Fotografia cyfrowa

w podczerwieni.
Warsztaty fotograficzne
Autor: Deborah Sandidge
Tumaczenie: Marcin Samodulski, Zbigniew Wako
ISBN: 978-83-246-2577-2
Tytu oryginau: Digital Infrared Photography
(Photo Workshop)
Format: 180235, stron: 256

Przestrze malowana surrealizmem

Jak dobiera odpowiedni sprzt oraz przerabia aparat?
Jak ustawia balans bieli i ekspozycj?
Jak bawi si efektami z uyciem aparatu lub programu Photoshop?
Urzekajcy wiat w podczerwieni
Fotografia analogowa powoli odchodzi w przeszo. Z coraz wikszym sukcesem
zastpuje j cud technologii cyfrowej, pozwalajcy czerpa pen rado z robienia
zdj, z pominiciem wszelkich dotychczasowych niedogodnoci takich jak
czasochonny proces wywoywania oraz cigy niepokj, e odrobina wiata albo
niekompetentny technik zrujnuj negatyw z cennymi fotkami. Format cyfrowy dla
wszystkich ludzi obdarzonych talentem i kreatywnoci oznacza wrcz nieograniczone
moliwoci. Ta niezwyka ksika oferuje techniki, ktre pozwol Ci eksperymentowa
do woli. Jedyn barier bdzie Twoja wasna wyobrania.
Poznaj hipnotyzujcy wiat fotografowania w podczerwieni. Teraz nie musisz ju
ogranicza si do tego, co zarejestrowa Twj aparat moesz kreowa zupenie nowe
efekty. Wystarczy sign po filtr IR lub odpowiednio przerobiony aparat, a zaczniesz
zmienia zwyke krajobrazy w przestrzenie nieziemskie i magiczne. W podczerwieni mog
robi zdjcia zarwno fotoamatorzy, jak i profesjonalici. Chocia promieniowania tego
nie mona dostrzec goym okiem, mona nauczy si wizualizowa jego charakterystyk
i efekty widzie je oczami wyobrani a potem tworzy surrealistyczne fotografie,
oparte na jego niezwykych cechach.
Metody rejestracji wiata podczerwonego
Ustawianie balansu bieli oraz ekspozycja w podczerwieni
Fotografowanie w rnych trybach koloru
Kompozycja zdj barwnych oraz IR
Dugie ekspozycje, nakadanie obrazw, filtry efektowe
Przetwarzanie zdj w technice HDR
Fotografowanie pod ktem HDR
Przetwarzanie zdj IR w Photoshopie
Metody twrczej pracy w tym programie
Poznaj nowe inspirujce techniki, pobud wyobrani, kreuj nowe wiaty!

Spis treci
Wstp

Rozdzia 1

17

O podczerwieni

19

Czym dokadnie jest podczerwie?

21

Widzie w podczerwieni

22

Testowanie czuoci aparatu na promienie IR

24

Metody rejestracji wiata podczerwonego

25

Filtry IR
Konwersja aparatu

Rozdzia 2

26
28

Wstp do fotografowania w podczerwieni

33

Porwnanie formatw RAW i JPEG

34

Fotografowanie w rnych trybach koloru

36

Ustawianie balansu bieli

36

WB czy AWB
Rwnowaenie kanaw RGB

37
37

Ekspozycja w podczerwieni

38

Tryby fotografowania
Histogram
ISO
Najlepszy czas na fotografi IR

Dodatkowe wyposaenie
Lampa byskowa, ekrany odblaskowe i dyfuzory
Statywy
Gowice statywowe
Wyk spustowy

38
39
40
40

45
45
47
47
47
11

Karty pamici
Filtry

Rozdzia 3

48
48

Podstawy komponowania zdj IR

Kompozycja zdj barwnych i IR rnice

54

Pozycjonowanie podmiotu i zasada trjpodziau

Linie i krzywe
Ksztaty, wzory i perspektywa powietrzna
Balans i symetria
Kolor
Ludzie w kompozycji
Zdjcia sylwetkowe
Unikaj rozpraszajcych drugich planw

55
56
58
60
62
65
66
66

Wybr obiektywu
Szeroki kt
Obiektywy Lensbaby

Rozwijanie wasnego stylu IR

Rozdzia 4
Architektura
Pejzae

12

53

Licie
Woda
Niebo i chmury

Fotografowanie konkretnych obiektw

66
68
69

70

75
77
84
85
86
86

Ludzie

87

Ptaki

91

Zwierzta

93

Rozwijanie tematw w podczerwieni

95

Rozdzia 5 Tworzenie efektw specjalnych

na etapie fotografowania
Dugie ekspozycje

Fotografowanie o zachodzie soca

Jak uchwyci pikno wodospadu?

101
102
103
104

Odbicia

106

Dodawanie tekstury

109

Rozmycie wazelinowe
Tkaniny
Szka teksturowane

109
110
111

Zoomowanie

114

Nakadanie obrazw

114

Podwjna ekspozycja
Cyfrowa kanapka
czenie obrazu IR z kolorowym

115
116
117

Filtry efektowe

118

Malowanie wiatem

119

13

Rozdzia 6 Poszerzanie zakresu tonalnego

i czenie zdj

123

Technika HDR a gradacyjne filtry neutralne

125

Oprogramowanie HDR

125

Fotografowanie pod ktem HDR

126

Przetwarzanie zdj w technice HDR

127

HDR w Photoshopie
HDR w programie Photomatix Pro
Filtr Tone Mapping

Tworzenie panoram

Rozdzia 7

Przetwarzanie zdj IR w Photoshopie

127
129
131

136

143

Wstpna obrbka w Adobe Camera Raw

144

Konwersja do czerni i bieli w ACR

147

Stosowanie polece Curves (Krzywe) i Levels (Poziomy) w Photoshopie 149

Poziomy
Krzywe

Konwersja do czerni i bieli w Photoshopie

151

Konwersja do czerni i bieli za pomoc dodatkw do Photoshopa

152

Nik Silver Efex Pro

Nik Color Efex Pro
onOne PhotoTools

Usuwanie szumu
Redukowanie szumu w ACR
Redukowanie szumu w Photoshopie
Nik Dfine 2.0
Neat Image
14

