Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecursu149mign
 — :

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVEUSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COM.UODA, OECONOMICA,

OHNHIH SS. PATMIM, D0CT011UH SCIIIPTORUMQP R <](1LESIASTIC0R(JH,

SIVE LATINORUM, SIVE QRiECORUlf,

QUI AB JEVO APOSTOUCO AD TEMPORA INNOCENTII III XNNO 1216) PRO LATINIS
ET CONCILU FLORENTIXI {ANN. 1439) PRO GRJECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CIIROiVOLOGICA
OMNIUM QU;E EXSTITERE MONUMENTORUM CATUOLIC.E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESLE S.ECULA,
JOXTA KDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULI.IS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIC.EN-
ter castigata; dissertationibus, commentariis, variisque lectionibus continenter illustrata; OMNIBU3
OPERIBUS POST A.MPLISSIMAS EDITIONES QUyE TRIBUS NOVISSIMIS S/KCULIS DEBEXTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA "

INDICIBUSPARTICULARIBUSANALYTICIS.SINGULOSSIVETOMOSSIVEAUCTORES ALICUJUSMOMENTISUBSEQUENTl-
BUS, DONATA CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINA-
;

RUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJ ECTAMQUE MATERIAM SIGNI FICANTI BUS, ADORNA-
TA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPIIIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE
AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBU3, AMPLIFICATA J

UUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CIIRONOLOGICIS, STATI-
STICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR-
OICUM, CANONICUM, DISCIPLIN ARE, HISTORICUH, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONEJ SEb USSERTIM
DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET REHU.M, QUO CONSULTO, wwiSQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM e *.*>BO,
IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ;ALTERO SCRIPTUR/E
SACRyE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINA.M PATRES ET IN QUIBUS OPEEV.M
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUR/E VERSUS, A PRIMG
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT
EDITIO ACCURATISSIMA, C.ETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CIIARACTERUM NITIDITAE,
CHART.4J QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUX VARIETaS,
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI/E DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR^SERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CIIRONOI.OGICA,
SEXCENTORUM FRAG.MENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS IIIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AOTEM
IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES .ETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE
PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES LATINA PRIOR,

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORRS SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATIN.E
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
AGGURANTE J.-P. MIGNE,
Bibliolhccae Clcri universte,
6IVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICL*: RAMOS EDITOIiE.

PATROLOGIyE TOMUS CXLIX.

VICTOR III, ROM. PONT,, S. AXSELMUS LUCENSIS,
WILLELMUS PIUMUS ANGLORUM REX, GUITMUXDUS ARCHIEPISCOPUS
AVERSAXUS, S. AXASTASIUS MOXACHUS ET EREMITA BARTIIOLOM.EUS ABBAS MAJORIS MOXASTERII,
,

DURAXDUS ABBAS TROARXEXSIS, OSBERNUS CANTU ARIEXSIS MOXACIIUS, UDALRICIS C.I.lINIACENSIS, GODEKRIDUS
STABULEXSIS, WILLELMUS CALCULUS GEMMETICEXSIS MOXACHUS, GAUFREDUS MALATERR.E
MONACHUS BENEDIC-
TIXUS, GUILLELMUS APULUS, EBRARDUS WATINENSIS MOXACHUS, BERXARDUS COMES
BISULDUXEXSIS, SAMUEL
MAROCHIAXUS EX JUD.EO CHRISTIAXUS, GESTA POXTIFICUM CAMERACENSIUM.

TOMUS UNIGUS.
— — m —

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORE6,
IN VIA DICTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU HAINE, *27.
!

1882
F.\ typis tbvietatis dictx Societas impressionis r-t lilir.iri.T almiuistrationurn viarumqu*» ferratirum
PAULO DUPOflT — Paiisiis, iu via dicta Jean-Jacques-Ronsseaa, 41. Cl. io«.8.8l.

"JHE INSTUUTE r: ME[ STUDIES

10 ELMSLEY PLACE
TORONTO 6, CANADA,

DEC - 31

2 l -=t-<?
"
 S/ECULUM XI.

TORIS III
ROMANI PONTIFICIS,

SANCTI ANSELMI LUCENSIS,

OPBBA OMSn &,
JUXTA MEMORATISSIMAS MABILLONII, CANISII, CARDINALIS ANCELO MAII, AUGUSTINI
THEINERI, EDITIONES AD PRELDM REVOCATA.
ACCEDUNT

WILLELMI I ANGLORUM REGIS

COGNOMINE CONQUESTOIUS,

EPISTOL/E, DIPLOMATA ET LEGES.

Intermiscentnr
GUITMUNDI ARCHIEPISCOPI AVERSANI, S. ANASTASII MONACHl ET EREMIT/E, BARTHO-
LOMM ABBATIS MAJORIS MONASTERII, DURAADI ABBATIS TROARNENSIS, OSBERNI
CANTUARIENSIS MONACHI, UDALRICI CLUNIACENSIS, GODEFRIDI STABULENSIS,
^TLLELMI CALCULI GEMMETICENSIS MONACHl, GAUFBEDI MALATERRiE MONACHI
BENEDICTINI.GUILLELMI APULl, EBRARDI WATINENSISMONACHI, BERNARDI COMITIS
BISULDUNENSIS, SAMUELIS MAROCHIANI EX JUD^EO CHRISTIANI,
SCRIPTA QU.E EYSTAHT.
TOMUM INCHO.YKXT

GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIUM

Ex Editionc. Y. Cl. D. Pertzii.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIKLIOTHEC-i: CLERI VMVKKSi:,
SIVE

CURSUUM COMPLETORUM IX SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTIC.E RAMOS EDITORE.

TOMUS IMCUS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIADICTA: AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CUAUSSEE DU MAINE, 127.

1882
 ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QU/E IN HOC TOMO CXLIX CONTINENTUR.

i.i $TA PONTIFICI N C MERACl SSH V, col. 9.

&ODEFRED1 S STABl LENSIS MONACHUS.
Triuapbas sascti fteraacli, col. 2«7.
SAMUEL MAROCHIANl S E\ JLD.Ko CIIIUSTIANLS
Liber de adventu Messise preterito, col. 335.
OSBEENUS CANTUARIENSIS ECCLESLfi MONAGHUS ET PBjECENTOR.
VitaS. Doustaoi, eol. 371. — Vita Baocti Elphegi, ibid.

B. BARTHOLOMjEUS ABBAS MAJORIS MONASTERII.

Epistola ad Ernaldum episcopum Cenomannensem, col. 393.
BERNARDUS COMES BISULDUNENSIS.
Epistola ad Bernardum abbatem Massilieosem, col. 419. — Diploma, col. 4-21.

S. ANASTASIUS MONACHUS ET EREMITA.

Epistola ud Geraidum abbatem, col. 433.

S. ANSELMUS LUCENSIS EPISCOPUS.

Liber coatra Guibertum, col. 445. — Collectauea, col. 475. — Collectio canonum, col. 485.
Appbndicbs ads. Anselmdh.
Appeudix I. Dissertatio do S. Anselmi canonum colleclione, col. 535. — Appendix II. Opuscula
spuria, col. 567.
UDALRICUS CLUNJACENSIS MONACHUS.
Antiquiores coosuetudioes Cluniacensisraonaslerh, col. (343.

WILLELMUS CALCULUS GEMMETICENSIS MONACHUS.

Historia Northmannorum, col. 779.

MCTOR III PAPA.

Epistolae, col. 961. — Concio ad synodum Beneveataoam, col. 963. — Dialogi, col. 965.

GLTLLELMUS APLLUS.
Derebus Norlhraannorum in Sicilia, Apulia ct Calabria, col. 1027.
GAUFREDUS MALATERRA MONACHUS BENEDICTINUS.
Historia Sicula, col. 1087.
WILLELMUS l REX ANGLORUM COGNOMINE CONQUESTOK. I

Vcrba WiUelmi in cxtremis positi, col. 1283. — WiUelmi epistola^, col. 1289. — Leges, col, 1291. —
Concio ad exercitum, col. 1349. —
Diplomata, ibid,

DURANDUS ABBAS TROARNENSIS.

De corpore et sanguine Domini, col. 1375. — Epilaphium Ainardi abbatis Divensis, col. 1423. — Epi-
taphium Mabiliae comitissae, col- 1423.

GUITMUNDUS ARCHIEPISCOPUS AVERSANUS.

De corpore et sanguine Domini, col 1427. —
Confessio de sancla Trinilate, Christi humanitate, corpo-
.

risque ac sanguinis Doraini nostri veritate, col. 1495. —

Episiolo ad Erfastum, col. 1501. Oratio ad —
Guillelmum Conquestorem cum recusaret episcopatum, col. 1509.
EBRARDUS WATINENSIS MONACHUS.
Chronieon Watinense, col. 1525.
 ; ;
;, ,

ANNO DOMINI MXI.I-MCI.XXIX.

GESTA
PONTIFICUM CAMERACENSIUM
EDENTE V. CL. LUD. G. BETHMANN PH. D.

(Apud D. Pkrtz, Moiiuiiwnta Gennamx liislorica ; ricript. iom. VII. pflg. 3'J3.)

OBSERVAT103ES PR^VI^.
g 1. — Gestorum auclor et fontcs. A nec femporum ordinem servant, ut priora nec ,

Gesta pontificumCaincracensium (i) jabontc Ge- bcnc digcsta sunt, scd adnotata tantum et in char-
rardo I episcopo (2) primus composuit cauonicus tam conjecta quasi ad usum futuri libri paulo post ;

quidam Beataj Mariae (3), Camcraci si non nalus, a igiiur conscripta vidcntur, codem forlassc tompore

juventute tamen ibi degens (4), Gerardo familia- quo auclor priora corrcxit atque lum in marginc
ris (o). Scripsit ille Gameraci (6), in tres libros lum in schedulis assutis auxit, vivente tamcn
statim ab inilio opus disponcns (7), ct quidcm usque Gerardo 10), nec mullo post a. 1044 (11). Sermonc
1

ad iii, 34, a morbo reeens sanatus (8), continuo utitur minus quidem cleganli vocibus barbaris (12) ,

calamo intra a. 1041-1043 (9), capita 35-60 autem non paucis intersperso, simplici tamcn et a ver-

titulum non auctor ipsc conslituit;

Hunc — -2-2 : domnus episcopus nobis navvavc solebat ibi ; : d
hic cnim operi suo neque titulum generalem neque , e. saspc navvabat 2G domno cpiscopo navvante
; : co-
nomen suum praefixit, sed singuios tautum libros ijnovimus.
inscripsil primum: Libcv primus dc gestis cpisco- noslvavum uvbium, Cameraci vidcli-
(6)1. pra?f. :

povvm secundum Sccuiulus dc monasteriis quse

; : cet atque Atrehali; 4 huic nostrse urbi\ 7 bas : :

infra episcopium coustanl tertium Liber loreiusde :

B quoquc uvbcs 21 in hac uostra civitate ; 80 bu
; : :

—
!

rcbus ij stis Gerardi episcopi; sed sequentes de- eunlesiaB ; 92 ab urbe hac 9f> urbem hanc; 1(J3
: ; : :

mum totum opus una cum cuntinuationibus ita urbc hac; 114: huic eivilati ; II, 11 in nostram :

vocarunt, silicet Lambertus Atrebatensis cpisco- , aeecJesiam; ibi: apud nos ; 12: ad Lanc viciuiam;
pus in eharta anni 10G7 inBaluziiMisc. V.3S0 legi- , , 29 urbe nostva.
:

musin jcstis pontificum Atrebatensis Cameracen - (7) 1, 122 de quo in tevtio libvo navvabituv.
:

sisque ecclcshe. i. e. in nostri libro i 30. Chronicon (8) Cf. II, 8.

Marchianensc in Annalibus nostri.s VIII, 427, indica- (9) Ii, 23. de monasterio in Henim nuper : . . .

tum cx. : ponlificum Cameracensium actis, qui

. . Bobertus canonicos inibi deputavit, quod a.
. . .

ei nostri lilier primus Chronica S. Andrae Castri

l ; 1040 faclumest; III, 21 Herbrandum videlicct qui :

Gameracesii 1,0: de Eruino. Gerardo Lieiberto , nuuc cst, defunctum circa annum 1045; III 23:
atque Gerardo. qui plenius vossc cupit in gestis
. . . Ottonis qui uunc cst, qui obut d. 25. Maii 1045;
eorum reperirc quibi/, hoc est in nostri libro primo ibid. VaJerano, qui
: nunc boni testimonii . . . . . .

et tertio, et in Gestis Lietbcrti et Gerardi II;
ExcerptorGaugericianusinfra edendusloco in An-
nalibus noslris VII, 440, alla^o Ea guas in hoc
volumine ded. Lietberto a. C. v. e. contincnlur
sumpla sunt dc libro gestorum ponliiicum Camera-
censium ; et pauio post Incipiunt excevpta ex libvo
gestorum ponliBcum Cameracensium et postea de
separationc Cameracensis et Atrcbalensis sedis lo-
quens si quisplenius nossc volucrit, gcsta poi
: vaxatuva, cervicalus, eiangorium, cJepere, cJericus
cum reqoirat ; Rodulfus denique in Vita Lietberti
abbas, qui jam exeunte a. 1043. obiit.
(10) Ubivis enim ct in liis additionibus et per
: capp. 35-C0 domnus appellatur.
(11) Nihil enim in his omnibus cum anniun
q exeedit.
: (12) Ut addexterare, adrumari, alimonia amicare,
; ampliorare, annorari, atvium i. q. eoemeterium, ba-
ehania,camisia, campus, capitaneus, caraxare, ca-
i. q. discipulus, cJuere, debriatus, dequeri, didi

eam Gestorum partem quas de Lietberlo agit., c. 2, inavc, dissiludo, doclrinarc, duricors, ememor,
Vitam Lietbcrti, at c. 28, gesta pontificaJia vocat. care, eulogiose, cxpilator, expJetio, cxsnmpti
(2) I, prtof. precipiente domino nostro episcopo
: frigorilici, funebritas, gaudiosus, guerva, guttcvia,
Gcrardo ; qui sedita. 1012-1051. bcrbidare, inconcare, infiscurs, inimicare, lactarc,
(3) 11,23. Lambras villams.Deigenitricisdaaibns matricularius, ocdcnarius, peccarium, perdonare ,

lineispost nostvam villam vocat; 1, 85 bujus vide- : uameu, pompare, mdoe, prediatus, prepo-
ticet ecclesise, sc. beatse Marise Gameracensis testas, pi'oOuviai, fides, rapinator, regimonium, i-c-
II, il in nostvam secclesiam.
: patriare, revadiare, saceJlarius, soepissimus, se-
(4) II, o, juvenculns vidi. nior, sermentatus,siriaticus,turgor, soJatiari, sub-
(5) Gf. III, 12 : domnus episcopus refevvc solebat tolarium, tvanquillavc tvibua i. q. treuga, ultissimus.

Patrol. CXLIX. 1
 11 GESTA PONTIl ICUM CAMERACENSIUM. 12

1111 tumore maltam alieno, neque Bimiles in ^ charl ii"n .j;iin Bupersunt. Sed haec in nos-
m Qoe '
i •
!
i
Ihibail i -uiit,nequemendaeii. 'bivia
non levitatis l

nii plui i noe 'onensem, enim vera scribere volebat -2o-; i-t si non raro er-
im, u •
loerdi lli-t iriam Reraen- ravit, in chronologia maxime (21), nunquam tamen

Mi rnai Vnn tles \ sd istinos, Ein- soiens falsa tradidit. Nec miracula nimium Bectatur,
hai 1 ?os pontifloum rerum justarnm tenuitatem coramentis exor-
itque Ermini studel el quamvis jejuni sit animi neque ad
neracei iri :

auotore An , Autl tore F ulberto, \ edasti historiam scribendam nati, simplex tamen est, et
itore Ucuino, Leodegarii, Sal i ii 15 ,
' iisleni, fldei neque ira nec studio corruptaa.

\ichadri, Hugonis Rotho- g II. .1// Baldericus Gestorum auciov!

idelini, Amati 16 ,

magensis, Gaugerici, Maxellendis 17), lldegundis, Hasc Bunl quaa certa <le auctore scimus ux ijisius
ui.r \\ iboldum de al ;
rardi I is opere. Miadeeo testimonianonexstant, nisitreeepi- <
;

diplomata archivorum Cameracensis Lobiensi stola: (22), e quibus Colvenerius, cui lucem debent, ,

Maricolensis narrationes Gerardi atque aliorum

;
luiimis eruit, aiirtorcm Gestorum 1'uisse Daldm- I

18 Hic fontibus ita usus est, ut nunc describerel

.
ctini, liluiiii Aiberti domini dc Sarcbinville, sarel-
integros, nunc excerperet, verbis pro libilu muta- ^ lanum primo ac secretarium Gerardi I, deinde secre-
tis imo diplomata etiam pro roore illms temporis
,
tarium Lietbertiet Gerardi II, postea canonicum et
nequaquam accurate semper eum expressissi cantorem ecclesise Morinensis, inde archidiaconum .

chartee Cameraci adhuc servatse luculenter

qi--.'' Noviomensem,ac demnm episcopnm Noviomensem
enl quod adnotavimus 19
,
ne nimia in talibus ,
nc Tornacensem obiisse Morinia a. 1 112, ibidcm m
;

auctoritas Bcriptoribus medise selatis tribuatur . ubi chorosepultum. Sedjam Petrus Boschius(2rj) oslen-

i.; 1. 12. vumnon evunt in tevva obhvionis, et edificasti ingc-

I i Deperditos , quos novimus tantum ex chro- neratione et generationem. Ideo usque nunc saiis
nico Hannoniensi Jacobi de Guisia, qui quedam ex verecudice et modestm tiuv datnm est reliquam .-

iis affert ad. a 937,915, 984, 1000, 1005, 1035. Ex piornm votis etpii defuncti prsesulis voluntati lav-
his uoster excscripsit a. 975, 984, 1000, ct procul gire et quod industria infatigabili et animo vel
;

dubio plura etiam quae annalibus ipsis deperditis ad minutissima quseque attentissimo viventi conse -
agnoscerejam non licet. — Annales etiam Rothna- crasti, movtuo noo eripias. Excute cle manibus, ut in
is inter fontes operis referendos esse, monuit ecclesiis et monasteriis versetur. Mihi etiamnnm
V. CL. Wilmans. V. Annalium nostrorum t. IX. presagit animns, mu
istam tibi gloriae posteritati
5S. junii \ , 200. tisiii, et nunc utrique ecelesiae voluptati atque orna-

16 Sept. IV, 1-28.

Ib. mento futuram. Datum Remis Idibus Januavii
ta SS. Belgii IV, 572. q anno H94Neque hujusoriginemindicatColvenerius.
(18) 111, 12 22, 23; I, prajf., 10, 34; II, 3, 12.
'
Tertia, « exarchivis ecclesise Ambianensisdesump-
64, 77. ta, haec est Diiecto coufvatvi Baldevico Noviomen-
» :

ef niliil dubium
: nihil firtiun positum ,
sitiiu episcopo Godefridus Ambianensis Ecclesiic
. . alioquin melius esl tacere quam falsa episcopus salntem in Domino. Me indignum ad hanc
;:; coosultius reticere censuimus
ib. 2 :
,
jmstovis cuvam eves.it Deus ut quod dignum devo- :

quam fabuJosum quid conUcere ib. 28: melius est ;

tione gregis est faciam. Cumitaque in nac dioecwsi
silere quam fabulosum quidconncere ; cf. c. i. perantiquae sint ecclesiarum fuudationcs, ctjam in-
(21) Ut I. 8, 16, 4-2, 49, 50, 60; II, 21 32; juria bominum diruta pleraque cluustra, ut ea obli-
111, 13. vioni perpetnse non tvadanluv,sed piovum locorum re-
(22) Sunt autem hoe Gerardus Cameracensis seu : covdatio sublevet tidehuin animos, ad dcvotionem
Atrebai episcopus religwso Huberto propagandi cultus divini, ct utmultis intevcessovi-
lutem. Mttlu ad te Baldencum, dudum bus Deus supermalitia nostrabatplacabiiis et mise- ,

/iii l.n tberti a s 'retis et mibi nepoti arf idem ser-
vientem, quitesuper dubiis in Domino oonsoletur.
Vir est litteratus; et
imbutus ttt tuse et
indicat. e sunt sedis edocebit, et al> eointel-
liges quse cupis. Gaudeo super veletudine tmi me-
liore, et te Inbentius suBerre aftlictionem desidero; 1%
nam qiu vindicari vult, adomino inveniet viudictam
.Equissiinum cnim
qui a Dco quotidie sibi pavci expetil. Disce boni
pastoris pvopvium csse pati et ferre, poneve fa-
ciem ut petram duvissimam , et non contundi. In
omnibus Deo gvatias age, illi soli penitus mhae-
rens; et ita improborum non senties offensam.
Datum Cameraci m Februario, anno 1182. Hanc
unde habeat Golvenerius non docet. Altera haec , uus et Chronico Cameracensi iilustvis. Quod unde
est Raynaldus
: isium avchiepiscopus Balde-
vico Morinensium cantori salutem. Meum dilecte
vicovdiamiavgialuv,pvecovobnixeinDominoutteIa-
bovi pio accmgens, uut potius eolabove pevseve- m
Morinensium sunt
iis quae vans nostvue diuecesis et ecclesias fias exscriptor,
mae gentis cbronicon nuperum sicut in ecciesiis Cameracensi et Movinensi fnisti
fidelis caiamus scribae velociter scribentis. Non abs-
condas taleutum in terra, et benefaciens noti defi-
ccre. Salutat te Detvus avchidiaconus, et ego tuus
conservus m
ovih Christi, quo vale. Scripsi ad m
est, omnibus pavceve episcopiim, Sanctum Quintinummeas deliciasjnxta Peronae vil-
lam, anno 1118. mMaio. His adjungit Colvenerius
ii ephitaphium quodante urbis Morinensis destruc-
tionem ceruebatur in choro cathedralis ecclesise »:
P.Baldevicus, hujiis ecclesiae cantovet episcopus No-
viomensis, anno Vevbi incarnali MCXII, praelatio-
uis suas anno XV,pridie Kal.juniiobiit, meritisple-
sumpserit, nescitur; Teruanna enim a. 1151 diruta
. 1'uit. Sedjamdom Rivetmonuit: «Cette inscription
,

detua Historia ecclesise Cameracensis etAtrebaten- n'cst point originalc, et n'a ete faite qu'apres coup
requirisjudicium de qua quse accepi afratre Si - : sur la lettre de S. Godefroi eveque d'Amiens. »
geberto tibrrescribo. Iili tanquam sedulaapis pev
, (23J Acta SS. Aug. II, 668. Colvenerius atque
piorum devota circumvolitans loca, nullum preteris- Boschius solj sunt, quos consulere juvat; reliqui
se visns es, unde non aliquid decevpsevis incvedi- omnesrepetierunttantum,qua3illidixerant, novi nil
bili seduhtate. Sic itaqne mirabilia Dei et sancto- prorsus afferentes. Atque Miireus Opp. diplom. 1, 80:
 ;;

13 OBSERVATIONES PR.EVI/E 14

dit,Baldericum episcopum, qucm ipsa Ecclcsia No- A munus, transitus ad Morinos, chronicon Morinense
viomensis vocet pastovem non aliunde illatum, non (25) —
si non prorsus neganda, adeo tamen dubia

ulium, scd suum, suo pvofusum utcvo, quom gvcmio manent, ut sint quasi non sint. Multo probabilior,
susccptum ipsa sibi laclavit, quem sibi ablactatum imoper ipsiusauctoris testimoniumi-itiicertaferevi-
ipsnmcl educavit ct ab ipsis cunavum exovdiis pcv detur Boschii conjectura (27), ex qua noster praeter
setatumet ovdinum gradus sibi penitus vindicavit, Gesta, et quidem prius quam
ea, Vitam quoque S.
ul babere gaudent cxiilio patrem, ex ulumno vcclo- Gaugerici e duabus vetustioribua conscripsit.
rem, excanonico suo et archidiacono Baldrieo ponti- § III. — Gesta Lietberti.
liccm (24) non posse eumdem esse cum noslro quem Auctorem in Gerardo I calamum sistere voluissc,
inde a juvcntutc usquc ad saltem 1044 Cameraci
a. supra ex ipsius vcrbis vidimus. At Golvenerius —
vixisse ex ipsius verbis constet, quemquc anno de- et bunc reliqui secuti sunt omnes Gcsla Lietberli —
mum 1082 ad Morinos transiissc, ibique anno adhuc quoque eidcm tribuif, bac una ratione inductus,
1091 vixisse epistolse istae tradanl. Statuamus igitur quod in eodice 2 tertio libro subjiciantur. Sed ipse
oportet aut errasse Gerardum, ita ut Ghronicon Ga- dicit ea ibi scripta esse aliamanu eaipw paulo rcccn-
meraoense a Balderico scriptumsciens, ataquonam unde ccrtum fere videtur, in codice primario
tiovi,

Balderico nescicns,eumquem oplime norat Balderi-
cum, episcopum, cogitaret. —
aut totam epislolam
suppositam esse, id quod dc reliquis ctiam duabus
Boschus non uno ex capitc suspicalur. Alque revera
habenl apoeryphi quiddam et, ut itadicam, vagi co-
lorestreccntiornonqualisillotcmporeessesolebat
in prima chronicon Morinense scriptum indicatur,
antequamauctorMorinos venisset; in secundocbro-
nicon Gameracense, quod ante annum 1044 compo-
situm fuisse scimus, anno 1094 adhuc incditum
repryesentalur, cum latcm prima epistola anni 1082
cjus menlionem facial tanquam
scnex, si noster esset, ad minimum
historiam scribendaininvitatur. Porroorigo
prorsus cst incognita et quanquam Golvenerius,
; fus porro hanc Gestorum partem Vitam Lietbevti
vir summse in litteris eliam religionis, profccto non
is fuit qui sciens falsa pro veris daret ipsum tamen
falli jamdudum supposilis, ncc in-
potuisse chartis
quam memoriae illius merito
credibile est, nec ci
habemus repugnat venerationi. Quamobrem tum
ipsse,tum qua3 iis solis innituntur Baldericino-
men, secrelarii apud Liebertum atque Gerardum I.
hujus 2 fontc, ea non fuisse (28). Sigebcrtus qui-
dcm (29), Bodulfus biographus Lietberti, auclor
chronicae S. Andreae Castri Gameracesii, et scriba
codicis Hafniensis (30) ca jam in libvo gestovum
; pontiticum Canwvaccnsium legebanl ; scd inde ne-
quaquamsequitur, auctoremessecumdem. Hicenim
patroni sui Gcrardi ultimos septem annos profecto
non tam alto atque abrupto silentio transiiset, ne-
que, credo, librum, a, 1014 absolulum, usque post
a. 1076 reliquissct intactum — nam lunc dcmum
gestaLietberti conscripta sunt (31). — Sermo etiam
satis noti ; in tcrtia quamvis colorenon multum studium tamendifferat,
88 annorum ad sententiarum singulas partes aequali sono terminan-
duarum di multo magis apparct quarn in prseccdenti. Bodul-
vocat (32), quo nomine vocare vix poterat, nisi a
:
C prioribus separatam; ct Gameracensis etiam abbre-
viator interpresque Gallicus,eoquoda Lietberto ini-
tium sumpserunt, ibi quamdam ut ita dicam caesu-
ram in Gestis fuisse ostendunt. Soparavimus igitur
— Gesta Lietberti a tcrtiolibro, tringinta amplius annis
priuscomposito atque unius Gcrardi rebus ab aucto-

Cousin Hist. de Tournay I, 152 ; Sanmarthani III, posse a. 1094. fuisse cantorem Morinensem, id
819 Vossius De hist. Lat. p. 387
; ; Gallia Christiana quod altera Rainaldi epistola contendit.
IX, 999; Gcillier Hist. gen. des auteurs eccl. XXI, 76; (25) Hujus nusquam mentio fit nisi in prima atque
Fabricius s. v.; Bouquet VIII, praef.; X, 196; Baur tertia cpistola; quibusColvenerius addit sevvatum :

in Erch et Gruber Encycl.; Thierry, Lettres sur fuit in nrcbivis cjusdem ecclesiaj usque ad tcmpova
1'hist. de France, n. 17, m
omnibus Golvenerium Philippi de Luxcmbuvgo episcopi Movinensis ct Ce-
sequuntur ; —
Paquot III, 633. ed. fol.j Bivet in nomancnsis ,
qui Cenomanis obiit a. 1519. Hic
Hist. Litteraire de Fr VIII, 400 Bouquet XI, 122 ;
;
tvansfevvi illucl jussit ex Movinis ad collegium
Leglayin Biographie univ. LVII, 310. et in editione sancti Benedicti in uvbe Cenomanensi. Sed ibi jam
sua, cum Boschio nostrum a Noviomensi episcopo Dom Rivet illud frustra qusesivit. Ejusdem operis
diversum esse statuunt, rcliqua autem quae Golve- codicem in bibliotheca Foucheliana recenset Le
nerius ex cpistolis illis concludit, admittunt omnia, D Long, Bibl. hist. de France n. 3310. Sed jam doctus
scilicet auctorem Baldericum vocalum, secretarium Cameracensis abbas Mutte dubitabat num tale ,

fuisse Lietberti atqueGerardi II, librumsuum ter- Chronicon omnino exstilisset.

tium deduxisse usque ad mortem Lictberti, trans- (26) II, 4.
iisse a. \0H2 ad Hubertum episeopum Morinensem, '27) Acta SS. Aug. II, 668. et Acta SS. Belgii II,
ibique composito Chronico Morinensi, obiisse ean- 27S.
toreui circa a. 1097. Attende etiam ad rasuram codicis 2 in fine
(28)
Verba sunt epistolse a. R. decano atque tota
(24) III, 60,procu! dubio a manu illa altera recentiori
congregalione Noviomensis ecolesise ad Larnberi uiu profectam quae rasuradocet, ab initio ibi qusedam
;

Atrebatensem episcopum scriptse quam edidit Ba- fuisse, qiuv opus ibi finem habere indicarent.
luze Miscell. V. 309, ex codice Atrebatensi, fidei (29) A. 1054.
indubitatse. Atqui charta Babodi Noviomensis epis- (30) Archiv. VIII, 440.
copi, data 1 Uecbr. 1093, quam exbibet Simonis (81) Hoc inde apparet, quod Lietbertus raro tan-
Chartularium S. Bertini pag. 206, et Guerard., in- tum domnus vocatur, quam vocem auctor eo vi-
ter testes habet Signum Baldrici arehidiaconi
: \ente scribens omittere non poterat.
unde apparet, Baldericum postea episcopum, et ^32) Vita Lietb. 2.
jam a. 1093 archidiaconum Noviomensem, non
Bq
M36
 .

1 GESTA PONTIKICUM CAMERACENSIU.M. 16

odicibue 2, -*, 7, in \ Gallica collatue summae utilitatia esl ad Gesfa illa

quibu ' "'• restituenda. Postea continuatus fuil ab alio quo-

(i //. ad hese interierunt. Opusunicocodice9jam
tituimUB BX 7, "', n!>i ulii deperdito editum fuit in libro Supplementum aeu
:

i im arcte in ntur, continuatio cbronici Cameracencis Balderico ads-

ut uimiii :

i
""' ll
dili- ,;. 1054 ad a. 1196. Cameraci apnd S.
',

gentius inepicienti statim apparebil deGe- Bei thoud. 1786. * u \ deinde Dom Briol xm, 584, ini-
i mlo po i jue mor- lio quod ei Gestis Lietberti Ouxit omi

,n auctore n Gesta utraqueeditionedamu8,capitumde6tinctionedeno8-

anno di , reliqua I
'

S( > addita tro instituta. —

Sa^culo denique XIII exeunte (10;

ex (ll tentium episooporum excerpta. Lietbertiet sequentium genuina, non abbre-

i

minus autem Gerardi 11 quoque g< cer- viata, nescio quis in Gallicam linguam vertit, prouti

tantum hic legi oredamuB, versio Gallica ve- tunc verlci-e solebant verbosius paulo quam textus
itatim indicanda, quae non ex codice 7, sed I.atinus, omnino tamen satis accurate. In Lamberlo
II, neque omisit quicquam neque addi-
ipsis facta, in Gerardo 11 ad verbum fere
- ci Gerardo
cum nostru convenit, in sequentibus multo amplior dit; in sequentibus, ubi (lesiis ipsis deperditis, ex
B pptis inoilo judicare licet, omisisse perpaucula
; igil ir, ut iu Lietber o, separavimus,
m 7, 7 , et in editione Dom Brial XIII, 416, tantum videtur, adjecisse nil nisi locos quinque (41)
unica hucusque, unuin bpus efficiunt. e^ Lamberti Waterloi Chronico ad verbum desum-

g \
Excerpta .
utium. - ptos. Quae si detraxeris, Gesla depenlita Manassis

S. |
- Abbreviato Cameracencis. — et sequentium ha3C versio sat bene supplet quare ;

Vei dolendum, quod jain inanno 1 135 desinit, fineunici

ita sequentium episcoporum nonjam integra codicis 10 deperdito. Ex hoc primus edidit Dom
babemus, tantummodo duorum oxcerpto- Iirial XIII, 476 excerpto quaedam dedit Lcglay (42).
;

rum atque versionis Gallicse, qualia fuerinl possu- Is'os gestis Lietberti et Gerardi II, quibus nil novi

mus .
. Lnno siquidem 1180 monachus, ut inest, plane omissis, reliqua inde ab anno 1092.
:
Qcti ilaugerici (35), cum Gesta Liet- omnia ex ipso codice 10 iterum proponimus, capi-
Vitam ejnsdem et Gesta Gerardi II in
i, tum distinctione de nostro addita, locisque quibus
ununi volumen 36) conscripsisset, successiones excerptor Gaugericianus et abbreviator Camera-
npore usque adpresens tempus consis eadem nurrant, in marginc ubivis indieatis.
ntum, hoc est ab anno incarnatio- §VI. — Coniinuatio S.Andrese
Castri Camerscesii.
nis Verbi 1090 usque ad annum 1180 summatim C Ihec sunt qu;e de Gestis pontificum Cameracen-
Gesta I lerardi narrationem de siuni ad nos usque devencrunt. Continuationem
sequentibus pis ex ipsorum Geslis excer- quae non ex eisfluxil, habemus unam, brevissimam

ptam (87) tam arcte subjecit, quasi unum opus annorum 1051-1179, auctore monacho S. Andrea.-
iddi n- nisi cap. i 6, 9, de sancto Castri Cameraeesii (43) quam post Dom Rrial XIII,
;

Gai imittens, quaj ex \ ersione 533, et Leglay, p. 308, subjungimus cx eodem quo
esse suo loco indicaVimus. At codice 8 unico.
illi —
Historia episcopatus Atreba-
huius i be nus tantum initium usquc ad tcnsis (44), cujus finem Brial et Leglay ediderunt,
ia interciderunt, mulilis codicibus 7", neque ad Gesta pertinet, quippe a clerico Atreba-
unde i al XIII, 476, el 7 autographo, und tensi composita circa a. 1 1*72, nec res Germanicas
nos illu 1 dedimus. — Anno porro 1191 canonicus ullo modo tangit. Nequc magis nobis cdenda erant
(lcsta Lietberti et sequentium Gcsla quibus Alrcbatensium civitas stih Urbanoin
sat breviter co . el inde a morte Nicolai, ut antiquam reformatur dignitatcm, a Baluzio edita
videtu; de suo continuavil ad annum usque (45), quoe non sine utililate cum Gestis conferen-
1191. Qui i el verba Gestorum quampluri- tur. sed auctorem habent longe alium, Alrebaten-
mum m it, ctjudicium de hominibus nonnun- j) scm, circa a. 1102 viventem neque quiquam ad ;

quam aliui I quam illa, tamen cum versione nostram historiam conferunt.

(40) « Du temps d'Enguerran de Crequi, comme

(38) Cf. c. 0. in fine.
enim iequ:i!i sono desinentia in fine on le voit catalogue des eveques qui est a
par le

sen sectatur, ut colore sermonis la tete du ms. » Brial.

inde longe ;iiius sit a Gestis Lielberti. ,41) ('.. 28, 31, 32,38, 39.
(,;.• ts ex ampla de sancto Gaugerico J42) P. 544, 551, 553, 554,
557-561, 571, 572.
narratione c. 4-6 9, quam de suo addidit, cum ea (43; Cf. init. in ista ecclesia.
in Gestis non esse (44) Auctores Cameracensis et Atrcbatensis
st ipse codex noster 1. urbis ignorantur —
njanibus cst intcrfcctus. In
1 Gesta pontitkum requirat. codd. 7 et T, quo usus fuit Brial XIII, 533, et ex
i. c. W. eo Leglay, pag. 351.
mjicio inde, quod c. 19 ultimo hujus de- (ib) Miscell. V, 237, e codice Atrebatensi, jam
cc-nnio prorsus omisso slatim ad successorem ti'an- Boloniensi (Archiv. VIII, 406), eujus apographum
sit, abj*upte satis ct quasi fontibus subito destitu- Sceculi xv, vicli in bibliotheca Atrebatensi.
tus, Gesta Burchardi ipse allegat c, 13.
 : : ;

17 OBSERVATIONES PRdEVIiE. 18

Gesta per mcdiam oetatem neque lectitata multis A mus.fAlia denique nianus s. xu exeunte seu xm
fuerunt: necssepedescripta. Usi suntiis Lambertus ineunte quasdam correotiones fecit in 1. 20, 68.
episcopus Atrebatensis a. 1097 (46), Sigebertus a. Codex jam priinum lantum atque secundum librum
1105, Rodulfus in Vita Lietberti anto 1130 (47), continol ; desinit in media pagina antepenultima
Chronicon. S. Andrsen Castri Cameraoesii a. 1133, quaternionis foliisadhuc integri. Cui spatio paginse
Andreas Marchiancnsisa. 1194, ChroniconMarcbia- et dimidiee a scriba vacuo relicto, manus alia.
nense a. 1200 48), Jacobus de Guisia c. 1380(49). coa3va,inscripsit: Ex decretis beati Gre joriipape,
— Codices vero hi sunt quodmonachi, eto.,queeaboperenostro plane aliena
§ VII. — Codices. sunt. Attempore Colvenerii,quieoapu9 S.GisIenum
(1) C. sancti Gisleni, jam. Ribl. reg. Ilaagensis n. usus est, tertius etiam liberaderat usque ad vocem
303, ex libris a Leloup collcctis emptus, membr., o.i itis 49medii adlnbuit, in qua voce desinebal in
:

fol. min., foliorum 88, linearum in quavis pagina finequaternionis, sequentibus operis foliis cum fine
28 ; scriptus una manu oontinua sseculi, xi, alra- deperditis. Quee folia sub finem siuculi xu adhue
mcnto tam fusco, ut intcgrae hic illic voces oculos exstitcrunt —
tunc enim scriba codicis 2 ea adhuc
jam fugiant quarum aliquot sub initium operis alia
;
excepit —
sed saee. xiv jam deperdita erant; nam 3
manus s?eculi xn conataest restituere. Numeri capi- g tunc tcmporis scriptus ea non jain nabuit. Kx hoc
tibus praefixi octo tantum primis inde a nono dc- ;oodicc primario reliqui fiuxerunt omncs (52). Usus
sinunt. Prima cujusque est rubra
capitis littera eo fuerat Colvenerius ; eruil eum iterum Pertzius
ornatae non habentur nisi pauculie sub initium anno 1835; nos Ilaggaj comitum anno 1839. V. Cl.
operis. Tituli minio scripti, sedrubricatorem alium Holtrop bibliothecas regia) prsefecto benignissime
fuisseacscribam,etorlographia3diversitas indicat, faventc, denuo accuratissime contulimus.
etquod sa^pius scriba non satis spatii liquit, ita ut (2j S. Marise Atrebatensis,jamdeperditus,sed
('..

rubricator marginem quoque adhibere cogeretur.
Per totum vero codicem (50) manus alia, nitidior
paulo, sed plane coa^va, atramento plcrumque ni-
griore additamenta ascripsit, tum in rasura, tum
intor lineas atque margine, tum vero in sche-
in
dulis assutis, nunc breviora, nunc ampliora; imo
integra capita ita supplevit. Singulos autem in
scriba primario atque in rubrioatore pcnnas lapsus
Colvencrio adhuc adhibitus, qui eum Gislenensi
recentiorcm dicit, Sed jam ante fincin saiculi xn
descriptum fuisse ex 1 inde apparet, quod 1, 20, 68,
ea habct, qiue in 1 legebantur primaria, non qua3
manus sa3c. xn ex illis erasis superscripsit. Tituli
minio exarati, proutiin 1, quem in universum satis
accurate excepit; additioncm unam tantum inse-
ruit, 1 3. Post finem libri tertii legebantur Gesta
.

corrigere, orthographiam non raro diversam mutare Lictberti, sed « manu alia, eaque paulo recentiore
vocesque ab his tum casu tum consultu omissas ^ scripta, » tcste Colvenerio. Fobum ultimum una
supplere omnino dedignata est. Hanc manum ipsius cum alio quod continebat III, 48, et dimidium c.
credo auctoris autographam, curis secundis opus 49, jam tum decrat, cum 2* ex nostro dcscribere-
suumrevisenlis ; —
nam de se ipso in hisce loqui- tur. Novimus atque indicavimus ex uno Colvenc-
tur (51) reliqui codices omnes ca tantum habent
; rio auctore fide dignissimo, qui eum in notis suis
quaa hic corrector, non qua3 primo scriba exarave- a. vocat.
rat totusque harum correctionum additionumque
; (2') C. Sancti Vedasti, jam civitatis Atrebalensis,
habitus idem est, quem et in Thietmari, Liudprandi, n. 666, charl., fol., anno 1482 a pluribus ex 2 de-
Sigeberti, aliorumque codicibus autographis vide- scriptus, sed satis ncgligenter.Quae legere non po-

diplomate apud Baluzium Misc. V, 380.

(46) In
(47) Hunc
aliqui putaverunt celebrem istum ab-
batemS. Trudonis at minus recte, ut ostendit ne-
; gilii versibus quamplurimis, quibus iter Lietberti
crologium S. SepulchriCameracenois in bibl. civ.
Camerac. n. 734, ubi manu s. xn hrec leguntur
2. Non. Julii obiit Rodulfus noster monachus et sa-
cerdos, quidomui et patroni nostri LietbertiCame-
racensis ecclosia? pontiiicis vitam, sudores quos pro
eadcm sudavit secclesiae, etfmem vitee praesentis, in
uno Yohunine luculenlo sermone descripsit. Auctor
raeum Opp. dipl. I, 155. Capita 16 27, 29-43, 45,
47-52, 58-66, auctoris propria sunt, cxceptis Vir-
exornavit; sed qune ex eis scitu dignasunt, horum
plurima jam Chronica S. Andreas 1, 15; II, 22-29,
31, excerpsit, reliqua nos in notis ad eamdem Chro-
nicam dedimus, ita ut amplius non opus sit grana
conquirere ex ista palea.
(48) Scriptum petentc Simone abbatc, qui prse-
fuit a.1101-1201 cf. Annales nostros VIII, 427.
;

cum Lietberto a. 1064 fuit in Gra^cia, atque scri- (49) Hic raro tantum nec tain Gestis usus est
psit ante a. 1133 tum enim jam Chronica S. An-
; quam epitome quadam carum Gallica, quam vocat
dreae CastriCameracesii eum exscripsit. Opusejus, Historiam Cameracensem ; eodem tamen nomine
bis jam editum, apud Dachery Spicil. II. 138 et appellat Rodulfi vitam Lietberti cf. Annales nos- ;

Acta SS. 23 Junii, non iterum recudere noluimus, tros T. IX.

quippe quod maximam partem et Gestis Lietberti (50) His scilicet locis 1, 5,7, 1*), 12, 17,21,:

contlatum, inter fontes historia^ vix baberi potest. 23, 27, 40, 48, 52, 58, 64, 71,93, 1)1, lli, 1K», II,
Capita enim 1-15, 28,44,53-57,integraexcerptasunt 5, 11, 12.
exGestis pontificum I, 114. III, 1. Gest. Lietb. 1-7. (51) I, 7 ut : supra ict-irjitiuii': 1'' >fri<; #j'eMB; .

14, 8, 16-24, quee verborum tantummodo ampullis 23. huic operi nccessariiim drtxi inse)'vrn 27. re- :

et flosculis poeticis atque bibliois Puidulfus exte- perimuB.

nuavit. Quas propria inseruit paucissima, in notis
ad Gesta Lietberti omnia excerpsimus. Caput 46 ad
verbum descripsit ex diplomate Lietberti apud Mi-
ffiiB Ub enn ru ; i* * ,.idm
19 GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIUM. 20

terant scribsB, spatium reliquerunt, in margineA eripta Bine litulo continet aostri capita I, 94
iis

s,f|iius voce desunl indieantes. Quatermo inti I0i. «ectionca ejua notavi omm 1

eum i, 46-106 jam intercidit. ipse oontuli. \\)\i:/i;iriul iriiim s r XII signatam e* archi- , . I

egiua Parisiensis, n. ilim Baluzii cathedralis Cameracensis teste Rom

membr. in quarto bsbc. xjv, aitidissime exai BrialXUI, 534, subinitiumcontinebatquam ille inde
atque aecuratiBaime. Capitum tituli rubri in tertio edidit abbreviationem Gestorum ;
canonicoCame- ;i

liluo nulli. Hic illic Bpatium relictum, ubi vocem racensi confectam, cum eontinuatione alia manu
ln 1 legere non jam poterat sed hoc raro factum.
;
smj deo mutila, ut inde certi quicquam vix
Desinit in medio III, i' 1
,
quibuseodem calamo sub- elicere fas Codex quo deveneri^, nescimus.
-./.

jungit oontinuationem brevissimam l'o*t istum

— (10 I . ecclesiaeCameracensi catenatus, jara bibl.
Savine, quam post Gesta daturi Bumus. -s con- 1
1 >
t
-
publ. i • a 1 1 1 . 88 i, posl catalogum episcoporum osque
tuli. ad Enguerrandum de < Irequi continetl lestorum ver-
, i :. Affligemensis, dein sooietatis Jesu Antwer- Bionem tallicam, quam < Dom Brial XIII, 476, ex ipso

piensis, jam bibl. BurgundicmBruxellensisn.7615, edidit. Finis codicis intercidit.

ohart., fol., wi, conlinel Liesta, Chronicon Eg-

s. Editiones hassunt:
mondanum atque Andream Marchianensem. Capi- q Colv.) Chronicon Cameracenae et Atrobatcnse,
tuin distinetionem de buo nonnunquam mutavit, sivehistoriautriusqueecclesiae^tribuslibrisabhinc
plura in uuum conjungens. Post (inem Hbri secundi QOOfere annis conscripta u Balderico Noviomensiet
eodem calamo descripsit quae in ibi alia manus 1 1 ornacensi episcopo. Nuncprimumin lucem edita
inseruit tum statim librum tertium subjecit, sinc
; et ootis illustrata per Georgium Colvenerium. Duuci

titulo, cui in margine alia manus addidit Sic habet : exoff. I Bogardi 1615, in 8°, est editio princeps.
ins. exemplar domini Preudbomme oanonici Came- Colvenerius tres codices nostros 1, -2, 5, habuit, e
rae. Desinit in III, 49, medio nil deperditum. Ipse ; quilms nitidiorem auctioremque 2 pro fundamento
contuli. posuit, sedex 1 correxit, ubi necessarium sibi vidc-

(5) C Rubeae Vallis, jam deperditus, sed Golvene- retur ; reliquas codicis 1 lectiones alicujus saltem
rio adhuc visus ct r notatus, qui eum dioit iu charta momenti indicavit in notis oxo utpotc recenti at- ;

descriptum, idque satis imperfecte, abanniscirciter que interpolato pauca tantum attulit. In prsefatione
00 uut 70. In eoinultn pronrhiti iomutata siint, et pro fusius dc auctore egit, sed ilii tribus istis litteris
veteribus nova nomina substituta. Summaria ca- quasprimus protuht, in errorem se induci passus
pitum liabct tantum in secundo libro, nec integre. est, quod tamcn nequaquam ipsi vitio voitendum,
Scriba modo quam maxime arbitrario egit ; III, cumepistola illa Noviomensisnondum perRaluzium
1849, inunius lineae spatium decurtavit ; desinebat esset edita. lommentarius deniquc, quamvis paulo
(

in III, 49, in media pagina. prolixior, multa tamen continet nuno quoque utilia,
(6) C S. Petri Alliinontis, jam civ. Duaconsis, quibus non sinc fructu usi sumus codiccs porro 2, ;

n. 800, ab Antoniomonacho in Alto Monte exaratus 5, et tertium librum codiois 1 jam perditos, per
ssec. xn, ex., membr., 8°, de quo egi in Annalibus ipsum modo novimus oumque Golvenerius solida ;

nostris VIII, 428; inter alia continet Gestorum li- eruditione atque accurata diligentia inter primos
brum secundum inscriptione prorsus carentem. exeellercl,lilierejuspraestantissimisauctorumquos
Scriba satis accurate egit, excepto quod pro libitu media annumerandus.
a>las lulit editionibus est
plura omisit. Capitum tituli rubri, numeri nulli. Botjq) Uom
Rouquet ejusque continuatores Ge-
Ipse contuli. storum excerpta qusedam ex editioneGolveneriana
C. Hafniensis Tott. n. 5^0, mbr., quart., s. xu
(7) inseruerunl tomis VIII, 278. X, 196. XI, 122. Dom
ex., olim5S. Martyrum Floren. Ilil. M. et P., scd Rrial vero XIII, i76. 533 53i. e codicibus nos-
scriptus, ut videtur, Cameraci apud S. Gaugericum. tris 3. 10. et cx 7". 9. jam deperditis edidit eaquse
('ontinct Gesta Lictberti et Vitam ejusdem, cui scriba Gesta Gerardi, Gestorum excerptum Gaugericia-
fol. 40subjecit Gesta Gerardi atquc
sine ullo titulo num, abbreviationem Gameracensem, versionem
continuationem cx Gcstis sequentium episcoporum O Gallicam esse supra exposuimus; et quamvis ho
excerptam. Desinit fol. 40 in iine quaternionis, se- rum originem, fontes atque auctoritatcm non satis
quentibusdeperditis. Godiccm hujus continuationis perspectam haberet, eo tamen bcne meruit, quod
esse autographum monet Waitzius noster, qui eum primus ea in lucem protulit.
contulit atque desoripsit in Annalibus nostris VII, Legl.) Chronique d'Arras et de Cambrai, par
440. Balderic chantre de Tvrouane, revue surdiversma-
[T] C. S. Sepulchri Gameraoensis, jam deperditus, nuscrits etenrichiede deux supplements, avec com-
sed a Dom Brial visus, qui inde Gesta Gerardi at- mentaires, glossaire et phisieurs mdex, par le doc-
que continuationem Gaugericianam edidit XIII, teurLeCjhXY, Paris 1834, //2-8°. Editor hoc libro, illud
476, descriptus fuisse videtur ex 7. Desinebat jam- maxime effioere voluit, utmedisesetatiscognitionem
jam cum continuationis c. 8, finc deperdito. atque studia historica, quorum amor ipsum ex me-
(8)G. Gemblacensis. jam Bruxellensis n. 54G8, dico fecit archivarium, popularibus quoque suis
mbr., fol., s. xi; in flne ab alia manu s. xi ex. as- iiolam iterura redderet acceptamque, eosque ad
 :

21 LIBER PRIMUS 22

ipsos quibus histoviam discere deberent fontes

c A. serint. Finemlibriex 2, id est Colvenerio, et 2*de-
redueeret oblivione jamjam obrutos (53). Ideo in dimus. Gesta Lietberti nos primi a proeeedentihus
verbis auctoris edendis Colvencrium secutus est, separavimus, proponentes ea ox -1
Beu Colvenerio,
adhibitis hic illic codicibus 2". G plurimum vero ;
2" et 1, qui iniiis Bnem eorum suppeditavit, huc-
studii collocavit in commentario, latiori quidem, usquo inedituin. Gesta Gerardi restituimus ox 1
sed vel sic libenter legimus auctorem, qui talia ita ejuaque apographoT, a Dom Brial expresso. Gesta
tractaro novit ut non doctum opus lcgere, scd vi- sequentium episcoporum integracura nonjam ha-
rum urbanum, qualis est, grata quadam cnm elc- bcantur, opuscula exhibuiinus ex quibus ea
tria

gantia narrantem audirc nobis videamur. Auxil suppleri possint cxcerptum scilicet Gaugoricia-
:

praelcrea libri utilitatem eo quod primus ibi cdidit
tertiam partem chronicee S. Andre Castri Camera-
cesii, eo usquo incognitoe quam, quod integram
;
infra proponcro possumus, ipsius viri amabilis de-
bemus benignitati.
Nostrae editionis ratio eafuit, ut,
ab auctore ipso correctum esse perspexissemus,
Gestorum primum atque secundurn librum plane ex
hoc daremus, correctioncsejus, additiones, pennae
lapsus religiosissime ubivis indicantes, e reliquis
vero codicibus ea tantum notantes, quibus vel ipsi
eorumque natura cognosci, vel correctiones atque
nuin, auctius jam quam apud Dom Brial, e codico
autographo 1; Abbreviationem Cameraccnscm, cu-
jus codex unicus 9 non jam exstat, cxduabus edi-
tionibus a Berthoud et a Brial curatis, omisso
tamcn initio e Gestis Lietberti ad verbum descrip-
cum codicem i, B to ;Versioncm Gallicam e codicc 10, et hujus initio
omisso, cujus fons adhuc oxstat. Continuationem
denique S. Andreae ilcrum cx codice 3 unico pro-
ponimus. In adnotationibus oa quffl jam apud Col-
venerium atquc Lcglay recte dicta repcriebamus,
geographica maxime, al> illis mutuati sumus, no-
mina eorum religiose ubivis apponcntes praeterea ;

lacunae in 1, temporum injuria factae suppleri pos- duo potissimum exscqui conati sumus ut et chro- :

sent. Tertium quoque librum usque ad c. 49 med. nologiam quam accuratissime explicaremus, et quae
ex eodem 1 dedimus, ipso quidem jam deperdito, ex aliis scriptoribus excepta sunt, litteris minori-
sed Colvenerii egregia accuratione ejus absentiam bus exprimeremus ubique (*).
adeo supplente, utpaucissima tantum dubia reman- L. G. Bethmann.

PR.EFATIO SEQUENTIS OPERIS

Precipiente domino nostro episcopoGcrardo (54), ^ satis tamen apparent liquida. Nec tamen eo lector
in quantum vere indagari potuimus, de antiquitate temere moveatur, quod tam antiqua modornis red-
nostrarum urbium, Cameraci videlicct atque Atre- didimus quia nihil dubium, nihil fictum positum
;

bati, sed et de earum quoquc pastoribus mcmoriae est, nihil etiam revera prcter quod aut in annalibus
commendavimus non quidem ingenio freti sed mo-
; atque historiis Patrum, seu et in gestis regum, sed
nitoris dignitate compulsi, qui nostram pusillitalem et in kartis quoque, quae adhuc in archivo ipsius

apud peritissimas aures periclitari inaluit, quam aecclesiae sunt, repperimus, aut a certis relatori-
diutius tot temporum ordinem, gestorum seriem
tot bus et visa ct audita acccpimus. Alioquin melius
conticeri. Quae quamlibet rustico sermone edita, est tacere, quam falsa proferre (55).

LiBER PRIMUS
Causa conditavmn urbium pvenotatur. Urbibus
1. inscientiam caeca ac. temeraria dominatrix animi
quondam aedificandis ea primum causa ab auctori- cupiditas ad se explendam viribus corporis abuteba-
bus (56) extitisse dicitur, ut homines passim ritu tur pernitiosis sntellitibus —
illi inquam homines
;

ferarum oberrantes, quibus neque mos, neque cul- instructis urbium moenibus in unum convenirent,
tus ratione magistra regebatur, nichilque divinum fidem colere et justitiam rctinere discerent, et aliis
aut humanum sapiebant, sed propter errorematque parere sua volontate consuescerent ; ac non modo

(53) Praef. 10 A une epoque oii le patriotisme

: ont lu Gregoirc de Tours et Eginhard, deux ecri-
provincial se veveille, il est naturel que chaque vains frangais dont nos etudiants soupconnent a
contree s'enquieve un peu d'elle-meme, et sache peine fexistcncc. Si fon veut quenlin lajeunessc
ce quelle faisait, alors qu'elle avait une existence ait des idees Jusles suv un passe quon lui a mon-
independante el ne formaitpas une banlieue de Pa- tve jusqifici sous des couleuvs si fausses, il est
ris. Ibid. pag. 29 Puisquil est demontve aujouv-
: temps de la mettve en relation directe avec cc
d'hui qu'on ne peut appvofondiv 1'histoive quk faide passc lui-mcme. Les tumoins oculaives sont Ik,
des documents oviginaux, ponvquoi 1'etude de pouvquoi ne pas les faive eutendvc ?
ces documents n'entvevait-elle pas dans fenseigne- (54) Primo, qui sedit a. 101-2-1051.
ment classique ? Chaque college voyal ne pouvvait- ("55) Imitatus videtur Sulpitium Severum, cujus
il pas avoiv un couvs de paleogvaphie et de diploma- haec sunt ultima verba prologi in Vitam S. Martini
tique appliquees k notre histoire nationale ? Lesjeu- Alioquin taceve, quamfalsa dicere maluissem. Colv.
nes Allemands en sortant de leurs classes, con-
, (56; Gf. Cic. Tusc. v, -2. Colv.
naissent les Scriptoves rerum Germanicarum ; ils (") Nos uncis concludimus. Edit. Patrologle.
 -

I ! \ l'.>\TI! nrM CAMERACENSIUM 24

lj r Mi- i i| 'jungorc meditabatnr.

ii vitam ii iii
" t Upibu -. i
ad ded
ada vid trueidatis, forte Atrebatura, quae
I
i.i oxti illisB Bnibus milita-
el te 18 ex foria et iu i ribus oop i cum o

1 1 v 1
1
iii eooailio tamen [»r*>- viro militieo veteris Btipendiis egregio et gentis suye
altior i
-

isa pori- ct patr irventissimo, resisterenl : indigna-

tbatur; per quam humanaprudentia, dumeuis tus quod Romana^ potanti lerent, cui
Bulere u i venturse posteritati extrema In lisa palerent, Aesyrius atque /Egypiiue
utiliter ministrarel ; videlioel ut ipsia snis moeni- 1 arerent, Macedonia el omnis 1-alcstina regio scr-
Iim^ mhil aluiil pretendere viderentur, nisi quaa viret, Scotia, quaa nihil terrisdebebat, atq tnia

ut ita dieam quibus

r< ificia oonstruere, in inaccessa paludibus et inviis septa regionibus, jam
mox futura sancta mater aaoclesia prinoipalem suae tremebat, postremo omnia subjecta erat, nisi quse
dignitat aj ostolioam scdcm obtineret. nimio sestu aut gelu invia sunt, et ideo extra Ho-
Habet namque penthatheucus M quia, Hebreo- i inanuin imperium ,
quia eadem extra humanum
i*li:h populu ab /Egvptia dominatione revooato, Deus B usum, — supcr bis indignatus, vahementius obsidio-
oivitates gentium possidendas mi6ticis beneiiciis ni inoubuit. Confiictum promptissime ab utraque
promitteret et donai et, juxta illud Psalmistae : i De- parte.donecmemoratusComeus i, Homani piincipis
dit illis regio atium, etlabores populorum pes- fortitudinem Bustinere non valens, cum eivibue ad
Bederunt (Psal. mv, 14). Unde el occiduoe quoque deditionem cogeretur. rebellionisausum,ctmo-
Alii
regionis urbes, quas gentilitas muralibas macbinis ras obsidionis in viruiu capili ulciscendas acclama-
<t miris nobilitaverat officinis, infusa per orbem banl. Fitooncursus, adejusadvcnientisspectaculum
secclesia velut regiee mejestatis arces occupat. Homanis confluentibus. Aliivideredejectum deside-
rabant, quem paulo ante in amplissimo honore posi-
Conditores urbinm Gameraei et Atrebati ne-
2. lum summte rei preesse intuebantur; alii ccrtabant
sciontur; Julius vero Cesar, stiperatis Alpibus el illudere capto ; alii vices rerum humanarum tam
Gallis Atrebatnm usqne deveniens, Comeum duccm variasatque llexibiles mirabantur. Plerique consul-
subjugavit. Sed heec de causa sediffcandarum ur- tius ingemiscebant, qui inalienis casibus sibi eadem
bium sufficiant. De auctoribus vero earum dissen- posse accidere estimabant. Cesar pre ceteris move-
sio plerumque invenitur, adeo ut nec urbis quidem C balur ingenita animi mansuetudine, illum dudum
Romse origo diligenler possit agnosci. Nam pleriquc bcllatorem superbum , subilo potestati addictum
a Trojanis atque Aboriginibus, alii ab Evandro, alii hoslium, alieni nutus sortem operiri, vitse naufra-
a Homulo eam conditam
fuisse asserunt. Unde nos gum exulem spei, incestum salutis. Tantum valere
nec historicos ncc commentatores varia dicentes momenta in preliis, ut brevi casu dispares sui red-
imperite condcmpnare debemus, quia antiquitas dant, cum aut potentes dejiciuntur, aut affiicti le-
ipsa creavit errorem. Sed si tantaa civitaiis certa vantur. Itaque pars melior, eorum scilicet qui ho-
rationon apparet, non mirum si in aliarum opinione nore potiebantur, in quos potius Cesaris consilia
dubitatur. Facturus igitur mentionem sanctorum reclinabant, mitiora consiliadabant. Maxima tamen
patrum, quos providaDeidispositio Atrebatensiseu apud Cesarem portio salutis viro fuit devotus patriae
Camaraccnsi secclesiaa preesse constituit, harum animusetspectatainrebusbellicisvirtus. Advertens
duarum eonditorcs urbium scripto annotare debue- namque in eum fidei et egregii animi constantiam,
ram.Sedquianominaautmemoriameorumnechisto- intcr primos militaris negotii viros etregios consi-
rifeaut annales aut etiam fama superstes
servave- - liarios promovit, per quem postmodum mulla stre-
re, de his consultius reticere censuimus, quam nuse virtutis insignia peregil. Nam bello strenuus,
fabulosum quid conficere. De temporibus quoque D consiliobonus, quamfrequenterinnumerashostium
conditarum eadem constatratio.utquorum auctores copias parva manu fuderit, non est presentis per-
nesciuntur, et tempora sileantUr, preterquod inter sequi negotii. Parent (51) autem usque in hodier-
antiquiores et nobiliores urbes Atrebatum nomen num constratis aggeribus loca apud Mariolum (58),
obtinere, si quis bistorias Julii Cesaris relexuerit, ubi Romanse acies castra metaverant.
non ignorabit. Hic namque postquam totius poene 3. Quod Clodio vex missis exploratoribus cum
orientis orbem Homano subjugasset imperio, reges- grandi excrcitu Cameracum iogressus, cliristiauis
que gentium tributarios fecisset, videns quod ei interfectis urbcm obtinuit. Denique Cameracse urbis
incertabellorumprosperavissent, occidentales quo- libetauctoret8etascertanonpateat,interantiquiores

VARLE LECTIONES
Omnia Deii addit. 5. 2 supestes 1. 3 videns — Gallisque in rasura, sed ab ipso scriba exarata. 4 co-
mes i. 3. -
NOT^E

(51) I. c. apparent. (58) Maroilles.

25 LIBER PRIMUS 26

lamen nomen et famam obtinere eam, res ipsa indi- A ab eisU.cui excrcitus fortior comilabatur. Tihi in-
caf, quod in gestis antiquorum scripta saepe memo- quiunt, taoque Faroni. Nescius ipsedolose Bctum,
ratur'. Narrat ilem Fraacorum historia, (|uoil post- propter Faronemconsiliariumsuumquem illcsoluin
quam dominicsa sanctionis senlenLia gcntili gladio posthabitis palatinorum primoribus super aegotia
feriendaGalliatraderetur. Justinoimperatore[(Gesta regni constituerat, —
de quo, eum muneris aul cibi
r. Fr.) Glodio rea habitabat ia Disbargo castello, aliquid allatum foret, dicere consueveral : Siot ista
in finibus Toringorum, regione Germanise. In liis mihi meoque Faroni —
regibusigiturcongressis, hii
autem partibus, id est ad meridianam plagam citra dominuin suum in ipso coaflictu prcelii juxla oon-
Rhenum, habitabant Romani usquc Ligerem llu- ventum deserunt, ipsiperprona fugienles, simulato
vium. Ultra Ligerum iluvium Gothidominabantur. terrore, hostibus lcrga verlunt. Gomprehensus
Btirgundionesquoque Arnanorumsectamsequentcs Ragnacharius occiditur. Prxlitoribusautem, prop-
habitabant trans Rodanurn, quod adjacct civitati ter vitiatumaurum, adversum regemsusurrantibus,
Lugdunensi. Glodio autem, missis exploratoribus ad ille respoadisse fertur, tali eos pra^cio meritos,qui
urbem Gameracum, in qua Romani habitantes jam- dominum suum sponle ad mortein ducunt hoc ; illis

christianse rcligionis culturam exhibebant, ipse " quod viverenl debere sufficcrc, ne detestandajpro-
postca cum grandi exercitu Rhenum transiit, et ditionis pcenas luerent in lormentis 7 . Legimus
Garbonarias ingressus, Tomaccnsem urbem obti- autem in gestis Remorum ponlilicum (Flod, i, 13),
nuit.Exinde usque ad Camerasensem urbem vc- quod rcge proctato Clodoveo, ut postcrius liquet, a
niens pauco temporis spatio resedit, ROmanosque sancto Remigio ac sanelo Vedasto baptizato cum
quos ibi invenit, interfccit, Exinde usquc Somnam sororibus simul et cum magno Francorum exercitu
lluvium occupavit.] pars quidem magna Francorum, adhuc incredula
4. Quod Clocloveus, rex qaavtus a Clodione, Ha- necdum conversa, cum isto Ragnacharo prinoipe in
gnacharium consobrinum snom, pro eo quod cum in locis trans Somnam iluvium, idest in urbe Came-
urbe non suscepit, congrcssione habita interfecit. raco, in iafidelitate aliquandiu morabatur, donec
Sed et ejusdem historia? textus indicat, quod Clodo- superna gratia disponcnle, sed Glodoveo trium-
vcus rcx quartus post Clodionem, in urbe Cameraco phante, idem Regnacharius, flagiliorumsectalor ac
Ragnachario consobrino aut nepote suo custode turpitudinum, vinctus a Francis et a suis, ut modo
relicto, in terris etcivitatibus, quas usque Aurelia- diximus, traditus est ct interemptus, omnisque
numoccupavit, morabatur. Unde curn quodamtem- C Francorum populus ad Christi fidem perbeatum Re-
pore reverteretur, ipse Ragnacharius mundano fastu migium convcrlitur et baptizatur,] sicut inibi legi-
superbus, mulataiideei urbis ingressum negavit. mus. Sed potius per beatum Vcdastum credimus;
Hic propter obscenitatem morum et insolentiam nunquam enim sanctum Remigium in nostris parti-
Francos sibi adversos fecerat, maxime pro eo quod bus verbum Dci populo predicasse audivimus, sed
[(Greg. Tur. ii, 42) effrenis in luxuria, Venerio ab il!o et a rege noviler baptizalo huio nostra? urbi
adeo fervebat incendio, utnec a civium nec propin- ad converlendam gentem direetum beatum Veda-
quorum conjugibus suas comprimeret cupiditates. stum cognovimus quare illum hujus negotii auc-
;

Quse quidem ei laetalis exitii causa cxtitit. Nam torem credimus.

hujusmodi famoso ludibrio Franci efferati, causas 5. Sevitia paganorum etchrdes cristianorum ex-
quibus regi exitiummaturetur nectun!,commentum- primitur. Igitur propositi operis ratio exigit, patres
que proditionis Glodoveo regi signilieant. Quipro- utriusque sedis stilo prosequi, vel quibus qui ad
missis proditores corrumpens, subseratofefellitau- pontilicaieso.iumsucccssere.Porrohas duas fuisse
ro. Pactio hsec fuit, ut regem hostibus congres-uri matres ascelesiaj sedes, cerla res est, qu«3 nunc
desererent. Sumptaitaque desuis inanu valida, Clo- ^ unius pastoris moderamino reguntur; quodfacilecx
doveus adversum Ragnacharium movit exercitum; dcscriplionibus Dyonisii papce perpenditur, quiuni-
qui et ipse directa acie regi oceurrere parat. Missis versis provinciis singulas sedes propriis terminis
itaqueexploratoribusad contemplandum exercitum discrevit ; sicutetiam Hincmarus episcopus insuis
Clodovei,nonadvertit dolum nuntiorum, qui factio- libris difiinit (59). [Nota quod olim Camcracensis et
se rcgi audaciam cx maioribus copiis suscitabant Alrehnlensis duae fuerant qua? modo uniuntur. Hxc
Hujusmodi erant verba nunliorum, cum qucereret auctor ipse ita in margine addidit. Has duas scdes

VAR^: LECTIOXES
Posthasc 2 2*. addunt .Liber namque, qui jubente Julio Cesare ex senatus consulto a prudentissimis
5
viris de Cosmographia inscribitur, ubi quidem totius orbis Romani nominis universa loca famosa distin-
guit, Gameracum etiam intromiltit, et quanto a Bagalo castro distet, id est 18 milibus cvidenter osten- ,

dil<> factiose —
eis omisit 3. spatio relicto; nec 4 ea legere novit exceptis fac.... copiis suseitabatur ejus-
modi erat.... unde apparet, et S.et4. ex ipso 1, descriptos. 1 Sequentia hujus capitisomnia in sceciula
assutasuppJevit, ut videtur, scriba ipsc.

not^;
(59) Ed. 44, ed. Sirmondi II, 719.
 IA PONTIFICUM I A.MEKACENSIIW1 28

- 1 u- . quia posl tol infi Btationes, quaa A quid inter Alpee quod
el Pirineum,
al i

diximus et dicturi sumus, plurimum vastatas rep- Rheno includitur, Quadus, Wandalus, Barmata,
I
erit, Bub uno i
\:iii Gipedes, Herucli8, saxones, Burgundiones,
.

itas a n Alamanni, etolugenda respublieal hosies Pannonii

secluait memor a, imro exigentibus vastaverunt. Elenim Assur venitcum illis. Magun-
Galliarum eeccli >rum persecutiosubver- tiacusnobilie quondamcivitascaptaatque snbversa,
tit. quaa adeo iii cristianorum populuro efferbu el iii aecclesia multa hominnm milia truoidata.
legitnr, ut cristiani, quiea tempestate fuerant, per Wangionee longa obsidione deleti, Remorumurbs
latibula divina celebrarenti a. Si quiautema prepotens, Ambianis, atrabatns |Nota quod Hiero-
paganie reperiebantur, aut verberibua afflciebantur nimus cum aliie urbibue destructionem quoquc
;mt gladio trucidabantur; multi in speleis aut fossis Atrebatie plangit. //./'• auetor in margiae), extre-
subterraneis (60 absoonsisuffocabantui : ieun- mique hominum Morini, Tornacns, Nemete8trans~
tilm- lotibus, inlermissa sacrorum officia; latae ia Germaniam. Aquitanise novemque populo-

quicquid ad Bacri cultus observantiam spectabat, rum Lugdunensie etNarbonensie provinciaa preter
remissum. Incumbentibue ruinis, aliise precipita-
R
° paucae urbes cuncta populata sunt, quae et ipsas
bant, alii patrise exurebantnr; paucis
incendiie foris gladius, intus vastat fames, el cetera.]
tamenttsque ad ultimum in suo munere perseve- Saactas Vedaatas, diviaa dirigeote gratiaia
6.

rantibus, atque invicem se hortantibus, ne in po- liancproviaciam deveaieas, Clodoveum rcgcm, oh

sterioribusponerenl sacrae religionisofficium, quam eveatum belli minusprosperi ad cullum chriatiaase
salutisprsBsidium. Rectesecum, agi pietati impende- Sdei coaclum, ad sanctum Remigiumducil haptizan-
rent,quod deberetnr necessitati; pulcherrimum, siin dum. Itaque dum haec tirannica rabies in Christi
patrite sinu sepeliri liceret. Quid enim juvarel evade- eecclesiam deseviret, fuit civitas Airabates Bine
I superstitem \ i\ ere religioni?Preclarum potius principe sacerdotii nsque ad tempus sancti Vedasti.
c immori pio muneri. Quodsiquis, periculi metu, de- /Ecclesia destructa, locus in solitudinem redactus,
- :ii, sacrilegium est, si quis impleat, sacrificium ferarum habitatio factus est,|i VitaS. Vedasti.)Hic
esl pimpassionis \ ictoria Infulati itaque sacerdotes
-
sanctus Dei confessoret egregius predicator,tem-
inter suas hostias immolabantur, ef amicti sacer- ~ poribus fortissimi regis tunc temporis Francorum
dotalibus stolis inter corpora occisorum bumijace- Glodovei, in has divinadirigente gratiaobmultorum
bant.Sed nec solum in sacris ministris tanta stra- salutem pcrvenit regiones.) Cujus ordinem et rei
ges desevierat, sed el reliquum vulgus miserrima eausam, quantum brevitas patitur, prosequa- stilo
cede cruciabat. Humana itaque pariter atque divina mur. Porro memoratus princeps fanaticis adhuc
tnaoulabantur.Nonne ot de his dixerat David: tenebatur erroribus involutus, |sed erat ei uxor
Veueruat geates ia hereditatem tuam, polluerent religiosa baptismique sacramentis initiata, Chro-
iemplum sanctum tuum, posueruatmortaliaservo- thildis nomine V. Ved.),] filia Chilperici regis
(

rum tuorum escas volatilibus cwli ; effuderuotsau- quemGundebaldusrexfraterejus ortis simultatibus

guinem eorum velul aquam iu circuitu Hierusalem, interfecerat. Ilsec christianissima reginaregcm co-
ct iinii erai qui sepeliret (Psal lxxviii, 1-3'. Simul tidie blandiebatur, suadens ab idolatriae culturaad
enim tunc gentes venerunt in hereditatem Dei,
et unius veri Dei cultum converti, ut per mulierem
quas auferrent omnia, et templa Dei polluta sunt fidelem salvaretur vir infidelis (I Cor. vn, 14). Sed
manibns impiorum et insepulta jacuerunt cadavera rex reginse consilium minusaudiebat, quia deorum
interfectorum, ad escam avium et bestiarumvora- suorum omnibus 9 quse
auxilio fieri estimabat in ,

citatem EtTusus sanguis, utstagnaret iniemplum,
deesset <iui sepeliret; quia a viventibusinmortuos
a mortuis in eos qui adhuc viverent, furor transfe-
rebatur.SolvebasGalliaantiqueeferitatismercedem.
Si ijuiscsesorum stragem recenseal Babilonios in
Hierusalem revertisse arbitretur. Kloo. i 6.) Hu-
jus persccutionis meminit beatus Hieronimus in
epistolademonogamia,dumbarbariaepersecutionis
planctum faceretad Aggerundiamnobilemviduam,
exhortans cam de perseverantia viduitahs, ita me-
morando inter cetera « Innuinerabiles et ferocis-:
sinne nationcs universas Gallias occuparunt. Quic-
D sibi prospere accidisse vidcbantur. Anxia de regis
potius salute quam de Hegni potentia regina, ubi
salutis consilium regem contempsisse videt,dariab
Excelso postulat oportunitatis eventum, quo vel
, sic rex compulsus salutis suse sumeretoccasionem.
|
i ,
[(V. Yed. iDellum itaque rex Alemannis indicit, sed
imparatos, ut voluit, non offendit. Nam hii collecta
manu valida, circa ripas Hheni fluminis regi occur-
rere, patriamque suam bellica virtute defendere
temptant.] Invocatis ad auxilium regis diis suis,
Franci in ipso congressionis apparatu coeperunt
mente delicere, et languentibus dextris, terrore

VARI^E LECTIONES.
*Ita 1. -2.S. herulei 5. 9 omibusl.
XOTiE.
(60) Tales nunc etiam per territorium Cameracense in Villers Plouich, in lnchy-Beaumont, in Beau-
metz existere docet Le Glay.
 ;

29 LIBER PRIMUS 30

simul et formidino dissoluti, vitae potius despera- A. sanatus vero Yodasius cum bcato Remigioper ali-
tione quam victorise dispendio agitari. Videns rex quod tcmporis detinetur ad quem nohiliuin cl re-
;

palantem cxeroitum, supra vim terroris virtutcm
animi gcrcns, prohihel trepidare milites, magisque
in prelium accendit, ne tanti estimarent mortis pe-
riculnm quam gloriee triumphum. Ipse itaque signi-
fer revocans acies, primus equum in hostcm ogit,
ligiosorum multus M> i,b oelebrem conversationis
famam fit concursus. Interquos cum eum doctrinse
celestis amore familiaritcr unuspreccteris visitarc
consuescoret, ct quadamdic vespereincumbentesol
ad occasum rueret noluit virum absque caritatis
,

et clamore magno sequuti ceteri acriterdimicabant. viatico dimittere. Rogatus igitur puervinum dcforro
Alemanni e contra viribus et numero prestantiores, cum exhaustum omne ronuntiasset proptcr hospi-
quibus pro vita et patrias libertate res erat, ccepc- tuin froquentiam, de fidei diviliis haud duhius, vi-
runt fortiter Francos urgere; alii sagittis, alii tclis, num de sicco vase supcrexcrescere dedit prccio-
alii halistis cedcntes confodere. Rexautem ubi mul- sum. Advertens beatus Remigius in virum conver-
torum amissione videtdilahentem non posse suhsi- sationis et spiritualium donorum insignia, indignum
stere cxcrcitum, nec vocatos Deos instanti periculo duxit sideresB lampadis lumen clausi sub tenebris,
sibisuhvenisse,rebusdesperatis fortissimumUcum B qucV ad salutem et illuminationem mclius lucerel
christianorum, quem rcgina colendum ei suascrat, multorum. F^avenle igitur regc Glodoveo, pcr Dei
invocavit, voto se obligans, se cum suo exercitu providentiam ordinatum cpiscopum ad evangeli-
sacro fonte diluendum, si conversis rebus victor ab zandum Cameraco ot Atrebato dirigit urbibus.] Li-
hostibus remeasset. Nec mora recreatis viribus et quct " crgo, (juod rcx iste, quanto impensius pa-
reparatis agminibus, cum auxilio Trinitatis hostes ternas scdcs amavcrat, tanto probatioris vitoe pas-
invadunt, et poene ad internecionem omnes dcvin- torem eo loci delegaverat. Ibi enim preter ceteras
cunt, quibus fuga aut deditio fuit ad vitam.
nisi sedes, ut paulo superius dictum est (c. 4), specialius
Intelligens rex non tam sua virtute quam Dci mu- versabatur ideoque majori gralia (61) ductus, pa-
;

nere hostes superatos, cui sefidei voto constrinxe- storali rcgimine paroehiam ditarc conabatur quip- ;

rat, [(
Tullum mox oppidum adiit, audito, ihi
V. Ved.) pe nullum meliorem quam bealum Vedastumctadfe-
beatum Vedastum laudabili religione Deo servire]. roccm populum edomandum et ad gratiam fidei
Cui cum adventus sui causam exponeret, et pugna^ excitandam arbitratus, per quum ipse fidem catho-
eventum, qui ex deorum invocatione in adversum licam fuerat adeptus. Notandum vero, quod ut su-
cesserat, adChristinomen secundo successu prove- q pra tctigimus (c. 5), hae duse parochise antea gc-
nissenotificaret virDomini gratias agens Deo,qui
: mina episcopali administratione gaudehant nunc ;

gentibus regnum suum apperirc dignatus est, coe- autem, quia ab hoc sanoto pontitice vastalse repertaa
pit catholicae fidei ministerium regi adnuntiare, ct sunt, uno regimine colliguntur * 2 [(V. Ved.) Qui in.

ewangehcis assertionibus instructum duxit ad ve- Atrebatae url)is introitu claudum unum alterum ,

nerabilem virum Dei Remigium, qui tunc tcmpo-
ris Remensis eoclesioe arcem tenebat [(Flod., i,
15.) Vir ex sapientia virtutibusque factus, cujus spi-
ritualiumvirtutum insignia testatur gensGallica per
cum ad Ghristum conversa (V. Ved.) cui etiam ;
Ormisdapapavices suas quondaminGalliisagendas
commiserat. Vedastusigitur festinantem ad
tem deducehat regem.Quo in itinere cuidam caeco ad
se clamanti vir Dei lumen reddidit oculorum, non
sine admiratione palatinorum procerum immo
etiam regis ,
quem presentis
christianse fidei fervore accendit. Gerniturusque
in hodiernum ecclesia in testimonium virtutis hu-
jus constructa, in qua orantibus et credentihus
beneficia prestantur divina.
caacum, clamantes ad se, hunc lucis ademptte, illum
;
ambulandi facultate donavit. Introgressus, stupet
flenda urbis dejectione. Nam antiquis ferme tcmpo-
ribus sacrse eo looi fidei floruissc religionem agno-
vit ; scd propter oflensam incolentium, occulto sed
justo Dei judicio tradita cst cum ceteris Galliae vcl
vitae fon- Germaniae civitatibus pagano et perfido Hunorum
regi Atlihe urbs quoque illa dcpredanda.Quipropter
animi saevitiam nec sacerdotibus Dei, ut supra defie-
, r\ vimus, noc ccclesiis Dci reverentiam noverat impen-
exhihitio miraculi dere, sed omniaquasi tempestas immanissimaferro
vastavit et igni. Perscrutanti, si quod signum ec-
clesioe patuisset , nullum veteris templi indicium
jam m-
parebat, quia loci situs vepribus et spinis
horruerat , quondam psallentium chori ibi
et ubi ,

Beatus Vedastus vinamde sicco vasc protulit,

7. lustra ferarum videbantur. Tandem inter fracmcnta
et a sancto Remigio ordinatus episcopus, claudo ve- murorum diligentius contemplatus, invenitj aram
stigium el cseco reddit visum. Baptizatus ilaque rex quam, licet inter stra-
sanctae Dei genitricis Mariae,
cum optimatibus suis ad sceptra regni regreditur gem murorum, tamen inlesam adhuc servari divi-

VARLE LECTIONES
10 Regiosorum multos 1. "Liquet. 1- Colliguntur in scedula assuta supplevit auctor ipse. Idem verba
Glodoveo p. D. providcntiam supra lineam supplevit, et Favente, rege, Cameraoo et Atrebato diri in
2'asura scripsit.
NOTJE
(61) I. e. studio, amore ut II, 5.
 . . . ,

ai GBSTA P<)NTIl'ICUM CAMEKACKNSIUM 32

tctus A. urbi tminebat, divino igne Buccenaum est.

inlelli j
,
-

. 1 1 1 — Hanc divinaB indignationis animadversionem ex

oath ainum a< advertentes episcopi,
ta papa, qai msilio tnl servari jejunium,
inte Hormisd tni pap im, qui tempoi i
•
l til -
quod tri luo ante asoensi m im Domini usque nune
\ <•* l-i -t i je lem tenui per omnes Galliarum ec agitur; sicque ipsa
inter ceteras bas quoq te urbe -
m atque tribulatio atquo subversio quievit.
\trebatum, i ta sl cum suis paroohiis eque 9. Dealaa Vedastus de hoc seculo migrarit, cujus
distii • ' ;
, cum Bingulas dioceses cir- exitum coJumna lucis illustravit. \'. Ved Rexit \ I

oumscriptis Qnibus eTrdinavit, ol editiores qua igitur egregius Dei sacerdos Vedastus predictae ur-
metropolitanas, inferiores vero suffraganeas esse )<i> eecclesiam annis circiter 40. Gujus mcntionem
instituit. [Nota quod Dyonisius papa inter cesteras beatus Remigius benigne recolit in testamento suo
s pontificales Cameracum et Atrebatum d — ita scribens (Floo. i, 18): l ise Atrebateosi,

Auotor in marg.] . riu Deo auctore Vedastum fratrem meum carissi-

siu urbc Vieana habita sinodo a bealo
/ B mum episcopum consecravi, ex donojam dicti prin-
Mamerto, vocatus sanctus Remigiuspro sc sauctum cipis,' id est Hiudowici, quem dc sacro fonte susccpi
\slum dircxit ; ubi coepiscopi inter cetera quso villas duas in stipendiis clericornm delegavi, 0\
laverunt, jejunium quod tnduo ante ascensio- videlicet et Sabucetum. V. Ved.) Ejus exitum co-
nem Domioi agitur, observari decreverunt. \
V. lumna lucis visa a cellula ejus ad caelum usque con-
Vi l. Reparatis tempU
beatus Vedastus aedificiis, spicueelucistractupertingere designavit, quam mox
circumjacentis provinliae populos ab idolatria culti- subse<{uentis obitus sacra illustraverat dies. Mirum
bus ilivinis inancipavit, fana deorum diruens, 330Cle- illud, quod inter lacrimanlium gemitus in terrapsal-
siasadsummidecorisculme*nerigens.Glaruitubique lentium voces audiebantur in caelo. Sepultus est au-
ilivinie cognitio legis ; Christi nomen cunctorum au- tem in aicclesia beatie virginis Maria?, haud procul
diebalur in ore. Signa autem et virtutes, quae per ab ipsu altari, acl australem plagam. In quo locoper
eum divina exhibuit potentia, quia brevitatis stilus aliquottemporisquievit.quousquerevelanteDomino
non capit, euriosis lectoribus liber vitae ejus plenius a vitis sanctis Autbeito atque Audoinaro ad locurn,
Hujus temporibus habita sinodus Vienna
indicat. ubi nunc ejus memoria fulgct, fcliciter est transla-
urbe describitur, ad quam Galliarum episcopi a bea- C tus, sicut in libro vitae ejus, et plenius in gestis
to Mamerto convocati po^ne omnes convenerunt; beati Autbcrti legitur. In qua translatione beatus
(Flod., //. li. i, 16) ubi et ipsi beatum Hemigium, Audomarus rcceptum corruptile lucis munus fertur
utpote divinis elbquiie eruditissimum, et prestan- reimpctrata cascitate, vitasse. Hujus post obitum
facundissimum, venire i>e-
tioris gratise privilegio miracula alias diligens lector inveniet.j
tierunt At vir sanctus senio gravis, cum corpoiis 10. ** De homine per advocatiam sancti Yedasliin
imbeciUitate detineretur, beatum illuc Vedastum campum sustcntato. Pauca vero,quce nostris diebus
vicariaa sollicitudinis cooperarium direxit (62). In meritis hujus beat' confessoris a videntibus facta
ea namque urbe , ut beatus Gregorius Turonensis accepimus nequaquam pretereunda estimavimus.
,

urbis episcopus scribit in gestis Francorum, tunc In Derniensi (63; namque territorio quendam cx fa-
temporis inaudita cives prodigia terruerant. (Gesta milia sancti Vedasti hominem mali rapinatores
r. Hinc enim motu terrae maximo. multarum
/'"/•.)
alienie substantiola? inhiantes, pravisinsimulationi-
eeciesiarumsubitaeversioneetruentiumpalatiorum bus adorti sunt, et ob hoc suum advocatum in jus
concussione, gravis animis dejectio incubuerat, in- qucerentes ipsum quidem hominem ad singulare
,

Btantibus prodigiis, mundi terminum ct extremum n certamen quod rustice dicimus campum, provoca-
judicii diem superventurum speclantibus. Porro ibi runt. Qui advocatum suum adfuturum pollicitus in-
beslice multsa oberrantes, lupi ursi ac cervi ingressi tra hujus legis diffiniendte terminum, sumpta pera
per portam civilatis, hominos plurimos devorantes, cum baculo, ad cenobium viri Dei pergere festina-
hoc pertotum annum faciebant. Superveniente sol- vit, causamque proclamans, abbatisadvocatiamim-
lempni die paschae, sanctus Mamertus ejusdem ur- ploravit. Abbas autem pro difficultate longi itineris
bis episcopus cum in ipsa vigilia sacrum misterium detrectavit ferre suffi-agium, immo divinum monuit
celebraret, palatium quoque regale, quod editiore expeclare l3 auxilium. Omnino itaque desolatus ad

VARI^; LECTIONES
13 hanc q. urbem ascriptam reliquerit primo habehat 1 ; sed aucter ipse ila correxit, ut nunc legitur.
1
* lloc et scquens caput in scedula assuta scripsit auctor ipse. ^ expectaret 1

NOT.E

v
6 - Quse his insunt plus quam dubia, exposuit Erny-Saint-Julien, arrond. Saint-Omer. Le Glay.
Henschenius Acta SS. Febr. I. Fortasse legendum Dervensi. Pagi Dervensis vo-
(63; Fortasse Ergny, arrondiss. Montreuil, vel cabulum in Moutier en-Der servatur. P.
33 LIBER PRIMUS. 34

sua revertitur, solaque in Domini fisus clemenfia, A [13. (V. Gainj. (65) m.
i.) Dc Dcrtoaldo opiscopo.

susceptam legem rctellcre nequaquam estimavit. Post cxcessum Gaugerici succcssit in sede
l)Cati

Ergo prescripla die judicio sc reproesentans, advo-
catiam Deiet sancti Vcdasti sibiprofuturam assump-
sit, nullumque alliud scutuni quam pcram sibi oppo-
nendamfiducialiterad dirimendampugnamexclama-
vit. Faclumquc quod
est divina operante clemenlia,
ubi obluctator ;:lter diligentcr armalus, congrcssu
habito illius inermis peram ingenti iclu pcrcusserit,
tanta et tam densa nebula intcr cos de ipsa pera sta-
tim exorilur, ut neuter alterum videre potuisset.
11. De hominc quoquc per sanclum Vcdastum
liberalo. In una quoquc cecclesia, quce in episcopio
Leodecensi sita, in honore sancti Ycdasti colitur,
raptor quidampessimuscomposittsfraudulenterea-
£
lumniis hominem cepil, nexisque posttergum mani-
bus ct fune asccllis supposito, torqucndum durius
abducebat. Quem mox cselitus emancipatum respi-
pontificeli Bertoaldus, ex Francorum, nobilitatis
prosopia, virapostolicu8acdotevirtutumpreclaru8.
Ilic amore ac veneratione beati Gaugerici
ductus
qua semper ut filius Qagrabat, incubiculum sancti
viri, unde animam ad ccelos emisit, leclum suum
constratum locavit, non presumptione lubrici animi,
sed certus, qui lmnc locum nullce advcrsce partis
fantasticce insidin vexarent, quem vir tantus sui
obitus casu dicavit. In quo cumaliqua noctepausa-
ret, apparuit illi per visurn bealus Gaugericus,
blande quidem ac leniter alloquens, ut promptius
emoto leclulo prcsumptionis culpam meminisset
piare, si propicium sibi euni habere voluisset. Mox
ille summoto lcclulo, quod jussum fuerat explevif,
et in eodcm cubiculo altare Domino in memoria 17
beali Gaugericidedicavit, pigneriljusqnesanetorum
composilis, divinis cultibus aptavit ubi usquc in ;

ciens, cquo desiliit, illumque per se fore solutum

liodiernum celebralio sancta pcragitur, immo et
quoquo inodo existimans, malc vcrberalum ilerum Deo vota solvuntur.
artius vinculavit. Equoquc ascenso, repentcquoque
laxatum intuitus, cum furore etiam per comanarri- 14. Intcrfuit sinodo Bertoaldus episcopus cum
puit, verberibu sque affectum, tertio per genitalia
sancto Arnulfo ct mullis aliis ; ubi necessaria ecclc-

obligavit. Nec longum vero, dissolutum respcxit, tractaLasuntian. 625). Reperimusetiam in geslis
sia?

sicque tandem devictus , divinse polentice cceden- Remorumepiscoporum (Flod. n,5), quod ipseBerto-
dum estimavit. IIoc autem meritis sancti Vedasti a quam Sonnatius
aldus cpiscopus interfuit sinodo,

Deo coucessum nemo qui dubitet. Remorum episcopus celcbravit, cum Teoderico Lug-
dunensi,Sinduflo Yiennensi,SulpilioBi(uricensiMe-
Post Vednstum successit Dominicus, postea
12.
degiselo Turonensi, [Senoco Elosanensi , Leontio
Vcdulfus, deinde beatusGaugericus. Beato Vcdasto
Sanlonensi,ModoaldoTreverensi,ChunebertoColo-
ad pontilicalc solium Dominicus successit, cui Ve-
q niensi, Richerio Senonensi, Donalo Vesontionensi-
dulfus. Ab isto ccterisque successisorfbus cjus Ca-
cum multis eliam aliis episcopis,quorum nomina bre-
maracensis secclesia specialem principatus aulam
vitasneglexit.iteperiturquoquesanctusArnulfusin,
accepit, quce sacerdotali regimine multo antc tem-
terfuisse Mettensiumpresul. In qua sinodo multale-
pore, sicut et Atrabatus, vacarat, ex quo Galliarum
guntur ulilia constita, de rebus scilicit eecclesice
quoque cecclesias barbaricte persecutionis ccedes
qualiter tractandte sint. De clericis videlicct, si qui
vastaverat. Sed non idcirco jure quis dubitabit, an
ausum sacrcmentis se aut
rebeliionis scripturce con-
huic eecclesiae aliqui ante prefuissent rectores ? cum jurationeconslrinxerint, alqueinsidiasepiscopo suo
hoc ex descriplionibus Dyonisii papce facile datur callidaallcgatione confecerint ut si admoniti emen-
;

intelligi, ut superlus (c 5, 7) expresse ostensum

dare conlempserint, gradu proprio omnino priven-
est 16 vel quod Glodio rex Romanos, quos lbi
tur. Item si quis judcx cujuslibet ordinis clericum
;

christianos inveneral, interfecerit. Hujus Vedulfi

episcopilicetaliqua fortememorandagesfa fuissent,
incertum tamen, an desidia anraritate scriptorum,
quibusscepe multa silentio consenescunt, adnostra
usque tempora superstite fama non durarunt prc-
ter quod in gestis beati Gaugerici (6'4), qui ei suc-
cessit ad pontificatum, legimus, illum rebus huma-
publicis sanclionibus inclinarc prcsumpserit, aut
pro quibuslibet causis absque conscientia el permis-
su episcopi distringere, aut contumeliis vel injuriis
afficereprcsumpserit, communioneprivetur. Item si
;
quishomicidiumspontecommiserit, ctnonviolentice
D
I8resistens,sedvimfaciens impetuhoc fecerit, cum
isto penitusnon communicandum sic tamen, ut si ;

nis exemptum admeliora transisse. Per quoddalur

pocnitentiam egerit, in exitucommunionis viaticum
intelligi, non eum hujusmodi meriti fuisse, cui sup-
non ncgetur. Itemsiclericusproficiscensde civitate
plicia pro culpa, verum premia reddantur pro inno-
ad alias civitates voluerit aut provincias pergere,
centia, quod est ad meliora transisse.
pontificis sui epistolis commendetur; quod si sine

VARI^: LECTIONES.
16 ut s. e. o. e. auctor intra ]ineas supplcvit. M honore 5. 18 violente 1. ct Flod.

NOTJE.
(64) Antiquicribus, inter Acta SS. Augusti II, '65) A nostro composita ante Gesta conf. Acta ;

670. A«:ta SS. Belgii II, 273. SS. Aug. II, 670. Acta SS. Belgii II, 308.
 ;

GESTA PONTIFICUM CAMEIIACENSIUM. 36

opistolis profeotui fueril manifestis, nullo modo re- A ( ilsslibereditua insinuat^coruscavit.Quietiam liber
cipiatuf. Item si quii '" quolibel gradu \>-l cingulo Ablebertum pontifleem et mira sanctilate clarum
conatituus aut potestate suffultua, decendente epi- protestatur, et morum ingenuitate conspicuum; quoil
ijuslibel conditionis in domua vel agros necdubitandum,presertimcumet tam Banotia el lam
.i- positas ante reserationem testamenti vel magnifici8 natalibus ortum(67). Hic nimirum p
audientiam ausus fueril occupare, vel secclesiae re- libataa Bororis, id esl Guodilae f jam triduo Bepul
pagula effringere et supelleclilem infra domum aec- tuniiiliiiii a latrone pestifero viobitum audiens, in(

clesiaspositam contingere vel scrutari presumpserit, iiiint, latronemque anathematis vinculo innodavit
.1 communione christianorum penitus abdicetur. immoetiam exerta impreoatione, ut Bignis fatentibus
Item ul olerioi ordinisneque pro propriis
cujus libel saltera posterosnon lateret,oblinuit;hocmodo sane,
neque pro BBCclesiasticis causis aliter adire debeant ut .si vir esset, clauilus vel quolibet niodo debilis
forum, neo oausas dicere audeant, uisi quas cum fieret, si femina, vitioqu >d vulgo dicimus gutteriam
permis8u ••! concilioepiscopi agereeisfueritomnino (68), semper non careret. Kt hoc mirabile dictu;
permisaum. Item viduas, quse se Domino consecrari nainque uiiincin ipsam progeniem haec ita postea
petierunt, vel puellas Domino consocratas, uullus habere, liber ipse fatetur. Unde daturintelligi, vi-
neque per auctorilatem regiam neque qualicunque B rum altioris meriti extitisse.j
potestate suffultus aut propria temeritate, rapere Hic ad Martinas sepuitua est, scd ad Milbo-
1~.

vel trahere audeat. Quodsi utrique oousenserint, (limii l!l

Fuit autem huic, ut ferunt,pre-
traasJatus .

communione priventur. Preterhec etiam alia multa dium, quod Martinas (6!<i dicitur, familiis quidem
tractata sunt, quae licel satis utilia, tamen brevilo- elrebu8 circumfluis locupletissimum, de quo Dei
quio gaudentes, pretereunda estimavimus. genitricisBBCclesiam (10) haeredem fecerat, sed,
15. \ Gaag. m, 8.) Isto presule fur in basilica
. nescimus qua causa nisi infestatione paganorum,
saocti Gangerici, sancto Gaugerico ialimante, com- amiserat. llic su])crvenientc die suaevocationis, in
prebenditur. Sub hujus tempore fur quidam intem- eodem pago, villa videlicet quam loci babitatores
pesta noote basilioam sancti Gaugerici ingressus, Ham (71) dicunt, defunctus, migravit a mundo ;

sacrum viri sepulchrum, quod miro artificii opere illucquc sepultus, deindc ad Martinas deportatus,
auro et gemmis renitebat, spoliare oupebat. At vir postea vcro ad Melbodium translatus, ibique nunc
Domini janitorisuo i>er visum apparuit, memoriam- quiescens, resurrectionnis diem expectat.
que suam a latronibus temptatam intimavit, denun- [18. (17.) De saacto Autberlo. (V. Autb.)
tians, ut captum furem sine laesione abire permit- Post hunc in sede pontificalibeatus successit Aut-
teret. Sicque factum est. p bertus egregius et vitoe merito conspicuus,
(72), vir
16. Subaectitar Abiebertus sive Emebertus, ex temporibus Dagoberti regis Francorum. Qui pro
saacta stirpe progeuitus. 1'ost Bertoaldum succesit familiaris amicitiae gratia, qua eum singulariter
beatus Ablebertus qui ita in catalogo episcoporum amabat, fratribus qui in aecclesia beatoe Mariae
nominatus, ab incolis vero et vicinis Emebertus dice- famulabantur, ubi vir Dei pontilicalis eathedrse
batur(66).( V. Guad. 1 1 i e cx Bracbatensi pagooriun- fungebatur ofticio, unum regalis munificentiae fis-
dus, parentibussiquidem et vitse etgeneris dignitate cum donavit, quemOneng (73) ab antiquo dicebant.
clarissimis, patre videlicet Wittero comite, sancto Hujus non
bcati viri gesta pro raritate scriptorum
viro, atque Amulbergamatreeditus est.Cujus ctiam plene patuerunt, preter quod in gestis sanclorum
quattuor sanctse sorores fuerunt hae : Beinildis, Sa- quiipsius fuere temporibus, pauca repperimus, in
rachildis, Ermenlindis, beatissima quoque Guodila, quibus celebri memoria ipse recolitur, de quibus
junior BBtate, sed non minus prestantior sanctitate. aliqua breviter narramus. Puerum quendam(74)ex
Quae profecto antcquam nata, ab angelo beatissimae sacris fontibussusceptum etsacris literis traditum,
iaatri nuuciata, dies suos bonis opcribus vincere cum altentius ad sacros ordines promoverc medita-
tuduit, multisque virtutibus et miraculis, ut ipsius retur, fallentibus verbis deceplum, diabolus ad
s

VARI^: LECTIONES
19 Ilanc lilulum inictor ipse postea intcv linens et in margine minio
supplevit.

NOTJE.

66) Multum errat nostcr, Ablebertum a. 6-iO Glay.

mortuumconfundenscum EmebertoseuHildeberto, (70) Cameracensem.
fratre S. Gudul», qui circaa. 7o.~>ei>iscopus factus
Ham prope Vilvorde.
(71)
esl •('.
: 38. Ad hunc Kmcbertum, S. Gudilse fratrem,
•

A. 633, exponcnte Ghesquierio in Actis SS.

(7:2)
pertment, quajcuuque in hoc atque sequenti capite Belgii III, 535.
narrantur. Onnaing, inter
(73) Valenciennes et Conde.
(67) Sc. protestetur, Coi.v. Colv.
i68> Goitre.
(74) S. Landelinum. Colv,
(69) Yidetur esse Merchten in Brabantia. Le
37 LIBER PRIMUS 38

exterioraretraxit.Quiadsumptissibi nequissimiset A. 20(19.)(/Md.) Sanotaa. Vedastam levtvit. Alre

Beditiosis hominibus, coepit viatores infestare, tra- bato etiam in honore beatse Dei genitricis Marise
here,spoliare.Qui cum his studiis attentius insistcret secdesia fuerat dedicata, in qua ponlilicalis apicis
et vir bcatus ejus ruinam delleret, forte unus ex thronus habebatur. In hac beatus Vedastus, cujus
conplicibus suis raptus ad supplicia (75),juveni cui supra (78) meminimus, haud procul ab altari, verso
dabatur liajc vidisse magnum incussit horrorem. ad australem plagam sepulchro, quiescebat. Quem
Cui post horrendamvisionem angelus de ccelo appa- beatus Autbertusdesignatosibi abangeloeedificandi
rens, protestatur talibus eum quoquc supplieiis oratorii loco, et fundata aecclesia, adhibito secum
debitum ,
pro eo quod virum Dei Autbertum reli- beato Audomaro Terwanensis urbis episcopo, trans-
quisset. Hoc terrore correptum juvenem virsanctus tulil. In qua translalione idem beatus Audomarus,

reeepit, aluit, et ad saccrdotium usquc promovit. cum esset coecus,receplum lumen parvipendens,
Cujus multa in libro vitae ejus miracula usque in amissam subito ceecitatem memoria
reparavit; ubiin
presens, si cui est otium, inveniet. B presentis seculi-- SBCclesia constat adhuc in honore
19. QuodS.GislanioeccIcsiam conse-
(\S.)(Ibid.) beati Autherti constructa. In loco veco divinitus
cravitfSanctum Vincentium cxcoJuit,sanctam Wal- designalo vir Donnni inonastcriuin construxit,etcx
detrudemetsanctamAldegiwdem veJavit(Ibid.)S\ib rebus suis secclesise in usum famulantium pro reium
eodem fere tempore beatus Gislenus ab Atbenis di- opportunitate donavit. Gtyusrei seriem blbellus vita3

gressus,dumortissimultatibusapudbeatumAutber- ejus plcnius ostendit. Beatus Vindicianus, qui ei

Imnaccusaretur: illcadvertens simulationis causas,
non solum non condempnandum estimavit, scd cum
magna veneralione suscepit, oecclesiamque
idem sanctus Gislcnus construxerat adsumpto se-
cum beato Amando,in honore apostolorum consecra-
vit.IIicbeatum VincentiumquianteMadelgariusdic-
tus est, cum vitae ssecularis actibus occupatus tenere-
tur, et militaribusnegotiisetregiigeneris conjugio
essetnobilis,inlanlum divini amoris fervore accen-
dit, ut mili.iae cingulo postposito, laxoque conjugio,
monasticohabitusumpto,subsancta3conversationis
regula se constringeret. Gujus uxor, beata scilicet
^Valdetrudis, adsumpta sibi germana sua, quao
virginitatispropositumDominodiearat, haeambse
sumptis a beato Autberto sacris velaminibus, haec
in monte qui dicitur Castrilocus (76;,
qui dicitur Melbodium (77),
usque 20ad finem exercuerunt. Erat vero in Meibo-
dio monasterium a beala Aldegunde construclum,
successitin episcopium, existentibus causis abba-
tiam Theodericoregidonavit, retento sibi pastoralis
quam privilegio regiminis. Beatus vero Autbertus populo
suo ad cultum dominieai fidei mancipato, feliciter
clausit diem, sepultusque est in aicclesia beati Petri
(79), quoe extra muros urbisCameracse erat eedifi-
cata; nunc autem,ampliatis mcenibusct monasterio
^ mcliorato, intra mnenia urbis - 3 ipsius quiescit.
21. (20.) (.1. Xctl.; cf. V. Leod.) Vinditianns
episcopns succcssit, ct de martirizato S. Lcodega-
rio. Post ejusexeessum (an.670) beatus Vinditianus
ejusdem aecclesiaj sedem regendam suscepit tempo-
ribus Theoderici regis, filii Clodovei ex Balhilde
— prudentissima regina. IlicTheodericuspostClotha-
rium fratrem, qui prior in regnum palris cum
illa in loco Balhilde matrc successit, summam regni suscepit,
divinis se cultibus rcnitentibus plurimis ex Francorum principibus,
maximc propler Ebroinum, qui major domus regise
illis permolestus erat.Unde consurgentesadversum

quod beatuspontifexinhonorebeatae virginis Marise Theodcricum etEbroinum, utrosque, tonsis capitis

et sanctorum aposlolorum consecraverat, adhibilis crinibus, in Burgundia Luxovio monasterio reclu-
secum viris religiosis, quos vitae Ipsius libereditus dunt, etChildericumtertiumfratrem, qui in Austra-
insinuat- 1
. siispartibusimperabatsupercunctumregnumsusci-
VARI^E LECTIONES.
20
de se c. se u. primo etiam
sed in hoc inanus qutedam sseculiXH. ex., non auctoris
1. - l ita 2. et 1.
noslri, voces quos v. i. i. h. b. D. g. M. crasit, ct partim in
1. e. i. 20. S. V. I. A. rasura, partim in
e.
margine scripsit sequentia, cx Yita S. Autbcvtiad verbam excerpta beato videlicet Amando, Ursmaro :

abbate et coepiscopo, necnon Audoeno Rothomagensis urbis episcopo, sed ct Ilumbcrto bone memorie
episcopo et abbate, seu Ettone et Eloquioabbatibus, et Erminoviro illustrissimo, dedicavit, ct in summo
sequentis pagince margine Sanctum V. I. Atrebato e. in h. b. D. g. ^lavic Idem JiabcntS. 5 undeapparet
:

codiccm 2, qui ea nondum Jiabct, jam anle soeculi XII tinem exceptum fuisse ex 1. -"- ita i. ct primoi.
sed endcm ilJa nianus s. XII. ex presentis se eraso scripsit lanti miraculi, quod habent etiam 3. 4. 5
23 ubis 1.

NOTiG.
(75) Scilicet inferni, ut patet ex vita S. Autberti B Auberto et Audomaro sanctis, post annos episcopa-
Golv. tus suiiiS.Qua translatione peracta, vir sanctse et
(76) Mons. digiuc memorise Autbertus episcopus migravit ad
(77) Maubeuge. Dominum; cui successit Yinditianus, meritis et ope-
(78) Cap.
sqq. 6. ribus et ipse niagnificus. Annales Elnoncnses mi-
(79) Nunc
Saint-Gcri. De tempore mortis ef. n :rs, inchronologicistamen nonnimia3fidei,habent
Ghesquicre Acta SS. Belgii III. 537, qui a. 6G9 sub a.676: Sanctus Yinditianns rcgit cpiscopatum
statuit. Sed Annales Vedastini hsec habcnt Anno : Cameracensem; 686: Corpus S.Yedasli translcrtur
imperii Justiniani 3, anno incarnati Yerbi 687, a scdepontificali in Xobiliaco. Porro ann. Blandi-
corpusS. YedastiDeo disponente tranfertur angeli- nienses a. 697: Translatio s.Yedasti post annos
ca revelatione a sedepontiGcali a duobusponiificibus obitus sui 128.
 :

«.I-STA PONTIFICUM CAMERACENSIOM. 40

piunt; MDetum i arium Augustiduneneem A Mauruntum Adalbaldi duois etque enetei Rietrudie

pontifioem auper domum onetituunt Bed aon iilium, quem Perronem ut beetum
direxit, etqve
multo poet Prenoi, regem propier levitetem presulem alias secum digne ouetodiendura duceret,
ineolentiee tuea non ferentee, eoorte aeditione eum imperevit.Siquidempreelerus Dei athleta hujuemodi
interfeoerunt eieque rheoderioue in regnum,
;
precepto parere non distulit, sed qnod jueeum
Ebroinua eere ie priorem gredum restituitur. i
fuerat, quantociue properans exulem sanelum ,

nequieeimie doctue eonsUieriie, eetlmens ee memo- honoriflco tractando secura inde adduxit. Illise
reti pontifieia rsotionesbantiquapotestate dejectum, ad A.ustrevandensem psgum tendentibus, contigit,
orudelissimia eum tormentie affeoit, el in territorio ut refocillandi gratia Cameraoum diverterent ad
Atrebetenee trsnsduetum deooUsri feoil in loco qui urbem. Ubi ceteris circaministerinm satagentibus,
dieitur Bilve sancti Leodegeri (80), sepultusque beatiasimus presul, parti quam Marie teetante
eat m villa quo9 dicitur Seroin (81), quas eet in Domino optimam elegit, semper intendeaf a-cclo-
Camereoensis episoopii et Morinensi B siam sanctse Dei genitricis et virginie Meries huud
.

oonfinio
-2-2. 21. \ / d De corpore hnjus martiris eabhospitio subintravit, ibique quantumDo-
epiaeopis Aosoaido, Hermeoechario, et sancto Win~ minocaruserat, evidentissime olaruit. Intrantienim,
deotiano l^oontendenlibns, sorte Ansoaidnshabnit. ut in umbris solet, lumen oculorurn solis claritate

Nee more, miraoulorum ejus fema eircumquaque perculsum obtunditur. Unde ipse minus perspieax,
diffuea, ad palatium regisusque celebriterinnotuit. radio solis, qui per foramcn parielis infulgebat,
Ubi luno forte inter ceteros proceres Ansoaldus pro servo usus est; quoniem fatigatue itinere, ma-
Piotavensium el Hermenecherius Augustidunen- teriale onus ut spirituale leviusadsumeret, depo-
,

Bium epieoopus, sanctus quoque Vindicianus ade- nens, cappam suam atque manicas suas radioseiis
rant. Quorumprimus sancti martiris corpus inonas- tanquam ibiprotensae ferulaeignoranterinjecit. •.

teriiquodametconsanguinitatisprivilegiovendicare sol ipsc suscipiens, dum orationi prostratue incum-

cupiens, alter vero episoopatus jura preferens, _, berel,famulando sustinuit. Lisposilis intcrea qine
tertius, iil est beatus Vinditianus, locum martirii domi necessaria crant, bcatus Mauruntus sancti
etsepulchri, quem indiocesisua Deovolente martyr vesligia subsecutus, cum aecclesiam introisset ct

susceperat, contestatus, hanc inter se non impro- exuvias sanoti de sole pendere dcprehendisset
bsndam disoeptationem confecerant, doncc ex sen- Deumque mirabilem g-lorificando predioaae, tanti
tentia oeterorum pontiiicum tribus epistolis horum viri pedibus se prostravit, suamque ignoranliam
trium nominibus subscriptis ct confuse sub palla accusans, siquid in eum peccasset, veniam postu-
altaris obtectis, factaque in commune oralionc, lavit. Non enim antea compctenter servicrat,
i 1 1 i

Pictavensi episcopo ex indiciis sanetum corpus utpote quem tanli meritiapud Deum fuisse nondum
deberi declaratum est. noverat. At mitissimus presul elementer -8 indulsit,
23. ** (22.) Miraculum de sancto Amato, quod el non multo post viribus resumptis, iter quoque
tempore sancti Windiciani presnliscontigit Camera- resumunt quod cceperant, laborcmque suum divini
co. Sub hujus quoque pontificis tempore inhacnostra sermonis dulcedinclenienles, Hamatieora(62)deve-
civitate quoddam contigit mirabile, quod iuiic operi
. D niunt. Quo in loco diutissimc commorantes, non
neoeeseriumduxiinserere. (Wita ^znaJi.) Eanamque minimum profccerunt. Relicto dcnique Hamalica3
tempestate dum prefatus rex Theodericus in
, ccnobio, saccr presu! educitur. Broilumque (83)
sanctos Dei seviret, diabolica agitatus stimulalione perductusest.Ipseverojuxtabasilicamcellulamsibi
Banotum Amatum Senoniensis secclesise presulem fabricari precepit, intra quam quandocumque opor-
religandum deputavit; longeque ab illis parti-
exilii» tunum erat sese continens, vigiliis, orationibus
bu8, in municipio Viromandensi quod Perrona atque jejuniis incessanter corpus fatigavit, usque
vocatur, sub custodia admodum reverentissimi viri dum tam egregium militcm Dominus de terris ad
Ultani abbatis mancipandum destinavit, seilicet ut ccelos cvocavit (an. 690).
quem ferro non audebat perimere, longa saltem Max.) Quod temporc hujus sancti
24. (23.) (W.
exilii tribulatione maceraret. Sancto igitur 1'ltano viri virgo Dci Maxelcndis martirizatur percussor-
de medio faeto, timens rex impius, ne sanctus que execatur. Sub hocferetempore quaedamvirgo in
sul repatriaret, elegit quendam virum nomine terrilorio Cameracensi, nobilissimis orla natalibus,

VARl/E LECTIONES.
-
deest l. *
l
C
e. et M. auctor ipse exaravit-t Vincentiano 1. -' hoc capul dcost lotum i. 3. 4. 5
extat in nno2. 2". Procul dubio auctor illud in 1. suppleveratin scedulla assuta, scd qmc postca pcriit
*S dccst 2*.

NOTjE.

(80) Le bois de Lucheux. Le Glay. (82) Hamage. prope Marchiennes. Le Glay.

Sercin est le nom de la place qui se trouve
(81) (83) Bruel.
au milieu du village de Sus-Saint-Leger. Le Glay.
 ;

41 LIBER PRIMUS 42

circumventa cst a quodam juvene non ignobilis A clcsiam Alrebalenscm ex rebus propriia una etiam
generis, sed ignohilis animi ul cjus conjugio
, cum rege Theoderico augmentans, villis, Becclesiis,
juro matrimonii copularctur. Qu» dum nce auro terris, molendinis ceterisquc subsidiis ampliavit,
aut gemmis nec ullo ornamentarum genero frangi atque in generali placito residente rege prefato,
potuisset, quominus virginitatis proposilum laxa- seculares ac judiciarias potestates per pontiflcalem
ret, et more nobilium feminarum viro polenti junge- auctoritatem, praesentibus quidem multis coepisco-
retur, nec parentes suossuper hujusmodi consilium pis cum rege etiam jam dicto astipulantibus, scripto
audire nollet; desperato juvenis amore captaque privilegio et a Joanne papa confirmato, ab illa sec-
oportunitate, qua pucllam paternis aedibus solam clcsia omncs penitus exclusit. Quod privilegium
possct offendere, assumpta secum ne fandorum tur- tale est : « Sanctb et universalis eecolesiaa provisori
ba sociorum, domum omnem circomvallarunt, et beatissimo Johnnni papee Ilomano episcoporum
facta irruptionc domum omncm perscrutati sunt episcopo, Vinditianus servus servorum Dci mini-
tandemque loculum in quo virgo latebat curiosius d mus, in Christo Domino qilidquid felicius. Nolum
contemplantes, inventam violenter traxerunt usque sil paternitati vestrse seu omnibus sanctse Dei ec-
ad locum ubi nunc constructa est basilica in honore clesim prolibus, si aliquid de rebus nostris locis
omnium sanctorum, prccipue quidem sancli Vedasti sanctorum vel in substantia pauperum conferimus,
necnon et veneratione ipsius sacrse virginis. Tunc fu- hoc nobis procul Dubio in seternam beatitudinem re-
nestuscarnifcx,dentibus frendens, evaginato gladio tribui confidimus. Nos quidem de tanta misericor-
percussam intcrfecit. Qui mox ut sanguinem virgi- dia et pietate Domini confidentes, in conventu vene-
nis vidit, justo Dei judicio cecus factus esl. Sepul- rabilium episcoporum nostrorum coram rege pissi-
taque est in basilica beatorum apostolorum Petri mo Theoderico in generali placito, hanc epistolam
et Pauli sanctique Sulpicii confessoris, qum cons- roboravimus, roboratumque in perpetuum fore op-
tructa est in villa qua? vocatur Pomeriolas (84) tamus. Lcx priscorum quoque exposcit auctorita-
25. (24.) (Ibid). Quod beatus episcopus virginis tem, ut quioumque voluerit de rebus suis propriis
corpus ad locum intcrfectionis retulit, et Harduinus vendere, cedere, condonare, suum strumentum se-
lumen reoepit. Tricnno vero explcto post passion- cundum legem Salicam licentiam habeat alligarc.
nemejus,quaedam matronanobilis,nomine Amaltru- Quapropter noverint omnes fideles, presentes ac fu-
dis,voce divina commonita est, ut beatum Vindicia- turi, pontificali auctoritate hoc episcopale privile-
num Cameracensem cpiscopum adii e doberet, ut ipse gium constructum a memorato rege Theoderico, ut
cum clero suo ac plcbe vicina sacrum corpus ad inviolabihter conscrvetur ab hodierno die et dein-
locum interfectionis cum summa veneratione refer- ceps.Perpontificalemauctoritatemomnesseculares
ret, quia locum illum Dominus signis et miraculis et judiciarias poteslales excludimus omnemque cla-
clarificare disposuerat. Quod beatus pontifex, mox moremetomncm invasionem absecclcsiasancUeMa-
ut referentis verba audivit, implere curavit. Porro riae Atrebatcnsis civitatis sed ut liceat canonicis
;

Harduinus, qui eam intcrfcccrat, licet miscrrime Deo inibi famulantibus ex hoc ct in reliquura tempus
et cum ignominia, adhuc in cecitatis sua) tenebris quiete vivcre, ab omni mundano strepitu scquestra-
vivebat. Qui ut sacrum virginis corpus ad locum D mus. Si autem talis cxtiterit causa, ut successores
memoratum referri audivit, dampnans et recogno- nostri precaria vel bencficia de rebus ad clericorum
scens peccatum suum,obviamcorporise jubet duci, usum pertinentibuspatrare maluerint, hoc interdici-
et ante feretrum se proslravit. Ad quem mox ut mus. Interdictu etiam anathematis et pontificaliauc-
sacri corporis bajuli pervenerunt, lumen rccepit toritate stabilimus, ut ipsum monasterium cum his
currensque ad episcopum, narravit quanta sibi ac- villis, Belrenio (85), Medonivilla (86) inter has duas

ciderant. Fx presentis igitur occasione miraculi villas mansos(60), culturasld,8ecolesias2cumomni

episcopus verbo dato ad populum, sanctum corpus dote et omnibus appenditiis, Aquis 9 --3° (87)
in secclesiasupramemorata sepelivit (an 673) ]
in pago Atrebatense cum aecclesia et dote
Quod super res Atrehansis secclesise S.
26. (25.) seu omnibus appenditiis, Friscinicurte (88) cum
Marise privilegium a Jobanne papa confirmari obti- omnibus appenditiis, Hatzala (89) cum oeccle-
nuit. Hoc autem scriplum repperimus, quod vir sia et omnibus ejus appenditiis Berleta (90)
Dei venerabilis episcopus sanctee Dei genitricis aec- cum omnibus appenditiis , Squasia (91) cum
VARI^E LECTIONES
29-30 Aquisyrani 1. sed. grani erasum est.

NOT.E.
($A) Non est Pommereul, scd Saint-Souplet, in (89) Basseux. C.
cujus torritorio ager quidam adhuc Pommereul sed nil ibi pos-
(90) Berlette (arrond. Saint-Pol.),
vocatur. Le Glay. sident canonici Atrebatenses. Legcndum videtur,
(85) Beaurains. Colv. quod in codice 5 recentior manus corvexit, Boyletta,
(86) Moyenville. G. Boille, cujus bagi, inter Atrebalum et Bapalmas
(87) Aix-les-Fampoux. C. siti dominium habet capitulum Atrcbatense. C.
(88) Fresincourt. C.

Patrol. CXLIX.
 , : «

41 GESTA PONTIFICUM CAMBRACENSIUM 44

dotc elomnibua ejue appenditiis, A tiente, inferno perfruantur tdio Amen.

ura omnibue appenditii», Saulscido - papa hoc privilegium a mea parvitate edi -

appendi idonivilla
'
(
i oum tiim flrma\ i Ego Marinus vicariue si
ac t oboravi.
adino uno ationis fluviolum apostolicae Rrmavi roboravi. Ego ^ndreas epi-
;!<•

liomolendinoinDominicacurte 96 ,
M iroculo Boopussubscripsi. Ego Bonibertns eptscopue sub-
ciiiu integril i oura dote, de limnncul scripsi. Ego Laurentins epiBcopus" subscripsi.
in Rodulfl eurte imiliter in \ inziaco i: Pedelbranda episcopus Bubscripsi. Ego Nau-
i

i-nodieetinreliquuratempuBsitin poteetate tor epi8copus Bubscripsi. Ego Hilarius episcopus

.iiiiii in ipso monasterio Deo Bervientium BubscripBi. Egol onstantius episcopue Bubscripsi
presumal ez hie quas diximus, quae me-
aliquis EgoMartinus episcopus snbscripsi. EgoChristo-
rr\ de rebus propriis el de ahis
itus inol
— 1
1 1 * . phorue episcopus subecripsi. Ego Thomas episco -
per regale preoeptum eidera loco delegavil ad opue puBBubscripsi. EgoFelixepiecopussubscripsi.
olerieorum, inferre aliquam molestiam, sed Andoinus arohiepisoopus subscripsi. Ego Austre-li

ei8 quiete omnia possidere, quo valeanl liberius pro gisilusepiscopussubscripsi. Ego Ravengarius epis-
Sanctae Dei ecclesiaa el vita regis el conjugis ac copua Bnbscrip8i. Ego Silvinus episcopus Bubacrtp-
flliorum ae Btatu regni, Domini olementiam exorare. B si. Ego Leodegarius ab impiojudice Ebroino cathe-

Si i|uis vero observator hujus privilegii a nobis 63 dra Augustidunense depositus scripsi et Bubscripsi-
edili extiterit, accipial mercedem a Domino, et lie- >ata 8. Id us Mori, anno 7. regni domini nostri Theo- I

nediotionem a vobis et ab omnibus nobis in presenti dorici regis, indictione 2 (an. 685). Ego Vinditianus
vita, et in futura vitam GBternam, amen. Qui vero episcopus jussu domini Theoderici regis et rogatu
aosti bb auctoritati pan ipenderint, et hanc pontifica- Johannis summi pontificis scripsi ct Bubscripsi.
lera auctoritatem manu nostra roboratam infringere 27. (26.) Quod vir domini Vindilianus, adlnbito
voluerint, inde dirigimus ad vestram clementiam ut secum S. Lantherto, in villa Hunohiorth iecelesiam
quod a nobis roboratum esl stabile permittatis non , consecravit. Preterea vero idem prefalus pontifex
solum a vobis, sed ab oninihus nostris episcopis qui Vinditianus in vico qui, a sede Cameracense fere
sunl erga vos. Deus omnipotens, qui cathedra uni - septem milibus distans, vocabulum Hunolcurl (100)
- dootrinam iiosuit veritatis, faciat vos memorem ab antiquis accepit, monasterium, acccrcitis secum
intellectoremque sui, placeatque vobis propter eum nonpauciscoepisoopisunaqueetiam bcato Lantber-
in orationibus vestris meminisse etiam mei. » — At- to Leodecense martire preeiossissimo, ad lauclem
ille : « Vindieiano cum
coepiscopis degentibus Gal- Dei et venerationem sanctiPetri consecravit, ibique
liarum finibus fraternam visitationem et paternam C elericosetsanetimoniales constituit. Postea vero vir
benedictionem. Audite sententiam quam dico. Si Domini in villa Savia ( 101 ) , suo videlicet predio , in
quia desurcessoribus vestris, vel comes seu cupidi- lem
oratorio qui sanc.ti Martini aliquandiu conversa-
lasjudicum aut ulla opposita persona hnnc dona - , tus,sacrisoperumindiciisnonparum claruerat, cre-
tionem vel confirmationem quampro Dei intuitu et , berimisque collocutionibus, cxhortationibus apos - ,

amore divino tieri vel flrmare decrevistis, minuere tolicispredicationibus, multosinibiad normam vita?
ant a loco distrahere maluerit : apostolica sententia salubris exequendam excitaverat 33 . (27.) Veterem
damnamus, per pontificalem auctoritatem a limi-
et vero knrtulam in archivo secclesise sancti Huntberti
nibus SaneteeDei cecclesise sequestramus, eta eretu reperimus,quomsubpresentiaet favore hujus sanc-
supernorum segregamus, et a regno Dei excludimus: tipontificisipsevir sanctus tunc temporis abbas, de
sanctiPetri Christi janitoris atque clavigeri celestis villaMaceriis(102) scripsit,itase habentem 3^ : „ -12

regni interdictu interdicimus, et cum Juda traditore anno regni domini nostri Childerici gloriosi regis ,

domininostri Jesu Christi sorte permittimus, ut in 15. Kalendas Aprilis 37 ( an 672). Ego in Dei nomine ,

die judicii cum diabolo et ministris cjus , luctu qua- Chonebertus 38 etsiindignus peccator, cogitans de
,

VARLE LECTIONES.
31 decimacui. 1. 32
s. uiuinziaco. 1. 3. 4. 5. in unziaco2. 33 uobis 1. 34 deest\. 3j Rcliquam cujus capitiis
partem auctor ipse in scedula assuta supplevit, post excitaverat signum : ponens quod initio scedu- :

tse rcpetit. Heliqui novam lineam incipiunt; 4. in margine scripsit Videtui hic aliquid deesse. :

Colvenerius novum caput incipit, cm de suo titulum prsefixil in nullo codice obvium. 36 Sequens
diploma ex M
S. Maricolensi sigilio s. Humberti munito Henschemus edidit in Aclis SS. ,

M.irtii III, 560. unde que a nostro ditferunt, subjicimus, ut qusenam lides huic hahenda sit in la-
hbus appareat. 37, 45. Kal. A. desunt Mar. 38 Humbertus Mar.
NOT^E.
(91) Ecoivres. L. (96) Demencourt, in suburbio civitatis Atreba-

ibi
( 92 ) Ors, prope Castrum Cameracesii
possidet capitulum. C.
; sed nil tensis. C -
d Atrebat.
(97) Maroeul,
Aut Sauchy-Cauchy sive Sauchy - 1'Estree
(93) (98) Roclincourt. L.
aut Sus Saint-Leger. L. Onzain. C.
(99)
(94) Honville. C. (100) Honnecourt; cf. II, 10.
(95) Le Crinchon, rivus Atrebatum percurrens, (101) Eadem quoe supra Squavia, Ecoivres.
ofliciis purpurariis aptissimus, quibus civitas Ro- (102; Maiziere-sur-Oise. L.
manorum maxime tempore excellebat.
 . :

45 LIBER PRIMUS. 46

Dei timore vel selerni boni retribulione seu abluen- A. Judto Iscariotis qui Dominum tradidit ^etsi emon-
dis meis peccatis; quia dicit Scri|duru: « Facilc dare nnluoril, mutet Deus sonsimi ejus et in illo ju-
voliis amioos de mammona iniquitatis, qui vos per- dicio recipiat quod Ananias et Sapbira receperunt
ducant mansiones sanctorum; rursum-
in seternas in prsasenti, et insuper inserat cogenti fisoo auri
que dicit « Facite vobis saccos elemosinao qui non
: librasdecem, et decem argenti pondo coactus e

velerascunt 3<J —
iccirco dono, quod imperpeluum vat *7 . Nec si quid repetit, nihil ^valeat vindicare.
donatum esse volo ad sacrosanctum monasteriuni
,
ct merces nostra inantea proflciat ad saiutem. Et si

quod vocatur Marieolas, quod vir illustris Iluntbor- aliqua rumenta, aut anterioria aut posterioria quo-
sl

lus •'•'quondam suo opere construxit, ubi ego ipse in-
dignuspeccator abbas preesse videor 41 consecra-
tum in honore sanctai MaridB matris Domini noslri
Jesu Christi et SanctiPetri et Pauli apostolorum ve-
libet ingenio vel argumento, de nominc nostro in
, propinquis meis vel cxtraneas personas fuerit os-
tensus autullounquamtemporeapparuerit, falsarius
esse cognosoatur et inanis permaneat. Sed Wpre-
,

reliquorum dominorum qui in ipsa basilica vcneran- sens donatio a me faota omni tempore firmaetin-
tur, situminpagoFanomarcensi (103) super fluvio- violata permaneat, stipulalione subnixa idoneorum
lum qui vocatur Helpre (404) hoc est partem :
•''-
P lostium, domni videlicet Vindinliani epiacopi ,
et

maximam de possessione nostra in villa nuncupata Fulbertimei fratris, sedill. ill. 50 Actum Maricolis,
Maoerias, sita in pago Laudunensi supcr fluvium Ipse tamen Choneberlus 5*, etsi peccator, abbas,
Iseram, quamde aviamea Deo sacrata Audeliana 4 propria manu confirmo. »
quondam dato precio per venditionis titulum com- 38. Scpultus estinmontc S. Eligii. De Vita hujus
paravi, hoc est mansos dominicos, ubi ipsa Audiliana beatissiini pontilicis atquc gloriosissimi oonfessoris
mansit, vel postea nos edificavimus, et terrationes Christi pauca retulimus quae aut pro raritate et
,

(105), et servos et ancillas illos et illas. Hos igitur ignavia soriptorum neglecta putamus aut pro sedi - ,

mansos oum terris concidis et pascuis in integrum lionibus prooellosis quibus sanotas Dei uacclesias
perhanc seriem epistolse nostrto donationis, quam semper naqfragasse supra diximus ( c. 5 ) , scripta
du -
Ulfinum notarium scribere rogavimus ad ipsam , disperiise credimus. Quodprofecto minime est
basilicam sanctseMarise Mariculis (106) construc- bitandum. Fieri enimpotest ut, cum tantis subver-
tam, a presenti die tradimus ad possidendum. Hsec sionibus secelesiarum una etiam volumina, quibus
-
omniasupranominalaadipsummonasteriumdelega- series vitce et miraculorum hujus sancti viri conti
vimus, utipsi monachi vel successores nostri in suo C nebatur, auris quidem ridentibus (107, disperirent.
jure vel dominationc apresenti die reeipiant ad pos- Quoniam vero pro supramemoratis causis existen-
sidendum, tam in terris quam domibus, edificiis, tibus incertum est etiam quanto videlicet tempore
mancipiis, vineis, silvis,pratis, pascuis, aquisaqua- secclesiam Cameracensium rexerat, et quse personse
rumque decursibus, absque ullius judicis interpella- ejus funebritati( 108 ) interfueraut : me-
ideo ex his
tioneWhabeantque in sua potestatetenendi, dandi- lius est silere quam fabulosum quid Hoc
conticere.
vendendi , commutandi, vel quod exinde voluerint autem pro eerto audiro sufficiat, quod ad remune -
faciendi. Propterea in ista epistola definimus , ut rationem sui laboris die obita 5 Idus Martii (1091)

ealumnia in postmodum inter

nulla altera 45 ratione migravit ad Christum, sepultusque est in basilica,
ipsosservos Dei vel heredes nostros non adcrescat, in loco videlicet qui dicitur Mons sancti Eligii, ubi
Siquisverospostnos, quodfuturum esse non credi- quondam ipse, cum egrotaret apud Broscllam (110),
mus, si aliquis, de heredibus nostris aut quselibet diocesis suae territorium, jussit se transferri, pro co
-
oppositapersona contra hanc donationemnostram ,
quod beatus Eligius habitationis suse fecerat di
ibi

versorium, cuibeatus Vindicianus familiari usu di

-
quam fieri rogavimus, venire aut infringere voluerit
primitus iram trinee majestatisineurrat et sit ana- , lectionis inheserat.
thema, et deleatur nomen ejus de libro viventium t> 29. Clericus quidam tunuilo sancti viri ncscicnter
celesti, etcum justis non scribatur, sed sit consors insultans, liimineprivatur, et itemilluminaiur. Post

VARLE LECTIONES.
39 r. d. f. v. s. e. 40 Rodabertus Mar. quod rectum
q. n. v. desunt Mar. fundator enim non fui ;

S. Humbcrtus ipse, sed Radobertus, Chronebertus seu Chunebertus dictus. Ex hac nominis forma
alias
Chunebertus error nostri ortus cssepotest. 41 u. e. i. i. p. a. p. v. desunt Mar. *8 h. e. dcsunt Mar. «3 Andi
liana const. Mar. W advocatia, vexatione addit Mar.i$ deest Mar. «seds. c. I. I. q. D. t. desunt Mar.
*" et
insuper —
exsolvat desunt Mar. 48 deest Mar. 49 e t Mar. »0 m. e t ill. Mar. si Humbertus Mar.

not^:
quem veteres
(103) pagi. Fanummartinse di- Camerac.
xerunt juniores a nomine pncfluentis lluvii
, (107) I. e. ventis tradita, aurarum ludibria facta;
Haynau vocaverunl. Folcuini g. abb. Lob. 1. cf. ii. quibus maximam partem
4, de invidte
(104) Helpe mineure, prope Maroilles Sambram amrae se rapuissc lsutanlur.
inflens. L. (108) I. e. funeri.
(105) I e agros cultos. (109) A. 713, secundum Vedast A
(106) Maroilles ad Helprom in Hannonia, d. (110) Bruxella esse videtur.
 ,;

47 GE8TA 1'ONTIHCUM CAMERAtY.NSHWl 4S

multiim temporis, enm jam Dominus sanctum suum A ignobilis, sed privato lumine debilis; qua paratlt

mirificari disponerel causa, intervenit qu» aignie vatieis, proflcici Romam ad limina apostolorum
evidentioribua jacentia merita man rant pro recipieo la Balute disposuerst. Nocte igitur ca,
Atrebati nobilium virorum lilii, litteralibua disci- qna seqnentis diei mane profectionis iter paraverat,
[iliins suli magiatro erudiendi. Et tempus advenerat divinitus commonetur, ud ad Bepulchrum beati
ipaipueri, ab eodem magistro rogati, ad scri- Vinditiani oum oblatione sua properarel ibi opta- ,

ptoriam artem tiquorem Loeus

facere
antem, quo vir Dei sepultus quiescebat, jam ve-
pribua el plenus erat, neo habitator inibi
spinia
erat, pro eo quod gentilium infestatione locus
bx multo tempore desertus fuerat. Hujus rei, quam
deberent. taj lucis commertia reoeptura. Faeto itaqns cre-
pnsculo, carpento superimposita', ut monita fuerat
explevit. Veniens igitnr ad tumulum viri Dei, mox
ul terram oculis attigit, aperti sunt oculi ejus, et
sic gaudens rediit ad propria.

narro, testes asque ad nostra tempore Buperfuere- 33. Multidiversiscruciatibusplexi sunt, quod tein-

Supramemorati namqne clerici 111» cum circumja" plum ojus violarunt. Heinricoautem quondam impe-
centisnemorisspinetn lusti id basilicam forte Balduinum (113) et
ratore, ortis simultatibus inter
divertunt. Ubi dum hi, quibus altior mens fuera* B Arnulfum comitem (114), Balduinus collecta manu
orassent, juniores situm interioris secclesiee eurio. Arnulfum, quia numero inferior erat a Valentianis ,

Bius contemplabantur. Unusautem ex his ad tumu- expulit; quod quidem castrum impcrio Heinrici
lum Dei incautiusaccedens.sicutterra dehiscens
viri subjugatum fuerat. Indignatus imperator rcrum in-
a summo usque deorsum rimam fecer.'t, ille arrepto solentia, castrum ct ipseobsidione clausit (an /006).
sarculo coepit spelunquam quasi insultans fodicando Ad hunc Hobertus Francorum rex innovandae ami-
pretemptare. Qui statim caetitate pereussus, ccepit citioe gratia, sed et Hichardus Hotomagensium dux,
palpando ducem quoerere, ducem clamare. Exter- cum infinita multiludine convenerunt. Gensipsa fe-
ritiquiaderant subita eventus immutatione, magis rox et inquies (1 15), et avaritise studiis fervens, nec
sibi quisque timebat, ne pcrcussi simili sententia secclesias Dei immunes reliquerant incursionis.
pleoteruntur. Seiscitantibus autem privati causam Porro Atrabatensem provinciam peragrantes, pa-
luminis, respondit, ex insultationc temeraria, quam triam misera csede vexabant. Ex his aliqui ad mon-
tumulalo intulerat, sibi inisero hoc accidisse. In- tem sancti Eligii, de quo supra disseruimus (c. 28);
vento igitur salutaris remcdii consilio, puerum ca- devenientes,audierunt monasteriummultispecuniis
pitis sui diMtitione(//i )tanta3animadversionisiram
,
C et congestionibus refectum. Facto igitur agmine

placare suadent. Sicque factum est; mox lu:nine templum irrumpere nitebantur. Renitentibus cleri-
recepto, puer haudmediocriter castigatus rediit. cis, unus barbarico furore conmotus, telo vibrato
30.Ubi Falbertas cpiscopus sanctum corpus beati unum ex sacerdotalibus viris in ipsoaditu templi
ViaditismbonoriSce levavit. Hujus itaquemiraculi prostravit; ceteri vero, fraternae necis dolore ac-
fuma per vicinam regionem pertonuit, plebemque censi, pertinacius rebellabant. Difficultate igitur
longe lateque super venerationem tanti viri excita- facta, cum
hostes templum effringere non possent,
vit. Qua etiam Fulbertus pontifexattonitus, qui post unus eorum, vesano spiritu armatus, tectum templi
illum 1 ~>"* sanctum corpus le-
in episcopio extitit, ascensu superavit, et per laquearia sese intro sum-
vare disposuit, et honorifice in locello lapideo con- misit,ctimprovisus viros a tergo ferire ccepit. Tur-
ditum repperit (circa an. 940). Suum autem archidia- bati qui aderant, cum hostem in medio sui cernerent
conum, ut ferunt, Honoratum juxta quiescentem dum posteriora defendunt, liberum anterioribus
intactum reliquit. aditum praebuerunt. Qui irruentes plerosque necave-
3/ Ubi meritis Vinditiani csecus illuminatur. runt, et cruentis manibus sancta contaminantes,
Erat preterea in territorio Atrebatensi mulier ha- D thesauros ecclesias , vestes etiam sacerdotales
bensunicumfilium, qui, patentibus oculis, lux ipsa sustulerunl. Nec longum tam-enj lsetati, mox (116)
multo ex tempore nogabatur. Hunc mater secum inter sespolia diviserunt, plerique arrepti a dsemo-
adsumptum ad sepulchrum beati Vinditiani con- nio torquebantur; alii linguis adusti, alii proprio
duxit ;"ubi perductum super altare cereum offerre morsu preeisis, plerique curibus exustis, misero
fecit, ipsaque paululum oratura prosternitur. Man* cruciatuplectebantur. Fama hujusmodi ceteris ter-
festa Dei virtute puer lumine recepto, recto itinere roremincussit, nede spoliis aecolesise illius attactis
ccepit regredi, nihil hesitans et viae ducem non re- seva quoque pestis eos incenderet. Sed et comes (117
quirens. moxutin patriam reversus est, quaestione facta de
32. Item qiuedam mulier cseca visum recepit. Mu- thesauris dictis sub posito sacramento, usque ad
lier item quasdam in territorio Pontico erat non minimumquadrantem fecitpersolvi. Unus autem ex

NOT^E.
(111) I. e. discipuli, clerQonnets. (115) I. e. inquieta.
(112) I. e.-ut monachum se futurum promitteret. (116) I. e mox ut.
(113) Flandrensem. (117) Richardus Normannorum dux. Coln.
(114); Valentianensem, cf. c. //5.
49 LIBER PRIMUS. 50

illis qui intcrfuerat violatoribus a3ccla3sia3, unam A divina ordinantc providentia imperator augusius
in partem silii campanam retinuit ;
quam cum diu ce C.mii])clilionibusservorum Deijustifl ct ralionahili-
lasset, parte corporia premortua tandem conQteri busdivinicultusamore favemus, superna nos eratia
coactus estquod avarilia suadenle ncgavcrat. Missa muniri nondiflidimus. Proinde noveril industrifl aeu
igitur legatione-ad matricularios (118), duplo rcsli- sagacitas omnium lidelium nostrorum, tam prea-
tuit, sicque saluti pristinse redditus est. sentium quam futurorum 5* |uia vir venerabilia , (

34. IHMebcrlus succcssit, post Hunoldus, tum Hildoardus Ga^eracensis urbis episcopus obtulit
IladuHus. Beato Vinditiano Ilildcbcrtus (119) in obtulibus nostris immunitates, avi '" videlicet nos-

episcopiumsuccessit (an 718). Cui Hunoldus. lloc tri, regisPippini ili

, et genitoris nostri, Caroli bonae

defuncto (120), ad episcopalc soliuin Uadnlfus cli- memoriae prestantissimi imperatoris in quibus con-
1 tinebatur insertum, qualiter idem genitor nostcr
gitur, qucm asserunt quidam filium fuissc sanct
de quo qui nostris super- et antecessorcs regcs praedictam scdcm, quae in
Ragnulfi martyris ;
hi,

sunt multa se ad honoreest 57 sanctse-Dei genitricis 58 Manaa scmpcr

luere temporibus fideles, testati
sepulchrum cjus vidisse miracula que virginis ob amorem Dei tranquillitatemquo
,

,_ „ _ .
,
.. .
,
B consistcnsium Iratrum '•' snb plenissmia luitionc ct
SS.Hunc Enqranus episcopus levavit in ruius clc- . ....... ,.„ . , , .

,. " . . „• ,,
... ,,- lmmunitatisdefensione 60 habuissent. Pro firmitate
,
,,....,,.
. .

va tionc muhcra damionwhberata esi. llicllodullus .

6' lamen rei postulavit a - nobisprcfalus episcopus.

,

,;

inrecclajsiasancti Petri apostoli, qua3 intra muros

ut eorundem regum auctorilatem li;i
, inamore Dei
castelliAtrebatensis cst juxta monasterium sancti
ct rcverenlia 64 sanctae Dei genitricis Mariaa, nostra
Vedasti, sepultus est (121) {an. 728J. Hujus vero
firmaremus auctoritato. Cujus pctitioni libenter ad-
sanctitas procedente tempore multis mirisquc por-
quicvimus,etita in omnibus concessimus atque per
tcnlis ostensa est. Quorum precipuus teslis edituus
hoc preceptum nostroe aucloritatis confirmavimus
monasterii sancti Vedasti Engrano Cameracensi
Precipientes ergo jubemus ut nullus judex pu-
episcopo visiones quasplcrumque viderat propala-
lilicus vel quilibet 65 ex judiciaria potestale, in
vit. Qui ergo testem idoneum animadvertens, sanc-
aecclesias vel 66 loca vel agros seu reliquas pos-
tum corpus lcvavit. In qua elevatione, ad declaran-
sessiones.priedicta3a3cclesia3,qua3 67 modernotcm-
da sancti viri merita, mulier quaadam ab immundo
poreinquibuslibetpagisvellerriloriisinfradilionem
spiritu mirifico liberata est undo episcopus ltelus, ;

nostriimpcrii ;8 juste etlegalitermemorata tenct vel '

verbo facto ad populum bcati lladulfi solemnia ~ ,

, , : ,.?,
L» possidetasccla-sia, velea "•Jquaedeincepsacatholicis
,.
r
m numerosanctorum notificavit. .,.
r '. /* r
. .

viris eidem a3cclesia3 fuerint collata ad causas

36. De Trawardo episcopo. Post Hadulfum Tra-
audiendas, aut freda cxigenda, aut mansiones vel
wardussubstituitur inscdem(an. 728.)
paratas fasciendas, aut fidejussoi*es tollendos, aut
37. (36.) De Gonfrido cpiscopo. Post quem cjus-
hominesipsiusajcclesinetam ingenuos quamservos
demmonasteriiGuntfridus rector extitit(122). superterramipsiuscommorantcs 71 nequaquaindes-
38 (36.) De Albrico episcopo. Post cujus exces- -;nccullasredditiones
~
3
tringendos 7
, aut inlicilas
sum Albricus (an 770). occasiones requirendas, nostris et fuluris tcmpori-
39. (37.) De Hildoardo episcopo. Post Albricum bus ingredi audeat, eaqua^supramemoralasuntvel
"
Hildo\vardus(a/i. 790), tempore Karoli Magni, suc- exigerc 4 presumat. Sed liceat memorato presuli
cessit, qui duas tabulas eburneas pulchre sculptas, suisque successoribus predicta3 '5 ascclesia^, cum
anno 12suiepiscopatus, utin eisdem tabulis liquet, cellulisetrebus vel hominibus sibi legaliter subjec-
fierijussit. Hic autom usque adtempus Luduvici Pii tis, immunitatis 76 nostra3 defensioncquieto ordine
*
superfuit 5 2 multisque commodis recclesiam ins- possidere, et nostro fideliter parere imperio, atque
truere curans, ab ipso imperatore immunitatis pre- pro stabilitate nostra, vcl totius imperii Deo nobis
ceptum hujusmodi obtinuit S3 « In nomine Domi- :
collati 77 vel conservandi, una cum clero et
niDeietsalvatorisnostriJesuChristi. Illudowicus
D
- popu io sibi subjecto, libere Dei miscricordiam ex.
VARLE LECTIONES.
5211. a.u. a. t. L. P. s. Auctor ipse intcr lincas adscripsit. 53 eh&rtam origioariam hujuspraecepti vid
adbuc in tabulario Cameracensi extantcm, imperatoris manu subscriptam, sigilloque munilam ; cnjus
varias Icctioncs subjicio. 54 quam et t cbarta. 55 a uu ch. pippini regis cb. 5 ~ qua3 est in honorc cb. m
,]

SSgenetr. cb. const. 59 t. fralrum ibidcm c. semper sub eh. 60 defensionein cb. ,!1 firmitatem rb.
deest ch. 63 auctoritates cb. 64 reverentiam cb. 65 quislibet cb. 66 aut ch. 67 quas cb. 68 i. n ch.
.
6'-»
eas
"
~- distringendos ch. 3 7l s. peni-
cb. 7 eidem conlata3 f. eccl. cb. "l commanentesc/'
"
redibit. ch.
tus e. ch. 7 5 s. res. p. ch. "6 s. sub i. cb. 7 conlati. ch.

NOTJE.
(118) I. qui matriculam scu regis-
e. asdituos, (122) Fecit translationem sancti Landelini, 15
trum baptizatorum tenebant, les marguilliers. Jun, 770. Unde apparet Albericum non ante anni
(119) Sive Emeberlus, de quo cf. supra c. 16. 770 finem episcopum factum. Idem obiit 7 Jan.
(120, Anno 718, secundum Ann. Vedast. Alii 790. Cameraci in bibl. publ. extat adhuc codex cano-
obiisse dicunt 9 Jan. 717. numHibernicorumn. 619 eojubente scriptus,utites-
(121) Obiit ann. 718 secundum Annales Vedas- tatur subscriptio in fine ipsa scriba3 manu addita
tinos, Petavianos, Laureshamenses. Expl. liber canomun, quern domnus Albericus episco
 51 GESTA PONTIFICUM (JAMKKACK.NSFUM. :>>

l.t quiequtdexinde Haoua aosl A lit miaoi ad singula. Kt hoc esi, ajuod in bbo n me
iii htminaribus i|>sius asoclesiaa eonoinnanda valde oollioita ,
quoniam ita confuaa Buntjudicia
perpolualitor conceaaimus al> habendun). Contino- posnitenliura in preebyterorum noatrorum opuscu-
batur etiam eodera preoeplo domni el genitoria
iii li-, atque diveraa et inter bo discrepentia ot nulliua
noalri, quod Biquiadux,eomea, vicariua, aeu quisli auotorilate Buffulta, ut vix propter dissonantiam
Lei f\ judiciaria poteatate auctoritatem domni ge- nde lit, ut concurrentibua ad rc-
erni. I

nitorls :n noatri vel anteceaaorum regum irrumpore medium pmnitentim, tam pro librorum confusione
vi /aiii violareprsBoumpserit, Bolidoa sexeentoa cub quam etiam pro ingenii tarditate aullatenus valeant
pabilis judicetur; videlioet ul du» partea in arcbi- Bubvenire.Quapropter, oarissime rrater, noU te ip-
rumipaiosmcctoaimadmittanttbur, et tertiam flscus sum nobis negare qui semper in divinis ardenti ,

regaHs roeipiat, nl nulluatoiequidaudeat Wperpo- animo disciplinis ac Bolerticura scripturarum mo-

rrare.Quod ita etnos per hanc nostram aoctoritatem ditationibus perfectissimootiofloruisti. Arippequav
nflrmamus, ul sioul adomno et genitore nostro ° so sine excusationis verbo hujus sarcine pondus, a
vol M anteeesBoribus regtbus eollatum atqueconflr- me quidem til>i impositum, sed a Domino cujua onus
matumest, ita 8*deinceps inviolobiliter conserve- leve est, levigandum. Nuli timcre ncquu formides ,

lur. H»o quippe auctoritas aut fldelibus Banctse hujus operis magnitudinem, sed virliter W accede,
Dei Eeoclesiaa el nostris verius s:i
oredatur, mann quia aderit tibi qui dixit i Aperi os tuum, ct ego :

propria subter eam Rrmavius el snnulinostri in- « adimpleboillud. » Scisenim, optime, parvis parva

pre8sione Bignarijussimus.Signumllludowicisere sufflcere, nec ad mensam magnatorum pau]>eruin

nissimi imperatoris. EgoDurandusdiaconus ad vi- turbam posse accedere. Noli Luae devolionis nobis
cem Helisachariirecognovi Amen. Dataest l~Kal- subtrahere scientiam, noli accensam in te sub modio
Maias, anno i Ihristo propitio 8 domni si llludowici ponere lucernam, sed precelso eam superponc can-
piissimi augusti, indictione 9 (an 816). Actum delabro, ut luceat omnibns (jui in domo Dei sunt
Aquisgrani regiopalatio 85 , inDeinomine. Am< 0.86.« fratribus tuis, et profer nobis veluti scriba doctus,
Hic etiam inter fuisse sinodo invenitur [(Flod., II, ^ quod Domino. Aderittibi hujus laboris
accepisti a

18) quamanno ab incarnatione domininostri Jesu duobus discipulis eunti-

itinere illius gratia, qui 88
Christi814 VulfariusRemensium archiepiscopus in bus, tertium se socium redidit in via, et apperuit
eecclesta Noviomensi eum aliis coepiscopis habuit, illis sensus ut sanctas intelligerent Scrirfuras.
,

ubi videlicel sententia ventilita est interVendilma- spiritus paraclitus omni veritatis doctrina, et per-
rum i 128) el Rothardum 1
1-21 episcopos, de termi- fecta caritatis scientia, tua resplendeat s9 pectora,
ins parrochiarium suarum. carissime frater.Vale. »

i9. 88. i
De Halitchario, qnem Ebo arshiepiscopus 41. (39) Ad Ebonem Halitcharius epistolam re-
sabjecta epistola humililer alIoquitur(Ib.A6). 1 1 i
1— scribil i Ih.Ad quse 90 idem talia
i rescribit Haltcha-
dowardo(125) vero Halitcharius successit, vir do- rius : « Domino et venerabili in Christo Eboni ar-
ctrina apostolicus et lide catholicus. Hic prsecibus chiepiscopo, Halitcharius minimus Christi famulus
Elxinis Remensi sarchiepiseopi sex libellos de re- salutem. Postquam, vcnerandc pater, directas bea-
1)
mediis peccatorum et ordine vel judiciis pceniten- titudinis vestrae accepi litteras, quibus me hortari
tise conscripsit (126); ad quein Ebonis talis cxtat dignati estis ne mcntis acumcn inerti torpcndique
epistola Reverentissimo in Christo fralri ac filio
: « otio summitterem, scd cognitioni ac medilalioni
Halitchario episcopo, Ebo indignus episcopus salu- cotidie sacrse seripturee mc vigilanter traderem, et
tem. Non dubilo tuae in notumesse caritati, quanta insuper cx sanctorum Patrum canonumque senten-
nobis secclesiasticse disciplinse, quantisque nostro- tiis pcenitentialcm in uno volumine aggregarcm :

rnm necessitatibus subditorum, ct insuper mun- durum quidem mihi et vale difficile tremendumque
dialium oppressionibus, quibus cotidie agitatimur, hoc quoque imperium, ut hanc suspicerem sar-
fuit
oura constringat. Idcirco, uttecum contulit, ex Pa- cinam, quam a prudentibus cognosco reliclam. Mul-
trumdictis,canonumquoquesentenliis, adopuscon- tumque renisus sum voluntati vesfroe, non velud
sacerdotum notrorum excerpere poenitentialem mi- procaciter durus , sed proprise infirmitas tarditate
nime valui; quia animus cuin dividitur per multa, admonitus. Hac etedim cura sollicitus, necessarium

VARLE LECTIONES.
?8d.etg.cA.'9inrumpere cb. 80auderetcA.81 V el ab. a.r. prmdictteccclesiae conlatum cA.82 ita et cA. 83
v. certiusque c. ch. 84 Helisachar r. data XVII. Mai. a. C. p. tertio imperii d. nostri H ch. 83 p. r. ch.
86n. felicitera. ch. 8- uidenter K cui auctor ipse uiriliter superscripsit. virliter 2. videnter supersc. vi-
rihter s. fidenter 5. Flod. 8* quam 1. 89 vel irradiet. superscriptum 1 3. unde 2 2*. in textu habcnt res-
plendcat vel ir2adiet. Flodoardus tcstc Coivcncrio scripsit resplendeat, quod recentior quidam mutavit
'
lii repleat. 80 a tque 1.

NOT JE.
pus orbis Cawaraciaciam ct Adrabatiusium licri (125) Obiissc putatur 4 Jul. 816. Certe diploma a
rogavit. Deo gratias uuien. Cf. annales nostros, Kudovico imperatore nactus est adhuc 14Apr. 816,
Mll, 432. de quo cf. Mirseum II, 930.
(123) Xoviomensem. (126) Editos a Canisio in Antt. Kectt.; cf. Fabri-
(124) Suessionensem. cium s. v
53 LIBER PRIMUS 54

duxi, ut aliquandiu me a seribendi temeritate sus- A monachis, quia dubitabatur et incertum erat, quo
penderem ;
quia siout perpendi injuncti operis diffi- in loco positum crederenl preciosissimum
corpus
cultatem, ita etinjugentis auctoritati nec volui ne« tncti Vedasti, quassivil etinvenil annoquidem do-
debuiusquequaqueresistere; certus, quiaimbecilli- minic» Incarnationis 852; inventumvero itapara-
tatemmeam lnulio ampliua vestra adjuvaret preci- vit, ul si forte metus Danorum cogeret, fugientcs

pienlis dignitas, quam gravaret mcaj ignorantiie aliorsum deferrent.

difficultas. Valete. » [45. (48.) Eubi in sinododc Ebonis deposilione ct
42. (40.) De Constantiaopolim plarima sanctorum Hincmari ordinatione 8criptnmprotnIit(vhon m,l
t
1
1

pignora attulil(A. Einb.,an. 828).Hicabimperatore Ilujusetiamdiebus honorabilis presul Hincmarus,

Karolo 121) Constantinopolim missus, et a Micba-
1 post Ebonem depositum ejusdem ecclesiae episcopus
hele imperatore, sicut inde revereus ipse retulit, annosui episcopatus 7,sinodum habuit comprovin-
honorilice susceptus est. Unde ipse multa et pre- cialem apud Suessonicam urbem in monastevio sanc-
ciosasanctorumpignova, sanclividelicet protomar- ti Medardi, cum Venelone Sennensi
archiepiscopo,
tyris Stephani, Cosmse, Antimi Nicomediensis cpi- Amalrico Turonensi, ct hoc Theoderico Camara-
scopi, et Teodori martyris, quaj in oecclesia beatae censiepiscopo, etmultisaliis episcopis etabbalibus,
Mariae eontinentur adhuc, asportavit necnon et ;
r> residcnte quoque in mediogloriosoregeKarolo (an
tabulaseburneas,quibuslibri cooperti ibidem esse 858). Ubi quuedem necessaria aecclesiae Dei sunt
spectantur. Hujus vero tempore (A.Einh., an818) pertracta negotia. Adquamsinodumaccedentesqui-
Luduwicus Pius rex per Cameracum transiens, dam Hemensis canonici ac monachi, cla-
oficclesiae
Aquisgrani adhibernandumrevertitur. Bcatus vero maveiunt suspensos se a prefato archiepiscopo suo
pontifex in pace cum patribus suis dormitionem ab administrationo ordinum Becclesiasticorum, ad
suscipiens, sepultus est in Monte sancti Eligii \an. quos ab Ebone quondam provecti fuerant. Electi igi-
830) ].
tur judices utriusque partis, id est archiepiscopi
43, (41.) Successsit beatus Thcodericus, quemEbo et clamatorum, auditis causisaltrinsecus, judicavc-
arcbiepiscopus sibi in sinodo judicem elegit. Post runt quod si Eboarchiepiscopus in suo statu ma-
:

huncsummi sacerdotii munus Theodericusa Ludu- nens, canonice hos fratres ordinaverit, deberent
wicosuscepitj(128),vivspeetate sanctitatisetprophe- ministrare si autem injuste dejcctus et canonice
;

tice spivitudivinitu illustratus. CujustemporeLotha- restitutus, post suam canonicamrestitutionem cos-

riuspatremLuduwicumregem consentientibus fal-
sis episcopis, maxime Ebone Remorum archiepis-
copo a regni imperio dejecerat.Principibus tamen
injustedejectumanimadvertentibus, eteisdemcpis-
copis, qui ante consenserant, acclamantibus, in pvis-
tino honore restitus est. [
(Flod., II,
haec congregata sinodo in Metensi aecclesia sancti
Stephani, imperator prae cunctis Ebonem
quod eum eteisdem falsis
falso fuerat criminatus,
criminibus appetitum a regno dejecerat, armisque
ablatis, necconfessumnecconvictumcontraregulas
aecclcsiasticas ab eecclesise aditu eliminaverat. Qui
o bjecta erubescens seque male fecisse recognocens,
ut in sinodo omnia legaliter adimplerentur, secun-
dumAffricanos canonessibi judicos episcopos dele-
git, interquos etiamTeodericum episcopumconvo-
cavit.] Iste etiam anno Domini 832. 16. Kal Decembris
ordinationem clericorum fecit in monasterio Lau-
biensi (129). Anno etiam 844. dedicavit monaste-
vium in Vaslevo (180(, petcnte Hariberto abbate.
44. (42.) Ubi sanctum corpus beati Vedasti quse-
sivit, implorantibus monacbis, etinvenit. Danivero
tunc temporis per viciniam hujus dioceseos male
debaccantes, aecclesiis insultabant. Quare vir Do-
mini Theodericus, pie monentibus et implorantibus
dem ordinaverit, sineullaqucestione deberenteliam
ministrare. Interrogatis itaque ovdinatoribus Hinc-
mavi deEbonisdepositioneetHincmari ovdinatione,
suvgcns Theodericus Camaracencis episcopus,
porrexit in conspectu principis et sinosi scriptum,
20). Post continens ordinem depositionis pvefati Ebonis.
Tunc ventilatumestqualiter exauctoratusepiscopus
accusat, restituidebeat, et quiaidem Ebo vestitutus canonice
non fuerit, insupev et ab apostolica sede, Sevgio
papa confirmante dejectionem illius, dampnatus
extiterit, ut in laica tantummodo communione ma-
neret. Sicque decretum est ut quicquid in ordina-
tionibus aecclesiaslis Ebo post depositionem suam
egerat,secundumtraditionemapostolicaesedis,pre-
tersacrum baptisma, quodinnomine sanctas Trini-
tatis perfectum est, irritum haberetur, etordinali
ab eo aecclesiasticis gvadibus pvivaventur. Tunc
unus ex dejectis fratribus libellum pvoclamationis
D exposuitin medio, in quo continebatur, quod ideo
se ab Ebone pevmisissent ovdinavi, quia videvant,
suffvaganeos Remensis acclesiae in unum cum lit-
tteris impevatoris Lotharii convenisse, et eundem
Ebonem restituisse.Sedet lilteras,quasiexnomine
Theodericiepiscopietceterorumejusdemdioceseos
episcoporum manibus roboratas, ostenderunt: qui-

NOT,E

(127) Ludow-ico potius. cf. Mabillon Annales a. 650.

(128) Halitcario Cameracenci episcopodefuncto, (129) Cf. Folcuini G. abb. Lob. 11.
Theodericus jussu domni imperatoris ordinatur. (130) Walers en Faigne, in confmiis Hannonise
Ann. Vedast. a. 830. Sed Galliae Christianae auc- et Picardiee.
tores d. 25Junii 831 obiisse statuunt Halitgarium ;

unprobatieJuBei sunt oom-
ecitatia falei
munione privari, pro eo quodepiscopia taliaobjice-
re proaumpsisBent. llis ita terminatis, Hinomarua
BrohiepisoopuB primatuB bui looum reoepit. Cujub
.
ntant Boripta plurima, quaa
et de oonservando jure catholioo oonscripsit.
46. . Hiaomari ad Teodericam et ad
> Seripta
alios qaoadam (ibid. oap. Si). Interquas atiamlm-
t
moniNoviomagensi episcopo,proooneilioel auxilio
dando Theoderioo Cameracensi presuli Buper quo-
dam inobedieote, qui Deum non timebal et eecclesia-
Bticum ministerium nou reverebatur. Ipsi etiam
rheoderiooproquodam Hettono, Lotbarii regis va- "
sallo, cuicommuni oonsensu pcenitentiam injunxe-
rat, qui se absolutum a prefato Theoderioo fuisse
fatebatur; et pro quodam presbytero, qnem idem
Theodericus exoommunioaverat, proquopapa Ho-
manus Hincmaro litteras miserat, quas ipseeidem
Theoderico mittebat. Item pro prefati Hettonis ab-
solutione. Item pro rebus Remensis aeccleeiae, quas
sibi per prestariam Theodericus delegari petebat.
Maioni quoque illustri comiti, gratiarum referens
actionee pro benignitate et sollicitudine quam
domnoTheodericoCamaracensipresulifVirosancto,
etaacclesiae ipsius exhibere curabat Scripsit etiam
Lothario regi W, filio imperatoris Lotharii, pro ele-
ctione episcopi secclesiae concedenda Cameracensi.
Necnon Gontario ( loloniensi, ut intercedat
tharium regem, et satagat pro electione canonica
Cameracensis episcopi post decessum Theoderici
venerandi presulis. Mortuus enim erat. Itcm secun-
do vcl terlio pro eadein re, affirmans, non nisi re-
gulariteric diebussuisillicepiscopumordinandum.]
47. (45.) Domno Theoderico suis predicento coxa
fraagitar. Ilujus vero tale factum,
suis prope temporibus fuere referentibus, cognovi-
mus, quod progrediensadquendam °2 diocesis suaa
locum pro sanetiono secclesiastica, cum adhuc tri-
bus fero milibus ab urbe distaret, in spiritu casus
suipericulumagnovit, quod comitantibussecumin-
timavit, dicens Xoveritis, frates, haut lonrje pe-
: ceptum est templum sancti Gaugerici aedificari
ricoJosam nobis iastare ruinam. Cui cum comi-
tantes, utlocum dcclinasset, monerent Ncqua-
quam, inquit, fratres mei, voluntatem Dei effugcre
debemus, quiideo percutit,utsanet, idcirco vulne-
rat, ut medeatur. Necdum verba
compleverat, et
ecce in occursum ejus vir quidam mendicus adve-
nit. Qui cum se ad salutandum episcopum pronior
inclinasset, inulus cui episcopus insederat, ex sa-
lutantis motu territus, subito in
apertum campum tenuit. At
et ruentis oliso crure,
comites ruentem cpiscopum excipientes, propriis
ulnis ad urbem bajularunt.
48. {A(i.) lnauditum miraculum super quodam pre-
91 regis L ,J2
quoddam 1. 93
(131) I. e. ut hoc expleret.
,;
CKSTA pnNTlFICUM CAMKRACLNSIUM. 5»i
A doaea aaneto rpiscopo excommumcato. Postea vero
virquidam negotiis militaribus deditus, sed rapa-
citatisstudiis intentus, p ionessanoUB Marim,
qus9 in territorio Alrsbstensi oonjaoebant, frequenti
ipse de ii » i «^ oatholica inoureione depopulari conaueverat. Qua de re sepe
ab episcopo vocatus, cum maleflciisui fiuem dare
noluisset,presul apostolicaBauctoritatisvirgaferien-
dam ejus rabiem estimavit. Semel igitur, bis, et ter-
tio vocatum, Bed renilentcm, excommunicavit' Ille
ad augmentumdampnationis sude reatus sui culpam
oonsolum recognoscerenoluit, verumipsampresu-
lissxcommunioationemfuriosius spernere verbis-
que tumentibus reprobare coepit, etmajorem tiran-
nidis suye violentiam ininari : cum repenle inter
furentis blasfemiam infelix, per secretamnaturam
fusis visceribus, Ueijudicio percussus interiit, se-
pultusque est procul ab urbe juxta viam publicam,
ubi nec mortuus partem cum fidelibus babere me-
ruisset.Porro manifcstodivinaeunimadversionis ju-
dicio, lerra quo sepulturselocus ambiebatur, tribus
percircuitum cubitis ab imo ita exarsit, ub ab oc-
cultis meatibusincendio cmisso fatisceret; et cum
id cernentibus mirumet formidandidum esset illud
magis slupcbant, quod per triennium in agro illo
C ro
'*os aut pluvia non cecidit, nec gramen apparuit
Expleto vero triennio, cum virDei nocte quadam
per extasim in sublime raperetur, vidit miserum
apud Lo- miroet formidando suplicio cruciari. Cujus sorte
miserrima conpunetus, mox ut inse rediit, sumptis
secum quos voluit, ad sepulturam usque pervenit
expositoque consilio, licet auctoritatem non habe-
ret, servum unum, qui ei habendis usibus inhaeserat,
causas defuncti agere jubel, et ut impositum mo-
dum pocnitentiae pro eo ipse expleret, data sibi ab
quibusdam qui episcopo pro hac expletione(131) libertatis optione,
Postea vero tellus visa estherbidare 93 .
n
49. (47.) Quod tempore hujus templum beati Gau-
cjeriei inceptum est, et eodem anno ohiit. Sub hujus
diebus,anno videlicet incarnationis
beati pontificis
Domininostii Jesu Christi 863. 16. Kal. Julii, in-
quod postca honorifice consummatum, sed tempore
: quidem Rotradi, ejusdemsedis ab ipsoTheoderico
tertii episcopi, ut in sequentibus legitur (c. 61), a
Normannisetiam cum civitate insensum est. Eodem
vero anno, NonasAugusti, Theodericus episcopus
ad remunerationemsuorum laborum vocatus, diem
clausit, sepultusque est in monasterio sancti Aut-
berti.Sed tompore tertii (132)Ottonis imperatoris,
diversum resiliit, sub Fulberto ejusdem sedis episcopo transla-
tus est in Germaniam, sicut in sequentibus le-
gitur.
50.(A8.)Posthunc secclesiaapastore tribus annis
vacavitHilduinocontracanonesinstituto.Posthujus
VARIiE LECTIONES
p, v . t. v. e. h. auctor scripsit in rasura duarum linearum etdimidiee.
NOT^E
i
(132) Falsum ;
primus fuit ; cf. c. 79,
57 LIBERPRIMUS. 58

excessum (an. 863) recclesia Uameracensium apas- A. pulso anno dominicae Inrarnationis 866, Johannes
torali regimine per trcs circitcr annos vacavit, hac sanctse memori» episcopus a Lothario minore, fl-
scilicet conlentione habita inter Ilincmarum arclii- lio Lotharii imperaloris, preeordinante divina gra-
episcopum et imperalorcm (183) Lotharium. Siqui- ti.i, substituitur. Hic autein regia in aula nutritas
dem imperator cuidam clerioo Guntbcrto episcopii cantoris officio fungebatur. Hujusenimin super-
contulit digntatem sed arehiepiscopus cum suis
; flcie sepulturse tale scriptum canstat marmori ca-
coopiscopis, hoc fieri contra sacros canones adver- raxatum | 13-f ).

tens, cumomniauctoritate rcfragatus cst,cunclisque Dcgum magnifica fucram nnlritus in ;uil;i.

ipsius aecclesioe clericis ac militibus sub anathemate Iu qua cantoris uomine functus cram.
interdixit, ne (juis corum cum adultero pastore ul- Non propriis meritis, sola pietatc Tonantis,
lum assensum aut familiaritatem habere putassct ;
Antistcs ista factus in urbc /'///';

usumfructum vei*oterra3, quod imperatoris erat, Quain prcstantc Deo monui contcmpncrc scmpcr
tantummodo commodarcat. Quare non diu mora- Ulecchras mundi, gaudia vera sequi.
tus, invitus abcessit. Dehinc vero tmperator Tet-
B Nudc autcm facto carnisquc aniimvquc diremptu,
boldum qucndam clcricum intromisit; sed similiter Septima post sc.xta sabbata (135J perficio,
ea contentione frustratus, exivit.Tcrtioquoquellil- Donec adventn Christi sua memhra rcsumat
in

duinum, suum cognatum sed et suum capellanum, Spiritus, octava jam radiente die.
ipsi secclesise perficere estimavit ; sed quia contra Qui legis buc titiiliun, frater, subsistc parumpcr,
legem canonicam erat, Hincmarus quoque benedic- Et ilic, asternam promerear requiem.
tionemcum omni virtute negavit. His ergo ita con- [52). (50) Elod. III, 21) Qnod Jobanncs ordinatiom

tendentibus, secclesia pastorali regiminc destituta Dertulfi cpiscopi interfuit. Hunc in ordinatione Ber-
labefactabatur.UndeNicholauspapagraviter molus, tulfi Trevirensis archiepiscopi venerabilisHincma-
sepe Lotharium. immo quoque Hincinarum, quasi rus, cujus paulo ante mentionem fecimus, ex jus-
super id negotii negligentem et incuriosum, directis sione Karoli regis, cum Hincmaro Laudunensis
epistolis succensebat. Huc itaque litteras hujusmodi episcopo etOdoneBelvacensi ad petitionem Adven-
ad nicolum papam direxisse reperimus, [(Flod. iii, tii Mettensis <Ji ct Arnulfi Tuilensis episeoporum
12.) « Domino unice singulariterque suscipendo, ejusdem Trevircnsis dioceseos miserat, informans
patrum palri et summa venerationemhonorando, re- eos, quomodo id rite fieri deberet canonica aposto-
verentissimo papoe Nicholao, Hincmarus nomine, C licaque auctoiitate, ut sacris regulis nulla aut ne-
nonmerito, Remorum episcopusacplebis Deifamu- gligentia aut presumptione in aliquo discedercnt.
lus. Inepistolavestraesanctitatis, perOdonem epis- 53.(51) Flod. Plurima scripta Hincmari
111, 23)
copum opiscopis in regno Lotharii pro prejudicio arc/iiepiscopi ad doinnum Jobannem. Huic, id cst
Camcracensis secclesise directa, relegi vestram auc- domno Johanni Cameracensi, petenti commcndati-
toritatem sciscitaturam cujus neglectu eadem sec- tias dari sibi Romam proficiscenti litteraa, cx no-
clesia ultra decimum mensem pastore vacaret ? minc domni Hincmari Adriano papoe offcrendas,
Unde ut non negligens a vestro apostolatu suc- rescribit quod si redditurus obsequium, caesari
:

censear, judico, auctoritati vestrse post directas Romam velit ita pergere, ut obsequio Deo debito
Illothario et episcopis regni ejus atque Hilduino, csesariscontrariumnonesset obsequium, canonicas
qui eandem ecclesiam inregulariter occupavit, ita libcntcrei litteras tribueret sin autem pro causa ;

ut ante quam ipsas mitteretis epistolas, hactenus Lotharii resis,quaeinter eum et ipsius uxoremdiu
prejudicium permanere ; meque Lothariumregem, ventilata fuerat, quoniam commmandatitias in hac re
et legatis et litteris, pront potui, saepe et eousque darelitleras non valebat, reprehensibiles dare non
inde commonuisse, donec regiis suis littcris mihi D audeat, quia nec debeat presertim cum nuper :

respondit : Hilduinum ad vestram auctoritatem dominus Adrianus litteras ei suaa aucloritatis per

suum legatum misisse, et nihil aliterdeprefataec- Actardum Namnetensem cpiscopum miserit, in

clesia, nisi ut egerat, disponere debuisse, donec a quibus significaverit se certamina, quae sedes
vobis inde responsum aeciperet. » apostoliea per antecessores suos Benedictum et
51.
(49) Hildumus Jobannes
expellitur, sanclus Nicholum in hac causa certaverat, sequi; monens
suhrogatur. Itaque supradicta contentio inter im- eum, ut quod superhoc negotio gestum est, nulla-

peratorem et archiepiscopum tamdiu processit, tenus cnervari conscntiat ; intimansque, qualiter

donec imperatore Lothario mortuo, Hilduino ex- excommunicatafuerit Waldrada. Addit etiam,quod

VARI,£ LECTIONES.
94 linees superscripsit ipse auctor.
NOT.E.
(133) Errat noster, Lotharioimperatori imputans potuit Nicolaus, a. demum 858 papa creatus. Erro-
quae ejusfilius Lothariusminor rex egit. Imperator rem jam nolavit Colvenerius.
enim, jam a. 855 defunctus, nonpotuit successo- (184) I. e. inscriptum.
remdare Theoderico, quem a 863 demum obiisse (135)1. q. feria ; ef. Ducange.
constat. Neque litteras eidem imperatori clirigere
 n

59 3TA PONTIFICUM CAMERACENSIUM 60

aine consilio ooepisooporum litteras dcmissorias,

ei de Dei amore rel eterna bona retributione,
maxime pro re inoerta, dare nequiret. Iiem de pro animarum nostrarum romenio seu pro aaima
obitu Lotharii, exbortana, ul sine dilatione ad Ka> domni ao senioris nosiri johanuie Cameracensium
rolum regem veniat. Item pro quodam preabitero epiacopi, aliquasroe oostraa, quas ipsead hocfa-
<ameracensie parochie, qui ee ipaum oaatraverat, oiendum nobia donare dignatus est, et quaa dh
[uenti m.Jiift u^ id agere visitatione, nesciens (luiniius imperator Lotharius persuam miserieor-
quid inde sacri decernerenl oanones; consilium- diani el per suum preceptum in jus proprium dedit
qne admonans, ut diligenter investigetur, quibus quae habentur in pago Condrostinse, donamus at-
sit modis admissum, el interim per indulgentiam que transfundimue ad partem eecclesias san<
preabiter idem maneat m ordine buo, doneo in pro- Dei genitricis Marim, ubi jamdictie venerabilis
vinolali sinodo, quid exinde tenendum Bitinvenia- qontifex domnue Johannes presidere videtur. IIoc
tur, quod neo preceptia evangelicis oontrarium, in
t vico Hoio (481), Buper Quvium ajosdem
:

neo decretis sanctorum repperiatur adversum. Lt noininis Hoio, mcclssiamin honore sanctaa Dei ge-
1 i

R
gratiarum referens acliones pro benefioiis ssepe nitricis Mariae, mansum dominicaturacumcastitiis
sihi ali eo impensis, petens, ul requirat sermonem (188) ad quem aspiciunt de terra arabili bunuaria
sancti Augustini de lapsu monaohi el viduse, ao (189) i, de silva bunuaria 200; sunt ibi molcn-
'•">

Bibi bd transsoribendum mittat, vel transsoribi fa-
ciat et ail proximam sinodum sibi afferal exposi-
tionem quoque Bedse in proverbiis Salomonis ad
eandem sinodum sibi deferri petens. tntimat etiam,
quod papa Romanus Karolo regi et episcopis ip-
dini 2. In abo loco in villa llaidis, mansum domini-
; catum cum castitiis et arboreto Buper fluvium
Sclevum, ad quem aspiciunt de terra arabili bu-
nuaria ;i3, de prato bunuaria 9, de silva bonuaria
iOO, inausi serviles 6, estibieamba 140) 1. Inaliio i

sius regni qusedam mandata direxerit, dc quibus loco in villa Bacilla inansum dominicatum cum
in sinodo sit aecesse tractari ; unde et rex meiropo- eastiliis super Gorbia, ad quem aspiciunt detecia
litanis regni sui litteras miserit, precipiens, ut co- aiabili bunuaria i7, de prato bunuaria 3, dc silva
episcopos suos ad eandem convocarent Binodum. bunuaria 60, mansi servilcs 4, est ibi cambal. In
Item pro parte decimse, quam sibi significatum Q alio loco in villa Halogis super lluvium Pauleia
fuerat ab antiqua regia capella tulisse, et alteri mansos 3, habentes de terra arabili bunuaria 36.
quam noviter sapraverat addidisse; quodquiacon- In alio loco, qui dicitur Falmana, in villa Grandi-
tra regulas esset, emcndare, si sit actum, suadet. campo, mansum dominicatum cum castitiis, ad
Item pro quodam presbitero qui ad sedem Uemen- quem aspiciunl de terra arabili bunuaria 30, de
sem proolamaverat, prajudicium sc pati queslus silva bunuaria 200, mansi ibidem deservientes 8.
«b eodem presule suo, interdicto sibi cum rebus Et iu loco nuncupato Glevo est mansus 1. In alio
suis officio quoque sacerdotali, nec sponte con- loco in villa Harsanium, super fluvium Wenna,
fesso nec regulaniter convicto pro tumultu et lio- mansum dominicatum habentem de terra arabili
micidio perpetrato, ubi interfuerat et invitus arma bunuaria de prato bunuaria 2, de silva buuua-
12,

defendendo se sumpserat, hominemque vulnera- ria 60, quce habetur in loco C.arcinio: mansos ser-
verat, non tamen quam <J3 occisus fuerat. In qui- viles ibidem deservientes absos (141) l, unus cx
bus litteris ostendit ex auctoritate sacra quid dis- illis esl situs in loco Garcinio, alier vero in loco
crelionis in hujusmodi sit causa tenendum et ,
D "Wadingo super jam dictum fluvium. Qua$ colli-
quse sacrorum canouum sint adhibenda capitula. gunt in summa mansi 31, et inler terram arabilem
Scribit ad eundem et aiia qiuedam.] et prataad dominicatum pertinentiabunuarialiO, et
64. Preceptum super possessioues quas in
i 52 ) de silva bunuarir 600 et eo amplius, exceptis com-
pago Condrense sanctae Marise adquisivit. Hic Jo- muniisquaehabenlur inloco nuncupato Garcinio, et
haunes possessioncs in pago Condrense (J36,/ san- quicquid ad predicta loca aspicit, cum oinnit inte-
ctaa Dei matris seceleshe a quodam Machario adqui- gritate, el terras cultas ct incultas, pervia, wadis-
sivit eonventione quidem inter se faeta hujusmodi capia (142), rala, pascua, silvas, communias,
;

el scripto praecepto : « Bene possidet ille res in aquasaquarumquedecursus, et mancipia utriusque

hoc saeculo, qui de terrenis atque caducis compa- sexus, quorum 160 sunt. Ea videlicet ratione haec
rat premia seinpiterna. Quopropter nos in Dei no- omnia supcrius dicta ad partem supradictse sanctse
mine Macharius et conjunx mea Gondrada, cogi- Dei aecclesiae Gameracensis tradimus, ut dum nos

VARVE LECTIONES.
9;i eum
qui Flod. 96 bunu sempcr 1. cxcepto quod bis br. scribit , scilicet de silva br CC et postea
de terra arabili br. XXXIII.

NOT^E.

il3Gi Le ('ondros, inter Diuantum et Leodium.

(1811 Huy, ubi nioioul Mosam influit. Adhuc in usu est in Belgio.
(138) -Ediliciis. (140) Brauerei.
(139) Bonnier, mensura agri, non ubivis ejusdem (141) Incultos.
magnitudinis, sed in universum = 1 1/2 hectare. (124) Aquagium, aquaeductus.
61 LIBER PRIMUS. G2

advuoerimus, liceal nobis usu fructuario excolere A. partem supradictsaaacclesia Cameraeensia, in festi-
etpossidere et iafans nomine Achildus, quam ipsa
;
vilate purifleationis sanctsB Maria»; el bi de ipso
conjunx nostra Gundrada de alio vii-o peperit,nec- censu tardi aut negligenlcs apparuerimus, lidem
non et iufantes qui dc eadem ipsa conjugc nobis exinde faciamus, et contra supradictam Banctam
uascituri sunt, si superstites nobis fuerint, simrli- Dei secclesiam hoo componamus. Et de ipsisrebus
ter habeant, dum advixerint, usufructuario ad vel mancipiis ullo modo potestatem non habeamus
excolcndum et possidendum et sic post nostrum
;
dandi vel commutandi aut alienandi, nisi ad salvan-
et nostrorum infantum de hac luec discessum, hsec dum el emeliorandum, dum advixcriinus et post ;

omnia cum omni integritate et emelioratione ad pre- nostrumet nostrorum infantum de hac luce disces-
fatam sanctae Dei secclesiam iameracensem revor-
( sum, hoec ornnia supradicta cum omni intcgrilate et
tantur. Simililer et in eompensatione hujus merili emelioralione ad sanctam Uei aecclesiam Gamera-
dedit nobis idem senior noster Johannes episcopus, censem revertantur. Si vero, quod futurumesse non
per eonsensum supra fidelium clericorum Camera- B ercdimus, aliquis de heredibus ae proheredibUB
ccnsium et laicorum, ex rebus sanctai Marise Came- nostris conlra hanc donationem nostram sive pre-
racensis aecclesioe villam quoe dicitur Villare, qum cariam venire aut eam inquielare templavciit, iram
est sita in pago Hagnoonse, supcr fiuvium 1'nctium, Uoi omnipotentis et sanctfle Trinitatis incurral, et a

ubi habet mansum dominicatum, et de terra arabili liminibus sanctoe Uei u:cclesioe alienus existat. Et
ibi aspiciente bunuaria 112, dc prato bunuana 4, insuper ad partem fiseiauri libras IO,argenti ponda
de silva per eslimationem inter Villare ct loconun- 30, coactus exsolvat. Et haec donatio pariter cum
cupato Harilegias bunuaria 100 et oecclesiam unam. prccaria firmaetstabilis permaneatcum stipulatione
In Gentlinio cum secclesiastico manso babentc de subnixa. ActumCameraco civitatcanlealtaresanctas
terra arabili bunuaria 12, et molendina 2. In ipso Mariae, Idibus Aprilis anno Uominicse Incarnationis
Yillare cum mansis 2, et cambis2. Mansos elenim 885(144) indictione 7 anno 35 regni domini no-
et

qui ad supradictum mansum dominicatum deserviunt stri Karoli regis, et in successu Lolharii regis 5.

vestitos (143) 12, et alios qui nuper vestiti sunt 12, ^ Ego Johannes episcopus hanc donationem rclcgi,et
qui nec adhuc inlegrum possunt solvcre ccnsum propria manu iirmavi.-|- Signum Macharii et uxoris
absos 16. Mansuras etenim in ipso Viilare 9, quse ejus Gundradac, qui hanc donationcm pariter cum
debent solvere solidos 6, et dicitur 8, et sunt absi J 7 (
.
precaria fieri velfirmari rogaverunt. Ego Ernaldus
In loco nuncupato Grandovillare inter mansu- indignus prcsbiter ct manualis notarius hanc dona-
ram et terram arabilem bunuaria 3. In alio loco tioncm jubente domno Johanne episcopo scripsi. n
nuncupato Munliaco inter mansuram et ter - 55. (53.) sEcclesiam Laubwnsem ab inquietudine
ram arabilem bunuaria 3 quae colliguut in
;
Karlensium liber&vit. Excrescente deniquediscor-
summa mansi 44 et mancipia
; utriusque sexus, dia inler Karlenses et Lotharienses, cecclesia Lau-
quae ad ipsum Villare aspiciunt, seu quiquid biensis malelabcfactabatur adeo quippc, utevcrso
:

ad predictum locum cum omnibus appendiciis et penitus loeo famulantes pulsum iri crederentur.
integrilatibus suis pertinet, terras cultas et incul- Episcopus tamen divino consilio usus (an. 868),
wadiscapia, piata, pascua, silvas, aquas
tas, pervia,
u poleticum (145) quod adhuc in eadem secclesia re-
aquarumque decursus. Haec omnia nobis concessit scrvatur, scripsit et hoc apostolica auctoritate,
;

domnus senior noster Johannes episcopus, eo vide- sed et a conprovinciabus episepis confirmato ,

licettenore, utsicut superius diximus, dumadvixe- omnes oacclesioe ipsius pervasoresaChristianorum

rimus, utrum, et quod dedimus etquod accepimus, societate sequestrans, tali modo aecclesiam a tanto
potestatem habeamus ;necnonet supradicta Achel- naufragio inmuncm reliquit.

dis, seu et ceteri infantes nostii, qui de jamdicta [56.(54.) (Flod. iii,22.) HuncHincmavus Laudunen •

conjugc mea nascituri sunt, si superstites nobis 'JS

fuerint, similiterdumadvixerint,potestatemhabeant
usu fructuario excolere et possidere. Et pro ipso
usu censuimus annis singulis solidos 2, ut ipsos,
dam advixerimus, exsolvere faciamus similiter et
nostriinfantes, dumadvixerint, exsolvere faciantad
sis episcopus insinodo sibijudiccm elegit. Hoc vero
inscriptisUcmensiumcpiscoporuminvenimus,quod
HincmarusLaudunensisepiscopuspro multisculpis
acpro morum obscenitate ab archiepiscopo Hincma-
; ro,suo, avunculo, districteinconventusinodaliimpe-
tebatur. Qui itaque secundum Affricanum conci-

VARIiE LECTIONES
97 numerus in 1. desst, spatio non relicto. 98 nobint 1.

NOTJE-

(143) Cultos. (145) Explicatur loco Folcuini Gest. abb. Lob.

(144) Errorinesthuic numero. Annus 35" 5 Karoli 13 Quartodecimo igitur regnisui anno (Lotharius)
:

incipit 20 Jun. 874 in successu Lotharii5» s incipit

; rcddilus villaruin nostrarumdescribcrejussit, quod
9 Sept. 813: indictio 7 a fuit anno 874. Quamob- polipticum vocaut. Facta est aulem boec descriptio
rem hajc charta non potest conscripta esse nisi a. a Jobanne episcopo.
874 aut 875.
 ! ;

63 GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIUM. 64

litmi, judioea eleotoa expetit; interquoeetiamdom- ^ Bante, credimue,utquantividelicetmeritisit, fatente

nmn Johannem obtinnit. )
quidem ipao miraculo, aperte videretur. Multo de-
monasterium aanetm esi exlra uique alii a variia langoribua curati Bunt.
Marim m mecleaia san •('• Crw a Gerardo \ 60. 18. 1 De Rotrado episcopo. Bancto veroJohaoni
episeopoia monaaterinm tranaJatus eat. Postquam epiacopium Rotradua Bucoessit. Hic fuittempori-
iii

:n ipae domnua Johannea dormitionem accepit bua l. Vedast.) Arnulfl imperatorie

|
l'i~ quem ,

in Chriato in. 879), Bepultaa aal in basilica, quae australee Pranci, videntea q lidem imperatoria l

erat in honorem Banotas Cruoia conatructa juxta li.filii LuduviciTransrenen8is,viresad regendumin-

monaaterium aanctae Mariae ad australem plagam, validns,eodejecto,ad imperialesoliumpromoverunt.
ibique quievit usque ad tempua Gerardi episcopi, 61.(59.)Hoc presure civitas Cameracuscum tem-
qui tredecimua inaedemsuoceasit. Nimirumpre-
ei plosancti Gaugerici aNormannia succenditur. Sub
dicta basilica jam ex parte corruerat ex quo vero ;
hiijus etiam diebus (A. Vedast.) procellas Nortman-
Btare videbatur, ex vetustate ruinam minabatur. norumperomnem hanc viciniam miserabiliter into-
Quumque ipse domnus episcopus predictum mona- nabant, quianno Dominicae incarnationis 881, 5 Kal.
Bterium ampliorari us.[ue ad sepulcrum Johannis r> Januarii Cameracum ingressi, incendiis etoccisio-
episcopi disposuerat, oondigna veneratione corpus nibus civitatem omnem devastarunt ; et adcumulum
de Bepulcro levavit ot infra monasterium sepelivit. furoris sanctum et venerabile tcmplum sancti Gauge-
l l.i nonnulla postmodum patrata probantur mira- rici incendentes, cum infinita preda ad sua castra
cula, ubi frigoritici atque diversis segritudinibus reversi sunt. Iterum vcro rcmcanles circa sollemni-
oocupati venientes , optata merentur sospitate talcm sancti Petri, urbem Atrcbatum devenerunt
donari. omnibusquosibi repperereinterfectis,circuitaomni
Contraetus homo ad sepulcrum saneti
58. (56.) terra ferro et igne cuncta populantes, ad sua re-
Johannia salute donatur. Superest adhuc homo, vertunlur. Interhujusseditionistempestatesvocatus
Walterus nomine cui membiis adeptis langora
,J<J
, episcopus, diem clausit (an. 887.) tumulatusque est
puero gressum, celera quoque corporis officia ne- in secclesia sancti Autberti.
gaverat. Nam marcentibus nervis talares cruribus 62. (60.) Sequitur Dodilo cpiscopus. Rost Rotra
adheserant, ut nullo conamine sejungi valerent. dum regendae aecclesiae curam Dodilo suscipiens,
Hunc lectulo impositum matcr ad sepulcrum viri anno Domini887 (148) et 16 Kal. Aprilis episcopus
Dei bajulari fecit, ibique per aliquot dies orationibus ordinatur (A. Xcdast.). Hic unam juris sui villam,
sum filio pcrstitit. Supervenientc nativitate sanctae C Buxerias (149) nomine, stipendiariis fratrum qui
Marie, qute 6 klus Septembris agebatur, inter ipsa in secclesia beata^ Marise famulabantur, delegavit.
matutmaliaof&cia, cumfortepaululumobodrmisset, 63. (61.) Multa scripta, quw Fulco archiepiscopus
vidit, ut ipsc adhuc refert, scncm quendam sibi ad- Dodiloni episcopo et aliis quibusdam miserit. De hoc
sisterc, cujus tactu consolidata suntcrura ejus. Hic in gestis Remensium pontiticum repenmus (Flod.
autem per aliquot annos ex stipendiis tecclesise iv, 6), quod Fulco ejusdem sedis archiepiscopus,
alitus est 10°. scripta illi miserit pro placitis sibi ab eo datis,
59.(57.)£>e puero contracto, sed meritis beati pon- ad quas minime attenderat, rnonens et rogans, ut
tificis sospitato. Nec dissimilc illud quoquevidetur, satagat venire ad proximum placitum, ubicunque
quod iterum divina clementia meritis sancti viri rex Odo fuerit cum episcopis, quando rem, de qua
contulerit. Quendam namque puerum, nomine He- tunc agcbatur, de Hildegarde ct Hirmengarde ter-
ribertuni, ex familia sancti Gaugerici vivere adhuc minare deberenl. Accusatores quoque ipsius Hir-
cognoscimus, quein post suie nativitatis triennium mengardis, eosque qui presbiterum luminibuspri-
tanta debilitas crusculorum (146j forte contractis vavi ac suspendi jusserunt, cum his omnibus, qui
nervis, obrepserat, ut alio pcenc triennio pedum j) eideminfandsejussioniparuerunt vel factoreshujus
non haberet.Undematersedulo gemens, uni-
officia sceleris exstitcrunt, commoncri faciat 01 et canonice t

cum vehiculo impositum per multa loca sanctorum convocari, uthuic convcntuise studeantpresentare.
deportavit ; sed nullius medicina^ profeclumadepta, Item pro eadem causa gratias referens, quia devote
tandem ante sepulcrum hujus bcati pontificis ipsius commonitionem susceperit, etadconstitutam
collocavit. Hunc itaque non multo post, operante diem paratissimus occurrerit. Illud verosuccensare
divina clementia meritisque hujus sancti episcopi videtur, cur, cum de negotiis ecclesiasticis ageretur
medelam impetrantibus, ambulantem rcduxit. Hoc causa, non per clcricum, sed per laicalis ordinis
ergo sancto viroreservari, Dei providentia dispen- hominem sibi mandare voluisset. Ipse vero domnus
VARLE LECTIONES.
99 W. n. auctor ipse superscripsit. 100 Hic — est auctor ipse addidit. lot faciant 1.

NOT^E.
(146) crurium.
I. e. exeunte.
(147) Errat paululum in tempore; Rotradus obiit (148) A. 888 secundum Ann. Vedast.
a. 887 ineuiite, ut apparet e cap. 62, et Arnulfus (149) Boussy, inter Cambrai ei Bapaume. Coi.v.
regnum adeptus est mense demum Novembris
65 LIBER PRIMUS. 66

Fulco, partim senioris servitio detentus, partim A affectu ad potiora provexerat sed et quomodo Ro-
;

corporcse incommoditatis molestia prepeditus, j ux- dulfus vir devotus abbatiam quandam in hujus lle-
iacojadictum venire nequiverat. Admonetetiam eum tilonis parroohia sitam, Remensi delegaverit sec-
meminisse debere, qualis ipse erga cum quondam clesise , commitlens simul eidem W
corpus beati
extiterit, qualiter sine rege ,
sine ullo ipsius parti Calisti papee et martyris, quod impetratum a Ro-
consuiente modis omnibus institerit, ut ad hunc epi- mana detuleral urbe. Intimat ergo, qualiter precatus
scopalem pervoniret honorem, cum adhuc perfecte sit amicabiliter prefatum Bodilonem ad Atrabatense
notus non essct; ita tainon pro eo egerit, veluti pro castellum venire, et inde pignera prefati martyris
fViitrc carissimo, quia crediderat et credebat in co honorifice levare atque usque ad eenobium sancti
simplicem prudentiam, lidemnon fictam, firmam et Quintini deduoere (Flod. iv, 16). Elunc etiam Hetilo-
indemutabilem stabilitatem. Speraverat etiam in nem expetierat, ut ad ipsum cenobium occurreret, et
omnibus sibi cooperatorem et adjutoremfore. Per tandiu cum sacro oomitaretur. corpore, donec ipse
illam crgo sinceram dilectioncm, quam in ipso cre- domnus Fulco veniret, el decenter iliud exci|
debat, se dicit moncre, mandans ut posthabita
eum usque ad Remensem valeret urbem deducere, ubi
omni dilatione vel occupatione, ad condictum con- tamdiu servareturquousque, pace reddita, loco pro-
venlum episcoporum presens adesse studcat, nulla prio, ipsius Hetilonis parrochia sito ilK '\
restitui pos-
causa excepta, nisi tantum inlirmitate corporea. Per- 3 set. At Dodilo cum dehuissct agere quod petcbatur,
sonas etiam premissas, quas per altcram signiflca- e contra filiationis ac fraternitatis posthabita revc-
verat epistolam, commoneri canonice faciat, ut rentia, inmedio occurrcns viae et de manibus ges-
preparatae ad solemnem ccetum episcoporum die tantium sanclum pignus abripiens, apud sc reposuit
prefixa se satagant prcsentare. Item cum ceteris dicens non illud se cuiquam redditurum, nisi eidcm
coepiscopis Didone Laudunensi Hetilonc Novio-, Hctiloni in cujus dinoscebalur luisse parrochia
mensi, Riculfo Suessorum, Herimando Morinensi, depositum; et hoc ipsum novse fraudis argumento
scribens huic presuli Dediloni signiflcat, hos prc- gessisse, quo valeret prefatum corpus sacrum cui-
missos in urbem Hemensem convenisse presules, dam Hucboldo coiniti traderc. Quocirca petiil hunc
ad tractandum depervasioneBalduini, de quo scrip- Hctiloncm, ut missum suum ad eum dirigat et pa-
serat cidcm Dodilo, admoncre illum, ut rcsipisceret terno ac fraterno amore ipsum redarguens corri-
a pravo temcritatis suae fastu. Sed quoniamidem pre- gat, ct in memoriam ci revocet quomodo religionis
sul rescripserat, occurrore se eisdem presulibus se solius et lidei, quam in eo fore credebat intuitu ,

nequivisse, quia suum iter Nortmanorum preripuit Ulum absque regis aul principis alieujus expecta-
communiconpatitur exitio. Ceterum
gladius, ceu de tione in sede pontificaii locaverit ; moncatque ut a

quodpetierat de Balduino, in hoc adquicscit ei, ut ccepfa tcmeritate pcdem revocet, ne aliquid hunc
admonendo, exhortando et increpando sedulo cum eundcm archiepiscopum contra se, quod idem nolit,
corripiat, ut a sua corrigalnr pravitate, divinas ei agere conpcllat. Hunc quoque precatur Hetilonem
proponens sanctorum sentcntias Palrum. Litteras obnixe, neilli assensum in re taliprebeat, sedjustae
otiameidemBalduinoab ipsorumepiscoporumparte parti omnibus faveat et thesaurum celestem
in ,

dirigi significat. De quibus hortatur, ut si fuerit in Hemensi secclesise a prememorato viro traditum,
presens, oi recitentur si absens fuerit, per suum
; urbi ac basilicaa ipsius rcsfitui non solum consen-
archidiaconumipsi transmittat, qui etiam eas illum, tiat, sed etiam totis viribus adjuvet.J
intelligere faciat. Quod si et eum ille nequiverit 64. (62) Preceptum qnod supcr rcs Sanctas Mariae
adire, litteras ipse publice coram se legi faciat in ab ArmUfo rege firmari obtinuit.Dcnique oecc\esiam
loco ubi Balduinus religionem pervasit, et deinceps summo labore gubernans, multis commodilatibus
nisi resipucrit, non ei vel monachus vel canonicus munire excrcuit. Illo efiam petente Arnulfus rex
vel quilibet rite Christianus adjungatur, si non prseceptum immunitatis hujusmodisanctaeDei geni-
anathematis vinculo implicari voluerit. Si Hetilo tricis secclesise scriptum roboravit « In nomine :

quoque ad civitatem Adtrabalem venerit, Dodilo illi Domini nostri et salvatoris Jesu Christi, Arnulfus
occurrat ut de hac re quod agendum est canonice divina gratia rex. Cum servorum Dei
pcfitionibus
pcragere possint, et quidquid inde fecerinf, litferis justis et ralionalibus divini cultus amore favemns,
sibi signilieet. Hctiloni presuli litteris mandat , ut superna gratia nos muniri non diffidimus. Proinde
proficiscatur cum fidelibus regis ad Atrabatem, p. noverit industria seu sagacitas omnium iidclium
agens pro posse, quod in alio scripto agendum sibi nosfrorum,tampra3sentiumquamelfuturorum,quia
repperit significatum. Item pro his,qua3 a Eodilone vir venerabilis Dodilo, Cameracensis urbis episco-
Cameracensi patiebatur episcopo, asserens, quomo- pus obtulit obtutibus nostris immunilatis bcatae
,

do pro benefactis ab eo sibi contumeliosa retribuan- mcmoiuae antecessorum nostrorum, regis videlicet
tur, adsciscensque hunc sibi testem, qualiter eum- Pipini ac imperatorum Karoli Magni seu Ludowici,
dem Dodilonem paterno simplicique benignitalis in quibus continebatur insertum qualiter predicti

VARI^: LECTIONES
102 ejusdem 1. 10§ deest spatio relicto 1. 8.
67 GESTA PONTIFICUM CAMERACENSKJM 68

anleeessorefl Dostri mominotam Bedem,qute A b lataa memoriaa anteoesfloribus noBtris predii

c-^t honore Banotee Dei genitricie Marias semper-
iu •ollatum atque flrmatum cst, ita et dein-
*

1
1
1
ob amorera Dei et tranquillitatem fra-
-
virginis, eeps inviolabiliter oonservetur. Et ut baec noetra
trum ibidem conaiBtentium, Bemper sub plenissima auctoritas a fidelibue Banctea I jc-i BecolesisB e n

tuitione el immunitatia >ne habuisscnt. Pro tii, veriufl oertiusque credatur, manu propria »ub-
Rrmitate t.niKii rei postulavil nos prefatus epi ter i un flrmavimufl , el anulo nostro jussimus in-
pua Dodilo, ut eorumdem regnm auctoritatee in signiriSignum domni Arnulfl inviclissimi regie.
amore 1 »
»
- 1 et reverentia eanctse Dei genitricis Ma- WichinguB cancelhmus ad vieem Theotmari ar-
rias Dostra auctoritate confirmaremus. Quod ita per ehicapellani recognovi. Data8. Idus Junii nnno in-
interventura venerabilia episcopi nostri Salomonis carnationis Dommi 894. indictione 12. anno 1.

Iibenteradquievimu8,el itamomnibus concessimus domni Arnulfi [liissimi regis. Actum Wormatiaa in

atque per hoe preeeptum nostrae auctoritatis robora- Dei nomine feliciter. Amen ln ". »
vimus. Precipientes ergojubemus, ul nullus judex l»
[65. (69) Consecratiom Herivei Remorom archi-
publicus vel quislibel ex judiciaria potestate in aeo- episcopi interfuit (Flod. it, 11). Hic ordinationi
clesias aul loca vel agros Beu i eliquas possessiones Herivei arohiepiscopi cum eeteria interfuit, scili-
prediotae cecclesiee, quas moderno tempore in qui- licet Riculfo Suessorum episeopo, Olgario Ambia-
buslibel pagis vel territoriis infra ditionem imperii nensi, MantioneCatalaunensi, Rodulfo Laudunenei,
nostrijuste el legaliter memorata tenel vel possidet Olfrido Silvanectensi, ceterisque diocesaaeis eon-
eecclesia,veleaquanleincepsacatholicisviriseidem sensum prebentibus decretum hujus ordiaatio-
el

collata fuerint fficclesiae ad cansas exigendns aut , nis corroboraatibus. [(64.) llic autem exstructis
freda vel mansiones vel paratas faciendas, aul fi- muris, menia urbis in tantum ampliavit, ut monas-
dejussores lollendos, aut homines ipsius aecclesise terium sancti Autberti, quod extra erat, infra mu-
tain ingenuos quam servos super terram ipsius rorum ambitom cohiberet. Monasterium etiam Dei
eommanentes nequaquam distringendos, vel ullas genitricis Mariae tedilicatum Kalendis Augusti sol-
redibitiones aut inlicitas occasiones requirendas, ^ leumiter eonseeravit, tabulamque altaris argenteam
nostris el futuris temporibus ingredi audeat, vel ea quam nos'ris diebus vidimus. sei[iiiumquc argcn-
quse supra memorata sunt penitus exigere presu- teum, quem diebus manibus
festis subdiaconi in

mat. Sed lioeat memorato presuli suisque successo- ferunt, calicem quoque, cum abis quoque orna-
ribus res predictse secclesiae cum cellulis et rebus mentis aeeclesise fecit. Monasterium etiam Lau-
vel hominibus sibi legaliter subjectis sub inmunita- biense adbibito secum Stephano Leodeeensi epis-
tis nostrse defensione quieto ordine possidere, et copo consecravit 150). Qui inter hsec morte prcven-
(

nostro ndeliter parere imperio, atque pro stabilitate tus, diem clausit in ipsoque sanclae Marias monaste-
nostra vel totius imperii a Deo nobis collati vel eon- rio ad septemtrionalem plagam sepultus est.
eervandi una cumcleroet populo sibi subjeetolibere 6 (65) Stephanus seqiutur, qui in sinodo cum
>.

Dei misericordiam exorare. Etquidquid exinde fis- Isaac comite coram arohiepiscopo pacatur. Dodiloni
cus noster exigere poterat, in luminaribus ipsius successit Stephanus in sedem pontificalem, vir tam
oecclesioe concinnanda perpetualiter eoncessimus
D LBCclesiasticis quam secularibus diseiplinis suffi-
adhibendum Preterea constituimus. ne quis dux *°*. cicnter instructus, qui res ejusdem se-lis serclesije
vel eomes atque vicarius, seu quislibet ex judiciaria amplioravit et preceptis regiisconfirmavit. [(Flou.
potestate nostram vel antecessorum nostrorum re- iv, 19. i Hic interfuit sinodo quam habuit Sculfus
gum auetoritatem 1°' violare presumat. Quod si fe- Hemorum archiepiscopus, successor Hcrivei, in
eerit, eausis regalibus sit obnoxius, et insuper soli- villaTroslegio (an. 924). Cum episcopis Hemensis
disGOO oulpabilis judicetur ; videlicet ul duajpartes dioceseos affuere nonnulli quoque comites. In qua
in arcbivum ipsius secclesiae admittanlur, et tertiam ctIsaac comes ad satisfactionem venit, pro bis qiue
Bscus regalis noster recipiat, ut nullus talo quid prave perpetraverat adversus eecclesiain Cainara-
audere 106 deinceps prcsumat. Quod ita ct nos per censom quoddam castellum Stephani
,
presulis ,

hanc nostram auetoritatem confirmamus, ut sicut a ejusdem urbis, dolosa comprehensum pervasione

VARIiE LECTIONES
1° 4 c. ad habendum charta origiualis quam
vidil Colv. W> hanc vocem auctor ipse adscripsit ; deerat in
cbarta originali tesle Colv. 106 videre 1. 3. 10 ~ Post hanc vocem auctor ipsc signum posuit § ,-, ct in sce- -

dula assuta, eodcm signo repotito, scripsit verba : Hie autem exstructis plagam sepultus est. Sed —
statim postea ipse se corrigens eodcm atramento Jineam duxit in marginc ah illo signo ad vocem
.

corroborantibus ita indicans, additamentum illud non capiti 64, sed 65. adjungendum. Ad hanc lineam
;

non attendens, 3 illud additamcntnm capiii 64. annexuit 2. vel saltem Colvenerius exhibct qnidein ;

post c. 65 sed uovum caput indc facit, de suo tituhun addens, quem nec 1. nec 3. hahet.

NOTyE
(150) Cf. Folcuini Gesta abb. Lob. 18. Facta est diensem episcopatum suscepit. Obiit igitur Dodilo
onsecratio post a. 901, quo anno Stephanus Leo- inter a. 902-911.
69 LIBER PRIMUS. 70

succcndens. Proquofaoinore vadatus inhac sinodo, A q, u , sexus, cum terris cultis et ineultis, pratis,
eentumlibris argenti pacatur cum prefato Stephano aquis aquarumve deeursibus, molendinis, carabiis,
episcopo, salagente Heriberto et aliis qui aderanl silvis, ei omnibus ail res fratrum predictas perti

Frantise comitibus. ]
nentibus, modo et deinceps inperpetuum tara pre-
67. (66.) IIujus obtenln Karolus rex snperpre- sentes quam et fuitui ejns loci suci
benclns fratrum, Sanctag Mariae hanc immunitatem leneanl atque possideant, habentespotestatemjure
restauravit.Hoc etiam petente, Karolus rex super tanluin hereditario ex eis faeere quidquid commn-
prehendas fratrum sanctse Dei genitricis seooleshe ni deereto per unanimem consensum juste delege
preceptum, quod deflagrata civitate perierat, reno- rint. Sane si, quod minime arbitramur,aliquishuic
vavit hoc modo : « In nomine sanctae et individuuB nostro ohvius decreto quMlibet aut injuriam agere
Karolus divina propitiante clementia rex
Trinitatis nisus fuerit, sexcentis solidis culpahilisjudicelur,
Francorum, vir illuslris. Quotiens utilitatibus aec- ita ut duae horum parles ejusdem loci fratribus
clesiarum et commodis Deoserventium rationabili- R cedent, el tertiam Rscusrecipiatregis;
insuper et

ter providemus, hoc nobis tam ad corporis quam quod inique molitus est, evindicare nullatenus va-
animte salutem, quamque ad stahilitatem regni to- leat, ut nemo jam tale quid usurpare prrsumat. Et

tius nobis a Deo collati et eonservandi, provenire ut hujus odicti aucloritas ineluctabilem percnniter
posse peromnia oonfidimus. Porroautem nosse vo- ohtineat vigorem, manu eam roboravimus propria,
lumus omnium fidelium nostrorum strenuitatem, ct anuli nostri digna illustratione jussimus conde-
tam presentium, quam quoque futurorum, quodvir corari. Signum Karoli regis gloriosissimi. Hugo
venerabilis Stephanus.sanctaiCameracensisseecle- regise dignitatis notarius ad vieeu-i Herivei nrchi-
si.o presul, nostrain adiens magnificentiam signili- episcopi suhnotavit. Daluni 18. Kal. Januarii, indi-

cavit nobis, clericos jam dictae sedis suae habere etione li, anno 19, regnante Karolo rege gloriosis-
quidem res ejusdem episcopii suo vietui delegatas
;
simo, redinlegrante 14, largiore vero hcreditate
supor quibus etiam regale preceptum, olimlargien- indepta 1 (an 111, Dec. 20). Aotum villa Cruztiaco
te Zuentebolcho rege, habuerant sed eadem civi- ;
C,in Deinomine feliciter. Amen. »
tate deflagrata, preceptum, quoque voraoibus flam- 68. (67,) qnod rex super abbatias,
Preceptum,
mis absumptum est. Hujus ergo reinegotionostrre quas contulitlW huic episcopo, confirmavit. Idem
pietati supplicavit humiliter, quo illucl dampnum etiam Karolus rexabbalias, MarelliasfloTividelicet
nostra instauraremus munificentia. Quod etiam ct Crispin (158), obtentu comitum quospaulo post

facere pro Dei amore ac fralrum inibi Deo famu- dicturi sumus, viro huic concossit, et super hujus
lantium libenti adquievimus mente et ex rebus, rei negotium preccptum roboravit hujusmodi l10 :

quashactenus quoquo ordine juste et legaliterpos- « In nomine sanctaeef individuas Trinitatis Karolus

sidenf, hanc eis autoritatem innovari pro tuta- divina propitiante clementia rexFranoorum. Chri-
mento jussimus. Precipientes erg edicimus, quati- i stianae conversationisreligio bipertito vidctur regi-
nus prefatoe clerici secelesioe domos quidem pro- mine subsistere, regali utiqueet sacerdotali. Ergo
prias, quas habent in civitate, quibusque voluerint, saeerdotale decet regiis augmentari ac sublimari
I)
in congregatione tamen ejusdem loei, hereditario honornm munitioentiis, quod regalis diu dignitas
duntaxat jure sive per venditionem et cmptionem resideat in solio regni sub cequitatis virga, juxta
seu per commutationem aut plane per traditionem quod Deus de se in sapientia loquilur: « Per mere-
sibi invicem libere pro voto concedant. Porroterri- ges regnant etjudioes Iegumdecreta discernunt. «
torium monasterii, quod fuit extra urbem pariter ;
Hac de causa noverit omniumsanctos Dei ascclesiaa
et villas suis usibus deputatas, scilicet pago quidem lidelium religiositas, quia comites venabiles Ha-
Cameracensi Carneres (151), Lis (152), Venzen- o-ano ac Hodulfus nostram adeuntes serenitatem
zias (153), Muntiniacum (154), Gualtercurt (455), humiliterexpeticrutjUtsanclaaCameracensisaJcele-
Gundreceias (156), Hainoensi vero comitatu Oni- sia?, cui preest presul Stephanus, virquippe totius
nium 108^ Virmandensi autem Toriniacum porro ; regni strenuus, ad sanctam Dei genitricem Mariam
Suessonico Carisiolum simul cum mancipiis utrius-
; largiremur 111 sub perpetua seculi subjectione,
VARLE LECTIONES,
W8ifa charta originalis ; commisit ocorr. manus s. XIII. Iiabet 1. 4.H° charta ipsa inter-
omnium 1. J 09

cidisse videtur : apographum XIV. vidi in archivolnsulensi ; ncque Colvencrius habcrc po-
s. XIII. vcl
tuitnisiapographa duoin archivo Cameracenci. Ml committeremus 1. ex corr. cjiisdeminanussie. XIII; et 3

NOTjE.
(151) Carnieres. Montigny.
(154)
(152) Aut Vieislis aut Neuveslis,ad rivum Selles, Postea Wahiercourt, villa diruta inter Hi-
(155)
quatuor leucis a Cameraco distans. Colv. becourt ct Marcoing olim sita, in agro cui adhuc
(153i Venzenzias, sive Venzelzeias quod habet nomen Wiereourt remansit. Le Glay.
charta originaria adhuc Cameraoi exstans, locus (156) Honnechies, prope Cateau-Cambresis. Lk
fuit ubi postea sediflcatum est Chateau-Cambresis. Glw.
FortasseautemsigniiicaturVcndegies-sur-Ecaillon. (151) Maroilles.
Le Glay. (158) Crepin, prope Cond^.
 ; ;

71 GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIUM. 72

lopago Hainoense super fluentaHelpreB abbatiun- A 60. 68 Domoaa Stephanus oorsa ooaaummato
culam diotam Marellias M, ubijacet sanctua Hun- migravii a Episcopus iate ex Alsatio
seoulo. |

18 corpore, ineeooleaia quee est in honon natua, ex rebua bui juris ecclesiam sanctee Deige-
Petridedicata Noaitaqueillorumcogno enlescon- nitricis Mariae, cui ipae Deo auctore preerat, h<
gruam ease petitionem, devoteeandem abbatiun- dem fecit. A regibua multa optinuit, quse eidem
oulam eum suis omnibus adjacenliis delegamus ad secclesiae contradidit; familiam multam contulit

predictam sedem sanctaa Mariaa perpetualiter ibi res preterea quasdam, quaa in episcopo subtractse

habendam. Dehinc el venerabilis oomes Sechardus fueranl OBCclesiae, redintegrari laboravit. Hicinter-
expetiit ipse, ut in pago prefato Hainou Buper Qu- ranativitatissuasmorte preventus.de quase adse-
men Hon abbatiunculam dietam Crispin 6 ubi jacet dempropriamreportariju88it,clausit diemannoDo-
sanctue Landelinusin aecclesia honore sancti Pe- nicre incarnationis934. S. Idus Februarii (158 ,

tri dicata, quam abbatiunculuam idem dictus Se- 70. Subiatrodocitur Fulbertus episcopae.
(69.)

chardus beneficio habebat, concederemus san staa Domino Stephano Fulbertus succedens, faventiset
Marise ad prescriptam sedem Cameracensera, per- suflragantis Gislebertrducisoblentu, cathedraepon-
petualiter, ibihabendam^cumsuisomnibus adja- tificalis praarogativam adeptus est. Ilic 1J 8expago
oentiis. Et itafecimus. Verum precatu predictorum Brabatensi, de villa videlicet Wiluva (160) ortua,
comitum permittimus ob remedium animaa nostrse vir quide mbonis moribus instructus, sanctae Dei
prescripto antistiti Stephano, inlocissuae concessis ajcclesiaa sedem multis commodis munire semper
lesiee ni hoc esl Marellias seu Crispin, merca- laboravit.
t ii iii statuere el teloneumindecapere. Etcircumis- 71. (70)Coaleatio inler Isaac superbum comitem
taloca,quantum uniusleugse tetenderit spatiura, ne- el Fulbertum episcopum; tamea victore episoopoco-
quecomes neque ullajudiciara postestas freda exer- mes expeMitur.Tunc temporislsaaccomesabbatiun-
cendi potestatera habeat neque quilibet presen- ; culam beatillunbcrti,cui, ut paulosuperius diximua
tiumvel succedentium de Qlis dictis abbatiunculis (c. 68), episcopum Stephanum rex Karolus prefe-

sanctaa Marise Cameracencis secclesise temptet fa- cerat, possidebat, ipsamque regiaro ac locupletem
r, ie abstractionem, subreptionem, divisionem, re- abbatiara sanctissirai Gaugerici cum omnibus appen-
fragationem, inquietudinem, contradiotionera, pre- diciis sibi beneficiatam de regio jure tenebat "9,
judicium, violentiam; sed cum villulis suisacearum dimidium scilicel Cameraca^ urbis castellum, cum
continentiis , videlicet aecclesiis, sedificiis, silvis, medietate quoque publicorumvectigaliumsimulque
pratis,pascuis,terris,aquis aquarumque decursibus etiamcum altera moneta. Et quia urbs sub di-
farinariis, piscationibus, perviis, vineis, mancipiis versitate biremisdominiiagebaturjeasiquidemnau-
desuper commanentibus, et quicquid ibi in omnibus fragante aliquando rectores ipsi inter se ortis simul-
rebusjusteef legaliter appendit, habendum possi- tatibus collidebantur. Semper enim inter ministros
dendum li:i sanctae Marke ad supradictam sedem eorum pro rebus exigendis audiebatur confragosa
radimus faciantque rectores ejus acclesise '"',
; scditio, semper excrescebat violenta atque gravis
exinde, quodcunque suasuorumque poposcerit uti- -p. ulrimque tumultuatio; quae paulatim graviore motu
titas. I nde hoc preceptum lirraitatis industria fa excitafa, eo usque processit ut in arma plerumque
ciura,manu lirniamus nostra ad opus sanclse Mariec moverentur. Haec itaque et hujusmodi comes ma-
ll7 anulonostrojussimussigillari.SignumKaroli
, el gnanimus.impatienter accipiens, in iias furibundus
regis incliti, Gauzelinus notatorvice Rotgeriarchi- pre nimiaindignatione excandut, tantique turgoris
episcopi summique cancellarii recognovit. Datum ti. cervicemadversus domnuin ponlificem erexit, ut
idus Septembris, indictione 8, anno 28, regnante eum quadara die unacumsuissede relictamandaret
Karolo rege glorioso, redintegrante 23, largiore quantotius aufugere, solus videlicet postea totius
vero hereditate indepta 9 (an. 921, Sept. 8). Actum urbis indiscrete negotia possessurus. Unde presul
in palatio Heristallo feliciter. Amen. » perterritus, taracn Deiclementia lisus.tamsuperbae

VARLE LECTIONES.
[n ita omnes codices et, alteruui ex apographis
<
> chartoe quaj vidit ColveneriusMaricolas apograpbum In-
sulense et altirum Colveuerii. Posl hanc vocem eadem illa mauuss. XIII. addit tuendam / idem habet 8.
ejusdem mauus s. XIiI : et'5. 5. 113 respiciendam 1. e corr. ni ita 1. scripserat.Sed manus illa s. XIII.
erasis verbis ob —
aeeclesise, inrasura scripsit ob r. a. n. duabusprescriptisecclesiis. hoc est M. Idem
habet 3. 113 erasis hab. poss. manus illa scripsit conservandum amplificandum. Idem hahent 3. 5. 11G
erasis rectores e. a. illa manus scripsit fratres ipsarum ecclesiarum. Idem 3. 5. 117 crasis s. M. manus
illa scripsit fratrum. ldem 3. 5. "8 Hinc 1. ^i possidebat tenebat inrasura auctor ipse. —
NOTJE.

(159) Eumdem diem habet Necrol. Reatse Marise noster a nativitate Christi, non a pascha incipit.
Cameracensis s. xu. Sed Flodoardus in Annalibus 1 60) Infra m,
( 49. Wileve dicitur. Fortasse est
hsec habet sub a. 933 Artoldus archiepiscopus
; parochia Woluensis, ubi situm est monasterium
Fulbertum urbi Cameracenci prassulem ordinat Rubsevallis. Coln. Rivus quoque prope Vilvorde
cf. Flod. A. Rem. iv, 24 et Flodoardus annum ut Woluwe appellatur.
73
ussioni obtemperaturum secsse spopondiljscd ut
tamenprobrosussuiperfugii pudorpopulum lateret,
velusque innoclein indutias poposcit. Qui nec diffi-
eile ita accedit, co snne tulior, quia nequnquam
euin tanti estimabat, ui sua jussa auderet eludere.
Hoc igitur impetrato, in diversas partes episcopus
ancipitem nnimum rapit; quidnam prius
et tam subitis perturbationibus intenderc possil
quaerit. Nec mora,divino consilio usus omnes amicos
atque fideles infra indutiolam hnnc cum omni studio
jussit tacitus convocari, eorumque suffragio
curaconsuluit. Nam nox illa tanti copiam exercitus
ei peperit, ut, Deo volente, versa sententia
incautum diluculo extra civitatem compcllcret, ipsc-
quecumsuisin propria sedeconposanimi rcsiderct.
Post hasc vero aliquot diebus interpositis comes
rcversus, collecta vnlida manu, resumptis viribus
urbem multnsque inquietudines ingerens,
repetiit,
episcopum nliquandiu lacessivit. Denique etinm
alternis conflictibus gravis inter se conlentio ad-
olevit.
72.(71.) Quod, ubiimpevator Otto pvecibus vegis
Luduwici super hostes satisfccit, Cosmvaci Fulbev-
tum visi£a vit.Interea (a«938)Gallorumprinceps,Hu-
go videlicet qui dicebalur Magnus, Willelmus quo-
que Rotomagensium duxferocissimus, regem suum
Luduwicum assidua infestntione inpugnabant, diu-
que inter seutrinque sine inLermissione dimicabant.
Videns autem rex non posse se absque nliena ope
inimicorum superare saevitiam, imperatorem, Otto-
nem videlicet Heinrici regis lilium, cujus sororem
Gcrbergam matrimonio duxit sibi adjutorem adstrin-
gere estimavit, missisque oratoribus ad id negotii
cum precibus invitavit. Qui continuo fraternis moni-
tibus familiariteraccinctus, tluces suos acprincipes
bello parari precepit ;
paratisque viaticis, absque
dilatione juxta precatum castra movit
sicque primo Parisium, deinde Rotomagum usque
perveniens, omnes vicinias devastavit, ibique satis
miserandam pestem edidit. Exin vero exhaustis
tione hostibus, cum repalriare deberet, in ipso qui-
dem urbemCameracensium castra metnri
reditu in
disposuit,visitaturus quippe, quomodo domnus Ful-
bertus episcopus inrebus aecclesiasticis se haberet.
73. (72.) OttoimpevatovabbatiamsanctiGaugevici
episcopo confevt et inde pveceptum subjectum covvo-
bovat. Ubi cum perventum est, domnus episcopus
quam familiariter eumexcepit, amicisque obsequiis
summa cum veneralione deserviens de incussioni-
bus a comite prelibato sibi inrogatis cum supplici
querimonia proclamavit. Qui causis auditis, mo-
lestias episcopo illatas, sicuti pius, perinde atque
episcopus ipse indoluit; suorumque competenti
consilio usus, secundum legis p ublicaa judicium pri-
1--M deest L
(161) Marseilles, c. 68.
Patrol, CXLIX.
LIBER PRIMUS 74
A vnto comite, nbbntinm sancti (laugerici cx integri-
tale supradictarum rerum, undevidelicetcontentio
coeperat, Bed et alteram abbatiam, quam aupra
diximua (161), aanotaB Dei sbccIi nitricis
Mnriaj in perpetuum habendas contiadidit. Super
quod scriptn conlirmavit hujusmodi i In nomine :
in tantia sanctaa etindividuaa Trinitatis, otto, divina propi-
.
cinnle olementia rex. Noverinl omnea fideles noslri
prassenles scillicet et 190 futuii, qunliter pro Dei
amore et sanctaj et intemeratae aemper Virginis
suse Mariae, genitricis ejusdem DeietDomininostri Jesu
Christi,necnon et animaenostra3salute, interventu
hoslem quoque fidelium nostrorum, scilicct Fridurici ar-
chiepiscopi cl dilecti germnni nostri Brunonis et
Cuonmdi ducis atquc Herimnnni ducis et ccleroruin
B fidelium, concediinus a die prescnte et hora sanctai
Marice ad sedemCameracensis secclesise, cui venc-
rabilis Fulljertus episcopus;Deonnnuente,presidcre
videtur, abbatia sancti Gaugerici omnem ex in-
tegro, cum omnibus rebus et possessionibus domi
extraque pertinentibus, sicuti jurisnostri hactenus
juste ac legaliter visa est fuisse; concessa pariter
omni publica functione vel exactionc ad jam fatum
sancti monastcrii locum pertinente. Ut nullus
comes vel quilibet rei publicae minister illic pote-
statem habeataut mallum tenendi vel bannum vel
freda cxigendi aut aliquam distnctionem faciendi,
sed per omnia ita sub potestate sint episcopi, qui,
Deo prestante, per successionem eidem prefuerit
^ secclesias,deinceps et in perenni lempore, sicuti
usque modo juris fuerunt potestatis nostra3. Et ut
hasc nostrre concessionis auctoritas per succeden-
tiumcurricula temporum inrcfragabiliter lirmiorem
iu Dei nomine optineat vigorcm, manu propria no-
stra subtus eam firmavimus, et anuli nostri impres-
sione corroborari precipimus. Signum domniOtto-
(au. 946) ;
nis invictissimi regis.Brun cancellarius ad vicem
Rotberti archicapellani recognovi. Dala2 Kal.Maii
anno Dominicas Incarnationis 947, indictione 6,
ul- rcggnnte pio rege Ottonc nnno 14. Actum Aquis-
grani palacii in Domino feliciter. Amen.»
74.(73.) Amulvicum comilem ef fiJiam Isaacquam
matvimonio sibi duxit, episcopuspio consanguinitate
D sejnnxit. Alter itidem comes ex pago Hainou, Amul-
ricus nomine, vir genere nobilissimus et juxta se-
cularis gloriaepompam fortunatissimus, filiam Isaac
asque comitis prefati duxit uxorem. Multis autem
internosccntibus atquc deferentibus conperiens
Fulbertus episcopus, eos, sponsum vidclicet et
sponsam, proximas cognitionis consanguinitatepro-
pinquos et ideo contralegem copulatos, facto con-
siliocanonice ab invicem sejunxit, datoque pceni
tentiasmodo, hoc tantum scclus admissum expiari
precepit. Quod parentcs atque amici molestesedet
VARl/E LECTIONES
NOT^E.
3
 Gl 5TA PONTIFIOUM CAMEKAt.l ..\-ILM

dolenter ferentes, modo miaeram uperitate epi-A trioree, quibuB afleetua patiiae rumai contemptum
.iiiii perterrefaoiunt, modo tamen preeifa mortia infuderat, legit, hoatemque in oompendiario
ioaii muneribM eonveniunt; quin etiam uber- interceptum tramite aubito pereecuntur. Qui eir-
bei litatea lanctei Dei Bjcclesiea promittunl cumfueua mul itudine, dum cedere pudoria eetima-
ut arve Boilioet eorum minie coaetua, aive promia- \it, utpote rir animi immodicus, refugientibus
iiu munerum affectatione in aliam aententiam ciis iii prolium ruit ; moxque a latere circumventue,
Dexua, diajunotoa fortaaae reeonjungeret,incon-vul- noetrorum tamen diapendio, absoieo capite obtrun-
que amodo manere permitteret. Hujua rei aug- catur. Unde viotoriam adepti, caput astae il'
j
lixum
geatione epiaoopua eommotior factua, quia in ipeo muro, illis leetum, suis miserabile spec-
in siiiiiinu

timor Domini preponderabat, minae poethabuit, et taculum, Buspenderunt. A.udito, rex Imlgio sic —
ne a norma oanonicaa emptua forte
legia pretio enim dicebatur —
furore acccnsus, caanm amici
deaoiaoeret, promiaea ealo%vit; immoetjuxta pro miaerabiliter ingemuit; solitoque acerbior nepotia
phetminorepationem,nolen8)inimasquB3 moriuntur B mortera uloisei gestiens, urbem cum suis repetiit.
vivifloare (Esech. xin, 19), precibua eorumminime Tum vero satis acriter illis quidem foris furentibus,

adquievit, sed totius auotoritatisjndicio in perpetuo istisvero intus fortiter resistentibus, utrimque diu
Begregavit. Unde liquido apparetquod nullus turbo certatur, omnique genere telorumdecernitur. Illos
minarum moverevalebat,nulloque
a proposito lej^is dolor fraterni capitie pertinaciter accendebat, his
appetitu muneruin siecularium captabatur,quomodo amor spes audaciam minietrabat.
patriee et ultima
lii, quosLodie aut terrore vel favore potentioris Et dum merens episcopus modo Uei ge-
id gerilur,

personaB ooactos, aut lucris avaritise inlnantcs,au- nitrieem precibus exagitat, coramque bealissimi
sim dieere, mcclesiasticaa institutionis disoiplinam Gaugerici feretro procumbens, dignetur esse de-
malie operibus depravare sa?pe conspicimus. fensor crebro ingeminat modo vero per propugna-
;

7."..
(14.) QuodKungarijhacvicinia devastata, ad cula cursitans, suos viritim confortat et iustruit,

urbezn usquevenerunLQuamcumnon possent cxpn- viriliter dimicent, invincibiles pugnent ; Dei enim
ffoareomne suburbium cum templosancti Gaugerici esso contra alienigcnas pugnam, illi futuram victo-
oombusserant. Sub iisdem diebus (au, 953) Hungari riam. Interea fessis dum ad interruptioncm nibil
per regione8 hujus provincise male 6SBviebant '
succedcret, solvcre obsidionem consultius estima-
Christianos captivabant, profanatisque sacris culti- runt ; Buamque (idem venise cl salutis obsidem offe-
bus, secclesias incendebant. Quo perterritus Ful- rentes, islam pactionem incertum dolone an fide ,

bertU8 episcopus, impigre imminentem ruinam pre- conpositam pretenderunt, ut, si videlicet sibi caput
videns, urbem attentiore cura muniri exercuit et in rcdderetur, ipsi omnem predam et omnes captivos,
mona.steiinm sanctas Mariee beatissimum Gaugeri sed et omnia qusecumque in bac vicinia rapuerant,
cum, thesaurum videlicet preciosissimum, recon- usque ad minimum restitucrent, posita deinde pugna
didit presaga siquidem mente suspicatus, quod
;
pacem composituri. Hi vero magis dolo suspecti,
mox rei probavit eventus. Nam aliquot post diebus exorata refutant. Quo Hungari amplius et inratio-
interlapsis, anno videlicet ab Lncarnatione Domini nabiliter efferati, incendere templum leviorinegotio
953, 8 Idus Aprilis, ipsi Hungari promptiore iin- arbitrali sunt; murorumque expugnationcm decli-
petu bellatoriam disciplinampreferentes, huic urbi nantes, ad fastigia templi tcla ardentia certatim ja-
advolarunt, triduoque immorati, totius generis culantur. Ad boc nostris tandem qua^dam mentium
pestem ediderunt. Siquidem nostris. quiaadversum fuit gravisque pre timore defectio
consternatio ,

tot erani paucissimi, intra tuta murorum receptis, prevalerebostes,non haberesibilocumdefensionis.

suburbana nullis resistentibus adurunt
D Sane illis sine intermissione jaculantibus, jam vic-
aedificia,
diripiunl civium palrimonia; denique prospcris tor ignis pene inrecuperabiliter tecta teneret, nisi
successibus laeli studia prelii munitionibus urbis quidam ex clericis Seraidus nominc Dei credo
, ,

advertunt temptantesque irruptionem

, nostris , virtute roboratus, sumpto secum aquae vasculo cito
tamen acriter defensantibns, minime proliciunt. super templum ascenderet. Qui resticulis nixus ,

Itaque fatigati, non procul ab urbe fixis tentoriis in quas desuper trabibus clangorii ( 102 ) artificiose
prata videlicet juxta Scalth tluvium concedebant, innexuil, sparsolatice ignem extinguebat, volucri-
quiete ciboque curandi,posthacurbis excidio rever- que studio super culmina cursitans, operam omnem
suri. Non usquequaque tamen nostri octiosi fuere hostium eludebat. Mirabile dictu. Sane in conspectu
nec inulta omnino passi, dispendia. Ubi
civitatis adversariorum discurrens et vulneii patens sed ,

enim bostibus paululum remotis, nepotem regium quos res ipsa indicat, meritis beatissima3 Dei geni-
cujusnomen excidit,virum videlicet bcllicis artibus tricis et sancti Gaugerici intervenlione protectus,
preditum, cum paucis novissimum incedere de sua opera ab excidio templum eripuit. Hinc animi
muris prospiciunt mox quidem Odo, vir acris
: nostrorum erecti, divinum siquidem auxilium sen-
consilii et mente promptior, sociorumaliquot auda- tientes, formidinem ponunt, ac validioribus animis

NOTVE
U6-2) Campanile
77 LIBER PRIMUS 78

ad renitendum incombunt. Itaque hostos cum im- A proccssit. Hotnascenses autem consilio saniore
possibilitatem vinccndi ullo modo cernercnt, cuiu prcvcnti, domnura Pulbertum pontiflcem supplici-
pudorc ct dolore ab obsidione dcsistunt; sed quod ter adierunl ;
suaaque deplorationu Beriem incal-
in suburbio intactum ante reliquerant, cum furore cantes, obnixe implorarunt, ul quia de parrochia
periirunt. Si quos autem bello habiles fortc deprc_ ejus translatus fuerat, ibi etiam a violentis extor-
hendissent, continuo jugulabant; quod vcro nccict tuin sanctum martirem reportari cum omni labore
igni superfuisset, captivitali reservabant. Post hsec contenderel. Horum itaque causam competentem
etiam, quod gravius cst ct magis lugendum, deco- previdens cpiscopus, omnimodo laboravit, quoa-
ram et venerabilem basilicam sancti Gaugerici, ut dusque beati martiris glebam ad proprium locum
scilicet supcrbis edificiis exterius insignitam, ila referri coegit. Pro ergo beneficii recompen-
tanti
eliam interius multis pecuniis rati refert im, facto satione predicti fratres villam, quee ab incolis Ne-
agmine nitebantur irrumpere ; sed obstinatissime wehova (165) nuncupatur, sanctae matri aecclesias
renitenlibus canonicis cum multitudine vulgi, non Camcraccnsium Iibenter conlulerunt.
poterant efieclum habere. Unde quidam incenden- B 77. (76) Otto rex immunitates sauctee Marise rc-
dum minabantur multi vcro propter plumbea tecta
; novans, teloneum hujus eivitatis cum moneta cpis-
diflicultatcm videntes, polius relinquendum esli- copo contulit. Petenle ipso ponliiice, Olto imperalor
mabant. Cedebant ergo tantoe difficultati, ct jam auctoritatem immunitatis, quam antecessor suus
abseedebant, cum furiosus quidam ex clericis in Karolus super scdem Cameracensium fixit, inrefi-
clangorio sedcns in medio sagiltam contorserat. gcndam ctiam confirmavit cique insuper omne te-
;

Quo acriter exasperati ampliore numero pro ulcis-
cenda injuria ad monastcrium refluunt factoquc
diu impetu, tandem irrumpentes, multos de populo,
quos intus reppererant, sternunt ex clericis quo-
loneum cum moncta ipsius civitatis contradcns,
: postmodum omnes fiscalium functionum mutilatio-
nes per subjectam hujusmodi testamenli paginam
; sequcstravit « In nomine sanctse et individuae Tri-
:

que Ansfridum, Anselmum, Crinbertum, Teoderi- nitatis Otto divina propiciante clementia rcx. Cum
cum, Gentionem exanimant. Novissime vero intra petitionibus servorum Dei justis ct rationabilibus,
laqucaria ignem poncntes, venerabile templum ta- divini cultus amorc favemus, superna gratia nos
men diulurno et difficili negotio subverterunt, adeo muniri nequaquam diffidimus. Proindc noverit in-
sane, ut ambustis sublimis structurse oedificiis, la- dustria scu sagacitas omnium fidelium nostrorum,
mentabile dictu, culmina eum vasla ruina devolve- tam presentium quam et futurorum, quia vir vene-
rentur, plumbiquc, quo summa desuper tccta coo- rabilis Fulbertus, Camcracensis urbis episcopus,
periebantur, liquefacti rivus huc illuc per declivia rj oblulit obtutibus nostris immunitates beata; mcmo-
quaeque decurrens, plateis quidem nalantibus, fos- rioe anteccssoris nostri Karoli, in quibus contine-
sas impleret in circuitu. Posthseccongregatis cap- batur insertum, qualiter predictus antecessor nos-
tivis, cum infinita preda abscesscrunt. tcr Karolus rex nominatam sedem, quae cst in ho-
Uhi sanetum Hermetem pristino loco re-
76. (75) nore sanctse Dei genitricis Mariae semperquc Virgi-
quoque circa istam provin-
stituere studuit. Danis nis, ob amorem Dei et tranquillitatem fratrum ibidem
ciam non minus furentibus, et ut liquet ipsas his- consistentium semper sub plenissima tuitione et
,

torias legentibus, sanctas Dei casas incendentibus, immunitatis dcfcnsione habuisset 1"21, Pro firmitate
beatus Hermes martir Christi,quem papa Alexan- tamen reipostulavitnosprefatus episcopus Fulber-
der Romae baptizavit, de Ronasce (163) villa Bra- tus,ut ejusdem regis auctoritatem in amoro et
batense, dc monasterio videlicet quod beatus reverentia sanctse Dci genilricis Marise nostra au-
Amandus construxit, ad monasterium villae Ende ctoritate confirmaremus. Quod ita per intcrventum
(164), quee juxta Aquisgranum sita est, primo as- dilecti episcopi nostri Hihharii (166) libenter ad-
portatur deinde vero Goloniam usque translatus,
; quievimus, concessimus atquc pcr hoc pre-
et ita
non pauco ibidcm tempore dcmoratur. Unde inter- ccptum nostroe roboravimus. Prcci-
auctoritatis
cedentibus aliquot annorum curriculis, inter utrum- pientes ergo jubemus ut nullus judexpublicus vel
que clerum, id est, inter Hotnascenses atque En- quislibet ex judiciaria polestate in aecclesias aut
denses, magna exorta est disceptatio. Danis enim loca vel agros seu reliquas posscssiones predictae
remolis rebusque sancl?e Dei a^cclesiaj in prospe- ^ gecclesise, quas moderno tcmpore in quibuslibct
ritate restitutis, Romascenses suum moliuntur re- pagis vel territoriis infra ditioncm imperii nostri
ferre patronum Endenses vero unanimiter refra-
; juste et legaliter memorata lenct vcl possidet ceccle-
gati retinere contendunt, utpote videlicet preciosum sia, vel ea qure dcinccps a 1-- catholicis viris eidem
thesaurum. Hsec igitur altercatio inter sea liquandiu collata fuerint secclesice, ad causas audiendas, aut

VARIiE LECTIONES
121 habuissent 1, 3. ^ deest 1.

NOT.E

(163) Renaix, Flandrice Ronse ; inter Oudenarde (165) Nieuwenhoven, prope Grammont ct Ninove
et Grammont. Colv.
(164) Inda vel Cornelismunster. (166) Leodiensis. Golv.
 ; ;

TA PONTIFICUM CAMERACENSIUM. 80

i
i vel mansiones vel parataa raeiendas, aut Bde- A dibus conditis, quandam etiam metropolim M
tollendoa, aul horaim b ipsiusaBCclesietam daburchvocabulostruxit.Cui cumab episcopissuia
auos quam servoa 6uper terram ipsius comma- mul »rum pi mpelrasset, Fulbertum
aentes nequaquam distringendos, vel ullas retribu- episcopum sanctorum G let ;itf|ue.\u-

tiones aut inliciti siones requirendas, nostris berti corpora Bibidari postulavit; felicissiraam

et luturis temporibus ingredi audeat.vel ea quae bu- arbitratus Buam fore metropolim, Bi tantorura f-on-
pra memorata sunt, penitus cxigen '111111 pal ociniis fulciretur. Hujus vero petitio-

memorato preauli Buisque successoribus res

il nem episcopus declinare formidans, incerto hsesit
predictae Becclesiae, cum cellulis rebu vel homi- 1 1 3 sed tamen beneficiis, quae multa jam ci prestiterat,
'-'"
nibussibi legaliter subjectis, sub immunitatis nos- ul diximus, ne videreturingratus, suapetitioni
trae defensione quieto ordine possidere, et nostro eflectum promisit. Qua in re presul anxius, in di-
Hdeliter parere imperio, atque pro stabilitate nos- versa parte animura anchpitem Oectit vidensque ;

tra vel tutius imperii a Deo nobis collati vel con- difficultatem negotii, sive donet sive neget, utrum-
servandi una cum clero et populo sibi subjecto li- que sibi fore periculosum advertit. Si enim 1.

bere Dei misericordiam exorare. Et quicquid exinde imperatoris benivolentia offensum iii si vero do- ;

Bsous noster exigere poterat, in lurainaribus ipsius net suae provinciaa futuram perniciem, utpote vi-
,

eecclesiae concinnanda perpetualiter concessimus duataa patronis, peT quos et temporalem mci-uit Ba-
ad habendum. Insuper nostra largitione concedi- lutcm celestem snerat beatitudinem. Inter haec
ct

mus prefato opiscopo et successoribus ejus omne medius pontifex. tandem silii provida ratione con-
teloneum cum monela civitatis suae Cameracensis, suluit, paucisque suorum quibus secreta credcbat

eo videlicel tenore, ut novem partes episcoporum abhibitis, clam duorum sacerdotum corpora, sanoti
usil.us depulenlur, decima vero para ad usus fra- videlicet Teoderici episcopi, de quo supra diximus
trum ejusdom congregationis perpetualiter in ele- (e. el alterius cujus nomen excidit (167), de- i
!

mosina nostra proficiat. Praeterea constituimus, ne p lectis sepulchris accepit feretrisque honorifice in- ;

quis dux vel coraesatque vicarius seu quislibei ex
judiciaria potestate nostram vel antecessorum nos-
trorum regum violare presumat constitutionem -
voluta, cum aliquot etiam articulis sancti Autberti,
imperatori concessit.] Quod si quis latius scire de-
siderat, librum (juem Fulbertus doctor kaiissimus
i ;
.

Quod si fecerit, cau alibus sit obnoxius, et de vita sancti Autberti jubente domno episcopo ,

insuper solidis sexcentis eulpabilis judicetur vi- Gerardo, inscripserit, legat. Hoc autemabsque Dei
;

delicel ut duae partes in archivum ipsius «eclesice pia dispositione contigisse non dicam, cum etiam
admittantur, et tertiam fiscus regalis nosler reci- beatus vir Domini Theodcricus hanc remnneratio-
piat; utquid audere deinceps presu-
nullus tale nem a Domino et venerationem a populo mereretur,
mat. (Juod nos per hanc nostram auctorita-
ila et et ne nostra provincia suis defensoribus privaretur
tem confirmamus, ut sicut a beatae memoriae ante- quos etiam si subducere vellet, fateor quidem nullo
-oie nostro predictae aecclesiae collatum atque modo posset. Quem enim sensum cives habituros
firmatum deinceps inviolabiliter conserve- _ existimas
est, ita si advocatum suum Gaugericum erip ,

tur. Et ul haec nostia auctoritasa fidelibus sanctae sibi ccinercnl, pcr quem felix civitas Cameracus
Dei aBcclesiae et nostris verius cerliusque credalur, feliciter illustrata, nomen suum propagavit ubique
manu propria subiter eam firmavimus, et anulo nos- gentium ? Immo ne ipsi quidem imperatori, credo,
jussimus insignari. Signum Oltonis serenissimi
tro vivi cederent.
regis. Bruno cancellarius ad vicem Rotberti '-' ar- [79. (78. 1 Quod 111 sinodo apud Fngulenhcin testi-
chicapellani recognovi '- Anno 5 regnante Ottone ;1
. monio ct anxilio Fnlberti Artoldus restituitur, et

serenissimo rege (an. 940). Actum est Ingeleheim Hugo Apud Engulenhein
cxpcllilur (Flod. iv, 35).
1 -'
nomine feliciter. Amen. »
;
in Dei sinodo congregataa coram ambobus rcgibus, Ottone
[78. (77. Quod petenti regi sanctum Gaugericum videlicetetLuduwico^cumMarinoRomanaesedisvi-
ct sanctum ntbertum cpiscopus sanctum Theoderi-
. 1 cario unaque etiam cum multis coepiscopis Fulbertus
CBin ct alii viri corpus contulit (V. Auth.) Otto isle interfuit (an. 948) ubi series litis pro episcopio Re-
;

gloriosusprinceps eo tempore circa instructiones ac mensium inter Artoldum et Hugonem ventilata est.
1estaurationes aecclesiarum exercebatur altentior ;
Ubi verocumipse Artoldus,absentequidein Hugone
jaraquequattuordecimpontificalismagnificentiaese- aemulo, coram regibus et omnibus qui adcrant suae

VARIiE LECTIONES.

deest 1, ;!. '-* Ruodperti charta orig. l25 postbaec charta originaria testc Cohenerio hahet : Data
'- ;i

III Kal. Junii, anno autem ab Incarnatione Domini nongentesimo XL, indictione XIII , quae noster mi-
nus accuralus omisit. Sed in die errorem incssc oportet. 1 Kal. Jun. Olto duas chartas dcdit in Nam
civitate Sa/ze, quare die sequenti non potuit apud Ingclhchn vcrsari. 1 - ingcle 1. ^-" decst 1. 15

XOTJE.

[i&l) Rotradi, secundum Molanum. Natal. SS. Delgii, 5 Aug.

 81 LIBER PRIMUS.
reclamationis querelas protulisset, introgressus
quidam Sigebaldus, premissi Hugonis clericus, at-
lulit littcras, quas Roma detulerat, qaasque jam
alia sinodo Mosomi propalaverat; asserens easdem
lilteras sibiRomseab ipso qni aderat Marino vicario
datas. Qui domnus precepit
lis eas coram sinodo re-
citari. In quaruin recitatione repertum cst, prout
quod Wido episcopus Sues-
ipsse litterse fatebantur,
sonicus, Hildegarius quoquc Belvaencis, Hodulfus
Lauduncnsis Fulbertus Gameracensis, ceteriquc
,
cunctiHemcnsisdioceseosepiscopi, casdcni litteras
ad sedem delegaverintapostolicam pro restauratio-
ne Hugoni in sede Remensi et expulsione Artoldi.
Post quarum lectionem exurgens Fulbertus cum pre-
fatisceterispresulibus, quiin eisdcmlitteris nomi-
nabantur, eas litteras refuto vit, astruens quippe, cas
antea nunquam sc vidisse vel audisse, nequc in ea-
rum delegatione conscnsum prebuissc. Cui dum
idem clericus contrairc non possct, licel in
lumniis obstrepcns, precepit domnus Marinus sug-
gerens universse sinodo, ut sibi consilium ot rcctum
judicium profcrrent super bujusmodi calumniatore
et calumniarum in episcopos delatorc. Atilli, post-
quamdelator publice confutatus est falsa detulisse
lectis capitulis de bujuscc calumniatoribus, judicant
etunanimitercensent, eumquofruebaturhonorepri-
vari doberc ac secundum capilulorum tenorem in
exilium retrudi. Diaconatus igitur quo fungebatur
ministerio multatus, a conspectu sinodi rcprobatus
abcessit. Artaldoveropresuli, qui omnibus se sino-
dis presentabilem fecerat, non refugiens sinodalc
judicium, episcopium Remense juxta canonum
sanctorum Patrum decreta omnino rctinen-
tituta et
dum atque disponendum decernunt, laudant atque
corroborant. J %
80. (79.)Post Fulbertumsuccedit Bcrengarius in
sedepontiticali. Bernengarius buncin cpiscopio se-
cutus summam regiminis sumpsit (an. 956) vir si- ;
quidem ex nobili parentela Germaniae ortus ( 1 68), sed
et Ottonis imperatoris proxime consanguineus. Qui
quoniam magis secularibus quam recclesiasticis ne-
gotiis implicatus, per excellentis prosapioe sublimi-
tatem animum quodam pulsu jactantise attollebat,
morum et vitse obpugnationibus sumpto officio con-
traibat.Hic etiam tantse feritatis cxtitisse dicitur,
ut nonmodo lingua et natione, sed etiam moribus
populo suobarbarusesse vidcretur. Quanto etenim
regiigeneris ei aspirabat auctoritas, tanto ferocior
populumssepevexabat.Saepeitaque, partim proptcr
ejus animi immoderatam levitatem partimque prop-
VARLE LECTIONES
128 haic vox deest 1. qui d. e. c. s. r. jussit 3. qui d. Marinus p »ferens litteras, quas idem Sigebal-
dus Romam detulerat, p. Flodoardus. 129 y /3 2, superscriptum est ^ondreng, unde Colv. xillam csse
pulat Gundreceias, supra c. 61, memoratam.
(108) Flodoardi An. s. a. 956) Fulbertns Ca-
: cbiei iscopo.
maracensis episcopus defungitur, ct ipsum epis-
copium cuidam Berengario transrhenensi clerico
tribuitur, nepoli Bovonis Catalaunensis quondam
episcopi quique Bemis ordinatur ah Artoldo ar-
82
Atercivium repugnantium ferocitatem atqueinobe-
didentiam, inter se difttcilis oriebatur seditio; ali-
in quando vero intererat implacabilis congressio.Quod
autemtantas infestationes edebat, quod tantas in-
quietudines irrogabat, hoc nimirum aon potius epi-
Bcopi, quam insolentiis suorum civium possumus
imputare, quos semper pre ferocitate inobedientes
omnilms snis episcopis audivimus atque rebelles
existere.
81. (80.)Ubiprincipum terrore, quos secam adda-
cebat, cives humihati episcopum receperant.. Quo-
dam vero tempore, cum in Germaniam propter ob-
sequium csesarisprofectusaliquandiu moraretur in-
terim civesuna eademque voluntate collecti, facta-
que unanimiter conspiratione, adeo sunt inter se
constricti, utpontiflcemreversurum negato ingres-
3 suab urbe excluderent. Qui cum expletis rebusse-
dcm pontiflcalem repeteret, in ipso quidem reditu ei
eos ca- innotuit civilis conspiratio. Statim ergo, quia suos
tam virtute quam numero adversus tanti populi tur-
bam inferiores videbat, cumgrandis ignominiapro-
bro iter factum remensus, Brunonem tunc tempo-
ris monarchiam regni sul» fratre tenentem aggre-
ditur ; suisque causis declamando prolatis, obnixe
deprecatur, utsuo videlicetjuvamine fultus sedcm
clausam violentcr possit irrumpere, delutamque ul-
tionem pro accepta injuria in populo rebellante exe-
rcre. Nec difficilc copioso impctrato cxercitu. Ar-
nulfum quoquc Flandrensem comitem adivit, vil-
lamqueLambras(169)pollicitus,eum sibi consocium,
immoct adjutorem adbibuit. Cives vero cum tanto
ins- auxilio reverti comperientes, sibi consulcre esti-
p, marunt, longequcdissimulatis rebellionis motibus,
absque suscipicione venirct, nuncios ablegarunt.
Cum suisitaque tantum, ceteris siquidcm revcrsis,
urbem est absque difficultate x^cgressus.
8-2. (81 .)Comiti Arnulfo Lambras extorsit, et duas
oillasCoureng *29 e Ferroras ah ccclesia divulsit.
i
Necmultopost prelevitate sure insolentise prefato
comiti Arnulfo, cujus auxilio urbem repctit, villam
Lambras, quaeum conduxit, vi reextorsit, minatus
sane, quod si eam vindicarepresumerct, totas Flan-
drasei combureret. Pretereaduas villas, Coureng
etFerroras (170), ab oecclesia sanctse Dei Matris di-
vulsit et quidam militi beneficiavit.
83. (82) Ubicives invasit, etalios interfecit, alios
e.vcecav/^.Evolutoautcmaliquotemporisintervallo,
sibi a populo factse dehonorationis reminiscens, so-
ciaagmina evocavit, civesque incautos subita in-
cursione invasit, palantesque feriendo usque ad
D monasterium sancti Gaugerici persecutus cst No-
.
NOT^).
Xecrologium beatse Marise Cameracen-
Sept. obiitFulbertus cpi-
sis, s. xii id habet: 16 Cal.
scopus,qui dedit terramapudUuritb. cantoris inusus
(169) Prope Duacum.
(170) Ferrieres prope Cateau-Cambresis. Colv.
 ,

83 GESTA l'u.\TIFICUM CAMERACFN-ir.M 84

vum . laculi !
i
lontinuo d 'i li- A. relictis
q tis aufu r
men sanctissimaa aedis absq nodo ir- runt
rumpentes, diosinterfecerunt, alios truncatis ma- n.Y tgranaus Bubstituitur. 1'o.st hujus ex-
nibus e pedibue demembrarunt quibusdam vero ;
Bsum Engrannus, ante Corbiensie cenobii Bancti
oculoe fodiebant, quibusdam frontee ferro ardente Petrimonachus, obtentu Brunonis prefati archipa-
ibant. Deinde autem lancoae interfeotorum et cumquo pro rebue fratrum quae trans Ithe-
tris,

aliorum captas, Bicuti furiosue erat, carpento ad num procurabat, aotitiam et familiaritatem habebat,
cumulum imponi precepit, et ad inainuandam busb ad episcopale solium promovetur. Hic tam aecclesia-
ultionis atque vi impam ad predium suum, sticisquam ssecularibue disciplinis eufficienter in-
in villam videlicel cui nomen Betendorth ,:; ''
structue mira erga gregem karitate pollebat omni- ;

familiaribue mittere festinavit. que mansuetudine plenus, tanto ambitu religionie

.1 saacto Gaugerico percussus episcopii dignitatem implcbat, utpropositum mona-
obiit.Neo hujus pontificis factum desino demirari, chi nullo modo excedere videretur. Semper iiamque
qui templum beatissimi corifi - ilare non ti- in aacclesiasticaa oulturaa etudio insudabat, gregem-
mnit, quem Valterus castellanus, tiro inhumanis- quecommissumexemplo vitajinnoceatismorumquo
simus, in Bimili aegocio aostris diebue non revereri B booorum informatione doctrinabat.
aescivit. Quadam namque ilie alicunde cum suis 86. (SB.) Ad coavealam geaeralem villam Perro-
venifiis, duos fratres, Aldonem videlicet et Baldui- num clamaturusperrexit, suoqueclcrico, quiasecum
iiuin Bibi inimicissimos forte obvios hahuit ; moxque preceptumaoagressit,aecclesiamabBtuJil. Hicetiam
caballo cui insedebat ealcaribus fosso eos involans, propriisrebus eecclesiam augebat, et si qua sub-
hastaquedorsis pene contigua jamjain iinniinens, traherentur, publico judicio evindicare et restituere
jamjam mortem minitans, adusque radicem montis Bruno dux sive ar-
satagebat. Siquidem eo teinpore
fugientes persequitur, distantes sane a monasterio chiepiscopus conventum generalem eum multi^
aovem passibus. Videna autem eos effugio san- principibus etepiscopisapud quandam villam, cujus
ctissimitemplipropiuquautessauctumquecoufesso- nomen non subvenit (173), habuisse dicitur, in quo
auxilio geminantes, sequi ulterius formidavit
i
de pace et religione sanctae Dei aecclesiae statuque
landemqueprorumpensinhac voce, ait : Scitote vos regni salubriter et competenter tractatum est. Ubi
.. ilio mihi ereptos beati Gaugerici suffragio .'
Si ergo etiamEngrannus episcopus ire disposuit, clamatu-
virmultaa immanitatis obamorem Dei et veneratio- rus videlicet villam sancta^ Mariae Perronam (174),
uem sui coafessoris inimicis parcens habere tole- C quam Hasbanienses morebeneficiali tenebant; pre-
rantiam didicit, quanto magis pontifex vel contem- cepitque Widoni suo cancellario, ut kartam ejus-
quo fungebatur, debue-
plationesacerdotalisofficii, dem villse, quaminarchivo aacclesiaareppererat, se-
ril ?Attamenquiatantoseelerieffugiumautlatebrum cum gereret, ut per hanc apertius certiusque clama-
velperaliquem pmnitentiae modum non quaesivit, revideretur. Quo cumperveniens et ad evolvendam
dignum sane conpendium supplicii non longo post declanAtionemparatus, kartam capellano rogaret :

tempore solvil. Coloniam namque profectus cum nimirum sc erilepreceptum oblivioni tradidisse ad-
quadamnocte inlectulo pausaret, apparuit ei semi- vertens, ingenti stupore diriguit, tandemque se
vigilantibeatus Gaugericus, quippe visus eum pro oblitum fuisserespondit. Unde confusus episcopus
admissis inerepare, bacculoque quem manu gesta- ad sua remeavit hocque impatienter ferens, capel-
;

bat, postmodum graviter pulsare. Qui mox exper- lano gecclesiam,qua3 estin villa Salliaco (175), abs-
gefactus, cum
gravi planctu ingemuit, vocatisque tulit.

cubiculariis visionem in ordine pandens, casum sui 87. (86.) Clausit diern Engrannus episcopus, ah
periculiindicavit. Ex qua percussione aliquandiu Hadulfo Noviomeasium episcopo sepultus. Denique
elaborans — certa res est — non multo post interiit ^ vero, cum monasteriumsanctae Mariee .cum totius
1 17h, inbasilica quidem sancti Gereonis sepultus. studii accinctuad occidentalem plagam ampliaret,
i lapellani vero, hujus(172)videlicet ecclesite clerici, culpis quidem civium exigentibus, morte preventus
ncscio quibus insimulationibus temere suspecti, opus imperfectum reliquit; triennioque aacclesiam

VARLE LECTIONES.
130 ita. 1. 3. Betencorth|CoLV., q.uod foret Betheacourt inter Cameracum et Cateau-Cambresis.
NOT^l.
(171) Eum a. 958 adhuc vixisse, discimus e di- frustra queesivi.
plomate Ottonisl, quod primus protulit Leglay ex (172)1. e. beatas Marise Cameracensis.
archivoCameraceusi, Coloniaeld Junii 958 concesso (173iFortasse Compendium, a. 959; conf. Flo-
ecclesiaBCameracensi, ubi venerabilisepiscopusBe- doardi Annales.
rengenus prteesse coguoscitur. Engrannus si re- (173) Prope Binche, inter Mons et Charleroi.
vera trienmo4antum noster c. 87 tradit,
sedit, ut Le Glay. Cf. c. 112.
Berengerum obiisse oportet a. 962 vel sequenti. (175) Sailly.
Diem autem obitus in Xecrologiis Cameracensibus
85 LIBER PRIMUS. 8G

moderntus, migravitadChristum Hujus fune-

(176). 1 . 3 3. Timor. 7
brilati interfuit lladulfus Noviomensis episcopus, 1 3 4. Providentia. 8.

qui eum monastcrio sanctaj Dei Genitricis ad

in 1 3 ."-•
Discrctio. 9.
australem partem honorifice sepelivit. 1 3 G. 1'crsevcrantia. 10.

88. (87.) Huic succcdit in cpiscopio Ansbertus, 1 4 i. Jlmiilas. :•

qui in oecclesia sancti Autberti octo canonicoscons- 1 4 5. Modestia. 10.

tituit. Sequitur Ansberlus, vir videlioet literalibus 1. 4. G. Louganimitas. n.
disciplinis eruditus, qui tunc Alrebatensis monasle- 1. 5. 5. Mausuctudo. li.

rii aeque monachus atque Cameracencis secclesiae

1. 5. G. Benignitaa. 1-2.

archidiaconus, postmodum vero pro rebus sancli 1. 0. 6. Sapicntia. 18.

Vedasti, quas in pago Baduensi praevidebat, impe- — • 2. 2. Compunclio. 6.

ratori notus, culmen episcopalis cathedrae adeptus 2. 2. 3. Gaudiuiu. 7.

est. Ille vero propriis pro opportunitatc 2. 2. 4. Sobrictas. 8.

collafis,
quater binos canonicos in aecclesia sancti Autberli 2. 2. 5. Delcctatio. 9.

deputavit. Hic autem, utantecessorcs jam diximus

"2. 2. G. Suavitas. 10.

et utsuccessores posterius dicturi sumus, gravcs

B v>
. 3. 3. Astutia. 8.

atque multas injurias ab ipsis suis militibus susti- 2 € 3. 4. Simplicitas. 9.

2. 3. 5. Hospitalitus. 1U.
nuit, adversumque eorum contumacias diu conten-
2. 3. fi. Parcitas. 11.
Ad horum itaque insolcntiassopiendas, Arnul-
dit.
2. 4. 4. Patientia. 10.
fumquendam illustrem comitem (177) multis bene-
2. 4. 5. Zclus. 11.
ficiis conductum sibi adscivit, illoque adjuvante
2. 4. 6. Paupertas. 12.
cervicatos(178) superans, aliquandiu quievit. Rexit
2. 5. 5. Lenitas. 12.
igitur quinque annis secclesiam, ad patresque suos
2. 5. G. Virginitas. 13.
appositus,in secclesia prsefata, sancti videlicct Aut-
2. 6. 6. Rcverentia. 14.
berli, honorifice sepelitur. 3. 3. 3. Pietas. 9.
89. (88.) Wiboklus subrogatur, et ludus regularis 3. 3. 4. Indulgentia. 10.
quem feotsubscribitur. Sequilur Wiboldus, Novio- 3. 3. 5. Oratio. 11.
mensis secclesioe archidiaconus, vir videlicet tam 3. 3. 6. Amor.. 12.
secularibus quam secclesiasticis disciplinis satis 3. 4. 4. Judicium 11.
inbutus.Istesiquidernclericisaleseamatoribusrcgu- 8. 4. 5. Vigilantia. 12.
larem ludum artifrcrose conposuit, quo videlicet in 3. 4. 6. Morlificatio. 13.
scolis se exercentes, karitate vitiavincere assue- 3. 5. 5. Innocentia. 13.
scerent, syecularemque etjurgiosam aleamrefuge- 3. 5. 6. Contritio. 14.
rent. Quem ludum hoc modo incepit (179).* 3. 6. 6. Confessio. 15.
1. 1. 1. Karitas. 3. 4. 4. 4. Maturitas. 12.
1. 1. 2. Fides. 4. 4. 4. 5. Sollicitudo. 13.
1. 1. 3. Spes. 5. 4. 4. 6. Constantia. 14.
1. 1. 4. Justitia. 6. 4. 5. 5. Intellectus. 14.
1. 1. 5. Prudentia. 7. t. 5. 6. Suspiratio. 15.
1. 1. 6. Tumperantia, 8. 4. 6. 6. Fletus. 16.
1. 2. 2. Fortitudo. 5. 5. 5. 5. Hilaritas. 15.
1. 2. 3. Pax. 6. 5. 5. 6. Compassio. 16.
1. 2. 4. Castitas. 7. 5. 6. 6. Continentia. 17.
1. 2. 5. Misericordia. 8. 6. 6. 6. Humilitas. 18.
1. 2. 6. Obedientia. 9.

NOT.E.
(176) Folcuinus abbas Lobiensis, testis de seme- D legitur, utin Bruxell. n. 2088, plerumque Wiboldi
tipso cerie frde dignissimus. inGestis abb. Laub., alca reguiaris dictus, originem debere videtur ludo
c. 28, haec tradit a, 965 facta Folcuinum : . . . . Pythagorico seu Rythmomachise de qua egi in ,

Colonise inpresentia imperiali ordiuari fecit.. . . Annnalibusnostris VIII, 383, 488, sitamcn illa Wi-
Ordinatus estergo ab Ingranno Cameracensi epis- boldo antiquior est. Hunc Wiboldi ludum carmine
copo, in ipsoDomini natalicio, quod festum Olto Gallico tractavit Houillon, Lejeu du scigneur Wi-
revera anno tantum 965 Colonia egit. Hinc sequi- bold. Cambrai 1832, 8.
tur Engrannum non ante d. 26 Dec. 965 obiisse. *
Seorsim jam dcdimus in WnroLDO, ad annum
At nec multo post defunctus esse potest, si revera 965, Pastrologia? tom. (XXXIV,
juxta col. 1007,
Ansberlus quinque annis sedit, Wiboldus uno, editionem V. cl. L). Leglay; sed no omisso textu,
ut noster c. 88 et 91 tradit. et quidem brevissimo, notoe simul doclissimi edi-
(177) Aut Arnulfum Juniorem, Flandrite comitem torisGermaniei desiderentur, unde textui magna
inde ad.27 Martii 965, aut eum qui infra c.95 indicatur. obscuritatc involuto luxnonparva affulget, ilerum,
(178) I. e. contumaces; cf. Ecclesiast. xvr, 12. hicrecudere opersepretium ducimus. Eoit. Patuo-
Le Glay. logi.-e.
(179) Seqens ludus, in codicibus ubi separatim
 ;
:

87 GESTA PONTIFlcrM CAMERACENSIUM 88

Clero eolice, latialiter sora dicitnr; hnn- olero- A Bingula9 8ibivirtutum,virtutes legat. Primaquidem,
aomia bereditas, oleronomui her( b; inde cl( cunda, ulti 185); tei tia
nunoupantur, eo quod siat de sorte Domini. Canon et antepenultima quaeque intra ipea snnt,
binae;
.
I ,atine regula; ab eo eanonioi i no- similiter a prinoipio et Bne nsque ad quatuor me-
minantur. Ergo quia idem oanon quoniam a per- — diasque Benas junct», ternas, quaternas velquinas
fidis el "-i"' boni carentibua alea reperta atque pra- recipiunt virtutes, et vigeeimum primum u
\c ueitata esl — ut
disoordiam, perjuria ceteraque invicem Bemperexprimuntnumerum. Sunt igiturS,
vitia, clericos interdicit aleatorea fore opido con- : i, 17, el 18, qui Bingulas metiuntur, Karitatem vi-

decet, ul examussim sibi quiquevir-

reliotis vitiis delieet, Pidem, Continentiam et Humilitatem; i> et
tutee eortiantur. Libet itaque, ex eadem qua prae- 16, qui binas, Spem et Fortudinem, Fletum et Com-
fatisumus alea quendam olericalem et ut ita dixeri- passionem; 6 et 15ternas, JnstitiamPacem etCom-
mu8regularem,noncavilIandialiq acausa,sedex- punctionem;( lonfessionemSuspirationem etHilari-
eroitandi gratia, comere ludum. Karitatem omnium tatein; 7 et li, quaternas, Prudentiam Castitatem
principatum obtinere virtutum, nemo qui verba Timorem et Gaudium, Reverenciam Contricionem
Evangeli dicentis In hi '. bus universa lex
: -
Gonslantiam et Intellectum; 8 et 19 quinas, Tem-
pendel el prophetss Matth. \\w, 40), intelligit, nes-
I » B perantiam Misericordiam ProvidentiamSobrietatem
oit.Ubiergo lanta profunditas manel vastam uber- et astutiam, Sapientiam Virginitatem i31 Mortifloa-
rimamque virtutumpropaginemde seprofert.Itaque tionem Innocentiam et Sollicitudinem; 9 et i3 M0,
ponamus Karitatemcum sua multimoda suboleno- 11 et 12 senas discernunt, Obccdientiam Diecretio-
minatam, et singularis quibusque numeros sorti- nem Bonitatem Delectationem Simplioitatem et Pie-
bus tali moderamine con^ruos aptemus, ut isto tatem, Perseverantiam ModcstiamSuavilatcm Ho-
contincri,({UDil illaexaminare, neque hac ostendi, spitalitem Patientiam scilicetet Indulgentiam,Lon-
quod hic fas sit nequeal invenire (180). A principali ganimitatem Mansuetudincm Parcitatem Zelum
siquidem principalis principium inicians, perque Orationem quoqucet Judicium, Benignitatem Pau-
binarium ac ceteros us({uc ad senarium currens, pertatem Lenitatem Amorem Vigilantiam utiqueac
suimet corumque lvvolutione tripartita, 20sanctse Maturitateni. Et ut per singula redcamus cujus :

niatris contineal filias et in Sapientia limitet (181). per ternarium, nisi sanctificatricis et in ejusdem
Postque binarius Conpunctione inchoans, 15ejus- redeuntis principii unitatem vocabulum signahi-
dem, Reverentiae; hinc ternarius, a principio Pie- mus Trinitatis? Quid autcm perqualernarium, nisi
tatis. 10, Exmologeseos; sioque quaternarius a Ma- quatuor evangelistarum tubas i33 ? Hi simul col-
turitate, 6, Fletus; ab Hilaritate quoque quinarius, C lati, illam sanctissimam, plenam donis karisma-
.•>
conplectens, Continentiae fine claudetur (182). tum, se{)tiformcm gratiam demonstrant. Septc-
Senariusvero ultimus, ut primus Simplicitate gau- narius vcro bis dictus, et assumpto ternario 17
dens (183); custodem virtutum possideat Humilita- quaternarioque 18, ecce qualiter, 3, 7 atque 4 in
tem. Quffl| simul junctse 56 fiunt. Et si diligentius Possumus etiam 10,decalogimanda-
sese redeunt.
lvspiciamus, intuebimur, quod heec progressionu- lumquod sub lege quondam et nunc i3 4 sub gratia
merorum, a ternario ocdenarium scandens (184), opcratur, et, 8, oclavamqueenecdumagituraetatem,

VARIiE LECTIONES.
131 virginitatis 4. i3 '2
II. omnes correxit Colv. i33 evangelicas tubas 3. evangelistas turbas 1. 134 n 1.
n. 5. non2; corrcxit Colv.

NOTiE.
(180 Constructio haec esse vidctur : ut isto (nu- — 6, 3 a 3
tum per —
6; et sic deinceps linea tri-
mero) contincri nequcat, quod illa (sovs) examinare partita decurrcns, 21 combinationes sive sortes
nequcat; neque hac (sorte) ostendi fas sit quod hic efficit, quse continent 20 virtutes prseter matrem
(numerus) invenire nequeat; et sententia aleaequo- omnium Garitatem.
JihctmodojactcV nunquam numeros dare possunt
:
n
u Postque binarius, a Conpnnctionc
(182) Id est :

qui non etiam in una ex 56 sortihus invcniantur
neque qiuequam ex his sortihus numeros exhi-
hct, quiuon etiam in alciscadere aliquando possint
seu ut breviter dicamus quod alearum comhina-
tioncs, tot sortes hahcntur. Boetius Epo, a Golve-
nerio laudatus, ita locum explicat « Ait "Wiboldus
se cuique virtuti daturum numerum aliquem, qui
inchoans, quindecim ejusdem (sanctse matris Kari-
tatis filias virtutes compleclens), Beverentise (fine
elaudetur); hinc ternarius, a principio Pietalis
: (inchoans), decem (virtutes complectens) Exomo-
logescos (fine claudclur); sicque quaternarius, a Ma-
: tiiritatc (inchoans), scx\ virtutes complectens(, Fle-
tus (fine Claudctur) ah Hilaritatc quoque (in-
;

uni soli quemque frustra .dibi requiras.

congruat, choans) quinarius, tres complectens, Continentise
Idautcmsic intellige, ut cuborum superficies su- fme claudetur.
periores attendas, quarum singularum numeros in (183) I. e. in alia sorte non occurrens; neque
latere virtutumrequirere cogaris. Utsiverbi gratia, enim 6. 6. 6. nequeper totam tabulam uspiam
48,
jactis cubis hobeas tres binarios, hos ad latus reperiuntur hac
nisi uno sorte) uti quoque
in
Compunctionis reperies, alibi nusquam. Alioquisi 1. 1. 1. et 3, semel tantum habentur, in una sorte
tres binariospro senario numeroaccipias, eundem prima.
reperies in Justitia et Pace. » (484) I. e. quarta columna, summam cujuslibet
(181) Id est : principalis bumerus, 1, currit ad sortis continens.
senarium, primo per 1 ub 1 — 6, deinde per 2 a 2 (185) Scil. recipiunt virtules. Prima summa (3.)
89 LIBER PRIMUS 90

asscribero. Sed hsec tria modo amplius decuit A octenario possc conferri, sicut 10 infcrius affore
commemorare. Ergo clangorrm sanoti Evangelii rebamur huic uliquc si addantur
:
13 explica- .'>,

tubarum qui aure cordis sanetam Trinitalem in-

,
bunt. Bene etiam quinque sensus octavse vitse sup-
timo amore diligil gratiaque sepliformi finetcnus ponuntur, quia non solum hsec nisi voluptuosus ,

lueri cupit, caritatem, qua universa le\ imple-

in eorum appetitus ll1 camo et freno spiritualis modo
tur (Rom. xiu, 8), fidem, sine qua inpossibile ' ;:
'
disciplinae coerceatur sed nee ea quse ab Abel r, ~,

est placerc Deo (Hebr. xi, 6), continenliam, ut ab- singularum 1 w dationc stolarum, donec justitia con-
stineat se a viliis, quo virtutes continere valeat, vertatur in judicium sanctique in lcrra duplicia
humilitatcm qua ,3e sine qui virtutes congregat,
,
possidcant (Zsa. i.xi, 7), agilur, merctur (188). Nunc
quasi in vento pulverem porlat ( Greo. hom. 1 in aulcm J, 10, 11 ct 12 supremi remanent; quorum
(

ev.), haberc quaerat habita caritative, fideliter, ; primus novem celicolarum ordinibus, secundus ll »

continenter, atquc humiliter exercerc satagat ut , decem legalil)us verbis, tertius dignis pcenitenli;c
ad eorum cumulum pervenire qucat. (Juinario nu- « fructibus, quaitus novi duodenis tcstamenti prae-
mero quinque sensus conjungere possumus qui ;
conibus consecrati effulgcnl. Quintus, quoniam, ut
fluiter *87 ductus et unitate assumpta, in sextum scriptum est « In multis delinquimus omnes (Jac.
:

decimum surgit. Si enim hos 5 per pliisicam, logi- in, 2), » quisquis instituta decem praetergrediens
cam et ethicam castigamus, ut ad unitatem carita- in undecimo offcndit, splendore 1"2 gemmarum ju-
tis, quae Deus est (/ Joan. iv, 8), semper redea- baris redimitus (ExoJ. xwin, -21 1, utad reparanda
mus : has profecto virtulcs, quee in duobus numc- 9 pristina dampna succrescant, pcr denarii man-
ris insignitae videntur, naturaliter, rationabililcr data rcgrediens undcnis a^cclesia? cilicinis opc-
,

moralilcrque possidebimus. Senarius, cujus sexta riatur sagis, ut possit quandoquediccre cum psal-
pars , 1 , in tertia medietas, 3 138 ,
quia perfectus mista Iil « Convertisti
: planctum meum in gau-
est numcrus, suis bene constans partihus, perfec- dium, ct rcliqua (Psal. xxix, 12). »
tio operis ei deputari polest. His igitur sibi repli- « Igitur quia virtutes numerosque qualicumque
catis, *39 f ternario addito, 15 facit. Simus ergo per- C modo ordinavimus qualiter nunc sortiri debeant, ,

fectioperibus bonaj actionis, et nitamur conscen- censeamus. Tres itaque sumamus tesseras, quae
dere 15 psalmographi gradus ut sanctam Trini- , singulse senas facies habeanl variis notatas nu- ,

tatcm in Sion cernere mcreamus (Pss/.lxxxin, 8), meris —quo major, senarius alii in ceteris uno ;

et horum procul dubio numeiorum expertes virtu- semper minores usque ad assem qui simul fiunt ;

tum non erimus (186). Adest iterum 7 gratia spi- ,

21 ;
—et nosfris vocalibus quinque, videlicet A,
rituali refertus, 14 depromens per binarium. Eun- E, I, 0, V, singulas eodem ordine depingamus, ut
dem itaque precemur Spiritum, ut per practicam quatcr rcplicatae cundem equiperent co tamen te- ;

nobis ad theoricam vitam pervenire largiatur, qua- nore, ut in prima A, in secunda E, tertia I, ab asse
tinus mcreamur. Sed li0
virtutibus ejus ascisci incipicns, directo semper scribatur tramine, et co-

quia supra retulimus aelernitatem (187), de qua ti- dcm apice finiatur ita :

tulus psalmorum 6 inquit. « In linem pro octava, »

a e a i o

a V i i e u

a V i a e

e e i a e i V i o u

i V o v a V a e a c i

VARLE LECTIONES
!35 1. 2. *39 1W appetus
q ue J. 136
fortassc scilicet ter legcmlum. 137 \\\ a habet 1. 138 rcplicatos se 1.
1. ni cocxcrceatur 1. li-^ singulorum 1. 1-W se dm 1. 3. lil p. qduoq. diccm ps. 1, 4.

NOT^E
secunda summa (4), ultima (18), penultima (17) se- D ut supra noster candem expressit. Non opus igi-
mcl tantum quteque in tota columna occurrunt, et tur est ut cum Colvenerio scribamus octavam <v(a-
in singulas qureque virtutes metiuntur tertia (5) ; tem.
et antepenultima 16) bis quaeque occurrunt 6 et( ; (188) I. cocrceatur, non so-
e. nisi... appctitns...
15 tcr occurrunt 1 et li quater 8 et 13 quinquies
; ; lum Iixc (octava i. e, beatitudo
vita, seu setas,
;

9, 10, 11, 12 sexies. Simul vero hi numeri, si bini seterna corporis et animaa) (non) meretur (wird
conjunguntur sibi correspondentes.(primus et ul- verdient « non » ex sequenti « nec » supplcndum)
;

timus, seeundus et pcnultimus, et sic deinceps), scd nec ea (vita solius anima? meretur) quse ab
semper efficiunt 21, Abcl agitwr singularum dationc stolarum (m albis
(186) I. e. lion crimus expertes earum virtutum, — cf. Apocal. 6, 11 7, 13. usque ad adventum ;
—
quse his numeris cxprimuntur. octavaB illius cetatis, seu diem novissimum) donec
(187) I. e. octavam qux necdum agitur cetatem justitia convertatur in judicium.
 1)1 GESTA PoNTlFlCUM CAMERACENSIUM 92

Hii ita volomui ul per bai treo, A nom nnmoroo eom virtatibuo oonUD«ntom. Bodom-
dispositis,
iue, ut prmfatum est,discretionem vooali uni limili-
Bicul el iii prefato aolel ludo, numeri qui mppu-
l,
\ mo lemper tertripartitaa reperto, virtutem quam I* latere babe-
landi mnt, proul iori dictaverii
ordine requirantur. \ ver m archivamque bit, notare debemus, vocalesque illiui apparentibus,
si valemui oonponere vocalibus, et ita privatim
vooalem, non lolum, quod modo eadem minime in-
,

oompotee ejua esse, ut pares nobiscum ludentea '

'

digemui lingua et nostratum regulas orthographo-

'

rum ad plenum non observamue, ied quia eom-
pendiose operis studemue vulgariterque nostri ri-
|imi
dioulum exercere, prmtermisimus
nequaquam eandem ulterius in eodem ludo sibi va-
leant vindicare. Tali utique disceptatione vicisim
alternandogyramdoquejooantee * irtutesomnei
'

oonsonantes, —
quoniam aedeoim in alfabeto rema- tibus partiantur; et si non equa lanoe mutuo dividun-

quam gramatici Buporvacuam no- tur, hi qui vel una ceterii amplius Buperabundavo-
nent, excepta ,
.
)
,

int WO item prelaturam in ceteris sibi cessisse

minant quamque Ui ideo nonannumeravimus, quia
i
' (

gaudeant. Ita ddmtaxat, ut karitas, qua± gemina

ex ourrente aibi socia, videlioet V, eine qua vim
est, si oportuerit (192) pro duabus computetur vir-
littera amittit, perfacile hio oomprehendi potest, el
tutibus. Quuj etiam ob unius tantummodo littera;
septenusdecimus numerus ad peragendum quod
volebamus, quasi embolismus videbatur, igi ur eidipsin, id est A —
bina W* post primam examine- ,

tur projectione 193), quod de ceteris omnimodis

Bicut vocales tetragonis, ita consonantes uni tan-
I

fieri inhibemus. Et usque ad oram illius dioi se\-

tummodo trigonse piramidi, quee quattuor superfl-
tam eminentiores, inferiores sui discipulos vocan-
cies haberet, inserere oportet ita :

tes, suadere debebunt 1 '-, ut virtutes quae eis sorte

desunt bonis moribus satagant impctrare. Infe- ,

riores quoque niati tessere cognoscentes, ac velut

sil)i prelatis pedagogis " non aliter eos nun- :j
,

cupare audeant, quam magistros. At si contigerit,

C ut neuter neutrum superare queat, omnes equani-
miter utrique in alterutrum possidentes virtutes,
una semper sint caritate conccrdes, et fraterno
« Qnaa tamen tali lege tenebitur, ut si vel una gratulentur nominc. Polest idem et alio l»l modo
inferiorum ejus consonantium in nomine virtutis, effloatior lubentiorque fortasse aliquibus fieri, quo
quaa vocales secreverit, reperta fuerit, pro ceteris quisque projectis tribus tantummodo tesseris, non
omnibus computetur, et quod tetragoni sui superfl- ad vim ilementorum sed ad summam siinul eolla-
cie superiori, hoc ista inferiori, id est basi sua, de-
tam respiciens, quot([uot tali reppererit ut prseli-
monstrabit(190). Necinmerito; quippe cum corpus, batum est, numero redimitas, gloriabitur se pos-
cujus istse quae similitudinem illis animse figuran- sidere virtutes.
tibus retineant (191), sive naturali compositione sui o Ha^c proponimus, ut si quid
taliter tibi, lector,
deeeuter ornatum, scu aliqua portione diminutum, stilus exigit, 133 aut corrigendo
utiliter adnectas ,

sivel»"monstruosa superfluitate auementatum, spi- D dctrahas;nihil tamenblasphemia;inferas; etsilau

ritum aut integrum aut nullum habere videatur; et dare nolueris, ne disperdas. Quod si ludus vilescit
eo discedente, hoc imum, unde sumptum est, re- aut anime tedium gignit, saltem numerorum utilis
petat ilementum, ille revertatur ad Dominum qui coaptatio virtutumque diligibilis inquisitio nec otio-
dedit illum (Eccles. xn, 7). Sic projedis simul e mentem ad eum convertant, ut collatio-
sa exercitatio
manu cubis cum triangulo,eorumque singillatim ne numerorum exerciteris, virtutumque cumulo gra-
litteris pcrs[)ectis, mox recurrendum erit ad marjn- tuleris. In quibus adquirendis si vincas, non elatio-

VARLE LECTIONES.
M5ditaverit 1. 1« remanet exceptaq. per gramatic i s. n. quique 1. I' " siu l.l'*8 quse omnes ; correxit 1

Colv. 1« c potest 1. •!. 150 ita Colv.; superabundavit it prelaturam 1. 3. tS* eclipsin. i x. a. bina 1. 132 debe ut
p.
virtutes 1. itu spatio ahquot Htterarum vclicto, quas scriba in exemplari, quocl descripsit, legere non pol e-
rat. I rorsus codem modo 8. lj 5 satagunt impetrare,
'

inferiores qq niati tessere c. a., v. s. prelatis pedagogis

lta itcriun spatio relicto; voccs igitur
1
post quoquc et post prelatis scriha ipse legcrejam non potuit. Ea-
.

dem prorsus habct 3. tessere deest 2. fortasse nominatim? i^ alia \ 3. acnestas 1. 3. .

^
NOT^E.
Junge
(189j }' vcro scxtam
: Ac/iivamque voca- et qiicC mutandum, aut q i, i. e. quasi, hoc sensu :

lcm pnctcrmisimus, non solum quoil... non obser- cujus istse (consonantes) similitudinem reiincant,
vainus, sed quia ridiculum (jocum, ludum) nostri illis (vocalibus) figurantihus quasi animse ; aut, —
operis compendiosc vuhjariterqui (ad captum vul- quod Pertzifls proponit in cquc, hoc sensu cujus :

garem) exercere studemus. istfc (consonantesj similitudincm retincant, illis

(1'JO) 1. c. in cubis jactis valent numeri
seu po- (vocalibus) aeque auimuj figurautibus (scil. simili-
tius litteroe supcrficiei supcrioris in pyramide , tudinem) ;
quod multo magis placet.
vero litteioe supcrficici inferioris.
e. siludentes parem virtutum numerum
(192) I.
191) Significat, vocales animae, consonantes cor-
(

nacti sunt. Colv.

pori comparari. Colv. Sed locus videtur corruptus,
(193) Karitas in suo latere habet tres unitates.
 .

93 LIBKR PRIMUS 94

ncm ; 8i vincaris, non habebis confusionem. Si A tanlo munere suscepto redirct, adeo quippe KStu

enim minus adeptus fueris obediens; si plus, ,

torrente IM fatigatus est cum ad aecclesiam
, ut

obcdientem debes esse diligens Omnibus has in usque pervcnerit, vix campanam 196), cujus tintin-
Christo virtutes sectantibus, aclus et moribusreco-
nabulo episcopii dignitatem vindicandam sibi mdi-
lentibussit gratia et pax in seternum. caredeberet, vix,inquam, pre mole BBgriludinis i

moverc potuerit. Tcxtum vero evangelicum auro et

« Onoma dactilicis actoris quseritur ipsis.
lapidibus pulchre insignitum, sed etmullos codices,
Sinumeris? primum faciunt, apicemque secundum,
quos secum altulit, aecrlesire Dei malris conccssit.
Octavumque decem bis ducti, sicque novenis
Qui postea in ipsa valitudine in tantum laboravit, ut
quartus hinc esse duobus,
lius ingeritur,
vix unius anni curriculo rexerit ascclesiam; mi-
attuor et denis quintus, mox denique sextus gransquea sseculo, in cadem basilicasanetae Marise
Undenis legitur, bis binis septimus, atque ad meridianam plagam tumulatur.
Limitat in numeris ter senis ultimus ordo.
92.(91.) Precibus Hotbcrtimonachi rejectis, Tctdo
Queis simul illatis theorica summa sacralur episcopus subrogalur. lllo autem die suse dormi-
Yirginitas animse, mandataque dena refulgent,
tionis cum patribus sortito, quidam Rolliertus no-
Quae quicustodit gaudia sistit (194).
ceeli sibi
d mine, monachus in villa Solemia, qu ab urbe hac fi

Admonet hic ludus tabulatum pergere clerum, octo millibus distat, res sancti Dyonisiiprocurabat.
Nomina virtutum condere quo valeant. » Qui depositionem episcopi audiens, honorcquidem
90. (89.) Ubi primores Cameracensium Wilbo- saeculari captus, primates civitatis pretio conve-
dum sibi dari episcopum a rege petierunt. Hunc niendos estimavit, et ut illum communi suffragio
primores Cameracensium — ex his enim originis episcopumsibi ab imperatore ficiipostularent, ma-
claram propaginem trahebat — una eademque vo- gna largitus eis munera, multo majora spopondit.
luntate acclamant, directisque imperatori epistolis Qui stalim oberati * 3 ~ legationem imperalori mise-
cum multo favore sibi donari episcopum expostu- runt, et ut sibi quemlegerunt ponlificem, ipse etiam
lant.Nec difficile imperator, comperta bona opi- consentiensdigneturconcedere,rogaverunt. Videns
nione illius, mox precibus eorum voluntario affectu vero imperator quod, quia antea Wiboldum secun-
adquievit, assensumque tribuens, eorum lcgatio- dum suamelectionem facili assensueorumpreeibus
nem libenter implevit. attribuit, ideo admiltendi episcopum facul-
etiam '58

91.(90.) ItaJiam pergit ad regem pro dono epis- tatem suo vellent fortassc arbitrio rcservari cum :

copii ; sed aestivo itinere fatigatus, postquam rever- omni profecto refragatione corum legationi effec-
sus est, non multopost obiit. Statim ergo Wiboldus tumimpcrtircnegavit.Verumquidemaltioreconsilio
dc consensu imperatoris certior factus, pulsantibus preventus, Tetdonem, sacris moribus strenuum,
etiam prefatae urbis primatibus, ad imperatorcm, non modicc literatum, primis atque majoribus
qui tunc temporisinpartibusltali.e morabatur (195i, Saxonise progenitum, Coloniensis secclesiiu sancti
ad tantum munus suscipiendum ire feslinat. Erat Severini prepositum, licet renitcntem, quia pravos
autem sestivum tempus, quod ei maxime ipso in iti- mores ct ferocitatem audierat Cameracensium, con-
nere abitus et reditus obfuerat. Nam dum dignitatis petenter tamen ad pastoralis regiminis sublimavit

VARI^l LECTIONES.
136 torrentem 1 .
137 oberrati 1 . ^ post hanc una vox erasa in 1

NOTiE.
Porro inaleis fres faciunt unitates in primaalea A,
in secunda E, in tertia autem I. Xec potest contin-
gere sorte Karitas, nisi ale^e in superiore sua super-
ncie hastres unitates teneant. Jam autem si exigas
omnes voeales vocis Karitas, deficiet te unum A,
binis (D) ; atque ultimusordo (apex nominis) limitat
in numeris tersenis(S).QueissimuIill&tia (quibus
D versibus deccm simul scriptis) theorica summa sa-
cratur efficitur sacra summa mystica, scilicet vox)
Virginitas ( hsec vox enim decem litteris compo-
<>

nam constat duobus AA et uno I. Facit itaque po- nitur. » Colv.) Animse mandataque dena refulgent

testatem Wiboldus itcrum projiciendi, et pericli- ( « decein vcrsus numerum decalogi referunt. »
tandi, si jactis aleis dabuntur in harum superficie Colv.I; quse qui custodit, coeli sihi gaudia sistit
superiori bina AA, et unum I. Vel certe unica solum (procural). Ita efficitur VIBOLDVS.
alea, quse vocalem E habet in monade, iterum ja- (195) ll.i fuit Otto a. 962-964 et 967-97-2 med.
cienda est, ut si det vocalem A, confeeeris quod Cum autem Engrannus d. 25 Dec, 965 adhuc in
attinet ad vocales vocem Karitas ; sin minus, totus vivis fuerit, ejusque successor Ansbertus teste
jactus fuerit inanis. Colv. nostro quinque annis sederit, porro Wiboldus
(194) I. e. Si onoma (nomenj actoris (auctoris) unum, hujus iter non cadere potest nisi in testatem
ipsis numeris dactilicis (versibus hexamctris) quae- a. 971 aut 972. Quod si annum 972 statuimus,
r;7ur (supple ; hicaccipe).Primum apicem (nominis Wilboldi obitus caderet in medium a. 973, itaque
Iitteram et secundum et octa vum faciunt decem bis
i post obilum Ottonis I. Vcrum ab hoc ipso Ottone
ducti (numeri, i. e. vicesima alphabeti littera V) illi successorem adhuc datum Tetdonem legimus

sicque tertius (apex nominis) ingeritur (scribitur)

;

capite sequenti; unde Wiboldo annus 971 med. —

noveuis (nona littera 1); hinc quartus esse legitur !>7_' med. tribuendus videtur.

duobus (secunda litteraBj: et quintus quattuordenis (196) Haec campana Aldegundis vocata, quando
(0), mox denique sextus uudenis (L); septimus bis episcopus Cameraci prassens erat, quovis vespere
 GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIUM %
1 1 1 Mi Ordinatione itaque peracta, vir Dei veno- A viribus urbem oonatanter adveraum irapetum d 1

rabilia, oompositis neceaaariia rebua, i rannidia defenaaret, ipaumque frequenti expu- i

oommiaaum \ iaitaturu lera aibi coi gnalione devinoeret. Quare letua epiacopus illum i

devenit. Sed vix aerraone poteril explicari, quo' recepit, Bed el quod rogabal absquc difficultute ei
poatea injuriaa, quol contumeliaa, quol etiam ad- contradidit. Qui tamen posteaverbisprcdictu: pio-
verailatea a auia perpea ua eal ! missionia fldem derogans, uon tantum episcopum
98. (91.) De iqjuriis, quaa episcopus a militibua nonjuravil scd etiam priore molestior, plun
|,,:|
,

8ais auatiooit. Subeodem oamque tempore erat vir el diversaa injurias adversum pontiflcem ct auo-

quidam Johannea oomine, potenstam Cameracen- cessoresejusexercuit. Johannes veropos

simn quam Vermandensium genere, qui majordo- suas alieno herede pei vasas ingemiscens, asperior
matu oeteria preatabat in urbe aub pontiflcali auoto factue noii ante compescuit, donec episoopua erw
ritate. Sed quo major ceteris atque potentior, tanlo bra infestatione coai tus, tantumdem paene \>

pejor pontiflci atque ferocior. Porro, ut de reliquis Boii ei restituit.

iin, vir Dei presul venerabilis, lapidum con- 94. (93. i
Deobitu Ottonis imperatoris et de buc
gestionea el oaloem, omnem quoque materiam pa- sione lilii sui Ottonis. Eodem temporeOtto impera-
raverat, undeaecclesiambeatse Dei genitricisMarise tor sancti8Simus, tutor fidissimus, norma justitiae,
amplifloare disposuerat. Sed interagendem exigente B cultor devotus EScclesim, spes pacis, umator reli-
rei necessitate ad imperatorem profectus est. Ubi gionis, ]irovectus yetate plcnusque dierum feliciter
vero, dum moraretur, interim predictus castellanns migravit ad Christum {an. 918, Mai. 7). l'ost cu-
ipsas materiales cumulos sibi convehi fecit, et ex jus exccssiiin otto filius suus gloriosissimus, licet
his domum cum summo eedificio iu eodem castro primaBvo fiore tyrunculus, tamen consilio bonus,
fundari. Hoc ubi factum reverso pontifici nuntiatur, concludam, patris tam
bello strenuus, et, ut paucis
aliiiis ingemuit, divinamque clementiam diutina ctmoribus quam nomine imitator simillimus, ha-
lamentatione ad uloiscendam tantae iemeritatis au- benas imperii moderundassusccpit. Sed quiajunior
daciam excitavit. Nec multo post ooacto copiosi erat, Henricus dux Bajoariorum cum totis scd prc-
exercitus auxilio, exterminavit eum ab urbis con- suinplis renisibus contra se cervicem erexit, dedi-
(inio. Qui fugiens in pagum Vermandensem, in gnalus scilicet ejus impcrio subjugari. nde ali- I

castrum videlicel sancti Quintini, amicis
et cognatis suflragantibus, sub Albei'to comiteali-
quandiu receptatur ibique rogato auxilio, tantam ; posterius dicam,
satellitum copiam sibi conjunxit, utaliquando oc-
cultis insidiis hunc dcimproviso erumpens, villas
hujus viciniae misera populatione vastaret. Unde
pontifex plerumque exterritus, quonam modotantae
inmanitatislatronem reprimere possit, diversae mo-
tibus meditationis excitatur. rlsecillum cogitantem,
Walterus quidam Lenensis castri (197) vasallus,tju-
xta eminentiam secularis potcntise clarus, sed ver-
sutia »89 et calliditate ingenii plenus, factionum sti-
pamine circumvenit, pollicitussane, quod sifilio suo
quidem quunto temporis intervallo inter se llil contentio
usque ad bcilum processit; sed nec longo post, ut
illo ad deditionis jugum reflexo,
facta pace concordia intercessit.
C 95. v9i.) Do rabie Raineri et Lanlherticontra im
peratorem. Audita igiturlonge lateque morteimpe-
ratoris, Rainerus atque Lantbertus, filii videlicet
Raineri (198), quem vivente adhuc imperatore
archiepiscopus Bruno, qui sub fralre monarchiam
tenebat, pro insolentiis, pro rapinis, pro ecclesia^
incussionibus, pro multis etiam sceleribus saepe
arguendocorrigebat, seepebeneficiis ejuslservitiam
placando leniebat sed cum tamen ejus feritatem
;

aequivoco quicquid Johannes tenebatbeneiiciaverit, siriatico turgore infiatam nullo modo premere po-
eumque vice Johannis adsciscere voluerit, totis tucrit, in exilio tandem perpetuo dampnatum fratri

VARI.E LECTIONES

io*J versuta 1. •«'-' juvavit corr. juvit 1. 161 ense 1. 3.

not^:

pulsabatur. Episcopus factus cum prima, vice ec- D alib. Lob., c. 26. Godici Evangeliorum ecclesia3
clesiam intrabat, ipse eam jiulsabat, jurejurando Gameracensis n. 309, saec. x, manus qusedam s. x
confirmuns se illum restituturum cum forte fracta ex, vel xi inc. in fine ha3C inscripsit Hcec sunt
:

foret. Quod factum est a. 1396 et 1416; quo anno

nomina malcfactorum, qui ecclesias ms re cum
rcfusa hane accepit inscriptionem :
comitc Rainerosuccenderunt Albcrtuscomes, Pai- :

Scra sono, dum prsesul adest, ejusque periclis
Pendco; tnnc aliis pro cansis ohlujo codtum.
Perprius Aldegundis erat, prout est mihi nomen.
Sum rctici jussa, Ploncbet fabricam moderante;
M senfel ct C quater octo per octo rcdactis.
Le
(197) Lens.
(198) Tcrtii seu Longicolli, comitis Hannonise.
Eodcm loco conquerentem lege Folcuinum in Gestis
nuwalo, Iiolhcrtus' Setwinus, Baldricus, Hilde-
brandus, Ratholo, Fastradus, Fulcuinns, Borgnr-
dus, Tetmarus,Sara wardus,RotIandus, Lictsehnus,
Arnulfus, Johanncs, item Johannes, Otmarus, Ro-
tmundus, Tictsclmus, Lochardus, Wiamarus, Ste-
phanus, Euremarus, Amolricus, Gerardus, Gontc-
Gi.ay.
rns, Amolricus, Fulcradns, Hubaldus, Arnulfus,
Frcdcricus, Rothcrtus, Landricus, Otsclmus,...
Ohuldus, Tietselmus, Goismondus, Gonzo ct hlius
ejus, Harduinus, Gontmarus, Gotsclo.
 :

97 LIBER PRIMUS. 98

eontradidit ian. terramquc suam prinmm

957», A fuin, factoimpetu irniorunt. Dli t.uncn non minore
Hichario K - nobili viro, scd hocdefuncto Warnero spiritu excitati. suis quos presentefl habchanl
oo-
Bt Raynaldo, quibus etiam defunctis (199), Gode- aotis, extra munitionem emergnnt ;
prernptoque pe-
frido atque Arnulfo comitibus nobilissimis contulit, riculo sese offerentcs, inexpectato
omni nisi Dei
filiosquc ejus praefatos a patriis finibus pro eisdem tanlum auxilio, manus conserunt, diuque atrinqne
insolentiis eliminavit ; — illi, inquain, audita morte certalo, tamen fructu victoriee potiuntur. His ;»d
imperatoris, revocantibus quidem quibusdam soe- sua rcceptis, nec longum, Otto (201) predium illud
lerosis pacem odio habenlihus, filiis videlicet Be- Gogicum [-2u-2t, quia sibi esset DOntigUUm, Arnulfo
lial, patrios fines regressi, terrampatris violenter presumpta vendicatione eripuit, ibique castello
volentcs repetere, super Hagnam lluvium castrum munito, urbcm hanc, quia ncc longe distaf, frc-
Bussud(200)munierunt, ihique satis et supcr dum qucnti incursione concitavit.
163 licuit sevierunt. IIoc autcm juvcnis impcrator 97. (96.) Rc.x Ksrlensium Lolharios imperatorem
audiens cobectoexercitu castellum obsidione clau- Ottonem iocautum invadit, et ideo Ottocollectoug-
sit, diruit captosquc rehclles in exilio misit (an. mineregnum ipaiua devastaviL Post hscautem Lm-
974, Jan.) Ad hanc ctiam obsidionem Tietdo cpi- perator, jam pacalo regno ct omnibus sibi antc
scopus interfuit. llis ita gestis, prsefatum ducem g resistentibus virtute sedatis, quietus et cum pro-
Bajuvariorum, illi ut diximus resistentcm, cum speritatc quae Dei sunt Iractans, apud palalium
suis adiens invasit, sed Domino volentc citissime Aquisgrani circa fcstivitatcm sancti Johannis mo-
victum et ad deditionem paratum imperio subju- rabatur (an. 978; com rcpente Lotharius rex
;

gavit. Karlcnsium, ncpos videlicet suus, illum volens

96. (95). Ubi idem rspinatores contra
peratoris in preliocongressi terga verterunt.Interea
vero predicti fratrcs Raineruset Lanthertus, coacti
inopia morcsque patriosimitantcs, rapinis
bant, quietemque publicam interpolantes, minus
potentes utcumque vexabant. Denique in partes
fideles im- privare imperio, occulta expeditione adeo incautum
paravit invadere, ut pridie antequam preoccupare-
tur, posset resiscere *6*. Qui quoniam hujus rei
insistc- improvidus putahat se non habere in presens ad
renitendum copiam, movens sc a loco, cum omni
secessit familia Coloniam sane arbitratus scopor-
;

Karlensium concedcntes, Karolum, regis Lotharii tere quidcm ad tempus cedere, ut postmodum cx
fratrem pravis morihus deditum, pariterque Otto- industria potius posset rcsistere. Cum autem rex
nem, Alberli Vermandensium comitis filium, cum Lotharius illuc perveniens, suis quidem dispositio-
aiiis qnoque multis raptorihus suo auxilio adsci- nibus elusis illum minime offendercl, ibiquc Gallis
verunt ; suam quippe callide deplorantes erumnam: p bachantibus m
atque latrocinantil)us, multa popu-
se videlicet exheredes et exutospatrimoniis factos latione salis desevisset illi nimirum revertenti
:

extorres patenme habitationis, terram in qua nati Otto legationem dirigere festinavit, aperte videlicet
sint sibi negari, ad ulciscendam ergo injuriam so- denuntians, quod propler ultionem suse tantse per-
cia arma precari. His ergo fulcientibus atque comi- fidioe nullos ci dolos aut insidias innccteret, non

tantibus, reformatis quidem bellicis usibus, ad fraude subriperet, sed sublatis omnibus fraudulen-
montem Castrumproperatocontcndunt, ibique anno Kalendis Octobribus ad debilitandum sui regni
tiis,

Dominicse Incarnationis 976 super fideles impera- imperium procederet. Intereaitaque impcrator suae
toris, comites videlicet Godefridum atque Arnul- terrse duces et principes bello accinctos convocari

VARIiE LECTIONES.

!62 ante Richario signo facto, auctor ipse eidem voci

: duci Godefrido superscripsit: primum duce
Godefrido Hichario 2. 3. duci Godefrido alias Hichario i. *6 3 dum dum 1. *M resistere 2. 3. 8. re-
scire 3. M3 i. francis debachantibus 8.

NOT.E.

(199) Contradicunt Annales Leodienses, Floref-
fienses et Marchiancnses, ex uno fontc deducli om-
nes, a. 973. Bellumtuit inPerrona inter Raginerum
et Warnerum. Hsec cum uostroSigebertus
flavitsub a. 973 Ragineruset Lantbertus paulatim
: ubi item Aruulfus comes occurrit, cuin Arnulfus
resumptis viribus aFrancia redeunt, et cum Guar-
neroet Rainaldo,qui comitatum patris eorum occu-
pavcrant, bello apud Perronam contligunt, eosque
cum multisperimnnt, et super Hagnam lluviumca-
stclJo Baxu.de munito Lotbaringiam infestant, in
quibus nil nisi verba eosque cum multis pcrimunt,
de suo addidit. —
Hoc unicum est, quantum sciam,
testimonium nostro contradicens. Quod si verum
est, Godefridus atque Arnulfus non jam a Brunone
comitatum Hannonise accepisse possunt, seb ab
Ottone II clemum. Godefridus iste Yetulus fuit
comes Yirdunensis ; Arnulfum Delewarde Hist. de
D Hainaut II, 208, putat esse filium Isaaci comitis
Cameracensis et Valentianensis. Comes Flandren-
sis, ut Mejerus,Lipsius etalii volunt, esse ncquit jam
itacon- ob diploma Ottonis infra c. 112 relatum anni 1001,
Junior Flandrensis jam a. 988 oblerit.
(200) Boussoit super fl. Haine, prope Binche. Le
Glay. Castrum d. 21 Jan. jam captum fuissc.
ostendit charta Ottonis, quam Gandae in archivo
S. Bavonis descripsi, data 12 Kal. Feb. a. d. i.
974, ind 2, anno regni d. 0. 13, imp. autem 4.
Actum Bosgut in D. f. amen (apud Miraeum I, 49,
falso Bosgrat legitur). Natale Domini impcrator
adhuc Trajecti celehraverat.
(201) Alberti Yirmandensis filius. Colv.
(202) Gouy en Arouaise. Colv.
 .

GESTA PONTIFICUM CAMEftACENSlUM. 100

preeepit, voeatieque omnii rei caneemoum gravi- A lapeieviribusmortuidimerguntur.Ipsaetenimno

\n\, rcnationii intiiii.uis 109, BxpediUonem iu- intantum excrevitalveolue, ut difflcultate importuo-
per Lotharium dueere deetinevit. a oujue exhor- «
l i littoris neoter alteri menum conferre potuerit; hoc
tationem ouncti animos Aectunt, indignentesque ine, credo, Dei voluntate disposito, ne sti
libi faotum dedeous, omnea unenimiter quaei vir innumerabilie ederetur utrimqu enim infe- il

anui invicem conspiretionem faciunt, et pro Bdeli- riorLotharius, utferunt, Beseccrtamiui miscui
tate petrie, qui bob familiariter enutrivit, ueque ad cepit tamen jumenta, e immiuuit vehicula, 'iinc

exitum vitse leeervitum ire promittunt. Ilis ia oneri quam usui io periculis habebantun
idsoitia itque ooeotie, tantee oopise
,
oitum i u Parata vero navicula, per internuntios Otto Lotha-
movit, ut neino tentem poetea vel ante vidieee sc rio mandat ut.sici dimicandi sedulitas suppeteret,
meminiese potuerit. Et oe luepremieea legatiore- ;iiii ille profeoto sumptisobsidibus, ne fortevidelicel
gem Lotharium fallat, preacripta quidem die in ulicjua suoruro parte transacta, pluribus vero ti a

regnum ejus pervenit ;

proaperisque usus succes- igendie, dolo iter intercludendum suspicaretur,
libusprime Remeneium, deindeLaudunensium,sed pugnatum transire festinaret ; aut econtra ipee ab
et Suessioneneium, novieeime vero partes Parisio- B eosumptisquoqueobsidibus, remeneo fluvio edveig
rumdiversa peste vastavit. Paternia tamen moribus sus illum remearet, commissaque invicem pugna,
instruotus, seeolesias observavit, immo etiam oppu- cui Deus annueret, laureatus regni imperio potire-
lentismuneribusditarepotiusestimavit.Deindevero tur. Hocaudito, comes quidam Goisfridus (203 mo-

ad pompandam victorise suas gloriam Hugoni, qui mineprorumpensinvoceait: «Quid tot ;ib utraque
Parisius residebat per legationem denuncians,
,
partecsedentur? Vcniant ambo reges in unum tan-
quod in tantam sublimitatem Alleluia faeeret ei de- tummodo, nobisque procul spectantibus, summam
oantari, in quantanonaudierit, accitis quampluribus periculisoli subeuntesunaconferantur, unoquefuso
olericis Alleluia te martirum inlocoquidicturmons ceteri reservati victorisubjiciantur. » Ad haec Gode-
Martirum, in tuntum elatis vocibus decantari prece- fridus itidcm eomes cum indignatione « Semper, :

pit, ut attonitis auribus ipse Hugo et omnis Pari- inquit vestrnm regem vobis vilem haberi audivimus
,

siorum plebs miraretur 107 . non credentes nunc autem, vobismetipsis fatenti-
;

98.(97.) Ubi Lotharius Oltonem insequitur, scd, bus, ercdere fas est. Xumquam nobisquiescentibus
Axona Huvio iotercurrente, pugna differtnr. Qui noster imperator pugnabit, numquam nobis sospiti-
cumM8 satis exhaustaultionecongruamvicissitudi- q businprelio periclitabitur. IIoc tamen eum fore
nem so rependisse putaret, ad hiberna oportere sc victurum diffidimus, si vestro cum rege conferre-
concederoratus, inde simul revocato equitatu, circa tur singulari certamine 169 . »

festivitatemsanetiAndrcje(A'or. 29),jamhieme sub- 99. (98.) Mnltis seditiombus Tetdo episco/.ius atque
eunte, reditum disposuit romensoque itinere, bonp
: molestiis a suis vassallis concutitur. Hoc igiturmo-
successu gestarum rerum gaudens, super Axonam do rcgibusintersediscordantibus,jamdictudifficile
fluvium castra metari precepit. Sed tamen quia iste est,quot procellis factionum intonantibus ab ipsis
fluvius, si quando imbres incubant, in tantum suis vassalis afficitur Tethdo episcopus. Quoniam
exorescere solet, ut absque navigio effretari non namque imperatorcm, malorum scilicet tortorem,
possit : suggerente atque exhortantecomite Gode- in predicti belli negotiis occupatum noverant, ideo
frido (203), ne quid videlicetinpedimentitantae copise inpunitatis securitatemcolligentes, episcopo, utpote
militum in difficili tiansitucontingeret, preterlcgerc simplici viro et linguae regionis ignaro, subdolis
festinavit, paucis tamen famulorum remanentibus, suggestionibusinjuriassaepe irrogabant. Aliquando
qui retrogradientes — nam sarcinas bcllicce suppel- etenim Walterus, totiusveritatis effcetus (205), prm-
lectilisconvectabant —
pre fatigatione oneris, tene- dolum fide devotionis terrorcm verisimilis
tenta per
bris siquidcm jam noctis incumbentibus, transitum
D
causse incutiens illudebat fraudulenter sane denun-
;

in crastino differre arbitrati sunt. Sequenti vero dio tians, Lotharium regem ad urbem incendendam
collectis quos poluit, Lotharius, lieet inferior nu- collecta manu venire paratum, et omnem viciniam
mero, expudoris tamen conscientia presumptionem excidio collaturum. Qua de re presul perterritus,
colligens, occulte usque ad predictum fluvium ho- Walterum multa mercede donabat, plus pollicitus,
stes prosequitur. Cujus improviso impetu ipsi rei si quovis modo tantoe pestis molimina epacarct (206)
bellicoe portatores perterriti, dum sibi natatu con- Qui fingens se mittere legationem ad amicos et
sulere estimarent, subito excrescentibus undis, propinquos in domo regia versantes, quasi ut

VARI^: LECTIONES
1^6 insinuans 8. 16" admiraretur 8. 168 imperator dum 8. i©9 hic 8. addit Inler ha^c quidam in reclu- :

sione multo tempore famulatus Deo predixit, quod nullus illorum, qui hujus scandali auctores fuerunt,
ultra septennium viveret. Quod et res probavit. Cf. Alpertus (Mon. SS. IV. 697).

NOTiE.
(203) Vertulo, comite Ardcnnensi etHannoniensi. bet. Colv.
(204) Grisagonella. (206) I. e. omnino pacaret. Colv.
(205) Qui jam fcetum edidit, jam nil amplius ha-
 101 LIBER PRIMUS. 102

re"-em mitigarcnt, interpositis aliquot diebns ad

A properansdicebat : Quid tu, o misserrime Tcddo,
episcopum iterum venicba», suisquc prccibus suo- quid tu patria relicta intcr barbaros devenisti ¥ Ecce
nueingenio poratam expeditionem, rege quidcm tuis plana, sed et digna reconpenaatio mcritis, quod

mansuefacto, ([uievisse refcrcns jactitabat. Hac tuum patrem sanctum Severinum reliquisti. Inter
fraudeepiscopi gratiam captans, maximam opulen- beBcergoepiscopus, a tantonaufragioenatare cona-
tiam donorum excipiebat, immo vero cum aliis benc- tus, Coloniam revertitur ct nc diutius tanlis ver-
;

ficiis villamcui nomenLambras exlorscrat. Id quo- beribus quateretur, credo, Dco miserante morbo
que Heriwardusaliquando. Hic antepre infidelitate corroptus migravit a saeeulo, et in basilica sancli
relicto episcopo, raptoribus quorum mentionemjam Severini sepultus Nec 170 prctereundum, quod
cst.
ei a superna pietate concessum a certis rclatoribus
fecimus, Rainero videliccl atque Lantberto, se addi-
dit verumtamen sub his parum proficiens,
;
postea accepimus. Quadam namquedie,dumin monasterio
ad episcopum sub specic fidelitatis remeavit. Qui sanctaj Marisesuper altare sanctiSalvatoris sacrum

etiam versutis factionibus atque adulationibus sub mysterium celebraret, et ubi ventum, quod corpus

quadam specie familiaritatis gratiam episcopi s Dominicum de more sacerdotaliad os offerro debe
emercabatur, eiquc aliquando suspiciosa et vcrisi- B ret mox mirumin modum ipsa sacrosancti corpo-
:

ris confectio ad nutum episcopi cuditus sublcvata,

mili commentationc dolos machinabatur, asserens
videlicct Raynerum atqueLantbertum ad bona epi- manibus ejus, ministris mirantibus, insiluit.

scopidevastanda parari. Hanc itaque false compo- Karolusdux causa titionis Camcracum
101. (100.)

sitam suggestionem presul vere accipiens, baud ingressus multa maht edidit. Quo defuncto, multo
mediocrisollicitatione constringebatur, illique, si asperioris pestilentioe causa exoritur, multo tem-
quo genere ingenii eosmitigare valeret ne vcniant, pcstuosioribus procellis ecclaesia Cameracensium
commutationem multse mercedis pollicebatur. Qui naufragatur.Siquidem imporator a finibus sui regni
protinusadfalsitatisillatfe suspicionem confirman- procul remotus, super Sclavones quos advcrsum
dam illos quidem mitigandos adire se simulans, ieratexpugnandos morabatur; relictique principes
aliorsum declinat, et paulo post remeans quasi impe- Lothariensum, quidnam de restitutione episcopi
trata pace promissasibi reposcit. Huic itaque et
,
facerent, ambigebant. Jam vero Lotharium regem
aliisperniciose illudentibustantaimpendit, ut adhuc res Atrebatensis episcopii occupasse audicrant,
sedes episcopalis, sed omnis parrochia, se divul-
et ideoque illum fortasse subita incursionc urbem Ga-
samingemiscere videatur. Sub hac etiam specie meracensiumpervasurumesse formidabant. Quare
ipse Heriwardus advocatias aliquantarum villarum comites, Godefridus videlicet, quo dignitate morum
quasipro defensione presumpsit, sed plus quam alter illustrior, alter non erat consilio prestantior,
inimicus prsedo assiduis exactionibus devastavit. Arnulfus quoque, admodum sollicitati, Karolum
100. (99.) De obitu Tetdouis episcopi, et quid in ducem regis Lhotharii fratrem, quem Otto imperator
celebratione misste divinapietas ad nutum ejus ope- mullis beneficiis conductum, ut fraternis motibus
ratur.Subhujus autemtempore, Arnulfosene Flan- secum fortior resisteret, citeriori Lotharingise sub
dransium comite mortuo, mox irruens Lotharius se prefecerat — hunc, inquam collato utrimque
,

rex(207), possessionnes illius, abatias videlicet san- consilio adorsi monucrunt, ut urbem suo pastore
Amandi, sanctique Yedasti cum castello, Duvai-
cti orbatamfestinanteringressus, ab incursione fratris
cum quoque, sed et omnia usque ad fluvium Lis immunem, sed a cunctis quoque pervasoribus de-
cum omni occupatione invasit. Quod certe maxi- fensaret, vassallosque ejusdem loci ad fidelitatem
mum metum incussit episcopo, conjicienti videlicet imperaloris sacramento et obsidibus constringeret,
illum regem mox fortasse suam etiam urbem, quod dum imperator reversurus in patriam, episcopum
proxima esset, occupaturum. His igitur et hujus- rediberet.Huic consilio Karolus libenter accessit
modi motibus semper affectus, mcerore tabesce
D
scd male tractans, non sequse cxecutionis actu li-
bat, sibique aliquando cum flebili querimonia im- bravit. Nam copioso agmine comitatus cum prefa-

VARLE LECTIONES.
170 Nec — insiluit auctor ipse postea in margine supplevit
; sed quum codex a bibliopega concideretur,
primas enjusque hneee Jittene abscisad sunt, in prima Nec p, in secunda quod ei a, in tertia te con. in
quartarelat, etsicdemceps. Damus has lacunas, prout Cohenerius eas ex 2. supplevit; 3. ita habet :

Non p. quod superna p. c. a. c. majoribus a. Q. n. d. d. i. m. s. M. ante a. s. S, s. m. c. e. u. v. esset,

q. c. dominicum more s. offerre d. mirumin m. de sacrosancli c. mysterio ad n. episcopi rcliqua de-
sunt, uuius lineae spatio relicto.

NOT.E
(207) Hic quaedam confundit noster. Arnulfus Aquisgranum versus susceptam. Porro Tetdonem
senexobiitd.27 Martii 965, et Lotharius Flandriam metu Lotharii Coloniam secessisse ibiquedefunctum
Gallicanam eodem anno invasit. Sed ut supra c. 81 essenarrat. Sed menseadhuc Janunrio a. 974, i. e.
certoconstarevidimus d- 25Dec.965Engrannus ad- novem annis post illam incursionem, episcopus
huc Gameracensem sedemtenuit. Itaque nec mors cum imperatore castrum Buxudis obsedit; igitur
Arnulfi,necLothariiincursios«jb Tetdonis tempore poster demum Coloniam secessisse potest; quod
accidisse potest. Fortasse cum hacpriore Lotharii taedio incursionis a. 965 patratse anno 975 seu 973
expeditione noster confundit alteram anno 978 facere nimis foret ridiculum.
103 GESTA PONTIFICUM CAMKRACENSII M. L04

,n-. etiam oomitibni in urbem venil ; sed tamen, A castrum munire festinabal et reeieeet qnidem, ni
;

sieuti erel inepti itqne tardi ingenii, destandae episcopus temp ivisset. Illo namque ul mu«

usurpationes exereuit, adeo nt raptor potiua quam nienteel diversa operoeitate pertinaciter moliente,
tutor, potina temeratorquam obaervatoi eaee vide- sinistro uuncio pontifex excitatue, nec mora, praa-

retur. Unde indignatipraefati <-..iuit<-s et iniraa moti 1'atis comitibus Godefrido atque Arnulfo cum aliia

illoqnidem ee loei relicto, ad Bua reverei suut. Por- Lothariensibus legationem misit, ut, coacto milite
ro Ule deincepa opportunitatem el gratiam loci at- ad destruendum ojius inimicum venire festina*
sibi

que BufBeientiam lutius alimenti nactue, uxorem rent. Qui caute abeque comperendinatione sumptis

sibi adfulnram <-s-,c mandavit, oui in oubiculo euneis nocte ad episcopum veniunt, eique auxilium
eum tota prmsumptione lecluni eterni niiiiis copioeum atque armis munitissimum ferunt.
epieeopi
preoepil ; omneeque <>pes in usihus episcopi ex- Maneitaque facto, episeopus tanta ope sustentatus,
bibendaa in Bnperfluia oommessationnibue
tota ef- civibnsquoquesuis atqne rusticis eomitatue locum
fusione oonsumpsit. Theeaurum ecclesise dissipa- munitionis invasit, castrumque tnrritum ct jara
bat, prebenda8 vendebat immoet ;t-cclesiastici mi- pene perfectum, Deo adjuvante, demolito aggerc
nistciii negotia emptus pretio largiri mercantibus i: - coaequavit
arenis. Hoe ei maximam virtntis
ueurpabat; sicque totius infamiae sarcinam tamdiu g gloriampeperit. Dein vero tyrannum modo viribue
gessit, donec imperator reversus ad melius terrilicans, modo muneribus lactans, novissime om-

restituit. nimodo devictum sihi pacavil sicque pacem et be-

;

102. (101.) Rhotarda episcopalcm casthedram nivolentiam, preter Walterum suum castellanum,
suacepit.Jam vero brumalis intemperieri pruinis convertit. Porro iste multas adversus cpiscopum
inoumbentibus, imperator revocata manu a bello, excitavit, inquietudines irrogavit, quamvis ei

ad villam Polidam, propriam videlicet sedem, in episcopus multa donasset multisquc bencficiis
natale Domini estreversus (208) (nn. 979). Ubi cum suas possessionnes auxisset. Postea pontifex ve-
ei vacatio Gameracensis seccleshe suggeritur, com- nerahilis monasterium sancUg Mariie perfecit,
muni suffragio, et acclamatione Lothariensium, quod, ut diximus (c. 87 Engrannus cpiscopum
1,

immoet obtentu Xocheri Leodecensium episcopi, ccepit, sed eisdem prenotatis seditionihus prepedi-
Rothardo ex prosapia nobili orto, piis moribus tus ac statim morle preventus, imperfectum reli-
adornato, infulam presulatus impertivit; quippe quit. Aram sanctue Dei genitricis Mariae aurea ta-
estimans illum lenitudine ingenii sevitias Came- bula ex lapidihus preciosis insignita vestivit; ca-
racensium posse pressurum (-209). Hujus doni su- licem ctiam majorem cum patena purissimo fecit

bl imitate adepta, circa initium quadragesima^ (an. ex auro. Geminas quoque campanas magnas at-
980.) commissum gregein visens, urbem petiit; que satis sonoras, quie adhuc in turri quam stru-
nec multo post ab Alberone llemensium archie- xit dependent, ex propriis sumptibus fabricavit.

piscopo summa cum veneracione ordinatus est Villam vero quae dicitur Villaris (212), altari sanc-
utpote cum quo amicitiam et familiaritatem a pue- ti Johannis in usibus fratrum ejusdem secclesise
ro tenebat, ex quo videlicet in scholis Gorgiensis sanetse Mariae deputavit.
(210) monasterii pariter condiscipuli extiteranl.
103. (102) Quocl itlcm episcopus custcllum Yin- Imperator contra Sarracenos bellum
104. (103.)

ciacum diruit. Suscipiens itaque vir venerabilis iniens vincitur, nec multo post ohiit. Decursis au-

summam regiminis, contumeliarum exacsrbationes tem temporum spaciis, Otto imperator et rex Lhotha-
multaset inexplicabiles repperit. Urbs etenim tota riusinter se federatipacantur, et utrumque regnum

diverso modo non tantum exteris, sed etiam do- facta tranquillitatc quievit <an. 980). Interea Otto

mesticis ineussionibus, ut supra dictum est (c. 93. Domam profectus Sarracenos per terras Apuliae

99), laborabat; nulla pax interveniebat. Sed, ut desevire audierat; ct sicuti juvenis audax, manu
reliquataceam, nihilgravius, quam contra Ottonem validus, animoexsestuat, moras precipitat(an. 981).

prefatum Gogicensis castri i"- ferebat, qui tanta Quinecmora,non multis quos presentes habebat
et tamcreba incursione urgcbat, ut omnes agrico- D nec passus se
fultus, facto itinere illuc pertransiit ;

las villarum, sed et totius urbis homines fecisset expectare suos per intervalla itinerum sequuturos,
sibi tributarios. Quin etiam ut graviori infestatione moxcontra hostem prelium inconsulte commisit.
Armabat enim consuetudo vincendi et ignorantia
premerct.juxta viculum, quinomcn Vinciacus(211)
— distat autem ab urbe hac quattuor milibus — cedendi. Sequidem congressu habito (an. 982), licet

VARLE LECTIONES.
i"l excidisse videtur invasorem, vel tale quid ; cf. c. 96. 172 agcre 1.

NOTiE.
(208) Otto Polde bis Xatale Domini
II in palatio (209) Werde swingen konnen.
cgit, a. 974 et979. Verum contra Slavos non a. 974 (210; Gorzia.
profectus est, sed a. 975 et 977. Igitur hoc loco (211) Vinchy. _

annus 979 intelligendus est. (212) Villers-Pol, prope Quesnoi. Golv.

105 LIBKlt PRIMUS. 106

numero longe inferior, multam cladem hostium edi- A rautantes, el quod patre vivo qod poterant, modo
dit, sed tamen gloriam victorise Buperatus amisit. superstiti libero eequivoco regni preerogativam ei i

Nam sine consilio forlitudo in leincrilalc eonverli pere ail usurpandi imperii potenl
ad
tur. Qui * 78 transfugio sibi consulcrc sestimans, intendere estimarunt. Huic enim pro imilas loci,
quia terra evadere non possot, velociter se misit in illi veio aecessitudo generis aspirabat. Oux
mari, visamque naviculaminimicorum, quam preter nimirum Heinricue regium puerum factiose ra-
ullam sus])itionem forte non ])rocul a lilorc conspe- plum tenebat in custodiam, eique, celeris prin-
xcrai, alacri sed et difficillmo natatu ascendit. atquo dolentibus, imperialem gra-
cipibus invitis
Hunc enim jam paene lapsabundum miserati remi- tiam Interea mortuo Wifrido Virdu-
adimebat.
ges, admoto navigio suscepcrunl, longcquc dissi- nensium episcopo (an. 982 f<?/988), multis pro-
milemetignotumarbitrantes, causasinfortuniiroga- fecto episcopalium militum resistentibus, oliquot
verunt.Ille vero landeracorum barbara collocutione vero oonsentientibus, urbem cum presumpta ven-
advertens se hostibus incautc oblalum, mox pree dicatione Lotharius ingreditur (an 984). Dein
formidine fallere doctus, quoquc episcopatum Cameracensium sc occupalu-
ulpote inter hostes vitae
naufragus, quoquo inodo potuil evasionis opem rum csse minatur. Qua iu re Rothardus pontifex
qusesivit. Finxit enim se quendam foro hominem haud mediocri terrore commotus, sapientissimo
cxipsa Bar maritima urbc multis opibus affluentem, B a consilio usus, regem humiiiter aggreditur,

verum errore viseincidisse naufragiura. Illos Lamcii et intantum ejus gratiam molli prece mercatur, ut
ditatum iri pro conpendio, si illsesum perducerent. prius urbe Leodecensium capta, priusquoaliquantis
Quo remiges empli cum ad votum csesarispredictse principum Lothariensium subjugatis, ipse quoque
civitati admovisscnt navioulam, statimlsetus impe- postmodum absque difficultate subjiceretur. Pace
rator Teoderico Mettcnsium episcopo caeterisque itaque impetrata, spe tamen suspensa, interim quie-
suis principibus,qui in ipsius urbis tuitione recepti, vit, dum Domino adjuvante puerum captum impe-

regis periculum condolenles, ipsum quidcm ca[)tum
putabant, totius rei seriem per internuntios tacitc
inculcavit, ctut quasi adrcmunerandos nautas sibi
pnemia afierrent callide ammonuit. Qui mox, ino-
pina mandata gaudentcr amplexi, scrinia ceteram-
ratoris lilium sui principes de manu tenentis eum
virtute extorserint cl in jure paterno locaverint.
Hic(213)postea, tam virtute quam »tate proficiens,
adeo viguit ut ei rex Lotharius urbem Virdunen-
sium captam etGodefridum comitemrcddideritnM I

quc supellectilem regiam ad navim imperatori (an. 985).

tulerunt, unaquc etiam velocissimum cabalum 106. (105.) Epistola quam Laubienses monachi
adduxerunt nautis vero adconvecta munera inten-
; misorunt opiscopis Iiot/iavclo Cameracensium, ct
dentibus, imperator extra naviculam vivaciter exi- C Nochcro Lcodeccnsium. Nec absurdum videri puta-
equoque aseenso, ita delusis hostibus, preler
lit, mus insererequod Laubienses monachi^am dudum
spem, credo,adjuvantc Dominoillesus evasit. Unde domnum Rothardum episcopum et
pastorc viduati,
cum probro abscedens, pudore succensus, meliori Nocherum Leodecensium epistolariter aggressi (an
consilio militarem copiara sibi ad reparandum prc- 990), subrogari sibi abbaten Herigerum scripto
lium quaerere estimavit. Verumtamem interim hujusmodi petierunt Dominis ct patribus epis-
: «

morte preventus, paulo post intervallo occubuit copis venerabilibus Rothardo et Notkero, humilis
(an. 983, Dec. 7), Romse quidcm in porticu sancti Lobiensium caterva devotissima fideliumoralionum
Petri sepultus. munia. Jamdudum pastore viduati, diutissimc vero
105. (104.) Lotharius rex Kavlensium et Einvicus rectoris solliciti diligentia destituli, vestram con-
duxBajoaviovum quisque pro se tendunt adimpevium venimus paternitatera submissi, quoniam quidem
Lothaviensium, puevque vegius ah Einvico vapiluv, alterum vestrum animabus, alterum Deus voluit
sedpostea vievipitnv. Quopassim comperto,repenle subintcndere corporibus (215), uteumnobis provi-
geminalabes mali regno exoritur. Nam ut se habet dcatis abbatem, qui hoc sit quod dicatur, id cst,
n
inquietudo morum, immo aut saecularis ambilio, ul et corporibus paterno affcctu necessariamcuram
Lotharius rex, Henricus quoque dux Bajoariorum impendat, et animarum salutcm pastoris vigilantia
in priscaodia recrudescunt 17i pacem quidcmbello
,
non ncglegat ; sitque interiorum curam in exterio-

VARI^E LECTIONES
17 3 Qui —
illesus cvasit />r/;no non crantin l.sed statim pergcbat convertitur. 1'ndecom probro ct cetcra.
—
Scdauctor ipse verha Unde cum estimavit lineis transdnctis delevit,ct signo-j: post convertitur inserto
omnia i lla Qui —
illesus evasit/n scedula assuta supplcvit, piw/ixo eodem signo w In 2. 8. verha. Undc, .

cum — estimavit desunt sed 3. 5. habent ea. '" l

retrudescunl 1.

not^:
(213) Otto III. est nisi mortuo demum Lothario.
(214) Godefridum redderc paratus fuit Lotharius, cnim Cameracensi, in tem-
(215) In spiritualibus
sedsub quibusdamtantumconditionibus. Quas quia poralibus Leodicnsi episcoposuhjectumeratmona-
Godefridus subirenoluit, libertatemnonconsecutus sterium Laubiense.
Patrol. CXLIX.
 1

1.1? GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIUM 108

rum occupatione non minuens, exteriorum pro- et \ mentibua Di im Paal. xxxni, 10). i Kt Non
atiamin interiorumaolUcitudine non relinquens affliget Dominua fame animam justi (Prov. \. )

ne .uit exterioribue deditusab intimii corruat, -i < 1 Et; < Junior fui, eteniro Benui, el non vidijustum
Bolisinterioribus oocupatus, qum fo !

