09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCIN 1
Os seguintes documentos serven de base para a realizacin dunha composicin sobre a desamortizacin, que xunto con outras medidas (abolicin do rxime seorial, desvinculacin dos morgados...) conforman o que podemos considerar en conxunto a reforma agraria liberal. Os tres primeiros documentos explicitan o tipo de bens afectados por cada medida desamortizadora, expoendo o primeiro deles os obxectivos que se pretenden acadar. Os dous ltimos textos son valoracins do proceso desamortizador no seu conxunto feitas na poca actual por historiadores, que deben axudarche a facer un balance do mesmo, pois o primeiro deles (Doc.4) cntrase nos resultados sociais da desamortizacin, mentres o segundo (Doc.5) atende sobre todo aos efectos financeiros e econmicos. Doc.1.-Desamortizacin de Mendizbal (1836): Seora: vender a masa de bens que vieron ser propiedade da nacin non tan s cumprir unha promesa solemne e dar garanta positiva dbeda nacional por medio dunha amortizacin exactamente igual ao produto das rendas; abrir unha fonte abundantsima de felicidade pblica, vivificar unha riqueza morta, desobstrur as canles da industria e da circulacin, apegar ao pas polo amor natural e vehemente a todo o propio, anchear a patria, crear novos e firmes vnculos que liguen a ela; , en fin, identificar co trono excelso a Isabel II, smbolo da orde e da liberdade (...), crear una copiosa familia de propietarios (...). Art. 1. Quedan declarados en venda desde agora tdolos bens races de calquera clase que pertencesen s comunidades e corporacins relixiosas extinguidas. Doc.2.-Desamortizacin de Espartero (1841): Art. 1. Tdalas propiedades do clero secular (...) son bens nacionais (...). Art. 3. Declranse en venda tdalas propiedades, dereitos e accins do clero catedral, colexial, parroquial, fbricas das igrexas e confraras. Doc.3.-Desamortizacin de Madoz (1855): Art. 1. Declranse en estado de venda (...) tdolos predios rsticos e urbanos, censos e foros pertencentes: Ao Estado. Ao clero. s Ordes Militares (...). s confraras, obras pas e santuarios (...). Aos propios e comns dos pobos. beneficencia. instrucin pblica e calquera outros pertencentes a mans mortas, xa estean ou non mandados vender por leis anteriores. Doc.4.-O xurista e historiador Francisco Toms y Valiente axuza as a desamortizacin: En suma: que a desamortizacin municipal se cadra non debeu facerse e que a de bens eclesisticos e outras mans mortas non debeu facerse como se fixo. Pero toda a burguesa, mesmo a de esquerdas, quixo desamortizar, e por conseguinte a desamortizacin foi un feito consumado (...). Tamn considero innegable que o sistema desamortizador preferible en funcin do logro duns beneficios xerais, non debeu ser o de Mendizbal e Madoz (isto , o do partido progresista), senn o aconsellado no seu da por Flrez Estrada (...). Este era o nico capaz de facilitar a creacin dunha clase media rural de pequenos propietarios, coa que se estabilizara no noso pas o rxime liberal, e se enchera o baleiro entre o latifundista e o braceiro. Doc.5.-O historiador Josep Fontana exprsase do xeito seguinte: Para que serviu a desamortizacin? Desde o punto de vista do goberno a resposta relativamente sinxela. Na etapa de Mendizbal, para salvalo da bancarrota e axudarlle a gaar a guerra civil. Na da chamada lei Madoz, para financiar a construcin da rede ferroviaria. Penso que a medida exacta en que estas vendas redundaron en proveito do Estado non debe minimizarse.

43

09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCIN 2
Tendo en conta os seguintes documentos, aos que debes referirte ao longo da ta exposicin, debes elaborar unha redaccin sobre a ditadura do xeneral Primo de Rivera, centrndote nos mbitos poltico e econmico. O golpe de Estado (Doc. 1), aprobado por Afonso XIII, pon fin ao rxime constitucional e instaura no goberno a un Directorio Militar que ser sucedido en 1925 por un Directorio Civil (Doc. 2). Os xitos militares en Marrocos e un crecemento econmico sustentado no nacionalismo e no intervencionismo (Docs. 3 e 4) non puideron evitar a cada do ditador en 1930, enfrontado a unha crecente oposicin (Doc. 5) e ao cambio de tendencia na conxuntura econmica internacional.