149
150

152
155
156

157
158
158
159
160

Lokalne rozjanianie i przyciemnianie

Rozwizywanie problemw

Rozdzia 8

Twrcza praca w Photoshopie

160
162

165

Tworzenie bkitnego nieba

167

Uatrakcyjnianie zdj przez ich selektywne kolorowanie

170

Zabarwianie i tonowanie

172

Oprogramowanie do zabarwiania i tonowania

Bichromie, kwadrychromie i trichromie

174
177

Symulowanie tradycyjnych klisz IR

178

Tworzenie cyfrowej kanapki

180

Tworzenie obrazw lustrzanych

182

Tworzenie odbi na powierzchni wody

183

Praca z ekspozycjami wielokrotnymi

185

Tworzenie fotomontay

187

Twrcze udoskonalanie za pomoc filtrw i dodatkw

189

Prace wykoczeniowe

191

15

Rozdzia 9

197

Tworzenie efektu IR za pomoc narzdzi Photoshopa

199

Tworzenie efektu IR za pomoc dodatkw do Photoshopa

203

Rozdzia 10
Kathleen T. Carr

16

Symulowanie efektu IR w Photoshopie

Inspiracje

213
214

Anna Cary

216

Joe Farace

219

Lewis Kemper

220

Jean Miele

222

Joseph Paduano

224

Ken Sklute

226

David Twede

228

Andy Williams

230

Dodatek A
Sowniczek
Skorowidz

Zasoby

235
239
245

Rozdzia

2
Wstp do fotografowania
w podczerwieni

Porwnanie formatw RAW i JPEG

Fotografowanie w rnych trybach koloru
Ustawianie balansu bieli
Ekspozycja w podczerwieni
Dodatkowe wyposaenie

Fotografia w podczerwieni to nowe pole artystycznego wyrazu zwyke obiekty ujte w innowacyjny i interesujcy sposb. Fotografujc w IR,
wykorzystujemy wikszo technik i umiejtnoci
znanych z fotografii barwnej, cho zdjcia IR wygldaj inaczej.
W tym rozdziale omawiam, w jaki sposb przygotowa si do zdj, aby uzyska jak najlepsz ekspozycj, oraz techniki rozwijajce kreatywno.
Prezentuj ustawienia, tryby fotografowania i formaty plikw, ktre mona wykorzystywa, fotografujc przy uyciu przekonwertowanego aparatu lub
filtra IR zaoonego na obiektyw aparatu cyfrowego.
Poruszam kwesti balansu bieli i jego roli w fotografii IR. Poka, e inaczej ni w tradycyjnej fotografii, nawet w samo poudnie podczas sonecznego
dnia mona uzyska udane i pene wyrazu zdjcia
(zobacz zdjcie 2-1).
W tym rozdziale dowiemy si, jak korygowa
ekspozycj, oraz poznamy zalety i wady formatw
RAW i JPEG. Zajmiemy si take zbawienn funkcj histogramu na ekranie LCD i jej uyciem na
nasz korzy.
Przy uyciu przekonwertowanego aparatu lub filtra
IR mona tworzy naprawd pikne obrazy.

Porwnanie formatw
RAW i JPEG
W przypadku wielu aparatw istnieje moliwo
wyboru formatu zapisu fotografii. Fotografowanie
w trybie RAW oznacza po prostu, e dane obrazu
s czyste i nieprzetworzone, czyli surowe. W formacie RAW adne dane nie s tracone, jak ma to
miejsce w formacie JPEG. Uywajc formatu RAW,
mamy dostp do oryginalnych danych obrazu i moemy je korygowa przy uyciu oprogramowania do
konwersji RAW.
Skrt JPEG oznacza Joint Photographic Experts
Group nazw grupy, ktra stworzya standard

34

kompresji obrazw fotograficznych. Uycie formatu

JPEG wie si z usuniciem czci informacji przez
oprogramowanie wewntrzne aparatu zwykle
informacje usuwane s z jasnych obszarw i rozbyskw. Usuwanych informacji z niedowietlonych
i przewietlonych fragmentw nie daje si ju odzyska, przez co ewentualne modyfikacje fotografii
zapisanej w formacie JPEG s trudniejsze.
W wikszoci przypadkw zamiast formatu JPEG
korzystniej jest uywa formatu RAW. Poznajmy
rnice: po pierwsze obrazy JPEG s plikami 8-bitowymi i zawieraj tylko 256 poziomw jasnoci,
podczas gdy pliki RAW s 16-bitowe, co przekada
si na tysice poziomw jasnoci.
Jednak zdjcia zapisane w formacie JPEG zajmuj
mniej miejsca na karcie pamici i na dysku komputera. To oznacza rwnie, e pliki JPEG s szybciej
zapisywane na karcie pamici i szybciej otwierane
przez komputer. Format ten doskonale sprawdza
si w fotografii rodzinnej. Rwnie fotoreporterzy
i fotografowie lubni czsto uywaj formatu JPEG,
poniewa rzadko dysponuj odpowiedni iloci
czasu na postprodukcj plikw RAW. W wiecie
mediw codziennych zdjcia s po prostu wykorzystywane natychmiast. Reporterzy mog pozwoli
sobie na uywanie formatu JPEG, poniewa dziki
ich dowiadczeniu uzyskuj zwykle dobre ekspozycje. Pozostaym format RAW wybacza o wiele
wicej.
Fotograf pragncy pozostawi sobie jak najwicej
moliwoci postprodukcji surowych zdj potrzebuje
kadego bitu informacji obrazowej wanie dlatego format RAW rzdzi! Postprodukcja to istotna
cz procesu produkcji fotografii cyfrowej. Moliwo dysponowania wszystkimi dostpnymi danymi
pozwoli Ci na zmian balansu bieli, ekspozycji,
a take dopracowanie i modyfikacj obrazu, w tym
take przetwarzanie obrazw w technologii duej
rozpitoci tonalnej (ang. HDR High Dynamic
Range), ktr omawiam w rozdziale 6.