, proxi- dereliotum nec Bemen ejua quserene panem (Paal.

iiiis nuii impendal , oujus jussio vel doctrina velut w\\\. i Propter hoc primum qusrite re«
fermentomdi\ iu&jjustiUmindi scipulorum mentibus gaum Dei el justiUam ejus,
omnia adji- et hsec
conspergatur qui el Btudeat plus amari quam
;
cientur vobis (Mattb. vi, 88;. A.d ultimum aub
timeri, iu imperiis Buis, Bivi
. t tdum Deum, obtestalione divini Umoris objecimus illud beati
sive Becundum Beculum, providus sit et oonsi lera- paprn Gregorii (Cur. paat. 1,5), dehis qui prodei
tus,ceteraqu tBenedicto deprompta pro pos- pos8unt ct prcesse refugiunl. Tantorum • inquit
sibilitatis huraanse Bollioi etur affectare convenien- « tremendo judicio rei futuri sunt, quanUe hic
in

tia. \>l quse utcumque affectanda nullum hoc tem- prodesse potuerunt. A>d hasc pra^bente illo aesen-
i

pore aptiorcm invenirepotuimus,quamdomnum He- sum, el nos sub vestro et rt-lerorum tcstimonio
! niii, viriiin |: , l ! ." n secundum suam promittimus ei nostras secundum regulam obcdien-
m'i| Becundum nostrara estimationem, ante annos liac bonum, et, salva inomnibus vestra auotoritate,

multos el nobiscum socialitei ul fratrem conversa d satis iios ci facturos de nostra Becundum proposi<
imii , multisque emolumentis aobis proffcuum, tum nostrum subjectione. Non autem cxistimet
pluribus vero nostrorum magistri et educatoris excellentia vestraa solertim, in hac noe electione
strenuaa adimplentem officium. Cui licet desil sua verbistantum fucatis etcoturno eloquentis doeer-
attestatione oatalogus virtutum a beato Benedicto vire voluisse, sed jiotius ca quse desolationi nostra-
inabbatem defloratus, tamenad hsec aspirandabonse et ipsi eleeto scimus ncccssaria fore, ex vero
intenUonis semper alTuit intuitus, secundum illud et non licto corde vestraa magnitudini deprom-
evangeUcum : « Si oculus tuus fuerit simplex, tolum psisse. »

corpus tuiiiii lucidum erit (Matth. vi, -2-2 ; i iil esl 107. (106.) De inregnlaritate Folradi abbatia,
quodlibel sil opus in publico, hona tamen intentio et.quod inimicabnt oomitem Flandrensium et epis-
maneat in occulto. In eujus eleclioncm noveritis cojjiunRotbardum. In illo vero tempore Fulradus,
nuii deesse nostram unanimitatem, secundum no- falso nominc monachus, abbatia; preerat sancti
straa regulae institutionem, quseprecepil vel omnino Vedasti, qui, inregulariter vivens, prolationem
concordem in hoc fieri congregalionem, vel saniori sancti nominis exuebat dignitate honoris Guris
consilid etiam quamvis minimam partem. Nam ctsi nainque pastoralis sollertia^ male posthabitis, plus
sit aliquis huic electioni non conscntaneus, licet nimio sascularibus negotus inplieabatur, ac lenoci-
occultus, hic in se tnlit sententiam, non refragante p nante carnis desiderio,horreo dicere, speciem
etiam vestra conscientia, quod omnino inutilis sancti habitus omnino mentiebatur. Quod enim in
velit esse et inprolicuus. Ad hoc autem animarum usibus seeclesiae sive fratrum deberet expendere,
regimcn aspirasse eum pecunia vel ambitione, hoc nimirum, attat ! per amicarum conciliabula
qua; prima cst de quadripartita pastoralis eurae turpiler profligabat. Qua de re ab episcopo saepe
subdivisione, Jesum teslamur et tremendum ejus clam vocatus, districte judicatur, graviter arguitur;
judicium, in nostra scientia non essc. Qualiter sed cum, incorrigibili rigore duratus, ab incepto
aulem doceat, id est ut sciat unde proferat nova et minus dcsisteret, publice reprehensus, virga apos-
yetera, certum est et vobis et nobis, ci sufficicnlcr tolicas auctoritalis jure feritur. Postea tamen spe-
subesse Scd et qualiter vivat, quod potissimum ciem pcenitentiic inducns, ad satisfaclionem recur-
esse persensimus quod ejus conscientiam remor- rens, confessus culpam, rogans veniam, absolutione
deat, inculcavimus ei quiquc sanioris fuimus con- donatur. Procedente vero lempore pristinse pravi-
silii, beati Benedidi consolatoria, quse sunt in ha3C tatirursus adhserens, ut suis quidem feculentiis la-
vcrba : « Dum » inquit « de alienis ratiociniis cavet, xior possit insistere, ceepit inter episcopum et inter
rcdditur dc suis sollicitus; et dum de monitioni- Arnulfum (216). Flandrensium comitem suosque
bus suis emendationem aliis subministrat, ipse fideles novam odiorum materiam inlerferre, ut
emendatus. Nimis estenim elhnicus
efficituravitiis presul videlicet inimicitiis comitis sollicitus, ejus
et publicanus qui, alios reprehendens, nolit inrc- D nequitiasdesinat corrigcre. Hoc profecto versutus
prehensibiUs esse, cum idem beatus Benedictus incentor ad ampliandas discordias cum subdola et
rlicat: « Qiuecumque discipulos docuerit esse con- verisimili assertione addebat, se habere vidclicet
traria, in suis actibus judicet non agenda. » Et de sancti Vinditiani ejusdem scdis episcopi privilegia,
minori substantia sollicilum : « Nihil •>
inquit « deest apostolica auctoritate confirmata, in qnibus decre-

VARLE LECTIONES.
i~'j ita correxi; verum 1. rell.

NOT^E.
(216) Balduinum Barbatum potius, Arnulfo anno lomitem Balduinum, ut supra diximus.falsas com-
988 successorem factum hunc enim intelligendum ; minationes discordiarum seminabat.
uoster ipse ostendit infra. c. 116, inter ipsum et
 109 LIBER PRIMUS. lli)

tum csset, monachos non dcberc

sancti Vedasti A vioni 178 male tradebat, qui contra evangelica et
habere rcspectum ad pontiliccm acelesite Came-
17ti apostolica decreta episcopo subjugari detrectabat.
racensium; cx hoc sane falsam argumentationem Posteatamen multa auctoritate subje stus i

trahens, quod beatus Vinditianus suo tempore vincitur; tandemque resipiscens ad deditionis ju-
omnes inquietudincs a mona'sterio sancti Vedasti gum, quamvis invitus, reflectitur; quia quicumque
scripto precepto exclusit, ut quiete et secundum jugum episcopi declinare contendit, etiam Christi
regulam sancti Bcnedicti monachi viventes Deo refugere convincitur. Nemoenim absque episcopa-
servirent ; non ut inordinate I77 et turpiter conver- lis ministerii conditionead unitatemrecclesiaa colli-
santes, veluti iste cum suis, a proposito decisce- gitur) prsesertim Curaipse legislator Dominusoum
rent. Forro iste, qui contendebat disciplinam et suis discipulis subjectus fuisse sacerdotibus in
increpationem cpiscopi declinare, et contra evan -
evangelio multifarie reperiatur, ipso attestante, qui
gclicas et apostolicae institutionis auctoritatem a ait « Non veni legem solvere, scd adimplere
:

jugo cpiscopi cervicem deditionis excutere, male (Mnttli. v, 17). n A discipulos autem subjei (1

intelligebat scntentiam sancti benedicli, ubi, tra- pravissacerdotibusdicit «Quoddicunt, facite, quod :

ctans de ordinando abbate, inter cetera dicit H autem faciunl nolitefacere (Matth. xxvnr, :li. »
:

m Episcopus, ad cujus diocesim ipsum monasterium 108. 101 .(Immunitatcs super i'cbus Saactae Marm
(

pertinot. » Quod quid sit, si cui ocium est diligen- corroborari regiis preceptis obtinuit. Predium vero
ter intueri, ejusdem voluminis scripta discutiat. quod dicuntFontanas(218),necprocul abest, aec ile-
[nfelix quidem male ememor factus quanta humili- sise sancUc Dei matris adquisivit, necnon el iinmu-

tate ctquanta reverantia sui antecessores quondam nilates rccclesirc ab antecedentibus imperatoribus
dominum Theodericum cjusdem sedis cpiscopum insignitas, ab (Htone etiara tertio corroborari per
adierunt, eo videlicet tempore quo Dani per vici- testaraentum hujusmodi paginse : « ln nomine
niam hujus diocescos miscrabiliter sevicbiuit sanclee individuse Trinitatis. Otto divina favente
(vide c. 44(i inplorantes sane ut, quia tantaa moli clementiarex.Gura petitiouibus servorum Deiju-
impares tam arduam causam absque auctoritate siis et rationalibus divini cuitus amore favemus

episcopi attemptare formidabant, corpus sancti
Yedasti quaesitum a locomoveret, ct inpositum fe-
retro pro metu Danorum ad defercndum aliorsum
pararet. Qui suorum vota compctentcr previdens,
qua?que rogahant familiariter iinplevit, studioque
sme auctoritatis illo preciosissimo thesauro ad
eecclesiam Belvacensium circumfusa multitudine
plebis translato, ab eisdem fratrihus laudcs cl gra-
tiarum actiones maximas compctcntijure suscepit.
Post dissitudinom (217) vero longissimi tempons,
terris quidem Danorum abcessu quictis, cumidcni
monachi sanctum corpus ad pristinam sedem rc-
ferre disponerent, beato pontifice Theodorico jam
dudum defuncto, Dodilonem successorem ejus
quartumad hujus reinegotium invitare cstimarunt;
directisque ad eum precibus, auctoritatem suse pree-
sentias postularunt. Hic, suorum desiderio satisfa-
ciens, ad ecclesiam prememoralam Belvacensium
perrexit: sanctoque thesauro summa cum
tione ad suum locum relato, verbum inde
ad populum, annuamdiemrelationis sancticorporis
(Jul. 15)perpetua3 celebritati sua episcopali aucto-
ritate commendavit, Unde beatus pontifex ab eis-
dem fratribusobsequiorumexibitionc donatur, mu-
nifieisquelaudibushonorifice cumulatur.
benivolentiae et subjectionis reverentias, quas sui
antecessores omnibus episcopis hujus diocescos
exhibebant, istecum suis sequacibusFulradus obli-
superna gratia nos muniri diffidimus nequaquam.
Proinde noevrit industria omnium ftdelium nostro-
rum tam presentiuin quam et futurorum, quia vir
C venerabilis Rothardus Caraeracensis urbis episco-
pus obtulitobtutibusnostris immunitates beataa me-
morias avi nostri Ottonis et ejus aequivoci genitoris
nostri imperatorura augustorum; inquibus contine-
baturinsertumqualiterpredicti imperatores augusti
nominatam sedem, quae cst in lionorc sanctse Dei
semperque virginis, ob amorem
gcnitris Marise
Dei ct tranquillitatem fratrum ibidcm cousistentium
semper sub plenissiraa tuitione etiramunitatis de-
fensione habuissent.Profirmitatetamenrei postula-
vit nos proedictus episcopus Rothardus utejusdem
regis auctoritatem, amorc et reverentia sanctse Dei
genitricis Mariae, nostraauctoritateconfirmaremus.
Quoditapcr intervcntum episcopi illius aliorumque
D fidelium nostrorum, Hildebaldi Wormaciensis tcc-
venera- elesiasvcncrabilis episcopi,et Nothgeri Leodicencis
faciens a^cclesiyehonorandi prassulis, atquievimus, etitain
omnibus concessimus atque per hoc prcceptum no-
slise auctoritatis roboravimus. Precipientes ergo
jubemus utnullusjudex publicusaut aliquis comes
vel quislibet cx judiciaria potestate, inasoclesias
Hasautcm aut loca vel agros seu reliquas posscssiones ipsius
a3cclesia3, quas modernotemporein quibuslibet pa-
gisvelterritoriis infra dilioneni iniperii nostrijuste
etlegalitermemoratatenet velpossidet ajcclesia, vel

VARI^E LECTIONES.
176 abere 1. I 77 inordinante 1. '"8 oblioni 1.

NOT^.
(27) Distantiam. (218) Fontaine Notre-Dame.
111 5TA PONTIFICUM CAMERACENSIUM 112

ea qu.i- deinoepa a catholiois viris eidem eollal I nicm incarnatiooia 991. indictione 'i, anno autem
fueriot Kcoleaie, ad oauaaa audieodas au( freda veJ tertii Ottonia itie 8. Actum Novimago felici-

maneionea n<-1 i
adas, aul Udejussorea ler, a iii. i).

tollendoe,autbomine8ip8iuft8eccle8iaB,tamingenuoa 180 1
108, ,
in nomine Banctaa 1 1 individuae Trini-
(ju.iin Borvossupei terram ipsius commanenti latis, Otto divina faveote clementia rex. Sinospiie
quaquam diatringendos, vel ullaa retributionee aut fldolium precibus facile prebemus exorabiles, cre-
inli loaaiooea roquirendas, nostriset futuris dendum est ie principatu stabilea et mteroa boati-
temporibus ingredi audeat veleaquaa 1: supra me- ''
tudine mansuros forc perdurabiles.Quaproplerom-
morata suol penitus exigere praasumat. Sed liceat niuin fidelium nostrorum, preoentium sciiicetac fu-
memoroto prosuli suisque successoribus res pre- turorum, noveril industria quoliter noa Notgeri epis-
dieiaa Booleaim, oumcellulisel rebus vel bominibus copi necnon et Hildeboldi ceterorumque fidelium
>iln legaliter subjectis, subimmunitatis oostrae <le- petitionem adimplentes, dedimus nnum foraetum
fensione quieto ordine possidere, el nostro fldeliter Rothardo episcopo Cameracensisaecclesiae, ad aec-
parere imperio, atque prostabililntenostraveltotius clesiam sanctaa Mariae, ob remedium anima no-
imperii aDeonobis collativel conservandiuna cum B strae uostrorumque parentum, tcndens in longilu-

elero et populo sibi Bubjecto libere Dei misericor- dine a Sauvlonir monte (219) usque in illumlocum
lvl
diam exorare. El quicquid exinde fiscus noster ubi duaa Elprse cadunt in Sambram; in latitudine

exigere poterat,in luminaribus ipsius ecolesiae con- autem a villa quaa dicitur Basius(220), et loco qui
oinnandis 181 perpetualiter concessimus ad haben- vocatur Gurgunces utSambradecurrit et
(221"), ita

dum. insupernostra largitione '8-coneedimusprefa- duae Elprae, usque ad interiorem ripam ulterioris
to episcopo et successoribus ejus omne teloncum Elpraa. Nostroque banno firmavimus, ea videlicet
cuin moneta civitatis suaa Cameracensis, eo vide- ratione ut nulla majorum minorumque persona in
licet tenore ut oovem partes episcoporum usibus bivangio predicti forasti, nisi cum licentia prefati
deputentur, decimaveropars adususfratrum ejus- episcopi Rothardiejusquesuccessorum,venariprae-
dem eongregationis perpetualiterin clemosinamno-sumat; sedipseejusque successores exnostroregio
stramproficiat. Prceterea constituimus nc dono venationis potestative teneant,ct quibuscum-
quisdux
vel fomesatque vicarius seu quislibet ex judiciana quc placert, venandi licentiamconcedant. Etut hoc
potestate, nostram vel patrumnostrorumreguml83 nostraa donationis munus firmum consistat, hoc
violare presumat. Quod si fecerit, causis regali- C preccptum inde conscriptum sigilli nostri imprcs-
hus sit obnoxius, et insupcr solidis sexcentis cul- sione signare jussimus, manuque propria, ut mfra
pabilis judicetur, videlicet ut duae partes in archi- videtur corroboravimus. Signum domni Ottonis
vumipsius»cclesimadmittantur,ettertiaml&fiscus gloriosissimi imperatoris. Hildiboldus episcopus et
regalis nostcr recipiat; ut nullus tale quid audere cancellarius vice Villigisi archiepiscopi recognovi.
deinceps praasumat. Quod itaet nos per hanc no- Acta 8 Kal. Maii, anno dominicaa incarnationis [991]
stram auctoritatem confirmamus, ut sicut a beatae 187, indictione 8, annol 88 autem 1 Ottonis imperan-

memome avonostroetgenitorenostro predictae aec- tis. Actmn estGranni (222) palatii feliciter, Amen. »
clesia? collatumatquefirmatum est, ita deinceps in- 109. De ohituRothardi episcopi. Interea Rothar-
violabiliter conservetur. Et uthaecnostraauctoritas dus episcopusadremunerationem sui laboris voca-
a fidelibus sanctae Deiacclesiae et 183 nostrisverius tus, migravit a seculo \an. 995J ("223), sepultusque
certiusquc credatur, manu propria subter eam fir- est juxta monasterium sanctae Mariae ad australem
mavimus, anulo nostro jussimus insigniri. Si-
et partem. Super cujus tumulum cuidam suus familia-
gnum domniOttonis gloriosissimi rcgis. Hildebal- ris praepositus, cui nomen Godelinus, aedificavit
dusepiscopus cancellariusvice Willigisiarchiepis- oratorium apostolorum Simonis et Judae et sancti
copi recognovi. Data 5 Kalendas Julii, anno domi- Severini.

VARLE LECTIONES.
179
deest 1. 180 D. m. desunt, spatio sex fere litteravum relicto 1. 3. 181 concinnanda 1. 3. 182 lar-
gitioncm 1. 183 scilicet auctoritatem, cf. c. 64. 181 tertia i. 185 est 1. 18« Seqens diploma in 1.
auelor ipsc post addidit in scedulajam dcperdila, sed Colvencrio adhuc visa. Deest b;sed legitur ;'h2.3.
lsT numero spatium relictum in\.
2.3. Ex tribus hnjus chartse exemplaribus, Cameraci lempore Col-
venerii servatis, duo, habebant a. 995. tertium 983. Indictio 8. fuit anno9Qo; sed tunc Otto nondum fuit
,

impcralor; quippe qui coronatus fuit demum, 21. Maii 996. Atqui mensc Maio 997 Olto revera Aquisde- .

gehat; quare chartam Jiuic anno adscribcremus, ni noster statim traderet Rothardi iu hac charta nomi-
nati successorem Romam profectum una cum Imperatorc, illuc etiam ad imperh culmen sublimando, et
a Gregorio consccratum, qui ipseS. Maii 996. dcmumpapa consecratusest. Errorem igitur inesse opor-
tet in diplomate 188 anno-amen desunt.

(219) Videtur esset Montplaisir, prope Cateau. (222) Aquisgrani.

Le Glay. (223. Necrol Beatae Mariae Camerac, jam bibl.
(220) Rarzy, canton de Guise. Colv. Cam. n. 165, saec. xtu ex. 15 Kal. Sept. obiit Ro-
:

(221) Gourgonce, prope Darzy. Coi.v. thardus episcopus.

113 LIBER PRIMUS 114

110 Erlainaa succedit et Homx ordinatur. Post A indieavit, sed etquod nuper opes sui antecessoris,
Kunc substituitur Erluinus (an. 995), qui, aeeclesiee ul premisimus a Waltero el ab aliis dcvastatas
,

Leodeecnsium archidiaoonus, lam et secclesiaslieis reppererit, in medio proclamationem extulit. Unde

quam secularibus negotiis eruditus, qui ssepe te- papa eonflrmante, immo episcopie, abbatibn*,con-
rendo limina prineipum, longelaleque cmicuit cla- ctis quoque qui ibi residebenl assentientibne , ca-

nis. Hunc Nochcrus bonae mcmoriae episcopus ad raxaturam fleri obtinuit hujusmodi |<Jl >j« Gre- . |
'

Mathildem, cui ipsc Erluinus familiaris erat, flliam gorius episcopus servus servorum Dei. .. (Vide
videlicet < Ittonis senis imperatoris, abbatissam aec- PatrologisB tom. CXXXVII, eol. 904). « Scriptam
elesise Quitinaborch (221) monuit ire festinanter,
, pcr manus Petrisgionis notarii et soriptoria Banc-
ut suo suflragio ad episcopii dignitatem adtinge- tto Romante tecrlesi;e, in mensc Maio, ct indictio-
rel. Quidam quoquc Azelinus nomine, dc Trunci- ne 9. bene valetc !« Anno pontilicalus
In Christo
nis (225) villa, Balduini Flandrensium comitis de domni Gregorii suinmi pontificis et universalis sec-
concubina filius, postca tamen Parisiorum episco- clcsite paptc, anno 1, imperii vero domni Otlonis

pus, Sophiam sororem juveuis imperatoris pecunia tertii imperatoris anno 11 (*i27-228). »|
adorsus est, ut ejus oblcntu pontificii culmeo sor- B U2. Novum caatellum regia auctoritale £rmavit
tiretur. Abutraque igiturparte imperator pulsatur, (ao. 990). His ita geslis ad sedem eommissto cec-
sed tamen, Deo disponentc, magis alterius roga- clesite ponlifex remeavit, sedalis((ue mililibus, qui-

lioni inllectitur. Nam sorore Sophia nescienle Ma- etam terram suae parroohise repperit, preter pauoas
thildi amilae conscnserat, atque Erluino in die so- villarum circa silvam Terasoiam (229), quas qui-
lemni sancti Dionisii regimen pastorale commiserat. dam ex Laudunensibus atque Vermandensibus per-
Qui tanlo munere susccpto, urbcm commissam pe- niciosissimi milites saepe occullis infcslationibus
tiit sed bona antecessoris sui Rothardi a Waltero
; inquietabant, saepe apertis invasionibus lacorabant.
et ab aliis, qui milites aecclesiae esse deberent, vas- Unde prtesul sollicitus, in Perrona villa (230) super
tata rcppcriens, ingomuit. Per idem vero tempus Savum (231) fluvium, quam multo ante tempore huie
(991) Arnulfus Hemensium archiepiscopus pro mul- aecclesiae subtraclam, sed tempore Dodilonis epis-
tis sceleribus, et maxime pro infidelitate sui senio- copi, ut ante relulimus (232) a Cendcboldo rego
ris (220), ab episcopali gradu depositus crat in ;
restilutam, rursum veronescimusquomodo
rcdivul-
cujus vice Gcrbertus, quo litteratior poslea nemo sam virisquc potentibus benefieiatam, mutuatis la-
cxtitit, subrogatus sedebat. Hoc autem, ventilanti- C nien rebus, quas Johanncs cpiscopus in pago Gon-
bus tamenquibusdam episcopis, inventum estquod drcnsiet Ilasbaniensi huic aecclesite adquisivit, Er-
quia absque scienlia et aucloritate papoa Romante luinus redemit; —
in hac inquam villa, circa quam
sedis erat dcgradalus, ad eamdem sedem recursus prcdicti raptores gravius grassabantur, castellum
legitimc patcre 189 valeret. Unde, quia inter eos diu- muniri imperiali praecepto obtinuit ut hoc esset ,

turnacontentiohabebatur, Romam cum domino im- obslaculum latronibus praesidiumquc libcrtatis cir-
peratore illue etiam ad imperii culmen sublimando cum Quod prtvccp-
et circa rusticanis cultoribus.
Erluinusprofectus cst a papa ordinandus (an. 996, tum immunitatis subnectere ratum duximus ila :

Mart.). Sed pauloantequam ibi pervenirent, Johan- « In nominc sanctae et individuae Trinitatis Otto
ne papa defuncto (Mai. 3), Bruno, qui postea Grcgo- superna favente clementia Romanorum imperator
rius appellatus est, ad sedem apostolicam, assensu augustus. Si locis divino cultui mancipatis proprie-
Romanorum, promovetur (Mai. 21). Ab hoc igitur tates sublimare atque honore saugcrc studuerimus,
consecratus imperalor sumpsit diadema imperii, id non soluni laudc humana praedicandum, vcrum
Erluinus vero culmen pontificalis sacerdotii. etiam mcrcede divina remuncrandum scimus et
D vere credimus. Unde agnoscat mullitudo omnium
Exin vero inibi habita sinodo coram impe-
111. fidelium nostrorum tam prasscntium quam et fulu-
ratore, papa residente cum episcopis, abbatibus rorum, quod nos Erluwino venerabili episcopo, ob
prcsbitcris, cum de necessariis 190 eecclesiae nego- intcrventum Leonis episcopi et caeterorum, dedi-
tiissatistractaretur Erluinus episcopussurgens po-
: mus jus, fas atque licentiam faciendi statuendi ac
pulatores suae parrochite cum gravitate querimonise construcndi merchatum, cum moncta, theloneo,

VARLE LECTIONES
pa 1. evasis postca quinque fern littcris. 1. prevaleret 3. 130 nessariis 1. J01
189 ita conjecit Colv.;
post hanc vocein rn 1. reliqua pars pagiuee vacua relicta est ; sequcns pagina summa incipit: Novum
castellum ctc. eodem prorsus calamo atque atramento. Dccst igitur huila, se<! acriba eam suppiere vo-
Juit. Idem plane factum est in 3. Colvenerius huJJam dcdit cx 2, quam hic lnscrimus uncinis incJusam,
quippc quam auctor dandam sihi proposuerat, ut testatuv verho hujusmodi.
NOTiE
(224) Quedlinbur_ ces de la Sambre aux limites du comte de Namur.
(225) Gronghene, prope Gandavum Le Glay.
f226) I e. contra dominum suum Hugonem Ca- (230) Hodie lc Cateau : cf. c. 86.
pet. (231) Selle. Le Glay.
(227-228) Falsum. Impeni fuit i, regni xm. (232) Errat noster; nil ea de rc retulit,
(229) La foret deThierache s'etendait des sour-
 II .
GESTA PONTIFICUM CAMKRACENSIUM llfi

publicse rei minisloriis, in quadam A episcopus cum Arnulfo comite, ntpote eum r-om-
Kameracensis iccclcsius, in loco
:
ite sanctae munis doditionia sub imperatore consocio, ramilia-
qui voca stellura sanctaa Marim, quod vocaba- ritatem habebat, Balduinua eivitati huic aultae in-
tui anten Vendi quod '- Bitum est in pago ,
oommoditaies irrogabat. Gravina etiam furori m-
Knn •" eomitatu Arnulfl comitis(233
i
\i- . enbuit , imperatoria tercii Ottonia
iiin iiioitein

que preedictum mercbatum, monetam, Iheloneum, audiertt. Siquidem iw eodem tempore (.'///. lo0o P

bannum, cum tola publica functione, in proprium imperator, Romam profeotuSj in antiquo palaoio
lodimus eanotae Kameracensi BacolesiaB, tali te- quod cst in monte Avehtino versabatur el sicuti ;

nore ul aullua <lu\ marehio, sive comes, bsu ali- ,

jnvenis, tam viribua audax quam genere potens,
ijuis homo iillaiii potestatem habent 8uper memo- magnum quiddam, immo ct impossibile cogttans,
ralum merchatum msi oum licentia episcopi Er-
,
virtutem Romani imperii ad potentiam veterum re-
lowini Buorumque Buccessorum. Unde imperiali gum attollere conabatur. Mores etiam Becclesiasti-
jubemua .it<|n<' Btatuimus potentia ut omnes homi- eos, quos avaricia Romanorum pravis conmerca-
iii dictum roerchatum visilantes, euntes, ne- B tionum usibus viciabant, ad normam prioris gratise
intes atque commorantes, eundo et redeundo reformare estimabat. l't autem efflcacius hoc per-
talem obtineanl pacem, qualem juste detinent ne- fecisset, Bummam familiaritatis gratiam exhibebat
gotiatiores iii merchato Kameracensis civitatis. j*-i- I Romanis ipsosque, ut locorum aeoolas et mornm
;

lur quicumque prediclum merchntum frangereseu ac oonsuetudinum gnaros, suis Teutonicis prefe-
violare lemptaverit, conponat talem nostri juris lcns, consiliai ios sibi habebat et primos, Nimirum

bannum, qualem prout lex exigit, qui solvere de- bene el Batis caute dispositum, si effectum contin-

bent, qui illud Kameracense merchatum temerarie geret. Sed neutrum habiturn. Quo enim inclinatio-
inquietaverint. Et ut haec nostraa concessionis au- iem Romanis prestabat graliam,tantocervicatiorem
ctoritaB hanc paginam manu
flrmior pei-maneat, prodidere Buperbiam. Plerumque etenim maxima
propria roborantes, sigillare jussimus. Signum familiaritas contemptum parit. Porro cum et legis
domni Ottonis caesaris invicti. Heribertus cancel- observantiam et juslicia? normam aequo modera-
larius vice W illigisi archiepiscopi recognovit. Data mine exerceret, mox oborta indignatio, mox dc
11. Kal. Mai. Anno dominicaa incarnationis 1001 C , amore in odia efferati, ut sc habet eorum effrenis
indictione 14. Anno tertii Ottonis regni 17, imperii inaequalitas morum, amicitiam seditione mutarunt.
.'. Actuin Ravennae amen. » feliciter, Tantoque processu crevit discordia, ut facto impetu
113. De wjariis wilitmn, et quod monasterium Mazelinum quendam preclarum juvenem irnpera- ,

sanc.ti Autberti ampliavit el episcopalem domum tori familiarem perimerent. Dcnique et ipsum 19*
,

sublimavit. Ab ipsis vcro suis militibus, quos in imperatorem coacla manu valida in jam dicto palatio
sui castelli custodes ordinavit, plerasque injurias ila elausere per triduum, ut nec ci alimenta ferri >t">,

iil : sed tamen eisdem devictis, interveniente nec quisaut exireaul introiread illum potuerilf/1/j.
tordia el interposita pace quievit. Hujus prse- 1001, Jiin.). Vixque evasisset periculum, ni Einri-
ceptione Godefridus suus quidam archidiaconus cus dux Bajoarise, qui, ut in consequentibus *96 li-
monasterium sancti Autberti ,
quod intra muros quet, post bunc infulas regni induit, Hugoque mar-
urbis est, amplioravit ; et ipse episcopus in stipen- chio ltalia) lempore subvenirent. Hii nimirum, si-
dariis fratrum duas villas, unam Avesna (234) vi- D C at suis castris exterius >w erant, subita reru m

delicet reddidit, alteram vero Tiliodium (235) con- conversione altoniti, quid intendcrent addubitant,
tulit, ut servitus 1 Jei augeretur, numerus fratrum preruptamque hostium audaciam verbis consultius
multiplicaretur. Ipse etiam pontifex episcopalem mitigandam quam armis estimant excitandam. Ho-
domum superbis sedificiis sublimatam fundavit. rum itaque furorem pacifice convenientes, verbo-
1 1 4. De obitu tercii Ottonis, et dc succedente Ein- rum mollicie lactant dicentesque se paccm inter-
,

rico. Interea vero obortis simultatibus inter comites posituros 198, aditum soluta obsidione inpetrarunt.
Balduinum(236)vidclicet Flandrensem atque Arnul- Qui ad seniorem ingressi, manum obsidentium in-
fum Valentianensem, asperrima excrevit discordia, vincibileni,nullam sibi tutamspcm nisi aufugio 199
quse usque ad bellum procedens quietcm hujus ci- intimarunt ideoque ipsum clam hostibus foras
;

vitalis |ilcriimque interpolavit. Xam quia Erluinus callide cduxerunt. Sic itaque imperator cum Ger-

VARLE LECTIONES
que 1. 198 Sequentia eodem
>'- —
conietse apparuerunt primo non fuerunt in I, sed inter siquidem
et imperator una tantum vox septem fere litterarum legcbatur. Hanc autein vocem aucter ipse delevit,
deletseque signum •:•:• imponens, illius loco verba eodcm cometee apparucrunt in scedula assuta ad- —
Jecit. Hanc 2. 3. viderunt adbnc descripseruntque ; 5. nonjam habuit. neque quicquam inde nunc su-
perest uisi foramina acu facta in membrana pauxillumque tili. 194 decst 4. 195 darent 3. iw conuentibus
'
3. 197 extrinsecus -2. 198 ini::turos 3. 19 J transfugio 2.

NOT^E
(233) De eo cf. supra c. 95. (235) Tilloi prope <Jameracum. Golv.
(234) Avesne-le-Sec, prope Bouchain. Colv. (236) Barbatum, a. 988-1036.
117 LIBER PRIMUS 118

berto papa, qui oognominabatur Silvester, una -M A ex Balduini primis militibus, adeo Balduinum pe»
egressus, Havcnnam urbes pera-
ct iilias provinoia. terrefecit, ut mox suus effectus, nd totius geu

grat, ct ad ulciscendam irrogatam injuriam cogit satisfactionem veniens, castellum Valentianeo

auxilium. Dum haec vero intendebat, morbo corre- reddiderit, datisque obsidibus cum Bacramento
ptus, morte preventus, anno dominicsB incarnationis quoque fldelitatem et pacem eiservaturum i

|l)0'2 201 diem clausit. lpso vero anno anlequam inantea Postea
spoponderit. tamcn gravibus ct
moreretur, multa prodigia in caelo visa sunl. Nam multis seditionibus premitur, et ideo Balduino, ut
quadam die 19. Kal. Junuarii (An. 1002, Jan. 24J, sibi esset auxilio, castellum hoc \ alentianense
circa horam 9. quasi quaedam facula ardcns fisso bencficiavil.

cado cumlongo tractu instar fulguris terris delabi- UG. De rabie Fulradi abbatis, et qnod, dcjecto

tur, tanto sane splendorc, ut non modo qui foras in abbatia donatur Fiichardo. 1'nde pontifex ali-
illo,

agris, vcrum ctiam in tectis, irrupto -°- pcr quaequc quandiu pacem adeptus, sed ah insolentiis premissi
patentia luminc, oculi 203 ferirentur. Ipsa vero csali Fulradi minime feriabatur, qui easdem turpitudines
fissura dum elemcntis in se invicem propinquan- quas Rothardus sopieral redintegrare aullatenus
tibus 904 sensim evancscerct, interim, mirabile cessabat; et quia episcopus eum Bsepe vocatum di-
dictu! quasiin similitudineserpentis, crescentequi- B stricte et canonice arguebat, inter illumet comitem

dem-05 capite cum ceruleis pedibusvisaest figurari. Hahluinum, ut supra diximus (237), falsas commen-
Et hoc non sine grandi admiratione multis spectan- tationcs discordiarum scminahal sane comili dcfe- ,

tihus paulo post disparuit. Ipsoetiam anno comelse rens habere sc supra dicta privilegia. Infclix Illel
apparuerunt. Imperator contra Homanoscum multa qui bcafum Augusfinum non advertebat memorise di-

expeditione committerebellum profectus,diemol>iit, centem male illos disputare contra claves aecclesia:,
sed inde a principihus suis, ducihus, episcopis ho- qui auctoritatemaacclesiasticam, quam in episcopis
norifice rcvectus, in oecclesia Aquisgrani sepulfus constat fateri, contendunt adnullare; alioquin aec-
inpace quicvit. Postcujus decessum principes Lo- clesia quse in episcopali auctoritate hahctur, po-

thariensium Heinricum, Ileinrici prsemissi ducis testatcm ligandi atquc solvendi neutiquam hahere
Bajoariorum filium, sibi legunt ad regni imperium, valeret. Ille autem sacros monitus cpiscopi parvi-

virum videlicet moribus pium, consilio providum, pendens, magis magisque lenociniis insistehat et

bcllo strenuum, defuncfi impcratoris proxime con- ah inccptis pravifatihus minimc dcsciscehat. Unde
sanguineum. —
Ipsc vcro Balduinus interimmulta ah Erluinonon minusquamantea a Hothardo ssepe
manu collecta Valentianense castrum obsedit, atque puhlice rcprehensus,sed constanter resultans ctse
Arnulfo, quia longe numero erat inferior, expulso procaci calliditate defendens, tarncn vinculo ana
q
vendicare presumpsit. Quibus ita gcstis Heinricus thematis ohligatur. Preterea vcro ad cumulum sui
rcx excitatus, Balduinum ssepe ad justiliam voca- furoris et ad augmcntum susedampnationis, incen-

vit sed semper renitens vocationes ejus sprevit.

;
tore quidem diaholo motus adversum pontificcm,
Rexitaque paucis post diebus, multitudine suorum tanti turgoris cervicem erexit, ut multa manu
principum fultus, immo etiam cum Hotherto rege coacta, consentiente comite Balduino, super hona
Karlensium, sed et pariter cum Richardo duce Ho- ejus quae in territorio Atrehatcnsi crant, inceadia
tomagensium idem castellum cum indignalione perpetraverit.Divinatamenclementiadispensante-W
aggressus,super Balduinum irruit; sedexigentibus enormilas suorum scclerum nequaquam diu latcre
peccatis populi, immo et aliquot suorum fraude potuil comitem scd planc deprehensus, calumnia-
;

detreclantibus, frustrata spe nihil proficiens insua rum prccium luit. Comes namque illiusncquitiarum

remeavit (An. 100G). sludia tandem advertens, diu sc circumscriptum

115. Timens Balduin um episcopus ad regem vadit. fallaciis conscius indoluit; illiusquc delationes ma-

Postea hujus obsidionis incentorem Erluinum epi- gis dolo congestas quam fide suffultas inlelligens,

scopum Balduinus existimat, idcoque in ipsum et »i ipsum delatorem omnes causas jure transfudit,
n monachorum
in viscera totius urhis districtam ultionem se factu Namque Alrehati in ipso claustro sta-

ram esse minatur. Unde proesulperterritus, civita- tuto consilio (An. 100-4) episcopum, ulpote precc-

tis statum et rei publicaa negotium archidiaconis et ptoremetmagistrumc>3cclesia3, invitavit; ponensque

primis militum commendavit, et ne incaute ab rationem cum fratribus,qualiter Eulradus abbatiam

ipso rainaee tiranno opprimeretur, regem expetiit. eatenus moderatus est, episcopo audienlc qusesivit.
Uhi sane tamdiu demoratus est donec videlicet rex Gonperto autcm quo nihil religionis intcrius do-
coacto multo milite castrumGandavum addevastan- ctrinaveril, exlcriusque hona male dissipaverit,

dam terram invadit. (An 100"), captisque aliquot legaliter et canonice reprehensum in custodia epi-

VARLE LECTIONES.
200 Roma _. 901 munerus anni deest 3. spatio relicto. ^ irrumpens3. «>3 oculos 2. «M remeantibus 2.
•205 qui 3.
~
i[ & despensante 1.

NOT^E.

(237) c. 107, inter episcopum et inter Arnulfum Flandrensium comitem.

 1 .

1 11) GESTA PONTIPICUM CAMERACENSIUM. 120

ipufi misit, Bummamque abbatirje Herlbertue boni A. viri ajua aervitiam cei Idebat, villarn reextoi
lestimonii monachus sumpsit. Hic perl t in- quere q laarebat. autem quamvia morti, morbo
Illc

reprcehensibilis ronversationh ac i npli- inmedicabiliter fatigante, propinquus, tomen nullo

«
- 1 ;it i —
; plenus, sod ad tantn reparanda i aan- modo emendacionia resipuit, auosque milit
d.i, rjuas buus antecessor di idoneus. vocans, ad Qdelitatem sui fllii sacramento constrin-
Quare el hui im abbatiam Richardo reli \ii ; monens quippe et cohortans ut, si forte moi
s, providentc episcopo atque tur, fllium suum tota deditione cum flde et benivo-
ordinante, moderandam commisit. Qui in tunlum lentia observarent, adversusqueepiscopumpertina-
fratres norma diaciplinatse religionis extruxeri ,et citer sustentarent. Denique, inlercedente aliquo
ni t;nitiiiii res stipendiarias multiplicare exterius temporis, episcopum quoque inflrmitate laborantem
laboraverit, ul in nostris viciniis, Deo annuente, llalduinus comes \ isitare advenerat, quemWalterus
nulla abbatia religione sii proestantior aul opibus me moriena auxilio sui fllii precibus attraxerat.
lucupletior. Hic etiam, extincta Fulradi malicia, Qui Walterus non multo post ciim tanta malicia,
semper domno opiscopo cura t < >ia reverentia sub- dato malorum, in ipso langore vitam finivit.
lini'

jectus extitit, eique in oranibus, sicuti decet, inte- 118. eo ** quod znoriente episcopo, Walterns
De
merato amoris signaculo obsecundavit 207 Pulradus . filius Walteri domum episcopaJem invasit. Pontifex

vero, rapta secum pecunia quam tle rebus sancti quoque, diutino morbo laborans, diem atue voca-
Vedasti furto subtraxerat, oecclesiam Remensium tionis expectabat. Walterus vero tam scvitia quam
expetit, deploratisque suarum erumnarum neces- natura patrissans 242 patrem etiam omnimodo
|
\,

situdinibus , Arnulfum archiprassulera qui tunc ,

referens, adversus episcopum insanire nequaquam
temporis aecclesiae preerat, suo consilio oblatis cessabat. Egritudine enim episcopi crescebat \Y;il-
muneribus flectere estimavit. Illum namque et mi- teri ferocilas. Quare praesul ssepe, graviter mo-

nislros ejus oppignoravit precio, ut sibi, quasi per tus, usurpatoris insolentiam virga perpeluae dam-
prejudicium deposito, forte recursus ad privatam pnationis ferire disposuit , sed quorumdam suo-
gratiam ipsius auctoritate pateret. Erat enim ipse rum precibus , ac Lenensis
precipuo Seiheri ,

archiepiscopus degeneranimi ; et, quamvis supra- hujus videlicef patrui, llexus, altquamdiu distulit.
dictae institutionis consultibus prejudicare nullo Hic Seiherus, providus consultor nepotis super- ,

modo lamen donorum avidus recipiebat

valerel , biam modo prece modo minarum asperitate con-
oblata, sure quidem avaricise magis quam illius con- C primens, iram vero cpiscopi jure excitatam pre-
sulens causce. In cujus ferendo suiTragio dum ali- cum lenitate liumiliter lactans, eos nimnum paca-
quanlo temporis intentionem spei suspenderet, in vit eo siquidcm pacto ut Walterus pro admissis
:

ipsa urbe lurpem cbnversationem agebat, et cum viginti libras argcnleorum rcvadiaret, ac inantea
Judeis negotia tamen raiser exercebat. Interim se quicturum essc promitterct. Deinde prresul
morte prajventus, divina ultione percussus, inpce- blande ac lcniler exbortatur ut fidem dictis adhi-
nitens nec confessus diem obiit {an. 1004). beat,et, si morte preventus in ipso langore liomi-

1 n. />> obituWalteri castellani. IntereaWalterus nem exiret, recclcsiam fideliter et viriliter teneat
castellanus gravi langore correptus, facta legatione doncc aller pastor succcdat. Hoc autem male oblitte-
episcopum precatus est ut filio suo Waltero terram rans, subduxit ellectui. Paucis nam ]ue diebus inter-
suam beneflciaret, eique filius salvo usu paternse posilis, invalescente morbo, ad dissolutionem cor-
hereditatis militaret. Episcopus veropatreintolera- poris episcopi tota domus
increpuit, ita ut mortuus
bili filium procul intolerabilioremfuturum,utpostea foris estimarctur. AuditoWalterus continuo lfjetus,
probavit eventus, existimans,quod rogabatur abnuit eum multiludine suorum armatus, fractis foribus
sed tamen paululum fiexus, ita facturum se esse D domos elericorum furibundus irrupit, quas et sta-
respondit, si prin^ ei praevaricationes quas contra bula quoque cpiscopi raptis caliallis direptioni con-
secclesiam pauperes Christi fecerat usque ad sa-
et tulit. Ad cujus furorcm episcopus, jam quidem

tisfactionem emendaret, immoetvillam Salliacum,
quam in\ ito episcopo tenebat, redderet. Porro istam
villam suae (239
(240) femineis operibus deserviret, suique senioris
(241) malitia quiesceret.Verum quia pontifex ipsc
neutrius ullara conmutationem habebat, id est ne-
que uxor promissum obsequium exhibebat, neque
marcentibus oculis, viribus dcstilutis, cum nimia
difficultate aures intendens, sibi adhuc viventi in-
uxori hoc pacto prsestilit, uf ei sultari alto suspirio gravilcr infremuit, manibus-
que paululum celo dircctis, latronem hunc in die
ultioniscoram summo judico condcmpnandum in-
vocans, posthac cum liac indignatione 3 Nonas Fe-
bruarii spiritum exalavit (213) (nn. 1012).

YARL-E LECTIONES
-°" Sequentia usque 208 cleest 1
acl fineni capitis auctor ipse in margine supplevit.

K07M
(238) Abliati S. Vitoni Virdunensis, defuncto a. (241) I. e. mariti.
1046. (242) I. e. patri similis.
19) I. c ejus,Walteri. Ann. Quedlinb. 1012 obiit Erluinus Came-
(243) :

(240) I. e. sibi, episcopo scilicet. rinus episcopus, cujus loco ordinatur Gerbardus,
121 LIBER SECUNDUS. 122

119. Dc tumulatione episcopi. Interea suismeren- A iniseros se non habere patronum, sed expilatorem
tibus fnnus exequiali eultu paratur, corpusquo in publicum; nulluin alind sibi futuiuin reinedium nisi
monaslerio sanctseMarise cumdebitaveneratione
209 longiusaliquo seeederent ot tanta bestise furori v. I

dcfertur. In cujus dcpositione ceteris licjulantibus, fuga exemerentur. Videri enim silii tolerabiliafl
Walterusprse gaudioperstrepensdebachatur, tolus quodvis exilium, quam domicilium domeeticam abi
siquidem direptioni et latrociniis deditus. Postremo dics in direptione, noctes vero transigunturin for-
vcro, ne cujus nequitise genus pretermitteret, Sei- midine.
herofratresibiadhibito, inmonasteriumubiexequise 121. Ubi Scihcrus fratcrWaltcriabcpiscopii spe
tiobant cum furore armatus concessit, el, nullius Oecidil. Ut etiam liberiorem furori auctoritatem
reverentise intuitu revocotus, capellanos ultima pararet, prsesumpta adinventioneSeihcrum fratrem
obsequia reddenles stricto gladio usque ad altarc ad imperatorem misit, pontificio sublimandum. Qui
sanctse Marioe miserabili spectaoulo effugavit. His vero in ipso processu itineris aurfito (-241) alteri
ila turbatis sepulturam distulit, rfonec Hichardus collatum, spe quidem frustralus, ad sua reversus
prsememoratusabbas Atrebatensiscoenobiiveniens; est.

in monasterio sancti Autberti ad aquilonarem pla- 122. Ab ambitione quoque Iwjus cpiscopii legatio
gam tumulavit. B Azclini pcllitur ; Gerardo traditur. Ad lioc quoque
120. De scvitia Walteri. Jam vero difficile dictu Azelinus ambitiosissime jam dudum anhelabat ,

est quam gravis tempestas desolata? civitali incu- quempostRothardidecessumSophiafaventeepisco-

buit,quanta ruina reipublicse statum involvit. Nam
Walterus, totius tempeslatis materia, intra urbem
ingenita ferocilate seviebat, sibique arf tautam
malitiam Rotbertum Perronensem adsciscens, rfo-
rnum episcopalem alienus hercs occupare prsesum-
psit. Qui magis magisque efferatus, patriis usibus
temeratis, intolerabiles injuriasmiseris exercuit in
patui inliiasse prediximus (c. 110). Qui ctiam paulo
antequam domnus Erluwinus ex hoc seculo decede-
ret, suseambitioni consulere estimans,suosimpera-
tori legatosdirigerc festinavit, per quos ejus bcni-
volenliam fortasse empturus ad episcopii prcrogati-
vam pertingeret. Hujus itaque jussa exequentes,
imperatorispra3sentiamagrcssi sunt domnumquc ;

civibus. Qui enim pecuniam non dabat,in vinculis Erluwinummortivieinum intimanlcs,promissisma-

rapiebatur. Nec minus etiam raptores exteri, Iibe- gnis muneribus donum episcopii Azelino cxpostu-
ram sibi latrocinandi securitatem in defunctione quod post Rothardum nequiverat, sallem
Jant, ut,
episcopiprassumentes, circa viciniam grassabantur, post Eiiuinum inpotrare posse se gaudeat. Qui oum
labefaotabant omnia. Quod quam sit iniquum , finemepiscopi expectare rogati cum aliquantula spe
judicio omnium relinquo estimandum : ipsumvide- repatriarent, inter repatriandum siquidem deposi-
licet, ut dominum, juxta libirfinem cuncta rapere, C tionem Erluini audientes, iterum remenso itinere
nec ab aliis saltem preedonibus defensare. Nemo imperatorem adierunt, proesulemque defunclum
etiam ab injuriis Walteri feriabatur, nisi qui cum eo nuntianles, oblalis preciosis muneribus donumho-
quovis modo sentire videbatur. Domesticos sane noris Azelino obnixe poposcerunt. His autem repul-
exsumptuabat, locupletabat alienigenas, utpereo- sis, communisuorum usus consilio, potius Gerar-
rum scilicet predieationem inbarbaros usquebonaj rf U m suum capellanum estimavit rfonanrfum (an.
opinionis glo.riam propagaret. Creberrime deplo- 1012;, de quo in tertio libro narrabitur.
rantiumciviumconquestionesinvicem conferuntur,

EXPLICIT LIBER PRIMUS DE GESTIS EPISCOPORUM.

INCIPIT SECUNDUS
DE MONASTERIIS QU.E INFRA EPISCOPIUM CONSTANT.
PR^EFATIO. D ut ab ipso domno episcopo incipiat, videtur ordo

De gestis episcoporum proutmemoriaoccurrerit exigere. Sed, eo ad tempus relicto, de monasteriis

-210
rficto, et de diversis eorum actibus, quantum quae infra ditionem episcopii sunt, faota interim
usque ad postremitatem
ariditas ingenioli patitur, orrfinis inlerruptione decrevimus disserere, mon-
qui nunc est, pertra- strantes sane qui locus, qui cultus, quseve saiicto-
(245) domni Gerardi episcopi,
ctato, primusliberfinemexpostulat.Secundusvero rum corpora, vel cujus generis sunt servientes.

VARLE LECTIONES.
209 memorise 1. 210 occurit 6.

NOTJE.
Necrologiumb.MariseCameracensisJambibl. Ca- usibus.
merac. n. 219, ssec xn inc. ex antiquiori descrip- . (244) I. e. postquam audivit.
tum 3 Non Febr. obiit Erhunus episcopus,
:
(245) I. e. usque ad postremum episcopuru
qui tertiam prcebendam liberam dedit in fratrum Colv.
 123 GESTA PONTIFICUM CAMEMACENSIUM \2\

Dicturi ilaque de Bingulis, a monasterio beataa et A i! [ueadloeum campanarii vaslam cum

icisM Kordiumcapiamus,ut nimio fragore traxere ruinam. Quo fragore eleriei
quod videiioel capitali titulo ceteris prestat -", ce- ac laioi, pusilli et magni omnes attouiti, Bubito a

teria etiam jure preferatur. domibus prosiliunt, ac imminentis ruinae periculum

I. Primode iuonasterio sanctee Mariw, etde guo oonspicantes, magia in casu campanarii contristan-
tLitn homine inibi periclitatoet posteasospitato \ -
tur. Ilujus enim moles quo editior et quo ampl

mirum ist-- locus -'- divinie miraoulia ad laudem i*t campanarum pondere gravabatur, tanto promptio-
bonorem Matrie Domini plerumque audivimus Ulu- rem, sed et graviorem ruinam minabatur. Adeo
Btrari . Bcriptorum obsoleta
sed per aegligentiam etenim in orientein se verlit pendula gravitate, ul
memoriae Bubtrabi condoleraus** 3 Nos autem pauca . nemo aspiciensjacturam illius propiore periculo du-
de multis, quaa aut a videntibus accepimus aut ipsi bitare potuerit. Populo autem clamante el Dei mise-
nuper vidimus, tacere non patimur. Nam tempore ricordiam postulante, moxmirum inmodum, meri-
Kilunn episcopi aocidit ut quidam cementarius tis ut credimus et intercessione gloriosaa Dei Matris,
Bive carpentarius, ! lelfridus nomine, exigente rei ne- suspenso paululumcasu in erectione (249) reduci-
sitate campanarium monasterii hujus scanderet, B lur, tectumque reliquumcessantefusura 250 Boli-

pede vero fallenteperlubrica lapsus, semianimis in datur. Trabesverode superioribus aediflciis divelli-
ipso choro inultis spectantibus humi corrueret, tur, et super cornu altaris sanctie Maihe, quod epi-

tanto sane impetu devolutus, ut si quis arioluseuin scoi>us intactuiu inanere prmcepit, omne comminuit.
victururo forle promitteret, scissura effossi -''pavi- Quo fuso, pignera sanctorum, quai olim in conse-
menti, ubi cecidit, presagium procul dubio posse cralione ipsius allaris posila fueranl, divino nutu
enim pavimcnti, quse
refellere videretur. Dissolutio illesa repperiuntur.

mortem-
diu affuit, testabatur difficultatem periculi, 3. De fratre episcopi inibi curato. Illic etiam mo-
que vicinam desperata omnino salutepotius vada- dernis dicbus Elbertus frater cpiscopi,de laico mo-
batur. Ad hunc mox derepente cum stupore et nachus factus \-l'A |, ut nos ipsi palam vidimus, de
affectu humanae miserationis concurritur, et intam longainlirmitale sospitati reddilusest. Hic nimirum
subito casu miserabiliter condolelur. IIujus veio fa- gratia fraterna' visitationis (laineraeum veuire dis-
miliares masrore a£fecti, Dominumtristeincusabant, ponens; dumiter carperet, lanto langore corripitur,
ac maxiine in sanctam Mariam eulogiose (246) fre- ut pervenire non posset, sed in ipso itinere apud
mebant, dicentes : « Quare illi ol)sequium exhiberi, monasterium Prejecti martiris (252) exceptus a fra-
quaa servienleni sibi periclitari sustinuit ?•• Denique tribus, diutinum tempus sub intolerabili dolore
apprehensus in lectoponitur, ac non spe salutis,sed exigeret. l't vero parum medicinali ope refotus vix
potius affectu humanitatis medicinalibus curis dili- equo insidere potuerit, adfratrem,non faciletamen,
genter et inpense perungitur, paulatimque refolus, fecit se bajulari ;
ubi etiam diu tam gravitcr elan-
postea lamen meritis credo santae Mariae subve- mox moriendum assererent. Contigit autem
guit, ut
nientibussaluti restitutus, longopost lempore vixit. utpostlongam egiitudinem,noctesolemnibeatorum
Multos etiama variis cladibus liberari fama certis- confessorum scilicet Vedasti atcjue Amandi, matu-
sima constat. tinos celebraturus, monaslerium sanctas Mariaa
2. Dc campanario
cadente, sed meritis sanctse sumptis baculis ingredi estimaret. Cui mirabiliter a
Mariae in erectione redncto. Nupervero (247) dom- Deo visitatus adeo convaluit ut, dimissis paululum
nus Gerardus cpiscopus caput monasteriicumcripta baculis quibus suslentabalur, erectus, ipso dic
ampliare, et, utjam pcene consummato labore appa- remedium morbi non sine multorum admiratione
ret, meliorare disponens, vetusta sedificia funditus sentiret. Quod donum meritis sanctse Dei matriset
jussit everttVan 1021 vel 1023). Cum ergo operarii prelibatorum confessorum posse adscribi non du-
juxta dispositumuno codemquestudio ad diruendos D bium est.
parietes diu luclarenlur jam parte siquidem con- :
4. De situ monasterii sancti Gaugerici patris glo-
vulsa, subilo crebris ictibus vetustse maceriae prae Post monasterium sanctoe Marise, beati
riosissiini.
antiquitate nutantes, culmine disrupto, plus esti- etiamGaugerici,gloriosissimi confessoris Christi et

VARLE LECTIONES.
9*1 ^l- ita 1. 2. 3. 5. eta prima mami Sequentia usque
preest 4. 6. sed hic covrexit istum locum. "213

ad c. 4. omisit 6. -i»eflbsi I.

NOT^l.
(246) I. e. elegiose. (248) I. e. magis quam cestimarelur. Colv.
(247J Domnus Gerardusa 1021, pontiHcatus vero (249) I. e. statum rectum.
suilO, caput monasterii S.Dei gemtricis Marise Ca- (250) I. e. ruina, tu stalim ilifra quo fuso pro quo
meraci 8 Kal. Apr. ingenti etmira apparatione con- ruente. Coi.v.
struere cepit, dicit Chron. S. Andreae Castelli Ca- (251) S. Andreee Caslri Cameracesii; obiita. 1047
meracensis Sed noster ipse
i, 8. infra m, 49. . . . secundum Chron. S. Andrese Cam., v Id. Mai. se-
seditionibus impeditus, usquead a. d. i. 1023. . . . cundum Necrol. S. Marise.
inchoare non potuit. (252) Saint-Prix, prope Saint-Quentin. Colv.
 . ,

125 LIBER SECUNDUS. 12G

ejusdem urbis episcopi, secundo in loconon incon- A Sed postquam,ut in primo til.ro breviter tetigimus.
vcnientcr subnectere estimavimus -'•' Multum cte , sub persecutionibusprimo paganorum, deinde Hun-
nim decet et bene congruum estut, cujus patrocinio garorumcum quoque Galliarum BBCclesiis,
cetcris
eub prelatione Matris Dominicaecivitas Kameracen- mortalium culpis e jrigentibus, cum omni thesauro
cis sustentatur, cujus nominis preconio illustrata miserabiliter populata subvertitur : non aolum ad
sublimatur, ejus quoque domum in lioc opusculo gratiam prioris status reformari non verum potuit,
juxta domum ejusdenidominse Virginis consequen- el quod dolendum magis magisque dejecta in
cst,
terponamus. Temporcnamquc bujus pontiiicis, ut prsecipitium ruit. Quia enim rectorum imbeoillitas
ipsius vitam (253) legentibus liquet, in verticc mon- tam varias et tam in diversis partibus posscssiones
tis ubi nunc monasteriumest, habebatur veteris de- longc diremptas ct prope positas sua providentia
mentiae lucus, ritibus videlicet demonicis priscis simul cobibcre non poterat vicini raplores impro-:

temporibus ad subversionem animarum ab idolatris bissimiquique vitiatojam quidemsseculo, quod boni

dedicatus. UndevirDominigaudentermemorandus, pro salute et remediis animarum conlulerant, ul se
divino consilio afflatus, lucuin suecidere cstimavit, babet amor humanse ambilionis, abstulerant. Quod
atqueidolis stirpitus eversis, basilicam in honorc etiam pejus est, ne ipsi quidem rcctores quidam,
beati Melardi construxit (circa an. 600). Sicquc lo- " quin raperent, cleperent (55i), detrahercnt, fraudu
cum spurcitiis deditum fecit orationis et sacrificii lentia? lccnain declinaverant. Et quid dicam ? olim
domum, sane sibi previdens inibi suoe dormitionis frequenlior numerus, fralrum nunc ad quinquage-
inausoleumetgrattemansionishabitaculum 2 "' . Cum nos prie inopia derivatur, qui domno Gerardo epi-
enimposttrigesimum nonum sui episcopii annum scopo stalagente, cotidianum victum in refectorio
cunctipotensRex,sedetdispunctorlargissimussuum communiter sumunt. In hujus aulem patris noslri
militem fortissimumsudoribus suis responsurus ad memoria et venerationc monasteria, sed et frequen-
remunerationem voeasset in eadem basilica, ut ante
: tiores basilicee prope quam in longe
non tam in
destinaverat, honorifice tumulatus ressurrectionis positis regionibus construcUe sunt ubi beneficia ,

diem expectat. Mox igilur reges et principes ac po- petentibus divina prsestantur et ad laudem et glo-
tentissimi quique, signis et prodigiis quibus ante riam confessoris sanctissimi multa et inenarrabilia
obitum multifarie coruscaverat excitati, ac multo virtutum prodigia divinaclemcntia operari dignatur
amplioribus quee per ejus merita misericors et mi-
,
Ea vero quae hucaut a certis relatoribus contigisse
serator Dominus post obitum indesinenter operari accepimus, aut nos contingere semper cernimus,
dignatusest, attoniti, adsanctissimi virisepulchrum n modum pre pluralitate excedunt, ncc ullo numeri
... ., n
diversisex partibus confluxerunt, tantiquc viri pa-
. . . U . .
,, ..
termino claudi possunt. De quibus maximam par-
.

trocinio sese juvari imploranles, opulentissima mu- tem invidse auraa se rapuisse laetantur (255;, pau-
nera obtulerunt. Statimque ex affluentia rcrum cum cissima vero, qute non potuere celari in primo
omnisedulitate monasterium amplialur, fratrumque libello succincie perstrinximus plenissime tamen ;

numerosa cohors ad serviendum Deoet suo sanctis- in illo volumine, quod de vita ipsius inscribitur
simo confessori imperpetuumdelegatur. Hoecautem (256), si cui libct, poterit invenire.
domus, in montis supercilio sita, aperte insinuare 5. De lncrguinino sanato. Sed ut hsec pagina san-
videturipsum videlicet mansoremegregium semper ctum el gaudiosum nomen sc habere lxtetur et ri-
terrena calcasse, cyelestibus toto desiderio inhiasse deat, pauca ex his quse vel ipse juvenculus moderno
Exin vero locus exdiversi generis ope ditatur, mul- tempore vidi, annectere ratum duxi. Preter quam-
tisque beneficiis virorumbonorum adeo augmenta- plurimos namque utriusque sexus freneticos, quos
tur, utnonmodo circumet circa viciniam crassiores illuc videram sospitatos, unum scorsum clicam, cui
uberioresquc villarum colonias, verum in longe re- nullum pree nimietate furoris estimo comparandum.
motisregionibus, ut scripta quce in archivo ceccle- Istc namque ore spumans, dentibus frendens, licet
sia3 suntattestantur, diversa et ut ita dicam totius D manus post tergarevinctus et a suis misere ccesus,
generis emolumenta donarent. Qui locus olim tam vix tamen teneri poterat, quin ex totis viribus omni
eligantia quam tota opportunitate preeminens uni ,
- bachanise imperteritus, diabolo violentiam sugge-
versae provinciae gratiam multiplicem et maximum rente, vacaret. Semper enim illicila loquebatur,
honoremprestabat, urbemque excellentia sua? dig- derepente insiliens, homincs incautos plerumquc
nitatis quamplurimum insignibat. Erat enim vene- mordebat. Ad monasterium verobeatissimi confes-
randa atque regalis abbatia ex omni sufficientia
, sorismagna difficultate perductus, non minus per
florensjcujusmultiplicigratisenihilconferre putares aliquotdies sevire videbatur, itaut nemo sc ilh ob-

VARI^E LECTIONES
213 estimamus 6. 216 sequentia usque ad c. 9. desunt. 6.

NOTJE.
ius :rape. clepc, tene, harpaga.
Edit patrol.
(253) Antiquiorem, in Actis SS. Augusti II; Ac-
tis SS. Belgii II, 276. Ex ea in vertice sacrifi- — (255) Cf. I, 28.
ciis domum ad verbum descripta sunt. (256) Auctore nostro, m
Actis Sb. Augusti ll

(254) I. e. furarentur. Grsece xXotw. Etjam Plau- Actis SS. Belgii II, 278.
 127 GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIIM 128

vium dare auderet, Nee longum tamen, pio interce- A tionis perturbatione eollioito oceurrit tandem »a-
donte patrono a superno medico misericorditer \ isi- lann ac salubre conailium, ut beati videlicet Gau-
tatus, sanas <-i i noentis opem recepit, Buis- gerici expeteret modicinale suflragium ; eane ubi
que ''11111 gaudio ad sua reversis, ipseGerardus inflrmi persaepe Bolerent accipere - uitatem, iner-
hoe t-niiii iili vocabulum — - in mnnasterio I»' gumini quique sive lunatici liborarentur. St.aim
siii. Banetissimo eonfessori ramulaturus manere ergo Pacta deliberatione aagrotum vehiculo inpo-
,

estimavit. I bi oum diu Bumma devotione familiari- siimii admonaaterium attulil ponensque ant< ;

ter deserviret, oontigit, ut cum quadam die gratia pulchrum, ipsura quidem, Bi saluti redderetur, ob-
paternam ooloniam invitaret. Ad
I
visitandi sequiis beatissimi Gaugerici imperpetuo mancU
quam eumtenderet, neclongequidemadhuc distans pandum devovit. Cnr pfoducam sermunculum ? pau-
Bacerdotem oanitie decorum, vultu habituque venu- lultiin jacuit, divinae medelae adeptus est gratiam ;

stiiin, ut ipse referre solebat, obvium habuit, qui pro tantique beneflcii conpendio raonasticis usibus
eum interpellans verbis hujusmodi « Quo tendis? : deserviens, postea in monasterio conversatur.
inquit. El ille lam dudum est, domine mi quod
: , De incendio
7. merilis sancti Gaugerici exlincto.
sanctissimo patri Gaugerico jh-o collatis beneflciis Anno dominicaa incarnationis 10^" ->\ Id. Julii
deservio, nuncautemparentesquidfaciant visitatu- n oborta est in ipsa civitate vasta pestis incendii,
iis, ad patriam remeare exaestuo. Melius est, inquit,
i quaejam civitatis magna parte combusta, furenti-
tibi, ut maneas, ue forte collati beneflcii yidearis in- liiis sifjnidern llammis, ventis agitantibus, invales-
gratus. » Hic autem conceptis paternse gratiae affec- cens ad domos etiam prope sancti viri monasterium
tibus, datos postponens monitus, dum paululumpro- sitas usijiie perveneeat, ac inevitabiliter correptas
cederel mox multo pejus quam antea a demonio
, edaci populalione involverat. Jam vero majoris me-
eorripitur, adeo videlicet dementatus ut occurrentes tus eausa de suspecta templi conflagratione exori-
sibi quosque lapidare prorsus intenderet. A multis tur. Xon enim fortasse dubium quin, si proxima
vero non facile eaptus, loris nexus ad monasterium domieilia cieinarentur, ipsum et monastei-ium igne
iterum attrahitur, et quia contra fldem catholicam raperetur. Flammis autcm invalescentibus, metus
eonvitia diabolo doctore jactabat, nunc minis tun- amplior incubuit, globisque volantibus, totus tam
ditur, nune flagellis quatitur; nemo tamen rabidi populus ijuam clerus sublato in cselum clamore in-
oris falsificam garrulitatem conpescere potuit, do- frcmuit. Moxqne duo ex clerieis de sententia cete-
nec inter flagella et vincula ante saneti viri sepul- rorum, sanctum sepulchrum celeriter adeuntes, pre-
ehrum prostrato ex lassitudine somnus ohrep-
21T sumptaquidemdetimoreaudacia Ihecam argenteam
sit. <
v)ui eum vero post aliquantulum expergefactus n sanelissimicorporisextrahunt,eursimquetollenles,
surrexisset, mox divinitus mente recepta, cunctis tlammis furentibus obviam ferunt. Statim ergo, di-
admiranlibus et praa gaudio illacrimantibus, cum vina clemenlia operante mcritisque sancti viri suf-
magna confusione pudoris et poenitentiae ante se- fragantibus, ita lotus ignis subn.isso furore obtor-
pulehrum prosternitur confessus e.ulpam, vcniam ; puit, ut rorulento desuper imbre respersum esti-
erroris deprecatur. Denique compos animi omnino niares. Multa etiam oecurrunt referenda, sed an-
effeetus, monasticis se obsequiis iideliter mancipa- gusta brevitas non patitur. Quod vero de
libclli

vit, non ausus quoquam ultra secedere, donec post multitudine diversorum languenlium loquar, qui il-
multum temporis a fratribus sumpta licentia Homam luc eotidie confluentes sanitatem recipiunt ? < Hiid

obtinuit pergere. Xotandum vero beatum Gaugeri- hsec dicam , cum amplius visu quam dictu semper
cum procul dubio extitissc cum scilicet sacerdo- appareant ? Nuper sane et me ipsum febribus intole-

tem quem illi paulo ante diximus occurrisse. laborantem

rabiliter sospitati, Deo gratias, restituit.
6. I)c contracto sanalo. Est adhuc homo in monas- 8.Scriptor suam subinfert molestiam. Maxima
terio serviens, Hildebertus nomine, quem post lon- incommoditas febris, quee me diu tenuit, vcrba
gam segritudinem meritis sancti viri sospitatum modo suceingere cogit. Licet enim modo pulsa
cognoscimus. Ilic nimirum per totum fere anni cir molestia, Deo gratias, paulisper in corpore conva-
culumnescio cujus generis morbo adeoangebatur, ^ leseam ,
adhuc tamen ipso recenti dolore mens
ut maxima parte corporis premortua, circa humano- sauciata labaseit, ncc ci virtus integra ad plene
rum usunm studia nullo officio fungeretur. IIujus scribendum Hujus ergo opusculi nego-
sufticit.

pro restitutione salutis paterin frequentibus medi- tium stricto kalamo interim prosequamur.
corum conductionibus portionem sute substantiolee 9. Dc sancto Autberto. Sancti Autberti monaste-

absque erogasse dolebat, nec quid

ullo profectu se riumad paucos canonicos silum est intra menia urbis.
inf enderet reperire valebat. In hac itaque meestitica- Ubisiquidempetentibusdivinapraestanturbeneficia

VARI.E LECTIONES.
811 a. s. v. s. pr. inter lineas auctor lpse. 218 ° XX^VII habct 1, ubi inccrtum utrum VII ad annum
pertincatj an sit dies Iduum. Idem prorsus habent reliqui.

NOT^
(257) I. e, studium. affectus, ut, t, 7.
129 LIBER SECUNDUS. 130

et, Dco cooperante,adsuiconfessorisgloriam multa A. tcs, qui supraposito ponlificis nnn adquievere COO-
fiunl prodigia, qu» ratitate scriptorum et ignavia silio. Necdum enim tribus milibusiteraburbecon-
memorise certum est esse sublata. fecerant, cumabinprovisishostibusintercepti^gla-
10. De Hunulchovt. Transeamus ad monasterium dio ceciderunt. Monasterium quoque suum dirui-
sancti Pctri in villa Hunulchurt *W, ubi sanctam tur ; circum etcirca, prsetermunitionee,
tola vicinia

Pollinam requiescere, scripto repperi.Hocnimirum male deripitur. /Ecclesiolaa vero resedincatse unus
illustrisvir, Amalfridusnomine, cum uxore Childe- tautum saccrdos postea prefuit, illudque sacrum
bertana fundavit (;in 671), deputatisque sanctimo- brachium apud nos taliter hodie usque remansit.
nialibus filiam suam Aurianam praefecit ; fuitque 12 221. Dc villa Sanctis. Nec procul hinc apud
olim rcligionc florens et opibus, nunc autcm, post- Sanctos (259) — id loco vocabulum — puellarum
quam viris militaribus beneficiatum cst, ad paucos basilica, uhi sancta Saturnina quiescit, traditurex-
canonicos derivatur. titisse. Porro hsec virgo de Germania praeclaris na-
11. --'• De villa Barala. In vico etiam qui Barala talibus orta, a pueritia suam virginitatem Uomino
(258) ab mcolis nomen accepit, monasterium cano- vovit. Quam cum parentes juxla ritum sseoularem
nicajcongregationis extitit, aClodoveo quidemrege maritare disponerent, integritatem pudoris oaBlesti
ut ferunt conditum, et a bcato Yedasto in honore sponso servare malens, viriles thalamos procul ab-
sancti Georgii consecratum. Illic enim brachium horruit. Videns aulem quia aut voluntati pa-
B
ejusdem martiris hahcbatur. Hoc autem locuplctis- rentumnon posset resistcre aul protervi sponsi ap-
simum etvenerabilccolumnae marmoreae, etantiqua petitum evadere, a paternis ssdibus latentcr egres-
pulchra aedificia quae adhuc supersunt, fuisse te- sa fugam iniit; et, ad hanc viciuiam ueque pcrve-
stantur. IndiebusautemDodilonis episcopi (circa an niens, juxla predictumvicum cursum vit® martirio
881) videntes canonici Normannorum bachaniam consummavit. Nam vir illc cui pacla a perentibus
circa istamprovinciam ubiqucdesevire,et, ut supe- cral, palentem usque ad ipsum locum persecutus
rius memoravimus, profanatis sacris cultibussanc- est. Quem cum post tergum virgo venerabilis eini-
tasDei casas incendere, sacras reliquias cum suis nus prospcxisset, lola intremuit, cl quomodo se
quihusque necessariis in nostram aecclesiam attulc- morsibus infcstantis bestiae excmere, ncscit. Quid
runt, ab ipso nimirum cpiscopo humane suscepti. enim faceret? Mox, uii eratanimal simplex, pasto-
Ubi per aliquod temporis demorati cum jam, adver- ribus qui illuc gregem pascebant, abscondenda se
sariorumdecessioncmarbilrantes, adsuarepedandi interserit, taliterque quaerentem latere estimavit.
licentiam flagitassent, nolensepiscopus eisadquies- Quod tamen juvenis aucupatus, ut lupus esuriens
cere, ad tempus monuitdifferendum sane hostium : supcr innocentem oviculam irruit, cvaginatoque
precavere perfidiam, corum reditus suspectos doli gladio dccollavit. Quae mox, ut antiquitas relatorum
;

ne temcre crederent vanae opinioni, certam securi- C audct assercre, proprium caput maiiil)us sumpsit,
tatempotius expectarent. Audicnlcs crgo sic episco- populoquespectanteusquein aecclesiamquoe in ipsa
pum, manserunt aliquandiu. Paueis veropostdiebus villa in honorc sancti llemigii aderat dcportavit.
interpositis, iterum adcunt episcopum, asserentes Ad cujus ergo venerationem a fidelibus cliristianis
hostem excedere, omnia tuta, securum eliam sibi facto monasterio, puellaris congrcgatio delegatur,
patererecessum. Adquosepiscopus: «Qusenam,in- sed, prediotis causis intercipientibus.ad unius pre-
quit, vos movet temeritas? Quodasseritis, noncre- sbiteri obsequium redigitur. Est autcm antiquare-
do, sed fortasse vos fallit opinio; mane adhuc, mo- latio quod longo post tempore Saxones, incertum
neo, state, nihilapud mevestris usibus interim de- qua causa, ad banc viciniam devenerunt, et per
fuerit. Porro gensilla ferox est et callida,nullipar- ipsum vicum transeuntes, audita quidem sacra
cens; si incauti incideritis, maturior ausus serio- opinione, partem corporis sacrae virginis aspor-
rem luet poenitentiam. » Illis autem contra obnixe tarunt.
flagitantibus, et omnia tutaprocul dubio astipulan- 13. De monasteriosancteeMariaeAtrebatensium.
tibus, adjecit: Cum hsec ita sit vestra sententia, Veniamus nunc ad Atrebatense territorium, Mona-
esto\ in vestra manu deliberationem contituo; il- sterium namque sanctse Mariae, ubi quondam pon-
lud tamen pignus preciosi brachii apud me rctine- tificalis cathedrae principatus fuerat, quadraginta
bo\ hocquodam presagio ita disponens ne,si, vide- t-. canonicos habet. Illud vero Modernis diebus Ko-
licet, quod postea probavit cventus, adversarii dulfus, ipsiusecclesicethesaurarius,concilio domni
ineursarent.thesaurus tanti pondcris disperiret, Gerardi cpiscopi ampliavitjcsselquc loeus venera-
Acceptaitaque hujusmodi liceniia, paratis viaticis, ^jHs e l miinisindigens, nisi fasluosaFlandrensium
cum tanta obstinatione remeare coeperunt, demen- comitis excellentia, quaejuxta supereminct, advcr-

VARl^E LECTIONES
219 HunulchurhHonulfocurte 6. Honuliicurte 2. 220 „ oc caput, primo septem lineis comprehensum,
1. 3.

auctor postea in rasura atque scedula annexa ita ampliavit. 221 Hoc caput primo quattior lineis comprc-
hensum aiictor ipse in rasuraet iu margine ita ampliavit.
not^:
(258) Baralle, inter Gambrai et Arras. Colv. (259) Sains-Ies-Marquion. Le Glay.
131 GESTA PONTIKICI M CAMKKACKNSIIJM 132

-aii aliquando oonsuevisset. Ibi vero juxta altare A episoopum in oonventu Binodali conveniendumesti-
genitriois Maries, quodbeatus Vedastu mavit, sueque deliberationia effectui coram omni
diebus oonaeoraverat, anno quidem secundo Binodo licentiam postulavit. Cujus auotoritate nec
rardi epieoopi IOi8), multae el multum preci difficile impetrata, monasterium eediflcare festina-
Banotorum reliquiee inventee Bunt, ad quarum illu- avit, consummatumque ab ipso domno episcopo
Btrationem diversa miracula per tres circitor anno consecrari obtinuit. Loci autem vocabulum epi
divina clementia operata est. Leprosi enim mun- pus immutavit, sicqueCellamsanctiSalvatoria sta-
dati, oontracti bumanis usibus solidati, multique a tuit nominari
diversia langoribua curati, sospitate donantur. 21. De Dawacenei castro. Preterea etiam apud
14. Desancto Vedasto. In castro vero Atrebatensi castellum Duwaieum (265) monasterium eef cano-
monasterium sancti Vedasti, quod supra diximus nicorum, ubi corpora sanctorum jacent Morantii
i,SO)a Bancto Auberto fuisse constructum, mona- (266) atque videlicet Amati. Sciendum est autera
chorum religione letatur, multisquevirlutumprodi- quod ante constitutionem hujns castelli usus telo-
^•iis cselitus illustratur. nei, i|uod ounc pro inminentis Flandrensinm comi-
15 De duabtis basilieis. Huic etiam
idem infra tis potentia in ipso castello mutato pristino ritu
castrum duae basilicaejuxta suhjacent canouicorum, B Bumitur,apud Lambrasvillam sanctseDeigenitricis
iina videlicet in honore sanctse Mariae, altera vero solvebatur. Erat enim regius fiseus, sed tempore
sancti Petri apostoli. Stephani episcopi a Karolo rege sanctae Mariae do-
16 De Maracalo. Est etiam in vico Maraculo (260> natur habendus. lllo etiam tempore portus illuc
monasterium canonjcorum, ubi sancta quiescit Ber- habebatur; postquam vero incolatus hujus cas-
tilia, quae bocipsum suum predium sanctae Marias telli cceperat, illic navigii usus derivatur, et huic

tradidit. nostrae villaa tantum dimidia portio tclonei solvi-

17. De Albiaiaco- Rursus vero invico Albiniaco tur. In hac autem villa rex Ghildebertus forte (267)
(261 1
monasterium cst canonicorum.saiiclividelicet sepultus est. Cui, cum ad obsidendum fratrem
Chiliani, qui Scotus fuisse traditur. suum, qui tunc temporis Tornaco morabatur, irc
18. De moaasterio sancti Viaditiaai. Item in pararet, beatus Germanus Parisiacensis episcopus
Monte sancti Eligii — sic enim locus dicitur ca- — prassago 222 spiritu praedixerat non posse se con-
nonicorum quoque cst monasterium sancti Vindi- summatum ire illiusmodi negotium, si germanae
ciani Cameracensium cpiscopi,quod postquam viris "neci eo spiriluintenderet. Ilicautem verbis surde-
militaribus infiscatur, proimmunitione[imminutio- scens, exequiparatdispositum. Sed ne beati ponti-
C
ne?rerum ad raritatem fratrum redigitur. ficis irritum haberetur presagium, in ipso itinere
19. De Lucaa et Pas. Preterea in viculis Lucau morte preventus, inprcdicta villa Lambras subter-
(262) et Pas duae basilicae sunt canonicorum, quae ratur.
postquam quoque militaribus viris in beneficiis tra- 22. De Lenensi wonasterio. Apud castrum Le-
duntur, ad inopiam elapsee sunt. nense ( 268) habetur quoque monasterium canoni-
w

20. De Ceila sancti Salvatoris. Est autem vicus corum, ubi sanetus quiescil Vulganius, qui Scotus
ex rebus sancti Vedasti, nomine Berclaus traditur extilissc.
(263), in
paludibus quidem situs, pecori ex sufficentia |n- 23. De villa Henim. In vico etiam qucm dicunt
scuae aptus, omninoque etiam monachorum usui Hcniye i269) est basilica in honore sancti Martini,
oportunus. Illuc ergo Leduvinus abbas (264), con- antehac unius tantum presbiteri acla. Nuper vero
siderata rci oportunitate, monasterium Rotbertus Atrebatensisde remedioanimae tractans,
fundare
disposuit, siquidem et episcopalis
.
x » auctoritas
- aspi
r*
raret; quippe dupliei usu satis competenter provi-
— t-v
consilio Gerardi episeopi,
l x
expcnsis
* propriis
j.---i-
' —rebus
duodecim canonicos inibideputavit (an. 1040)
so qnod inibi videlicet partem ex monachis, qui
:
2i.De vico Belgico. liem vero in territorio Atre-
ad coenobium sancti Vedasti frequentiores conflu- batensi, in vico videlicet qui Belgicus (270) ab in-
xerant, delegaret; ct bona aecelesiae circumjacentia eolis nuncupatur, exstatbasilica canpnicorumsancti
tutius possiderentur. Itaquc domnum Gerardum Bemigii, ubi divina saapius miracula coelitus fieri

VARIiE LECTIONES.
221 presaga 1.2. secl hic corr. 4.

NOTvE
(260) Marceul d. Atrebat. nomine autem errat noster Sigebertus enim fuit,
;

(261) Aubigny,arrondiss. de Saint-Pol. LeGlay. nonChildebertus.

(262) Lucheul, prope Doulens. (268) Lcns cn Artois. Golv.
(264 Billi-Berclau, ad fi. Deule. Golv.
1
(269) Hennin-Lietard, inter Douaiet Lens.
(264) S. Vedasti, e. 1022, c, 1041. (270) Jam incognitus. Nec Belgevillc, nec Belge ad
(265) Douai. fl.Ternoium,necBlangiacumesse, jamColvenerius
(266) I. e. Mauronti, Saint-Morand. Golv. docuit, eo quod hi loci nunquam fuerunt dioecesis
(267) I.^e. casu fortuito; nam poslea Suessionas Atrebatensis. Idem affert Bellovacum Artesise, et
in basilica sancti Medardi... translatusjuxta Chlo- Belle prope Aubigny, et Berlette ad fontem Scarpa? ;

tachorium patreni suumsepultus est, teste Gregorio sed monet in his nulla ecclesiae collegiatse mona-
Tur. iv ult. unde sequentia hujus capitis omnia steriiveexistere vestigia. Sequens nominis Belgici
noster sumpsit, verbis quidem multum mutatis. In
133 LIBER SECUNDUS. 134

dicunt.Notandum vero quod locus istc antiquitua A nbus regulariter institutis, abbatiaaam nominc Kr-
adeopremincbat, ut abcoomnis nostra regio etiam mentrudem praefecit.
usque in presens Belgica diceretur. Dc villa Haspro. Quo tempore Normanni
29.
25. De vico Hasnum. In vico etiam quem dicunt maxime quidem llol tyranno incentore per hoc
Hasnum abbatia fucrat regalis olimatquc ditissima, regnum, ut per alia, desevierint, et eeu supradixi-
ubi cx maxima partc requiescunt corpora sanclo- nms (i, 61), culpis christianorum exigentibus eeccle-
rum Marcellini et Petri. Nunc autem degeneris s;e- sias sanctorum passim combusserint tantse formi- :

culi moribus viciatis, ubi tunc clerici pauci deser- dinis tempestatecorporasanctorum, Aycadri, vide-
viunt, desolatamet inopcm condolemus. licet atque Hugonis, de Gemegio (274) cenobio,

25. De Marceniis. Apud villam quoque Marce- quod superfluviumSequanam non procul ab urbe
nias (271), virgo 223 Dei gloriosa Rictrudis ex Rotomago situm est, ad villam Hasprum, qusB ab
propriis opibus et praediis consilio sanctiAmandi, urbc nostra non plus quam ilecem milibus dispara-
qui tunc temporis insignis habebatur, monasterium tur, allatasunt. Quam villam utrum ab anteaposses-

struxit, ubisanctimonialibusadserviendum delega- sam subjacuisse prselibato monasterio, antunc tcm-

tis. ipsa etiam abbatissa habenas regiminia modc- poris aut a rege aut a quolibet principe pro rcmedio
rata est. In cujus vita plurimum, et post vitam ali- animaa receptalioni sanctorum Iraditam fuisse dica-
quantulum religio crevit, ususque secclesiasticus mus, inccrlumest. Ex his certe beatus Aycadrius,
regulariteradolevit. Scculo autem semper, ut dixi- a sancto Filibcrlo ejusdcm cenobii abbate proba-
mus, in detcrius viciato, ipsarum etiam pucllarum tissimo abbas etiam conslitutus, regimen sacrum
ordo viciari et depravari coeperat jamque magis ;
agebat, vitoeque moribus et virlutum coruscatione
ac magis depravatua mos in degeneri posteritate fulgebat.Adcujuspiamconversationerasanctus vir
usque in presens duraverat. Nuper vero jamdictus Domini Ilugo Rotomagensis episcopus, Karlcmanni
abbas Leduwinus, Gerardo episcopo et marchione regis tilius, divina inspiratione succensus, relictis
Balduino satagentibus, feminas turpiter viventes siquidem episcopatus habonis curisquc ssecularibus
mundato loco exturbavit, ac monachos qui melius abdicatis, disciplinammonachorum ct babitum cx
et religiosius 224 Deo et prelibatse virgini, quae ibi- toto desiderio appetivit ; sacriaque magistri moribus
dem quicscit, descrviant, constituit. informatus, onini virtutumgencrepcrfectuscmi'juit.
27. Dc Hamatgia. Nec procul hinc, in villa Ambo autem qui et quales extitcrint, corum Vitas
Hamatgia (272), beata quoque Christi famula C legentibus evidenter occurrit. His nimirum apud
Eusebia, predictae scilicet virginis ex rebus fdia, hanc villam posthac remanentibus,monasterio facto,
hercditariis aeeclesiam struxit, quam, sanctimonia- monachis delegatis ad laudem corum pius ct mi-
,

libus constitutis, etiam ipsa abbatissa pro modo fa- sericors Dcus multa, immo et celebcrrima virtutum
cultatis multa ope dotavit qnte nunc per ssecula- ;
prodigia dignatus est operari, in tantum sane ut
ritatem multum delapsa, vix paucos canonicos nemo ex vicinis potentibus aul in expeditionem
habet. aliquando transeuntibus, ulla presumptionem ante-
28. De Dnneng. Rursus quoque in vico Duncng hac audeat irrogare. Sed quia monachorum abbas
(273) beata Rainfredis ex sui juris rebus cel- longc aberat, eosquc rarissime pro difficultate lon-
lam fundavit, et, aanctimonialibus constitutis, ipsa ginquitatis visitare solebat, in libertate soluti soecu-
etiam abbatissa regimonium duxit. Hanc 225 autem lumsectabantur, inregulariterqueviventesusqucad
postea incumbente inopia inclinatam pauci canonici tempus Gerardi episcopi, utpote absquc rectore,
incolebant, doncc consilio domni Gerardi episcopi periclitabantur. Quod videns episcopus, abbatemut
etLeduwini abbatis, moderno tempore Balduinus hoc corrigeret ssepe commonuit sed quia, utdixi- ;

comes ad pristinum statum restituit, ibique monia- D mus, longe aberat, correctionem morabatur. Conti-

VARIiE LECTIONES
erasum i.expunctam 2. Marc.gloriosamatronaRictr. 5. cf. infra 111,8 ct Dticange s. v. Virgo.%-'< iia
223
2. 6.religiosus 1. 225 fjoc caputini. primo ita desinebat : Hanc autem canonioi. Sed
scriba ipse, non auctor, crasis quinque vel sex vocibus quas inter autcm ct canonici fueraut, rasurse super-
scripsit postea i. i. incli, reliqua natam —
prefecit irt marginesupplevit eodem prorsus atramentoqvorefiqna
omma. Vocem canonici delcrc oblitus est. Scquenti vero tempore qiuun codex a hihliopcga concideretnrt pn-
mx cujusvis Hneae litterae abscisae sunt, scilicet natam, nici, donec, mni Ge, Leduwi, moder, etc. Hcbc 2. 6.
icgerunt adhuc atque exihent, prouti supra dedimus; i. jain manca ita exhihet p. i. inclinantem p. c. :

incolebant consilio d. G. e. et
. . . . abbatis .... lempore . . .
BE \ ILLA, clc .;
.

3. habet p. i. inopia
: pauci e. i. cum consilio domni G. e. et L. a. m. tempore comea ad pristinum
statum reduxitibique m. r. i. a. n. E. p. Sed postmoduin
Denique 5. totum iocum ita exhibet mutatum :

consilio domniGerardi episcopi etLeduiniabbatis Balduinuscomesadpristinumstatummonialium reduxit,

ibique moniales sancti Benedicti, cum ante fuissent regulares, introduxit, quibus abbatissam L. p.

not^:.
etymologia hac una nostri auctoritate nititur. C271) Marchienncs.
Isidori Orig. xiv, 4 Beigis : civitas est Galliae, a (272) Hamage, propre Marchienncs.
qua Belgica provincia dicla est. Gf. Annales nos- (273) Denain, inter Douai ct Valenciennos.
tros t. IX, p. 305. (274) Jumieges.
 ,

185 GESTA Pn.MIIICUM CAMERA< KNMUM. 136

gU iiuiein episcopum pro aBcclesiastica sollicitu- A moaasterio ttaoii StUvii. Nec pj

31. jj r

dine forte per hano villam transitura facere, pra: hinc olim quidem Bancti Martini aecclesiola, nunc
1. 1 1 < > •
( comesenim erat ilineris
1 1 «j abbati Leduioo autera monasterium canonicale in veneratione etiara
— obacenam monachorum convoraationem indi- Bancti Salvii episcopi el martiria <'jiis,tat. [( V. SaJr. 1

oaro, Salubri etiam, immo competenti consilio 1

1
>
—
» namque tempore sanctus Salvius, totua au-
hortatua cst illum quaa res saneti Vedasti ut, si pernaa patriae inhians, causa peregrinationis babe-
in vioinia prelibati eas siquidem conobii haberet, nas reliquit episoopii, profectuaque peregre, prav
pro hoo monaaterio, quod sibi esset contiguum, dicationi operam dare estimavit. Igitur de lo<
conmutaret, huncque --' locum pro conpendio aster- locum procedens, verbum Dei populo suggerebat,
n.i- remunerationi8 meliorare satageret. Qui inter et maxime celebrationibus missarum inatabat.
hujuemodi colloquia incerto haesit, et tamen acsi Verum ubi ad ipsam viciniam deveniret, ac qua-
difflcile recusavit. Nec multo posi autem temporis daiii die de Valentianense portu ad vieum Conda-

intervallo abbas salubriter consultus, bene el dili- tmii transiret, a quodam pestifero factis insidiis
genter considerata oportunitate, nolmn fecit epis- captus, iu custodia religatur, raptisque indumen-
copo, exeoutorem fore monitionis, si ab ipso
Be tis sacerdotalibus et ornamentis episcopalibus
abbate Teoderioo commutationem impetrare vale- quaa seoum portaverat , obtruncatur. Sepultusque
ret. Unde letus episcopus, continuo directa lega- a viris religiosis in supradicta sancti Martini aec-
tione abbatera Teodoricum adorsus est, monslrans g clesia, tunc ad praesens et postea inultis praeconi-
animoe periculum, nitempore sihi consuleret. Cum zantibus miraculis, quanti et qualis meriti extitis-
longe esset positus, locum commutare deberet; scl apparuit, ut plenissime in libro sua? passionis
quod si nollcl, adjuneto silii Balduino marchione repperitur. l'ndc attonitus princeps rcgionis Kac-
falsos monaohos expelleret, locumque emendare lomartellus, pro salute animas dc ipso ftsco Valcn-
cum omni auctoritate satageret. Super quodabbas tianense et de aliis rebus locum augmentavit,
conpetenti consilio usus, mandatis episcopi satis- sumptumque stipendiarium doputans, canonicos
facero Bstiraavit, rebusque sancti Vedasti, quee in constituit.]
sua vicinia circumjacent, susceptis, villam Has- 32. IJc Marecolis. Sanctus quoque vir Dei Hunt-
prum Leduino abbati contradidit (an. 1024). Haec berlus, sanctilate conspicuus et non modice pre-
autcm commutatio coram Rotbcrto rege Franco- diatus, cx patriaLaudunense deeedens, in villam
rum coramque comitibus, Balduino videlicet Flan- Mareclias (277) locum suaj sancta3 conversationis
drensium et Ricardo Rotomagensium, facta est, et elegit ibique de rebus propriis et praadiis monas-
;

eisdem corroborata (275). Abbas itaque Lcduinus, terium in vcncralionc sanctre Dei genitricis et
ut edificator videlicet idoneus, locum cum summo sanctorum apostolorum Petri et Pauli apostolica
studio, ad laudom ct venerationem sanctorum qui auctoritate construxit (278). lllucque fratribus ad
ibidera quiescunt, emendavit, novisque edificiis et doserviendum slatutis, ipse etiam Domino serviens,
elaustro regulari insignire exercuit virtutum signis et doctrinse vitaeque meritis satis
30. De Valentianis. In castro Volentianensi mo- clarus emicuit, ibique laboremhujus vitaa consum
nasterium est canonicorum, quod Arnulfus comcs mans, sepullus in pace quiescit. Hanc siquidem
consilio et aucloritatc Rothardi cpiscopi (576) in abbatiam primus Otto imperator, Heinrici regis li-
honore sancti Johannis Baptistse construxit, re- lius ( 279 ), ut in primo libro latius digessimus,
busque pro oportunitate collatis, duodocim canoni- tempore Fulberti episcopi habendam tradidit san-
cos deputavit. cUe Dei matris aecclesiae Gameracensium.

VARIiE LECTIONES.
22<5 duncque 1.

NOT^E.

(275) Hanc commutationcm anno
Miraeus ob chartam Lcduini, editam in Opp. diplo-
mat. I, 265, ubi haec leguntur Principi seternita-
tis... Ego Luduinus abbas... Sed nostro tempore,
dico a. i. summi et vcri pontiJicis I. C. millesimo
quadragesimo quarto, pcr Gerardum Cameracen-
10-14 adscribit ruin presul, nostra? congregationis fraler. Actum
Rodomis, mense Januario in octava epiphaniae, 111-
: dictione 6 regnante serenissimo reye Francorum
Robcrto, anno nnperii sui 28.Verum illud quadragc-
simo aperte mendosum est, et mutandum in vigesi-
mo; annus enim 28"s Roberti est 1024 porro Robcr- ;

sem ct Atrcbatenscm episcopum quscsitum est, tus archiepiscopus obiit a. 1037.Warinus a. 1030,
quterendo atquc rctractando aJterutrum sic perac- et Theodericus abbas jam ante annum 1030. Rectc
tum est, ut nos consiJio seniorum et vicinorum nec- igiturColveneriusannum hujus commulationis 1054
non nostrorum fratrum, ceJlam quee dicitur Haspra esse statuit et jam Jacobus de Guisia eumdem a.
;

a comite Richardo et Teodorico abbate Gemeticcn- 1021 tradit (ed Fortia IX, 246).
sis coenobii douo acciperemus, quia vicinior nobis (276) Igitur intra annos 979-995.
erat ; ipsi quoque Anglicurt celhillam viciniorem f277) Maroilles.
sibi nostra donatione possiderent. Testes hujus rei (-278) Cf. 1, 27, ActaSS. Belgii IV, 117.
fuerunt Richardus comes, qui donationem... Ro-
: (279) Erat noster ; supra enim, 1, 68, ipse narra-
bertus archiepiscopus frater ejus. Richardus JiJius vit Garolum regem eam tradidisse Stephano epis-
Richardi. Robertus frater ejus. Wairinus Belvaco- copo, anno 921.
 ; ;

13? LIBER SECUNDUS 138

5S. De Waslero. In villa qnoque Wasiero

villa A bripientc inopia, onlo monachalis ad eanonical CIIl
(280) beatus Landelinus monasterium ad paucos Lctus, sic ad tempus domni Gerardi epiacopi
fratres condidit, euisanctum Dodonem bense me- usque remansit. Quod vero cernena episcopus,
morise virum prefecit. Hic nimirum sacris moribus preacepto Heinrioi imperatoris consilioque Heri-
cluens, innocentiam duxit, ibique deposito
votse mani comitis (283), ac voluntate sui fratris Gode-
onore fragilitatis, felicitcr in pace quieseit. fridi, fratris videlieel
episcopi, qui ex parte Heri-
3i. Dc villa Fescau. In villa etiam Fescau (281) inanni coinitis ipsum locum in iiseo tenebal, eme-
monasterium est, ubi sane sanctus vir Domini, lioravit, et faeto abbate Fulcoino, in pristinum
Ilelto videlicet Seotus, divina providentia dirigen- ordinis slatum reformavit (an. 1016). llic autem
te, deveniens, aliquanto tempore eonversatus cst vir bonsa memoriee abbas cum summo studio et
tandcmque cursum sute pcregrinationis finiens, labore uominis sui oflieiuin librans, et usum rc-
migravit ad Christum. Au eujus merilum declaran- gulse interius docnit et locum omnem pro modo
,

dum divina pietas multa dignata est operari do- temporis, utpote adbuc videlicet aovitium, pulchris
eumenta virlutum. Unde quidam ex rcligiosis viris sedificiis et usui monachorum necessariis exterius
sancto viro tantorum emolumenta bonorum tradi- insignivit.
derunt, ut aliquot cnnonicos admitlerent. B 36. Dc Mclbodiensc monaaterio. Diccndum est
35. Dc monasterio quod cst in villa Alto Montc. quoque in Melbodic. (284)
monasleriuui puellarum,
Xec prseteream vicum, quem Altum Monlcm (282) [l V.Autb.) quod beala Christi virge Aldcgundis ad
dicunt, nec inmerito sic nominatum cum beatus ; opus SU33 conversationis ex propriis prediis struxit
Vincentius, eum multis viris religiosis ,
qui cum eo quod etiam bcatus Autbertus multis viris seeum
,

fuerant, sua conversatione reddiderit sublimatum. adliibitis, dcdicavit. Iltee nimirum virgo laudabilis,
(V. Auth.j [Porro istc Yincentius comcs egrcgius, soror sancta3 prasHhatseWaldetrudis, a bcato Aut-
videlieo! sanctceWaldetrudis maritus, juxta quidem berto doetrinala velamcn pise religionis accei>it,
saecularem eminentiam et rcbus genere potentis-
et ibique cum plurima turma sororum pur;e vitSB in-
simus ,
eruditione tamen et crebris monitionibus nocentiam ducens, deposita corpons gleba, celcsli
beati Autberti pontificis informatus, saecularis mi- sponso eum ardenti lampade obviam perrcxit.
litiaepoinpam procul abhorruit, Deiquc obsequiis 37. De Laubiensi Transeundurn cst ad
ccenobio.
mancipare sc potius estimavit.] Igitur dum de loco Laubiense cenobium quod sacris initiis sancti
(285),
suae conversationis expetendo sollicitus curam ge- Landelini ad tanti honoris, qui nunc est, paulatim
rcret, non defuit divina pietas, sancti viri deside- C pervenerattitulum. [( V. Autb.) Huncnimirum Lan-
rium completura. Nam quadam noete pluit Domi- delinum primeva quidem eetate a beato Autberto
in

nus nivem, et omnem regionem circum et circa pontifiee litteris etmoribus sacris imbutum, postea
niveo rore respersit, cxcepto paululo loei, quod in vcro fallenlc diabolo pii magistri profugium, spreto
supradicto vico in modum videlicet crucis resper- elericatu manui preedatoriee in libro vita3 ipsius le-
gendum reservavit. Quod vir Dei suo desiderio gimus sociatum. Hune, inquam, postquam magister
cclitus contigisse altiore consilio intellexit ;
divi- benignissimus diuturna lamentationc el jugi prece
noque indieio certior faetus, mox eodem in loco ab errore revocalum quasi pater lilium suscepisset,
monasterium ex proprio sumptu fundavit quod ;
ac saucium dulci corrcctione ae benivola consola-
etiam suus magisler Autbertus viris secum reli- ,
tione reercasset, in preelibato loco lunc temporis
giosis adhibitis, in honore apostolorum Pelri et solitario secedere monuit, ul disciplinatius videli-
Pauli dedicavit. Ibique vir sanctus feliciter con- cet errata corrigerct et emendatius viveret. Peracto
versatus, laudabilis vitaa sanctitatem ducere ads- itaque habitationis tediticio et in veneralione apo-
tuduit. Ad cujus piam conversationem multi viri stolorum Petri et Pauli consecrato (286), — paucis
religiosi confluxerant, traditisque prsediis et pro- J) siquidem viris nitidai vitas secum receptis, — mo-
priis rebus cum sacro viro degentes, ad vita3 ie- nitiones et mandata magistri sequa lancc moris et
gularis normam scse constrinxerant. Gum autcm operis adimplevit, et de die in diem proticicns, ad

locus a regibus et principibus augmenlari et fre- vitas sanctissiime culmen transcendit. Ubi vero lo-
quentia fratrum populosus ccepisset haberi : ut li- cus conversatione florere ccepisset, et
viri sancti pia

berius Deo vacaret, in secretiorem locum secessit, ex munilieentiis regum sive potentum quorumlibet
quem etiam locum paulo posterius dicam. Ilujus quanto rebus exterius, tanto etiara nuinero mona-
vero forma et exemplo religio monachorum postea chorum interius habundarel : mox inde rcraotus,
multo tempore adolevit, sed per incursus gentilium, siquidem ul Deo strictius manciparetur, secretio-
immo et per crebras seditiones domesticorum su- rem locum, quem paulo post dicemus, expctere
not^:.
(280) WallersSt-Hilaire, sive Wallers enFaigne. (283) Eihamensis sive Virduncusis cf. ui, 6. ;

Seeundam Fulcuinum autem, cap. 4, non Landeli- i£84) Maubeuge.

nus hoc monasterium condidit, sed Ursmarus. (285) Lobbes.
(281) Fussiaux, prope Avesne. Le Glay. (286) Secundum Folcuinum in Gestis abb. Lob.
(282) Hautmont, prope Maubeuge. 4. L rsmarus demuin hoc fecit, anno 69".
Patrol CXLIX.
 I GESTA 1'i.NTIFICUM CAMEKACENSIFM. 140

estimavil (
V. Uramari.) Seoessurus autera, eo looi a inspirante, cal '1111111 estimavit, saaotoque
iii
•
virum Dei Irsmarum, piis mori-
•
1 debriata spiritu,
1 a beato Autberto confortata , ha-

preditum ,
in functoria tantum preedicatione bitum sancti velaminis sumpait. Deinde vei
um Bpiscopum (an. 689). Hic etiam vir dotalibua beneflciis et propriis prediie ipsum

de villa Fl 1 I
288 l, quae infra silvam Terasciam mona8terium in bonore sancta? Marias, aten-
oriundua, formam innocentis \ itee tia '( auctoritate Bancti Autberti patroni sui, con-

fratribus exhibuit, dieaque buob in bonia operibus didit. Ubi etiam adscitis non paucis familiaribus
egit.l II"- igitur dootore, el dein beato Ermino feminis, puritatem vitaa laudabilis d icens, celesti
succedcnte , de quorum monasterio subsequenter sponso obviam itura, lampadem lucernae sibi Lnex-
narrabimus, effloruit locus, et ad Dei gloriam, ul tinguibilis preparavit.j Alterum vero monasterium
usque 111 presens apparet, mos plene adolevil est canonicorum Bancti Germani.
i8ticus. 10. De eella sanctis Gielani. Nec procul hinc, in
h monasterio sanctorum Ursmariet Ermini. quem dicunt Cellam, monasterium
videlicet

Horum itaque beatorum Dei confessorum dormi- esl monacborum sancti Gislani [(ibid.). Iste nimi-
is habitaculum subjungamus. Eratnamque »0- jj rum, angelica visione monitus, ab Athenis di.
ia parochialis subjacens prelibato cenobio, quae sus, cursum suae peregrinatiOnis in ipsa partc di-
juxta, scilicel in vertice montis, sita esl ; ubi ipsi monasterium auctoritate sancti quo-
rexit, illudque

monachi, sed et omnes collimitanei circum et circa que Autberli, sed et sancta Waldetrude, cui tunc
degentes, tumulandi ferebantur. Ad hanc etiam temporis familiari dilectione inhseserat, opitulante,
beatissimi viri Ursmarus atque Erminus, cum de- fundavit (circa an. 640.)' Qui quantus vel qualis
functi sunt ,
portantur humandi ;
quorum meritis vixei-it, libcr qui de Vita ipsius componitur, largi-

deolarandis divina pietas multa miracula dignata ter edixerit.

est operari. Sed quia supra de sancto Ursmaro pa- 11. De Crispinio vico. In vico Crispinio (292)
nuii tetigimus (c. 87), non incongruum, si de sancto monasterium canonichorum ubi sanctus , vir Dei
quoque Ermino aliquid explicemus. V. Ermini.) [|
Landelinus, utjam paulo superius diximus (c. 37),

Hic nimirum \ ir vitse laudabilis, et non parum pree- pro frequentia fratrum reliclo Laubiensi coenohio,
diatus, de pago Laudunensi oriundus extilit, et de commendato Ursmaro regimino suisque
viro Dei
die in diem in bonis operibus proficiens, omnium rile rebus, secessit, viteque nitidioris
ordinatis
virtutum eluebat commertiis. Quem quia odor bonse p perfectione exacta migrans ad Christum, in paco
opinion illius longe lateque increbuit , bealus sepultus multis virtutibus coruscavit. Htec autem
I frsmai us, supi adictum monasterium (290) regens, ahhatiola, ut in primo iihro in preceplis regalihus

sepius accersivit, diemque suae vocationis immi- viiieri potest ( 1, (>8 ), sanctae Dei malris secclesiio
nere intelligens ,
ipsum rectorem monasterii --" Cameracensium subjacere dehere traditur; scd
officiique sui posl se supparem et ministrum pon- infestationibus gentium subripientibus, aut in mu-
tificemque delegil an. 711). In functione igitur vi- tatione regni modo divulsa, militaribus viris bene-
caria subrbgatus, totum se in divinis cultibuspro- licio infiscatur.

pensius mancipavit suique magistri forma instruc- 1-2. De villa Condalo. Apud villam quoque Con-
tus, de creditis ovibus curam sollicite gessit.] Illud datum (293) olim regalis et dives in honore san-
etiam predium suum Ercli in usibus fratrum ex- cl." nunc autem
Mariae abbatia fuerat puellarum ;

pendit. Postquam vero ambo ad remunerationem est monasterium, prie inopia, paucorum canonico-
vdcati, primo quidem beatus Ursmarus (an. 713), rum. Ubi sane sanctus vir Dci Wasnulfus, gcnere
dein vir Dei Erminus (
an. 737), in jam dicta par- Scotus, cursu peregrinationis consummato, sepul-
rochiali seeclesia tumuiati fuissent, tot et tantis pv tus cum patribus in pace obdormivit (circa an.
munificentiis locus ille donatur, ut modernis tem- 700), hujusque meritis omnem locum illustravit

poribus monasterio facto, canonici mitterentur. miraculis.

39. De Monte Castriloco. In villa Gastriloco (291 <
43. De villa Lutosa. Est monasterium quoquc
duo quoque monasteria habsntur, unum quidem canonicorum honore apostolorum Petriet Pauli,
in

puellarum, [(V. Auth.) quod sancta Waldetrudis, in vico qui dicitur Lutosa (294), quod construxit
conjunx sancti prelibati Vincentii atquc soror hea- heatus Amandus et cst dives abbatia, ubi vir Dei
;

tte Aldegundis, edificavit. Cum enim vir suus hea- venerabilis Baidilo requiescif qui corpus sanctse ,

tus Vincentius, relicto mundi naufragio, monasterii Mariae Magdalense de Hierusalem in Durgundiam
portum expetierit , ipsa quoque divina clemenlia in loco Vcrcelliaco attulisse fertur.

VARI^E LECTIONES.
—" monasterium \.
NOTiE.
(287) I. e. ad Dei verbum prsedicandum genti- (290) Laubiense.
bus, non autem peculiari alicui loco adscriptum. (291) Mons.
Colv. (292) Crepin.
(288) Floybn. (293) Conde, ad Scaldim.
(289) Foret de Tierache, in finibus Picardiaa. (294) Leuze, inter Ath et Tournai. Le Glay.
 :

141 LIBER TERTIUS. L42

4 i. De vico Botaasce. In vieo Rotnascc (295) cst

A ab inimicis Dei patilur pro slabilitato regni t! Bde
monasteriumcanonieoruni.asancloquoquc Amando lilale imperaloris.

in lionore eorumdem apostolorum constructum, ubi

De Sumgeiaa. Repetamus etiam locuotj
villa

martir Dei preciosus Ermes quiescit. Hoc autem quem quidem in Altomonte fratribus, ex-
relictis

demiramur, quod hunclocum tam antiquum et tam petiissc beatum Vincentiumprediximus.[(V. Aui
opulentum Ludowicus PiusEndensi ccenobio (296) Hicprofecto ab incolis Sungeias (298) nuncupatur.
sul)jacendum donavit. Ubi ipse virDominia frequentia populare remotus,
fralribus sociatis, lnonasteriurn struxit, ibique ex-
45. De villa Iham. Est eliam locus super Scal- actishujusvitiecursibus felieiter, sepullus cumfilio
dum lluvium, quem dicunt Iham, ubimodernis tem- suo Landnco Meldensi episcopo in pace quiescit.
poribus honorabilis vir comes Godefridus (297) et
47. Mouaslerium ia luco Afasliazs. Apud Masli-'
uxorsua Mathildis, matrona videlicet memorabilis, nas (299) quoque monasterium esl canonicorum, ubi
— erat enim suum predium, suis usibus oporlu- quiescit preciosus Dei martir Rumoldus, genere
num —
castro quidem nmnito, navigium, merca- Scotus, qui vitam cremilieam duccns, ibi mar-
tum, teloneum, ceteraque negotia statuerunt; infra '}
autem monaslerium ab antiqui-
tirizatus cst. Iloe
castrum vero monasterium in honore sanctoe Ma- tate constructum, regalibus emolumentis maxime
riee, deputatis canonicis, iundaverunt. Extra autem augmentaUir.
Herimannus iilius duo monasteria struxit, unum 48. Monasterium sancli Guotmari. Nec procut
sancto Laurentio, alterum vero sancto Salvatori. binc est monaslerium (300; canonicorum, quodex-
Nune igitur locus, utpote noviter instructus, ex propriis prsediis vir Dei Guntmarus illustris
omni sufficientia floret ct lamen esset uberior, nisi laicus struxit (circa an. 775), ibique sepultus
crebro hostili incursione quateretur, quod- maxime diern resurvectionis spectat —*.

L.IBER TERTIUS
DE REBUS GESTIS GERARDI EPISCOPI 229 .

1. Domnus
impcrator Heinricus, ul superius di- diis quae ex patre matris habcbat he-
in ipsa terra
ximus, suorum principum unanimi consilio usus, reditario jurc tenendis, secum permissionc paren-
Gcrardo suo capellano, adhuc diacono, non intimis tum abduxit, et sub regula canonica dcgentem fa-
parentibus Lothariensium alque Karlensium edito miiiariler educavit. Sub cujus iiberali erudilione
301), apud Arvilam (302) villam Saxonise Kalendis el normam tecclesiaslieie relieionis et muudamu
Februarii donum largitus est episcopii (303) r
[a. i. C disciplinam salis viderathonestatis. Episcopali vero
1012], Hunc in puericia Alboro Remensium ar- munere infulatum (304) ipso quidem die et cra-
chiepiscopus, pro consanguinitate, sed et pro prse- stino, purificationis scilicet gloriosse Dei gcnitricis

VARI^: LECTIONES
2^8 JHc desmit 1. in media pagina penultima quaternionis integri, nullo ex ejtis foliis dcCiciente, folio
uilimo recto. Alia niaiitis eootiva statim subjuoxit : Ex decretis beati Gregorii pape, quod monachi ubique
sacerdotali oflicio ministrent, etc., quoc codicis paginam ultimam ct dimidiam peuultimse a scriba vacuas
relictasadiwplent. Eadem bocloco ini. leguatur, sed receatior maausdeletis ascripsit: Hsee suntomittcnda
utextranea. Erant enim aho charactere adscriptain ms. exemplari S. Gisleni. Tcrtiilibri iul.jam ne —
vesligium quidem apparet; at Colveaerius adhuc vidit ediditque; eojusio edeudo atque aaootaudo Gdem
egregiamatque vereaccuratamfuissecumprimoatquesecuodolibrodocti simus, cum scquimur tesicm fidc
digmnn in annotandis codicis 1 lcctionibus per librum tertium, qui bodic superest taatum ia 2*. 3. 4. sed
.

fuit etiam in t. 2. 5. 2-29 j( a Qoiv. ex 1. ut videtur ; cf. I, 122. Titulo omnino caret i. In 3. ita legitur
Domnus Gerardus in episcopum Cameraeensem creatur. Iste est qui ecclesiam Cameracensem perfeeit
et dedieavii, Liber tercius. Capitum liiscriptiones Colvenerius per tolum librum de suo adjecit quas nos
ejecimus; in codicibus enim uon extant.
NOT^E.
(295) Renaix, inter Oudcnarde et Grammont. Kal. Febr. ab imperalore episcopio donatus dicatur.
(296)Inda seu Gornelismunster prope Aquisgra- Erluinus aulem nr Non. Febr. demum obierit.
num. quse in sequenti capite narrantur, a. 10l2facta<
(297) Filius Godefridi Ardennensis. Cf. Aucia- inter omnes constat; atque Heinricus qui I

rium Affligemense Sigehcrti a. 1003-1033. nostro i, 122, jam ante Erluini obitum per lega-
(298) Soignies, inter Mons et Brussel. tioncm Azelim episcopum morti vicinum esse di-
(299) Mecheln. dicerat, facile jam tum Gerardo potuit concederc
('60Q) ad Netham prope Mecheln
Lierre ,
,
Le . quod Azelinus quoque vivente adhuc episcopo
Glay. Gf. Acta SS. Oct. V, 678. petere non incongruum censuerat. Diplomata Ge-
(301) Patre Arnulfo Florinensis ccenobii funda- rardi edita auxilii nihil afferunt; in charta a. 1046
tore, matre Ermentrude. Colv. a Miraao Opp. dipl. 1 55, prolata, Iegendum esse
,

(302) Hodie Erwitte in Westfalia, ubi igitur im- patet Hcnrici rcgis anno vm. presulatus domni
perator a. 1012, minime vero a. 1013, moratus est, Gerardi xxxv.
Peutz. (304) I. c. donatum; ordinatus enim fuit Remis,
(303) Golvenerius, et multi post eum, Gerardi cf. cap. sq. Le Glay.
successionnem anno demum 1013 ascribunt, cum
 ,

143 I \ 1'uNTlFICUM CAMKKACKNSIUM 144

Mariee, leoum imperator detinuit ; tertio vero di * ndum monitumire disponeret, cum Bois fide-
l atiamdiscedendi accommodans, abbattbue vid libus etiam Walterum, Becum pergeret, parari
ut

Endensi i
,
-
Quorenuente, ipse presul cumsuia aliis
Herimanno i
106) per leg itionem precepit, iuurbem L odecensium, praascripto termino (311),
,
.
id ui be n !ommis8am ub- ri occurrere festinavit, debitumque ol

nt. Hiie imitantibu8,cum iterfa- quium exhibens, euper Walteri injuriam et inobe-
\ alenl rtrum pene aubiret, Baldui- dientiam exclamavit. Post hasc vero monuit illum
, audito rei exilu, etiam eomita- imperator, ui secum ad novum episcopium dedioan-
turus occurrere festinavit , tantaque copia fultus in dum, ni civitatem videlicet Bavenberg, una profi-
urbem pervenit, o populo videlicel et clero cum leta cisceretur, ibiqueinsua presentia a mis

el offloiosissima celebritate susceptus. Missi \ licis multieque coepiscopissiveabbatibu8,qui illuc

predictam (r, 120) Walteri sevitiam audien- ad encenia

(812) templi convenire deberent,
mordaciter illum el cum indignatione repre- ordinaretur episcopus. Qui ei si honorabiliua et
i. mdunt immo et quo spiritu cum aliis malis
;
disciplinatius coram regia pompa et Lothariensi
etiam domum
episcopalem occupare presumpse- sollertia sciret se ordinandum tamen loci am :

mox falsam defensionemobjiciens,

rogant. Qui B quo nutritus fuerat, captus, a nullo quidem nisi a
failaciter con quod ita se facere non causa .
metropolitano Remensium archiepiscopo se ordina-
sed tuitionis adversus Balduini comitis im-
,
lum iri quippe Batis provide ac
velle respondit ;

petum, cui male suspectus erat, disposuit. IIuc competenter causam considerans, ne fortevidelicet
autem longe a rei veritateseclusum,acmagisdolo eo etiam ipse consuetudini sedis metropolitanse
quamfidesuffultura fore respondent, presertimcum contraire videretur, quod domnus Erluinus episco-
suas opes intactas reliquerit, episcopales vero ab- pus ob supradictam contentionem (r, 111), Homo3
nor isi me consumpserit. Tandemque cutn ordinalionem susceperat. Quo audito imperator ,

asperitate erroneo consulunt, monentes ut melio- altioiis consilii illum advertens, libenter acquievit,

ratus ab insolentiis desiscerel (308), correctisque dalaque reditus licentia largitus csl ei librum
,

prseleritis, fidelitatem episcopi in reliquum obser- consecrationes clericorum et ordinationem episcopi

et. Id eonlinuo quam sanete promisit, sed ut continentem, ut per lmnc videlicet consecratus,
irius multis modis videbitur, fidem sermonibus haud fortasse quidem indisciplinatis moribus Kar-
derogavit. lensium inregulariter ordinaretur. Lnde mox ad
Procedente vero aliquo temporis (an. 101-2.
-2. sua cum honore et prosperitate concessit. Xec
Mart\ |,ipse domnus Gerardus, ordinatis suisrebus C multo post paratis viaticis cum suorum primoribu ^

vassallisque ac clericis sibi sacramento constrictis, excepto Waltero, lecclesiam Remensium petens,
adimperatoreminvillam videlicetNovimagum (309) summa cum veneratione pontifex ordinatur (313j
cum aliis imperatoris fidelibus etiam [Apr. 27J. Sic itaque sublimatus, oves sibi com-
Balduinum comitem pariter duxil ubi ei imperator ; missas revisit quantocius sed nequaquam ab ;

villam (310) Walcras beneficiavit. lloc autem in insolentiis Walteri feriatur. Ceterum aures siuc
loco ipsum domnum Gerardum in sua prescntiafe- qucrimoniis pauperum non vacabant, eorum scili-
cit ordinari presbyterum. Denique ipsi accommo- cel quos Wallerus, ut dictum est; injuriosetorque-

data remeondi licentia, mandat ut in ciie sancti bat ;

quos etiam pessime
affectos, direptis substan-
paschae sibi famulaturus, Waltero secum pariter tiolis , mancipabat. Unde imperator
in vinculis
adducto, ad aecclesiam Leodecensium adveniret. exclamante iterum episcopo graviter excitalus, sed
Sic reversus, multa iterum mala repperit ;
quippe etrecordatione hujusmodi controversiarum, quas in
querulis pauperum clamoribusquo- triste pulsatus, Erluinum quoque dudum exercuerat efferatus ,

rum Walterus alios verberabat, alios insuetis ex- illustres viros comites. Godefridum scilicet (31 \)

actionibus semper vexabat. Super haec ergo tiran- fj

postea ducem, fratremque Herimannum, huic urbi
num increpans, animsepericulamonstrat. Verumille direxit, et ut ad se tantaj immanitalis virum face-
inobedienterau liens monitus saluberrimos omnino rcnt ire, mandavii ccrtesatis admirans, quod cum
;

pravat. Gum autem pascha propinquante ad pre- se castellanum advocatumque civitatis aiebal, num-
fatam aecclesiam episcopus imperatori serviturus quam aulam regiam frequentaret. Qui comites

NOTiE.
(30ai S. Vitoni Virdunensis. venerabilc monasterium... %.Noa. Maii consecra-
ihamensi; cf. n, III, 2, 4, 6, 8. tumest. LcoJ. Ann. 1012. Heinridus rex pascbace-
idriaB, Barbatus. lebravit Leodii.
I. e. descisceret. Dedicationem. a xaivo?. novus.
(312)
Ni-L- Ibi rex mcnse Martio a. 101 -2 Chronicon S. Andrese Castclli Camerace-
(313)
eommoratus est. sii, anno 1133 conscriptum, haec haliet i, 3: epis-
Insulam potius.
(310) copalem benedictionem v Kal. Maii adeptus est.
Ann. Hilsdesh. 1012 rex. pasca Laodicie
(811) . (314; FiliunVGodefridi Vetuli, comitem Virdunen-
celebravit. Indc... Bnbenberg progressus est;ibi sem, postea ducem Lotharingiaa inferioris.
 ,

145 LIBER TERTIUS 14G

herilibu8obtemperantesjussibus,Walterum conve- A dragesimae (ao. 1018) reducto Waltero precatum

niunt, ac pristinse rcconciliationis ingratum etinso- venerant, ac precum delinimento 232 irami (

lenlirt3 reum haud mollibus indignalionis motibus mitigantes, omnes in preces desoenderant.
redarguentes, plurimum dequesti sunt : eum vide- itaque rogationes episcopus, quem puta itina-

licet non solum promissam emendationem irritam tissimum el inexorabilem, non \ ilipi ndere j:;;;
ra um
fecisse, sed ad augmentum suae tirannidis iram duxit, sed domesticarum aecessitudinibus eerumna-
episcopi amplius provocasso. Sibi cnim lotius rei ruin altrinsecus deploratis, eorum precibus assen-
prepotestatem penitus usurpare, episcopo vcru so- suin hujusmodi tamen conventionibus
porrexit,
lumnomen acspeciemhonorisrelinquere.Addistric- suorum amicorum sacramento collatis.
tum ergojudiciumimperatoriscontendatmonuerunt 4. Tunc eiiam temporis in monasterio sai

Atl haec ille perterritus, mox incredibilis pcenitenlke Mariae Atrebatensium juxta altare multorum san-
speciem induit, qucm crederes ulterius nequa-
et ctorum reliquias preciosas contigit inveniri (cf. n,
quam esse lapsurum, obsidibus quidem cum sacra- 18). Ail quarum quidero merita propalanda divina

mento oblatis, congcslis etiam precibus, ad to- clementia diversi generis signa el prodigia ope-
tius (315)generis satisfactionem tola se humilitate B rante, non solum ex longe posi-
vicinis, sed etiam

dejecit adeo sane, ut etiam ipse domnus episcopus,

; tis regionibus pcr totum fere biennium mulliludo
miseratione pulsatus, iratos comites precibus mi- maxima confluebat.
tigaret. Quo petentc comites emolliti, suspectum 5. Ipso vero in tempore, cum post Nocherum
omne praetergrediuntur 230, susceptisque quinquc sanctae mcmoriaecpiscopum, Baldricus Leodicensis
majoris pretii obsidibus,Walteri precibus accedere aecclesiae adeplus est dignitatem (an. 1008), Lant-
estimarunt; eo videlicet pacto, ut ni infra constitu- berlum comitem (311) assumere in amicitiam esli-
tum plaeitum episcopo satisfaceret, judicandus mavit, utpote consanguincum et ideo adjutorem
postmodum presentiam imperatoris adiret. Hoc patriae futurum. Hujus autem perfidiam Gerardus
autem et ipsi obsides coram omni popnlo dejera- episcopus plerumque compertam intimavit, et ne
runt, quod si pactum ullo modo solveret mox , illum sibi adsciscerel, exortatur; hominem csse
episcopum secuturi, illum omnino desererent. enimsubdolum,fidevacuum; timcndas ejus caUidi-
:>. lliis ita gestis, nec longo post, Walterus non tates. Quod profecto postea ita probavit eventus.
solum evacuavit promissum, sed etiam multo pejus Episcopus enim cum in villa Huvardas (318) castel-

sui furoris ampliavitincursum. Nam dum episcopus lum munirel, ad firmilatem viilelieel pacis, ad ma-
Gerardus ad obsidionem Mettensium civitatis ali- leficos territandos ipse Lantbertus, furoris sui
C :

quamdiucumimperatoremoraretur(aH.101 2,/lH/7.), o
ol)staeulum videns, mox lide mutala, congregata

Walterusnescioquid malesuspectans, mox fidemu- valida manu, Hotbcrlo - ;;i Namurcensi comite sibi
tata, bona episcopi exteriora vastavit, immo et sub- abhibito, nonerubuitpraesuleminvadere; omnibus-
urbium civitatis igne consumpsit. Quod ubi delatum que fugatis ,
Herimannum tantummodo comi-
foret episcopo cur hoc fecisset satis super-
, tem (319), cui erat pudori fugere, ibi in aacclesia

que obslupuil, presertim cum ipsum nichil loederet,
verum inviolato fidei pacto condictum plaeitum
expectaret.Walterus autem soluti federis pretendens
pcenitentiam, suae prsesumptioni oportuna callidi-
tate praevidit. Quo enim gravius adverlit se offendisse
sanctiGorgonii, ubi quidem, spe resistendi sublata
quia fugerant euncti, secesserat, captum Hotbcrdi
eomitis custodia^ commendavit (an. 1013, Oct. 10).
Quod quamvis amicis ejus, multuai dolenlibus ne
diu teneretur, suspectum foret divina tamen ele- :

episcopum, tanto altioris praesidii quaerit sibi suffu- mentia, quse vota omnium supervadil, in melius
gium 231, Nam Hobertum regem et Odonem comi- prosperavit. Hotbodi namque comitis maler (320),
tem (316) precatores sibi et adjutores paravit sanousaconsilio, Ilerimannumcomilemsuisamicis
et utdomnum episcopum placaturi, suae lemerilati se redditum ire promisit, si pro tanta commulationo
veniam rogarent, obtinuit. Verum hii circa nego- t^ sibiQ'ratianiamicorumipsius llerimanniel imperato-
cium aliud occupali, HarduinumNoviomensum epi- ris, quem offcnderat, resaicirent. Quodcum resci-

scopum cum aliis etiam oratoribus usu vicario ad rent episcopi Gerardusatque Baldricus, imperato-
Gerardum pontificem delegarunt. Qui tempus ac- rem in loco qui Gonfluentia dicitur sinodum cele-
ceptabile pcenitentibus aucupati, circa initium qua- brantem (321) ct de cpiscopo Mettensium, qiu

VARIiE LECTIONES
Wita precorgrediuntur I. 2.3. 231 suffrao-ium 4. 233 delimento 3. delimente -2'.
4. 5.
^itaoon^
jecit Colv.\ vili pondere codd. 234 Ha hic et secondoJocol. Hoberto3. i Roberto 5. Rolbodo 2. Hotbold
2*. In tertioloco autem Rotbodil.2. 3.4. RotbboldiS.

not^:
Virdunensem seu Eihiamcnsem, fratrem
(315) I. e. cujusvis,jeder Art. (319)
(316) Campanioe Godefridi ducis; cf. c. 1.
(317) Lovaniensem, de quo ci. i, 96. f3"0) Ermengarda. tilia Caroli ducis.
(321) Ann. Quedl. 1012: Heuirieus
rex, ad festa
(318) Hougard prope Tirlemont. Gf. Vitam Bal-
derici. S. Martini Conduentias veniens, magnam syno-
 .

147 GESTA PONTIFICUM l .MERACENSIUM 148

tuis inh tpaotai I

x '

T"' ,n ,,; '•' lrm

.in impe- lutlum \> iu^ fervebat di e ardus
mnu ate Lanl :opus, li ' l- intberti profluviam fidem et ins-

-t. tabili lum noverat, imen m illiditate t

,
.iii in pago Hainou, in fridn in lamnovo honore offlceret, interpo

situr V! - , qu d , ut poste II. itaque a tantum culn en promo-

. i- l

anctus \ incentius, beati cum honore el maxima virtnte Bdelitatem im-

Autl peratoris age al Bane adeo, ut nemo meliuspacem
.

rebus Bui ju is constru- patriae dilataret, bella sedaret. Illo siquidem rectore
xit ac sub r per multos annos non medio- iu
consilii, imperator superborum cervices Bubigebat
irfloruit.Supervenientib sdiversa- hoBtesque vincebat.
rumtempesl jimus, comitibus in bene- x. Juxta castrum Moutcui fonticulut 827),
(lcium traditum est, et ad lantum casum paulatim per raultos annos ab incolis Banctae Waldetrudis
devolvitur, ut, monachis quide I de cdactis, veneratione servatus, ubi inflrmi perfusi sospi-
paucorum clericorum custodiae mandaretur. Pi tatem meritis sauctaa Virginis - 3T recuperare fe-
dente vero tompore contigit Arnulfo, patri domni U runtur. Ubi cum eo lempore quaadam femina pci
episcopi n comite lerimanno in beneflcio conpen-
, I geret pro infirmitate lavatum, repperit quasi recenti
sari.Hic profecto audito de antiquitate et summa cruore respersum, et dum lavaretur, visa est facie
veneratione loci,sicutivir sanus, ad pristinum gra- sanguinolenta. Quo prodigio doranus episcopus
dumvoluit reformare; sedsubripientibus causisbel- bella inininere predixit; quod ita ipsa res postea
lorum non potuit. Post cujus excessum, cum Arnul- indicavit.
li 836 fliio (823 hereditarie cessit, hujus nimirum
Denique vero terapore proccdentc (an. 1015),
9.
meliorare volenlis desiderium divina clementia se-
Lantbertus jain dictus cum Rainero nepote suo,
cundavit. Ipso enimtempore {aa. 1012) fratersuus
Raineri lilio, inimieitiara adversum ducem dode-
ad pontiflcium sublimatur; cujus tam consilio quam
fridum et Herimannum fratrcm, solutofoedere, ite-
auxilio pulsis quidem canonicis, iloniuo abbate
rura excitavit, alternisquc pulsibus contcntio invi-
Ricardo (824), monachorum religio revocatur
cem eo usque processit, dum in campum Flori-
(an. 1016 Qui Ricardus postea Fulcuinum abbatem
.

nensem convcnientes, aspcram pugnam coinmitte-

siln substituore estimavit. Uunc ergo domnusepis- .
/ei ... _ . . . . ,. . . .,
_? , . r, lvnt iSciit. l_i; Uei tamen iusto ludicio Lantbcrtus
copus Gerardus unaque abbas Ricardus lmpera- *-
curn mulla quoquo suorum strage ca?sus occumbe-
presentarunt abbatia donandum. Nullum enim
ret. Postca idem Rainerus ct Heinricus Lantbeiti
abbatias prseter imperatorem aut episcopum largiri,
filius, paternos quidem mores omnino imitali, super
cuiquam fasest, quamvis advocaiiae earum laicis
fideles impcratoris plerosque impetus faciobant,ac
commendantur. Subrogatus itaqueFulcuinus, raulto
humrmis 238 operibus morumque insolentiis impe-
laborc monasterium, quod desertum invenerat,
ratorem male offenderant. Videns autem (ierardus
domno episcopo adjuvante, tam claustro et ceteris
episcopus domnum imperatorem circa alia negotia
ivdiliciis quam regulari fratrum scrvitute munivit.
occupatum, in quantum potuit salutem patria? sa-
Quod ita innovatura, Kalendis Maii in honore sanc-
pienter previdit; sibique coepiscopus AIbaldo(328)
torura apostolorum Petri et Pauli, ut antc fuerat,
videlicet et Haimone (329) adhibitis, gratiam im-
domnus episcopus consecravit. Abbas autem cle-
pcratoris ipsis malefactoribus pace intcrveniente
ricorum incursus ,
qui ejecti fueranl, fcrre non
optinuit.
poterat, nisi doninusepiscopusvirtulccompesceret.
7. Eodem vero tcmpore defuncti ducis (325) Otto- Rainerus adintegrandam ami-
10. Hiis ita gestis,

nis (an. 1018, vel 1014) , filii Karoli Uodefridus ,

citiam filiam Herimanni comitis sibi qusesivit ma-
anteadictus (326), intercessione Gerardi episcopi et jj
trimonio copulari. Sed hoc pro consanguinitate ,

obtentu majorura fidclium imperatoris, adeptus est quse dicebatur, esse illicitum Gerardo episcopo
VARI^: LECTIONES.
23S valle 2". 230 Ua covrexit Colv. Arnulfo codd. "-37 matronrae 3. cf. II, 26. 238 jta codd. inhu-
m anis conjicit Colv.

NOT/E.
habuit
iluiji , Tliiedoricum Metensem . . . causa frater Herimanni comitis Eihamensis seu Virdu-
danuiandi. nensis.
(322/ I. q. retro ; scilicet prouti onim Icctor in (321)Hic fons S. Waldetrudis etiamnum exstat
legendo procedit praacedentia post se relinquit.
,
in magna silva Montcnsi a dextris vise qua Rruxel-
i3-23i Godefrido Florinensi., cf. II, 35. lam itur, uno prope miliario ab urbe Montensi,
(32 S. \itoni Virdunensis.
'i i juxta antiqua murorum rudera, quse inuri pagano-
'325) Lotharingiae inferioris. Sigebertus Otto- rmn appellantur, in pago cui nomon Castrum. Neque
nis mortem a. 1005, ponit, falso, uti ex nostro hodie sine veneratione est. Golv.
apparet. 8) Seu Adelboldo Traiectensi.
(326) C. 2. Virdunensis, filius Godefridi Vetuli, (329) Virdunensi.
 149 LIBER TERTIUS. 150

estimanli omnino displicuit. Et tamcn postca consi- A acervo lapidum insidercnt, in albo quidem panni-

lio coepiscorum usus, invitus siluit, quippc pro- culo iovolutee. Statim comea viribus destitutus,
ponentium beati Grogorii monitus suo discipulo occubuit Ciusus. Quomodo vero reliquioe exiluissent
Augustiuo collatos. Qui, cum Anglos predioatione umis ex per8equentibus comitem intuitus, dum
Dominici vcrbi erudiens ad fidem Christianse reli- caeteri ioterficiuot hostem, ioveotas in sua oorea
gionis excoleret, si virum acmuliorcm scu quartse feslinanter abscondit. Postbellum vero redieosdo-
scu quintae propaginis junctos inveniret, junctos muiii, m ipsa coxa cocpit graviter iofirmari, mor-
etiam si nollent (330) patcretur, ammonuit, gratia l)oque crcsccntc coactus, qualiter illud sanctum
videlicct propagandic novoe Christianitatis. Prolem pignus invenerit, confessus esl. Quod cuin fama
cniin esse futuram, qua? mclius lcgcm servarenL. comitis Herimanni, cujus miles erat, auribus detu-
Hoc ergo potins consentire dcbcri, ne forte aliquid lisset, cum omni desiderio reliquias qussitas lia-

esset dispendium antiquse Christiaoitatis. Si enim buit; tamcn postea imperatori has roganti con-
ct

tanti virigener fieret, spem fore pacis; sin autem,
naufragium patrise.
ll.Item etiam comes quidam Gerardus (331), se-
cundum secularem pompam malc fasluosus, pleris-
que assultibus impcratorem irritabat; illique quasi
capiti et doinino omnium malorum, cuncli rebellcs
cessit. Domnus aulem episcopus illud iocestum
superius dictum crcderc non potuil, doncc jpse
B cuia Haklrieoepiscopoincodem monaslerio causam
diligentius veotilavit. Ubi quidcm monialis rubore
suffusa, taodem culpam est confessa.
13. Post bellumvero Gerardi quod jamdixlmus,

et intideles impcratoris subjecti, cuncta mala per- illas scditiones, quas sororii imperatoris (334) con-

petrabant. Qui parata valida manu, circa viciniam tra statum regni saepius incitabant, domnus i

ducis Godefridi, illum quidem incautum cstimans, copus duxque Godefridus una cum aliis lidclibus
quadam die cum inccndiis et deprajdationibus dese- impcratoris multo !al)ore sopierant; duciquc Bajoa-
vire accessit. At subito dux nuntiis excitatus, col- riorum llerimanno (335), qui privalusfuerat. duca-
lcctis quos presenies habebat, in fldclitale impcra- tum postea impctrarunt (Dec).
toris sed et in Deiclementiafisus, adversum hoslem 14. Eodem tempore mortuo Baldrico Leodiccn-
ierat; ])elluinque iniens, Gerardo fugato et unico sium episcopo (an. 1018 Jul. 29), Vuipodo subro-
filio (332) vulnerato capto, postmodum vero de- gatur, ac jubente imperatorc a Gerardo episcopo ad
functo, victoriam adcptus est (an. 1017, Aug. 27). eandem necclesiam ductus, dono episcopii inlroni-
Quae causa reliquis infidelibus magoum incussit C zatur. Iste siquidem omni rcligione prueditus, nor-
timorem, ac patrise intulit paeis et quietis tran- mam justitiae suis exhibuit, morumque ac vilse
quillitatem. innocentis excmpla reliquit.
12.Dehinc vero in campo Florinensi factum est 15. Sub hiisdcm diebus Engebrandus monachus
bellum (an. 1015 Scpt. 12), ubi Lantbertus comes abbatuie Laubiensis aecclesiae praerat (an. 1007-
coesus, finem fecit suae tirannidis, una cliam non 1020); sed sub specie rcguiaris babitus scculariter
paucis altrinsecus interfectis. De quo quiaquiddam vivens, officii inpugnabat. Nichil enim reli-
nomen
mirum ac memorabile domnus episcopus referre gionisinterius doctrinabat, etexlerius bona ceccle-
solebat, notare congruum estimavi. Ipsa namque sioeturpiter dissipabat. Unde quidnamagercntambo
nocte,cum adFlorinastenderet bellaturus, incestus episcopi, Gerardus videlicet el Vulpodo, inviccm
siquidem apud Nivellam cumquadam moniale dor- consulcntes, iste quia in sua parrochia est recelesia,
mivit, quse ei in fibula suse camisiee reliquias pre- ille quia in suo abbatia est territorio, eum ejicere
ciosas innexuit. ut per earum merita videlicet in moliuntur, et tandemeffectum adopti, sed non sine
ipso prelio periculum evasisset. Ubi vero cum ven- magno laborc, pepulerunt (an. 1020). Qui postea
tum esl, super ceteras vestes etiam loricam indui- dcpositum se absquc legali judicio attestans, tandiu
tur, et ut moris estbellanlium capiti impositam (333) adversus episcopos clamorcs cxcilavit, dum indicto
lorica^ strictim commisit, subtus quidem reliquiis D placitoidem episcopi iterum cum multis abbatibus
in fibula camisiseex industria reservatis. Quo mu- convenirent, illumque coram omni populo confes-
nimine fretus, inpenetrabilis ferro bellum agebat, sumetdevictum canoniceab officio jureprivassent.
donec ex Dei .voluntate sanctee reliquias per medias In cujus vice Richardum summa3 religionis vi-
vestes et per loricam subito erumpentes, procul rum (336), divina gratia preeordinante, substi-

NOT.E

(330) Scil. disjungi. Colv. Heee habetThietmar. vm, 9, sub an. 1018:
ratricis.
(331) Primus, comes Alsatise, filius Everhardi GodeCridus dux et Gerhardus comes imperatoria
comitis ex Eva, sorore Cunigundis imperatricis. potestate pacificati sunt.
(333) Sigifrido cf. de ;hac pugna Thietmar. (335) Errat noster; lleinricus fuit, frater impera-
vn, 45. tricist cf. Thietm. vn, 39, 48.
(333) GaJeam exidisse videtur. Golv. (33(3) S. Viloni Virduninsis et L. Vedasti Atreba-
(334) Gerardus ejusque fratres,filiisororis impe- tensis jam abbatem.
 )

151 GESTA 1'o.YriHCIJM CAMEKACLNSII M i 52

Sept.
)
qui - A. abba tnondata, aed <-i
tuunl -. ,

ounc u imperatoris Heinrici auctoritate ftrm

multiplic pat. ccepit Oorere, ae poatea magia magisque. Deo
nt et tias, tam affluentia reram quam aanctitate naone>
irum effloruit.

i pro lnitu 19 Erat etiam li"-us quidam Bilvis ac paludibua

tis notifl inio Atrebatensie x inhabitabilie ***•, qui ab incoliB Men
oonsilioque Gerardi men aocepit, ubi videlicet Mosa el Wal fluviua de
episcopi in Bua vioe Leduinum, ex laico piaa reli- Rheno effluens pariter corrivantur. Nullusqu
s monachum factum, Bubstituit. preter venatores ae piscatores
antea laabitare
17. Defuncto autem Heriberto venerabili c.olo- consueverat, eratque episcoporum Trevirensis \i-
niens lesiae episcopo aa. 1021), Peregrinua delioet ac ColoniensiB, sed et aliquot abbatum, in
itur, iii ipsaque mcclesia in natali apostolo- piscatione el venatione cotnratrais pos.ses.sio. Huo
rum Petri et Pauli, coram impemtore, adstantibus nimirum Theodericus, Arnulfl Gandensis lilius, —
quidem multis ipis pariterque Btiam domno jj
qui participium monarchias Frisonum lenebat, —
Gerardo episcopo, ordinatur (Jud. 30) Post quam quia Prisones pro morte patris qucm interfecerant
ordinationem imperatorNoviomagum petiit, ibique suspectos habebat, secesserat; factoque quodam
suis, quos Greci in partibus Apulise, circa urbes municijiio , alienus invasor ipsam terram prae-
videlicet Salernam, Beneventum, Gapuam deba- sunipsrrat possidere, sed et ncgotiatoresinibi navi-
chantes premebant, se subvectum iri disposuit. Pa- gantes, gravissime eensu constringere. Upde impe-
ratis ergo viaticis iter arripiens (Aug.), domnum rator Henricus clamoreexeitatue ac maxime Albaldi
Gerardum episcopum usque ad monasterium San- episcojii (341), cui major portio cle ipsa communi

ctas (831 secum adduxit, ipsumque magnis etopti- possessione cedebat, monitione compulsus, duci
inis muneribus, in auro videlicet, in palliis in pre- Godefrido, sed et episcopis Colonesium, Treje-
eioso etiam vase argenteo, honorifice donans, cum ctcnsium, Leodinensium, ut exercitum adunarent,
amoreetbenivolentia ad sua renieare permisit. Kxin edixit (;iu 1018). Qui cum juxta decretum regium
vero emenso itinere super Grecos inruens, Trojam iter faccrent , inter agendum accidit prodigium,
crvitatem obsidione vallavit - 3;) (an. 102^2, Maii)\ quod raihi non videtur esse silendum. Baldricus
illucquc tlomni Gerardi episcopimentionem faeicns, enim episcopus in vico Trejectensi in monasterio
ei inunera iterum misit, sane mandans totius beni- sanctse Maria3 condidit criptam, desuper jam altari
volentise commercia. C erecto. Unde cum ipso die post orationem egressus,
18. Episcopi vero patre defuncto, ipsc domnus cum in navim intrare deberet etiam cumipsoexer-
episeopus ajiud Florinas, pro reverentia siquidem citu profecturus, mirabile dictu, fuso altari totum
loci quo natus fuernt immo et pro salute anima? illud opus diruitur. Hinc ergo malum omen multi
monasterium sancti Gingulfi, quod
patris, et illud opinabantur, sive publicum siveprivatum episcopi,
pater imperfectum reliquerat, ad finem perduxit, ut paulo post probavit eventus.Ipse enim cum aliis

et alterumsancti Johannis ex rebus suis et fratrum etiam arrepto itinere, mox infirmitate preventus, in
"
suorum non tam pulchra cediiiciorum quam forti villa quae Hercwardus (342) dicitur 24i rcmansit.
operositate fundavit. Sed hoc quidein (338) clerico- Ceteri vero eum innumerabili multitudine per-
rum, vero monachorum, utrumque" annuente
ilud meantes, Teodericum cum
paucis Frisonibus quos
Baldrico Leodicensiumepiscopo, incujusparrochia secum habebat, adorti sunt (343), procul dubio se
sunt, consecravit. Denique illa abbatia (."J39i domni victuros esse putantes. Quis enim tantum ac tantse

VARLE LECTIONES.
2*9 Sequontihus omnibusomissis 5. abhinc statimad c. 49. transit ita Omissis quidem ergomultis in- :

festationibus ab ipso Waltero doinino Gerardo illatis ipse domnus Gerardus, postquam primum urbem
eommissam, etc. - lu post ineolis colJocant 2* 3. 4. 2ll ita Colv. 2". fertur 3. Ilerewarda ut fertur. 4.
NOTiE.
(337 Sains-Ies-Marquion, c. n, 1-2.
1 etex Vita Balderici ep. Leod. sciamus, illam conse-
i338) Scil. SanctiGengulfii; apudSanctum Johan- crationem factam tempore Balderici episcopi, qui
nem enim ab initio regulam S. Benedicti viguisse obiit d. 29 Jul. 1048.
satis constat. In codice SigebertioriginarioGembla- (339) Sancti Joanis, Bichardus est celeber ille
censi manus una sseculi xu medii lnec notavit ad abbas S. Vitoni, S. Vedasti et S. Petri Lau-
an. 1010. In cenobio Flovmensi pro clcvicis, qui biensis.
ad hoc usque tempus deserviebant ihi, monachi sunt (340) Merwede, inter Gorkum et dordrecht. Ad
constituti; adan 1015: Baldvicus episcopus Flovinen- totum caput cf. Alpertus De div. temp. n, 20. Thiet-
scm ahbatiam adquisivit ei qui praeerat Leodicensi mar. vin, 13.
episcopatui; et ad an. 1088: Monasterium sancti (341 Trajectensis.
Johannis in FJorinis concrematur auno 62° suae (342) Herwerden.
consccratiouis, unde sequeretur illud consecratum 343 Ad Vlaardingen, prope Schiedam, in dextra
esse an. 1026. Sedhoc falsumest, cum et ex nostro, Mosse ripa, ubi mare influit.
 , ,

153 LIBER TERTIUS. 154

virtutis exercitum prevalere ambiget -'-, prsesertim A rilor vivens, res BBceleeise diatrahebat.
Post rujus
cum usu bellico e\ disciplina militari prestarent, et es8um (an. tantam panpertatein de-
1015) ad
imperatori studio placendi inniterentur ? Cura ergo duxit, ut vix quatoor monachi remanerent. Domnos
oomminus conflixissent, derepenle incertum quis autem episcopus hoc previdens, quseaivil abbatem ;

diabolico instinctuvexalusin hacvoco bishorren- sanctumque virum Wenrieum nomine imperetori

dum Quo Lotharienses ex-
erupit: Fugite, fugite. oliiulit dignitato donandiun. Quamvis enimabbatia

territi, nescimus quo Dei occulto judicio, omnes
fugam inierunt (Jul. 29). Ex quibus quammultaac
qnain miserabilis cicdesfacta est,
negotii explicare. Nec tam tamen ab hostibus
paupersil ei exigua, pendet taraes de munu n
Qui abbas factusfann. 1015 veJ iOiS), cum ad com-
non est prescnlis missiim monasterium pervenisset, ouinia dissipala
ferro miratur et non tantuin prajsciilia dampna deplo-
;

quara timore vexati, inter naves dum

fugerent in rat, verum etiam mullas ineursiones lalr.mum, qui
numero (344) periclitabantur, manifesto quidem illuc quamplurimi convereantur, postea perpeaaue
ijuod scriptum cst : quia unus mille ct dno fugarunt est. Quorum unus, nomine Aldo, nominatiseimns
decem milia (Deut. xxxn, 30).l)ux autem Godefri- raptor, multaa inrogabai injurias, in tanta quidcm
dus, qucm secunda bellorum accenderant, undique presumptione sublatus, ut infra claustrumoum ra-
oircumfusus, dum fugere pudoris estimat, fugien- B ])inis et armis aliquando versarelur. Unde cpisco-

lihus sociis solus in prelium ruit ; csesisque quos pus comilcm Rainerum (318) frequenli clamore
adversum circumventus, tamen ca-
ierat, a latere pulsavit, sane surdum, quia et ipse raptor, rapto-
pitur 213 vulneratus. Timens autcm Teoderieus tantte ribus favcre consueverat. Gontigit autem, doninuin
magnitudinis virum in captione tenere, sinc temc- episcopum alio tendcntem per illud mouasterium
ritati consuluit, eumque, ut sibi imperatoris
gratiam transitum faoerc. Ubi eum pervenisset, predictum
emcrcelur, abire concessit. Ipso vero die, et, ut latronem invcnit, captumque Albaldo Trejecten-
multi conjectant, eadem hora qua bellum factum sium cpiscopo commendavit. Post unius vero anni
est, Baldricus episcopus in predicta villa (345) ho- eurrieulum, domnus episcopus multarum precibus
minem exivit, Letgiam tamen ad sepeliendum de- delinitus redire permisit, promittentem videlicel at
vectus. Ad quem tumulandum domnus Gerardus sancte dejerantem quod rapinis se subtrahcret
episcopus per legationem vocatus, ire non distulit, fidelis aecclesise cum omni devotionemansurus.Hoc
scd fralcrno ductus amore per tofam noctem cele- vero irritum faciens, postea ab insolenlis non ces-
riter equitavit. Gum vero circa Montem castrum savit. Sed paulo post per misericordiam Dei morte
iter carpcret,adhuc quidem preliiquod fuerat fac- correptus, in ipso tamen cimiterio, multo suorum
tum ignarus,tune primum de prclio et de captione n precatu, sed nesciente episcopo, tumulatur. Quod
ducis acceperat. Dupliciergo memore affectus, viam quam nefarium fuerit divina clementia propalavil.
metire festinat, semperque quoscumque habcbat Post biennium enim, cum alii humando ipsius tu-
obvios, de prelio consulebal. Antequam vero Let- mulus foderetur, de toto certe corpore nullum vesti-
giam pervenisset, adrumatur ei ducem redisse. gium prseter unum subtolarium (349 reperitur. Per 1

Mox ergo repentinarerum conversione non solum hoe ergo cunctis inlelligere datur quantae dampna-
episcopus, sed et multi alii, mcrorein quem dc tioni in tartaro impii deputanlur.
obitu episcopi conceperant, gaudio quod habebant 21. Post obitum vero domni abbatis Wenrici
de ducis incolumitate, mutarunt. Ad quem festinus duos abbates, alterum post alterum, comes Raine-
episcopus in castrum videlicet Argentolum (34G) rus substituit hoe siquidem modo abbaliam ven-
;

permeavit a quo quidem honorifice susceptus

; dicare prcsumens. Quod quia nefas esset, domnus
omnem ordinem beljpf audivit. Sciendum tamen episcopus sua auctoritate rejccit, cum, ut supra
quod ante illud prelium (341) fere per quatuor diximus abbatiam quamlibet nullus preter
(e. 6),

menses cometa visa est, solito (amen mirabilior, imperatorem aut episcopum debeat commendare-
in modo videlicet quammaximse trabis. Postca vero imperator quem voluit, Herbrandum
20. In diebus, monasterio sancti Gisleni in
illis videlicet qui nunc est (350), monente domno epis-
D
unde supra mentionem fecimus (n, 40),
villa Gella, copo, ut dignum est, sublimavit. llic etiam multa
preerat quidam abbas nomine Simon, qui secula- mala perpessus est a comite Rainero.

VARI.E LECTIONES
2*2 ambigeret 2*. et ex covv. 4. 243 jt R covvexit. Colv. capere 1.2. 2*. 3. tandem capite 4.

NOT^E

(344) Sc. magno. tus oceani bellum coovtum est.

(345) At Thietem, vm, obiit in Tiele, eodem die. (848) Montensem.
(346) Argenton, inter Gemblours et Namur. (349 Calceum) inde Gallica vox souliev
(347) Gontradicit Alpertus De div. temp, n, 20 : (350) Obiit c. 1045,
Antequamhoc pvodigiumin coeloappavevet, civca li-
 1A PONTIl ICUM CAMERACENSIUM 156

Inter hoc etiam illod memorise commendan- A 38. Itera quam mirifleum sub illis diebue Albei te

dum est, quod in ipsia diebus in vicoqu i i lensi coraiti, fratri videlicel t<»ins, qui < )
,

jeetensiedi lomn is epis ;opue oo- nuncesl 355), dignura quidera recompeneante di-
Ipis oarrare Vlbal- viua clemenl rano episcopo narrante
do I
•
relatum. Quia no Iquaticorum Fi loviraus, aolumua prmterire. Hic nimirura co-
son nn ci -oa ips ira parr ichiam ni st, aul \ i\ i malitin deditus, offlciura linguaa m detra-
pa mtnu luchnristinm iti pasch ie, in perjuriis, in Bourrilitate, sed et in omni
velle gustare ipsa Biquidem die Bacerdos in qu i-
;
ire i
ravitatis exercuit. Quod cum diu fecisset,
dam viooejusdem
videlicel dioc >- s.populum oe- justo Dei judicio tandem gravi et intolerabili lan-
lesti alimonia refe^turus, plebeculam amra >re guore percussus, pcenas luit, et ex consideratione
curavit, ut ad peroipiendum celestis vitse sacra- suorum scelerum perterritus, —
pie siquidem mo-
mentum venirent. Quibus de more cunctantibus, nente monacho Walerano, qui tunc .sul> Richardo
iiiius qui major cete is derat, instinctu diabolico ibbate monasterii sanctae Eiunegundie (856) p
tus, mi6lerium Christi blasphemare non ti- situs erat, nunc autem, Deo gratias, boni testimonii
muit, dicens malle silii peccarium (352) plenum cer- " abbas -- falsam poanitentiam induit, postea suli aao-
\ isiif, quam illud celestis epulum mensae. autem I t nachali babitu Domino serviturus [circa ann. 1016 .

orem hsesitationem intulissel ceteris, addidit Tonso igitur capite, adsuinpto habitu, ex illa infir-
omnes ipso anno morituros, quotquot essent ipso mitate aliquantisper convaluit ; moxque inslinctu
die celestem alimoniam assumipturi. Quo nimirum diaboli, cui totus inhseserat, relapsus ad vomitum,
omnes exterriti, sicuti rudes, Dominicse mensse se consilio naatris aliorumque fautorum, qui hoc eum
subtraxerunt. \rvo blasphemus ad quandam
llle per insaniam fecissc dicebant, militari clamide ite-
tabernam de more profectus cervisiam niniam , rura sumpta mutavit cncullam. Statim vero iterum
inconoavit; sicquedebriatusascenso cquo,dum alio inevitabili morbo corripitur, et ut digna merilis
cum suo armigero tenderet, mox. divina ultione snis recompensatio oranibus appareret, lin.^ua cjus
percussus de caballo corruens, collum siquidem divino igne succendi reperta est. Cui cum horaex-
fractus spiritum exalavit; in atrio (358) tamen, itum maturasset, stulti canonicicorpus Domini detu-
quia major (354) erat villulae, subterratus. Quocl leiu.nt. Quodcum gustasset, mox in hiis verbis ul-
quantum nefas fuerit, divina clementia non multo tissimis spiritum exalavit : Ferrum, inrjuif, quod
post mirabiliter indicavit. Sed nec pretereundum, C mihiclevici^'nl<tiihrunt,ineocci<lit.()\\em.\W\ia.\,\i
quod armiger in ipsa hora, qua dominus suus de rus cum jamdictus monachus iterum adveniret, la-
caballo corruit, divinitus sit excecatus, sed postea tentem ignem in ore volens cognoscere,moribundum
penitens, Dei miserationelumen recepit. Tunc lein- os iliriicillime cultello reclusit,et linguam usque ad
poris vero Albaldus episcopus apud imperatorem palatum, miserabile visu, crematam matri ac fratri
Henricum in Saxonia morabatur. Ubi cum audita et ceteiis adstantibus aperte monstravit : certe insi-
hujusmodi causa, ipsiusblasphcmi tumulationem in et hoc meritis suis
nuans manifestum' Dei judicium,
atrio accepisset, altius ingemuit, satisque lioc in- digne compcnsum, qui, quoadvixit, linguam omni
dignum judicans, ut infidelis sit particeps fidelium malicia depravavit. Quod quia certus relator, ipse
defunctorum, statim detumulari praecepit, Sed quia videlieet monachus, domno episcopo intimavit, ad
hoc nemo prae timore ipsius parentela3 facere au- honorem domini nostri JesuChristi memorise com-
deret, ipse episcopus ab imperatore discedens, per mendavi, ut quicumque audierinl improbi terrean-
eundcm vicura transitum faciens, blasphemum de- tur, boni vero merito gratulentur.
fodi fecit, defossumque perpedem 1'une ligatolonge 21-. Ea tempestate cum aliis multis coepiscopis
trahi precepit Qui cum traheretur, licetquindecim D interfuitetiamdomnus episoopus consecrationiBe-
ferediebus sub tuinulo jacuisset, per spatium unius roldi Sessonensium episcopi, in ip^a videlicet aeccle-
miliarii, mirabilc dietu, cervissam ac s recens bi- ;
sia Sessonensi. Ubi siquidem Azelinus Laudunen-
bisset, emovuit. Quod quia domnus episcopus srepe sium episcopus Harduinum Noviomensium|epiaco-
narrabat,scribere ratum duxi,nepostercs latuisset, pum omni calliditate et fraudulcntia criminatus,
ut infideles quique quaterentur tcrrore, fideles vero procul extorrem -^et.indignumfraterna conventione
merito letarentur. corum coepiscopisquiaderantexclamavit. Ad cujus

VARI.E LECTIONES.
2W canonici 2. 2i5 extorret Colv.

NOT^E.

(851) Abaldoldus episcopus fuit a. 1010 1027. tin. n Walerannus abbas obiit a. 1048 exeunte, et
f852) Becher. successor ejus Bernardus sedit eodem anno 1043,
(353) I. e. ccemeterio. Colv. quo Otto comes Virmandensis confirmavit Humo-
(35'd Meier, maire. lariensibus donationem preedii apud Curcellas. »

(355) Obiit Mai. 1045.

"25 Gallia Christ. IX, 1077.
("356 Humolarise, Homblieres prope Saint-Quen-
157 LIBER TERTIUS l.X

rei experientiam litteras ex nomine domni apostolici A re j publicee succurrere arbitrati sunt, si Burgundiffl
falso signatas inmedio publicavit, quibus Hardui-
in episcoporum sententiam Bequerentur. Hii nimirum
pumpro multis criminibus anathematizatum e totius auctoritatis erpertes, commune decretum fe-
sndit. Ad quod roborandum aliquof coepiscopo- cerunt, ut tam sese quam omnes hominea Bufc aa
pum rraudulenter illectis, etiam domnum episoopum eramento oonstringerent, pacem videlicel el justi-
Ulicere estimavit. Domnus autem episcopus ejus tiam servaturos. Hujusmodi igitur comraento pre-
eommenta declinans, quamvis Harduini lapsus ali- dicti episcopi excitati, Buperioris quidem Gallioe
quot non nesciret, longe dissensit, judicans cerle, coepiscopis oonspirantibus, etiam domnum Gerar-
Harduinum nequaquam judicio ejus debere <lam- diim cpiscopum, ul secum sentirel pariter monue-
pnari, cujus consilio objecta crimina perpetrasset. runt. Qui altius causas advertens, procul rennuere
A capellanis enim eorum, Harduinum hortante A.ze- estimavit, cunctisque pernieiosum eonsilium acin-
linoqusedamturpia fecissc audierat. Quorum vero possibileintelligens, aullumassensumporrexit. Hoc
eontentio diu invicem ventilata, eo usquc processit, enini non tam inpossibile quam incongruum videri
ul instinctu diabolico in arma volare excandesce- 3 respondit, si quod regalis juris esl, sihi vendicari
rent. Domnns autem episcopus partim blandimento presumercnt. Hocetiam modosanctffl eecclesiffl sta
verborum lactans, partim canonicis ferulis alteru- tumconfundi,qusegeminisper8onis, regali videlicel
trum pungens, ad tempus difficillime tranquillavit. ac sacerdotali, administrari precipitur. Iluic enim
25. Dcfuncto A .(357) Remcnsium archiepiscopo, orare, illiveropugnaretribuitur. Igitur regum essc
Azclinus Laudunensis quenclam laicum Ehulonem seditiones virtute compescero, bella sedare, pacis
nomine, anteasuum secretarium et suae calliditatis commercia dilalarc ; episcoporum vero, regesut vi-

conscium, acclamavit, et ut rex concederet, suis riliterpro salute patrigepugnenl moncrc,ut vincanl
adulationibus inpetravit virum sane nullius disci-
;
orare. Hoc crgo decretum periculosuin esse omni-
plinoe, nihilctiamlitterarumpreterpauca silogismo- bus: omnesvidelicctautjurare aut anathemati suh-
rumargumentascientem,quibusidiotasacsimplices jacere. Omnes enim communi peccato involvi, si

quosque ludificari solebat. Suh specie vero littera-
rum ad lanti honoris fasiigium multo ante tendebat,
spcmquesuam multapecunia cumulabat, quamusu-
ris turpiter acervabat. Hoc quoque Azelinus multo
ante quaesivit et nunc maxime insudabat, quatinus
per eum suas callidates liberius exerceret. Ad cu-
jusordinationemeteonsecrationemvocatus domnus
commento hu jusmodi uterentur. Itaque episcopum
dissentiemtemceleri cocspiscopioccultis reprchen-
p sionibus improbabant, dicentes eum.non essepans
amicum, qui pacem volentibus dissentiret. Poslea
vero suorum crehro hortamine circumventus, sed
maxime abbatum, Leduini (359) vidclicet et Ro-
precatu coactus, adquievit invitus. Sed
trici (360),

episcopus, altius reclamavit, et hoc indignum, ut quodantereclamabat, postcaprohavitcvcntus. Vix

postea probavit eventus, et contra divina eloquia enim paucissimi crimen perjuriievaserunt.
factumjuxtailludapostoli : Non neophitum (I Tim. 28. Sic itaque domnus ep^scopus divina eruditione
iu,6), viva contradic!ione redarguit. seutatus,legesa3celesiastieas,prout poterat, virili-
26.Posteatamen procedentc tempore vidensquia tertuebatur,cuncfisqueadversantibusobviabatinvi-
emendari non poterat, fraternasiquidem coepisco- ctus.Leodicensesergoarchidiaconos,quiautamore
porum quibusinhseserat ammonitione ductus, ad pecuniaeaut amicorum gratiaducti, excomunicatos
quandam sinodum, quam in Monte sanetae Marise al> ipsis cunabulis totum vitae spatium in omni pra-

(358) celebraturi essent, convenerat. Ubi nimirum vitatisgcnere consummantes, inter fideles quidem
Azelinus timensobjectionesHarduini/quemsuspe- Ghristianos concedebantparitertumulari, justered-
ctum hahehat, illius commenta pervertens sibicon- arguit etut hoc abhorrerent. fraterna correctionc
}

suluit, cpislolamque, quam de Harduini culpis in- ammonuit hocmodo: « Gerardus gratia Dei, licct

scripserat, uni episcoporum porrexit legendam. inmeritus, episcopus, sanctae Leodieensisaecclesife

Quse cum alta vocein medio legeretur, auditum est archiaiaconis, illud supplcre moribus inoffensis,
anathema esse inter eos, Harduinum videlicet ihi quodexigit prerogotiva nominis, quoniam quidem
adstantem. Q)uo lecto sinodus perturbatur, magna- semper de caritatis vestrae actibus fraterna alVc-
que altercatio facta, tamen diligentius discutienda ctione sollicitor, » etc. (Reliqua vide inGvnxRvoPa-
in alteram sinodum usque differtur. trologise tom. GXLII, col. 1313.)

27. Ipso in tempore videntes episcopi Beroldus 29. Dehinc vero Adalberonem Laudunensium
Suessionensium, et WalerannusBelvacensium, prse praesulem, quicpiscopium, quo fungebatur, "Widoni
inhecillitate regis peccatis quidem exigentibus sta- clerico, nepoti videlicet Beroldi episcopi, vendere
tum regni funditus inclinari, jura confundi, usumque usurpavil et secum in sede pentificalicollocarepu-

patrium et omne genus justitise profanari: multum tabat, hoc scripto correxit: « Domno Adalberoni

NOT.E
(357) Arnulfo, qui obiit a. 1023, vel, seeundum procul ah urhe Suessionensi.
Ann. Mosomag., a. 4021. (359^ Vedastini.
(358) Mont-Notre-Dame, prope Bazoches, non (360) Bertmiani.
15i» \ PONTIFICI LMERACENSIUM 160

wuaol A forti debitum uxoria pei

piSOOpUtt. I.l-i: us potuit exolvi.
plebis rumore uihiJ etc, \ .-. •
ubi -
aituntur ultra ali [uid qu audianl
I (|uiil aliae idi mdioit apostolus : \.n experimentuni
.11 qui ijni loquiturin nobis?(// (

oonsi ii c-i.it, it i
Bcribil iloni a tod vobis soribeodum e timavim
ipus. Quoniam quan- hauc postolicam sententiam eis proponati eviden«
< lu.ni execran lini ra di qui aliter quamlegitime noverint judi
BimveBtramcoalescereaudivimus, etc. Vide i us.
(
'.ni iiut concedant, aut eam detestanl
coi. 13. quid rationabilius invenerinl praatendant.
episcopum Sue
31. .VI Bupra :
34. Domino Ambianensium ebiscopo Fulconi
Beroldo nomine el meritoepi >cop iGerardusnul- lameracensium coepiscopu
atia 1jci< -

liu8meriLicoepisoopus, quicquidad beate vivendum bujus vitae innocentiam et cmlestis 9 *8 cum angelia
preestanlius.Quoniamquandam execrandoe consue- gloriam. Quod confrater noster Terwanensium epi-
tudinis novitatem infra sanctam eecclesiam ooolc- B scopus Drogo a comite Balduino tantia injuriis
Bcere audivimus, » etc. Videibid., col. 131*. inpulsatur, » etc. Vide in Gkraroo, ut eopra, col.
32. Gerardus nomine, non merito episcopus, 1321.
Leduino abbati et omni congregationi sanctiPatris Snb hiis diebus [an. 1023, JuL), eum forte
nostri Vedastisubeo degenti, et omnibus hanc pa- imperator Henricus in Aquisgrano palatio tam de
ginam devotelegentibus, et vitaef pax a Deo mulii- eecclesiasticis quam et de Becularibus pertractaret,
plicetur, qui es! \ i ta etgloriacunctisinsecredenti- in ipsainterim aecclesiaprovincialis sinoilus abepi-
bus. Quoniam cognovimus
sanotae matris aecclesiaB scopis celebrata est. Ubi siquideminlcrarchiepiseo-
vosessc Qlium, imitando patrem vestrum miserioor- pum Coloniensium Pilegrmumet Durandum Leodi-
dem Deum, etc. Vide ubi supra, col. 1319. censium pontiricem altercatio non parva iacanduit,
Gerardus episoopus nomine, nonmerito, G.
33. i

pro monasterio videlicet Burcitho (361-3), quod uter-

abbati virtutum roborari incrementis. Leodicenses que suse parrcchiae subjicere contendebal. Domnua
archidiaconi nuper de llezelino et nepte nostra, autem Gerardus episcopus, ut testdmonio veritatia
uxore ejus dicta, habuerunt concilium, unde mira- litem compesceret, vivavoce increpuit, quod epi-
mur, postquam ex veritale cognovimus, quod et
q seopi Leodicenses quinque abbates illiusmonasterii
quemadmodum inter eos fecerunt judieium. Audi- sine ulla contradietione arcliiepiscopi consecrave-
vimuseniin, eundem Hezelinum nunc primum dixis- runt iinmo ct ipse, imperatore rogante et Baldrico
se, quia semel cum ea eoneubuit; quod faclum hacte-
episcopo Leodicensi petente, in presentia domni im-
nus taouit,dum apud pleraque conventicula proinde pcratoris in Aquensi aecclesia sanetse Marias prefati
interpellatus exliterit; a quibus etiam pro inpossi- monasterii clericos ordinavit, ipsumque monaste-
bilitateejusmodi, rubore verecundise aspersus cre- rium cum archiepiscopo Poppone Trevirensium et
bro rediit.Ubi revera suum tacere nihil aliud fuit, Haimone Virdunensium consecravit. Lo ergo sibi
quam contradicentibus assensum prebere. Ergo non vuleri rectius Leodicensi quam Coloniensi regimo-
ultra debuerat audiri in hoc apud sinodalc conci- nio subjaeerc. Quodita quoque ceteris testilieanti-
lium, ubi a magistris concilii attentius inquirenda bus, arcliiepiscopusprelerullam sinodalem reve-
estprobalaveritas, velrefutandafalsitas prolatorum rentiam ira commotus abscessit-
verborum. Sed esto. semelcum ca concubuit; quid 8 6. Sed nec oblivioni tradendum, quod per ali-
autem de reliquo? videlicet quod cumea octo annis quot dies, dum sinodus celebraretur (an. 1023,
aut pluseoconversatur, neculteriuseam eognovit,
D / /.), tanta siccitas aeris ct intempcrii s cestus ex-
neque spes est ulla, ut in futurum debeat aliter eanduitut mulli mortalium prae nimio ardore defi-
expeeiari? Inquibus discernendis audiatur doctor cere putarentur, sedet aliquotanimalia subito labe-
aacclesiasPaulusapostolus^qui ad Corinthios scri- rentur extinela. Econtra vero columnce marmoreae
bens, ait « Uxori vir debitum reddat, simililer
:
ipsius aecclesiae uberrimis et insuetis madoribus vi-
autem et uxorviro (/ Cov. vu, 3). » Et dehinc pro- sae sunt insudare, adeo ut quorumvis manibus forte
sequitur : < Xolite fraudare in invicem, nisi forte lavandis sufficere posset; pavimenta quoque mar-
ex consensu ad tempus, ut vacetis orationi; et ite- morea veluti scatentia tanto liquore nitabant," ut ex
rum revertimini in id ipsum, ne temptet vos sata- industria respergi ab ipsius ceeclesiae custodibus pu-
nas propter incontinentiam vestram (ibid., 5). » tarentur. De quo multi sapientes attoniti, quid con-
Quam sententiam de talibus judicantes exponant jicercnt nesciebant, sed pro humano iniuitu immi-
nobis quid Apostolus vult intelligi dicens : « nisi nere ruinam aliquorum principum presagabant, quos

VARIjE LECTIONES.
246 celestem 3.

NOTiE.
(361-3) Burtscheid.
 : ,

161 LIBER TERTIUS. 163

ab secclesiae fidelibus conetaret esse plorandos. Et A gtoituri, mirali profcoio tjote viderant, dtcebenl se -

w!v utique;eumpaulopoel primoquidem dux(364), plura vidisse quam rumorfuisset.Nullutn enioi re-
dcindc iraperator interierunt; quorum casibus san- gem iiut Persaruni aul Arabum huic conferre tu-
ata eecclosia, ut posterius dicturi sumus, desola- debo, quamvis eos cunctis gentibus opibus pres-
tionem eomparassc deplorat. tare legissem.
31. Hinc autem imperator egressus (A tig.), ad 38. Inde etiam imperator procedens, Virdunum
Kvusiuin (365 villam pulcherrimam quam Itenti ,
perrexit (Sept. nativitatem Baactee Marise eele-
8),
videlicetGaugerici nativitas illustravit, cum primo- broturns, logatis quidetn regiis Becum deductis,qui
ribus quidem suoriim palatinorum intendit, il)i sci- ibi responsionem comitis Odonis audirent, quom

licet cum 247 Rotberto rege colloquium habiturus, so ab objectis Rotberti regis,a quo arguebatur,de*
eedei de statu imperii,fac nontantum de mumdanis fenderet. Ipsa vero in die domina imperatrix, quia
verum despiritualibuslocutarus; sapienter quippe eam in processionem domnusepiscopu» addextra-
disposito, ut in eo loco, ubi beatissimum Gaugeri- vil stolam auro gemmisque contulil ins:-
(367), ii
eum noverat ortum, cjus gaudiosam festivitatem, gnitam. Ibietiamdomnus imperator motus aliqnam-
quic 3. Idibus Augusti est, celebrare veniret. Qui iiiu inler Odonent et Theodericum Tullensem (368)
nimirumquanto majorlantohumilior,regiRolberto, accensos, castellisdirutis, quaal Idoinjuste condide-
pum ad se veniret, in villaMosomo(366)in dicfesto pat, interposita pace Bopivit. Pi nonasteriis i

Bancti Laurentiioccurrere estimavit , in p.rnstino -

w totius civitatis primura quidem
capitaneo
,

voro saneti Gaugerici venientemad se cum summa deinde ceteris, preciosa munera ei ogavit. Dein vero
veneratione suscepit. Hoc autem tam speciale col- Meltis perveniens, per singula monasteria multae
loquiuua et tantse solemnitatis conventum non est opes distribuit, nullumquc bonum aut clericum aut
Dies3 paryitatis evolvere; ubi quidem diversarum monachum preteriit indonatum wluii quodam ,

nationum ducesae satrapse,ubi summorum ct illu- praesagio iraminentem dicm, qui nimium vicinus
strium virorum, tam episcoporum videlicet quam el erat, sui obitus praevideret. Novissimevero domno

abbatum, in numero confluxerc personne. Ad hoc Gerardo episcopo commeatum,utad suarevcrlerc-

autem plurimi convenerunt, ut dignitatem impcrato- tur, accommodans, aurum plurimum didragmavit

ri.iiu mirarentur, quam tantopere fama laudnbat. Ibi (369), ac postea valedicens, sanetse Mariaeduopal-
oertepacis etjusticise summa diffinitio mutuaeque lia, unum simplex, alterum in modo crucis aurea
quo que diligentis-
amiciliio facta reconciliatio; ibi C superficie insignitum, transmisit per eum.
sime depacesanelae Dei aecclesisemaxime tractafum Reversus itaque domnus episcopus, a con-
89.
est, etquomodo Ghristianitati, qU33 tot lapsibus suetis malis Waltcri minime feriatur. Inter quoo
patct,melius subvenire deberent. Exin vero sese plurima, juvenem suum quendam Rolbertum no-
invicem consulenles ubinam iterum conventun
,
minc, tam nobilitate gcneris quam virtute prasstan-
domnum etiamapostoiicum una cumlam quam citra tem, quia suspicabatur cum su;e tirannidi obstitu-
ultra Aipinis episcopis secum habeant nusquam , rum, ccepit paulatim odio insectari. Scd non quic-
aplius qnam Papise decernunt. His iia gestis, cum vit, donec cum, quamvis sub intcrpellalione domni

ab invicem discedere debuissent, ac veroquis tanta
ac tanti ponderis munera sufflcienter poterit osti-
marc, quibus vicissim imperator regem donavit,ab
archiepiscopc videlicel ('oloniensium et a domno
Gerardo episcopo, sed et a duce Godefrido siraul
oblatis ? Rex impcratorem donare cupiens, qucecun-
pontificis, qui eos fcederare quoorebat, in tribuis
(370 posilum, etiam die Dominica intcrfecit. Pro
qua re of aliis huic similibus cum exterminavit ab
urbe. Scd paulo post, culpisOhrislianorum exigen-
tibus imperatoredefuncto,aliisquidemcausis coac-
tus,in '.astcllum recipere estimavit, sub convenliono
(

que,potuit munera ut susciperet pra?sentavit. Qui D tamen sacramento subnixa.Sed quia sepissime per-
omnibus cum gratiarum actiono remissis, utpote .
jurium incidens, non raro culpas solitas iterabctj
ditissimus, dentem tantummodo sancti Vincentii conventioncs illas smpissimas, quas domno cpis-
martiris,ne immunis videretur, retinuit.Nec solum copo, dum reconciliaretur, callide promiltebat, ra-
autem imperator regem putavit domandum, verum tum duximus subnectcndas, ut lector videlicetpius
etiam omnes tam episcopos quam abbates, sed et patienliam episcopi conpatiens admiretur, et im-
majores quosquepreciosismuneribus accumulans, mensam tiranni sevitiam cum admirationc dcploret.
nullum pcane indonatum reliquit. Quicumque ergo Sunt autem hujusmodi
illuc convcncrant imperatoriam magnificentiam co- 40. « Fidelitatem sicut libi promisi adtendam,

VARIjE LECTIONES
247 deest 3. 4. 2iS monasterium 5. monasterii 2".

NOTjE
(364) Godefridus Lolhariensis. (368) Lotbaringix- superioris Le Glay.
Ducem
(365) Ivoi,ad fl. Ohiers. (36!' plenat manu divisit
) I. e. .

(366) Mouzon, in Ardennis. (370) I. e. treviis, unde Gallica vox trcbves tre-
(361) I. e. ad ejus dextram ivit. ves i. q. treugae.
163 GESTA PoNTinCUM CAMERACKNSir.M 164

quamdin tuua fuero el tua bona tenuero;et p"^t A I I 5i iste Walteri, uunc obses no
Qliue
poeitis Karlensibus oustumiis (311), talem bonorem mortuue fuerit, alterum pro eo uobis dabit, talem
libi observabo, qualem Lotbarienaea militea domi- per quem do8 securo la Qdelitatc reddet; el

nissuiset episcopis.El si «1 oontra te peccavero •

) 1 1 1 quicquid injuste supernos invasit, dum amtnouitus
el ex parte tui de Batisfac ione facienda mooitus a nobie fuerit, Becundum judicium iidelium ,

fuero, talem justiliam tibi, nisi mihi indulseris, fa- rum determinabilur. Si Walterus mortuus fuerit,

oiam, qualem Bupradicti Lotbarienses milites suis el adhuc Qlius ejus in potestate nostra fuerit, red
dominis ot episcopis faciunt. » mus illum militibus Buis el bona sanctae ->- hu
11. Saoramentum quod Odo, Rotbertus, Anscl- ecclesiffi, qux per rectitudinem 315) pator tenet,
iim-, Lantbertus, petente N\ altero juraverunt :
« Al» Bervato tamen paoto ab eo nobis promisso, el <lo-

hao hora inanteanon erimus tibi in damno, de vita, mino nostro imperatore et me de Qdelitate sua red-
de membris, de Cameracenci episoopio, de terris, ditis Becuris. El si ego Gerardus vocalus episcopus,

de neque de oeteris bonis, quse hodie

oastellis, antequam reddatur Qlius, mortuus fu Lur
tanes pernostrum oonoilium inantea adquisieris,
el patri, servatie tamen convontionibus supradicti

salva Qdelitatedominorumnostrorum,quoshodieha- j si regi Lothariensi talem Be iurilalem fecerit, unde

bemus. El pro hoc paoto destruende dominum non securus esse possit.
faoiemus, uequemilitemadquiremus. Etsi Walterus 44. i Non diu in supradictis promissis permansit,
contra te peccaverit, et ni infra duas quadragesi- sedde maloin peju8ruens,scclesiam mihicommis-
nias (872) emendaverit, ex parte nostri contra te sam in direptionem et conculcationem habuit, et ita

adjutorium non habebit.Etsimonueris, per rectam contra me Be erexit, ut tribus diebus me in liac ci-
Qdem tejuvabimus sine malo ingenio. » vitate cum suis satellitibus armatus obsideret, et

42. Notae sunt omnibus conventiones, quas ite-

« ne quis meorum hinc exire auderet. Qua de causa
rum habemus cum Waltero nostro sicut etiam du- ; Heihampus ad me venit, ubi comitem llcrimannum
dum culpas inauditas, quas contra nos commisit, mecum habui, etutlnec ei perdouarem pelivit. Ego
proDei amore amicorumqucsuorum disimimus, eo ejus petitioni suorumque amicorum annuens, hoec
videlicet pacto, ut sic permansisset deinceps in tide- omnia ei dimisi, et de hiis qua3 emendavit, omnes
litntc nostra, sicut tunc ipse ct sui amici juraverunt. leges perdonavi, etut restauraret pauperibus quod
Quamquam hanc promissionem horribiliter et inau- injuste eis abstulit, jussi quod annuit, sed non
;

iliic infregisset, ita iterumeo tenore ei indulgemus, adimplevit. At ille iterum, ut prius,domino meo et
et pro Dei amore etpetitione regis Rotberti etopi- Q mihi sacramento Qdelitatem promisit, et quia
scopi Ilarduini (373) atque comitis Balduini et co- Lotharienses milites suis dominis cl cpiscopis obc-
mitis Odonis,nec nonetOttonis, Rotberti, et aliorum diunt, milii obcdirel, juravil.
amicorum suorum, qui hoc placitum fecerunt, qua- 45. « Waltcrus, malis assuetus, omnia sacra-
tinusmelius prioribushasalleraspromissioncs con- menta postposuit, et deleriusquam umquam fecis-
servet. Nobis erit ita obsequcns in omnibus, sicut sct,postmodum fecit. Qunm maliciam diu sustinui,
inprimopromisit. Glericis et laicis nostrse fficclesiffi, et ut se emendaret scmper monui.Cumque videret

si aliquid super illum clamaverint, aut secundum me diutius talia non passurum, statuto placito inter
legem aut secundum concordiam in ratione - i;)
et me et illum, comitem Ottonem duxit secum.Qui dc
judieio eril ; et insuper de quihus justieiam facere tanlis malis missusad rationem, iterumeviclusom-
potuerimus illi, justiciam quoque faciet pcr nos, si nia emendavit, et quia pauperibus sua restauraret
clamaverint, illis omnibus. De civitate nostra nul- promisit, et quia milii subjiceretur, sicut Lotharien-
lam guerram 250 faciet, qua3 ad dampnum veniet sesmilites suisdominis et episcopis subjiciuntur, ut
nobis ct episcopalui nostro, nisi licentia nostra.Si prius promisit. Ego vero comitis Ottonis pelilione
hanc promissionem infregerit et admonitus dejus- omnes leges ea conventione ei dimisi, ut non am-
"
ticia fuerit, sicut jam dictum est, infi-a duas qua- plius in mc delinquerc quid deberet;si autemdeli-
dragesimas emendalionem faciat, ubi duo vel tres quissel et ad jusliciamvenireadmonitusessct, infra
sinl amici, qui hoc placitum fecerunt et si sonia ; tres hebdomadas mihi justiQcaret. Qua de causa
(374) eos tenuerit, probetur ipsa et infra aliam , mihi comes Olto Godefridum et lvonom obsidcs dc-
quadragesimam placitum expectabimus.Hanc con- dit, ut si Walterus hffic non observasset, cx sua

venlionem ex utraque parte servabimus per rectam parleadjutoriumnonhaberet si autem ipsecomes ;

2S 1 fidem sine malo ingenio. hoc infregisset, ipsi obsides inpotestatem mcam,si
VARI/E LECTIONES.
Icgcnduw, moucntc jam Colvenerio
'
- J ila
!
; jurationo codd. 830 vverram 3. 231 s. perfectam 8.
232 deesl 3. 4.

NOT.E.
(311) Coiitumes de France. (314) Sive sunnis, impedimentum undeGallicum ;

(3r2) I. e. quarantaine, spatium 40 dierum. soin.

(313) Noviomensis. (315) De droit.
 165 LIBER TERTIUS. 1G0

sssent ammoniti, venirent. Quod ipso oomite Ottone A episcopua promulgavit : « Hie Biquideio quia enm
jubentc mihi firmavitjurejurando aterque obses. In pro culpis innumerabilibus excommunieavimu
BS conventione, quoa in me commisit ipse Watt( tonta dementio adveraum noa insurrexit, ul n
ctsuiproptereum, ab iltadie dimisi, ut Biamplius damnostrorum,qua partibusejusnonfavebant.quas-
in me delinqueret, quod emendare nollet aut non rerel interficere, militesque suos, qui Becum oranl
posset, prseterita futuris jungerentur, ct judicium •mmunicati, majoremeecclesiam Banclas Mariaa
quod sui sequales >lc benelicio prius judicaverunt, aliasque secclesias violenter conpelleretintroire. El
assel stabile,etsine, dilationeexcommunicare. Quod ideo magnanecessitasnobisincubuitjUl aacclesiasa
tntem ad peeniten iam et ad GhristiarfHatem perti- divinoofficio faceremue ee&eare. Multa qnoque mala
net, non dimisi, sed in conventionem habuit, ut nobis et nostris feoit, qnaa longum esl enarrare.
inde ipsc et sui rationem reddorenl. » Tandemnonvalensejus insaniam dintius ferre, ni-
i(i. PromisitOtto comes Deo sanctajque Mariseel lnl de suo auferentes, expulimuseum nostra civi- ;i

episcopo Gerardo in manusua,ul si Walterus um- latc. Expulsus autem cc[>it adversum nos amplins

quam ab illa hora contra episcopumaecclesiamque sevirc, villasque nostras cum ecclesiis quas potuit
sibi commissam in aliquo deliquisset, quod emen- depraedariatqueigniconcremare.Posteajussunostrj
dare nollet, aut non posset, numquamab illoaut de B senioris a comite Balduino el (ilio ejus Tornacum
suis auxilium sive consilium sive recepta conductus, ubiinterfueruntduxGozelo el episcopus
quod ad dampnum veniret episcopo, ascclesiseque Leodicensis, nullam nobis justitiam fecit, Bed fraude
sibi commissaa nec suus essct, nec suum benefi-
; suaomnibus manifestata, in malicia perseveravit.
cium teneret sine consilio episcopi - et juravit, :i:i
; Sed ut tandem cogcnte necessitate oportunitatem
quod hoc secundumsuum scire per rectam lidem invenit, hoc placitum in presentia Hugonis episco-
fidemattenderet sine maloingenio.Ivojuravit, quod pi (816), comitis quoque Balduinietfiliiejus, necnon
comesOtto suo consilio non dimitteret, quin sacra- Ottonis et Eustachii, nobiscum firmavit 256. »
mentum supradiclum attenderet, et, si exirc vellet, 19 Ex quo domnus episeopus Gerardus urbem
pcr rectam iidem sequi faceret si posset et si in ; commissam primum intravit, videna quidem tam
eulpam caderet, quamemendarenollet autnon pos- augusta quam vetusta monasterii sanct»? Marim
set, consilium sive auxilium, sive receptaculum ei aadifieia, ac annosorum parietum fissuram suspe-

nonpraestaretquod essetad dampnumepiscopo Ge- ctans, mox animuin ad meliorandum intendit, s*

rardo aacclesifequc sibi commissae et quod hoe ; forfe, Deo prsestante, tempns ei suppeteret oporlu-
per rectam fidem observaret sine malo ingenio, num sed quia, ut supia retulimusu i, 2), tam inte-
;

salva fidelitate domini sui. Q stinisquamextraneis seditionibus, inpcditus, usquc

i7 Duodecim obsides "Walterus dedit episcopo ad annum Dominicse incarnationis 1023, sui vero
Gcrardo, quorum haac sunt nomina.... ->'* qui jura- prsesulatus inchoarenonpotuit. Tunc vero divina
-•>"

verunt, quod non dimilteret eorum consilio ipse misericordia fretus, ac multorum fidelium Dei ora-
^Valterus, quin hanc fidelitem attenderet; et si in tionibusquibusoderatroboratus tam, antiquasmo-
culpam caderet, quamemcndare nolletautnon pos- les parietumdemoliri precepit. Quo facto, omni stu-
sct, postquam ammoniti essent, infra octo dies ad dio accinctus, utpole sapiens architectns, incepto
justitiam ducerent si possenf. Quodni faceret, infra laborisollicilus instat, et 258 necessariis sumptibns
alios octodies ad episcopum cum beneficiis eorum, prudenterexpensis,ad reedificandum tantae difficul-
si ammoniti essent, per rcetam lidem venirent et tatis opus anhelat quippe timens, ne aut morle
;

numquam ei consilium sive auxilium darent, quod
ad dampnum episcopo fecclesiceque sibi commissce
essct, et episcopum juvarent contra eum perrectam
fidem.
48. Hcec est quoque conventio novissime apud
Schelmas ^35 oppidum facta, quam, utcunctis inno-
tesceret, semilatino sermone liujusmodi domnus
preventus aut qualibet alia causa coactus, opus in-
perfectum relinquat. Ad hoc vero diflicilius nihil
esse, quod suum desiderium rcmoretur, advertit,
quam lcnta convectio columnarum, qua3 procul ab
urbe fere in trigesimo miliario ctedcbantur. Divi-
D nam ergo clementiam deprecatus ut sibi propius
solamen aliquod praastarc dignetur, quadam siqui-

VARLE LECTIONES.
253 sqU. obtineret, ve/reciperet. 254 nominadesuatomnibus ; ia 2*. 3 4. ne spatium quidcmiis relictum*
236 jta 1. 2. Schelinas i. Chelmas 3. Scquentia oppidum
2'
l
—
ornamenta adhibuil deerant in 2. folio
e.xciso. Eadem desuni %',spatio tvium htterarum relicto, et margini inscripto desunt reliqua. 2;it; «
Vcrba :

placiti, e.xciso etiam folioin exemplan Santi Ghisleni, desiderantur, ct, ut verisimile est, alia nonnulla dc
Gne Walteri, » dicit Coivenerius. Sed quum neque 2. nec reliqni quicquan hic exhibean\ eiusmodi immo ne
vestigium quidem lacunoe in ullo apparent, nil excidisse in I. crcdimus. Nam quod Lolvenerio folium
cxcisum videbatur, hocjam seriba ipse delevisse potest, antequam conscriheret ; quod scepe factnm vide-
mus 251 numero spatium relictum in codd. -'•& deest 3.
NOT.E.
(376) Tornacensis. Colv
 167 GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIUM m
iii-ni die aeoeneo equo, per noatram vieiniam in & ritualitersenserat, proculdubio itio-

ntultifi loois abdita terroa acrutatur ; tandemque Deo studio credidit incumben I quid de nundi-
opitulante, qui aumquam deeat aperantibue in se, aifi solemniter institutie ? quid etiam de celerii
ni vico quem dixit antiquitaa Laaden '•''<
,quiquar- lemnibus ornamentis? Quod nimirum facilius admi«
to miliario afa urba secedit, aperta lerra, juxta \ -
rari possumus quam referre. ergo mo- I »

luiu lapidee coluranai es invenit. Nec solum ibi Bed nasterio, multa ornamenta adbibuit ^; aureara ta-
etiam propiua, ia villa videlicet Nigella (878) fo- bulamampliavit, utrisq e laterifausargenteassubre»
diens, aliud genus bonorum lapidum se reperi gana; cruces aureae cum ventilabris (381) aaque
laatatur. Unde Deogra ias reddens, totum se studio aureis renovavit ealicem aureum, pallia quoque et
;

pii laboris accinxit ac ne amplius demorer, ope-

; casulaaaddidit, etinaliisquibusque utensilibuscuv*
rante di\ ina[misericordia, opus imraansum septen- ram apposuit. .VI luminare procurandum eo loei, ubl
nio, anno videlicel Dominioaeinoarnatiouis 1030(3*79) sancti Johannis eonstal oratorium, duoe manaus, in
reddiditi onsummatum. Exinvero, quodoonsequens Andrelei deputavit; etcumne I lerit in-
erat, prout deeuit, 15. Kalendas Novembris solem- servient resarciendo operi ejusdem oratorii. Praete-
niter ei utita dicam plusquam solemniter dedica- rea in260Wileve (388) prsedium Fulbertiepiacopi his
vit. Quis enim tanta? gloriaa pompam digne sufflcit adnumeravit. Restaurationinovi operis octo man
enarrare, aut quis dicacissimus verborum ambitu in Letfringen (884 icum secclesia sua deiegavit. Me-
tantam dignitatem poterit cohibere ? ubi videlicet B dietatera de villa 385 cum seeclesia ad
Ireneias 1
»

Banctorum corpora nostraa diocescos rumplebeet usus pauperum dedit. Ad prebendam fratrum
elero iu unumcongregata, ubi choros tam monacho- clesiam in villa Maionis, quaa Fontanas dicitur(386),
ruiu quam et canonicorum catervatim commix et alodium lertrudis addidit. Villam Pescant dcpa-
<

ubi etiaiu muu tantum urbem interius, vcrum et
eaiupos exteriuspassimutriuaquesexusmultitudine
pernatare videres. Quomodoautem sanctorum eor>
pora circa altare domnus episcopus ordinasset,
summae pietatis est memorare ac piis auditoribus
salutare. Ipse namque parilerqne obbas Richardus,
ambo videlicet seomentati (380), beatissimum Gau-
gericum, utpote pontificem summum el sanctaa de-
dicationis magistrura precipuum, cum summa devo-
tione lollentes, laudibus decantatis, clero quidem
ac populo prae gaudio dum haao spectarent illacri-
mantibus, in cathedra pontifieali, sicul antefuerat,
collocarunt. Juxta quem medium sanctos quoque
pontificesAutbertum,Vindentianum Hadulfum, qui
et ipsi ejusdem altaris comministri fuerant, al-
trinsecus statuerunt , interposito ctiam baculo
aancti Vedasti cum reliquiis suis. Deindc vero ccte-
ros, idest martires confessores ac virgines,
unum-
quemquejuxta ordinem suum, inoircuitu prout de-
eebat conposuit. Porro sic conpositos quisquis spi-
rentum heicditale rum laniilia utriusque sexussti-
pendiis eorumdem contradidit. Cujus censum ita
bipertivit, ul in dedicatione secclesiaa raedietatem
ejus insumercnt, reliquamque in die ordinationis
suae, quoad viveret, perciperent, eoque seculo sub-
tracto, predictam ordinationis dicm in anniversa-
riain transitus sui eommutarent. Prasdium Holain-
curt(387), quod a liagnclino accepit, episcopio ad-
junxit; itemque 26* aliud in Bragbant ad [Hadonis
crucem. Quartam quoquc partem Perroncnsis iisci,
quam a quattuor ingenuis hominibus adquisivit,
Hotl)crto scilicet atque Hubaldo, Athelino, Suevo,
mensae episcopi ad Castellum sanctaa Mariae, cui cir-
p. cumjacet,destinavit. Sancti Andrese oratorium inibi
a fundamento construxit (388), tertiamque partem
quartse partis supradicti iisciconlulit congregationi
monachorum, quam pia soilieitudine fovit quamdiu
Alodium Theoderici montis, quod Hcrvardus
vixit.
miles et Fulco nepos ejus hereditabant, eis (389)
manere voluit, et Watineas (390), quam de suo

'>'J
VARLE LECTIONES.
959 hac voce 1. Desinehat tempove Colvenerii,ut ipse dicit,. ultimoquaternione depcrdito. Qui qua-
in
tcrnio excunte soeculo XII adhuc extans —
tunc enim 2.7.. eum descripserunt jam s. XIV. dcper- —
ditua fuit] 3. enim nonjam habuit, sed in voce adhibuit desinens, evdcm calamo statin.subjuucjitbrcvis-
simam continuationem Post istum : —
Savine, quam infra subjiciemns. Etiam 4. 5. in voce adhibuit
desinnnt, iu mcdia pagina ; nil dcpcrditnm. Seqiwntia igitur nou damua nisi cx 2. quem Colvenerius, et
2". quem nos bahuimus. 260 deest 2*. 261 it
em 2.
NOTiE.
(317) Lesdain. Colv. (385)Fortasse Ivergny, arrondissement deSaint-
^
(318) Noyelles, in sinistra ripa Scaldis. Le Pol. L.
Glay (386) Fontaine N. D. , vel Fontaine-au-Pire,
(379)A. 102", xv Kal Nov. consecralum dicit vel Fontaine-en-Beauvois ,
vel Fontaine-1'Eve-
Chronica S. Andreae Castelli Cameracesii i,21, ex que. L.
annalibus ejusdem monasterii, ut videtur, hoc de- (387) Raillencourt, arr. d'Arras, aut Roellecourt,
scribens. arr. de Saint-Pol. L.
^380) I e. vestibus segmentatis, acu pictis, in- (388) 10 Kal. Oct. 1025 dedicatum dicit Chron.
duli. S. AndreaiCastelli Cameracesii n, 19. Adsequentia
(28i) Vexillis. cf. diplomata Gerardi atque Conradrll, apud Mi-
(382) Anderlecht, prope Bruxellas. raeum Opp. dipl. I. 55.
(383) Cf. i 10. (889) Sc. monachis.
(384) Fbrtasse Ledringhem, arrond. de Dunker- (390) Wattignies, arr. d'Avesne. L,
que. Le Glay.
169 LIBER TERTIUS 17(t

jurellervardus jamdictuspossederat,etquicquid in A palatii ivit, seque deditioni regislibens obtulit («0,

Briasto (391) Fulcuinus aiquc Ilcsino habere vide-
bantur; villamque insuper qine Fontanas dieitur;
ct in Petrosa tertiam partem cum aecelesia prrn-
diumque in Solman a Fagala a«'ceplum, aliudque in
Bermerenc (892) a Gonthone milite; itemquein villa
quam Mansumsancti Andreai nominare voluit, me-
dietatem; aecclesiamque de Ferrcrias (393) concam-
1025, Decb.). Processu temporis Baldaiuus, lilius
Balduini, cupiens se mquare patri, ab eo dissidium
;
fecit; adiensque imporatorem, per euin ravit
posse consequi a domno episcopo, ul silii propu-
gnacula liceret coHstruere in Cameraco, Mtaerraa
patrem rebellaturo. Qua spe privaiua est, conira-
dicente episcopo 2 ~o

biatam 262-3 a fratribus sanclse Marite; aliamque 51. Triburiaa secus Maguntiam imperator Conra-
sancti Benigni; cl de Ors, et de Wasvilare (394); et dus de divcrsis partibus episcopos convocavit ut
de Viseto,et apud Bragbant alodium quoddam Ham quaj utilitatis et religionis sunt, ad invicem confer-
cum aecclesia; aDcclesiam de Liniaco (395); de Fur- rent (an. 1030, Mai.). Qui post aliqua dictorum
nis -00 aliam; in Gameraco aliam sancti Martini suorum hocliabuerunt capituldm, ul siquandojcju-
cum furno; medietatem telonei novi castri cum nium primi mensis in ca hebdomada, qua constal
ainbabus eecclesiis et molendino uno. caput jejunii (398), sicut solcl, cvineret, amborum
50. Diebas posthmc abiisse 207 datis, sors dedit B jejunioium celebritas una oflicii expletione conple-
ultima Henricum regem divee memorise dicm obiro retur. In hoc rursus modcratissimus pastor anti-
(an. 1024, Jul. 18). Cujus a vita reccssus quantum quam patrum consuetudincm servari monobal, et
desolationis fuerit hominibus, pro nobis melius lo- hebdomadaofficium primi jejunii celebran-
in altera
quatur mundus in suis calamitatibus. Tandem col- dum, pro consuetudine antiqua, censebat. Gujus
lecti principes Saxonum apud Magunliam, prefece- oblata sentcntia visa estcongrua, et ab eis decrcta
runt sibi in regem Gonradum (an. 1024, Scpt. 8). est tcnenda.
Quorum ordinationi dux Gothilo, princeps videlicet 52. Istiusmodi decretum a Franciae cpiscopis da-
Lothariensium, contraire voluit; cpiscoposque Co- tum est sorvari subjectis sibi populis. Unus eorum
loniae, Noviomagi, Virduni, Trajecti, Leodii allocu- celitus sibi delatas dixit esse literas, puae paccin
tus, sacramentum a singulis accepit, nonnisi ejus monerent renovandam in terra. Quam rem manda-
consensu manus se eidaturos neque ad euin ituios. vit ccteris, et hsec tradonda dedit populis Arma
:

Hoc idem dux (396) Thcodericus comesquc Hayno-
censium Ragiuerius cum sibi conplicibus sacra-
mcnto firmavcrunt. Quod episcopi primi infrege-
runt, qui se primos dederunt, canticumquo populi
malum facti sunt (397). His omnibus pactionibus
non accesserat domnus episcopus, sed conapatur
eosadpacis rcdigere 2^gratiam,postquamcognovit
eorum minus bene sanam sententiam. Interim sus-
pendit suum a regis prsesentia gradum, ne ipsis
fieret 209 scandalum offensionis) directis tamen offi-
ciose legatis, macula se exuit suspicionis. Nihilo-
minus regemFrancorumplacaremuneribusstuduit,
ne sibi primitus usurpationem inferret, quam toto
regno facere ad consilium habuit, Balduinum pre-
terea comitem repressit modeste, ne sibi munitio-
nes construeret Cameraci, Walteri corruptus frau-
dulentiis. Ducibus tandem ]post annum et fere
medium ad paeem flexis, cum eis ad Aquas Grani
quisquam non ferret, direpta non rcpeterot; sui
sanguinis vel 2 "1 cujuslibet proximi, ultor minime
existens pcrcussoribus cogcretur indulgere; jeju-
C nium in pane et aqua omni sexta feria observa-
rent, et in sabbato a carne et pinguamine; soloque
hoc contenti jcjunio in omnium peccatorum satis-
factione, nullam se scircnt ab eis aliam addicen-
dam pcenitentiam. Et hsec sacramcnto se servare
firmarent, quod qui nollet, christianitate privaretur,
et exeuntcmde sseculo nullus visitaretnec sepultu-
raetraderet. Aliaquoqueimportabiliaquam plurima
dederunt mandata, quse oneri visa sunt replicare.
Hac novitate pulsatus mandati presul noster, infir-
mitalique peccantium condesccndens, secundum
decreta sanctorum patrum ad singula suum forma-
vit eloquium. Genus humanum ab initio trifariam
divisum esse monstravit, in oratoribus (399), agri-
cultoribus, pugnatoribus; horumque singulosalter-

VARI.E LECTIONES
262-j Fereria cambiatam Furnes 2*. 207 jt a 2. 2' ab hisce conjccit Colv. 2 iS ita conjecit Colv.
'

2*. 266
redire 2.2*. *69 ferret 2*. 27i) Post haecduarum linearum spatio rehcto, i' margini ascripsit: Dcsunt.
De 2. nil annotavit Colvenerius. i:i licet. 2".

NOT^E.
(391) Briastre, arr. de Cambrai. L. ^397) Cf. Thren. 3, 14 : factus sum in dcrisum
(392) Bermerain; sur TEscaillon, arr. de Cam- omni populo meo, cantieum eorum tola dic. Golv.
brai. L. 198) Caputjejunii vocantur quatuor diesa fena
(393) Ferriere, arr. d'Avesnes, ou Ferriere, pres quarta Cinerum usque ad primam dominicam qua-
du Gateau L. dragesimae. Golv. bigebertum de jejunio quatuor
(394) Saint-Benin, Ors, Basuel, canton du Ga- temporum, apud Martene Thes. I. 298.
teau. L. (399) I. e. orantibus, seu sacerdotibus. Hcec
(395) Ligny, arr. de Gambrai. L. tripartitio Noe tribuitur, tihs suis dicenti: Tu sup-
(396) Lotharingise. plex ora, tu protege, tuque Jabora.
Patrol. CXLIX.
iri GESTA PONTIIICIJM CAMERA" ENSIUM 172

utrum dextra lasvaque foveri, evidens documentum A peccantibus hcec Batisfactio ci Crescentia
Oratorum a B890uli vacans negotiis dum ad
'

dedit : enira
"- : ,
in dies crimina purganda annl Becundum
Deura vadil intentio, pugnatoribus debet, quod evangelii ap istolorumque et canonum atque ponti-
to seoura vacal otio; agricultoribus, quod ficum decreta, conveniens, ut alia his con-
d
eorum laboribus corporali paseiturcibo. Nihilomi- traria, qui praasunt, jubeant VO populo; eisque
mis agricultores Deum levantur oratorum preoi-
; t • 1 cordent, qui organa facti Spiritus sancti, per
lius, et pugnatorum defensatur armis. Pari inodo Qatum sonuerunl Buaverba, vel scripta, ne videan-
pugnatores,dura reditibusagrorumannonanturi 10 I) tur destructa. Gxcommunicatione quoquenon sunt
et raeroimoniis veotigalium solatiantur armorum- feriendi, qui haec sacramento firmare "l noluerint,
que piorum quos tuentur expial precatio
delicta cum de servando uno mandato satis inflrma sit - s -
sanota, foventur ut dictum esl mutuo. Quibus — fragilitas Immnna, nedum perjurio in omnibui
dum \liiiiham et Josue el David ex voce Domiui ueglectis teneatur astrieta. Quando autem ab hoc
arma tulisse in prelium vetus ostendit pagina, et sseculo ad aliud quis habetirc, niens ejus natura-
Bacerdotes gladio accingunt reges, regnante gratia liter habens oblivisci et memorari, magnitudine scu
in nostra inatre secclesia Dei sponsa — offlcium non novitate viaa nimis extra se Bparsa et propterea ali-

est in culpa, si deest peccatum in conscientia. Hos B quantulum sui oblita, consolationibus piorum debet
el apostolus ministros Dei appellat, ita dicens : « Mi- revocari, ut poeniteal de peccatis, etiamsi tunc us-
nister onira Dei est, vindex in iram- 7 - (Rom. xm, que fuit obdurata; ne dicam, ul ei pontulanti haec,
Non enimsine causa gladiura por-
tbinferons :
« quod absit. denegetur misericordia. Mortuum etiam
tat (ibid). Rapinas reddere debere, utvetus (401)
i qucmlibet peccatorem terrse tradere, Dei dixit nu-
silent mandatura, Zachaei satis esl exemplum, ili- ctoritas, ex quo peccator omnium peecntorum, oc-
centis ad Dominum: « Si quid defraudavi, reddo cisor, audivit « Terra es; et in terram ibis (Eccle.
:

quadruplura Luc xix, 8). » Nec peccant qui repe- iii, -20). 283 •> —
De dictis nostris boc volumus re-
tunt, licel amliant : » Si quis qiue tua sunl lulcrit, petere, ne quis inprovidus nos putet non salis aperte
ne repetas (Luc vi, 30 . • Duo enim legimus : et ta- -s< verba evangelica protulisse contra episcoporum
-~ :i
cuisse Dominum interrogatum, et non 27'»
inter- statuta; quia Dominus qusedam sua mandata dedit
rogatum, fuisse locutum. Gujus silentiura ita non imperfectis pariter et perfectis, quaedam perfectis.
est otiosum, quemadraodum est salutiferuin ejus Quod suffieint nd testimonium; quin cum dixisset
verbum. Ut enim laudavit Zachaeum de rapinarum juvenicuidam Mandata nosti? » subinferens: « Noa
«.

redditione, ita siluit de earura repetitione pro inevi- occides, » ceteraque hujusmodi, illeque respondis-
tabili necessitate. At ubi dixit: » Xe repetas, » per- p set: « omnia custodivi a juventutemea, »ait:
IIo3c
misii perfectis, quod habebant in volo, pro rese- « Si vis perfectus esse, vende quse hnbes et da pau-

canda cupiditate; non imperavit, ut dixi, pro neces- peribus Luc. xvm, -20, 22). » A!io quoque in loco
sitate. Itaque illic non prohibuit repelere, et hic deeunuchis dispntans, «Qui potcst,» inquit, « ca-
concessil non repetere. Inde reges per sanctos pa- perfe, capiat; non enim omnes capiunt (Matth. xix,
tres edoc i , statuerunl firmas leges, ut res suns in- \2). » Necnos fugit, posse dicere quemquam, quod
juste sublatas aecclesia vel quilibet juste repeteret; regnum celorum non ingrediturnisi pcrfcclus quis-
quas legalitercogeretur qui rapuerat, restituere 2~ ; >.
qunm. Gui nos digito insinunmus, quin stelln n
Similis stal sententia inter percussorem hominis et slelln differt in claritate Cor. xv, 41), et verba 1 1

ultorem proximi. Percussor enim debet ultoremsa- Domini replicamus: In domo patris mei mnnsio-
tisfactione placare et muneribus, quem laesitet of- nes multce snnt (Joan xiv, 2). » Qunrum ut itndicnm
fendit subtractis amici mortui consolationibus. Ne- secundum nos inoequalitns nonnisi ad ejus omnipo-
que cogi debel absque placatione nd ignosendum, tcntem facla estvoluntatem. Quibus ut una servetur
cui dominus misit nbaltmi reconciliatorcm 276 mu- a3([iialitale qunntitas, inviolabilis data est nd altcr-
nus offerentem (MaM. v,23, 24), quem utinam minus utrum karitas, quod est in singulis, communicnns
perfectum, ha^c a pcenitente oblata trahat 277 beni- omnibus, cum quicquid factun est 28o sufticiens sit (

volentia. Jejunium in sexta vel etseptima feria ge- D ad omnia per hoc quod hal)ct in propria natura Et
neraliter non cst omnibus inponendum -~ 8 quibus ,
de nobis dicimus similia, quorum imperfectionem
nec una est sanitas corporis nec tequuliler remordet supplet, cui dicit propheta: « Melior est misericor-
accusatio peccati; sed nec sufficiens est omnibus dia tua super vitas (Psal. lxii, 4). » Per quam fit,

VARI/E LECTIONES,
279 ira 2'. 273 Deum2' ^deesL
restitucionem 2*. 276 reconciliationem 2*. 277 tutabat 2*. 278 ignos
2'. 275

Colv. 280 rfa Colv. dccst"2', 2S1 confinnnrc 2'. ^dcest 2'. 233 Sequcntia hujus
cendum 2' .~ ::> ita"2'. quidem
capitis omnia in 2 2'. posc redierunt demum in fine c. oi. leguntur. Sed quum appareat, ca ibi sensum
non babere, sed ai^ctissime cum hoc nostro capite coluercrc, ca buc transposui. Error scribae 2. inde
natus crit, quod in 1. hsec omnia De —
requnHtus ah ociorc ipso ni sccduia assuta adjecta errant pro-
cul dubiOj quam sedulam tcriba 2. Joco non suo inscruit. 231 sapere 2* 285 s it 2*.

not^:.
(400) I. e. annona nutriuntur. (401) I. e. YeterisTestamenti,
 »

173 LIBER TERTIUS 171

ut quod habebunt singuli in oeelesti vita, sufficiens A u1 ad votum dc regno ageret, el arma ferente s im]ni-
sit gloria, participabuntque eunotorura leetitia, gnaret. Cumque inibi degeret, quosdam Longo-
karitatis perfeotione pleni, ul lil eequalilas. » bardorum episcopoa partibus Odoni 108) faventes !

53. Causa post haee qua Duacum petiit. Ubi

fuit, inreverens factus m vincula conjecil (ao. I
1

conventus populi vocibus de statuenda paoe falsa, Mediolanensium autem archiepiscopus 104 , pe pro
respondit pro tempore, quod perceperat ab eo qui alia pari modo
captus, fuga sibi consuluit. Contra
est idein heri et hodie (llcbr. xiu, 8), nec iminuta- quein exasperatus, loca qu» late patebant, incendio
tur crastino tempore. Suggesserat in aures omnium absque homine fecit (Mart.). Nam id consilii cum
Walterus, qui erantfovis et intus, episcopum paci Longobardis habuerat, qui incommunedccrevcrant
nolle adquicscere non quia erat filius pacis, scd
; juramento potentes cum infimis, uulla ratione sc
quia liberius queerebat studere artibus suaa mali- passuros quemlibet dominum, quialiud quam vel-
gnitalis. Collegerat duo superius dicta (c. 52< ne : lent, contra eos ageret. Supcrvenil tandcm di< -
<|uis arma ferrct, nec direpta rcpeleret, studebat- pentecostes(.V/a/.2!>), quae poscebat, inler missarum
que, ut preteritse vitae rapinis et cicdibus quibus sollempnia pro consuetudine coronari regem.Igitur
pastus fuerat, silentium daretur, et ex tunc licen- B queesita, nulla reperta est secclesia, praeter unam
tius, nullo fercnte arma. assuetis malis frueretur. parvulam secus ipsam civitatcm. Et ecce a mane
Quod prsesciens episcopus, sedato populo callidi- cccpcrunt audiri tonitrua coruscare fulgura tam
,

tates illius exposuit, utque paci non esset contrarius, gravia, ut plures indomibus monte excederent, ali-
debita sua multiplicia illi indulsit,tantum ul in rcli- quanli cxhalarent inter missarum officia 880 sicut
f

quum populus de eo pacem in vcritate quaerere, liruno episcopus(405), qui missam cecinit, testalus
etiam cum dampno, si per hoc posset fieri, proprise est. Hertulfus etiam quidam sccretarius rcgis sanc-

substantiae, qui illi ut diclum est, pro - 8C hoc uni- tum se vidisse dixit Ambrosium, pro his qua; rex
vcrsa relaxaverat debita. male gerebat, indignatione commotum. Post hsec
54. His ita gestis, Balduinus tunc tcmporis F4an- relicto hoc negotio inperfecto, iter convertit cis
drensium comeshortari ccepitepiscopum, utpopulo Alpes (an. 1039. Aug.), nec multo post languore
favens, pacem sacramento firmare juberet. llle nc afflictus est ^1 ;
et vita apud Trajectum privatus
tunc quidem a sensu bono deficiens, non alia quam (an. 1039, Jnn. 4), Henricum filium suum regni ct
qu?e lex et evangelium adnuntiat, jubere profcssus laboris dimisit heredem. Ad qucm saepedictus pon-
est. Tandem tsedio viclus, inter confines Cameraci C tifex iens, manibus se commisit, pariterquc
illius

et Atrebati multis sanetorum corporibus delatis, dux Golhildo, qui aliquantulum dcnegare disposue-
cum maxima turba ad locum designatum venit.Sed rat. CujusConradi mortcmhoec precesserunt signa.
ne hic quidem fcriabatur >M Walterus, nunc cir- Anno ante transacto, mcnse Aprili, data 8. Idus,
cumcirca, nunc foras et intra ambulans et mussi- visa est in celo inter orientalem
et australem pla-
tans, hunc repugnare paci, in tantum ut populum gam quasi ignea trabes magnae magnitudinis, quoe
commoveret propc ad inferendam vim. Qui minime currcns super solem jam ad occasum vergentem,
fractus, hunc publice tali modo pro confulanda 288 visa est in terram cadere. Cujus vestigia diu po-
ejus malitia allocutus est, dicens
Pictura insi- : « tuerunt videri, sicut fit ubi nubes clauduntur post
nuat imaginem diaboli ad aurem stare Simonis, coruscationem. Hoc ipso 293
autom quo diem clausit
suggerentem quse voce proferret adversus Petrum anno eclipsis solis 29 - fuit pridie Idus Maii (406); et
apostolum contendens. Nec tua te refertactio, qui 2. Nonas Junii, ut dixi, ipse obiit.
ad malumadquod non sufficis,commoves ceteros. Subsequente autemmcnse Augusto (an. 1039)
56.
Deinceps 289 populum ad audiendum sedat, et quam cumipsorege Trajectum (407) venit domnus episco-
inter se pacem qusererent, qui commanducareeum D P us ct rogalu episcopi Nithardi (408) levavit cor-
>

volebant, edocet. Factoque verbo de salute animse pora sanctorum confessorum Gondulfi etMonulfi,
quaa christianitatis lex jubet sua sponte se ser- acceptis sibi inde reliquiis ; et consccrata est ibi
vare (402), promitlere monet; et cum deviarent, ad aecclesia in honore sancli Servatii. Mettis poslea
pcenitcntiam redirent. Alacres itaque facti , dicta consecrata cst ascclesia sancti Stephani protho-
ejus pro vero tenentes, unanimes promiserunt, et martyris, ubi etiam intcrfuit precatu Theoderici,
ad propria cum pace redierunt. ejusdem urbis episcopi, qui ei dedit preciosas reli-
55. Italiam Conradus imperator adiit (an. 1036), quias ipsius martyris Christi, quas secum detulit.

VARI^E LECTIONES
286 per 2* 287 quid feriebatur 2. 288 consueta 2' 283 deinde 2*. 290 a . e. tres ctiam i. m. so-
lempnia2*. 291 deest T. 292 i ps0 e t solis clesunt 2"

NOT^l
(402) I. e. servaturos. (406) Errat noster; fuit 55 d. 22. Aug.
(403) Campaniensis. (407) Mastricht.
(404) Heribertus. (408) Leodiensis.
(405) Mindensis.
 —

i ; 5 GESTA Im.NTIKICUM CAMERACEN-I IM 178

7 Udonem -' aanctl

de Vido, qui e.oolesiam A mihisenijamfessodevobishucusquepromittebam,
Gaugericiin advocationem tenebat,quam nimiaaf- in vitee tempore ultimo subtraxeril l)<-u<, oon vos,

bat, multis *** convictum nequitiis a oivitate cul incessanter peeoo. Breviter tamen boc vestris
expulit. Eral enim fraudulentus valde, alienui a 1 1 auribus auggero, quia de fidelitate Bervanda
veritate et Bdelitale ipsius. Campum >ntra oommunis regni stalum pu<l vos in culpa non ha-
:i

eum aocepit, unde se recredidit (4i0), el legaliter beor. Trigenta annoc dueimus, quo in nostra urbe
fecit dum suum adjudicatue perdidit -'"
-"'•, inter pagensiumnostrorumgladiosvivimus.Quibus
58. Domnus Gerardus S97 episcopus dedioationem quam multa data eunt ab SBCclesia nostra, cotidiana
eecclesiaein bonore sanctsa Dei genitricis Mariee Ul) distributione, quseque ab Ottone et Heinrico divse
facturus, removit altare a proprio loco; el effossa memoriaa regibus, prsadecessoribus meis episcopis
lerra quse sanotorum reliquiaa
circa erat, multaa oollata, milii etiam, et a patrimonio sunt repi
ibidem repertaa sunt; insuper brachium oonfessoris non sunt auggerenda. ;-;t sicut liberalitas restra
Ghristi Vedasti, et non modica pars de cspite ejus sacellarium(41 i) habet,qui musis supervenientibus
et quibusdam membris. Gonseorata est igitur ipsa ootidianas expensas faciat, ogo saoellarius
ita et

secclesia sollempuiter 2. Non. Januar. apportato , g eorum sum, ut dilatio mortis, ne dicam vitaa re-
sancti Vedasti corpore cumaliis sanctisamonachis quies eorum qui mecum sunt aequiri valeat, qnod
eiusdem loci - M virga disciplinas vestree habuerat (445) facere. Et
luec cujus nisi regni gratia? E oontra ^adgravata
59. Paucis ante iransactis diebus, Lietduinus, ex esl manus plagee vestrse super nos, quandoparvitas
laico monachus ei abbas monachorum posl factus, a nostra minus idonea est hahita apud vos. Hoc tamen
saeculo abienslaudabiliter, et ad aliud perveniens ut domino dico, ut de mc mala quelibet eslimet, de
speramus feliciter (circa an. 1044), tristes reddidit utilitate vero et causa quasi provisionis nostrse non
quos ad omne bonum instruxit. De quo ut aliquan- quibuslibet pias aures praebeat, sed eos consulat,
tulumdicam: perindoctam Dei sapientiam, stultam quihus gena et patria est cognita, plusque otilitati

ostendit grammaticorum inflatam doctrinam, dum (juam suggestioni credat. Nectamen regiaecongruit
quicquid seculi fuit, sollicitus cavit, el quaa Dei personae, impuguatores hactenus pacis familiares
sunt, fidelis operator adimplevit. Hic abbatem Ri- babere et eos per quos viguit procul adjicere. In ,

chardum, religiosum admodum virum, et Frederi- vero mihi credite, quia suasio ista res est simulata,
cum, comitis Balduini avunculum (412) a saecubo p non vera, et idcirco vobis obedire distuli, quia nec
conversum, prudentem et justum 299 introduxit, per vohisnec nohisquios ultra maneret. Sanenon adeo
quem locus ille in sancta religione et mundi facuL mirum, si ah re plus juslo mihi indignemini, si-
tate coepit pollere, et ab eo (413) looo subrogatus, cuti303 Mauricius Gregorio (gheg. ep. 4, 31 ), quam-
nobiliter, ut decuit, in omnibus bonis permansit. A vis longe infra Gregorium. Verenda vero quam
fundamento monasterium restauravit (an. lu31i et subiit Mauricius vindicta, dum est hei-i et hodie
omnibus utilitalibus ampliavit, et in omnibus justi- (Hebr. xm, 8), cujus potimur vicaria persona. Per
ticationihus Domini sine queiela vix.it. Huic, post- eum qui formavit ot adunavit ascclesiam de latere
quain oum Deus tulit, abbas Joannes successit, suo, vos precamur, ne scindatis 304 et dissipetis

electusa fratribus, domno episcopo Gerardo favcnte oam ne, quod ahsit extra eam invcniamini per
; ,

cum comite Balduino 300. purgationem ventilabri Dei. Loquaces adolescentes

60. « Domino Heinrico augustorum serenisshno, cum Iloboam ne admittite, quin potrus per silentem
Gerardus episcoporum ullimus etservorum Dei ser- Chusi, David sapientissimus princeps inter tres
vus, pacis et salutis perpetuaa munus 3nl . Peccatis (// Heg. xxiii), quasi te '^. »
mcis hoc reputo, ut solatium qualecumque, quod

VARIjE LECTIONES
293 in 2. tcste Colvenerio « Hojus capituli quinque priora verba crant crasa, sicnti ctfmis; unde ma-
gna cnm dif&cultate ea legere potui. » ln -2', ubijam indeae. 49. nulla cst capitum dislinctio, locusila
legitvr secum detulit qua ferebatur sancii G. spatio uni voci reJicto, 294 n m is 2". 295 jta2'. cui dum
: i

dcest fiet 6'o/v. 296 posthaec in 2 quaedem erasa erant In 2'. duarum vocum spatium relictum. 29" p s-
tliaec duarum vocum spatium reiiquit 2'. 998 posthaec iu 2. erasae erant 14 linese in 2*. linece et dimidiae :

spatiumreiictum. - e Fr. justum desunfH'. &*> P.ost finem hvjus cap. cuminl. vacarct semipagella,
'
•
t

aliquis recentiori mano adscripsit haec verba Anno 1148. 8. Idus Septembris Cameracensis ecclesia
:

S. Marise, et ecclesia S. Auherti, totuinque Castellum uno eodemque incendio perierunt. » Colv. 301
post usque quasi te teste Colveterio « desunt duae circiter linese. Quae sequuntur ad iinem usque Liet-
bertialia manu, eaque recentiori scripta sunt; phrasis tam m similis cundem redolet auctorem. » Seriba 2*.
margini adscripsit desunt paucula; tunc eodem calamo pergitsine uJJa distinctione Huic quidem, etc.
: :

NOTjE
( 109) I.e. duellum. (418) Sc. Richardo cf. c. 16. Colv. ;

(40J i Se reddidit, victum se professus est. (414) Sive saccellarium, Sackelmeister, a sac-
(411) Atrebatensis. cus.
(412) Cf. Mab. Acta SS. Bened. saec. VI, i, p. 190. (415) I. e. debuerat, avait a faire.
177 CONTINUATIO. — GESTA LIETBEHTI EPISC. 178

GKSTA LIETBERTI EPISCOPI i06

1. (Cap. 6\.) Huic quidem Gcrardo pontifici dom- ** ministeria aecolesias. ilis-ii" acceptis honoribus ita

nus Lietbertus in episcopatum succcssil, qui ex utebatur, ut majoribus perfruendis dignior judica-
Brachalensi patria (416), nobili ortus prosapia, a rctur.
progenitonbus(417; cducandus puercommissus est 2. (Cap. 62.) Post aliqautum vero temporii ipsi
sub ipsius Gerardi pontificis (418) disciplina. Pucr Gerardo pontiuci, vcrgenlibus annis ad occasum,
igitur isle docibili ingenio prseditus et assidua pii senectus obrepsit, pro qua debilior jam liebat a prio
magistri doclrina informatus, gemina seicnlia affa- ri statu, in tam divinis misteriis quam in humanis

tim imbuitur. Gnem

videnspius patcr bonis studiis neyoliis. Sed Lietbertus quem a puero autriorat
croscere et per dies singulosad meliora conscen- 31 Lqucm honoribus e\altavcrat, in
utroque val
dere, ccepil cum vehemcnter diligcre et consiliorum juvabat. Accidil intcrea, ut Gualterus !ameracen8is <

suorum participem facere; et, ut amplius in scientia castellanusal) inimicissuis interfcctus interirel |
i 19)
eumconfirmarct, regendasscolassanct%Marisema- (an. lOil), unieumque iilium ciiin uxorc sua su-
tris aecclesiseeicommisit^quihonor propterlaborem perstitessibi rclinqueret. Quequidemuxor, Ermen-
rarus 30" nobilibus committilur, sccl quanto rarior, trudis nomine, ab insania marili sui non cessavit,
tanto magis 2 °8 honorabilior conprobatur. Hujus sed per pejora qu;cque oberrans, mariti sui nequi-
igitur ministerii exercitatione perfectioris scienlice B tias superexcellit. Et quia malitiam per se, ut vo-
culmen juvenis ille cepit attingere, ct inter sapientes lebat, exeieerenon potuit, —
iilius cnimcjus puer

sapienter pollere. Cognita vcro episcopo scolastici erat —

tirannum qucndam nomine Johannem, ad-
,

industria, separavit eum a puerorum doctrina, fa- vocatum Atrebatensem,sibiinconjugiumcopulavit,

ciens illum semper consistere in presentia sua, ct suiqueetfiliisuipatronumcsseconstituit. Filius au-
lateri suo adhasrerc, ct in judiciis suis tampublicis tcm ille mox inortcm obiit, secundum quod scrip-
quam privatis auditorem in primis, ct mox judicem tuin cst Gcncratio impiovum peribii (Ps&l,
: xwvi,
insistere. Sicquc factum est, ut juvcnis ille parvo 28). Johanncs vcro, cui nialer pucri nupscrat qui-
posttempore in divinis ct in humaniscflicacissimc que per matrem benefieium pueri invascral, nitc-
clarescerct.Qucm vidcns episcopusbonis virtulibus batur aut vi aut dolo illud sibi transdncere, quod
309 abundare et castitatem inviolatam conservarc, lex nulla sibi permittebat. Porro ut res faciliorcs

ccepit eum diligere, prse omnibus, et privataet pu- hal)eret effectus, coepit ipsum Gerardum pontificem
blica facere ex consilio ipsius. Et quia cum divma magnis sollicitare promissionibus, et pecunia cor-
clementia et sapientia et virtutibus exaltavcrat, com- rumpere neccssarios el familiares ejus. Hujus
modumduxitcumepiscopus magnificare, conferens quidem consilii Litberlum, inter fidcles pontificis
eiarchidiaconatumct praapositurametceteramajora C sapientissimum, participem essenoluit, timens ne

VARl^E LECTIONES
306lumc tilulum de nostvo suplevimus; in 2. 2*. non adest. Incipiunt exccrpta ex libro gestorum Game-
racensium pontiticum. De domno Lietberto successore Gerardi episcopi 1. qui hic incipit. Ex eo capitum
distinctiouem instituimus. 307 rar ius. 308 deestl. 309 operibus 7. 3io Sic. 1. 3H ita 1. nutriebat 2.
2'.

NOT.E.

(416) Est terra de Alost. ubi Brakele. Colv. sisa voluit emendavc. Episcopo autem vennuente
(417) Necrologium Beatas Marise Cameracensis quod obtulit, jnxta sententiam cpiscopi excommu-
inbihl. Camerac. n. 219. saeculo xn in.. ex anti- uicatus obiit, ct scpultus est sccus Oisium, in
quiori descriptum, hsec habet 5. Kal. Fehv. obiit
: montc Evni. Quodquidcm ad tantum mali pevvcnit,
Lietbevtns patev Lietbcvti episcopi. 8. Idus Scpt. D ut omnis vegio Camevacensis fcvc igni combusla,
obiit Osburgis matev Liethevti episcopi. jussu uxovis siuo Evmcntvudis penitus vastaretur.
418) cavnis gen^ve sibi pvopinqui, addit Bodul- Hujus itaqucmortem comes Flandrensis Balduinus
1

dolens, graviter tulit, quod ab atrio sancta)

fusinVitaLietberti. Seddubium efficit, quodnoster
nil ea de re notavit.
(419) Camevaci... ad ostium monastevii sanctao
Mariw, dum ovavet, ut aiuut —
nos id povum com-
pevtum habemus —
aquattuov vivis ad hocipsuin
conventione facta pavatis intevhcituv. Chronio. S.
Andrese Castri Cameracesii n, 8. Annales Elnonen-
ses mihores haec habent 1041. Waltcvus Camera-
:
censis castellanusad januam eecclesiae sanclasMa-
vise dum ovavet, intevfectus est. Tamen vevo ante-
quam movti debitum pevsolvisset, quodinjuste fe-
cevat, Deo et sanctse Marise atqne episcopo eeccle-
matris
eecclcsia? corpus ejus injuste ab cpiscopo seques-
tratum fuissct, et idco injuste, quia moncns coram
astantibus se culpabilcm Deo rcddidit. Qua de re
ab archiepiscopo et a comitc Balduino episcopus
hgavit; ct
coactus, eum justc absolvit, quem injuste
siccorpusejusalocosuperiusnominatodissepultum,
ad S. Amaudi monasterium secus Elnonem fluvium
situm irauslatum cst, et sepullum est in claustro
monacorum ante fores secclcsix. Epitaphwm ejus
Continet haac fossa Gualteri pnncipis ossa.
Quem Cameracensis orantem peroulit ensis.
179 GESTA PONTIFICUM CAMEKACENSll M
prudentia ei fldelitate ejua ab inoepto repelleretur,
l ode ut eum a consultu pontificis longo facerel
a civitati iret, conflctis c.m:^;^ inimi-
cil a-, 1 1 insimulahat; quibus silocusesset,
etiam ei oollaturum plerisque revelaverat. Interea
Gerardus episcopusinfirmabatur; etcum eetatisde-
crepitaa molestia aoutse febris valitudine angebatur
ta ut a domo sua nisi alterius manibus exportatus
exire non valeret, neque disponere, quidsibi vel rei
pnblicaa utUeesset. Domnusvero Lietbertuscumeo
assidue 6886 non poterat, propter simultatem ef in-
8idiam, quam adversus eum Johannes inferebat
Ideoque apud novum castrum sanctaa Marieecusto-
dise ejus deputatum moraibatur, nisi aliquando epi-
scopum refooillationis gratia visitaret, congregato
constipatus exercitu. Gaudebaf igitur Johannes de
ejus absenlia, sed nihil tamen impetrareabepiscopo
valebat, eo quod ab amiois Lietberti dissolverentur
et ad nihUum traherentur omnia petitionis suae in-
genia.
;{. (Cap. 68.) taim ha3c agerentur, superveniente
suaa vocationis tempore preesul Gerardus defun-
gitur (420) (an. 1051, Mari 14); Johannes tamenin
civitate remanet, castellatura indonatus. Horro se-
pulto honorabiliter sicut decebat Gerardo pontifice,
Henricum regem 121) Lotha-Karlensium ;J| - adeunt
1
domnus Lietbertus praepositus et archidiaconus
3l * ita. 1. ariensium 2. riensium
(420)Diemobitus n idus Mart. esse, in eo conve-
niunt Neerologia S. Gaugerici (inbibl. Camerac. n.
55 descriptum s. xiex., ex antiquiori), Beatse Ma-
ria3 (bibl. Camer. Aquicinense (bibl.
"219, s. xn).
Duac. n. 825. s. xn
Chron. S. Andrese Ga-
in.) et
stelli Cameracesii, anno 1133 compositum. Annnin
plerique statuunt 1050, alii 1048. Sed Colvenerius
affert diploma Lietberti episcopi monasterio S. Aut-
berti concessum anno Domini 1037, et proesulatus
ipsius annoseptimo,ct Mirteus Opp, dipl. 1, 153 et
155 duo alia annoiOOi proesulatus domui Lietherti
anno 14°, unde sequitur, Lietberti primum fuisse
annum 1051. Rodulfus porro in Vita Lietberti, ante
annum 1131 conscripta, hasc habet c. 18 Convenit
in unum Cameracensis ecclesia, pari consensu ele-
ctura d. Lietbertum.... Post hsec Henricum regem
adeunt novus electus, scilicet domnus Liethertus
prsepositus et archidiaconus a. a. c. c. C. a. n. des-
tructionis suas casum llehilem et e. s. d. Illis quippe
diebus apud Aggrippinensem Coloniam excubans,
super observationis quadragesimse die resurrec-
tionis dominicas prcestolabatur dominicum, consul-
turus ibidem nobde suorum palatinorum suorum
consilium.... cui quidem w
hacre sollicito sugges-
tum esta Cameracensibus, quod Lietbertus.... elec-
tus esset ab omnibus... Electus est in die sancto
paschse domnus noster Liethertus ah imperatore
cunetisque palatinis principihus .. Actum est
Aggrippince in palatio imperiali, confirmatum in
ecdesiaS. Petri priucipis apostolorum. Atqui im-
peratorem Colonia3 pascha celebrasse a, 1051 sci-
mus ex Herimanno Augiensi (a. 1048 fuit in bava-
ria) a. 1049 Goslarias a. 1050 Trajecti). Idem Ho-
; (425) Berles.
180
A aliique archidiaconi cum oasatia tcensis
>'t bbccIi lortaolesbaculum pontificalem, etnun-
tiantes episcopi Buidepositionem.Audiens imperator
mortem obitum tanti viri, pie [uodomnibus amabilis
erat, condoluit, cepitque quaarere diligenter, quem
inlocoejussimUem Bubrogare potuisset.Cuiquidem
hac iii re Bollicito, oecurrit animo (423 quod Liet- ,
rsejusdemCameracensi siae prepositus,
qui suus jam dudura capellanus
'
erat, queno ti-
: i:i
delissimum Bibi et eecclesias illi saspe necessarium
in multis probaverat, ad regendam aecolesiam i
;
meracensem idoneus enitebat*..
ffoc potissimum loco addere Hbuit exeerpta Came-
raceosiaapud Jacobum de Guiae obvia, edit. Pa-
ris., t.YHI, p. 450. Cujus >•<•//. llerluini) auditodu-
i
cessu, imperatorGerardum, capellanum suum, ad
sedem ipsam destinavit. Qui multas injurias ab
hominibus Buis illatas, non minus post ecclesise
collata beneficia [passus], carnis Bolutusergastu-
lo, nutritumsuum, dominum Libertum, dereliquit
successorem. Sed ipsius Gerardi temporibus, in
ecclesia Attrebatensi juxta majusaltsre reliquise
sunt inventaa, quaa ibidem hodie conservantur. Ad
p quarum inventionem multa infirmie sunt pertres
annos coutinue collata beneficia. Oominus Li-
bertus ecclesiam Beaurim 124 cum decima ca-
nonicis Attrebatensibus dedit et Berle (425), et
eoclesiam sancti Sepulchri in civitatc Camera-
censi fundavit, in qua cum multo honore sepul-
tus requiescit. DominusGerardus junior Liberto
successit.
VARI^: LECTIONES
2. 31 3 ita. correxit Colv. ex Vita Lietberti; manibus 2. 2. 7.
NOTJE.
C dulfus ecclesiam S. Sepulcri consecratam dicit
anno 1064, indictioncQ, annoquoque pontificatus do-
mini nostri et patroni Lietherti 14°, eumdemque
mortuum dicit anno pontificatus sui 26°, dominisse
incarnationis 1016°, quiloeiambo dant annum con-
secrationis 1051. Eumdem denique annum 1051 in-
dicat Chronica S. Andresa Gastri Cameracesii n, 12,
ubi v. ndtata. Gf. etiam Acta SS. Junii IV, 585. —
Mirum itaque est quod Simon abbas S. Bertini in
Chartulario S. Bertini, ed. Guerard, p. 184, exbibet
diploma Balduini comitis Flandrensis, datum anno
d. i. 1056, indictione9... die sancto Epiphanie, as-
tautibus hujus rei testihus, inter quos tertiusest :
: Signum Gerardi Cameracensis episcopi. Nomen
Gcrardi falsum esse, luce clarius apparet sed in- ;
dictio quadrat. Fortasse in charta fuit Signum :
L. Cameracensis episcopi, quod L pro G legens,
^. Simon erardi e conjectura supplevit pro ietherti.
(421i Imperatorem potius jam enim 25 Dec.
;
1046 Hoina3 coronatus fuerat.
6422 Attaches a la maison, domestici. A Cambrai
cettedenominations'appliquaitsurtoutaux 24 francs
iirvez, institues pour connaitre, sur leconjurement
du grandbailli, des affaires feodales, civiles etcri-
minelles, qui etaient de la juridiction dc 1'eveque.
Le Glay.
(423) Paulo aliter Hodulfus loco supra indicato
. . narrat, Lietbertum jam domielectumfuisse a clero
atque populo, antequam Coloniam irent hanc elo- ;
ctioncm imperatori suggestam et ab eo confirma-
tam.
124) Beaurain.
I
181 CONTINUATIO. - GESTA LIETBERTI EPISC. 182

P. 454. Verum quia superius in capitulo immediate A exulavit dietum Johannem. Hio episcopua Lie-
prsecedente digressi sumus a coordinatione \ bertus a Guidone archiepiscopo Remensi fuit
ac successione episcoporum Cameraconsium a , consecratus una cum regima Francise, ux
tempore obitus videlicet Gerardi qui ultimus , Henrici regis Francorum
extitit episcopus lam Attreba ensia quam Came- Ex
II). p. Cameracensi. Hoo a
170. historia
racensis ecclesiarum, el dimisimus ooordinatio- (1052), incoapil fundare Liebertus
episcopue a> I

nem episcoporum Cameracensium insequendo meracensem abbatiam in honore Bancti Andreso

episcoporum Attrebatensium suecessioncs hic ; in ( '.asielio ( lameracisii.
eonsequenter, Deo duce, prout reperire valui, ad Ib. p. 472. Ex
Sigeberto Eodem anno (1054). Lie- :

Cameracensiumepiscoporumcatalogumrevertor. bertus, episcopus Cameracensis terram sanc- ,

Nain in ecclesia Cameracensi primus postdictum tam el sanctumsepulchrumvisitare voluit, prout

Gerardum, cujus temporibus facta fuit episcopa- poluil, emu sumptibus magnia (485); sed dum
tuum dietorum divisio successit Gerardo Ma-
, -ei in Cypro, coactus a Sarracenis, invitissimo
nasses, solus regnans in solo episcopatu Camera- repatriavit.
censi. Manassi successit Walterus. Walterosuc- Exhistoria Cameracensi
Ib. p. 176. | 13 i). Hocanno
cessit Odo. Idoni successitBurgardus. Burgardo
(
(1064) Liebertus, episcopus Cameracensis, fun-
successitLietardus.Lietardosuccessit Nicholaus. davil ecclesiam sancti SepulchriCameracensis, el
Nicholao suecessit Petrus. Petro successit Ro- eam dotavit el dedicavit, et monacbos apposuit.
bertus. Roberto successit Alardus. Alardo suc- Tom. XI, [i. 158. Ex historia Cameracensi. Modi-
cessit Rogerins. Rogerio successit Johannes. cumante tempora ista 1080), Hugodominusd'1 lisi 1

Johanni successit Nicholaus eleetus. Nicholao eepil episcopum Gameracensem [jietbertum pro-
B
successit llugo electus. Hugoni successit Petrus ditorie de nocte in lecto suo, postquam fessus
deCorbolio(426)episcopus.PetrosuccessitJohan- dedicaveral quamdam ecclesiam el magnum po-
nes de Relhunia. Johanni successitGodefridus dc pulum conflrmaverat , et interfecit camerarium
Condato in Hannonia. Godrefrido successit Guiar- episcopi et multos nobiles qui erant oum cpiscopo
dus. Guiardo suecessit Nicholaus de Fontanis. volentes eum adjuvare. Dictus autem Hugo eepit
Nicholaosuccessit Ingelramnus. Ingelramno suc- dictum episcopum nudum 314 [ n [ecto, el incarce-
cessit Guillelmus de Hannonia.Guillelmo succes- ravit eum
suo d'()isi. Richildis autein
in castro
sil Guido de Gollo-Medio (427). Guidoni successil comitissa Montcnsis, audiens quod ejus palcr
Rhilippus de Margny. Philippo successit Petrus spiritualis sic tractalus fueral congregavil aciem ,

de Milapi (428). Pelro successit Guido de Raby- inagnam in Hannonia, el mandavit lilio suo Ar-
lonia (429). Guidoni successit Guido dc Ventha- noldo, lunc coiniti Flandriarum quatenus ad ,

dorio. Guidoni successit Petrus Andree. Pelro
suceessil Robertus de Gebennis (430). Roberlo
successit Gerardus de Dainvilla. Gerardo succes-
sit Johannes Gherclaus, tempore schismatis ec-
clesise. Johanni Gherclaus successit Andreas de
Sancto-Paulo, frater comitis Sancti-Pauli.
Tom. IX, p. 4iii. Ex historia Cameracensi. Hoc
anno (1047) fuit maxima mortalitas Cameraci,
ratione cujus episcopus Gerardus benedixit ma-
gnum cimiterium extra muros civitatis Camera-
censis, et inccepit ecclesiam parvam in honorem
ipsam accederet cum decenti comitiva. (Juaepost-
paucos diesuna cumArnoldo proprio Blio Game-
raeisium per Duaeiiin subintrantes, totam terrain
Hugonis devastantes, Hugone fugiente, oastrum
(1'Oisi ceperunt, ei, cunctis interfectis, dominum
Lietbertum episcopum vinculatum repererunt,
quem eum honore permaximo ad civitatem Ca-
meracensem reduxerunt, et in propria sede repo-
sueriuit cum magniflcentia (437). Pares Camera-
C cisii cum civitate considerantes victoriam, hono-
el commodum a comitissa Montensi et cjus
ii

sancti Nicholai episcopi atque sancti sepulchri, filio Arnulpho (sic) eis impensa traetare coepe- ,

sed eas non perfecit et illuc sepeliebantur de-

:
runt comitissse de satisfactione pecuniaria et ex-
functi, quia cimiteria civitatis erant omnia re- pensis persolvendis sed comitissa respondisse;

pleta (431). fertur sola bencdictionc episcopi conlentari et ;

Ib. p. 466. ExSigeberto. Eodem anno (1049) mo- 138) supcraddidit ccclesioe beatae Virginis et
I

ritur Gerardus, episcopus Gameracensis. Exhist. cpiscopo terras, posscssiones et jocalia quam
Cameracensi (432). Anno Domini 1019. Henricus pliuima landem reversa est ad propria in suo
:

imperator dcdi dominium temporale totius civi-

:
.

caslro Montensi.
tatis GameracensisLieberto noviterelecto in cpis-
copum Cameracensem;et (433)eodemanno Johan- Cap. 64. 1051. VocatisSlSitaqne Gameracensis
i. |
i

nes expulit canonicos extra ecclesiam beatseVir-
ginis et clausit portas eivitatis ante Liebcrtum
episcopum, et tenuit contra ipsum. Sed tandem
Ralduinus,comes Flandriae, reposuit dictum epi-
scopum in pacifica possessione totius
tecclesiiu legatis, tam clericis quam laicis, suaa vo-
Lietbertum videlicet
lunlatis sententiam eis aperuit,
prepositum se prelieere velle episcopum ajcclesiae
civitatis, et Cameracensi, quem ad regcndam seoclesiam illam

VARI^: LECTIONES
31 1 nondum cd. 315 advocatis 7.

NOTiE.
Gesta Lictberti infra p. 49-2.
(433) Cf.
(426) Corbeil.
(421) Colmieu.
Chr. S. Andreae Cam. et Rod. c. 19, 20.
(484) Cf.

(-128)Mirepoix. Ghron. S. Andrese Rod. c. 41.

(435) Cf. ;

Gesta ep. Gamerac, col. 191, A. Rod.

Cr.
(429) Balonia. Mss. de S. Germain; Gui d'Au- (436)
47-49. anno 1064. Reliqui annorum numeri in
vergne. Fortia. c.

(430) Pierre de Geneve ? Fortia.

ronlilms desiderantur.
(431) Cf.Rod. c. 46. (437) Rrevius iu Gestis episc. Camerac, col.190
Rod. c. 13
(iS-1) : —
donavit civitatem Camera- in Rod. c. 56.
Camerac
cum cum suis appenditiis omnibus domnoLietberto (4381 cr. Gesta ep. col. 190 et Rod.
imperator Romanorum Henricus secundus. c 56.
183 3TA PONTlllCUM CAMERA<Y\-H\\! 184

utilem eeae oredebat, auasque oomraodam fldeUtati. -^ vero dwn ad oivitatera propinquaret, mandavit
His auditisomneaassenai sunt, praeterunum arohi- Johanni, utipaeetaui b civitute exirent, liberum et

diaoonum, Cuonem '" nomine, qui mox oonvictus
eat oontradixisse invidia potius,
tione (Mart. Sicque annuente
81). cum aliis
omnibus, donavit episcopatuml lameracensemdom-
iio Lietberto imperator Romanorum Henrious se-
oundus. Videres igitur omne palatium gaudio reple-
tuiu eaae et exultatione, et ineipientem ipsum etiam
introitum epieoopo venienti permitterent. Johannea
quam ulla aliara- autem quia oontradieere a iaua non erat,adimplevit
iato oomitis domini sui mandatumpei omnia, Bicutjua,-
sus iiu-r.it. Intravit igitur epiaoopu a civitatem suam
duce comite cum magna gloria, el expulsua
adveraariua ejua Johannee eom magna ignominia.
8. ( Gap. 66\)Pontifex vero ejecto Johanne pn

imperatorem Te Denm laadamus, prosequi ep vens in futurum, et timens, nevel ille Johannes ve\
pum oumolero populo usque in aecclesiam, cum
et quilibet tirannus huic similis in caetellaturam iliam
hujus ymni jubilatione. Magnificatus esi pontifex aut vi aut ingeaio intraret, et poatea justus b<
15
a rege el prinoipibus ejus in magna ^loria, et re- eam repetena inde turbas faceret, ultro Hugonem
cei>tus est a suis cum gratiarum uctione et letitia Gualteri castellani defuncti nepotem, eo quodlegi-
magna. Pontifex, faota fldelitate imperatori, et om- liuius heres erat, ascivit, eique castellaturam illam
nibus competentihus adimpletis, satagebat ad civi- concessit. Kt quia iste Hugo adhuc puer
erat, sed
tatem suam reverti (439). ]>ropinquum quendam Ansellum (441) nomine, mo-
5. Sane Johannes ille, qui ei infensus Cameraci ribus etarmis egregium, habebat, hujus cust
remanserat, audivitpraecurrente fama, quod factum puerum cum bono ejus (442) oommisit; quem An-
fuerat, quia domnus Lietbertus aceepto episcopatu sellus ille usque ad praefinitum tempus optime et
lsetus remeabat. Hac pro eausa valde irascitur, se- fideliter rexit.

cumque diu leputat, quid facto opus sit :il ". Postea 9. Johannes igitur, caslellatura quam injuste
satellites in unum
convocat, eisque secretum animi usurpaverat privatus, nec quicquam mali advcrsus
sui insinuat, dicens, se I iietberto nuper episcopo p episcopumproinde presumens facere — prohibitus
facto nullum introitum civitat
ivitatis Cameracae indul- cnim erat a comite — ipsum comitem Balduinum,
gere, nisi se eastellanum prius ipsius civitatis vo- cujus ligius (443; miles erat, dereliquit, et ad impe-
luerit facere. Precepit igitur omnibus illis, paratos ratorem Homanorum Henricum se contulit, quem
esse semper in armis, ad repellendum episcopum sciebat temporis inimicum esse Flandrensi
tune
hocin dono satisfecerit. Deinma-
illum, nisi sibi 318 comiti. Hujus quidem miles effectus sciens quia ,

trem secclesiam sanctse Mariae violentcr invasit, ct imperator secundam profectionem in Flandriamad-
ejectis canonicis,thesauros ajcclesise ct quodcumque versus Balduinum 321 pararet, promisit ei, quod
intus invenit, ditioni suse mancipavit, custodesque exercitum suurn illuc deduceret, si a Lietberto, cui
suos armatos inibi posuit. Basilicam itaque pon- noviter episcopatum dederat, castellaturam Came-
tificalem cum militibus suis introiit , et uxorem raccnsis civitatis dari sibi fecisset.
suam in camera pontiiicis introducens , stratum His auditis imperator, quia in ter-
10. (Cap. 67.)
suum in lecto pontificaliparari fecit, sibique et sa- ram comitis depopulaturus venire desiderat 322,
tellitibus suis depontiiicalibus sumptibus precepit
D lastus efficitur, cstimans se facile impetraturum ab
ministrari (440). episcopo, quoda Johannepostulabatur. Deniquonec
6. (cap. 65.)Interea dum haec agerentur, novus multum temporis interfuit, cum imperator, parato
civitatiappropinquat episcopus. Cui Johannes cum exercitu et Johanne ductore constituto, expactoet
parato occurrens exercitu, portas clausit, et longe petitione ejus, ut in Flandrensem patriam.323 deve-
reppulit 3 l'J ab introitu. Episcopus itaque ad novum niret, iter aggreditur (an. 105i).Pertransiens igitur
Castellum sanctae Mariae divertens, cum honore et omnia interjacentia sui regni loca, pervenit ad
lajtitia recipitur a suis. Maen (444), vicum quendam super Scaldum fluvium,
1. lbique aliquandiu mansit. donecFlandrensium non longius quam duobus milibus a Yalentianis,
comesBalduinusarege Francorum revertenset per ubi pontes volebat facere,et sic in terramBalduini,
ipsum Castellum transitum habens, eum ibi inve- quse 32i
presens transitoilumineoccurrebat, intrare.
nit 32o ?
et ti e episcopio ejus la^tus effcctus,
usquead Sed Baldninus comes alteram partem ripse cum suo
civitatomCamcracensemeumsecumdeduxit. Comes exercitu jam preoccupaverat, per quam imperator

VARl^E LECTIONES
316 ita 2. 7. VitaLietb. Chunomen 2 31"
. ita 7. Vita Lietb. ; opus sit factu 2. 2*. 318 deest 1. 319 ita
1. Vita Lietb. repellit 2. 2*. 320 invenerit 2. 2* 321 comitem addit 7. 322 desiderabat 7. 323 provin-
tiam 7. 334 quem 2.

NOT^E.

(439) Hsec omnia Coloniai acta fuisse in die pas- (441) De Bibodimonte.
chse narrat-Bodulfus in Vita sancti Lietberti. (442) Son bien, i. q. possessiones.
(440) idem supra I. 101. narratur de Karolo '443) Ledigman.
duce. (444) Maing. Le Glay.
 ; ;

185 CONTINUATIO. - GESTA LIETBERTI EPISC. 186

in terram ejus transire parabat. Sedentihus ilaque A 18. (Cap. 70.) Qao facto, acoinxit B6 nu
Lmperatore et eomite ediverso, aeque altero alteri Johannes ad deduoendi aegotium, si Qeri po
nooere valentibus propler altitudinem intercurren- aliquo pacto, perclaueulam illamducere imperato-

tis lluvii, pars quaedam ab imperatorio exercitu ris excrcitum. Laboranti igitur homini el quflBreoti

olanculum segregata, per Gameracum civitatem id ipsum perflcere, portsB clausulee illiua apertee
siini de media nocte Bicque clausulam illam Ln-
adversus imperatorem sedentem imparatam 838 of- ;

fendere,et sic ex improviso superare. Quod quidem troivitimperator, faotainimicorum Buorumresii

feotum fuisset, nisi ad ultimum per legatum moni- volentium non minima csede. Pertransieas autem
tus comes cum suis fugeret, et custodiam littoris clausulam illam, et interfeotia a dextris cl a Bi-
vaouam derelinqueret 32t>. nistris occursantibuB sibi, ad Islense castellum l
i 18

11. (Cap. 68.) IIoc viso imperator Scaldum flu- pervenit, ubi Lautbertuscomes Lenseasis cum mul-
viuni, paratis pontibus, iransiit, et tcrram Bal- tis ci occurrcns, interfeetus oooubuit. Al) co qui-
duini 327 hosti (445) suse devastandam distribuit dem castello divertit ad Tornaoum eivitatem, ubi

sicquc depopulando eam

usque adprseda et igni, in quodam municipio inclusit non parvam militum
Dehullientem rivum (446) cum exercitu suo pcrve- electorumfugientem multitudinem, (|uos obsidione
el ad ultimum fame oppressos conpulit ad dedilio-
nit. Quo in loco praafatus Johannes, acceptissecum B
satellitihus suis coram imperatore veniens, rogavit nem. lllis igitur acceptis el per ergastula militum
eum, ut castellaturam Gameracensem sihi donari suorum in custodia reclusis, impcrator <um gloria
feeisset secundum promissum suum, si vellet am- ad civitates regni sui rediit. Sed nos a proposito
plius a se et a suishabere conductum. deviavimus, dum opera imperatoris prosequcntes,
12 (Cap. 69.) imperator vocavit ad se
Igitur aliquanlisper a gestis domni Lietberti pontificis

Lielberlum episcopum presens enim erat,— et — silunnus. Hemittamus igitur hella imperatoria et

postulare cepit, ut Johanni castellaturam donaret magnifica facta edituis (419) ejus, et nos ad gesta
Gameiacse civitaUs. Hiis auditis, episcopus usque pontilicis quse restant redeamus.
ad animam conturbatur, cum jam eam justo heredi 14 (Cap. 11.) Hecedente imperatore in regni sui
donasset, et sevissimus firannus injuste eam re- patriam, recessit quoque domus Lietbertus episco-
peteret. Hespondit tandem, se non posse facere pus Gameracum in civitatem suam. Qui Hugonem
quod imperator imperabat, quia Hugoni legitimo puerum, quem castellanum fecerat, non a se rep-
heredi 328 secundum legem patrioe jam eam dona- pulit, sed non minori cura quam ipse Anscllus,

verat. Imperator propter instantem necessitatem constitutus custos ejus et tutor, fovet eum et enu-
volebatpetitioniJohannissatisfacere; episcopoau- q tril, ducens in iriitum donum illud castellaturae,
""
tem videbatur, quod fecerat, nullo modo se posse quod per violentiam imperatoris donare coactus
dissolvere. Imperatori quod pelchat leve videbatur est Johanni. Hocaulem factum imperator pie per-

et modicum quod petebatur grave et

; episcopo tulit, nullaque injuria proinde episcopum affecit

mortiferum. Sienim infandum hominem contra jus quin potius donum illud, quod ah illo Johanni
aliena petentem in civitatem suam reciperet, neque factum fucrat, suis muneribus alioque beneficio
intus pacem pi\etirannide ejus haheret, nequc foris nslauravit, pacisque concordiam inter episcopum
exheredatum etparentes ejus sustinereposset. Ilu- ct ipsum rcconciliavit. Sciehat enim factum fuisse

miliatus igitur et conturbatus episcopus usquequa- nutu consilii sui, quod episeopus ipsi Hugoni pri-
que, vivificationem petebat a divina miseratione, mum caslellaturam donaverat.
volens donum suum legitime perfectum inviolabi- 15. Episcopus igitur leliiicatus adepta imperatoris

liter permanere. Sentiens igitur impcrator, se hlan- gratiaet dcsuperata Johannis quajstioncinjusta, ci-
ditiis impetrare non posse quod petebat, coepit vitatem suam Gameracum exaltare omnimodis sa-
abuti violentia, precipiens episcopum a mililibus tagebat. Gives itaque, qui diutinse seditionis op-

rapi, et extra potestatem (441) ejus positum in pressioncpaupcrtati redactifuerant,pacisdulcedine

custodia reservari. Tandem episcopus
?piscopus coipiscop
cocpiscopo- vivificaii quasi de sepulchro mortis resuigehaut.

rum amicorum 32lJ liherrimis consiliis corrcpfus

ct Pra3 labore enim ct sludio pontilicis, in civitate Ca-
sciensque, quod secundum apostolum regi deheat meracensi et circumquaque inomnihus appenditiis
esse subjectus (Rom. xm, 1), annuit imperatori de niisericordia et veritas sihi obviabanl, justitiact
pax osoula fibabant (Psai. i.xxxiv, 11). Aperta el
Johanne quod petebat, sicque in suam potestatem
rediit, liberatus ab omni custodia. reserata sunt omnia, nec fur inventus ncque rapax

VARI.E LECTIONES.
325 ininparatum 2. 326 dereliquisset 7. 3 27 comifis 1. 3« I a lh. deest 7. »9 8u orum addit 7.

NOTiE.

(445) I. e. exercitui. (448) Lille, cui origincm dedit Balduinus a. 1066,

(446) Le Boulcnrieu, prope Evin, arrond. de fundata ecclesia Sancli Petri.

Bethune. Le Glay. i 19) Ostiariis.

(447) I. e. terram suee ditionis.

 ;

,s '
GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIUM 188

"••'I '"
1

">i ni. uis quisquamWO, qui aliqui dampna A pu s Eraenaldura vinculis maneipatum repp
inferat. i
ilerici in eeoole liia opulentia referti, I
ibsolvi, el aeeumquasi ab orco subtractum
Deo referebant ; laioi cum omni paoe ol aa tura reduxit.
exer tebanl beatum dixerunl p >ulumeui h
; >
e •
sunt, ' '• Poatea vero I lu^'» infecta pace domnm rediit,
immo beati opura, per quem tanta pacia
''
l a^
incepta perveraitate n ii,us
gaudia pullalarun . mnlia pejora auperaddidit. Civesnamque meliorea
16. (Cap. li.) Interea Hugo oastellatura donatus et ditiorescontumelia et injnriie afficiebat, alioa
mtate profleiebat, tempuaque proxiraum instabat, indempnatoa et injudioatos in oippo (454) vilissimo
quo tasellue regimine ejus carere et ipse bonum concludens, et interdedeooraplurima barbamilliia
snum (450 recipere debebat. Porr > /Vnsello vl<l«-l.:i- evellens. Evremarumnamque, de ditioribuscivibus
tur, quia adregendam Bicastellaturamjuvenisille nnum, inhonestetraxitadcippumpublioum; Geral-
nondum esset idonens
ideoque protelare volebal; dum quoque, iuW meroatores intus et foris aatia
custodiaasuaaofflcium^sisibipermitteret episcopus cognitum, corpore quidem et aetate provectnm,
Sed quamvis pontifexdeimperfectione Hugonisid lirannis etiam reverendum. Prohiie etaliis hujn-.-
ipsnm Bentiret cum A.nsello, nolebal tamen ipsum modi saepe correptusab episcopo, et emendarino-
fraudariapreflinititemporisspatio, putacsjuvenem B 'en8 su "ipejusoorruens.excommunieataa estab
i
'
1

perdisoiplinam suam ad veritatis viamposse revo- c0 At ille et hoc etiam contempsit, nullamque mi-
-

cari, si cmcitatissuaa ignorantia a recto devi&verit. eericordiam quaerens velmeiiorationempromittens,

Sic Ansellus nullatenus impetrare valuil prece vel adcomitem Sancti Quintini abiit, ibique aliquandiu
precio, quin Hugocastellaturam suam non reciperet versatus, quicquid mali potuit, adversusepiscopum
indiesuo. Adepto itaque llugo honoris sni gaberna- etsecclesiam ejus fecit.
culo, continuo palam fecitomnibus, quod claudebat 19- [Cap. 78.)
Post paucos autem dies in Camera-
inanimo. Antea enim quomodo eum cognosceres, oensi pagonon tongius acivitate quam deoemmili-
oum prohiberent simul astas, metusetmagister?Mo- bus.apudquendam locum Porrivallem dictum,mu-
dovero suse polestatis compos, totius magisterii et nicipium firmavit,inquodintroiens*cum satellitibus
disoiplinecontemptor,fasquenefasqtteconfundens, suis ,
res vicinas devastabat episcopii, transeuntes
posl pravitatescordis sui et illicitas voluptates gra- circumquaque manentesarficicnsrapinis.
diripiens,
ditur sine respectu aliquo. 1'otestne respectum Hocautemepiscopusdiuferrenonpotuit, sedcollec-
justitiae tenere, qui in civitate domini sui et in tosequitesctpeditesadmunici[iiumilluddirexit. Mu-
1'oro ejushgnarium i51 per angariam 452) colli-
i
1 i
q nicipiumveroilludassultu 3«opprimitur,etcoangu-
git 332; cuni id unquamanteeessor ejus non fecerit, statum et igne succensum ad lerram prosternilur
et contradietio reclamet ct prohibeal domini sui? sicque locusillea satellitibus et a latrunculisemun-
Kactum est autem hoclignarium a Ilugone castel- datur. Hugo igitur
illedestructo municipio ad aliud
lano incivitate Gameracensi, et posilum esl in in- divertit, cuiInceium (455) antiquitas nomen impo-
clastro 333 (453) sancti Autberli ad contradictionem suit, parcdasquc et malaplurima in cpiscopum re-
Lietberti pontificis ; et hoec i'uit prima causa de in- petivit. Quod etiam episcopus moleste accepit,
juriarum ejus primitiis. copiosamque annatorum multitudinem ad locum
17. Seeunda injuria talisexstitit, quod Krmenaldo illum deduxit; fuissetquecontinuo municipiumillud
villico et cubiculario episcopi decem vaccas abstulit solotenus subversum, nisi Rotbertus de Perrona
et in civitate sua, se praesente, adduxit et comedit cum sttis dolo obstitisset, qui venerat in pontificis
ipsumque Ermenaldum ad ultimum comprehensum auxilium. His ita incassum decursis, Cameracen-
alligavit catenis. Quod cum episcopo nuntiatum es- ses infecto negolio ad civilatem suam sunt re-
sel, valde indoluit, venitque ad domum castellani, versi
volens scire, quare cubicularium suum leneret in -0 (Cap. 74.) Interea Hugoille quandam juvencu-
vinculis. Ille vcro mox ut advertitdomum intrasse
£)
bim, Adam nomine, neptem videlicet RicheldisMon-
dominum suum, fugalapsus est per alterum domus tensiscomitissae, cepitamare,eamque in conjugium
ostium. Vociferante igitur episcopo etadjurante in sibivellecupidecopulare. Sed quiaexcommunicatus
sacramenti nomine, ne abiret, sed stans de Erme- quomodo quaque ratione id perficeret, nesciebat.
naldo quem ceperat 33i rationem redderet: stare Incendio siquidem carnalis amoris devictus, ad Ri-
noluit, sedascenso equo aufugit. Hoc viso, episeo- cheldemcomitissamprogreditur, obnixe obsecrans

VARLE LECTIONES
'0 quisque 7. quilibet Vita Lieth. 331
;i
regendum 7. 332 collegit 7. 333 e st in claustro 7. 3£l acce-
perat 2. 2\ 335 jfa 1. Vita Lietb. saltu2.

NOTiE;
(450) Son bien. (454) Le cep, ferrumquo captivorumpedesinclu-
i i-oL Magasin de bois. duntur; tumpro carcere ipso. Le Glay.
(452) I. e. violentam exactionem, de lignis quae (455) Inchi-en-Artois, canton de Marquion. Le
ad comburendum incivitatem advehebantur.Goi.v. Glat.
(453) Enclos, i. q. enceinte.
 189 CONTINUATIO. - GESTA LIETBERTI EPISC. 190

eam,ut sibi in matrimonium conjungeret Adam nc- A quae conseerandajerantbenedieens, et cetera mini-
ptein suam. At illaprecibusejusdevicta, adultimum opcra pniiriens. Accidil autem, ut cum
sterii sui

annuit quod petebat, si prius absolutus csset ana-
tbemate, quo ab episcopo Camoracensi vinctus erat.
Quid fareret?Absolutionem noncurabatmagnopcre;
quacrittamen eam ab cpiscopo per internuntios, dc-
siderioardens concupitu: puellso. Porro episcopus
fatigatus multimodis injuriis ejus, absolvere eum
hujus laboris exercitio ad quandam villam Buricel-
luinnoinincdcveniret, eecclesiamque villaa <'jus con-
secrandam hencdiccret, et post conaecrationem iu
confirmandis etiam hominibus 3 »''
fatigatus, ihidem
pcrnoctaret. Prefatum vcro Hugoncm sermo hujua
rei non laluit; qui acceptis secum complicibua suis

nolebat, nisipriusdimissioncmmanupropria quod —

ad domum illam pcrvenit, in qua jam lecto receptUfl
et vulgo werpire dicitur —
faceret ex omni bcne- episcopus lassafa membra commendabat quieti.
ficio, quod infra ambitum Camoracse civitatis habe- Fractis 3il domus hujus osliis, et quihusdam resi-
bat. Mugo vero ad ultimum ambitione juvcnculse stentihus interfcctis, pervenit ad cameram, in qua 3l2
in(lammatus,fecit episcoposecundum optioncm c-
B pontifex cubitabat cum Wiboldo preposito suo et
jus: werpivit palam omnibus, prsesente cpiscopo capellanis suis.Sentiens Wiboldus doloset violen-
suisque militibus, prsesento comitissa Richelde tiamhujusmodi, ostio camcrac quasi pro obice sese
suisqueprincipibus, quicquid habebatheneficiiinfra opposuit;scdunus pluribus resistere non valens,
civitatemipsamCameraci; sicque absolutus, fideli- fractoostio ab ipso Hugonc intercmptus occubuit.
tatcm episcopofecit de reliquis castellaturse bonis, Deniqueepiscopum,sicut in lecto jaccbat, cum ca-
etinde obsidesdedit. misia tantum illc insanus homicida non timuit acci-
21. Hsec autem fidelitas non diu est ab ipso Hu- pere, etad Oiseium municipium suum ita nudum
gonc observata, quia in natali 336 sancti Andrese asportare, clausumque in custodia rctinere.
jurcjurando promissam, infregit eam 2. feria post 23. ( Cap. 76.) Hac igitur fama Arnulfus comes
palinas. In hac enim feria majoris ebdomadse (-456), Flandrensis, et materejus Richeldis excitati, sum-
Atrewasiam (457) silvam penetrat, et omnia queeibi C ptismilitibus suis continuoamboadOiseiumvcnere,
repperit jumenta Gamcracensium, ablata injuste etrequirentesepiscopum in sapientia et fortitudine,
abduxit secum. Qui cum ssepius monereturab epi- sine mora inventum reduxerunt eum Cameraeum
scopo in fidelitate jurala, ut ea redderet, noluit, sed cum grandi gloria et honore, donantes msuper mu-
et in ipso absolutionis die, qui est ante parasceven, neribus secclesiam sanctae Marise aliaque monastcria
diffidentiam (458) domino suo mandavit. (Cap. 75) civitatis Cameracae. His itaque digne et laudabiliter
PosteaCameracum derelinquens, divertit ad Oise- perfectis, Flandrensium comes cum matre sua in
ium (459), malumque 33 quod potuit sicut primitus
"7
palriasua lsetus rediit. Episcopus igitur perfecto
facere instituit adversum 333 episcopum. Mandavit oclio 3 ' 3 in Hugonem incitatus, eum insequi non
igitur episcopus ei nonsemclsed plus vice tertia, ut cessavit, quoadusque destructo Oiseii municipio,
anteconspectumejusveniens, proesentibus compa- eum procul pellereta Cameracensium finibus. Ex-
ribus suis inrectum (460) staret de injustitia sua. pulsus taliter a Cameracensi patria, de omni cla-
Ipsevero crebro sub nomine terrse suse et in 839 u
D more siluit adversus episcopum inomni ipsiusepi
fidelitate quam juraverat commonitus, ad ultimum scopi vita; terra 344 quoque requievit a facie mali-
anteconspectumdominisuipresentibuscomparibus gnitalis ejus.
suis venit; sed de quibuscumque intcrpellatus est 24. (Cap. 11.) Intereaeniscopus supervenicntc
rectum facere nolens, injustior quam venisset,re- senio coepit corporc languescere 3i3 sed de aolerna
,

cessit. Unde compares ejus et alii quamplurimi no- vita sollicitus, in animo convalescere; heredita-
biles, qui comrauni utriusque causa huic placito in- temque 316 preclaram, quamab antecessoribuspos-
terfucre, Hugonem reum vocantes, terram quam de sidebat ad mundi hujus gloriam, transferre stu-
episcopo tenebat, ei adjudicavere. duitadnanciscendamseternoe vitse letitiam. Tantum
22. Hugo autem ad municipium, quod apud Oi- enimde hereditatibus, et sui juris reditibus ad aec-
seium sibi paraverat, abjudicata terra sua rediit, et clesiam sanolse Dei genitricis Marise Cameracensis
malum adversus cpiscopum facere non cessavit. secclesisepercartaruminstrumentaconlullt, ut inde
Episcopus tamen patienter ferens hsecomnia, abje- refectionem cibi et potus habeant canonici per om-
cto timore parrochiam suam circuibat, secclesias nes dominicas totius anni; ita tamen, ut in omnibus

VARLE LECTIONES.
336 natale 7. 33" malum 7. 33S adversus7. 319 deest 7. 3i0 populis 7. in chrismandis tnrbis V.
3lv t. q.r.
Leitb. 3il autem addit 7. 3i 2 c. ubi
p. 2. 2*. 3i3 i. toto ammo7. totisanimi viribus V Lcith.
a. f. m. e. dcsunt. 7. terra —
hereditatemque praeclaram desunt 2* 3i3 lassescere 7. 346 hereditalcm 7.

NOT.E
(456) I. e. Char-Woche. (458) Defi, herausforderung.
(457) La
foret d'Arouaise commencait vers le (459) Oisy, prope Arras.
jhateau d'Encre, eL s'etendait jusquauxsources de (460) Zurechte.
a Sambre. Le Glay.
 ;

1 'I \ PONTIl K l'M i'\M!.l:A«i\SI('M 192

seoundia oongregatione generaliter missa A. et

feriia b laii iitadili icut gallina, quae con-
celebretur pro anima ejus el pro cunctis fidelibus pullos suoi fovet eos Bub NulH
defunctis. Et quia de cai ita im san- igiturde civibus suis nocuit, cumomnibusprodi
ctae MariaB el canonicos ejus illata disserui, n studuerit. Civitatem itaque, quam episcopus factui
ticebopenitus, qualem Be alii^ civitatis monasteriis pr ierrarum Beditione desertam invenit, populo-
exhibuerit. Monasterium sancti Sepulchri ab ipso sam etoppulentam moriensdereliquit. Novum vero
fund ivit UH), et posito inibi abbate 847 cum castruui sanctae Mariaa et abbatiam sanoti Audreae
monachis, locum illum possesionibus el commodis cenobium sancti Humberti de Maricolis
apostoli et
rebus decenter, sicutpresens tempus probat, dita- inmelius semper exaltare non cessavit. Preteret
\ it. la eacclesia vero sancti Autberti regularescano- congregationi sanctae Mariaa Atrebatensi ecclesianaj
uioos oum abbate constituit 348 (46%); altaria valde de Belreim tradidit. Hl in monasterio suncti \ indi-
bona ot possessiones preclaras superaddidit; cano- cianiapud montem saiu-ti Kligiisitocanonicos regu-
nicis ejectis, qui ibidem negligenter deserviebant H lares constituit, etejectisindecanonicisilIis,qui an-
prebendas magnifice de suo proprio restauravit tea ibinegligenterdeeerviebant, multade suisbonis
Erleboldum, qui BBcclesiam sanctse Crucis aedifica- superaddidit. Tandeminter liujusmodi bonorumo-
vit, et rebus el consilio multum juvit, ct in eligen perum exercitia deeidit in infirmitatem, quam pei
dis et ponendis canonicis numerum et electionem tresfere annos cummnltapatientia sustinens, in vi-
adhibuit. Ecclesiam sancti Vedaeti, quamfecit idem Johannis Baptistas plenue dierum obiit
gilia sancti
Erleboldus, fecit consilio et auxilio ejus. Monaste- mortem(463). Sepultus est autem in multa gloria,
rium sanctipatrisnostri Gaygerici non pretermit- cum dolore tamen filiorum, m sancti Sepulchri ;ec-
tam, cui deditin Athene hujus849civitatis decimam, clesia, quamipse ediiicaveratct abbate et monachis
etcum rebusaliisvaldebonisadpedem montis ejus- deeenter adornaverat.
dein sancti Gaugerici cambamunam. Glerieos vero

350
GESTA GERARDI II KPISCOPI
1. Sub temporequo secundus (464) Henricus Ro- sibi eommissis debitam dilectionem conferre, et
manum tenebat imperium, succesit secundus Ge- paeem de inimicis aquirere, imprimis Hugonem
rardusadCameracensem cpiscopatumpostavuncu- castellanum, quemusqueinfinem suuspredecessor
lum suum Lietbertum, habita cleri et populi Came- Lietbertus sibi passus est inimicum, per comitem
racensis omnium electione, cum assensu et dono C senem Hobertum etperprincipes Flandriarumpre-
regalispotentiaj.QuimoxsacratusaHugone Diensi, paravit sibi hominem (465) et amicum, tam per
preoepto Hildcbrandi tuneapostoliei,apud Augusti- lidem quam per sacramentum. Hetinuit tamen epi-
dunurn, regrediens honoritice susceptus est a com- scopus in suis manibus redditus castellani, quae
misso sibi populo Gameracensium. Gum autem in continebantur infra urbem Gameraci. Ex illa vero
suo introitu susceptioflieii jura voluit exercere, et eoncordia terrse qua3 incultae erant, negocian-

VARLE LECTIONES.
posuit i. abbatem 2. v2". 348 ffi c Jesiil -2. ulliwo Colio deficienle. 2. ita desinit : constituit. Ab-
3i: ita 1.

batiavalde. Interea episcopo supcrveniente senio csepit corpore laeescere. Vitasolicitus in animo conva-
lescere hereditatem. Hicfiniturliber AtrebatensisecclesiaeS. Maria?. 1482. Sequentia igituv unus nohis
servavitl. quocum conferenda est Vila LieLherti c 57. 34» ita correxi; d. mathene 7. 33° titulumcapitum-
que distwctionem suppJevimus; non crat in 7. 7"; c quihus hsec Gesta damus.

NOTiE
(461) Consccravit 25. Oct. 1064. Vita Lictb. c. D nicee incarnationis a 1076. Vita Lictberti. Ne-
W. Ghartam fundationis habot Miraeus Opp. dipl. crologium S. Marise Gameracensis xn inc. 9.
I. 155. Kal. JuJ. obiit Lietbertus sanctie mcmoriae et re-
(462) Quarta Maii MLXYJ
inseiit Vita Lietberti. Jigionis episcopus. Qui aJtare de AndreJeth cum
Ghartam dedit Miraeus Opp. dipl I, 157. appenditiis suis, et tertiam partem in Lietscinis,
(463) Anuo 1076 secundum Auctarium Aquici- et dimidiam viJJam Ogeii, sicut in carta sua scril
nense ad Sigebertum; 9 Kal. Jul. 1076 secundum bitur, ad usus nostros Jibere et Jegitime tradidil;
Ann.LaubiensesetNecrologiumS. SepulchriCame- et inCameraco deeimam monetce et materam quam
racensis s. xn ; tradidit spiritum 26 e ordinationis injuste perdideramus, redidit; et in vico de Pas-
SUS9 anuo et . .10 KaJ. Julii decedentc sole
. . . . querthraucambam unam, et in Bolengria furnum
miijravit adChristum. Antequinqueniumquam . . . unum, et in foro gavalum unum nohis de proprio
vita decederel, effodi sepulchrum sibi fecit, quod comparavit: et legitime cum Jiis mnltn alia nobis
certisdiebusrevisens, etprimoquidem desuper in- et adcclesiue nostrse, sicut bonus pasiur, coniirma-
cumbens, lacrimis et gcmitibus fossam perfunde- vit, et ne quis infringeret, excoinunicavit. Notula
bat; deinde panc velcarne velaJiis eihariisimpie- historica s. xn, quam dedi in Annalibus nostris
Jtat, quaapauperihus erogari mox faciebat. SepuJ- VIII, 428, aperte mendosaest.
tus est autem cum gJoria et lionore pontificali (464) Imperator rex tertius.
anno pontilicatus sui 26° 9. Kal, Julii, domi- (465) Vasallum.
193 CONTINUATIO. — GESTA GERARDI II EPISC. l-.M

bur ( 166); rerum abundantia citius rcformatur,
isopia retrohabita tota obliviscitur.
-J. In plenitudine ergo pacis ct gaudii clcro
pulointuset forisposito, deorevit episcopus iinpc-
ratorem adire, de quo ipse honorem receperat
enctee lameracensis ecclesice. Sed non loge adhuc
( rosduxerunt, linguam abscidentes oouloseruerunt;
imiltum recesserat, cum civcs Oameraci raale con-
sulti conspirationem multo tompore susurratam et
diu dcsidcratamjuravcruntcommuniam. Adeo sunt
inter se sacramento conjuncti, quod nisi factam
concederet conjurationem, denegarent universi in-
troitum Cameraci revcrsuro pontiiici. Quod et fa-
ctum est. Episcopus enim adhuc per Lobias transi-
turus, a suis fidelibus audivit, quod fccerat iniqui-
tatis statimque revertons atque suos
populus;
hominesadversus totcives videns numero esse ini-
pares ct virtute inferiorcs, accepit secum ainieum
suum, scilicet Balduinum Monlenscm comitem, ad
arcendam civium superhiam et ad delendam eorum
profanam communiam. Cui non sine militia comitis
quod A oonftteri Ergo Wibertua ille perjudioiam ad shpi-
tem ligatur, duabua virgis oradelitei Qagi llatui
ct po- tamen oichil amplius oonfltetur, Quare aervientes
episoopi ipsiini nudum ligatis manibua post lergnm
per mediam civilatom sicul pruditorcm, extra inu-
novissime iuterfectum sui parentes pudibundiet do-
lcntessecusviampublicam sepelierant.Inhomicidio
itaque, quod lit pro virtute tenenda justiciae, tesla-
tur Auguslinus cpiscopum non peccasse jaitenim:
Occidoro bomiaem non somper cst criminosuw,
sod malitia et non legiboa oocidere csl crimino-
snm.
i. Sedata igitur predicta civium conjura tione,
B hrevi adhuc preterito teinpore, aprelihato Hugone
castellano renovata est malitia de castellania,quam
inlVa Cameiacuni retinuerat episcopus in manusua.
Hona nanque episcopi apud Atrehalum lam circa
quam infra, et apud Mariolum et uhicunque potuit,
omnia dissipavit hona etiam aecclesiarum Game-
;

Cameracum intrare volenli, populus conspiratus racensiumuhiquedepopulatacomhussit ct consump-

contradixitingredi. Veruntamen episcopus slul .itne sit. Extcnsa igitur per annos plurimos castcllani

plebis suaemalensmisereriquamulcisci, oplulitillis perseculioctterrarum continua vastatio indesinen-

tidem facere, quod in curia sua tractaret aliquando tcr coinpellit rusticos villas diiniltere, rehusque
de facta contra eum conspiratione. Data ilaque ablatis vagos et cxules per aliena mendicare. Cujus
fidulia,cives domum leti reversisunt, quasi sedata maium episcopus non valons
intolerahile sapiens
et oblita eorum injuria. Sed suis fortasse peccatis tolerare,secundo RobertoFlandriarum comiti mar-
exigentihus, inscio presule, suhlato rei auclore, a cas argenti duccntas trihuit, propter miseriam ino-
militihus pecuniamciviumsupeihorum rapercdesi- C pum et gemitum pauperum, ut illum Hugonem a
derantibus in suis domihus subito invaduutur, ct ut castellania omninoexhereditaret, el a finibus Came-
quisquisobviusfuit inimicoinimicus, autvulneratur racensium, immo Flandriarum, procul expellerct.
autinterficitur. Sic casu repcntino cives attoniti, in Quid dicam ullra? factum est ita fugatum Hugo- ;

oecclesiamsancti Gaugericiconfugiunt universi,scd nem recepit Anglia. lbi oxilium, ibi paupertatem,
ad ultimum devicti, ultro in captione deliberantur ibi multa suslinuit contraria. Nunquam sibi adpa-
episcopi. Expoliatur itaqne civitas, cives amittunt triam revertendi occurrit animus, quandiu virpro-
pecunias, ultionem patitur iniquitas, destituitur vidus domnus Gerardus vixit cpiscopus.
tola conjuratio, facta itcrum fidelitas juratur epi- 5. Dum
vero videret episcopus in futuro provi-
scopo. dentissimus, quod terrae suoe de inimico Hugone
Post hanc exterminatam communiam, mox
3. pacem concesserat Deus, intemporepacislaboravit
machinata est quedam iniquitas adversus pontifi- fieri,utsi aliquando vel ille Hugo vel alii contra se
cem, quse perDeiprovidentiam non habuit radicem exurgerentinimici, salteminurbetam ipscquam sui
nec venit ad perfectionem. Quidam civis venerahi- contra hostes existerent fortes et securi. Ecce bona
lis, nomine Wibertus et mercator per multas ter- D provisio, ecce paterna sollicitudo, ecce opus opti-
communia quendam fratrem
ras cognitus, in prefata mum civibus et rusticis valde necessarium, scilicet
suum Fulbertum, concivem etcommercatorem pru- preparare et fideliter operari, ut domus suse cor-

dentissimum, interoccisos interfectum perdiderat. pora et substantise ab impugnationc hostili infra

Unde iram conlinuam et mortalc odium super epi- urbem possintdefendi. Unde eisdem civibus auxi-
scopum occulte ferebal. Quapropterpactionem ha- liantihus, totam in circuitu civitatem, vallo ligneo

buit cum inimicis episcopi ,

quod eis traderet civi- prius compositam, ipse episcopus munivit muro
tatem Cameraci. Sed quomodo accidit de cogitata lapideo fortius, fossatis relevatis et plurimis inter
proditione, non solum presentibus, sed etiam pos- murum cocdificatis turribus. Castellum etiam infra
terisvolo significare. Idemenim Wibertus illamfie- civitatem,in quo erant et ajcclesia beatse genitricis
ridispositam confessus est episcopo proditionem, Dei et cenobium sancti Autberti, muro excelso fir-
ab eo quippe non machinatam, sedper eum fieriab mavit, fossato relevato alto etterribili.
inimicis episcopi sibilatenter quesitam. Quos quia 6, Intento igiturin bonis actibus episcopo,
gratia

noluit nominare judicatum est illum tan-

pontifici, Dei sunt conversi milites duo id tempore illo,
facti

diu debere plecti, donec proditores illos cogatur Walterus vero unus dicitur, et alter Sicherus,

NOT.E.
(466) Cultiver, versio Gallica,
 io; GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIUM. l'j«

.hiiIm) ingenui, bonia ornaU moribus, ambo repleti A tum suoiuin salvatione deputavit alodia sua tt
fervore divini spiritus. Ardentes ergo perSpiritum Lietscinis et de Wilrehem in secclesia bcatsu M.i

sauctum, seque confltentes habere unam volunta- i in'. Dedil etiam altaria, quoj um carltc buboutui
tem et unum animum, confldenter mandaverunt I), non esl ul hia nominenlur.
el aecess -

ipsum episoopum venire illi-> apud Duaoum. Vole- 8. Hospitale pauperum, quod e atrium
liiint enim ejus oonsilio looum eligere, ubi Ceo pos- sanotaa Irucis, prostrato veteri, sicul nunc app
•

sent Bervire. ln buo itaque alodio qui Aquiscinotus renovavit, el capellulam quae inheret hospitali;
dicitur, in loco quidem horroris el vastse Bolitudi- quam in solempnitate omnium defunctorum cum
in^, quandam edifloaverunt, eecclesiam assensu el venerabili expensa cibi et potus consecravit, et ut

oonsideratione ejusdem ponUfiois,immoauxilio, de ibi cantaret presbiter dominica m

parrochialis
suis rebus propriis. Ab iuitio enim usque in flnem quartaet sexta duoa modios Iritici de eleemo*
feria,

fuit illis militibus in cunctis edificationibus aeccle- sina hospitalis persingulos annos dari sibi constt
siae coedificator episcopus. Tandem parata ecclesia, tuit; ita ut presbiter idem et infirmos visitaret, et

et his quae ad culluin scolesiasticum pertinenl de- in Christo consultos et communioatos mortuo
oenter compositis, et ibidem deputatis abbate et g peliret.
monaohis, consecravit eam presul venerabilis imlie 9. Adhuc unum opus, ut sapiens architectus,
Bcilioet sancti Dyonisii martyris (aa. 1019), sub fecitidcm episcopus, quod laudandum est ah
nomino et honore sancti Salvatoris Dei omnipo- omnibus presenUaliter aspicientibus. Venerabilea
tentis. Tunc predicti milites Walterus ei Sicherus ajcclesiam beataeMarisBolim combustam etjdirutaa
tradiderunt ad usus monaehoruin inibi Deo famu- a capitc superiori usquo ad chorurn sancti Johannis
lantium alodia sua, terras suas, servos et ancillas pulehre et honestc reformavit. Ipsa enim laqueariaJ
et quicquid possidebanl in terra. Tradidit quoque plastrum, brevesque fenestras longioresrenovavifl
ibidem Ansellusde Ribodimonte villusduas, Vere- capita columpnaruin in utroquc latere turpiter fixa
thum et Oberoicurtem quod quidem fecit annuenle
;
et corruptadecenter coronayit. Comparaveral etiam
episcopo, utpote quas in feodo tenebat de illo. colorcs optimos ad agendam picturam per totam
Kecerunt ibi alii multi mulla donaria, quce idem aBCclesaim; sed heu I inter agendum accidit quod
episcopus perpetuavit fratribus per privilegia. Ipsa morte preventus reliquit inceptam. Sed quia volun-
vero Aquicinensis oecclesia Cameracensi secclesise tas bonaapud Dcum opusest perfectum,secure cum
eternam promisit obedientiam etsubjectionem. Pro- q psahnistapolest dicere: Dominc,clilexiclccovom do-
misit pariter episcopus, se ibi nunquam positurum niiis tuae et lonum habitationis glorias tuse. Et credi-
ahhatcm, nisi per eorundem monachorum electio- mus, quia ejus Deus miserebitur, cum dicat divina
ncm. lectio Ubite invenio ibi tejudicabo.Wexil episco-
;

7. Post hoc opus heatum et mcmoriale, studuit patum per annos sedecim atque dimidium. Obiit
episcopus diversis conatihus in prescnti vita prepa- pridie Kalcndas Augusti [an. 1092) (468), sepultus
vare,quod pertinere intellexit ad profectum et sa- in mcdio lecclesiaa matris Domini. Divina igitui
lutem animai sua3. Quapropter pro sua et parcn- miscratione aniina ejus requiescat in pace. Amen.

GRSTA MANASSIS ET WALCHERI

EXCERPTA PER MONAUHUM SANCTI GAUGERICI «».

1. Post (409) mortem Gerardi episcopi multa et ^ personajeligercntur, quaBpostmodumeodemlionore

gravia malaintraet cxtraurbem Cameracum longo privarentur non solum autem, sed etiam ipsa
;

tcmpore acciderunt, quorum scilicet malorum om- maler Camcraccnsis oscclesia, filioe suse, hocest
nium causaetorigo fuit ambitio,superbia, nec non Alrebatensis secclesite, subjectione et obedicntia
insolentia matris acclesice canonicorum. Qui dum orbaretur ^. Quie videlicet omnia multaque alia
se alterutrum preferre contendunt, dum sibi alium mala si quis plenius nosse voluerit, Cesla pontifi-
nisi ad suum libitum seu commodum praeferri uon cum requirat.Xos autem successiones pontificum
patiuntur, discordia eorum actum est, ut quattuor ab illo lcmpore usque adpresenstempus per annos

VARLE LECTIONES
3j1 tituhim supplevhnus.In 7. T. hasc omnia prreeedentibus Gestis Gerardi continuo calamo suhjiciun-

tur discrimine nullo, quasi unum esset opus. 332 vel orbata est supcrscriptum in 7.

not^:

(467) Apud Miraeum Opp. dipl. I. 75. (469) Hoc capud integrum deest versioni Galli-
(468) II. W. Aug. secundum Necrologium Aqui cse; non igitur fuit in Ceslis, sed excerptori Gau-
cinense s. xn. gericiano debetur.
197 CONTINUATIO. — GESTA MANASIS ET WALCIIERII 198

ferme contum, hoc est ab anno incarnati Verbi A 4. Beatus (478) siquidem Gaugericus, qui, ut pre-

1090 usquc ad annuni 1180 summalim designare diximus a beato Vednsto quartus utrique sedi pre-
inlendimus. fuii, urbem Cameracensem amplius quam
Alreba-
2. Igitur Gerardo secundo dcfuncto (an 1092),
lensom dilexit, frequentavit, et habitare in illa
potius sibi placuit, quia profecto etclerus honora-
qui a heato Vedasto 32u " Cameracensi atque Atre-
tior ot populus in ea numerosior habebatur. Hinc
batensi secclesiae prefuit, Cameracensis eecclesiee
clericis, ad quos nimirum specialiter eligcndi ej>i-
est, quod sedes iameracensis quinque habet arehi-
(

scopum cura pertinebat, diversa inter se sentienli-
lms, cives adversus illos animo concitali dixerunt,
qnod ncmo erit episcopus, nisi quem imperator et
meliorpars cleri et populi elegerit. Quibus auditis,
diaconos, Airebatensis vero nonnisi duos. Sed et
ipsa civitas prmaliis urbibus pulchra estetdecora,
sicut hi qui Jerosoiimam petentes diversas urbes
conspexerunt, attestantur. Simi quidemplures aliae

prepositus aocclesise preparavit sc ad deferendum longitudine et latitudine atque divitiis nobiliores,

sed situ et domorum compositione non ita, quamvis
imperatori pontificalem baculum. Gui custos aacele-
crebris incendiis deturpata sit. Asserunt etiam, quia
siseocourens ex adverso in faciem ei restitit, juris
urbi Jherosolimse nulla similior existat. Nam sicut
sui id csse adserens. llis crgo pro hoc ad invii
urbs Jherosolima ab oriente habet montem Oliveti,
litigantihus unius anni spacium et co amplius H
,

sic etiain urhs Cameracensis ab oriente habet mon-

transiit, ignorante imperatore, defunctum esse Ge-
tem qui vocatur mons sancti Gaugerici. Et sicul
rardum episcopum. Quam ob rem cives (470) egre
dominica in ramis palmarum rcx el patriarchacum
ferentes, quod tamdiu civitas et patria rectoris
elero et populo procedunt ascendentes in montcm
oareret patrocinio, quendam Francigenam nomine
Oliveli, ibique palmas accipiunt, quibus acccplis
Manassen elegerunt. Super quo clerici valde indi-
veniunt vallem Josaphat, ubi legitur evangelium
in
gnati convenerunt in unum, ct prcpositum nomine
et sermo fil ad populum ita profecto ct in urbe
Maseelinum elegerunt. Civibus autoni huic eleclioni :

Cameracensi eadem ipsa die cuncte civitatis turba

contradicentihus, clerici sensu et virtute conlis in-
in unum collccla, cum monachis
clericis pariteret
firmi, facillime ccsserunt (471). Deinde civcs duo
procedentes,supradictummontemascendunt,ibique
candelabra argcntea 30 marcas pensantia et cali-
palme benedicuntur ct distribuuntur. Dehinc des-
cem auroum 7 marcarum ab aecclesia tollenles,
cendentes pergunt ad sanctum Sepulchrum, et in
electo suo Manasse dederunt quse ille accipiens,
;
atrio ejusdem ccclesiae quasi in valle Josaphat sla-
perrexit ad cesarem. A quo non inventa gratia, cum
tionem faciunt; il>i etiam legitur evangclium, et
quali veste fuerat profectus, cum tali etiam est re-
namque ah augusto estrepulsus, quo- q
sermofit adpopulum.Inlatereautemprcdictimontis,
versus. Jure
quasi in Bethania, aaeclesia sancti Lazari hahetur,
niam a populo canonice nequaquam fuerat electus.
juxta quam hahitant leprosi. Porro in ipsa urbe
Propterea gravior discordia eivium adversus cle-
secclesia est sanctae Dei genitricis, secclesia sanctaj
rum facta est, arhitrantium, quod factione illorum
Grucis, oecclesia sancti Sepulchri, ct alia; septem.
factum esset, ut electus suus Manasses a eesare
Ultra pontes vero extra portam aeeclesia est sancti
repudiatus fuisset (472).
Salvatoris. Quid 353 autem de liberlate hujus urhis
3. Veruntamen dum sic secum rixantur, dum ita
dicam? non episcopus, non imperator taxationem
contra se disceptant, inopinatum malum el onus in ea fecit, non tributum ah ea exigitur, non dcni-
nimis grave utrisque advenit. Atrehatenses etenim que exercitum ex ea educit, nisi tantummodo ob
occasione hujus tam diutinse disscnsionis elevati, defensionem urbis, ct hoc ita, ut eadem die ad do-
consilio inter se habito, episcopum elegerunt no- mos suos valeant rcverti. Nuper quidem tempore
mine Lamherlum Quo facto Cameraccn-
(an. 1093). Pctri filiiThcodcrici comitis Flandrise, qui postXi-
ses indignati sunt, conturhati sunt, commoti sunt; cholaum fuerat electus in episcopatum istius ur-
pudor et dolor apprehendit eos, quia filia in matrem, r\ his, —non quidem canonice, nam infra aetatem,
discipula super matrem presumpserat erigere cer- infra ordines erat —
hujus inquam tempore Frede-
vieem; nempe a multis retro temporibus, et fortas- ricus imperator in expeditione adversus Italiam
sis a diebus beati Gaugerici, qui quartus a beato profecturus,mandavit sibi pecuniam mitti sed hoc ;

Vedasto utrique sedi prefuit, tale quid ab eis neque ipse, nequo alius ante vel post illum fecissc
nequaquam fuerat presumptum. perhibelur.

VARI.E LECTIONES.
333 Quid — perhibetur in scedula assuta exhihet 7.

not^:.
(470) Cumcasatis addit Abhrev. Cameracens. imperatorem impedisscnt. Post luec in versione
cap. 5. procul dubio ex Gestis. Gallica sequuntur qusedam, quse in Gestis fuisse,
(471) Ha?c Abbr. Camerac. c. 5 ita hahet Mas. : sed ab excerptore Gaugericiano omissa esse viden-
sacerdolem et prepositum, qui tamen ad dcclinan- tur, scilicet totum c. 2.

dum populi furorem gratis cessit. (473) Hoc caput ct duo sequcntia non fuerunt in
(472) Abhrev. Camerac. c. 5 addit, ex Gestis Gestis, sed a nostro addita sunt. Eorum loco ver-
procul duhio: Ex hoc graviter clcricis longe a civi- sio Galliea habet qucedam c. 3 arclndiacre- :

tatedepulsis,nisi sacrosanctis tactis jurassent,quod msismes.

nec per epistolam nec per nuncios Manassen apud
 GBSTA PONTIFICUM CAMBRACENSIUM. 200

nduraintore», quit beatusGaugericus se- An vem honore sanctaa Dei genitricia

6Bccle8iaa in

pedietum montem a quodam burgario eomparavit, aut fundasse aut reparasse narratur; quarum una

et illie nomine beati Me-

Beccleeiam aub honore et est Viceliacensis, in qua corpus beataa MariseMa -

dardi eonstruxit, adonatisque monaehie fratrem lene ab urbe Aquensi delatum et illio sepultumma-
siiiuu nomine Landonem illis prefecit. In eadem gna christianorum devotione frequentatur. Alter
quoqne basilica beatua Gaugericus eepultue est, et vero, hoc est rex Karolus, tredecim BBcolesias in

sepulchrum ejua hodieque venerationi habetur. Bi hon »re beati Petri apostoli similiter aut construxit
autem aliquis querat, quomodoab ordine uonastico aut restauravit ;
qnarum seilicet una est supradicta
ad clerioalemvenerit, paucis expediam.
Deusomni- basilioa, quara, et jam diximns, Banctus Gaugericus
potens, diligens justitiam et odio habene
iniquita- in honore sancti Medardi eonstruxerat, sed a paga-
offensns, Hanc ergo rex Karolus restau-
tem, Oagitiis et facinoribus christianorum nis vasiaia fuerat.

ad eorreptionem illornm arripuit virgam furoris sui rans, nomini et honori beati Petri apostoli intitu-

et baculum, gentem videlicet paganorum, hoi lavil centum quoque canonicos ibidem posuit, et
;

Hunorum, Normannorum aliorum similium.Qui

el eis centnm prebendas delegavit. Idcircoanniversa-

diversia temporibua a suis flnibus exeuntes, terras rium ejusdem regis per annos singulos in eadem
GalliaB
» atqueGermaniaeinvaserunt,
idlili^ ui'juv «^' •>
>
urbeset castella
- t aBcclesia — Non.Oct. sollempniter agitur.
"2. - - c Hoo igi-
1 o
subvertentes, viros cum mulieribus intercmcrunt. g tur modo isdem locus ab ordine monastico ad cle
Ecclesias quoque ac monasteria virorumpariterel ricalem devenit, ct a nomine sancti Medardi ad
mulierum incendentes, eos necaverunt. Deniquein nomen beati Petri transivit. Quodautcm nunc beati
trecentos Gaugerici nomine vucitatur, ideo fit utique, quia
cenobio nobis vioino, hoc est Altimontis,
simul monachos truciilav. riint, qui in uno poliandi-o isdem beatus confessor in eadem basilica sepultus
illic sepulti requiescunt.
SimiU raodo etiam ceno- fucrat; deinde rairaculis clarescentibuscorpus ejus
bium sancti Medardi, quod, ut prediximus, beatus de scpulchro elevatum etin ferelro argenteo recon-
Gaugericus in supradicto montcconstruxerat, des- ditum, retro altare beati Petri in eminenti loco,
tructum fuisse a majoribus accepimus. Verum ne sicutiinpresentiarum cernitur, honorabiliter collo-
quis tunc crederet vel adhue credat, quod sua Altare quoque in cjus honore antc ferc-
vir-
catum est.

tute ct non potius Dei volunlate atque permissione triun ipsius consecratum est sed ct aliud altare in
;

lantam urbium et secclesiarum destructionem tan- cripta juxta sepulchrum illius dedicatum est. Ve-
tamque stragem christianorum, non solum pecca- runtamen honor atquc dignitas principalis altaris
torum, sed etiam justorum perpetraverinl et
ut ,
nccnon etiam totius secclesise beato Petro apostolo
peccatoribus quidem ad purgationem,justis veroad remansit ct permanet usque in hodiernum diem.
coroiiain iciiis tantaque
coronam talis afflictio proveniret
w"™>i uv ......~..« t
Huni — . :
Hinc
nuio c»i quod iii
est ijuvjn in rogationibus
»w-, u ..w monachi secclesiae
sed dominici sepuichri ad eandam basilicam proceden
sabbato sancto urbem Mettis circumdederunt,
_ n :i„in.i;ct!rlnnt,ici.onorlp)'pflisnn';nr riiilt
murorumfirraitatediftidentcsrecederedisposuerunt
, .„.. «;,,rJom «inf,loci» iitilinhnnnm
tes in ingressu ejusdem secclesise
. : im
antiphonam im-
Cumque discederenl statim nutu divino muri co-
,
ponunt : Tu es paslor ovhim; et ita cantando in

ram corruerunt. Ipsi autem intrantes urbem

eis chorum convenientes, subjungunt vigilias et col-

succenderunt, habitatores ejus interemerunt. Ve- lectam de eodem apostolo.

runtamen aacclesiam beatiprothomartyrisStephani 7. His ita occasione separationis Atrebatensis
incenderenullatenusvaluerunt. Voluerunt quidem, aacclesiee a matre sua Cameracensi ascclesia intcr-
Alio quo-
scd quia Christus noluit, non potucrunt. positis, acl propositum revertamur. Dolens
igitur

que tempore Normanni similiter sabbato sancto ur- Cameracensis secclcsia, Atrebatensem a se esse sc-
bem Namnelem invadentes , episcopum sacrum paratam, domnum Walcherum archidiaconum suum
baptisma celebrantem una cum clero pariter et inepiscopum elegit, sperans procul dubio, prudentia
posse
populo peremerunt. atque instantia illius predictam divisioncm
6. Castigatis igitur per quos castigati
filiis , et eis redintegrari (474). Electus autem juxta morem per-
Do- t) rexit ad cesarem qui quoniam a clero et populo
fuerant duplici contritione contritis, suscitavit ;

gra-
minus viros sibi devotos, tcmporali potentia subli- canonice fuerat electus, ab augusto quoque est
ea quae tanter atque honorifice receptus. Donavit
etiam ei
mes, divitiis et facultatibus locupletes, qui
Deijustitia episcopatum pariter et comitatum urbis Camera-
inimici ejus sua feritate et malitia, licet
etpermissione,destruxerant, ipsisua devotione et censis.Verum Walchero ad imperatotcmpergente,
divitiarum abundantia sibi a Deo benigne
concessa Atrebatenses quoque cum suo electo Hornanum
Ge- pontiticem adierunt, et consecrationem ipsius ab
repararent. E quibus duo potentissimi fuerunt,
Karolus rex oplinuerunt (an. 1094.MarM9). Quibusaccep-
rardus scilicet comes de Hosscelon et illo

cognomento Calvus, qui tunc temporis Francispa- tis, uterque cura gralia, Walcherus quidem cesaris
Henrici, Lambertus vero papse Urbani,reversus
est;
riter atque Germanis imperabat. Quorum primus

NOT/E.

(474)Hic paucula de Walchero omisit noster ex et disoient - riens de reglise. Cf. Abbrev. Camer.

Gestis, quse supplenda sunt ex versione Galhca

c. 3 c. o.
 ,

201 CONTINUATIO. - GESTA MANASSIS ET W ALC.IIHUI. 202

el a snis, illc scilicet Cameraci, iste autem Alrebati A lunc babuisset, utiquc <
iamcraccnsi epi >oopo palio-
cum lionore suseept^us esl (415). Quibus gestis, nabiliter dicere potuisset : > Krater, habes unum
Walchcrus a Remensi archiepiscopo gratiam suas cpisoopatum, el illud oerte magnum sufficere tibi
consecrationis humiliter requisivit. Archiepiscopus debel ;
et quamvis ab initio usque nunc utraque
autem absque licentia sununi pontilieis qui Lamber- sedes uni episcopo paruerit, tamen quia modojam
lum jam consecrsverat, boe facere non presumpsit. duosunt episeopiconsecrati,ita permanere perpetuo
Tune Walcherus Urbanum papam petiit, et apud ratum esse decerno, quoniam episcopatuum sedea
eum gratiam invenit (476). Denique litteris illius ct mutaro, conjungere, scu disjungere, solius aposto-
duobus lestibus, boc est Turonorum archiepiscopo licse sedis est prerogativa. » Si hoc Bummus ponti-

el abbatesancti Basoli, perceptis, Remorum archi- fe\ dixisset, nemo eum oh hocjusle calurapniari,
episcopo se presentavit; quibus ille acceplis, ad quin potius laudare debuisset, si videlicet singulis
consecrationem Cameracensis episcopi se prepa- sedibus singulos dedisset pontifices. Ai vero quia
ravit. In ipso autem consecralionis articulo sepedi- B propternegatampecuniamopiscopumcanoniceelec-
ctus Manasses supervenit, et eandem consecratio- tumetilliuspreceptoconsecratumtamabrupteettam
nem fieri contradixit. Qui a mclropolilano et cpepi- impudenterdejecit, et ei hominemcunctis execrabi-
scopis ejus examinatus, excommunicatus est et ab lem superposuit, omnibus patel lioc eum irralionabi-
ecclesiaexpulsus.Cansecratione igitur sollempniter liter fecisse. Certe si Walcherus pecuniam postula-
peracta, Walcherus cum paceetgaudio ad propria tam dedissel, ipse quidem detrimentum animre suse
revertilur, et a suis cum honore et letitia recipitur, et famse el etiam pecunhe passus fuisset, et tamen

cantantibus clericisantipbonam,C/jr/sf usresurgrens secclesiam amissam nullatenus recuperasset, sed de

ex movtuis, jam non movituv (477 . die in diem diversis consiliis ct tediosis dilationibus
8. Postmodum (478) autem Walcherus eniscopus animum illius Homanus pontifex afflixisset. Quod
Urbanum papam adiit, et querimoniam de amissione nimirum sepe accidisse novimus, et cotidie accidere
Atrebatensis a^eelesice feeit. Cui Urbanus affeetum nondubitamus.Veruntamen quid miramur hominem
compassionisnonvere,sed sicutposteaclaruit, ficte C summrn sedis et ideo potestatis excessisse, cum vi-
demonstrans,utrisqueepiscopis,Walcherovidelicet deamus alios longe inferioris potestatis, non solum
et Lamberlo, diem ct locum designavit, ubi de hoc sed etiam in monasteriis, in auferendis
in ecclesiis
tractare dcberet. Quibus convenientibus, Rumanus seu Iargiendis honoribus vel oflieiis non merilum
pontifex a Cameracensi episcopo trecenlas marcas aut scientiam subjeetorum attendere, sed suum aut
sibi dari petiit.Episcopo autcm boc recusante, in- odium aut amorem privalum adimplere? Unde et
dignatus papa submonuit nefandum Manassen — bealus Jeronimus de talihus tractans, IUis, inquit,
nam prescns aderat —
repctere episcopatum Camc- tribuunt clcvicatus gvadum, quovnm suut obsequiis
raeensem. Quod dum fecisset, Walcherus ad omnia delinili ; et beatus papa Gregorius, Scpc, inquit,
sapienter atque rationabili.er respondit, dieens Ma- continijit, cvga qucmlibct pvoximum odio vcl
ut
nassen a laicis conlra eanoncs instrusum et ideo ab gvatia movealur pastor ; et subjunxit Judicavc :

imperatore juste repudiatum, a metropolitano quo autem dignc de subdilis uequeunt qui in causis ,

que et coepiscopis cjus examinatum et excommu- ^ subditorum sua vcl odia vel gvatiam scqimutuv.
nicatum; se autcm a clcro et populo canoniee elec- 10. Igilur Walcherus Cameracensis episcopus
tum,abaugustoet papaapprobatum, a metropolitano qui pro recuperanda Atrebatensi aicclesia sedem
et coepiscopis ejus legitime consccratum. eodem apostolicam supplex adierat, non solum eam minime
papa boc per litteras jubente, Turonorum arcbie- reeepit, sed etiam episcopatum Cameraeensem
piseopo et abbate sancti Basoli teslibus. Quibus qucm canonice acceperat et habebat, ainisit, nulla
dictis, sumnms pontifex denegat omnia. Stupcnti- omninoalia culpa inf erveniente, nisi quia pecuniam,
bus qui aderant, et dicenlibus secundum canones cui nimirum omnia obediunt, summo pontifici dare
agi debere, dominus papa respondens, Cessent, noluit. Quam ob rem tristis et merens pro injuria
inquit, cationes meoe legcs erunt auctorizabilns a;ii
; . injuste sibi illata a concilio recedens, Cameracum
9. Hie (479) apparet quia omnia papa erat, et reversus est. Cunque civitati appropinquans pro-
« sic volens et sic jubens " quando sibi placebat, cessio ci pararctur, ut moris est, quociens episco-
n erat ei pro ratione voluntas. » Si enim timorem pus ab apostolica sive impcriali curia reverlitur :

illius, qui aufert spirilum principum, pre oculis benc consultus rcnuit tunc cum processione suscipi-
VARI^: LECTIONES.
334 Hic Briali tempore desinebat T ; sequcntia uni 7. debentnr.

NOTiE.
(475) Iterum noslcr plura omisit, supplenda ex (477) Omissa paucula, supplenda ex vers. Gall.
vers. Gall. c. 4. Adont —
joyeusement. EainGestis c. 5 ct fu mis
: volentiers. —
fuisse ostendit etiam Abbreviat. Camerac. c. 7, ubi i78) Hoc caput a nostro decurtatum est, in Gestis
quasdam ex his leguntur. fuisse videtur tale quale tn versionis Gallicaa c. 6.
(476) Iterum omissa qusedam, supplenda ex vers. legilur Cf. etiam Abbrev. Cam. 7.
Gall. c. 5. Puis monstra evesques; atque : Et si — (479) Hoc caput totum deest in vers. Gall., for-
excumenioit. tasse igitur a Gaugericiano nostro fuit additum.
Patrol CXLIX.
 , ,1

203 '.I STA PO.NTIFIUUM UAMKl;.\« ENSIUM 20

Mandavit tamen ui Bequenti die per onaeadsecon- dum presentibue per slngula retulisset, Btupore
veniront, quatinus ejus relatione agnoscerent quid maxime repleti sm.t omnes. Audientes igitur quod
le predicto negotio actum fuisset. Quod pro pecunia &S

GHSTA. POlNTIFIGl 31

ABREVIATA PER UA.NO.NTUUM CAMKRAUK.NSKM

Gerardi 1-'.'.
i.i Postbeatum istum Deoet l A copus de feodosuoel benefieiis suis locum conccs-
hominibus commendabilem Gerardus nepos ejus sit locupletari. Haffliginense quoque monasteriura,
moribus el genere, comrauni Cameracensium ele- Dei secretarium, predicti pontificis auctovitate per
ctione el assensu Heinrici II imperatoris, mandalo homines laicos et idiotas ad eum deduelum est
Bpostolici tunc apud Augustudunum comraorantis religionis cumulum, quod usque in hodiernum
(480 ,Hugone Diensi episcopo est consecratus
ab prerogativam obtineat monastici ordinis, et privi-
in ep scopum el ad sedem suam revcrsus, inter-
; lc^ium quotidiamc in pauperes erogationis.
veniente Roberto Flandriarum comite, Hugonem I. Praeter hmc omnia, providens sibi in futurum

castellanum suum a domno Lietberlo pi iusejectum, episcopus, allodia sua de Lestines et de Woirehem
in hon cepil et amicum retentis tamen in
; et altaria pluriraa, sicul in privilegiis ejus inve-
manibus dditibus castellani, qui inframuros nitur, in usibus canonicorum suorum contulit libe-
civitatis continebantur.Undc cives in unum conspi- raliter; el hospitale pauperum juxla ecclesiam
rantes, episcopo absente, diu desideratam conjura- B sanctae ( Irucis de novo reparavit ecclesiam quoquc
;

verunl communiara. Episcopus autera cum gravi beataa Dei genitricis olim combustam ct dimtam a
multitudine, mulata,revertens,etadjudicium capite superiori usque ad chorum sancti Joliannis
curiaa use conjuratoi*es invitans, civitatem est in- multis impensis et expensis reformavit in melius.
gressus, el > cce milites ipsius pecuniam civium Et ita regens episcopatum per sexdecim annos et
desiderantes superincautos irruunt el occidunt, el dimidiura, ad patres suos appositus, sepultus est
direpta multorum substanlia,vivenles in fidelitafem in medio ecclesiae sanctce Dei genitricis.]
episcopi, abjurata communia, reducuntur. Conju- 5. (Cf. Exc. Gaug. 2, 3.) Gerardo episcopo ad

ratiom tamen iterum Facta contra episcopum meliora translato, gravis disscnsio nata est infer
Wibertus quidam, qui fratrem suum in prsedicta clerum et populum.Clericis enim per muUum tem-
seditione perdiderat, eam episcopo propalavit; sed pus ex inteslina discordia eligere dissimulantibus,
quia juratores prodere noluit, virgis flagellalus et cives cum casatis quemdam Manassem Francige-
ligatis a tergo manibus, abscissa lingua, oculis C nam elegerunt in episcopum ; etcommuni
clerici
erutis, percussus gladio, in via publica est tuniu- voto inslituerunt dominum Maselinum sacerdotem
latus. et prsepositum qui tamen ad declinandum populi
;

2. Hugone autem castellano episcopi interim epi- furorem gratis cessit, et multi ex clericis Manasse
um et suos enorraiter infestante, Robertus adhaescrunt. Quarc paratis omnibus itineri suo
Flandrensis muueribus et beneficio gavalli ^481) nccessariis,asporlatis secum de tliesaurisecclesiai
provocatus, ipsumjure castellanisepenitus privavit, aurco calice duobus candelabris argenteis, ad
et

cl Anglia profugum et quaarentem refugia tulo sus- imperaforem est profectus (482); scd non impetrata
cepitlatibulo.Ut vero civitas interius secura quies- ipsius benevolentia , sine beneficio regalium ad
ceret, muro lapideo et vallo^a terraa visceribus ele- suos redivit inglorius: cx hoc gravifer clericis
vato, decenter episcopus eam munivit, et castellum longe a civitate depulsis, nisi sacrosanctis factis
intra civitatem, relevatis fossatis et turribus multi- jurassent, quod nec per epistolam nec per nuncios
pliciter implexis, lirmavit artificio quodam commen- ^ Manassen apud imperatorem impedissent.
dabili. 6. Sub hoc rerum tumultu Attrebatenses, quod

3. Sub diebus illis fundatum est Aquiscintense diu ante conccperant opere complentes, proprium
cocnobium Dei specialiter infer homines habitacu- sibi de mandatos ummi pontificis prajfecerunt epi-
lum per duos milites,Walterum scilicet et Sigerum. scopum et a subjectione Cameracensis ccclesiae
,

Quorum propositum diligenter promovens epis- suam cervicem, occasione discordiarum quaa Came-

VAR^: LECTIONKS
ffi&hic desinit ~. in fine quaternionis, sequenti deperdito; cf. Waitzium in Annnlihus nostris VII, 442.
Htulum de nostrosupplevimus; damus ex Dom. Brial XIII,
356 531, qui expressit codicem 9, jam deper-
dituiu, sed inilium cpcris, de Lietberto episcopo, omisit.

NOTJE
(480) Error, natus indc, quod virgulam inter (481) Gabclic. Gesta Gerardi habent tantum
verba Gestorum Gerardi apostolici et apud ponen- comiti marcas argenti 200 tribuit.
dam neglexit nosler. (482) Manasses.
 ,

205 CONTINUATIO. - GESTA ABBREVIATA. 206

racenses graviter affligebant, nullis sc opponenti-A militans, deserene cxivit, el quai de oovo i i

bus, excusserunt. Casati etiam ad libituxn suum clerici domno Walcero pcr imporatori mandatum
omnia diripientes, munitiones plures circumquaque sunt confoederati.
erexerunt, prsestantes hominium comiti Flandria- 9. (Cf. ib. 1G, 18, 19.) Procedente vero lemporo
rum, ut socurius quaa invaserant obtinerent. Tali- Hoberlo Flandrensium oomiteex mandato archie-
bus rerutn tnutationibus quaside gravi soranoevi- pisoopi in peccatornm suorum remissionem, quia
gilanlcs tam cives nostri quam clerici , mutato in
excommunicatus, contra lameracenses
diutius orat <

inelius proposito, Remorum archieptscopi consilio arma movonto, rex llenrieus in ultionom illarum
ct assensu imperatoris, Walcherum ecclesioe sua) injuriarum partea istas ab
us, el ceciderunt
rchidiaconum, ob defensionem injuriarum sua- impetu exercitus sui castella isia, Marconium, Pa-
rum, in paslorcm elegerunt et episcopura. luels, Incenium, Esclusa, Bulcenium sed tempore ;

7. (Vers. Gali. 4.) Ipse vero confisus in Dco sa- hyemandi imporatore interram Germani® recepto,
lulari suo, collectis amicis suis et solidariis, cas- Robertus Cameracensibus imminet, el jacturam
trum de Goy in Arrasia ct tle Bumilly, Manassc suorum penitus inipsos refandit eatamen condi- :

perempto, speluncam quoque lalronum Sauoit di- lione pax demum interccssil quod nisi imperator ,

ruit et terrse cosequavit. Primos suw vocationis B tempore graminis superveniret, ipsum Robertum
dies istis futuroe probitatis dedicavit argumentis et successores ejus in dominos ol patronos in

(Exc. Gaug. 7). Postmodumverocumlitteris apos- mternum susciperent.

tolicis Hainaldo suo metropolitano prsesentatus ost, 10. (Cf, ib. 20, 21, -2-2, 82.) Sic igitur sub nomine
ut ei munus eonsecrationis impenderel sed Ma- paeis bello suspenso, mandant Cameracenses ar-
;

nasses adversarius superveniens cl domnum

e.jus chicpiscopo, quatonus ad ipsos veniret beneficium
papam appcllans,nc promoverotur interdixit. Wal- collalurus absolutionis; quod etfactumest, Walccro
cerus vcro nihiiominus consecratus in episcopum, interim apud Estruem prassidium suum commorante,
quoil ad securitatem palrise reliqueratimperfectum, quod pcr majores terrse ab alto dejeclum adhue
subjicicns adversarios, suo.s defendens, multa com- ruinarum suarum servat indicia(an. 1103). Waltc-
plevit sagacitc (Ib., 8). Interea proficiscens ad gc- rus autem suorum patrooinio fortior eflectus, ad
nerale concilium, quod dotnnus Urbanus papaapud civitatemdenuo, pacato sibiGodefridofilio Anselmi,
Claremontcm celebrabat , contra praesumptionem qucm Cameraoenses sibi contra cpiscopum praafe-
Atrobatonsium dcclamaturus, Manassem advorsus cerant, adhuc exoommuniealionis portans nolam
ipsum plurima proponentcm incautus offendit, ct penclravil translato interira domno Manassc ad
,

non expeetato judicio a consilio recedons, senlen- q Suessionensiura episcopalum, qui tunc temporis
tiam exoommunicationis incurrit, ct Manassoa con- pastore earebat. Igilur pro domno Waloero suppli-
ftrmata est electio auctoritatc coneilii por eonlu- caturi Cameraoi majorcs et canonici domuin He-
maciam adversarii, licet minus haberot eanoniete mensem adierunt ; sod ipse domini papaa quas dc
institutionis. novo reeoporat medio publicatis, prsecc-
lilteris in

8. Vers. Gall. 7). Ex lioc crgo conjurantibus cum pii in virtute obedientiae ut statira episoopum eli-
(

Waleero olericis et civibus quod cum nullaratione gerent, quia Walcerus episcopatus dignitatem sine
desereront,promissameisempercxhibcndooporam, rctractionc demeruerat.
Manasses Rcmensium archiepiscopus, cleeti Manas- 11. (Vers. Gall. 32.) Electus itaque est ab omni-
sseavunculus, interdicto totam terram subjecit, quoo busdomnusOdo Sancti Martini Tornacensis abbas,
Walceri cognosccbatur obedire mandatis (//>., 11). et post triduum elcctionis suse a)> codem archiepi-
Unde multi qui sanum sapiebant exclerieiset laicis, scopoinepiscopum consecratus; et reversus Torna-
ab ejus fidclitate sive familiaritalo reoesserunt cum celebravil ordines et synodum, nihil habens de
impetrantes ab archiepiscopo ut conseerationis ho- regalibus, licet Cameraci receplus, sed solum mili-
norem Manassae nepoli suo conferre non differret tans fidelium suorura stipendiis quae ipsi gratis
(//>., l2).Quo facto, lieet domnus Waleerus gravius r\ offcrehantur (//>.,
l
Walcerus autemomni
23, 27, 31 1.

sihi periculum instare cognosccret, castcllum lamou spo deslitutus, ad ObertumLeodiensium episcopum
Ogeyum, Busiginium et Busseniis, assultibus infini- se contulit, el post apostolorum liraina visitans, ab
tis etbellorum virtute vicit etdiruit, in pacegratissi- apostolico in cum statum quem habuerat anle
ma civitale sua et suis in integrum restitutis (//>., cpiscopatum ex integro est restiiutus (an. 1104), et
44, 15). Clericis tamen quam maximc propter inter- ad extremum omnibus pro Christo derelictis, in
dicti senlentiam ab ejus latere defluentibus,ad im- monasterio sancti Nicolai dc Sylva sub habitu el
peratorem Henricum consilii causa et auxilii diver- religioncmonachorumdegons,oorroclisvitfeprioris
tit, Manasses cum gloria susceptus est in sede
et excessibus,actussuosflnebonoconclusit(Viers.Ga/.
Non multum tamen gloriatus est in
pontificali. 24, "26, 29,30). Odo autem episcopus perRobertum
subditorum devotione quia, revertente Walcero
;
Flandrensem, qui Cameracum de manu imperatoris
cum nunciis et militibus imperatoris, paucis comi- Henrici in feodo tenebat, intra urbem receptus est;
tantibus timore supervenientium , civitatem cui sed imperatorisHenrici qui patrcm suum perseque-
solo prseerat nomine re spoliatus, specie tenus batur polentia longius ejectus, quia Flandrensium
 p

3TA PONTIFICUM CAMKKACKNSHM ,'OM

,
om e8 reconoiUatus eivitatem nostram
ii p ratori
A (aa. 1 l.fl, .
!/,///. >, molta de statu < eollatu-

reddiderat, apud Inoiacum mansiome iu>, in qua collocutione obtentu regis Lictardus

invenit diverticulum, donec, medianto summo

Cameracen8ium episcopus efCcitur. Posl suamcon-
annu- itionem ampliussperans vel tiaaena,
<|u;isi uilnl
pontiflee, imperator Henrious pervirgam el
sibiplenededitus, minus intentus liberalitati, omni-
Iuiii, papa oonoesserat, Odonem de epis-
su-iii ipai
privile- busfactus ost odiosus. Unde Gerardue oognomiaa
itu liberaliter investivit. Bed revocato
canones dom- Maufillastresadversusepiscopuminsurgene Nos um
gio talia ooncessionis, quod contra
castrum cepil et incendit, et eum multitudine inha-
ims papa imperatoribu8 indulserat, Odo episcopu6
bitantium el Banctorum reliquiis quinque eccli
propter formam et modum suae investiturai depo-
sub obedientiae ignis violentia deperierunt; episcopi autem bona
Bitus, Aquicinctum perveniens
in Christo.
circumjacentia sine contradictione Gerardus suis
mandato dormivit
distribuit, reliqua vero ad nutum suum possedit.
Vers. Gall. 83.) Domnus Burchardus, impe-
12. |

Solus Simon de Oisy, dolenssuper

filius castellani,
ratoris familioris el intime notus, communi
elec-
desolatione episcopatus, adversus Gerardum wer-
lione et dono imperatoris Buccessit Odoni (an.
papamet impe ram viriliter mpvit, et tandem reduxit in amicitiam
discordiam
1118); sed propter inler
,. ™,.
ratorem super mveshtura per
,.i anmiinm
,;,.,,.,,,,
virgam et annumm, d
b episcopi Cameracensis, tau satisfactione praemissa,
i i « i »

„t:~„~™
bicnnium conseorationem .k»m. M
nnn
obtmere non iminit
poiuii,
quod miles darcl qumquc sohdos et quilibel pedi-
tum viginti denarios ad restaurationem ecclesiae
multis ei suam dejectionem comminantibus. Sed
beatissimi Andreae; el sic omncs pnedictaeiniquita-
landi veniente merito vitse, quo specialiter
tis participes sunt absoluti, sed pro contemplu
inter comprovinciales enitebat, el impetratis super
episcopi nihil horum datum esl execulioni.
hoc domini papoe litteris, quod diu desideraverat,
oleum consecrationis est consecutus, et quidquid 15. (Vers. Gall. 48.) Preposilus etiam domus
distractum fueral de mensa episcopali, Iheloneum episcopalis, quem proplerea, ut in ore multorum
Bcilicet, monetam et molendinos, multa pecunia erat, destituereoonabatur episcopus, ut infra pro-
redemit de manu creditorum, modis omnibus elabo- prium domicilium licenlius suis abuterelurvolupta-

rans ut dispersa colligeret, diruta sedificaret, in- tibus, cum quibusdam clericis et civibus domno
venta non minus fideliter reservarel Vers. Gall. i

Hemcnsi manifeste suggessit, quod episcopus de-

;!i, 88). Novum etiam castellum quod de
dono im-
peratoris,sicutsuperius dictumest, cclesise
msi appendet, de manuBalduini etCarolicomi-
tum Flandrise liberum mira sollicitudine recepit,
licet Robertus ultimus et Balduinusfiliusejusillud
ile manu imperatoris sibi beneficiatum
tenuissent. Perempto ctiam Carolo comite apud
Brugas horrenda proditione, Hugo castellanus cas-
tellaniamGameraccnsem, quam de praedicto comite
tencbat, ab episcopo, sicut decebat, hominio facto
clinanspalatium proptercnormcm suam libidinem,
Came- ad domosdivcrtebatur privatorum, quod pncbendas
vendcret, et ecclesias nonnisi condicto pretio con-
q secraret. Domnus ergo Uemensis sub prtcsentia
lantum quinque episcoporum paterne conveniens
et in feodo Lielardum, ex ore ipsius quue proponebantur non
essefalsa intellexit, mandanset consulcns ut infra
proximam Epiphaniam, ne publice convinceretur,
quasi spontancus reccderet et ibidem ultra non
compareret quod se facturum sub praesentia cce-
:

et fidelitate prestita, susccpit, demolito prius ca! piscoporum suorum Lietardus episcopusconfirma-
tello quod in receptaculum precdo-
Crevecceur in vit. Sed digressus ad imperalorem postulabat ut

num fuerat ab codem Hugone eonstructum. per ejus interventum misericordiam apud domnum
13. (Vers Gall. 31.) Istius episeopi monitis ct papam et archiepiscopum inveniret, ibiqueimpclra-
consilio Werimboldus civis quidam iter perfectio- vit privilegium, quod preepositus prsedictus et ser-

nis arripiens, in hac civitate Cameracensi multape- vicntes episcopi non feodati,invitoepiscopo, minis-

cunia pedagium redemil, et demum in hospitali pau- tcriis cjus so ingerere non proesumant. Dissimu-

perum juxta Sanctse Crucis eeclesiam pauperibus lante autem episcopo post elapsum terminum quod
promiserat, supervenerunt archicpiscopi et
pauper pro Christo effectus humiliter curam exhi- lilterte

buit. vere commendabilem episcopum qui in !

summi ponlificis auctoritas, ut festinanter ab epis-

locis valde a sua sede remolis genitus, ct apud copatu recederet plangcndus per omnia quod vir
,

Cameracenses advena. plus suis pcr industriam litteralus et venustate corporis commendabilispras-
contulit quam nobiles nostri vel pompa sseculi vel dicta notabilis infamia cum vultus sui confusione
amplitudine carnalis generalionis. Itaque post infi- et nominis opprobrio a sede episcopali turpiter
nita bencficia suis et ecclesiae suae collata, sicul in dejieeretur (an. 1137).
gesiis et scriptis ejus leguur, plenus operibusbo- Deposito Lietardo, Cameracenses Othonem
46.
nis et elemosinis, in consortium fidelium virtutum quemdam Proemonslratensisordinis canonicumele-
pcnnis transmigravit. gcrunt, ea conditione si imperatori placeret facta
li. (Vers. Gall. 40,42.) Eodem tcmpore papa electio.Sed ipso nullo modo priebcnte in hoc assen-
Innocentiuscum multitudine episcoporum et cardi- sum, missi sunt duo abbates Walterus Sancti Aut-
nalium per Gameracum transiens, descendit Leo- berti et Parvuinus Sancti Sepulcri, ut per gratiam
dium cum Lothario rege et principibus Germanise imperatoris idoneum eeclesise Cameracensis episeo
209 CONTINUATIO. - GESTA ABBREVIATA. 210

pum providerent. Electus est itaque per Dei provi- A Flandriarum [488) in paes trrminatis, poat laiiiMvun
i

dentiam domnus Nieolaus ejusdem ecclesiflB praj- illam stragem apud Grievecuer faotam, ii haaredi-
positus, «i primis ibidem annis enutritus, cunetis tas sua filio Gerardi, faota Bdektate el hominio, esl
acclamantibus et imperatoris favore super lioc ple- rcstitnta, ti compelcns satisfactio facta esl epi-
nissime gratis impclrato. Multiludo namquc prin- scopo pro excessibus supranominatis. Bvoluto
cipum qui tune in euria eonstituli fuerant, ipsiim postmodum non multo temporum ourriouio, eomes
electum et amicum ct consanguineum suum reeo- Flandriaa Simonem dc Oisy adversus eum rebel-
gnoscebat. Susceptus igitur cum gaudio insesti- lantem multum cuq>ii werris afQigere el munitiones
maliili a clero et populo, quantus futurus esset in ejus occupare sed domnus epi6copus, vir moribus
;

prima sui vocatione monstravit. Gerardum namqiic praadicabilis ipsum sicul hominem suum, sicut
,

Maufiiaslre qui Novum-castrum episcopi ct bona ncpotein suuni ct ainicum suum, coepil consiiio et
episcopalus violenlcr occupata tenebat, cum a col- auxilio super omnes defendere, non timens iras
loquio Simonis de Oisy minus cautus reverteretui', majorum ob suorum protciionem in se provocare.
episcopus eum apud Theunium villam suam, nulla Tandem ipso mediatore Ln hanc pacis formamcon-
pro libertate ecclesice timens subire pericula, oepit, venerunt, quod comes Flandrensis de manu epi-
etusquc intra civitatem captum adduxit cum mul- _ scopi suscepit in feodo Osyacum et castellaniam
titudine armatorum copiosa. Ibi reeeptis obsidibus Cameracensem ,
quam iuunediate prius Simon de
et multis juramentis de tidelitate sibi servanda in cpiscopo tenuerat, et Simonem de prasdictis comcs

posterum, recepto etiam Novo-Castro cum suis ssepedictus fcodavit provida circumspectione, quod
appendiciis, Gerardnm dimisit, collocatis insuper in modo pacis dc jure episcopi nihil dcpcriit, scd
hominibus suis in castro dc sancto Aubcrto, ob potius hominiuin Flandrcnsis accrevit.
majorem suorum securitatem.
terrae suse et Exorto intcrim famoso schismate in Romana
19.

17. His ergo primitiis commendabiliis honorem
suscepit consecrationis, solum dans opcram circa
ecclesiae suae exaltationem, cui se totum
citudinc impendebat. Cunctis itaque sub tranquilli-
tate pacis gaudentibus, praedones quidam de familia
Gerardi Maufilastre, terram istam depopulantes,
Ecclesia inter Alexandruni ct Octavianum \;in 1160),
imperator Predericus cum univciso imperio suo
tota solli- partes sccutus cst Octaviani ; Francia tota cum
reliquo terrarum orbe Alcxandri clectioncm sequen-
te, gravis exorta est in ecclcsia Dei disscnsio, uni-
tatem Christi dividentibusillis qui sua sequuntur ct

dignam maleficiis suis punaam a Gameracensibus non quaa Jesu hac autem divisionis va-
Chrisli. In
receperunt. Quarc Gerardus, rupta pace quam diu riclate cuni digna memoria recolendus Nicolaus
invitus werram cpiscopo indixit et
simulaveral , episcopus ita se gessit mcdium, quod ncc ab obc-
civibus, validis terram suam firmans munitionibus; C dientia Romensium quibus in spiritualibus ob-
,

et episcopus Nuvum-castrum vallo et turre firniis- noxius crat, Alexandro subjectus resiliret, uec im-
sima munire non supersedit. Gollecta Ltaque gravi peratoris offenderet partes, quibus de regalibus
pugnatorum copia, Gerardus castrum obsedit prse- suis fidelis ct dcvotus csse tenebatur. Itaque sub
dictum, sed manifcsto Dei judicio, dum pne cseteris hac rerum incertitudine operibus, magnanimitate
ferventior inslaret nullo suorum vulnerato vel
, pnvclarus episcoi>us, in cordis contritione et con-
lapso, solus corruit, et intra muros uncis ferrcis fessione oris domino Deo suo satisfactionem (quia
protractus, multisque confossus vulneribus et lapi- qua ingemuerit hora peccator exauditur) apud San-
dibus obrutus, prius terribilis, nunc occubuit mi- ctum Quintinum aegritudinc gravalus, ct in inonte
serandus; pro cujus nece miserabili majores terree sancti Martini cirea finem suse diceccsis exemptus
gravius episcopo comminantes multis et variis , est a terrenis (an 116"). Relatus est igitur ad sedem
tumultibus ipsum tandem ad hoc induxerunt, ut suam suorum manibus, et gloriosani in ccclesia
illos omnes qui manus extenderant in Gerardum a Dei genitrieis in partc occidentali, nunquam post-
finibus terra? suee procul eliminaret. modum visurus occasum, consecutus est sepultu-
18. Sed, pace foris reformata, seditioncs interius ram. Sub specie etcnim saecularitatis vir iste mili-
oriuntur. Cives etcnimCameraeensescomitem Han- [)
tans, inter sieculares omnibus se pro lempore con-
noniee intra muros suos contra episcopum recepe- formans,licetaliquando lerren;e contagionis macu-
runt, cum eo feedus facientes ;
quia castrum de las contraxerit, mullitudinc tamen benefactorum
sancto Auberto Simoni nepoti suo de Oisy contra qua? diversis in locis liberaliter conlulil, delictorum
consilium eorum et voluntatem in feodo tcncndum suorum sarcinam subditos suos misericors per
in

concesserat. Unde etiam domum Simonis infra ur- Dei miscricordiam abjecissc credalur, quia nullum
bem contcmptum episcopi diruentes, sententiam
in honumabonorumretributoremanetirremuneratum.
exeommunieationis et interdicti et comes et cives 20. Domnus Petrus, Philippi nobilissimi Fian-
canonico judicio incurrerunt. Omnibus tamen his driarum comilis frater coutcrinus, Sanefi Audomari
turbationibus per Dei gratiarn et auxilium comitis pr«posituset Flandriie cancellarius,obtentu fratris

NOTifi.