Doc.1 .-Manifesto do xeneral Primo de Rivera (13 de setembro de 1923): Espaois: Chegou para ns o momento mis temido que agardado (...) de atender o clamoroso requirimento de cantos, amando a Patria, non ven para ela outra salvacin que libertala dos profesionais da poltica, dos que por unha ou outra razn nos ofrecen o cadro de desventura e inmoralidades que comezaron no ano 98 e ameazan a Espaa cun prximo fin trxico e deshonroso (...). Non vimos chorar mgoas e vergoas, senn poerlles axia radical remedio, para o que requirimos o concurso de todos os bos cidadns. Para iso (...) constituirase en Madrid un Directorio Militar con carcter provisorio encargado de manter a orde pblica (...). Doc. 2.-Proposta de Primo de Rivera a Alfonso XIII para substitur o Directorio Militar por un Directorio Civil (1925): En suma, seor, para expoer o meu pensamento clara e sinceramente, o que propoo a V. M. a substitucin dunha ditadura militar por outra civil e de organizacin mis axeitada, pero non menos vigorosa. E permtome propoelo as, recollendo a arela popular, que s teme do cambio de goberno que se debiliten os resortes do mando que foron carcter do Directorio militar, cuxa vida, como xenuna representacin do exrcito e da maria, que tan patrioticamente ofreceron o prestixio dos seus nomes corporativos a este arriscado labor, non debe levarse a momento de desgaste ou de quebranto; nin tampouco debe subtraerse por mis tempo ao pas, na sa representacin civil, que a axeitada e tan manifestamente est da nosa parte, a participacin e a responsabilidade na obra de reconstitulo e reeducalo administrativa e politicamente. Doc. 3.-Jos Calvo Sotelo, na sa obra Mis servicios a Espaa (1931), expn e defende as que foran lias mestras da actuacin econmica da ditadura: As ditaduras propenden fatalmente ao intervencionismo. O seu omnmodo poder incompatible coa inhibicin (...). O intervencionismo de Primo de Rivera abrangueu a agricultura, a industria, o mesmo comercio (...). Primo de Rivera profesou un entusiasta nacionalismo econmico que eu compartn co mis caloroso fervor. Pero o noso nacionalismo mantvose dentro de correctsimos lmites. A xuzo do xeneral, Espaa deba nacionalizar unicamente: a) as industrias para as que a primeira materia se obtn no noso territorio; b) as que dentro do mbito nacional de consumo poden achar mercado suficiente de vida; c) as indispensables para asegurar a nosa independencia poltica nacional. Doc. 4.-Incremento da producin en Espaa en diversos sectores, 1922-1930: Mineira e industrial (base 1906/13=100) Enerxa elctrica (millns de Kw.) Aceiro (toneladas) Cemento (toneladas) 1922 84,7 1.040 326.136 729.035 1930 144 2.609 953.673 1.820.011

Doc. 5.-Rematada a ditadura, ngel Ossorio, que sera deputado nas Cortes republicanas, axuza as a situacin de Espaa: E despois de seis anos longos de Ditadura, que queda en Espaa? (...). Roto o Exrcito con mltiples sublevacins sucesivas (...); rota a Universidade, coas aulas pechadas (...); rota a Facenda, coa moeda derrubada (...); rota a Xustiza (...). Todas as forzas lextimas, rotas; pero, en troques, intactas todas as forzas nocivas (...): o caciquismo en p, as sas falanxes unidas; o sindicalismo revolucionario, latente e prevido; os extremismos nacionalistas, mis esaxerados que antes; nin un s dos elementos da patoloxa nacional quedaron suprimidos ou atenuados.

44

09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCIN 1
Os seguintes documentos permiten a realizacin dunha redaccin que tea por tema central as relacins entre a Igrexa e o Estado dende a implantacin do liberalismo na dcada de 1830 ata o franquismo. Dende a inicial confrontacin que a liquidacin do Antigo Rxime supn, e que exemplifica a desamortizacin (Doc.1), as relacins Igrexa-Estado sern cambiantes, en funcin do carcter conservador ou progresista dos distintos gobernos e rximes polticos; en lias xerais, nos perodos de predominio conservador o poder poltico favoreceu Igrexa, facndolle importantes concesins e buscando o seu apoio (Doc.2), ocorrendo o fenmeno contrario en momentos como a Segunda Repblica (Doc.3). A Igrexa, que non agachou as sas simpatas polo bando sublevado durante a guerra civil, constituira un dos piares do rxime franquista (Doc.4). Lembra que debes contextualizar os documentos e referirte aos seus contidos ao longo da ta exposicin, pois non se trata de elaborar o tema de referencia marxe das fontes propostas. Doc.1.-Desamortizacin (1836): Art. 1. Quedan declarados en estado de venda dende agora todos os bens races de calquera clase que pertencesen s comunidades e corporacins relixiosas extinguidas (...). Doc.2.-Concordato entre o Estado espaol e a Santa S (1851): Art. 1. A relixin catlica, apostlica, romana, que con exclusin de calquera outro culto contina sendo a nica da nacin espaola, conservarase sempre nos dominios da S. M. Catlica con todos os dereitos e prerrogativas de que debe gozar segundo a lei de Deus e o disposto polos sagrados canons. Art. 2. Na sa consecuencia a instrucin nas Universidades, Colexios, Seminarios e Escolas pblicas ou privadas de calquera clase, ser en todo conforme doutrina da mesma relixin catlica; e a este fin non se poer impedimento ningn aos bispos e demais prelados diocesanos encargados polo seu ministerio de velar pola pureza da doutrina da fe e dos costumes, e pola educacin relixiosa da xuventude no exercicio deste cargo, mesmo nas escolas pblicas. Doc.3.-Constitucin de 1931: Art. 3. O Estado espaol non ten relixin oficial (...). Art.26. (...) O Estado, as rexins, as provincias e os municipios non mantern, favorecern, nin auxiliarn economicamente s Igrexas, Asociacins, e Institucins relixiosas. Unha lei especial regular a total extincin, nun prazo mximo de dous anos, do orzamento do clero.