Ogrd botaniczny McKee

w Vero Beach na Florydzie to
tropikalny raj dla fotografikw.
Na tle nasyconego bkitnego
nieba palma zdecydowanie si
wyrnia, stanowic surrealistyczny motyw fotografii
w podczerwieni. Zdjcie w podczerwieni okazao si udane,
mimo e zostao wykonane
w czasie, gdy wiato byoby
zbyt ostre dla konwencjonalnej
fotografii barwnej. Uycie trybu
koloru umoliwio kreatywne
wykorzystanie faszywych kolorw fotografii IR. Aby osign
bkit nieba, uyam suwakw
Output (Stay) i Source (Kanay
rdowe) z narzdzia Channel
Mixer (Mieszanie Kanaw)
w Photoshopie. ISO 100, f/11,
z czasem ekspozycji 1/200
sekundy, obiektyw Nikkor
18 70 mm

2-1

Rozdzia

Foto g r afia c y fr owa w p o d c zerw i en i / Ws t p d o f oto g r a f ow ania

w p o d c ze r w i e ni

35

odsyacz

Rozdzia 6. zawiera wicej informacji na temat

przetwarzania obrazw w technologii HDR.

Fotografowanie
w rnych trybach koloru
Wiele aparatw cyfrowych moe rejestrowa obrazy
w trybie czerni i bieli. Wybr tego trybu zaley od
upodoba fotografa i od tego, jak posta ma mie
finalny obraz. Jeli chcemy tworzy jedynie obrazy
czarno-biae, ten tryb moe by najlepszym wyborem, albowiem czarno-biae fotografie IR moemy
obejrze na ekranie LCD aparatu tu po ekspozycji,
a drobnych poprawek moemy dokona na etapie
postprodukcji. Ten tryb okazuje si dobrym wyborem take dla przerabianych aparatw z gbokim
filtrem IR lub filtrem obiektywowym typu 87C/830
nm. Filtr ten zatrzymuje wikszo wiata widzialnego i nie dopuszcza go do matrycy aparatu, co
powoduje, e rejestrowany obraz jest pozbawiony
kolorw. Zdjcie 2-2 stanowi przykad uzyskany
w trybie czarno-biaym aparatem po konwersji na
potrzeby fotografii IR.
Gdy chcemy twrczo wykorzystywa barwy powstajce na fotografiach IR przy uyciu takich filtrw
jak standardowy 720 nm lub uwydatniajcy kolory
665 nm, powinnimy uy trybu kolorowego. Zdjcia mona przeksztaci na czarno-biae pniej
w Photoshopie lub innym programie do obrbki
obrazw cyfrowych.
Mj przerobiony kompakt ma nastpujce tryby:
kolor, czer i biel, sepi i inne. Poniewa aparat ten
moe zapisywa zdjcia tylko w formacie JPEG, nie
ma moliwoci wstecznej konwersji obrazu do trybu
kolorowego jak przy uyciu formatu RAW. Moja
przerobiona cyfrowa lustrzanka ma wbudowany filtr
IR uwydatniajcy kolory, ktry przepuszcza wicej
kolorw do matrycy aparatu. Uycie formatu RAW
i trybu kolorowego daje wiele artystycznych moliwoci na etapie postprodukcji.

36

2-2
Spodoba mi si bardzo tradycyjny wygld tego kocioa w Sturbridge w stanie
Massachusetts. Aby uchwyci, przekaza i zachowa wraenie ponadczasowoci, zdjcie wykonaam w trybie czerni i bieli. Wykonane kompaktowym aparatem cyfrowym po konwersji do IR

Ustawianie balansu bieli

Pierwszym krokiem na drodze do robienia dobrych
zdj w podczerwieni aparatem z filtrem na obiektywie lub przerobionym aparatem jest ustawienie
prawidowego balansu bieli oddajcego temperatur
barwow wiata padajcego na gwny motyw
zdjcia. Zabieg ten mona powtarza dla kadej
fotografowanej sceny.
odsyacz

Wicej informacji na temat uycia aparatu po

konwersji do IR znajdziesz w rozdziale 1.

Rozdzia

Foto g r afia c y fr owa w p o d c zerw i en i / Ws t p d o f oto g r a f ow ania

w p o d c ze r w i e ni

Ustawienie balansu bieli umoliwi rejestracj przez

aparat prawidowej barwy wiata (temperatury barwowej wiata mierzonej w kelwinach) owietlajcego motyw zdjcia. Jest to podstawowa czynno,
dziki ktrej otrzymamy podane kolory.

uzyska kolor wiata zgodny z rzeczywistoci. Alternatywnie moemy wybra tryb automatycznego
ustawiania balansu bieli, czyli AWB (ang. Automatic
White Balance) aparat sam ustawi balans bieli.

WB czy AWB
Wikszo aparatw cyfrowych ma kilka wbudowanych ustawie balansu bieli, np.: Automatic
(automatyczny), Cloudy (pochmurne niebo), Sunny
(soneczny dzie), Shade (cie), Incandescent (wiato arowe) i Custom (ustawienie uytkownika).
Uywajc aparatu bez konwersji IR, wybieramy
tryb, ktry pasuje do zastanych warunkw owietleniowych. Jeli na przykad fotografujemy standardowym aparatem cyfrowym w soneczny dzie,
ustawienie Soneczny bdzie dobre, jeli chcemy

Wybranie automatycznego ustawiania balansu

bieli w aparacie po konwersji IR lub z filtrem IR na
obiektywie moe sprawi, e obrazy bd zabarwione na czerwono. Jest to oznak dominacji kanau
czerwonego. Porwnajmy fotografi z prawidowym
balansem bieli (zdjcie 2-3) ze zdjciem charakteryzujcym si czerwonym przebarwieniem (zdjcie
2-4). Precyzyjny balans bieli na zdjciu IR mona
uzyska, tworzc wasne ustawienie balansu bieli.
Nie jest to wcale skomplikowane i sprowadza si do
wykonania kilku prostych czynnoci.