(183) Theoderici.
211 I A PONTIKICUM CAMKliACKNSM M. m
sui, oujus terror per lerras tlnitimae el rama nomi- A venit, et regalibue ounciis mullo uberiue praBmii
nis per to itas late se diffu ad sedem u im ea bui cipiendum >

i:u mu lis e eotione n ap u tibus, quam i. lonstitutus

i
vo .uiiis

plm unis, licel i i i i 'i iinii lurima practer fldem el Bpem audientium
audentibus. Impei nis ac- promittebat, et auream Iditurum occlesiam
18, quia quamplurimis intornunciis siKim pollicebalur, exabundanlia rorumo lluentium
ottis fractus, I primis pubertatis anni . ignoranc in quid pararet sii.i

i
electus acquii ... al tm h il ns quod liiis p ist futura. lu his igitur sibi prosporc bu
curia Romann d iel ordin bus, non ibus, majorum adversum se odium provoc
. Dum v
:
i I stus in cl inv idiain, in tantumquodapud iondatumi <

adeund sibi \ lent Buee vicum, dum multiludine modum

excedente
ividere in futurura, ne novseimquaque sur- c rc transiret, o paucis ipsi insidiantibus peroac
rontmunitiones,Thunium-Episcopi,quoddomnus occubuit, miserabiliter a suis derelictus, crudeliter
laus episcopus contruxerat, penitus diruerunt; a nefariis interfectus (an 1174), subita mutatione
sed eleoto viriliter eos •
., ., .. m e, coacti sunt ile- B lnaims Aitissimi de siiiiiinis rclalus ad ima : i

liuin multa pecunieBerogatione restituere,quodsicut rerum experientia docens nos cfficaciler nullam
gens indomita dextruxerant conlumaci prsesump- rebushumanis, quantumcumqueapplandant.adeBee
tione. Bed diebus electi isiins civitns nostra cum coustantiam. Ue loco igitur occisionis suaa Ariam
liiiiiiinis suis circumquaque quievit, nullis audenti- relatus, ubi multa rauniiilientiae suas munumenta
Ims vcl valentibus Flandrensium impetum sustinere, relictasunt oculis intuentium, gloriose sepul us
quorum potentiaet viribus suos et sua solo electionis faciem conditoris sui in extremo suscitandus praes-
nomine militans domnus Petrus protegebat. Inora- tolatur intuendam.
nibusautem suis actibus. sicut juvenis et nobilis, 2-2. Domnus Alaidus Camcraccnsis archidiaconus
multis erat commendandus, nisi quod de patrimonio et thesaurarius, vir omniuin rerura afQuentia ita
Christi suse satisfaciens nobilitati , nunquam ad divino munere superabundans, ut promptuoria ejus
os 01 dines honorem aspiravit,
c! i'unsei'1-alionis plena eructarent ex hoc in illud , et beatura dicerent
episcopi portans non onus, sed honorem, abhorrens omnes dominum et domum cujus haec essenl, qui-
officium sed cum omni integritate episcopatus
, bus reclamantibus, in jiastorem et episcopum et
quaerensemolumentum.Quare posl plureselectionis C meritis suis et majorum suorum oblentu fuit electus
suas anuos prorumpens ad hoc ^uol diu affoctave- inn, 1174). In Italiam proficiscens, ut munus rega-
rat, abjecta dignitate suoe electionis et clericalis liuin de manu imperatoris susciperet — quod, licet
professionis libertate, habitum induit militarem, dc majoribus quidam reclamarent, efficaciter obti-
ad lasciviam saeculi pompas mundi relapsus, et nuit — , et ad sua reversus vir sine dolo, sedet mi-
ducens uxorem comitissam Niverncnsem ut filios tissimus in populo suoevidenter apparuit, expertus
carnis procrearet, repudiata sponsa Christi quoe in suecessorum doctrinam et cxcmplum, quod in
sine sui corruptione filios parit spirituales (an. 1174- potentia multitudinis et in prajlationis dignitate pax
1 175). Non inullum tamen delectatus est in terrenis, hominis el abundantia rerum non existit, sed bene-
quia non est flatus hominis in manu ipsius, sed in placitum est Domino super timentes eum et in eis
ejus poleslate qui terribilis est apud reges terrse, qui in medioeritate sua spcrant per misericordiam
in terra uxoris sublatus de medio, in multa delic- ejus.Sic tamen se exhibuitindiebus senectutis suse,
torum suorura pcenitentia, apud Hilsodunum (484) in quibus et vocatus ad altiora fuit, ut se praeberet
sepultus, nostrae mutabilitatis exemplum immatura diligendum omnibus et ad exequendura quod
,

morte praeventus viventibus dereliquit. D susceperat episcopatus offieium praeter vires cor-
21. Robertus Ariensis prrepositus ct in Atreba- poris multotiens exhiberet officiosum. Consumma-
tensi ecclesia obtinens praerogativam electionis, tus autem iu brevi (an. 1177), ne malitia cor ejus
vir mirabili fortunae prodigio de modico et humili immutaret, apud Valcellas sesepeliri decrevit, ut
in praeclaros dignitatum gradus sublimatus, utpote religiosorum obtineret precibus quod sibi de pro-
Turonensis thesaurarius, sancti Audomari, sancti- priis meritis provenire non praesumebat.
que Amati Duacensis et beati Donatiani Brugensis "23. Post transitum domni Alardi domnus Roge-

praepositus, Flandrensium comiti Philippo singu- rus de Waurin, archidiaeoni et thesaurarii obtinens
lariter familiaris , multis clericum reclamantibus, dignitatem in ecclesia Cameracensi, communiter
in Cameracensium pastorem cst electus ab illis qui eleetus est (an. 1178), et sine difficultate investitu-
fortunas beneficium in eo mirantes, sperabant quod ram recepit de manu imperatoris, quia quondam
ecclesiam suam singulariter exaltaret, qui singu- gratiam ejus promeruerat, cum ipsum et dominum
lariter exaltatus mundo stuporem incusserat. Im- Alardum episeopum pridem in pacis unitatem revo-
perator etiam ut invcstiluram regalium susciperet casset. Consecratus etiam fuit solemniter Romaa
ad preces descendens, offerendo prius ipse prae- in monte Aventino in ecclesia sanctae Sabinae, a

NOT^
(484) Issoudun, in Biturigibus.
 ,

213 CONTINUATIO. — GESTORUM VEItSIO GALLICA. .'1 l

D. Willelmo Remorumarehiepiscopo ot ibidem car- A magno permutatem infortunio, dum privilegium 1'-

dinalicrcato in concilio Lateranensi a «lomino papa bertatis in qusdam commutatur!

servitutisinstituta
Alexandro, prius milralus quam oonsecrationis ol)- 25. Werris praeterea et multiplicibue tum farni-
tineret dignitatetn. Suis vero postmodum cum omni liarium Buorum persecutionibus tum amioorum ,

jocundicate restitutus, cum summa pace roxit ecclc- suorum causiset necessitatibus, quasi in area tri-
siam,hoc solumexcepto quod comes Flandri», epi- tici trituratus episcopus, in famosa peregrina-
illa

scopo moram Romce faciente, prseposituram Novi- lionc quando a Saracenis novissime subjugata fuit
caslri, ipso ncsciente, multa pecunia comparavit, Iherusalem, cuni cseteris iter arripuit peregrinandi
occupaturus lolum jus episcopi ratioue SU86 portio- desiderans laboribus ei sudore proprii oorporis di-
nis, nisi provida sollicitudine rcmedium episcopus luere quodintor uos convcrsalus ex episcopalis ne-
tantaeprsesumptionisedulusadhibuisset.Nulla nam- gligentia regiminis contraxerat et humanse culpa
que timcns pericula vel morlis vcl exilii, majoribus contagionis. Multis autem exhaustis periculis, ad
Flandriaeetipso comite contra eum insurgentibus sancteecivitatisperveniensobsidionem, ocepitgravi-
hocmultis expensis et laboribus exhaustus tandem us infirmari, etapudTyrumrelatus, episcopatum re-
evieit, quodproepositura post morlem comitis libera signans et pauper effectus pro Christo, sub habitu
ad jus episcopi devolverctur, et comes eam dum vi- canonicorum regularium migrans a bsbouIo (an.
veretjuresuotanlumeontentus, assignatisin morte B U91)cum planclu omnium familiarium suorum ei

sua cui placerct scptingcntis libris, quieti posside- assistentium in Sanctse Grucis ecclcsia monumcnto
ret; et hujusmodi transactio confirmata est impera- receptus, extrema sui abjectione psenitendi moni-
toris etregis Franeiae ct majorumquorumlibet, quo- mentum suis descruit, conferens in refeetionem ca-
rumin hoc testimonium valere potuerit, privilegiis. nonicorum quotidianam rcgeriam quatuor mencal-
24. Orta postmodum inter ipsuin et cives suos dorum farinee perhebdomadam, ut, indeficiente pa-
discordia, quia communia civitalis minus licenter nc, eorum oralionibus in seternum reficiatur.

et libenter contra libertatem clericorum manus ex- 26. Quot autem et quanta patres praedicti eoulu-
tendebat, ad coesaris audicnliam fuit appellatum: leruntecclesiaj nostrse beneficia, licetexprivilegiis
ubi majoribus curioe pontilici adnitentibus, quia nobis indultis perpendere manifestius, quia uobis
communioe conjuratio omnibusecclesitc libertatem ipsorum largitionequotidiani panis abundantia con-
diligentibus est odiosa, ab imperatore solemniter fertur, ea conditione utfideliter jura matris siue
communiaCameraeensis fuit abjudicata, conces ia- servantibus etiam eoclestis retvibulio conferatur.
que episcopo imperatoris edieto potestas ordi-
fuit Sed eece in die Domini, infidelitatis timemus argui,
nandi de civitate eteivibus prout ecclesioe tranquil- quia, uobisquasi nescientibus, de integritate etdi-
litas et episcopi enlentia decrevisset; et super hoc gnitate episcopali quseque pretiosa deperierunl, ca-
privilegium fuit indultum et principum testimonio q stra videlicetistaPaluel,Oisy, Haveraincourt, Cri-
consignatum,et omnia communioe insignia fuerunt veeuer, Wallaincourt, Busignies, Saint-Obers,
penitusexterminata. Domino autem episeopo minus Hordain, et facta sunt nobis quasi clavus in oeulis,
diseretequoddamjugumservitutisgravissimoe civi- cum deberent csse propuguacula securitalis ;
fora-
bus suis seimpositurum comminante, cum potius a strum quoque regium quod episcopis dalumest
:!: » 7

severitate foret temperandum cives ab imperatorem

,
festinantius,cum multa pccunia recurentes, climi-
nato eommunipe nominequod semper abominabile
existit sub nominepacis, cum tamenpax non esset,
inusus venandi, etdeputatum iiulefensioncmmarcaj
imperialis, ita penitus deperiit, quod nec sylvaB pe-
nitus vestigia retineat, nec aliquod praebeat obsla-
culum incursantibus in quibus omnibus revocan-
:

contra episcopum et elericorum libertatem, sicut dis, proul tempus cxigit, unicum reslal consilium,
hodie est experiri, privilegium sua voluntate et se- ut, evaginato gladioPelri.aliusquem adhuc vagina
ditioneplenumreportaverunt. primam felicitatem ooncludit, efficaciter eonseratur 3 -'i8.

GESTORUM VERSIO GALLIGL

(CLExcept. Gaug.2.) Apresla mort 1'evesque
1. D ne chilzme cliiulz aultrcs, mais chiuix que b empc
Gerard (an. 1092) oi(GaUice eut) dissention et grant reres y envoyeroit. Puis ol li peules consel qu'il
discorde entrele clergiet de Cambray. Si (ainsi) envoyeroicnt le croche 1'evesquc a l'empereur Henry
n'eslirent eve.que en grant tamps. Si estoient moult letierch.Dontfupresdelporterungentiulxhomsqui
hay et moultblame du peulc (peuple), et quant vit otnomMasselins, ^irevos de 1'eglise: et disl que
lipeules que li cannone ne faisoient mie evesques, toit ses droits. Mais moulttostle conlredi Erlebaus,
si qu'il devissent, si assemblerent conlre Dieu et coustresdel'cglise, el dist que c'es!oil li siens drois.
les drois dc sainte eglise, et tinrent une audience, Ainsiescrimerentlongtamps pourporter lecrochc,
et jurerent entr' iaux(e»A') qu'il ne seroit evesques etne fut pas portee. Ainsi passa unsans entiers, qu'il
VARI^ LECTIONES.
357
i. e. forestum. 358 Hie desimtd. « qiue ibi adhuc sequentur, scripta sunt alia manu, sed adeo mutila,
nt exeis certi qnidquam vix elicere fas sit. » Brial.
21 ,
GESTA P.>\TIFICUMCAMKKA<'K.\-IKM 216

n\ otevesques;el neseavoitHempereresquelievee- A trop iriel irati),el alerent a 1'archevesque de Raina i

ques Gorars fust encor mora. Vpn embla ii nault, et h priei [u'il poroienl fa

peuleseteslirenl evesque oontre Die el contre lo leur respondit qu'il eluenssen evei quo prendom-
i il

droisdesain >,quiotnomManasses, me, ig qui peuist 1'eglise soubstenir en si grands

I
),

jeuae) d'ansel de meurs. Quand ce is li ulations. Adonl avoit en \ archedi I

-i fUrenl du tourble, el vinren de monll granl valonr, et ilisi .

le, qnis'i1 li

lirenl par divine in m tin noble li >m voloient aidier, il estoit apparilies d'aler A Rome
ix, prevostde 1'oglise, quiot nom Mas- contre Lamberl reslieut (6Iu) d'Arras;maiscascuns
selins. Quant ce otrent li lay, Bi furenl plain aussi i ta le travel d'aler h Rome, el dii
eomme de foursenerie, el contredirent terriblement • Chiulxquiesl eslis,y voist,el se deffeage sicomme
a 1'esleotion que li capitlos avoil faite, et jurerenl pour soi meismes. (Ib.T). Puis fn li clergies mis a
•

que Menasses seroil evesqnes, celui qu*il avoient grant angouesse de doleor, en trislece, en tribula-
eslit. A|nvs jurerenl que se aucuns des clers leur tion, el ne scavoient par cui il peuissent estre
edisoit, que il l'ochiroien f . Vdont so apparilla delaisel de leur anemis. Dont penserentet heurenl
ii eslis Manasses d'alera remporeur, etlibourgois sel onsamble, qu'il ne scavoient clerch plus
par force tolirenl du tresor de 1'eglise 1 candela- g ydoine,Je plusgrant valourpour l'eglise releverde
bres de purargent, qui pesoientSOmarset un calice ses possessions, que l'archcdiacre messire Gan-
de pur or de poisde 7 mars, qui etoient aournesde cher; el disoientqu'ilestoitbiendignesdeplus grant
moult de pierres precieuses. Ainsi envoyerent li honneur. Car il estoit nesdenoble lignie,plains de
bonrgois leur eslil a oourt, maispasne le rcchupt li grand clergie (i. q. savoir), bien insfrnits des sept
empereres, ains revint a confusion. Lors crut haine ars. Aultre raison avoil aussi qu'il fut eslisjcar li

et discorde entre le clergiet et le peule. Car li emporeres leur avoit mandet par lettres qu'il le
bourgois disoient que li olerch avoient envoyet eslisissent. Dont fu eslia messireGauchiera parle
lutres a l'empereur, qu'il ne rechupst niie leur commun assent de tous, et sans riens de TegWse il

eslii, el moult d'aultres causes j ol de haine etde ala a l'empereur Henri le lierch, qui le rechupt
dissention. Ainsi fn li eglise de Cambray longtams (recut) a grant honneur, et seassenti aTeslection,
, desolee, sans pasteur, et estoit en grand tri- et li ottria lc seigneurie oTe Cambray dont ot grant
;

hulation. joie el palais le roy, et li roismeismes commencha

H. A
tamps avoit un mal hoinme a Gambray,
cel 7V Doum laudamus.
qui ot (eut) nom Foulkes ; si estoil vidame de la 4. Endementiers quc li esliux Gauchiers estoit o
cite. Ichiulx comme il vit que 1'eglise estoit sans Pempereur, li papes Urliainslisecondssacra Lam-
p
deffenseur, si entra el palais 1'evesque, o lui moult bcrt 1'eslit d*Arras (an. 1094, Mavt. 19), et par son
de chevaliers, et saisi les rentes de 1'evesquiet commandement fu il rechups a Arras a grant hon-
[t
:

et en vivoil outrageusement, et poi curoit

:
v< rlii-), neur. Puis revint li esliux Oauchiers usacite,ou il
(paueumcurabat)d\i domaige del'eglise,etne vosist futrechupsamoultgrantleecheQastitia^/iessejoie).
pas i[ue elle euist un boin evesque. Qaand ce virent Adont vint li vidasme Kouques a 1'cvesque, eldevint
li anemi de 1'eglise, si furent moult esjoi (joyeux), ses homs lieges par foi et par serment. Puisli ju-
si orent consel ensamble, et fremerent (fermerent, rercnt feute et clerch et lai. Ainsi comme li boins
i. pour apresser la cite.
q. fortiderent) castiaux evcsques Gauchiers fu de nouvel venu a s'eglise,
Enlre lesquels un chevaliers, qui ot nom Amouris, si s'efforchamoult durement deamer scssubgis,dc

en lit un a Gouy, el Manasses un a Kumilly. Puis vivre en pais entr'eux, d'aquerre amis a s'eglise ;

alerent al comte de Flandres Robert, ct releverent
leur terres de lui, contre leur serment et les droitu-
res du 1'cvesquiet. Puis guerrierent lepaisagrant
forche (force), sique lacite qui devant avoitguer-
rcs de langues et de tonchons (tcnrons, certamina
poetica), apres d'armes, de fu (feu) et d'espee; **
l'ot
et gasterent si le pais que a paines y demeura-il
ahaniers (laboureurs) qui les terres cultivast.
3. (Excerpt. Gaug, 3.) En cel tamps que la cites
mais li orghieulx et li malisces des caseis del pais
cstoitVers lui trop grans. et croissoit formcnt.Car
IIues,Amouris,Mauasseset Anseaux,desquelx nous
avons dcseure dit, rehellerent hricfment contrelui,
pour ce qu'il cremoient pcrdre les castiaux qu'il
avoient fremes entour Camhray pour la cite des-
truirc, tant qu'elle fust sans evesques. 11 se cre-
moient aussi, pour ce qu'il avoient fait hoMmage
al cointe de Flandres et releve leurs terres de lui.

avoit discorde dedens, et de ses anemis si grant Dont chil quatre devant dit faisoient adontlropde
oppression dehors, si li avint un grans maulx qui grieftes al pais par le force le comle de Flandres
n'ot point de recouvrier. Car li clergies d'Arras, Roheii. Quand ce vit li evesques, si ot tre grant

comme il virent que chil de Camhray nc faisoient pitie des poures qui perdoient leurs possessiotis,
mie evesque, si qu'il devissent, si orent consel dont ammonesta humblement par douches parolles
ensamble, et eslirenl evesqne Kamhert archediacre ses ancmis,et leurpriaqu'il seatargaissent de faire
de Theruwane — che fu fait l'an de grace 1095 mal a sen eglise. Mais rien n'en fisent. Apres sa
(potius 1093^ — et fisenl ainsi chiel' dcl membre. proycre, il leur promisl grans dons, si ahatissent
Quand ee oirent le clergiet de Gambray, si furent . les castiaux qu'il orent fais contre lui, et cuissent
217 CONTINUATIO. — GESTORUM VFRSIO GALLICA 21*

a Iui pais ; et lout ce Quand vit li A papesmandoit. Puisassignaliarchevesquesjourde

il despiterent.
evcsquos qu'il ne les pooit avoir amis pardons ne beneir 1'eslil a Laon,o lui moult dVvesques. Bn
par promesses, si asscinbla grant plente dc sau- 1'curc qu'il devoit estre sanv-s, si parvint Maha
doyers, et fil tant qu'il ot "00 chevaliers, et deffendi cl le contredi. Gon grans tenchons et con grane

lorsson paTs moultvigheureusoment contre ses ane- dissentions il lit iiu seroit a dire. Dont orent
mis (Abbr. Camerac. 7). Adont fis! il assalir un consel evesque assembles de ces eslections, el
li

castiel a Goy en Arouaise, etfu pris a grant forche discnt par sentence diffinitive que li eslection mon-
par 1'aidc dc Dieu, et y fu pris Amouris scs grans sieur Gauchier cstoilbonnc etloyaulx, el Manae
anemis, qui lc casticl avoit fait, et le tint en prison fu formcnl desevesques exeuraoni6s, fournigics et
par un an enticr et il sc repenti des maulx qu'il ot
; boutcs hors de 1'cgliso, cl lors fu niessire Gauohicr
fait a feglise, ct devint amis a 1'evesquc, etli jura sacres en grantreverence.Puis vint asa citc, el fu
feute, c' ainsi fu mis hors dc la prison. Puis fist il rechus a trcs grant honncur, et fu mis en sa
assalir lc castie! de Rumilli que Manasses ot fait chayere de Pevesque de Laon Elynant. Puis fu com-
y fiscnt longlamps; car li ville cstoit fort
faire, et mande de par le pape que tout obeissent a lui grand
fermee de haulx murs et deprofons fosses, dequoi et petit. Puis manda li papes et li nrchevesquos au

moult s'enorguillirent chil de dcdens, et convoi- comte de Flandres Robcrt qu'il ccssast dore cn
toient moult qu'il puissent lc paYs destruire. Mais avant dc faire griefs a lVglise de Cambray, et qu'il
un poidetamps apreslcs gens 1'evesquc 1'assalirent ait a lui bonnc pais, et qu'il aime l'evcsquo Gau-

de si grant vertu, que par la volonte de Dieu li chicr, garde honneur et soubsticgne et s'il ne le
;

castiaux fupris, ct Manasses iluec occis Lors tist ! fait, il leexcumenie; ct li quens lc fist volenticrs.

li evesques Ic castiel abatre et arrascr, ct tout met-

G. Quand li evesqucs vit qu'il fu confromes ct
trc a fu et a flame. Puis fist assalir un aultre castiel
siege, sigrant desirier de relever 1'eglise, et
ot tres
qui ot nom Sauchis, qui estoit fosse delarrons ; si
pensa prcmiers de .ambert qui avoit ostet tel mcm-
I

le prist par 1'aide de Dieu, et y heut pluisieurs des

bre quVst Arras de 1'evcsquiel dc Gambray ; lors
reubeurs occis et aucuns pris, et ainsi fu li pats
manda au pape Urbainpar solcmpnel message i£ii'il
delivres de ces malfaiteurs. Quandlieslis vilqueli
li assignast jour contrc Lambert qui avoit ainsi
paTs estoit auques en pais, si donna moultde biaux
Arras, cstoit evcsque; et li papes li rc-
ct iluec
dons a ses saudoyers, et ainsi se partirent de lui
manda moult admiablemcnt qu'il li aideroit, et li
moult joyeuscment.
assignajour pour la sccondc domee de 1'avent, ct
(Exc. Gauff. 7). En iceltamps futlieslis si oc-
5. en certain lieu a Glermont, ct manda aussi a Lam-
cupes de mcltre pais en sa terre, qu'il n'avoit heut Q bert adversaire 1'evesque qu'il fust la a tel jour

espasse de lui faire ordenner, et nVstoit pas pre- (an. 1095). Dont alaau jour lievcsques moult effor-
strcs. Si comme il vit avoit un poi de rcpos, si ala chliement, ct li papes lc rechupta fause acolec si
a Rains a l'archevesque Rahiaul, et li pria qu'il quc puis apparu. Gar Lambert estoit ja vcnus au
1'ordenast a prestre, ct il lui rcfusa jusques a tant papc cn secret ct li avoit donnc tres grans dons,
qu'il enaroit commandement du pape. Lors ala li pour ce qu'il ne fust desposes, et ainsi avoit le pape
esliux a Romme et
suppliaau pape Urbain lcsecond alrait par ses douces parolles. Puis tempta li papes

qu'il fust ordonne a prestrc, cl li pape lc rechupt l'evesque Gauchier, s'il li volroit plus donner quc
benignement. Puis monstra li csliux Gauchiers au Lambers, et demandoit trois cent mars d'argent :

pape lcs grieftcs que le quens de Flandres Robers
avoit fait a 1'eglise de Gambray. Puis fist aussi sa
complainte de 1'eslection de Manasses, comment il
avoit estet eslieux du peuple contre droit, etcommc
grant tribulation il avoit fait
mais li evcsqucs les denoia,ctpouritant perdi il sa
querelle. Carsitost que lievesques Gauchierprist a
parlcr devant les evesquesquiiluec estoientencon-
cile, et il faisoit sa c.omplainte deLambcrt
cvesque
d'Arras, et disoit que contre les droitsde sc eglise
puis se eslection : ct

de toutes ces complaintes furent lesmoing dev&nt li papes confreme evesque ii papes fu for-
1'avoit ;

le pape li archcvesques dc Tours et plusieurs aultres ^ mcnt iries et sVscria moult duremen
« Laissies ester vos droits et vos
canons car
evesques. Quand li papes oT cescoses, si confrema 8) :
;

auctori-
monsieur Gauchier 1'esluit, ct le renvoya par ses toutes les lois que ,jou ay donnees seront
sables. » Lors commanda a Manassen qui
iluec estoit
lettres a l'archevesquc dc Ruins,etcommanda qu'il
presens, qu'il fesit sa complainte, oTans tous,dese
1'ordennast, et par le commandement du papealao
eslection. Adont furentsi esbahi li
evesques et tout
hii li archevesques deTourset liabbesde S. Rasle,
clergics de cc que li papes commandoit, que ne
et si commanda aussi li papes qu'il ne souffrist pas le

poroie dire. Puis se leva Manassen,

et commcncha
que chiulx Manasses fcsist plus de griefsal'cglise le
nestoitmie evcsques
de Gambray pour so eslcction, car elle estoit nullc. a dire quc MessireGauehiers
droit, mais il meismes deuist
estre evesques
Si commanda aussi li papes a celui Manasses qu'il selong
qui fu premiers cslis, moult dVutres ehoses mist
at
rendist le tresor de 1'eglise, qu'il avait mauvaise-
argouoit moult
lnent portct, ou se chou non, il le excumenioit. avant cbilz Manasscs. Et li papes
a Manassen;
1'evesque Gauchiers qull repondist
lost
Quand li archevesques vit la grant grace que li
moult sagement dcmanda nn poi de
respit.
papes faisoit a 1'eslit Gauchier, si.fist ce quc li cl il
 ;; ;

219 GESTA PONTIFICUM CAMERACENSIUM.

Apree uii poi Qsl I» ev< I

iau ihiera bq nnn 1
1- ^ amoient 1'evesque, pour oe qu'il estoit doux el
tion, comment Manasses fu oslieux contre droit piulx; ol toujours ama el quisl pais ; <'t li granl le
sans 1'assentdu clei i< i
et furcfusdsde)'em] I aioienl pour ce qu'il voulo enl les poures fouler,
ct fiit excumenie Laon en plain concile de eves-
q I I li evc8quee ies deffem oit.
ques; mais il meisme ful esliu cselong lesdr |d. ,\ [cel tamps avint a 1'evesque grana adver-

Bainct( . et par le commun assenl du clergiet, car il futexcumeniede Romme etde Rains
,

et confremes del'empereurquilidonnala rie 'I

111 li clerch virenl que li granl del pala l'as-
l

de l.i cite, ol confromes aussi du pape pnr Bes let- saloient ainsi, si r.leverent ausni contre leur
tres, et sacresetbcneisde rarchevesqucsde Rains adont que li archevesquede Raina
[ue, el avint
et de ee il en tesmoignage, car il estoit
l'appelloit leurmenda parses leltres qu'ils laissaseentlecanter
iluec presens. selevaliarchevesquesdoRains;
I .ors el le service de Dieu,s'il8nerecepvoientManas8en
ci dist quo c'estoit verites; mais li papes nel creJ. q evesqueel li faisoient obedience; et chil lanlost
\presmonstrali evesques Gauchicrs les lettres <!e ccsserent. Quand ceoyli evesque Gauchiers, si fu
sa confremation saill£es du pape meismes, et il lout moult esrnervillies ct parlamoultdouchementases
denoia. Si que papes ol oy aus deux les parties,
li cannoncs, ct dist qu*il voloit faire par leur consel si

si commanda a rendre jugement et messin Gau- 15 que par ses boins liulx ct seslioins amis, maisqu'il
chiers se eremi, si s*on parli devant sentenco ren- volsissent a luiobeiret reprendre le chanter ; etil
due. Dontfislpapes rendre sontence par le consel
li repondirent en grand desdaing que rien n'en fe-
d'auounsevesques, no mie de tous, ct restauli Ma- roicnt. I'uis furcnt-ils si tourblc par irc, qu'il pri-
nassen evosque, et excumenia monsieur Gauchier, sent les eorps sainseseglises,et voloicnt les sain-
sans ammonester si que faire ne deuht dl>. 10). tuaires porter hors du pais. Si comine il en aloicnt
1. Puis revint messire Gauchiersa so eglise, et toutes les reliques, si monstra dieux grant mira-
lapourcessions vint contre lui,etlevoloit recepvoir cle, car si tres grans habundance dc pleue et si
a grant honnour; maispourcequ'il estoil tristeset grans horreurs dc vens chai sur eulx,que mouvoir
dolans ct en grand tribulation, si leur deffenrli a neseporent. Dont coururentapresyaulxehevalieret
faire joie, et lendemain manda tous ses amis,et leur serganl de l'evesque. Si que li clerch lesviront, si
conta ce que fait estoit el concile a Clermont. furent moult esbahi, et liclerh s'en coururenl for-
Quant 'se oyli clergies et lipeules, si furcntinoult ment, ot laissierent les reliques, et li sergant les
tourble, ethairent papo durement, etconsillierent
le raporlcrent es egliscs a grant honneur.
a leur evesques qu'il ne obeeist plus au pape, s'il 11. Entre cescoses sedalumoult li evcsquesdes
nerendoit Arrasa lacite deCambray, et otaussicon- ~ adversaires qui se canonne li faisoient, et il s'as-
sel qnc il necessast mic de faire office d'evesque samblerent enTeglise S. Gcry,etfurentilluecaussi
mais puis li tourna a contrairc. quc en lieu de rcfnge. Adont lcurmanda lievesques
8. Apres ces cosesFoukes li Visdame, de cui dc- moult humblement, ct les ammonesta par trois
scuro avons dit, et Amourisque li; evesques mist fios moult douchcment, qu'ils nc creissent pas mal
hors dc prison, et moult d'aultres li plus grantde vaisconsel, mais demoraisscnt cnla cite,servissent
la cite, prisent a hair leur evcsquc ct recepvoienf Dieu et a lui, si qu'il devoicnt cn bonne foy, ct
lettrcs et messages de Manassen ; et il leur pro- obcissent ; ct chil ricns n'en tiscnt, ains prierenta
mettoit or, argent, villcs etpossessions, mais qu'il l'evesque qu'il leur oltriast qu'il peuissent issir de
s'acordaissent manderent par lctlrcs
a lui et lui la citesauf leurs cerps ct leur avoir. Et li evesques
qu'il fust contre yaulx a Avesnes en Haynau a par- leur repondimoultdebonnairemcnl qu'il voloitqu'il
lement et il si fu, et leur donna inoult <le grans
; fuissant asseur ou qu*il demouraissent (cf. Ahhr.
dons, et il le rochuprcnt a seigneur et a evesque, Cam. 6). Lorsalerent li eanonne a rarchevesquc de
et releverent dc lui leur terres etleur fiefs. Puis HainsManassen,direqucs'il voloitbcneirManassen
consilierent a Manasscn qu'il alasta 1'arehevesque ct sacrer a 1'evesque, il lui feroicnt auliedience et
de Hains, et messist en ban Feglise de Cambrav gucrpiroicnt 1'cvesqueGauchier elainsifu fait. ;

et tout le pais, et ainsi fu fait pour accroisfi'c lc^ •12. QuandManasses fut beneis evcsques, sicrust
confusion 1'evesque Gauchier. grant paine a 1'cvesque Cauchier ; mais nequcdent
9. En cel tamps trespassa de ccst siecle Hainaus pas nes'effraya, ainss'efforcha de lui plus exercllev
archcvesque deRains(a/j. 1096, Jan. 21). Si fu apres enbonncs ceuvres. Carentreces grans tribulations
archevesque Manasses, oncle de celui de Manasscn il fist assaillirle castiel d'Oisi qui cstoittres fors de
de cui nous disons, et pour ce qu'il trouva f eglisc et murs,detours etfosses, et dedans manoitunsvail-
lepaisen ban, si litintaussi dont furent moult es- : lans chevaliers qui ot nom Gossuins, cousinsal'e-
joi tout lianemi monsieur Gauchicr. Mais apres ce vesques ct lieges homs; et pour cequeli castiaulx
fisent-il merveilles Car il n'eslongierent pas . estoit audomage de tout sonpais,iI n'espargna pas
l'evcsquc, ains buvoient et mangeoient lui, et li son cousin, ains sist tant devant 1: casticl,qu'il l'a-
donnoicnt conseil de ses bcsongnes, ct en derrere fama et prist par force. Puis fist tout abatre et ar-
le traissoieut, et ne se targeoicnt de faire malafe- rascr a terre, pour le desirier qu'il avoit de ses
vesque, fors que pour le mcnue gent qui moult gens en pais, et chiaulx qu'il trouva dedens sauva
221 CONTINUATIO. - GESTORUM VERSIO GALLICA 222

laviepour Dieu. ruis assist un autreoastiel qui <>l -^ l'evesquiel et de l'empereur. Si que Manassea fu
noin Dusegnies, el le prisl par forcho. Puis assisl rechups dedans la cit6, si Be tint comme evesques,
unaulti c<[ui ot noin Doussies,ot Ie prisl aussi.Puist cl lint senne, et (it ordenes, el demoura iluec par
prist-il par forche aultres eastiaux, cases, maisons, trois mois, ct. toli les benefices a ceulx qui esioient
ct tout ce qu'il veoit qui gesnoil a son pais. De ces de la partie 1'evesque Gauchiers, et les donna a
coses dcseure <lictcs li evesque moult ames et
fu amis. Ainsi que ce fu fait, si vint la nouvelle que li

duremenl prisies grans et des pctis, et de co

<les evesques Gauchiers reparoit de courl grans o lui
quil tint ses subgis si l>iou en pais, fu il moull princes par l'empereur. Quand ce oy Manas
<le

oommendes, meismes <le cliiaulx qui le haioient. si fui hors de la cite, el li evesques Gauchioi
Aprcs ees coses prisl li evesquc Gauchiers
13. entra, etprince 1'empereur aussi, qui cstoieut
li

vengance des canonncs qui estoient alet a Hains venu pour soavoir liquel estoient obeissanl a l'eves-
pour lui deposer. Car il lenr toli leurs provendes et quc ct liqucl non. Dont, commanderent li princede
leurs possessions, ct les donna as clercs qui en parrempereur, oianttoullepeule, <|iicloulobcissent
s'eglise demouroient. Puis les fist li evesqucs chan- a 1'evesque Gauchiers, et <jui ne le feroit, il seroit

ter et faire le servico dc Dicu moult dcvolcment, et anemis a 1'empereur. Dont s'cn parlirent li aucuns

il meismes les visotoit souvent et lcs incitoil de bien B des clercs, li aultres remesent. Lors demanda li
fairc, et multiplioit leurs bicns temporeulx, si que il
evesques a cculx qui demorerent leur foi el leur
leur clonna quatre autculx, 1'autcil de Cantaing, celui serment, el qifil li feissent hommage, et il si liscnt

de FUewe, celui dc Wambais, celui <le Wethie, ct tout ct clcrch ct lay sans contredit, en la presence

moultd'aullrcs biausdons. Ainsifuli evesquesGau- des princes l'empereur. Mais je prise poi telle feute,
chicrs o ses clercs un poi dc tamps cn paix et en car en derrere ils font tout le conlraire.
soulas, si que le oircnt li canonnc qui estoient alet 16. (Gf. ib. 9.) Par iecl tamps Robers quens de
a Rains, et veoicnt qu'il avoient laissiet leur eglise Flandres, pour cequ'il vit si grand dissention entre
trop folement, ct chil qui cstoient dcmoret crois- le clergiet et le peule, si saisi la terre de Gambre-
soient espirituellement et tcmporalement ;
si se sis, jasoit ce que ce fust conlrc les droits de l'em-
repentirent forment que pour Manasscn avoient percur. C.ar li archovesqucs <le Hains Manassos li

guerpi le boin evcsque Gauehier. Lors orent consel avoit mandet par lcltres qu'il deslruisit Cambraiet
qu'il venroicnt a lui et querroient misericorde — oonfondist eheux dc la partie l'evesque Gauchier,
car il lc seavoicnt doucliet piu— etqu'il leurlaissast aussi com se il fuissent paien. Puis ces lettrcs
repairier a leur eglise moult benigne-; et il le fist veues, vint li quens Robeis cn Cambresis a grant
mcnt, et leur rendi leurs prouvendcs ct leurs di- grans arsis, si quc
q ost, el pilla le pais et tist la terrc
gnites tout entierement si que devant avoient heu, dcmora sans ahaniers et furent vuit de beufs, de
et moult leur pria qu'il servissent Dieu devotement. vaches et d'aultre beslialle, et s'enfuirent homs ,

Puis li jurerent il feule dc n mviel, et il leur par- femmes, grant el pctit, el mendioicnt par divcrscs
donna lous mauialens, et les ama pour Dieu, qui terrcs. Puis fist-il fremicr un castiel, pour lc eite
commandeenEscripturequ'ondoitamersesanemis. plus appresser, a une ville qui ot nom Marcoing, sul
14. Adont obeirent li eanonne a lour evesque un la riviere de 1'Eseaut a deux milcs pres de la cite.

poi de tamps, et le servircnt par amour Mais

fainte. Ainsi leur tolli leur issue, et pais, pain, char, viu,
ne passa mie unsansqu'il brisierent toule la feute scl, Imehc ct lous aulttcs fruits de tcrre. Quand
qu'il li avoient devant jurec, et par le incitement du virent li bourgois qu'il estoient cn si grant tribula-
diable fu entre yaulx grans discorde semee. Car li tion , et qu'il n'avoicnt nul secours de par l'empe-
clcrgics ct tous li pculcs rebclerent contre lui, ct reur, si vinrent a leur evesques, et disent qu'il ne
vinrent ainsi que d'une volente en sa presenee ct poroient la eite garder, ne contrestcr al comtc <lc
li disent : Sire Gauohicr, nos sircs, vous cstes re- Flandres, s'il n'avoicnt aide. Lors cnvoia li evesques
bellcs n fcglise de Roininc ct k cele de Ilains. Si a 1'empcreur, et sa complainte en grant doleur
fist

ne voulons plus soulTrir de vous mais alcs lost , r\ dc cuer, etpour Dieu secours ct li cmpe-
li prioit ;

querrc reconciliation et pooir de fairc office de fist volontiers. Car il y cnvoia le comte de
reres lo
e vesque, ou se cc non, jamais nc rcpairics. Quand ce Louvaing o 200 ehevaliers ct l'evcsque de Licgc o
oy li evcsques, si fu moult esbahis et se eremi de 300, ct li manda qu'il meismes vcnroit et li feroit

la mort. Dont ieur pria moult humblement respit; pais du comte Hobert. Ainsi fu fail, car li quens
car il desiroit a estre hors de leurs mains, et la laissa le pais en pais par un i>oi dc temps, et li

merehi Dieu il li ottryerent. (Cf. Abhr. Cam. 8.) Puis chcvalier devant ralerent en leur pais.
alla dedens trois jours a l'empereur d'Allemagne
H. Si comme il furent repairiet en leur terre, si
Henri, et li racompta tout ce qui fait estoit, et moult bourgois.Car la citc ycrt poure
se cremirent moult li

li pria qu'il li fcsist pais de si grans injures. Dont

ct poi y ot dc gens d'armes et deffensables, et moll
le rctint li empereres o lui grant tamps. revenirdu comte. Do&t parlerentune
doubtoient le

15. Endemenliers que li evesque Gauchiers estoil fois ensamble et disent Pourquoi souffrons nous :

illuec, si s'assembla li clergics et tout li peules, ct si longbe morl, rccepvons lc comte a seigneur, et

rcchuprent Manassen a evesque'contre les droits de ainsi ayons repos. Lors discnt a 1'evesque Gauchaer
 GESTA PONTIl [CUM CAMERACENSIUM •22-1

qu*il leur lais&ast fai ommugno et conjuration A Baint. Apivs cea coses ne furenl mie li bourf
en8amble pour bod proflt meismes; car aultrem >nl iii-, -i manderent au comte Itobert qu'il

il ne povoient la citd ot yaux m euisl pitie d'iauli et leur donnast trieuves et respit
Quand evesque oj che, si
li se dolu trop dure nt, ialavenua deTempereur; ets'il ne revenoit et
nequedent pour ce que la cites euist plua grant ai tcouroit, si comme il ot convent, il li baillier
il le souffri. Lors jurerontainsi: Nous,bourgoi ront la cite e< la seignourie, ei obeiront a lui, et
Cambray jm enaamble par Dieu ei par ses
-.
devenront ^i homme feal. Tout che ottria li qi

saints, et prometi tns par nos foy,et confremons par donna trieuves d'essi a la nati-
leur
1

; 1 1

cbartre '/</'•,nons garderons monsieur Gancbier vite Notro Dame en Septombre. Et pour ce que co
notre ei esque /i-i oment de sa vie, dcse honneur, de fnst oose estable l'u donnee fianoe par leur foia
,

ses membres, tant qtfil sera a la court Y empereur d'uno part et d'aultre. Lors espera li quens qu'en
Henri el son Gls el ses successeurs, ainsi que lievo -
brif tamps la cite fu^t soie, mais ne fu pas ainst;
ques de Fempirejugeront. Et sijuronspar nos cres- carasses tost apres il oy dire que li ejnpereics re-
tiennetet, queja ne lui faurons,et ne reccpverons pairoit vers Flandres a tres grant effoii. Dont sc
abbet, moisne, clerch, lai, qui soit contre lui, et ijuc eremi moult ne fusi deshiretes, et demanda
qu'il
oous li garderons ses droits selonc les lois et les cos- r, ciinscl as plus gians de Flandres qu'il poroit fairc,
tnmes des cvesqnesdevarit lui. Moull d'auItrescoses et chil li respondirent quc ainsi qu'il avoit empris
ilz jurerent, puis aidierent leur evesque flaulment sour 1'empire, il avoit par ce 1'empereor formcnt
et garderent le pn ys a leur pooir ; car il avoient tourble, ainsi desoremais il rcquesist sa grace et sa
grant esperance de la venue de l'empereur. misericorde, et li fcsiste amende et Batisfaction.

18. (Cf. Ahhr. Cam. 9.) Adont vint li empereres Lors crei li (juens leur consel, et vint a Ltege ou li
Henris en ces parties a tres grant ost, ct entra en la cmpercrcs estoit, o lui dux, princes, comtes et eves-
terre le comte a grand forche, si (|ue li quens ne ques, el fu illuec la pais failc a grant joie; et list li

pot a lui oontrester et ne deubl ; car il etoil ses homs quens hommaige a 1'empereur, et jura feute a lui et
Kege, ei par fol consel avoit-il empris sur lui et a son regne, et dist, oyant tous, (jue doreenavant il

sur son empire. Ainsi commeli empereres chevau- honerera 1'evesque de Cambray Gauchier, et le
choit o sa grant ost, si n'y remanoit castiau ne for- soubstenra conlre tous a son pooir, et commandera
treche qui ne fust prise par forche ou par paour, et que un li donist toutcs lcs rentes de 1'evesquiet.
abatut a terre, si que cinq cn yot ainsi destruis,li Dont furcnt a 1'empereur rendu li prisonnier qui
prcmiers fu Marcoing, 1'aulrc Paluel, le tierch Yn- estoient pris de sa parlie, et au comte aussi li sicn,
chi, le quarl 1'Kscluse et le cinquicme Bouchaing. et li evesques rcndi aussi chiflulx (|u'il ot pris, et
p ainsi fubonnepais partout, ct promistli quens grant
Mais le castieu de 1'Escluse fu pris par forche d'as-
sault et par fu, cl y ot occis plusieurs de la gent le aide a la citc de Cambray.
conite. Adonl ot li empercres granl desirier d'aler Ainsi comme
eucsqucs Gauchiers estoit
20. li

avant en la terre lc comte, mais il nc pot ; car il

en grant tranquillite, et moult estoil ames de scs
faisoitun fort hyvier de plueves, de vcns, de gresil, subgis, si en orent envie si anemi et rebellerent
et laterre etait si fresque, que le grand ost n'y pooit contre lui, et li disent par durent parollcs qui n'es-
chevauchier.Dont repaira li empereres parGambray toit mie obediens a 1'eglise de Rains, si qu'il devoit,
puis cette victoire et conforta inoult lcs citains.
,
voloient recepvoir des canones qui cstoient alet
et
1'uis r'ala en son pais, et fist jurer tous gens de cnconlre lui a Hains ; et il leur defiendi tantost
1'ost qu'il revenroienl a 1'cstet sur la terrc de Flan- qu'il n'cn rccheussent nul ; car il cstoient anemi
drcs. Donl prist li empereres tres efforchiement soi a l'evesquiet ct a tout 1'empire. Puis celle deffense
appariller a rcvcnir en Flandres; si iisl moult faire evesques de Cambray; car voloit
si se parti li il

grandes ncfs, ear il proposait a assalirFlandres par esprouver que li peules feroit : et il lantost aussi
mer et par terre. comme par conspiration mandcrent a 1'archevesque
Mais cc ne pooient pas attendre chil
49. (Cf.iA.) ^. de Hains qu'il fesist revenir les canonnes a
de Cambray qui cstoient cn grant griefte car li cm- ; Gambray, encore fust ce contre la volente 1'eves-
pereres les avoit laissics sans aide, et il avoit le que, et manderent aussi qu'il envoiache de par
comte trop blechiet, et pour ce sc doubtoient li lui aucun qui absoilc la cite de la sentencc, de
bourgois qu'il ne venist soudainement ct destruisist quoi elles estoit en ban(cf. Ahbr. Gam. 10). Ainsi fu
la cite, et par unpoi qu'fl n'avint ainsi.Car li quens fait. Car li arehevesques meismes vinl a Cambray

vint par nuit a grant gent armee, et entra cn la cite o lui 1'evesque de Laon et 1'evesque de Theruwane,
aceiee et y bouta le feu, de quoi li bonrgois furent et assemblerent le clergiet et le peule a 1'entree de
trop csbahi, si que nes ils ne se misent a deffense. la ville. Che fu fait l'an de l'incarnation nostrc
Lors y fist Dieux grans miracles par les merites Seigneur 1103, le vigile S. Malthieu. Puis cnlra en
saint Gery; car chil dc l'ost cachiercnt meismes li la cite, et rcconcilia eglises, auteulx, et fist li cler-
uns 1'autrejiors de la cite, ainsi s'en partirent et giet, et le peule par foi et par serment enconve-
laissierent les bourgois en pais. Quand ce virent li ncnchier qu'il seroit obedient a 1'eglise de Rains.
bourgois, si rendircnt grant graces a Dieu et au Puis excumenia 1'evesque Gauchier, et ne le tenoit
225 CONTINUATIO. - GESTOHUM VERSIO GALLICA. tlti

pas pour cvcsquc, ams liaoit lous eeulx qui li ai- A le oaoB parler devanl moy <ln lil aotecuriaL Dont
doienl, et commanda que pvestre, diaere, sous-dia- i'u ehilz Ansiaulx trop. B6poenles, et requist moult
crc et lous liaulirezclergies qui estoient dela ciW humblomenl absolution, et se creraitque jarnai
monsieur Gauchier, laissassent le chaoter. Don1 Adonl
puisse repairier. ful ronouveUee la oaine
repaira li peules ct li archevesques a Rains, el ae- ol la contention sur 1'egUse de Cambray, si qa'elle
qucdout demorerent li oanone qu'il avoit fait avoisi eslel au concile a Clermont. Puis
comnaanda
1'aire revenir a Cambray pour lesquels li lai ,
li arehevesquos qu'il esluissent autre evesqae i
esloient parjure. Cambray sur monsieur Gauchier. Pour ces c-
21. (Gf. ib. 10.) Endementiers estoit li evesque alerent consel li canonnc de Camhiay a Rains,
li

Gauehiers a un castel qu'il ot fait faire, qui ol et disent a l'archevesque Biaux doulx peres, pour ;

nom Estrucn si fu ses refuges iluec pav moull de

;
1'amour Jesu Christ, ae aous conslraignids paa ;)
taraps, et li chevalier del pais, li franc et li vilain eslire aulire evesque. Car li uoslres est preudooa,

obeissoient a lui si comme a leur propre seigneup. sn/jcs et discretg; si aous aime que boioa peres,
Quand ee virent si mal anemi honne-
qu'il esloit si Boubstienl, aourisL, ei par oous il vousprie mercbi,
rcs de grands et de petits, si penserent par quel ei sc vous nelifaitespardon,ilnouB8emble que c'est
art il le peuissent caehier hors de ce casliel. l.ors 3 injnrc. Car la loi divine disL « Qui mercbi prie, :

prisent Godefroi fil Ansiel desucre nommel, el li- merchi doit avoir. » Lors ae fist ricns li archeves-
sent leur seigneur, et l'eslcvercnt si que defienseur ques a requeste des caaonnes, aias respoadi
Ia

de la cite. Puis li otlriercnt qu'il recheuist les ren- qu'il csloit moull lies dc ce qu'il les tiuioil cn sa

tes de 1'cvesquiet, cttcnist ehcvaliers a ses siuules, preseace, el les ammonesta que il lanlost esluis-

et gardastle pais et contrainsit 1'evesque Gauchier senl cvcsque. Adont li iuicun ,

qui oi^ent plus sain

qu'il ne leur peuist grever. Dont s'aloia a celai ccncel pour ccs opprcssions, appellereal a Romme:
li ancun, qui voloient avoir le faveur l'nrehevesque,
Godefroi par sa foi en celle male besogne messire
Ilue dc Inchi, ct li fist hommage, el li requist le demorcnl iluec, et csluirent 1'ahhet de S. Marlin

castellerie, et chiulx Godefrois li ottria. nequc- de Tournay qui ot non Oedes, cl fu sacres au
dent l'avait-il perdue par jugemenl el lemps 1'evcs- licrchc jour, el li fiscnl chil canonnc feulc(//>. 11).

que Gcrard le sccond. De cel don fu grans ammi- De cette cosc fu Irop li peule esmcivcilles. Dont
ration par tout lc peule. Puis assemhle chil Go.de,- ala li eslius a Tournay, et fist ordcncs iluee et tint

frois tres lout lepculedela cite, et assali le castiel senne. Puis vint a Inchy, ci dcmoura iluec par
d'Estruen, ct le prist par force ct 1'aiasa a lerre. deux ans, ct Ic scrvoienl et honncioicnt
du cliil

Ainsi escacliicrent leur cvesquc de son hebergage pays entour car fust a tort ou a droil, il csloit
;
;
q evesque. Et imisque li archevesques 1'avoit beniet,
mais li bourgois dou castiel en Cambresis le re-
ehurent a grant honneur. Ainsi fu la tcrre de Gam- chil du pai's ne 1'osoient contredire.

bresis par longtamps griefment lourblee par celuy 23. (Ib.) Or dirons de monsicur Gauchier qui
Godefroy et li evesques Gauchiers fist sa com-
; soulTroit si grans adversites en trcs grant patience,
plHinte 1'Empereur et au comte de Flandres, qui
li et point ne s'en vcngoit, ains alendoit la justice
en furent moult iriet, et mancchoient forment a notre Seigneur. A Ie parfin quand il vil qu'il cstoit
pugnir Godefroy et il s'en repenty de ce qu'il avoit
; agrevcs de si grans oppressions, si laissa la tcrre
cmpris sur 1'empire, ct crei consel de preudhom- de Cambresis, et ala a 1'evesques de Liege qui ot
mes, et ramena 1'evesque en sa cite, et le remist a nom Obicrs, et ehilz le reehups a grand honneur,
honncur en sa maison. De quoi li clergies et li et le retint oourtoisement o luipar grans tomps, et
peules moult s'en dolurent, mais contredire ne 1'amoit et honncroit durement.
1'osoient. Adont s'efforeha li cvesques Gauehiers 2i. ylb.) En icel temps avint que li empereres
moult de se faire amer de ses subgis, et toute la Henris donna a Robert comte de Flandres la cite
douchcur que pars doit avoir a iil, il lcur mons- de Cambray, et qu'il le tenist de lui a sa vie ct ;

troit par oevres. chilz si fist ct rechupt les pourfis quant que li em-
2-2. (Ib. tamps vint a Cambray qui
40.) En icel pereres vesqui. Adont amena li quens Robers dc-
aporta bonnes nouvelles. Car li evcsques de Sois- dens Cambray 1'evesque Oedon, et le misl el palais,
sons estoit trepasse de cest siecle, et li papes mais aultre bcnclice n'ot de toute l'evesquict que
avoit fait Manassen iluec evesques, dont fureat l'os'.el, et qu'il celebroit comme evcsques. Apres
moult esjoi li ami monsicur Gauchier. Lors envoya avint que li cmpcreres Henris fu excumenies, et ot

li evesques Gauchiers a Manassen archevcsques moult de adversites par le souffrancc de Dieu. Car
de Rains un moult vaillant archidiacre qui ot non il estoit excumenies, et ses filz qui ot non Henris

Ansiaux, et prioit li evesques moult humblement se leva contrc lui, ct li toli a la couronne de l'em-
misericorde, et qu'il euist pilie de lui, et li par- pire la lanche,le septre, lepooiretlegloredelregne.
donnast ses meffaits. Quand ceoyli archevesques Puis fu-il cachies et reprouvcs dc tous les princes,
Manasses, si fu trop forment iries, et rospondi et ainsi mourut a Licge sans honncur de roy

cruelment a Ansiel, et dist : Pour ce que tu mapor- (an. 1106). Apres ees coses tint Henris ses fiulx

tes telz nouvelles, je te excumenie, et pouv ce que l'empire paisiblemeut et messire Gauchiers ala a
;
227 GESTA 1'oNTIrICUM CAMERACKNSIUM

oomplainte da oomte Robert <le Plan- V raoull benignement a pryer pour bob subgis, et
lui el Rsl sa

dres, oommenl il avoil tourble »on empire, eaioi ebal a pieale roy etdiaoil Trea doula cmpercur :
%

Cambray el mis ene 1'eadit Oedon. Donl l'u li em- ne deatraiaiSa pas noa bourgoia si cruelement et
4

pererea formenl incs pour lea misorei rovoaquoa oa s grani severite ear biea lea poe"a corriger ' :

<•" plna grani doueheor. Dont prierenl

Gauobiera et pour les injures le oomto et 1'ealuit aussi li
Oedon. Lors 8'apparilla li empereres moult effor- prince <le 1'ost o 1'evesque, et disoient qu'il emst
ohiemenf pour venir eu Plandres, et y vint a trea pitie de tantde larmea. Quand ce oy li emperen
grand oal (an. IKH), et assisl le oastiel de Douay si i-efranisl nn poi de se ire, et crel le consel <lo

qui trop cstoit fors de murs et de foss6s. Adont 1'evesque et des princes, et ne les pugni mie si qu'il
(urent ehil de Plandrea moult espoenlo, el li sau- proposoil par righeurdejustice. Nequedent ne les
doyer que li quens avoit mis pour garder Cam- espargnapas dutout; carilcommanda tantost qu'U
bray, Be cremirenl forment; si guerpirenl la cite apportai6senl en sa presence la chartedel commu-
et s'enfuirent. Donl entra h quens dedans Douay, gne qu'il orenl faile, el chil siflsent; el liempei

et garni et hourda moult deffensablomeni toutea res tantost le deffist, et leur flst jurer devant toua
Ie8 fortreches, et prioit a tous moult bonnemiMit les princes que jamais aultre ne feroieot. Ainsi fu
qu'il se Au lierchg deffaite celle commungne, et leur fist l'empereur
deffendissent vigheureusement.
jour apres , li empereres
un tres grant assaut, jurer feute a luy par foi et par serment, El ponr ce
fist

et li quens merveilles bien se deffendi si qu'il y qu'illosottrouvespoi estaules, muablesetdelegier

,

ot plusieurs des chevaliers occis de la partie l'em- oorage, si dit qu'il donnaissent ostaiges, et feissent
pereur, et ainsi laissirent 1'assaut. Dont orent seurte que a tousjours demoureroient si fiable.
consel loul li grant prince de l'ost l'empereur Quand ce oirent li bourgois, si furenttrop iret,maie
ensamble car il veoient
; que riens ne protitoient n'oserent contrester ains delivrerent cn ostage ;

et <[ue pas ne prendroient le castiel, et li <liscnt devers 1'empereur lcs fiulx des plus grans de la
qu'il rechupst a amour le comtc de Flandres, et il cite. Quand li rois les ot recbups, si ne les misl

li feroit hommage et service par sa foi. Lors re- pas en prison mais il les bailla a plusicurs de ses ;

chupl li empcrercs le comte de Elandres a homme, princes, et lcs flst bien garder par divers lieux.
et furent bon amit ensamble, ct li empereres li 26. Apres ces coscs repaira li empercres en son
donna le castellerie de la eite ct la villo du casliel pais (an. 1108), el mcssirc Gauchiers ala o lui, el
en C.ambresis seulement a un terme, desi a lant fu moult honneres de lui et de ses princes. Dont
qu'il euist mis propre evesque a Gambray qui fust rcvinrent a Cambray
canonne qui s'en estoient li

en bonne pais. fu contre la venue 1'empereur. Mais li eslius Oedes

q
Apres cc vint li cmperercs a Cambray moult
25. ne por entrer car li bourgois li vecrent l'entree.
,

terriblement, mais devant sa venue s'enfui Oedes, Lors ala-il a son hostel a Inehi et demora iluec ,

et grans partie <lu clergiet et du pcule qui se scn- ilb. 11).

toicnt eoupable. Dont s'enfuirent plusieurs fcmmes 27. En eel an (1 llOjli emperercs ot pourposd'aler
o leurs enfans as egliscs ct en tours, ct les pucel- a Homeparlera 1'apostolle Pascaut, si envoia dcvant
les se reprouvoientquand elle virent tant de cheva- solcmnes mcssages, preudbommes et discrets, qui
liers Alemans, Csclavons, Lotharyens, Saisnes. monstraissent au paj>c ses besognes ct messire ;

Adont rechuprentTempereura moult grandhonneur Gauchiers y ala, et fu ainsi que chiulx d'ianlx tous
li partie du clergiet tiui pas n'estoit contraire a maistres ct kefs. Si cornme ilvinrent enlapresenee
1'evesque Gauchier, etli cvesqucsmeismes estoit o du pape, si dist messire Gauehiers la parolle, et
1'empereur, ct avoitmoult s'amouret sagrace ct de monstra moultavenamrnent le querelle l'empcreur :

tout sa gent aussi, et estoit compains de sa table. de quoi li papes moultcs 1'ama, eten ot grant reve-
Adont fist 1'empereur cryer que tout li caseit et li rence, et le tint pour saige homme. Apres le lieson-
bourgois venissent cn sa presenee ct il y vinrent : gnerempereur, fist messire Gauchier sa complainle
moult emus ear il se cremoient de pcrdre la vie
; r» au pape pour soi-meismes, etli distles grans griefs
ou leur membres, et nequedent contredire ne l'o- que li clergies etlipcuples H avoient fait, et com-
soient. Lors parla li empereres moult durement a ment il li avoient tolut le cvesquiet deGambraypar
yaulx, et forment les blastenga, et dist commcnt tant dc fois, pour ce qu'il tenait bien justice et
ils estoient si oset qu'il avoient fait tant de coses aidoit lespctits qu'ils ne fuissent grevet des grans,
conlre les droils de 1'empire, conjurations, eom- les orguilleux il rappressoit, les ravisseurs si esca-
mugnes , que plus est qu'il
nouvelles loys, et choit, les robeurs condampnoit ; et pour ces coses
avoicnt rechupt nouvel evesque dedens la cite li avaient-il fait tant de persecutions, qu'il navoit
eontre Dieu et contre Ia seignorie de 1'empire. estet en pais un jour en se evesquiet pour le malice
Quand il oirent 1'empereur ainsi parler, si furent dc ses anemis. Quand li papes oy les grans miseres
trop espoente, et ne scavoient qu'il peuissent res- monsieurGauehier, si Fen prist grans pities(/A. 11),
pondro. Et ,pour ee qu'il se sentoient coupable, il et volentiers 1'euist reslabli evcsque, mais pour
se humilierent, durement, et prierent a 1'empereur 1'eslit Oedon le laissa qui encor vivoit. Lors li fist

merchi. Dont prist li boins evesques Gauchiers li papes gr»ns graces, et li ottria qu'il euist en
 .

229 CONTINUATIO. — GESTOKUM VERSIO GALI.ICA. 2:J0

1'eglise de Cambray tous lcs beneflces qu'il y ot A repaira liempereres en sonpals; et asses tostapree
oni[ucs, ct aucuns benefices li donnade nouviel, si il donna a Oedon l'evesquiet et les Beigneuriefl de
qu'il fu cnnones, coustres, archediacres dc Brai- Cambray ;
ct chilz li list feule, et puis 1'envoia li

bant, et lc confrema li papes par chartres ct par empereres o ses messages Bolemnes a Cambray,
son seel ; et pour co qu'il nc se cremist ile perdre cf ainsi fnt rechups a grant reverence.

ces dignites, il le baisa en signe d'amour, ct manda 30. (//>.) Quanl ce oirent li evesque de 1'empire

a rarchevesque de Hains par ses propres lettres li ahhet, li religicus et lous ordenes du clergiet,
que
qu'il lc remesist en ses dignitcs d'ariere. Che fut li papes avoit ottryet a rcmpcrcur tcl don si se ,

fait l'an 1104. dolurent moult griefment ; car bien leur sembloit
[
(Watkrlos.) an apres Gervaises
28. L'autre que c'estoit contre Dieu. Lors alerentli aucun des
liulx Iluon, le comle de Rethest, saisi 1'eglise de evesque isncllcment nu pape, et parlerent a lui
Rains, et volt estre archevesques contre aucuns mouli durement, et le repriseni aigrement de ce
dcl clergiet. Gar Ii archevesques Manasses, de cui qu'il avoit fait tclle pais a I'empereur ct si malle
dcseure avons dit, avoit laissiet sa croche el cstoit convcnance pour poour dc son corps , et disoient
devcnus canones rieulles en l'abbeie S. Denis a quc telle convenance ne faisoit pas a tcnir. Ainsi
Rains et illuec trespassa de ccst siecle. En l'an g fu deffaile cclle paction, ct
li hoin evesque cn la
apres li papes Paschaus vint a Troies, et tintiluec presencc du pape derompirent le privilege, etl'ap-
grant concile et coudampna Gervaise qu'ii n'estait
;
pielloient pravillege. Puis enortcrent lant lc pape
pas dignes d'estre arehevesquesj ct confrema un quc 1'empereur fu excumenies dc loule sainte
qui ot nom Raous. — Liempereres Henris pardeux eglise. Ront convinf quc li papcs deposast tous lcs
ans apres prit a moullier le fille le roy Ilenri d'En- evesques qui avoient techupt leur croches en tel
gleterre qui ot nom Mehaux, si n'avoit que S ans. tempore de 1'empereur. Ainsi fudemisli evesques
— Une estoille apparut el mois do Juin, qui otnom Ocdes de 1'evesqueit.
chomete, scs rais par devers meidi.
et getoit — 31 Apres sc assemblerent li cannone pour esliro
Bauduins, Rohert conile de Flandres, prist a
fils cvesque. Tout orent en memore les miseres, les
moullier le fille Alain comte Dretaigne. Robers — paines, les travaux, les domages qu'ils orcnt eus
quens, fiulx Rohert le comle dc Cassiel, moiul ct par lcs deseordes de leur eslection. Si leursembla
fut enfouis a Arras en le eglise S. Vast. Si fu Bau- qp.e mieulx ne poroicnt avoirpais, que s'l rappel-

duins ses quens apres lui.]

fielx loient monsieur Gauchicrs. Tos s'y assentiienl ;

En
29. an (1111) li emperercs Henris ala a
cel
Romme, et mena grant ost moult sagement par
grant visiute; et encor euis-il jure feute au pape
Paschal et as Rommains, nequedent
Romme pape par sa force
secretement, et piist
en 1'eglise S. Pierre et les cardinaulx ct aucuns
evesques, ear il lez assali cn fraison, ct los trouva
despourveuement. Quand cc oirenf li Rommain, si
prisent a combattre trcs efibrchiement contre l'em-
pereur, si que d'une part et d'aultre en y ot moult
de occis. A la parfinli Rommain !e cachicrent par
lcur force hors de la cite, ct il ncquedent mena o
lui le pape pris, et le tint cn asses cstroite garde
par toutun quaresme.Puis la seconde domee apres
puis porterent la crochc a l'enipereur, ct li cmpe-
q reres volentiers si asscnli. En icel tamps dcmoroit
monsieur Gauchiers en la citc de Tournay, et vivoit
il entra a iluec moult honnerahlement. Lors li manda li cm-
le pereres qu'il venistalui, et rechevist la seigncurie
de Cambray de lui. Mais messire Gauchiers le re-
fusa, pour ce qu'il scavoit trop grant discordc cn-
tre lepape et 1'cmpereur, et il sc cremi de courc-
chier le pape et de perdre sa grace, et il meismes
se sentoit foihles et anchicn, si que nulz ne le
poroit incitcr a ce qu'il fust mais cvesques. Apres
ces coscs vesqui messirc Gauchiers par un poi dc
tamps; mais Dieux le fist venganche de ses ane-
mis car il morurent tout ains qu'il morust. Dont
:

pasques fut faite hoinc pais ct concorde entre le rendi graces a Dieu, et dist Locs soit Dieux cle :

pape et 1'empereur, et chai liempereres as piesdu cequil mn Ov veul-jc volenticvs moviv,

fait. puis-
pape, et pria moult humblement absolulion de ses que Dieu m'a dc wes unemis vcnyics. Puis ot-il

peehies, et le pape 1'assaut. Puis vint a 1'egHse S. bon consel, et ala a S. Nicolas dou Ros ct se ren-
Pierre, et iluec le couronna li papes do couronne dit iluec moisnes, et vesqui moult saintement, ct
d'empereur agrant leeche. Chc fu fait l'an de grace fist grant penitance, et ainsi trespassa de cest sie-
1111. Apres lidonnali pape pooir qu'il donnast les cle. — (Waterl.) En icel tamps fu occis Gaudris
[

croches a tous les evcsques esliux en son pais et en cvesques de Laon des hourgois dc sa cile.
son empire, etpour ce que ce fust cose estable, il 32. Or vous dirons comment li evesques Oedes
le confrema par privileges. Puis dist li papes a fu eslius el tamps de la discorde deseure dite. A
l'cmpereur qu'il voloit qu'il recheust a l'homme icel tamps quo li papcs Paschaus fist Manasses
1'eslit Oedon , homme simple et prcudomme, et evesque de Soissons, qui devant avoit estet eslis
qu'il pour ce qu'il 1'avoit
1'amast et tenist cher ,
de Cambray par discorde, mais en la citc ne pot
confreme evesque. E li empereres moult s'csjoi entrer; et 1'archevesque de Rains Manasses, qui ses
quand il vit que le pape li prioit, et moult desiroit oncles estoit, ot dcmis monsieurGauchier pourson
a accomplir sa priere (cf. Abbr. Cam. 11). Dont cousin faire cvesque mais ne pot a chief venir
,
231 GESTA poNTlKICUM CAMERACENSIUM

donl alerenl cannone de iambray, quand A bresis, el

& llains U < fail feute nequo lenl il alten li i
•

ileorent quo Manass68 estoit evesquesdoSoissons, dit deux ans, el doupta & requerre la coufremation

el voloienl monsieurGauchierrecepvoir a ovesque, du papo, ot 6on sacre de l'archeve6queB de Ra

bj que leur boin eslit, et 1'archevesque Manas Lorssemisi ilendemenlier enori onselenveil
pour la hainequ'il ota lui, le contredi, el leurcom- et moull jitoit en boinee oeu\ cs, ni que por i

manda par obedience el sur excumeniemenl qu'il sa grant humilite ilotgiaeeduclergiet el du peule.

esluissent aultre; maie riena n'en Qsent, ains ap- Ainsi fu espandue loing la fame de sa converealion,

piellerent a Romme (cf. Abbr. Cam. 10). Puis re- el parvini & Haoul arehevesque de Rainsquim
pairierenl & aucun des canones qui
Cambraj , el sc tini en grant chierte, etle manda qu'il venist a

demorerenl renonchierenta monsieur Gauchier, et lui, et lerechupt moull reveremment, puis li c

esluirenl Oedon, abbel ile S. Martin de Tournay cha ses leltres el 1'envoia au papc Pascaut cn grant
,

i/A. lli.Si le sacra li archevesques mais ne fupas ; esperance d'empetrer ce qu'il queroit. Quand li
rechups adonl a Ca.mbray, ains ala a Tournay, el pape oy le grand tesmoignage dc rarchevesques,
si rechupt monsieur Bouchard moult benigncment,
demouraen 1'esgliseS. Martin par deuxans. Apr6s
vint Robers quens de Flandres a lui, et par le et li lisi grans graces, el volentiers le confrema;
consel d'aucuns du clergiet il l'amena a Cambray. puis le renvoia a 1'archevesques pour benir, etil le
g
Si vivoit clu sien propre, et ne mie des biens de sacra a Rains a inoult grant revercnce et mois de
1'evesquiet. Chilz Oedes fu uns hom bien letlres, Julle. Puisrevint aCambray, et fu rechups a moult

maistres de grant science, patiens, deboniaires, grant 1'eeche, etliarchevesques meismes le miest en

humbles a tmis, plains de saintes meurs. 11 hon- la chaiere d'evesque moult honnerablement. Apres
noura monlt clergiet et toutes ordenes. 11 antoit ce qu'il l'u du tout confremes, si list un sermon

sainte eglise par jour et par nuit, ainsi comme moult devotement as canonnes et a son clergiet,ct
nns autres canones. 11 acrutmoult les possessions lesammonestadouchemenlqu'ilsservissent Dieude
temporeles. II paissoit ses subgis de saintes doe- cuer vray, et quils gardaissent bien 1'estat de
trines. En la lin li avint grans encombriers car ;
sainte eglise, et sievissent les fais des preudommcs
poui- ce qu'ilavoitrechupt la seignouriede Cambray qui furent devant yaulx, et moull d'autres parolles
de 1'empereur qui estoit excumenies, encorl'euist-il de bonne exortation si leur dist. Apres parla ct

faitparsimpleceet sans malice,li papes letintagrant dist Jc rousrench tous lcs dvoils quc vous clevcs
:

exces, et en fut moult iries pour la discorde qui estoit avoir en sainte cglise, ct vous otri benigoement
entre lui cl 1'empereur, ct pour itant li manda li papes toutcs Jcs boines coustumcs que clergies doil avoir
par ses lettres qu'il cessast de gouverner 1'evesquiet, _ anchienuement, confcrmc qu il soil gardes sur
et lc

et li deifendi toules droistures que evesques doit excuinenicmcnt vous promech a traiticr douche-
;

faire. Et preudrons gisoit nioult malades et pro-

li ment et a amer connno boihs peres, ct lcs biens de
chains de mort, quand la sentence du pape parvint
la sainte cgJise croistrc ;) nion pooir. Puisalaau palais
a lui, et il obeimoult douchement a Dieu et au pape, commc cvosques, si le trouva si wit de tous bins,
etmorutensainteobedience, etfu enfouis enTeglise qu'iln'ot dequoi vivre, nc si clerch, ne si chcvalier,
d'Anchin. Ce fu l'an de grace 1113 (Juo. 19). — ne la maisnie, si qu'il affresist a cvesque. Dont se
[Wateul. En cel an el mois deMay li soille et au- mit moult efforchiemenl a rcqucrre les posscssions
cun arbre furent ars de fu qui vint du chicl, et n'o- de 1'evesquiet et rassembler ce qui estoit espars,

rent point de fruit, et aucunes forressechierent. — ressartir ce qui estoit reu, racheler ce qui estoit
En l'an apres Bauduins rois de Iherusalem, freres vcndut. C.ar cvesque devant lui par legierete ou
li

Godefroi de Bouillon, prist a moullier le femmc le par necessite avoient donne ou mis en gr[^e villes,
duc de Sezille Rogier qui mors estoit. En cel an — bos, yauwes, lerres ahanables et moult d'aultrez
mourut li evesques d'Arras, Lambert.] possessions, et li caseit et li chevalier de Cambre-
sis les tenoient contrc droit, et li Ijoins evesques
33. (Cf. Apres 1'evesque Oedon
Abbr. Cam. 12.)
par 1'aide de Dieu les retrait a lcvesquiet, et les
fu esli evesques messire Bourchars parlecommun D molins et les tonlieus.
assent du clergiet, l'an de grace 1114. Si fu homs
simples, discrct, honnestes, et prestres moult reli- 34. (Cf. ib. Apres s'efforcha moult li boins
gieux. A cel tamps estoit pape a Rome Paschaus evesques de ravoir le castellerie de Cambray et
et empereres Henris le III I,
qui moult volentiers le castiel en Cambresis; car li empereres Henris li

s'assenti a celle eslection. En icel tamps avoit grant tiers avoitdonne jadisau comte de Flandres Robert

discorde entre pape et 1'empcreur, el excume-

le le second la castellerie de Cambray et le don du

nioit li papes 1'empereur et toutes ses ceuvres et ;

castiel en Cambresis, pour itant que li quens gar-

s'aucuns evesques estoit eslis en 1'empire et re- dast diliganment et soubtenist loyauinent les

cepvoit regale ct sa croce de Fempereur, ii papes evesques, quand li empereres les envoyeroit a
li veoit son sacre et sa beneichon. Pour lequel cose Cambray, ct pour ce qu'ils gardast fiablement le
messire Bouchars encor fust-il eslit de Cambray partie du royaume qui appartient a son empire.
et recheus de 1'empereur et de la terre de Cam- Ensi tint li quens Robers par long tamps en sa main

23:* CONTINUATIU.
le castiel ou C.ambresis, et Huea d'( »isi, fiulz le
tellain lluon, rcohiut lo du eomte,
caslellerie
l'on fisl hommage, et li jura a garder feut.-. Pour
ces coses descure dites venoit li quons mainlos fois
a '.ambray, et lour aidoit en leurs neeessiles. Apres
(
un poi de tamps ala li quens a un tournoiemcnt a
Miaulx, e fu iluec estains entrcla chovaloric. Apres
lui fu qucns de Flandres Bauduins scs fiulx,el tint
la lorrc ainsi conime ses peres l'ot tenue, et pour
ce volt il tenirle castiel en Cambresis, et llues de-
vant dit rechupt le castellorie delui, ct li jura feu-
tet; et pour ceque ces coses deseuredites estoient
faites contreDicu ct contro 1'eglise Notro Uamede
Cambray, li evcsques Bouchars excumcnia lc comte
Bauduin, et cascun jour faisoit faire granl com-
plainte ct proclamation a cloquc sonnant dovant
g lcs maulx quil pot. Quand ce vit li evcsque, si ne
corpus Domini pour 1'injure du comte. Apres unpoi
de tamps avint que li quens dcvant dis ala cn Nor-
mendie a moult grant ost, et fu cn bataille grief
ment navres el chief, si que oncques n'enpot avoir
garison. Mais Dieux, qui est misericords, li presta
cspace de vie tant qu'il ot grant rcpentance et fist
humblement sa confcssion. Quand li evesques Bou-
chars oy que nulz ne avoit csperance de la vie le
comte, si envoya ses messages a lui, ct li pria moult
humblement qu'il rendist a s'eglise le castiel en
Cambrcsis et le castellerie de Cambray, et pour le
absolution et la remission de sespechies il ne souf-
frist mie que chil qui seroit quens, apres lui les
tenist a tort. Quand ce oy li quens, si rechupt les
messages 1'evesque moult benigncment et fu moult
^*
contris et repentans de vrai cuer, et pour la paour
qu'il ot de Dieu et del jugement, il clama quitte
Tevesques 1'une et 1'autre possession, et ainsi li
rendi le castiel et le castellerie. Puis le absolst li
evesques moult devotement, et ainsi trepassa de
ccst siecle en vraie penitance et en parfaite devo-
tion, l'an de grace 1118.
35. Apres le c.omle Bauduin fu quens de Flandres
uns siens cousins qui ot nom Charles, fiulx le roy
de Danncmarche, homs puissans et tres sages. Si
volt tenir toute la terre ainsi comme cil dovant lui
pour chou il rappiella le don que
1'avoient tenue, et
liquens Bauduins a sa mort avoit fait a 1'evesque
Bouchard de le castellerie de Cambray et appela
Huon d'Oisi, et li rendi le castellerie,et chils
le rechupt de lui en fief, et l'en fist hommage et
feute. De che se dolu moult li evesque, et vint au
conte Charle en grant humilite et moult s'efforcha
d'acquerre sa grace,et supplioit devotementparses
amis que li quens li volsist rendre le castellerie.
Maisde ce ne voltliqueusoir. Xequedentparproiere
de ses amis et pour 200 mars que li evesques li
bailla, et li rendi le castiel en Gambresis, par telle
condition que li quens y eust son repair aussi
comme li evesques,et fust illuee sesrefuges quand
lui plairoit.
Apres ces coses prist li evesques a deman-
35.
der consel a ses amis qu'il poroit faire de le cas-
Patrol. CXLIX.
,
— GESTORUM VRRSIO GALLICA. J34
oas- A tellerie qui ainsi li estoit tolue. i..,is ot consel qu'il
ammoncstast le caateilain Huon qu'i| recheuist el
i t
tenist le caslellerie de lui, ainsi que si prcdeccsseur
avoienttcnu dcs evesques do Cainbray niais chilz ;
le refusa, ct li evesquc tantost le exQumenia et mist
toute sa terre en han donl fu li castellains trop :
iries et hai 1'evesque dc haine morlel. (Abbr. Cmn.
12. J Lors fist li castellains fremer un castiel aCrie-
vecocur, car il desiroit a destruirc 1'evesque et sa
cite. l'uis cntra el casliel o moult dc chcvaliers ct
plentet de ses hommos, et ainsi roboit le pais, ar-
doit villes, prendoit ahanicrs, occioit pluisieurs
et si toloit la vitaille a ceux qui le portoient cn
la cite, bled, vin, char, poissons, buche et aultres
fruits. Ainsi fist-il a 1'evcsque par longtamps tout
potplus souffrir, si assembla isncllementchevalicrs
ct grans gens d'armes, et ala moult efibrchiement
a Oisi, pource quc li castellains iluec plus se fioit,
et prisent la ville deliors la frimiete,et misent tout
a fu. Puis arsent villes et gasterentle pais entour.
Lcndemain alerent a Crievecoeur a grant vertu, et
assalirent la ville tres aigrement et la prisent,et fu
arse dessi au castiel. Quand cevit li castellains,si
recognut sa coupe, et dist que a boin droit avoit
tant a souffrir, pour ce qu'il avoit guerroiet son
seigneur droiturier, et avoit fait si grans maux a
sainte egliseet aspovrcs. Lors serepenti durement,
ct envoia messages aTesvesques et pria moult hum-
blemcnt, et li offri a faire hommage et jurer boinc
feute, s'il le povoit impetrer de son* seigneur le
_
comte Charle. Quand ce oy li evesques,si fumoult
esjois; car il dcsiroit pais. (Ib. 12.)Lors absolstle
castellain par tellc oondition qu'il remetteroit le
castield de Cricvacoeur en tel fourme et en tel ma-
niere que la ville avoit este anchiennement, etque
des ore mais le castield il ne referoit sans 1'assent de
l'evesque et des bourgois de Cambray. Puis H jura
Hues feute, ct ainsi furent boin amy ensamble.
31. (Abbr. Cam. 13.) A icel tamps ot un bourgois
a Cambray qui ot nom "Wirembauz, d'onneste pa-
rage, raemplis de boines meurs; si estoit moult amcs
de toute la cite, et prist a moullier lc fille d'un
prudhomme, vesquirent ensamble par longtamps
et
moult loyauhnent cn marige, ct engcnrerent enfans
Hues qu'il nourirent en timeur de Dieu. Si estoient li
D enfant avenant et moult amable. Chilz preudons de-
vant dis et sa femme ooient souvent la parole de
Dieu. Si orent volcnte dc laissier le sieucle pour
1'amour de Dieu, et voerent chaasteenle mainl'e-
vesque Bouchard,et departirent ainsileur mariage
pour servir Dieu plus devotement. Puis rendi li
peres deux de ses filz en 1'abeie saint Aubert, et
lcur donna biaux dons, le liereh fil en l*abbeie de
S. Sepulcre, et y donna grans possessions sa fille ;
rendia Bains ouil donna 12 besansd'oret plusieurs
aultres dons si quc chilz Wirembaux et safemmc
;
et ses enfans mis par abbeies,sise mist efforchie-
ment a faire oeuvres de misecorde. En icel tamps
8
235 CESTA 1'uNTIHCUMCAMKRACKNsil M 236

ot iuipasssge eruel, fel <-t destroil a ambray ,

I •>
A. bonneea uvres,el tre pssssdscestsiscle le tier<
porte de Sellee qui eet d'en coete le caetiel, et le Nonne de Jsnvier l'sn de grace 1180. — Kn esl
tenoist de evesque en Befunschevsliersquiol nom
i
tampa la maladie du fu qui vienl de Dieu,fu moult
Psris, a Soissons, a iambray, u
messire Fouesrs. CUj pssssgs eetoit si grisfs, que griefs a ihartres, a
< <

nulx no pooil illuee passer, bMI ne donnoit grans Arrae parmoult d'aultree lieux. Mai6 parla vertu
el

deniers. Lora veisiee iluee Bouvent plourer lea po- de la glorieuse vierge Msrie el Ba douce priere il fu

vres; ear 8*3 n*avoienl 1'argent preet, li aergant du msrveilleusement estsins. Li empereres Henria —
pasaage qui eatoienttrop felon, leur toloienl eapeou morut, puis fu eslis Lothsire dux des Saines, qui fu

mantiel, ou cotte, ou bresce qu'il menoient au mar- Bsige8 homs. —

En le \ ille d'AIost fu occis li <piens
kiet, ou aultree gagea. Cf.io.) Quant li boins
Wi- Guillaumes, homs preux as armes, et ne mie preux
rembaua vit lee larmes.les douleuredesangoina de bonnes meurs. Si fuquens apres lui Thieris liulx
qoe Boubstenoientiluec lipovre, sidonnatantde son le dux d'Au8&i, cousins au comte Robert. Phi- —
svoir a 1'eveeque au chevalier deseure dit, qu'il
et de France Loeis fu sacre a Hains
liiqies linlx le roi

rsohata oel passage el 1'enfranki a tousjours, etle eljourde pasquee en la presence son pere et sa
oonfrema li evesques Bouchars par privilege, etli mere. —
Lacitedet lambrayfu arse le ll.Kal.d'Aoust
bourgois donna iluec de Bon heritage grant partie Bt la cite iTArras fu aussi arse le 18. Kal. d'< )ltem-
g
poui- faire lee pons.Puis converti Wirembaus s'en- bre. En cel an fu grans mortoilles de biestes. Li —
tentionaThospitaldespovresdesaint Julien, qui est papcs Innoccns vint a Cambray, canta niesse en
d*en ooste^ 1'eglise S. Croix; car li biende celle mai- 1'eglise S. Aubert le lundi aprea la seconde domee

BOn estoient alel a perdition parmale pourveanche. de quaresme. Foulkes li quens d'Ango fu iois de
Et lipreudons yilonna tant de sespossessions,qu il
,
Iherusalem. —
L'eglise de S. Richier en Pontieu fu
reuiisL la niaisun en boin estat, ct fist faiiv grans arse, et tous li castiaux et plusieurs gens avcuc.]
ediliees et pluisieurs lis pour couchier povres, et il 40. (Gf. Abbr. Cam.
1 L) Apres la mort 1'evesque

meismes menistra iluec par longtamps as malades Bouchard pape Innocens a Cambray, o lui
vint li

moult devotement, et vesqui saintemcnt et ainsi moult de cardinaulx etmoult dVvesques de France.
trespassa de cest siecle. Puis ala a 1'empereur d'Alemaigne Lothaire,qui fu
38. Kn icel tamps estoit li boins cvesques Bou- moult gentiulx homs et preux en armes, et moult
chars en grant transquillite, et sa terre en bonne Dieuhonnera. Lors fistassembler li pape unconcile
pais. Mais en brief tamps rebella contre lui un che- a Liege en la presence rempcreur(a«. 1131, Mart.) t

valier qui ot nom Gerars,etgasta cruelment lepais et li emporeres rechupt pape a tres grant reve-
le

de Cambresis, ct arst villes et maisons jusques au - rence. Iluec fu faite pais et concorde entre sainte
castielen Cambresis, et destruist et arasa tout. Li Kglise et 1'Empire, etmoult d'aultres saintes besoi-
chevalieraussi d'()strevantvenoient souvcnt et gas- gnes furent iluec ordennees. Puis noncha li empe-
toient aussi Cambresis. Dont fu li evesques et sa reres au pape qu'il navoit point d'cvesque a Cam-
gent trop esbahi, et pour ce qu'il ne pooient con- bray, et li piia qu'il volsist donner 1'evesquie a un
trester a leurs anemis, il prierent au comte de sicn clerch qui ol nom Liethars. Qnand ce oy li

Flandres Gharlon seignouire de

qu'il rechcuist la papes, sise cremi du faire; car pas nc scavoit s'il

Cambray, et aussi les tensast contre leurs aneinis : csluit dignes de tel honneur. Nequcdent il s'assenti
et il si iist, et si empercres llenris ct l'en
assenli li a la priere 1'empereur, et ainsifu Lietharseslis de
donna le don de laquelle;cose il olt moult granl Gambray, etle sacrafarchevcsquede Bainsle sixte
joio a Cambray. Dont vint li quens a Cambray par Kal. de Mai l'an de grace 1131. Si comme il fu fais
maintes fois, et prist grant vengancc de ses anc- evesques, ne se maintaint pos si saintcment ne
si

mis, et les tint en grant pais. Ce fu l'an de grace si honnestement qu'il afferist a cvesque. Caril n'a-

1122. iWaterl.) Apres un poi de tamps avint a

1 moit pas ses subgis si qu'il dcuist, ne les atraioit
Cambray grans encombriers car li quens Gharles ; par douce amour ainsi les cachoit en sus de lui par
;

par cui si grans pais estoital pays, fuoccis a Bru- dures parolles. Si estoit avarisse si plantee en son
ges en 1'eglise S. Donasse el tamps de quaresme, lc D cuer, qu'il ne povoit souffrir compagnie ne belle
scxte None de March, et deux de ses princes o lui. ] maisnie entour lui. Apresfu si souspr.s d'avarice,
Si 1'ochirent si homme meismes, si qu'il oroit de- qu'il laissa 1'ostel d'evesque et ala a S. Gery, et
vant 1'autel et ooit messe et avoit fait ofiVande a le dcmoura iluec en 1'ostel d'un petit canonne, et ne
main du prestre, et fu l'an 112". (Abbr. Cnm. 13.) demandoit nul service de sa maisnie. Quand ce vit
Quand certaine nouvelle vint de la mort le comte, li clergies et li peules,si se dolutmoult que li eves-

si Hues deseure dis a 1'evesque

vint le castellain ques vivoit si deshonnestement, et fisent ainsi que
Bouchard, et recognut qu'il estoit sessires lieges, par force que li evesque revint a son propre hos-
et rechup de lui le castellerie de Cambray, si que tel.Aprcs un poi de tamps par sa grant ire guerpi
drois estoit, et li fist hommage et feute, et li jura son palais et vint manoir a S.Aubert, et commanda
boino pais, et en donna hostaiges. que nulz de sa maisnie n'alast o lui, et pour ces
(Waterl.) Apres ce vesquili evesques Bour-
[39. coses estoit-il forment hait.
chars par long tamps, et se exercita moult en 41. (Cf. Abbr. Cam. 14.) A icel tamps estoit uns
 237 CONTINUATIO. — GESTORUM VERSIO GALLICA. 238

homs moult puissans en Cambrcsis, qui otnon Go- A ancmi grant volente qu'il nc fust pas longhement
rarc Maufillastres.Sifista l'evesquc moultdemaulx evesqucs.
ct rebella contre lui, et prendoit ses liommes et lcs 43. (Cf. ib. lo.) A iccl tamps fu-il semons a
mcttoit en prison, et toloit leur posscssions. Quand Pains. Si ala aprcs lui li pnivos de la cour et
ce vit cvesques, s'cn fu moult iries, ct requist
li pluisieurs dcs cannones. Si le diffamercnt grief-
a celui Gerard qu'il lirendistseshommes. Maischilz ment a 1'archevesque dc chou qu'il vendoit les prou-
riens n'en fist, ains demanda triuwes a 1'evesqucs vendes prendoit deniers de bencir eglises. Sile
et
tant qu'il peust parler bouchc a bouchc a lui. Et li accuscrentaussid'avaiise otd'aultres visces, et di-
evesques par mauvais conscil li refusa. Dont fu chlz rent tout mal
lc qu'il porcnt dc lui. Quand ce oy li ar-
Gcras trop foursenes ct isncllement asscmbla , chevesques, si traist d'une part 1'evesque Liethard,
moult de chevaliers, grans gcns d'armes et gens de etparla a lui en secret en
presence et el tesmoi-
la
piet, et assalli le castiel en Cambresis, et le prist gnagcdccinqevesques,etliditmoultadmiablemenl:
par fu et forche, et furent iluec ars que hommes Or oc s, biaulx doulx pcres com grans maux ct quel-
:

que femmes plus de ccnt, ct la ville fut arse ct 5 lcs clc/Taiiltcs vostrc advcrsaire dicnt contrc vous
eglises aussi, ct reliqucs d'aucuns sains, et en une tout cn apert, ct rcprcndent vostre vie. Pour lequcl
eglise fu ars un prestres. Puis prirent ct robercnt g coscje vous prie pour Dieu quc vous rccognissies
chil do l'ost toute la ville, d'argent, de vestures ct vostrccoulpe, car vous ne pocs longhcmcnt vivrc en
de chou pcurent. Aprcs ce tint chieux Gerars
qu'il paisavec tcl gcnt. Dont recoignut li evesques sa
le castiel en sa mainpar longtamps, les appendises coulpe devant 1'archevcsque, et convint qu'il lairoit
et tous lcs pays entour. De ces coses estoient moult revesquietetpriamoulthumblementararchevesque
tourble chil de 1'evesquiet, ct disoient que tout chil qu'il li volsist ottryer que ilrecheust les pourfis de

mal estoient avenu par 1'evesque, pour cc qu'il nc 1'evesquiet tressi a la Tiephanc, et li archevesques li
vault donner triuwes a Gerard. ottria volentiers, par itel convent qu'il ne demou-
42. (Cf. ib.) A icel tamps estoit uns puissans rastpas en 1'evesquiet puis le jourdevantdit. Ceste
homs qui ot noms Symons, fiulx Huon castellain cose fu si celee, que nulz ne le sot fors le 5 eves-
d'Oisi. Si li prist grans pities de chou que chilz ques. Apres si repaira en son pais, et alla isnelle-
Gerard faisoit tant de maulx a 1'evesque Lietare, ment a 1'empereur, en esperance d'estre restablis
et que nulz n'en prcndoit vengance. Lors assembla en son evesquiet par lui. Lors ala apres lui liprou-
grant ost, et prist o lui chiaulx de Cambray, et ala vos et aucun bourgois dela cite, et 1'accuserent de
contre celui Cerard, et gasta sa terre, et mist tout moultdecosesdevantl'empereur, etqu'il voloitses
a fu et a tlame, dont fu chilz Gerard si povres et si hommes deshireter ;
et li evesquesrespondimoult
mis au desoubz, qu'il requist pais et amour a celui vigheureusement et fist sa complainte aTempereur
Symon. Adont ot consel li castellain Hues et la com- comment chil de Cambray 1'avaient villement trai-
mugne de Gambrai ensamble, et li ottryerent pais. tiet et tolu ses rentes. Quand ce oirent ii prince de
Quand ce sot li evesques si le contredit durement, la court, si se cremirent que leur subgit ne les trai-
et dist que ja n'assauroit Gerard ne tous les siens tassent ainsi, et enorlerent a 1'empereur qu'il con-
de l'escumeniement dessi a tant qu'il restablieche fremast par privilege que nulz n'euistservice en la
les eglises qu'il ot arses , et qu'il aroit rendu dix cour son seignour contre la volente son seignour
mille mars, et li aroit fait satisfaction des cent per- meismes, et il le fist volentiers. Dontfuttropdure-
sonnes et du prestre qui avoient estet peri ou fu, et ment tourbles liprouvos de Cambray; car il voloit
viegne a merey humblement, etrechoiventleur pe- son seignour servir contre sa volente. Puis repai-
nitence. Quand ce oirent li bourgois, si le disputerent rierent chil de Cambray en leur pais moult triste
etne vaulrent riens faire. Elievesquesrespondique pour ce privilege, et se celerent tant qu'il porent,
pourlantse lairoit-il cachier a tousjours hors de son Or avint si qu'il chevauchoient entre Haspre et
evesquiet, qu'il ne fustamende a l'honncur de Dieu Cambray, pour leurpcchies, par aventurc que chilz
etde sainte Eglise. Quandiloirentce, si lipromisent Gerard Maufillastres en grief pri-
les prist et tint
grant pecunne par fraude et par boisdie, si que puis ^ son, etprist d'iaulx 11 \ingt marsd'argent ainsqu'il
apparul car ains denier n'en ot. Les convenences
; les laissat hors. De ce furent forment iriet chil de
a tener jura li quens de Haynau et tout li sien qui Cambray, et disent que cel encombrier avoient-il
orent estet a ardoir le castiel. Puis absolst li eves- par 1'occoison leur evesque. Puis revint li evesques
ques le comte et tous les siens par telle condition a Cambray moult joyeux pour son privilege de la
que li chevaliers donroient 5 sols et li hommes de prouvoste, qui estoit mise en son plaisir. Apres ce
piet 2 sols ;
puis leur enjoinst li evesques grantpe- excumenia li evesques tous ccux qui orent pris ses
nitence, mais pas ne le fisent, ne ne donnerent pe- bourgois, qui concel y orent mis. Puis chanta
et
cunne, ainsifurent-il tout parjuret. Puis fu li eves- messe, et maudi ceulx qui iroicnt contre le privi-
*'"
ques moult hais de ses citoyens et de chiaulx de- lege de la prouvoste, en l'an (1135).
hors. Puis fu assali de toutes pars, et orent si
 ;

239 ARPK.Xl). AD GfcSI A EPISCOP. CAUKKAC.

CONTINUATIO ANDUEANA'
Post istom Gerardum, qui in ista ecclesi \ pla comitissa
ut raerunt prius, mooachos restituit, fratremque Cui in episcopio Cameracensis ecclesie Hobertus,
suiun Eilberlum abbatem prefecit; domnus Lietber- qui dicebatur prepositus Arie, successit, et rexit
tus, vir omnino sanctitate conspicuus, inepiscopatu in electione ecclesiam Cameracensem per '>
men-
successit; post hunc alter Gerardus; posl hunc ees, »•( a complicibus Jacobi, ut fertur, apud Con-
Manasses, Suessionensis ecclesie clericus posl ;
datum inter duos pontes interfectus est, etapud
liunc Galcherus, Tornacensis ecclesie canonicus Ariam tumulandus translatus. Roberto Alardus
post hnnc Odo; posl hunc Burgardus; post hunc archidiaconus ejusdem ~sit, et rexit

Lietardus post hunc domnus Nicholaus Gosvini

,
de Monfibus frater, qui anno Domini 110" apud
Valcelias obiit, sedad Cameracum lumulandus ho-
norande translatus, sepultus est in vestibulo eccle-
sic beate Marie, ante altare saneti Johannis bap-
tistc. Donino Nicholao successil Petrus, filius
Theodirici comitis Flandrie, et rexit ecclesiam
annis 4 sed postea, ul erat juvcnis, clericatum
; in ecclesia
deposnit et electionem episcopi dimisit, et uxore
ecclesiam anno et dimidio, et mortuus est plenus
dierum, Huic successit Rogerus frater Hellini de
Wanrigavo, vir lotius bonitatis et honestatis mo-
ribus adornatus. Hic, anno Domini 11*70, concilio
Romano Ab Alexandro papa celebrato inlerfait, et
ibidem in episcopum consecratus est a Willermo
g Remensi archiepiscopo et apostolice sedis legato,
sancte Savjne.

APPENDIX.
III

EDEXTE
N S.

V. CL.
mm
LUDOWICO BETHMANN
CASTKI CAHERi
PH. D.

(Apud Pertz, Monnmcnta Germaniae historica, Scriptorum lom. VII, page 526.)

MOXITUM.
Auetor sequenlis C.hronici monachus ftiit S. Andrem in Castro Cameracesii, Walcheri episcopi ad
coneilium C.laromonlanum a. 1095 comes atque consiliarius (486). Seripsit apud S. Andrcama. 1133(487)
bistoriam sui monasterii atque regionis polissinmm Cameracensis, tribus libris, et quibus primum
alque secundum ad verbum fere desumpsit ex Gestis Lietberti, c Rodulli Vita ejusdem, alque ex Anna-
libus non jam notis (-188); de suo pauca tantum r.udit, sed inler hsec scitu qusedam dignissima (489).
Tertius libcr Inde a. 1076 ea narrat quse nostra oetate partim vidimus et audivimus (490), in eo auctor,
perpaucis exceptis, suis vestigiis inoedit.
Liber magnse utilitatis ad novissima usque tempora plane incognitus remansit. Codicem unicum et
procul dubio autographum, qui olim S. Andreae fuerat, a. 1787 in archivio Maricolensi repperit dom
Revenot, lunc temporis monaehus S. Andreae, post decanus Melbodiensis, qui fragmenta inde proposuit
in Aetis S8. Belgii V, 193. Codex ille poslea evanuit, neque quo devenerit, hucusque poluit extricari.
Sed dom Bevenot eum a. 1787 accurate transcripserat, quod exetnplar medieo doctissimo Le Glay iterum
describendum communicavit. Hic primus a. 1834 post Balderieum, p. 353, sed tertium tantum librum
cdidit; duos priores vir sestumatissimus nobis a. 1841 ipsum Insulis visentibus, ea qua excellit huma-
nilate, edendos concessit, imo gratiose ipse obtulit, ita ut nunc prima vice integrum prodeat opus, quod
ad historiam utile fore speramus, Le Glayo vero grati semper animi nostri monimentum esse volu-
mus.
L. C. BETHMANN.
VARLE LEGTIONES.
&$ hane continuationcm codcx <i Gestoviun libro III 49, medio subjungit, calamo atque atramento
,

conliuuo novam tantummodo Jincam incipiens, titulo willo. 3li0 dimidia Jinea in codice vacua reiicta.

NOTJE.
(485) S. Andrese Castri Cameracesii ; cf. Chro- (488) I, 5, 6, 8, 21 ; II, 8, 9, 15, 16, 30.
nicam S.-Andre» statim scquentcm I,
c
20. 11, 0. Ut narrationem de expeditione imperatoris
(589)
(486) III, \9. in Flandriam a. 1054; II, 18 sqq.
(48*7; 111, 4-2. (490) III, prol.
241 CHRONIC. S. ANDRE/E CASTRI CAMERACESII. 242

LIBER PRIMUS.
1. Deslatu ecclcshvel impcrio nrbis Romoo. San-
ctioel apostoliesB sediRomanaeecclesiaeGrcgoriH V,
ct 14° a bea Gregorio Tlicologo, anno Dei Ghvisti
1001 laudabiliterpresidente, [( V. Lietb. 1) Otthoju-
nior Homani principatus impcriale solium militari
brachio strcnuissime gubcrnabat. Qui cum donisae.
A. erant, equitum ac pcditum pnesidia, pront oppor-
tunum erat, inibi collocans, sopito prisco nomine,
Novum Gastrum voeavit. Sic et tunc et doineeps
quoad vixit sedatis raploribus, omni colonies ()&-
meiaeensi pax firma provenit.
4. De ordinatione Erluini cpiscopi. Multa etprae-

bcncficiis ingluviem Romanorum^quaesemper insa- elara de hujus episenpi gestis poterant eommemo-
tiabilisest et fuit, saturare 361 nequirct: adeovesania rari, sed quia ad aliud propositum tendens coepta
eoruminferbuit, utimperatornonsinemortcsuorum festinat oratio, in hoe diulius non vacat immorari.
ab urbc Homa pclleretur. Illercpulsam sui graviter Hoc tamen solummodo breviter inserendum, quod
ferens, dumadinjurias suas vindicandas impcriales [
(ib. i, 110) tam ecelcsiasticis quam sascularihus

militum cogit copias, defungitur, alque eum luctu negotiis ereditus, primo Leodiccnsisarehidiaeonus
et moerore suorum honore regio in ecclosia Aquis-
B extilerit ; dein vero dono Gamcraconsis episcopi
grani sepelitur. Post haec Henricus, Ravariorum sublimatus, Romae una cum Gthonc impcratore a
ducis Henrici filius, nutu et providentia Dei ex praedicto papa Grcgorio episeopusordinatus fuerit;
consilio Lothariensium purpura vestitus regia, ar- ea seilieet dc causa, quia tunctcmporis Hcmcnsem
mis insignitur imperialibus. Qui quam prudenter, ecclesiam gravis agitabat conlentio. Arnulfo siqui-
quam fortiter, quam pacifice, quam catholice suum dem pro quibusdam malis infamationibus ab epis'
rexitimperium, monstrat nominis ipsius intitulatio, copali scde dejeeto, et quodam Gerberto scolastico
per quam non modo augustus et imperator, sed in loeo ejus injuste substituto, sed episcopis Re-
insuper orthodoxus atquc pacificus attitulalur. mensis subjeetionishoc negotiumdin interse venti-
2. De Remcnsi archiepiscopoct Camerncensi epi- lantilms, tandcm ad hoc ventum est, ut quia saepefa-
scopo (Cf. Gesta. cp. Cam. i, 112.) His fcre diebus, tus Arnulphus sine notitia ct auctoritatedomnipapae
post Alboronem vitae venerabilis virum, Arnulfus a p degradatus fuerat, rursus in sede cpiscopali judi-
bcato Remigio 2l us Rcmensem arehiepiscopalum eiali scnlcntia reslitueretur. Quod et factum est. |

tenebat ;Gameracensem vero ecclesiam Erluinus 5. De successionc apostolicorum. Postquam praedi-

29 us a bcato Vedasto, qui a bcato Remigio Atreba- ctus papaGrcgorius anno mensibus 5, ecclcsiam
1,

tum civitatis etCameracensis episcopus extitit. Hic rexit, dicm clausitcxtrcmum, et Johannes suecedit.
itaque cum ex diversis crebro ad se clamantium Quieliam postquamlO mensibus sedit vilamturpiter
qnerclis cognosceret totam Gameracensem et ma- finivit. Inde Gerbertus, qui ct Silvester, quem su-
xime hanc finitimam rcgionem quorumdam rapto- pra memoravimus, subslituitur. Hiecum imperatore
rum exhac proxima silva, quae est AridaGamantia, Olhone Homa expulso cgressus, comitandoeum co
etexvicinis castellis frequenter erumpentiumgravi Havennam venit; vir liberalium artium disoiplinis
perturbari infestatione — nam etdie ac nocte villas satissuperque cruditus,geomctriae quoqueadeopc-
et domos invadentes eunctaque deripicntcs, ipsos ritus, ut spatia locorum vel in lerravel in aere solo
quoque viros vinctos rapiebant —
tunc virtutem p, intuitu facilo metiretur. Quod liquido palet ex qui-
egregiam virilis animi concepit industriee, aliquod busdam ejus opusculis et epistolis, quarum unasu-
scilicet parare eis obstaeulum, quod incolis tuitio per commentum Macrobii ad Alcuinum magistrum
certumquc refugium et ad repellendas hostium in- exfat, in qua de ratione et quantitate cujuscumquc
sidias invincibile fieret munimentum. sphoerfe et de diamctro ejus, de cubis, desoliditate,
3. Quis, cur vel quando lioc Novum Castellum cx- dearea, de arithmelicis argumentis, probabiliter dis-
structum. Igitur ad id peragendum aptum diu per- putavit. Hexit igitur ecclesiam annis 1, mense 1,
quirens locum, tandem in hac quae tunc temporis diebus 19, et mortcm sibi vieinam sentiens, hoc
circa ecclesiam beatiQuintini martiris villula erat ct versu se ipsum compellasse fertur Nil abacus ma-
:

Perona nomen antiquitus habebat, et ubi fluvius thesisquetibi^Gerbertcjnvabunt.Behocsatdiatum

(491) subterfluens quasi limes quidam Gameracen-
semet Haynoensem pitriam dirimit, accita nonparva
manu prope sive longe manentium, fortem quamvis
ligneam munitionem extruxit firmoquc vallo cir-
cumdedit. lnde paratis militibus
G. Dc obituHerIuiniepiscopi.Anno\eroDeil'.hri-
sti 1002° obeunte Otthone, sicut primo capite plc-
niusdescripsimusHenricusimperiieulmensortitur.
Etpost Silvestrem Johanncs Sieco ecclesiam susce-
qui necessarii pit. Qui ctiam post menses 5 et dies 25 diem obiif.

VARIJE LECTIONES
361 salutare pia.

NOTiE.
(491) Savus, la Selle.
 ,

243 APPEND AD GESTA EPISCOP. CAMERAC. 244

ItemJohannea Fanasausseditaouolet vitamflaivit. A Bupra diotum est, anuisll, mensibus 10, diebus21
Bterium saacti ieugulfi coasecratar. Post Jo-
< irdotio fuoctus, vita exeessit, et Jobannessuc-
haooem Sergius, qui \ ooatur Oaporci, sedit aoois 8. it,Remeosem vero eoclesiam, defuocto Aroul-
[ode Benedictus aedil aoois 11, meusibus I", die- pho, domoue ESbaluf pit. Domaus vero Gerar-

bua 21. lliijus ;uiui)i'r| ///. i, 118) domou8 Erluinua

' diis auuo 1021, pootifioatus vero aui 10, ad initiun
episoopua i>«>-4 multos labores, p'>st el creberrimaa bonorum omoium, caput monasterii sanctaa Dei
quas a Waltero Deo odibili oastellaoo, Walteri vi- genitrioia Mariaa Cameraci 8 Kaleodas Aprilis in-
pereaa radioie Qlio, perpessua fuerat tribulationes, geoti miia apparatione oonstraere oepit (498), et
el i

taadem morbo oorreptus lectoque decubans, ms- sicut hacteous et perpetuo eernitur venustissime
tantia resolutiooia aun tempua et horam migrandi decoratuin implevit.
attentius preatolabatur. Sed iaterim predictas tiraa- [ 9. (Ib.) Wallcri caslcllani. Verum
l)o s.ovitia
nus a maligaitatis suae rabie minime vaoabat. Au- interim Walteri malitia,quamin diebua Erluini epi-
diena enim episoopnm ad n inflrmari, Istus scopi exercuerat, aequaquam minuebatur, sed ma~
ct solito efferatior effeotus, domos olerioorum in- joribus atque gravioribus llagitiisinsistens, rabies
fringens irrupit, et quaeque sibi placita diripuit. ejus in dies augebatur. De quo quamvis tsedeat nos
Quin etiam stabula irrueas, equos episcopi rapiena " aliquam iterum mentionem facere, quiatotet tanta
abduxit. Addidit preterea magis execrabile facinus ;
:i
cjus exislunt scelera, ut si scribantur, proprio
"'

quia cum deportato defuncti oorpore episoopi in egeant codice, tamen quin de eo aliquid vel brcviUr
ecclesiam sanctaa Mariae clerici et capellani ex moro dieatur, nolumus prmterire, quo scilicetdoinno epi-
exequias debiti funeris exequerentur, ille novo fu- scopo io vexatione tanta a maligno hoste pateat
rendi genere stimulatus, nudalis gladiis eos appe- animum non defuisse (ib. 39), et probata virtus ejus
tens, usque ad altare fugatos insequitur. Sieque patientia3 sequanimiter cuncta ferens admirationi
corpus inhumatum mansit, dooec Richardus abbas omnibus et exemplo possit haberi. Nam post civiles
Attrebalo adveniens, in ecelesia sancti Autberti ad seditiones, post incendia,post rapinas, post incar-
aquilonarem plagam tumulavit. quaa lingua tam cerationes civium etpauperum, quae vel absente vel
diserta cujusvis oratoius eiTari,cujusve
calamus seri- prsesente episcopo tirannus illo patrarat , cum a
bse tam velociter scribentis enumcrare possit, hic domeslicis ct paribus, aliquando vero ab extraneis
\Valterus etpaterejus^Walterusetoeposejus Hu- potenlibus, quin etiam ab imperatoris 365 legatis
go quanta mala fecerint quattuor sibi succedentibus quos conquerentibus petente episcopo imperator
episcopis, scilicet Erluino,Gcrardo, Lietbertoatque ad compescendam ejusvesaniamilluc direxerat fre-
Gerardo. Sed de his dicta sufficiant qui plenius ;
C quenter pro nephandis ausibus argueretur (ib. 1)
nosse cupit, in gestis eorum rcperire quibit nos, : ille subito quandam simulationem assumens, spe-

brevitati studentes, alia promere curamus. ciem fictae correctionis praetendebat sicque gra- ;

7. [(V. Lietb. S.) De domno Gevardo episcopo. Igi- tiam episcopi exorans, obsidibus datis, juramentis
tur imperator Ilenricus, quem Othoni successisse factis deconservanda pacc, veniam impetrabat. Sed
supra diximus, audiens obiisse Herluinum episco- mox ut exercendi soliti furoris occasiooblata fuis-
pum,suorum usus consilio Gerardo suo capellano, set, omnia promissacitius adnullata dissipabantur,
LothariensiumatqueGarlensiumparentibusedito,sc et in deteriora facta erumpebat (ib. 3).
]

facilemlibenterprajbuit super electione de eo facta
Cameracensis episcopii Qui et episcopalem benedi-
ctionem 5 Kalendas Maii adeptus est. Factus itaque
pontifex, quam sancte vixerit, quam canonice eccle-
siam sibi commissam roxerit, testes sunt sacrae
homines (492), testes instauratio et restau-
religionis
ratio domorum sanctse matris ecclesise. Ecce videas
lucernam super candelabrum positam in domo Do-
mini splcndere, et radioejus omnem
10. De ecclesii a domno Gerardo constructis. Sed
interhaje adversa mens episcopi bene conscia a sta-
tu rectitudinis et ab intentione verae religionis nullo
modo dejicipoterat; imo in construendis ccenobiis
et reparandis sanctorum ecclesiis continuo affectu
insistebat. Quod quidem monstrat
[
(V. Lietb. 2.)
Cameracensis sedes ope studioque ipsius nobiliter
decorata, necnon in capite sedis ejusdem pontifica-
episcopii ple- literexaltata testatur Attrebatensis ecclesia, post
;

bemillustratamgaudcre(G. ep. Cam. ui, l.)Scien-
dum autem de eo, quod Albero 303 Remensium ar-
chiepiscopus puerum pro consanguinitate secum
permissione parentum abduxit, et sub regula cano-
nica degentem familiariter educavit. ]
8. De ecclesia sanctas Marias. Benedictus papa, ut
conflagrationem caalestis incendii per eumdem pon-
tificem melius pulchriusque quam fuerat restaurata.
D Patet etiam hoc ex Florenorum illustri ccenobio,
quod ipse utpote claro genere inde oriundus erat,
in honorem Dei et memoriam sancti Johannis ba-
ptistse sumptibus suis construxitpaternisquehsere-

VARLE LECTIONES.
362 cujus cop. 363 Alberto cop. 66i quanta cop. 363 imperatoribus cop.

NOT^E.
(492) Nostris adhuc temporibus"superstites ad- ptam esse, non ex nostro fluxisse.
dit Vita Lieberti) unde appareteamanostrodescri- (493) A. 1024 secundum Gestaepise.Cam. III, 49
 ;

245 CHRONIC. S. ANDRE/E CASTRI CAMERACESII. LIB. I. 24G

ditatibus ditavit. |
Qnid ile aliis ecenobiis, quid de brachium cognominabatur ;aquoetiam Heriwardi
Maricolis, quid de cella sancti Gisleni, quid <lc Alto Vallis nuncupatur. C.ujus mansio apud liasuellum
Monte referendum, ubi jam lapsum et ad lubricos (491) quam fucrit fortis, c\ ipsius situ loci adbuc
clericorum usiis devolutum monachalem ordinem in facilc potest agnosci. Qui cum multiscirca sediffu-
pristinse rcligionis normam studiose reparavit, ct sis ex patcrno jure polleret alodiis, inlci-pellatus a
sectatoresbonorumoperumal)batcsregularitramite domno episeojio, partim proaliqua facta eommuta-
inibi instituit? Sed borum narratio suum tcneat lo- tionc, maxime autem j>ro anima sua et parcntum
cum nos autem, sicut inprima frontc hujus operis
; suorum neenon ct filii sui Hervardi et nepotis sui
proposuimus, ad enarranda qnolibet modo ecclesise Fulchonis, alodium de Theoderici monte.deWate-
nostrae primordia dcinccps verba vertamus. neiis 389, quin etiam lcrram hane et locum nostroe
H. Quod domnus Gcrardus turrim hujus villoe habitationis ct cnlluias de foris contradidit. Tunc
conlruxit. Diximus in primis, cpiscopum Erluinum domnus episcopus voti eompos cffcctus, sicutprius
ad rcpellendas raptorum infestationcs in lnec, qutc animo conceperat, oratorium inhonorcmsancti An-
tanc aut nulla aut parva villula erat, locum muni- B dreoe apostoli et amici Dci, cui se proe cieteris san-
tum, id est Xovum Castrum, primo condidisse, ac ctis commandabat attcntius, cftieacistudio constru-
pcr boc incolis totius provineise pacem et rjuietem xit , et viginti quatuor monacbos ibidcm sub sacra
non rnodicamacrjuisivisse. Postea verodomnusGe- religione ct regulari norma scrvituros delegavit,
rardussuccessor ejus, considcrans hoc ipsum pro- fratrcmque suum domnum Elbertum, vitse venera-
babili etnecessaria factum esse industria,ipsaquo- bilisvirum, abbatem eis prefccit (495).
que diligenter custodire et in majorem statum epis- 14. De ncphandis factionihus Walteri castcllani.
copaliprovidentia studuit augere. Nam postaliquot Cogor per singulas penc bujus operis sententias
annos predicta lignea domo depulsa, turrim excel- Walteri mentionem repetere, quiaita quodammodo
sam lapide quadrato, usque hodic sicut cernitur per- narrationis ordo videtur exigere.Donec enim dom-
manentem, non sine majoribus expensis ibidem nus episcopus supradictis ct aliis bonorum opcrum
cedificavit. Insuper et causam intentionis suse tan- exercitiis insudabat, ille vesano spiritu agitalus nec
tiquelaboris inuna grandi lapide muriipsius forma- parumper amalignitatissure debachationibus vaca-
tis literisinsculpi precepit hoc modo « Sanctas Dei : bat.
genitricfiW Marix Gcrardus episcopus donuun hanc C \(Gesta ep. Cam. in,2.)Quapropter soepius ab epi-
adtuitionem et refugium pauperum. Quam qui ad hoc scopo et ab imperialibuslegatisadmonitus impera-
servaverit,henedictionem, quiautem aliter fecerit. toris curiam adire, ille cujusvis proetendens casum
ojtcrnam accipiat maledictionem. excusationis, promittendo verbis formam rcsumebat
12. Quod ecclesiam Iianc oedificare cogitaverit. simulatoe correctionis, serl non multo post in dete-
Post hsec meditatio cordis ejus a conspectu divinse riora labens, amplius iterabal culpas consuetoepra-
pietatisad hoc inspirata est, ut quia contra visibiles adeo ut quemdam Robertum mili-
vitatis (ib. -39),
hostes domus refugii temporalis constructa esset, tem episcopitam nobililate generisquam virtute ju-
etiam contra invisibilium nequitias spiritum et ventutis strenuum, quem suoetyrannidi obstiturum
principes tenebrarum altera domus spiritualis exi- suspicabatur, quamvis sub interpellatione domni
miis quidem lapidibus prope aadificari deberet ; in presulis, qui eos federare cupiebat, in travia (496)
quacustodes^ac vigilestales habitarent, qui utroque positum Dominica die interficeret (ih. 44) ipsum ;

tempore diei et noctis Deum in ssecula laudarent quoque episcopumintra domumsuam tribusdiebus
corporum et rerum peritura-
et sicut illa protectio armis ita includeret, ut nec ipse nec quisquam

rum, ita ista proesidium fieret animarum nunquam j) suorum egredi pre timore mortis auderet 3 "°. Sed
moriturarum. Hoc autem eo cogitante, Deus, qui jam de hoc magis libet reticere, quam plura tam
dives est in misericordia, quo inspirantequse recta perversi hominis malefecta referre, quipjte quan-
sunt cogitantur, et quo operante earlem peragun- tum de eo dicimus acsi de torrente vas aquoe hau-
tur ^67
,
qui ei velle dedit, etiam et posse contulit, riamus, tot et tantae ejus existunt malilioe, quas
preparans ei opportunitatem hujusmodi optata pa- adversus sanctum virum et civitatem non cst veri-
trandi. tus exercere.
43. Quomodo hoc monasteriumcontruxerit. Erat 15.Deprofcctione domni episcopiad curiam impe-
tunc temporis miles quidam Heriwardus; genere ratoris. (Ih. 35.) Interea pro hoc et pro aliis nego-
nobilis, qui ob insolitee 3t>S robur virtutis Ferreum ciis causaextitit,quadomnus episcopus, assumptis

VARLE LECTIONES
366 genitricis cop. 367 perabuntur cop. 368 insolutoe cop. ^69 ita restitui ex Gestis ep. Cam. III, 49*
Tilchonis alodium de . . . monte de Watenesis copia
.
3 "° ederet cop.

NOT^E
(494) Basuel, prope le Gateau. 1047.
(495) Cf. Gesta ep. Gam. n, 3. Obiit v. Id. Mai. (496) 1. e. trevia, treuva, trcuga.
•ji; APPKND Al) GKSTA KPISCOP CAMKKAC 248

Beoum illustribua viria, oomite quoque Haynoenci, A protestatusestolimcontulisse.NoviBsimcpluiimum

Heinricum imperatoremadiit, quidiebusilHsAquis- auri illi tribuens, commeatumut adsua rediretao-

grani forte morabatur. l bi arohiepii doniensi commodat, observansutinhoc loeodiesobitusejus,

et oeterifl venerabilibus sanoti ordinisministrispro qui est 3 Nonae Julii, in memoria aeterna habere-
vinoialia Binodue celebrabatur, in qua ab ipso impe- tur.

ratoreeta Bupradictis personis tamdeecclesiasticis Deobitu Hearici iaiperatoris. Hisigiturre

[8.

quam de Beoularibus, de statu et paoe sanctaa Ec- donatus muneribus domnus episcopus ad propria
clestaa legaliter ac Bufficienter tractatum est, Ibi cum paceel Isetitia cum suis rediit. Sed non rnulto
etiam domnus episcopus gravissiraam litem, quae :
gravis ei tristitia successit. Nam saspedictua
interprefatum archiepiscopum Pilegrinum et Leo- imperator Henricus ortliodoxus atque pacificus, vi-
dioensem prsesulem Durahdum diu versabatur, pro yinti annis imperio feliciter administrato, pontifl-
quadam scilicet villa quse est Burcii, quam uterque catus domni Gerardi anno 12 (ib. in^oUj diem <lau-
parrochise smi' contendebal n '
'rihere, probabili sit extremum (ao. 105$). Cujusmors qualem sanctae
atque sinodalijudicio diremit. Jam vero imperator ecclesiae desolationem non ilirtu facile estquantum-
quanta et quam preclara donajomnibus quiinnume- (luc HomiiiKL' reipublicse plebique intulerit detri-
rabiles ibi confluxerant episcopis, abbatibus, cleri- B mentum. Tandcm Saxones apud
collecti principes

cispauperibuset cunctis l>oni testimonii viris distri- MaguntiaraCocradumsibi praefeceruntin regem, ei

buerit, necscripto uec verbis facilepotesl numerari; eodem annoibidembenedictusest in nativitatesan-
quippe cujus tanta in erogando diversa munera li- ctae Mariae.

antiquorumsive exterorura
beralitas extitit, utnulla 19. Do dedicatione hnju8 ecclesise. Domnus inte-
regum muniflcentia potuerit comparari. Sed nosista rim episcopus munera,qiue,ut dictum est, acceperat
breviter perstringendo ad alia properamus. a rege, retentisduabus crucibus, quae usque hodie
16 De largitate imperatoris. (Ib. 31, 38.) Soluto preferuntur ad processionem sanctaa Maria?, data
denique supradicto conventu, imperator cum pri- pro eis una aurca 372 ct prcliosis lapidibus fabre-
moribus suis rursum contendit villam sancliGauge- facta, quae apud nos hactenus servatur, corpus
rici nativitate illustratam, instantem predicti con- etiam sanctac virginis et martiris Maxelendis par-
fessoris festivitatem celebraturus, qua> est 3 Idus temque corporis sancti Sarii, magna cum venera-
Augusti. Inde digrediens Virdunum petiit; ibique tione et cleri et populi multitudine in ecclesiam
sanctae Dei genitricis Marise nativitatem devetissime hanc honorifice adportavit <an. 1025). Etmulta cor-
cclebravit. Ipsa die imperatrix, quia eam domnus C pora sanctorum, constituta dedicationis die, id est
episcopus in processione addextravitei ferculaauro 10 Kalendas Octobris, anno Dei Christi 1025, cum
gemmisque contulit insignita. Inde 37 lvero Mettis clericis ctmonachis convenerunt, videlicet sanctus
perveniens, per singula monasteria multas opes Gaugericus, sanctus Aubertus, preciosus quoque
nullumque honum autclericum autmona-
distrihuit, martyr Salvius, sanctus Aycadrius, sanctus Gisle-
chum praeteriit non donatum, veluti quodam pra3- nus atquc sahctus Wasnulfus; cum quibus etiam
sagioimmincntem diem quinimium vicinus eratsui beata virgo Maxelendis 373 quos ad salutem habi-
;

ohitus praevidebat. ]
tantium et loci ipsius munimentum provida episco-
17.Quod preolara eidoua imperator dederit.(an. pi industria fecit convenire.
1023. Et vero
) domnus Gerardus pre ceteris episcopis 20 Dc robus huic monasterio collatis.lgiluv con-
ejus obsequns adhan-ens, curn inter cetera se novam stituto et consecrato abbate fratre suo quem supra
congregationem monachorum in honorcm sancti nominavimusElbertOjVillas alodia sufficienter huic
Andreas construxisse amica ei collocutione sugges- contulit monasterio, [ (G. ep. Cam. m, 49.) scilicet
sisset ille velutsanctas rcligionis amicus beniffno
: tertiam partem quartae partis fisci Peronensis quem
favore piis ejusstudiis ad gaudensf (ib. 39) prolata D a quattuorgenerosisviris adquisivit. Roberto scili-
de thesauro suo duo non parvi pretii pallia sanctye cet atque Hubaldo. Ascelino atque Suena. Reliquas
virgini Mariae tria veropretiosainunora nostraeper
, partes ipsius fisci mensae 371 episcopi ad castellum
eumtransmisit ecclesiae, duasscihcet parvas cruces sahctae Mariae cui circumjacet desfinavit. J
Contulit
aureaspallium quoddam ruhei coloris. et, quod iis etiam inter ceteraallodium sibi hereditarium invil-
pretiosius atque super aurum et topazion desidera- la Haynau, quse est Bussud (497) cum appendente
bilius, reliquiassancti Andrese, apertis capellassua^ familia sancti Philiberti. Sanequia hasc et aliaejus
scriniis os proferens de corpore sancti ipsius apo- beneficiahuic ccclesiae collata 875 n privilegiis no-
j

stoli, quod sibiConstantinopolilanum imperatorem stris (498) descripta habcntur, de his plura loqui

VARI^: LECTIONES
371 Idem cop. 372 ita corrext', antea copia et codexipse ut apparet ex Actis SS. Belgii V, H93. 373 deest
etcopise etcodici,spatio relicto ^deest cophv, spatio relicto: supplevi cx Gestis ep. C. III, i9.37 s collo-
cata cop.

NOTJE.
(497) Prope Binche. (498) Conradi imperatoris atque Gerardi episcopi
diplomata edidit Miraeus Opp. diplom. 1. 55.
 >49 CHRONIC. S. ANDRE.^E CASTTKI CAMERACESII. LIB. II. 250

surperfluum esse duximus, no sint oncrosalegcnti. A duxGothiIo,episoopusGoloniic,Nnvioinaci,Yirduni,

In ipso vero lempore miles quidara ingonuus, Tigc- Trajecti, Loodii et dux Theodoricus comcsque Ilay-
rus nominc, cum multa predia circa Basuellum ubi nocnsiuni Raginerus, ejus, id est Conradi, ordina-
degebat possideret, et herede carcret, consilio et tioni restitorant, ct saoramento facto condixerant
obtendu domni episcopi cunctis possessionibus suis non ei manus se daturos nec ad eum ituros, quia
et eaquae dicitur Tigeri silva, ecclesiam hanc adhe- nolebant eum rcgnaro super
Ducibus tamonsu- sc.
reditavit, ut Deus ct sanctus Andreas hereditatem pradictis ct episcopis post annum ct dimidium ad
ejus in terra vivcntium restituant ei. pacem flexis cum eis domnus episcopus ad Aquis-
21. De consocratione Camoraccnsis ccclesix. Jo- grani palatium ivit, seque deditioni regis libens
hannes papa, quem supra capitulo octavo Benedicto obtulit.
successisseretulimus, rexit Ecclesiam annis9, mcn- Deconcilio Triburiaehabito. (Ib. 51.) Triburiae
22.
sibus 9. Cui successit Benedictus Theophilaclus scous Magunliam imperator Conradus de diversis
Monasterium Florinaoense dedicatur a domno Ge- partibus episcopos convocavit, ut quse utilitatis et
rardo, consontiente Rainardo episcopo Leodiccnsi rcligionissuntad invicem confcrrent. Ubi cum inter
(an 1026). Anno autem sequentc, qui est Dominicae cctcradictorum suorum decreta de renovanda pace
nativitatis 1027 (499), dedicatur monasterium san- r» de jejuniis, de neganda excommunicatis commu-
ctae Marise honorifice constructum a domno Gerardo, nione, de non scpeliendis quibusdam, multa et im-
15 Kalendas Novembris, uti multa corpora sancto- portabilia dedisscnt mandata, quae viderentur oneri
rum intcrfuerunt [(Ib. m,
His rite peractis,
50.) replicare moderatissimus pater Gerardus eorum
:

accepto salubriconsilio domnus cpisoopus dignum minus sanas studuit rcprimere sententias, et ora-
duxit, secundum morem antiquitatis, curiam invi- lionc habita ad eos, postaliquasic ait: Jcjumumiu
scre novi imperatoris, Gonradiscilicet, qucm supra scxta vel septima feria generaliter non est omni-
diximus regaliainsigniasumpsissepostobitumHen- bus imponendum, quibus nee nna sanitas corporis
rici. Nam ab ejus presontia jam aliquanto tompore nec sequaliter remordct accusatio peccati. Mulla
suum suspendcrat gradum, oa videlicet dc causa, ne sunt praele*-ea quse peroravit; et finito concilio,
Lothariensibus scandalum fierct offensionis. Quia permissione accepta, remcavit ad propria.
PRIMI LIBRI FINIS.
PRINCIPIUM LIBRI FERT PROLOGUS ISTE SECUNDI.
Magnarum rorum amplam materiam succincte C presulalus domni Gerardi 19, in civitatc Attrcbati
describere famosos actus illustrium personarum
et monasterium sanctaeMarise miro sedveroDei judicio,
brevisermone comprehendere, non minoris constal 3 Kalendas Augusti fulmine concrematum est. Unde
esse laboris quam parvam narrationem latis exten- domnus episcopus, gravi mccrorc afTectus, Leduino
dere verbis.Utrobique cnim difftcile esl disertum abbati Sanoti Vedasti admirandae sanctilatis viro
evadere, si quis aut ea quaa parva sunt atollere gos- epistolam transmittit, in qua tristitiam cordis sui
tiens, majora virbussuis attentaie presumot, aut ea aperit, ita inquiens post aliqua : [(G, ep. Cam. m,
quae larga indigent relalione, brevi dictalu nitatur 32.) « Subrepit mihi plus solito timor et dolor, qui
constringere. Quorumquidem uniim
duobus con- e licet sit mihi per usum vetus fit tamen semper
,

tigisscmihiperpendo,quide multimodisregum, epi- novus per augmcntum. Nam sialiquando me ipsum

scoporurr., principum gestis aliqua quibusdam sen- secundum qualitatem vitae aspicio, in amaritudinc
tontiolis decerpere presumo. Ex qua tamen mea versor, quia in bonis deficio, in malis perduro. Si
presumptione veniam fortasse me spero promereri, quando vero ad ca quae in mundo sunt perspioienda
qui tantummodoprimordia ccclesiae nostrae, et qui- mentis oculum attollo, cuncta quae in maligno sunt
bus largitionibus aucta ad hunc statum pervenerit, posita video quanfo mundus seviatur gladio, qui-
;

panderecuravi. Ergo adid poragendum necesse est bus populusintereatpereussionibus manifestc con
per scnpturse oamnum discurrore, ethocopusculum sidero, ao. per hoc adhuc pejora 376 venire timeo,
de diversis floribus collectum contexerc curavi. quia nostro sacerdotali peccato haec fieri confiteor,
Adsit igitur ille et faveat operre nostrae, qui se sicut scriptum est, testante beato Petro apostolo:
florem oampi et lilium convallium esse proclamat « Quoniam tempus est ut incipiat judioiumde domo

(Cant. n. 1), ut eunota ncstra operatio ab eo caepta Doi. » Et in Ezechicle : « A sanctuario meo inoi-
etper eum liniendaipsiet amico ojus saacto Andreae pite 3"". >

fidelilor descrviat. I.De veUeribus albisAttrcbati de coclo Iapsis« Vcr-

\ .De conflagratione Attrebalensismonasterii san- bi gratia veluti in presenti sanclae Mariae. Attrebaten-
cta> Marise. Anno nativitatis Dominicae 1029 (500), siummanifestumestecclesia, quani 3Kalendas Au-

VARLE LECTIONES
376 ita conjicio; perona copia : majora G. ep. Cam. 3 "" incipiente cop

(499) A. 1030 consecratum dicunt G. ep Cam. m, 49.

(500) A. 1030 secundum Ann. Elnonenses minores.
251 APPEND AD GESTA EPISCOP. CAMhltAC
gustiignisadveniensdecelototamcombussit viden- A apud Trajectum privatus aa 1039), Heinricum
tibus ounctis. ITnde timeo nimium, divinoe Domini ii Buum regni et laborie dimisil heredem. Ad
ndversionie hoc fu - indicium, v< aientis superfi- quem saepedictus pontifex iims, bc manibue illius
lioe hominum; ul sicul olim Iventum I» unini commisit, pariterque duxGothilo, quialiquantulura
iili tignum misericordi eo in loc i ilh i vi llera duo disposuerat.Cujus lonradi mortem multa
i I

intur cecidisse, ita ob Bignificationem ultionis praecesserunt Bigna, quae, quamvis digna relatu,
divinas^quaaventuraestsuperdiffidentiseniios^ignie hrevitatis causa praeterimus.
veniretcum Bulphure, •

i
li ;
terren lomoneret electos, S. De obita Lietduini abbatis. {lb. 59.) Contigit
ut a racie arcua possinl fugere, et exurerel impios posthocbiennium, Lietduinum cx laico monachan
et peccatores, qui Christo semper detrahunt et filiis factum et abbatem Attrebatensis cen >bii p >stea,
Ecclesisa. Solent etiam ministris Ecclesise de nohis BciIicetdomniRichardisucce88orem, ab hocsaeculo
dieere: f I i su.it pastores populi, qui non vere abiisseetlaudabiliter ad aliud pervenisse, ut spera-
pastores sunt, sed lupi. Comedunt enim peccata iiius feliciter et trisles reddidisse quos ad omne

populi qui fructus ecclesiae in stipendio percipiunt bonum instruxit.Hic abbatem Richardum religio-
quotidiano; sed nec orationis studio nec praedica- Bumadmodum virum introduxit, perqucmlocus ille
tionis verbo nihil penitus insudant. « Ac per hoc B in sancta religione et raundi facultate cepit pollere.
quicquid adversitatisfil in sceculo, videlicel morta- Sed quum de domno Hichardondmirandae religionis
litatis, pestilentiae, famis, dicunt promereri et inci- abbate occasio se obtulil mentionem faciendi, jus-
pere a sanctuario, » etc.] Hasc et alia verba sunl tumarbitramurdetaravenerabilisraonachi memoria
domni episcopi querimoniam agentis ct supcr tam aliquid altius referre.]
insolito casu praedicti incendii graviter dolentis (>. Dedomnoabbate Hicitaque Virduno
/?/W////y/o.
Sed postea quo studio, quo labore, quantisque ex- oriundus, dcin vocabulo et re abbas factus in aula
pcnsis ecclesiam ipsam reaedificaverit, magis ex ipsa iraperatoris Henrici, Conradi de quo supra diximus
Btructura quam verbo vel scripto alicujus potest patris <.'»') I
), nominatissimus, ipsi (puoqueimpcralori
agnosci. Sed, his omissis, ad nostra redeamus. admodum familiaris extitit, adeo uti/7/ni, l)quando
Z.Dechartaruminstrumentisadomnoepiscopo lnc domno Gerardo episcopalia insignia supradictus im-
collatis. Eodem vcro anno C1030 Febr.), Gonradus peratorapud Arntiam villamSaxoniseKalendis Fc-
imperator cum exereitu magno in Hungriam ivit. secum detcntum in puiificationis
bruarii contulit et
Domnus autem episcopus coeptum opus cupiens ad sanctmMariae tertia die liccnliam accomodansabirc
porfeclum deducere, ne quid huic nostrce ccclesiae pcrmisit,iluol)usabbatibus,scilicetdomnonichardo
deesset quod utilitati nostrae religionis cOmmodum C el Uerthaldo Endensi, sed ct Hermanno comiti,
foret; providens etiam ut contra infestationes, si mandaret, ut eumcomitantes usquecivilatcmCame-
quae aliqpuando futurae cssent, rcgio tucretur muni- racum perducercnt.
minc : impciatorem pro quibusdam negotiis adiit, l.De coenobiis sibi commissis. (Capp. 6, 15, 16.)
qui tunc Trihuriae concilium habuit cum episcopis Proccdentevcrotempore,abhatiam Altimontis,qua3,
1030, Mai.)\ cui domnns Gerardus honorifice
(,?//. diversis causis cxistentihus quas enumerarepiget,
ab eo susceptus interfuil. Ibique cunctas res, quas omni monachali religione destituta erat, petentibus
huie loco eontulerat, ut privilegii sui authoritato domno Gerardo et fratre ejus Arnulpho ipsius loci
corroboraret petiit ct impetravit. Quod quidem pri- advocato, jegendam suscepit. Deinvero Laubiense
vilegium sigillo regio signatum, et lmc delatum, cenobium interpellantibus domno episcopo Geraldo
hactenus apud nos servatur. Addidit etiam ipsa et Leodicense episcopo Walpodo itidem regendum
beneficia suo confirmare privilegio; quod cui cura suscepit; quod scilicet Engbrandus monachus, qui
legendiinciderit,quantoafifectu locumhuncdilexerit eidcm ccclesiae praserat, scularitcr vivens nihil in-
ct quantam monachis benignitatem exhi-
auxerit, terius religionis doctrinabat etextcriusbona cccle-
buerit, satis eompertum habebit. Quin et praefatum siae turpiter dissipabat. Altrebatensem quoque ec-
abbatem domnum Elbertura et successorem ejus D clcsiamanteannos aliquot regebat.Sed postea.ut li-
concelebrantes sibi et intimos capellanos semper berius Dco servire posset et pro celesti potius quam
forc constituit378. pro humana assectatione se onus sumpsisse cunctis
4. Dc obituConradi imperatoris. Postquam saepe- notificaret, aregimine Attrebattensis ecclesiaesere-
fatusimperatorConradusimperiigubernacula sede- laxaredisposuit; consilioque Gerardiepiscopiin sua
cim annis tam scientia quam armis strcnuissime vice proedictumLeduinum, Alto vero monli Fulcui-
sustemptavit, [(G. ep. Cam. iu, 55.) iter convertit numvenerabilem virumsubstituit.j Hicautemabbas
cis Alpes. Nec multo post langore adflictus ct vita Richardus, sanctae religionis ferventisimus, mona-

VARI/E LECTIONES
"
3 8 constituerit cop.

NOT^E.
1
501) Imo praedecessoris.
253 CHKONIC. S. ANDRE^; CASTRI CAMERACESII. - LIB. II. 254

sticoordini jamponelapso ctut ita dicam adnullato, A aiitcm de villa, quee est Lutosa vcl nt quidam volunt
velut lampas ct lucerna quaedam repcntc emiouii ;
Laudosa. mciitio sciendum, quod in ea
incidit, lioc

et non tantutn commissa, sed otiam circumquaque est monastciium canonieoruin iu honore apostolo-

provinciarum cenobia usu regulari secundum re- ruin Petri ct Pauli, quod oonstruxit bealus Aman-
gulam saneti Benedicti illuslravit. Hsac brevitcr de dus, et est dives abbatia; ubi vir Dei venerabilie
tanto viro perstrinximus, de quo plura digna laude Baidilo requiescit, qui corpus sanctae MagdalensB
dici potcrant. Sed quia id non est nostri propo- de Ilicrusalein in Burgundiam in loco Vercclliaco
siti a79 ,
ad alia transeamus. allulisse fertur.]
8.Deinterfcclione Waltcri castellc.ni. Igitur Bo- 11. Dc quibusdam nionaciiis hujus loci.Sed ct hoc

manam ecclesiam Benedictus Teophilactus rexit nonsupervacuc advertendum,quodprodictusabhas

annis 13,post qucmSilvcsterSabincnsis episcopus domnus Waldricus quosdam gencris sui de patria
seditdiebus56; cuisucccssitGregorius,quiet Johan- sua,trcsequidcm nepotes suos, Uco militaluros huo
nesetGratianus,annis2mensibus 6.Subiisdemferc miserit : Balduinumscilicet monachum,quemliujus
diebus Cameraci Walterus castcllanus reprobis ac- ecclesue vidimus cdiluum mira caritate prseditum,
tibus circumquaque famosus ad ostium monasterii t> cujus obitus dies 7 Kal. Januaiii Slephanum quo
— B ;

sanctae Mariae dum oraret, ut aiunt nos id paium que, hujus loci prepositum, tam littcris quam sccu-
compertum hahemus —
quattuor viris ad (hoc
a laribus negotiis cruditum, cujus obitus dies est 15
ipsumconventionefactaparatisinterficitur(a/2 10 il). Kal. Aprilis ; et cjus fratrcm Wilelmum, innocuae
Ue cujus morte civitati et omni patriaa sive episco- vilae laicum, qui omni cquestri obsequio monachis
pali curia3 requies aliqua sed non diu provenit. invita suadeservivit ;ex cujus scmine multi mancnt
[(Gesta Lietb. 2.) Uxor quippe ejus Ermentrudis usque adhuc. Uomnus ilem episcopus Gerardus
cum unico filio parvulo relicta, Hiezabel maleficaa quendam gencris sui Socleramum 380^ innocentis et
nonimpar,abinsania viri suinoneessavit, sedjnequi- simplicis vitoe monachum, huc adduci fecit; qui
quemdamJoan-
tiasejus supcrexcellens tyrannum intcr cetera omni vilitate contentus corporisquesui
nem advocatum Attrebafensem maritum duxit, ut curam omnino postponens, nunciandis horis operis
cjus fulta praesidio castellaturam recipere posset. Uei solerter vacabat. Quem jam senio curvum ar-
Sed mox cjus filio obeunte nihil profecit.] tusque baculo sustcntantem vidimus, nec tamen a
9. De domno abbatc Waldrico. Post Gratianum proposito sancto velpsalmodia continua cessantem.
Bomanam sedem Suigerus, qui vocatur Glemens, Talibus aliisque ministris, tali quoque sustentata
tenuit mensibus 9, diebus7; post quem Popo, qui C abbate sub tanti suffragio pontificis ecclesia hasc
et Uamasius, sedit cliebus 23. Cui successit Bruno, beatissima tunc predicabatur ab omnibus. Plura de
qui et Leo nonus, annis 5, mensihus 2, diebus 7. his referre vitamus, ne forte legenti fastidium in-
Hic de Homa veniens, Remis habito magno concilio, geramus.
monasteriumsancti Hemigii dedicavit, domno Wi- 12. De obitudomni Gerardi epj'sco/j/,Quintoigitur
donearchicpiscopoEbalisiicccssore.Eodemtempo- ordinationis soepefati abbatis anno, domnus episco-
re Henricus Conradi filius Ronnu imperatoria digni- pus Gerardus, supcrveniente vocationis sute dic'
tateintronizatur. [CameracidonnoepiscopoGerardo anno praesulatus sui40,felici ut credimus morte re-
annis ad occasum vergentibus senectus obrepsit,pro solutus, ejus ad quam tot ac tantislaboribus exer-
quadebilior jamfiebataprioristatu.] Hicautem don- Ueo adep-
citalus totis viribus anhelabat largicnte
nus abbas Elbertus anno Uei Christil047 (Mai. 11) tus est consortia autem 2 Idus Martii
vitae. Obiit
cursu vitee feliciter peracto diem clausitextremum. anno Uei Christi 1050 (502) et in media ecclesia
Post quem domnus Waldricus, ex vico Bracbatcnsi sanctoe Mariae ipsius est corpus digna veneratione
qui dicitur Lutosa oriundus, et clericus illustris scpultum. Qui quantum suis dilectus extiterit, de-
factus, dein Castriloceusis comitis Haineri capcl signat cjus sepulchrum diversis lapidibus aureis-
lanus, postea veroFlorinis monachus efiectus, tan- que lilteris insignitum. Eo autcm tempore Baldui-
dem a domno episcopo Gerardo abbas hujus eccle- nus, filius comitis Flandrensis, Richildem comi-
si« ordinatur. Qui quanta religione locum hunc tissam, quse antea Hcrmanno nepotiipsius comitis
rexerit, quantis commodis auxerit, quantave cura nupserat, uxorem duxit.
subditos foverit, testatur usque nunc egregia fama 13. [De electione domni Lietberti et profectione ad
nominis ejus, teslantur res adquisitae procurationc regcm. (V. Lietb. 10, 3, 11, 13.) Igitur domno
ipsius. episcopo Gerardo cumreverentia et honore decentc
10. De villa Lulosa (G. ep. Cam. n. 43.) Quoniam sepulto, Cameracensis cleri plebisquc curia tanti

VARI.E LECTIONES.
379 prepositi cop. 380 utrum sic, an Soeleramum, an Sceleramum legendum discerm nequit in copia.

NOTJE
(502) A. 1051 potius; conf. quse ad Gesta Lietb.3 nati, ut c. 9noster dicit, est a. 1051. Porro annus
monuimus.Errorfortasseest copias, non auctoris; iO^ pracsulatus Gerardi, Kal. Febr. 1012 baculo
nam annus quintus Waldrici abbatis, a. 1047 ordi- donati, est Kal. Febr. 1051-1052,
 AIMMvM) \!> GES I \ EPISCOP CAMER V 256

amiisione perturbata convenit, «-t domnum

potrifl A lectopontiflcalifecitparari,8ibiqueatqueeatellitibu8
Lietbertum, quem es Brachntensi provinc umptibusepiscopii prmcepitministrari.Dum
prosapia edltam domnus Gerardus diligenter ae rentur, domnus Lietbertus appropinquat
religiose, utp >te generis sui propinquum, ••
'

civitati ; ••ni Johanoes eum parato occurrene exer-

verat, quem etiam persingulos gra Iu8< islici i-itn. elausil el longe reppulit al> introitu.
ordinis ad archi prepositurm itus ot ( ad hanc villam receptusque a suis
I
e

h< aorem provexerat, quique ei honoriflc aliquandiu raansit, donec comea

Bemper maximeque in diebue seneclutis suse, vicee Flandriae Balduinus, redtena b rege FrancorumJ,
eju8 supportando, adjutor et cooperator extiterat, iaventum eum Beeum Cameraci deduxit. Quod cum
pari coneensu eltgunt; et facto »randi apparatu, nunciaretur Johanroi, foga lapsus liberum introitom
illustres virifam milites quam clerici electum pre- domino venienti consensit; et sic domnus Lietber-
Bentori ad imperatorem Henricura cum exultatione tus civitatora in pace possedit.
deducunt, (|ui tunc forte apud Agrippinensem Col >-
15. De ordiiiatione domni Lietberti .Leoni papa?,
niam obsoTfationi sanotae quadragesimes vacans iil Bupra capite (
.t retulimus, post annos quinque et
morabatur. Quo postquam pervoaiuot, pres» raen8es duos Giehardus succedit, qui et Victor,
•
adeuntes, destitutionem urbis suse et totius 3 seditque annis 2, mensibus 8, diebus 13. Remensi
provincise morte lanti patroni oi aotificant, baou- metropoli .F.ido antistes vitoe laudibilis praesidebat.

lumque pastoralem quem secum detulerant, lacry- (Ib. 16, 17.) Adquem domousLietbertus levita,qui
mando preseatantes, de electione domni Lietberti quidera sacerdotii gradum nondum attigerat, cum
paucisei reverentersuggesserunt. A.uditoimperatov honesto suorum tam laicorum quam elericorum
memorati pontifis deccssu, quem in magna vene- comitata profeetus, et gratanter susceptus, ab co
ratione (i dolectione Bemperhobuevat,piecondoluit. Catalaunum a dorano Rogero episcopo ordinandns
Tamen quia diea sanctae parasooves aderat, qua dirigitur. Indoijue regressus, postera die episcopali
Dominiose possioni et peccatorura recordationi va- censecratione decenter insignitur. Ubi qnanta lseti-

oandum erat, de hoc nogotio per triduum omnino tia quantusque congratulantis cleri plebisque con-
siluit. Verum ne diutius verba protraham, in die cursus extiterit, cum dictu facile non est, silendum
sanctae resurreotioOis domno Lietberto jamdudum nobis esse censemus, maximc qui destinatum opus
fideli sibi notiseimo, ooram tanta multatudine assi- exequi contondimus.
stentium archiepiscoporum et reliqui ordinissancti, 16. De adventn imperatoris iji hanc lerram. Vic-
nec nonetoptimatumpalatinorumprooerum, donum toris supiadicti papae successor Fredericus,qui et
episcopii largitus est; et ad ostendendum quanta ~ Stephamis, sedit menses 1, dics 29. Post qucm
mentis devotione id ageret, hymnum Te Deumlau- Benedictus Delitornonsisepisoopusseditmenses 11,
damus ipse incepit el a palatio imperiali usque in dios 20; cui succedens Gerardus,qui et Nicolaus,
ecclcsiam hoati Petri omnis ouria prosequitur cum sedit o.nnos 2, menses 5, dics 25. Imj BVator Ilen-
hymnis et jubilatione. Ilis rito peractis et legatis iicus comiti Klar.dronsi Balduino, quem jam Olim
nostris miro gaudio repletis, accepta missione et terram ejus depopulando Bubjugaverat, itcrum
sibi
omnibus competentcr adimpletis, properabat dom- rebelli eo tempore graviter iratus erat. (GeStH
nus Lielbertus comitesque ejus ad civitatem suam Lieth. 9.) Domnus Lietbertus in scde sua prospcre
roverti. looatus, exclusum ut diximus Johannem ut ab
li. Deexpuishne Johannis a Cameraco. (Ib. li, omni spe dejioeret, adolescentulum
eastcllaturae
lo.i Post bsec, fama preeurrente Johanni, quem quondem Hugonem castellani Walteri nepotem ea
supra capite octavo diximus Ermentrudem Walteri investivit et eum cuidam Anselmo
, propinquo
oastellani uxorem in matrimonium duxisse, nullum ojus moribus et armis egregie commisit educan-
tamencastellalureedonumadomnoGerardopotuisse dum. Quem tamen postea sevum expertus est et
impotrare, ot idoo donuio Lietberto in hac re sibi pcrpessus inimicum. Hoc Johannes comperto ,

obsistenti insidias mortis saepius molitum fuisse, J) mox ira fervens ceu 331 saucia tigris vel ut ser-
nuneiatur quod factum fuerat. Qua de causa nimium pons accepto ictu flexuosis orbibus toto corpore
perterritus, clam diuque reputat quid facto opus involvitur, sic cffera mente concepit dolorem et
sit. Consilio itaque cum suis accepto, nullum civi- diversa molimina fraudis anbelo pectore versans
tatisintroitum venionti opiscopo deliberal, nisi sibi tandem peperit iniquitatem. Quid plura ? ad impe-
castellaturam conoedcret, quam anxius ambiebat. ratorem se contulit ut super comitem Balduinum
;

Mahem ergo eoolcsiam dominee nostrae snnclae veniat audaoter, hortatur. Ducem exercitus ejus
Mari-re violenterinvasit, etejectis clericisthesauros slrenuum utpote locorum patriseque gnarum se
ecclesiae etquodcumque intro repperit, ditioni suse si donumcastellaturaeCameracensis
forepollicetur,
mancipavit, militesque suos armatos inibi posuit. ab episcopo Lietberto sibi faciat conferri. (Ib. 10.)
Aulam pontificalcm superbusintravit;uxoremsuam Ad haecgavisusimperator, quijam secundam profe-
in cameram pontiiicis introducns,stratum suum in ctionem in terrain comitis parabat facile lieri repu-

VARI^; LECTIONES.
381 seu copia.
 257 CHRONIC. S. ANDRE/E CASTRI CAMERACESII. - LIB. II. 258

tans, quod Johannes pctebat spopondit. Deniquc A gii, sed quis vel parum guslaret, quj sibi vicinam
tnultiplici secundum rcgiain potentiam inea oxpe- inorlcm imminerc viderel'.' Tandim vocatp 60 anle
ditionc apparatu anno Dei Christi 1054°, re$p.ivero mensamsuain, multasuper comjte rogi-
iiuperatoi

sui 15", paratis exercitibus, ad prolieiscemlum cas- tans, eochlear argenteiun quod tenrhal ei porrigit,

tra movit, pertransiensque interjaeentia loca per novisquc veslibus cum indui et cquo precepit im-
regiones ad villam qua3 est Maeu, duobus fore mi- poni, ut qui uos inquit, spcculnri vcuil prituus in
libus a Valentianis distans, super Scaldam fluvium scabellis, subiimus in eijuo vedeat a noLis. Ita rc-
castra metatus consedit. gressus quanto gaudio ut eieplus a inortc tripu-
17. Quocl comes iwpcralori rcsislrrc conatussit. diavcrit, quanta laude inagniiieenliain iinperatoris

Cumque ad franseundum pontes tieri imperasset, eliiun apud hosles cxtulerit, ipsc longo post tem-

ecce cx alia partc fluminis comcs Balduinus cum porc jam senio curvus nobis narrarc solebat.
multa militia obvius adfuit. Sicque ulerque hic 20. l)c obsidionc Tornnci ab in.pcritore. Sed et
unam, ille alteram tenuit ripam, donec clam ab jam ad propositum rcvcrlaniur. Apud Islensccastel
imperaloie missis per Cameracum exercitibus, tcr- lumcomile Dalduino commorante el regioncm suam
ritus comes loco impcralor libcre
cessit ; et sic coram se in igne ct praeda devorari eoininus aspi-
transiit, et dextra ltevaque incendio cuncta dcvas- B ciente, maxiina pars excrcilus ejuset multinobiles
tans, transito pontedeCheri prope locum quiBul- ad perturbanda castra imperatpris cgressi sunl.
liens Hivus dicitur, suis tentoriis resedit.] [ (Gcsla
Lirtb. 13.) Sed mox Lainhertus comes Len-
18. De imperatoris transilu iu Melentosum. (An. scnsis inlerfeelus occubuit], celerivero fugaj praa-
1054.).Quemlocum, lam elausula angustae viaequam sidie siiti consulenteSj csedentibus lerga hoslibus
rivisaquarum seu profonditate fossarum munilissi- villam ipsam intrare non valentes ac velut trepidae
mum, cum paucis armatis Johannes noclu adiit, et volucres ante faciem accipilris diflugientes, fugam
se quempiam fuga lapsum simulans atquo dolosis suam versus Tornacum dirigunt,et ab insequcuti-
precibus aperiri sibi inclamitans, tandem sermone bus oppressijinquodam municipioincluduntur. Quo
blando deceptis custodibus, aperta janua introiit ;
perveniensimperator, positaapud Sanclum iirixium
et interfectis janitoribus multisquc aliis, in aurora mansione sua [eos gravi obsidionc ct fame constri-
dieit dans signum in sono tubie exercitum advoca- ctos ad deditionem compulit, et acceptos per erga-
vit. Et sic turmatim transeuntes, Melcntosii terram stula milituni suorum in custodia reclusit.] Sicque
ingrediuntur, ac circumjacentia cunctadepopulando victororatoriumsuumingressus, hymnum TcDcuin
igni tradentes, in villa quoe est Falempin (503) cas- laudamus concinentibussibi sacri ordinis minislris
tra metantes resederunt. C devotissime decantans, grates Domino exsolvit.
19. De quodam clerico a comitc misso. Multa et 21. Quod vas aurcum muncio cuidam dederit. Fe-
prseclara in hac expeditione imperatoris gesta runt et aliudmemorabile eum ibi fecisse, quod cum
describi digna forent sed quia id non est debiti
; quidam legatus de regno ejus veniens nuntiaret,
nostri nec propositi, saltem ad ostendcndam ejus nuper natum ei filium, illumvidelicet Henricumqui
miram clementiam pauca de multis perstringendo post quinquaginta annos in hanc lerram venit et
memoramus. Nam cum clericum quemdam Radul- castellaHulcen, Sclusam, Incy, aliasque munitiones
fum ad imperatoris castra explorandi gratia et aus- imperiali virtule diruit —
cum hoc inquam nuncia-
cultandiconsilia comes ut 3S2 misissct, ret,auream cuppam, quam ab bibcndum manu forte
illeque sc contractum lingendo scabellis repensad tcnebat, ei dono porrexit. (Gesta Lictb. 14) Et per-
[

imperatoris elemosinam in tcntorio inter pauperes
consedisset : Johannes agnovit eum sicuti
intuitus
virum sibi antea notum. Siluit tamen, sed post ali-
quam deambulationcm eorain imperatore et oplima-
aetis omnibus cum gloria ad civitates regni sui re-
meavit. Domnus vero episcopus Lictbcrtus accepta
missionc urbem suam cum suis rcpctivit.
"2*2. De proieciione domni episcopi Lietberti inJe-

D
tibus ejus ad jacentemaceessit, dansquc eimanum rusalem. (Ib. 13, 12,29, 30, 31.) Sed ecce dum ex
erexit, ct in conspectu omnium jubet adsistere rec- occasione Joaunes castellaturam reclamantis ad-
tum et currere sanum. Stupor apprehendit intuen- vcntum imperatoris vias cjus et aliqua gesta ejus
tes fit murmur admirantium quasi facto miraculo,
; describerc curavimus, a textu cceptae narrationis et
et ultra quam credi potest admirans imperator, a geslis domni Lictberti longius evagatisumus. De
quidlateat percunctatur. Postquam manifestata res qua eastellalurahoc solummodo inserendum, quod
est, suspendii reus et Virgas
mortis judicatur. eam episcopus licetinvituset reluctans, sed cogente
allatas ad se suspendendum ipso sibi torquere jube- imperatore Joanni reddidcrit; quam tamen ille diu
tur. Sed prius, aitimperator, comedamus postquam \
non leanit, quia Hugo, de quo supra diximus, a
comederit, loctior suspendetur. Apponuntur cibi re- custodc suo Anselmojam adolescens eam recepit;

VARIiE LECTIONES
382 uuius vocis spatium reliquit copia.
NOT.E.
(503) Phalempin, inter Lille et Douai.
 APPENDAD GESTA EPISCOP. CAMERAl 360

,t loanBM lam doniaqoam minii ah imperatore oo- A. pariena • eeleaiam Dominici sepulehri, Cbrislianis
aetus exinde deeaailuit. lli-> ita peraclia, eum ci- ejectis, rege Babiloniorum violenter obsecratam,
;i

vitas et patria Cameraceneia suh tali rectore abun- viamque paganorum metu per terram penitus in-
dautia paeia el prosperis Doi erel augmentie, epiaco- tercluaam, pei tres menses in eadem civitate mo-
pua eanctas intentioniaardore Hierosolimamintendit riitus est. Cum autem eundi per terram omnis Bpea

adire. * tai ejua devotioni eum reaiatere conata (504) ablata esset, marino itinere domnus episcopus Hie-
nequiret, paratie Bumptibus, aaaumptia comitibus, rusalem disposuit adire. Ad quod peragendumma-
domno Walchero archidiacono et curiao pre-
aoilicet gistria inquisitis, dum armamenta navalia «lispo-

posito, Hugone quoque eapellano poatea sanctae
Mariedecano, oujus sanctitatem monstrant claustra
oanonicorum et Vquicinense eoenobium, Erlebaldo
judioe ft oivitatia procuratore,
Rubeo ecclesiee Sanctaa < Irucis instauralore, neo
etPulcheroarchicapellanoet Attrebatensis ecclesiae
vioedomino, aliisque multis profectus (505), preter-
legens oivitates et oppida, itinerum discrimina, bar-
baram quam colunt Huni transmcat patriam. Tran-
sito itaquc Danubio, ad regem 1'annoniarum pcr-
venit; et pretergressus ejus patriam, vastas in-
greditur soliludincs, quas deserta Bulgarise vocant,
quasque latrunculi Scythicse gentis inhabitant. Hi,
degentes morc fcrarum, nullis coercentur legibus,
nullis continentur urbibus sub dio manent, quas ; Quem modo voce, modo nutibus compellans quo-
nox coegerit sedeshabent, prietereuntes obsident,
obvios interficiunt, celeros depredantur (500).
23. Qaod domnus episcopus Coryntham devenerit.
(It). 3i, 35.) Cum igitur inter
nuntur, dum victualia necessaria praeparantur, dom-
nus Fulcherus aegritudinem maximam incurrit,quss
ipsum episcoputn omnesque comites gravi mcrore
Krlebaldo etiam concussit. Cumque per dies languor usque ad mor-
non tem ingravesceret, et jam aptumnavigationi tempua
adesset, mentem pontificis metus cum desiderio
torquebat, comitemne fidelissimum desereret an
B tempus navigntionis differret.
25. ijuomodo jam morti proximus sanctum An-
dreaui invocavcrit Ftilclicrus. (Ih. 3G.) Cumautem
devitajaccnlis jam omnino despcraretur, et a nautis
advolantibus ad portum proficisci episcopus coge-
retur; revisit tamen aegrotum ct velut in mortuo
corpore ultimumquodammodo tuahentcm spiritum.
modocumquepoterat, missionem petebat. Sed ceger
quamvis jam seculo traderctur alteri, voces ntque
singultusrecognoscenspontificis^resumptospiritu,
tot mortiferas fera- oculos aperuit cumque 381 gravi difficultate verba
;

lium hostium insidias domnus episcopus sub peri- loquentis intolligenssimiliterpetitetipsemissionem

culo mortis sociique ejus trepidi pcndulo corde tanquam qui recederet a sseculo. Quem venerabilis
transirent, septima die inter condensa silvarum C pontifex cum maximis lamentis totoque mentis af-
vident cristatis vittatisque capitibus ac seminudo fectu Deo commendans, sancto commisit Andrete
corpore pallia trahenles et latas caligas ;
pendebant apostolo atque glorisae reginae Mariae genitricis
ex humoris pharetrse et laxos arcus et hastilia longa Dei meritis et precibus. Xec mirum, quod eum
ferebant. Quibus visis terrentur ceteri; sed quia quem diligebat, illis fnmiliarius deposuerit quos
justus ut leo coniidit, episcopus se hilarem magis prse ceteris omnibus nttcntius excolebat. Post haac
exhibuit. Cerneres ilaque Dei nutu omnem illorum volut ultimum valedicentes et osculumpacis dantes
furoremvisoepiscopo adeo mitigatum esse,ut,quod ad invicem, domnus episcopus abscessit.
dictu mirum est, loco cederent, viam transeuntibus 2G. Dc lacrimis ct prece Fulcheri. Ilinc seger a
quodammododemonstrarcnt. Sic domnus episcopus medicis desperatus, a comitibus derelictus, sed be-
sociique ejus lethiferam rogionem latronumque nedictione episcopi refocillatus, quantulumcumque
domicilia pertransivit incolumis. Ingressus Dalma- respiravit. Dohinc apud se recolens verba, quibus
tiam locisque peragratis in quibus olim Diocletia- eum pontifex sancto commiserat Andrese quibus-
nus thermas sedificando diversa mortis intulerat que imploraverat sanctam Dei genitricempro se,
supplicia Christi martiribus , cursum ilectit Isau- intima cordis trahens suspiria,lacrimis obortis ait,

riam versus. Quam preteriens, devenit Coryn- t-. ut ipse postmodum testabatur : « Osancte Andren,
thum 3S3
; illicque audiens Demetrii sancti inter cujus me tutelse dominus meus Lietbertus episco-
martires preclari corpus quiescere , sepulchrum pus eommisit, cujusque memoriamincenobio quod
expetiit. est apud NovumCastellum situmexcolit; si tu vere
24. De Fulchcroscgrolanle usque admortem.ln.de es ille Andreas decorus, virilis apostolus Christi,
progressus ubi ad Laoditiam Syriee pervenit, com- amicus Dei, quem Dominus dilexit in odorem sua-

VARI^E LECTIONES.
383 Chorinerum V. Lieth. 381 quumque cum cop.

NOTJE.
(50ii Sc. civitas. Nallins hercsis nominata secta^ millius rcligionis
(505) 1U34 10 Dominicse Incarnationis anno. Vita divmo cultu tenenlur ; tamen, sicut ex eorum in-
Lietb., c. 31. tertectis vidimus, more Saracenorum circumci-
(506) Gregatim vadunt , omnia sua secum por- dunlur; barbari crudeles, homicidoe, sine affectu,
tantes cum tota supellectiie, parvulis et uxoribus. sine pietate, addit Yita Lietb., c. 33.
261 CIIRONIC. S. ANDRE^ CASTRI CAMERACESII. - LIB. II. 202

vitatis,succurre, festina, miscrere, digitumque A pultus manerct, precepit ut quantocius vestimenta

tumn intergens in olco misericordise, genitricis Dei sibi deferret, viseque pontifioem sequuturso neces-

dominse nostrse sanctse Marioe precibus tuisanimam saria cuncla pararet. Illo eum amentem putante,
deficicntem sustenta, laborantem adjuva, succurre, protinus surrexit ipse, dominum domus vocavit,
amice Dei per secretum Christi magistri lui. Jam quantum pro impendiis sibi collatis debeatur quse-
morior. Quod non possum per me, matrem posee sivit, compulatis et rcdditis, equos suos quam ce-

pietatis, quatinus mihi subsidietur, non meis me- leritcr pararijubet, puerumque suppellectilis suoe
ritis, quibus pcena mortis debetur, scd ejusquime nihil oblivisci monet. Qucm non solum paterfami-
vobis commisit lacrimis etprecibus. » Noctem illam incujushospiliomanserat, miraturincolumem,
lias,

pontifex duxitinsomnem, se suosque Deo commcn- scd omnis vicinia gaudet ipsius sospitale. Gaudet
dans gemitibus solitis, votisque supplicibus morien- cl cuncta civitas ct applaudit, quoniam qucm pre-
tis amici protelabat vitam. ccpto evangelico slatuerant moricnlem sero sepe-
27. Dc apparitione sanetse Marise ct sancti A ndrae. lire, cernebant mane velocibus equum suum passi-

(Gesta Liclb. 37.JJamquepropinquabatnoctisquar-
ta vigilia, cum ceteris qui in domo crant, in qua de-
cumbebat languidus, soporatis, visus
quisi semivigilans obdormiisse. Ktecce videtbinos
doemonum spiritus coram se stare, ferreum tri-
dentem flammivomamque velut de fornacc crutam
ferentes, quam, sicut idem relulit, mortis aculeum
nominabant. Dicebant cnim se ad hoc delulissc, ut
eam cordi ejus affigercnt ct sic animam
bus emittere. Ipse vero cunctis quserentibus loetus
B suam gloriosam gcnitri
referebat, quanta sibi per
est sibimct ccm sanctumquc Andrcamaposlolum fecisset Domi-
nus. Inde gradu cilissimo, suo comitatus cliente,
feslinat consequi pentificem, quem pietas et provi-
dentia Dei adhuc detinebat in littore.
29. (Ih. 30.) Dumper Jitlusepiscopus dcambulat,
hulcherus sospes advenit. Sol etiam exoricns crini-
ejicerent. tis radiis futuram signabat tempestatem quod pro- ;

Quis timor ille, Deus quis dolor, quae angustke

! ! vidi nautiH cavcntes diffcrebant navigationem. Inter
laborabat oeger, laborabal ct deficicbat; aspiciebat haec hora diei tcrlia, dum ponlifcx in littore deam-
ictus ferire minantium, penitusque dissolvebatur, bulans securn deflerct casum derelecti fidelis, nun-
singultiens; dissolvebatur, etintcr singultus tantum ciatur ei a prospicientibus, domnum Fulcherum
sonabat: » Sancta Virgo virginum, Mater Jesu, san- venire. Primo stupefactus,deinmcntemrecolligens,
cte Andrca. •>
In hoc tanto tamquc terribili tribula- inquirit qualiler id scirent? Illis referentibus, equos
tionis articulo, inter caligines ct umbras morlis, C quos ille equitare solebat et vestimenta ejus se ve-
ceolitus effulgurans irradiat locum suasanclissima raciter vidisse, suspirans ait . « Potest esse non
presentia stella maris, mater pietatis, cujus precatu cstFulcherus sed fortasse puer ipsius, qui, sepulto
pietas Deiparcit pcccantium culpis. Adest, inquam, domino, nos proscquitur. Nam Fulcherum nisi sola
spes miserorum, salus debilium doemonum forte , Dei clementia jam non spero vidcre. Attamen non
lamenlum ferens dextra qua Christum pannis in-
; diffido de Chrisli misericordia, quae sororibus red-
volvens reclinavit in preesepio, vivificee crucis si- Lazarum viduae unicum lilium.
didit , » Dum haec
gnum sinistrorsum acclinis super sanctum Andream secum loquerentur, ct intenti venientes illosprospi-
apostolum. « Quis inquit, ncquissimi spiritus tan- cerent, adest Fulcherus.Oquantumfuerit gaudium,
tus terror vestri furoris tantaque vos generis tenuit quanto loctilia noverit mcns humana Quid qualiter- !

Fiducia vestri, ut eos qui nobis commissi sunt vo- ve contigisset, sibi non erat referre licilum tantus ;

bis vindicare velitis? Quid vobis et oegro, quem erat lumultus atque lanta frequentia sese com-
filius meus reddit sospitati hujus sancti Andrcoe plexibus cjus ingcrentium. (Ib. 40.) Rcccpfo comite
precibus ? Abite binc quantocius, abile ! » Cujus jussu nautarum domnus pontifex navcm conscendit
ad imperium dicto citius evanescunt illi doemonum D cum suis. Naufae remis insurgunt totis viribus
spintus.
De sospitate per sanctam* Mariam et sanctum Prosequitur surgens a puppi ventus euntes.
Andream Fulcbero reddita. (Ib. 38.) Tunc matcr Linquunt Laoditioe portus pelagoque volant
pietatisoegrum respexit vultu serenitatis, vultu quo Crebrisque legunt freta concita terris.
inter convivantes suggerebat deficere vinum, illo, Vela pandunt ct cava trabe curritur oequor.
inquam, vultu, quodolentem respoxit Theophilum, Poslquam allum jam amplius ullse
tcnuit navis nec
vultu dulcedinis et gratiae, eo inquam vultu langui- Apparent ccelum undique et undique pontus
terrse,
dumajam poene mortuum dsemonum mambus eru- Illis cocruleus, supra caput adstitit imber
tum respexit, et ut surgeret pontificcmque suuin Noctem hycmemque ferens etinhorruit unda tene-
sequeretur imperando signilicavit; sicque recessit. [bris.
Recedente visione, qui dormire videbatur oeger
sibi Conlinuo involvunt venti mare nigraque surgunt
oculos aperuit, et ita se sanum sospitemque reppe- yEquora.
rit, acsi nil mali pertulisset. Mox acclamato puero, Periclitantes itaquc tempeslate valida quassata ad
qui sibi ad hoc remanserat, si moreretur ne inse- insulam Cypri appulerunt (507). (Ib. 41.) Ubi cum
NOT,E.
(507) Quem princeps ilhus insulas, quem Katapant, hoc est, secundum dominum, vocant, timens ne
 AIM'KM> AD GESTA EPISCQP. CAMER
iterum HieroBolimam proficisci parant,ruri
iitiam revehuntur. Sed oum jam nulla
eundi Hierosolimam supere m il
episcopi redeundi iter moeBlus arripuii &0
\8aocti Sepulchri. Post Nicolaum
papam, ut supra cap. lti retulimus, Romanan
dem Inselmusqui el Mexander rexit annis 9, men-
/,.. iT. Domnus Lietbertue epi8copus re-
gressus al> infecto itinere, quo Hierosolimam
dictum est cupiebal adire, Bed obstanlibus dh
periculis terrisjactatusetundiF, compulsus cst re-
trorsum abire, alias intendit animum, ecclesiam
scilicet in honore sancti Sepulchri, sicul hactenus
cernitur, extra murum Cameraci sedificare (509).
(///. 49.) Et quod egregia mente concepit, devotis-
Bime ad Qnemusque complevit. Namdecenter con-
structam, accitis multorum corporibus sanctorum,
ministrante sibi domno abbate Waldrico, anno Uei
Christi 1064 solemniter dedicavit; et
Deo servientes velut mulieres ad Christi sepul-
inibi
chrum excubentes instituit (510); nec non et sepul-
ohrum in eadem eeclesia, in quo et condilus est,
sihi parari fecit (51 1 .
31. De donis Fulcheri sancto Andrese
i
Vita Licth. c. 43#) Nec praetermittendum
episcopus a via de qua supra diximus noluerit in-
trare Cameracum, ni prius reviseret Novum
lum, sui principatus fidele municipium, quod
sancti Andreee memoriamdiligentius excolebat.
perveniens domino comitatus Fulchero
ccterissua' familise comitibus, officiosissimc susci-
in manus pagaoorum incideret, a pridie
usque ad pridie lial. Aug. detinuit, addit
c. 41.
(508) VitaLietb., c. 42, addit: In regnis Lotlia-
riensium aecnon Franoorum simultationibus exor-
tisquampluribus,imperatorHenricusetrexFranco-
rumHenricus, uteassedarent, adcolloquium conve-
nerunt, sed imperfecta pace discesserunt. Necmulto
postHenricusimperator presente papa Victore, qui
pro causis papatus per Romaoos malc tractatus,
apud ipsum conquesturus venerat, dicm clausit ex-
tremum.Postejus mortem cum lilio ejus Henrico
et regina, domno papa arbitro, scd etjudicibus epi-
scopis et principibus regni,pro simultatibus quRS
contra patrem habuerat, reconciliati sunt uterque
comes Balduinus, paler scilicet etSIius. Cui plaeito
interfuildomnus pontifex Lietbertns, intonsus a<l-
iiiu- sicut a peregrinatione rediensad suam civitatem
nondum venerat; qui familiariler ipsum comitem ab
c.xonlio sui pontincatus dilexerat.
(§09)Vita Lieth., c. 46, haec ita exhihet IJlud
oratoriotum qua de causa constructum fuerit, plenius
exequemur. Temporibus donwi Gerardis. memorise
episcopi, Imjusi!. Lietberli predecessoris, exortafa-
ltiesCameraci, sed ct in regionibus circumquaque
adjac.cntibns, adco invaluit, ut movicutium corpora
caperc nouvaleveut cimiteria Cameracensis urbis.
Ihviditigitur ipsidomno Gerardo rationabile con-
siliuin, ut cxtva inuvos civitatis fodcre faceret poly-
andrium, quod reccptui foret tot corporibus conden-
dorumpauperum;juxla quem locum ecclesiam postea
in honore Dominici sepuicliri constructam consecra-
vit, ut propter reverentiam tantinominis sepultura
V.C 264
^ piturabomnibus, BUBceptusqueinlemplosanctiAn-
spes dresB ducitur ad orationem. Prostratu8 solo non
> Laod cen- quaesivit in oratione lacrimas, quas semper fami-
liarissimas habebat. Deinde surgens dedil I
dictionem. Quos in lempore potuil exosculatis, pro-
:essil palam, cunctisque refert quanloe viae pertu-
c
leritcasus. Tuncdominue Fulcherus eo praesente
procedit ad altare, narransque quantave persuam
ut riosam genitricem sibi fecisset Dominus sancti
Andreaa meritis etprecibus. Posl capitis deditione
videntihus cuuctis sesesancto tradidil Andreae offe-
rens super sanctum ejus altare
duas uncias auri
purissimi. Utque eodem loco ad honorem Dei ct
in
memoriam sancti Andresa pro se perpes servitus
B esset, filium suum nominatum Fulconem tradidit
ibidem. Quo monacho facto, victualibus fratrum
magna donaria contulit, privilegiorum jure
quse
pontilicis auctoritate Brmavit,] altare scilicet de
monachos Lelycis et in emendo allodio de
, Nfaretz ipsc
domnus episcopus decem uneias auri dedil. Alium
quoque filium Fulcherus Atirehali monachum effe-
cit, quempostea venerabilem Ilunocurti abhatem
vidimus.
oblatis. 32. De ]>cllo in Anglia facto. Anno autem Dei
est, quod Christi 10GG ad occidentalem plagam unus ex co-
metis admodum visu terrihilis crinitos radios velut
Castel- llaminigeras hastas emittens, vesperc solem sequens
ob per octodecim dies apparuit. Quod genus syderis,
Quo quod erunt hella, aut famcm aut pestilcntiam por-
eumque tendere solet; hoc regni etiam mutationem ipsa sua
apparitioneproesignavit. Nam Wilelmus Normanno-
NOT^E.
Non. Jul. C ibiesselpauperibus et peregrinii. Quam tcmporum
Licth labentecurriculodum mciiovare disponeret, diuvno
fcssus senio clefunctus esc. Ipse vero domnus Liet-
bertus,predecessorisac.magislritahactantoauima-
tus exemplo,devotas ipsius primitias laboraturus in-
travit\etqnoniamparva erat ecclesia, intactam /•-
liquit,eljuxlaeumampliorietmelioriscematemona-
stcvium, sicutin pvesenli ccvniluv, ;cdifica\il. Huic
tanto operi exequendo cooperalores ct ministros
constituitdomnuspontifexeos, quosin pcrer/vinatio-
ne Iherosolimitani itiueris adnotavimus fuisse so-
cios,domuum Walcberum avchidiaconum videlicet
et Erleboldum.judiccmcivitatiset ministrum. Quae
ad vcrhum omnia excepta sunt ex Lietherti diploma-
te apud Miroeum Opp. dipl. I, 155.
(510> Vita Lietherti, c. 49, addit : Aclum et conse-
cratum d. i. a. 106 i, indictione 2, anno quoque ponti-
ficatusdommi nostri et patvoni Lietberti 14. Romce
prcsidente papa Alexandro. Et ne monasterium ex-
j) tva civitatis ambitum remaneret, stnduevunt ampli-
: avemucnia,civcumdantesomneilludmonasteriiccdi-
ficium valloetfossacumcivitatetota.Qnodduabusex
causiseos fecisse constat: utcivitas amplioribus ;c-
diSciis et plurimis habitatoribus nobilitaretur, et
circummanentesipsi loco civitatis firmitate muni-
reutuv. Ecclesiam vcro, quam diximus mansisse in-
tactam, postca multorum lahente temporum cursu
\Valterus abbas ejusdem loci, quoniam nimia vetus-
latcdecidebat, ampliare meliorando studuit, addi-
tisque sanclorumjiiijtioribus memoriam sanctissimi
Nicolai ibidcm constitnit.
(511) Vita Lieth., c. 66: Ibi quoque ante quin-
quennium quam vita decederet, effodi sepukhrum
265 CRONIC. S. ANDREiE CASTRI CAMERACESII
rum comes, paratanonparvaclasse,assumpta ma- A
gna militia, mare pertransiit. QuiteiTSB applicans,
naves omnes penitus concedi fecit, scilicet no suis
supercsset ulla spes refugii. Itaque rex Anglorum
Heroldus,olim conlra predictum comitem Wilelmum
—
perjurus nam filiam 38: ejus se accepturum jura-
» duino
verat, tuncforte regressus a nece fratris sui Tosti-
ni, qui captando partem regni ejus contra eum arma
commoverat —tunc inquam sinistris excitus nun-
ciis, collecta ingenti copia Anglorum Norwicorum
ad prelium paratus contraNormannos, qui jamsibi
tres munitiones prope littus maris extruxerant,
progrcditur. Quid multa? inito certamine Normanni
victores existunt, Angli terga vertunt, maxima pars
utrohique interit; rex quoque Heroldus interfcctus
occubuit; sicque comes Wilelmus regnum obtinens,
dienativitatis Dominiin Londonia ungitur in re-
gem.
33. De prclio apud Casscllum facto. (An. 1071.)
Bellumquoque in Flandria gestum apud villam quae
est Gassellum, ex quo cetera bella circumquaque per
terras et multa mala pullularunt, hic dignum duxi-
mus inserendum. Rotbertus namque, qui et Friso
dictus, pro eo quod in Fx^isia est nutritus, audiens
comitem Balduinum fratrem suum obiisse et duos
fllios Balduinum et Arnulfum heredes post se reli-
quisse, dolensque nimis se jamdudum omni honore
Flandrise a patre suo et fratre exclusum penitus es-
se, quia videlicet eum non legitime conceptum fuis-
se suspicabatur: non tulitulterius, sed clam Flan-
drenses oras ingressus, quorumdam nequam ho-
minumdolisaliquasmunitiones et castella occupare
VARI^; LECTIONES
385 filium cop.
386 nullis cop.
NOTiE.
sibi fecit\quod certis diebusrevisens, etprimo qui-
dem desuper imcumbens, lacriminis et gemitibus
fossam perfundedat,deinde pane vel carne vel aliis
cibariis impIebal,quepauperibuserogarimox facie-
bat.
(512)Vita Lietb. 58: Sed Flandrensibus, quorum
dolo Hobertus llle Flandrias intraverat,doiose pu-
guantibus etterga vertentibus, ipse puer Arnulfus
occiditur; quo mortuo, fugataque matre, totus mar-
chionatus cessit Robcrto. Hoc eventubelli nimis ef-
feratus, in tantam prorupit insaniam, ut dominatum
Cameracenee civitatis imperio preripere vellet im-
periali et susc submittere ditioni. Unde collecto fre-
quenti exercitu, villas civitati proximas depopulans,
per cunctam viciniam bacchabatur. Quod dum non
semel, sed bis annuatim faceret, totamque Camcra-
censem patriam penitus in solitudinem redigeret,
domnus ponlifex per internuntioseum ssepe commo-
bat,et nt ab incepto desisteret, nunc prece nuncpre-
tio ssepius orabat.Sed ne quidem audire valensjastu
superbise secularis intlatus minabatur non modo a
devastatione regionis non cessare,sedipsam quoque
civitatem, nisisibi eam redderel episcopus, ad ni-
chilum redigerc. Inter hos laboriosos vitae mortalis
sudores, inier prescripta sanctorum operum operta
exercitia. Deo dignus pontifex fatigatus in infirmi-
tatem decidit, quam per tres continuos annos mira
patientia devicit, sustinuit. Quem tirannusilleau-
diens asgrotare, tanquam depastoris absentia gratu-
labundus rursus imremit, rursus in caulas domi~
Patrol, CXLIX,
- LIB. II. 260
cepit, et usque ad Cassellumterram sibi vindicavit.
iis vidua comitissa Richildis, quam dc-
auditis,
functo Ilermanno priori marito supra diximus
(c. 12) nupsisse c.omiti Balduino, collectis multis
380 cxercitibus cum duobus supradiclis filiis Bal-
et Arnulfo, parato quoque regc Franche in
ejus auxilium Philippo, eo procedit (512). Quid
plura? commisso prielio (Feb. 22), Friso validus
animo et armis seu ferocibus sociis primam aciem
adversariorum audacter irrumpens contrivit, ccte-
ros vero, interfecto nepote suo Arnulfo in prima
florc adolescentia; posito et necdummilitiae usibus
B a pto, multaque stiuge peracta, in fugam compulit.
Ipse etiam rex frena vertit et abiit. Tandem ipse
Friso captus a comite Eustachio, apud Sanctum
Audomarum in custodia servatur ; sed non multo
post Flamlrensibus vi magna liberatus, comitatum
totius Flandrise potenter obtinuit.
3 4 .De donariis domni Lic tberti ad ecclesiam sancti
Andrese. Ecce dum gesta imperatornm seu produc-
tiori sermone prosequimur, a proposito ccepta; nar-
rationis longius evagati sumus. His ergo omissis,
ad domni Lietberti quam erga ecclesiam hanc
tenuit liberalitatem commemorandam paulisper
animum intendamus. Nam ea altaria allodia et
cetera beneflcia quse contulit, nonne hsec scripla
sunt in privilegio quod ante quinque annos obi-
tus sui in capilulo nostro veniens corroborari
fecit ? Allare vero de Lambris quomodo nobis
provenerit, libet paucis aperire. Gum apud Hai-
noensem comitissam Richildem, matrem Arnulphi
quem in prselio Gassellensi a patruo suo Frisone
nici gregis insanit, collecto maximo exercitu, velut
ex improviso ad civitatemadvolat, tamquam expn-
gnaturus eam. Quod factum domnus pontifex gra-
vissime tulit, et ultra quam dici potcst indoluit.
Precepit quantocius ut in lecto gcstatorio levare-
tur, ct per medias acies bellatorum usque ad ten-
toriumipsius tyranni portaretur. Tantis siquidem
podagrie doloribus angebatur, ut nullo modo in
pedes subsistcre posset. Delatus cxsentcntia usque
ad tentorium comitis, postquam vidit cum, gravi-
ter infremuit, et cum magna severitate
scclcstos
ausus prcsumptionis ejus increpavit, utque de tcrra
dominse siue Marise discederet, auctoritate ponti-
D
ficah commonuit. Suus enim parrochianus crut, in
quuntum comitatus Atrebatensis sibi cedebat, quo-
niam Camcracensis et Atrebalensis ecclesia tunc
temporis unipontifwi parebat. Quo non curante, sed
menle superba pontificis objurgationes quasi quse-
damludwra subsannante,pontifexmambus sesesus-
tentans,resumptis viribus in lecto resedit. ut sibi
virga pastoralis cum stola sacerdotah porngeretur
imperavit. Quibus acceptis imprescntiarum proti- ,
nus ipsumconntem cum omni exercitu ejus usquead
satisfactionemexcommunicavit. Videns comestan-
tam in viro Deimentis et justitise constantiam, re-
veritusietatem etreveritus pontificis auctoritatem,
quodque veriusest,terrore divinopercussus,cumes-
set hora diei mona, movit castra, et Hcet infren-
dens,hcet minas ingeminans, quantum dies conces-
sit,extra terram quas sibicontradicebatur concessit.
9.
 ;

AIMM--.M) Al> l'A FPISCOP. CAMF.KAC. 208

diximna interemptum, domnus abbas Waldricua A. drum papam Hildebrandus, qui et Gregorius VII,
non parvam gratiam et locum intiraae familiaritatis Romanam aedem Buecepit [an 1073 Hic, zelo do- .

obtineret illa 8e ab *•«> s^-|iius viaitari congaudens,

:
miis Domini rerventisaimua, multa decreta d
Balobri ejua oonsilio frequenter utebatur, ei proul Super iucoutinentiampreabiterorum sentenliaa pro-
secularia eura permiltebal , monitia ejua parere mulgavit, ue quis acilicet ini--;is eorum audirel ;

nitebatur. Interea quidam Rogerus*, famosae nobi- iilii eorum aacros ordines modo percipereni
nullo
litatis clericue, quippe Sancti Audomari Sancti < t investituras ecclesiasticarum dignitatum dc manu
Aniaii Doacensis prepositua, ipsius comitissae ob- omnino perciperet ; qui transgredi pre-
laici milliis

Bequiis fldeliter inserviebat, el cuncta ejus n< sumeret, Bacris ordinibus omnino privaretur. Qua
tia, utpote totius procurator curiae, disponebat.Qui de re non aolum intereum etimperatorem grandis
domni abbatis paulatim et silenter conBiderana exorta est contentio, verum etiam per orbem exinde
continentiam el per omnia religiosam perpendens grave scandalum sancta pertulit Ecclesia.Quaa con-
cjiis esse vitam, majori affectu eiadhaerere ccepit, troversia usque ad tempora Calixti papse posteum
adeo utmulta donariael tapetia, quae in presbiterio quarti permansit.
pendere solebant, quin etiam altare de Lambris, B ii~. De obitu domni Lietberti. Remensi metropoli
ilomiio episcopo Lietberto gaudenter annuente,ec- posf Widonem Gervasius preficitur, vir sane ulra-
clesise nostrae conferret, etin capitulo veniens, so- que scientia preditus, qui rebus bellieis operam
cietatem fratrum et ut anniversarius oliitus cjus dans, militari manumaxime patriam suaque tueba-
dies, quem agimus 13 Kal. Junii, semper celebri tur. Hic corporis cervum con-
intc i- cetera ingentis
memoria ageretur impetravit. flatilem cuprinum, quihacteuusincuriaarchiepisco-
35. De villa Lambris. (G. et Cam. n, 21.) Quia pi stans, cernitur, operefusilificrisuaarteexcogita-
vero praedictae villae, id est Lambris, mentio facla vit.In pectorehujuscervihaclenus hiversus legun-
est, hoc sciendum quod fiscus regalis fuerit, sed tur :

temporeStephani episcopi a Carolo regeFrancorum Dum Ccnomannorum saltus lustrare solebat

Banctse Marise donatus sit. Ia ipsa autem villa rex Gervasius, cervos tum sufiicienler habebat.
Childebertus forte sepultus est. Qui cuni ad obsi- Hunc, memor ut patrim sit semper, condidit aere.
dendum fratrem suum, qui tunc temporis Toniaci [(Vita Lietb.li sq<[.) Domnus Lietbertus post gra-
morabatur, ire pararet, beatus Germanus Parisien- vissimas infestationes quas ab Hugone castellauo,
sis episcopus presago spiritu predixerat,non posse C de quo multa referuntur, perpessus est nam et —
seconsummatumire illiusmodi negotium, si germa- ab eo captus, interfecto Wiboldo praeposito, et in
nce neci eo spiritu intenderet. Hic autem verbis custodia positus, sed per Richildem comitissam
surdescens, exequi parat dispositum. Sed ne beati libcratus cst —
tandem senio fessus et Dei scrvi-
habeatur presagium, in ipso iti-
ponliiieis irritum tio fatigatus per triennium gravi languore aegrota-
nere morto preventus, in predicta villa Lambris vit,sed ministerio domni Waldrici nunquam ca-
subterralur. ] rere voluit. Itaque anno episcopatus sui 26 t0 10 ,

3ti. Dc Hildcbrando venerabili papa. Post Alexan- Kal. Julii (1076), astantibus et orantibus clericis,
feliciter dieni clausit exlremum.]
FINIS SECUNDl LIDRI

TERTIUS HIC LIBER EST ; PRjECEDENS PROLOGUS HIC EST.

Hactenusde gestistriumepiscoporum, domni sci- exequendum est promissum opus, et ad ea quae
licet Erluini, Gerardi, Lietberti,aliquaperstringen- nostra adate parlim vidimus et audivimus, diri-
do magis quam cnumerando descripsimus; et ut genda est oratio.
poetarum libri ferunt, aurea quodammodo quas in \.De domno Gerardo episcopo secunofo. Defuncto
diebus eorum erant secula rememoravimus. In j) Lietberto episcopo (an. 1076) et in ecclesia Sancti
quo operedignus mihi videor redargutione, qui tan- Sepulchri, quam ipsc a fundo aedificaverat, cum
torum virorum vitas et actus qualieunque scripto maxima cleri plebisque lamentatione decenter se-
presumpsi annotare. Constat enim quoniam qui la- pulto, convenit universa civitas, et domnum Gerar-
lia agit, non solum imperitiae suse et presumptionis dum Rracbatensem archidiaconum,supradictiepi-
vitium ostentat,sed et eorum de quibus loqui niti- scopi Lietberti genere propinquum, totius plebis
tur, verbis ineptis laudes obscurat. Nam pro eo, assensu electum, ad imperatorem dirigunt. Qui ac-
quod virtutem et gesta Achillis orator descripsit ceplis ab co episcopalibus insigniis,glorianter rediit.
Homerus, veniens ad tumulum ejus felicem tali Deinde Romam benedictionis gratia expetiit quem ;

precone eum appellavit Alexander Magnus. Prece- papa Hildebrandus, cognitoadventus ejus negotio,
dentibus duobus libellis de tribus episcopis pauca nec videre voluit, protestanseumexeommunieatum,
locuti sumus nunc in tertio quarti, id est domni
; quia contra apostolica sanctorumque canonum et
Gerardi secundi, mentio agenda est; sub quo jam sua decreta, de manu laici et excommunicati, ut-
ad argentea, et post ejus obitum ad ferrea ssecu- pote male diffamati imperatoris —
qui etiam, quod
a, nos devolutos esse graviter sentimus. Igitur detestabilius esse probatur, Romanse Ecelesiee sub-
269 CHRONIC. S. ANDREiE CASTRI CAMERACESII. -
dilus non erat — baculum pastoralem et
acccpissct. Quum ergo domnus Gerardus hac ob-
jectione constrictus insignia episcopalia ipsi papae
reddidisset, et pro hac comites ejus maximeque
Alardus archidiaconus ct prcpositus, qucm postea
convcrsurn Martianis (513) vidimus abbatcm, nimio
merore afiicercntur tandem papa misei'atus pre-
; omnes
catu suorum et cardinalium, gratiam suam ei con-
tulit, et consccrandum ad Hugoncm dc Diis (514),
venerabilem Lugduni archiepiscopum et totius
Galliee legatione functum, transmisit. A quo de
more ecclesiastico decenter consccratus, prospere
cum suis gaudentibus repatriavit.
2. De vastatione Cameraji. Nec multo post causa
extitit, qua curiam impcratoris adire cum opor-
tuit. A qua rediens, cum ad oppidum quod est
Laubias devenisset, nunciatur ei cives Cameracen-
ses conjuratione facta statuisse quod nullus
trandi civitatem daretur locus. lis auditis pertur-
batus episcopus, quid facto opus sit, animo trac-
tare cccpit. Deinde accita non parva amicorum co-
pia, comite quoque Balduino (515), versus Came-
racum vias dirigunt. Quidplura? Appropinquantes
portis et illis ad resistendumparatis, dulo simulant
jurantes se cum pace venire ; et sic permissi in-
trare, citius fidem rumpunt, domos invadunt, cel-
laria diripiunt, scrinia confringunt, et omniadirep-
tioni tradentes, aurum, argentum, vasa, vesles, et
quicquid delectabile erat auferentes, certatim mul-
timodisoneratispoliis, multisque hominibus captis,
ad sua quisque repedarunt. Et sic domnus Gerar-
dus in sua relocatur sede.
3. De quodam homine Ramihrdo.
Contigit post
hasc episcopum ad villam Lambras, quee tunc sui
juris erat, devenisse, et ibi aliquantulum demora-
tum esse. Ubi cum ei anarrantibus intimatum esset,
hominem quemdam nomine Ramihrdum, apud pro-
ximam villam quee est Scherem manentem, multa
preter fidem dogmatisare, et jam sub doctrina sua
multos discipulos maximamque utriusque sexus
plebem sibi consentaneam adquisivisse tunc sine :
mora adductum de vita et de doctrina ejus scisci-
tans, cum eum ad objecta respondere videret, ad
sedem Cameracensem pertrahi eum jubet
super his plenius discuteretur.Certoitaquedieacci-
tis abbatibus et clericis sapientibus, productus in
medio de fide catholica exquiritur. Sed ille verte
(513) Marchiennes.
(514) Die en Dauphine. Ita enim correxi, quod
copia habebat Hugonem ffidiis.
:
(515) Montensi.
(516) Hac de re loquitur GregoriusVII in epistola
25 Mart. 1077 data ad Godefridum Parisiensemepi-
scopum, quam affertLe Glay ex Greg. Heg. iv, 20
Item relatum nobis esl Cameracenseshominem quen-
dam ilammis tradidisse, eo quod Simoniacos et pre-
sbiteros fornicatores missas non debere celebrare,et
quod illorum officium minime suscipiendum foret,
dicere ausus fuerit. Quod quia nobis valde terribile,
et, si verum est, omni rigore canonicse severitatis
LIB. III. 270
annulum A credulitatis sanctionem per omnia profitetur. Cum-
queadconfirmandumDominieisarramenti particeps
fieriab cpiscopo moneretur, refugit, dicens a nullo
abbatum nec sacerdotumnec etiam ab ipso episco-
po hoc se percepturum, quod aul Simoni* aut ali-
eujus avaritioenoxa adstrictilenerentur. Iliis verbis
commoti, pro hcresiareha eum indi-
in ira
cant haberi ; discessum est. Quidam vero de
et ita
ministris episcopi et alii multi deducentes eum in
quoddam tugurium inducunt, et non reluctantcm,
sed intrepidum et, ut aiunl, ln orationcprostratum,
admoto igne cum tugurio combusserunt. Qui multa
B fecerat et docuerat, hic finis ejus. Plurimi tamcn,
qui ei adhssserant, de ossibus et pulverc ejus ali-
quid sibi rapiebant. De cujus sccta perqusedam op-
pida multi mancnt usque adhuc. Et ejus nomine
censentur textrini operis lucrum exerccntes (516).
ei in- 4. De Aquieineusi ccenohio. Sub iisdem fere lem-
poribus (an. 1079) duo viri genere nobiles, Sigerus
de Lohes, Walterusfilius Ursionis, cum sociis mul-
tis, Deo militare disposue-
relicta saeculari militia,
runl; etlocum quendam secretum religioni aptum
superlscharb (517) fluvium, aqua cinclum, ad ha-
C bitandum delegerunt. Inde domnumepiscopumGe-
rardumCameraci,quialocusille ejuseratparrochiee.
expetunt, et habitandi licentiam et construendi ec-
clesiam ab eo deposcunt. Ille autem non tantum
quoe petcbant annuit, sed etiam adjutor eorum et
cooperatoreedificationum, queemonachis essent ha-
biles, essecoepit. Hugo quoque decanus Sanctee
Marise omni cura totoque animo eo ccepitintendere,
pecuniam, allariaceteraquenecessarialargiendoto-
to affectu ministrare, adeo ut in brevi locus ille a Deo
sublimatus, ecclesia clericis probisque virisreple-
retur, et studiose ac religiose servitus Dei ibi age-
^
retur. Quse congregatio in tantum Deinutu excrevit,
ut etiam domnus Alardus Hasnoniensis monachus
abbas ibi preficeretur, et nobiles quique pagenses
vel ex aliis provinciis sasculo renunciantes, ibisub
norma sanctos religionis confluerent. Hoc itaque
ccenobium usque hodie rebus seeculi dilatatum ,
omni floret religione, et circumquaque monasteria
multa sanctitatis illustrat odore.
, ut ibi 5. De obitu domni Waldrici abhatis. Rexcrat
domnus abbas Waldricus ecclesiam hanc (518) an-
nis 36, seque boni operis exemplum subditis per
omnia prebuerat, multasque possessiones, altaria,
NOTvE
vindicandumessevidetur,fraternitatem tuam solli-
citehujus rei veritatem inquirere admonemus et si ;
eosad lantam crudelitatem impias manus extendisse
agnoveris,ab introituet omni communione ecalesiae
auctorespariteretcompliceshujusscelerisseparare
nondifferas, etnobis hujusrei certitudmem, necnon
: quicquid de superioribuscausis effectum fuerit,per
litteras tuas, quam citissime poieris, indicarestude.
(517) Scarpe. Ampliorem hujus fundationis his-
toriam videsis in Auctano Aquicinensi ad Sige-
beitum.
(518). S. Andrese.
J7I APPKNI) AD GESTA EPISCoP. CAMKKAC 272

allodia, auo studio adquisierat.Superveniente igitur A predationem multam i ipta prcda pluri-
f<

die,quo divina pietas eum ab aerumnis Bseculi di misque captis bominibus, prospero succi ssncitius
nebat eripere, subita corripitur eegritudine et de- ; remeare. Forte mulier quedem, conjugis sui cap-
cidens in lecturo,convocatis fratribus post Balutaris tionem graviter plus asquo dolens et acuti doloris
monita exhortationis ultimum valedicens, plenus impatiens,quam conoito cursu poterat solaseque-
dierum anno Dei Christi 1083, Idibus Junii, diem batur. Sed non erat facile ut c#nsequeretur. Igitur

clausil extremum, et in medio ecclesise sepelitur inclinata jam die, imminente vespera, nox facta

cum maximo lamentatione fratrum et aliorum. erat, eum illu proximam silvam deveniens, nus-

Q, De electioae abbatis GuiiTridi. Convenientes quam progredi valens, oppressa scilicet noctis te-
frotres ad eligendumabbatem, quattuor desuis eli- nebris, merore et lassitudine corporis, se sub re-
gunt, et eos cum baculo pastorali ad episcopum <li- perta orbore lassata volens requiescere mem-
rigunt, ut cuicumque eorum abbotiem daret, ceteri bra. . . . 3*7.

laudarent. Al illeejusmodi electionem perpendens 9. De apparitione maligni spiritus. Ilaecdiu semi-

nonesse probabilem,distulit,et acceptis induciiseos vi-ilans jacuerat, cum repento malignus spiritttS

redire precepit. Interim domnus Petrus abbasBel- B sub aliqua specie coram ea edstans, et ut
visibili
ipsa nobis postea retulit quasi cappam unam in
vacensis pro fratre suo domnoGuiffrido,etejuspeti- ,

tione episcopus Laudunensis (precatorias

,
litteras inanu deferens, induit eam, et sic eam extoto ;

domnoGerardo episcopo transmiserunt. Hugo quo- sedit. Illa mox cffera et sui omnino nescia prosi-
quecestellsnus(519) cum aliis multis pro hoc ipso
lit, et quod reliquumerat noctis, silvam peragrans ,

precator accessit et hiis aniraatus precibus epis-

;
tandera mane facto e silva progreditur. Diuque
vaga peragros discurrens, abincolis comprehensa
copus Geraldusabbatiali dignilate sublimavit.Quaro
ligatur, et magis ferinis quam humanis vocibus
ille susceptam per aliquot annosstrennue rexit,sed
inclamitans, ad hoc monasterium verberibus agi-
postea continuis imminentibus guerris et msxime
lata perducitur.
fame magna,ecclesia haec devoluta est paupertati.
1. De belJo apud villam Castenerias facto. In illo
De hberatione mulicris dvemoniacx. Qusedum
10.
liminibus ecclesiae propinquaret, velui immane pre-
tempore apudCemerocuminterOilerdum preclarum
cipitium precavcns, retroccdcre, et ne intrarettoto
militem et Johannem Ottonis iilium, pro quadam
villa Vinciaco (520), gravissimaexorta est conten- q annisu reluetsri; sed a presentibus impulsa, immo
«lleta, >n medio templi sparso strsmine collocatur.
tio,adeo ut ab invicem separati, alter eorum, id
Ihique quamvis stricte ligata, miserebiliter huc
est Johannes, cum Fulchonc nepote suo Cameraci
Horrida facies, flammantes
illucque volutabetur.
manens, bella pereret; altervero, idestOilardus,in
oculi, horrorem quodammodo intuentibus ingere-
hane villem (521) veniens, conduclorum militum
hant. Nam et ore spumans linguamque dentibus
sibicopiom edsumeret. Quadam aulem die tempore
masticans sanguineam salivam in aspicientes expue-
messis, cum hinc atque illinc egressi ad villam
bat, ut aperte daretur agnosci exterius quo habita-
Castenerias (532) vcnienles sibi obviassent, armati
congrediunturj et, commisso gravi prelio, pauciex
tore vexaretur inlerius. Nos vcrodiris ejus clamo-
rihus ct strepitu vulgi concurrentis permoti, post
partc Oilardi, sed mulli ox C.ameraccnsi exercitu
Ado aliquot horas accessimus; et maligni hostis in ea
corrucrunt. Ibertus quoquenepos episcopi, et
viri, interfecti sunt;Fulcho habitationem pcrpcndentes, simulque ejus calami-
de Belen (523), egregii
quoque cum multis famosis viris ceptus cst. Et sic tali compatientes, prolatam aquam reliquiis sancti
Andreea teverenter signavimus, et sumcndam ori
Oilerdus victoriam adeptus, gaudens recessit, ct
ejus obtulimus. Illa vero, ac si mortiferum quid
spolia equos e< captivos militibus suis largissime n
divisil. Et predictum Fulchonem, sororium suum, abhorrens, quantum potuit a so indignanler repulit,
in captione anno uno detinuil sed postea perepis-
;
Scd adslantes supinataa eiquc dentes stringenti in-
copum et Thecdericum de Avesnis concordati, sianter ori ejus infundcre cccperunt, donec ipsa

amici permansei'unt. anhelitum retrahens, sliquentulum ex ipsa aqua

8. De muiierea dcmouio vexata. Quod autem suh perciperet in gutturc ac deglutiret. Quofacto cerne-
occasione predicti Odardi hic vidimus contigisso, res in ignem extingui aqua, totum
momento sicut

nemini sit onerosumvel legerevel audire. Ilie siqui- furorem ejus omninomitigatum deferbuisse, et ip-
dem cum virtute militise circumquaquc famosus vi- sam velut alteram affectam,et jam immutatam,lcni
ribus etarmis Cameracensem tuereturpatriam, con- nos respicientem, et lenta voce
vultu, blandis oculis

tigit eum aliquandomore suo in pago Viromandensi loquentcm. Porro nos cum circumstante plebe ,

VARI^E LECTIONES
387 cxcidit una veJ altera vox.

NOTiE.
(519) De Oisy. (522) Cattenieres, arr. de Cambrai. Le Glay.
(520) Vlnchy, prope Cambrai. (523) Bellain, arr. de Valenciennes. Le Glay.
(521) Le Cateau.
273 CHRONIC. S. ANDREyE CASTRI CAMERACESII. LIB. III. 274

voceslaudisemittente,neca laudibusnecalacrimis A 13 Dc phga Anno Dei Christi

cessare poteramus, quippe qui divinam gratiam pre
sentem ibi mcritis sanoti apostoli operalam esse
videbamus. Protinus illa,soluta avinculis,erigit se,
ot quassata membra sustentans, pedetcntim gressus
movere coepit, admirans unde huc venerit, vel quis
o.un desub arbore tulerit, aut quomodo cappa, de
qua supra diximus, exuta fuerit. Sed ab hiis qui
aderant quee circase gesta erant certius agnocens,
ct ad se plenissime reversa, ante altare cum lacri-
mis prosternitur, et se nncillam sancti in oeter-
num esse devovit. Ac postca refecla cibo nam
in triduo nihil victus sumpserat —
recepto quoque
marito, gaudehs et sana remeavit ad propria.
11. De discovdia vegni et sacevdotii. Hildcbran-
dus papa Romanee sedi cum omni religione presi-
debat.Sed imperatorHenricus Romanos Ecclesiaeet
decretis apostolicis concordare nolebat immo ex- ;
communicntus omnes subditos papse episcopos gra-
viter insequabatur.Nam et antecessoressuos talibus
decretis numquam consensisse dicebat quia et
episcopalia insignia omni tempore dedissent. Pre-
ardeiltllWK 1Q89,
celebri memoria ubiquc tcrrarum innotuit, et libris
annalibus traditum describitur, cum juslo Dei ct
aperto judioio, peocatis superbuo plebis exigenti-
bus sicut ignis ira Dei exardescerct in his rcgio-
nibus, inaximc Rracbatensi : miserabilis plaga facta
ost nrdentium, in quibus rcstinguendis, in pleris-
que sanctee Dci genitricis ecclesiis, ct maxime Tor-
naci, piis ejus meritis et gloriosa intcrcessione facta
sunt preeclara miraeula. Tunc ex diversis terrse par-
tibus, non solum vicinis sed et longe positis ct
— etiam transmarinis, plebs innumerabilis utriusque
sexus ad ecclesiam Tornaconsem confluebat pavida.
Nam quod de aliena carne videbat, hoc unusquis-
que in se fieri pendulo corde verebatur. Intrantibus
B vero ipsam ecclesiam plenam utique languentibus,
stupor ingcns et lacrimabile fiebat spectaculum,
cernere scilie»t alios miserando gemitu rugientes
adhuc plaga ignis graviter oruciari, aliorum vero
pedumquorumdam autem tibiarum, usque ad genua
, vel usque ad coxas consumptis carnibus,ossa arida
pendere quosdam autem jam exlinctos velut trun-
;

terea elatum eum faciebat victoria, qua Rodulfum
quendam, quem Saxones sibi contra eum regem pre-
fecerant, ante annos quamplures in bello inlerfe-
cerat. Filius quoque ejus Henricus juvonis et mar-
chisa Mathildis frequenter ei quamplurima bella
parabant. Igitur post prefatum HildebrandumOdo,
qui etUrbanus in Romanasede successit,vir sapien
tissimus,prius Remensis canonicus,posteaClunia-
censis monachus , dein papa est effeotus. Hic per
omnia predeoessoris sui in ecclesiactiois sanctioni-
bus secutus est vestigia. Remensem vero ecclesiam
postGervasiumRainoldus.Turonensisecclesieecus-
tos, regebat. Domnus vero Gerardus Cameracensi
bene presidebat.Patriam autem ejus milesOilardus,
quem supra memoravimus, virtute sua etprudentia
pacatam undique et opulentam faciebat. Sed quo-
modo vel quo infortunio tantum defensoi em plebs
amiserit, paucis intimandum.
12. De movte Oilavdi. Hic itaque cum quadam
die de curia Flandrensi reverteretur, et terram
Hugonis castellani, postea monachi (524), pertran-
sire vellet, Symon lilius ipsius Hugonis cum mili
tari manu eum prosecutus, in ecclesiola villoe quas D
Chaun, cum uno tantum comite — nam ceteri,
est
relicto eo, dispersi fugerant — mira
inclusit, et
cos, huc illucque jacere, et nusquam nisi portatos
progredi valere. Sed de his pro tcmpore jam satis
dictum, quamvis pro hac vel alia peste semper et
ubique metuendum, et divina judicia nobis jugiter
imminere sit credendum.
14. De quadam mulieve hic sanata ab igne. Eodem
tem P ore mulier quaadam, predicto igne in summi
C tate pedum accensa, ad ostium nostri monasterii
curru subvecta deponitur; etlacrimosa suspiria di-
ris permixta clamoribus emittens, suorum manibus,
comitante turba multa, — nam de simili poena sibi
quisquc timebat, — prope altare sancti Andreoe col-
locatur. O cui tam saxeum pectus tamque fcrrea
mens tunc inesse posset, quem illi lletus, illi dolores
misereemulierissanctumapostolumjugiterinvOcan-
tis,vel usque ad lacrimas non emollirent? Nam cui
humanapresidianullomodopoterantsubvenire,hoc
solum restabat solatium, pro ea respectum divinae
pielatis implorare.Tunc antiquiores seniorum nos-
trorum cum reverentia reliquias sancti Andreoe ac-
cipiunt, et locum diri vulneris ex eis signantes, ter
pcdibus cJ usmodum cruciscircumtulerunt.Quodut
factum est, illa paulatim a clamoribus quiescens,
summatim visa est dormire; viditque virum canis

virtute gladio pugnantem, clypeo se protegentem crinibus decorum, hilari et reverenda facie, veste

donec ferientium ictibus concisus e manibus labe- quoque candida sibi adsistere, et sicut antea reli-
retur multis confossum vulneribus interfecit. Sic- quiis,similitereodem modolocumdoloris manusua

que mortuus delalus ad nos, in claustro nostro signare, et sic omnem ardorem extinctum esse. Mox
illa excitata, abeuntem sequi conata, exclamat voce
sepultus, sub marmore clauditur uno. Hic finis
magna sancturn non fallitur in-
Andream adesse, et
ejus,omni patriee dcrtendus. Ab ipso etiam habemus
allodia multa, quoa hereditarie possidebat, de Me- tegre restituta. Ad hanc concurrimus omnes, et ultra

diolanis (525), de Beccheniis de Buhen (526), de

,
quam credi possit, gaudentem et quasi resumpto
spirku suscitatam intuemur, et quid sibi acciderit,
Formeiis, de Fontanis.

NOT,£
(524) Valcellis, quam abbatiam fundavit a. 1131. (525) Melun. Le Glay.
Le Glay. (526) Bohain. Le Glay.
 APPK.N1>.
attentiua peraorutamur. ai viaionem gratanter
illa
oommemorane, Deo el sancto apoetolo sanotmqu
Maxeliendi landea el gral bat. Sed pleba oc-
ourrena quantaa pre gaudio lacrimaa fuderit, et
quanto jubilo ymnum Te Deum laudamua eecine-
rit, magis credendum quam sermone pandendum.
15. l> juodam fratre Alberto. llujus rei apeota-
culo intererat et ministrabat quidam frater aoster
Albertua, utpote aaororum vaaorum custosel eccle-
siie minister; qui quod monachali pretendebat ha-
bitn, vitaa et morum probitate complebat, prouthu-
mano judioio vel experientia potest comprobari. De
cujus oonversatione pauca el
cuncta quiu vidi-
nnis, nemini sit onerosum si hic breviter insera-
mus. llic siquidem sub domno abbate Waldrico
habitum nostri ordinis suscepit. Dein psalmos ali-
quos addiscens, et in dies ad meliora proficiens,
tanclcui vasa altaris tractare et hujusmodi obsequiis
jussus est deservire. Ilic custos oris sui et contera-
ptorcorporis sui,veste cilicinausquead talos subtus
utebatur; a vino omnino et cibis lautioribus absti-
nens, pane contcntus scrvitorum, porlionem suam
vini et reliquarura escarum languidis
exportabat. Certura ejus lectum aut vix aut nullate-
nus quisquam noscere quibat sed ante altaria ; ,
ubicumque somnus vel lassitudo corporis coegis-
set, prostratus liumi quiescebat. Ubi etiam sanctos
ajiostolos Petrum et Andream sibi apparuisse et
qusedam sibi dixisse, de quibus non est dicendum,
per singula uni ex fratribus nostris confessus est,
domno scilicet Dodoni, compatriotse et familiarisimo
sibi,quem postea abbatem et conslruendi operis
hujus ternpliproeuraloreinhabuimus.Quidrefei^am,
prefatum Alberlum saapius fasciculos lignorum
noctu ostiis pauperum apposnisse, et in via lupos
eum multoties comitatos fuisse ? Audivimus
etiam fuisse confessum, quia dum quadam
Waldonis curia quendam solus in humeris cruci-
fixum afferret, omnes arbores secus viam se ei m-
clinasse nimirum quia congruum erat Creatoris
;
iraaginicreaturamprosterni.Sed nc plus verba pro-
traham, tandem impetratra a domno episeopo Ge-
rardo et capitulo nostro licentia, Ihcrosolimam pia
intentione et Dominici sepulchri desiderio
tantum socio
intendit. Nobis tamen incognitum quid
de eo acciderit.
16. De domni Gerardi episcopi. Domnus
obitu
episcopus Gerardus, anno pontificatus sui 16, in
hac villa morbo correptus, in domo sua superve-
niente vocationis suse hora defungitur (527), et Ca-
meraci delatus, in medio ecclesioe anno 1092 tumu-
latur. mortera undecumque pessimi
Post cujus
quique cceperunt emergere, et multiplicata sunt
(527) 2 Idus Aug. secundum Necrologia beatas
Maria-s et S. Sepulchri Cameracensis, et S. Salvato-
ris Aquicinensis, 3 Idus<\urj. secundum Necrol. Fi-
demiense, in biblotheca Cameracensi 730, pridie
Kal, Aug. secundumContin. Gaugericianum cap.9.
AH (.!•: l'A KPISCOP. CAMERAC. 27G
A mala in terra Cameraoenai, omni defeneore viduata,
qua enumerare nee hasc neo aliqua aafflcit pagina,
Multoties igiturCameraceneisoleri plebisqueconcio
ad eligendum pontifleem conveniebat.Sed dum ijms-
que pro velle suo loqui preaumebat,omnee in com-
mune nihil prolicientes, diacedebant. Denique post
multae perturbationee clericnm quendam Manas-
sem canonicum,Sue8Sionenai8COmitis(528)fratrem,
eligunt et cum magno apparatu ad imperatorem
transmittunt. Sed furtivis littens post euin raissis
accusatus, inanis rediit, et a spe fraudatus re-
mansit.
p
17. De Atrebatcnsi ccclesia. Interim (an 1093)
Atrebatenses tempus opportunum sibi poat
clerici,
maximain disceplationem Cainerarensium hal.en-
tes, quo de jugo Cameracensis episcopi subjectio-
nis colla excuterent, Romam adeunt, Urbano papn
causam suam suggerunt ut Atrebatensem eccle -
;
siam tanto tempore ancillatara jam miserando libe-
ram efficiat,lacrimabiliter implorant. At ille crebris
multorum maximeque regis Francorum precibus
exoratus predictam ecclesiam amodo et usque in
,
saeculum cardinalem habere dato privilegio cons-
et inlirmis
tituit; et ad hoc corroborandum, clericum quendam
C reli °' iosae vitaa
,
Lambertum Islensem, episcopum
ordinari praecepit; sicque ecclesiam Atrebaten-
ibi
sem a Cameracensi divisit (529;.
18. De electione Walchevi. Manasses itaque re-
pulsam suam graviter ferens, ad archiepiscopum
Remensem se contulit, et ut opem ei conferat, per
amicos suos obnixe precatur. Ille vero recitatam
secundum compertam veritatem veracium testium
tam Cameracensium quam aliorum ejus electio -
nem, in conventu Remensis capituli coniirmavit.
PretereaCameracenses Walcherum, Rracbatensem
archidiaconura et Tornacensis seu Noviomensis
eum
ecclesiae custodem, in episcopum eligunt.Qui mis-
nocte de
D SUS ad im P eratorem in oie sancti Andrae donum
,
episcopatus ab eo suscepit, et auctoritate Romani
pontificis Urbani ab archiepiscopo Remensi con-
secratus, civitatis Cameracensis regimen obtinuit.
Uic multa prceclara gessit; castella atque municipia
multa Cambrisiacum et civitatem opprimentia viri-
liter diruit; justitiam quserentibus faciens, omnera
cum uno
provinciam subactis hostibus pacificavit.
19. De conciiioArvcrnensi. Urbanus papa a Roma
deveniens, anno Dei Christi 1095 apud
in Gallias
Arvernensemurbem,quieestClarusmons,concilium
innumera3multitudinisaggregavit,ubimultadecreta
relatu digna dedit, viam Ierusalem instituit, de statu
sanctae ecclesias satis et sufficienter tractavit.Tunc
Manasses stans in medio clamorem fecit de domno
Walchero, electioni suae injuste subintroducto, epi-
scopatum videlicet Cameracensem sibi invasione
NOTyE.
(528) Johannis I. Le Glay.
(529)Gesta hujus separationis cum omnibus char-
tis eo spectantibus ex codice Atrebatensi jam Rolo-
niensi s. xn, de quo cf. Annales nostros VIII, 406,
edidit Raluzius Miscell. V, 237.
 ,;

277 CHRONIC. S. ANDRE^: CASTRI CAMERACESII. - LIB. III. 278

detestanda usurpante, et ut uno verbo ejus utar, A comes Flandrensis, dominatum Cambrisiaci usur-
intrusit se in, inquit, mcam electionem. Finito cla- pare sibi volens, multas irruptiones in lianc provin-
more etWalcberidicta responsione, admirati judi- ciam hostili manu feccrat, ipsam dcmuin civitatem
ces tandem siinul inhocconcordantesprotuleresen- excrcitu nimio circumdans, per septom dies obsedo-
tenliam: primam scilicet electionem ratam, sccun- rat, paratis septem, ut fertur, milibus armatorum,

dam vero, id cst Walcheri, irritam esse debere. anno 1102 in hanc terram venit,multa virilitcr et
Porro Walchorus jam de concilio recesserat, quia prospere gcssit, castclla Bulceu, Incy, Sclusam
nos qui cum eo ieramus, hac et illac auriculantes, nliasquemunitiones comburens igni,sololenus pre-
tale ei judicium forepredixcramus. Data sententia, cipilavit, pavorem sui hostibus circumquaque in-

Manasses in ipsa sede Walcheri ut episcopussub- cussit; sed opprimente hieme citius repalriavit.
stituitur; Walcherus si se deinceps de episcopatu Nec tamen comes ab infcslatione Cambrisiaci. . .

intermittat, excommunicatur. Multade ipso concilio, 25. Dc cometis. Anno H06, unusex cometisregni
plura qua? de ipsispostea contigerunt, et quomodo mutationem presagicntibus mense Martio per octo
corum a88 Cameracensis patria omnino devastata dies apparuit; vespcrepostsolisoccasumradios ter-
et civitas pene fuerit desolati, quamvis sint stu- ribiles emittens, multis prudentibus tcrrorem in-
penda,preterimus,quijamampliush8ecremcmorari B gessit. Imperator Henricus, quem filius suus sub
superfluum esse et inutile ducimus. occasione apostolicae sententiae regno ejectum us-
20. ordinatione Manassx episcopi. Rumoldo
De que in exteros fines expulerat, apud Lcodium de-
Remensi archiepiscopo obeunte (an. 1096),Manasses fungitur; sed propter praadictam excommunica-
prepositus succedit, parum quidem litteratus, sed tionem in atrio non sepelitur. Filius vero ejus
elemosinis et curae pauperum studiose deditus Henricus, imperium, quod sibi pater vivens con-
a quo supradictus Manasses in episcopum est ordi- cesserat ct benedici jusserat, obtinuit.
natus. Qb.Deconsilio apud Trecas habito.Post Urbanum
21. De via Hierusalem. Annol096, per admoni- Romanam sedem suscepit Rainerus (an. 1099), qui
tionem saepefati papae Urbani, habitantes terram et Paschalis, vir per cuncta laudabilis, antecesso-
viam Jerusalem aggredi coeperunt, et usque in fines rum suorum firmiter decreta tenens, sed avaritiae
orbis terrae sonus et amor cundi percrebuit. Gomi- minus intendens. Hic in Gallias veniens (an. 1107),
tes, principes, nobiles, vulgusque promiscui sexus apud Trechas concilium magnum celebravit, et
ire certabant, portenta et signa in cselo se videre postoa Romam rediit.
multi asserebant. In qua via quanta pericula, quot Q 26. De adventu Henrici tertii imperatoris. Ter-
corporum incommoda, quantas fames, quanta prelia tius(530)Henricusimperator,inhancterramveniens
maxime in Antiochiapertulerint, quolabore, quibus (an. 1107, Oct.) adveisus comitom Robertum, qui
pressuris ad Hierusalem pervenerint, qua arte, qua sibi Gameracensem patriam vindicaverat, Duacum
industria quadragesimo obsidionis die, interfectis obsedit; sed "illis deintus viriliter pro se et pro pa-
multismilitibusSarracenorum,eamceperint,quanto tria pugnantibus et comitis presentia roboratis,
studio sepulcrumDomini et loca sancta mundaverint, nihil profecit. Tandem crgo compacta concordia —
non est noslrum describere; quae magis proprii et nam se alterutrum metuebant imperator con- —
lati codicis indigent inscriptione, presertim cum de cessit qusecunque pater suus dederat ei tcnero,
eis et cantica ubique diffusa et carmina quaedam scilicethancvillam(531)etaliaquaedam.Dcin perCa-
descripta habeantur. meracum iter faciens remeando (Dec), duodccim
22.Z?e domno Odone episcopo. Postquam episcopi de filiis potentium civitatis, obsides videlicet ne
duo, Manasses etWalcherus, diutina dissensione per quando cives ipsi ab ejus fidelitate defluerent,
longa tempora defecerunt, Odo Aurelianensis sco- abduxit secum, sicque repalriavit.
lasticus, Tornaci monachus effectus nam ipsum — 27. Quod imperator Ftomam perrexit. Qui non
coenobium ejus predicationecoepitsedificari, pos- — j) multo post Romam
perveniens (an. 1111), obviis
tea vero abbas ipsiusloci, ad episcopatumCamera sibi civibus Romanis, simulata pace sub jurejurando
censem eligitur et conseeratur (an. 1105).Sed quia nulli eorum aliquam injuriam se facturum spopon-
donum ab imperatore propter excommunicationem dit, et in introitu templi sancti Petri hoc ipsum
quserere nolebat, intrare in civitatem minime li- apostolico juravit. (Febr. 12.)Sed citius ingressus
cebat. templum, cunctapromissa rupit. Nam ipsum aposto-
23. Quodimpcrp.tor in hanc terram venerit. Hen- licum, ad eum benedicendum et divina peragenda
ricus imperator, crebra et importuna Cameracen- paratum jamque procedentem, injectis manibus
siumpulsatus flebili querela, quodscilicet Robertus nihil talesuspicantemaccepit, et captum extra civi-

VARIiE LECTIONES.
388 excidisse videtur discordia, vel causa, vel tale quid.

not^:
(530) Le Cateau. (531) Imo quartus, rex quintus.
 APEND AD GESTA BPISCOP. CAMKRAC 280

tatem ad oaatra exeroitui sui, quem i l^ i reliquerat, A cendurn, quod juvcnis optimae indolis, cultor fuerfl
transducifecit. Quid Beditionis, quidperturbationia, adeo ut pro conservanda quietc pa-
justitiae et pacis,
qusadn ui ae sacerdotii tunc fuerit Romae, juvenem unum furti reum inaudita et miser;ibili
quod nemo nostrum explicare. Tan-
poteat, non eat morte apud Brugias in<haldariafeceritbullire;cum
demooactuspapa, quicquidrex precepit Baoramento admirantibua lurbia et Dentibus, ncc ipse a lacrimia
Rrmavit. Et Bic oonflcteet dolose concordalis, dis- posst-t teniperare; unde et terror ojus per o...
tamen rogabaturpapaa Romanis
jtimest. Postea provincias malefactores fccit oinnino quiescere.
perjurnm regem excommunicare, sed ille rennuit, cum in Normanaiam, quam crebris exercitibus op-
el uumquam eum amplius vidwe voluit. Verum — primebat, profectus esset, accepto lctali vulnere
dos intermittentes ea quae tunc Romse gerebontur, 1'eversus, per annum fere unum tegrotavit, et sic
ad nostra redeamus. Igitur comes Robertus, ut dcmum apud Sanctum Bertinuin effectus mona-
diotum est, hanc villam adeptus, frequenter hanc chus et paulo post defunotus (an. 1119), ibi re-
invisere, venationem agere, circumjacentium loco- quiescit.
rum eeepit delectari opportuuilale. Denique maxi- 30 De domno Gerlando ahhate. Interea (an. 1117.
inam partem turris qme ceciderat, et murum in flomnus abbasGuiffridus, tum hostili furore quito-
circuitu, sicut hactenuscernitur, reparavit, exccpta B tam patriam dopopulabatur, tum fame quae vehe-
quam domnus Gerardus II tediii-
aula ciim ecclesia, mcnter omnem terram premebat faligatus, velut
cavit. Namipseamplas et honestas domos,qua3
et magna tempestate quassatus amisso clavo na vim va-
hodieque manent, unam Bcillicet juxta ecclesiam gantem mediis fluctibus, ecclesiam hanc detinebat;
Atrebatensem Sanetae Marise, alteram vero in Bra- sed tandem in se reversus portum quetis adiit, et
chant apud villam quae est Mclun, lapideo opere prelationis onus dcposuit. Nos statim habito conci-
construxit.Comes itaque, quoad vixit, sicut dictum lio, Aquicinensem monachum, magngereligionis et

est, hanc villam tenuit el possedit. humilitatis virum domnumGerlandum, eligimus, et

28. De ohitu domni Odonis episcopi. Manasse Re- adomno episcopoBurchardo Cameracibenedictum,
mcnsi metropolitano carne cxempto (an. 1106), Ro- anno Dei Christi 1117 abbatem suscepimus. Qui
dulphus preclara) seientiae clericus et prepositus, in quam strennue, quam prudenter susceptam eccle-
sede substituitur. Sed quidam clericus Gervasius, siam rexerit, si ei diuvivere datumfuisset, el ipsis
vi regia fretus, ipsam sedem sibi usurpans, intro- quotidianis nostrarum rerum argumentis patuisset.
itum ejus primo satis impedivit; sed postea morte Desuccessione apostolicorum. Paschalis Rai-
31.
preventus quievit (an. 1113). Domnus autem Odo neri, de quo supraretulimus, in sede Romana suc-
Cameracencis episcopus, segritudine gravipreven- cessor 389] Joannes Gaitanus, (an. 1118), qui et
tus,admonasteriumAquicinensesedeferrifecit;ibi- Gelasius, sedit vix anno uno, etveniens in Gallias,
que defunctus (Jun. 19), in medio ecclesise sepelitur. apud Cluniacum defunctus sepelitur (an. 1119;.
Cujus scpulchrum inciso lapide decoratum usque Huic Wido, qui et Calixtus, Viennensis archiepisco-
in hanc diem demonstratur (532). pus, ad sedem apostolicam provehitur(Fe£r. 1), vir
29. De advcntu domni Burchardi. Hoc ita finito, tamprobitatemorumlaudabilis quam etiam illustris
cum in Cameracensi ecclesia nulla prodissensione dignitate generis; frater scillicet Clementise Flan-
obloquentium ficri posset rata electio, aditur impe- drensis eomitissse, matris utique comiiis junioris
rator, qui, reperto consilio, clericum unum sibi fide- Balduini, dequoaliqua supra diximus. Hic papa fa-
obsequentemAquisgrani,Burchardumnomine,
liter mosissimum conciliumBemis anno Dei Ghristi 1119
cum legatis suis ad episcopatum Cameracensem 390 celebravit (Oct.), in quo non tantum dc tota Gal-
transmisit. Qui susceptus et electus, fereper bien- lia, sed etiam de Lotharingensibus, archiepiscopi,
nium propter excommunicationem imperatoris in- episcopi, abbates et clerici catervatim confluxere.
consecratus mansit; sed tandem miserante aposto- Tunc quidam Fredericus, frater comitis cle Namu,
lico, quia donum episcopatus dc manu regis non post multas contcntiones de episcopatu (533) inter
accepcrat, adeptus est benedictionem. Hicacomite D cumetquendam Alexandrum,ab apostolicoibi con-
Balduino juvene, dum aegritudine diutina, quam ex secratur. Ad cujus post biennium defuncti sepul-
vulnere insanabili contraxerat, laboraret, non sine chrum multa signa facta feruntur; quae assertores
pretio magno hanc villam
consiliariis ejus collato, ejus, viri quoque legales, vera, detractores vero
cum turri recepit, et deinceps liberam Cameracensi falsa esse contendunt. Sed soli cognitori omnium
ditioni restituit. De hoc comite Balduino paucis di- utrum vera an falsa fuerint innotescit.

VARLE LKCTIONKS.
tale quid excidisse videtur. 390 MCXVIII copia.

NOTJE
(532) Cum hac inscriptione : Fuit exul Deo fidus,
Hic tegitur presul Odo, Fuhjet cselo quasi sidus.
Qui perspectus omni modo (533) Leodiensi. Le Glay.
 ; !

281 CHRONIC. S. ANDREiE CASTRI CAMERACESII. — LIB. III 282

3-2. De obitu Gerlandi abbatis. Domnus abbas A rcm benigne suscipiens, tcmpus tractandi dc
jh
Gerlandus cum fero per quinquennium decenter hoc negotio illi constituit. Sed morte occupatus
gregem sibi commissum in hac ecclesia rexisset, (an. 1124, Dcc), quendam episcopum Offensem
aderat dies vocationis suae ; et gravi 391 febre corro- (535 Lamberlum quem ct Honcrium, successmvin
ptus, 14 Kal. Maii, feria 3 pasehae ("1123) defun- accepit.Quinihilominus clamorem episcopilibcnter
gitur, et ante altare sanctae Mariae sepclitur. Hujus attendens, se determinaturumcausam ejus spopon-
tempore Gerardus infans (534) allodium de Fon- dit; sed rcgis Erancorum multorumque intcrve-
tanis, pro sua anima, ad altare sancti
et patris sui nicnlibus epistolis,parum profeeit. Domno Ro- —
Andreae tradidit cujus partcm araturae Gerulfus
; dulfo Remensi Jmetropolitano carne exempto (an.
quidam, monachus noster effectus, a canonicis sah- 1124), Rainoldus Andcgavcnsis episcopus in loco
cta? Marioe nobis rcdemil. Sepulto itaquc domno ejus substituitur. —
Iisdcm fcrc tcmporibus comes
Gerlando, domnus Dodo, vir honestie vitae mona- I^landrise Carolus, cum apud Brugias in tcmplo pro-
chus, Flandrcnsis natione, in loco cjus substi- slratus oraret (an. 1121, Mart. 2), a quibusdam
tuitur. Hic caput monasterii nostri jam aedificare militibus suis, ad hoc ipsum anteaconjuratis,mul-
ceperat. B tis confossus vulneribus pcrimitur; nccnon etqui-

33. De obitu Henrici tertii imperatoris. imperator
Henricus, post multa prelia, post plures per quas
sibi rebelles multos fccerat expeditiones, tandem
domno papse Calixto concordatus, dicm clausit cx-
trcmum (an. apud Spiram cum patribus
1125), et
suis sepelitur. Cumque cognati ejus Gonradus et
Fredericus hereditarieregnum sibi vellent usurpa-
re, congrcgati principes terrae, relictis illis, quen-
dam ducem Saxoniae Lutharium nomine adimperii
dignitatem promovere. Hic vir tamreligiosae quam
virtutis militaris pollens efficacia, non minus reli-
giosam uxorem et elemosinariam habebat.
34. De obitu comitis Flanclrensis.
Henrici temporc contigit, Galixtum
generale coneilium anno Dei Christi
Martio, in Lateranis celebrasse, ipsumque et im-
peratorem post diutinam rcgni sacerdotiique, ut
supra diximus, dissensionem firma pacc concor-
dasse.Tunc etiam domnus Burchardus apud papam
super diremptione Atrebatensis ecelcsiae a Came-
dam castellanus ejus,dum sc se fcrientibus ictibus
pro liberando domino medium objiceret, similiter
gladiis eorum super ipsum interemptus occubuit.
Protinus fama pcrcurrente,mccror ac
tanti scelcris
timor universam terram perculit. Etmox ad ulcis-
cendam tanti principis injustam neccm, potcntes
quique, maximeque quidam nobilis Daniel ira fren-
dens,unanimiter insurgunt; uec prius quievere quam
homicidosillosomnesque eompliceseorumdiversis
ac turpissimis mortibus deditos, omnino de terra
delerent. Porro quis luctus, quis dolor Flandren-
sem populum attriverit, quae prelia, quae seditio-
Supradicti nes, quse incendia totam patriam devastaverint,
papam Rorna? C non nobis vacat, quia impossibilc est verbis vel
1123 39-2 mense
;
scriptis commemorare. Super hujus comitis mortc
multi multa carmina fiebili voce finxere. De quibus
monachus unus lugubre carmen, sed memoria di-
gnum, metricis versibus composuit, quod nos ob
auctoris laudem et lectoris admirationemhic etiam
inserere curavimus :

racensi gravem querimoniam intulit. Gujus clamo-

Huc ades, Calliope, Marchionis curia Cujus sub impcrio
Vires mihi suggeret Crevit sapientia Floruit religio.
Carnem fingo lugubre Atque morum gratia Auxit patrum gloriam,
Nobili de principe, Ubi vero inclitus Gomitum potentiam.
Quem produxit Dacia, Obiit avunculus, Plurimas Flandrensibus
Satum stirpe regia. Balduinum patrio Terras junxit finibus.
Mater fuit Athala, Statuunt in solio. Heu, heu magne marchio,
!

Frisionis filia. Hic vicinis regibus Digne rcgni solio.

Pater cujus, hostia Terror fuit omnibus, Forma digna principe,
Factus in ecclesia, Cultor suce patriae, Digna tanto nomine
Mortem pro justitia Hostis injustitioe. Heu, pater ecclesiae,
Pertulit in Dacia. Morbo insanabili Nostrse decus Flandriae,
Noster autem Carolus. Fracta carne fragili, Ultor injustitise
Clam sublatus hostibus, Sithiu fit monachus, Et munimen Francise,
Fugit ad avunculum, Et successit Garolus. Dux bonorum previus,
Gomitem Flandrensium, Quo regnante, Flandria Cleri defensor pius,
In qua proles regia Viguit militia Monachorum clipeus,

VARLE LECTIONES.
391 Gravis cop. 392 MCXIII copia.

NOT^).

(534) De Grevecceur. Le Glay. (535) Ostiensem.

 , :

APPEND Al> GESTA EPISC. CAMEKAC. 2M

Tei ror malis omnibus I Flandria, tu mii -ti-> innoxium.

'[< Flandrorum oomite Tua tunde i"' itora, Tradensenim Dominum,
Quiescebanl Bemitas, Scindc genas unguibus, [mplel valicinimn,
Nec aodebat quis tuam Neque parcas Detibus. Multis quippe profuit,
mturbare patriam. Hinc dolet Italia Dominumquod tradidit;
1 *reda ounc efficimur, Totaque Sicilia, Sed vestra traditio
l Indique diripimur Duraque iermania( Multis c-t perditio.
Fit pastore mortuo Atque Lotharingia. t
ergo Descius
Ovium direptio. Nostra nam miseria ! prodessel pluribus
Nemo ju>,tiiiii Bequilur ,
Terrse pulsat intima, Sed vestra vesania
Paxque tecum moritur, Doletque cum Dacia Muliis erit noxia.
Et abscisso capite, Thule reinotissima. Qua; jain vestro sceleri
Membva pugaant undique. Glacialis Rhodope Pcena possit fien
Dole, plange, Flandria, Stupet tauto scelere. Quaerere non desino,
Quasi patrem Blia. Geticusque Ismarus Nec tamen invenio.
Nulla sunt solatia, Et exclusa Bosphorus Non est tam sacrilego
Perit tua gloria. Ploret, et Hispania Poona digna populo.
Ad lamentum convooa Juncta cum Galatia ;
Vos expeetant omnia
Quaeque regna proxima, Nec loeletur Graecia, Tormentorum genera
Et ad tua funera Lacrimante Flandria. Tantalus purgatus e
rianctus pulset aethera. OFlandrenses miseri. Vester ejus locus est.
Gum facit justitiam, Porta patens inferi Et nocentum agmina
Passus est invidiam, Devorct vos penitus, Cedunt vobis omnia.
Et pro causa pauperum Nec evomat amplius. Ixion jam exilit ;

Pertulitmartirium Qua? vos, servi, furia Rotam vobis deserit;

Ergo pro justitia Compulit ad talia"? Saxumquc volubile
Coronatur gloria ;
Sicut Judas proprium Vos oportet volvere.
Et laafandum potius, Tradidistisdominum. Stupet mundi machina ;

Sedtamennonpossumus. Superatisnimium Pavent Ditis abdita;

Cogit nos continuo Faeinus Lemniadum, Horrent ceeli sidera
Flere desolatio, Danaique funera Tam nefanda scelera.
Cujus in absentia Ycstra vincunt scelera. Et nos exhorrescimus
Gonturbantur omnia. Ergo Judse perditi Unde finem facimus.
Flent pontuset Anglia Faeti estis socii ; Ne sordescant ssecula
Totaque Normannia, Secum in supplicio Talium memoria.
Te 393pi us n s> Francia,
i Vox exspectat mansio ;

Sed minus quam Flandria. Immo pene miserum

35. Dc comitibus Flandrise. Hoc ita finito, post A episcopus Burchardus, posteaquam sedecimannis
multimodas patriae perburbationes,rex Francoium Cameracensem ecclesiam rexit, anno Dei Christi
Atrebati vcniens (;in. 1157, Mart, 20), juvenem 1129, pridie Nonas Januarii vita exeedens, in mo-
quendam nobilissima? indolis, Willelmum Norman- nasterio sanctae Mariae sepelitur. Et post eum ec-
num, Hoberti eomitis Normannorum fratrisque regis clesia ipsa mensibus quindecim episcopali caruit
Anglorum filium, eomitem Flandriie constituit. Qui administratione.
non multo post, eum viriliter contra resistentes 37. De adventu Gregorii inlianc terram. Ipso quo
agerct et castellum quoddam 536) sibi 1
repugnans que tempore Honorium papam, Homie noctu defun-
obsidione gravi opprimeret, subito lethali vulncrc ctum (an. 1 130. Fcbr. 14j, pars qusedam cardinalium
in manu accepto, vita privatur (an. 4P28), et apud mox in ipso crepusculo lucis quasi furtive sepelie-
Sanctum Bertinum non sine magno doloresuorum runt, ct unum ex suis, Gregorium, quem et Inno-
cum planctu etiam hostium sepelitur. Post hunc centium vocaverunt, in calhedra Homana consti-
Theodoricus quidam de Alsait, de genere Flan- tuunt (Febr. 15). Quod ubi cardinalesceleriparsque
drensium comitum, qui jam aliquas partes Flan- civiumcompererunt,raptimconvenientes, sepultum
driae sibi vindicaverat, eo mortuo, totam terram corpus effodiunt, ac debita funeris officia complentes
possedit, ac sic demum Flandria quievit. apostolico more denuo sepeliunt ac deinde unum ;

36. De obitu domni Burchardi episcopi. Domnus ex suis scilicet Petrum Leouis, quemetAnacletum

VARLE LECTIONES.
393 Lege Tu.
NOTiE
(536) Alost.
285 CHRONIC. S. ANDRE^; CASTRI CAMERACESII. LIB. III. 286

dicunt, papam constituunt. Et sic utcrque,
licet et sedem
predictus Gregorius ausu nefario
sanctam sibi non est reveritus usurparc. Oommota
plebs Romana dum duorum contcntioni turpiter
adulando bipertita seditione tumultuatur, multae
fiuntcsedes hominum, et pro pontificali sede adipi-
scenda inipso templi aditu exeeranda perpetrantur
homicidia. dolenda ecclcsiastici ordinis miseria! o
miserabilis etcaecalitteratorum vecordia,dum periti
divinae legis violenterncc sine cffusione sanguinis
rectores|ecclesiae affectant esse, et,
apostolici! Hisitasacrilego spirituconcertant'bus,
alter eorum, id est Petrus, fortiori Romanorum
ille sci- A credi possif,domus omnes funditus consumpta) sunt.
Ecclesia autem nostra cum omnibus aedificiis, samti
Martini, sancti Andreae cum domo cpiscopali flam-
misfurenlibusexusta,deforme suispectaculum pre-
buere. Interea viri cum mulieribus, juvenes cum
pueris, pressura flammarum circumsepti, huc illuc-
que a facie saevientis ignis diffugiunt <!onec in cas-
tello tutum sibi fore refugium fruslra sperantes,
gregatim irrumpunt, nec tamen mortis discrimen
evadunt. Nam cumignispcrvolans domumepiscopi
quod gravius est, ceterasqueaedesoccupasset, infra ambitum castelli
omnes qui confugcrant, furentibus flammis angus-
tiati, nullum effugii aditum habentes, fortioresqui-

genore prevalens,sedem obtinuit altcrvero,id est ; quc utriusque sexus, alii per murum exilientessal-
Gregorius, a Roma diffugiens in Galliasdevenit, et tibusevadebant; aliosvero .videas de muro precipi-
a Remensi metropolitano maximequc abbate Cla- B tes, quassatis membris, vix posse ressurgere; alii

raevallis (537) ut papa susceptus, in has provincias autem, id estpueri, nusquam progredi valentes,sed
pervenit. EtperCameracum iter habens, atquc ad se mutuo complectentes —
o miserabilc visu!| us- —
colloquium imperatoris Leodium tendcns, sumpti- que ad duodecim uno in loco ita sunt ignc devorati,
bus suis ecclesias, nostram quoque, admodum gra- ut, cum
postea requirerentur, vix tantum capita et
vavit. In ipso conventu Leodii, domnus Liettardus grossiora eorum ossa reperirentur; ac in vaseuno
Trajectensisprepositus,episcopuselectus(an. 1131, delata,in atrio nostro sepeliunlur.
Mart. ),urbi Cameraccnsi dirigitur; et Remis6Kal. 40. De ejectione prepositi Adamde Turri. Adam
Maii a domnometropolitano honorificeconsecratus, itaque,quem prepositum et custodem turris prepo-
in episcopali sede locatur. situssocer ejus, Hierusalem adiens, prefecerat,
38 Dediscessione domniPetriabbatis. Subiisdem tantodiscrimine presentisincendii et hostilis gentis
ferediebus(a/3.1131, ve/1132), domnusabbas noster — nam et armata manus hostium circumiens urge-
Petrus episcopum Liettardum adiit, et abbatiali bat —
vidensnihil sibi jam superesso, quo scilicet
dignitate deposita, absolutus discessit. Cui post Gerardi viribus vel artibus valeret resistere, facto
menses sex, domnus Adam, Sancti Vincentii Laudu- pacto libere egrediendi, turrim reddidit. Sicque
nensis monachus, anno Dei Christi 1 1412 successit et q Gerardus, quod semper male affectaverat, pessime
13 Kal. Julii in ecclcsia bcati Aichadri, quae est possedit. Qui voti compos, non tantum in circum-
Hasprae, a domno episcopo Licttardo honorifice jacentem regionem malignitatis suae vires 39-i effudit,
sacratus, eodemdie a nobis honore debito estsus- sedetipsam Cameracenscmvexandosaepius urbem,
ceptus septimus abbas hujus loci. viciniam omncm depopulans,villas incendit,rapinis
39 De vastatione bujus vilhv, et eonflagratione crebris et taxationibus plebem opfiressit.Et neplu-
ecclesiarum nostrarum. Sequenti vero anno (1133), ra loquar, in omnipatria per manum ejus multipli-
cum in pace et religionis quiete, omni quoque re- cata fiunt gravia mala et homicidia. De his jamtae-
rum opulentia nostra floreret ecclesia, ipsaquoque det plura referre.
villadomibus amplisopibusque largis dilatata inpace 41. interdiu ortis tenebris. Post
De admirandis
habitaretur et laetitia Gerardus Malusfiliaster co-
:
b.3ec,mensibustribus emensis,4.Non. scquentisAu-
gnominatus, jam olim ab ipso pueritiae suaetempore gusti, feria4, horaC. diei, subito, visibiliter obscu-
hostis pessimus hujus villae, et adhucin eam spirans rato sole, inomnem terramfactae sunt tenebrae, et
nequitiae suae, 5 Kal. Maii, collecta peditum mili- nobis divina agentibus, fere dimidiae horae spatio
tumque innumera multitudine, accersito etiamHay- permunsere.Quaerescum omniummentes admira-
noensi comite, villam invadit, tuguriisqne extra tione simul ac stupore concuteret, quidam quasi
n
positis ignem admoveri fecit cui etiam ad supple- prudentiores eclipsirn solis ex oppositate lunae dice-
mentum divinotamen,utcredimus,ju-
maliliae suoe, bant accidisse.Quod nequaquam fieri posse ratio pa-
dicio,ventus vehemens ab austri partibus repente tet (538) — solem scilicet eclipsim a luna, nisiin in-
in adventu ejus exurgens,famulando ut ita dicam terlunio, pati posse — ; cum conslet,eadie lunam 27 9in
voluntati ejus, adeo videbatur desaevire, ut arre- fuisse. Quidam vero probabiliusasserebant,hoc si-
ptum ignem flando ct vires ei addendo per totam gnum tenebrarum aliquidnoviprodigii presignare.
villam diffunderct. Quo graviter exardescente et cir- Dictum estmulto postaredeuntibusde Hierusalem,
cumquaque solotenus debachante, celerius quam ipsa die, ea hora tenebrarum,quadringentos quinque

VARI.E LECTIONES
39 3 lege virus Peutz.
NOTvE
(537) S. Bernardo. Africam, Asiam, 2. Aug. 1133. Lk Glay.
(538) Fuit eclipsis solis totalis per Europam,
287 60DEFRKDI STABULENSIS MONACIII. 288

minns milHea de templo a Sarracenis trans Dumen A h tcmpiis liumanaainvestagationi incertum

esss peremptos. Nec mirura, si in suorum membro- Omnem enim de hac re inquisitionem dom
nim oecisiono placuerit Deo tenebras mundo indu- .
abstulit dicens : « Non est vet»trum no
in cujus mortesolemet totummundum cons-
i
pora vi I momenta quaa pnter posuit in sua pote-
tat obtenebratum fuisse. state (Act. 1, 7). » Et alibi : De die autem ill.i et

19. Operis peroratio, Fiunt itaque ab exordio hora neino s<-it, neque angeli casloruro, nisi solus

mundi usque in presentem annum, qul est ab incar- pater(A/af/A.24, 86).» Uunusquisqueergodesuo co-
natione Domini lSS"1 annusdecennovennalis cycli,
1 gitet transitu, sicut sacraScripturadicit : « In om-
Homani imperii oeptrum tenente LuthSrio, in sede nibus operibus tuis memorare novissima tua, et in

tolica dissidentibus Gregorio dicto Innocentio, aeternum non peccabis (Eccl. vii. 10). » Quando
et Petro Leoni8,Francorum regeLudovico,Rainoldo enira unusquisque de sseculo migrat, tuncilli con-
Heniensi archiepiseopo, domno Liettardo C.amera- summalio sLeeuli est.

ccnsi episeopo — tiunt imiuam anni 62-27. Residuum

CIRCA ANNlfM DOMINI MLXXXV.

GODEFREMS STABULENSIS MONACHUS.

NOTITA HISTORICA 1N GODGFllKDUM

(Chappe.wille, Qui gcsta pontificum Tungrensium, Trajcctcnsium, ct Leodieusiuin scripserunt, aucto-
rcs proecipui, otc, II, 516-515.)

Auctor tnumphi S. Remacli de Malmundaricnsi ccenobio fuit religiosus ordiui.i S. Bencdicti Monaste-
rii Stabulensis, ut ex prologo lib. n, patct, vir in sacris iitteris cruditus. ut cuivis hoec Jegenti viderc
est. Scripsit bunc S. Remacii de Mchnundario Triumphum accurate ct fideliter, nt pote qni rcbus in eo
gestis partimintcrfuit, parlim a tidedignis audivit, ut ipsc dc se testatur, lib. i,cap. 18, 28 ct alibi.
Floruit circa annum Dominiciv incarnationis 1085.
Desumpsimus hoc scriptum ex vctusto ms. codicc. monastcrii Stabulensis.

TRIUMPHUS SANCTI MMACLI

DE MALMUNDARIENSI CCENOBIO.

PROLOGUS TRIUMPHI SANCTI REMACLI.

Fratribus Eeclesiarum Dei, quse sunt in orbe B tisejusdempatroninostriRemacliintervenientibus,

Homano, fratres Stabulenses, salutemet
nam ex animo.
Regnante Henrico IV, postea Romanorum Au-
gusto, anno Domini 1071,regniautem ipsius anno xv,
de his quas erga Dei confessorem almifluum Rema-
clum, nosque ejus famuIos,et locum noslrum octa
pacem bo- gratias ipsiplenissimc agimus, ut potc qui tali do-
mino fideies, malissemper obnoxii, usque in finem
perseveremus.
Acturi igitur, septenis Idibus Maiarum, omnibus
setatum successionibus,commemorandam celebrita-
tcm hujus divinse operationis, quae manifesle fieri

sunt scribimus vobis, exsultantibus animis in Do- visa est ad honorem tanti et incoinparaudi (Jhristi
mino, cum antehac quidem utrobique intus et ex- confessoris, dignum duximus vobissignificare ut
travehemens incubuerit nobis dolor et tribulatio. et vosquoque, siplacet, agatis diem glorificationis

Sed de his omnibus a Deo magnifice liberati, tam habitse, in quo beneplacitum fuit Deo in populo suo
vestrisquicompatiebamini orationibus, quam meri- notam facere suam virtutem (Psal. lxxvi), ut

2S'J TRIUMPHUS S.
sua gratia exaltaret mansuetos in salutem (Psal.
cxux).
Ilaque ct nunc ct scmper magnificale Dcum no-
biscum, etexaltemusnomen ejus in idipsum (Psal.
xxxnO, qui in sanctis suis juremirabiis (Psal.hxvu)
proedicatur in saecuium. Vellem siquidcm nostris
eum utcunque laudibus efierre super his mirabi-
lem, Gcd excellenti ipsius magnificentia, qua fecit
hunc sanctum omni virtute commendabilem, nos-
trum exile succumbit ingenium. Undo efflagitan-
dumesteriginosabipsiuscooperalorisSpiritussan-
cti gratia, ut, et aspiranteastipulr.Uone verilatis, et
ex simplicitate verborum, libcre currat pur;e nar-
rationis historia. Neque enim adnitentum cst ut
ipsa, cujuslibet artis fucata mendacio, quasi quao-
dam meretricula, procedat in publicum sermono
pompatico, quaesitum tantuin favorabilis auraeplau-
sum a populo, et non potius quae et quanta fecerit
INDEX CAPITUM LIBRI PRIMI.
Cap. De dissidio ecenobiorum soepius elaborato,
I.
episcoporum Coloniensium adnisu super id
et
per tempora multa frustrato.
Cap. II. De pactione Malmundariensium cum An-
none episcopo, et de corpore sancti Ailulphi
Coloniaj translato.
Cap. III. Conspiratio Coloniensiset Pregmensis si-
mul habita, et abbatiarum Corbeioe, Laurisamni
Stabulausjet inde traditio ipsis a rege injuste facta.
Cap. IV. Curia apud Treviros habetur, et ibi, ab-
bate nescio, traditio confirmatur.
Cap. V. Abbas Theodericus et dux Fredericus si-
fit super Malmundarium;
mul consulunt; munitio
ad curiam simul evocantur, dux vero respuens
de injustitia conqueritur apud regem per inter-
nuntium.
Cap. VI. Conradum nepotem dux redarguit pro
advocatione Malmundarii, et cum abbate ad cu-
riam coacto Roricum procuratorem dirigit, a quo
relictus a rege diu est detentus.
Cap. VII. Ducis obitus, et luctus, et miseria sub-
sequitur, et ut jusserat Stabulaus sepelitur.
Cap. VIII. Archipraesul adMalmundarium sibi vin-
dicandum et abbatem eligendum Conradum di-
rigit, et abbas Theodericus monachos de pro-
missione sibi facta requirit.
Cap. IX. Sacramentis Malmundarienses episcopo
confirmantur persecutio gravis super nostros
; Gap. XX. Gerlasius procurator episcopi, exipsius
agitur corpus S. nostri in medium exponitur.
; noniine, itcrum invadit Malmundarium, sed au-
Cap. X. Tegeno abbas Malmundario praeficitur
abbas vero noster ad marchionem Longobardiae
Godefridum se pro auxilio confert.
Cap. XI. Narratio super natura et moribus et di-
stantia horum duorum Frederici et Godcfridi
ducum.
Cap. XII. Abbas noster sancti corpus loco suores-
tituit; abbatcm super se stalutum oblestatur sub
interminatione divinaut discedat et injuste pos-
sessa relinquat.
INDEX CAPITUM LIBRI SECUNDI.
Cap. I. C--d in progressu versus Legiam bajuli
corporis S. Remacli conquerebantur posteriores
se trahi a praecedentibus, et praecedentes se im-
pelli a postei ioribus.
Cap. II. De rebquiis S. Simetrii, et quod per noc-
tem in aere via ostensa
sit ab oratorio Stabu-
lensi usque ad domum S. Lamberti.
Cap. III. Leodiensis episcopus corpori sancto ob-
vius procedit, et cum clero omnique populo ho-
norifice suscipit.
; ;
REMACL — PROLOGUS. 290
A nobiscum Deus praedicatura humili simpliciquc
colloquio.
Ergo, ut dictum est, glorificans mirabilis Deus
suum anlistitcm, dicemus suis in locis qualiler
fecerit pcr se divinis aequc beneficiisadmiiabilem.
Sed nunc interim, ne diutius immorando proaemii
velut simile quiddam protrahamus, ut quccque di-
gna mcmoria gcsta sunt, hoc primo in opere, ab
inccepto singula percurramus.
B ADNOTATIONES.
De hac Historia legendi sunt, primo bulla
tota
Leonis IX, pontificis, quam ad calccm hujus His-
toriae adneetimus; secundo documentum et declara-
tio Frederici archiepiscopi Coloniensis, quod ad
calcem seeundi capitis hujus tomi imprimi cura-
vimus; lcrtio Gcstaabbatum monasteriorum Stabu-
lensiset Malmundariensis quarto Lamberlus Scaf-
;
naburgensis in suo chronico et quae habel /Egidius
Aurcae Vallis, libri sui cap. 2 quorum occasione
,
T riumphum S. Hamacli hoc loco attcxuimus.
Cap. XIII. Dux Godefridus effectus recte judicat
sancto bonum suum debere restitui quod episco- ;
pus protelando facere non acquievit,et, templo et
aerario nostro spoliato, res nostra irrita mansit.
Cap. XIV. Corpus sancti apud curiam Aquis defer-
tur, ubi jussu episcopi nullo honore excipitur.
Cap. XV. Nobis lugentibus et cum populo procla-
mantibus proterve Spirensis episcopus glebam
nostram eflerri jubet, et ad ultimum cum gravi
mcerore, simul etiam cum sancti corpore, a no-
bis illinc discessum est.
Cap. XVI. Rexgraviinfirmitate apprehensus sancto
redditurum cuncta pollicetur, itidem dolore gra-
vatus episcopus facit, sed post parum procedit.
p
Cap. XVII. Archiepiscopo Trevirorum defuncto,
inventus cum illo quem invitus substituerat.
Anno etiam ille protervus Spirensis episcopus ;
velut canis immundus, colaphizatus cum dede-
core propellitur.
Cap. XVIII. Iterum abbas licere sibi revindicare
locum a rege impetrat Malmundarium repedat,
;
et, delato secum sancticorpore,omnes, etmona-
chos et laicos, sub sacramento praelato refraenat.
Cap. XIX. Abbas Romam veuiens apud Alexan-
drum papam suas prosequitur causas, qui etiam
pro eo suas Colonice mittit epislolas, sed totum
id fuit frustia.
dito rumore incerto, citius festinat reditum.
Cap. XXI. Abbas a Roma revertitur, pai um epis-
J) tolis apostolicis adjutus; imo per Fredelonem
quemdam acrem virum persecutio ipsi et nobis
innovatur, et per Gerardum, qui, Deo judice, pos-
tea est pessundatus.
Cap. XXII. Episcopus Romum proficiscitur, abbas
eum insequitur, ante papam et senatum discu
tiuntur, ad uhimum sine aliquo nostro profectu
dirimuntur.
Gap. IV. Regem de injustitia pcenitet episcopus ;
Vercellensis super hoc archiprsesulem monet
ille negat constanter.
Gap. V. Fratres pedibus suis prostratos ad S.
Joannem in insula archipraesul dimittit sub res-
ponsione incerta.
Cap. VI. Ad Deum intenta supplicatio, et clerico-
rum ac laicorum intuentium pia compassio.
Cap. VII. Scrinium sanati ab altari cum sonitu
Wl GODEFRKDl STABULENSIS MONACHI.
Bublevatur, et inde consolutiu plurkna eernen-
tilius datur.
\ili. Regem auper pren&um frutrea circum-
\t'inuiit ; Bavebergeneia episcopua juatitiam pro-
telat in oraatinum.
Cap. IX. Corpua aanoti in presaentiarum afferunt
anper menaam, et de induoiii conquerentes pe-
tuut iuatitiara.
Gap. X. Regemet epiaoopnm ;i mensa exailientea
inaecuti fratres a palatio sunt prohibiti, et relato
oorpore Bupermeneam, rabrioa ipsa solo decidit.
Gap. XI. Tibia (Jonteruli oppressa ei contritare-
solidatur; et usque ad fores regias perducitur.
Cap. XII. CsBca mulier ibidem illuminatur.
Cap. XIII. Regera perturbatum episcopus ohiur-
gat,referri corpua ad eanctuanum imperat, et
tandem inissis cubioulariis id fuit fruatra, quo-
niam velut saxum immobile perdurat.
Cap. XIV. Kpiscopus, lia^c omnia phantastiee ac-
cipiens, oorpus sanctie medio aufeni jubet, sed
missi revertuntur inanes, pecuniam pro hoc
ipsu ollercntes.
Cap. XV. Rex episcopum Leodiensem et cancella-
rium suum ad fratres misit el parum profecit.
Cap. XVI. Abbas ipse ad satisfaciendum regicum
ultrajectensi episcopo venit ad vesperum, quo
descendente, in vacuum nocturnas excubias fra-
tres ibidem peragunt.
Cap. XVII. De duobus caeeis assidentibus, unus
est ibi insperato illuminatus.
Gap. XVIII. De columba descrinio progredi a qui-
busdam visa.
Gap. XIX. De joculario inter excubias de casibus
ipsis canlilenas protrahente, et de rego auscul-
tante et in laneis et nudis pedibus pernoctante.
Cap. XX. Mane facto sacrumcorpus communi con-
silio ad sanctuarium revehitur.
Gap. XXI. Arege fratribuserucialusetpcenaeparan-
tur,et Bavebergensi episcopo courpus sancti des-
tinatur.
Cap. XXII. Goncussione non modica in templo
facta, scrinium sancti cubito sublevatur in aera,
et episcopus Cameracensis orans in crypta, di-
vina et sanctorum perlustratur praesentia.
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM.
De dissidio ccenobiorum s^epius elaborato, et epis-
coporum Coloniensium adnisu super id per tem-
pora multa frustrato.
Cum igitur perspicuum sit hunc sanctum, dequo
loquimur, Remaclum haec duo struxisse ccenobia,
quem apud Dcum singularem patronum se gaudet
habcre tota pene Gallia itemque suis successori-
bus ea reliquisse conditione, qua rexeraf, habita,
ut, utrisque non longe sepositis, sub uno rectore,
sub una lege, cor esset unumetanima una(Act.iv),
semper quodam inorbo dissen-
alterius partis fuit
tire magis quam vinculum fraternitatis sinceriter
retinere. Hic morbus,inquam, erat animse, ut, quia
unum eorum respiciens erat ad metropolim Colo-
niensem, nostrum vero claudebatur praecinctu paro-
chiae Leodiensis, nitebantur qui erant illiuspartis,
aut dominationis jus sibi vindicare, aut non vio-
landae pactionis dissidium facere.
Quae res ridiculosa, clandestinis saepe agitata
cencertationibus, cum aliquando pervenisset in me-
292
A Cap. XXIII. Ad cxernplurn commemorantnr dicta
Banotorum.
Gap. XXIV. Mulier nimium contraota ad sanctum
deportata statim est aanata, etad hoc confluente
popolo impletur eccleaia.
Cap. XXV. Campana maxima sonitum dat nullo
impellente; multitudo languentium dicto citiua
restituuntur Banitati pristinas.
Cap. XXVI. Contraotus quidam in crypta, episcopo
Cameracensi prssente. erigitur, et alter debilior
coetero ,a cubiculaiiis duobus delatus corain
oinni populo sospitati redditur.
Cap. XXVII. Dum pro hia in dubio pendet animus
regis et archiepiscopi , quidam in prujsentia ip-
sorum defcrt baculum paralytici curati, sub at-
D testationc copitis sui.
Gap. XXVIII. Camcracensis episcopus utrisque
visa denuutiat, el regi exterrito archiepiscopus
bunum restituit per baculum quem manu tenebat.
Cap. XXIX. Rex, vi suorum irrumpens in eccle-
siam, accepto baculo sancti, bonuin reddit, satis-
factione humilitor facta contraclus quidam eri-
;
gitur eadem hora.
Gap. XXX. Rclatio quare Aquisgiani quondam
deportatus nil simile fecerit, sed hic, in sua sede
pontificali.
Cap. XXXI. De matrona quadam ipsius urbis or-
bata, et lumini pristino restaurata.
Cap. XXXII. De cceca nata et visui condonata.
Cap. XXXIII. De misero strumam habente in ca-
pite et sanato.
Cap. XXXIV. Depuellaseptenniparalyticaetsanata.
q Gap. XXXV. De clerico distortis pedibus ab ortu,
et sanato.
Cap. XXXVI. Altero mane facto, consilium agitur,
ut glorificatum corpus ad locum suum referatur.
Gap. XXXVII. De statione cis Mosam facta, et de
puerorum scholariumlaude nominatissima, et de
ipsius loci traditione a possessoribus sanctoflr-
mata.
Gap. XXXVIII. Ad proprialaata regressio, Malmun-
darii revindicatio; et postero mane Stabulausten-
dentibus aviculae ignotae super scrinium saucti
sessio, et ossium sanctorum suo loco repositio.
dium, repressa estet offuscata privilegiis et aucto-
ritate majorum. Ipsi etiam Agrippinae archiprae-
sules inducti in hanc eorum casso labore senten-
tiam antistites praedecessores nostros fatigatos,
sed non permotos reddiderunt, sive per occasio-
r\ nem, sive per vim.
Nunc vero, quia ex voto proficiebat eis hoc tem-
pus quibusque bonis incommodum, ac perinde cor-
rupti mores, et (quae multos mortales falsos fieri
subegitj ambitio consenserat principum, aggressi
sunt hoc se posse perficere quod, retroactis tem-
poribus, satis Hcet elaboratum, non contigit ad
effectum pervenisse. Ab initio enim alii, pro aliis
succcdentes causamque ad hoc pulchrum facinus
perpetrandum suscipientes, ad haec usque infortu-
nata nobis tempora pertraxerant, semper id fieri
adnitentes.
ADNOTATIONES.
1. Cum perspicuum sil hunc sanetum de quoloqui-
mur. S. Remaclum construxisse haecduo monaste-
ria Stabulense et Malmundariense ut ab uno abbate
regerentur^quamvis diversae essent dicecesis>clarum
293 TRIUMPHUS
est ex Harigero, lom. Icap. 5,*i, el 56, el clarius
,
ex doeumento et declarstione Frederici archiepi-
scopi Coloniensis, qua? habelur tom. hoc seeundo,
i-.-iji. 2, adnotatione 1, ubi sic habes « Stabuiensis
: nissc scribitur in Vita S. Switbcrti, Kal. Martii, ad
Ecclesiae privilegia diligenter relegimus, in quibus
inventum est beatum Remaclum utriusque loci, Mal-
miwdariensis scilicet ct Stabulensis, aedificatorem,
post constructum a sc Malmundarium, SUffi et snc-
cessorum suorum habitationis et sepulturse prin-
cipalem locum apud Stabulaus elegisse, et pro 60
quod idem locus in dieecesi Leodiensi parochiaest,
omnes per successionem utriusque loci abbates ab
episcopo Leodiensi consecrari debere, » cto.
'2. (Jii.v res ridiculosa clandestinis scepe agitata
concertationibus. Concertationes fuisse frcquentes
de prseeminentia inter religiosos Stabulenses et
Malmundarienses patet cx documento et declara-
tione Frederici archiepiscopi de quo paulo ante,
, factus. Dein sedi Coloniensi antistes datus, abbatis
ubi loquitur
sic « Quod Malmundarienses co
:
usque hactenus infirmare conati sunt, ut temporc
divae memorise Ottonis secundi, » etc., ul habes
loco ane citato.
CAPUT II.
De pactione Malmundariensium cumAnnone episco-
po, et de corpore S. Ailulphi Coloniee translato.
Aderat festivitas vocatur ad Vin -
S. Petri qua?
cula, in qua contigit apud nos curiam regalem ha -
beri magna principum frequentia. Rex adhuc pue-
rulus annos infantiae non excesserat, sed mater
imperatrix pro eo vices in republica satis agebat.
Inter plures coepiscopos affuit et AnnoColoniensis
archiepiscopus, qui postea non sine injuria regise
dignitatis, injectis in dominum suum manibus,
quasi tutandi gratia puero a matre per vim abs-
,
tracto, non dubitavit ad se transferre jus domina-
tionis ausu temerario. Hunc, quia vir erat magnae
industriaeacrisqueingenii,adeuntMaimundarienses
monachi, talemque consulendum utile sibi profutu-
rum putant de intentione sui consilii. Post plura,
quibuscautum hominem in sui familiaritatem ascis-
cunt, ad locum suum, Malmundarium visendi gratia,
invitant,tutoremquererum suarum,quasiinquosita3
forent spes opesque omnes, fortunae suae conciliant.
Habebant tunc corpus cujusdam probatae
sanctitatis, quem dicunt Ailulphum, quem etiam
tradunt annales primo abbatem Stabulensem, postea
fuisseAgrippinaearchiepiseopum.Hunc,utadomino
abbate Theoderico sibi expelat, prava sollicitant
suggestione, ut, eo translato, quasi ejus obtentu
speraretur eadem locus sub ipsius ditione. Quod
utrum ejus voluntate sit factum, nescimus, tamen
ita evenisse indignum tulimus. Dominus abbas tan-
quam ignarus ejus rei, rogatus annuere,non distu-
lit, quod postmodum, licet eo non animadvertente,
tolius sequentis mali occasio claruit. Nam
pleriquequodam praesagio mali significavere, eo ex
tempore cum iliis pene omnia ei adversa fuere.
Igitur archipraesul susceptas venerabiles reliquias
hujus quem praefati sumus sancti honore condigno
recondidit in loco quem decebat martyrem Christi.
ADNOTATIONES.
Habebant tunccorpus cujusdamprobatas fideisan-
ctitatis, quem dicunt Ailulphum. Hic idem est, ut
existimo, qui a Molano in Natalibus sanctorura no-
S. REMACU. - LIB. I. 204
A minatur Agilolphus. De quo idcm sic loquilnr :
« Colonioe natalis et translatio S. Agilolphi ejusdem
urbis archiepiscopi et martyris. Ilic Joppiliam ve-
oegrotantem Pipphium principem, multumque alla-
borasse ne hseredem scriberel Carolum Martellum
ex Alpaide pellice genitum. Quod tamen impetrare
non potuit. Deinde passus est martyrium in pago
Ariluenmnsi Amblavee, qui locus a pradcrfiucntis
Quminis nomine sic vocatur et in ecclesia S. Lau-
rcntii Malmundariensi monasteriocontiguasepullus
esl, et variis claruit miraculis. Deipso scriptum est
Malmundarii in libro miraculorum S. Quirini mar-
tyris: Nohili styrpeedifus, Anglino loci hujusabbati
a parentibus est traditus sub institulionc monachi
reguIariterinformandus.Quipatrisspiritualismores
imitatus, ejusdem in voluntate Dei successor est
ctiam non dcposuit onus,donec utrunique strenuis-
rj sime gubcrnando, propter fidem regni, apud Am-
blavam coronatus est martyrio, atque apud nos, ubi
abbalis proefueral nomine et opere, usque dum
Deus voluit, locum habuit scpulturae. Chronicon
vero vulgatum Coloniense habct occisum esse ab
hostibus, dum causa pacis a Martello ad Saxones
mitterelur quodque a Rrunone, qui frater erat
;
Othonis inrieratoris, Coloniam ad gradus sit dela-
tus. Sed ego coedem episcopi ad tempora filii aut
nepotum, qui etiam contra Saxoncs bellavcrunt,
referre non dubito eo quod litteroe Zacharice, qui
;
mortuo Marlello factus est pontifex, dc legato Roni-
facio recipiendo ad eum etiam dirigantur. Deinde
Historia S. Annonis, cui mullum est tribuendum,
teslatur S. Agilolphi corpus ex Malmundario ave-
ctum esseColoniam per S. Annonem, ubi id repo-
suit, in monasterio suo ad gradus. Est autem Mal-
ac mundarium secunda S. Remacli abbatia, a Stabu-
lensi dependens, olim dieecesis Coloniensis, sed
q nunc, nisi fallor, Leodiensisterritorii, quoad utram-
que jurisdictionem. Dum enim R. Poppo his praees-
set, stabilivit perpetua lege, ut Malmundarienses
profcssionis suae sponsionein apud Stabulenses fa-
ceient. Natalis incidit in ultimum diemMartii;seda
Coloniensibus simul cum translatione recolitur die
nona Julii, eo quod in fine Martii Ecclesia semper
occupetur officio Quadragesimae, aut passionis vel
resurrectionis Domini. »
CAPUT III.
ConspiratioColoniensis et Bremensis simul habita,
fidei et abbatiarum Corbeice, Laurisanni Stabulaus,
et Indce traditio ipsis a rege injuste facta.
Post hoec quidam qui consultores dicebantur in
quique auctores erant hujus, ut videbatur
ipsis, . . .
Coloniam adeunt,et cum archiepiscopo confirmato
consilio suse quam praediximus intentionis voti sui
jgcompotes domum redeunt.
Hi rcgressi improbe nobis insultando, sibi vero
congaudendo consodalibus suis dicuntur hoc nun-
tium abarchiepiscopo detulisse, nihil eos de se vel
suo promisso diffidere, sese illis, tanquam patrem,
ut tunc
affuturum in omni juvamine, prseterea se esse se-
curum ac si eos jam in manus haberct cum loco
omnique loci possessione.
Quibusverbis in spem illi certam adducti felicio-
res sc nobis deinceps fore jactitabant, ut pote quos
contingeret pacatius diutiusque sub illo vivere non
secus quam volebant. Ac ne forte ab illis falsa pro
cerlisfinxisse arguamur,idoneisquibusdamexipsis
pro teste utimur, dixisse videlicet hasc verba Lam-
bertum, unum ex his qui adierant episcopum, qui
±>b OODEFREDI STABULENSIS MONACHl. 2%

postimmatura morte preventua cum viia in inedio A CAPUT IV.

reliquit conailium. Curia apud Treviros habetur, ct ibi, tbb&te neseio,
traditio eooSrmatar.
Non ergo quiemetimethaMJ mele de eonfratribui
Bo lemporc, rccurrente principia apoatolorum
noetria idciroo noa meminieee ut melimua eoe i>er-
martyrio deeorata annua aolemnitete, euriaregahs
perem quam reote fecissc aed nefae putamua pras-
;

quidquid dicere postulat aue- apud Treviroa hahebatur, non Bine detrimento hu-
tereundum ailentio
cepti operie ralio.
jua Ecclesiae. Susceperat hoapitio dominua abbaa

Eoigiturex temporearohiepieoopua animum illo

apud S. Maximinum archiepiscopum C.olonicnsem,
oui magnodevotionis et charitatia obeequio impea
intendere, moliri, oportunitetem quarere quoquo
paeto potiundi. Nec suberat ei strenuo valentique deral omnemhumanitatem, utpote qui niliil adverei
auspicabatur alj eo sibi moliri, ob anteactam fami-
ingenio fidere (luodlihct factum tam esset difiicile
liaritatem. Sed ille, examico f.ictus inimioiaeim
quin oosptum poaeet ad quoevelletexitusvircautia-
siuuis perducere. non inveniens quid ex eequo inferret iratue, qua^si-

quam prafali aumus violatam reginm vitastutus,quodex iniquoauferret, temerarius.Nain

Poet illam
ignorante co, retio tendcns insidias, ut lco, pro
dignitatem, qua rex puer haud epontaneam deve-
nihilo iluxit in se adimploro luctuosam l'salmista3
ncrat sub ipeiua pontificia tuitionem, indigne fere- q
decantationcm: Qui cdcbat panes meosinagiiiBcavit
bant magistratus et optimates regni, quasi expote-
prajterea administrationem super me supplantationcm (Psal. xl). Ipso etiam
stativum suum rege ;

novihominis cecidisse tempore in ipsa curia, impetranlc domino abbate,

reipublicaj in dispositionem
tempore infamabatur a nonnullis quod recitata? erant chartae nostrae impraisantiarum, et
Ktenim eo
pro dignitatibus ipse rex auctoritate sua renovavcrat pracepta prse-
cxactam commutationem reciperet
cuique adipiscendis, et maxime pro honoribus ec-
decessorum imperatorum, et ut inviolatapermanse-
rant ad usque suum tcmpus, sic deinceps perma-
clesiastici ordinis.
invidiam sibi conflari intelligens, ac non nere confirmaverat per subscriptioneaa manus.
Quam
ignavo astu honori famajque sua) consulens, cgit Porro, ut erat puer iu utramlibet parlcin flexibilis,
strenue ut subhonesta) rei occasione adininistratio male consultus horumdecurionumsuasibilibus ver-
bis, slalim sua et antiquorum statuta infirmavit,
illa tuitioque regia transferretur in alterum, 1'reg-
Quem violavit, in manus alienas sine jure et judice con-
mcnsis videlicet Ecclesia3 archiepiscopum.
ita sibi devinxit familiaritatis gratia, utalter- tradidit.Denique discessum erat jam undique de
statim
curia, cum nil adhuc dominus abbas perceperat de
utrum paciscentes inirent hoc inviolabile fa^dus,
quatenus altcros esset alterius.VidensilaquePreg- hujusmodi veritate clanculo perpetiata. Nam nefas
mensis ille omnia sibi ex sententia cedere, nileba- C putabat credere quemhabebat velut amicum unani-
lur palriarchatum insedesua constituere. Sed quia
mem in se potuissecommittere sine causa tantam
impietatem. Verum in redeundo ubi etiam ipsi ro-
vires ad supplendum deerant, tentavit augere ex
his quie regi juriserant. Et quia, ut dictum cst in-
gatum dabat scrvitium, quid actum sit primum
sibi est indicatum, bonum videlicet S. Hemacli per
ter utrosque statutum jus erat ejus pactionis ut
commodis, ad hoc etiam non legatos suos illam invasisse,vindicasse Malmunda-
alter alterius faveret
crat eis difficile obtinere qua3 vellcnt ab regis sini-
rium. Quis ha3C memorando tenere potest animum,
plicitate.
nisi quod modo magis versa est in gau-
tristitia illa

Actum est ex consensu Agrippina3 Coloniaj anti- dium?Cum famaillanostrorum attigit aures, quan-
tusdolor et mcestitia nostras aHrnecum illamentes
duas iinperiales abbatias, Corbeiamet
slitis, utille
perculit? Quid ageret, quo se verteret in^dubio erat
Laurisannum, vindicaret sua3 dicecesi. Sed frustra
vindicatas quomodo valuerit obtinere, alias inqui- animus, nisi quod hanc injustitiam Deo commen-
nos nostra habemus ex- dare id esset melius.
renti satis poterit paterc,
sequi non sine mcerorc. CAPUT V.
Ipse, compari suo volens rependere vicissitudinis
Abbas Theodericus et dux Fredericus simul consu-
gratiam, de regalibus beneficiis, qime noverat illum D lunt;munitto fit supcr Malmundarium ; ad curiam
sibi competcre, facUeum obtinere dono regio Mal- simulevocantur; dux vero respuens de injustitia
mundarium et Indam. Qualiter ea sit facta quasi conqueritur apud regem per internuntium.
furtiva traditio, prajler jus fasque, ac non praster Itaque reversus dominus abbas Malmundarium,
injuriam regiaa dignitatis, quamvis memorari sit non inutilesibi ratusestde hujusrei instanti neces-
dolor, tamen non incongruum duximus traderepos- sitale consulere ducem Fredericum communem,
teris. videlicetex jure antiquitatis utriusque Ecclesiaj
ADNOTATIONES. advocatum. Nam istunc erat vir tam probata3 fidei
tcnta^que probitatis ut non frustra speraret post
Deum in co fiderepro defensione hujus offensionis
Admiuistratio HJa tuitioque regia transfertur in
alterum, Pregmensis videlicet Ecclesias archiepis-
Adhascipsc dux egregia nobilitatenonminusquam
copum. Legendum Dremensis, uti legit Lambertus pietate itemque justitiapra3stantioromnibusac ve-
Scafnaburgensis in suo Chronico. ritate, spondet se omnimodis affuturum re, consilio,
297 TRIUMPHUS S. REMACLI. — LIB. I. 298

atquc juvaminc ; se quidcm quod factum erat gra- A Bperitati, sed non desperans <lc misecordia Dei

viter ferre, nunquam vero, quoad viverct, permis- iter illud trisiis rst aggressns, non minue ae Deo
surum separationemlieri boni hujus ecclcsiie. Aie- quam Bdelinm snorum coramendane orationibus.
bat prseterea semalle occumbere, quam nonsic re- Huic dux suum procuratorem Roricum functumle-
Liaquere, ut in advocationem aceeperat, inviolabile. gationc itineris comitein adhibet, qui pro se vie -
Statim ergo mandat per internuntium arehiepi- causasque coram rege suisquc satis agcret. At ille,
scopo, utsi quidquara dc vila curarc haberet cum ulii propter quas veneral coram exponit, alii aliter

honore terrcno, ab hac intcntione et incooptis desi- assensere, alii vere aquihus, ul dictumest, privato
stcrct omni modo. Interira <-um militari inanu Mal- magis quam puhlioo negotio euria regi videbatar,
mundarium venire disponit, comincatum abunde rem omnem perturbavere, utrosque videlicet, quia
prsecedere facit, non ignaviter defensurus locum, vim contra regnum fecissent, meritospraejudicium
qua3usui forentparatet instruit. Deinpro repcllenda subire. Quod malum ille iutelligcns non ininus sibi
liostili manu raunitione quadam niontem proximum parari quam suo domino, inconsultus rediens do-
occupat, juxta ac si hosles adesscnt vallo, alquc mum, abbatem reliquit in periculo. Hic archiepisco-
fossa muniendo cum suis invigilat, ubi ctiam men- porum consilio detinelur ad curiam,quae tunc habe-
sem integrum cum expedilionc consnmmat. d batur apud Triburias scdem regiam. Illic cum ratio-
Dum hsec his partibus geruntur, res hujusmodi nem sui in mediohabitamexrecto justoque firmare
adcuriam delata per aulicos ventilatur; elrcus utcr- eonaretur,judicantismagisodioquamjurejudiciario
que, dux ct dominus abbas, quasi contra rempu- discutitur, caluraniatur, injuriis quoquesecus quam
blicam feeisset, hostis publicus adjudicatur. Tgitur dignum pati erat egregiae nobilitatis virum altrcc-
ab his decurionibus, quorum consilio, ut diximus, tatur.Namsaepe jussuspastoraliscuraBbaculumred-
corrumpi videbatur digaitas regiaa polestatis, tan- dcre, dicitur adeo retincndo virtutem tenuisse con-
quamex nomine regis diriguntur litter8e,hos utros- stanlia? ut diceret non nisi in partes e
manibus
querationemrcddilurosad curiamprolicisci debere. ereptum iri, quia teste Deo ct conseientia non erat
Quod dux indignum sibi factum ratus, lcgationem quidevidens unde debcret juste pnejudicari.In qua
hanc indignatus l^espuit, conquestus multum de in- sententia fixus totum pene mcnsem prsetcr spem
justitia, quam rex consilio depravatus sacerdotum detinetur exsilio, mullas incommoditatcs itineris
S. Remaclo sibique fecerit. Praeterea comminatus non minus quam famis passus,denegato sibi totius
rcgi hoc remittit nuntium, nisi rcstituatsancto quod humanitalis adminiculo. Tandem amicorum preci-
subtraxerat bonum, se illi regnoque suo cum suis bus qualicunquc cmissiono a regc impetrata, tan-
omnibus obesse plurimum. quam quivix ereptus rabiem leonum dcclinat, cele-
** riter remanvit ad propria.Nobis crgo non sinc do-
CAPUT VI.
lore saluti vitseque illius juxta tiraenlibus, ex eo
Cuonradum nepotcm dux rcdarguit pro odvocatione
quodper internuntios audieramusreditui ejus diffi-
Malmundarii, et cum abbate ad curiam coaeto
Boricum precuratorcm dirigit, a quo reJictus, dentibus, improvisus adcst de se semper sollicitis
diu a rege est detentus. et inquirenlibus.
Ea tempestate qua usurpaverat archiepiscopus CAPUT VII.

bonum Christi confessoris, nepotem ipsius ducis Ducis obitus et luctus et miseria subsequitur ct ut
Cuonradum, scilicct acrem virum, asciverat sibi jusserat StabuJaus sepclitur.
militem pro beneficio hujusadvocationis. Is quidem Statim eo recepto, cum lacrymas fundimus invi-
ante infestus domino abbali diciturex voto susce- cem pioe gaudio, ecce
iterum,super ingruenle tris-
pisse advocationem Malmundarii, ut eo graviores titia inopinato perculsi turbamur gaudio, de quo non

inimicitias exerceret ultioni. Quodut inopinate per- minus quam de priori irremediabiliter dolemus in-
ventum est ad ducis ipsius patrui auditorium, non forlunio. Audimus, proh dolor ducera, qucm non
!

minor quamde priori fama indignatio ejus perculit nisi prseoccupante morte indefessum prsediximus,
animum. Accito tamen illo, paterna correptione Ecclesise nostrse dcfensorera invalcsccntc lanaruo-
redarguit insolentiam ejus animi, conquestus mul- ** ribus molestia ad extrema laboraalein. Gonfestim
tum cur offensa suigratia,itemque non servatare- Dominus abbas visendi eum gratia illose proripit,
verenlia debiti honoris et provectioais, ausus sit et cum episcopo Leodiensi omnibus qiue
peractis
super se altentarc quod sui erat juris et negotii. riiu calholico competebanl ejus viatico, non laatior
Illoquidem se expurgare volente, non quidquam quam si pariter occumbere contingcrel rediit.Pos-
contrabonumhonestumqueejus affectassc; praete- tera dic vir, cui lide et honestate omnis crat mun-
rea,salvaejusgratianihilpnetermoremcoa3qualium dus inferior, excessit e medio, nobis aeque ac suis
fecisse,comminatus est, id ulterius neauderetprie- verum omnibus bonis, non tam miscrum de se
cl
sumcre quod noveritsibi in prosperum non cedere. dolerc quam pium flere relinquens in saeculo.
Iterum ergo mandatur dominus abbas ex rcgis Erat igitur ea tempcslale videre raiseriam: dole-
nomine, ut si non properaret ad curiamindicto die bat quidem inconsolabilitcr tota illius familia. Sed
vel tempore, prasjudicium pati haberet totius boni non rainor ob instans periculum destitutos nos omni
quod tenebatex rege.Qui diflidens quidem suaa pro- humano juvamine possidebat tristitia. Vorum non
Patrol. CXLIX. 10
 GODEFREDl STABULE.NSIS MONACIII 300

minima dos tenebat adrairatio, quod, cum magis *•

PnuoisquidemnonnassetientibuB, pen maximasine
prodeaae n ideretur, facta sit aobis tanti \ iri repente cunotatione profitenlur bo ita faeturos velociua. Qusb
sublatio, nisi quod peccatis promerentibus, 411.1: per res uohis luctuoso comperta, velul nox lucem in-
Dum reprimi possel translrehabebatin nos basotri- gruentibus tenebris, sie uosoperuit moestitia. Qui-
bulatio. Ergout \ ivens Btatueratnunquam discedere dam lamen <\ nostris eum baculo patroni nostri
;i Remaoli patrocinio, sic mortuus implevit, ut
s. illuc adeunt, revindieatoque loco ez nomine ejus,

bonoriflcam haberet sepulturam inejus monasterio. quod irritum fuit, ab illis invisi redeunt. Comea
L)e liis pro re Batis meminisse sufflciat, dum ad preadictus satis indigne factum iri supei
tulit id

ea quaa mceroris sunl plena prosequenda neoessa-
110 aooingi non pigeat.
CAPUT VIII.
ArcbiprsasaJ ad Malmandarium sibi vindicandum
ct abbatem eligendum Cuonradum dirigit, et
abbas Tbeodericus mouacbos de promissionesibi
facta requirit.
A.rchipr»8ulcomperiensoccubuisse,quasic8Bden-
do, sibi unum adversarium, statimquod timore illius
intermiserat, repetit, ad id quod coeperat peragen-
duiu. Continuo Cuonradum comitem, cujus supra
fecimus mcntionem, illo dirigit satis ad id volunta-
rium, ut silii quod alterius juris erat vindicaret,
solidaretque Malmundarium. Praeterea ox ipsis mo-
nachisonnes priores ac quoscunquevalentesindicto
dic ad se conduci jubet, ut si forte inter eos
neus reperiretur, abbatem eis praeficeret. At ille
efferatisque animis eupiebal hoo ulcisci tara Buper
monachos, quam super laicos Bcclesias. Pnde et
maximapersecutio incubuil nostris.ut necquoquam
auderent palam progredi, diflusis uliique locorum
militaribus insidiis. Plaeuil ergo communi consilio
fratrum venerabile oorpus domni nostri Hemacli
exponi in medium, eicque cum eo, cui fiebat injusti-
tia,propensius esse supplicandum, boc modo.qua-
lecunque dolor exigebat remedium. Justa cnim causa
dolendieratBuisomnibus,propriumvidelicetbonum,
eatenus inviolatum, ereptum iri ab injuslis morta-
libus. Eo e\ temporc non defuit nobis dies noctes-
que luctuosa decantatio: Aspice,Domine, quiafacta
esl Bcclesim tuas desolatio; eam qu» sedet in tristi-
lia,non estqui consoletur, nisi tui solius miseratio.
ido-
CAPUT X.

non ignaviter facturus quod jussus erat properc Tegeno abbas Malmundario prsedcitur abbas vero \

noster ad marchionem Longobardiae Godelridum

aggreditur, quod patrui sui reverentia omiserat,
sepro euxilio coufert.
utpotc qui abbati nostro plurimum obesse ardebat.
Malmundaiiensesigilurtametsiex nomine domini
Parum quid, quod supra prsetermisimus, liis in-
seremla repetere non incongruum duximus. Domi- abbatisprogressuseiscontradiceretur,tamen,utires

nus abbas post eam, quse sibi facta est, injuriam eratprovoto,AggrippinamColoniamprofl«iscuntur.
Inquisiti ab archiepiscopo de sua voluntate et abba-
ab archipraesule, diffidenssuis viribusobnitiposse C
tis ordinatione consulti, referunt se magis aliunde
contra potentiam illius et ingenium valentius omni
quam exsuis id velle. Quibus adsua remissis,evo-
humano oonamine,admonuit Malmundarienses mo-
nachos de sibi servanda fidelitate, itemque secun- catur abbas Tegeno ex ccenobio Brouhvilre, quem

dum regulam S. Bonedieti de obedientia et profes- propriis privatum non sine industria facitepiscopus

sione. Quibus simulata perfidia spondentibus sc illi
omnia servare, interdixit, sub Christi obtestatione,
ne praeter se suseiperent alium quemlibet, ncc pa-
terentur admitti alienum, dum ipse adviveret. Quae
qualiterservaverintluceclariuspostpatuit.Credebat
nempe se illis quadam simplieitate,
aliena suscipere. Nam eumabbatemvere exordinat
Malmundariensium, quem velut furem aliunde co-
git intrare, sed non per ostium. Ergo fiducia et
conductu comitis Cuonradi vcnientem suum abba-
temsuscipiuntMalmundariensesmonachi,nocte vi-
tanquam lidis-
delicet quaerat celebiitasMichaelisarchangeli. Cui

simis, nec quisquam tam manifesta refcrre poterat intranti, tanquam ad subripiendum,per noctis tene-
bras,illi voluntariiad suscipiendum adhibent faces
de illis, quin semper velut immunes eos oestimaret
hujus faeinoris. et lampadas. Nec injustum hoc quidem fuerit, ut
qui nocte latenter intraverit, velut fur, fugatus ra-
CAPUT IX.
pina caruerit. Dominus abbas tunc temporis inter
Sacramentis Malmundarienses episcopo confirman- D
tur, persecutio gravis super nostros agitur,cor- nos non aderat, quia post obitumducis re consilio-
pus sancti nostri in meiiio expomtur. que destitutus, quid ageret, quo se verteret in du-
Ergo ubi Cuonradus de adventusuo illis opinan- bium venerat.Neque enimillius simileminter mor-
tibus mandat et apparatum sibi abunde fieri impe- tales invenire habebat.
rat, videres eos Isetos festinare, discurrere, illum Verum quia Godefridum, qui lunc marchio erat
velut angelum Dei venientem suscipere, seipsos Longobardiae,nonignorabatvalere prse caeterispo-
sumptusque, itemque alia quse usui forent officiose tentia et dignilale,itemque apudregem et optimates
impendere, ne quam offensam novus advoeatus posse plurimum eonsilio et famiiiaritate, ad illum
videretur incurrere. recuperandi gratia se totum contulit pretio preci-
Postquam ex nomine archiprsesulis obligavitsa- busque.Is nimirum tunc affectabatin ducamenprse-
cramentis homines Ecclesiae, admonuit illos dehis decessoris sui succedere, cuidominusabbasStabu-
quse in mandatis habebat, si abdicato Theodorico lensemadvocationem annuens malebat etiam simul
abbate, ei, cuidonati erant,vellent obedientes esse. ab rege appetere.Enimvero (quod salvaejus gratia
301 TRIUMPIIUS
dixcrimus) in hoc minus rcctc fecissc reprehenditur A perdiderat recupcraturum; scd minimum profuisso
quod inhiunanis auxiliis spc recuperandi niniiuin in hoc rerum gcnere satis habcmus coinperluin.
fidisse dicitur, cum minime sit tuta defcnsio, cpjce Itaquc pro hac ejusquc sui utilitate suadet secum
per hominem posse consislere putatur.
ADNOTATIONES
Evocatur abbas Tegeno ex cosnobio Brouwilre.
De hoc ahhate monasterio Malmundariensis prae-
fecto, loquitur satis apei te Fredericus archiepisco-
pus Coloniensis in diplomate per nos ante citato
his verhis « Tempore quoque domini Hcnrici im-
:
peratoris hujus nominis quarti per doininumarchie-
piscopum Annonem, rursus facto divorlio, ahhas
quidain Malmundarii ordinatus cst, » etc.
CAPUT XI.
Narratiosuper natura ct moribusetdislantiahorum ~
duorum Frederici et Godefridi ducinn.
Igitur Godefridus, virquidem potens, et strenuus
honusque consilio,flde tamen ac veritatc longe dis-
crepabat a Frederico. Quos utrosque viros egre-
gios, quoniam res ohtulit in prresenti narratione,
indignum putavimus de virtute ct eorum moribus
silentio praeterire.
His genus, aetas, potcntia prope eranl aequalia;
magnitudo animi, par et gloria. Sed alii aliter alia:
Frederico innocentia et vitse integritas inerat, cui
severitas cum honcstatc revercntiam dignitatemque
addiderat, rebus ctiam ipsis palam dahat intelligi
quod ncque amicitiam, neque propinquitatem ge-
neris, ad hoc nec sublimitatem regni justitia et
veritate unquam potiora habuerit.
Est in Godefrido ingens virtus corporis et animi,
bellis militaribusque exercitiis cnitens, claritudi-
nem viro parabat, in quo eloquentia seque ac pru-
dcntia acri ingenio praeeminebat. Verum verbis non
minus quam factis sui famam nominis extendere,
item honores dignitatesque Sccculi ambirc, magnum
exercitum pararc, bella interdum movere, laboribus
dies noctesque invigilare, caedcs, incendia, praxlas-
quc bellicas facere, his omnibus pro re et tcmpore
non inglorius uti habebat delectabile, qualia nun-
quam in altero locum invenere.
Huic, id est Frederico, semper pax fuit charior
bellis, pacatumque reddebat prudenti ingcnio quid-
quid in bclla et seditiones moveri senticbat ex ad-
verso. Cum in altero csset malis exitium, in isto
miseris perfugium. Nunquam in eo dominus suus
invenit contrarium sibi aut reprehensibile
mentiri, vel pejerare sempcr illi fuit pro crimine.
Bonus esse quam videri malebat, ct ideo
gloriam assequebatur quam minus appetebat.
Fatemur et in Godefrido fuisseartes optimas,
quas tamen aliquando prsepediebat cupiditas. Id
crat in illo unum minus laudabile, quod ssepe ro-
gatus, cum posset auxilium ferre, dicebatur polli-
citando magis differre quam prodesse, ut animad-
verti potest in hujus textus prosecutione.
Gum ergo dominus abbas illum, ut diximus,
adiisset velut fidissimum amicum,magnificis polli-
citationibus dat satis fidere tanquam per se quod
, Sed
S. REMACLI. - LIB. I. 302
proficisci ad curiam, ubi pro eo spondet plurimuni
impendere sui opcram.
CAPUT XII.
Abbas nostcr S. corpus suo loco restituit ; abbatem
super se statutum obtcslatur sub interminatione
divina ut disccdat, et injuste possessa relinquat.
Intcrca dominus abbas fralres, quos tristes reli-
querat, habuit reviscre, veniensque vcnerandum
corpus domini nostri S. Hemacli invenit depositum
in pavimento jam mullos dics jacuisse. Insuper
quo tristius nil audire poterat, alienum loco suo
audilMalmundariensibus praesidere.Visumeslergo
ipsi rcctius, inito consilio, ut si corpus Sancli re-
locum suum honore dcbito, non idcirco
ferretur in
nobis minus deesse suo, cum vcllet, auxilio. Quod
et ita factum est.
Post hicc non inconsulte agcns, se rcgente pa-
tientia, cum facile suas ulcisci posset injurias in illo
suo adversario, continuit se magis benevolenlia, et
per quosdiam seniores cx nosiris inandal illi sc-
cundum hoec verba: Si juste agis, quisquis es, con-
tra me, tuimet sapienlumquc judicio cestiinandum
vide. Si malum esse scis supplantationem fieri,cur
in hoc reprchensibilis sedem meam alienus inva-
sisti, quam non jure nec judicio unqpiam culpalus
amisi? No crgo durius, cum rectc possim, videar
tecum agere, precor et monco sub Christi nominis
obteslatione et S. Benedicti regulte, ut si habes De-
'-'
umaliquando timereprohacinjustitia, ne fraudulen-
ter retineas aliena, scd discedens nobis relinquas
propria. At illo nil certi ad haec respondente, non
ex voto consulti nostri rediere.
CAPUT XIII.
Dux Godefridus effectus recte judicat Sancto bo-
num suum debere resiitui; quod episcopus prote-
lando facere non acquievit, et templo ct serario
nostro spoliato, res nostra irrita mansit.
Post haec cum marchione Godefrido ad curiam
Goslar abbas proficiscitur, ubi illi ducamen cum
advocatione Stabulensi adeptus, magister mililioe
Lotharingiae denuo sublimatur.Dominus vero abbas,
de illata sibi injustitia conquestus, privatim ct pu-
D blicequibuscunquopolest Bomani imperiiepiscopis
,
quia ct ducibus non cessat rem suam notificare, quos
etiam sibi suffragariposlulat in hacsui necessitatc.
magis Multis ergo, hujusmodi compassione susccpta,
hoc injustum essc factum profitentibus, vcritatcm-
que regi non occulendam bcnignc suggerentibiis ,
decretum est tandem judicari debere si licitum
fuisset id fieri sine causa et judice. Godefridus dux
admonitus legem dare judicii, recte judicat vicario
S. Bemacli bonum debere restitui qucd ab eo nefas
,
fuisset auferri. Cujus sententise multis ex aequo
assentienbus, solus ex adverso obnitens contradi-
cit archiepiscopus.
ut multi tunc dixere, post judicium latum
 ,

;«J3 .'•DETltlDI STABULKNSl- MONACHI. 304

contradicentem illum saiis ex justo rectoque possei A sinedolore et penritu^prosequentenonparvo cjus-

evinoere, »i fidelis advocatus asque ao Fredericus dem 1'aiinliii' oomitatu.
retiuendo ac propugnando voluisset bonum sancto l bi Malmundarienees de sacri corporis eveotioM
Bolidare, nisi quod suspertum habenseum probene- percipiunt , statim cum celeritate archiepiscopo nl
ficio quod ex eo tenebal racere dubitavit, idipsum intimare non differunt, obsecrantes eum contra
avaritia praepediente. Nam et item impleta proph< -
tenere sui constantiam fldemque, quam cum eis
tia videtur, quse dicit : Factum est judicium et ja- Rrmaverat non facere irritam. Qua de causa illo
dex accepit, propterea lex subvertitur, et ad finem rege adito,ex ejus nomine dominum abbatem con-
judicium noo perducilur (Ilabac, i). Inlerpellatus strinxeral gravis necessitatis articulo, quod oisi
al> omnibus qui aderant rogatur episcopus acquie- vetaret nos propius accedere, dono regio haberel
scere justo judicio, sed ut erat vir inflexibilis a omnino carere.
sua sententia, cum aliter non posset evadere, indu- Venit ergo quasi sic facturus tristis et moerens
ciis acceptis consilium differl in proxima curia. nobis nbviiis, sed eum super hac re minime audi-
Ex tunc de curia curiam induciarum somper
in vimus. Continuo enim illo invito, sequc infelicem
extenditur dilatio. Et dominus abbas vanis licet proclamando prosilimus, apprehensoque lipsano
frustratus pollicitationibus fatigaretur saepe nu - p sancti oppidum Aquense intramus. Audires luctum
mero,nontamendefessus quievit, id injustum saepe et vociferationes quales nunquam fuerint nostris
proclamando, donec respectus misericordiae prove- temporibus, qualibusque Iacrymis nisi peoeatis
niret ab Altissimo. Quidquid pretiosius videbatur in prmpedientibus etiam ipsum coelura petere non
rebus Ecclesiae, semper in spem recuperandiaddu- diffideremus.
ctus, profuturum sibi putat liberaliter distribuere Sed his motus non cst a sua sententia Agrippi-
per amicos,videlicetquos his beneflciis habebat sibi nensis ille, imo quia secus processii quam volue -

aoquirere : rex pluris aestiraans aerarium captus est rat, dicitur dedisse operam contradictionis. Xam
suam ex his cedere
ipse avaritia, expetit in partem debilum honoiem, quem decebat patronum totius
ahqua. Erat commutationis indicta vicissitudo, ut Gallise, exhibere prohibuit a clericis ipsius quon-

si quantitas pecuniae regis inferretur oerario, statim dam parocbiae. Cujus venerando corpori exsequias
boni quod snbtractum erat absoluta fleret redem- incessanter celebrant angeli, cujusque anima gau-
ptio. Sed exspoliato templo el his quae supererant diiim possidet paradisi, hunc injuriando, velut sui
sublatis, hic cumulus malorum nostris accessit in- similem, ununi ex inlimis mortalibus repellere praa-
fortuniis, nam irritanobis mansit promissio impe- sumpsit a suis conspectibus.
rialis. ADXOTATIOXES.
ADXOTATIONES. C Apprebensoque lipsano sancti. Lipsana tantum
pluraliter declinatur. Xoincn est quo apud nos re-
Impleri prophetia videtur, quoe dicit (Habac. i). lir[iii;i> significantur.
Sic legit Vulgatae Editio Et factum est judicium
:

el contradiclio potentior. Propter hoe lacerata esl CAPUT XV.

lex, et nuii pervemt usque ad finem jadicium : quia Nobis lugentibus et cum populo proclamantibus,
impius proevalet adversus justum, propterea egre- proterve Spirehsis cpiscopus glcbam noslram
ditur judicium perversum. efferrijubel, e\ ad ultimum cum gravi moerore
sinml ctiam cum sancti corpore nobis illinc dis-
CAPUT XIV.
cessum cst.
Corpus sancti apud curiam Aquis defertur, ubi Continuato ergo planctu et lamentatione, inju-
jussu episcopi nullo honorc excipitur. stitiam hanc proclamantibus in dorao Dei Geni-
Eodem anno Aquisgrani celebratur regalis curia, tricis, missus a rege Spirensis episcopus, causam

quo tempore agebatur quadragesimalis parcimoniae inquirit proclamationis. Paucis pro re auditis
ervantia. Dominus abbas annuente rege, placi- nihilque certi ab co cognito, nos quibus pro ,

tum acceperat illic adesse, in propatulo locuturus
tam de sua quam de sanctuarii rectitudine. Hex
enim de his quibus res erat in dubio se juste fac-
turum promiserat, si praeceplis et privilegiis praa-
decessorum posset infectum iri quod fecerat, sed
id iterum fruslra fuit. Nam animo episcopi male fixa
sententia minime avelli potuit, imo ipsius regis ani-
mum,quem possidebat, velut quoddam mancipium,
pravo ingenio a recti sententia deduxit.
muro erat animus fldens in Doraino, ascendentes
palatium ad usque regias fores procedimus, ubi
D pauci intro admissi cum baculo noslri domini
coram assistimus. Rex nihil dat responsi
tlentes
sedens velut mutus et attonitus, sed ejus vice
pro voto respondet arcbiepiscopus, nil injustura
dando proprium fecissc dominum uostrum, nec se
recipiendo quidquam peccasse in sanctum no-
strum quibus respondentibus hoc posse animad -
;

Effecerat insuper apud euradem de eaetero nil verti ex prseeeptis et privilegiis majorum, si licitum
profulurum ejusmodi clamorem. Quod ut nobis fuisset id iieri, dilatum est in ciastinum id dili-
compeutura est ila evenisse, visum est communi genter examinari.
consilio fratrum corpus patroni nostri Remacli iiluc Populis autem, quibus videbatur nil satis esse
deportari debere, ut, co prsesente, vel sic compun- factum, adhuc proclamantibus, desuper proterve
ctivererenturadversarii bonumejusretinere.Itaque inclamat ille Spirensis episcopus : Efferte hinc, ait,

de latum est ad locum, ejus quondam dicecesin, non glebam vestram, cum importunis clamoribus, quos
305 TIUUMPHUS S. SEMACLI.
indecens cslpatidominummeum cum suisfidelibus.
Quod infame dictum graviter quidem tidimus, sed
pei suadenle Godefrido duce, ne quid maJi in nos
fieri post doleremus, in eecleslam Sanetae Aldegun-
dis, qiiK) nostri juris erat, sacrum corpus observan-
dum detulimus.
At ille Coloniensis vcritus posset supcrari prse-
niissa auctoritate,vel etiam jussu regio, tergiversa-
tionem faciens, testimus abit ex palalio, duciGode-
frido committcns vices suas pro se salisagere su-
per ejus fidei sacramento.
Posterp mane, velut jam fisi eo potiundi quod
ditVerebalur, palatium repetimus, nam sero ad bal-
neas rcx, pro quibus petabatur, omnia sefacturum
erat pollicilus, sed oefas illifuerit, pro quo nosfe-
fellisse ci'iminis arguitur.
Ducem Godefridum multis aggressum precibus
prolocutoremnostri se pollicitantem, ad illum pne-
mittimus. In eo solo una omnium pendebat iiducia,
quasi ex animo nobis tunc adesset impensa sui
opera. Sed secus id processit quam de illo a nobis
credi debuit. Eo enim tempore omnes interdurn
in
prineipes expetentes, et judices verba ad gratiam
loquentes promissionibus omnino fidem non facere
quasi queedam invaserat tabes. Recilatis ergo im-
proesentiarum preeceptis imperatorum ipsiusque ge-
nitoris, non fuit quidquam contradicere obniti vo-
lentibus adversariis.
Dum ergoid esset eodeductam, dictante justitia,
ut recte facere cogeretur rcxauetoritate suimet at-
que paterna, dux intcrcepit consilium bujusmodi,
dicens se lidei gratia nullo modo posse perpeli
dominosuo absenti vim ullam fieri, sic induciis ac-
ceplis ubiadesset episcopusin aliam curiam. Dies
illa, frustrata omnium spe, nobisadauxit tristitiam.
Videres iterumcum sancto eorpore clamores lletus-
que tales tieri, qualibus putaremus ab ipso throno
divinitatis ipsam misericordiam compati, nisi pec-
catis exigentibus compleri videretur illa prophetae
vaticinatio, oppositamesse nubem ne nostra transi-
ret oratio(Thren. m). Sedtribulatis corde nondum
venerat tempus miserendi, reservabaturenimexdi-
vina providentia tempore oportuniori major gloriti-
catio eonfessoris Christi. Qui viderant nos venire
cum tristitia, dolebanttristiores redire ad propria,
cum adversariis nostris ex voto venircj laetitia. Ve-
rebamurpraetereavelutinquielandoinjuriamfecisse
tanto saceidoti,ne fortepropternos abinjustismor-
talibus incontemptum veniens, tanto habitusesset
neglectui. Sed impie agere in electis Dei impune
non cedit, ut soquens tempus etiam in hoc decla-
ravit.
CA.PUTXVI.
Rexgravi infirmitate apprehensus, sancto redditu-
rum cuncta pollicetur; itidem dolore gravatus
episcopus facit, sed post parum procedit.
Xecdum annus in serevolutustransierat, cumde
his judicium Dei agitari jam coeperat. Hex apud
Frideslarense oppidum morabatur, ubi gravisinfir-
— LIB. I. 306
A initatis apprehensus molestia cruciabatur; cuimor-
bo invaleseente in secrelioriljus locis natune, per
singula momenta clamabat exanimari nimia pressas
dolorisgravcdine. Suggestum esta tidelibus ob in-
justitiam S. Hemaclo illatam id illi non immerito
contigisse, divinaro providenliam sui confessoris
injuriam ulcisciin eocoopisse; porro si vellet hoc
evadere judicium, quod injuste subtraxeratsancto
reddere non differet ejus hoereditarium. llle, ut lu-
bens, sed tamen astriclus necessitatis articulo, ad-
hibitis lidejussoribus Maguntino el Frideslarensi
episcopis, ac duce Engilberto bonum hoc commitlit
eorum sacramento, ut item eo recepto ab Ar-
tidei
chiprsesule qui tunc aberat manu fidei sancto res-
tituerent, cui abstraxerat.
Evocalur ilerum dominus abbasad curiam; fide-
B
jussores deliberationem fidei manus suaifieri dant
operam; sed archiepiscopus scire recusat hujus de-
liberationis conventionem habitam, illis aliisque fi-
delibus nilentibus eum hoc modo persuadere non
sine Dei judieioid aetum fuisse, tam salubre consi-
lium non renui debere, quo remedium sanitasque
domino suo videretur pervenisse. Ille utanguislu-
bricusadlatebras tendit, perspectoque adituquotri-
linguecaput efferat, inducias petit. Nam quanescio
eonditioneinler se habita nil erat tam difticile quod
illi auderet rex, lieet jurato, hac
abnuere. Sic et
vice ad augcndam nostrorum omnium miseriam
obtirmavit ille in nos suiconstantiam.
Etenim non multo post temporc visitatur et ipse
plaga non dissimili in oeeultioribus item naturae.
Torquebatur seger non immeri'o doloris angustia,
sed durabat animo male fixa sententia.Cumque de
vita desperatus de re nostra moneretur ab amicis
inam et falso rumore jam audilum erat apud nos de
ejus excequiis) dieilur pollieitus fuisse sefacturum
omne quod justumerat fieri de bono videlicet eon-
fessoris Christi. Sed quomodo sperabatur ad volun-
tatem ejus id posse fieri;nou ita dispositumerat ex
sententia Altissimi, qui sine illo mirabiliusidhabe-
bat operari.
CAPUT XVII
Archiepiscopo Trevirornm dcfuncto, invcnluscum
illo quem invitus substituerat, Anno eliam ille
protcrvus episcopus Spireusis, vehit canis iminun-
dus colaphisatus cum dedecore propellitur.
D ArchiepiscopusTrevirorum obierat, ipse prcepo-
situm suum ejus loco substituerat. Pro qua re a
Trevirensibus justas odii causas sibi consciverat,
quia spreta eorum electionesuam invitis proposue-
rat.
JubeturillemagniloquusSpirensis episcopus con-
ductum prsebere novo archipraasuli, ut iile etiam
divino actus judicio crimen infamiae experiretur in
se vindicari. Eevenit in villam Biettemburghe non
parvusutrorumque episcoporum comitatus, quibus
erat abunde supellectilium copiosus apparatus.Cum-
que dormitum esset, ecce advocatus Trevirorum
Thcoderieus comes cum hostili manu irruit, omnia
 (iODEFREDl STABULKNSIS MONACHI. 308

s.i-iat ei diripit,ipsum aovitiura pontiQcem inhu- A vineulo debitaa Ben itutis asti ingei entur,totis nisi-

mane traotans invinoule oonjicit, Spirensie autem bus elaborare. Nampudo eral eosdioi, quodtameD
episcopusin ecolesiam bocub altare se prasripiens difQteri non poterant, servos sancti Remacli, cujus

delituerat, qui, requisitus inventusque, non imme- revera ipsi beneficin el opilulationibus vivebant
ritas >oi\it psenas, ob vicissitudinem quam eancto ingrati Monachi laicos, laicimonachosinhoccohor-
in*ogaverat dum glebam nostram efferri tumidus tabantur se invicem, ut domino abbati, qni aderat,

proclamaverat. Namcolaphizatus etpropulsusasan- contradioereni venerandi oorporis Busceptionem,

ctuario, velul canis immundus abstrahitur, et ut aut si iinilis eis pervim infei reliir, ipsi de <-ontra

eral intectus nudisque pedibus, vilijumentoimpo- monasterium vel locum egrederentur.

ia ( Bicad Bua redire praecipitur. Nectaraenista Quibus abbas oognitis, nunc blanditiis, tum ter-
BnfQciuntejus judioio qui perprophetam loquitur : roribus repressii contumaciam servilis audacia3,ut
Mi/u vindicta, etame erit retributio (Deut. x.xxn; tandem aquievere sine offeosa dominum suum sus-
Rom, \ii'. Denique pro his qu» sibi non ex senten- cipere. Cum ergodominusabbae ad praasens cele-
tiaobtigerantdolore et tristitia confectus plurimum humana? Hedemptionis, ad laudes
})i -aret ui\ steiiiuu

vita excessit infra illius anni curriculum" Quidilli Deo nobiseuiu icferendas, ncc unus quidem eorum
desuo fecerinl episcopohic nunc persequi non va- n inlerfuit missarum solemniis; adhue enim fidentes,
oat, quantum adnosattinet de his satis dixisse suf- de potentia episcopi et suffragalione prtesume-
Qciat. Attamen ad malum hoc illi a Deo in futuro bant, quia id cjus non esse vuluntatis non ignora-
nou reputetur, propter quem tantum crimen tam- baut.

que nefandum homicidium perpetrari potuissecre- Sic loco revindieato, revocatisqueabbas homini-
ditur. Sed ,jani ad narratianis seriem redeamus. lius Ecclesiai subsuo sucramento, itemque mona-
cliis, licet inlidis, sub regulari instituto, Stabulaus
CAPUT XVIII.
rcdiit, nihil adversi suspicans illos moliri de cas-
Uerum abbaa lieere sibi reveodicare locum suum a
tero.
rege impetrat, Malmundarium repedat,et delato
secum sancti corpore, omnes, et monacbos etlai- CAPUT XIX.
cos,sub sacramento proelato refrenat. AbhasRom;un\cniensapudAlexandrumpHpamsuas
Kxaeto tempore induoiarum quas acceperat ar- prosequitur causas, qui etiam pro eo suas Colonise
ohiepiscopus, dominus abbas ad*curiam icdit in mittit,epistolas, sed totumjd fuit frustra.
ipsis natalitiis diebus. Erat in ipsa celebritate rex Ipse paucos infra dies Homam petiit, Ecclesiaeque
apud Bavenbergam civitatem, ubi coram eo et noslrse privilegia auctoritate apostolica innovaturus,
optimatibus ejus, noninsolitorepetit proelaniationis , Alexandrum papam Homanorum adiit. Iliic pro se,
suae mentionem.Se obtinato corde, etiam renuente pro loco, pro adversis casibus, itemque pro injus-
archiepiseopo, totus pene eonventus euriarum do- titiis, quas sancto Hemaclosibique intulerat Agrip-

niinoabbati favebat ex animo. Ipse rex eonsentiens temporc causam

verilati, bcnevoluscratad reddendumbonumChristi
eonfessoris, nisi quod in dubio erat, ne id faceret
preeter eam quam suspectam habebat voluntatem
episcopi. Nam ante hac infra ipsum annum, cum
apud nos essct cumregina, bonuin hoc ipsi
perbaeulum ipsius reddiderant, cumetiam sacrum
lipsanum expositum hac dc causa in mcdio, ipse
revehens in loco ejus eondignis laudibus relocave-
rat. Nos testes sumus, qui audivimus el vidimus
hoc fieri, quamvis postea timore pontificis ncfasilli
fucrit hoc inficiari. Attamen nunc animadvertens
abbas tam ejus benevolentiamquamipsius optima-
tum, aggressus est eum deprecari, ut salva ejus ^ad sedem usque domini mei Petri delata cognovi-
gratia tametsi nollct episcopus, licerel ei revindi-
carelocum injus proprium.
His justis petitionibus rege non renuente, imo
pinae Colonise episcopus, satis pro
prosecutus,gratamabmodum consolationem invenit
ab illo et a reipublicaa consulibus. Nam ipse papa,
relectis praBdecessorum suorum decretis, non me-
diocre periculum agnoscit, archipraesulis miratus
saneto tam sapientis viri deceptam prudentiam,fam incon-
sultepotuissedesiperein his_Itaquetam rogatu do-
mini abbatis quam pro co quod sollicitudinemde
omnibus, utpote universalis pastor gerere habebat,
ex auetoritate Petri apostoli in suis scriptis illi de-
nuntiat, ut nc quemquam pro his juste damnare
habcat, ulterius alienis, quse sui juris non erant,
vim inferre Umeat. Multa (inquit) ex te bona opera
mus, qua?, velut quadam nube mihi offuscari viden-
tur his tuis prsesumptionibus. Non ergo eget Deus
offerri sibi quid ex injustitia Quare sic fiunt ei :

cunctis assentientibus id justum fieri debere, do-
minus abbas Malmundarium rediit, ac nc illud
frustra per [sc videretur revindieare, per ipsius
proesens corpus, cujus prsedium erat hiereditarium
maxime id fieri decrcvit. Nos non inviti
illomaluravimus, sedvipenostraeilloscontradietores
invenimus.Ut enim auditumest apudillosde nostro
adventu cum'sancto corpore videres omnium rerum
dubios trepidare, exsangucspalleseere, ae. ne quasi
victimae exrapina quomodo si macte quis filium in
patris preesentia (Isa. lxvi), ac ne dando videaris
offendcre Petrum, relinquc quod sancto illi est
proprium, cujus vicaria vice abbas Theoderi-
st.itim cus nostrum implorat judicium.
Horum exemplar ab ipsius legato cum accepisset
archiepiscopus, non magisquamadamasferroemol-
litur ejus animus. Nam cum Homam iter ageret
abbas, necdum exeesserat patria, cum Malmunda-
 309 TRIUMPHUS S. REMACLI. LIB I. 310

rienscs do his quse crga se et locum acta sint,
mandaverant omnia. Et quia tunc non erat ipsc
provincia,dicunturGerlasioprocuratoi'i ejusdedisse
prsmia, ut ex ipsius nominc cito revendicaretur
locus vice contraria. At tumhis ille COgnitis, animi
sui constcntia retinens iracundiam, veniebat de loco
Sarovelt, quotuncmorabatur, quasi adversuslocum
nostruin sui vindicaturus injuriam. Ferebatur ctiam
lunc decrcvisseformari castrum in eisdem Malmun-
darii munitionilms, quas sibi contrarias ante firma-
verat, dum advivcret dux Fredericus. Sed nc id
facet dissuasus aniicorum consiliis, alia via parat
ulcisci suam injuriam adversis injuriis.
CAPUT XX.
GerJasias procurator episcopi cx ipsins nomino
iteruminvadit Malinuntlarium, sed audito vumore
incerto citins feslinat rcditum.
illi * argucns suum militem, quod injussu suo inimicis
in suis communicans
non satis ageret pro se
vicissitudinem. Quare advocationem Malmun-
daricnscin cx nomine suo vicc illius vicarii, com-
mendat acri seque viro Fredeloni, ut opportunior
acriorquc insisterot loci illius defcnsioni. At ille
aceepta potestate, tanquam majoremjadepturus ob
hoc gratiam aut priemium, toto adnisu cum suis
invigilat dicsnoctesquead hujusmodi negotium.
Maxinia ilerum noslris incumbit persecutio, adeo
ut servos se csse S. Hcmacli, non nisi discrimen
passuris libera essetprofessio. Unde ctquosdamex
niciioribus Kcclesnedirsecaptionispergravavitinfc-
statio.Scd sic valcant omnes in nos volentes
exsurgere quo modo ille gaudorc habet cum suis ob
B hoc pulchrum facinus in sanctum Dei surrexisse
Nam defluxissc liquet hnnc dc bona fama ad infa-

Igitur Gerlasius Malmundarium

invadens
iterato
miam ; itaque ex magna opulentia ad inopiam. Prse-
tereasuorum quemdam intolerabilisaudacise,nomi-
ex nomine pontificis revindicat, non vcritus ma-
num inexpertam possidentis ipsum locum, qucm ne Gcrardum, qui ad csedes ctincendia non minus
protegendum adhuc ex toto non reliquerat. Neque quam ad preedaset latrocinia promptior officacior-
que in nostros efierebatur, vclut animal rabidum,
enim, ut nunc palam est, quis unquam illi auferre
poterit, nisi, quod absit, pro prcesentia inhabitan-
divinopotius quam humano judicio constatpessun-
datum.
tium ipse primum, ut Jeremias ait, hsereditatem
suam ultra non curans reliquerit (Jer. xn). Ac non CAPUT XXII.
ideo toties calumniando, tolies remancipando, ma-
Episcopus Romamproficiscitur, abbascum inscqui-
num alienam super se patiebatur, quasi invalida tur; antc papam ct scnatum discutiuntur; ad ulti-
manusejus addefensionemillamdeficerevideretur, mum, sinc aliquo nostro profectu dirimuntur.
sed volens in ad versis corripi servos suos ad tempus, Post hsecepiscopus nondiffidenssuis viribus tan-
quos videbat ex somnolentia labi in deterius, prse- quam austeritale sua devictis omnibus, nam et
vidcbat opportuniori tempore recedentes etiam q royemacquiesccrefecerat,ne dehacreseinterpella.
adverso humcro, ad se retraherebeneficiis et mira- rct ulterius, Romam parat profectionem, quasi ab
bilibus. apostolico recepturus super hoc bono privilegii
Yixpatratris his proquibus venerat milestemera- auctoritatem.
rius, monachis etiam non minus quam laicis, ut- Dominus abbas, satis utiliter necessarieque con-
pote in quorum arbitrio res hujusmodi pendcbat, sultus a suis fidelibus, decernit illo parilcr adesse,
relapsis ex voto sub alienis ditionibus, difficile mo- auctoritate videlicet majorum contradictionem illi

ras in redeundo patiebatur fugiens fure properan- facere. At ille regia lcgatione funclus, ibat potens
tius. Nam rumor exierat tanquam ex nostris parti-
per Italiam quasi perfecturus regis negotium, sed
bus multum exercitum supervenire, quo terrore longe aliter ac ratio erat, ea res cessit in dubium.
perculsi per fugam se invincem adeo
.
Ventum est ergo ad beati Petri confessionem, sed
debilitavere ut equis deficientibus ad sua quisque abbas prseveniens, eisdem, quos ante adierat, eam-
vix posset proripere.
dem repetitproclamationem, de quare sanc consul-
CAPUT XXI. tus adomino apostolico, advenienti episcopo in
satisfactionem se exhibens, humiliat coram ipsius
Abbas a Roma rcvcrtitur, parum epistolis apostoli-
imo per Fredelonem quemdam aerem
cis adjutus, D scilicet altari cujus dcvotionisgratia veniebat. Sed,
virum persecutio ipsiset nobis innovatur,etper proh nefas ! neque timore, nec amore dulcissimi
Gerardum, qui Deojudice postea estpessundatus. Pctri dolentem consolari humiliatumque non
,

Interea dominus abbas reversus de sede aposto-
lica nil certead nosretulit prseter auctorizata privi-
legia; namet epistolamillam, cujus exemplarpenes
se habet, quam dicebantab apostilico missam esse
arehiprsesuli, nil profuisse personsimus
nostrarum utilitati.
Post hsec archiepiscopus Cuonradum comitem
suosque familiares de sui fidelitate admonet, ut in
abbatemejusquefidelessuasulcisciinjuriasoperam
dent. Sed cognitam in abbatem et comitem gra-
respexisse dignatum dicitur, imo cum ea pertinacia
adcelebrationemdivinorumsacramentorumprogre-
ditur. Rursus inter ipsa sacramenta quse celebrat,
abbas effiagitans se miserari humiliat, sed neque sic
rerum a suasententia pertinax animus discrepat. Ipse, ut
jussus erat, si non impetraret, ad sedem apostoli-
cam revertitur. Papa cum suis non magnipendens
rcligionem, hanc impietatem exsecratur.
illius
Uterque apud Lateranas ex cjus praecepto ad pu-
blicam audientiam invitatur habebat prseterea apo-
:

viter ferebat amieitise conventionem, infidelitatis stolicus inarchiepiscopum justam causam judicii,
311 GODEFREDl STABULENSIS MONACHl 312

quinl buo niju- suo, Par- A. manorumperdedecu8 inferre vimuHam nondefo

mensi videlicel episoopo, quera anathematie perhi- l
• i BBterea ut concessa Bibi dono regio perderet, au
pebanl tubjacerejudicio. Igiturex Beoatua conaulto ideo Be illuc advenii
jubetur "li boi onspectu papae totiusque mergo rogaretur papa, ul amore beati Petri
mcilii, iii-! publ i rel Buique in illo justam humanitatem faeeret, spondet
offeusam quam couamiseral contia jus honoremque se omnino facturum, dumin pacoram rege uter-
ria

vioarii Petri apostoli, Pro qu > reille consullus, pro reniret. Igitur post hfiBC el alia quamplurima,
delicto conductu marchisae Beatricia nu li- pedibus discessum est ab utrisque de Italia. Attamen nil
pr tci lil in publicum, postque Batisfactionem, data horum obtinuil episcopus quarum maxime reran
indu cipitur in consortium. ierat gratia. Keversus in patria, non eolum qun
Illio Dominus abb a li imanse Eoclesiasju- promiserat feeit irrita, verum el ipsom de- i

dicibusacreipublicseconsulibusexponitomnia^qui- specturo aiebat in sua injuria, ul in abbatem illius

titi^ ille tenebatur obnoxius, omnem videlicel sup- animuro gravi permutaret iniraicitia. Sed de diver-
plantationis consequentiam; p, ioa contra fas sis partium studiis, itemque de abbatis noetri labo-
usurpando bonum S. Remacli, factamabeo iujusti- ribus maximis, postremo <le qualitate totiue adver-
tiam ; postremo tam praesentis papaa quam anteces- sitatis, si tempusquam
singillatimdi88ererevelimus
sorum auctoritatem decretorum violstam. Quibus res non deficief maturius. Quamobrem his finem
ille ex eonscientia tanquam reus facti confusus ex.- facere, quae moerorisplena videntur, tanquamearum
pallet, ac maxime omnibus
conventu illo id inju-
in rerum tmdio fessis animo libeal ;
ad ea vero quae
Btum proclamantibus. F'auca ex industria locutus, gaudii sunt ct laatitiae propensius accingi non pi-
satis pro sc ad preesens respondet legato regis Uo- L'eat.

Finis libri primi.

LIBER SliCUNDUS.
PROLOGUS. illic indixerat, ul si ullo modo An-
flectere posset

In textu prioris operis de adversis casibus, qui

nonem archiepiscopum, qui sibi Malmundarium,
quod S. Hcmaclijuris est, cumomnibusappenditiis
nubis obtigerant, tristem admodum explevimus
suis usurpaverat, ipse juberet et laboraret reddi
historiam, exercitium vero sequentis operis ex se-
eumlis rebus, quaaadgloriflcationemsuiconfessoris
quod abstulerat.
a Ueo successerunt, jam nunc percurrat parcm apo- Prsedictus quoquc Paler noster pro eo quod in

stolorum ex resurrectione Isetitiam. QuemadmOdum vanum plurima dederat de Ecclesiasthcsauris, tan-

enim illis tristibu8 Magistri sui morte, gauderecon- dem affectus taedio, et difiidens omnibus humanis
tigerat in ipsius resurrectione (Math. xxvm; Luc auxiliis, licet sero,scniorum nostrorum acquievit
xxiv; Joan. xx), nihil nobis minus ajque tristibus, consiliis quibus placuit ad eamdem curiam corpus
;

et jajn quinquennio et co amplius
nisse quodammodo gaudemus,
pore, in confessoris sui tam admiranda glorifica-
tione. Tuvero, noster domine, Theodorice abbatum
iv\ erendissime, lastioribus videndum animis accipe
et hoc opusculum, inculto quidem stylo ex archa
nostri ingenioli praelatum, scd tuo maturiori sensu
cxaminando, corrigendum. Petimus ergo tua cor-
roborari auctoritate, priusquam in publicas aures
diffundatur incorrecta garrulitate.
CAPUT PHIMU.M.
Quod progressu versus Legiam bajuli eorporis
in
sancti Remacli conquerebantur se irabi a prsece-
dentibus, prsecedentesse impelli aposlerioribus.
Regalis curia condicta erat Legiae celebrari, Do-
minioaj videlicetresurrectionis adveniente tempore
solemni. Illic omnes qui habebant causam judicii
jussi cunt convenire de singulis partfbus Romani
imperii, inter quos etiam coanobialis Patcr Thode-
ricus aderat, cui rex de damno
afflictis, prove- deferri ejusdem S. Remacli nostri protectoris, in
ipso eodemque tem- qua villa quondam ipse prefuitmagisterpontificalis
q honoris. Quo concensu voti compotes facti quod
inceperant ad effectum, providentia Dci suffulti,
produeere maturabant. Sed aliquantulum nostra
profcctione lardanle, Dominus abbas pridie proces-
scrat nosque, dignc tractato sacro corpore, sequi
mandaverat. Quapropter in exitu nostro cum pro-
grederentur celerius anteriores bajulisacri corpo-
ris,quam sequentes possent ferre labores itineris,
conquerebantur posteriores se trahi a praecedenti-
bus, itemqueprajcedentesseimpelliaposterioribus.
Ductisnamque divino impulsu sacris reliquiis, pro-
hibiti sunt portantes immorari vestigiis. Unde non
dubitabatur S. Remaclus S. Lambertum velle visi-
tare, cui pridem in carne factus est ipse refugium
singulare; ut quomodo alteri compassus est in perse-
D cutione, ita nuncalteralterisubveniret inredimenda
possessione. Quippe satis evidenterostcnditeorum
subsecuta conjunctio quam pia conjunctione illam
occlesipe placitum pr?ecederetintentio. Exeorumdeniquesacratissima
313 TRIUMPHUS
socielatecorporum, nobis quidcm inoomparabile
gaudium, infirmis autem ct debililms pcrvenit sa-
lubre suffragium. Verum bsec alias.
CAPUT II.
De rcliquiis S. Symctrii, ct qnocl pcr noctcm in
acrc via ostensa sit ab orotorio Stabulcnsiusquc
ad domum S. Lambcrti.
Gum autem venisscmus in villam noslri juris
Lovincias nomine, S. martyris Svmetrii a Lader-
naco nobis obviam dclalas reliquias suscepimus
honorilice, quaj non frustra in nostrum aLljutorium
simul delatse sunt Leodium cum sacropatroni cor-
pore,sine dubio adaucta omniumspe exutrorumquc
digna prsesentia profuturae nobisDei misericordioe.
Nobis igitur illa nocte in villa eadcm cum
rcliquiis quicscentibus, hora matutinorum osten-
sum est Lcodii quibusdam signum mirabile, S.
Hemaclum eo deferondum nescientibus. Videbatur
ab oratorio Stabulensi usque ad domum S. Lam-
berti quasi quaedam via lucida splendifero tractu
in aere protendi. Cujus rei species quid pertende-
ret dum videntes mirarentur, illico tanti hospitis
adventu solvebantur, cui rem visam procul dubio
servirc fatebantur.
Nos quoque primo gallorum cantu surgentes de
loco in quo quievimus , diflicultatem viaj sine la-
bore et impedimento faciles gaudentesque peregi-
mus. Nec deerant inter eundum laudes Dominiper
posse et nosse comitantis populi.
Non
longe tamen ab urbe proestolabamur nun-
tium prsemissum ad dominum abbatem, qui rever-
sus nuntiat praeter spem Qdemque piocedendi ficri
contradictionem, nec audere dominum
nostrum Theoduinum venerabilo corpus sancti ut
dignum erat, suscipere, quia timebat id indiguanti
metropolitano displicere. Nos, tametsi res in du-
bio pendere videbatur, tamen diffidentes prope-
ranter illo progredimur.
ADNOTATIONES.
S. Martyris Symetrii a Ladernaco nobis obviam
dclatas reliquias snscepimus. De hoc martyre Sy-
metrio sic Molanus loquitur in Natalibus sanetorum
Belgii, ad 26 Maii « Romse
: sanctorum martyrum
Symetrii et aliorum viginti duoruin. Cum enim ti-
tulo quem pius papa construxcrat apud Praxedcm
latitaret ct divina mysteria celebraret. Antonius
Augustus eos absque ulla interrogatione gladio pu-
niri praecepit ineodem titulo. Quorum corpora Pra-
xedis collegil et sepelivit septimo Kalendas Junii.
Ladernacensis Ecclesiae Historia addit eumin infan-
tia a beato Materno essc resuscitatum eaque oc-
casione Albanam ejus matrem cum prole
cramenta suscepisse eique nomen dedisse Syme-
,
trium sextum comitem de Salmis apud Tungros,
quem paulo ante sanctus Maternus baptizaverat.
Ueterum sanctus Babolenusqui Hemaclosuccessit,
corpus e Roma Stabuletum attulit, et in primaria
monasterii hsereditateVilla de Lierneu,siveLader-
naco congruo honorecollocavit. Fuitque decretum,
ut praedicta villa se filiam EcclesioeStabulensis re-
cognosceret, sub censu unius esterlini ex qualibet
domo persolvendi, et ut sarcophagum martyris an-
S. REMACLI.-LIB. II 314
A nuento nona die Martii Stabuletum eum hymnis et
processione in indicium filialis sulijeclionis defer-
rent. Fit autem mentio loci ot martvris in libro vice-
simo miraculorum Hemacli, qui Notgeri est Leo-
diensis cpiscopi Fiscus (inqiut Ledernans nostro
: i
monastorio addictus est. In eo ecclcsia est Sancti
Symetrii et aliorum, virlutibus illustiis.
CAPUT III.
Lcodicnsisrpiscopuscorpori sanctoobviiisproccdit,
ct cuin clcro omnique populo honoriticc suscipit.
Interca cpiscopum adcunt, injuriam sancli grave
fercntcs archidiaconi, ac de domo quique sanum
sapicntes clcrici ,
protcstantcs praeter aoquum bo-
numque id ficri, oonsulere dcbcre non minus sibi
quain otiam totius urbis saluti, ut lanlus pastor
quondam eorum mirificus, intcr prsecipuos Galliae
sacris sanctos famosos honorifiee, ut decebal, suscipere-
tur cum Dci laudibus.
Item, ipsi adeuntc*s archiepiscopum ad consen-
sumflectere nilebantur ejus animum. Qui lieet alias
alilcr sentiret, inhoc tamen ne tam justaj cuncto-
rum voluntati contraire viderelur, proebuit assen-
sum. Illico parat se ad procedendum cum omni
clero suo dominusnoster episcopus, metropolitano
remanente in palatio eum sibi consentientibus.Fie-
bat nobis interea maxima impressio undique cum
laude Dei populis accurrentibus, in qua nec modice
quidem hedebatur quisque ex convenientibus,cum
multi vi substernorentur impellcntium pedibus.
In quo conventu, quis abstinerc potuit a lacry-
mis, cum unus ex militia ccelestis imperatoris jam
diu palmam obtinens perennis glorise et immorta-
p expetendae justitiae causa viderelur adire
litatis
,
curiam hominis regis? Maxime clericorum super
antistitem hoc jusla erat consideratio, quorum corda ad la-
crymas compunxerat de tanta injustitia pia compa-
sio, itemque de humiliatione tanti confessoris, non
sine pavore digna admiratio.
Gaeterum dominus noster episeopus, licet ab ini-
tio hujus mali, satis pro temporc, re et consilio
sese impenderit, nunc tamen cum optimis clericis
suis, cum ducibus et proesentibus cceptis id adni
tendo totum biduum impensius peragit, quatenus
regem et archiprsesulem utrosque hujus facti rcos
ab incoepti senlentia deduccret.
ADNOTATIONES.
Cicterum dominusnosler episcopus licetab initio
D bujus mali. Theoduinum intclligit, quem superior
oapite timidioris fuisse animi indicat, modo instin-
ctu archidiaconorum et aliorum praalatorum ani-
mum resumpsisse, et toto biduo pro recuperando
Malmundariensi ccenobio insignom opcram navasse
,
signifioat.
fidei sa-
CAPUT IV.
Regemde injustitia pwnitet ; episcopus Vercellcn-
sis archiprsesulem super boc monet, ille ncgat
constanter.
Admodum quoque pcenitebat regem in eas ma-
nus hoc bonum tradidisse, a quibus cum vellet,
non preeterinjuriam poterat retrahere; quem etiam
susurrabant parem esse in crimine propter lapsus
 1

GODEFREDl STABULENSIS MoNACIII. 31G

imperialia potentim. Nam ipsearchiepiseopue e i in« ^ coram rege ad placitum prmsente domino abbate
Qexibilem obflrmaverat Bnimum ut, si quando de nostro i-iini archiprmsule, coepitdenostra reagitari
bao re oonsuleretur , displicerel ei cum aucl il.um.

omne oonsilium. Episcopus Veroellensis, <\ lasi fa- I iterea cum praa foribus preBstolareraur rei even-
miliarior, rogaturns de hao re illum adiit, ao ei tum, incidil nobis oranibus l ia melius conailium
persuadere cupii ns, hmc auribus ejus humillime pro instanti necessitate auxiliatori Deo soli m
Buggerit Si justis, inquit, consiliis, summe archi-
: Bupplicandum. Itaque assietentes inspiritohu-
prassul, acquiesceres, luseque saluti rite oonsule- militatisSanctae Trinitatis altari, super quod .,

rea, justissimum videretur oportere (•• honorera hal venerabile corpue piissimi nostri patroni: Veni
Deo facere , sanotoque huio ju6titiam impendere creator Spiritus, usque nd Snera hymnificavimus,
quam Vgnovimus id injus-
juste videtur expetere. quo cum dulcissima supplicatione perflnito, s e j > t l- 1 1

tumesse quod agia, agnovimus el ob hoc tibi im- uos cum litania percurrimus animo contrito.
ininons periculum, ni Bententiam mutavcris, eoque Deinde processionem fecimus decantando Magna
monemus ut reetum Buum recognoscal sam-to vox laude, etc, adSanctum l.-unhertum in cryida.
illi,cui hoc adjudicat consensus principum totius- Inde ad Sanctam Mariamcum responsorio Christi,
que popuh hoo vult ipse rex magnopere, qui non
;
jj
Virgo dilectissima \
andc el reversi Bumue ad.

frustra timet involvi eoilem discrimine. Quid sfcne Sanctam Trinitalem cum antiphona '/'•
Deum Pa-
consilii referam edicito, nainTnl te consulendura trem ingenitum, subsequentibus nliis orationibus
veni transmissus ab illo. Ille refert motus sie in- ad impetrandum ejusdem S. Trinitatis auxilium.
dignando locutus Desine me his, frater et coepis-
: At vero quique clericorum ac laicorum intuentes
eope, desine me his importune obtundere, quibus vultum nostrorum immutatumque colorcm indican-
animo nil gravius unquam fuit intendere, nnm c- <1 tem internum animi dolorem mente vulnerabantur,
finivi apud mesub jurejurando velle mc satius conflnentesque publica supplicatione nostri similes
emori quamexme infirmari sententiam hujusmodi efficiebantur. Protendentes ergo manus in crclum
Qnid tibi vis dicam? non his mutabiraur unquam. univcrsi deprecabantur Deumnobis propitium fieri.