O oprobio dunha escola laica rematou. Para formar espaois profundos, crentes e patriotas austeros Espaa rexorde, gloriosa, polo esforzo decidido e xigante dos seus fillos, dos que morreron alegremente por ela, dos que por ela se sacrificaron e quixeron renderlle o mellor e mis esplndido da sa vida. A Escola ten que recoller o ambiente heroico das xuventudes guiadas polo Caudillo vitoria... 1 A reposicin do Santo Crucifixo marca a apertura do curso (). 2 Ademais do retrato do Caudillo, haber no saln de clase unha imaxe da Virxe, con preferencia da Inmaculada, e en sitio preferente (...). 4 entrada na escola os nenos saudarn co tradicional Ave Mara Pursima, sendo contestados polo mestre: Sin pecado concebida (...).

Doc 4.- Normas para la Escuela Primaria. 1939. Ao de la Victoria:

45

09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCIN 2
Os documentos seguintes permiten elaborar unha composicin sobre a evolucin poltica da Segunda Repblica ata o golpe de estado de xullo de 1936. Tal evolucin estivo en gran parte marcada polos resultados das diferentes eleccins a Cortes (Doc.1). Na primeira etapa, a composicin do Parlamento posibilita a promulgacin dunha Constitucin (Doc.2) que abre o camio a importantes reformas en diferentes mbitos; o triunfo das dereitas en 1933 supn un xiro esencial, manifesto xa no programa electoral que se pretende aplicar (Doc.3); por ltimo, o resultado electoral de 1936 reinicia de xeito acelerado a poltica de reformas (Doc.4), pero coa ameaza crecente dun golpe como o que se denuncia no Doc.5. Lembra que debes apoiarte nas fontes subministradas para elaborar a ta redaccin.

Doc.1.-Grfico simplificado (esquerdas/dereitas) dos resultados electorais de 1931, 1933 e 1936:

Doc.2.-Constitucin de 1931: Art.1. Espaa unha Repblica democrtica de traballadores de toda clase, que se organiza en rxime de liberdade e de xustiza (...). A Repblica constite un Estado integral, compatible coa autonoma dos municipios e das rexins (...). Art.3.-O Estado espaol non ten relixin oficial (...). Art.39. Os espaois podern asociarse ou sindicarse libremente (...). Art.44. Toda a riqueza do pas, sexa quen for o seu dono, est subordinada aos intereses da economa nacional (...). A propiedade de toda clase de bens poder ser obxecto de expropiacin forzosa por causa de utilidade social mediante adecuada indemnizacin (...). Cos mesmos requisitos a propiedade poder ser socializada (...). Art.48. A ensinanza primaria ser gratuta e obrigatoria. A ensinanza ser laica (...).