2-3

2-4

Dokadnie ustawiony balans bieli umoliwia uzyskanie adnego koloru skry

porwnajmy go z kolorem na zdjciu 2-4 z balansem bieli zdominowanym
przez kolor czerwony. ISO 100, f/8, 1/320 sekundy, obiektyw Nikkor 24 70 mm
o jasnoci f/2,8

Rwnowaenie kanaw RGB

Ustawienie balansu bieli w trybie automatycznym moe spowodowa, e na

zdjciach bdzie dominowa kolor czerwony lub magenta. Wykonano przy
ISO 100, przysonie f/8, z czasem ekspozycji 1/320 sekundy, obiektywem Nikkor
24 70 mm o jasnoci f/2,8

37

Caa procedura ustawiania balansu bieli wyglda

nastpujco:
1. Wychodzimy z aparatem na zewntrz.
2. Wyszukujemy dobrze owietlony, jasny skrawek zielonej trawy. Zwykle trawa silnie odbija
podczerwie, dziki czemu doskonale nadaje si
do ustawiania balansu bieli.
3. Kierujemy aparat w kierunku trawy, wypeniamy kadr zieleni i rcznie ustawiamy
balans bieli zgodnie z instrukcj obsugi
aparatu.
Jeli instrukcja obsugi gdzie nam zagina, odpowiednie informacje znajdziemy w internecie. Wikszo producentw aparatw udostpnia instrukcje
obsugi w formacie PDF.

Ekspozycja w podczerwieni
Uycie filtra IR na obiektywie wymusza znacznie
dusze czasy ekspozycji ni w przypadku aparatw
po konwersji IR. Z tego powodu konieczne bdzie
uycie statywu. Oto sekwencja prostych czynnoci
podczas fotografowania przy uyciu filtra IR na
obiektywie:
1. Mocujemy aparat na statywie. Ustawiamy
ostro i komponujemy kadr.
2. Wyczamy autofokusa. Aparat moe prbowa ostrzy, gdy na obiektywie znajdzie si filtr
IR. Chocia niektre aparaty mog sobie radzi
z ostrzeniem przez filtr IR (wszystko zaley od
poczenia danego aparatu i konkretnego filtra
IR), bezpieczniej jest pracowa z wyczonym
autofokusem.
3. Zakadamy filtr IR na obiektyw.
4. Ustawiamy ekspozycj z filtrem na obiektywie.
Aparatem po konwersji IR fotografuje si tak samo
jak zwykym aparatem cyfrowym. Filtr IR jest
w takim przypadku komponentem zainstalowanym
w rodku urzdzenia, a czasy ekspozycji s standardowe.

38

Tryby fotografowania
Moemy fotografowa w dowolnym trybie ekspozycji dostosowanym do fotografowanych realiw,
np. w manualnym (ang. Manual), z priorytetem
przysony (ang. Aperture Priority), z priorytetem
migawki (ang. Shutter Priority). Dobrym nawykiem
jest wykonanie testowego zdjcia i sprawdzenie go
na wywietlaczu LCD oraz obejrzenie histogramu
w celu weryfikacji, czy nie jest konieczne dalsze
dopasowanie parametrw ekspozycji.
Gdy fotografuj krajobrazy, ustawiam tryb manualny lub tryb z priorytetem przysony oba sprawdzaj si rwnie dobrze. Przyson w trybie manualnym dobieram do gbi ostroci, ktr chc uzyska
w mojej kompozycji. W przypadku krajobrazw
najczciej chc, aby caa scena bya ostra od
bliskiego do dalekiego planu. Ustawienie duej
wartoci przysony, na przykad f/16, daje wiksz
gbi ostroci. Do przysony dobieram czas otwarcia migawki, tak aby ekspozycja bya prawidowa.
Im duszy czas, tym wicej wiata dociera do
elementu wiatoczuego im krtszy, tym mniej.
W trybie z priorytetem przysony ekspozycj korygujemy przy uyciu funkcji kompensacji ekspozycji.
Wikszo obiektyww nie ustawia ostroci dla
fal z zakresu podczerwieni na tej samej paszczynie co dla wiata widzialnego. Z tego powodu,
fotografujc w IR, najczciej musimy nieznacznie
korygowa nastawy ostroci. Zwykle im wiksza
przysona oraz im dusza ogniskowa, tym wiksza
korekta bdzie wymagana. Wanie dlatego wielu
producentw optyki umieszcza na obiektywach
specjalny znacznik IR pomocny przy korygowaniu
ostroci. Jeli obiektyw nie ma tego znacznika,
musimy ostrzy rcznie. Praca w trybie manualnym
lub w trybie z priorytetem przysony nie jest zbyt
trudna. Wybieramy ten tryb, ktry uwaamy za
wygodny nie ma tutaj utartych cieek.
Sprawdzamy histogram na ekranie LCD aparatu
i w razie potrzeby dokonujemy niezbdnej korekty ekspozycji. Sprawdzamy w instrukcji obsugi
aparatu, jak ustawi sygnalizacj przewietlonych

obszarw zdjcia (zwykle Playback Menu, Display

Mode menu odtwarzania, tryb wywietlania).
Jeli po wykonaniu zdjcia na ekranie LCD migaj
biae, przewietlone obszary, popraw parametry
ekspozycji, zmieniajc czas nawietlania lub przyson. W trybie automatycznym moesz uy funkcji
kompensacji ekspozycji (ang. Exposure Compensation +/-). Osobicie zawsze wykorzystuj histogram
i funkcj sygnalizacji przewietlonych fragmentw
zdjcia, poniewa w czytelny i jasny sposb informuj
mnie, w jaki sposb zdjcie zostao zarejestrowane.