Etiam ipse quem diount sanctum,si, corporali spe- Non modica vcro nostrorum obsecratio, imo
erat
cie resumpta, perse rogaturus veniret, nci[iiaquam et trepidatio ,
pro eo quod in contemptum venire
meo permissu sua: petitionis eompos fieret. Bona, tanliconfessoris videntes reverentiam, locidesola-
inquit ille,hona, quajso, verha, ne ad pontificalis or- tionem timebant affuturam, amplius insultantium
dinis infamiam in puhlieas aures difTundantur haac perpessuri blasphemiam.
minus honesta, occasionehujus scntentise
vel etiam Sed qui non obliviscitur misereri Deus iPsal.
abntantur polentes cseteri quasi quadamauctoritate. lxxvi), extulit hac occasioae sanctum suum sub-
Ergo etsi non precibus neque consiliis amicorum, limius.
tamen credimus te id vel virtute Dei facturum. Si CAPUT VII.
hoc, ille inquit, dum vita comes fuerit de manihus Scrinium sancti cum sonitu ab altari subleralur
istis videris ereptum spiritum simul eripi sit a
,
et inde consolatio plurima cernentibus datur.

Domino praeceptum. mira Dei clementia, sanc- Post expletam namque supplicationem, quas praa-
tiquc confessoris sui patientia ! non statim cum dicta est, ambientes regis praesenliam, ut coram

erepta possessione subsecuta est vindicta, licetse- fandi saltem consequeremur licentiam, manifeste
cundum suam optionem achipraesul pateretur judi- liegis omnipotentis experti sumus providentiam,per
cia recta , sed non est Deus ut homo, gralis pro- virtutum suarum insigncm et admirabilem poten-
pitians eonformari limo. tiam. Elenim scrinium sancti, quod impositum erat
Sanctre Trinitatis altari, cum repentino sonitu vi-
GAPUT V.
sum est in aera sublevari. Quod nimirum
admi- in
Fratrcs pedibus snis prost>atos ad Sanetum Joan- rationem promoverat eos qui astiterant, quique
nem in insula archiprsesal dimittit sub respon-
una cum custode sanctarum reliquiarum excubias
sione incerta.
D celebrabant, et quod visum est digna fide nobis
Incrastino,qui dies eratDominicseresurrectionis,
dubitantibus exponebant. Unde plurimum consolati
nostri seniores ad templum Sancti Joannis in in-
toto nisu Deo commendanimus finem facti.
sula uhi dedicationis ejusdem templi agehat mys-
ADNOTATIONES.
pedihus cjus, Miserieordia Donnni,
teria, prostrati
Etenim scrinium sancti quod impositum erat
inquiunt plena cst terra {Psal. xxxn). Ne ergo
, Sanctaj Trinitatis altari.Ex hoc capite desumpsit
alienum ab illa te contingat iieri fac eam quain ,
, yEgidius Aureae vallis secundum caput Gestorum
qucerimus miscricordiam, vel ob nomen Domini. sancti Theoduini, quod incipit : « Anno 1071, vn
non prseter solitum usque cauta locutione tlu- klus Stabulensis coenobiorum, » etc.
Ille

hios dimisit sub incerta responsione.

CAPUT VIII.
Begem super prandium fratres circumveniuat,
CAPUT VI. Bavebergensisepiseopusjustitiamprotelatincra-
stinum.
Ad Deum supplicatio et clericorum ac
intenta
laicorum intuentium pia compassio. Gum ergo moras nobis protendi ab rege et ar-

Igituripsadie convocatis principibus et episcopis chepiscopo intelligeremus (nam et dominus abbas

 ;

317 TRIUMPHUS S. REMACLI. -LIB. II. :;1K

jam dixoratnil certum sibi tractari ab aliquibus)A ANNOTATIONKS

consilium hoc in commune inimus, ut adeuntes Uhi regali magnifieentia diacumbebat cum suis. \ I
-

regem pro nobis ipsi, ut rcs poscebat, coram elo- latas fuisse ad regemsancli Remaoli reliquias cum
pransurus discumberet, testatur discrtis verbia
queremur. Intrantes itaquc pomarium, ubi regali
Lambertus Schafnaburgensis sic enim ille: « Inito
;
magnilicentia discumbebat rex cum suis optima- consilio (ut fertur) divina ad hoc revelatione incita-
tibus ad prandium, assistentcsqnecum pia suppli- ti, ossa beati Hemacli levant, Lcodium deferunt,
cationc, uni commisimus prseloquium: et rcge celel)ri quodam loco convivium agcnte,'
super mensam ipsam apponunt. »
Rcx, inquit, dominc, felix pcr svecula vive,
Et victor regnes, vcJut. optamus Stabulcnses.
CAPUT IX.
Corpua saneti imprsesentiarum affcrunt supermen-
Suggcrimus humiliter tuse majestati ut quod fa- sam et deinduciis conquercntcs, petuntjustitiam
cto opus sit, vidcas et quid commiseris in sanctum His episcopi verbis increduli, imo dubii facti do
Dei, cui servimus, recognoscas, factaque rccogni- crastino, quianihilsatis fcstinareturcupientianimo,
cum patribus tuis
tione, in seternum vivas. Obsccra- corpus patroni nostri imprsesentiarum afferre neces-
musquoque tepro sfatu regni quod posscdisti, pro sarium duximus communi consilio quo ex impro- ;

bono quod cupiditate quorumdam dcprava-

sancti, viso cxposito super mcnsam regiam, En, diximus,
tus infirmasti, quodque sibi contulerunt et confir- fi ipsum cui,rex, facis injustiliam, recognoce ergoei
maverunt potentissimi prsedecessores tui quod , quod totus orbis ipsi adjudicat proprium. Ecce pro
ctiam inviolatumet inconvulsum permansit, usque ipsa injustitia tuum super terram requirit judicium:
ad hoec tempora tui dominii, ut sic prsecipias illud vide ne negligas,ut nonin coclis advcrsum te quse-
restitui, quomodo privilegia testantur monasterii rat judicem Deum. Propter tc(inquit rex ad archi-
velsi secus vis fieri, erit tibicausa periculi. Locus prsesulem) fit nobis hse importuna invectio. Sed
enim noster, quondam honorabilis et opulentus, vi- quandiu prseter morem majorum meorum hsec pati
detur penitus desolari tuis temporibus, quem ante habeo ? Animadvertc quod nisi mutata scntentia
tc coluerunt imperatores summis honoribus. Gon- aliud decreverimus, dc salute nostra periclitari ob
traria namque illata conditione,undique distrahun- hoc in proximo poterimus. Sed illo nil nobis profi-
tur illius optima qusequse. Ergo ne consistas illis cuum ad ea respondenlc sed magis pronuntiante
inferior, vel in aliquo regni slatuto deterior, plan-
nos nimiee prsesumplionis et audacise, rex iterum
tctur in corde tuo justitia , et firmabitur thronus sponsionem fecit pcr inducias in crastinum, se
tuus in ssecula (Prov. xxv). nobis omnemjustitiampro votonostro facturum,non
Hex autem cum archiepiscopum intenderet,
in essc, inquiens, opp*ortunum tempori rem diffinire
quasi docendus ab ipso quid fieret, ipseque cupidi- Identidem omnis consessus episcpo
talis negotii.
c
tate boni tentus conticesceret, apposuit adhuc no- rum hortabatur, rogabatque ut intcrimreferretur in
ster orator, ut diceret: Quid, domine rex, propter tcmplum corpus venerabile.Incertum est, diximus,
hunc solum hominem obmutuisti,cui contra decus quid paritura sit dics crastina, dum modo seque
regni inde<;enti discipulatu
tc subdidisti? Conver-
benc facere non minus sit licitum imperiali poten-
susque ad circum sedentes Quid vos, inquit, epis-
:
tise.Pro salute sua itemque pro stabilitate sui im-
copi regnique optimates? cur coram conticescitis,
perii regem petimus ne diutius nos suspendat his
pro justitia loqui timentes? induciarum dilationihus. At bonse indolis regina
Ad
hsec vultu mutato archiepiscopus Quid (in- :
conjux ipsius, cum prodesse quidem non posset,
quit)vobis auferendo admisireatus? aut quo sancto lacrymas fundebat pro precibus.
viro sum obnoxius? Nil causse ad impetrandum ba-
ADNOTATIONES
bcntes frustra nitimini, quia nihil unquam vcstri Recognosce ergo ci quod lotns orbis ipsi adjudicat.
nonnisi rectum justa causa
jurisaltigi. Ille econtra, Hujus obsecrationis religiosorum Stabulensium ,

querimus, prsebendam scilicet nostram, quam in- meminit quoque Lambertus Schafnaburgensis his
consulto, annuente domino rege, invasisti temera- verbis. « Obsecrantes (scilicet religiosi prsefati) per
Deum, ut si minus saltem Patris tanti
filiorum,
rius.Quiedimab initio constructa hoecduo ccenobia misereretur jam eumChristo regnantis, et de inju-
prsesul etabbas rexerat, sicut in ambobus consti- D riis suis quotidie ad tribunal seterni Judicis procla-
tutis coresse unum et animam unam voluerat, sic mationem facientis. »

ut una essetprsebenda omnibus setatum successio- GAPUT X.

nibus tenendum reliquerat. Sic ergo et nos velle Regem et episcopum a mensa exsilientes insecuti
tenere non est injustitia,sedte abstulisse quantum fratres, a palatio sunt prohibiti, et relato corpore
super mensam fabrica ipsa solo decidit.
ncfas vide, quantaque sit injuria. At episcopus Ba-
vebergensis, qui provisor regise domus erat tunc
Gum persisteremus in his petitionibus et hac lucta,
archiepiscopusexsurgens,apprehensaregisdextra:
temporis Si justa est (inquit) vestra petitio, cras
:

Quid (inquit), rex, ignominiose hic sedes ? Assultum

Dominus meusstatuit examinariidgeneralijudicio,
tibi fecerunt cum sua rusticana manu hi procaces
non enim patimur quidquam injustum crescere in
monachi,vim inferentes contra fas regisepotestati,
ejus imperio, donec auctoritas hujus ordinis reipu-
quasi ad cogendum nos obtenperare suse voluntali.
blicse aderit consilio.
Nontuiesthonoristemeritalemillorumdiuspectare,
 GODEFRED STABULENSIS MonauIIII 320

quoa etiam pudor esl palara audiro. Sio rex b Ahocapectaculum. Ad oonprobandamigiturrem < 1 j v i
-

mansa prosiliena oum suia omnibus, inoonaultos nii: op< is discalceari juvenera fecorunt, et iu
i iinii defeBSos reliquii et ipseinoonaultua, loi onis pro cicatrice quoddam signum inatar
habentea uobiscum illam flduciam, qua nil poteral iulni lili tibias iducti non Bine admiratione
securius, quid tuncfleral in promptunoa aspexerunt. Rei Brgo laddominumsnnaovi

oonsilium oiai regem, pro quo veneramus, aJ forle regem continuo retulorant ipsumque usque id re- .

prodeaaet, abeuntem ^«'< n in palalium, quo dum

j i giasforesproteste deduxerunt. Sed propterirapn
fui88el perventum, prasoedentes cubicularii indi- Bionem concurrentium, noneatadmiasuainmedium.
gnam aanoto fecerunl repulsam ad introitum. CAPUT XII.
Quia vero planctua repente quanlusve rooarorex- ,i mulier ibidem iJJuminatur.
orevei il o >strorumomnium,quantuscleniquein coa- [nterea clarescentibusmeritisgloriflcandi coni
luin claraor popularium,qualesquevocos hanc inju- soris, factum est quoddtm aliud mirabiie in praB-
stitiaraDeo proclamantiura, quis fiuctus eloquentiae sentia videlicet omnium qui aderanl in ipso loco
quas lingua potesl evolvere?Cum quointer hsecnon quo corpus jacebat venorabilc.l Iseca muliordeproxi-
quoquam honeste progredi? Namun-
paterel aditus mo Leodii territorio deductaslabatadveneratiom
dique clausum erat pomarium confluentia tumul- o cum pia auppllcatione, quse ooctera coalinuajBQ ';-
tuantis populi: monentibusipsiscurialibus,quierga citatis se incurrisse deplorans jam longo tempore
sanctum et nos bcnigne sehabebantpiamiseratione Dicitur excJusis lucem meruisse teoebris.
eumdemlo-
coramoti, relatum esl corpus sancti ad Ibic accipiens crucemquae ibieiat, uomine sibi
cum super mensam regiam sub aspectu omnium dante , caqiit vencrabiliter deosculari , ac
miserabOi. (Juod Eestimandum videtur non praeter omnibus praedicare factam io sc virtutem confesso-
voluntatem ipsius confessoris Domini. Nam statim ris Domini.
ut materies illa insensibilis quodain raodo scnsit ADNOTA.TIONES.
sancti lipsanum quasi non ferre prsevalens pondus Interea claresceutibus meritis.De suhsecuta hac
illud divinura, facillime instar cereorum dissoluta miraculorum multitudine fldem facit et Lambertus
Schafhaburgensis sic enim ille. «Ita deinceps pcr
;
est in frusta, videlicet flrmissimum robur illud
totain noclcm scquenlcmque dicm lanta circum
tripodarum, demissumque ad terram humillime ja- sanctuin oorpuscoruacabat miraoulorum multitudo,
cuit ipsum pignus sacratissimum. [mplebatur illico ut corporali quodammodo proclamationc videretur
de vicinia et tota urbe utroque sexu amplitudo to- B. Remaclus jus suum expostulan
tius illius pomarii, multiplicabatur in coelum clamor CAPUT XIII.

dolentis populi Cur, jtistc Domme, injustum hoc

:
Regem perturbatum episcopus objurgat; referri
sinis in terra fieri ? C corpusadsanctuarium imperat,et tandem missis
cubiculariis id fuitfrustra,quoniam velut saxum
ADNOTATIOXKS
immobile perdurat.
Sic rex spreta mensa prosiliens. De lioc Lamber-
tus Bchafnaburgensis sic loquitur « IIoc suppli-
Cura hoc utrumqne factum eelebre divulgaretur
:

cationis genere quod ad eaptandam benevolentiara in palatio, et rex, in re aliquid divini operis ioesse
comparalum fuerat, rex versa vice nimium elleia- intelligens, non fruslra timerct ne sibi repente di-
tus, concitus se, relictis epulis, in palatium prori-
vina superveniret ultio. Non bene (inquitadarchi-
quo exemplo in ahbatem tam audacis facti
puit, et
incentorem animadvertere deheret, plenus irarum episcopum) nobis consulimus in hoe nostri ac rei-

cogitabat. publicae negotio. Potestne nobis haee lux grata, aut

CA.PUT XI. ccclijucundus esse spiritus, quandiu tanlam procla-

Tibia Gonteruli oppressaet contrita resolidatur mationem, tanlam super nomine nostro infamiam
el usque ad fores regias producitur, tamque imporlunam insecutionem suslinuerimus ?
In ejus itaque, quam diximus, humiliatione, qui- Xum vides ora omnium in nos conversa non solum
dam ex nostris servientibus ipsius familiae dum popularium verum ctiam totius regni mei princi-
.

mensae invisus pedem supposuit incaute, ex ruina pum, jure, ut reor, non injuste reum operis hujus
molisirruentis fractum crus ad se non potuitrctra- incusantium ? Vere fateor egisse me unquam nil
here, juvantibus vero sociissoorsumextractus, sub- insipientiusquamquoda te male consultusinjuriam
tritam pelliculam per quam pes pendebat pra-cidere sancto huic faciens quod suumeraltuis contradidi
volebat dolore constrictus Gonterulus erat nomen manibus. In me sit, ait ille, hoc peccatum, et hsee
servuli, qui premenlc angostia temere aiebat, quasi imprecatio, mihi totum imputa quidquid ob hoc fa-
derogando sancto confessori Hseccine est virtus
: cinoris tibi objicitur ex adverso.Ne facile his cre-
tua, mi domine, ut quod inimicis tuis promcrenti- das,rexinvictissime,quosjustiuspunirecensendum
bus forte differebas facere, mihi tuo Pideli tibi ob- est pro inaudito ausu eorum superbiee. Quid enim
sequenti maluisti contingcre? Necdum vcrba finic- simile sestimari potcst huic eorum temeritati, qua,
rat, cum subita facta ossium collisione, ex divinoe quod dici pudet, te tuoque de mensa regia surgcrc
virtutis cooperatione, resolidatur fracla tibia sur- compulerunf, te, inquam, dominum totius Romani
gensquesanusstctit utrisque pedibus, velut insom- imperii ? Putasne, parvipendendum, ac
si sapis, hoc
nis, exncta angustia. Cucurrerunt undique plurimi ad non impcriali censura tanquam in reos majestatis
hoc miraculum,multi et iam ex palatio convenerunt ad animadvertendum? Nonergoperturberisexhisquse
321 TRIUMPIIUS S. REMACLI. LIB. II. 322

"
inodo dicunlur hic fteri miriUro, quia iton nisi ad cst cotnmisla' mullitiidinis clamor ingcns cl sfrc-
commovendum nos liic sanetus virtutes opcrari pitus. Nam univn sis osestrSB parlis ohsislenlibus
Kngilur eoruna molimine. illis advcrsariis, salis pro re actum esl, non tamen
Audi lamen ex consilio quod intcrim salvo luo sine divinis auxiliis.

honore faciendum ecnseo, Corpas sancttun, qubd IIoc illi viso, ntttu divino facli velut aLloniti, nec
quasi pro acceleranda super nos ultionc jaclavc- quidquam virium habenles jussa majorum exsequi,
runt in terram, jube refcrri ad sancLuariunt, quia revcrsi ad oos, illis inquiunt, Iles csl pro anima,
importunas has proelamationes te tuosque ferre nihil, domine rex, ad hoc valet luorum vis atque
incongruum est. Goncurrerunl illico cubicularii de- prtcscntia. Lxpcrti cnim suinus illic quoddam
ferentes nobis lioc, ut fieret secundum jussum sui incsse divinum, nisi bcnevolentia el amore id
domini.Abnuimus omnino vellc nos id facere, vc- feccris, aliuil quodcunquc velis tnancbil irrilum.
missa per illos ad regem salis congrua excusa- C.redo, quavis potesiata non sunl cogendi sancti
tione, nimirum debere credi hanc injuria-.n et des- illius fidcles monachi; ulrum moveri dcbeat an non
pectionem displicuissc Dco omnipotonfi, qtii in sanctus annuil corutn voluntali. Omnes ergo pro-
electis suis etiam nunc patitur quidquid illis ingc- strali pcdihus ejus cum htcrymis, Dominc rcx, in-
ritur adversi decere saltem ut post contcmptum Bquiunt, si bcno,ut suadcmus, in hoc tihi consulis,
;

ipso cum psenitentia redounte, sic facta illi juslitia eis, penes quos rcs agitur, nihil adversi feeeris,
referretur honorifice, quod si aliler rex vclil, id fac satis volunlali eorum, quia juslam, ut concepi-
casso labore experiri poterit. Valdc cnim indcccns mus, causam habent ad impetrandum nihil enim ;

ut tantus Domini confessor, ab illo repudiatus calc-
itus, illum se avcrtenlem rogatum cat ul.crius.
Reversi igitur qui ab rege venerant osbtinatos
nostrorum animos renunliant. Mandalur stalim do-
mino abbati, cx regis nomine, cum tam protervc
monachos suos in dominum suum sineret agcre,
praeterea non impune putarel sibi cedcndum, velut
in quo conscio facti esset animadvcrtendum quid-
quid a discipulis temcre vidcbatur admissum. Porro
Luorum terrori est illis, defensorcm habens fortis-
simum, quapropter tibi limemus immincns pericu-
lum. Volumus id polius quolibet pretio ab archi-
cpiscopo ipso dredimere, quin non impetrct hic
sanctus quod rcquirit magnopere.
CAFUT XV.
Bex episcopum Leodicnsem ct suum canceJJarium
ad fratres misit et parum profccit.

si pro eo quidquam haberet facere, revchi quanlo- At ille considcrans satius esse l)ono vinci quam
cius faccret corpus vcnerabile. Asseruit abbas sub malo vincere, dominum nostrum episcopum ad nos
Christi testimonio penitus id facfum esse se nes- (J oralum misit cum suis aliis oplimatibus, ut quod
cio, ncdum consiliiconscio. Cum lacrymis insuper ipse vcllct nos incunctanter faceremus, si quod
aiebat nunquam se fuisse tristiorem, quia prorsus petehatur ab eo impclrare vellemus; mandans prse-
diftidens timebat consilium nostrum verti in per- terea hoc essc regiam dignitatem deturpari nota
niciem. Venit ergo ad nos cum ministris iilis et infamise, si, velul prao potestate, cogi viderctur ad
curialibus, aestimans vi cogi, aut dirimi posse illos obediendum subjectorum egressus a
potentia^. llle
populares tumultus, sed obsistenlihus multis vehit rege, ab alto circumspeclans undique pomarium
ad propugnandum millibus, non magis illic cjus refertum populis, diffidens pervenire ad locum de-
valuit potestas, aut humiiis precalio quam antea per ficiente valeludine, utpote vir dcbilis cum abbate
internuntios ipsius regis jussio. Sancti Laurentii, prosmisit regis cancellarium, ut

Post hoec quidam de cuhicuariis irrupcrunt in pro se lcgaiionem regiam perferret ad Stabulensem
turbas, accensis animis, ct ad sacrum corpus ir- ccetum. Quibus auditis ut rex mandaverat, respon
ruerunt quasi fortiler pro voto facturi. Cum igitur derunt pauca, prout animo res inerat. Si habet, in-
arriperent undique ad sublevandum iilud sancti quiunt, rex pro se limere tanquam instante peri-
,

scrinium, tanto pondere sentiebatur divinitus affi-

culo, quod facillime potest, dummodo vacat effugere
xuni ut exeodem loco levari non possct velut im- i-j juslitiam exerccndo, cur sibi salutem hanc differt,

mobilo saxum. Quod illi, admirantes tanquam dei- ignarus quid futurum sit in crastino? satis agno-

ficum, voto frustrati redierunt, ac dominis princi- vimus ejus induciarum officia, quibus totics quae-
pibus non sine admirationc retulerunt. sitam ct promissam differt huc usque justitiam.
Quid amplius opus cst nos utrobique verbis dif-
CAPUT XIV. tluere ? Nisi rex ipse veniens per se id fecerit, si
tamen sic S. confessori placuerit ut confidimus hac
,

Episcopns hsecomnia phantasticc accipiens,corpus

sannti de medio auferri jubet, sed missi rever- die hinc moveri non poterit.

tuutur inanes, pecuniam pro hoc ipso offerentes. Pars, Jiis mota minis reddunt contraria dictis.

Cum
his adhuc fidem archiepiscopus non ailhi- Sed et hi similitcr redeuntes, Nihil (inquiunt),
beret,imo omnia phantastice fingi assereret, jussit domine rex, nihil in hoc promoves; quoslibet velis
ex nomine regis ire quamplures ex palatio ut , modo labores, fixos sua sententia illos invenies.
nobis gravissime multatis, corpus sacrum vi au- Quia parum, ait, ut volui, proficio, proficient et ipsi
ferrent e medio. Illis ergo illo irruentibus, factus minus ex me quam velint hoc consilio.
 <

323 GODEFREDl STABULKNSIS MONACIII 32 i

GAPl l Wl. \ oiivam paeem terrie redditam, Bio ista Bignificabat

Abbaa ipae aatiafaeiendum regi oum UJtrajectenai irain i>ci oonversam in miserioordiam ; qnae •
-
< 1 1 1

episcopo sriut.nl veaperaa ; quo diaoedeute in gyrassel per tolum illud spatium, viea eel revolare
vacuum oooturuaa excubiaa fratrea ibidem per- ad eumdem unde prodierat loculum. [pei qui hoc
agunt.
merueranl intueri, noa Bine divinee majestatis fi?
Igitor in tauta tamque oootinua irapressione, quaa deique communis obtestatione, faeta die, quibua-
inevitabiliter Rebal piissimi confessoi is Dei amore, dain BX nostris indicavere rcm tanti prodigii.
in qua alii alios supergressi, ab aliis impellebantur
aseidue, nemo laesus, nemo perturbatus diciturdo- CAPUT XIX.
luisse, nisi pauxilla satis anxietate, quaa tamen,
De joculario inter excabiaa du caaibua ipaia canti-
niimi GBstue incremento collecta, Btatim aura solve- lenaa protrabeote, et de rege auaeuftante vt m
batur aspirante gratissima. Dominue abbas volene laneis et nudia pedibus pernootante.
manifeste purgari ab ea qua impetebatur falsa su- Cantor quidam jocularis ipsa nocte cum sodali
Bpioione ab apparatoribus regis, tanquam obnoxius suo apud hospitium dormitum ierat, (jui statim
eis ipse auotor esset hujus contradiotionis, tentavit somno excitus :

iterum tam per se quam

per amioos potentes re-
a Sodes, ait, aurge, nos HJo proestal abirc,
movere hujusmodi consilium a suis.
Non est liuc vanum, non eat bie, crede, morandum,
Venit ergo jam advesperascente cum Wilhelmo
Exoubias illascelebrare juvat venerandaa,
cpiscopo Trajectensi, sed nec modo magis pro re-
verentia tantm dignitatis admissus cst ah illapopu-
Cumquc ille rcnucns eum erroneoe visionis ar-
multitudine, quaa, ut dictum est, amore tanti gucret, Non fallor, ait, somno hidificante, sed tes-
lari
tor Deum, qucmdam vencrandi habitus quasi manu
confessoris, In unum confluxerat pro ipsiusdefen-
sione. Qui cum nihilomagis pro-
obsistentibus illis
apprehensa me illuc trahcntem vidissc. Quihus di-
ctis prsepeti cursu se contulit inter vigiles, ac igna-
ficere posseut, id responsi a nohis acceperunl non
adeo ineonsulte nec contra se putarent id a nohis rus quid caneret, fortuitu
Coepit de sancto pereurrere plura canendo.
temere, quia non erat locus, ut ipsi videbant,
tieri

quidquam ejusmodi nos pro voto nostro facere;
prseterea valde incongruum videri ut, qui eatenus
divina virtute affirmabatur non posse movcri, nos
prseter sui voluntatem id prtesumendo efficere co-
naremur ingrati. Video, inquit episcopus, casso vim
Ac nostros digestim referendo casus, tristes sua
quodammodo solahatur cantilena, choreis concin-
ncntihus. Hex autem desuper auscultans per fene-
stram de se metuenda memorantem intendehat
sollicitus, qui pro eo quod acciderat, indutus laneis

ullam his posse inferri, satius est sic dimitti quam C et factus nudis pedihus jugiter pernoctabat cum
quidquam, quod cum periculo fiet, moliri. Post hsec timore et ohsecrationibus.

claudente diem vespera, noclurnas excuhias pere-

CAPUT XX.
gimus non sine divinitatis ope mirifica.
Mane facto sacrum corpus communi consiJio ad
CAPUT XVII. sanctuarium revehitur.
Dc duobus ccecis assidentibus, unus est ibi inspe- Facto igitur mane unum item omnium erat con-
rato ilhuninatus.
silium revehi oportere sacrum corpus ad sanctua-
Ipsa hora procubuerant duo coeci remedii gratia rium, satis illud ostentui esse potentium arrogan-
coram sancti corpore, juxta quos assedimus, acluri nihil actum csse, quod co injuriarum exposi-
tise,
congrua pro re et tempore. Contigit ergo ex ohla- tum dicebatur inagis conviluisse. Alii sic, aliter
tione illic offerentium de scrinio cadere nummum alii nuntiahant nobis ex curia, consiliarios regis in
ante vultus eorum qui videhantur expertes lumi- nos tractare nimis contraria, humana videlicel ju-
num, hunc unus ex illis accipiens nohis videntihus, dicia secundum leges debere perpeti, quod inaudi-
quasi cujus monetae esset ccepit inspicere diligen- tam contradiclionem fecissemus impraasentiarum
tius,quilamen eumdem statim porrexit uni ex astan- regise potcstati. At unus ex principibus quosdam ex
tibus. Interrogatus si quidquam antea videre fuisset B nostris advocans eisque condolens ex animo,fixam
illi possibile, respondit secoecitatem pertulisse jam in nos aperuit sententiam, quod nisi referretur
longo tempore, sed tunc primum aliquid ccrnere sanctus, nil nobis profuturam esse omnem huma-
divinitus refuso lumine. nam industriam, dominum suum nil pensi habere,
CAPUT XVIII. vel quidquam posse disponere, dum a nobis sic
detineri corpus venerabile, prorsus
contingeret
De columba de scrinio progredi a quibusdam visa.
oinnes bonos sestimandumvidere nil nosvelle aliud,
Eadem nocte, quse nohis erat in vigiliis celeher- communi
quod nefas erat, sic ulcisci de nostro
rima, ostensa fuit illic quibusdam glorificandi con-
principe.
fessoris magnificenlia. Videhatur prodire columha
Ilis auditis, cousulto domino abbate aliisque in
candida de scrinio, quee locum illum excuhiarum
commune fratribus, statim honorifice nostri spem
circumvolans perlustrando, inslar illius quse de
unicam in templo Virginis Matris retulimus.
arca Noe in diluvio prodierat, mentis mserentium
quiddam divinum portendendo lenibat, et ut illa per
325 TRIUMPHUS S. REMACLI — LIB. II 32G

CAPUT KXI. A. ciderat aliquanlulum pavore pei lerritus, fugienli-

A rcgc fr.it ribns cruciatns cl posnay parantar, ct Ba- luis aliis, ut vir Deo plenus et altioris ingenii intel-
vebergensiepiseopocorpussanclidestinatur. ligens quiddam divinum, reslitit, nosse desiderans
Post hfflc, cxpletis missarura soleinnis, dominus quis essct rei exitus quaj tam prodigialiter insonuit.

nosler, testamenta priorum deferens, palatium pe- Nam, ut ipsc tcstatus est, densa nebula primitas

tiit eum proclamationem co-

suis, facturus solitam locum illum ofiuscalum qua statim dispa-
rcddidil,

ram dominis, ubi cum intellexisset proposito no- rente, subsecutajux sole clarior resplenduit. In me-

stro aliisque universis, videlicetqui regali imperio dio ilius splendoris velut in exccssu mentis effec-

contradixerant novissime cruciatus exsiliumque

,
lus antistes conspicatur duos apparuisse mira cla-
parari, remissos ase jussit cavere, ne forlc pcenas ritate fulgcntcs, Hemaclum vidclicet ct Lambcr-

darent inventi. Nam jusscrat rcx iratus suos in no- tum, sanctissimos a^que j)onti(ices, quos audivit
stros armatos se circumferre, nec cuiquam inona- arcano quodam murmure do his quoe acciderant
cho vel laico quin raperentur ad poenam parcerc. inter se colloquentes.

Btenim hoc crat consilium archiprsesulis rem no- ADNOTATIONES.

stram toto conainine perlurbantis cjus etiam in-
stinctu et studio dicebatur rex id habere consilii,
° tis secundi sui libri, quod incipit « anno Domini
ut concessum ejus dono corpus patroni nostri sibi
auferret episcopus Pavebergensis.
Sed quid jam morabimur eloqui quod omnil)us
auditu a ijue dclectabile credimus non sine gaudio
jacrymabili? Non fcrrc diulius potuit fidelium suo-
rum diutinam affiictionem pia patroni providenlia,
imo dcficiente omni humano juvamine, statim ap-
posuit se in adjutorium nostrum, cooperante divi-
nitatis potentia. Diu sustinuit probra ct infamiam-
satis spectavit suorum perseverantiam
quodammodo in terris ab principum tyrannide, to-
tum penc orbem in momento fecit
posset in coolestibus apud Omnipotentem
;
Aunus crat ab Incarnuliono Doinini. E\ lioc loco
/Egidius Aurese vallis hausit allcram partem capi-
1011. »
CAPUT XXIII.
Ail cxcmplum commemorantur clicta sanctornm.
Non ergo sit onerosum intento lectori quod pau-
lulum vidcmur hic ab historia digredi, ut ad con-
tirmandam iidemhujus miraculigralia qmcdam col-
ligamus de simili. B. paj>a Gregorius ibi, inquit,
sanctos neccsse est msjora signa ostendcre, ubi de
eorumpnescntia potest mens infirma dubitare; quod
despectus
;
utique hunc sanctum manifcstum est idipsmn de sc
duhitantibus ostcndissc. Ubi vero,a'd,jaccntsancti
agnoscere quid
in suis corporibus, ac maximc ubi plerumque cou-
ut seu
tingit ossasua rcviscrc beatos spirilus, non dubium
,

vellent, sive nollent, adversarii divina (lexi virtule

cst quin valcant, sicut et faciunt, pura menle quse-
obedirent ejus voluntati.
(J rcntibus innumcra monstrare miracula, sicut de
AONOTATIONES.
nonnuliis lcgitur, ct dc Elisa?o Rcgum testatur his-
Jusserat rex ii-atus suos in nostros armatos se toria.
circumferre. Consonat Lambcrtus Schafnaburgen-
Egit ergo pius Jesus pietale suisolitacooperans
sis « Quo exemplo (inquit) in abbatem tam auda-
:

cis facti incentorem animadvertero deberet plenus
irarum cogitabat. » poiis toto penc agnoscente mundo innotescere da-
CAPUT XXII.
Concussione non mociica in templo facta, scrinium
S. cubito levatur in acra, ct episeopus Camera-
censis orans in crypta clivina sanctorum perlus-
tratnr pnescntia.
Annus erat ab Incarnatione Domini 1071, sexlus
autem discissionis Ecclesiaj Malmundariensis ct
Stabulensis, cum, septimo Idus Maii, gatise di-
vinas placuit eam restitui, et bora qua vcrgit sol ad
meridiem, cceli nobis misericordiam distillaverunt
desiderabilem. Morantibus nobis Lcodii in domo
S. Lamberti, factus est dcnuosonus tanquam advc-
nientis vehementis spiritus, qui humanos replens
auditus templum pariter replevit quo multi conve-
nerant ex diversis partibus. Facta igitur concus-
sione non modica ubi sancti ossa quiescebant
sacratissima visum est palam moveri scrinium,
,
ac sublevari quasi uno cubito in aera. Non minor
quam superius factus est subtus in crypta
momento sonitus, ubi pretiosi martyris
quiescit sacratissimum corpus. Illic
tentus erat psalmodiae cum suis clericis Lietber-
tus episcopus Cameracensis, qui ex eo
sancto suo divinitatis suse gratiam, ut puncto tem-
retur etiam futuris sanctis quanti esset meritiapud
se sanctus iste, qui ab injustis tanto contemptui
ducebatur in terris. Nunc ad rem redeamus, ut quse
disseramus.
sequuntur fidcliter
CAPUT XXIV.
Mulier nimium contracta, ad sanctum deportata
stalim estsauala, et ad hoc coiiilucnle populo im-
plctur ecclesia.
coram glorificato patroni nostri corporc
Interea
deporlatum cst quiddam monstri simile, creaturae
" quidem, sed non hominis habcns cffigiem in misc-
rando corpore. Erat enim mulier, ex parochia Pa-
risiensi ad sanclorum merita non sinc nutu Dei de-
lata in hanc nostram provinciam, quam morbus
paralysis inmodum globi constrinxerat, cum vexa-
tione corporis horrifica. Erat hujusmodi videre
quod ad prsedicandam omnipolenliam Salvatoris
monstri similc diximus, utrosque videlicet talos
eodcm rctrorsum adhaerentes renibus, utrarumque ma-
Lamberti nuum in volam rcflexis unguibus, contractisque
ea hora in- nervis, cute tantum supraducta, siccis obriguisse
ossibus.
quod ac- Talis ut coramsanctuario est deposita,reviviscere
 A

(.nDEFREDI STABl'LK.\sis MoXACIII

diviea Milutc membra eosperunt ai-nl.i, paulatim- ab eo pottnlana aoeipera, totla oontractia artubua.
que videbantor raformari mltus el hebitudo eor- Audita vero hojusmodi forinsecue operatione, p'>-
porie iii virtotem pristioam. a\c primum extensia atulabat aejuvari oe impediretor illicsetorbieeom-
menibuG trementia membre oontrectabal diligen- primentibue pervenira. At episcopus: Noli, iaquit,
tuis ao Beasim oitebaturseextendere, una tantnm
.
ne non pervenias diffidere potens est Dominus
,

tiliia romanenta debili, cesterorum riissolotis ar- eemdem misericordiam pereadem merita aane-
tibi

tuniii eootraotionibus. PIoool totia ex partibue, torum bic impeodera. Qoea verba atatim Beoota
adsnnt :
\ iitutis efficaoia, oam restiLui.ua ille peregrions
Notaa ci ignota8,eivi8 sinmlct peregrinaa. grressibos aotiqoa firmavil vestigia. Peslinavernnt
l>/ ilJml temptum veoientBa nonoapit ttmplum. unle quidain ex cubieulariis ad regis palatium, ir-

lmplenlur patentea portious olaustrorum sadi-

et ruernnl alter quisque post alierum. Quivis ergo
lieia una vooe proolamantium in caelos Chrietima- poslerior quasi novuin i,l nuntialKit quod alius prior
gnalia. l't 8686 habet tiiles tune illic assistentium, identidem edixeiat. Doinine rex, inquiunt, audi et
quid ad laudem Creatoris poruitadjicipotissimum? sanetus ille, quid nunc opera-
inlellige quid possil

Omois creatura visa est in eonfessore suo collau- tur magniliee ;

vcrc lcstainur bodie vidissc nos
dare Christom Domioom, sicol animadverti potest g mirabilia, (|ua; ipse Deus operatus est per sui con-
ex adjectione seqoeotiom. fessoris inerita.

GAPUT XXV. Cumquo necdum fidem diclis adhiberet arohiepi-

Bcopus, hoc modo rem omnem
feeit experiri factis
Campana maxima dat sonitum nnllo impellente,
niiiliitudn languentinm dieto oitius saaitati pris-
diligentius. lucurrerunt
( statimduo ex cubiculariis,
tiu;r restituuntur. el arripoerunl quem invenernnt jacentem in por-

tieu debiliorem eaeteris, non dissimilem illius,quem

Pacta igiturianti confessoris glorificatione, cem-
pana maxima repentinum sonitum cmpit darenullo descripsimus in virtutum exordiis. Hunc deporta-
impellente. Post haec cum alise simul ob hoc mira- tum coram sancti praosentia in pavimentum pro-
culum pulsatee laxarentur, illa, ut cceperat, perae- jecerunt, velut sareinam, non se penitus movere

verans oh solemne Dei miraculorum semperaudie-

baiur, quia ut putalur ex Dei providentia innote-
scere volens universis cooperari Deum in saneto
suo virtutum inerementis, qoibus valebat protesta-
valentem in parte altera. Videres illieo divina vir-
tute dissipati membra compingi, nervos stringi,
jongi ossa, compleri visceia, valetudine firmari
singula membra. Qui paulatim se suberigens ap-

batur indiciis. Suspicanlibus vero quibusdam ne prehenso cornu altaris in pedes constilit, sic(jue

mos humani ingenii, hoc opere cujus- formosus facie et habitudine alter quodammodo
forte, ut est C
quam latenter lieret, ascensa turrieditus nil reperit quam videbatur apparuit.

quod hujusmodi iietitium reprehenderel. Vulgata Hsec non nisi visa scribimus ;
quse pariter vide-

ergo fama unius salutem recuperantis, esecoruin, runt millia populi ex diversis nationibus.

claudorum, aridorum confluxit mox multitudo mi- CAPUT XXVII.

serahilis, ex quibus multos palam fuit videre, ex
Dum pro his pendct in dubio animns rerjis et ar-
diversis regnis prsesentibus dicto citius restitui
chiepiscopi, quidam in prassentia ipsornni defcrt
pristina) sanitati,gloriosissimipatronimeritis inter- baculum paralytici curati sub attcstatione capi-
venientilms. Quis hominum sigiilatim potuit digno- tis sui.

scere genera sanitalum in diversis aegrotantibus, se habereregi et arehiepi-

Nuntiata sunt haee ita
quae illic mcdicami-
ccelitus exbibita sunt divinis
seopo, propter quae pendebat corum animus in
nibus? Xam, sieut valens medicus gnarus eujusli- dubio. Astitit interca in medio quidam, eujus no-
bet segritudinis, ut cuique novit prodesse, potio-
men excidit, de curialibus, ostcndensque pro teste
nem aut antidotum porrigit invalidis, sic divina
baculum En, inquit, hoc indicium virtutis accepi
:

gratia quibus plaeuit cceleste medicamentum infudit

ab uno qui erat paralyticus, quem eoram divinitus
advenientibus singulis. Qui alienis adveeti fuerant
^ sanari et exsilire vidi utrisque pedibus.
manibus ad sua propriis remeabant gressibus. Quis vero polest esse tam aversus a vero, tam
Quis illic tenerese potuitaDeilaudibus? Ecclesia,
mente captus, qui neget hcec omnia qute vidimus,
ut diximus, usquequaque plena erat Deo gratias
imo sine Dei nutu ac potestate administrari credi-
clamanlium congralulantiumque vocibus.
mus. Non est meum, o rex, te fallere si quid in ;

GAPUT XXVI. hoc mentior, caput ex me accipe.

Cotitractus quidam in erjpta episcopo Cameracensi CAPUT XXVIII.
pnuscute erigitur, ei alter debilior cseteris a cu-
biculariis duubus dclatus coramouiui populo sos- Cameracensis episcopus utriusque visa denuntiat,
pilati redditur. et rcgi exterrito archiepiscopus bonum restituit

Sicut ergo hunc Dei confessorem magnifice su- per baculum qucm manu tenebat.
perius, sfc et martyrem Christi operari manifestum Dum ista dicuntur, et illa referuntur, cum nec-
fuit inferius. Nam eadem hora qua illic aderatme- dumarchiepiscopus quodinjuste tenebatad redden-
moratus episcopus, aderat et quidam eleemosinam dum ullo modo ilecteretur,Lietbertus Cameracens is
329 TRIUMPHUS S. REMACLI. — LIB. II 330

episcopus adveniena admissus est, quaa videral A. Schafnaburgensis his verbis « Allonitis omnibus :

verbis e\ identibuscoram elocutus est. Npn cst tilii, tantse rei novitale, rex timore vehemenlisssimo
correctuB, ne, forte Bicunctaretur, coelestis ineum
ait, utilo sedendum, domine mi rex, quia quod
protinus ultio pjrocederet, non solum ablala resti-
tandem es facturus, credo serius quam velisfacies, tuit, sed recentibus eiiam donis pro munificentia
Noveris duos Ulos ccoleslis imperatoris militcs regiamagnifice cumulavit. »
graves super lc causas inter se agcntes, et quia CAPUT XXX.
timeo tibi iinminens pcriculum, nuntiaturus inde
llclalio quarc Aquisgrani quondam dcportatus nil
venio tibi sanum consilium. sine mora, si non vis simiJe fecerit, sed hic in sua sedeponti&cali.
porirc, quae injuste lulisti sancto sua rcstituc. Ad- IIoc ctiarn adjiciendum opcrai prelium cst huic
jungunt sc huic tam episcopi quam duces cum cu- opcri, quod cum cfticere non dissimiliter posse
bienlariis, idem deprecantes fieri non fictis lacry- hoc alibi, vel in suo quo requiescit loco, aut quo
mis. simililer devectus est Aquisgrani palatio, maluit
Tunc rex his vclut exterritus exurgens de solio, hoc effectum iri in sua quondam scde pontilicali.
conversusque ad episcopum, Non amplius, inquit, Egil enim di\jna gratia digna rccompensatione, ut
diflerre possum id, ul video, nec enim in lioc tibi ubi pro contenqilu sivculi olim honores dignita-
plus conscntio. Quod a mc non bcne consulto ac-
B Ipsque reliquerat, eligens Deo arctius inhaercre,
eepisti, si vis, reslitue, quoniam ci qui tam cvi- magnificentius
illic exiberelurei honor et gloria
dentor a me suum requirit, velis nolis, meum erit Dei adminislratione.
reddere. At ille, Quaudo quidem, inquit, sic Deo Xeque vcro x^eliccndum est hoc cjus patientias
placct, nec aliter potesl lieri (porrigit baculum pietalisque exemplum quod eos, qui adversari sibi
tiucm tenebat); cn, inquit, domine, bonum recipe videbantur, in hocjam plurimum magis beneliciis
quod dedisli. attraxerit quam qualibet plaga vcl ultione mcritos
CAFUT XXIX. csercuerit.

Rex vi siiorum irrumpens in ecclesiam aceopto

CAPUT XXXI.
baculo sancti bonum rcddil,satisfaclione hutnili- De matrona quadam ipsins urbis orbata, et lumini
ter facta, ct contractus quidam erigitur cadem pristino rcstaurala.
Iiora. Matrona qusedam de ipsa civitate per multum
1'rocedcns itaque rexde palatio stelitsuper gra- tempus privala fueral oculorum lumine, quae ut
dus qui preeeminebant in templo ;
persultabat crgo ex volo pro se rogatura pervenitad corpus venerabi-
ecclesia vocibus gaudcntium Deumque laudantium. lestalim exdivinge clarificationisprsesentia, detersa
Ipse autem admirans, Tardc, ait, ut reor, illuc tcncbi arumcaligine,luxorbibusrefulsitgratissima,
q
perveniam, ul, sicut sancto placet, ei satisfaciam. ipsa pro hujusmodi munere divinitus adepto duos e
Vix igitur, irrumpentibus ministris iter, per popu- familia sua tradidit sancto.
li medium pervenit in prsesentia, ubi fiebat opus
divinitatis celeberrimum.
CAPUT XXXII.
Accepto itaque stalim acustode pastorali baculo I)e cicca nata et visui condonata.
sancti, Quajdamitem mulierad hoc solemne miraculum
Stans, ait Enrecipe quod reddo luum tibi, sancle
:
dcducta fuerat, cuilumen oculorum exmatrisutero,
t

Ignosccndo mihi veniam conccde rogauti. ut ipsa falebatur, natura ncgaverat; hoec orando fi-
Sic rex, reposito baculo super corpus venerabile, deliter cum caeteris, non casso promebat talia ab
confitcns peccatum humilialo capite, regressus est inlimis cordis : Sancle Dci, pie et exaudibilis, qui
celerrime, cadem, ut comperimus, hora, qua facta tanta tamque mira deifice hic operaris;
csl sancto ab rege justitia; Qui prwstas aliis eilius quaecunque rogaris ;

Quidam contractns grcssu stat sospite sanus. Quem non noscodiem da cernere, pelleque noctcm,
Protinus ergo dantur Deo altissimo ab universis Qiuv me tctra diu miseram posscdit ab ortu.
laudes et gratise, concinitque pariter clerus civita- Statim ut caput erexit cura oralione, aperli sunt
tis Tedcum laudamus officiosissime D pariter ocelli cum sanguinis profusiono;

Quce vel quanta miracula post hsec facla sintim- Nam virlus tctris spleudcns jubar intulit umbris

possibile estcuiquam scribendo perstringere, ex Mox ctamica dics vacuos illuminat orbes.
quibus nonulla propter concursum strepitumque Illavero videns lurnen insolitum, ul jure, lauda-
tumultuantis populi, ad nostri notitiam non potue- vit laetissima medicum, ac pro leste hujus miraculi

runt pervenire; ea tamen quse vidimus, vel abaliis stillantcmob oculis cruorcm protulil in aspectum
visa fideli relatione didicimus, silentio prseterire populi.

nefas putavimus. CAPUT XXXIII.

Dc tnisero slrumam habcnte in capite et sanato.
ADNOTATIONES.
Cuidam miserc struma creverat in capite, qu*
Procedens itaquerexde palatiostetit supergra-
intumescens aurem occupaverat cum facie, quaj
dus qui praseminebant in templo. Confirmat hanc
satisfactionem et humiliationem regis Lambertus pestis non minus misero videbatur incommoda,

11
Patrol. CXLIX.
331 GODEFREDI STABULENSIS MONACHI TRIUMPHUS S. REMACU. — UB II

quam erat omnibus viau turpieaima. Hio uhi cum A adrairantes Chrietique confessoris inipsomerilum
•
:is astitit ooram Banctuario, repente disparuit efferentes magniflcabant.
omnia vitioaa illa iiifiatiu. Nam lns qoi eum antea CAPUT XXXVI.
viderart intuentibus, oon sine admiratione vi6a eat AJtero manefacto consilium agitur, ut gloriBcatom
remissa cutis buo loco BBqualiter reBedisae, uec eorpua u<l locum suum rcferatur.

quidquam ex ao morbo remansiase, praster cicatri- Clauditur illa diea relinens p<i smcula laudt
Actu quies nocte, redeunt spectacula mane.
oem in oapite.
lvquisivit ergo dominus abbas revehcndo ad
CAPl 1 XXXIV. locuin suuin glorificato sancti corporc consilium a

De puella septenni paralytica et eanata.

Buis, etdatum esi sanum consilium minime reditum
differri, ue postea id quod ex voto cesserat, quid-
Mulier Bliam Buam Beptennem, Bilicet paralyti-
cam, illic deposuit, cujns fides filiae salutem statim
qnam noliis fieret impedimenti,
tur cuin honestissima clericorum S. LamHerti
impetravit. Hi ergoqui Dei virtute sanatam puellam
cooperatoris, ut vere fatemur, earum virtutum tam
videbant ereotam, super populum manibus offere-
bant, ac meritum confessoris Christi teste mira-
processione quam devotionedecessimus e.vsul-
pai i

culo magnificabant. lantes ab illa eratautem vox unaomnium

civitate
B
:

in laudes t^liristiconfessoris acclamantium

C.um autemiguoraremus quie es.-et virtutishujus :

materpropeassistens cum lacrymis excla-

efficaeia,
mavit lajtissima. llaee ait,quam video, proeessit ex
meo utero, do cujus paulo antc solo funere mihi
erat exspectatio, quia ex oinni parle preemortua,
spiritu tantum palpitabat tenuissimo.Tunc vero tan-
tusab utroque sexu factusest clamor admiralionis,
Avcto, prcesul agie, patrone uoster inclyte,
Spes o tuis iiclissima, nos luajuva rjratia;
Tu lu.x decusque Galliee, cum plebe clerum protege,
Cui posse scimus plurimum,cura languorea crimi-
uuui.
Huc te delatum plurimis effuisisse miraculis,

ut non videretur posse finiri vox continuata r.um Hinc redire cum gloria tota congaudet patria .

lacrymis. Exsultabant enim omnes in laude Uei Adhujua ceelu curiae redduntur tibi gratise,
voce sine verbis, tanto sonitu quantum vix ferre Qiuv lota luo ex uoiiiine culcbialur mmjnilice.

posset auditus quilibet capabilis. CAPUT XXXVII.

Videbatnr praeterua cuiqueforis advenienti reple- Dc statione eis.Mosam facta et de puerorum scho-
tamfuissetotamillam ecelesiamgloria et majestatc larium Jaudc nominatissima, ct dc ipsius Joci
traditione a possessoribus sancto firmata.
Domini, iibi, dclectabantur inhabitantestanquamex
Nec minus his dignum videtur tllud commemo-
Dei prtesentia suavitate inenarrabili, utreveraillic
posset dici, sicutct dicebaturnon immerito Dumi-
Crandum quod, ad illorum similitudinem puerorum
:

Dominicuin Hossanna Hedemplori proclamantium

bus cst inloco isto (Gen. xxvuij.
britatem banc divinorumoperum gavisaest
quodam modo non minus quam coalum.
se sentire
Quae enim tribus exactis mensibus non maduerat
aquis, herbis cum germiue pene aresccntibus, ea-
dem nihilominusdie divina operatione
rem reccpit largiler infusis imbribus.
Ipsoergo diecele-
(Matth. xxi), in laudem quoque hujussancti factum
et terra
esse creditur, non tamen pneler divinsegratiaepla-
citum.
In lvdeundo itaque, transmisso amne, cum cis
Mosani perventum essetin locis campestribus, sta-
omnem viro-
iioncni illic fieri ad audiendam missam impetravit
a domino abbateomnisille civium cxtraneorumque

CAPUT XXXV. populus.

dum parabatur celcbrari di-
Interea facta mora,
Declerico distovtis pedibus ab ortu et sanato vinum de tota civitale puerorum scholse
olliciuni,
Cum jam sol vespertinus ad occasum declinaret, convenerunttanquam ad ejus venerandiPatrisobse-
et adhuc populus frequens in laudesChnsti confcs- quium, qui scandcntes proximi montis cacumina,
soris acclamaret, factum est aliud quoddam divinse extulerunt voces, velut angelicas,per nubila. Nam
operationis mirificum,
ad praedicandum ejusdem D dispertitiasc,quasitribusper chorosordinibus,lau-
pii protectoris ineritum. Adillam vencrationem sa- dcm Deo cecinerunt pro confessoris sui triumpho
lutiferam quidani clericus a patre est devectus, qui et Christi mirabilibus.
transversisvestigiis distortos pedesabutero matris Introitum cantus magna vox laude tenemus,
fuerat passus. Nec mora, visitatus esl ab codem Inde CruciSxum laudate in carne secundo,
medico in medio circumstantium, qui singulis, prout SaJve, festa dies, resonant Iwc ordine laudes.
noverat competere, porrigebat ejusmodi medica- Non abs re ergo creditur sestimandum id actum
mentum.IIle statim salutem se sensisse indicabat; esse quod nullius magisterii professio, vel humana
sed ejusmodi res intuentibus uon ad liquidum fi- suaseritsuggestio sed hsee, sicut et alia,
; fieri de-
dem praistabat, quia cumpriori similitudineadhuc stinaverit lideliter invocata sanctce Trinitatis opilu-
calcei pedibus hserebant. latio. Nam sicutquodantececineratPsalmista futu-
De curia vero cubicularii ac plerique nobiles ad- rum, ita etiam credimus in Cbristo impletum, sic
erant, ipsf, discalceatis pueri pedibus, virtutem sane et in hoc sancto propter inimicos a Domino
Dei
333 SAMUEL MAROCHIANUS, — NOTITIA. 334

manifestata perfectaquc est laus ex ore infantium C a rege Sigiberlo decentissime regcndo tenuit, re-
(Psal. vm ; Matth. xxi) gendumque sua vicc suis successoribus eatenus
Kinitis itaque praedictis modulationibus, descen- reliquit.
derunt acturi nobiscum divinorum mysteriorum Revocatis crgolegitime tam monachis quamlai-
cclebritatem ,
quee omnia completa sunt cum fide- cis sub dilione abbatis, ex ejus nomine, Stabulaus
lium votivis oblationibus. reversi sumus, potiti optata securitatc.
Eodem verodie, sancto tradiderunt locum,in quo Taliter ergo post innumerabilia divinae virtutis
facta stationequievcrat, hi qui erant ha-redes ejus- miracula, victricia divini patroni nostri ossa suo
dem ejusque in honore pio perseveiante
cespitis, loco sunt rcposita.
solemni devotione plebis.fundamenta ecclesite sta- Unde gaudcamus, tanti confessoris adepti patro-
.

timjactatasunta])accolis, quoe postmodum ad per- cinium, qui nobis, cum deesset humanum, meritis
feclumdeducta crevit in opus divinse servitutis. g suis divinum obtinuit [auxilium
ADNOTATIONES. Gaudeat eliam ceenobialis Pater noster, eatenus
Fundamenta eccleskc statimjactatasunt abacco- confectus moerore diurno, cui ad hoc labor impen-
lis. Exstat adhuc hodie ecclesia parochialis prope sus nil profuit exacto amplius quinquennio.
portam et pontem Amaricordis, quae ex miraculo Gaudeal, inquam, praeter spem sibi provenisse
illo ecclesia Sancti Remacli nominatur, non longe tantam graliam quain non potuit adipisci per hu-
a montibus e quibus scholares laudes S. Reinacli manam gratiam.
hic cecinisse scribuntur. Non potentum ac principum juvit privata gralia
CAPUT XXXVIII ET ULTIMUM. nil ad hoc valucrunt humana consilia, nil profuit
Ad propria loeta regrcssio, Malmundarii revin- ad curiam frequens itus et reditus, nil prseterea
dicatio, el postremo manc Stabuiaus tendenlibus
aviculas ignotse super scrinium sancti sessio, et
promovit huic exhaustus serarius, uil auri vel ar-
ossium sanctorum suo loco repositio. genti, quee prima mortalcs ducunt, largitio facta
Inde digressi ad propria festinabamus laeti ipso ;
" justo profusius.
vespere Malmundarium proteclorem nostrum atque Gratia autem Dei solius per meritum sui confes-
triumphatorem detulimus. Quem locum cum trium- soris,cum voluit, his finem imposuit miseriis.
pho nobili reacquisitum ipse per se revindicavit Et nos in his finem facere cupientes, paulo ces-
Pater legitimus. sandum ab hoc opere decernimus, ut si ad alia scri-
Hunc, inquam, locum nunc seternaliter revindi- benda qute post hoec apud nos per eum magnifice
cavit, quem vepribus omnique spurcitia
in initio ,
claruerunt intendimus, interim vircs scribendiper
eliminata,primus incoluit, electumque sibi habiia- otium reparemus.
culum diviniscultibus mancipavit, traditumquesibi

FlNlS.

Diploma quo antiqua conlroversi.a Malmundariensium contra Stabulenses sopitur.

Leo episcopus, servus servorum Dei, rcligioso abbati venerabilismonasterii S. Petri, sanctiqueRema-
cli Stabulao positi, tuisque successoribus perpetuam in Domino salutem.
Cum summee apostolica? dignitatis... Reliqua vide interepistolasS. Leonis IX,Patrologiic tom.CXLIII.

ANNO DOMINI MLXXXV.

SAMUEL MAROCHIANUS
EX JUMO CHRISTIANUS.

NOTITIA HISTORICA IN SAMUELEM MAROCHIANUM

(Possevinus, Apparatus sacer, II , 190.)

Samuel,qui xulgo Marochianus cognominatur. Judoeus, Fessanus patria,an. 1085Toletiad fidemChri-

stianam conversus, scripsit libellum utilem de adventu Messiaa quem Judeei frustra exspectant (1). Multis
autem rationibus probat Judaeosesse in ira Dei, quodque pro gravi quodam peccato, in quo sunt,inhac
gravi sint dispersione. Mox, de vanaobservantia legis eorum deque csecitate.et quod peccatum illud ma-
ximum fuit quo Christum tradidere.Praeterea, de duplici Adventu ipsius, deque Ascensione in ccelum ac
(1) In titulo editionis Argentinensis anni 1523 dicitur magister synagogse qus$ est in Subjulmenta in
regno Marochiano.
 SAMUELIS MAROCHIANI.

reprobationeJudeeo] um, Deinde, otione gentium, apoetoloi um autem looo prophetarum, et de

di el< i

lione Bacriflcii Christiani, rojectis omnibus Judaicis, ac tandem agit de

cantu Chrislianorum, quem
ostendit esse gratura l tremo,
1
ex ipsis hostibus Mahometan cl Uchorano confutat.
,
.1

Eral autem bio libellus, Bive epistola ad quemdam rabbi Isaac missa, anno Domini millesimo, quam ex
Arabioo Latinam feoil Alphonsue Bonihominis Dominioani ordinis, ann. 1839.

RABBI SAMUELIS
MAROCIIIANI

DE ADYENTU MESSLE PRiETERITO

LTBER
(Bibliotheca oeterum Patrum, tom. XVIII, pag. 518.)

ALPHONSl BOiNIHOMIMS
HISPANI

IN SUBSEQUENTEM SAMUELIS LIBRUM

Quem ex Arabico Latinum fecit

AD MAGISTRUM HUGONEM ORDINIS PRiEDICATORUM EPISTOLA.

Reverendissimo in Ghristo P. F. Huooni, magis-
tro ordinis Praedicatorum dignissimo, ac sacro-
sanctae pagina? proressori ejus subditus frater
,
Alphonsus Bonihominis, Hispanus, promissam obe-
dientiam promptam in omnibusae devotam.
A juxta sententiam Salvatoris. Ego vero in transfc-
rendo ipsum auctoritates Biblisa ab isto Judseo in-
ductas scri[isi in locis suis in Arabico parifer etin
Latino,non prout in nostra habentur translatione
secundum licatum Hicronymum, sed prout iste

Cum ego propter parvitatem meam et insufficien- Judseus scripsit quando composuit istud opus. Et
tiam non sim talis qui vobis et pro vobis sciam vel hoc feci ne aliquis posset milii imponere,quod cgo
possim aliquid magni facere, vel saltem assistcre in textupraesumpserim aliquid addere, vel dimi-
tantumin laboribus curisvestris,quaspronostra
et nuere, vel immutare et super hoc crunt omnes
;

omnium quictc et totius ordinis pace in curia sus- qui sciunt Arabicum lostes milii. Et hoc dico quia

tinetis ; ad solatium vestrum cl aliquale subleva- Judseus iste nostram translationem non scquitur,
men laboris, habens libellum antiquissimum, qui utaudietis in proccssu. Mc
aufcm, utcredo, opor-
nupcr casu fortuito devcnit in manus nostras, et tuit ipsum exi^onere in Latino prout ipse loquitur

fuit antea tot temporibus occultatus, nova transla- in Arabico, ejus modum loquendi quanlum est pos-

tione de Arabico in Latinum pcr me interpretatum sibilc ct ordinem observando ;non interpres
alia

vobis transmitto. Sciendum autem quod inler Ju- B cjus, sed corruptor li!)ii sui, merito posscm diei;

dseos multum gloriantur Arabicarum obti-

illi qui nec Judesi, si viderent ipsum liljrum in utraque
nent peritiam litterarum, tum quod illee litteraa sunt lingua descriptum, tantumconvincerenturper eum,
in antiquorum philosopborum archivis scicntiisco- si videant quod auctoritates in Latino ab boc des-

piosa^, tum quod in eis, utpote paucis Judseis et criptae Arabico discordarent. Sed cum solatio ves-

paucioribus Christiauis notis, scribunt coniidenti- tro, Pater etdomine mi magister, bic est finis abus

bus secreta sua qute volunt aliis occultare. Quce quem intcndo. Conservet vos ordini nostro Domi-
etiam de causa, ut existimo, Judaaus islc scilicet nus Jesus Cbristus pcrmultatempora in suagratia
catechumenus auctor hujus libri, non ipsum in He- et amore. Scriptum Parisiis per manum modici

brseo sermonc, sed inArabico adnotavit. Sed opor- servi vestri Aiphonsi in nominc Domini nostrimi-

tet quod vel tardcvel cito occulta omnia revelentur scricordissimi, in quo speramus.
337 LIBER DE MESSLE ADVENTU PR^TERITO 338

RABBI SAMUELIS PR/EKATIO.

SamuMi Christianus
(2), Isaac Israelitss S.
A Prophetarum, eum tuis expositionibus gloriosis.
Deus, o frater, et permanere te facial
tiservet te Unde ego particeps tua3 doctrimu fleri dcsiderans,
u-i[uequo terminetur ista nostra captivitas, el eon- tibi expono exitus [ajstus) cordis mci supcr illis

gregetur ista oostra dis] ersio, el appropinquet spes quae Legis sunt et Prophetarum, super quibus an-
Deus beneplacitum suum super
nostra, et signet xior cum timore. Quapropter recurro ad abundan-
vitam nostram. Amen. Novi e expertus sum quod tem scientiam tuara et sapientiam, et mitto tibi li-
plenitudo scientiae nostri temporis esl in te, et lu bcllum istum, sperans per te, Deo volcnte, in veri-
es spes nostrae certificationis in dubiis Legis et tate conlirmari ac in dubiis dcclarari.

RABBI SAMUELIS
MAROCHIANI
DE ADVENTU MESSIiE QUEM JUDM TEMERE EXSPECTANT
LIBER
Scriptus postannos 1000 ab ultima cvcrsione Hicrosolymac sub Tito imp., id estpost annum 1073 a Natali
Domini.

GAPUT PIUMUM. B tunc dicentnohis Ghristiani quodDeusmisertus est

Quare Judcci sint iu ira Dei. eorum qui adoraverunt idola, ct qui occiderunt pro-
Desidero, domine mi, certilicari per te, et tesli- phetas, ergo et nobis, quia nos non peccavimus.
moniis Legis et Prophetarum, ct aliarum Scriptu- Itcm in patrihus peceatorihus fuit pocna divinse ul-
rarum, quarenos Judaei generaliter pereussisumus tionis in certo termino, quare ergo nostra poena
a Deo in captivitate ista,in qua sumus,qiue potest esset sine termino, qui non peccavimus? Itaque
vocari proprieira Dei perpetua, quoniam non habet longa est termino pocna in qua sumus, modo
et sinc
linem. Nam modo sunt raille anni completi, et ultra, jam sunt mille anni, nec in lege nec in Prophetis
quod per Titum fuimus eaplivati. Xos scimusquod hujus pceme terminum possumus invenire. Quare,
patres nostri adoraverunt idola, et occiderunt pro- doininemi,cumDeuspunieritpatresnostrospropter
phetas legem Dei abjecerunl; et propter omnes
et idololatiiamet propterinterfectionemprophetarum,
istaslransgressiones, Deus nonpercussit eos capti- ct poena et culpa sint notae in Scinptura, cumDeus
vitate, nisi par sepluaginta annos in Babylonia, et non punit bis idipsum,pro peccatis illis praateritis
post tempus prsefatum placatus est eis, et rcduxit fuit pccna, scilicct captivitasseptuaginta annorum.
eos in teram suam. Et, secundum Scripturam, ira C Et cum Deus non punit universaliter nisi propter
Dei fuittunc temporis validissimasuper omnes iras, universale peceatum, oporteret quod post illam ca-
quas ante tempora illa commernorat Scriptura, et ptivitatem nos pcccaverimus omnes coram Deo
tamen, ut dictum est, psena tanloruin peccatorum peccato majori quam fuerit idololatria primorum
non fuil nisi septuaginta annis. Etnunc,domine mi, parentum, et quam fuerit interfectio prophetarum,
ira Dei qua3 in prsesentipunit nos non hahet termi- ex quo Deus pro illis peccatis punivit patres nos-
nuin, nec finem in Prophetis. Si voluerimus dicere tros septuaginta anni et non amplius, et nos puni-
quod ista prcesens ira in qua sumus sit adhuc illa vit, jamsunt millc annis et ullra, et punit: dispersit
ira propter quam fuit illa caplivitas septuaginta nos per quatuor partes mundi. Tamen quidquid
annorum, quia tunc complete satisfacium esl de contingat, Dei sumus in omni eventu, quia nulla
peccatis prsedictisper illos patres nostros, nos faci- est excusatio super dicta. Responde.
mus Deum mendacem, quod ahsit, quoniam ipse CAPUT II.
Deus verus et gloriosus illi captivitati imposuit
Probat quod,pro quodamgravi peccato in quo sunt,
praefatum terminum per prophetas, seilicet septua- sint in hac dispcrsione, et arguitur conlra eorum
gintaannos.Undetalisnoneslresponsio,sedevasio, D observantiam Legis.
seu excusatio, nec esset eoram intelligentibuspro- Supposito igitur, domine mi.quod sumus inpec-
ponenda; et si dixerimus quod Deusinilla transmi- cato aliquo maximo, rogonunc quod certifices me,
gratione misertus est unius partis generis nostri, et si postquam Deus dispersit nos de Jerusalem et mi-

non allerius,et illos quorum misertusest reduxitad sit in captivitatem istam longissimam seu perpe-

reajdificandum iemplum, ut dioitpropheta Jeremias, tuam,propter illud peccatum, auctoritate nostra et

etquodnossumus deillis quorumnonest misertus, propria voluntate sine speciali mandato Dei, cur nos

(2) Judeeus tamen adhuc lihrum suum scripsit.

339 SAMUEUS MARmciii \m 340

in eaptivitateista noninccBpimuaobBervarecircum-aa in qua nnnc sumua, eal longa jam mille annorum
oiaionem, el Babbatum, el aliae osremoni ib quaa et altra, el non invenitur ei terminue io Prophetis,

tenemue eeoundum legem Mosi. Nam nos cognoa- et timeo, Domine mi, qnod, Bicut Deaa miail in

oimua quod a lempore quo ntus destruxit oivitatem captivitatem illam brevem petres nostroa sine lege
sanctam, et templum combuaail el bibliothecaa, el et sine observantiia nec acceptavit jejunia, neo
in oaptivitatem istam dispereit, et ex tunc observantias legia eorum,quousque fuil completum
i

sa\ it inter dob vigere eaorificium, oblationes et ho- tempus pcenaB ipsorum, scilicel septueginta anno-
looauata, et Deus non promisit nobie poatea, per niiii, sic in ista oaptivitate ultima non aocptet
prophetiam, aec per revelationem aliquam certam, opera quie fecimus Becundum obeervantiaa legis.
quod oosdeberemus redire aliquando in Jerusalem Quare constatjquod nostri aumusin majori peccato
in statu pristino, nec mandavit nobis postea quod nunc quam patres nos tri fuerint in Babylonia. 1'nde
observaremus observautias praedictas. Videturergo nos Bumua in majori ira Dei quam illi essent, el per
sequi quod nos non a Deo, sed ab aliis qui erantin consequens opera sunt ei minus placita, et nos su-
ira Dei observantias prsedi sepimus et ton«' - mus ei magis odiosi. Et patet quod illi propter
mus. l.t videtur quod justedicent nobis abversarii mortem prophetarum et quia idola coluerunt, fue-
nostn Sicul vos observatis circumcisionem el runt lantum septuaginta annis iu eaptivitate ;'et nos
;
g
Sabbatum et legitis insynagogislibrosMosietpro- propter magnum peccatnm et maximum aumas ca-
phetarum sine mandato Dei, quare non assumitis ptivi. Jam sunt mille anni, et ullra. Et haeccaptivi-
vobis similiter el sacrificium et non facitis vobis tus, domine mi, sine dubio esl illa quam Deus per
sacerdotem, el regem, et principem, et unctiones os DanielisprophetSB voeatdesolationem,cumdicit:
sanctas et ineensum, et quare uon aedificatis vohis « Dsque ad consummationemet finem perseverahit
altaria, et scrvatis coeremonias ct omnia alia quaa desolatio, elc. {Dan. ix).» Prima captivitas vocatur

sunt in Lege contenta.si Sabbatum, et circumeisio- transmigratio, Cmia post modieum lempus fuerunt
nem, et plura alia quaa observatis secundum tradi- reducti eum honore in Jerusalem. Sed haoc vocatur
tiones vestras sine mandato Deipropria "voluntate, desolatio perpetua, in qua pro certo non miserehitur
c\ utraque parle curritis in oflensam Dei ? Et si nostri, sicut non miserehatur patruin nostrorumin
haec praedicla facitis contra voluntatem Dei, vel si Habylonia, exeepto quod consolabatur eos perpro-
dicitis quia volunlas Dei est quod Imec servetis, et phetas, qui promittebant illis liherationem,et crant
bene placitum, quod tamen ostendere non potestis, omnes simul; nohis autem nihil promittitur, etin-
quarenonobservatis supradictaalia, quorum multa super dispersit nos per universa regna mundi. At-
faeere potestis?Et si non permittunt vosfaccre re- lamen quidquid contingat, Dei sumus in omni
p
gcs populi suhquibus jacetis, permittenttamen vos cventu.
multa alia facere, sicut permittunt circumsionem CAPUT IV.
et libros et synagogas, et alia quse servatis. Et ad Oslendit quod Judeei sunt coeci.
hsec, domine mi, nonestnobis inpromptu respon-
Domincmi, valde mirabile est mihi de nobis.
sio sufficiens, ut videtur. Sumus tamen Dei in omni
Speramus enim quotidie liherationem de captivitate
eventu. ista, et semper de hoc loquimur, et semper loqui-
CAPUT III. mur de reduetione nostra ia Jerusalem,et ideo su-
Quomodoomnis ohservantia legis Judasorum non est mus caeci vel deceptores simplicium. Nam constat
acceptabilis Deo propter peccatum in quo sunt. quod post dispersionem nostram quae facta est per

Invenimus, domine mi, Deum loquentcm per os Tilum, non apparuit in nobis propheta qui nobis
Zachariue, et dicentem, uhi loquitur de illa prima promitteret reductioncm, nec etiam post captivita-
captivitate brevi ; « Haec dicit Dominus Deus sa- tem septuaginfa annorum fuit propheta qui loque-
cerdotibus et populo terraj : Quando jejunastis et retur dc ista captivitate quae non habet finem nisi
plorastis in sexto et septimo toto tempore septua- in fine mundi. Nec liberationem habet nisi per

gintaannorum,intellexistis quod jejunaretis adme, r\ consummationem sseculi,quia Danielvocat desola-

aut ploraretis, ego tale jejunium nolui a vobis
(Zaoh. vn). Xostra autem transhitio alitcr se hahet,
sed ego scribere propono, sicut jacent in Ara-
bico auctoritates quas Samuel iste adducit, non
tionem sine fine (Dan. ix). Unde timeo, domine mi,
quod, cum tan'a eaptivitas non possit manere super
totam gentem nostram a Deo, nisi propter maxi-
mum peccatum in Deum quod majus est quam
;

sicut sunt in nostra Biblia.) Innuit Dominus, do- interfecisse prophetas adorasse idola, propter
ct

mine mi, in praedictis verbis quod dum nos Judsei quoa peccata patres nostri fuerunt puniti quod, ;

fuimus per septuaginta annos in dicta captivilate, sicut Deus non miseretur nostri in vita,cum in eo-
fuimus sine lege,quia jejunium non hahuimus,ne- dem peccato perseveremus, sic etiam non miscre-
que habemus a lege sicut alias observantias,et si- bitur mortuis ex nobis. Attamen sumus Dei in

militer fuimus sine circumcisione et sine Sabbato, omni eventu qui evenerit.
et sine dubio nmnia haec non valent, dum ira Dei GAPUT V.
manet super populum suum.llla vero prima ira Dei Quod Judsei decipiunt alios et seipsos.
fuit brevis, quia septna-inta annornm ; ista quidem Domine nii, videtur quod decipiamus alios et nos
341 LIBER DE MESSIiE ADVENTU PR/ETERITO 342

ipsos, quia in libris lcgum

propliclarum habe- A. terram nostram pordidimus. Et,
ot
domine mi,multum
mus Deum promittentem nostrte genti liberationem mirabile est, cum omncs concordemus quod oportet
et congregationem tle dispersione multipliciler. Sed quod post captivitalcm septuaginta annurum in Ba-
bene advertenti omnes promissioncs quas habui- bylonia peccavimus contra Deum maximo peccato,
mus, vel fuerunt completaj ante captivilatem sep- et tamen nullus est qui dicat quod id est peccatum
tuaginta annorumetin ipsis septuaginta annis, vel propter quod incurrimus tanta mala. Et si aliquis
promissiones fuerunt propter peccata illorum qui- nosti'um cognoscat nostram eausam, et peccatum,
bus promissiones factoe sunt totaliter impcditse, propter quod incurrimus tanta mala, nullus tamen
sicut propono coram te,domine mi, exempli gratia, id aperit proximo suo,nec ipsemet qui cognoscit in
ista pauca dicuntur in Ezechiele « Si feceritis
suam convertit utilitatem, sed omnes
:
jacemus pro-
juslilias meas, et mandata mea servaveritis, congre- strati.Et videmus manifoste quod in praedicta capti-
gabo vos de quatuor partibus mundi.et levabo vos, vitale septuaginta annorum crat Deus cum patribus
etadducamvos per mare, et reducamvos indomum nostris in prophctis, id cst, Jeremia et aliis prophe-
sanctam vestram {Ezecli. vi). » Ecce quod id quod tis, et duoem, et principes, et sa-
dcdit eis Salathiel
Dominus nobis promittit per Ezechielem in praedi- cerdotes,cumquibusexiveruntdeBabylone,peracta
ctis verbis ct aliis locis libriejusdem prophctae, jam
B po2nitenlia,et,placatoDeo,aedificaverunt Jerusalem,
completum est ante illam caplivitatem septuaginta et templum.et alias civitates,et effudit Deus super
annorum. Ut omnes promissiones Domini tales ma- illos miscricordias suas copiose. Et tamen in ista
jores et minores, quae in diversis locis sacrorum captivitatc nullus prophcta nobiscum est, nec Dens,
librorum continentur, completee fuerunt antequam ut apparet. Igitur, domine, inquiram et non cessabo
caderemus in istam ultimam captivitatem quae non quaerere quod peccatum id est tantum, propter quod
habet finem, modo jam sumus in millesimo anno, et sumus in hac caplivitale mille annis, et ultra, nec
ultra, nec in aliquo libro prophetarum ejus lermi- habemus prophetam nec regem, nec sacerdotem
,

num invenimus,nec ulla Dei promissio, ubi agit de necaltare, nec sacrificium nec unctionem, nec
,

liberatione et congregatione, intelligitur de ista incensum, nec purificationem, imo facti sumus ab-
captivitate perpetua, sed de illis tribulationibus et ominabiles toti mundo,sicut Deo,et contemptibiles;
dispersionibus, ante dictos septuaginta annos, nec in solo oorde tantum nostro regnat superbia, quia
postea congregatio de dispersione promissa est no- nos ipsa praeferimus toti mundo.Et quod superhoc
bis.Unde oportet quod post illos septuaginta annos senlio pandam tibi, domine. Nec minus, quidquid
commiserimus illud peccatum magnum, propter evenit, nos Dei sumus.
quod Deus sine termino punit nos in quo peccato
; C CAPUT VI.
sumus et manemusomnes,aliter Deus misericordiam Quod sit illud peccatum pvoptev quod Judsei sunt
suam non continuisset in nobis ira lam longa. Nam in hac captivitate.
videmus per Scripturas quod omnia peccata quee Nunc ergo, domine, paveo quod id peccatum
commiserunt patres nostri ante septuaginta annos propter quod sumus in hac desolatione, et in hac
prsedictse captivitatis punita fuerunt, et de multis peccatum super quod locu-
captivitate ista, sit illud
exempla haec pauca induco. Peccaverunt patres tus est Deus per prophetam Amos cum dicit sic :

nostri, ante illos septuaginta annos, qui exiverunt « Supcr tribus sceleribus Juda convertam vel tran-

de ^Egypto et promissio, eis facta, in eis locum

; sferam Israel et super quarto non transferam (3)
,

non habuit, sed in peccatis suis in deserto morlui eos ,

sunt (Jos. v). Peccavit enjm Moses ad aquas con-
tradictionis, et terram promissionis non meruit
(Deut. xxxh). Peccavit ipse Aaron, et portavit poe-
quoniam vendiderunt justum pro argento
(Amos, n). » Et nos, domine mi, secundum doctri-
nam nostram dicimus quod iste justus fuit Joseph
Jacob, qui fuit venditus a fratribus suis in
filius

nam (Naza. xx). Heli sacerdos peccavit, et ruptis
cervicibus exspiravit (/. Beg- iv), et posteritas ejus
sacerdotio privata est, ct tamen Dous promiserat
sacerdotium in eetemum. Sed hujusinodi promissa
intelligunlur semper, nisi propter peccata non me-
reantur accipere, ut patet in regno David, quod
carnalisposteritasejusprivalaestregno.Sicutetiam
Deus verus et gloriosus promisit Abrahae et semini
suo terram illam in aeternum possidendam, et fre-
quenter perdiderunt eam propter peccata sua, et
froquenter restituit illis Dominus usque ad ultimam
vieetnqua perdiderunt. Jam sunt mille anni et
^Egypto, ct hoc tenercm ego, nisi quia sermo divinus
ponit istud peccatum venditionis quartum in numero
^ peocatorum seu scelerum Israel. Ipsi etiamChristia-
ni quibus sanctorum librorum studium videtur esse
traditum a Deo respondcnt doctrinae nostrae praedi-
ctae, et dicunt quod primum in quatuor sceleribus
Israel estvenditio Joseph a fratribus suis. Et secun-
dum peccatum sive scelus, assignant adorationem
vituli in Horeb. Et tertium scelus occisionom pro-
phetarum, propter quod fuimus captivati in Babylo-
nia septuagintaannis. Et dicunt quod quartum sce-
; lus Israel fuit venditio justi, scilicet Jesu, qui ad lit-

jam non est spes recuperandi cam, quia

ultra, et teramfuitvenditus,posttransmigrationemprgefatam
manemus omnes in eodem peccato, propter quod septuaginta annorum. Et si nos, domine, volumus

(3) Ibi in Biblia nostra est convevtam, hic habet transferam, et est ad propositum ejus magis.
 : ,

343 -WlUEUS MAROCHIANl •J-li

tenere prasfatam dootrinam aostram,et respondere A rnuu in umbra tua vivemus inter gentea
: Threo. I

Christianis, oportet quod ims assignemus in 1- i\ .Timeo etiam, domine mi, <|uod iste sit il!e
i

ante venditionem Joseph varia scelern prac :essi justus de quo dixit Deu^ per os Zacharias prophetae:
Joseph Bit quartum scelus. Sed hasc
ut ipsa venditio Dicetur enim in illa die: Quaa Bunt isia.* plag
iiuiipoterimuB Bustinere, quia testimonium libri palmis tuis. Et respondebit Plagatus fui in medio :

Genesisestcontranos^qui venditionem Joseph ponit duinus inca* inter illos qui dilexerunt me, et levavit
primum Bcelus (iliorum Israel. Et propheta Amos enscm pastor meus supia ine (Zacb. Xill). » Ideui:
pomt expresBe qnartum scelns venditionem justi, • A8picient ad me die illa, et illuiu quem transfixe-
propterquod fuimus in captivitate, de qua loquitur runt, plangenl Buper illum quasi planclum uni-
el

Deus, comminans quod noa reducel nos ultra in genili (Zacb. xn). « Timco etiam, domine mi, quod

terram promissionis, cum dicit: « El super quarto is.e fuil justus ille de quo dicit Habacuc; « Cornua
non transferam eos, quoniam vendiderunt justum inmanibusejus,ibj absconditaest fortitudoejus,etc.
proargento (Amos u). » Kt manifeste apparet mihi (Habac. m). » Et concordat Evangelium Chrtetia-
qnoil nos, Buperillo peccatoquai lo venditionis justi, noruin, ubi narratur mors Jesu, et dicitur « Cum :

juste suinus pnniti :jam sunt mille anni, et ultru, in g autem venissent ad Jcsum invenerunt eum mor- ,

quo teinpore nil proficimus inter gentes, nec est tuum,et misit unus ex eis lanceam suam,ettransfixit
spes prolieiendi amplius. iMatth. xxvu).»Paveo,domine mi,quod iste sitjustus
de quo dicit Habacuc « Egressus es, Domine,saI-
CAPUT VII.
:

varc populum tuum eum COristo tuo (Habac. iii). »

Quod justus Jesus, Christianorum Deus, injuste
venditus. CAPUT VIII.

Expavesco, doniine ini, et timeo quod iste Jesus Quomodo post occisionem facta est dispersio Judceo-
quem colunt Christiani sit ille justus venditus pro rum secundum Daniclem.
argento secundum Amos prophetam. Et timeo quod Expavesco, domino mi, super his Quis fuit iste :

de ipso sunt hcee quaj mihi occurrunt tcstimonia justus sine peccato, de quo loquitur Isaias pro-
prophelarum, et illa eadem in doctrina sua vakle pheta; et quis sit ille justus venditus pro argento,
aperte applicant Christiani. Isaias propheta dicit propter quod dicit dominus per Amos prophetam,
« Vie genti peccatrici, iiliis sceleratis, quoniam ipsi ubi supra, quod in testimonium parti sceleris non
clongaveruntse a Ueo,ctblasphemavcrunt sanctum transferet eos in terram promissionis amplius.Vi-
ejus et inclinati sunt retrorsum (Isai. i). » Item detur etiam, domine mi, quod completum est, quod
idem propheta dicit « Quasi ovis ad occisionem
:
^ « Postquam con-
scribit Daniel, ix capite, ubi dicit:
duetus est; qui non aperuit os suum (Isai. liid. » summatse fuerunt sexaginta duae hebdomada3,occi-
Item dieit: « Vir habens dolorem et sciens infirmi- detur Christus, et tunc veniet populus cum principe
tatem (ibid.) Item « Fuit despectus et propter
» : venturo, et destruet civitatem, et domum commi-
hoc non reputavimus eum ipse enim oblatus est, ; nuet, et condemnabunt eam, et auferetur sacrificium,
quia ipse voluit (ibid.). » Item: « De angustia judicii et consummabitur destructio perpetua (Dan. ix). »
depositus est, generationem ejus quis enarra - Et non est dubium, domine mi, quin destructio de-
bit (ibid.)? » Item « Propter culpam populi mei
: solationis perpetuse sit captivitas ista in qua sumus,
transfixi eum, et dabit injuriatorcs pro sepuitura jam sunt mille anni. Et aperte uieut Deus per pro-
et divites pro morte sua
/ibid.). « Et timeo, domine phetam quod erit desolatio perpetua post occisio-
mi,quod injuriatores fucrunt patres nostri et divi- nem Christi sicut est desolatio nostra postquam
tes, Pilatus, et Herodes, et Anna Caiphas, sicut di- Jesus fuit occisus, nec comminatus est Deus nobis
cit propheta David « Consurrexerunt omnes reges
: perpetuam desolationem, nisi per occisionem Chri-
terrae et majores, et contra Dcum et contra Chri- sti. Et si voluerimus discere quod ante mortem Jesu

stum ejus (PsaJ. u). » Reges scilicet pnedicti; ma- fuimus in tlesolatione, ad hoc respondent nobisChri-
jores, scilicet patres nostri. Ettimeo, domine, quod
D stianiquod ante mortem illam non fuit desolatio,
isteJesus sit ille commutatus et venditus pro ar- nisi septuaginta annis, et post hoc fuimus apud
gento, de quo loquitur Zacharias propheta, et Amos Deum in gratia et honore. Certe domine mi, ego
et alii prophetse. De quo etiam loquitur Isaias pro- non video evasionem contra prophetiam istam
pheta : Deponet omnes inquitates et orabit pro
« quia de facto isto probatur nobis quod postquam
inlidelibus (Isai. xui). » Timeo ego, domine mi, a repediiicatione fuerunt completae septuaginta duaj
quod iste Jesus sit ille justus de quo dicit David : hebdomada3supraannos,quisuntanniccccetxxxiii,
« Delectati sunt in animam justi et sanguinem in - tunc fuit Jesus occisus a patribus nostris, et postea
nocentem condemnabunt, et propter hoc destruet venit dux,scilicet Titus et populus Romanus,etfece-
eos Deus, et disperdet illos Dominus Deus noster runt nobis secundum prophetiam istam, hodie sunt
(Psahn. xcui). Et timeo, domine mi quod iste
ii
,
milleanni etultra,etnihilominus siinira Deisumus,
sit ille justus de quo loquitur Jeremias, cum dicit: et tamen in ipso speramus. Et si dicamus quod Chri-
« Homo est, et quis est qui intelligit eum? » Itein stus venturus est el nondum venit, et rehabebimus
Jeremias in Threnis : « Species vultus nostri, Chri- terram promissionis, et reeedificabimus civitatemet
stus Deus eaptus est pro peccatis nostria. Cui dixi- habebimus gratiam Dei et honorem in terra nostra,
 »:

345 LIBER DE MESSIjE ADVENTU PR^ETERITO. 340

et ista dissolutiononperpetua. Respondebunt Ghri- A liominis veniebal, et usque Antiquum dierum ad

stiani quod adhuc ergo manetnobisoccisio Christi, pervenit, el in conspectu ejus obtulerunt eum, et
el adventusTiti, ct populi Romani, et desolatio pe- dedit eis polestalem cl honorem et regnum, omncs
jor ista in qua jam fuimus pcr mille annos. Heu, populi, tribus ac liuguaj adorabunt eum et servient
ilomine, non excusatio ncc evasio consona! ei(Dan vn). » Hebraeus habet «Tribus ac linguae :

honorabuut eum, et non deQciet potestas ejus,quia

GAPUT IX.
non auferolur, et regnum ejus manebit in ueter-
Quod diio sant udvcnlus Chrisli.
num. » Nostra autem translatio habet. « Tribus ac
Timeo, domine mi, quod Christusjam venit, ct
Iinguae servient ci, potestas ejus potestas eeterna,
jam adimplevit primum adventum suum, quia in
(puc non auferetur, ct rcgnum cjus quod non cor-
Scripturis nostris invenimus duplicem ejus adven-
rumpetur; alias, ct non deficiet potestas ejus; alias
tum. Primus adventus Ghristi describitur in Pro-
potestas ejus in icternum, ct rcgnum cjus ma-
phetis in paupertate et humilitate; secundus in
nebit in aeternum, alias, non eorrumpetur. » Et
gloria et majestate. Et de utroque adventu propo-
manifestum esl domine mi, quod ia secundo
nam illa quae mihi occurrunt. De primo adventu ,

advcnlu sedcbit Ghristus ante Antiquum dic-

dicit Deus pcr os Zachariae : « Laetare, filia Sion,
r> rum, qui cst Deus ad judicium, sicut scdil in
eccc proeccptor tuus venit pauper, equilans asinum
(Zach. ix). » Etin isto adventudescrihit eum Isaias pnmo advcnlu ante patres nostros, Judaoos, ut judi-
caretur. Et istos duos adventus Messiae, id est
despectum (Isai. liii), Daniel occisum (Dan. ix), Za-
Cbristi, innuit propheta David in psalmo cum dicit:
charias ct Amos venditum (Zac. ix), et tamen jam
« Quia venit, quoniam venit judicare terram
fuerunt completa (Anios m) quae in Iihello descri-
(Psal. xcvn). » Propler primuffi ejusadventum qui
psit et describam, Non reputavimuseum, idest, non
fuit simplex, dicit (juia vcnii; propter seeun-
:

cognovimus eum, sicut dixit Isaias propheta (Isai.

ilum vero quia erit cum potentia, dixil, quoniam
liii), sed despeximus eum et praevaluimus contra
venit jndicarc terratn. De secundoejus advcntu lo-
eum. Sed gloria ejus et majestas crit manifesta in
quitur Zacharias cum dixit « Impriment vestigia :

secundo ejus advcntu, quandoignis ct flammaprae-

ccdet eum, et exardescet, ct hiflammabit circuitu
inimicos ejus (Psal. xcm), sicut dicitDeus per os
prophctarum David et Isaiae. Et timco, dotnine mi,
quod Ghristus non judicabit aliter quam cum igne
ad mortem quianos interfecimus omncsprophetas
qui annuntiaverunt nobis de ipso. Deus tcstificalur
contra nos per os Etiae prophetae quarto libro He-
gum. « Et sic interfecimus illu.ii justum, propter
quem sumus in ira Dei sine
sumus.
GAPUT X.
Dc pvimo advcntu
Timeo, domine mi, Deus descrihit apteduos ad-
ventus Ghristi per os Isaiae prophetae, cum dicit
pcdes super montem olivaruin, ctc. (Zach. xiv). >
Et nos, domine, non dicimus quod Deus in essentia
sua ct natura habet pcdcs, ncc carnem, nec ista
quee corporis sunt, sed habere pcdes convenitomni
creaturae corporcae. Dicitetiam Davidpropheta quod
supra allegatum est, loquendo de secundo ejus ad-
vcntu « Ignis in conspeclu ejus exardescet, et in
:
circuitu ejus inflammabit (Psal. xlix). » Sed, do-
minc, non dicimus quod Deus sit circumscriptus,
finc. » Attamen Dci
quodaliquid posset esseincircuitu ejus, inquantum
Deus; sed auctoritates similes habcnt verilatem ad
Christi. lilferamin illojustoquemprophefsedescribunt/nunc
loquentesde ejus humilitate, nuncdeejusmajestate,
et de hoc loquilur Malaehias cum dicit Ecce Do- :

« Gonsurge, consurge, iuduere fortitudinem, bra- minus vcnit, cl quis poterit stare antc advenlum
chium Domini (Isai. li). » Bis dicens «Gonsurge, ejus ?ipse enim quasiignis confiagrans et sedebitet
propter ejus duplicemadvcntum. Et sigillatim clare liquefaciet argentum et aurum (Mal. m). » Ecce
primumChristidescribit adventum quantumad pas- qualifer justus ille qui fuit judicatus, veniet in se-
sionem et dejectionem, cap. quinquagesimo et quin- cundo adventu. Et allende, domine mi, qualiter
quagcsimo tcrtio per totum. Et spceialiter cum di- describit eumibidem propheta in eodemcapite, eum
cit « Vidimus cum et non erat aspectus et species,
: dicit : « Tune ergo veniam et intrabo in judicio ad
neque decor, etc. (Isai. liii). » Primum ejus adven- D cos, etero testis verax super adulferis, et malis, et
tum ponit Isaias, cum dicit « Parvulus natus est no-
: perjuris, et super illos qui defraudant mercedem
bis (Isai. ix). » Et statim subjungit secundum ejus mercenarii, etqui spolianl pupillos et viduas, etop-
adventum, cum Et vocabitur fortissimus
dicit : « primunt peregrinum et pauperem (ihid.) » Et idem,
gigas, potens, super thronum David sedebit, ut dominc mi, describit Ezechiel cum dicit ubi lo-
eonlirmet illum ab initio usque in seternum (ihid.) » quitur dc pastonbus et ovibus, dicens: « Ego se-
Zacharias autcm prophela describit eum paupe- parabo ab eis, scilicet a justis, Irangressorcs et in-
rem ct sedentem super asinum (Zach. ix). Et quid credulos (Ezec. xxxivM. » Hcec non habet translatio
aliud est hoc, nisi quod propheta describit primum nostra, sed in Arabico dicit sic domine mi, eccc :

adventum in humilitate, et seCundum in potentia ct quod in secundo adventu separabit incrcdulos iri
majestate? Sic enim deseribit eum Daniel oirca me- medio justorum, sicut etiam dicunt Malachias et
dium, ubi dicit: «Gonsiderabam vel aspiciebam in Ezechiel clare. Et primo advenlu nemo nostrum co-
visione noctis, et eece in nubibus cceli quasi filius oii->vit cum, quia cxiverat limiles humanae natnrae
 - WMKI.IS MAKOCIIIANI

I dieit I)l';iv per os Esaice prophetse El inter A. justns istc Dominua virtutum, non habuit preslium,
iniquoa oomputatus est, el propter hoc oon rep nisi iu primo adventu buo, quia quando aedebil ad
vnniis eum (Isai. i iii . I'.t Jereoa bs di ;il Ipse j « i licandum igois in circuitu ejus exardescet et in-
cst homo, et quis Bcil eum ? El timeo, domine mi, Dammabit in circuitu inimicos ejus, et conflagrabit

quod patres nostri in primo adventu Messim del justos per ignem quasi argentum (Psal. xi.ixi; et

runt, et erraverunt, et propter hoc sumus in ta i hoc ultimo ejus adventu. Nfullus autem prseliabitur
ceptivitate, quae non habet Rnem. El tamen quid- contra illura, nec locus eril pagnaa. Adhucdejusti
quid contingat, Dei Bumus, et in ipso speramus. hujiis exaltatione dicil Isaias : Quia est iste qui

CAPUT XI. venitde Edomde

rubens, vestimentis ejus de
terra,

secaadoadveata Christi cum potoatiajudicatari. B sra, cutille formosus in stola; et respondet his
D
Domine mi, p iveo ne i
—- 1
»
* justus judexsit ille qui justusiste: Egoquiloquorjustitiam, sum expugna-
judicaturus esl cum potentia in adventu secundo, ct tor ad salutationem, el dicunt ei Angeli : dom •

tjui fuit Salvator adventu primo omnium qui cre-

in
quarc riibrum est veslimciitum tuum sicut ca!-
diderunt in eum, quoniam propheta David dicit de cantis torcular? Respondet, dicens Toccularcalcavi :

illo :
•
Notum fecit Dominus salutare suum, el in solus, etnon erat vir mecum (Isai. nni). » Vide,
conspectu gentium revelavit justitiam^suam Psal. B dominc mi, (|iiam proprie loquitur Isaias, et timeo
xcvu;. d Adhuc dicit Isaias « Haurietis aquas de :
quod hujusjusti responsio non tangal nisi nos, cum
piscinis Salvatoris (Isa. \n<. » Quod dictuni, secun- dicit : i Calcavi cos in ira raea, donee aspersuscst
iluin videre meum, intelligo de baptismo. Nam in eorum super iiidumenta mea, et inquinata
sanj,'iiis

primo adventu salvavit per aquam, et in secundo sunt omnia vestimenla mea. Sed dies ultionis in
judicabit per ignera. Et de isto Salvatore dicitur, corde meo, et annus tribulationis meoe venit {ibid.)*

dominc mi : Scio quo 1 Salvator raeus vivit, et in Qunntum ergo sperare possumus in justo isto, do-

novissimo diae de terra surrecturus sum et in carne niine mi, ubi scimus ipsum de nobis angelis fuisse
mea oculi mei videbunt Deiiiii ineum (Job. xi\<. • conquestum in coelo ct notificavit cisquod ipsecal-
Attende, domine mi, quodvocatjustumSalvatorem caverit torcular solus. Et quid aliud caleavit in ira
Deum, constat autem quod oculi carnisnon videbunt sua, nisi nos qui, post bcllum quod habuit in primo
Deum. Ecce habemus secundum Scripturas quod advenlu suo, prostrati sumus ab eo, et calcatijjam

Salvator est ille Deus justus, de quo est sermo, et sunt mille anni, adhuc restat dies ultionis in ul-
et

soluspotestdici verusjustus, quoniam nulluin pec- timo cjus adventu, et annus retributionis in corde
T

catum fecit, secundum quodde illo Deus testificabi- suo.L tinam,dominc mi,quando interfecimus Isaiarn,
turpcros Isai;e prophetse Qui peccatum non fe- : « p delevissemus islam auctorilalem prasdictam d« pro-
cit, nec invcntus e-st dolus in ore ejus {Isai liii). »
phetia sua, quod nunquam legerelur ab aliquo. Et
Nec de Mose, nec dc aliquo prophetarum d citur,
: eccequod David vocat bellum, cum dicit «Dominus :

quod sil Salvator justus et sino peccato, quia Moses virtulum fortis in bello (Psal. xxxin. » Hoc Isaias

peccavit, et omnes prophette peccaverunt, sicut vos vocattorcular.Heu.doraine mi, nosbibimus mustum
scitis, domin^ mi. Et idcirco nullus eorum vocatur illud, de quo etiam dicit Jacob patriarcha, et pro-

justusinScriptura, sedilludnomenistisoliservatur. pheta, ut habeturinlibro generationis creaturarum

Et sine dubio, non salvantur, nisi hi qui credunt de Juda « Lavavit stolam in sanguine (Gen. xnx).»
:

primum advenlum suuin; el illi qui non credunt, Scillicet uvae, sicut est factumin nobis in primo ad-

non habent causam aliquam quod salventur in se- ventu Messiae; sed quid faciemus in adventu ejus
cundo adventuejus, sed dignisunt morte. Quiadigni ultimo,quandostabunthomines coram hominejudi-
erant morte illi qui non credebant Mosi, et non obe. cante, et in circuitu erit ignis paratus ad devoran-

diebant ei qui fuit peccator, quanto magis digni dum contra quos tulerit sentenliam
illos, Tunc !

suntigne illi qui non credunt, et blasphemantjustum enim non erit tempus belli, nec jam in torculari
et Dominum qui peccatum nescivit unquam ? calcabitur, quia jam tunc non erit locus ncc tempus

\Isa. i.iii). Quidquid tamen eveniat Dci sumus poenitendi nec refugii, sed justitia. ut sicut ipse ju-
D dicatus, fuit sinepeccaloquod inveniretur in eo, sic
nos.
ipse judicabit peccatores. Dicit enim Deus in pro-
CAPUT XII.
De ascensione Christi. phetia Salomonis :
« Quando justus recipiet judicium,
Domine ubi erit impius, et peccator? (Prov. xi.) » Unde si
mi, nos invenimus in Scripturis quod
Christusexaliabiturde terraad ccelum, etego timeo justus vix salvabitur, quid erit tunc de impio ?

quod illucl sit completumin isto qui fuit interfectus (/ Pctv. IV.)
CAPUT XIII.
a patribus nostris, etdc ista exaltationedicit David Adhuc fortius probat corporalem Christi ascen-
propheta in psalmo magnates, aperitc portas
:
sionem.
principatus veslri, etelevamini, portce aeternales, et Valde limco, domine mi, quod haec quae dicta
introibit princeps gloriae (Psal. xxxn). » Etattende, sunt testimonia prophetarum de illo justo, quod sci-
domine, quod respondent illi Quis est iste princeps :
lieet fuit venditus pro argento, ut dicit Amos pro-

glorine?» et ipse respondebi t illis « Dominus virtutum : pheta, quod calcavit torcular, ut dixit Isaias, quod
fortis inprselio (//>/</.). » Et constat,domine mi, quod gessit bellum cumpatribus nostris ,sicut dicit David,
 349 LIBER DE MESSI/E ADVENTU PR/ETERITO 350

quod captus fucril in pcccatis nostris, sicut dixit A secundum prophctas sustinuit, et pluros eaptivatio -

Jeremias, quod vulnerotus fucrit in palmis suis. nea mundi quam aliquis de preedictis. Et prsterea,
sicut dixit Zaeharias, quod superejusvestemmissse domine, sino excmpli positionc scis quod Malhusa-
suul sortes, sicut dicit David (Psal. xxi), quod lem et Ilenoeh justi(5), et Elias propheta fuerunl
ascendit in coelum, sicut dixit idem prophela, et alii, assumpti a Deo de mundo isto in corporibus suis.
quod non conveniat Deo in esscntia sivc in natura De Mose ctiam non cst dubitandum, quin sit in
divina, sccundum quamnec resurgit, nec exaltatur, ccelo in corpore et anima, ut dicitur Deut. xxxiv.
nec sedet, nec descendit. Ex his qure diotasunt se- Ascende inmontem nocte.
Dixit Dcu.s ad Moscn : «

quiturnecessarioquod jam venerit ille justus, eujus montem et mortuus

cl morcre ibi, et ascendil in
nalurse corporeae haec proedicta, ct similia, poterunt est. Et nescivit homo sepulchrum ejus usque in
convenire. Si autem tibi videtur forte durum ere- hodicrnum diem (Deut. xxxiv). » Et quid significat,
dcre, domine mi, quod homo corporeus ascendit in quod sepulchrum ejus est ignotum in terra, cum
ccelum,audi auctoritatesetcxcmplaquac: mihioccur- ipse fuit prophela major et sanctior aJiis, nisi
runt de Scripturis nostris. Et super hoc dicitDavid quod Deus resuscitavit eum, et assumpsit eum in
propheta de illo « Ascendit Deus in allum et salva-
: corpore et anima sicut alios justos assumpsit, ct
bit captivitatem dedit dona hominibus. » Dicit d elevavit ad locum ubi sunt (6)? Nec nos dcbemus
,

etiam in psalmoLxvn deascensione ejus: « Jubilate mirari supra boc, quod aer isle levis et subtilis pos-
Deo et glorificate nomen ejus, iter facite, qui ascen- sct portare corpora lam grossa et ponderosa, quia
dit de partibus occidentis, Dominus nomen illi. » nos scimus quod aqua, qure est in rarilale similis
Adhuc, domine mi, dixit David de illo in psalmo aeri, quando placuit potenlia: oinnipotenti, portavit

quem tu habes in cordc « Jubilate Deo qui ascen-

: corpora filiorum Israel in eorum exilu de /Egypto
dit super eoelum cceli ad orientem. Et de isto dixit (Exod. xi v), et quando fuit acceptum sacrificium,
>

Amos : « Dominus est qui oedificavit in excelso se- ignis descendit de ccelo, et elevavit, etportavit cor-
dem suam. » Et de ipso dicit etiam David in psalmo : pora pecorumetboumquseofferebantur Deo.Moses
«Ascendit Deus in jubilo et Dominus in vocetubae.» vero et Elias prophetaverunt dc illius justi eleva-
Dc ipso etiam dixit Aser propheta cap. 2 Vidi :
tione (Gcn. v), ac aliiprophetae. Unde cum oportet
hominem descendentemde corde maris et pervenit nosessecredentes dc elevatione corporea dietorum
usqueadeoelum(4).» Etquianonhaberousislam pro- sanctorum,cursumusincreduli de elevatione istius
phetiam (4*), obmisi multa scribere quee allegat super justi, ct eum elevatum esse in eoelum, de quo tot
Moses in cantico « Levabo ad coe-
hoc. Dicit etiam : sunt testimonia prophetarum in Scripturis, sicut
lum manum meam. » Dicit etiam Isaias Consurgc, : diclum est et posset induci, ut quia satis apparet
consurge, brachium Domini. > Et de isto etiam ait quod Deus assumpsit pracdictos sanctos,de quibus
Anna inater Samuelis : Dnbi! Dominus imperium
« nullus dubitet, ut ad finem disponcrentur corda
regi suo ct sublimabit christumsuum <7 Rcg. n). » hominum, etutde asccnsione sui Justi ctiam non
David etiamdixit : « AscenditDominu^ superpcnnas dubitarent. Est autem et alia causa quare el ipsi
ventorum (Psal. xvn).» Ethaeauetoritatesoceurrunt nostri dubitant, quia adventus ejus primus fuit oc-
mihi ad probandum exaltationem Christi corporalem cultus, et modus insolitus, sicut dicitlsaias: » Homo
usquead coelum.Etsunt plures alioequa3tu,domino, est et quis cognoscet eum?» (Reg. n; Deut. xxxix.)
bene scis. Nunc etiam exempla aliqua adducam de Idem propheta etiam dicit : « Virgo concipiet et

multum con-
lege nostra, quia videtur etiam nobis pariet filium Ubiadvertendumcst quod
(Isai. liii). »

veniens crederequod in corpore asccndit in coelum, tacet de patre seeundum carnem, et propter hoc
hoc est propter considerationem; nam in lege et quod alibi dicit « Non reputavimus eum (Isai. vu).»
:

in Prophetis invenimus quod Deus verus et gloriosus Et Jcremias dicit: « Signum novum creavit Deus
assumpsitde pluressanctos viros
terra, et elevavit super terram. Mulier circumdabit virum, etc.
patres nostros. Etsi de istis non dubitamus propter (Isai. liii.) » Dicit etiam Michcas : Propter hoc
«

eorum sanetitatem et propter testimonium Scri- dabit eis Deus usque ad tempus in quo parturiens
ptarse, quaie dubitamus de ascensione Justi in cor- D pariet v), » Et notandum quod non facit
(Mic.h.
pore et anima, cui magis Scriptura perhibet quam propheta mentionem de marito istius parturientis,
illis testimonium sanctitatis? Et quia duriusbellum cum, inquit, nativitatem istius justi qui solum natus

(4)Haecinneutro Aggrei capitehabentur, necquid-
quam quodad illa accedat, attingatve Christi ascen-
sionem, sed bene quidem c. 2 de ejus adventu Ve-
niet, inquit.
(4*) Imo habemus eam, sed
quod Aggaeus vocaretur Aser in Arabico.
in Latino
(5) Caute lege, nam de Henoch et Elia tantum cx
Scripturis docent Patres, vivos in corporibus ex ho-
minum consortio assumptos; de Mathusalem vero
nec Scriptura indicat, nec ullus Patrum prodit.
(6) Ita quidem de Mose sensit Philo, lib. de
Vita Mosis, sed est opinio aliena prorsus a mente
sanclorum Patrum, cum ante descensum Christiacl
: inferos ejusdemque ad coelum ascensum, nullum
fuissebeatum,autincoelumreceptum,fidescatholica
ipse tunc nescivit doceat.PotuitquidemMosescumChristorcsurgere,
cum eodemque in ccelum conscendere, ut multorum
est probabilisopinio; at quod Moses statim a morte
sua resurrexerit , et in coelum sublatus sit, idquc
colligere ex verbis Deut. xiv, manifestus est error.
Videlib. ixMaluendic theologi Dominicani dc Anti-
m christo, cap. 8.
 :: , :

351 SAMUEUS MAK i:iliAM

est preoter solitum modum cursuniquecarnalem.quiA CAPUl LV.«

eel ex \ iro el femiua, sicut de il
ndit reprobalionem Judasorum proptor eorum
per 08 IsaiaB, oum dicit :
•
A.udite ib p rii Imiii tionem gentiun propter eorum
!)> .
igaum . \ irgo conc piel •'.
pariet
BHum, Li qui uii, pro o iiidI quia nop
dioti Bunt, nati Bunt d na ol viro, carnalil inusin isto justo; idcirco accidil nobis etcom-
concepti iii pe icato, el omnes fuerunl pecc .
et im osl illud quod dixit Deus per
ipse Moses sanctior parontibus prophelis peccavit, tetia tanquam vi rbi i qui dabitur le-
et confltetur per os suum Be peccasse de Jui : dicetur ; Iste liber clausu i quid
autem per
isto dicitur nunquampec- 1 e i .n eo, et tunc is, non sum
cavit, nec Lnventum est m m in ore ej i
'
• i. xxix . Etqua3 clausura libri major
i Isai. i.iu De iis omnibus sanctis dicit Deus p ir
i. » ;i
, domine, quam clausura qua clausit Deus corda
08 Job: ln omnibus sanctis suis non est inventus sunl mille anni, etultra, nec possumus
sine pravilate (Job. iv). El Jeremias propheta iv per pro traditam a pro-
ibia
dicit: i
Corda hominum prava (Jer. xvn). phelis super adventum istius jusli proplcr qu id,

alibi dixit Deus ii

_' tam : « Desolabitur
]l
GAPUT XIV. Hierusalem, el corruet domus sancta (Isa. u
Dixit etiam Terra nostra d ia, ''iv.tates no-
: «
Decmcitate JudiBorum rjuod non credant Ghristum
adveoisse nec intelligant.
stras succensae igne, el remanebit Sion sicut tugu-
,

rium in vinca dissipata (Isai i). » IIoc est, flornine

Timco, dominc mi, quod sit eompleluin in nobis uii, et jain Bunt niille anni, cl ultra. Uixit etiam
quod dixit Dominus per Isaiam prophetam « C.e- : Esaias :
-
Domine Deus, exaltabo nomen tuum, quia
super Israel quousque intravit pleni-
cidit cascitas ppsuisti civitatem in tumulum,el domum inconfu-
tudo gentium (Isai. lix » et iterum dicit « Au- ) : : sionem, ul non sii usque in seternum Isai xx\
dientos audient et non intelligent, el videntes vide- El dixil :
•
(
'onteret populos contritione vasis iiguli,
l)iint et non cognoscent, quia corda is[his gentis non remaneat parsad portandum carbonem
in (iiio
sunt ingrossata (Isai. vi). » Etadhuceodem capite: ignis, nec bauriendam guttam aquse (Isai. xxx). »
« Excaeca corpopuli hujus, etobtura auresejus, ne Completum est etiam domine mi, quod dixit Daniel
focte addiscant, et convertantur ad me el sanem « Postquam fuit occisus Christus,remanebit dcso-
cos. » Et dixit Isaias « Usquequo, Domine ? et dixit : perpetua (Dan. ix).» In quia desolatione sumus
laiio

Quousque sint civitates deserfie, et maneat domus jam sunt mille anni et ultra. Dixit eliam Isaias:
sine habitatore (Ibid.) : » Dixit etinm Daniel « Belicta est in urbe . olitudo, et sibilabit terra
«Claude sermones et involve prophetiam( Dan. xn.» eoruin sibilo usque in sempiternum (Isai. xxr.
Et Jeremias « Peccatum Judse scriptum est siylo
: Dlxit etiam Jeremias : « A.rgentum reprobum vocate
ferreo in lapideextensum super
adamantino, et illos, qui;i Dominus projecit eos (Jer. ix). » Dixit
latitudinem cordis eorum (Jer. xvm. » Isaias ctiam Isaias : Aml ulatc in luminc ignis vestri, et
capite primp: « Cognovit bos possessoremsuum et ilanimis quas succendistis vol)is (/ « In qui-
asinusproesepedomini sui populusautemmeusnon ;
bus ilammis nos sumus, jam millc anni sunt. Et
intellexit (Isai. xii). » Etiterum Jeremias: « Miivus dixit etiam Amos « Domus Israe! cadet et non esl :

et hirundo, et ciconia sciunt tempus adventus sui, qui erigat eam (Amos. v), » Et videtur mihi, domine
populus autem meus non cognovit mc (Jcr. vm). » mi, quod Deus induxil super nos ruinam istam, post
Et hascomnia, domine mi, dicta sunt propter nos, adventum Justi hujus, postquam propheta nullus
quia non cognovimus advenlum illius justi Domini. surrexit in nobis, ncc surget, sicut prophetatum cst
Et de nobis dixit Doininus per Isaiani « Elongate : nohis quianos manemus inincredulitate, non reci-
foras gentem caecam, et non habentcm oculos, et pientes fidem illius sed negantes. Dixit etiam Oseas :

surdam, et non habeniem auies, ecce omncs con- « Cum accubuit muliersuper terram ct peperit, di-

s
gregati sunt (/sai . xum. » Et quid voluii dicere xit Dcus ^'oca nomen cjus Sine misericordia, quia
:

Propheta per hmc verba, quod Deus nos repu-
iit, quia noncognovimus tempus istiusJusti citius?
Et congregavil ad se in fide gentes loco nostri, Su-
per quod admiralus David dixit in psalmo « Ihec
est mutatio dextene Excelsi (Psai.LXxvi). d Nos
nisi D non miserebor populo huic (Ose. i). » Et si Deus
projecit nos, et non miseretur nostri, ut experti
sumus, jam sunl mille anni et ultra, quaa utilitas
: estnoshaberelegem, circumcisionem et Sabbatum?
Dixit lsaias « Educ foras populum caacum, sicut :

tamen Dei sumus in casu isto nostro, cl captivitate eduxit nos de terra nostra Dcus verus, et gloriosus
ista.quae nonhabet tinem, inqua sumus, jam snnt (Isai. xxiv). » Jam sunt mille anni ct ultra. Dixit
mille anni, et hoc tamen accidit ila male patribus etiam idem « : Verus crror abiit (Is i/. xxvi). » Et
nostris, qui adoravecunt idola, et occiderunt pro- quid est antiquum, nisi lex nostra, qua3 recessit a
phetas ettransgressi fuerunt Legem ex toto. nobiSj doininc mi, cum rege, cum sacrificio, cum
incenso, etcum altaribus? et quid pejus nobis poic-
rit evenire? ct quid est quod nos exspectamus ? Noo-
 »:

353 UBER DEMESSLiE ADVENTU PRiETERITO. 354

no vidomus quod dispersit nos per qualuor partcs A (Ibid.). » el de populo dixil Isaias : Quoesierunt
mundi in dispersionem, sicut dixerunt nobis Moses, i
non inferrogabant, el invenerunl me qui non
Jeremias, et Isaias, Et*lamen
c( alii prophetsei quserebonl me (Isai. lx\ . » El de ipsis dieil Jere-
no8 Dei sumus, etad ipsum recurrimus in omni mias Gongregabuntur omnes in nomine Domini,
: «

eventu. in domo sancta; el nonambulabunt inpravitalecor-

CAPUT XVI. dium (Jer. m). « Dc ipsis idem propheta dixit
Oslcndit reprobatioaem Jadaeoram propter eorum « Ad te venientomnes gentes ab extremis finibus
perSdiam, et electionem gentium propter eorum lcrra?,et dicent : Non hcereditaverunf palrcs nostri
iitlem. nisi mendacium et iniquilalem (Jcr. xvn. » Et dc
Timco, dominc mi, eum nos dicimus inier nos, ipsis dixit Sophonias
Datumesl gentibus ut lo-: «

Et ego cl tu etiam sumusfilii Jacob el tc roel, quia querentur simul nomine Domini, et servient ei
in
jam completum cst illud quod dicit Deus per os humero uno, omnis homo delocosuo, etomnes in-
Isaise « Interfieiet tc Ucus, Israel, et vocabit ser-
:
suloe gentium (Sopb. m). » Et dc illis dixitZacha-
vos nomine aliene (/sa. lxv). » Ilaveo quod de illis rias : « Lcelare, domus Sion : Quia ego veniam ad
servis simus, quibus debet imponi illud nomen, se- tc, ct habitabo mcdio
in appropin- luiin illa dic, ct
cundum quod Moses Dculcronomii visesimo
dixit ,

quabunt Deo gentes in multitudine sua (Zaeb. n).

;:•
octavo « Eruntgentes in capite, et poimlus incre-
:
Dicit idcm propheta capite oclavo « Hsec dicit Do- :

dulus in cauda, « sicut nos sumus, jam sunt millc minus Deusexercituum, vertient genles multee de
anni et ultra. l)e illis etiam dixit Jeremias « Ilc- :
locis multis, etdicetvir ad vicinum suum Vada- :

plebitur terra fide I)pi, ct redundabit sicut aqua
maris; » et de illis dixit
meus, cum vcncrit alienigena ad domum sanctam
tuam, et invocoverit nomcn tuum benedictum, ex-
audi eum, Dominc Deus mcus, ut discat universa
tcrianomen tuum timere,sicutpopulusIsrael(in/?e^.
vni).» In quo ergo gloriabimur, dominemi,etquare
contemnimus gentes ex quo Salomon phophcta fe-!
cit eas participes in timorc Dei,
mus ct quaeramus Dominum Deum in bono (Zach.
Salomou : « Domine Deus n).n et. isla, Domine mi, complcta sunt nunc, et
complenturin oculisnostrisde plano, vidcspopulos
etlinguaslegere libros Legis ct prophetarum om-
niumct Psalterium; dimissisidolissuis,nullusex cis
credit per manum Mosis, nec Aaron, nec alicujus
prophetarum nostrorum, nec aliquid renianet de lide
ab idoiis ab illo lcmpore,quo crediderunl Justo illi,
et in domo sancta de quo dicit Habacue « Egressus cs, Domine, ad:

nobiscum, et forte nos indignos ejecit Dcus dc is- salntem pobuli fui, ad salutcm cum Christo tuo
ta domo, et dedit eamistis, etdeillisetiam dixitMo- (Habac. m). »

ses « HaecdicitDominus Deusmeus Replebiturto- :

CAPUTXVil.
ta terra gloria Domini (Nam. xiv,.» Et de ipsisdixit -'
De viviBcatione gentium et interfectione Judoerum,
David: « Prsevenient et convcrtenlur ad dominum prout ctiiv.n videbilur in eapitc scquenti.
universi fines terrse, generationes (Psal.
et mille Timeo; domine mi, quodDcus victor elgloriosus
xxi).» De ipsis dixitetiam Isaias « domus David : vivificat illas gentespcr iidem et interficit nos in-
sancta, venit lumen tuum, et gloria Uomini sUper crcdulilatc nostra, sicut ipse dicitper osl.saiaepro-
te orta est, etc. Et ambulabunt gentes in lumine phetas Pro eo quod vocavi et non respondistis,
: «

tuo, et reges in splendore ortus tui. Leva in cir- hcec dicitDominus Deus Ecce servi mei comedent, :

cuitu oculos tuos et vide, omnes isti congregali elvos esurielis. Eccc servi mei bibcnt ct vos sitie-
sunt; venerunt tibi, el iilii extranei cedificabunt mu- iis. Eccc scrvi mei gaudent in exsulfalione cordis,

ros, ct principes eorum servient tibi (Isa. lx).« Et et vosconeuiiemiinprajamaritudinecordis, ctinter-

qui sunt isli filii extranei, domine mi, qui venerunt ficiet te Deus, o Isracl, et vocabit servos nomine
ad domum Dei, nisi genfes quse serviebant idolis, alio, in quo benedixitillis qui csl benedictussuper
quee eront extranesea Dco, et ipsi principcs et reges terram.Amen (Isai.ixv). » Etnos videbimus rece-
corum, dc quibus dixit Deus, quod ambulabunt in ptores isiiusnominis bencdictos aDeo super faciem
luminc domus sanctae, ct nos erimus in tenebris terrai, et nos dispersit, scilicet in captivitate per
cxtra illam, et sumus jam sunt milic anni. Dixit quatuor partes mundi, hodie sunt mille arini. Et
adhuc idcmpropheta de illis : « Eccegentem quam apparent cxpressein nobis vestigiairoeUci, nonad
nesciebas vocabis, etnationes quce te noncognove- castigationem, sed ad destructionem, et illa estin-
runt ad te venient (Isai. liii). » Et sicutde faclo vi- terfectio quam Ueus comminatus cst, quod interfi-
dcmus, hodie sunt miile anni et ultra, quia Chri- cicl Israel, et illse gentes vivce, quas vocat servos,
stus mi sn sccundum legemnobis datamvenit, et
"; recipient nomcn quod Deus promisit, sed nou ante
gentes qurc legem non noverant, veneruntad euiri, mortcm nostri nominis primi secundum ordinem
et ipsc dedif eis legem novam, puram, sanctam. verborum Dei per Isaiam, etfames et sUisquas pa-
Adhuc quadragesimo quinto capite « Concordave- : tiemur non est panis aut aquaa, sedcordium etani-
runt, et reges eorum congregati sunt in fide Dei marumsterilitas, et famesverbiDei,sicutprophet8e
(Isai. xyj. » Et limeo, domine mi, de illis fuisss declarant per os Amos (Amos. vm). Et tuDomine.
dictum eodemcapite: « Congregamini omnes etve- scis hoc plenius quam ego. Verumtamen Dei sumus
nite, gentes, quse salvatce estis perDeum ex gentibus in ommbus quee accidunt nobis,
Sf»5 SAMUELIS M IROCHIANl

I
\1'1 1 Wlll. A sicutplantsBnovellsa (Paal. cxxvu). DeIsrael,do-
Quosaodo goatei pot Sdem viviScatse babeot muo- iiiiiic mi, dixit Deusper oe Isaise Vinea Dei exer-
daa dbaervaotias uovse legis. cituum i'uit domus Israel, exapectati quod venirel
Timeo, domiae mi, ijuod gentes istaa viviflcatae eumuva, el propterhoc egoad-
venit cura spinis,
siint, jaui smit mille auni postquam fuit mortuus ducamquidesti uetillaminconculcationem Jaai. t
Jesus in Jerusalem, quianihil boni habuerunt an- l.t de iljis prsedictis lilns Dei qui vocantnr apostoli'
tequam erediderunt in Deum, et in ihristum el apo- < dixit Deus peros Isaie : « Non modo erubescet Ja-
stolis, quoniam ipsi forte erant illi pisces et illeB cob, ne liquefiat facies ejus, sed tunc quando vide-
bestisB, de quibus loquitur Habacuc propheta, quae bit <le filiis suis Ulos quos creaverunl manua meaa
non habent,duoem,el ipsaa gentee purificatse perfl- sanctificatosante oculossuos(//;0i. cxv). » Et si es-
ilini habent jejunia sua et observantias suaslegia sent, iloiiiine Banclificati coram nobis
ini, lilii isti

novs, et habent cunctailla quse ad munditiam per- secundum viamlegisnostrsB, nondicereturdenobis,

tinent in lege antiqua contenta Judseorum. Vides quod essemusii] erubescentia. propterea et dissol-
quod in omni lingua, et in onmi loco in Oriente et verentur facies nostrae, imohaberemus gloriamet
Oecidente, Gentes, sunt confitentes nomine Do- resplenderent facies nostrsB, sed confusio facierum
in
iiiini, ei non credunt in eum per Mosen, nec per gJacoh et desolatioest isla, qnod isti filii quosDeus

aliquem prophetarum, quamvis sunt studiosi in lege
et in libris omnium prophetarum, sed Deusvocavit
eos per discipulos justi, qui egressus est cum Deo
adsalutem eorom,sicul ipse Deusbenedictus et glo-
riosus prsedixit per os Habacuc prophetae. Ef isti
creavit inanu sua, scilicet apostoli, sunt sanclificati
coram nohis, et non secundum legem nostram. Pro-
pterea Deus dat intelligere quodlex noslra non est
lex ipsorum. Dixitetiam Deusperos Ezechielis: In
illadienondicent 1'atresnostricommederuntuvam :

discipuli ejus fuerunt flliinostri, de filiis Israel, qui acerham, et dentes filiorum ohstupescunt (Ezech.
alio nomine vocantur apostoli. Valde enim limeo, xviin, » sicut infidelitas Judaoorumnon novit fidem
domine mi, quod isli sunt illi de quibus dixil Deus apostolorum, non nocebit, etpropter hoc suhditur :

per os David in psalmo « In omnem terram exi-

:
« Vivo ego, dieit Dominus,sieritultra proverbium

vit sonus eorum, et in extremis flnibus exlensa istudinlsrael (ibid.). » quianunquamaliquis de apo-
verba eorum (Psal. xvin). » Et verba Prophelae stolis postquam reccperunt fidem rediit ad fidem

expresse demonstrant nobisquod de istis loquitur nostram, quare non sentiunt acerbitatem infideli-
et non de nobis, cumdicit: Non erit lingua, neque talis nosfrie, sicul dentes nostri ohstupescunt de

sermo, qui noa audiant voces eorum:et hoc non peccato patrum nostrorum.
potest esse de lingua nostra Hebrsea quaa enim Adhuc de istis filiis, domine mi,qui suntaposloli,
:

gentes ohediunt prseceptis Mosiel Aaron?Quinimo ^dixit DeusperosIsaiaeprophetaeniAquotransmJgra-

ipsi interfecerunl gentes et fugavernnt easasc. Ha3 ho, nisi a populo meo? Filii aulem qui erunt infi-
autem gentes sciunt hodie Mosen et prophetas, et deles, Deus erit salvator eorum inomnihusangus-
agnoscunt Deuin et servant legem novam, sicut tiis corum,et vultus ejus custodiet eos in charitate

apostoli docuerunt eos. Attamen Dei sumus. ejus, et in clemcntia redemit eos, et propitius erit
eis in longitudine dierum. » Yerissin.um est, do-
GAPUT XIX.
mine mi, quod isti iilii de quihus loquimur, semper
De electione apostolorum loco prophelarum. manserunt iirnii, ncc Deus transmigravit ab eis ab
Timeo, domine mi, quod illud quod Zacharias pro- illotempore quo redemit Rex illejustus, magistcr
pheta dixit « Percatiam
: pastorem et dispergen- eorum, sed transmigravit a nohis et fuit semper
turovesgregis(Zar7i.xm),» fuit completum,quando cum eis, et de illis etiam filiis qui sunt apostoli,
nos percussimuspaytoremistorumpueiorum etsan- dixit sapiens Jesus tilius Sirachin libro suo « Au-
:

ctorum apostoloium. Ex tunc nos oves dispersi dite, filiichanssimi, et operamini in salutem, quia
sumus per universum orhcm, et isti filii nostri sci- honorat Deuspatrem infiliis (Eccl. m).» Et qualiter
licet apostoli; surrexerunt loco prophetarum;quod intelligi deheat honor ille, declarat Deus per os Ma-
apparet ex hocquod Deus post illos non misitnobis Dlachise « Mittet Deus Eliam qui convertat corda :

prophetam, nec notificavit aliquid per visionem. patrum nostrorum ad filios (Mal. iv). » domine,
Timeo, domine mi, quodisti pueri sint apostoli, de si Deusdehuissetconvertere corda filiorum scilicet

quihusdixit Deus per os Joelis prophetse « Senes apostolorum ad patres, cum debeatintelligide fide,
:

vestri somnia somniahunt, et pueri vestri visiones
videhunt (Joel. n). Certissime, domine mi, senes
sunt prophetae nostri, qui somniaverunt fidemgen-
tium, quam consecuti sunt illi pueri, scilicet apo-
stoli, etviderunt. Et de istis pueris dixit David pro- estquod exspectamus, domine mi, et quid praasto-
pheta « Venite,
: filii, audite me, timorem Domini
docebo vos (Psal. xxxin). » Deus non nominat fi-
liosin plurali, sedsolum nominat eos Israel primo-
genitum in usu loquendi communi. Et in aliopsalmo
nominaf istos pueros filios cum dicit « Filii tui
tunc isti filii scilicet apostoli fuissent nobiscum in
captivitate ista quoe non habet finem, sicut et pa-
tres nostri etnos sumus. Sed exquoDeus ordinavit
quod debeant corda patium ad filios converti, quid
lamur? Etsi noluerimus dicere quod aliifilii dehent
esse praeter Apostolos, dequibusintelligantur prse-
dicta, illi erunt in captivitate sicut et nos, ex quo
viam illius justi non sunt secuti,quem apostoli fir-
miter secuti sunt, et docuerunt sequendam et pro-
:
 ;,

357 LIBER DE MESSIyE ADYKNTU PRiETERITO.

pter hoc hnbent honorem patrum in hoc qnod patres A tualem. Et Deus dixisset nostro Mosi, sicut dixil
si

dicuntur ad illos eonverti. Cum ergo, doinine mi, per os David Messiae sive ihristo Tu venies sacer-
( :

filii noslri vencrunl antequam nos ad fidem Dei, si dos in aefernum secunduio lcgem Mosis .t \aron,
corda nostra convertantur ad lilios, corda eorum staret illu Tu es sacerdosin seter-
lex; seddixit : «

convertenlur adnos. Et sieut dicit Deus altissimus : nuin sccundum ordinem Melchisedech (Psa/.cix). i

• Erunt populusunus, animus unus in Deo glorioso Kl amicus Dei communicavit dc sacrificio panis et
et victorioso (SopJi. iu), » quia non debemusintelli- vini, et non de sacrificio carnium. Ad hoc bene
gere illam conversionem, nisi de iniidelilate ad li- sonat verbum Mosis, cum dixit « Comedetis vctu- :

deni et doctrinam illius Justi, qui esl Magisler sa- stissima veterum (Le v. xxvi), » per quod intelligit
lulis eorum qui credunt in eo et secundum quod , sacrificium Melchisedech. Etiterum Kt novis su- :

dixit David de eo. Ipsc est cujus sacerdotium eril, perven«entibus, id est, novae legis sacrificio publi-
secundum ordinem Melchisedech in eelernum (Psal. cato, vetera, scilicet vestra sacrificia projicietis.
cix), qui obtulit sacrificium panis et vini (Gen. xiv), Nos tamen Dei sumus in omni adventu.
el Mclidiisedech sacerdos Dei ailissiini ante Aaron. CAPUT XX.
Et attende, domine mi, quanta sil differentia iuler De reprobatione sacriHcii Jadseorum, et de clec-
sacrificium Aaron et Justi istius Domini. « Dixit g tionc sacramenti Christianorum.
Domious Domino meo Tu es sacerdos in aeternum : Timeo, dominc mi, quod Deus ejecitnos a se et
(Psal. cix), » non ad tempus sicut Aaron, qui mor- sacrificium noslrum, et acceptavit sacrificium gen-
tuus fuit viginticentum annorum. Item, saerifioium tium, sicut dixit per os Malachise « Xon est mihi :

Aaron fuerunt carnes, et sacrificium illius Justi vohmlas Dominus, neque accipiam
in vobis, dixit

Domini fuit panis et vinum secundum ordihein sacrificium veslrum, quoniamab orlu solis usquead
Melchisedech. occasum ejus magnum est nomcn meum in genti-
DominusperProphetam ostendit
In quihus verl)is hus qua: offerunt in nomine mco sacrificiummun-
;

manifeste quoniam sacrificium Aaron Qniretur dum (Mal.i;. » Krgo apudDcum sacrificium gentium
quando inciperet illud sacrificium in aMernum esl mundius quam saerificium nostrum. Kt insuper
quod finiretur quando inciperet sacrificium in pane quia Dens privavit nos omni sacrilicio mundo, et
et vino aeternaliler duraturum, cum Aaron non sit aliasdocens Christianos, ut ipsi vitarent nos, nc
dataaeternitasinsaccrdotio^sicutisacerdotiChristo. contaminai entur, sicut nos vitavimus gentesomni
De illis filiis dicitetiam Deusperosprophelaa Mosis, tempore quosaerificiumnoslrumfuil mundum apud
(Deut.xxxi) Sanguinemfiliorum ulciscetur et la-
: « Deum et acceptum.
vabit terram populi sui.» Etnos, domine, occidimus Etiam tu, domine mi, nosti quid dicat Deus dc
ptophetas, et non fecit vindictam de eis, nisi per nostro sacrificio cum ait per os David propheta? :

sepluaginta annos sed occidimus Apostoloset Jus--

;
« Nunquid vidistis,vos,quod ego comedi earnestau-
lum Magistrum eorum, et fecit Deus vindictam de rorum, et hircorum sanguinembiherem (Psa/.ix)?»
liliis. Jam mortem
sunt mille anni, et ultra. Et per PerquodmanifestatDeus quodipse condemnat car-
ipsorum Deus terram populi sui, et non dixit
lavit nium sacrificium. Et unde est nobis, domine mi,
terram filiorum Israel. De ipsis etiam filiis dixit quod nos detestamur in gentihus sacrificium panis
David in psalmo centesimo decimo scxto. « Sicut et vini, quod statuit Deus,etin nullo reprobat,sicut
sagittae in manupotentis, ita filiifideles. » Comparat reprobat sacrificium carnium, cum Salomon des-
enim Propheta illos jfilios iideles sagiitis emissis de cribat illud Aaron, dicens Iste seilicet Aaron, : ,

manu Deus omnipotens misit eos ad

potentis, quia extendit manus suas supcr altare, etobtulit sangui-
duodecium partes mundi per quatuor mundi climata, nem uvae, et incensum Deo vivo, et obtulit sacrifi-
fideles hos iilios cum doctrina Legis, Psallerii et cium nostrumde granis terra^, sicut Melchisedech
Prophetarum. Mosen autcm et Aaronnon misit ex- D obtulit pro Abraham ^Ecch. l). Declarat Deus sacri-
tra domum sanctam ad docendum, quia non ad In- ficium gentium per Mosen «Offeretis Deo sacrificium
:

diam, Romam, nec ad alia loca extra terram sanc- de levatis, de area, et de expressione uvaa, et bene-
lam, misil eos annuntiare doctrinam Legis et Pro- dicatvobisDeus etcunctis operibnsmanuumvestra-
phetarum, sed isti fidtles filii sic projectivel missi rum (Lcv. xxm). » Scimus etiam nos, domine mi,
per universum mundum, surrexerunt coram Deo quod Deus mandavit arcam
in principio poni ante
loco nostri, postquam Deus occidit Israel etnomen fcederis Domini, panes et non carnes (Exod. xxv).
noslrum quod hene irfnuit David in psalmo cum
,
Etiam domine mi, eum Deus de hoc in Levitico prae-
dicit « Pr^ patribus tuis nati sunl tibi filii,constitues
: cepit Aaron per Mosen, dieens « Homo de semi- :

eosfilios re^eset principes (PsaA xliv),» et peristos ne Aaron sacerdotis qui habct maculam, non offe-
innovata est lex prima secundum ordinem Melchi- rat sacrificium de panibus, nec aliud quodcunque
sedeeh, qui sacrificium Deiinstituit in pane etvino, sacrificium (Num. xxi). » Et in pluribus Scripturse
ex quihuscommunicavit Ahraham amico Dei. Deus locis Deus praicepit fieri sacrificium de pane et ex
etiam per ministerium istorum mutavit sacrificium farina purissima acceplabit illud, et tale sacrificium
nostrum, sicut mutavit nomen nostrum, et sicut esthodiegentium,scilicel panis exfarinapurissima.
mutavit legem carnalem nostram in legem spiri- De sacrifieio etiam panis fit mentio in primo libro
359 SAMUEI l- MAROCHIANl

Kegum [oap, kxi »

um David venit ad U>imelech, * domo Bancta praBcise. I.\ quo autem loco sacriOcii
principem Bacei dotum Silo, et petivit ab >•" pa i
pnv.i\ nos Deus, scilicel lerra p
ii et

,|in respondit : Non sunl liic pani bla- ubique dispe terrarum, jam sunt-mille anni.
ins, quem non convenit corai der pueris tuis,quia
• Inde venil super nos, el completum esl quo Deua
I I

sanctus est. Et quod gentes ponunl in sacrificio dixit de nobis per similitudinem loquene per os
buo Bquam, non debet nobis inconveniena videri, Is.ua-, ubi ail : • Completa <-^i vindemiael non <-st
quia etiam in Scripturis Banctis invenimus de hoc de castero collectio (Isa. xxxu). Et illud Mala-

oxemplum, Bcilicel quod Deo Qebat sacrificium de chirn • Non esl mihi voluntas in vobis,
: el Bacri-

aqua.el fuit Deo acceptum. Invenimus etiam II fieium non accipiam a vobis [Mal x
Kl illud

//(•7. xxm) quod iluo juvenes hauserunt aquam de Isaiae, cap. Sabbata vestra el festivitales,
1 ; • , el

cisterna quae erat ante portam Betbleem et pro- ,

sacrificium vostrum nou recipiam, quia omnes
pheta David obtulit illam Deo in sacrilicium, Ergo csiis in iram 1). Et illud Isaiae complotura

non est contra Scripturam, si gentes hodie ponant esl super nos « v»uid mihi multitudo victimarura
:
<

aquam in sacrificio quod Nos etiam faciunt De"o. vestrarum, quid mulliplicatis mihi sacrificium de
legimus quod Aaron fecit Deo sacrificium de pane arietibus el carnibus hircorum, ego aulem con-

vino, David de aqua, ot ista tria sunt simul tempsi sanguinem vitulorum, et arietum carnes el
q
1

,>i i' -

in uno sacrificio mundo (quamvis intellectus noster
iil penetrare nequeat) et non sicut carncs tauro-
rum pinguium. Llias noster, ut narratur (/// Reg.
1111, infudil aquam in sacrificium, et Deus misit
ignem de coelo, el acceptavit sacrificium
1/// Reg. xviii). Angelus in figura com-
perfusum
municavit etiam Eliaminpane subcinericio et aqua,
quando Elias ambulavit in fortiludine cibi super
hircorum ? Cum praesentaveritis ea coram me, el
quis recipiet ea a vobis? non deturbetis lapides
meossanctos.Frustranon offeretisultrasacrificium,
quoniam incensum vestrum, ct sabbata vestra, et
cum aqua solennitatesvestrasnon recipiamavobis,quiaodivit
illa anima mea. Si elevatis maiius vcstras ad mc,
avertam vultum meum a vobis. Kl si multiplicave-
ritisorationesvestras,non exaudiam, manus vestroe

illud quodnatura non potest concedere, quadraginta plenaa sunt sanguine {ibid.). Et omne sacrificium

diebus usque ad montem Dei Horeb (/// licg. xix). vestrum sicut cadaver fetidum. Et egressus atrii
Elocetiam sacrilicium vini cum aqua mistum, pul- porlae cxtorioris, elille qui mihi jugulaverit taurum
cherrime et apte describit Salamon propheta in sicut qui dccollaverit hominem, et ille qui obtuleril

libro Proverbiorum, cap. ix, cura dicit « Sapientia :

in sacrificium bircum sicut qui obtulitcanem et ,

altissima communicavit sacrificium suum, miscuit qui obtulit sanguinem porci

vinum sicut qui offerl

vinum suuin et paravit mensam, tunc misil servos 1Isn. i.\ vi Sedabominatiodesacrificii8 apud Deum
I.

suos, dicens Quis est parvulus, veniat ad me, el

:
nihil aliud significat, nisi mutalionem sacrificiino-

insipientes comedent panem meum, et bibent vi- stri carnalis et grossi in sacrificium istius Jusli Do-

num meum lemperatum aqua. » Quid , domine, mini spirituale qui instituit ofierrc panem
ct subtile,

mi, mensa parata Sapientise Altissimi, nisi altare? loco caruium, et aquam mundam loco pinguedinis
Quid Domine, panis et vinum mistum, nisi sacri-
,
carnium, et vinum purum loco sanguinis. Et homo
ficium dc pane et vino, ct de aqua quod lit in al- offertur spiritualiter et acceptabililerDeoi non sicut
tari ? qui sunt insipienles vocati per servos Sa-
animalia decollatapernos, quoe pcrprophelam com-
pienlia', nisi gcntes quie ignorabant Deum, vocatae parantur cadavcri putrido. Et quare non credimus,
pcr apostnlos. Et nolabiliter dicit panem suum et domine, hoec quaa Iocutus est nobis Deus per pro-
vinum suum per id enim innuit hoc sacrificium
,
phetam islum ? Et quid describit lam evidentcr de
gratura esse Deo, quod ad islud convivium iam
et etiam Deus per Jeremiam,
sacrificiis nostris. IHxil

sublime, et tam spirituale non vocavit patres nos- cap. 7. proximos vestros ad sacrificia,et
11 Invitate

tros, qui erant sapientes in Lege, qui erant occu- comedite cumeis carnes sacrificiorum veslrorum,
pati in sacrificio Legis, quod eliam carnale sacri- quia in die qua eduxi patres vestros dc rlsgypto,
iicium non dimisit nobis, sed privavit nos illo. Jam non prseeepi eis, nec verbum feci de sacrificiis, sed
sunt miile anni complcti quod nobis accidit prop- D dixi : Audite voccm meam et ero vobis Dcus, ct

ter ilium Juslum in quem peccavimus. Attamen
Dei sumus.
CAPUT
Quod Deus refutavit jejunia sublata et sacrificia
Jud&orum et Christianorum cletjit.
Valde timeo, domine mi, abillo verbo, quod Deus
fortis etgloriosus uixitpcros Malachiic cap.
sictangit de sacriliciogentium
adoccasum, gcntes ofieruntsacriiiciumnomini meo
mundum. » Ubi adverto quod saerificium nostrum
non fuit acceptum, nisi in uno loco solo, scilicetin
vos mihipopulus si ambulaveritis in omnibusquse
pra^cipio vobis bene erit vobis, » Et non audierunt,
nec posuerunt aurem suam ad dictum meum, ettu,
XXI. domine mi, es qui hoc nosti. Attamen Dei sumus
in omnibus qucc cvencrint nobis.
CAPUT XXII.
Probat abjectionemSynagogae et elcctioncmEccle-
1, ubi six per verbum Doniini ad Iiebeccam.
: «Abortusolisusque Timeo, domine mi, quod dc Synagoga et Ecclesia
inlelligatur illud verbim quod scribitur, cap. 25
primilibriLegis, cumdicit DominusDeusRebeccae,
uxori Isaac « Duse gentes sunt in utero tuo, et duo
:
361 LIBER DE MESSLE ADVENTU PRyETERITO 362

populi venient de utero tuo, et gens gentem supe-
rabit, et major scrviet minori (Gen.xxv).» Domine
mi, sola Hebecca fuit mater Judseorum et gentilium.
Populus major et primogenitus fuit Synagoga, qu;e
niagno fuil. bonore et scientia Dei dotata. Populus
A. ficium Ecclesia; omni tempore duralurum in aeter-
num. Similat autcm Deus illam matri lactanti filios,
et in hoc quod dixit: « Incbriabo tc, » denotat ma-
teriam sacramenti spiritualiter quantum ad vinum
ct per « ubera » denotat in reliquis partibus sa-

secundus genitus et minor apud Deum fuerunt gon- cramenti esse delectabile nutrimcntum et sufficicns
tes, in infidelitate mancnteset inignoranlia siui.Si sacramentinn quo sacrificio jam fruitur et delec-
tamen, dominc mi, Deus occidit Isracl, prout descri- tatur Ecclesia. Jam mille anni sunt, a quo tcmpore
bitlsaias,ct tuncsubversa est Synagoga,qusefucrat privavit Synagogam sacrificio. ^mulus autem ille
major, et servivit gentibus quaa fuerat minor, ut inquo Ecclesia est, tam grata Deo, est Ghristus
compleretur verbum quod Deus dixit Rebeccae : Dominus, et ubera ejus dant vinum perpetuum,de
«Gens gentem supcrabit(//jj'c/.).»Etiam de Ecclesia quo provcnit gaudium sempiternum, et non dicit
dixit Deus per os David « Astitit regina a dextris
: quod dabit carnes et pinguedinem vel sanguinem
tuisinvcstitudeaurato, distinctiscoloribusadornala quae faciunt sacrificium laboriosum. Fuit autem
» Exponitur, domine mi,quod Ecclosia
(Psa/.xLiv). Synagoga sicut mulier quse habuit alium viium,
gentilium,qua3voeaturreginadivcrsitatelinguarum B (supple Deum),etperdiditillumetdomum sanclam.
omnium quce scrviunt ei, est adornala quasi colorum Et ista Ecclesia
fuit cerva in deserto sine marito,

distinctionc. Nam omnes linguae in Ecclesia con- sed Deus vieem illius supplet. Unde ipse fortis ct
cordant in vera expositione legis, Psalteiii et libri gloriosus dicitper Isaiam prophetam: « Puellae se-
omnium prophetarum. Synagoga vero non babuit questratse meliores sunt quam
illsequse habent vi-
nisi unam linguam, et ornatum suum quasi uno rum (Isa. liiv). propheta « Ego faciam,
» Item ille :

colore, scilicet Hebrsea. dicit Dominus Deus, viam, et flumina ad potum

GAPUT XXIII. populo meo electo, et tu, Jacob, non obedies, et tu,
Probat hoc idem pcr verba Malachise prophetse. Israel,non audies (Isai xliii). » Sicut nos, domine
Timeo etiam,domine mi, de verbis inductis supe- mi, sumus extra obedientiam, nec habemus aures
rius frequenter per Molachiam prophetam dixit nec oculos, quapropter captivitas nostra jam usque
;

Deus Synagogae « Non est mihi voluntas in sacri-

:
ad complementum mille annorum pervenit. Timeo,
ficiis vestris, quia ab ortu solis usque ad occasum
domine mi, de lege nostra quae furoris iram habet
magnum est nomen meum inter gentes, quse offe- in promptu, et dicit: « Oculum pro oculo, etc.
runt nomini meo sacrificium mundum (Mal. 1). »
(Lev. xxiv). » Sed cerva illa, asmulum habens uni-
cicut de natura sua mundasunt, aqua,vinum,et fa- U cum, dixit in Evangelio suo glorioso: « Quiteper-
rina pura, de quibus faetum est sacrificium, et non cusserit in unam maxilliam,statue illialteram'A/a/J/j.
indiget mundationeetlotione; sed Synagogaindiget v). »Loquitur David in psalm. xxx Quam magna :

lavare carnes sacrificiorum etpurgarc ventres ani- et quam multa dulcedo tua, Domine quam abs-
marum quce in sacrificio sacrificabuntur, et lavare condisti timentibus eam speran-
te, et complevisti
!ocumdesanguineetpinguedinesacrificiorum,aliter tibus in Et est clarum,domine mi,quodpopu-
te. »

esset horror tractare et videre. In sacrificio autem lus Synagogae timuerunt poenas legis, scilicetocu-

panis et vini etaquaenon apparet aliquid indecens lum pro oculo,quia erat in promptu exseculio.Scd po-
aut turpe. ^Estimo, domine mi, quoddeisto sacri- pulus Eeclesioe speransestindulcedineDei,quiper-
ficio dixit Deus per Salomonem « Melior est buc- :
cussiin faciemnonrepercutiunt. Quapropterparavit
cella panis cum charitate quam vitulus saginatus Deus,scilicet gentibus, magnam multitudinem dul-
cum inimicitia (Prov. xvu). » Buccella amoris, do- cedinissuse quam abscondita Judaeis. Attamen, etc.

mine mi, pura est mansuetudo super mansuetudi- CAPUT XXIV.

ncm, et remissio mutua offensarum, et vitulus odii Quod cantus Chrislianorum est Deo acceplus
saginatus estoculuspro oculo, et occultainterfectio Paveo, domine mi, quod dictum est de apostolis
inimicorum. Ergo, domine mi, sacrificium Synago- D illud Isaia> Manifestabunt sanctum Jacob, evan-
:

gse est vitulus pinguis cum inimicitia, et sacrifi- gelizabunt Deum

Israel, et accipient ignorantes
cium Ecclesise buccella est panis cum charitate, de scientiam, musici scient leges (Isai. xxix). »
el

qua dicit Deus « Melior est buccella panis, » etc.

: Aperte videmus, domine mi,quod jamsunt illi anni
Pulchre etiam describit Deus Ecclesiam assimilando quod iguorantes musici, et docent legem nostram, et
cervis, per os Salomonis, ub ait Gerva Deo cha- : qui sunt ignorantesnisigentiles, etqui sunt musici
rissima in semulo suo, cujus ubera inebrient te in cantantes. Psalterium nostrum, et prophetasin Ec-
omni tempore, et amor illius delectet te in oeter- clesiis suis nisi Christiani? De quibus musicis, sive
num (Prov. v). » Et Ecclesia est Deodilecta cerva cantoribus, dicit Deus per os David « Cantate Do- :

in aemulo suo uno, de quo et qua scribitur: «Cerva mino canticum novum, quia mirabilia fecit (Psal.
charissima Deo in semulo suo, non habens parem in xcvn). » Et quid est canticum illudnovum,domine
nobilitate et gratia. » Tunc addit, domine mi, et di- mi, nisiTestamentum Novum; etAntiquum,nisi lex
cit: « Inebrient te ubera ejus omni tempore, dele- antiqua? Et de istis etiam musicis dicit Deus per
ctare in amore ejus jugiter, » quo significatur sacri- David prophetam: « Contate Domino, omnis terra,
Patrol CXLIX, 12.
 :

BAMUEUS MAROCHIAM 3C4

Imum dicile nomini eju P \1. cxxxiv). « El in A Christum (Psal. Exemplum etiam in Becundo
i i

psallent nomini libro Reg. c. vi, ubi legitur quod « David disoooperto
eodem paalmo: Cantabunt tibi et

tuo universae familiae gentium. Et notanter dioit, capite saltiins iiiin cithara aute aieam Domini

universae familias gentium, el uon Israel singu- quem temeraria uxor sua Michol ausa eat redar-
Deus per oa guere, cui ipse ait: fatua, uonne videbitme Do-
lariter. De istis etiam musicis dicit
cantilenamjinlu- iniiius despectum psallentem ? filii autem Israel so-
David: « Beatus populus qui scit
De nabant buccinam, dum transducebant arcam. » Sed
mine vultus tui ambulabunt (Psal. lxxxviu).
Cantabant tibi quid sumus, domine mi, irridentes Bolemnitalee
illis etiam, domine mi, acribitur « :

gentea in domo Deimeicanticum(Psai.Lxxxvui).i

ipsorum musicorum; nisi Michol fatua, et qui sunt
canentes, nisiChristiani saltanics exsultantes
la loco isto ponit cantilenam antonomastice. Etiam
isii et

Deo in humilitate sicut David ? prsBsertim cum

Bunl mille anni quod nos Judeaei non cantavimus in
,

domo sanota. De islis cantoribus dicit David: « Cau- dicit Dcus : Oinnis spiiitus laudet Dominum
tabunt canticum in icternum.» De no-
domo Dci in (Psal. cl). » Si dixissct : Umnis Israelita praecise,

l.i- dicil " (Juomodo cantabunt canticum Dei in

:
tunc posseiiius aliis iusultare. lloc autem quod
terra aliena ? (Psal. cxxxvi.) » Et qualiter potest
Isaias dixit (|iiod « conspectu cjus
genlcs sunt in

essc, domine mi, quod speramus terram habereet

oomen, cum Deus dixit per Amos prophetam »Ge-
cidil Israel, et non resurget, virgo Israel prostrata
est, et non elevabitur (Amos v). » Idem propheta:
quasi nihil (Isa. xl), » est intelligendum de genti-
g
:
bus istis quie fuerunt antequam habcrent notitiam
Dci pcradvcntum Justi,quia tunc fuerniit pagani et
idololatrae , non dc gcntibus qua3 invcnerunt Domi-

itEt veniet tribulatio et nou satvabilur quieffugerit

num, quae offerunt omni die sacrificium mundum in

cx eis,el si absconderint se in monte Carmeli,inde Oriente et in Occidente, sicut dicit por os Mala-
prsecipitabit eos manus mea; etiamsi descenderint
chix prophetse (Mal. i), utjamsuperius cst allcga-
in profundum maris, illuc rnittam serpentes, ot tuni et certo, domine mi,nos erramus. Attamen,etc.

mordebunt cos; et si abierint in captivitatem coram CAPUT XXVI.

inimicis suis, ibi mandabo gladium et occidet eos, Probat apostasiam Judn-orum a Deo.
el ponam oculum super eos in malum et non in
Paveo doinine, quod apostatavimus a Deo in pri-
,

bonum (Amos ix). « Quod fecit nobis Deus. Jam mo adventuistius Justi,de quo inlroduximusaucto-
sunt mille anui completi, quod canticum et psal- ritates praedictas, et cui expresse conveniuntomnia

mum canlavimus, cx quo sic est Atlamcn, etc. qu33 scripta sunt apud nos in libris Legis et Pro-
CAPUT XXV. phetarum, propter quam apostasiam, sicut Deus
Quod Judcvi indebite rcprehendunt cantiun practendit longitudinem dierum et captivitatem ,

Christiauorum. C istam nobis intulit, et si exspectamus salvatorem

Dominemi,dixit DeusdecantuChristianorum per alium ab illo Justo, non prodesl nobis. Signum est
os David « Omnes gcntes, plauditemanibus,etcan-
: evidens quod pro peccato generali,quod est in no-
tate Dco voce laudis (Psal. xlvi). Et alibi dicit ->
bis omnibus, quod peccatum cum perseveiat in no-
ii
Jubilitate Deo, omnis tcrra,servite Domino in laeti- bis, perseverabit ira super gentem nostram sine
tia. conspectu ejus, dicas lotum jubilatc
Introitc in spe, et lamen exspectamus aliquem alium,quae ex-
(Psal. lxv). » Et » Cantate Domino, omhis terra,
: spectatio non prodest nobis.Et si voluerimus dicere
et annuntiate dc die in diem (Psal. xcix). » Paveo, quod hnec captivitas non est generalis, et quod in
dominc mi, ex quo Deus dixit per os Jeremiae :
aliqua parte nuindi nos habemus regem et princi-
« Docete filios vestros et filias veslras iletum et pem, cito poterimus secundum Ijegem nostramar-
planctum, quoniam morsegressa estper portas ve- sjui de mendacio et eonvinci. Xam si nos Judaei in

stras (Jar. ix). * Ex quo Deus dixiUle his filiis mu- aliqua parte mundi regem et principem haberemus,
sicis per osDavid « Rcges : terrae : et omncs populi, hoc esset de una sola tribu,scilicct Juda,sedDeus
principes et omnes judices terrae; juvenes et virgi- defmivit contra Judam quod non essei super Juda
nes, senes cum junioribus, laudent nomen Domini rex ex illa in aeternum. Unde dixit Jeremias pro-
(Psal. cxlviii . » Et : « In sacrificio cantus honorabit £) pheta : « Peccatum Judae scriptumest stylo ferreo
me(Psal. xLix);»acsiapertediceret: Noninsacrificio in lapideadamantino, insiliens super corda eorum
carnium hircoium, sicut sacrificium nostrum. » Et (Jer. xvii;.» Et id quod scriptum est stylo ferreo in

de his I-aias propheta: « Addiscentes Scripturas, et lapide adamantino qualiter deleri exspectamus, non
totum Psalterium David, sic musicali arte notatum delebitur in aeternum,praesertim cum Deus fortiset
per sonum acutumet gravem. » His omnibus con- gloriosus locutus est per os Isaiae prophetae « Do- :

sideratis, videtur mihi quod nos erramus in hoc, minator Dominus aufert ab Jerusalemet Juda judi-
quod nos in suse laudis sacrificio judicamus, quod cem, prophetam et principem (Isa. m). » De nobis
in Ecclesia Deiexhibent cantando, praesertim cum etiam dicit propheta Osee « Erunt filii Israel sine :

in lege Dci in hoc inveniamuspraecepta etexempla principe, et sine lege, sine sacrificio, sine ephod,
David, qui etiam dicit: « Laudate eum in cithara sinealtari et sine teraphim [therap] (Ose. m). » Nos
et organo, et laudate eum in cymbalis magnis lau- scimus, domine mi, quod ab initio mundi fuerunt
dibus, et omnis spiritus laudet Dominum Jesum aliqui magni et sancti coram Deo, et in principio
 ;

3G5 LIBER DE MESSliE ADVENTU PR^TERITO 3G6

fueruntl onga; vita?, sicut Mathusalem et Enoch, ct A linea usque ad beatam Mariam virgincm matrem
cteteri {Gen. nullum illorum extcndit Dcus
v), et ejus. De Maria vero dicitur sic in Alcorano de fa-
ultra millc nos invenimus inter nos quod
annos, ct milia Adamar Dixit angelus Gabriel ad Mariam
:
:

Messias, sive Christus promissus nobis, fuil natus O Maria,Deus to elegit et docuit gratiam, et prae-
in Babylonia tcmpore caplivitatis illius qua3 fuit elegit super omnes mulieres omnium saeculorum,
septuaginta annorum sed hoc tempus nostrum
, et posuit te quasi novum medium, dividens inter

habet in aetate 1050 annos quam fabulam et non;

homincs terrenos et angelos Dei in paradiso deli-
prophetiam nulla ratione possumus defcndere, et ciarum.Dicunt etiam omnes Sarraccni quodChristus
tamen dicimus et asserimus in Synagogis nostris, sive Messias habuit a Deo poteslatem faciendi mira-
ubinullus commiscetur nobisextraneus.Sed audias cula, sanandi omncm languorem et infirmitatem,
doctrinam Christianorum publicam supcr psal. ct ejiciendi dsemonia, et suscitandi mortuos, et sci-
i. xxxvi « Fundatam ad Sion dicet homo, et homo
: vit omnia secrcta cordium, et credunt omnia mira-
natus cst in ea, et ipse qui est, fundavit cam. » In cula Jesum fecisse quse Evangelium commemorat.
verbis istis nominat Mariam dominam nominecivi- Et hoc expresse testificatur Alcoranus ubi dicitur
tatis, et dicit quod » homo natus est in ea, h et non in capite praedicto quod Messias scivit et scit omnia,
dicit, talis Israelita vel talis, ul intelligas quod filius et eliam secrcta cordium. Unde verba Mahometi
g
Marise nonfuit unquam
lumbis alicujus hominis.
in fuerunt talia : Scivit Eise, id est Jesus, omnem li-

Et in secundo libro Regum capite seplimo, hoc brum et omnem sapientiam , et etiam totam lcgem
manifeste declarat, cum Deus dieit ad David « Quan- : Moysi, et quid homines comedebant et bibebant in
do compleveris dies tuos, et dormieris cum patribus domibus suis, et quid reponebant in thesauris suis.
tuis, suscitabo progeniem tuain post te, qme egre- Dicunt etiam de Christo, sive Messia, quod, dum
dietur de utero tuo, et ego ero illi in patrem, et fuit inhoc mundo, contempsit divitias et abjecit
ipse erit mihi in filium. »Sed nunquam fuisset pos- carnales delectationes, nec habuil concubinas, quse
sibile, domine mi, quod aliquis egrederetur de utero sunt occasio peccati et causa inobedientioe. Item
patris sui, sed hoc expresse ponit ad demonstran- inducit in Alcorano illud verbum evangelicum
dum, quod Christus non foret concipiendus in mu- « Vulpes foveas habent, et volucres cceli nidos (Luc.
liere per semen decisum de lumbis viri, sicut cae- ix). » Et heec omnia licct sint sine auctoritate a

teri homines, tam a David quam ab aliis descen- parte dicentium, sunt tamen conformes his quse pro-
dendo. Dicit etiam Deus per os David in psal. cix: phetse dixcrunt de Messia in primo adventu suo,ut
« Ex utero ante Luciferum genui te, » ac si Deus patet in prsedictis. Dicunt etiam in Alcorano quod
de Christo suo, quod de
fortis et gloriosus diccret Eise, id est Jesus Chrislus, est Vcrbum Dei,et hoc
voluntate sua, quod est Spiritus sanctus genuit ,
Verbum Dei, est Jesu Christi apud Sar-
scilicet esse
eum, et non de semine dicendo, cum ponit ex utero, racenos quasi nomen proprium, ita quod nullus alius
quia Christus natus ex utero sine virili semine homo vocatur in hoc nominc, nisi Jesus, quem vo-
prsetercursum solitum naturse , et nsec est vera cant Arabice Eise. Dicuntur etiam in Alcorano sic :

doctrinaChristianorum quse non intrat in capitibus « Dixit Dcusad Eise: Ego sum sufficientia tua, ego
nostns, propter hoc evenit nobis illud quod evenit levabo usquc ad me, ct purificabo te infidclibus.»
te

nobis. Describit etiam per cumdem modum Chri- Considcra ergo, domine, quod gens Judoeorum pro-
stum nasciturum David propheta cum dicit in pter captivitatem quam passi sunt jam mille annis,
psal. cxxxi Juravit Dominus veritatem
: De fru- : sunt cnim paucissimi Judaei comparatione aliarum
ctu ventris tui ponam super sedem tuam. Attamen nationum. Nam Sarraccni multiplicati sunt, et cre-
Dei sumus. scunt quolidie. Fides autem Christi implevit tolum
CAPUT XXVII. mundum. Nos vero nbiquc dispersi sumus a Deo
Conclaendo inducit aliqua dicta Sarracenorum de nostro, et ubiquc sumus paucissimi sicut Ruben ,

Jesu et Maria matre ejus. cui dixit pater « Non crescas, etc. (Gcn. xlix). »
:

Certe, domine mi licet nobis non opponant

, Nos au^em non crcscimus, et illi crescunt quibus
Christiani dicta Sarracenorum, prsecipue quae tra-
dunlur in Alcorano et in expositionibus ejus scien-
tes quod nos non reciperemus, sicut nec ipsi reci-
piunt, tamen ad fatigationem nostram esse ct ad
fortificationem credentium, si nobis opponerentur
illa quse dicuntur a Sarracenis de Jesu et de beata
Maria matre ejus. Omnes enim Sarraceni dicunt
quod ipse fuit ille Messias quem praedixerunt ven-
turum, et prseponunt illum Mahometo eorum deo
quantum ad genealogiam. Fatentur enim quod pa-
rentes Mahometi fuerunt idololatrae et pravi, ex
semine Agar ancillae. Et dicunt quod Messias fuit
filius Isaac et prophetarum et justorum, et recta
D inimici super omnes gentes, et nil proficimus. Tcsti-
monium multorum stat semper contra nos, scilicet,
Christianorumet Sarracenorum,Alcoranuset Evan-
gelium Christi, quibus nolumus credere, quamvis
meo judicio Alcoranus nihil valet cum manifcste
contineat contra, sicut ipsc nosti, et compositores
ejus, apparet evidenter quod utcunque ignoraverint
Tastamentum. Sed quid dicemus de Evangelio
Chrislianorum, supposito quod Christus sive Mes-
sias jam venerit, nihil enim continet contra prophe-
tas et legem nostram, scdest manifestatio omnium
propheiarum, et promissionis impletio, quoe in lege
continentur sumendo spiritualiter, prout continet
 OSBERNUS CANTUARIKNSIS ECCLESIiE MONACIIUS. 368

doetrina Christianonun. Nihilominua, domine mi, A Deum ejue Scripturara doonil ut oorrnptna homo
Buper bia dubiia ad te reeurro, mazime auper primia penilue ignorana.
aoetria quae habui b propbetie, quia de Alcorani
teatimonio Boio quod quaai oihil reputabia, tu ma« Explic. Epistola H. Samoel miasa ad R. la, avb
Kime qni Arabioom Boia. Perfeote enim noati quia anno Domini louu, tranalata de Arabioo in Luti-
...
Mahometue, qui dizil ae prophetam, neo ,-,».,
.

ven- ii.,.. ">"" per F. Alphoiisum Iloutliomtitis ordtnis

Pra}d?catorum Lb anno Domini 1389.
lura presdizi, el qui dizil ae nuntium Dei, eontra

ANNO DOMINI MLXXXV.

OSBERNUS
CANTUARIENSIS ECCLESIjE MONACHUS ET PR^CENTOR.

NOTITIA HISTORIGA
(Oudin. Commcnt. de Scriptoribus ecclesiasticis, II, "751.)

Osbernus Canluaricnsis Ecelesiee monachus et
prsecentor, quem (iuillelmus Cavus omisit, natione
Anglus, vir multse pietatis ct eloquentise, qucm
Possevinus in Apparatu Sacro ad annum 1020 tlo-
ruisse asserit, atque Carolus Saussayus lib. v
B chicpiscopatum suscepit, nimirum an an. 1070. Inte-
rierunt eo tempore praecipua Ecclesiae Cant. monu-
mcnta, et veterum archiepiscoporum ct sanctorum
Anglicorum Vitaa elcgantiores. Superfuerunt dun-
taxat aliqua in Anglicam linguam olim conversa. I t

Annalium Aurelianensium, cap. 8, Obsernum vocat, hanc jacturam resarcirel, et ex Anglicanis reliquiis
nisi typographi is lapsus est. Ita quidem senseram archiepiscoporum Vitas Latine concinnaret, sibi a
in Supplemento scriptorum, pag. 322, sed attentis commonachis suis operam fuisse datamOsbernusin
propius omnibus, hunc Osbernum Cantuariensem pryefationeadOunstaniVitaminnuit.Obitumilliushis
monachum, Lanfranci archiepiscopi Cantuariensis verbis ObituariumCantuariense tradit : iv Kalend.
familiarem synchronum, sub Guillelmo Notho
et Decembris obiitOsbernus prascentorecclesiaeChri-
Anglorum rege anno 1080 ct ultra floruisse proba- sti Cantuariensis. Ex his Vitis hodiernum exstant

bilius esl, dequo ita iuillelmus Malmesburiensis in

( Vitae SS. Dunstani et Elphegi cum Historia de tran-
libro De regibus Anglorum, cap. 8, ubi de S. Dun- slatione Elphegi,Singulas edidit Henricus Warthon
stano PJura ci non contemnenda dc viro volentem
: a quo verbatim haec pleraque accepimus, tomo II

dicx •<;>[ Canfuariae cantor Osbernus,qui ejus

C Anglia? sacra?, pag. 88, 122 et 143, ex unico biblio-
Vitam Romana eloquentia composuif, nulli noslro thec3eLanibethana3Codicc,quiEcclesiaeCantuarien-
tempore stylo secundus, musica certe omnium sine sis olim fuit, et plures archiepiscoporum et sancto-
controversia primus. Quibus verbis claruisse suis rum Cantuariensium Vitas complexus est. Com-
quodammodo temporibus, testatur Guillelmus Mal- mentarium suum de Vita S. Dunstani Osbernus
mesburiensis. Apud Cantuarium natus, salfem a duobus libris absolvit. Primus de rebus ab ipso
teneris annis apud Cantuariensem ecclesiam cnutri- vivente gestis, secundus de miraculis post mortem
tus fuit. cnim lib. n Dc Vila S. Dunstani, cap.
Sic factis agit. Uterque apud Acta sanctorum Antuer-
12, scribit:Forteego cum nJio pucrulo cooctaneo mco piensia Bollandistarum, tomo iv Maii, pag. 359, de
atf altare Christi (Cantuariae) ministraveram, con- quibus loquiturlate Danicl Papebrochius, pag.3-41,
summatoqve minisierio per gradus descendere inci- in conimentariis Vitae S.Dunstani proeviis Et apud
piebam. Idem capitulo 20 ejusdem libri, tradit sibi Acta Benedictinorum Mabillonii, Sseculo v, p. 654
commissum fuissc praedicationis munus a Lanfranco exstat. Librum autem secundum prsetermisit loco
archiepiscopo. Officia vero, quae gessit in ccenobio citato Warthon, ideo quod ad historiam perparum
Cantuariensi mcmorat nota librarii, ad calcem libri contulerit, prsefatione tantum data pag. 121, ut
ejusdem addita in codice Lambethano Explicit :
p. inquit in praefatione ad tomum n Anglise Sacree
Liber miraculorum heatissimi Palris nostri et pa- num. v, pag. 9. Itaque Vitam et miracula sancti
troni archiepiscopi Cantuariensis Eccleske, sccun- Dunstani Cantuariensis archiepiscopi libris duobus
dum Osbcrnum hujus Ecclcsisc commonachum et contexuit, quos reprsesentat Laurentius Surius ad
prsccentofcm et subpriorem, qui erat vir doctissi- diem 19 Maii, teste Gerardo Joanne Vossio, lib. n
mus. Hujus setate ecclesia Cantuariensis incendio De historicis Latinis, cap. 46, pag. mihi 357. Ve-
conflagravit, eo circiter tempore quo Lanfrancus ar- rum hos ex manuscripto codice Colbertino primus
 Hf/J NOTITIA HISTORICA
ediditJoannes Mabillon. Soeculo V sanotorum ordi- Aijgi
nis divi Benedicti, page 659 sequcntibus,quos
et
nonnulli oredidcrunt idem esse opus quod apud
Surium die 19 Maii sub nominc Osberti monachi
legitur. Idem Osbernus scripsil etiam Vitam saucti
Odonis,Cantuariensisarchiepiscopi,quam exeodem
manuscripto codice Thuano Colbertino, edidit loco
citato idcm Mabillon. pag. 287, qusedicitur quoque
exstare ms. Cantabrigiye, in bibliotheca Collegii
SanctiBenedicti. Denique VitametPassionemsancti
Elphegi Cantuariensis episcopi ct martyris, quani
, 12, licct manu recenlioreOsberninomenpradigitur,
ediderunt successores Bollandi, ad diem 19 Aprilis,
tomo II, pag. 621, et sequcntibus quse etiam ms. :
supercst Cantabrigise in Collegio citato, cum Vita S.
Martini, Odilonis. Majoloeet aliorum, ejusdemOs-
berni. Vitam S. Elphegi ab OsbernoscriptamEad- 3
merus, lib, i De Vita Anselmi, cap. 29, sic lauda-
vit Historiam vitas ac passionis cjus (Elphegi) di-
: dat, levioris
ligenti studio fieripraicepit ( Lanfrancus), quam qui-
dem Historiam non solum plano dictamine adlegen-
dum,verum etiam musico moclulamine ad canendum,
ajucundse memorioe Osberno, Cant. EccJesiee mona-
cho,'' ad prseceptnm illius nobilitcr editam, ipse sua
prudentiaamoremartyriscelsiusinsignivit,insigm-
tamauctorizavit, auctorizatam in EcclesiaDeilegi
cantarique instituit, nomcnque martyris hacin parte
nonparum glorilicavit. Compendium hujusce Vitoe
extat apud LegendamNovamCapgravii,atqueexin-
.de apud Suriumdie 19 Aprilis,ubi Osbernoinscri-
bitur, et tanquam Osberni opus a Baronio et aliis
citatur. Opus Osberni genuinum evulgarunt colle-
ctores Actorum eanctorum Antuerpienses, die 19
Aprilis, addita Historia ejusdem de translatione S.
Elphegi,ex Harpsfeldii Historia ecclesiastica, quae
non longe post initium deficit. Utramque autcm ex
codice Lambethano perfectam dedit Hcnricus War-
thon, tomon Angliae Sacrae, pag. 122 et 143. Ex-
stat utraqueincodiceantiquobibliothecae Cottonia-
nse Otho A. 12, et in alio adhuc vetustiori Vilellius
D. 17, cui utrique Osberni nomen manu recentiori
prsefigitur. Osbernum autemauctorem fuisse, prse-
ter Eadmeri locum supra adductum et codicis ms.
Lambethani fidem, constat quoque ex Malmesbu-
riensi fol. 116-139, qui Osberni librum De Vita El-
phegi laudavit, et ex eo multa in nostro totidem
verbis reperta descripsit. Haec Warthon in preefa-
tione ad tomum II Angliao Sacrse, num. 6, pag. 9.
Cum autem idem scriptor ibidem procurasset
imprimi sub Osberni nomine librum De Vita S.
Odonis archiepiscopi Cantuariensis, pag. 78,item-
que. pag. 15, librum De Vita S. Bregwini Cantua-
riensis archiepiscopi; illosque postmodum Osberno
suppositos putaverit, illius censuram hic subjicere
visum est quam habet in praefatione ad tomum II
Angliae Sacrae, num. 1 et 8, pag. 10.
« Osbernum conscripsisse Vitam Odonis archi-
episcopi Malmesburiensis testatur, qui in texenda
suaDepontificibus Anglorum Historia,eadem usus
est. Ex pluribus autem quse adducit illius loci col-
370
haud obscure potcst libnim Osberni de Vita
Odonis(|uein.Malmrsburiensis vidit, a QOStrodiver-
sum fuisse quod et Joannes Mabillonius autea ob-
;
servavit. Hunr tamen
qui superest lilinim sub
Osberni nominc idem Mabilloniuse vulgavil SffiOUlo
Benedictinorum V,pag. 283, eumdemque iusoriptum
eidem auctori, nos ex eodem codice Lambelhano
rcpraesentavimus. Praeterquam enim quod alium
Vita3 Odonis scriptorem Baleus, seu Pitsius, non
memoraverint, huie in codice Cottoniano Otho A.
Quin etiam Jocelinus De Historicis Anglicis, cap.10,
\ ilam Odonis ab Osberno scriptam hac sententia
inchoatamessedicit Venerabilis Christi confessor
:
Odo nobilibus, sed paganis, ctc, qumlibri a nobis
editi initium facit. Illa deniquc, in quibus Vita a
Guillelmo Malmesburiensi citata a nostra discor-
momenli sunt. Poslea tainen errorem
deprehendi,inantiquoenimcollegiiCorporisChristi
Cantabrigiensiscodiee,ha?c Vita inter alia Eadmeri
Opera reponitur, "eidemquc inscribitur. Huic itaque
restitui debet. Vitam B. Bregwini brevem exeodem
codice Lambethano accepi, inter Odoniset Elphegi
Vitas collocatam. Hinc nata est mihi lieentia, illam
Osberno deberi posse. Postmodum vero illam in
Joannis TinmuthensisSanctilogio inveniad calcem
Historise Aureae in bibliotheca Lambethana. Eam
Tinmuthensisexuberiori commentario Eadmeride
Vita ejusdem accepit, verbis istius ut plurimum
asservatis. De Eadmeri libro inferius dicendum
_ est. »
Intermss. codices ecclesiarumAngliaa cathedra-
lium, num. 5996, in mss. Thomae Galei codice 162,
Osberni epistolpe exstare dicuntur. Quoad autem
Vitam sancti Edwardi regis, quam Gerardus Joan-
nes Vossius, libro n De Historicis Latinis, cap.46,
pag. 380, dicit exstare ms. in volumine De vita et
miracnlis quorumdam sanctorum, quod a VitaMar-
tialis incipit, in Collegio divi Benedicti Cantabrigiae,
ubi extremo loco repertas Vitam regis Eduardi in
epilomen'contractam extract. domini Osberni Wes-
tmonasteriensis, ut est apud Thomam
Opi-Jariies.
nor id esse non verum, nec illam unquam ab Os-
berno Cantuariensi compositam, sed longe serius
ab Osberto nimirum Westmonastericnsi, circa
annum 1136, cujus aelate nondum Edwardus in al-
D bum sanctorum relatus fuerat, ut ex epistolis illius
constat, de quibus disseremus postea. Confundant
plerique hunc Osbernum cumOsberto ejusdemfer-
me temporis et instituti et nationis, cui inscripsit
libros duos, unum De vita, alterum De miraculis
sancti Dunstani Cantuariensis archiepiscopi, quos
Surius ad mensis Maii sed truncatos et
diem 19
mutilos ;
utcunque
integros autem, atque sanatis
eorum vulneribus, edidit Joannes Mabillon, Sseculo
III sanctorum ordinis divi Benedicti. pag. 701 et
seqq. OsbernoCantuariensi legitimo auctori restitu-
tos. Agit de utroque Osberno et Osberto Gerardus
Jcannes Vossius, lib. n De Historicis Latinis, cap.
 ;

371 OSBERNl MONACHl CANTUAKIKNSIS. 372

i.t pag. iiuiii 380 et eap. 19, pag. tnihi i"'». De A vocat. Henricus Warthon in prmfatione ad tomum II
Osberno Cantuarienai monaoho Joannes Lelandua Angliai Saores, num. i, '>, 1 et x, quem hio ex-
'»,

Colleotaneorum vol. I, oum. i, ul>i Vita 8. Elphegi scripsimns. Joannee Mabillon, io Aetia aanotorum
arohiepiaeopi, auotore Oaberao Cantuarienai. pag. ordinis divi Benenieti Seenlo sexto, parte i. pag.
•2-1, exoerpitur. Collectaneorum volum. IVnum.
l.t 118, Vitamsancti Elphegi profert, editionis
ul)i

104, pag. 187. Casar Baronins in Annalibns ad an- Parisiensis apud Carolum Itohustcl, anno 170i,in*
nuin 840,855, 857, 880, et in Notis ad Martyrolo- folio.
gium Romannm die 19 Maii, qui ubique Osbertum

VITA SANCTI DUJVSTAM

AaCHIKPISCOPl CATUABJERSIS

Auctore OsBERNO cjusdera Ecclesicu Cantuariensis monacho.

(Vide Patrolog. tom. CXXXVUI, col. 407, inS. Du.nsta.no.)

VITA SANCTI ELPHEGl

ARCHFEPISGOPI CANTUARIENSIS ET MARTYRIS
AUCTORE OSBERNO.
(Mabill. Acta SS. onl. S. Dened. Sa;c. VI, parte i, pag. 114, ex Aprili Suriano et ms, cod., Thuaneo.)

0BSERVAT10NES PRiEVI^.
1. Beatus Lanfrancus, Cantuariae antistes, a
sancto AnselmOjtunc Beccensi abbate, persuasus,
Liphegum archiepiscopum Cantuariensem, qui a
Danis interfectus fucrat, pro vero et indubitato
martyre posse haberi, ut inferius dicturi sumus,
Osberno Ecclesise sua3 monacho provinciam dedit
ejusdem sancti martyris Acta litteris mandandi, ut
in officio divino legerentur. Pontificis imperio ob-
temperavit Osbernus, ac beati Elphegi Vitam non
solum « plenodictamine, » ut, aitEadmerus, verum
etiam musico modulamine ad canendum » edidit.
« riensis Ecclesiae monacho. adpreeceplum illius no-
Hanc ex Surio exhibemus, addito ex ms,codice bi-
B 2. Elphegi non solum ab Osberno
Vita sancti
auctoritatem habet, sed etiarn a beato Lanfraneo,
qui eam approbasse, et toti Anglicanai Ecclesise
legendam tradidisse memoratur apud Eadmerum,
libroi De vita sancti Anselmi,ubi de Lanfranco sic
loquitur ? « Historiam vitaeac passionisejus(sancti
Elphegi scilicet) diligenti studiofieri preecepit, quam
quidem Historiam non solum plano dictamine ad
legendum, verum etiam musico modulamine ad
canendum, a jucundae memoriae Osberno, Cantua-
biliter editam, ipse sua prudentia pro amore illius

bliothecaeThuanae prologo, quem Bollandini etiam martyris celsius insignivit, insignitamauctorizavit,

ediderecum prolixiori Vita,quam genuinum Osberni C auctorizatam in Ecclesia Dei legi cantarique insti
fetum existimant. Verum cum haec Vita, quae in tuit, nomenque martyris hac in parte non parum
Aprili Bollandianopublicata est, ea ipsa solummodo glorificavit. » Ex hoc apparetsanctiElphegimemo-

pluribus verbis referat quae apud Surium pauciori. riam jamsseeulo undecimo celebrem fuisse, utpote
bus exprimuntur, breviorem hic sufficere visum est. cujus festum per totam Angliam tunc solemne ha-
Elphegi Vitee ejusdem translationis historiam sub- bebatur, quoditem exipsaejus translationis Histo-
jungimus, quam idem Osbernusaliquanto postedi- ria manifeslum erit. Hujus sancti martyris cultus

tam Vitamconscripsit, utipseinnarrationis exordio
at testaur. Hanc vero ex laudato codice Thuaneo
primum descripsimus, sed eampostmodum inveni-
mus in Anglia Sacra editam ex mss. Anglicanis
cujussolummodofragmentumdedcrunt Bollandiani,
quod imperfecta in eorum codice haberetur.
exinde in Anglia perseveravit usque ad ejuratam sub
Henrico VIII fidem. Imo non apud Anglos solum,
verum ettam apud alias naiionescelebrisfuitsancti
Elphegi memoria, cujus diemfestum agi in Dolensi
ecclesia apud nostros Brittonesobservavit Godefri-
dus Henschenius. Nomen ejus praeter Angticanum
 1 —

373 VITA S. ELPIIEGI. OBSERVATIONES PR.EVLE. 374

Martyrologium ct Bcnedictinum, Romanum etiam,» loquens dixit ei « Angli isti, intcr quofl dcgimus, :

Galosianum et alia qua? po-;t sseculum xi conscripta « instituerunt sibi quosdam quoa colerenl san< I

snnt, repraesonfant; idquc die 19 Aprilis, qui ipsi « dc quibus cum aliquando qui fuerint, seoundum

sii|)remus fuit. Ejus vcro translationis festum die 8 « quod ipsimet rcferunt, nientc revolvo, de sanctita-
Junii consignat Osbernus ipso in translalionis « tis eorum mcrito aniinum a dubietate Qectere
1 i

sloria. Apud Germanos non ignolum fuisso pater cx « ncqueo. Et ecce unus illorum est in sancta cui
ejus clogio quod Trithemius in nova editione Chro- « nunc, Deo auctore, preesidemus scdc quiescens,
nici Hirsaugiensis inseruit ad annum 1015. Anno « Elphcgus nomine, vir bonus quidem, et suo tom-
scquenli consignat ejus martyrium Chronici Saxo- « pore gradui archiepiscopatus prsesidens ibidem.

nici sive Magdaburgensis auctor, ubi l>eatum hunc « Hunc non modo inter sanctos, verum ct inlcr
virum nescioqua rationo Dustoin appellat; sie voro « martyros numeranl;licet eumnon proconfessione
habet « Eodern tempore Nortmanni, duce Turkilo,
: « nominisGhristi,sedquia se pecunia rcdimerenon

Gantuaria) civitatis egregium antistitem, nominc « voluit, occisum non negcnt. Nam cum illum, ut

Dustein,captumcum ca^tcris, vinculisctinediamore « verbis utar Anglorum, eemuli ejus etinimici Dei
suo crudelitcr exstinxcrunt. Qui humana motus fra- « pagani cepissent, ettamenpro reverentiailliusei

gilitate, pecuniam promisit, etinducias poposcit, ut d « potestatemseredimendiconcessissent,immensam

si redcmptiono acceptabilimortcm cvadcrcnon pos- « pro hoc ab eo pecuniam expetiverunt quam quia /

set scmetipsum gemitibus purgaret. Transactis

, « nullo pacto poterat haberc, nisi bomincs suos
induciis, promissum poscentibus ail « Proesto sum,
: « eorum pecunia spoliaret, et nonnullos forsitan
« paratus ad omnia pro Christi amore, ut suorum « invisoe mendicitati subjugaret, elegit vitam perde-

« servorum exemplum merear tieri. Quod autem » re quam eam tali modo custodire. Quid hinc igi-

« vobis mendax videor, non voluntas mea, sed « iur tua fraternitas sentiat, audire desidero. » Et
« egestas eifecit. » Illis dux Turkil
soevientibus quidem illc, sicuti novus Anglioe civis, hoec summa-
accurens inquit « Ne, queeso, faciatis, omniaquoe
: tim perstringens Anselmo proposuit.
« haboo, excepta navi, ne in Christum Domini pec- i. Attamen causam necis beati Elphegi historia-

« cotis, libens trado. At illi

» effrenes boum capiti-
bus et lapidum imbribus innocentem sanguincm
effundunt. Statimque unus de primiccriis membris
debilis cffectus, agnovit in semctipso quod peccavit
in Dei electo. » Ejusdem sancti viri meminerc om-
liter intuentes vidcmus non illam solam, scd aliam
fuisse ista antiquiorem. Denique non ideo lantum
quia se peccunia redimere noluit, scd etiam quia
paganis persecutoribus suis, civitatcm Gantuariam
et ecclesiam Christi in ea sitam concremantibus,

ncs, quotquot sciam, Anglicani scriptores, qui ejus — civesque suos atroci morte necantibus, Christiana
Acta ex Osbcrno desumpserunt; si quid de sancto liberlate obsislcrc, eosque a sua infidelilale convcr-

Elphego in his occurrit singulari mcmoria dignum, tcre nisus est, ab eis captus et crudeli cxanimationc
illudper modum notularum ad ejus Vitam cxhibebi- est occisus. Sed Anselmus, ut vir prudens, viro
mus.Hic monere sufliciat sanctum Elphogum conci- prudenti juxta interrogationcm sibi propositam
lio^Enhamensi generali totius Anglioe proefuissc, simpliciter ita respondil, dicens: Palam est quod «

quod sub yEthelredo rege die sancto Pentecostes « is qui ne leve quidem contra Deum peccatum

habitum fuit; ad quod regis edicto, non solum totius « admitlat, morinon dubitat,multomaximemorinon
regni episcopi, sed et allii optimatcs convenerant, « dubitaret, priusquam aliquo gravi pcccato Dcum
ubi multaad disciplinamecclesiasticam l^ecte insti- « exacerbaret. Et revera gravius peccatum vidctur
tuendam apud Spelmannum, tomo
statuta sunt, quoe « esse Ghristum negare, quam quemlibot terrcnum
I Conciliorum Anglioe habentur, et in Conciliorum « dominum,proredemptionevitoesu8e,homincssuos
generalium Labbci tomo IX. « per ablationem pecuniee illorum ad modicum gra-
3. Nemo, utquidcm mihi videtur, inficiari potest « vare;sedhocquodminusest Elphegus noluit face-
sanctum Elphcguminter verosmartyresesserecen- « re.MultoigiturminusChristum negaret, sivesana
sendum, postquam sanctus Anselmus probavit non « manus eum ad hoc mortem intcntando constrin-
minus ipsi quam sancto Joanni Baptistoe martyris D « geret. Unde datur intelligi, miram pectus ejus
tilulum deberi. Id fusius narrat Eadmorus libro i « justitiam possedisse, quando vitam suam maluit
Dc vita sancti Anselmi, cujus verba huc referre « dare, quam, spreta charitate, proximos suos scan-
visum est, utpote a multis proetermissa quoe tamen :
« dalizare. Quamobrem longe fuit ab eo illud Vee
maxime ad sancti hujus antistitis gloriam cedunt. « quod Dominus minatur ei per quem scandalum
Sic itaque rem narrat « Erat Lanfrancus adhuc
:
« venit. Nec immerito, utreor, inter martyres com-
quasirudis Anglus,necdumquesederantanimo cjus « putatur, qui pro tanta justitia mortem sponte
qmedam instilutiones, quas reperierat in Anglia. « sustinuisse veraciter prasdicatur. Nam et bcatus
Quapropter compluresde ilbs magnafretus ratione, « Joannes Baptista, qui proecipuus martyr et vene-
tum quasdam mutavit sola auctoritatis suee delibe- « ratur et creditur a tota Dei Ecclesia, non quia
ratione. Itaque dum illarum mutationi intenderet, « Christum ncgaret, sed quia veritatem tacere no-
etAnselmum unamimcm scilicet amicum etfratrem « luit, occisus est. Et quid distat inter mori pro

secum haberet, quadam die familiarius cum eo « justitia, et mori pro veritate? Amplius, cum,
 »

375 OSBERNI, MONACHJ CANTUARIENSIS 370

loro Eloquio, utvestrapaternitasoptime A. Elphegum,ut \<-n- imignum et gloriosum marty-

« no\it, Christue el veritas, el qui pro rem Cbristi, deincepe me eolere el venerari
i
justiiia et pro veritate m tritur, pro Christo mori- > corde, gralia Dei juvante, conftdo. » Quod ip

tur; quiautem pro Christo moritur, Ecclesia postmodum devofe exsecutus est, quin el Historiam
« testemartyrhabetur Boatus vero Elpheg is eeque vit.i- ac passionia ejus diligenti studio fleri praece-
• pro justitia, ul I"- itus Joannes pa pro ve- ) I
quidem Historiam non solumplano dic-
pit. (.iiiaiu

« Curergomagis de uniusquamde alterius

ritate, tamine ad legendum, verum etiam musico modu-
« vero Banotoque martyrio quisquam ambigat, cum lamine, etc, ut supranum. 2. Hasc Eadmerus in
• par oausa in mortis perpessione utrumque deti- Vita sancti Anselmi.
« neat? ii. Porro in eadem Danorum persecutione , ("an-
poe quidem, reverende Pater, in quan- tuaiia a barbaris occupata,multos marlyrio affectos
• tu in perspioere possum, rata esse ipsa ratiodocet; fuisse nonobscure tradunt Anglicaniscriptores, ex
« attamen vestrse prudentim est el me, si aliter sen- quibus Leotronam abbatissam monasterii Sanetsa
.. til ali hoc corrigendo revoeaic, et quid potissi- MiUli ith.e, cum multis monachis (>t sanctimoniali-
i
mnni in tanta re sentiendum sit, EcclesbeDeido- lms commemorat Martyrologium Benetlictinum die
cendo monstrare. A.d quod Lanfrancus « Fra* : 30 Julii. Legendus eade re HogtriusdeHoveden ad
« ter, inquit, subtilem perspicaciam et perspicacem B annum 1011, uhi de hac clade multa habet. Sed jam
« subtilitatem ingenii tui vehementer approbo et Elphegi Vita proferenda est.
« veneror, firmaque rationo tua edoctus, beatum

INCIPIT PROLOGUS OSBERNI MONACHI.

Omnibusinfide Christi manentibus indignus san- improbamus, in ea a subsequentibus multo maxime
cta3 Cantuariensis Ecclesiae metropolitame filiusOs- improbandi videamur. Sane veritatem rerum ita
behnus, gratia vobis et pax a Deo Patre nostro, polliceor, ut nulla me, sublato, si quis infuerit,
el Domino Jesu Christo, et amborum Spiritu splondore verborum, dicturum profitear, quae non
sancto. aut ab his qui viderunt,aut a videntibus audierunt
gravem in illum sanxit vin-
Si ccelestis scntentia aceeperim, et eis fide simul et auctoritate plurimum
dictam qui aceeptam pecuniam sudario reponere, priestantibus. Quorum quidem vocabula idcirco
quam mensoe nummulai-iorum maluit apponere, ne- spontc refugio, quoniam dicendi primitias barba-
quaquam mihisuccenendum esseexislimo,si hujus ricis appellationibus decolorare nolo. Aliqua tamen
sententiae periculum devitans, ea
que de glorioso de his rebus non incommode scripta inveni, quo-
Christi martyreElphego ipse agnovi, aliis quoque rum sententias exindeassumptaspraesenti scriptu-
agnoscenda proponam. Erit autem divinoe providen- rae congruo ordine inserendas judicavi. Illius itaque
tise et me veraciter dicentem, et illos salubriter au- fretiauxillio,cujusgratuitabonitatesumusquidquid
dientes, ita retribationis suae bcneficio clonare, ut bene sumus, cujus largiflua miseratione sapimus
neque me laboriosa» aliquantulum narrationis, nequo quidquid bene sapimus, tangamus psalterium, tan-
illos usurariae pceniteat operationis. Illud quoque gamus et cytharam, ut in altero sempiternam mar-
non mediocriter ad dicendum me invitat, quod eos tyris gloriam exsultando praedicemus, inaltero cor-
plerumque torporis accusamus, qui res quas suis porales ejus passiones imitando veneremur ; ac
quidem temporibus ad honorem Allissimi factas no- quemadmodum,precipiente invictissimo totius Lati
verunt, dictitandi officio ad sequentes transmittere nitatis magistro Lanfranco archiepisco musica ,

noluerunt. Quorum nos desidiam aut certe vitupe- virummodulationedudumextulimus,sic,cogentibus

rare non debemus, aut ipsa ea quse memoratu di- his quas diximus rationum causis, oratoria eum-
gnascirepotuimus efferre; nequa in re prsecedentes dem narratione extollamus.

INCIPIT VITA
Elphegus monasticam vitam amplectitur. Mo-
1. D Qui totumphilosophiaestudiumconvertitad d iligen-
nasterium Bathonive construit. Prineipium na- — dum Deum,illum nosse.illi parere, illius jugo man-
scendiasplendidissimisnatalibustrahensElphegus, cipare se semper desiderans. Tactus itaque Maje-
magna prudentia et summa humilitate vitam insti- statis spiritu, paternse hsereditalis negligens, mater-
tuit. Cujusanimi ingenuiatque vitae innc.entiampa- num dolorem cum ab ea unice diligeretur oblivi-
rentes admirati, litterarum eum scientia et Chri- scens, mundum deseruit, et io monasterio nomine
stianas religionis sapientia inbuendum tradiderunt. Derhirst (l)religionis habitumsuscepit: ubi privata

(i)Alias Diherst, seu Derheste.Doherhuslam ap- erat quam inane autiquitatissimulacrum, utipsemet
pellat Beda, cujus temporc insignis fuitabbatia; loquitur libro n Pontificum Anglorum,§Z)e episco-
NVillelmi autemMalmesburiensis setate nihil aliud pis IVy/j<on/ensi/)H5.SitumeratinagroGlocestrensi,
377 VITA
desidcria propriasque volunfates co^pit abigere
cunctorum famulatui subjacere, omnium se quasi
quoddam instrumentura exhibere, Deum infatigabi-
vacare.Et quidem
liter diligere, jejuniis ei vigiliis
quibuscunque potuit studuit prodesse quibus au- : modica contentio pro pontificis clectionc intcr mo-
tem prodesse non potuit, saltem non obesse conatus
est. Transactis aufem in monastica rcligione aliquot
annis, cum viderct tcmpus adolescentise prseterire,
arctioris vitie semitamarripere, singularequc cum
antiquo hoste certamen inire confendif. Egressus
itaque de monastcrio, pervenit ad locum Ttathonia
(id est Italncum) vocatum (2), ubi aqua calida de
tcrra cmcrgens balnearum usum pro volunlatc
, bere. Itaquc clericis in cxtcrminium datis,timcnles
prsestat.lbi babitaculum construcns, se inclusit, et
rigore incredibili copus suum jejuniis et abstinentia
afflixit. Gonfluebant ad eum in brevi nobiles qui-
que suarum vulnera animarum detegentes et
, ,
consilium salutis ab eo perquirentes. Unde factum
est ut non parva monachorum turba intra tcmpus
exiguum ibidem congregata sit.
2. Suos ad perfectiora adhortatur. Gulpabat —
autem non modice vir sanctus illos quissecularem
habitum mutarent, et vitamnon mutarent. « Annon,
inquit, mendacii tibi plenus videtur, qui quod non
est esse se ostentat, dum aliud simulat in veste,
aliud gestat in corde ? Sanctius est enim vestem
non mutare, quam sub veste vitamnegligere. » Cum
autem amplissima mansione perfecta, sobrietatis
legem discipulis indixisset, atque carnales appctitus
refrenare docuisset, ipse in augusta domunculase
inclusit summas tamen causas et negotia ad eum
;
fratres referebant. Plerique interea monachorum
fidei et professionis immemores, laxatis obedientise
frenis, mediis noctibus furtivos cibos edcre, ebrie-
talioperam dare, lascivire; et prorsus quse inho-
nesta sunt, quantum latens audaciasinebat, operari
cceperunt.In cujus'sceleris capitalem iraDei desse-
vitpariteret occidit. Nocte vero quadam, Elphego
moresolitosacras excubias faciente, vocesetstrepi-
tus intra monasterium audivit.Egressus autem foras,
fratrem quemdam misere afflictum et jacentem vi-
dit,super quem horrendi aspectus et sordidissimi
amictus homines stabant, qui taureis eum atque
ignitisserpentibus flagellabant. Ejulante autemillo,
et prse dolori augustia diros ululatus emittente, tor-
tores illiimproperando dixerunt; Nec tu obe-
talia
disti Eeo, nec nos tibi.Et hsec dicentes, animam de
corpore excusserunt.Quod videns sanctus, totus in
lacrymasresolutus, rediit ad cellam suam. Videntes
autem fratres quse gesta sunt, erroremsuumfaten-
a sancto Eduardo rege reparatum,et donatummo-
nachis Sancti Dionysii in Erancia. Elphegus cjus-
dem ccenobii professusdiciturin charta Henrici VI
regis, Monast. Anglic. tomo I.
(2)Glastonise priorem fuisse, priusquam abbas
ficret,scribunt plcrique recentiores, quod cum ad-
mitlere nolueriut Bollandiani ex auctoritate Anli-
quitatum Brif annicarum, id ex Historia Glastoniensi
quaj habetur tomol Monastici Anglicani probat au-
ctor Anglise Sacrse Tem II. Bathonise autem mona-
S. ELPHEGI. 378
,
A tes, et poenitentiam agentes, vitam in melius com-
mutarunt.
3. Fit opjscopus Wintonicnsis. — Mortuo aulem
Wintoniensi episcopo Ethelwoldo, facta est non
nachos et clericos. Siquidem clerici ejusdem Eccle-
sise sceleratissimamvitam agentos, contra canonum
statuta per omnia viventes,cum a prsefato antistite
ssepius correpti pravos morcs corrigcrc nollent,
imoqusepravegesserant pertinaci spiritudefendere
vellent, regali sanctione decrefum fuit eos cxpelli,
et alios, qui digniores esscnt,eorum vice fungi de-
Dominum monachi admittuntur.Ex ({uo faclum est
ul in electione episcopi clerici clericum, monachi
monachum,utriquc susevoluntatis fautorem vellent,
p
Quod videns sanctus Dunstanus, ad orationis refu-
gium se contulit, Deum, cui futurorum scientiapa-
tet, suppliciter rogans, quatenus dignaretur osten-
dere qui regendse ecclesise idoneus foret. Cumque
preces devote multiplicaret, apparuit ei beatus An-
dreas apostolus, tali oraculo usus Quid, inquit,:
charissime,eontristaris? quid tamlugubresquestus
lacrymando depromis Surge, et Elphego abbati
!
manum impone, et episcopum desolatse Ecclesise
constitue. Nec te aliquorum potentia prohibeat,
quoniam non ab homine, sed a Deo, hsec de illo sen-
tentia processit. Ne autemde me te sollicitum red-
dam, ego sum Andreas. Filii Dei apostolus tuse- ;
que salutis diligentissimum custodem me esse nove-
ris. » Sicquc relevatus Dunstanus. Elphegum, ut
p
jussus fuerat, episcopum consecravit, etad sedem
suam cum honore remisit.
4. Virtutesin episcopatu.Ecclesiaethesaurospau-
perihusdistribuit. —Elphegus autemita seomnium
moribus conformavit, ut et omnibus charus esset,
et nemo,quod rarum estinter homines, ejus glorise
invideret. Summae in omnes exstititmisericordise;
in seipsum vero impius videbatur et crudelis (3).In
hyemali enim frigore et glacie, cum somnus noctc
omnes occuparet, ipse clam nudis pedibus, solatu-
nica indutus, de stato surgere, foras oxire,et usque
ad auroram orationibus vacare consuevit. Gum au-
tem pransurus ad mensan: intraret, tam vacuus fere
a mensasurrexit, quam accessit.Undecorpus illius
tanta attenuatum est macie, ut cum manus cum
*> sacramento tensans in altum porrigeret, per medias
palmarum juncturas claritas aeris perspiciposset.
Omni generi hominum suum scivit contemperare
sermonem et animum. Nullumparochianorum suo-
rum publice mendicare permisit, nec alterius loci
sterium quod hic Elphegus excitasse dicitur, di-
versum videtur a celebri monasterio sanctimonia-
lium quod sseculo vn exstructum fuit, ac postea ces-
sit canonicis ssecularibus.ubi sub Edgaro rege mo-
nachi Benedictini degebant.Nisi dicatur illud a bar-
baris destructum a sancto Elphego restauratum fuis-
se a Danis iterum destructum, et iterum reparatum,
;
tandem in cathedralem ecclesiam mutatum esse.
(3) Addit Willelmus Malmesburiensis libro n De
Pontificibus Anglorum,^ De Wintoniensibusepisco-
 OSBERNl MoNAClU CANTUARIENSIS

pauperem vacuum abire sivit, immane borrendum- eo ul nemo illo audiente \.l obaoenum aliquod

que di fas reputans, si quod natura commune con- verbum proferre, vel turpe factum ferre a
Btituit, hoc velit bomo oeu proprium usurpo l ral veroetiampauperum consolator,oppresaorum

Quapropter neo Dominioi corporis membrum esse, relevator, unicum afflictie refugium.
quipaupeVumindigentiisnoUetsubvenire^vigilanter 6. Daai Angliam devastant.— Per Ldem tempua

disputabat. Nam bj paliente uno corporis membro Quset TurkUlus Danorum principes nonnullam

oompatiuntur caetera, manifestum est ejusdem cor- terraa Anglorum maculam, exigentibuseorumpec-
poris membrum non esse quod patiente alio com- Swano tamen terribiliter divinitue
catis, intulerunt.

passionis aJTeclum nescithabere.Ubiveroilla defe- occiso, Turkillus malignsa hereditatia principatum

cenmt quoe ex jure Ecclesias ministerio pauperum Bortitus, multae Angliae provinciae csdeet incendio
oompeterepoluissent, tbesauros ecclesiae,quosip vastabat. Rex namqun Ethelredus imbellis,quiaim-
multiplices paraverat, jubet distribui docons ex ; becUlis, monachum potius quam militem actione
hoc ornatissima quaeque ecclesias possidere, ul pra38efei ebal ; homines \ ionisdivitiiscorrup-
tempore fecilitatis sim honestati, tempore vero ti, voluptatibus obligati, nec quidquam, praler
necessitatis sint utilitati (i). corporis et singulare et privatum commodum, ho-
Caatuariaa traasfertar. — Cum autem beatus .; nestura putabant. Itaque quisque rebus dum sibi et
Dunstanus obitum sibi imminere conspiceret, el suis timet,omnes tempeiant a bello, nemo pro
Ecclesiam Dei per malorum successionem turbari causa omnium certamen experiri tentabat: cumea
metueret, sollicitis obsecrationibus aures divinse de causa certandum esset, ul quod quisque suum
Elphegum successo-
misericordiffi pulsat, quatenus essc vellet, pro eo quam splendidepugnaret. In tanto
rem habere possit.Cui statim exaudito, quod postu- igitur rerum discrimine Elpliegushosles adire so-
lat, promittitur quamvis non statim quod promis-
: lebat, et verbum viaa eis pruedicabat, caplivos dato
sum fuerat, adimpletur. Qod ea re dilatum fiiisse pretio redimebat, et quos fames opprimebat, stu-
arbitror, ut et omnibus manifestum fieret, quantum diose alebat. l'ndc quanlum a iidelipopulocolebatur
Deus Dunstanum diligeret, cui quod viventi tam et venerabatur, lantum ab inlideli contemnebatur,
benigne promiserat, hoc defuncto longe post tam et irridebatur, sed fidelis ille,'mallens cum Domino
veraciter exhibebat; et Elphegum illa tempora in- Beelzebub quam cum Pharisseo Rabbi vocari, non
venirent quae cum ad martyrii gloriam provehcre dcstitit operi incoepto operam dare, fideles in fide
possent i5i. Anno autem Domini millesimo et sexto, confortare, infidcles ad fidem vocare.
ab adventu Anglorum in Britanniam quingentesi- 7. Quibus sejungit Edricus regni prsefectus. —
mo septuagesimo octavo, Elphegus, anno eetatis r% QuenilamautemEdricumrextotiusregnipraefectum
suae quinquagesimo secundo, archiepiscopus Can- statuerat homincm humili quidem genere, sed cui
Cumque iter versus liomam
tuaricnsis effectu.s est. lingua divitias ac nobilitatem comparaverat,callen-
pro pallio habendo arriperet, et quoddam oppidum tcm ingenio, suavem eloquio.et qnimortalesomnes
hospitandi gratia intraret, oppidani hominem inco- tum invidia atque perfidia,tumsuperbia atquc cru-
gnitum vidcntes, et avaritise suae consulentes, in delitatc superaverat. Hujus igitur fratrem, |>rimo
domum irrumpunt, res ejus diripiunt, eumque omni nobilitati Canluariorum in pr esentia regisgratuito
supellectiliprivatum verbis et verberibus exire malcdicentcm, deinde ea quse unicuique ex heredi-
compellunt. At ille injurias suas leniter ferens, tate provenisseut, violenta dominatioue invadentem,
suorum vero mediocriter dolcns, via qua vcnit re- eadem nobilitas interfecit, sedesque ejus succendit.
greditur.Xecdum ab oppido longe recesserat,et ecco Cujus frater a rege ultionem postulat denegat rex ,

horrendee voees moenia corripiunt, quae civibus et postulata, jure fratrem ejus peremptum pronuntiat.
sedificiis celercm minantur ruinam. Xec mora vo- Preefectusitaque palatiumingredilur,junctis secum
rax flamma oppidum oonsumere coepit cumque ignis: decem millibus virorum, fratrem occisum ulcisci
vehementer excresceret, nec evadendi spes aliqua conatur. Sed eum parum proficei el, Danorum auxi-
fuisset, virum sanctum adeunt, fatentur delictum, lia petit, non ad Gantuaritas solos debellandos,sed
et veniam petunt. Mox sanclus, illis compatiens, D ad totius Britannite fines invadendoss, regnumque
preces ad Deum fudit, et ignis molestia protinus post victoriam requa sorte dividendum. Sicque fce-
exstincta cessavit. Restitutis ergo episcopo rebus dus ineunt, dextras dant et accipiunt, sacramenta
suis (6) acceptoque a papa pallio, domum prospere exigunt et porrigunt, Cantuarium vastareprimode-
regreditur. Pudicitiee virtus tantum dominabaturin liberant. Quodaudiens Elphegus episcopus, convo-

pis,Elphegum carnibus nunquam, nisi aegrum,
usum fuisse, noctibusque solum ad amnem proce-
dere solitum, ubi ad illa demersus in Dci laudibus
excubabat, idque suis nescientibus fecisse.
(4) Mirum est hic nihil de translatione S. Ethel-
voldi memorari, eujus translationibus auctor Elphe-
gus apud Willelmum Malmesburiensem libro
Pont. Angl. :Antecessoris su/,inquit, ossa extalitaa-
no duodecimo post depositionem ejus, signis quibus-
dam non levibus ad audendum persuasus.
et cis
Postadministratam sedem Wintoniensemper
(5)
viginti duos annos, quam anno 1184 inierat.
(6) Omittitur hic quod apud Bollandum, et ab
aliis
auctoribus refertur, nempe quod Romaa existena
cognoverit mortem Kenulfi.sui inepiscopatu Winj
nDe tonionsi successoris, et antea abbatis Burgensis,
qui sedem Wintoniensemnummismercatus fuerat.
 38 i VITA S. ELPIIEGI. 382

cato populo ait : « Forti animo estote, Deum pree A praepcdilur, vinculis palmae innectuntur, genae un-
oculis habete ;
praeter eum qui corpus et animam guibus dissecantur, pugnis et calcibus latera tun-
potest perdere in gehennam, humi-
nihil formidate, duntur. Ecclesiam quoque igni comburunt (8), gre-
litatem el patientiam servate. Christus enim, cum gem Dominiin ore gladiiconsumunt, et episcopum
Deus esset, et omnia illi Pater in manns dcdissct, septem mcnsihus in arcto carcere custodiunt.Interca
de inimicis ulcisci se noluit, sed gladium Malchi coepitira Dei in
bomicidampopulumadeodeseevire,
sanguine cruentum in vaginam recondi jussit (7). » ut parvo temporis intervalloduobus eorummillibus
8. Cantuariam expugnant. Miserabilis Cantuariic per diros visccrum cruciatus prostratis, cretera
status. — Obscssa tandem a Danis civitate per vi- quoque multitudo similiter percussa similo exitium
ginti dies, et quidquid ad usum vitae cives paravc- exspectaret. Commoniti sunt autem a fideli populo
rant exhausto, mittitur a pontiflce qui Danis sugge- ut de peccatis pamiteant, et pontilici salisfaciant.
rat ut ab inccepto desistant, populoquc innoccnti Sed illi differunt, aibitiantes hoc malum a fortuna
parcant, caveantquc nc divinae correptionis flagello, eis accidisse.Praevaluit interim clades supcr omnem
pro filiorum castigatione ad tompus concesso,nimis carncm qiue pontilici mortem inferre nitebatur, et
insolenter abutantur. Scd Dani mandala prsetermit- nunc denis, nunc vicenis terribili viscerum dolore
tentes, turres exstruere arietibus murum ferire,
,
3 capitisque absumptis, magnam formidinem viventi-
igneas faces jacere constanter cceperunt. Et ecce bus incussit. Citato igitur consilio, mox ad episco-
vorax flamma per domos succenditur, ac soeviente pumcurrunt,et de perpetrato facinorecumlacrymis
austro, so dilatando dispcrgitur. Tunc miseranda veniam petunt et de carcere eum extrahentes, ad
;

inter cives facta est deliberatio, utrumnam, desertis publicos populi conspectus cum honore dcducunt.
murorum propugnaculis, ad proprias domos convo- Et ait illis cpiscopus : « Etsi vestra insatiabiliscru-
larent, an, iis neglectis, munitionis urbisincumbe- non promeretur, tamen quid nos fa-
delitas veniani
rent.Vicitcommunemutilitatemprivata affectio,fiIio- ceredeceatexemploDominiedocemur, quicumsuo-
rum dulcisrecordatio,ergatuendam familiam innata rum dignatus fuisset lavarepedes discipulorum,non
commiseratio. Currunt itaque et rapiunt de mediis tradendum esse prsescivit,
illum cxclusit a quo sc
flammis conjuges et charos liberos, hostili gladio imo ipsum sanctissimopane cibavit Pharisaaorum ;

statim feriendos. Et ecce, effracta urbc, exercitus ministros potentiae sua3 verboelisit, confestim eos-
ingrcditur , terribilis sonitus ex clamore vocum et dem erigondo sanavit : et, quod magnae bonitatis in-
clangore tubarum attollitur, adeout omnia civitatis signe est, quos quotidie mandatis coelestibus per-
fundamenta concuti viderentur. Alii namque ferro tinaci animo cernit resisterc, eos in ccelo sedens
jugulati, alii ilammis consumpti, plures a muro prae- ai adhuc patitur vivere, imo humanis rebusplusquam
cipites dati, nonnulli per verenda suspensi defi- coDterosprsestare.Qiiapropterquoniamcxemplorum
ciunt. Matronae dum thesauros quos non habebant illius devotus cupio imitator existere, oblitus incen-
coguntur prodere, capillis per oinnes civitatis pla- dia civitatis, innocentium csedes, oblitus, inquam,
teas distractse, ad ultimum flammis injectae sunt. quse in me acta est preeteritse impietatis ; sicut ipse
Parvuli, a matrum uboribus avulsi, lanceis confo- Palrem prosuiscrucifixoribus, ita ego pro meis tor-
diuntur, aut super eos ducto plaustro, minutatim toribus ipsum interpellabo. Afferte ergo panem sta-
conteruntur. Sanctus autem Elphegus non ferens tim vobis reddendum salularem, quatenus ex hoc
tantam suorum depopulationem, cum turba mona- refecti, et cupitae salutis beneficium adepti, aut gra-
chorum in ecclesia circumseptus esset, repente tias Salvatori reddatis, aut sceleratiores blasphemi
de manibus tenentium elapsus de ecclesia evasit, remaneatis. » Et datoomnibus panca se benedicto,
currensque ad locum cadaveribus plenum, inter omnes de exitiali liberavit clade.
cuueos hostium se ingerens, exclamavit et, « Par- ; 10. Quani in enm ingrati. A diabolo illuditur. —
cite, inquit, parcite, etsi viros vosesse cognoscitis, Cumque quatuor
sanitati redditi essent, principes
innocentem setatem persequi cessate. Non est episcopo mittunt et primo quidem pro
: impenso
isla victoria, qua lactentium perimitur innocentia : beneficio gratias agunt deinde si vita et libertate:

noc laudi ascribitur, quidquid in simplices et mi- ** velit potiri tria millia marcarum ut persolvat exi- ,

tes bellando admittitur. En me, qui vestrse impie- gunt.Quod cum illefacere renueret,eum ligaverunt
tatis crimina libero semper ore castigavi en qui ct inauditis tormentorum quaestionibus dieDomini-
;

captivos et a vobis multatos pavi, vestivi, redemi; cae resurrectionis affligentes, in carcerem retruse-
in me veslra potius ira deseeviat. » runt.Cumquc inomnibus hislaudes Deoageret.ecce
9. 5. Elphegus captivus in carcerem truditur. appaiuit ei spiritus malignus in specie angeli, men-
Ejus in persecutores charitas. —
Mox itaque capi- titui que de supernis sedibus se destinalum, quate-
tur, et intercepto manibus gutture, vox loquentis nus illum ad communem genti? salutem de squalore

{!) ApudBollandumadjicitursanctum Elphegum tos in tanto excidio mortem evasisse refert auctor
suos cives episcopali benedictione ct sacrae com- apud Bollandum num. 25, quem alii Anglici scrip-
munionis participatione ad hanc obsidionem susti- tores sequuntur. Vide Hogerium de Hoveden, qui
nendam praeparasse. ait Ailmaro abbati Sancti Augustini potestatem
(8)Quatuor tantum monachos ac viros octins-cn- factam fuisse abeundi.
983 nSBKRNl MoNACHI CANTUARIKNSIS. 384

earoerie educat. Nec vereatur ignavi militis voea- V horas injecto, oaroeria januaa elaudunt. Tranoaota
bnlo ootari, cum oeque Petrohumilior, nequePaulo .:• magna noctis parte, coepit domus cob!
eaael robustior quorum alterum sporta contexit,
:
odora-
e partioipiuaa auaoipi re, asternaa vitai
alterum vero carcerali Btridore gravatum angelus menta spirare, hymnos melliflais sanotorum vocibus
absolvit.Christus quoque, ul lapidantiura raanua ef- Bonare. Quos beatue Elphegus intuitus, oum m
fageret, de teraplo exivit, ei fugiendi licentiam cordis lastitia Dunatanum quondam archiepisoopam
evangelico prsecepto Buis mandavit. His ille ser- vultu el vcste gloriosum, conspicit assiateatem,
monibue veluti unguentis delibutus, carcerem egre- protensisque ad illum manibus ita dicentem f Ad :

ditur 11 iii sequens.

i 1 1 Plaribus autem aquarum allu- te, aeterni Regis invictissime milee, ad te nostro

vionihus per obscuras noctis umbras transvadatis, honorandum obsequio venimus, missi ah illo (jui

repente malignus disparuit. Tunc sanetus, pesti- tilii et victoriam preeatitit de inimico, et Bempiter-
feri duotoris macbinas intelligens, ex imopeclori^ nam coronam praparavit in ca^lo. En, quorumooU
dolorcm attraxit,mediis bo paludibus injectans,cum legio post mortem carnie in perpetuum frueria,
maximo fletu Salvatorerairaplorat, dicens: « Ovitea oives Jernsalem caalestis ac domestici Dei si ea
,

dator, o stirpis Adaa unice miserator, our senem quoe dcsunt passionum Christi amore in oarae tua
me tua gratia destituit, i[iiem in florida aatate mm- p patienter Buppleveris. Vidiraus iiamque multiplicei
quam destituere consuevit? Tandiu misericorditer urbis lahores, ecclesiarum inccndia, filioium ne-
servatum, in extremo pateris perire abjectum I ces, tua cum vinculis opprobria, et post impensa
Quoties te in lnijus vitaa naufragio salvatorem ih- beneflcia, duplicatatormenta. Quod ergo reliquum
veni Experiar nunc, quaeso, consolatorem in hac
? est Deitatis potentia vallatus lihens excipe, sciens
daamonis illusione, adjutor in opportunitatilius, in non e.sse condignas passiones hujus temporis ad
tribulatione. Career a tergo, a fronte Ilumen, in superventuram gloriam qiue revelabitur in te. ,

gyrum teaebrse auctor earumjuxta, Elphegos om- Unus namque dies ad supplicium , sed jugis ac
nibus BBrumnis inclusus. Tibi soli derelictus est scmpiternus erit ad priemium. »

pauper, pupillo tu eris adjutor. » 13. Itcriun tortus securi perculitur. — Inter haec
11. Reducitur ab angelo. Ilis et hujusmodi — omnes corporis sanantur
laxantur vincula,et integre
divinas aures appellare non cessat et ecce appa- ; plagas Elphegus psallens cum psallentibus, exsul-
:

ruit ei juvenis aureo splcndore amietus, divini si- tans cum exsultantihus incedit. Mane autem facto,
gnaeuli vexilla prseferens , et dixit : « Quo te tui cum armatorum manu non parva de carcere edu-
distrahunt pedes? quo impetus fugae ? quo duetoris citur, et super jumentum positus, ad judicium per-
invidia ? Siccine itur ad coronam fugiendo certa- trahitur. Dixerunt autem ei « Solve aurum, aut
p :

minis luctam ? Aut quomodo poiest bravio palmae mundo hodie eris speclaeuium. » Et ille « Aurum
fulgere, qui currendi metas in studio noluit appre- vobis divina? sapientia» propono, ut, relicta vanitate
hendere ? » Cui eum retulisset sacerdos non se fu- quam diligitis, ad unum vivum et verum Deum stu-
gere, sed divini (9) nuntii imperio paruisse « Non : dium converfatis. Quod si consilium Dei, per me
hoc, ait ille, Divinitatis imperium fuit, sed diaho- vohis annuntiatum, ohstinata mente spreveritis,
lieae malignitatis commentum nec tam te ille de ; pejorisprofccto quam Sodoma mortcperihitis, nec
carcere educere, quam extra carcerem voluit se- in hac terra in perpetuum radices agetis. » Tunc
ducere. Urget namque illum praeteritse vitaB tuae diaboli satellites in illum prosiliunt, aversis secu-
pia operatio, et intantis tribulationihus praesenstibi ribusdejiciunt, lapidibus eumobruentcs.Qui genua
semper sancti Spiritus consolatio: cujus prsssentia flectens, hanc orationem fudit Deo, dicens « Altis- :

omnihus constantiam donat, constantia victoriam, sime Dei Patris unigenite \Bol. allissimi Patris
victoria gloriam. Redi ergo ad locum amissae coro- unigcnite]. Jesu Christe, qui per uterum intactse
1183, coelitus tibi deputatum sciturus quod te die , Virginis vcnisti in hunc mundum pefcatorcs salvos
crastino Pater honorificabit inccelo, honore illo facere, et me in pace suscipe, et istis misererc. »
maximo, ut in aeternum sis cum ejus Filio. » Et prolapsus in terram,iterumque resurgens,denuo
u
lortus in carcere visitatur a S. Dunstano.
l 2. —* sicait « Pastorbone,pastorsingularis, iiliosEccle-
:

Elphegus igitur ad locumccrtaminis ab angelo re- sia3, quos tihi moriens commendo, tuere. « Accur-

vocatus,la3tus exspectabat horam qua a Deo coro- rens autem quidam (10), quem et ipse de sacro fonte
nani perciperct. Sed cum prope fuisset ut carcerem susceperat, securim capiti ejus infixit. Qui statim
jam comprehensus a carnificum turba,
intraret, in reterna pace requiescens victorem spiritum ,

plagis affieilur maximis insuper cerehro capitis

: cum triumpho, tertio decimo Kalendas Maii, dirigit
violato,semivivus in ergastulo recluditur; ubi ac- ad coelum. Principes autem Danorum cupientes ,

censo foco, etquidquid fetidissimum fumum vel ge- et suum facinus et Elphegi gloriam obscurare, cor-
neraret, vel generatum foveret, per singulas diei pus illius flumini immergi statuunt, rati sccleris

(9) Jam superius Elphegus dicitur insidias dia- pietatc motus, cum videret Elphegum diutius la-
holi intellexisse, haec tamen etiam apud Bollandum borantem in conSnio mortis. Num. 35 vocatur a
eodem modo referuntur. Rogero et "Willelmo Westmonasteriensi Trun seu
(10) Id fecisse dicitur apud Bollandum impia Trum, eratque Danus.
385 VITA
enormitalem eo facilius conlegiposse,quomagisal>
hominibus ejus memoria tolleretur. Sed quod Ikuii
ad contumeliaiu, Christus Elphcgo paravit ad glo-
riam. Protinus namque omnispopuli multiludo, quaa
illo docente errorem abjecerat, armata procedit,
malens cum dcfuncto pariter occumbere, quam
illud corpus,cujus ministerio sanetificationis susce.
perat mysterium, aquarum voragini traderc absor-
bendum.Itaquo corpus a diverso populo servaluni,
nec mergebatur, necsepeliebatur. Vespere autem
utriusque partis senatores conveniunt, ut tantse con-
Faetum
tentionis litem suisrationibus determinent.
est autem omnius assensu ut in commune
, omnes
sanctum deposcant, quatenus si quid valeat apud
Deum suum,inhoc ambiguo potentise suae virtutem
ostendat. Ecce, inquiunt Dani, ramus de fraxino
oraecisus, succo etcorticeomnino nudatus si hunc :
hujus sanguinc intinctum matutina lux virenlem
invenerit, justumnos etsanctum occidisse consta-
bit, etquo dlum honore sepeliatis, penes voserit.
Sin autem in pristina lignum ariditatc permanserit,
errassc vos in ejus amore diccmus, nostriquc erit
de cadavere facere velimus.
arbitrii quid
lA.Miracalisclarct.Corpusejus Londonium trans-
fertur. — Cumquc omnibusconditiograla etaccepta
fuisset, ut omnibus liquido constare posset, quod
post morlem Elphegus viveret, aridum lignumsub
unius noctis temporc coepit frondere,et quod sero
Dani telluri fixerunt, mane surgentes florere vide-
runt. Nihil ergo centradictionis ulterius habenles
Dani, certatim in amplexus defuncti rueie, crebra
oscula figere,cervices supponere,lacrymas ct eju-
latus emittere coeperunt. Sublatum ergo corpus
humeris inimicorum, ad arborem ejus triumpho
insignem defertur, comitantibus innumeris signo-
rum pi odigiis, potenti virtute Dei coelitus ostensis.
Moxenim salus languidisinnovatur,cfceciilluminan-
tur, surdi audiunt, muti loquuutur, claudisgressus
restituitur. Ibi domo superillum
etiam oralionis
fabricata, plerique Danorum magnates, in eamdcm
regenerati, ad fidemGhristi convertuntur. Cum au-
tem htec omnia Londonienses per ordinem audi-
vissent,multa mediante pecunia,corpususque Lon-
donias (ransferentes, honorifice sepelierunt, Anno
autem Domini 1012, advesperascenteSabbato pas-
chalis hebdomadse, sanctus Elphcgus cummartyrii
corona decimo tertio Kalendas Maii, anno cpisco-
patus sui septimo, et eetatis suoe quinquagesimo
nono, migravit ad Dominum, in ejus autem mortis
auctores in tantumira Dei desaeviit, ut quidam dux
propria se (11) manu interimeret, alius gutturisuo
(11) Is dicitur Haco in translationis narratione,
S. ELPHEGI. 386
A presbyter pertinaciter crucem abs-
st\ liini intigeret,
condens occideretur alius ejusdem
ina ilyris, gladio :
ordinis, sandalia cpiscopi temereportans, a lUcmone
coram oinni populo vexarelur. Et factum est ut tam
vehcmens cunctos Danorum principes formido in-
vaserit, ut vix eos terra teneret, sed marilimis se
tempestalibus dantes, exislimarent in pelago mar-
tyris iram effugere posse, quos ab ejus ira tellus
tucri non posset. Sed mox ut in allum perducti
fucre, centum sexaginta naves, adversis ventorum
flatibus actaj, in profundum maris demersae sunt ;
porro sexaginta quinque ad ignotas appulsse re-
giones, quasi qui insidiarum gratia venisscnt,.ab
incolis miserabilitcr interfecti sunt. Hemansit tamen
inAnglia pessimus Turkillus, malorum princeps,
B pauco tempore praedo futurus, sed in aeternum
damnati spirilus prseda mansurus.
Xon parvo tempore evoluto, venit princeps
15.
Danorum Canutus cum multo navigio in Angliam,
dissidensque ab illo propter quasdam res male ac
perfidiose aclas, quidquid rcsiduum nefandi populi
fuit, ducem cum sex tantum navibus
delevit,ipsum
in Daniam cum ad terram evasisset,
fugavit. Qui
suspeclus Danorum principibus, ne inlestina bella
molirelur, statimper cuncta regionis loca agitatus,
ad extremum ab ignobili vulgo occisus, feris et avi-
bus projectus est.Posthsec veroprinceps Danorum
Canutus, cum videret populum suum ab exercitu
Anglorum sine inlermissione csedi, ct propter rerum
difiicultatcmad dedilionem fere compelli,accersitis
q omnibus, qui ad se confugerant sapientioribus An-
glis, consuluit eos,quid causee esset, quod tot sibi
adversa accidissent. Quiomnes uno ore responden-
tes, dixerunt « Prophetia est sancti
: martyris El-
phegi qui cum a patribus tuis fuisset circumven-
:
quod in regno Anglorum non per-
tus, praedixit eis
petuoessent radices acturi, sed pejori quam Sodoma
morte perituri. Nunc ergo,si vis illum tuis tempo-
ribus reddere placatum, promitte illi, si fclix fuerit
rerum successus, te sedem ejus
reliquias illius ad
honorificc reportandas curaturum.» Quod cum fir-
miter promisisset, post modicum pacem obtinuit,
post pacem regni dimidium, post dimidium totum.
Cumque ab omnibcllorum tumultu rcquies undique
D data fuisset, recordatus est rexquid beato Elphego
quondam promisisset, et,directa legationc, vocavit
Egelnothum archiepiscopum, qui corpus martyris
decem annis sepultum, incorruptum et inviolatum
repericntes,Cantuariain cum maximo honore dedu-
cunt, in sarcophago veneranter collocanfes.
quam mox exhibituri sumus.
387 OSBERM MONACIII CANTUARIENSIS
IXCIPIT EJUSDEM SANGTI TRANSLATIO
Auetore eodern Osberno
(Mabili.. Actu SS. Beucd. Scec VI, parte l,
1. Praefatio uuctoris. — Quia venerandam beati
martyri.s Elphegi passionem litteralibus quondam
monumentis applicavimus, placuit etiam voluntati
illorum gratiam praestare, qui quemadmodum sa-
critissimum corpus ejus de Londonia Cantuariam
translatumsit, ardentissima cupiunt devotione agno-
cere. Et quidem quod translatum sit in finepassio-
nisillius breviter altigimus, sed modum translatio-
nis minime exposuimus. Eumergo nunc exponemus.
2. Anno igitur ab Incarnatione Domini nostri
Jesus Ghristi millesimo duodecimo, indictionc de-
cima, advesperascente Sabbato paschalis hebdo-
mada3, et inchoante Dominica die Octavarum Pa-
schae, terliodecimo Kalendas Maii, gloriosissimus
urbis Cantuarise pontifex Elphegus gloriosissima
pro ovibus simul ctcum ovibus sibi a Deo creditis,
passione occumbens, immarcescibilem aeternae glo-
riae coronam suscepit, anno patriarchatus sui sep-
timo, nativitatis autem quinquagcsimo nono.Gujus
venerabile corpus, sive gratia seu pretio a fideli
populo receptum, de loco martyrii ejus ad urbem
Londoniam delatum,et in ecclesia beati Pauli apos-
tolicum innumeris coruscantis gratiae prodigiis
est humatum. Mox donique salus languidis inno-
valur, csecislumen clareperfun ditur, audici munus
surdis tribuitur, recto gressu claudi incedunt,om-
nibusque fidelilcr petentibus divina promptissime
benefieia proveniunt. Sed illos qui mortis ipsius
auctores exstiterant, non sine terribili viudicta
vindex Dei ira transire sinebat.
3. S. ElpJicgi mortis nurtores puniuntur. — Ut
enim pauca dc pluribus prolixa breviter attingam,
propono dii'jem Haconem proprio se mucrone trans-
verberantem,vatem matheseos disciplinis intentum
gutluri suo stylum infigentem, presbyterum colla-
riam martyris crucem pertinaciter abscondentem ,
ejusdem martyris manibus occisum, aliumque ejus-
dem ordinis virum, sandalia illins temere portan-
tem, a daemone invasum et quousque de pedibus
;
suis traherentur,coram omni Londonaecivitatispo-
puloduris^simevexatum. Exquibus rebustam vehe-
mens cunctos Danorum principes formido invasit,
ut vix eos terra leneret, sed marinis se tempestati-
bus dantes existimabanl iu pelago martyris iram
effugere posse, quos ab ejus ira tellus tueri non
(12) Mss. Angl. diffidensque. Ganutus, primuma
Danis Angliam infestantibusin patris Swani locum
electus est, tum defuncto Ethrelredorege ctiam ab
Anglorum parte rex agnitus et mortuo tandem
;
388
pag. 123, ex cod. ms. Bibliothecae Thuanea?.,)
A posset. Sed mox ut in altum spurnantibus remis
eductum fuisset, centum sexaginta naves adversis
ventorum fiatibus aetffl in profundo maris submer-
sae sunt quadraginta vero, itemque viginti quinque
;
ad exteras regiones atque ignotas appulsae, etquasi
quae insidiarum gratia venissent, ab eisdem mise-
rabiliter inlercmptae. Remansit tamen in Anglia
male audax princeps malorum Turkillus, pauco
tempore praedo futurus, sed in seternum damnati
spiritus pneda mansurus. Nam parvo tempore evo-
luto vcnit princeps Danorum Cnut cum multo na-
vigio in terram Anglorum,dissidensque (12) abillo
propter quasdam res male ac perfide aotas, quid-
quid residuum infandi populi esse poterat, sicutta-
B bulae slylo deleri solent, delevit ipsumque ducem
;
sex tantum navibus munitum in Danamarcam fuga-
vit. Qui cum ad terram evasisset, suspectus Dano-
rum principibus, ne inlestina bella moliretur, statim
per cuncta illius regionisloca agitatus,ad ultimum
ab ignobili vulgo occisus,ferisque etavibusest mi-
serabiliter projectus. Sic ergo de terra et mari sub-
lati sunl, qui virum sanctum et cum honore nomi-
nandum Elphegum aichiepiscopum occiderunt.
4. Translationis occasio. Fit curante Cnuto recje —
At princeps Danorum Gnut. cum videret populum
suum ab exercitu Anglorum sine intermissione
dirissirne caedi,etjam fere propterrerum difficulta-
tem ad dedilionem se compelli; accersitis omnibus
C qui ad se confugcrant sapientioribus Anglis, con-
suluit eos quid causae esset quod tot sibi adversa
contigissent.Qui omnes uno ore respondcntes dixe-
runt: Prophetiaest venerandimartyris Elphegi,qui
cum a patribus tuis crudeli interrogalione circum-
ventus fuisset, praedixit eis quod in regno Anglorum
perpctuo non essent radicaturi, sed pejori quam
Sodoma morte perituri. Nunc ergo si vis illum tuis
temporibus placabilem facere, hujnste pollicitatio-
nis fcedere apud illum constringe, ut cum felix re-
rum fuerit successio, venerabiles corporis illius
reliquias de loco in quo conditae sunt tollas,atque
ad sedem patriarchatus sui servato more antiquo-
rum transferre studeas. Assensit itaque princeps
D senatorum consilio, consiliumsequitur divinae pro-
pitiationis declaratio. Non post multos etenim dies
Gnut pacem obtinuit; post pacem, regni dimidium
anno 101" Edmundo rege, solus in Anglia regna-
vit, qui nonnisi post aliquot annos Turkillum ex-
sulare coegit.
389 TRANSLATIO
post dimidium, totuni. Cumque ab onini bcllorum
tumultu requies undique data fuisset, recordatus
quid beato Elpbego quondam promisisset, directa
legatione vocavit Agelnotum, qui tunc temporis
summum in sancta Doroberncnsi Ecclesia gerebat
saccrdotium, vir sanctus et bonus, ct rcgi propterca
quod illum sacro cbrismate linissct, valde acccp-
tus. QuiSabbato vigiliarum Pentecostes Londoniam
adveniens, mandavit regi in balneas forte dcscen-
denti se adcsse, et quid velit ipsc statuere in ec»le-
sia beati Pauli apostoli cxspectare.Quo ille acceplo,
sino mora de lavacro surgit, cblamyde soluminodo
nudum corpus obtegit, simplices pedibus subtalares
inducit, sicque ad prsesulem impigro gradu tendit,
mandans omnibus familiae suaa militibus, quos lin-
gua Uanorum Huscarles vocant, ut alii corum per n patenlis monumenti opertorium
extremas civitatis portas seditiones concitent, alii
pontem et ripas fiuminis armati obsideant, ne cxe-
untcs cos cum corpore sancti Londanus populus
praepedire valeat.
5. Ingressus ergo rcx ecclcsiam amplexatur
,
archiepiscopum osculans illum satimque obse-
;
ratis foribus, laetabuuda simul ac tremebunda voce
ait: « Ecce dies quam fecit Dominus, cxsultemus
et lxtemur in ea. i Eccc dies de qua locutus est
Dominus, ut in ea transferatur thesaurus reliquia-
rura domni Elphegi de domo hospitii ad domum
patriarchatus sui. Ad quod dictum tremefactus
supra quam dicit potest sacerdos, non enim sciebat
cujus rei gratia a rege vocatus fuisset, in magna
animi augustia dixit Non tibi imputet omnipotcns
:
Deus, domine mi rex, quod hoc facere voluisti, et
non indicasti mihi consilium animi tui qualenus
instructior ac per omnia paratior advenirem ne,
in medio civitatis hujus tam magnse occumberem
aut si placuit rem tam diflicilem ineipere, cur
saltem non adduxisti viros qui hujus operis
,
possent ministri existere, cumlapis ad monumenti
oslium positus tanti ponderis existat, ut vix a
multis boum paribus valeat moveri, ne dum a
duobusqui soli pi sesentes adsunt debeat monachis
revolvi? Inepta est ista consideratio, aliud tempus,
et alise vircs considcranda sunt. Gui rex in Do -
mino plurimum confortatus, ait «
: In hoc, Fater
sancte, maxime apparebit quia nobiscum bcatus
ille volet transire, si quod impossibile hominibus
est, ipse sua virtute fecerit esse possibile. Sem-
D valeret. Gumque in magna desperatione dubius
pcr enim difficultas miraculum gignere consuevit.
Vestra igitur sanctitas Deo se iu oratione pio-
sternat, monacbi ad aperiendum sepulcri ostium
fidenter acceTant; ego valvarum januis ostiarius
incumbam. »
6. Sepulcrum a duobus monachis aperitur. Cor-
pus incorruptum invenitur. — Itaque petila atque
accepla benedictione pontificis, monachi, quorum
(13) Perseverabat adhuc sine corruptione corpus
sancti Elphegi tempore Villelmi Malmesburiensis,
ut ipse assent libro i De pontificibus Anglorum,
his verbis Quod corpus ejus etiam recentis cruo-
;
S. ELPPIEGI 390
A Godricus ejusdem martyris quondam disci-
alteri
pulusacpost aliquot annos Gantuariensis Ecclesiae
dccanus, a quo etiam haec omnia quoe narramusdi-
ligenter perquisita acccpimus, alter vero Elvardus
|a/, Alfwardus] cognomento Longus, vocabatur, cui
datum est magno quondam adliaesisse Dunstano.
I!i ergo acceptabenedictionearripiuntferrcumquod
e regione stabat candelabrum, molientes cffractio-
nem superioris structurse murali opere firmissime
agglutinatae atque, ut illi asserucrunt qui testem
;
asscrtionis suoe Dcum invocaverunt vix leviter
,
manus monachi admovcrant, dum minores lapides,
ceementum et quidquid operis desuper eminebat,
quasi arboruin folia sub prima hyeme agitata,
cadebant. Cumquc ventum fuisset ad lapidem
flexis genibus
,
solo procumbunt, suppositis humeris eumdem
impcllunt, moxque in alfcram facili motu partem
avellunt. Quod rcvera supra quam credibile est
admirabile fuit, cum, sicut praediximus, quem
multa boum paria non trahcrent, eum bini tan-
tummodo monachi levi impulsu lapidem revolve-
rent. Accurrunt ita admirationc perlerriti rex et
archiepiscopus lacrymantibus oculis introrsum
,
aspiciunt, vident organum quondam Spiritus san-
cti (13) incorruptum jacere, nec quippiam putris
in toto corpore leesionis inesse; et computanles
sericm annorum, comperiunt illum annum esse
decimum ex quo idem sanctus illic conditus fuerat.
Exclamat itaque rex fortiter prse gaudio, talesque
permixlas lacrymis preces offundit. « Pater inquit,
sanctissime, super omnc delectamentum suavis-
sime, Pater beafissime, super omnes mundi the-
sauris pretiosissime, hujus peccatoris regis mise-
rere, ncc mihi obsistat vel propria indignilas, vcl
parentum meorum in te contra justum et bonum
;
expleta crudelitas. Ego te polentissimum aeterni
Regis fateor amicum ac deinceps quoad vivam
,
meum constituo advocatum. Salva me, salva omnes,
tu ceterna salvatione solvare, et nobiscuin magnam
filiis tuis facturus loetitiam proficisci dignare. »
7. Transfcrtur. Regis erga martyrem devotio.
—
Accedens autem propius summus Dei sacer-
dos, ut suis manibus venerandum corpus tracta-
ret atque levaref, sesluabat animo, nusquam tabu-
lam reperiens cui suppositum ad navim deferri
,
staret, animadvertit ligneam corpori tabulam
substratam ita ad mensuram corporis per lon-
,
gum et latum extensam quasi ad hoc solum,
primi cam conditeres suppossuissent, ut inde ali-
quando sine aliqua difficultate idem sanctus intacto
corpore levari debuisset. Leeti ergo ac praeter spem
hilares effecti, accipiunt linteum, quod ad obse-
quium pontificis ministerGodricus secum detulerat,
et in illo sacrosanctos artus cum subjaccnte ligno
rispneferens vestigia, labem putredinis ad hunc
diem ignoraverit, et alias dixi, et populariter tri-
tum non eget inculcari.
 ,

391 OSBIKM MONACUI CANTUAKIENHS 392

Bed oum aliqua para corporia A

pariter involvunt. clrs:;i S. Snlv.itnns. — Sic t-rgo -i adnnlibus illi-,

adhuo disoooperta remaneret, oucurrit preefatue el eadem nocte in villa quaa dicitur Earbetba ma-
monachua ad altare Sancti Pauli apoatoli, rapiens- nentibus, occurrit inQnila Cantiae mullitudo, equiti-
que Bindonem desuper jacentem dimidiaro pro ,
bns permixti pedites, mulieres viris, senibue ado-
aindone auri libram repoauit, rapidoque cursu ad lescentes, Binguli per turmas Buaa choroa ducentea,
obvolvendum quod residuumerat rediit. Tum levato citharae percutientee , et quasi arcam foederls
ia humerie monachorum pretioao pretiosi corporie Domini in jubilo deducentes. Credae non aliter

theaauro, deacendunt angusto itinere per viam filios Israel cum

eos propheta Dei
concinere, vel
quee ducil ad flumen Tamisium, prosequentibus Moyses de uiedio Hubri niaris siccie pedibue edu-
illos rege et archiepiscopo , utroque illorum tota xisset, vel cum arcam Domini < e Domo Amlnadab
aniuii viligantia ad Deum intento. Jamque ad flu- iii civitatem suam rex David transferret. At
men appropinquare caaperunt, cum ecce regia na- Cantuarini, cum audissent quod pater vitaeet socius

\is, aureie roetrata diaconibus, armigeris repleta mortis eoruin advenisset, sicut Jacob propter Jo-
militibus, venienti martyri obvia offertur. (Juam seph de gravi somno qnasi excitati, ct prse gaudio
citius dictu rex insiliens, expansis brachiis mar- lscryinas resoluti, obviam prosiliunt luetantes, quod
tyrein suseepit, deinde prolensa dextera ponlilicem g illuni possent iteruni videre, cujus beneficia tam in
induxit. Mox remota altiore navi , sedebat rex vita ,
quam in morte parentes .sui multiplicia sen-
gubernaculum teuens, navim ad ripam fluminis sere. Super omnes homines majorem monachi
contrariam dirigens. Videres ergo magnam Dei Christi Ecclesise lsetitiam gerebant, dum solemni
potentiam obsequio martyris favere, duin hinc ritu templum ornarent, levitica ac sacei dolalia ve-
ponlein et tolas fluminis ripas loricatis stratas stimenta induerent : hi crebris motibus crepitantia
militibus conspiceres ; illinc per extremas urbis tintinnabula deducerent, illi lucernas, Evangelia,
portas simulatorias seditiones excitatas audires ;
gemmalas in manibus eruces gestarent, et canoris
attenderes regem navem regentem, remigem nobi- voeibus ultra longa civitatis pomoeria obvii proce-
lem remos trahentem, orantem archiepiscopum, et derent. lnde cum ineffabili totius Cantuarinae urbis
sanctos monachos obsequium prsestantes. tripudio susceptus, ad ecclesiam non Doctoris gen-
tium sicut olim, sed Salvatoris omnium(14), quam
8.Inde confestim apprchensa tellure primus de
vivens semper amore coluerat, virtute corrobora-
navi rex egreditur, acceptum corpus veliiculo im-
verat, pro qua etiam, et quacum mortem sustinue-
ponit, post hsec valida cum manu militum prsemit-
eadem non quasi noviter concla-
rat, translatus, in
tit. Ipse vero cum archiepiscopo in ultimo pontis
_ matus, sed quasi cum Deo in perpeluum vivens
margine sedebat, quo usque hi qui prascesserant
honoratus, collocatus est.
ab urbe longius remoti existerent timebat nam- ;

que civiuin irruptiones. Deinde surgens, et libera- 10. Claret miraculis. Translationis festum. —
libus jocis archiepiscopoalludens Liberatus es, : « Cumque tertius illucesceret dies, regina tmma cum
inquit: et meo munere de periculo mortis, de qua omni quee seeum erat nobilitate advenit, oblatisque
te liberari non posse arbitrabaris, jam securus ad muneribus in diversis cararum rerum speciebus,
sanctum profieiscere, atque ut nostris faveat tem- benedixit Deo viventi, qui ad honorem et gloriam
poribus humiliter deprecare. Ego vobiscum pari- nominis sui in tanta magnilicentia illum reduxit,
ter irem, si magnis, ut nosti, regni negotiis occu- quem adejus blasphemiamcum tantoopprobrio ini-
patus non essem. Hegina cum filio meo Hardacnut micus abduxit. Atque ut aliquam filiis idem sanctis-
Cantiam ut vobis cum tota nobilitate
incolit : illi simus pater gratiae suse micam ostenderet, post
occurrat mandabo. Divinus ergo a rege archi-
» septemdies muto cuidamreddidit loquelam, alium-
episeopus, cum ingenti huscarlium turba prsece- que post Paulum ferro vinctum, confracto ferro
dentes subsequitur. Cumque jam ita prope fuisset reddit solutum. Haec sunt gaudia festivitatis ho-
ut a pnecedentibus, oeulosque semporpost tergum dierna3,ista solemnitas diei, quae idcirco slatuta est
detlectentihus pulvis in coelum elatus videri potuis- Dsingulis annis in EcclesiaGantise, sexto Idus Junii
set, suspicati idem ipsi qui priecedebant cives de celebrari,ut nulla valeat oblivione deleri,qucmadmo-
civitate egressos, mature cum paucis monachos dum beatus martyrElphegus de alienoad sua digna-
ministros, et martyrem prcemittunt. Ipsi autem ad tusfuerittransferri.Etquamvisdiem passionisillius
vicum Plunstede venientes, obsident angusta loca, cuni omnibus in commune celebramus, diem tamen
tribus turmis tria pradia instituentes , animum omnibus celebrare de-
translationis ipsius soli prse
pro amore bcati martyris mori paratum habentes. bemus. In illo namque unam ac simplicem lsetandi
Sed, viso cominus crucis vexillo, agnoscunt socios causam habuimus in isto autem duplicis laetitise
;

quos timebant adversarios, etmajus quam putave- dona suscepimus. lbi illum iu ccelum sublatum proe-
runt gaudium invenerunt. dicamus hic illum in ccelo coronatum, et in terra
;

9. Elphegus Cantuaria? suscipitur. Locatur in ec- nobis a Deo donatum. Benedictus Dei Filius, qui

(14) Cathedralis ecclesia Cantuariae Christo erat Paulo gaudebat patrono, translatus fuit sanctus
dicata, in quam a cathedrali Londoniensi, quee Elphegus.
 393 B. BARTHOLOM^USABBASMAJORISMONASTERII.- NOTITIA HISTORICA 394

illum et in coelo eoronavit, et nobis in lerra pro- -vit et rcgnat Dcus per omnia si.-cula s«culorum
pitius donavit. qui cuin Patre ct Spiritu sanelo vi- Amen.

EPITAPHIUM S. ELPHEGI.
Morum nobilitas claro generi copulala
Nitilur hunc sanctum nobilitarc virum.
Proesul hic a puero divinis actibus hacrens,
Commutflre sene jus pucrile studet.
Ictum securis expertus, gaudia cceli
Intrat, cum juslis gaudet habcre polnm.
Laus immensaDeo, qui tot tautisque
triumphis
(ionregnaturos ducit ad astra suos.

S'

ANNO DOMINI MLXXXIV.

BEATUS BARTHOLOMiEUS
ABBAS MAJORIS MONASTERII.

NOTITIA HITORICA IN BARTHOLOM./EUM.

(Mabill. Acla SS. ovd. S. Bened., Seec. VI, parte n, pag. 38i

1. Restaurata pcr sanctum Maiolum abbatem
Cluniacensem regulari disciplina in percelebri
jori Monastcrio Turonensi, locus ille olim adeo celc-
bris, qui per multos annos incultus plane jacuerat,
brcvi ita jpristinum splendorem rccepit, ut nullo
deinceps alio monasterio et sanctitatis fama et rno-
nachorum numero inferius censerctur.Quantsevero
•» scopusPictavensisin charta pro eodem monasterio
Ma- data sub Alberto abbate. Sed obscrvationedignum
estquod Ordericus Vitalis libro tcrtio narrat de
Radulfo quodam viro nobili Geroii, obegregiafacta
cognomcnto Hcrois, filio, qui tunc temporis in Ma-
joriMonasteriomonachus factus proeclarum pceni-
tentioe specimen exhibuit. » Radulfus, inquit, relictis

celebritatis fuerit subhujussoeculi undecimifinem, mundi lenociniis ad Majus Monastcrium confugit,

discere possumus ex Orderici Vitalis initio libri iliique sub Alberto abbate monachus factus Deum

quarti Historiee ecclesiasticoe, ubipaucis his verbis suppliciter rogavit ut insanabilis lepras morbo in
egregiumMajorisMonasteriielogiumabsolvit. « Ma- corporefoedaretur, quatenus a peccatorumsordibus
jus enim, inquit, Monasterium a sanctissimo Marti- anima emundaretur. Quod pie deprecatusest ob-
in

no Turonorum archiepiscopo ccoptum est, ibique tinuit, et post conversionis annos fcre sex feliciter

bonorumhominum religio crevit inspirante Deo, et B decessit. » Albertus vero defunctus est anno 1063,
multiplicata est. Nostris temporibus, Albertus ct cujus memoria in Necrologiis Sancti Benigni Di-
Barlholomoeus, Bernardus etHilgotus ac Guillelmus visionensis, et Sancti Germani a Pratis memoratur
Nanticensis abbatcs huic monasterio proefuerunt, decimo tertio Kalendas Janii. EtBartholomaeus sub-
qui sanctitate et probitate multis profuorunt, et stitutus est, qui proe cseteris hujus loci abbatibus
longe lateque famosi,vicinis et externis viriliter mi- celebris exstitit.
cuorunt. » 8. Bartholomoei Vita in manuscripto codice Ma-
2. Non vacat hic de innumerispropemodumlocis joris Monasteri habebatur, utdidicimus ex aliquot
saciis singillatim agere, quoe temporibus sub
iis nostrorum schcdis : ct quidcm anonymus auctor,
prioratuumnomine MajoriMonasteriosubjecta fue- Majoris Monaslerii alumnus, qui libellumde actibus
runt, inquibus monachiconstituti sub ejusdem mo- episcoporum Turonensiumetoperibusabbatum Ma-
nasteriiabbatumregimineet jurisdictioneversaban- joris Monasterii scripsit, affirmat Bartholomeei « Vi-
tur. Certe nulla fere fuit non modo provincia, sed tam miraculis et virtutibus plenam in armario repe-
civitas aut dinecesis in tota Gallia, quae ea tempe- riri. » Verum, nescimus quocasucodex ille paucis

statc Majoris Monasterii monachos apud se habere abhinc annis evanuit. Quam jacluram gravi animo
non ambierit. Monaohos Majoris Monasterii « in ferimus, quod ex hac Vita seeeuli hujus Bedictini
sancto proposito » viventes laudat Isembertus epi- historia plurimum illustrari potuisset; necaliundi
Patrol. CXLIX 13
 U BARTHOLOM^EUS AHI3AS MAJORIS MONASTERil.

i ,n tnumenla id ujusab- '

MajorisMonasteriiatquebenedictionemsanctissime
faotam molitis esl modis quibus poluit infesl
.... ncto- Instigavil igiturcomilemTuronensium, nomineGof-
i, unum fridum, cognomenlo Barbatum, ul locum Ma
igere qu I " vetu- Monasterii suo dominatui subjugaret, et abbatem
aliquol i
I cuit : quibus tandem loci cogerel ut de manu illius baculum pastoralera

Bubjicieraua historice M reciperet. Grox igitur beali Martini Majoris Mona-

fragmentu i
ia slerii \ illa. stci ii stupefactus ac mente confusu ex tam inauditu -

riensis o i iensis in Brabantia, in quo bactenus ratione, cogitare coepil ac dicere quo
multa, ctq idem observatione ma,quaesub i
el ut tanta et tara longa regalis potestas, et

Bartholoma bbateejusquesuccessoribu8,'inMajo- Bpecialis semperdominiMartini gloriaex prisciset

ri Monasterio contigei e, fusius narrantur. Hoc opu- cx suis etiam ipsis temporibus, qui dum advivi
i
nostro curavit R. 1'. Alber- proprium ibiabbatem esse constiluil, nomine Gal-
tus de Chambley, pi ior Villariensis, qui illu<i ad nos bertum, ui nunc ibidem humalus quiescit, abim-
ii

anno lo"-- transmisit. peratoribus et regibushuc usqueinviolabilitercon-

4. Fallitur actor anonymus Majoris Monasterii n servata, modernistemporibusalicujusdominio, nisi
monachus supra laudatus,qui Bartholomeeum abba- regio, sicul semper, aut abbati proprio subderetur.
temadsuimonasterii regimenanno 1004assumplum Aiebant enim: « Habemus namque non minima im-
fuisse, eique annos viginli, ad annum scilicet Ihri- ( peratorum regumque praecepta, nec non etapostoli-
sti 1024, pi scripsit.Quem quidem errorem corumperplurima privilegia,quibushic nosterlocus,
ex scriptoram vitio, omissis litterulis duabus lx, pro veneraliooe |>ii Patris nostri domini Marliui
irrepsisse facile raibi in animum induxissem, nisi qui cum fundavit, specialem obtinet dignitatem
illc ipse auctorsuum errorem alio simili prodidis- el ,- oriara, et nunquam alieui, nisi aut regi, aut

set,asserens BarLholomseum, posl rcstauratam a altijiili proprio sancli Martini fuit suhjectus, quaii-
sanctoMaiolo inMajori Monasterio regularem disci- teretiam csl ab omni praesulum duminio,in quantum
plinam, quintum abbatem fuisse. Gertum estautem inordinandis monachis necessitas cogit Ecclesia.-,
ex variis monumentis novemabbates interMaiolum sequeslratus; cum quibus nc id iiat satis defen-
etBartholomaeumintercessisse; etquidem Barlholo- derepossumus.Una igilur mcnte atquc decreto vc-
mseum anno 1064abbatia3 regimen susccpissecolli- nit idem grex ad praediclum comitem, illiquehsec
gitur ex multis donationum chartis quae in Majoris omnia retulerunt, ul sciiicct hanc abbatiam Majoris
Monasteriiarchivis servantur, quamvis fateri opor- Monasterii, ncc ipsum monasterium inalicujus do-
teat aliquotinter eas haberi quse ejus electionem minium, nisiinsuum proprium abbatem ullatenus
anno prsecedenti videantur consignare quod conti- : devenire permiltat ne honorctgloria tanti Patris,
:

gissecrcdiderimoccc.sione turbarumquasadversus quaa semper crescit in ccelis, aliqualenus videalur

Bartholomseum movit Goffridus cognomento Barba- ininorari in terris, a tanlis hactenus inviolabiliter
tus, cunsul Andegavensis, cui tunc temporis Turo- conservalaregibus, Palribus atque principibus.Go-
num civitas parebat. Ltenim hic non solum Mona- mesautem obstinate, imo fortitcr in sua sentenlia
stsrii Majoris lerras suodominiosubjicere conaba- permanebat, et, si hoc fierct, locumdestrucrc mina-
tur, verum eliam exigebal Bartholomaeus a sc ;u batur. Monachi vero comilem saj peetrationabililcr
virgam pastoralem reciperet.
ille con- Quod cum convenerunl, et per personas ccelesiasticas atque
stantianimo facere rcnuissel, multa ab co passus seecularesdiscreti saniquo consilii nitebantur com-
diutiusextraregionisfinesversaricoactusfuit.Unde motionem comilistranquillare.Comes aulem quanto
conjicimus fieri poluisse ut,licet jamabanno 1063 magis videbat monachos resisLcre suoj voluntali,
Bartholomajus in abbatem fuisset electus, nonnisi tantovehementiusturbabatur, tanloqueindiscretius
tamen anno sequenti, s*cilicet 1064, monasterii sui non jam loco solummodo, sed et ipsis monachis
regimen inierit. Sed hic referenda suntquce de hac minabalur, et minas ci udeles crudcli opcre adimple-
re habentur in Gestis consulum Andegavensium, a D bat. Locum namque Majoris Monasterii etloca ap
monacho quodam anonymo Majoris Monasterii sre- pendenlia, ubicumjue puleslas ejus attigit, aggres-
culo sequenti conscriptis, qui opus suum Henrico sus funditus adnuliare, possessiones monachorum et
Anglorum regi nuncupavit. Sicvero habetcapite 10 subslantias hominum monasterii rapere violenter et
tomo X Spicilegii Acheriani, pag. 484. vastare, et quomodo saovitiam suam expleiet etiam
5. « Quantaa cupiditatis et a varitiae, quanta? etiam in corpora monachorum ccepitattenlius observare,
crudelitatis el superbia3GoffridusBarbatusfuerit,et ut complereiur quod scriptum est : « Observabit
quomodo ei Deus restiteritet humiliaverit, ul legi- peccator justum, eL stridebit super eum dentibus
tur « Deus superbis
: resistit; et: « FrangitDeus >•>
suis (Psal. xxxvi, 12); » in tantumque desa:viit
omnem superbiam, » locus in prassenti habetur. perseculio etexcrevit, uteliam sasculares homines
Diabolus, cujuscibuset delectatio est a mundiprin- comilis intemperantiam mirarenlur, et, imprecantes
cipiu saneta depravare, paciiia
perturhare, bonis comiti, Deum pro monachis precarentur. Monachi
operibus obviare, et electionem Barlholomaai abbatis autem cum haec diu cum patientia tolerassent, nec
397 NOTITIA HISTORICA 398

quibns nliquot ox istfl eongregalionc monachi rou- <"'

snevicns nitebatur multos servos Deiinjusta
servi-
jam possent pericula imminentia sustinere, oratio- tute deprimere ; justojudicio am sit in perpetuum
nes q.uas pro suis persecutoribus juxta Evangelii dominationera quam
tenebat, qui in possessiones
effundebant prseceptum statuerunt dovotius am-
, Dominicas injusta tyrannide s»viebat.
pliarc; nudatisque pedibus ad corpus beati Martini
Sedata hac tempestate Bartholomaaus Turonos
(').

piocesscrunt, assumptissecura debilibusetleprosis reversus, totum sese dedil in componendis dissi.his

quos dc victu vel vestitu monasterii Bustinebant, ct
quorum prcces apud Domimun valere confidebant
quamplurimum ubi, unanimiter in orationibus
:
persistentes,implorabantDeum etsancti mcrila, ut
peslem tam ssevissimam sua misericordia
iilam
temperaret, ne locum illorum persecutor illa de-
strueret, unde ipsc postmodum in infernum poenas
luiturusdesccnderel. His paraclis eliam adabbalem
Cluniacensemrecolendeememorisevirum, Hugonem
nominc, suam petitionem dircxerunt
exorantcs ut ipsc et sancla Cluniacensis congrega-
tio pro tanta persecutionc mitiganda Dei clementiam
precarentur; insuper ut ipse abbas locum Majoris
Monastcrii consoiari suaprsesentia dignarelur; qui
benignus ut eorum benigno animo
erat, petitioni
adquievit. Cumque Majus Monasterium pcrvcnissct
consolatus est fratres, et Turonis ad comitem sunt
profccli cujus pedibus prosternati, eumutab illa
:
quoe interipsum monasterium et plerosque vicinoa
mota erant. Complures de iis rebus conventiones
factae sunt, quibus Bartholomeeus aiios precibus,
alios monitis, nonnullos etiam erogata pccunia ad
pacem invitabat. lllustrepree cseteris hujus rei mo-
numcnlum babemus, epistolam scilicet ejus ad
Ernaldum,quemaliiArnaldumappellant,episcopum
Cenomanensem, scriplam, qui donalionem Vivonii
Monasterio Majori aWilgrino decessore suo factam,
suppliciter ,
el a capitulo Genomanensi firmatam, reseindere
conabalur. Eam integram ex aulhentico infra profe-
remus.
Ilis litteris munera
Bartholomams, quois
adjecit
cpiscopi animum advcrsus Majoris Monasterii mo-
nachos commolum mitigaret. Quibus tandem devic-
tus Ernaldus ab omni conlroversia cessavit.
Creseenle Bartholomoei, monachorumque sub
1.

persecutione jam cessaret precabantur humililer, ejusrcgimincviventium,sanctitatisfama,pervarias

sed incassum. Xam coines, in suam saevitiam obsti- Galliarum provincias Majoris Monasteriiinslitutum
nalus, nec lacrymis tlcxus cst monachorum, ncc propagatum est, cpiscopisvirisqucaliis nobilibusex

abbatis precibus acquievit, nec se vel modice a eo loco monachos

persequendis monachis temperavit. Quibusad mo-
nastcrium redeuntibus, abl>as quoquc reversus est
Cluniacum, abbate Majoris Monasterii comilante,
qui videlicet abbas Majoris Monasterii, anlequam
inde redirct, suscepit sacros ordines sacerdotis
;
efflagitantibus, qui aut nova mo-
nasteriaincolerent, aul vetera, in quibus disciplina
regularisintepuerat,admeliorem statumrevocarent
Quin et in exteras etiam naliones nomen eorum
^ pcrvenit. Unde GuillelmusConquasstor, post Haral-
dum Anglise regni invasorem devictum, in ipso

quando enim electus est in abbatem, adhuc dia- pugnae loco insigne ccenobium in honorem sancti
Martini condidit, quod ob eam causam /Jeliumxoluit
coni ministerio fungebatur. Porro Deus qui erigit
appellari; et e Majori Monasterio Turonensi accivit
elisos, et sperantes in se non deserit, non dor-
mitabat custodiens Israel spiritualem, et affl-
monachos, quos ibi locavit, uno ex eorum numero
ciioni servorum suorum, qui, ut scriptum
in abbatem electo, ut narrant historiaa Anglicanse
est
jam duplicia pro peccatis suis receperant, misereri
scriptores. De hujus monasterii, agro quocl in
Sussexiensi situm erat possessionibus ac
initiis
ultra non distulit : qui, cum sit omnipolens atque ,
,

justus, in caput comitis juste feeit ejus injustitiam

variisprivilegiisfuseagiturinMonastico Anglicano,

redundare. Nam manifestum (ieretquam injustus

ut
tomo I, pag. 310, ubi etiam referuntur aliquot diplo-
comes ille adversus abbatem et illos monachos mala tum Willelmi regis ipsius conditoris, tum
aliorum Angliaj regum, qusehuc referre nihiljuvat.
exstitisset, et ut appareret quam justa ultionc pu-
Circa idem tempus, id est anno 10G7, Hadulfus
niendus crat, qui sanctam illamccclesiam lam irra-
Paganelius, nobilis Anglus, ecclesiam SanctaeTri-
tionabiliter infestabat, Deus, qui semper in sanctis
nitatis, quam Eboraci habebat, Majoris Monasterii
suismirabilis,prosuisfidelibusdignatus estinsigne D
abbaliet monachis cupiens servitium Dei,
« tradiuit,
miraculum operari. Postquam enim comes contem-
psit abbatem Bartholomoeum, et abbatem Glunia-
quod in ea deperierat, reformare... quatenus, inquit
assiduis ipsorum oralionibus parlem beatoe resur-
censem, et monachos exaudire, pravo inlervallo
rectionis in futuro habere merear. » Varias deinde
interposito, frater ejus, Fulco nomine, adversus
cum cum manu validainsurrexit, nec ab ejus perse-
possessiones adjecit ad monachorum sustenlatio-
cutione cessavit, donec eum captum
ab honore et
nem , quae omnia Alexander II summus pontifex

privatum per mullos annos in captionem detinuit. eonfirmavit. Ejus diploma in tomo laudatoMonas-
tici Anglicani refertur, pagina 564, ubi plurahaben-
lbique afficlus, et divina ultione dalus etiam in
reprobum sensum, vixit postea plus quam triginta tur de eodem sanetae Trinitatis prioratu
annos in hac miseria, etiam hostibus miserandus. 8. Nec putandum tot cellas, quaj lunc temporis
Certe justojudicio privatus est et corporis et animi Majori Monasterio subjectce fuerunt, ab abbate aut
libertate; juste tota sua miserabiliter oppressus monachis ejusdem loci emendicatas fuisse, cum e
est unius hominis potestate, qui contra Dominum contrario gratiam sibi prsestari existimarent illi
 »

399 B. BARTHOLOMJEUS ABBAS MAJOHIS MONASTERIl 100

oederentnr. Id quippe eoram lanotitati deferebator, divinecultuidiligenter deaervirent. Quod eum, Deo
ut n iiuilus donationum ohartia, quas eupersunt, donante, apud illum obtinere meruissem, tradidiei
probari poaaet. aam ex bis integram referre in
i e dictam e cleaiam oum omnibue sibi Bubji etu

speoimen viaum eat, quse eet Gervasii oujusdam, i ,-i, i8, doquibus, donatausque tnnc temporie erat,

\ni nobilie Cenomanenaia, de eccleeie Bancti aiouti illius loci canonici tn die illa lenebant, et

Guingaloei apud Caati'um-Ledi, quam Majorie Mo- oetera cuncta quse prius insua pol astate habuit, ct
naatarii monachis possidendamcontulit. Sic autem quibus per malorum tyrannidem despoliata erat,
habot. promittens quoque me ei vindicturum, et sicut
antea habuit, in jus euum traditnrum. Omnie haec
Ego Gervasiua, homo militiss sseculari deditus,
«
concessi libera e1 quieta ab omni consuetudine
ouram gerens de Balnte anim e mem, el perpendens
Deum pervenire exactionie vel vioariae, seu emterorum vectigalium
mejejuniiset orationibus meis ad
noii posse, cogitavi aliquo modo me illis com- quemadmodum majoresmeieidemecolesise legitime
conlulurunt, eam, sine ulla mca vel cujusquam
ita ut
mendare qui Deo in talibus die ac nocte deser-
quse per me
successorum mcoruinconlradictionc, congregationi
viunt, ut eorum intercessionibus ,

Majorismonasteriisuisquesucce88oribus,cumabba
nonpoteram, snlutem illam mererer invenire. Cum
tilms quieispro
tempore praeerunt liceat jureper-
igitur aliquid hujusmodi hominibus ad subsidium
B petuo possidere; et quidquid inde agcndum decrc-
vitea prmsentis istius rei gratia vellem impendere,
verint, liberam potestatem habeant faciendi, ordi-
nec mihide rebus meis suppeterel quod eis digne
nandi ct, qualitci cunque eis placuerit meliusque
possem offerre, subiit spes de misericordia Dei,
visum fuerit, disponendi, tain prsBSentibus quam
quod si ea qiue a majoribus meis l)eo ad usum ser-
futuris temporibus etin arbitrio supradictiabbatis,
vorum ejus collata fuerant, sed modo desertasunt :

et corumquiei succcssuri sunt, qui abbatcs Majoris

ac vastata, in pristinum statum revocare possem,
Monastcrii fuerint, pendeat ile numero et qualitate
et peccatorum meorum eonsequcrer veniam, et
illorum fratrum qui ad prtedictum locuin sunt trana-
animse meae salutem perpetuam. Est ergo in pago
mitlenili. llanc autcm danationem feci consensu et
Cenomanensi in Castello-Ledi (Chateau du-Loir)
ecclesia in honorem sancti Guingaloei constructa, auctoritate matris inea;, omniumque fratrum rneo-

cui multa mojores mei contulerunt ad usum Deo

rum, canonicorum ipsius loci omnium. Quoe ut
et
stabilis et inconvulsa in pcrpctuum existeret nec
inibi servientium, ad quod Dei servitium canonicos
,

consiituerunt.Orto autem bello inter comitem Gau-

deinceps sibi al) aliquo calumniam inferri pertime-
sccret, ego Gervasius quatuor millia solidorum,
fredum et dominum illius castelli, cum idem comcs
mater mea Klizabcth ccntum solidos, Adam decem
cunctapercircuitum castelli ferro etflamma disper-
dercl,res quoque bujus, quain dicimus, ecclesise
C libras, Iiotbertus decem libras, Gervasius clericus
et centuni solidos, Ursus canonicus quadraginta so-
ipsas repere ac vastare sicut et< aeteraminimeformi-
lidos, Haimo canonicus triginta solidos, Rannulfus
davil, ita ut plerique dc canonicis inopia coacti
diffugerent, et ecclesiam cui deserviebant desere-
canonicus quadraginta solidos, Odricus canonicus
divinum officiumccepit traginla solidos, Guido canonicus quadraginta soli-
rent. Ex co jam tcmpore et

negligentius in ipsaecclesia eelebrari, et res ejus dos,Fuleodius canonicus sexaginta solidos, Gualteri
canonicusvigintisolidos, Herbertuscanonicus qua-
quotidie decidere et in deterius devenire. Quod
ego considerans, ot maxime dolens non ea qua draginta solidos, Teduinus canonicus quadraginta

dignum erat honestate acreverentia famulatum Deo solidos, "Witernus canonicus quindecim solidos,

in soepedictaecclesiaexhibcri, cccpi mecum anxius Guarneriuscanonicus vigintisolidos. Hocautem no-

pertractare si foi le possem invcnire talcs homincs tum sit omnibus, quod dc denariis domni Gervasii,
qui et honeste divinum cultumin ipsa ecclesiafre- quos eidedimus, suoscanonicidenariosacceperunt.
qucntarent, et rcs ad cam pertinentes, jam pene Nomina monachorum qui locum receperunt
ii :

annullalas, in pristinum vigorcm repararent; quo- Bartholommus abbas, Fulchardusmonachus, Gual-

rum etiam suffulti orationibus, ego scilicet Gerva- terius monachus, Ernaldus monachus, Adraldus

sius, et pater meus Rotbertus, et maler mea Eli- D monachus, Ansegisus monachus,Guillelmus mona-
zabcth, et uxor mea Aremburgis, necnon et avus chus, Girulfus de Helliaco clericus, Guarinus cle-
meus Amelinus, et avia mea Hildeburgis, ricus, Doselinus clericus.
et Gerva-
sius Remorumarchiepiscopus,qui locumilllumfun- Habemusepistolam G. Lugdunensis presbyteri
9.
davcrunt, pcccalorum veniam a Domino consequa- ad Rodulfum Turonensern episcopum, a Cordesio
mur et salutem. Itaque adhibito procerum meorum post Hincmari epistolas editam, qua eumdem anti-
et amicorum, nec non et episcopi Cenomanensis stitem obteslatur utaBartholomseo, Majoris Mona-
domni Ernaldi consilio, rogavi vcnirc ad me dom- slerii abbale, obtineat e suis aliqucmqui Sabiniaci
numRartholomseum Majoris Monasterii abbatem, abbatise prsesit. « Deprecorut domnum B. Majoris
enmquemultisprecibus oravi ut susciperet a me in Monasterii abbalemcum mulla dulcedinc ex nostra
dominium Sancti Martini hanc, de qua loquimur, parle et vestra monendo, deprecando exoretis
ecclesiarrf cumomnibusadeam pertinentibus ; con- quatenus mihi suo dilecto et desolatis fratribusmi-
stitueretque in ea monachos, qui ibi die ae nocte sericordiamsuamposcentibusconsulerenondiflerat
 :
401 NOTITIA HISTORICA
M ittat Patrem, mittat pastorem, qui cum tanta cau-
tela gregem suum ne anliquo hosli ex
custodiat,
aliqua partc aditus patcat, per qaem ad ipsiim grc-
gcm unquam irrampere valeat. » Porro ea ipso
sanctitatis fama qime multos adducebat posses-ut
siones suas Majori Monasterio conferrent, non-
nullos etiam, et quidem cx viris nobilibus, movit
ul non sua solurn, scd et se ipsos monasterio tra-
derent. Ex his fuere Fulco de Boeria, qui ccele-
siam Sanctorum Gyrici et Julittaa sub Alberto ab-
bate aliaquo bene multa moaasterio tradiderat, Sa-
lomon de Sabtolio, Beringerius de sancto Lupo,alii-
que non pauci, qui variis iu cbartis mcmorantur.
10. Haec ex pluribus proferre visum ost de Bar-
tholomaeo abbate, cujus res gestas fusius prosequi
aiiquando fortasse Iicebit, si uaquam ejus Vitam
virtutibus et miraculis claram, quse in eodice ma-
nuscripto, utjam diximus, habebatur, recuperare
Nomen ejus in Martyrologium Benedictinum
liceat.
die23 Februarii inveelum cst ab Hugone Menardo,
quem poslea sunt secuti qui fastos Benedictinos
adornarunt. Die sequenti laudatur a Bollandiaais
inter prsetermissos , et quidem recte ;nam sexto
Kalendas Martii obiisse dicitur in libello jama no-
bislaudato anonymi De actibus episcoporum Turo-
aeosium et operibus abbatum Majoris Monasterii,
ubi dicitur « humatus in sinistra parte ad altare
Apostolorum » et ecclesiam suam, « obedientiis
, Q
multis » ampliasse. Mutato altaris titulo, sepulcrum
ejus etinm nunc visitur in sacello Annunliationis
beatae sub exiguo lapide ad pavimentum
Mariae
sirato, ubi hsec brevis inscriptio habetur Hiojacet
Bartholomdeus quondam ahhas foci istins. Obiitanno
1084. Nullo cultu publieo celebratur quare satis ;
fuiteum beati nomine designare. Miraculum ab eo
editum, quod Joannes Dolensis, Comburnii in Bri-
tanniaMinori dominus, scriptis mandavit, bic sub-
jungimus, quale exMajoris Monastcrii veteri exem-
plari erutum est. Brandricus vero et Hugo, qui in
eo archiepiscopi dieuntur,Dolensis ecclesiaa prassu-
lesfuere. Nemo
quippe nescit Dolenses episcopos
ad Innocentiilll temporahoc nomensibiattribuisse,
reclamantibus licet Turonensibus metropolilanis
at tandem sub Innocentio III Dolenses causa ceci-
dernnt, relictis solummodo Dolensibus episcopis
cruce arcbiepiscoporum insignibus.
ct aliis
1 « Joannes dictus Dolensis,Comburnii dominus,
1 .
omnibns fidelibussflluteminDomino.EgofiRturorum
402
A notitia3 dcclarare dccrevi quod plurium relatione
audivi et iidici, scilicet quod Maino, Qlius Tliconi-
gele, dodit Deo etbcato Martino Majoris Moaasterii,
et abbati Bartholomaeo,
et monachis ejusdem ere-
nobii apud Comburniumcommorantilius ecclesiam
Sancti Martiui deGugnen[a/. Qugneo], et ecclesiam
Sancti MarlinideVoel.cumomnibusappcndiciissuis
perpetuo jure pussidendas. Descenderat enim ali-
quandoisdem veaerablisabbasin Britanniam,causa
visitandi domos quashabebat in Britannia; partibus,
et hospitandi gratia venit Gomburaium. Tuuc veait
adeum supradictus Maino, rogans eum ut dcscen-
derel apud Gugaea visitare ftlios suos llaimonemet
Gauterium, qui gravi tenebantur inflrmitate. Des-
*» oendit, et signum crucis frontibus eorum imposuit,
etstatimobdormierunt, etpostsomuum intcgraa sa-
auditoquod lepro-
nitati rcslituli sunt. (Juo viso, el
sum osculo sanaverat supradictus abbas, et aquam
invinum converterat, supradictus Maino et Theo-
nus pater ejus senior supradictas eeclesias ei de-
derunt, concedenlihus suis Haimone ct Gaute-
(iliis
rio ; et Alanus
Floandi quidquid juris in ec-
filius
(desia de Gugaen habebat, cidem abbati eoncessit
ct monachis Gomburnii. Monachi vero Gaulerium
presbyterum ibi coustitueruut, et Brandrieo archie-
piscopo praesentaverunl, ct in temporc ipsius Gau-
tcrii tertiam partem decima) de Gugnen hibuerunt.
Ha3c ego Joannes a pluribus audivi, el quaa se-
quuntur vidi, scilicet quod Haimoprcsbytcr deGu-
gnen in praesentia Hugonisarchiepiscopi se depo-
suit, monachorum supradietam
etadjurisdictionem
ecclesiam pertinere recoguovit, ct de manu Guil-
lelmi prioris ipse Haimo ecclesiam recepit, et IIu-
goni archiepiscopo eum prior Guillclmus prassenta-
vit, et Hugo hoc concessit, et concessionem sigillo
suo conffrmavit. Nec non sciant omnes quod Ala-
nus, filius Jordani, et Kudo-spina donationes ante-
cessorum suorum concesseruntde ecclesia de Gu-
gnen, et innovaverunt in praasentia Hugonis archi-
episcopi, videntibus istis; Guillelmopriore,Turpino
et Durando monachis, magistro GuillelmoSuessio-
j) nensi, Evano-Cato Normanno de Litreio, et filio
,
;
ejus Gaufredo, Philippo de Boteniguel et magistro
Herveo, Gautero Brasart et multis aliis. Dedit insu-
per coram istis prasdietus Alanus permanus Hugo-
nis archiepiscopi ecclesiamde Trunchet cumomni-
bus appendiciis suis, concedente Gauterio ejusdem
loci magistro et omnibus fratribus ejus.»
 APPENDIX ADB. BARTHOLOMiEUM, 404

BEATI BARTHOLOMiEI
ABBATiS MAJORI8 MONASTERII

EPISTOLA AD BBNALDUM EPISGOPUM GBNOI AHNENSEM

(Mabill. Act. luni. IX, pag. 387.)

Dmnino oc venerabili Cenomannensium Dei gra- A evidenteminjuriamfratribusveBtrisexcellentiavee-

tiaepiscopo E. et cuncto beulissimi eonfessoris Ju- tra facere nonmetuat? Quodsivosfralernee injuriaB

liani inclyto gregi, Majoris Monasterii bumilis al>- respectus non movet, nunquid pro nihilo aut leve
bas frater B. cum fratribus suis fideles orationes. ducitis, quod Genomannensis Ecclesiae et episcopa-
Miramur valde, doraine venerande Prresul,pru- lis dignitas >•( canonicalisauctoritas pari consilio fir-

dentiam vestram quid sibi velit, ut nobis calumniam mavit, hoc violare nllo modo ac destruere?In quo
de de Vivonio inferat,qui hoc devestra lioni-
altari tam male de vobis meruitsancta ecclesiaheatissimi
tate sperabamus, quod, si aliunde nobis columnia Juliani, quae vos sihi rectorem atque pastorem prae-

insurgeretde illo altari, vos contra omnes calum- fecit, quam vos totis viribus vestris honoiare et

niatores invictum defensorem haberemus. Scitis exaltare debueratis, quia et s a prior vos hono-
i j >

eniniquod antecessor vester, pie semper memoran- ravit gratis et exaltavit?Quid meruit, ut,cum omnes

dus Wlgrinusepiscopus, illud altare nobis inper- EcclesicB totius Franciae etAquitaniss imo et totius
peluum absque relevamento tenendum donavitcum Galliae hanc obtineant dignitatem, ut quod semel in

assensu omnium primatum Ecclesise vestr», imoet g capitulo earum Brmatum esl, nullus posterorum
totius capitulibeatissimi Juliani. Gujusetiam dona- violaie prsesunkat, vos Genomannensem Ecclesiam
tionis causa ita in Christo charitate fcederati sumus hac dignitate, quam per totsaecula usque ad vestra
ct uniti, nos scilicet monachi Sanc i Martini, et vos tempora obtinuit, spoliare non vercamini? Cur in-
canonici Beati Juliani, ut vos in societatem totius teromnes totius Galliae Ecelesiasinferior eritsancta
henefacti nostri receptos, quidquid deinceps in ora- mater Ecclesia Genomannensis, utcum illaaomnes,
tionibus vel eleemosynis apud Deum boni prome- et majores et minores, firmam capituli auctoritatem

reremur, totius mercedisnostras ac retributionis in habeant, maler Ecclesia Cenomannensis nullam ha-
aeternum consortes haberemus, firmato internoset beat auctoritatem? Si aliqua saeeularis persona
vos pacto, quod nos pro vestris canonicis in obitu quamlibet potens hoc facere prsesumeret, dignum
singulorum facere debeamus, et vos pro nostris quidem fuerat episcopumcum totoclero suo, prop-
monachis. Quam unitatem nostram in Domino ne ter amorem
sua?, mortem polius Dei et Ecclcsiae

quis posterorum per ignorantiam scindere ulla oc- quam Ecclesiam suamdehones-
libenter appetere,
casione tentaret, seriptum de hac re diligenter a tari ullatenus consentire. Verum hfec quo modo sc

vobis compositum est quod ut inviolabilem ohtine-

;
habeant, vos, beatissimi Julianigrex inclyte, sum-
ret firmitatem, ipsiusdomni Wlgrini episcopi, om- n mopere admonemus ne vos antiqua vestra digni-
niumque vestrse Ecclesise primorum auctoritate tale ulla ratione denudari patiamini. Postremo ut
munitum et corroboratum est. Cum hsec igitur om- nostram de hac re sententiam sciatis, de re tam

nia hene noverit prudentia vestra, doinine vene- legitime ac tanta auctoritate firmata numquam in

rande Pater, quomodo tam profunde obdormivit judicium venire dccrevimus. Bene valete
atio animi vestri et antiqua henignitas, ut fam

APPENDIX
DE REBUS GESTIS IN MAJORI MONASTERIO SiEGULO XI.

1. Gseterumad nostra revertentes, jam ea quae

ut, runturexpetere, inquo tanta tam pro vivis quam et
munificentia divina inter nos et erga nos lieel indi- pro defunctis in orationibus et eleemosynis fiunt
gnos, operari dignata est, et ad laudem nominis beneficia. Quidni enim illic volorum oblineaturefle-
ejus, etada3dificationemposterorum,qiiopossumus ctus, ubi patrocinatur praepotens et sublimis ille

stylo, proferamus : non immerito , ul opinamur, sac< rdos Martinus, qui ,

humillimi magistri Jesu
animse fidelium Majoris Monasterii su£fragia refe- Christihumiliset constans imitator, maxime humi-
405 DE REBUS GESTIS IN MAJORI MONAST. S yfiC. XI. 40G

lilatis meritis, et sanc- A. plenum fide quiddam eomperimus; r4 uod scilicot,

perennem ejusdem loci sui
tificationem et verbi ftdeliter oratutn vcnientibus
, dura quis eorum in exlremis a jit, o e oranibus
obtinere potesl a peccatis absolutionem ? Nec in- negotiis intermissis uccurrunt n m comedendi :

congrue etiam revelante l)eo proedictus solitarius de avidilas, non dormicndi necossitas, no familia- i

studio fratrum ejusdera monasterii oirca

et efficacia ris non publicse utilitatis d pensatio
occupatio,
rnllum et frequentationcm sacraraentorum ([ua: , quanta quanla, omnino vel revocal vcl retardat quo-
supra retulimus, vol vidit, vel effudit quoniam, ut ;
minus convenianl universi et singuli ad ferendasuf-
ipsi perspeximus, mos erat ipsius coenobii ut a fragia. Porro nera vacuus vel manibus nudis sed
i

primaaurora usquo in horam prandii,proptersaoer- armati oranesacceleranl ad inorientislutelam, armis

dolum copiam, continua missarum celehratio pro- quidcm lidci, et gladio spiritus, quod est verbum
traheretur. Qu;c tam digne ac reverenter fiehat, ut Dei. Ubi enim signum exlremae illius necessitatis
raagis angelica quam humana exhihitio putarclur. auditum fuerit, statim symbolum catholicaj fidei
Unde nec laudabilem imitandam eorum cirea
et in persona morientis omnes incipiunt, oi scilicet

fratres defunctos antiquitus observatam consuetu- B perhibentes tcstimonium quod in hac fide vixerit,
dinem pra3tercundam censemus. Oum enim aliquis et in hac (ide a corpore discedit : nc videlicel hostis
fratrum nuper obiisset, confessor ejus in communi antiquus ad Crealorem suum revertenti audeatoc-
super indicta pcenitentia inquirebatur, qua audita, cursare, cui audit fidei testimonium undique reso-
mira compassione videres cunctatim a fratribus nare. Quod quam salubriter sit instituturo in eee.no-

fratris onus suscipi hic psalmos ille mlssas alius

: bio Majoris Monasterii,evidenti indicio dignatu I

jejunia, aliusque disciphnas verberum sibi rapic- Duminus ostendere. Quoniam dum quidam frater
bat. lmplebatur profcclo miro ordine apostohcum agcrel inextremis, pro solemni moreilliusecclesise,
illud « Alter alterius
: onera portato (Gal. vi, -2). » nonnulli exfratribus circumstabant lectum moricn-
Tunc denique exoneratus defunctus ab imposita tis, precibus et orationibus ejus exitum munientes.

satisfactione pcenitentise, liber, ut ercdimus, tran- Unius llaque apcrli sunt oeuli,cl cece vidit angelum
sibat ad requiem, et convcnlus assequebatur gra- Domini residentemad altare et fratrisanimamprs-
tiara. Amen. stolantem vidit ct diabolum prope assislere,ut
:

2. Hujus etiam ccenobii ahhas, nomine Bartholo- animte exeunti fieret impedimento. Anima quoque
maBus, privatis orationil)us frequentius insistebat. fratris de corpore egressa, in specic infantuli visa
Cuialiquando in draiione posito duo fratres,quiejus C cst super proprium corpus resedisse, el quasi trc-
tempore obierant, visibiliter apparentes dixerunt : mebunda maligni formidare pra3sentiam. Tum su-
m Bene quidem, Pater, tam pro te quam pro grege bito vox conventus advenienlis auditur, claman-
oommisso orando pervigilas, sed noveris etiam
in liura pro fratre el dicentium : Cwdo in unum Deum.
correctione agendum circa eos. Sun1 enim inter Ad quorum teslimonium confusus hoi lis absccssit,
illos, qui pro fratribus suis defunctis non satis sol- etsanctus angelus ad vocem cantoris responsorium
liciti sunt, i!le seilicel et ille, el. nominaverunt quos- pronunliantis Subyenito, sancti Dei; occurrite,
:

datn. Age crgo, et in communi conventu super de- amjcli Domini : prasvidente co cui divinitus fuerat
funotis mentionem faciens, univcrsos et singulos revelatum, animam fratris susciiiiens in ccelum us-
exhortare ne dissimulent neve dilferant fratribus que deduxit.
suis defunctis constituta a sanctis Patribus debita 4. Erat iu codem coonobio vir rcligiosus, Hilde-
persolvere. Hocenim lihi dieimus in verbo Domini, brandus (1) nomine, cui pro vitas suic merito ab
quia qui fratribus suis dum vivit non exsolvit quod abbale sacramentum confessionis commissum fue-
debet, quod ei defuncto ab aliis exsolvetur, non in rat. Quidam autcm de fratribusad extrema vcnicns
suam.ipsius, sedm eorum proficiet utilitatem, qui- D supradicto religioso conscientire suaspalefecitarea-
buspersuam negligenliam lenetur obnoxius. Illos num, ct ita decessit e vita. Post non multos autem
autem quos nomina im expressimus, privatim con- dies, medim noclis libramine,quiescentibusdemore
venies, duriusque increpabis ad emendalioncm, de fratribus in lectulis, ecce frater ille quinuper obic-
csetero admonitione pariter et prceeepto cos insti- rat, super lectum Hildeherti vigrlantis astitit ,
et

tucns quod si neglexerint, horrendum sibi nove-

;
magnis cum vocibus cccpit inclamare, diceus: «

rint immincre judicium. » His dictis disparuerunt. Pater Hildebcrle, tibi, quasi Christi vicario peccata
Ahhas autera suilicitus injuncta sihi exsequitur; mea confessus,secundumfidcmEcelesitcmesalvum
negligentes calcnus ad cautelam cvigilant, boni ab eis credebam et ecce dasmones pcenas eorum a
;

mcliorcs redduntur. me terribiliter exigunt. » Et ille : « Et mihi, ail,

3. Quantum fides propria possit , comprohat quasi Christo Domino confessus cs et cgo pro te ,

aliena, quod et in baptismo luce clarius patet, et GhristoDominoindiejudiciirespondebo. » Ad hanc

nonnullis sanetorum inslilutionibus demonstratur. tanttc fidei professionem confusi dasmones absces-
Inter caetera vero facta monachorum, praeclarumet serunt. Defunctus autem confcssori suo gratias egit

ili Sic apographum ; dicitur lamen infra semel et iterum. Hildobcrtus. Numere autem 13 infra oeeur-
rit iterum Hilidebrandus senior.
 :

APPENDIX AD IJ. BAirniOLOM^UM. 406

et ai> hostiam m tnibus liber evasit. In qu Boilioet i

A. <• Btratum ejua ascendens, toto se corpore
eteris,

Deus oobis et iniraici erga o >> malitiam, et Buper extendit, ita ut etiam o* Buum ori ejaa
eum
sanotaa oonf virtutem insuperabilem da-
i applioaret. 111«; vero cum prse pondere incnmbentis
monstra\ it. ee movere penitaenon posset, quod potuit fecit, et

5. Presbyter quidam Bsecularie in cosnobio Majo- s|> itum de ore8uo in faciem demonis se prementis
ris monasterii monachum professus saeculum d injecit. Quod diabolua non ferens, retro resUivit, et
liquit qui;
sasoeptis monachalibus Bacramentis,
,
quasi propriam volens ulcieci injuriam, ad artee
dum quadam die in domo inflrmorum lectulodecu- Denique coram eo argenti et
callidas B6 eonvertit.
baret, fratrem ad Be vo sat oui talium oura uommissa auri pondera immenaa, vestesqae pretiosse oxpo-
erat, et ait ad eum : Dominum abbatem exhibete nit, choros puellaram, eqaitsntiam viventium cu-

mihi, quia pristin e conversationis aliqua ipsam ad neos, utquosetiam agnoscebat Bibi videre vide-
memoriam reduxi, quceilli confiteri habeam. » Cui retur. Inter quae quasi exsultans diabolus, liabat
ille : • somno pro inore
Meridiaui, inquit, temporis ad eum
Eoce, miser, gloria quamreliquisti ante
: «

solemui dominus abbas nocturnas modo recom- tempus miseriaram } spontaneis te subdens miseriis,
pensat vigilias, neo quisquam eum his horis ex- cum islis poteras adhue florerc, si nostra consUia
citare audet : nonse \ero horao signo pulsato, li- non sprevisses. » At ille oonstanter econtra respon-
eenter ad eum introiens Ne- adducam. « Et seger : « 3 debat : « Nosquoquefloruimus.sed flos fuit iste ca-

oessitas, inquit, legem non habet, sed ve[/.ne]cui ducus. Jam nunc absit mihi gloriari nisi in cruee Do-
gravis existam, loeoet viee ejus, vobis, cui ab eo mini nostri Jesu Cliristi » Ad haec verba turba !

sum commissus, eonlitebor, urget eniin extrema diemonum tanquam fumus evanuit ; et ecce beatus
necessitas. » Nec mora, aeger de culpa poenitens Martinus pontificalibus redimitus infulis coram
culpam confitetur, satisfactionem sibi injunctam oegre assistens : « Kia, frater, ait, confortare in
devote amplectitur pro more sacramenti areatuab-
;
Doinino, nec te decipiant insidiae malignorum. Ce-
solvitur. Ilisquc gestis, ipsisque residentibus ait ciderunt enim a laterc tuo, et a dextris tuis, am-
Jam nunc pugnare habeo cum hostibus feris. Tu plius ad te non appropinquabunt. » Et addidit :

igitur nusquamabscedens,praesentiasolare, oratio- « Cognoscisne me'? Quod cum ille negaret, ait :

nibus vaca.Neque enimvisurus es cum quibusprae- Ego sum, inquit, Martinus, hujus loci tutor et
01

liabor, imo horrido aspectu formam sibi satis con- provisor, sub cujus auxilium confugisti. »Adquam
gruam, corvinam scilieet, induerunt. » Uixerat, et vocem enitens ille prosilire de lectulo, post tantae
subito ejus facies tota immutatur, oculi venis intu- visionis abscessum a servientibus sibirepertus est
mescunt sanguineis, et versati terribilem praebent pedem exterius, ut sancti pedesainplecti voluerat.
intuitum ; spumas sanguine
os distortum in partes Inde accito ceconomo decubantium : « Sacras, ait,

infectas evomit, cum membra ejusdem nulla quiete unctionis mysterium mihiquantocius exhiberi sata-
fruantur. Interea frater qui aderat, ccepit trepidare
G gite, quia dominus meus Martinus ita mihi praece-
;

quis enim non paveat ad hoc ? Solo autem melu pit. Quod postquam suscepero, de caetero mescia-
orationiprocubuit tamque diu protrahitur agonia
; tis nec quidquam locuturum nec quidpiam gusta-
pugnantis, dum qui astabat septem psalmos poeni- turum. Satis cnim fidelis est a quo hsec audivi. »
tentiales et letaniam explerct.Tuncque tandem eeger Nec mora, pro more fideliuminungitur, et, utprae-
rediit in seipsum, et sibi astanti ait :« En, inquit ;
dixerat, quandiu supervixit, nec quidquam locutus
frater,Deoprotegente, hostes evasi ; tu,quimihi la- est, nec quidpiam gustavit.
boranti quasi collaborans astitisti, jam parumper 7. In eodemcoenobio puerquidam intradecimum
indulge quieti. Noctc enim imminenti mecum vigi- aevi annum, nomine Joannes, de castroSanctiMar-
lare habes, discessuro a vobis. Verba sequitur tinia parentibus religioni datus est. Cujus in aevo
effectus, ipsaque nocte, ut praedixerat, dissolvitur puerili maturitas maturis etiam sensibus admirabilis
a corpore. O quanta Dei clementia ! qua in corpore erat. Nemo eum
resolutum risu, nemo censuram
posito et pugnare dedit contra daemones hominem, silentiiexcedentem, nemo dum vigiliae agerentur,
et pugnantem vincere : ut et labore pugnae praete- cum coaevis somno vidil.ut moris est, indulgentem.
rita errata purgaret, anima? autem suae absolutio- Re-fulgebat in vultu ejus quaedam cum gravitate
nis horam notam faceret. simplicitas, ejusque puerilesoculos pudorinnocen-
6. Per idem ferc tempus quidam laicua de castro tiae confovebat, ut in se aspicientibus divino quodam
Beati Martini in eodem coenobio conveisu§, ad exi- D intuitu castigaret levitatem, acdivinum timorem
tum properabat. Hic in qtiodam diversorio domus inspiraret.Cujus senectutemvenerabilem, non diu-
infirmorum, ne vcl molestiam ab eo, vel ipse ab
alii turnam,Dominus festinans educere de medio iniqui-
aliis pateretur, cubabat. Media autem die, ecce dae- tutum, intra annos innocentiae innocentem puerum
mones visibili spocie .-Elhiopibus similes ingressi molestiis corporalibus affligi permisit. Quibus in
ad eum, lectulum ejus circumsteterunt. Quorum dies augmenta capientibus,religiosuspuer praescius
unus et ipse terribilior, et magnitudine procerior extremorum, abbatem loci, Garterium (2) nomine,

(2) Nullus fuit hujus nominis Majoris abbas Monasterii. Legendum hauddubio Garnerius, qui ab anno
1137 usque ad annum 1155 praefuit.
 , »,

409 DE REBUS GESTIS IN MAJORI MONAST. SiEU. XI. 410

ad se venire rogat, confitetur humiliter cordecon- A non incrcdulus existo, osculo sancto pacis et fidci
trito de admissis, benedictionem nionachi poslulat peraota Rrmentur. » Quod ille libenter am-
solo
fideliter, devote suscipit. Inde secundum traditio- plcxus subfidei suceetsacri ordinis signo pollicclur
ncm apostolicam inungitur. Quo facto vivificissa- se eis, quibus, et uo decreverit lemporc, debitum
<
[

cramcntis munitur; tum vero erucis Dominicse prse- soluturum. Assignat ergo debitori presbyter ut
sentatosibivexillo,nihiljampueriliter proeter annos vice sui fratribus Majoris Monasterii illud res-
in ipso Quanta devotionc ipsam crucem
apparuit. tituat, lerminumque reddcndi unius anni indulget ei

ampleclilur, quam
cam lacrymis rigat, quibus
piis spatium. His ista peractis, induitur sacris vestibus
singultibus videns Domini pendentisimaginem,ejus religionis, et delatus ad monastcrium, monachalia
passioni conformis efficitur! Hisde more peractis, sacramcnla pro ritu religionis suscipiens, pravis
in lectum ponitur, positus in ecclesia Deati Bene- transactse vitre bono tine condemnatis actibus
dicti, ut est consuetudoilliusecclosiee, defertur, ubi, quievit in paee. Jamannus exactus erat, cum dcbi-
requisitus a servientibus si aliquid sibi ministrari tor ille nec debitum exsolvit, nec patientiam prc-
pro corporca necessitate deposcerct, nihilprorsus catur. Nemine scilicet tcstc, post morluo lucro
mortale sonuit; sed pueros, qui stolas suas in san- B totum putat remansisse. At defunctus,cui mo-
sil)i

guino Agnilaverunt, Davidica voce ad laudcm Crea- nachi debitum fralernitatis non exsolverunt negli-
toris invitabat dicens: t Laudatc,pucri, Dominum, genter, sollicitus fuit ne fraude debitoris amitterent
laudato nomcn Domini. Sit nomen Domini benedi- quod eis reddendum mandavcrat. Quadam igitur die
ctum, ex hoc nunc et usquc Cujus in saeculum. » capcllano ecclesise cui ipse prcefuerat.cunti Turo-
psalmi duos versus itidem itidemque repetens nem, monachali habitu efficitur obvius. Quem ille

extremum spiritum exspiravit illorum, ut credi- ; clara luce diei agnoscens.reminiscensque mortuum,
mus, aggrcgatus consortio quos ad Dei laudes in primo ejus aspectu ingenti terrore concutitur. Gui
extromis invitabat. defunctus: « Nihil, inqnit, timeas, sed erucis Do-
Presbyter quidam de Sancto Spano, Hervcus
8. minieee signo fronlem armatus, securus audito quce
nomine, postposita sui dignitate ordinis, lamsseeu- dicam. Non enim nociturus, sed profuturus tibi et
laribus negotiis quam voluptatibus deditus erat. allis permissus sum apparere. » Et addidit « Tu :

Crescebat in immensum pccunia ejus, positis in nosti, inquiens, quam perdite multo tempore vixi
fenore nummis, quoe scilicet quo plus crescebat, et vere et absque remcdio perditus essem, si non
tanto magis hunc capiebat, Hoc solum tamen in perorationes sanctorum fratrum Majoris Monasterii
eo spem futurce salutis, etsi segniter, nutriebat, C Domini immensa misericordia milii subvenisset.In
quoniamvirosreligiosos, et prsecipue Majoris Mo- igne tamen purgatorio debitos dolores sustinui,
nasteriimonachos maximo venerabatur honore. quibus si quidquid tormentorum in vita mortali
Deniquesanusetadhuc florens in soeeulo sese sua- tolerari potest comparetur levissimum, imo nec
queeisdonavit.Nectamentunc mundum, cujus cate- tormenta reputabuntur. Nunc autem, in rcfrigerio
nisirretituserat,deseruit.Tandem mortisavara ma- positus, majorem adhuc beatitudinem ctiam ante
nus,qusesequopulsat pede pauperum tabernasreg- universale judiciumprcestolor, sed retardat me fal-
umque turres(HoR.C«nw. i, 4,13), corporalismoles- lacisilliuscompresbyterinostridissimulatio.Trans-
tieetactueumgraviter adegit.Qui mortis horamvici- gressus estenim terminum quem illi constitueram,
namsentienspariterettremiscens, supradictos Ma- ut dominis meis Majoris Monasterii fratribus de-
jorisMonasterii fratresad se festinato venire man- bitum meum exsolveret. Tu quidem ex parte mea
dat; factaque primum de peccatis humili , vivaci, nunc ibis ad eum, et ne amplius dissimulet facere,
gemebunda,pleuaamaris lacrymis, ut dignum erat, quod sub fidei et pacis osculo mihi spopondit red-
confessione.confratribuspriusetpauperibuspartem dere, annuntiabis. Quod si diem quem illi per te
sueesubstantiee divisit reliquavero omnia mobilia
; assigno, negligonter proeterierit, sciat procul dubio
immobiliaque seepedictis fratribus scseque ipsum D ejus animam summi Judicis subiluram vindictam.
tvadidit. Insuperet debitores suosundequaqueveni- His dictis defunctus disparuit. Capellanus autem
debcbantur,debenda fore mona-
re fecit, quseque sibi promptus ac sollicitus exsequitur jussionem,pres-
chis ct nominatis temporibus reddenda sancivit
, byterum convenit, super dcposito visionem enar-
Interreliquosautem venitquidamcompater et fami- rat, ut reddat debitum adhortatur. At ille eum in-
liarisejus,cuinemineconscio,exceptisipsisduobus, saniee phantasia deceptum, se in nullo unquam
lx libras commodaverat. Qui jacenti locutus in defuncto fuisse obnoxium protestatur. Nec mora,
dolo « Domine,inquit, timeo mihi ab auditu tantee
: transacto die quem defunctus per intcrnuntium
preunice,et quamvis pervestranVgratiam, neminem statueral, debitor immonsis doloribus arreptus,
tamen vellem conscium nostri secreti, sicut nec jamjamque sese exspirare formidat. Fatcturitaquc
antea fuit. Ego autem sub fidei meee et jurisju- etsi sero, cuncta Dei cernentis neminem posse
randi sacramento polliceor vobis et eam me reddi- effugerejudieium.Quidplura?Monachosscepedictos
turum, et eo quem mihi assignaveris die. Ad » per inlcrnuntium evocat, debitum primo rcddit,
ha?c seger: « Non est, inquit, opus ut mihi juretis. inde seipsum et omnia sua in manus eorum tra-
Expertus enim fidem vestram, quee mihi spondetis dens, creditorissui piain fine subseeutus vestigia.
Ul APPENDIX AI> B. BAUTIIol.oM i:r\! 412

[o quo opere vore Do I

- A. invitus redderc quo A vero
cor liec el ricte hci ><t intius 1 1 -t.iiu: 1 vi I Bubtrahebal
judi \ . l 111 deteriu . quanto 1 invenie-
'.'. h i
-
ho- q um de ir ut

aeelee » itsa et lauduhili» 'on\ efsal in alter ienti ei duo fratrea qui ex hoc mundo migra*
ad abbalis in' \ 1 1 ._r : i : 1 1 1 lir l !'i I .1. DOD •it apparerent, et eum duris verbis pro illata

animum mutana il > Ep s/. 1. -. 27), ihi qu defunctis injuria increparent. Ille induratus quasi
relig versatua osl < Sontig I autem ul 6 .; tis ium mane vision ira pro nihiloduxit. Secundo
diebue vita3 suae obdormiret in Domino. In eadem ilaque defuncti ad eum
venientes roclamant in visu

qua de vil
lur noete rat, fi atri suo iu pro injuria,poenas iraminere, nisi damna restituat,
eonventu fratrum quiescenti apparuitdicens: • Ei . corarainantur al ille nihilorainus eraendatus per-
;

frater, ecce hodie ex hac vita me vo 'avi Do ninus; mansit. Tertio igitur venientes tantiseum verberi-
et ego ad sanclorum requiom perventurus viatico busaflecerunt, ut per annumdimidiumlectuloquasi
indigeo, beneflcio scilicel fratrum nostrorum ex morituims decubaret. Vix landem convaluit, sed
more mihi debito. » Porro ille a somno cxcitus pristinara corporis nlacritatem nunquara postea
uraquevisionem reputans, minusfldemadhibuit, •.> recupi rare valuit. Hinc ronjice, lector, quid in fu-
qnasi somnium parvipendens. Surgitur interim ad turo immineal defunct >rum debita defraudantibus,
Matulinos. Tum inter psallendum, ut lieri solct, quia eliam inpi esenli corporali vindiota defum
parumper obdormiens eamdem visionem vidil. , [psos Judex permittil exigere.
Ccapit igitur aliquando sollicitius Iraetarc secum H.Frater quid odera monasterio egressus
qme repetita visione monitus erat. Itur post Matu- ilum repetit, monachura diffltetur. Qui etsi
tin.^s dormitum et ecce dcfunctus fratrom suum in
; turpiter coi am Deo, <[u:ppe sanctee illius refuga pro-
visu eonvenit, hortatur sollicite ul jam tertio mo- coram hominibus tamen honesle se age-
sionis,
nitus abbati et fratribus suum nuntiet obitum, et bat. Deniquein Cameracensium dicecesi professus
germanse dilcctionis intuitu debitum sihi ab eis presbyterium, cuidam eeclesice allilulalur, in <pia
exigat beneflcium. Mane itaque facto , froter de permultuin tempussacerdotio functus,queinordine
visioneadmonitus, solli-
fratre, praesertim triplicata el dignitate populum sibi commissum[hahuit], quan-

eitus erat, et quemdam

dc custodibus ordinis in tum ad faciem spectat, legitime gubernavit. Et quia
partem evocans, rem ex onlinc pandit, deposcit mundana non mediocriter callebat prudentia, mul-
consultum. At ille : « Non est, inquit, utmelius nosti, tam sihi coadunavil pecuniara. Consortium etiara
consuetudinisnostrseutalicui debilum exsolvamus, _, rauliebre sibi asciscens, ad testimonium ilhusulli-
nisi breve allaliim fueril quo Kalenda obitus agno- '

mae et sa-cularihus ficitie castitalis, cl ex ea filios

scatur, praesertim pro somno cujus fallax el vana genuit. Jam quarta praeleribat vigilia, el adhuc ille
persaepe illusio est. » Nec mora,die eodem nuntius dormiebat, cumecce fons misericordire Dcus mira-
advenit breve manu portans, quo fratris ol)ilus et bilitereum excilavit,et priraoquidera uxoris sola-
Kalenda gen lur: Kalenda porro ipsius erat diei.
1< tium filiorumque carnalem dulcedinem, morte eos
Oftieium pro moituo dc more celebratur, aestiman- exterminando, ab ejusanimoabscidit; inde corpo-
tibus cunctis jam instareanniium diem quoobiisset. rali eum affligens molestia lectulo prostravit. Tune'
At germanus ejus caeteris pro illo soleriior foras tandeminsereversus.secumquid fuerit.unde exie-
egreditur, quasi cum hrevis bajulo curiosius de rit.quod evenerit.quaescinevitabilis maneatinextre-
fratris sui ohitu locuturus. Ille autem nec reperiri missententia,rugitucordisetmedullapumsudoribua
potuit, nec aliquis esl repertus qui se eum vidisse retractarecoepit.Aiebatergo: «En mea cycneasimi-
diceret. Concurrentibus itaque sibi et visionis tri- tanturtemporaplumas(Ov. Trist. iv,S,lj,etecceuni^
plieatce miraenlo, et nuntii subito disparentis ad- verso, ut dignum lignum
erat, destitutus solatio, ut
ventu, gormanus defuncti ct eodem, non quidem aridum et truneus inutilis letcrni ignis pabulo tan-
anniversario scd ipso identitatis cssentia quo
, tummodo aptus remansi, et vere merito solum mo
viderat visionem quodque nuntiusadvenerat, veri- relictuminvenio,qui sanctaBCongregationis dignum
dica relatione fratrem suum didicit emigrassc.Sa- Deo et angelicum reliqui contubernium. Vse mihi
tisque compertum est. quam larga Domini miseri- misero qui cum posscm a;l eos redirc, non volui;
!

cordia est, quac et defuncto permisitut suum debi- nuno autem cum sero vclim, uon valco. » Taha se-
tum exigeret, quamque sollicitos nos esseconvenial cum dioens fiehat ubenime. Tandem post rnultas
ne defunctis fratrihus dehilum suum exsolvere lacrymas, spe perDei misericordiam animatus, aiti
negligainus. « Cevte faciam quod vel nuncpossum. Credo enim

10. Ejusdem ccenohii frater erat, Urricus nomine, et confido, qui et latronem in cruoe sese confiten-
qui rerum temporalium callebat prudentia. Hic in tem misericorditer suscepit, me quoque eliam in
Tavent procuratoris fungebatur
cella quse dicitur ultimis veraoiter poenitentem non abjiciet. » Dixit,
Erat autem durus admodum et inhumanus;
officio. et dictum transduxit in opera.Nam Majoris Mona-
cum fratribus conslitulam annonam nonnunquam sterii fratres quospropiuspotuitreperireper inter-
partim subtraheret, ipsis reclamantibus cogebatur nuntios evocat, revelat eis ut Domino viam suam;
413 DE REBUS GESTIS IN MAIORI MONAST S^)C. XI. 414

el quia praegravatus valetudinc se eo venturum A Pf.terBenediclus,non timeo quid faciat rnilii homo.»
diffidebat, quo legitime satisfaeeret, supplcx exorat His dictis v\ sanctorum qui advenerant manibus
ut pro solemni disciplina ineum verba virgarum vultu alacri animam expiravil , sicque divinitus
cxerccant, ac deindesacrse habilum religionis, quem ostensum est qnanta sit apud Dcum multorum inno-
abjecerat, cleincnter indulgeant. Ncc differre consi- cenfia, apud qucm tanta est peccatorum pcenitcn-
lium fuit, quia ct pcenitcntis supplicatio et immi- tia.

nentis periculi urgebat eventus. His igitur peraotis 12. Fulco comnes, iturus Hicrosolymam, infcsto
cum nocle insecuta matutinos inibi celebrassent, Pentecostes vcnit Turonos, ut ei archiepiscopus
eeger somno indulsit; et ecce Martinum pontificali sacrso crucis signumpro moie tanta3 peregrinatio-
redimitum infula cum multitudinc candidalorum, nis imponeret. Quo facto, cum post missarum solem-
sanctumque Henedictum cum monachorum caterva nia commilitones et partieipes mcnsse suse prsesto-
sibi videt in dextris assistere, porro in parte altera laretur, ad fenestras aula?, quse Majus Monasterium
diabolum et angelos ejus. Tum piior diabolus : « In- respiciebant, cum duobus presbyterissese comita-
juste, ait, ad hunc accedentes, qui a vobis
agitis nescioquid sccretum confabulans, cum
turis stabat,
refuga se mihi mancipavit; ct modo longoevae mi- ecce respiciens videt primam [f. pinnam) Majoris
litiae, qua mihi servierat, pramia percepturus, pro- Monasterii flammis nimiis ita succensam ac si
g
ptcr unius horae lacrymas et momentaneam pceni- funditus combureretur. Quo visu exterritus « En :

tentiam ac sijustusa vobis visilatur. » Cui clemens inquit, Majus Monastcrium incendio conerematur
Martinus « Ignoras, inquit, miser, divinae bonitatis
: Videtis, ait, qualis ilamma jam in superioribus do-
inexhaustas divitias, qui per Prophetam durae vitse minatur? » Videntes presbyteri condolcnt pariter
contraria intonatverbadicens « Inquaeumquehora . et mhantur. Nec mora, vocatos de militibus suis
ingemuerit peccator, omnes ejus iniquitates obli- nonnullos, concito cursu jubet ire illo, et sibi renun-
vioni tradentur » etper semetipsum, ille quityran-
; tiare quid ibi fuerit. Ascensis equis illi properant,
nidem vestram suee tropsco crucis edomuit : « Non Majus Monasterium veniunt, inquiruntde igne, nec
veni, inquit, vocare justos, sed peccatores inpceni- etiam mentionem reperiunt. Gomes illos prscstola-
tentiam. » His dictis cum sancto Benedicto convcr- tur. Quibus regrcssis, nihilque tale se vcl vidisse
sus ad jacentem : « Per Salvatoris, inquit, gratiam, renuntiantibus, sollicitus comes cum prcsbyteris
et collalam ab ipso nobis potentiam, a cunctis te suis de visione tractabat. Uui unus eorum ait :

peccatis absolvimus; de csetero tu correctius vive, « Domine, digna satis visio pro negotio quod ccepi-
et jam amplius noli peccare. » Et addidit : « De stis, pro solemnitate pr.esenti, pro loci reverentia
lecto, inquiens, segritudinis jhujus convalesce, ad
p in quo apparuit vobis, divinitus ostensa cst. Nam
matrem tuam ecclesiam a qua recesseras rediturus, ct vos, Spiritu sancto inspirante, Dominicum signum
ibi,juxtaquod magister tuus, qucm prsescntem cer- vobis hodie imposuistis, et ipse spiritus sanctus
nis, sanxerit, satisfactionis viam universam per- hodierna die super apostolos in igne descendit, et
currens, caveto summopcre ne quid quod tuam locus Majoris Monasterii dignus cst in quo se de-
remordeat conscientiam a Palre abscondas mo- monstret descendere, quemiantus eoaventuseodem
naslerii; jam etcnim non multa tempore super- Spiritn inflammatus cohabitat. » Placuit viro illu-
vives. » His dictis somnum et visio pariter abie- stri digna dignoe visionis interpretatio, ncc moratus
runt. Nec mora fratribus ad se vocatis quse vidcrat, in crastino eo venit, visionem eonventui refert,
qua3 audierat per ordinem pandit, se divinitus sa- fralrem se et participem beneficii rogat effici, ip-
natum insinuat, rhedam instruit, cum qua cumsuis sumque locum et ejus incolas condigna reverentia
copiisprovehatur,adMajus Monasterium venit; quse deinceps habuit.
secum detulit scilicet viginti quinque millia solido- 13. Aeris siccitate terrse imminebat,
sterilitas

rum, vasa argentea octo, equos etiam in quibus

et corporumquc insequalitas pestem rebus minatur
venerat, Patri monastcrii assignat. Indemisericor- humanis.Conventusigitur majoris Monasterii, nudi
diam supplex exorat, aditum humiliter precatur, pedes deferentes pignora sanctorum, ad tumu-
nihil sibi laxari permittit quominus universam ex- D lum beati Martini processionem 'pro clade immi-
pleatsatisfactionisdisciplinam.Diespaucifluxerunt, nenti fecerunt, ibiquc celebrata missa, cum jam
et ecce iterum leclo prosternitur; cumque expleto regredi vellent, corpus beati Corentini, quod secum
sacrae unctionis mysterio crucem Dominicam ado- detulerant, volenteslevare, moverepenilusnequive-
raret vidit diabolum prope assistere. Hespiciens runt. Attenlabant plurimi, sed labor cassusnihilo-
autem cx adverso, sollicitis perquirebat oculis, si minus frustrabatur. Tum mceror ingens et luctus
forte protectores suos, quos antea viderat, etiam omnium, quippe qui beneficia potituri advenerant,
nunc videret nec prius salutiferum crucis vexillum
: damno irreparabili multabantur. Cum ecce senior
ab ejus manibus avellere potuerunt, quam beatos quidam Hilidebrandus nomine, baculo quem dex-
patronos suos ad sui custodiam venisse gloriaretur. tra gestabat, feretrum percutiens, ait adsanctum:
Quorum confisus prsesentia, ad diabolum conver- « EiaBrito.Brito, novimuscerteBritannorumsuper-

sus En, inquit, cruenta bestia, protectores ha-

: « biam, et en credo, Martini et Bricii tumbas aemu-
beo contra te. Adest Martinus signipotens, adestei laris aureas, eo quod tua vilis et lignea sit. Nunc
II ,
APPENDIX Al) H. BARTHOLONLEUM 11.;

igitur Boeurua aobisoum revertere, el t«', sicui isti A ferentee centum quadraginta alausas, quas eme-
suut, auro vestiomus. i ll^ dictis, nd l * = r.iiit ad opus rofectionis fratrum, tendeba itque per-
retri : •• Supponite , inqui , humer •
-
veniread MajusMona I i Curaquevenissentad
i, in nomine Domini nihil haesil intes, I fuibus quemdam locum valdo peric dosum,ubialiquis, pro-
jusaa faceesentibus, in eumma facilil otum pter exclusas et molendina, qute inibi arapli
levaverunt, antiphonaque imposita, post moero abundant, vix illeesus iler suum valeal pe
laatitia perfusi ad propria redierunl. tutum; monachi solliciti, causa vitandi periculum,
I i. Laious in eodem coanobio oonversus psalmos prasceperunt famulis Buisut in navicula remanerent,
addidicit, et per annos quinquaginta ia [>•-<> mo- el diligenter eam gubernare c< it. 1111 vero
nasterio religiose conversatus nunquam ad cellus aecipientes navigalem funem, desccnderuut in li

exteriores exire ad manendum voluit. Jacebal au- rain, ut valide trahenles citius trausvolarc naufra-

tem in ecclesia lurninaria concinnans, verrensque giuui possent. Sed callidus hostis, qui nunquara
pavimenla, parietes extergens, el quibuscunque quiescit omnibus adversari bonis, aliquantulum
sanctis minisleriis polerat , sedulus insislebal : propositum illorum perturbavit, nontamcnaddam-
psalterium ex ordine quotidie decantabat, post uuin el contumeliara ipsorura, sed ad laudom el
Matutinos nunquam quieti lectuli indulgebat. Sed B gloriam nominis Domini nostri Josu Christi. Nam
oum iiimia eum lassitudo compulisset, ad locum oum famuli recto regiminc sulcantes undas elabo-
refugii integer habitu sanctorum neoessitati cor- rasscul illara augustam transirc portara, etmunachi
pusoulum admiitebat. Adveneral igitur beati Mar- peragentes juxta littus viamsuam extenso fune for-
tini sacra solemnitas, qua, peractis Matutinorum titer naviculara suara traxissent, mirabilc dictu !

solemniis, cseteri fratres requiei,gratia ad lclulos mox quasi incisus rumpitur funis.Quodpersenticn-
redierunt. llle autem oum privatis orationibus ct tes famuli, et mortem sibi iminere videntes, vix
genuum flexionibus sese fatigasset, ad memoratum bterentes manibustabulis molendinorum evaserunt.
refugii locum secessit; cumquc lcvi somno, ul ma- Xavis quippe statim mergitur, non ut aqua imple-
tutinis horis fieri solet, pariun raperetur, ecce du;e retur, sicut solcl lieri; sed, quod magis periculosum
personaevenerandohabitu^praeclarafacie fulgentes, est, puppi et prora deorsum conversis in terram,
coram altari astiterunt; dixitque alter ad alterum: resupina ccepit fluctuare inundis. Magnavocointer
u Domnus gloriosus Mai-tinus beato hu ?
c loco pro hajc clamantibus monachis : « Obeale Pater sancte
reverentia solemnitatis hujussuam hodie exhibebit Martine, sanctis precibus et merilis tuis salva
prsesentiam, fratrem etiam istum qui nos audit, pisces in il.a naviquos ferebamus nostris liliis et

quia non mediocriter devotus exstitit, die cra-

ei q servis tuis. Postquam ergo navicula diu ab undis
»

stina eduei jubet e corpore.Ea propter ipso etiam fluminis depulsa

natitavit monachi ct famuli ,

audicnte haec ex industria loquor, quatenus tantae non credentes neque sperantes quidquam funditus
necessitatis hora tam propinqua eum paratum remansisse in ea, tandem magno cum laborc per-
inveniat. » His dictis visio disparuit, somnusque traxerunt ad terram. Cumque convertissent et

recessit. Quare iile exitus horam ultimam, tam de erexissent puppim sursum, quoe diu resupina nata-
vicino imminentem, sollicitis et formidolosis ora- verat, viderunt pisces suos immolos et salvos, et

tionibus exspectat. Mane autcm facto Frater , itaordinatim sicut collocaverant positos, nullusquc
abbati quae viderat qmeque audierat suggerit; illorum omnium quos fratribus Majoris Monasterii
ille vero ut somnium parvi pendens, non adhiben- destinavcrant, in aqua periclitavit. Triginta quidem I

dam somniis fidem. Imperat lamen superlicentiam, pisces quos separatim posuerant, ut captoribus et

ut inungatur. Quo
Dominicis etiam munitus
facto, hujusmodi hominibus largireatur, illi ceciderunt in

mysteriis, sanus et incolumis cum caeteris in con- aquam et perierunt; spolia quoque famulorum in

ventu versalus,nocteinsecuta, circa Laudes viribus fiumine demersa sunt, liber vero monachorum, id

corporis nec jam valens

coepit repente destitui; est Breviarium, ita illaesus permansit sicut et

subsistere, ad manus in cellam inlirmorum deduci- pisces fratrum. Quod videntes monachi et famuli,
tur. Mane adveniene, pro bona iterum devotionc
D ct omnes qui aderant, gaudiomagno repleti glorifi-
Dominici corporis et sanguinis sacramenta pereepi t, caverunt Deum, qui nunquam deseruit sperantes
ubi, cum post sanguinem vinum ebibisset, inter inse, quinon solumvoces exaudit fidelium suorum
manus sese bajulantium exspiravit. Ita Martinus clamantium ad se, vcrumctiam desiderium et effe-
in sua festivitate sibi devotum assumpsit, ita Ghri- ctum cordis eorum sicut in quodam loco Pro-
stus)praecedentis gratise donum subsequenti gloria pheta testatur « Desiderium pauperum exaudivit
:

remuneravit. Amen. Dominus, prseparationes cordis eorum audivit au-

15. Dicamus etiam quoddam miraculum quod ris tua. »

nostris temporibus , divina operante clcmcntia 10. Quia sicut Scriptura dicit « Secretum regis :

evenisse non dubitamus. Duo ex monaehis Beali abscondere bonum est, opera autem Dei manife-
Martini Majoris Monaslerii, Junianus sacerdos Ca- stare atque confiteri honorificum est; » utile esse
lumnensis, et Burgardus prsepositus Litincnsis, cognovimus quamdam visionem scripto relinquere
venientes de Jobedientiis suis navigio, secumque posteris nostris, quam divina clementia nostris
417 DE REBUS IN MAJORl MONAST. SiEC. XI 418

temporibus apud Majus Monasierium revelare « 1 i — A. de mo fueritis solliciti, sed parate nobis- » Mane igi-
gnaia Quondam enim quidam monachus Ma-
cst. tur facto, indueus se vir nobilis cujusdam servi sui
Oddo nOmine,
joris Monasterii, vir boni testiraonii, habitu vilioriad Majus Monasterium venit, reperto-
praepositus de Sancta Gemma, cum persensisset quc abbate Guillelmo (3) procidit ad pedes ojus, ei

in loco obedientise suoo se mortali infirmitatecor- pro amore Ghristi ct beati Martini monachatum sibi
reptum, quantocius ad Majus Monasterium de- conceili exoral: cujus humilcm supplicemque peti-
fcni prsecepit. Cumque in domo infirmorumfratrum tioncm pio abbas attendens intuitu, benigne conce-
posilus esset, aliquantulum in infirmitate sua oxa- dit quod ille humiliter precatur. Inde ad suos regre-

minalus, ad ullimum universse cavnis viam cccpil ditur, miranlibus nirairum cunetisquomodovelqua-
ingredi. lloc aulem cognilo a priore, qui, jam ad- liter in tali habitu processisset.Resumptis vestibus,
vesperacente die, gratia perscrutandi qualitatem dissimulato voio, tota dies illa in laetitia agitur. De-
suse infirmitatis illum visitaverat, linilo Comple- nique videt in craslino suum iler parari, quasi ad
torio significavit tribus fratribus ut ad illum custo- patriam rediturus. Uucil)us autem comitatus mandat
diendum, sicul mos esl ilius eeclesuc, postquam ita secreto ut, cuin ventum primum fueritad Majus Mo-
lit proximus morti, venirent, et tolam noclem circa nasterium divertant gressum.Itaque oratione prius
eum in psalmis et orationibus expenderent. Fralri- g celebrata, se poscit ad abbatem deduci. Gui abbas
bus igitur obedientibus sinc mora signo prioris, assurgens (jam enim, fama prseconante, quis esset
feslinanter venerunt in domum inlirmorum, et circa audieral), in osculo pacis gaudens excipit illum. Ho-
fratrem in extremis positum residentes, fere usque gat etiam,pro consuetudine ct hospilaliiatis gratia,

ad medium noctis in psalmis ct orationibus perstite- ut laborem itincris sui ibidem quicsccndo relevet,
runt.Cumque jam hora propinqua esset in qua fra- nededigneturbeneficiumdomussuscipere,cuisacer
trcs [utj ad Matutinos surgant admoueri so!ent,ecce Martinus et expensas providet, cl expendendi volun-
unus extribus fratribus quos supra memoravimus, tatem largitur. Tuin ille « Domine, inquit, non
:

Gergonius nomine, apertis oculis,non per visionem dcdignor aut respuo beneficium beali Marlini et
aspiciens sursum in direclum, vidil quamdam avem veslrum; me eniin in monachum suscepistis, et atl
speciosam nimis in columbae specic ex toto albam, hoc hodie veni. Mirari abbas sc illum eatcnus non
>•

pcr radium cujusdam splcndoris magni venicntem vidisse. Ille e conlra « Non ait, mcministis vos
: ,

super fratrem infirmura et morti proximum; ccepil- heriquemdam pauperem clcricum in talietlali ha-
que supra pectus ejus volitare etvolilando illura cir- bitu recepisse in monachum? —
Hoc, inquit abbas,
cuirc. Sed anlequam illa avis advolaret, frater in- rccordor. — Ego, ait, ille sum. Jam nunc, siplacet,
tirmus graviter anxiabalur, et mortis stimulis ni- C me mea suscipite; de his qui mecum sunt si quis
et

mium urebatur; ubi vero advenit, pacatum illumct eodem vitoa desiderio tactus cst, precor ut pro Deo
quietum cito reddidit, neque postea tantos planctus raccura suscipiatur. Gaudet abbas, oleriei con-
»

tamque graves anhelitus emisit.Cumque aliquandiu tristantur. Duo tamen ex eis, cseteris cum luctu
illum circuisset,et super pectus ipsius vicissim vo- abcuntibus, remanserunt. Factus igilur monachus,
litasset, pariter el frater suum Domino spiritum quo sublimior in sseculo fuerat, eo se exhibuit hu-
reddidit, et avis qua via descenderat, ascendit. miliorem. Postnon multum temporis sacrista effici-
Nulli hoe incrcdibile videatur, sed Dei operibus fi- citur, attributis ei soeiis bonoe vitoe supereout dece-
dem rectam adhibeamus, ct illi assidue grates de- bat sollicitis at ille, magis magisque in Deum
:

bitas reddamus, qui semper suos consolatione pia proficiens, secum ccepit tractare qualiter omnibus
visitat, et in se seperantibus gaudia coelestia largi tur fratribus ita deserviret ut omnes laleret. Denique
et praeparat. noclurnis horis cum costeri quieti concedercnt, ipse
17. Vir venerabilis, simul et prapositus et ar- clam cunctis aquam hauriebat et lavatorium imple-
chidiaconus Claromonlensis ecclesioe, ad festum bat. Hoc cum multo tempore jam fecisset, Omnium
beali Martini quotannis venire consueverat, pari-
j)
Sanctorum advenit solemnitas: coeteris itaque post
terquc Majoris Monasterii ccenobium visitare. Qui Matutinos ad lectos redeuntibus,ipsc operi assucto
cum inibi multam religionem fervere conspiceret, succedit. Quo cxpleto tle more, redit in oralorium,
pioeonvcrsationisdosiderioestaccensus.Aliquando ineumbit orationi. Et ecce ex ea parte ecclesioe qua
igilur de morc ad sancti Martini iestum venturus beali Martini lectus habetur, auditimmensco multi-
thesauros suos ctvestcs olosericas,multamquedivi- tudinisdulcissimasvoces.Erigensautcmcaput vidit
tiarum supellectilem secum afferri fecit. Cum igitur tres personas pontificalibus infuhs decoratas, qua-
totanocte et die solemnilatis sacris offieiis devotus rumquimediuserat et honore et vulluvidebaturcae-
interfuisscf, in comitatu suo recedit ad hospitium, teris prseeminere; deinde abbates multos ac mona-
ac inter cnfabulandum post epulas ait suis : « Vo- chorum infinitas ca!ervas,omnes hctos et dulci melo-
bisciasl;::o delabore quiescentibus, ipsesoluspau- diajubilantes. Incipit interimillearchiepiscopusu 1,

lisperegrediar,adprandium reversurus; nihil igitur Conccdc uobis; dictoque et repelito i^, complet ordi-

(3) Hic ab anno 1104 monasterio preefuit usque ad annura 1124. Dicebatur Guillelmus de Coni'
bornio.
411» BERNAKDl COMITIS BISULDUNKN-I- 420

nem.Secundo agitor pro defunetis.Tertioproilliua A. bulabant; abbalos ipsius loci, et deinde monachoe,
loci congregatione. Incipit
archiepiscopus Anti-
ille qui Martini meritis sui laboria fructibus non parum
phonam: Civitatem istam tu circumda, Domioe. Kt fruebantur eoque incedere eos ordine quo ad Chri-
subjungit u, Fiat pax in virlute tua; el Collectam : stuin migraverant. Profiterentur abbalem etiam
Deus qui renuatianlibua scoculo mansionem paras in Odonem i), qui tunc lo o prmerat, eodem anno ad
i

ccalo, dilata hujussanctte congregationis temporale suam societatem accersendum denunciant. Refere-
habitaoulum cosJestibas bonis, ut fraterna teneantur bant etiam quod beatus Mai tinus cuin ipsa pro
compagine charitatis unonimes: continentiospri siuno cuin suo illo, ut Bemper, frequentissimo dis-
ptacustodiant sobrii simplices et queti gratisdatam
: cipulorsm sanctissimoque com tatu ipsum mona-
sibigratiam tuisse agnoacant concordet illorum vita
: sterium ssapissime frequentaret. His auditis, vir
ciiin nomine, professio senliatur in opere. Per Domi- venerandus quosdam de sociis excitare festinat,
mnii nostrum, elc. Quibus expletis, beata illa et glo- Guarnerium scilicet ejusdem loci postea abbatem,et
riosa processio qua veneral redire csepit. Illeautetn nonnullos ex aliis, qui a somno exciti et voces can-
curiosius intuens, nonnullos quos noverat obiisse tantium audierunt, ot aliquoe de novissimis i\>

ignoscens, alloquitur illos, inquirene qui hi es- processionis videre meruerunt. Quain beatam pula-
sent. At illi Martinum esse i}iii medius incedebat epi- B mus, quamque mundain viriconscienliam, cui adliuc
scoporum,quiutmeritisitavultuseminentia preecel- viventi ;n corpore pra^slitum et Martini gloriam
lebat; Fulgentium atque Corentinum, qui ei obam- et sanctorum eum coinitantium conlemplari!

(4) Guillelmo supra laudato successil ad annum 1137.

ANNO DOMINI MLXXXV

BERNAEDLS
COMES BISULDUNMSIS
BKBNARDI GOMITIS
EPISTOLA AD BERNARDUxM ABBATEM MASSILIENSEM

kd eliminandam ex Rivipullcnsi monasterio simoniam, orat ut iltud per suos monaehos

regendum suscipiat.

(D. Marten. Ampl. Collect., I, 413.)