Doc.3.-En outubro de 1933, o xornal ABC publica o programa electoral da candidatura antimarxista por Madrid: Os candidatos da coalicin antimarxista defendern resoltamente e por riba de todo a necesidade dunha inmediata derrogacin (...) dos preceptos, tanto constitucionais coma legais, inspirados en designios laicos e socializantes (...); traballarn sen descanso para acadar a cancelacin de tdalas disposicins confiscadoras da propiedade e persecutorias das persoas, das Asociacins e das crenzas relixiosas (...). A impedir que a poltica anticatlica, antieconmica e antinacional, representada polo socialismo e os seus subalternos (...), prevaleza (...) na gobernacin do Estado, irn vigorosa e enerxicamente encamiados tdolos nosos esforzos. Doc.4.-En xaneiro de 1936, a Fronte Popular presenta o seu pacto-programa: Como suposto indispensable de paz pblica, os partidos coligados compromtense: 1. A conceder por lei unha ampla amnista dos delitos poltico-sociais cometidos posteriormente a novembro de 1933 (...). Restablecern o imperio da Constitucin (...). Derrogarn inmediatamente a vixente lei de arrendamentos (...). Consolidacin na propiedade, previa liquidacin, aos arrendatarios antigos e pequenos (...). A Repblica ten que considerar o ensino como atributo indeclinable do Estado (...). Impulsarn, co ritmo dos primeiros aos da Repblica, a creacin de escolas de primeira ensinanza. Doc.5.-Jos Daz, secretario xeral do PCE, denuncia nas Cortes a existencia dun complot contra o goberno da Fronte Popular (15 de xullo de 1936): Seor Gil Robles (...), estamos completamente seguros de que en moitas provincias de Espaa se estn a facer preparativos para o golpe de Estado (...). Todos estamos vixiantes, a fin de que non poidades levar a cabo os vosos intentos porque, de facelo as, levaredes a Espaa polo camio polo que a levastes neses dous anos de represin, de fame e de descrdito para o pas. Ns non queremos esa Espaa, senn unha Espaa democrtica, onde haxa benestar para os obreiros e para as clases populares (...). Non queredes acatar o que representou o triunfo do 16 de febreiro, e de a a vosa poltica e a vosa actuacin. 46

CONVOCATORIA DE XUO
Dado que a proba consiste na composicin dun texto, como criterio xeral de avaliacin terase en conta a suxeicin s pautas bsicas que rexen a expresin escrita, esencialmente a precisin lxica, a correccin da sintaxe, a claridade na expresin e a coherencia na exposicin das ideas. En canto s contidos concretos tratados na redaccin, e referidos s documentos presentados, deberan ser abordados os seguintes: OPCIN 1 -A desamortizacin, o seu significado e a sa importancia no conxunto das medidas que configuran a reforma agraria liberal. -Os distintos bens afectados. -Obxectivos financeiros, socioeconmicos e polticos. -Resultados neses mesmos mbitos. - pertinente, pero non esixible, facer algunha referencia s peculiaridades da desamortizacin en Galicia: transferencia de rendas, non de propiedades, no caso da eclesistica, e fracaso da lei Madoz. OPCIN 2 -O golpe de Estado, consentido polo monarca, como intento de solucin longa crise do rxime restauracionista. -Os fundamentos ideolxicos, polticos e institucionais da ditadura primorriverista. Directorio militar e Directorio civil. -As bases do crecemento econmico: conxuntura internacional, intervencionismo estatal e nacionalismo econmico. -A cada do ditador: inicio da crise econmica, perda de apoios e incremento da oposicin poltica. - pertinente aludir inminente cada da monarqua borbnica.

CONVOCATORIA DE SETEMBRO
Dado que a proba consiste na composicin dun texto, como criterio xeral de avaliacin terase en conta a suxeicin s pautas bsicas que rexen a expresin escrita, esencialmente a precisin lxica, a correccin da sintaxe, a claridade na expresin e a coherencia na exposicin das ideas. En canto s contidos concretos tratados na redaccin, e referidos s documentos presentados, deberan ser abordados os seguintes: OPCIN 1 -As relacins Igrexa-Estado como asunto recorrente na historia da Espaa Contempornea, cun tratamento cambiante en funcin da maior ou menor sintona poltica entre as das partes. -A desamortizacin de Mendizbal entendida como ruptura co Antigo Rxime neste mbito, comentando a perda de poder econmico e poltico que implica para a Igrexa e a confrontacin entre esta e o novo Estado liberal. -O Concordato de 1851, como mostra de reconciliacin entre Estado e Igrexa pulada pola hexemona do moderantismo durante o reinado de Isabel II.
47

-A instauracin dun Estado laico en 1931 como acentuacin do conflito e en relacin coas reformas noutros mbitos factor explicativo da postura da Igrexa a prol dos sublevados en 1936. -O peso da Igrexa na conformacin do franquismo e a posicin de privilexio que ocupar durante a ditadura, exemplificada no abandono dun sistema educativo laico. OPCIN 2 -As diferentes etapas que marcan a vida poltica da Segunda Repblica, en consonancia cos resultados electorais de 1931, 1933 e 1936. -Caracterizacin das principais forzas polticas e os seus respectivos apoios sociais e institucionais. -As polticas aplicadas en cada unha das etapas, atendendo esencialmente s mbitos mencionados nos documentos: rexional, educativo, relixioso, agrario. -O golpe de Estado de 1936, que inicia unha guerra civil, como clmax da confrontacin.