Histogram
Histogram to wykres przypominajcy pasmo grskie. Wywietlany jest na ekranie LCD aparatu.
Pokazuje rozkad poziomw jasnoci na zdjciu
w obszarach cieni, pcieni i wiate. Ogldajc
histogram, moemy szybko wykry straty informacji
obrazowej. Zdjcia przewietlone daj histogram,
na ktrym supki tocz si po prawej stronie. Jeli
zdjcie jest niedowietlone, supki na histogramie
To zdjcie charakteryzuje si
dobrze zbilansowanym histogramem w tym przypadku
histogram zosta wywietlony
na ekranie LCD aparatu

Rozdzia

Foto g r afia c y fr owa w p o d c zerw i en i / Ws t p d o f oto g r a f ow ania

w p o d c ze r w i e ni

tocz si po stronie lewej, a to wiadczy o stratach

szczegw obrazu w cieniach.

Niektre aparaty prezentuj takie informacje dla

kadego z kanaw RGB osobno. Histogram to proste i szybkie narzdzie potwierdzajce prawidowo
ekspozycji. Gdy obraz jest zbyt ciemny, zwiksz
ekspozycj; jeli zbyt jasny zmniejsz.
W programie Photoshop moemy odzyska cz
informacji z plikw RAW, ale w przypadku plikw
JPEG najjaniejsze obszary, ktre zostay przewietlone wicej ni o jeden stopie, s stracone na
zawsze. To kolejny dowd na to, e powinnimy
pracowa z plikami RAW.
Pod goym niebem wiato czsto si zmienia lub
zmienia si owietlenie fotografowanego motywu.
Ma to wpyw na ekspozycj, a ekspozycja w podczerwieni sama w sobie jest kopotliwa. Naley
wic czsto patrze na podgld zarejestrowanego
obrazu i jego histogram jeli zajdzie taka potrzeba, dokonujemy niezbdnych korekt ekspozycji. Na
zdjciu 2-5 wida dobr, zbilansowan ekspozycj.

2-5

39

Nie ma powodw do zmartwie, jeli histogram

kadego zdjcia nie wyglda dokadnie tak samo.
Histogram, ktry nie dochodzi do krawdzi, mona wyrwna na etapie postprodukcji. Ponadto
jeli pracujemy z plikami w formacie RAW, moemy z powodzeniem skorygowa niedowietlenia
i przewietlenia. Celem jest uzyskanie najlepszej
moliwej ekspozycji. Czasami warunki owietleniowe pozostawiaj wiele do yczenia, ale kontrast
mona poprawi w Photoshopie. Wicej informacji
na temat postprodukcji obrazw IR mona znale
w rozdziale 7.

Najlepszy czas na fotografi IR

Podczas gdy wikszo fotografw cyfrowych spdza
ranki, prbujc uchwyci ciepe wiato i dugie cienie, amatorzy podczerwieni nie licz si z por dnia.
Jedn ze wspaniaych zalet fotografii IR jest to, e
nie tylko poranki i wczesne wieczory s najlepszymi
porami na fotografowanie, lecz take rodek dnia
czsto rodek dnia jest najlepszy.
Moim ulubionym miejscem do fotografowania jest
Rezerwat Dzikiej Przyrody na wyspie Merritt na

ISO
Jedn z zalet fotografii cyfrowej jest moliwo
szybkiej zmiany czuoci ISO w celu zwikszenia lub
zmniejszenia przysony albo skrcenia lub wyduenia czasw nawietlania. Upraszczajc, liczba ISO
wskazuje, jak czua na wiato jest matryca aparatu.
Im wysza liczba ISO, tym wiksza czuo matrycy
aparatu na wiato. Naley pamita, e w miar
wzrostu liczby ISO na obrazie pojawia si wicej
szumw cyfrowych, czyli ziarna (najbardziej to
wida w obszarach cieni). Nie zawsze zgadza si to
z zaoeniami wszystko zaley od zamiarw fotografujcego. Jeli Twoim zamiarem jest naladowanie charakteru ziarnistego filmu, troch cyfrowego
szumu nie zaszkodzi.
Wikszo cyfrowych lustrzanek ma wbudowan
funkcj redukcji szumw, ktr wcza si lub wycza w menu funkcji uytkownika. Modu Adobe
Camera Raw dostpny w programach Photoshop
i Photoshop Elements udostpnia dwa suwaki do
redukcji szumu chrominancji i luminancji na panelu Detail (Szczeg). Rwnie Photoshop ma wbudowane filtry Filter/Noise/Reduce Noise (Filtr\Szum\Redukcja szumu) moesz take uy dedykowanych
moduw dodatkowych. Zawsze powinnimy dy
do uzyskania najlepszego moliwego obrazu podczas
fotografowania, co oszczdzi nam czas w ciemni
cyfrowej. W rozdziale 7. znajdziesz sposoby radzenia
sobie z szumem cyfrowym.

40

2-6
Uchwyciam delikatn bryz przenikajc przez wysokie trawy i licie palm
w okolicach laguny na Florydzie. ISO 200, f/8, 1/50 sekundy, obiektyw Nikkor
18 70 mm o jasnoci f/3,5 4,5

wschodnim wybrzeu pwyspu Floryda. Mikkie

wiato na palmach w pobliu laguny Indian River
stworzyo sielski obrazek przedstawiony na zdjciu
2-6. Zdjcie to wykonaam wczesnym rankiem
w trybie koloru przy uyciu aparatu po konwersji
IR ze standardowym filtrem IR. Korekt koloru
przeprowadziam w Photoshopie przy uyciu narzdzia Channel Mixer (Mieszanie kanaw) wybieranego poleceniem Image/Adjustments/Channel Mixer
(Obraz/Dopasowania/Mieszanie kanaw).

odsyacz

Rozdzia

Foto g r afia c y fr owa w p o d c zerw i en i / Ws t p d o f oto g r a f ow ania

w p o d c ze r w i e ni

W rozdziale 8. omawiamy uycie miksera kanaw do tworzenia niebieskiego nieba na fotografiach IR.