Dommo B. Massiliensium venerabili abbati om-

C ni Olivae ("2) male possessus,
pontificis a Simoniacis

nique sanctte congregationi sub ejus custodia turpibus succubuerat qua^stibus, ejusdem Dei Ge-
Chiisto militanti BEnx.vRnus comes Bisuldunensium nitricis auxilio, tamque vestro quam ca^tcrorum, ut

fidelem in Domino... ct ccelcstc consequi bravium. credo, fidelium obtentu, me ab omni hserelicae pra-
Quoniam quidquid a me mihique soeeularibus vi- vitatis contagio emundasse; illumque pseudoabba-

delicet hominibus hoc saeculo nequam digne de-

in
voteve agitur, spiritualium virorum precibus impe-
tratum no-n ambigo. Idcirco arbitratu meo illisexisti-
moreferendum,quibusintercessoribus jurecreditur
adeptum, quatenus illorum gratiarum actione ac
tem Mironem, qui post interdictum seclis apostolicse
ejusdem regimen conatus est simoniace obtinere,
domni Guifrcdi archiepiscopi, necnon Berengarii
Gerundensis episcopi, ac Guillelmi Ausonensis prae-
sulis adjulorio, cum suis sateliitibus universis a loco

providentissima cura obtincat rectitudinis statum et rcgimine, sine ul!o restitutionis respectu expu-

quod ab immeritis ftierit inchoatum.Quapropter no- lisse; quo depulso cum quaererem qualiter vel quo

verit vestra pia sollicitudo locum Dei Genitricis

,
ordine ab illo sancto loco omnem Tisereticum ambi-

Marise Rivipollentis(l )ccenobili,qui,a temporedom- tum de coetero praecavere possem, id mihi a meis

(1) Rivipullense monasterium, Gallice Ripouille, tum est.

insigne ordinis S. Benedicti in dicecesi Ausonensi, Hic Oliva siveOliba episcopus fuit Ausonensis
(2;
anno 888 a "Wifrido comite Barcinonensi condi- et abbas Rivipullensis, atque etiam Coxanensis, fra-
421
magnatibus,elpraecipueabhocarehidiaconosuis<|uc
sodalibus suggestum esl, utveslne dominatiohi ve-
strisque institutis illumsubjicerc non refugercm, si
a porversis machinationibus haerelicorum deim
haberi vellem immunem, Quod ipsum cum
nitricis amore, tum vestri, mi dominc abbas, vene-
randi nominis inmc transfusa dignitate, ncquaquam
difflcile visum cst quin statim justo eorum consilio
annuerem, eosdemque ad vos confeslim mittercm,
quo eisdem convocaremini nunciis, quibus ad id
agendum usus sum consiliariis, et quod oorumlin-
guis, hoc idem meis testarer littcris.Undc volo vos
nosse, siid veslrcenon dislnlerint morae,meprsepa-
ralum esse illud dc quo agitur ccenobium vostrse
subsedere ditioni, el serie scriptureea voljis con-
feetce propria manu Dco sancloque Victori firmare,
nt nunquam abbas nisi qucm vobis,
a reliquo sit
domneB.,veslrisquesuccessoribusexconsultaM;:s-
siliensis collegii regularitate eligere placuerit;
lantum ad praesens nobis conccsso domnus Gir- ut
bertus, cui omnia qure juris sunt ccenobii jam du-
dum nota sunt, curam iliius vestro jussu primum
gerat, ne plebs universa fiat minus religiosa quam
convenit, si non licueiit illi hunc haberequem quse-
rit. Ut autemomnia quseerga vosvestrumquelocum
a mc agcndasunt, melius quamhic scribi possunt,
velocilerfiant, simul cumhisnunciis vos, mi domne
abhas, cum aonnullis veslri convenfus, non sine
^an
r-fT^fA^ru -i «LfiB <i~^,*:i\~ j.--. ~ .k^srtr^v 7r-y* .\5f
DI! LOMABERNARD! COMITIS BISULDUNENSiS
nivipullensem abbatiam monasterio Massiliensi S. Victoris subjicit.
(Apud Marten. ubi supra,
nomine sanctae el individuse Trinitatis. Ego
In
Dcrnardus gratia De-i comcs Bisuldunensis donator
sum omnipolenli Dcoet S. Mariassanctoque Viclori
martyri deMassilia, ac Bernardo abbati ipsius mo-
nasterii, ct omnibus successoribus ejus per hanc
meae donationisscripturam. Dono eis monaslerium
S. Mariae de Rivopullo, cumomnibus rebus queead
se pertinent et pertinere debent, sub eo tenore
ipse Bernardus etsuccessores eligant semperet mil-
tant ibiabbates qui servitium Dei in eodein mona-
sterio faciant, etrcgulam S. Benedictiibi teneantet
tenere faciant, et obedienfess n. semperinomnibus
abbates et omnis congregatio ipsius monasterii
Massiliensi abbati praesentiet succcssoribusejus, ct
hocsempei -&il factum adservitium Dei, et adfideli-
tatem de ine Dernardo et successorum meorum, et
ut sedes sancli Petri de Ausona et episcopi orlliodoxi
ter Wifredicomit:.; Ceritaniee, obiit I047.
Ccenobium B. Mariae de Crassa, olim de Or-
(3)
bione a proximo fluvio et etiam de Novaliis ab
amcena valle dictum, in diocesi Carcasonnensi a
DIPI.OMA. 422
A domno Girberto celcriterad meusque.... el inom-
nibus qiuc ad slabililatcm hujus negotii pei tincre
possunt requisitis ct receptis. Demum hunc qucm
volumus..., studcaf industria, sicquc a vobis actum
Dei Ge- in vcslros successorestranseat per saeculaventura.
Ergo quia vitiorum adversatores, culloresque vir-
tutum famapraecurrcnfe voscssedidicimus, idcohoc
nobile coenobium, quod, ob reverentiamtotiusreli-
gionis et scientiee, olim caputet spccimenuniversse
essemeruitEsperiae,Deoannuente,per vos in slatum
pristinum cupimus rcparari; quo,dum illud vesfri in-
slanlia resumpseril habifam veneralionem, coronam
gloinea Filio ejusdem Virginis suscipiatis auctio-
rem. Quod si rem lam dignam nec Dei amore di-
gnati fueritis susciperc,nccesse crit nobis alibi in-
quirerecum quibus et per quos acerbilatis noslrse
virus possimus dcponerc. Scilis quid velimus, oi'ate
ut possimus. Igitur totum et amplius quam quod
hoc
B comcs Darchinonensis deccenobioSanctaj Marife(3)
Crassa3vobisfecit,egodumlibertatem Massiliensem
de islo properat facere, cxcepto quod nec gladium
nequc contum sinam vos illic formidare. Hasc in fine
curaviaddere, ul sihoe renuerct accipere, quidquid
Omnipotens secus quamoportucrit, ibidem agi con-
spexerit, illud abhinc vestrse et non meae imputet
culpao, qui scit me hcec veraci cordc proferre. Valeat
sanclitas vestra in Domino.
^-j^k.-ii^^-acssKir^cii^"^;"^.^ : J--^. -.-^JrJTOH
p. 475.)
ipsiusloci haheantibi quodjuste habere debent. Et
si,quod absil abbas sive abbates ibi electivel con-
!
grcgatioejusregulamS. Bcnedictinonobservaverit,
et inobedientes exstilerint, Massiliensis abbas ibi
semper quando voluerit vcniat, cteos ut corrigan-
tur admoneat, de malo adbonuin convcrtat. Si
ct
autem rebelles fuerint, et admonitionibus ejus cre-
ut dre noluerint, Mnssiliensisabbas semperpotes'atem
habeat ejiciendi malos ct mittendibonos, etpro Dei
amoreetcharitale divina Bisuldunensiscomeset Au-
sonensisepiscopus ad hoc faciendum sint illi adju-
tores. Et hoc tandiu firmifei et immobiliter m^neat,
quandiu monasteiium S. Victoris regulariter stcte-
rit, ct rcgulam S. Benediclihabitanlesibi tenuerint.
El non liceat mihi Bernardo prsefato comili, nec
ullo successorummeorum,hancdonationem disrum-
pere aut transmutare, vel aliquo modo minuere. Et
Nebridio abbate qui postca fuit archiepiscopus
Narbonensis, conditum fuit cujus fundationem ra-
lam habuit Garolus Magnus anno regni sui undeci-
mo, id est 778.
423 S. ANASTASH MONACHI ET EUKNinVE. 424

boc totum ideo ••' ,

. faotum quia looua ille propler A factum Kalendaa Januarii anno lo~o ab Incarna-
v.

Simonincoa abbaleapeneabaque religioneel Bine re- tione Christi, anno \ Philippi regia. Sig ;• num
gulaS. Benedioti manebat;el ideo quicumqueadju- Bernardi comitis qui banc largitionis acripturam
torea et fautorea adhocopua prsedicto factuni exa i- scribere ju>si in Bivopollentinocapitulo coramom-
terint, et adjutorium regulariter >l»i degentibus im- Bignoraanibus propriis firmavi. -{ Wil-
nilius solito

penderint, in primia benedictionem a Deo accipiant, Ielmu8gratia DeiepiacopusAusonensisecclesisBfir»

et oiiuiilnis orationibua ac bonis operibua quaa in mavi. ; Andreas (6j abbaa S. Johannis firmavi. -f

prae libato monasterio factae fuerint, siveinmonaste-
rioMassiliensi el l) Tomeriensi, Sanctaaque Mariaa
Craaasa, sanctique Cucuphatis (5)de Vallense et in
Ausonensi Bede, si\.' in omnibus cellis supradicto-
rumcoBnobiorum,partemetsooietatem habeant,etin-
Buper aaternam retributionem acquirant. nuicunquo
etiam buic nostrsa institutioni contrarii fuerint, et
Bernardus levita et canonicua firmavi, Heribaldoa
sedis Ausonsu canonicus firmavi, Willelmua primi-
scriniu8 firmavi. Sig fnum Raymundi vicecemitia
CardonensiSjSigfnum UdalardiBcrnardi.sig+num
Pelri Bernardi,8ig f num Bernardi Wifredi dc Por-
cella, sigfnum PontiiBlidgarii,sigf numArnaldi,
sig -j- num Petri Adalberti sig f num Uda-
,

disrumpere, instigante diabolo, per aliquam occa- lardj Gaudfredi, igfsuuir. GuillelmiBernardiarchi-
Bionem lantaverint, iram Dei incurrant, et omnibus B diaconi de Guardia, sig [- num Bernardi Baymundi

sacrilegis et in infernodamnatissocii maneant, nisi fratris ejus, sig-|- num Bernardi Mironi. Bernardus
resipuerint el ad satisfactionem venerint. Quod est monachus (jui hanc largitionis scripturam scripsit.

(4) Tomeriense.S. Paulimonasterium olim insignc e\-druxcratLudovicusPius,quodai>aganiseversum

ordinis S. Benedicti indioecesi Narbonensi, insedem rex Lotharius restituit.
episcopalera raetropolis Narbonensis Buffraganeam (6) Uic nbbas Andreassuscripsit etiam annolOod
erectura fuit a Joanne xxn perseverantibus nihilo- coventionibus initis inter Raimundum Berengarii
rainus in eo monachis, qui anno duntaxat 1015 sse- coinitcm Barcinonensem, ct Lrinensindem cornitis-
culari toga a Paulo V donati sunt. sam aviam ejus.
(5) S. Cucuphatis monasterium inpago Wallensi

ANNO DOMINI MLXXXV.

SANCTUS ANASTASIUS
MONACHUS ET EREMITA.

VITA SkNCTI ANAS r ASII

AUCTORE GALTERO.
(Apud (Mabill. Acta SS. ord. S. Bened., sseculi VI, parte II, pag. £87, ex ms. codice ecclesise S.
Martini Doydensis.

OBSERVATIONES PILEVLE
1. Ignolum huc usque in fastis benedictinis san- C 2. Haud expressit Vitae auctor quis annus fuerit

ctum Anastasium hic proferimus, cujus VitamGal-
terius, auctov nobis antea incognitus, sed ut ex
ipsiusVitse contextu palet gravis, haud multo post
beati viri obitum, nisi fallor, conscripsit. Ilanc vero
Vitam debemus illustrissimo Ecclesiie principi An-
tonioPetro/^^-^tvHivcnsium anlistiti, qui codicem
ins. inquoipsa habctur, execclesia parceciali Sancti
Martini Doydensis acccplum humanissime cum uno
e nostriscommunicavit, quamillestatim exscriptam
ad nos transmisit, Actis sanctorum ordinis nostri
inserendam.
beato viro extremus, ncc aliunde nobis suppetunt
vetera instrumenta, ex quibus is nobis innotescat;
quare investigandum est utrumne ex ejus vitaecir-
cumstantiis aliquid lucis in hac rerum ambage ha-
bcrepossimus.Illsenempecertisalligatsetemporibus
addeterminandamreliquarum aclionum seriemusui
esse poterunt. Discimusitaque exipsa Vita beatum
Anaslasium circa steculi hujus undecimimedium in
monasterium Sancti Michaelis, in Periculo Maris
dictum, secessisse, eo scilicet tempore quo abbas
Simoniaca labe infectus,cujus nomen auctor reticuit
425 VITA
eidcm cccnol>io preeerat. IIoc autem anno circiter
1058, aut sequenti, contigisse conjicimus quod, liis
duobus annis,nullus in catalogis aut vcteribus instru-
mentis monasteriiSanctiMichaelisabbasmemoratus
occurrat, quod forte Simonia notatus inter ejusdem
lociabbateslocumnou meruerit. Kt quidcm cootcros
abbates, qtii eidem monasterio hoc sseculo praefuo-
runt,Simoniaca pesle tactos fuisse nusquam legi-
mus. Scimus Arturum Monasterium NeustriaB pia3
auctorem Fulconem quemdam hoc biennio Sancti
Michaelisabbalem induxisse, qui, inquit anno 1059
Philippi regis coronationi adfuit cx quo patot hanc
;
ahbatiam duobus annishaud vacasse. Atnonadvcrtit
illeauctorFuleonemaZijbatetti sancti MicJuwlis, qui
Philippi inaugurationi interfuit , non monasterii
Sancti Michaelis dc Monlo, sed Sancti Michaelis in
Theorasciadioecesis Laudunensis abbatem fuissc.
(Juod certum est non solum ex vulgalis Sancti Mi-
chaclisin Theorascia abbatum catalogis, sed etiam
cx ipso coronationisPhilippi regis inslrumentoapud
Ghesnium elMarlotum in me-
in Historicis Francise,
tropoli Hcmensi relato,ubi disci le Fulco abbas San-
cti Michaclis LaudunciisisappeUatuv. Licct hscc vox
Lauduncnsis, nescimus quo casu e Philippi Labbei
calamo, tom. IX Gonciliorum, exciderit.
S. Aliam deprehendimus temporis notam in boati
Anastasii Vita, repclitam scilicet exejus is Hispa-
niam profcclione, quamjubenteGregorioVIIsummo
pontifice, et mittente Hugone abbate Gluniacensi, ab
eosuseeptam fuisse teslaturidcm Vilce auctor. Hoc
autem iter anno circiter 1074 consignamus, scilicct
paulopost Alfonsi regis restitutionem, cum Grcgo-
riusjam secundum pontificatus sui annum attigis-
set.Noncnim Anastasium ex iis fuisse censemus,
quos postea sanctus Hugo in Hispaniam transmisit,
ut ibi disciplinam monasticam restaurarent. Isti
INCIPIT PROLOGUS
LGalteriusPetroDovotensis Ecclesicesubdiacono
etfratri ejus Bernardo, in omnibus prosperitatem,
et bonam devotionem. Co-
ad effeclum perducere
gitisme, dum impensius instantes rogatis, ut ad
ffidificalionemposterorumtradammemorise calamo
Vitaru beati Anastasii confessoris. Et a mc sine dif-
ficuliatenonvideo possc sufferri, nec meis viribus
competitne vita sancti viri culpa ingenii scriptoris
potius vidcatur atteriquamin majus celebrari. Nc
tamcn vestrce petitioni videar contraire, cui, ctsi
parum idoneus, debeo in omnibus obtempcrare,
quod dissuadet aviditas ingcnii, aggrediar tutus
prsesidio veslrae jussionis; etenim si quid sum,
Domino imputaredebeo. Praeterea cum
quid valeo,
me profitear amicum vestrum. non dccel ut omit-
tam, si in aliquo vobis quovis modo obsequi pos-
sum; cum, ut quidam sapiens ait : Amicitia tantum
Patrol CXLIX
420
A nempe in Hispaniis permanserqnt, variis monastc-
riis de novo conslrucudis aul certe veteribus re-
staurandis intenti; quorum eliam plerique ad epi-
scopales infulas evecti suul. At Anastasius eo solum-
modo profectus fuerat, ut Sarracenis Ghristi Evan-
gelium nuntiaret ; hinc cum sc incassum laborare
advertisset, in Gallias repedavit.
4. Ilis itaquestalutis, cumex Vitse auctoredisca-
mus Anastasium ex Hispania reversum septeman-
nos Cluniaci ac tres alios in solitudine transegisse,
jamdecem annos supra 1074 habemus; quibus si
R unum aut alterum adjiciamus, quos in ilineribus vel
ctiam in Ilispania verbi divini prsedicationi incum-
bens consumpserit, conjiciemus beatum virum an-
no circiter 108(i adsuperos abiisse, quem quidcm
annum, doncc certiora occurrant monumenta, rc-
liucre visum cst.
5. Hujus sancti viri nomen nullum, quod quidem
sciamus, martyrologium cxhibet, nequidem Benedi-
ctinum. Golitur tamen in ecclesia paroeciali Si
Martini Doydensis {Doydes), seu, ut habet vitseauc-
tor, Devotensis, indioecesi Rivensi (Rieux), ubi in-
tegrum ejus sacrum corpus asservatum est ad soe-
C culum dccimum sextum, quoa furentibus Calvinia-
nis haereticis dissipatum est, proeter aliquot ejus
parliculas in scrinio argcnleo inclusas, quse a fi-
delibns eorum furori subductse sunl ctin loco tuto
repositse. Hasabaliquot annis invisit illustrissimus
antistcs Rivensis supra laudatus, suaqucauctoritato
recognitas ctapprobalus fidelium venerationi exhi-
beri permisit. Haud procul ab eo vico visitur fons
Sancli Anaslasii vulgo nuncupatus quo sitim suam
vir sanctusaliquando exstinxisse memoratur. Frc-
quentatur vero a vicinis populis, quod cjus aquee
haustu fcbrium ardores sedaridicantur quod mul- ;
torum experimento certum esse tradunt.
D constet inpetendi devotione, etinsedulaobsequendi
voluntatc. Ad hoc accedit devotio pura, quae cogere
potest, etsi absintomnia supradicta, utad pcrficien-
dumquodpetitisaudacterinsistam. Dumenimcuram
hanc mihi tanto opore indicitis, posteritatis sedifi-
calioni consulitis, dum ad laudem et honoremDei,
vitam sancti contessoris ac glori tsissimi Anastasii
vultis reserari, ut posteris sit ad exemplum, et ad
sanctitatis ejusdem viri testimoniuin. Rogo ergo ct
obnixe supplico ut, si quid incuriaparum qiuesiero,
aut egestatc mci ingenii prsetermisero, aut rescis-
sione dignum superaddidero, ne pigeat lectorem
si addere quod perspexcrit additionedignum,autres-
cindere quod transversi calami nota judicavei*it
corrigendum. Deniqueexcusare me poterit devolio
petentium, quee, utsajpcjam dixi, compulit audere
quod ingcnii diffidentia dissuaserat.
14
 S. ANASTASII MONACHl ET EREMI1 l 4-2H

INCIIMT VITA GLORIOSl ANASTASH

Gloriosissimus Anastaflius confeseor Dei, Vene-

A etio referretur, et inde diu et multum dissererent,
riasoriundus.seoundum dignitatemhujusmundige- tandem sermodirectusestad nbbatem. Cognovit vir
nere clarus enituit, patreetmalre noninflmisortus. DeiAnastasius quodabbas erat Simoniacus, et pef
Qui, ab ipsis cunabulis baptismatis unda regene- pecuniam infinitam quam dederat in abbaliam sub-
ratus, a primaBvo Btudiis litternlibus a parentibus intraverat. Unde Bupra modum dolens,et affirmani
traditus est, in quibus ita curam adhibuit ul tam sediabolica fraudedeceptum,quippe qui locum ido-
Greecis quam Latinis litteris omnibus ad unguem neumsuo proposito quaesierat, et in laqueum ne-
videreturimbutus. Fuil igiturclarus ingenio, doctus fandi hofltis pene ceciderat, recessit inde, et quam-
eloquio, ornatus inoribus, amabilis omnibus. ut fe- dain insulam ingri sus in i; o introitu supradicti
lioesdicercnturquitalemflliumgenuissent.Sedquia maris, in basilica qu
virDeisapientiamhujusmundistultitiamapudDeum lns manere ccepit, jejuniis vigiliis et orationibufl

esse ni divinis codicibus tegeral / Cor i), et ipsam vacans.

Veritatemin Evangelio dicentemaudierat: Nisi quis 4. Ubi cumaliquanto tempore vita eximiaa con-
renuntiaveril omnibus quao possidet, non potest vcrsationis claruissot, et fama ejus longe lateque

meus esse discipulusi Lac. xiv , 33) ; ccepitnonsine diffunderetur, venerabilis abbas, Hugo nomine, i|ui
divina gratia admemoriam revocare, et idemapud B Gluniacensi monasterio eodem tempore praaerat,
se revolvere, quiagravedamnumsusciperet, sipro ad revinecnda [f. revisenda] ccenobia, exhortatione
terrenis ccBlestia amitteret, Hsecdiu revolvens, tan- fratrum, quiper diversa loca et longc remota Deo
dem secum deliberavil quod utdc commissis pceni- deserviebant, cum multis fratribus exivit. Unde fa-

tentiamageret, monastico habitu sese committeret. ctum est ut ad mare Britannicum perveniret ; ubi
Sed quia manu missa ad aratrum turpe est retro re- audita vita et conversatione viri Dei Anastasii, misit
spioere, et tortum ct inutile sulcum facere, voluit duosdefratribus ininsulamad praadictambasilicam,
sanctus vir Anastasius sese primum jejuniis, vi- et mandavit viro Dei, ut ad se gratia colloquendi

giliis, el orationibus macerare, ut sic probaret,
susceptomonachorumhabitUjinpropositograduper-
sistere posset, neresiliret. Subtraxit ergo sibi pri-
mum viiium, in quo est luxuria,quarta et sexta feria
ccepit jejunare, sic tamen ut aliquotiescarnibusve-
sceretur; orationiet vigiliis plerumque insistebat.
8. Cum vero hoc modo per aliquantulam tempo-
riscarnem suam refrenasset, eljam quodammodo
eam invia bonipropositi teneret, abjecit edulia ear-
si, exiret; de cujusenim hona conversationc audierat,
eum et videre desidcrabat. Qui audito vencrahiiis
viriahhatisadventu.cum maguo gaudio exivit;quem
ahhas honorilieesuscepit, etde vitaet conversatione
ejus studiose requisivit. A quo cumomnia audivis-
set, et quomodo propter Simoniam dc loco in quo
habitum susceperat exivisset, votumque ejusintel-
q lexisset, gavisus esl valde super bona conversa-
lione ejus et quibus modis potuit in Dei scrvitio
,

nium; et ita maxime vigiliis et orationibus ccepit in- oum confortavit. Cumque per aliquot diesde vita et
starc ut a Dominica in Dominicam jejunaret. Sed conveisationeClluniacensiumfratrumabbasmultum
cum aliquandiu iterumse sicmanciparet, sicconfir- refcrret, virum Dei monuit, et multum rogavit ut
matus est quod sibi visus etiam cst firmus el suo Gluniacum secum adiret, ubi el votum suum com-
proposito sufficiens. Decrevit ergo satisfacere ot plere posset, et exemplum bonas conversationis cte-

suumpropositum perficere. Derelictis ergo parenti- tcris fratrihus daret. Cujus petitioni virDei Anasta-
bus, ilomo ct cognatis, quserens locumidoneum, ubi sius acquiescens, cum oo iter arripuit. Gumque CIu-
monachorum susciperet habitum,ad mare Brilanni- niacum veniret, magnam dilectionem et humilitatis
cumpervenit, ad locum, qui Portus Ilerculis (l)ap- familiaritatem apud omnes fratrcs hahehat; omnes
nomine, ad Montem sancti Mi-
pellatur, qui et alio unanimiter diligebat, oinnes enim in Dei servitio
chaelis inPericuloMaris dicitur; ubi inventa magna vitse sua?exemplo dirigehat. Diu namque vitam mi-
congregatione monachorum, in omnibus religioso- rabilcmduxit,dumsesedabal exemplar bonse con-
rum exeepto quodabbas perSimoniamsubintrave- versalionis. Cseteris cnim fratribus signo dato ad
rat, hahituin optatum suscepil. De abbatis Simonia r» refectorium eunlibus, vir Dei ad orationem rema-
Factum est autem post
vir Dei penilus ignorabat. nebat et noctc quiescentibus cunctis surgebat, et
revolulum annum, cum sederet cum quodam IVatre genu pane et aqua con-
flexo fere tota nocte orabat,
(2), et post scrmonem hahitum de confirmatione tentus vivebat, et hoc etiam quasi inmomentoacci-
animae,de vita sanclorum Patrum ad invicem quaa- piebat. Semelinanno insohtudines vel in praerupta

(1 1 XotumomnibusmonasteriumMontissanr-ti
est rium in Cantica canticorum edidit. Cujus operis
Michaelis, seu de MonteTumba, oh percgrinorum prolongum et initia utriusque libri, in quos divisus
frequentianvceleberrimum. est, hahestom. I Analectorum, pag. 125. Certehoc
(2) Isvidetur Robertus monachus. S. Michealis, ipso tempore uterque vivebat in monasterio Sancti
qui rogante Anastasio (fortasse nostro)commenta- Michaelis.
 ,

429 VITA 430

loca ad celebrandasQuadragesimas exibat, el luno ^ lem ad victum nfs subcinericium pane i >
a el
orationibus, jejuniis, vigiliis, flexionibussese supra requirebat, quaa tantum sub mensura,a fral
niuiluin macerabat. sub monte reliquerat, accipiebat. Cum aulem in
5. Peridem tempus praecepto sancti patris nostri
demoraretur et vita ejus circumquaque audiretur
papae Gregorii septimi, coeperunl multi adire eum, el mulii ad eum conve-
et trina persuasione venera
nire, iil verbum vitaa ab eo audirent, etvitamejus
bilis viri abbatis sui Hugonis, Hispaniam ad praedi-
candum Sarracenis ingressus esl. Ubi ad proban- quam mirabiliterdeducobat cognoscerent, eumque a
dam eertitudinem fidei Ghristianorum, cl ad eradi- quodivino pabulorefocillabanturtemporalibus sus-
candam crudelitatis duritiam Sarracenorum per tentarent. Sed vir Dei nihil prorsus ab eis ad usum
,

rogumardentem post celebrata missarum solemnia, corporisaccipiebal,invitari[/'., divitari] enim a po-

transirevoluit; sed Sarraceni conditioni ajus noluc- pulo non quaerebat, qui etiam de Bvangetio vivere
runt acquiescere,videlicetsi hinc illaesus transiret, recusabat. Quidquid ergo offerebatur, pcr manus
ad baptismi gratiam confugerent. Sed cum a caeci- quorumdam fratrum erogabal pauperibus quos
,

tate et durilia cordis sui ullo modo redire nollent, bonoevitae cognoscebat, et ad hoc idoneos ducebat.
excusso pulvere pedum in illos in tcstimonium, ad Sed intcr haec, cum soli Deo placere queererel
7.
monasteriumsuumregressusest.Factumestautcm B et ad hoc toto mentis ardore flagraret, antiquus ille
post regressionem ejus, revoluto septennii ferc spa hostis artifex nocendi, adversarius humani generis,
venerabilis abbas ad exhortationem quorum-
tio, ut ccepil bonis cjus actibus invidere, et die ac nocte
dam fratrum, laicorum ct nobilium, in Aquilaniam loeum subintrandi ad noeendiim qucercre. Sed cum
velletexire, qui renunlianles mundo ad habilum nihilomnino inveniret quod in ejus actibus subri-
monachorum volebant venire. Unde factum est ut pcre possct, nullamquc in eum poieslalem haberet,
virum Dei Anastasium secum ducoret erat enim in ; machinabaturquomodo sallem dc cella eum expel-
omnibus divinis Scripturis peritus, et in exhorta- leret. Factum est crgo, cum quadam die post fini-
tione et aedificatione fratrum validus. Cumquo par- tam orationem vir Dei Anaslasius celiula exirot, et
tem magnam Aquilanite exhortando fratres pera- extracum duobus fratribus qui ad eum convenerant
grassent tandem in Tolosanum pagum pervencrunt
,
sederet, hostis antiquus adfuit, et ignem in cellam
ubi comitem Appamiae oppidi cum uxore et filiis ad ejus et in altare quod ad sacrificium offerendum
,

convcrsationemmonastici ordinis suscepturi erant. feeerat, posuit; sed vir Dei rcspiciens, cum ignem
Jam interim quoque instabat tcmpus quo vir Dei videret, insidias hoslis nefandi agnovit. l'nde sur-
Anastasius in solitudinibus vel in prreruptis locis gens usque ad cellam lendcns, hosti ut recedcrct
et
Quadragcsimam celebrare eonsueverat; unde cum signum crucis opposuit igni. Ad cu
(j praecepit, et
multumsollicitusesset.etdiesacnoctesapudselra- praeceptum hostis recessit, et ad signum crucis
ctaret.landem Pyreneos montes in propinquis sitos exstinctus est ignis.Quod cum auditum circum-
ad hoc elegit idoneos, ubi et Quadragesimas cele- quaque referretur, lunc maxime cccperunt ad eu m
braret, et vitae eremiticae ad tempus vacaret. Cujus indigense fere omnes convenire, etorationi ejus se
precihus abbas, quia baculus et quasi columna cae- commcndare, de commissis etiam ab eo quoerere
lerorum fratrum erat, invitus assensum praebuit. pcenitenliam; fere enim per triennium quo mansit
Sed quia cognoscebat constantiam ejus in servitio in eremo, tot ad eum concurrebant, quod plerum-
Dei, bonum votum nolebat morari. Coactus ergo et
quc omnes montes in eircuitu cereis resplendere
tristis conccssit quod petebat. Cum vero ad invicem
videbantur, qui ante cellani cjus a venientibus ac-
descenderent, venerabilis vir abbas flens, et eum cendebantur. Saepe etiam venientibus dixerat so
lacrymis et singullibus in collum ejus ruens,admo- essc indignumad quem veniient, se esse monachum
nebat ut sui memor esset, pro se et pro cseteris fra- quo peenitentiam quaererent, ct non habere sc
a
tribusapudDeum interpellarct et ad ultimum vale- licentiam praedicandi, nec poenitentes suscipiendi;
dicens, cum eaeteris fratribus ad monasterium re- sed quid hoc proderat, cum tamen confestissime
gressus est. rx venirent, et lacrymis el precibus cum ad praedican-
6. Vir igitur Dei Anastasius, qui hoc solum de- dum excitarcnt?
siderabat, ut suo voto satisfacereposset, cum magno 8. Sed cum Deuslaborcm cjus veliet remunerare
gaudioadmontes iter arripuit; quibus cum appro- et ab crgastulo carnis eum evocare, ul major essct
pinquaret, et jam, nuilo obstaculo intervenienle, sin- corona, voluit temporalem vitam ejus finiri in obe-
gula loca notare possel montem altissimum qui
,
dientia. Factum esl ergo ut vir venerabilis, abbas
,

Abriscola dicebatur, ad habitandum elegit, quia in supradictus Cluniacensis ecclesiaa, desiderioviden-

ca parte qua situs erat, super alios monteseminebat. di iVatrem flagraret, cum quantum praesentia ejus
Derelicto ergo quodam fratre, quem secum habebat, fratribus cretcris praestabat, quantumque vita ejus
ad radiees montis in quadam ecclesia,solus montem
eos conlirmabat, tantum ejusdcm absentiam reco-
ascendit , facto de frondibus satis angusto habita- gnosceret unde hujusmodi epistolam per manus
;

culo, et altari ubi sacrificium offerret. Tunc inter quorumdam fralrum ei direxit, quse cum ad monas-
nives assiduas et frigora Deo deserviebat, jejuniis, terium fratrum caeterorum revocavit. « Dilectissimo
vigiliis et orationibus multum insistebat nihil au- Anastasio, frater Hugo
; filio peccator, salutem, et in
431 APP. Al) VITAM S. ANASTASIl. - [)E INVENT. C< >RPI >RIS S. ANASTASII. 132

.iiii resurreotioDem, gloriosam eleclorum bo- A bris, migravil ad Dominom. Sacrum vero corpua
n diu de ejua honoriflce in basilica i'< iti Martini ibidemesl
vobis inlii. audivi, nullamquc de vostra vita cogni- recondi um; ubi ad Banctil s testimonium,

tionem aocepi: unde mando vestrae dileotioni ut, i ad tumbam ejus, operante Deo, oreberrime mira-
bonum videtur vobis, d sccndatis ad visitan cula multn flunt. Sed, iui in erere fasti-
fratri . it dixi,des dei il Bntia ve , i per singula discurramus, ex ordine, prae-
oorroborel el exhortetur eos termissis mullis, pauca conemur explicare.
L-t pro fratribus oi ale. \ ir auti m Dei Anastaj 11. Virgo qua3dam a tribus daemonibus i

accepta epistola beoti Patris auiabbatis, gavisus tenebatur, qui in lantum eam vexabanl quod etiam
est val le; el Deo gral as referebat quod eum digna- mutam reddiderant. Ducta esi per raulta sanctorum
retur ad fralres suos revocare. sanitatem recuperaret; etdsmonia tandem
ut

responsum dederunt quo ab obsesso corporc non 1

Egressus itaque eremo, pervenit usque ad lo-

9.
egrederentur, nisi ad corpus beati Anastasii confes-
cum, qui dicitur, Ad Verum Corpus beati Antonini
soris supradicli deducerenlur. Qui ergo eam duce-
uiartyris qui alio nomine nuncupatur Fredelas,
,
bantdixeruni intra se ubi invcnircnt,et rcquisicrunt
uhi eum rogaretur a populo ul corpus bcati martyris
locum in quo sancti corpus requiesceret adhuc
eorum B
;
in looum novum reponeret, et ad petitionem
cnim ignorabatnra pluribus quod de mundo nuper
se prsepararet,oblatusest ei inflrmus, quijam longo
migrasset. Cum ergo audissent quod ad basilicam
tempore vexabatur a febribus; ipsevero cumaqua
beati Nfartini Devotis esset reconditum, Iigatam
benedicta rjuam sanetificaverat eum aspersisset, et
cum funibus illuc deduxerunt. Quibus ad locum
signum crucis fronti ejus afflxisset, ita sanus efle-
appopinquantibus dsemones vociferantes clama- ,
ctus est ac si nunquam infirraitatem sensisset. De
bant Cur nos incendis, Anastasi? cessa cruciari,
:

eadem aqua benedicta quoscunque aspersit, a qua-

et exibimus ccssa flagellare, et ab obsesso corpore
;
cunque inflrmitate delinebantur sanitati restituit.
recedemus. Per multacorpora sanctorum duclisu-
10. Cum igi ui' de egressione ejus fama audiretur, mus, et a nullo sic fiagcllati recessimus; tu solus
factus esl undique concursus populi, qui dolcbant nos incendis, tu solus cruciaris, tu solus noces no-
et plangebant se relinqui a tanlo Patre, in tribula- bis. Trahentes ergo cam cum manibus in ecclesiam
tionc consolatore, in adversis protectore; cumque impulerunt, et juxta tumbam beali eonfessoris ex-
lacrymis depreeabantur, ne eos derelin-
et flelibus tenderunt. linncs aulcm qui aderant gcnu flexo
( cum
queret quos fovcre consueverat, quos pabulo divini ™ lacrymis deprecabantur ut Deus dignaretur osten-
verbi refocillare non neglexerat. Sed vir Dei, cujus dere astantibus virtutem suas clementiae, et ad tes-
laboris merces jam instabat ut pei obedientiam, ,
timonium sanctitatis sui confessoris dignaretur
sicut supra diximus, ejus accresceret corona, re- illam liberare. Vix oralionem compleverant, et ecee
vocanti se Patri suo abbati obedire volebat; nec in- dajmoncs ab illa puella exierunt ; surgens vero
firmitas febrium, qua graviter detinebatur, eum ab recte loquebatur, el liberatam se nihique mali per-
hoc revocare poterat. Post allocutionemergo divinae peti testabatur.
admonitionis et exbortalionis recedens pervenit , 12. Mulier etiam, quae septem annis in csecitate
usque ad loeum, quem Devotas appellant, ubi, jam permanserat, cum illuc deduceretur et post per-
invaleseeute infirmitate febrium ccepit graviter ,
actas vigilias noctis slaret ante tumbam sancti Con-
segrolare, in tantum ut boe morbo certus esset de fessoi is, cum in ipsa celebralione Evangelium lege-
corporis sui resolutione. Undecum ad mitigandum retur, visum recepit. Quidam vero clericus qui
dolorem, aliquanlulum rogaretur quiescere et ad phrenesi laborabat, ad eumdemlocum deductus est
refrigerandum se balneare, sibi abnegavit uirum- catenis astrictus et funibus, ad recuperandam sani-
que, subjungens etiam quia, ex quo conversionem tatem. Ilic quoties motio cerebri suf accidebat, si
monastieam noverat, nullo balneo usus erat, nec q quem arripere poterat, dentibus et unguibus attre-
etiam ad Javandum pcdes aut caput aquam dederat. ctabat qui cum tribus vigiliis ante tumbam beati
;

Sui igitur stadii cursu consummato, percepturus confessoris degisset, sanitatem recepit, et liber ab
justitiae coronam in consortio sanctorura mona- ,
omni phrenesi recessit, nec postca aliquid pristinse
chus, eremita, et confessor, xvn Kalendas Novem- inflrmitatis sustinuit.

APPDIX i VITAM S, AMASTASn

DE INVRNTIONE CORPOBIS S. ANASTASII
13. Notum,manifestumet certissimum,secundum tini de las Devotas, est quod corpus sancti Anasta-
relationemfide dignorum procerum loci sancti Mar- sii, quod fuit ignotum et inscitum ubi jecebat, fuit

(3) Hic desunt aliquot verba quas legi non potuerunt.

433 S. ANASTASII EPISTOLA AD GERALDUM ABBATEM. 434

rcvelatum, vn Kalendas .h\lii,pormodum qui scqui- A nerunt. Et iterum vox de ocelo eidem devotaj mu-
tnr. Fuit qucedam mulier devota dicti loci, quse lieri dixit quod foderent profundius eumdein lo-
plures vigilias in basilioa Sanoli Marlini faeiebat, et cum, et sanctum corpus invenirent. Kt it.i factum
vox de coelo sibi dicehat : In loco ubi oras, corpus fuit, et invencrunt sanctum corpus dccujus reve-
;

esse sancti Anastasii scias, ct jaoet. Et hoc semel, Iationc in supradicto loco fuit magna solemnitas, et
secundo Propterea ipsa seeuia
et tertio sibi indixit. fit ad eamdem
quotidic, et de circumviniois locis
de revelationo, indixit saccrdotibus et clericis ac solemnitatem devote conveniunt, ad honorem et
senioribus dicti loci qui, cum dovotione et fiducia, dccorem ejusdem confessoris et monachi magistri
locum ubi dixit profundc fodorunt ; secl non inve- sancti Anastasii, cujus anima paradisum possidet.

S. ANASTASII MONACHI
EPISTOLA AD GERALDUM ABBATEM.
De veritate corporis et sanguinis Christi Domini.

(Opp. Lanfranci edit. domni Lucae D'Acherii, pag. 21, in not. ad Vitam Lanfranci.)

Domino Geraldo abbati olim filio, nunc, Deo pro- B visibili quee videntur, secretius virtute divina care
pitio, venerabili Patri, frater Anastasius, Domini, consecratur, quatenus hoc sit interius in voritate,
qui est, quod habet. quod creditur fidei virtute. Figura autcm, dum aliud
Decorporeet sanguine Dominijussisti,venerande intelligitur quam quod visu corporali ct gustu sen-
Pater, ut quidquid parvitas mea sentit, imo quod titur. Quippe cum Agnus Dei Christus qui in Patris

credit , sanctitati veslroe patefaciat : hcec breviter dextora gloriatur, quiquejam non moritur, etmors
pro modulo meo, salva fidei puritate, accipiat.Credo illi ultra non dominabitur, ob suae passionis mcmo-

sacrosanctum corpus Dominicum quod in allari
quotidie ex sacerdotis ofiicio consecratur omni
exsecratadubitationc, veram ejus carnem essequaa
passa est in crucc et verum ejus sanguinem qui
;
manavit cx latcrc, ut Vcritas ipsa testatur Caro
mea, inquiens, vere est cibus, et sanguis meus vcre
estpotus.Etquimanducatcarnemmeam,etJ)ibitme-
riam in mysterio tantre immolationis immolatur.
, Ergo post tantimystcrii consecrationem, sic vcram
Dominici corporis Eucharistiam me crcdo sumere,
uttamen nullo modo negemin figura velsacramento
: esse. Alioquin si absquc sacramento, vel figura, Dei
Agnum dentibus vorari crederem, in magnum, ut
ait Pater Augustinus, facinus incurrcrem. Atqui eo

um sanguinem, in me manet et ego in co (Joan. vi, C uberins veritate fruor, quo pleniusfiguram, vcl sa-
52; Matb. xxvi, 26; Marc. xiv, 22). Ad discipulos cramentum incsse, illustrante sancto Spiritu, in-
cum pancm porrigerct Hoc est corpus meum, quod
: tueor. Ha3citaque,beatissime Pater,quae dico, quam
provobistradelur(Lucxxn, 19). Hisigitur,ethujusce- pluribus sanctorumPatrum dictis devolissime ful-

modi verbis Dominicis fidemproebens, sicutnullum
corpus aliud pronostra salute traditum praetersuum
scio, ita ut, pra^fatus sum, nullam ejus aliam carnem
quam quae nata est de Maria Virgine, et resurrexit
de sepulcro, manducariinremissionempeccatorum
credo neque alium sanguincm bibi, quam qui pro-
: lance pensasse. Beatissimus namque Cyprianus ad
fiuxit deejus latere non dubito. Qui vero autumant
illud post consecrationem panemesse materialiter,
cirem, ni, fateor,hujus epistolse prolixitatem formi-
darem. Tria solummodo eximiorum doctorum testi-
monia inseram; quatenus vobis satisfaciam me vel
optime credere, vel solerti vigilantiaet sagaci per
quisitione hsec indagasse, cautaque intelligentioe
populum, in eo opcre ubi de hoc sapido gaudio lo-
quitur Hoc accipite, inquit, inpane, quodpependit
:

et corpus Domini figuraliter tantum, et non veraci- in ligno; et boc accipite in calice, quod manavit ex
ter, carnales carnaliter sapientes, non parum con- latere. Hoe eadem verba et sensa egregius doctor
tra fidem desipiunt,eo quodmagis suiscorporalibus D Augustinusinsermonibusadneophytos locutusest.
ooulis quam veritatis attestationibus credunt. Quod Sanctus vero Ambrosius ineolibroquem deSacra-
autem panis ct caro, sacramentum, vel figura, tanta mentis edidit, ait Quia ipsa est caro Cbristi in sa-
:

consecratio dicitur, non solum non reprobo, verum cramento, et sanguis, quae in crucc pependil, et flu-
etiamfidei ratione colligcns, cotholice amplector et xit e latere, ct qnse ex VirgineMaria sumpta, et non
approbo. Panem namque orthodoxe dici nemo qui alia, inquit, sed ipsa. Ecce, Pater Gcralde, habes

probc sapit dubitat, cum eadem Veritas dicat Ego : veracissima veracissimorum testimonia. Si autem
sum panis vivus, qui de coelo descendi. Et panis te scire delectat quomodo alii Patres nostri hsec

quem ego dedcro,caromea estpro mundi vita (Joan. cadem sentientes concordent ;
qusere quse beatus
vi, 51). Sacramentum vero, quia sub carum specie Hilarius in octavo libro de Tr-imitate comm&ndat :
 INSELMUS LUCENSIS KPISCOPUS. 136

osaureum papa Gregoriua in I pumlibro A putat, disputandoque examinal : qum-

aidiligenter
quarto confirmai; qua Banctisaimua Cvrilras cen- sieris, invenies procul dubio, ut dixi, omnee eon-
tum quinquaginl qui in Epheao Bunl 001
i
cordare, et nullatenus discordare. Revera quia ab
prsdical : quaa magnus Leo papa in serm ine aep- ubertate domus Domini inebriantur, nihil miram
tiim mensis disputal ;
quaa divinae legis interpres pure mellito gutture eructare
sancte «'t

llici "nyiiiiis ii! exposit idi pronuntiat gloriantur. Caateram super his, quae te, Pater, ju-
venerabilis Beda sermonc buo ventilat; quaa
tn bente pro mea quantnlaounque facul atula, pectore

Paschasiue vir catholious de eodem saeramento pleno ftduciae, dixi, humilliter obsecro non mirei
olariflcat, quaa in libro de Verbis Domini, quaa in si garrula Axistotelicorum vel Cripsippeoram ar-
expositione Joannis evangelistes sermone vigesimo gumenta trutinare, vel ex flumine Tullianaa elo-
sexto, quaa in Natale [nnocentum, quaa in epist, ad quentiaa rivulum ducere, non perpendia sed me-
:

Bonifaciumepiscopum, quaain libroquarto dedoo- mento quia simpliciter fructus carpimus in divina
trina Christiana, el quaa in trigesimi terlii psalmi paginaa liortulo, quonun ludices (^loriose lixa^ sunt
titulo praedictus Pater \ examinando dis- in ccelo. Vale.

ANNO DOMINI MLXXXV.

SANCTUS ANSELMUS
LUCENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA HISTORICA ET LITTERARIA.

(Oudin., Comment de Script. eeeles. II, 7t0.)

Anselmus Lueensis episeopus, patria Mantua-

S.
B quas legito.PromiserathujusCollectioniseditionem
nu6,dequo parce admodumGuillelmus Gavus in His- inSpicilegio suodominus
LucasDacherius,quam
S.

torin Scriptorum ecclesiastieorum, ad annum 1071, non prsestitit, opinatus forsan eam non pertinere ad
pag. 611.Hicab A.lexandropapasecundo, anno 1073, Anselmum Lucensem. Hocautemopus, ob rationes
Lucensis in Tuscia episcopus factus, etad Henri- a Baluzio allatas, olim mihi videbatur essc Hilde-
cum regem ad contirmationem impetrandam missusi bcrti Conomanensis episcopi, cujus temporibus op-
a quo inveslituram perannulum et baculum pastora- time convenit, qui tentasse aliquid simile legitur,
lem accepit. Mox vero facti pcenitentia ductus bacu- et qui ad calcem operis sui potuitadjecisse Decreta
lumdeposuit,et,abdicato episcopatu,adGluniacense aliqua Innoceutii secundi, quse in aliquibus manu-
monasterium secessit, donec a Gregorio VII ad Ec- scriptis ad calcem hujus Collectionis invenientur.
clesiaa regimen revocatus, anno 1073 episcopale Verum argumento melius expenso, Collectionem
,

munus Anno 1077 a Gregorio ad Mediola-

repetiit. hanc postmodum Anselmo Lucensi episcopo dignam
nenses una cumGeraldo episcopo Osticnsi legatus germanamque opinatus sum tum quia hoc opus ;

est, ut eosEcclesiae Komanaj uniret. Anno 1084 ab Anselmo, maximo Gregorii VII defensori, conve-
eodemGregorio,cujuspartes contraHenricumimp. niebat, tum quia his temporibus inltalia multi col-
summo animistudio sempertutatus est,vices legati lectionibus canonum ejusmodi concinandis vaca-
per Italiam accepit, ut omnes ab imperatore defi- bant , ut Deusdedit et Gregorius presbyter tum ;

cientes in Ecclesiae gremium reciperet. Ita Cavus dcnique quia invenitur illa in mss. codicibus ad
loco citato. Vir sanctitate etdoctrina clarusscilicet, Anselmi hujus aatatem accedentibus.Ita enimBalu-
maximus Gregorii VII summi pontificis fautor, de zius testatur in prsefatione sua ad emendationem

quo Bellarminus Labbeus in libro De scriptoribus

ct
ecclesiasticis; quibus addo in multis codicibus manu-
scriptis insignem ascribi illi Collectionem canonum
ecclesiasticorum quam habes manuscriptam in
,
bibliotheca Sancti Germani Parisiensis, codd. 765,
766, in Kegia Gallica et in Barberina Koma?, ut
tradit Stephanus Baluzius inopusculo Dc emenda-
tione Gratiani, cdito Parisiis in 8°, anno 167-2, apud
Franciscum Muguet. Et hoc tain in prsefatione ad
lectorem num, 19 quam etiam
„ Gratiani, seu ad commentationem librorum Antonii
Augustini Deemendatione Gra£iam',num.l9.«Alium
egonuper codicem, eumque optimumet antiquissi-
mum, beneficio optimi doctissimique viri domini
Lucaj Dacherii nactus sum ex bibliotheca monaste-
riiSancti Germani Parisiensis,in quoneque titulus
tamen ullus exstat, neque nomen auctoris. Hic
autem liber iis quos vidit Antonius Angustinus ex
eo praeslat, quod ad ;etatem Anselmi accedit, et
in notis pag. 641,
 ,

437 NOTITIA HISTORICA. 438

nulla in isto Dccreta pontificum Romanorum con- t\ canonici anno 1580, Romae, in ffidibua Populi Bo-
tineantur, qui post annum 1086 apostolicam scdem mani jussu Gregorii XIII, voluminibus :! in folio
tenuerunt. Ilem aliud ejusuiodi opus ms. in biblio- anno 1582 impressum, inter mss. codicea quibusad
tlieca Regia, cujus codcx non admodum vctus, ut- hanc emendationem alque correctionem usi sunt,
pote scriptus supcriore lantum steculo,quod tamen exstant duo mss.codices Collectwnis Canonum An-
ex antiquiore descriplum esse conslat. In fronte sehui Lucensisepiscopi, quorum unus in bibliotheca
ponuntur nonnulla de modo cclebrandi concilii, tum Vaticana cxstal, alter hominis privati et eruditi
postea sequitur in loco tiluli : Incipit capiLuliilio exslitil, Hicronymi Darisetti, quem
Barberinae cre-
libroruinquos beatus Ansclmus Luccnsis cpiscopus dimus accessisse bibliolhecaj.Quod si nonnulh ca-
dc coivqualibus causis singulos in boc vohuninc li- nones in ccrtis mss. codicibus hujus Collectionis
hroscoinposuit. Et paulo infra : Incipit autbcnlica ct invi niantur, qui Anselmo postcriores longc srnl,
compendiosa CoJlcctio rcgnlavuin ct sententiarnm hoec intcrpolata vitia sunt, non argumenia contra
sanclorum Palrum, et auctorabiiium concilioriiin, Anselmum valida, maxime cum nulli canoncs An-
facta tempore Grcgorii sanctissimi papse, a bcato sclmo postcriorcs invcniantur in antiquissimis CO-
Ansclmo episcopo Lucensi, ejns diligenti itnitatore dicibus S. Germani Parisiensis. Hildebertus autem
et iliscipulo, cujusjnssioncet pnccepto desideranter r» Cenomancnsis episcopus tentasse aliquid similc
consuminavit //oco/jus.Deniqueinvetericodicc istius creditur, quia intcrejusepistolas invenilurquaedam
Collectionis,cujusexempluminbibliolheoa Barberi- prsefatio in Collcctionem canonum cx concilis et
naadetc.,missum,idem Dacherius Baluzio commu- sanctis Patribus,quam ad ipsum pertinere nonnulli
nicavit, hsec in titulo scripta sunt,qua3 librum illum opinati sunt. Verum illa nullam cum Ilildeberto
Ansehno Lucensi episcopo adjudicant. In nominc connexionem habet, estque pradalio Ivonis Carno-
Trinitatis sancttv ct indi vidmv, incipit binc fcliciter lcnsis episcopi in suum Dccrctum, quaj temere vel
i&' ' libriserivs, quem sanctus in Italia . I nselmus, fortuito in Hildeberti epistolas, in editionibua anti-
quique pontifex Lucance fuit Eccleshv, vir prudcns quis, irrepsit.
accatho!icus,in Christi fidc fervidus, ccrpsil cx toto Habcmusimpressossub Anselminomine LibrosII
canonum Patrum sanctorum corporc. Opinalur
ct contra Guihcrtum antipapam et sequaces cjus pro
Stephanus Baluzius fallero titulum, ac certe multum defensione Gregorii VII papce, et Collectanca quse-
interpolatum esse hunclibrum,ut recte ab Antonio dam seu, Senleutiasex variis auctoribuscougestas,
Augustino adnotatum est, quia illic plurima conti- quibusdcmonstraturEcclesixfacultatesnonessein
nentur Urbani II et sequentium pontificum decreta, potestatc rcgis aut Caosaris ; quod opus utrumque
quorum oevo Anselmus viverc desierat.Quin ctiain cxslat apud Henricum Canisium Antiquae Lcctionis
multasuntquaehancCollectionemAnselmo Lucensi ^ tom. VI, pag. 20-2 ct 235, atqae in Bibliotheea Pa-
episcopo abjudicare videntur. Primo auctoritas ve- trum editionis anni 1G77 Lugdunensis tom. XVIII,
tusli scriploris Vitoe vjusdem Anselmia Sebasliano pag. 602. Vcrum erudili dehiscc rebus judicandis
Tengnagclio cdilus, qui luoubrntiones magistri ac idonei ccnsent utrumqueopusculumnihil essealiud
dominisuireoenscns,nullamCollectionisisliusmcn- quam cxecrpla quoedam ex Collcclione canonum
tionem facil; non omissurus, ul videtur, tam pra3- cjusdcm Anselmi, aliunde a Canisio comparata.
clarum opus, si tum fama fuisset compositum ab Certum cnimesthoc Coilcctaneum seu Collectioiniu
Anselmo fuisse. Deindc Sigebcrtus Gemblaeensis canonuin esse factam ab Ansclmo in gratiam Cue-
monachus horum temporum scriptor dum in
, , gorii papa3 VII contra Guibertumantipapain,illius-
Cbromco et in libro De scriptoribus ecclesiasticis que sententias ex vetustioribus auctoribus, contra
enumerat libros ab Ansebno compositos, de Colle- Kcclcsice bonorum et facultalum occupatorcs,essc
ctione ista ne vcrbum quidcm ullum fecit. Denique collectas.Possunl autcm nullo ncgotio cxperiri an
Trithemius, qui tot libros viderat, non vidit istam hsecconjectura vera sit,quibus adsuntaliquacxem-
Collectionem canonum et decretorum Anselmo plariamss. Collectionis canonum Anselmi Lucensis,
Lucensi episcopo tributam, cum altum de ea silen- cum quibus ha3C opuscula impressa conferri pos-
tium apud illum sit. Non senserat ista momenla D sunt.
Antonius Augustinus et tamen huc inclinare
,
Inutrumque opusretulit Anselmus epistolassup-
visus est, ut Collectionem istam non putaret esse posititias Isidori Mercatoris. adversus Gui-
Libro i

Anselmi; adeoque conjecturam fecit de Hildcbcrto bertum antipapam tesles advocat pscudo Clemen-
Cenomanensi, quem constat simile aliquid olim tem, epist. 3 pseudo Pium, epist. 1, et pseudo
;

tentasse. » Fabianum cpist. 3. Libro 2 pseudo Callistum

,

Hcoc Baluzius in prefatione ad Antonium Augu- epist. 1 pscudo Stephanum, epist. 2

;
pseudo ;

stinum De cmendatione Gratiani, num. 19. Sed ar- Marcellinum, epist. 2. Item in Collectionem cano-
gumcnta lsta omnino negativa sunt, quae nihil con- num epistolas ferc omnes pseudo Isidori in partes
cludere possunt: maxime cum plures econtra mss. discerptasinseruit. Verba sunt doctissimi Blondelli
codices exslcnt in Italia et Gallia, ubi hsec Collectio in Prolcgomenis pseudo Isidori, cap. 18, pag.98.
canonum Anselmo Lucensiepiscopodiserteascribi- Scripla alia cjusdem refert Baronius ad an. 1086,
tur. Ut cnim testfanturqui emendarunt Corpus juris quo Anselmus est mortuus, ex anonymo illo Vitse
 !

WSKLMUS bTJCENSIS EPISCOPUS 440

ejua scriptore, qui poenilentiarins illius fuit, et ver i ptum Invenitur, iilud omne prdbatur. Qoantutri ad
lns quidem ipsius : Ex i ! ti\ <rsis*ancti opusoula dequibufl aupra, horum meminit
alia iria

worum Patrum voluminibusunumcomp wo- AntoniuB PoBsevinua ex mB.Mantuanoini4/>nara£a

uic&rum seateatiarum oon modioum oorpua. Item, verbo Anselmoa Mantuanus, tornA, pag. 86.
.

Apol Patrum primus S. Anaelmo Lucenai epiacopo

Attrilniit illa

minibue eompilavit, quibua Domiai paj Lucas Wadingus in editione citata, quae tamen
fflin et iiui \ eraa eju ea- antea attributa fuerant S. Bonaventurse Eccb
\ia defenderet Mullos libelloa
rationibus. doctori, ad oalcem opusouli qnod Stimulua amoria
propriia manibus cooacripsit, in Lamentationes inscribitur, parte iu, eap. Ui et Bequentibus, pag.
Jeremim duioissi tit Exj Paalle- sequentibus editionis Parisiensia anni 1641
i

rium quogue simte Mathildse Ju- in apud Nicolaum Wivenais via Cithars:
fol.

culentissime ex\ quidem, aed utili- quamvis in editione Veneta anni 1611, apud I

l illum loeum, Benediximus vobis in redes Hieronymi Scoti, non compareant intractatu
nomine Domini, ibi Bonaventurae qui Sljmu/ua amomdicitur.Quis-
itionem Snivit. s.

ln ultima editione max maa Veterum Patrum quis porro velmonoculus fuerit, tractatumque Sti-
lii-

blio heose, Lugdunensi anni 1671 apud Anissonios,o iniili amoria Bonaventurianum vel levi oculopercur-
edita sul> sancti Anselmi Lucensis episcopi nomine rerit, inveniet opuscula hsac tria eese mcrum assu-

Opuscula quatuor qu», antea a Luca Wadingo or- mentum, ab indocto Kranciscano aliquo additum
dinis Minorum historiographoetbibliothecariocirca huic«operi, cum quo nullam babet connexionem,
annum 1654 e.litu fuerant primum, dedicata Marco nullam consonantiam undc laoiniam esse meram
;

Antonio Pranciotto, S. R. E. cardinali et Lucensi quivis prudensnoniniicialjitur.Tantum porro abesi

episoopo, ilc quibusipseLucasWadingusin Sorip- ut hsec opuscula vel Anselmo vel Bonaventura3 ho-
toribuaord. Minorum, i>ag. 240. Hmc autem sunt: norem aliquem famam([iie afferre possint, quin e
Expositiones in Orationem Dominicam, inSalutatio- conlra indigna omnino sint quee tantis tamque
nem angelicam, Ave Maria, in Antiphonam Salve gravibus (ut voluntj Eeclesice doctoribus ascriban-
Regina, quaetomo XXVll seu Supplemento hujus tur. Sunt eniin anonymi eujusdam infantis, ridiculi,
Bibliothecee, pag. i36 et sequentibus, cum Medita- insanientis, et in expressionibus suis ita bardi, imo
tionibus metricis de gestis Domini nostri Jesu Chris- impudici, ut mirerquomodo Lucas Wadingus, vir
//,qu;e incipiunt Desere jam,anima,lcctulum sopo-
: Anselmo Lucensi epi-
alioquin eruditus et prudens,
ris, etc. ( (pusculum r, in Orationem Dominicam, inci- scopo attrilmere illa ausus fuerit. Ncc opuscula
pil,Paternoster,quies insoelis, Oimmensa clemen- ejusmodi inscripta ad aliud juvant quam ut gravcs
tia!Oineffabilisbenignitas,etc.l~>ecunAuminSaluta- Ecclesiae scriptores cxponant contemptui, irrisioni-
tionem angelicam; tncipit, Ave Maria, gratia plena bus, doctrinam ortliodoxam ac puram incertitudini,
Dominus tecum : Tibi, Doniinc Dcus, gralias agn, mysteriaScripturaruminsolcntissimis verborum ac
etc.T6rti\im,MeditatioinAntiphonamS.KLVEl[\EQtiKA jocositatum obscenilatibus. Jam videamus ex ipsis
incipit: Ad sulutandam beatamMariam Virginem, opusculorum verbis quam absurdus, imprudens,
primo debes magnitudinem ejus, etc.Quarlum, De imo insaniensinexpressionibus suis hic anonymus
Geatis Domini nostri Jesu Christi, ut supra, etc. fuerit. In Expositione super Orationem Dominicam
Qiuintum ad quartum hoc opusculum De gestis me- subinitium Quid mihi ultra de terrenis honorihus,
:

tricis Domini nostri Jesu Christi, loquitur de illo
Arnoldus Wion Martyrologio Benedietino, ad diem
18 Martii, Anselmo Lucensi episcopo sacram, ubi
ei illud attribuit. At Lucas Wadingus, qui edidit
illud in Bibliotheca SS. Patrum editionis Anisso-
nianoe Lugdumensis, tomo XXVII, pag. 444, illud
ila esse inlirmum notat, ut sancti Anselmi Lucensis
episcopi nomen non mereatui*. Koc unummihioer-
tum, omnia ista metra sive Anselmo Lucensi attri-
buantur, sive Anselmo Cantuariensi arehiepiscopo,
sive Bernardo Glarse Vallis abbati, ut aliaplura co-
rum operibus immista, esse opera saaculixmvelad
summum sseculi xn senescentis. Preeterea, utsub-
qui sum filius Dci'?Majus dedecus cssel mihi appetere
quantumeunque honoremterrenum,quamfilioimpe-
ratorislatrinseofdcium. Quidmihi ultra de terrenis
divitiis qni regnixtcrni sum hoercs? Ignominiosius
esset mihide quantumcunque magnisdivitiis terre-
nis curare, quam primogenitum impcratoris de fimo
er/uortMH-Quid istis comparationibus insulsius?Haud
D dubium quin latrinam oleret, qui latrinee ac fimi
cquorum insuetam Patribus comparationem repe-
tebat. Tunc postea:0 exsultatio.o admiratio,ome-
dullaris modulatio, quia Paler meus es tu ! Quid
expressione ista nugacius, medullaris modulatio
Quid vox ista, medullarist quam Latina quam exi- !

jungit hujus ultimse editionis Bibliothecee Veterum mie junctee voces, medullaria modulatio Quasi I

Patrum collector, hoc opus continct multa indigna
viro gravi, qualis Anselmus Lucensis episcopus
fuit. Quamvis autem Arnoldus Wion metrumistud
in suum Martyrologium inseruerit, inde tamen in-
modulatio vel in medulla sit, vel ex ossium medulla
procedat! Siccine loquebantur sancti Patres, judi-
cio graves, cxpressione puri, fidc integri? Item
aliquanto posl Mira dignatio, dignissima Christi
:

signius mm est, cum aliter oleanl sues el aliter habitatio in nobis! Ego fcedissimuB simulet ahomi-
onnes : ncc anteriori seeculo, quidquid manuscri- nabilis peccatorum latrina, valeo esse eximmensa
44« NOTITIA HISTORICA.
clementia Dci mci tabcrnacuhim cjns. Eecc itcrum Acst, quo magis barbarc et insulse quisquc loquc-
anonymus ad fimum ct latiinam, quam vixtantisper retur.
abjeeer at, ut vere stercoranistam appellavcrim hunc Opusculnm tcrtium Mcditatiosupcr salve Degina,
anonymum, qui tamsa^peiimiet latrinsB recordatur.
Infinitm vero supi>etuntejusmodi expressioncsab-
virum lmnc
jectse, ridiculaB, rusticse, impudiese, quoe
iuissc modicissimumingenio et eloquio barbarum
produnt. Lege ista opuscula tria Expositwnem in
: tandem ita absurdam, indoctam atque nugacem
Orationcm Domimcam, Salutationem angelicam, ct
Antiplionam: Sai.ve Regina, esse inscriptas Con-
templationes,e\ impressasfuisseannol521,Parisiis*
in 4, sub nominc magistri Martini de Magistris,
doctoris theologi, typis Jodoci Badii Ascrisii, de
quo loqucmur ad annum H60 postea.
Jamaccedat,qiuenugisinferiornonest, Expositio
in Salutationem angeJicam, seu Meditatio superAve
Maria. Ita loquitur sub initium: Qui omnia con-
servas ct regis, et me fvedissimam sanicm et lurpitu-
dinem detestabilcm el abominationeplenum, et omni
vita, imo essentia indignum, dignatus es tantumil-
lustrare, ulsciam tematremhaberc: ethocmihiin-
dignissimo coneessisti, utipsampossim el audeam sa-
/H^ire.Hsecloquendi ratiooletvirumabreptum, sed
sneculixiv,ubi expressiones istas eestaticaesimul et
rusticse erantadmirationi et usui. Habebantquidem
antiqui Ecclesise Patres
profundam humilitatem, sed
quamprudentioribus verbis ac solidioriexpressione
in scriptis suis testati sunt. Ubi autem hic anony-
mus appellat se fcedissimam saniem et turpitudinem
detestabilemetabomiuationcplenum, ostendit non-
dum se esse oblitum Jatrince et fini equorum, de
quibus locutus est inExpositione Orationis Domi-
nice. Ubi se omni vita, imo essentia indignumxo-
cat, ostendit se scriptorem ulliniorum temporum,
quibus hae voces in scholasticis palsestris cum af-
fectationeusurpataasuntquasi maxima mystena si-
Sub medium hujus opusculi: Palien-
gnificantes.
tiam habe, domina, quia angcJicam SaJutationcm
promo, et angcJice non vivo sed potius diaholice.
Horrendus sum, et te salutare proesumo. Horreo fa-
teor Lucam Wadingum, qui tam insipidum hunc
anonymum S. Anselmi Lucensis episcopi nomine
honestaverit. Quis unquam Patrum usquead saacu-
lum xninclusive, verbo etiamsi humillimus, in
scriptis suis dixerit senon angelice, sed potiusdia-
bolice vivere? Idem postea Igitur Ave, o catenale
: censisepiscopi, etBonaventurse S.R. E. cardinalis
Ave, quod cor constringiscum Virgine, etseparas a
terrenis:cum misericordissima\miserum, cum Do-
nuna servum,cum matre tilium Grmissime ligas.
amabile Ave! Accedat ut salutet, qui vull catenari
amore; et cum salulaveritexcorde, ampliusfortius-
que constringatur: et qnanldconstringctur fortius,
hbentius salutabit. Quis unquam in duodecim pri-
morum saeculorum Patribus audivit tam ineptam
exclamationem, OcatenaleAve! Accedatut sulutet,
qui vult catenari
amore? Qualeadjectum, catcnale !
quale verbum, catenari amore! Fallor nisi voces
appellanttempora vel Rusbrochii,ve\ Gersonis,
istce
quibus eo devotior atque etiam doctior existimatus
442
non tamprimo evulgatum ab Luca Wadingo quam
iterum editum. Constat enim hanc mcditationem
haberi in omnihus firme editionibus Operum divi
Bernardi, ab anno l;i56 ad annum 1640. Sed illam
essevisam, utin ultimiseorumdemOperum editio-
nibus ab Joanne Merlane Horstio jGcrmano et ,
Joanne Mabillonio Gallo, viris ambobus eteruditis
etcriticis, ab Opcribus Hcrnardinis proscripta sit.
Quo porro jure, quaj indigna Bernardo visa cst
Meditatio, in jura nomenquc Anselmi Luccnsisepi-
scopi transiit ? Si Bernardo indigna, crgo et An-
g selmo famLucensi episcopo, cui Lucas Wadingus
cam ascripsit, quam Cantuariensi archiepiscopo,
cui illam alii attribuunt. Domina, inquit, quoe ra-
pis corda dulcedine, nonnc cor meum, domina,
rapuisti?El ubi quocso po&uisti iilud, ut ipsum va-
leam invenirel Nunquid in sinutuo, ne invcuiam,
collocasti? nunquid inter ubcra tua posuisti illud?
hortasse ibi posuisti illud cor meum, ut quod fri-
gucrat tibi, calefat ? raptrix cordium, quando
mibireslituescormeum?QuaresiccordasimpIicium
rapis? quare vwlentiam facis tuisamicis? Nuuquid
semper visipsum tcncrc ? Vel hiec interrogalio unica
anonymum probat morionem atque insipientem vi-
rum quem indiscretus zelus eflertad inquisitiones
stultas et impudicas, si verba sumantur ad litteram
prout sonant. Stupendam exstasin! raptrix cor-
dium, quando mihi reslitucs cor meum ? insania
scriptoris, Nunquid inter ubera tua posuisti illud ?
Olentvoces istse ecstaticum quemdamextravagan-
tem, quem Deus anonymum voluit. Hsec paulo
acnusadversus Wadingum, quiminus considerate
opuscula ejusmodi^LjSL>7mo Lucensi episcopo ascri-
psit. Dctrahuntsaue multis sanctorumEcclesiae Pa-
trum honori, quos nobile ingcnium ac judicium
grave venerabiles nobis rcddidit,quieisabsurdain-
sipidaque opera perperam zeloque]indiscreto assi-
gnant. Scripta veterum non mole, sed virtute, sed
ratione, sed judicio cum pietate, sed gravitate pen-
sanda sunt, Hsec ampliora paulo quam pro more
nostro, ad honorem Anselmi Mantuani postea Lu-
D et doctoris, defendendum, quem in substitutione insi-
pientium opusculorum impeti opinatus sum. Obiit
autem AnselmusLuccnsisepiscopusanno 1086, dio
18 Martii De
qui^ct Mantuse in patria sepultus est.
illo Bellarminus Labbeus locis supra citatis An-
et ;
tonius Possevinus tomo I Apparatus sacri pag. ,
86. Natalis Alexander in Sclectis historiae eccle-
siastioe Capitibus, sceculo xi, tomo XV, cap. 3,
j
ubi de scriptaribus ecclesiasticis; Gerardus von
Mastrichl, iri Duisburgensi Academia juris et hi-
stiorte professor, in Historia juris ccclrsiastici et
pontilicii,num. 260. pag. 801, 302 et 308, edita
1686, Amstelodami, in-8.
-U3 Wsklmi LUCENSIS EPISCOPJ •m

VITA SANCTI ANSELMl

LUCENSIS EPISCOPl

Ai:CTOREB.,EJUSDISGIPUL0 ET POENITENTfARIO

M vini.i.. Acta SS. ord. S. Beaed., tom. IX, pag. tfl.

OBSERYATIONKS PR.EVUE.

1. Qui sequentem libelluni scripsit auctor, non A Anselmum Lucensem virum omni laudis
electnm,
uno in loco eotatem suam indicat, seque Anselmi pneconio dignum, nunc felici, inquit, beatum exces-
eequalemac discipulum prodit. ut num. 19,20, 21, su, inquoomnislaus secuvecanituv.Tumnddit: Cum

24 et 29. Nomen suum prima duntaxat littera ini- hocitaque, cilicet Hugone Dieusi, tunto familiavi-
tiali B. designat num. 43. Haecde beatissimo, iaqnil, latis ei dilectionis vineulo connexus cst, et ita sibi,

patre ac patrono nostro sancto Anselmo Luc licet divisa /. '

hospilia, in paiatio Lateva-
episcopo.... ego B. peccator pi esbyter suus itij i nensi individue adh&rebant, ut unmn vidcvi sine al-

tenlia, non dico (ilius, sed servus, nl> ipso multis tero inivum vid ivetuv hisqui corum n iverant nnani-
ruiiilacrymis ad eumdem ordiuem promotus, elc. mitatem, adeo ut Urbisprsefectus quodam veritatis
EratergoisteB.po3nitentiarius,idqueconfirmaturex pvsosagioaltevum Iiovum diem, altevum vocavetlu-
num. 42ubi dc Teutonico quodam vulnerato agens, cem :quod diesnonsineluce, ct lucem dics comitc-
Vocati sumus denique, &it, ct nos, quatenus, injun- tur. Lucebat enim in eorum movibus justiti.c ct
cta ei pceniientia, communionemdaremus.Hu,nc\>QT- pietatis decus : pviepondevabat amicitia constans,
ro auctorem Bardum appellatum fuisse suspicatur mutabihtatisnescia.... Senes autemevant, non lon-
Wadingus in commentariis ad hancVitam, num. 1, B gse vitate vitee,sed morum maturitate.... Cum cvgo
monumentisBar-
ubi observat ex Lucensis ecclesiae Romae dicm consecvationis
positi pvvestolaventuv
dum ejusdem ecclesiae diaconum et primicerium suae, venevunt nunlii vegis HeinviciRomam, rogau-
semperAnselmonostrocum Lambertoarchipresby- tes,ne contra morem proedecessorum suovum dom-
tero adhsesisse,eumque etiam exsulantem fuisse se- nus papa (Gregorius VII) cos consecrare vellct, qui
cutum. Nec obstat, utcensetWadingus, quodBar- episcopatus electionem solam, nou uulem dunum pnr
dus dlediaconussolummodo in ististabulisnomine- regiam acceperant investituram. Dcnique subdit
tur, 15, euim \ ilaa auctorem diu diaconum fuisse, ex auctor pontificem in Lucensi electo acquievisse,ut
ipsiusejus verbis colligi potest, namnum. Ibmultis consecvationem ejus differrel, donec investituvam
cum lacrymis a beato antistite ad presbyteratus episeopatus ex rcgio dono acccpisset in Diensi :

ordinem se f uisse promotum ait, cum, procul dubio vcro acquiescere noluisse.
uter<[uc in cxsilio moraretur. Eumdem vero ex Lu- 3. Hrec Vitmsequenti lucem afferre possunt, uti ct

censis occlesise gremio fuisst- hls verbis indicatur epistola mox dicti Hugonis archiopiscopi Lugdu-
nuni. 24, ul)! Psalmos quidem ut caute ac meditatim nensis ad Mathildem comitissimam, quamhortatdj
cantaremus, proecepit; alioquin aspere increpavit. ed subveniendum pro suo more Ecclesise Bomanffl
Caeterum beati Anselmi VitamedidereTegnagellus, in cleetienc futuri pontificis,post mortemVictoris III,

SuriusWadingus et Bollandiani, cx quibus Wadin- n cui Urbanum II succedereaegreferebat.i/aief/ssi-

guspluresmss. codicesconsuluit, eamquecommen-
tariis illustravit.
2.DesanotoAnselmoLucensi episcopoagunt,prse
tervariaMartyrologiaetaliosscriptoresreeentiores,
antiqui.quiejusajvofloruerunt.Domnizopresbyterin
"*
quidemin hacrc Missimos adjutores, et benignos
devotionis vestrae apudDeum commcndatoves, piis-
simum scilicel patrcm postquam sanctae memoriae pa-
pa/n,nempeGregoriumVlI,c£ beatum A. Luccnsem
cpiscopuin qui, sicul cum adhuc vircvcnt, in omni
:

carmine de Mathilde comitissa, Paulus Bernriedcn-
sisin ActisGregorii VII. Bertholdus Constantiensis
inApppendice adMarianum, etalii. Prascaeteriseum
laudant HugoarchiepiscopusLugdunensis, el Hugo
alterabbas Flaviniaeensis inChronico. HicHugo-
nis Diensisepiscopi electionem et ordinationem ad
annum 1084 describens ait, ipsum ad suscipiendbs
ordines Romam mense Decembri
venisse ibidem pvo sinuli exspectatione
pietateet justitia vosinstruxerunt: ita nunc abillo
aeternac quietissinu, in quo eosveceptosesse confidi-
mus, meritis suisct precibus caritatis restnvopera
commendabunl; acamoremperpefuae vitae, quo incf-
fabiliter satiantur, devotionis vestru} visceribusin-
spirabunt. HaecepistolaeditaestinSpicilegiitomolH
4. Quantum pro restituenda apud canonicos ca-
venisseatque in- thedralis SancliMarliniecclesiseLucensis communi
domnum vita laboravcrit Anselmus, patet cx sequentis Vita?
 445 CONTRA GUIBERTUM ANTIPAPAM LIBRI DUO. — LIB. I 446

num. 5 et seqq. An res effcctum eo vivente sortita A enumerantur in Vitfie sequentis num. 21 nempe
Bit, non ila liquet. Quosdam landem canonicos sub Apologoticum pro Gregorio VII, Expositio in La-
alteroejus successore Bangerioaecossissc ad com- mentationes Jcremite, item expositio in quosdam
munem vitam colligo ex sequenti professionis for- psalmos. Ilisadde Collcctionem canonum libris xiii
mula, quom in veteri codice Lueensis ccclesiie in- comprehensam. Ex his cdilum est Apologetio.um,
venimus. Ego promitto stabilitatem in hoc loco ad primum quidem ab Henrico Canisio, postea vero in
obedientiam Dei et beati Marlini, ct episcopi R.qui Bibliolheca Patrum. Epistolam unam et aliquot
nunc est,et eornm qui canonice succcssuri sunt: et opuscula ei tributa edidit Wadingus Bomso anno
promito bona ccclesias.etqiuv per officiumccclcsia- 1657. Et quidem hujus fragmentum habel
epistolaj
stirumacquisiero,incommunisinefraudciiabcre,et cum Uspergensi abbate Chronographus noster Sa-
pnvposito obcdire canonice ordinato. -j—f—J-. Hoc xonicus ms. Bertholdus Conslantiensis quosdam
|
fecerunt in sancto Donato Martinus presbyter, et versusaddueit ex commcntario AnselmiinPsalmos.
Henricus, et Mascarus. Vivebant ergo illi canonici Collectionem canonum habemus penes nos manu
seorsim ab aliis in ecclesia Sancti Uonati. In alio descriptam excodice Vaticano, ex qua hrec delibarc
eodice, qui modo est penes Florentinium mcdicum sufficiat in prsesens. Inciimt capitulatio libroiuim
Lucensem, hsec de ejusmodi canonicis leguntur: B quos beatus Anselmus Lucensis eimscopus de co-
Incipit Ordo canonicorum qui ad convcrsionem ve- ^equalibus causis sinoulos in noc volcmi.ne i.ibros
niunt. Novitius facturus professionem, ante altare composuit. Liber i, De potestate et primatu aposto
I
post offerendam veniat et fratrum conventus in cir- Jiccv sedis; n, De libertate appcllationis; iii, De or-

|
cuitu assistat; et flectendo genna tertio. Novitius dinc accusandi, testiScaadietjudicandi.lv, Depri-
1
Iiunc versum dicat: Suscipe me, domine, secundum vilegiorumauctoritale\,Deordinationibusecclesia-
eloq. tuum, etc. 1 unc surgens novitius legal hanc rum,ctde omnijureacstatu ilIarum.\'\,Declectione
professioncm « Ego frater N. offerens trado meip-
: et ordinatione, ac de omni potestate sive statu epi-
sum ecclesiae sancti Donali, et promitto hic stabili- scoporum. vn, De vita ct ordinatione clcricorum.
tatem obedientiampriori, et vitam profiteor
loci, ct vni, De lapsis. ix, De sacramentis. x, De conjugiis.
canonicam, et sineproprio. » Post hoec sequunturin xi, De pcenitentia. xn, De excommunicatione. xm,
eodemcodiceRegulgesaneti Augustini, et beati Be- De vindicta et persecutione injusta. Hsec satis in
nedicti, cum hujus Vita auctore Gregorio Magno. Q specimen.
5. Quod attinet ad Anselmi opera seu scripta, hsec

VITA S. kNSELMI
{Vide Patro!ogi;c tom. CXLYIII, col. 905 inter Monumenta Gregoriana.

SANCTI ANSELMI
LUCENSIS EPISCOPI

CONTRA GUIBERTUM ANTIPAPAM

PBO DEFENSIONE GBEGOBII VII LEGITIMI PONTIFICIS BOMANI

I LIBRI DUO
(Canisius, Antiquoe Lcctiones, tom. VI, pag. 199, ex hihliotheca ccclesiae cathedralis Ratishonensis.)

LfBER PRIMUS.
Proprium est bonorum mentium ibi metuere cul-
pam ubi non est; reproborum vero, se pra?ferendo,
aliosde fatuis sensibus, alios de indignis moritis
reprehcndere. Bedargui despiciunt, dum se redar-
guentibus sapientiores suspicantur; ea quee intelli-
gunt, aliis libenter dicunt, ut plus illis tam subtilia,
D ct tam utilia, et aliis ignota videantur scire. Cum
habent intelligentiam, non seipsos, sed semperalia,
nt plus videantur scire, scrutantur, nec scrutantur
sua facta. sed aliena investigant. Sed justo omni-
potentis Dei judicio agitur, ul quia non habuerunt
timorem Dei, et non proposuerunt Deum ante con-
 » »

147 S. ANSELMl LUCENSIS EPISCOPl 448

s| t ii iii m iii ii /' //. i.ui , el r. I

is noluerunt A Adulteia eiquidem quaa nunc cst in parte tua, olim
aml i
, divitias quas 'I v lebatur Hierusalem, sancta videlicet Kcclesia,
riint, ovomant, el de ventre fl li a re
Dom licit Vp I fratr suo, et consluprala usquc ad verlicem. <)ai-
bavei unt 1 leum habi ro in i i), ti i cta i-^t quasi \idua
dil illo . I leu d entium, quia rex Babylonis i ossidetcam.
enimsanctusdisciplinae effugil flctum, el aufert se Cum onim Dominus dical li. 1'etro : >•Tibi dabo
itionibuB <| Bine inlelleclu. » S clavcs re micaelorum(A/a<///. xvii el : Superhanc
quem, inquit, requiescam, nisi super humilom el petram aediflcabo Ecclesiam mcam iibid.); » et :

mansuetum, et Irementem verba mea (Isai i.wi.i .'

I is ./ an. xxi), et ulibi : Dna
El aliln : « Cum - mplicibus sermocinalio c lir::lia mea quaecuraque altcrius juris
<('.:int. vi), >

[Prov. m). qosus ser Quo recedente, \ urpationecorrumpitur,non jamsponsaChristi,si 1

(antum virus insipienti obscuratoque corJi infun- ad non libera, scd ancilla convincitur, sicut
et ita totumveneno morlife
ilit, man- di it beatus Ambrosius Conveni >r a comitibus : «

cipatum,siveservum inebriat, ut amarum dulce, et et tribunis, ut per me basilicae matura tradi-

fiei-et

dulce amarura sapiat; ut tenebras lucem, et lucera g lio, dicentibus imp I jire suo jussisse ut
tenebras credat; bonumdenique malum, ct malum quae in potestate ejus essent, omnia tradi debere;
bonum cx duobus
asserat (Isai. v) : sicque fil ut respondi : Si a me peteret quod meum cst, id est
convenientibus immundis spiritibus, plenitudo su- fundum meum, argentum meum, jus hujusmodi
perbiae firmata, daemoniacis humanisque contagiis meum, me non refragaturum, quanquam omnia
desertam vacantemque domum, omnium vitiorum quae mca sunt paupcrum sint verum ea quee di- ;

comitatu stipata, circa Qnem mundioccupel \.\Intth, \ ina sunt, imperatoriaB polestati nonesse subjecta.
xn),occupatam possideat, possessamprostituat, ut Et paulo post : n Nec mihi fas est tradere, ne°. tibi,
minor jam videatur in capite, et quasi per incre- imperator, accipere expedit. Domus privati nullo
menta temporum in aetate perfecta profeeisse. Dia- potest jure temerari : domum Dei existimas aufe-
bulus enim dixit « Ponani sedem meam ad aqui- : rendam ? Allegatur imperatori licere omnia, ipsius
lonem, et ero similis Altissimo (Isai. xiv) : » I)e esseuniversa,Respondeo:Noligravarete,imperator
palre vero vel socio tuo dicit Apostolus « Qui ex- : ul pulos(eineaquaedivinasunt,imperialealiquod jus

tollitur supra omne quod dicitur aul quod colitur habere. Noli te extollere, sed si vis diutius imperare.
Deus II Thess. n).
i
esto Deo subditus: Scriptum estenim: QuaeCa*saris
Audi itaque, sceleratissime omnium,qui sic mihi p C.;isai i, qua> Dei Deo (Matth. xii Ad imperatorem !
.

jam nominandus es, eo quod latrare non timuisti adsacerdotem ecclesiae. Publico-
palatia pertinent,
conlra Dominum et Magistrum tuum eognosee qum ; rum tibi maeniumjus cst commissum, non saero-'
propria sunt. Scripsi tibi pauca cum multo dolore rum. Iterum dicilur mihi mandassc imperatorem:
ctsincerie charitatis affectu, utcognoscenserrorem Debeo et cgo unam basilicam habere. Hespondeo :

tuum redires ad cor, et paenitentiam ageres delicto- Nonlicel tibi ullam habere. Q;iid tibi cum adulte-
rum tuorum. Sed qufa verba tua iniquitas et dolus, ra? Adullera enim cst, qute non est legilimo Cliri-
et noluisti intelligere ut behe ageres (Psal. xxxv), sti cdnjugio copulata. Veteri jurc a sacerdotibus

audi interea quae Dominus eontra te per prophe- donata imperia, non usurpata. »
tam clamat: « Haec dicit Dominus Deus Tsta est : Conslat ilaque quia Ecclesia htec non est vera
Hierusalem in medio gentium posui eam, ct in
; Ecclesia sed adultera, cum sicut beatus Cyprianus
circuitu ejns terram. El conlempsit judicia mea, ut dicit Quisquis ab Ecclesia segregatus adulterae
: «

plus essct impia quam gentes, et prsecepta meaultra jungitur, a promissis Ecclesias separatur; nec per-
quam terrae quae in circuitu ejus sunt. Judicia enim veniet ad Christi pra?mia, qui reiiquit Ecclesiam
mea projecerunt, et in prceceptis "meis non ambu- Christi. Alienusest,profanus est, hostisest, habere
laverunt. Idcirco haec dicit Dominus Deus Eece : non potest Deum patrem, qui Ecclesiam non habet
ego ad te, et ipse ego faciam in medio tui judicia *^ matrem. »
in oculis gentium, et faciam in te quae nou feci, et bcatus Gelasius inter ca^tcra dicit « Ad
Unde et :

quibus similia ultra non faciam propter omnes abo- sacerdotes Deus voluit quce Ecclesiaa sunt dispo-
minationes tuas. Ideo patres comedent suos filios nenda pertinere, non ad saeculi potestates; quaa si
in medio tui, et filii comedent patres suos (Ezech. fideles sunt, Eeclesire sua3 et sacerdotibus voluit
v). Haec ilaque cum videas tuis temporibus im-
ii
esse subjectas. Non sibi vindicet imperator alienum
pleta, et Veritas dicat « Faciam quse nunquam in : jus, et ministerium quod alii deputatum est. » Et
te feci, et quibus similia ultranon faciam » quan- ; paulo post « Obscqui solere principes Christianos
:

doquidem abominatio nova et inaudita tui temporis Ecclesia^decretisjnonsuamprseponerepoteslafem.»

te et Dominum tuum N. et per vos complices ve- Xoli itaque dicere quiaunivorsalisEcclesise curam
stros novae addicat maledictioni. Tibi etiam necesse susrepimus.Quomodoenim tibicommissaest Eccle-
esl, si vis salvus esse, inauditum judicium adscri- sia quem constat non intrasse per ostium, quod
bas Ista est mater Hierusalem
: » et reliqua. , Christusest, sedaliundeascendisseutfurem?(Joaz;.
449 CONTRA GUIBERTUM ANTIPAPAM LIBRI DUO. - LIB. I. 45U

x.iApostolica enim et universalis Ecclesia suum V bus, quae suni eorum, ne Bimul pereatis in peccato
Kabebat pastorem. Ut eniin de beato Gregorio Pa- eorum (Xmn. xvi). J.t qusa comminitans Dominus
i r .. dicam quae de Cornelio scripsi! Cypiin-
tiostro per Moysen fueral implevit. Ut quisque se a Core
pus Factus est episcopus de DeietChrisliejus
: « cl Dathan et Abiron non separasset, poenas siatim

iudicio, de clerieorum pene omniiim, et, ut verum pro impia communione persolveret. Quo exemplo
omnino omnium testimonio; dc plebis quaa
ii, ostenditur et probatur obnoxios omnis culpae et
luncadfuit suffragio, desacerdotum antiquorum et pcenae futuros quise schismnticis contra prseposi-
virorum bonorum collegio, cum ncmo ante sefac- tc* et sacerdotes irreligiosa teineritate miscuerint,

las esset, cum Alexandri locus, et cumlocusPetri, sicut etiam per Osee prophetam Spiritus sanctue
vel gradus cathedrae sacerdotalis vacaret. Quo oc- conteslatur et dicit Sacrificia eorum tanquam pa-
:

cupato el de Dei volunlaic atque omnium nostrum nis luctus, cnincs qui manducantea contaminantur
consensu ordinato, quisquis jarnjam episcopus fieri (Ose. ix), docens scilicel ct oslendcns omncs om-
voluerit, foras iiat necessc est, nec liabeat eeclc- nino cum auctoribus supplicio conjungi, qui fue-
siasticam ordinationem, qui Ecclesise non lcnet rint eorum peccato contaminali. »

unilatem.Quisquisillcfuerit, licct dcscmullumjac- Hisetahisinnumerissalutaribuspraceplisadmo-

tans, etsibiplurimum vindicans,profanus cst, alie- B m[i) detestamur non sacramenta Ecclesiae, sicut Lu
nusest, forisest,etcumpostprimumsecundus esse menliris, scd schismaticos et sacrilegos, quorum
non possit, quisquis post unum qui solus esse debet, parricidalibus manibus sesesacramcnladivin.i sub-
factus est, non sccundus ille, sed nullus est. » traxcrunl; ct cum catholica matrc nostra Ecclesia
llaec sunt judicia Dei, quoe projecistis, ct prae- porsequar inimicos ejus, nocconverlardoncc dcfi-
eepta inquibus ambulare noluistis,omnium gentium ciant (Psal. xvn).Sanctum quippe suum quod foris
Eniquitatem supergressi, cum in infernum viventes habetis,quodmalovestroaccepistis,quia bonoodore
dcsccndistis. Omnes itaque gentes in comparatione peristis, veneraturEcclesia, sedvos persequitur, ut
vestri scelcris justificatas credimus, quia post do- Sara ancillam, quaa tamende semine Abrahas con-
num acceptum sancti Spiritus, virtutesquc super- cepitet peperit (Gen. xvi). Intellige ilaquc quomo-
venturi sasculi, non solum sicut Deum glorificare modo persequalur adhuc ancillam domina, ut do-
noluistis, sed contra pra?cepta ejus leges iniquas cearis quoe sit perseculio bcata, et scias quomodo
Btatuenles, omnem
vobis aditum venise interclusis- nec pro justitio Christianis jurgandum sit cum
tis, nisi ad unitalem matris Ecclesise, unde prsecisi competenter exponi til)i permiseris, ut addatur ad-
estis, redeatis, quae sola jus ligandi et solvendi pos- versus Catholicos, et non rcdarguas Christum, qui
sidet. Dominus namque dicit : « Gratis acccplis, p dicit : « Compellile intrare (Luc. xiv). » et alia
gratisdate (MnltJi. x). Qui non intratperostium,non multa, quae in conscquenlibus posita audies.
est pastor ovium (Joan. x). Et quodCunque ligaveris Dicit bealus Augustinus adversus Donatistas :

super terram, eril ligatum et incoelo (Matth. xvi). »

« SiEcclesia ipsa eslquajpersecutionempatilur,non

Itcx aulem tunus sinc inlermissione vendit epis- quaa facit, quasrant ab Aposlolo quam Ecclesiam
copatus suos,edicta proponcns ut nullus habeatur significabat Sara quando persecutionem facicbat
,

episcopus, qui a clero electus, vcl a populo fuerit ancillae. Liberam quippe matrem nostram coclcstem
expetitus, nisi praecesserit honor regius, quasi ipse Jerusalem; idcm veram Dei Ecclesiam in illa mu-
sit hujus ostii ostiarius, de quo Vcrilas dicit : liere dicit fuisse prsefiguratam, quaeaftligebat ancil-
« Huic ostiarius aperit (Joan. x). » lam (GaJ. iv). Si aulem mclius disculiamus, magis
Tu vero aliunde ascendisti, etnon vocatusa illa persequebalur Saram superbiendo quam illam
Deo
accessisti, noliusurpare tibi tanti curam regiminis. Sara coercendo.IUaenimdominse faciebal injuriam,
Sicut enim jam dictum est, si Gregorius in Ecciesia ista imponebat superbiae disciplinam. Deinde quaero

fuit, qui apud te etiam constitit, et judex a nullo si boni et sanctiviri nemini faciunt persccutionem,

condemnari potuit, manifestum cst te ab Ecclesiae sedlanfummodo patiuntur, cujus pufant in psalmo
radicepra3cisumaruisse,nihilquehaberepotestatis n vocem ubi legitur: Persequar inimicos meos, ctc
acjuris. Sicutenimbeatus Cyprianus dicit, scribens (Psa/.xvn). Si ergo verum dicere vcl agnoscere volu-
Magno presbytero : « Ecclesia una est, quoe intus et mus, esl persecutio injusta quam faciunt impiiEc-
non potest. Si enim apud Novatianum est,
foris esse clesiae Chrisli. Islanamque beata est quae persecu-

apud Cornelium non fuit. Si vero apud Cornelium tionem patitur propter injustitiam. » Item « Quod :

fuit, qui Fabianoepiscopolegitimaordinatione suc- aulem dicunt,qui contrasuasimpietatesleges justas

cessit, Novatiahusin Ecclesia non esi, nec episco- institui nolunt,non petiisse a regibus terrae aposto-
pus couiputari potest. » Et paulo post « Inveni- :
los talia, non consideiant aliud fuisse tunc tempus,
mus in iali facinore non solum duces et auctores, etomnia suis temporibus agi. Quis enim lunc in
sed el participes pcenisdestinan, nisi se a commu- Christum crediderat imperator, qui ei pro pietate
nione malorum separaverint, praecipiente per Moy- conlra impietatem leges ferendo serviret, quando
sem Domino Separamini a tabernaculis hominum
:
adhuc propheticum complebatur Quare fremuerunt :

istorum durissimorum, et nolite tangere ab omni- gentes (Psalm. n), et reliqua. Nondum autem age-
 »;

151 ANSELMl LUCENSIS EPISCOPI 402

Idem Vugustinus Donato presbylero « Displicet

batur quod pauloposl ineodem psalmo subditur
:
:

.
ite Domino in tim ire Psal. u. , Quando enira tibi quod traheria ad Balulera, cum tam multos aoJ
strum nd perniciera traxeris. Quid enira volui
iunt Domino
.
in limore, nisi ea quaa oontra
nisi te comprehendi et prtesentari, et servari
jussa Dei tiimt religiosnseveritateprohibendoatque
Ubi eat quod isti cla- pereasf
pleotendo? Idem alibi » :

niiiiv oonaueverunt ? Cui vimChristus inlulit?Quem Pelagius papa : « Non vos hominum vaniloquia
coegit ? Ecce habent Paulum apostolura. Agnoscanl retardent dicentium quia persecutionem I

iii eo prius cogentem Christum el postea docentem,

taciat, duin vel ea quae committuntur reprimit,

priua ferientera, el poetea consolantem (Act.ix). » animarum salutem requirit. Errant hujusmodi ru-
Item : Non mihi placet, ut omnes habeant occi- moris fabulatores non persequitur, nisi qui ad
:

dendi licentiam, nisi forte sit miles, aut publica malum cogit. Qui vero malum vel jam factum pu-
functione teneatur, ut non pro bo hoc faciat, sed pi nit, vel prohibet ne fiat, non persequitur iste, scd

nliis, vclpro civitate, ubi etiam ipse est, accepta le-
gitima potestate,si ejus oongruit personae. Qui vero
repelluntur aliquo terrore, ne mala faciant, etiam
ipsis fortasse aliquid praestatur. lliuc autemdictura
est : Non resiatamus malo (Matth. v), ne uos vin-
dicta delectet, quaa alieno
ut et correctionem hominum negligamus unde uec
diligit.Xam si, ut illi putant, nemo nec reprimen-
dus a malo, nec retrahendus ad honum est, huma-
nas ac divinas leges neces.se est evaouari, quae et
B malis poanam et bonis praemia, juslitia suadente
constituunt. Malum autemschisma esse et per ex-
maloanimumpascit, non teras etiam potestates hujusmodi opprimi debcre,
;
el canonicae Scripturae auctoritas, ct paternarum

reus mortis aliense qui cum suae possessioni muros nos regularum veritas docet. Ilem alibi « Nec :

ciroumduxerit, aliquis ex ipsorum casu percussus putelis alicujus esse peccali, si hujusmodi homi-
intereat Neque enim reus est Christianus, si bos
: nes comprimuntur. Hoc enim et divinae gratiae et
ejus aliquemferiendo,velequus calcitrando aliquem nmndaiue leges statuerunt, ut ah Ecclesias unilate
occidat, aut ideo nondebentChristianiboves habere divisi, a saecularibus etiam potestatibus compri-
cornua, aul equus ungulas, aut dentes canis.Atvero mantur, nec quidquam majus est, unde Deo sacri-
quomodoapostolus Paulus sategit, ut in tribuni no- licium possitis oflerre, quam si id ordinetis ut hi
titiain perferretur,insidiassibia quibusdamperditis qui in suam aliorum pcrniciem debacchantur, com-
parari, et ob hoc deductoresaccepit armatos?(.ic/. petenti deheant vigore compesci. »

xxm.) Si in illaarma scelerati horaines incidissent, Hieronymus super Ezeehielemlihro tertio « Qui :

Paulus in clTusione sanguinis eorum suumcrimen malos percutit in eo quod mali sunt, et habet vasa
agnosceret ? Absilut ea quae propter bonum et lici — interfectionis, minisler cst Domini. »
q
tum facimus aut habemus, si quid per hoc prseter Augustinus super psalmum cenlesimum decimum
aostram voluntatem cuiquam mali acciderit, nobis octavum « Est injustamisericordia,dequa in lege
:

imputetur. » Item : - Si Christiana disciplina om- scriptum est Xon misereberis ejus (Dcut. xix)
:

nia bella culparet, hoc potius militibus consilium et in lihro Hegum legis, quia Saul propterea con-
salutis petentibusin Evangelio diceretur ut abjice- traxit offensam quia miseratus est Agag hoslium
rcnt arma, seque militiae omnino subtraherent. Dic- regcm quem prohibebat senlcntia divina servari
tum esl autcm eis Neminem concusseritis, neque : (/ Iicg. xvj. Ut si quis latronis filiis deprecantihus
calumniam feceritis sufliciat vobis stipendium ves- ; motus, et lacrymis conjugis ejus inflexus absolvcn-
trum (Luc. m). Quihus proprium stipendium suffi- dum putat, cui adhuc lalrocinandi aspiret affeclus,
cere dehere prsecepit, militare utique non prohi- nonnc innocentes tradet exitio, qui liberat multo-
huit. n Item ad Bonifacium « Gravi depugnacon- : rum exitia cogitantem ? »
quereris? duhites nolo, utile consilium tibi tuisque De depraedatione autem eorum qui ab Ecclesia
dabo manibus arma, oratio aures pulset
: arripe prcecisi sunt, rcspondeant Patres nostri. Augusti-
Auctoris, quia quando pugnatur, Deus apertis coelis nus : « Quidquid, inquit, a parte Donati posside-
spectat, et partem quam aspicitjustam defendit, et
n batur, Ghristiani imperalores legibus religiosis cum
ibi datpalmam. « Item « Xoliexistimareneminem :
ipsis ccclesiis ad catholicam transferre jusserunt.
Deo placere posse qui armis bellicis ministrat. In Si autem consideremus quod scriptum est in libro
his erat sanctus David, cui Dominus tam magnum Sapientiae : Ideo justi tulerunt spolia impiorum
perhihuit testimonium ;
in his etiam plurimi illius (Sap. x), itcm quod legiturin Proverbiis
Thesau- :

temporis viri ;
inhis erat centurio ille, qui Domino rizantautem justis divitiae impiorum (Pvov. xm),
dixit Non sum dignus ut intres sub tectum meum
:
tunc videbimus non esse quoerendum qui haheant
(Matth. vm). Hoc ergo primum cogita, quando ar- res hsereticorum,sed qui sint in socielate justorum.
maris ad pugnam, quia virtus ctiam tua corporalis Itcm, beatus Grcgorius Veloci magistro militum,
donum Dei est. Sic enim cogitahis de Dei dono non inter csetera : « Xunc utile visum est ut aliquanti
facere contra Dominum. Esto ergo bellando paci- illic milites transmittantur, quos gloria tua admo-
ficus, ut eos quos expugnas ad pacis utilitalem nere et hortari ut parati sint sludeat, et occasione
vincendo perducas. » inventa cum gloriosissimis filiis nostris Martio et
453 CONTRA GUIBERTUM ANTIPAPAM LIBRI DUO. LIB. I. 454

Vitalio Ioquere, ct queecunque vobis Deo adjutore V illnm. xiin.» Defendere pupillum et viduam armis,

pro utilitate reipublicaa steterint facite, ct si hic ctiam carnalibus, tueri sanctam Ecclosiam, non
vcl ad Ravennates partes nec dicendum Ariulium cos, qui in causa sunt, sed nisi pro communi rc-
oognoveritis excurrere, vos a dorso ejus, sicut publica sub quorum regimine sunl universalis
,

viros fortes concedet, laborate. » Itera Maurino et Ecclesise cupimus.Pecuniam eorum terram non el

Vitaliano intcr csetera: « Gloriosi iilii, ostote solli- upiscimus, sed ut thesaurizentimpiorum divi-
cili, quantum comperi hoslem collectum habet
quia, tiae justis, et spolia impiorum tellanl justi, ca tamen
ettn marinis dicitur residerc, ut si huc cursum Deo intentione ut eos lucrari possint, el non solum
sibi irato milterc volueril, vos locum ipsius, quan- quae illorum sunt, sed omnia etiam sua in chari-
tum Dominus adjuverit, deprsedate. » Quibus dili- lale distribuanl sumraopere satagimus et deside-
genler perspcetis, scies nos veritatem doeere, non ramus.
pseudoprsedicationibus dedocere, et te pro superbia Xon itaque adversum nos clamat sanguis Saxo-
in reprobum traditum scnsum, sancto Patri nostro num, sed contra VOS eum universo mumio, qui
crimen imposuisse, et dicta sanctorura Patrnm, scelcris vestri tabe inhorruit. Clamal eoclum, cla-
quse in epistola tua posuisli, non intellexisse. mat terra, clamal omuis Ecclesia justorum, el quee
Iia>c et his similia prsedicamus, et cum mullo , adhuc peregrinatur, et quae jam cum Christo re-
dolore cordis ab his necessitatibus nostris eripi gnal clamat Ihristus, clamal Pater pro Sponsa 'ilii
; ( i

laboramus, el ad Dominum Dcum nostrum dc ista sui, clamal Spiritus sanclus qui quotidie postulal
tribulalione clamamus, ul vos humiliter sub manu pro ea gemitibus inenarrabilibus Rom. vm). Vos (

sua diesque nostros in sua pace disponat. Cum siquidem Ecclcsiam laniatis el scinditis,qui partem
nmllo siquidem dolore secat pius medicus, ni seca- veslram ab ejus unitate praecidistis eamque crude-
ret, moriturum cum multis lacrymis ligal pater
; lius gladio schismalis quam idololatriae scelere iu
lilium phreneticum. Dans denique gloriam nomini frusla eoncidistis,ut jam noneum granis palea, scd
Domini lsetatur justus cum vidct vindictam (Psal. prascisa a vile in ignem projiciantur sarmenta. Vos
lvii), sed tamen animum ejus semper crnciat per- cnim EcclesisB catholicae, quam invasistis per lotum
euntium multa. regnum, quod quia inlus cecidit, foris diu stare non
Verum quidem est quia nec pro justitia ferrea potcrit,membra distrahitis, ct in servitutem redacta
arma corripi coucessum est, sed propter se, quan- quasi vile mancipiura in vestrum dominium redigi-
tum ad justitia; perfectionera, quantum spectat ad tis, ct divini juris liberlatcm vestro obsequio man-
domus Dci dccorem. Nec hoc quidem laudat Apo- cipatis, dicentes omnia imperatoris juri essc sub-
stolus quod contentiones sint inter sanctos sed jecln, episcopatus, abbatias, omnes omnino Dei
tamen dixit « Contemptibiles qui sunl inter vos,
:
-
ecclesias, cum Dominus dicat: « Ecclesiam meam
constituite ad judicandum (/ Cor. vi). » Et cum (Matth. xvi), colurabam meam (Cant. u), ovcs
omnes vellet esse sieul seipsum, concedit tandem meas Joan. xxi). » Paulus dicit « Nemo assumit
\ :

ut propter incontinenliam unusquisque habeal suain sibi honorem, nisi qui vocatus est a Deo tanquam
uxorem, ct ut vir uxori et uxor viro debitum rcdclat Aaron (Hebr. v). In parte tua quis praeficitur, nisi
»

(/ Cor. vn). qucm aut gratia exhausto fcnore, vel munus a

Cum Verilas ipsa in Evangelio praemississet : manu, vel munus a lingua, vcl munus ab obsequio
I omnino (Maltch. v); » et « Sil sermo
Nolitc jurare : altraxerit? Quis moribus, quis honcsfale, quis vitee
vester, est, non (Ibid.), » subdidit tamen diecns : integritate eligitur? Persequendi sunt itaque Iupi,
« Quod amplius est, a malo est (Ihid.), » non eniin vilandi sunt universi qui ad boc, ut hseretici (iant,
dixit, malum est, sed, » a malo,promoventur, qui lcpram Giezi cum divitiis suis
» ac si dixerit : Si
jurare necesse fuerit, et malo aliorum
possident, et, mala quaesita mcreede, non lam pa-
inci edulitntis
compulsi, jurate, non sinc eausa, non propria vo- trimonium facullalum quam thesaurum criminum
lunlate. » Hinc est quod Moyses pro temperamcnto congregarunt.
vindietaj, « oculum, inquit, pro oculo, dentcra pro Quia itaquenec gralis dalis, nec gratisaccepistis
dente (Exod. xxi), » ut elementiore hac via eripe- D (Matth. x), et a mandatis Domini declinantes, male-
ret occidcndi facultatem. dieli eslis (Psal. cxvm), et quia non obeditis apo-
Utinam non esset colluctatio Calholicis adversus stolicis prseceptis, formidamus commisceri vobis.
carnem et sauguinem (Ephes. vr), ut quieti viverent, Dicit namque bealus Ambrosius « Si qua estEccle- :

et tantae perfeclionis cssent, ut omnes palmam
martyrii desiderarent, et non essenl quos vindicare
minisler Dei vindex in iram ei, qui male agcret
haberet qui non sine causa gladium portat (Poiu.
,
xm). Nos vero in nullius sanguine raiscuimus, ncc,
prolegente Deo, raiscebimus,nec de perditione mo-
rientium exsultamus. Vindicare propriam injuriam
omnes prohibemus, ut illum spectent Judlcem, qui
pollieetur dicens « Mihi vindictam, ego retribuam
: (Ezccli. ni ). Si ergo Christum causam perditionis
sia, quaa apostolicae veritalis fundamenta non pos-
sidet, ne quam tibi labem possit ingerere, deserenda
est. Ilis enim legibus adulla, talibus est documentis
exculta, hujusmodi institutionibus esl propagata.
Qui his adversatur, qui ista dissimulat, qui hanc
veritatis lueernam sub modio abscondit (Mallli. v),
non pastor Ecclesioe, scd inimicus existit, et dc ejus
manibus pereuntium sanguinem Dominus requirit
 / .

S. ANSELMI LUCENSIS EPISCOPI. 450

im,ad quoe missua est, et vooem eju8 non au- A. at Banctaa matri ujus
no pi a cepte
dierunt aon pi umis neo Paulo audea , mihi oommis8a eal ; el Bpero quod multa mihi
iltitiam gentium et soandalum Jud o- tributio i
er gratiam D>i in ejus custodia t-.\

luiii | Cor. 1
1, a nostra quoque detractione ling quae non in vanum sua dispergit, sed indeficienl
Gompesce, qui compellimur dicere veritatem snut in coelo thesaurizat eibi thesaurum quem lineanon
per prophetam Dominus oomminatur Sacerdos : demolitur, ubi fures non effodiunl nec furantur
ediene et regrediena nisi Bonitum dcderit, mo- iMntt/j. vii, parata pro defensione juslitiae non
/
riftm i
Item: Maledictus qui prohibet
'v /. kxviii). lum terrena omnia distribuere, sed usquc ad san-
gladium Buum eanguine (Jer. klvui). » a guinem pro veetra confusione et reveren-ia ad
Innocentius papa » Error qui non resistitur : sanclae Ecclesiae gloriam et exaltationcm certa
approbatur, et veritas eum minime defenditur op- donec tradat Dominus inimicum suum in manu
primitur. « Item ejusdem « Negligere quippecum ; feminm.
possis deturbare perversos, nihil cst aliud quam Tu vero memento unde excideris, et age pceni-
fovere, nec caret scrupulo societatis occultm, qui tentiam (Apoc. u), si forte remittat tibi Dominus
manifesto facinori desinit obviare. » B i.li7. viin, ut nos, reddita pace Ecclesim, voti nostri
Pius papn : « Quid prodest illum errore suo non mereamur fieri compotes. Depone cidarijn, aufer
pollui, qui consensum prsestat erranti? Sine dubio coronam Ezech. i xxi.ct indue lugubribusvestibu^,
contra mandata dimicat, et qui consensum prsc i.t tanto humilior et abjectior omnibus effeclus, quanto
erranti. » prrn omnibus differentius Buperbis extulisti cornu.
Clemens quod noque amici-
: « Certissimum esl Dic regi luo ul cognoscat aliis omnibus generatio-
tia, neque propinquitas generis, neque regni subli- nibus inauditum facinus suutn, qui duos jam adul-
mitas homini debel esse pretiosior veritalc. » leros malri suaa ingessit, calamitates totius orbis,
et

Fabianus : « Qui omnipotenlem metuit Deum, nec illam praecipue , de qua superius diximus, tecum
contra Evangelium, nec contraapostolos,vel contra defleat, qua; novo sceleri nova justo Dei judicio
tetias, aut sanctorum Patrum instituta ngere successit. Veni ad dolentem et pro te gementem
aliquid ullo modo consentit. » matrem Ecclesiam, ut ipsa pro te offeral sacrificium
Leo : « Qui altos ab errore nou rcvocat. seipsum acceptum Domino. Sola enim cst jier quam sacri-
errare demonstrat. » ficium libenter Dominus accipit, sola qua? pro er-
Auguslinus Quisquis melu aliquijus potestatis : « rantibus fiducialiter intercedit, extra quam qui-
veritatem occultat, iram Dei super se provocat, C cunque inventus fuerit, peribit regnante diluvio,
quia magis tiiuct hominem quam Deiun. » extra quam quicunque agnum eomederit, profanus
Gregorius « Consentire videtur erranti, qui ad : cst,de cujus carnibus lex efferri foras prohibet
resecanda ut cprrigi debcant, non occurrit. » Xon Exod. xn). In mullis quidem estis secum, sed in
igitur quodproptcr bonum et licilum faeimus, sicut hoc nolitc gaudere : Ulud polius timete quod in
superius dictum est, nobis,si quid male inde acci- codem psalmo sequitur « Conlaminaverunt testa-
:

derit, imputabitur. mentum cjus \Psal. liv). » Sicut non profuitPilato

Quod autem dicis, qui universalis Ecclesiae curam et Hcrodi vinctus ct ilagellatus Christus, sic ad
suscipimus, licet inviti, nunquid vita comite ad impietalem et perditionem vestram magis officiunt
tam immane facinus pertrahi debuisti ut temerares sacramenla ejus.
torum matris tuce et patris tui Et si violcntiam '? Cum fiducia veni ad pinguedinem matris Eccle-
sustinuisti cur sattem jain adulter non rcsi -
,
sioe, a cujus utero errasti, ut coalescas ei. Potens
piscis ? enim est Deus itcrum le inserere, cui nihil est im-
Quod autem obsecras, per Jesum, nc nobilissi- possibile, et certe gaudebit in te, irruelque super
main feminarum amplius circumveniam, deludam collum tuum, et prima stola induet, immolabitque
et fallam, Deum testem invoco, nihil terrenum,£) vitulum saginatum pro filio prodigo. Omnipotens

nihilque carnale in ea vcl ab ea ex intentione con- Deus qui vult neminem perire qui supra maler- ,

cupisco,et sine intermissionc oro ut ab hoc saeculo num amorem diligit peccatores, illuminet cor tuum
nequam cito eripi mcrear, nimio affectus tsedio, gralise suaa splendore et reducat ad viam salutis,
quia incolatum meum prolongari (Psal. cxix^ video, ut cognoscas quae sit voluntas ejus beneplacenset
serviens die ac nocte in custodiendo illam Deo meo, perfecta.

INCIPIT LIBEil &ECUNOUS

Opitulante 1 Jomini Dei nostri clementia, qui nos ct libuerit jura transferre. Et ne diutius exordium pro-
sermones nostros suo mirabili nutu regit,atque dis- trahamus,in primis dicendum videtur quo modo cer-
ponit, accingimur respondere his qui dicuntregali tum est quod beatissimus Petrus apostolus primus
potestati Christi Ecclesiam subjacerc,ut ei pro suo li- Ecelesiae pontifex, prius patriarchalibus sedibus 0-
bitu vel prece,vel pretio,vel gratis liceat pastores im- rientis,postmodumveroprimosmisitpontificescivi-
ponere, ejusque possessiones vel in sua,velincujus tatibusOccidentis. Ipsi enim ha?c ordinatio maxime
457 CONTRA GUIBERTUM ANTIPAPAM LIBRI DUO. — LIB. II. 458

competebat, cui prineipalitcr Christus Dei Filius A slans,Yalentinianus, Theodosius, \i cadius, Hono-
ca'lestis regni clavibus traditis su;is oves pascere rius, Carolus, Ludovieus et lns imperio et reli-
jusserat^etprocujusfidenedefloeretapacialiterora- gione consimiles qui vel a sc vcl ab aliis iedilicatas
verat, euique fratres suos in eadein iide eonlirmare Ucclesiasamplissimis donisditaverunt, elinclero ct
piseceperat. rebus Boclesiarum nullum sibi dominium vel judi-
Scd etreliquosapostolos, quosreliquis niundi par- cium viiidicare voluerunl, imo nc quis sibi vindi-
tibus novimusprajdicasse, singulisurbibus, illarum caret, quidameorum, ut in sequentibus docebimus,
partium quibus quisque vcrbumDei praidicavil, iti- lcgibus velueruut.
dem pastoresnon dubitainus misisse.Et quomodo, At conlra Zenon ot Anastasius imperatores Euty-
Spiritu sancto docente, cognoveruut syeculi princi- chianisla?, hi leguntur prius sanctam Dei Ecclesiam
pes ad lidem venturos, et succedentibusteinporibus sibi subdidissc, ita ut catholicos episcopos inexsilio
stiinulante avaritia quosdam eorum Dei Ecclesiam relegarent, et apostolica traditione postposita sibi
suas ditioni vcllle subjicere, suaque auctoritate et consentaneos in eorum sedibus vidclicet subroga-
libituPastorcs cidcm subrogare, inter reliquosca- rcnt. Nam antehorum tcmporaleguntur quidamhae-
nones,quos pro religionis cautela, ct ecclesiaslica rctici impcralorcs catholicos episcopos multis modis
disciplina statuerunt, eorum pravis conatibus bac p vcxasse; elcctioniveroet promolionicujuslibetpon-
constitutione obiavcrunt, qu;e ita se habet « Si tilicis nusquam leguntur sc immiscuisse, siquidcm
:

quisepiscopussgeculari]juspotcslatibususus,Eccle- sub eisdcm Eutychianistis et Constantinopoli cl in

siam per ipsos obtineat, deponatur et segregetur, reliquis urbibus, legitur innumcrabilis fidelium
omnesque quiillicommunicant(Co;js/i7u^. apostol.).» multitudo cleri scilicct ct populi, exstitisse, quod
Hanc autem constitutionem, qua3 eorum scribitur, pseudcepiscopos eorumdem nullatenus voluerunt
siquisauthenlicamnon essc contcndet, sanctas se- suscipere, ut ex hoc aperte clareat, eumdem clerum
ptimae universalis synodi cccl Patrum, nec non et et populum cosdem pseudoepiscopos res-
idcirco
Antiochenae synodi, quibus authentica essedocetur, puissc, quiaconstabat eosdem absque suielectione
eversor; ac pcr hoc hserelieus judicabitur Nam et : in Dei contemptum, ct errorisaugmentum a praefa-

Galistus et Grcgorius et quidamaliiRomani pontifi- tis principibus promotos fuisse.

ces, ut curioso lectori notum est, eoruindem apo- E< ul exeniplo quoddicimus astruamus Anasta- :

stolicorumcanonum auctoritate suas constitutiones sius S. Ecclesia? Romanas bibliothecarius, in Gliro-

lirmaverunt, Stephanus veio quarlus et Joannes
septimus, ut ait Anastasius in prologo septimse sy-
nodi, quinquaginta capitula eorumdem canonum
plenissimum aucloritatis robur recipi censuerunt.
Porro eisdem apostolis decedentibus, Ecclesia3
ubique terrarum consuetudinem ab eis traditam in-
violabiliter servaverunt, ut decedente cujuslibet
Ecclesiaa pontifice, clerus el populus ejusdem com-
muni deliberatione de suo vel alterius Ecclesiaa
pastorem praaficerent. Et hasc tam sanc-
clero sibi
tatamque Deo grata consuetudo tandiu integra illi-
bataquepermansit,quousque fideliummultiludoDei
ecclesiasamplissimis possessionibus ditarecoepit.
Tunc enim ambitionis Spiritu interveniente, alii
suarum, alii etiam aliarum Ecclesiarum coeperunt
nica quam de Gra3co mLalinum sermonem translu-
lit, quamque ex veLuscissiinis GhronicisGraJCorum
in compilaveiunt-quidam Giaeci, Dei cultores, Theo-
^ phanes scilicet et Georgius, quos idem in ejusdem
libri prieiatione miris laudibus attollit, in eadem,
inquam, Ghronica de imperio Anastasii sic inler
esetera scribit : « ^'icesiiiio imperii Anastasii anno,
JoanneAlexandrino antistiteha^relicomortuo, Dio-
scorus Junior prrelatus est episcopus Alexandrias.
Gum autemvenissel Gonslantinopolim pi*o Alexan-
drinis apud impcratorem intercessurus, propter oc-
cisionem filii Galliopii Augustalis, ab orthodoxis
publiceconviciis appctebatur cum procederet aesti-
mantibus eum contra recla dogmata advenisse, er-
go cum homicidium intercessisset cuna festina-
ol)

episcopatus ambire, e! neiandi Simonis commercio Causavero csedisistafuitrCum idem

tione discessit.
suis fautoribus, etiam quam non habebantpecuniam Dioscorus manusimpositionemaccepisset, recesse-
promittere. Quod videntes Deo dignissimi Romani runt multitudines ruslicorum dicentes : Quia, nisi
pontilices, qui sacerdotii primatum in toto orbe te- D secundum quod sanctorum apostolorum canones
nebant, scilicetBoniiacius, Ccelestinus, Leo, Gela- continent iiat cpiscopus, non recipietur. Principes
sius,Symmachus,Hormisda,Gregorius. alii, Simo- verointhronizaverunt eum. Dioscorus verovenit ad
niacam hseresimprius aPetro damnatam, exlunc et Sanctum Marcum,et venientes clerici induerunt eum
in a^ternum damnaverunt, alii priscamconsuetudi- secundo, et iterum consecraverunt. Et ita veniens
nem decretalibus constitutioDibus ita firmaverunt adSanctum Joannem perfecitcollectam. Cum autem
ut statuerunt nullum ex alia Ecclesia alii Ecclecia3 essetillicTheodosiusfilius Galliopii Augustalis, et
pra^poni, nisi forte qui suae digne prceficcretur Ec- Acasius magistermilitum, turbielurbataj, cceperunt
clesias in eadem, quod ipsi vix posse contingere injuriis afficere tilium Augustalis, eoquod laudaret
crediderunt, nullatenus posset inveniri. imperalorcm Anaslasium.Gum vero jurgiummotum
Hancitaque quam prasdixi consuetudinem ab apo- quidam a sede posuerunt iilium
fuisset, insilientes
stolis traditam nullatenus violare prassumpserunt Augustalis, et inteiemcrunt eum atvero Acacius :

Christianissimi imperatores, Constantinus, Con- magister militum,quotquotcapere potuit, interfecit,

Patrol. CXLIX. 15
 4NSELM1 LUCENSIS EPISCOPI. 400

Quod audiens imperator, iratua esl advei A. grini et extranei, et qui anle ignorati aunt, ad ex-
Poi itei \ .
iim i s mitiga\ ii eum. olusionem eorum qui bene Buorummerenturcivium
icam traditionem de pon- testimonium prseponantur. » Itemibidem: « Nullis
tui. ,ni violo a quibus invitis delur episcopus; cleri plebis et ordinisc<

prin iliprim ,
i ensus etdesiderium requiratur. Tunc alterdel
nituntui I t ut coepta per- clesia eligatur altera, si decivitatis ipsius clericis,
sequamu pla haareticorum quod evenire
cui ist epi8< opufl ordinandus, nullus,
quid uii imperatores, r< urbibue, non credimus, potuerit inveniri. Primum enim illi
buog imponentes. RomansBvero urbiDeo reprobandi sunt, qui ibi sunt, ut aliqui de alienu
ipostolorum qui in ea vivunt ct Eccleeiis merito preaferantur. Habeat unusquisque
inhoc peperc< runt, decretum tamen ele-
ot, fructum militiss BU83 inecclesia in qua suam per
ctionisfutui cisacleroet senatusubscriptum omnia officia transegil aatatem, id alieua stipendia
prius, quam idem consecraretur, sibi mittistatue- minimealter obrepat. Sitlacultaa Cleris renitendi,si
runt. Quod cum legatur eisdem imperatoribus, saape se viderunt praegravari, etqubs sibi ingeriex trans-
directun isquam tamen legitur eosdem Ro- ver8ocognoverintnon limeantrefutare. Quod sinon
manorumelec ionem mutasse. loc aulem i[iiia Deo D debitum prasmium, vel liberum de eo, qui eos cst
I

rarium eral ul Eeclesia pontifice careret,usque

:
, recturus, debent habere judieium.
duiii qu decretum ferebat iret et rediret, penitus
i Gregorius Gaudioso episcopo inter castera « El :

respuerunl sequentesimp. pietate religioneque prae- ideo fraternitas luas ad prasdictam Ecclesiam ire
stantes. Sic enim legitur in Romano Pontificali properabit, etclerum plebemque admonere festinet, :

• Benedictus enim natione Romanus suscepit jus-
siones clementissimi principisConstantini ad vene-
rabilem clerum, etpopulum Uomanse civitatis, per
quas concessit, ut quielectus fueritpontifexe ves-
tigio consecretur absque tarditate. »
Itaque qui advertit ulios Graecorum imperatores
anle consecrationem decretum sibi mitti voluisse,
attendateosdem Romanam electioncm nunquam re-
probasse; attendat etiam posteros eorumdem, quia
hoc contrarium Deo erat, penitus respuisse. Itaque
percurramus sanctorum Patrumdecretaquaedepon-
sciamus quid juris
tificum promotione staluerunt,ut
imperatoribus suorum vel quorumlibet lemporum
ut reinoto dissidio uno codemque consensu talem
prmficiendum sibi expetant sacerdotem qui a vene-
ramiis canonibus nullatenus respuatur. <Jui dum
fuerit postulatus, cum solemnilale electus, omnium
subscriptionibus roboratus etdilcclionis tuae testi-
inonio litterarum adnos sacrandus occurrat.Com-
monemus etiain utnuilum cligipermillatisde altera
Ecclesia, nisi forie inter clericos ipsius civitalis
nullus ad episcopatum dignus, cjuod evenire non
oredimus,poteril inveniri,pi*ovisurus ante omnia ne
ad cujuslibet conversationis meritum lascivaa per-
'-'
sonaB aspirare prsesumant, et tu periculum ordinis
tui, quod absit, incurras. »

in eisdein servaverunt. Ex concilio Nicaeno Patrum cccxvm, cap. G :

Leo doctoreximiusprimus Ecclcsiae Romame et « Per omnia autem manifestum est quia, si quis
pontifex,AnastasioThessalonicensiumepiscopoqui prseter voluntatem et conscientiam metropalitani
vicesRomanipontificissuperquadragintaepiscopos episcopi fuerit ordinatus, hunc concilium magnum
lllyrici et Graciae habebat, sic inter csetera scribit : et sanctum censuit non debere esse episcopum.
" De persona consecrandi episcopi, et de cleriple- Sanc, si communi omnium couseiisu rationabilitcr
bisque consensu metropolitanus fraternitati tuae probalo secundum ecclesiasticam regulam, duo vel
referat : » Et paulo post : « Metropolitano vero de- tres animositate ducti per contentionem contra-
functo, cum in loco
fuit subrogandus,ejus alius clicunt, obtineat plurimorum sacerdotum senlen-
comprovinciales episcopi ad civitatem metropolim tia. B
conveniant, ut omnium clericorum atque omnium Ex vn synodo universali habita a v patriarchis,
civiuin voluntate discussa, expresbyterisejusdem cum cccl Patribus sub Adriano primo pontifice,
El lesise vel ex diaconibus optimus deiigatur. Cum cap. 3 : ii Omnis electio episcopi vel presbyteri aut
ergode summi sacerdotis electione tractabitur, illle D diaconi aprincipibus facta,irritamaneat,secundum
omnibus praeponalur quem cleri plebisque consen- regutam quae dicit Si quis episcopus ssecularibus :

sus eoncorditer postulaverit, ita ut siin aliam forte poteslatibus usus Ecclesiam per ipsos obtineat,
personam partiumse vota diviserint, metropolitani deponatur et segregetur, omnesque qui illi com-
judicio is altari proeponatur qui majoribus et studiis municant. »
juvatur et meritis, tantum ul nullus invitis ei non Ex vui synodo,item universah,habitaav patriar-
petentibusordinetur, necivitas episcopumnonopta- chis cum Patribus ccxl, sub Nicolao primo ponti-
tum aui contemnataut oderit, cuinon licuerit habe- liee « Promotiones et consecrationes episcoporum, :

re quem votuit « Itemidem « Nulla ratio sinit ut

: concordansprioribus conciliis, electioneac decreto
:

inter episcopos habeantur qui nec a clericis sunt episcoporumlieri,li£ec sanctaetuniversalissynodus

eleoti nec a plelie expetiti, nec a provincialibus delinivit, et statuit atque jure promulgavit, neminem
cuin metropolitani judicio consecrati. » laicorum principum vel potentum semet inserere
Coelestinus :
« Nec emeritis in suis Ecclesiis pere- electioni velpromotionipatriarch9e,vel metropolitse,
 ;

461 CONTRA GUIBERTUM ANTIPAPAM LIBRI DUO. - LIB. II. 462

autcujuslibet episcopi, ne videlicct inordinatahinc, A anathema sit. Item quodelectio pontificis non per-
ct incongrua fiat oonfusio vel contentio,pr3escrtim tineat laicis tantum. »

cum nullam in talil>us potestatem quemquam potc- Ex concilio Laodieense,cap. 12: i Non est pcr-
stativorum laicorum haherc conveniat, sed potius mittendum turhae elecliones eorum facere,qui sunt
silere et attendere sibi, quousque regulariter a col- ad sacerdotium provehendi. »

legio Ecclesiaj suscipiat finem electio futuri pontifi- Item cx decrelo Coolestini pontificis: « Docendus
cis.Si quis vero laicorum ad concertandum et coo- estpopulus, ot non sequendus, nosquc, si nesciunt,
perandum invitatur ah Ecclesia, licet hujusmodi eos quidliceat, quidve non liceat, commonere, non

cum reverentia, si forle voluerit se obtemperare consensum prsebere debemus. »

asciscentibus, tantumenim dignum pastorem sibi
regulariter ad suam salutem Ecclesia promovet.
Quisquisautemsaeculariumprincipumautpotentum.
aut alterius dignitatis laicus, adversus communcm
ac consonantem alque canonicam electionemeccle-
siaslici ordinis ageretentavcrit, analhomasit, doncc
obediat et consentiat, quod Ecclesia de eleclione
atque ordinatione proprii proesulis sc velle mons-
traverit. » tentissimi imperatores,
Item exconcilio Antiochcno cxxu:
bytervel diaconusper ssecularemdignitatemEccle-
siam Domini obtinuerit, dejiciatur,
tor acommunione modis omnibus abscindantur, et
sub anathemate sint, sicut Simon Magus a Pelro.»
Ex synodo Symmachi pontificis cum ducentis et
octodecim episcopis « Non placuit laicos ad statuen-
:
Decursis itaque tot sanctorum Patrum auctorita-
tibus, Latinorum scilicet et Grajcorum, patet nihil
juris imperatoriae potestati in pontificum electione
seu promotione ah eisdem attrihutum esse, imo ne
qua laicalis potestas sibiquidquam in his vindicet,
a quibusdam eorum sub anathemate, hoc est,sepa-
r> ratione a Deo, inhihilum fuisse. Et certe sub prae-
falis Romanis pontificibus, leguntur exstitisse po-
non solum Oricnti, sed
eliam Occidenli imperantes, scilicet Valentinianus
« Si quis pres-
et Theodosius Juniores, Martianus, Mauricius et
Phocas. Et cumprsefatse universales synodi,id est,
et ipse et ordina-
prima et septima a tol Patribus agerentur Ni-
ceie, Christianissimi imperatores Gonstantinus et
item Gonstantinus et Irene mater ejus adfuisse
leguntur sed et Basilio magno imperatore pe-
;

tente et prsesente, legitur octava synodus item

dum aliquid in Ecclcsia haherc aliquam potestatem,
universalisGonstantinopoli celebratafuisse.Itaque,
cui subsequendi manct necessitas, non auctoritas
imperandi. eadem
cum primo earum censeret non habendum quem-
» [In : « Defuncto pontifice, si in

unum totius inclinaverit ecclesiastici ordinis electio, quam episcopumsine consiliometropolitaniseptima

consecretur episcopus.Si vero,ut
coeperint esse diversa, convincat sententia pluri-
morum. »
Ex Romano Pontificali « Benedictus natione Ro-
:
manus fecit constitutum in ecclesia beati Fetri apo-
stoli, in quo sederunt episcopi septuaginta duo
presbyteri Romanitrigintatres,pr8esente clero, sub
anathemate, ut nullus, ponlifice
aut episcopo civitatis su«E, praesumat loquiaut sibi
partes facere,nisi tertio diedepositionisejus, adu-
nato clero et lihis Ecclesiaa, et tunc electio
Ex eodem: «Slephanus natione Siculus,congrega-
tis episcopis totius Tuscise atque Campaniaa, consi-
dentibus pariter duodecim episcopis Francorum et
Romanis presbyteris, in proesentia
populi, concilium fecit in ecclesia Gonstantiniana,
in quo damnavit Constantinum neophytum invaso-
vero tiium sacrorum ordinumelectionem a princi-
fieri solet, studia
pibus prohiberet fieri; octava vero sub anathemate
q interdiceret pontificum electionemlaicali potestati.
Nunquid qui prsesentes aderanlimperatores questi
sunt hoc ad sui contemplum fieri, ut nihil de ponti-
ficum electione eorum quidem referretur potestati?
Imo potius leguntur sanctorum Patrum constitutio-
nes amplexati fuisse, easque quidam eorum, post
Romano vivente, quinque patriarcharum subscriptiones suisquoque
subscriptionibus roborasso. ltem, cum contingeret
prtefatos Homanorum pontifices de pontilicum ele-
fiat. »
ctione decernere, contigit suorum temporum impe-
ratores hoc ad sui imperii injuriam fieri questos
fuisse ? Non equidem.
Sunt autem quidam, eorum contra quos scribi-
totius cleri et mus, qui putant se quidam magni in sui defensione
adinvenisse, cum introducunt Gregorium et Ambro-
D s U m asEeculiprincipibus adpontilicatum promotos
i

rem sedis apostolicae, et allatis sacris canonibus, fuisse.Quod quia fnvolum,quiaquefalsum sit, evi-
eisque liquido perscrutatis, prolata est sententia ab denti judicio clarebit ; collatis eorum electionibus
eodemconciliosub anathemalis interdicto,ut nullus cum quod
cap. 8 synodi, supra scripsimus. Nam
unquam laicorum neque ex alio ordine pra;sumat quamvis multorum annorum interstitio a se distent,
nisi per distinctos gradus ascendens diaconus aut
tamen ita sibi concordare videntur ut et synodus et
presbjter factus fuerit cardinalis, ad sacrum pon- eorum electio velpromotio,uno codemque Dei Spi-
pllu acta fuisse probentur. Sic enim m gestis eorum
tificatus honorem promoveri. »

Ex concilio Leonis IV, cpiscoporum l, cap. 5 :

describitur vel soriptum habetur: Gregorium, licet
« Si quis saccrdotibus, seu pri matibus nobilibus, seu totis viribusretinentem,clerus,senatusqueetpopu-
cadero clero hujus sanctae Romanee Ecclesiae electio- lus Romanus sibi concorditer ponlificem sibi dele-

nem Romanipontificis contradicei^e prajsumpserit, gerunt. At ille cum decretum generalitatis evadere

sicut in concilio beati Stephani legitur statutum, nequivit, consensurum se tandem aliquando simu-
 »

S, ANSELMI LUCENSIS EPISCOPI 4U4

lavit, at imperaiori Maurieio, cujua A eorripuieae, graviter, tulerunt, onmq«e bajua gr*
Miumei Inve-
sanoto auaoeperat, latenter littaraa deatinavit, tia, qnantum in >e erat, a papatu deposuerunt, et

adjurana, ne unqnam aaaanaum populia prsaberet, nomen ajuadem in oanone conaecrationis nominari
honoria gloria 8ublimarent. Bed pi
laijus vetuerunt ideoque deoretum ajue de jure irritum
.

otoa urbis, Germaous nomine, ejusnuntium antioi- debebii, quia onm a totoorbe papa haberetur
comprehensumqua ao diruptia epistolia, < juxta eorumdem Bententiam eiadem papa non fnit,
tum quem popu I erat imperatori direxit. quasinon aa Dei sed eorum tantum penderei
At ille grati i
- Deo pro amioitia diaooni, eo luntate, quempdam quemlibet esse vel non es

quod looum deferendi ei honoris, ul cupierat, repe- Romanua enim pontifex, ut Bapientea norunt, noa
t, ipsum ordinari prmoepit. i iA'.v Gestia Gre- modo deponi, srd etiam nullo Christiano jure a quo-
ijiru.) libet potcst judicari. Deinde quia cum in eodem

Iteiii ii) Gestia Arabroeii: u Gum populus magis decreto oautnm esset ut Homae pontificis eleelio a
magisque acclamarel : Pecoatura tuum super ooa. Romano clero et populo agerent, et postea regi
Gumque ille viderel suam intentionem nihil posse notificaretur, praefalum decretum violantea,
ipsi

proficere, fugam paravit, egressusque noctis medio elegerunt cpuod eis non lioebat, prius Cadalaum

civitatem oum Tioinum se pergere putaret, raane ad p Parmensem, postea Wiobertum Havennatem, in
portamcivitatisMediolanensisqumdioitur Romana, ducntes eos apostolicis insignibus, vocanl
;antes apo-
invenitur. Gumque inventus custodiretur a populo stolices apostalas, Antichristi prajces.->oics. Pras-
missa relatione ad imperatorem olementissimum lerea autem prsefatus Wicbertus aut sui ut suae
Valentinianum, qui hoe suuiino gaudio accepit, parti favorem ascriherent,qua3dam in eodem decreto

quod judices ad se directi ad sacerdotium pete- addcndo, quaedam mutando, ita illud reddiderunt a
reiitur. » se dissidens, ut autpauca aut nulla exemplaria sibi
Ecce ex his et prmfato capite patentissime colligi- concordantia valeant inveniri. Quare autem decre-
tui.juxta priscam consuetudinem prsefatos ponti- tum est, quod a se ita discreparo videtur, ut quid
iiccs electos fuisse;sed quia nullatenus promoveri in eo potissimum credi debeat, ignoretur ?

paliehantur, cumin alterius electionepraefectus vice Sed ut tandem invincibili gladio feriamus, prae-
Romanorum, Mauricii : in alterius vero populus fatus Nicolaus, unus scilicet patriarcha, cum quo-
Valentiniani legitur auxillium expetisse, patet pro- lihet episcoporum concilio, non potuit abrumpere,

fecto, juxta cap. 8 synodi, Ecclesiam saeculares imo nec mutare, non obviantia fidei, praefata de-
potestates in sui adjutorium invitasse, easque non creta sanclorum quinque patriarcharum, scilicet
imperio sed obedienlia lunc usas fuissc.Quod qui- Homani, Alexandrini, Antiocheni, Jerosolymitani,
deui non videtur nobis fieri non ucere, si contingat Constantinopolitani, et ut ex numero praefatis syno-
dignum quemlibet consensum in sui promotionem dis apposilo colligi potest, sanctorum Patrum,nu-
praebere regalem vero poteslatem eonlingat in ea- mero ccl et eo amplius, tot quidem leguntur prae-
deni dioeeesi adesse, ut YalentinianustuncinMedio- fatas constitutiones suis temporibus statuisse, in
lanenei legitur adfuisse. Ut autem quseratur extra quihus non inveniuntur quidquam regiae potestati
dimcesim, cum longo intestitio possit ahesse, ah- in pontificum eloctione seu promotione concessisse
surd:<su:n est, i uin ^ap.etissimorum Patrum lcgihus imo, ut praedictum est, considentibus cumeisChri-
sLatutuin sit ne intra trcs menses vidualam relin- stianissimis imperatoribus et non contradicentihus,
quaul l^eclesiam a pontifice. leguntur sub perpetuo anathemate vetuisse. Quod si
Quod vero in Historia tripartita legiiur Valeati- hoc vindicandum est ex Graecorum imperatorum
niaiKis imp. div.sr-e Amhrosio Deus tibi eoimuisit : consuetudine, vel ex Ambrosiana vel exGregoriana
animas, egocc quampessime cohaereat prae- electione, constat, ut praemissum est, eosdem ipsos
cedentibus,qui legii intelligat. Valde enim contra- hoc veluti Deo adversum respuisse, eorumdem vero
rium videlur, et hoc eum dixisse, ct ut a se pontifex pontificum electionem et promotionem vm synodo
eligeretur, quod ihidem proemissum est, nullatenus quamvis praepostere concordasse.
consensisse.Hoc autem nihil nobis adversatur,cum D Et quamvis decretum,de quo agimus,a praefatis
heatus Giegorius eamdem Historiam mendosam et Ecclesiae legibus penit us enervetur,videamus tamen
a Homana Ecclesia repudiatam aftirmet. adhuc quid de eo iterum Ecclesiae et saecuh leges
Sunl itein qui ohjieiunt : Nicolauin Juniorem censeant, ut penitus evacuetur. Ex synodo papae
decrelo synodi eonstituissc, ut obeunte apostolico Hilarii, cap. 4: « Illud quod quisque commisit epi-
pontilice successor eligeretur, ct eleelio ejus regi scopus illieite aut et a decessoribus invenitadmis-
notiti •iretur. Eacta vero electione, et ut praedictum sum, si proprium vult vitare periculum,damnabit:
esf, regi notiticata, ita demum pontifex consecrare- Nam in se, quidquid in alio non resecabit, inveniet.
tur. Quod si admittendum est, ut ralione faotum Gelasius Cresconio Joanni et Messalse episcopis
dicalur, objicimus ad hoe eonfulandum prasfatum inter csetera :Decessorum statuta sicut legitima
«

regemet optimatesejusse ea constitutione indignos et justa, successorem custodire convenit, ita debet
fecisse,primum quia postea prsefatum Nicolaum, etiam rnalefacta corrigere. »

Coloniensem archiepiscopum pro suis excessibus Pelagius Armenlario magistro militum, inter cee-
 «

465 CONTRA GUIBERTUM ANTIPAPAM LIBRI DUO. - LIB. II. 466

tera : Postea quam Eeclcsiee jura documentorum

« \ Qusb dixit Si nos ipsos jndicaremus, a Domino
:

quoque interccdentium fucrint auctoritate (innata, non judicaremnr >/ Cor. n).
nullalcnus ab his disccdendi libcram pontifex vel Exeommunicatio autem quae in proefalo dccreto
si velit permittatur habere licentiarn. » terribiliter profertui a Wicbcrto, aut a suis fauto-
Adrianus Engelramino : « C.onstitutioncs contra ribus , indita cieditur, quoniain in antiquionbus
sancla decreta Homanorum priesulum, nullius sint ejuedem decrerti excmplaribus, longe aliter habe-
momcnli. i> tur. E1 h;rr quidem venict supereosqui camibidem
Gregorius inRegistro « Imperiali constitutione
: in sui favorein indiderunt, ot snper eos qui eain ti-

aperte sancitum esse ut ea quae contra legesfiunt, mendam essc diccrc praesumunl : snpcr illos qui-

non solum inutilia, sed etiam pro infectis habenda dem, ut incidant in foveam quam foderunt, ct ut
sint. n apprehendat eos captio quam occultavcrunt super :

Ex Romanis legibus : « Id tantum de sa-jra rcs- hos autem, quoniam illi trepidaveruul tiinore ubi
ponsione substantiam mutuetur, quodlegum auxi- non esset timor, quoniam Dominus in generatione
lia prosequuntur. » Item « Generale praeceptum : justa est. Nam si in gcneratione justa est, in prae-
beneficio speciali antcfcrendum est. » Et item : fatis Patribus fuit, et per eos locutus est, ideoque
« Gontra jus rescriptanonvalcant, quocunquemodo De male-
illorum maledictio sicut Dei pavenda est.
g
fuerint impetrata. Quod enim publica jura proes- dictione vero illorum qui eorumdem Patrum decre-
cribunt, magis sequi judices debent. » Et infra tis non obediunt, dicit idem Dominus per prophe-
:

« Personalia rescripta quae cum jure concordant, tam « Renedicam maledictionibus \estv\s (Mnlnch. :

valeant more veterum, et negotii de quo loquitur n) » et item « Malediccnt illi et tu benedices; :

nostra rescriptio finis latee scntentias terminis cen- (Psal. cvm). » Et Salomon « Sicut avis in contra- :

seatur. Speciale autem si quid legibus ac juri im- rium volans, et passcr quilibet vadens sic male- :

portat injuriam, abolitum exstirpetur. » Item ?« Illa dictum frustra prolatum super eum veniet qui mi-
sacra uniuscujusque supplicantis dcsiderio con- sit illud (Proverh. xxvi). » Hoc contra decretum
cossa prcevaleant, mancipentur, quee cum
et effectui cujus se Wicbertus auctoritate defendit, ut doceat
guris ct legum rationc concordant ea vero quee : se esse quod non est, nec unquam esse poterit.
surrcptione vel falsis precibus forsitan impetran- De numero vcro annorum quibus hsec damnabi-
tur, nullum supplicantibus ferant remedium. » lis consuetudo permansisse dicitur, ut saeculi po-

His itaque decursis patet prcefatum decretum testas pro suo libitu pontifices promoveat jure ,

nullius momenti esse, nec unquam aliquid jurium causari non potest. Nam de diversis consuetudi-
habuisse. Et haec dicens nonpraejudico beatae me- nibus, illa potissimum sequendaest, quae cum ori-
morise papae Nieolao nec quidquam ejus honori
, ginem sumeret, catholicos Patres suorum priorum
derogo Patrum sententias Dei Spiritu conditas
, Patrum vestigia sectantes auctores habuit, sicut
sequendo. Homo quippe fuit, eique ut contra fas Patres septimee et octavae synodi secuti sunt statuta
ageret subripi potuit. Ncc mirum hoc eidem con- sanctorum Patrum Romanorum pontificum, et illi

tigisse, cum quidam ipsius decessor inveniatur consuetudinem ab apostolorum temporibus ,

per
quiddam decrevisse, et meliori usus consilio postea omnes Ecclesias observatam. Ea veroperversitas,
immutasse. Siquidem Bonifacius secundus legitur quae a saeculi principibus superinducta est, non
ex decreto constituisse Vigilium diaconum sibi in preejudicat eidem sanctae consuetudini quantalibet
pontificatu succedere. Quod quia Romano clero vi- temporum obtinuerit curricula. Alioqui Dominus
sum canonibus adversari, praesente clero ab
est Deus noster culpandus est, qui filios Israel longis-
eodem suppositum est igni, anle confessionem beati sima consuetudine sub servitutedetentos, tum sub
Petri apostoli. Et certe preefatus Nicolaus divino Pharaone, tum sub Cyro vel Dario liberavit, ethu-
melu concussus hoc idem fecisset, si tot Patrum manum genus sub diaboli servitute longa consue-
sententias tunc in unum collectas, vidisset, easque tudine detentum, post quinque milliaannorumcur-
suo decreto tam concorditer adversari perpendis- ricula propria morte rodemit. Praeterea cum Veteris
set. D et Novi Testamenti legibus adulterium inhibitum
Reatus quoque Augustinus librum Retractatio- sit, si qui reges adulterium commiserint, nunquid

num composuit, in correctionem eorum quae prius eorum auctoritate posteri reges adulterari sibi lici-
incaute descripsit, et ut idem quisque sapiens fa- tum putabunt ? Absit.
ciat, his verbis commonefacit ait enim in prooe- : Et quidem certum est rcgum contra leges com-
mio ejusdem libri « Neque enim quisquam nisi
: missa nullatenus sequenda esse leges vero ab ,

impudens, ideoque mea errata reprehendondo me eisdem calcatas in suo statu manere debere. Hinc
reprehendere audebit. Sed et si dicit, non debuisse est quod sancti Dei martyres et Romani pontifices
ea a me dici, quae postea mihi etiam displicerent, in suis statutis inseruerunt dicentes : « Non licet
verum dicit, et mecum facit eorum quippe reprc- : imperatoii vel cuiquam pietatem custodienti ali-
hensor est, quorum et ego sum sed sicut volet : quid contra divinitatis mandata praesumere. Injus-
quisque occipiat hoc quod facio, me tamen aposto- tum enim judicium et dcfmitio, regis metu vel jussu
licam sententiam etiam in hac re oportet intueri. a judicibus ordinata, non valeant : nec quidquid
 . » :

467 LNSELMl UJCENSIS EPISCOPI. 408

oontre evangelio» vel propheticas aut apoetotieaB X qoa g

•
mt por auoa diaconoe potiua in-

doetrinae conatitulionem sive Mnotorum Patrum limare. Cumque iidem sacri canonea prohibeant
aotum fuerit, quod ab inQdelibua el
Btabit, el hag- suh interminatione, qoemque pontifioem sua ca-
Mnotum erit, omnino caesabitur. thedrali ecclesia tribaa Dominicia diebua abesae,
itcui Adrianua ad Engelrammam epieoopum •
i*
i » alios quidem eorum vix ter aut qnater in anno, ct
;s i itiMu genereli deoreto oonetitaimns ut e hos \ix anno integro contingit aaadem revi
crandum anathem.i liat, et veluti prflBVarioetor oa- Kt ut soli non peccent, sni liant ut Bcriptum est
tholieie tidei Bemper apud Deum reua exiatat ,
qui- « laqueus juvenum (Isa. lxiii, dant exemplum
eonqne Regnm potentum deinceps canonum
\<-l clericis suas itidem eeclesias descrere, et sub spe

oensuram in qnoounque crediderit \el permiserit episeopandi roguin ouriae militare.

violandam. • Item idem ad enmdem Conatitu- :
Sed objicitor, olericos ut divina officia principi-
lionea oontra Banota deoreta Romanorum prmsu- bus exhibeant, eorumdem inhahitare curiam opor-
luin, nullius sint moineiiti. » tere, quasi non sitjustius apud Deum, ct apud ho-

Si autem omnis plantatio Pater ccelestis i mines convenienttus, quemque episcopum in cujus
non plantavit, eradicabitur, et si.ut prsadictum est, dicecesi contingit prineipem adesse, eidem idoneos
quod ab intidclibus et haereticis aetum fuerit, om- q et religiosos elericos ad divina mysteria celebrande

iiiiio oaaaabitur, nunquid hoecimpietas Kutychiani- dirigere, et pro temporis diuturnitate qua idem ,

starum imperatorum cassari, et eradicari non de- ibidem moratur, alios aliis juberc succedere.
bet? Certe quisquis ecclesiasticus pro suo officio His tantis cladibus quae contingunt ex praefatis
vehementer non acccnditur, ut tanta pravitas a Dei promotionibus,Gregoriusseptimusobviarecupiens,
domo radicitus evellatur, zclo ejusdem domus Dei Romana synodo quinquaginta episcoporum, consi-
non comcditur, et apud Deum canis mutus latrare dente presbyterorum et abbatum multitudine, per
non valens reputatur. Quis enimnon advertat hanc omnia sanetis praefatis Patribus eonsonantia de-
pestem seminarium esse Simoniaea3 haereseos, et creta statuit, dicens : « Si quis deinceps episco-
totius Christianae religionis lamentabilem destruc- patum vel abbatiam de manu alicujus laicse per-
tionem? Nempe cum dignitas episcopalis a prin- sonae susceperit, nullatenus inter episcopos ha-
cipe adipisci posse speratur, contemptis suis epis- beatur, nec ulla ei ut episcopoaut abbati audientia
copis ac clericis Dei Kcclesia deseritur, et ab aliis concedatur, insuper ei gratiam beati Petriet introi-
quidem ingens peeunia aulicorum marsupiis infun- tum Kcclesia3 interdicimus, quousque locumquem
ditur, ut eorumdem sufiragia ad tam nefariam pro- sub crimine tam ambitionis quam inobedientiae, quod
motionem mereantur, ab aliis infinitae pecuniae dis- p est scelus idololatriae, ccepit, resipiseendo non de
pendio plus decennio in saaculari curia deservitur, serit. Similiter etiam de inferioribus et ecclesias-
aestus, pluviaa, frigora, et csetera incommoda pa- ticis dignitatibus,constituimus. » Item « Si quis :

tientissime tolerantur ; autem vel sui pas-

ab aliis imperatorum, regum, ducum, marchionum, comi-
toris, vel cujushonoremambiunt mors incessanter tum, vel quilibet ssecularium potestatum aut per-
optatur, abalio alii vehementerinvidetur, dumquod sonarum investituram episcopatuum, vel alicujus
sibi sperat ab eo subripi posse putatur; imo proh ecclesiasficse dignitatis dare prsesumpserit, ejus-
dolor 1 in tantam Dei injuriam interdum prosilitur, dem sententiae vinculo se astrictum esse sciat. »
ut et servis et fornicariis dignitas ista prsestetur. Kt quoniam sanctorum auctoritate monstratum
Tales quippe cum adepti fuerint, quod taliterexpe- est, pontificum electionem saeculari potestati non
tierunt,peccantes saeculi potestates , nullatenus subjacere, libetadhuc Christianissimorum impera-
prsesumunt redarguere, quoniam ab illis se pro- torum, quas hac de causa sanxerunt constitutiones
motos fuisse meminerunt, imo ne redarguere prse- ad medium deducere, ut pateat nobis, si quidjuris
sumerent, promoti fuerunt. Kt hi lac quidem 'et in eadem causa voluerunt vindicare. Hoc enim Ca-
lanam accipiunt, sed perditissime viventes omnium rolus et Ludovicus gloriosi imperatores in primo
salutem negligunt. Sic quippe impletur quod scrip- libro Capitulorum suorum statuerunt « Sacrorum:

tum est « Ruina populi sacerdotes mali (Isa. xxiv).

:
Kt item « Kt erit sicut populus
: ita et sacerdos
(Ose. Sacerdotes quippe a populo non viden-
iv). »
tur distare, cum quisque certatim se popularibus
actionibus studet implieare.
quidam
militans implicet se saecularibus negotiis,
eorum non canonum, sed canum et accipitrum stu-
dia, et reliquos mundis luxus exercent quidam
autem, quasi Deuslaudet in sacerdote quod repre-
hendit in divite, amiciunlur pcregrinorum pellibus,
et, relictis suis cathedralibus ecclesiis, assistunt
imperatoribus, eum canones Spiritus Dei conditi
prohibeant pontiiices palatia regis adire, sed si
D canonum non ignari, ut inDeinomine sancla Kccle-
, sia suo liberius potiatur honore, assensum ordini
ecclesiastico proebemus,ut scilicet episcopi per elec-
tionem cleri et populi, secundum statuta canonum
Nam cum nemo Deo de propria dicecesi, remota personarum et mune-
rum aceeptione, ob vitae meritum et sapientiae do-
num eligantur, ut verbo et exemplo sibi subjectis
: prodesse valeant. » Certe constitutio htec tam con-
sonantissima sanctorum Patrum constitutionibus
esse perpenditur, ut si vel a Nicaena vel qualibet
etiam universaliumsynodorumpromulgaretur, non
minus Spiritu Dei per istorum ora, quam per eam-
dem prolata crederetur. Hoc quippe docet hunc esse
 :

469 CONTRA GUIBERTUM ANTIPAPAM LIBRI DUO. — LIB. II. 470

honorcm, hanc esse libertatem sanelse Ecclesia? A actionea imitari maluerunt. Permittant sanctea Dei
clerum scilicet eidem ct populum sihimet ponlifi- Ecclesiae utisuo jure, et honorc seilicel seoundum
cem eligerc deberc, hoc in clcclione canonum sanctorum Patrum sanctiones pontifloes sibi deli-
statuta servanda esse commemorat, hoc Simonia- gerc et promovere.
cam luercsim prohibendo impugnal, hocvitae meri- Et quoniam supra diximus hanc pestem Simo-
tum et sapientiam pastoris clectione quairenda niaca^ hoereseos seminarium esse, operse pretium
demonstrat, et, quod mirum est, brevissime vidctur estadversusejusdemhajrosissacenlulrs insurgere,
tangere quod beatus Gregorius scribit de pontificc et deeorum sacerdolio et saerifieio Patrum senten-
scilieet « Ut quisquis perpenderedebeatquatliter ad
: tias in medium adducere.
pontilicatum vcniat, et rito veniens qualiter doccat, In epistola, septimoe synodi universalis, Adriano
et recte doccns qualiter vivat. » papae directa, sic intcr cootera legitur: « Eos qui
PatetitaquesanctorumRomanorum praBSUlumau- per pccuniam manus imposuerunt vel imponunt.
ctoritatc et Patrum, sanclarum univcrsalium syno- Pelrus divinus apostolus, CUJUS cathedram sortita
dorum scptimaeatqueoctavse, ponfificum electioncm ost sanctitas vcstra, lanquani Simonem Magum de-
clcri et populi cujusqueesse dobore
quoque : palet ponit. Tolerabilior enim est et corum
Macedonii qui
Ghristianissimos imperatores, Gonstantinum, Con- B circa ipsum sunt impugnatorum im-
sancli Spiritus
stantem, Valentinianum, Thcodosium, Arcadium, pia hoeresis. 1 enim creaturam, et servum Dei
11 i

Honorium, Carolum, Ludovicum,ca3terosquefide et Patris et Filii Spirilum sanctum delirando fatentur.

religione prestantes, eamdem consuetudinem ab Istisuum spiritum sanctumefficiunt servum Om- :

apostolorum temporibus observatam minime violas- nis cnim dominus qui habct, si vult vendit, sive
sc. Patct eliam item Christianissimos imperatores servum, sivc aliquid eorum quue possidct similiter :

GonstantinumMagnum,etitemConstantinum,etEire- et qui emit, dominus volcns esse ejus quod emeril,

nen, et Basihum, Carolum quoque et Ludovicum,
prsefatam electionem saecularipotestali legibus abs-
tulisse, quanquam sietiam eorumdem sanctionibus
hocnonprohiberetur, patriarchalium sedium aucto-
per pretium pecunioe illud acquirit. Ita et qui hanc
iniquam actionem operantur, detrahunl Spiritui
sancto,uequaliterpeccanteshisquiblasphemaverunt
dicentes in Beelzebub ejicere Christum doomonia
:

ritati^non minus obaudiretur. Pontificibus enim,non (Lm. n),atquo,utveriusdicamus, Judao comparantur

imperatoribus, legitur Dcus dixisse : « Quoecunque proditori, qui Judoeis Dei occisoribusChristum ven-
alligaveritis supcr terram, errunt ligata et in ccelis, didit. Gumque sanctus Spiritus consubstantialis sit
etc. (Matth. xvni). » Item primo pontifici « Pasce : Christo, ejus ipsi proditores erunt. Et procul dubio
oves meas (Joan. xxm.) » Itcm apostolis omnibus: C non est in eis gratia Spiritus sancti, id est sacer-
« Euntes docete omnes gentes (Matth. xxvm). » dotiisanctilas. Namquinonacceperunt,nonhabent
Patriarcharum enim tanta est auctoritas, ut omni- Ait enimPctrus Simoni « Non ost tibi pars neque
:

modis hoereticus comprobetur, quisquis corumdem sors in scrmonoistoquoniamcxistimasti donum Dei

synodicis constitutionibus, obviare nititur. Qutecun- pecuniapossideri(/lc£.viii).»Nametvigesimusetoc-
que enimcommuniter statuerint sequenda, ab omni tavus canon apostolorum, el actus eorumdem, tertius
Ecclesia serventur, quaacunque docuerint respuen- et quartus liber Rcgum, alienum omnino a sacer-

da, respuantur, nec unquam a quolibet, nisi forte ab
eisdem eorumdem commune judicium retractabitur.
Firmamentum enim Christianse fideiineorum sedi-
bus per beatum Potrum sessorem earumdem, ita
dotiopronuntianteum, qui aliquamdcderit vel acce-
perit pecunian in aliquo tempore, sive anlc manus
impositionem, siveinmanus impositione, sive post
manus impositionem Accipere eniin cst quando-
:

Deuslocavit, ut si unus ex tribus principalibus joa- cumque accipere. » Itemex ultima epistola ejusdcm
triarchis ceciderit, duo stent; quod si duo ceciderint, synodi « Omnis ergo episcojms vel presbyter, aut
:

cum pro fide Petri ne deficiat a Christo oratum sit, diaconus convictus, quod per pecunias manus impo-
unius scilicet Romanipatriarchae fides inqua fratres sitionem dederit vel acceperit, el a sacerdotio et
suos nunquam deficiat. Quod utique
confirmet, -. gradu decidat. Fortassis autem dicunt aliqui, quia
ChristusDeusnoster jam ostendere dignatus est, in poenitentiam agimus pro peccato, et Dominus igno-
universalibus synodis, jam ab ipsius ascensione scet illud. Ita est, quia omnes agentes pcenitentiam
octies universaliter celebratis. Nam uno vel duobus Deus suscipit, et indulget per pcenitentiam peccata
a fide corruentibus, Romanus
in ejusdemfidei fun- quoe jam patrata sunt; » et infra « Sed quia sccun- :

damentolicetpultalus, concussus, tamen stctit

licet dum Apostolum, irreprehensibilis debet sacerdos
immobilis. « Coelum enim et terra transibunt, verba esse, qui per pecunias quemquam cousecrat, vel
aulem ejus non transibunt, » quidixit: « Tu csPe- consccratus ost,alienus est a sacerdotio, sicut omnis
trus et super hanc petram sedificabo Ecclesiam Ecclesise scimus alumni ex Canonicis disciplinis
meam, et portee infcri non proevalebunt adversus eruditi. »

eam, etc. (Matth. xvi). » Item exepistolaPaschalis papae Mediolanensibus

Caveant itaque saeculi potestates sequi quod Euty- missa « Si quis objecerit, non consecrationes sed
:

chianistoe imperatdfres adinvenerunt, nequod absit ! res ipsas quie consecratione provcniunt,vendi, vide-
eum eis pariter puniantur, quorum tam pravas
'
tur quidem aliquid dicere, nihil autem penitus sa-
 »

I I
s ANSELMl LUCENSIS EPISCOPI 472

. .
i
A irophetis ponit et dioit regem consti-
: 8ibimetipftis
.11 QUllO tu I M .!i perme erum Sa- n Et i

ire tou ;
crifloia eorum tanquara panis luctus; omnes qui
. .| ii*qu ma b contaminabuntur (Osee i\ . » Et i

Isaiam Spiritus sanotusolamatet dicit: Vaevobis,

i
•

iloe- liiu desertores; heecdioitDominus : Habuistis con-

donenaie can ninat, oura prooura- siliuni et non per me, et fecistis conventionem non
tuicia \l-1 del b, vel quernquam Ec- per S|)iritiiui ineuin, adjiceri- peccata super pec-
olesiibsuhjc leo per pecunias ordinariprohi- eata (laai. ux), -
beat, ut interve itores quoque tanti sceleris anathe- Hieronymue super duodecim prophetas Odit :

lnatis mucrone iuc idat. Deus sacrifleia hasretioorum, et a se projicit, ,t

Quidplura? Si analhemafcizati exeommunicati, et quuticsciuique sub nomine Duinini Fuerint congre-
ut et vevf» haeretici, Ee- Simouiaci et neophyti ab gati, deteetabitur fetorem eorum, et claudit nai

ia sunl separati, quia nou vnieat quod hujus- suas Odisse autem et projicere et non odorari,
.

modi saeerdotum itiones Deum ad ira- i

i humana ut nos affeetum
loquitur consuetudine,
cundiam Buper populum provocent, quem talibus g Dei Dostris Bermonibue amus. Et si holo-
i

placari credebamus ? Scriptum est enim « Veri sa- : causta obtulerint, videantur jejunare, dare eleemo-
criftcii Iolmis extra catholicam Ecclesiam nonest. synas, pudicitiara pollioeri, qusa hulocausta sunt
Et item Hsereticam homiaem post primam
:
ot se- vera non ea suscipit Dominus. Non enim saeri-
cuiidum oorreptioaem devito (Tit m). Quandoergo ficiorum magniludinem, sed olferentium respicit
tales episcopos vel abbates, vel reliquos clericos volutitatem. ii

non devitamus, si eorum raissas audimus, velcum Pelagius Viatori et Pangratio inter caetera : « A
eisoramus, oum illis excommunicationem subimus. schismaticorum sacriiiciis polius autem sacrilegiis
Quus quidem saoerdotes esse saltem credere, om- abslinere debetis.Item in eadem epistola « Non
» :

nino errare est, cum Petrus Simoni dicat « Pe- . quod schismaticus conlicit Nec
est Ghristi corpus. :

cunia tua tecum sit in perditione, quia existimasti enim divisum csse Ghristum poterit quisquam sine
donum Dei pecunia possideri (Act. vm). » Ubi cum apostoli reprobationeconfigere. Unam, ut saepe di-
existimastidieiliu', nonpro eo quod fecerit, sed quia ctum est, quaa Ghristi corpus est, esse constat Ec-
se posse facere credidil, condemnalur, cum minus clesiam, qua3 in duo vel plura dividi non potest.
sil existimare quam credere. In hoc ergo quod sub- Similiter enim cum ab ea quisquam discesserit, esse
jungitur, « nonest tibipars neque sors in sormone p desistit Ecclesia. Unum in Jerusalem templum est
isto {Ibid.), » patenter ostenditur quia nihil sacroe idolis necesse estutimmolet, qui semetipsum divi-
ordinationi in hac promotione percipitur. serit. »

ltem ex Hegistro beati Gregorii ad Sigium, inter Gregorius in Hegistro Nos consecrationem di-
:

eaetera « Gur non perpenditur, cur non advertitur,

: cere nullo modo possumus, quse ab excommunica-
quia benedictio illi in maledictionem vertitur, qui tis hominibus est celebrata. »

ad hoc ut hEereticus fiat promovetur? » Item, idem
in eodem Grave omnino et ultra quam dici po-
: «
test facinus est, sanctum Spiritum qui omnia re-
demit, venundari.
Item Ambrosius in Pastorali « Nempe hoc est
quod nimis doleo, quia archiepiscopus cum per pe-
cuniam aliquem episcopum ordinaret specialiter,
ordinavit leprosum. • Item ibidem «Quodaccepit
pecunia fuit, quod dedit lepra fuit » Ilem ibidem
« Aurum dans perdidisti, et sanctam gratiam non
Haec itaque tam patentia tamque manifesta sunt
ut dilucidari non egeant. Patentissimo namque Si-
moniacorum, sacerdotium et sacrificia irrita esse
» demonstrant,quamvisquidam scripserit,quod sicut
: in baptismate Simoniacorum, ita et in eorumdem
sacrificio virtus Spiritus sancti cooperaretur, scili-
cetut non eisdemsit verum et salutare sacrificium,
: sed his quibus exhibetur. Quod ex prsemissis Pa-
: : trum sententiis apertissime refellitur, et maxime
ex eo quod dicitur Sacrificia eorum taaquam paais
:

acquisivisti. » ** luctus, omcs qui ea maaducaat coatauiiaabuutur

Hactenus de Simoniacorum sacerdotio, nunc de (Osee ix). Non enim exhibitio baptismatis, et sacri-
corum sacrificio Patrum sententias perscrutemur. ficii Dominici corporis, omnino simili sibi collatione

Gyprianus in epistola ad Gornelium « Existimat
aliquis summa et magna, aut non sciente aut non
permittente Deo
dotes, id est, Dei dispensatores non erunt de ejus
sententia ordinati, hoc et fidem non habere qua
vivimus, hoc estDeo honorem nondare.Sed de ejus
sententia ordinati, hoc est fidem non habere qua
vivimus, hoc est Deo honorem non dare. Sed de
ejus sententia non ordinantur sacerdotes, qui extra
Ecclesiam iiunt, sicut ipse Dominus iu duodecim
: conferri valent. Nam necessitate urgent omnie
baptizato conceditur baptizare, sub fidei interroga-
in Ecclesia Dei fieri, et sacer- tione, et nomine Trinitatis, et trina mersione, quod
utique concessum est propter eum qui per-culo
mortis urgetur, ne si tunc ad sacerdotem cum non
adfuerit curratur, subito non valeat inveniri qui
baptisma ministret. Solis autem sacerdotibus lici-
tum est Dominicum corpus conficere, quod quidem
non baptizato illico moriluro necessarium non est.
Haptisma enim praecedit Dominici corporis prse-

473 CONTRA GUIBERTUM ANTIPAPAM
leptionom, idcoquo neeessarium est ut per quom-
i])d baptizetur antequam Dominicum oorpus a mo-
rituro expetitur. Magis namque dolendum est quem-
)i(im absque baptismo hunianis rol)iis excedere
roam baptizatum absque eucharistiee oommunione,
quamvis sinc utroque non salvclur, qui quidem
utrumque posset sumere. Nam qui dixit « Nisi
quis ronalus fuerit ex aqua et Spiritu non intrabit
in regnum Dei(Jonn. mj); »idem dixit « Nisiman- : Item, idcm Pelagius in epistola ad Viatorem et
ducaveritis carnem iilii hominis ot bihcrilis cjus
sanguineni,non habobitis vitam in vohis(Juon. vn,
ideo autem dixi de potentia sumendi utrumque,
quoniam parvulus modo natus modo renatus non
valet carnem Dominicam manducare, licet sangui-
nemejusdem possitvixori infusum doglutirc. Nam
quod dicitur « Nisi mandueaveritis, » de his qui
: :
numducarc possent, accipicnduin puto. Nemo cnim
dicil de eo qui manducarc non potcst, sed de co
qui potest.
His ita dccnrsisdicendum videtur hseresin Aria-
norum Sahellianorum, et Maccdonianorum et
, et
Photinianorum,atque omncm generalem hseresima
S. Dei Ecclesise impugnatione cessasse, et Deo pro
eadem pugnante cessaturam, qua dcinceps existi- si
matur oriri posse. Hsec vero, id est Simoniacorum
hseresis, quae in initio nasccntis Ecclesiae adversus
eam statim arma corripuit, usque in flnem sseculi,
prout sihidiabolusvexilliferoset saquacesinveniet,
et ad cjusdem prohationem eamdem impugnare non
cessahit. « Oportet cnim hsereses esse,
Apostolus , « ut qui probati sunt manifesti fiant
(Cor. Sed animadvertendum est, quod Chri-
xi). »
stus Deus, qui suam Ecclesiam super fidei petram
sedificandam promisit, primo omnium hsereticorum
apostolorum opposuit, videlicet, ut sicut Ecclesia,
id est credentium multitudo novit se fidem Petri
semper debere sequi, sic in perpetuum meminerit
ejusdem nefarise hseresis virosa et mortifera con-
sortia fugere, in cujus capite constat omnium Chri-
stianumprincipem maledictionisjaculum intorsisse.
Hsec cum ita sint, quicunque pro suo posse ab hu-
jus pestis impugnatione cessaverit, cum Simone et
ejus sequacibus portionem habchit, dicente B. Gre-
gorio « Quisquis contra Simeniacorum hseresim et
: Filius et Spiritus ejusetPatris per omnia aequalcs
Neophytorum pro oflicii sui loco vehcmenter non
asserit, cum eo se non dubitet habere portionem,
qui prius hoc piaculare flagitium commisit. »
Sciendum est autem quod aliud est hsereticum
esse, aliud schismaticum. Siquidem est, qui catho-
licse Ecclesise fidem relinquit, et sui vel alterius
errorisviam sequi diligit. Item juxta beatum Isido-
rum Qui sacram Scripturam aliter interpretatur
: «
quamflagitat sensusSpiritus sancti per quem scri-
pta est, licet ab Ecclesia non recesserit, haereticus
appellari potest. » Schismaticus vero est qui qui-
dem rectam se confiteri fidem simulat, sed sancto-
rum Patrum traditiones suporbe contemnit et se
aliqua malevolentia ab unitate Ecelesise scindit.
Item juxta sanctum Augustinum : «
»
LIBRI DUO- LIB. II. 474
V esl, qui non sequilur catholicam vcritatem. Schi-
smaficuscst qui non ampleoitur catholicam pacem.»
Item papa Pelagius in suo Regesto introducit be-
alum Auguslinnni ila definientem sohisma in epi-
stola adValerianum patricium inter eeetera « Vide
; :
utrum Bchismatici non sint, qui sc ab cminentis-
: sima et manifestissinia auotoritate apostolicarum
sedium separaverunt.
Pangratium induoil Auguslinum ita dicentem « Qui :
advcrsum auctoritatem illarum Eoclesiarum, quae
apostolicas sedes et epislolas accipere meruerunt,
temere eredit, immanissimum schismatis crimcn
a se propulsare non poterit. »
Haec cum ita sini, ex his patet eos esse Eccle-
, siam qui apostolicarum Ecclesiarum auctoritatem
sequunlur; eos vero omnibus modis cssc sohisma-
ticos, qui contra pra^seriptas auctoritates aposloli-
carum sedium, et sanctorum Patrum plus quam cc
pontificcs in Eeclesia Dci ordinare nituntur.
,
« Schismaticus vcro juxta Antiochenum conci-
lium, si permanserit turhas faoiens et seditiones
Ecclesiae,per extraneas potestates tanquam sedit>o-
sus comprimendus est. » —
« Multa namque, ut ait
Augustinus,etiamcuminvitisbcnignaquadamaspo-
ritateplectendisagendasunt, quorumpotius utilitati
consulendum est quam volunlati. Namin corripien-
do filio quamlibet aspere, nunquam tamen amor pa-
ternus amittitur. Fit tamen quod nollet ut doleat,
» ut ait B. qui etiam invitus videlur dolerc sanandus. »
_,
Item Pelagius Valeriano patricio « Non persequi-:
lur, nisi qui ad malum cogit. Qui vero malum vcl
faotum jam punit, vel prohihct ne fiat, non perse-
quitur iste, sed diligit. Nam si, ut quidam putant,
nemo nec reprimendus a malo, nec retrahendus ad
bonum est, humanas ac divinas leges necesse est
evacuari, quae et malis poenam ctbonis praemiaju-
stitia suadente constituunt. Malum autem schisma
est etiam per extraneas potestates opprimcndum.»
Itaque si, ut cx his patet schismatici per extra-
neas potestates sunt opprimcndi, nunquid et Simo-
niaci ab eisdem non sunt opprimendi ? Nunquid
minus dehnquunf? Imo magis. Nam si Christus Dei
sunt Judseus et Simoniacus, qui utrumque ven-
dunt, pares non erunt? Item cum ex prsemissis au-
D ctoritatibusconstet,Simoniacum Paracletumemcre,
Judamm vero liqueat Christum emisse, uunquid
constabit cosdem malitia et merito pares habendos
esse? Et quidem ita videtur.
Patet itaque Simoniacos, veluti primos et prseci-
puos hsereticos, ab omnibus fidelibus respuendos, et
si commoniti non resipuerint, etiam ab exteris po-
testatibus opprimendos. « Verendum quippeest,ut
ait Gregorius,quemque pro suo officio et loco con-
tra eosdem vehementer non inardescere.eorumquo
, detestando errori totis nisibus,nonobviare. »« Error
namque, ul ait Innooentiuspapa, cui non rosistitur,
Hsereticus approbatur, et veritas cuin minime defensatur oppri-
 ;

475 S. ANSELMJ LUCENSI8 KPISCOPI. 476

mitur. • I tfiii idom. * Negligere quippe cum possifl ^ superbias contumaei delinquitur, optimum est ut
deturbare i
ie, nihil esl aliud quam ro- primum leviua mitiusque cum eisdemet cum schis-
VCli smati itur, et ul pi reti . ne forte, »

lugustinufl : Quisquis metu oujuslibet potes- i

ait Apostolus, ii
det ilii- Deus reprobum sen-
latis veritatem ocoultat, iram Dei super se provocat, gum, ut -i resipiscant a laqueis diaboli, a quibuf
quia magia timet hominem quam Deura. • alligati tenenturi Jioin. i. // luu. i\ i. » Quod si ra-
Ambrosius: Consentire eat, non solum scienter tioninon aequiverint, Simoniaci pariter et schisma*
mala fieri permittere, Bed etiam malefocta non per- tici,ut incurabilia membra ab Ecclesiae corpore

sequi. » abscindantur, el ut dictum est, ab exteris potesta-

( Iregoriua : « Qui non corrigil resecanda, •
»m tibus opprimantur.
tit. ••
Item in Moralibus: « Plerumque quieti atque Sciendum est Augustinum de omuihus hsereticis
inooncuesi relinquimur, si obviare pravi8 pi*o justi- et schismaticis ad qucmdam 1'etrum sic scripisse :

tia non ciirainns. Sed si ad Bsternae \ itsB desiderium Firraissime teac et nullatenus duhites, omnes
aniinus exarsit, si verum lumen jam intrinsecus haereticum schismaticum quautumvis multaa
et

respicit, si in se Qamma sancti fervoris accendit, eleemosinas faciat, vcl etiam proChristo sanguinem
inquantum locua admiltit, in quantum causa exigit, fundat, cum diabolo el angelis ejus aeterno igni
debemus pro defensione justitiaa nosmelip
C mancipandum, nisi ante finem vitaa hujus catholicse
objicero, et perversis ad injusta prorumpentibus incorporetur el reintegretur Ecclesiae.
etiam oum ab cis imii quaerimur obviare. Nam cum Hactenus contra eos qui dieunt Dei Ecclesiamet
justitiam quam nos araamus in aliis feriunt, nos pontificum ejus ordinationem regiae potestati sub-
nihilominus sua percussione confodiunt , etiamsi jacere, contraque Simoniacorum sacerdotium et sa-
venerari videautur. » crificium satis dictum. Nfunc restat dc facultatibus
Kt quoniam a quibusdam eorum ignorantia, a Ecclesise dicere, quas iidem contendunt sub regia
quibusdam vero negligentia, ab aliquibus autem dilione manere,

S. ANSELMI COLLECTANEA
CApud Ganisium, . ! ntiquoe Leetionis, tom. VI ,
pag. 235.)

L£GT R I

In manuscripto codice quo usi sumus, subjiciebantur sequentes sententioe, ab ipso, ut vtrfetur Ansehno,
e.x variis auctoribus collectie, quibus demonstrare studet Ecclesise facultates nou esse in potcstate regis
aul Csesaris. Quo lit, ui ea qu;e sequentur aut sint altera pars secundi Hbri ; aut tolius operis liber
tertius. Utrinu tamen nibil desideretur, non injuria ambigas.

Albinus in libro secunrfo supcr Matthaeum. D Haec propter illos diximus, qui ecclesiam ingressi
u Invenit Jesus in templo vendentes hovcs et non solum intcntionem orandi negligunt, verum
oves et columbas et nummularios sedentes et cum ; etiam ea pro quibus orare debuerant, augent, insu-
fccisset quasi flagellum de funiculis ,
omnes ejecit per et arguentes se pro hujusmodi stultitia convi-
de templo, oves quoque et bovcs, et nummulario- etiam detractationibus insequntur,
ciis odiisque, vel
rum effudit ves, ac Matth. xxi mensas subveriit t addentes videlicet peccata peccatis, et quasi funem
Joan. ii » Boves, oves
i. et columbse ad hoc eme- longissimum sibi incauta eorum augmentatione
banlur, ut ofiferrentur in templo. Nummularii ad hoc texentes, nec timcntes ex eo districti judicis exami-
sedebant ad mensas, ut inter emptores venditores- natione damnari. Nam qis quidem in sancto Evan-
quehostiarumpromptaessetpccuniaB taxatio. Vide- gelio legimus quod veniens in templo Dominus
bantur ergo licite vendi in templo, quia ad hoc eme- hujusmodi negotiatiores ejecit, primum videlicet,
bantur ut in eodem templo offerrentur Domino.Sed id est, tertio ante passionem suam anno, sicut ex
nolens ipse Dominus aliquid in domo sua terrenae Joannis Evangelisl* sequentibusscriptis agnosci-
negotiationis ne ejus quidem quae honesta putare- mus, et ipso quo passus est anno, cum ante quin-
tur, exhiberi, dispulit negotiatores injustos, et foras que dies Paschae sedens asino Jerosoiymam venis-
simul omnes cum his quae negotiabantur ejecit. set. Sed hoc idem in templo jam sancta? Ecclesiae,
Quid ergo fratres mei, quid putamus facere Domi- examine quotidianse visitationis agere, omnis qui
p
nus, si rixis dissidentes, si fahulis vacantes, si risu recte sapit, intelligit.
dissolutos, vel alio quolihet scelere reperiret irre- Unde multum tremenda sunt haec, dilectissimi,
titos, qui hostias quae sibi immolarentur ementes et digno expavescenda timore, sedulaque praeca-
in templo vidit et eliminare festinavit? vendum industria, ne veniens improvisus, perver-
 : :

1177 COLLECTANEA 478

um quid in nobis unde merito flagellari ae dc cc- A bona, vcl aperto faoiunt opera mal.i.
positi, vel ficle
dcbeamus, inveniat. Et maximc in illa
jclesia cjiei Ovcs (juoque boves ejeoit, quia talium vitam
et

I quae specialiterdomus orationis vocatur, ohscrvan- pariler et doetiinam ostendit essc rcproham.
tlum, ne quid incplum geramus, ne cum Corinthiis Funiculi quibus Qagellando impios de templo
audiamus ah Apostolo: « Nunquid domos non ha- expulil, iiuiementa suntactionum malarum,dequi-
I betis, * ad agenda vel loquenda tcmporalia, « aut bus materia damnandi roprohos districto judici
Ecclesiam Dei contemnitis? » (/ Cor n.) Eliam a datur. Hinc etenim dioit Isaias « Vae qui truhilis :

!
propheta cum Judaeis: « Dilectus meus in domo iniquitatem in funiculis vanitatis (Isai. v). » Et in

I mea fecit scelera multa (Jer. vi). » Proverbiis Salomon : « Iniquitates, inquit, suie ca-
Et quidem gaudendum est, quia ipsi sumus in piunt impium, et funibus peccatorum suorum oon-
baptismo templum Dei facti, testante Apostolo, qui stringitur (Prov.v). Qui enim peccata peccatis
»

ail: « Templum Dei sanetum est, quod estis vos pro quibus acrius damnetur aceumulat, quasi funi-
(/ Cor. in), » ipsi civitas regis magni de qua dicitur culos quibus ligetur ac flagelleturpaulatim augendo
I

« Fundamenta ejus in montibus sanctis (Psal. prolongat,

lxxxvi), » id est, fundamenta Ecclesise in solidilate B Numulariorum quoque quos expulerateffudit oes,
fidei apostolorum et prophetarum. Sed nimis tre- et mensas subvertit, quia damnatis in fine rcprobis
mendum,quia praemisit Apostolus dicens: «Siquis etiam ipsarum quas dilexere rerum tollct figuram,
autem templumDei violaverit, disperdet illum Deus juxta hoc quod scriptum est, « et mundus transiet
(/ Cor.m). » Et ipsejudex justus: « Disperdam, in- et concupiscentia ejus (/ Joan. n). »

quit,de civitate Domini omnes qui operantur ini- Et eis qui columbas vendebant dixit : « Auferte
quitatem (Psal. c). » Gaudete quia in nobis Paschae ista hinc, nolite facere domum Patris mei domum
solemnitas agitur, cum de vitiis ad virtutes transire negociationis(t/oa/2. n).» Venditionemcolumbarum
satagimus; Pascha quidem transitus dicitur. Gau- de temploauferre praecipit, quiagratiaSpirilusgra-
dendum quia Dominus nostra pectora, civitatem vi- tisaccipi,gratisdari debet. Unde Simon illeMagus,
delicet suam invisere, quia idem Pascha nostrae bo- qui hanc pecunia emere ut majore pretio
voluit,
naeactionispraesentia suae pietatis illustrare digna- venderet, audivit : « Pecunia tua tecum sit in per-
sed timendum satis ne nosincivitatesua aliud
tur, ditione; non est tibi pars neque sors in sermone
quam ipse diligit agentes inveniat, et ipse senobis hoc (Act. m). »
qualem non diligimus districtus redditor ostendat, ,-, Notandum autem quia non soli venditores colum-
_ X_
ne nos in
• 1. 1 ...
templo nummularios, ne venditores boum, , C barum
_ , . _
sunt, et
i
domum ¥._•!••__
1
Doi faeiunt domum nego-
ovium, columbarumve reperiens damnet. tiationis, qui sacros ordines laTgiendo pretium
Bovcsquippe doctrinam vitaecoelestis,ovesopera pecuniae vel laudis vel etiam honoris inquirunt,
munditiae et pietatis,columbae sancti Spiritus desi- verum hi quoque, qui gradum vel gratiam in Ecclesia
gnant,quianimirumboumjuvaminesoletagerexer- spiritualem, quam Deo largiente percepere, non
ceri; ager autem est Domini, cor ccelesti excultum simplici intentione, sed cujuslibet humanae causa
doctrina, etsuscipiendis verbi Dei praeparatum rite retributionis cxercent, contra illud apostoli Petri
sermonibus oves innocenter sua vellera vestiendis
; « Qui loquitur quasi sermones Dei, qui ministrat
hominibus praestant, Spiritus super Dominum in tanquam ex virlute quam administrat Deus, ut in
columbae specie descendit. Vendunt autem boves, omnibus honorificetur Deus per Jesum Christum
qui verbum Evangelii non divino amore, sed terreni (/ Petr. iv). » Quicunque ergo tales sunt si nolint

quaestus intuitu audientibus impendunt, qualesre- veniente Domino dc Ecclesia auferri, auferant ista
prehendit Apostolus, quia Ghristum annuntiarent de suis actibus, ne faciant domum Deidomumne-
« non sincere (Philipp. i). » Venduntoves,qui hu- gotiationis.
manae gratialaudis opera pietatis exercent.de quibus In eodem. — Zelo donnis Patris Salvator ejeeit
Dominus ait « Quia receperunt mercedem suam.
:
jy iwpios de templo.
(Matth. vi). » Vendunt columbas, qui acceptam Zelemus et nos, fratrescharissimi,domumDei,et
Spiritus gratiam non « gratis (Matth. x), » ut prae- quantum possumus, ne quid in ea pravum geratur,
ceptum est, sed ad praemium dant, qui impositionem insislamus. Si viderimus fratrem qui ad domum
qua Spiritus accipitur, etsi non ad quaestum pecuniae, Dei perlinet, superbia tumidum, si detractionibus
ad vulgi tamen favorem tribuunt, qui sacros ordines assuetum si ebrietati si luxuria ener-
servientem.
non ad vitae meritum, sed ad gratiam largiuntur. vatum, si iracundia turbidum, si alii cuiquam vitio
Nummos mutuo dant in templo qui non simulate substratum, studeamus, in quantum facultas sup-
ccelestibus sed aperte terrenis rebus in Ecclesia petit, castigare polluta ac perversa corrigere, et si
deserviunt, sua quaerentes, non quae Jesu Ghristi quid de talibus emendare nequimus, non sine acer-
(Philipp. ii). rimo mentis sustinere dolore, et maxime in ipsa
Verum hujusmodi operarios fraudulentos quag domo orationis, ubi corpus Domini consecratur,ubi
merces manet, ostendit Dominus, cum facto de angelorum praesentia semper adesse non dubitatur,
funiculisflagello,omnesejecitdetemplo.Ejiciuntur ne quid ineptum fiat, ne quid, quod nostram frater-
autem de parte sortis sanctorum,qui inter sanctos namve orationem impediat, totis viribus agamus.
 179 - ANSELMI LUCE KPISCOPI 48 ) I

/u Joamtem. — '
itom inclioaoa deoraum //- K fornioationie ortmen in fratre b pso
bu QU8 ii jii videut. Ideo jubetur judox
!'. '

u, humilita* , p i
alieni criminis digito discretionis in corde suo
ipositioneflexibi ibere, ne ipso reus inveniatur. Quid
ezprimitur. Porro per r hu- hujusmodi periculis remedii, rjuid
- iu

i ii : 1 1 1 11 r 1
1
, i|iiu,| vel actiouum mal irum vel I
peccantem conspicim
itis, nisi ut cuin

solet reddere fructus, ostenditur. P ul tu alium, mox inclinemur deorsum id e>t quam ,

Dominus jodicnre de noo statim dat peccatrice, dejecti ex nostree eonditione (ragilitatie simus, si

judicinm, eed prina se inclrnana deorsum, digito non nos divina pietas sustentet, humiliter inspi-
bitinterra,aesicdemum,quam obnixer oiamns, digito seribamus in terra, i.l est, discrimine
jndicat, nosvidelicettypiceinstruens, utcum qoaeli- e ti pensemus, an cum beato Job dicere possi-

bel proximorum errata eonspicimus non hasc antea mus « Nequc cnim reprehendit nos cor nostrum
;

reprehendendo judicemus, quam ad eonscientiam ill ouiiii vita noslra '.'

(JobXTtt.)
nostram humiliter reversi, digito eam discn t Ex decretia Stephani papm ct martjria.
•ter exculpamus, et quid in ea .onditori plaeeat, < Vestimenta ecclesiastica, quibus Domino mi-
quidve displiceat, Bedula examinatione dirimamus, r> nistratur,et sacratadel I honesta, quibus in
juxta illud Apostoli: « Fratres, et si praeoccupatus aliisusibusnemo debet frui, quam ecclesiasticis et
thomo inaliqaodelicto, vos qui spiritales estis, Deo dignis officiis, quia nec ab aliis debent contingi
instruite bujusmodi in spiritu mansuetudinis, con- aut terri, nisi a sacratis hominibus ; ne ultio qui.e
siderans teipsum ne el tu tenteris (Gal. vi). n Balthasarpercussit, super luectransgredientibus et
Cum autem perseverarenl interrogantes eem; talia pra3snmentibus venial divina, corruere eos
et
erexit se et dixit eis Qui vestrum sine peccato : « faciut a.l nna. Maar illis in partibus quibus moraris,
primus in illam lapidem mittat (Joan. vm). n et in omnibus, quibus potueris, cunctisnota facito,
Quia hinc et ideo Domino Scribae et Phariscei ten- et observare apostolica mandato auctoritate, quia

debant laqueos insidiarum, putantes eum ,vel im- et nostri nobisque commissi in sede apostolica et

misericordem futurum in judicando vel injustum, universali Ecclesia omnes haec observare nunc et
praevidens ille dolos. quasi fila transit aranese, et futuris kemporibus, professi sunt.
r
judieium justitise per omnia mansuetudinem p e- Innocentiiis pupa episcopis Apulise.
tatis ostendens.Ecce temperantia miserandi « Qui ;
(
'.anones apud Nicoeam constituti pcenitentes etiam
sine peceatoest vestrum, » ecceiterum justilia judi- ab infimis ofliciis clericorum excludunt.
candi, « primus in illam lapidem mittat. » Ac si Ex dccretis Siricii papee.
drxisset « Si Moyses mandavit vobis mulierem
: Illudnos quoque parfui! providere,ut,sicut poeni-
hujusmodi lapidare, videte.quianon hoepeccatores, tentiam agere cuiquam non conceditur clericorum,
sed justos faeere prspeepit. » Primo vos ipsi JUSti- ita et post pcenitudinem ac reconciliationem nulli
tiam legis implete, et sic innocentes manibus et unquam laico liceat honorern clericatus adipisci,
mundoeorde ad lapidandum ream coneurrite, primo quia quamvis sint omnium peccatorum contagione
spiritualia legis edicta, fidem, misericordiam et cha- mundati, nulla tamen debent gerendorum instru-
ritatem perlieite, et sie ad carnalia judicanda di- mcnta sacramentorum suscipere, qui dudum fue-
vertite. rint vasa viliorum.
Dato autem judicio, Dominus iterum se inclinans Fx decretis Leonis papie primi.
deorsumin terra scribebat. Et quidem, juxta morem Ncc primum aut secundum aut tertium in Ecclesia
consuetudinis humanse, potest intelligi, quod ideo gradum quisque laicorum quibuslibet suffragiis
Dominus coram tentatoribus improbis inclinari et in fultus ascendat, priusquam ad hoc meritum per
terra scribere voluerit ut alio vultum intendens, legitima augmenta perveniat. Quod enim nunc
liberum daiet eis exilum, quos sua responsione uteunque patimur esse veniale, inultum postmodum
perculsos citius exituros.quam plura interrogatnros esse nonpoterit,si quisquam idquodomnino inter-
praeviderat. Denique audientes, unus post unumexi- dieimususurpareprsesumpserit^quia remissio pec-
bant, incipicntes a senioribus. cati non dat licentiam peccandi,neque quod potuit
Sed (igurate nos admonet in eo quod et ante aliqua ratione concedi, fas erit amplius impune
datam et post datam sententiam inclinans scripsit committi.
in terra, ut et prius quam peccantem proximum Ex concilio Toletano xn.
corripiamus, et postquam debitte castigationis illi crimen capitale com-
Si diaconus aut presbyter
ministeriumreddiderimus,nosipsosdignahumilita- miserit, ab officii honore depositusin monasterium
tis investigatione iterpendamus, ne forle aut eisdem retrudatur, ibique tantummodo, quandiu vixerit,
quae in ipsis reprehendimus, aut aliis qui!. isiibet communionem sumat laicam.
simus facinoribus irretiti, sicut forte lieri potuit Ex
canonibus Sylvestri papas.
ut ipsequi homicidam reum mortis esse judicaverit, Nullus lector vel acolytus vasa sancta audeat
ipse in seipso per odium fraternee mortis esse reus tangere,et nullus subdiaconus remjam consecratam
ante oculum Conditoris inveniatur. Similiter qui a presbytero alii porrigat, quia aliud est minister
 ;

481 COLLECTANEA. 482

diudassistens, nisitantum supportet quodeisacei- A Miohaelem ct Loonem cpiscopos. Ubi

cpislola ad

los imponat, suo ore bcnediotum. introducensprimumcaput hujus concilii, ila loquitur
do apostolioa sede Illi aempe fscttis prsBJudicium
Ex eisdem. ;
•<

de quo nec vobis noo cuilil)otmortalium licet laeere

Siquiselcricatumpromcren desiderat, hocjustum
judicium, bealissimoetaposlolioopontilici Sylvestro
est ut sit ostiarius annum unum, lector annos xx,
(iivinilusdcccincnlc,spiiiluali({iioejusliliu(;onst,in-
exoroista annos deccm; aeolytlms annos quiii({ue,
tino cnm univcrsa synodo
rcligiosissimo Auguslo
subdiaconus annos quinque, diaeonus annos quin-
Nicoenaapprobanteacsubscribente, ul summasedes
!que. Et sic ad honorem presbyterii aecedal, et fa-

omniumvotiva a nomine judicetur. »

>icnsineo ordineannos sex, si fuerit

gltatia, non prsemio, non invasiono cupiditalis, nulli

Ex decreta Alexandri j/apai
prorumpensgradum, ab omni Eoclesia eligatlir
sic
Cum sacrorum canonum auotorilasquatuor cx re-
bus ecclesia jubeat ficri portiones, quarum una pau-
oonsecrandus episcopus, nullo dc mcmbris Eccle-
El peribus, altcra fabricisecclcsiarum sit impendenda,
si;e interdicente, ct omni Ecclesia convenientc :

tertia episcopo, quarta clericis sit oonforenda, sicut

dixerunt episcopi, placet.

r.
Ita sane, ut
serventur, ne
.
Innocentws pana da tomponbus morandis
111 eis
cito
tempora amajonbus conslitula
quilibet leotor,
i

cito
in cf'ro.
4-i

acolylus,
i
tJ
pauperibus
ijdendad,
vel clero
lta
et ecclesiis singulse partes
quoque rehquae *partes neque abepisoopo
emendae sunt vel vendenda', sod cis pro-
sunt conce-

.
l

Evangelii annuntiatione, et pro offioii suilabore co-

citodiaconus, cito sacerdos fiat, quia in minoribus
eorum pariter ct
dem modo conferendoe.
officiis si diu perdurent, et vila
Ex decretis Gelusii papse.
obsequia comprobantur, ut ad sacerdotium postea
Quatuor autem tam de reddilu quam dc oblationc
emensis stipendiorum meritis veniant, ncc praeri-
fidelium,proutcujuslibctecclesiae facultas admittit,
piant quod vita probata meretur.
sicut dudum rationabiliter estdecretum, convenicn-
Ex decretis Zosinii papae.
tcsfieriporliones Quarumsituna pontificis, altera
:

Hsec autem singulis gradibus, observanda sunt

lempora, si ab infantia ecclesiasticis ministeriis
nomen dederit, intcr lectores usque ad viccsimum
aetatis annum continuata observatione pcrduret,
major jam ct grandaevus accesserit, ilatamen utpost
baptismum statim se divinae militiae desidoret man-
npari, sive inter leotores sive
quinquennioteneatur, exindo acolytusvel subdiaco-
nus, si meretur, accedat. In quo ordine quinque
annis, si inculpate se gesserit, haarere debebit
exinde sufiragantibus slipendiis pertot gradus datis
proprise fidei documentis, presbyterii sacerdotium
poterit promereri. De quo loco, si
bonos mores vita produxerit, summum
tum speraredebebit, hac tamenlege
que bigamus neque pcenitens ad hos gradus possit
admitti, sane cum etiam defensores Ecclesice, qui
ex laicis fiunt, supradicla observatione teneantur,
si meruerunt esse in ordine clericatus.
Sylvester in synodo confirmante Nicxnum conci-
hum, subscribentibus sibi cchxs.\episcopis.
Commoneo autem omnesvestrum
nimiterde redditibus Ecclesiae quatuor partes fieri,
quota pars exigatur. Habeat autem ecclesia unam
partem ad se relevandam, pontifex unam, et aliam
pauperes vel peregrini, prcsbyteri quartam et dia-
clericorum, pauperum lertia, quarta fabricis appli-
canda. De quibus,sioutsacerdotisinteroritintegiam
ministrisecclcsise memoratam dependere quautita-
si
tem, sic clerus ultra dclegatam sibi summam nihil
insolenternoverit expetendum. Ea vero quae eccle-
siaslicis aediiiciis atlributa sunt, huic operiveraciter
inter exorcislas
prserogata, locorum doccat instauratio manifesta
C sanctorum> quuine fas est, si sacris asdibus destitu
lucrumsuumpraasul impendia his designala
tis, in
convcrtat. Ipsam nihilominus ascriptam pauperi-
bus portioncm quamvis divinis rationibus se dispen-
sasse monstraturus etiam videatur, tamen juxta
cum exactior ad
quod scriptum est: Ut videant opera vestra bona, et
pontifica-
glorificentPatrem vestrum quiincoelisest(Matth. v)
servata, ut ne-
oportet etiam praesenti teslificatione prsedicari, et
bonae famse praeconiis non taceri.
Ex concilio Mogoutino, cuiprccsedit Bonifacius ar-
chicpiscopus et martyr auctoritate Zacharioe pa-
pad. cap. 10.
Ecclesiaj antiquitus eonstitutse, nec dccima, nec
aliqua possessione priventur, ita utnovis oratoriis
consortes una-
tribuatur.
D Ex eodem, cap. 41
Quicunque beneficium ecclesiasticum habent, ad
tectaocclesia?restauranda,vel ipsasecclesias emen
dandas omnino adjuvcnt et nonain decimam red-,

coni cum residuo clero, omnibus autem ipso pon-

dant.
tifice dispensante. Constituo etiam et hunc ordinem
Ex Concilio Aquilegiensi, cap. 3.
ut si qias de clero vel presbyteris universorum
Ut nulli presbytero in alio loco baptisma liceat
locorum, quod commune est transierit de hocmun-
cclebrare, nisi in eodem loco, ubi semper baptiste-
do, si nenunem de sua generositate habeat, con-
ferat ecclesise ria antiquitus fuerunt.
et partes fiant, sieut supra dictum
Ex eodcm concilio, cap. 8
est.
Decimae quee a fideli populo danlur, in eoclesiis
Huic etiam synodo synodus Nieaena vicissim
baptismalibus inferantur, et ipsi prcsbyteri qui in
subscripsit, eteam approbavit,teste Leone nono in
easdem plebes ordinati sunt, cum omni sollicitu-
 8. ANSELMI LUCENSIS EPISCOPI 484

diiie 1'urain habeant de Christianitatia eauaa popnlo Aeleoto idoneo ab atraque parte custode condatoi
aibioommisi ipuluesuaa deoimassuiapreaby- in tbccis, ut Bi raajor emerserit fabrica, sint sub«
b offerat, etpreabyteri dividanl eaa in quatuor Bidio, quae diversi temporis diligentia potuerint cu-

partea, Bioul antiqua 1'atnun regula continetur atodiri, aul certe ematur p >, quas utilitates
iiiiain sihi, iiiiani clerioia, unam pauperibua unam respiriat communee.
ad inataurationem aeu luminaria vel inceneum eo- Ex coneitio Aureliaoo, cap. 1.
cleaiarum: et hoo statuimus, ut praedictipresbyteri Omnia quaa Deo offeruntur, consecrata habean-
habeant, juxta suam ecolesiam, aut infra auamoel- tur, in vincis, terris, sylvis, utensilibus, \

lainlooum oonstitutum, ubi quarta quam pauperi- mentis, pecoribus possessionibus, ut-
et reliquis
bua dari docuimua inferatur. quae ecclesiis, sine dubio Christo qui sponsus ea-
A'\ Ftegesto Leoois papa quarti rum est offeruntur.

deciinis justo onlinc non tuntum nobis, sed De eademre. Ex consilio Hotltomayensi, cap. 3
De
majoribus, visum est, plebibus, tantum ubi sacro- Omnes decimaj terraesive de poinis arborum, sive
de frugibus Doinini sunt, et illi sanctificantur. Uoves
sancta dantur baptismata, dari debere.
Gelasius papa Maximo et Eusebio episeopis. et ovcs capra3,qu9B8ubpastoris virga transeunt,
et

Licet reguli8 contineatur antiquis parochias uni- B q uia( uid

I
decimum venerit, sanctificabiturDomiuo.

cuique ecclesiae pristina dispositione deputatas, Non eligcturnec bunum nec malum, nec altero com-
nulla posse ratione convelli, ne per consuetudinem mutabitur. Si quis mutaverit, ct quod mutat, et
pessiinain exempli, mali temeritatecrescente, ubi- quod mutatum est sanctificabitur Doniino, et non
que universalis confusio nasceretur, jam in decrclis redimetur. Sed quia mmlo multi inveniuntur deci-
nostris ante non multum temporis destinatis, orn- mas dare nolcntes, statuimus ut, secundumDoinini
nia jussiinus quae taliterfuerant invasa restitui.Sed nostri praeceptum, admoneantur semel et tertio si ;

quia temcritaspervadentium legem sibiputat posse non emendaverint, anathematis vinculo constrin-
gcuerari, suo pertinaciam retentionis ad-
si sceleri gantur, usque ad satisfactionem ct emendationem
jungat, ea quae inter fratrem et
coepiscopum no- congruam.
strum Constantinum Comiscanas Ecclesioe sacerdo- Ex concilio Gaballoncnsi, cap. 3.

tem, et directos ab Anconilano pontificedecrevimus Questi cunt praeterea quidam fratres quod essent
per vos impleri cupimus. Tunc formam in ca^teris quidecimas non sinerent
aliqui episcopi et abbates,

jier vos implcri cupimus. Tunc formam in coeteris dare ad ecclesias, ubi coloni missas audiunt
illi

cogitationibusquajsit sequendaperscripsimus. Nul- Proinde decrevit sacer iste conventus ut episcopi

ja igitur piwsumptione statumparocbiarumqui per- et abbates de agris et vineis, quse ad suum vel
p tratrum stipendium babent, decimas ad ecclesias
petme astatis firmitate duravil, patimur immutari,
quia nequen egligentia pontificis, neque temporalis deferri faciant; familiae vero ibi dent decimas suas,
abjectio, quaa per incuriam forte generalur, nec ubi infantes eorum baptizantur, et ubi per totum
iguavia faciente consensu, nec subripient supplica- anni circulum missas audiunt.
tione prajceptio divcllerepotcstsemel diuacesim con- Ex conciho Toletano, cap. 36.
stitutam, ex qua scmper ad regenerationem atque De his autem qua3 altaribus offeruntur, quarta
consignationem plebs dcvota consistit. pars fideliter episcopis deferatur, duae clericis, de-
Idem Justino archidiacono cima3 autem, secundum quosdam, singulis annis
ct Fausto. De rebusecle-
tertia pars, aut in tertio tota. Sed tamen nos se
sive in quatuor partes dividendis.
quentes Homanos, singulis annis quartam partem,
Vobis et famae vestrse consultumduximus, utpon-
aut inquarto totam episcopi recipiant.
tificis vobiscum abeodem aliquis subro-
vestri loco
getur, qui ejus nomine pariler universa disponat, Ex consilio Mogontiacensi, cap. 8.

quatenus omnia prsedia ad vestrum revocetis stu- Quatuor partes juxta canones fieri de fidelium ob-
dium, ne cuiquam clerico pro portione sua solum lationibus debent, utuna sit episcopi, altera cleri
aliquod ecelesiaj putetis esse deputandum, ne perD corum tertia pauperum, quarta restaurationi ec-
>

incuriam negbgentiamque minuatur, sed omnem clesiarum servetur.

pensionis summamex omnibus prasdiis rusticis ur- Ex concilio Agrippinensi.
banisque collectam ad antistitem defcratis. Ex qua Item quod decima qua3 a fidelibus datur, Dei
tamen cellectione habeatur ratio, quod ad causas census nuncupanda est, et ideo exintegro reddenda.
vel expensas accedentium neeessitatum opus esse Cujus tertia pars secundum canonem Toletanum
perspicitur, ut de medio sequestretur et quartas episcoporum esse debet. Nos vero hac potestate
portiones vel fidelium oblationes de hac fiunt modis uti nolumus, sed tantum singulis annis quartam
omnibus pensione, ita ut unam sibi tollat antistes, partcmusuRomanorum pontificum, et observantia
aliam elericuspro suojudicio etelectione dispertiat, sanclai Ecclesiai P.omanaj de eadem habere volu-
tertiam pauperibus sub omnium conscientia faciat mus. Quod si quis conlentiosius inderepertus fue-
erogari : Fabricis vero quod competit ad ordinatio- rit, sive clericus sive laicus ille sit communione
nem pontificis erogatione vestra decernimus pen- privabitur, et synodali censura judicabitur.
dendum. Si quid fortoabanuuaremanebit expensa,
 ;

t 85 COLLECTIO CANONICA. — LIB. I. 486

DE SEQUENTI CANOiNUM COLLECTIONE

MAII MONITUM.
(SpiciJcgium Hoinanum, tom. VI, pag. 312-394.)

S. Anselmum Lucensem inter canonici juris consultos primum ponam, cui cum Gregorio amicissime
dixit, ipsoque hortante, ut creditur, tractatum simm canonicum scripsit, in tredecim libros distributum,
quo nullus ante ipsius saltcm ajtalem neque uberior, neque doctior, neque celebrior utiliorve crcditus est
id quod ejus summaria nunc a me edita demonstrabunt. Age vero de hoc insigni Ansclmi opere idcirco
Ipauca ac prope nulla prauabor, quiadcipso cum alii plurimi loctiti sunt, lum novissime vir cl. P. Augnsti-
nus Tbeinerus (Disquisit criiic. cap. 6 [l]) cujus infinitam canonici juris scientiam, ex anticpiis fontibus
h.uistam, quis exsequet? Atquc is prseclaram suam de Ansclmi Collectionc dispulalionem sicconcludit :

« Una tandem eademque virorum doctorum sententia est, ul S. Anselmi Lucensis collectiotypis edatur.a

Heapse Anselmum divulgarepromiserunt vel cogitaverunt Lucas Wodingus, Lucas item Dacherius, An-
drcas Itota, M. A. Monsacratus; quitamen omnes partini operis mole, quoe mequoqueterret, partim aliis
casibus a suscepto consilio depulsi fuerunt; quare Anselinus post tot de ipso deliberationes ac promis-
siones, intra forulosbibliothecarum mss. adhuc jaect.Et Vaticana quidem pontiticis maximi bibliotheca
septem saltem Anselmi codices servat, quorum duo pcrveteres sunt et auctori fcrme co_vi, quanquam
undecimo libro de pcenitenltia ulerque caret, qui tamen a recentiore exemplari bclle suppletur. His ego
circumfusus Anselmi divitiis quid agerem? Si totum imprimendum typis committercm, otium mihitanto
opcri, ut par est, adornando decrat. Infinitos enim ab Anselmo citatos canones, Patres vcteres, juris
etiam civilis auctores, acvarii generis testes, quis non videt, in suis quemque sedibus esse quaerendos
Lydioque lapide explorandos? ne quod olim Graliano accidit, molesta auctoritatum et operum confusio
fieret, spuria etiam scripta cum germanis pari jure baberontur, quam ccrte in Gratiano coiluvicm vix ma-
gno laborcac vigiliis Ant. Augustinus, Romani correctores a pontificemaximo deputati, postremoquequa-
tuor editis voluminibusSebastianus Hcrardus, cxpurgarunt. Hsec igitur cogitantimihi nihil intei im aptius
manifestando Anselmi operi visum eslquam si plunmorum rubricas seu titulos a_ litteram hic descri-
berem neque enim, ul dixi, cunctas Anselmi partes compleclor, id quod ab instituto naturaque speci-
:

minis alionum esl: praeler quam quod in omni vetcre vel gravi scripto nonnulla esse solent, qua) sine
idoneis expbcationibus efferri non debent. Utinam vero prologum operi Anselmus praaposuisset, in quo
procul dubio multa scilu digna futura erant Verumtamem nullus hactenus codex cum actoris prolego-
!

monis repertus est.

(1) Vide infra appendicem primam. Edit. Patrologi/E.

SANCTI ANSELMI
EPISCOPI LUCENSIS

COLLECTiO CANONICA
IN LIBROS XIII DISTRIBUTA.

INCIPIUNT CAPITULA LIBRI PRIMI

Qui est de primatu et cxcellentia Bomanas Ecclesias

L Quod post Christum a Petro sacerdotalis ordo A 7 Q uo dbeatoPetro a Domino concessum est caa-
^ 03 ? 1 *'* teris presesse apostolis, ipsis volentibus.
2. Quod ^OTOsancta Romana Ecclesia caputom- ^. , , » , , - ,
_ ,
L
o. Quod ad formam apostolorum facta
,
est quaa-
nium Eccles'arum a Domino est constituta. k , _. ,. .. .. ., ,
_ _ , _ . , .
dam cpiscoporum quibus tamen sedes
distinctio
,

S. Quod beatus Petrus concessam sibi potesta-

'
. .. - . .

. ,.,. ,
beati Petn prteemmet.
tem suis tradidit successonbus.
4. Quod praepositi non laeduntur dum a fratribus
9 "
Quod Ecclesia Romana omnibus P ra3est Eccle "
propter justitiam odio habentur.
siis ' sicut beato Petr0 dntum est P^emmero ccete-
c
5. Quodj /li.
r\.
Lhristum non
• i ....
recipit qui papam
.

contri-
. ris auostolis.
r

staverit. 10- Quod super unum, id est Petrum, sedificavit

6. Quod nec loqui debemuscui papanonloquitur Dominus Ecclesiam suam

 487 s ANSELMI LUCENSIS BPI8C0PI.

ii l aemo b Romana Eooleaia dissentiat, qua?

t
A. 30, Quod babet apoatolicus a beato Petro fidu-
'•;i|nit .--,t omnium Ecclesiarum. ciam et auctoritatem defendendi fidem.
11 Quod aregulie Rbmanse Eccleaias nuIlatenuB 10. Quo I papae major nanctis necessitas corri-
venil deviare. gendi incumbit.
lii. Quod Ecoli b a Romana nunquam ;• flde erTa- il. Quod traditio Romanae Eeclcsiaa a reliquia
verit. observetur Ecclesiis, quae ab ipsa principium i

li. Quod papadebet oniveraali Ecolesiaa Bubve- perunt.

nire, t't quidquid in nocivum est corrigere.
ea \l. Quod non aliter de Scripturis sentiendum
I t A.ntiochena Eooleaia Romanaa ait Bubjecta, quam sancti Patres docuerunt.
oec ab eju8 disaentiat dispositione. 13. Quod papa ipsius sedis reverentia cogitur
lti. Quod Romanam Eooleaiam beatiPetri sacer- Btudiosue pro omnihus esse.
dotio Dominua ditevit; et quod prima aalusest a 4i. Quod non sit recendendum ab apostolicis in-
constitutia Patrum non deviare, et quod in scde stitutis.
apostolica semper cst catholica servata religio. 45. l't nullus dccreta sedis aposlolicoe temerare
17. Quod Romana Ecclesia ipsius Domini voce praBsumat.
B 46.
Salvatorie omnibus praslata est. Quod aposlolica sedes universse praesit Ec -
18. Quod apostolica sedes Brmamentum est om- clesisB.
nium episcoporum, ecclesiarumque omnium vertex. 47. Quod sedes beati Petri fas habet judicandi
19. Ut |)iima sedes a nullo judicetur. de omni Ecclesia, sed nemo de illa.
20. Utomnes Ecclesiae statuta Romanse Eoolesise t8. Quod sedcs apostolica absquc synodo possit

conservent. solvere inique damnatos.

-21. Ut nemo apostolicae sedis judicium judicare 49. Quod apostoliea sedes uniuscujusque synodi
aut retractare prassumat. sua auctoritate contirmata; scrvare debet consti-
22. Quod apostolica sedes caput est omnium Ec- tutum.
clesiarum. 50. Ut irritum sit quidquid in apostolica sede
23. Quod Romana Ecclesia singulari privilegio absque apostolico decernitur.
potcstatcm habet ligandi et solvendi. 51. Quod Petrus regni coelorum claves accepit ut
24. Quod apostolica3 sedis praesul a nullo nisi a aliis aperiret.
Deo judicandus est. 52. Quod auctoritas congrcgandarumgeneralium
5. Quod papa vices suas alteri, et suse sedis synodorum soli apostohcaj sedi sit commissa.
etiam subdiacono commitut, ubi pricsens essenon C 53. Quod papa a solo Deo sit judicandus.
potest. 54. Ut nemo ea quoe apostolicse sedi sunt con-
26. Quod papge tacere non licet quod in querelam cessa usurpet sine ejus consultu.
potcst vcnire. 55. Quod sanctus Petrus jus ligandi atque sol-
27. Quod ad sedem apostolicam ab episcopis re- vendi Lino et Cleto non tradidit (2).
feratur, dum in fidei ratione dubitatur. 56. Quod in una catholica Ecclesia vera Christo
28. Quod papa ex divinainstitutione universis Ec- hostia immolatur.
clesiis principaliter curam debet. 57. Quod ab apostolica sede fidei veritas est in-
29. Quod
sedis apostolicie auctorilate judicantur quirenda.
quaa diflicultalem dijudicalionis habcre videntur. 58. De petitione Nicseni concilii, utab aposlolica
30. Quod Roinana Ecclesiaprincipatuma Domino auctoritate confirmetur.
accepit, et Marcus a magistro papaPetro non dis- 59. De petitione ^Egyptiorum episcoporum pro
sensit. lxx capitulis Nicaeni concilii.
31. Ut omnes calholici sequantur quodsedes apo- 60. Quod Romana Ecclesia semper immaculata
stolica docet.
D permanserit et permanebit.
32. Ut omnium Ecclesiarum status papa curam 61. Quod beati Petri sedes sacerdotalis mater est
habeat. dignitatis et magistra ecclesiasticse rationis.
'33. De eadem re. 62. Ut nulli sit fas temerare divina et apostolicse
34. De eadem re. sedis instituta.
35. Quod HomanaEcclesia mater sit omnium Ec- 63. Qod Romana Ecclesia omnes instituit eccle-
clesiarum, et nunqtiam a iide erraverit. siasticas dignitates et qui ei suum privilegium au-
;

36. Quod apostolica sedes nunquam ha^reses fo- 1'errc conatur, in haeresim labitur.
vet, sed destruit. 64. Quod qui comederit agnum extra Ecelesiam
37. Quod navis beati Pelri non turbatur. beato Petro commissam, profanus est.
38. Quod non sit liberum apostolico dissimulare 65. Quod pro fidc Peiri Christus specialiter ro-
vel tacere. eavit.

(2) Loquitur ex eorum sententia qui Linum et Cletum non pontifices ac successox^es Petri, sed ejus
tantummodo adjutores fuisse putant.
489 COLLECTIO CANONIfA - LIB II. i:»o

6(>. Quod Romnna Ecclesia ab ipso Domino pri- A n.ifu populoquc Homano Carolum in rcgcin el

malum oblinuit, el quod Petrus ct Paulus unn die et conlirmavif.

sna eam morte consecraverunt; et([UOd ipsa prima 7'.). De Carolo rege in Romanum impcratoivm
sedesest, seounda Alexandrina, lerlia Antiochena. elepto.
67. Quod evangelica auctoritate prima omnium SO. Quod, rogante Adriano papa, Caroliis rex
est Homana Ecclesia, et quod Petrus el Paulus una Desiderium regem Laugobardorum cepit, ct hono-
die mortui snnt. fice idem Romoe susccptus est.
68. Quod Romana
Ecclesia non synodis sed 8.1. Quod Carolus rex et patricius provincias et
evangelii is primatum obtinuit.
institutis civitates et castra aliaque multa Ecclesise Sancti
69.Quod PetrusetPautus doctores sunt gentium, Petri dcdit ac rcstituit.
auctores martyrum, principes sacerdotum. 82. Quod cum magna honorificcntia legati scdis
70. Quod nemo potest acoedere ad beati Pauli apostolicee dirigendi sunt ad regem.
coi-pus, vel sudarium ejus, de enjus catena intcr- 83. Quod Adrianus papa legatos noluit Constan-
dum limari potest, intcrdum minime. linopolim miltere nisi impcrator et Augusta eis
Quod auctoritate pontificum et potestate re- B securitatem facerent ct
74. ; quaj sine ipso facta sunt,
gum mundus regitur, et regalis tamen poteslas prius an.-.themalizarenl ; et ne universalis dicatur
subjecta pontificibus esse debet. (
'.onstantinopolitanus episcopus.
72. Quod sacerdotibus imperatores obedire de- 84. Ut monitis apostolicis obedienlia preebeatur
bent, nonjubere, ab Augustis.
73.De constantia papae Agapiti contra Justinia- 85. De sacramento rcgis Othonis facto domino
num augustum, quem tandem ad pedes suos humi- papre Joanni.
liavit. 86. Epistola Joannie papsa ad imperatorem Jus-
74. De obedientia et honore quem Tiberius im- tinianum, et imperaloris adpapamde confinmatione
perator exhibuit papae. calholicee fidei contra Judaicam et apostaticam
75. Quod imperaloribus fas non est curiose de perfidiam.
spiritualibus negotiis agcre. 87 De professione Jusliniani, quod primum et
76. Quod Stcphanus papa Pippinum in regem niaximum bonum est Christianse fidei recta con-
provexit fessio.
77. De obedientia et humilitate quam rex Pippi- Q 88. Quod sacerdotium et impcrium humanam
nus Stepliano papae exhibuit. maxiinc vitam exornant, et de eligendis ornandis-
78. Quod papa Joannes VIII cumepiscopis et se- (jue episcopis, et de damnatione Simoniacaa perver-
sitalis.

CAPITULA LlBRf SEGUNDT,

Qui cst de prunatu Romanae FccJesia et lihertatc appellationis.

\ . Ut difficiliora judicia ad sacerdotes deferantur. 10. Ut appellationis remedio vitiata causa relc-
2. Ut omnes eam scquantnr religionem quam di- velur, et in supplicio ctiam deslinato vox appel-
vus Petrus apostolus edocuit. landi non negelur.
3. Ut frustratoriae dilationis causa appelfa'iones Ut in gravioribus episcopi pulsali ad sedem
11-

non fiant. apostolicam, confugiant, quce perse aut suos vica-

4. Ut difficiliores causae et majora negotia ad rios negolium eorum refraclare proeuret.
apostolicam sedem, si appellatum fuerit, deferantur. 12. Ut primatcs accusatum episcopum discutiant,

5. De eadem re. sententiam vero damnationis sine apostolica aucto-

6. Quod ad Romanam Ecclesiam ab omnibus op- ritato non proferant.
pressis appellandum est, a qua omnes majores D 13. Quod dubiae ac majores causae ab apostolica
Ecclesiae causae terminandae sunt. sede debcnt terminari.
7.Quod omnes quibus necesse fuerit ad Roma- 14. De eadem re.
nam Ecclesiam suffugere eamque appellare debent 15. Quod alieno errore maculatus, vel a suo pro-
absque impedimento, et nullus cpiscopus judicetur posito rcccdens, vel apostolicaa sedi inobediens,
vel audiatur, nisi in synodo apostolica auctoritate non est suscipiendus.
convocata. 16.Quod Romana Eccleaiafas liabet judicsndi de
8. Ut pulsatus episcopus
licenter sedcm aposlo- omnibus, de illa veronullus; et potestatem solvcndi
licam appellet, vocatus veniat, nec nisi formaiis injusle damnfifos, ac damnandi quos oportuerit abs-
instructus revertafur. que synodo.
9. Quod r.bsque auctoritate apostoliea nulliliceat 17. Ut nihil <le fugiente ad Romanam Ecclesiam
episcoporum causas deiinire, quamvis scrutari li- sine ejus praBcepto judicetur; si vero quis secus
ceat comprovincialibus episcopis, praesumpscrit, ab oflicio submoveatur.

Patrol. CXLIX. 16,

 19 J S A.NSUI.Ml LUCENSIS EPISCOPl. L92

18. Q lod appellantium episcoporum el cunctorum uliii potesl Bynodue regularitercongregari ;necepi -

itia apo pus <|in i

amappellavitypotestsine ipsadaronari.
\.Mi. 40, l t nemo suspicionis arbitrio judicetur
iod alienus sil a divin mtiflcabbus quod b es apostolica privileginm babet a

officiis, qui apostoliceesedisnoluerit obedire pree- temporibus apostolorum judicandi episcopoe

eepl Quod ab apostoUe eorum
'i I . oribus sta-
,in ausae epi tutum est, ui al.sijue Romani pontificis sententia
porum sumat, nisi quea ad concilia celebrenlur, nec episcopi damnentur;
pro| aent paro el sicul beatue Petrue primus erat apostolorum,
-j! Qu inium ec imcu am debet sic Romana Ecclesia primatum habet omninm I

hab< :i;itl ''' e8 ' clesiarum.

dignitatis, isticea rationis. 12. Huoil Romanee sedi a tcmpore apostolorum
22. Quod papa restituit episcopos injuste princi- concessum est, etin Niceena synodo confirmatum,
pum timore damnatos, et omnia sua reddi praecipit. ut absque ejue sententia nullus episcopus damne-

23. Quod apostolica sedes ab aliis ligatos potesl tui- aut depellatur.

solvere, ab illa vero ligatos nemo. n 18. Ul omnes observent quod apostolica sedes

-l't. Quod papa reparare potest judicia damnato- observat.

IUIU. absque apostolica sede nec concilium ce-
44. Ut

25. Quod aposlica sedes vim habet convocandi lebretur, nec episcopus damnctur.
synodos, el judicandi omnes majores Ecclesise 15. Quod papa Julius eos increpat qui praeterip-
causas. sius sententiam concilium fecerant, et episcopos
26. Quod ideo Romanae sedi concessa sunt privi- damnaverant, tjuos ipse suscepitet in suas Eccle-
tegia de congregandis conciliis et judiciis et res- sias restituit.

titutionibus episcoporum ut omnibus oppressis

, 16. (Juod irrilum sit concilium nisi fuerit apos-
Buccurrat. tolica auctoiilate firmatum.
27. Quod veritas saBpius exagitata manifestius 47. Quod apostolicse sedi privilegia specialiter
clares ;it. sunt concessa de congregandis conciliis, et judiciis

28. LJI ad apostolicam sedem transferantur quae ac restitutionibus episcoporum, et de summis ne-
alibi finiri non possunt. gotiis Ecclesiarum.
29. Ut ad apostolicam sedem referatur, si qua 18. Ut in causi.s episcoporum scntentia papae
dissensio inter fratres oriatur. exspectetur.
C
^
ecclesiarum ab episcopis venliiatse
80. Ut causse 'i
(
J. Quod episcopi nb apostolica sede ordinatio-
corroborentnr ab posl ilica sede, si ratae debue- ncs, dogmata, sulilevalionesdcbent recipere, et de
rint permanere. majoribus causis nibil prseler ipsam decernere.
31. Ut purgatio episcoporuui non fiat sine con- 50. l'l apostolicam scdem appellet qui metropo-

sensu Romani pontificis vel aliorum pontificum. litanum suum vel caeteros episcopos habet suspe-
82. Quod papadecreta canonum ita librare debet, ctos, etquod ipsa potestatem habetinjuste damna-
ul quse necessitas teraporum relaxanda exposcit, ios et excorhmunicatos restiluere, et sua eis red-
temperel quantum fieri potest. dere, quia caput est omnium Ecclesiarum.
33. Ut nec concilium nominetur quod sine con- 51. Ut accusatores ct accusati episcopi coram
sensu papse congregatum fuerit, cl ut difficilliores papa conveniant, et ibi causae eorum retractentur,
qusestiones ad ipsum referantur. et firmentur, aut infirmentur, sicut antiquis con-
Quod apostolicse sedi summarum dispositiones
34. suetum est regulis.
causarum ab ipso Domino traditse sunt et ut sa- ; 52. Ut contentiones inter clericosctlaicos a com-
cerdotes non accusentur apud publicos judices. provincialibus episcopis lerminentur, majores vero
35. I episcoporum finitivajudiciaadsedemRo-
t ad sedem Romanam transforantur.
manam referantur, et in eeclesiis eorum non alii D 53. Dum in fidei ratione dubitatur, debent epi-
praeponantur donec negotia eorum juste ibi termi- scopi ad sedem beati Petri hoc referre.
nentur. 54. Quod papa non per se sed per legatos con-
36. Ut accusatus episcopus alieno judice non ciliis provincialibus solet interesse.
constringatur, sed apud su soposcausa ejus 55. Quod de judicio sedis apostolicoe nullus de-
discernatur, finis veroad apostolicam sedem defe- beat judicare, ipsa vero de omnibus.
ratur. 56. Ut si quis judicio provincialium episcoporum
3". Quod apostolica sedes aucioritatem habet depositus fuerit, papam adeat, et ipse, si videtur
universae Ecclesiaa subveniendi atque nociva cor- ei, retractet.
rigendi et emendandi. 57. Ut difficiliores quasstiones ad sedem apostoli-
38. Ut difficiliores siugularum provinciarum cam referantur.
quaestiones ad sedem apostolicam referantur. 58. Ut prsegravati acomprovincialibus episcopis
'69. Quod absque auctoritate sedis aposlolicce vel metropolitano, sedem apostolicam appellent, et
 493 COLLiiCTIO CANOMCA. - LIB III. 494

null.im interim molcsliam patianlur, donec ibi rcs A 70. n

anathema sit quicunque*contra papam vep-
finialur. ba infamantia composuerit, aut quemquam patriar-
59. Quod metropolitano cum omnibus oompro- charum inhonorare tentaverit.
summas ccclesiasticas causa
vincialibus cpiscopis 71. Quod apostoliea sedes intra Italiara ac catc-
lioet non detinire, nee episcopum
diseutere, sed ras Hispaniae provincias, et intra tolius Illyrici
damnare, nee synodum congregare absque apos- iines, consecrationes, ordinationes et depositiones
tolicaa sedis auctoritate. patrare antiquitus consuevit.
60 Quod siatuta majorum nullo modo sint negli- 72. Quod papa ordinaverit Havennatem cpisco-
genda, nec usurpanda qua3 non sunt concessa. pum de obedientia Mediolanensis archiepiscopi,
;
et
61. Quod episcopi non possint regulariter syn- et de consccralione Tieinensis anlistitis.
odum congregare praeter opostolicam sedem. 73. Ut si (juis episcopus a comprovincialibus epi-
G2. l't judicium renovatur, si Romana judicave- scopis condemnatur, alius in ejus loco non ordine-
rit Ecclesia renouandum. tur, dum aposlolicam sedem appellat, nisi ab ipsa
G3. Sicut inter apostolos fuit discretio polestalis, determinetur.
ut unus aliis proeernineret, sic inter episcopos or- 7i. Quod quaedam sunt quse nulla ralioneconvelli
dinatum est ut singulis provinciis singuli prsesint, possunt, quasdam vero pro neccssitate et trtatura
quibus tamen omnibus Iiomana prseest Ecclesia. consideratione oportet temperari , ut evaugolicis
64. De invectionc contra Hemen.sein archiepis- praceptis ac decretis Patrum non
g sit contrarium
copum pro Hotliardo cpiscopo, quem ipse appel- 75. Quod Nicasnse synodo aullum potuil iieri
lantem apostolicam scdem damnavit. prwjudicium a multil id e Arimini
60. Quod nemo potest ab lns qui inferioris sunt quia ; toraana Ecclc im.
dignitatis vel ordinis judieari. 76. Quodej s ibservare qu« a Ro
66. Quod Gonstantinopolitana Ecclcsia. sicul et ita.
caetera? omnes, Homaiue sedi debet essesubjecta. 77. Quod accusati cpiscopi ant condemnandi sunt
67. Quod quisquam sibiraet non assuraat hono- apostolica auctoriti 1 ejus auxilio fulcicndi.
rem, sicutet Christus se ipsum non clarificavit sed Quod nemo pra3ter apostolicam auctoritatem
78.
Pater. debet episcopum damnar -.

68. Quod etiam inferioris gradus clericorum eau- 79. Utaccusatus veljudicarus a comprovinciali-
sa3apud sedein apostolieam sunt finiendne, dum bus cpiscopis lieenter papam appellct, qui ejus cau-
tempus aut res cxegerit. sam reiractet, ct in loeo ejus interim alius non or-
69. Quod apostolica3 scdis sententia tanti con-
C dinetur.
silii deliberatione dehet proferri, ut nec retracta- 80. Quod pulsato, si judicem suspectum hahue-
tionc nec immutatione egcat, nisi sic prolata sit ut rit, liceat appellare.
retractari possit.

CAPITULA LIBRI TERTII.

Qni est de ordine accusandi, testificandi, et judicandi.

i . Quod homicida3, adulteri, et cunctis criminibus 8. Dc his qui suscipendi non sunt, et infames
alligati, et infames, atque laici et quicunque co- censentur.
asquales non sunt, episcopos accusare et vcxare 9. Ut qui sua3 legis vel religionis lormam reli-
non debent. querit. aut recte prohihila neglexerit, ad accusa-
2. Quod infames sunt qui adversus Patres ar- tionem non admittatur.
mantur, et sacerdotes vel ecclesias eonculcant.Hi 10. Quod dcteriores sunt morum corruptores
episcopos accusare non possunt. ^ quam rerum raptores.
3. Qui a proposito suo ceciderit, et apostolicis
11. Quod aceusatores sacerdotum non debent
jussis non ohedierit, infamis est. audiri , nisi prius vita eorum et intentio discutia-
4. Enumeratio earum culparum quibus infames tur.
notantur. Quod cpiscopi a populis non sunt arguendi,
12.
5. Ilem qui sint infames, et qui accusare epis- et de quibus non sint etiam aceusandi.
copos non possint, et quod statutaPatrum, si la-
13. Quod hi qui hodie aut nudiustertius inimici
befaetari cceperint, apostolica denuo auctoritate ro- fuerunt, accusare vel testiiicare non possunt.
borentur. 14..Item de eadem re, quod hi saeerdotes accu-
6. Quod infamis accusare non debet, et quahter sare non debent, qui saccrdotes esse non possunt.
quis accusare vel judicare debeat, et castera. 15. Quod suspecti, et inimici, ct facilc litigantes,
7. Ut qui sanctos Patres persequuntur, infames et prava3 conversationis, et qui non tencnt ac do-
habeantur, et ab Ecclesia usque ad satisfactionem cent rectam iidem, acc.isatorcs esse non possunt,
arceantur. 16. De eadem re.
 s. ANSELMl LUCENSIS EPISCOPI.

17. Ul iiullus alienigena aocuaator aitveljudex, A 40. Bi quia epiaoopua absque tempore aynodi in

i neo Bervui aul libertua vel Buspectua infu- crimine detentus fuerit, a duodecim episcopie uu-
mia. dialur.

18. Iteao de bia qui »d acouaalionem el leatimo- 41. ri inferiorea gradua auperiorea aon accu-
iiiuui iiuii Bdmittendi |unt. se 1 1
1
; el in quot teatibue episcopua, preabyter, dia-
19. Item de eadem i a.
conus, subdiaconua, et ceateri condemnandi sint.

10. Uom de bia quibua accusare non licet; et nc Quod ovea paatores reprehendere aon poa-
\2.

aint, nisi in lide erraverint, el quod exspoliati non

aeeueatua alioa habeat judicea, praeter quoa ipse
elegerit, aul auooonsenau sedes apostolioa.
debeunt ud synodu n vocari, nisi prius eis bona
stia fuerint restituta.
-Ji. accusandi vel teetilicandi ticentia denege-
l l

twrhia qui Christianffi religjonia et nominia digni- 43. Ut nemo epiacopum vel qucmquam clerico-
taieiu, el auaa legia vel propositi normam, aut re- rum apud BSBcularea judiees accuset.
gulariter prohibita, neglexerint. 44. De eadem re, et ut vocato ad aynodum con-
2-2. Ul nemo olerioum trahat ad sseculare judi- gruum spatium detur. Aliler non respondebit nisi

ciuiu sine consensu episcopi. voluerit ; et ut accusatores et accusati aequaliter

23. De eadem re. audiantur.
jj
adversua Ghristia- i'>. Ut nullus judicetur nisi legitimos habuerit
2\. Quod infami et aaorilego

nuiu non licet dicere testimonium, et ut ecclesias- accusatores prsesenles.

tici judices causam nou audiant quaa legibus non 46. Quod nullus metropolitanus absque compro-
continetur. vincialium episcoporum iiistantia aliquorum audiat
nec hi quoscunque sseculi leges
85. II aec laici causas.
non admittunt, episeopos vel clericos accusare 47. Uc episcopis sine Ilomana auctoritate expul-
praasumant. sis, ut sua eis redintegrentur.
96. Ul etiam habitantes cum inimicis, ct omnes 48. Ut nemo exspoliatum episcopum prsesumat
laici ab accusatione clericorum amoveantur. excommnnicare.
27. Ui clericus criminatus sua in provincia au- 49. Item ut exspoliatis omnia reddantur, et tan-

diatur el ut sententia judicis quce absente accusato tum spalii quanto exspoliati sunt detur, antequam
datur, irrita sit, ct proditoiis calumnia non audia- ad synodum vocentur.
tur. Ut accusatus legitime episeopus vocatus «d
50.
28. Quod nec clerici laicos, nec laici clericos in synodum veniat; si non potest, legatum pro se
sua accusatione debent recipere. mittat ipse vero a communione non prohibeatur,
,

29. l't si laicus contra clericum causam habeat, ° n isi sex vel plures menses venire distulerit.
cpiscopum adeat. Ut judex ante suam non proferat sententiam
51.
80. (,»uod episcopus siin fido erraverit, primo est quam, peractis quse in qusestionc sunt, ad rei ve-
corrigendus; si non emendaverit, aceusandus est rilalem perveniatur, et inducise non parvae ad in-
ad apostolicam sedem. quirendum dentur.
31. Quod accusatio episcoporum nonnisi ab ido- 52. Ut nulliusaccusatio vel testimonium per scri-
neis ct probatissimis viris fieri debet. ptum recipiatur, sed propria voce, praesente eo qui
$2. accusatus episcopuscommunionenon pri-
l't pulsatur.
vetur, nisi die statuta venire noluerit. Ul persona, fides, et conversatio accusantium
53.
33. Quod judicium subterfugientibus abscntia Uomini sacerdotes diligenter exquirantur.
procurata non prosit. 54. Quod accusatores omni suspicione et infa-
3i. Ut detractores et inimicorumfautorcs ab epi- mia carere, et rectaa fidei et bonse vitas esse de-
scopali amoveanturaccusatione, neque in re dubi3 bent.
certa deluv senlentia. 55. Ut ea quse adversus absentes aguntur, eva-
35. Ut qui causas habet contra pastores vel ec- cuentur.
clesias eorum, primo charitative exspectet emcn- H 56. Ut inferiores ordine nou accusent superiores,
dationeiu quod ;
si antc infestare praesumpserit, et in re dubia certa non detur sententia, et absens
excommunicetur. nemo judicetur.
36. Quod culpam suorum produnt prajpo-
hi qui De his qui non possunt accusare episcopos,
57.
sitorum, Cham sententia, qui patris pudenda non et quod non debeant episcopi ante reintegrationem
operuit, damnetur. omnium rerum suarum ad objecta respondere.
37. Quod non potest humano condemnari cxami- 58. Ul ncc falsi nec inimici nec suspecti susci-
ne, quem Ueus suo reservavit judicio. piantur in accusatione.
38. Quod nou passim et facile lieri debent sacer- 59. Ul hi qui episcopis crimina impingunt, perse
dotun vel pastorum accusationes. ipsos faciant, si tarnen irreprehensibiles ipsi sint.
89. Ut accusatus episcopusduodecimsibi judices 60. Item de his qui ad accusationem non sunt
eligat qui ejuscausam juste decernant, finis vero admittendi.
causse ad papam deferatur. 61. Ut nemo sit prseceps ad proferendam senten-
497 COLLECTIO CONONICA. - LIB. III 498

ercdendumvol judicandum,
tiam, vcl passim dictis A 86. Deaccusandi testificandiquo lieentia, quando,
aut damnandum quemquam ante veram et justam et ubi, et quomodo.
probationem. 87. Commoniloriuin papa; Gregorii Joanni defen-
62. Ut nihil contra quemlibet accusatum absque sori,qualitcr agere debeat do quibusdam episcopis
legitimo accusatore fiat. injustc damnatis, et presbvteris quibusdam, etcae-
63. Quod accusatus episcopus non damneturnisi teris.

apostolica auctoritato aut eonfessus aut canonice 88. De Dioscoro episcopo.

convictus. 89. De damnationc Dioscori episcopi, qui vocatus
64 De eadem re, et de numero legalium testium. ad synodum noluit venire.
65 Quod sacerdos non dcbet judicare quemquam 90. Quod Dioscorus non est damnatus propterfi-
nisi confessum aut convictum. dem, sed quia in dominum papam Leonem fecit
66. De excommunicatis apud vicinos episcopos excommunirationem.
audiendis. 91. Utmemoria Eutychetisdamnetur, et Flaviani
67. Quod damnatio vel absolutio ejus irrita est, venerabilis recordatio magnificetur.
cujus causa non est subtiliter examinata, et quod 92. De damnationc Macarii, proesidentibus Ro-
propter extortam confessionem damnari nullus de- g manae Ecclesise appocrisiariis.
bet. 93. Decpiscopisa Julio paparestitutis, ct Liberio
68. Quod in ecclesiasticis negotiis, dicta etiam in exsilium relegato, et Felice pro eo consecrato.
causa, recedere licet ac differre si necesse fuerit, 94. Quod Agapitus papa synodum contra Theopa-
sed in saecularibus minime. schitasConstantinopoli celebravit, inquoAnthimnm
69. Quod accusati alios criminari non possunt, deposuit et Mennam consecravit.
nisi prius expurgatifuerint. QuodpapaVigilius venit Gonstantinopolim,
95. et
70. Ut nemosimul sitaccusator, judex, ettcstis, Mennam excommunicavit.
sed singuli sint per se idonei. 96. De conciliis ex apostolica auctoritate congre-
71. Item de his qui accusaresaccrdotes non pos- gatis contra divcrsas hoereses.
sunt; ut quisque episcopus in sua audiatur pro- 97. Quodpapa dcfensoribusadjunxitregionarium
vincia, et de libertate appellalionis. honorem, et ut inter clericos sederent.
72. Ut omnis accusatio intraprovinciamtermine- quod papa Gregorius Romano defensori
98. Item
tur, nisi sedesaposlolica appellata fuerit. adauxit honorem.
73. De eadem re 99. Quod episcopi quiRomam conveneranl oboa
74 Utepiscopus, congregata legitimcsynodo, ab p quoeSymmacho papa) abadversariis dieebantur, uo-
omnibuscomprovincialibusaudiatur, siaccusatores luerunt in illum scntentiam proferre, sed Dei judicio
lcgitimi sunt; sin autem, non fatigctur accusatus. commendaverunt.
75. Ut judex ante suam non proferat sententiam, 100. De congreganda synodo inChalcedonensium
quam accusatus ipse aut confiteatur, aut juste con- civitate.
vincatur. 101. Quod imperatores ad Chalcedonense conci-
76. Ut inomnibus diligenter inquiratur causis, lium convenerunt non ad potcntiam ostendendam,
quaa sint, quomodo, quales sint. sed ob fidem confirmandam.
77. De illatione criminis, el accusator rei poe- 102. Ut si quislitem habens judiciumexpetit epi-
nam incurrat, qui quod objecit probare non potuit. scoporum, mox illi concedalur; et quod illi firma-
78. Ut provincioo suos habeant judices, nisipapa verint nullusaudeat judex retractare.
aliter voluerit. 103. Utepiscopiet cseteri ordines ecclesiasticiad
79. Ut adversus episcopum nemo conqueratur publicas leges non pertrahantur.
prius quameum familiariter conveniat. 104. Ut administratores soecularium dignitatum
80. Ut episcopi suis sedibus sine aposlolica auc- dum ab episcopis et ecclesiastieis viris conventi fue-
toritate expulsi restituantur, et tunc objectis res- rint, querimonias eorum diligenter examinent et
pondcant. Qui vero loca eorum subintraverint, ab
D corrigant.
ecclesia arceantur. 105. Ul proesides litteras accipiaut communicato-
81.Quod judicesetaccusatores suspicione debent rias cum promoti fuerint, etsint sub cura episcopi
carere. in cujusloco proesidatum gerunt.
82i Quod ita nocens judicium subterfugit, sicut 106. Quod Spiritum sanctum blasphemant, qui
innocens requirit. contra canones poterve aqunt.
83. Sicut nemo debet sinejusto judicio damnari, 109. De eadem re.
sic quoe juste judicata sunt non debent differri. 108. De Liberio papa, et admonitione ejus (3).
84. Quod injustum judicium et definitio alicujus 199. 1)e exsilio Liberii papoe, et Felice ejus consi-
potentis metu vel jussu ordinata non valet. lio ordinato.
85. Quod non licet imperatori quidquam agere, 110. De canonicadamnatione Nestorii.
quod apostolicis regulis contrarium sit.
86 Nempe allocutione ejus ad clerum Romanum.
499 s. ANSki.Ml LUCENSIS EPISCOPl 500

111. De Joanne Antiochi i i

|
bA 113 D laribus non fatigandis.
De eadem
'

injuste damnavit. ' ''

11*. Quibue canonibus veJ reguhs judicandum 115. Quod excommunicatus ad accusationem ad-
>:t mitti non debet.

CAPITULA LIBRI QUA KTI,

Qui est de auetoritate privilegium

1. l't privilegia ecclesiarum et monasterorium B 24. Ulcpisoopi per ec lcsias clericos ordinet
inviolata permaneant. quotquot unicuique videntur competere.
2. Quod privilegia ecclesiarum et monasteriorum, 25. Ut nemo de fule Ghnstiana quaestionem au-

auctoritate Banctorum Patrum instituta, non debent deat amplius movere, quae reverentissimissynodis
improbitate convelliaul novitate mutari. oonflrmata est.

3. Quod privilegium meretur amittere qui per- 2<i. I't qui promulgata ab apostolico pro catho-
missa sibi abutitur potestate. lica fide et ecclesiastica disciplina contempserit.
4. Quod ooatra sacenlotale propositum est mo- anathemasil.
na sterii privilegia confundere, et quietem ejus per- 27. De eadem re, et quod privilegium statutum
turbare. est Ghristi.
5. l't privilegia ct ordinationes quae papa prae- 28. Ut non liceat apostolico praedia ecclesiae per-
sente sunt dispositae, a nullo convellantur vel peluatiter alienare vel commutare, nisi forte domus
mutentur. urbis pro elerieis et captivis et peregrinis.
6. Quod papa sicut suao ecclesise privilegia, ita 29. Ut eadem lege caMeri [episcopi et presbyteri
singularum debet ecclesiarum jura defendere ac constringantur qua summus pontifex.
servare. 30. Ut privilegia triginta annos possessaa nullo
1. \'\ ea qu;e oh religionis quietem ordinata sunt seecularium subtrahantur vel violentur.
nsn violentur. 31. Ul nemo patrimonia Domanae Ecclesia? petat,
8. Ut monasteria nullus contra voluntatem funda-
ct si quis quomodolibet subtraxerit, anathema sit.
tons sibi vindicet.
32. Item de eadein re.
9. Ut semel ordinata nulla refragatione turben- 33.Quod Constantinus imperator papae concessit
tur.
coronam et omnem regiam dignitatem in urbe Ro-
10. Ut Gonstantinopolitana civitas suam babeat
mana ct in Italia et in partibus occidentalibus.
gloriam etnon ambiat alienam.
34. De provinciis etcivitatibus quas imperatores
11. Ul imperatorcs obediant episcopis.
Romanee Ecclesise concesserunt et praacepto con-
1*2. Ut imperatores habeant privilegia legis pu- firmaverunt (4).
blicae, et.sacerdotes habeant dispositiones univer-
35. De eadem re (5).
sarum ecclesiarum. 36. Item de eadem re.
13. Ut clerici suis rebus licenter gaudoant.
37 -
Utnemo beati Petri proprietatem usurpetvel
14. Ut fideles Ghristiani perpetua securitate po-
sciens occultet, vel debitum non reddat servitium.
tiantur.
38. De discretione inter divinum jus et publicum
15. Utcustodes sacrorum locorum uullam mole-
ac privatacommoda.
stiam sustineant.
39. Quod prima sedes a nullo est judicanda.
16. Ut privilegia ecclesiis facta permaneant in-
40. Ut nullus regum censuram canonum violari
violata. D permittat.
17. De eadem re.
41. Ut ex propria dicecesia clero et populo epi-
18. Utprivilegia ecclesiee qui violaverit duodecim
scopi eligantur.
libras auri persolvat.
42. Ut res ecclesiis concessoe nullamdivisionem
19. Privilegium imperatoris dc venerabilibus
vel jacturam patiantur.
locis.
20. Item privilegium de libertate clericorum ac 43. Quod papa petit sibi ab imperatore restilui
monachorum. jura etpossessiones Romanae Ecclesiae.
Item be quibus necessitatibus eccleskesingu-
21. 44. Ut unicuique ecclesise suus honor servetur.
larum urbium habeant immunitates. 45. Quod Pannonica dioecesis deputata est pri-
vilegiis apostolicaa sedis.
22. Ut nemoaudeatabecclesiis quomodolibettol-
lere vasa sacra vel vestes seu caeteradonaria.
46. Ut constituta apostolicee sedis et sanctorum
23. Ut procurator provinciae capitali sententia Patrum irrefragabiliterobservantur.
vindicet injurias quce ecclesiis vel ecclesiasticis vi- 47. Item de cadem re.

ris importantur. 48. Item de eadem re.

(4) Est diploma Ludovici imperatoris.

(5) Nimirum sunt dlplomata Othonis et Henrici impp.
 501 COLLECTIO CANONICA. - LIB. V. r>< r>

49. Ut unicuique sacerdotum sui juris limites A 52. []\ privilegia Catholiois facta non prosint hse-
sufficiant. reticis.
50. Quod quidquid scmel contra aliquam ha r>3. Item conflrmatio privilegiorum quae locie ve-
sim decretum fuerit, inconcussum permanere sem- abilibus facta sunl.
per dcl)et. 54.De peculio clericorum quasi castrensi.
51. Confirmatio priviLcgiorum quoe sacrosaixlis 55. Quod non solumepiscopis, sed etiam sacer-
ecclesiis facta fuerunt. dotibus, liccat vcrbiun pnedicationis proferre.

GAPITULA LIBRI QUINTr

Qui est de juve ct ovdiimtione ac statu Ecclesiurum.

1. Quod Ecclesia una est, licet habeat membra 26. Quod ecclesiarum parochise vel possessiones
diversa. per tricennium «juietc possessoe, inconcusse per-
2. Quod profanus est qui unitatcm non servat maneant.
Ecclesiue. B 27. Quod tricennali posscssionc lerritorii conven-
3. Quod Ecclesia doaius Dei, columba appellatur, lum non adimit
et sponsa, et quod potestatem accepit ligandi et 28. l>e tricennali possessione untra anam provin-
solvendi. ciam.
4. Ut novoe basiliece non eonsecrentur absque 29. Ut oratorium non consecretur absque aucto-
auctoritate sedis aposlolicoe. rilate sedis aposlolicie.
5. Item de eadein rc. 30. Quod sacrilegus est qui sacerdotes Dei inse-
6. Ut publicamissa non fiat in ecclcsia qusesinc quitur, et qui ecclesias depraedatur.
concensu papoe fuit dedicata. 3i. Quod monasteria vcl xenodochia, quae cx
7 De consecranda ecclesia cum solcmni dote, in pecunia pro sacris ordinibus data conslruuntur,
qua fundator nihil proprii juris retincat. mcrcedi non proficiunt sed nocent.
8. Quodnon liceat laicoprseter papam in ccelcsia 82. Qualiter ecclesise pecunia sit servanda.
statucre, id est ordinare quidquam. 33. Quod providendum cst religiosis, ut loca
Ut nullam potestatem staluendi in ecclesia aut
9. commoda habeaul, ne patientes nccessitatem de-
disponcndi de facultatibus ejus habcat laicus. sides fiant.
10. Dc eadem ro. n 34. Quod decimse
tributa sunt egcntium anima-
11. Quod papa liccntiam dat consecrandi eccle- rum.
siam. 35 Qusd decimoo tantum dari plebibus dcbent.
12. Quod papa, cui cura debet csse omninum 36 Ut sacrilegus habeatur qui praadia divinis
cccleiarum, visitationis vicem in ("apuana Ecclesia usibus tradila subtrahit.
alteri cuidam cpiscopo committit. 37. De eadem re. Et quod res ecclesise non pro-
13. De consecratione ecclesiae si altare mo- prioe sed eommunes csse debent.
vetur. 38. Uu propriis usibus non applicetur quod pro
14. Ut altaria in quibus non fucrint reliquise , communi utilitate datur.
destruantur. 39. Quod sacrilcgium est ca retinere quoe sanctis
15. Ut status parochiarum nulla ratione mu- locis reliquunfur.
tetur.
40. De his qui loca sancta infringunf, et aliquid
16. Propter tres causas loca sanctorum commu- inde abstrahunt.
tari possunt. 41. De his qui res alienas vel oblationes ecclc-
17. Quod ligna ecclesioe ad laicorum opus non siasticas rapiunt.
sunt admittcnda. Quod
D 42. licet ecclesiasticis viris alienala ab
18. Dc poenitentia ejus qui ecclcsiam comburit. ecclesiis cum fruetibus suis reposcerc.
19. Ut facultates ecclesiarum triginta annos pos- i3. Quod baptismus
in monastcrio non fiaf.
sessas, stabilos cxinde peVmaneant. 44.Ut res ecclesioe ncmo dare vcl accipere proe-
20. Quod ecelesia quaj apostolicoe proedicationis sumat proeler episcopumvel eum cui hoc commis-
fundamcntanon possidet deserenda est.,
sum est.
21. Ut ecclesiui Arianorum catholicee consecren- 45* Quod si nimia necessitas alicui episcopo in-
tur. cumbit, non tamen debet ecclcsi;v redditus distri-
22. Ut dedicationes ccclesiarum et sacerdotum bucro, nisi primum insinuaveril primati provinciaa.
singulis annis solemniter celebrcntur et si dc ;
4G. Utqui domum Dei violaverit, et indc aliquid
dedicatione ecclesioe dubitatur iterum consecrelur. abstulerit, communione privetur.
23. De eadem re. 17. Utpossessiones ecclesiaanon alienentur, nisi
24. Quod papa duas diceceses uni episcopo com- religiosis clericis vel monasteriis aut peregrinis, et
mittit.
hoc temporaliter.
25. De eade«n re.
 -

INSELMl LUCENSIS EPISCOPl

iS. Quod inim |

'
.')l U Iil A pauperibus
redomption unt. tuendis
10. Ut decimae aon possideantur. I) eadem re.
50. Quod rt'S B8C !, B8C : 1
1
i
i

1 1 ; 1 1
i [lem de eadem re.
.
- n t nisi pro copti vi-. r>7. Ul uon opprimanl
epi6copi subjectoa
M lt qui converti volueril, medietatom rerum ecclesise redditus Beooadum loborum merita divi-

Buarum ecclesiaa c li subjectus est, dimittat, el danlur.

ad monasteriu n v i lat. 68. De eade n re.

52. I t aullus abbas deeimas vel primitfas teneat ti'j. l't : lesiaa non donentur, non commu-
sine auotoritate apostolicn vel episcopi proprii. tentur, uou vendantur, nisi meliorationis pro-
De quodam abbate constituto a papa Gre- spectu.
gorio. 70. l't monasterium noc commutari possit cum
;.;. li Dullum constituatur monasterium sine alio monasterio.
oonsoientia episcopi sui, i I ut omnes monachi 7 1 . Quid episcopo agendum sit, si plures haeredcs
episcopo subjecti sint. contendanl de una ecclesia.
55. Quod non lioeal monasteriaquse sacrats sunt, B 72. De eadem re.
diversoria saeculario Reri. 78. Quod monasterium constructoribus invitenon
;»r>. Ul irritum habeatur si quis res ecclesiae a auferatur.
regihus expetit, et ipse communione privetur. 7i. Quod lieeat in monasterio missam cantari et
51. Si quis ecclesiarum vel xenodochiorum facul- mortuos sepelin.
tates abstulerit, ut uecator pauperum excommuni- 75 Ut ecclesia non consecretur, si corpus in ea
cetur. humatum esso constiterit.
.">s. De libertate monachorum et monasteriorum. 70, De his quidocumenta ecclesiarum supprimunt
50. Ul monasleria releventur a gravamine cleri- aut negant.
corum. 77. l)e traditionibus ccclesiasticis obscrvandis
60. Quod clerici non debent monasteriis prae- qua3 lidei non ofiiciunt.
poni. 7.S. Ut de redditibus ecelesise et antiquis et no-
61. Ut monasterium nullam patiatur calumniam viter acquisitis quartse dcntur.
in his rebua quas quadraginta annos possedit. 79. De dici Dominici observatione.
02. L't episcopi vel ceconomi vel orphanotrophi 80. De esdcm re.
vel xenodochi niliil hasreditarie possideant, nisi
Q 81. De panibus et aliis rebus quie sacris altari-
quod anto ordinationis horani possideant, nisi bus ofieruntur.
quod ante ordinationis horam possederunt. 82. De eadem re.
03. Qui contra pacem ecclesioe sunt, aut rebus 83. Uc constitutis ecclesiaslicis temporis quali-
suisexspolientur, autverberibus csesi exsiliodepu- tate moderamlis.
tentur.
04. Ut de rebus Ecclesiae quatuer portiones fiant,

GAPITULA LIBRI SIXTI,

Qui est de electionc ct ordinatione et de omni potestate sive statu episcoporum.

1. Ut papa incolumi nullus ambiat [papatum et ; 10. De quodam electo in episcopum quembeatus
de electione alterius, si ipse adhuc vivens nihil papa Gregorius reprobavit, etalium feciteligiatque
inde disposucrit. consecravit.
Ut sanctum esse nemo dubitet quem apostoli-
2. 11* Quod vivente Romano vel alio pontifice nullus
caa dignitatis apex juste attollit. electionem praesumat facere.
3. Item de cligendis episcopis, ut puris mentibus 12.Dc electione pontificis.
fiat, et nullum pretium interveniat. 13. Quod invasorem epostolicae sedis liceat car-
4. Ut in electione Homani pontificis nullus im- dinalibus excommunicare et expellere.
pedimentum aliquod faciat. 14.Ut ab ambitione omnes'., cessent, et ille
5. Ut irrita sit omnis clectio episeopi vcl prosby- papa permaneat quem clerus cum concensu populi
teri vel diaconi quce a principibus fit. elegerit.
6. De his qui se a populo electos assevcrant 15. Qui eligendus est episcopus, non sit laicus,
7. Ut extranei non praeponantur his quibeneser- non neophylus, non secundse conjugis aut viduse
vierunt in ecolesiis suis. maritus.
8. Quod non licet populo clcctionem facere epi- 16. Ut ad electionem melropolitani episcopi om-
scoporum.' nes provinciales episcopi conveniant qnod si in :

9. Quod episcoporuui clectio honex favorede1)et duos se diviserint, ille prseponatur qui melioribus
esse, sed ex judicio cautissimi examinis. meritis juvatur.
505 COLLECTIO CANONICA. — LIB. VI 50G

17. Quod principatus qucm sedilio extorsit, aut A i4. Quod ab omni clero et universa turba digoum
ambitus occupavit, et si non moribus, tamen exem- cst eligi cpiscopum cum asscnsu episcoporum pro-
plo inilii est perniciosus. vincialium.
18. Quod grave sibi paral damnum qui suhlimat 45. De ordinc consecrationis summi pontifiris.
indignum cpisoopum. 46. De ordine eonscerationis episcoporuin.
19. Ut longa probatione viam bonam monstrent, 47. Item de ordinatione episooporum, qualiter,
quibus gubernacula Ecclesiae sunt committenda. qua die, qua hora, fieri debeal.
20. Ne quislaioorum principum vel potcntum sc 48. Quod non oportel episcopum a paucioribus
inlerserat electioni vel promotioni episcoporum. quam a tribus episcopis ordinari.
Sl. Ut de aliena Ecclesia cpiscopus non eligatur, 49. Qualiter eonsecrentur episcopi.
nisi dignus in propria non invenialur. 50. Ut prteter conscientiam metropolitani nullus
22. Quod de altera Ecclesia non eligatur episco- ordinet episcopuni, sed nec unus solus.
pus, si in ea dignus invcnitur. ol.Quoties ordinantur antistitcs in principalibus
23. Quod Mediolanensis episcopus jubente papa quatuor scdibus,debent vicissimsynodicasmiltere,
ordinalus est. quibus profiteantur gcneralcs synodos cuslodire.
24. Quod monacbi vel laici nisi per gradus ec- t> 52. Dc auclorilate quatuor conriliorum synodira
clesiae non debeant ad summum sacerdotium per- sancli papse Gregorii.
venire. 53. De ordinatione in Sabbato sancto post ba-
25. Quod nullus Romanus eligatur pontifex nisi ptisma.
unus ex cardinalibus. 54. De ordinatione in Sabbato sancto Paschse ce-
26. Qui sit neophytus et ut lpse ad summos or-
; lebranda.
dincs non prosiliat. 55. Ut electus episeopus, si qua conlradictio in-
27. De laicis qui ambitionis causa tonsurantur, surrexerit, qninque episcopis expurgctur.
et liunl subito sacerdotes. 56. Quod episcopus moriens non debet alium pro
28. Quod secundum proprietatem nominis epi- se tanquam hteredem episcopum constituere.
scopus non est, qui dilexerit pneesse et non pro- 57. De cadem re.
desse. 58. Quod ordinato papa ex communi consensu,
29. Quod miserum est cum fieri magistrum qui quicunqueillosuperstitesubintraverit.profanuserit-
nunquam fuit discipulus. 59. Qui ab unitale Ecclesise recesserit, nec epi-
30. Quod jus ordinalionis debet amittere, qui scopi poteslatem habere potcst nec honorem.
neophytum consecravit improvide. 60. Ut privilegium amitlat, qui permissa abutitur
31. Praeceptum de electione Imolensis episcopi, potestate.
et de consecratione Gumensis. 61. Ne quis invitus ordinetur.
32. Ut in electione Romani pdntificis nullus se 62. Ut perdat vim ordinandi qui illicitas ordina-
audcat interponere, prajtcr ees quos antiqua con- tiones fecerit.
suetudo admittit. Ut ab illicitis ordinationibus abstineatur.
63.

33. De ordinatione episcopi. Ut infer episcopos vel abbates non habeantur

64.

34. Ut omnes suffraganei cujuslibet archicpi- nec audiantur, qui de laicis hanc susceperint di-
scopi ipsum eligant et ordinent. gnitatem, et idem de inferioribus gradibus.
35. Quod non oportet ordinationes episcoporum 65. Ut laicse potestates non preesumant dare ec-
diu diffcrri. clesiasticas dignitates.
36. Quod metropolitanus suos subjectos, et ipsi 66. De sacrificiis episcoporum ,
qui contra Dei

debent illum ordinare. voluntatem tiunt.

37. Quodepiscopum esse non oportet, qui prseter 67. Quod plebs a malo prseposito separare se
conscientiam metropolitani factus est. debet, et alium eligere dignum.
38. Quod non licel turbse electionem facere sa- Ut inter episcopos non habeantur qui nec a
68.

cerdotum. D clcricis sint electi, nec a plebe expetiti, nec cano-

39. Qualis esse debeat qui in episcopum eligen- nice consecrati.

dus est. 69. Ut nullus per ambitum accedat ad episco-

40. Ut eligendus episcopus nihil det aut promit- patum.

tat euiquam. 70. Ut ex laicis non fiant subito sacerdotcs, ne-

41. De episcopo ordinalo, et in parochiam non que per Simoniacam haeresim.

recepto. 71. De eadem re.
4 '2.
Quod dominus papa cujusdam episcopi con- 72. De eadem re.
secrationem ideo distulit, quia uxorem adhuc et 73. Quod ordinati ab haareticis dauipnationem
filios habuit, pcr quos ecclesiastica substantia pe- potius quam consecrationem accipiunt.
riclitari solet. 74. De eadcm rc. Et ut alioe mulicres cum sa-
43. Eruditio quid episcopum ordinatum oporteat cerdotibus non liabilcnt nisi quas canones permit-
facere. lunt.
 S INSELMl LUCENSIS EPISCOPI. 508

Quod non aolum a inun re pe uniaa, -•• i

et a A 103. UtEcclesianon judiceturi .po,

munere obai quii ol lin 'esi quisi utusl t fugial ad aliain. \

76 utilitatiscau a fuerit mutandus, nonpei gat.

largitur 104. Quod non oporte episcopum vel reliquos

71. Qui '•

mtra ihytorum h ordines demigrare.
Min vehementer non arserit, partem habebii cum Q •
in civitatibus quibus olim primi fla-
I

illis a quibus incepit. minea erant, primates el patriarchas •--•• sanctua

De damnatione eorum qui donum Dei emunl Petrus prmcepit, in quibus archiflamines arcliiepi-
vel vendunt. soopi essent.
79. De damnatione hreresis Simoniai 106. De eadem re.

BO. I t ni^ qui perpeounias dederit vel accepe- |ii7. Quod provincia est quae habet decem vel

ril sacrum ordinem, a gradu suo decidat. undecim eivitateR cum episcopis, ei unum rej
si. Quod nonoportef episcopos autquemlibel ex 108. I fl metropolitani suas provincias gubernent,
clero per pecuniaa ordinari. Balva tamen apostolica auctoritate.
89. Sicui sa tos ordines, ita el pallium, neque 109. Quod primates
majoribusurbibusdebeant in

per gi*atiam vel preces dari oportet. B esse, ubi gentilesolimsuosproptermajoranegotia

88. Ut pro ordinatione vel usu p.-illii, seu char- primates appellabant.
tarum atque paslelli, nihil commodi detur. 110. Ul episcopi ad comitatum non vadant, nisi
84. Ul si quis metropolitanus intra tres menses formatam a Romana Eccleeia accipiant.
consecrationis suse ad fidem suam exponendam pal- 111. Ut nullus e iscopus ad comitatum pergat,
liumque suscipiendum ad sedem apostolicam non nisi vocatus a religiosis imperatoribus.
miserit, commissa sibi careal dignitate. 11-2. Ut qui in <'anali sunt episcopi, cuntes ad
85. Ut honor pallii nisi exig%ntibus causarum comitatum sollicite discutiant.
meritis fortiterque postulanti dari non debeat. 113. De episcopo Sereno invite ad comitalum
86. Quod cum usu pallii semperaliqua privilegia pro facti inhumanitate ducto.
sunt concedenda ab apostolico. 114. Item ul episcopi ad comitatum non profi-
87. Quod archiepiscopi non debent uti pallio nisi ciscanturnisi consulto apostolico.
in missis. 1 15. Ul nemosulijectusregukeecclesiasticaeadeat
88. Ne absque licentia sedis apostolicieepiscopus imperatorem, nisi eum consilio metropolitani vel
vel diaconus utatur dalmaticis. reliquorum episcoporum.
Ue auctoritato Arelatensis episcopi.
89. C 16. Incipit epistola formata n trecentis decem ct
1

Quod tanluin intva missarum solemnia pallio

90. octo episcopis, et Atlico Oonstantinopalitanae urbis
utendum sit. episcopo edita. De litteris formatarum.
91. Quod sanctus Gregorius electionem cpiscopi 117. Ne quis episcopus ordinet aut retincat vel
affirmat, elpallium dat. judicet clericum alterius absquc ejus voluntate.
92. l)e eadem re. Ul nullus episcopus de alterius parocbia se
118.
93. Quod paliium non debel cuiquam dari, nisi quidquam intromittat nisi rogatus.
post consuetarn fidei professionem. 119. De eadem rc.
94. Quod mutaliones episcoporum communi con- 120. De eadem re.
silio et utilitate per apostolicam auctoritatem lieri J"21 Utepiscopus nonleviter cuiquam dimissouias
possunt. faciat litteras.
95. Quod sacerdolcs ad ecclesias cupiditatis gra- 122. Ne universalis quisquam vocetur.
migrarenon debent.
ti;i 1"23. De cadem re.
Quod si episcopus, despecla civitale sua, ad
96. 1°24. Quod papa episcopum damnatum possit re-
majorem migraverit, careat tam propria quam stituere.
aliena. t-v 125. Ut episcopi secundum ordinationis suae
97. Quod causa necessitatis aut utilitalis mutalio- tempus sedeant in concilio et subscribant.
nes episcoporum fieri possunt. 126. Ut nullus praesumat ea qua3 sibi non sunt
98. Quod episeopalis sedes ad alium ejusdem concessa.
dieecesis locum necessitatis causa transponatur. 127. Quod doctor vel pastor si a fide exorbitave-
99. De expulso episcopo in alia Ecclesia incardi- rit, a fidelibus corrigendus erit.
nato, et de vitandis ordinationibus illicitis. 128. Quodsaepe pastores Ecclesite depravantur,
Quod papa duos episcopatus redigere possit
100. utmagis corruant qui sequuntur.
in unum. 129. Quod magis proficimus communibus et alter-
101. Quod episeopus propria voluntale in aliam nisorationibus quam privatis et singularibus.
civitatem mutatus debet reinoveri, et alius ibiordi- 130. Ut imperitis et rudibus Ecclesia uon com-
nari. mittatur regenda.
10-2. Quod episcopo non licet dimittere ecclesiam 131. Ut episcopi sacrificantes secum habeant
suam, sicirt nec marito uxorem.
1509 COLLECTIO CANONICA. - LIB. VI. 510

itosles in solcmnibus diebus diaconos septcm vcl \ 159. Ut res ecclesise in sua pote ttate habeal epi-
octo. sco|>ii>, el per presbyteros ac diaconos dispenset.
132. Ut episcopi sempcr secum habcant tcstes 160. lil si episcopus res habeal proprlas, cui
sacerdctes et levitas. vuli dereliuquat, non autcm res ecclesiae.
133. Ut clerici vel electi monachi cubiculares 161. Quod si presbyteri, cutn cpiscopus non est,
sint cpiscopi. de rchus ecclesiee quid vendiderint, ad ccclcsiam
134. Ut clerici Ecclesia habeos cpiscopuin, lia- revocetur.
beat et cecononum. 162. Ut episcopus dispensandi res ecclesiasticas
135.Qnod episcopus non debet pravos homines habcat poteslatem, cl eamnon committatdomesticis
in sua societate habere. aut propinquis vel fratribus suis.
136. Ut omnis episcopus suum habcat vicedomi- 163. Quod Syracusanus ct caeteri Sicilise episcopi
num : aut si ipse neglexerit,clerus eligat unum. a quolibct dioacesis snoe prcsbytero nunquam ultra
137. Ut episcopus res Ecclesise saecularibus viris duos solidos cathedratici nomine acciperedcbeant.
non committat. 161. Ut nullus saccrdotum rem tiluli sui usur-
138. Ut res Ecclesiae stecularibus non commit- pare proesumat.
tantur. n 165. Ut non liceat episcopo a saccrdote vcl alio
139. Quod episcopalis dignitas ab ea civitatc clerico vel a sanctis locis ultra stalula Patrum
subtrahitur, quae proprium opiscopum interemit. quidquam exigere.
140. De tribus personis, pastoris, mercenarii, et 166. Quod non dehent episcopi a suis clericis vel
furis. monachis aliquam pecuniam turpis lucri gratia
141. Quodex adulterio nati ad sacerdotium
filii exigere.
possunt promoveri. 167. Quod non licet episcopo rcs in episcopatu
112. Quod bigamus aut concubinam habcns non acquisitas alienare, sed quas antca habucrit, cui
potest esse episcopus, nec presbyter, nec diaconus vult judicare.
nec cajtera. 168. Quod non licet cpiscopo cimelia vel vasa
143. Quod excelsse sedes cpiscoporum signifi- sancta vcl C33tera aiienare, nisi pro redemptione
cant speeulationem ct potestatem ipsorum. captivorum.
144. Quod valde timenda est sententia episcopi, 160. Ut per singulos gradns ad ordinem suum
licet injusta et non communicandum quibus ipse
; ascendat episcopus.
non communicat. 170. De Marcellino papa, qui coactus thurifica-
145. Quod pastores placere non possunt lupis vit, et postea martyr factus est.
pariter et gregibus. 171. Ut omni die Dominico et nalalitiis martyrum
116. Quod inferiorum culpse ad ncgligentcs re- Gloria in excelsis cantetur.
ctores maxime referuntur. 172. Ut presbyteri simul cum papa canonem in
147. Ut sacerdotes et ministri altaris saecularibus festis dicant.
curis abstineant. 173. De benedictione chrismatis ot sacri olei.
148. Ut destruatur quod illicile commissum est. 174. Quod non licet episcopo abcsse pertres se-
149. Quod Christiani principcs debcnt episcopis ptimanas ah Ecclesia sua.
caput subderc, non de eorum capitibus judicare. 175. Quod non licet alicui relicta principali ca-
150. Quod petendum est auxillium ab imperatore thcdra ad aliquam in dicecesi ecclesiam se conferre.
quando fuerit necesse. 176. Ut episcopus in ssecularibus causis non oc-
151. De sacramento synodali. cupetur.
152. De sacramcnto episcoporum a schismate 177. Dc eadem re.
redeuntium ad catholicam unitatem. 178. Quod episcopus negligens non debel csse,
153. Quod Leo episcopus se de quodam sinistro sed studiosus circa filios et pauperes.

rumore sacramento ad beati Petri sanctissimum 179. Quod metropolitanus nihil extra parochiam
corpus expurgavrt. D suam agat.
154. De fide sanclorum Patium in Ecclesia ser- 180. Quod solus cpiscopus diaconum vel presby-
vanda. terum deponere non potest.
155. Ut episcopi, qui apostolicae sedis ordina- 181. De his qui in plebes irruunt, quas ad se
tioni subjaccnt annue Idibus Maii sanctorum
, pertincre putant.
apostolorum Pctriet Pauli liminibusprcesententur. 182. Quod papa? primum colobiis usi sunt, qiue
156. Quod beatus Gregorius se dicit non reco- postea in dalmaticas commutata sunt.
gnoscere qui canones nolunt custodire, arguens 183. Quod non licet episcopo vcl abbati res ec-
negtigentiam. clesiae principibus tribuere, aut propinquis nisi ut
157. Quod episcopi ad saecularia negotia non or- paupcribus.
dinantur, sed laici haec curare debent. 18L Quod non licet episcopis vel cloricis claris «

158. Quod episcopus, presbyter et diaconus pec- vestibus ornari.

cantes fideles verberare non debent. 185. Quod nihil facilius, sed apud Deum damna-
 1 .

,11 s ANSELMl LUCENSIS EPISCOPl •'.12

lnliiis, i|n i iii iDclum li m oes ^ 1!'"'. Ul in Ecclesia prseter canonicas Scriplurai
agantui ,
- vero secundum Deum, aihil difficil us nihil legatur.

ac beatius. 196. De plebibus qui nunquam episcopos habue-

Quod 1"> ii principoa e tclesias l bont eedifi- r.nt.

oare, 1 des tueri et bonorare. De lns qui in aliena Ecclesia vel provin
\\>~.

1ST. De eadem re. audent ordinea efficere.

lsH. Quod episcopi ad judices saecularos non de- 198, Quod bis in anno episcopi in provincia con-

benl confugere. gregentur quo metropolitanus voluerit.

Ut laicus episcopum sub digna custodiadi- 1!'!». l)e episcopo ad Ecclesiam sibi commissam
189.
rigat (6 ire nolente.

190. l't schismalici per publicas potestates re- : Si opiscopus infirmus fuerit, qualiter alins
i.

primantur. ei succedere pos>it.

191. De falsis ot apocryphis libris ut inusu lec- 201. Tt episcopi quotie.s ad consignandos infan-
lionis non habeantur. graves non existant.
tes egrediuntur, subjectis suis
192. Qui lil)i siut legendi.
i 202. Epislola Urbani papae secundi comprobans
!-
193. Ouod ideo non recipiendi quilibet apocryphi ecclesiarum emptorc lores esse Simonia-
'

libri. cos, et quod missie sceleralorum sacerdotum sinl

194. De brevi annexu Hbrorum in canonc san- respuendte.
ctarum Sripturarurn receptorum.

CAPITILA UBRI SEPTIMI,

Qai est de ordinatioae presbyteroram, diacoaoram, et reliqaoram ordinum.

1. Quodcommuniteromnibus vivendum cst, ma- 17. De his qui ad sacros ordines non dehcnt pro-
xime his i[ui Deo irreprehcnsibiliter militare cu- moveri.
piunt. 18. Quod pcenitentes, quamvis peccato sint mun-
2. l)o interpretatione vocabuli quod cst clivicus, datj, clericatus tamen honorem adipisci non pos-
etquod Dominus pars clericorum est, et quod i[>si sint

de soitc sunt Domini. 19. Quod venia poenitentibus bigamis et vidua-

8. De communi vita clericoram, et eorum qui se rum maritis ita olim esf concessa, uttales ultra non
continere non possunt. promoverentur.
i. Hem de communi vita clericorum,et quod res 20. Ut qvi invitus ad agendam pcenitentiam in
ecclesiie in alios usus quam ecclesiasticos conveiti '-'
monasterium mittitur, ad sacerdotium pervenirc
non dchent. non permittatur.
5. De clauslris cL officinis clericorum. 21. Ut transmarinum hominem ncmo ad clerica-
6. Quod clericis communiter viventibus proprium tum suscipiat, nisi sub quinque cpiscoporum testi-
hahere non licet. moniis.
7. De diaconis et religiosis personis, ut canonice 22. Ut nullus ex pcenitentibus clericus ordinetur.
vivant. 23. Quod incogniti et peregriniad sacros ordines
8. Quod adolescentesin clero positi [irohatissimo non suscipianlur.
seniori deputenlur. 21. De his qui ad sacros ordines pcrvenire non
9. De quihus laicis quis non possitad clericatum possunt.
pervenire. Ut nullus episcopus alterius servum, nolente
25.
viduam duxerit uxorem seu ante hap-
10. l't qui domino suo, promoveal.
tismum seu post baptismum, clericus non fiat. 26. De mancipiis non ordinandis aut si ordi- ;

11. Ut bigamus clericus non fiat. nentur, suis dominis restituantur.

12. Ut pconitens clericus non fiat. D 27. De eadem re.
13. Ut clericus nee viduam nec ejectam ducat 28. Qui sint poenitentes, et ad quos ordines per-
uxorem. venire possint.
14. Ut qui uxorem virginem non duxerit, ad sa- 29. Ut nullus laicus nisi per distinctos gradus ad
cros ordines non aspiret. presbyteratum ascendat.
15. Ut inscii litterarum vel membris truncati sive 30. Ut nullus laicus ad sacrumordinem assuma-
poenitentes ad sacros ordines non aspircnt. tur, omissis clericis qui ministrarunt ,jam Dominicis
16. Ut hi qui baptizati vel rebaplizati sunt extra castris.
catholicam Ecclesiam, ad sacros ordines nonacce- 31. Qui laici ad clericatum possint promoveri.
dant. 32. Quod is qui membrum sibi volens abscidit,ad

(6) Agitur in textu de pseudoepiscopo ad sedem apostolicam dirigendo.

 >13 COLLECTIO CANONICA. LIB. VII 514

:lericatum admitti non debet ; si easu eveneril, non A 68. Quod Dconon voce tanlmnsed corde canlan-
prohibetur. diun cst in ecclesia.
33.De eunnchis et qui se ipsos absciderunt. 69. De mnisterio diaeonorum , sine quibus fca-
34.Quod presbyteripost susccptumordinemcasu cerdolcs nomen liabenl, oflicium non habent.
corporc debilitato, ordinem suum amittere non de- 70. Quod quidam nccessilate diaconus factus
bent. csl, <£u post mortuam uxorem lilios habuorat de
i

85. Ut qui proeter foi mas canonum vcncril adsa- ancilla.

cerdotium, ipse et ordinator ejus honore privetur. 71. II, diaconi calciati compagis non procedaut.
36. Quod non neophvlum vel laicum incon-
licet 7'2. I)e archidiacono qucm suus cpiscopus voluit
siderate presbyterum vel diaconum ordinari. callide promovendo deponcre.
31. Ut non fiant ordinationcs illicitae. 73. Quod archidiaeoni res ecclesiffi dcl)ent arc-
38. Utordinatioprcsbytcrorum vellevitarmhcon- tius custodire.
gruo tempore solemniter tiat. 74. Quod vicedomino episcopium est commitlcn-
39. Ut in principio Dominicae noctis fiant sacri dum.
ordines, sive manc, eodem die continuato jejunio. 75. Quod Ilomana Eeelesia ordinalus, indcul-
in
40. De presbylerorum et diaconorum ordinalio- r> terius egrcdi non debct.
nibus certis cclebrandis temporibus. 76. De quodam qucm fecit sanctus Gregorius
41. Quod pueri ad sacros non admiltantur ordi- acolylhum, ct rcmisit cum ad obsequcndum epi-
nes, et nulla sit in ordinalione venalitas. scopo suo.
42. Quod per gradus singulos debcnl a minimo 77. Quod papa possit coneedere clcricos unius
ascendere qui volunt in Ecclesia militare. Ecclesiae in alia ordinari.
43. Per quae tempora ct per quos gradus ascen- 78. Quid ab episcopo, quid a presbylcro, quid a
dendum sit ab infantia usquc ad summum sacer- diacono suscipi debeat.
dotinum. 79. Quod septem diaconi, et totidem snbdiaconi
44. De eadem rc. per civitatcm Homanam ordinati sunt.
45. De ordine consecrationis ecclesiasticorem 80. De septcm subdiaconis qui scptcm notariis
ordinum. imminerent.
46. Dc eodem. 81. Quod regiones, sicut in urbe Homa, per sin-
47. Quod presbyter et diaconus ab uno lantum gulas urbes diaconis dividantur.
episcopo ordinantur. 82. Quod diaconus in sinistro humcro stolam gc-
48. Qualiter psalmisla, id est cantor, ordinelur. stare debet.
49. De ordinatione osliarii. C 83. Quod non debet diaconus in presbyterio se-
50. De ordinatione lectoris. dere cum divina celebrantu«', nequc corpusDomini
51. De ordinatione exorcistee. praerogare presbytero praesente.
52. De ordinatione acolythi. 84. Quod subdiaconus orario non utatur, nec ho-
53. Dc ordinalione subdiaconi. stiam derelinquat.
54. De ordinatione diaconi. 85 Quod lectores et cantores orariis non utan-
55. De ordinatione presbyteri. tur.
56. Ut diaconi suum scrvent ordinem, et officiis 86. Quod prcsbytcri majores sunt diaconis, et
presbyterorum se non implicent. quod olim id presbyter quod episoopus (7).

57. De ordine et offtcio diaconorum. 87. Quod sccundum canonica instituta inqui-

58. Quod presbyterisdiaconi, et diaconis sequen- rcnda est ordinandi presbyteri

vita et quod in ;

tes clerici honorcm debent exhibere. omni ecclesia nccessarius est presbyter et mi-

59. Dc obedientia diaconorum crga prcsbyteros. nister.

60. Ut diaconuseucharistiam presbyteris submi- 88. Ut personae promovendse diligentcr inqniran-
nistret. tur, et presbyteri semper recitent nomina aposto-
61. Ut diaconus jubcnte presbytero sedeat. D lici et ordinaloris sui.
62. Ut diaconus coram presbytero sedeat. 89. Quo setatis tempore presbyterum conveniat
63. Ut diaconus tempore tantum officii alba in- ordinari.
duatur. 90. De eorum promissionc qui ad gradus cccle-
64. Ut minores ordines majoribus sinl subjecti. siasticos promovcntur.
65. Cuod diaconi quasi oculi sunt episcopi, qui 91. Quod sacerdotes non propter tetatem sed pro-
circumlustrare debent ecclesiam, doccre laicos. et pter sapientiam presbyteri dicuntur.
66. Quod in unaquaque debent esse se-
civitate 92 Quod si diaconi nolunt in presbyterii gradum
ptem diaeoni qui custodiant episcopum. promoveri, de acolythis et subdiaconis qu: sunt
67. Quod ministri sacri altaris cantarc non de- idonei ordinentur, et illis honore atque commodo
beant, sed prsedicationi et eleemosynis vacare. prseferantur.

(7) Nihil affertur ab Anselmo in textunisi Hiero- caverint, et episcopatus nucessitatem atque excel-
nymi celebris epistola ad Evangelum (ed. Vallars. lentiam supra presbyteratum asseruerint , haud
n. 146) quam cum doclissimi homines ssepe expli- opus est hic diutius disputare.
 I
S. ANSELMl LUCENSIS Kl'l «
<»|>|

De oleric qui aon nbtemperaal Buis episoo- A Bciunt, et populum benedicere ac prsedicare |ios-

pis, dum volunl eoe promo\ ei sllllt.

94. Quod reoonsecrari nullus possit. 193. I t episcopi clericos, et clerici houorentepi-
I aemo absolute (8 ordinetur.
t BCOpOS.
'.iii. Quod preabyter in qua Ecclesia ordinatusesl 124. Qualiler episcopi elpresbyteri ligare acsol-
permanere debet. vere debeant.
91. De ois qui in ecclesiis quibus proveoti sunt 125. Quod clerici monacbia praaslant.
minime perdurant. 12ti. Quodnon licet missas cantare nisi in lo

98. Ut in duarum civitatum ecclesiis nullus clc- sacratis.

ricua consoribatur. 127. De eadem re.
99. Quod mmime clericos transmigrare oportct. 126. Ul presbyter minus quamcum duobus mia«
100. Ul clericusnon connumereturinduabusec- sam non celebret.
clesiis. 121). Quod solum sacrati saeerdotesdchent mi
lol. Ut Bingula ecolesiarum officia singuliscom- cantare, el nonnisi in loco sacrato.
mittantur personis. 180. Quod presbyteri soli non debent missas can-
102. U. clerici nihil praeter proprii officii liccn-
g laie nec iu qU0 libet loco.
tiam agant. 181. l't si presbyter incceptum non potest im-
108. Quod >'\ monachis presbyteri in ecclesia plere officium, alius pro eo presbyter exples
possint ordinari. 132. Ut preetcr Domini saccrdotes nullus audeat
Quod presbyteri ordinati ab his de quibus
104. praedicare.
dubium estan episcopi essent, a catholico ordinen-
183. Quod preshyteri qui henc prassunt, duplici
tui- si utiles suul.
honore digni haheantur.
105. Quod non debent sacerdoLes sinc sacerdo-
134. Ul presbyteri et levilae cum uxorihus suis
tali ornatu extra domos apparere.
non misceantur.
100. Quod presbyteri parochiae dum ordinan-
tur, libelium offlcialem a suo sacerdote accipere
De subintroductis mulieribus.
185.

debent.
136.Quod sacerdotes cum mulieribus non hahi-
tent praeter quas cononum censura permittit.
107. Quod inaxime sacerdotibus vitanda esl ma-
137. Quod lex contineutiae eadem est altaris mi-
tererrorum ignorantia.
nistris quae episcopis atque presbyteris.
Quod oporlet preshyterum vel diaconum,
108.
quando pcr parochias constituitur, professionem 138. Quod nec habitarc cum mulierihus diaconi
facere castitatis.
C dehent.
109. Quod intolerabilis est inscientia in sacerdo-
139. Quod suhdiaconi carnale conjugium habere
tihus. non dcbent.
140. Dc eadem re.
110. Quod nulli sacerdotum licct canones igno-
rare. 141. Ut clerici soli ad feminarum tabernacula

111. Qui lihri saccrdolibus necessario sint di- non accedant, nec confahulentur cum eis soli.
scendi. 142. L't concubinie clericoruni venumdentur, cle-

112. De precihus et orationibus. ricis vero pcenitentia imponatur.

143. Ut in clericorum domibus mulieresnon ha-
113. l)e prsefationibus quas tcnet Ecclesia Ho-
mana. bitent, praster quos synodus Nicsena permittit.

114. Quod nullus alterius parochiae terminos aut 144.Ut clerici ad pubertatem venerint, aut con-
jus invadat. jugium, aut castitatcm profiteantur.
115. Quod Simoniacus ost qui ordinem emit, ct 145. Ut clerici vel continentes ad virgines vel

ab ordine sui officii submoveri debet. viduas soli non accedant.

116. De iis quihus chorepiscopi et presbyteri di- 146. Quod major a minore non debet benedici.
stantab episcopis. --* 147. Quod non est quaerendum quis praedicet,
117. Ut fihorepiscopi dc ofiicio quod ad summos sed quem quisque prsedicet.
sacerdotes pertinet aihil prsesumant. 148. Quod prajpositi sua qucerentes, mereenarii
118. Ut preshyteri ad episcopale officium nou sunt.
aspirent. 1 19. quae episcopi vel 'presbyteri
Quod omnia
119. De eadem re. vel quicunque clerici in qualibet ecclesia ordinati
120. Ut preshytcri baptizatos chrismate tangant adquisierunt, debcnt esse ejusdem ecclesiae.
in tVontc ubi episcopi dcsunt. 150. Ut clcrici res ecclesise non vendant nescien-
121. Quod idcm olim episcopusqui preshyter (9). tihusepiscopis,nccepiscopiinconsulti9presbyteris.
122. Quon prcsbyteri qui Ghristi corpus per- 151. Quod sacerdotes cupidi non debent esse.

(8) Nempe sine titulo speciali seu assignationo tissimum Hieronymi locum ex Commentario in
ad certum ministerium, ut est in textu. Epist. Pauli ad Titum i, 5.
(9) Nihil aliud recilat in textu Anselmus nisi no-
 »17 COLLECTK) CANONICA. - LIB. VII. 518

152. Quod clerious nee por aliura fenus altem- A 180. II eontentiosi manachi etiam a laicis eon-
ptare debet. stringantur.
153. Quod clerici non sinl conductores vel ne 181. l)e olericis monachorum appetentibus pro-
iatores. positum.
154. l't clerici usurara non accipiant, 182. Ut serviles personsa in monasteriis non te-
155. Quod clerici debent papse intimare, si vide- neantur extra voluntatem dominorum suorum.
'int,episcopum suuracontra ipsius praeccptum age- 183. Quod conversi in monasteriis antebiennium
i-e, aut dampnum in ecclesia. non tonsurentur.
156. Ut clerici si viderint cpiscopumvcl presby- 184. Quod eum aliquis lit monachus, omnes res
lerum seu diaconum excedere statuta Romanipon- jmis mohasterii fiunt.
tificis, ipsi debeant indicare. 185. Ut monachi commatres sibi non faciant.
157. Quod oportct presbyteros et diaconos soire 186.Ut monasteria nemo perturbet, sed epis-
omnia quse sunt Ecclesise. copo causas ulilitatesquc eoium"
loei illius curse sil

158. Quod sacerdotcs cseterique lidclcs in eccle- disponere,

sia non sedeant quando evangelia leguntur. 187. Ut clerici negoliis saeoularibus non Uligon-
159. Ue clericis superbientibus contra episcopum tur, neque ad tutelam vel curam ullo modo uomi-
B
suum, et ut monaslcrium conditiones episcopo red- nentur.
dal quas Pundator tempore consecrationis disposuit. 188. Quod diaeoni et presbyteri nonnisi certo,
160. L"t nemo ex ordine clericorum intret in cu- cseteri vero clerici omni lempore ordinantur.
riam. 189. De clericis arma sementibus.
161. Ut clericus suiepiscopiinsidiatorcuriaelra- 190. Quod episcopo prsesente vel presbyteris ur-
datur. bis, in ecelesia civitatis presbytoris ruris offerre
162. Ut cleriei, praeter Romanos, mappulis non non licct.

utantur. 191. Ut ecclesia per saecularem dignilatem non

163. Xe quis clericum alicujus episcopi illo \a- obtineatur.
viti» suscipiat. 192. De rerum venditione, quse ex consecralione
164. Quod non oportel peregrinos clericos sinc proveniunt.
oommeiulatitiis ministrare. 193. Quod missa a lalibus nequeat eelebrari.
105. Ut clerici scurriles abjiciantur. 194. De (nou) ordinato si ordines sibi usurpaverit.
106. Siquis potentium quemlibet exspoliaveril, et 195. De clericisquiad sseculariajudicia Iranseunl.
admonente episcopo non reddiderit, excommunice- 196. Ut clericiprsefecti vel ordinati in parochiis,
tur. L monasteriis, alque martyriis, in proprii episcopi
167. De jejunio clericorum ante Pascha, et de maneant potestate.
missa in nocte Nativilalis Domini. 197. Dc his qui de propria parochia ad aliam,
168. I)etempore Quadragesimae. deinde omnino demigrant.
169. Quibus temporibus anni temporalia cele- 198. De his quipropositum monachi reliqucrnnt.
brentur. 199. Ut non liceat personam ecclesiasticam ad
170. Quod quisque pro suis mortuis vereGbris- testimonium dicendum pulsari.
tianis offerat oblationes, eorumque presbyter faciat 2U0. De his qui viduam aut dimissam duxerint,
memoriam. vel homicidio consenserint.
ni.QuarediesiiijVii^xxx.promortuiscelebrentur. 201. De virginibus consecrandis.
172. Quibus clefunctis sacrificia vel oblationes 202. De viduis ab episcopis non velandis.
prosint viventium. 203. De volis monachorum ac virginum prsava-
173. Quod non sit nimium de amieis mortuis con- ricatis.
tristandum. 204. De clericis velmonachis non manentibusin
174. Ut episcopia vel monasteria non nemo iiat suo proposito.
communia diversoria. U 205. Quod juvenculae abbatissae non fiant, et
175. Quod presbyteri et diaconi non debent mo- virgo nonnisi sexagenaria veletur.
nasteriis praeesse nisi vilam mutaverint. 206. Quod sacratae Dco feminse vel monachae
176. Ut
monasterio abbas non alius eligatur,
in sacra vasa vel sacratas pallas contingere non de-
nisi qui dignis sit actibus et moribus. bent, nec inccnsum circum altare deferre.
177. Ut si quis in monasterio converti voluerit, 207. Ut oblatio ab omnibus fiat Dcminicis diebus.
prius d.ligenter probetur. 208. De oblatione et pace.
178. Quod pro suo arbitrio non debenl monaehi 209. De panibus benedicendis.
expellere aut oruinare sibi abbates. Incipiunt capitula PlacentinaD synodi quae eele-
179. Quod paterna devotio vel propria confessio brata est a domino papa Urbano secundo (10).
monachum facit. Sunt autem capitula xx.

(10 - Urbani II pontificatum obitu S. Anselmi tum addita queedam fuisse Anselmi codicibus, id
posteriorem fuisse seimus. Sedjamdiuestexplora- quodscriptura? quoquedifferentia saapedemonstrat.
 S. A.NSELM1 LUCENSIS EPIS< OPl.

GAITITLA LIBBI OCTAYl

est de lapsia.

1 . I t qui ex olero lapsi fuerint, paoperriminis mo« " BO. I t r\ sacris ordinibus lapsi, ad sacrum mi-
aaateriis ubi peniteaftt tradantur ipsi et res ipso- nisterium nec posl posnitentiam revocentnr.
rum; aut ai parentes habeant, ipsi rea accipiant, 21. I t presbytcr qui, postquam deposilus est,

o Bafflcientiam eifl provideant. missara celebraverit, communione corporis et san-

! \ quibua offlciis 8e ministri altaris contini ant, guinis Domini u.sque ad obilus sui diem privelw.
si post ordinem cum suifl uxoribus miscentur, qui- 52. Dc diacono et presbylero lapsis, ut ad sa*

!ms\ e atantur. ordines amplius non redeant, et subdiaconi I

;t. Quod nemo pust pmnitentiam sit elericus, ii- inler laicoa communionem habeant.
gore diseiplinee non indulgentise desperatione sta- 2.'5. De episcoporum carnis munditia.
tutum est. 24. De his qui ab hseresi ad Ecclesiam rever-
i. viduarum mariti et numerosa habentes
li tunlur.
eonjugia ab omuibus ecclesiastieis offlciis arceantur. 25. I t in loco lapsi episcopi alius reslituatur.
... eadem re.
I)e 26. Quod presbyter post lapsum in sacro ordine
('). Quud papa Siricius poenitentibus, bigamis, et nec permanere nee revocari potest.
viduarum maritis gradus quos tunc habebant con- B 27. Quomodo hi qui injuste dcpositi sunt, ab
cessit, praBcipiens ne ultra tales promoverentur. episcopis coram altari debeant restaurari.
7. Quod episcopi vel sequentes gradus sacra my-
T
28. L t tomere quis non communicct lapsis.
steria contrectantes, si se ab uxoribus non conti- 29. I)e lapsis, quibus propter pcenitentiam ct

nent, ab ecclesiastico officio removeantur. manus impositionem , communio periclitantibus

8. Quod sacerdotes et levitaa suis uxoribus non concedebatur.
misceantur, quia quotidiano minisleriooccupantur. 30. Quod vigor antiquitalis servelur in lapsis
9. Ut clerici cxcommunicentur qui se post ter- usque ad auctoritatem et consilium papaa.
tiam admonilionem non continent. 31 De his qui ex fuga comprehensi sunt, et per
10. De damnalione incontinentis presbyteri. vim pagani ritus aliquid protulcrunt, ut a commu-
11. De bis qui ad presbylerium promoventur, et nione non moveantur.
ante ordinationem peccatorum sibi sunt conscii. 32. Qui a melioribus quae deliberant succumbunl,
12. Quod episcopi fornicantcs deponendi sunt. coram oculis Dei ceciderunt.
13. De his qui adhonorem presbyterii sino exa- Quod plurimuin possunt pro lapsis merita
33.
minatione provecti sunt. C sanctorum, praesertim cum dies judicii venerit.
14. Quod liceat episcopo vel presbytero seu qui 3i. Ut clerici Donatistarum in suis honoribus
iu clero est, expurgare se, si testes defuerint. suscipiantur.
15. l't presbyteri qui se expurgare de fornica- 35. Ut lapsi ad suum ordinem non rcvocentur.
tione non possunt, a ministerio moveantur. 36. Ut hi qui pro deserenda accusatione sacros
i6. Ut conspiratores adversus episcopos suos acceperunt ordines, eisdem privcntur ordinibus.
ab omni gradu removcantur. 31. Qui reparari possint post lapsum, et qui mi-
17. Ut qui calumniam vcl insidias vel convicia nime.
suo episcopo intulerit, depositus curise tradatur. 38. De clericis qui sine consultu episcopi sui
18. Quod clcricus vel monachus si conspirave- uxores duxerunt.
rit, vel calumniam episcopis, vel clericis machina- 39. Quomodo recipi debeant qui prasvaricati sunt,
tus fuerit, proprio cadai gradu. cum ad Ecclesiam redeunt.
19. De clericis in hseresim lapsis et postea con-
versis.

(UPITULA LIBRI NOINI.

Qui est de sacramentis.

Ut in sacramentorum oblationibus nihil offe-

1.
D 1.Quod ad hoc ccelestem cibum sumere debe
i.__
_• -i _.: .i
• • „_..„
ut in no_.n_i.v_
mus, .,( Inaine qui
carnem ipsius,
;.-. rtni c.aro nnstra factus
oarct nostra factU
ratur nisi panis et vinum aqua mixtum.
•

2. Ut sacrificium altaris in puro lineo panno ab est, transeamus.

episcopo sacrato celebretur. 8. Quod caro Domini vere est cibus, et sanguis

3. Ut Deo celebrelur.
a jejunis sacrificium vere est potus.
4. Quod ncc vinum solum nec aqua sola in ca- 9. Quod Ghristi corpus ideo edimus, ut vitse
lice offerri debet. seternse participes esse possinius.
5. Unde calix Domini finri debeat. 10. De bis quibus omnibus Dominicis communi-
6. Qnod non hominis consueludinem sed Dei care licet diebus.

oporteat sequi voluntatem. 11. De eadem re.

 .

521 COLLECTIO CANONICA. LIB. IX J22

12. Quod ilum Dominicum sacramenlum malus A 30. Qaod ci sacramenta

haarel ol Scripturae ha-

acceperit, tamen illud malum non efficit. bent ad non ad alutem,

a

18. Ut non liai prseter Pascha el Pen-

l):i]iiisnia 40. Quod si per vim sacramenti remissio lit .

tecoslcn, nisi cogente oecessitate. catorum, sicul avaru6 ita el si per mc- ;

li. Quod legitima tempora baptizandi sun^prse- ritum, oec avarus, nec haereticus
fixa, iil esf Pascha et Pentecoste. 41. Quod mali sacramentum Christi maculare
15. Quod juxla apostolicam sedem in Epiphania non possunt.
baplizandum non cst. 42. Quod sacramenla Dei ubique recta sunt.

10. Uc redditione baptizandorum. i'l. Quod sacramentum apud hcereticoe haberiet

11. Quod dum tcrtio baptizatus mergitur, tridua- dari potcst, cffcctus vero sacramenti minime.
nte sepullune sacramentum signatur. i\. De eadem re.

18. Ut ad suscipiendum de baptismo infantem 45. Quod parricidalibus manibus se sacra mys-
unus tantum accedat. teria subtrahunt.

19. Quod catechumcno et in baptismo et in con- Ui. Quod non ita nocet perfidia parvulis, quem-
firmatione unus paterpotesl esse. admodum fides profuit cum baptizarentur.
20. Quod si quis ex conjugio filium alterius ad g 47, Quod per< ej tam in baptismate Christi gra-
aliquod sacramentum tenuerit, ulique compatres tiam parvuli non amittunl nisi a tmpietate.
habentur. 48. C uod ii.i pai vuli s ci edunt, sicut ab
21. Si quis in perfidia nianens baptizatur, aut aliis peccata, qui Ltuntur, traxe-
nullam accepit remissionem aui ad tqmporis pun- runt.
ctum. 49. QuotS mater Ecclesia etiam invitos sanat.
22. Nisi regeneratus confirmelur ab episcopo, 50. Quod haeretici errorem acceptum dcbent
perfeclus Christianus esse non potest. amittere, non sacramentum, quod similiter ui nos
23. Ut omnes fideles posl baptismum permanus acceperunt.
impositionem episcoporum accipiant Spiritumsan- 51. De eadem re.
ctum. 52. Quod ncc anle baptismum bigamus, ordine-
24. Quod mox morituros babptisma salvat, vic- tur episcopus.
turis autem necessaria cst chrismatis confirmatio. 53. Quod Deus haereticorung sacrificia detestatur.
25. Quod solis debetur episcopis confirmatio 54. De co qui necessitate extrema a non catho-
chrismatis. lico cominunioncm susceperit.
26. Quod magis veneranda est manus impositio 55. Quud Spiritus sanctus procedit a Filio.
episcoporum quam baptismns. 56. Quod virtus sacramenti non est in sacramen-
27. QuoJ sine baptismo nemo potest salvari, et tis quae ab Ecclesia segregati celebrant.
sine ipso quis non debct participare corpore et san- 5". iJc intincta euchai islia.

guinc Domini. presbyter infirmum baptizare neglexerit.

58. Si
28. Quod corpore et sanguine Domini parvulus 59. De his de quibus dubitatui ulrum baptizali
participal, cum membrum Ghristiin baptismo effi- sint.

citur. 00. De eadem re.

29. Quod manus impositio repeti potest (11). 01. Item de eadem re.
30 De rcnovando chrismate singulis annis. 62. Quod solum baplisma eis qui ab hsereticis
31. Ut baptizati ab haareticis solamanus imposi- baplizanlur essepermiltitur, el non cseteramysteria.
tione coniirmentur. 03. De gcntibus ad iideia venienlibus, omni tem-
32. De eadem re. pore, si necessc fuerit, baptizandis.

33. Quod donum Dei, quod est charitas, extra 64. De trina et una immersione baptismatis.
Ecclesiam nec haberi potest nec dari. 65. Quod eos quos post damnalionem baptizavit
34. Quod hcerclici ct schismatici, quidquid ha- vel ordinavif Acacius, nulla portio hesionis attin-
beant, charitatem non habent. D gat.
35. Quod tam per malos quam per bonos sacra- 66. Quod praacisi ab ecclesia Spiritum sanctum
menta administrentur. non habent.
36. Quod sacramentum baptismaapnd hocreticos 67. Quaiitcr baptizandi ante baptismum catechi-
et haberi c-t dari potest. zentur.
Quod eadem sacramenta ubique sunt integra.
37. 68. De baptismo.
38. Quod remissio per columbee gemitum datur, 69. De confirmatione.
qUicumque baptizet. 70. De sacramento alta

[11) Puta ad reconciliandum hsereticum, vel quid similc, non autem ad sacramentum repctendum.

Patrol CXLIX 17
 S ANSELMI LUCENSIS EPISCOPI. 524

CAPITULA LIBRI DECIMI ,

ijtu eat de ooajagiiB.

I. Quod paotio conjugalis conjugium facil. A 30. De conjugio quartas generationis quondaui
-_'.
Quod legitimum conjugium esl ubi uxorpeti- An.lis permie
tur, el .1 parentibus proximis legaliter datur et de- 31. Quod Aaiglis in Rde solidatis consanguinila-
Bponsatur, el aBacerdote benedicitur. tis conjugium penitue vetetur.
;{. Quae sii legitima uxor, el quod, vivente uxore ;{-2. Ul usque ad Beptimam consanguinitatis ge-
adultei-a, viro non licel ducere aliam. neiatioiicm nemo matrimonium ducat.
i. Quod rtia uxor Buperflua est.
ti ;!;{. Capitula anathematis S. Gregorii papaa de
.'>. Ile numero maritorum. illicitis conjugiis el quibusdam aliis.

6. Quod desponsata monasterium monacharum 3 i. De presbytera.

potesl eligere. 35. De monacha.
7. Quod desponsatam alteri alter non potest ao- 36. De commatre.
cipere. ;{7. De sorore.
8. De eadem re. 38. De nepte.
!). De raptu puellaa. 39. De noverca vel nuru.
10. Quod pejor est qui nec malo fidem servar(12). B 10. De cognata, vel qunmcognalus habuit.
II. Quod etiam ex male conjunctis possint lieri 11. De virginc non desponsata rapta vel fu-
nuptiae. rata.
12. Quod conjugium rcmnnol inseparatum, sicut 42. De hariolis.
ordinatio in damnatis. 43. De his qui res ecclesiae invaserunt.
18. Quod pejores sint adulteris, qui a proposito 44. Dc clericis qui comam relaxaverunt.
castitatis ruerunt. 45. De affinibus in conjugio non copulandis.
14. Quod, vivente uxore adultera, non licetaliam 46. Dc quodam ut ducat uxorem quam cor-
ducere. rupit.
15. II dimissus wl dimissa sic maneant, vel 17. De his qui rapiunt puellas sub simul liabi-
silii reconcilientur. tandi nomine.
16. Si dimissus vel dimissa alterimatrimonio se 48. De co qui propriam uxorem intei fecit.
copulaverint, adulteri sunt. 49. Quod magis custodienda est castitas fidei
17.Quod separata a viro adultero non possit quam corporis, et quod violentia non violatur pu-
alium ducere. C dicitia.
18. Quod religionis causa non sint solvenda con- 50. lterum quod violentia non corrumpit pudici-
jugia. tiam.
19.Quod uxori reddcndus est maritus, etiamsi 51. Quod possit uxor post adulterium reconci-
tonsuratus sit monachus illa nolente. liari viro suo.
20. Quod conjugatus non debet fieri monachus 52. Quod non licet mulierem adulteram occi-
nisi conjuge prius castimoniam profitente. dere.
21. Dc eadem re. 53. Ut post adulterium aut uxor recipiatur, aut
__. Dc conjugiis aliqua necessiiate divisis, ut ad continentia servetur.
pristina revci tantur. 54. Quod virgo non sitadultera, si nesciens viro
23. De separatione eorum qui ob causam frigidae nupserit alieno.
naturse coire non possunt. 55. De raptoribus mulierum si ad ecclesiam con-
24. Ut hi qui coire non possunt, si probarc pos- fugerint.
sint, separentur. 56. De raptoribus viduarum vel virginum.
25. Quod propler amentiam non sunt solvenda r\ 57. Quod vidua episcopi vel presbyteri aut dia-
conjugia. coni, si maritum acceperit, iii fine tantum commu-

_G. Ut omnis homo abstineat se a spirituali iilia nicet.

palris sui. 58. A quibus inter conjugatos consanguinitas
27. Quod nullus tiliolam patris sui ducat uxo- requiratur.
rem. 59. De relictis consanguineorum.
28. De separatione conjugatorum qui filios de 60. De muliere qua3 ad secundas transit nup-
fonte susceperunt. tias.

29. Ut conjugati non separentur, si neoessitate 61. Quod presbyteri nuptiis bigami non inter-

mortis filium suum baptizaverunt. sunt.

(12) Veluti si lalro latrocinii socio fidem non ser- libidinem exerceat, quam unico conjugio,quamvis
vet in parlienda praeda vel mulier vagam potius
; illegitimo, contenta sit. Sic in textu S. Augustini.
525 COLLECTIO CANONICA. - LIB. XI 526

02. Ut vir uxorc vivente, aut uxor vivcnto viro, A 66. Quod uno modo parentela viri et mulieris in
nullatenus alteri copulelur. conjunctione consideranda sunt.
63. Dc propinquorum copulatione cavenda. 67. Sacramentum de parentela ([uomodo inqui-
64. Quod infames vocentur qui ex consanguineis renda Bit.
nascuntur. 68. Juramcntum tcstium.
6!i.Ut vir non conjungaturconsanguineis uxoris, 69. Sacramenlum dc separandis incestuosis.
sicut nec suis.

CAPITULALIBKI UJNDECIMI
Qui est de pcenitcntia.

1. Dc poenitenlia quoe agilur antc baptismum. B 29. Quod episcopus aut presbyter vel diaconus
2. Dc poonitentia, qute ogitur post baptismum, [inj fornicationc aut perjurio aut furlo csptus de-
de gravioribus. ponatur.
3. De poonitentia quae de quotidianis peccatis agi- 30. De fornicationc olericorum.
tur. 31. Dc cailem re.
4. Quomodo sit agenda pocnitentia. 32. Quod pro criminalibus peccatis in mclius
5. Quod aliter poenitere debent qui minu.s, et ali- vila mulanda est.

ter qui magis peccant. 33. Quod criminalibus pcccatis irrotiti ad poeni-
6. Quod post conversioncm necessaria est pceni- tentiam a sacerdolibus sunt compellendi.
lcnlia.
I. Quod nisi corrigentibus se venia non eoncc-
Incipit dc omni gencrc homicidiovum et dc pccni-
tentia eovtun,
ditur.
8. Quod non prodest bonum quod agimus, nisi 3i. Dc cpiscopis ct prcsbytcris et diaconis si
malum relinquamus. homicidium fecerinl.
9. Quod saccrdoles debent peccata bominum di- 35. Dc his qui ad homicidium consentiunt.
ligentcr inquirere. 36. Dc pcenitontia feminse quae irata occidit an-
10. Quod presbyteri non debent poenitentes re- cillnm suam.
conciliare nisi ex jussione episcopi. 3"?. Dc his qui ita percutiunt ut sanguinem fun-
II. De eadem re. dant.
12. De eadem re. 38. De his qui infantes opprimunt, vel conccplus
13. De potestate sacerdotum donandi remcdium decipinnt, vel abortum faciunt. «

pocnitentise. 39. Quod presbyter deponatur, cujus negligentia

14. Quod non dcbemus mortuis communicare, moritur infans absque baplismo.
quibus vivi non communicavimus. 40. De mulieribus foi nieariis vel abortum facien-
15. Ut plena communio detur eis qui lingu* of- tibus.
ficium perdiderint, et habent bonum testimonium 41. De eadem re.
quod poenitentiam ante petiissent. 42. De tribus gencribus homicidiorum.
16. Dc ungendis infirmis. 43. Quod detractio genus est homicidii.
17. De pcenitente infirmo, si convalucrit. 44. Quod non solum manibus, sed et consiliis
18. De his qui poenitcntiam petunt, et officio lin- homicidia perpetrantur.
guce privantur. 45. De homicidio sponte commisso.
19. Dc his qui sine communione moriuntur. 46. De homicidio non sponte commisso.
20. De eadem re. 47. De diversis homicidiis sive voluntarie, sive
2..Ut episcopus decernat tempora pcenitenti- D [a] nolente.
bus. 48. De homicidio quod fit in congregatione mo-
22. Ut manifesta peccata manifestc purgentur. nachorum.
23. Ut omni fideli in cxitu posito, communionis 49. De eo qui casu nolcns homieidium fecerit.
gratia dctur. 50. l)e eo qui publice poenitentem occiderit.
24. Quod confessio pcenilentis manifestari non 51. De pcenitentia cujusdam matricidsB.
dcbet. 52. De his qui patrem vel matrem, vel fratrem
25. Ut sacerdos , si confessionem poenitentis aut sororem interfccerint.
manifestaverit, deponalur. 53. Quod divinae ultionis minister est, qui non
26. Ut secreto corripiantur, quae secreto com- ex posilione, scd prseter voluntatcm homicidium
mitiuntur. fecerit.
27. Quod omnibus poenitentibus, quinta feria 54. De eo qui pro vindicta fratris fecerit homi-
ante Pascha, remittendum est. cidium.
28. Ut presbyteris et diaconis in crimen lapsis 55. De eo qui, jubente domino servum ejus oc-
privatus detur pcenitendi locus. ciderit.
 - AN8ELMI LUCENSIS EPlSl ulM

.
'••
eo qui propriun w <-i-\ um Bine judioio ju- A. l)readem 1

dioia oooid !i| .

De eadem re.

De ins <|ni iu atero matrie vel jam editoa in- 92. De poenitentia cujusdam qui uxorem violavit
nit alterius.

De li.s (|ni Bibimet proprium membrum 98. De his <|ui violaverint puellas Deo si
gponte absciderint. 94. De cadem re.
erdotes n<>ii debent membrorum 95. De eadem re.
truncationes facere, nee aliquid morte pleotendum 96. De femina quae adulterum maritum dereli-
judioare. quit, et altcrum ducit.
80. De eadem re. 97. Dfl eo <[ui s[)Oiisain alterius rapuflrit.
lii .
De eadem re. 9<s. De femmis quuj habitum religiosum accept;-
i'<2. De eo qui oompulsiifl a domino sciens pcrju- runt.
liiiui fecerit, 99. De eadem re;
(<:{. De liis ijui perjurant in mannepiscQpi vel in 100. De ea quic <lio!;:> fratribus nupserit.
oru< 101. De liis qui cum pecoribus et masculis sk
13
(>i. De his qui coacti perjurant. coinquinaverunt.
65. De his qui perjurant, et alios in perjmium 102. De his (jui fornicati sunt ut Sodomifllaa
ducunt. 103. De pcenitenlia ejus qui virginem rapuerit.
66. De eo qui se sciente perjurat. 10-1. Deliis ({uiinceslisnuptiis.se coinquinaverunt.
C)7. De eadem re. 105. Quod adolescentibus conjugium conccditur
68. Quod jejuni debent homines jurare. post pamitentiam propter ;etalis incontinentiam.
69. Quod perjurium emendandumest sicut homi-
Incipiunt capitula de furtis, et de fornicatione, et
cidium s[>onte commissum. iie aliis qaibu&dam diversis.
~u. De liis qui per capillum vel aliud membrum
106. Quod Israelitie furtum non fecerunt, qui ju-
Dei jurant.
benli Domino obedierunt.
71. Quod non est observandum illud sacramen-
107. Quod in furto non tam quod ablatum est,
tum quod vertit in pejus.
quam mens furantis altendenda est.
72. I) L' sacramento quod regibus fit, si sponte
108. Qualiter satisfaciendum sit de furtis.
violatur.
109. Quid inter furtum sit et rapinam.
78. Utrum observandum sit, si quis per dsemonia
110. Quod qui aliena rapiunt, pcenitentiam agere
jurat. C
non possunt nisi redditis his quse rapuerunt, si
7i. Quod Deus saeramenlum sicaccipit sicut ille
quo modo poterunt.
cui juratur intelligit.
lll.Quod tolerandi sunt mali, sicut Dominus
75. Quod sacramentum a malo est eorum quibus
Judam tolcravit.
juratur.
112. De his qui ecclesias deprredantur.
76. De his qui per cupiditatem se perjurant.
113. De furto quod fit ecclesiae.
T7.Quod duo sunt tantum genera mendaciorum
lli. De pcenitentia corum qui usuras exigunt.
in quibus non magna culpa est.
115. De clericis furtum facieutibus.
Irvipiunt capitula de falsis tcstimoniis. 116. De violatoribus sepulcrorum.
78. De eo qui consentit ad falsum testimonium. 117. Quod stulta vota virginitatis frangenda
79. De his qui falso fratres accusant. sunt (13).
80. De his qui crimen objiciunt et probare non 118. Quod judicandus est ut sacrilegus qui pa-
possunt. trem vel matrem expulerit.
81. Quod falsum testimonium eapitale crimen est. 119. De his qui ducatum prsebent barbaris.
<S2. Quod falsi testes a communione submovendi D 120. De eb qui hahens uxorem lapsus fuerit.
sunt. 121. De his qui cum semetipsis fornicantur.
83. De falso testimonio et mendacio.
122. De his qui cum matre vel sorore forni-
Incipiunt cepitula cle adulleriis et de incestis con- cantur.
jiuiclionibus et de fornicatione. 123. Quandiu mulier se debeat abstinere a viro
84. Ut de adulterio publica agatur pcenitentia. cum concipit.
85. De eadem re. 124. De diversis fornicationibus.
86. De pcenitentia adulteri. 125. De ea qui fornicari vult et non potest.
87. De incestis conjunclionibus. 126. De his qui maleficio suo aliquos perdide-
88.Ut incestuosi inter catechumenos habeantur, runt.
et cum C.hrisiianis non communicent. 127. Da immissoribus tempestatum. .

.Ut conjunctiones consanguineorum prohi- 128. De auguribus et sortilegis.

beantur. , 129. Quod episcopus, presbyter, diaconus, vel

(13) Agitur in textu de conjugatis qui sine alterutrius aonsensu virginitatecn voverint.
 529 OOLLECTIO CANONICA. LIB. XII. 530

quilibet clericus magos, haruspices, hariolos, au- A 152. Quod iniquiqui semper peccare vellcnt, sem-
gures vol sortilegos consulentes doponantur. per puniri debcnt.
130. Quod dscmonium habcnlibus licet herbas 153. De his qui ad soecularem habitum revertun-
vel petras habere sine incantatione (14). tur, postquam se Deo vovcrint.
131. De cultoribus idolorum, et haruspicibus, et 154. Quod non sint peccala noscientium nisi no-
sortilegis. lentinm.
132. De his qui arbores colunt et csetera. 155. Quod post ipsum ctiam docere aliquid
133. De his qui absque necessitato praevaricati possunt.
sunt. 156. Quod omno pcccatum aut Deus aut homo
134. De his qui communicant hoereticis. ipse punit m se.
135. De catholicis ad heresim transeuntibus, si 157. De eadcm re.
revertantur, 158. Quod in purgatorio igne ante judiciumquae-
136. Quod securus non exit qui in ultimo tandem dam relaxantur parvissima peccata.
poenitentiam petit 159. Quod colentes Deum excipiuntur ab angelis
137. Quoe sit utilis pccnitentia. suis dum hinc exeunt.
138. Quod poenitenti non est utile negotiari. B 160. Ee animabus juslorum dum de soeculo
139. Quod negotium quod sine peccato cst, per excunt.
post, convcrsionem repcti potest. 161. De illusionibus nocturnis.
140. Utpoenitens, si dignam habet causam, eccte- 162. De eadcm rc.
siaslicum petat judicium. 163. Quod purgatorius ignis ssevior esl omni
141. Quod nullum peccatum remanet impunitum hujus vitse poena.
142. Quod inaniter plangunt qui commissa non 164. De his qui per igncm salvandi sunl.
descrunt. 165. De cadem re.
Quod Deus non lam mensuram inspicit tem-
143. 166. Quod nemo ab errore ad veritatem potcst
porisquam doloris. sine poenitentia transirc.
114. Quod canonos arbitrio maxime sacerdotum 167. De eo quod scriptum est : Qui irascitur fra-
comr.iittunt decernenda tempora pcenilentibus. tri suo reus erit gehennse ignis.
145. Quod nunquam carebunt supplicio, qui ca- 168.De sacerdote deposito qui oculum ernil levi-
rero noluerint peccato. taj, et ut levita non promoveatur.
146. Ut post pcenitentiam nemo revertatur ad 169. De poenitentia eorum qui contra sanctissi-
malitiam. C mum patriarcham Ignatium juraverunt.
lncipiunt capitula de secundo loco posnitentice et 170. Contra eos qui negant communionem his
quihusdam aliis. reddi qui lapsi sunt prsevaricalione.
141. Quod hi qui ad priora vitia revertuntur, se- 171. De poenitentia stragis et effusionis humani
verissime dampnantur. sanguinis.
148. De poenitentia eorum qui denuo lapsi sunt. 172. Quod paenitens nisi peracta poenitentia non
149. De eadem re. communicet.
150. De eadeam re. 173. Ut quicunque religiosum habitum spontanee
151. Quod dimissa per poenitentiam requiruntur, susceptum dimittit, in monasterio esse cogalur.
si debitoribus non dimittitur. 174. De eadem re.

CAPITULA LIBRI DUODECIMI

Qui eat de excominunicatione.

1. Quod excommunicati sunt omnes qui contra D 7. Quod qui ab Ecclesia excommunieatur, in
sanctam Romanam Ecclesiam superbiendo se cri- ccelo ligalur; et qui ab Ecclesia reconciliatur, in
gunt. coelo solvitur.
2. Quod omnes violatores decretorum Romano- 8. Quod Silverius papa eos qui ipsum insontem
rum pontificum sint anathema. damnaverant et in exsilium miserant, anathema-
3. Ut anathcnia sit quicunque prsecepta sedis tizavit.
apostolicai contempserit. 9. De nodo excomunicationis Silverii in Vi-
4. Quod raptores et alienatores rei ecclesiasticae gilium.
excommunicati sint, et qui illis consentiunt. 10. De excomunicatione Felieispapae in Acacium
5. Quod qu4 consentit peccanli aut defendit, ma- prsesumptorem.
ledictus erit. 11. Quod non debet quis ei communicare quem
6. Quod his quibus ecclesia ab episcopis interdi- sedes apostolica repellit, nisi ab illatis se emenda-
citur, janua coelestis clauditur. verit.

(14) Sic ad verbiwn apud Gratianum C. 26, q. 7, c. 18.

531 s. ANSELMI LUCENSIS EPISCOPl 532

i
.' I ir eadeuJ A 10. De damnati rati.

Quod iinlln ommunicatis jun- il. Quod haorelici in Ecclesia nihil habeant po-
gatur. iVvt. tis vel jun
li. Excommunicatia nemo communicet in ora- 12. Qu id non osl consecratio lecratio ipi:e
tione, oibo, potu, osculo, nec ave eis dicat. exti a Ecclesiam lit.
15 Quod hi Beparali a nobis debenl cum todia Aquileiensis el Mediolanei
<[uilnis neo cibum sumere licet. sopi. El quotiens de universali Bynrfdo dubita-
18. Quod oura excommunioato orare non lici t, tur, ab apostolica Bede veritaa requiralur.
neo ves si, nec loqui nisi de ejus c wversione. 44. Quod schismaticus nonconficiatcorpusChri-
n.Quodisquicumexcommunicatooraverit, com- sti (15), non debent Bociari.
cui Catholici
munione privetur. (5. Quod Ucclcsia non persequitur, sed diligil,

IH De eadem re. cum punit vel pruhibei malum. Et quod divisi a

I!». Quod oum excommunicatis non sit communi- Romanasedeschismatici sunt;etquod compnmendi
candum; et qui fecerint, excommunicentur. sniit a saecularibus injusti episcopi i IG).

_'i). Ut simili excommunicationi subjaceal qui ex- 46. Quod nullum sacrilicium Dco a potestatibus
communicato oommunicat. r> gratius <si, quam ut schismatici episcopi ad obe-
21. Quod excommunicatus et commuuicatorejus diendum coerceantur.
aaque refutari et puniri debeut. 41. Itein de schisinalicis a saecularibus coer-
22. Quod par culpa est eommunicare lueretico, cendis.
vel ei qui oonjectus est illi. 48. Quod non est vera lides quse cum RomanaEc-
23. Ut propter propriam injuriam nullus exeom- clesia non convenit.
municare quemquam praesumat. 49. Quod heeresis perversum dogma, schisma
24. Quod pastores, dum pro suis voluntatibus vero discessionem habeat.
injuste, solvuntvel ligant, ipsi se poiestate privant. 50. Quod ha)resis Graece ab electione dicitur.
25. De eadem re. 51. Qualiter fiat quisque haereticus.
_6. Quod si excommnnicatus sacrum ministerium 52. Quod hsereticus amittat Spiritum sanctum.
contigerit, spem restitutionis ultra non babeat. r>rj. Quid sil hsereticus.

_~. De eadem re. 54. t't hseretici cohibeantur a saecularibus.

28. Quod schismaticorum nomina inter divina 55. De malis cogendis ad bonum.
mysteria non sunt recitanda. 56. Quod schismalicinec divino jure nec humano
29. De eadem re. Et de excommunicatis sine res ccclesiarum debent possidero.
communione defunctis; et de liis ui excommu- <i 57. Quod qui extra Ecclesiam sunt, nullo jure
nicatis scienter communicant. l^ossunt bona ecclesia3 possiderc.
30. Quod absolutionem, quam superstes non 58. Quod separatus ab Ecclesia quantumcunque
qusesivit,mortuus impetrarc non possit. laudabiliter vivat, non tamen habebit vitam aater-
31. Quod sehismaticorum nomina inter divina nam.
mysteria non suut recitanda. 59. De schismaticis ad correctionem cogendis.
32. Utnomina excommunicatorum publioentur. 60. Quinam non sint inter hsereticos habendi.
33. Si «juis presbyter contra episcopum suum 61. Quando mali tolerandi sint, et quando scpa-
inllatus schisma fecerit, anathema sit. randi a nobis.
84. Quod ecclesiastieae leges praeponendse sunt 62. Quomodo recedere debeamus a malis.
legibus imperatorum. 63. Quod exeommunicatio injusta ei potius oberit
35. Quod manifesta opera accusatione non indi- qui faciat, quam qui patiatur.
gent. 64. Quod innocens pro pcccato alterius recte ex-
36. Quod Lotharius rex
a pellice abstincat, s communicari non potest.
excommuuicari nolit. 65. Quod Acacius juste et canonice sit damna-
31. De excommunicatione Innocentii papse in im- D tus.
peiatorem cum imperatrice. 66. Dc edicto imperatorum in damnationem h?e-
38. Si quis quod sancti Patres et universalis sy- reticorum.
nodi statuerunt, transmutare audet, condemnatus 61. Ut homnes haereses et earum ministri con-
est. quiescant.
39. Ut hi qui abhoereticis ad Ecclesiam revertun- Ut adimantur tuereticis omnia suarum cele-
68.
tur, non sine professione legitimre satisfactionis brationum loca.
habeantur.
15)Intextunihilaliudestquam Pelagii IPP. frag- nos quse ibidem sequuntur, unam, nt ssopo clictnm
mentum epistolse adversus schisinatieos, quod ex est quse Christi corpus est, constat csseEcclesiam.
ipso Anselmo sumpsit Ilolstenius, et deinde inCon- (16) Agitur de scbismaticis cpiscopis pcr ortho-
ciliorum quoque collectiones Lransiif cum cieteris doxospnncipescoercendis. Exstat apudGrat. c. 23.,
Pelagii epistolis. Jam ut decorpore morali Christi, q. 5, c. 42.
id est de Ecclesia, verba h;pc intelligamus, docent
 .

533 COLLECTIO CANONICA. — LIB. XIII. 531

69. Ut haeretiei nihil habeant cum caeteris com- A 70. Ut nullus haerelicis ministeriorum pateat
lllUlli'. iocus.

CAPITULA LIBRI DECIMI TERTII

Qui cst de vindicta et persecntione justu.

Quod Moyses niliil cruilele fecit quando prae-

1. 19. Quando mali sint tolcrandi, vcl quando dcse-
cepto Domini quosdam trucidavit. reredi.
2. De vindicla non odio sed amore facienda. 20. Quodhomini misericordia,peccatis persccutio
3. Quod bella cum benevolcntiasunt agenda. debeatur.
4. Quod militantes ctiam possint csse justi; et 21. Qnod non imputctur fallax, qui quod promi-
quod hostcm deprimero nccessitas non voluntas sit, superna dispositionc praeventus adimplcrc pi ee-

debet. tcrmisit.
o. Quod pugnaturo orandum esl. 22. Quod sseculi potestales a pravis aetibus ma-
6. De persequendo bostes. los revocarestudeant.
7. De eadem re. "23. De eo quod scriptum esl: Si vos persecuti
8. Dc prsedando hostes Eccleaise (17). fuerint in unacivitate, fugitc in aliam.
9. De habenda obedienlia rei publicae utilita- 2L Quod Ecclesire inimieisomni vi vacitate mentis
tibus. et corporis sit obviandum.
10. Ut temperetur vindicta. 25. De victoria orationibus preevenienda, ct bello
11. De sacerdotali intcrcessione pro reis. non appetcndo desidcrio fundcndi sanguinis.
12. Ut mali non occidantur, sed corrigantur. 26. Quod secundum divinam et humanam legem,
"13. Quod inobedientes seueriua sidt corrigendi. sinepcrsonarumacceptione, rectorumsententiapro-
14. Quod Ecclesia persecutionem possit facere feratur.

C8). B 27. Quod magis obedicndum est spiritus quam

15. De eadem re. corporis domino.
16. De eadem re. 28. Quod bene vellc non sufficit, nec iterumbcne
17. Ut non nobis imputentur si quid mali acciderit. facere, nisi ex bono fonte preces sint, et de liber-
18. Quod qui potest perturbare perversos et non tate probabili (19).
facit, eoruui impietati consentit.

AUGTORES ET LIBRI
Qui in Anselmi Decreto ejusque interdum additamentis laudantur, hi fere sunt :

Adrianus I PP C Cyprianus.
Agapetus PP. Cyrillus Alex.
Ambrosius. Damasus PP.
Anastasii Bibliothecarii Historia eccl. Decretates ante Siricium cnm diversorum ponti-
Anastasius I PP. ficum nominibus.
Athanasius. Ennodius.
Augustinus. Eugenius II PP.
Basilius Magnus. Eusebii Caesar. Historia eccl.
Benedictus (beatus). Gelasius PP. I

Biblia sacra. Grcgorius I PP.

Bonifacius PP. Akbi tertius. Gregorius junior PP.
Burchardus. Gregorius VII PP. in epistolis, et cum concilio
Gallistus II PP. cum synodo Lateranensi. lx episcoporum.
Canones apostolorum. Hermes in libro Pastoris.
Canones Patrum Orientalium. Hieronvmus.
Canonum judicium. Hilarus' PP.
Capitula Caroli, Ludovici et Lotharii impp. Honorius junior PP.
Carolus Magnus. D Hormisdas PP.
ClemensPP. Imperatores Arcadius, Constantinus.Constantius,
Codex Justiniani. Gratianus, Honorius, Justitianus, Justinus, Leo I,
Coelestnus PP. Marcianus, Otho, Theodosius, Valcns, Valcntinia-
Commeanus archimandrita. nus,cum constitutionibus.
Constitutiones Ludovici Pii, Othonisl, Henricil. Innocentius I PP.

(17) Anselmihac de retextus, qui estex epistola recitati.

S.Gregoriil PP., exstatapud Gratianumc. 23, q.8, (49) Postremomonemuspapitulorum hujus operis
c. 17. numerum in codicibns vaiiare, sive ob quaadam ad-
(18) Nihil aliud est in textu nisi S. Augustini ditamenta, qu«3 alibi desideraulur, sive ob alias
nonnulli loci, et quidsm apud Gratiauum quoque quaslibet causas.
 :

53: ADOPP s. ANSELMl LU< ENSU3 A.PPENDI/ i36

[gid s. A i« PP.
. I \ , PP.
PP.ua [ue ;i I XII.
PP. [, IV, ] ina,
Liberius I 'I Antiochena, Vraucaaina, Arelatensis \ ;

I,iher conjuj im sub Conrad Irarai ! >mi^i^,

!i.i ce mensis,
i, I i i
uti-
I ,ib ni»l II Euge-
Martinua 1 i iiii PP. II, Galo , Gangrensis, Hibernensis,
>laus 1 PP. Hilari PP. Leonis IV l'i'.. Milevitana, N irien-
Novellee legi impp. • sls,Nicaena prima. Nicaena Becunda, Homanaa va-
t )rdo Roinanus. Sardicensis, Stephani II PP. Symmachi ['!'.,
Toletanae variae, Triburiensis, Zachariae 1T.
Pandectae. Theodorici regis constitutum.
Paschalis PP. 1 el II. Vigiliu8 PP.
Pelagiusl PP. Vita Iregoi ii
< I PP.
INimi tentiale Theodori. Urbanus II PP.
Silver us PP. Zachariae l'I\
Silvester PP. I
B Zozimus PP,
Simplieius PP.

A!) OPEBA S. AXSELMI LliCEXSIS APPE\DIGES

APPENDIX PRIMA
DE SANCTI ANSELMI LUCENSIS CANONUM COLLECTIONE

DISSERTATIO
Augustinus Theinerus, Disquisitiones criticas, pag.563.)

