczy, aby dla konia by partnerem. Jednym z wymagajcych wiele pracy od jedca momentw szkolenia jest jazda, w ktrej sterowanie koniem odbywa si samym dosiadem. Po pozbyciu si wodzy miaem wraenie, e jad samochodem bez kierownicy. Trwao jakie 10 15 minut, zanim ja i ko dogadalimy si co do nowego sposobu komunikowania. Na pocztku owego kwadransa poruszalimy si po torze tak chaotycznym jak trasa czsteczki gazu. Aby sterowa koniem dosiadem, musisz pokona ch do nieruchomienia, wstrzymywania oddechu, gdy ko nie od razu reaguje na pomoce.

Zwierz uciekajce
Uciekajca panna moda, Forrest Gump gdy autor wpadnie na pomys tekstu, w ktrym motywem przewodnim jest uciekanie gwnego bohatera, jest to tak niebywae, e staje si on wiatowym hitem. Czowiek jest istot siedzc. Siedzi, gdzie tylko moe: przed komputerem, w samochodzie, przed telewizorem Jeli jeste typowym przedstawicielem rodu ludzkiego, trudno Ci zapewne zrozumie, e mog istnie istoty uciekajce. S nimi konie! Ko stara si wypatrywa niebezpieczestw. Gdy tylko co go zaniepokoi, rzuca si do ucieczki.

Zwierz towarzyskie
Ko jest zwierzciem stadnym. Kar dla konia jest odpdzanie od stada. Sam skazany by na zagad. Mia mniejsze szanse na wypatrzenie zagroenia, podczas ucieczki prawdopodobiestwo, e drapienik rzuci si za nim, a nie kim ze stada, byo stuprocentowe. Rne s charaktery koni. Jedne s dzielniejsze, inne tchrzliwsze. Jedne maj natur przewodnika, inne wol by kierowane. Problemy przy odczaniu od stada wystpuj wic w rnym nasileniu. Mog by niezauwaalne lub przybiera form histerycznego trzymania si stada, stajni. Jedziec moe si z nimi spotka przy jedeniu na koniu w miejscu, w ktrym nie widzi on reszty stada, wracaniu z terenu do stajni.
106

Rozdzia 5. Metody naturalne

Jesiennym, mglistym przedpoudniem pojechaem w teren. Wok cisza. Przejechalimy zagajnik i zblialimy si stpem do koca ki. Za ni by las. Nagle cisz zburzy gony dwik amanych gazi. Ko rzuci si do ucieczki w kierunku lasu. Przemkno mi przez myl (ruszenie pdem konia jest szybsze od myli!) Ruszy czog ukryty w zagajniku. Taki omot mg zrobi tylko czog! Dystans dzielcy nas od lasu mala bardzo szybko. Zwolniem wodze, przyoyem ydki i odchyliem si do tyu (wiedz, e nie wciskam Ci kitu, i sam zatrzymuj konia tak, jak i Tobie radz). Haas ucich, hamowanie powtrzyem dwa, moe trzy razy i przeszlimy do kusa. Ktem oka zobaczyem sprawc zamieszania. Bya to sarna, ktra spaa na gaziach w zagajniku, i obudzona czapaniem konia postanowia zmieni miejsce noclegowe. Dziki oczom na bokach gowy ko widzi prawie dokoa siebie. Miaem okazj przekona si o tym, gdy jechalimy len drog. Wok spokj, ptaki piewaj. Nagle ko wyrwa galopem przed siebie. Zadar gow do gry, co znaczy, e czego si przestraszy. Hamowaem go i spogldaem na boki. Nie widziaem niczego niezwykego. Gdy ko przeszed do kusa, obejrzaem si do tyu. Zblia si jedziec na nieznanym nam obu koniu. Wyjecha on cicho z bocznej drki. Ko zauway go, a ja nie.

ANEGDOTA

107

Konie. Poradnik bez kantw

Bardzo niebezpieczne jest wracanie do stajni galopem. Ko ucieszony powrotem do stada i szybkim biegiem moe ponie.

Mionik przestrzeni
Ko na wolnoci y na wielkich przestrzeniach. Moliwo ucieczki oznaczaa szans na ocalenie ycia. Ograniczenie moliwoci przemieszczania oznaczao puapk. Dawania ng do czyszczenia naley konia nauczy. Musi on przeama sw niech do unieruchomienia. Ko wpada w panik, gdy nogi zaplcz mu si w linki, sznurki, druty. Jeli nie jest nauczony, e ma sta i czeka na pomoc, bdzie si szarpa, a si pokaleczy. Kolejnym zagroeniem z punktu widzenia konia jest wprowadzanie go do przyczepy, czy choby midzy dwie blisko ustawione beczki. Ko na ograniczenie swobody ruchu reaguje jak chory na klaustrofobi na zamknicie w maym pomieszczeniu. Broni si przed tym, co uwaa za grone.