Wczesnym rankiem i pnym popoudniem soce

zawieszone nisko na niebie kadzie dugie cienie,
tworzc tekstury, wzory, kolejny wymiar, dodajc
dramatyzmu fotografiom IR, jak na zdjciu 2-7.
wiato przedzierajca si przez las i rzucajca
cienie jest tak samo pocigajca w podczerwieni
jak w fotografii barwnej. Przyjrzyj si na przykad

41

Linia drzew na tym skalistym klifie rzuca gbokie cienie, tworzc obraz bardzo kontrastowy i bogaty
w powtarzalne ksztaty. Wykonano kompaktowym aparatem cyfrowym po konwersji IR

2-7

42

Rozdzia

Foto g r afia c y fr owa w p o d c zerw i en i / Ws t p d o f oto g r a f ow ania

w p o d c ze r w i e ni

2-8
Dugie cienie rzucane przez osiki tworz silne elementy prowadzce widza w gb fotografii. W tle uchwycono
skrawek niebieskiego nieba. ISO 100, f/11, 1/50 sekundy, obiektyw Nikkor 24 70 mm o jasnoci f/2,8

osikom w dolinie Endovalley (Park Narodowy Gr

Skalistych, Kolorado) przedstawionym na zdjciu
2-8. Wykorzystaam w peni wiato poranka i pozwoliam, aby dugie cienie stanowiy mocny akcent
zapraszajcy widza w gb fotografii.
W poudnie soce wieci najostrzej, a na czystym
niebie mog zacz formowa si chmury. Na fo-

tografiach IR niebo moe wyj bardzo ciemne,

tworzc doskonay kontrast dla chmur. Niejednokrotnie poudnie to najlepsza pora na fotografi
w podczerwieni. Pene ekspresji chmury dominujce na niebie staj si samozwaczym motywem
zdjcia. Fotografujc scen 2-9, czekaam, a chmury przesun si nad surowy grzbiet pasma grskiego
w Parku Narodowym Gr Skalistych.

43

2-9
Delikatne chmury przecinaj ciemne niebo i pokryte niegiem szczyty Gr Skalistych.
ISO 100, f/11, 1/100 sekundy, obiektyw Nikkor 24 70 mm o jasnoci f/2,8

Niektrzy przestrzegaj przed fotografowaniem

w samo poudnie, w soneczne dni, lecz to jest czas
na fotografi IR. W fotografii IR nie ma sztywnych regu. Na przykad zdjcie 2-10 profesjonalny
fotograf i autor Joe Farace wykona z rozmysem
w samo poudnie w Parku Narodowym Zion w stanie Utah.
Eksperymentuj, fotografujc o rnych porach,
w rnych warunkach owietleniowych, np. tu

44

przed burz. Podejmuj ryzyko twrcze, a rezultaty

Ci zaskocz. Zapamitaj, co powiedzia niegdy
Winston Churchill: Sukces to przechodzenie
od poraki do poraki bez utraty entuzjazmu.
Do dziea! Prbuj tego, czego nie jeste pewien,
i czerp dowiadczenia. To najlepszy sposb rozwoju fotografika. Fotografowanie niektrych okrelonych motyww w podczerwieni zostao opisane
w rozdziale 4.

Rozdzia

Foto g r afia c y fr owa w p o d c zerw i en i / Ws t p d o f oto g r a f ow ania

w p o d c ze r w i e ni

2-10
Po takim zdjciu pozostaje zje lunch, jak uczyni profesjonalny fotografik i autor Joe Farace po wykonaniu tego ujcia w Parku Narodowym Zion.
Ekspozycja wykonana aparatem Canon EOS D30. Wykonano przy ISO 200, przysonie f/8, z czasem ekspozycji 1/125 sekundy. Wynikowa fotografia
zostaa zabarwiona cyfrowo przy uyciu moduu PhotoKit (www.pixelgenius.com) zgodnego ze standardem Photoshopa. 2006 Joe Farace

Dodatkowe wyposaenie
W pewnych aspektach fotografia IR jest podobna
do fotografii barwnej. Podstawowe wyposaenie
fotografa doskonale sprawdzi si rwnie podczas
fotografowania w podczerwieni. Jeli posiadamy
przerobiony aparat lub filtr IR zakadany na obiektyw, moemy zaczyna przygod z podczerwieni.
Na pewno przyda si take posiadany ju sprzt
w postaci lampy byskowej, ekranu odblaskowego,
kart pamici i statywu. Nie ma potrzeby ponoszenia dodatkowych wydatkw na nowe wyposaenie
i niewtpliwie stanowi to duy plus fotografii IR.

Lampa byskowa, ekrany

odblaskowe i dyfuzory
Lampa byskowa emituje zarwno wiato widzialne, jak i niewidzialne wiato podczerwone. Dlatego
warto rozway jej uycie w celu poprawy uj niektrych obiektw fotografowanych w podczerwieni.
Niekoniecznie krajobrazy, ale najpewniej portrety
mog wiele zyska dziki lampie byskowej. Mona
take stosowa ekrany odblaskowe i dyfuzory pomocne w kierowaniu wizki wiata na obiekt lub
bilansowania owietlenia sceny. Wymienione akcesoria maj te same zastosowania jak w fotografii
barwnej i czarno-biaej.

45

Ekrany odblaskowe odbijaj wiato na fotografowany obiekt i bilansuj jego zacienione obszary. Dyfuzory rozpraszaj i zmikczaj wiato, tym samym
eliminuj ostre cienie, rozmywajc ich granice.
Sprzedawane s zwykle w zestawach zawierajcych
kilka rozmiarw. Osobicie uywam zestawu Illuminator Reflector 4 w 1 firmy Westcott. Zestaw zawiera ekran odbijajcy, ktrego jedna strona ma kolor

zoty, a druga srebrny, oraz dyfuzor. Zarwno ekran,

jak i dyfuzor maj posta lekkiej blendy na ramie
rozprnej skadanej do maych rozmiarw.
Kwiaty na zdjciu 2-11 to doskonay obiekt do fotografowania w podczerwieni nawet w szary dzie bez
nadziei na soce. Eksperymentowaam z wieloma
ustawieniami lampy byskowej, by w kocu uzyska
t zachwycajc fotografi IR.