Omnium quotquot Gratiauum praecessserunt ca- C densis ordinis S. Benedicti monachus in Ba-
(21),
nonum collectorumlum sanctissimus tum doctissi- Anselmi coaevus strenue defendit, atque
varia, et S. ,

mus fuit S. Anselmus Lucensis. Ab Anselmo epis-
copo quonilam Lucensi; quisub nomine Alexandri
llan. 1051 adsummum Eccclesiaeprincipatumevec-
tus est anno 1015 episcopus Luccnsis designatus
et a S. Gregorio VII Alexandri successore rite
consecratus fuit (20).
Ob eximiam quam
Mathilde celeberrima Etruriae momitissa electus, ut
ipsi aconfessionibusesset, S. Gregoriumseptimum
tum opere tuin scriptis, uti narrat
ipsins causa aerumnas et persecutiones animopror-
sus intrepido sustinuit. S. Anselmus Ecclesiae et
ordinisS. Benedicti, cujus alumnusfuit, immortale
ornamentum, Mantuee xv Kalend. Apiil. an. 1080
exul diem supreinumobiit.
Varia S. Anselmus in Eeclsiae illiusque summi
praedilus fuit sanctitatem, a hierarchee Gregorii VII defensionem opera conscri-
psit, quorum aliqua typis edita sunt, alia, ut ipse
S. episcopipcenitentiarius ac biographusjamadno-
Paulus Bernrie- tat(22), memoriaretinentur,et, ut suspicari licet, in

(20) Juvat Domnizonem prcsbyterum O. S. Bene- Cntholicas parti signum quasi debilitatis,
dieti Canossensem et S. Anselmi caevum dc sancto Inde triumphando gaudet comitissa pecando.
D
nostro loquentem audire( Vita comitissse Mathildis, (21) « Hic introducendus videtur praecipuus vir-
auctore Domnizone, lib. n, eap 3, apud Muratori tulum ejus sectator ethaeres, beatus videlieetAnsel-
SS. rer. ital.t.Y, pag. 309 [Patrol.tom, CXLVIIIJ ): mus Ecelesiae Lucensis antistes qui anteomnia id :

Huic simiiis, credo, fuit hocin tempbre ncmo. studii semper habuitut imitaretur eum in omnibus,
Oflicium duplex monachorum pontiBcumque adeo ut discrepare ab illo prorsus nollet in aliquo.
Aroc die complcns, corpus macerabat ut hostem; Deinde quidquid in eo fuit, illius sempcr meiitisat-
Catholicus cselebs, pius el sobrius fuitoeque tribuit, Gregorius namque veluti fous erat, Ansel-
De cujus vere tristantur ihorte fldeles; mus quasi rivus Iluebat, et arida irrigabat. Ille
ScJiisjnntici gaudent erat his contrarius autem. : quasi caput totum corpus gubernabat; isle ceu ma-
Quem, sihi commissum per Gregorium, comitissa, nus stucliosa, quod injunetum superabat. Ille sicut
Ut decuit digne sepelivit mcnsta benigne, sol illuminavit omnia; iste vclut splendor declaravit
Artus Anse/mi condivit Mantua terris : sin <;ula.
t
» (Append. ad Mariannm Scotum, ad a.
De quo quod gliscit, mopstrati Christe,Mathildi 1082.)
Nam rirtnte tua !' t iraeula plura. (22 Multa sibi sacris ex Scripturis divinitus
1 ii

Servulus istetuus desanetis exstititanus exposita cognovimus, quorumaliqua ab ipso habe-

 ;
537 APPEND. I. — DISSEUT DE S ANSELMI COLLECT. CAN.
hibliothecislatent. Principemverointeripsiusopera
locum shie dubio celeberrima canonum Collectio
obtinet, quam, adhortante atque suadente Grego-
rio VII, adornasse vero simillimum est. Id enim
operisepigiaphedemon strai e videtur, quam Lnciytae
Barberiniorum bibliothecse codexante medium sae-
oulum decimum tertium exaratus exhibi t, qu eque
ita so hahet: Iacipit aulhentiea el compendiosa Col-
lectioregulavum et senlentiarum SS. Patrum ct au-
ctorabilium conciiiorumfacta temporc Grcgoriisan-
ctissimi papae a B.Auselmo Lucensi ejus diligenti
imitatore ct discipulo, cujus jussioue ct prascepto
desid'erantcrconsum m a vi t hocopus. Eaindem insni-
ptionem habent eodex Vaticanus num. 5331 char-
taneus, nec non duo Parisienses, Bibliothecae Begiae
alter, bibliothecae vero celeberrimi Maurinorum
monasteni S. Germani a Pratis alter, qui tamen
omnos nonnisi praelaudati codieis apographa sunt.
Quanquam vero haec inscriptio non ab ipso S.
Ansclmo operi suo apposita videatur, nihil tamen
ex eo deduci potest quodnostram sententiam ever-
tat, cum eadem plane manu qua ipse codex exara-
tusest, conscriptasit, acproinde tanquamcujusdam
S. Anselmi coaevi testimonium considerari possit.
Accedit quod codex iste Barberinius Lucae exara-
tus esse videatur. In ejas enim exordio tum charta
manumissionis, tum littera, quam dicere solemus
formata, in ecclesise Lucensis usum conscriptae
exstant Celeberrimus Dom. Mansius, archiscopus
quondam Lucensis, et doctissimus sacrorum con-
ciliorum editor hanc manumissionis chartam ex
C lcberrimus Sartiustypis edidit(25). Noshicdabimus
nostro codice exscripsit et typis povulgavit (23).
Caeterum idem codex versus quosdam in S. An-
selmi opus exhibet, qui eumdcm ac inscriptio aucto-
rem habere videntur, quosque hic apponere lubet.
In Trinitatis nomine
Sanctae et individiur
Incipit hinc feliciter
Istius libri series
Quein scilicet ex Italia
mus scripta, aliqua retinemus in memoria; multos
libellos propriis manibus conscripsit Apologeti-
: soribus
cum unum ex diversis sanctorum Patruni volumi-
nibus compilavit, quibus domni papae sententiam
et universa ejus facta atque praecepta canonicis
defenderet rationibus et approbaret orthodoxis
auctoritatihus. In lamentationes Jeremiie diluci-
dissimam fecil expositionem Psalterium quoque
: Innocentius episcopus, servus servorum Dei,
rogatu benedictissimae Dei ancillse Mathildie ex-
posuit mculentissime, breviter quidem, sed utiliter,
usque ad illum in locum, ubi ait Benediximus
: tem et apostolicam benedictionem.
vobis in nomine Domini. » (Vita S. Anseimi, g 20,
pag. 654, apudBolland. Acta SS. ad 18 Martii, t. II,
pag. 654, et apud Mabillon. Acta SS. 0. S. Bene-
dicti Saec. VI, p. n, pag. 480. edit. Venet. Eadem
S. Anselmi Vita una cum variis ejusdem sancti
opusculis a ecleberrimo Luca Waddingio edita fuit
Romae 1657, in-4.)
(-1S) Ampliss. Collect. concilior.,t. XVIII, p. 224.
(24) De antiquis canonum collectionibus, etc,
p. iv, cap, 13, pag. 640-643, edit. cit. (Patrologias
tom. LVI' Opp. S. Leonis Magni III, init.)
538
A Anselmus, i/uique pontifex
Lncan-r fuit Ecolesiae,
Yir prudens ac catholicus,
In Christi Gde fervidus,
Carpsit ex toto canonum
Et Patrum sanct rum eorpore.
Ansclmiani operis codices quod attinot, maxi
inler se varii suut. De qua re consule ca ipiae doc-
tissimi fratres BalJerinii disserunt (24). Codices ni-
minun in multis loeis interpolati sunt, iisque docu-
menta plurima inscrta conspiciuntur, quae Anselmo
tum priora, tuin posleriora sunt.
Inter ca quae postcriora sunt, synodi Placentinae
an. 1100 habitse capitula, necnon summorum ponti-
ficum Urbani II, Calixti II, Paschalis II, imo et In-
r» nocentii II epistolae quaedam decretales habenlur.
Unde factum esse putamus ul nonnulli hanc colle-
ctionem S. Anselmo Lucensi tribucndam esse ne-
gaverint quorum vana argumenfa a fratribus
,
Balleriniis docte et scileexplosa sunt, ad quos
proindc benignos lectores remittimus, cum nos in
hac nostra dissertatione, quam De S. Anselmi ca-
nonum Collectionc inscripsimus, ea tantummodo
daturi simus qua3 virorum illorum sagacilatemeffu-
gerant, vel quae Ansehniani operis naturam atqne
indolem melius declarare possunt.
Cieterum documenta illa, quae, uti diximus, An-
selmianae Collectioni adjecta sunt, in singulorum
librorum fine passim addila conspieiunlur. Ita ad
libri septimi calcem,in codice bibliolhecaeBarberi-
nianoe, Innocentii II decretales habentur, quas ce-
aliam ejusdem Innocenlii II epistolam ad libri de-
cimi calcem in codice Vaticano num. 1364, fol.255,
ascriptam. Idem codex in fine libri sexti alteram
Urbani II epislalam dileclo iiiio Lucioprasposito ec-
clesifB S. Juventii apud Ticinum directam habef,
quam Mansius publici juris fecil (26). Gratianus
eamdem Urbani P. epistolam integram fere Decreto
suo C. 1, q. 3, c. 8, inseruit.
Plurima vero ex islis documentis, sive Anselmo
(25) De claris archigymnasii Bononiensis profcs-
t. I, in append. num. 5, pag. 191-194. Bono-
niae H60. in-fol.
(25) Ampliss. Collcctio concil. t. XX, p. 060-
r
" 663. Innocentii epistola est: Ut homincs nonprohi-
hcantur accipcre monachilcmhahituminfine, ncqne
sepehri in monasteriis nisi excommunicati.
venerabilibus fratribus R. Mediolanensi archiepi-
scopo, Ar. Cumano et J. Laudensi cpiscopis, salu-
« Perlatum est ad aures nostras quod, contra Ro-
manae Ecclesiae privilegia, quaedam nova et inaudita
in vestris parochiis statucrc contendalis, ut videli-
cet nullus deinceps ssecularium in monastcriormn
cimiteriis tumuletur et si quis iulirmilate praeven-
;
tus se monachum fieri poslulaverit, nullatenus sus-
cipiatur. Mandamus ifaque vobis ct universo clero
vestroquatenus ab hujusmodi prcesamptioneomni-
modis desistafis, ct eos qui in vita vel in inorte in
monasteriis converli vel sepeliri decreveiint, ut,
 Ait OPP S. ANSKIAtl LUCENSIS APPENDIl 540

l
' i • - ; 11 \m- elm •!!••- branaceus ac elegantissimus , medio, uli videl
periuntur, in illis etiam oolle- b sulo duode inaci iptus. ' lodex oro num.
aibus ex8tanl [ua one de- 13 i longe preestuntior, etraira diligentia exnratua.
cerp duobus codicibus prae cseteris usi
Nofi etsi liisce
quam Bonizo Sutrinusepisc »p ia,el S y Bimus,nequaquamtamen reliquosadireneglexiraua,
anno
eevua, paulo post ! tposuit <•! D in ii-. praesertim quas ad restiluendam capilulorum
aeuayntagma decretorum e< iticorum ins ir p- seriom, quara in omnibue fere Anselmiani operis
Bit, dein exillisq byterel I leus le- codicibus turbatara esse deprehendimus, aliquid
ilii B8) adornarunt, nec non >. Anselmianis exi inservii e po sse videbantur.
ptis, VindobonensinempeetGassinensi.ac denique Anselmus opus suum in tredecim libros divisit,
mplissimaillaeta nobisseepius laudata canonum quorura singuli, prout rerum tractandarum argu-
Collectione apparet, quoa olim in celeberrima socie- mentum expostularet, tnm raajorera, tum minorem
t ; 1 1 1 — Jesu bibliotheca Parisiis exstabat, nunc vero capitulorum numerum complectuutur. Juvat lihro-
Berolini in olarissimi Savignii bibliotheca asser- ruin rubricas una cum riipitulorum numero ex Bal-
vatur Hinc facillime Beri potuit ut ejusmodi docu- leriniorum opere hic apponere :

menta ex istis collectionibus, quas omnes cumAn- 3 Lib. 1. Deprimatu et excellentia Romame EeclesisB.
selmiano opere mnximam similitudinem hiihent Aliiis, De potestale et primata apostoli&e se- ,

desumerentur, atque codicibus in quibus Anselmi dis.C. 90, al. 91, vel 94.
Collectio describebatur, adjungerentur. II. De libertate appellationis. Alias, De pri-
Sed jiun de codicibus mss. Anselmianis nonnulla matu liomanae Ecclesim et libertete app
dicenda esse videntur. Nos in elaborandis nostris tionis, C. 78, al. 81. vel 82.
in Anselmi et Gratiani opera disquisitionibus tnm III. 1)l> ordine accusandi, testidcandi etjudi-
Vaticanos tum 1'aiisienses codices inspeximus.Co- candi. C. 111, al. 124, vel 12", vel 131.
dices Parisienses parum aut nihil ad rem facere IV. De privilegiorum auctoritate. C. 55, vel 56,
possunt. quippe qui omnes recentiores, et, prout aut 5"7.

jam superius adnotavimus, rx codicibus Romanis, V. De ordinationibus ecclesiarum, et de omni

Barberiniano scilieet et Vaticano num 4993, paucis jure nc slatu illarum. Alias, De ordinatione
solummodo, qua; alii Anselmiani eodices forsitan etjure ac stalu ecclesiarum. C. 71, al. 83,
Vaticani suppeditarunt, adjectis, exscripti sunt. vel 93.
Codex Vaticanus modo citatns, chartaceus atque VI. De electione, et ordinatione ac de omni
nullius pretii, jussu sacrse congregationis de emen- /^ potestate sive statu episcoporum. C. 201, al.

d;ilione Decreti Gratiani conscriptus est. Librarius 203, vel 207.

omnesoperis AnselmianicodicesVaticanosad suum VII. De vita et ordinalione clericorum. Alias,
eodicem exarandum adhibuisse, atque capitula quse De vita et ordinatione presbyterorum,diaco-
unus prae aliis plura exhibet, in suum eoilicem rece- normn et reliquorum ordinum. C. 207, vel
pisse videtur.Hujusmodi eodice correctores Romani 209, aut 213.
prae caeterl^ unde factum credimus quod
-
sunt, VIII. De lapsis. C. 39.
plurimaeapita quce tanquam ex AnselmiCollectione IX. De sacramentis. G. 74, al, 69.
a Gratiano mutuata afferunt, in genuinis illius ope- X. De conjugiis. C. 63, al. 68, vel 70, aut 76.
ris codicihus minime inveniantur. XI. De pienilcntia. C. 174, al. 179.
Codex Barherinianus, qui Vaticano mox laudato XII. De cxcommunicatione. C. 75.
simillimus est, septem priores tantummodo Cotlec- XIII. De vindicta et persecutione justa. C. 28,
tionis lihros complectitur, ac parum aut fere nihil al. 29, vel 34.
rei criticae adjumento esse poterit ex quod nimis Admethodum quodspectat quam Anselmus in suo
interpolatussit. DoctissimusSartius, ordinis Camal- opere compilando adhibuit, illum ab antecessorum
dulensis decus, quem de juris civiiis et canonici vestigiis minime recessisse ('eprehendimus. Sum-
antecessorumhistoriaoptime meritum esseconstat, morum pontificum decretales litteras modo inte-
operiquod DeclarisarchigymnasiiBononiensispro- gras, modo in partes discerptas compilationi inse-
fessoribus publici juris fecit, accuratamac diligen- ruit, inquihus recipiendis potius Burchardi Wor-
tem ejusdem codicis illustrationem inseruit (29). maiiensis Decretum, quam aliam illam Anselmo
Restat ut de aliis duobus codicibus Vaticanis, dedicatam Collectionem adhibuisse dicendus est.
n. 1363 ei 1364 signatjs, pauca dicamus. Posterior Minime necessarium ducimus ut modum fusius
mancus est,et lihro uudecimo caret. Uterque mem- explicemus quo Anselmus Burchardi Decreto usus

juxta consuetudinem hactenus hahitam, cis liberam 661.

licentiam permittatis per apostoliea vobis scripta (28) Ballerinii loc cit., p. iv, cap. 14, pag. 646-
mandando prsecipimus, nisi forte excommunicati 656.
fuerint. Dat. Later. vmi Maii. » (29) Loc. cit. Cf. adnot. 25, supra.
(27) Ballerinii loc. cit., p. iv, cap. 16, pag. 657-
541 APPEND. I. - DISSEIIT. DE S. ANSELMI COLLECT. CAN. 541

est, cum hoe a viris doctissimis Antonio Auguslino A jam admotavimus, R.K. PP. decretales
Nulla3, uti

ct Slcphano Baluzio satis superque demonstratum in genuina S. Ansclmi colleelionc dcprehcnduntur,

unumpraetermitterenonpossumus,quod
fuerit.IUud quae decretalibus a S.Gregorio VII editis recentio-
Burchardiana capitula in septem prioribus Anselmi res sint ejusdcm vero pontificis eanoncs, inconci-
;

libris raro admodum occurrant, in reliquis vero liis Romanis editi, collectioni inscrti sunt.Cseterum

ejusdem libiis Burchardi Dccretum saepissime ad-
hibitum fuerit. Ad prioresnempc illos libroscompi-
landos Ansehnus Collectionetn Anselmo dcdicatam
adiit (30), eaque eodern modo usus cst quo hoc ab
aliiscanonum collectoribus factum essejam ssepius
animadvertimus.
Verum prseter ea decrelalium pontificiarum docu-
menta quse Anselmus tum ex Burchardi Decrelo,
tum ex Collectione Ansehno dedicataexcerpsit, alia
quaedam summorum prsesulum decretain Ansclmi
Lucensis opere inveniuntur, quse ex ipsis archivii
Bomani desumpta esse videntur. Huc re-
scriniis
ferenda censomus excerpta nonnulla inscripta cx
Libro pontificum Bomanorum, quae res merehisto-
ricas exhibcnt,atquc a rcbus quse Anastasius Biblio-
thecarius in operequod vulgo sub
tificum titulo notum est, narrat,
runt (31). Froqucnter etiam loca quaedam ex Lihro
diurno Romanoram pontificum(Z%). nec non exOr-
dine Romnno (38) desumptaoccurrunt, quorum alia
genuinam documentorum inscriplionem prse se fe-
runt, alia ejus generis monumenta quamplurima
continent, quee ad veterem Eeclesiae disciplinam
illustrandam maximi momenti sunt. Sic, ut
tantum exemplum proferamus, habctur
capite 49 celeberrima Joannis P. VIII constitutio de
jure cardinalium, quam Mansiusin suaconciliorum ^
Collectione typis mandavil (34).
decrctales litter» ab Anselmo adductse non raro
amplioresaccuralioresqucinscrii lionesapud ipsum
quam apud alios canonum collectores habent;sub-
scriptioncsquoque scepissime illis additae sunt (35);
quin imo Anselmus eas aliquando in iisetiam decre-
talibus lilteris affert, in quibus in ipsisdecretalium
regestis desiderantur. Siee. gr. libri decimi caput
sexlum Grcgorii Magni nd Veloccm mnr/islrum mi-
litum (36) datam litteram cxhibetuna cumsubscri-
plionc : Dnln die v Knlend. Octobris, indictione de-
ra cimn, quffi subscriptio, adnotantibus doetissimis
Operum S. Gregorii cditoribus Maurinis, nonnisi
in uno coque velustissimo codice Colbertino Pari-
siensi, nee non in S. Gregorii epistolarum collcc-
tione quain Paulus diaconus adornavcrat,invenitur.
eodem Libri pon- Gratianus c. 23, q. 8,c. 17, epistolam hanc fere in-
in multis diffc- tegram, rcjeeta solummodo inscriptione, ab An-
selmo mutuatus est. Pseudo-Ivo nonnisi exiguum
ejusdem epistohe fragmentum operi suo (p. x, c.
10) inseruit.
Quod saeros conciliorum, prseeipue Grsecorum,
canones speclat, eos Anselmus fere omnes exDio-
nvsii Exigui eolleetione muiuatus est. Tamen etiam
unum aliasGrrecorum eanonum versiones, tum camquam
in librisexti genuina Ecclesioe Hispanae canonum Collectio, nu-
per, anno nempe 1821, regire Matritensium acade-
mite curis et impensis edita, exhibel, tum eam quae
huic proxime accedit atque a Pseude-Isidoro in

Pauca tantumexempla haec probent. Sequen-

(30) a Garnerio edito recusit 1. Chr. God. Iloffmann.
tia capitula Collectionis Anselmo dedicatse in opus Nova scriptorum et monumentorum collectio, Lip-
S. Anselmi transierunt. sise 1735, tom. secundus in 4. P. J. de Biegger
Ans. dic. lib. i, "cap. 1,10, 11, 17, 20, 21, 24, 27 Viennrc Anstrise 1792 in-8°.
31,38, 41, 42,52, 64, 65, 67. (33) Quid de hoc libro senticndum consule erudi-
Ans Lucens., lib. m, e. 1 lib. n, c. 4 lib. i, c. 67,
; ; tos editores monumentorumOrdinis Bomani, Geor-
34 lib. n. c. 47 lib. i, c. 14, 17 lib. n, c. 8, 49, 75;
; ; ; gium Cassandrum, Melehiorem Hittorpinm, Geor-
lib. i, c. 35 lib. iv, c. 29 lib, n, c. 62, 37. 25.
; ; gium Ferrarium, J Mabillonium. Edm. Martenium
Ans. dic. lib n, cap, 81, 86, 192, 194. 195. et Durandum.
Ans. Luccns., lib. vi, c. 164, 167; lib. vn, c. 10S, (34)Tom. XVII, p. 247.
109,110. cap. 6, de 1, De cons., c. 7. Dnt.
(35) Cf. lib. v,
Ans. dic. lib, m. cap.28, 32,36, 44, 46,52, 68,73. Ibid. Aprilis lib. v, cap. 7, Dat. XIII Knl. Aug.
Ans. Lucens, lib. m, c. 34, 30, 13,35,55,14, 44, C. 16, q. 7, c. 26 lib. v, cap. 19. Dat. Idus Maia-
;

46. rum Asterio et Preesidio V. V. coss. G. 13, q. 1,

Ans. dic.lib, iv, cap. 138, 141, 151, 152, 156, 157,
158.
Ans. Lucens., lib. vn, c.
etc.
Capitula haecce modo indicata Anselmiana in nulla
alia canonum Collectione quam in illa Anselmo
dedicata occurront.
(31 ) Vide quae de Athanasii Bibliothecarii Libro
ponlificum docti ejus editores L. A. Muratorius
Blanchini et Vignoliadnotent. Haud spernenda est
doctissimiPertzii,recentissimimonumentorumGer-
manite editoris, disquisitio de Anastasio nostro in
Itinere ejus Italico, Hannoverae a. 1823 edito.
(32) Liber diurnus Ramnnorum pontificum typis
c. i.
D Lib. v, cap. 47, Joannis P. VHIdccretum de cc-
60, -59, 58,57, 55,54,52, clesinrum violatoribus, quod Baluzius primum edi-
dit Miseellaneor, t, VII, pag. 352, Parisiis, 1705,
in-8°, ett, I, pag. 402,editionis Dom. Mansi, Luccse.
1751, in-fol. et in ejusd. Colleet. concil. ampliss. t,
XVII, p. 244. Lib. v. eap. 51, S. Leonis P. IX de-
cretum contra exemplionem monachorum cum in-
,
tegriori inscriptione quam quse in actis eoncilio-
rumlegitur: Leo episcopus, servus servorum Dei,
omnibus fidelibusin Ghristo per totnm Ilalinm. —
Dnta Romc, mense Apritis dic xx, indictione quinta.
Cl. Collectiones coneilior. Labbc et Cossart. t.
IX, col. 484 Harduini t. VI, p. i, p. 961 Coleti Ve-
—
; ;

primum excususfuit a docto J. Garnerio S. J. Pari nel. t. XI, p. 1353; Mansi t. XIX, p. 670. Haec
siis 1680. Mabillonius inMuseo Italico t. I, pag. 33 pauca exempla sufficiaat.
sq. monumenta qusedam ineditainappendicem Li-
,
(36) Begest. S. Gregorii lib. n, ep. 3, pag. 101
bri diurni adjecit,quse una cum Libro ipso diurno e lit. Venetae, t. VII.
 ! :

Al) ni>|>. S W-KI.MI LUCEN8IS A.PPENDICES 544

sii.-iin collecl ntio n uoius V eliam oaoonomum habere de proprio clero(debeat,

ejusdem [ue oaaoais duplicem vei i m >m affert, ijm re iasticaa diapenset cum con enaucpis-

.
tam acili t fvfl* copi sui , oe, cum dispeusatio sioe testimonio fue-
:•
ali t raoaum voi o n
deioum •
- rit, res ecclesiasticfie diapenssB sint ad eontume-
opere oocui rit, quoa tum o modo liam pontifici irrogandam. Si vero hoc oon fecerint,
tum ab .ll.i in v< tui is Itali ds Co lectio-
|
ii i
i, aoctis Bubjacere caaonibusjudicamua. «

ii ; l j 1
1
depreheadimus, ideoque priscam versio
--
Versio priaea.
Italam nunoupamus, quara maxirae recedit. Quoniam inquibusdam Ecclesiis, sicutreperi-
Verum, ul hujusce versionis indolea melius pa- miis, ceeonomis res ecclesiastica tractatur,
sine
teat, oonnullorum canonum tum textum Graecum, placurt omnem Ecclesiam episcopum habentem
iii illam
L ii eorum versiooem hic apponendam i

ceconomum habere de suo clero dispensantem ec-

censuiraus, quam priscam Italam vocamus, quam- clesiasticas res cum voluntate sui episcopi, ut ne
que fratres Balleriaii ex vetustis Ilaliaemembraais sine lestimonio sit dispensalio ecclesiai, et cx hoc
primi sedulo stadio oollegerunt i37), et oeleber-
dispergantur ejusdem ecclesiae res, et detractio
rimus dein Mansius amplissirase suae couciliorum infligatur sacerdotum tsacerdotio). Si vero hoc non
Gollectioni inseruit (88). Animadvertendum interim B fecerit, subjacere eum ris ranonibus.
Gratianum, qui Anselmi opus fere totum io
Apud Mansium, pag. 1230.
Ballerinios, pag. 622 ;

siiiim Decretum
hanc illi propriam versio- recepit,
Te.xtus Graecus hujus canonis.
nem penilus neglexisse, qua de causa rei criticaa
'EneiO'/] 06 iv rwtv exxivjo-tai?, wj ntpirryrfinuzj, ^t/u
studiosos hsec nostra specimina grato animo sus-
cepturos essc coniidimus. otxovouwv ot errtoxoTrot Ta RxJtartaoTtxa /jtpi^o-jai

Lm. xt, Cap. 36, ex concilio Ancyrano, cap. 20. npy.yu.uT6:' ed*o£e nuau-j ityXrfiiu-j initY.ono-j ep^oucav,

Mulicrcs qusB fornicantur et partus suos ne-

ii v.ui otxovouov i/J-t-j ex to~j iSiou xXvpou, oexovojj.ovvra Ta
cant, et illai quae ex utcrosuo conceptos excutiunt, exxXvjO-taOTtxd xaTa yvutujv tou i§tou e?T UMJUBW wo*Tc
antiqua definitio usque ad exitum vitae eas ab Ee- ur, apapTupov etvai r»jv oixovojxiav tvjs ex^Xvjo-taj, v.ui

clesia removet. Nunc vero humanius dcfinitum esl bt TOUTOU Ta tvjc exx/vjTtas o-xop7rt£eo-6at rrpayp-aTa, mi
decem annos poeniteant. » ).otSoctav tv; ispoxjvvo npoGTpiZzadui' et 8e pr, tojto
Gollectio codicis Saviniani, lib. x, cap. 32, priora
nothar,, \jnoY.ziaQui auTov toi; Qeiot? xavbo*t.
hujus canonis verba paulo aliter habet Antiqui :

Patres constituerunt usqne ad exitum vitoe.

Mansi tom. VII, pag. 368.
Gratianus eanonem hunc concilii Chalcedononsis,
Prisca versio Itala.
« Quib erunt fornicatae, et interficiunt natos, et
C bis reccpit : ex versione Pseudo-Isidori, D. 89,
cap. 4, et ex versione Dionysii Exigui, C. 16, q. 7,
festinant abortivum facere, primum constitutum
c. 21.
usque ad exitum vetuit, et hoc detinito humaniore
Capitulum 156 libri septimi Collectionis S. An-
aliquid consequanlur, constituimus eas decennio
selmi exhibet fragmentum perexiguum canonis 24
tempore, secundum gradus qui sunt constituti. »
Apud Balierinios loc. cit., pag. 488, elMansium, concilii Antiocheni ex versione nostra priscaltala.
Praeter eos conciliorum Grsecorum canones, quos
tom. VI, pag. 119.
exmodo dictis versionibus mutuatus esl Anselmus,
Tcxtus Grsecus hujus canonis audit ;
plurima eorumdem capita ex capitulis S. Martini
Tlepi twv -yuvatxwv twv ex7ropeuouo-wv xai avatpouo-wv
BraccarensisetAdriani P.desumpsit.Priorapassim
ra ysvvwu.eva , Y.ui o-7rouSa?ouo-wv ij>66pta -rotetv, 6 jxev cum inscriplione: Ex concilio Martini papae Brac-
npoTepog bpog pi%p l ~ i;o5o-j 'xw).uo-gv, xai toutw o-jv- carensis.seuExDecreto Martini P.occurrunt, quo-
rtOsvrat. *t).av7'pw;rbTspov 3e « eupovres, wpto-ajzev rum plurima Gratianus sub eadem MartiniP. Brac-
OexaeTvj -yjpovov xara tou? jSaSu-ouj touj wpearu.e'vou;. earensis, seu concilii Martini P. inscriptione in suo
Apud Mansium t. II, pag. 550. Decreto affert (38*). Inde factum esse credimus quod
Lib. vi, Cap. 141, ex conc. Chalced. cap. 26. Ut — rv nonnulliejusmodi capitula S. MartinoP. I ascriberc
omnisEcclesia habens episcopum, habeat aecono- voluerint eumdemque sanctissimum pontificem
,

iniun. tanquam veteris ecclesiasticaedisciplinse corrupto-

t Quoniam, ut in quibusdam ccclesiis reperimus, rem insimulare auderent, propterea quod permiserH
sine ceconomis res ecclesiasticas tractant episcopi, ut bigami in minoribus ordinum pradibus perma-

placuit omnino ut omnisecclesia habens episcopum nere possint. Recentiorum nonnulli eo usque pro-

Opera S. Leonis, p. i, t. III, pag. 173-

(37) Inter D. 95, c. 11. 0. 1, q. 1, c. 67. C. 1, q. 7, c. 22. C.
6-22. Venetiis 1757, fol. 6, q. 4, c. 2. C. 8, q. 1, c. 4. C. 9, q. 3, c. 1. C. 10,
(38) T. VI, pag. 1109-1230. q. 2, c. 7 et 8. C. 11, q. 3. c. 7. C. 12, q. 1, c. 20.
(38") D. 50, c. 44, C. 26, q. 5, c. 3, et C. 32, q. 5, C. 14, q. 4, c. 4, C. 15, q. 8, c. 4. C. 17, q. 4, e.
c. 9. Reliqua, quae ex hisce Martini Braccarensis 38. C. 21, q. 5, c. 5. C. 26, q. 5, c. 3. C. 26, q. 6,
capitulis in Gratianum abierunt, sunt I). 18, c. 15. :
c. 6. C. 26, q. 7, c. 13. C. 27, q. 1, c. 8 et 26. G. 32,

D. £3, e. 32, D. 24, c. 7, D. 27, c. 1. D. 23, c. 12. q. 7, c. 9. C. 33, q. 4, c. 9. D. 1, De cons. c. 29,

D. 30, c. 17. D. 84, c. 12, 17 et 18. D. 44, c. 12. D. 2, De cons. c. 4 et 18. D. 3, De cons. c. 7. D. 4,
D. 50, c. 8 et 22. D. 54, c. 7. D. 55, c. 9. D. 63, De cons. c. 59, 116 et 124.
c. 6. D. 64, c. 7. D. 65, c. 2. D. 92, c. 3, 4 et 9.
 u s

545 APPEND. I. — DISSERT. DE S. ANSELMI COLLECT. CAN. 54G

terviae progressi sunt, ut Pseudo-Martini P. A prseftxit. Sio. e gr. post 85 Hbri terlii capul se-
lia><-

capitula in su;e opinionis suffrngium adducerent, q-uentife Adriani 1'. capitulo exhibenlur 22, :

r
alque episeopos nostrisquoque temporibas in irre- i)i. 72 et 80; ii quidem
.'.;!,
eum hac inscri- ;i. >,

gularitate ad ordines minores suscipioiulos dispen- ptiono Incipiuut cnpitula qum ex Graeciset Lalinis
:

sare posse contcmlerenl. At quantum hoe a vero canonibusetsynodisRomanis alqne deci-etis preesa-
distet, nen o est qui ignoret, ct summus pontifex luui ac prineipum Romanorum sparsim coliecta uut,

Sixtus V ejusmodi eavillaliones satis snptSrque e c- ei .ngehramno Mediomatricm urbis episcopo Homse
I

plosit (39). a bcalopapa Adrianotradita siiut \iuhal. Octobris.

In indice alphabetico qnem in praecipuas, quibus indictionc ix, quaudopro suinegotii causa arjebatur.
liratianus usus cst, canonum Colleetinnes elabora- Integi a oapitulorum Adriani pont, seiies, hac eadem
vimus, passim falsam Martini Braccarensis inscri- insoriptione pra'missa,inplurimis vetustis Pseudo-
ptionem retinuimus, quoties nempe illam in vetci i- ]sidorianajCollcctionisco(licihusexslal,unde Ansel-
busColIeetionibus invenimus. mussinedubio sua capitula deprompsit. ^Gratianus
Gaeterum S. Martini Bracearensis oapitula, uii ssepissimeeadem capitula affert(48), alque Anfonlus
notumest, omnibuslum spuriaetum genuimo Colle- Augustinus ea intregra doctissimo commentario in-
ctionis Isidorianas eodicihus inserta sunt.
Jaeohus r> strueta publiei juris fecit (44).
MerlinusunacumPseudo-IsidoriColieelionc primus Pioeter heee monumcna, quae ecclesiastica sunt,
ea vulgavii, ac dein in omncs fere eonoiliorum col- S.Anselmus pluia fragmenta tum cx jurc Bomano,
lectiones transierunt. Mansius cadem ex GarsiaB luin exregiim Francorum capitularibus recepit,
Loaisse etP. LahheiS.J. reeensionereeusit(39)quod quaeadres ecclesiasticas speclant. De juris Bomani
etiam Justellus (40) et Harduinus (41) feecrunt. usu vide quae a Reisachio in dissertatione, quam de
Posterior cum adnotet se eapituia ista amplissima
in l.ac re nostrisdisquisitionibus adjunxit (45), dicta
collegii S. J. Parisiensis eanonumColiectione ms. sunt, uhi indicem quoque a clariss. Savinio ador-
invenisse, non de alia quam deilla canonum Golle- natum invenies, in quo omnia eapitula ah Anselmo
ctione locutusesse videtur, quae in Savinianocodice exjure llomano mutuata notata sunt.
a nohis ssepius commemorato continetur. Codex Gratianus, utjam sa?pius admonuimus,S. Anselmi
enim iste olim in illa collegii soc. J. hibliotheea collectione in adornando Decrelo quam maximc
Parisiis servahalur, atque ipsa Collectio integra ex usus est ita quidem ut, si cclehrem eanonum Col-
S. Anselmi Lucensis opere desumpta est. Fosterio- lectionem,quam Tripartitam nuncupamus,e(Ivonis
res canonumcollectores,quicxc/ccre£;sseu exeon- Panormiam excipias, nullo canonum operc tam fre-
ciJio Martini papse S. Martini capitula citant, nullo quenlerusus essedioendussit.Quod cumceleberri-
modo codicis Saviniani Collectionem, uti fratres ^ mi correctores Romani animadverterent, singulis
Ballerinii opinantur
(42), sed ipsum S. Anselmi Giaiiani capitulis ex Anselmiano opere desumptis,
Luccnsis opus praa ooulis habuerunt. ejusdem ct lihri et capitis numerum in margine
Ad Adriani P. eapitula quod atlinet, ea Anselmus addiderunt.
velsingulatim vei plura simulseseinvicemexcipien- Cselerum inexcerpendo S. Anselmiopere Gratia-
tia suse Gollectioni inseruit.Quse singulatimhincil- nus eamdcm omnino mcthodum retinuit, quam ab
linc in diversis lihiis sparsa deprehendunlur,passim eo quoad Collectionem Tripartitam atque Ivonis
ex decreto Adriani P. inscripta sunt; quod si vero Panormiam observatam fuisse demonstravimus(46).
eorum seriem recepit, vulgarem inscnptionem iis Anselmi capitula aut integra aut in partes disr-ccta

(39) Fagnanus in Commentario ad caput secun- Operum t.lll, pag. 349-369. Lucaa, 1767,
(44) fol.
dum De higamis, tom. i, pag. 450. Venetiis 1109 Mansiuscapitula AdrianiP. unacumAnt. Augustini
fol.
Gommentario recusit Collect. concil. t. XII, pag. 903-
Concil. tom. IX, pag. S45-860.
(,39*)
936. Vide quae C. Seb. Berardus de hisee c a i j i E I

(40; Bibliothecajuris eanonici veteris, tom. I in adnotat : Gratiani canones, etc, t. I, pag. 350-355,
append. pag. 1-32. Parisiis 1661, fol.
ed, cit.
(41) Collcct. concil. tom. III, pag. 390.
(42) Loc. cit., p. iv, cap. 2. pag. 578-582.
D )45) In sylloge nostra disseitatio iv.
Om- f46) Gratianus. in quntum lieri potuit, ordinem
niumdoctissime dehisce S.Martini Braccarensis ca- operis Anselmiani seeutus est; pauca lantummodo
pitulisdisseruitAntoniusAugustinus,Deemendatio- exempla hoc comprobent.
ne Graliani dialogor. lih.pnor. dialog. x, \i etxn
apud Galland. t. II, pag. 290-314. ed. cit., et post
Ans. lib. i, cap. 11, 16, 31, 37, 39, 57 et 65. C. —
24, q. 1, c. 18, 15, W, 10, 13, 22, 25; Iib. i, e. 20.
eum Carol. Sebast. Berardus, antecessor Taurinen-
25, 54. G. 9, q. 3, c. 13, 14, 15. lib. i, c. 33, 44, —
sis, in opeie Gratiani canones genuini ab apocry-
:
45,50. — C. 25, q. 1, c. I,2et4.
phis discreti, corrupti ad emendatiorum codicum
lidem exaoti, difiiciliores
Ans. lib. ii, cap. 6, 7, 8 10. — C. 2, q. 6, c. 8, 6,
eommoda interpretatione 4,2.
lllustrati.Venetiis, 1777, t. I, cap. 33, na.>. 292-309 17.—
Ans.lib. m.eap. 6, 13. 15, C. 3, q, 5, e.13,
(43) C. 2, q. 3. c. 3 et 4. C. 2, q. 6, c 40. C. 2
2, 4, 7. lib. iii, cap. 65, 66, 67. — C. 1, q. 1, c. 20,
q. 7 c |0 et 83. C 3, q. 5, c. 7. C. 3, q. 6, c. 16 4 ct. 5.
et 18. C. 3, q. 7, c. 1. C. 3. q. 11, c. 3. C.
4, q. 6, Ans. lib. iv, oap. 1, 2,5, 6,7.— G. 25, q, 2. c. 1,
c. 4. C. o, q. 1, c. 1. C. 5, q. 3, c. 1 et 2. C. 5.
2, 7, 8, 9.
q. 6,c. 1 et-5. C. 6, q. 1, c. 2 et 6. C. 11, q. 1, c. 48
et 49. C. 25, q. 4, c. 3, et C. 25, q. 1, c 11.
'Ans.' lib. v. cap. 1, 2 et 3. C. 24, q. 1, c. 18, —
19, 20; lib. v, c. 4, 5, 6, 12, 10, 18, 21, 22, 23.—
 547 AD OPP S. A.N8ELM1 LUCENSI8 APPENDK 518

rece] nnunquam etiam plura duo vel tria A selmi qui Parisi uat in bibliolheca regia, in-
ricem sequentia retentis eorum in6criptionibus tegram constitutionem Justiniani imp. 1.22, c. I>c
iu unum conjunxit. Ssepius capitulis paui SS. iia exhibent, cujue Gratianue et «oild.
addidit, iu aliis veroqusdom reliquit. Inscriptiones AnselmianiValicaninonnisifragroentum proferunt,
quae apud Ansel. longioree erant, Gratianus con- -\ quo patet Gratianum Romano vel saltem llulico
traxit, i|uoil etiam cum Bummulis, singulis capitulis Auselmi exemplari usum fuisse.
ex more prseflxis, feoit. Epistolarum decretalium Celerum de hisce legum fragmentis eorumque
Bubscriptiones, quas Anselmus saepissime exhibet, usu in monumentis ecclesiasticis conf. doctis. J.
omnee omisit. Dan. Ritterum in edit. sua God. Kheodos. t. VI, p,
Quaa cum ita sint, dubium non Anselmianse est i, p. 19 et 85. Lipsiee, 1713, in-fol.
Colleotionie ope multa Gratiani capitula, quoruin Lib. IV, Cap. 88. Nemo.C 9, q. 8, o. 1.:

inscriptiones aut deperditae aut depravatae sunt, GratianuscapitulumiatudexAnselmoquiderointe-

textumque ipsum, qui nonnunquum magis
restitui, gi'umreceptt,sed,fa]soinscripsit:7ni20ceafiuaP.Aji.
integer ac correctiorin S. Anselmi Collectionequam selnms et auctorCollectionisl tesarauguslana3,)ib.i.
in Gratiani decreto deprehenditur, emendari posse c.i,etlib.v,c.l,inscriptionem : SilvesterP.in eonei-
Niuiis longum atqueanostro instituto planealienum p Ho CCLXXVll episcoporam. Capitulum desumptum
esset, si singulaGratianeee Collectioniscapitulaad- est ex cap. 20, act. n, constitutionis SilvestriP. a.
notare vellemus, quae ope Collectionis Anselmianas Pseudo-Isidoro procusae; Hard. t. 1; p, 290, el apud

corrigi possunt. Attamenpauca qusedam hicexem- Pct. Coustant. Epistolse RR.P.P.,append.,pag.,50,

pla dabimus, ut pateat quanti momenti sit Anselmi ed. Paris, 1121, in-fol. Cod. Sav. et codices
Ansel-
opus pro iis qui critices ope Gratianei, Decretitex- mianiVaticani in flnecapituli addunt: Subscripse-
tum emendatiorem reddere student. runt omnes episcopi et XL V presbyteri et di
Lib. IV, Cap. ;i. Privilegium omnino, c. II, q. 3, VII, ct ConstantinusAugustus ct mater ejus Heleua.
c.03. (juam subscriptionem Gratianus nec nonlvo In Pa-
Gratianus ex solo Anselmo capitulum hoccemu- normiae lib. iv, cap. 5, resciderunt. Ivo insuper
tuatusest, idemveroinscripsit: Ex registro Grcgo- capitulum noslrum subduplici profert inscriptione:
riiM. Anselmusoflert genuinam ipsius inscriptio- lu decrelis lnnocentii Silvester D. ingeoereli resi-
nem SiinpJicius P. Jonnm episcopo Raveuaati.
:
dens syaodo di.xit : .Xeuw. Quid plura? Kontem inde
Hard, t. II, p. 803; Mansit.VI, Burcharduslib. i, cap. inscriplionisijratianeaa deleclum videmus.
29 et Pseudo lvo p. v,cap, 140, idem fragmentum Lib.V,Cap. 1. Ecclesia unaest. C. 2i, q. 1, c. 18.
sub genninoSimpliciiP.nomineproferunt,a8traulto Loquitur Dominus ud 1'etrum.
amplius et locupletius, Cod.Sav. lib.i, cap. 13, An- ' '
Locus quemAnselmus hic profert desumptus est
selmuin quidemexungueseculusest, sed capitulum ex S. Cypriani libro De unitate ecclesise. Alterum
falso inscripsit : Leo P. cogaomeato Magaus. hujusce Cyprianei loci fragmentum Loquitur Do- :

Liu. IV, Cap. 14, 15 et 19. la quahbet civitate. — minus ud Petrum occurrit in eodem Anselmi opere
Universos quos. —
Saacimus. C, 23, q. 8, c. 23. lib. i, cap. 11. Polycarpus lib. vn. tit.3, utrumque
Anselinushic tria inter se diserepantia Iegum sse- fragmentum ex Ansclmo recepit, sed in unum con-
cularium fragmenta profert, et quidem I. 16 et 26 junxit, poslerius prioriprseponcns. Gralianus in re-
('.. Theod. Deepiscopis,
ecclesiis et clcricis (xvi, 27j, cipiendis hisce duobus fragmentis Polycarpum se-
et 1. 22, c. De SS. Ecclesiis (i, 2). Gratianus tria culus esse videtur, cum ea in eodem omnino ordi-
ista fragmcnla, iu unum vero conjuncta, inlegra ne, verbis solummodo paucis resecatis, exhibeat
recepit. Cod. Savinionus, et codices operis S. An- Casterum Gratiauus aurea lstaCyprianea verba fra-

D. 1, Dc cons., c. 6, 5, 1, 19, 36, 38, 21,22, 16. 31.- Lib. C. 18, 19

VII, c. 185, 186. - 2, c.
Lib. v, c. 59, 60, 61. —
C. 18, q. 2, c. 25, 26, 27; et 20
q.

lib. v. c. 72, 73. 74, 75. —

C. 16, q. 7, c.40, 36, Ans. lib. ix, cap. 22, 23, 25 D. 5, De cons. c.
35, 33. 2 et3.
Ans. lib. vi, cap. 27, 28, 29, 30, 31, D. 79, c. — D
1,
Ans. lib. x, cap. 7-9, 18-20. —
C.27. q. 2, c. 50,
9, 3,5, 6. Lib. vi, c. 42, 43, 54, 56.
i, D. 64, — 46, 49, 19, 21, 22. —
Lib. x, c. 27, 28. C. 30. —
c. 6, 8, 1, 5; lib. vi, c. 64, 05. —
C. 7, q. I, c. 5 q. 3, c. 1 et 2.
et 6. Lib. vi, c. 91. —
95, 97, 99, 100. D. 100, — Ans. lib. xi, cap. 51-54, 130 et 140. C. 22, q. —
c. I, 2, 9 7, 8, 5. 11, 4. Lib. vi, c. 100-106, 107-111.
— C. 7, q. 1. c. 34, 43, 31, 34, 35, 42, 44. Lib. vi,
5, c. 1-4, — D. Ue
poiiut., c. 81 et82.
1,
Ans. lib. xn, cap. 13, 14, 16, 18, 25-27, 32-34,36,
c. 121, 123, 129, 130. C. 23, q. 8, c. 26 et 27. — — C. 11, q. 8, c. 16, 19, 27, 6, 9, 20, 3-5. Lib. xn,
D. 99, c. 4 et 5.
Ans. Hb. vn, cap. 2-8. — c. 41, 42, 44, 48, 52. —
C. 24, q. 1, c. 31, 33, 34,
C. 12, q. 1, c. 5, 8, 9, 23, 30. Lib. xn, c. 45-47, 49-50, 53, 54-56, 64 et65.
3, 10, 11, 14, 1. Lib. vu, c. 18-20, 21-23, 32-34. — — C. 23. q. 5, c. 42-45.— C. 24, q. 3, c. 26-28, 31.
D. 50, c. 60, 56, 58. —
D. 98, c. 1-3. D. 55, e. 6, — — C. 23. q. 4, c. 37-39, 18,4.
7, 12. Lib. vn, c. 38-40.— D. 75. c. 3, 4, 7.Lib.vn, Ans. lib. xiii, cap. 3 et 4, 10-12, 15, 16, 28 et 29.
c. 48-55. —
D. 33, c. 20, 19, 18, 17, 16, 15, 11,7. — C. 23, q. 1, c. 1-3. —
C. 23, q. 5, c. 1-3. C. —
Lib. vn, c. 56-58, 66 et 67, 108-110, 114 et 115. — 23, q. 4, 42 et 43, 48 et 49.
c.
D. 93, c. 13-15. —
D. 92, c. 1 et 2.— D. 38, c. 3-5. ex Gr. cap. 152 librixi in sexpartes dis-
— D. 68, c. 4 et 5.
(47)
cerpsit
Ita
D. 1. De pcenit, cap. 50-56.
Ans. lib, vn, c. 140-142. —
D. 81, c. 20, 21, 30,
:
 ,

549 APPEND I. — DISSEKT. DE S. ANSELMI COLLEC. CAN. 550

gmento nostro inserta, Hanc Ecclesise uuitatem qui \ sius utrumque capitulum, tum ex Anselmi (ollec-
non tcnet,tenerc se fidem credit? QuiEccIesiaere- tione, tum cx decreto Gratiani iuter decreta S.Ge-
nitiluret rcsistit, in Ef-clesia se csse confidit Psupra lasii P. I recepit, Cpllect. Ampliss. concilior. t. VIII,

paululuin mutata denuo profert: I). 98, c. S: Qui
cathedram Petri super quam fundataest Ecclesia,
deseril, in EccJesia se esse non confidat.Gr&iiannn
« locum istiun ex Collectione Tripartita p. m, lil. 9,
cap. 18, et ex Pseudo-Ivone p. v, cap. 361, excer-
psit. Uterque auctor lum Collectionis tripartitse
turn Decreti Pseudo-Ivonis, verba qusedam fiag-
mento nostro prsemillit: Petri unitatem qui non
tenet, tenerese fidem credit Quae Gratianus res-
pag. 87, 120, 185 el 139. Conferatur etiam Hardui-
nus Collecl. concilior. t. II, pag. 930 et 936.
Lib. VI, Cap. 89, D. 100, c. 3.
Anselmus uli Polycarpus legunt rectiue Novit
fratermtas tua. lla l)abel littera S. Gregorii M. ad
Joannem Corinthiorum episcopum, cujus nostrum
caput fragmentum est. Lib. v, epist. 59.
Lib. VI, C.u>. 100. i). 100, c.4.
Anselmus et Deusdedit offerunl genuinam inscri-
'.'

cidit, cum ea in argumentum vel summulam capituli plionem Joannes P. VIII Wuihberlo episcopo. Kte-
transtulerit Non esl in Ecclesia, qui cathedram
: nim eamdem inscriptiouom exhibet altera ejusdem
Pctri non sequitur.hoi-us nosler hisce verbis con- pontificisepistolaad noslrum praesulem trnnsmissa.
eeptus in veteribus cod. mss. Yaticanis et Gallica- ,, Mansi t. XV, pag. 209. Idem Mansius capitulum no-
nis omnino deest, sed in nonuullis aliis itemque strum sub hac inscriptione inler fragmenta episto-
vetustis dcprehenditur, uli correctores Romani et larum Joannis P. enumerat loc. cit., p. 2i2.
eruditissimusOperum S. Cypriani editor, Stephanus Lib. XIII, Cap. 88. Si quis. C. I, q. 3, c. 7.
Baluzius, adnotarunt. Unde animadvertas quam in- Capitulum hoccein genuinis Collectionis Ansel-
juste criticaj modernse seclalores Gratianum no- mianaa codicibus omnino dcest,et cx Collectionibus
strum ceu textuum SS. Patrum eorruploiem accu- Deusdedit, Gregorii presbyteri, Bonizonis aliorum-
sent. que,qu8eAnselmiopuscommunemoriginemhabent,
Lib. VI, Cap.Concesso. C. 12, q. 2,c.26.
19. tn illam Anselmi transmigiasse videlur. Coliectio
Gratianus locum nostrum, omissis tantummodo lil>. ix, cap. 247, idcm capi-
teque codicis Saviniani
quibusdam verbis, ex Anselmo, quem el auetor lulum exhibet cum inscriptione Pascbalis P. in:

Collectionis Caesaraugustanaj lib. iv, cap. 7i, secu- epistola ad Medwlanensem Ecclesiam in libro VII.
tus est desumpsit, sed in duas partes divisit, po- ho in Panormiaidemcapulinscriplum: E.xdecrctis
sterius fragmentum : Venerabilis haptismi infraD. Paschahs P. cap. 18 profert, ex veteri, ut apparet,
4, Pe consecrat., Decreto suo inserens.Gra-
c. 17, canonum collectione nondum eognita depromptum.
tianus vero posteriori fragmento aliam inscriptio- Psoudo-Ivo (p. ii, cap. 84) integram Paschalis P. I

nem dedit, idquc inscripsit Geiasius P. cleroclplebi ^ epislolam sub cadem inscriptione insertam habet,
Tarenlino, Ivonem,ut videtur seeulus, qui capitu- quam celeberr. Mansius ex Burchardi Wormatien-
lum hocce (Panorm. lib.i,cap. 2ii sub inscriptione sis pervetusto codicc Lucensi S. ^iaitiui denuo re-
Geiasii P. ciero ct plebi Tharcnsi profert. Auetor cusit Collect. ampliss. t. XIV, pag. 378 sq., igno-
pseudo-decreti Ivonis idem capitulum bis exhibet, rans eam in Pseudo-Ivonis decreto jam reperiri.
tum sub inscriptione GregoriiP. clero : ct plebi Ta- C. 12, q. 5, c. 17. Decrevit.
rcnsi(o. i, cap. 63),tum sul) inscriptionc : Ex con- Etiam hoc capitulum in nonnullis codicibus Gol-
ciiio Wormaticnsi, eap. i, p.
202J, Pseudo-
10. (p. lectionis Anselmi falso deprehendilur lib. m, eap.
Ivo in primo lo.-oPanorniam prae oculis ha-
Ivonis 98. Buchardus lib. xn, cap. 20, ctCollectio codicis
buit, in posteriori vero Burchardi Decretum, ubi Saviniani lib. xn, eap. 109,idem caputsub genuina
capitulum istud ex conc. Worma-
lib. iv, eap. 7, inscriptione ex concilio apudS. Medardum cap. 4,
tiensi inscriptum conspicitur, mutato solummodo exhibent. Gratianus omnino eamdcm inscriptionem
cjusinilio Saerusanctihzptismiloco Venerabilisba- retinuit. Fragmentum hocce, alioquin multo inte-
ptismi.Et revera caput hocce una cum initio Sacro- grius, occurrit in capitulari CaroliCalviitit. xi, cap.
sancti inter canones conc. a. 868 Wormatiae editos 8, inter Jac.Sirmundi Opera, t. III, pag. 70, Pari-
depreiienditur apud Hartzheimium Concil. Germa- ejusque Concilia Gallioe, t. III, p.
siis 1696, in-fol., in

niae t. II, pag. 868; Harduin. t. V, pag. 737, et 89 apud S.

;
Baluzium, Capitularia rcgg. Franc. t.
Mansi XV, pag. 87i.Quod
t. capiluli nostri inscri- II, pag.53; Havd.Collect. Concil. t. V,pag. 53: Man-

ptionem, quam Pseudo-Ivo p. i, cap. 63. exhibet, sii Collect. amidiss. t. XVII, pag. 39, in Append.),
attinet, ea sine dubio incuiia librariorum orta est, nec non in Hcginone De eccles. disciplinis. lib. n,
cum caput quod hicinopere Pseudo-Ivonis praace- cap. 319, pag. 433, ed. Stcph. Baluzii, Parisiis,
dit, inscriptionem Gregorii Augustino respondentis 1671, in-8°. Fragmentum istud in capit. Garoli Calvi
habeat. Cseterum animadverli debet eadem fere inscriptum est ex synodo Suessionensis anni 853,
hujus capituli veiba in capitulari Grcgorii P. II, quar.quam inter canones hujus concilii, quod apud
Martiano episcopo, Gcorgio presbyteroet Dorothco Suessiones in monasterio S. Medardi a. 853 cele-
subdiacono euntibus in Bajoariam abiegatis decreto bratum fuit, non invenitur. Vide quae viri docti
deprehendi apud Harduin. t. 111, pag. 1681 Har- ;
Hartzhemius Concil. Germ. t. II, pag. 563, et P. J.
tzheim t. I, pag. 6 Mansi t. XII, pag. 25S. Man-
; de Biegger in editione sua Beginonis ad loc. cit,
 ADnpp - ANSELMI LUCENSIS APPENDICI

13, Viennee kustrire 1765, in-4°, adnotent. A neis elaboraruni, I tnes integras An-
Mansius recle ranonem nostrum a Gratiano rece- selmi D Idixi, foras dcdit, opus rarum i

ptnm una cum tribus aliis a Burchardo i itorem hie de editi n

eono. apud S. Medardum alibi ictis suis i locutum fu se qi am \ni

:ii. i
lollect. con- teribus decretalium epistolarum c nibus ,

oil. ampliss. t.XIV, pag. 995. Caol irum auctorCol- Bernardi nempe Papiensis aliorumquc, adornavit?
lecl aviniani in fii apituli hujus quod Gregorius Majansius. cclebeirimus sui tem-
verba quaedam adjecit, quae deprehendun-
nullibi poris jurii peritus Hispanus, jam animadvci til 19
tur, el sunt : Sin autem, ut perjurinm aponte Mnlli inter viros doctos S. Anselmi Collectionis
missum singuli poeniteant, typis mandandaa consilium coeperunt. Lucas Wad-
Haec pauca de S. Anselmi Collectione disserui dingius, celeberrimus ordinis Minorum annalium
sufflciat, oum a nostroscopo plane alienum sil hic compilator, pluries de liac re cogitavit, utpraefatio
integrum opus ootis eriticis illustrare, quod insu- quam opusculis S. Anselmi,ejus curis editis, prae-
per faslidiosum nimis et inutile prosus es6et, si fixit, demonstrat. At prsematura morte abreptus
non simul totius Colleotionis textum daremus. Coe- curam hanc posteris Si fidem stephano
reliquit.
terum cum noslrao Collectionis tum in AntoniiAu- Baluzio habemus 50 Lucas quoque Dacherius S.
.

gustini, Stephani Baluzii aliorumqueoperibus, tum
lii animadversionibus quas correctores Bomani
Gratiani Decretoadjecerunt, frequensoccurrat men-
tio, aonnulli, in errorem inducti, S. Anselmi Col-
lectionem jam dum lypis vulgatam esse dixerunt.
Forsitam non pauci ex eo decepti sunt quod cele-
berrimus et eruditissimus Andreas SchottusS. J.,
in laudatione quam in Antonii Augustini funere
habuit, defuncti opera commemorans dical Sacro
verojuri illuslrando, post duos Antonios Gallos
Democharem ei Conlium, qui in Gratiani collecta-
Anselmi opus prelo jam preeparatum habuit, et
|j
quam maxime dolendum est ipsum consilium suum
non nil exitum perduxisse, cum codex integer ac
vetustus, qui in celeberrima Benedictinorum S.
nani a Pratis bibliotheca asservabatur, sedi-
tempore deperditus sit. Docti insuper
tionis Gallicae
viri Andreas Hota (51) el Mjch. Ang. Monsacratus
(52) idem consilium habuisse videntur. At nobis
: eorum opera inspicere minime liCuit. Una landem
eademque virorum doctorum sententia est ut S.
Anselmi Lucensis Collectio typis edatur.

DECODICEANSELMIANO, (JUI IX SACROSANCTiE BASILICiE VATICANiE

BIBLIOTHECA ASSERVATUR.
Collectio quam codex num. 118 G. signatus, C
hic Lib. IV. De sedibus cpiscnporum et auctoritatc
exhibet, a multis pro eadem ac illa quam S. An- preedicationis.
selmi Lucensis decretorum opus complectitur, ha- Lib. V. De cxcommunieatione.
bita fuit. Quam opinionem et si jam Ballerinii fal- Lib. VI. De accusatione.
sam demonstrarent (58), nihil tamen attulerunt quo Lib. VII. De unitate Ecclesiae.
istius operis indoles illustrari possit. Quocirca Lib. VIII. De conjugioet adulterio.
pauca de illo hic proferamus. Lib. IX. Dc raptoribus et furibus.
Canonum qua loquimur universa ex
eollectio de Singuli libriplura velpauciora capilula complec-
Anselmi opeie excerpta est, ad quod propinsadhuc tuntur, quibus eodcm modo ac Gregorius, vulgo
ac illae Bonizonis, Deusdedit et Gregorii Collectio- Polycarpus dictus, fecit, generales qua?dam inscrip-

ncs accedit. Auctor in ea ordinanda eamdem fere tiones seu summulte proefixas sunt. Quod si ca-
rationem eamdemqne methodum secutus est, quam nones ex diversis conciliis quie idem nomen ha-
in colleclione Saviniana Berolinensi, ssepiusanobis bent afferunlur, concilia numeris minime distin-
laudata, nec non in excerptis Anselmianis, altero guuntur canonum quoque numerus passim deest,
;

Yindobonensi et altero Cassinensi, observatam quod in RB. pontificum decretalibus litteris nec
fuisse animadvertimus. Ipsum quidem Anselmi non in SS. Patrum et scriptorum et ccclesiastico-
opus adiit, libiorumvero numerum ad novem con- rum operum frogmentis pariter animadvertimus.
traxit, quorum singulis exscriptionem generalem -pv Praeter nuda conciliorum, pontificum aliorumque
prsefixit, quas hic apponimus : scriptorum nomina, aliud nihil occurrit, atque in
Lib. I. De poteslate etprimatu aposlohae sedis. multis capitulis, inscriptiones penitus omissee sunt.
Lib. II. De prselatorum electione. In singulis dein libris plurimaa habentur inscri-
Lib. Wl.De consecrandis ecclesiiset earum ritibus, ptiones, rubro colore exaratie, qua? rubricis similli-

(48) Apud Galland. pag. 589, lom. II, edit. cit. (50) Praefatio in Antonii Augustini dialogos De
Anselmi Augustini Tarraconensis pontifi- emendatione Gratiani § xix, pag. -215. Apud Gal-
cis Yita? Historia quam Hispanice scribebat Gre- land. t. II.

gorius Mayansius Siscarus, nobilis Valentinus, (51) Notizie istoriche di S. Anselmo. Verona 1737,
Hispaniarum regis bibliothecse custos et codicis in 4°.
Justinianei in Yalenlina academia interpres Latine : (b'2) S. Anselmi epistola nunc primum vulgata
vci -tcbantKabiusProsperCenamius et JoannesBap- acc. in decretum ms. S. Anselmianimadversiones.
tista Montecatinius patricii Lucenses. » Inter Opera Lucse. 1821,in-8°
Ant. Augustini t. 1, pag. xi.i. Lucee, 1T76, in-fol. (53; Loc. cit., p. iv, c. 13, g 8, p. 648.
 53 APPEND DISSERT. DE S. ANSELMI COLLECT. CAN. 554

mae videntur, qusequc nonraro tria, quatuor etplura A qui eum propius secuti sunt, uti Bonizonis, Deui
etiam capitula, ssepissime vero nonnisi unum am- dii, el Gregorii Collectionibue exstanl (55). Fre-
plectuntur. Aliquando, cl quidem non raro, 20, 30, quentiora itidem suol fragmenta ex jui
40, imo ct 50 capitula sc invicem excipiunt r quibus desumpla, quorura nonnulla, pri
prseler hujusmodi inscriptionem nulla alia prsefixa Digestis el ex Codice excerpto Bunt, a posl
est; quaeque, uti ex eorum argumento appan iiKiini cii ca sseculi xm initiu pip

preecedentem inscriptionem minime pertinent. Hinc videntur. A.b eodem manu libellus accusationis,
nonsinc rationeconclmli posset ejusmodi inscriptio- quem Ballerinii ex nostra Gollectione publici juris
nes nihil aliud esse quam generales quidam argu- fecerunt, exaratus est. Incerturia omninoestutrnm
mentorum indices,quia rubricis differunt, atque ab auctorejusmodi capitula,ab Ansclmo praetermisse,
auctorcadlubilum appositi sunt. Cseterum nec capi- ex alia Collectionc desumpserit, ct quamnam ipsc
tulasingula,necinscriptionesnumerisdistinctasunt. adierit. Burchardi tamen Wormatiensis Dccretum
Pruefatio omnino dcest, et plura in diversis Col- saepissime adhibuisse videtur, cum plurima capitula
lectionis libris ab aliena eaque posteriore,licet ve- ex eo in suum opus recepcril (56).
tusta, manu codici ascripta sunt, qui insuper hac Hestat u( videamus quomodo nostra Collectio ad
illac folia nonnulla habetquaevel ex integrovelex ,. Graliani Decretum se habeat. Indubium porro est
parte vacua sunt Minime tamen hac dc causa cum
.
Gralianum eam ct cognovisse ct adhibuisse, cum
auderem opus ipsum incomple-
Balleriniis asserere lora permulla (juae tum in Anselmi Collectione, ta;n
tum esse, cum nullibi appareat auctorem opus ex inaliisillisGollectionibusqu lomani
omni parte absolutum edere voluisse. Quod si in- ad emendandum Gratian elura adhibuerunt,
vestigare velimus undenam factum sit quod nostra penitus desiderantur, in nostra Golleclione habean-
collectio sancto Anselmo Lucensi tribuerctur, cer- lur, at(juc ex ea a Gratiano in Decretum recepta
tum quidem est id non ex eo explicari posse quod sint.Sice. g. ex nostraa Colle tii nis lib, n, fol, 23,
eodex inscriptionem Anselmidecretum, prsesefe-
:
esl G. 19, q. % c. 10, et c. 19, q. 3, c. 2; ex lib

rat. Hiecenim inscriptio a posleriori manu ac multo iit, fol. 33, C. 16, q. ", c. 13 et 17. G. 16, q. 2, c.

tardius apposita est.Potius ipsa hujusnostri opcris 1. (57) et c. 6, C. I, q. 1, c. 124; ex lib. iv, fol.37,

ratio, acmaxima quse ipsum inter ct Anselmi Gol- D. 1, DcConsecr., c. C8. D. 33, c. 3, ex lib. v, fol.

leetionem intercedit similitudo, doctos in crrorem 58. C. 24, q. 3, c. 17. C. 1!, q. 3, c. 73. C. 7, q. 1,
induxerunt, qui cum viderenl singulos noslri operis c. 22. C. 24, q. 3, c. 17. C. 25, q. 6, c. 4; lib. vn,
libros cidem omnino capitulis incipere quibus ii- fol. 83. C. 1, q. 1, c. 8. C. 1, q. I, c. 56.Serie non
dem Anselmiana Colleclione incipiunt, atque in-
in intcrrupta recepil Gratianus ex lib. iv, cap. li», 17,

ter inscriptiones plurimas invenirent quae ad ver- 18 et 19, in Decreto c. li, q. 3. c. 21. -1-1, 23 et
bum ex Anselmi capitulorum inscriptiombus de- 2i ex lib. ix, cap. 5 et 6,
;
c. 1 i, q. 5, c. 2 et 3.
sumptse sunl, opus quoque ipsum universum idem Supervacaneumessecredimuspluraejusmodiexem-
omnino ac Anselmi decretorum opus esse credi- pla hic apponere,cum jam ex his paucis sat super-
derunt (54). queappareatquantimomenlihaecnostracollectiopro
Caeterum plurima iu nostra Colleclione capitula emendando pluritnorum Gratiani lororum textu sit.
occurrunt quse nequein Anselmi, neque in aliorum Quod ad tempus quo Collectio hacc nostra com-

(54)Nimis longum esset si hic fuse demonstrare mentisulipoterit, excepta sola carne. Cselerisvero
vellemus quomodo Colleclio nostra cum illa An- diebus sola aqua et panesit contentus,et tunc con-
selmi in omnibus suis partibus cohsereat. Pauca sidcrata personae qnalitate in his mdulgeatur ei de
exempla sufticiant. modico vino icgumine, lacle, pomis, viseiculis ct
Lib. i, c. 1-8, 9-20, 23-30; Anselm. lib. i, e, 1-8, oleribus, sicut suo confessori visnm fuerit. Igitur
10, II, 13, 14, 15, 16, 17, 18-21, 22-31. decurso primo anno statim sacri corporis ct san-
Lib. ii, cap. 1 et 2, 4-10. Anselm. Iib. vi, cap. guinisparticeps tiat. Psalmos cum tratribus ultimus
35. Lib. vti, cap. 109, 30. Lib. vi, cap. 74, 17, 18, /n choro canal etadp, >niat,t unoragerat offi-
19, m.21.
n cia.Secundoannotres hgitimas feriasin unaquaque
Lib. vm, cap. i-3, 3-1, 9- 11. Anselm. lib. x, c. " hebdomadaexpieatinpan sduobus
1, 2, 5, '20, 18, 19, 29 et39, etc. annis sijnxta pneSxos pcenituit eum iu
(52)Transcripsimus canonem lib. iv, fol. H, e\ suumgradum poterit revocare. » Cf. L). 82, c. 5.
Colleetione Hibernensi,quem nullibi reperiri potui- (56) En qusedam exempla.
mus, quiquc anliquam Ecclesise Hibernensis el An- Lib. m. c. 3, 6 et 12, ex Burch. lib. m. c, G3.
glicanse disciplinam poenitentialem respicit.« Sancta 225. 90, 41. 39.
Hibernensis synodus cuiprsefuit LeoS. R.Eeclesise Lib. v, c. 2, 4, 7, 12, 22, 23. Burch. lib. xi, c.
episcopus, tempore Caroli reg s Francorum, cum ;

38, 31, 43, 36, 48.

Theodorico Anglorum et Hibernensium archi - Lib. ix, c. 1, 2 et 4. Burch. lib. v, c. 39, 5o, 53.
episcopo multisqueillarum regionibuscpiscopis de 157) G. 16, Nostra collectio habet
q. 2, c. 1. :

lapsu sacerdotum sic ait Sacerdos si suggerente

:
Joannes P. VIII Isaaco Syracu scopo, atque
diabolo in fornicationem cecidit, et Deo miserante insuper decretalis diem adjungil Dat. prid. Kal. :

adpoenitentise remedia confugi!, iv annis in hanc ;no-
dnm expiabitur. Imprimis xLdiebuset noctibus se
expurget tnlo loco romotus in solopane. Quibus ex-
actis primo anno prosequitur similiter in pane cl
aqua, exceptisDominicisdiebusetpaschaiihus prse-
cipuis festivitatibus, in quibus vino et omnihuspul-
Aprilis. Gralianus rectius habet: ad Isacum Lingo-
nensem. Mansius aliam Joannis VIII decretalem
litteram ad eumdem episcopum Lingonensem vul-
gavii inler epistolas cjusdc n p ml li si 3 n. 96. Am-
pliss. Coll. concilior. t. XVII, pag. 83.

Patrol. CXLIX. 18.

555 \h OPP. - INSELMl LUUENSIS A.PPENDK

pilata ftiit attinet, ea peulo Ineelmi mortem A 8f . Quod h beal Romana Ecc igulari privi
legio potestatem ligandi el idi.
adornata \ detur, cum pr i
'I ;i
'

papa a nullo nisi a Deojudicandi

thalie il litteras dei " "
i

it ubi pi
|

24. Ul alteri c I

tUIU lllllllllll t.

eeedem
talei fere - unl qu 25, i ad dem ab episcopis referatur
quomi- duui iii fidei i dubitatur.
Anselmi n
incipaliler
rifloe conflrmatur opini
mus ,
-
i"" 27. tol cae sedis auctoritate, quod pro m
De apo
Collei i: oioribus tem] ite liibenda e cui a. t

28. De principatu Romanee Ecclesiae, et quod dis-

reoepta fuit
cipulus Marcus a beato Pelro u<>" dissensit.
Godex du n
vei taratus; culi 29. Quod pro omni statu Eccle iae papa debet curam
at Colle itio com] ilata ei e videtui Italia ;
habere.
conciliorum enim tum Gallicanorum tumGermano- 30. Ut omnee qui veri fiiii volunt esse Bciantelse-
quantur quae in Romana Ecclesia sacro ritu
rum oomina multis erroribus proferuntur. Sic e.g. aguntur.
conciUum Magotiense, Warmiense,Avirense Gabi- t 31. Quod apostol! audquam haereses fovi t.

lense, Ludinense, occurril loco: concilium Magon- g sed destruit.

tinum , Wormatienae , Cabillonense , Lugdunen- 32. Quod non sit liberum apostolico tacere ,
quia
omnibue prseest.
se, etc, etc. Similiter pontificia Aniceti nomen ;>3. Quod apostolica sedes a beato Petro percepit
semper Anitius scribitur, qua scribendi ratioue col- fiduciam defendendi fidem rectam in omni Ec-
lectorcs Itali ab aliis distinguuntur. clesia.
34. Quod pap;e major cunctis necessitas corrigendi
. Nos pro more Gollectionis rubricas hic apponi-
incumbit.
mus. 35. Quod traditionem Rornanse Eaelcsiae dcbent
Lib.I. De potestate et primatu apostolicse sedis. reliquse observare, quia principium ab ipsa ac-
ceperunt.
1. Quod in Antiquo Testamento postChristum Do- 3(i. Non aliter de scriptis sentiendum est prseter

minum Bacerdotalis coepit ordo. quse sancti Patres docuerunt.

2. Ul Petrushabeat concessum sibi jus ligandi ac 87. Quod non sit recedendum ab apostolicis slatu-
solvendi suos transponere suc
in es. tis.
3. Quod praepositi non loeduntur, dum a fratribus 38. U1 nullus decreta sodis apostolicse temcrare
pro rigore justitise odio habentur, imo magisamor pra3sumat,quia hoc ad potentissimumsacerdotem,
Dei ii;is conciliatur. papam, pertinet.
4. Quod post Ghristum non recipit qui papam con- 39. Quod
apostotica sedes absque synodo ]>otest
tristaverit. /-. solverc inique damnatos.
J
5. Quod Christus sanctoPetro concessit, volehtibus 40. Quod nullus magis observaro canones debet
apostolis, ut primus esset inle;- illos. quam apostolicus.
6. Quod nec loqui debemus cui papa non loquitur. 41. Ut irrilum sit quidquid in apostolica sede abs-
I. Quod ad formam apostolorum facta estqusedam que apostolico decernitur.
distintio episcoporum, quibus tamen omnibus 4 2. Quod auctoritas congregandarum synodorum
j

beati Petri sedes praeminet. generalium soli apostolicsesedisit commissa,nec

8. Quod Ecclesia Romana omninus praeest Eecle- sino ejus auctoritate esse potest.
siis, sicut beato Petro datum es proeminerc cae- 43. Quod sanrtus Petrus vimligandi alque solvendi
tcris Eccle Lino et C.lelo non tradidit, licct eos sib associa-
9. Quod nuper unum, id est Pelrum aedificavit Dq- verit.
minus Ecclesiam. 14. Pctitio Nicseni concilii, ut ab apostolica aucto-
10. Ut nemo dissentiat a Homana Ecclesia,quoe est ritate confirmetur.
caput omnium Ecclesiarum. 45. Petitio yEgyptiorum opiscoporum pro capitulis
II. regulis Romnnae Ecclesiee nullatenus
Quod a lxx Nicseni concilii ab auctoritate sedis aposto-
convcnit deviare. licoe.
12. Qnod Ecclesia Romana nunquam a lidc devia- 46. Ut nulli fas sit temerare divina et apostolicse
verit. J) scdis instituta.
13. Quod per universam Ecclesiam quidquid noci- 47. Ut Romana Ecrlesia omnes instituit ecclesia-
vum papa corrigere vel emeudare.
in ea i I sticas dignitates.
14. Ut Antiochena Ecelesia Romance subjecta nec 48. Quod pro fide Petii specialiter supplicatus est
ab sent at. Christus.
15. Quod prima salus est regul ts Qdei cus- 49. Quod Romana Ecclesia ab ipso Domino prima-
todireet astatutisPatrumn >ndeviare,sicul Roma tum oblinuitet quod amboapostoli Petrus et Pau-
permansit Ecclesia, beati Petri sacerdotio ditata. his una dic suam causammorte consecraverunt,
16. Quod Romana Ecclesia omnibus est prselata, et quod ipsa sedes est prima, altera Alexandrina,
non tantum canonum decretis, sed voce ipsius tertia Antiochena.
Salvatoris. 50. Quod Romana Ecclesia non synodicis sed apo-
17. Quod Ecclesise columnse, quae sunt episcopi, stolicis insiilutis primatum obtinuit et quod san-
confirmatce sunl super fundamentum Petri. ctus Petrus et Paulus una die in urbe Romana
18. Ut prima sedcs a nullo judicetur. coronati sunt.
19. l'L sacerdotes, sive omnes Ecclesise, stalula 51. Quod auctoritate pontificum et potestate regum
conservent sanctae Romanse Ecclesice, si nolunt mundus regi, et re^ia tantum potestas sucjecta
eju communioue cai e
i es d ponlificibus.
20. Ul nemo prajsumat judicium primte sedis re- 52. Quod sacerdotibus imperatores obedire debent,
tractarc vel judieare. non jubere.
2i. Quod aposlolica sedes caput est omnium Eccle- 53. De constantia papae Agapiti contra Justinianum
siarum. Aug., quem tandemad pedes suos humiliavit.
557 APPEND. 1. - DISSERT. DE S. ANSELMI COLLECT. CAN. 558

54. Quod impcratoribus fas non est curioso dc spi- '^

17. Ut exiranei non praeponantur his quibeneser-
ritualibus negotiis agere. vienmi in Ecclesiis suis.
.':C>. Qualiter Gregorius regnum a
Leone separavit 18. Quod jus ordinationis debet amittere qui noo-
propter ejus impielatem. phytum improvide consecravit.
56. Quod Stephanus papa Pippinum in regnuwpro- 1!'. i inter episcopos vel abbates non habeantur
1

vehit, et antecessorem ejus regem totondit et in nec audiantur qui de laicis hanc susceperint di-
mouasterio conscripsit illum vero saeramento
;
gnitatem, et ideiu de inferioribus dignitatibus.
rei commisso absolvit. 20. Quod bigamus aut concubinam habens non po-
5". Ut imperatores obediant episcopis. tesl lieii episcopus, aut presbyter, nec diaconus
58. Quod imperalor non judicat cpiscopos. nec csetera.
59. Ut episcopi auxilium imperatorum petant pro 21. Quod Mediolanensis episcopus, jubcnle papa,
tuendis Ecclesiiis. ordinatus est.
60. Inquibu; obedendum impcratoribus, in quibus 22. Ut episcopus minus quam a tribus non ordine-
non. tur.
61. Ut in bono tantum imperatoribus obediatur. 23. Ut ordinatio episcopi non differatur.
02. Non esse per omnia obediendum legibus impc- 24. L't modica civilate cpiscopus non ordinetur.
ratorum. 25. l)e opiscopo qui non potest accedere ad paro-
63. Ut episcopi ad comitatum non vadant absque chiam cui ordinalus est.
licentia papce. 26. De episcopis non roccptis a sua parochia.
64. Ut nullus secreta sedis apostolicce temerare B 27. Qualiter ordinentur presbyteri et caeteri cle-
praesumat. rici.
65. Ut in re dubia ad fidem Ecelesioe Ilomanae re- 28. De ordine presbyterorum.
curratur. 29. Ut in principio Domiuicse noctis fiant ordina-
66. Ut nec nominetur concilium quod sinc con- tioncs.
sensu papse congregatur. 30. Quod clericus semel consecratus in eodein oi -
67. Ut absque apostolica sede nec concilium cele- dine consecrari non dcbet.
bretur nec episcopi damnentur. 31. Ut presbyteri a pseudo-episcopis ordinati con-
68. De episcopis non damnandis vel ordinandis secrentur.
sine auctoritate papse. 32. Quomodojreparandi sunt quiinjuste dejiciuntur.
69. In damnandis sententia servanda arbitrio papse. 33. De receptione sedis et sacerdotii Athanasii.
70. De episcopis absque apostolica sede non diju- 34. Quod irrita sit ordinatio illius qui ordinaturno-
dicandis. sciente proprio episcopo.
71. Ut difficiliora judicia ad sacerdotes referantur. 35. Ut Ecclesiis duaruin civilatum clorious non or-
72. Quod basilica, vel Catholicorum congregatio, dinetur.
non debet institui sine nutu apostolicae sedis. 36. Ut extraneus clericus sino conimondalitiis lit-
73. Ut publica missa non liat in ecclesia qua3 sine tcris non ministret.
consensu papao fuit dedicata. 37. Ut clericus in aliena dvilate non ordinetur.
74. Dc violatoribus canonum. 38. Ut metropolitanus suaai provinciam gubernet
75. Quodomnes violatoresdecretorum Romanorum Q salva aucloritate apostolici.
pontificum sint anathematizati. 39. Ut nullus melropolitanus audiat causas aliquo-
76. De obscrvatione decrelorum pontificum Roma- rum absquo comprovincialibus opiscopis.
norum. 40. Ut in duos melropolitanos provmcia non divi-
77. De inobedientia canonibus. dalur.
78. De auctoritate quatuor conciliorum. 41. Qui sint vocandi primales.
79. Ut concilium bis in anno celebretur. 42. De his civitatibus ubi primates sunt ponendi.
80. Quo tempore celebrandum sit concilium. 43. De honore Jerosolimitani episcopi.
81. Quod non sit discedendum ab apostolica do- 44. Quot civitates provincia contmere debeat.
ctrina. 45. Quomodo possunt habere episeopum qui nun-
82. De conciliis quibus uti debemus. quam habuerunt.
83. De institutis ecclesiasticis pro tempore mode-
randis.
Lib. III. De consecvandis ecclesiis et
84. De curatione adhibenda temporali necessitate.
earum ritibus
85. De quodam propter necessitatem promoto qui 1. De ecclesia heeretieorum conserranda.
uxori defunctee fidem non servavit. 2. Deecclesiarum benedictione qtiid sit observan-
dum.
Lib. II. De praelatorum electione. 3. De non sacrificandis nisi in loco sancto.
L De eleetione. 4. Ee solemnitate dedicalionis.
2. De eodem. _ 5. Ut missa non cantetur nisi in sacro loco.
8. Quod principatus non sit ambiendus nec scdi- ^ 6. De re aliena non consecrata.
tionibus extorquendus. 7. Xe ligna ecclesise ad laicorum opera admittan-
4. Ut institutionis ecclesiasticae ignari non ordinen- tur.
tur episcopi. 8. De vasis sacris.
5. De eadem re. 9. Ut vestimonta ecclesioe non tangantur
nisi a sa-
6. De populo non sequendu. cris viris.
7. Ut ex laicis sacerdotes subito non ordinentur. 10. Ut altaria nisi lapidea consecrentur.
8. De eodem. 11. Ut in oinni missa pro defmie^s orotur.
9. De purgatione ordinandi episcopi. 12. De minisieriis ecclesiasticis.
10. De eodem. 13. Quantum spatii quaaquo occlcsia obtinere de-
11. De concilio Bragarensi si non licet populo per beat.
se sacerdotes eligere. 14. Quod non sit habonda ecclesia per pretium con-
12. Quee sint custodienda in eleclione. secrata.
13. Quales eligendi sint. 15. De mvasorii)iis e^olcsiasLicce .

14. De eodem. 16. De episcopi potestate in rebus eeelesiarum et

15. Ut irrita sitomnis electio episcopi vel presby- quaiiter eas expendant.
teri vel diaconi quae a principe tit. Ex secunda 17. Qnod pra3suli non liceat praidia ecclesiastica
actione vi synodi cccx episcoporum. alienare.
16. De his qui se a populo electos asseverant. 18. Ut res ecclesise propriis usibus non, appli-
 .

55'J Al) <>l>l\ s ANSLLMI LUCBNSIS APPENDICKS 560

i-.iilur. j| i. i | episcopus t' Btefl habi

19 De damnatione rectoi is eccle i.in diaconis arbis lio;; •

20. De raptorib mtientil 68. 1

1'- auodi iconie el aotariis.
21 . II qui iscopi 1
.
I t in sacriOcando aanus Buccedat infirrno.
tenet de l o tleaia pe latur. 6x. l | celebralionem miesarum ante lertiam ho-
I De raptoribua i i
ram oon relebrent.
I).' jMina illui if. indn Bit.

Quod damu iclum 70. Sanus Buccedal infii ;no.

alii|uicl vend dit. 71. Pre6byter sine duobua non cantet nriasam.
85. l»''
i" rs im, ot quod gravius 12. [ inissa totii audiatur.
t

gacriiegium fornicatioi
sii TA. iJe novera praefationibas.
26. De vexantibus ecclesiastica praedia. 74. De capite non velando.
'21. Quod cpiscopus aine consilio fratrum quaedam 75. Lt uiissa ab eo quo incipitftr peragattfr.
ab ecciet alie iai potest. -i i 76. De discrelione eucharistias.
18. L api8copus nec nescientibus clericis nec ipsi
t 77. Lt sacrum corpus non Bumatur sine sscro
eu nesciente res ecclesiae vendant. cruore.
29. Lt nullus rem tituli sui usurpet, et de salariis 78. De illusionis discretione.
ecclesim. Lm. IV. D us cpiscoporum et dc
30. Ne res ecclesiae dentur vel vendantur. auetoritalc prxdiaationis
31. Qualiter episcopus rebus ecclesiae utatur.
32. Ne praedia ecclesiastica a militibus teneantur.
B L De potestate episcoporum.
2. De juramento ad papam.
33. pro captivis redimendis res ecclesiaa ven-
I t
3. Quibus sacri ordines tribuendi, quibus negandi.
dantur.
4. Ne quis cito post baptisma presovter fiat et qui
34. Quod faciendum sit cum necesse est remeccle-
post crimen ordinati sunt ab ordine decidant.
si;r vendere.
5. Qui sint promovendi ad clericatum vel non.
35. l't temere alienatum ab ecclesia revocetur.
li. Qui viduain duxil uxorem sive ante baptisma
liij. l nec in vadium res ecclesise dentur.
t
sive post non sit clericus.
Quibus personis rea ecclesiae vendi possint. 7. De quibus laicis intelligi debcat.
.'i(S. Qunm curam babeant haeredes fundatoris ec- 8. Ne ordinali ab haereticis uullo modo ordinen-
olesiee.
tur.
3!>. Quod decimoe sunt tributa egentium anima-
9. Ut ordinandus probaturper prolixum tempus.
nim.
10. Qui sint admittendi ab clerum.
40. Quod ({iu decimas ecclesiae baptismalis conten-
11. Si ([uis conlra canones ordinatur honore pri-
duiil damnum coutponant.
vetur.
41. L t decimae dari debeant.
12. De illicita ordinatione ne fiat.
42. Quod liai de negligentibus decimam daic.
13. Qui cxtra catholicamEcclesiam baptizanlur non
43. Quae decimae a laieis possideantur.
ordinentur.
44. Lt decimae sub manu episcopi sint ct quid ex
14. De transmarinis clericis.
his faciatur.
C 15. De inarito duarum matronarum.
45. Quibus pcrsonis episcopi decimas conferre de-
16. Quod ncc antc baptismum bigamus ordinelur
beant.
episcopus.
46. Ll episcopi et abbates de agris suis decimas
dent.
17. Quod ex acolythis et subdiaconis possint pro-
moveri ad presbytcrum.
47. Quod si quis agrum suum ecclesise legaverit,
18. Ut obnoxii licet ordinali sint dominis suis red-
decimam dare non potest.
dantur.
48. Ut anathematizentur qui decimas non dant.
19. Lt servi non promoveantur.
49. Quod decimae non sint exigendee a communitcr
-0. Lt obnoxii dominis suis ignovantibus non ad-
vivenlibus.
mittanlur ad clerum.
50. Ll ecetesiae nec decimis ncc aliqua possessione
priventur.
2L Quod ex monachis prcsbyteri possint ordinari
in ecclesiis.
51. Lt ccclesiae praster suas novas non perdant
justtiam aul decimam. 22. Quod monachi possint aggregari officiis cleri-
52. Quod consensu apostolici sui proprii episcopi
corum
licct abbas vel monachus decimas detinere.
23. Quod qui concubinam habuerit non promovea-
tur.
53. L't quidquid in ecclesia pro pecunia geslum
fuerit irritum habeatur, et quod ordinali aSimo- 24. Quod qui post baptismum secundo nupserit aul
niacis nescienter misericorditer suscipiantur. concubinam habueril non sit episcopus vel cle-
54. Ordinationes pretio vel precibus vel obsequio ricus.
factae cassandse sunt. D 25. Lt vidiue marilus siordinatus fuerit deponatur.
55. Quod a communione privetur qui donum Dci 26. Ut omnes ministri altaris continentiam servent.
emit. 27. Ut xxxv annorum ordinctur sacerdos..
56. Quod res ex consecralione provenientes sine 28. Quod sit cito manus aliqui imponere.
ea non emuntur. 29. De eo qui ens in crimine sine examinatione
57. Quod Simonia sit altare et decimas vendere. ordinatur.
58. Lt quilibet ex elero per pecuniam non ordine- 30. Lt poenitens non ordinetur.
tur. 31. Qui non sunt ordinandi.
59. Quod non sit eiemosina quae sit cx pecunia per 32. Quos ordincs pocnitentes possint accipere.
Simoniam accepta. 33. Lt qui invitus ad pocnitentiam in monasterium
60. Quod contra Simoniam vehementcr sit exarden- mittiturnon ordinetur.
du m 34. Propter cingulum militiae non ordinetur quis.
61. Non esse ordines humanagralia largiendos. 35. Clcricus viduam non ducat uxorem.
62. Quotl sacerdotium ct impeiium humaham ma- 36. Lt pccnitentes vei aliqua membrorum damna
xime vitaui ordinat, et de eligendis ordinandis- perpessi non promoveantur.
que episcopis et de damnatione Simoniacae pra- 37. Quod debilitusin corporepost susceptum ordi-
vitalis. nem non abjiciatur.
63. De septem diaconis in unaquaque civitate ha- 38. Quid fiat de sacerdote redeunte adlectum uxo-
b dis. ris.
 561 APPEND. I. — DISSERT. DE S. ANSELMI COLLECT. CAN. 562

89. Ne clerici froquentent domos vel colloquia fc- A. 2. Do poena communioantis cum excommunicato.
mmarum. Ut damnati, si ministraverint, maneant sine spe
40 Uc incontinentia sacerdotum. reeoneiliationis.
41.Quod nec subdiacono conccditur carnale con- 4. De his qui ante audientiam communicant.
nubium. 5. Ut cxcommunicati et eommunicator ejus aeque
42. Ut subdiaconus non ordinetur nisi castitatem puniantur.
promisorit. 6. Quod mortui excommunicati non possunt recon-
Ut clerici excommunieentur qui se post tortiam
43. ciliari.
admonitionem non convertuntur. 7. Qnod faciat presbyter excommunicatus.
ii. Ut presbyter conjugium non sumat. 8. Separatos csso qui falsa crimina intendunt.
45. Ut mulieres cum cpiscopis non habitent. 9. Ut nec excommunicati ab alio recipiantur ab
46. Diaconi uxoribus non misceantur. alio.
47. Ut subdiaconi uxoribus non misceantur. 10. Dc separato ab Ecclesia.
48. Ue presbyteiis filios generantibus. 11. Ut scienter excommunicati communicans ex-
49. De his qui post sacerdotium filios procrcaverint. communicetur.
50. Ut sacerdotos uxoies non abjiciant. 12. De his qui infra annum excommunioalionis se
51. De filiis subdiaeonorum. non cxpurgant.
.'>2. Qui clerici uxores accipiant. 13. Dc his qui conira apostolicam Ecclesiam suas
53. De relicta presbyteri. erigunt cervices.
54. Ne
prcsbytcr conjugatus spernatur. O 14. Convictum vel oontumacemtantummodoexcom-
55. Ut lapsus in peccato carnis sacro ordine careat. municandos csso.
56. Ut lapsi in ordinem non redeant. 15. Exoommunioandiim esse qui aliena tollit nisi
57. Quid fiat de presbytcro fornicatorc, perjuro et restituat.
fure aut homicida. 16. Quodabsolutionemquam suporstesnonquossivit
'i8. Ue diacono fornicario. mortus impelrare non possit.
59. Difiioile est post crimen redire. 17" Ut excomnuinicatis lidelitas non scrvetur.
60. Quod lapso post pcenilentiam concedatur. 18. Utpropria injuriaepiscopusnonexcommunicet.
61. Difforentia occulte pecccantium sacerdotum. 19. Ut sententia episcopi timcnda, licef. injusta.
62. Ut restituti altius quam fuerant non ascendant. 20. De episcopo qui totam domum pro unius ex-
63. Ut clerici non rnisceant sese saecularibus ne- cessu excommunicat.
gotiis. 21. Ut non cxcommunicetur nisi confessus vel con-
64. Ne clerici sinl cupidi vel feneratores. victus.
65. Q li ordinandus non sit implicitus his crimi- 22. Qualiter episcopi debcant solvero vel ligare.
nibis. 23. De injusta excommunicatione.
66. Ut episcopus non cogatur dimittere clericum 24. Quod papa possit absolvere ab alio excommu-
suum. nicatos.
67. De his qui moveri volunt. 25.De his qui excommunicatis fidelitate astricti
68. Quae culpa subditorum ad praelatos referenda sunt.
sit. ,
3 26. Quibus licitum sit cum excommunicato commu-
69. Ut singula oflicia ecclesiasticasingulis commit- nicare.
tantur personis. 27. Quod episcopi imperatores excommunicare pos-
70. De yconimo eligendo. snnt.
71. Ne facultates ecclesiae commiltantur laicis. 28. De privilegiis ecclesiarum.
72. Ut episcopus corrigat quod ab antecessore suo 29. Quibus clericis privilegia valeant.
illicite commissum est. 30. Ut clcrici vacatione gaudeant.
73. Quod sola lectio non sufficiak 31 De privilegiis monastcriorum.
74. De episcopo nc levitate credat. 32. Ne episcopus faciat clericos in monasteriis.
75. Ue cpiscopo qui indignos consecrat. 33. Ut monasteria non sint habitacula clericorum,
76. Ue his qui negligunt plebes sibi commissas. 34. Ut monasteria releventur a gravamine cleri-
77. Nequisquamepiscoporumlibrosgentiliumlegat. corum.
78. De episcopo qui concubinam habuit. 35. Ut clerici abbates non sint nisi omisso cleri-
79. De correptione senioris episcopi et deejus con- catn.
siliariis excommunicatis. 36. Ut privilegia indulta non confundantur.
80. De
ministerio chorepiscopi. 37. Quod non liceat mouasteriis diversoria ssecula-
81. Ut plebes quse proprium pastorem peremerunt ria fieri.
vice parochiae gubernentur. 38. Ne decimae exigantur a monachis.
82. Ne diaconi cantores fiant. 39. De monachis.
83. Ut monachi vel clerici ministerio cubili pontifi- 40. De clericis non manentibus in suo proposito
cis obsequantur.
D
vel monachis.
84. Ut feretrum Romani ponttficis non veletur. 41. Quod non liceat monachis conjugium.
85. Ne iiscali more titulos imprirnant. 42. Quod liberum sit clcricis monachos fieri.
86. De portionibus ecclesiastieae oblationis. 43. Quod monachi fianl.
tribus modis
87. De obedientia erga episcopos et de conspiran- 44. Ut monachi non morentur in urbibus.
tibus. 45. Ne quis promovcal aliquem de alterius mona-
88. Ut clerici monasteriorum sint sub potestate sterio.
episcopi. 46. De militc non recipiendo sine consensu pajoae.
89. Non esse communicandum inimicis episcopi. 47. De his qui reddunt bona quse vovent.
90. Ut nemo contristet vel accuset suum episcopum. 48. De communi vita servanda.
91. Ut qui episcopo non obedierint ab Ecclesia ar- 49. Quod conversi non possint testari.
ceantur. 50. Ut monachi eommatres non habeant.
92. De contumeliosis erga episcopos. 51. Ut episcopus lantum monachos judieet.
93. De his qui non obtemperant saccrdotibus. 52. Non licet monachis abbatem expellere.
9i. De insidianlibus ut curie tradantur. 53. De propriefale Romansa Ecclesiaa quam dedit
GregoYius papa ad constiuendum monasterium.
Lib. V. De excommunicatione.
54. Ut alfare erigatur ubi fontes fuerunt.
1. Quod audientia denegetur excommunicatis pcr 55. De pacto servando.
annum, et quod fiat si ita moriunlur. 56. De implendis voluntatibus defunctorum.
 ,

AD ulMV s. ANSELMl LUCENSIS A.PPENDICE8. 564

reooptu A. tod non

facile credendum.
sit
nvei tatur. 11. De eo qou probanda detulit.
•{•ii

thorura. 12. 1 apoatat&B oon accusent.

t

•
L)e 13. li|ui nuper inimici fuerunt abjiciantur.
t

plus monacho tiabeat. 1 1. 1s iles non accusent.

t

De hu q li t nsurantur - ne eorum volun- 1S inihil fial contra quemlibel accusatum.

t

tal 16. Bpiscopos priue famdiariter conveniendos •

De ln^ qui, diraissa tousura, uxorem ducunt quam accusandos.

ti i'i m machi in ecclesin non praedicent. 17. li inimicis familiaribua non credatur.
u .11 e ih eredando. 18. l"t propria voce et praaaente accusato accu-
De substanl a monaohi m raasterium relinquen- Balio Bat.
19. Ut primatea notifloent accusatis quod eis op-
o it abbatem ire. ponitur.
i llig 20. Quod non sint acousati recipiendi.
, Ul rabus monasteriis non prsesi- 21. Dc judicandis episcopis.
deat. 22. Ne alicui liceat convolare ad alias provincias
70. Quid habeai fundator in monasterio suo. sine praajudicio rei ecclesia;.
71. De traditione vel coramutatione monasterio- 2;i. Qui smt ab accusatione submovendi.
rum. 24. Qui sint infames.
72. De translatione monasteriorum. D 25. Ut non accuset nisi accusatus expurget.
~A. De incognito per biennium probando. 26. Ut nemo per scriptum accuset.
7i. Quod abbas pro humilitate proprium locum de- 27. Quator personas necessarias osse et quod sin-
serere potest. gula? faciant.
75. Abbatem ab episcopo non esse cligcndum. 28. Ut servus aut libertus non accuset.
76. De abbate qui per cupiditatem quemlibet ton- 29. Do paslore non reprebcndendo, nisi erret, et
dit. ut expulsus restituatur priusquam accusetur.
17. Nullum invitumprmterjustamcausaminmona- 30. L'taccusatores episcopum tales sint ad minus
sterium retinendum. quod provebi possint ad sacerdotium.
78. Ad epi80opos monasteria pertineant. 31. Accusatores sacerdotum tales sint quales sa-
De venditione abbatis ab episcopo revooanda.
. cerdotes eligi debent.
IJt monachi non prohibeantur mortuos sepelire
. 32. Ut majores non dedigncntura minoribusaccu-
vel missas facere. sari.
81. l)o virginibus. 33. De induciis accusatorum.
82. Ui de juvcneula abbatissa non sit. 34. Non esse accusandum aliquem ut melior
83. De sacris virginibus indicta poenitentia. fiat.
i>i. Quaa vivente viro alteri nupserit ei non debetur 35. Quales debeant esse advocati.
poenitentia nisi alter eorum moriatur. 30. Quare licet recedere ante latam senten-
85. lJe virginibus non velatis si deviaverint. tiam.
8fi. De virginibus non servantibus propositum. q 37. De difficili accusatione.
87. ^Je puellis devotis, si nupserint postca. 38. De his qui non possunt accusarc.
consecratis, si nupserint. 39. De non admittendis ad accusationem.
89. De virginibus sacris quee vim barbaricam tu- 40. Ut qui primum non probaverint ad caetera non
lerint. admittantur.
90. De raptoribus virginum. 41. De testibus non admittendis.
91. Ut viduaa votum habentes non nubant. 42. Quod pagani et haerelici non possunt accu-
92. Ut diaconissa ante annos xl non ordine- sare.
tur. 43. Ut clericus non tradatur ad seeculare judicium
93. De prescriptione vel integritate locorum ser- si non per missum episcopi.
v;t I :
44. Ne laicus criminetur clericum.
94. De praescriptione Romanse Ecclesiae. 45. De calumnia.
95. De terminis non transferendis. 46. nisiin fide De pastore non accusando a subditis
9t>. Quando valeat triennalis possessio. erraverit.
91. Ut dioecesis quae episcopum non habuit non 47. Qualiter episcopus audiatur.
habeat, et quee aliquando habuit habeat 48. Quod fiat cum testes desunt.
98. De episcopis qui ultra sex menses loca sua 49. De pcena quorumdam qui ab accusatis destite-
negligunt. runt.
99. Quod clericis non valct praescriptio quam in 50. Ne clericus apud praesidem accusetur.
relms par rcnuntiationem babuerunt. t\ 51. Manifestum crimen egere accusatore.
100. Kx quo die computatio praescriptionis inci- 52. De exspoliatis.
piat. 53. De expulsis.
101. Quod non valet mora quam necessitas fa-
Lib. VI. De judiciis etjudicibus.
cit
102. Ut episcopus in propria cathedra assiduus 1. De prsccipitanda sententia.
sit. 2. De examinatione temporum.
Lib. VI Dc accusatione.
3. De numero et qualitate judicum.
4. Quod sit certa provincia.
1. Ut adversus sacerdotes vox mortui non au- 5. Nullus episcopus invadat alienam doecesim.
diatur. 6. Ut non idem sit accusatores etjudices.
2. Ut criminosis non credatur. 7. De stulta diffinitione.
3. Ut accusatio absentis non recipiatur. 8. Ut nemo absens judicetur.
4. Doctores non esse accusandos. 9. Ut actio die ventiletur.
5. Ut minores majoros suos non accusent. 40. De judicio renovando.
6. Ut infamis non testificetur. 11. De contumeliosis in majorem natum.
7. De examinando accusatore et de ordine totius 12. A
quantis audiatur episcopus, presbyter, dia-
causse. conus.
8. Quod non nocet si fuerit extorla confessio. 13 .De clericis qui ecclesiasticum judicium relin-
9. De accusatione clericorum. quunt.
 .

565 APPEND. 1 - DISSERT. DE S. ANSELMI COLLECT. CAN :w

14. De provocatione et judicibus et conscnsu ele- 45. Do pueris rebaptizatis.
ctis. 4(>. De baptizatis ab A.catio.
15. Irrita est sentenlia episcopi sine clericorum 47. Quod baptizatis parvulis parentum peccata non
scntentia. nocent.
15. l)e episcopo qui alicui crimen iinpingit. 48. Ut baptizali ab haereticis his modis ad Eccle-
17. Ut cleiicus ab Ecclesia damnatus non defen- siam revocenlur.
datur. 49. I)e baplizato ab lueretico.
18. De clcrico petente cognitionem publicorum ju- 50. Debaptismo infirmorurn.
diciorum ab imperalore. 51. De jejunio.
19. De juris actione omnium judieum, et de foro 52. Dejejunio Quatuor Temporum.
oompetenti. 53. De quadragesimali jejunio.
20. Ut extra provinciam non deferatur jndicium. 54. De eo qui jcjunium solvit.
21. Quibus auctoribus oporteat judicari. 55. Quae mcdicinae sint contrarise divinis praece-
22. Quod licet papse conderenovas leges. ptis.
23. De scrijitis aulhenticis ot apocryphis. 56. De clericorum abstinentia.
Lm. VII. De unitate Ecclesiae. 57. De discretione jcjunandi et manducandi.
58. Quod modis vitiumguhe obrepat.
i. De haeritiois et schismaticis.
59. Q)uod non prodest homini jejunare nisi cessat
2. Quid sit haeresis.
Quoil divisus ab apostolica sedc in ab iniquilate.
3. schismato
B 60. De abstinentiae et jejunii discretione.
est.
61. De constitulione.
4. Ut laicus episcopum sub digna custodia dirigat
62. De observatione circa mortuos.
ad papam.
63. Quod non liceat oblata offerre pro defunctis
5. Ut schismatici per publicaspotestates oppriman-
impiis.
,
tur.
6. De schismaticis ad correptionem cogendis. 64. Ut oblatio defunctorum non relineatur.
7. Quod nomina schismaticorum inter divina mys- 65. Ut pro sepultura iiihil cxigalur.
teria non sint recitanda.
66. De coujugum sepultura.
8. De clericis in haeresim lapsis et post conver- 67. De sepulcris in Iooo sacro.
sis.
68. De animae absolutione.
9. Qui non sint inter haereticos habendi. Lib. VIII. — Deconjugio et et
adulterio et consan-
10. Qui haeretici amittant Spiritum sanctum. gni nitate.
1 Qui nescienter vel scienter hasreticis so com-
1
1. De legilimis conjugiis.
miscent. 2. De conjugio non selvendo.
12. Quod potius sit moriendum quam de manu hae- 3. Quod rcligionis causa non sint solvenda con-
reLici communicandum. jugia.
13. Cur Deus permittat fieri haereticos. 4' De uxore capliva.
14. De excommunicato ut cohibcatur a saeculari- 5. Ut uxor reddatur marito de captivitate redeunti.
bus. 6. De separatione eorum qui lilios suos de fonte
15. De malis cogendis ad bonum. C susceperunt.
16. Quod par culpa sit communicare hceretico vel 7. De conjugatis non separandis, si necessitate
communicari. filiossuos baptizaverint.
17. Ut decreta promulgatacontra suscitatam hae- 8. Utomnis al>stineatse aspiriiuali filia patruisui.
resin inconvulsa permaneant, 9. Ut nullus iiliam patris sui spiritualem ducat
18. De
his qui sacrificant ritu paganorum. uxorem.
19. incantatoribus, et qui magos consulant.
De 10. De marito qui ob frigidam naturam coire non
20. De
Judaeis. potest.
21. Non licet Judaeo Christianum retinere. 11. De numero uxorum.
22. Non fit facultas Judaeo vel pagano non edendi 12. De numero maritorum.
volentem fieri Christianum. 13. Quod propter amentiam non sint solvcnda con-
23. Ut Judaei non cogantur vi ad baptismum. jugia.
24. De baptisma et manuum impositione. 14. Utdimissor vol dimissa sic maneant, ut recon-
25. Ut manuum imposilio fiat post baptismum. cilientur.
26. Utrum majus iitbnptisma, an manus impositio. 15. De illo qui uxoris infirmitati compatitur.
27. Quod non ab aliquo quam ab episcopo possit 16. De numero nuptiarum.
fieri consignatio. 17. De gentili qui gentilem dimittit uxorem.
28. De tempore baptizandi. 18. De muliere nuptias condemnante.
29. Quod necessitate facionto inomni
loco possu- 19. Quod non sit bigamusqui unam ante baptisma,
mus
baptizare. D aliam jiosl baptisma acceperit uxorem.
30. Ut baptizetur iste de quo dubitatur. 20. Quod nuptiarum fa^derainter ingenuos sintle-
31. Ut baptizandi pretianon exigantur. gitima.
32. Ut presbyteri pium modum non exeedant. 2L Quod separata a viro fiagitioso non possit aliam
33. Ut diaconus prsesente episoopo non baptizet. ducere.
34. De uno patrino. 22. De lide aconjugalis scrvanda.
35. Quod totaEeelesia singulos in baptismate parit. 23. Quod etiam ex male conjunctis possint fierit
36. De manumissione in baptismate. nuptiae.
37. De muliere praegnante baptizanda. 24. Quod conjugium remaneat inseparabile.
38. Ut omnes, sive parvuli sive juvenes, prius exor- 25. Quod conjugium rcmaneat in separatis, sicut
cizentur quam baptizenlur. ordinatio in separatis.
39. Ut baptizatus ab haereticis sola manuum lmpo- 26. De his qui rapuerint puellas simul habitantcs.
sitione contirmelur. •27. Quod sponsae liceat eligere monasterium.

40. Quod haeretici solummodo ad speciem sacra- 28. Quod uon liceat alterius sponsain in matrimo-
menta habeant. nium sortiri.
41. De baptizato abrepto. 29. De puella desponsata ab alio corrupta.
4-2. De baptismo Epiphanioe. 30. De sponsis benedicendis.
43. De saccrdotibus rebaptizatis. 31. Ut quidam ducat uxorem quam corrumpit.
44. De clericis et monachis rebaptizatis. 32. De presbytera.
 \\H l.MI LUCENSIS EPISCOPI 568

b per fali n >\

ndo etiam in communi loqu

boi ura quia ju
81. De idia juramentis et mendaci
De nepl l.iii. i\. De raptoribua et turibua.
38. i ata.
;;.i i .
3 quondam I. De membrorum truncatoribus et incenaoribua.
_> Quod non furtum, Bed mena juria atienditur.
Anglia |

lando s! De eo <iui aliquem exspoliavii.

De con
Beptimam generationem ne- Quod non sit sumendum exemplum spoliandi.
41, De 'a
.>. Quod oblatio de rapina maculoaa Bit.
scii uter conjuncli sunt.
orum |u -uii ibeatur 6. Ut paupei uin defensio al> imperatore postuletur.
. l t conjuncl o c<
is copulant. 7. Peccatum esse diviti ablatura pauperi dare.
affectu contrahuntur. 8. Rapinam esseinventa non reddere.
14. ,

,\ :, cretis Innocentii 9. I'. is liberare, nee eflusioncm

conjugia a p mibus, subdia- sanguinia ense raalos punu a.

16 i t

mtracta diss ilventur. iu. I).' puniendis malis.

',-,
. ; ita vel quam cognatus habuit. II. De oratione qua orat uttemperentur interdiota.
48. Isidon capitula de septen gradibus consangui- 1 1. Quibus licitum sit malos occide
n 1 1 : 1 1 i s g 13. Ut mali non occidantur, sed corrigaatar.
i'j. De diversa fornicatione. 14. De tolerandis vcl fugiendis vel iinpugnandis
mulieribus fornicantibus. malis.
50. De
51. De fornicatione pi esbyleri. 15. Quod beUacum benevolentia sint agenda.
52. De muliere quae cum duobus fratribns nupserit. 16. De persequendis vel deprsedundis hu.stibus.
53. De concupita muliere. 17. De prasdandis hostibus ecclesise.
T>4. De Sodomitico scelere. 18. De e<> ijui, cum possit, injuriam non repellit a
socio.
;,:,. i
|uod propterquamdamfornicationcmseparatus
vel separa a aubei e potest.
19. De poenitentia.
;'iti.Quid fit de illo qui filiam vel flliastramad con- 20. De reconciliatione poenitentie.
firmationem vel fontem tenuerit. 21. De u ili posnitentia.
57. De varietate homicidiorum. 22. Quod non tam mensura temporis quain doloris
58. Quoddetractor sit homicida. consideranda est.

De oluntario homicida. \
23. Ut poenitentia publice agatur.
60. De homicidio non sponte commisso. 24. Post dignam pcenitentiam posse aliquem do-
til De occiso poenitento.
.
cere.
o2. De uxoris interfectore. 25. Cur prohibeatur cleriratus post poenitentiam.
68. De poena matricidae. 26. Quod oblata oporteat psenitentem restituere.
64. De itricida el fratricida. |>
27. Quod nullum peccatum sine poenitentia remit-
65. De interfectione impii. tatur.
66. juramentis.
I),'
18. Quod pro conversipne necessaria fitpsenitentia.
67. De periurio pro vita redimendo. 29. Quod venia non accipiatur sine pcenilentia.
68. De perjuro qui alios in perjurium ducit. 30. Ne aliquis episcoporum alienum pcenitentem
69. De eo qui sciens perjurat. suscipiat.
71). De eo qui contra id quod suspicatur jurat. 34. Indulgentia Dei nisi supplicationibus sacordo-
"I. De perjurio in manu episcopi vel cruce. tum
obtineri nequit.
7-2. Quod verum jurare non sit peccatum. 32. L)e his qui se occulto crimine contaminarunt.
73. De juramento synodali. 33. Quod par causa lit mulieris adultorium et viri
74. U1 pueri ante quatuordecim annos non cogantur adulterium.
jurare- 31. De justa et injusta misericordia.
75. Ul perjurium emendetur sicut adulterium. 35. De pereequentibus sacerdotes.
76. De his qui per capillum velper caput Deiju- 30. De cruoe et imagine.
ranl. 37. De reconciliatione excommunicatorum
77. De incautis juramentis non servandis.

APPENPIX SECUNDA
OPUSCULA SPUHIA
Bibliolbeva VeterumPatrum Supplementum, tom. XXVII, col. 436.)

F. P. LUCJE WADDINGI
MINORUM ORDINIS
AD SEQUENTIA OPUSCULA PRiEMONITIO
Duo nobis desunt sanctissimi viri opuscula, Oommentarii scilicet in Threnos Jcremiae, et in Psalmos
Davidis, qudrum poslremos mortc pneventus complere non poterat. Etsi a uobis diligenter perquisitos,
hactenus reperirenon potuimus : si aliquando apparuerint, aucliori dabnnus editione. Interim laboramus
569 APPEND. II. OPUSCULA SURIA. 570

Birca collectionem canonum, quam libris tredecim Anselmus absolvit, et Anselmi Decretum quidam
appellant. Eam suis numeris absolutam a mendis et erroribus expurgatam, notisque, ubi oportuerit,
Hlustratam, Ueo propitiante, aliqaando Ln lucem proferemus.
Quoe vero sequntur opuscula, Arnoldus Uvion tribuit S. Anselmo (Uvioh ia notis addiem 1S Marlii),
eaque exstare, et Anselmo ascribi in codicibus praegrandibus membraneis bibliothecae coenobii S. Hene-
dicti Mantuani testatur Possevinus (in Appar.). Eminentissimus dominus Franoiscus eardinalis Barbeii-
nus, Benedictini ordinis protector, pro sua erga me veteri ac peculinri benignitale, atque innata in
omnes bonarum litterarum cultores benefica propeusione, curavit Lnde lide integra hoe exemplar tran-
Bmitti. Atqui illa eloquio humiliora, quani qu83 tanti viri preeferant gravitatem, alieui videbunlur. Verum-
tamen conjecturae quae ex styli varietate erformari solent, leves frequenter apparent et fallaces; quippe
manifestum est non eumdem in universis operihus suis sermones methodumque servare sacros docto-
res, praesertim eos qui praBter doctrinee excellentiam, vitaa addunt sanctitatem, et pietatis ignieulis
incensi frequenter feruntur in Deum. Dei verbis alios quandoque gravius reprehendunt, suis precibus
aliquando Deum humilius pro se interpellant. Pro rei et argumenti varietale inodo extollunt, modo
deprimunt sermonem nec eodem vocis tenore agendum judicant cuin Ecclesiae persecutore et cum
,

mundi conditore. Spiritus inlus alit humiles cordis cogitationes , et foris edit lenes vocis susurros, in
eonspectu illius pro cujus bonorum in spiritu vehcmenti plerumque clamant, et quasi tuha exaltant
vocem suam, annuntiantes populo scelera eorum, el domibus principum peccata eorum. Cum quo quis
loquitur, et de qua re agitur expendendum, adeoque temperandi sermones, ut undequaque conveniant.
Anselmus modo cum Henrico tyranno in acie puguat, modo contra schismaticos scriptis tonat, attamen
in cubicuH penetralibus divinum semper aliquid inlus agitabat, ct contemplabatur ccelestia (In \'ita
num. 30), quae reverenti deinde promebat eloquio. Nihil ergo mirum si graviter doceat, et humiliter
oret; si sacras Scripturas in tyrannos acriler contorqueat, et divina mysieria humiliatse mentis medite-
tur aflectu. Mtiltos libellos propriis manibus conscripsissc Wlsd auctor recenset (num. 25). Quid si inter
illos isti? Certe in ipsa illa doino in qua vitam monastioam et contemplalivam professus est, omncs isti
qui sequuntur, eontemplationum lihelli, prsefixo ad singulos ejus nomine, diligcnter conservantur. Liceat
itaque praecedentibus opusculis ista sublexere, saltem ne pereant.

I
HEDITATIO IN ORATIONGH DOHINICAH

Patcr nosler, qui es in coelis, sanctiCicetur no-

1. A gens ero? Nunquid pausabo? Nunquid aliis inten-
men tuum, etc. summa clementia! ineffabilis tus ero? Certe cum impetu, omnibus postpositis,
benignitas! mira dignatio! O longitudo, latitudo, curram ad eum. Sufficit mihi, si habeo Patrcm
sublimitas, et profundum charitatis divinae! Vilissi- meum, et ideo toto corde tendam in eum. Non aspi-
mum lutum sum , detestabilis sanies, nequissima ciam, non aliud videbo nisi Deum meum, quia
creatura, et tamen Dcus deoium , Rex regum et oculus menlis meae lotus tendit in illum, quia nimis
Dominus dominantium, se meum Patremdicit. Cuui allexi! animum n\cum. Pater noster. me!,et favum
oratis, inquit, clicite Patcr noster, etc. Ex quo
: in ore meo, cum te Deum meum I^atrem meum ,

hoc dieit ipsa Veritas, verissimum est. Et scio quod voco! dulcedo indicibilis! jucunditas inaasti-
plus sine comparatione me diligit quain pater carna- mahilis ! juhilatio ineffabilis, te Pa- cum audeo
lis vel mater, imo quam ego ipse. De tanto ergo tiem vocare! cx.Miltatio! medul- admiratio!
Patre elevabitur cor meum ut aquila, et jam hujus laris modnlatio! Quia Pater meus est tu. Quid ultra
cceli inferiora contemnam. Quid ultra mihi de ter- praatendam ? Quid ultra dicam? Quid ultra petam ?
renis honoribus qui sum iilius Dei? Majus dedecus Pater meus es tu.
csset mihi appetere quantumcunque magnum ho- 2. Scd ubi es, Pater mi? ubi es,
si ubique es?

norem terrenum quam fllium imperatoris appetere B hno quia ubique, quomodo ccelum tibi sedes est ?
latrinaj officium. Quid ultra mihi de terrenis divitiis Sed ideo, benignissime Domine, vis ut dicamus.
qui regni sderni sum hseres? Ignominiosius esset Pater noster, qui cs in coelis, ut nos a terrenis ad
mihi de quantumcunque magnis divitiis terrenis cccleslia eleves, ubi maximetua potentia, sapientia,
curare quam primogenitum imperatoris de fimo et honitas elucesit ; ut ibi, mi pater, sit semper
cquorum suorum. Quid mihi de deliciis carna-
ultra tecum conversio conversatio nostra, ut a te ccele-
et
libus,de tcrrcnis,quantumcunque magnis?Detesta- slia, non terrena, pelamus aut certe ut,nos spiri-
,

hilius esset mihi lilio Hegis summi affici in quan- tuales cceli facti , in nohis sit hahitatio tna. Quid
tumcunque allectivacreaturaquam tilium imperato- ergo nos tardabil ? Quid nos retrahet? Quid impedi-
risin saniefetidissima.Quid honum, quid pulchrum, menla parabit quin ccelestem, non terrenam, vitam
quid utile, quid desiderabilc me allicere potest qui ducamus, ut in nobis sit habitatio tua? digna
haeros sum omnis pictatis, et boni ? Omnia
fontis admiratio, mira dignatio, et dignissima hahitatio
rcspectu non sunt nisi quaedam similitudo et
illius Christi in nobis Ego fcedissimus iimus et abomina-
!

uinhra. Accedam cr c'o ad Patrem meum, qui nihil hilispeeeatorumlatrina, valeo esse ex immcnsa Dei
aliud vult nisi ut habeam eum. Nunquid ergo negli- mei clemeniia tabernaculum ejus. Et qu>i sum ple-
 \

571 s ANSKLMI LUCENSIS EPISCOPI.

: lei lem] A tarc reatun

tium, ut princep8 lm-
feli ira lalem h i
jus I..UU li eji iiatur f

n, nec dimittam inhabitea mentcm meam, totu

. n eum : im idurat me in do i.uin tuuin, totura eibi vindicel desideriuna
illui^,
q ilem, mal meum, meum. Quid quaarol
solus reficias affectum
in eubiculum geuitricin m< ilicel in inti volo? Quid desidero? Quo vagor? Quo discur-
cob II , ubi cubanl , ubi quie- i" cur distrahor? Sufiicit mihi, Domine, regnuna
'

Bcunt animae delicatae Caat. 111 . tuum, ergo adveniat regnum tuum. Nihild
3. Pater noster qui ea in caelis, sancliticetur oogitem, nihil desiderem, nihil affectem, nisi re-
aen tuum, eto. o qunm bene sequitur, quam m tuuiii: sit ibi refectio mea, sit ibi babitatio
optime oontmuatur, quara elegentissime ordinntur men, sil ibi tota conversatio raea.
solus bonus, Tu
•lii ad prasdicla, scilicet Sanctiticetur nomen tu boIus pulcher, lusolusamabilis, tusolusdesidera-
tiniiu ad Pater noster qui i-s in ccehtt, qnia fl bilis animarura amator.Tu solus me regas, tu solua
devotio, coelestis contemplatio totum animum reve- me dirigas, tu solus me allicias, tu solus totum
rentis fllii convertil in Patrem ccelestem, ut clamet, d cor meuni habeai zelator.In te solum
ct dioat : Sanctiticetur nomen tuum, quasi dicat : tus meum dulcoretur, in te solum quiescat cor
Non terrenas divitias, delicias, et lionores peto, sed meum, totum animum tneum, cum impeiu
repleas
ut siin in te totus conversus , sim totus divinus. ascendam ad te
t-t regnum omnium ani-
centrum
Sanctiticetur aomen t uum ut , scilicel pars mea ra- marum; ergo adveniat regnum tuum, tiat voluntaa
tionabilis, tua sapientia illusti-ala , omni errore et tua sicut in cceloet in terra. Hoc volo, hoc desidero,
ambiguitate ct tenebrositate purgata, habeat san- hoc totis animi visceribus concupisco, ut in me, de
ctissimam, id esl purissimam notitiam tui. mc et pro me, non m< a, se tua, liat voluntas, totus
\. Adveuiat regnum tuum, ut nioa iiascibilis [
/'.
tuus sim, totus in tuum solum tendam honorem.
voluntas], tua potentia raborata, ad snblimitatem Ad hoc factus sum, ad iioc natus sum, ut solum
tui regni conscendat. Fiat voluntastua, utmeacon- tuum requiram honorem. Jam non flectar ad meum
cupiscibilis, tua bonitate dulcorata, imo tua chari- appetitum, jam non proprium requiram commo-
tate pcrfecta plene tuo heneplacito quiescat, ut ex dum, jam non considerem amicorum affectum, non
vera dilectionis amicitia sit idem velle et nolle. cogitem qnid amarum, vel dulce; honorificium vel
Vel, sanctiticetur nomcn tuum, quantum ad puram vile; sed solum nitar in omnibus tuum beneplaci-
notitiam intellectus. Adveniat regnum tuum, quan- tum adimplere, difficile vel leve asperum vel ;

tum ad fervens desiderium affectus. suave; sedcumimpetu, et desiderio ferventi et ani-

5. Fiat voluntas tua sicut in cq-Io ct in terra. mi anxietate curem perficere quae tuae voluntati sunt
Quantum ad perfectum ohsequium effeetus. Sancti- placita. Hoc solum mihi suave, hoc solum sit ju-
fieeturergo in nobis nomentuum, quod ab aeterno cundum, hoc solum mibi leve, hoc delectabile, et
sanctissimum cst ut quidquid videmus quidquid.
,
amabilc in quantumcunque asperis, difficilibus et
audimus, quidquid intelligimus et sentimus, totum amaris tuam requiram perficere volunlatem.
ad sanctissimi tui nominis ordinemus; ut sic in gaudium, et jucunditas, et exsultnlio medullaris
nobis nomcn tuum sanctum sit, sine lerra et purum, totum et totaliter, semper, et ubique exponere me
ut excussi et purgati ab omni curiositate et vani- ad omnem tuum honorem, quem possim modo ali-
tate et omni inutiii phantasia, te solum in omnibus quo effectui mancipare! utinam solus possem
agnoscamus semper, piissime e! sanctissime Pater; omnia tua ministeria, mi Domine, adimplere! Ma-
mentis nostrae oculus ad te lumen seternum inees- gis gaudeo, magis approbo, amplius totis artubus
sabiliter dirigatur; semper te qui in omnibus, et a et visceribus concupisco me totum impendere tuo
quo omnia sunt, in omnihus te intuear, in omnibus bonori, me divinae tute satisfacere voluntati quam
te agnoscam. quam dulce lumen et delectabile a quantumcunque ccelestibus et divinis deliciis ju- et.

te sole justitiaB nunquam menlis intuitum amovere! v cundari. Si enim pro te, mi domine, totaiiter lace-
quam dulcis, quam amabilis. quam admirabilis rer, et passiones el morles quascunque ad tuum
oculis nostris tuorum claritas radiorum! Sanctiti- honorem reciperem, de eis magis gaude remquam
cetur ergo nomen tuum. Advenist regnum tuum. de quacunque delectatione quam etiam in patria
Xunc Domine Deus, regnum hujus mundi occupa- habere possem nisi fortasse in illa delectatione ,

vit animam meam, imo totam dissipavit, totam la- tantum aut plus cederet ad tui honorem et boc ;

ceravit, totam foedavit, totam denigravit, sponsam
tuam dileclam, animam meam, totum cor meum,
totum animum meum, totum affectum meum vani-
tas, imo fueditas hujus mondi. Ideo non nisi quoe
mundi sunt sentio, quae carnis sunt appeto, et
sola terrena cogito et affecto. Factus sum hujus
etiam non ratione delectationis, sed ratione tui
honoris optarem; non enim factus sum ad meam
vanitalem consolandam, sed ad tuam magnificen-
tiam honorandam. Quid mihi majus? Quid mihi
dulcius? Quid mihi amabilius quam totum in tuum
honorem resolvi? gaudium tripudium, omne !

mundi cinis, et suh hujus mundi principe sollicite mihi jubilare solatium,quod possim aliquid quanta-
573 OPUSCULA SPURIA 574

cunquo difficultate facerc ad tuum honorem. IIoc A cor meum ad momentum ab isto cibo nobilissimo
cst angelorum gaudium, cceleste desiderium, pa- separari?Et6isupernonpossumip8um8acramenta-
trioe praemium posse tibi totaliter obsequi, totalitcr liter sumcrc, sallem cor mcum ipsum Bpiritualiter

in le ferri, tme voluntati plcnario conformari, et nondesinat ruminare.In veritate mirum ct plusquam
tuum honorcm ct magnilieenliuin admirari. Non mirum videtur quanto prae dulcore etnimio ardoris
dubito, imo certus sum, quod plus gaudent angeli fervore cor non deficit in hoc eibo. Tu solus.bone
ctanimae sanctoede magniliecntia tui honoris quam Jesu, sis cibus meus, et rcfeclio mea ; te solum
de magnificentia gloria: suoe. Et ideo fiat voluntas csuriam : le avide, et insatiabili appctitu comedam,
tua sicut in ccclo et in lcrra. In ccelo , scilicel in et semper famelicussim tui.Quid dulcius?Quid te

coelestibus spiritibus. Et in tcrra, scilicetin nobis te suavius?Quid te amabilius,bone Jesu? Te solum

hominibus : scilicet tuoe voluntati adeo libenter, et volo comedere, te solum cupio masticare.Tu mihi
ferventer et voluntarie obsequamur, et tuoe volun- semper dulcescas in corde. Solus odor tuus deberet
tati totaliter conformemur seeundum possibilitatem reficere totuin mundum, quanto magis cibatio tua!
nostroe virtutis. Si in verbo quod procedit ex ore tuo roficimur ct

6. Pencm nostrum quotidianum da nobis Jiodie. vivimus (Matth. iv), quid crit te ipsum Verbum
Oquam bone ordinat,quameleganter eonjungithaic R aetcrnum ore recipere, et cordis dentibus masti-
verba proemissis! Et quamvis de pane materiali care?Quomodo non sic cor meum delectatur in te,

et spirituali possit exponi, de sacramentali lamen
pane maxime exponamus ad praesens. Et, ut dixi,
hic in Deo estegregius ordo.Quis adeo dignus est,
quis adeo humilis estad susceptionem hujus sacra-
menti ad offerendum Filium Deo Patri, ut ille qui,
ut omnia obliviscalur prseter te? Si aliquid terre-
num, imo similitudo terreni, lantum aliquando cor
meum occupat ut aliarum rerum obliviscar, quo-
modo tua verissima praesentia non me tantum refl-
cit et inebriat ut totius mundi obliviscar, et etiam

sicut supradictum est, se totaliter in Deum ordina- mei? Huncergo,Patorccelcslis, panem quotidianum
vit quantum ad intellectum, affeclum, et effectum, bodie nobis conccde. Sed hodie, Domine Deus, da
qui so totum Deo obtulit, totum se sacrificio con- nobis hunc panem, ut iu pvaesenti et semper prae-
cremavit qui in se annihilatus est, et totus in
,
sentialiter habeamus.Sit semper praesens spiritua-
Deum illatus est, qui jam nonquoe sua sunt quaerit, liter saltem hic cibus,ut nunquam sciatproeteritum
sed quee Jesu Christi (Philip. n)? Ille vero in hoc vel futurum. Sed hodie bonus Jesus,ut dica-
dicit
sacrificio potest Jcsum Christum recipere, Jesum mus: Cur, queeso, tantum festiuas esse nobiscum?
Christum rogare, Jesum Christum pro se et aliis Quare non differs usque cras, quid enim id nobis
Deo offerre. Et ideo petitioni isti verus Magister vides? Quid in nobis sentis,quid in nobis agnoscis,
preeposuit: Sanctilicetur nomen tuum, etc.,et optime C quod tantum nostro es inebriatus amore ? Quid
subjungit, et illis verbis conjungit : Panem no- nobiscum lucraris? Quid in nobis reperis? Quem
trum, etc. Qui ex /Egypto peccatorum exivit, ibi fructum de nobis habebis,quod nescis tardare? Si
sanctificetur nomen tuum, et mare Pubrum inun- sic amor nostri te urget ut differre nequeas quin
dantium tempestatum submersis ^Cgyptiis sicco statim velis esse nobiscum, cum quibus nullum
pede transivit, ibi adveniat regnum luum ; et in habes lucrum, nos autem qui sumus fetidissima
deserto contemplationis soli Deo intendit, et se to- sanies, et indigni etiam tua creatura quantum
,

tum Deo dedicavit, ibi fiat volunlas tua sicut in cunque vilissima nominari,quomodo differimus,ex
coelo et in terra. Jam in hoc deserto esuriens, quo tantum hoc desideras, esse tecum, cum te
manna, scilicet panem ccelestem, a ccelesti Patre summum bonuin, sine macula speculum, angelorum
requirit ; ibi panem nostrum quotidianum da nobis solatium impetremus. Tu ergo, bone Jesu, differre
hodie. Qui etiam in /Egypto aliquando super ollas non vis ut ostendis; nec nos amplius differre volu-
carnium sedit, nec illis spretis solum panem vi- mus. Hodie ergo te petimus, ut hodie habeamus.
vum, qui de ccelo dcscendit , exquirit, postulat et Non cnim cassa est instructio tua, sed esset, si
acquirit. mira jubi-
inaudita Christi dignatio ! peteremus et non impetraremus. Quia ergo te sta-
latio mentis I Deus meus
sponsus meus, amorD, tiin petimus et desideramus,et hocipsum tucupis,
meus,faclus cst cibus meus. Sanctorum praemium, accede ad cor nostrum quia ad te ascendit cor
;

angelorum gaudium, Dei Patris verbum est nutri-
mentum meum. Lux mundi, Sol coeli Sapientia
Dei, est refectio mei aninii. Prolcs Virginea, re-
demptio humana, cceli gloria, facta est cibatio mea.
nostrum. Tu enim inebriatus es nostri, et nos lui
, amore. Te ergo ad nos, et nos ad te cum impetu
ducis, o pondus amoris,et jam omni mora sublata
mutuus sit amplexus et inter tua brachia delicit
,

Quid ultra affecto? Quid ultra me allicere potest ? anima mea, absorpta amoris fervore. Cum enim
Absit a me, Domine, ut ex quo cor meum habet sensi amplexum tuum, animum meum,
eradicasfi
tam nobilem cibum,quod circa aliud in toto mundo primo cibasti, deinde inebriasti, tandem tuis am-
afficiatur? Quomodo, obsecro, post tam nobilissi- plexibus et osculis soporasti anitnam meam, et in
mum,et sufficientissimum, et suavissimum, etdul- tuis brachiis requiescit. Non earn, quamvis indi-
cissimum cibum,potestcormeum circa vana, turpia gnam, abjicis. Non eam refugis, sed ad te stringens
el immunda delectari? Quomodo, obsecro, potest clamas, et dicis : Adjuro vo$, tiliac Jerusalem, ne
 !

ANSELMl LUCENSIS EPISCOPI.

.''.. A ximis allt gare] oterimsfl din m debiti nostri.

veKt Caat.•
111 1. i
dubium quod magntn virtutis mngnajqua
7. Se ! adhuc a Imiror cl efflcaeiae eel allegatio ista, quam Bummua idvooa-
lare dix E/o7amrtn?Nunquid visquo- tus et Judex noster noe doeet. Ergo ai ilirnitti-

!n!io cibua noster esse? Nonne Bufllcii tibi s nwfl al is, dimittitur nobis. Diimtte ei
\
ita

unaro diein in nobis habilas, cl •

'. 1 1 1 1 ? ooatra nobifl sieut et nos dimiltimua debitoriboa
Quaro lempor visessenobiscum^quid feoimustibi? nostris.
Quid dicam de tanta benevolenlia nescio, quia in Et ne aoa indacaa in tentationom. Quidenim,
:',.

lllis Ihesauris clementiae deflcil animus meus, ut
non possit parvnm considerarescintillam,lanta est
abyssus eis, el ideo nihil scio dicero, nisi, cx quo
sic Bomper vis esse nobiscum, nos omni tompore
siuuis tecum, el nunquam
simo, cibo suavissimo recedamus. Ito,Dominc,nos
tuo amore, et devotione glutines tecum,ut nc a te
Dumine, prodest baptizari, sive lavari a mortao, Bi
itepamtaagomoi'tuam(Leri7. xij? Nonfloffleit mihi,
Domine, ut peceata commissa dimittas, ui.-^i etiara
imminentibus eustodias, Nam promptis- a peccatis
simus sum ad peccalum.et nisi me eustodias, sine
a te sponso bonignis-
frano irruam in peccata. Si ergo, Domine, ad pro-
bationem.et humilitatem et exercitatioaem oostram
•

possimus recedere, nec velimus. Sic ergo panem vis et permittis nos tentari, nuii tamen lntentatio-
nostrum quotidianum da nobis hodie, etc. B nem nos pcrmitlns inferri.Quid enim profuit Aman,
8. Fi dimitte nobis debita aostra, sicut et nos <jui a rege Assuero superomncs principesfuit ela-

dimittimus, elc. Obone Jesu, nobilissimum cibum tus, rum postea inflatus superbia fuerit suspensus
nuliis indignis servulis luis benignissime el inslan- in ligno? ip.slh. vnij Quid enim mihi prodessct

tissime obtulisti. Sed quid? Timeo ad convivium quidquid in praemisaiB verbis petivi, nisi in tenta-
Esther reginae, ut Aman, invitari (Fsth. vu etsi tionibus me conserves in bono Ergo etne nos iu-
, !

illa, bone Jeeu, non sit intentio tua, tamen tiineo. ducus iu teutatior.eiu. Vis, bone Jesu, ut sic peta-
Quid ergo? convivium opulentissimum paratum e.st. inus quia permittis n08 multoties tentalionibus ,

Nuntii, scilicet angeli saneti mihi instant esuries stimulari, ut ad te rccurramus? Omnem modum,
;

me excital, et compellil tamen accedere non ;

et viam qua possis nos ad te tiahere, exerces ;

praesumo, quia peccavi. Quid ergo faciam? an- quia nos tecum cupis habere. Tentatus ergo ad
gustiae mihi sunt undique; sed certe quid eligam amplexus paternos fugiam, ut me recipiat fugientem,
scio. Ibo enim ad Patrem meum ccelestem, de quo et timidum exhortetur et dicam ei: Et ne nos indu- ;

supra dictum est Pater noster, qui es in ccelis,

: casin tcntationem, etc. Hoc vult, hoc desiderat,
et dicam Pater peccavi in ccplum, et coram te.
: hoc exspeutat Paler meus,ut curram ad refugium,
Jmu non sutn dignus vocari filius tuus: fac nw sicut C ad complexum et ad sinum ejus, ut totaliter de me
unum ex mereenariis tuis (Lnc.xv), scilicet dimilte diffidens, solum de ipso confidam, ergo ct ne nos
nobis dchita nostra. Sed o felix recognitio culpae, inducas, etc. Sed libera nos a malo. Verum est, Do-
quae promerelur patris amplexus.Forte amoris fer- mine, quia digni sumus omni malo, quia te con-
vore inter amplexus ejus dissolvar et mulabor in tempsimus,omne bonum. Sed vide, clementissime
virum alium, et aliqualiter comedere potero de vi- Paler, infinitam misericordiam tuam, non detesta-
tulosaginato./>nn/«eer(7ono6/sde2>//anosfra.Omi- bilem nequiliam nostram,et releva a nobis parvu-
ra Dei nostri erga nos dignatio ipsum conlempsi- lis, nobis infirmis importabile onus.et a malo op-
:

mus,et provilissima sanie commutavimus ;ettamen primente, et distrahente, ct retrahente, et retar-

nobis suadet ut veniam petamus, quia vult nobis danle ad bonum libera nos, filios luos, ut libere
debita dimittere cum offensis. Hoc autem noluit possimus et maxime ;

angelis elargiri. Quomodo, quaeso, bone Domine, ab illo horribili et terribili malo aeterno nos libera,
potes amplius nos respicere quiita turpiter a nobis ne tua desideiabili visione privemnr; quod hor-
abjicimus te? Ergo ex quo tu ipse suades, dimittc rent omnia ossa nostra. Quid enim mihi profuis-
nobis dehita nostra, dimitte, dimrtle nobis,quia jam set tuam creaturam fuisse, nisi te habeam, et
pro nobis debitum soivisti.Jam teipsum pro nobis D totus et totaliler iu te ferar in vita seterna ,

in sacrificium oblulisti. es ipse qui nos doces,Tu quam nobis concedas, qui es in scecula benedic-
utdicamus dimitte nobis, etc; boc facere poles. tus? Amen.
Xonne jam pax facta est? Nonne jam pacis convi- ,-l//a expositio
\ium celcbratum est, et quotidie eelebratur. Di- Possunt autem omnia supradicta alitcr explieari
mitte ergo nobisdehita nostra sicut et nos dimitti- sict/^aternos/ejvpraemiuitur, utconfidentesacceda-
mus debitorihus uoslris. beatum proximi debilum musadipsum. Quies in coelis, ut qure suisuui sunt
o felix offcnsa, quam allegare possimus coram Deo quaeramusctsapiamuSjnonquaesuperterram.Sa.ic-
in remissionem debiti nostri. Non ei'go hujusmodi nomen tnam, quantum ad lidei illuslralio-
tificctur
fratres contristemus, si nos offendunt homines, si nem: Adveniat regnum tuum,(\\x&\\\\im ad speierec-
nobis injuriantur, si nos affligunt, rapiunt et acci- tionem. Fiat voluntas fua,quantum adcharitatiscon-
piunt nostra ; sed in eis, quantum est, pro nobis formitatem et perfectionem. Panein nosirum, ctc,
exsultemus et gaudeamus, quia dimittendo ea pro- quantumadnutrimentum et fulcimentumtemperan-
 577 UPUSCULA SPURIA »7s

tiae.qn o maxime oxhibetnt* in pane euchari8tia».i?/ A miite oobis, cte. in quo petitur adventue anni ju-
dimittenobis, etc.quantum ad correspondentiam et bilsei, in quo omnia debita dimittuntur veris Judteie,
lancem pcr hoc quod subditur: Sicut Bt nos
justitire, scilicct, poenite ti))us et juslis ct homo homini, et

duniltiinus, otc, Etne nos inducasin lentvtioncm, Ucus homicihus laiibus debita universa dimillent.
quantum ad actum prudentise, quse est in prseeaven- Etnenosindueasin tentationem, etc, in quo peti-
dis insidiis. Sed libera nosa /wa/o,quantum ad aclum tuv illa pacis pulchritudo, de qua dicitur Sedebit po-
fortitudinis, quae cst in tolerandis aclversis. Amen. puhis mcus in pulchritudiue pacis (Isai xxxiu, ctc,
Alia cxpositio c/iisdcm. ubi non crit amplius Salnn, ncc malus oecursus.
Possumus etiam supradiclaspetitionescxponere Sed Duc nos ad illum
lihera nos a malo, quasi dicat :

pro iis quai habituri sumus in patria, ut, Sanctifi- statum, qui cst oinnium bonorum congregalione
cctur nomen tuum, quantum ad apei tam visionem, pcrfcctuset omnium malorum privatione jucundus,
quasi dicat Quod nunc pcrspeculum in ecnigmale
: ubi verc crimus liberati a malo. Hsec autemullima
videmus, pure et sinc terra, sine medio aliquo facie multam admirationem, miramdevotionem,
expositio
ad faciem videamus. Adveniat vcgiuim tuuni, quan- medullarem exsultationem ct pienam laudis pcrso-
tum ad (irmam intentioncm, ut in a.>ternum regne- lulionem requirit. Et sunt in ea miri et inenarra-
mus. Fiat vohmtas tua, quar.tum ad consummatam l)iles contemplationis thesauri. Sed non sufficio, nec
dileclionem, qua3 plene amantem in amatum trans- sum cos dispen.-are, ncc ponere
ciignns ibi os mcum
format ; et tune exponendum esl sicat in crvlo ct in immundum maxime cum aulam regis. Assueri in-
terra, scilicet sicut inangelis, et in hominibus iiat. giedi non audeam, non vocatus (Esth. iv) ; et ideo
Pancni nostrum qiiotidianmn , elc quanlum ad
,
B simplieitati nostrae sufliciant qiue supradiximus fo-
suavissimam fruilionem et exponcndum cst lune
; 1 is m atrio cxislenlcs. Ipsc autem Gbristus ad nos
quotidianum, scilicct, conlinuum, qoia semper cst rnclementiee signum aureamvirgam extendat(/^.;///.
ibi dies, et exponendum csl hodie pro a?ternilale, v), ut possimus secure ad ipsum inlrarc, et sccum
quie non habct prietcritum veU futurum; sed cst in ojlernum regnarc Quod ipse pnestaro dignelur
tota simul, et melius per praesens notatur. Et di- qui est in saaeula benedictus. Amen.

MEDITATIO DE SALUTATIONE B. V. MARI^

Seilicet, Ave Afaria.

i. Ave, Maria, ijratia pfena, Dominus tecum, etc C et omnes ad imaginem tuam fecisti ? Nonne, Do-
Tibi, DomiueDeus meus,gratias quaspossumrefero mine.secreta consueveruntpandi amicis?Gur nunc,
ex intimis prcecordiis meis, qui pro nobis indignis Domine, inimicis, etmaximemihi,qui a vertiee ca-
dignatus es nosiram naturam assumere, virginali pitisusque ad plantam pedis infectus sura, ct totus
utero bnjulari, cx ea scilicet Virgine nascens,
1 1 tendoad eaqua- sunt tuae conlraria voiuntati ? Gur,
lacte ejus nutriri, ejus foveri gremio, et ejus sub- Domine, tam nobile donum.tam exeellentem thosau-
jici imperio qui omnia conscrvas, et regis, et qui rum tuo infidelissimo servo ct nequissimo dcciisti?
me fctidissimam saniem, et turpitudinem detesta- Nonno, Dominc, tibi videtur quod non honorem,
bilem, abominatione plenum et omni venia et cle- scd derideam Matreintuam? Quomodo supcibus
inentia indignum dignatus es tantum illustrare ut humilem, imo humiiissimam superbissimus, cas-
sciam Matrem habere hoc mihi indignissimo con-
; tissimam immunuissimus, cceleslissimam, imo di-
cessisti ut ipsam possim ct aucleam saiutarc Non vinissimam vanissimus et terrenissimus, sanctis-
enim, Domine, feeisti laliter omni nalioni, et hoc simam impiisimus, MatremDeifiliusdinbolisalutarc
summum benefieium non manifestasti eis (PsaL p;a'sumet? Ubicst, Domine Jeeu bone, revcrentia
cxi.vn). Ubi est Domine,i!le tuus peculiaris populus, Malris tuse ? Curtalem salutare permittis? Sed, o
quem in manu potenti ct brachio extento de terra piissime Jesu, propter tuam crga nos nimiam cha-
^Egypti pcr desertum in tcrram promissionis c!u- rilaiem nonne sufficit te omni derisui et omni os-
xisti tol signis et prodigiis magnifieentioe tuae? j) tentatui propter r.os subjacere sed Matrem tuam
;

(Psal. cxxw.) Nonne, Domine,istc es! populnsille, jam ad luam scdentem dexteram, pcrmitlis pollu-
cui hoc beneficium promisisti ? Cur ergo non illis tis labiis traetare, ut possis corda nostra tuo et ejus
tuis cuitoribus, sed nobis idoiolatris et infidelibus inflammare amore? Nonest dubium enim quod in-
hoc tuum summum beneficium reseiasli? Quare dignissimi sumus, et eredo firmiler quod nullus sit
nobis paueis, cum mulli et quasi infiniti populi hoc ccelestis angeius qui eam, ut digna est, valeat
ignorent ? Nonne Domine, universorum es creator, salulare quanto magisego indignissima creatura?
:
 l

S. ANSELMl LUCENSIS EPISCOPI.

-2. Miiuin videtur quando miserhomo non krmnit A tuea gremio quiescamus. Currite ergo undique,
et expavesoit tantain Dominam Balutare sed bumani, et lam nobilem et suavem Virginem salu-
|
i 1
1 «
>
«

deteatabilenimium eel ipaam nominare ore; etcorde temue.

\ una et inutilia, uno oefanda traotare, ipsam alloqui i. Patientiam babe, Domioa, quod angeli-
.1 iv-.

lergo vereo. Cum omni devotione el reverentie esl cain salutem promo, ct angelice non vivo sed po- ,

Virgo beati6sima Balutanda, et ipse tales queerit qui tius, diabolice horrendue el te salutare prmsumo,
ail finu devote el reverenter accedant; hos diligit, confido certe de tua nimia bonitate, et luo inflam-
lius nntrit, hos in filios buos eusoipit. O beatus qui nuitus amore te, quamvis indignus oimium, non
de tiuu nobili Matre laatatur.et ipsam cordc ample- vcreor salutare. Ave. Quid mihi dulcius, Domina,
etitur et opere imitatur O 1'elix, quiMatri Dei so-
! tuo av0?*O mirum ave, quod quadam ccelesti dul-
cnndum suum posse nititur oonformari ! Hic est Certe jam diccre po-
cedine inebriat cor dcvoturn !

oerte qni, omni creaturaoontempta,soliDeosingn- test devote salutans Liqunfacta est anima mca
:

lari amore inhsaret, et crucifixus cum Christo, ani- Cant. Dominam meam. Defecit cor
x), ut salutavi

marum sitit salutem. mirum eerte, quomodo ex- meum mea (Psal. lxxii), dum alloquor Do-
ct caro
sultationc nonrapiturcor talem Virginemsalutentisl minam mcam. Quis in te non deficiet, Yirgo sacra
Matrem Dei alloquitur, Deum ex ipsa factum homi- rj dum cernit hac salutatione praevia, te Dei Filio
nem conteinplatur.Hic videt ima summis, et summa imprajgnatam? Quis non deficiet, dum cernit Dei
imis pro sua charitate conjungi. Quomodo, quaeso, Filiurn tuo utero bajulari, tuo lacte nutriri? Quid
non liquescit in hac salulatione rnens nostra, cum ergo libentius audis, o Domina, quam salutatio-
Deum lantum nos dilexisse videmus ut ex virginali ncin, qua recognosceris, Mater Dei, sicinte homi-
ulero dignalus sit fieri frater noster. Jam os nostrum, nes jucundari ut semper in eum cujus es Mater
et caro nostra nimia et ineffahilis diffusio ho-
est. refundant? Non enim puto nisi ut Mater Dei vis
nitatis divinse Quanta, quieso, erga talem Virgi-
! aliter salutari, nec et cognosci. Porta estChristal-
nem deberet cor nostrum devotione diffundi, per jina, et per nosconjungi. Sed, avc,
te vis tuo Filio

quam meruimus Deo esse confratres et cohaeredes. et vere ave, nam cor nostrum aperit tuum ave.

Mira deberct os nostrum dulcedine abundare, cum admirabile et superadmirabile ave, a quo dasmoncs
tamdulceinetbenignam DominamsaIutamus,et cjus cffugantur, peccatores lacrymantur, filii delectan-
benedicimus fructum. Suavissimus et dulcissimus tur, angelus gratulatur, Verbum incarnatur, Virgo

est fructus ejus, ct in ore, et corde sapientis dulce- gravidatur. Certe, ave, cujus fructu creaturce re-
scit.Miraesthujus Virginis fccunditas, quae,dum sa- novantur, homines redimuntur, angeli reparantur.
lutatur devote, ad cor salutantis suum suavissimum _ Ergo ave, universa creatura sine fine procla-
tibi,

fructum emittit, et quanlo in ejus fructu quis ani-

•
C met. dulcissimum, et suavissimum ave, quo ter-
plius jucundatur tanto ab ea amplius impetratur. restria lcetantur, ccelestia jucundantur, imis supre-
Nisi dicas Sufiicit, nunquam cessabit.
: mira Do- ma junguntur. ave, quod intellectum irradiat,
mina, mirum videtur quomodonon tantum delecta- affectum satiat, mentem ad ccelestia levat, animus
mur in te salulando quod, praeter te et tuum fruc- illustratur, pectus indulcoratur, caro maceratur :

tum, ceetera ignoremus. Quomodo, quaeso, non est ergo ave. catenaie ave, quod cor stringis cum
ad te tantum intentus homo, propter tuam nimiam Virgine et separas aterrenis cummisericordissima
suavitatem, ut etiam semetipsum a se abstractus miserum, cum Domina servum, cum Matre Filium
ignoret? raptrix cordium ! absorptrix men- firmissime ligas. admirabile ave Accedat, ut 1

tium I peecatorum
liquatrix ! te salutet, qui vult catenari amore, et, cum ex corde
3. Ave. Cur, Domina, nos ingravidas tuo fructu? salutaverit, amplius, fortius constringetur,etquanto
Gur nos Deo nostro imprsegnas ? Cur lutum imples constringetur fortius, libentius salutabit. Sic, ave,
ccelo, etvanissimos facis dominos? Curnos, obse- Domina mea, et amor mutuo se angebunt, donec
cro, lilii tui amore inebrias, cum ncc tibi, nec sibi ali. cor salutantis deficiat pree dulcore. Virginis
quid impendere valeamus ? Quid tibi prodest ani- amor, divinum reddis amantem, virgineum facis
marum amatrix, quod te et Filium tuum nostro di- C jam multa sorde pollutum. Ergo ave Domina ,

ligamus amore? Nonneccelestia sufficiunt tibi, quid mca, Mater mea, imo cor meum, et anima mea
nostra corde requiris, cum tamen sint fetidissima virgo Maria.
et terrena ? Accipe ea, animarum venatrix, et refove 5. Maria virgo, ave : nomen suavissimum, no-
ea in sinu gratiae tuee. Quis enim potest effugere men dulcissimum, nomen jucundissimum nomen ,

claritatis tuee fulgorem et tuoe radios pietatis? nec Mariee Quid feci?Qeid prsesumpsi ? Quomodo ex-
!

enim est qui se a tuo ealoie abscondere possit cessi? nominare le audeo! Quis unquam talia au-
(Psal. xviu), quia beneficiis tuis pleni sunt ceoli et divit peccatorum sacculus,
quod perditionis filius,

terra. Quocunque enim pergamus, occurrit diffusio dsemonum famulus te nominare preesumat?0 amor
uterivirginalis. Ecce ergo nos undique tuis benefi- mei nomen Matris Dei revereri nescit amor mihi
! ! ;

ciis irretisti, et semper et ubique tuie benignilatis puree, Domina, quod !e amare dicam et si ego non ;

laqueos extendisli, ut a te Matre dulcissima fugere sum dignus teamare, tu es digna amari. Quis, o
1'ationabiliter nequeamus, sed semper in dulcedinis Domina, te amare desistet, cujus beneficiis gratiam
 ;

581 OPUSCULA SPURiA 582

et gloriam impetramus? Per te, Domina, frangun- A potestmibes aliquainterponi, nisivolenti. ODomina
tur vincula, solvuntur deficta vincuntur vitia, soli- mea, lu in hoc mari es nobis navis sustentans et
dantur oonfracta, reperiuntur perdita, renovanlur portans, anchora slabiliens ci firmans, gubernacu-
vetera, roborantur infirma, magniiicantur minima, lum dirigens el rectificans, velum deducenset obuin-
exaltantur infima, incceptapromoventur,imperfecta brans,stellarefulgensetsaluti8portumdemonstrans;
perficiuntur, perfecta consummantar, purgatar cor, imo impetrans, couservans. Quis ergo aon libenter
refulget mens , el animus inflammatur, liquescit hoc mare compunclionis, passionis et compassio-
pcctus, decoraturaspectus,desponsatur peregrina, nis inlrabit, ubi tu nobis subvenis, et ministras in
traducitursponsa, resolvituranima. Oanima habet
! omnibus ?
Virgo Maria. 1. Imo ut plus dicere audeam, tu cs Maria, ama-
hoc per te,

6. Ave Maria, Vere Maria, stella maris, mundo rum mare facta, propter Filii passionem ct nostra-
totalitertransformando. Domina superomnes angc- rum iniquitatum compassioncm, non quod aliquid
lorum choros ad Filii dcxteram transcondendo. Es tristabilc patiaris, sed considero montem tuam se-

stella maris nos dirigendo, amarum mare compa- g cundum quodiohac vitajuxla crucemvivebas. Hoo
tiendo. Domina es protegendo. Stella maris es ho- crgc» duplcx intremusmare, scilicetlao Filiocruci-

nestate, amara pietate, sed Domina es potestate. O fixo et tuo cordi sibi confixo compatiendo, et de
DomineDeus meus,quid tibiretribuemuspro omni- nostris iniquitatibus ,
qiue tantaj necis fuerunt
bus quaededisti nobis;autquid libi facerepossumus, occasio, intimc contristando, si volumus cor tuum

aut quid facimus, quod, nobis in mari omnis amari- intrare quod factum esl mare magnum el niminm
ludinis constitutis, tenebris undiquc circumscplis, spaliosum (Psal. cm). Quis non libenter ergo intra-
a portu salutis nimium
elongatis, turbinibus ot pro- bit hoc mare, ut possit cor Virginis introire? Hi

ad naufragium agitatis, imo tempcstate nimia

cellis certe bene intrant cor tuum, et sunt continue in

pene submersis, lam nobile solatium, tam duice corde tuo,qui Filii tui ruminant continuejpassionem.
consortium, tam efficax auxilium, tam pium subsi- Impossibile estenim, matcr piissima, Filiitui inlra-
dium, Virgine Maria irradiante stellam dcdisti ? ,
rc vulncia,el non intrareeor tuum, quia illa vulne-
certe bcatanox, ct fclix tencbra, et gloriosa ca- ra sunt in corde luo perpctuo collocata. Siculenim
ligo, quse tali steila meruit radiari, certe haec nox illa stigmala semper eruntinFilii tui corpore, sic
iiluminalio mea in dcJiciis meis (Psal. cxxxviu). semper et in matris mente. Quis ergo tardabit?
gloriosa Virgo, sies maris stella, semporinhac vita Quisampliuspigritabithocnavigium introire?dulce
volo esse in mari, ut sempcr sis mea stella. Semper est de te audire, sed dulcius de te cogitare dulcissi-

in mari. ul scmper sim perfectse amaritudinis, de mum et nimis suavissimum perChristi vulnera in-
peccatis meis gemendo, Christo crucifixo intimc trare cortuum. Non rccedat homo a Christi contu-
compatiendo, pro animarum miseriis et vitiis condo- melia et vulnere, si non vult do tuo corde exire. Ibi
lendo, compatiendo. Semper volo inhoc triplici oa- fit homo totus virgineus, totus sanctissimus, lotus
vigare pelago, ut semper habeamhujus stellse du- divinus, obliviscitur homo sui. Solum recogitans
catum.V.e illis qui sunt in dcliciis, etnesciunt, imo quaesunt matris etFilii.
nolunthoc mare intrare, quia hac dulcissima stella 8. A vc Maria. Sine vse animse et corporis; animae,
carebunt. Gurrant undique tribulanlcs, ol sepiant quia sine vae infirmitalis, ut esset tibi difficile ad
meamaritudinibusinaudilis, ctnon timebo, quoniam bene agendum; sine vae ignorantim, ut non possis
tu mecum es (Psal. xxn). Imo lunc mihi vere reful- cognoscere, sive eligere bonum a malo; sine voe
ges, cur* vallalus angustiis, sum omni humano malitise, utesses prona ad malum. Quanlum ad cor-
auxilio destitutus, cum intvaverunt aquas usque ad pus, sine va: dolorisin pariendo; sine vaesubjcetio-
animam meam (Psal. lxviii). Abjectum et repudia- nis, marito non obsequcndo, sed polius ipse tibi
tum ab omnibus creaturis me peccatorem ncquissi- Maria Hoc
sinc va; fati!?ationis in iilios nutriendo. :

mum, et omni ma!o dignissimum impugnet, et sti- D nomen interpretatur stella maris, amarum mai e, et
mulet, obsecro, lota hujus mundi machina, ut me- dicitur et sleila, inquam, maris, in nativitale Filii;
cum marina.
sit stella felix, cum fuero ex omni- amarummare in passione Filii.Quiasicut ad stoilam
bus exprobratus, conculcalus, et conturbatus, et ab ferrum verlitur tactum ad adamantem; sic ad te
hac stella suscepius ! Stella est maris, et in amari- corda peocalorum fcrra, quasi circa se vertcntia
tudine positis ipsa relucet. quam dulce, et dele- ad ccelum, scilicet sanctorum te laudantium. Ama-
ctabile oculishanc lucem videre O quam bona et ! rum mare propter bonitatem Filii, propter genus
amabilis commutatio, omncm mundi consolalionem mortis ejus, propter visionem mortis ejusdem, Do-
abhorrere, etlongoaseirrecuperabiliterejicere pro mina vero fuisti ratione dignilatis, quia Mater Regis,
refulgenliastelUe maris! iMus valel unasola illuslra- ratone virtutis primigenia virginum; ratione
.

tiohujus stelleequamomniumpossessio mundano- loci, quia thronus luus est super thronos angeio-
rum. Quis omnis amaritudinis, compassionis et rnm.
passionis mare non intrabit gaudenter, ubi refuiget Gratia p'ena, humilitatis, revercntia^, tacitur-
9.

hasc stelia; nec paveat cor perfectum, quiaimpossi- aitatis,mansuotudinis,prudentiaBinsolitudine,et vir-

bile est naufragium fieri irradiante hac stella, nec ginitate. Gratia plena fuit B. Virgo quantum ad
 >HA S ANSELMI LUCENSIS EPISCOPl 584

iiiium, ijui ejue bumilitatem respexit {Luo. \)\

A. do; pei gi al am, q --, operationie et

quantum ad angelo8,quibue etiam cognata virgini- lationis; riam, quiain ratione pleni-
quantum a>l bominee, quibus edidit Salva- tinli- q volunlale plenitudo pacis, io memo-
d. \ cl grati . quia Virgo oontra carnem; i. Benedicta tu iu mulie-
elernitalis.

j »i 1 1 mundum; humilie contra diabolura.

1
^> t- 1-
contra ribus, quia in utero Banctilicata, quia in anima a
Domious teuum, sicut j>ator cum Qlia gubernando. peccato praBservata, quia in Le peccati fomea v\-
sicut lilms cum matre obediendo, aicut custos eju« stinctus, quia bonis omnibue et virtutibus reple-
theeauroe cuetodiendo,8icutpueroumnutrice,sicu ta ,
quia utero tuo privilegiata', quia concepis-
sponsus cum sponsa, sicut rex cum regina. El ulti- ti sine semine, portaati sinu pondere, peperisU si-

ino, Domiaus teoum, per naturam, per gratiam, el nc dulore, quia ab omnibus Ghristianis specialiter
per gloriam. Pernaturam, excellenter Bnbsistendo, laudata, qoiaab ipso Christo, et omnibussanotisel
praBsentialiter cognoscendo, potentialiter persisten- angelis iu morte obviata, etc.

III.
MEDITATIO SUPER SALVE REGINA, ETC.
Tituluw hunc pr&Gxumhabet codex ille prsBgrandis Manluanusms. circa quem Cortassis lector /msitabil
dum viderit opellam hanc alias D> Bernardoattribui,atque inter ejusoperacircumferri.Eademquidem
utrobique est meditalio, sed illacontraclior, ista duplo major, neutra tamen reputabitur Anselmi, si Ber-
nardus, tllo posterior, postrema illa verba. O clemens, o pia, o dulcisVirgo Maria,snbjnnxerit inurbe Spi-
rcnsi; (58)ouo</ scribunt plerique. Alii solemni irina genuflexione rccilasse volunt, non addidisse. Pos-
sevinusutique lectorem monet ut videat utrum recte Bernardo tribuatur. Idcm profecto hujas el preece-
dentium meditationum censendus esl auctor, maxime pius, divinis oontemplandis mysteris assuetus.

1. Ad salutandumbeatam Virginem,primodebes B sericordise, quia non

hoc vita sic despcratus,
est in

ejus maguitudinem considerare ;

ncc enim amplius sic miser,cuinon impetres salutarcm misericordiam
circa Filium suum poluit elevari quam ut Mater siquis ad luum declinaverit regimen. Certe, Domi-
Domini vocaretur. Exsultans ergo, etadmirans ina- na, cum le aspicio, non nisi misericordiam cerno.

gnifloentiam Matris noslrae, devote el reverenter, ac Nam pro miseris mater Dei facta es. Misericoriiam
coniidenter ad ipsam accedens dicito : Salve. Hoc miseris genuisti. Undique, Domina, misericordia tu
dicfo resilias in tuam parvilatem a magnificentia vallaris, solum miseri appetere tu videris. Multum

MatrisDei. Et dic, patientiam babe in me, Domina, es sollicita de miseris, hos iu luos filios adoptasti,
quiaego vilissimus hominum audeoassistere tanlae hos regerc Domina, et ideo Hegina miseri-
voluisti,

Dominoe, etsalulare te praesumo Heginam ccelorum, cordiae debitetu vocaris. Quid ergo de coelero, Do-
Dominum angelorum, Matrem Dei mei, sed dc tua mina, formidamus? Quid timenus?Quid ad te gradu
benignitate, Domino, humili, ac humilitatebenigna concilo non venimus? Et quis a te, quae petierit,
conlido,quodmeindignissimumsustinebis.Etquam- ncn habebit? certc nescio, nisi qui se miserum non
p
vis sis arca Dei, sine comparatione nobilior arca cognoscit. Quia non subest de nobis tuo regimini,
Veteris Testamcnti, ct ego multo ingnobilior; atta- nisi miser, autetiam qui se cognoscit miserum, et

men cum to tetigero corde,ac salutavero ore, non dc lua misericordia confidit. ergo paveant soli,
Illi

credo percuti, sed tuo amore potius inflammari, et quise existimantjustos esse, etsuperbiet praesum-
a tua pielate largissima in omnibus exaudiri.Ergo ptuosi, qui tuo regimini non subsunt, et etiam ilii
Salve iicgina, sub tuo regimine, Domino, de caatcro miscri, qui tuammisericordiam non requirunl. Nos
volo militarc, me totalitcr dominationi tueo com- ergo miscri tecum de caetero consolemur, lecum
mitto, ut me pleniare regas et gubernes. Non me modo Domina habitemus; tementis viseeribus am-
permittas mihi, quiasummihi ipsi conscius nimis. plectamur, quia tu es vita.

Ouidquid enim mihi dimiseris, noveris miserrime 3. Vita vere, quaa mortem supcrbiae humilitate
destruendum. Sed cum plenus sum miseria, et a vicisti,quaenobis vitamgratioeimpelrasti,quaevitam
planta pedis usque ad vcrticem putrefactus putrc- gloriai genuisti,et non est dubium quod vitamnatu-
dincm generem et horrorem, quomodo me regcre D ralem a multis periculis liberasli. In omnibusenim
diguaberis tam nobilis creatura? Certe quia tu es te vitam morti opponis, cum, videris expedire.Ovita
Regina misericordise. miiabilis, quoemortuas vivificare conaris? Per te,
2.Etquisunt miserieordise subdili,nisimiseri'?6ic Domina,est regressus de privatione ad habilum.
erga misericordiae Regina, es et ego miserrimus vita mortem non timens, morlem expellens, mor-
sum,omniuinsubditorumtuorummaximuspeccator. lales immorlalcs conslituens! certevita amabilis,
Quomodo ergo, Domina, in me non oxercebis lu«3 viladesiderabilis, vila deleclabilis! vila noa se-
miserationis effectum? Vere Domina, Hegina es mi- nescens, scd potius senes ad juvenlulem reduccnsl
f58) Vide Eylengren. in Chronico Spirensi.
 ;

585 OPUSCULA SPURIA 586

vita, carnales vilas ad nihilum redigens! O vita ^ nomcn tuum noverunt, quoniam nondereiinquia quee
certc coniraria mundi vitce! Qui enim vult tc habere rcntesle, Domina (Psal. i\ Certe qui spcrant in te,
|.

sc affligat, delicias respuat, dclicata qiueque con- mulabunt forlitudincm, assument pennas ut aquilae
lemnat; et qui amplius mortificatus fuerit, te am- eurrent et nou laborabunt, volabunt et noii deficient
plius possidebit. vita divina fortificans poteslate, (Isa. xl). Qui non sperabit in te, quaa et adjuvas

divinam sapientiam exhalans,et divina

irnpeti-atione desperatos? Et quis non sperabitinte,propterquam
vegetans bonitate. Si vita mea es, cur non scmper exauditse suni preces patrum, oracula prophetarum,
vegetas vitam meam? Quis mihi tribuat ut semper et eorum adimpleta promissa ? Et quid potuerunt,

gaudeam benelicio hujus vitae? dulcedo. Vere dul- pati iarchae, et prophetaa desiderare, Domino, quod
cedo, qua ainariludiiiem peccatorum impctrando per te non fuerint assecuti ? Si anliqui per to haec
expellis, quaa nobis dulcorem gratisB acquiris, quie omnia habucrunl, quomodo nos, qui sumus filii tui
ad suavilalem patriee ccelestis contemplantes intro- sanguine unigcniti jam rcdcmpti, uon habcbimus,
ducis, ct demum ad ipsam possidondam adducis. O quod voluerimus postulare? Non dubito quod si ad
dulcis Domina, cujus solamemoria allectum dulco- te vcnimus, habebimus quod volumus. In te ergo
rat, cujus magnitudiuis meditatio mentem elevat, speret, qui dcsperat; qui dcticit, ad le currat confi-
cujus pulchritudo oculum interiorcm exhilarat, cu- o denler; ad te vcniat qui vull aliquid impetrare di-
jus amcenitatis immensilas cor meditantis inebriat! cendo Salve. Quis a tua salutatione de caetero nos
:

Domina, qu?e rapis corda dulcore tuo, et nunc poterit prohiberc, ex qtio sic es Maler et Domina
cor mcum, Domina, rapuisti et ubi, quaiso, posuisti
; vjta, dulcedo et spes nostra ? Quis ergo ex quo
illud, ut ipsum valeam invenire? Nunquid in sinu Regina es, a tua reverentia nos poterit impedire?
tuo, ut meipsum inveniam, collocasti? Nunquid inter Non solum homines, sed universae etiam crcaturas te
tua ubera posuisti ? fortasse ubi po^uisti illud, ut Genitricem Dei salutcnt. Universa, Doinina, per te
quod friguerat, amorc tuo succensum calefial, ut a sunt restaurata, et suum Gondilorem per te recupe-
tenequcat separari.Orapalrix cordium Quando re- ! rant universa, ut sibi debito ordine sint subjecta.
stitues mihi cor meum? Quare sic corda simpHcium Certe mirum videtur quod totus mundus cessat a
rapis? Quare violentiam, imo benevolenliam facis semper te
tua salutatione, quin laudctomm tempore,
amicis? Nunquid vis ipsum lenerc? Gum illud a te Sed quid est le bis salutare, nisi te ut
et salutet.
postulo, mihi arrides; el statim tua dulcedine con- Dominam angelorum ethominum revereri? Et quid
sopitus quiesco, cum in me reversus, iterum illud est salntcm replicare, nisi tibi sine iine reveren-
postulo, me amplexaris, dulcissima, et statim ine- tiam exhibcre? Quid est te salutare et iterum salu-
brior tuo amoro. Nunc cor meum non discerno a tno. tare, nisi salutem, et salutis profectum a te, Domi-
Nec exquo sic
aliud petere scio a te nisi tuum. Sed, na postularc? Quid salutamus et iterum salutamus,
est cor meum tuo amore inebriatum, tuo amore con- nisi ut tam interius quam exterius per te, Domina,
sopitum, guberna cum tuo, et in sanguine Agni con- salubriter custodiamur ? Quid est, salulo, et ite-
serva et in latere filii solum quse sen-
tui colloea, ut rum, salulo, nisi quia tuaj reverenliae utrumque
tis sentiat, el solum diligat quae tu amas, non in hominem expono? Ut quid porro te salutavi, et ite-
terra, sed in ccelo sit tecum. 0! beatum cor est, rum salutavi, nisi ut per te Deum et hominem,
cui datum est semper, vel quasi semper, Dominam nisi ut per te tuum Filium possiderem? Quid salu-
meditari; cui datum est semper inter delicias Do- tavi te, nisi ut redderem ad mea vota accinctam,
mini gloriari necnon compati Filii passioni.Omira-
; ctiterum salutavi, nisi ut propera esses ad perfi-
amabilis cordis dulcedo, cui ca^tera et patrem,
biiis at cienda? Aut certe primo voluimus salutare, ut te
matremetfilios, velea quse ad ipsos spectant,fctidis- commendaremus secundo ut post banc miseriam
;

simaetamaravidentur.Odulcissitna Domina, dulcis- Filii tui gloria gauderemus. Primo es, Domina, sa-
simum fructumhabcns,dulcissime cordaattrahens, lutanda, ut per te gratiam impelreinus ; secundo,ut
dulcissima bona largiens, dulcissima quajque pro- per te ad gloriam veniamus.
mittens, dulcissima corda tu reddis. quam dulcis 5. Ad te, ad le vere, quia tu Domina, Deum et ,

es, Domina mea! certe quam dulcis, et quain dul- D hominem genuisti tu sola, Domina, hoereticam
;

cissimaindeliciis,dulcissimahabensubera pietatis, pravitatem inleremisti ; tu sola es Domina regni

et summe benedicta! Tunc assequar quce intendo, tu sola es gubcrnatrix prsemii. Ad te matrem no-
tunc possidebo quod spero, quia tu es spes nostra. stram, ad te nutriccm nostram, ad te adjutricem
Nonne tu es Domina regni ? nonne tu es Mater nostram, ad le certe, qiue nos lavas a frecibus pec-
prajmii, scilicct Christi, qui est
praemium bonorum catoruin, quse nos consolaris etiam in incunabulis
acbeatorum?Nonnetuesqu9enos tantumdesideras vagientes, lactas parvulos esurientes; tuis brachiis
exallari? Nonne sine comparatione plus nos diligis sustentanlur infirmi deficientes; tu vere consolidas
et bonum nostrum procuras quam mater carnalis? vulneratos, ad salutem perducis asgrotos, et non
Si ergo nos vis facere gloriosos, imo quiavis, quis solum mater et nutrix, sed etiam medica facta es
poteritprohibere? Quid enimhabes aliud facere nisi misei-orusn, quaj non derelinquis derelinquentes ,

Filium exhibere? Ipse est meritum, et preemium quae recipis fugientes, qua3 es Regina, Imperatrix
nostrum, et gloria nostra est, Sperent ergo in te, qui ct Domina angelorum; quoe blandimentisnosallicis ,

Patrol CXLIX X9
 ,

S ANSKl.MI LUCENS16 EPISCOPl :,H6

delioiia aos fo
\ quentes, proni Bumus ad malnm, diificilea vero ud

modo aoii i no, qui iti- ,

n. Et -i • ;
aliquem filium bonorum
oemu8 pla ,
iub , qui uadique ab ini operum um quodam cordis <1' loi

oiroumdamui i
' ,!l parturimus raull
tristitia Imalumcum
nu tia perpelramus. Non nobis Bufficiunt malanostra,
el
Ute,s1 serbitate, aut forte sed Bicul Eva Adam, ita •( oos aliquos incliuamus
erga te wus. Na libi erga ad mala. El sicul ipsa excusal at se, ila et ni

nu lentia inducatur, quae nos die aoctequ nostris defeclibus excusamue, aut saltem, si pi

-••, adjuva
.
miis, in alioe retorqueraus. Teedel aos vesci ligno
Q08. Clam 'ii ut oei essilatem nostram vita3, Christum Dominum, sciUcet in cruce contem-
pandamu are uos aecessitas compellit. raanus ad li ^num vetitum applicamus. Noo
plari, et t

Necuon cJaui sionem te, Domina, cuiainus per contemplationem paradisideiiciis

invocemus. Nam hunc clamorem rauc
ccatorum faecibufl solari, scd potiu tus p<

factee Bunt fauces me itare, imoul

mplius affiigi habitare, et vauist
permittis?Si ergo multum tardaveris, vocem amit- rum dicam, fetidissima stercora masticare? Heu,
t;mi clamando, et ad te ampliu nequibo. quanta insania, et vanitas,el caacitas inaudila Plua
^ i !

Heu milii, quid tunc faciam, c ludire nie enim nobis placet, in labore nimio, et sudore vilia
»

poteris, aec audire? runc quid faciam, Domina, ct mortem nostram acquirere quam cum omnidul-

cuui a te fui unc quid faciam, core ct suavitate vitam non soium acquirere,
.

oum tua ube . imina, etiam quodam modo possidere seternam, ct gli

subveni is Dorainum degustare. Et Domina, nos adju- nisi ,

Gurre, festina, Do imum ac in- es, fortasse ad inferni profundissima venij

fidelissimum servum ad te ... lo nnis. Non e !, Domina, quod nos valeal excusare,
adjuva, ilis quia non 1e, sed Evaminomnibus imitamur, imo po-
tui hostis. Si qod aliud , Domina, allicere te debe- tius transcurrimus in malis.Et ideo hoc a tuo cle-

ret, nisi quia tuus hostis aud< srvulos inva- menti suffragio per te, Domina, de
dere frnuduli b. lanta miseria sublevai-i sperantes, ; ropter hoc, ad
Gurre, el I uper- /c, Domma, suspiramuSj suspiramusautem de bonas
biam n i.Gu etur in matris absentia, venire ad te, Domina, eupienles.
irre, est liramus, ad te, Domina, videre tuum Filium af-

I
I
,17 \C ^ : ci ,
:

s. Suspiramus, tanquam parvuli ad ubera

miri ius, quia sumus a te anhelantes, tanquam filh, etindigni ad tuos mater-
uimium sipavimus nales complexus lcndentes. Ad te suspiramus desi-
partem semus planius pos-
|ui si pi derio. Ad
suspiramus amore interno, luo nimis
te

seinu-> loqui, el ideo memorcs uberum tuorum ad inebriati amore. Xullus enim, nisi tuus amor, quo
te clamamus. Exsules a patria, exsules a vi^ione erga te sumus inebriati, Domina, iiitrinsecus,cogit
divina aec aon exsules a gratia, exsulcs a conso-
: nos ad le Domino \f., desiderio] suspirare.Quis enim
lationc maternal anima mea, cur non es potius te non diligat, et ad te nonsuspiret desiderio, ad te

separata a corpore quam a tua Domina exsulata? reparationem omnium, amoris caminum, pulchrio-
Si es exsulata a matre, exsulata es a capite Christi. rem solc, tlulciorcm melle, bonitatis thesaurum, ho-
Et quomodo polcs miser sine-capite ambulare? nestatis speculura.omnis sanctitatis exemplum?Om-
Nonne sine capite ambulare esset monstrum? ileu nilms enim amabilis, affabilis omnibus delecta- ,

mihi, cur sum in tam longum exsilium relegatus? bilis. Sedes es sapientite lluvius clementia? ,

Quando videbo Deum Salvatorem meum? aut quan- radius deitatis nec est, qui se abscondat a calore
;

do potero saltem meam Dominam intueri? Non du- tuo. ergo ad te desiderio et amore medulli-
Sic
bito, Domina, quod siad te tauquara exsules clama- tus suspiramus. Suspiramusnos, etvehemenlidolo-
remus corde, lc ct Filium tuum possideremus plene. D re; nam undique nos angustia^ preumnt. Quomodo
Curergo volumus hicquiescere tanquam cives, cur [/".^amodojergoad te solatium miserorum,refugium
non ad patriam anhelamus? Cur it>s aifectamus expulsorum, liberatio captivorum, sponsa adulto-
Matrem dul im amplexari? Quid noo deside- ru m, Regina stellatorum, Domina universorum,
ramus secum el cum Filio suo commorcTri? Do- etiam inimicorum, non cst qui tute voluntati valeat
mina dum hic sumus exsules, Coustituas nos ne obviare.Et ideo sic aftlcti, sic miseri, ad talem tam
hic, tanquam in potria conlidentes, te ct tuum dulcem, tam suavem, in omnibus adjutricem. lignum
Filiuni q tamus. n conslituas vitoe, consolationis radiccm, od tc, ta!cm, inquam
in corpore, ut semper tecum simus cives in- Dominam suspiramus.
mente 7. Gcmentcs et flci:tes w hac lacrymarum valle.
6'. Filii F.vte Vere filii Evae, quia superbi, prse- Tu, Domina, nonne vides quod totaliter sumus ama-
suraptuosi,. ambitiosi, avari sallem libris ct seien- ritudinepleni. intus sumus gementes, exterius flen-
tia, et utinam non re alia! gulosi, carnales, et ino- les, in hoc lacrymoso loco jacentes. Onerati pecca-

bedientes, etbreviter, ipsam Evam in omnibus se- tisgemimus,aggravatimolestiisfiemus,abundantes

589 OPUSCULA SPUIir .
590

miseriis flemus, in valle lacrymarum auxilio desti- A %.Et^esam,beaedictamfrttctamventristui.nobi8

tutigeminus, Solem justitiaenon videntos. Flemus post hoc exsilium ost venter mirabilis, qui l

inimieis nostris servienles in valle laerymarurn poluil recipere Creatorem O venter laudabilis, qui I

suinus, tuum auxilium postulanles. H©c est certe meruit concipere redemplionem venterdesidera- ! I >

vallislacrymarum ad quam omnia lacrymabilia fluunt bilis, a quo emanavit desiderium mentium, gratia-

gemebunda decurrunl, ad quam flebilia ruunt. Ad ruin fluvius, gloriseprsemium Oventer non venter, !
fc

hanc vallem fiuxerantdsemones infernorum, hic est sed empyreum coeluml In hoc venLre l*uii pretium
poena proloplastorum, miserix antiquorum. Quid perditorum,felicitasbeatorum,Dominusange]orum.
amplius dieain ?nec sufficio, nec scio hujus vallisde- beala ubora Domina mea
! fons pietatis, !

testabdia enarrare. Eia ergo. Advocala nostra! laeus sanctitatis, fluvius bonitatis venter tuus,
laudabilisclementia Salvatoris, ct nimium araabilis, Domina ! felix venter, qui Solem genuisti, univer-
qui sicafflictis tnm nobile subsidium dignatus est sum mundum reparasti, coelestem patriam recu-
elargiri OcerleDeinoslri mira benignitas quse suis
! perasti, iusuper donastil quam pretiosus venter,
Dominam tribuit advocatam, uta Fiiio tuoin-
reis le qui protulit medicinam infirmis, vitara mortuis ,

tcrnosct Deum Patrem Jiulice eonstituto, quod pro paradisum justis O venler eburneus, et sedes sa- !

nobis volucris, impetrarc valeas. Nec enim dubiura B pientise venter tornatilis, et celsitudo gloriee!
j

erit quod non lam manifeste daranabit, quos con- venter amabilis, et dulcedo animsel elevatio
scrvat tuoe advocatio pietatis admirabilis erga
! mentium, inebriatio cordiura, el suavitas jieccato-
nos misericordia Dei nostri qui, ne a sua fugere- rum Fructus tuus, Domina, cerle est fructus beatus
!

mus clemenlia, non solumcommunicare nobiscum aprincipio sui ortus. Iiic est Jesus, Uci vivi Filius.
in Judice, ut esset Deus, et homo, id cst, Christus, Ilicest Salvator noster, Ghi istus Dominus. Indulee-
a quo debet sententia promulgari, sed voluitviscera dine hujus fructus sublevatur inteliectus, dilatatur
misericodias, Matrem suam, Dominam glorise, no- affectus, et utrii [uietatur appetitus. Clarescit
stram constituere Advocatam, ut rei, non judicium, ratio, dulcescit aiiectio, purilicatur intentio. In
sed subsidium, non supplicium, sed seternum prae- dulcedine fructus tui totum liquescit cor, luum
mium invenirepossemus. Et idco non estlimendum fructum degustans. Hunc Jesum, benedictura fru-
quin miserearis miseris, etad illamparlem declines ctumvenlris tui, nobis post hoc exsiiium oslende.
sententiam quam defendis et nobis impetres gra-
,
Utipsum videndo, ipsum habeamus,ipsum videndo
tiam quam pro nobis precaris. Scio bencquod post beatitudine repleamur, ipsum videndo in ipsura
sententiam non restat appellatio ad majorem, quia, rapiamur, ipsum videndo in ipsum diffundaraur,
etsi Judex sit homo, cujus es matcr, est tamen et p ipsura videndo in ipsum converlamur. U1 sicdeifici,
Deus Filius Dei Patris. Non enim video, Domina, non nostrisimus, sed totaliler transformatiinipsum
quomodo tibi aliquid valeat denegari, et quin per te vlemens! Opia! dulcis ! clemens
eceleslem patriara habcamus. Et haee etiara miranda indigentibus, pia exorantibus, dulcis amantibus I

illa hoc est cerle quod cupit Deus noster;

pietas; clemens pcenitentibus, pia proficientibus, dulcis
hoc est quod dcsiderat; hoc est, pro quo te noslram contemplantibus clemeiis liberando, pia largien-
!

constituit Ad vocatam. Non restat ergo, Doinina, nisi do, dulcis te donando O ciemens cansolando, pia
!

ut illos luos misericordcs oculos ad nos convertas. consulcndo, duicis blandiendo clemens in con- !

Non dubito, Domina, quod si nostras aspexeris spectu, pia in effeetu, dulcis inafiectu! Cleraens in
miserias, non poterit tua miseratio suum relardare concepfu, pia in aspectu, dulcis in amplexu; cle-
effeclum. Mirabiles, necuon amabiles sunt tuorum mens es afflictis, pia derelictis, duicis in amore
radii oculorum, quibus nosallicis ad amorem, et ad juslis- Clemens es subjeclis, pia jain correctis,
plenam ducissalutcm, nevenenatos oeulos basilisci dulcis Glemens cs petenlibus, pia te
praedilectis.
timeamus. Evee oculi venenati, cur non offertis quaerentibus, dulcis te pulsantibus clemens admi- ;

vos oculis Virginis, si vullis perfectam recipere rantibus, pia exsultantibus, dulcis te guslanlibus.
medicinam namsuorumradii oculorum et claritas
? Glemens es pauperculis, pia es despectis, dulcis es
n
daamonum effugat catervas, pur-
expellit tenebras, devotis.Clemens es elevatis, pia transformatis,
gat mentium vitia, corda congelata accendit, et Oclemcns! pia Odulcisvirgo
dulcis liquefaclis. !

demum ad coelestia trahit. O beati, Domina, quos Maria. Ave, Maria, gratia plena, Dommas tecum.
viderintoculitui! Hosergooculos, benignaDomina,
ad nos converte.

IV.
MEDITATIO.NES DE GESTJS D. N. JESU GHIUSTI.

Sequentes rhythmos Anselmoascribit Avnoldus Wion ejusque nomen atq ue ttos til \il > prtefert codex ms.
:

Mantuanus. Similes ejusdemque modulutionis alii habentur apud Bernardum. i'ii quidem sunt isli ct
 ;

591 S ANSELMl LUCENSIS EPISCOPI 592

'

affeetaoaia meditattonibua reaperai. Gfavior mafiaque aerioa xuctor in caoei

I

Chriatimyateriiain primo; in n Cbriatipa u randa totua effuau in aoliloqui •

pioaerga. B.Vii loJoria vehementiam \rem,ei \hriati p

s trequ imam Virginem perfectum habi iminium inomnea auaa
nihiiqu. >rum, nibil diaaonum in ae permiaiaae antiquornm et '//•;/-
rum Patrum ost sen Idipaum in primo rytbmo monet auctor: Sed gestus, ioquit, virgi-
aeos dolor non deflorat. Diveraua videtur in aecundo, ubi per omnia, tam aerie meditationum quam
verbis eoncordat eumopuaoulo de Lamentatione virginis Mariae S. Bernardi operibua intermiato. Quid
si hie etiam iiliua auetor opeilwl Noa utique rhythmo uotulaa marginalea appoauimua.

Prologua. k /« prmaepio.
Majestas deifica, quantum inclinaris,
Desere jam, anima, leotulnm soporis ;

Languor, torpor, vanitaa excludantur fons. t^um Deus ex femina oriri dignaris !

Nunquid in palatio Rex coeli hctaris >

Intus cor efferveal facibus amoris,
Recolens mirifica gesta Salvatoris. Non; sed prmsepio brevi reclinaris.
in

Mens, affectus, ratio, simul convenite, Jesus, qucm angelious ccetua veneratur
Occupari frivolis ultra jam nolite. Vestibus purpureis natus non ornatur :

Disoursus, vagatio, cum curis abite, Sed ie satis vilibus pannis inclinatur.
Duin pertraetat animus sacramenta vitae. Sicque muncii gloriam pauper detestatur.
In primis, prmcipue lcctor moneatur Natis regum principes solent congaudere,
Ne Bequens opusculum oursim percurratur Et altrices nobiles ubera prsabere ;

Sed, legondo paululum, sensus protrahatur, At haec Dei Filius renuit habere,
Ut ipsis devotio verbis hauriatur. Malens se pastoribus natum exhibere.
Mysteria vitae Chriati. Infantia
Jesu mi dulcissime, Domine coelornm Sola Virgo genitrix summi Patris Nato
Conditor, Omnipotens, Rex universorum, B Lac fundis virgineum uberc sacrato,
Quis jam actus suflieit niirari gestorum Vagientem osculo consolaris grato,
Quoe te ferre compulit salus miserorum ? Sistis, foves gremio, sinuque beato.
Te de coelis charitas traxit animarum, felixpuerpera sola gaudens paris.
Pro quibus palatium deserens praeciarum, Eia, quam et dulciter nato jucundaris !

Miseram ingrediens vallem lacrymarum, Quam piis amplexibus Jesum amplexaris I

Opus durum suscipis, et iter amarum. Quam gratis obsequiis ipsi famularis !

Dei dignatio, quam mira probatur

A nn unciatio. !

Regitur potentia. Deus inclinalur.

Angclus ad Virginem a te destinatur,
Per quem Incarnatio tua nuntiatur. Altitudo subditur, longum breviatur.
Fit plana profuuditas, latum angustatur.
At Virgo dum sedula voce salutatur,
Tristatur laatitia, salus infirmatur,
Admirando, seriem rei percontatur.
Cum te, inquit, Spiritus sanctus fecundabit, Panis vivus esurit, virtus sustentatur.
Sitit fons perpetuus quo ccelum potatur.
Tibique Altissimi Virtus obumbrabit,
Paries quem Filium Dei gens vocabit; Et ista quis intuens mira non miratur ?

Eique perpetuum regnum Pater dabit. C Circunicisio.

Incarnatio. Qui sub Lege nasceris, Legem observasti,

Ad consensum Virginis mox hunc desccndisti, Circumcisus pretium nostrum inchoasti,
Et pudici pcctoris templum elegisti :
Dum pro nobis sanguinem Patri immolasti.
Virginis pauperculcc cellam introisti, Tunc etiam proprium nomen reportasti.
Qua noslra? substantiam carnis assumpsisti. Adoratio magorum.

Nativitas. Magos, duce sidere, ad te perduxisti,

Quorumdonis mysticis coli voluisti.

Pudoris signaculum servans illibatum,
In yEgyptum transmeans hostem evasisti,
Et quem VirgC conccpit, Virgo parit natum :

Exemplum debilibus in hoc reliquisti.

-Non decet vas flosculi esse defloratum
Prsesentatio in templo.
Neque Deum tollere Matri crelibatum.
Ccelo, terrse, tartaro, tu qui dominaris, Manibus virgineis templo prresentaris,

Formam servi sumere jam non dedignaris :

t/usti senis brachiis parvulus portaris,

Ter tribus in utero mensibus versaris :

Per quem tu prophetice Deus prsedicaris.
Sic minus ab angelis paulo minoraris. Gentium Lux, Israel Gloria vocaris.
I)
Quampotens benignitas quam potestas pia
! I
Disputatio in tcmplo.
Ccelo, terra?, praaeminens nascitur in via, Postmodum puerulus bis jam sex annorum,
Cui dant obsequia Joseph et Maria, Quaesitus a Virgine in turba notorum ;
Hunc canens angelica laudat harmonia. Et in templo medio repertus doctorum

(59) Vid. Suar. in part. m, tom II, disput. 4, sect. 3, et disput. 41, sect. 2.

Andiens, intorrogans mira secrclorum,
Fili, inquit Genilrix, quid nobis fecisti
Sic, Jesu, quee Patris sunt, tractare vcnisti?
Quoesilus jam triduo, cur sic latuisti?
Non tamen hominibus subdi renuisli.
Ex liinc acl trigesimum annuni Salvatoris
Miror quo se transtulit calamus scriptoris.
Hic forsan suggcritur animo lecloris,
Ne se nimis publicent acta junioris.
Baptisuius.
Baptizatus postmodum culpas nostras
Tactu sacri corporis aquas consecravit,
Quem doscendens Spiritus sanctus illustravit,
Voxque Patris Filium palam declaravit.
Jejunium deserti.
Hic, Jesu dulcissime, eremum
Ibique jejuniis corpus afflixisli,
Et cum feris habitans Satan confudisti,
Sic exemplum efficax cunctis rcliquisti.
Vocatio apostolorum.
Cumque tua placuit facta declarare,
Atque pcenitentiam mundo prsedicare,
Incipis discipulos tecum aggregare,
Quales solet sseculum viles repulare.
Hespuis philosophos, vocas piscatores,
Et quos mundus despicit, eflicis doctores.
Ut coufundas fortia, dissipes tumores,
Per hos tibi subjicis tcrrarum rectores.
Miracula.
Hic signis mirificis mundum illustrasti,
Approbans conjugium, nuptias intrasti.
Et in vinum optimum aquam commutasti,
Paucis multa millia panibus cibasti.
Solo tuo morlui verbo suscitantur,
Cuncta morbi genera protinus curantur,
Mari, ventis imperas, nec ultra turbantur,
Prsecipis daemoniis, et mox efiugantur.
Prsedicatio passionis.
Jesu benignissime, post gesta tam clara
Nuntias discipubs, intimas amara.
Turbantur mox pectora talium ignara,
Immolandum judicas te crucis in ara.
Urbes, castra circuis populos docendo
Fatigaris, esuris, silis discurrendo
Molestaris crebrms aspera ferendo
Atque plebis mala sustinendo.
perfidse
Triumphus Palmarum.
Pergis Hierosolymam in asello sedens,
Te plebs gaudens suscipit, obviam procedens;
Iter sternit vestibus, palmae ramos csedens,
Et agmen infantium te laudat incedens.
Acta in urbe.
Urhis defles prajvidens casum periturae,
In templo mercantibus comminaris dure,
lnvident mox principes, gens mentis impurae,
Sciscitantes talia quo prsesumis jure?
Proditio Judse.
Praedicans quotidie tempus preestolaris,
Quo pro vita sceculi mortem patiaris,
;
OPUSCULA SPURIA 594
A Machinantur immundi modum quo praedaris,
? Spondent Judae pretium, ut eo prodaiis.
Coma.
Coenam cum discipulis post hnec celebrasti,
Quos tui mysterio corporis cibasti,
Pedes lavans singulis te humiliasti ;
Ipsos post haec pabulo verbi roborasti.
Oratio in horto.
Tunc palam discipulis mortem praedixisti,
lavit,
Et auctorem criminis Judam ostendisti,
Oransque pro omnibus gratias egisti,
Et egressus protinus hortum introisti.
Ducem nox praeeluserat, omnes exiere,
Ccepitque cum tsedio Jesus pavere,
Monetque discipulos paululum sedere,
subisti,
™ Ut orandi spaiium valeat habere.
Ecce Jesus legitur pavens contristari
;
Non prsesumat igitur quisque indignari,
Si tristatum quempiam viderit turbari,
Pie magis studeat illum consolari.
Sudor sanrfuinis.
Tunc praeccdens modicum humo se prostravit,
Et transferri calicem a se postulavit;
Sed Patris arbilrio illud commendavit
Ecce mox sanguineus sudor emanavit.
Quis unquam mortalium ob morlis horrorem
Auditur sanguineum fudissc sudorem ?
Ex hoc forsan instruit Scriptura lectorem.
Illi nunquam simiiem fuisse dolorem.
p Captura.
Adest statim proditor, multisque vallatur,
Ut impiorum manibus innocens tradatur,
Et salutans subdole Jesum osculatur,
Sed Jesus blandissimis verbis hunc affatur.
Ad quod, inquit Dominus, amice, venisti?
Num ut tradas osculo quem jam vendidisti?
Saevierunt protinus ruentes ministri,
Nec verentur fieri peremptores Christi.
Quis mirari sufficit in hoc Salvatorem,
Ejusque mirificum pectoris dulcorem ?
En amicum nominat hostibus pejorem,
;
Admittens ad osculum pacis proditorem.
;
Juda miserrime, ut quid sic egisti?
Osculo pacificum neci tradidisti,
Quare beneficiis sic abutens Christi,
D Bonis mala reddere non erubuisti ?
Mitissima voce postulati
Quem quserant, continuo corruunt prostrati,
Hinc pensent quam aspera eritvoxirati
Cujus verba dulcia nequiverunt pati.
Comprehensus denique nequiler tractatur,
Vinculis atrocibus, diris mancipatur,
Sic agno mitissimo vere comparatur
Qui nec minas ingerit neque reluctatur.
Salvator mitissime, quam male vexarisl
Jam solus relinqueris, solus infestaris.
Fugiunt discipuli, solus retentaris,
Opprobriis variis sputisque focdaris.
 ;; ; ;

WSKI.MI LUCENSIS EPISCOPI 5%

A
Po nflictum ••
quid agatur :

Pui pura induilur, Bpin natur,

Arundo in im, quasi sceptrum, datur,
l'.t illu oibus flexis, ur.
oratum conspuunt faciem ceadentesi
it, Feriunt arundi t, dicentei
ivit, Prophetando indic i- p reutiente
Quem dum Josum i piravit, Talibus lu instant illudentes.
Ki ama • '
quam longum singula foret enarrare,
Sed quam fuit longius tanta tolerare '

\ ; esus laninatur. Lethali duritia constat laborare

Detulil tur, Qui amantem taliter negligit amare.
ir ',
Ecce po8l augustias tot injuriarum
Sic meri itur. Oritur acerbitas denuo poenarum,
Cbristi injurite Quare sic supplicium noscitur amarum,
le tota Dum quod post actum est rcputatur parum ?
Nulla pro rsus tur. Bajulatio crucis.
Ministrorum impia plebs injuriatur; Nam per urbis medium Jesus piocedebat,
Alapis et colaph s innocens tractatu>\ Suisque patibulum humeris ferebat,
A.i fores, ad ostia piqmlus fluebat,
mtur, Ejusque eonfusio singulis patebat.
Tac tur, jurre nunc, anima, intuens amanlem
Mane facto manibus vincula nectuntur. Gratias ad patibulum pro properantem, te

Ad Pilalum traher sequuntur. Sponsura tuum respice crucem bajulantem,

Ar.Misaris nequiter, sed nibil probatur; Tua suis crimina poenis cxpiantem.
Finguntur mendacia, veru iltatur, Triplicem intucor turbam te sequentem,
Nec latebat judicem quod fraus operatur. Scilicot, carnificum [irimam te prementem,
Ideo te perdere prseses verebatur. Judseorum alteram prorsus irridentem,
Herodis aspectibus posl hsec praesentatus, p Amicorum tertiam anxie lugentem.
Multisque sermonibus tacens rogitatus; Crncifixio.
Te rex cum exercitu sprevit indignatus Tandem ad Calvariae locum transmeatur,
Praesidi reduceris veste candidatus. Et ibidem vestibus Jesus spoliatur,
Judaei tunc acrius instant accusantes, Ul hinc quisque militumpartem sortiatur :

Herodis ac prsesidis foedere lsetantes. Post haec in patibulo crucis coarctatur.

Patienter toleras canes oblatrantes Ail pudoris cumulum, Jesu mi, nudaris,
Kt iniquis i e lanian Ut ventis ac frigori nudus exponaris :

Tacentem ad omniajudex admiratur, Innocens cum impiis in cruce damnavis,

Ab ipsis eripere Jesum conconatur. Et quasi dux criminis in medio locaris.
Sed tumultus populi ingens suscitatur, Stant a longe proximi; a nullo eonsolaris
Kt plebis vox insonat ut crucifigatur. Sed assistunt umlique per quos cruciaris;
gens nefandissima, quare sic egisti? A malignis perfide servis blasphemarls,
Salvatorem abnegans, impium petisti, Et quod pene pejus est, a tuis desolaris.
Et latronem eligens Ghristum perdidisli Cor tumens superbia, disce non inflari,
Sic ab eo despici jure meruisti. Nec ie, quieso, pigeat Jesum imitari,
Impia senlentia. Quem indigne conspicis viliter tractari,
Vidcns judex denique sc nil proevalere, Qui prae cunctis meruit semper honorari.
Sed magis in populo tumultum augerc, j\ Disce falsam spernere gratiam honoris
Judicavit lieri qnod hi petiere. Laudesquc contemnere humani favoris,
E.vsultat gens perfida ; sui doluere. Duin vilem reputat
te foris, homo videns
Flagellatio. Tu te vilem oculis penses Creatoris.
Traditur militibus. vinculis arctatur, Ut quicl ergo murmurans, miser, indignan-.
Ad columnam sistitur, dure flagellatur, Si coram hominibus vilis reputaris,

Undiquc verberibus corpus cruentatur Et magis in oculis Dei confutaris,

Sepelitur pietas, furor dominatur. Coram quo pro meritis vilis comprobaris ?
Kcce caro tenera pii Salvatoris, Teusis longe brachiis manus conclavantur.
Ail columnam nequiter coarctata loris, Cutis, caro a tribus clavis perforantur;
Sic flagelhs cseditur impii tortoris. Nervi, venaj simili modo laniantur;
Quod patent vesl un usque cruoris. Nec iis tamcn perfidi pcenis satiantur.
 ; :
597
Sed, ne desit quidpiam ad mortis horrorem,
Forrum pedes penclrans cumulat dolorem,
Atque sic exacuunt impii furorem,
Postponentes nequiter Domini timorem.
Horrorem incutiunt mallci sonantes,
Cutemquo cum camibus totam terebrantes,
Nervos cum subtilibus vonis laccrantes,
Et eompagnes ossium simul dissipantes.
Fundunt rivos sanguinis fontes Salvatoris
Properans hue anima currat peccatoris,
Hauriat hic quidpiam sacrati liquoris,
Quo frequenter linial vulnera doloris.
Oratio in cruce.
Denique melliflua verba charitatis,
Promit Jesus, veniam petens sceleratis,
quantum exuberal unda pietatis?
Non despcret amodo quisquam pro pcccatis.
Crucifigunt, laniant, pcenas cumulando,
Sed rependis gratiam pro eis orando,
Non diffidat poenitens quisquam aliquando,
Salutaris gratine copiam pensando.
Convcrsio boni latronis
O admironda pietas bonitatis Christi,
Ad te de patibulo clamans voce tristi
Latro petit veniam, et mox indulsisti,
Quo spem poenitcnfibus venise dedisti.
Pcedam, quam sustinuit, crimen cxigebat,
At postquam in exitu vitse pcenitebat,
Veniam consequitur statim quampetebat,
Et perennem gloriam laatus obtinebat.
Ecce Mater tua.
Post hoec Matrem intuens Jesus advocavit,
Eamque discipulo charo commendavit,
Virginemque virgini pulchre sociavit,
Ex tunc hanc discipulus ut matrem scrvavit.
quam Virgo graviter intus cruciatur,
Cum orbata Filio alii oommendatur
Mira commutatio merito probatur,
Cum servus pro Domino Matri commutatur.
Sitio.
Doquens Jesus denuo Sitio, dicebat,
:
Et acetum protinus felle quis miscebat,
Ac infusum spongiae ori porrigebat
Quod degustans paululum, bibcre nolebat.
Heu, Jesu mirifice, quid est quod agebas
Tu de siti conquereris, de crucc silebas.
Puto quod magnopere potum non petebas,
Sed salutem potius nostram sitiebas.
Christus exsanrjuis.
Venas jam exhauserant rivuli cruoris,
Evanescit piistini species decoris ;
Vultum tabes occupat lividi cruoris,
Sic triumphat de Jesu pia vis amoris.
Christus tabescens.
Corpus jam distenditur, et fauces raucescunt,
Gontorquenfur labia, crines perhorrescunt.
Pia languent luminn, membraque rigescunt,
Et totius corporis vires delitescunt.
OPUSCULA SPURIA 598
A Moritur.
Vocem proinens ultimam, Patrem invocasti,
Spiritumque manibus ejus commendasti
Cum clamorc valido tandcm expirasti',
Sic salulis omnium opus consummasti.
Sol obscuratur.
Duin Salvator patitur, cceli obscurantur,
Velum templi scinditur, tumbse reserantur,
Scissis petris corpora mulla suscitantur,
Et aatursB Dominum pati protestantur.
quantum Judaicam gentem nox premebat,
Quae tanta miracula videns non credebal !
Sed quein vox prophetica cum signis promebat.
Morti tradens impie nequiler spernebat.
Planctus Virginis.
B Aslat Virgo virginum cruci Salvatoris,
Stat transfixa gladio intimi doloris,
Nati peanas intuens, ct rivos cruoris
Intus illa sustinet quod hic tulit foris.
"
Aslans Unigenitum Genitrix deplorat,
Quo se vertat anxia, proh dolor ignorat !
Nunc plangit, nunc uunc gemens adorat,
ejulat,
Sed gestus virgineos dolor non deflorat.
Vultu Matcr anxio respicit pendentem,
Sanguincm vulneribus largiter fundentem,
Nati cernit faciem in morte pallentem,
Nimirum sic laniat suam dolor mentcin.
Nunc reposcit debitum atrox jus naturae
Quod sibi detinuit olim pressuroe *
:
Poenasque cum fenore oxtorqnent usura3,
^ Quoe communi matribus debebantur jure.
Dcnuo parturiens expcriris vere,
Quam sit Matri proprium nato condolere ;
Nafh amaros gcmitus cordis extorsere
Dolores, quos Filium cernis sustinere.
Gladio transfigeris doloris revera,
Tcnsa videns Filii brachia procera,
Pendens corpus rogium velut instalera,
Membraque fundentia sanguinem sincera.
Vu/nns lalerale.
Cujus, quoeso, valeat mens aut lingua fari
Quantum Virgo creditur intus cruciari,
Dum cernit jam mortui latus vulnerari,
;
Atque nati viscera lancea rimavi ?
Exivit spnr/uis ct aqua.
? D Corpus quidem mortuum nil jam senticbat ;
Sed maternum lancea poctus Iransfigebat,
Quam fixam in Filii latere videbat.
Quo et aqu?e et sanguinis liquor effluebat.
Miscrere, Domina, miseris dignare,
Quos Jesus redimere dignatur tam care,
Ipsaque te pietas cogat nos salvare,
Quoe te pati compulit psenas, contemplare.
Surge, torpens anima, expers vanitatis,
Aquas sperne sceleris, sume sanitatis ;
Ecce fons purissimus, Pater piclatis,
AfHuunt uberrimae rivi charitatis.
Pia exhortatio ad lectbrem.
.vd hunc ergo propera fonfem Rcdemptoris,
 : ! ,

599 s ANSELMI LUCEN^l- EPISCOPl 600

l't Quentia quidpiam li i :is, I fuitim nun tollfl

Aquaa inde l li i tumulua vallatur.

tili rlll M :. [ue looum ob ei vab
•
' mira dign •
cipuo amore tl

vere miril I
'•
^uenla parabat,
Expers oulpsa i soris, Quibus haec perungere Jesum festinabat.
tui, prohi ris. •io Christi.
I Irgo, ln-ii ! bu . tu humfliar Atqui luce Dominica, dum hasc pei-agebat,
o culpaa pe *p tro, tu poana multaris ;
Dominua alj inferis victor resurgebat,
Ego fruor dulcibu -, tu felle potaria ;
Hinc captivos eruens, quos lymbus habebat,
Elgo peto mollia, tu dure tractaris. tumba cum linleis vacans apparebat.
l'".t

Ad te, Pater, dirigo Propitiatorem, Terrmmotua vebemens factus est rcpente

Propter me qui proprium effudit cruorem. E1 descendit angelus, Domino surgenle ;

Pater, ae d ttorem, Tunc custodes vigiles, consternati mente,

Pro quo i gravia nosti Kedemptorem. Fiunt velut mortui metu perurgente.
Tua docet passio, Cbriste, dolorosa o Postmodum a tumulo territ; fugeruut,
Creatori vitia quam sint odiosa, Et Judaeis seriern rei retulerunt,
Inferni supplicia quam sint lacrymosa, Quos illi |>ecuniis multis corruperunt,
Atque cieli gaudia quam sint gaudiosa. Et sublatum dicerent furtim suaserunt.
lliuc, o Lector diligens, facile perpendis, O quam mira cascitas Jud*os premebat I

Jesum passum intuens pro culpis delendis, Quam coeca cupiditas milites urgebat
Atque pro suppliciis nobis auferendis, Sic hinc imle veritas occulta latebat
Sinuilque pro gaudiis cceli conferendis. Sed hoc diu Jesus non sinebat.
fieri

O quam admirabilis amor comprobatur, Malier el monumentum.

Gum Jesus pro
Et ;>ro paenis debitis nobis cruciatur,
Suisque doloribus gaudia mercatur.
Ergo tuis, anima, viribus conare
Hanc amoris gratiam digne compensare,
Hune totis praeeordiis gaudens aniplexare,
Praetes ipsum penitus nil velis amare.
viliis nostris immolatur, Mane prima Sabbati surgentis auroraa
Magdalena affuit aestuans amore,
Sed dum cernit lumulum absque Salvatore,
Flens gemit et ejulat anxia dolore.
Mulier, quem quaeris.
Astans ad haec specie Dominus ignota,
CHanc affatur dulciter, roetus vi submota :

Jesu, cordis gaudium,
AnimaB solatium in te confidentis,
Te benigne deprecor precibus attentis,
Mei memor singulis custos sis momentis.
Depositio Christi ex cruce.
O Jesu, quem curia eceli veneratur,
Tuum quam mirifice opus consummatur
Jam de cruce tempus
Et labori requies ex hoc concedatur.
Nicodemus
Qui nequaquam Domini neci consenserunt,
Hi pedum ac manuum clavos eduxerunt,
Atque de patibulo corpus sustulerunt.
Nunc accedens propera Genitrix orbata,
Pia nati vulnera terge cruentata,
Oscula vulneribus imprimens beata,
Sanguinis libamina coliige sacrata.
Cujus, inquam, integre cor excogitavit
Quanto Mater studio vulnera tractavit,
Et tractando lacrymis tergere curavit,
Quam crebris osculis illa delibavit?
Jam, Virgo dulcissima, jam cessat ploratus,
Ecce dolor Filii cessat tumulatus,
Instatque leeti' iai
ln quo j .m a mortuis
Sindone Dominicum corpus impiicatur,
Et cum aromatibus sepulturae datur;
et duleedo mentis, Quem quseris sic lacrymans, mulier devota ?
Promere ne timeas cordis tui vota.
Secretorum Cognitor, qui corda scrutaris,
Tu causas tristitise quare percontaris ?
An amantis lacrymis pie delectaris,
Cujus desiderium cordis tu probaris ?
1
Illa, Jesu, praater te nil prorsus quserebat,
est ut corpus tollatur, Te corde, te labiis solum sitiebat,
Pro te sexus immemor arma non timebat,
et Josepli posl hoec affuerunt, Pro te gemens anxie, pro te flens dolebat.
Hortulanum itaque hsec Jesum putabat,
Sed sic spiritualiter non multum errabat,
Nam sentes perfidiae jam eradicabat,
Atque flores fidei plantare curabat.
Tunc vocem piissimus Salvator mutavit,
D Kt eam, ex nomine Mariam, vocavit:
Agnum gaudens adoravit,
At haec post
Adoransque gaudio multo exsultavit.
Frequens Christi apparitio.
Tu, Jesu, dulcissime, postquam surrexisti,
Ssepe te visibilem tuis praebuisti,
Cibos cum discipulis denique sumpsisti,
Et ipsis cernentibus ccelos ascendisti.
dies exoptatus, Quanto putas gaudio Genitrix impletur
sit resuscitatus.
Quanto impassibilem natum intuetur
Fumm Christi. Resurgentem; gaudio luctus mox deletur,
Etnova lux oritur quae non auferetur.
Nunc doloris gemitus omnis propulsatur,
601
Mceror in lsetitiam mirc commutatur.
Dum mors invincibilis viota eoarctatur,
Et devicto vitio virtus restauratur.
Sed si viso discipuli gaudent Salvatore,
Quaputas laetitia gaudef ampliore
Viso suo Genitrix redivivo flore,
MEDITATIONES ALLE
DE GESTIS DOMINI NOSTRI JESUCHRISTI, ET MAXIME DE PASSIONE IPSIUS
Introductio ad meditationes
Jesu Cbristi celeri miseratione,
Et Marite virginis infercessione
Spero quod baee meditans ex intentione,
Lacrymis plorabit se ex compassionc.
En verba Apostoli omnibus promuntur
Congregantesf/^conregnantesjsuntqui compatiun-
tur,
Qui certant legitime, hi coronabuntur,
Et qui se dijudicant non judicabuntur.
Ergo Christi vulncra docet nos pensare,
Condolendo intime plorando amare,
Dei adjutorio hostes superare,
Discussaquecrimina lendo expiare.
Idcirco, qui legis subscripta, dignare.
Nigores affectum simul congregare,
Vanitates studeas mentis clongare,
Legensque mortaliter noli festinare.
Si Jesum vis ssepius in his cogitare,
Non sit epus jugiter totum recitare,
Sed ubi te cilius possis excitare,
Et devotum animum dulcius cibare.
Sic legendo habeas, lector, tuam mentem
Quasi Jesumintuens puerum lactentem,
Per cetates singulas juvenem crescentcm,
Item cernas Virginem illi famulantem.
Pandentem miracula, mortem patientem
Pcne undique ct semper ipsum imitantem
Suipcenas Filii acriter plorantem,,
Tormentaque singula mente lolerantem.
Quamvis enim pagina non vidctur clare
Virginis mcestitise modum declarare,
Tamen inde convenit nos pensitare,
Et in corde stepius avide tractare.
Deploratio ignorantise humana?.
Ohomo miserrime, quid sis memorare,
Necnonadquid factus sis semper recordare,
Qualem Deus fecit te, miser, meditare.
Heu qualem fecisti te nequis cogitare
Bonum satis fecit te, qui cuncta creavit,
Ac ssepe refecit te, quem peccatum stravit
Reu heu cur ingratus es ei qui te lavit
! !
Soo sancto sanguinc, quem pro te stillavit?
nequam, vanissime, invide, pompose,
OPUSCULA SPURIA 602
A Quem extinetum viderat nupcr in mcerore?
Ex hoc Virgo poteris secure gaudere
Tibi ncquit amodo dolor prsevalere,
Sed nec ultra corpori valet inors nocere.
Pia nobis igitur Mater miserere.
Amen.
V.
B Iracunde, cupidc, fornicans, gulose,
Mendax, piger, negligens, detractor, dolose,
Omnis mali servus nimis vitiose,
es,
Resipisce, pessime, dum te vocat Deus,
Ne die judicii puniaris reus. ,
: Non ingratus mancas, ut falsus Judoeus ;
Sed clama ssepissime Parce, Deus meus.
:
Erubescc, anima impia, ingrata,
Heu cur non consideras cur es obdurata?
! !
Flendo da suspiria, gemeque prostrata,
Ut tuaCunctipotens deieat peccata.
Heu me quanta est animse habetudo !
Quam diverse occupat ssepe turpido,
Cui sanotimonise deest habitudo,
Nisi ficta forsitan vix similitudo !
C Raro se opus videt vix recordari;
Vix ut oret, misera, potest excitaii :
Legere desiderat magis quam precari,
Sed, heu vanitatibus nequit satiari.
!
Nam dum Altissimum orans deprecatur
Pene inutilia ssepe meditatur.
Heu! ream esse se nec recordatur,
Sed discurrens undiqne vane pervagatur.
Apparere nititur a foris agnina,
Sed manet interius, pro dolor vulpina, !
Debtia servilia dum agit divina,
Semper volvendo est, ut sunt molendina.
in
quoties opus a te faciem avertit,
Et ad curas noxias cito sc convertit!
Quce deberet facere non animadvertit,
D Sed se male occupans sipsam pervertit.
Nempe carnis labia canunt verba vitse,
Et adoravit ssepius corpus quoddam rite :
Sed hoc malum animae est Dci oblitae,
Nudoe bonitatibus, vitiis attritse.
cordis vesania multum abhorrenda,
Graviter a Domino juste punienda;
cordis discursio jugiter deflenda,
!
Etjuvante Domino a cunctis plangenda.
cordis vacatio, o inquietuol
Reu! heu! hsec est animse meas segritudo
A qua elongata est vcra sanctitudo,
El perfecta criminis sui pcenitudo,
 .

s ANSELMI LUCENSIS EPISCOPl 604

1
> tua medic na, A Homo olim perditus, qoem demon decepit,
b n i Dum ex te Altii pit,

Salutai El mise pit.

El .i.l j.:v mdum /'v imaoa.

Parce una rninitas, unitasque trina,
Pal >r, Filii, 3] iril irina :
I in te purissima . it,

Pnrce qu ro pentina ( !ursu i prodi\ it,

M- I ruina. Sine parvulus, qui immensue vivit.

Pater, te per Filium deprecor Messiam En quantum Omnipotens pro te inclinatur.
Utte Bolum diligam, fac el 'it mesciam; Et adhuc, vir fetide, cor tuum inflatur?
item continue pass ionem diam, Deus, Dei Filius pro te lacrymatur,
lliiuiilis in oculis cordis ego flam. l'i adhuc in risibus cor toum laetatur?
Propter Matrem Virginem rogo, Jesu bone, Cbristi nativitan.
l'tcor meum vuineres tua passione, Deus pauper nascHur, et tu vis ditari ?

Inde jugi perfruar meditatione, Ponitur in praesepi, tu vis honorari?

K: Marise virginis ex cempassione. g () fetens superbia, disce non fatuari,
Deus sancte Spiritus, quiin deitate Quia idem jussil nos ipsum imilari.
Et [es] persona tertia, plena pietate : Inops, el in frigore nascitur in via
ero propitium mihi semper da le, Quem lartat rt balneat et nutrit Maria,
Fac nemor Christi simpassionis grate. Molesta noa spernere docet nos hic pia,
Dei beaeQcia. Dum flet, sitit, esurit Christus, proles dia.
Deus, quanta debeopictati isti. Infans piissime, mei miserere
Qui me ad imaginem tuam condidisti Poto pro obsequiis Matris tam sincere,
Quem vilem vermiculum facere quivisti. Dona mihi lacrymas charilatis verae,
O quam multa munera hucusque auxisti. I'l tuis doloribus possim condolere.
genitum baptismo mundasti,
In peccatis CircumciBio.
Victus necessaria semper ministrasti, non compatior respuendo risus,
ileu, cur
Formam, eensus copiam, honores donasli, Etamarislacrymis aliiuendo visus,
Et in loco (60,i optini) menunc collocasti. Dum puer tenerrimus dolet circumcisus,
Hominus ingratitudo. Quem choro ccelico laudat paradisus?
Heul his donis omnibus scio mc ingratum, Adoratio magorum.
q
Quia non custodio Domini mandatum Angeli pastoribus tenuntiaverunt,
Sed negligenlissimum reddo famulatum : Ac magi rnuneribus te adoraverunt.
Atque nimis pronussum ad oinne peceatum. Perdere le perfidi mox proposuerunt,
quod (61) ego feci?
dolor, o gemitus, quid est Scd tecum a patria parentes fugerunt.
In quantam versutiam meipsum dejeci? Fuga in /Egyptnm.
Nonest [uid, quod ego non feci,
... quis non compatitur tantillo infanti
Ileu! in bonis omnibus non est quod perfeci. Tam cito insidias pati inchoanti,
Heu, quid aget anima sic in malis strata, Labores itineris hujus toleranti,
Quae fetet in vitiisvelut reprobata : Atque Matri Virginis ipsum bajulanti?
Certe hic petenda est ut sit Advocata, Nam Matrem quee egredi domum vix solebat,
Quaa saepe refugium est reis probata. Modo casus Filii in tantum eogebat,
Deprecalio ad Virginem Mariam. Quod a sua patria nocte fugiebat,
O misericordise Mater et Regina, Cum recenter edito, quem secum gerebat.
Semper Virgo permanens, Genitrix divina, Jesu piissime, o puertenelle,
Miserere animaa, qme jacet supina, _ Pro amore obsecro Mariee puelke,
Opprcssa multiplici peccati sentina. Omnis tuce reple me passionis felle,
Tibi proDeo sunplieo, per quem venit vita, Meque tibi jugiter servire compelle.
Cujus est clementia ubilibet sita, Virga fructifera, o flos feminarum,
Per quam estastutia daemonis contrita, Angelorum Domina, et orbis terrarum.
Ut nati justitiaper te sitlenita. Pande mihi, supplico, quidquid sit amarum
Primumfac ut diligam Dominum perfecte, In eunctis quae passa es pro salute animarum.
Nunquam eum deseram meditando, nee te; Utinam tunc Josephi servulus fuissem,
In iiile eatholiea scmper vivam recte, Certe libertissime te, Jesu, gessissem,
Carensomni scandalo inlidelis sectrc (62i. Vel ad minus asinum Yirginis duxissem,
quanta3 sunt gratiee, quas perterecepit Et cuncta servitia gaudens implevissem.

(60) Videtur hic Anselmus loqui de suo mona- palus investitura. Vida ib.
chatu. Vide in legenda et commenl. n. 25 et 26. (62) Henricianos e. schismaticos innuit. Vide ib
(61) Dolere videtur de accepta ab Henrico episco- n. 86 et 87.
 ; ; ;

605 OPUSCULA SPURIA 006

Poma, rosas, lilia, vcllcm collegisse, A Nam in excrciliis te exemplum dando,

Bt quidquid pueralo posset placuisse
Heu, cur non licuit niihi le vidisse,
Et paryulo pulcherrimo praedicta fecisse?
Forte, pie parvule, mc non repulisses,
Sed meum of(icium grate accepisses,
Ac servo sollicito olemens arrisisses,
Nec non indulgentiam precanti dedisses.
Disputatio ia templo.
Dum pucr duodocim annorum moratur
In templo Jerusalem, Mater contristatur
Quem dum quserens reperit, cum Joseph miratur,
Qui doctos interrogat et stupenda fatur.
quis novit gemitus Virginis dolenlis,
; Quod nos doces facere, imples pernoctando
In orationibus, ct in vigilando,
Fatigaris, esuris, silis laborando.
Miiacula.
Villas, oastra circuis, regnum prsedicando
Surdos, mufos, languidos, crecosque curando,
Expellendo dsemones, mortuos levando,
Pluribus das veniam peccata laxando.
Disputando etiam diceris lassalus,
A Judajis ipsis ssepe reprobatus,
A (juibus multoties es injuriatus,
Necnon aliquotics ali his blasphematus.
me quanta sustines, o bcatitudo
Pro I

Suum unigenitum triduo quserentis, Pro mc fis ut dehilis, Dei fortitudo.

B
Cur sie ille feeerit pie conqucrentis? Pro me vilis visa es, vera pulohritudo :

Hoc dolorc vulneres, Jesu, cor logentis. Et fis quasi indigens, summa pleniludo.
quam saspe aestimo, dixil Maler Christi, Pro me augustata es, longa latitudo,
Hcul meum solatium! cur me reliquisti? Pro me broviata es, lata longitudo,
Quo, mi nate unice, heu quo ivisti?!
Pro me inclinata es, magna altitudo,
Redi precor, fili, redi matri tristi.
, Pro me prona immines, alta magnitudo.
Utinam post Jesum sic cor mcum langueret, Cur tot dura sustines, tanla celsitudo?
Et quoerendo jugiter intime doleretl Tibi nimis recta est tua reetitudo.
Forte clementissimus mihi appareret, Ergo mc tot munerum vincat multitudo,
Ac suae clementiae firinam spem proeberet. Ut in me sit semper gratitudo.
erga te
Sed, heu! Jcsu, cor meum hoc caret languore, Triumphus Hicrosolymorum.
Raro cnim quserit te, nec tunc cum fervore Consummato tempore pradicationis;
Tibi illud, Jesu mi, retrahe limore, Sic super asinum, qui sedes in thronis
Quieta dulcedine, restringe amore. Properas Jerusalem, causa passionis?
Subderis parentibus, regens universa; Turbae vocem resonant venerationis.
Cui cuncta serviunt, servis vice versa. C Nunc festina, anima, curre sine mora :

divina charitas, nimis es dispersa, Quia, ut consideras, ecce venit hora.

Dum pro nobis miseris sustines adversa Dominum cum eoeferis collaudans adora,
Baptismus. Ut secum deducat ad crucem implora.
te
Raptizatus promeris a voce paterna, quantum gavisi sunt mater et amici,
Descendento super te columba superna. Cernentes a populo Jesum benedici,
In deserto esuris, Virtus teterna, Christo, David Filio, Hosannaque dici!
Victo hoste congregas agmina fraterna. Sed, hcu! inde invident cjus inimici.
Aqua factn vinum. mea fiducia, Genitrix beata,
Vocatus ad nuptias incocpisti signa, In laude tui Filii valde jucundata,
Matre admonente te omnibus benigna. Heu ! quanla tristitia eris cruciata,
cur reprehenditur Genitrix tam digna, Paulo post cum videris cuncta haec mutata?
Quae nulli negat suse pietatis signa! Christus venditur.
Tamen quod suggesserat, statim faciebas; Nam in necem Filii principes majores
Quia quod volebas
nihil poterat nisi
D Ineunt consilium, legis transgressores,
Nam in vinum optimum aquam convertebas, Constituto pretio, pessimi emptores
Et per hoc discipulos ad fidem trahebas. Perm/ttunt se fieri Juda3 debitores.
O Virgo purissima plena summis bonis, Heu! heu! mea Domina, Virgo singularis;
Ditas omnes miseros tuis sacris donis :
Venditus est Filius, et adhuc laetaris?
Reple vino optimo nos devotionis, Heu cur unigenitum clare non precaris,
!

Unicum irriguum da compunctionis. Ut priusquam passus sit, ipsa moriaris?

Heu! benignissima Mater benedicta, Tu nati praasentia multum delectaris,
In nobis devotio non est nisi ficta ; Et affectu maximo ipsum imitaris :

Frigida sunt pectora animaque affiicta,
Succurre mox miseris spes reorum dicta.
Jesu bcnignissime, ob Matris honorem,
Verte corda frigida in tuum amorem
Ut semper multiplicem pensemus laborem,
Quem pro nobis passus es, multumque dolorem.
Hcu! de tua anima minus meditaris,
Torquenda in proximo luctibus amaris.
Heu! quandiu torpeo in corde tam duro,
:
Et nihil compatior Jesu morituro,
Vel dolori maximo paulo pobt future
Meam dulcem Dominam fere perempturo
 , ,

807 S ANSKl.Ml LUCENSIS RPISCOPI 008

J.-.U, oui nihil esi penitus occultum, A Hcu! inihi. oharissima, beul dileeta mea,
Usquequo sii bubI b tecum Judam Btultum? Laufl Banctorum omnium, nunquam Bemel rea
Qui, dum tibi exhibet Bimulatum cultum, Utinam existeres nune in G
TempuB, in quo Iradut te, optal nimis multum. N( i idei Bfi Filiuiu passum in Jud
Tunc missis discipulis oum Biguo lagense, Pie Jesu, Bupplieo pro Matris araore,
Pergis ad hoepitiura preparatee coanae : Reple me gravissimo luo nunc dolore,
Tune sedee in medio turbae duodenee, rt tibi compatiens maximo fervore,

Mandas ut se invicem diligant Berene. Suspirando rugiarn tietu largiore.

V.UUllUt. Cernam cordis oculis te tanquam proesentem,
Tunc te, ut preedixeras, dicie moriturum, Passiones singulas pro mo sufferentem,
Et ex eis unuiu te fore Iraditurum ;
Tuam Matrem juxta te tibi condolentem,
Forumquo quemlibet a te fugiturum, Ad tormenta singula quaeJ morientem.
Sed Petrum noete bac ter te negaturum.
et Virgo Dei Genitrix, pra) cunctis beata,
dolor, o gemitus, quantum lurbabantur? Pro misericordia precor ex te nata,
Ac de tanto Bcelere omnes tristabantur, Punde mihi qualiter fuisti gravata,
Quando nolle fugere se pollicebantur 1 Tua prolc coram te tantum cruciata.
Et quis esset traditor, mox soiscitabantur. Mea, mea Domina, plena gratiarum,
Pedes lavat. \\ Dona mihi, obsecro, tuum cor amarum,
Exemplum interea das humilitatis, Et ahundantissimos rivos lacrymarum,
Subditorum pedtbus a temet lavatis : Ut tuarum sentiam vim angustiarum.
Sed et corpus proprium das in cibum gratis Utinam ex munere tuo, Jesu Christe
Illis, atque omnihus in te baptizatis. Torqucat me quotidie nimis dolor iste
Eucharistiam instituit. Sicut Matris Virginis cor torquebat triste,
O quiil ego faciam, massa pecoatorum, Dum te crucifixerant crudeles lanistael
Onmium miserrimus qui sum miserorum, Dcus homo, quis de te cogitet intentc,

Dum tu flectis genua, Rex universorum, In niinis passibili corpore manente,

Ae lavas vestigia tuorum servorum ? Passo tol angustias corpore et mente,
Jesu clementissime, fons amoris casti Et totus in lacrymas non fluat repente ?
Tu mortales homines in lantum amasti Quis, o Dei Genitrix, potest meditari,
Quod le ipsum credulis in cibum donasti, Te defiente Filium pcanis cruciari,
Et ut lui memores te sumant, mandasti. Ac tantis angustiis jam jam fatigari,
Christe benigissime, Fili summi Dei, Dt non potest subito ad fletum mutari?
Precor indignissimus miserere mei, Heu mihi durissimo cur ego non comploro?
!

Tantum charitatis da, fidei atque spei, Heul ut quid tam durus sum, dum te Matrem oro?
Ut digne mysterium sumam tantse rei. Domina circumdata supernorum choro,
Quid hinc reddam gratioe, qui me sic dotasti? Lacrymas uberirmas da mihi, te imploro.
Qui tuo mys! mto deputasti?
' Orat in horto.
Ac indignum miserum semper tolerasti, Audi Jesum, anima, velut nunc prfesentem :

Et cum tuis famulis manere donasti?
Heu! mihi quid faciam, o summa dulcedo?
Cur sic indevotus sum, dum te ipsum edo?
Heu! niniis culpabihs, et durus accedo
Heu! illic durus sum, durusque reccdo.
Jesu, quid faciam vermis ct putredo ?
Cujus mcntem opprimit peccati nigrcdo,
Me minislrum dignum fac, Deus, in quem credo,
Pro amore Yirginis Matris intercedo.
Mirum est certissime quod te comedendo
Anima non liquescit pure diligendo
Sed, heu! csurio, duraque rependo,
Surgite, eamus hinc, fratribus dicentem,
Ac responde concite deprecans loquentem;
Fac me, Jesu, sequi te ad mortem pergentem.
: Sudat sanguinem.
Vide hunc discipulos orare monentem,
Et orando Patrem ter in terram ruentem,
Carnem in angustia, tristem, et pavcntem,
Ac sudorem sanguinis ab ipso fluentem.
Quid facis fortissime, Fili Dei vivi ?
Nunquid tu tam tristis es ut ii pandunt rivi?
: De tanta angustia nunquam jam audivi,
Et tamen ut debui, flere, heu nequivi. !

Nec molliri valeo paululum deflendo. Quid si mea Domina hiec prsesens vidisset,
Parce mihi, Domine pie, tribuendo, Nunquid cum apostolis ipsa obdormissct?
Ut cumpungi jugiter queam te sumendo, D Nequaquam certissime, sed multum flevissct,
Semper Matrem Virginem atque te colendo, Et dolore nimio pene defecisset.
Tuam coenam ultimam mente rccolendo. Heu ! heu! mea Domina. semper Virgo pura,
si mea Domina tunc praesens fuisset, Hora est jam proxima, dies cras futura,
Et tradendum Filium hac nocte audivisset : Quando unigenitum tuum es visura.
Cibum prorsus non sumpsisset,
ut e-xistimo, In cruce deficere morie nimis dura.
Sed amaris lacrymis statim se dedisset. Sed nunc cerne, anima, turbam malignantem,
 609 OPUSCULA SPURIA 610

Et Judam falsissimum, Jesum osculantem, A Qui nunc super impios atque pios pluis,
Ad quid Judas vonerat audi sciscitantem, O quis sine lacrymis potost moditari,
Et illum nequissimum amioum vocantem. Jesu, quid te permiseris tantum tribulari,
Tunc voce lenissima Domino dioente Hlasphemum a Caipha te judicari,
Ad eos Quem : qn.eritisf corruunt rcpcnte. Ad mortem turpissimam a pravie damnari.
Quid facturi erunt tunc Jesu veniente Irridetur, conspuitur.
Judice terribili illis apparonte? Post hoec fere singuli in tc irruentes,
O quis sine gemitu potest cogiiare In praeclaram faciem turpiter spuentes,
Illos impiissimos te Jesum ligare, Alapas et colaphos undiquc praebentes,
Manusque sanctissimas lam dure arctai e, Ad lugendum excitant amatorum mentcs.
Heul cur ego pe.ssimus nequco plorare? Dolens cerne, anima, istos sseviontes,
Ducitur ad Annam. Heu capillos capitis, ct barbce vellenles,
!

Tunc omnes discipuli metu fugientes, Ae velalam faciem psalmis ferienlos,

IIcu ! solum relinquunt te inter sasvientes, Simul quidquid poterant, mali facientcs.
Certe nimis duri sunt corde, intuentes Soliloquia.
Te ad Annam deduci, si non sunt dolentes. „ dolor, o gemitus quare miser ego
!

Fugiunt discipuli. Intime non doleo, dum hoec mala lego?

O mei patroni
sancti discipuli, o 1 Nisi quia malus sum, et hoc ipsum lego,
Cur non fidem faoitis vestrse sponsioni? Et, hcu! aliquotics sic me esse nego.
Sed sermo verissimus est Magistri boni, Delicata facics Dei Jesu Christi,
Dum ad fugam concitam cstis ita proni. Vide me his oculis quibus respexisti
Attamen intelligo multum vos tristari, Petrum ter negantem te, sicut preedixisti,
Et in mente graviter intus cruciari. Ut tibi compatiar pro mo nimis tristi.

Sed peto dignemini Josum deprecari. Judssi impii superbi et vani,

Ut mihi mcestitiam det cordis amari. Quare insanitis sic, veluti vesani?
Crudcliter tractatur. Deus, Dei Filius est, o nimis profani,
Virgo sanstissima, si tu praesens natum Quem vos sic afftigitis velut inhumani.
Cerneres ab impiis tam stricte ligatum, Jesu potentissime, Fili Dei veri,
Et despicabiliter ab illis tractatum, Quare vis pro miseris tam vilis videri ?
Vere amarissimum dares ejulatum. Certe nimis plenus es amoris sinceri.
Alapa cceditur. Dum a viris impiis tantum vis torqueri.
Nunquid tu non somnias qualiter est Jesus C si mea Domina te videret stantem,
Captus a malevolis, vinculisque leesus? Ac tantas angustias pie tolerantem,
Heu cur meus animus permanet illaesus,
! Nullum, ut aestimo, quis vidit sic piorantem,
Dum Christus est alapa apud Annam ccesus? Sicuteam cerneret, ac pati optantem.
Usquequo piissima differs vulnerare Heu quid ! factura est, o digna majestas,
Meum cor angustiis tua? prolis charae ? Maria, quae aluit te, summa potestas,
mea fiducia, supplioo dignare Cras cum cernet te cadere per manus infestas,
Dolores vulnera pati mihi dare
et ! Et virtutes corporis arentes, ut teslas ?
Contemplare, auima, Jesum destitutum, mea fiducia, si natum dilectum
Et in duns vinoulis arcte coustitutum, Muilis contumeliis, ct pcenis affeotum
In pravo concilio principum statutum, Blasphemari cerneres crucem erectum, in
More agni simplicis nil esse locutum. Eum esse diceres nimium directum.
Mittitur ad Caiphaw. Heu heu mea Domina qualem dabis luctum
! !

Confitei'6 venerans false accusatum, Paulo post cum videris venlris tui fructum,
Derisum a Caipha, et interrogatum, Ad tormenfa gravia a pervcrsis ductum,
Sed bene intellige rursum reprobatum, Ac tortum deficere, quasi jam destructum ?
Et futurum judioem Jesum esse datum. Jesu, qui Deus es, et homo pcrfectus,
Christe benignissime, qui es adventurus Quare vis tam viliter sedere despectns,
In die novissimo nos judicalurus, Heu? pro nobis miseris ta;n esse subjectus,
Justis dolectabilis, eos salvaturus, Pro nobis irrisus, et penitus abjectus ?
Injustis teiribilis, eos damnaturus, Videns pro se Dominum indigna subire,
Obseeio, piissime, ob cruorem dignum, Quis est iidelium qui audeat ambire,
Queir. fudisti propter me
supcr crucis lignum, Aut dc tuis donis amplius superbire,
Tuum vullum mihi tunc ostende benignum, Imo, sprctis omnibus, post Christum venire ?

Ne formidem aliqucm spiritum malignum. Decet nempe singulos, qui volunt salvaii
Propter matrem Virginem, quee a dextris tuis, Propriam miseriam semper contemplari,
Tunc sedebit nobilis, ut oret pro suis, Lingune spretis laudibus, vane non lcetari,
Salva in perpetuum me cum sanctis tuis-, Sed despeclum Dominum pie imituri,
 : ;

611 s A.NSELMI LUCENSIS EPISCOPl G12

^bsil ergo alturo quid de nobis senUre, AJesum tunm flliuro, \el cum eo fari,
Dulce sit ioj roones a rdii e ,
Qui pi o oobi - iocipit Patri immo
derous loouro ii
:. i i uii ij im natum,
leamue omoihus bene obedire. Et demum in vinculis ductum ad PUatum,
Heu oequiesimo aroaoti laudari,
! iiiiln Mox in amarrissimum defluet ploratu
Qui, licel culpabilis, reuuo culpari, Et corpus in leiruin concidil prostratum.
laudabilem me prsesumo fari, Sed oati charissimi compulsa am
Heu mihi, quis pessimo potest ooroparari?
I Coosurgeos quantocius profusa pallore,
M Jesu piissimo, qui es vera vitis, Properal ad Pilium confecla moerore,
Pove me ul palroitero, et fac ut sim mitis ,• Cugitum virgioeo compriroens pudore.
Mihi sit justitiae perseverans sitis, Suncjuvantes Domioam ipsius Borores,
Oro auctor ounquam sim, se sedator l litis. A.d Jesum, quem diliguot, pergunl ociorea

Mater Dei, obsecro tuam pietatero Ostendentes lacrymis animi doloree ,

l milii verissimam des humilitatem

t : Sed illis Magdaleoa reddit largiores.
Expellas iovidiam et asperitatem, Domiose, quid facitis provide videie,
Et perfectam impetres mihi charitalem. rvObsecro, a Qetibus paululum silete,
ii roea iiducia, Mater Creatoris, Lacrymas detergite, vel hic remaoete,
Jam me tibi offero, outrix Redemptoris, Ne Jesum crucietis Oentes indiscrete.
Mc guberoao8 adjuva, precor, cuoctis horis, \f illaj ad Dominum, cito veoieoti
Eac me tui memorem gladii doloris. In taoto opprobrio ipsum ioluenti
Licet nemo, Domioa, possil pleoe fari Condoleotes multoplus, largiusque ileules,
Dolons quos passa es roorte oati chari Ad dolorem provocaot omnes diligentes.
decet dos ssepe meditari, Tuoc vidcntc Domina solum suiun natum,
A.c ploraodo intime tecum cootristari. Plusquam furemaliquem esse tribulatum,
Idcirco, piissima, supplico, dignare, Cor ioeffabiliter ejus est lurbatum,
Iode verum aliquod cordi meo dare, Et sic quasi mortua vix retiouit flatum.
Facque me iil laliter scribeodo signare ;
At Jesus pro Virgioe magis est lurbatus,
Ut illud amaotes tc possit excilare. Plusquam ptenis propriis pio ca tristatus
Jesas sistitur Pilato. Heu! heu Jesu, undique tu es cruciatus,
!

Sed nunc vide, anima, illos invidentes, Intus et extciius nimis es gravatus.
Judseorum principes in Christum frementes, Heu tantam mcestitiam nullus unquam
! scivit,

Vinctum derisorie per vicos trahentes,
Ad Pilatum praesidem eum deducentes.
O Jesu, qui nequiter pro ine es ligaius,
Falsis testimoniispro me accusatus,
Sed et cum latronibus pro ine depatatus,
LJt tibi compatiur mihi da ploratus.
Precor, fac ine nuntiam meae Salvatrici,
Virgini piissimae, tme Genitrioi
Quatcnus mox veniat ipsa, et ainici,
Et spectent quae faciunt
Piopera nunc, anima, quamvis non libenter,
Enuotiaos bsec Dominse, et fac ievercnler,
Circumspecte facias siinul etprudenter,
Ve issa accipiat hoc impatienter.
Nunc quasi prsesenti dic voce luctuosa,
Laus tibi puerpera, Virgo speciosa,
Obsecro piissima, Mater gratiosa,
Hasc libi quae refero nesint onerosa.
C Nec tam gi-aves gemitus aliquis audivit,
Nec est mirabile, nam qui semper vivit
Dolorem multiplicera ibidem subivit.
Conlemplare, anima, Jcsuin diligenter,
Cum iniquis positum tarn irreverenler,
Quem prseses interrogans Pilalus frcqueoter
Admiratur tacitum, slupens vehementcr.
Jesu, qui non poteras loqui falsitatem
Et tamen tacebas, silens veritatem,
tibi inimici. Ne sinas me
cadere per loquacitatem,
Sed discretam mihi da tariturnitatem.
Jesu, mihi da cor pensandi inslructum
Oculorum Virginis planctum, atque iuctum
Propcre sequenlium te ad Herodem ductum,
Et vcste in candida spretum, et reductum.
D Yirgo, quam obruit dolorum tempestas,
Unde tibi, Domina, sitista potestas?
Qua sic sequi poteras has gentes scelestas :

Beoc nosti, Domina, quia incarnatus
Est in te Omnipotens, ctin mundonatus.
Et cum peecatoribus diu conversatus,
Ut nos ipse redimat, pro nobis humanatus.
Ob hoc, quantum praevales, noli conturbari,
Ne plus natum facias pro le molestari,
Sed ab ipso unam rem digneris precari,
Ul mibi det plurimum pro se eontrislari.
Ac si roget ipsa
Tu dic : Vcni, Domina,
Vere amor filii vicit res molestas.
mea fiducia, qua2 non habes parem,
Certe libentissime tecum ambularem,
Et ex flelu debilem libens sustentarem,
Vel si dares lacrymas saltem utplorarem.
quis sine gcmitu potest meditari
Jesum cum dedecore lam male traclari
Pedes duclu eeleri forsan violari ?
: Quid habes amari ? Nam non fuit solitus ipse calceari.
si vis speculari Ecce amarissima fiut qua? sequuntur,
 613
Et juste compassiva quee ,jam infliguntur.
Juste ergo hoinines iugrati dicuntur
Qui Jesu ssepissime non compatiuntup.
Nunc ipsam prsepara, anima devota,
te
Super Jcsum comloleas dans illi vota,
Lacrymas multiplicans sis pie lota,
In eum, si valeas, liquelias tota.
Ecce quanlum amat te Christus nimis chare
Nam te rfuo sanguine optat salvare,
Ac morte vilissima te sic liberare,
Quod tu semper ncgligis, ncc vis redamarc,
Jesu piissime, succurrere poscenti,
Te amare usque nunc mihi negligenti,
Au, quod multo pejus, plurics nolcnti,
Heu et conlemnciulo te soepe offendenti,
!
Misericordissime ignosco fatenti, ,
Salva et juvn mc, teipsum da quajrenti,
Filioque prodigo tardc revcrtcnti.
Tu occurre, Pator mi, et parcc petenti.
Jesu, qui repletus es miseratione,
Vulnerare velis me tua passionc,
Ut libi compatiar cx dilectione,
Velut nunc te inluens in afflictione.
quis potesl cernere illos malignantes,
Sinc revcrcntia tc, Jcsu, nudantes,
Ad columnam ncquiter, Jcsu, alligantes,
Tuum atrocissime corpus verberanlcs.
Jesns flagellatur.
Tremcns cerne, anima, ministros scdentes,
Garnem hanc tenerrimam flagcllis scindenles,
Vulncra vulneribus tibi infligentes,
Livores livoribus superimponeutes.
Quisnonmoerelspeculans gubernantemmundum,
Sic perfusum sanguine veluti inunundum,
Corpus hoc sanclissimuni lotum tremebundum,
Pectusque piissimum totumgemebundum.
Contemplare, anima, tibias, lacerlos
Plagis multiplicibus undique refertos,
Omnes artus corpoi is sanguine opertos,
Defluentes rivulos cruoris apertos.
corpus sanctissimum ad columnam strictum,
Pro me amarissirnis flagellis affiictum,
Gircumquaque roseo cruore amictum,
Aufer a me, obsecro quodlibet delicluin.
Anima sanelissiina pro me tam gravata,
Maximis doloribus pro mc tribulata,
Deprecor per Virginem, quae cst de te trislata,
Cuncta mea jugiler dilue peccata.
Sed Maria matcr haec sese afiligendo
Lacrymas multiplicat jugiter deflendo,
Alta dat suspiria ainare gemendo,
Msestisquo singuitibus pectus conterondo.
Oq'ii. :
; sino gemitu potest tevidero
Inconsola!)ililcr, o Matcr, Uigere
Praebe mihi lacrymas, fac me tecum
Te deprecor, o mea spes, mei miserere.
En pudici oculi ex tletu tumescunt,
Genoe splendidissimae ubique pallescunt,
Sed, heu membra filii sanguine rubescunt,
! Puto haec tristilia nequit verbis dici,
OPUSCULA SPURIA. 014
A Ac tuae angustise pius plusque conoreseunt.
Post tormentum verberum tam malitiosum,
Cunctis diligentibus valde iuctuosum,
Scquitur mox aliud giaveet probrostim,
Islo mullo amplius contumeliosum,
Illuditur.
Nam cohortem militos tolam colligentes,
; Mitcm Jesum ambiunt probris illudenlos
Inhoneste iterum cum exuentes,
Et veste purpurea ipsum induentes.
Spinia voronatur.
Tunc coronam spineam molestam plectentes,
El in Jesu capite profunde figentes,
Pro scoplro arundinem in dcxlra ponentes,
Genuflexo, ave clamant irridentes.
B Moerens cernc, anima, ministros coedentes,
Faciem pulcherrimam Domini spucntes,
Caput cum arundine dirc ferientes,
O quare non ci uciet isfe dolor mcntes ?
Capul Dorninicum, omnibus colcndum,
Gruentaris, pungeris, angelis tremendum,
Caederis, conspueris, sanctis reverendum,
Vere dolendum.
lu es intime devotis
prseclara facies mtibus afflicla,
Heu sputis ct sanguine tola es depicta,
!
Jain a Deo inimicis quasi derelicta,
Pro dolor hoc totum faciunt mea delicfa
!
Done, bone Dominc, cur poenis tam duris
Permittis torqueri te pronobis impuris?
Parce poenis, Domine, parce vel futuris,
+% Parcc tibi, deprccor, vel Malris pressuris.
Inter haec nequissimus cxiens Pilatus,
Ne Jesuin perimerent plebem est hortatus ;
Nam nullus inventus est in ipso reatus,
Sed perversus populus ex adverso est fatus.
Contrarice Pilati et populi voces.
Tunc produxit Deumflagellis cruentatum,
Ef dixit Aceipife ipsum emendatum,
:
Sed pleni perfidia negant prsesenlaium,
Foscentes a judico virum sceleralum.
Judex ne sic faceret, adhue laborabat,
CruciSge, populus e contra clamabat :
Tunc injustus Dominum morti judicabat,
Et plebs nefandissima ob hoe exsultabat.
Qunmvis horriliiiia sint ista prophetata,
_. Tamen ad sequentia parva sunt collata.
Heu quantum esl Gonifrix in his tribulata
! !
Pene, sieut aeatimo, est exanimata.
Gontemplare, anima, quam sit onerosum
Matricaput filii cernere spinosum,
Ac prag natis hominum forma speciosum
Vidcre horribilem magis quam leprosum.
Heu quam gravata es, ccclorum Regina,
!
! Speclans luum filium coronatum spina !
tlere, Certe in te irruit pasna repentina,
Ex qua vulnerarc me, supplico, fcstina.
Sunc sancta Magdalena, et omnes amici,
Gemunt amarissime luctu infelici ;
 !

S. ANSBLMl LUCE.NSIS EPISCOPI 610

Sed hano rainufl reputant Christi inimiei. A Certe magna gravitaa iatiua tormenti
Impooitur Christo orax. Ad Qetum BufQceret bene diligenti;
liox perversi milites crucem assumentes, Heu ! duris limo minns condolenti,
1 1 1 1 fi i

Eam super humernm Domini poasente Pie Jesu, mihida lacrymafl petenti.
Jesum per Jerufalem ducunt illudenti Virgo, cui Bimilis nunquameat inventa,
Cruois ignominiam cunctis ostendentes, Potea adhuc vivere videne hasc tormentaf
qc Rttende, anima, Jesumnimis gratum, Eeee nuda Filii membra sunt cruenta,
Ligni crucis pondere pro oneratum, te Heu I adhne cs detenta.
ut ista videafl
Delicatum humerum scias vulneratum, Virgo, te considerane anxie plorare,
Et Jesum a populo pravo subsannatum. Doleo te, Domiim, sed heu noii, amare, I

Portantem turba sequitur. Miscricordissiina, supplico, dignare,

Heu ! rem oimis molestam,
Jeeu, considero De bac pcena tua me velis vnlnerare.
Turbam tibi proximam militum infestam, Vides, mea Domina, nalum generosum,
Judasorum maxime deinde scelestam, Oucm Propheta nominat precanctia formoaum,
Amicorum a longe ultra modum mcestam I Nunc poenis urgentibus virum dolorosum,
Heu tanta processio non est laudabunda
! Heu et [ilagis pluribus totum ulcerosum
!

Xam ia te prima pars est tota fremebunda, turba Judaica, perflda, obscenaj
Sed pejor est altera quasi furibundal r» vestraa duritiaa aspera venena,
Heu I pro le est tertia tota gemebunda ! O gens nefHndissima, omni malo plena,
Mater a piae mulieres. Quare nihil Qecterifl in tam dura poena?
Mater Christi videns hsec, tremeus praedolore Sic tu, mea anima, dura et pervei
more,
Irruit in tristitiam lnorientis C.ur inhoc toimcnto non es ad fletum versa?
buis ista eoeitans non flet praa moerore, Quare non es lacrymis amaris aspersa,
Certe nimis durusest, vel oaret amorel Videns membra Domini cruore conspersa?
Sed sorores Domime eam sustinentes, O Jesu, digneris me confestim juvare,
Ambulant post Dominum aeriter lugentes, Me amaritudinem tuam fac gustare.
Undique conspiciunt Jesum persequentes Pro tuis doloribus fac me plorare,
Clamose maleficum illum perstrepentes. Nam hoc sine lacrymis pudet me pensare.
Christus prohibet fletuin. Heu hoc miserabile est, et mirum vere,
!

Tunc conversus Dominus coepit prohibare Qui te passum pensitat, et nonpotest flere,
FiliisJerusalem super se lugere, r> Heu! quomodo potest se talis continere?
Sed debere super se et super suos flere, Jesu, durissimi mei miserere.
Praediecns beandas has quee non genuere. Crucifigitur.
quis sine gemitu potest meditari,
Item vide, anima, in Jesum bacchantes
Te, Virgo puerpera, sic angustiari
Super crucem asperam duriter locantes,
Omnes diligentes te tantum lacrymari, Membra horribiliter ferro perforantes
Ad locum Josum sic tractari.
Calvariae
Christumque durissime in ligno clavantes.
Mater cur properas cum Jesu ad crucem?
Condolendo respice populum vesanum,
Nunquid vis cuin Filio pali mortem trucem?
Nudum corpus premere tenerum, non sanum,
Heu ubi visura es mori Judae ducem,
!

Super lignum jacere asperum, non planum,

Oui creavit cherubin supcr veram lucem.
Et crasso transfigere clavo pulchram manum.
VirgO, quse precantes te adjuvas instanter,
Contemplare manum hanc longam, et decentem
Christi poenis compati fac me festinanter,
Perfossam arctissime pi'0 te patientem,
Da mihi nunc luerymas, prccor, abundanter, D Sanguinem largissime pro te effluentem,
Et, ut ipsum cogitem fac perseveranter.
Vulnus amarissimum pro te suflerontem.
Aceto potatur. O manus sanctissima, pro me penetrata,
Proh dolor! et flebile hoc, quod immutatur. Clavi crassitudine multum laniata,
Nam Messias Dominus aceto potatur, Percussorum impelu dire lacerata,
Heu ut mortem subeat, statim crux paratur
!
; Scribe in me qualiter es angustiata.
Et cum vehementia tertio denudatur. Pensa hsee, durissime, qui nunquam flevisti,
Nisi sis lapideum cor vix habens metum, Voca instantissime magnse posnae isti.
Intende diiigenter, et habebis fletum, Plorabis, si senseris hunc dolorem Christi,
Pensa vestimentum hoc a Jesu deletum, Vel quod ex cis contingit ejus Matri tristi.
Quem scias ex verberum plagis jam repletum. Nempe Mater videns hoc, multoplus languescit,
Vestibus nudatur. Et commota acriterinse contabescit,
Cerne lurbam pessimam vestem hanctrahenle m, Sensu fere perdilo semetipsam nescit.
Cuti et carni undique fortiter haerontcm, Sed in fletu diffluens quasi jam liquescit.
Plagis ruptis respice sanguinem fluentem, Proh dolor moiestia hujus plagae dire !

Ac Jesum ex plaga hoec graviter dolentem. Matrem pcenis Filii videtur ferire,

617
Gurre, curre, anima, nunc festina
Ut tu possis Dominam eadem fulcire.
Heu, haeo est, Domina, dies tibi dura,
Nam circumdederunt te modo matris jura,
Nunc plusquam parturiens sentis mala plura,
Quoe carebas pariens materna pressura.
O dolor o gemitus quo te es versura,
! !
Undique afflicta es ex nati tortura ?
Qualiter mensura stigmata futura,
Qua3 in tantum defiois pro ista fixura
Porro tam flebiliter manu hac firmata,
AHera distenditur ut sit conclavata,
Sed nimis foramina sunt inordinata,
Ultra longitudinem corporis formata,
O dolor ! quid nunc sunt facturi
o gemitus !
Gemant qui considerant jam non eorde duri,
Cum festinant trahere pravi perituri
Ad loca foraminum membra Chisti puri.
Ut iegisti, anima, cerne diras gentes,
Inhumanos heu nimis furentes,
milites, ! Statim
Membra tui Domini cum vi distendentcs,
Et in modum pellium hinc indc trahentes.
Quis effari potest, quod tantum tetenderunt
Ut membratim Dominum pene diviserunt (63),
Pene ossa omnia ejus nudaverunt,
Ac clavis crassissimis membra transfixerunt ?
quis loqui poterit horribilitatem,
Aut erucifigentium hanc crudelitatem,
Patienfs Domini hanc poenalitatem,
Matris et amantium hane anxietatem?
Hic nostrae duritise penitus frangantur,
Medullae in lacrymas sanguinis vertantur,
Cuncta dosideria in Jesum figantur,
Ft sic corda valido dolore scindantur,
Sive fletu pudeat nos hoec preeterire,
Hic a cordis gemitu decet nos rugirc,
At cum ffente Domino dolorem sentire,
Vel si ipse dederit, cum eo obire.
Flet Christus in cruce
Contemplando, anima, hic dilata mentem,
Vide Jesum maximas poenas sufferentem,
Pro te amarissime in tormentis flentem,
Intus, et exterius totum patientem.
Ecce horribiliter membra extenduntur
Cutis, caro aspero ferro fodiuntur,
Heu, compages ossium a se dissolvuntur,
Atque membra sanguine cuncta perfunduntur.
Et manus tenerrimee clavis perforantur,
Pedes modo simili dire terebrantur,
Nervi cum subtilibus ferris lacerantur,
Sic et venae tenerte clavis laniantur.
Vide, vide intimos istos cruciatus,
Cordis ejus gemitus, atque ejulatus,
Oculorum pariter uberes ploratus,
Utque decor corporis totus est ablatus.
Jesu piissime, quid est, quid egisti ?
Quare tot pro miseris tormenta subisti?
(63) Suar. in iii p.tom. II, dis,
Patrol. CXLIX.
;
OPUSCULA SPURIA. 618
ire, A Faciam consignari mo prssioni isti,
Plagis tuis 16 morte tnsti.
Itoin corne, anima, vultum Matris flentis,
In istis angustiis, jugiler preesenlis,
Pensa ineffabiies pcenas ejus mentis,
Urgcntc incommodo pene morientis.
Heu, Virgo pulcherrima, peccati ignara
Feminisque pridie ceeteris plus preeclara,
Nunc pallens, et lugubris tota es amara,
? Patiente coram te tua Prole chara.
Compellor, o Domina, de te reticere
Quia te considcro amplius dolore
Quam sermones aliqui possint fari vere,
Aut mentis meditatio comprehendat meroe.
" Non miror, o Domina, Virgo redimita,
Quse in tam flebilibus es. tormentis sita
Sed admiror quomodo perseveras ita,
Et quod cor non rumpitur abscedentc vita.
mea fiducia deprecor ut vclis,
i
me perfodere tuee poense telis,
Fac ut tibi jugiter servus sim fidelis,
Et meam Dominam adorem in coelis.
quis sine lacrymis potest heec pens; e
Tot sufferre gravia Dei Salutare,
Hancque Matrem Virginein tam multum plorare,
Sanctosque apostolos multa tolerave?
Joannes apostole, qui ista vidisti,
Videndoque intime condolens flevisti,
C Fietus mihi impetra, vulneraque Christi,
Juva me, cum videris, ante Jesum sisti.
F amatrix Domini, pia Magdalena,
Quem vidisti perpeti multo luctu plena,
Peto pro multiplici, quam tu vides, poena,
Mihi luctus obtine, et poli amoena.
reliquse sanctee feminee, sigulee Mariee,
Quoa vidistis gravia tormenta Messioe,
Pro me preces fundite semper proli piee,
Ut salvum me faciat in extrema die.
Per Christi, adjuro vos, vulnera cruenta,
Pro quibus moestissima dedistis lamenta,
Juvate ut spernam hostis tentamenta,
Et ut non sustineam eeterna tormenta.
D Nunc affectans animus lacrymarum fructus,
Iterum ad Dominum totus sit reductus,
Nunc, nunc pia anima fias aquae ductus,
Dehinc tota si valeas, liquescas in luctus,
Specta, specta intime Jesum ejulando,
Circumquaque vulnera singula scrutando,
Qualiter gravata sint pie explorando,
Et quid pravi fecerant crucem exaltando.
Ecce, eece elevant signum nominatum,
Spiritu prophetico prius proesignatum,
Jesum, verum hominem, Deum, Dei natum,
In ligno arctissime tensum et clavatum.
Gemens, cerne, anima, crucem erigentes
Tandem cum impetu nimio figentes :
Heu, disjuncta graviler membra collidentes,
36, sect. 4.
20
 I ; ! ;

LNSELMl LUCENSIS EPISCOPl

\ i- : «; tasi ii mhilum fi

im, i i iuiii| _ii,

I
mi, stram duritiam, heu, adhuc non fregit.
Imam omniura membrorum, i) ingrata aniraa, prava, indevota.
Disjunctorum scilicel ita collisorura? u-e non es poenis his planctuque commota?
Curre, ourre anima, uunc, Bi eis devota, tues Domini morte dira lota;
.VI hano oruoem propera sine mora tota, Haec pro tuie vitiis passio lit lota.
Discurrenti uinem collige et pota, Apparet, nequisaima, ijuod jam cares vita,

E1 cuncta quaa passus est in Beternum nota, Dum hunc passum cogitans, dura raanes ita;

mtemplare olavos hos manus transflgentes, Sic dum .Itsiiin comedis veluti oblita,
ImUiui pondus corporis, proh dolor! gerentes licii! aec Lunc, nec alias bene es oontrita.
lli ii, ineffabiliter vulnero augentes, Vide Dei Pilium, virum viiiuosum,
Et iitvere eestimo, ea discindentes I
verboet opere pridie formosum;
In
l.asso collo, heu! caput pcuuci dolorosum, Magis quam malelicos nunc Opprobriosum,
i . uriis sustentaculo, cruentum, spinosum Vocatum a pluribue pro te scelerosum.
I
quis oon fleat intuens vultum speciosum; o Josu piissime, qui ee nimis gratus,
Cruentatnm, pallidum, lugubrom, verberosum? Et te passum cogitans vix sum lucrymatus,
Cerle quihsec cogitas el non lacrymaris, 1'iocor, benignissime, da mihi ploratus,
Non satis dilijere Deura coraprobaris, Pande mihi qualiter lu es vulneralus.
Jesu, mihi lacryraas precor largiaris, llou mihi tjui nequeo per compassionem
!

Me amare parum te nunquam patiaris. Corde sernper gerere tuam passionem.

Ornt pro cruciSxoribua Summam Dei erga me hanc dileclionem,
Jesu, qui ab impiis in cruce elavaris, Siimmam Dei gratise lianc diffusionem.
Et tamen his veniam a Patre precaris, Cur si membra Domini fidelos dicuntur,
Mei et credentium tu misereai Patienti C.apiti noncompatiuntur?
Nobis parcas jugiter, nunquam irascaris.
Heu,in multis imminet quodjam exciduntur,
[tem vide, aniraa, qualiter Judsei,
Qui dolore C.a;iitis ina-sti non cernuntur.
Sacerdotum principes, Scribse, Pharissei
Scio quod si meus pes male la^deretur,
Clamant Vah qui destruis templum veri Dei,
: !

Ad compatiendum cor totum vigeretur.

Salva temetipsum, si es Filius Dei.
Suspensi cum Domino illi duo rei,
LJnus: Salva le, et
Ergo pedem diligi plus Christo videtur,
Pro cujus angustiis parum vix movetur!
nos, loquiturei: ^ () Jesu qui penitus nunquam peccavisti,
!

Alter petens gratiam ait Memento mei.

Nonne ut conjungerertibi, me fecisti?
:

Cui spondet Dominus paradisum Dei.

Cur non reum lsedi me, Christe, permisisti,
Jesu amantissime, qui non offendisti.
Et, heu, tecum reum me non vulneravisti
Quare tot immania tormenta subiisti?
Ego sum, qui debeo esse vulneratus.
Certe pro me, Domine, hsec sustinuisti,
Non tu, qiu nequitiam non es operatus.
Et quod ego rapui, tu passus solvisti.
Ego sum culpabilis, meus est reatus,
Ego tine meritum sum traditionis,
Yulnera mo, ut a te non sim separatus.
Yinculorum, verberum, et damnationis,
Pia proles, deifica bonitale plena,
Sputorum, acictuum et occisionis,
Sic tcnore vulnera noli aliena
Ego causa tuaa sum omnis passionis.
Tua factabona sunt, mea sunt, obscena
Ego mala perpctro, tu pcena mulclaris
Yulnerare velisme vel ex tua pcena.
Ego, heu, superbio; tu humiliaris :

Dominator, Domine coeli, atquc terrae,

Ego vane rideo, et tu lacrymaris :

Precor vulnerare me, necvelis differre,

Ego vescor dulcibus, tu felle potaris.
Mecum ridct timida Eva, et non pia:
Nam illsesum meum cor nequeo sufferre,
Tecum plorat acriter humilis Maria,
D Dum pro me tot vulnera video te perferre.
Nonne magis pium est virum a te factum,
Ego 8uminprosperis,tu in agonia :

Tecum in vulneribus tenere subactum,

Fac me tecum compali, precor, o Messia.
Quam a te dimittere in nihil redactum,
Ecce sancta viscera dislensa arescunt,
Cogitationibus diversis valde subtractum
Membra horribiliter cruenta rigescunl,
Curre, curre, vulnerate Jesu, in hachora,
Caligantes lacrymis oculi languescunt,
Ne forte amittas me, si intersit mora:
Labia nectarea, proh dolor pallescunt, !

Da utlua sentiam tormeata majora,

Jesu omnipotens, qui cuncta discernis :

Sculue in me vulnera tua acriora.

Quare hoc sanctissimum corpus ita spernis?
Qui permitlis ferrum te intus penetrare,
Nonne esset melius non subdiinfornis
Cur rationalem me sinis forisstarc?
Quam, te Deo sic torto, perfrui supernis?
Eerro viliorem noli me reputare,
Yere amor nimius ad ha?o te ooecit
Sed in tua vulnera coge me intrare.
 ; ;

621
OPUSCULA SPURIA. t;2-_'

Jesu, tuas supplico miserationes,

A ut tu ipsa salves me ista auferendo.
Propter Matris merita et oraliones,
Sed quid ago, referens sordes fceditatis,
Auditui Virginis summse puritatis ?
Per sanctorum omnium intercessioues,
Horrosco, sanctissima Mater pietatis,
Ut pensem ego jugiter tuas passiones.
Ita loqui auribus tuis illibatis.
Mihi sit pensandi te copiosus fletus,
Semper sim recordans tuis lacrymis repletus, Expavesco ne a me forsan to avertas

Oro, fac ut nunquam sim nisi in tte laetus, Multas ob putredines intra me insertas,
Tu sis meum gaudium, ei amor secretus. Sed per Jesum deprecor ad me te convcrtas
In quo tot miserias cognoscis tam certas.
Jam nunc Matri Virgini, anima, intende,
Quantum ipsa doleat sub cruce perpende, Tu, qua? vota omnium pia intueris,
Ut te secum vulneret, preces mox impende, Nunquid soli misero mihi dura eris ? j

Et quod illi condoleas laerymis ostende. Curmisericordise notum nomen geris,

O quantum es, Genitrix, intus cruciata, Si mihi petenti te non misereris ?

Ob tormenta Filii tam multiplicata Hanc consuetudinem propter me non mutes
Virgo Christi, vere mea advocata, Per quam soles miseris reddere salutes,
Mihi inde aliquid pande exorata. d Nec me, quamvis impium, flagito, refutes,
mea fiducia, et mea patrona, Sed tuse clementise fac in me virtutes.
Omnis pudicitue rutilans corona, Recordare, Domina, prae cunctis perfecta,
Esto prsesens spiritu, quamvis non persona, Quia ob culpabiles fuisti electa,
Ut quod ipsa doceas, loquar, Mater bona. Mater propter miseros, Dei es effecta,
Loquere nunc, Domina, super omnes digna, Ergo salva miseros, nostra spes erecta
Reum ne despicias, precor, o benigna ! Te pro eis, Domina, Deus est ingressus,

Mihi tua vulnera concite designa ;

Pro eis miserias humanas perpessus,
Pro ipsis, vidente te, in tormentis fessus,
Ac tantae materise verba da condigna.
Sed respondes forsitam me non esse talem, Ac mortis angustiis pro illis est pressus.
Oui hanc miseriam reveles pcenalem, Ergo nobis, Domina, reis sis parata,
Neque tuis ultimis servis esse asqualem, Eorumque infimum audi me rogata,
Ut hanc petam gratiam a te specialem. Memento pro quibus es tantum exaltata,
Scio, scio, Domina, me indigum esse. Et pro quibustua est proles tormentata.
Sed quid accusanti me poterit obesse? Meas preces, Domina, dignerisaudirc,
Te pro Deo supplico, Virga stirpis Jesse, Et nunc et in posterum semper subvenire,
n
Ut tu meis precibus digneris adesse. Fac tuas atque Domini plagas me ferire,

Sed dicis non omnia me fateri vere, Et in corde jugiter devote sentire.
Nec sicut peceaverim, promere sincere, fracta doloribus stans sub crucis ara
Oblivisci plurima, qufedam reticere, Ex nati vulneribus plena et amara !

Nec vilando crimina bene pcenitere. Da mihi partem doloi is, ne sis avara,
Heu, Mater clementite, hsec sunt dura verba, Quse larga, et libera dicta es et gnara.
Quse, proh dolor vera sunt, licet sint acerba.
! mea fiducia! Mater Salvatoris,
Nam videri sicut est, non vult mens superba ; Me transfige gladio mox tui doloris,

Sed, te rogo, sana me ob salutis verba. Dita me ex munere perfecti amoris,

En tibi confiteor omne crimen meum, Et dic mese animse vim tui mceroris.
In peccatis umnibus fateor me reum, Nunc, nunc prsesens spirilu Mater singularis,
In quibus cognoscis me offendisse Deum, De tuis doloribus aliquid loquaris,
Et ut salvet ipse me, precor, coge eum. Quod placere valeat tuis servis charis,
Peccavi superbia et mala cogitatione, Et eos aspergere laerymis amaris.
Visu, verbo, opere et omissione, Mater Filio compassa.
Gustu, tactu, naribus et auditione, D Importuna anima, cur ad me sic clamas,
Multa negligentia et delectatione. Quam tam parum recolis, et tam parum amas
Deliqui malitia et perverso more, Sed dicis audisse te de me pias famas,
In Dei et proximi modico amore, Et ob hoc audaciter ad me sic acclamas.
Luxu, avaritia, ira et livore Modo si audire vis pcenas mese mentis
Gula, et acedia, odio, torpore. Crucifixo Filio meo condolentis,
Haec tibi confiteor, et Omnipotenti, Vanitates abjice cordis discurrentis,
Ac sanctorum vobiscum manenti,
coetui Et lamenta aninn da compatientis.
Deprecor ob meritum divini tormenti, Sine fletu anima hsec audire noli,
Salvato culpabilem, veniam da petenti. Ubi me compati vides mcae proli,
sic
Ecce qualis factus sum ssepe delinqucndo. Ubi lacrymas
fudit multas Factor poli,
Tibi aliquantulum, o clemens, ostendo ;
Ubi mortem sustulit Dominator soli.
Mea mala omnia tibi nunc commendo, Et in primis alloquor te certificando
 S ANSKLMI LUOENSIS EPISCOPl <m

i x hoc quod tu mfl aliquando A. Nam tam largaa laorymaa oeuli stiliabant,

Si oognovi vul- ndo Quod pras mullitudine fletus caligabant,

Quaa susoepil Piliua neea tolerando. Quia nulli aderanl <jni eoa mundabant,
Soiaa quia dolor me in tantum premi l>at, Sed lugentem Dominum multi Bubsannabant.
Quod vim fere oorporie emn Bensu detebat, Dignum oaput lassum dependebat,
Pilii

Sed immenBUB Kilii amor mo eogebat, Nam ubi quiesceret locus non manebat,
Omnes ptuiias cerneie quafi ipse ferobat. Praster spinas minima pnlvinar babebat,
Quando poenam aliquam inferri videbam, Cujue dolor multiplex multum me torquebat
Tota quasi moriens mox. detlciebam, Manus deeentissimafl dum easpe spectavi,
Sed amoris impetu statim revivebam, Laoeratas graviter, heu oonsideravi, !

Et tormenta filii avide videbam. Quas angebant nequiter perforantes clavi,

Nam cum eo meum cor totum liabitabat, Quos in liis transfixerant illi niinis pravi.

Quem inefiabiliter plus quam me amabat, Aspexi dignissimos pedes laniatos,

Idcirco quod Pilius meus tolc Heu, percussos rnalleo, ferro terebratos,
Inconsolabiliter meum cor gravabat. Omnes aitus corporis simul cruciatos,
Nam cum eo cor meum dure est ligatum, r» Et compages ossiuin dire dissipatas.
Colaphis, et alapis, sputis cruciatum, Gustum mei Filii felle cruciabant,
Probris et blaephemiis illusum ac vexatum, Auditum blasphemiifl Judaei vexabant,
Flagris ejus asperis multum tormcntntum. Olfactum putredines loci tormentabant,
Jesu est meum cor spinis coronatum,
Cum Et haac simul omnia multum me gravabant.
Ligni crucis pondere secum oneratum, Me loqui ad Filium amor coinpellebat,
Ad locum Calvariie cum eo tractatum, Et afTectuosum cor sermones edebat,
Ejus potu felleo est amaricatum. Sed, heu dolor nimius eos dirumpebat,
!

Eum magms doloribus vidi spoliatum, Quod verba edicere minime valebat.
Delicato sanguine totum cruentatum, Sensibus languentibus jam deficiebam,
Cum meum cortensum, et elavatum,
Jesu est Et confractis viribus dolens corruebam,
Ecce vides meum cor totum laceratum. Sed resumpto spiritu, voce, qua valebam,
Contemplare, anima, meum cor clavatum, In verba hujusmodi statim prorumpebam :

Et cum meo
Filio soepe perforatum ;
Vae vse Fili mi, vse vse charo nate,
! ! ! !

Sed hoc est maxime meum cor gravatuin,

in Ecce hi perversi me diviserunt a le,
Quod non his suppliciis est vita privalum. Adjuva me, obsecro, in anxietate:
Sed iuenarabiles pcenac me torquebant, Audi preces, miserere Malris desolatae.
Quando crucem impii sursum erigebant, Per te, Fili, habui omnia secunda,
Nam eam cum impetu stare faciebant, In te, Jesu, extiti jugiter jucunda,
Et ineffabiliter Jesum alfligebant. Heu nunc in tristitia per te sum profunda,
! si scires quantum me pcena haec gravabat, Quia te sic cruciat turba hsec immunda,
Quantum manuum plagas dilatabat,
Christi Tecum me per istum agonem,
fac obire
Quamque profundissime ipse suspirabn.t,
et Quae te ipsum
ad hanc passionem,
alui
Et quam amarissime ille tunc plorabat. Ego, heu, lactavi te ad occisionem,
Stabam sub patibulo Mater veri Dei, Fac me, precor, commori per compassionem.
Videns pati Dominum universae rei, In te impassibilis, Fili mi, fuisti;
Condolebam intime ejus speciei, Totum hoc quod pateris, de me assumpsisti.
Quem deformem fecerant torquendo Judcei. Ergo fac ut moriar tecum csede tristi,
In languore rnaximo et dolore gravi, Quia exposui diree morti isti.
te
Ad Jesum sajpissime oculos levavi, quis det ut subeam pro te, Jesu, morlem,
!

Vae 1 Vae ! sicut poteram, vse ! Fili, clamavi. Gujus ex me miseram tu sumpsisti sortem ?
Ego te ad pcenas has, Jesu, generavi. D cur permittis me esse nunc tam fortem
Fili, ?
Suspexi multnlies ad natum suspensum, Hogo, moriendo fac me tuam consortem.
In cruce atrociter clavatum, et distensum, mea l?etitia, salus, spes et vita,
Solum justum Deum inter reos pensum, Jesu, cur relinquis me desolatam ita?
Et dolendo perdidi pene meum sensum. Cur sine auxilio sum in poenis sita?
In dolore maximo Filium videbam, Heu, mea solatia cuncta sunt finita.
Et juvare penitus eum non valebam. Quis mihi de coetero preestabit solamen?
Gemitus, suspiria, singultus edcbnm, Digneris audire nunc maternum gravamen,
Lacrymas multiplices amare fundebam. Et ad minus da mihi aliquod levamen :

Vidi sanctam faciem et deliciosam, Vide, vide, Fili mi, maternum vexamen.
Plusquamlingua exprimat dulcem, gratiosam Tunc Jesus, me audiens tam indesinenter
Multis pro angflstiis totaiu laerymosam. Suspirare, gemere et flere dolenter,
Cruentatam, lividani, ncc non maculosam. Intuensque anxium meum cor patenter
 ;

625 OPUSCULA SPURIA G2G

Consolari lugubrem visus est clementer, A Heu contemplor luum cor soepc perforatum,
!

O si scires qualitcr mihi condolebal 1 Et cum membris singulis Filii conclavaluin,

Nempc pro me
multo plus quam pro se langucl)at,
Et ejus pconalilas mulluin me prcinebat,
Ac utrosque passio vicissim angcbat.
immensa gravitas et anxietudo
Eccc geris inlva le crucifixum iiatiini,
Flagris, spinis, ictibus, clavis lacciatum.
O cor dclectabilc, dulcc, delicatum,
! Hcu nunc in angustiis valde immutatum,
!

Poena ineffabilis, et amaritudo I Probris, et blasphcmiis nimis molcstatum,

Quanlum prcssit ambos nos ista habitudo, Sputis, felle, fletibus est amavioalum.
Quos inaestimabilis slrinxit gratiludo ! amabilissimum cov, plenum dulcoris I

Christus Mutrem commendat Joanni. Quomodo sic convcrsum es fclle mceroris?

Nam morti approprians flentem me vocavit, Partem mihi, flagito, da tui doloris,
Joannem in filium mihi ordinavit, Lacrymrrum, vulnerum, Christique languoris.
Me in malrem pariter illi commendavit, Tunc charo discipulo Mater commendata,
Et doloris gladius tunc me perforavit. Ut sacra paginula esset consummata,
Semivivum Dominum, heu ! audicbamus ; Prolcs Dei : Sitio, dixit fatigata ;

Loqui prae mocstitia nihil valebamus, Sed, heu, qualis ei polio est amara data ?
B
Jesum pene morluum fari videbamus, Mes^ia ! supplico tuam pictatcm,
Respondero aliquid, heu, non poteramus. Pelle a me crapulam et ebiietatem,
Ego cordis jubilum mei amiltebam, In cibis et potibus da sobrictatem,
Et in multas lacrymas tota deflebam, Ne sinas mc cadere per edacitatem.
Vitam meae animse obire videbam, Heu quare cupiolautius cibari,
!

Ac pcenis ingentibus jam liquefiebam. Sive delicatis cibis nunquam satiari?

Utquid dcreliquisti me ? O Jesu ne sinas nos ita delectari,
!

Nam et sic humanitas dcrelinquebatur, Qui felle dignatus es pvo nobis potari.
Nec tunc ei deitas opitulabaiuv, Tunc, sicut apostolus Joannes dictavit,
Unde, et passibilis valde reddebatur, Jesus Consummatum est, statim exclamavit,
:

Et cur reliquisti me, Deus? loquebatur. Sicque suum spirilum Patri commendavit
Anima, si ruminas primum hunc dolorem, Cum clamore valido, et sic expivavit.
Possidebis forsitan lacrymarum vorem, Moriente Domino terra contremcbat,
Et si tu devota es ac cupis honorem, Scindebantur lapides, sol lumen claudebat,
Meditare soepius hunc meum mcerorem. Resurgcbant mortui, populus moerebat,
misericordia immensa vepleta, ^ Velum tcmpli scissum est, oether non lucebat.
Laus tibi et honor sit, Mater, sine meta. Si tunc insensibilia compatiebantur,
Omnia quse facta sunt, nota et secreta, Et in morte Domini lapides scindcbantur,
Tibi solvant gratias, Virgo, Verbo feta. Evubescant homines, qui non eontristantur,
Jam obortis lacrymis per compassionem, Dum obiisse Dominum Jesum meditantur.
Cogor interrumpere tuum hunc sermonem, Tu divisti, Domine, per prophetam vere,
Gratiarum reddere tibi actionom, Quod nostvum lapideum velles cor delere,
Et tuam extollere miserationem. Et cor tuo populo carneum proobere (Ezech. xi et
mea fiducia Mater Dei veri,
! xxxvi)
Per te oro jugitev ad bona urgeri, Sod, heu ! vix vult cavneum doleve.
El a malis omnibus per te coercevi, plus quam lapidei, ingvati, indigni I

Tuisque doloribus semper adimpleri. nostri duvitia cordis imbenigni,

Ulinam oum lacrymis possem nunc rugire Nonne contumelia multa sumus ciigni,
Et pro te, o Domina, dolendo obire ! Quod parum compatimuv regitam insigni?
Pcenas semper me tuas precor fac sentirc, cov pessimum, duvum atque vanum,
Meum cor durissimum digneris mollire. DDurius lapidibus, quasi inhumanum.
Heu, quare post Filium, Domina, abiisli? Saltem nunc compateve, nisi sis vesanum,
Heu cur ad Calvariae locum exivisti?
! Dum sic vides pati quod non est humanum.
Heu cur solitavia domi non fuisti,
! Jesu, qui gratiae das donationes,
Ne in movte fovsitan pevimavis Chvisti? Omnes luas supplico misevationes,
Nonne nati passio nobis esset satis, Covdis mei dilue obduva!iones,
Nisi cvucifigevet te plebs fevitatis ? Et da mihi lacvymas et compassiones.
Cuv fecisti, Domina mirce sanctitatis, cum magno
Conlemplave, anima, fevvove,
Te vas amavitudinis et poenalitatis? Jesum Chvistum medicum cum suo cvuore,
Heu, non solum cerno te juxta crucem flentem, Virum sine specie et sine decore,
Sec simul cum Filio in cruce manentem, Percussum et mortuum pro tuo amore.
Christum corporaliter in ligno pendenlem, quantaa, Deifera, tuse sunt pressurse,
Tuam vero animam suspensam et dolentem. Dum sic insensibiles dolent creaturse 1
 ; :

8. ANSELMI LUCENSIS EPISCOPI. 628

: i linqua exprimentar tuse mentis oura f A Dum virgo eonoepi te, peperiqoe oatuml
Quales nato mortuo tuae smt tortura ? In magnam moestitiam, heu nune eat mutatum,!

Oquis mea Bpes, tuos oruciataa,

novit, Dum te meum gaudium video aecatum.
ando .le>Hs coram te est tranalanceatos, Sed dolendo Domina mentem conservabai,
Qoandosic percossum est illud sanctum latus, Fidem lirmain retinens niliil de.sperabut,
Cujus Banguis pretiom aostrom est vocal Imo juste doluit, et recte plorabat,
Etsi corpue exaoime ictus non gravabat, Duin mjuste Dominum perinu spectabat,
Sed tuom beatom cor dire perforabat, Tunc volentes Dominum Bepolcro locare,
Lancea latos Christi croore rubricabat, Xe tain cito facerent, ccepit ha;c rogara.

8ed totius vulneris dolor te cruciabat. Hi volebant mortoom Bepoltora dare,

Juxt.i crucem Filii Mater assistebat, Ijisa ad se visa est corpus retractare.
Fletu amaris8imo jugiter lugebat, Inter eos taliter i*ia lis liebat,

Nam sensu emortoo ipsa vix vivebat, Kt eornm aerius quilibet dolebat,
Voee atijue viribos, proh clolor? earebat. maxime plangebat,
Et pro llatre Virgine
Ima cailens aaxia prostrata pallebat, Quod ipsa tam anxie jugiter lugebat.
Vivens foil mortoa, moriens vivebat
R Tunc ad tumbam Domini angeli venerunt,
Heu plena angustiis anima pendcbat,
I Et sepulto Domino laudes persolverunt,
Vivens tamen mortua mori non dolebat. Sed Mariae oculi lacrymas fuderuut,
Rursumque se erigens in dolore stabat. Singultus et gcmitus ipsam vexaverunt.
El pendentem Dominom flens considerabat, Taliter iu tumulo Uhristo collocato,
Mori plosqoam vivere certe at, Genitrix tristissima benedixlt nato,
Uum deponi Filiom soum exspectabat. Commeudavit, asstimo, eum Patri grato,
Tonc dicebat ejulans illis depravalis ,
Gemens, flensel ejulans pro mortificato.
Ecce, desideriis vestris consommatis, En qui nunquani moritor, Dominus deorum,
Mibi Matri mi> ponatis, Sepelliiur mortuus manibus suorum,
Vel, illi me aecaado juogatis.
si libet, Quem nec terra continet, nec cceli ccelorum,
Siiuinuatum tangere Mater cupiebat, (
'lausus est sub lapide more mortuorum.
Seque quantum poteiat sursum erigebat, Tunc hic, cui Dominus Malrem commendavit,
Sed cuin eum tangere nequaquam valebat, Joannes videlicet, lugentem levavil,
Heu, ad terram debilis graviter cadebat, Urbemque Jerusalem cum ea intravit,
Iterum amoris vi sursum ferebatur, Et ei, ut Filius, bene ministravit.
Et crueis patibulum mox amplexabatur, Tunc devotse feminae, quae ista viderunt.
Filiumque tangere multum nitebatur, Quse viventem Dominum secutaB fuerunt,
Sed ad terram durius, beu collidebatur. I Mortuo obsequium grate prsebuerunt,
Ibi jacens anxia male torqucbatur, Ementes aromata ei parentaverunt.
Immensis doloribus, heu opprimebatur, ! Inter quas Mrgdalena talis videbatur,
Sic cadentem sanguinem deosculabatur, Quod sexus feminei obliviscebatur,
Quod cruore facies rubra reddebatur, Nam pergens in tenibris nihil verebatur.
Inter hcec discipuli Jesu duo grali, Et qusesitum invenit, a qua ungebatur.
Nicodemus, et Joseph (sic sunt appellati), Sed Virgo puerpera fletibus vacabat,
Adepta licentia praesidis Pilati, Languendo post Filium jugiter plorabat,
Ut Jesum deponerent, venerunt parati, Quanta ipse passus sit, ad mentem revocabat,
Tunc corpus et brachia Mater assumebat. Et in corde languido flendo ruminabat.
Et ad se moestissimam eoncito trahebat, Die autem tertio Christo resurgente,
Super jam depositum osculo ruebat. Captivos ab inferis secum educente,
Satiariminime de nato valebat. Descendebat angelus de cselo repente,
Tunc ad caput Filii sui Mater stabat, D Terrsemotu pariter facto vehemente.
Beatamque faciem lacrymis rigabat, Jam mane Magdalena ad tumbam pergebat,
Saepe profundissime gemens suspirabat, Et secum aromata parata ferebat,
Seque ipsam feriens lales voces dabat Ncc arma, nec homines feros metuebat,
O Fili charissime. quid mihi fecisti ? Sed fervenler diligens Dominum quaerebat.
Cur Judsei morti te tradiderunt isti ? Ipsi soli Dominus primo apparebat,
Quare me relinquere post te voluisti? Contuvbata amplius sublatum credebat,
Succurre spiritui meo nimis tristi. Consolantes angelos audire nolebat,
O mi amor unicc, atque salutare, Nihil sine Domino placere valebat.
Gaudiuin, solatium meum singularc, Et quia fervenlius caeteris queerebat,
Vita meae animae, o Fili ! dic quare Ipsi soli Dominus primo apparebat,
Permittis dolere me
tam amare ? pro te Hsec ne eum tangeret statim prohibebat
Ubi est quod habui gaudium tam latum, Sed ut vivum diceret fratribus monebat.
G29 PRIVILEGIA ETC. 630

Passionis Domini finito agone. Si gaudct Magdnlena. viso pcramalo,

Et ex Judae genere, rugicnte leone, Qui cam absolverat a suo peccato,
Suscitato Filio, devicto draeonc, Multo magis gaude, tu Mater, viso nato,
Tu Virgo Christifera dolorem depone. In tam vivo corpore, jam gloriflcato.
Gaudcns vide, Domina, corpus immortalc, Deprecor te, Domina, et hanc Magdalenam
Subtile, et agile, et spirituale, Juvate ut cogitem Ghristi diram poenam :

Cui non nocebitplus tormentum carnale, Kt ut conscientiam habeam scrcnam,

Nec vulnus suscipere poterit lethale. Ac Dei proximique charitatem plcnam.

APPENDIX TERTIA
PRIVILEGIA
Ecclesi;c Lucensi tempovc S. Anselmi n Mathilde comitissa coacessa.

(Ugheli.i, Italia sacra, 1, 814.)

I. " rcsponsum rcddcndi, finem ponendi

nias faciendi,
In nomine Domini nostri Jesu Christi Dci oeterni. modis omnibus ad pars ipsius ecclcsiae, et episco-
Anno ab incarn. ejus 1018, vi Kal. Octobris, ind. n. patu S. Martini defensandi cum chartula ista offer-
Constat me Mathilda Dei gratia inclita comitissa sionis qualiter juxta legemmelius potuerit pro ani-
Tuscise ex genesre Longobardorum relicta bonee mae meae remcdium, et perremedium praediclorum
mem. Gottifredi ducis, et filia bo. me. honifaciima- Donifacii, qui fuit genitor meus, et gloriosce Reatri-
gni ducis et marchionis Tusciae. Quia ego ex parte cis comitissaa genitricis mea3 stabilem permaneat

supradicti viri mei, qui fuit Salicus lege videorvi- semper, et, si aliquo tempore ego qui supraMathilda
vere Salica in atramentario pennam, et pergame- Dei gratia inclila comitissa, vel meos heeredes tibi
nam manibus meis de terra levavit et Rustichi Deo, etipsius ecclesia, et cpiscopatui S. Martini, ut
notarii D. imperatoris ad scribcndum tradidi pcr ad illud episcopus, qui ibi pro tempore ordinatus
vuasonem terrae.... et fisticum nodatum seu ramo
et electus fuerit suprascriptom porlionem de praa-

arborum, ad quse per Coltellum, et guantone, simul- dictas res quas in ipsius ecclesia?, et episcopatum
que andilagine sic per hanc chartulam juxta Sali- p offerri aliquando tempore in aliquM exindeintentio-
gorum consuetudinem pro animse meae remedium, "* naverimus, aut retolli, vel subtrahi quaesierimus
et remedium animarum supradicti Ronifacii, qui nos, vel ille homo cui nos eas dedissemus,etdeden-
fuit genitor meus, et gloriosae Reatricis eomitissse mus pro colibet ingenium, et eam ad partem prse-
genitricismeaeofferotibi Deo, etepiscopatuiS. Mar- dicti episcopatus ab omni hominc defendere non
tini, qui esse videtur eedificato infraLucensem civi- potuerimus, et non defensaverimns, tunc feramus
tatem, id est meam portionem exintegra de monte, ad partem supradictiepiscopatus mulctam, quodest
etpojo, seu castelloilloqui dicitur Decimo demon- auri optimi uncias 20 et argenfi pondera -10, et hoc
te, et pojo, seu caste!lo vero ipso cum curia, et quod supradictae ecclesice obtuli in duplum infer
turre, et casis infra se, etsuper se habentes incir- quidem loco sub exisiimatione quale tunc fuerit, et
cuitu suo, et cumtundamenlo, et omni eedificio suo nec sicvaleamus, necpossamus disrumpere, velin-
competi exinde mihiquartamportionem ipsam vero fringeve, scd praisens heec chartula offersionis mese
et integram meam portionem, et quantum mihi ex- diutuvnis temporibusfirmaet stabibs persistat per-
inde, per quantumque ordinem est pertinentes, et petualiier inconvulsa constipulalione subnixa, sic
cuminferioribus,etsuperioribussuis,scucumacccs- tamen nos exinde authorei
si efensores qua^-
sionibus, etingressuras suas tibi Deo, et suprascri- rere, necdaie volueriiis Ucentiam habeatisabsque
pta ecclesiaS. Martini offerre praevideor tali ordiue, nostra persona si vestra fuent vuluntas exinde cau-
ut ab hodierna dic in ipsius Eccl. et episcopatu sasagendi, responsumreddendi. finem ponendimo-
S. Martini, et de illo episcopo qui ibi pro tempore dis omnibus pars supradictse ecclesiae episcopatus
ordinatus et electus fuerit, in ejus sint poieslale s. Martini defensandi cum chartula ista oblationis
suprascriptam meam portionem prsedictas res, ettraditionis mese i[ualiterju>:talegemmeliuspotue-
quas in ipsius ecelesia. ct episcopatu S. Martini hac ordine hanc chartulam ego Matil-
ritis, et lia in

offerimuseas habcndi, tenendi possidendi, et im- datibi Rusticus notariusad scribendum tradidi et
perandi, laborare faciendi, et usufructuandi, et, si scribere rogavi.
opportunum potestatemhabeant
fuerit, licentiam et Actum in loco ubidiciturS. Cipriano prope Peru-
prsedictus episcopus causas exinde agendi,queremo- siain.
 631 S. ANSELMI LUCENSIS EPISCOPI PRIVILEGIA ETC. 632

E la Um K ' atia dUX '" hUC Cha,tUla meA feiTe P rovi,leor ,ali ordine ut ab hodierna dio in
"
h,J!ss >

ipsius Ecclesia, et episcopatu S. Martioi, et ad illo

Flacopertus judex, et missus D. imperatoris.
Ubertus judez Domini imperatoris.
ardus judex saori palatiiSS. et
Signum manus Roberti
rogatus inierfui.
in jam dicta eeelesia episcopatuo, ot
episoopo, qui
protempore ordinato fuerit, in ejus sint potestato
eas habendi, tenendi, gubernendi, laborare facion-
f
Rtius bon. mem. Rolandi di, etusuiu fructuandi, et, si oportunum fueril, li-
centiam, et potestatem habeatis, causas exinde

Signum manus Rolandi agendi, querimoniam faciendi, responsum reddendi,

iilii bon. mem. Alilardi
rogaius interfui. finemponendimodisomnibus vobiseamdefensandi,
Rusticus notarius D. imperatoris post traditam cumchartulaista offersionis aparsjam dicta; eccle-
complevi etdedi. siae, et episcopatuo S. Martini qualiter juxta legem

melius potueritis pro animae meae emedium stabilem

1

II. permanet semper, et aliquaedo tempore ego qui

supra marchionissa, vol in eos hsercdessu-
.Matilda
In nomine D. N. Jesu Chnsti Dei eterni. Anno ab pradicta casa, et curte, seu uionte, etpojo, atque
Incarnatione ejus 1079, xv Kal. Ootobris, ind. ui. q castello sivc eoclesia qui in prsedicto castello do
ManifostasuiiH^oMathildamarchkmissactducatrix Castilione esse videantur, cum sua pertinentia, et
relicta bon. mem.Gotlifredi, qui fuit dux, et iilia jaceutialibi Deo, etjamdictaecclesia, etepiscopatuo
bon. mem. Bonifaoii, qui fuit similiter dux et mar- S. Martiiii, etabillo episcopus, quiibipro tempore
chio.
ordinati fuerinl in ;diquod exinde intentionaverimus,
Quiaego quisupra Matilda marchionissa profes- aut sublragi quesierimus. Nos, vel illo
rotelli, vel
sa sum ex natione mea legem vivere vuleor Longo iiomo, cui nos eas dedissemus, aut dederimus per
bardorum, sed nuac modo pro parlc supiadicli quodlibet ingenium, et casuapars jam diclaeeccle-
Gottifrcdi, qiu fuit viro meo, ieyem vivere videor etepiscopaluo S. Maitmi ab omnishomines de-
siae,
Saligam. Quia ego qui supra MaliJda marchionissa fendere non poiueriinus, et non defensaverimus,
ac ducatrix secundum legem rneam SaJigam cum spondimus nos vobis compraresupradicta casa, et
atrameutariopniiiii.u, et per-amenammanibusmeis curte, seu monte, ct pojo, atque castello, sive eccle-
de tcrra levavit, et Cunradi nolani D. imporatoris sia, et terris, et rebus, quas in ipsius ecclesia, et
ab scribenduin traduii per vuasonem terrse, et Ji- episcopatuo S. Martiui oiierruit in duplum inser
stucum nodatum, seu raino arboruin, atque percui quideui loco sub existimatione quales sunt fuerit, et
tellum, cl vuantonettonem, seuandilaginem sicper
p super pcenam auri optimi unciasoO, et argentiopti-
hanc chartulam justa legem meam Saiigam dono, mi pondera 10U. Nec si valnamus, neque possamus
trado, cedo, atque offero tibi Deo et ecclcsia, et disruppi, necinfringi, set praesens hanc cartula of-
episcopatui S. Martini, quoe est constructa, etlevata fersionis meae diuturnis temporibus firma et stabi-
infra civitatem Lucaeprope muroejusdem civitatis, lem persistat perpetu iliter inconvulsa cum ^stipula-
id est casa, et curte, seu monte, el pojo, atque ca- tione submissa. Dic tamen si nos exinde authores,
stello illo qui dicitur Castallione Besardescos, nec defensores querere nec dare volueritis, licentiam
qui
est positum infra Comuaium, ei. territorio Volterra- habeatis absque nostrapersona,si vestra fueritvo-
nense una cuin ecclesia illa, cui vocabulum est bea- luntas, exinde causasagendi, responsum reddendi,
ti sancti.... ibi consistenie una
cum omnibus iossis, finem ponendi rnodis ommibusvobis easdefensan-
et carbonariis, et muris, et turre, qui infra praad. di cum cartula isla offersionis qualiter juxta legem
monte, et pojo, scu castello csse videntur una cum melius potueritis, ct mihi qui supra Matilda Mar-
omnibus casis, et cassinis, seu casalinis, simulque chionissa foras exinde werpivit, et exitum fecit,
terris, etrebus illit,, quiad jam dictacasa, et eurtc, jam dicta ecclesia, et episcopatuo S. Martini ad
seu inonte, et pojo atque ecc!esia sunt pcitinentes suam proprietatem intromisit, et ad habendum tra-
tarn de muro pro diclo castello, quam et
de foris hanc cartulam offersionis Cunradus nota-
didit, et
casis, et cassini.s, seu casaiinis, simulque torris, et riusDomini imperatoris scribere rogavi. Actum
rebus veroipsis lamdonnicatis, quam et massaritiis Burgo quidicitur Bricole.
cum fundamcntis, et omnom ediiiciis, vel uni versis Ego Matilda Dei gratia id quod sum in hec chartu-
fabricis suarum, seucurtis, ortis, terris, vineis,
oii- •
la a me facta SS.
vetis, castaniotis.qucrcieiis, silieis virgareis,
iK-alis Ubertus judex domini imperatoris.
pascuis, cultis rebus, vel incultis omnia, etino
Ego Arder;cus judex rogatus testis.
bus rebus, um donnicaiis, quam et massaritiis Signum maausFederigbi comitis legem viventem
quantas ubique in qualibet loeis, vel vocabulis ad Saligam, filius quondam Lodoioi, qui fuit dux,
suprascripta casa, et curte seu monte, et pojo,a[- et Enrichi filius quondam Eurardi, qui fuit si-
que casteiio, sive ecclesia sunt, pertinentibus,
ut miligom Saligam rogalus interfui.
dictum est omniain integrum, et cum inferioribus,
Signum manus Auselmi legemviventem Saligam
et superioribus suarum, seu cum assessionibus, et filio bon. mem. Gerbotta, qui fuitsimiliter Sa-
ingressorias earum tiln Deo, et jam dicta e •
ilusia ligo rogatus interfui.
episcopatui S. Martini douare, et iradere, atque
of- gignum manus Pagani filio bon. mem. Rolan-
633 UDALRICU3 CLUNIAC. MONACH. - CONSUETUDINES CLUNIAC. — MONITUM 634

di , et Idelbrandi fdio suprascripti Pagani rog. A Gunradus notarius domini imperatoris post tradi-
interfui. tam complevi, et dcdi.
Signum manus Enrighi filio bon. mem. Sigifridi
rogatus intevfui.

ANNO DOMINI MLXXXVI.

UDALKICUS
CLUNIACENSIS MONACHUS.
1N SLBSEQUENTEM GOLLEGTIONEM
MONITUM.
UDALRICI ^ETAS, PATRIA, NATALE8, RES GEST.E.
(Apud Acheriuii, Spicileg. , tom. I, pag. 639.)

Cluniacensis abbatioe antiquiores Gonjsuetudines ut in lucem proferrem duplici sum usus apographo :

alterum quingentos prseseferens annos ad me transmiserat Nicolaus Camuzatius, Ecclesiae Trecensis

quoudam canonicus, anno Ghristi i650 alterum vero ascetcrium Cluniacense recentiori manu exaratum
;

subministravit. E priori ad libri tertii dimidiam partem capitis 9 exscribi tantummodo curayeram, quod
mihidiutiusillud servare per tempus non liceret; sperabam nimirum si quaiidohae Consuetudinesedcndae
forent, ilerum apographi copiam mihi factum iri at spes vana fuit, siquidem, licet omnem adhibuerim
:

diligentiam, qua meis, qua amicorum litteris ac prccibus, nullibi tamen, potissimum in bibliotheca Tre-
censi Patrum congregationis Oratorii, ubi illud asservari certo audiveram, apographum potuit reperiri.
Auctor harumce Consuetudinum Udalricus, nobilitale juxtaet sanctitate clarus, inscribitur :ecujusvita
paucula quoe ad rem faciunt nostram haec habe Veaerabiiis vir Udalricus ex illustri prosapia Bava-
:

riorum liatisponoe civitatis, velut Lucifer inter ccetera poli sidera, sic intcr totius cognationis suse
relucebat nobile schema, etc. Et multis interjectis Ipse primum, petente Willelmo Hirsaugiensis coe-
:

nobii reverendissimo abbate, Alamanmse monasteriis Consuetudmcs Cluniacensis ecclesise invexit, quas
plerique monasiicse religionis amatores tanto studio, tantaque veneratioue observant et amplcctuntur,
ac si opes regias se habere gratulcntur de quibus duos (tres Udalricus asserit) libellos luculento ser-
:

mone composuit quorum conscriptio tam per Alamannise quam et aliorum regionum mouastoria longe
;

lateque pervolavit. Quos si forte leges, quasdam divinx servitutis, alioruinque officiorum, necnon obe-
dientise, humilitatis, fratrumque charitatis leges conscriptas in cis reperire, studium, ingeniumque quo-
que, sapientiamque viri inibi manifestc poteris cognoscere. Erat enim homo isle doctus pateriamilias
in regno cwlorum, proferens dv thesauro suo nova et vetera, unde multos ad scientiam erudivit, etc.
Atenim non eo quo collegit tempore Udalricus illas Consuetudines primum fuisse conditas, sed a
multis rctro temporibus jam usu reeeptas legenti palam fiet, ita ut id confirmari opus non sit. Quareeas
vetustiores nuncupare non dubitavi. Alias postea scio latas a venerabili Petro abbate, ut occurreret
nonnullis quiirripserant dissolutis quorumdam ccenobitarum moribus quas cernere est in Bibliotheca ;

Cluniacensi.
Et quamvis ad monachos praasertim attineant ordinationes ista?, multa nihilominus inibi occurrentquae
ad ecclesiasticorum muniomm illustralionem atque ad divina mysteria rite petractanda non parum con-
ferunt puta quye de augusto missse sacrificio, de Extremse Uneiionis sacramento, de confectionis i:os-
;

tiarum in altari consecrandarum summa cura et religione singulari deque nliis ad canonicas Deo lau- ;

des die nocteque persolvendas observantiis, praescribunlur. Ast prsetereunda minime est adnotatiuncula
a me affixa ad cap. 35 De Benedictiombns uvarum, et aliorum fructuum utexplicarem verba ista
: Al- : :

hitas (uvas) armario reprsesentat, ei armarius sacerdoti intev Canonem ad horam compctentem et prse-
tam, etc. Ita se habet annotatiuncula Scilicet ad hsec verbaCanonis: « Per quem huscomnia,Do:nine
: ,

semper bona etc. » Nempe tunc fideles otlerebant novas fruges, fabas, aliaque id genns, queis sacer-
dos in allari bcnedictionem impertiebatur. In eamdem it scntentiam Duraudus episcopus Mimatensis in li-
bri iv Hationalis, capite 46, num. 8, ubi Ganonislocum proxime citatum explanat his verbis Hoc autem loco :

benedi"untur uvse, etc. Moxenim vetus fuit, et etiamnum in quibusdam viget Ecclesiis, primitias fructuum
Deo consecrare, quo tanquamsummum creatorem universorumipsum fidelis populus profiteatur, venere-
tur, eique gratias de beneiiciis sibi prasstitis agat, ac ccelesti benedictione illis fruendocumuletur. Et id
quidem ux institutione Eutychiani papse, uti refert pontificale Damasi (Hugo Menard. in Lib. Sacram.
.iipag. 173) :Hi - uges, fabas, et uvas in altario benedici, velut et Martyrologia Ra-
bani et Notkeri. In concilio Garthag. m, can. 3, frumenti ct uvae iit mentio, in concilio quoque Truilensi,
can. 28, et Burchardi Decret. lib. v, cap. 3 et 4. Atque ut sensum hic meum apponam, admodum vero
similc est illa Canonis verba posse sic exponi Per qucmhsec omnia, Domine, semper bonacreas, sanc-
:

tifwas, vivificas et prasstas nobis, etc. Hoc est per Filium tuum, sine quo factum est nihil quod factum
est, hos fructus, quos tibi nunc offerimus, et abs te benedici postulamus, continuo creas ac producis
ad bonum et utilitatem nostram. Verum de ejuscemodi interpretatione Lectoris esto judicium.
Alius etiam codex scriptus earumdem Consuetudinum, a BernardoCluniacensi monacho concinnatarumj
 UDALRICl CLUNIACENSI8 MONACHI. 686

ao Hugoni abbati dicatarum, subministravit quedam capita quee in utrisque et Cluniaoenai el amu-
li.
I

aatii oodicibua desiderabantur, Dimirum capita 13, li et 1">. Bernardi autem prajfationis pericopen, ne
tota pereat, boc looo aubtexere, Leetori, opinor, haud erit ingratum, vel b proposito alienum. Sic
autem exorditur Bernardua
Bevereadisaimo atque totius religionis praecipuo doma Huoomi abbati. Frater Bkrnardus ffliorum ejua
i

ultimua quidqvid esse, diei et cogitari potest e.xcellentius.

Qnoniam, Pater religiosissime, loti Cluniacensis viam oniversaa carnis paulatim ingredientibus, ae
•

novitns auccedentibus, queedam de consuetndinibus saepissime oriebantur controversise, diversis diverss

Bentientibus, ita ut plerumque novitii baec audientes, incertiores de capitulo discederent quam acee-
sent, operse pretium judicavi, bi vestra mihi auctoritas imperaret, ut cum quanta possem diligentia
ipsam veritatem investigarera, et sive rx bis quee Bcripta reperirem, sive e.\ ius qua: didiceram vel dis-
cere possem, Bententias veriores atque discretiores, quibus videlicet probabiliores et melius ordinem
scientes personae testimonium darent, in unuin volumen redigerem sicque aequitatem consideratam, ;

litteris diligentius annotatam posteris dei-elinquercm. Hoc iiaque opuscolo pro mesa parvitatis modulo a
vobis accepta jussione implet, quasi rivulus ad fontem recurro, Vestraeque Bxcellentiaa quod ex ejus
plenitudine bsusi reprmsento, etc. Tantum restatut vestra mihi succurrat oratiu, quatinus sequi ]iossim
quod in vobis laudo, et viam quam monstratis, quamque descnbere jussistis, tenere sufficiam ad salu-
tem raeara et gloriam vestram. Obsecro autcm fratres nostros ne dedignentur ex ligneo vase potum
veritatis sumere, neque propter iistulam plumbeam, per quam iluit, aquam frigidam claramque despi-
ciant, si eo8 sitire contingat, ut Bciant quibus sententiis inniti debeant, ut a sanctarum Consuetudiuum
tramitc non recedant. Omnipotens Deus, in cujus manu consislit omnis profectus loci Cluniaceu-.i-,
conservel sanctum caput vestrum nobis incolume, ut videatis iilios filiorum vestrorum, lonyoque tem-
pore mundo prsebeatis solatium. >

Hactenus Bernardi Prmfatio, qui ajqualis exstitit Udalrici, eodemque conscripsit tempore (>onsuetu-
dines, ut conjicere licet, quo et ipse Udalricus. Cur porro Udalrici potius quam Bernardi collectionem
ediderimuSj ratio in promptu est, nimirum ob nomims claritatem Udalrici quodque comptiore stilo ac ;

meliori ordinc, dialogis scilicet, digestam ejus collectionem judicaverimus qui scribendi modus, cum :

de asceticis rebus ritibusve praesertim agitur, faciliori via animum instruit suadctque.

AWTIQUIORES CONSUETUDINES
CLUNUCENSIS MONASTEEII
COLLECTORE LDALRICO MONACHO BEIVEDICTINO
(Acherii Spicil. tom. I, pag. 641.)

EPISTOLA NUNCUPATORIA
Domino reverendissimo ac piissimo Patri "Wil- A tantum ut seipsos expediantabeiseducandis etpas-
LELMO,Hirsaugiensi abbati, sanctoque fratrum col- cendis, velaliis suisliberispossitessemagis consul-
legio sibi Wildalricus Clunia-
subjecto, frater tum. Ergo ut taceam de his qui non carent sanitate
censis Ecclesisequaliscunquemonachus, inDomino corporali et membrorum integritate, abhis ipsisqui
salutem, et ipsius celerrimam benedictionem, et hic sunt ita semihomines vel ita semivivi, qualia saepius
et in futuro. experti sumus perpetrari. Si expediret, in promptu
Quotidie meminisse cum
personse tum Ecclesise est talem nominare quem ad habitum sanctitatis
tuse, Pater dilectissime, revera ita venit in usum non alia quam sola strumse contumelia
sanctitas
humilitati mete, utjam tam usus quam affectus non traxit, et talem quem non nisi pes a quorum . . .

patiatur ut ullo die omittatur. Accedit aliquoties utroque vobis etiam testibus parum boni processit
admodum grata et jocunda memoria pollicitationis exempli quanto minus ab iilis qui bonce sunt vale-
;

tuse decavendo ingenio quorumdam hominum sa> tudinis, ubicunque tanti sunt congregati, tantseque
cularium, qui nimirum,non magnopere curantes de potentiae ut habitudo monasterii sit in illorum
,

alio quam dc hac sola temporali vita, postquam
domum habuerint, ut dicam, plenam nliorum et
tiliarum, aut si quis eorumdem claudus
mancus, surdaster aut csecus, gibbosus aut lepro-
sus, velaliudquidhujusmodi quodeum aliquomodo
Sfeculo facit minus acceptum,hunc quidem impen-
sissimo voto ut monachus fiat offerunt Deo, quan-
quam plane non propter Deum, sed propter hoc
manu? Equidem quae ibi sit vita, qui vigor clisci-
plinaj rcgularis, omnes sciunt, quieunque sciunt id
erit aut genus monachorum ibi regnare. Adeo tritum est et
usitatum, si qua districtio hujus spiritualis miiitia;
r» inter has nostrorum temporum fceces esse potest,
non esse, nisi ubi majorest numerus et auctoritas
major illorum qui non setate lasciva, nec imperio
parentum, sed sponte sua, et majoris tetatis, solo
 ;

63? CONSUETUDINES CLUNIACENSES EPISTOLA NUNCUPATOIUA 6::8

Christo imperante, ad ejus se obsequium rebussae- Ativitatis suae lundans cellam aedificavit appcllatam
culi abdicatis contuleruni nomine Sanctce Mariaa ad Charitatcm, quia, cum sit
Quod prudentia lua perpendens, quanquam ipse in via publica, nullus mortaUum transit, qui de in-
nutritus sis in monasterio, et pcr vices eveniat ut dustria unquamdissimuletur, et non potius expe-
flos liliorum de spinarum medio emergat, tamen nil riatur illud Gregorianum, quod hospites non solum
addo curans quam quod ad caulionem et me-
facit sunt invilandi, sed etiam trahendi (Giieg. homil. 111,
ram religionis soliditatem, per miserieordiam Uei inEvanrj.). In claustro autem ad praesensnunquam
hanc monasierii tui legem promulgasti, ut opus sit contingit ut non aliquanti supcrcentum fratres quo-
praefatis saecularibus aliumsibi nidumprovidereubi tidie inveniantur. Infra pene quadrienniumnon erat

reponant pullos suos abortivos, velut exhaereditatos. opportunum domno abbati ut inviseret eamdem
Deo vidente hic nihil ulterius obtinebt illud eis cellam. Hoc anno venit, et uno die lv novitiis ha-
familiare ingenium, ut, ait prophela,
sieut ova bitum nostrum vel benedictionem dcdit, quanquam
aspidum, et quod confotum evumpit in regulum prior singulis annis ad memoriam sanctorum apo-
(Is&i. lix), ingerant et committant piis et Deo di- stolorum pro benedictionequantos poiuit misisset.
catisanimabus,eisquidem tanquam ancillis suis et Qui etiam eavice quce domnum abbatem invitavit,
nutricibus abulentes. De qua re sentiat quisque „ quam parum frumenta habuerit, et tamen per . . .

quod voluerit ego autumcertus sum illam te radi-

; seplimanas quanla liberalitate ministraverit, non
cem funditus exstirpasse, ex qua sola prtecipue modo nobis,sedetiam cunctis interim supervenien-
omnia sunt monasteria destructa quae destructa tibus, et ad domni abbatis audientiam, quasi ad
sunt vel in Teutonica vel in Homana lingua. quoddam spcctaculum, undique confluentibus, si
Unde, ut fatear quod verum est, quia te vidi ea charitali vestraa pro regesta em.rravero, quantum-
piae sollicitudinisprserogativacautum, et stud
:
osum libet iidem mihi habeatis,tamen nescio si hoc totum

disciplime regularis, quanquam, si bene tibi volue- bene credere valeatis. Hoc autem certe nequaquam
rim, nihil ulterius quod aliquid valeat possim, mentior, quia, quantum de utroque locoaccepi. . .

tamen solo excepto, ut dignum est, cujuss :mpro- abbatia.' possessmnes, solis vineis exceptis, duplo
fessus revera nomen alius quisquam tni nominis
, scilicet ampliores. Sed D. G. est talis homo, qui, si
et officii, cui magis possit a parvitate mea modis opus esse viderit, minime veretur usque ad tria vel
omnibus et faveri et deferri nam el alia sunt adhuc
; quatuor millia solidorum mutuari. Et divina cle-
quae non immerito plurimum et te et hanc domum mentia qui fieri posset ut unquam desereret de se
Deicommendant.Primum, quiainfirmiorem sexum, praesumentem, quae iterum plane corvos miitit ad
quod prius non erat, de habitatione vestra longius Eliam temporalis vitse subsidium ministrantes ?
remotum exclusistis, vel in obsequio quotidiano C (III Reg. xvn. Quid enim Francigenas aliud dixe-
i

tales famulos habere meruistis qui ex liberis inge- rim cum sint tam inquieti, raptores et de candore
nuis ultrose humiliantes, vobisque servientes, non virtutum nihil habentes inter quos tamen sunt
;

aliam vitam quam illam quse est ccelestiset perpe- tales aliquando qui fideli Dei servo tanta largiuntur,
tua exspectant. De quibus tamen unum, quod si ut in parvissimo tempore quidquid debet resolvat.
benevolentiae vestr* videretur, in proximo mutan Cui etiam hoc est familiare, et quasi pro ludo ut ,

vellem. Vellem utique ul non amplius permilteren-
tur extra claustrum commorari daretis eis habilum
; de divitiis hujus mundi. Quod si comes et defensor
nostrum. Et quia non ad hoc valent ut sint lectores
vel cantores cum litteralis, ulmi vivaa vivas quoque
vites, juxta quadamtenus dictum est, portarent, ut
eodem modo quo huc usque serviendo lttteralis,
litteratorum mercedem consequerentur. Nam si B.
Benedicto videbalur ut fratres vicissim eoquinae
munus obirent ; muuus hoc quoque apnd sanctos
Patres invenitur, quod semel ingressi coquinam de
caetero ineadem obedientia perduraverunt. At si
quis fratrum forlassis, talem non habens fidem ut
monles tranferat (/. Cor. xnj, causatur non esse
vobis tantas opes ut tantos monachos expediat ag-
gregare, videte quid Deus faciat de quodam nostro
Gerardo, rnto quidem de talibus parentibus qui non
erant quammaximae nobilitatis, de lilteris quoque
non adeo imbuto ut non multi sint illo doctiores
sed hnjus fidei hominem non cognosco. Nec aesti-
maverim facile posse contingere majus mira^ulum,
quam quod Deus per illum jugiter operatur. Non-
dum est annus trigesimus, ex quo in ipso
oplet nunquam sibi contingere multum abundare
loci vestri sciret vos tanti debitores, non aestimo ut
aliquo modo auderet vobis importunus esse, et, ac-
cedente piae et religiosae conjugis suggestione, si
nihil daret vobis,nihil etiam acciperet. Absit autem
ut quisquam credat Deum esse localem, ut quod
facit iu Francia non etiam facere possit in territoiio
Spirensi! Tantum ejus misericordia sit vobiscum,
D ut ipse qui probat renes et corda hic eliam videat
ea sibi simplicitate et non minore studio ad ejus
voluntatem et praecepla obaudi.i.
Quod parvitati mea* injunxistis, de hoc videre
potestis me non fuisse negiigentem; habetis enim
consuetudines monasterii nostri, quas colleclas ut-
cunque notavi, quantum ego scire potui et recor-
dari.Quibussemel visis, sipostea schedas deponitis
et de caetero non curabitis, ad quid turc tantum
mihi laboris imposuistis? Quod ne tacerem, ad hoc
me compulit .aliorum negligentia, quos in primis
multum curiosos ad ultimum ita fecisse cognovi.
pago na- Pleraque snnt, quse propter consequentiam dixi, de
 639 UDALKICI CLUNIACKNSIS MONACIII 640

Quibus non estaeceaaa ut mentio liut in oonventu A baiharum, siylus agreatis,

indignum mibi videba>
fratrum. !>.• tn^ snit»- in de quibua BBdifloari poseunl tur ut hujusmodi uominis unquam memi
aniram et inorementa fleri meritorum, de lus tu, aut ullum pvmfationem, ut m prastitula- ,

Pater, habebis cum fratribua oollationem. Perpen- rem. Quamvis tree sint partea ipsius qualiseunque
ilaiiisuas antiquai oonauetudinee, perpendant tues, colle^tunei, quibua singulis clausulas atiquaa, quaa

i-uiu quibui te nntriri eontigit perpendant et istus,

;
et de omnibus quse metiora videntur, de his flat
unuin oorpue quod ilo oeatero teneatur. Et ei hoo
volueris esse ratum, expedit ut oommuni fratrum
oonsensu prseveniatur, ne quod inde aut ali-
prommium simulant, prmmiei, propter te maxime,
aliosque frutres nostros, in quibus bona qiue vidi
exempla libenler reticere nou potui.
Pars uutem prima est de opere divino, et quod
. . . maxime lit in Kcclesia per annum universum se- ;

quid non bonso voluntatis possit oriri.Etquia Deus cunda, de eruditione novitiorum terliu, de obe-
;

imperavit domno P. qui moratur modo nobiscum, dientiis, quibus el ultima obedientia est subjuncta,

non eat abs e virum hujus scientiflB, hujusque reli-

i
-
qua [quisque fratrum ub hoo ssculo migraturus
gionis, huic negotio interesse, et, si ego adessem, vocatur ad Christum.
meum quoque nomen non paterer omnia [ om- /'. Sola capitulu singularum sciitentiarum curavi
nino celari, quamvis udhuc neophytus esse videar.
)
prsenotare propter utilitatem legenlium, ut facilius
Memineris autem quod in ipsis verbis quae notavi, g quod quisque voluerit, possit invenire. Sanctam
nos duos ita feci colloquentes, quia, si recolis, multu Christi familiam, cui praeesse videris, plurimum
sumus ad invicem inde quid videor ad-
locuti. Et si saluto, et non, ut fertur, in via , sed vere voto et
didisse, hoc quoque non nisi os tuum et tua lingua dosiderio salutis seternie, quam eis fidelissime
edidit, quia non modo lingua nostra, sed totus ego opto. Specialiter aulcm speciales quoque necessa-
sum tuus, ut non dicam quod Christus ita nos foe- rios parvitatis mese, scilicet dom. et mag. A dom.
deravit in unitule Spiritus, in uno corpore, quod S. dom. O. dom. G. et adhuc tyronem Chrisli dom.
est Ecclcsia, sub uno capite, quod est ipse. Verum E. Cratia Dei omnipotentis sit cum omnibus vobis.
persona mea cum sit tenuis et obscura , nomen Amen.

1NCIPIUNT CAPITA LIBELLI PRIMI
Cap. I. De eo quomodo Testamcntum legaiur
utrumque.
II. De nocturnis et horis omnibus regularibus ; si
quid eis plus sit additum quam quod S. statuit
Benedictus.
III. De psalmodia <\use solet dici po*t regulares
horas.
IV. De eo quibus ex causis, et quomodo per vices
psalmodia minuatur.
V. De collectis et versiculis quse psalmodiam se-
quuntur, et quantitate letanue.
VI. De missarum solemniis, et
in privatis dicbus.
VII. De missa pro defunctis.
VIII. De majore missa in Dominicis dwbus.
IX. Item de matutinali missa in Dominicis diebus.
X. Be processione Domimcah.
XI. De diversitate solemnitatum.
XII. De Ccena Domini.
XIII. De Parasceve.
XIV. De Sabbato sancto.
XV. De ipsa nocte vel die Dominicee Hesurrectionis.
XVI. De feria 2, et diebus aliis majoris septi-
manae.
XVII. De octavo dies Paschvo, et quomodo ad om-
nes horas cantetur Alleluia.
XVIII. De illa feria 2, post octavas Paschas, et
quod tunc nonnullos consuetudines inchoantur.
INDEX CAPITUM
C Cap. XIX. De tertia septimana post Pascha, et de
cseteris usque ad Ascensionem Domini.
XX. De festivitatibus sanctorum quee eveniunt a
Pascha usque ad Pcntecosten.
XXI. De Rogationibus.
XXII. De Ascensione Domini.
XX III. De vigilia Pentecostes.
XXIV. De ipso die, et ea quse sequitur septimana.
XXV. De octavo die Pentecostes.
XXVI. De septimana sequente post cctavas.
XXXU.DejejunioQuatuorTemporuminnjenseJunio.
XXVIII. De fcstis SS. post Pentecosten venientibus.
\ de majore Missa XXIX. De jejuniis quse debent fieri in sestate feria
4 et 6.
XXX. De operc manuum.
XXXI. De Dominica2 postPentecosten et septimana.
XXXII. De Nativitate S. Joannis Baptistse.
D XXXIII. De Natali SS. aposl. Pctriet Pauli.
XXXIV. De Transiatione S. Benedicti.
XXXV. De benedictione uvarum et aliorum fru-
ctuum.
XXXVI. De Assumptione S. Marise.
XXXVII. De eo quid cantetur in Septembri.
XXXVIII. De exaltatione S. crucis.
XXXIX. De eo quod ah Idibus Septembris semel
comeditur.
XL. De consuetudinibus quse incipiunt a Kalendis
Octobris usque ad Kalendas Novembris.
XLI. De consuetunibus in Novembri,
 ,

641 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. — INDEX CAPITUM. 642

Gap. XLII. De festivitate Omnium SS. et recor- A Cap. XXIX. De hebdomadano cantore, et de eo
datione omnium lidclium dcfnnctorum. qui notatus est ad invitalorium, vel ad aliquam
XLIII. De festivitateS. Martini, ot consueludinibus lcctioncm, vel aliquod responsorium.
qu;c tunc inchoaulur. XXX. Dc sacerdote hebdomadario.
XLIV. De Adventu Domini. XXXI. De subdiacono, et dc cantoribus gradualis
\LV. De septimana jcjunii Quatuor Tcmporum. vcl alleluia, et tractus.
XLVI. De vigilia, et de die Natalis Domini. XXXII. De diacono.
XLVII. Dc octavis Natalis Domini, ct Epiphania. XXXIII. De serviloribus ecciesiee, et de his quos
XLVIII. Dc Purificatione sancke Marise. appellamus ministros altaris,
XLIX. De Septuagesima, et Quinquagesima. XXXIV. De lectore ad mensam.
L. Dc eapite jcjunii ct Quadragesima. XXXV. Dc cocis.
LI. Dc diebus Dominicis Quadragesiimv. XXXVI. De utensiJihus coquinae.
Lll. De secunda fcria Quadragesimoc. XXXVII. De his qui faciunt mandatum.
LlU.DejcjunioQuatuor TemporuminmenseMartio.
INCIPIUNT CAPITA LIBELLI TERTII.
LIV. De Passionc Domini; ct Ramis Pahnarum.
LV. De festivitatibus quae in Quadragesima eve- B Pr&fatio de electione speciali, et ordinatione
niunt. domni Hugonis abhatis.
Cap. 1 Dc electione abbatis.
INCIPIUNT CAPITA LIBELLI SECUNDI. II. De generali officio domni abhatis.
Cap. De diversitate novitiorum.
I. III. De cuJpa graviore, et de aliis generibus cul-
II. Quomodo se habeant in cella novitiorum. parnm.
III. De silentio, et in quibus officinis. IV. De priore majore.
IV. De signis loquendi. V. De decanis qui sunt villarum provisores.
V. Quomodo se frater levet ad nocturnos. VI. De claustrah priore.
\l.De excessibus pro quihus in capitulo veniam VII. De circatoribus.
petit. De pueris. et eorum magistris.
VIII.
VII. Quomodo se habeat ad horas regulares. De custodiajuvenum.
IX.
VIII. Quomodo laternam ligneam portare debeat ad X. De preecentore et armario.
nocturnos. XI. De camcrario.
IX. Qua disciplina rccollocatus jaceat in lecto. XII. De apocrisiario
X. Quomodo surgat mane, vel quid statim faciat. p XIII. De corporalibus abluendis
XI Quomodo scdeat vel incedat. XIV. De reliquiis sanctorum quomodo prosequan-
XII. Quomodo veniat ad confessionem. tur, sive recipiantur.
XIII. Quomodo vcl quando pannos suos induat. XV. De rasura fratrum.
XIV. Si coctus qua hora coctionem suam videat. XVI. De balneis fratrum.
XV. Quomodo pannos suos lavet. XVII. De cellerario.
XVI. Qnomodo de regulari hora non excat nisi pro XVIII. De custode vini.
inevitabili necessitatc. XIX. De hurtuiano.
XVII. Quomodo se preparat ad capitulum, vel quid XX. De refectoriario.
faciat si est sibi conscius ullius. XXI. De custode hospitii.
XVIII. De culpa leviore. XXII. De stabulario.
XIX. Ubicunque steterit,quomodo starc debeat. XXIII. De eJeemosynario.
XX. Dc his quaa non licet facere nisi ad horam XXIV. De infirmario.
Ioqnendi. XXV. De famulis ad domum iufirmorum pertinen-
XXI. De minutione sanguinis. tibus.
XXII. Qua disciplina in ecclesia maneat ad solem- XXVI. De infirmis.
nia missarum. J
XXVII. De unctione cujuscunque fratris.
XXIII. Qua disciplina maneat in rcfectorio. XXVIII. Quid agendum est in fme exitus.
XXIV. De habitatione sua et post prandium, et XXIX. S; quis obieritin aliqua clla.
post ccenam. XXX. Quid agatur pro quolibet fratre in singulis
XXV. Qua disciplina se post completorium est obedientiis.
collocaturus. XXXI. De obitu domni abbatis.
XXVI. De confcssione, et pelitione novitiorum. XXXII. De eo qui in Quadragesima obierit, et in
XXVII. De benedictione novitiorum. 12 lectionibus est sepeliendus.
XXVIII. De hahitatione illorum in illo triduo post
hcnedictionem.
643 UDALRICl CLUNIACLNSls MONACHl «i44

PROOEMIDM

Occasionem acribeodarum conauetudinum refert '

pertingere potuerunt, non sit ei Bimilia in vita et
auctor dieciplina regulari; unde non param facis ad votum
A.nte hos dies seniornoster dominus abbas humi- nostrum, si qua te referente meremur audire de
litatem meam
Germaniam direxit, propterquid
in usibuset institutismajorum vestroram.Quaaetiamsi
aon multum interest modo referre; quod ad rem non geruntur a nobis, tamen hoc ipsum ad humili-
pertinet, per hanc occasionem diverti ad virum tatem sediflcat, si nos non latet ita vos vivere et
venerabilem dominum Willelmum abbatem, cujus oonversari, ut nostra intirmitas aut noluerit aut ne-
monasterium situm pago Spirensi et in Silva
esl in quiverit.Ad quod ego:panem,inquam,vestrumsum
lomento Nigra. Isdem autem Pater, ut erat a commessurus, dignum est etiam ut interim voluntali
puero notus et amicissimus, me videns lastabunduB vestrae obedire non sim imparatus. Sed qui est in
collegit; et altermihi Cleophas (Lnc xxiv» alioten- loco tali pro diversitate lingusB quasi barbarus, nec
ilentem, tamen aliquantos dies secum manere co- a pueritia nutritus non facile lieri potest ut ita

egit. Interim erat ei mecum sermo assiduus, imo, sciat omnia sicut ille qui est indigena, et qui ab
quantum pene continuus, de eonsuetudi-
fieri poluit, infantia inter talia crevit; ideoque non est mirum si

nibus Ecclesiee, nostra3,dequibusnimirumsicorsus et ego non multum scio de hujusmodi, qui pene
esl loqui Kcclesia vestra, diiectissimc, per miseri-
: B usque ad tricesimum aetatis nostrae annum non nisi
cordiam Dei nun parvam in nostris parlibus opinio- de rebus saeculi magnopere curavi. Tamen quantum
nem religionis oblinuit, nec aliud eestimatur a nobis est quod scio, id ipsum referam non mvitus. Ergo
quam quod in lus locis quae ad nostram notitiam vide de quo volueris primum interrogare.

LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. logus erit ad primam lectionem. Legitur autem in
Quomodo Testamentum legatur utrumque. ecclesia tantum, ct ita ut ante Coenam Domini

Interrogatio. Audio lectiones vestras in hieme et in finiaturusque ad Lamentationes. In octavis Paschae

privatis noctibus multumesse prolixas. Si videtur,
simul et semel edissere quomodo non modo
hieme, sed etiam in sestate Testamentum legatur
utrumque.
Rcsponsio. Ut incipiam de librorum omnium an-
tiquissimo, U est Oclateucho, hic liber,
Septuagesima
est generalis, et in aliis Ecclesiis et
ponitur adlegendum.InipsaDominicafiuntlectiones
satis breves, prader ad primam leelionem, prolo-
gus Desiderii mei expenditur totus. Per se-
ille
quentes noctes ita protenduntur ut in illa una septi-
mana Genesis perlegatur, et in ecclesia tanlum. ln
Sexagesima Exodus inchoatur, et simul cum aliis
voluminibus qua? leguntur, legitur utrumque
ecclesia, et in refectorio, ita ut ubi lectionis termi-
nus fuerit lect*, ibi semper initium fiat legendfe die
sequenti, et si non ante, tamen intrante Quadra-
gesima ex toio perlegitur Octateuchus; ex quo ta-
men ad Dominicas sunt lectiones excepta?. In aliis
noctibus Quadragesimae legitur expositio S. Augu-
stini super Psalterium et maxime super cantica
, et duodecim prophetse, et non sufficiunt nisi novis-
q legentur Actus apostolo^um, et tantum per unam
in septimanam, de quibus pro noctium brevitate fieri
non potest ut multum legatur. Postea per duas septi-
manas Apocalypsis et Epistolce canonicce usque ad
Ascensionem Domini.Ponuntur iterumActus aposto-
ut mos lorum, iterumque leguntur quasi non amplius in-
choati a capite usque ad Pentecosien. Non minus
tamen haec ipsa volumina ex toto continuatim in
refectorio leguntur; sicut etiam teinpore suo liber
Regum, liber Salomonis, liber Job, Tobiae, Judith,
Eslher, Esdrae, et liberMachaboeorum; quileguntur
omnes in refectorio tantum, in ecclesia minime, nisi
quantum de eisad quamlibetDominicam est breviter
et in excerptum. A Kalendis Novenbris repetuntur ad
privatasnocteslectiones.PoniturEzechielpropheta,
d ;
in ecclesia tantum legendus, et finitur ex more ante
festivitatem S. Martini; cujus etsi octavas cantu, et
aliis solemnibus celebramus, tamen propheticae le-
ctiones non mutantur, nec etiam in aliis octavis, nisi
tiant duodecim lectiones. Ponitur Daniel propheta,

graduum; et sicutnoctes tunc magis ac magis cor- simo adjungatur de homiliis beati Gregorii papae
ripiuntur, ita quoque lectiones. Cavendum tamen super Ezechielem. In Adventu Dominiprophetapo-
est ne aliquando fiant ita breves ut il!e frater, qui nitur Isaias; de quo dum quaererem et ad certum
circam facit cum absconsa, non possit per toturn scire vellem quot noctibus et ipse perlegeretur ex
chorum et extra circuisse, exploraturus scilicet si more, non potui audire ab aliquo, nisi dicam quod
quis forte-obdormierit intes legendum. InPassione meipsum vidisse memini et audisse; me quidem au-
Domini legitur Jeremias propheta, cuj us rursus pro- diente aiquando sex privatis noctibus pevlegebatur.
G45 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. — LIB. I G46

Quem sequuntur epistolae Lconis papue"de incarna- A prsemissa oratione Dominica et Symbolo aposto-
tione Domini, et alii sermones sanctorum Patrum lico, ad primam sunt preces 31 versiculorum, et

ct maxime sancti Augustini. Apostolus pontur in confcssio suoinloco est iuterponenda. Ad comple-
illa Dominica qure prima occurrit post Natale In- torium autem septemdecim. In privatis dicbus Ad-
noccntium: si tamen in ipsa non est Circumcisio Uo- ventus Domini et Quadragesimai, ad malutinas, et

mini; vel Depositio domini Odilonis. De quo id- ad vesperas, usqucadviginti versiculos pertingunt.
ipsum dicere possum quod et supra do propheta ;
Verum ea precum diversitas, et si quoo sunt alia
nam diversi diversa sentiunt: sed ut ego rursus hoc hujusmodi, possunt tibi, si placcret, in una chartula
perhibeamquod etipsevidi, talis Epistola qualis est singularitcr adnotari, ut nonopus sit modo hislon-
ad Romanos, in duabus privatis noctibus tota le- gius immorari. Non autem rocolo si quid amplius
gebatur. Et cum quidam frater, qui lecliones ter- inseratur ad quamlibet horam regularem in ullo

minaverat, terminasset breviores, prohibitusest in privato die, et qui non aliquo modo appendeat ad
autem contigerit ut
capitulo a senioribusnostris. Si aliquam solemnitatem.
finiatur Apostolus ante Septuagesimam, legiturex- CAPUT III.

positio Joannis Chrysostomi super Epistolam ad He- Depsalmodia quoe solet diciprseter horasregulares.
brseos. Eccecirculum anni quodammodo circuivi ; g /^erroo^io. Peto utdigerasquidquid psalmodiae
si placet, ultra promoveamus.
in conventu dicatis prteter regulares horas.
CAPUT II.
Responsio. Haec nimirum prolixior et multiplicior

De nocturnis etomnibusboris regularibus si quid

;
est inQuadragesima quam in alio tempore et hoc ;

eis plus sit additum quod Sanctus constituit quod nunc dicturus sum, dicam maxime secundurn
Benedictus. hunc ordinem qui tenetur in ipsa Quadregesima.
Interrogatio. Soletis amplius quid intexere no- In cujus omnibus privatis noctibus nocturnos cum
cturnis vel aliis horis quam quod S. constituit Be- ea psalmodia prsevenimus de psalmo 119 usque ad
nedictns? iinem Psalterii. Post quatuor psalrnos, qui no-
Responsio. Quantum est, si bene memini , di- clurnos, ut superius dictum est, rite sequuntur,
cam. Primo nulla est antiphona tam parva quam gerenda est processioad ecclesiam Sanctae Marise.
non plena toni sui definitione fiinamus. Cujusmodi De qua inter procedenclum psalmi duo cantantur,
preces post Dominicam orationem sanctus Benedi- id est 84 et 86, una sequente antiphona et col-

ctus dixerit, nescitur, quia nec scriptum inve- lecta. Aguntur matutinse de Omnibus Sanctis. Item

niUir; sed quse dicuntur a nobis ad nocturnos, ad matutince pro fidelibus defnnctis. Consideretur ab
matutinas, ad tertiam, sextaai, nonam, et vespe omnibus ut decantetur psalmodiailla Deus, auribus
ras, quatuordecim versiculis comprehenduntur **nostris; ad quam pendet psalmus 78, 93. Cantica
:

et si est dies privata, et nulke octavee, nec dies quiudecim graduum et post Dominicam Oratio-
paschalcs, interponitur psalmus quinquagesimus. nem, et ante collectas secuturas, psalmus 89, et
Adjiciuntur ad matutinas et ad vesperas etiam alii pro fldelibus defunctis, 22. Si cujus fratris nuper
quatuor psalmi, et ad complelorium duo. Hoc au- defuncti tricesimus agitur, pro illo psalmi dicun-
tem non est mihi eompertum quare ista diversitas tur, 5, 6, 114, 115, 129, 141, 142. Invenitur au-

a majoribusnostris sit inventa. Nam cum quatuor tem in regula quod sanctus Benedictns praecipit
psalmi a nooturnis incipiendi post quamlibet ho- ut in Quadragesimali quid addatur ad pensum so-
ram, excepto completorio, pro familiaribus dican- litse servitutis; quod nec dissimulatur a nobis. Ad

tur, ad matutinum et ad vesperas dicuntur inter matutinas et vesperas post suffragia sanctorum,
preces antc novissimum versiculum, priusquam se ad horas autem reliquas post quatuor psalmosho-
fratres levaverint de formis, et collecta dicatur. Et rarum, ut dicam, appendicios, toto corpore pro-
ita

horum psalmorum quia semel memini, ut non dif- sternimur, ut duos psalmos dicamus, primum de
feram quoque eos nominatim designare, primo no- septem poenitentialibus psalmis, alterum de canti-
cturnorum, ut ita dicam, pedissequus est primus de cis quindecim graduum. Verum ad vesperas qua-
septem pcenitentialibus psalmis, et ita cseteri pro Dtuor continuatim dicuntur, quia non est consue-
ordinesuo divisi,singulisingulis horis applicantur, tudo, ut post completorium ullus unquam psal. in
praeter ad tertiam quinquagesimus, alias adeo fre- aperto dicatur, nisi qui psalmos noverit, dum pueri
quentatus, quinquagesimo sexto mutatur. In se- faciunt orationem sub silentio, et dicit psalmos
cundo loco apponitur psalmus 19, 85, 22, 12, 66, 12, 42, 66, 126, 129. Textus fidei, scilicet Qui-

78, 83,sic autemgeminis prcemissis. In tertio loco cunque a S. Athanasio conscriptus (cujus nonnullee
psalmus 69 post omnes horas semper concurrit, ecclesiee nec meminerunt, nisi in sola Dominica),
el pro fidelibus defunctis 141, quem adhuc post nullo die obmittitur, ut non dicatur a nobis sed ;

primam 50 subjunctus antecedit pro abbatibus in privatis diebus simul cum aliis psalmis, in Do-
nostris defunctis. Ad completorium inter preces, ut minica post preces. Post primam, preeterpsalmos
prsemissum est, 50 sequitur iterum 69, 12, 120. quorum jam supra memini, sequuntur adhuc etiam
Sed ut ad hoc redeam paululum intermisi, et septem psalmi poenitentiales. Posi ietaniam, quae
precum quoque pri nse completorii meminerim, in eodem momento est dicenda, et ante c dlectas
647 ULDARK I CLU.MA rfONACHI.

qualuor in uatur, id b • .
ili repe-
I et pro I

capitulum pr quoratn snniveresriuc ivilate di<

reoital pealmi diouotur,

i rursus offloium, pro quo
quj ' i pro ti sunt singulss h< !mi
141, qui ea
•
nedio aufertur. 1 19, 69 et 14 rn MajOJ
peres regulares, ei posl psalmoa qui dieun- nosti i, co tempore quo in ooete non gerebatur of-
tur a proi Iratis, agitur iterum processio ad ecele- ficiui sicut geritur in hieme, ipsum offioium iu
1

Biam SanotaB Marise cum ipsius quoque cantico. diebus Dominieis, et inaliisquibue duodeeim lectio-
Ut Biout matutini, aguntur etiam vesperse de
•

nes fiebant, non orniscrunt agere post Coenam ne ;

nibus Banetis, et pro Qdelibus defunctis. Pust cos- pro una die solemni duo officia remanerent. Quod
nain cum psalmo GO, in ecclesiam reditur, aicut cernens sanctus Mnjolus aliquando fralribusesse
etiam post prandium semper; servitoribus autern maxime in tali die onerosum,, pro ipso officio con-
exspectatis usque dum et ipsi surexerint a mensa, stituit ut post singulas horas duopsnlmidicerenlur
agiturofflcium, velquoda nostratibua vigiliavulgo iiy et 141. Sed ul de psalmodui hic quod proposui
appellalur, quod aliquando, cum tanli defuncli non landem concludam; in di ' " dominieis, et inaliis
haberentur fleri solebat cum tantum lectionibus
, extra Quadragesimam festivitatibus duodecim le-
tribus et responsoriis, nisi alicujus fratris anniver- 3 ctionum agendis, de tanta psalmorum diversitate
sario superveniente. Xunc autem cum nulla sit dies nihil est amplius quod dicatur, praeter quindecim
qui vel multis eareat defunctis, ipsuin quoque of- eanliea, graduum, matutinse laudes, et vespene de
iicium nunquam agitur modo, nisi cum novem leo- Omnibus Sanctis, illi psalmi pro tricenario et an-
tionibus, et responsoriis et eolieelis, quae ipsum niversario fratrum post quamlibet horam duo
offlcium duo psalmi antecedunt scili-
sequuntur ; psalmijet si lertius apponitur eadem de causa,
cetili), "3, vesperas 145, 128. Ad
sicut etiam ad quae praemissa est, tantum in aestate : nam a Ka-
matutinas, De profnndis,cl Usqvequo. Ergo, quan- lendis Novembris usque ad Septuagesimam rite

tum rccolo, psnlmodiae non est amplius quam in usu oficium defunetorum non agitur nisi in nocte, et
habeamus. illa nox sola, qiue ad Uominicam pertinet, officio

CAPUT IV. caret.

CAPUT V.
De eo quibus ex cnusis et quomodo per vices Decollcctis et versicnhs qusc psalmodiam sequuntur
psalmodia miuuatur. ct quantitate letanige.
C
Cseterum de ejus summa
nunc pro eo decedit, Interrogatio. Igitur libens audio, ut supra psal-
quod Quadragesima est transacta, nunc in sestate modiam, ita nunc quoque per ordinem innolueris
pro noctium brevitate, nunc pro diebus pasleha- et collectas, et versiculos collectas pnevenientes,
libus et octavis, nunc pro eo quod duodecim fiunt sine quibus tanta psalmodia et in tot membra
lectiones. Primo namque illi duo psalmi, qui a divisa non finitur. Addideris quoque de letania
prostratis dicuntur , nunquam dicuutur nisi in quae primam sequitur, cujus sit quantitafis etpro-

Quadragesima a Ccena quoque Domini usque ad

;
lixitatis.