Zwierz spostrzegawcze
Nie tylko Ty moesz dowiedzie si wiele o koniu, obserwujc jego jzyk ciaa. On rwnie obserwuje Ciebie i w gowie mu si nie mieci, dlaczego: idziesz do niego na pastwisko z marchewk, a za chwil przy zakadaniu kantara oznajmiasz mu, e chcesz z nim walczy (to w jzyku ciaa oznacza stanicie naprzeciwko zwierzcia), podczas czyszczenia oznajmiasz, e chcesz go zje (tak on rozumie patrzenie w oczy).

Czy teraz ju wiesz, dlaczego ko czasami reaguje agresj na Twoje poczynania?

108

Rozdzia 5. Metody naturalne

Czowiek i ko
Czy zdajesz sobie spraw, jak wiele dzieli czowieka i konia? Rnice staj si widoczne w chwili zagroenia. Ko, gdy si przestraszy, ucieka. Czowiek, gdy si przestraszy, usztywnia si. Jeli przestraszy si na koniu, zaciska rce na wodzach, a nogi na bokach konia. Wyobra sobie, e ko si przestraszy i ponis. Czowiek siedzcy na jego grzbiecie przesta by partnerem, ale cignie go za pysk i wbija ydki w boki. Ko odbiera to jako atak i, zamiast si uspokoi, odpala jeszcze bardziej. Jedziec traci coraz bardziej kontrol nad rumakiem, zaczyna traci rwnowag, z ust wyrywa mu si okrzyk. Ko jeszcze bardziej przeraony zachowuje si w sposb cakowicie niekontrolowany. Znasz to? To teraz dowiedz si, jak trzeba postpowa, aby rnice natur Twojej i konia nie tworzyy dodatniego sprzenia zwrotnego: Ty kierujesz koniem i bardziej od niego chcesz porusza si w wybranym kierunku i z wybran prdkoci (moesz powiczy, uywajc do tego celu koni na karuzeli). Gdy ko si przestraszy, musisz pozosta rozluniony i pozwoli chwil wie si na jego grzbiecie (obejrzyj kilka razy scen z filmu Nadciga totalny kataklizm, w ktrej Rowan Atkinson jedzie kolejk w wesoym miasteczku. Wszyscy s przeraeni, a on zasypia. Powiniene dy do takiego stanu). Jeeli nie zapiesz za wodze, ko szybciej si zatrzyma. Czy aby zatrzyma rower z hamulcem w tylniej piacie, cigniesz za kierownic czy krcisz pedaami do tyu? Czy aby zatrzyma samochd, cigniesz za kierownic czy naciskasz hamulec? Dlaczego oczekujesz, e ko si zatrzyma, jeli zawiniesz caym ciarem na jego kierownicy? W sytuacji stresujcej wcignij gboko powietrze i rozlunij si. Powtarzaj wiczenie w kadej sytuacji, a nie tylko podczas jazdy na koniu.

109

Konie. Poradnik bez kantw

Uywaj Mocy
Wiem, e nic tak nie rozprasza jedca jak ko i to, co on robi, ale skup si! Jeeli chcesz kierowa koniem dosiadem, cae Twoje ciao musi przekazywa mu jednakowe komunikaty. Najpierw musisz zapanowa nad swoimi ruchami, a nastpnie wymaga poprawnego interpretowania polece przez konia. Nie patrz w grzyw konia. Skieruj wzrok w punkt, do ktrego chcesz dojecha. Jeli chcesz przeskoczy przeszkod patrz na jej rodek. Jeli chcesz jecha prosto patrz na lini horyzontu. Wyobra sobie, e na kadej czci Twojego ciaa znajduj si oczy. Musz one patrze w to samo miejsce, w ktre skierowany jest Twj wzrok. Tylko wtedy caym swoim ciaem bdziesz przesya koniowi zgodne sygnay. W przeciwnym razie Twj tuw bdzie mwi Jed prosto!, Twoje ramiona bd mwiy Jed w lewo!, Twoje ydki bd mwiy Jed w prawo!. Biedny ko podejmie jak decyzj. Niekoniecznie musi by ona zgodna z Twoim zamysem. Nie uywaj wodzy. Trzymaj je luno. Jadc stpa, staraj si kierowa koniem dosiadem. Skup si i wicz, a bdziesz w stanie prowadzi konia po semce, spirali i zatrzyma go bez uycia wodzy. Nagrod za wysiek bdzie wraenie, e ko odgaduje Twoje myli. Ko pozwoli Ci, aby kierowa jego moc. Dopki tak si nie stanie, Twojej sztuce jedzieckiej czego brakuje.

ZAP AMI TAJ

Bd dla swojego konia koniem alfa. Wymylaj koniowi zrnicowane zabawy i wiczenia, aby unikn jego znuenia. Podczas szkolenia konia powoduj jego dyskomfort, gdy nie zrobi tego, czego chcesz. Gdy zachowa si w sposb oczekiwany przez Ciebie, natychmiast stwrz mu warunki komfortowe. Dyskomfort oznacza niewygod bez powodowania blu. Podczas nauki zaczekaj, a przemyli i zaakceptuje sytuacj (mruga wtedy oczami i oblizuje wargi).

110