2-11
Lampa byskowa uyta podczas ekspozycji tej sceny pomoga uzyska wraenie wikszego naturalizmu, lepszej tonalnoci i kontrastu,
zwykle niemoliwych do uzyskania w pochmurny, deszczowy dzie. ISO 100, f/11, 1/60 sekundy, obiektyw Nikkor 18 70 mm

46

Statywy
Jeli stosujemy filtr IR zakadany na obiektyw,
musimy mie statyw ze wzgldu na konieczno
stosowania dugich czasw ekspozycji. Podobnie
jak w zwykej fotografii barwnej, sztywny, stabilny
statyw pomoe uzyska ostre zdjcia, eliminujc
drgania aparatu. Statyw zbyt delikatny w stosunku
do wagi aparatu lub niestabilny moe przenosi na
aparat niepodane drgania podczas ekspozycji.
Wybr rnych statyww wielu producentw
odpowiadajcy potrzebom wszystkich fotografw
od pocztkujcych do profesjonalistw jest
ogromny. Waga statywu to wane kryterium wyboru, albowiem kady kilogram ma znaczenie, jeli
wszystkie akcesoria fotograficzne dwigamy na plecach. Warto rozejrze si za solidnym, lecz lekkim
statywem atwym do przenoszenia, ktry mona
zapakowa do walizki, torby podrnej lub przytwierdzi do plecaka. Dobrze sprawdzaj si statywy
z wkien wglowych, zwaszcza w podry. Taki
wanie statyw jest pokazany na zdjciu 2-12. Jest
lekki i kompaktowy po zoeniu razem z gowic
ma niecae 56 centymetrw wysokoci.
Chocia statywy z wkien wglowych s zazwyczaj
znacznie drosze od zwykych, inwestycja moe si
opaca. atwo je ustawia, s stabilne i znacznie
lejsze od metalowych. Lekki statyw docenisz bardziej i bdziesz go uywa znacznie czciej. Jednak
w przypadku bardzo cikich obiektyww, takich jak
400 mm i duszych, potrzebny bdzie statyw jeszcze
mocniejszy. Czas spdzony na starannym przejrzeniu
dostpnych modeli w celu wybrania tego waciwego
na pewno nie bdzie czasem straconym.
Ten kompaktowy, lekki statyw
mona przenosi i chowa bez
wysiku (linijk umieszczono dla
zilustrowania jego rozmiarw).
Konstrukcja z wkien wglowych jest na tyle sztywna, e
utrzyma profesjonalny aparat
wraz z obiektywem

Rozdzia

Foto g r afia c y fr owa w p o d c zerw i en i / Ws t p d o f oto g r a f ow ania

w p o d c ze r w i e ni

Firma Gitzo (www.bogenimaging.com) produkuje

wiele rnych statyww. Model 1325 z wkien wglowych jest lekki, sztywny i atwy do rozkadania
i skadania. Podczas podry uywam mniejszego
modelu (zobacz zdjcie 2-12). Moi znajomi fotograficy chwal rwnie statywy marki Induro (www.
indurogear.com).

Gowice statywowe
Gowica statywowa, na ktrej montuje si aparat,
jest tak samo wana jak sam statyw. Moj pierwsz
gowic z uchwytem pistoletowym trudno si ustawiao w podanym pooeniu, a uchwyt nie trzyma pewnie, przez co musiaam od nowa ustawia
kadr. W kocu zdecydowaam si wymieni star
gowic na now z uchwytem kulowym, bardziej
precyzyjnym i lepiej utrzymujcym aparat w ustalonej pozycji. Firma Really Right Stuff (www.reallyrightstuff.com) produkuje wiele rodzajw gowic
statywowych do aparatw i obiektyww rnych
rodzajw. Gowicy tej firmy uywam od kilku lat
i jej jako oraz atwo jej uycia nadal mi imponuje. Na rynku znajdziesz wiele gowic, dlatego warto
odrobi prac domow i znale tak, ktra najlepiej pasuje do Twoich fotograficznych wymaga.

Wyk spustowy
Filtr IR zakadany na obiektyw blokuje wikszo
wiata widzialnego, co wydua niezbdny czas
ekspozycji. Dlatego aby unikn drga spowodowanych wciskaniem spustu lub dotykaniem aparatu
podczas ekspozycji, przydatny bdzie wyk spustowy lub funkcja samowyzwalacza. Wyk spusto-

2-12

47

wy przyda si take do sterowania prac aparatu

z wewntrznym filtrem IR, gdy zajdzie potrzeba
zastosowania dugiego czasu ekspozycji. Niektre
aparaty wyposaone s fabrycznie w wyk spustowy. Wyk spustowy do okrelonego aparatu mona
te dokupi, wybierajc z szerokiej gamy dostpnej
na rynku.

Karty pamici
Na kartach pamici aparat zapisuje dane. Istnieje
kilka rodzajw kart pamici. Rne aparaty wykorzystuj rne typy. W maych aparatach cyfrowych
stosowane s mae i cienkie karty typu Secure Data
(SD), a wikszo lustrzanek cyfrowych ma gniazda
na karty Compact Flash (CF) zobacz zdjcie
2-13. Karty te rni si od siebie takimi parametrami jak ilo informacji, ktre mog przechowywa. W czasie pisania tej ksiki najpopularniejsze
byy karty o pojemnociach 4 i 8 GB, a karty 16-gigabajtowe powoli staway si standardem.
Jak okreli, jak pojemn kart potrzebujemy? Odpowied zaley od tego, jakie obiekty fotografujemy
i w jakim formacie zapisujemy zdjcia: RAW, TIFF
czy JPEG. Jeli fotografujemy w formacie RAW, bdziemy potrzebowa karty pojemniejszej, poniewa
pliki RAW s wiksze od plikw JPEG ze wzgldu
na wiksz ilo informacji, ktre zawieraj, oraz
inny algorytm ich zapisu. Jeli fotografujemy ruch,
np. ptaki w locie lub wydarzenia sportowe, zwykle

2-13
Karty pamici typu Compact Flash o pojemnociach 4 i 8 GB

48

robimy wicej zdj. Wtedy im wiksza karta, tym

lepiej. Fotografia IR najczciej wie si ze spokojnym tempem, krajobrazami czy portretami, dlatego
dua karta nie jest wymogiem.
wskazwka Wielu spord fotografw podrnikw kupuje

kilka kart pamici i traktuje je jako dodatkow

kopi zapasow. Zamiast uywa cigle jednej karty, formatujc
j kadego dnia, karty zapisuje si jedna po drugiej, przechowujc wczorajsze, przedwczorajsze i wczeniejsze zdjcia na wszelki
wypadek. Karty s mae i niezawodne, stanowi dobry nonik kopii zapasowej.