Kalendas Novembris, vel quoties in ipsa hieme morem tibi geram, etsecundum
Besponsio. l't

ulla? celebrantur octavae ante nccturnos non di- :

eumdem ordinem quem huc usque tenui pruno ;

cuntur nisi sola eantica quindecim graduum. Item antc nocturnos dicuntur sola quindecim canlica
non solum in duodecim lcctionibus, sed etiam in graduum ;dicuntur prima quinque pro fratribus
omnibus octavis diebusque paschalibus horas sin- nostris et omnibus fidelibus defunctis alia quinque ;

gulas non sequuntur, nisi hi duo psalmi G9 et 141. JJ pro nobismetinsis

novissima pro regibus et om-
;

Inipsa autem Quadragesima, si qua evenerit festi-
vitas duodecim lectionibus agenda, remaneat ipsa
psalmodia quae in diebus praedictis,et insuper offi-
cium pro defunctis; pro quibustamen etvesperae et
in nocte matutinse lectiones dicuntur. Illa
psalmodia, Deus, auribus, non omittitur, nec post
nibusnostrisfamiliaribus adhuc viventibus. Adsin-
gulas autem incisiones, oratione Dominica praemis-
sa, sequitur ad primam versus et collecta. A por-
ta inferi, etc. Absolve, Domine, animas famulorum
quoque tuorum fratrum nostrum, etc. Ad secundam versus,
Mcmcutonostri, Domine, in beneplacita populi tui ;

primam septem pcenitentiales psalmi simul cum le- et, Memor esto, etc, Collecta, Deus, cui proprium.

tamen propter Qnadragesimam ipsi psal-

tania; et Adtertiam versus, Domine, salvos fac reges; sal-
mi qui remanserunt, post capitulum supplcntur, vos iac servos et ancillas. Collecta, Pra3tende, Do-
etpro eis acapite Psalterii, Gloria Palri post ter- mine, etc. At si prolendilur usque ad finem psalte-
tiam interposito, triginta psalmi cantantur. Post rii,sola incisionum loca mutantur, non collcctae,
tertiam vcro, cum statim missa de ipsa festivitate et tunc prima pervenit ad psal. P2y, secunda ad
sequatur, ad sextam, et de caetero ad reliquas ho- 139. Ad quatuor psalmos qui quamlibet horam se-
ras, potemUs veniam, totamque psalmodiam sieut quuntur, dicuntur semper hi versiculi : Domine,

(1) Pro triginta. D/cere voluit pro tricesimo a morte.

 ,

649 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. LIBER PRIMUS G50

salvos fac reges; salvos fac scrvos ct ancillas tuas, A tae,Deus, a quo saucta dcsideria. Omnipotens
Fiat pax in virtuto tua. A porta inferi ; et una sempiterne Deus, Preeteode, Dommc. Absolvo,
de istis collectis : Omnipotcns sempitcrno Deus, mi- Doihiue, animas. Omnipotons Dmis, qui vivorum.
serere famulis et famulabus luis et, Dirigc, qucvsu-
:
Ad psalmosprotiiceiiariodiciturcollecta.yl/jiio/ve.
mtis,Domine, famulos tuos ot famulas ; Largire, Post malulinas regulares agimus quorumdam
qiuvsumus, Dominc, famulis ct famulahus tuis; Prse- commemorationem sanctorum cum antiphonis vcr-
tcnde, Domine. Quarumsingulisadhucsubjungitur: sibus et collectis, quia nobis est familiare ut ap-
Ei paccm tuam nostris conccdc tcmporibus et, Ani- ; pellcmus suffragia angelorum, sanctorum, et pri-
nuv fanndorum tuorum rcquioscant in pacc. Quod mo quidem sanctse crucis, sanctorum angelorum,
tamen ad solaro primam, quia tunc quinquagesi- sancli Joannis Baptistoe, sanctorum Petri et Pauli,
mus psalinus pro nostris cantalur abbatibus ;
pro aliorum apostolorum, sanctorum martyrum, sancti
ipsis quoque solct ita mutari: Anuue nobis quaosu- Martini, sancti Benedicti, sanctorum simul Patrum
iuiis,Domine, etc. De quatuor autcm psalmis qui Oddonis, Majori atque Odilonis, et novissime con-
quamlibct horam sequuntur, quoties duo priores fessorum. Duos psalmos, qui aprostratis dicunlur,
subtrahunlur, ut in omni Dominica, in festo 12 le- sequunlur isti versiculi, Dominc,ne memineris.Ad-
ctionum, in omnibus octavis, et a Natali Domini „ jiiva nos, Dcus. Dominc non secundum. Ostcnde
usque ad Epiphaniam, et in tempore Paschali, nobis. Et veniat super. Postea collccta brevis,qu33
subtrahitur quoque de prsemissis vei siculis unus, id est Vox nostra te, Domine, etc. Cujusmodique si-
est, Dominc, salvos fac reges. De S. Maria vers, et miles in collectaneo plurcs habentur;et semperin
collecta, Post partum. Gratiam tuam. Deus, qui de fine additur Et ad beneficia reco/enda, etc. Ad sin-
B. Marise, etc. Si qua magis placet, quee tamen in gulas horas, proeter ad matutinas laudes et ad ve-
usu sit, nemo reprehendit. In Adventu Domini est speras, sicut nihil est medium inter illos quatuor
alius versus, id est, Benedicta tu in, etc. Ad. mat. psalmos, quos supra memoravi horarum appendi-
laudes de omnibus sanctis, nec capitulum nec cios, et inter istos duos psalmos sic etiam et ver- ;

collecla unquam mutatur, sicut etiam ad vespe- sus eteollcctaj amborum simul conjunguntur,et ad
ras ; capitulum Scimus quoniam diligcntibus
est, vesperas hi de canticis sunt priores, sicut et in ipso
Deum, ctc. Collecta, Fac nos, qusesnmus, Domine, libro psalmorum.
beatas Marhe, etc. Ad matut. laudes de omnibus Letania ita inchoalur : Kyrie, eleison, Christe,
sanctis, post Dominicam orationem versiculi: Post elcison, Christe, audi nos, etc. Ita deinceps
nomi-
partum. hi conspectu ang. Nimis honoril. Exsul- nantur de sanctis plus minus septuaginta tres.Se-
tabunt sancti. Sacerdotes lui induant. Adducentur quentes versus ad ipsamdivinam pronuntiationem
Bcgi virg. Exsurge, Domine, adjuva. C destinandi sunt quadraginta tres. Qui autem post
Ad defunctorum matut. dicuntur hse collectae : Dominicam orationem, el post alios psalmos ante-
Deus cui proprium. Praesta, Domine quassumus, ut cedunt collectas, sunt hujusmodi: Et veniat Et de .

anima. Omnipotens sempiteme Deus, cui nunquam.
Deus, veniee largitor. Deus, cujusmiseratione, Qnoe-
sumus, Domine, perpetua pietate. Fidelium, Deus,
omnium. Prima est pro fratribus nuper defunctis,
pro quibus septem officia in conventu generaliter
sunt agenda'; secunda pro anniversario incapitulo,
recitatorum: lertia pro cunctis familiaribus nostris
defunctis quarta pro defunctis fratribus quinta
; ;
pro omnibus in loco nostro sepultis sextapro no-
; Aliquando et alise, si videtur, et si opus fuerit pro
stris sororibus et aliis feminis familiaribus nostris;
caetero iidem qui dicuntur ad psalmodiam, Deus
auribus, nisi hicsolus, Oremus pro fidclibus defun-
ctis. Collectae, Deus, cui proprium. Omnipotens
sompiterne. Dous quifacis. Prsclcnde,Domine, fa-
mul. Deus a quo sancta desideria. A Pascha usque
ad festivitatem sancti Michaelis contra tempesta-
tem psal. Benedixisti. A domo Absolve, Do-
lua.
mine. Deus, qui es sanclorum Sjdendor mirabilis.
tali causa, adduntur. Ad psalmos anniversalespost

seplimapro omnibus fidelibus defunctis.In oestate,
et eo tempore quo ofiicium non agitur in nocte,
quoties duodecim fiunt lectiones de his, defuncto-
rum malut, laudes quae proxime sequunlur, au-
ferlur prima et secunda collecta, quia et ipsae mat.
laudes ofiicio non praeventi, nec pro anniversario
cujusque, nec pro nuper defunctis deputantur, sed
maxime pro familiaribus noslris, pro quibus ct pri-
ma dicenda est collecta. Anniversarius autem in se-
quentem diem usque dum bene fuerit opnortunum
dilatus tunc rite celebratur. Ad psalmodiam
, omnibus sanctis, cap. Saucti per iidem. Gollecta
Deus, auribus nostris ; versus, Ostende nobis mise-
ricordiam.Esto nobis turris fortitudinis. Memor es-
to congregationis. Domine salvos fac reges. Salvos
facservos.Fiatpaxin virtute.Aporta inferi. Collec-
capil. Collecta est pro defunctis fratribus, Prsesta,
Domine, qusesumus ul animae, elc. Pro familiaribus,
[) Absolve, Dominc. Hiuc quoque si aliquando inQua-
dragcsima propter aliquam festivitatem triginta
psalmi dicuntur, hos sequuntur isli versiculi et col-
lectae: Ostcnde nobis,Domine.Fiai misericordia tua.
Salvos fac servos. Mitte cis, Domine, auxillium. Pro
lidelibus defunclis, Beqiu cinoeteriiam.Deus,cui pro-
prium. Praetende, Domiuc. Absoive,Domine. Omni-
potens sempilorne Deus, qui vivorum. Ad vesp. de
Omnipotens Deus, nos famul. Ad vesp. pro defnn-
ctis dicendse sunt collecta? esedem quae ad mat.
sicut etiam ad officium; ita tamen ut si forte offi-
cium secuturum plures habuerit collectas quam

Patrol CXLIX 21
 .;

651 UDALKICI CLUNIACENSIS MUNACIII GOL'

matut, qusB pra intpropter oausaa Buperiua A eiter et eodem modo quo in aliifl Eccleaiia cantatur
relataa, habeantur quoque ad veap. Et de offleio Solus introitus, sicqt et aliafi morie eat, seeundo
hoo est aoiendum quod Bi brevis pro aliquo de- poat Glona Pa/rJ, terrepetendus.De versibus offe-

funoto ita venerit, at pro eo Qat ante nonam, rendifl nihil aliud referre novi, nisi prascentor ae-

tantum oollectae Bunt dicend». Prima quaa cundum quod sibi videtur imponit, nunc unum,
aliaa solet dici pro familiaribuB ; Becunda pro nunc omnes, maxime propter offerentes. Nam per
fratribus nostrae congregationie , tertia proomnibue trcs diea septimanaa ([uotijLiot Bunt de Binistro choro

fldelibus defunctis. Et propter hoc consuetum ofli- ab his offertur, pax datur et accipitur; et quibus
oium non omittatur, bi tempus et diea esi hujusmodi, visum fuerit ab his corpus Domini sumitur, propter
ut rite post vesperae agatur. Verum quod primum quod etiam trcs hostise consecrantur per aliofl trefl ;

681 pi*o quolibet auper defuncto, quacunque hora a dextro eadem vicissitudine et pacem accipiunt, et
Ltur praadicta primo quoque loco non
oollecta, commumcant, si qui volunt.
mutatur, et lunc non est pro familiaribus dicenda.
CAPUT VII.
anuiversarius evenerit pro quo sunt
IUmii, si talis
Pro quibusdicuntur collectae in missapro dcfunclis.
pulsanda omnia signa, habebil primum locum ea de
anniversbrio collecta. Autsi anniversarius esttalis B Ad uiissam pro defunctis, lam de primo choro
feminae, dicenda primo etpluralilerea collecta quaa quam de altero, solent omnes
Hujus col- offerre.

est pro feminis. At si unum officium est utrumque nunc potiores; numcrum tamen
lectas nunc plures,

primum pro aliquo auper defuuclo, et pro nliquo decimum non excedunt. Perssepe autem prima solet
tali anniversario, presponenda est semper illa pro collectarum eadem quoe ad offlciciura est prima; et
nuper defuncto, amplius non contigit ut
cui et ejus secunda.hic etiam secunda pro anniversariis
quisque ejus pro hujusmodi meminisset. Quod ip- tertia pro pontiiicibus Deus, qui inter apost.;
; id esl

sum quoque observandum est in appendentibus et quarta pro familiaribus nostris qninta pro fratri- ;

vesperis el matut. In festivitatibus Quadrogesimffl bus sexta pro regibus Hispaniarum. Omnipotens
;

vesperse pro defunctis, qui tunc dicuntur,tamsunt sempiterne Deus in cujus hnmana condilio septima ;

preecipue pro familiaribus, quam et matut. laudes; pro regina Ilispaniarum, et pro sororibus et aliis fe-
ideo non aliae collect», nec alio subjunguntur or- minis faiuiliaribus ; octava, Jncliua, Dumine, aurem
dine quamad matut. Ad psalmos, quipostcomple- tuam, parentibus et consanguineis nostris ;nona
torium quoque sub silentio dicuntur, sunt hi versi- pro omnibus qui in loco nostro sunt sepulti decima ;

eulietcollectse: Qaoniam tu illuminas.etcQuoniamin proomnibusfidelibus defunctis; novissimaprovivis

teerip.Dominas,illuminatio.Dominas,protector vitx ^ et defunctis, id est, Sanctorum tuorum. Cseteroe in

Exsurge, Domine. Deus, quiillnminas noctem, ctc. alio loco jam sunt prienotatas pro quibus dicanlur.

GAPUT VI. Scd sicut ordo collectarum aliquando mutatur ad

De missarum solemniis ; ct 1° De majore missa offlcium,ita per vices etiam mutatur hic vel propter
privatis diebus. aliquem nuper defunctum, vel propter aliquem an-
Interrogatio. Quot missas acturi estis quotidie niversarium post duodecim quoque lectiones, sicut
;

generaliter in conventu? semper matutinae defunctorumfamiliaribus nostris

Res^ Duas : primam de die, alteram,si est sunt depntataa, ita missa defunclorum deputata est

dies privatus, pro defunctis. De quo ut ultro inse- pontificibus Homanis, etpropteica tunc prima col-

ram quocl tu tamen quaerere non libenter negli- lecta pro eis dicenda, et du33 de medio auferuntur

geres majorem missam in privatis diebus solet ite- quee et matut. familiaribus nostris deputatas, sunt

rum letania prasvenire, quas tamen non est
prolixa, Iribus tantum sanctis de singulis ordinibus
nominandis. Prima collecta praemissa, haa rite se-
quuntur: De cujus dextera beatum Petvum, Con-
cede, qusesumus, omnipotens Dcus, ut inler sanctee.
Queesumus, omnipotens Deus, utfamuli. Omuipotcns
sempiterne. Deas qui /ac.Deus a quo. Omnipotens
sempiterne Deus, miserere famul. Ab oct. Paschse
usque ad festum S. Michaelis A domo tua queesu- :
mus. Quorum cum quaedam satis sint nota propter
quid dicantur, de quibusdam tamen dubilari potest.
Quarta est pro regibus aliisque priacipibus; quinta
multum auferendoe. Sequentes autem tenent ordinem supra
memoratum; sed earum, quas dixi post duodecim
lectiones auferendas, ut adhuc meminerim, tanta
est multitudo illorum qui omnes professisunt con-
D gregationis nostraeutrarissime hisdefunctis carea-
mus, pro quibus septem oflicia simul cum septem
missis sunt agenda; et propterea non est alia quae
tam frequenter prima dicatur quam ea quas pro hu-
jusmodi est constituta, id est, Deus ciu prop. At si
evenerit talis anniversariuspro quo pulsanda sunt
omnia signa, praeponenda est ea de anniversario
collecta. Quod si missa prima celebranda est pro

pro episcopis et abbatibus nostris; sexla pro fami- quolibet nuper defuncto,sive corpus defuncti praa-
liaribus nostris;septimapro regibus Hispaniarum sens sit, sive non, dicenda est pro eo eaprima col-
per vices, et aliaa eollectce. Si est causa pro qua lecta qme solet alias pro familiaribus dici, id est

opus fuerit, adjiciuntur, ut, verbi gratia, pro iter Omnipotens sempiterne Deuscui nunquam ; etpostea
agentibus, pt infirmis, vel pro qualibet alia tribu- quam semel dicta fuerit, ea vicenon estdicendapro
latione superveniente. Cantus autem totus simpli- familiaribus secundo. At si evenerit simul et talis
653 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. - LIBERPRIMUS. 654

annivcrsarius ct prima missa pro fratre nuperde- cratur; oisi forte in aliis praecipuis festU; tunc
functo, quod in alio loco deofticio jam dixi,hiecliam alius quam qui missam cantabit stola praeoinctus,
tenetur ut illa eollecla pro nuper defuncto praepo- facit consecrationem qua consumpta aspergit
;

nalur, et ea quae est de anniversario sequatur. Et primum cum aqua bencdicta pavimentum in cir-
hoc notandum ut illaprima missa pro nuper defun- cuitu altaris majoris, et aliorum altarium qun
cto nunquam dieatur, nisi priusofficiumsit preemis- sunt in vicioo ,
et poslca fratres. Uno converso
sum. Ue cantu autem missae defunctorum non est cum cruce sinistro ejus lateri jugiler adhaerente,
multum quod opus sit ut dicatur quod tamen ;
et altero consecratam aquam prseferente pcrlus-
sestimaverim non tacendum. Quoties solito solem- trat claus-tri officinas, in singulis unam collec-
nius agilur sive pro recens defuncto, sive pro an- tam benedictionalem dicendo. Primum domum
niversario, primus puerorum cappa mdutus tenet infirmorum "2, dormitorium
; 3, refectorium ;
;

chorum, a duobus pueris alhis indutis cantatur gra- 4, coquinam rcgularem 5, cellarium. Oonventus
;

duale, vel quod ah

aliis responsorium appellatur, eum exspcctando facit primarn stalionem in ec-
et ita ut,versu finito, graduale a principio repeta- clesia Sanctoe Marice ubi et una collecta de ipsa
,

tur. Aliquando talisannivcrsalis agitur tam celebris tonali est pronuntiatione dicenda; secunda ante
ut duo pueri rursus graduale cantaturi sericis in- g dormitorium; terfia antc refectorium quarta si- ;

duantur tunicis, et duo fratres cappis ad tractum mul cum ipso in vestibulo ecclesiae quinta a ;

cantandum, qui tamen satis raro cantatur. pascha usque ad Pentecosten ad sanctam crucem,
CAPUT VIII. ubi rursus mos est ut de illa una collecta dica-
De majore missa in diehus Dominicis. tur. Singulas collectas hic nominare non vacat,

In Dominicis diebus ad majorem missam introi- quia salis sunt notae, nisi de duabus nescio si ,

tus post versum dimidius solet recantari, post Glo- apud Teutonicos ita sunt in usu una quae ante ;

ria Patri totus. Gloria iu cxcclsis Dco nunquam portam ecclesiae dicenda est inter cantandum, id
omittitur nisi in Adventu Domini, et a Septuage- est Domine Jcsu Christe altera quie in choro,
, ;

sima usque ad Pascha. Una tantum collecta estdi- Via sanctorum omnium.
cenda. Gradualo a duobus albatis cantatur, ita ut GAPUT XI.
versu finito a principio repetatur. Item alleluia a De diversitate solemnitatum.
duobus. Vcrsusoffertoriiomnescantant. Tamennisi si processionem non
Interrogatio. In aliis festis,
unus offeit, sed quinque simul hostias ut qui vo- nunquid tamen alia omnia tcnetis et obser-
;
facitis,

luerint possintcommunicarc. Pacem accipiunt uni- vatis, quae in diebus Dominicis sunt observanda,
versi. Ipsae autem hostiae cum fuerint consecratae, _ aut est quidquam quod addere soleatis ?
mulantur quatuor cum illis quae in pixide, et in Resp. AHa sunt plura in quibus niliil agitur am-
aurea columba super altare pendente jugiter ser- plius quam in qualibet Dominica die et alia sunt ;

vantur maxime propter infivmos, ut quidquid de

;
eis eveniat, viaticum sit in promptu. Mutantur au-
temper manum diaconi inomni die Dominica ea de
causa, ne longo situ aliquo modo fiant deteriores.
m quibus hoc superadditur quod invitatorium can-
taturi albis induantur, et quod sacerdos, lecto post
nocturnos Evangelio, cum alba redit in chorum, ut
albatus ad canticum Evangelii altare incenset, ut

CAPUT IX. in Depositione S. Hilarii, in Octavis Epiphaniao, in

Festo S. Agnetis, S. Agalhae, S. Matthiae, in Depo-
Item de missa matutinali in diebus Dominicis.
sitione S. Grcgorii, S. Benedicti, in Annuntiatione
Tunc ad missam quoque matutinalem in eisdem S. Mariae, in Octava Ascensionis i)omini,in Depo-
diebus veniamus haecnimirum nonalia solet esse
;
sitione S. Gonfortiae virginis, in Octava S. Joannis
quam et major, scilicet de die. Post primam col- Baptistae in Translatione S. Martini in Octava
; ,

lecta secunda est de Trinitatc. Postea hae omnes

Translationis S. Benedicti, in Depositione S. Bri-
quae in privatis diebus ad majorem missam dicun- ctii, in Octava S. Marlini, in Depositione S. Gle-
tur, el novissime Sanctorum luorum. Cantaturau-
mentis, inOctava S. Andreaj inNativitaieS.Luciee, ;

tem absque Symbolo apostolico, nisi aliquando eve- D in Deposihone S. Silvestri et hoc ipsum fieri solet ;

niat, ut propter aliquam tribulationcm plebs rusti-

in quinque Dominicis diebus, id est in prima Do-
cana convocetur ad eamdem missam audiendam ;
minica Adventus in Septuagesima, Quadragesima,
;

tunc non omittitur. Si est in Quadragesima, absque

el Bamis palmarum.
tractu, si in paschalitempore cum uno tantum alle-
Sunt alia quse in hoc praecellunt quod formae in
luia. Solus prior offert unam tantum hostiam. A
choro tapetibus cooperiuntur, quod ad vesperas ct
diacono accipit pacem alicui foris chorum de popu-
matutinas ante altare cerei quinque accenduntur,
laribus dandam. Diaconus quoque ex more com-
oum alias, nisi tres quod sacerdos altariaincensat
municat.
in cappa, quod adeasdem horas duo pueri respon-
GAPUT X.
soria dccantant, et Benedicamus pronuntiant,quod
De processione Dominicali. ad nocturn. duo lectores et non plures, responso-
Missa matutinali finita, confestim a sacerdote ria quartum, 8 et 12 cantant, quod ipsum respons.
qui majorem missam cantabit, sal et aqua conse- duodecim recantant, quod ad majorem missamom-
 ; ,

UDALRICl CLUNIACENSIS MONACHI.

qui oantarc seiunl aunl in albis, quod l"'

sl \ matutinalem miaaam habenl at dli trea dics poa4
pri m u m non eolum Paeehaset Pentee— tea t aed etiaaa
alleluia quaedam melodtn neumatum canlaiur, quod
Bequentiam quidam appellant, nl in Depoaitione S. Natahs Domini. Ittuisunt alioe :ii quibnahoc ap|.oni-
Mauri, in Nativitate S. Vineentii, in Converaione tur; quod tolfl ecrlesia a finc naque ad lincin dor-

s. Pauli, 111 Natali apostolorum Philipi et Jacobi Balibus adornatur, ctcoroine acoenduntur; quodin-
m Inventione el Exaltatione S. Crucis; in Deposi- tcr OOCturnOB altare principalc tcr incenaatur ad
tione s. Martialia, in Exceptione reliquiarumS.Gre- lertiam leotionem,ad septimam, et ad undecimam,e4
gorii, ai Natali S. Juoobi, in Depoaitione s. Ger- thuribulum ab ipso sacerdote (|ui incensavit cappa
iiiani, 111 InventioneS. Stephani, m Octava Assum- induto portalur generalitcr ad fratres, et in cboroet
ptionis S. Mari», in Nativiiaie S. Bartoloaami, in extra ehorum, ut ad Vinoula S. 1'etri, in festivitate

Nativitate aanctorum Juliani el Hermetia, iu Decol- Oinnium Sanctorum, inDepefi. S. Martini, in Dedi-
latione S. Juannis Baptistm, in Nativitate S. Mar- catione Ecclesiua, sievenerit extraQuadragesimam.
celli martyris ; in Exreptione S. Marcelli pape, in Sohie quinque principales festivitates ad supcrlati-

Nativitate S. /Egidii, iu Nativitate S. Mauricii, in vum gradum quodammodo iicrtingunt, id est, Nat.

Nativilate S. Dionysii, in Depositione S. Lucae in SS. Petri et Pauli, Assumptio S. Mariffi, cum tribus
;

Nativitale S. Aquilini, in Nativitate apostolorum d lcstis Doniinicis, quui hoc habcnt singulare quod
Simonis et Juda», in Nativitate S. Quintini martyria ad nocturnos vice scilla^ pulsantur omnia signa, ct
;

in Deposilione S. Odonis abbatis in Nativitate S. postea non singula, sed duo simul, sicut etiam ad
;

Thomue apostoli. Inter quas tainen festivilates, In- vesp.; quod illud triangulare ante faotam cruceiu
ventio el Exaltatio sanctue Crucia hano babent prae- depcndens accenditur, quod quoquc maximi
illi

rogativam ut ad majorem missam cappis omnes cei ci tres post altaro principalc, et soplem ad san-
induantur. Item qua-dam sunt in hoe superiores, ctam eruoem acccnsi de vcspcris, usque ad vespe-
quod in choro duo dorsalia (2), et sex in presby- ras, imo usque ad oompletorium ita pcrdurant quod ;

terio suspenduntur quod hi duo qui invitatorium

;
ad noctui . tria supcr altare
divcrsi coloris pallia
sunt cantaturi tam cappis induantur quam omnes principale mittuntur singulalim aufcrenda primo ;

ad majorem missam quod ad vesperas et matu-

;
ad finem Responsorii item octavi, et postCantica;
;

tinas super canticum Evangelii in tiia membra di- quodprocessio per claustrum lam solcmnis agitur
visa ter cantatur priuio ante ultimum versum(2"),
; ut non solum cruces, sed etiam textus Evangelii,
tertio post Glorin Patri simul aboinnibus quod me- : candelabra, et ccetera quceque mobilia ornamenta
lodia solemniore quam in aliis diebus cantatur portentur. In Octavis Pentecostes commemoratio ;

hymnus tertise et duarum sequentium horarum, et S. Trinitatis, ct Annuntiatio S. Marise.si contigcrit

prima solemniore quam etiam in Dominica quod ; extraQuadragesimam celebranda,hoc solum minus
Missa majore finita omnia signa pulsantur, ut in habent quod ad nocturnos tria pallia non ita mit-
Nativitate S. Joannis Evangelistse et lnnocentium, tuntur super altare, et processio eo apparatu non
in Circumcisione Domini, in Depositione S. Odilo- agitur. Prosa, vel quod alii sequentiam vocant, non
nis, in Nal. S. Marcelli papse, in Nat. S. Fortunati, cantatur nisi in quinque festis principalibus, in
in Calhedra exlraQuadragesi-
S. Petri, si evenerit Epiphania, in Ascensione Domini, in Translatione
mam, in illis Iribusdicbus Pasc.ha? elPentecostes, S. Penedioti. et in Nat. S. Mauricii. Hoc quoque
in Dep. S. Majoli, in commemoratione S. Pauli, in sciendum de ipsis festivitatibus quia, si duse con-
Octava SS. apostolorum Pelri et Pauli, in Transla- tinualim cclebrantur, etpraecedens majoris est re-
tione S. Denedicii, in Nat. S. jLaurentii, in Nat. S. verentise, de prsecedente quoque secundoe vesperse
Marite, in Nat.S. Matth. in festivitate S. Michaelis, dicuntur cx'toto, et de sequente nonnisi antiphona
in Nat. S. Andrese. Ubi tamen notandum quod ma- et collecta. Qusecunque autem festivitas in Quadra-
tutiniexcipiuutur in illistribusPaschte etPentecos- gesima celebratur, nihil eiamplius ullo modo de-
tes; etquod Antiphonse non recanlantur, ut etiam quam uni diei
fcrtur Dominicae ex his quinque
;

nec in Nat. S. Marcelli papae et S. Matthati. quarum supra memini, exceptis.

hoc supereminent, quod invita-
ltein sunt qiue in f -'
CAPUT XII.
tatorium quatuor cantant, quod singula responsoria
De Ccena Doinini.
cantant duo vel plures quod advesperas ct matut.;

non pueri, sed majores cantant responsoria, quod lnterrogMem\msi\ aliquantulum utrorumque die-
duo thuribulis incensant quod ad matutinalem et ,
rum et privalorum et solemnium, scilicet in quo
sint dissimiles, et quibusdam ex ipsis solemnibus
majorem missam non nisi una collecta est dicenda,
quod seplem cerei ante altare accenduntur, quod in solemniores,sednondumspecialiterdixistideaIiquo
choro quatuorpallia et in presbyterio octo suspen- annitcmpore, vel die, qui ab eo proprium ac singu-
duntur, ut in Nat. S. Stephani, in Epiphania,in lare habeatur proptcrea si volueris, ut pollicitus
; et
incipe
Hypapante Domini, in ejus Ascensione, in Nativit. es, pro voluntate nostra agere quod loquor,

S. Joann s Dapt. Hoc autem de prima collecta ad ab aliquo die ut singulorum dierum vel temporum

Dorsalia dorsale, inquit Acherius pallium est

(2) :
parietibus appenditur.
sive auleeum et tapelum quod indorso ponitur, sive (T) Hic aliquid deesse videtur.
657 CONSUETUDINES CLUNIAGENSES. LIBER PRIMUS r.r.s

suis proprietatibus quamdam
nem, et sicut superius fecisti de ulroque Testamento
quo modo legcndum esset rcferendo, ifa nunc quo-
que fac iterato quemdam circulum anni.
Dcsponsio. Crede mihi, Fatcr,
prsescribas definitio- Ageatur, scilla sonalur; levant so dc lectis suis, fe-
slinant ad ecclesiam. Facta oralionc, prima incho-
atur ab hymno, sicut et tres hora3 se(pientes,cujus
ultimus vcrsus, qui est de sancta Trinitale, rema-
iste circuitus, quem ncbit. Psalmi consueti cum anliphonis et tono can-

modo quaeris, non est ita levis, multumque diffido tanlur.lnter prcces, cum venitur ad locum confes-
meis viribus ut, si incipiam ita ut sit proficuum, sionis, dat signum dominus abbas cum sonitu, ut
a me perfici non possit. Tamen in Christi nomine, dicatur, omissis psalmis familiaribus cum post ;

et pro amore tam chari petitoris quantum possim ,

prcces surrexerint, dccantant scplem psalmos sine
non omittam experiri sed, priusquam hoc ipsum
;
G loria, consequente cum omnibus appendi-
letania
quodhabeovirium deficiat,expeditutdif(iciliorlocus ciis suis. Qua linita, non mutant quod in privatis

ad incipiendum eligatur, quia pcr planiora curritur diebus per totam Quadragesimam observare sole-
aliquando etiam a lasso. In toto antcm anni tempore, bant, ut non se antequam signum audtant,
calcient
non cst ullius dici obsequium tam multiplex cl tam ct tribus hocautem
orationibus tertiampraeveniant;
prolixum ul in Coena Domini idcirco hsec sit mcta,
;
niutatur quod ipsam lcrtiam co die non slatim se-
prout postulas, et a qua incipiatur et ad quam re- j} (juatur missa matutinalis. Prius quoque quam ab
curratur.Igiturin illis tribus ooctibussequaliterquse ecclesis exierint,nova calceamenla super perticas su-
Dominicam Resurreclionem preecedunt, quomodo spensa a famulis camcrarii in capitulnm apportan-
ante noct. ordinentur quindecim candelee, ut sin- tur, et super quatuor palos terrse infixos ipsse pcr-
gulaeanle singulos psalmos exstinguantur, vacatut licae mittuntur. Ubi praster diei et lunae pronuntia-

referatur, quia illa consuetudo satis nota cst, ctper tionem, ct sentenliam regulae, quae ex more ibi
Ecclesias omncs, quee in istis sunt partibus, gene- legitur, quidquid aliud et a sacerdotceta conventu
ralis. Cantica quindecim graduum sub silentio di- dicitursub silentio, et illls tribus diebus nihil aliud
cuntur; nec tamen omittiturper singulas incisiones legitur in capitulo nisi dc regula tantum.
super formas procumbi. In prima noctc pulsantur Ut autem prosequar quod inccepi de calceamen-
ad noclurnos omuia signa, in qua et in duabus se- tis,expositaregulae scntentia, jubentedomnoabbate
quentibus ipsi nocturni geruntur a nobis codem consurgil camerarius, suffraganeus ejus el per
et
modo quo a canonicis, psalmis, lectionibus, et res- eos ipsa calceamenta erogantur, quibus singulis
ponsoriis ad novennarium pertingenlibus. Primse singulorum quoque nomina fratrum suut adscripta.
tres lectiones dc Lamentationibus Jeremisefiunt, in Accipicntes nova reddunt vetera bene lota (si ta-
,

quibus tamen non ita canonicos imitamur ut eas non _, men plus quam unum par habuerintde diurnalibus)
tamlegerequamcantarevideamur,sicutillipermulta utpauperibustribuantuir.Pronuntiaturquantifratres
loca solent, illaque alphabotaomnino taccmus; tres sint in claustro, ut tanti quoque paupercs ad man-
sequontes de tractatu S. Augustini supcr psalmum datumadmittantur; etinsuperquantum visiiin fuerit
sexagesimum secundum, tres novissimae de Apo- pro amicis nostris domno abbati. Ipsis autem pau-
stolo que inprima nocte incipiunt ab eo loco Epi- peribus continuo a saccrdote, qui missam matutina-
stolae ad Corinthios Primum quidem couvenienti-
: Iem cantaturus esset, cantatur ad altareSanctae Gru-
bus vobis in ecclesia, audio scissuras esse. In se- cis, et singulis singulae dantur oblatae ; et quia teme-
cunda nocle ab eo loco Epistolae ad Hebrseos : rarium esset ut ita communicare permit-
indiscrete
Fcstmemus ingrcdi in illam; in tertia nocte ab eo terentur, quorum conscientia nescitur qui tamen :

loco cjusdem epistolse; Cliristus assislensPontifex.
De hoc quoque non opus verbum facere, quod
est
non minus est seitum, et nocturnos, et omnes horas
absqueversu, Deusin adjut. cum vcnia tamen incho-
ari, et ab antiphonis quarum etiam nulla
nitione tonifinitur; leetionesquoquc solito
incipi nec finiri; verum ad matutinas laudes cum D
venitur ad Laudate Dominnm de coelis, quisque ju-
vcnis stabit juxta custodcm suum in medio quoque ;
duorum puerorum stabit unus magister eorum, qui
ambos per manicas tenehit usque dum malutinoe
linitae sint. Post cantica Evangelii cum antiphuna
quaecunque fuerit cantata, procumbunt super for-
mas. A singulis preces dicuntur sub silentio, Ego
dixi, cum psalmo Misevcre, et collecta Deus a quo
Judas, etc.,signo facto personituma domino abbate
consurguut, ct laternis eum lumine aportatis pcr
magistros puerorum, cunt in dormitorium.
Aurora bene apparente, ut alio luminc non indi-
pauperes prius a decano villae clecti sunt, nec tales
sint aliquo modo qui claustrum non debuerint in-
trare. In hospitali aulem reficiendis bina dantur
edulia fabarum et milii; a famulis elecmosynae cum
cum deli- aqua calida praelavantur pedes eorum. Antiqua con-
morenec suetudo erat satis probabilis ut in isto die, et in
praecedenti, et in sequeuli, etiam pertotum annum,
quoties tale aliquid debuerit licri, quasi novum pro
qualitate temporis, hocincapitulo ab uno puero edi-
ceretur, qui si quid mendosum proferret, non esset
talis pcrsona cui contradici non audcretur. Nunc au-
lam ncscio propler quid hoc est mutatum, et si dom-
nus abbas non adest, nec prior, talis multum inde
peritus prsecenlori, vel alii fratri alicui, potius quam
puero imperathocinunus. Postcapitulum psalmipro
anniyjBrsario fratrum eo die cantantur in aperto,
quanquaminduobussequentibussubsilentio,tabula
percussa fratresloquuntur in claustro, et post sex-
tamiterato.Postnonam statimsacerdotealbainduto,
 ,

UDALRICl CLUNIACENSIS MONACHI 660

t-t caeterie ad majorem mi I iciant ^

denarii singulie pauperibut a Bingulie fratribue
tem ad aovam ignen lum, ean- tribuuntur. Inclinatia omnibus dicendus est ver-
Le8 paalmum quinq num. Ante procesi io- BU8, • • collecta domno abbate,
a sieut et in caeteria
nem portatur crux, aqua ta el thuribulum, diebus ad mandatum pauperum dici solent, ita ne
tamon ne, ul novua ignis, postquara consi I
t audiri. Et in hunc etiam modum imposito
itue fuerit, aspergatur el inc insetur a l benedi- psalmo Miserere mei, Deas, el facto ante el retro
idum. Oratio, Domiae Deas, Pat / omnipotens. redeuul i aiara. Interira autem dum raandatum
Per mediamautemecolesiamrevertunturinchorum (iebal percussa est tabula tantie vicibua quantis
oantandopBa]mo8Liii,Lvi,Lxxix.Ip8odieritelumen signa solenl ad vesp. pulsari ; sed eonventu ratrante
in pertioa portatur a custode ecclesiae, in Parai provisaa sunt tabulae qoam pluree ,
quae in viee
a priore i» Sabbato sancto a domno abbate vel ;i signorum omnium a custodibus ecolesiae ad ostium
saoerdote; lapis pretiosus berillus de quo ignis est ipsius ecclesiaa stantibua percutiuntur. Cantantur
producendus, sub oustodia apoorisiarii sei^vatur. vesperae more canonieorum, |>uero inchounte cum
Quem tantum praecentori t, ul ab eo ignis qninque psalmis, et eodem modo quo et matut.
proferatur; eumdemque ipso die, in processione luudes Qniuntur; propter quod tamen ne aestimave-
idem major eoclesiae custos bajulat. o ris ut ad alias horas alii psalmi, quam qui Bolent,

Sed ut ad istum de quo agitur redeam, cum ve- dicerentur. Omnia ez toto altaria nudantur pro ;

norint in chorum , complicantur formse, sicut est cymbalo percutitur tabula, et in refectorio pro
consuetudo in his diebus in quibus venia non esl scilla. Ubi rursus sicut in capitulo quae dicenda

petenda. Pulsatis omnibus signis cantatur missa
festive tamen absque GJoria in exeelsis, el post
versum Gloria Patri introitus non dicitur. Diaconus
dalmatica induitur, subdiaconus tunica, cappis qui
gradualem cantaverint. Omnes accipiunt pacem,
omnesque eommunicant el per illos quatuor dies
; laval quam tergit.Cui etiam tres iratresobsequun-
communicare non quisquam fratrum omiserit
etiamsi aliud tale quid ei contigerit dormiendo.
Finila missa tabula percutitur ]>ro signo ad oratio-
nem vesperarum, quam formis iterum explicatis
faciunt procumbendo. lnterca vero reconditur Do-
minieum corpus a sacerdote retro attare. Ponitur _
in patena aurea, et patenainter scutellas aureas, et
adhuc scutellse inter tabulas argenteas, quae factae
sunt ad textum evangelii. Ko autem quo ab altari
portatur oum cum plurimo ineenso, post-
cereis, et
sunt, omnia praeter lectiones sub silentio dieuntur,
el ad eccle8iam ifa regrediunlur.
Ad mandatumquod inter Iratres est gerendum,
hebdomadarii primura lavant pedes fratrum et non
tergunt; quos duobus abbas sequens tam iterum
lur pedes fratrum inter lavandum sustentando,
aquam apporlando, et manutergia mutando, el cum
ad alias vices de una aqua duobus fratribus aqua
pedes laventur, hic quidem non nisi uni. Fratrum
autem tanta multitudine collecta, nimirum plus
aliquando quamducentorum,dies non sufficeret, si
domnus abbas solus ita mandatum faeeret; propter
quod aller quoque frater ex prioribus assumitur, a
quo similiter cx altera parte geratur; et si visum
fuerit, adhuc alii duo assumuntur. Quibus omnibus

missam servierunt, dom-

ijiiam se exuerint qui ad siaiul cum ipso domno abbate priusquain aquam
num abbatem prsecedentem omnes sequuntur (sedet minislrenl ad manus fratrum, lavantur pedes foris
enim inlerim in choro) et eunt in refectorium ut capitulum a fratribus qui ab hoc fuerint nominati.
mistum accipiant tantum unusquisque de libra sua, Illi autem soli qui primavel seeunda vice laverunt

et potio eis pigmentata propinatur. Quando conse- pedes fratrum in medio capituli ante faciunt et
,

derint,vel quando surrexerint.nihil dieuntdeversu, relro priusquam sedeant, quorum cum sit unus
solummodo ante faeiunt et retro. Interim pauperes domnus abbas tunc ipsi primum sedem suam
,

in claustrum consedere jubentur. Ad

introducti pctenti assurgent fratres, etdatur ei locus a priore
quos fratres venientes per or-
in alia parte claustri parum secedente qui in sede sua sedebat. Hoc au-
dinent censistunt, et ita ut priores pauperihus sint tem totum posteaquam calceamenta distributa sunt,
propiores. Ipse dominus abbas imponit antipho- statim in capitulo fuit ordinalum. Praeier solitas
nam, vel praeeentor, Dominus Jesus, et venia petitur D antiphonas quse sunt de mandato, habetur hymnus
ab univcrsis. Inchoatur mandatnm, et duo simul Flavii primiCabilonensis episcopi, Tellusac Ofthera
ex una parte lavant et tergunt, et ex altera duo jubilent in magni ca?na Principis, qui in hoc die
pueri seorsiun cum magistris suis et cum inlirmis. et ad hoc mandatum post primam antiphonam
Psalmus lxvi subjungitur antiphonae prcediclee, cantatur, et ila ut per singulos versus primus ejus
Mandatom novum, qu?e et per singulos versus ejus- versus repetatur.Peractisomnibuscessatur acantu,
dem psalmi repetitur; postea psalmus cxviii, in quo custos ecclesiaj percutit tabulam pro signo; intrat
iterum repetitur post octo versus. hoc Gum ad diaconus alba et stola indutus, et textum Evangelii
quoqucventum fuerit ut ad manus paupcrum aqua portans quem prseeedunt unus ostiarius ecclesise
,

ministretur, tunc et alite antiphonce ad mandatum cum analogio in quo legatur, et tres conversi
pertinentes decantantur tabula semel percussa
;
similiter albati cum candelabris et incenso. Qui- ,

eessatur a cantu. Datur benedictio super vinum bus intrantibus assurgit conventus universus, nec
propinandum sub silcntio cum quo simul duo
,
prius residel quam unus versus de Evangelio sit
661 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. - LIBER PRIMUS. 062

lectus; lectio inchoatur ab eo loco, Anle diem fe- A rabile; hymnus, Crux fidelis, qui reciprocando
stum Paschac, etperducitur usque ad eutn locum, cantatur. Pavimentum tapetibus est constratum ;

Surgite eamus Iiinc. Tunc et fratres percussa tabula maxime propter illos qui in albis sunt crucem
se levant, ut in refeclorium prrecedente diacono, adoraturi. Et primum quidem sacerdos casula et
cum processionc eant. Ubi rursus qui laverunt et stola exutus. Post pueros adorant infirmi. Quando
terserunt pedes fratrum, vinum quoque omnibus crux aufertur, imponitur antiphona, Supcr omnia
propinant, et manus osculantur, illis obsequenti- Hgna, et venia petitur secundo.Si quis popularium
bus, vinum apporlantibusqui incapitulo fuerunt
et crucem adorare voluorit, huic locus retro altare
obsecuti. Diacono ad gradum stanti adhuc et datur. Die priore, praecentorc providentc, tantum
legenti, et qui cum eo stant, propinatur; quod ab est reservatum eucharistiaa, de quoiterum possint
ipsis in pateras suas apportatas infunditur, ct ita omnes communicare. Eo quo reposita est proccdi-
ponitur per alios ad mensam principalem, ut finita tur rursus cum incenso et candelabris duobus, ut
lectione, et ibi facto ante ct rctro considentes bi- frangatur et dividatur sicut sumendum est, a duo-
bant. Gompletorium sub silentio est dicendum; et bus prioribus albis et casula indutis; et ab uno
de coetcro, exceptis nocturnis ct matutinis, nulla illorum calix tcnctur cum vino non consecrato :

rcgularis hora alio modousquead vesperas Sabbata g hoc modo defertur ad altare, ubi a sacerdote sola
sancti. Si quis autem fratrum forisposituspasehali Dominica Oratio dicenda est, illaque collccta, Li-
solemnitati vult interesse, in quarta feria debet. bera nos; et cum manifestc dicaur, Per omnia sse-
vcnisse. At si forte per negligentiam contigerit, cula sasculorum, illud, Pax Domini, non sequitur,
sive sit noster professus sive monachus extraneus, quia nec signum pacis eo dic datur. Aliquando
ut non veniat nisiin ipsistribus diebus,postquam- erat illa diligentia ut, postquam omnes communi-
libet horam finitam postquam se fratresad sonitum caverunt, quidquid residuum erat ab eisdcm pre-
levaverint de formis, solitam bencdictionem habe- sbyteris qui apportaverunt cum magna revercntia,
bit; nemo tamen illum osculatur ab eo momento et cautela sumeretur, et nihil omnino in crasti-

Coense Domini, quo pax in Ecclesia generaliter est num remansit. Quod etiam ego non aliter novi,
data, usqae dum pax iter^um detur in praefato Sab- consuetudo sit aliarum Ecclesia-
nisi generaliter
bato sancto ad communionem. quo tamen non hic modo magnopcre
rum, de
CAPUT XIII. curatur; et tam hoc die quam in alio, si quid
De Parasceve. communicantibus supererit, reservatur. Postquam
In Parasceve ad primam nudis pedibus dcbent autem omnes communicaverint, percutitur tabula,
universi venire qua sub silentio finita, sequuntur - ut fiat oratio vespertina. Exeunt fratres pedes la-
;

manifeste septem psalmi simul cum letania, quae
nihil sui juris et consuetudinis carebil in versibus
et collectis. Exeunt fratres in claustrum considere,
et communiter incipientes totum Psalterium decan-
tant. Tertia, et duse sequentes horoe cantantur ad
ecclesiam Santse-Marioe, quia major Ecclesia in-
terim scopatur, et pulvis inde levatus non se tam
cito deponit. Ad prccessionem, quse ad novum
ignem iterum est agenda. debent albis esse induti iterum pergunt in refectorium quasi more solito
omnes qui ad officium missae sunt servituri. Tractus
vare, et secalcearc. Quibus redeuntibus omnes si-
mul tabulse percutiuntur, et vesperos decantantur
sub silentio,etcum eisdempsalmis prioris diei, nisi
primus aufertur, et pro eo ponitur in novissimo
psalmus centesimus quadragesimus teriius. In re-
fectorio non habetur nisi panis et herbse crudne,
vinumjustitiisinfusummagis daturad eleemosynam
quam quisquambibat; quod etiam fit secundo cum
bibituri verum de coilatione surgunt ad Charita-
;

Domineaudivi, a cantoribus inchoatus, ita cantatur tem, et de vinoquod tunc propinaturnullus omnino
ut post singulos versus a primo versu repetatur prsesumit abstinere, ut non aliquantulum gusteti.
nunc integro, nunc dimidio tractus Evipe me, Do- CustodesEcclesise s!atim post vesperas singula de
mine, ut alii tractus a solis cantoribus. Passiolegi- super incceperunt altarialavare diligentcr, primum
tur absque salutatione, quae tamen in aliis diebus cum aqua, postea vino; ad quod etiam opus nec
non est omissa. Collectis consummatis quseinmis- ^ spongia carent, quem libet imbibentc Hquorum, ut
sali habentur, duo sacerdotesalbisetcasulis induti, cum ea nitidius ipsa laventur allaria.
et crucem alaturi, illuc ubi crux est extra chorum Intcr. Altare principale eratne nudum quando
in dexteram partem abscedunt, et inter portandum corpus Domini dabatur ?
cantant hos tres versus Popule /ne//s, aduobusaliis, Resp. Minime; uno interim linteo erat opertum.
Quia eduxi te\ Quid ultra. Quos versus singulos Inter. Inloco illo passionis Diviseruntsibi vesti-
:

sequitur a duobus aliis cantatum Agios o Thcos,
etchorusSa/ic/HsDeus.Bajuli cruciseamproesentan-
tes et nudantes(est enim huc usque cooperta) im-
ponunt antiphonam Ecce lignum crucis; ct omnes
petunt veniam. Versus, Beati immaculati in v/a;
antiphona, Crucem tuam; versus, Deus, misereatur
nostri antiphona, Dum fabricator vcrsus, O admi-
; ;
menta mea, simulaturne aliquo modo a vobis ?
Pcsp. Certe simulatur, duobus panniculis in al-
tari positis, et eadem vice hinc et inde per duos
fratres abstractis; sed ut modo fatear quod verum
est, de industria celavi, quia, quamvis nullum sit
malum, tamen id non fit cum Apostolo perhibente
se per fidem, ct non per speciem ambulare (// Cor
663 UDALRICI CLUNIACLN^I- MONACHl 064

\ \ i-ru ni boe omisso sine tne, ul ordo teneato 1 Evangelii posl antipbonam, quaim ts ter reeantetnr,

inomptus. tanicn adhuc el ipsius antiphonn melodia cantatur

CAPI XIV. 1 c-uin alleluia collecta Deea qui hahe. Processio qusa
;

De Sabbato saocto, adecclesiamS Mariasflerisolet, mutaturadsanctam

!n Sabbato unoto post matut. continuo aon crucem, sicul etiaro in omni Sabbato, sed modo
moilu altaria cooperiuntur, sed etiam tota ecclesia ciiin responsorio, Dum transisnet, sequente versa
palliiaornatur, aullumque linteum super altare el oollecta eum tonali pronnntiatione, Dioite in tta-
aliqood mittitur quod non Bit optime Lavatum. Poat tionibus ; Deoa qni pro aalute. (Jcnerale Mandatum
oapHulum, et poat Bextam, fratres loquuntur in esset faetendnm, nisi quod factum esl inCosna !)<>-
olauatro. Post nonam prooessione facta,primo b mini ; et hoc etiam conslitutiun est a beats l'atre
diaoono laus oerei est legenda. In cujus quodaro Odilone, ut si festa pmoipua in vespera Sabbati,
looo »iiiii aliquando non bene haberetur, o felix Qam, ut scriptum est, lucescitin primaSabbati,id
cnlpa, ct qnod peeoatum Adas aeoessarium easot, esl Dominica, evenerint, Mandatum in quinta
in

ante bos annos domnus abl .

Lime feoit, quod fcria praecedente anticipetur, ne fratribns prodixie-
fecit abradi, et ne amplias legeretur interdixit. ribns vigiliis laboraturis, Mandati quoque labor
l])sivero oereo preecentor inseribit quotus annus , >
aocedat. Quod tenetur in quinquepraeoipuis fsstis ;

sit Dominion Incarnationis, quota indictio conour- ct doiniius abbas hoc superaddidit, commemoratio-
rens et epactee. Cum ventum fuerit ad hunc locum, nem sanoteB Trinitatis; Vincula S. Petri; Festum
Suaeipe, saaete Pator, inoensi hvous aaorificium \e- Omnium Sanctorum, S. Martini; Hypapantem Do-
spertimnn, diaconus in eo foraminibus ante prss- raini, ct Dedicationem Eccleei».
cavatis cruoem facit oum quinque granis ineensi.
Quando legitur Rutilans ignia aaeendit, tunc et
CAPUT XV.
cereus primum accenditur. Inde sequitur lectio, De ipsa nocte, vcf die Rcsurrectionis Domini.

In principio; oratio, Deua qui; lectio 2, Faclum
cst; traotus, Cautemus Domino, quia duobus can-
tur ex toto; oratio, Deus cujus; lectio 3, Appre-
hcndent septcm mulieres; oratio, Deus qui nos;
tractus, Vinea; lectio 4, Haec est haereditas; tra-
ctus, Attende; oratio, Dens qui Ecclesiam; tra-
ctus, Sicut cervus; oratio, Concede. Letania tri-
pla cantatur a duobus cantoribus qui et chorum
tcnent cappis indutis, et proecinentibus,
quo choro singulatim respondentc
ln ipsa nocte Dominicse Hesurrectionis satis novi
quia vobiscum in nocturnis non concordamus agen-
dis: nam et psalmi, et lectiones, et responsoria
pariter ad duodenarium pertingunt, quamquam in
antiphonarum numero nisi tres antiphona* habean-
tur, ([uarum prima cantatur super primos quoque
sex psalmos; secunda super alios sex; tertia super
cantioa. De pulsandis primo omnibus signis pro
et utro- scilla;de tribus palliis super altare mittendis; de
; ad singula no- incenso inter nocturnos ter circumferendo de ;

mina sanetorum, preeter angelorum, inclmatur ab responsoriis octavo et duodecimo, postquam semel
his a quibus nominantur, nisi preecentores non in- cantata fuerint, iterum repetendis, vacat (ut modo
clinant. De baptismo nihil nos intromittimus, nec dicam quod meminisse potesi jam in superionbus
ah ullo in ecclesia nostra celebratur. Letania in- dixisse, ubi mentionem feci de diversitatesolemni-
choata statim cum tapetibus cooperiuntur formae, tatum. Ad matutinas laudes singularum antiphona-
finita, pronuntiatur a cantore, Accenditc. Accen- rum melodia repetitur cum alleluia. In die cum
duntur quae sunt anlc altare candelse, et pulsantur hora una quoeque propriam habeat antipbonam, ut
omnia signa, cooperiuntur cum tapetibus formee; in promptu est in antiphonario videre, ad Vesp.
lnchoatur missa cum Kyrie, eleison; sequitur Glo- super psalmos non antiphona sed tantum allcluia
ria in excelsis, et castera solemniter omnia, Cereus ita, Jesum quem queeritis. Ad processionem post

nullus portatur ante sacerdotem ad jaltare proce- aquam benedictam, antiphona, Vidi aquam, etc,
dentem, nec ante Evangelium nisi incensum solum. cum Gloria Patri, proceditur ad ecclesiam S. Ma-
Tunc etiam primum si quis saccrdotum privatim riae cum responsorio Veniens a Libano vel cum ;

missam cantarc voluent, licentiam accipere potest, D alio quod tamen non finiatur sine Alleluia. Sequi-

et similiter incipiat a Kyrie, eleison. In coena l)o- tur antiphona. In die resurrectionis meic, alicluia.
mini potuit etiam sine licentia ante majorem mis- Et, Sedit angclus, cum versu Crucifixum; ad in-

sam cantare, sed absque candela, quia novus ignis troitum eeelesiee antiphona, Christus resurgens;
nondum erat consecratus. In isto autem die quan- inchornm redeundo antiphosa. Et valdc mane.
quam Agnus Dei non dicatur, pax tamen ab omni- Inter. Si dicendum est in tali die coliecta, cujus
bus datur et accipitur, et ut , supra memini, ab supra in quodam loco meministi, id est, Via san-
omnibus communicatur. Missa peracta, statim scillae ctorum.
duse simul pulsantur. Ad vesperas, sicut et signa Resp. Utique, nec in ulla solet Dominica rema-
sequentia, bina pulsantur, ad quos consueti psalmi nerc; hujusmodi autem cantus ad processionem in
cantantur primus Confiteamur
;
cum alleluia secun- omni Dominica non mutatur usque ad Pentecosten,
dummelodiam; antipbona Crucifixus; Hesp. An- excepto quod pro novissimo responsorio cantatur
gelns Domiui; Hymnus, Ad Csanam. Ad cantioum aliud vel responsorium, vel antiphona de sanctis
665 CONSUETUDINESCLUNIACENSES.— LIBER PRIMUS. 666

Pelro et Paulo, et versus ille Crucifixus remanct. A nescio quse Gallicanee neumse cantantur. Per alios
Missa sacrosanotoe diei quomodo relcbrctur non trcs ad mstar diei Dominicse. Ad vesperas quo-
opushabes itcrum audire,si henererolis supra me- que non mutantur li psalmi Dixit Dominus
i

morata de divcrsitatesolcmnitatum. Quod tamenibi Domino meo, et cseteri usque ad vesperas Sab-
non dixi Introitus tcr recantatur, quia duos ver-
:
bati.

sus habet. Duo quoque paria cantorum hinc et CAPUT

inde, vel si videtur, plurcs statuuntur
concincndam; quibus chorus per neumas respon-
det. Ad Agnus Dei tropi quidam adjiciuntur, et
communio post versumsuum itcratur. Hymnis om-
nium horarum additur unus vcrsus, id est Qucesu-
XVII.
ad prosam Dc die octavo, et quomodo de csetero ad omnes
boras cantantur alleluia.
Octavus dies Pasehee quomodo sit colendus, per
occasioncm aliarum feslivitatum jam superius au-
disti, quodnunc tamenadnectitur. Ad vesperas non

mus, auclor omnium; et novissimus ita mutatur, alii psalmi quam feriales dicuntur. Ad noct. non
Gloria tibi, Dominc, qui surrexisti, etc. Quod etiam alia responsoria quam quse in prima nocte Domi-
tenetur usque ad Ascensionem Domini. Prsefatio, nicse Resurreclionis sunt canlata,quuc ct per totam
Te quiclem omni tempore, per totam istam septi- sequentem septimanam ita cantanda perduranl.
manam dicenda est ad utramque missam. Est au- Missa matutinalis, Quasi modo gcniti. Major est
g
tem alia consuetudo, quoties fuerint duodecim le- preeter quod solus introitus cum introitu
eadem
ctiones, et una eadem collecta dicatur, et ad vesp. Rcsurrcxi mutatur, et prius alleluia est, Post dies
et ad Evangelium post nocturnos, et ad tertiam, et octo. Ab illo autem die cum ad omnes horas usque
missam, et iterum ad vespcras; quod tamen in ad Ascensionem Domini semper alleluia cantetur,
hac die et in hac septimana observatur prseter tamen in nullo rcperi antiphonario prsenotatum, si
ad solas vesperas, ut prsemissum est in vigilia quo certo ordine tanta cantari debeant alleluia.
Paschse. Qusesivi curiosius a quodam juvene perspicacis in-
CAPUT XVI. genii, etquijamper viginti quinque continuos an-
De secunda fcria et diebus majoris septimanse. nos in claustra morabatur, quid inde sentiret et
Trausacta die Dominica, in secunda feria, et in scirel; quod ipse mihi retulit, illud hic a me refer-
aliis diebus et noctibus ejusdem septimanse, non tur. In omni Dominica ad primum nocturnum alle-
nisi duo signa sicut in privatis ad nocturnos pul- luia Postulavi. Ad secundum, Angclus autem. Ad
santur, qui cum duodecim psalmis, sicut sunt per cantica, Et ecceterrsemotus. Adlaudes, Prsetimore;
fcrias ordinati, aguntur; sed lectiones tres tantum- ad primam, Surgens zutem; ad tertiam, de Evan-
modo ex Evangeliis fiunt. Puer unus invitatorium _ gelio, Ut mulla quidem:ad sextam, Eratautem; ad
cantat. Ad matutinos pulsanlur omnia signa, et de nonam, Et respicientes; ad vesperas, Jesum quem
csetero fiunt omnia festive. Illsa autem quse in Do- qnseris. In secunda feria cum ilerum opus sit non
minica canlalse sunt ad matutinus, postea singulse paucioribus. ut ita dicam, alleluiis, nisi tantum
adsingulas matutinas cantatnr usque ad Sabba- una minus propter cantica tunc non dicenda, can-
tum, et adaliashoras habentur antiphonsede Evan- tantur eodem quo supra ordine alleluia ut, Postu-
gelio. Ad solos nocturnos et vesperas super psal- lavi. Angelus autem. EA ecceterree nwtus. Prse ti-
mos non nisi alleluia cantatur, ad melodiam anti- more. De Evangelio, Erat autem. Et respicientes.
phonarum formatum; primo in feria secunda
et In matutinis, Jesum quem quseris. In tertia feria
alleluia. ut Postulavi, Angelus aulem, Jesum quem Jesus.Qportebat. Nonne sic. Qui
alleluia ut, Stetit
quoeris. In tertia feria, ut, et ecceterraemotus. Pree sunt hisermones.De Evangelio, E^ coegerunt. Mane
timore. Nonne cornostrum. In quarta feria ut, Erat nobiscum. Nonne cor nostrum. In quarta feria, Noli
autem.Et respicientes. Scio quod Jesum. In quinta tlerc. VenitMaria. Et ingressi. Et vakle mane. De
feria ut, Stetit Jesus. Oportebat, et iterum Jesum Evangelio, Ite nuntiate. Ilerum venit Maria. Scio
quem quseritis. In sexta fcria ut, Nonne sie. Et in- quod Jesum. In quinta similiter ut in secunda. In
gressas. Crucifixus. De prima
his tribus singulis sexta ut in tcrtia, excepto quod ad vesperas canta-
semperestad primos sexpsalmosnocturnorum; se- tur alleluia, Vespere autem. De Evangelio et, Multa
cunda ad alios sex tertia, vesp. In Sabbato ut,
;
D quidem, vel, Mitte manum tuam. Ego sum Pastor.
A'o/i flere. Vcnit Maria. Vespere autem. In quo Modicum non videbitis me. In Sabbato similiter
et
etiam ad alias hoi^as non nisi alleluia cantatur. Ad ut in leria quarta, excepto quod ad vesperas alle-
mat. ut, Angelus autem. Ad primam ul, Et ecce luia. Quodcunque autem in septimana legitur
Ad terliam Prse timore. Ad sextam,
terrse motus. Evangelium, de eo ad tertiam omni die cantatur
Eratautem. Ad nonam, Et respicientes. Ad missain alleluia.
matutinalem per totam septimanam cantatur offi- CAPUT XVIII.
cium, Resurrexi. Quse si per tres dies non nisi cum De secunda feriapost octavas Pascbse; etquod tunc
una collecta celebratur, per alios tres dicuntur om- nonnullse consuetudines incboanlur.
nes Dominica ad matuti-
collectse, quse in quatibet Post octavas autem Paschse feria secunda cum
nalem missam sunt dieendse. Itemmajor missaper sit quasi novum initium privatorum dierum, in-

tres agitur generalitcr in cappis, et post alleluia ehoantur nonnullse consuetudines, qusenonprius
 ;

071 UDALKKJI CLUNIACENSIS MONACHl 672

vel posterior non esl aliud quaoi rosponsoria ad I eleaieB, et ad sanctam Crucem respoiMorinm, Ap-
i|)niumdiem perlinentia; id eel primo reepon orium, paruerunt apostolis', in ohoi > responsorium, Sjji-
Edu \it Dominus aliud, Poois uubem novissime in
; ; nttis sanctu8.Q\iB nvii autem omnes Galli non ma-
ohoro, \ iri Galiiioi. Item eum reeponeorio ad ve- gnopere curent d<- pro8isTeutonicorum,tamen beato
perae el ad matutinas laudes Beri soTel procese o Patre Odilone adnitente et de nostratibua asserente,
ud Banctam eruoem. Ad hymnos omnium horarum hmc sola, Sancti Spiritua adsit nobia gratia, obti-
Bioul iiiPasoha apponttur versus ille, Da oobia iliuc nuit ut in nostro loeo in isto dio eantaretur. Ad
sciliil,i devotiooe teodere et, Gloria tibi, Domiae,
: CUJUS vcs|ieras super psaliuos cantaliir Alhdtiin, ut
i/ui Boandis d huousque ad Pentecosten; verum
: ontiphona, Loquebantur; ad Mat. in seounda I

etiam ad octavas, ad mat. laudes el veap. prima
eadem oolleota Bomper eel dieenda, Coneede quse-
aumus. (,»uo tamen sola Bequente Dominica non
Lenetur. Bt quia de Ascensione non multse sunt col-
leotee, eliguntur quoque competentea de paschali-
lnis uil aliae horas, ut est, Omnipotena aempiterno
ut, Cumeomplerentur; ad tertiam, Repleti. Hia
tiihus antiphonarum melodiis locum Bemel aooe-
plum non mutantibus, ad alias horaa eantantur alia?
ctdepascha, et de Bvangelio, ct de Asoensione
Domini; in quibas et uon alius tunc ordo tenetur,
B nisi prascentor lioc providet, et imponenti prsmon-

Deaa, dedrn, etc. Deus, qui ad ceternam vitam, etc. strat, ut nulla relinqnntor qnas non in hac septi-
Prmfalio, Qui post Resurrectionem, etc, non am- inana recantetur a nobis, videlicet singulis quasi
lilius dicitur quam in primo die ad utratnque mis- ultimum vale facturis. Ilorarum hvmni iterum non
v

sain, et in ootava ad utramque. Notandum autem carenl uno versu superaddito, scilicet liic, Clniste,
quod psalmus Ad Domioum, qui in duodecim lec- nunc piissime; et, Sit laua Patri.
tionibus, simul cum psalmo Voee mea soletdici pro CAPUT XXV
officio defunctorum, non est dicendus in hac sole- De octavo die Pentecostes.
mnitate, nee in eis similibus, quia el antiquitus in Octavus tlies Pentecostes non tam pro octavo,
talibus diebus officium non fiebat. ijuain pro commemoratione sanctie Trinitatis cele-
hratur. Adcujuseliam priores vcspcras, quod alias
GAPUT XXIII
raro Beri solet, super singulos psalmos singulae can-
De vigilia Penteeostes.
tantur antiphomu de sancta Trinilate. Capitulum
In vigiliaPentecostes post capitulum loquuntur;
tam ad vcsperas quam ad matutinas laudcs, et ad-
post tertiam silent; post sextam eunt ad Iecta sua
huc etiam ad tertiam, Benedictio. et claritas, et sa-
eodem modo quo rogationibus facturi, usque ad
in
inclioationem
C pientia; hymnus, lux beala Trinilas. Evangelio,
ante nonain inchoandi, de quo
oflicii
Erat homo ex Pharisseis, pronuntiato, nulla tamen
lectioprima, Tentavit Deus\ sequitur collecta sine
ejus homilia legitur, sed frmo sanctiGregorii Xa-
satutatione, Dcus, qui in Abraham. Lectio secunda,
zianzeni ncUicci, DesolemiiitatchodicrnaAi^vocessio
Scripsit Moysos. Tractus, Attende coelum. Collecta
cum responsorio ad sanctam Crucem; sicut etiam
Deus,qui nos per prophetas. Lectio tertia, Appre-
post maUitinas laudes. Ad nocturnos, Tu, Trinitatis,
hendent septem mu/ieres. Tractus, Vinea facta est.
uuitas; ad laudes, Splendor pateraae f/loriot; tamen
Collecta, Dens qni nos ad ccelestem. Lectio quarta,
Audi IsraeJ.Cotiecta, Deus incommutabilis.Tracfms,
cum solemniore melodia quam quotidiana. Quan-
quam illorum hymnorum melodia qui cantatur in
Sicui cervus. Gollecta. Concede qnaesumus. Cantalur
Pascha ita sit plana et in directum,et in ipso sacro
letania eodem modo quo in vigiliis Paschoa; ipsa
sanctse Dominica.' Hesurrectionis non magissolem-
quoque missa non dissimiliter per omnia, praeter
quod habet cantum offerendas, et quod Agnus Dei
nis quam si iidem hymni ad aliquem, ut ita dicam,
privatum diem pertinerent; quod noliis relictum a
simul cum communione est dicendum. Antc vespe-
simplicitate seniorum noztrorum adhuc ita tenetur,
ras coenatur, ad quos eliam sicut in Sabbato sancto
et si qua persona esset idonea, qme id domno abbati
iterum non alri psalmi quam feriales sunt dicendi, id

est Conliteantur collecta, Prassta, quassumue, etc.

:
CAPUT XXIV
DeipsodiePentecostes.eteaquassequiturSeplimana
Ut dignum est, sancti Spiritus
quam minus defcrtur quam
ctionis. In illa nocte, et in illo
rentia solemnitatis agebatur, et in isto est
tantumad matutinas postsingulasantiphonasearum
melodia non lla cum alleluia iteratur. Ad vosnerli-
nalem processionem resp.; ad matutinalem esp. ln
die ad illam processionem non alius cantus quam
illse antiphonse de Pascha usque in vestibulum ec-
clesiee; ibi omisso versu, Crucifixum, agitur statio
cum antiphona, Hodie completi sunt. Ad introilum
D suggereretet suaderet, fortassis emendari juberet,
sicut et de multis aliis jam fecit. In dic autemprae-
fato missa matutinalis est de Spiritu sancto; ad
quam illa prsefatio non omittitur, Qui aseendens
Advcntui nequa- super omnes ctulos; sicut etiamper totam pneceden-
etdominicse Resurre- tem septimanam ad utramque missam. Ad proces-
die quidquid pro reve- sionem per claustrum, et ad stationem in vestibulo
agendum ecclesiae, idipsum cantatur quod in priore Dominica
ad sanctamCrueem; etin chorum cumresponsoriis
quae sint de sanctaTrinitate, reditur.Missa major de
i sancta Trinitatc, sed absque graduale cum duobus
alleluia. Ad sextamcapit. Gratia Domininostri; col-
lecta, Domine Deus, Pater omnipotens. Ad nonam
Omne quod natum, vel aliud, Tres sunt qui tcstimo-
niuin collecta, Mentes nostras, quaesumus, Domine,
;
673 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. - LIBER PRIMUS. 674

Ad secundas Vesperas in ultima superpsalmos an-

•'"
cum visum fueiit, pulsatur signum ad lerliam :

tiphona, non sunt alia verba quam tlluis capituli, oratione facta, induunlur albis, post tcrtiam cappis.

Beaedictio et elaritas propterea mutatur capitulum

;
ul dieatur, licncdictusDeua et Pater. De Spirita
sanclo canlalur anliphona, Hodie eomphtl Snnt\ <le
Cantatur offlcium Spiritus Domini: ad quod ta-
mcn lcgilur de Aclibus aposlolorum ferialis leclio,
Evangelium feriale. Post sextam quasi pausaturi
et

sancta cruce, vel potius de Hesurrcctionc Domini, dormitoruim asccndunt audito signo ('escendunt, :

Cbristus rcsurgens, sequentibus conscntancis col- lavanl manus et faciem, et ecclcsiam intrant. Post

lectis. 01 ationeni.ct postcaijuam sacerdoscum suis suffra-

gancis ciit vestitus, imponitur officium, Deus cum

CAFUT XXVI.
egredereris, Ad quod cum legantur dua3 lcctio-
De septima sequente jiost octavas Pentecostes.
ncs, diue quoque collectac dicuntur, et non amplius.
Interrogatio. Agitis octavas ile Sancla TrTnitate?
Pritna lectio cst de libro Sapienlia?; Evangelium
Rcsponsio. Minime. Major tamen missa cantalur
de quinque miliihus hominum in quinque panibus
per totam septimanam de sancta Trinitalc, et ad
et duobus piscibus saturatis. C.antus, Allchuu ,
vesperas super canticum Evangelii cantatur anti-
minime eanfatur, scd tantummodo rcsponsorium,
phona. Poslquam sola Dominica fucril transacta,
o vel quod alii Cradualem vocant. Una vice rcficiunt,
statim rcdimus ad quatuor psalmos pcr singulas
post nonam, et adipe abstinent. In diebus jejunii
horas dicendas, et ad venias peteudas ad initiaho-
seculurisnihil estaliteragendum,excepto quod nec
rarum ad nocturnos quoque in privatis noetibus
;
eappis, nee albis geneialiter induuntur, et collectae,
nihil amplius legitur quam [quse scribit sanctus
quae dicuntur in privatisdiebus,admissam majorem
Benedictus,una parvissima lectio cum simili respon-
non omittuntur. Idem autem jejunium si contigerit
sorio. Est aliud quod constitutum est utin secunda
extra Pentecosten, non alia tamen officia quam et
foria hujus scptimse scmper agatur quippe quot-
ad Pentecosten pcrtinentia ex more cantantur; et,
;

quot defunctorum in loco nostro sunt sepulti, pro

in Sabbato post offerendam, qui responsorium can-
his domnus abbas specialiter constituit ut eorum
taverit, ctlectionem legerit praetcr epistolam cum
recordatio hac vice studiosissime fiat. Quod ctiam
albis esset indutus solet se exucre. Cantor qui tenet
pro ipsius edicto per omnia loca nostrn fieri solet.
chorurn in cappa, aliis adorationemprocumbentibus
Pro hujusmodi post vesperas regulares, et suffragia
non procumbit, et ad illam orationem quse fil antc
sanctorum, priusquam procedatur ad ecclesiam San-
nonam exit de choro.
ctse Mariae, pulsatis prolixe omnibus signis, in
CAPUT XXVIII.
choro aguntur vcspene pro fidelibus defunclis, et
~ De festis sanctorum venienlibuspost Pcntccostcn.
postea officium simili modo. In sequenti die missa
laterrogat. Ad nocturnos privatarum noctium si
matutinalis propcnsiore studio est celebranda, et ab
talis lectio, ut superius dixisti, jugiter est deputata
omnibus saccrdotibus privatse missoe pro eisdem
quomodo commemorationem sanctorum, pro
agitis
canlandae. Vcrum et ad missas, ad vesperas et ad
quibus tamcn duodecim lectiones non fiunt?
officium, et matutinas primo dicenda estea collecta
Resp. Bene mones nam de sanctis liujusmodi
;

Dcus cujus miseratione. Duodecim pauperes ad pa-

utique tiunttres lectiones cum responsoriis quoque
nem etvinum, cdulio carnis adjuneto, ubertim sunt
tribus ; et ipsae lectiones cxcerptee sunt de aliquo
cuncMs aliis pauperibus supervenicn-
reficiendi, et
sermone vel homilia quae ad hoc maxime competere
tihus dc pane et vino misecordia impendenda.
videtur, quamquam non ita fieret in paschalibus
CAPUT XXVII.
diebus, in quibus si tria responsoria canebantur
Dejejuuio Quntuor Tcmporum in mense Junio. de sanctis, tamen lectiones erant de eo libro qui
Priusquam ullra progrediamur debemus et jeju- in ca legendus crat septimana.Et ut qusestioni tuoe

niiQualuor Temporummeminisse,quod cum inanno adhuc aliquid supererogaverim de eisdem sanctis,

quatcr cveniat, ad omnes vices in ejus sabbato ma- ad nocturnos propter illos nec hymnus nec psalmi
jor missa non prsevenitur cum letania, nec ad eam ferialcsmuiantur.Invitatorium, capitulum, versuset
oollectarum amplius quam de officio estdicendum ;
D collectas de eis sunt dicenda. Ad laudesantiphonae
nec ofiertur, vel pax rccipitur, nisi ab uno; necin pro eis de quibus sunt; et singulipsalmi habcntur
refectorio dantur hostia? inconseeratae, sicut in aliis de eis utique mutantur et ad reliquas horas anlipho-
privatis diebus solent. Hoc autem jejunium, quod nse usque ad ofiicium missa? cum ; officio eorumre-
in mense Junio agitur, nunquam agitur anie Pen- cordatio ex toto clauditur et finilur. ad Nam postea
tecostei;, r.netsi prius evcniat terminus ejusrcgu-
I horas quse officium sequuntur, nec antiphona?, nec
laris :at pi venerit in ipsa septimana Pentecostes, aliud ([uidquam est de ipsis. Sed si .evcnerit, ut
minimc diffartur, eorum memoria in aliqua Dominica sit agenda,
Inter. Et quoinodo tunc facitis utrumque, jeju- post vespcras regulares in Sabbato cantantur Anti-
nium solemnitatem ?
et phonse de illis, et sequitur collecta. Ad noclurnos
Resp. In hoc nihil erramus. Nam, ut primodicam, simul cum invitatorio, et cum Evangelio, quatuor
de primo quoque jejunii, idest, quarta feria, post extrema? lectiones fiunt de ipsis, postea pleniterad
capitulum sedent omnes in claustro ad lectionem; matutinas laudes, et in die mis6a matutinalis. De
 vLKICl CLUNIACENSIS MoNACHII 676

quod
oaatero nd Dominicampertinettenetur.Scien- A. vidi, iion erat aliud quam fabaa novas el nondum
dum quoque io privalia diebus quaaounque de san» bene maturaa de foll <uli> sms egerere, vel in

ctia oolleota diota hierit a<i vesperas, quod illa horto malaa herbas et inutilos, et '|ua' bonas her-
ad matutinaN laudes, nec ad tertiam, nec ad majo- bas suffocabant, eruere ; et aliquando panes for-
rem miaaam mutatur. mare in autem liut ut hoc etiam
pistrino. Qualiter
\Pt T XXIX. .1111, quo agendum est, illico ut frati
in ilie

De jejaaiia qum Beri aoleni quarta ei aexta teria surrexerint, factis orationibus signum pulsaturad
Si imbecillitas nostra pateretur, dignjim esset, primam, quam aliis psalmis intermissis, sola Bequi-
seoundum edictum praeoeptoris nostri sanoti Bene- liinin, missaque matutinalis capitulum quo- ;

dioti, iit |iu>( ootavas Pentecostes statim inomni quc plus corripitur quam, in aliis diebus; nec eum
quarta el Bexta feria jejunium faceremus ;
quod si psalmodia, ul moris est, itur ad Sanctam llariam,
qoo amplius, tamen utcunque non omittimus fa- sed percussa tulmla, et prsemisso Beoedicite, dom-
nus abbas pronuntiat Kamus ad opus inanuum.
cere in uno et pridie preedictarum feriarum; in 4110 :

nost tertiara silemus post sextam dormitorium

,
[mponitur psalmodia i|u;i: post primam est inter-
asoendentes Bimulsmusmeridianampotiusquamge- missa incedunf cum processione, ita ut pueri sint :

ramus, quia mo\ pulsatur signum ut in ecclesiam n primi, priores novissimi. Ciim ventum fucrit ad lo-
redeamus, facturi nudispedibusprocessionem: cal- cum opeiandi, versi omnes nd orientem per ordi-
oeo8 nostro8 deponimus in claustro prope canales, nem consistunt. Ad finem unius psalmi fuciunt anle
ut pedes lavaturi sint in promptu. Inehoatur au- et retro, el domino abbate pronuntiante tunc di-

tem ipsa processio eodem modo quo in Rogationi- cunt hunc versum, Dous in adjntorium, etc,
bus, cum orationibus antiphonae, psnlmo et ool- quilur, Kyrie clcison, Pater aoster; Vcrsus, Adju-
lecta; omniasigna non pulsantur, sed tantum duo; torium nostrunt ; f;ictu rursus inclinatione,incipiunt
el hoc inchoalur nnte introitum puerorum. Krgo operari. Haec autem psahnodia quaa cnntatur inter
oantando aliquid pro peccatis, ut est antiphona, operundum; primum quaj remansit post primam,et
I'iopitiiiscsto,ctal\a,Miserere, Domine, proceditur posl capitulum ;
postea omnes regulares horae morc
per coemeterium ad ecclesiam S. Mariae ad cujus : cnnonicorum prima incipientes. Inter cujus etiam
a
introitum et cantus et collecta est de ipsa Do- preces subjungitur etiam psalmus quintus, et se-
mina nostra. Procumbitur super formas ad orn- ptem psiilmi per alias horas divisi tres qui rema- ;

tionem ; domnus nbbas imponit psnlmum cxlv pro nent toti inter preces completorii dicuntur; et com-
his qui in caemeterio suut sepulti, et sacerdospro- pletorium ipsum praecedunt vesperae pro fidelibus
sequitur cum collecta, Domine, cujus miseratione. defunctis,adncctuntur psalmi qui solent dici pro fa-
Incipilur letania duobus pronuntiantibus cum ,
^ miliuribus post tertiam, et post duas horas quae
qun per clnuslrum el per vestibulum ecclcsiaj ve- sequuntur. Si visum fueril domiuo abbati ut am-
nitur in chorum. Sane, ut prsemissum esl, primum plius operentur, ampliatur quoque psalmodia de
diemjcjunamus; posteain loco jejunii aliquod opus psalmo, Ad Doiniuum cum tribularcr, usque ad fi-
manuum saapius agitur a nobis. Quotiescunque nem Psalterii, et tunc etinm a principio, Gloria
autem per nliquam occasionemjejunamus in sestn- Patri, etc.,post tres psalmos interposito.Verumillis
te, non mutatur illud de silentio post tcrtiam, et psalmis pro familiaribus iinitis, postea domnus ab-
de ascensione dormitorii per sextam. Kt si est qunr- bas cum primum voluerit, innuit fratribusab opere
ta aut sexta feria, facimus, sicut modo dixi, dis- cessare, et ad se magis appropiare, jubetutaliquid
processionem, excepta sola vigilia sancto-
cnlceati legatur, citius tamen finiendum, quia ipse faetuius
rum apostolorum Petri et Pauli, et Assumptionis est inde sermonem loquens ; aliquid tale, maxime de
sanctse Mariae ; si tamen et ipsae aliquando evene- vita Patrum, quod ajdificet audientes. Quo finito,
rint in tali die. Solet etiam remanere, si quem dc- iterum imposita psalmodia revertuntur quam et ;
,

fnnctorum sepelimus, vel si qua personn talis et
hujus dignitatis advenerit, cui processionem facia-
mus vel si majores capsasnostras cum sanctorum
reliquiis ad aliquam villam nostram destinnmus,
ut scepc contingit, pro timore praedarum et rnpi-
narum, cum quibus et omnes albati, ct pulsntis
omnibus signis usque nd exteriorcm portam
eximus, et eamdem reverentiam deferimus in re-
portando.
CAPUT XXX.
De opere manuuin.
Interrog. Quod paululum tetigisti
nuum, plus aliquantulum refer refer, inquam,
pueri cum primum olanstri limen attigerint,altiore
voce levant, nec prius in capitulo consistunt quam
conventus anle capitulum, domino abbate pronun-
tionte versum, Adjutorium, faciunt universianteet
retro ; et iterum preemisso, Benedicite, accipiunt
licentiam loquendi.Krgo nona quoquemagis quam
diebus acceleratur. Postquam ventum fuerit
in aliis
ad horam loquendi, rursus ad opus manuum ire
compelluntur.
Haec cst psalmodia quam tunc adoriunlur. Pri-
mum psalmi pro familiaribus, qui post vesperas ex
de opere ma- more dicuntur; Vesperae de Omnibus Sanctis,Ve-
; sperae pro fidelibus defunctis cum antiphonis: Offi-

quid sit ilmd opus manuum, et quomodo fiat "? cium pro defunctis absque matutinislaudibus,quae
Ftesp. Certe, ut 11011 mentiar quod ego saepius semper ad noctem servantur, Deus auribus. Verba
677 CONSUETUDINES CLUNIACEN6ES. LIBER PRIMUS. G78

mca. Postea inchoant psalmodiam ubi cam priorc A. luia, ut antiphona, Dc Sion.Ad laudes superpsal-
vico intermiserunt. Post qu;im reversi fuerint, ca mos lres,alleluia, ut, Dioo vobis. Ad hymnumtrium

vicc sermo fieri soletin claustro a quo exsurgen-

; paerorura antiphonse proprise habentur ad sequen- ;

tcs et facicntes antc et relro, domno ahbate cx loto lem psalmum, alleluia, ut antiphona, ln Domino
pronuntiante, tum iterum dicunt hunc versum : laudabitur. Capit. Benedictio et claritas. Ad pri-
Bencdictus es , Dominc Deus : ct sequitur Kyrie mam, alleluia, ut Hortus conciusus cst; capitulum,
eleison cum familiari appendicio ;
etnovissimever- Bcgi autem seeeulorum, collecla de sancla Trini-
sus, Adjutorium nostrum, et facto ante et retro da- tale,quie etiam ad hanc horam, et in hoc die, per
tur licentia loquendi. Si videtur domino Abbati ut totum annum semper in dicenda ncc pro aliqua ;

opere faclo bibant, postquam pulsato signo ad ves- vel preecipua festivitate mutanda. Post consccra-
peras feccrint orationem, eyinbalo pcreusso vadunt tionem s;dis et aquie antiphona, Aspcrges mc in ;

in refectorium, et potio propinatur mcllc, vino et exitu processionis ad ecelesiam Sanctse Mariae an-
absynthio eonfecta. Et sciendum est quia quoties tiphona vel responsorium deipsa; per claustrum
hoc contigerit, postea nequaquam, ut aliquando de istis tribus antiphonis una, id est, Cum veneri-
solent, bibunt inter collatiouem. Quod si non nisi mu8 ; alia, Orcmus dileetissimi nobis; alia Omni-
semel operantur, tunc sermonis locus est in clau- 3 potcns Dous, suppiiccs tc etsiopus fuerit amplius ;

stro, et versus ille non diffcrtur, ut non statim di- quid addit, antiph. Dimitte nobis, Domine. Ad
catur Benedictus es Domine. Et si quando fient
, , stotioncm investibulo ecclesitB antiphona, Bcncdi-
in sequente nocte duodecim lectiones, minime bis cat nos Deus, vel aliquod responsorium de S. Tri-
operantur. Si in pistrinum ierint ul panem faciant, nilate in chorum redeundo antiphona vel respon-
;

propter opus hujusmodi non differunt illos post pri- sorium de sanclis apostolis Petro et Paulo. Adler-
mam psalmospro familiaribus, vel septempsalmos. tiam, alleluia, ut antiphona, Ciiristi Virgo; capu-
Post capitulum lavant generaliter manus, et non tulum, Deus cbaritas est ad sextam, alleluia, ut ;

tergunt; el sic imposita psalmodia procedunt in Inter natos\ cap. Alter alterius; ad nonam, allc-
pistrinum. Pueri, vel si quis sanas manus habet, luia, ut, Innuebant; cap. Emptienim estis collecta \

non se intromittunt ut tangant quid de consper- ad sextam et nonam, Dcus qui conspicis. Gratiic
sionc farinae et hi a quibus panes formantur, pos- tuce, quiesumus.
tea quidquid sudoris fuerit in eorum facie, minime In privatis noclibus ad nocturnos est capitulum,
taugunt illos, nec os aperiunt ad psalmodiam, ne Vigiiate. Ad laudes, Nox preecessit; ad primam
forte de saliva quid saliat in massam. De serrnone capitulum, Pacem et ventatem ; collecta, Bomine
quoque nulla tunc mentio fieri solet, nec alio versu Deus, Pater, qui ad principium. Quaa amboprivatis
p
clauditur illud opus manuum, quam cum eo, Ad- diebus ita sunt conglutinata utnunquam abeis se-
jutorium nostrum in nomine Domini. parentur. Ad tertiam capitulum, Sana me, Domine;
CAPUT XXXI. ad sextam ct nonam eadein quae in Doramica ; col-

De Dominica tertia post Pentecosten, et septimana lectse qua3 notantur in collectaneo. Ad complelo-
Posteommemorationem sanetaa Trinitatis, in illa rium cap. Tu autem in nobis \ et collecta Visita,

Dominica quaeprimooccurritcantanLur responsoria quaesumus ista sunt immobilia,

\ ut sive sit dies pri-

de libro Regum usque ad Kalendas Augusti. Et tunc vatus, sive solemnis, ipsa nequaquam moveanlur.
de libro Salomonis usque ad Kalend. Septembris. Quod si non est Dominica tamenduodecim
dies, et

Quibus ad unam vicem canlatis in cseteris Domi- lectiones, ndprimam Inhao bora hnjus
est collecta

nicis ad nocturnos tertium, septimum et undecimum diei, quassumus. Quse notiora sestimavi, prseterivi,
responsoriacantantur de sancla Trinitate, quartum, velut quod Sabbalo ad vesperassuper canlicum
in

octavum et duodecimum illaminora, ut est, Domiui Evangelii antiphona, Quasi germana est ; Respon-
est terra Quorum etiam similia cantanlur, si qua
:
sorium de codem libro ad laudes, et secundas ;

sanctorum festivitas cumduodecim lectionibusagi- vesperas de Evangelio vel quod in piivatis noc-
,

tur; qujc tamen non sit de majoribus, sed talis, ut tibus ad matutinas est de ipso cantico, ad vesperas
est quaelibet Dominica et non solum in hoc tem-
:
" iterum de Evangelio. Eo quoque Sabbato, in cujus
pore, sed etiam postea semper quam venerit Pas- sequente nocte aliqua sunt responsoria inchoanda,
cha. Dc hac autcm Dominica, et septimana non est non cantatur ad vesperas feriale responsorium,sed
abs re si plus aliquantulum dixero quam de aliis ;
unum de ipsis responsoriis inchoandis. Si autem
quia nonnulla, quorum usus est in istis ad obse- meministi eorum qiue superius in aliis locis me-
quium divinum, lenentur etiam per omnes Domi- moravi ; me tacente modo, tamen scire potes quod
nicas et septimanas usque ad Adventum Domini, eollecta quje ad quamlibet Dominicam pertinet, di-
excepto sinon pro aliqua festivitate mutantur. Pri- cenda est in Sabbato ad vesperas, et post noctur-
mo ad vesperas in Sabbato capitulum, Benedictus nos adfEvangelium, ad matutinas laudes, missam
Deus. Quod etiam tam in privatis diebus, quam in inatutinalem, ad tertiam, ad majorcm missam, utras-
Dominica ad vesperas, semper idem est. Ad noctes que vesperas. In privatis autem noctibus habcntur
sequentes tria sunt invitatoria vicissim, id est, In in collectaneo, et hae colleclae quse dicendae sunt
manu tua. Adoremus Dominum. Ad cantica, Alle- ad nocturnos, et laudes, et vesperas. Et sacerdos,
 UDALRIUI CLUNlACfcNSIS MONACHI. 680

ai utnon reprebendatur, oaveat ne aliquam

voluerit, A dicantur.
dicat ignotam, sed quae bene limulel atylumGrego- Besp. Hoo etiam a fratre,
cujua aupra menimi,
rianum, et >m mediooritate ot ipeorum verborum qusrere nocomisi, et aliud aeseio vel de ipeie oo-
bumilitate. tavis, vel de aJiia, oisiq-jod illeruraua mihidixeri;
-
wi i \\\li pro cujiis testimonio, solemnitaa diei tgitur, si ve-

De Nativitate S. Joannia Baptiatm. nerit, verbi gratia in feria Bexta, in

Babbato quod
lntrr oatoa muliei iiin, juxta ipsius Domini tes- aequitur primo
nocturno euper psalmoa anti-
in

timonium, oum nemo aurrexerit majorJoanne Bap-
tiaia, uon eat indignum si ejus quoque aolemnitae
Bolemnius quam aliorum eanctorum oelebretur.
Gelebratur autem ejus Nativitas cum ootavis, nec
sunt plures sanotorum pro quibue hoo flat, tantum
phona, Priuaquam te formarem. In ± antiphona, Ad
omnia. Ad matutinae iternm Buper psahnos. EJi
Ixth Zacharim. Super cant. Evangelii, Innutbamt
patri r/tis ad primam, Netimeaa;ma\tetiiam, Misit
Dominus; ad Bextam, Ecpe dedi ad nonam, Douu- ;

aliiequatuor festivitates similiter aguntur, id est, nua aJb utcro; ad vesperas, Joanneaeat nomen\ ad
Natalis sanctorum apostolorum Petri et Pauli, Magnificat, Pro co quodnon eredidisti. Ad Domini-
Translatio S. Benedicti, Assumptio sanctse Marise, cam in I nocturno, PosniJ os meum\ in3, FormtOM
et dequibus, utprimo dioam
Depositio S. Martini ;
gmejadcant. ct ad metuimas dc SS. Joonne (

quod omnes comnmnitor habent, prima nocte post
laudes et prsecedentes vesperas agitur proe<
ad altaria singulorum, exoepto Natali tipostolorum
Petri et Pauli, in quorum honore est ipsum altare
prinoipale. Agitur autem cum aliquo responsorio,
collecta quoque aliqua sequcnte cum tonali pronun-
Paulo; post canticum Kvangelii, Apertum cst os;
ad priinam, Elizabeth; ad tertiam, Jnnuebant; ad
sextam, Internatoa; ad nonam, Tu puor; ad vespe-
ras, Ex utero senectutia ad Magnificat ; Exposue-
runt omnes. Feria secundain 1 nocturno, Posuitos
inctini; in 2; Formans me, ad matutinas de S. Ire-

tiatione. Per totam singularum Pestivitatum septi- nseo et sociis ejus; de S. Joaunc antiph. Joannes
manam venia non petitur ad initia horarum, nec vorahitur; ad sextam, Iloges vitlebunt; ad non..Y;/-
proeumbitur super formas ad preces. Uem ad sin- zarseus vocabitui" ad vespcras, Ipsc prmibit; item
gulas horas de psalmodia non minus omittitur Pucr qui nalus est.Fevh\B, in 1 nocturno, Erit enim
quam in paseali tempore quoties duodecim lectio- maijnus; in 2, Inter natos, malutiiue de S. Leone,
nes non fiebant. Octavus dics totus est solemnis, de S. Joanne, Tu puer matutinalis missa de S.
;

duodecim lectionibus agendus. In ea quoque Domi- Leone; ideo ad solam priinam antiphona de eodem,
nica, si qua venerit, non aliud legitur.vel cantatur ad tortiam, Joannes est nomen; ad sext. Ipsc praci-
quam de ipsis. In privatis noclibus, etiamsi sit _, bit\ ad non. Ex utcro; ad vesperas non de S. Joan-
tempus restivum, tomen ties lectiones cum tribus nc, sed de S. Petro; ct 1 antiphona, Beati critis;
responsoriisfiunl ;
principalisquoquecollecta, quse propter quos eliam mutantur oetavaj, ut non am-
inprimo die ad majorcm missam dicebalur, postea plius dicantur de S. Joanne, nisi post matutinas et
usque ad octavum diem semper estdicenda ad lau- vesperas regulares, una antiphona et colleeta; de
des, tertiam, majorem missam et vesperas. Prae- quo tamen octavus dics pleniter celebratur tam
fatio autem tantum primo die ad utramque mis-
in cum duodecim adnoclurnosanliphonis, quam etiam
sam, in octavo die ad solam majorem. Hoc solum 121ectionibus et responsoriis.
minus habent, et ab aliis dissimile, Nativitassancti GAPUT XXXIII.
Joannis, et Translatio sancti Benedicti, quod in I)e Natali apostolorum Petri ct Pauli.
ootava nocle novissima nocturnorum responsoria Vigilia NatalisSS. apostolorum,et vigiliaAssum-
sunt de his minoribus, ut est, Justus ut pahna. ptionis sanctaj Marise haljent aliquid singulare, et
Quod tamen omnibus ejusdem festivitatibus quae quod in nullis aliis sanctorum vigiliis solet agi;
,

in sestate veniunt, est commune, fiominicainterve- nam ad majorem missam pulsantur omnia signa
niente ut similia responsoria cantentur. Igitur suc- et, praeter quod non angelicus Hymnus nec alleluia
oincte prselibato quod, ut dixi, communiler habent, cantetur, alia solemniter omnia fiunt. Chorus, ut
videndum est modo quod proprie pertinet ad me- ^ aiunt, ab uno tcnetur in cappa, responsorium a
moriam S. Joannis. In vigilia ad vespcras, collecta, duobus cantatur in cappis, subdiaconus vestitur tu-
Prsesta, qusssumus, omnipotens Dcus, ut famiJia niea, diaconus dalmatica, unus offert, omncs acci-
lna. In noctc ad Evangelium, Conrcde, quaesumus, piunt pacem Kyrie eleison, Sanctus, Agnus Dei, ;

omnipotcns Deus. Quie et per octavas frequentatur. singula cum

quotidiana melodia cantantur. Est au-
Ad matutinas, Deus <jui pnesentem diem ;
quaj ad tem inpriore vigilia, utet supramemini, Depositio
tertiam, ad missani, et ad vesperas iteralur, ibique S. Lconis papse; et, in sequcnte, Depositio sancti
ex toto finitur. Verum nesciosi quid dicere possiui Eusebii presbyteri, de quibuset missa matutinalis
quod non jam noveris per ea quse a me superius cantatur; propter quod tamen generalis oblationon
de solemnitatibus sunt relata. omittitur, et pax ab uno accipilur. Post primam
Jutevrog. Non sum oblitus illorum verumtainen ; collectam caeteras qute sequuntur omnes sunt pro
est quod adhue libenter audierim, quo ordine per defunclis; quod similiter fieri solet quoties eadem
octavas ad nocturnos, et alias horas antiphona? missa cantatur pro salute vivorum; non autem est
681 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. — LIBER PRIUUS 082

consuctudo ut unquam in duodecim lectionibus A patieutia vestra; ad vesperas, /// rcgcnerationc ; ad

hoc iiat. Magnificat, cosli jauilor.

Sed revcrtamur ad ipsum Natalem sanctorum Feria n, Translatio S. Martini, dc quo, etsi ad
apostolorum. Domnus abbas eonstituit aulc hos an- noclurnos alia resp. omnibus
simul cum anliplionis

nos, ul ad psalmos nooturnorum hao eantenturan- sunt de ejus vita, tamen 3 et 7 ct II sunt de illis
tiphonae, quarum prima est, /// plaleis. Evange- rebus quoe perlincnt ad quemlibet confessorem, et
liuin sequitureacollectaquee dicebaturad vesperas, similiter illse antiphonoo ad matut. laudes.
id cst, Dcus,qui Ecclcsiam tuam apostoli tui Pctri, Peria m, in nocturno antiph. Principes popu-
1

quanquam ad laudes, cl ad majorem missam dicitur, Jorum; Tradent enim vos ; ad mat. laud. Hoc
in 2,

Deus, qui hodierna. Et si hoc aliquando oontigerit, eat prseceptum meiim ad primam, Majorem charita-
;

tamcn non preejudicat generali consuctudini collec- tcm ad tertiam. Vos amici mci cstis; ad sextam,
;

tarum,'quod hujusmodi si dicuntur ad vcsperas di- Bcali pacifici ; ad nonam, /// patientia vcstra ad ;

cunturetiamadmatutinaslaudes, etadalias vices.In vcsp. Beati critis; ad magnif. Isti sunt du;e olivoe.
die cum proccssio solemniter sit agenda, si est Domi- Fcria iv, cum sit dies octavus 12 lectionibus
nicadies,agiturante tcrtiam; putopropterconsecra- agendus ad nocturnos et antiphonoe ct responsoria
;

tionem salis et nquse ex more gerendam. Si qualibet n de his duobus apostolis allernantur. Quomodo au-
alia feria, posttertiam quod itcm observalur in As-
;
tem, quia in nullo antiphonario inveni,ccrte de ipsa
sumptione S. Marioe ct in Nativitate Domini. Ad brevi factum notare curavi, et ita quoquc vcstroe
ipsam aulcm proccssionem cantari solct respinso- communico dileetioni. Ad nosturnos I, antipbona,
rium. Quciii dicunt liomines ; etaliud. Magnus san- In platcis; Qui operatus est 3, Ait Petrus; 4,
2, ;

ctus Paiilus. Ad stationem antiphona, Hodic iliuxit Sciocui; 5, Pctrus aposlolus 6, Milii vivcre; 7, ;

nohis? In chorum redeundo respons. Quodcunque Factum cst 8, Tu cs vas electionis 9,Advenicnte
; ;

ligaveris; aliud, Snncte Paulc. Horarum hymni au- Pctro 10, Magr.us S. Paulus; 11, Ponens Pelrus;
;

gentur eo versu, Vos sasclijusti, etc. Vcsperoe sc-
cundaj dc ambobus apostolis communiter aguntur,
tamen singulariter dc utroquc dicenda est collecta;
et primo de S. Pelro, poslea dc S. Paulo antiphona
ct collecta. Colleeta qune ad majorem missam primo
die dicebatur, ita mutalur: Dcus qui Ecclesiam
tuaiu apostolorum tuoruin Pctri ct Pauli pncdica-
liour docuisti : et cst dicenda per totam octavarum
septimanam. Cujus etiamcommemoratiosingularis
.
'11111 agatur in sequente die, de S. Petro tantum ad
matutinalem missam est collecta ad matutinas et
l2,Bonum certamcn. Hcsponsorium 5. Tu cs pastor
ovium; 6, Ilcposita cstmilii:!, Ego pro tc rogavi;
8,Sanclc Paulc, anl'nphoria..Gloriosiprincipes terrse;
resp. 9, Bcatus cs, Simon Barjona: 10, Magnus,S.
Paulus; 11, Quodcunquc ligavcris; 12, Isti sunt
,
duse oliviv. Ad mat. laud. antipli. Pctrus apostolus
ct Paulus, etc. coolijanitor, etc. /// rcgcncratione
Inscparabilis fidcs. Qanctum ct vcruin luincn.
C CAPUT XXXIV.
Dc translationc S. Patris Bcnedicti.
: Dcposilio prajceptoris nostriS. Bencdicli cum sit

vcsperas antipbona et collecta, sicut ctiam ad has inQuadragesima, nonestopportunumpropterfpgam

horas, de S. Joanne, sed de illo sine salutatione. ut cum octavis cclebretur, proplerea quod ca vice
Tertius dies est quoque octavus Nativitatis ejus- non bene possumus, ut in ejus translatione facia-
dcm S. Joannis Baptistoe, inquo communiter ambo- mus, et illam celcbrcmus cum octavis, de qua
rum apostolorum meminimus ad vicesproenomina- qualitcr facla fuerit, vel eujusmodi persona inGallias
tas, non quarto
die pro computo, quoe supra, verbi sacrosancta altulerit ossa, mnnifesto httcrarum
gratia, proposuimus, cum sit Sabbatum in primo : testimonio non caremus. Et in prima nocte legitur
nocturno anliphona, Tollitc juguin ineum in 2, ; ad nocturnos, et in aliis per oclavas noclibus,pul-
Juguin cnim meum. Respons. 1 et 3 de S. Pelro cherrimus sermo domni Oddonis de eodem Patre.
2, de S. Paulo. Ad mat. laud. Pctrus apostolus ct Vcrum ut iterum mnnifestiora transenmus, venin-
Paulus; ad Benedictus, Inseparabilis fides ad ;
mus nd ordincm antiphonarum per octavas adsin-
primam antiph. In omnam terram; ad tertiam, Jam r\ gulas horas cantandarum, in quo plane mei similis
non dicam vos servos. Offieium missoe non est aliter potucrit crrare, si non habet inde aliquid aliquo
cum omnibus suis appendiciis,quam quasi genera- modo preenotatum. Igitur ut computum semel
liter de apostolis, sicut ct aliis diebus infra octavas, incoeptum teneamus, solemnitas de qua agitur, si
proeter collectam, quee sola proprie est dc S. Pctro cvenerit in n feria, vel in feria in.Inl noct.antiph.
et de S. Paulo ad sextamantiph. Tradent enim vos;
; Fuit vir vitce ; in 2, Ab ipsopueritice ; ac mat. laudes
atl nonam, Gaudete et cxsultate ; ad vesp. Gloriosi antiph.fieafas virBenedictus; aha, Frat virDomini;
principes terrse ; ad Magnificat antiph. Istisunt viri ad primain, Ihnn ni hnc lcrra ad tcrtiam, Liberiori ;

sancti. Dominicain 1 nocturnoantiph. Pctrusaposto. qcncrc ; ad scxtam, Belicta domo; acl nonam, Be-
lus in 2, Inseparabilis fides ; ad cantic. Vos qui
; cessit igilur; ad vesperns, Hic itaque; nlia, Sanc-
rciiquistis omnia; ad mat. laud. Beati pacifici; ad tissime confessor.
Denedictus, Sanctum et vcrum lumen ; ad priinam, Fcrin iv, in 1 noctur. nntiphona, Compassus ; in
Hoc cst prieceptum mcum ad tertiam, Majorem cla-
; 2, Expetitus a Cratribus ad mat. laudes, Erat vir ;

ritatem, ad sextam, Vos amici mei ad nonam, In ; Domini alia, Gloriosus

; confcssor ad primam, ;

Patrol. CXLIX. 22.

 i

i p.u.liici (M.r.MACKNSIS MONACHl 684

sibi oouspicereati//o;A matutinae laudes, ad tertiam, <-t majorem mii

; nd lert. Inil
/ locum ad nonam, Taatum gra- collecla, Famulorum tuorum, quae per totaa octa-
,

tt.iui ad vesp. Qui <////// eremuoi pergoret\ alia,0

,
vas diecnda ad proceesionem matutinalem, re- :

viri Benedicti. Peria v, in

i nocturno, /•'//;/ sooub. Gaude, \iaria. Indieantiphona, Tolapuichra.
I

i // r//a? in 2, .1/' </>"; ad mat. laud. GJon Per claustrum, respons. Quse est ista
: aliu<l, / ;

coafi alin, V/r Domiai; ad primam, Duna /// est speciosa ; a<l stationem, <"•
\ude, Maria ; ad in-
'//./ esset; el reliquae ut in feria iu, nisi ad troitumecclesia9antiph.,//oc< /d/) \ata virgo\ respons.
,

magnif. Orabai S. Beaedictus, Dominicain Inoct. Beata ea virgo; ad majorem missam Credo, siout
Fait vir vitse\ in 2, Compassas\ ad cantica, //«• etiamadomnesfestivitatesbeatfflMarim^ad vesperas
itaque ; ad mat. laud. Paer quidem parvulus; ad ii, Dixit Dominus. Lastatus. Wisi Dominna,
primam Beaedictus\ ad tertiam, I7r
r/r Memeuto. Excepta Hypapante Domini. De ordine
Domiai \ ad sextara, Gloriosus\ ad nonam, v7r antiphonarum quaa icendse sunl ad omnes ho
i

Domiai ; a<l vesp. Oramus te\ alia, Exsultel om- per octavas, non asstimaverim opus esse ut aliud
iiiuiii, De oolavo Lo non habeo aliud referre,
eto. < 1 dicam, nisi quod ad nocturnos Bingularum noclium
praeter quod et suprajam retuleram. (Jnum tamen sunt <juo<[iie <le nocturnis priraaa noctis item ad :

est, cujus nondum memini, quod ad Becundas ve-

B matutinas laudes de matutinis laudibus: adoaatenui
speras super psalmos hse quatuor antiphonae oan- horas luc cantari solent antiphonae, quarnm prima
tantur quae ad nocturnos primse fuerunl et hoc ; est, Eccetupulchraes. Etofficium per octavas, Sa/-
licii Rolel iidii in hao tantum festivitate, se<l etiam ve, saocta Parens in octavo die, Gaudeamus. Ad
;

inaliis, si antiphonaenocturnorumsunl istis similes, omnes hymnos horarum additur, Gloria tibi, Do-
ul magis sinl tractse de vita sanctorum quam de ,
iiiinc, qui aatus, et similiterad omnia festa S. Marias.
textu et materia psalmorum.
CAPUT XXXVII.
CAPUT XXXV. De co quod cantatur in Septembri.
De benedictioae uvarum, et aliorum fructuum. In Septembri cantantur responsoria de libro Job
\i\ mullis libris missalibus habetur benediclio perduas Dominicas. Item per duas Dominicas de
uvarum, maxime ad Natalem S. Sixti martyris
et libro Tobiie, Judith, Esther et EsdrsB.Quod si qua
etpapee; sed sinondum sunt maturse, custos eccle- festivitas occurrerit in ipsis Dominicis qua3 impc-
sia3 observat quandoprimum maturescant ul faciat diret, si ad praesens ageretur, ut responsoria <le

eas ad ecclesiam deferri allatas armario reprce en ;

praBfatis libris suotempore cantari non possent, pro
tat, et armarius sacerdoti inter canonem ad horam ^ hujusmodi in sequentem diem ipsa festivitas dififer-
eompctentem et prsenolatam (4) ut eas benedicat. tur, ct non erit necesse vcl hoc vcl illud remanere.

Postea in refectorio per sacerdotem dislribuuntur Hic quoquc omittuntur responsoria de SanctaTii-
in loco hostiarum, quod non omittitur ctiamsi cst nitatc, ct illa minora de volumine psalmorum, ut

dies Dominicus. Sunt prseterea et alias tres species non ad nocturnos interalia responsoria cantcntur.
qua3 ex more in rcfectorio benedicuntur, id est, Ilic enim inchoatur, ut quotquot responsoria can-

novelhe faba,>, novellus panis, et mustum ; et hoc tantur, ad nocturnos vel matutinas laudcs cum
modo lectio prius inchoatur, post cujus versum
: Gloria Patri, bis et adhuc adjungatur, Sicut erat\
primum stat sacerdos in medio refectorii antc men- quod huc usque iiebat a Paschaad vesperas aroo- ;

sam principalera, et prsemissa salutatione singula do autem non ad vespecas, sed, ut prasmissum est,
benedicit fabas ila Benedic, Domine, hosfructus:
:
ad nocturnos, et matutinas laudcs, usque iterum
pro pane, Benedic, Doniine creaturam istam panis\ ad Pascha. Sciendum tarnen est quia si talis fesli-
promuslo, Domiuc omnipotcns xfesn C/iristc, qui ex vitas celebratur ut duo simulprimum rcsponsorium
quinque panibus ct duobuspiscibus quinque miUia cantcnt, tunc haec adjectio non observatur.
hominum satiasti, etc. CAPUT XXXVIII.
D
CAPUT XXXVI. De Exaltationc S. Crucis.

De Assninptione B. Marias. In Exaltatione S. Crucis, sicut ctiam in Inven-

Assumptionis S. Marise ad vcsperas
In vigilia tione, agitur aliquid contra morem aliarum festivi-

superpsalmosantiphona, Tota pulchra es; collecta, tatum. Nam cum 1 vespera? sint de sancta Cruce,
Dcus qui Virginalem ad processionem vesperti- ;
ad nocturnos psalmi omnes, ct 8 lectiones sunt de
nalem,respons.,S//^ers<T/«/ew; collccla eademquse sanctis;sed iterum de sanefa Cruce super cantica,
supra:adnocturnoslegitursermosancti Hieronymi, Bomine audi v/.Quorumprimaincisioestineoversu,
Cogitis me,o Panla, qui cum tantaa sit excellcntia?, Pro secunda in co, Egressus cst
iniquitate ;
ct ;

ad nonam lectionemncquaquampronuntiaturKvan- postea non solum 4 extrcmailecliones ct matulina?

gelium,sedonines lectionesde eodemsermoneiiunt. laudes, sed ctiam de caetero omnes horaa sunt de
Evangelium, BepletaestSpiritu; collecta, Veneran- sancta Cruce. In ejus autem Exaltatione finita ,

da nobis.iZadcm nd ambasfuturas proccssioncs. Ad tertia,priusquam officium missa; inehoetur, portc-

(4)Pra3nofa<a/n,Scilicet,aitAcheriusadha3cverba: Per quem hsec omnia. Domine, bona creas,e\c.

685 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. - LIBER PRIMUS 086

tur erux pallio cooperta a duobus albalis anle allare A possumus cum lucc dici. Vacamus lectioni usque
principale; quam discooperientes, imponunt auti- ad lertiam, pulsatur scilla, et tunc pi imumdiurna-
phonam, Ecce Jignuin crucis, et omnes veniam libus nos calceamus; lotis manibus ct facic, et pe-
petunt, ct tapetibus in terra constratis, ita ut sunt xo imus ad ecclesiam, et procumbendo ad
capite,
albati ad terram prostrati adorant ; interim anti- orationcm pueros exspcctamus quibus ingredicn- ;

pliona post nntiphonam pramominalam scquitur tibos pulsatur signum facimus tres orationes, pul-
alia, id est, Cruccm tuam, quae recantatur per sin- satur scilla, enntntur terlin, missa quoque matuli-
gulos versus psalmi, Dcus miscrcatur, et postea nalisimuladjuncta. Nonsolumpost capitulum, sed
quselibet aliee antiphonoe de sancta Gruce; qua3 etinm post sextam habemus liccntiam loquendi,
postquam adorata conventu, sublevatur can-
fuerit a quanquam illud spatium soleat esse brevissimus;
tando nnliphonam, Supcr omnia ; et venia iterum nb nam non amplius crit quam ut sacerdos et cseteri ad
omnibus est petenda. Psalmis ad vesperas, Dixit mnjorem missnm servituri, lavent mnnus, et sint
Dominus, Confitcbor, etc, supcr quos eadem can- ndinduendum se pnrnti. Pulsatur signum ut om-
tantur anlipb. quaead matutinas laudes, prima tan- B nes occurramus ad orationem ;
qua facta, imponi-
tum ablata.Beatissimo Patri, domno scilicet Odiloni tur letania; ct hi vcsliunt, sequorum supra memini,
videbatur multum congruere ut, eodiequocruxado- administeriummissoc.Siestquarla feria autsexta,
raretur,jejunium fieri deberet, propter quod eonsti- prius nos audito signo discalceamus quam occur-
tutum est ab illo,et quasi pro legitimo Ecclesiae no- ramus ad orationem, ut nudispedibusfaciamuspro-
stra) indicto, ut, si Exaltatio S. Crucis evenerit in cessionem Finita missasignum pulsaturad nonam,
quarta feria, sexta, vel Sabbato, ea vice minime et orationem facimus priusquam exeamus ad la-
curetur de tcrmino jejuniiQuatuor Temporum, sed vandum pcdes aut si non est dies in quo proces-
:

statim in ea septimana agatur. Adhuc autem de sio fiat, in choro tamenlegendo exspectamus usquc
sancta Cruce sciendum est quia de ea major missa dum servitores potuerint prandisse; pulsatur scil-
omni vi feria, ab octavis Paschae us-
cantari solet la ltcrum ad nonam. Quod etiam ct si nondum di-
que ad adventum Domini; et ab octavis Epiphania; xerim, tamen per totam cestatem quoties dies est
usque ad Septuagesimam, nisi forte dimitlatur jejunii, similitcr obscrvatur.
propter officiumalicujus sancti,velpropter ofiicium
CAPUT XLI.
de aliquo jejunio, vel propter octavas ferialis ta- ;

De consuetuilinibus in Xovcmhri.
men Epistola legitur vel Evangelium feriale.

r AKalendis Novembris cnntantur responsoria de

CAPUT XXXIX ct aliorum minorum
libris Ezechielis, Danielis ,

Dc co quod ab hlibus Septcmbris semel comeditur. prophetarum. In privatis diebus, et si nullse fiant
Ab Idibus Septembris semel tantum comeditur, OCtavae, postquam semel surgimus, non redimus
el in privatis diebus de hoc ordine nihil mutamus, ad lecta. Hic dcnuo inchonmus quod omissum
quem per totam babuimus sestatem quoties jeju- est a Ccena Domini, ut triginta psalmos cantemus
nium fiebat. Item in duodecimlcctionibus quia bis ante nocturnos. Item offieium defunctorum, quod
sumus comesturi, per omnia quoque facimus sicut usque post vesperas agimus, amodo post noctur-
ct prius. nos agere solemus, matutinis laudibus quoque
CAPUT XL defunctorumsimul adjunctis. Reliquapsalmodia,ut
De consiwtiidinibus incipientibus a Kalendis Octo- moris est, cantatur ad ecclesiam Sanctae Marise re- ;

bris usque ad Kaiendas A rovembris. gularibus matutinis laudibusprima cumsuis appen-

A Kalcndis Octobris usquo ad Kalcndas
bris cantantur responsoria Machaboeo-
de libro
rum; ad nocturnos hymnus, Prime dierum; ad
laudes sEterne rerum Conditor; deeaetero quoque
cx toto dimittitur pausatio meridiana. Si sunt duo-
decim lectiones, post prandium sedemus in clau-
stro ad lectionem, usque dum servitores surrexe-
rint a mensa. Pulsatur signum majus, et oratione
Novem- dicis continuatim adjungilur. Hic etiam si ordinem
nostrum pcr omnia tcnere volueris, habes memi-
nisse quod, postquam officium agitur in nocte, non
est opus ut in duodecim leetionibus post singulas
horas psulmus, Ad Dominum cum. pro ipso officio
D cantetur, pro quoprimitusaS. Majolo estdecrctum,
ut psalmus De profundis simul cum pra?fatopsalmo
diceretur sed hunc postea domnus abbns mutavit
;

facta, quod minus fuerit, ut nona cantetur. Ambu-
lamus solito more in refectorium ut bibamus, sed
aqua nequaquam ulterius propinatur. In privatis
diebus aurora apparente pulsatur scilla, et continuo
nocturnalibus induti festinamus ad eeelesiam; pra3-
psnlmo Vocc mea; et boc addidit ut si officium ge-
ritur in nocte, propter hoc tamen ille psalmus non
aliquando omittatur. Nam et per vices non solum
pro officio, sed etiam pro tricenario nlicujus nuper
defuncti frntris deputatur ct si neutrum fuerit ta-
;

missa breviter oratione, cantamus primam, se- men post omnes horas srepepro fidelibus defunctis
quentibus septem psalmis et letania. Si aliquando cantalur. Patre aulem saepe dictus, scilicet domus
contigerit, per incuriam custodisecclesite.ut non sit Odilo, vir plane miserieordiae, perpendens quarn
clara dies, sedemus iii choro capite cooperto, et nonnulli fratrum pati possent, ut in tanta
difficile
pueri cum magistris in capitulo, usque dum legere hiemis aliquando asperitate nudis quoque pedibus
 UDALKICI CLUNIACENSIS MONACHI r,HH

ederent, hujusmodi processionem in quarla et A oommilitonibus, tam patrioe morea quam ij

feria a Kalendis Novemb. usque ad «-;iinit je-

i patriam mutare volentibus, non minns
junii pro pietate Bua indulsH. Benl ad audiendum quam massa plumbea fore e
Ioterrog. Scire velim oujusmodi sil intervallum ad portandum. Neo miram qnibusnon eet Btudium
psalmodiam in ecolesia B. Maris consumma-
•
nobiscum dormire, si et ijtsis non e>t Btudium no-
tam vel quod interim maxime sil opus vestrum,
;
} > i-i' 1 1 ii i vigilare.

vel ubi conventus moretur? E!1 quia Bemel incrfpi inde loqui, ut aubinferam
Resp. Brevlter ad Bingula respondeam. [nterval- qumadhucdeeodemgenerenovi^in Natali BS. apo-
lom solet temperari, ut claustralis prior <'U!!i abs- Btolorum Petriet Pauli,nocturnietmatutin£elaudes
consa totum claustrum possil circuire; videt uam- tantse snni prolixitatis, ul semper die adhnc i

que omnia si claustri ustia Bunt clausa ;

perlustrat incipiantur, et qunquam nisi die adhuc clara flnian-
dormitorium a ilne usque ad flnem, neo minus ad lur ;
propter quod cum scire p [uod illo
ipsas necessarias. Pergil in domum inflrmorum,ut nom crit hora tardior dormitum collooandi, venit

omnia quo modo

videat per se ipsi habeant inflrmi. mihi aliquando in mentem ut ipsam horam solis
ReditperecclesiamSanctaMariaeinMajoremEccle- radio notarem, quem scquenti die quando cantavi-
siam. Nullum altare, quo quisquam fratrum acce- B mus nonam eodem vidi esse loco ita ut momen-
in ;

tlcre potest, dimitlit invisitatum, ut videat quis ibi tum pr;ecodentis completorii a momento nona
sit, vel quid agatur ah eo. Fratres autem <le eocle- quentisnihil csset divisum ; idcirco potuimne cum
3. Marise simul exeuntes, prteter si qui opusha- alacritate et cumaliqua devolione vigiliis interessc,

bent ad neeessarias ire, revertuntur in
singuli sedent insedili suo eaputeoopertijuvencs,
qni in custodia sunt, juxta eustodes suos, de quibus
summopere cavetur ne simul ita sedeant, ut non
habeant tnter se probabilemet boni testimonii me-
diatorem,etunusquisque,postquam caputcooperue-
quod sibi videtur vcl quod potuerit; nam
rit, facit
ut meiipsiusproexeraplomeminerim,erataliquando
quod intentius orabam, aliquando quod psalmos
ruminabam, aliquando quod somno adco gravatus
eram, ut ita sedens vellem nollem dormitarem; sed
si quis voluerit secretius orare, surgit, et seceditad
aliquod altare ubi tamen non diutius moratur, ut
;
locum habeat alius similiter orandi qui satis
pauca sunt altaria tantorum fratrum multitudini
comparata. In qua habitudinis diversitate fortassis
plures non sunt mei dissimiles. Pueri sedent in ca-
pitulo, et per aliquem praecinenfem cantum addi-
ehorum,et nec erat necesse somno satiatis itcrum in ecclesia
somno gravari, Pratres quido foris venturi sunt ad
monasterium,eoproeceptoet eaeondiiioncnon.semel
sunt constricti ut nunquam post comjilc.orium au-
dcant vcnirc. Frater qui erat ad vesperas in clau-
stro, siantecompletorium comedereneglexerit,post
completoriumnulliusrei gratia habcbitlicentiam co-
medendi, excepto si tali infirmitate gravatur, verbi
gratia, ego quadam vice cellcrarium vidi tota die
recijtiendo vinum occupatum, et de prandio minime
curavit; post completoriuin quaerens a domino abbate
C licentiam prandendi,prorsus nihilobtinuit ;ctitaim
pransus, vellet nollet, cubitum recessit. Si videres
;
quoque in Quadragesima quoli hora damus operam
ut dormiamus,utique fatereris satisnosmalure sur-
gere possc ad nocturnos. Haecquasi extraordinarie
sint dicta, ut noveris nos in comessationibus noc-
tem expendere nolle.

scunt. Quod si tanta est hiemis aspcritas, est offi- CAPUT XLII.
cina in qua grandis foc.us ab ipsis fratribus qui Dc fcstivitalc Owniiun Sanctorum,el rccordationc
fuerunt coqui prioris septimanee proeparatur, et omnium Fidelium defunctorum.
illuc omnes tam majorcs quam minores licenter ac- In fcstivitate Omnium Sanctorum
ad utrasque
cum summa lamen gravitate, sicut dignum
cedunt, vesp. nec psalmi nec antiphonaa mulantur, et sicut
est in hora. Amodo quoque usque ad Ccenam
tali per totum annum de ipsis quotidie cantamus psal-
Dominiinprivatisomnino diebus hymnus completo- mos Confitebor, Credidi In convertendo, Eripc ,

rii est, Christc, qui lux es;si tamen nulloe sunt oct ava? me\ hymnus etiam est, Christe Redernptor sed ;

Interrog. Sed post Yesperas eum nec coenctis, " cum tam solcmnis melodia quam et ipse dies est

nec defunctorum geratis officium, quid aliud est solemnis. Kyrie, eleison quoque ante Dominicam
quod geratur a vobis ? Orationem, cum in aliisdiebus ad omnes regulares
Resp. Imus in dormitorium, cultellos nostros de- horas tuncex utroque choro dicamus, in isto tamcn
ponimus, abstrahimus calceos diurnales et noctur- ad vesperaset matut, lau-les nonnisitantumad duas
nales induimus sedcmus in claustro ad lectionem,
;
vices ;
quod etiam per totumannum similiter tene-

tangitur manuslavemus, ct in rcfecto-

cymbalum ut mus. Itemadvesperasct matut. laud.nonalioe preees
rium bibere veniamus. Scdemus iterum ad lcclio- dicuntur quam hi versiculi, Post partum. In con-
nem, sonatur scilla ad collationem. Itcmquect illud spcctu angeloram.
pro certo noveris quodsi aliquando contingit nobis Quamvis autem in sequenti die de S. Cassario ct
invitis, et de industria nunquam, ut luxdiei adhuc de aliis sanctis duodecim lectiones fiant, lamen post
clare non-appareat, quando dormitum collocamus, vcsperas, pulsatis omnibus signis diutius, cantantur
et proptereasustinere possumus inter alia tam pro- quoquc vesperoe defunctorum,et in nocte postmat.
lixas lectiones, quse nimirum quibusdam nostris laudes deOmnibus Sanctisofilciumsimul cummat.
68» CONSUETUDINES CLUNIACENSES LIBEft PRIMUS G»0

laudibus, et matutinalis mis9a solcmnissime pro A rcs ncc amplius ante vesperas ad bibendum in
:

omnibua lidelibus defunctis, pro quibus et singuli refectoriuna redimus.Per octavasS. Martini, elpcr
sacerdotes privatas missas sunt cantaturi. Sed nec oclavas Dominicae Nativitatis et Epiphanisa, duabus
ad vespcras, noc ad alias vic.es de eollectis estam- vicibusmanducamus post malul. laudes dorini-
;

plius diccndum quam una tantummodo collccla, id
est, Fidclium, Deus. Ilocenim decretum est a Patre
Odilone, ut sicut in priore dic commeraoratio (ieri
solet Omnium Sanctorum, sie ct in sequenti com-
memoratio omnium Fidelium defunctorum. Ergo
undc acciderit quod hoc pius Patcr constituit, qui
ejus Vitam legerit, ibi bene hoc ipsum cognoscere
poiest. Hic autem, ut quod adhuc superest explea-
tur, duodccin paupcrcs ubertim sunt reficiendi de
pane, yino et carne cl quotquot pauperes alii su-
;
pervenerint, omnibus de pane ctvino misericordia
impendcnda. Et quia refectio nostra non injuria
lautior est propler omnes sanetos quam
omnes fideles defunctos, in ipsa festivitato Omnium
Sanclorum quidquid panis et vini superest ad nien-
sam ad eleemosynam datur. De hoc exemplari tra-
xitel modo domnus abbas (quod jam in alio loco,
mus; inde primam cantamus. Officium tamcn I)c-
functorumdo loco suo non omiltimus inter noctur-
nos el matut. laudcs agendum.
CAPUT XLIV.
De Advcntu Domiui.
In Adventu Domini, quoties duodccim fiunt lec-
tiones, abstincmus ab adipe; minime tamen can-
latur, Gloriain excelsis, quanquam alias Nalali S.
Andress apostoli tantum deferatur, ut cjus oclava
dics pleno pcr omnia celebretur officio. Adprimam
capituhim mutatur, siculetiamin Septuagesima,ut
p pro Regi autem sseoaloram dicatur Dominc, mise-
propler
rcrc notri. Per omnes Dominicas usque ad Natalem
Domini post Allcluia, scquentia cantatur. Comme-
moratio S. Crucis post vesperas et matut. laud.
omittiturusque post octavas Epiphanise unde et
;

post primas vespcras Adventus Domini, non ad San-

si memineris, memoravi) , ut post octavas Pente-
ctam Crucern, sed ad S. Mariain agitur processio
costes specialis recordatio fiat illorum in quolibet
cum respons. Missus est post malul. laudcs cum ;
loco nostro, qui in ipso loco sunt scpulti.
respons. Ecce Virgo; collecta, Dcus, qui salulis,
CAPUT XLIII.
Dcus qui
vel Gratiam tuam Benedicta.
cle heatse ;

Dc festivitate sancti Martini, et consuetudinibus

cum
;

quse tunc inchoantur.

In die Ave Maria per claustrum cum
resp. ;

antiphona Venitc omnes; et, quam casta Mater;

Quod fcstivitatem S. Martini cum octavis ccle-
novissimc, ut moris cst, cantatur aliquid de apos-
bramus, hoc processit a primo loci noslri abbatc
tolis sed prajfataa antiphonae per alias quoque
proprio, scilicct domino Odone, qui Turonis oriun- ;

Dominicas non mutantur, nec capitulum ad tertiam,

dusS. Martini alumnus, et canonicus erat ibidem;
C Ecce dies veniunt, usquc ad novissimam Domini-
unde antiphonas non antiquas, sed novas, quas
cam in qua diccndum cst Gaudete in Domino. In
modo cantamus in Depositiono S. confessoris et
privalis dicbus ad matut. laud. et vesperas, quod
episcopi, super nocturnos ipse fecit, ipse hymnum,
ipse quoquc, ut prsemissum cst, octavas suas in-
et in alio loco jam non lacui, dicuntur hre preces,
dixit. Cujus Vita cum sit luculento stylo composita,
Orcmus pro omni gradu Eeclesiao.

et de ipsis adeo virtutibus admiranda. SS. Patres

Inter. Nunquid et in aliis Dominicis acturi estis
nostri, sicut in Assumptione S. Marisa, ita hicquo-
iterum process, cum resp. ad matut. Iaudes, ct
vesperas ?
que noluerunt ut in ejus Depositione aliud Evan-
Bcsp. Minime.
gelium pronuntiaretur, vel alia homilia quam ipsa
Inlcr. Et quas antiphonas cantatis ad horas re-
Vitalegeretur. Omnibushorarumhymnishic versus
apponitur, Martinc, par apostolis. Quod si itcrum gulares?
scire volueris quo cantentur ordinc per octavas
Bcsp.ln qualibet Dominica antiphonse, quaa can-
antiphonse ad horas, nimirum non minorem anti- sunt ad matut. laudes, cantantur et ad primam
fcatse

phonarum copiam habemus quam in prsefata As- et sequentcs horas. In privatts diebus non aliaj
sumptione S. Mariae ideoque quod tunc fecimus, cantanlur quam quotidianae usquc ad septimanam
;

nunc ipsum quoque facerc solemus, ut antiquas jcjunii Quatuor Tcmporum.

[)
nocturnorum antiphonas ad nocturnos per ferias
cantemus. Illas qua3 sunt de matut. laudibus ad
matut. laudcs. Novas autem, quas jam dixi a S. P.
Odonc dictatas, per diurnas distribuimus horas.
Nocturnos ad octavum diemappendentes, cumple-
CAPUT XLV.
De sjptimaua jejunii Quatuor Temporum.
Quod si vigilia Natalis Domini evcnerit in sab-
bato, lunc agitur jejunium Quafuor Tcmporum in
septimana preecedenle in cujus etiam preecedentc
;

num habeant officium tam in antiphonis quam in secunda feria ea vice nunquam differtur, ut nonad
responsoriis,ea vicecantamus antiquas.Dies autem matut. laudes hoec inchoentur anliphonse Ecce vc-
cum jam sit adeo brevis, ideoa festo S. Martini us- nietDominus. Tunc ctiam per occasionem istarum
quc ad Puriticationem S. Marice, quotiesbis come- antiphonarum, ct aliarum quse ab littera incipiunt,
dimus, post prandium non exspeclamus cumnona habentur in anxiphonario quasi omnino vacantes
servitores sed statim, cum a mensa surgimus,
; anliphona? ; ethte ad diurnas cantantur horas, verbi
chorum intrantes, et eo stantes ordine quo solcmus gratia, in secunda ad primam, antiph. Dicit
fcria

ad horas, cantamus eam, et per se postea servito- Dominus ;

ad tertiam, Consurge ae sextam. Ele- ;
G'J1 UDALKK.l CLUNIACENSIS MONACHI. 692

i ,,/•<•; ad iionain, POMBI ifl SlOfl. Verumdo lus fe- A quanquam non omnee Berviant, sed tanti quantofl

antiphoniseatuna, id 6alNolitetimere,q}ia ipsi inter bo voluerint, et opufl esse riderint.

rialibufl
Thome» apoatoli ln vigilia Xatalis Doiniiii DOCturni liuiil sicul in
semper reaervatur, ut in Natali s.
quolibelprivato die, trigintapsalmisprscedentibus,
poal mat. laudea pro reeordalione Dominici cante-
tui- Adventus, niai forte oontingatut ipsa festivitafl
nec quid remanetde cmtera psalmodia, qusa vel in
d« koeo buo et die mutetur. Mutatur autem, si i
choro vel in ecclesia s. Maria? cantari solet ante
neritinsexta feria Quatuor Temporum, etin quinta inatut. laud. Ad nocturnoa legitur illa Origenis lio-

praseedente celebratur : aut BieveneritinSabbato, milia Qumfuit necessitas. Admatut. laudea formis
:

Becunda fe- eoinplieatis, et tapetibus constratis, et primo e\

vel ui Bequenti Dominica, eelebratur in

i'a. quarta feria jejunii inchoanlur responsoria,

lu more signo uno pulsato et oratione facta, pulsantur
CJama ia tortitudiae. In illis tribua noctibus, qui- omniasigna, nec alii psalmi quam qui Bolemnitati-
bus eadem cantantur responsoria pronuntiator ,
bus competunt cantantur, psalmus nonagcsimns
l mngelium, et non amplius quam Evangelii ex Becundus et sequaces ejus. Responsorium Judma et
more prima tamen homilia cum
legitur homilia ;
Jerusalem a duobus cantatur; altare incensalur.
sil longe minorduabus sequentibus ego quidem, ; Prima tamennon separatur ab ipsis matutinis laud.,
si bene memini, plus aliquando lectum esse audivi, 3 nec a prima solito inore septempsalmi cum letania.
et additum de sermonibus sanctorum Patrum; sed Psalmu8 quoque Misererepro defunctis Bbbatibus,
hoc postea reprehensum est a senioribus nostris. lieetduo alii reinaneaiit prsecedens et sequens, sicut
u ergo eligo quod magis voluoris e duobus.
1 ctiain poslea ad oinues horas. Tres orationcs anle
Iater. In Sabbato, eum non habeatis proprias tertiam stando agunlur,quia,postcaquammatut.lau-
antiphonas nisi de vigilia Natalis Domini, quid des sunt incoeptEe, toto illo dienequaquam genua fle-
cantatis ? etuntur, excepto ad letaniam, et quando in cajiitulo
Resp. Ut scire poles, duassatis proprias, quiade Xutivitus Domini pronuntiatur. Propter quod etiam
ipsis psabnis sunt, in promptu canendas habemus, matutinali missa pro lidelibus defunetis finita, ad
id est, Ad te, Domine levavi\ et Exspeclelur sieut ipsum capitulum prolixius scilla pulsatur, utomnes
pluvia, addimus quae incantatiB renianserint
liis possint eonvenire ; et cum Dominica Nativttos, ut
pro festivilate S. Thomse, vel, si quas alias de alio pnemissum esl, pronuntiatur, universi solemus in
loco magis compctenles videmus. Prsecentor et faciem cadere, et aliquandiu in oratione jacere.
armarius, siquidem sensatus et studiosus est, non Transacto capitulo non caremus licentia loquendi,
multum pro hujusmodi errabit, etad illumpertinct et iterum post scxtam, quia per totam futuram se-
omnia quce sunt hujus generis providere. p ptimanam debemus generaliter esse tacentes, nisi
Intcv. Ergo ipsas, de quibus agitur, antiphonas quantum loquimur in capitulo, et ad confessioncrn.
matutinalcs postquam semel omnes cantastis, quid Major missa solemniter celebratur, subdiaconis in-
facitis si nonduin cst Natalis Domini ? dutis tunica, diacono dalmatica. qui tenet chorum
Resp. Quid interest, si secundo eas repetimus, cappa, vel qui gradualem cantant. Ad vespertina-
nimirum aliud nou facimus. lem processionem respons. magnum mysteriuiu\
CAPUT XLVI. collecta Dcus, qui salulis. In ipsa nocte Xativitatis
De vigilia etde die Natali Domini. Doinini, priusquamconsurgatur ad nocturnos, qua-
Aliquando quidam forte libellus venil in manus tuor cerei per quatuor angulos claustri accenduntur,
nostras, simulans quod olim seriptus esset ante jugiter usque ad diem arsuri, quintus in olla mar-
plures annos, in quo inler eielera habebatur nos- inorea perlucida ponitur in medium lavatorii. Quam-
tramesseconsuetudinemut in XataliDomini minis- visautem missarum solemnia ter sint cclebranda,
terium coquina? domnus abbas et cellerarius cum tamen eantica quindecim graduum non praeternitti-
deeanis simul faciant. Quod ideo tacere nolui, ut mus ante nocturnos ;
primse tres lectiones de pro-
animadvertas a quanta sanctitate locus nostcr in- pheta. quarta de libro Sapientise, Ego sapientia :

ccepit, quanquain modo non sit, nee absque maxi- nona et duaj sequentes de homilia Dedae presbyteri
"
ma importunitate esse possit idipsum humilitatis et super Evang. In prineipio; duodecima lectio est ho-
religionis exemplum. Nam
postquam et heec vinea milia beati Gregorii papae de eo, Exiit edictum :

nostra extendit palmites suos usque ad mare et Evangelium quodlegendum est, est de generatione
usque, non ad flumen, sed ad flumina multa propa- Christi secundum Matthaeum. Collecta, Deus,qni
gines hospitum accurrunt
suas.tanti fratrum, tanti liancsacralissimamnoctem.Pvocedituvcum respon-
ad saerosanctam solemnitatem quibus singulis ,
sorio, Confirmatum est, adecclesiam Sanctse Mariae,
habet domnus abbas pro lam diversis negotiis res- ubi matut, laudes quoque de Omnibus Sanctis solito
pondere, ut oninino non cxpediret, si tunc se lava- morc cantantur, et Verha mea. Ad nonam lectionem
tionefabarum occuparet; a quo tamenobscquioalio nocturnorum introducti sunt famuli in coquinarn
tempore non magis ipse quam et alii excusatur ;
regularem, ut nobis de ecclesia Sanctee Marise ex-
hae autem vice, sicut ctiam in Pascha, procuratores euntibus sit paratus ignis, et ibiestin promptu aqua
villarum, et qui decani appellantur, quotquol su- calida, conchee, manutergia, ut manuset faciem la-
pervenoiint, omnes ad hoc in brevi recenscntur, vemus. Cum auditum fuerit signummajus aliquan-
693 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. - LIBER PRIMUS. G94

tulum pulsatum, ad ccclcsiam convcnimus. Saccrdos V tur a nobis. Superpsalmosvespertinalea anliphonfe,

caelorique ministri postquam fuerint vestiti (quia Sinite parvulos, Angeli eorum,Sub tbronoDei,Can
tunc oratio non lil, in choro), pulsaiilur signa uL tabant sancti. Duo sequentes dies, si tamen neuter
niissa cantetur, Dominus dixit ad mc : a<l quam tres esl Dominicus dies , assimilanlur illi quintsc fcrise
canlores cappis induli sicut etiam ad alteram, te- majorc Paschse septimana. In
vel scxtse quaa est in
ncnt chorum, utrinque illorum candelabra sunl po- priore noctc pronuntiatur Evangelium Exiit edic-
sita, cl supcreacerei splcndentes hi autem quican-
;
tum\ sed aliasequitur homiliaquamilla, scilicetsanc-
taluri simt rcsponsorium vel allcluia, postquamcan- ti ( Iregorii; missse majoris estofficium, Dominus di-
taverintquodsibiestdestinatum, adjungunturtribus xit. Innoctc secunda Evangelium, Pastorcs loque-
supradiotis cantoribus una recturi chorum quod ct ;
baniur: offertorium, Luxfulgebit. Exceptoquodipse
in sequcnti missa similiter fieri solet. Posl alleluia introitus mutatur cum introitu, Puer natus est. In
scqucntia jubilatur, Crcdo canlatur, una oircrlur die tertiacst Depositio S. SylvesLri jiapae duodecim
hostia, et pax ab unorecipiLur. Cantantur matutinse lcctionibus agenda.
laudcs ; collccta, Conccde qusesumus omnipotens Interrog. Quid est, charissime, quod, quantum
/}eus;desuffragiissanctorumnihilomittitur, nec illi video, nihil omnino vis de antiphonis roferre ? (Juin-
duo familiares psalmi, qui in omnibus duodccim le- o imo, sitantinon ajstimavcris, ut fateris, rogamusut
ctionibushorasscquuntur. Imus in dormitorium ali- eas ordinaveris non solum ad islos duos dies, sed
quantulum pausaturi. Gum visumfucrit custodiec- etiamad quoscunque videris opus esse, usque ad
clesiae, itorum majus signum pulsatur, utveniamus oxtremum diem Thcophaniie.
ad ecclesiam. Missa quoe est celebranda ea vicc, Ilcsp. Istud sane dilcctio vestra non difficile more-
pucrisintrantibus,praeveniturorationc. Quajcunquc tur, quia nec maximi est laboris. Et primo quidcm
pro solemni officio cantata sunt ad priorcm, cantan- si nunquam a me dioatur, tamen id scire potestis
tur etad istam, tres hostiaj offerunturet consecran- quia, si qua reperitur de eo toxtu noctur. hsecquo- ,

tur, ut siquisfratrum voluerit, possit communicare. que magis competenlcr quam alia cantatur supcr
Pax a cunctiscst accipienda. Eo die non cantalur noclurnos;at si talis defueriL, cantari potest anti-
alia missa matutinalis. Primo signo ad tertiam phona, Verbum caro factum; alia, Beatusventer. Ad
sonato, et oratione facLa, albis generaliter vesti- matut. laud. Geuuit puerpera; alia, Angelus ad pa- ,

inur et, sicullonge superius memini dixisse, siest

; storcs; ad primam, Illuxit nobis; alia, In principio;
dies Dominica, slatim agimus processioncm, et si adtertiam, Verbumcaro; alia, Propter nimiam;d.&
cst alia, post tertiam, primo ad ecclesiam S. Marise sextam. Cristus Dcus nosler; alia, Ecce de quo;
cum antiphona, Beata infantia per claustrum ad nonam, Eccc advenit; alia, Exsullemus; ad
;
'

antiphona, Maria Jesse alia, Oquam casta Matcr

; vesperas iidem cum suis antiphonis psalmi, qui in
;

ad introitum ecclesice responsorium, Dcsccndit dc ipsodie, quorum estnovissimus, nunc De profundis

coelis ad tertiam cantatur antiph. Hodie inlacla
; nunc Mcmcnto, Dominc; et, ul semel dicam, ad
Virgo. Cum ventum fuerit ad eum locum, Omucs quantas cantanlur adhuc vices in Gircumcisione
Chrislum adoremus, solct ab oinnibus generaliter Domini, in Epiphania; ct in ejus octavo die, et m
vonia peti hymnis horarum adjungitur, Memento
; Hypapante Domini, tantum ad socundas vesperas,
salulis, et Gloria tibi, Dominc. et prueterea in illis Dominieis, quae eveniunt ab oc-
CAPUT XLVII. tavo die Natalis sancti Joannis evangclistse usque ac
De octavis Natalis Domini el Epiphania. octavum dicm Epiphanise, iterum ad secundas ve-
Octavse Natalis Domininon possunt ila contiuua- speras, ad quas et non alius psalmus est novissimus
timcelebrarisicutoctavgeDominicaaResurrectionis, quam De Profundis.
propter consequentes solemnitates, id est, S. Stc- In Gircumcisione Domini esedem antiphonse ad
phani, S. Joannis, sanctorum Innocentium dequi-
;
matut. laud. etad horas diurnas, quarum primaest,
bus, sicut dignum est, cum nocturni fiant simul cum admirabile cum collecta, Deus, qui salutis; ad ve-
aliishoris, etofficiamissarum, dcXalali Dominisola speras, ad Evangelium, admatut. laudes, admajo-
erit missa matutinalis cantanda ad ecclesiam S. D remmissam, Concedc, quaesumus, omnipotcns Dcus.
Marise, id est, Pucr natus est ad quam per trcs
: Missa matutinalis, Vultum luum; major, Puer natus
dies dua: tantum collectoe sunt dicendse, de nativi- csl;ad utramque Epistola, Apparuit gratia: Evange-
tate Domini et de instanti solemnitate non tamen ;
lium, Pastores Ioquebantur: cui et illud annectitur,
ad unum Per Dominum nostrum, etc, sicut etiam in sicut est in ipso textu Evangelii, Et postquam cou-
festivitatesanctorum Sebastiani et Fabiani, quan- summati sunt dies octo.
quam adalias vices, prseter ad utramque missam, Depositio S. Odilonis tam chari sancti et tam fami-
nonnisi una collecta dicatur, sed pluraliter de ambo- liaris quod sancto Stephano iii octavo die
facit
bus, scilicet, lnfirmitalem nostram, etc. Epistolse et Natalis ejus alia commcmoratio osse non polest,
Evangelia altcrnantur eodem ordine quo legebantur quam cum una tantum antiphona et collscta. In oc-
ad tres missas inprimanocte seu die celebratas. In tavo die S. Joannis Innocenlium eodem modo agi-
et

Natali Innocentium quod aliseEcclesise noncantant tur quo in quolibet privalo die, qui tamen sitinali-
Gloria in excelsis nec Alleluia, de hoc minime cura- quibus octavis. Postnocturnumofficium cummatut.
 I DALIUCI CLUNIAUKNSIS MONACHI. 696

laudibus dicimua in ano looo, Deua, aoribas noatrh I cantic. \'unc dimitlia\ Poat diviaiaaam oaveonun
etpoatprimam septem paalmoa cum letanin, Biou- oratio, Deua, Paiar omnipotena, lumen, ctc
//"//;;//(•

jus eommemoratio tnl>us tantam lectionibue eet

,
Per elauatrum antiphona, Ave, Maria\ alia, Adoroa
egenda. Igtturad noeturnoa hymnua el euper psal- tbalamum; in vestibulo eccleaiae ad atationem, lio-
moa antiphonae de Natali Domini: csetera de prmfatia nponsum aeeepit Siaaeon\ ad introitami e ,//o"

aenctia, tisque dum major miss;i ail conaummata. die beata Virgo; item reaponsorium, Cum induce-
Buper vespertinalea pealmoa una lantura antiphona, rcnt. Ad offerendam oblatia primo hostia et vino,

et haec de Natali Domini. offeruntur quoque diacono inohoante candelaj. Ab

In vigilia Bpiphanias ad veaperae oollecta, Deua illo die in duodecimlectionibus differturnona, usqoe

Uhminator\ ad malut. laud. antiph. Buperpaalmos, dum scrvitores aurrexerint a menaa, et postea itnr
admirabile\ Bequentea antiphonas ad sequentes in refectorium ad bibendum.

etiam horaa. Ad missam, Dominus dixitad me\ool- CAPUT XI. IX.

lecta, Corda noatra\ Apparuit benignitaa\
epistola, Dc Septuageaima et Quadrageaiaa.
respons. Benodiotus, Alleluia, Dominua dicit; Evan- In Septufigesima adeps simul cum allcluia sepa-
gelium, Defunoto Herode\ offertor. Lsetentur c<jeli\ litur, ut postea usque adPaschadeilla non guatetur.

communio, Exsulta, Olia. Ko dic non jejunamus. o Ad })iocessionem diei Dominicaa per ctaustruman-
Quantum ad solemnitatem et octavas pertinet, Kpi- tiph. Cuin sederil Filius. Ad cujus etiam vesperas,

phania etejus octavse similes sunt Dominicse Ascen- et in cunctis privatis diebus usquc ad Quadragesi

sionis, cxcepla quseindie Asccnsionis postter-

illa, mam responsorium, Spes mea, Domine in mat. :

tiam agitur, processione; de caitero recole quee ibi
dixerim, ut hic etiam eadera observes. In ipso autem
die primo Epiphanise coedcm antiphonsa cantantur,
ct et ad horas diurnas. Per ferias
ad maiut. laudcs
ad nocturnos, si desunt antiphon* de textu noctur-
norum, cantari potest antiphona, Vidimua stellam\
alia, Tria sunt munera\ alia, Admoniti magi\ ad
matut. laudes super psalmos, quaelibet una de illis
quinque matut. laudum antiphonis; ad primam,
Lux de lucc\ si cst Sabbatum, In sole posuit; sicut
etiam in vigilia Epiphaniae; ad tertiam, Interroga-
8atmagos\ adsextam, Videntes stellam; adnonam,
Dcscendit Spiritus\ad vesperas, Vox dc cvelo. Sunt
aliae antiphonae non solum de Epiphania, scd ciiam
de Natali Domini, cum quibus quoties istas mutare
volueris, nihil video interesse.
CAPUT XI. VIII.
Dc PuriScatione S. Marise.
De diehus vel septimanis quae post oclavas
phanioe veniunt, quantum puto, nihil
quod nesciatis, exceptoquod ad processionem diei
Dominicse, ilhc dc Natali Domini non mulantur an-
liphome usquc ad Purificalionem S. Mariae, nisi
laudibus, Adjutor meuseato. De officioquoque pro
defunctie id mutatur ul amplitis non dicatur post
noclurnos, sed post vesperas; post singulas horas in
duodecim lectionibua : Ad Dominum cum tribularer.
matut. laud. pro Defunctis, post matut. laudes de
Omnibus Sanctis. InQuinquagesima, quiadc csetero
ncc caseuin ncc ova comedimus, post vesperas ad
coenam de ipsis ovis coctis in piperc habemus gene-
rale, quod loto anno ampliusnon contingit ut aliud
quid ea vice habeainus pra^tcr solum panem, et si
forle sunt in promptu, cruda poma, vel ea quoe in
ferramento charaoterato de conspersione farime
J
tenuissima^ fiunt, ct ab hominibus Romana; lingiue
nebulse, a nostratibus appellantur oblatse.
CAPUT L.
De Capite jejunii, et de Qnadragesima.
In Capite jejunii inchoatur, ut nec ad nocturnos
nccadalias horas capitulum, quam quodde jejunio
Epi- sit, dicatur. Ad tertiam et alias horas sequentes
referre novi collecta? pro peccatis, quarum prima est Exaudi,
qmesumus, Domine, admatutinas laudcsetvesperas
de ipsa dic; ad noclurnos eaedem quae per totum
annum inprivatis noctibus diccbantur adproces- :

forte priusveniat Septuagesima. Ergo ut de proeli- sionempsalmumjDeHS/flisereaJHr.sequiturcollecta,

Concedcnobis, quaesumus, Domine, pnesidia. Sacer-
bata solemnitate aliquid dicatur, invigilia ad vespe-
ras coITecta, PerRce in nobis, quaj et ad majorem
dos tantum stola amictus cineres ita benedicit :

missam prmmissa alia collecta ad complendum ite- Deus, qui non mortem: quos cum orsus fuerit singu-
ratur. Ad vespertinalem processionem respons. D lis imponerc,'imponit quoque cantor antip. Itnmute-
Cum inducerent puerum; ad matut. laudes, Gaude, rnur habitu.
Maria. ln die post tertiam, vei si cst dies Domini- CAPUT LI.
cus, antetertiam, cum antiphona, Cum indueerent; De Dominicis diebus Quadragesimce.
alia, beata infantia; proceditur ad ecclesiamS. Per omnes Dominicas usque ad Passionem Domini
Mariee, dc quasequitur etcollecta, Exaudi, qucesu- est unum et idem capitulum ad vesperas, ad matu-
mus, Domine\ postea fit oratio ad quamlibet horam tinas laudes, ad tertiam, et iterum ad vcsperas,
rcgularem, etomnes ante faciunl ct retro. Candelaa Hortamur vos\ nullus hymnus de jejunio cantatur,
quae consecrandaa sunt, ibi consecrantur cum hac sed iidem qui extra Quadragesimam in Dominicis
benedictione, Adcsto supplicationibus nostris; a!ia, diebus. Item ad sextam et nonam eaedem collectse,
Dominc Dcus, creator; consecratee aqua bencdicta sedcapitula de jejunio. Ad processionem vicissim
asperguntur, incensantur et distribuuntur. Inter usque ad Pascha hoe duae cantantur antiphonse, Cliri-
accendendum antiphona, Lumen ad revclationem; stc, Pater misericordiarom; et, Cum sederit. In pri-
 ;

697 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. - LIBER PRIMUS 098

ma Dominiea ad ooto lcctioncs nocturnoruin sermo A fucrit terminus, sed postea futurus, tamen in quarta
Maximi, id cst, Licct nobis, dilcctissimi. Sccunda feria eju.sdemprimce seplimansead officium majoris

Dominica cum non aliam habcal colleclam quam missce legunturduee lectiones, duoquc responsoria
illain, Dcus, qui conspicis; ideoque dicatur ad tcr- eantantur; et illa quarla feria, qua jejunium agitur
tiam, scquentes de quotidianis dicuntur adsextam non nisi una. Qui mos unde prinio inolcveril, dc in-
et nonam. duslria et sludio, an cx nogligentia, nescio, nisi hoc
scio contra usum essc niultarum Eeclesiaium tam in
GAPUT LII.
Dc sccunda feriaQuadragesimx. Romana lingua quam inToulonica. Eaquoque offi-
In secunda feria Quadragesimee inchoantur hymni ciaquoaad idcm jejunium pertinent, cum scriptn
sint ad primam Qnadragcsim;e soptimanam, si iu
de jejunio ad matut. laudes, ct lerliam ct sequentes
horas. Soli nocturni nescio quid hic coinmiserint, eadcm soplimana jojuniuin non agilur, propter hoo
qui, cum in Adventu Domini, et loties in solemnita-
tamcn nullum diflertur officium, nisi quod pertinet
tihus, specialom hymnum habeant, in Quadrages. ad Sabhatum; hoc sohun quoquo ad Sabhatum jeju-
nii reservatur; hac ctiam sola vicc pro hymno trium
hoc amiscrunt. In qua etiam iam parva hora, sicut
est tertia, non caret hymno alio quam consueto, id
puerorum, non Beneilictiis, sed Dcncdic.Ue canla-
' ur
cst, Teraister iwrls numerus : et si hoc apud nos B
cst, tamen [ non est ita apud monachos et Italice, et
J
GAPUT LIV.
ipsius sedis apostolicce, et Ecelcsiee Romame apud ; Dc Passione Domini, ct Ilamis palmarum.
quos nimirum quod ea vicc habcnt aliae horec, ha- In Passione Domini Gloria Patri, si ad nullum
benl etiam nocturni. Sunt autem adhuc et alia quse eantatur responsoriun», oantatur tamenad introitus,
in prsefata feria solent inchoari, duo psalmi qui pcr quamvis iterum contra usum faciamus aliarum Ec-
singulas horas dicuntur a prostratis, et majorcs clesiarum. In Ramis palmarum ad matitunalcm mis-
preces admaut. laudes,et ad vesperasscilicet, Ore- sam nonnisi una oollecfa cst dicenda, nec Passio le-
muspro omni gradu EcclesiocAn capitulo nequaquam gitur,scd illa lantum leclio sancli Evangclii, Cnm
alia rcgulce sententia legitur quam quee est de Qua- appropinquaret Jesus; quodetiam cunctissacerdoti-
dragesima. Recitatur quoque Brevis lihrorum qu l bus, qui privatas missas cantaverunt preeeipitur, ut
anno prceteritosunt ad legendum fratribus erogali ; sint parati adduas processiones, quce illo die sunt
cum quilibet frater nominatur, surgit, etlihrum sibi agendee. Prior post matulinalem missam sale et
datum reddit; et si eum forte non perlegerit, pro aqua consecratis, sicut est mos cunctis Dominicis
indulgentia (5) veniam petit. Est autem unus tapes ibi diehus per claustrum; citcrior post tertiam cum
constratus, super quem illi libri ponuntur, de qui- q frondibus Ramis palmarum ante majus altare
et
bus ilcrum quanti dantuv, dantur cum brevi;el ad consecratis, usque ad ecclesiam S. Majoli, omnibus
hocest una tabulaaliquantulum major facta. Si qua albis indutis. Ipsce autcm frondes seurami cumistis
festivitas in eodem dio duodecim lectionum agenda collectis benedicuntur: quando distribuuntur, can-
evenerit, tunc in capitulo duse lectiones leguntur, tatur anliphona, Pueri Hebrceorum ramo&',a\\a, Pue-
duoque fiunt sermones; anterior de festivitate, se- ri Hcbrosorum ves^me/Ua.Exeundopulsanturomnia
quens de Quadragcsima. Postlibrorumerogationem signa, cantaturantiphona, Cum appropinquarct Do-
datur licentia jejunandi, ita tamen ut jejunent cum minus; et, Cum nudissct. populus; rcsponsorium,
discretione et moderate, ne corporis valeludinem Contumelias ct tcrrorcs ; et alia respons. Ad intro-
maximeadexercitium talis vitoe, scilicet activee,non itumecclesise, deSanctis, quorumibidemestmemo-
amittant. Yide quoque quali humanitate Patres no- ria,antiphona, velrespons.;ad stationemantiphona,
stri ipsam Quadragesimam voluerunt initiari co :
A vc, fie.v nosicr,•collcct.deipsissanctis,OratioDo-
namque die, proutipsis placuit , habemus ad rcfo- minicacum solita inclinatione; filsermoad populum.
ctionem et panem solito meliorem et ealidum ct ,
Redeundo autem, Collegerunt. Proacesserunt aliqui
generale piscium, si quo modo inveniri poterit, et cantores,qui cappis induti reoipiunt conventum in
pigmentum, ad cujus tamen propinationem scilla ves tibulo ccclcsiie cum his versibus: Gloria laus
D
non sonatur. In quarta feria et sexta post nonam ad introilum ecclesiee, respons. Ingrcdicnte Domi-
exeunt fratrcs de ecclesia, et se discalceant, et ita no; tractus cantatur a solis quatuor cantoribus,
redeunt ad processionem. Tunc aulem oratio non hinc et inde conventu inferim considente et ex
prsemittitur, sed pueri intrantes statim imponunt toto tacente, sicutetiam tacet ad ctetcros tractus.
antiphonam, Exurge, Domine. Ad Passionem offercndam qua frondes seu rami
el ,

CAPUT LIII. palmarum offeruntur, debent omnes adesse, nec

Dejejunio Quatuor Temporum in mcnse Martio. quisquam ullius obcdientice occasione deesse. Anti-
mense Martio, quidquid sit de termino jejunii
In quitus inilla Dominica non dicebatur officium de-

Quatuor Temporum, nunquam tamen ante primam functorum, nec modo quoque psalmus ille, AdDo-
Quadragesimoeseptimanamagitur; inqua si nondum minum cum tribularer, officii vicarius.

(5) Pro indulgcntia. Imo pro iiidiligtnitia.

 oyj UDALRH l CLUNIACENSIS MONACHl 700

CAPUT l.v A feriain quaa sequitur Ramoa palmarum,

l>c feati \ italibas
De festivitatibus quae
quantum dioeodum nstimavi,
ai qua
////./• ia Quadragesiwa eveoioot. currerit, eat differenda etiam
usque ad quintam
in Quadragesima eveniunl feriam sequentis se timane. De aUis diebua est
in alio loco non taoui, manifesla, utipse noveris, cauaa, io quibua Bingulia

quod tamen, ut iterum bre\ iter tangam, in qualibet quaedam, quaai preeipuaa b ilemnitatee, el qui-
sinit

festivitate addituradpsalmodiam, quodnonaddere- bus aulla debeal alia prmponi, nisi io tertia feria, in
tur aec dicereturai ipea festivitae extra Qnadrage- qua quia ooa Bumua radendi, oecesse babemua ut
siuKiiii eveniret, et hoc est. Primo post vesperas de loquamur inclauatro, quod nunquam ia duodecim
Omnibus Sanctia veaperse quoque pro defunotis, et lectionibus licet. In quarta feria est Quadragesima
pro ipsis in noote post mattii. laudee psalmodia, quasi claudenda, io quaet offioium missae aliquan-
Ut-tis, uurilitis; post priniain psalin. Mistroif, pro lulum est prolixius propter duaa lectiooes, tractum
defunotia nostrisabbatibusseptempsalmietletania; et passionem Domini; ideoque majorea nostri dc-

post oapitulum triginta psalmi; post tertiam missa creverunl utin illo die non solum nulla festivitas
<lc ipsa festivitate festive quoque cantatur. Ad sex- 3 alia celebraretur, sed nec processio, nec officium
tam el reliquas horas petimus veniam, totamque defunctorum ageretur.
psalmodiam repetimus, sicut in quolibet alio dio Benedictus Deus io cujusmodo gratia uteunquc
privato et Quadragesimali repetimus; quanquam ad peractum est quod volui, dilectissime Pater nam a
horasnon alias antiphonas, capitula, versus et col- Coena Domini progressus, rursua ad loenamJDomini (

lectas, quam de ipsa festivitate dicamus. Caeterum siiin reversus; ad quod hospes humilitatia meie
solum rursus remanet officium, incujus vice saepc tam benignus et liberalis Oportel, inquit, et te,
:

dietus psalmus post Bingulas horas cantatur. Quod Charissime, adcoenam nostras paupertatisinvitari,
si in die Dominica fueritaliqua festivitas, differtur et si qua sunt requirenda, in diem erastinum re-
in secundam feriam celebranda et post secundam ; servari.

LIBER SECUNDUS.
DE DISCIPLINA REGULARI.

PRjEFATIO C nibus, quarum hesterna aliquam partem insi-

die

Jam dies erat secundus ex quo veni ad monaste- nuasti; quibus occuppati fortassisminuscogitamus,

rium, cujusinprimismemini, adorsus ea quaj sunt ut ad ollas /Egyptiorum rcdeamus, vel lale quid

praemissa forte sciscitatus habitudinem loci, com-

;
desideremus, ut si antiquus Patrum populus taber-
peri, vindemiisinstantisanni peractis, non nisi octo naculum fcederis fabricavit, tu nosterBezelehelcum
vini carradas ad commeatum fratrum esse collectas; varia suppellectile disciplinaa regularis componas
propter quod tamen Pater monasterii solitam vini sanctuarium mentis hac de causa bodierno flagi-
;

mensuram nullo die subtraxit, non modo monachis, tamus audire, maxime de novitiis, et proeceptis,
sed eliam illis qui extra claustrum positi cx libcris quibus instruendi sunt et imbuendi, ut inter vos
et ingenuis ul.ro se devoverunt, ul esscntservi ser- possint regulariter conversari. Xunc me, inquam,
vorum Dei. Inter quos utrosque, quantum puto, fere rogas cujus nunquam magister csse mcrui. Nun-
quolidie triginta viri non defuerunt. Videres piain quam habitus sum hujus sestimationis ut sederem
sanctamque contentioncm domini abbatis et illo- super cathedram hujusscolee, ut preceptor essem
ruin ;
domini abbatis de charitalo ; illorum, de par- novitiorum. Propter quod tamen non omitto, ut
citate, ita ut, cuin instarct eadem vice Hypapante non incipiam referre si quid mihi contigit de hoc
Domini, adhuc ipse viderem in cellario fratrum D genere nosse.
sex carradas superesse miratus tanlae sobrietatis
;
CAPUT PRIMUM
excmplum, utprimum vidi Patremmonasterii, prior
Dc diversitate novitiorum.
ita compellabam Si Deus dederit istis filiis et
:

alumois sanclitatis tua?, domine Pater, lam esse Ergo aliqua diversitas est eorumdem novitiorum ;

temperantes a cibo delicioso quama vino, tunc qui- nam nonsolum absque habitu veniuntut laici etcle-
dcmadmodum Deo auxiliante,
est verissimile ut, rici, sed etiam cum habitu et monachi jam facti et ;

per illum culinarum principem Nabuzardam domici- tales trifariam sunt differentes. Quidam sunt de
lium pacis non amittanl. Ad quod ille: In Christi, longinquisetalienismonasteriis, et ad hoc veniunt
inquit, nomine quantum repugnare poluerint contra ut rursus profiteantur, et de csetero maneant nobis-
eumdem acerrimum hostem quotidie insilientem, cum; quidam decellis nostris, etvel pro infirmitate,
quotidie provocantem, non omittunt cxperiri. Sed vel loci longinquitatebenedictionem jam a domino
cum Scriptura dical In dcsidcriis cst omnis otiosus
: abbate acccperunt, professione interim dilata, et ad
dileclionis tuae subsidium non erit inutile, si adhuc nostrum locum usque reservata quidam sunt ;

amplius nos occupaveris illis religiosis institutio- de tali monasterio nostro, quod absque domino
701 CONSUETUDINES CLUNIAOKNCES - LIBEIi SECUNDUS 702

abbate propriam habent abbatem, ubi, etsi bene- A sit lecta ct exposita, statim exiluri ad collalioncm.
dictionem qccipiant, ct professionem faciant.tamen Ad singulas horas, pra.der ad noclurnos, pueros
habenlur a nobis per omnio in vita et post vitam ac prcecedcntes sequentur ad ecclesiam, et slant in
si apud nos fuissent, ct isti cum primum venerint,
minore choro, ncmine ut se intcrmisceantaudente.
Rducialiter et absque mora intrant, et seeumdum Quando convcnlus esl post matut. laudcs et vesp. in
tempus, quo in monastorio prmfato sunt reoepti, hic ecclesia S. Mariro, ipsi non iatrant, scd cxountes

etiam ordine suo noncarebunt; rcliqui omnos non foris exspeclaul, et lunc propius accedentes slant

permittunlurintrare, nisi prius,juxta verbumsancti pcr ordinem altius inclinati usque dumomues trans-
Benedicti, vel uuam noclera in hospitio morentur; ierint; idipsum faciunt post singulas refectiones

prius quoquc quam intraverit, instrnendi suul idonco loco ad hoc proviso, ubi rursus stcnt incli-
quemadmodum 1'aciant petilionem suain priinum ut ;
nali conventu de refectorio exeunle, et simili contra
sciant veniam pctere more nostro ut prostrati et
;
sc inclinatione transeunle. Quando sunt pransuri,
interrogati a domino abbale quid velinl; singuli di- ante convcntum cxeunt dc ecclesia, et lotis inanibus
cant: Dei miscricordiuni nt gratinm, vestramque incedunt ad coquinam regularem, ut singuli fabas
societatem habere volo, et postquam ille responde- suas apportent; ad generalc quoque apportandum ,

rit Dcus det vobis societatem fidelium suorum, ^

:
vel ad pulmentum, lanti surgunt de mensa quanti
surgentes veniant ad pcdes. Si quis cst, utpr&fa- opus fuerit, et ille voluerit qui in loeo cellerarii cis
tus sum, dc aliqua cella nostra, fratribus in capi- scrvil; nam el lecliones habent cl scillam, ct aliis
tulo sedentibus invitatur, etpetita venia, jubelur ut modis eimulant eamdem disciplinam quam nos in
ultimus sedeat inter fratres, quia nondum fecit pro" refectoriohabemus. Quod si quis eorum dc ecclesia
fessionem. Qui de alieno monasterio, similiter pe- ad scellam suam habet venire,non prsesumit nisi vel
tita venia sedet ubi jubelur seeumium quod domi- uno socio assumplo. Ego autem non hoc arrogave-
nus abbas voluerit, etviderit personam scd ab eo :
rimmihi ut vel meminissepossim quam multasunt
die quo professionem fccerit, sedebit ipse ultimus, et quam diversa quse tunc sunt docendi ; el tamen
nisi forte domno abbati visum fuerit ut promovea- qusc possuntbreviler perstringere non omilto,quia,
tur qui si non affuerit, prior potest hujusmodi re-
;
quod a me incipitur,fortasse ab alio quandoquc
cipere, solum capitulum non habebil absque prse- pcrlicietur, vcl utcunque augebitur.
eepto domini abbatis. Sane in primis et si id parvum nec mcntione di-
Clerico et laico qui nondum ita sunt experti vi- gnum censeri possit, ab aliquo tamen cum non
tam nostram, diligcntius insinuandum, ut habe-
est parvo studio quilibet novitius est instruendus, ut
tur in regula, quam dura et aspera neccssario pa- p, regularitcr sciat caput inclinare, scilicet non dorso
liantur si ad subjectionem nostram pervenerint, arcuato, ut quibusdam negligentibus est familiare,
quae nimirum compeilit cos nullam poteslatem pro. sed ila ut dorsum sit submissius quam lumbi, et ca-
prise voluntatis habere, sed ad nutum alterius per put submissius quam dorsum, quam inclinationem
omnia pcndere. Ducunlur in ecclesiam, ut ibi se- nos per usum ante et retro appellamus, quia inci-
deant usque dum vestiantur. Ad majorem missam pit contra orientem, et finit contra occidcntem ;

finita litania ducendus est laicus in chorum, et quam eliam agimus primo ante noclurnos, et post
sella contra altare majus posita sedere jussus, et completorium, scilicel post tres orationes finitas,
abscissa coma coronatur, barbaquc detonsa tiro- et dc reliquo quoties convenimus in ecclesia, vel
cinio Christi insignitur. Inde consurgens, magis- in capitulo, vel in refeclorio, agimus eam ad in-
trum suum, cui novitii sunt commcndati, sequilur troitum, vel ad exitum, sed in ecclesia Dominica
advestiarium prsecedentem; ibinamquc sunt omnes prius Orationc prsemissa. Et si quando a prandio,
vestiendi, et vestis eorum nostrse debel omnino si- vel csena,vel collatione imus in ccclesiam, tunc
milis esse, prseterquam quod, quandiu erunt absque nisi cum hora regularis,si qua eodemmomcnto se-
benedictione, sola cuculla carebunt. quitur, fueril finita. Item ad officium, si in die can-

CAPUT II
_ tatur, non inclinamus nisiad finem, etquoties veni-
mus ad ecclesiam S. Marise, de qua post psalmos
Quomodo sc haheant incelJa Novitioram. anniversales, cum revertimur incapitulum, ca vice
Postea capellum froco eorum assuitur, ne qua nonnisisemelinclinamusantepercussionem tabulse
notabilesdissimilitudinenobiscum conversantes vi- In choro quoque stationem quoties mutamus ad
deantur: namquando sunt pauciores,non separatim alterutram missam, inclinamus ad missam enim ;

dormiunt, quia nunquam venivmt in dormitorium qui sunt seniores stant primi et proximi altari
nostrum nisi benedicti; tamen in refectorio, et in principali, ad regulares horasnovissimi in extremi-
minime separantur a nobis; quod si (anli
aliis locis tate chori, prseter ad tcrtiam in duodecim lectioni-

sunt ut dignum videatur, tunc ablato cappllo pro se bus, in quibus, quia solet eamdem horam matuti-
habebunt cellam suam, ubinonsolumdormiant, sed nalis missa prsecedere major statim succedere,
et

et etiam comedant, et jugitermaneant a conventu propter hoc puto quod statio non mutatur. De hoc

separati; tantum operi divino nobiscum intersunt, autem prsefatus scholaris Ohristi non auditu quan-
et in capitulumveniuntusquedum sententia regulse tum visu inslruitur.
 UDALRK.l CLUNIACENSIS MONACHI 7U4

\Pi T lll. A genere pronunciatur.Pro signomiIu,fac gyi umean

De tihaiio, et iaqaibaa officinia quod el ipaum milliura ita vertitur ia
digito, pro eo

Opufi quoque habel ut Bigna diligenter addiscat, olla cum cochlearia. Pro signo crispellarum, \td,ut
alii dieunt, frigdolarum, cum pugno aceipe erin
quibua tacena quodammodo loquatur, quia post-
quasi cupias re crispos. Pro signo
quam adunatufi fuerit aJ conventum, li<'et ei raris- i

sirne loqui; el tales in clauatro offlcinoe Bunt, in utramque manum conjunge pei obliquum, quaaiqn
quibustraditum eat o Patribus nostrifi el praeflxum, caseum premit. Pro Bigno tladonum, presmissoge-
ecclesia, dor- nerali panis etcasei, de una manu omnes digitofl
ut perpetuum Bilentium teneatur, in
coquina regulari. In his siu- inflecte, et ila manum cava et in Buperflciem alte-
mitorio, refectorio, el
rius manufl pone. Pro eigno refeolarum, vel, ut T<
gulis tam indie quamin nocte eivel unumverbum
tonici loquunlur, cratonum, premisao Bigno gene-
quoque audiente loquitur, non facile veniam absque
rali panis simula cusn duohus digitis i:!;ts minutae
judicio meretur, el si vel una antiphona, vel res-
ponsorium, vel aliquid, aliud tale absque libro no- involutiones, quaa in eia sunt faetaaex ea parte qua

minaverit, et in libro simul eum emissione verbi sunt complicat» et quasi rotunda?. Pro si;,'no laclis
nonviderit, de hoc non aliudquam planc silentium minimun digitum labtis impinge, pro eo quod ita
eensetur infregisse Qsugit infans.Pro signo mellis paulisper linguam fac
CAPUTIV. apparere, etdigitos applicaquasilamberevelie. Pro
Dc sicjnis loqucndi signo pomorum inaximc piri vel mali, pollicem cum
ponam, vcrbi gra_ conclude. Pro signo cerasorum, hocail-
aliis digitis
l)e ipsis autem signis ut aliqua
de ut digitum subtus oculum ponas. Pro signo porri
tia.et primum qme ad victum pertinent. Pro signo
crudi, polliecm et digitumei pioximum conjunctos
panis, fac circulum cum utroque pollice, et
unum
extcnde. Pro signo ali vel rafaa, extende digitum
his duobus digitis, qui sequuntur, pro eo quod et
contra buccam ])aululum apertam,propter id genus
panis solet esse rotundus. Pro signo panis qui co-
odoris quod sentitur ex illis.Pro signo aquee omncs
quitur in aqua et melior esse solet quamquotidia-
digitos conjunge, et per obliquum rnove. Pro signo
nus, generali signo panis proemisso, hoc adde ut
vini, digitum adjungc. Pro si-
infecte. et ita labiis
interiora manus super alterius manus exteriora po-
nas, et ila supcriorem manum quasi ungendo vel gno potionis pigmentatae, conclude manum, et ita
qui simula molentcm. Pro signo potionis quie est melle
imbuendo eircumferas. Pro signo panis sigali,
et absynthio temperata, duos digitos indiccm et
turta vulgariter appellatur, iterum generalitcr signo
priemisso, hoc adde ut cruccm permedium palmae medium a cceterisdisjunge, et ipsos quoque al> in-
rs vicem disjunctos ita move, quiaabsynthium in suis
facias pro co quod id genus panis dividi solet per
foliis cst divisum. Prosigno sinapis, articulo ante-
quadrum. Pro signo tortuhe, qure praeler solilam
riori minimi digiti poliicem suppone. Pro signo
libram datur in quinque principalibus festis, duos
digitos qui pollicem scquentur paululum divisos
aceti, frica cum digito guttur, quia in gutture acri-

pone oblique super alteros duos digitos eorum simi- monia sentitur. Pro signo scutellae, manum lalius

les de altera manusimiliter divisos. Prosigno faba- cxtcnde. Pro signo scyphi qui capit quotidianam

rum, primo pollicis articulo sequentis digiti sum-
mitalem suppone, ct ita fac ipsum polliccm immi-
ncre. Pro signo ovorum, cum digito in altero digito
simula testam diu vellicantem. Pro signo pulmenti
vinimensuram, inclina manum deorsum, et ita
cavam tene, digilis aliquantulum inflexis. Prosigno
phiaUe vitrea premisso signo hoc adde, ut duos
digitos eirca oculumponas, ut splendore oculi splen-

oleribus confecti, trahe digitum super alium quasi dor vitri significetur. Pro signo stamina?, mani-
qui coquendas inciderit herbas. Pro signo generali cam cjus tene cum tribus digitis, minimo et duo-
piscium, eummanusimulacaudsepiscisin aquacom- bus sequentibus. Pro signo femoralium, hoc adde
motionem. Pro signo sepiarumdigitosomnesdivide ut manum in femore de deorsum trahas quasi qui

ab invicem, et ita commove, quia etsepire itamul- se fcmoralibus vestit. Pro signo frocci, manicain

tiplices esse videntur. Pro signo anguillce conclude
utramquc manum, quasi qui ita tenet el premit
anguillam. Pro signo lampredee, in maxilla cutn
digito simulapunctos quos lampreda subtus occulos
habet. Pro signo salmonis vel slruthionis; signo
piscium hoc adde ut pugnum erecto pollice suppo-
nas mento, quosuperbia significatur, quia superbi
maxime et divites talcs pisces solent habere. Pro
sigao iterum generali piscium proemisso hoc
lucii,
«ejus tene codem modo, quo manica staminse cst
tenenda. Pro signo cucullte, hoc adde. ut cum du-
obus digitis retro tangas capellum. Pro signo ma-
nicarum, tcnc manicam frocci, etsignum quod pro
fcmoralibus adde.
Plura sunt quoc adduc dicere possem, sed cum
modo meminerim quibus sum locutus, video quod
ncc opus fuerit tamtum dixisse dehujusmodi re,ct,
ut ait ille, in silvam ligna contulisse [Hor. ISat. x

adde ut cum manu signum facias celeritatis, quia 34); unde ut de his tandem taccam quse, quantum
;

lucius celerius quam alius piscis nalat. Pro signo puto, melius nostis quam ego, videndum est de sc-

hoc adde utdignumde sunerciiio ad super-

truitse,
cuturis, ut ca loquar qune cum ncc visa prius nec
audita scire valeatis, tunc pro sola novitate plus
cilium trahas, propter ligaturas quee hoc in loco
habentur a feminis, et quia truita semper femineo aliquantulum veniant ad gratiam. Et quia sermoest
705 CONSUETUDINES CLUNIACENSES - LIBER SECUNDUS 7ir,

de instituendis novitiis, quantum Qeri potest, pcr A Si psalmos noverit, et si in aliquo versu crravcrit,
ordinem dicatur deea diseiplina qua jugiter ille le- eodem modo veniam pelit antc sc quo superius dixi
netur qui nobiscum voluerit conversari. ad gradum altaris esse petendam pro occursione
CAPUT V. tardiore. Lectori ad gradum ubi facitante et retro,

Qaomodose trater levot ad nociumos. ot eunti ad lcctioncm et redounti, reverenler in-

clinat.
Primo igitur ad nocturnos, audito signo, illico se
levare festinat, ot priusquam coopertorium dejiciat, CAPUT VIII.

induit se ouculla, cruraque tcgit cum illa, antequam Quomodo latermim lignetm portare debeat ;i<1

nocturnos.
levet, antelectam ipsumque lectum non ita negli-
;

genter dimittit, sed honestc coopertorium desu-

Quod si interlectiones ille qui laternam ligncam

pcr cxtendendo, componit. Necessarias non intrat, circumfert adeum venerit, ct putans eum dormire,

nisi capite capello cooperto. Ante puerossolct veni-

lumen contra faciem ejus intenderit, si vigilat,

re in ccclesiam, et sollicilus est illis tribus oratio- iterum rcverentcr inclinat ; at si obdormivit et

nibus interesse, quse signo finito fiunt.

lalerna posita fuerit eum, excitatus perlu-
anlc
strat primum cum ca dextrum chorum, et per me-
CAPUT VI.
j_» dium rcdiens, chorum exteriorem, novissime si-
De excessibus proqaibas yeniam pelit.
nislrum. Si quom offenderit obdormisse, tunc con-
Namsinon inlerfuerit, iu capitulo veniam petet, tra ejus oculos lumen ter intendit ; si tertia vice non
sicut etiam pro eo, si quam regularem horam evigilaverit, ponit ante eum laternam, ut ab ipso
dimiserit, ni forte sitsacerdos, nt interim missam
quoque excitato similiter portetur.
cantet; vel si dimiserit collationcm, vel capitulum
CAPUT IX.
sincliccntia, vel generalem refectionem procum- :

Qua disciplina recollocatus jaceat in lecto.

bensad orationem, super cubitos et genua froccum
redicns iterum se collocat cum disci-
Ad lectum
retrorsum altrahit, nc ita pendeat supor pedes ad
plina,ncc cucullam prius exuit quam cooperto-
terram.Quod si aliquomodo eontigerit ut nonoccur-
rium usque super cubitos trahat; tunc quidem
rat ante Gloria psalmi nonagesimi quarti vel ad
eam exutam diligenter complicat et ponit ad ca-
qnamlibet horam ante Gloria primi psalmi, intrans
put. Quantumlibet calorem sentiat, tamen nun-
chorum ct veniens ad gradum altaris, honeste
quam plus corporis sui detegit quam pedes. bra-
tractimque petit veniam super manus et genua,
chia et caput.
paululumque protendit sumniilatom frocci ut super
eam manus; et surgens contra altarc altius
teneat CAPUT X.
incUnat; inde non se movebit usque dum hora sit C Quomodo surgat mane, vel quid statim faciat.

finito aliis inclinantibus, ipse

; non nisi con- Ad sonitum, qui diluculo in dormi-fieri solet

tra altare inclinat. vSed si visum fuerit domno ab- torio ad excitandos idipsum quod
fratres, facit

bati, fratrem aliquem ad oum dirigit ut recedat; cui ad signum nocturnorum quantocius surgit, et
;

cum manu innuenti paudulum inclinat, et facto ante ea vice non alios calceos quam qui ad diem facti

et retro recedit ad stationem suam; ubi rursus pe-

sunt induit, nisi fortesit sanguine minutus, cultelli
tens veniam ut prius, inclinat contra conventum, sui secum portandi cavet oblivisci. Lotis manibus
et convcntus contra eum. facie, cum tria manutergia pendeant simul in clau-

CAPU.T VII.
stro, non tergit ad aliud quam quod suis similibus
Quomodo se babeat ad boras regulares.
est deputatum, quia unum est pueris, alterum can-
Ad toribus, tertium idiotis. Pectit caput, facit tres
Gloria singulorum psalmorum qui sunt in re-
gularibus horis, manus non tenet in sinu, sod in orationes in choro , anterior et propior altari

manicas easque constringit, ne inter incli-

mittit,
quam seniores, sicut etiam ad nocturnos, in quibus,

nandum ad terram pcrtingant, quia inclinatio illa posteaquam pueri legere incipiunt, non multum
multum debet esse submissa, nec adeo ad aliam moratur.
psalmodiam. Quod si sedere voluerit inter psalmo- D CAPUT XI.
diam, observat ne sedcat juxta alium sedentem, sed Quomodo sedeat, vel incedat.
ita ut unus stc', ct sodeat allor, etinvicem cxhibcre Sedcns ad lectionem ita sedet ut ulna sit inter
debent occasionem sedendi. Ubicunque scdet, nun- se et alium juxta sedentem; anteriora frocci sui
quam dimittit manicas ita negligenter ad tcrrampen- semper in gremium ita attrahit ut pedes possint
dere, sed si manus sunt intra sinum, manicie in bene videri. Girones quoque, vel quos quidam sa-
transvcrsum cxtra sinum sunt collectoe. Si proptor giltas vocant, colligit utrinque, ut non sparsim ja-
aliquid de ehoro exiit, vel si postea venit quando ceant in terra. Quocunque incedit, semper demisso
hora cst inchoata, in faciem suam inclinat, omni- capite incedit, et si aliquando visus fuerit crecta
bus similiter inelinaturis. Contra majus altare nun- cervice, non negligitur innotatus.
quam inclinat, nisi manibus de manica extractis, et CAPUT XII.
capitepene usque ad terram dimisso contra alia ; Quomodo veniat ad confessionem.
altaria, et contra crucifixum in capitulo moderatius. Si opus habet ad confessionem pro aliquo ex-
707 UDALKK.I Cl UNIACKNSIS MONACIIl. 708

bu vonii b eerdotom ad i]uem po- A ii,i

iit ;i'i • 1 i: 1 vel diet privatn, non lolnm post
ii itmumvi luerit: et Btans anteeum, e ;teram de lertiam se i I etiam 1
>^[ sextam lavat, lametai noa
manica extraclam ponit auper peoru quod est ai- loqnamur .
in clanslro. Quidquid autem lavat, qno-
gnum oo inis. Surgil Bacerdos, quora pi quomodo sil lavatum, post hornm lavandi aufert el
dentem sequiturinoapitulum, el primum ante ''11111 Biccat; ne jaceal it.i Bordidum cl horridum, maxi-
petit veniam toto oorpore prostratus; aquojussus me ubi totus cnnventus videbil d<- refectorio ex-
bc levare, postqnam eonsoderit, loquitur quod ha- iliuus.

bet.Sitalequideiconligit innoote quod nos vere- CAPUT XVI.

ounde fi tem appellamus, ante confossionem Quomodo ilc regulari Iiora non exeat, nisi jh-o
septem poenitentiales psalmosdixerit, vel sipsalmos inevitnhili necea itate.

nesoit, Dominicam Orati mseptios; et postquam Audito signo quod ad primain pulsatur, eccle-
fuerit oonfessus, quod sibijnsseril acerdos. Eo die 1
siam cum aliis inlrnt el quin pulsatio si^ni rite
;

non texUnn Rvangelii 06culatur, ncc ad pacem va- protelaturquousqueseplompsalinipossinteeseoaa-

dit, nec ad offerendam. tali, aliquando, si volucrit, poslquam pueri trans-
eunt, exit pro corporia necessilate, sed rediens la-
CAPUT XIII.
o val manus, nc cum ventum fuerit ad offerendara,
Quomodo, vel quan !o panoos suos induat.
iursus habeat exire; quin si tnm frequenler exie-
Est autem apud aos lavatorium secretum cum
rit,hoc quoquo in cnpitulo nscrvntum cxperie-
aquee ductu, ibique lavat fcmoralia sua, qunnlum
illa eventione sunt contacla; autsi hnbet in prom-
tur. Sed nec videl exire quemquam quandiu de
regularibus horis ulla in die cantatur, ntsi pro
ptu mutatorium suum, mutat quod est indulus,
inevitabili neccssitate, ut, verbi gratia, si de naso
nec prius ad ca quai prsefatus sum accedere prte-
cruor emanat.
sumit. Nunquam mutat in sola ouculla, nisi et pel-
liceum vcl froccum habeat indutum, ne quid nu-
GAPUT XVII
ditatis SU8B possit ab nliquo vidcri. Pnnnos, quos
Quomodo se pr/vparet ad capituium, vci quid fa-
oiat si est sibi conscius ullius.
exuit, confestim complicat, femoralia involvit sta-
Qunndo scilln pulsatur ad capituluin, stamincum
mineo, et cum ejus manicis colligat utraque: ho-
suum undiquc detrahit et honcsle componit, ut pa-
ram quoque mutandi non cst nisi
discernit, quae
ratus sit si aliquo modo accusatus judicium ques-
ante primam, vcl si ipsasimul eummatutinis laud.
rere jubetur. Cum domnus abbas dixerit: Bcuedi-
cantatur, anle tertiam. Tunc etiam noverit horam
cite, inclinat ;
postquam ventum fuerit ad actionem
esse confessionis, et post capitulum quandiu psal-
capituli, si excessus aliquo modo contin-
quid ei
mi pro fratrum anniversario dicuntur. Indiebusso-
C git, quod et digne potuerit reclamare,
alius vidit,
lemnibus usque ad missam matutinalem in Quadra-
ipse praevcniens petit veniam, etillam veniam toto
;

gesima per tres dies, perquos silentiurn tenelui in

corpore prostrato, culpnmque suam fntctur sed ;

claustro usque adsextam,

quantacunque fnteatur, tamen non amplius petit
GAPUT XIV veniam praeter illam quam petiit. Quod si alius de
Si coctus cst, qna hora coctionem suam videat. illo reclamaverit, tunc quidem quoties de se re-
Quod si coctus est, ut vulgariter, aiunt coctio- clamare quoque veniam petit.
audierit, toties
nem ex morc non videt, neque ligat, nisi ante Quod si sedcns et reclamationem dc se audiens
primam, vel si ipsa, ut supra memini, matulinis prius quidquid responderit quam veniam petierit,
laud. est adjuncta, ante tertiam, et post vesperas, jussus suo unam
ut se prosternat, in ipso frocco
ita tamen hoc silcntium non infringat.
ut propter accipit percussionem. Postea pro eoproquo estre-
Panniculi autem recens lavati sic esse debent in clamalus, sustinet quod pra^lato videtur, vel va-
promptu, ut non opus haheat quidloqui. Ad catalo- pulare, vel esse in culpa leviori nam quse ad gra- ;

gum fidei Sancti Athanasii nunquam sedet; ad of- viorcm culpam pertinent, de his non loquor hac
ferendam nec anterior nec posterior accedit quam vice.
suusest ordo.
D CAPUT XVIII.
CAPUT XV. De culpa leviore.
Quomodo pannos suos lavet. Missus autem in culpam leviorem ita se habet,
Qua facta, si quid ei placuerit de pannis suis ut ipsa quoque sibi regula prsescribit. Inter pre-
lavare, in coquina regulari ad hoc solum aeneum ces nocturnorum, et horarum omnium regularium,
offendit, inquo aqua calefiat, lexiviaque tempere- prostratus jacet ad gradum; non olTert, non oscu-
tur. In claustro autem truncum amplissimum cum latur textum Evangelii, non accedit ad pacem,
plerisque intervallis cavatum, ut hic stamineum, nec ad mensam cum aliis sed si qua dies festa ;

illic femoralia lavari possint separatim. Qu«3 ante duodecim lectionum agenda supervenerit, solutus
capitulum mittit in aquam calidam ut mollescant, est ab eo quod se prostravit, vel quod cum aliis
posttabulse percussionem lavat, etnon diutius nisi non refecit.In ecclesianon abstinet se a lectione, a
quandiu lidentia loquendi durat, cxccpto si est dies cantus impositione, nec a cseteris quae prselibavi.
jejunii lavare non prohibetur posttertiam; vel si est Privata die veniente rursus intrat in quo prius erat,
709 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. — LIBER SECUNDUS. 710

usquedamfiatabsolutus. Absolviturautemmaxime Afaeit antc et retro, el ter dicit hunc versum: Dcus,
quaudo prostratus jacet ad gradum, et unus frater jii adjutorium meum intende (sicut etiam ad opus
ad eum dirigitur, a quo sibi quod sit absolutuB in- manuum), ct, ut ibi est, csetera subjungit. Sicque
nualur. Hoc quoque modo fieri solet absolutio, si sanguinis diminutio inchoatur silentium tenet, nisi
;

eidem noxa; adjudicatus postea contigerit, ut pro modicum quid dicat dc hoe quod inter manus habe-
aliquo delicto denuo reclamatus verberetur; ct si tur. Abhinc surgcns statim venit in refectorium,

hoc non erit, non absolvitur, nisi prius ejus satis- aliquantum de libra sua comcsurus eldc vino bil)i-
factio jacenlis ad gradum, vel ad unam hooam vi- turus; sicutetiam pcr dics gcminos scquentes. Ad
deatur a convcntu. prandiumsi alii habent pitantiam, ille gcnerale, et
CAPUT
XIX. ad cocnam ova tria. Si est tcmpus hicmale, scilicet
Ubicunqae steterit, quomodo stare debeat. a Kalcndis Octobris usque ad Quadragesiman, etsi

Stans autem ante domnum abhalcm vcl ubicunque fralrcs generaliter non nisi semel reficiunt, tunc ille
stetcrit, id etiam non negligit ul habcal pcdes sequa- post vespcras cconat. Secundo cl tertio diepostca-
1 itcr compositos, ot uunquam ab invicem inter stan- pitulum veniens in refcctorium, dicit versum refc-
durn divaricalos. ctionalom simul cum pueris, ct habeat tria cocta
CAPUT XX. o pulmenta; die quarta, casei quadrantem, vel quod
De fiis qu<v non Ji>;et facerc nisi nd Iioram lo- tantumvalet. Quo die indutis quoque diurnalibus
qucndi. ad primam redit in chorum. Ad nocturnos his tri-
Exiens a capitulo, si est ea dies in qua loqui non bus noctibus si obdormivit, nemo eurn cum abs-
prohibelur, priusquam ullum verbum dicat, librum consa inquictabit, sed ctiam ad intervallum in lecto
accipit et sedet. omnino loquitur;
Stando nihil suo pausavit, nec permissum est vcniam petere in
quod loquitur, loquitur submissa voce. Loquela capitulo, si quid ei reclamatum est de illo, et stare

sua et audicntia non est nisi de spiritalibus, vcl de jussus pro venia inclinavit. Cavet autem eo die mi
his quibus haec lomporalis vita carerc non potest. nuerc, in cujus sequenti nocte duodecim fiunt le-
Si quid opus habet a camerario quaBrere, tuncma- ctioncs, nisi in Quadragesima tunc semper et in
;

xime quserit; si opus habet ungues secare, tunc se- Sabbato post vesperas minuit, pro eo quodindie
cat; si opus habct justitiam suam ct patcram lava- Dominica non jejunabit in qua quia facturus est
;

re, tunc lavat; opus habet cultellum suum acue-

si foris claustrum processionem, indmt quoquc diur-
re, tuncacuit ad cotem qui ob hoc pcndet in clau- nales post completorium de tribus orationibus non
;

stro si opus habet quiddc vestimento suo ad solem

; nisi unam facit, et exit.

extendere, tunc exlendit, et bene meminerit ut au- CAPUT

fcrat ante collationcm, vel, siduodecim lectionesin
sequenti nocte fuerint,ante vespcras; si quem fra-
trum inlirmantem visitare voluerit, tunc maxime
visitat. Si aufcm cst absque obedicntia quantumad
hospites, tantum loquitur ad quemquam famulo-
rum, nisi cum licentia. Nihil appellat singulariter
suum, sed ad omnia dicil nostrum, nisi depatre et
matrc; de his solet licenter dici mcus et mea Si
qucm fratrcm appella, nunquam puro nomine ap-
domnus adjungat, ct pueros fratresno-
pellat, nisi
minat; item proprium nomen dicturus, scmperfra-
ter praemittit.
CAPUT XXI.
De minutione sanguinis.
Si voluerit sanguinem minuere, ipsa hora, qua
de capitulo exierit, licenliam quaerit. Et ut hoc
modo quo ordine persequar: acccpla licentia,
fial
vadit ad cellcrarium volnnlatcm suam indicare, ut
provideat famulum ad hujusmodi depulalum in
promptu essc post Evangelium misssB majoris. Eo
namquc momento abscedcns de ecclesia induitno-
cturnales, non alios quidem usque in diem tertium
induturus, noc chorum intraturus. Tollensque fa-
XXII.
^ Qua disciplinain ccclesia maneal ad solcmnia mis-
sarum.
Sed ut redeam ad locum unde paululum diverti,
interloqucndum si ad horam signum audicrit rc-
gularem,etsiest;n claustro, ipsum verbum quod
habet in orc non perficit, sed continuo tacet et oc-
currit ad orationem intcresse; sedet in choro, et
. quousque sacerdos missam cantaturus sit vestitus,
intendit lectioni. A quo tamen primum ictum so-
cundi signi audicrit, illico cessat et surgit, ctiamad
duo signa qiuc pulsantur ad vesperas, vel quoties-
cunque omnia signa pulsantur. Veniam, quam pe-
tit, diligenter observat ne unquam tardius vcl cele-
rius quam alii petat; cum aliis se submittentibus se
submittit, cumaliis se levantibus se levatad venias,
D ad preces et ad orationes. Aliis non legentibus,
nec aliud quam solum officium divinum attendenti-
bus, ipse quoque nunquam librum apcrit ad legen-
dum, maxime in choro, nisi aliquando antipho-
narium ad majorem missam propter aliquem gra-
viorem cantum quid ad praesens cantatur, vel ad ve-
speras librum hymnorum propter aliquem hym-
num ea vice canendum et si sacerdos est hebdo-
;

sciam de lecto suo ad hoc necessariam, pergit in madarius, in collectaneo licet eiquod opus habue-
coquinam regularem, ubi brachium suum denudat rit, viderc; aut si lcctor est in refcctorio ,
et juve-
cl caiefacit vocat famulum prsefatum signo tantum
; nis adhuc positusin custodia, ad utramque mis-
e% ccllerario, ducitque secum ad illam minuendi sam, si voluerit, in choro praevidet lectioncm.
s anguinis oflicinam. Priusquam quid aliud faciat, Signa, quee cum manu fiunt pro locutione, non
 1 H

r 1 t DM.Kli.l CLUNIACBNSIS .\|n\A<;iIl 712

iiniiii frequentor facere, oon entu moximi n- A teantur, eto., inclinis, Gloria Patri ; eneiw,Affr
te, el quoti t, facit revcrenterot pro nec< , Momoriam feeil, sks., et,

tate, <-t ounquam absque alicujus utilitatis rotio- dietua Deus, ct<-. ; facto anlo et retro incedit
no, u caBtera nembra, ita ipsura quoqui '• n oantando psalmum, \fiserere, usque
cohibel •
• vagaoitate. Finita missa, oumsi ad ostium refectorii ; ibique Be inclinans contra
lentio sedet ad leotionem qnousque puei redoant 1 <le mensam priucipolem, dint omnia quae in ec l

niisto. dicuntur a sacerdote vel a coii i, id est, Di-

CAPUT XXIII. f
dedit pavperibus, ete., no issimefacto ante
Quadis Iplina maneat in refeclorio. ct relro < xi non uin|>li<is quam semel co
t . Quod si

Ail hoi-ani prandii \ «.1 ocen», si in dormitorium die fratroscomedunt, tunc non olios versus dicit
non asoendit, manibus Btatim intral in re-
lavutis quam illos ad coonam pertinentes, et Agimaa tihi
feotorium. Ad «edem suom facto nnte et retro graiias verum annquam ad unam vicem faeit
;

stando revi ntor exspeclal dominuro abbatom, utrumque, ui tanlius quam alii veniat, et citius
nisi adeo sit infirmus ut slare non possit, lunc sc- surgat.
det nihil omnino comedit, antequam lectio sit in-
; CAPUT XXIV.
coepla, ct anteqnam do manu snoerdotis oblatam 1: habitatione sua ct post prandium et posl cotnam
B
accipiat si tamen cst privata dies, cl si ipsa <lic
; Post refectionem ad hanc horam majori studio ,

non commnnicavit. De nullo gustat generali prius- quam ad aliam silentium est sibi indictum, et se-
quam benedicatur; sibimetipsi nihil unqnam ap- cundum quod lempori vcl ordiniest consentaneum,
portat preeter sal et aquam, nisi forte gcneraliter aut in claustro sedet legendo vel cantando, aut si

serviendo veniat ad seilcm suam. si quid ei per pergit dormitum jaccndo legit,
ct legere voluerit,

alium apporlatur, reverentor contra porrigit ma- et ita compositus ac si stalim cupiat obdormire ;

num, et aliquantnlum inclinat; si (iui«l ei vel ab non modoea signa quaecum manu fiunt devital, sed
ipso (loniiu) abbate, vel aprioread seillam se<lente ctiam nutum oculorum nequaquam dirigit ad lec-
dirigitur, ex toto surgens altius inclinat, et quan- lum ullius fratris, ul illuc vel ad momcnlum in-
tumlibet forte cupial abslinere, <ic hoc tamen praa- nonnm sive sitim
tueatur. 1'nst babeat, sive non,
libare non dimittit. Scutellam quoque applic.it ad tamen non dimittit cum aliis ire bibituris. Quolies
illum potissimum fratrem, qui juxta se superius post vesperas coenatur, ccena lacla dorinitorium as-
sedet ut comedat; siis renuerit, applicat ad inferio- cendit, cnltcllum deponit, diurnalibus calceis de-
rem;quodsi quanhimvis remancat quod
ct ille, tiactis, nocturnales induit, venit in claustrum se-

..„ — , __ miltit quoque

.~. non tpotuit oomedere, non
noluit, vel x ^ dcre ubi ad illam horam quandiu
, ,

longius ad quemquam alium fratrem pro ulla gratia ^silentium studet, ut si scribendi sciolus forte quid
—
sedet lantopcrc ;
, L

privala, sed a se tantum an.ovet scutellam, uttolla- soripserit, nec peigameneo, nec ipsa pennn quid-
tur a servitorc. Dc micis, diligentissime cavct ne quam sonitus ullo modo commiitat. Aut si tardius
quid vel minutissimum cadat ad terram et pereat; quam ceetcri de dormitorio desccnderit, tam lente
cum cultello corrodit eas de mensali, utad ultimum pedem ponit, ut ejus incessns, si vidctur ab aliis,
cum llahcllo gramineo in scutellam colligantnr, et minime tamen ab ullo possit audiri.
ad elcemosynam dcfcrantur. Quandiu antem non CAPUT XXV.
ost a conventu separalus ut si cum intirmis, nec Quadisciplina sc post completori uni est collocaturus.
unum granum gustal piperis, ncc ullo modo quid- Post completorium cum iterum iiant tres oratio-
quam potionis pro aliqua infirmitale, nisi in refe- nes, ad has locum tenet extremum, et priores ante-
ctorio, euoharistia excepta. Minirae quoque b>bit riorem. Aspersus a sacerdote aqua benedicta, et
aliquando, nisi paleram cum ambabus manibus te- veniens ad oslium ecclesias caput cooperit cum
ncndo, ct nunquamnisi sedendo. Quod si per vices capello, nec amplius denudal usque dum collocaverit
contigerit ut aliis considentibus ipse in primis non se inlccto. lltecpauca.ut memoria3 0ccurrerunt, de
adsit, postea veniens ad gradum, cum signo petit a multis dicta sint, quibus omnes novitii, si fieri po-
domno abbate Hcentiam comedendi; quoannuente, Dtest, prius sunt instruendi quam collegio nostro
quee cum aliis fecisset et dixisset, eadem per se fa- socientur.
cit et dicit, id est, ante et retro, et versum, si est CAPUT XXIV.
prandium, Ocnli omnium, etc. ; si ccena, Edent pau- Dc confessionc et petitione iXovitiorinn.
Orationem Do-
peres, etc. inclinis, Gloria Patri, et In vita quoque saeculari quaecunque contra salu-
minicam, erectus manu et ore ita benedicit, Ore- tem animse suge commiserunt, omnia domno abbali
mns Benedic, Doimne, etc. inclinat domno abba- , ad confessionem manifestant. Postea, cum ei visum
ti, et recedit ut sedeat. Quod si opus habuerit ali- fuerit, jubet eos iterumante se in capitulum venire.
quando ul, priusquam caeteri, surgat a mensa? Quibus venientibus veniam peteniibus, postquam
et

rursum veniens ad gradum, et manum expansam surrexerint, iterum quoque ut prius aliquanta insi-
tractim a pectore trahens, cum hujusmodi signo nuat de austeritate disciplinse x*egularis, et inter alia
licentiam quserit abeundi. Qua accepta inclinat quasi non tacet melius esse ut sine bonedictione ad sse-
gyrando, et versum dicit, si est prandium. Confi- culum redeant, quam accepta benedictione de cse-
713 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. - LIBER SECUNDUS. 714

tero non perdurcnt. At si ipsi econtra omnemobo-A nequaquomulteriusacapiliiloseparanliir;otdomnus

dientiam et stabililatem pollicentur, annuil tandcm abbas secundumgratiam, qute singuliscst dala,ju-
cos benedictione confirmarc. C.ommendat fratribus bct cos dc ceetero in ccclcsia servire, scilicet, ut le-
ut in orationibus suis rccordcntur corum, et ali- ganl,etcanlcnt, qui hoc sciunl; et qui aliud non va-
quando, si videtur, unum psalmum post singulas lent, candelabra et thuribula portent. Debistamen,
boras in illo die pro eis cantari. qui sacerdotes sunt vel lovitse diligenter examinat

CAPUT XXVII. quomodo sinl eorum scicnfia,

De bcnediclionc novitiorum.
Veniuntad pedcs bini vel terni.Post Uvangclium
majoris missse rite bcnedictio est agenda, et boc
modo inchoanda. Singulis est scriptum
profitcantur, quod est hujusmodi
mitto Stabilitatem monachi, ct conversionemmorum
meorum,etobedicntiamsecundumrcgulam S. Benc-
dicti, coram Deo etsanctis cius in hoc monasterio
quod est constructum in honore BD. apost. Pctri et
Pauli; in prxsentia domini N. abhatis. IIoc modo
legit unusquisquc in brcvi sua, et ipsambrevem
mittit super altare jugitcr ibi servandam. Si litteras
nescit, legit pro ho alius, signurn tamcn aliquod
manu facit in brevi. Petunt ter veniam super ma-
nus ct genua ter etiam hunc versum dicendo
; :
Suscipemc, Domine, secundum eloquium, etc, et to-
ties a conventu similiter eis respondelur. Tertia
ordinati, qualis sit
qualis conscienlia, et pcr aliquod tcmpus probat
eorum conversationcm, antcquam eis hujusminis-
terii licentiam permittat. Prajcipue qui sacerdos
erat antequam veniret, omnino ab officio prohibetur,
quomodo usquo dum soepiusprospicicns addiscat quam mul-
: Ego fraterpro- tiplici studio tale sacramcntum tractetur a nobis.
Scd uthicmemincrim, tamquicxaminatnr,quamqui
jam examinati aliquo modo servire jubcntur, unus-
R
D quisque illorum in capitulo brevem diligcnteratten-
dit, ut animadvertat si est ad ullum scriptus obso-
quium, quod vel in ccclesia vel extra sit agendum.
CAPUT XXIX
De hehdomadario cantorc, ct dc co qni notalns cst
ad invitatorium iniponcndiim,vcI ad aliquamlec-
lionem, vclaliquod rcsponsoriuui.
Si est notatus ad invitatorium, quando ipsum
inchoat stans ad gradum cum suo collegavel quando
finit, utraquc vice facit antc ct rclro. Si ex duobus

vice, GJoria Pa£ri'adjuncto,gyrum faciunt,ita popli- cantaturis invitatorium, estpriornotatus,tuncetiam

tibus flexis, ct posteaprosternunt se adorationem. hebdomadarius erit, per totam hebdomadam offi-
Domnus abbas stans imponil Kyrie eleison. Pntcr cium missse majoris imponil, ad quam cum in die
nostcr, psalmum Miserere; prosmissis hisvcrsicu- Dominica,vel in qualibctei simili, omnia signa sint
lis Salvos fac, ctc., Mitte eis, ctc., Nihil proficiat,
: pulsanda, ad eum pertinet ut ipse primas scillas
ctc, Esto eis, etc Sequuntur hoa benedictionis col- incipiat pulsare, et postea cappa se vestire, ut cho-
lcctnj Deus indulgcntiarum, etc, Deus, quiperci-
: C rus tencatur ab illo ;
qui et inccnsum sibiallatum,
aeternum, etc. DomineJesu Christc,qui cs via, etc, quo corpus Domini ante consecrationem cst incen-
Sanetc Spiritus, qui te Deum, etc,Cucullasitabe- sandum, in thuribulum ponit. Quando sunt fratres
nedicit : Domine Jesu Christe qui, etc, aqua bene- ad pacem et communionem, licet ei sederc Quotics
dicta conspergit. Sed novitii suabencdictionefinita in septimana fuerint duodecim lectiones, ad omncs
consurgunt ab oratione, exuuntfroccos, et induunt horas imponit antiphonam, prseler ad vesperas, ad
cucullas. Inter exuendum rursus dicturus est ad quas non imponit nisi in tali festivitate"de S. Tri-
singulos domnus abbas Exuat te Dominus, etc : nitatc, vel etiam solcmniore quam est. Quando
Intcr induendum Induat te. etc Gircumeunt per
: omnes admajoremmissam sumus induti albis, non
totum chorum ut omnes fratres, ab ipso domno ad eum, sedad armarium pertinet officiummajoris
abbate incipientes osculentur. missse. Quod si non hebdomadarius, tamen ad ali-
CAPUT XX VIII. quam antiphonam noclurnorum notatus est, cum
De habitatione illorum inillo triduopost benedic- imposuerit eam, finito primo vcrsu "psalmi, facit
tionem. ante et retro ad legendum multum inclinis et ac-
;

In his tribus diebus non denudant caput capello cedit et recedit, nisi eavice,qua conventusnondum
coopertum, in cucullis dormiunt, nihil omnino i\ consedit, non est adeo inclinis; ct postquam legerit,
loquuntur, offerunt ad pacem, ad communionem rursus ad gradum non solum ante et retro facit, scd
veniunt, quod non aliquando dimittunt, ctiam si eis etiam illam veniam supermanus et genua praemittit.
aliquid contigit dormiendo. Tertio tandem die, A quo etiam notandum hoc moris esse nostri, ut si
cum sacerdos osculatus defuerit eos capitibus quam prophetiam, maxime ubinihil habetur histo-
eorum abstrahit capcllum, et de caetero licet eis, ricum, legerit in Dominicis noctibus, ad finem le-
sicut aliis fratribus, loqui ot exuere cucullas. Si clionis non dicat, Iliec dicit Dominus, sed, Tu au-
quis infirmus, et, ut aiunt, ad succurrendum bcne- tem Domine, sunt ctiam ad finem cujusque codicis
diclionem acceperit, et pro infirmitate silentium prophetarum praelecti. Quod si ad responsorium
tenere non cum aliis
qui benedicuntur capi-
potuit, notatur, hic quidem moderate inclinat, ct antequam
ta contegentibus ipse quoque contegit, et omnia imponat, et posteafinito vcrsu, vel Gloria Patri, si
quoe illi faciunt eo triduo similiter facit, ut quod hoc est adjungcndum, facit anto ct retro, et post
prius omissum erat suppleatur. Ergo ab illo die vcrsum adaliquod momentum inclinem se submil-
Paarol. CXLIX. 23
 ;

ULDAIUCI CLUNIACENSIS MONACHJ 716

iturus, cantabil ad A cornn altaris, inclinatad orationem, maximeDomi-

um. nicam, vel b\ magis voluerit, Domiae saucte, eto.
•
\N I XXX. Osoulatur altare textum Evangelii, dat locum
el

ao nt atare i»o -.-> prope doxtrumcornualtarie;

i t

pi ope Binistrum, el inclinis contra

it, in militer inclinem, dicit confessionem

cujus etiam forma ita esl pre ut nec ad

tenus; miss iin, nec ad horas quibus eel dicenda, verbis

duum amplioribus dicatur quam hujusmodi Coafit .

i otenditur usque Deo et omaibus sanctis ejns, el vobia, Pater qnid

sanctorum, peccavi iacogitatioae, locatioae, et opere, mea cul-
torum, ad psalmos pro pa\preeor vos, orateprome. Reso. Misereator
iam D . ribus.Usus tri omnipoteas Deus, etdimittat vobis omaiapecca-

maxime in ta estra\ liberet vos ab omai malo; cooservet etcon-

ros multifariam scire debet, i

idicondisel ordinandis, ut in conventunihil firmet vos iaomuiopere boao,et perducat voa ad

unquam dicat quod ab illisullo modo dissideat ; sed vitam oeteroam, Amen. Ad epistolam scdet usque
quantumlibet sciolus sibi de omnibus videatur, ta- iii ad
»1 ii Evangelium venitur. Diaeono lecturo dat
non debel dedignari frequenter et de singulis B benedictionem hujusmodi Dens misereatnr vea :

cantorem et armarium interrogare. Quoties autem triet benedicat eavice stat propedextrumcornu
:

iimit duodecim lectiones, post nocturnos lecturus altaris, et diaconus prope sinistrum.
lium non prius exit de choro quam ex alter- Hic autem non est indignum meminisscqua dili-
me modulantium ventum fueril ad illumversi- gentia, quoque studio ad Dominici corporis et san-

culum, Pleni sunt cseli et terra\ ettunc festinanter guinis consecrationem et communionem serviatur.
lavatis manibus sacrarium intrat, vestitus alba, Primum propter hoc ipsum factum est unum arma-
stolaet casula, rursus versiculo illoimposito, Per riolum antc faciem majoris altarisoptime compagi-
siugulos dies,, procedii tenens ambabus manibus natum, et intrinsecus pannis vestitum, in quo nihil
Evangelii textum reverenter contra peetus reclina- aliud reconditur prseter illa utensilia, quae necessa-

tum,qucm etiamaccedensponit iu medio altaris, ct ria sunt admissarumsolemniaduntaxatinconventu

cum incenso facit super eum crucis signum semel gencraliter agendarum, praecipueduo calicesaurei
imtum; inclinat se ad orationem maxime Domini- cum patenis diversae quantitatis ; ct duo corpora-
cam, adultimumvereumhyninipraesignati erigcns C lia,unum duplum, sicut omnia corporalia solent
se tollit textum de altari deosculato, et pergit ad esse ad privatas missas, alterum simplum. Minor
analogium contra quem eliam conventus totus
,
calix cum duplo corporaliad matutinalemmissam;
con\ ersus inclinat. Matutinis laudibus incceptis non major cum simpload majorem; namet unumsim-
se movet a loco usque dumdixerit cum aliis Gloria plum scmper jacet in sinistro cornu altaris, ut a
Patri, et aliquantulum inclinans, quibus se crigen- prioribus noslris accepi, propter hoc ut ad manum
tibus ipse quoque verum semper accelerat
recedit ;
possit essecontrapericulum ignis contra quod, si ;

ut prius sit reversus in chorum quam primus psal- forlc eontigerit, creditur a multis quia multum va-
mus finiatur. Dc incenso ita gerit utprimum incen- leat expansum. Item ibi est patcna mediocris et

sct faciem altaris, tunc superficiem manu ter cum argentea, et aurea scutella habens operculum ejus-
incensoporrecta per diversa loca latitudinis altaris, dem metalli, fabrili opere colligatum, ibi ampullse

et semel in transversum, tum retro dextrum cornu ad subministrationem vini et aquee : nam et in

altaris, tum cornualtaris sinistrum. Incensat etiam ampullavinumante consecrationem solet ofierri. Ibi
altaria queeque minora choro proxima, et Sanctee D urceus argenteus, cumappendicio suo ad manuum
Crucis altare faciens persingula cumincenso cru- ablutionem; ibi linteoiaplura, sine quibus singula
cis tantummodo signum. sacrata vasa nec levantur, nec quoquam portantur.
In privatis diebus quoties bis comeditur, prius- Ipsum aulemarmariolum habetin medio tabulatum,
quam signum pulsetur ad tertiam, manus lavat ex ut queeque satiora sint rursum, esetera deorsuni.
more, ut oratione facta mox sacerdotalibus induat Ad initium missarum reseratur a majore custode
•
. et tertiam imponat. Qua finita,litania, qua missa Ecclesiae, velabejus suflVaganeo qui tunc est heb-
prsavenitur, cum decantata fuerit usque ad illum domadarius; panno totum desuper operitur, qui et
versiculum, Omncs sancti, exit de choro, ut casula patenam ibi ponit simul cum corporali; calicem
quoque vcstiatur, et cum processione veniat ante vero cumlinteoloinlongum extento tenens, etdesu-
altare. Si dies est talis ut non nisi scmel comeda- per operiens, portat ad amphoram aquee quee de
lur, vcstit se inter cantandum litaniam ct si pro- : stanno semper est in ecclesia, cl in loco compe-
ccssio cst agenda, ut in quarta et sexta feria in tenti, ut omnes ibi calices laventur, quorum usus

quadragesima, non se vestit donec et ipsa jam facta est ad privatas missas. Ibi quoque tunc hebdoma-
fuerit. Accedens autem portat etipsc codicem mis- darius apportatum calicem diligenter lavat aquabis
aalem inbrachio sinistro; quo deposito in dcxtrum infusa; et si non est sacerdos vel levita, queerit ad
 717 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. - LIBER SECUNDUS. 718

hoc vicarium alterulrius ordinis, ul in quarta

sibi A. cornu altaris ct superfieiem, ad cxtrcmum sinistri
feria et Sabbato manu interius missa bene quoque
; faciem et supcrficiem. Si vero dies festus adcst,
in fundo ipse calix confrieclur, ne fortc aliquantu- quinque illa altaria principalia proxima iricensat,
lum fetiscat propter vini crebram infUsionem. Ergo et illud ad quod conventus ad vesperas ct malutinas
lavatus reportatur ct ponitur supcr armariolum. laudes ivit ubi ct cereus tam in nocte quam in dic
Subdiaconus anticipat lavare manus, ut ipse ad ardet.
ministcrium calicis sit paratus ;
quem intcrim, dum Notandum autem quod in omnil)iis dicbus feslis
Kvangelium legitur, accipicns simul cum corporali et Dominicis ad majorcm missam prsedicta altaria

et patena, experitur si quid aquse in illo remansit bis incensantur, primo vidclicct postquam confes-
inter lavandum, et effundit in caveam dc lateritiis sionem suam sacerdos et diaconus fccerint, et post

tegulis factam in proximo altaris, sicut altcra facta offerendam. Similiter ad minorem, ad quam omnia
est paululum remotius, ubi idem subdiaconus, et signa pulsentur; privatis vero diebus ad majorcm
aliisubministri, manus super ca lavcnt. Stat juxta missam semel inccnsum offertur, scilicetpost offe-
sacerdolcm, usquc dum Evangclium finiatur. Ponit rendam, et solummodo sacra oblatio, quie est in al-

corporale super altarc, caliccm retincns et patenam; tari principali, incensatur. Ad majorcm missam nisi

comitatur sacerdotem prceccdentem aliquantulum r> signapulscntur, nunquamincensum offortur. Scien-

contra fratres ut a singulis offeratur
aqua manulergium apportatur, ct revcrentcr
et
exhibctur; qui lavatis manibus accedit ad altare,
et ut hic proprie dicam de majori missa, ulrumquc
: a diacono dum quoque quoniam sivc tres sive quinque hostiaa
consecrentur, semper sacerdos mcdiam accipit, et
cum ipsa cruces in calicc facit, ipsamque dividit,
et unam particulam in sanguinem mittit, et sese

corporalc, vel quod in altari sempcr jacet, vel quod
subdiaconus apportavit,accipiens expandit;pollicem
tamen et indicem utriusque manus combinatos dili-
genter constringit, ne vel ipsa corporalia cum cis
tangat, cum quibus hostias habebit in proximo
tangere et tractare. Consummata autem oblatione
sacerdos quoquc lavat manus, cavens et ipse postea
ne aliud quid tangat cum digitis quibus corpus
Domini est tangendum. Subdiaconus portat hostias
addiaconum secus altare stantem etse operientem,
ut de omnibus tres, quas voluerit, eligat ad con-
secrandum; propter quod dimissa patena cum
hosiiis supcr altarc, vinum, quod oblatum est,
funditur ab ipso quoque subdiacono in alterum
calicem, tantumque relinquit quod sufficit ad con-
secrationem. Ad quod tamen ipse non miscet aquam,
quia nec vinum nec aquam licet infundere, sed
ei
allatam ampullam aquae simul cum calice dat dia-
cono, ut illc misceat; dat et linteolum ut calix
deforis tergatur diligenter, ne forte quid vini vel
aqure exterius remaneat, et consecratum pereat.
Hac vice non cavet digitos diaconus, quorum supra
memini, disjungere, quihas hostias jamposuitquas
erat positurus et sic tandem calice super altare
; offert, et ipse altare vel sacram oblationem inccn-
media, diaconum reliqua communicare non negligit.
Postquam autem diaconus altare, vel si talis est
dies, altaria incensaverit, et aliqucm epicopum, vel
abbatem, si forte affuerit, juxta columnam ciborii
stans, thuribulum converso reddit, a quo et incen-
satur, et ibidem manet acclinis, sicut ad primas ct
ultimas collectas, donec Pcr omnia sn?cula sxcalc-
ram a sacerdote dicatur. Conversus quoque, si
cappa cst in choro, prius illum incensat qui ea in-
dutus est; deinde incipiens a dextra eodem modo
et ordine thuribulum portat, quo superius diximus,
his qui sunt in choro majori vel minori; hoc plus
faciendo, quod in minorem chorum exit prius ad
ciexteram, postcaad sinistram. Post hoc vero exicns,
incensat eos qui cxtra chorum sunt, incipieus ab
introitu chori in superiori parte, deinde alios, sicut
sunt in stationibus suis per circuitum, postremo ipsa
minora altaria quae sunt prope chorum, quse a dia-
cono non incensantur, in anteriori parte, et in latere
non tamen praesumit supcr
dextro, et in sinistro,
altare manum extenderc. Quod si aliquem sacerdo-
tem missam ibi cantantem offenderit, vel ipse vel
diaconus, si competcnter fieri potest, ei thuribulum

posito, subdiaconus cum patena et ampulla rever-
tens, patenam hostiis refertamponit super armario-
lum, et ampullam in loco quo solet reservari. Acci-D ter brachia aptare non negligit. Cum autem Per
pit aliam patenam argenteam intra scutellam au-
ream reconditam, et tergit studiosc cum panno
candidissimo prope armariolum propter hoc ipsum
jugiterpendente, et postea cumlintcolo honeste et
reverenter involvit. Sacerdos interim calicem et
hostiam incensans, facit cum incenso super ambo
tres cruces, et unum quasi circulum, incensat quo-
sans, ei thuribulum reddit, ipseque conversus vel
diaconus eum reverenter inccnsare, et casulam in-
omnia sascula, etc, ante praefationem audierit, si
jam de incensandis altaribus rediit, vcl si ibi prte-
sens est, ut in privatis diebus, vadit post sacerdo-
tem retro; quod si nondum redierit, mox ubi re-
dierit, illud idem facit; et post diaconum vadit
subdiaconus, manu sursum extenta tenens patcnam
ita ut praedictum ost coopertam, et in duodecim

quc contra utraque altaris cornua dcxtrum ct si- leetionibus hoc solet facere unus ministrorum, ma-
nistrum, quantum manum extendere possit, pedibus nens post subdiaconum. Qui quando illuc adveniunt,
tamen immotis; deinde reddit thuribulum diacono, altius inclinant, erectipostea stantcs donec Sanctus
qui prius incensat sacerdotem, et casulam inter incipiatur.
brachia versus pedes trahit; postea faciem dextri Ex hinc sacerdos omnia codem modo agit, sicut
71U UUALIUCI CLCMACKNSIS MoNACHI 720

ei in qualibel miasa privata deberent agi, sicut atias A mittit ia ealicem, duas Buper patenam, el cum coi
,U, uua autem imnistrorum, qui semper porali tegil utramque. Priua tamen super ipsum
eum Qabello pi •
»rdo- calicem, git, diligenter frical et

ex quo muscarum mfestatio exsur sipit, excutit, ne quidforte inter frangendumde corpore
donee (iniatur, eas aroere asaorifloio, el ab altari, Domini adhaeserit; manua interim cum summo
seu ab ij rdote non negligit. lusvero, studio claudens et in modum crucia ad pectus appli-

subdiaco unusministrorum.sidies festusest, cans, vertil seprimumdiaoonoreverenterinclinanti,

ci casulam cum duobus mediis digitis post pacis
aocl ues postea manent orationi intenti. Notat ta-
, icon 18 quand
11 >sad Supplicea te
I
i osculum inter brachia dans illi pacem,
aptanti,
quoque ips
uuis inclinatua se erexerit, et tunc deinde subdiacono, et in pi edend contra conven- i

elevans, ut quatuordigitos, quibus Dominicum cor- tum, duobus ministris, ad ultimum veniens super
tangendum et dh idendum est, abluat in partem gradum ante analogium dat pa< eterie, sicut

supradictum armariolum seoessit. Et Bciendum adnotari decrevimus, inquinqueprmcipuis festivita-

quoniam non modo pro anima ipsius, qui ipsum tibus toto conventui; caeteris autem diebus, exceptis
urceolum, quo aqua funditur, et ooncham, qua Sabbatis in quibus eveniuntjejuniaQuatuor Tempo-
Buscipitur, dedit, Bed post offerendara tam ipse rum, et exceptis missis jojunii in festivitatibus Qua-
B
quam sacerdos manus ibi abluentes hanc collectam dragesimae, et reliquis jejuniis, in quibus festivitas
dicunt: Oremus, Absolve, Domine, animam, famuli, duodecim leclionum evenerit, quando una hostia
. tam alte ut conversi audientes, qui sibi ser- offertur, et pax uni a diacono datur, sic itur ad

viunt, possinl respondere Amen. Digitis ablutis et pacem in tertia et quinta feria, et Sabbato semper
:

is, ad locum ubi primitus acclinis manebat re- dcxter chorus vadit ad pacem, prieter illum cui talc
altiusque inclinans continuo se erigit, postmo-
dit, quid in nocte contigit; in secunda, quarta, et sexta
dum slans et diligenter observans quando ad Per sinister; in Dominicis autem alternatim, ut alter
ipsiiiu el cum ipso et in ipso, cruces super sacrifi- chorus in una, alter in altera, sicut alternatim in-

cium facere incipiat sacerdos. (Juod mox ut viderit cipiuntur hymni, antiphonee et psalmi, ab uno choro
moderate ao pedetentira ad altare acoedens, prius in una hebdomada, ab altero in alia. Si vero reve-

dextrum cornu altaris, deinde dextrum humerum stitisunt in cappis seu in albis, secundum dignita-
sacerdotisosculatur,etposteacorporalecumduobus tem ordinis ibunt ad paccm, ut primo loco sacer-
mediis digitis manus dextrse ex unaparte rcmovet, dotes, sicut sunt priores, secundo diaconi, tertio
et sacerdos ex altera, cum quibus et calicem per subdiaconi dcinde alii, sicul ordo eorum exigit, ad
medium tenens, parum sublevare, dum sacerdos extremum conversi.Si aulem aliqui sunt in cappis,
dicit Per omnia ssecula, etc, et posmodum ipsum ^ et aliqui in albis, et aliqui in froccis vel cucullis, se
corporale ex eadem parte superponere procurat, et cundum dignitatem ordinis prius ibunt bi qui in
taudem rediens post sacerdotem in locum, ubi erat cappis, deinde quiin albis, postremo qui in froccis
prius, iterum acclinis manet, donec ei a subdiacono seu cucullis erunt, sicut sempcr prout ad conversio-
patena argcntea offeratur. Qui subdiaconus non prius nem venerunt seu a domno abbatc levati sunt, sive
se ncquc de loco, in quo post diaconum
erigit, sint cantores, sive conversi.
acclinis cx quo Sanctus incoeptum fuerat, manserat, Notandum tamen quoniam si domnus abbas pro-
recedit, donec a sacerdote Panem nostrum in Ora- pter aliquam rationabilem causam quemlibet con-
liono Dominica dicatur. Sed tunc indc seccdcns versum levaverit in capitulo et in refectorio, tamen
atque reverenter incedens, et linteamen de patena ordinem illum servabit; ad pacem vero et ad com-
devolvens, manuque linteaminis parto involuta ip- munionem, sicut et ad aquam benedictam, secun-
sam tcncns, partcm ejusdem linteaminis pendere ex dum ordinem conversionis ibit. Privatis autem die-

industria facit, ut diaconus quoque cum digitis bus conversus, qui servit de candelabro, quia alba
niediis linteamine involutis eamdem patenam ab indutus est, primus postquam sacerdos super gi a-
ipso osculante ei manum accipiens, flnita Oratione dum pacem.At sacerdote ad pacem
vcnerit, vadit ad
Dominica, offerat sacerdoti; propter quod tamen D procedente, diaconus ad altare accedit, duasque
polliccmet indicem minime disjungit, sicut tunc non hostias, vel si plures fuerint, ut in Dominicis, fran-
disjunxit quando calicem cum sacerdote levavit. Et git etdividit, quas sacerdos non divisit, separatim
sciendum quoniam quidquid de praedicta patena dimittit, ut de altera ipse, de altera sacerdos com-
privatis dicbus subdiaconus facit, hocidemin duo- municetur, priusquam sacerdos redeat, perfe-
et si,

decim lcctionibus ille ministroium, qui post illum cerit, nusquam tamen reccdil. Mox vero ut subdia-
manero agere consuevit. Postquam vera dia-
solet, conus et ministri pacem acceperint, manus abluerc

conus sacerdoti patenam obtulit, ibi prope dextrum in piscina, quse est prope altare, non negligunt, ct

cornu altaris orationi, si sapit, intentus manet ac- subdiaconus patenam auream ad calicem pertinen-
clinis, doncc Per omnia sseenLa sseculorum dicatur. tem, quam posuerat super armariolum, reportat,
Sacerdos vero accipiens eam cum mediis digitis ponens super altare, et simul linteolum extensum
ponit supcr corporale ad pedcm calicis, ct postquam in transverso altaris, et postea stat inclinis inler
fregerit hostiam, unam particulam, ut mos est, reclinatorium et dextrum cornu altaris usque dum
72* CONSUETUDINES CLUNIACENSES. — LIBER SECUNDUS 722

redeat. Qui rediens, et illam portiunculam Dominici A vit, eodem calieem, osculans ci manum.
aecipit ab
corporis, quam sumpturus cst,de patena accipiens et a diacono patenam calicis, ab altari supcrimpo-
cumduobus mcdiis digitis sinistrse manus,patenam sito uno corporali acceptam ; nam alteram inloenm
modice diacono porrigit ct super calicem ipsam
; suum super altarc rcponil ; ct tunc ille qui tcnct
portiunculam sumcns, postea eumdem calicem cum scutellam, altius eam elevans, vadit ante sinistrum
sanguine diaconodat. Unusautem de ministristollit coruu altaris, et subdiaconus remanct cum caliec
de armario scutellam, et allatam tenet cum linteolo ante dextrum, post sacerdotem tonens cum altera
super reclinatorium, quod cst, quantum puto, pro- manu calicem, cum altera patcna parumper suble-
pter hoc maximc factum inter duas ciborii colum- vata eum corporali. Verum contra ipsos totus con-
nas supcr quod diaconus mittit patenam in qua
;
ventus pro reverentia Dominici corporis etsangui-
Dominicum corpus est divisum calicem quoque ;
nis veniam pctit.
cum sanguine dat subdiacono intrinsecus stantiinter Sciendum autem quoniam, si quilibet post com-
reclinatorium ct altare : qui tenebit cum reclinem, munem veniam supcrvenerit, nunc in choro, nunc
quam conjunctius poterit erga scutellam; commu- extra chorum veniam petcrc dcbet. Similitcr post-
nicat primus diaconus, et post eum alii forinsecus quam aliquis communieavcrit prffiter hanc com-
accedentes, co ordine quo ct ad paccm, ct praeler p, munionem, nunc ante altarc S. Joannis, nunc ali-
illosquiinalbis sunt,antcquam comrouniccnt cuncti bi veniam consuetudinaliter petit. iMox aulcm ut
vcniam petentes, et manum sacerdolis osculantes, ille minister, qui supererat, digitis diaconi vinum

tam illi quam alii. Si quis autem qui non sit de ,

superfudit , acccdit extra inclinatorium dcfcrens
illo choro qui vadit ad pacem voluerit communi-,
caliecm alium minorem, cum ampulla, quam sub-
care, facto inde signo illi qui servat ordinem, si ministravit diacono, et post ab eodcm recipit, ut
domnus abbas vel prior abest, accedit tam ad pa- sacerdos quoque digitos quibus Domi-
illos lavct,

cem quam ad communionem in suoordine. Debent nieum corpus tractavit, quos nunquam in majoris
autem singuli ita se scutellre adjungerc, utsiforte missa3 calice abluere licet. Quo sumpto, itcrumvi-
intcr sumendum corpus Domini aliquando vel de num in caliccm funditur, ut ipse aliquantulum ca-
oresumentis,velde manu porrigentislapsumfuerit, lix abluatur, et a sacerdote sumitur. Et quotiestam

nisi in scutellam cadere non possit. Quotquotautem sanguinem quam reliquum vinum sumit, faciem
ipsum corpus sacrum dederit, singulis sanguine versus altare, vel versus orientemvertit. Ille autem
prius intinguit Communicatis autem omnibus
(6). qui portat candelabrum, postquam sacerdos apace
qui volucrint, et novissime subdiacono,qui semper redierit, continuo accipit, tenens hoc ante gradum
per consuetudinem ad majorem missam communi- _ sublevatum,nec priusdeponit quam Per Domimum
care dcbet (exeeptis his diebus in quibus tantum *"•
nostrum de prima collcctapost communionem dica-
una hostia consecratur) et communicato illo qui tur. Eadem hora tam subdiaeonus cum caliccquam
tenet scutellam, si corpus Domini superest, vel si minister cum scutella discedunt. In duodecim le-
videtur sibi, cooperitur ipsa scutella, ct qui tenet cum duobus candelabris, et
ctionibus duo conversi
eam non se submovet inde quousque sacerdos calice tertiuslenensthuribulum,eodemomnino modo ante
a subdiacono recepto sanguinem sumat, vinumque, gradum et accedunt et diseedunt, quo dictum est
quo postea calicem lavat, infusum sibi ab eodem privatis diebus.
subdiacono in altera manu tenente ampullam, et cum Sciendum vero quoniam, quoties non nisi una
altera involuta linteolo quod cum patena super
,
hostia consecratur ad majoreui missam eadcm ,

altareposuerat, sublevantecalicispedem.Diaconus, missa cum calicc minoris missai et duplo corporali

percepta communione, prope armariolum venit, ut
cum vino in altero calice digitos abluat quibusDo-
minicum eorpus tractavit, ministro qui supererat (7),
cum ampulla fundente vinumet pedem calicissub-
levante quos ablutos ad calicem prius tergit, de-
;
inde ad faciem, et eam partem qua tersitea applicat
et vinum sumit vertens se ad orientem, et tunc
cantatur: et tunc neque patena argentea exhibetur,
neque praedicta scutella apportatur, nequc subdia-
conus, poslquam calicem post eommunionem sus-
cepcrit, post saccrdotcm moratur, neque conver-
sus decandelabro serviens, postquam saeerdos post
D ablutionem dijjitorum vinum calici infusum cbibe-
rit, amplius operitur. Sciendum quoque quoniam

corporalia plicare, et librum missalem de sinistro omni die Dominica corpus Domini mutatur, ct dum
cornu altaris in dextrum ponere, et ad locum illum, sacerdos procedit ad pacem, recens consecratum a
ubi prior collecta cst in proximo dicenda vertere , diacono in pixide cortica reponitur; et quocl prse-
accelerat. Subdiaconus vero, mox ut sanguinem terita Dominiea censecralum fuerat, inde accipitur,
sumpsit sacerdos, et vinum quo postea calicem la- et ab eodem diacono dividitur, et fratrcs inde com-

(6) codex Quanquam sit

Intiuguit. Addit alius : extra reclinatorium, ut sacerdos super eum cum
conlrausum aliarum Ecclesiarum, quia quidam, vino lavet digitos, quibus corpus Dominicum trae-
maxime novitii nostri, adeo sunt rudes, ut si san- tavit, sicut et diaeonus, mox ut communicavit, et
guinem ita separatim acciperent, non rcmaneret ut antequam corporalia complicaret et hoc vinum ut :

non magnam aliquando negligentiamincurrerent. iterum sacerdos ebiberit, quod sccundo servitor
(1) Supererat. Idem codex supra laudatus Ser- : infundit ut ille calix utrinque abluatur.
vitor qui superest adhuc accedit cum altero calice
 ;

UDAl.lMCl Cl.l NIACENSIS MUNACHI 724

municantui . duae tantum particulaa illms bostie, A unam menaam, poatea ad omnes in alia parte, et
di\ isit, non mutanl ir. Prsedictam sic iterum redit ad dexteram, ettribuentis manusa
u pixidem, dum psalmi familiares post tertiam singulis osculatur. Quoties benedicit, facit tres cru-
dicuntur, diaconus de columba jugiter pendente ces contra mensam principalem, contra dextram et

. bene cum liDteolode pnlvere exterius Binistram ad |iotum vero non uisi unam. Post
;

i isti dextrum cornu sub

ahit, i- oompletorium, priusquam tertia finiatur oratio, exit
ponit, missaque finita in eodem loco repo- de choro ad aquam benedictam, ut cum ea singulos
nit. Postquam autem buI diaconus et minister de aspergat.
ante altare discesserint, quisque sua ad armariolum I t quia sacerdotis Bemel memini, ut hic adjun-
!t;tt. l.i quantumlibel clara dies sit, lamen
l quod adhuc ad eum specialiler pertinet; si
.

cum cereo utrumque, patena scilicet, supei quam missam privatam cantare voluerit, innuit converso
Domini corpua fractum fuerit, el calix diligentis- cum signo crucis, quod esl signum missaa can-
simi lerantur a subdiacono et a ministro, si tandw. Qui, continuo sequens illum ad locum ubi
quid forte vel minutissimum de corpore Domini re- sunt utensilia recondita adsolemnia missarum, ac-
manserit ; e viderit remansisse, hoc non
I cendit candelam, ponit in brachium sinistrum ves-
manu tai ta tantum levat o timentum sacerdotale,etdesuperlibrum missalem.
el sumit, si talis rticula quam convenienter Sacerdos autem primo manue suas lavat et tergit,
sumere possit; si vero minutissima,et, utita dicam mittit hostiam cum cochleari super patenam ca- ;

risibilis et atomo >imilis, hanc, si potest, cum licem quoquelavat et tergit. Item in ampullas duas
vino in calice, quo sacerdos el diaconus digitosab- infundil vinum cl aquam, quas et cum sinistra la-
luunt, recipit, lcv.it el separat. Quod si ita adhae- vat, el cum dextera calicem superpositis patena et
serit, ul cum vino fieri non possit, in eo tamen coporali. Ita praecedens conversum sequenlem,
loco, ubi eam viderit, linguam summatim appl pergil ad altare ubi est cantaturus, cujus linteum
et sic eam sumil el postea iterum atenam \ ino
; ;
su- complicatum explicat, ponit caliccm et librum mis-
perfundit. Quod si non el quamtumlibet ibi reman- salem. Ad vestimentum non est improvisum noc
cognoverit, non tamen propter hoc eam vel omissum, ut ad singula altariauna sit tabttla in qua
semel diligentissime vino superfunderedimittat, et ponatur, unumque lignum patulum et muro infi-
illam superf usionem primitus sumil el posloa eum- ; xum, super quod ponantur ampulke; pendet quo-
dem cajicem, quovinum illud patense superfusum que in promptu manutergiolum, ad quos sacerdos,
sumpserit, alio vino abluit, vel illud, quo calicem postquam se induerit, lavatas tergit summitatcs
vel minister interius lavit, . digitorum,quibusnecessariotangit ressacratas.In-
in illum - ' imit mittitque vinum '
de missam incipiens, totum cantum, qui ad eam
alterum in calicem majoris missse, et circumqua- pertinet, pro edicto Patrum nostrorum magis legit
que intus diluit, et, si minister communicavit, il- in directum quam unquam audeat cantare. Cum
lud ebibit sin autem, subdiaconus, postquam vi-
; ventum fuerit ad ofierendam, eodem studio, et di-
numpatense superfusum sumpscril, in eumcalicem, ligentia,, qua fieri solct ad majorcm missam, per

super quem eadem patena fusa est,immergit,sicut omniase habet. Finita missa cum redierit, nec tunc
dictum est, et sumit et tuno non alio vino cum ab- omittit iterum lavare summitates digitorum, ma-
luit, nisi forte tale remansisse co-quid postea ibi ximc propter calicem ct propter corporalc repor-
gnoverit. Alter ministrorum cereum ad hoc dili- tandum.
genter inspiciendum tenere, verum linteola, quse Ut adhuc amplius quid dicam de lcgc sacerdotis :

tria sunt, debel studioexplicare. Quod si subdiaco- quando se vestit ad missam privatam, si pulsatur
nus est in custodia, custodis cst cereum tenere. signum ad horam regularem, et nondum stolam mi-
Duo autem linteola super calicem majoris missae, sit super collum, exuens se cessat a missa, etper-

iterum vero super calicem minoris dcbcnt poni, et git ad horam. Item interim, dum hora cantatur, si
sic quoque sacra vasa insuoloco cornponi. Quod si missam finierit, et chorum
ipse venire potuerit in
antefinem missse aliquando possuntperfecisse,nonD ante Gloria primi psalmi,conversum dimittit cum
tamcn propterhoc aliquis eorum debel devestitum votimento complicato, vel non complicato, et ipse
ire. Recedens autem sacerdosab altari, dal missa- pergit ad Horam. At si venire non potest, non se
diacono, ut ab eo reportetur stolam ipse et ; movet a loco, ncc convcrsus, quousque hora finia-
manipulum complicat, nisi forte sint, ut itt 1'estis tur. Hae sunt autem viees, in quibus sacerdotes
prsecipuis, deaurata, tunc enima sacrista sunt com- possunt hujusmodi missas absque licentia can-
plicanda. tare, quotidie ante primam, si tamen prima non
In privatis diebus hostise non consecratas portan- conjungiturmatutinis laudibus,ut saspiusinhieme
tur in refectorio, ul his, qui eo dic non commu- ct post capitulum usque ad terliam ; aut si capitu-
nicaverunt pcr manus sacerdotis distribuantur,
,
lum est, post tettiam usque ad sextam, nec minus
quod hoc ordine ficri solet, ttt primum tribuat dc post nonam, si tamen fratres non ierint dormitum.

ipsis hostiis domuo abbati ;

poslea, cum sinfmen- Aliquando post Evangelium majoris missae aliquis
sse tres, utrinque ad dexteram domni abbatis acl sacerdotum licentiam accipere potest; quod tamen
 : :

725 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. — MBEH SECUNDUS. 726

reprehenditur, si frequentare voluerit etin usu ha-A benedietione Salvumfacservum;ele.,Mitteeiauxi

bere. Jiiiiu, etc, Dominusciistoclitte, etc, Dominus CUSto-

CAPUT XXXI d a introit., etc. Aaferata te spiritum elationis.ctc.

i l

Dc subcliacono, ct dc cautoribus
alleluia ct tractus.
Snbiliaconus, qui lccturus est
sacerdote processurus ad altare, portat textum
Evangelii, et ponit in mcdio altaris; pulvillum non
portat,nisiquandodiesestsolcmnis.Incohanslcctio-
nem, vcl ea finita, ad utramque viccm facit ante ct
retro ibidom ubi lecturusest. Simililer suntfacturi
quicantant responsorium, vel qui alleluia, vel tra-
ctumscucanticum qua; cum in privatis diebus non
;
rjradualis, vcl Itcrum qui lccturus est inclinat ut prius. Antc re-
fectionem generalcm dc panc vinoque prselibat,
juxta prescriptum sancti Penedicli. Ad matutinalem
Epistolam, ouni
scu majorem missam posl evangelium accipicns li-
bruminquo legendum est, ct seccdcns in lninorem
chorum intendit his quse sunt legenda. Quod si ju-
venis cst in cuslodia positus, tunc non ita seccdit,
etquantumlegit,legit inipsochoro. Librumautcm,
in quo legcndum cst, in rcfectorium portat ct re-
portatqui legit ad servitores. Et quia nullus fra-
trum quidquamgustaveritpriusquamlectio est im-

nisicommuniter cantantur a conventu, si quod fe-

posita, cuin primum domnus abbas, vel prior con-
stum amplius in septiniana evcnerit, cantanda sunt
iterum ab ipsis a quibus et pnus m Domimca sunt
, d
D ..,..««.
scdent, petit lcctor benedichonem, ct
lectioncin adonn. Qua finita veniens ad
•
,
accelerat
gradum,i

cantana. Quod si omncs in cappis vel in albis, ar-

ante facit et retro. In septimana si uno dio lectio-
marius innuit quibuscunque voluerit pro eis can-
nem intermiserit, et alium fratrem, ut pro selegat,
tandis; quodet facit adprosam, si quando est can-
rogaverit, nonrcprchendilur.Quod si amplius, nisi
tanda, et ad hanc ante et rctro nec in fine nec in
pro infirmitate, et hoc petens veniam in capitulo
principio est gerendum.
monstraverit, notatur.
CAPUT XXXII
De diacono CAPUT XXXV
Diaconus saccrdotem prsecedere solet ad allare; De coquis.
sacerdotc inclinante se ad oratiouem, ipse quoque
stat similiter inclinis; sacerdote se erigente, gerit
Hebdomadarii coquimc solent quatuor esse.
antc et rctro. Accedit ut sinistrum cornu altaris Quod primo faciunt, pulsato signo ad vesperas,
et oratione facta, pergunt in coquinam ut acci-
osculetur; pergit stare contra sacerdotem, ut con-
piant fabas; post vesperas lavant eas dihgcnter
fesso confiteatur. Porrigit incensum, quo imposito
• •. i .. j -.i artuater
d u iufusa, inquactiam faciunt cas pcmoctarc
porrigit quoque lpsum thuribulum quod postea i
;
^ .: .
>

recipiens, si est dies solemnis, incensat altaria

Gcaldario bcne coopcrto. Ad mandatum illis, qui in
prceterila septimana servierunt, pedcs fratrum la-
quoeque proxima choro, et maxime ipsius altaris
principalis cornua posteriora. Cum sacerdos sederit,
vantibus, isti praecincti linteo tergunt, ct ad ma-

ipse quoque sedct, prius tamen sacerdote innuente,

nus manutergia praebent. Cum quibus mandato
nec sedet, absque licentia ejus.Finito Evangcliofa. ctiam expleto, venientes ante domnum abbatem

citante ct retro; item missa finita ad cujus finem

nunquam pronuntiat Itc Missa est, nisi etiam Glo-
ria in excelsis cantetur.
CAPUT XXXIII
De scrvitoribus ecclcsia?, et de Jiis quos appeUamus
ante faciunt et retro. Item matutinis laud. Domi-
nicce dieicxpletis, illiadgradum venientes Dco gra-
tias aguntproconsummationeperactiobsequii,hunc
versum ter cum totius conventus responsione
dicentes Benedictuses,Domine, ctc,Istiidem ob-
:

ministros aJtaris sequium facturi Dei adjutorium petunt, ita dicen-

tes Deus in adjudtorium, etc. Pro illisdicendisunt
:

Servitores prseter hoc munus quod thuribulum Salvi

a sacerdote hiversiculi, eaque collecta :

et candelabra deportant, diligenter observant ut servos,etc,Convertere,Domine, cic, Oratio: Deus

numquam desint ad obsequium sacerdotis. Levitse quihumilium, etc, Proistis, Salvosfac, etc, Mitte
quotiescunque ad ullum divinum opus sc induunt, _. Misericors ac piissime, etc.I
-

gJ s etc> Oratio :

etiam quam conventus, cxeunt de ecclesia Sam

postconsummationem opeius ipsaindumenta depo-
nunt, vel si opus habuerint aqua et manutergio, descen-
Marise, ut sc possint calceare, et interim
scilicet manus lavaturi. Item quoties alteruter illo- dere;dumad necessarias est conventus, manus et

rum ineensat altaria, unus de eisdcm servitoribus

faciem lavant, faciunt, ut moris est, tres orati
jugiter illos comitatur. Do his, quos appellamus in ccclesia, si intrare potuerint;
non, propc fores si

ministros altaris, quantum dicendumvidebatur, su- ecclesiffi. Intrantes coquinam,

iterum lavant fabas
perius cst prsemissum.
ternis aquis, et sic mittunt
super ignem. A qua
CAPUT XXXIV caldaria fervescente, et spumas
bullicnte, ejiciunt
De lectorc ad mensam eas jugiter transverso cochleari, ne forte
simulcum
spumis faboe supernatantes pvojiciantur quas
Mensselector finitismajoris missse solemniis ve- ;

diversant,
niens ad gradum facit ante et retro et ter hunc etiam fundo saepius cumipso cochlcare
ignis odorem
versum toto^conventu respondente pronuntiat ne, cum mandi, debuerint, sapiant
Domine, labia mea etc Prosequitur sacerdos ea Folliculas fabarum cumse incipiunt aperire, non
 UDALRICl clumacknsis monaciii 7-lH

\
iiitmit eas amplius super ignem aqua frigida
;
A trario Beril solet, qu» ita administrant, nt a novis-
iterum refrigerantur, et iterum cochleari buo siiiiu incipiant. Scutella posita cum oleribus ipsis
et illuo diversantur, mittuntur in unam cuppam ante domnum
abbatem, vel priorem, qui eara appo-
habentem oooperculum optime compaginatum.Cal- suitcum Bigno mediocri licentiam quaerit aprsesi-
darium quoque, in qu coquebantur, intrinsecus
i dente ut sillam Bonare jubeatur; quo annuenle
usque ad nitidum lavatur quoablatoab igne, sta-
;
paululum inolinat, et ad scillam veniens tandiu so-
tim aliud depeuditur, utaqua calefiat qua scutellaa nat, ut Binguli deglutire possint quod habuerintin

sunt lavandeB. ore, ut sint, expediti ad respondendum benedictioni

Reclinatur etiam tabula ad parietem inclinata, saoerdotis ; qua? etiam dum sit corapleta, interim
qua, cumlavatae fuerint, pausentur; et ipsa tabula praafatus dapifer stat inclinis ante arohitriolinumet
tota desuper infunditur aqua et tergitur scopis. tunc ante facif et retro. Quod medium datur inter
Prius tamen consueta inclinatione praemissa, ter fabas et olera, pcr tres di s in septimana. Id est
i*ursus eumdem versum dicunl quem in choro dixe- feria u, iv et vi solet esse pitancia ; alios trcs, gene-
runt; sedhicadjuncto tertia vice GloriaPatri,etc rale. Generale appellaraus, quod singulis in singulis
etDominicasimuIOratione, et versiculo-AaJ/u/or/anj D datur scutellis. Pitancia quod in una snitclladuo-
Dostrum, etc, iterum facto ante et retro, ita de- bus; verbi gratia, aliquando pro pitancia absque
mumtabulamreclinant.Cantant omnes horas regu- Bcutella unum crudi casei frustum, vel qualuor
lares, more canonicaruraVesperas pro fidelibus
; ova ;
pro gcncrali ova quinque, etcaseus nunquam
defunciis loco suo imponunt, etad ultimum Verba nisi coctus. Sed si quid est generale, a novissimo
mea. Effusa autem aqua, qua lavantur scutellae, incipit administrari, et ad hoc scillasicut ad olera
infunditur ea calefacienda, qua olera suntcoquenda. pulsatur. Pitancia veroa priore; et de hac hebdo-
Quoil si matutinae laudes tardius expleantur, ut madarii coquinae nihil omnino se ex debito intro-
aliquando contingit, maxime in festis prsecipuis et mittunt, sed cellerarius quibus ad hoc innucritcum
asstivalibus, et signum ad primam maturius est his eam administrat; quidquid est gencrale hoc
pulsandum; tum priusquam quidquid aliud faeiant apportant, et nisi pisces sint, quos cellcrarius ipse
tabula reclinata horas adoriuntur; quia si quid singulis eis suggerentibus apponit ; siest aliusge-
romanet quod anle primara non cantaverint, non neralis, adhucunus eorumscillam sonat, scutellas
est consuetudo ut post primam cantetur in mani- eolligit eas solas in quibus fabae oleraque sunt ad-
festo. Qua finita, vel si est in privatis diebus post ministrata. Propterquasetiamunusjugiter remanet
Evangelium missae malutinalis, olera caldario im- in coquina, qui eas ita recens ollitas abluateadem
mittuni, cl post capitulum in altero fabas iterato. aqua qua diliculo sunt lavatae, ne si comestorum
Accipiunt lardum, quod cum aliquantulura coctum reliquiae induruerint, majorfiat abluendi difficultas.
fuerit cum saginam fabis
oleribus, exprimunt inde Eadem diligentia est et de ealdariis, ut et ipsa la-
superfundendam. Propter quod tanem ad majorem vata s-int, si nonante, prius tamen, quam servitorum
missam non omncs se subtrabunt, sed duo tantum refectio finiatur. Focus autem caute coopcritur, ut
ct praecipuesi qui eorum sunt idiotae. Quibusante crastinumvivus et nonexstinctus possit reperiri.
in

debet a coramilitonibus indultum esse, ut aliquam Post vesperasiterumfabisjam lotis, pro gratiavum
privatam missampossint audivisse.. Ili, utpraemis- aclione dicunt prsefatum vcrsum Dencdictus es, Do- :

sum est, fundunt saginam per hos fabse iterum ;

miiie, etc, eodem modo quo alterum in matutino
calefiunt. Ui, si opus viderint, pro morosa coctione dixerunt. Scd si voluerint, duos dies expedirepos-
ut amplius aquse supcr olera mittatur, quantum sunt delavatione scutellarum,idest in secundua et
mittere volunt, primum in sartagine ealefaciunt sexta feria, in quibus pro consuetudine cellerarius
quia ea naturaest olerum ut de aqua frigida sapo- contradiccre non potest, ut eas in cellarium dilu-
rem habeant deteriorem; unde caveatur etiam, ry eulo portatas non eommendet famulis suis propen-
cum mittenda sunt in caldariam, ut non de alia siore studio lavandas. Yeniente Sabbato, post nonam
aqua quam dc fervida laventur; sale non con- vel post vesperas scopant coquinam, totas sordes,
diuntur, nec adipe, sparguntur, nisi quando fuerint qiue fiebant per occasionem cinerum vellignorum,
percoctae, ne forte mora longiore sal evunescat, et foris ostium accumulanl, ut inde per famulos celle-
si unus coquorum voluerit, non est illicilum deipsa rarii efferantur. Calefaciunt aquam ad mandatum,

fabarum aqua paululum praelibare, ut probet si et eo die differtur versus Denedictus es, Domine,

bcne sint conditae. usque dum mandatumsit peractum, etin refectorio

Ad mistum non accipiunt njsi quod S. Benedictus etiam lectio collationis jam finiatur. In sequenti
praecipit, quartam partem panis absque libra sua, autem Sabbato, cum noster aqueeductus limosam
el de vino similiter. Finita hora postquam fratres habeat aquam, scopant utrumque lavatorium, vel
sunt exeunt ut fabas adminis-
refecturi, celeriter quod est ad usum ecclesiae, vel quod ad manus.
trenl; quas,qui prior est coquorum, si tamen bene Item scopant necessarias, fenique reliquias perto-
noverit et hujus est valetudinis, cura cochlearioad tam septimanam expansi congerunt ad murum; et
hoc facto mittit in scutellas alii portant ad mensas,
; si est iempus aestatis, per totam illam septimanam

a prineipali mensa incipienles. De oleribus econ- post nonam in refectorio aquam propinant.
 729 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. - LIBER SECUNDUS 730

CAPUT XXXVI. A' supcr ignem.'Scicndum quoque quod pro nulla ne-
De utcnsilibus coquintc. eessitate aliud quid coquitur tn coquina regulari
IIa?c sunt outcm utensilia quse nunquam dcbcnt prseter fabas et olera, nec etiam aliud genus legu-
in coquina deesse. Primum tria caldaria, unum ad minis. Nain ipsa: quoquc fabsc, quando sunt ila no-
fahas, altcrum ad olera, tcrtium simul cum tripodo velke, pro quibusdam deliciiscum pipere condiun-
ferrea ut si quis pannos suoslavarc voluerit, lexi-
; tur, non coquuntur a fratribus, sed a famulis in alia
viam facere possit. Cuppae quatuor, una ad fabas coquina. Scriptor tantum si incaustum lemperarc

reservandas, quando fuerint ila semicoctoe; altcra voluerit, non prohibetur. Et si quis vult calceos
in qua cadit aquoeductus, et in qua olera prius la- ungere, providebit horam competentem, id est, in
vontur quam in caldarium mitlantur; terlia in qua oestate ante primam, et in liieme ante tertiam, ct
scutellce quarta ad boc solum ut aqua calida in
;
si mcridiana non agitur, ost nonam|
si tamcn ;

eam mittatur ad mandatum, et ad rasuram, qua servitores non habent amplius administrare. Pucri
fratres inter radcndum utuntur; quam etcalcfaecre quoque candelas, quibus opus habuerint, faciunt
debent qui in priore septimana servierunt. Item in ipsa coquina cum magistris suis.
quatuor eochlearia unum ad fabas, altcrum ad
,

CAPUT XXXVII.
olera, tertium non adeo grande ad saginam expri- p»
mendam quartum cst ferreum ad focum cineribus De Jiis qui faciunt mandatmn.
;

cooperiendum, ad quem componendum vel distra- Drcvis clauditurcum his tribus qui notantur ad
hendum est ctiam cjusdem generis forceps. Item mandatum (8) quotidianum, quod inchoatur in ca-

quatuor paria manicarum, ne stamineorum manicoe usquead Kalendas Novem-

pite jejunii, ct pcrdurat

fratrumde nigredinc coquinojfamiliari soididentur. bris omni die, sive una vice, sive duabus comeda-
Duo paria palmariarum, queo ita Romanice appel- tur, agitur post ccenam. Sane conventu exeuntede

lantur, manusque defendunt a calorc caldarii, ecclesia, post vcrsum exeuntes colligunt se qui id

quando recens ablatum ab ignc quoque cst moven- facturi sunt ad ostium, et imposito psalmo Misc-

dum vel inclinandum. Tria manutcrgiola, quae et rcrc, pergunl in elcemosynariam domum ;
ubi offen-
in omni quinta feria mutantur, minimeque manus dunt trcs pauperesscdentespedibus nudatis, contra
ad solita tergunt manutergiaqiue pendcnt in clau- quos etiam veniam petunt. Finito psalmo ct anti-
stro. Unum cultrum ad lardumincidendum, et simul phona imposita, Mandatum novmn, etc., pedes pau-
cotis ad acuendum. Una aquam, si opus
patella ad perum lavant, tergunt et osculantur. Lavatis pri-
fuerit calefaciendam, adipem fundendum al-
et ;
mum propriismanibus, ad manus pauperum aquam
tera, quoe est permodica, in fundo minutatim per- et manutergium proebent. Scillula percussa, ces*
forata, ut ipse adeps coletur. Una pixis in qua sal C salur a cantu, pulsalur landem, etbenedictio datur
recondatur: unum scrinium in quo minoraquoeque superpanem, vinum pauperibuseroganda. Panis
et

recondantur. Una urna, qua aqua hauriatur et :

scopre duoe quibus caldariaj post coctioncmscopen-
Duce retis abcisiones, quoe faciant ad ablutio-
tur.
nem et scutellarum, et caldariarum. Duoe tabulee
mittitur eis indextram, vinum in sinistram, et
manus utraqueosculatur. Inclinant seadorationem.
quee esthujusmodi: Ostendc nobis. Kyrie, eleison.
Patev noster. Suscepimus Deus, misericordiam.
,

ad scutellas ; una in qua ponanturpost refectionem Tu mandasti. Oratio : Adcslo, Domine, officio nos-
utcunque lavatoe , altera in qua diluculo quandoad trse servitutis, etc.Facto ante ct retro, et preefato
perfectum debcnt esse lavataj. Duo sedilia, quoe psalmo rursus imposito recedunt. Cum autem ve-
bancos vulgo appellant una cella quadripoda et
;
nerint ad fratres in claustro sedentes, inclines in-
submissa, super quam ponalur cuppa cum oleribus, cedunt, et fratres eis transeuntibus similiter incli-
quando sunt in caldaria mittenda. Una petra major nes aliquantulumassurgunt.Pervenientes cum ipso
ctiamque molaris, super quam iterum ponitur cal- psalmo in chorum ad gradum, iterum dicunt Ora-
darium, sive sint faboe, sive olera, quoe adminis- tioncm Dominicam, et versum, Et veniat super.
trantur altera super quamet altera cuppaponitur,
;
Oratio Actiones nostras, qu&sumus, Domine. To-
:

de qua scutelloe lavantur inter reficiendum. Unus D tum clauditur consueta inclinatione. Loquela quo-
follis ad sufflandum ignem unum flabellum vimi-;
que nostrahicest elaudenda. Etiam dabis licentiam
neum ad ventilandum. Unus contus ad supporta- abcundi, qui cum percgero quod injunctum est
tionem caldariorum alter ad ignis dimotionem.
,
mihi, potero, si placuerit, reverti et si qua modo
;

Unus canalis in quo lexivia jugitcr habetur propter
manus frequentius lavandas duo quoque trigoni,
uterque de tribus lignis, licet imparibus angulis
sint facti, qui in modum ostiorum huc etilluc ver-
sari possunt. In his pendent catense quibus calda-
ria suspenduntur, suspensa implentur aqua prope
aquoeductum,ctitadeducunturabsque labore usque
remanserunt, tuncspero perorare. Hoc est, inquit,
;
quod desidcramus, quod rogamus, ut quia nec au-
demus contra voluntatem tuam modo te detinere,
cum reversus fucris, nequaquam per aliam viam
quam per nos revertaris, ut quod pro utilitate ani-
marum nostrarum, talique affectu inchoasti, per-
ducere possis ad consummationem.

(8) Mandatmn. Vox ecclesiastica, pro lotione pedum sumitur, quia tunc canitur antiphona Mandatum
novnmdo, etc., ex Evangel.
 731 UDALRICl CLUMACKNsi^ MONACHl 732

LIBKK TERTIUS
PRO SINGULI s OBEDIENTIIS.
Plt-KI Alln. * ui quidem immanit l m nominetui
ialitor aggregati; veni ad nos, et esto nobis
Beatus lieronymus in quadam Buadetepistola ut,
I
cum, et dignare illabi in cordibua nostrit
qui monachorum nomine censemur, rogati raroac- ee nos quid agamus, quo gra liamur et os ;

igantee nunquam. Quod cum legissem, tende quid efficejre debeamus, ut to auxiliante tib
ut fatear quod verum est, adeo mihi complaouit ut in omnibua placere valeumus. Esto aalus et buq[
aetero ejusdera verbinonpossemimmemoresse. gestor et effector judiciorum oostrorum, <[tii solu,
Ut autemjam in alio loco memini, senior noster ciun Deo Patre, el ejua Filio oomen posaidea gloriol
domnus abbas cum me in Alemanniam direxisset, sum.Nonnospatiarisperturbatoresej'usjustitiae,qm
videlioet ad rcgem, et atl quemdam regalium divi- summamdiligis oequitatcm, utin sinistrum nos i

tiarum pontificem, itamihi contigit, utaliquam pa- ignorantia trahat, non favor inflectat, non acccptio
lerer necessitatem utensilium ad tam longinquam muneris velpersonnso cori uiupat sedjunge nos libi
;

viam redeundi. Tamen non valens auferre a memo- efficaciler soliustuae gratimdono, utsimusinteunum
ria quod suasuin erat a prsefatoGhristiphilosopho, et in uullode viemua a vero qualiterin nomine tuo col
et a meipsoadeo probatum,posuiorimeoeustodiam Jecti, sic iu cunctia teneamua cum moderamine picta
contrastimulumnecessitatis, ingruentis,ut personse lisjustitil iam, utct hic a te in nulJo disscutiat senlen-
prsenominatffl nihil omnino a me rogarentur, cum B tianoatra,etin futuropro bene ijestis conscquamur'
ipsie quoquc omnino sua spontc largircntur.
nijiil
proemia «t&rna.Responsumtandem est ab omnibus
Ita egena iterato veni ad domnum abbatem Willel-
Amcn. Quos iteium considentes prior compcllavit,
mum, qui me pridem discedentem a se adjuravit, suadensutde pra?sentia divinae gratiaa nequaquam
propter quod a rne non bene potuit omitti, ut ad cum dubitarent.Pollicitusestquoqueproparteviriliquod
peracta legatione, quae mihi erat injuncta, non re- nullum omnino eligere possent.etiam si minimus es-
direm et tunc quid fecit ille ? Certe non exspecta-
;
setpucrorum, cui volens ct absque omni typho non
vit ut a me quidquam rogaretur; nam quibuscun-
obediens cssct.
que opus habueram, priusquam vel scirem, omnia BeatusautemPaterOdilo rogatusin extremis suis,
providit, etvellem nollcm,accipere coegit.Quiadhuc quid sibi de successore videretur, non acquievitad
ctiam insuper impendebat omniaofficia et obsequia, hoc qucmquam nominarc. Tantum cum aliquot
qiue Ulepotuit ullomodo aestimare ut pcrtinerent adpersonarum majorum ct probabiliorum, cxcepto
charitatem, ita cum tonsorem priore, mcminisset, probavit ut, quisquis per illas
ut gravatus caesarie,
queererem, non me patereturalium habere quam se- eligeretur, caetcri omnes consentirent. Quod cum
ipsum. Item, sacram hostiam oblaturus, cum adhoc C relaluinesseteadem vice in capitulo a quodam fra-
ministrum queererem, non me pateretur habere tre, qui ad finem S. P atris interfuit, per hanc oc-
alium quam seipsum. Sine fuco imitatus est illum, casionem priorc dissimulato compulsus est claus-
qui venit non ministrari, sed ministrare. Amator
tralisprior a cseteris majoribus, ut primus cdiceret
autcm prsecipuus totius religionis, et spccialiter no- quid ipse de gerenda clectione sentirct illeautem ;

stro deferens monasterio, quasi alteri paradiso,

haesitans et tandem rationc convictus, cum mulare
enixius me rogavit ut quod adhuc de usibus nostris
non posset ut non respondcret, priorem nominavit
superesset, perorarem. Cui ut morem gercrem, ita
et elegit. De caetero nullus erat qui contra hanc sen- •
tertio sum exorsus. tentiam vel aliquantulum rnutiret sed omnes pa-
,

CAPUT PRIMUM. riter laudaverunt.Solus electus reclamavit, asse-

De eJectione abbatis. rens quod non sibi bene consuluissent, et si scire

possent qualis futurusesset,quemjamprobavissent
De otiiciis, vel ut regulariter loquar, obedientiis hujusausteritalisesse^hujus praesumptionis inoffi-
nondum quidquam dixi. Quarum omnium cum sit
D cio minore, ut jampleraquc praesumpsisset ab aliis
principalis obedientiadomniabbalis, sit etiam prin-
prioribus minime prsesumpta. Inter verba lacrymae
cipium relationis nostrae. Igitur ejus ipsius primi- quoquc satis fundebanlur, ut planc daretur intelligi,
tiva electio hoc habet quasi legitimum scmpiter- promptum
juxta elogium cujusdam non aliud esse
num, quod ad eam nullus mortalium solet interesse, in lingua, etaliud in pcctore clausum. Sed quidquid
praeter eos solos qui sunt EcclesiaB nostrae professi.
ipse praetenderet nihil obtinuit et irnposita anti-
Et domnus abbas, quem Deo donante habemus im- phona, Confirma boc, Deus, cantalus est psalmus
presentiarum, cum prior esset loci nostri, in ipso
lvii Si vere utique, alta voce; et sicdeductus est in
loco ct generali capitulo prostravit, et de canticis ecclesiam. Secutaestoratio, Actiones nostras quac-
quindecim graduum septcm prima decantavit , ct
sumus, Domine. Statuitur electus in loco abbatis, el
ipse domnus prioraliis adiiuc prostratis se levans,
imponitur hymnus, Tc Deum Jaudamus. Ad cujus
hanc dixit orationem et sine Oratione Dominica,
,
secundum versum singuli fratres veniam petentes
Adsumus, Doinine sanctc Spiritus adsiunus pec- ;
incoeperunt eum osculari. Talis erat ambitio primum
 ;:

733 CONSUETUDINES CLUNIACENSES.- LIBERTERTIUS. 734

cligcntis adprserogalivam clcctionis, talis elccliad A dum : a cantica quoque E vangelii quoe dicenda sunt
oblenlum pradatiouis. Quod cum non sit indignum vel ad matut, laudcs, vel ad vesperas, non alius an-
memoria posteritatis, ipsis quoque postcris utinam liphonas imponit. Saccrdos ohlaturus incensum,
libcat imitari. prius ad cum manumin thuribu-
portat, ut pcr cjus
[n sequenti autem die Bisontiensis arohiepiscopus lum Itcm diaconus antc Evangelium, ct
mittatur.
invitatur ad capitulum, nunliaturde elcctione
ci qui tenet chorum anle ofierendam. Qui ci tale quid
rogatur ut electum pro solcmni ritu ipse bcnedicat inmanum dedcrit, vel ab eorecipit, sivein ccclesia,
annuit voto se impensissimo facturum, non quod sive cxtra,manum osculatur. Qui ipsumfueritoscu-
rogaretur, sed quidquid a quolibet ipsorum par- lalus cxcepto ad missarum solemnia, ct ante et post
vissimo proeeiperetur. Ter autem omnes adjuravit vcniam pctit. In medio dormilorii est lectus ejus
episcopali auctoritate, ut si cui aliud quid de pcr- prope murum ; sanitum ipse facitquo fratrcs dilu-
sona, quseerat eiecta,videretui', pro quo ejus ordi- culo ad surgcndum excitantur. Quod si forte ali-
natio non posset csse legitima etsccundum Ueum, quando ita obdormicrit, ul prius pucri surgant quam
non taccret nec dissimularet, sed proesens ad me- ille, tunc non tam vchcmcntcr adoriuntur legere
dium proferret. Sed eum neminem invenisset, quid- ul solent, sed submissa voce, ne gravitcrab eis exci-
quid luijus generis dixisset, electione in proesenlia telur. Quod si in coquinam ad sccalcfaciendum ve-
archiepiscopi rursum coniirmata, rursus quoque ncrit, el fratres occupatos psalmodiaoflenderit, pro
imposita est anliphona, Confirma fioc Deus, cum r> ejus reverentia, usque dum exicrit, omnino conti-
psalmo supradicto in ecclesiam procedendo. Tertia cescunt. Signumquod pulsatur, et quodimissohora
vcro dic soilicct cathedra S. Petri, cum electus
in inchoatur, non dimittitur usque dum ipse veniat,
bcnedicondus esset, indutus est alba, stola et cap- vel ejus vicarius, ut non exspectetur. Ad capitulum
pa, etarchicpiscopus similiter, et adhucduo abbatcs vol ad collationom fralribus jam considentibus, si

qui elcctum ad bcnedicendum in manibus deduxo- ipsc intervencritposlea, non modo assurgunt, sed
runt. Stratis ante altarc tapetibus simul omncs etiam de scabello pcdes ad terram submittunt. No-
quatuor prosternunt se ad adorationem : cantatur mcn cjus in brevi quolies recitare audicrint, si prae-

brcvilcr litania ;
post novissimumA'vWe cleison, ct sens est, omnes, sicut ct ipsc, inclinant. Si de qua
post Dominicam Orationem, surgit antistes dictu- consuetudine dubitalur, quidquid inde definierit,
rus, Et nc nos inclucas. Salvum fac servum. Mitte de cselero quasi pro lege tenelur; et sibi soli est
ci. HicaccipicthcncJictioncm. Domiuc, cxaudi.Do- repositum, ut qucmlibet fratrem mittat, utaiunt, in
minus vobiscum. Inde sequitur bcnedictio quaso- :
q culpam graviorem.
lemniter expleta iteratopsallitur hymnus, TeDenm CAPUT III.

laudamus, et, sicut prius, rccens benedictione con- De graviori culpa, ct aliis generibus culparum.
lirmatum osculantur. His breviterde domno abbale, Frater qui talem incurrerit lapsum, venturus in
exempli gratia, proelibatis, repetatur, quod sine capitulum primum pcdes nudat, capitium quoque
personali acceptionc generaliter pertinetadordinem staminei sui dextra laevaque incisione laxatur, ut
nostrum, ctadillum quicunqueofficio functus fucrit brachia possit per ipsum extrahere, et stamineum
abbatis. cum manicis circa femoralia ligare accipit virga- :

CAPUT II. rum manipulum monu dcxtra ct in loeva cuculla

De domno ahbate. decenti complicatione pendentc, unus eumfrater ad
Domno abbati, in omniloco, ut dignum, cst, sin- hoc destinatus antecedit ita vcnicns ad conspectum
gularis revcrentia dcfertur. Primum in ecclesia domniabbatis, virgis cucullaqueanto se positis, vc-
quotics anliphonam imposucrit, et post impositam niam petit. Jussus ut surgat, scdet ad terram, et
inclinaverit, omnes quoque contra illum inclinant. cucullam super genua ponit. Verberatur, quanlum
Quandiu cst inconventu, nunqnam omiltitur ut non fueritvisum domnoabbati.Post hoecjubet eumexirc
ad octavum responsorium notetur, et ad duodcci- ad induendum rcdiens iterum se prosternit. Cum
;

mam lectionem, ad quam incedenti et recedenti audierit a domno

abbate, abite, protinus caput flc-
universi assurgunt, quanquam ante faciat et retro, clit,capellum induit, ad designatum talibus locum
"
non adgradum, utalii, sed prope sedemsuam, me- tcndit, ibi manet, dormit, comedit, quando et quod
dio tamen choro, ne diutius stare debeant propter proecipit domnus abbas. Ad omnes horas prope
illum. Propter quod ctiam finita leetfone sursum ostium ecclesioe stat capellatus, donec Kyrie eleison,
ipse moratur,ne descendat, usquetlum surrexerint incipit convenlus^tunccapello abstracto, solotenus
ad Gloria Patri responsorii cantati. Si quando re- se prosternit, nec se levat usquedumhora sitfinita,
sponsorium cantatur ad gradum, quod ipse cantat, et si fratres debcnt exire, usquedum omnes potue-
cantat in sede sua cum concentoribus suis acceden- rint exisse; et cum intraverit capitulum, lunc etiam
tibus ad eunj, et stanlibus retro. Sed et cantor sem- similiter se prosternit, etpostea ad familiarem man-
pcr ad eumvenit priusproenuntians quoecunquc an- siunculam recedit. Ad ambas missas manet inan-
tiphona estabipso imponenda, velquodcunque re- gulocapituli qui ecclesiie proximusadhaeret. Nullus
sponsorium cantandum. Ad eum quoque pertinet ut ei loquitur, nec etiam ille qui ministrat ei. Cibus
legat Evangelium quotiespostnocturnos estlegen- non benedicitur qui ei defertur. Deindustria tamen
735 UDALRICI CLUNIACENSIS MONACHI. 736

<l< xiimis abbaa r. i

.

i t aliquos Beniorea ad eum acee- A injuncta. Ni • recedil inde usquequo missa Rniatur.
dere qui eum exhortentur, ut quidquid ei correctio- Quod Bi quis inobediens, et rebellie aliquo modo
ms temporaliter fueril irrogatum, totum habeat gra- fuerit fratres, <x
more, oon exspectanl ui praact-
tum^utdivinegratifflpossitreconciliari. Cumvisum piatur comprehen li sed i\><\ continuo irruentea
;

fuerit, concordat etiam ''11111 eisdem Benioribua, ut comprehendunt, et cum fuerit coraprehensus, fa-
pro reo, etproejuaabsolutionem incapitulo veniam ciunl quod visum fuerit, mittentes eum iu carcerem
petant, maxime si vere Bunt experti, et testaripos- vel in l)" arcer esl talis in quem cum scala ]

Bunt quod pro reatu suo Bpiritum habeat contribu- enditur, nec oatenditur ostium, nec fenestram

latum, cor contritum et humiliatum annuit com- :

habet. De bogis quoque sunl quaedam levioi
inuni fratrum assensu, ut faciat cum illo misericor- qusedam graviores, ita utinclusus nec in dormito-
iliam, ut mittil pro eo. Nudat se eodem modo quo rium ascendere possit, et tunc alins in custodia
prius, el oum veniens vapulaverit, domno abbate dorrait.Quod si ipse qui esl inobediens, inobedien-
jubente induit se cuculla. Ad cujus pedes, et pedes tiam suam fo.is lapitulum aliquo modo monstrave-
(

universorum a maximo usque adminimum provol- rit, statira tabula percutitur, ut in capitulum eon-
vitur singulatim. Iterato petit veniam, jubetur cxire veniatur. Potuit et tale quid tam prfflsumptuosum
a.l se induendum indutuset reversus adhuc etiam
;
in prsesentia loqui domni abbatis, vel prioris, ut

petit. Jubeturut ultimus sedeat, ultimus sitcuncto- propler lioc etiam non minus tabula percutiatur,
rum in omni loco. Interim non communicat, non quod cst signum conveniendi.
venit adpacem, non osculatur textum Evangeliiin lliicui.queautem contigerit ut colloquantur dom-
ecclesiajnec adlectionem, necadcantum, ut alii,
B nus a)>bas et aliquis fratrum, et si frater senserit

notatur; asola coquina.ut inea serviat, etadman- contra se iram indignationem domini abbatis,
et

datum non prohibetur. Post singulas horas finitas continuo veniam petere toto corpore prostrato non
veniamita supergenua petit, nec tamen propterhoc moratur. Xullus etiam transit ante ipsum ubicun-
conversus ad altare. Si quando fratres universial- que sitlocorum, qui non altius inclinet. In ecclesia

bis vestiuntur propter aliquam festivitatem, vel post illum stat ipsc sacerdos alba, stola, vel eliam
etiamprocessionem, tuncetipse vestitur. Ad extre- cappa indutus. Ad processionem, ad quam vestiti
mum si domnus abbasviderit idexpedire,talemque sunt albis qui ad majorem missam sunt servituri,
cjus esse humilitatem quae id mereatur, interpella- ante omnes incedit ad hanc autem, ad quam uni-
;

tus a fratrihus in capitulo vocat eum ut surgat, et
in mediumveniat quo petenle veniam consuetam,
;
loquitur consentanea et causce et personse, et red-
dit ei pristinum statum ne amplius ullam patiatur
ab aliis seporationcm cadit ad pedes ejus, sicut
etiam quilibet alius, tam in ecclesia
versi albis induuntur, sicut in majoribus fcslis,
ipse indutus estcappa. In conventu si laneamcap-
pam portaverit, vel eapcllum induerit, quoties sibi
libuerit, in illo solonemo reprehendit. Adejus ob-
: sequiuminlraturirefectoriumtenet unus frater con-
quam in capitu- chas, et manutergium alter ; clericis et pcregrinis

lo, si quando promoverit altiorcm. monachis, qui ita vadunt pedites absque jumento,
Sunl aulem apud nos adhuc et alia genera cor- nobiscuminrefectorio comcssurisaquam ad manus
rectionis, quae non solum domnus abbas facit sed. C ministrat talesque sedent ad mensam principalem.
;

etiam, si opus fuerit, prior. Nam et inde audivi Si quid cuiquam mittere voluerit de refectorio, hoc
quam vcrissime domnus abbas dixit nullam mona- nec priori licet, nec alii quam sibi soli. Solet quo-
chorum Ecclesiam dehonestari propter quod tale quesiestin domoinfirmorum, indedirigere inrefc-
quid eommillitur ab aliquo fratrc, sed hoc essc ctorium charitatemsuam ad quemlibet fratrum et ;

quod plane faeiat ad ignominiam nostram, si quid '

nequiter committitur, et absque digna emendationc
dimittitur. Idcirco si
gatur in populo, in prsesentia quoque populi solet
emendari, ut qui ejusexcessum cognoverinl, cogno-
quis de aliquo flagitio divul-
frater recipiens non negligentius quam si in prae-
sentia esset, inclinat. Postquam nox fuerit, portatur
ante illum per omnia laterna, tam in conventu
quam extra usque ad lectum ubi qui portat, obse-
quitur ad collocandum ct ad levandum. Si
illi et

scant etiam ejus emendationem. Gunctis enim qui quoque in rcfectorium iturus, mistum accepit,
videre voluerint videntibus, et maxime in media lectionem ad mensam debet habere si jejunus ;

platea, nudatur, ligatur et verberatur. At si culpa revertit ad hanc horam, qua fratres accepto jam
nonestdegravioribusmalis, sed forteut cumaliquo post sextam prandio, secundopost vesperas ccena-
inhoneste et irreligiose in audientia popularium verint, nequaquam eum eis ea vice comedit, sed
contenderit, pro hujusmodi, cum veneril dies Domi- sustinet usque dumsurrexerint, quia nunquam qui
nicus, ad initium missaa matutinalis, concurrente sedet ad scillam dcbet remanere quin convcntu
populo ad ecclcsiam, stat ipse nudis pedibus prope j)
exeunte ipse quoqueexeat. Romam quoque profe-
fores ecclesia?, ct unum codicem grandiusculum clus, vel in aliis terris aliquandiu moratus, cumre-
tenet in manu capellum noa induit, ut ab omnibus
; dierit, recipitur cum processione omnibus albis
possit agnosci ncmini loquitur intrantivel exeunti:
; generaliter indutis; et siipsodie competenter fieri

unus famulus semperest juxta^illum, qui dicat in- possit aliqua regulari hora finita preevenit omnes
terrogantibus propter quid talis ei peenitentia sit de ecclesia exituros, prope cujus ostium stat aut
737 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. — LIBER TERTIUS. 738

ledet, cl fratressceum, qui secum erant in via, ct Jfcci in hac domo tua ita agere etinjunctum sibi offi-

jingulos exeuntes osculatur; at si in illo die non cium ita administrarc ut et tibi placerc valcat et
irit opportunum, in sequentepost eapitulum simili utilitatem servorum tuorum te auxiliante perfectis-
nodo facit; et pro cjus adventu habent in refe- sime explcat, proptcr quod et liic ct in futuro sa3-
storio generalc piscium, vel quod tantumdemvaleat, culo merccdcm laborum suorum in consortio san-
jtpigmentum. Pratresqui inejusvadunt obsoquio ctorumtuorum a te piissimo largitore percipiat.Per
n via, jugiter obscrvant ut semper sint cum illoin Dominum, » etc. Quando autem est absolvcndus,
iroximo, ne aliquando cis cveniat deesse quando miltit cum illo vcrsum: Benedictus es, Domine, qui
lorain quamlibet cantaverit regularem ct si quis ;
adjuvisti ine, ct tali absolvitur bcnediclionc. « Do-
jorum forte non interfuerit, postcanoncam cantat mine Josu Ghriste, quipieservientibus tibimunifi-
ibsque licentia cjus.Quotiesper ullamvillam majo- cus retributor et clemcns largitor cxistis, hunc
rem transierint, cx morc, nunquam obmittunt in- famulum tuum qui in hac domo tua nunc usquo
:lucre capcllum. fideliter laboravit, et tibi servisquc tuis obediendo
Scd ut adbuc redeam in claustrum, omni die injunctum sibi te auxiliante administravit officium,
Dominica domnus abbas notatur cum pucris ad laboribus suis solita bcnignitate responde et pius
mandatum qui etiam, quod alii non faciunt, pau-
; t> rcmunerator appare; et prcesta ut in hac domo jugi-
peri, cui lavat pedes, tribuit duos denarios, et pue- ter permaneat, et mercedem laborum suorum et hic
ris tribuit ut per ipsos pauperibus tribuantur. Eo- justoruma te percipiat, largito-
et in relributione

rumdem puerorum confcssionemquoties fuerit re- remquc omnium bonorum te essc plenissima fide
?epturus, magister illorum adducit illos usquc ad non dubitet. »
introilum capituli, ct ibidem exspoctat redituros. Ad Ab hora autem ordinationis suse,post D. abbatcm
eoquinam cum notatus fuerit cum alias non sint , de omnibus rebus et causis, quce ad monasterium
nisi quatuor, ipse quintus solet esse. Ad duas septi- pertinent, et spiritualibus et temporalibus so in-
manas in anno, si est proosens ct incolumis, non tromittit. Quotquot sunt qui ullam habent obe-
alius unquam ad majorem missam quam ille nota- dientiam. ad eum respiciunt omnes et si tale quid
;

tur, id Dominicoe resurrcctionis et Pente-

est , praacipuum acturi sunt, ncquaquam agunt omnes
costes; in quibus tamen alius sacerdos cantore in- absque concilio ejus ct nutu. In choro sinistro stat
jungente dicturus est boras regulares,pi*8eterves- supremus, et in refectorio ad suprcmam mcnsam
peras et matutinaslaudes,et inrefcctorio daturusest quaa est ad dexteram D. abbatis et si ille non ;

bencdictionem qui et in illis prsecipuis diebus ad

;
aderit, sedet in ejus sede. Sed extra refcctorium
canticum Evangelii non viliore quam domnus ab- nulli mortalium licet ei quidquam mittcre. In refec-
bas vcstitur, ut cum eo simul altaria incensct, et torio cui voluerit, ct quid voluerit, mittit. Si per-
collectancum teneat ad cjus obsequium. Natalis rexerit ad obedientias prope qua3
in sunt et
Domini, et Natalis sanctorum apostolorum Petri et circuitu, ducit sccum duos fratres et unum sagina-
Pauli, Assumptio B. Marise, quia non magis in die rium si longius, verbi gratia, in provinciam,
:

Dominica quam in aliis occurrit, tunc domnus abbas duos saginarios ct tres fratres, ex quibus unus
,

non notatur ad septimanam, sed adsolos illos dies est super ejus famulos etsuper sarcinulas ejus,
utriusque festivitatis. Quotquot etiam per totum et vestimentum sacerdotale cum quo sit argenteus
annum majora sunt festa, si potucrit et voluerit, calix. Quandiu autem fuerit in claustro, nec capel-
cantat missam majorcm, vcsp. et matut. laudes. lanum habet, nec vestimentum aliud ad missam,
CAPUT IV. quam et quilibet alius frater, nec aliquid privatee
De
priore majore. pecunioe. Quando deforis fuerit reversus, quidquid
Quando prior est ordinandus, primo Dominus hujusmodi apporlat, totum camerario reddit, nec
abbas habet inde consilium cum senionbus congre- minus ab illo recipit quidquid habuerit opus. Quod
gationis; postea refertsenlentiam suam incapitulo, ideo a nostris patribus prascatum est, nc illa mala
et quod sibi videtur laudant omnes.Quem elegcrit, pestis proprietatis et praesertim monachis adeo
,

si sapit, veniam petit, excusat se ad munus hujus- Dpericulosa, aliquo modo subrepat. Verum cum per
modi non idoneum essc. Ad ultimum si jussa et onmia, ut preemissum cst, vicem habeat D.abbatis,
injuncta fuerit obedientia, non aliudfaeit quam in- maxime absentis, nescio unde contigerit, quod in
olinat ; scdet ad sinistram domini abbatis.Cum sur- sola ecclesia amisit eam, ita ut ego viderim quod
rexerint dc capitulo, eunt cum psabnodia solita in proecentor et armarius necdum quidem admodum
ecclesiam majorem ubi novus prior ante facit et re-
: senex duodecimam habuerit lectionem, et prior
,

tro,hunc versum dicendo ter: Dcus, in adjutorium, octavam. Quod qui volucrit laudet, a parvitate
ct totusconventus similiter respondet. Dat ei ipse adhuc mea iguoratur quomodo sit dignum ut lau-
D.abbashancbenedictionem: «Tuam,clementissime detur.
Patcr omnipotentiam supplices deprecamur ut
, , CAPUT V.
infundore digneris super hunc famulum luum, quem De decanis qui sunt villarum provisores.
tuo servoiumque tuorum servitio mancipamus, spi- Ejus autem suffraganei ad temporalia sunt illi
ritum sapientiae, ctintcllectusdiscretionisque; dona fratres qui sunt villarum provisores, et quos pro
 ;

739 UDALKICI CI-UMACKNSIS M< -NACIII 74O

nostro deoanos appellamus. \><- quorum, ut A cibum el potum administrat, 1 unquam in sola ca-
it 1 dixerim, I it 1 liqua refei am ;
quol 1
administrat,velinfemoralibusG dis,nisietiam
quot sunt quorum obedientia sita esl infra iter di- I et caligis ail amiotus. A.d q
midi&ediei,omn>Sabbatoadmonasterium utevespe- etiam inti r comedendum Biquii breviter dixeril pro
eoourrere debenl oam uec levatos pann is in-
; hia quae ad praesens opua babuerit, de alia loquela
duunt, 1. liquando radunt preeter ibi. Eo die, I imi .1 1
ca •!.
^nte [nam comedat dicto ,

quo veniunt, posl singul ante faciunt et /ersu legiturquoquealiquidde uancta Scriptura, veJ
retro, el dioenda esl pro eis una simul cum \ 1
er alium, vel per ipsum, et in ftne similiter ante-
culo collecta, Omnij ipi ierae Deu
1 n tstro- , quam surgatpostcomestionem.Pro nullo commisso
rum temporum 1 ior, etc, Quaesumus, quemquam verberat suorum domesticorum. Non
omnip P< us, ut his famulis, etc, Omnipotens carei unquam (estimonio alteriusfratris, qui secum
sempiterneDeus,miserere his fawulis,etc.;e\ vers:- jugiter moret ir.Siqua femina <lealioloco talis sa-
culi qui prsemittuntursunt duo. Primus, Salvosfac.\ pervenerit, cui bospitium m aon possit, ne-
Becundus, Convertere Domine,\e\,Ecce quam bo- quaquam cum ea sedet ad unam labulam de mann ;

iiimi, vel, Beati qui habitant. Pro quibus eollecta quoquo feminae nihil unquam accipit. Oinni tem-
tribus vicihus dicta fuerit, quarta vice non est _ pore p0 stquam nox fuerit, nisi aliqua tali necessi-
dicendum, nisi versiculis prasmissis absque salu- la(c i, nin ne „te et impediente,
i alioquin complcto-
tatione, Misereatur vestri omnipotens Deus. Quod rium ulterius non dillert, siest cuculla exutus,nul-
tamen nec domno abbati unquam ncc priori. Mi- lum verbum facit tam in nocte quam in die. Oh-
graturi postfinitam quamlibet horamelevata manu, servat etiam ne quoquam ponat eam ubi a se lon-
et signo orucis cum ea contra dominum abbatem gius sit separala quam cubitus unus. Si propter
vel priorem facto, ita pctunt licentiam abcundi calorem frocum exucrit,in cuculla sederepolerit,scd
quo annuonte ct illis rursus ut moris est, ad gra- ita ut nec gunellam, nec pellicium subtus habeat,
dum inclinantibus,prosequitur sacerdos his versi- nec aliud quidquam quam slamineum suum. Nihil
culis, eaquc collccta Salvos fao scrvos, eW.,Mitte
:
cum ingenio lucratur, aisi agros et vineas diligcn-
etc, Adesto,Domine,supplicationibus nostris,et
cis,
ter exercet, et alit jumenta. Nibil habct
pecora ct
vinm fuiii., etc. Qui noc nisiunam noctem foris clau- absconditum, nec extrancam commen-
in domum
strum niorantur, propterhanc solam nec cum abie- datum, quod a nostris majoribus omnino est ana-
rint, nec cum redierint, habent collectam. Quod si thematizalum. Seges et vinum quando ex toto fue-
venienli contigeritut ipsodierursusabeat; etincra-
rit collectum, venit, ex more, prior, videt quidquid
stino redeat, tunc ei non subtrahitur quod habuis-
habueril in cellario, quidquid in horreo. Quantum
set in priore die, si remansisset. Quod si duo vel ^ videtur dimittit ad commeatum decani et hospi ,

plures sintperrecturi, etantegeneralemfratrumrc- tum supervenientium, et ad opus agricolandi quod ;

fectionem, vcl postea cum servitoribus comessuri, supcrest, jubct ad monasterium deferri. Et ipse de-
nequaquam seden* ad unam mensam, sedunusquis- canus, sialiquando cceperit infirmari, et in claustro
que in sede sua sedet proptereautionemdiseiplinse, fuerit cum aliis infirmis, do cajlero non intromittit
nec comcdit unquam absque couventu, nisi prius se dc obedientia, usque dum sanus sit et iterum ;

acceperit benedictionem. Si quis jam de clauslro ojusdispensatiototaestinmanu prioris.Siquis ejus

exierit, etad hoc se pramaravent, ut illico ascen- familiaris pro antiqua familiarite quidquam ei di-
dat super equum, si evenerit ut signum audiat ad rexcrit, hoc non ei, sed tantum cellario praesen-
ullam horam regularem, et adhuc positus sit intra tatur ut non magis ei quam omnibus expediat
,

septa monasterii, armamentis via) depositis rever- infirmis. Quibus etiampostquam, quidquid sit, fue-
titur ad horam, nec prsesumit iterum D. abbati vel
rit expensum, infirmarius innotescit a quo et per
priori non loqui, vel absque ejus licentia exire.Su-
quem hujusmodi habuerit charitatem.
per caballumasccnsurus,priuscappaminduit, quam
CAPUT VI.
froccum corrigia prascingat. Caballo suo nunquam
De priore claustrali.
frena relaxat ad currendum nec ipse pedes un- [) ,

quam currit, nisi propter duas res propter mor-
tuum incendium. In via positus, si est privata
el
dies, ct hujusmodi in qua ad singulas horas venia
est petenda, ipse quoque quando quamlibet horam
: Claustralis prior vicarius est majoris prioris per
omnia. Hic est quocunque domnus abbas proii-
ciscatur, quocunque prior, qui in claustro jugi-
ter moratur, et qui preecipue pondus totius ordinis

cantaverit, descendit ad terram , abstrahit capcl- portat propter quod tamen in choro non est ali-
;

lum de capite de manibus chirothecas, veniam

, quantulum promotus, excepto quod absente priore
petit,Orationem Oominicam dicit; unde sc levans, primus offert, primus procedit ad pacem, et primus
signo crucis facto iterum veniam petit, et hora im- ad aquam benedictam. Sed quoties duodecim fiunt

posita tenet viam. Pro nullo sestivo calore equit.it lectiones, uni de albatis annuit, ut per eumhostiee
absque frocco in sola cuculla. Talis famulus, qui offerantur hocest autem quod nullo dic dimiserit.
;

sitimberbis, vel rasus barbam, non solet in ejus esse Postcompletorium acceptabenedictioneseceditsta-
commeatu. In ipso loco decaniae famulus qui ci ,
repropeostium ccclesise, ut singulos possit intueri
 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. — LIBER TERTIUS. 742

uomodo inclinant ad altaria, et ad sacerdotem pcr A et miltit in manum D. abbatis. Est autem hujus-
(uein aspcrguntur. Postquam omncs exicrint, acci- modi : Ego fratcr N. Dco ct snnctis cjus
o/Tcro
it absconsam ab hebdomadario, quco candelam in- apostolisPctro etPaulohuncpuerum nomineN. vice
erius habet accensam, et capello induto tolum parentumejus cumoblatione inmanuatquepetitioue,
laustrum perlustrat. Primo videt si clausa sit et nltnris palla manu cjus involuta, ad nomcn snnc-
rata domus elcemosynaria, coquina regularis, torum quorum hic reliquiae continentur ct domm
efectorium, cella novitiorum, si quis adhue sil, ct abhatis N. prassentis, trado coram tcstihns regula-
iropter quid antc cellarium, quid agatur in domo ritcr permansurum,ita ut ab hac dic non liccat illi
nlirrao rum, si infinni jam si collocaverint, et quo- collum dc snbjugo excutere rcgula? sed mngis cjus- ;

nodo se habcant, si quis eorum adhuc remanserit dem regulae fideliter sc cognoscat instituta dchcre
n ecclesia S. Marice, ascendit dormitorium, por- scrvarc, ctDominocumcictcris gratanti animomi-
ans secum, si quid forle in claustro negleclum litarc. Et ut hccc petitio iirma pcrmancat, manumca
ffenderit, et perspicit omnes necessariarum sedcs subtcrfirmavi, tcstihusquc tradidirohorandam. Ac-
fine usque ad finem. In bis omnibus si quid ne- cipit ipse puer cum offertorio patenam ct calicem
fligentise offenderit, in sequenti die in capitulo re- hoslia imposita et vino infuso , et ita vicarius ille

lamat. In hieme facit aliam circamad intervallum g involvit manum pueri cumpalla altaris, ut tam ip-
[uod solet esse inter nocturnos, et matulinos; et sum puerum quam ejus sacrificium offerat a sacer-
n illa circuit etiam omnia lecta fratrum ct omnia doto recipiendum. Postea induitur cuculla et de ;

•cclesico altaria. Et ut breviter dcejus officio con-
ludam, domnus abbas non adest nec prior, non
si
olum omnes obedienliarii, qui in clauslro sunt>
•bediunt ejus imperio, sed eliam ipsi ad
ccetero benodictio ejus differtur usque adlcgitimam
cotatcm, id est, si non amplius, vel usque ad quin-
dccim annos wtatis. Rursus D. abbas cum volue-
quodcun- rit eum benedicere, refert hoc fratribus incapitulo,

[ue opus fuerit, decani. Si quem tamen monachum et ipse juvenis statim veniam petit, et de schola

ecipit de alio monasterio, huic fraternam societa- absolutus venit ad pedes; tamen ab aliispuerisnon
em per omnia tribuere poterit, excepto capitulo, recedit usque ad horambenedictionis. Sicutalii no-
[uod solura domno abbati reservat. Habet autem vitii, profitetur; sola cuculla? bcnedictio non itera-

•t ipse suffraganeos suos ; unum qui suppleat vi- tur, nec exuitur nec induitur, nisi sicut et prius
,

•em ejus absentis in singulis quce, ad ut aiunt, erat. Pueri autem qui sunt in convenlu noslro, non
nanum sunt agenda, circatores, magislros pucro- ultra senarium protendunt, et eorum raagistri sunt
•um, juvenum custodes. duo, sinon plures, tamen nunquam sunt paueio-
CAPUT VII. p res. Quorum disciplina est hujusmodi. Primo simul
De circatoribus. in loco dormitorii jacent, et singula eorum lecta a
Circatorum munus est ut omnes negligentias tam magistrorum eorum lectis sunt discreta. Nullus eo
ninimas quam majores, quce ullo modo contra or- alius accedere praesumit. Si quis eorum opus ha-
linem possunt contingere notent, et in capitulo , magistrum
buerit in nocte ad neccssarias ire, prius
eclament et propterea totum claustrum non semcl
; sonituexcitatpropese jacentem, quisurgens accen-
sed multoties in die circumcant, ut nec loeus sit dit lucernam, mitlit in laternam, surgcre facit alium
lec hora in qua frater ullus seeurus esse possit, puerum. Eorum altcrutro sursuin tenente laternam,
n quid commiserit, non deprehendi et non pu-
tale medius inter illos magister incedit; sic nimirum eos
jlicari. Igitur obedientiarii, qui non possunl omit- ducitetredueit, neccandelam exstinguitusque dum
ere ut aliquando aliissilentibus de obedientiis suis ambo sint recollocati. Cum autem cuncti se levavc-
oquantur, si quem circatorum viderint superve- rint adnocturnos,eunt simul ad necessariaset pueri
lire, continuo assurgunt, et summatim demons- et magistri, ut jam de duobus prsemisi. Sedeseis in
Irant quse sit eis necessitas loquendi. Domno ab- medio duobus circulis ligneis sunt prsenotatse, in
jati et priori ita deferunt circatores ut nequaquam quibus cis venientibus nullus audet ut sedeat. Ca-
reniant ubi eos noverint esse; quia , ut scriptum pcllumnon induunt, sicutalii, nisi quandiu sedent;
T
jst : A on est discipulus super magistrum. surgcntes stant nudis capitibus, invicem exspec-
CAPUT VIII. lantes. Providet eorum magister principalis utnon

De pueris cl corum magislris. prius adecclesiam accedant quam omnespotuerint

Puer qui cum laici vel cleriealihabiluvenit, hunc convenisse, et septempsalmos scnsira et diligenter
lamerarius in vestiarium ducit eodem modo ves- cantasse. Tunc primum solemniter venit cumscho-
tiendum quo quilibet novitius vcstitur, prceter quod laribus suis et luminaribus, et ipse tres illas fra-

?inon slamineum, sed pro stamineo camisia linea trum orationes terminat quas ea vice,velpost
;

latur. Cum visum fuerit domno abbati, capellum completorium gerunt. Ad nocturnos, imo ad om-
ie froco ejns jubet auferri, et cucullam ei dandam nes horas, si quid ipsi pueri offenderint in psal-
benedicit. Jubet etiam uni fratrum ut puerum modia, vel in alio cantu, vel dormitando, vel ali-
offerat vicc parentum ejus. Qui petitionem, quam quid talc ullo modo committcndo, minime differtur,
Facturus est, scripluara habens coniirmat eam si- absque mora froco et cuculla exuti judicantur, et
gno proprice manus, et postea legit eam in aperto, in sola camisia ceeduntur vel a priore, vel a prse-
 UDALKICI < l.l MACK.\<Is MONACIII. 744

Boram magistro, \ mineia levibuf el le- A 1

oi 1 dextero sedent adoaput, 'iui de sinistro,

retibu8 iul hoc pr ivieia Quotidie diluculo cum pri- ad pi

niiiiii 111 ola onaederint, antequam aliudquid 1 u< aliquis defunc-

faoiant, altiori voce legunl troa psalmos, quorum lu8 a foria allatua recipiatur, posl crucem ipsi pri-
initium eet, Miser Ne quisqua n priue ve-•
nii egrediuntur. Cum ad portam vestibuli venerint,
mt ad oonfessionem quam audierit hos psalm faciem contra faoiem lenent usque dum colli
inchoato lve Domiae, dicatura priore; Becedunt pau-
t

omnee horas
A.l »rum versa I i esl oontra lulum in partem, uttrsnsire possinl aquibus crux
oocidentem, quantum puto, ut videripo sinl aprio- processionis insignia [portan ur. Quos etiam
et alia

ribus qui in illa parte stare solent. Cum ventum sequentes usque in 1, dimittunteos1
prope
fueritad preces, utrinque duo minores vertunt illi ostium, ut defunctus ab eis circumstetur, et ipsi
se in ohorum; major est el siat altari
tertius, qui l>rotendunt usque ad ailaie Sanctffi Crucis, et ibi
proximus, contra altare, nisi ad completorium et stant magistris interpositis in sinistra parle, neim-
a.l primam. Tuno propter confessionem duo se pediant sacerdotem accessurum terad altare ut in-
comparant contra altare Buper unum scabellum, et censet. Quod cum fuerit peractum, et defunctus ad
unus magister esl medius inter eos, sicut etiamad 3 tuinuluin elatus, promovent se e.\ sinistra in mediam
litaniam, et ad singulas orationes in presbyterio ecclesiam, et versis jugiter ad altare faciebus an-
gerendas , cum
dicenda est confessio, tertius
et tiphonas etpsalmos imponunt. Inomni processione
accunit. Ad utramque missam, ad quam et priores qua3 agitur per claustrum, post cruccm semper in-
mutant locum, vertunt se omnes pariterin chorum; cedunt. In Ramis palmarum,et Pogationibus inter
et similiter in Sabbato ad processionem quae ad idiotas ct cantores. Capitulum cum eis non tenetur
vesperas et matutinas laudes agitur ad sanctam in quinque festis principalibus , in Purificatione S.
Crucem, et in duodecim lectionibus ad tertiam, et Mariae, in Ramis palmarum, ct Ascensione Domini,
ad processionem, si quam aliquando facimus pro quoties se radunt ,
quoties balneant, quoties pan-
aliqua pcrsona tali veniente; ad quam si aliquando opus manuum facimus vei
nos suos lavant , ct ,

cappis induimur, ipsi non nisi tantum albis, cum quoties habemus defunctum ad borain capituli eo-
tamenad missarum solemnia si conventus indutus rum adhuc inhumatum ipsum autem eorum capi- ;

est cappis, ipsi quoque tunicis serieis induantur. Ad tulum absque inclinatione suscipilur, tantum bene-
secreta et canonem si conventus est inclinis, vel dictione praemissa. Reclamat alterde altero,si tale
etiam procumbit, ipsi stant erecti, praeter adsolam quid noverit de illo,aut si deprehenditur de indus-
Dominicam Orationem ; et unus eorum magistersi- _ tria celare, vapulat tam qui celaverit quam ille qui
militer ereetus jugiter eos intuetur. In claustro et deliquit. Sed ea vice una scilla pulsari solet, utilli
in capitulo ubi sedent singuli, singulos truncos pro domestici, quibus panis est tribuendus, occurrant
sedibus habent et ita separati ab invicem ut ille
,
ad accipiendum qua audita nullus postea puero- ;

nec amictum alterius aliquo modo tangat. In ec- rum exuitur, et ipsum capitulum citius finitur. In-
clesia est eorum diversa, propter scabella quse nunc ler loquendum nunc cellerarius, nunc camerarius
habent, nunc auferuntur auferuntur enim in pri- ;
veniuntad eos, ut audiant, si quid opus habuerint,
vatis diebus ad formas transversas, super quas ad quod per ipsos possit emendari. Post majorem mis-
preces quidam fratrum procumbunt, et ad hora- sam accipiunt mistum aut si dies jejunii, vel in ,

rum exordia veniam petunt unumque tantum rc- hieme, talisque dies in quo non nisisemel comeda-
,

manet scabellum, super quod transversum sedet tur, tunc post tertiam. A Kalendis Octobris usque
maximus puerorum etsi interim, dum cantatur re-
;
ad Quadragesimam, si, ut dixi semel comeditur, ,

gularis hora,vel quselibet alia psalmodia,sedet versa non est illorum prandium, de solo pane sed etiam
facie ad occidentem. Ad intervalla, utest post ma- aliquid qualecunque sit, apponitur eis. Per totam
tutiualem missam usque ad capitulum, post oratio- festatem in diebus Dominicis ad ccenam impendi-
nem tertise, majore missa statim consequente, post tur illis misericordia de lacte. Si quis eorum adeo
orationem nonte, fratribus huc usque jejunantibus, D est parvus, ut opus habeat, in ipso claustro, ubi
post orationem vespertinam, ad canonem etiam sedet,apportatur ei panis etvinum. Ad lavatorium,
missse, si sedet, vertit faciem contraorientem. Alii sicut ad necessarias, specialiter habent locum
pueri, sihabent seabella, sedent super illa versi fa- suum.
ciem in chorum si non habent, sedent super ter-
; Cum fuerint inrefectorio, non accedunt ad ullam
ram et semper eodem modo quo maximus eorum mensam ante versum, sedinmedio refectoriostant,
super scabellum. Ad lectiones vero nocturnorum aut sedent cum magistris usque dum veniat qui ,

in diebus festiset octavis, sedentjuxta formam in-
directum. Quando autem formse sunt transversse,
tunc ita sedent ut et sit transversum unum de sca-
bcllis, in quibus sedent, et magistri contra eos in
forma quoe semper est posita in medio chori. Si
quando cum psalmodia defuncto assidetur, pueri
sessurus est ad scillam. Permensas sunt divisi, et
singuli ante tales fratres positi, qui non dissimu-
lent, si quam viderint negligentiam eorum inter
comedcndum; non quoque discurrunt, ut vel sal,
vel scutellam, vel aliud quid ulli fratri apportent,
nec ab ullo quid accipiunt, nisi quod omnibus gene-
745 CONSUETUDINES CLUNIACENSEP. LIBKR TERTIUS. 746

ralitor datur ; et si quid cis domnus abbas miserit. A dc carnc. In capitulo pro excessibus suis, nequa-
vel cellerarius dcdcrit, sohis illc puer qui slatad quam, ut alii infirmi,veniam petit.
mensarn principalem, si ei a domne abbale vel Hoc est anlem obsequium quod cst ab cisrite
priore innuitur scutellis |se]opus habere, pergitad gerendum. Ad horas omnes regulares singulos
magistrum, surgens requirit de coquina, et
et illc versiculos psabnorum pronuntiant; in privatis dio-
ponit ante pucrnm uteas apportet, per qucm eliam bus antiphonas imponunt, et quidquid cantatur ad

cuique quod voluerit dirigit qui scdet ad scillam. missam matutinalem. malutinas laudes et vespe-
A.d

Is deniquepuerpropter hospites, qui ad illammen- rasresponsoriacantant,versusdicunt, etinaestatead

sam frequentius sedent, duos porlat jugiter cultel-
los. Si quis eorum ita inlirtnatur ut non bone slare
possit, buic priore consentienlc a magistro mensula
et mappula providetur, ut ibidera sedcat ubi stare
solebat. Post prandium vel coenam pariter cxeun-
tes, intcr utrumque chorum medii procedunt, post
nonam, cum fratres bibunt, et ad collationem,
novissimi, et ante domnum abbatem vol priorem.
Quoties generaliter ecclcsiam intrant, intranl ad
orienlalem plagam, ct convenlus ad occidonlalem.
Nulla hora, nulla refeclio generalis inchoatur abs-
que illis, nisi adsint vel duo. Ubicunque transierint
per claustrum, fralres contra eos aliquantulum se
levant, et inclinant, tam propter duos quam pro-
pter omnes. Sed nec ad necessarias nec ad locum
ullum divcrlunt, nisi semper duo sint simul, ct
unus magister eorum in mcdio, qui noc sedet, scd
stat ante illos ad nccessarias, si defucrit conventus.
Servilores quoque derefectorio exeuntes, si sedcnt
ubi sedere solent, inclinant contra cos, et illi
surgunt contra eos Quod si quidam ex cis ad ro-
gularem horam aliquando tardius occurrunt quam
ad Glovia primi psal., non propter hoc ut alii stare
veniunl ad gradum. Item si morantur a refeclorio,
usque dum versus dicius fuerit, minime petunt
licentiam comedendi, sed tantum-in loco suo ante
faciunt et rctro magister tamen eorum, qui comi-
; quia ipsi quotidie legunt Martyrologium, etfratrum
tatureQs, consuetudinem tenet utrinque. Quod si
aliquis puer, de foris veniens, intraturus esl clau-
strum, contra hunc alii duo pueri dueunlur ad
ostium claustri, et ita simul cum ipsis conventui
praescntatur; post horas, cum aliis qui venerunt
accipiunt benedictionem in presbyterio, ante eos
stans. Item, sieorum ducendus est in domum
quis
infirmorum, illuc quoque alii duo veniunt cum eo,
ubi quandiu moratur commendatus est cautissimo
nocturnos illara minimam ct unicam lcctionem. In
capitulonon alii quam ipsi legunt (quanquam in
rcfcctorio nunquam) et ad collationem per vices.
Tabula, quam prior major, vcl claustralis, quin-
quies percutit ad licentiam loqucndi, per priorcm
illorum est porrigenda. Item, inhieme quotics fra-
tres post scxtam secundo loquuntur, postea quam
q de ecclcsia exicrint, omncs conticcscunt usquedum
alta voce per illorum minimum Benedicite nronun-
tietur; quod et est dicendum
similiter ab ipso
quando cxeunt dc capitulo suo, veljcntaculo ac-
ceplo de refectorio, si fratres loquuntur. Ad co-
quinam notantur cum magistris, et ita duobus;
ad quam tamen non se levant de dormilorio
anle sonitum, nec propter hoc excunt de choro,
priusquam psabni familiares sint finiti, nisi ad ma-
tulinalem missam post offertorium; nec serviunt in
refeetorio, ncc pedes lavant in capitulo, sed de
magistris suis ad omnia quoe ipsi compctenter fa-
as- ccrc non possunl, vicarios habent. Ilis dicbus qui-
busproccssio nudis pedibus est agenda, canales,in
quibus fratres pedcs sunt lavaturi, ipsi prius expur-
gant scopis etaqua. Si domnusabbas vel priorimpe-
raverit aliquem psalmum per aliquot dies decan-
tari, ipsi audientcs inclinanl, quia in corum pr?e-
cipue debet esse sollicitudine ne remaneant. Et
Memorialc, ab ipsis est sciendum et notandum
quando trigesimus cujusquc defuncti sit consum-
matus, ab ipsis eleemosynario pronuntiandum quan-
torum sit anniversarius fratrum, ut tantas quoque
accipiat praebendas, et custodi ecclesise quando
sunt omnia signa pulsanda pro annivesario cujus-
que, quod bene notatum cst et sigillalim in Me-
moriali. In omni quarta feria si est privata dies,
et in omni Sabbalo, lavant post vesperas calceos

custodi, a quo die noctuque custodiatnr, et in nocle suos lavant quoque pannos suos consuetudinaliter
;

quocunque incedit, portat ante se laternam, portat
quoque baculum; si carnem comederit, capellum
induit, ad majorem ecclesiam cum aliis infirmis-
venit, non tamen intrat illud mcmbrum altaris S.
Joannis Baptistae scd, illis intrantibus, ille re-
;
manetforis prope urnam aqutebenedictaa, ut possit
antc Natale sanctorum apostolorum Petri et Pauli,
^ antc Translationem S. Benodicti, ct ante Assum-
plionem S. Maritc, quos tamen non suspenduntad
siecandum in borda (s/c), ulalii fratres, sed tanlum
deponunt in herbario claustri. Ad horam regula-
rem acl quamnon nisi unnm signum pulsatur, ut
-

ab omnibus videri. Morantemautemin domnoinlir- ad primam, faciunt orationem in choro ad eam

morum frequonter visitat principalis magister pue- ad quam duo in presbyterio prope altare.
rorum; et cum primo eum viderit hujusesse vale- Mane cum se levant ad sonitum, vel cum prima
tudinis, eodem quo adduxerat modo reducit, et cantatur cum aurora apparente, ul in privatis die-
caeteris pueris adjungit, ecclesiam jam intraturus bus. A Kal. Octobris ad Kal. Xovemb. non prius
ad primam vel tertiam, si est in hieme et dies vaduntadnecessarias quamadecclesiam, sedpostea
privatus. Prius tamen ipso die curatus est laule iinita hora, si voluerint, yel orationibus factis. Pos
completorium faciunt orationes absque conventa
Patrol. CXLIX. 24
747 UD.YLIilCI Cl.l'NIACKN'S|S MUNACIII 748

et antequam convoutus; .t de neoeasariis debentA opinionis, minime tamen costodia Bed el caret.
rius quam eo venial convontus. Stat ante aliquando illi maximequinutriti suntin monastorio,
lumvirgaprincipnlisma irumusquedum si in moribus viri eeee noluerint, virilis eelaa nibil

omnes smi oollocati, ot

n>>.i-- bene cooperti.
facies eis profuerit ut a custodia solvantur. Iu qua qui
Item, quand ise levant,si tardiusselevant, contU positus fuerit, primum in dormitorio lectna ejoi
nuo esl virga supereos. Posl matutinas laudes, eo prope leetum custodis sui, adquemabsque illuncc
tempore quo rursus omnes sunt dormituri, si non- accedit unquam nee reeedit. In nocte vero quo-
dum aurora apparuorit, tunc tenente magistro cunque incedit, portat ante se laternam, custode
virgam in doxtra mnnu et oandelam in laeva, ex- providontc candelam habeal accensam; qui
ut ai

spoliantur el eito collocantur. Si vero aliquantulum eum duxerit ad necessarias, postquam ipse sun
aurora olaruerit, candelas superlaternas (igentes bo rit, jugiter cum intuetur, quanquam el latenia sit
oaloeant, et super lectulos reolinant, utadsonitum ante eum. Si vero in nocte opus babuerit-surgere,
absqueulla dilatione consurgant, quod tolus con- excitato custode, et accensa laterna pergit ad ne-
ventus eodem modo facere debet. Panis eorum et cessarias, nec ante a custode exstinguitur latci-na
generale non Bunt minora quam aliorum tratrum. quam ille collocetur; custodcs namquc eas scmper
Siquis Iratrum de veniens osculatus fueril
Foris n incedunt ct eum duxe-
cxstinguunt. Si in ecclesiam
omnes fratres, minime tamen osculalur eos, Bicut non eum deserit usque dum pervoniat in cho-
rit,

ctiam nec in ecclesia ad pacem. Ad Mandatum non rum; ct in refcctorio, usque dum sit intra ostium
lavantur cis pedes, sicut nec ipsi lavant; quandoin etin prSBSentia conventus. Si notatus fuerit ad co-
coquina obsequuntur, magistri eorum solcntpru- quinam, ante sonitum non vcnit od eum. Ad trcs
videre ut opportune accendant luminaria dormito- orationes quas rile faciunt ante nocturnos, vel post
rii et necessariarum, ct ad nocturnos, in ipsis complelorium, seu in die ad illas similitcr tres qua;
necessariis duas candelas, quaa sufficiunt : tanlum fiunt in hieme ante tertiam, vel in aestate post
usque dum conventus recedat. Si aliquando nox sonitum, nunqnam ab invicem scparantur. Quando
fuerit, quando posl coenam de refectorio exierinti proceditnr ad aquam benedictam, et processiones
venicntes in chorumdc laternis exlrahunt candelas, sunt in ordine custodiendi, ascen-
alias, si diversi
et sursum quandiu suntin choro; opus
allius tenenl dunt vel descendunt ad custodientem custos vero ;

hahentcs codicem vcl ipsam tahulam brevialemac- non mutat ordinem suum, nisi forte propter illum
cipere alio loco quam ubi sedere solent inclaustro, qui in culpa erat graviore, et, fraterna socictatere-
nunquam accipiunt absque licentia magistri. Vici- adhuc tamcn omnium est extremus, vel fu-
cepta,
bus duabus in septimana veniuntad confcssionem, ,
gere volens ita invitus est retractus atque retentus.
quam non recipit nisi doninus abbas, vel prior 'Quod si in custodia est diaconus vel subdiaconus,
major, velille qui tenet ordinem; stando confiten- leclurus Evangeliuni vel Epistolam, si tale quid ei
tur, et si prior est recepturus, ipse ad eos venit, contigerit ut legere non possit, propter hoc nec
ducitque et reducit, ct uno confilente, alter interim verbo neo signo quemquam sui similem in simili
sedet. Super truncos super quos sederc solent, custodia positum appellat, ut pro se legat, sed ejus
nullus alius scdctunquam, vel de ipsis paedagogis. custodi, cum tcstimonio custodis sui rem innote-
Scrinium cuin rasoriis, quibus radantur, pro se scit, ut fratri ejusdem ordinis custos quoque fratris
habent separatim, ct seorsum scradunt pueri cum loquatur pro vicissitudinc legendi ; aut si maluerit
magistris, ct ipsi magistri, quotquot fucrint, pro qui lcgere dcbet, impossibilita'em suam refert ar-
nulla occasione reccdunt ah eis absque licentia mario maturius, ut ipse tempestivc provideat cui
magistri principalis nullaque vice dimittenti sunt
; legcndi munus injungat. Singuli autem tales, si, ut
cum uno solo magistro. Eorum sessio in claustro aiunt,tergoribussiiis voluerint esse consultum, tunc
ita est ordinata ut pueri sedeant prope murum, summopere cavcnt in omni loco ne absque media-
magistri in cancellis claustri, et ita ut possint eos tore stent simul, aut simul sedcant in ecclcsia, in
jugiter intueri. Per medium eorum nullus est qui capitulo, in refectorio, vel se ad invicem impingant
audeat omnino transirc. Ubicuuque fuerint, quan- Dquando conventus ita cumulatim quoque incedit,
tumbibet loeus fuerit angustus, et quantalibet sit ut aliquando ecclesiam inlrando vel excundo, vel
fratrum multitudo, tamen omnes cavent ita appro- quando armariolum quod est in claustro
libros in
piare ut vel tangatur ab aliquo vestis eorum. Et ut reponunt. Hocetiam non negligitur, si est eorum
tandem de ipsispueris eoncludam, ssepenumero vi- status adhuc in medio choro, etunus ex una partc,
dens quo studio dic noctuque custodiautur, dixi in aliusex altera, ut ita sint stantes ne dorsa eorum
cordc meo difficile ficri possc ut ullus rcgis iilius e regione ad invicem sint conversa.
majore diligentia nutriatur in palatio quam puer CAPUT X.
quilibct minimus in Cluniaco. De prsecentorc et armario.
CAPUT IX. Prrecentor et armarius armarii nomen obtinuit
juvenum.
I)c castodia eo quod in ejus manu solet esse bibliotheca, quae
Frater quiest hujus sefatis ut adhuc sit imber- ct in nominc armarium appellatur. Haec est
alio
bis, ctsi ultro saeculo renuntiaverit, et optimse sit obedientia quam ex more nullus meretur, nisi
 749 CLUNIACENSES CONSUETUDINES. - LIKER TERTIUS. 750

nutritus. Igitur iste, do quo agilur, offioialis rito A ct insiuuct si quid novcrit opus esse ul insinuctur
unum habcl suffraganeum, qui ct pueris cantet, Simililer facit quoliescunque post nocturnos Evan-
et brevem faciat de lectionibus et responsoriis, et gelium esf legendum, vel si qui invitatorium can-
aliis obscquiis. Gseterum ipsa fratrum nomina qui taturi sunt albis vesliuntur vel cappis, totius rci est
lecturi sunt et cantaturi, vcl aliud quid facturi, praecipuus ordinator. Si quis frater infirmus, in-
non alius quam ille ponil, nisi fortc et ipse ita vo- iirmorum oleo est ungciulus, vel, si obierit, ad sc-
luerit,ejusque secundus liujussit industrise hujus- pulturam efferendus, vel si quis de foris allatus est
que scnsus. l)e cjus autem continua occupatione ut reeipiendus; ipsi est cura qui sacerdos induatur,
aliqua perstringam, tola servitutis divinse ordinalio quomodo corpus Domini apportclur, quomodo com-
in ecclesia super nullum pendet quam super illum, municetur; el quae collectee, dum obierit, a prio-
nec dc hoc habet aliquem magistrum nisi solum re supcr eum dicantur, et dum lavatur, et dum
domnum abbatem. Quod volucrit ul cantetur, canta- vcslitur, ct antequam in ecclesia apporletur, ct
(ur; quod voluerit ut legatur, legitur et in cccle- quid cantctur, et quomodo tumulus bcnedicatur;
sia, et in refectorio, ct ad collationem; ad
et et quoo collccttc dum bcnedicitur, et quee dum se-
hujnscemodi omnes debont semper ci pelitur, et quae post sepulturam dicendie sunt; om-
csse obedicn-
tcs. Si (juid lamen contra usum prsesumpserit vcl gnibus his intererit prsecipuus monslrator. Ipse su-

neglexerit, hoc omnino interim dissimulatur usque pervenientes breves fratrum defunctorum accipit,
duin in capitulo reelameUir. Ad canlica Evangelii, et in analogio notat, descriptosque alios pergenti-
velad matutinas laudes, vel ad vesperas antiphonam bus fratibus per diversas terrarum provincias dis-
imponit, excepto quod dom. abbas ad duodecimam tribuit, nec obliviscitur, si quis frater flnierit, mis-
leclioncm cst impositurus. Qui ctiam armarius, sarum quse rite vi fratribus triginta commendantur.
quandiu cst in convenlu, non se notat ad ullam le- Quinimo nescio si quis plusquam ille faeiatadom-
ctionem,velresp.; ut, sidomnusabbasforlcnonlege- nes processiones, ad quas nihil, nisiquodipsoimpo-
rit, ipsc pro eo sit legere paratus. Quod si quo in suerit, omnino canlatur.
tono erratur, nullius scientia prsejudicat illi, ut Postremo quidquid lalc quasi novum supervcncrit
non eum potissimum omncs altendant ct sequan- gcrendum, dc hoc illeprsecipue memor, et diligens
tur.Solus ille non reprehenditur, si quam anti- esse dcbet. Loquor, ut cst, quando faboe novelloe,
phonam vel resp. nominaverit absque libro, indi- vel novellus panis, sive mustum in refectorio est be-
cens alicui fratri ut cantct. Omnes quoque vcrsus ncdicendum; vcl hospes hujus reverentise ad-
si talis

oflercndfe imponit; qucmlibet cantum, quantumli- venerit, ante qucm postperactam processionem in
bct submissa voce cantctur, nemo tamcn alius au- ^primis, juxta quod in rcgula tenetur, lectio est re-
det ad altiorem vocem levare.Omni die diluculo 'citanda; vel opere manuum facto, quidquid tunc est
poslquam tres pueri psalmos, ut moris est, perlege- legendum, vcl si cujusquam novitii de professione
riut, conlinuo vcnit ad eos ut pueri qui lccturus populari coma ct barba est tondcnda, ad heec singu-
est in capilulo audiat lectionem; vel etiain rite, si la et horum similia librum compctentem accipit et
ipsi aiiquo modo pueri oflenderint, maxime cantan- aportat, et providet nc fiat negligentia vel de per-
do, ve! legendo negligenter, vcl si cantum minus sona, vel dc hoc quod persona est dictura. Et si
diligenter addiscunt, dignam ab eo disciplinam forte episcopus aderit vcl nostri ordinis, vel talis
experiuntur. Summopere tamen observat, tani, opinionis de quo vel domno abbati vel priori vi-
ipse quam quando eos verberat, non solum ne
alii, deatur ut det benedictionem in ecclesia, ipse sto-
tangant carnem eorum cum manu, sed etiam ne lam, librum et baculum minislrat, et imponit hunc
vestis ejuscorum adhsereat vestibus; nunquam versum Humihale vos ad bcnedictiunem. In Nata-
:

narnque cum palma corum percutiuntur maxillae, li Domini, in Pascha et Pantecoste, ad officium
sed, si opus fuerit, magister solus, qui eos ducit, majoris missee tcnendum chorum sunt notati
et
nunquam. Et
potest eorumcapillos excuterc; alius, dc melioribus cantoribus, quantum armario vide-
propter hoc, quandiu ipse vel suffraganeus ejus _tur; qui tamen non prsesumunt pcr se accedere, nisi
moratur inter eos, magister puerorum principalis, 'ipse manu sua cappas det, quee in capite formoe sem-
cujus superius mcmini, non nec aliud quid-
legit, per de melioribus a principali sacrista preeparantur.
quam facit, nisi quod armarium et pucros jugiter Addit etiam adhuc illis statutis per ordinem quan-
intuetur. Inter quos et liber in quo legiturita sem- toscunque capere potest tota chori latitudo; nec
per ponitur ut una de columnis claustri media sit quisquam eorum recederepreesumit, vel ad pacem
inter audientem ct audiendos. Lectiones, quse le- accedere, scu missam cantare, vel de loco statuto
gendee sunt ad nocturnos et responsoria, rite audiun- secedere, quamvis sint de majoribus personis, pree-
tur post nonam, et in Quadragesima post sextam; ter ejus nutum. Et si ita contigerit ut neuter prior
post Vesperas vcro nunquam. Queeque missa major nec eorum vicarius sit in ehoro, tune, si viderit opus
seu matutinalis fuerit cantanda, ubi sacerdos se cum esse, potest ipse mutarefratres de choro inchorum
coeteris ministraturis vestierit, nulla vice armarius et ei qui qusesierit exeundi liccnliam dare; thuri-
per consuetudinem defuerit; primum ut videat si bulum a converso sibi primitus apportatur, nisi fue-
preesto sint omnes personee quee sunt obsecuturee, rit abbas noster vel aliquis episcopus seu abbas
 ,

UDALUICl CLUNIACENSIS MONACHl

quibue pro revorenlia oxhibeatur or linb Dc caetei ^ ad subsidium vilae temporalia, praeterquod de di
nscunque 01 nni ius, suum i
riis esl comparatum; quml cum per vicee eveniat
Don amittil principntum. Non occodil acl pncem, de vicln, quidquid ad vestitum pertinet, hoc non
neque eui Buffi dum ir, .,
per viccs, sed semper et ex toto est comparaa-
oantat Agnua Dei c im \< r ibut a I I congruen- iliiin.

tibus. Neo de illi-. qui fueruul ad gradualem v^ autem fratri unoquoque datur anno fro-
Cuilibct
al eluia n itati, .il
,
i littit, oisi ipsi qui- cub novus el nova cuculla, ita ul ambo babeat pa-
bua libelloa innuendo tribuorit. Sacerdoti quoque rala el coni ula ante Nativilatem Doinini ; novuin
intimat quo toi Gioria excelsis Dco, et,
ial ;;; pellicium secundo datur anno, et in festivitate S. Mi-
-i opus diacono lle Missa est. Prosas can-
fuerit, chaelis : interim, dum conventus fuerit in refcctorio
tant quatuor, du in una parte, el duo in altera, id
i ad prandium, ponitur in cjus lectum. Iterum in
rst sinistra el lajva; a Iditur el festivitate S. Martini pedules
n>^- quintus, iua- ; de calceamentia alio
xime his duobus qui sunt ad dexteram, qui semper loco dixi quomodo dantur
Cosna Domini, De sta-
in
primum versum adoriuntur, ut, si forte discorda- mineis et femoralibus, vel si quaa Bunt alia hujus-
verint, ipse promptu ^ii ad suffragandum. Prae-
i'i modi, nihil aliud est constitulum quam quod, cum
venil quo |ue caeteros aliquandum in exuendo cap- fuerinl inveterata, nec magis proficua, eis ablutis
pam, e< in agendo ante et retro, ui festinet depo- et per ipsos fralres ad cameram redditis, alia sunt
nere singulorum vestes, etutipse primus imponat tribuenda. hoc semel dicam quidquid ad
Kt ut
inaniiin ad sonamlas scillas, sicut et fecit in inilio amictum uniuscujusque fratrum haberi potest rc-
missse. Si quando talis imbrevatio est ngenda, non gulariter et pro consuetudine generali: primo sunt
agitur in illa labula quolidiana, sed in alia, quae ali- duo froci,ct du83 eueulke, duo staminea, duoquoque
quantulum est major, et proprie deputata nd Te- femoralia; duo ]>aria calceorum cum corrigiis :

slivitates. Solel etiaraapud nos ct alio imbreviatio unum par viltronum ad hiemem in nocte, et alte-
non inutilis lieri, sed quia armarius alias adeo est rum sinc viltrono ad aestivas nocles; duo pariaca-
oceupatns, committitur aliquando alii frntri memo- ligarum, tria pellicia, vel unam pro
gunellam, terlio
ri et diligenti, seilicel ut qui serv erint in coquina capellum de pellibus, quinque paria pedulum. Ad
omnes per ordinem conscribantur, ne forte per obli- lectum capitale, cooperlorium,cottum,stragulatum,
vionem contingat ul quisquam frequentius quam braehiolineum ({iio femoralia succinguntur, corrigia
alius co munere fungatur. cervicina, quod stamineum, et in quo pendet cul-
CAPUT XI
c tellus cum vagina, pecten ligneus
vagina, acus cum
Dc rnmcrnrio. cum filo et vagina. Sacerdos
diaconus habere so-
et
Camerarius noster, q.uantum habere possumus lent tria femoralia, ut si tale quid eis in nocte con-
denariorum ex villis nostris, ipse pergit et recipit tigerit, in promptu sit ea mutare. Et camerarius, si
eos tempore suo, de quibus tamen tcrtiam partem cui habenti tria pellicia, adhuc pro misericordia ad-
reddit decanis, pro eo quod tam multa sunt quibus dit et gunellam, et si cui dedit unum par caligarum
opus habent, non solum propter Rgricolationem, sed dc pellibus ovinis, aut faseiolas propter tibias infir-
etiam propter semetipsos, quiasa^pius ibi morantur, mantes, et proplcr hoc non meretur et largiens vel
et maxime propfer hospites, qni nimirum si non accipiens multum reprehcndi. Sed super hasc qui-
reciperentur ornnino esset inhumanum. De his au- cunque amplius quid de hoc genere habcre voluerit,
tem villis qua? tam longe sunt posiUu ul nec viiuun hoc profecto nec pro justitia, nec pro misericordia,
nec annona quse ibi noscitur possit ad nos perve- sed pro magna censctur superlluitate. Omnia pelli-
nire, ibidem vendilur, et pretium camerario defer- cia sunl velleris ovini, coopertoria vero aut ovini
tur. Postremo qnidquid auri vel argenti vel beslia- aut catini aut leporini, et nunquam de ullo geneie
rum undecunque donatur nobis, tolum ipse habebit, majoris a>stimationis; froccus cl cuculla de tali sunt
excepto quanlum sum hic dicturus. Si qnis dederit panno ut ambo non magis quam octo solidos va-
nobisdecemsolidosantpauciores,hiseinperceIlera- " leant, talis monetaa quae plus habet oeris quam ar-
rio sunt deputati ad hoc tantum ut frairibus infir- genti.
mioribus et aliquantulum delicatis, absque hoc quod Si quando tale quid comparaverit vel vendiderit
generaliter omnibus datur, aliquam impendere pos- camerarius, negotialione sua ex toto peracta, mer-
sit charitatem. Et si evenerit ut aliqua vacca done- catoricum quo negotialus est, secundum quod nc-
tur nobis, hanc quoque habehit a ! subsidium vac- gotium est et persona, aliqunntos adhuc addit vel
cariaj quaa estinmanu ejus oves et bo\es decanis
: reddit sua sponte denarios, propler illud S. Bene-
ipsius villre; oves, propter fimum quo arva sunt dicti pra-cipientis ut res nostra semper vilius ven-
condienda; boves ad arandum. Pallia, et vasaaurca dalur quam aliorum hominum. Quoties loquuntur
et argentea, quaa essc possunt ad usum et ornamen- in claustro, camcrarius vel ejus junior qui clavem
tum ecclesiaa accipit sacrista. Decaetero, ul prsemis- cameras portat, nunquam debet dcesse; tunc enim
sum est, ojnnia veniunt ad manus camerarii, nec auditurus est a singulis quid illeaut ille opushabcat,
immerito, quia frequenter accidit ut de omnibus et nec ad ipsos pueros venire negligit, ut ab eis si
rebusannuatimnasepntibusnihil onmino habeamus quid sil quo indigeant sciscitetur. Ergo ea vice dat
"53 CONSUETUDINES CLUNIACKNSES.
quidquid cst dandum, ne, si fratres ab eo
rara aliara,qua silentiam est, qusesierint, silen-
tium tencre non possint. Fratcr cujus pollioium, vel
cujus stamineum, vel cujus femoralia ita sunt rtipta
ut adhuc valcant emendari, diliculo ponil ea in
unum arcum capituli ad hoc deputatum. Et venions
junior camerarii porlat foras ad sarlores. Post
vospcras reportans ponit in cumdem locum, ut ah
eo ad quem pcrlinent rccipiantur. Ite:a qui opus
habct ut calceisui ungantur, primum
aquapercanalem de aqum ductu dimissa; quos rur-
sus junior camerarii accipicns, quod dc aliis, lioc
ipsum etde calceis facit. At si frater vult ut a seipso
unganlur, accepla sagina ungit cos in regulari co-
quinaanlc primain, vcl si prima simul oum maluli-
nis laudibus est cantata, ante tertiam,vel postrefc-
ctionem fratrum, quando semel comedunt. A ma-
joribus nostris est traditum ut intrante Quadrage-
sima quanticunque pauperes supervenerint,omnes
eleemosynam et bcnedictionem decarne oonsequan-
tur ; et cameranus prceter illam
quam habet pro vestimentis fratrum, non est quod
magis eum sollicitet quam luec ipsacleemosyna ad
quam nimirum non multum facit porcaria nostra
vel lardarium nostrum, qui nunquam ila est rc-
ferlum, nisi tantum soli denarii et de manu solius
camcrarii prodituri ut non aliud dioam quam quod
; Primo namque, ut dixi, ad nocfurnos postquam
conligit hoc ipso anno illi qui pauperes reccnsue-
: horologiumcccincril,pulsat scillam, ettandiuusquc
runt testati sunt septemdecim millia fuissc, quibus
et inChristi nomineducenti quinquagintabaccones
divisi sunt.
CAPUT XII.
De apowisiario.
Apocrisiarius est qui custodit ecclesire thesaurum,
et in cujus manu
quidquida popularibus adal-
est
laria oflertur. Quiofficium suuin digneut possitad-
implere, adhibentur ei aliquantorum solatia fra-
trum,interquos tamensolet unus prsestantior esse,
et acl quem potissimum pertinet ut vicem ejus
absentis agat, vel extraconventum aliudquidagen-
tis. Porta quoque ecclesiaa uni specialiter commit-
titur, qui eam semper claudat et aperiat tempore
suo et hic studiose talis eligitur qui gravis sil in
; et post altarcalierum acecndil allarisque labulam
moribus, ncc ad risum facilis, nc quam in eo levi-
tatem intrantes vel exeuntes deprehendant el hoc
est ei omnino interdictum,quando claiulit el aperit,
ut pro nulla occasioncvel pedem extra portampor-
tendat. Hic, cum semper in ecclesiee moratur excu-
biis, ibi dormit et legit; ac praeter cceteros hoc cst
soli injunctum officium ut omni Sabbato conchas,
et candelabrorum pateras, in quibus candelse ar-
dent, diligenter abradat, ne aliquid de decurrentc
cera remaneat. Simili quoque studio totum pavimen-
tum quod circa majus altare est purgat, nec prce-
termittit utejusdemetcseterorumaltariumpavimen-
tum scopa emundel. Claudit quoque et aperit ec-
clesine fores variis modis per diversa teinpora nam
cum ad nocturnos tam in hieme quam iu cestate
semper aperiat,in hieme tamen post officium quod
— LIBElt TERTIUS. 754
ad ho- A in noete oantalur, sempcr eas claudit, atque ita
permaheht usqile dum sonetur ad tertiam.
scilla
Finitaque missa malutinali claudit, clausaequeper-
manenl usque diira scilla pulsaturad sextam tunc ;
apcriuntur, ol missa linila usque ad vespcras clau-
duntur.Posl vesperas vero regulares clauduntur, ita
usque ad noclurnos permansurae. In ceslato aulem
oum slatim post matutinas regulares claudantur, ad
primam aperiuntur, et usque dum missa matutinalis
ipse lavateos finiaturpatent; qmeluncclausee ad inissam apcriun-
tur, post quain usqUe a 1 vosperas obserantur, qui-
bus linilis usque ad nocturnos omnino clauduntur.
Jn Quadragesima privatis diebus postmissam matu-
tinalem claudunlur, etpost sexlam inox ut soilla so-
naverit reserantur, nec clauduntur usquc dum vc-
ij sperse linianlur. In xn vero lectionibus, tam in hieme
quam in sestate,ad soillam, qusepost capilulumso-
natur, aperiuntur; studiose tamen agit ut, si quis
eas tam in dic quam in noctc percusserit, paratis-
simus sit ad aperiendum. Ac pcr hoc conventus ad
sollioitudinem S. Mariaiii procedit, ille semper in ecclesia manet,
ne eo absente aliqua intercidat negligentia. Cseteri
; suas septimanas in qualibet ad nocturnos Dominica
inoipienles, vicissim faciunt co modo quo eis est
pneiinilum, et unusquisque opus habet ut quid fa-
cturus sil diligenler attendat.
dum pueros vidcritvenire ; Faclis tribusorationibus
pulsatunumdo majoribus signis usquead psalmum
Laetatas snm. Secundo signum, quod minus est, ali-
C quantuluin ad Kyrio, eJeison, usque dum sit finita
Oratio Dominica cum collecta. Tertio similiter.
Quarto pulsantur omnia signa, vel si est privata
dics, duo ad uUimam incisionem oanticorum gra-
duum ad penultimum psalmura hebdomadarius
;
accendit duos cereos candelabrisaffixosautealtare,
lerlium post illum qui prius ardobat in concha,
exslinguit. Itein ad lecliones observet ut candelam,
cum qua legendum est, semperad ullimum noctur-
norum accendat. Ergoad nonam lectionem, qiue est
deEvangelio,estadhucet tertius anle altare cereus,
;
detegit auream huc usque panno coopertam, accipit
;
textum de allari ct portat a 1 vesliarium, lectoque
Evangelio, durasacerdos rcvertitur, accipitdemanu
D cjus, et Cum ad hoc
undc prius aocepit, reponit.
ventum sacerdos matutinalis dicturus sit
fuerit ut
collectam,huic etiam candelam providens apportat,
moxetiam,exstinctis omnibus illiscereis in circuitu
altaris, eum, qui prius ardebatin concha, reaccen-
dit, tam in die quam in noete arsurum, nisipropter
alios acccnsos exstinguatur. Accendit et alium ce-
reum et affigit candelabro,ut portctur ad processio-
nemquceiierisolctad S. Crucem elad S.Mariam. Ad
S. Crucem preevenit conventum, ut ad singulas
;
coiumnas candelulas affigat ardentes usque dum
abscesseritconvcntusAdS-Mariamaccenditcereum
in concha, et allerum ante fores ecclesiae. Aurora
 UDAI.khl CLUNIACENSIS MONACHl ;

apparente aoerdotee privatas raissas inoipiunt oan- ^ vati, sive solemnes, non nisi tn ipl i quod io
tare,ad quas singulaqucei ria sunt hebdoma- majoribus festis, ut est festivitas S. Joannis
dariua providebit, cum primura Baoerd ites ac-
ut, Baptistae, providetur a priore ul tantae miltanlur ox
0088erint, omnia invenianl parata. Armarium rese- quibus omnes possintcomraunicare. In privatis die-
ratquod non minoridiligentiaestconstructum quam bus ad missam matut nalcm, quia cuncti offi runt,
et illml quod est ante mHjoris faciem , cujus curat liebdomarius ut inter calices mediocres ad
in alio loco nonnihil memini;el in isto ad privatas hoc solum fa inter ampullas cum vino liabeal
nii^-a> recondunturcalices cum corporalibus, plus quinque, el totidem patenas cum hostiis, quas ordi-
minus septem hostiee, el candela?, sine quibus nulla naiiin ponil forinsecus prope chorum super tabulam
missa est cantanda ampullae majores et minor<
; desuper coopertam,etpanno intrinsecusamiclnm',ut
majores ad vinum, minores ad aquam et amphora ;
inde fratres eas ac :ipiant;cum offertoriis oblaturi
stannea, cumqua vinum apportaturforinsecus ;duse Ad majorem missam,quia non offertur nisi ab uno
aliae oum aqua, nt de una manus abluantur, et de choro, tantum trescalicesseu ampullaepraeparantur,
altera calices. Nec de alia funditur quantum ad et hebdomadarius stat in choro sinistro tenens in
sacriflcium de aqua est miscendum, de qua et Lllse manu auream patenam, et ampliorem hostiis refer-
minores ampullse sunt implendae; vinumautemde > tam,quascumaureo cochleari offerentibus distribuit
quo sumendum est ad sacrificium, non alio quam in sigillatim. Cum sacerdos etdiaconus caeterique mi-
cellario servatur, sed in lali cuppa quoa est serata, nistri in vestiario conveniunt ut canteturmiss
ct de qua nihil trahi potest nisi clave reseretur. Ad majorvel minor, ipse semperpraeparatlextum Evan-
hanc quoties hebdomadarius accesserit, diligenter gelii,quem subdiaconus portat inter procedendum.
lavat non modo manus, sed etiam spinam et fundum Cum veneril hora refectionis, ut non amplius ulla
cuppse in circuitu spinm, priusquam quid accipiat missa cantetur in illo die, recenset calicessihabeat
de vino et, sicut dixi,insuaestprovidentia neali-
; omnes; recenset etiam missales libros, et sacerdo-
quamlo vel aqua vel vinum in ecclesia desit, el talia vestimenta quae econtra in armario jacent.
propter hoc innocte ut, si cui opus fueril infirmo, Portat pyxidem cum hostiis non conseratis inrefe-
in pronipln sit, ut pi ssit communicare. Si esl eo ctorium, de quibus singulis, ut superius dixi, pree-
temporeeaque die quaprima cum ipsa die incipiente libant (jui noliicruntaulnonpotuerunt communicare.
vcl aule diem cantatur, tunc sc rite ad vn psalmos Refectione transacta, cum ipsa pyxide in primis de
diurnalibus calceat,ut coci manus faciemque lavat, refectorio exil, utscillam pulset inchoro. Ad vespc-
ct revcrsus ad lilaniam cum amphora majore plena ras accendit candclas sicut ad nocturnos quibus ;

aqu33,antequamipsa tola flniatur, levat se etaccele- flnitis cum primum unodesodalibus

fratres exierint,
rat vinum et aquam apportare. Altaris tabulam tali suis assumpto, auream altaris tabulam cum panno
die non diseooperif, usque dum pulsaverit scillam, contegit. Si quando collatio tamsera fuerit ut opus
qua signum datur fratribus ad calceandum in ;
sit ignis, portat ad cam tres cereos accensos, et
?estate, vel etiam in hieme, sibis comeditur, differt mittit in conchas propter hoc ibi suspensas; et ad
usque ad primam. Mandatum nunquam omittit ut non unum ccreum
Signa quao pulsanda sunt ad singulas horas, solli- apporlet ardentem. l'osl completorium, cum circuit,
citus est ut pulset tempestive, ita tamen ut nihil omnium signorum, quae ad nocturnos tanlum pul-
praesumal nisi jussus a majore, et secundumquod sanda sunt, circulos ordinate in imum dentem col-
pcr usum est conslitulum. Quando fuerit hora ut ligit, utad noclurnos non possit errare aliud pro
fralres ante tertiam vel nonam Iaverint manus, stat alio arripiendo. In iv feria et Sabbato omnes am-
ipsc juxta introilum ecelesire, et cumpuerosjamse pullas majores et minores portat ad aquseductum,
viderit lavasse, pulsare signum amplius non tardat. et diligentissime lavat, uno etiam tali ferramento
Eodem modo quoties post missam et ante sextam ad hoc proviso, cum quo possit eas in ipso fundo
accepto jani misto audierit eos legentes. De caeleris fricare.
horis signiflcandis non sc intromittit, nisi inquan- Tunc, ut de ipso apocrisiario aliquid dicam, dc
tum ei, utpraemissum est, imperatur. Ad utramque D hoc quod a populo offertur ad altaria, decimum de-
missam singula, quibus opus fuerit, providebit et narium et panem Lotum elcemosynario dat, caseos
apportabit ct primoquidem calicem aureum, cum
; et ova cellerario. Esteliam ei commissum utaliquos
quo sacerdos est oblaturus,lavat, cujusinalio !oco anniversarios faciat ut, vcrhi gratia, Henrici impera-
jam memini. In die Dominic.a, vel in alia qualibet toris. Talique die providet ut fratres in refectorio
quia ad ambas missas non affertur nisi
festivitate, bonumgeneralemhaheant, maxime, sipotueritinve-
ab uno, ad hoc etiam non amplius quamunampate- nire, piscibus bene piperatis, et pigmentum. De
nam, ct unam cum vino apportat ampullam, quam, castero qufccunque ad manus ejus venerint, expendit
leclo Evangelio, levat, et priori dat manus ut
in prmcipue ad sarta tecta ecclesias instauranda, ne
offerat accedcnti. Verum ad majorem missam prior aliquo modo dilabantur, et ad luminaria, et ad re-
innuil liis qui sunt nlbati,ut pro se offeranl, et pro- liqua,si quae sunt ecclesioc necessaria et utilia.Ad
pler eos quibus libuerit communicare, mittunturin refectorium dat candclas, et ad inflrmariam, quan-
dic Dominica hostise quinque ;
in aliis sivc sint pri- lum fuerit opus,et camerario et custodi hospitum,
757 CONSUKTUDINKS CLUNIACENCES
domino quoque abbati, quantum opus A cadunt iu disco deorsum in tabula imposito, et
et priori,
fuorit, qui nunquam sineluminc dormiunt. Ad luec lintcojugitercooperlo, nisi quando hostisaabradun-
omnia ne aliquando facullas deficiat, habet ctiam
idem apocrisiarius unam villam satis bonam, cum
decimis, viueis et agris.
CAPUT XIII.
Dc hostiis quomodo fiant.
Quod pcrtinetad eucharistiam etad corpus Domi-
ni, quia dignum est ul cum summa reverentia et
diligentia geratur, expedit ut ipse modus gerendi
non taceatur. Primo (9) quotiescunque fieri hostias
necesse fuerit, praecipue tamcn ante Domini Nata-
]em,velsancl;e Resurrectionisdiem fieri
enim brumali in tempore prolixiores sint noetes,
licet ante prandium fratribus operari amplius; nam
post prandium hujusmodi opus gerere non licet.
Frumentum, de quofaciendaesunthostiae, quantum-
libet bonum sit naturaliter et purum, tamen grana-
tim eligitur etlavalur studiose, nec peralias perso-
nasquam per ipsosfratres. Colligitur deindeinsac-
cum non qualemcunque, sed qui ad hoc solum de
bono panno consutus est et reservatus; in
ligalum commendatur uni famulo non lascivo
portansillud ad molendinum, molam
sursum deorsum cortinis, se ip-
que, operitque et
sum induit alba, et super caput mittit
amiclum, ut
superhumerale, id est nihil
proeter oculos possit apparere. Ita ergo
farinam primo cribro quoque
cribrat,
abluto. Major non est sacerdos
ecclesioe custos, si
vel diaconus, vicarium sibi quaerit adhoc opus per-
ficiendum.Duos etiamalios dehis ordinibus hujus
rei gnaros perquirit, accepta licentia a priore, et
unumeonversum.Hiquatuor finitis nocturnis,secal-
ceant, facies manusquelavant, et capita
cedunt deinde ad altare S. Benedicti, et ibi cantant
matutinas laudes; primam quoque simul, et septem
psalmos cum litania,reliquapsalmodiainterim dila-
ta. Deinde illi tres qui sunt alicujus ordinis, induunt
sealbisethumeralibus, utsupra dictum estde famu-
lo (sunt enim albae et amictus quidam huic solo ne-
gotio deputati), quorum unus farinam conspergit et
vehemenlissime compinguit (sic) super tabulam ni-
tidissimamhabentemlimbum in circuitu, aliquantu-
lum in circuitu superficiom altiorem, ne aqua effluc-
re possit. Conspergunt cum aqua frigida.quiainde
fiunt hostioe candidiores. A duobus vero reliquis
hostiie formantur; aqua vero non in aliovase defer-
tur quam i:iquo solet admissas deferri. Ferramen-
tum, in quo sunt coquendas, charaetetatum tenet
conversus, manusque induit chirothecis. In ferra-
menlo possunt simul hostiae vi poni; unde inter
bajulum ferramenli et formatores hostiarum poni-
tur tabula, pt super hanc duo sunt pali infixi super
quos lignum habetur transversum, super quos
ponitur ferramentum ad hostias imponendas.
Qua3 non fuerunt coctae, cullello abraduntur, et
(9)Primo. Quse sequuntur et duo proxima eapita ex
— LIBEU TKUTIUS. 758
lur.
Canunt psalmodiamquaM-emansil, et si volucrint,
horas ilc S. Maria. Ad alias omnino horas tencnt
silentiuin, ct summopere cavent ut non modo saliva.
sed nec fialus eorum aliquo modo ad liostias pertin-
gcre possit. Solus conversus, si quid opus fuerit,
brevitcr famulis innotescit, qui faeiunt focum non
nisi de aridis lignis, et ad hoc de industria praepa-
ratis. Ipsi aulem hostiarum operarii eo dicnoncum
fralribus, sed potius cum serviloribus reficiunt ; et
pro tanti laboris levaminc habcntde apocrisiaria ad
solent.Cum pigmentum.
prandium pitantiam et
CAPUT XIV.
Ce corporalibus ablucndis.
Corporalia saerosaneli minislerii quoticscunque
abluenda sunt eo studio eademque diligcntia qua
superius definitumest oblationes fieri debere, per
sacerdolum vel Levilarum minisleria maximo cum
honore lavantur. Ad hujus etiam rci officium rite
quo eol- explendum vernale tempus siveautumnale eligitur,
qui eo quod vcrnali tempore remota hicmali asperitate,
;
lavat utram- aerjam purior habeatur. Autumnali vero, id est
poslldus Seplembris, quia jam muscarum tantanon
cst insolcnlia, ut in lemporc aastatis, quarum ma-
, et alligat
dc facie culae difliciliusabluuntur. Ad hoc sane ministerium
molit, ita habentur vasa rcnea altissima, nullis aliis usibus
dedita, in quibus posl vesperasinccelesiabiscorpo-
diligenter
ralia intingunturaquae frigidse, etterunturin mani-
C bus ileru:n a(I ua tertio infunditar, ita per noctem
\
mansura mane vero infunditur sicut et prius inpi-
;
scinam super quam caliceslavantur.Portanturdein-
deforisadoflicinam secretarii,mqua suntabluenda;
pexunt. Se- ibi namque famulilexiviam(s/c;temperantlimpidis-
simam ct diligentissime colant, et tamen nequaquam
effunditur, nisi prius in superficie panno sint invo-
lula ne si quid talc in lcxivia remansit, ad sacra
pertingat velamina. Quae postquam bene lota fue-
rint, aliquantulum siccata, rursus intinguuntur
ct
aspersioni quaa fit clara et liquida de optima farina,
et ilasiccnntur adperfectum.Inlerim vero minime
carent custode, maximc qui muscas et vermiculos
insidcntes ab eis abigat. Chorda, in qua exten-
duntur ad siccandum, non negligitur ut sit lota,
quaj etiam in marsupio ad hoc solummodo opus
|)
jugiter servatur. Quando vero levigantur eadem
corporalia cum vitreo hemisphaerio, unuseis sub-
sternitur pannus, ncc ponuntur unquam super li-
gnum nudum.
CAPUT XV.
De reliquiis sanctorum quomodo prosequantur sive
;
recipianttir.
Quoties aliqua urgente nccessitate reliquiae san-
ctorum extra monasterium alicubi sint ferendae,
hujusmodi officiis sunt prosequendaa. Primum deni-
que sacrisla in ornalo ea« feretro componit. De-
alio cod. ms. descripta sunt.
 LDALRlcl CLUNIACENSIS MONACHI 760

incle fratriad onjua obedientiam sunt portandoe, A radit ;

qui raditur in froco suo, cucullam exuit,
iihi etiam seniori, cui priore earumdera custodia
;i el prope ae ponit. Quod si forte pro aqua calida
reliquiarum Bpecialiter commiltitur, omn apportanda perrexerit, ipsara cucullara do ienter
saria, id eat, candelabra duo, crucem, thuribulum, coraplicatam secum in brachio portat. Inter raden-
urceolum aquas benedictae, vexilla tria, cortinam dum cantatur psalraodia, Verba mea, prcemi
quoque, et tintinnabulum quod a duobus rertur eodem modo quo in coquina, et insuper in fine,

hominibus, vestimentum, et reliqua eoclesiasticis psalmi familiaree ueque ad veaperae ;

qui Bunt de
usibus moda praebet. Cura ad eoclesia fue- vesperis, hi noo uantantur. Cceterum usquo ilum
rint producendae, omnea albia induuntur; deinde psalmodia sit consumraata, alias summura silen-
sanctum corpus a priore iricensatum duobus al- tiuiu esl nisi i|ui radit in prirais dicit Bcnedioite
batis cantoribus committitur usque ad portas ca- 1'rius quoque capillos nemo ctim forcipe loi

Btelli ferendum. Omnia signapulsantur; responso- praBsumit, nec sine cuculla reinduta. Priusquamex
rium competens a cantore iucipitur. Preecedente toto sit rasus, si ad aliquam borara signum fuerit
processione sequunturbajuli pignoris sacri, deinde pulsatum, cucullam induit supcr frocum, indulo-
infantes, postremo cantores, ad ultimum conver- que capello pei-yi a.l ecclesiam, non tamen ingre-
si. Gum ventum fuerit ad portas, laici suscipiunt .•> ditur chorura, sed stat scorsum. si quis post ho-
eommendatum Bnitoque responsorio; et incipiente
; ram ladenili supcrveneiit, non raditur nisi cuui li-
priore psalmum Ad dominum,cumtribularer, pro- centia prioris, vel i^ost nonam quando luquuntur
cessio eodem revertitur ordine. Item quando re- in claustro, et non nisi in calefactorio, ubi tamen,

ducitur, primum cuncti fratres albis induuntur, et sicut in claustro, infirmi prius uno die raduntur

duo signamajora] ulsantur, ac deinde praecedente quam conventus. Vices radendi hie sunt per
processione, i>l est, aqua benedicta, thuribulo, annum i, ante vigiliam Xalalis Uomini, inter
:

cruce et candelabris, simili peromnia modo usque quem el Sepluagesimam, quia diverso modosepti-
;nl portas castelli cum omni silentio progrediuntur. mame sunt nunc plures, nunc pauciores, ibi nul-
Ibideniqueprior accepto thuribulo sanctas incensat lus terminus esl pr3sfixus, nisi prior viderit quo-
reliquias, impositoque a cantore responsorio, cun- modo convenientius fieri possit ; veniente Septua-
ctisque resonantibus signis, eodem quo exierat gesima, <ie vice ad vicem tres septimanoe semper
suscipitur modo. [mago autem lieati Petri quando intermitlunlur ; ante Pascha, in illa tertia feria est

susoipitur, antiphona primum, id est, Tu es Pa- radendum, maxime quia eo die in claustro licen-

stor oviuiu, a cantore incipitur, ad cujus initium tiam habentloquendi; post Pascha, ad illam Domi-
oninis convenlus, submissis usque ad terrammani- nicam, Misericordias Domini\ ante Rogationes, in
bus,altius inclinat, deinde ababbate vel priore ver- illa feria quinta, si tamen nulla festivitate interve-

sieulus, Exaltent eumin Ecclesia plebis pronuntia- nienteimpeditur; ante Pentecosten, dequo die,quia
tur, et subsequ&nter collecta Deus, qui apostolo tuo rursus diversas sunt septimanae usque adsolemni-
Petro dicitur qua completa incipiente cantore
;
,
p tatem SS. Petri et Pauh, rursus quoque rasura per-
responsorium, coquo supradictum est ordine defei*- mittiturindeliberationeprioris. Posteanon erratur
tur ad ecclesiam. de ulla vice quia ita est consuetudinaliter ordina-

CAPUT XVI. tum ut semper se radant ad Translationem sancti

Benedicti, ad Vincula sancti Petri, ad Assumptio-
De rasura fratrum.
nem S. Marise, ad ejus Nativitatem, ad festivitates
Inter ctelera quaj camerarius habet curare, est S. Michaelis, S. Lucre evangelist33, S. Martini, ad
operic pretium ut non obliviscalur quoque provi- Adventum Domini.
dendorum rasoriorum, quibus se fratres radant. CAPLT XVII.
Ergo ad haec servanda specialiterunus fraterordi- De halneis.
natur, qui servat ea in scriniomodico et serato,po- Hocomnihus postquam se raserint
est familiare,
sitoque secus introitum dormitorii sursum; quod continuo etiam balneare. Sed de nostris halneis
cum voluerit, et opus esse viderit, portat in elau- non est multum quod loquamur. Duabus enim tan-
strum, et tamen in una parte sedel extra conven- lum vicihus in anno halneamus i, ante Natalem :

tum ipsa rasoria acuendo et propriando. Et ad hoc, Domini, et ante Pascha. Ad quod decanus villoe per
prseter alias horas quibus conventussedetin clau- tolam illam prajeedentem septimanam famulos et
stro ad missas et a<l offlcium, licet ei vacare. Gum ligna suhministrat, ut unusquisque lavet in cuppa,
ad hoc ventum fuerit ut rasura generalis sit ge- D vel sine cuppa cum aqua calida. Ad alterutrum
fratres quasi duas lineas sedendi,
renda, faciunt quod maluerit facultas datur. Ad sonum signi si
scilicet in cancellis prope murum. In
claustri et halneum jam intravit, ctpropler hoc unam horam
una linea rasoria, inalterapcreleemosyriarium scu- regularem omiserit, non imputatur.
tellae singulis dantur, a loro se movere nequaquam GAPUT XVIII.
audentibus,sedcumdisciplinapra3stolantibususque Dc cellerario.

dum ad se veniat qui scutellas et rasoria pdrtat. Gellerarius eadem benedictione quaprior ordi-
Quisquis radit alterum, frocum exuit, et in cuculla natur et ahsolvitur. Ordinatus ^scire debet quanta
761 CONSUETUDINFS CLUNIACENSES. - LIBER TERTIUS. 762

diversitatc in refectorio sit fratribus servicndum.