Filtry
Analogicznie jak w tradycyjnej fotografii filtr polaryzacyjny moe redukowa powiat i odbicia na
powierzchniach typu woda czy szko. Niektrzy
uywaj filtra polaryzacyjnego w celu nasycenia
i przyciemnienia koloru nieba, ktre na zdjciach
IR moe by ju wystarczajco ciemne. Podobnie
jak w zwykej fotografii filtr polaryzacyjny jest najbardziej efektywny w pooeniu prostopadym do
soca. Kierowanie aparatu ku socu lub utrzymywanie soca za plecami nie da efektu polaryzacji.
W celu zredukowania odbi obracamy filtr, dopki
wikszo z nich nie zniknie, a nastpnie obracamy
nieznacznie w przeciwnym kierunku, aby unikn
efektu nadmiernej polaryzacji (objawiajcego si
powstaniem ciemnej plamy na rodku zdjcia).
Filtry szare wyduaj czas ekspozycji i mog przyda si podczas fotografowania scen wymagajcych
dugiego nawietlania. Na przykad wtedy gdy
chcemy, aby wodospad wyglda jak jednorodna
jedwabista wstga osigamy to wanie poprzez
dug ekspozycj. Przykady takich filtrw przedstawiono na zdjciu 2-14.
Szary filtr gradacyjny skada si z dwch powek:
jasnej i ciemnej, ktre stopniowo w siebie przechodz. Jak w fotografii barwnej, szarego filtra gradacyjnego uywamy w celu selektywnego zmniejszenia
iloci wiata i zbilansowania ekspozycji sceny.

Rozdzia

Foto g r afia c y fr owa w p o d c zerw i en i / Ws t p d o f oto g r a f ow ania

w p o d c ze r w i e ni

Rwnie firma Singh-Ray (www.singh-ray.com)

produkuje doskonae filtry szare.

2-14
Filtry szare pomagaj wyduy czas ekspozycji i poprawnie zbilansowa owietlenie sceny. Na zdjciu przedstawiono filtr zmniejszajcy ilo wiata na caym
obrazie (z lewej) i szary filtr gradacyjny (po prawej)

Dziki temu filtrowi unikniemy wypowiaego nieba i zarejestrujemy wicej szczegw. Filtry szare
wystpuj jako rne typy opisane stopniami ekspozycji, np. 0,3, 0,4 lub 0,9. Rnicuje si je take pod
wzgldem stopnia gradacji: od twardej do mikkiej.
Wybr filtrw szarych pasujcych do wielu rozmiarw obiektyww marek Lee Filters i Tiffen oferuje
sklep B&H Photo Video (www.bhphotovideo.com).

Gdy kontrast sceny jest zbyt duy, nawet szary filtr

gradacyjny moe nie pomaga w jego zbilansowaniu. W takich przypadkach wielu fotografw tworzy
obrazy w technice HDR polegajcej na wykonaniu
kilku rnych ekspozycji tej samej sceny i czeniu
ich w Photoshopie lub innym programie. W ten
sposb mona zarejestrowa szczegy w najgbszych cieniach i najjaniejszych obszarach sceny,
a nastpnie poczy je na jednym zdjciu. Ten sposb zbliony jest do sposobu widzenia sceny oczami
czowieka, niestety aparaty nie maj moliwoci
uchwycenia penego zakresu szczegw w jednej
ekspozycji. Dziki poczeniu techniki HDR i IR
moemy tworzy fotografie zapierajce dech w piersiach. Wicej na ten temat pisz w rozdziale 6.
wskazwka Z aparatem po konwersji IR znacznie prociej

uywa filtru polaryzacyjnego czy szarego. Jeli

stosujemy filtr IR zakadany na obiektyw, nie jestemy w stanie obserwowa przez wizjer efektu, ktry daje dodatkowy filtr. Na szczcie zawsze moemy skorzysta z natychmiastowego podgldu zarejestrowanego obrazu na ekranie LCD.

 Wiele rnych filtrw pasujcych do wielu rozmiarw aparatw

znajdziesz w serwisie Allegro (www.allegro.pl) lub w sklepach fotograficznych (www.e-fotojoker.pl, www.e-cyfrowe.pl, www.fotoplanet.
pl) przyp. tum.

49

Zadanie na koniec rozdziau

W samo poudnie
Poudniowa pora to powszechnie najmniej lubiany czas fotografowania w kolorze. W porwnaniu do
zdj zrobionych o poranku czy wczesnym wieczorem w poudnie cienie staj si bardzo ostre, a kontrast
zbyt duy. Prawie kady, kto fotografuje w kolorze, wie, jak wykorzysta zalety tzw. zotych godzin (ang.
golden hours), czyli wiata sonecznego o poranku i pnym popoudniem.
Fotografia IR daje nowe moliwoci fotografowania w poudnie. W tym zadaniu zachcam do odkrywania
rnic pomidzy zdjciami barwnymi i podczerwonymi wykonanymi w samo poudnie. Zrb kilka uj
krajobrazw i miasta w samo poudnie, zarwno tradycyjnie w kolorze, jak i w podczerwieni. Nastpnie
porwnaj je i wska rnice.
W ramach tego zadania sfotografowaam jezioro w Parku Narodowym Gr Skalistych w Kolorado najpierw w kolorze, a potem w podczerwieni. Zestawiajc te fotografie ze sob, mona zauway niesamowite rnice pomidzy reprezentacj tej samej sceny w kolorze i podczerwieni.

50