A per omnia vices agit ejus absentis, et de omnibus
De quo, ut non taceam (juantum a me sciri potuit, respondet dc quibus solet et ipse respondere. Se-
omitto quid referre de fabis quotidie dandis, et eundus cst qui annonam recipit, quem et granata-
non sine adipe, si non est dics jejunii seu dc ole- ,
rium voeamus. Huic, quando messis est tota col-
ribus comminutis et COCtis quoa, sccundum quod leefa.prior innotescit quanti modii de illa et de illa

baberi potuerint, dantur. Praeter haec in septimana obedientia sunt venluri, et quod semel audit, usque
tres dies, u, iv et vi feria, non nisi pitantiamhabe- dum sit redditum, in computo suo tenebit. Pistorcs
mus, alios quatuor generalc, et boc (piod die Do- sunt sub ejus manu ;
qui, cum frumcntum accepe-
minica et v feria est de piscibus si lamen eequo , rint, duas species panis sunt reddituri, ut quidquid
pretio inveniri possint. Et si non sunt olcra, conti- sit de alio eonductu, panis tamen qui dandus est
nuabitur generale. Itcm quoliesrunquo iiunt xu fratribus possit optimus csse. Ergo de modio panis
lectiones, genorale. Iu talibus feslivitatibus, ut est, hujusmodi fiunt cxx librce , sequenlis l. Si quam
verbi gratia, Translatio sancti IJenedicti, utrumque ncgligentiam ipsi pistores commiserint, vel consuc-
et generale, et pitanliam, et adhuc etiam in illis tum numerum librarum non reddendo, vel ipsum
principalibus v festis fabae sepiis aut fladonibus mu- panem non tam bonum quam oportet facicndo,
tantur. In quibus et proeler panem solitum , dari B prasfatus magistereorum adducit cosin proesentiam
solent una de ovis farinaque conspersa.
toitula prioris et cellerarii ; cujus imperio nudati verberi-
Sunl et plerique annivcrsarii, qui si in lali dieeve- bus emendantur, eodemquc momento pane et vino
nerint quo ex more datur pilancia, propter cos quo- rcficiunfur.Quodque alio dixi loco de decano, sem-
que mutatur cum generali. Tales dics habetcellera- per tenclur ab omnibus, ut nunquam disciplinatiat
riusapud se imbreviatos,omnique Sabbato collatio- super quemquain famulorum nisi ante prandium.
nem facit cum priore et camerario, vel cum eorum Sed eodcm modo granatarius prteest et fullonibus
vicariis, de singulisdiebus venicntis septimanse,ut pannos fratrum lavaturis quos omni tertia feria ;

quidquid in illo et in illo die dari debuerit, tempe- lecto missae matutinae Itvangelio ducit in claustrum
stive provideatur. Itom in brevi notat summam ad arcam in quam, foramine desuper apcrto, panni
porcorum et arietum qui debcntur de obcdientiis desuper ingeruntur. Occurrit ei et alius frater, cui
nostris, utconfestim de his quoestionem moveat si commissum est ut videat etinmemoria tencatquid
quid dc summa perincuriam eujusque obedienfia- illi fullones accipiant, vel quid iterum venientes
rii decedat; ad ipsam quoque cellerarii obedientiam Sabbato post nonam reddant, vel in Quadragesima
pendent aliquaj villulae in vicino appositae. De his post ccenam. Ibidemque rursus sedet ut intueatur
pascit cellcrarius caballos suos ibi moratur pisces
; q ne quis fratrum, et maxime aliquis idiota, ita sit
comparaturus, vel ingenia structurus quibus pis- negligens ut accipiat alios pannos quam quibusno-
ces capiuntur. Si quis fratrum adeo est infirmus ut men suum inscriptum est; hoc est edictum nam ct
delecto surgerenonpossit, adhunc quotidie summo Patrum nostrorum, ut nullus omittat stamineo suo
diluculo simul cum infirmario venit, et de omni- suum nomen cumincausto inscribi, et femoralibus
bus quoe habere potest sciscitatur ab eo quid sit cum filo. Adhuc autem sub manu granalarii sunt
quod sibi videatur, ut preeparet ad ejus recreatio- et lignarii, qui cum asinis afferunt lignade silvis,
nem. Quoties generale piscium datur, statim post non solum ad furnum, sed etiam ad coquinam.
sextam, vel si tandiu jejunatur, postnonam, totum Quolidie quoque post capitulum sonatur scilla,vel,
esse debet dispositum et ordinatum in scutellissu- si non nisi semel comedilur, post sextam, et tunc
per tabula quse est in vestibulo cellarii, ut prior quicunque de familia panem sunt accepturi, omnes
veniens antequam consideat ad scillam, viderepos- ad granatarium occurrunt. Ille quoque curat ne
sit quod est in singulis scutellis, si est sequale etita deficiant fabse. Non in dormitorio, sed in infirma-
divisum ut prioribus non veniant majores et me- riajacet, quia frequenter ei contingit ut necessario
liorcs partes, multumque in hoc genere personarum tardius se collocet quam alii. Item, solet ibi dor-
acceptio cavetur. Eo die quo sententiacellerarii le- mire frater ille qui cum asinis vadit per obedien-
gitur in capitulo, habent de illo fratres bonum ge-
D
tias, ut colligat et adducat annonam.
nerale, aut pitantiam et pigmenfum , ubi dum legi-
tur, semper preeslo esse debet. In sequente rursus CAPUT XIX.
capitulo veniam pctit, seque reum de multis negli- De cuslode vini.

gentiis per occasionem obedientiae confitetur. Ad- Tertius est suffraganeus ejusdem eollerarii, qui
solvit eum prior, et imperat ut psalmus l cum col- vinum Vindemia consummata,
recipit et custodit.
lecta pro eo ad sanctam Mariam communiter ab sicut granatario de annona, ei quoque indicatur a
omnibus cantctur. Si forte contigerit quod ad ho- priore quantas vini carratas de de- illo et de illo

ram refectionis ut panis vel aliud quid non sit co- beat exspectare. Quando pigmentum fratres habere
ctum pertinet quoque ad cellerarium ut auferat
,
debent, ipse quoe ad hoc necessaria sunt, a came-
malleum ne cymbalum percufi possit, et interim rario queerit et recipit, speciesque sibgulas ipse
fratres sedent in choro ad lectionem.Hi sunt autem conteri et commisceri facit. In cellario dormit cum
quos cellerarius suffraganeos habet. Primus qui cellerario, et nunquam sine lucerna, ad quam ca-
 ,

l
DALRICI CLUNIACENSIS MONACHI 7G4

merariua dal adipem, sioul eUam it dormitorio et A mensee omnee refectorii •* toto aunl cum menaa-
111 domo inflrmorum. lil.us cooperiendaB, el boc est quotieo universi
I u-l T W. fratrea ad majorem misaam albia in luuatur, et
De hortulano. in quinque Dominicia (exceptis quaa jam in aho
El hortulanue debet cellerario ease Bubjeotus, ut loco nominavi) el in vigiliia quinque principalium
si quid fueril in horto quod ipae voluerit, et expe- festivitatum, in quibus et aemper generale datur.
dire uoverit ad Bervitiura fratrum, obedienler ha- In aliisvero diebua non nisi dimidiee praetermen-
lic.it ab illo, el Bine mora. Cui etiam nullo modo sam principalem cooperiuntur, et ita ut nec scu-
ist conceaaum utcunque meridianam unquam ho- nec justitiae super mensalia ponantur,
ram regularem audeat super8edere, nisi aliquando
necessitas remanendi/ tunc a
CAPUT XXII
in uno die ei lalie

priore licentiam quaerit.

De custode hospitii.

GAPUT XXI. llosj.it, s qui sunt peregrini, vel qui non pro alia
Do refectorario. causa quam animarum suarum adveniunt, custoa
Ail refectorium sunt dua3 claves, quarum unam B hospitii cum omni recipit benignitate. Quidquid cis
aemper habet cellerarius, ut, si forte contigerit ut opus fucrit a cellerario quaerit, et si cellerarius
aliquis meridianam vel post romplelo-
frater ad forte non hahuerit, quoerit a camerario ut absque om-
rium euperveniat, possit ei humanitatem exhibere. niexcusatione comparetur. Scd, ut primumdicamde
Item postquam prior et omnes se collocaverint, si personis hujusvitaehabitusque nostri, sialiquisab-
quis pro aliqua causa complctorium nondum can- has vcl etiam privatus monaclius dc Ionginquo loco
tavit, talemque sitim perpessus fuerit, cum licentia ailvenerit, etnon hcnenovit ordincm nostrum, hunc
cellerarii bibere potest;at si erat infra septa mo- inducit in claustrum; sed prius ei humiliterostendit
nasterii, ad vesperas bibat, ut dictum est, si opus de consuetudinc nostra, scilicet ut, si ei placet, in-
habuerit ; sed ut quid comedat post completorium traturus ecclesiam ad limen veniam pctat, et proster-
nulla unquam ratione cuiquam fratri pormittitur nat se ad orationem, etiam si dics cst festus. Adhae-

incolumi. ret ei jugiter, et monstrat in quibus locis debeat

Hefectorarius vero habot suh se tresaliosfratres,
qui primum omni die post capitulum statim men-
salia pouunt. Ponunt cochlearia et pancs, qui, si
sint aliquantulum ambusti, ad hoc habent cultcllos
quibus eos radant, et ad hoc mappulas quas prius
ad collumsuspendunt, ut radendo ipsos panes pos-
sint honeste contra pectus reclinare. Lecto missoe
majoris Evangelio apportant vinumutper justitias
(10) partiantur; verum quidquid apportaverint
quidquid tale fecerint, semper tamen id cavent ut
nullus famulus proillorum invitalione in rcfectorio
compareat. Quodsi duabus vicihus comeditur, post
vesperas qui libram suam totam manducavit et vi-
num compotavit, oi tunc apponitur dimidia lihra
scd de justitia nihil minuitur, quae et ea vice sem-
per est danda. Quod si aliquando denuo non refi-
ciunt, tamen denuo biherc nunquam omittunt. Hoc
orare;primoad Sauctam Crueem, in choroad altarc
principale, ad Sanctam Mariam / aut, si ecclesianon
C es ' clausa, et intus sunt aliqui populares, tantum
ad altaro S. Joannis, quod est in memhro dextro
ccclesioe, et ad S. Mariam. Cum ventum fuerit ad
horam rcficiendi, abbassedetad mensam principa-
lem, non tamenadscillam,proeo quod, ut supra mc-
mini, non est eruditus nostri ordinis. In ecclesia
vero deferlur ei ut det lecturis benedictionem, et
ponat incensum in thuribulo. Atsi ea supervenerit
horaquaservitoresjamadreficiendum consederunt,
tunc non sedet ad mensam principalem, nec tamen
petit liccntiam comedenli ad gradum ab eo quisedet
;
ad scillam, sicutalii, sed tantum dicit versum anle
tabulam ad quam est sessurus. Et quiatardius ve-
nit, servitoribus recedentibus ipse remanet, et se-
cundum versum finit ihidem. Si societatem nostram

est autom quod specialiter pertinct ad refectora- " quaesierit, postquam disputatum fuerit in capitulo
rium majorem. Quoties pigmentum datur, ipsemo- de ordine nostro quantum priori nostro vidctur,mit-
diolis infundit, ipse scillam pulsat, quae ad hocso- tetur proeo. Venienti assurgit convenlus, petit ve-
lum in extrcmitate refectorii pendet, quae etiamsi niam pro ipsa societate, et recipit cum libro, roga-
pulsatur ad bencdiclioncm pigmentiin qualibet fe- tur ut sedeat, nec permittitur ut amplius veniam
stivitatc et in quolibet anniversario, tunc tamen pctat. Socii vero ejus ternas petunt venias, super
non pulsatur, si pigmentum datur, vel pro domno manus et genua contrapriorem, addexteram, et ad
abhate de via veniente, vel de domo infirmorumin sinistram fratrihus e contra inclinantibus. At siest
couventum rcdeunte, vel pro adventu prioris, vel talis homo qui cum processione recipiatur, sivo sit
pro scntentia cellerarii, vcl si quis alius familiaris profcssionis nostree,sive dealia,postquam receptus
impcndit eis charitatom. Item ad eum pertinet ut fuerit, logitur ante illum aliquid de pagina divina.
omni die Dominica, et omni v feria, mutct illa tria Quod siest ordinis clericalis, et si videtur ut come-
manutergia, quae in claustro jugiter pendent ad dat in refoctorio,habitum quoque clericalemindui-
tergcndas manus. Itcm ut sciat in quibus diebus tur. Adductus ad ostium clauslri, cxspeclat, usque

{IQ) Per jnstitias iustilia hic sumiturpro vasculo scriptam, inde ejusmodi poculum justitiee nomen
sive poculo continente mensuram unicuique proe- sortitum est.
765 CONSUFTUDINES CLUNIACENSES. liber rEirnus. 760

dum invitetur, ut domnus abbas,vel,siillenonaflue- A omnes peregrini fiui faciunt iler equitando, eodem
Ht, prioreiaquam praebeat ad manus, qui etprocedit modo i|uut(juot pedites vadunt, ab elecmosyaario
u' scillam pulset, qua audita inducit hospitem cu- siint recipiendi, excepto si legatus est et litteras

stos hospilii, el seilcl ad mensam principalem. Si apporlat, hunc colligit custos hospitii. Recoptis
est opiscopus, dat Iectori benedictionem. Qualis- autem singulis, quserit eleemosynarius a granatario
cunque sit fratrum victus, tameu hospiti simul unam libram panis, et sequenti die abituris ad
cum priore liberaliter est serviendum. Cumautem prandiumdimidiam. Mensuraque simili venicntibus
de mensa fratrcssurrexcrint, custos hospitii novis- etabcuntibus dat vinum, scilicet justitiam dimidiam.
sinms dc rcfeclorio cxil cumipso; cum quo etiam Ergo in ndventu Domini, exceptis his diebusquibus
incedens pedetentim, et psalmum I. canlans cxtra bis comeditur, et in Quadragesima, exceplis Do-
ostium claustri, finit eodem modo quo conventus minicis, etper totum annum quotics pro canonicis
cum versu et inclin.ationc. [nstitutis ab adipe abslinetur, ut in Hogationibus,
Si laicis vcl clcricis societas dalur in capitulo, in vigiliis apostolorum, et aliorum sanctorum, ei
hi veniam non petunt. Si videre gestiunt officinns B iu quatuor Temporibus, (juidquid do vino super-
claustri, qusesita a prioi e licenlia ad altcrulram mis- fuerit fratribus in refectorio, totum accipit elee-
sam, cum fuerit conventus in ecclcsia, inducit eos mosynarius, sicut etiam de panc, et pcr loluui an-
custos hospitii, in domum elcemosynariam,
primum nuin de pigmentoj hoc vinum colligil et reservat,
in cellarium, in coquinam, in refeclorium, in cellam ut peregrini supervenienles semper de hoc habere
novitiorum, in dormitorium, in domum iniirmorum, possint. quoque die quo ita panem recipit do
Illo

uhi fratres non loquuntur, nec ipse verbum facit. refectorio, non tantum quoerit a granatario, sed
Cavetautem omni modone quisaliquando intret vel de ipsopanedatquantispotueritperegrinis; etquod
calcaria portans,vel osisdecorio factis indutus. II sibi viderit decsse, hoc a granatario quoerit. Item
autem deesse jnon possint tjui hospitibus honeste accipit quotquot defunctorum fratrum cst anniver-
ohsequuntur, constitutum est ut famulidomniabba- sarius, prsebendas etiam totidem integras, in pane
tis et famuli prioris eteamerarii, qui cumeissolent in vino, in fabis etgeneralibus. Proquolibet nuper
equitarc, omnes accipiant libram suam, ctjustitiam defuncto fratre, quiprofessus estnostrcecongrega-
dc manu custodis hospitii, et quotidie veniant ad tionis, ubicunque obierit, praebendamperxxx dies.
ejus preesentiam, ut quodipse jusseritobservent. Et Et si fabas do regulari coquina habere non potest,
si quis illorum quoque abieril absque ejus licentia, rursus a granatorioquserit. Et progenerali cellera-
il!o ipsum hospilium p rius aliquando datcarnem. Et ipse quoquc eleemo-
die justitia carebit.Prseterea ad
duo asini sunt deputati, qui Iigna quotidieapportent, synarius comparat cum denariis quisibiprodecima
ut, cum hospites supervenerint, in promptusit copia de ecclesia dantur; siciue providet ut et carnem
lignorum, et, cum tales affuerint, cereus inhospitio dare possit frequentius peregrinis, et recedcntibus
arsurus per totam noctem solet non dcesse. Quod singulis dat unumdenarium,
tamen advertercpo-
si
si tanti sunt hospites, de reliquiis ciborum custos test quod amplius in loco noslro non fuerint, aut
hospitii famulissuisqui scrvicrunt aliquam exhibet infra unum non venerint annum. Sunt et xvmpau-
charitatem, et quod superfuerit, eleemosynarius peres prsebendarii, pro quibus quolidio famulus
totum accipere debet. Ostium claustri unaquaque eleemosynarii accipit de cellerario totidem quoque
noctepost complctorium per ipsumest claudendum, justitias vini, et a granalario totidem libras panis,
et porta veslibuli ecclesioe, sicut etiam perfamulum ct fabas ad quatuor dies septimanae, rcliquos tres
suum exterior porta murorum. Et claustrum qui- non habent nisi olera de horto ad clcemosynam de-
dom nequaquam ante diem aperitur, et quando fra- putato. Sed in majoribus fcstis habeteliam carnem
tres in meridie pausant, similitcr obfirmatur. pro fabis, et per annum
erunt xxv dies in quibus
CAPUT XXIII. habebunt carncm. Igitur ad veslitum annuatim in
De stabulavio Pascha novem cubitos lanei panni, ct in Nativitate
Domini par calceorum. Qui et in ea sunt disciplina
Est frater cui commissa est obedientia ut de so-
D ut simul in unadormiant officina, necaudeant omit-
liscuram habeat caballis et mulis, qucm et stabu-
tere omnibus nocturnis inleresse, nisi quis eorum
larium appellant. Qui cum viderit hospites in
adeo intirmus ut de lecto non possit surgere,
sit
hospitio esse receptos, statim cogitat de caballis
alias qui non venerit, co die justitiam non habebit.
eorum quid eis sit tribuendum, et, si forte dcfuc-
accedit ad camcrarium, comparari.
Quod ille fratcr explorat qui facilcireamadnoctur-
rit, ut faciat
nos per altaria insccundo nocturno, cum absconsa
Prius quoque quam ipsi hospites aboant quotquot
exit ad eos in navimecclesise, etdiligcntcr notans
bestias habent non ferratas, ad omnes dat nova
si quis eorum dcfuerit, cleemosynario innotescit.
ferramenta, et ut malleus sit semper ad manum,
cum ferrea catena est connexus ad portam.
Sed etipsc qui novit quod aliquando talis esteo-
rum praebenda, solet eis per viccs pitantiam exhi-
CAPUT XXIV. bere. Habclcnimadhuc quotidicde refectorio quid-
De eleemosynavio quid fratribus supererit, et de generali, et de
Quemadmodum a custode hospitii recipiuntur pitantiamedictatem, alteraparle cocis popularibus
7'-.: UDALKICI CLUNIACKNSIS MONACHI. 768

deputata; <-t de nac qu» Bibl eontingit, Bolet et fa- A jorem miaaaminterease asque dum Evangelium sit

imilis suie Bimiliterdare, quibusetdimidiani libram lectum ; recedunl ad S. Mariam Bextam,

ut cantent

panii tddit, ezoepto eorum majore, ei dal integram ;

dcc (iltciius ex more prandere morantur. Atsicon-

sedet Bingali babent integram de granatario. Sunt ventue usque ad uonam jejunaverit, ipsi postcapi-
auti'in sex, iiuiis, ut dixi major, qui servit proben- tulum, \el si capitulum est ante leitiuin, ut ab Idibus
dariis, et ahis pauperibus et peregrinie; olterest tptembris usque ad Kal. Octobris, post tertiam
oatiariua eleemoaynariae domua; iluo vadunl quo- statim cantant Bextaro, Ergo quicunque
et reflciunt.

tidie cum duobus asinis pro lignia ad silvam; duo carnem comederiut, ad prandiuro tria babent fer-
suut proviaores quorum, furnorum de quibue per cula, ad cobnam unuiu, et ad coanam quidem acce-

viees aliquid eubaidii venitad eieemosynam, juxta dere omni lemporesic accelerant ut non sit neces
morem gentia el patri». Proterea trium fratrum ulla vice supersedere collationem; qui ubsque co-
probendas dantur ad eleemosynam, Bcilicet pro inestione carnis tamen morantur in domo inlirmo-
beatisaimo Patre dom. odilone, pro Henrico primo runi, nec sunt hujus valeludiuis ut cum aliis in

imperatore, pro Fredelando et ejus uxore, et regibus refeetorio comedere possint,eisdcm quoque reliciun t
Hiapaniarum. Mandatum et si non per totum annum momentis. In Quadragesima vero omnes infirmi
geratur a fratribus, tamen eleemosyna non remanet p post nonam vesperaset caeleru quu;
statiih cantant

unquam famulus enimeleemosynarii inhiemecum

; sequuntur, et sine mora accedunt ad mensam. Ex-
aqua calida pedes trium pauperum lavat, datque
libram et justitiam singulis de tali pane qualem
-
habent in refectorio fratres. Super hsec omnia quo
tidie dantur et xn torlae, quarum unaquseque tres
libras appendit. Hie vero pupillis et viduis, claudis
et caecis, seniculis et aniculis, cunctisque super-
venientibus egenissunt erogandoe.
Hoc etiam pertinet ad ofiicium eleemosynarii ut
semel in septimana totam villam perluslret, quaj-
tra Quadragesimam ai evenerit generale jejunium
ut in Quatuor Temporibus, iterum post misste ma-
joris Kvangelium cantant nonam et reficiunt. Tales
sunt aliquando infirmiqui per annum integrum vel
amplius non exeunt de infirmaria ; et his, sitantum
valuerint, conceditur ut manesedeant in convenlu,
et ad matutinas missam offerant veniant in capi-
tulum, et ad collationem, et tamcn comedant cum
aliis infirmis. Si vero manifeste talis est alicujus

rens sic ubi pauperaliquisjaceat cegrotus, et sima- fratris infirmitas quce nonmultum impedit virtulem

sculus est, ipse visitaturus inlrat ; si femina, stat ad jejunandi, ut est, verbi gralia, luminis amissio, et

ostium et famulum suum mittit ad eam cum pane orbitas oeulorum, conventu semel comedente, ipse

et vino, et cum aliis speciebus quas meliores po-
tuerit habcre. Juncus qui spargitur in ecclesia et
in claustro, per eleemosynarium est providendus. C
Sex enim vicibus per annum scopari facit utraque
totumque cum junco recens aequisito contegipavi-
mcntum, id est ad Natalem Uomini, ad Pascha,
ad Pentecosten, ad Nat. S. Joannis, ad Assumpt.
S. Marise, adfestum Omnium Sanctorum. Propter
quod etiam singulariter priusquam ipsa veniant
festa, dantur ei sex tortse in hieme per tres septi-
manas, in cestate per duas, eo quod juncus tunc
facilius valet acquiri. Sed etincunctis festivitatibus
quoque semel comedere non probibetur.
Sed, ut adhuc redierim ad ipsum inlirmarium, ad
nocturnos factis orationibus accipit absconsam.et
circuit lecta omnium infirmorum, ut cognoscat, si
quis eorum nondum surrexit, propter quid reman-
serit. Ad eum quoque pertinet ut, si quis de
lecto
surgere non potest, summodiluculo cum cellerario
veniat (sicut et in alio loco jam praemisi), ut cum
eo concordet quod prfepareturad ejus recreationem
Ad horam competentem accurrit ad coquinam officii
sui, ut cocum faciat quce preeparanda sunt prepa-
rare. Ad horam competentem invitat infirmos ad

in quibus duo et duo cantamus responsoria, sicut rcficiendum, fercula quae apponenda sunt ipse appo-
in supradictis sex, totam ecclesiam et claustrum nit: quidquid non comederint, si est
hujusmodi
recenti conspergitjunco ; in caeteris vero solemnita- quantitatis, ipse non reponit ; habet enim armario-
tibus, ut est Translatio S. Benedicti, quas in cappis lum quo talia recondit, et adhuc candelas, et
in
agimus, sed et in his quas in albis, seu per omnes poma raroque aut nunquamdefuerint in eo piper
;

Dominicas Quadragesimae per ecclesiam, et ubi D cinnamomum, gingibrum, alieeque radices quae sunt
salubres, ut sit semper in promptu quod
schola sedet, et in claustro, el in medio capitulo non valeat

negligit juncum conspergere. infirmo, fortassis ut aliquando contigerit subita

passione percusso, vel,si expedit, mVpigmenlum

ei
CAPUT XXV Camerarius enim non invitus pra^bet
conficiatur.
De infirmario. infirmario hujusmodi facultatem. Famulis
autem
Infirmarius ad obsequium infirmorum separatim qui infirmis obsequuntur, de reliquiis ciborum pi-

habet cocum et coquinam ;

et ipse quoque non ab tantiam de reliquo reddit granatario
impendit,
alio quam a cellerario quaerit quod habuerit opus, panem, et cellerario carnem aut si quid est tale
;

eaque nunquam carct opera ut quod infirmis ad quod infirmis honeste possit redhiberi, eis servat.
refectionem est praeparandum, tempestivepraepare- Nunquam horam omitlit regularem absquelicentia,
tur. Nam si conventus duabus vicibus comedit, tunc nisi forte domnus abbas vel priorsintin infirmaria ;

qui in lecto uon jacuerint, non omittunt ad ma- si propter eos omiserit, hocnon notalur. Post com-
769 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. — LIBER TERTIUS 770

plelorium apportat aquam benedietam, et aspergit A. maluerit, vadit ad capellam S. Marise : ubi rur-
per omnia Iccta infinnorum. Et cum hora fuerit ut sus post ccenam sedet aut jacct, quando Fratresin
omncs jamse dcbcant collocassc,cumabsconsadi- elaustro sederint ad lectioncrn. Circatores autem
ligenler neccssarias perlustrat. frequentcr visitant domum infirmorum, et diligen-
CAPUT XXVI terexplorant quomodo ipsi se habeant infirmi. Et
De fimnlis ad domum infirmorum pcrtincntibus. itcrum infirmarius si quam viderit negligentiam,
Famulorum qui ad domum infirmorumpertinent, maximc in loquacitate, reclamat in capitulo. Prior
quia superius mcmini, ut de his quoque magisali- autcm de capitulo mittitad eos, et ipse postmodum
quantulumdicam, tres sunt exmore; duo qui coram venit semel ad eos, et secundo castigans; talisque
cis dormiant etad mensam serviant. Qui et hujus infirmus essepotest ut, si nonemcndaverit, aliquan-
sunt disciplince ut, quandiu comedunt infirmi, nun- do etiam virgam experiatur. Verum qui ita conva-
quam coram eis sedeant aut consistant, ne forte luerit ut redirc possit ad conventum, redcundi
audiant si quis eorum tale quid dixerit, ut sunt licentiamquaerita priore.Unguntur calcei ejusdiur-
homincs inter comedcndum ,
quod non expediat a nales, et sequenti die'induit eos rediturus. Cum pri-
famulis sciri vel pcr eos propalari. Quisquisillorura mo signum pulsatur ad primam, vel si est eo tem-
foris stat procul, aut sedet, et, cum opus fuerit, a " poro eaque qua tertia cantatur ante capitulum,
dic
quolibet infirmo cum sonitu vocatur. Cum fccerit stat prope ostium ad S. Mariam, et pueros prae-
propter quod vocatus est, rursus celeritcr exit. stolatur quos cum viderit transeuntes sequitur
: ,

Tertius famulus ad hoc est maxime deputatus, ut eos in ecclesiam, et ita se coadunat conventui.
lavet pannos adcocturasomnium, ut aiunt, fratrum Cum venerit in capitulum, et post lcctionem prior
coctorum necessarias, focum faciat, et aquam ca- jusserit ut de ordine loquantur, statim surgit, et
lefaciat qua scutellse sunt lavandse. Omnes autem veniam petens, ita persequitur In domo eram :

nliquando pariter, aliquando vicissim pergunt ad infirmorum, ordinem nostrum, ut dcbui, non ita
silvam, incidunt ligna; cum uno asino afferuntur, custodivi. Et prior respondet Deus indulgeat :

ut infirmi, cum voluerint, foeum habere possint, et vobis. Inclinat altissime contra priorem, contra
ad hoc solum asinus optimus somper est a grana- dextram et sinistram, et ei similiter a siugulis par-
lario pascendus, nec aliusfamulus minat eum quam tibus inclinatur; tunc in loco psenitentine injungit
unus de supradictis. illiut cantet septem psalmos, vel si nescit, septies
Orationem Dominicam. Si quis est adeo infirmus,
CAPUT XXVII
in ipso Adventu Domini, seu in Septuagesima, non
De infirmis.
C permittitur a carne abstinere. Et quandocunque
Frater qui incocperit ita infirmari ut conventum convaluerit, etiamsi media Quadragesima,
sit in
tencre non possit petit veniam in capitulo, et
, velin Ramis palmarum, petit veniam in capitulo,
monstrat quod sitinfirmus. Jubetur foris chorum sicut fieri solet pro comestione carnis.
stare ut pro voto suo possit sedere, et cellerarius
curat ut in refeclorio non absque pilantia eum di-
CAPUT XXVIII.

Cum De unctione cujusque fratris.

mittat. ita biduum vel triduum transierit, si
non erit melior ejus valetudo, invitat eum prior ad Frater qui se infirmitate ingravescente senserit in
domum infirmorum. Secundo die vel tertio si nec- proximo ab hoc saeculo migraturum, de omni con-
dum eliam aliquantulum convaluit, rursus priorad scientia sua domno abbati, vel priori confitetur, e/

horam prandiieum invisit, carnem facit apportari, rogat ut oleo infirmorum ungatur, Adducunt eun
prnecipit ut comedat. Ab ea vice nusquam absque prius in capitulum duo fratres inter manus, si est

baculo incedit, ct nisi caputcapello coopertum. Ad adeo infirmus, et petit veniamreumque se de

,

utramque missam matutinalem et majorem venit multis negligentiis contra Deum, et contra iflos
ad ecclesiam, quanquam ad majorem non nisi usque confitetur.Imprecatureipriorabsolutionem,cu9ctis
post Evangelium intersit. Si in capitulum non ry respondentibus, Amen, et ipse eis similiter. Pedu-
intrat, tamcn quod in capitulo legitur auscultal, citur, et collocaturinlectotalisubmisso, ubi f/atres
scilicet sententiam regulre, vel de Evangelio, et ad possin! undiquecircumstare.Post capitulum sacer-
collationem. Si convcntum fuerit ut agatur de ne- dos hebdomadarius indutus alba et stola, p^ocedit
gligentiis fratrumad hoc nudiendumnon debetesse cumoleo infirmorum, cumaquabenedicta,oimcru-
curiosus. Mox enim de ostio recedit ubi accubans ce et cum duobuscereisincandclabris,etcmventus
auscultatur; silet tamen ex more usque dum cnpi- sequitur; psalmo imposito, dicenda est primo hiec
i,

tulum sit pcractum. Priusquam sedeatad mensam, collecta a sacerdote Omnipotens sempiterne Deus,
:

laval manus ad lavatorium infirmorum. Inler come- qui per B. apostolum tuum dixisti Infirnatur quis :

dendum, si non est indictum sibi silentium ex toto,
ut in refeclorio, tamen nec licentiam multiloquii
habet. Post prandium quoque non licct ei vacare lo-
quacitati ; scd continuo se ponit in lectum, aut
in vobis, etc. Imponuntur vnpsalmi curt istis anti-
phonis, Sana mel)omine,quoniam, etc.Psal. Domi-
nc, nc in furorc tno. Antiphona, Eral quidam rc-
si est gulus psal. Beati quorum; antiph. Domine, puer
;

eo tempore quo fratres non meridiantur, tunc, si meus; psal. Dominc, ne in Curore aitiph. Corcon- ;
 ! I DALRICl I l.i NIACENSl s MONAI lll 772

irituiii ; psal. .1/ ; antiph. /' Ki legat pnssiones.Famuliau-

; antiph. i ni i
rcitati, mul-
i- jus exitus horam
dit (i, Inte immincre, cilicium expandunt, cinorem desuper
modn racit un stion ! eum .1, cl inlirmum de lecto levatum in cilicium

lici . . ; : Irumq submittunt; ab uno eorum percutilur tabula contra

lllin ita (li t:un li: ostium lau tri crebra etqua tua perc
piit na Quod ci num sit obiluri, illico ut a iditum
qai i
. ntiimque fuerit, fratics omnes accurrunt; nam quamvis bo-
aurem, Per nu lil i Ida, Pergus- mini ncstri ordinis omnino sil prohibitum ut ullius
tum;sv \m,Pcr r/wi;supermanus, Per rei gratiagravemel femperatum incessumaliquando
! ' ''
tamen ad mori inlom
lat, ad incendium etiam i .

inccssam\ de subtus super inguiues, Per ort praeccplum ut currat. Scd si haj tabuloa percu
lididinis. Laval manus; el lavatio non nisi in lo evencrit vel quando alterutra missa, vel quando
mundo et abdilo solel effundi. Tunc si infirmus non daris hora cantatur, quotquot slant foris chorum
imunicatur, sacerdos ipse subjungil has omnes ;
accurrunt, qui in choro, minime, uisi (juib!.-- prior
collectns, his versibus prsemissis : S ilvam /'/•, etc. innuerit, et obedicntiarii qui ad exscquias aliquid
Mitte ei, clc. Nihil proficiat etc. I . etc. Orat. sunt facturi. Quod si in refectorio adhuc sedent,
D qnifamuhtuoEzechio.!, elc. Respice, Domine,
iti8, necdum est linita, iidem quoque prosiliunt,
el lectio

famulum tuum in, etc. Alia, Deus, qui fuctur e tuce, quanquam, defuncti corporc lavato, et in ccclesiam
elc. Deas, qui haman >generie\c. Virtutumcvelestium deportato, denuo sit illuc redeundum, ut leclio linia-

D (5,etc. Domine snncle, Pater omoipotens, oeterne tur, el psalmus consuelus cantetur. Accurrentes
Deus,qui fragilitatem, elc. Exaudi, Domine, preces aulem canlant et recantant majorcm Symbolum
nostras, etc. Pro-veniat hunc famulum, etc. Domine fidei, ul IVatiiiia fidessuffragiumconferatmigraturo.
Ji ws nosler, qui offensionem nostram. etc. Adesto, Sed si exiliis ejus lardior aliqantulum fuerit,
D imine, supplicatioaibus, etc. Prcesta. quoesumus, agendaestipsodomnoabbatevel priorepronuntiante
Domine, huic famulotuo, elc. Deus humani generis, iitania; et unicuique nomini soncloium subjungen-
el<\ Si aatem communionem sacram percepturus dum est, Oraproeo. Estautem prolonganda, prout
est,tunc ab aliodicunturpraefatae collect33; el ipse permiseril temporis ratio, et secundum quod in
interim sacerdos, cruee et aqua benedicta rema- causa migraturi prospici potuerit vcl sestimari.
nentibus, redit cum geminis candelabris ad eccle- Finitis vero sanclorum nominibus confestim subin-
siam, ut corpus Domini apportct; qu idaccepturus fertur; Propitius csto, Parceei, Dominc, Propilius,
prius veniam petit, et prius incensat, frangit, et etc. Libera, etc. De gladio maligno, Libera eum,
partem quam allaturus est, super calicem lenct, cl Domine. A morle perpetua, Lihera. etc. A pondere
tam ipse calix, quam manus sacerdotis, linteolo peccatorum, Libera, ctc. A (ctra caligine, Libern,
candidissimooooperitur.Quicunqueilliobviave:int, etc, Per crucem tuam, Libera, ctc. Pcr inlercessio-
veniam pelunt. Interea curatur ut infirmi bucca nemomniumsauctorum, Libcra, etc. Peccatores, Te
lavetur, recepturi ipsum corpus Domini,quod pecipit royamus, andi nos. Ut iracundiae tuae Oagel/a ob co
-ino intinctum; quo epotato, ebibil quoque ablu- amoveas. Te rog. Ut spiritum ejus a loco angustiae
tonem calicis, et secundo ablutionem digilorum libercs, Te rog. Ut cuni Sducia diemjudieii exspectet
siccitotis, et adhuc tcrtio calicis. Adibetur illi Tc roij. Ut eum in numero plaeentium tibi rccenseri
crix ut cam osculetur; osculatur eliam, quasi ulti- facias, Tc rog Ut eum a nnmero discerni facias ma-
nuv.ivalefacturus,primosacerdotem,deindeomnes lorum, Te rog. Ut cum in regione vivorum telernis
frah^BSjipsosquoquepueros.Reditconventusrursus gaudiiSjfoverijubeasTerog.Uteumpraimia oiternoe
imposito L. Psalmo. vitoe adipisci facias, Te rog. L't eum a mortifero vas-
GAPUT XXIX. tatore defendere digneris, Terog.Agnus, etc. Parce.
Quid agendum est in fine exilus. D Agnus. Donaei requiem Agnus. Miserereejus. Quod
Postiruam autem frater ad hujusmodi venerit in- si necdum finivit, conventus recedit, et aliquanti
iirmitatem, providetur ei unus famulus, qui non qui remanent Psalterium incipiunt. Cum autem jam
habet almd facere, nisi ut obsequatur infirmo. Sed eum non dubitaverint obiisse, dicuntur a sacerdote
et in node famuli qui sunt in domo infirmorum, haecollectse : Pioerecordationisaffectu, fralres Alia,
omnesdili^enterexcubantneobitusejusimprpvisus Deus cui omnia vivunt. Suscipe, Domine, animam
possit evei.ire. Crux est contra faciem ejus affixa, et servi t ui.Conventus exiens ut consideat ante capel-
lumeu cere. usquc ad clarumdiem nondefuerit. Si lam S. Maria3,can!.atvespcrasprodefunctis, officium
quis frater cst ita religiosus cui hoc pro singulari et quam ea sola, semper
matut. non alia collecta
libuerit affecm ut ipsc quoque remaneal excubans sequente Omnipoiens sempitcrne Deus. Etsi frater
:

cuminfirmo,li^entereiacquiesciturapriore maxime obicrit interim dum conventus est ad regularem

si esthnjusmoh qui infirmo horas cantet regulares, horam, vel ad missam, postea non ita currendo
773 CONSUETUDINES CLUNIACENSES. — LIBEIl TERTIIS. 774

venit.sed moderato incessu, et cantnmlo vesp.de- A. sepelitur minime. Et nox alia in tres vigilias
; alias

functorum. est divisa, quarum primam chorus agit dexter, se-

Mox nulem ut obierit, ultro procurrent convcrsi cundam sinister, novissimam post matutinas pueri
ut pulsent omnia signa, et prolixe, ut apporlent cuin magistris. Si est nox hiemalis, ut a Kalendis
adhuc aliam crucem,et rursus aquam benodictam, Octob. usque ad Coenam Domini,adunamqunmquc
candelabra ct thuribulum ; quse eum fuerint appor- vigiliam Psalterium ex toto cst diccndum, vesperi
tata,incensosuperdefunctumfacto aspergitureliam oif. et mat. laudcs pro dcfunctis, addito semper
aqua benedicta.Post modicum,simul cum ipsis quw Ycrha mea.Xt si est sestiva, tunc de Psalterionon
apporlala sunt offertur in atriolum ubi lavetur.Sed nisi ccntum psal. sunt dicendi. Et si post comple-
eum nec portnnt, nec lnvnnt, nec in sepulcrumpo- torium obitus fratris contigcrit,Psalterium non est
nunt alii fratres quam qui ejus sunt similes vel in incipiendum, nisi prius cx toto sint cxpleta, postea
ordine vel sine ordinc. Ad infirmarium pertinet quam irater obiit, ct vcsp. pro defunctis, et off. ct
aquam ealidam providere ; ad carnerarium ea qui- matut. laud. et Ycrha mca. Missa mnlut. cantatur
bus est induendus. Ponitur super tabulnm ad boc pro eo, ad quam omncs ut oflernnt debent intcr-
solum destinatam, nudatur, lavatur a vertice usque esse. Dinconus postqunm incensnverit nltnrin, in-
ad plantam pedis. Sola verenda veteri stamineo d censnt et defunctum. Sepulcrum cum factum fue-
sunt cooperta. Vestitur stamineo, cuculla, caiigis rit, dicenda est haec collectn super illud Deus,qni :

nocturnalibus, et sudario quod est de eodem panno fundasti. Majorc missa finita, vel si cst Quadrage-
de quo est stamineum, sicut et caligce, quae et lon- sim, scilla ad vesp. pulsata, ct oralione vesp.
giores sunt quam alise caligie, nec in cxtremitate praemissa, prior unum de majoribus signis aliquan-
patulae sunt consutas. Capellum cucullas desuper tulum pulsat per tres vices. Conveniunt fratres, et
facicm ex utraque parte consuitur contra pectus, cerei per custodes ecclesise distribuuntur. Sacerdos
super quod eliam manus supra cucullam compli- defunctum sepulturus,indutus cst alba et stola. Ar-
cantur, ipsaque cuculla per loca consuendo ita con- marius adscito alio fraire incipit, Kyrie, eleison,
stringitnr, ut in nulla partc sit laxa. Item noctur- Christe, eleison, Kyric, etc. Ad quod cum omnes
nalia consuunturad invicem. Inler lavandum lavn- simul respondcrint, submittunt se inclines, et sa-
r
tores quotquot sciunt psalmos, non cessant apsal- cerdos absque salutntione dicit hns collectns A o/i :

modia, et sacerdos dicit hanc collectam Snscipe, : intres. Fac, qusesumus, Domine. Inclina, Domine.
Dominc, animam scrvitui. Postquam vestitus fuerit, Quibus interponifur rcsp. I Indnta cst. 2 Scio, Do-
incensum, quod interim semper erat continuum, mine. 3 Lihcra mc, Dominc. Versus, etc. Toties
mittitur super eum, et aspersus aqua benedicta . quoquesnccrdosincensntnltnreprincipnlc et corpus
ponitur in !'eretrum,etdesuper opertorium levatur, dcfuncti, imponitur nntiph. In Pxradisum, cum
portatur usque ad ostium contra conventum ;
qui psal. cxvii. Hoemutatur inprocessione,quodpueros
cum venerit ad iinem alicujus psalmi, hoc prior ob- sequnntur novitii ct conversi, et postea priores.
scrvat, et percutit tabulnm semel tnntum. Dimissa Stant etiam in ecclesia S. Marise com cereis infirmi.
psalmodia , ab omnibus inclinatis dicitur Orntio Conventus autem prseveniens in coemeterium, ex-
Dominicn, et prior, El nc nos inducas, etc. A porta pandit se in modum coronre' ct intcr sepcliendum
inferi. Dcus vitae dalor etc. Alia, Deus,
Ornt. , ea psalmodia cum antiph. cantatur ab eo. antiph.
qui humanaram animnrum aslernus amator os. Im- Aperite;psa\. Conlitcmini ,-antiph .Ingrediar; psal.
pcnilur respons. Subvemlc. Item, Heu milii, ctc.In Quemadmodum ; nnt. Heec requics; ant. Memento;
processione crucemsequunturpueri,posteapriores, nnt. Dc Domiue,prohasti me ;ant. A'on
terrae\ psal.
postea conversi, et defuncti portitores novissimi, intres; psal. Dominc, exaudi\ ant. Omnis spiritus;
ipseque defunctus an!e altnre S. Marise collocalur, psal. Laudatc ant. Ahsolve, Dominc cant. Dene-
; ;

usque dum pro eo hcee coliectadicatur, ZJeus, venise, dictus. Sacerdos cum primumveneritadsepulcrum,
T
largitor. Rursus imposilo resp. Ae recorderis, et hasdicitcollectas: Ohsccramus miscricordiam. Alia,
postea,Pefican/emme^uoiic/ie,etpulsationeomnium Deus apud quem. Sepulcrum et prius et posteaquam
signorum jam inccepla, porlatur in ecclesiam majo- D defunctum receperit, incensatur, et nqua benedicta
rem, ponitursupcr formas. Orux cum caudelabris aspergilur.Oollocaturoperculum ligneumsuper de-
adcaput ejus affigilur. Ab illa hora, quousque por- functum,et sacerdos primum pala mittcns aliquan-
leturadsepulcrum, non omittitur absque psalmodia, lulum terras super illum, subjungit has collcctns :

nisi missa generalis authora regularis cantetur; nd Oremus Fratrcs ckarissimi. Deus, qui justis sup-
:

quam cum primum pulsalur signum, ccssat psal- plicia. Dehitum hnmani corporis. Temeritatis qui-
modia, pr.eter nd solos nocturnos tunc tenetur , c/em.Quibusfnctisreceditnsepulcro simul cum cru-
usquc ad introitum puerorum. Quando conventus ce,et procedit in medium ccemeterium, inquostant
est in capitulo, vel in refectorio, prior prsecipit pueri, qui versis ad orientem vultibus eantaveiunt
aliqunntis frntribus remnnerc. Si est tempus quo psalmos,sicut et totus conventus.Ibi sub silentioprae-
mcdium diem dormire solent, illo die
fratres circa missaOratione Doininica, subinfert: Kt ne nosindu-
non dormiunt. El defunctus si aliquantulum prius cas.Xevs.Xon znfres.Collect. Tihi,Domine, commcn-
obiit quam sonitus in dormitorio fieret, ipso die damus. Cereis exslinctis sequitur psal. l. Rursus
 UDALRICl CLUNIAGEN8ES Mn.N \CI1I CONSUETUDINES CLUNIACENSI Lllt. III. 776

••iiiii Oratione Dominioa vers. .1 porta inferi; col- ^ CAPl l XXXI

Deua, eojut mis eratione, facla inclinatiooe
\, QuidagaturproquoUbottratreioBinguliaobediontiia
conaaeta, el vn paalmia impositis , redditur ita ut Ul Bulera fatear quod verum est, quid flat in
|u>stpueros prjorea ea vice sinl anteriorea eo de- ;
cellia nostris pro quolibet fratre qni apud nos vel
oique ordine cum pervencrinl in chorum, proater- alibi obierit, uon fauile dixerim, nisi quando bre-
nent secumipaia psalmis, quos sacerdos jam albom vis evencnt, agilur officium, et quicumque sacer-
et stolaui exutus cladil hoc collecta, Absolve Do- dos est cantat missam pro eo, et qui non eetsacer-
mioe, nniinatn famuli tui. Signa, quse defunctum dos, quinquaginta psalmos, aul loties Orationem
cfferendo stntim pulsari sunl inchoata, oon priua Dominicam. Tamen rora sunt loea illa in quihus
omittunl quam sacerdos recesserit a sepulcro. praebenda non detur pro eo nam et in quibusdam
;

[pao die quo defunctus sepelitur, omnes sacer- datur vii diebus, in quibusdam oliam xxx et Bem-
dote8 cantanl missam pro eo. In sequente autem per in annivcrsario ejus; hoc totum dispositum est
die quidquid a.l coanain panis aut vini remanserit, et ordinatum per domnum abbatem, secundum quod
ad eleemosynam pro eo datur. Inehoatur et septc- ipse cognovit possibilitatem et faeultalem oujusque
narius ejus el Irieenaiius. Septenarius ita, ut per loci.
septem dies officium missa cantetur a convenlu
et ,
CAPUT XXXII.
pro eo generaliter. Tricenarius vero ita ut per tri-
Dc obitu domni abbatia.
ginta dios detur ad eleemosynam ejus pnebenba
Super hcec omnia domno abbati ab hac vila de-
plena iiiin fabis et generali ; et psalmodia quoe dici
eedenti isti sunt addenda. Deponendus in tumulum,
Bolet post matut., el psalmus Voce mea, qui solet
vestitur omnibus sacerdotalibus vestimentis. Qua-
dici ad oinnes horas ; tunc pro eo dicatur et Verba
tuor fratres qui eantant versus lllorum trium res-
mcn, el xxx missas pro eo cantandas a sex saeer-
ponsoriorum, vesliti sunt cappis, et quatuor qui
dotibus, priore incipiente,quorum unusquisque cum
porlabunt eum ad tumulum, albis. Per annum inte-
suas finicrit in capitulo pronuntiat, ut alius incipiat
in crastino, quod nunquam intermittitur pro qualibet grum addaturad eleemosynam ejus pnebcnda, non
solum apud nos,sed etiam in oinnibus monasteiiis
festivitate, exeeptis per annum quinque diebus, iil
et cellis nostris, el xxx missse cantantur pro eo, si
est in Nativitate Doinini, in ejus Hesurrcctione, et
tanti sunt sacerdotes qui possint hoc explere. Ejus
illis tribus diebus qui eamdcm Dominicam resur-
roctionem anleccdunt. Sua quoque vestimcnta cum quoque anniversarius hoc modo agitur : Primo
oinnia signa pulsantur prolixius ad vesperas pro
primum abluta csse potuerunt, omnia excepto co-
defunetis, qui ea vice canlantur in choro priusquam
opertorio portantur in capitulum, ut fratribus. si
«^„o k„k. C processio fiat ad S. Mariam. Item ad officium et
opus .«„•„» i-
habuennt,dividantur ~. •
i i
et qui de cis quul acce- ;
•
i i
^ l

ad missam, quae et festive nec absque tractu a duo-

perit, prascipitur a priore ut defuncli recordetur
cum hujusmodi bus canlando celebralur; ipso die habebunt fratres
psalmodia, vel cum tot missis si
in refectorio generale piscium, si valet acquiri, et
est sacerdos, secundum quod tunc praecipienti vi-
debitur. Coopertorium ideo non apportatur, nec pigmentum,et duodecim pauperes in hospilali refi-
eiuntur, non solum pane et. vino, sed etiam carne,
ibidatur, quia id magis habent fratres pro miscri-
si tamen est ea dies carncm comedendi alia pro-
cordia, quam pro illa regulari constilutione, cujus
;

videtur quod tantumdem valct.

nec meminit S. Henedictus. Finitis omnibus, rursus
ei prior imprecatur absolutionem. Et de csetero, GAPUT XXXIII.
quoties venerit anniversarius ejus, iterum prse- De eo qui in Quadragesiwa obierit, el scpeliendus
bendasuadabituradeleemosynam.Missam veroquaj est in xn lectionibus.

tunc cantanda est pro illo, aliquando aliqua impe- Si quis fratrum in Quadragcsima obicrit, et in
ditur festivitate.Quaecunque lamen proxime can- tali die est sepeliendus qui cumvn leetionibus fue-
tantur pro defunctis, non minus pro illo, quampro rit solemnis, pro illo post primam cantalur missa
aliis cantantur, sed ea psalmodia, Verba mca non defunctorum, et cum tribus tantum eollectis Om- :

diflertur. D iiipotensscmpiterneDcus. Deus, venise largitor.Fi-

delium, Deus. Propterquod tamennec illa missa de
CAPUT XXX.
festivitate post tertiam, necilla de jejunio post no-
Si quis obicrit in aliquacella.
nam remanebit; sed si in die Dominiea sepultura
Frater qui ad aliquam cellam propriam missus, evenerit, additur et quarta collccta, id cst, Sancto-
ibi obierit, ibi quoque habebitxxx missas, quarum rum tuorum. Item si quis sepeliendus est in quoli-
supra memini. Et cum ad nos venerit brevis ejus bet die trium, qui proxime Pascha antecedunt, se-
depositionis, agitur pro eo ofticium, et missa signis peliturabsquemissapro defunetisin prasenti.Item
omnibus pulsatis; et de reliquo utrinque, et ibi qui sepeliendus est in Rogationibus, pro illo can-
ubi sepultus est et apud nos agendus est eodem latur postprimam missa defunctorum, et illa de
modo ejus septenarius, ejus tricenarius, et anni- Hogationibus post tertiam ad quam etiam non;

versariusr ejus, offertur,nec pax recipitur, nisi ab uno. Item qui

sepeliendus est eo die,quo non bcne mutare possu-
 777 WILLELMUS CALCULUS. — NOTITIA HISTORICA. 778

mus rasuram, post capitulum statim percussa ta- A per singulas horas psal. lxviii ct ea collecta Prae-
bula sepelitur, quia quandiu est insepultus, non tcnde, Domine, famuiis, etc.quoties ad majoremvel
licet in claustro vel loqui vcl aliud quid facerc, nisi ad matutinalem missam dicitur, pro eis apponitur.
taiitum psalmisad exsequias vacarc.Solusarmarius Postquam autom obierint, ad missam et officium
tantum facit dc scriptura, quod defuncti nomen defunctorum ea collecta Omnipoteoa sempiterne
scribit in Memoriali fratrum, et breves quimittendi Deus,cui, quando non cstin ordine collectarum pri-
sunt pro eo per cellas. ma,illis proprie deputataest. Et similiter ilkematut.
Nonullae sunt congregationes non solum mona- laudcs pro defunctis, quoe post quamlibet diem xn
chorum sed etiam clericorum, qu»3 habent socic- lectionum solemnem insequentenocte absque offi-
tatem nostram et fraternitatom, ut cum Brevis cio cantantur. Prceterca quatuor vices in anno, id
eorum venerit ad nos de defuncto, vel ad illos noster, est, post primam Dominicam Quadragesimae, post
ofticium et missa geratur, et postea septenarius Natal. SS. apostolorum Petri et Pauli, post festivi-
cum officiis et missis. Item sunt plerique fideles tatem Omnium Sanctorum, jn quibus specialem
Christi, tam pauperes quam divites, qui, cum ad- eorumcommcmorationem facimus cum officio,cum
ducti in capitulum nostrum vencrint, pefunt ut ipsi cum septenario, et tricenario, et praebendoe
missa,
quoque mcreantur habere fraternitatem noslram. " eodem modo quo solet agi pro quolibet absente
Annuitur, et cumlibroeis datur, ut partem ct com- fratre qui obierit in aliqua cellarum nostrarum.
munionem habeant de omnibus bonis quas ullo modo Quod cum satis manifeste relatum sit in supcriori-
fiunt vel in orationibus vel in elcemosynis, non bus, non est opus secundo referre. Ethocestquod
solum apud nos, sed etiam in cunctis locis qupe superadditur, quod duodecimpauperes reficiuntur;
nostri juris esse videntur. Pro hisomnibus, quan- hoc minus agitur, quod non a singulis sacerdotibus
diu sunt in hac temporali vila, specialiter cantatur missa cantatur.

ANNO DOMINI MLXXXVII.

WILLELMUS CALCULUS
GEMMETICENSIS MONACHUS.

NOTITIA HISTORICA
(Fabric., Bibliotheca mediae et inSmas Latinitatis, tom. III, pag. 147.)

Willemus Calculus, Northmannus, coenobita sive monachus Gemmeticensis ord. S. Bened., scripsit
Historhe rVorthmannorum libros octo{\), quorum primis quatuor Dudonis Historiam Demoribus et actis
primorum Northmanniaeducum misit in compcndium; libro quinto, sexto, septimoquea Richardi I obitu,
sivc ab anno 996, eamdem continuavit usque ad Angliam aWillelmo 1 Conqutestore an. 1066 subactam,
atque hos septem libros, eidem dedicavit Willelmo, quem orthodoxum sumnii Regis nutu Anglorum rcr/em
appellat. Deindealiquot annis interjectis, praeter clausulam libri vn, de Willelmi I obitu, qui in an. 1087
incidit, adjunxit librum octavum de actibus fratrum Willelmi II regis Anglorum, Roberti ducis Northman-
norum, et Henrici I regis Anglorum Northmannorumque ducis, atque de initio regni Stephani, qui an.
1135 Henrico successit. (2) Prodierunt in Wil. Cambdeni Angliear. Northmannicar. et Cambricarum
rerum Scnptonbus, Francof. 1602, fol., pag.604, 691,atque ex duobuscodicibusmss. castigatiores inNor-
thmannicis Andrea3 Du Chesne, Paris, 1619, fol., pag. 215,317. Codex ms.qui fuit in biblioth. Ilohendor-
fiana, III, pag. 246, jam perlatus est cum aliis illiusthesauri librarii cimeliis in bibliothecam Ca3-
saream.

(1) Ita in Andreae Du Chcsne editione, quoe octo lelmuml.etmultomagis Ordericus Vitalis. Hicenim
libris distinguitur. Nam in Cambdeniana septcm ipsumpost Senlaceiumccrtamen narrationem suam
libri sunt, duobus, nempe tertio et quarto, bis pro terminasse scribit omnino his verbis Willelmus :

tertionumeratis. Itaque et septem computant Vos- quoque cognomento Calculus, Gemmcticensis mona-
sius, pag. 405 Ondinus tom II, pag. 1112, aliique.
; c/ius, Dudonismateriam subtilitcr replica vit, facete
(2) Sed de Gestis Henrici I Anglorum rcgis e. abbreviavitetsuccessorumactususqueadsubjectio-
Willelmi, utrum abillo quoquepostobitumWiilclmi nem Angliie adjecit. Post certamcn Senlaceium,
I, adjecta sint, an ab alio potius
conscripta mona- narrationem suam consummavit, Willelmoque regi
cho qui libri septimi auctor sit, dubium movet subtilissimo suas gentis obtulit. Oudin,
epistola quam operi suo Willelmusprtelixitad Wil-

Patrol. CXLIX.
25
 ,

Wll.I.KI.Ml CALCULI (iKMMKTICENSIS MONACHI 780

WILLELMI CALCULI
GEMMETICENSIS MnNACIII

IIISTOKLE NOKTHMANIXORUM

LIBRI OCTO.
Andreas Duchesnius, Historise Novthmannorum Scriptores antiqai, res ab illis per Galliam, Anjliam
Apuliam, Capuseprincipatum,Siciliamet Orientem gestasexplicantes. LutetieBParisioram, 1G19, fol.) —

EPISTOLA
AD WILLELMUM ODTIIODOXUM ANGLORUM REGEM
Do Northmannorum ducum gestis.

l'io, vietorioso atque orthodoxo, summi Rcgis A plurimorum ad corroborandum fidemaeque idonco-

nutu Anglorum regi, Willelmo, Gemmetieensis coe- rum annis et rerum experimentis, partim certissimo
nobita omnium eo3nobitarum indignissimus Wil- judice proprio visu didici; privatim mea dono.
i.i.i.mis, ad conterendos hostcs Samsonis fortitu- Verum, ijui sacris mancipatum scholis forte prae-

dinem et ad discernendum judieium Salomonis sumptionisaut alia qualibet culpa tali pro studio
abyssum. notaverithanc hujus opusculi noverit causam,
,

Opushoc, prudentissime rex et serenissime, in quam non supervacaneam arbitror; ut virtutes

Northmannorum ducum gestis,de diversis excerp- optimorum virorum tum in saecularibus tum in di-
tumcodicibusjuxtameaeexiguitatemindustrisecon- vinis excellentissimae quaa feliciter in oculis Dei
tcxui; vestraeque dicans idem celsitudini, ob reeo- vivunt, utiliter et in hominum notitia vivant. Non
lenda priscorum patrum, inter praecipuas laicarum enim populari aura leni sed pernicioso arrisu
dignitatum administrationes, piissimorum actuum blandiente delectari, atque illecebra mundo impli-
exempla, chronicorum bibliothecae delegandum de- cari condecet, quem angustiaa maceriarum, pro

crevi. Quod non rhetorum venusla exornatum gra- superna Jerusalem amplitudine devotissimo corde
vitate, non politi sermonis venalilepore scu nitore; amplcctendae, includunt; quem tam habitus reve-
sed inelimato stylo, tcnui orationeper plana dedu- B rcntia quam vitse professio a mundo secludunt. En
ctum cuilibet lectoriad liquidum elaboravi. Vestrae- habetis vestram, sapientissime regnorum domina-
que quidem Majestatis latera ambiunt praeclari viri, tor,et pacem, et bella simul, piissimi genitoris vestri

litterarum peritia admodum cruditi, qui strictis gloriossimi ducis Roberti, superiorumque paren-
gladiis civitatem circumeuntcs, eliminatis pravorum tum ; terrenae militias nominatissimi principes
insidiis, tectum Salomonis divinse legis pervigili sincerisissimatamenfide,'alacerrimaspe, ferventis-
munimine satagunt tueri. Subtilissimi quoquc in- simacharitateadccclestiatendentes, Ghristimaxime
genii vigorem coelici dispensatoris praerogativavo- strenui militesac studiosissimi cultoresexstiterunt.
bis collati, qualiter in armorum regimine, sic in Imperator ceterno prassidens imperio, in quo confi-
cunctis, quibus intendere, qua> perpenderc propo- dens plurima saavissimorumpericulorumobstacula
nitis, mira valerc effieacia, multimultimode proba- admirandis proventibus ovantissime triumphando
verunt. Munusculum igitur tantilli nostii laboris protrivistis: ipse potentissimus tutorin cunctisge-

placida manu sumite, nobilissima gesta celebri me- rendis vos tutotur; prudentiae vestra?, quam contu-
moria dignissima, vestra etantiqua perhas paginas gubernandopatrocinetur quoadusque felicissi-
lit, :

recolite. Principium namque narrationis usque ad
Richardum II c Dudonis periti viri historia collegi,
qui quod posteris propagandum chartae commenda.
vit, a Rudolpho comite, primi Richardi fialre dili-
genter exquisivit. Reliqua vero, quoe partim relatu
mo cursu sub mundano diademate consummato,in
p aulam verae summaaque beatitudinis patriam assu-
mamini, perennis gloriaa annulo ac stola adorna-
tus, pie rex, victoriose atque orthodoxe.
781 HISTORLE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO. — LIBER PHIMUS. 782

HISTORLE NORTMANNORUM
LIBER PRIMUS.
Quomodo Hastingus oppressit Neustriam ante adoentum Rollonis.

CAPUT PRIMUM A hic mentionom de partibus tcrrae fecimus, noninu-

Quomodo fortitndo Francorum quse diu vigucrat,
,
tile videtur si breviter commemoremus quid dc
iinmutata sit, unde et ipsi fcrituti paganorum mi- illis beatus Augustinus in xvi libro Dc civitate Dei
nus rcsistcre valucrunt. dicat Asia, inquit, a meridieperorienlcm usque
: «

Ex quo Francorum gens resumptis viribus Ro- ad septentrionem pervenit Europavero a scpten-
:

manee feritatis jugum a cervice propria depulit, fe- trioneusque ad occidentem, atque indo Africa ab
rinaque colla subregumdominio flexit, Ghristi Ec- Occidcnte usque ad meridiem. Unde videntur or-
clesia vehementer adulta, odoriferosfructus ferens, bem dimidium duse tenere, Europa et Africa, aliud
ad usqueocciduoslimites floruit. Quadenique tem- vero dimidium sola Asia. Sed ideo illae duae partes
pestate ipsi reges rebus bellicis strenui, ac chris- factee sunt, quia inter utramque intrat ab Oceano
tianee fidei vigore fulti, circumquaque de inimicis quidquid aquarum terras interluit et hoc marema-
validissimos semper reportabant triumphos. Sub gnum nobis facit. Quapropter si in duas partes
quorum moderamine Christi vinea succrescensin- orbem dividas, Orientis et Occidentis, Asia erit in
numeros fidelium protulit ramos. Ex hac quippe una, in altera vero Europaet Africa.» His succincte
quamplurima monachorum proruperunt ovilia, quee intimatis, ad propositum redcamus. Europa quam-
velut apes ex suis alveariis multimodis, ex diversis
g plurimis fluminum alveis interrivata, variisque pro-
mundi violis in ceelestibus sedibus intulerunt fa- vinciis denominata, termino diremptionis limitatur
vos. De his etenim perennis Jerusalem fabrica patriis.Harum quaedam spatiosissima multipliciin-
erecta, coram regis eeterni obtutibus ut stellee lu- numerabilium hominum frequentia caeterarum co-
cidee fulgent in perpetuas eeternitates. Quee videli- piosissima, nuncupatur Germania. In qua Hister
cet ecclesia multis Francorum temporibus sub di- fluvius de cacumine montis Athnoe ortus, in se-
versis regibus valida virtute pollens viguit, donec xaginta amnibus augmentatus profusius et a meri-
a pace quatuor Ludovici imperatoris filiis dissi-
die ad orientem means procellosus, Germaniam et
dentibus ex magna gloria regnum Francorum quati Scythiam usque eo, quo ponto Scythico recipitur
ccepit : in tantum ut, collectisundequaque viribus, discriminatus, vocitalur Danubius. In copiosa igi-
in territorio Autisiodorensi apud Fontaneticum vi- tur intercapedine a Danubio ad Scythici ponti us-
cum duo adversus duos diabolo instigante confii-
que confinium diffusee commorantur feree gentes et
gentes, cruentissima christianorum inter se caede barbaree, quee ex Scanza insula Oceanos, hinc inde
infelicissimo satisfacerent odio. Qui patriam pene
circumsepta, velut examen apum ex canistro, seu
omni munimine militum frequentia praeliorum des- gladius e vagina diversitate multimoda dicuntur ,

tituentes, invalidam et barbarorum seu cujuslibet ~

hostis invasioni opportunam eam reliquerunt. Quo
tempore pagani, cum Lothroci regis filio, nomine
Bier, costee quidem ferrese, procurante ejus expe-
ditionem Hastingo omnium paganorum nequissi-
prosiluisse consuetudine barbarica. Est namque
ibi tractus quamplurimus Alaniae, situsque nimium
copiosus Daciee, atque meatus multum protensus
Getiee. Quarum Dacia exstat medioxima, in modum
coronte instarque civitatis praemagnis Alpibus ,

mo, a Noricis seu Danicis finibus eructantes, ma- emunita. Quos protentee anfractus amplitudinisfu-
ritima littora incoJentes continuis cladibus vexave-
rentes incoluntpopuli, praemonente marte bellicosi;
runt, civitates diruentes, atque abbatias concre-
scilicet Getae, qui et Gothi, Sarmatee et Amaxobii,
mantes. Quis vero iste Lothrocus, vel ex cujus
Tragoditae et Alani, quamplurimeeque gentes Meoti-
stirpe oriundus exstiterit, infra dicemus. Sed modo
dibus paludibus excolendo commorantes.
prius de situ Daciee pauca dicamus.
CAPUT III.
CAPUT II.
De origine Gothorum, et ubi primum habitaverunt.
De tribus partibus orbis terrse , et in qua earum
sit Dacia et de situ ipsius. Tres etenim Noe filios habuisse, sacree ad liqui-
Totius namque molis orbe
descripto, ambituque dum testantur paginee.Quarumjuniornomine Japhet
permenso, omnem ter-
et superficie terree sagaciter filium genuit, quem propriovocabulo Magog nomi-
ram perpetuo Oceani limbo undique secus circum- navit. Gujus Gothica soboles de similitudine ultimee
septam, eethereo quadripartiti cceli cardine intel- syllabee paterni nominis vocabulum trahens adeo
lectu cosmographi dimensi in tres partes diviserunt, pullulavit, ut per diversa terrarum interstitia multi-
Asiam, Europam, Africamque reputantes. Sed quia mode se dilatarct, preediclamquc insulam Scanzam
 , ;

WILLKI.MI CALCULI GEMMKTICKNSIS MONACIII 784

iris fretumsibi vindioaret. ln qua per §uo« ^ bat, prater unuui, quem hiercdcm sui juris relin-
mporum ourrioula admodum multipli- quebat.
robusl produxit CAPl T V.
im popul iiinis cum rege buo Qaomodo Bier, tiliua Lothroci regis Daciee expul-
ulteriorem Scj -
sua est depatria more solito, cum Hastinao pse-
ibique usurpavil multum post ad-
.- dagogo buo.
um Ve ptiorum regem contra se Quaa denique lex per multorum tempora regum
\

i
attentantem, diutissime se armis el preeliis inconvulsa mansit, quoad usque Lothrocue rex,
Quorum uxores postmodum vocatae de quo supra prselibavimus, patri in regno succes-
Aui.i diuturnam eorum moram moleste fe-
,
sit. Is etiam rex patrum legibus excitus, cum in-
rentes, repudiata virorum copula arma capessunt :
genti juvenum agmine sorte cogente filium, nomino
duas reginas Lampeto scilicet atque Marpessam Bier Costee Ferrem, a suo abdicatregno, cumejus
ris audaciores principatui subrogantes. Quse paedagogo Hastingo pcr omnia fraudulentissimo
is mamillis ob telorum jactus adustis, totam
i
ut, peregrina regna petens exteras sibi armis ac-
,

iii aggressae, per centum fere annorum volu- quireret sedes. Qui ideo Costa Ferrea vocabatur,
niina jimaa dominationis jugo eam domue- q f
I
non ei clypeus objiceretur, sed inermis in acie
UIa
runt. Sed de liis hurusque. Qui vero scire cuncta stans, anaorunr virrr quameunquesperneretillsesus;
iderat , Gothorum gesta percurrat, et noster vchementissimis matris ejus venenis infectus.
stylus vertatur ad proposita. Hastingus veroa patriacum suo adolescente exsul
CAPUT IV. proscriptus, missa legatione mililes de finitimis
provinciis animo leves bellique cupidos, ad hanc
,
Quod Dani de Gothorum progenie descendant 3 et
quare dicantur Dani vel iVorthmanni, et cur ca- expeditionem invitans, innumerabilem pugnantium
multiplicetur. tironum congregavit exercitum. Quid plura? fabri-
[gitur alter Golhornrncuneus ex Scanza insula, cantur naves, innovantur scuta, resarciuntur tho-

quae erat quasi officina gentium aut velut vagina races, poliuntur lorieaa et galea3, acuuntur enses
,

nationuin, cum rege suo nomine Berig cgressus, ct lanceaj, omnique telorum apparatu accurate mu-

rrrox ut e navibus exeuntes terras attigerunt, no-

nitur exercitus. Inde vero statuto die pelago im-

nren loco dederunt, Scanzamque ob illius menro- pelluntur naves, ad eas properc festinant milites,

riain, de quo eruperant, illum vocaverunt. Indede-

elevantur vexilla, librant ventis carbasa vehuntur ;

lupi pernicesad laccrandas dominicasoves.deo suo

nique prolixius tendentes intra Germanicos sinus,
Meotidas occupaverunt paludes,plurimas regrones r* Thur humanum sanguinem libantes.
diffuse rnetantes. Quarum in secunda sede Dacia, GAPUT VI.
quae et Danamarcha, sistens, reges lrabuit multos, Quomodo vcnerunt in regnum Francorum et Ver-
mirae philosophine eruditione vehcmenter imbutos, mandensem pagum prius depopulati sunt.
Zcutan scilicet, atque Dicineum,necnonZalmoxem, Cujus cruore libaminis unanimiter potati, vento
aliosque plures. Unde et pene omnibus barbaris ilante secundo Vermandensem aggrediuntur por- ,

Gothi semper exstiterunt sapientiores, Graecisque tum anno ab incarnatione Domini 851. Exsilien- ,

ferme consimiles. Nam Martem deum apud sc au- lesque e navibus, totum illico Yulcano tradunt co-
tumant fuisse cxortum, quem humani placabant mitatum. Sancti quoque Quintini monasterium fe-
effusione sanguinis. Jactant cnim Trojanos ex sua rali rabie comburunt, de christiano populo nefa-

stirpe processisse, Antenoremquo ab urbis extcr- rium exercentes ludibrium. Noviomensis quoque
minio cum duobus millibus militunr et quingentis Emmo episcopus cum suis diaconibus eorum gladio
viris, ob proditionem illius ab eo perpetratam, obtruncatur frtque csedes in plebe proprio orbata ;

evasisso ac per multimodos ponti anfractus Ger-

;
pastore. DehincSequanicaora aggrediuntur etapud
mauiam appulisse, atque fpostmodum in Dacia rc- Gemmeticum classica statione obsidionem compo-
gnasse, camque a quodam Danao suse stirpis rege nunt. Qui locus jure Gemmeticus vocatur, quiapro
Danamarcham nuncupasse. Hac igitur de causa D suis offcrrsis illuc gemunt, qui in flammis ultrici-
Daci nuncupantur a suis Danar vcl Dani. North- bus gemituri non erunt. Quidam vero a gemma
manni autem dicuntur, quia lingua eorum Boreas illum vocatum arbitrantur, quia, ut gemma in an-
North vocatur, homo vero Man indo Northmanni, nulo, rutilat srtu et ubertate fructuum. Hic nemque
:

id est, hominesboreales, per denominationemnun- Glodovei Francorum regis tempore, a beato Phili-
cupatur. Sed sive hoc sive illud exstiterit, origi- berto, opitulante regina Baltilde constructus, in
mo-
nem tamen a Gothis noscuntur ducere Dani. Qui tanto incremento adolevit, ut in nongentorum
tantis post hoc adoleverunt incrementis, ut, dum nachorum numero ejus quantitas suppleretur. In
repletse essent hominrbus insulye, quamplures san- quo quamplurima multitudo episcoporum, seu cle-
cita a regibus lege cogerentur dc propriis sedibus ricorum, velnobilium laicorum, spretis ssecularibus
migrare,- Quoe igilur idoireo sic multiplicabatur pompis, collecta, Christo regr militatura, propria
quoniam nimio dedita luxui mulieribus jungebatur colla saluberrimo jugo subegit. Gujus loci monachi
multis. Nam patcr adultos lilios cunctos a se pclle- sive incolee,paganoruin adventum comperientes fuga
785 HISTORI.E NORTHMANNORUM LIBRI OCTO. - LIBER PRIMUS. 786

lapsi,quaulam suarum rerumsub terra occulcntos, A. stantissimsB urbes ? Numetipsseeorumdembarba-

quoedam secum asportanfes, Ueo juvanle, evasc- rorumirruptionibusatquehostiligladio cpncidere?
runt. Pagani, locum vacuum repericntes, mona- Pigetreferrenobili8simorum ccenobiorum,tamviro-
sterium Sanctaj Marire Sanclique Petri et cuncla ru;n quam feminarumDeo dcvotcscrvienlium cxci-
auUficia igne injecto adurunt, insolitudinem omnia [aenon ignobiliumplebium, captivitates
redigentes. Hac itaque patrata eversionc, locus qui matronarum, virginum ludibria, ac cuncta quae
tanto honoris splcndore diu viguerat, cxturbatis viclis victorcs inferre valent infanda tormcntorum
omnibus ac subversis domibus, cocpit cssc cubilc genera.QuidAquitanicsegentisingenfcem referamaf-
ferarum et volucrum maceriis in sua soliditate in
: flictionem, quee olim bcllorum nutrix,nunc frigidam
sublime porrectis, arbustisquc densissimis,etarbo- bello prajferebat dcxtram? Etcnim ipsa oplimos
rum virgultis per triginta ferme annorum curricula quosque genitalis soli in seso elidens, tunc patuit
ubique e terra productis. praedagontibus alienis. Ab ipso quippe, ut ita loquar,
CAPUT VII. Oceani littoreversus orientcm usque Arvcrnumcla-
De excidioNeustriao, quce ab Aurelianensi urbe per rissimam veteri tempore Aquitanice urbem, nullam
transversum Lutctiam usque Parisiorum pcrtingit. libertatcm rctinere valuit regio, non oppidum aut
Abhinc denique Sequanse sulcantes alveum, Ro- q vicus, non denique civitas, qiuc non stragc fcrali
thomagum adeunt, ignequecomburunt horrendum ;
conciderit horum paganorum. Testalur id Pictavis
de Christiano populo exercentes ludibrium. Enim fccundissima urbs Aquitanice, hoc Sanctonum, hoc
vero Francioe interiora petentes, prolixius omnem Engolisma, hoc Petragoricum, hoc Lcmovicas, hoc
fere Neustriam, quse a Genabensi urbe per trans- certe Arvernus, ipsumque Avaricum caput regni
versum Lutetiam usque Parisiorum pertingit,Nor- Aquitanici.
thmannica feritate invadunt. Irruptionibus nam- CAPUT IX.

que crcberrimis cuncta vastando circumeuntes, Quod postquam h rancia paganorum opprcsione affli-
primo quidem pedites, eo quod equitandi peritia cta est ferexxx annis ; Hastingus navigans Romam

deesset: deinde equis vecti more nostratum per ut cam subderct Dicr domino suo, tcmpestate com-

omnia vagantur. Intereastationem navium suarum, pulsus, appulit Lunis urbem Italiae.

acsiasylum omnium periculorum, ininsulaquadam Hisatquehujuscemodioalamitatummalis, utpr»-

ccenobio Sancti Florentii supposita componentes,
magalia instar exaedificavere burgi, quo captivorum
greges catenis astrictos asservarent, ipsique pro
tempore corpora a labore reficerent expeditioni il-
lico servitura. Exqua inopinatos discursus agitan-
libavimus, Galliis non absque piaculo quorumlibet
per xxxfere annorum spatium lugubre detritis, Ha-
stingusdominum suumadaUioracupiensprovehero
dc imperiali diadematecum agmine complicum coe
pitattentius tractare. Postremo, inito consilo veli-

tes modo navibus, modo equis delati, totam cir- volum pcrmeantes mare, Romam deliberant clan-
cumcirca delevere provinciam. Et primo quidem destina irruptione obtinere. Sed nimia exorta tem-
adventu urbem Nanneticam incendio cremavere. pestate, ad urbem Lunis dovolvontur, vento impel-

Dein Andegavensem percurrentes regionem, ipsam lente, quas pro sui decore hoc vocabatur nomine.

quidem civitatem concremant. Pictavorum vero Porro cives tanta attoniti classe, civitatis repagula
castella atque omnemque patriam a mari
vicos, portis inducunt, propugnacula ct jaculis muniunt,
usque ad eamdem Pictavensem urbem populantur atquesemetipsoshortanturadresistendum.Quorum
Sequentinamque
vastant, csedibus replentes omnia. audaciamHastingusut comperit, raturhancRomam
tempore, navigio Turonum adeunt civitatem, eam- fore, omni conatu coepit attentare quo pacto possit

que de more stragibus opplentes, ad postremum eam dolo invadere. Denique episcopo et comitisuce
ignibus tradunt, populata omnicircumquaque re- perfidice ministrosdirigit, mandansnon sua sponte

gione. Haud longo post, superiora Ligeris amnis illuc appulisse, sed suamrcpctcre patriamvoluisso:

navibus expetentes, Aurelianisperveniunt, captam- pacificos se esse, pacem deinceps qucerere, et se

que urbem auro distrahunt, sicque ad tcmpus rece- lethalipressumlangore,ab eisChristianumfierilsup-

dentes secundo adventu eamdem combustione dis- plici prece deposcere. Hisepiscopusetcomcsaudi-

sipant. Quid denique solius Neustriee cladesmemo- lis, gaudio exhilarati, paccm cum nefandissimo

rando, stylum protraham ? aut solee quinque supra
memoratee urbes excidii damna sensere?
CAPUT VIII.
Quomodo destructa sit urbs Parisius et Belvacus,nec
non Pictavis et aliacontiguoe urbesab ipso Oceani
littore, orientem versus, usque Arvernum.
Quid Lutetia Parisiorum nobile caput, resplen-
dens quondam gloria, abundans opibus, fertilitate
soli, incolarumquietissimapace, quamnonimmerito
emporiumdixeropopulorum? Porro, quidBelvagus,
quidNoviomagum, etipssequondamGalliarum prae-
pacis inimico firmant fitque communis utrique po-
pulo urbis ingressus.
CAPUT X.
Quomodo Hastingus rcputans Lunis esse Romam,
quia vinon poterat, do\o ccpit eam, et destruxit
Tandemseelestusad Ecclesiamfertur Hastingus,
sacrobaptismo mergitur homoversutus etexitrapa-
cissimus lupus. Qucm ad sui perniciem a fonte cx-
cipiunt episcopusct comes, hincquebajulorumma-
nibus refertur ad navim chrismate delibutus. Post
hoc, intempesto noctis medio, loricatus locatur in
787 WILLELMI CALCULI CEM.UITICENSIS MONACIII 788

innuens oaBteris at suae induerent lorioas

itro:
siii.tuniois. Proinde Bt intolerabilis luctusperexer*
oitum, Hastingumobisse oeophitum. Resonat maris
liins tanti duoifi excessu .Dehinc navi effertur, ad
Eoclesiam bajulatus. Sacra vestitur antistes indu-
menta, saorosanctam prodefuncto mactaturus lio-
sti.uii. Fit commendatio animm,ut corpus scelerum
et perditionis in barathrojam sepultum tradaturse.
pulturo. Bed ecce prosilit de feretro, episcopusque
A rient oise RomamnuUatenuscepisse^veTitine
ulterius[haud] quidquamproflcerent.quippecum Ro-
manasaures fama volante,eorumprofana opera jara
ooupassent inito eonsilio <le regressu disponunt.
Nam Bier totiusexcidiisingnifer,exercituumque rex
(luin nativura soluin repeteret, aaufragiumpassus,
vi\ apud Anglos portumobtinuit,quampluribus de
suis navibus submersis. Indeque FriSiam repetens,
ibidemobiit mortem. Hastingus vero larolum Fran-
(

tt oomitem obtruncal gladio.Dehinc lupina rabie

corum regemadiens, pacem petiit, quam adipiscensi
oum Buie grassatur in plebe. His a funesto perpe- urbem larnotensem Btipendii munere ab ipsoacce-
(

tratis, theatrum efficitur Dei domus, jugulantur ]iit. Et sic Francia a,tumultuum fragoribus aliquan-

juvenes, trucidantur senes, depopulatur civitas,

diu respiravit sententia ultionis ob enormitatem
:

diruuntur a fundamentis mcema. scelerumdebitaesuspensa,propiliatapiissimiChristi

CAPUT XI. B clementia, cum Patre et Spiritu sancto mundum
Quod pagani, comperientes illam urbem non csse ineffabilliter regentis persaecula.
Bomam, divisi sunt, el Biervolens redire Dana-
marcbam apud Frisiam obiit Hastingua veropaci-
:

Scatuscum Carolo rege,accepit ab eolocostipendii

urbem Cartis, in qua etbabitavit.
Hujus itaque peracta urbis subversione, compe-

HISTORIiE NORTHMANNORUM
LIBER SECUNDUS.
Continens gestct Rollonis, primi ducis Northmannice.

CAPUT PRIMUM. C Sub tutela vestrae pro-

Dc nobilitate et virtutepatris RoHonis, etquomodo
jurcnes Daciee, qui descripti erant jussu regisut
expellerentur, veneruntad Rollonem etGurim fra-
trem suum, ut ferrcnt UJis auxilium contra rc-
gcm.
venite nobis in adjutorium.
tectionis morabimur vestrumque servitium inces-
santer faciemus. Rexautemnoster vult nos aDacia
extcrminare, fundisque nostris atque beneficiis nos
per omnia privare. » Tunc duo illi fratres supplici-
ter precantibus responderunt, dicentes
Auxilia-
:

Post emensis plurimorum annorum interstitiis,

bimur optime vobis, vosqueregalium minarum se-
Franciaabhis turaultuum fragoribus paulisperso-
curosmorariinDacia,atque res vestrse proprietatis
pita, iterum Danamarcha flammivomos exterminii
juie titiones spargens, plurimos tirones a se juve- faciemus quiete tenere. » Illi autem ha;c audientes,
atque
Rollonis et Gurim osculo expetiverunt pedes,
nili fiore vernantes, priscorum patrum lege, ageni-
remearunt 'gratulantes.
vero in diebus illico super dictis principum
tali solo eliminandos decernit. Illis
Interea veridica? opinionis
promulgaturfama,regis
senex quidam erat in partibus Dacise omnium re-
rum affluentia locupletissimus, innumerabiliumque Daciae aures pulsans, quod dux praapotentissimus,
frueretur su-
militum frequentia uudiquesecus constipatus, qui pater scilicet Roilonis et Gurim sorte
ille dux
nunquam colla suse cervicis cuipiamregisubegit, prema. Tunc rex ante malorum, quse sibi
imperii accersitis
nec cujuslibet manibus gratia servilii manus suas O intulit, reminiscens, cunctis sui
Rollonis
commendando commisit. Qui Dacia3, regnum pene principibus inquit: « Vos non latet patrem
Gurim essedefunctum. Aggrediar ergofines illo-
universum possidens, afiines Dacioeet Alaniaa terras ct
rum, et capiamurbes atque munitissima
et castra
sibi vindicavit, populosque sibi praeliis quampluri-
filios, eosque con-
mis vi et postestatc subjugavit. Erat enim omnium loca, ulciscarque factapatris in
terendosatiaborsupermalisillorum.Vosvestrosque
Orientalium praestantiore virtute praestantissimus,
adimplenda. De-
cunctorumque exaggcrato omnium virtutum cu- precor, praaparate ad talia negotia
nominativo igitur terminoprofectionis,
undecunque
mulo praecellentissimus. Defunctovero illo, super-
venerant repedarunt cum suis. Mox
effera Dacia?
stiterunt duo filii ejus armis strenui, bellis edocti,
quaa com-
corporepulcherrimi, animositaterobustissimi. Quo- juventus nimio curarum inhians asstui,
modasuntprsaparat inilloprofectu. Hilevesclypeos
rum major natu Hollo alter vero juniorGurim nun-
lucidaque spicula fabriliadjuti arte
componunt. Hi
cupabatur.Quos regalijussione descripti juvenesad
exacuunt. Hujus
exterminationemaggredientes, genuque flexo, vultu tela ensesque atque secures cote
perlabi-
que submisso, atque humilivoce obnixe poscentes reiinopinata fama Rolloniset Gurim aures
inquiunt unanimes: « Fcrte nobis auxilium, sub- tur et talis relationissermone perturbantur. Qui
789 HISTORLE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO. — LIBER SECUNDUS. 790

convocata copiosa manu, congruentiquc pubcrlate A Rollonis quampluribus,ceciditOrurim fratcrejus in

florentium, congrcgataque multitudine mcdiae aeta- pralio. Vidcnsautem Rollo sc inlcr ulruinquc cxcr-
tis, senum, atque ad extcrminandum descriptorum, citum, unum fugam simulantcm, alterum latcbris
clatis dextris, mandant silentium. egressum, fratrcmquc mortuum; vix livoribus plu-
CAPUT II. rimis In 'rntus, cum paucis divcrtit ab eis. Tunc
Quomodo Rollono rebellante contra rcgcm per rex obsidens ct rnpiens urbes, populum contra se
quinqucnnium, rex ab eo paccm expetit dolose. objurgantem sibi subjugavit. Rollo vero morarinon
Tumultuantes populi, murmure penitus sedato, valcns in Dacia propter regem, diflidcns sui Scan-
sedisquc decentis suggestu sublimiter Rollone suf- zam insulam cum scx navibus aggressus cst.Tunc
fecto, infit ore mellifluo« Vos,
: quibus incalcscit Dacia pio duce, patricioque atque rolmslissimo ad-
juvenilis ardor, quique flore praestantiorcs estis vir- vocato privata, magno ejulatu concussa coepit ni-
tutis alloquor. Solcrti proposito reverendos patrcs mium flere. .

avosqueetproavos imitaminor.Gonvalescite viriliter

CAPUT IV.
et confortaminor, et ne aequiperis vicibus illis valea-
Deadmonitione facta iu somnis RoIIoni ut Angliam
tis congruenterconvenire dedignaminor. Rex siqui- polcrel, ct dc victoria cjus dc Anglis
demhujusregnimoliturnos supergredi, noslraeque „ Cumque diu Scanza insula mocstus moraretur,
monarchiam ditionis invadere, nosque et vos omnes sollicitaque contorquentis animositatis cogitationo
perdere, et, antequam haereditariam noslrae domina- aestuans,moliretur utvindicarct se deinimicis suis,
tionis terram mancipet, sui regiminis terram anti-
plurimique quos fugai^at de Dacia regalis immani-
cipando praeoccupemus, hostiliterresistendo adven- tas, ad eum reverterentur, fessis labore artubus,
tui ejus.»Illico omneshisdictis exhilaratiregiamter-
soporc oppressus, vox divina illi sonuit, dicens ;

ram conglobatis exercitibus invaserunt, tofamque « surge,pontum festinantcr navigio

Rollo, velociter
saeviente Vulcano depopulai^unt. Haecautemrexau-
transmeans ad Anglos perge ibi audies quod ad:

dicns, contra Rollonem et fratrem ejus Gurim per-

gitad praelium, diuque dimicando terga vertit, fu-
gicnsadpraesidiaurbium. Tunc Rollo sui exercitus
mortuos sepelivit, regis autem inhumatos reliquit.
patriam sospes reverteris, perpetuaque pace iu ea
sinedctrimento frueris. » Hocsomnium cum cuidam
sapicnti viro ct Christicolae retulisset, hujusmodi
sermone intcrprctatus est « Tu vergente venturi
:

Unius vero lustri spatio perseverante inter regem et
Rollonem duello, misit rex pacificis verbis ad eum
hujusmodi in dolo. « Nihil mihi et tibi, nisi gratia
propinquitatis.Ut requiescatrespublica,precor,per-
mitte, ut quod mei juris est, meusque pater
liceat me sapicnter possidere; autem quod tu 1
tibi
juris est, quodquetuus.Sitque interme et te pax et
concordia inextricabili fcedere compacta [pacificata]»
Tunc Rollo et Gurim, illorumque milites, atquede-
scripti ad exterminandum, pacem collaudaverunt.
Determinato igitur conjurandae amicitiae tempore,
uterque venit ad placitum, mutuisque muneribus
ditati foederati sunt.
CAPUT III.
Quomodo rex aggressus est noctu civitates Rollo-
nisetde morte Gurim fratvis ejus et de adventu
Rollonis in Scanzam insulam cum sex navibus.
temporis cursu, sacrosancto baptismate purificabc-
ris, praedignusqueChristicolaefficieris,etaberrore
fluctuantissaeculiad Anglos, Angelosscilicet, usque
olim pervenies, pacemque perennis gloriaecum illis
tenuit ^
habebis. » Illico vela navibus aptans, remisqueeas
exornans, atque frumento, vino, tergisque suum
eas onerans, velivolum mare celcriter permcans,
Anglosaggreditur, ibique morari quiete diu suspi-
catur.Audientes autem illius tcrritorii pagenses
quod Rollo Dacus adveniret, aciem magnam contra
illum construxerunt, eumque ab illis finibus fugare
conati sunt. Qui more solito indubitantcr pergens ad
praelium,illis occurrit,plurimosqueillorumprostra-
vit,atqueeaeterorum fuga vertentiumdorsahasta fa-
Denique pagensesprioribus plures coacer-
tigavit.
vantes,contra Rollonem itcrum aciem dirigunt, eum-

Denique perfidus rex dolositatem conceptae frau-
dis infesto corde ruminans convocato quondam exer-
citu suo, et nocte pergens contra illos, invadensque
fines illorum, abscondensinsidiasprope moenia ci-
vitatis,oppugnare coepit. Tunc Rollo et Gurim fratcr
ejus et qui cum eoerant,exilientes de civitate, per-
sequebantur regem terga vertentem, fugamque si-
mulantem. Transgresso igitur locum insidiarum
Rollone,parsquaedamillarum de latibulis egressa
petit urbem. Quam armigeris vacuam inveniens,
queocciderea,ut fuga labi [f supplendum facere]co-
nantur. Ille verostudiisbelliedoctus, certaminisquo
nccessitate asperrimus, galea auro mirifice compta,
y%
triplicique [trilici] lorica indutus, contra objurgan-
tium elproficiscentiuminseturmas armigcras velo-
citer atque indubitanter perrexil, milliaquc illorum
immaniterprostravit victricemanu, celerique cursu
profugospersequens,multosqueprincipumcapiens.
Inde ad locum praeliireverlens, occisorum corpora
terra condit, caeterosque plagis infectos deportavit,

incendit, omniumquesupellectilium spolia sibi de- captosque navibus connexuit. Tunc trimodo errore
tulit. Quaedam vero sequebatur Rollonem, regem
sestuans, si Daciam repeteret, an Franciam pcrge-

hostili immanitate fugantem. Gernens autem rex ret, aut Anglicam terram prooliis affligeret et

incensamurbem, insidiasque praevalere, retrogres- sibi vindicaret, ccepit anxiari, nimium que tristari.

sus praeliabatur contra illum. Gaesis vero ex parte

 791 WILLELMl CALCILI GEMMETICENSIS MONACHI 792

CAPl I V. A ijritin-iniraliiliuminterprelationumsermonihuR Rol-

tomaio ejaa et de expoaitione ipsius somoii a ln exhilaratus, visionia Buae interpretem casi
quodaiD Cbriatiaoo faeta. que quoa bello oeperat, vinculia sohit, variie mune-
c.tim autemhujuscemodiperturbaUonibufl sollicitua ribuset donis diversisditatosad sua lartot remisit.
hnreret, hominesqu aia LUiusditionisueBfide- CAPl T VI.
litatis gratia vinculoque Bese Buhjugarent, quadam Ustemo Toge Anglorum Cbtiatianuaimo, cnm
ooote Boporifera, letheas molia quiete per membra tjuo iniit liolio tsedua iodissolubiJiB amicitia

leviter serpente, videre videbatur praeceUentissi-

Eo namque tempore, rex Anglorum christiani
musquodamprescelsioreFranoisehabitaUonismon- mus, nominc Alstemus, omnium bonorum titulis
oxornatus, sacrosancta^ Ecclesiue prsBdignue advo-
te sepositum, ejusque montia in oacumine
fontem
liquidum et odoriferum, sequein eo ablui et ab eo habcnas rcgni Anglorum moderabat
catus, pii

expiaii oontagione leprse et prurigine contamina- mus.Cui continuo Rollo legatos suos misit et quid
tum. Denique illius montis cacumine adhuc super- dicerent auribus illorum intimavit. Qui vcnientes
stes, oirea basim illius hine in<le et altrinseeus ad eum, pio vocis affectu submissis vultibus dixe-
multa milliaaviumdiversorum gener umvarii colo- runt « Omnium prsepotentissimus patricius, duxque
:

ris sinistras alas quinetiamrubicundashabentium, Dacorumprseeellentissimus Hollo, noster senior et

R
quarum diffus»longelatequemultitudini8 inexhau- advocatus, tibi fidele servitium, tuisque amicitiaj

stam extremitatem perspicaci et angustato obtulu munus inconvulsum. Magnum, domine rex, Daciae

non poterat comprehendere. Cteterum, congruenti regno infortunium perpessos et ab eo, heu dolor!
incessu atque volatu eas sibi alternis vicibus fraudulenter exterminatos, Eurus obnoxius nobis
invicem ceilentes fontcm montis petere, easque se penitus intumescentiumque procellarum elationibus
oonvenienti natatione, sicuti solent tempore fu- afflictos vestris finibus appulit omni spei et salutis
Omnibusque mira infusione
turaa pluvise abluere. prsesidio privatos. Cum autem conaremur Daciam
congrua eas statione sine diseretione
delibutis, repetere et nos de inimicis nostris vindicare, obs-
generum et specierum, sino ullo contentionis jur- titit et interclusit nos glacialishiems, geluque cru-
gio, mutuo vicissim pastu quasi amioabiliter stante terram et affligente flexiles herbarum et ar-
comedere, casque deportatis ramusculis festinanti borum, eomas, densa :m mole refrenata
glaciali

labore nidificare ; quin etiam sua) jussionisimperio crustarum, struxerunt nobis inurum flumina, nec
voluntarie succumbere. Mox exspergcfactus et pra^buit nobis prosperum iter unda. Audientes qui-
visionis quam viderat reminiscens, accersitis ma- dammilites inconfiniohostriadwntuscommorantes
joribus principum captisquc prselio principibus pra?maximam aciem contra no struxerunt, nosque
** lacessentesinvaserunt.Nos vero,nec subglacienec
simul ascitis, omnem hujus visionis seriem in-
eunctanter disseruit, et quid hujus visionis mysti- supranavigarevalentes,illoi'umaudacia3restitimus,
cum sentirenl ab eis inquirit. Tunc cunctis conti- multosque illorum exarmatos cepimus. Non
praBlio

centibus, captoruni unus Christianaj religiositatis autem regnum tuum depopulabimus, necprsedas us-
fide imbutus, proesagio divinse inspirationis asper- quam raptas ad naves vertemus. Yendendi atque
sus mysticum illius visionis intellectum explana- emendi sequestram pacem petimus, quia imminentis
vit, dicens « Mons Francise, quo stare videbaris,
: veristemporeadFranciamproficiscemur. » Rex au-
Ecclesia illius designatur. Fons, qui in summitate tem hilaremvultum summissushisauditis profatur:
montis erat, baptismus regenerationis interpreta- « Nulla tellus effert viros magis quam Daciapraeci-

tur. Per lcpram pruriginem, quo infectus eras puos,armisque strenueedoctos; parentelamdiffusas
commissionis tuee scelera etpeccata animadvertes. generositatis vestri senioris, casusque et labores
Te in eo ablui et ab eo Ieprse pruriginisque morbo vestros, quinetiam fraudulentam perfidiam Daciae
expurgari, te lavacro sacri baptismatis regenerari regisnobis retuleruntplurimi.Nemosenioreinfacfis
et al) omnibus peccatis emundari. Per volucres di- justior vestro, nemo major in armis. Hujus negotii
versorumgenerum ltevas alas habentcs puniceas et curas secludite, armorum securi, prseliorum impa-
quaruminfinitissimam extremitatem exhaurire visu ** tientes, atqueomniummalorum immunes estote.Li-
non poteras, homine diversarum provinciarum scu- C eat vobis ubicunque terrarum nostrse ditionis ven-
tulata brachia habentcs, tuique effecti fideles, quo- t i e re et emere. Vestrum seniorem, precamur, co-
ruminnumeram multitudinem coadunatam videbis, gite ut nostrae fidei integritate dignetur ad nos
animo deprehendas. Per alitcs fonte infusas et in venire ;
quia eum desidero intueri, superque malis
eo allernatim ablutas, communique comestione suis solari. » Abeuntes autem missi, qua^cunque
edentes,populumantiqu0efraudiscontagiopollutum, audierant renuntiaverunt Rolloni. Extemplo Rollo
typico baptismate abluendum sacrosancti corporis audaciteret incunctanter perrexit adregem contra
etsanguinis Christi alimonia saginandum. Pernidos se venientem. Qui mutuo amplexati et oscula libati,
quos circa fontem vastatarum urbium
faeieljant, cedentibusutriusque exercitus turmis sederunt se-
mcenia resedificanda intcllige. Tibiaves diversarum positi. Tunc rex Alstemus prior est allocutus :

specierum obtemperabunt, tibi homines diversorum Prosapia pollens, gestorum lumine fulgens,
regnorum serviendo accubitati obcdient. » His Moribus et meritis prascelsior omnibus, atque,
793 HISTORLE NORTHMANNOaUM LIBRI
Fcedere complacito fidei nectamur in uno.
Sis, peto, parsanimee semperque mesecomes,alquc
Finibus innostris temet deposco morari,
Sicquc salulifero baptismate sorde piari.
Kn quid gestis habe noslroe ditionis iil orbe.
Sis memor ipse mei, fuero ceu scmper in omni.
Et si velle alias est nunc proficiscier oras,
Sigens torva, ferox, jamjam feritaverit, in me,
Improba non servans fidei retinensque tenorem
Ut potis es fer opem stabili conamine salvans
Et tibi succurram simili rationc juvando.
Teteget atque meum mutuo certamine scutum.
CAPUT VII
De tempestate quam passus est RolJo, cum in reg-
num Francorum de Anglia navigarct, ct quomo-
do littoribus Walgrorum appuht.
Tunc Rollo super dictis regis loetus, dixisse fer-
tur :« Grates tibi, omniumregumprsestantissime,
super voluntariis beneficiis rependo, et quidquid
inter me et te agenda retulisti, fac ut opto. Diutissi-
me in regno tuo non morabor, sed celerius quam
potero Franciam adibo. Ubicunque terrarum fue-
ro, tuus amicusindissolubili dilectionis conjunctus
foedere permanebo. » His dictis, admodum inextri-
cabiliter foederati, alternarumque rerum competen-
tiis mirabiliter ditati, rediit quisquecumsuisadsua.
Toto namque hiemantis anni tempore, navessump-
tusquc quinecessariierant itineri, praeparare Rollo
dux solertis curee fecit. Anglosque florentis juven-
tutis milites qui erant sui effecti et secum ituri erant, prsemaximis ditatos cum gratiarum actionc ad regem
ascivit. Cumautem primse aastatis tempore rutilan- _ remisit, seque per eos femulaturum regi mandavit.
tium molliter florum arridcretcopia, purpureisque
blattis lactea et odorifera alberent lilia, memor
semper visionis monentis ad Franciam proficisci,
classibus velisdatisnavigiumconscendit. Cum vero
lenibus ventis congressus navigii factus esset usque
ad medium sequoris, nihilque viderent nisi coelum
complexum super faciem maris, invidi spiritus
scientes illosbaptismate Christi nomine abluendos,
gloriamque quam perdiderunt adepturos, ingemi-
9centes occurrerunt excitantes pericula illis. Venti
quin etiam a sedibus suis ruunt et, hiante ponto, a
sedibus imis in prsecipitium fluctus nimiosetadsi-
dera tollunt. Cselum crebrescentibus fulguribusin-
tonuit, densarumque tenebrarum noxatraillis incu-
buit. Remis confractis, ventorum rabiem vela ferre
non possunt. Itaque viribus exhausti, omniaventis * rantium accumulantes, fluvio Almeree commoran-
permittunt. Huc illucque naves quasipermontes et
valles fluctuant, mortemque repentinam omnibus
intentant. Tunc Rollo protensis manibus prostratus
incubuit navi, humilique voce talia profudit.
Deus omnipotens, ccelestia lumine complens,
Qui ccelum terramque tenes, per ssecula cujus
Numen, et eeterno complectens omnia gyro
Infectum vitiis peccati et foece repletum,
Qui me Christicolam fieri vis munere visi,
Temporis exiguo cursu volvente futuri,
Suscipe vota libens, precibusque favetobenignus,
Sedatisque feros fluctus compesce ruinis,
OCTO- LIBER SECUNDUS 794
A Casibus eripiens istis nos atque laborc,
Comprimc dcmulccns, mitescens, atque screna
Undantem nimium violenta turbine ponlum.
Ilarum vero orationum precibus finitis, mox marc
quiescit serenatis procellis, immensosque oequoris
tractusoptato flamine brcviter explicuerunt [venti],
navesque tempestato diruptas liltoribus Walgrorum
applicuerunt.
CAPUT VIII.
Quomodo Rollo devicit Walgrenses rebellantes et
Rainerium Hainaucensem ducem et Radeboidum
principem Frisias; etdexu nuvibus onustis victu
ct lodidcm armatomilileplenis, quasAlstemusrcx
Anglorum sibi misit, dum inibi morarclur.
Audientes autem Walgrenses quod gens barbara
tempestafe maris ferociter quassata suis littoribus
3 esset advecta, congregata multitudine pagensium,
Rollonem duccm tempestuoso mari vix ereptum
assilierunt. Qui solito more concitus, contra illos
dcbcllando perrexit, atque plures illorum nece pro-
stratos orco transmisit residuosque illorum aut fu-
;
gavit, autcepit. Cumque diutissime morulans Wal-
gras [forte Walcherem, inter Zelandiee insulas, in
qua Flushinga] depopularet, reminiscens Alstemus
rex Anglorum christianissimus, omnium regumpro-
qua se et Rollo-
bitate prsecellentissimus, amicitiee
nem xu naves fru-
colligarat in fcedera sempiterna,
mento, vinoatque lardooneratas, quinetiam totidem
armato milite repletas, duci prsecelso transmisit in
Walgras. His Rollo donis loetus, legatosmuneribus
yEstimantes autem Walgrenses propter deportati
frumenti copiam omni tempore Rollonem Walgris
moraturum, convocarunt Rainerium Longi Colli
Hasbacensem et Hainaucensem ducem, et Radebol-
dumFrisioeregionis principem, et conglobato exer-
citu aliorum pagorum, invaseruntRollonem. Quisic
soepius ad bellum indubitanter perrexit et multa ,
millia illorum occidit, atque Rainerium Longi Colli
et Radebodum Frisonem ad sua castra fugavit.
Deinde totam terram Walgrorum devastavit atque
incendio cencremavit. Post hinc hujusrei causain-
dignatos Frisones celcriter expetivit, terramquo
illorum devastare ccepit. Tunc Frisones multorum
congeriem populorum concite coacervantes, sibique
multitudinem plebium in confinio Frisise commo-
tem, agminibusmultispreeparatis, accelerataincur-
sione conantur invadere Rollonem. Rollo vero et
qui cumeoerant, genu flexoarmorumque ingruente
horrore, scutorum tegmine cooperti, strictseque
aciei mucronibus coruscis complicati, expectabant
initium|cerlaminis. Frisones ergoparvissimam esse
;
putantes multitudinem illorum, inieruntbellum sibi
non profufurum. Daci vero exsihentes et in illos
irruentes, usque ad internecionem prostraverunt,
pluresque principes ceperunt, innumerabilemque
manum ad naves duxerunt.Frisones igitur residui
diffidentessui, exhinctributariieffectisunt, Rollonis
 m WILLELMI CALCULI GEMMETICENSIS MOiNACHI 796

teptia per omnia obedientes. Congestoeti A CAPUTIX.

ito atque ilato Prisiaa tributo, illico libiat in Qaomodo bbdo inearaati Verbi876. Gemmeiiasve-
altum earbasa oavibue data, vertitque proras ad aitydeiadeRothomagom; et depaoe goam Fraaeo
arcbiepiscopue petivitab eoetaccepit.
Reinerii Prolizi Juguli terrae uloiaoi ae oupiena do
;

His itaque sedatis, Dani cum suo duce Hollone

iji^o, niii adfuit Walgris cum Prisonibus jam pro»
vela ventis librant, Scaldi alveum deserentes, at-
Btratie in prelio : Pererrato ponto, intrat Soaldi al-
que permcnso ponto, octingeotesimo septuagesimo
veum el oisoitraqoe terram depopulene super Longi
sexto ab incarnatione DominiannoSequanica pene-
Colli Rainerium,venit ad quamdam abbatiam dictam
nomino Condatum. Rainerius vero multa praalia
trantes ora.flanteadvotum vento, Gemmeticum ve-
niunt.corpussacrie virginis Ameltruda?,quod a Bri-
eontra eumfecit, aedexomnibus Rollovictorpotens
tanniaasportaverant, in capella sancti Vedasti quae
exstitit.Devastabatnr terrautriusqueexercitusmala
trans flumenest, superallareponentes.Quiecapclla
perpesaa. Prflsvalidafames exoritur, quia terraara-
tro non scinditur. Vulgus penuria affligitur, farnc
hactenus illius virginis nomen retinet. Quorurn ad-
bellisque atteritur. Diflidunt vivere cuncti, salute ventumFiancoRothomagensisarchiepiscopusagno-
victus privati. Quadam igitur die Hainerio loco in- scensetuibismurossolotenushosticaimmanitatedi-
sidiarum commovante, clam super Dacos cupienle rutos perspiciens ac de juvaminc ad resistendum om-

irruere, Dacieum hinc indo congesti vallaverunt, 3 nino diflidens, adjudicavit salubrius ab iis pacem

eumquenimium debellantemmanciparunt, vinctum- qurerere, quam in aliquo illo ad sui perniciem provo-

que adHollonem duxerunt. Ipsa namque die Hai- care.Quifestinusillos adiens, pacem petit etconse-

neridye,Dacorum ut caperent aliquos latebris com- quituroptatam, pactointer sefa3dercfirmo. Post hoc
morantes, invaseiuntxnmilites praecipuos Hollonis vero. Daci fcstinantes; ad urbis mcenia quantocius

et conslanti virtute ceperunt. Tunc uxor Haineri propellunt naves, portaaque cui innexaestecclesia

flensetejulans supereo, convocatisprincipibussuis SanetiMartini.plurimo militeplenasadjungunt. Cu-

misitad Hollonem, utpro xn comitibus captis red- jus urbis praesidium sagaci ment c terra marique con-
deretsibi suumseniorem.Ulico Hollo,suscepta lega- siderantes, compendiorum lucris munitum, totius

tione, remisit ad eam dicens « Non reddetur Hai-

:
nerius sed dccollabitur, nisi reddideris prius
tibi,
meos comites; mihi insuper dederis quidquid auri
et argenti suiducaminis,cumjuramento Christianae
rcligionis, quinetiam tributum istius regionis.
Mox conjux Hainerii lugubri legatione
comites captos Holloni remisit, aurumqueetargen-
tum quod usquaminvenire potuit. Quin etiam illud
quod erat sacris aitaribus concessum, pariterque
vectigal illius ducaminis, cum jurejurando quod
plus metalli non haberet nec exigere posset, sup-
plicibus verbis etdeprecativismisitad Hollonem,ut
redderet sibi suum virum. Ipse vero motus pietate,
vocibusque suppliciter petentium, ad se fecit venire
Longi Colli Hainerium, verbisque pacificis affatur
comitatus caput illud fore concorditer deputant.
CAPUT X.
Quomodo Rollo cum suis per alveum Sequanse ve-
niens Archas qux Hasdsns dicitur, ibi composuit-
quoddam castrum ubi pugnavit contra Francos; et
»
plurimis occisis, Rainaldum ducem illorum infu-
afflicta, gam verlit\ et de subversione Mellenti castri.
Hollo igitur Rothomo potitus,de Parisiaca emer-
C sione corde versuto cum suis tractans, Christia-
norum sanguinem paganico instincto lupino more
sitiebat.Qui classem solventes, Sequanee flnvium
sulcant, stationemque navium apud Hasdans, quae
Archas dicitur, componunt. Tunc Rainaldus totius
Franciae dux, agnitopaganorum repentino advenlu,
cum valida exercituum virtute super Authurse flu-
vium eis obvius processit Hastingum qui adhuc in
;

eum « Hainere dux, milesque asperrime, regum-

: Carnotena urbe morabatur, ob peritiam linguse cum
que et ducum atque comitum superbo satus san- aliis legatis praamittens. Veniens itaque Hastingus
guine; quidtibi feceram olim injurise, propter quod juxtaaqu8edecursum,talibus illos adorsus est ver-
praeliatus es cum Walgris et Frisonibus contra me ? bis « Heu! inquit, robustissimi milites, quibus ab
:

Si saevire modo voles, armorum spicula desunt, et oris huc ad vecti estis, vel quid in hac regione quteri-
satellites. Si velis a compedibus in-
nobis fuga labi, tis, aut quo vester senior censetur nomine? edicito
tricatus nunc captus non potes evadere. Talionem, nobis. Francorumsane regissumus legati vobis di-
sicut Frisonibus, tibi reddidi pro malis quse mihi recti. » Cuiinterroganti sic Rollo : « Dani, ait, sumus,
sine re intulisti. Uxor tua quidquid
et principcs tui, ry sequali dominio fungimur. Terrae hujus colonos
auri et argenti recuperare potuerunt pro te mise- exturbare venimus, nostrse ditioni patriam subdere
runt mihi. Dimidium exaggerati muneris reddam cupientes. Tu vero quis es, qui tam facete nobis
tibi,teque luse uxori remittam.Hinc mansuescens re- loqueris? Ad haec ille « Audistis, inquit, aliquan-
» .

quiesce, etnullatenussit discordia,'sed sempiterna
inter me paxet amicitia. » Ilis dictis, Hainerii
et te
crura solvuntur compedibus. Statimque Rollo sibi
fcederatum, muneribusque et donis praemaximis
do dequodam Hastingo, quia vestris partibus exsul
cum multitudine navium huc adveniens, hoc Fran-
corum regnum magna ex parte pessumdedit et in
solitudinemredegit? » Cui Rollo « Audivimus,in- :

ditatum, quin etiam reddita medietate legatorum quit, Hastingus enim bono homine coepit et cuncta
munerum, aduxorem suam remisit Rainerium. malo fine complevit. » Hastingus ad hsec « Vultis, :
797 HISTORLE NORTHMANNORUM LIBRl OCTO. — LIBER SECUNDUS 798

inquit , Carolo regi subdi ? — Nequaquam, ait A leri remigio Parisium obsidionequc cingit,
petit,

Rollo, alicui sul)jiciemur sed quaecunque armis

; prajda undequaque adducta.Quo illic moranti
illico

acquiremus, nostro juri vindicabimus. Regi cujus
telegatum gloriaris, audita si vis renuntia. » Ha3C
Hastingus cuncla cxpedite suorefcrt duci. Interim
Hollo et qui cum eo erant, fecerunt sibi
et obstaculum in modum munientcs sc per
castri,
gyrum avulsse tcrras aggerc, locoque porlse relin-
quentes spatium prolixre amplitudinis, quodapparct
ad tcmpus usque istius diei.Francivcrodiliculo ve-
nerunt ad ecclesiam sancti Germani, ibique missam
audieates, participantur corporectsanguineChristi.
Abhinc cquitantes, in ripa fluminis naves Dacosque
inmunimine avulsae terroa videntes, amplum porta3
aditumsolum invaserunt. Uaci vero intrinsccus hinc
et indc per planitiem castri accuhitarunt, atque
scutis se coopcruerunt, ut parvissima putaretur
summa eorum. Hotlandus signifer Hainaldi, cum
acie quae praaibat exercitum, violcnter per aditum
mirae prolixitatis amplum super eos irruit et dcbel-
lare eos ccepit. Uaci voro exsurgentes, Hotlandum in
momentointeremerunt et ejus sequaces. Hainaldus
exploratores supcrveniunt, nuntiantes Bajocacen-
scm urbem a defensoribus vacuam essc et absque
detrimento cujuslibet victoris facillimo capi. Illico
munimen avulsis ab obsidione navibus, Bajocasium velivoto
vcnitcursu.Quamcaptamaliquatenus subvertit, ha-
bitatoribusejusinterfectis.Inqua quamdamnobilis-
simampucllamnomine Popam,filiamscilicet Beren-
garii illustris viri, capiens, non multo post more
Uanico sibi copulavit, ex qua Willelmum genuit,
filiamquenomino Gerloc valde decoram.Ea sic urbe
demolita, Hollo concite Lutetiam regreditur, Cum-
que expugnationeejus arietibus et balistis inten-
in
deret, misit exercitum militum ad Ebroicam civita-
tem, ut eam exterminarent, episcopum nomine
B Sibor cum suo populo trucidarent. Quo cum venis-
sent, cpiscopum fuga lapsum non reperientes, omnes
cives perimuntet cum maxima praada ducem suum
repetunt. Talibus itaque extcrritse plurimee gentes
Franciee, tributa solvebant Rolloni, plurimas vero
resistebant ei.

et Hastingus, caBterique comites,illic cunctos mor-

tuos considerantes, terga vertentes fugam expeti-
verunt hilares .Quibus peractis,Rollo navibus festine
Mellenti municipium occupat.Quo subverso,
incolas gladio necat.
CAPUT XI.
CAPUT XIII.
DeElstanno [Alstemo] regeAnglorum, qui perlega-
tospetiitauxilium ejus contra rebelles et accepit.
omnes Et quod RoJloinde rediens, subjugatisAnglis, ad
votum regis, maximis ditatus donis et auxiliis,
dividenscomites exercitus sui,alios alveo Sequa-
nee, alios Ligeris, alios Gerur.dse interjacentes
,

Qua eomes Carnotenam urbem

fallaeia Tetboldus provinciasprsedaturos celeri na vigatwne direxit.
ab Hastingo cmit, et quomodo ipse Hastingus om-
nibus distraciis peregre profectus disparuit. Uum haoc geruntur, regis Anglorum Elstanni le-

Considerans ergo Tetboldus comes se reperisse C gati adveniun M e precatoria

verba Rolloni deferen-
tempus opportunum ad decipiendum Hastingum tes, ut illi quantocius auxilium ferat. Conspirave-
,

talibus verbis falso appetit illum : « Cur, inquit, rant enim adversus eum quidam rebelles, arma
insignissime vir, ignavia torpes ? Ignoras regem moventes.Cujus anxietati compatiens, de urbis Pari-
Carolum tevelle morte appctere, ob Christianorum siacoa expugnatione diffidens, ob videlicet aditus

sanguinem a te olim fusum injuste? Reminiscitur difficultatem et nimiam alimoniae intra eam copiam,

enim malorum quas illi tunc improbe intorsisti, et dimissa obsidione, Anglos aggreditur. Quo cum
ideo de terra te exterminare decoinit.Manus etiam venisset, rebelles expugnans, cum austeritate coer-
tua, ut ipse ait, cum
Rollone pagano ad delendos cuit, acceptisque obsidibus regi suo pronos effe-

Francos sentit. Qua de re in proxime pessime de- Exhinc iterato electa juvenum multitudine, cum
cit.

leberis ab eis. Consule autem tibi, ne inconsultus magnis muneribus a rege sibi collatis, in Franciam
puniaris, » Quibus verbis Hastingus territus, con- remeat, statim comites exercitus sui dividens, alios
festim Carnotenam urbem Tetboldi vendidit,etdis- alveo Sequanae, alios Ligeris fluento, alios amne Ge-
tractis omnibus peregre profectus disparuit. rundae interjacentes provincias praedaturos celeri
CAPUT XII. navigatione misit.Ipse autem Parisius iterum ve-
Bellum iterum Ragenoldi principis Francise cum niens, ccepit urbem oppugnare et terram super ini-
j\
Rollone, et de morte ipsius, et de annua obsidione micos suos devastare.
urbisParisius,et de destructione urbis Bajocas,in
qua cepit quamdam virginem nomine Popam, ex CAPUT XIV.
qua genuit Willelmumet GerJoc sororem ejus, et Quod Carolus audiens reditum Rolloms, pacem ab
quomodoexercitus ejus trucidavit cives Ebroicse eo trium mensium petens accepit quo termino ;

civitatis, ipso tamen cum quibusdam Parisius obsi- finito, Rollo suos usque Burgundiam prsedaturos
dente. circumquaque misit.
Rainaldus ergo fugaadedecus nonferens, iterum Audiens autem Carolus rex, ab Anglorum partibus
congregato exercitu majore Rollonem aggreditur rebus prospere gestis, Rollonem rediisse, misit ad
repente. Cujus conatus ipsepraevcniens, quosdam eum Francorum, Rothomagensem archiepiscopum,
suorum gladiis obtruncat, alios indecenter fugientes mandans ut a vexatione Franconem cederet, et ei
fugat. Ipsum autem Rainaldum quidam piscator inducias trium mensium daret. Quibus impetratis,
Sequanaa Rolloniattributus,jaculo transfixum mor- paulisper quievit terra a paganorum rapinis. Ex-
tuum sternit. Dehinc Rollo anchoris subductis, ce- pletis autem tribus mensibus, illico Rollo putans se
 79«J WILLELMI CALCULI GEMMETICENSIS MONACHI
proptor MOUritotom qnam dedit, ii Fiancis vilem
it- stimatum, ferooitor et oradelitor devastando pro-
vinoias, ooapit laniare et affligere atque delere po-
pulum.Soi autom in Burgundiampergentos,perque
Yonam ioSigonam oavigantes, torrasque amnibus
affines usque Glarum-Montem undiqueeecus deva-
Btontea, Senonis provinoiam invaserunt, atque eun-
otodepopulantes ad Sanotum Benedictum contra
Rollonem revenerunt. Videns autem Rollo monaste-
rium Sanoti Benedioti, illud contaminare noluit, nee
pradari illam provinciam pro[»ter sanctum Bene-
dictum permisit. Stampas equidem adiens, totam
tcrram adjacentcm pcrdidit, quamplurimos capti-
vavit. Inde ad Vilemclt veniens, finitimas terras
praulavit, hincque Parisius remeare acceleravit.
CAPUT XV.
Quomodo, dum obsidcrct uvbem Carlis, Ricbardus,
dux Burgundionum,cum suo et Francorum exerci-
tuin eumirruit quofortiterrcsistcnte, Anselmus
:
episcopus ex urbe cum armatis inopinate prosi-
liens, sanctw Dei Genitricis tunicam t'crens,eum
a tergo invasit.Ccssit itaque Rollo non Burgun-
dionibus, sed divime virtuti.
Postremo, Carnotenam urbem obsidione circum-
dat; quam cum machinis et tormentis impugnaret,
Richardus Burgundionum duxcum suo Francorum-
que exercitu adveniens, super oum irruit.Cum quo
congressus,cumsuisatrociterresistebat,quousque
Antelmus episcopus ex civitato cum armis inopi-
nato prosiliens, sanctseque Dei genitricis Marise
supparum praeferens, a tergo eum invasit csedendo.
Hic tandem videns Rollo se suosque in extrcmo
mortis, decrevit ad horam hostibus cedoro, quam
cum suorum detrimento pugnare et provido con- ;
silio, non tamen ignavia declinavit a certamine.
CAPUT XVI.
De parleexcrcitus,qucV quemdam montem subiit
in ;
et de Ebulo Pictavcnsi comite: qualiter indomo
fullonis laluit proptcr Nortbmannos.
Qusedam autem cxercitus sui pars Francis perse-
quentibus recedens. Leugas venit, ac in cujusdam
montis subiit cacumen. Ebulus vero Pictavensis
comes, tarde ad praelium veniens, comperit paganos
montis excelsa occupasse. Quos illico persequens,
cjus ardua militibus, ne effugerent, cinxit. Sed no-
ctis medio Northmanni per Francorum castra vio-
lentererumpentes,vitsedispendiumevaserunt.Enim
vero Ebulus Hollonem super eos irruisse suspica-
tus, domum cujusdam fullonis subintravit, ibique
tota nocte tremebundus delituit. Porro Franci,
facto diluculo, paganos evasisse agnoscentes,citatis
equis calcaribus, eos insequi cceperunt. Quos re-
pertos expugnare nonaudentes, eo quod animalium
cadaveribus sanguine cruentatis in modum castri
se munissent, nulla re prospere acta citius refuge-
runt ; Northmannis ita se liberantibus, ducemque
suum gaudenter repetentibus.
800
A CAPUT XVII.
Qood RoJlone fnriia anooenao et aoriori oppreaaione
Franoiam demoliente, Carolua rex nliam aoam
dedit ei, et maritimam terram ab Eptw thimine
uaque ad Britannieoa limitea et ipaam Britanniam
unde viveret quia preedataterra erat et deserta
f
[praedicta terraerai deserta), eatamenconditione
ut Cbriatianua 6eret, et quod rex et Robertuadux
Francise et caeteriprocereaetepiacopijuraverunt
eamdem terram Rollonietbserediboaejua inper-
petunm posaidendam', et qnod luAlo nolena oscu-
lari pedem regia, jussit cnidam militi suo ut
eum oacularetur.
Ilis itaque Hollo infortuniis, militumque suorum
morte funbunde succensus, ad Francorum infesta-
tiunem reliquos cxaggerat et ad demohendam sive
B extcrminandam patriam ob sociorum perniciem eos
totis conatibus incitat. Quid plura ? Ut lupi vesper-
tini vehunturpaganiadcaulasChristi,'succenduntur
ecclcsia;, mulieres ducuntur captivse, trucidatur
populus,fit omnibus in commune luclus. His deni-
que Franci calamitatibus oppressi, querulis clomo-
ribus Carolum rcgem appetunt, unanimiter concla-
mantes Christianum populum ob ejus inertiam pa-
ganorum incursibus deperire.Quorum querimoniis
rex vehemcnter permotus; ascitum Franconem ar-
chiepiscopum Hollonifestinanter dirigit; mandans,
si Christianus efficeretur terram maritimam ab
,
Eptse flumineusquead Britannicos limites,cum sua
filia nomine Gisla, se ei daturum fore. Qua legatione
Franco suscepta, peracto itinere, pagano ducicun-
cta per ordincm pandit. Cujus verba consulto suo-
rum gratanter suscipiens,a vastatione paganica in-
ducias trium mensium regi indulget ut in hoc ;
dierum spatium pax inter eos stabiliretur fcedere
firmo. Statuto sane tempore veniunt ad denomina-
tivum locum, qui dicitur ad Sanctum Clerum, rex
cum Roberto Francorum duce trans Eptsefiuvium ;
Rollo vero citra, vallatus cuneis militum. Discur-
rentibus alternatim nuntiis, pax, favente Christo,
stabilitur inter eos, Rollone regi fidelitatem sacra-
mentis jurante et rege illi filiam cum terra praetitu-
lata donante superaddita etiam ad sumptuum
,
supplementa tota Britannia, ipsius provincise prin-
D cipibus, Berengerio atque Alanno, sacramenta ju-
rantibus Rolloni. Nam terra maritima quae nunc
vocatur Northmannica,ob diurnos paganorum ex-
cursus, silvis undique adultis, a cultro et vomere
torpebat inculta. Flandrensem vero provinciam, ut
ex ea viveret, voluit rex ei primum dare, sed ille
paludum impcditione recipere. Rolloni
noluit praa
autem pedem regis, cum ab eo ducatum Northman-
nise susciperet, nolenti osculari,dixerunt episcopi:
« Qui tale donum recipit, osculo debet expetere
pedem regis. » Et ille Nanquam curvabo genua
: «
mea alicujus genibus, nec osculabor cujuspiam
pedem. » Francorum igitur precibus compulsus,
jussit cuidam militi pedem regis osculari. Qui sta-
tim pedem regis arripiens, deportavit ad os suum,
standoque defixit osculum, regemque fecit supinum.
Itaque magnus excitatus risus, magnusque in plebe
80 L HISTORLE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO. — LIBER SECUNDUS 802

tumultus. Ceeterum, Carolus rex, duxque Franco- A CAPUT XX.

rum Robertus, comitesque etprocores, praesules et De Jego quam statuit, ut nullus assensum prseheret
abbates, juraverunt sacramento cutholicre fidei pa- dc rusticoet uxore ejus quos afiigipatibulo
furi, et
propter cuitrum ct vomcrem furatum prxccpit.
tricio Rolloni vitam suam et membra et honorem
totius regni; super tcrram denominatam, quatenus Post haec intra Northmannicos limites legem sta-
ipsam teneret et possideret, ha?redibusque traderet tuit, ut nullus assensum furi praeberet. Quod si de-
et per curricula cunctorurn annorum successio ne- prehenderctur, ambo patibulis appendcrentur. Con-
potum haberet et excoloret in progenies progenie- tigit autem non multo post in Longapetentis villa

rum. Quibus nobiliter expletis, rex laatus ad sua
regreditur, et Rollo cum Roberto duce ad Rotho-
magcnsis urbis mcenia proficiscitur.
CAPUT XVIR.
Quod anno incarnati Vcrbi 912 baptizatus est Rollo
et exercitus ejus ct quod vencrabilioribus ecclc-
siis suas provinciee dedit partcm lerriB,antcquam
suis eam dividerct satrapis; et de Brenncval,
d sibi ustensilia reddantur. Qui motus illico pietatte,
quam dedit Sancto Dionysio Areopagitce.
Anno igitur incarnationis Dominicoe 91 2 bcnedicto
fonte nomine Sanctaj Trinitatis, Rollo a Francone
archiepiscopo baptizatur; quem Robertus dux a
fonte accipiens, ei suum nomen imposuit. Rollo
autem postquam baptizatus est, per septem dies,
quemdam agricolam reficiendi causa, laborc su-
spenso, domum redire, dimissis loris in campo cum
cultro etvomerc. Quse tam infelix quam vesana
uxor ipsius clam cuncta sustulit, experiri volens
edictum ducis. Rusticus veroadcampum rcgressus,
rebus non inventis, uxorem an eas haberet inqui-
rit. Qua negante, ducem aggreditur petens ut sua
damnum viri datis quinque solidis relevarc et po-
pulum per circuitum ad examen calibis cunctum
jussit compellere. Quo Deo judicante liberato, uxor
rustici a ministris arctatur. Quae coacta verberibus
reatumprofitetur. Dux autem rustico ait: « Noveras

quibus in albis mansit, Deum et sanctam ecclesiam antea hanc furem esse ? » Et rusticus ait « Nove- :

devote datis muneribus honoravit. Nam primo die ram. » Ad haec dux intulit « Tuum os te condemnat,
:

dedit terram praemaximam Sanctae Marise Rotho- serve nequam. » Et continuo ambos jubet suspendi
magensi ecclesise; secundo Sanctae Maria) Bajocensi patibulo. Dicuntur etiam alia multa digna relatu

ecclcsia;; tertio, Santae Marise Ebroicensi ecclesiae; vulgo de eo, quorum unum brcviter hic intimabo.
quarto, Sancti Michaelis archangeli ecclesiae in pe- Dum post venationem in silvam, quse imminet alveo
riculo maris supra montem positoe; quinto, Sancti SequanaejuxtaRothomagum stipatus obsequentium
Petri et Sancti Audoenisuburbio Rothomagensi
in turbis comederet, sedens super lacum quem usu
ecclesiae; sexto, Sancti Petri et Sancti Aichadri quotidiano loquendi Maram vocamus, armillas au-

Gemmeticensi ecclesiaa septimo, Brenneval cum

;
reas in quercu pependit. Quae per tres annos ob ti-

omnibus appendiciis Sancto Dionysio dedit. morem ipsius intactae ibidem fuerunt. Et quia juxta

CAPUT XIX. Maram illud factum memorabile fecit, ideo ipsa

Quomodo divisit terram suis bominibus et eeclesias silva usque in hobiernum diem Rollonis Mara vo-
destructas et muros civitatum reeedificavit; ct de catur. His et hujusmodi Rolloduxterroribus popu-
Britonibus quos sibi rebellantes subjugavit. lum frenans, tumob amorem justitiae, quem divinis
Octavo die expiationis ejus, vestimentis chrisma- debuit legibus, tum pro subditorum concordi et
libus exutus, verbis coopitacquisitam terram metiri quieta vita, tum pro sui honoris tranquillo statu,
comitibusque suis et caeteris fidelibus suis largiri. ducatum sibi a Deo attributum tempore longsevo
Videntes autem pagani ducem suum Christianum pacifice gubernabat.
esse, relictis idolis Christi nomem suscipiunt, ac una- CAPUT XXI.
nimes ad baptismum convolant. Dehinc Robertus De duobus militibus Caroii regis quos fecit puniri.
Francorum dux, rebus, pro quibus venerat, compe- Carolus Simplex, filius Ludovici cognomento
tenter gestis, Franciam repetit hilaris. Porro Ro- Nihil-fecit erat socer Rollonis quodam tempore ;

bertus Northmannorum dux, praeparato nuptialium misit duos milites Gislse filiae suse. Quos illa apud
rerum magno apparatu, supra nominatam tanti se occulte diu morari fecit, nolens eos manifestare
rcgis filiam in consortium sui tori Christiano more D Rolloni. Quod cum ille cognovisset, iratus et repu-
duxit. Securitatem omnibus gentibus in sua terra tans eos exploratores, jussit illos educi, et eductos
manere cupientibus fecit. Illam terram sui fidclibus in foro rerum venalium jugulari. Audiens autem
funiculo divisit, universamque diu desertam reaedi- Robertus dux Francorum, patrinus Rollonis, quod
ficavit; atque de suis militibus aclvenisque gentibus pro nece duorum militum, colligatae pacis inter
refertamrestruxit. Jura et leges sempiternas volun- regem et Robertum ducem Northmannorum vincula
tateprincipum sancitas et decretas plebi indixit, soluta diruptaque essent, contra eum rebellavit, et

atque pacifica conversatione morari coegit simul. regnum Francice invadens, in regem iii Kalendas
Ecclesias funditus fusas statut, templa frequcntia Julii unctus est. Carolus vero antequam annus com-
paganorum destructa restauravit. Muros civitatum pleretur, contra regni invasorem Suessionis pugna-
et propugnacula refecit et augmentavit. Britannos vit, ipsumque Deo adjuvante vincens peremit. Sed
rebelles sibi subjugavit, atque de cibariis Britonum ei, dum a bello victor reverteretur, nequissimus
totum regnum sibi concessum sufficienter pavit. comes Herbertus occurrit, et sub ficta pacis simu-
803 WILLELMI CAI.CULI GKMMETICKXSIS MONACIII 804

latione ad Parronam eastrum hospitandi gratia di-Aejua m orte praventa absqne tiberis mortnaest, re-
vertere oompulit, eum dolo oaptum usque ad
et ibi pudiatam Popam, exqua fiiium nomine Willelmum
mortem retinuit. Robertus enimdux aororem Her- jam adultum gennerat, iterum repetens sibi oopu-
berti in oonjugio babuit, ex qua Hugonem magnum lavit. Verum fractus jam viribus, laboribnsetprs»-
genuit. Carolua autem ubi oaptus est, Rodulphum inquibus omnejuventutis robur oonsumpserat,
liis,

liliuui aobilem Richardi Burgundionum duoia, quem de duoatus sui dispositione apud se toto cona-
de saorofonte Busceperat, eonsilioprocerum Fran- mine, cui vel qualiter illiiin relinqueret, detiberabat.
conuii in regnum sublimavit. Ogiva vero conjux Convocatisquetotius Northmanniee proeeribna, oum
Caroli, lilia Elstanni regis Anglorum, infortuniis Alanno et Berengerio Britonibus, Willelmum liiium
mariti sui territa, ad patrem suum cum Ludovico suum puloherrime juventutis flore vernantem ilhs
lilio suo Angliam
in animositatem
fugit, Herberti et exponit, jubens ut eum sibi dominum eligerent,
Hugonis magni oimium metuens. Buseque militias principem prmflcerent. De cu±tero
CAPUT XXII. cunctos suasibilibus demulcens verbis, sub sacra-
Quod, inortua uxore ejusabsque Jiberis, iterum Po- mento fidei iilio illos subegit. Host haec uno vivena
pam, quam ante baptismum babuerat, sibi copula- lustro, consumptus senio hominem exuit in Chri-
vit, et de fidelilate quam fecit Northmannos et
liritones jurare WiJlelmo tilio suo, et de morte sto, cui est honor et gloria in saecula saeculorum.
cjus. Amen.
Hollo autem dux, qui et Robertus, postquam uxor
R

HISTORLE NORTHMANNORUM
LIBER TERTIUS
De secundo duce WilJelmo filio RoJIonis.

CAPUT PHIMUM nobilissima puclla filium natum apud Fiscannum,

De bonestate morum WilleJmi ducis, etquod Franci quem Hichardum jussit in baplismatc voeari.
invidebant ei, quod in circuitu dilataret tcrminos C His ita devictis, diabolo agitante iniquorum quam-
ducatus sui; et quomodo Bercngerium et AJannum plures, iterum intestina adversus eum insurgunt
Britonum comites, sibi rebelJantes devicit. molimina. Nam quidam Riulfus perfidue succensus
Igitur duce Hoberto carnis ab onere jam liberato, furiis, plurimis veneno discordia infectis, arma ar-
Willelmus filius ejus totius monarchiam Northman- ripiens, a regno adorsus est eum funditus exlrudere
nici ducatus sagaci moderamino regens inconvulsam adeo ut undequaque collecta virorum multitudine,
Christo regi fldem servare corde ultroneo satagebat. circaRothomagensiscivitatissuburbanatransmeato
Eratquippe staturaprocerus, vultudecorus, mican- Sequanse alveo obsidionem componeret, quatenus
tibus oculis, mansuetus benevolis, quasi lco inimicis duccm ab ea propelleret, aut captum nequiter peri-
terribilis, et ut gigas fortis in prseliis, terminos sui merct, Northmannia sibi vindicata. Videns itaque
ducatus per circuitum dilatare non desistens. Quse dux se a suis sic obscssum, multimode meditari
res invasionis et audacioe Francorum proceribus, coepit, qua via suse consuleret saluti atque honori,
odiietinvidias fomitem ministravit. Sub eadem sane et milites suos a tam audaci conspirationis metu
tempestateBerengerius et Alannus Britones,a tenore cohiberet. Ad extremum, a quodam Bothone procu-
fidei quam cum eopepigerant dissidentes ab ejus ,
ratore suo indecenter lacessitus conviciis, arma su-
dominio prresumptivo ausu conati sunt recedere, mit ct cum trecentis loricatis militibus temeraria
regi Francorum ulteriusdisponentes militare. Quo- castra irrumpens, maximam eorum multitudinem
rum temeritatem dux festinato impetu comprimens, gladiis prostratam orco transmisit, aliosque per
Britanniam tandiu hostili expeditione vastavit, plu- diversa silvarum lustra se occultantes in fugam ver-
rimaque eorum municipia subvertit, quoadusque tit. Riulfus autem commilitonum fiducia destitutus,
Alannum totius nequitise incentorem a regno extur- interprofugosdelitescens fugoesubsidioevasit.Dux
baret et Anglos adire compelleret, Berengerio sibi D ergo, profligatis inimicis, suorum recensens nume-
clementer reconciliato. rum, reperit ex eis interiisse nullum. Locus in quo
CAPUT II. fuit hic conflictus,hactenus Pratum-belli nuncupa-
Quomodo quidam Northmannorum duce Riulfo quo- tur. Rogresso eo igitur de praelio, a praafecto Fiscan-
damperfido, volentes eum funditus a regno extru- nensis castri legatus dirigitur, deferens ex quadam
dere, dum obsiderent suburbana Bothomagensis
nobilissima puella Danico moresibi juncta, nomine
urbis, ab eo cum parva manu militum sunt devicti
inlocoquihactenus dicitur Pratum belli; et quod, Sprota, filium esse natum. Qui lsetus valde effectus,
dum a beUo victor rediret, cognovit sibi ex Sprota sub festinatione Bajocas illum episcopo Henrico
805 HISTORLE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO - LIDER TERTIUS. 806

mandavit dirigere, utpcr ipsius manus sacro lotum
fonte, proprio nomine vocaret eum Richardum.Gu-
jus jussa preesulgratanter complens, puerum chri-
smate delibutum Fiscannum remittit nutriendum.
CAPUT III,
Quod multi comites et duccs exterarum regionum ex-
citi fama bonitatis ct virtutis ejus, frequcntabant
curiam ejus et maxime Hugo magnusdux Franco-
rum, et Willehnus coines Picla vorum, ct Herbcrtus
Viromendorum; quorum Willelmus sororem ejus
Gelroc sibi conjugem petiit et accepit, Herbertus
vero filiam suam hortatu Hugonis Magni ipsi per
conjugium sociavit.
Triumpho de rebellibus potitus dux conspicuo
A Franciadversuseumconspirant, molientes a regnis
illumpellere.
CAPUT V.
Quomodo Ludovicus necessitate compulsus, volens
inirc fcedus amicitias cum Henrico Trans-Rhcna-
no regc, noluit eidem rex acquiescerc; nisi me-
diante Vfillelmo Northmannorum marchione.
Unde Ludovicus duccm suppliciter expetcns, per
ipsum quod qua)rebat fcedus et auxilium apudHen-
ricum regem obtinuit.
Qui eoactus corum improbitate, Henrico Transrhe-
nanoregisnuntiosmittit, mandans in colloquio cum
eo qusedam conferrc velle, pactumque amicitiarum

atque viribus convalescens per exteras nationes mul- stabile firmare. Quibus rexresponditse nullo modo

timode csepit proeclaram suarum virtutum spargere ad hoc fcedus ineundam acquiescere, nisi Willelmi
famam, in tantum ut ex diversis mundi partibus ducis astipulatione.HisLudovicusper internuntios

comites et proceres regnorum ilius curiam frcquen- auditis, illico ducem aggreditur, adversum Franco-

tantes, multis munerati donis, sedes suas ovanter rumconatusauxiliumpetiturus.Quemduxhonorifice

repcterent. Quibus summae ingenuitatis rumoribus ut regem decet, excipiens, spopondit se per omnia

HugoduxFrancorum et Willelmus comes Pictaven- juvamen prsebiturum fore. Insuper, in regalibus

ei

sisacHerbertusexcitati,cumapudLeonissilvampe- epulisaliquandiu jucundum tempus pariter exege-

tulantium cervorum in venatu exercitiorum ludis runt. Praemisso quoque Tedgerio ad regem
milite

insudaret, ad eum veniunt ejus commodis congra- Henricum, illi ambo cummagno exercitue vestigio
tulantes. Quos ille cum magno sumptuumapparatu expedite post eum proficiscuntur adcolloquium,ad-
suscipiensjdecompluribussseculariumrerumdispo- ditis etiam pro eodem negotio Hugone Magno et

sitionibus frequenter cum eis disputabat. Inter Herberto principibus Francorum. Itaque accelerato
quos secretorum tractatus, Willelmus Pictavensis itinere super Mosa3 fluvium, in loco quiVeusedus

comes sororem ejus, nomine Gelroc, petiit, quatenus vocatur, ambo reges convenerunt; Henrici ex una
maritalilege illius connubio jungeretur. Cujus pe- fluminis parte, Ludovici vero ex altera e regione
rorantis gratanter favens votis, consultu Hugonis exercitutabernacula figente. Inter quos Willelmus
Magni descripti sponsalibus et celebratis nuptiis, P tam fidelissimus quam prudentissimus, consilia et
cum multis xeuiisgaudentemillumadpropria remi- utilia et honesta dictans, amicitiarum tenorem

sit. Oblectatus denique Herbertus super hac nuptia- prout disposuit, ambo reges inter se sacramentis
rum festina et magnificiahilaritate, cupiens et ipse confirmarunt. Abhinc Ludovicus cum suis iter
magni ac liberalis viri affinitate suum et nomen et convertens Franciam repetit, el maximas de rebus
posteritatempropagare, adhortante Hugone Magno strenue gestis duci gratias egit.
suam ei donavit. Quam a
filiam paterna domo sub- CAPTTVI.
latam,cum innumera militum manu idem North- VfilleJmus, dum a colloguio regum
Quomodo dux
mannorum dux Rothomagensibus intulit arcibus. rediret, rogatu Ludovici filiumejus ex sacro foute
GAPUT. IV. apud Landunum suscepit, cui nomen imposilum
est Lotharius.
Quomodo rogatu Elstanni regis Anglorum, restituil
paterno regno Ludovicum, eumque ,favente Hugone Regredienti igitur acolloquio regi legatus super-
Magno cum cpiscopis et ceeteris Francorum primo- venit, et exGerberga conjuge illi natum esse filium
ribus, saneto inunctum oleo diademate regio insi-
nuntiavit. Qui nimio exhilaratus gaudio, Willelmum
gnivit; et quod Franci, post quinquennium itermn Y)

in ipsum conspirantes, moliti sunt eum a regno
expellere.
Audiens autemElstannus,rex Anglorum,tamma-
gnificam inclyti ducis famam, cum donariis multis
legatos illi mittit, orans ut Ludovicum, suum vide-
licet nepotem, Garoli regis filium, paterno restituere
regno satageret, atque Alanno Rritoni sibi infenso
commissapro suoamore ignosceret. Gujusprecibus
dux libenti animo annuens, Alanno debita indulsit
atque ad sua redirejussu concessit; et Ludovicum
transmarinis partibus revocatum, Hugone magno
favente,cumepiscopis, ceeterisqueFrancorum pri-
moribus sancto inunctum oleo 1'egno sublimavit.
Quod cum lustro unosub quietedisponeret, iterum
ducem exorat continuo exsacrofonte suscipiens
ut
illum proprio nomine vocaret Lotharium. Quibus
verbisduxcongratulanterafiectuobtemperans,Lau-
dunum proficiscitur,postulata factis expleturus. Qui-
bus regaliter patratis festinato regressu cum suis
Northmannicoslimitesappetit,Gujusadventumcun-
ctus praanoscens clerus Rothomagensis, ad portas
urbis cum laudibus processit obviam illi, civibus
utriusque sexus acclamantibus in propugnaculis,
Benedictus qui venit in nomine Domini. Sic inter con-
sonas clericorum seu populorum voces, intra Dei
genitricis Marise ecclesiam a cunctis inducitur, fusis-
que Deo precibus, ad domum propriam epulaturus
properat, multo comitatu stipatus.
807 WILLKLMI CALCULI GKMMKTICKNSIS MONACHl. 806

GAPUT vil. A Rritannicos principcs aseivit, animique suicon-

ooeaaione dax Willelmaa restauravit cceno- sultiun enuoleatim pandit. Cujua verbis vehementer
biiini Gemmetioeaao, apagaais aateadeatractum stupefacti, naerebant quid responderent, pra nimio
Sub eodem tempore, <luos a Camberacensi terri- stupore elingues ellecti. Nam Bpiritntandem
vix
torio,ex villa quee Hespera vooatur, monachos, resumpto, in nanc vooem querali prorumpunt • (;ur :

Balduinumvidelioet atqueGunduinumoontigit Gem- nos, Bereni88imedomine,tamrepentinedimitti8?ve1

uietieuin repetere. » »ui
v vastam loei eremum ingressi, eui doininiiim ducatus tui committis? Quibusdux
cum maixnio labore tcrraui, prout posse erat, ex- Est rnihi filius, nomino Richardus. Vos autem
ait: «

Btirpatl8arboribu8,coeperuatcomplanare, ac Buarum rogout,siquandoamorisafiectumerga mehabuistis,

laboribus manuuin inibi insudare.Dux vero Wilel- mihi nunc aequo animo ostendatis, quatenus illum
mus, diun venatus gratia superveniens illie eos vice meivobis prajficiatis ;quiaquodDco vovi inevi-
reperisset, percunctari coepit ab eis qaibusab oris tabiliter a me complebitur
factis. Cujus voluntati
illue advenissent, vel qiue tam pracipua aedificia obsistere non valentes, quamvis moesti assensum
ei

foreut. Mox servi Dei seriem rei per ordincm ei prtebuerunt, in eis concordcs. Missis quoque nun-
detexerunt,ct eharitatem panis hordeacei ct aquiB tiis, puerum Richardum a Fiscanno reductum illis

obtulerunt. Quam cum pro vilitate panis et aquie g exponit. Cui fidelitatem sacramentis prono ani-
sumerecontempsisset, saltumingressus, immanem mo cunctis firmantibus, dux totius Northman-
aprum reperit qucm festine insequi cccpit. Porro, nici seu Britannici ducatus est proelatus. Quem
aper molossis post eum admissis eursum retor- confestim pater Bajocas mittens, Bothoni militiae
quens, hasta venabuli fracta prapeti impetu in du- suae principi nutriendum tradidit; ut ibi lingua
cem irruit, eumquc prostratum vehcmenterattrivit eruditus Danica, suis exterisque hominibus sciret
Qui post paululum, sensu recepto ac sana mente, aperte dare responsa.IIaec de Gemmeticensis loci
monachos repetit, eteharitatem, quam incautespre- prretitulavimus relatu, ostendere volentes quantam
verat, ab eis recepit et locum se restauraturum devotionem, quam pium animi propositum dux
spopondit. Immissis ergo auctionariis, eum a ra- Willelmus habuerit circa eum.
mis et sentibus purgavit; Sanctique Petri, quod CAPUT IX.
aliquantisper monasterium resarciens,
deciderat, Quomodo Heroldus [Aigroldus] rex Danorum, a
filio suo Sueno de regno pulsus, cum 60 navihus
competenter Claustrum vero et omnia rece-
texit.
Xorthmanniam petens, a duce ~\\Hlehno cum ho-
ptacula munivit, ac a sui magnitudine breviata ha-
nore congruo susceptus est, Constantiensi comita-
bilabilia reddidit. tu ad prsesidium ei ab ipso duce concesso.
CAPUT VIII.
c Interea tanti principis fortitudinem et pietatem
De duodecim monachis cum suo abbate Martino a fama promulgante, Heroldus, rex Danorum, a filio
csenobio Sancti Cypriani sumptis, quos comitissa
Pictavensis soror ipsius ducis ei misit seeundum suo Sueno regno pulsus, cum 60 navibus armato
petitionem suam, ut eossupradicto Ioco subrogaret ;
milite plenis Northmanniam supplex adiit. Quem
et quomodo dux monacbus fieri volens probibitus potens et liberalis dux cum honore congruoreci-
estab ipso abbate et de fidelitate quam fecit. ju-
;
piens, Constantiensem comitatum ei ad prsesidium
rare Northmannos et Britones Richardo iitio
suo. concessit, donec fabricatisnavibus exercitum mul-

Interea legatos Pictavis sorori suae quam Willel- tiplicaret, et amissum cum validiore militum manu
mus comes matrimonio junxerat, dirigit,
sibi in repeteret, regnum.
mandans ut monachos illi mitteret, quos prsefato
CAPUT X.
QuomododuxWillelmus, compassus calamitati Her-
loco subrogaret. Soror autemejus petitioni gratanti
Juini comitis, castrum monasterioli ab Arnulfo
animo favens, itineris sumptusordinavit, et xnmo- Flandrensi sibi ablatumobsidione cingens coepit,
naehos cum abbate suo, nomine Martino,a sancti llludque Herluino reddidit,
Cypriani coenobio sublatos, fratri destinavit. Dux Eatempestate Arnulfus Flandrensis comes, homo
vero, adventu eorum nimis exhilaratus, eos Rotho- versutus, intra sui juris terminoscupiditate illectus
magi cum maximo gaudio recepit cum omni ho-
et £)
non se valens cohibere, plurimos in vicino positos
nore, militum cuneis septus, Gemmeticum duxit, fastu dominandi studuit conturbare. Unde inter
abbatique locura cum tota villa tradidit, quam caetera suse nequitiae molimina, cuidam comiti no-
ab alodariis auro redemit, et se inibi monachum mine Herluino gravissimuminferens detrimentum,
fieri votoobligavit. Votis quoque satisfecisset, nisi castrumquod Monasteriolum vocatur, fraude abstu-
idem abbas ejus animositati obstitisset, eo quod lit. Qui ab Hugone Magno, suo videlicet domino,
filius ejus Richardus adhuc puerulus esset, verens subventu penitus destitutus, petendi auxilii causa
ne, propter illius imbecillitatem, quorumdam ini- Northmanniae dominum lugubris aggreditur. Cujus
quorum molimine patria turbaretur. Verumtamen calamitati princeps tam bonitate quam amplitudine
cucullam et stamineam ab eo extorquens, secum prseditus, benevolo animo compassus, congregato
asportavit ;
quse in scrinio reposuit, et clavim ejus exercitu, ad expugnandum municipium festinato
argenteam cingulo suo appendit. Inde denique di- proficiscitur. Quod mox obsidione occupavitetcon-
gressus, Rothomagum repetit, abbatis prohibitura citatis militibusper vim cepit iterumque alimonia-

molesle ferens. Cunctos quoque Northmannicos et rum sumptibus vaflatum Herluino reddidit. A quo
 809 HISTORLE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO. - LIBER QUARTUS. 810

regrcssus, Rothomaguinrebusstrcnuegesttsovans A Judse morem imitato, nceniisct ambagibus diutius

redit. Quo tempore Franco Rothomagensis, arclii-
opiscopus moritur, cui domnus Gunardus [Gimar-
dus) succcsssit.
CAPUT XI.
Qnomodo Arnulphus, do ablato municipio
mandavit verbis pacifioisin dolo Willolmo duci
ut Pinohiniaoam veniret, cum ipso do toe-
dcvc amicitico tvactatuvus
Interea Arnulphus Flandrensis, dirum perfido sub
pectore viruseffiansetde ablato municipio cfferatis
animis condolens, cum multis Francorum princi-
pibns de ducis morle cordc tenus ccepit tractarc.
Qui inhumani hominis et nefandihomicidce cavilla-
tionc subdola infecti,unanimitcr conspirant in mor-
tem optimi principis,tantum ad nefas sacramento
sese constringentes. Porro Arnulphus quod frau-
dulento animo concepcrat opere cxplcre cupiens,
missis legatis duci Willclmo mandat se amicitiam
cumeovelle habere, paccmque indelebilomfirmare,
et Herluino comili proejus amoreinfensaindulgere,
et,nisipodagricochiragricoquedetineretur languo-
re,ob hoc ad ejus curiam desideranterire; denique
toto annisu rogat ul locum denominare satagat
quo ei occurrere ad mutuum colloquium valeat.
Cupiens quoque dux suuin ducatum reddere pa';a-
tum, eo quod monasticum toto conatu sitiret habi-
tum, determinato loco apud Pinchiniacum cum
innumera manu clcctissimorum militum super
Somnas fluvium tanti obncgotii spem proficiscitur,
tubi Arnulphi ex una partcfluminis, Willelmi vero
ex altera regione sedit exercitus,
CAPUT XII.
telam aranese texente, novissime postjurata amici-
tiarum sacramenta et plurima pacis oscula, sole
rucntc ad occasum ab invicem dirimuntur. Sed ecco
mcantc Willelmo fluvium, Ilenricus, nocnon Ralzo,
Hobertusquoqueatque Ridulphus (Riulphus), qua-
Iristis,
tuor diaboli tilii, clamoribus illum revocantes,
referunt dominum suum melioris consilii omisisse
secretum. Quem navim ripam retorquentem,
ad
moxut terramtctigit, extroctis gladiis, proh dolor!
intcrimunt innocentcm, nullum juvamen dc suis
habere valcntem, ob dceurrcntis aquceprofundita-
tom.Inde protinuspetenlessubsidium fugse, eorpus
piissimi viri reliqucrunt exanime. Rerengerius
atque Alannus Britones, necnon Northmannorum
B principes, dominum suum cerncntes perimi, clamore
et ululatu littora implentes, nullo juvamine value-
runtilli subvenire.Cujus eorpus posl paululum ad
so relatum cum devcslirent, argenteam clavim in
cjus strophio reperiunt dependentem. satis ditissi-
mumthesaurum sub se habentem.stamineam sci-
licet et cucullam monachilem. Quce, si comes ei
vita fuisset, ab hoc conventu rediens, apud Gemme-
ticum faclus monachus procul dubio sumpsisset.
Imponentes autem illum feretro, quantocius cum
mulliplicilucturetuleruntRothomagum. Guiobviam
proeedens clerus et populus utriusque sexus ad
portam urbis, cum mcostis singultibus intulerunt
inecclcsiamSanctce Marise perpetuce virginis.
eum
Mittentes itaque ad Rajoeasinam urbem, puerum
C Richardum asciscunt ad patris tumulationem. Ibi-
renovantes unanimiter tenorem
quo ei iterato
fidei, tradiderunt illum sub tutela Rernardi Dani,

Quomodo quatuor tvaditoves, scilicetHenvicus, Bal-
zo, Robertus ct Hiulfus, inquadam insula Sonwoe
fiuvii ipsum ducem jussu Avnulfi interemerunt;
et de clave argentea inventa in strophio ejus,
sub qua servabat in scrimio cucullam et stami-
neam monachilem; et quomodo corpus ejus re-
latum est Rothomagum.
Erat quippe insula in medio alvei,inqua libatis
osculis amboduces consederunt,de rebus pro qui-
bus venei'anttractaturi. Arnulphoetenim proditoris
ut sub ejus tam provida quam fideli cura tu-
tius custodirelur intramuros civitatis. Complevit
dux Willelmus vitce suse cur-
autem sacratissimus
sum xviKal. Junuarii, regeLudovico regnum Fran-
corum tenente, anno Dominicce incarnationis 943,
regnante eodem Domino nostro Jesu Christo, qui
vivit et regnatin seecula seeculorum. Amen.

HISTORIiE NORTHMAMORUM.
LIBER QUAPTUS.
De primo Riehardo, filio Willelmi dueis.

CAPUT PRIMUM. D flosculos emittere, etliberales sub peedagogi disci-

Quod Richardus adhuc puer Willehno patri suo plinis animos innornare. Ab illicitis voro teneri
snccessit. pectoris motus nobili reprimens continentia, spretis
Piissimo atque beatissimo duce Willelmo inter imbecillis setatulee discursibus, sapientum tracta-
electos Dei, ut credimus, translato ; filius ejus Ri- tibus ultraneo cordc inheerebat. Si quid pro-
ehardus summce ingenuitatis titulo,velut surculus bitatis vel prudentice aure captabat, prout tem-
ex duleiflua abscissus arbore, inprim;evo flore ra- pus dictabat, sagaci memoruv protinus commit-
dicemfigens,ccepit odoriferos gratissimce pueritiee tebat. Audientes quoque Francorum optimates
Patrol. CXLIX. 26
Xll WILLKL.MI CALCULI C-EMMKTICKN^[S MONACHI 812

tam nefariamFlandrensis Arnalphi proditionem el h perpessi fuissent. Et, ne diuturna u*grimonia lan-
abrem N\ illelmi daoie aeoem, plarimi condo- . optimum fore consilium, ut Richardum
t,

laerant. puerum adustis poplitibus gravi custodia arctaret,

CAPUT II.
Quod Ludovicua rex Francorum Rotbomagum vc-
aa et Richardum puerum aecum fraudulenter
in Franciam ducens, ducatum Northmannisejuri
proprio, quasi tutor pueri, subdidit.
Aliquanti tamen complices ipsius homicidm, qui
et gentem Nerthraannicam gravissimia vectigalibus
tain dia affligeret quoadusque Danamarcham, ex
qua eruperat, coaotarepeteret. Rexigitur, muneri-
bus versutisqueproditorisdecipulisceoatua, ipsam
suspendio dignun a scelere absolvit,etiram in in-
nocentein puerum reflexit exemplum Pilati imita-
;

so amioissimos Bcte antea fatebantur, detectis ar- tus, qui virum homicidam dimisitet Christum cru-
oanorum iiitimis, absconsnmin propatulo
virus diu cis suppliciodamnavit. Unde, cumapud Laudunum
denudarunt. Ludovicus etenim rex «stimans sibi Clavatum morarctur, puerum ab aucupio regre-
magoj honoris januam paluisse, immemor benefl- dientem, acerbissimis confutatus conviciis, mere-
oiorum et fidei aduce semper illi impensm, quasi tricis filium ultrovirum alienum rapientis eum vo-
oonsultnrus apud Noiihmannos super illius morte, cavit, et, nisi a t;ilibus resipisceret, cauteriatis
aocelerato itinere Rothoraagumvenit concite. Quem genibus omni illum honoreprivari minatus est. De
Rodulphus el BernardusatqueAnslechtotiusNorth-
B
liututis autem aliis custodibus, ne elabatur, sub
inannici ducatus tutores, cum regali honorc susci- magna cautela servari jubetur.
pientes,ut tanto regi congruit, ejus se subcgerunt
famulatui, pro fidelitate seilicet sui tantilli domini.
CAPUT IV.

Videns autem rexterraa ubertatem et aquarum sa- Qua cautela Osmundus procurator ipsius pueri eum
lubritatem ac silvarum plenitudinem, cupiditate ab arcta custodia tiberavit, ct a Lauduno Clavato
promittere quod
exemptum, Silvanectia usque ad Bernardum
irretitus, fraudulenter ccepit eis
comitem avunculum ipsius perduxit.
aliter disponebat sibi retorquere. Mittens enim,
Audiens denique Osmundus procurator ejus se-
Richardum puerum suis jussit aspectibus proesen-
verissimam regis sententiam, et intelligens futuros
tari; quem egregia forma perspiciens decoratum,
rei casus; animo consternatus Northmannis lega-
cum coaetaneis pueris in suo palatio decrevit edu-
candum. Interea durus rumortotam urbem concus- tum mittit, mandans dominum suum Hichardum
sit lUchardum suae spei depositum sub captura sub lugubri captivitatis jugo a rege mancipari.
:

regis indecenter detineri. Qua de re cives misti Quibus compertis, confestim per totam patriam
cum militaribus turmis, strictis gladiis per civita-
Northmannorum indicitur triduanum jejunium et
fit continua oratio ab ecclesia pro eoad Dominum.
tem discurrentes, curiam regis irrumpunt, ferinis C
conatibus illum interimere festinantes. Quorum Enim vero Osmundus, inito consilio cum Yvone
tumultus vehementer territus,consilio
ut comperit,
patre Willelmi de Belismo, puerum hortabatur ut,

Bernardi Dacigenoe puerum in ulnis arripuit, eum- simulata segritudine, lecto decumberet, et ita cegre

que furentium conspectibusexhibuit, et sic elTeros
eorum motus compressit. Volens ergo rex tumul-
tuantes Northmannorum animos omnino sedare,
consultu suorumpuero Hichardo paternam hmredi-
tatem,pactasibiinde fidelitate, concessit. Quem
sua hdesuscipicnsspopondit se eis, licet subdole,
utab omnibus desperaretur. Cujus aionitis puer
haud segniter obtemperans,quasi in extremo mor-
lis positus, continuo stratu prosternitur. Quod
custodes vidcntes, neglecta ejus custodia, de suis
in procurandis rebus huc illucque divertuntur. Forte
in area domus jacebat herbee fasciculus, in quo

eum redditurum, palatinis disciplinis decenterim- Osmundus puerum colligatum humeris imponens,
butum. velut pabulum equo laturus, coenante rege, nuda-
tisqueplateis acivibus, mcenia urbis transgreditur.
CAPUT III.
Veniens autemindomumsui hospitis, super equum
Quod Ludovicus muneribus Arnulpbi csecatus, Ri- festinus insilit, et, arrepto puero, fugiens quanto-
chardo puero duci Northmannorun adurere
poplitcs minatns est. cius Codiciacum appulit. In quo castellanis pue-
q
His ita sedatis. rex dedecus quod a Northman- rum commendavit, et ipse nocte equitans diluculo
nis perceperat sub occulto pectoris ira fervente Silvanectis venit. Bernardus vero comes eum in-

segre ferens, cum Richardo puero, quasi patris tuens, tam mature venisse stupet, et qualiter erga

ejus mortem de Arnulfo Flandrensihostiliter ultu- nepotem suum Richardumse res habeant, diligen-
rus, Franciam repetit. Arnulphus itaque metuens ter inquirit. Cui cum rei ordinem detexisset, et

ne rex Ludovicus cum hostica manu super eum solito laetiorem eum fecisset, Hugonem Magnum
irrueret, et a crimine traditoris seexpiare cupiens, statim celeri equitatupetunt. A quo, detecto causae
missis legatis cumdecem libris auri , a Willelmi, consilio, sacrse fidei ad juvandum puerum sumen-
necese coramrege fatetur immunem esse. Perem- tessacramentum, cummaximo exercitu festinanter
ptores vero illius, si jubeat procul dubio a patria veniunt Codiciacum, eumque inde sublatum ad
se exterminaturum Attamen reminisci
pollicetur. Silvanectensem urbem gaudentes deducunt.
debere contumeliarum et opprobriorum qu?e tam
longsevo tempore a Northmannis ipse et pater ejus
815 HISTORI^: NORTHMANNORUM
CAPUT V.
Qnomodo Bernardus Danus consilium Hugonis
Magni, quod Ludovico contra Norlhmannos de-
derat, sapicntcr adnihilavit.
Considerans autem Ludovicus rex votum suum
irritum fore, ab Hugone Magno per legatos suos
tenore fidci ccepitcum cxigere. Cui cum renuntias-
sent, nequaquam sub manu quam suspicatus est
eum teneri, scd sub Bernardi Silvanectensis comi-
tis prsesidio do rcdditione ejus diffidens, misit ad
;
Arnulpbum Flandrensem, mandans quod sibi oc-
curreret festinus, de bis consulturus apud vicum
qui dicitur Hestibulus. Ubi dum ambo pariter di-
verse disceptarent supcr hujus rei casu, novissime
subintulit Arnulphus « Novimus, ait, Hugonem
:
Magnuni cum Northmannis diu sentire, et ideo ex-
pedit tibi muneribus illum excoecare. Concede ergo
ei a Sequana usque ad mare Northmannicum du-
catum, tibi reservans urbcm Hothomagenscm; qua-
tenus, ejus privata juvamine, penitus cogatur hsec
gcns pertida a patria exire. » Quibus verbis rex
persuasus continuo per suum legatum convocat
Hugonem Magnum ad colloquium, ad villam quas
dicitur Crux, juxtaCompendium. Quocum venisset,
et de urbiuni seu comitatuum distributione audis-
set regem disputare, maluit perjurus honore am-
pliari, csecatus cupiditate quam suo amico Ri-
,
chardo fidem inconvulsam conservare. Quapropter
a loco recedentes jurata adversum Northmannos
,
expeditione ab utrisque partibus congregatis
et
exercitibus, rex Calcina, Hugo Bajocasina coeperunl
rapinis et incendiis oppugnare territoria. Qure cum
Bernardus Uanus didicisset, Bernardi Silvaneclen-
sis usus consilio, confestimlegatos dirigit regiLu-
dovico, hujusmodi verbis oruditus « Quare, in- :
quiunt, pnepotentissime rex, tuam demoliris pa-
triam prsesertim cum sit tibi nullo obsistente pa-
;
quieta? Desiste ergo a tuorum rapinis et
cifica et
utere Northmannorum militum militiis. Cur enim
eos vexaris incendiis, cum tibi patula sit urbs Bo-
thomagensis ? suscipe igitur benevolo animo eorum
servitia, ut queas illorum subsidio vitare inimico-
rum molimina. »
CAPUT VI.
Quod Ludovicus Rothomagum veniens susceptus
est a Bcrnardo Dano et caeieris civibus, et quod
ejus jussione Hugo Magnus cessavit a devasta-
tionc Northmanmae.
Hac itaque legatione oppido exhilaratus, prohi-
bitis a preedamilitibus, festinat iread urbem quan-
tocius. Cui venienti cummultimodis laudibus cunc-
tus civitatis clerus ad portam processit obvius;
clamans cum populorum turmis Benedictus qui:
venit in nominc Domini. Inde rex ad regales acce-
dens dapes cccpit epulari splendide,Bcrnardo Dano
ministranfe. Cui inter prandendum vino jam oes-
tuanti sic Bernardus ait: « Hodie, serenissime rex,
hetissimus illuxit nobis dies, quoniam ccepimus
esse regales. Hactenus militavimus duci, ulterius
servicmus invictissimo regi. Teneat sibi Bernardus
LIBRI OCTO. — LU3ER QUARTUS. 814
A Hichardum suum nepotem nosuti-
Silvanectcnsis ;
nam tempore longo habeamus te dominum et re-
gem Hevera exitiabile tibi consilium dedit, qui
!
totiusNorthmanniei cxereilus robur amittere sua-
sit. Quem
vero inimicorum non valuisses tcrrere,
robustissima illorum virtute ? Sunt enim, ut nos,
tuo dominio subjecti, tibi niililare cupientes corde
volenti. Quare ergo viginti millibus bellatorum in
nos armasti Hugonem luum inimicum? Nonno tibi
sempcr ipse infensus exstitit, et contra te assidue
rixatur? » His ct hujusmodi rex placatus vcrbis,
cum festinatione Ilugoni Magno legatos mittit, qui
cum compellant exire a Noi thmannorum tcrminis,
ci dirigens et stolidum quidem fore tanta in
hsec :
aliuspotestatemdonarc, quibus ad sui supplemen-
tum quieto jure nullo adversante possetpotiri.Quo
g
relato, valde exacerbatus celerrime
Hugo Magnus
omissa expeditione, mililes cohibens a
recessit,
Northmannica vastatione. Hex eteniin aliquandiu
apud Hothomagum morans praefectum comitatui
prsefecit Hodulphum agnomentoTortam, qui vecti-
galia annuatim a subditis exigcrct, ct tota hac in
provincia jura ac quajlibet negocia deeerneret. Quo
paganis detcrior, cunctamonasteria ab ipsis exusta,
qu«3 circa Sequanoe littora erant, diruens a funda-
mentis, ad reparandam Rothomagensem civitatem
petram aspoutavit. Ad Gemmeticum verocum acces-
sisset, Sanctas Mariae monasterium invasit,illudque
everlit. Quod a fundamentis funditus diruisset nisi
quidam clericus nomine Clemens ab opcrariis duas
_ turres pretio redemisset quse usque ad tempus
;
Hoberti archiepiscopi, quiillam rcstauravit eccle-
siam, permanserunt stabiles. Igiturrex, adlibitum
gaudens regreditur Laudunum.
expletis rebus,
CAPUT VII.
Quomodo industria Bernardi Dani, agente Heroldo
rege Danorum, Ludovicus rex Francorum captns
Rothomagensi urbe suh arcta custodia retentus
est.
Danus metuens ne in regressu
Interea Bernardus
Ludovicus rex cum Hugone duce Northmannos pres-
surisgravioribusopprimeret,HeroldoDanorumregi
adhuc apud Chierisburch degentilegatos mittit clam;
mandans ut, sociatis sibi Constantiniensibusatque
Bajocasinis militibusexpeditione terrestri,ipsecum
hostica classe direptionibus Northmanniamconcu-
D teret a partibus marinis: quatenus, hujus rei
gratia
Ludovicorege ad colloquium contra eum veniente,
de inimicissatageret Willelmiamici sui sanguinem
vindicare. Cujus monitis rex celerrime favens.pro-
pulsis ad mare navibus,subductisque inaltum velis,
cireio flante Corbonis salinae littora appulit, quara-
pido meatuseprocellosomari Diva infundit. Enim-
vero fama solito more volans Francorum aures
illico percelluit, paganos maritima littora occu-
passe cum navium multitudine gravi. Bernardus
etiam Danus et Hodulphus Torta regi Ludovico le-
o-atum miserunt et hujus infortunii eventum inti-
marunt. Qui,validumcongregans exercitum, quan-
 WILLELMI CALCUI.I GEMMETICENSIS MONACHI.
r„MU- venil Rothomagum. Hinc Heroldo regi Dano-
rum mandat ut apud Vadum qui Herluini voeatur
insinuaturus so recupienti our infea-
sibi ooeurrat,
Heroldo vehe-
tet terminoa regni sui. Quae res regi
menter eomplacuit, mortem duois decernenti toto
annisu uloisci. 1 bi '-11111 ambo peges prmflnito die
oonvenissent, et de Willelmi ducis injusta nece
diutius inter se disoeptarent,quidamDanu8 Herlui-
ourn Monasterioli ca6tri comitem, proquo idem dux
subuerat, inter alios prospiciens, zelo amioisuo-
oensus, confestim illum lancea perfodit, mortuura-
que sub momento sternit. Gujus mortem Lamber-
tus, fratrerejus, cseteriqueFranciamare ferentes,
concitatis animis ad dimicandum super Danos re-
pentino impetu proruunt. Quos pagani viriliter ex-
cipientes, serviente Marte, satrapas decem et oeto,
cum innumeris aliis, gladiis truncatos, ignivomo
transmittunt orco. Aliivero, se occulere festinantes,
per diversa latibula hac illacque nutabundi vita)
quserebant suffugia. Rex quoque Ludovicus per-
nicis equi cursu a regis Heroldi eaptione lapsus,
in oujusdam militis incidit manus. Cui cum multa
promitteret, ne ejus proditione hosti traderetur,
tandemmilesvietus regislacrymis, in quamdamSe-
quance insulam olanculum eum subdux.it.
Bernardus Danus a relatoribusagnovit, exactoribus
direotis militem statim in vincula conjecit. Qui,
eoactus suimet neeessitate, invitus coram protulit
quem disponebat eruere pro obventu muneris. Hex
vero ab insula sublatus Bernardi jussu apud Ro-
thomagum sub vehementi custodia artatur.
CAPUT VIII.
Quod Gerberga regina, auxilium petens ab Hen-
^
rico patre suo Transrhenano rege conlra Nov-
thmannos, non impetravit; quapropter filium
suum et duos episcopos obsidespro Ludovicorege
conjugc suodeclit.
Gerberga denique regina virum suum a North-
mannis audiens esse captum diriguit,
nata animo HenricumTransrhenanum regem, suum
equidem patrem, celeriter aggreditur ; orans ut,
plurimo ordinato exercitu, Rothomagum obsideret,
virumque suum violenter inde abstraheret. Cujus
infortunium cum
rex Henricus audisset, juste illi
hoc contigisse respondit, quia fidem quam Willel-
moduciolimjuraverat,filium ejus capiendo,nefarie
corruperat. Per tuos, inquit,
« filia stude illum ,
juvare, quoniam de propriisoportet me ad pra?sens
tractare. His regina a patre auditis,conciterever-
» _^
titur ad Franciam, rebus nequaquam prospere ac-
tis. Dehinc supplex appetens Hugonem Magnum
postulat ut a Northmannis extorqueret dominum
suum. Hugo vero dux, misso Bernardo Silvane-
ctensi, Northmannos convocat ad colloquium fes-
tinato ad Sanctum Clerum. Cumque illuc congregati
fuissent et de regis exhibitione diutius altercaren-
tur, Hugo Magnusnovissime subintulit « Heddite
nobis regemiiostrum,et pro eo reciproce suscipite
ejus filium, eo lenore ut opportuno huc revcr-
,
tcntes tempore, firmemus pacem iuter nos stabili
foedere. » Hoc cum Northmannis placuisset, pro eo
81G
A Bperunt obsides, ejus siquidem fllium »-t duos
preesules, HtldieriumBelvacensem atque Widonem
Bue8sionensem. His itaque strenue peractis,
me sua laatus, regreditur Laudunum, et
Northmanni repetunt Rothomagum.
CAPUT IX.
Quomodo Northmanni reduxerant dominam §uum
Richardum dr Francia, ct qaod obsides redditi
suiii: et de reditu Heroldi w Danamarcham.
Post hoc autem Northmanni mittentes ad Silva-
nectensem Bernardum revocaverunt inde cum exer-
citu magno Richardum seniorem suum. Tempore
vero pra3finito, ascita militari manu, cum prassu-
libus Franciuj venit rex super fiuvium Eptae cum
Magno Hugone, Northmannis occurrentibus in al-
terapartefluminis cum puero Richardo. Discurren-
tibus autem ab utraque parte internuntiis, Christo
B favente, pax inter eos stahilitur foederibus firmis,
juratisque sacramentisobsidesredduntur; mortuo
filio regis apud Hothomagum. His autemrite exple-
tis, rexLudovicus regrediturLaudunum,et pucr Ri-
clianlusHothomagum.QuemHodulphusTorta urbis
praafectus male illico coepit tractare , et domesticos
ejus penuriafamisaffligere, nolens ad quotidianum
Quod ut victum illis praeter xn nummos prsebere. Quamo-
brem dux vehementer furore succensus ab urbe
illum festinanter pepulit Parisiumque ad filium
,
suum civitatis prsesulem Quibus ita per-
ire coegit.
actis, Northmannica tellus siluit a facie ducis. He-
roldus vero rex non multo post regreditur in Da-
C namarcham, et Sueno filio suo reconciliatur.
CAPUT N.
Quod Hugo Magnus filiam suam Emmam Bichardo
duci despondit, unde Ludovicus rexetArnulphus
comes Flandrensis perterriti auxilium Othonis
rcgis petierunt contra Hugonem Magnum et Ri-
chardum ducem, et quod Otho, depopulata terra
Hugonis Magni, Rothomagum aggressus est ex-
et conster- pugnare.
PosthsecHugo dux considerans puerum Richar-
dum viribus convalescere, consensu Bernardi Silva-
nectensis, sacramentis ab utraque parte juratis,
filiam suam nomineEmma illi despondit, ut pubes-
cens flore juventutis jungeret eam sibi lege conju-
Ludovicum regem plurimosque Fran-
gali.Quse res
corum proceres valde perterruit, sed maxime Ar-
nulphum Flandrensem totius fraudis incentorem.
Ludovicus siquidem ut hos magnarum virium duces
amoris vinculo connexos esse didicit, timens ne
eorum conatu deponeretur a culmine regni, misit
Arnulphum Flandrensemconsultu ejusdem adOtho-
nem Transrhenanum regem, mandans quoniam, si
HugonemMagnumomninocontereret, etNorthman-
nicam terram suo dominio subigeret, procul dubio
Lothariense regnum illi contraderet, quod patri suo
Henrico regi videlicet Transrhenano fuerat promis-
: sum, propter prselium Suessico [Suessonico] campo
ipsius adjutorio a Carolo patre ipsius Ludovici conlra
Hobertum prospere gestum. Qui gavisus, audito
quod (liu optaverat, praparatis omnibus quae tan-
tum ad negotium congrua erant acnecessaria, velut
817 HISTORIiE NORTIIMANNORUM LIBRI OCTO.
tempostas valida a regno suo egrcssus, adjunctis Asublafam, idcm dux ul olim dcspondcrat, cum
sibi Ludovici regis et Arnulphi Flandrensis cxcr- maximo tripudio cthonore Rothomagensibusintulit
citibus,cum legionibus militum multis supcr llugo- mcenibus, sibi eam jungens jure conjugali.
nem Magnum Consumptisque omnibus quae
irruit.
illius omne robur belli supcr
erant oxtra oppida,
Northmannos a patria cxturbandos immisit prffl-
mittens cum milite multo quemdam suum nepotem
ad terrcndam Rothomagensem urbem. Quam cum
aggressus fuisset, Northmannos intra muros rcpc-
riens delitescentes, suspicatus est omncs
bellcs. Itaque militibus concitatis
vchemenlcr por-
tas expugnare cccpit. Northmanni vero, portis re-
pentino impctu patefactis, prorucntcs animis effe-
ratis, tanto adversarios turbino depopulali sunt,
prostrato super pontem nepote regis, vix elabe-
rentur ex certamine perpauci.
GAPUT XI.
Qaam turpiter Otho imperator et Ludovicus rex et
Arnulpbus FJanclrcnsis ab obsidione Rotbomagi
fugcrunt; ct dc morte ipsius Ludoviei cui succe-
sit l.otbarius filius ejus.
Porro rex Otho cum regc Ludovico atque Flan-
drensi Arnulpho lento gradusubsecutus,disposi(is
militum legionibus, cum accessisset ad obsidendam
urbem, eamque perspexisset inexpugnabilem, au-
dita morte sui nepotis, de distrahendo Arnulpho
Northmannis cum suis clam coepit consultare intra
ecclcsiam Sancti Petri almique Audoeni, quaa in sub-
urbio sita est civitatis. De regressu quoque in cra-
stino pavido inibi disponit consilio. Verum Arnul-
phus eo traditionislaqueodeprehenso,papilionibus
tentoriisque complicitis et sagmariis oneratis, in ^baldi. Quorum unus ait « Quorsum, illustrissimc
conticinio noctis cum suoexercitu festinus aufuy-it, virorum, gressum tendis ? Visne esse dux Norlh-
in maximo tremorc persistentibus aliis, equorum
strepitu abeuntium Otho vero atque Ludo-
territis.
vicus diluculo consurgentcs, ut didicerunt Arnul-
phum fugisse, illico quo venerant itinere gressus
retorquent, dimissa obsidione. Quos maturius disce-
dentes Northmanni adeo sunt persecuti gladiis ,
perimentes ut per diversa itinera reperirentur
, ensem ex auro quatuor librarum
prostrati quasi bidentes. Plurimi autem illorum,
dum per devia silvarum divortia oberrarent capti,
perNorthmannorum patriam suntdistracti. Hic Lu-
dovici regis finis, non multo post hominem, post
multos mcorores exeuntis. Quo temporc, defuncto
Gunardo, Pothomagensi archiepiscopo, successit
Hugo.
GAPUT XII.
Quod Hugo Magnus adextrema veniens filium suum
HugonempatrocinioducisRichardicommendavit;
et quod idem duxfiliam prsedicti Hugonis Emmam
post mortem patris uxorem accepit.
Hugo denique dux senio fessus, cumnovissimum
sui exitus diem cerneret imminere, ascitis princi-
pibus sui ducatus, eorum consulto flore juventutis
vernanti Richardo duci filium suum nominc Hugo-
nem commendare studuit,ut, ejus patrocinio tutus,
inimicorum fraudibus non caperetur. Post cujus
obitum,filiam ejus nomine Emmam a paternadomo
- LIBER QUARTUS 818
,
GAPUTXIII.
Quud cuzilium Tbebaklus comesCarnotensisdcdit
<
; Gerborgso vcgiom contra Riohardum duccm, et
quomodo cadcm fraus a duobus mililibus ipsius
Tbcbaldi duci dclccta est.
IiilcrcaThebahlusCarnotcnsiscomes, quibusdam
forc im- simultatibus exortis,duci Richardo ccepil advcrsari
ejus terras demoliendo rapinis. Gujus lemerarios
aususutcompcrit, fortitudinc tanto digna virostre-
nuc compressit. Thebaldus autem suum incceptum
ut, spe minus valerc considerans,Gerberga3 reginse de
Richardo ducc malivold vcrba cuq>it suggerere,
rj suadcns eo viventc Lolharium regem, filium equi-
dem suum, Francorum rcgnum nunquam pacatum
tenere. Qua de re, summe ncccssarium fore toto
annisu cam satagere qualiter tantum hostem de
terra exterminet. Quibus vcrbis regina crcdula,
confestim Rrunoni archiprsesuli Goloniensi et duci,
suo videlicet fratri, legatum mitlit, mandans quatc-
nus nepotisuo subveniat, Rieharduminfcstissimum
rcgni ejus adversarium capere, si qua via succedat
annitens. Gonlinuo a Rrunone quidam cpiscopus
duci deslinatur, qui ei suadeat quod apud Ambia-
nensem pagum sibiad colloquium occurrat, regem
reconciliare Francorumque regnum suse di-
illi,
tioni subdere cupienti. Quibus verbis dux subdole
deccplus, quo loetissima spcs vocavit, itcr instituit
fcstinus. Cui eunti obvii fuerunt duo militcs The-
;
mannorum, an extra tuam palriam
custosovium? »
His dictis, conticuit. Gui dux« Gujus milites
ait :
estis ? » Ad hsec alter inlit « Quid tibi, cujus?
:
nonne tui ? » Animadvertens illico dux verba dela-
torum sibi ad consulcndum ac neccssario providen-
dum dirigi, illts quidem honorifice vale dixit, et uni
in capulo fulgidum
dcdit,alterum vero armilla totidem librarum puris-
simiauriremuneravit. Ueinde suumcellcrrimegres-
sum retorsit, salvusque Rothomagum venit. Hoc
modo Rruno delusus regressusest,detectis nequi-
tioe suse fraudibus.
CAPUT XIV.
]
Quomodo rex Lotharius, congrcgatis inimicis Ri-
chardi ducis, videlicct Balduino comite Flan-
drensi, Gaufrido Andcgavensi, Thebaldo Carno-
tensi, illum voluit decipere, scd non potuit.
Exinanitoitaque tanto dolo, Lothariusrexadaliud
argumenlum hortante Thebaldo
palliatse proditionis
iterato devolvitur,ducique lcgalum hujusmodi ver-
bis instructum destinat « Quousque, inquit dux,
:
servitii debitum mihi detrectas exhibere? An igno-
ras me Francorumregcmesse,cuitc militiamopor-
tet impendere, cujus edictis atque consultis te ne-
quaquam oportel contraire?Nonnedenostradissen-
sione mei tuique gratulantur inimici ? Resipiscc
 819 WII.I.KI.MI CALCUI.I GEMMETICENSIS MONACHI. 82u

ergo jamjamque al> lus obstinati animi altercatio- A lilius cju^ ipsa diemoritur, totaqueCarnotena urbs
nibus, «t aocelerato itinere feslina mihi occurrere, ineendio consumitur. Dux autem Northmannias ad
u t, indisBoIubilibus pacis fcederati vinculis deinceps campum belliregressus mortuos reperit, et miso-
per mutuam concordiam fruamur oompetentibus ricordia motus sepelirieoe jussit. Vulneratos vero
oommodia gaudeatque rexdetantosuoduce, et duz
;
imperal Rothomagum leviler deferri, ibique a me-
deeuocharissimorege.DQuibussimulatse legationis dicis curari, sauatos quoque Tlicbaldo remitli.
ambagibus dux illectus, illico regi mandat sc ul-
CAPUT XVI.
troneo libilu affuturum. Super his vehementer rex
Quod Ricbardus duxauxilium Heraldi regis Dano-
gavisus, ascitia ducis inimicis, Balduino scilicet
rum contra Francospetiit et efficaciter impetravit.
Flandrensi atque Goiffredo Andegavensi, nec non
Videns itaque dux tantarum fraudium regis moli-
Thebaldo Carnotensi, Buper Helnae Quvium ad ile-
mina super se imminere, comitesque Francorum
testandum placitum concitus venit. E contra quoque
contrase unanimiter sievire, Heraldo Danorumregi
dux ex altera aquaa parte sedit cummilitari manu.
legatos dirigit, cl mandat ut ocius illi succurrat, et
Cupiens autem scire quee apud regem gererentur,
misit ile suis renuntiaturos, qui agerentcum code
paganorum multitudine Francorum rabiemsolote-
ejus contubernalibus amicis. Legati praenominatis
nus comprimat. Cujuslegatos rcx non modo gau-
H denter recepit, verum eliam maximis muneribus
illio repertis comitibus super ducem irruere dispo-
ditatosduci remisit, seque missurum celerrimeilli
nentibus, confestim pernicicursu regressi ducem
juvamenspopondit. Quid plura ? Jussu regio naves
hortantur ut a loco recedat; ne, dum regia praa-
occupatur proditione, inimici ejus adversum se ad mare propelluntnr. Adtantaa expeditionis nego-
congredientes gaudeant de illus morle. Continuo tium paganicajuventus, pseparatur clypeis et loricis

dux, compellentibus suis fluvium Dcppaj transiens acgaleis omniquearmorumapparatu innumerabilis

aliquandiu substitit, et a vado aquss insequentes
exercitus munitur. Indestatuto dicelevanturvexilla,

hostes prohibuit, donec regiam vim declinans, Ro- vcntis salubriter spirantibuslibrant vela, celerique

thomagum rcpeteretceleriler cum suis. Sic detecta

navium cursu pcrmenso mari ad Sequanica devol-
in propalulo fraude rcgis, animositatem ejus circa vuntur ora. Quorum adventu dux cognito vehemen-
se agnovit. ter gavisus, illis obviam processit, atque eo prae-
euntesulcantesremigio alveumSequanas, ad Givoldi
CAPUT XV
fossam devehuntur expedite, il)ique fixisanchoris,
Quod rex Lotharius urbem Ebroicamcapiens Thc- de subversione consulunt Francia?. Et ecce repen-
buldo tradidit;etquomodo dux Ricbardus Carno-
lino tumultu e navibus proruunt, totamque in cir-
tensem eomitatum et Dunensem vastavit ;ctquod
Tbebaldus ad Ermentrudis villam cum exercitu C cuitu patriam cxitialiter comburunt. Dehinc viri
veniens, ignominiose inde, agente duce, cum cum mulicribus concatenati distrahuntur, vici de-
magno damno aufugit. prsedantur, urbesdesolantur, castellasubvertuntur
Perspiciens ergo rex propositum sui voti flocci ct terra insolitudinemredigitur. Fit luctus omnium
pensum fore, Laudunum regreditur furibundus; non in commune, cane per comitatum Thebaldi
nullo
multo post, Thebaldo suggerente, Northmanniam latrante. Ubi vero illa deficiunt, regalia jura con-
cnim adconsilium contra-
hostiliter petiturus. Vix tinuo invadunt. Quse autem Francis subtrahunt,
hendurn respirans,congregatis Burgundionum Fran Northmannis possidenda vili pretio conducunt. Li-
corumque militum copiis; civitatem Ebroicam ag- bera manet a paganorum rapinis tellus Northman-
gressus, civibus incautis eam obsidione cingit, do- nica, Francia vero nullo obsistente distrahitur
lisqueGisleberti agnomenlo Machel capit, ac ad ex- captiva.
pugnandam patriam Thebaldo comiti statim tradit. CAPUT XVII.
Rcge vero ab urbe recedente, Richardus duxe ve-
Qnod necessitate compulsi rex Lotharius et The-
stigio eum prosequitur, ct cunctum Dunensem seu haldus, omnia quce duci Richardo diripuerant
Carnotensem comitalum prseliis et incendiis depo- intcgre restituerunt et de conversione pagano-
pulatur. Consumplis omnibus quae Thebaldi erant, n rum ipsius hortatu.
cum innumera prseda revertitur ad propria. Haud Dum hsec geruntur, synodalis episcoporum con-
mora, Thebaldus reciproca vicissitudine clamexer- venlus apud Laudunum congregatur,investigaturus
cituum agmen collegit, ac ad dedecus ducis apud cur Christianus populus his cladibus affigatur. Mit-
Ilermentrudis villampapiliones et miigalia fixit, sta- tentes denique Carnotensempraesulem duci scisci-
tionemque infestissimorum hostium composuit. Ve- tantur ab eo cujus rei causa tam exsecranda a
rum providissimus ac fortissimus dux intempcstse christianissimo piissimoque viro processerit seve-
noctis silentio alveum Sequanae transmeavit,etdilu- ritas. A quo cum regis fraudes et Thebaldi urbis
calo super eos irruens lanta illos strageprofligavit Ebroicse surreptionem pontifex didicisset,confestim
ut ex eis sexcenti quadraginta perirent, et reliqui a paganicis irruptionibus inducias petit, ac adipisci-
pcr diversa silvarum lustra vulnerati diffugerent. tur, in quibus praesules adducant loco opportuno
Ip.se vcro Thebaldus turpiter fugiens cum paucis, regem Lotharium, de omnibus benevolo animo illi
latitandoper deviasaltus, Carnoiumvcnitconfusus. satisfacturum. Igitur audiens Thebaldus regem
Ad ejus f ugse suffragium,Christo illi reddente vicom, absque suo consilio pacem quserere, formidans ne
 ;

821 HISTORIiE NORTHMANNORUU LIBRI OCTO. - LIBER QUARTUS 822

totum seditionis pondus super eum incubat, quem- A mortuo Lothario, flugo Capct rcx olcvatur, cui
dam monachum duci cum fcstinatione miltit, man- ctiam postaliqiuintum temporis dcfuncto succes-
sit Hobcrtus filius cjns.
dans se inquibus illum oflenderat, toto conamine
Cumigiturdux Richardus multorum operum bo-
pocmlere, ac ad curiam cjus ire, Ebroicamque ur-
norir. p 'c! incremenlis, inter plurima commer-
'
'••
bem illi reddere velle. Dux autem, his auditis, loetus
ciasummsc opinionis, apud Fiscannum miroe magni-
efficitur, et, concessa securitate, copiamilli indulget
tudinis et pulchritudinis in honore Deificoe Trinita-
ad se veniendi. Qui cum familiaribus ad eum ve-
tistomplumconslruxit, mirilicisque ornatibus multi-
nicns, non solum urbcm illi redidit verum etiam ;

mode adornavit. Abbatias quoquc quasdamrestau-

firmatis amicitiis, cum multis denariis ab eo gau-
ravit. Unamsiquidem in suburbioRolhomagcnsi in
dens discessit. Immincnte vcro die proetinili collo-
honore sancti Pctri sanctique Audoeni, aliam in
quii, dux apud Givoldi fossam in paganorum castris
Monte qui dicilur Tumba, in veneralione archan-
scenam miree magnitudinis construi jussit, in qua
gcli Michrelis, gregibusquemonachoruminsignivit.
Lotharius cum suis optimatibus divertens illi sa-
tisfecit, foedoribus pactis, juratisque sacramentis,
TemporesubeodemdiemobiitHugoRothomagensis
archiepiscopus,cui successit Robertus ejusdemdu-
His itaque salubriter dux expletis, paganorum plu-
cis filius. Porro mortuo Francorum rege Lothario,
rimos ad finem Ghristi sacris monitis convertit,
in illius locoab omnibus subrogalur Hugonis Ma-
alios inpaganismo permanere disponentes ad His-
gni ducis filius Hugo Capet, adminiculante ci duce
panias transmisit. Ubi, plurima bella perpetrantes, d
Richardo. Hic adversum Flandrcnsem Arnulphum
decem et octo diruerunt urbes.
CAPUT XVIII. sibi militare renuentem arma movens, cum valida
Quod, inortua uxorcsua Emwa absque liheris, idem
manu hostica Atrabatumilli abstulit, et cuncta mu-
duxduxitGunnorein, etde progenie ipsius ducis. nicipia quoe citra flumen quod vocatur Lis tene-
Qua tempestate Emma uxor ejus, filia Hugonis bat. IIujus moestus Arnulphus
infortunii dolore

Magni, absquc liberis moritur. Ipse vero non multo petiit Richardum ducem supplex et devotus, utpa-

post quamdam virginem nomine Gunnor, ex nobi- cificaret eum cum rege et Francorum principibus.

lissima Danorum prosapia orlam sibi in matrimo- Hocitaque pro negolio duxcontra regem Hugonem
nium christiano more desponsavit. Ex qua filios ad placitum pergcns, nonmodo eum pacificavit, sed
genuit, Richardum videlicet et Robertum atque et cuncta illi ablata suis precibus restituif. Quotem-

Malgerium, aliosque duos atque filias tres. Qua- pore moriturisdemrex Hugo, succedente cjus filio
rum una nomine Emma, Edelrodo regi Anglorum Roberlo rege piissimo. Hujus igitur bcatitudinis
nupsit, de qua idem rex Edwardum et Aluredum. C proerogativis istcdux profusius floruit, quia quos
Godwini longo post dolis interemptum procreavit. audiebat discordes, aut perse aut per suos legatos
Secunda vero Hadvis vocata GoiflVedo Rrittannorum reddebat concordcs, Scriptura dicente :Bcatipedes
comiti juncta, Alanum etEudonemduces progenuit. paccmportantes. Erat autem statura procerus, vultu
Tertia quidem Mathildis Odoni
comiti, de qua sermo decorus,integer corpore, barbaprolixa, cano deco-
in posteris orietur.Genuit etiam duos filios et toti- pissimusmonachorum altor,providus
ratus capite,
dem filias ex concubinis. Quorum unus Godefridus, clericorum suffragator, superborum contemptor,
alter vero dicebaturWillelmus. Horum prior comes humilium amator, pauperum sustentator, orphano-
fuit Aucensis. Quo defuncto, accepit frater ejus rum tutor, viduarum pius defensor et captivorum
eumdem comitatum quem adhuc hoeredes cjusjure liberalis redemptor.
successionis possident; comes Gislebertus fi-
licet CAPUT XX.
lius Godefredi comitis ipsum comitatum parumper Quod dux Richardus ad extrcmn veniens Richar-
tenuerit, antequam|occideretur. Hic Gislebertus]ge-
dum filium suum iWorthmannis prsefecit, et de
morte ejus apud Fiscannum.
nuit Richardum strenuissimum militem, qui tam
His et hujusmodi boni odoris flosculis in laicali
ipse quam filiiejus, Gislebertus, Rogerius, Walte-
habiturcdolcns gemma Christi, oegritudine corporis
rius, Robertus, ecclesiam Reccensem magno affectu
ccepit vehementer aggravari.Convocatoque Rodul-
dilexerunt et magnis possessionibus ditaverunt
focomite, suoequidemuterino fratre, consiliumexi-
imitantes comitem Gislebertum avum suum,qui in p.
gitdepatrioe dispositione. Quinimioturbatusdolore,
fundanda praedicta ecclesia venerabilem Herluinum
ac aliquantisper factus elinguis, novissime resump-
primum abbatemet constructorem ipsiuset consilio
responsa dedit « Quamvis, dul-
to spiritu hoec duci :

et rebus juvit. De qua ecclesia et proedicto ejus

cissime frater, atque serenissime senior, viribus
abbate, pracedenti tractatu, Ioco competenti prout
corporis videaris destitui, tamen, dum in hac vita
decet, mentionem faciemus. Hic vero ista per an-
te gaudemus amplecli, tuum est de totius patrioe
ticipationem breviter dixisse sufficiat.
statu disponere. » Quo audito dux, suis undique
CAPUT XIX. optimatibusascitis, Richardum suum coram
filium
Quomodo dux Richardus apud Fiscannum ecclesiam
in honorem sanct&Trinitalisconstruens,diversis
exponit, hoc eum eloquio commendans et proefi-
ornamentis decoravitet de abbatiisS. Michaslis ciens : « Hactenus, commilitones optimi, vestroe
de Monte et S.Audoeni, quasrestauravit, et quod, militioe proefui ; nunc vocante Deo, morbo cru-
 WILLELMI CALCULI GEMMETICENSIS MONACHI 824

descente ingredientem viano univi ulte- A Hucusque digesta, proul a Rodulphocomite hujus
Hub habere potestis, deposito onere vitaacor- ducis fratre, magno ef honesto viro, narrata sunt
ruptibilis • llis ab eo tugubre prolatis, protinus oollegi : quaa soholasti dictamine scripta relinquo
totadomus ooncutitur gemitibus et lacrymis. posteris. Obiit mtem
Bpud Fiscannura Richardus
Tandem (letibus Bopitis, assensum prsebenl \olun- ilux primus, flentibus populis, gaudentibus angelis,
tati diicis, Richardum adolescentem, pacta ei flde- nongentesimo monagesimo sexto annoab incarna-
Baquanimiter collaudantes principem. Dehinc
litate, tione Domini. Regnante eodem Domino nostro Jesu
languore ingravescente, lecto prosternitur, et, li- Christo, (|ui cum Patre et Spiritu sancio vivit et
bratis sursum oculis, inter verba ovationis plenus regnatin seecula BSBCuloram. A.raen.
dierum spiritum efflavit.

HISTOKLE NOUTBMANNORUM
LIBER QUINTUS„
De secaado Richardo duce, filio Bichardi superioris.

CAPUTPRIMUM. B phum comitem cum militum multitudineillis d

1),>honesla conversatioue secundi Bichardi, tam navit, qui agrestem ferocitatem et rusticam dirirae-
iu soecularibus quam in divinis negotiis. ret concionem. Qui, non morans jussa, cunctos con-
Quoniam quidem dignis prseconiorum titulis in festiralegatoscura nonnullisaliiscepit, truncatisque
prsecedentibus pretiosissam Ghristi gemmam, Ri- manibus ac pedibus iuulilessuis remisjt, cjui eos a
chardum scilicei Northmannorum ducem extulimus talibus conipescerent,et nedeteriorapaterenlursuis
etseterni regisannulodecenter inseruimus; operse eventibus cautos reddcrcnt. His rustici expertis,
pretium videtur carbunculus ab ipso exoriens
ul festinato concionibus omissis, ad sua aratra sunt
secundam, nomine, ila in prseclarissimse
sicuti in reversi.
ingcnuitatis eulogio absidam teneat Richardus ejus CAPUT III.

siquidem filius, militaribus triuraphis oppido con- Darebellione Willclmi naturalis fratrisipsius du-
cis, cui dederat Oximensem comitatum, ct quo-
spicuus,et uoii minori laudum tripudio excolendus.
modo idem WiUelmus cnptus et fratri postea
Qui sui iulgoris radios pcr diversosorbis cardines
reconciliatus, Ocensem comitatum ab ipso duce
glorioso nomine spargens, intra sui ducatus limites n dono accepit, cum Lczsccnina et de filiis ejus-
plurimisbonorum opcrum incrementis Northman- dcm Willelmi.
nicam pene patriam unam Ghristi insignivit Eccle- Eadem tempestate quemdam ducis uno ex patre
siam. llic in armis admodum strenuus, ubique ar- IVatrem primogenitum, nomine Willelmum, quo-
matas militum lcgiones nobiliter rexit de inimicis rumdam protervia improborum fecit tumidum et
victoriam semper capere assuetus. Etquamvis sce- rcbellem . Is enim fraterno contubcrnoOximensem
culari actui forel deditus, totus tamen fuit fide ab ipso accipiens munere comitatum, ut indeexhi-
catholicus eterga Dei cultores bcncvolus ac devo- bcret ei militise statuta, pravorum illectus callidi—
tus. Suli cujus moderamine plurima monachorum tale, dominium cjus sprevit, et ab illius fidelitatis

adolevere ovilia, qui velut apes ex muitis sancto- obsequio sc cohibuit. Qui dum per legalos a duce
rum actuum canistris erumpentes, lucidissima in scepius objurgaretur, et abausu resipiscere nollet,
ccelestes thesauros intulerunt mella. consultu et auxilio Rodulphi comitis captus, in
GAPUT II. Rothomagensis urbis turre detruditur, temeritatis
Quani sapienter rcpressit ananimemconjurationem psenitudinemibiper quinquennium luens. Nonnullos
rusticorum, quam contra pacem patrise moJie- D quoque suorum satellitum in seditionis proposito
bantur. persistentium crebris certaminum tumultibus devin-
Dum igitur tantae probitatis exuberaret copiis,in cens, vita privavit, alios exules de suis finibus ex-
initio suoe juventutisintra Northmannicumducatum turbavit. Willelmus tandem post quinquennium,
contigitquoddampestiferi oririseminariumdissidii. cujusdam sui militis factione, longissimo fune per
Nam rustici unanimes per diversos totius North- emincntiorem fenestram a turre lapsus fugam iniit,
mannicaj patrise comitatus plurima agentes con- Qui diebus, ne a pcrquirentibus reperiretur, deli-
venticula, juxta suoslibitus vivere decernebantqua- tcscens, etnoctibus iter carpens, novissime delibe-
tenus tam in silvarumcompendiis quam in aquarum ravit apud se, sequius illi fore cum vituediscrimine
commerciis, nullo obsistenteanto statutijurisobice clementiam fratris attentare, quam cujuspiam regis
legibus uterentur suis. Quse ut rala manerent, ab aut comitis suffragium nil sibi quandoqueprofutu-
unoquoque ccetu furentis vulgi duo eliguntur legati rum expetere. Sub hac quippe deliberatione animi
qui decreta ad mediterraneum roborando ferrent callcm conficiens, quadam die ducem reperit, se in
conventum. Quod ut dux agnoMit, protinus Rodul- saltu Vernensi exercentem venatuum ludis. Mox
825 HISTORLE NORTIIMANNORUM LIBRI OCTO. - LIBER QUINTUS. 820

ejus vcstigiis solo tcnus provolutus, veniam com-A ferocissima nostro cumdimicavimus. Ubi
interitu

missi ab co expetebat lugubris. Protinus eum dux, non modo sunt sedelfe-
viri forlissimi bellatorcs,

misericordia motus, favcnte Hodulpho comite a minoa pugnatrices, robustissimosquosquc hostium

terra erexit, ac ut evasionis suaj, ipso narrante, vectibus bydriarum suarum exccrebrantes a qui- :

casum agnovit, non solum crrata illi indulsit, verum bus omnes scito tuos exlinctos cssc milites. » Qui-
ctiam benevolo animo ut fratrcm cbrissimum dein- bus rcx auditis insipientiam suam agnosccns, tris-
ceps Cui non multo post Oecnsem comita-
dilexit. tis erubuit.

tum tradidit, eiquo quamdampuellam valde specio- CAHUT V.

sam, nominc Lezscenmam dedit, filiam siquidcm Quod Gaufridus lh-itannorum comes sororcm du-
cujusdam nobilissimi nominc Turchetilli. Ex
viri cis Uichardi nomiuc ILidms potiit uxorem et
ea tres genuit filios, Hobertum scilicct post ejus accepit, dequa genuit Alannum et Eudonem.
mortem comilatus illius hooredem, et Willclmum Considcrans etiamGaufridus Hritannorumcomcs
Suessionenscm comitcmatque Hugoncm Luxovicn- ducem Hichardum in omnibus prosperari, viribus
sem proesulem. Quibus, ita sopitis, Northmannica et diviths quotidie ampliari, arbitratus est sua tu-
tellus siluit a facio ducis. tius vallari,seque amplius roboi ari,si ejus frueretur
CAPUTIV. amicitia et auxilio. Quamobrem cousultu suorum
B cum maxima
Anglitv, qui Eiu- fultus, Hritannicos limites penelrans,
Quod Eldredus [Edelredus\ rex
mam sororem ducis duxerat, misit cxcrcitum ad militumambitioneilliusexpctiit curiam. Quem dux,
subjugandumsihiXorlhmanniam ; ct quomodoNi- ut tantum decebat virum, honorificc suscipiens,ali-
gellus Constantiniensis eos usquc ad intcrnecio- quantisper cum copioso affluenlium opum apparatu
nem devicit. suoamagnitudinem
eum secum detinuit, etpotentise
Circa hsec tempora Eldredus rex Anglorum Em_- prout libuil illi ostendit. Gaufridus autem ut se a
mam ducis sororem in conjugiohabens, quibusdam duce tam excellenter tractari vidit,intra sedelibe-
cxortis dissensionum inccntivis,duci nocere et de- rare ccepit, quia si cjus jungeretur connubio soro-
decora ingerere sitiens,maximam navium multitu- ris nomine Haduis, forlior inter eos necteretur no-
dinem in marc jussit impelli, ac militibus ex omni dus amoris. Erat enim hoec puella corpore valde
regno mandavit ut constituto ab eo die ad eas con- decora, morum honestate gratissima. Unde post
venircnt, loricis et galeis decenter armati. Cujus pactas amicitiaseam sibidaritoto annisu poposcit.
jussis gratanter Angliobtemperantes,unanimes ad- Cujus voluntati dux gratanti animo favens, assen-
sunt ad naves. Hex igiturprospectamulta et optime
tientibusNorthmannorumprincipibus,petitamGhri-
instructa exercilus copia, ascitis stiano morc tradidit. Celebratis vero cum inoestima-
mililioe suse sa-
trapis, animi sui propositum exponens, valida au- C bili h on0 re nuptiis, non multo post curn immensis
steritate regio more proecepit ut eunles totam Nor- muneribus cos ovanles abire permisit. Gaufridus
thmanniam rapinis et incendiis extcrminarent, so- ex ea postmodum duos filios genuit, Alannum vide-
lummodo archangeli Michaelis monti parcerent, ne Eudonem,
licet et qui post ejus excessum Britan-
tantoe sanctitalis etreligionislocum ignc ooncrema- nicam patriam robustissimo vigorc diutius rexe-
.rent. Jussit etiam ut Hichardum ducem caperent, runt.
post tergum manus vincirent, et vivum patria sibi CAPUT VI.
subjugata conspectibus suis adducercnt. His vero
De crudelitafe Eldrcdi regis Anglorum in Danos,
edictis, eos ire cumfestinationeimperavit.Qui sub-
qui pacifice secum in Anglia commanebant et de ;

ductis in altum navibus, velivolo sulcantes aoquora quibusdamjuvenibusejusdemgentis, qui cvaden-

vento, ad littora Saroe devolvuuturpermenso maris tes rcgi Danamarchce Sucno mortem propinquo-
limbo. Hinc prorumpentes e navibus continuo ma- rum nuntiaverunt.
ritima confinia exitiali
Vulcano tradunt. Quod ut Dum in statu supra intellecto sub tam prseclaro
Nigellusaspeculatoribus comperit, milites Constan- rectore Northmannice felicitas Eldredus
polleret,

tinienses cum multitudine vulgi congregavit, impe- Anglorum rex regnum quod sub magna potentissi-
tuque repentino supcr cos irruit, tantaque lllos D morum regum gloria diu floruerat, tanto nefarise
strage delevit, ut nullus penitus remaneret, qui fa prodilionis scelercrcgiminissui tempore polluit, ut
cta posteris nuntiaret. Nam unus illorum cursu ni- et pagani tam exsecrabile nefas horrendum judica-

mio fatigatus longe resederat, qui vidcns socio-

a rent. Nam
Danos pcr omne regnum unanimi con-
rum infortunia, timore territus, corporisque imbc- cordia suum cohabitantes, mortis periculum mi-
cillitatem oblitus,adnavescucurrit quantocius, coe nime suspicanles, subito furoresub una die perimi,
terorum exitia nuntians custodibus. Qui pariter ex mulieresquoque alvo tcnus terrte cssedefossas, ct
omnibus adres tutioresseconferentes, intrasinum ferocissimis canibus concitatis mamillas ab earum
maris remigio se contulerunt, de vila diffidentcs. pectoribus crudeliterextorqueri, lactentesveropue-
Pansisque velis in sublime, cursu citissimo regem ros ad domorum postesallisos excerebrari, jussit,
suum expeticrunt, vento ad votum spirante. Quos nulliscriminum existentibus culpis. Dum igitur
ut vidit, protinus ducem ab exigere coepit. At
eis apud Lundoniam subhujus decretisdieh.3ec conge-
illi respondent: « Nos, serenissime dux, ducem ries peremplorum lictorum ssevitia in immensum
minime vidimus, sed cum unius comitatus gente cumularetur, quidam juvenes agilitate pernices ad
 ,

H>11 WILLELMI CALCULI GEMMETICENSIS MONACHI S2K

quamdam naviinse contulerunt, etfug^e praesidium A nia ducem Richardum expetiit. A quo decenter ac-
ceptus, num inagnis opum apparatibiis omne sui
per Thtmira alveum celeri remigio maris sinum
incolatua Rethomagi oum eo ozegit tempue.
petierant. Penneneo tutem prolixi ponti petto,
novieeimo oapitum Denamarohes portum epplioent,
CATUT Vlll.

regique Bueno oraenta gentis buos exitia nuntiant. De morte Sueni rcgis upud Luadoniam, ct quod
ChuuutuB SUob ejua patri succedeos, iternm
Tunc rex nimio dolore tactus intrinsecus, totius
exereitum contra Angloa movit et de redita
:

regni sui ascitis prinoipibue, ounctam ei eeriem Eldredi inAngliamet dc victoria Danoram apud
illis quidque agendum consulerent, dili-
deponit, Auxendunum.
genter inquint. Qui amicorum et propinquorum Igitur Suenus, dum apud Lundoniem de regnitra-
aerumnis et luctu moti, quasi ex uno ore omnes otaret dispositione, mortem obiit interceptus aegri-
eorum sanguinem decreverunt debere totis viribus tudine. CujuscorpusDani aromatihus condierunt et
ulcisci. in navi disposuerunt, et cum festinatione apud l)a-
CAPUT VII. namarcham tumulandum devcxerunt. Quo tumu-
Quod Suenus rcx congrcgaio exercitu arl Ebora- lato, filius ejus, nomine Chunutus, arma illius su-
cum comilatum appellens, inde dimisso exercitu mens exercitum viriliter roborat, et ne ab iterata
ad nichardum ducem Xoi thmanniuepetendiepacis expeditione resipiscant, totis nisibus exaggerat.
gratiacum nonnullis navihus Rothomagum venit g Denique, missis legatis, duos reges ad suum evocat
;

et de pactoquod inter Northmannos ct Danosfir-

matum cst. Et quod Eboracenseset Cantuarii et suffragium Lacman equidem Suavorum et Olavum
:

Lundonienscs eidem rcgi se tradiderunt et de ; Noricorum. Ili ad ejus auxilium advenientes cum
fuga Eldredi regis cuin uxore ct filiis ad Richar- suis copiis militum, totius robur militiae suae corro-
dum ducem Northmannorum, boraverunt virtute. Interea,dumhaecgeruntur, El-
His autem rex auditis, cum festinatione cunctos
dredus rex mortem Sueni audiens, praeparatis ad
sub suo regimine degentes praeparari jussit. Hac
navigandum omnibus, cum uxorelaetus ad regnum
illacque veredarios misit, dicmque praefixit quando
suum rcgreditur; sed filios suos Edwardum et
milites lucri cupidos de exteris regnis ad hanc ex-
Aluredum cum avunculo dimittit, Rex autem Chu-
peditionem venire mandavit. Porro, termino adve-
nutus,collectis undequaque militum legionibus,ve-
niente statuto, ad naves immensus illico cucurrit
lut turbo validusa regno suo egressus, procellosum
exercitus. De hinc regalia in sublimeelevantur ve-
mare intentat intrepidus. Subductis autemin altum
xilla,et librantes ventisvela, velificato protensi ma-
navibus, velivolo cursu adAnglos devehitur. Inde
ad Eboraca devehuntur territoria.Ibi
ris intervallo
petensThamisaefluvium,celeriterappulitLundoniae
quippe rex dimisso exercitu cum nonnullis navibus q comitatum. Cui cum suis egredienti de navibus oc-
petendne pacis gratia apudRothomagumducemRi- Auxendunum
currentes Angli ex omni regno apud
chardumaggreditur.Quem cumdux aliquanta mora
congregati, ad suam perniciem cruentissimum illi
regaliter tractaret, dum etipse et milites post tan-
bellum intulerunt. Cum quibus rex, efferatislegio-
tum navigii laborem recrearentur, paeem conti-
num suarum animis, atrociter confligens, tanta eos
nuam inter se Jlrmaverunt ea videlicetlege utper
;

internecione delevit, ut nullus hominum queat sup-

succedentia Danorum regum Nothmannorumque
putare quot millia in die illa corruerint Anglicae
ducum ac eorum hseredum tempora, firma perpe-
gentis.
tualiter inter eos maneret, Dani abstulis-
et quae CAPUT IX.
sent inimicis, emenda conferrent Northmannis. Si
Quod mortuo Eldredo rege Anglorum, Chunutus
quis vero Danorum invalidus aut vulneratus ami- rex Danorum Emmam uxorem ejus duxit et ex
corumindigeretjuvamine,apudNorthmannosquasi ea genuit Hardechunutum, qui postmoduin ei
in domo propria sub securitate sanaretur. Quae lex successit.
ut rata maneret, ab utraque parte sacramentorum Rex vero navessuascumsuis
victor effectus, ad

tenore principes eorumillam sanxerunt. Quibusrex estreversus. Hinc celeri semovensfiducia, Lundo-
ad votum expletis, condignis a duce muneribus niam circumdat obsidione. Quam intra urbem El-
muneratus, quantocius ad suos regreditur laetus. dredus rex graviter aegrotavit,et, crudescente morbo
Qui ut suo junctus est exercitui, continuo Anglo- D corporis, non multo post hominem exivit. Rex igi-

rum regnum tradit ultricibus flammis. Videntes tur Chunutus, auditamorteregis, consultu fidelium
itaque Eboraci a nullo juvari, datis obsidibus se suorum praecavens in futurum, Emmam reginam
subigunt illius dominatui. Inde vero egressus ad abstractam ab urbe post aliquot dies sibi junxit
Thamisae ora provehitur. Ubi venientes Gantuarii christiano more, dans pro illacuncto exercitui in
simili modo ejus se subdunt potestati. Deindeavul- auro argento pensum
et illiuscorporis. Ex ea, suc-

sis navium anchoris, alveum sulcansfluminis, apud
Lundoniam obsidionem componit. Cujus impetum
Lundonii non valentes ferre, illius servitutis jugo
colla ferina inviti supposuere. Eldredus vero rex
apud Winfoniam degens, ut abAnglisse viditfun-
ditus destitui, sublatis aterrathesauris, cum uxore
et filiis Edwardo scilicetet Aluredo, in Northman-
cedente tempore, genuit filium nomine Hardechu-
nulum, postmodum regemDanorum, etfiliam voca-
bulo Gunnidem, quae nupsit Henrico Romanorum
imperatori. Diffidentes quoque Lundonii de sua
salute, quippe cum diuturna laborarentfame,pate-
facta urbe se suaque omnia regi sponte dedere
Quibusperactis, omne robur Anglici regni incubuit
829 HISTORIyE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO. - LIBER QUINTUS. 830

sub dominio regis Chunuti. hujus operis

Ilaec in A. devolntum esse vecordiam, missis legatis, duos
serie intexuimus, ut Edwardi regis ortum igno- reges cum paganica mulhludme ex. transmarinis
rantibus monstraremus. Nunc vero ad propositum parlibus, sui ovocat in auxiliumOlavum scilicet;

retorqueatur stylus, a quo paulisper digressi su- Noricorum Lacman Suavorum. Cujus legatos
et

mus. reges compelenler suscoperunt, cum multis dona-

CAPUT X. riis ei rcmiserunt, ot non multo post se venturos
De discordia intev Ihchardum ducem et Odonem co- esso nuntiaverunt. Ueinde cum suis exercitibus
mitemCarnotensemproptercaslrumDorcasinum; pariter congiegali, paucisque navium velisspumea
et quod idem duxcastrum Tcgularias supcr Arvoe
sul^antes tequora ponti, cursu celeri ad Britanno-
tluvium tirma vit; ot quomodoNorthmanni Odonem
duos comites adjutores ejus vicerunt.
et
rum finitima littora sunt devoluti. Biitones autem

Temporibus denique sub eisdem, Odo Garnotensis eorum repentinum agnoscentes accessum, a cunctis

comes quamdam ducissororem nomine Mathildem regni partibus congregati, eos ad praidam inhiantes
cum multimodis muneribus a fraterna domo aufe- [in] cautos proeoceupare sunt arbitati. Pagani vero
rens, sibi matrimonio legitiine copulavit. Cui
in corum doloscomperientes, quadamusi
versutia, per

dux medietatem Dorcasini castri deditdotis nomino campi planitiem, quo illos navciant venturos fore,

cum terra super Arvoe fiuvium adjacente. Nonnulis B profundissimos foderunt cuniculos in superficiean-
hinc elabentibus annis, hoec eadem Mathildis, judi- gustos, ut supervenientes equites, cruribus equo-
cio disponente Dei, moritur absque liberis. Post cu- rum confractis, indecenter humo proecipitarentur,

jus obitum duci tcrram proetilulalam repetcnli, sicqnc gladiis facilius perimerenlur. Britones autein
comes OJo nimiis versutiis coepit contraire, nolens veniunt continuo superhostes atrociter irruunt.
et

illiquietam dimittere Dorcasini castri tuitionem. Sed paganorum decipulis prostrati, tantam ssevi-
Quapropter dux, ascitis Britonibus cum Norihman- tiam illico sunt perpessi, ut vix e prselio elaberen-
norum legionibus, super Arva3 fluvium hostiliter tur perpauci. Inde barbari prolixius progredientes

veniens castrum condidit, quod Tegulense vocavit. caslrum Doli obsident, et captum igne comburunt,
Sumptis autem ex Odonis comitalu alimoniis, cam- ac incolas ejus cum Salomone advocato loci inter-

dem munitionem abundantissime replevit. Nigellum ficiunt.Deindo sublatis anchoris repetunt mare, et
Constantinensem, atquc Rodulfum Toennensem, et devehuntur Sequanoe. Car-
vclificante classc ad ora

Rogerium filium ejusdem, cum eorum militum cu- pentes vero fluminis alveum, pernici remigio appli-
stodes in ea reliquit. Quibus patratis prospere, cant Rothomagum, eosque Richardus dux valde
recessit inde unumquemque jubens ad sua redire. gavisus competenti honore regaliter excepit.
Odo vero comes, convocatis clam ad sui suffragium /-,
C/VPUT XII.

comitibus, Hugone siquidem Cenomanensi ac Wa- Quod Rohertus rcxFrancorum tiinore proodictorum
leranno Mellendensi, cum eorum militum copiis tota
regum concordiam fecil inter ducem Riehardum
ct Odonem.
nocteequitans, diluculo ad Tegulense castrum venit,
Robertus autom dux Francorum, audienspaganos
praeeuntibus signiferis. Quos ut viderunt proceres
tanta Britannis probra intubsse, ducemque Richar-
proetitulati, custodibus intra municipium dimissis,
dum ad confutandam Odonis comitis contumaciam
repentino impetu foras erumpentes cum suis, com-
cos accersisse, verens ne ab eis Francia demolire-
miserunt prselium cum illis. Illico partes ducis,
tur, satrapas regiminis sui convocavit, ambosque
Deo juvante, eos prostraverunt ut, multis per-
ita
discordes ad se apud Coldras convenii e mandavit Ubi
emptis, plurimis vulneratis, per devia reliqui fuge-
dum causas dissensionum utraque in parte audisset,
rentetnutabundiopaca silvarumlatibulaqueererent.
sopilis eorum animis, protinus illos concordes red-
Odo vero atque Walerannus, quserentes suffragium
didit, eo quidem tenore ut Odo Dorcasinum castrum
vitee, occuluerunt se Dorcasini castri munitione.
teneret, et dux proereptam terram reciperet ; reci-
Hugo nempe, equo cui insederat extincto, pede
proce Tegulensi castro in statu suo perpetualitcr
fugiens ad caulas ovium divertit, et loricam quam
hoeredumque suorum
consistente, in ejus scilicet
mdutus erat sub telluns sulco texit. Deinde chlamyde
.,. . . . . . ,. .... n potestate. Quibus dux ad votum peraclis, ad reges
opihonis seamiciens, septaque gregum lnfaligabih-
suos regreditur loetus. Muneralos autem congruis
ter humeris de loco ad locum ferens, Northmannos
donis regaliter, ad propria ovanter redire permi-
hortabatur ut quantocius persequcrentur hostes,
quandoque ad ejus juvamen paratos reverti.
sit,
non longe ante illos t'irpiter abeuntes. Illis itaque
Rex autem Slavus super Christiana religione oble-
recedentibus, proevio pastore silvarum lustra car-
ctatus, spreto idolorum cultu, cum nonnullis suo-
pens, tandem post triduum Cinnomannis venit, ve-
rum, horlante Roberto archiepiscopo, ad Christi
pribus et sentibus miseiabiliter pedes ac tibias
fidem conversus est, atque, ab eo baptismate lotus et
cruentatus.
sacro chrismate delibutus, de percepta gratia gau-
CAPUT XI.
dens ad regnum suum regressus est. Postea vero
Quod duo reges pagani ex transmarinis partibus
renerunt adauxilium Richardiducis contraFran- a suis proditus et a perfidis injuste peremptus, ccele-
cos. stem regiam intravit rex et martyr gloriosus, et nunc
Videns igitur dux comitem Odonem ad tantam apud gentem illam coruscat prodigiis et virtutibus.
831 WILLKLMI CALCULI GEMMETICENSIS MONACIII.
CAPUT XIII.
Biehardus dux uxorem duxil Jurfith sororcm
Goiffredi comitia Britannorum et de ju-ulc quam
t
c.v ea gcuuit.
Porro dux RJchardua de successione prolis solli-
citus, Goiffredum Britannorum comitem qnamdam
habere sororem oomine Judith audiena, corpore
admodum elegantem, omnique morum honestate
pollentem, hanc per legatos petiit in connubium.
Goiffredus autem pioposito ejus ultroneo animo
satagens accelerare, omnibus quae ad tantum nego-
tium erant congrua praeparatis, eam illi deduxit
usque ad limina aivhangeli Michaelis. Ibi dux illam
competenti honorc suscepit, sibique legitimo jurc
junxit. De qua, profluentibus annis, tres filios ge-
nuit, Hichardum siquidem, atque Hobertum, et Wil-
lelmum apud Fiscannum monachili vellere in ado-
lescentia functum Totidemque lilias, quarum una
: rum
nomine Adeliz Hainaldo Burgundionum comiti nu-
psit, ex qua Willelmum et Widonem procreavit; al-
tera Balduino Flandrensi; jam adulta obiit
tertia
virgo. Porro Goiflredus comeslongo post orationis
pro obtentu Homam proficiscens, totam Britanniam
cum duobus Alanno videlicet ac Eudone, reli-
filiis,
quit sub ducis advocatu. Qui peragratis sanctorum
locis, in repatriando prseventus morte diem obiit.
CAPUT XIV.
Quomodo Bobertus rcx Francorum auxilio Bichardi
ducis rcdidit Burchardo castrum Milidunum.
Tempore illo, eum Burchardus Milidunensis castri
comes apud regis Francorum curiam moraretur,
quidam ejus miles nomine Walterius muneribus cae-
catus, illud ei dolo subipuit et Odoni comiti clan-
deslina proditione tradidit. Rex autem, ut hoc
comperit, Odoni festinato mandavit quatenus ca-
strum desereret sponte,quodsibi usurparet injuste.
Sedille loci fisus munimine, ob decurrentis in gyro
alveum Sequanos referentibus legatis regi respondit,
illud vita comite se nulli unquam reddere. His rex
oppido exacerbatus verbis, Hichardum Nortman-
norum ducem ad colloquium accersivit, eique rubo-
ris sui dedecus deposuit, orans gratissimam ejus
fidelitatem subventuram sibi, ne tanto prsesumptio-
num ludibrio premeretur a suis. Dux autem oppro-
brium pii regis non ferens, congregato mirse multi-
tudinis exercitu quantocius Milidunum venit, et
illud ex una fluminis jparte obsedit, et rex in altera
parte constitit. Sib acte utrisque partibus castrum
die noctuque cum turbine gravi tormentis et ma-
chinis quatiunt. Videntes itaque Milidunenses tan-
tam vim hostium se non posse tolerare, distracto
duci tumido rebellatore portas repente aperiunt,
eumque cum suis introducunt. Dux vero parcens
multitudini, traditorem protinus regi destinavit,
mandans castrum reddidit
ut milites dirigeret; qui
Burchardo, proditorem cum uxore propria pati-
et
bulo jussit suspendi, debitam illis talionem reddens
suae factionis. Post htec Richardus dux, rebus de-
center expletis, cum, benedictione regali ad propria
832
A remeavit. Cujue tempore Bemper assueti fuc-
u,-t;dis
runl bostee fagare Northmanni, Bed terga vertere
nulli.
CAPUT XV.
Quod auxilio Richardi ducia Bobertua rcx Franco-
rum dueatum BurgundiaB quem Henricua dux
t
eiusdem aibimoriena reiiquerat, invilia Burgun-
dionibua adeptua eat.
Anais adhinc tribus emensis, Ilenricus Burgun-
dionum dux moritur absque liberie. Hoberlum
Francorum rcgemsui ducatusrelinquens bseredem.
Burgundiones eum fastu supercilii suscipere refuta-
verunt; sed Landricum Niverncnscm comitem intra
Autisiodorumadrubellandumsummiserunt.Quorum
tumidosprxsumptivse temeritatis conatus Hobertus
B rex comprimere festinans, accersito duce Hichardo
cum exercitu Northmannorum copioso, Autisiodo-
tandiu obsedit, donec Landricum cum urbe,
obsidibus sumptis, suo subjugaret dominatui. Inde
vero profectus apud Avalonum castrum ad obsidio-
nem, est castra metatus. Quod curn tribus mensi-
bus cxpugnarct robore vehementi, tandem Burgun-
dia vastata oppidani coacti penuria stipendiorum,
consilio ct auxilio ducis illud reddiderunt rcgi Fran-
corum. His ad votum rite peractis, rex per cuncta
castella custodes deputavit et Hobertum lilium suum
ducatui subrogavit, sicque arrogantia repugnantium
cassata quievit. Deinde rex in Franciam et dux cum
suis redit in Northmanniam.
CAPUT XVI.
q
Quod Bainaldns trans Saonce fluvium comes Burgun-
dionum duxit filiam Bichardi ducis Adeliz.
Cognita quoque mirandorum operum ducis opi-
nioneHainaldustransSaoncefluviumBurgundionum
comes, missis legatis, filiam ejus nomine Adheliz
in conjugium sibi expetivit. Quam impetratam a
paterna domo auferens, in Burgundiam cum magno
honore induxit, suoque toro christiana lege socia-
vit. Sed longe post obortis litium fomentis, ipse a
quodam Cabilonensi comite nomine Hugone dolo
capitur et sub dirse custodiee ergastulo detruditur,
compedibusque gravissimis artatur. Cujus incom-
petentem anxietatem dux ut agnovit, illico Hugoni
expedite legatos direxit, mandans ut absque diffi-
cultate dilationis generum suum pro amore suo
D sineret liberum abire. Legationem vero ducis Hugo
parvipcndit, nec modo Rainaldum l^eddere con-
tempsit, verum etiam custodibus abhibitis vehemen-
tius custodire tumide jussit. Quod cum relatum
duci fuisset, protinus Richardo filio suo imperavit
ut, coacto in unum Northmannorum exercitu, Bur-
gundiam adiret, suamque injuriam de funesto totis
nisibus vindicaret. Adolescens jussapatris libenter
exequitur, et omnia quae ad tanti itineris expedi-
tionem opportuna erant prseparat. Denique velut
tempestas procellosa coram se cuncta proturbans
a patria egreditur, confecto calle cum innumerabili
Northmannorum multitudine Burgundiam invadit,
etMilinandum[MilbiandumJ castrum obsidione cin-
 833 HISTORLE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO. — LIBER SEXTUS. 834

git. Ineolae vero loci tuto fidentes munimine, telis A piissimus ct pauperum sustentator indefessus. His
ac sagittis hostes cceperunt confestim ad sui perni- et hujusmodi probitatum vigens titulis, ccepit vehe-

ciem provocaro. Northmanni srcvissimo furorc con- menter aggravari eegritudine corporis. Robertum
citati, castrum cum magno impetu per gyrum oppn- ergo archiepiscopum et cunctos Norlhmannorum
gnant, rcpcnte capiunt, et cum viris ac mulicribus principcs apud Fiscannum convocat, eisque sejam
atque parvulis igne terra tenus comburunt. Indc ad omnino resolvi indicat. Illico per cuncta triclinia
Cabilonensem urbom iterdirigunt, ejusque patriam domus fit omnibus intolerabilis luctus. Lugubre
igne consumunt. Considerans igitur Hugo contra quippe lamentabantur monachi et clerici, pro tanta
tanlum exercitus robur se nullo pacto possc resi- orbitalcpatrischarissimi.Heroum ora undabant la-
stere equcstrem scllam fercns humeris,provolutus crymis pro amissione invictissimi ducis. Lugebant
genibusRichardiadolescentis,prccesuppliciveniam quoque catervee egcnorum per compita oppidi, pro
precatur commissce temeritatis. Qua indulta Rai- destitutionesui consolatoris et patroni. Novissime
naklum apud Ro-
reddidit, et, obsidionibus datis, autem ascitum Richardum filium suum consultu
thomagum exhoc seforesatisfacturum jurejurando sapientum suo ducatui, et Robertum fra-
preefecit
duci Richardo spopondit. Quibus ad votum pcractis, trem ejus comitatui Oximensi, ut inde illi persol-
Richardus juvcnis ad patrem rediit cum suis. veret debitum obscquii. Denique omnibus quee ad
CAPUT XVII. Dei cultum pertinere vidcbantur, strenue dispositis,
Quod dux Richardus ad extrema veniens Richar- g millesimo vicesimo sexto anno ab incarnatione
dum seniorem pnefecit suo ducatui.
Cilium Domini homincm cxivit, viam ingredicns universee
Richardusdux, quamvis prsecellentissimorum ac- carnis, regnante eodem Jesu Christo in Deilate
tuum prserogativis longo lateque claruerat perspi- paternee Majestatis et in unitate Spiritus sancti,
cuus, tamen Christi cultor extitit assiduus, adeo ut per omnia seecula seeculorum , Amen.
monachorum atque clericorum jure vocetur pater

HISTORIyE NORTHMANNORUM
LIBER SEXTUS.
De tertio Richardo et Roberto fratre ejus, filiis videlicet secundi Richardi.

CAPUT PRIMUM. bertum adversus eum concitans ad rebellandum. Is

Quod Richardus tertius, licet paulisper in regi-
mine ducatusfucrit, bonitatem tamenpatris imi-
tatus est.
Hactenus clarissimis preecedentium Northman-
norum ducum gestis inelimato styli nitore in pro-
patulum expressis, consequens videtur ut qui flo-
ruerunt eetate nostri temporis, in hujus stadio
gymnasii opportunum obtineant locum stationis.
Quorum actus partim intuitu, partim veracium com-
perimus relatu, quos plurimorum notitice, prout
tenuitas dictaminis suppeditaverit, propalare decre-
vimus. Igitur Richardus juvenis in ducatu supers-
tes genitoris, licet paulisper supervixerit, sicut in
vocabulo nominis, ita hceres exslitit censura
meeingenuitatis. Hic inarmis bellicis valdeidoneus,
totustamen fide fuit catholicus etcircaDei eultores
benignus ac mansuetus sequo libramine militares
, ipseDeus hic etin eevum suaparsesset, caruit.Nam
turmas moderans, pace gaudens frui continua
CAPUT II.
De discordia inter ipsum et Robertum fratrem
suum, ct dc morte ipsius Richardi post factam
concorcliam.
Verum, hujus optandce pacis incremento perfi-
dus hostis non diutius passus estillum lsetari.quo-
rumclam versutia malevoloruin fratrem suum Ro-
enim post biennium, contempto ejus dominio, intra
Falesiee castrum cum suis satellitibus se contulit
adresistendum.Richardusautemduxfurentisfratris
temerarios conatus festine cupiens refrenare, ac ad
obtemperandum debitee subjectioni revocare, oum
hostium multitudine infra castri ambitum vallavit
eum obsidione.^Quod cum crebris ictibusarietum et
balistarumaliquandiu expugnaret,tandema perfidia
resipiscente Roberto, datis dextris in pristinam
concordiam redierunt, et firmiter pace composita
ab invicem secesserunt. Porro dux Richardus di-
misso exercituRothomagumrediit, et cum suorum
nonnullis, ut plurimi retulerunt, veneno mortem
sum- obiit. Hoc millesimo vicesimo octavo ab incarna-
tione Dominianno contigit. ParvulusRichardofilius
Nicolaus extitit, qui terrenee heereditatis sorte, ut
jy
ab infantia litteris traditus et in coenobio sancti
Audoeni suburbio Rothomagensi nutritus, mona-
in
chile jugum diutissime portavit. Defuncto autem
abbate Herfasto, in regiminc praefati monasterii
successit, quod fere quinquaginta annis, tempore
Willelmi ducis Nortmanniae et magni regis Anglire
tenuit. Denique anno 1092 ab incarnatione Domini,
mense Februario, obiit tempore Robertill ducis et
8o\
r
> WILLELMI CALCUI.I GEMMETICENSIS MONA.CHI 836

Willelmi Rothomageneie archiepiscopi. Nunc vero A luepicabatur, Bed potiua ei ridene ut amico con-
ad propoaitum revertemur. gratulabatur, Bine cauaa oapite crudeliter priva-
\l'ir 111.
verat, mox a dsemonio arreptoe eat, et videntibue
sociia qui aderant Btrangulatue eet. Iterum Willel-
Quod Rob»rta$ suoRichardo
fratri et de l

moribuB ejus, de discordia inter ipsum et

et
mus ad tantam controversiara contra duceraperju-
Robertum trchiepiscopum. retue incanduit, ut intrepida cum audacia lihos buob
Deecendente igitur duce Richardo a mundani Fulconem atque Robertum cum militumcopia diri-
principatu8 culmine, et regna.ui crediraus, uranica geret, qui direptionibue Northmanniam vexarent.
soandente, Robertus frater ejus tutius monarchise Verum plurimi ex domo ducis expediti vernaculi
oomitatus ab omnibus Bubrogatur. Qui quaravis audacter eis occurrerunt, et intra saltum Blavonifl
cii. a rebelles fuerit ferocior moribus, benevolis cruentum cum eis pralium commieerunt, ac suf-
tamenexelitit li'ni> et benignus, erga Dei cultum
et fragante Deo graviter illus protriverunt. Ibi Fulco
pius ac devotus. Quamobrem diutinaa pacis oblec- prajvaricatoris filius jugulatus est, et omues pene
tamento semper meruitfrui, prseterid quod pravo- milites abrasi sunt. Hobertus autem frater ejus
rum consultu sponte sibi delegit. Undeiu primor- n vulneratus vix e certamine cum paucie elapsus eet.
diis suorum actuum suspectum habens Hobertum Willelmusvero pater eorumjam gi*eviter tegrotans,
arohipraseulem hostili obsidione Ebroicam gyra-
, ut eos sic interiisse comperit, intrinsecus dolore
vit urbem. Kjus igitur efferos impetus archipraesul cordis tactus, continuo animam efllavit. Sic ducis
cupiens declinare, intra urbis mcenia cum militari hostibus profligatis, seditio pressa in partibus illis
manu obstruxit se. Novissime vero datis dextris ultra disparuit.
ab ea secedendi, Robertura regem Francorum cum CAPUT V.
suis exul adiit, et Northmanniam pontificali ana- Quod Hugo Bajocensis episcopus, fllius Rodulphi
themate percussit. Roberlus ergo dux, rocompen- comitis, castrum Ibrilicum tenere voluit, sed non
potuit.
sata improborum astutia, et perpendens se incon-
Interea dum haec geruntur, Hugo Hodulfi comitis
sulte egisse omnia, archiepiscopum a Francia re-
filius, Bajocasinas urbis prtesul.pcrspexit quod Ro-
vocavit et in pristinum honorem restituit. Postea
bertus dux vellet prudentium consiliasectariet sua
muli pccuitens facti, suis, ut tantumvirum decebat,
destituere, quadam usus doli versutia, Ibrilicum
ascivit consiliis. in reliquum illi persistens iidelis.
castrum clam armis et alimoniis sufficienter muni-
CAPUT IV.
C Deinde custodesposuit, et Franciam ocius adiit,
vit.
Quod idem dux Robertus Willelmum de Belismo
ut indemilites conduceret qui viriliter illum ad
obsedit intra Alentuim custvum, et ad deditio-
nem coegit. repugnandum juvarent. Dux voro fraudis ejus moli-
Eliminatis denique a se totius litis incentoribus mina accelerans anlieipare, contractis Northman-
et subactis paci animis liberalibus, sapienlum cce- norum copiis idem castellum prasoccupavit obsi-
pit tractatibus uti et solerti industria summi ho.
ad dione, clausa egrediendi al) eo sive ingrediendi
noris incrementa pollentissime provehi. Jam pro- omnibus facultate. A cujus ingressu cum se Hugo
bos ejus mores et pacificos actuslaudum favoribus videret extrusum, sollicitus desuis intra illud con-
bonorum plurimi eceperunt efferre , improborum clusis, libertalem abeundi per legatosa duce petiit

vero nonnulli ignaviae ascribere. Ex quorum con- et eos inde protinus abegit. Ipse quoque cum suis,

tubernio YYillelmus Belismensis, Yvonis filius, ani- quos expetierat, diutius extorris permansit. Dux
mositatem ejus audensattentare, ex eastro Alentio, vero custodibus a castello amotis, idem in dedi-
quod beneficii tenebat jure, a serviminis jugo per- tione munitum suscepit.

tinacem cervicem temero sumpta rebellione nisus CAPUT VI.

est extorquere. Ad cujus atrocem insolentiam pro-
pere conterendam adveniens dux cum militaribus
turmis, tandiu eum intra munitionem tantse prae-
sumptionis adjutricem conclusit, donec ejus cle-
mentiam expeteret et nudis vestigiis equestrem
seliam ad satisfaciendum humeris ferret. Dux au-
tem ei, licet ficte, satisfacienti non modo cuneta
indulsit, verum etiam reddito ei oppido festinus a
loco secessit. Willelmus enim dirum angusto sub
D Quod Balduinus co/nes Flandrensis filio suo Bal-
duino filiam Roberti regis Francorum qusesivit
et accepit, malo suo, nisi Robertus duxNorthman-
nisesibi ferrctauxilium; etdemorte Rohertiregis
Francovum, cui successit Heuricus filius ejus.
Sub eodemtemporoBalduinus satrapa Frandren-
sissobolemsuamcupiensinnormareprosapiaregali
Robertum regem Francorum expetiit, et filiam ejus
Balduino filiosuo dari poposcit. A Palatinis verotri-
cliniis adeptam tulit, ac ad domum propriam in cu*

pectorevirus efflans, paulisper amanifesto perfidiae nis asportavit.eamqueusquead annos nubiles dili-
motu se suspendit sed non multo post ad idem
; genti cura nutrivit. Filius autem ipsius mox ut no-
perjurii scelus palam rediit. Multum quippe crude- bilis puellajamplexibus ccepit frui, affinitate fretus
lis et cupidus erat, et quatuor filios, Warinum et regali, patrem a proprio solo pepulit, Flandrensi-
Fulconem, Hobertum et Willelmum, sui similes bus ab ejus fidelitate avulsis. Qui indecenter a suis
habebat. Warinus igitur, postquam Gunherium de destitutus, Northmannorum ducem festinanter ag-
Belismo militembonum ac amabilem,qui nihil mali greditur, suffragium adversus filium postulaturus.
 837 HISTORLE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO.
Dux ergo nobilis viri calamitatem miseratus, con- A. irati
tractismililum viribus velut borridusturbo apatria
egressus, Flandoniam est aggressus, illam extermi-
nans flammis exitialibus. Progrediens itaque ad
castrum quod Cioca vocabalur, confestim illud sub-
vertit, et omnia qua> in eo consistebant combussit.
Videntes autem reliqui proceres, et similia pati for-
midantes, rolicto filio ad patrem reversi obsides
dirigunt duci. Adolescens vero Balduinus intuens se
non posse ullo modo subsislere ante ducis intole-
rabiles excursus, legatos illi cumprecibus humilli-
mis dirigit, patri se cupere eo mediatore reconciliari.
Desiderioejusac petitioni vir summajbencvolentiaj
congratulanti affectu favit, et utrosque libato pacis
osculoinpristinam concordiamcontinuo redire per-
suasit. Sic btibus compressis, ulterius in pace et
amore quo decuit perstiterunt. Ipse vero dux, demo-
litis rebeilium rebus, cum incolumi exercitu in
Northmanniamregreditur.Quatempestate Robertus
rex Francorum moritur, cui successit Henricusfi-
lius ejus.
CAPUT VII.
Quomodo item dux juvit Henricum regem Franco-
cum contra Constantiam matrem suam.
Rex enim Henricus patre Roberto vivente Fran-
corum regno potitus, tanto postmodum a matre
Constantianovercali odioestaffectus, ut, conspiran-
tibus adversus eum comitibus, a regali fastigio eum
deponere satageret,et Robertumfratrem ejusBur-
gundionum ducemillius loco subrogaredisponeret.
Consultuitaque suorum ad Robertum Northmanno-
rum ducem cum duodecim clientulis confugium fe-
cit, acapud Fiscannum per fideidebitum sibi ab eo
subveniripetiit. Dux eumhonorificc recepit, multis
donis honoravit, etnonmultopostdecenter equis et
armis instructum, patruo suo Malgerio comiti Corbu-
liensi destinavit, mandans ut suis in partibus omnes
incendiis ac tormentis affligeret,quos ab ejus fidelita-
te deficere videret. Ipse vero per cuncta suse ditionis
castclla FranciaB contermina militum validissimum
manum posuit, et conflictibus crebris tandiurebel-
les violenter oppugnavit, doneccervicibusplexis et
suis omnibus consumptis, coacti suo regi raconci-
liarentur et infelissima? matris conatus omnino
exinanirentur. Tunc Robertus Willelmi Belismen-
sis potestatis han*eset crudelitatis, per aliquot an-
nos infestus erat vicinis sibi Cenomanensibus et
Northmannis. Expcdilionem itaque ultra Sartam
agens, a Cenomanensibus capitur, ac apud Balaum
castrum duobus annis in carcere custoditur. Post
biennium vcro Willelmus Geroii filius, aliique Ro-
bertiproceresexercitum congregant,etCenomannis
comitem adpugnam revocantet viriliterpradiantes
Walterium deSordenia egre-
e bello effugant. Ibi
gium militem, cum duobus filiis militibus eximiis,
comprehendunt.mterquoSjComtradicenteWillelmo,
nequiter cum in patibulo suspendunt. Alii vero tres
filiiWalterio apud Balaum erant. Qui ut atrocem
patris et fratrummortem cognoverunt, vehementer
— UBER SEXTUS. 83 J
carcerem violenter irrumpuntet Robertum de
Belismo, securibus capite ejus ibidem contrito mi-
Quo dcfuncto, Willelmus Tal-
serabiliter occidunt.
vaciusfraterejus successitin honore fraterno. Ipse
omnibus flagitiis deterior
cunctis fratribus suis in
fuit,etinejusseminisha3redibus immoderata nequi-
tia usque hodie viguit.
CAPUT VIII.
QuodduxRobertus contraAlannum comitem Britan-
norum pergcns, non Jonge a thunine Coisnon ca-
strum Carnicas[Carrucas\ condidit.
Britannorum quoque comes Alannus protervias
fastu elatus, a Roberti ducis servitio se subripere
pertinaciter est agressus. Dux igitur adversus eum
innumcrabilem exercitum movit, et nonlongea flu-
3 quod vocavitCarrucas, stabi
vio Coisnon castrum,
ad munimem videlicetNorthmannicilimitis, ac
livit;
domandum tumidi arrogantiam prassumptoris. Inde
Britanniam invasit, totumque Dolicomitatum vora-
cibusflammis tradidit. Quibus luculenter peractis,
cum pra^da ingenti Northmanniam repetiit. Alannus
autem post ejus abscessum cupiens ulcisci illatum
sibi improperium, ad demoliendum Abrincatensem
comitatumcum magna exercitu eo evestigio perse-
quitur illum. Nigellus vero et Aluredus cognomento
Gigas, praatitulati castelli custodes, cum suis ei
occurrunt, et cum eo certantes illico tanta strage
Britones depopulati sunt, ut per camporum plana
sive prasdicti flumiuis littora prostrati viderentur
quasi bibentes. Alannus itaque sua tristia repetens,
cum dedecore Redonis venit.
CAPUT IX.
Deabbatia Beccietprimo abbateet fundatore ipsius
venerabili Herluino et de successore ejus An-
selmo.
Gircahasc tempora, annovidelicetab incarnatione
Dominil034 domnus abbas Herluinus, quadragesi-
mo aUatis sua3 anno dcserens sajcularem vitam, sa-
cra3 religionis habitumsuscepit ab episcopo Luxo-
viensi Herberto et postea ab eodem prassule sacer-
;
dos ordinatus, atque abbas constitutus est. Inde
Beccense camobium ccepit habere initium. Sed quia
tanti Patris fecimus mentionem, libet ad memoriam
posteritatis his annalium paginis aliqua de eo et ec-
clesia ab eo constructa paulo latius inserere. A
DanisigiturquiNorthmanniam primi obtinuere pa-
D ter ejusoriginem duxit, materproximamducumMo-
rinorum, quos moderni Flandros cognominant con-
sanguinitatcm atligit. Ansgotus ille,'.istaHelois no-
men habebat. Gislebertus Brionensis comes, primi
Richardi Northmanni* ducis neposex filio consule
Godefrido, illum enulritum penes seinter omnes cu-
primates habuitacceptissime.Habilisillead
ria3 suas
arma plurimum erat, nec minori ea animositate ges-
tabat.Omnesomniumtotius Northmannia3 majorum
familiaunelectisillum habebant in armis, omnique
reimilitarisusu et cultu corporissui attollebant. Ab
inhonestis averlebat animum, honestis qua3 curia3
magnifaciunt,impendebat omne studium. Domi ac
 >

839 VILLKI.Ml CALCULI GEMMETICENSIS MONACHl 840

*
militin oommilitonumsuorum preestantW imu Bpinis alii agrum emundabant, alii
, impatiens erat. Quibus de rebus non Bolum Bmum BcapuIiscomportantesBpai gebant. Ili Barrie-
singularem domini sut obtinuerat favorem, verumet bant, illi nemo panem ab tumebat in olio.
serebant,
apud Etabertum totius patriaa ducem, et apud i
.\<l horam agendi offlcii in ecclesia, omnes ad unam-

ranuu dominos regionura, pepererat sibi oomen quamque oonveniebant. Victns quotidianus, panis
ptarimum,aoce88umquefamiliarem. eiligineus, et herbaa rum aqua et eale. Kqxu non
Vitee hujus jucund tatu annos illejam ex- nisi lutulenta, quia fons nusquam ad duo milliaria

jerat triginta septem, eumtandem divino metu babebatur.

raooendi amore mens illias ooBpit, et ah amore Snnili so inibi propter Deum seivituti nobilis ma-
niuinli tepescere, eensimque in dies frigescere. \ l conccssisDeo prssdiisqnaa habe-
ter ojus addixit, et
exterioribus oculura oordis convertens ad seipsum, servorum Dei pan-
bat, ancillae fnngebatur ofiioio;
ibat frequentius ad ecclesiam, orabat devote, ac nosahluenset quidquidinjungebaturextremi operis
saepe prorumpebatur inlacrymas. Ludicra re omni accuratissime agens.
omissa, jani ininus frequens erat in curia Qua hoc Doin, post aliquantum temporis, per visum com-
solo detinebatur,quod pi*aedia sua Deo secum lucrari monitus osl ut, dimissa solitudine campestri, quae
satagebat. Quod et obtinuit , extorquens ea sibi a d competenti opportunitate omnino carebat, eum ad
domino suo multainstantia servitii ; ditioni illius ac locum sui juris mansionem transferret, qui a rivo
sorvitio ipso dominotradenlc quidquidpaternijuris illic mananti Hcccus appcllatur, ad milliarium a

habebant fratres sui, qui eadem dignitate geniti castro <|uod vooatur Brionnium.Est hic locus in ipso
exstiterant sihi. Quia dignior et vera nobilitate ge- saltu Brionnensi, valleimamontihus saltuosis hinc
nerosior germanis efflciebatur, jure ab eis illi inde conclusa, omni opportunitate humano usui
suhjici, nec indignum aut injuriosum aestimabatur. commodus.Propterdensitatem acrivirecreationem,
1'rotinusin villa qusedicitur Hurnenvilla, cxtruen- fcrarum illic multus erat accursus. Trium tantum
dum servitio Dei opus arripuit non parvuni, brevi molondinorum trcs domus illic erant, et solum ha-
peraotum. Ipse non solum operi prsesidebat, sed bitahile permodicum.
opus ipsum efflciebat, terram fodiens, fossam effe- Consecrata paucis extructa annis non parva ec-
rens, lapides, sabulum, calcemque humeris com- clesia, columniscx ligneis claustrum construxit, in
portans,ac ea in parietem ipsemet componcns. Qui- quo ad morempatrire fratresjam nusquamprogres-
hus, alii horis aherant, ipse congerebat quu: ad opus suros considere instituit. Variis ergo simultatibus,
exigebantur, excluens otium ab omni parte diei. quao soepe introrsus oriebantur, ccepit dolere mul-
Quanto vanitate tumida olim delicatior, tanto vera tum et anxiari. Ad ea enim componenda, qui in
humilitate nuncad omnem laboris tolerantiam pro- ^ claustro praesideret, minime erat, sumptuum con-
pter Deum patientior. Cibum pncter quibus non gerendorum necessitas illum immorari extra com-
licet diebus, semel accipiebat, nec exquisitum et pellebat. Hac de re, cum jam Deum multoties exo-
parcc satis, cxpleto cum die operesuo. rasset,clivinasibimiscratio accommodavitauxilium,
Prima litterarum elcmenta didicit, cum jam cxi- sufficiens ad universa quoa agenda forent (erant)
steret annorum prope quadrayinla, el divina opitu- suffragium.
lanto gratia co usque processit, ut etiam ipsis ap- Ortus Italia quidam vir erat, quem Latinitas, in
prime eruditis grammatica inexponendis ac intelli- antiquum ab eo restituta scientiae stalum, totosu-
gendis divinarum Scripturarum sentcntiis mcrito premum debito cum amore ethonorc agnoscit, no-
haberetur admirabilis. Quod utsolius divinae gra- mineLanfrancus.Ipsa quoque in liheralibus studiis
efficacia actum credatur, nocturnis tantum horis
tiae, gentium magistra Grsecia discipulos illius libenter
huic studio vaoabat, quia propter lectionem nun- audiebat et admirabatur. Is patria egressus, quam-
quamdiurnioperisintermisit exsecutionem. Avulsit plures multi nominis scholares secum habens, in
paternas domos, unde servorum Dei habita-
illico Northmanniam devenit. Beccum itaque adiit, quo
cula construxit. nullum usquamplauperius eestimabaturvelabjectius
Sacrata vero quamconstruxit ecclesiaabepiscopo D ccenobium. Forte tunc abbas exstruendse fornaci
Luxoviensi Herberto,comamtotundit, ac saecularem occupatus, ipse operabatur manibus suis. Cujus
habitum deponens ab eodem pontifice sacrse habi- humilitatem animi, sermonisque dignitatem ille
tum religionis accepit, miles Ghristi per tot peri- plurimum veneratus et amans, monachus ibi effi-
cula fortis ante expertus. Ejusdem ordinis cum eo citur.
juhum subierunt duo sui. Postmodum a preefato Sic per tres annos vixit solitarius infrequentia
praesule sacerdos consecratus, pluribus ducalui il- hominum, gaudens quoibinesciebatur,pr£eterpau-
jamadditis fratribus abbas proeficitur.Quos ergo
lius cissimos quibus aliquando loquebatur omnibus igno-
regendos acoeperat, actissime, sed more patrum tus. Humor, ut hoc factum prodiit, longe latequc
proeccdentium, regebat. Videres, peracloinecclesia famaviriprseclarissimaBeecum etabba
protulit, et
officio, abbatem collo sementem, manurastrum vel tem Herluinum brevi per orbem terrarum extulit,
sarculum gestantem ad agriculturam prseire, mo- Oocurrunt clerici, ducum filii, nominatissimi scho-
nachos omnes ruris operi sub diei terminum insi- larum Latinitatis magistri, laici potentes, alta no-
841 HISTORI^; NORTHMANNORUM UBRI OCTO. - LIBER SEXTUS. 842

bililatc viri. Multi pro ipsius amore multas eidem A lapsus fucrat dissolutionem, ad probatissimam re-
ecclesiae terras contulerc. Ditatur illieo Becccnsis formatur disciplinam monasteriorum. Glerici Bub
locus ornamentis, possessionibus, personis mobili- canonicali coercenlur regula; populus, rituum bar-
busethonestis.Interiusreligioatqueeruditiomultum barorum interdicta vanitate, ad recta credendi atque
accrescere exterius rerum omnium necessariarum vivemli formam eruditur. Nobilissimorum atque
subministratio ccepit ad plenuin abundarc. Qui optimorum, tani clerieorum quam laicorum, exmul-
ergo in ipsius monasterii inehoatione tis partibus orbis illic adunatus numorus ad centc-
domibus
neccssariis solum non habuit, ejus paucos
sufiicicns nariam protcndebatur (pertingebat) summam.
infra annos ad milliaria protcnditur dominium. Nova necdum sacrata erat ceclesia, quoniam ab
Non multo post, propter inhabitantiuni mullitu- ipso cujus eam eonsilium inchoavitct auxiliumcon-
dincm, contigit in ea illud a Domino porlsaiam pro- summavit, cxpeclabal consecrari, instanter hoc a
phetam Aogustas mihiest looas, fac spatiam mihi
: Deo cxposcens. Cujus pctitioni, qui ad coetera sibi
ut inhabitem. A.dunatum elenim illic fratrum mul- benignusexsliloratoptatumDeuseoncessiteffectum
litudinem quiadomorum spaciositas jam eapero non adimplens per omnia super hae re illius affectum.
valebal et quia situs loci degentium incolumitati Multo cnim ampliori quam prsesumefe poterat, ho-
contrarius existebat, venerabilis Lanfrancus abba- norificentia conseerata est a quo exoptabat.
B
tem Herluinum de majoris monasterii et offieinarum Igitur x kal. Xovembris, anno ad incarnatione
aedilieatione compellare coapit. Tanti operis solam Domini 1077, sanctoe omnis Ecclesiae reverendus
commonitionem illc extimuit, aetajis jam deficientis gcntium transmarinarum summus pontifex Lanfran-
viribus plurimum diftidens. Nolente illo aliquatenus cus advcnit, consccrando consummaturus cccle-
acquiescere, divino nutu monasterii prcsbyterium siam, quam Deo inchoavit, et in cujus
inspirante
corruit. Tandem victus, spem in Deo certissimam exstruendisfundamentislapidemsccundumipsema-
gerens ct plurimum in consiliarii sui ope eonfidens, nusuaimposuit.ConveneruntuniversiNorthmannise
cujus opera sibi bona omnia proveniebant, in salu- episcopi, abbates et alii quique religiosi viri. Affue-
briori multum situ nova inehoavit; monasterium runt proccres regni. Hex aliis intentus negotiis ad-
ct officinas, opus pergrande, dignum, cujus dignitati esse non potuit. Hegina Mathildis libens affuisset,
ditiores multaenon accedunt abbatiae. Ad initian- nisi regiisdetenta occupationibus fuisset. Affuit ta-
dumopus hoc tantum, non res suae, qua» permodicse men pcr condecentem beneficentiae suae largitionem.
erant, sed maxima in Deum fides animuin iirmavit. Noluit rex supernus operi gratioe suae regem terre-
Quae universaconferendosicaecumulavil, quoda die num supremam manum imponere, sibi totum reser-
qua primo fundamenta posita sunt, usque ad ex- .vans consummati gaudium, quod infra sedecim
tremi lapidis impositionem nec materia defuit, nec 'annos solis pauperum expensis complevit monaste-
sumptus. rium cum omnibus ofiicinis, opus pulchrum et ma-
Post tricnni vero eompletionem sola necdum ximum. Affuerunt et regni Franciae clarissimi con-
completa basilica, venerabilis Lanfrancus ccepti opc- sules et ex aliis regni ejusdem primatibus com-
ris institutor, tam Domini, quam Northmanniae pri- plures, clcrici, monachi, ex univcrsis adjacentibus
matum supplicatione coactus, ecclesiae Cadomensi provinciis.
abbas praeficitur. Interea Nortmannorum dux Wil- Aliquando verotemporispost dedicationem exacto
lelmus haereditarium sibi Angliae regnum pcrvadens venerandus Pater Herluinus omni membrorum offi-
imperium rebelle armis ad quse voluitjura compo- cio destitui penitus coepit, et longe ante diei ipsius
suit. Dein ad meliorandos ecclesiarum status ani- annuam revolutionem quod optaverat, obtinuit. Nam
murn intcndit. Totius igitur christianilatis summi proximo subsecutomenseAugusto,xmKal. septem-
pontificis Alexandri, viri vita et scientia oxccllcntis- bris, die Dominica, ex toto lecto decubuit. Vesper-
simi, consultu et rogalu, omnium quoque Anglici tina a fratribus peracta sinaxi, cum diei ac diurni
regni Nortmanni imperii magnatum libentissimo
ct humanae stadium fclici cursu peregit,
officii fine, vitae
assensu rex Willelmus quod potissimum solumque nocte jam proxima, quoe in Dominicam illucescebat,
accepfabat consilium, doetoicm supra meroratum Dyn Kal. Septembris. Actum est in capitulo illi mo-
ad hoc elegit negotium. Victus multiplici ratione in numentum, bonorum actuum aeternum filiis moni-
Angliam conducitur et quae insularum transmari- mentum. Jure quo de spiritualibus locuturi studiis
narum primatum obtinet, Cantuariensis ecclesiae conveniunt, illius praesentatur mcmoria, qui ex
suseepit praesulatum. Qui multarum ditatus ampli- tyranno religiosus, ex multum saeculari omnino spi-
tudineterrarum,auroargentoquelocupletatus,exse- ritualis, loci illius atque ordinis primus exstitit fun-
cutus mandatum quod in Exodo mandatur Honora :
dator et abbas.
patrem tuuin etmatvem utsislongasvus super terram
EPITAPHIUM.
omnibus modis benignus exstitit circa patrem suum
spiritualem et matrem Eeclesiam. Cujus in Anglia Hac tegitur petra, qui, quas circumspicis sedes,
quantus postea exstiterit fructus, latissimc attestatur Cunctas ediderat, monachus ex laico.
renovatus usquequaque institutionis eeclesiasticae Ter posl undenos ac tres et quattuor anuos
status. Ccenobialis ordo qui omnino ad laicalempro- Grammata uescierat, postque peritus obit.

Patrol. CXLIX. 27
843 WILLELMl (AI.CULI. - GEMMETICKNSIS MONACHI 844

ttaor undeoiea tranaegit coenobialia A B08 iii Barensi concUio, n< Spiritum Banctum
i
[itims, I , a Fiiiu procedere. Unde sumpta materia rogatu
Cam Pboabeaa nooum sub Virgine protalit ortum, [ldeberti < lenomannorum episcopi hunc librnm com-
amigrando diem olauait et hebdomadem. posuit. El quia de hoc venerabili riro aliqua dixi-
Herluioua erat, ai quia de nomine quwrat, nius, libei compendiose Bpatium vitse ejus compi
Cut vum aaoetia det quidquid eia Deaa eat. hendere.
III. M Al.ll D. Ortus igitur es generosi» parentibua in civitate
Hunc apeotans tumulum tilulo oognoace aepultum. Augusta, quaa contigua esi Burgundice el italim, p
Eat via virtutia aoaae quia ipse fuit. diversa loca Btudiie iitteraram operam dando per-
Dum quater bio denoa cevi veniaset ad annoa, venil Northmanniam, et in monasterio Becci, ubi
ijuiti fuerant scech sprevit amore l> tunc temporis magnus ille supradictue Lanfreneus
Mutans ergo vices, de mundi milite miles prioris Fundebatur offlcio, cum aUis conscholasticis
Fit Cbriati aubito, monacbua ex laic ab eodem tam divinis quam sscularibua litteria in-
Hino sibi more patrum sociaos collegia ffatrum, structis, ipsius hortatu et consilio factus esl mona-
Cura qua docuit, rexit eos, aluit. clnis Becei anno astatis sim; -J7, ubi vixit claustralis
Quot qnantasque vides, hic solus eondidit uerfes, sinc prselatione ti-ilius annis, 15 prior post bona3
R
i tam divitiia quam Sdei meritia. memoriaa prasdictum Lanfrancum. Cantuariensem
Quaa puer haud didicit Scripturas postea scivit, archiepiscopum. Deinde I5annis abbas exstitit post
Doctua ut indootum vix aequeretur eum. piaa recordationis venerabilem Herluinum, primum

Flentibus huno nobis tuJit inclementia mortis, abbatem ipsius loci. inde assumptusestad archiepi-
.tilis quina bisque die decima. scopatum '.antuaricnseinpost venerandumLanfran-
<

Herluine Pater, sic ccelica scaodis ovantcr, cum, quem rexit 10 annis. Septimo decimo autem
Credere namque tuix hoc lieet ex meritia. archiepiscopatus anno, monachatus vero 49, porro
Decessit autem idem venerabilis Pater vn Kal. setatis 76, transiit e mundo xi Ral. Maii, feria quarta

Septembris, eetatis suse anno 84, monachatus vero ante < loenam Domini. Ipso anno fuit ultimum Dascha
44; paucisque interpositis diebus, electus est abbas hoc cst vii Kal. Maii.
Anselmus pro eo, qui tunc erat prior ejusdem loci. Hisperanticipationemdictisde fundatore Beccen-
Qui quantse fuerii religionis, quantaeve sapientise, in sis coenoliii, cum reverenlia nominando venerabili
libro qui de vila ipsius sci ibitur, facile qui eumdem Ilerluino et successore ejus viro clarissimo in divi-
librumlegeritreperiet. Scripsitveroidem vir reve- nis rebus Anselmo, ad ordinem gestorum ducum
rendus nonnulla digna memorioe quce x
subter anne Northmanniae acjuibus paululum digressi fueramus,
ctere curavimus. Dum adhucprioressetinBeccensi *-»
revertamu r.
coenobio scripsit tractatus tres, primum I)e veritate, CAPUT X.
secundum De De casu dia-
libertate arbitrii, tertium De quam rfu.x Robertus disposuit mittere in
chisse
boli. Scripsit et quartum, quem titulavit De gram- Angliam inadjutorium congnatorum suorum Ed-
wardi et AJuredi, Ghorum regia Edelredi.
matico; iu quo discipulo, quem secum disceptantem
introducit,respondet et multas dialecticas qusestio- Tempore quo Edelredus, rex Anglorum, ut supra
nes proponit et solvit. Fecit quoque libellum quin- recitavimus, a Sueno, Danorum rege, regno pulsus,

tum, quem Monologium apellavit. Solus enim in et.Xoillimanniain profugus venit, duos filios, Edwar-

eo et secum loquitur, ac tacita omni ratione quserit dum et Aluredum, non longe post patriam repetcns,

et invenit, et quod vera fides de Deo sentit invinci- Hichardo eorum avunculo nutriendos rcliquit. Hi
bili ratione sic, nec aliter esse posse probat ct as- enim intra Northmannorum ducum aulam educati,
truit. Composuit etiam librum sextum licet parvu- tanto honorc a duce sunt habiti, ut summi nexus

lum, sed sententiarum ac subtilissimse contempla- amoris tanquam fratres eos adoptarctsibi.Quorum
diuturnocompassusexsulatui,missislegatismanda-
tionis pondere magnum, quem Profiogion nomina-
Alloquitur enim in eo opere aut seipsum aut vit Chunuto regi ut jam jamque satiatus eorum ex-
vit.

Deum, Scripsit et septimum librumepistolarum adD terminio illis parceret, et sua eis vel sero pro sui
diversos. diversiseorumnegotiisrespondens, velea amoris obtentu reddcret. At illesalubribus monilis
qux sua intererant procuiare mandans. Fecit et ejus non acquievit,sed legatos,infectis rebus, nihil

oclavum De incarnatione Verbi. Quod opus episto-
lari stylo conscriptum sanctse Romanse EcclesiaB
summo pontifici Urbano dicavit, destinavit. Nonum
librum edidit, quem Cur deus homo appellavit;
decimum De concep.u virginali, undecimum de ora-
tionibus ad diversos sanctos, quos plurimi Medita-
tiones vocant. In quibus legentibus facile apparet
quanta dulcedo supernorum mentemejus repleverat;
lsetum portantes rcmisit. Tunc dux vehementissimi
furoris rubore succensus, convocatis ducatus sui
principibusjussitmagnamnaviumclasscmfestinato
fabricari. Quam ex omnibus Northmannici maris
partibus coactam, et infra exigui temporis spatium
in anchoris, armis hominibusque robustissimis dili-
genter instructam, stare apud Fiscanum in littore
ponti fecit. Inde quoque signo dato, et velis in sub-

Duodecimus, qui et ultimus, illi tractalus fuit De lime pansis, nimia tempestate acti ad insulam quae

processioneSpiritus sancti.GonfutaveratenimGrae- Gersus vocatur, cum magno periculo pelagi domum

 845 IIISTORIyE NORTIIMANNORUM LIBRI OGTO. - LIBER SEXTUS. 846

sunt dcvoluli. Quod puto ita factum cssc, Dooau-
ctoro, pro Edwardo rege, quemdisponebatin futuro
regnare sino sanguinis effusione. Qbi dum longo
detinerentur tempore, vento adverso diutius flante,
dux efferatis animis incredibili cruciabaturmceroro.
No\ issimc autcm videns scimllomodoposse trans-
fretare, gyratis navium proris, apud Sancti Michae-
lismontcm remeato liinbo maris quanlocius sunt
A appetere Hierosolymitanam peregrinationem mani-
festavit. Quibus verbis omnes vehementer attoniti
propter ejus absentiam formidabant patriam multi
niodo perturbari. Exponens autem eis Willeli
filium suuui, qucm unicum apud Falesiam genuerat,
ab eis atlcnlissiinc exigebat, ut liunc sil)i loco sui
dominum eligerent, et militias suse principem prae-
ficerent. Qui
licct sub tenerrima detineretuj eetate

appulsi. puerili, tamen dc cjus eonsolatione omncs oppido

CAPUT exbilarati, juxtadecretum ducis protinus eumprom-
XI.
Quod parlcm cjusdem classis misit ad afCigendam
pla vivacitatc suum collaudavcrc principem ac do-
Britanniam, et depace redintegrata interipsum minum, pangentes illi lidclitatcni non violandis sa-
et AJannum comitem Britannioe. cramentis. Duk itaque Robertus postquam ha3c acl
Dux aulein Ilobertus quamdam partem classis votum explevit, filium suum fidelibus
ct sensatis

Rabello fortissimo militi tradidit, ac ad affligendam tutoribus ct auctoribus usque ad legitiman setatem

incendiis et prsediis Britanniam direxit. Ipse vero, subcgit, et dispositis oompetenter rebus adpatrise

contracto cxercitu equcstri, parabat cxaltcra parto
eamaggredi. Alannus itaquc consideransgravc sibi
ab utrisquc partibus discrimen imminere, missa
legatione, Hobcrtum utriusque avunculum, Nortlr
mannorum videlieetarchipraBSulem, ad se mandavit
festinanter venire, Cui cum exitialem Britanniae
B moderamina congruentibus, pium valedicensomni
bus, cum suo nobilissimo comitatuillam sanctissi-
mam porcgrinationem estaggressus. Qu;e vero lin-
gua vcl sermo explicabit eleemosynarum exhibitio-
ncs egenis ab eo quotidic distributas ? Aut quae vi-
dua, vcl orphanus, egcnusque oxstitit, quinonejus

exterminationem, et concitati ducis atrocem super cxponsis sublevaretur? Tandem confecto itinere
se enarrasset expeditionem, prsesul suainterposita ad illud vcnerabile sepulcrum pcrvenit, in quo

fide, cum sumpsit, ac ad montem Tumbam sancti Regis coelestis sanctissimum corpus jacuit. Quis
Michaelis domum adduxit et clementiam siquidem ergo hominum enarrabit quot per octonos dies
ducis illum invadere disponentis. Mox nimium ri- lacrymarum rivulis illud oluerit, vel quot auri mu-
gida eorum pnecordia, propitiantc.Ghristo, camad neribus accumulaverit?
quictem composuit, ut omni disscnsionum motu
sedato serena concordia eos uniret, et Alannumin CAPUT XIII.

servitio ducis pacta fidelitate supplicem omnino

complicaret. Post haac legatos dux misit, et nautas
Qil ° d ldcm d "X R °* ertus ™diens ab Hierosolymis
C
a Britannica
apnd urbem Nicoenam obiit in Christo.
vexatione recedere jussit.
CAPUT XII. Porro, invitus dux, pius ot Deoamabilis, adorato
Quod Chunutus, rex Anglorum, obtulit per legatos Christo cum internorum singultuum suspiriis, et
suosEdwardo et A/uredo mcdietatem Anglici re- peragratis Sanctorum locis, felieissimum convcv-
gni pro timore Roberti, ducis Nortbmannorum ;

et quod idem dux pergens Jerusalem, Willelmum

tens iter, ad Nictenam regressus est urbem. Inqua
tihum suum quinquennem ducatui Northmannioe correptus tegrimonia corporis, millesimo tricesimo
prcefecit. quinto ab Incarnatione Domini anno, viam petens
Quibus ad liquidum sopitis, en adsunt legati Ho- universi generis humani, gaudentibus angelis, di-
berto ducia Chunuto regedirocti, nuntiantes illum vinse vocationis jussuin fincoccubuit vi Nonas Ju-
medietalem Anglici regni velle reddere liliis Edel- lii. Non onim indignum aestimo credcre et penna3
redi rcgis, pace rata in dicbus suis, eoquod valida officio signare, quod seterno caalestis Hierusalem
gravaretur incommodilate corporali, Idcirco dux, Moderatori, cujus
sepulturm locum in terra ve-
et

intermissa navali expcditione, distulit incceptum, noratus est, inhujus vita> mediolaboroad perennis
prius cupiens ab Ilierosolymis redirc quod diu gloriaa consortium eum assumere placuerit; ne
optavcrat devotissimo animo.Namperpendenshanc D beata anima plurimo jamoptimorum operum splen-
vilam prodigam fore et labilcm, verbaque Dominica dore candidata, post mundanis actibus implicata
pio atquo felici cordcvolutans, divitibusloquentia maculas colligeret. Sepultus est eliam in basilica
:

Vce vobis, quibabetis vestram consolationem, elegit sanctas Mariaa a suis, intra mcenia Nicaense civita-
magis pauper Ghristi fieriquamgehennalibusigni- tis regnante Domino nostro Jesu Christo in paternse
;

bus aduri. Robertum ergo archiepiscopum cum majestatis dcitatc, cumcoa^qualitate Spiritus sancti
optimatilms sui ducatus accersivit, et illis velle se per omnia ssecula. Amcn.
M7 WILLELMI CALCll.I GEMMETICENSIS MONACHI

IIISTOHI/E NOKTMMAMOIt UM
LIBER SEPTIMUS.
De Willelmo duce qui Angliam armis subegit.

GAPUT PHIMI M A. toribiis. Osbernus quoque procurator principalis

Quos labores WtHelmuspuer perpessus est in ini- domus, Herfasti Gunnoris comitissae fratrisfilius
tio sui principatus, perversitate quorumdam. quadam nocte, dum in cubiculo ducis cum \patr in
Recensitis seriatim Roberti magni ducis actibus valle Rodoili securus soporatur, repente in statn
ct multorum solerti indagine intimatis auribus, suo a Willelmo RogeriideMontoGumerifiliojugu-
competens videtur, ut ad Willelmum (ilium ejus latur. Rogeriusenimpro p irfidiasua tunc exsulabat
articulus vertatur subscribendo futuris, quo su-
; apud Parisios et quinque lilii ejus Hugo et Robertus
dore laboris inimicorum laqueos evaserit, et suis Rogerius et WilIelmusatqueGislehertus,inNorth-
eorum ferina colla vestigiis viriliter substraverit. mannia summopere inserviebanl diris facinoribus
Plerisque etenim ScripturaB reperitur in paginis, Sed Willelmuspro scelere praescripto, quod opera-
nequitia patris iniqui domum filii subverti; e di- tus csi, non miillo post condi nam mercedem retri-
verso vero, merito boni solidius rob >rari. Denique buente Deonactus est. Barnoquippe de Glotis prae-
Christus Roberto duci, spretis a!> eo saecularibus positus Osberniinjustamnecem domini sui cupiens
pompis, domum stabilivit, dum perenni eum palma quadam expeditos pugiles coi;
ulcisci, nocte
remuneravit, et Willelmumfilium ejus, profiigatis domum, ubi Willelmus et complices sui
gavit, et
iniinieis, throno regali postmodum provexit. Ve- B dormiebant, adiit, ac omnes simul sicut merue-
rumtamen, quibus victoriarum triumphis in du- rant, statim trucidavit.
catu claruerit, proutordo rerum veracissime com-
CAPUT III.
pertarum dictaverit, lihet venturis notificare, ne
tegantur inani segnitie, quse gloriosse micuerunt Quomodo Itogerius de Bellomoute. Hunfridi /ilius

setatis nostrse tempore. Is itaque dux in puerilibus de Vetulis, patris jussione Rogerium de Toc-
annis patre orbatus, sagaei tutorum providentia neio superavit.
liberalium morum instituebatur ad incrementa. Rogerius Toenites dcstirpe Malahulcii, qui Rol-
Sub ejus ineunte setate, Northmannorum plurimi lonis dueis patruus fuerat et cum co Francos atte-
aberrantesab ejus fidelitate plura per loca aggeres rens Northmanniam fortiteracquisierat, vir potens
erexeruut, et tutissimas sibi munitiones construxe- etsuperbus, ac totius Northmanniae signifer erat.
runt. Quarum dum auderent tisi munimine, prolinus
Ilic vcro, dum Robertus dux peregre perrexeratin
inter eos diversi motus exoriuntur, seditioncs con- Hispaniam, ubi per eum multse probitates super
citantur, ac sseva ubique perpe-
patrise incendia paganos factso sunt, profectus fucrat. Sed post ali-
trantur. In tantoquippedissensionum turbinc Mars quantum temporis insuaregressus est. Comperiens
atrociter grassatur, et non modicus bellalorum c autem quod Willelmus puer in ducatu patri succes-
euneus frustra consumitui serit, vehementer indignatus est, ct tumide de-
CAPUT II. spexit illi servire, dieens, quod nollius non deberet
Dc bello intcr Tustinum deBastemborc et Walche- sibi aliisque Northmannis imperare. Willelmus
liniuii de Ferrariis, et de morte Osberni, Ghi enim ex concubina Roberti ducis, nomine Herleva
Herfasti. (Herlolta), Fulberti cubicularii ducis filia natus,

Nam Hugode Monteforti filius Tustini cum Wal- nobilibusindigenis etmaxime ex Richardorum pro-
ehelino de Ferrariis certavit, et in eo confiictu sapio natis despectui crat, utpote nothus. Vcrum,
uterque oecisus occubuit. Forro immanis quorum- postquam Hierosolymitanus dux oliiit, Herluinus
dam rabies eruetat, ac ad patrise detrimentum ni- quidam probus miles Herlevam uxorem duxit, ex
mis rcgnat. Siquidem Gislebertus comes Ocensis, qua duos filios Odonem et Robertum, qui postmo-
filius Godefridi comitis, calliduset fortis,tutor W T
il- dum praeelarse sublimitatis fucrunt, procreavit.

lelmipueri, seddomini, quodam mane dum equitans Rogerius itaque fretus auxiliatorum multitudine,
loqueretur eum compatre suo Wascelino dc Ponte eontra tenerum ducemausus est rebeilare. Omnes
Erchenfredi, nihil mnli suspicans occiditur cum vicinos suos palam despiciebat ct terras eorum,
Fulcoiofilio Geroii.Hoc vero malum dolosis horta- D maxime Hunfridi de Vetulis, rapinis et incendiis
tibusRodulphide\Yaceio,filiiRoberti archiepiscopi devastabat. At ille diutius hocferrenolens, Roge-
factum e'st,per manus crudeles Odonis Grossi, et rium dc Bcllomonte filium suum cumfamilia sua
autlacisRobertifiliiGeroii, Deinde Turoldus, teneri contra eum misit. Quem Rogerius Toeniensis tc-
ducis psedagogus perimitura perfidis patrise deser- mere sprevit, et nil metucns cum co audacter con-
849 HISTORIiE NORTIIMANNORUM
fiixil ; sed ibidem eum duobus filiis suis
Elinanlio peremptus, victoriam hostibus reliquit.
Ilii Robertus de Grentemaisnil lethale \ulnus acce-
pit, quo post tres hebdomadas, iv Kal. Julii, obiit,
Porro, ante mortem suam duobus Ijliis suis Hugoni
et Hoberto terram suam aequaliter distribuit, eis-
quc Ernaldum minimum iilium suum, ut ipsum,
dum ad aetatem veniret, sicut fratrem bene tracta-
rent, commendavit.
CAPUT IV.
Quod idem Rogerius abbatiam Pratelhs oedificavit,
ct Adelinam filiam Waleranni eomitis Mellenti
duxit.
Rogerius vcro de Dellomonte, superatis adver-
sariis, victori Deo gratiam retulit, et in
sua bonis opcribus insudare studuii. Inter quae,
monachile coenobium in fundo suo Pratellis con-
struxit, ct Willelmo duci contra omncs fidelis scm-
pcr Quaproptcr omnibus avis proavisque
cxstitit.
suis sublimior effcctus est. Nam Adelinam, Wale-
ranni comitis Mellenti filiam, uxorem duxit ex qua
duos iilios, Robertum et Henricum, magnie poten-
tiaj postea comites procreavit. Robertus quippc post
Hugonem avunculum suum comes Mellentis plus
quam viginti scplem annis viguit; et Henricus
Willclmi regis in Anglia commitalum Warwikpro-
mcruit. Post praafatam ctedem in qua Rogerius et
Robertus dc Grenlemaisnil et alii quamplures ce-
ciderunt, Richardus Ebroicensis comes, filius Ro-
berli archiepiscopi, uxorem Rogerii de Toenia s.bi
in matrimonio assumpsit, cx qua Willelmum, qui
nunc Ebroicensihus principatur, genuit. Willelmus
vcro frater cjus Hadevisam filiam Geroii relictam
Robcrti de Grentemaisnil sibi junxit. Inlerea Wil-
lelmus dux, favente Deo, crescit aetate ct viribus,
ac sensu morumque Animadver-
valentia proficit.
tens itaque, quanta suorum rabies Northmanniam
proculcaverit, in pueri pectore virile robur colligit,
proceresque patris sui ascitos ad amorem sui tra-
here satagit, ct ne quid indisciplinale agant, preci-
bus et jussis erudit. Rodulphum de Wacceio ex
consultu majorum, sibi tutoremeligit, etprincipem
militia3 Northmannorum constituit. Quidam
matum, Deumqui et justitiam amant, libenter duci
ut domino obtemperanl, fidemquc scrvant
belles ei subdere fidcliter Porro fiiii D
anhelant.
discordise, qui dissensionibus gaudenl el innocen-
ter vivere volentes aflligere student, dum per se
tantum nocere simplicibus. quantum vellent, se non
possc vidcnt, commentantur qualiter improba
fronto subversionem patrise procurent. Henricum
igitur regem Francorum adeunt et litiones ejus
per Northmannicos limites hac illacquc spargunt.
Quos nominatim litteris exprimerem, si inexorabi-
lia eorum odia declinare nollcm. Attamen non alii
exstiterunt, vobis in aure loquar circumstantibus,
quain hi qui fideliores se profitentur
majoribus dux cumulavit honoribus.
LIBRI OCTO. - LIBER SEPTIMUS 850
I Ieibei-Lo cl A CAPUT V.
Quod Henrious rex Francorum castrum Tegulariaa
Nortbmannis pro pace sibi traditum combussit,
ncc non et Argenlomum.
Vesnm igMnr proditorum provocatione rex Hen-
ricus veheuieuter permotus, ct beneficiia Roberto
duccsibiquondamimpcnsi immemor effectus, duxit
sc placabilem ei nullo modo fore, quamdiu Tegu-
lense castrum videret in pristino statu persistere.
Cujus fraudcs animi oh salutcm pucri vitare cu-
pientcs in iide stanles Northmanni, decreverunt
fieriquod cgisse postmodum pcenituil. (iislcbertus
autemcognomentoCrispinus, cu: illud commiserat
olim dux Roberlus, mox ut molestissimum agnovit
dccrelum, conatus eorum sprevit et cum valida
omni vita
B manu arma torum ad resistendum iilico sc intra
ipsumconclusit. Rexquoque munilionis aditum sibi
dencgari considorans, exercitibus, tam Francorum
quam Northmannorum contractis, festinus eamob-
sidionc Quid plura ? Gislebertus tandem
cinxit.
precibus ducis victus, moorens castrum reddidit,
;
quod sub oculis omnium cuin maximo dolore cordis
confeslim igne concremari perspexit. Quibus rex
ad votum peractis, a loco secessit. Sed non multo
post Oximensem comitem adivit, et Argentomum,
ducis vicum, flammis voracibus combussit sicque ;
onustus prieda, partes illasdeseruit. Deinde itinere
quoveneratregressus,adcastellumTcgulensevenit
atquesacramentaquseducijuraverat, neaquoquam
suo in quatuor annis reficcrenlur, irrita fccit. Nam
ilkul cuin es tinatione restauravit, mililibus et
Q [
ali
moniis ahundanlissimc munivit, ethinc, quia votis
suis jam satisfecerat, Ioetus recessit.
CAPUT VI.
Quod Turstenus Guz castrum Falesise contra Wil-
Iclmuin ducem tenere voluit, scd non potuit; et
cleIUcbardo filio ejusdem.
Turstcnus cognomento Guz, Ausfridi Dani fi-
lius, qui tunc prseses Oximcnsis erat, perspiciens
ducem puerum regi aliquantum cessisse, et quasi
victum regisemanus oppressionem jamaliquantum
utcumque perpeti, zclo succensus iniidelitatis, re-
opti-
galesmilitcs stipendiisconduxit, quos complicesad
muniendum Falesia^ castellum, ne inde duciservi-
ct re
Cujus malivoli animi conatus dux
ret, sibi ascivit.
ut compcrit, legionibus Northmannorum undequa-
que coactis, festinanler illud obsedit. Tunc Rodul-
fus Wacceiensis magister militum erat, ducemque
suum totis nisihus adjuvabat. Concitatis autem
militibus, tanta iilico magnanimitate pugnatumest,
ul partem muri sub momcnto dejicerent. Et nisi
nox prselium diremisset, procul dubio rem quam
summc volebant, lotam confecisscnt. Perpendens
Turslenus sc tantas hostium copias non posse diu-
tius tolcrare, locum secedendi a duce peliit, et sic
profugus a patria extorris aufngit. Post hrec Ri-
ct quos nunc chardus Tursteni filius optimc duci servivit, et sic
patrcm suum duci reeonciliavit et ipse multo ma-
;
jora quam pater pcrdiderat, acquisivit.
 WILLELMl CALCULl GEMMETICENSIS MONACHI

CAPl 1' vil. A r. •

Qui protinuscon
j i •

I, i, non mini- -

oessit W&lgerias 6- mam partem ex illis ocius Oroo transmisit. I

vero victor existens, ad naves regri t cum

Jhis secaodi Hichardi ex secuoda coojageP
Buis. Videns autem non absque plurimo miiitum
;
et de Willelmo Archaceasi.
numero bc posse regnum obtinere Anglorum, e i

Mortuo Roberto RothomagensiarchiepiBcoposuc-

ratis navium proris Nortbmanniam <uui maxima
cessit Malgerius frater Roberti MamRichar-
preeda repetiit
(U s Gu u
| s mortua Judith, aliam uxorem
f i \ri t ix.
Domine Papiam duxit, ex qua duos fllios genuit, Edwardi per
De traditioae AJuredi fratris Godoi-
Malgerium Bcilicel archipraesulem el Willelmum comitem; et quod Hardechunutus Glius Em-
iiiiiu

Archacensem. Hic enim VS illelmus a duce jam in msBmatris Edwardi successit Heraldo fratrisuo,
adolescentio pollente comitatum Talogi percepit, vt Hardechuouto Edwardus qui duxit Editham
obtentu beneficii, ut bide illi existeret fidelis. No- tiliam Goduioi.
bilitatevero generis elatus, castrum Archarum in Interea frater ejus Aluredus milites non parvi
cacumine ipsius montis condidit. Deinde assumpta numeri assumpsit, portumque Wisanti petiitethac
tyrannide, regioquo fultusjuvamine, contra ducem transfretans Doroberniam venit. Inde siquidem in-
ausus est calcaneum extollere. Quem dux a sua B (ei
.

i()I
.
a penetrans regni| Qoduinum comitem ob-
vesania nitens avellere, ad exhibendum sibi obse vium habuit. Qucm idcm coines in sua fldc suscc-
quium per legatos jussit eum venire. Sed ille hu- pil, scd in illo sub eadem noete traditoris .ludtc
jusmodifiegationem habens contemptui, magna cum vicem implevit. Nam libato pacis osculo et cumeo
flduciaa lum se munivitet armavit. Dux percepto cibo, medio intempestse nocti.s, manibus
vero, viribus Northmannorumascitis, ejus superci- post tergum ligatis illum Heraldo rcgi upud Lundo-
lium domitorus, quantocius super cum venit, cl niam cum suoruin nonnullis destinavit. Milites au-
tribus ad radicem montis castrum sta- tem suospartim perAnglorum rcgioncmdistraxit,
bilivit, quod fortiumvirorumrobore inexpugnabi]e partim cum dedecore peremit. Ueraldus ut Alure-
didit, ct sic inde abiens, vallatum alimoniis dum vidit, statim ejus socios truncari capitibus
Quod factum protinus Henricum regem
reliquit. jussit, etipsum adHelyduci, ibique ocuiis privari.
minime latuit. Rex ergo Francorum copias sumpsit Sic nobilissimus etoptimusvir Aluredus occubuit,
etsuperiorisoppidicausamuniendiproperantissime injuste peremptus. Heraldus vero non multo post
advenit, et exercitum castra metari apud sanctum superstes obiit niortcm, cui successit 1'raler ejus
Albinum CujusadventummiUtes ducis com
jussit. ardechunutus a Dacia egressus ,ex Einma Ed wardi
1 1

perientes, desuis miserunt,siquosfortehostiuma(j matre natus g ui post pau lulum confirmatus in _

regio ccetu abstraherent, quos illi in latibulis de- eui mme regni, fratrcm suum Edwardum a North-
gentes incautos exciperent. Quo dum venissent, mannia revocavit, ac secum cohabitare fecit. Ipse
non minimam exercitus parteni inde protraxerunt, autcm non plenis duobus annis existens, exivit
induxerunt. Statim vero qui
et fugientes in insidias hominem, et Edwardum totius regni reliquit ha3-
videbanturfugere, versa facie coeperunt eosacriter redem.
oeedere adeo ut in hoc conflictu cum pluribus In-
; Ferox dolique commentor Goduinus eo tempore
gelrannus Abbatisvillae comes confossus perimere- comes in Anglia potentissimus erat, et magnam
tur,ae llugo cognomento Bardulfus cum multis aliis regni Anglorum partem fortitcr tencbat, quam ex
caperetur. Quod ul rex agnovit, alimoniam castello parentum nobilitate, seu vi vel fraudulentia vindi-
pro quo venerat, intromisit, et moestus propter caverat. Edwardusitaquemetuens tanti viri potenlia
milites amissos cum dedecore recessit. Willelmus lajdi, dolovc solito, Northmannorum consultu, quo-
quoque non longo post inedia affectus cum suis rum fido vigebat solatio, indignam Aluredi fratris
invitus castellum reddidit et ipse a natlvo solo in sui perniciem ei benigniter indulsit. Ac ut inter eos
exsilium discessit. Denique cum uxore sua, sorore firmus amor jugiter maneret, Editham filiam ejus
scilicet Widonis comitis Pontivi, Eustachium Bolo- UXO rem nomine Tenusduxit. Nam revera, ut dicunt,
D
nise comitem expetiit, et in ejus familia victum et ambo perpetuam virginitatem conservaverunt. Ed-
vestitum percipiens, usque admortem suarn extor-
wardus nempc vir bonus erat, mitis et humilis,
ris rcmansit. jucundus et longanimis, clemens, pauperum tutor et
CAPUT VIII. Anglicarum legum legitimus restituor. Multoties
Quod mortuo Chunuto rege Aoglorum successit Hc- divina mysteria vidit et vaticinia quao rerum eventu

raldus filius ojus, et de Edwardo adhuc cxsule. postmodumcomprobata sunt, deprompsit, regnum-
que Anglorum fere 23 annis felicitcr rexit.
Eadem tcmpestate Anglorum rex Chunutus obiit,

cui sueeessit Heraldus filius ejus, ex concubina CAPUT X.

noniine Elfgiva natus. Cujus diu cupitam mortem De crudelitate Willelmi Talavatii et de Willelmo
Edwardus audiens, adhuc cum duce degens, quan- filio monachus Becci factus est.
Geroii, qui

tocius cum'40 navibus milito plenis superato mari ^Villelmus,cognomentoTalavatius,postquamRo-

Hantunam appulit ; ubi innumerabilem Anglorum berti fratris sui caput carccre securibus comminu-

multitudinem ad sui perniciem se opperientem of- tum est, auxilio suorum et maxime Willelmi filii
853 HISTORLE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO — LIBER SEPTIMUS 854

Geroii, omncm fnndum adeptus cst. Ilic A S8U Trachia, vcl Syrianimio terrori visa est.Igitur
patris sui
vero a parentum suorum pcrlidia nequaquam sua poslquam Willelmus Talavatius Wilielmum, qui
retorsit vcstigia, Hildeburgem quippe filiam Arnulti ectatc ct sensu in Geroiana progeniesublimior erat
cujusdam nobilissimi viriin conjugio habuit.exqua ex invidia, ut SUpra diximus, tain Iniculcntcr dcho-
Arnulfum ct Mabiliam crudelissimaa sobolispostea nestaverat, Hobcrlus ct Rodulphus, egregii milites,
malrem gcnuit. Sed quoniam mulicr prsedicta beno cum fiuliibus et cognatis virililcr insurguntct
morigerata erat ct Dcum fcrventcr amabat, diris damnosam fralris injuriam vindicarc moliti
sui
maritifactionibus non conscntiebat. Qua propter sunt. Omnem itaque terramTalavatii preediis et in-
ipsceam abominatus estvehementer. Deniquequo. cendiis dcvastabant, usque ad portas munitionum
dam manc, durn ipsa ecclesiam adiret Deumdcprc- cjus nullo resistcntcarmati veniebant, ipsumquc ut
cari, a duobusparasitissuis in via fecit eamsubito cxiret et cominus ccrtaret, audactcr provocabant.
strangulari. Dcinde filiam Hodulphi vicecomitis de At illo, quia timidus et in militia nullarum virium
Bellomonte sibi desponsavit et plures oplimates eral, cum lacesscntibus inimicisin campoconlligcro
sibi vicinos ad nuptias invitavit, interquos Willel- non audebat. Sic a Geroicis seepe deludcbatur.
mum, Gcroiifilium, cximiaostrcnuitatisvirumaccer- CAPUTXII.
sivit. Hodulphus autem frater cjus cognomento o De Armdfo filio Willelmi Talavatii ct Olivaro,
Clericus, quia copiose litteratus erat, ct iMala-co- fratre ejus, monacho Beccensi.
rona,quia mililaribus excrcitiisinscrviensclericatus Arnulfus tandem filius ejus utheec animadvcrtit,
gravitatem male servabat, ex augurio gravc infor- optimatum suorum consensu contra patrcm, qui
tunium sibi immincre praenoscens, fratri suo pro- omnibus odibilis erat, rcbellavit et eum do muni-
;

hibet ne fcedas feralis bigami nuptias ullatenus tionibus suis turpiter ejecit, ct usque ad mortem
adiret. Willelmus autem, sprctis Rodulfi dissuasio- mi;erabiliter exsularc compulit. Palernam quidem
nibus, inermis Alencium venit cum duodccimmili- possessioncm invasit, sed nequitiam non devitavit.
tibus. Porro Talavatius eumillic nil mali suspican- Unde tristi fine perire meruit. Nam quadam dio
tem, sed potius, ut moris cst, ad nuptias amici sui cum clicntibussuis prcedariperrexitetinter reliqua
gaudentem, sine reatu, quasi nequam prodilorem, porcum cujusdam sanctimonialis rapuit. At illa
mox coinprebendit, et caute custodiri suis clicn- gemens eum insecuta est, ac utporcellusquemnu-
tibus preecepit. Postca cum convivis suis venatum trierat, sibi pro Deo redderetur, obnixo deprecata
pcrrcxit. Satellites vero cjus, quibus clamjusserat cst. Arnulfus autcm preces ejus sprevit, porcum
hoc Willclmum foras eduxerunt, etcunctisqui hoc mactari et ad esum praeparari coquo jussit, ventri
vidcbant, lugentibus, heuproh dolor ! oculis priva- que suo frusta servicns, indc sero nimis comedit.
r
runt; nariumquesummitatibus et aurium abscissis Sed non impunc. Nam in eadem nocte in lecto suo
dcturparunt. Hoc audito scelere multi doluerunt ct strangulatus est. Porro quorumdam relalio asserit
contra Talavatium in ira exarserunt et talc nefas quod ab Olivaro germano suo peremptus sit. Nos
ulcisciconati sunt. Gcroianus autem W illelmuspost
T
vero de tali viro tantum nefas non solum non
tres annos venerabilem Herluinum abbatem adiit astruimus, verum etiam eredei-e pcnitus recusamus.
et in Beccensi ceenobio quod in honore sanctse Dei Praefatussiquidem Olivarus longo post tempore in
genitricis Marice tunc a prcefato patrc construeba- militia honorifice deguit, senexque factus Dei nuiu
tur, monachus factus est. sceculum dereliquit. Deinde sub domno Anselmo
CAPUT XI tunc abbate, nunc vero Cantuariorum archiepiscopo
monachile schema in Beccensi ccenobio pius sus-
Quod dux Richardusdedit duo municipia, Monaste-
riolum et EscaJfoum, Geroio qui duxil Gistani ccpit, quod ibidem sub domno Willelmo abbcte
filiam Tursteni de Monteforti. multis annis laudabiliter portavit.
Geroius de cujus prole loquimur, ex nobili
iste, CAPUT XIII.
Francorum Britonumprosapia originem traxisse
et
Quod mortuo Arnulfo, Ivo patruus ejus, episcopus
dicitur. Hic autem cum Belesmensi Willelmo ad Sagiensis, tcrram ejus hcereditario jure possedit.
curiam Hichardi ducis venit. Cujus dono in North- ^ Denique Arnulfo nequiter perempto, sicut supra
mannia duo municipia, Monasteriolum et Escalfoum retulimus,venerabilis Ivopatruus ejus Sagiensis epi
obtinuit. Hospitium vero, dum ducem expeteret, scopus Belesmice castrum, etqueequead ipsumjure
in domo Tursteni de Monteforti habuit, cujus filiam, pertinebant, accepit ct legilime quandiu vixit, pace
nomine Gislam, ad prandium forte videns, adamavit cum Geroianis aliisquc vicinis facta, tenuit. Sagax
et a prceclarisparentibus eamrequircns impetravit. enimidem erat,ac decorus etaffabilis, multumque
Quee succedenti tempore septem filios et quatuor jocosus, ac serencepacis cupidus. Sed perfidiama-
filias ei peperit, quorum nomina heec sunt Ernal- lorum non cessat perturbare quietem bonorum.
:

dus et Fulcoius, qui cum Gisleberto comite periit,
Willelmus et Rodulfus (Mala-corona), Hobcrtus,
Hugo et Geroius, Herembugis, Emma, Adelais fet
Iladvisa. Exhisfiliorum etnepotummilitaris turma
propagata est, quee Barbaris in Anglia, vel Apulia,
Itaque temporibus Ivonis episcopi, Richardusatque
Robertus et Avesgolus, filii Willelmi cognomino
Sorcngi, cuneum sceleratorum sibi asciverunt et
omncm circa Sagium patriam sine reverentia depo-
pulati sunt. Postremo ecclesiam SanctiGervasiiin-
 :

855 WILLKLMI CALCLLI CIEMMETICKNSIS MONaCIII

vasarunt, ihique turbam praBdonum posuerunt. Sie «. ram acq lirit, Beu quidam egregiua in poemate
dedomo orationi88peluncamlatronum,8labulumque impios arguene versiflcator ait
feoerunt equoram. Religiosus Vzo vetulue prsBsul \ 08 mala gaudetis, quia tandem BUBcipietis

ejusdem urbie muros destruxerat et ex lapidibus IVequitioB fructum, tenebras, im endia, luctum.

dejeoti muri eeolesiam Bancto Gervasio martyri Nam pius indultor, justusque lamen Deua ultor,
oonstruxerat, ubi Bedes episoopalis longo post tem- Qusb sua sunt munit, qum sunt hostilia punit.
pore fuerat. Venerandus autem Ivo dum vidit So- Prostratis, ul supra dictum est, liliis discordias,

rengoe indiebus Buisitainsanire, ut, in temploDei simplicibus inpace circaSagiumlicuit aliquantulum

non dubitarent foveam furum et lupanar meretricum respirare. Nobilis Ivo praesul ecclesiatn cooperire
faeere, nobili tactus ira vehementer doluit, ac ari sategit et ivNonas Januarii iterum dedicavit. Sed
liberationem ecclesiae Dei toto oisu animum con- quia maceriae virtute flammarum laesas fuerant,ipso
veitit. Quondam igitur, dum de curia Willelmidu- anno ante Quadragesimam corruerunt.
cis rediret, ac per Oximensem pagum transiret, CAPUT XV.
Hugonein de Grantemaisnil, aliosque barones cum Deconcilio quod nemis lenuit Leopapect deincre-
turmis suis seoum adduxitetSorengosinturre mo- patione ipsius in Ivonem episcopum Sagiensem,
expugnari At audaoter propter ecclesiam Sancti Gervasii combustam.
nasterii forliter fecit. illi
3
reslitcrunt , et pro se pugnantes projectis telis In illo tempore sanctusLeopapaGalliasexpetiit,
plures loeserunt. Quod pontifex dum perspexit, vi- ecclesiam Sancti Remigii Remensis archiepiscopi
cinis doniibus ignein imponi jussit. Mox parochiani consecravit, ejusque corpus in ecclesiam nuper
jussis parent episcopi. Ignis vero immissus flante dedicatam transtulit. Tunc Remis idem papa grande
vento ad ecclesiam ourrit, ipsamque invadenscon- conciliuin tenuit et desides episcopos vel abbates
sumit et impios in ea furcntes acriter angit. So- acriter redarguit; inter quos, ut dicunt, propter
rongi tendem, dum se vident flamma saevitiem pati combustionem ecclesioe Ivonidixit: « Quid fecisti,

non posse, arreptis armis inde fugiunt cum dede- perfide? qua lege damnari debes, qui matrem tuam
core. cremare ausus cs Eloquens Ivo palam confessus
?

CAPUT XIX. est se quidem malum fecissc, scd ad hoc scelus

De fihis Willelmi, Sorencji Ricliardo Robcrto cl agendum sc graviler coactum fuisse, ne deteriora
Avesyoto; quomodo digna mortc intericrunt fierent ascelerosissuperfilios Ecclesiae. Deinde poe-

Justus etmisericors Deus segre tulitecclesiaesuae nitentiam secundum sagacis papoe jussum accepit,

profanationem, debitamquc violatoribus non distu ac de restituenda Sancti Gervasii ecclesia opeiam

lit inferre mulctationem. Nam tres germani, qui q adhibuit. Igitur Apuliam et inde Constantinopolim

principes exstiterahtpraedictaeinvasionis, nonmulto perrexit eta divitibuscognatis et amicissuis simul

post, dum latrociniis summopere vacaront et rapi- multum pccunioe congessit, donoque imperatoris, de
nis, justo Dei judicio perempti sunt, sine confes- ligno Dominicse Crucis carum munus deportavit.

sione et viatico salutis. Richardus nempe qui pri- Reversus autcm Sagium, ecclesiam ccepit tam ma-
mogenitus erat, noctu in vili casa juxta quoddam gnamoedificare, ut succcssores cjus Robertus, Gi-

stagnum sccurus dormicbat. Protinus quidam milcs rardusac Serlo, nequiverint eam per40annos con-
potens, nomine Richardus de sancta Scholastica, summare.
cujus terram devastaverat, domunculam circumde- CAPUT XVI.
ditcum sua familia. Sorengus vcro expergefactus Quod Willelmus Talvatius fratcr Ivonis episcopi
de bordello exiit el fugiens in rivarium exilire vo- Gliam suam Mabiliam Rogerio de Monte Gum-
mcri cum terra sua dedit.
luit. Verum, quidam rusticus quem ipse pridem in
vinculis cruciaverat, eum praevcnit et securi coput Interea Willelmus Talavatius, postquam a filio

ejusconterens, mox eumexaniuiavit ibidem.Dcinde suo, ut supra retulimus, de terra sua expulsusest,
Robertus frater ejus cum suis quadam die circa miser et despicabilis omnibus per alioimm domos
Scnceum praedam rapuit, ct dum rediret, a perse- diu pervagatus est. Ad extremum, Rogerium de
quentibus villanis vulneratus statim intoriit. Ad Monte Gummeri expetiit, eique filiam suam nomine
ultimumAvesgotusCambeiamsuperAlbertumGirar- Mabiliam sponte obtulit, et omnem quem ipse pro
di Fleitclli filiumintravit,ibique militari rabie debac- nequitia segnitiequc sua perdiderat, honoremcon-
chari coopit, sed pilo desuper emisso, in capite ic- cossit. At illi, qui fortiserat ct probus, consilioque
tus mox Ecce in his vere completum vidi
periit. maturus, hoc placitum sibi profuturum cernens ei

mus, quodaudivimus: SiquistemplumDei violave- acquievit in omnibus. Ipsum namque errabundum

rit, disperdet illum Deus. Raptores ergo, et fra in domo sua suscepit,ejusque natam sibi legitime
ctores ecclesiarum sui similium intcritu comperto copulavit. Prsefata veromulier erat corpore paiva,
caveant, ne, dum similiaperpetrant, similipunitione multumque loquax, ad malum satis prompta et

tandem pereant. Et si munda prosperitaspaululum sagaxatquefaceta nimiumquecrudelisetaudax.Quoe

eos comitatur, non inde securi glorientur. Illis ni- succedenti tempore quinque filios et quatuor filias
mirum scire convenit, quod mundi gaudium quasi peperit quorum nomina hsec sunt Robertus et :

fumus ad modicum transit, ac permansurummcero- Hugo, Rogerius Pictavinus, Philippus Arnulfus

et
857 IIISTORLE NORTilMANNORUM LIBRI OCTO. - UBER SEPTIMUS. 858

Emma, Mathildis, Mabilia et Sybilla. Hse siquidem A Briocum expetiit, iu quo obseratis portarum repa-
fratres suos moribuspraecesserunt. Nam dapsileset gulis, cupiens liberari, se nliquandiu obstruxit.
honcst;i', ac affabilespauperibuset monachis, aliis- Quem dux, rege Pranciam repetente, prospere
que servis Dei fuerunt. Illi vero ferales etcupidi, ac insecutus, inlra ambitum sepsil obsidione, stabilita-
inopumrabidioppressoresexstiterunt.Quamcallidi, tis munitionibus in utraque parte fluminis vocabulo

vc militares, seupcrfidi fuerint, aul quantum super

i Rifie. Videns profecto Wido se nullo pacto a loco
vicinos paresque suos excreverint, itcrumquc sub effugere posse, astrictus famis calamitate, perami-
eia pro facinoribus suis decidcrint, non est nostrum cos compulsus cst supplex, et commissi poenitens,
in hoc loco enararre, quifecrivimus Willclmiducis ejus clementiam expetere. Gujus dux, suorumcon
magni gcsta propalare. Quapropter, illis relictis, sultu, miseriaa misertus, clementer illi pepercit ct
nunc stylus figatur in prcefixa serie narrationis. reccpto castello Brioci cum suis domesticis eum
GAPUT XVII. manere in domo sua
jussit. Gonspicientes itaque
cuncti optimates, qui deviarant a ducls fidelitatc,
Quod niortuo Hujone episcopo Dajoccnsi, dux WU-
illum omno praesidium fugaa partim destruxisse,
loltnus Odonem fratrem suum ulevinum subro-
partim interclusisse, datis obsidibus rigida colaeiut
javit de bcllo apud Valedunas.
; et
Igiturduxjamflorc vernans gratissimaejuventu- B dommo suo subdidere. Sic caslellis ubique eversi
nullus ultra ausus est contra eum rebellemanimum
tis, cultum Dci cocpit ullronco cordc amplccti, im-
detegere. Praedictum itaque bellum anno ab in-
pcritorum quoque contubernia a sc eliminare et sa-
carnatione Domini 1047 factum est.
piontum consiliis uti, bcllicis rebus pollere, et pru-
dentia saeculari vigere. Girca haec tempora Ilugo GAPUT XVIII.
Rodulphi comitis, Bajocensis episcopus, obiit,
filius Quomodc duxWHIelmus castella Alencium etDam-
et dux proediclum episcopatum Odoni fratri suo frontem quae Goiffredus comes Andejavensis in-
commendavit. Praefatus autem Odo ut praesul conse- vaserat, rcccpit.
cratus fuit, pontificalem ecclesiam in honorem san- AndcgavorumquoquccomesGoilTredusagnomine
ctas Dei gcnitricis Marise jiovam auxit, auctoque Martelius,virperomniaversutus, quosdamcladibus
clericorum numero perilorumetmultis ornamentis diversis etintolcrabilibus pressurisinvicino degen-
mirabiliterditavit. Ipseverofere quinquaginta annis Exquibus comitcmTetbaldum
tesfrcquenleraffiixit.
in cpiscopatu vixit. Dux autem dum multis probita- a se fraudulenlcr captum tamdiu custodioe manci-
tum commodis quotidic augmentatur, qucmdam pavit, donec urbem Turonicam ab illo violcnter

crudelem convivam expertus est, Widonemscilicet extorquerct, cum nonnullis castellis. Hic ergo,
filium Rainaldi Burgundionum comitis, qui cum eo C quibusdam fomenlis, contra Willel-
obortis litium
apuerilibus annis educatus fuerat, ct cui olim con- mum duccm cocpit atrociter moveri, Northman-
tulerat castrum Brioci quasi muncrc firmius astrin- niamque rapinis vehementer demoliri, intra Dam-
gendoefidelitatis. Isetenim fastu innecfus superbiae, frontiscastrumscditiosiscustodibusimmissis.Quod
plurimos proceres volut Absalon ab ejus fidelitale dux,militarevallatusmanu, visendi oblentuaggres-
ccepit avei tere et in suoe perfidioe voragine compli- sus, utipsum vidit scopulis asperrimis et cminenti-
care in tantun ul Nigellum Constantiniensem
;
bus in gyro circumdatum et inaccessibile ad oppu-
prsesidem in hac conspiratione annecteret, et a gnandum, vires Northmannorum accivitetfirmissi-
servitio quod clectissimo principi sacramcntorum miscastellisillud strinxit, ac aditus egrediendi obs-
obligatione debebat, cum multis aliis funditus extur- truxit. Incujusprocinctudumaliquandiumoraretur,
baret. Considerans itaque prudentissimus dux se ecceadsuntexploraiores, Alenciumcastrum absque
tantopere a suis destitui, et eos suorum mancipio- suorumdetrimentoeumcaperepossenunliantes.Qui
rum prsesidiis jugitcr robustius vallari, verens ne a confestim custodes intra castra disposuit et cum
comitatus fastigio abigeretur, locoqucsuo semulus exercitu tota nocte equifans diluculo Alencium ve-
ejus subrogaretur, necessitate coactus Henricum nil, ubi in quodam municipio trans flumcn posito
Francorum regemexpetiit pro subveniendiobtenlu. D quosdam se convitiis subsannantes reperit. Quod
Tunc tandem rex memor beneficii quod a patrc cjus acerrime concitatis militum animis , expugnans
sibi quondam impcnsum fuerat, vires Francorum feslinanterccepitigneque injectoexitialibusflammis
simul coegit, et Oximensem comitalum aggressus, cremavit. Illusorcs vero coram omnibus infra Alen-
Yaledunas venit, ubi innumerabilium infoctissimo cium consislcntibus, manibus privari jussit ct pedi-
armatorumanimo exercitumstrictis gladiisprselium bus.Nccmora, sicut jusserat, triginla duo debilitati
sibi intentantem offendit. Quorum efferos impetus sunt. Pellcs enim et rcnones ad injuriam ducis
rex cum duce minime perhorrescens, facto alterna- verberavcrant,ipsumquepelliciaiiumdespectivevo-
tim militum concursu bellum commisit, tantaque citaverant, eo quod parentes matris ejus pelliciarii
eos illico strage delevit, ut quos gladius non exstin- [pollinctores] cxstitcrant.
xit, Deo formidincm inferenle, fugienles fluvius Custodesautem castellitamseveramausteritatem
Olnoe absorberet. Felix namque pugna, in qua die ducis cognoscentes timuerunt, et ne similia pate-
sub una corruerunt protervorum castella et facino- rentur, illico portas aperuerunt, ducique castellum
rosorum domicilia. Wido autem e preelio lapsus reddiderunt, malentes illud reddere quam cum
 »;

B WILLKLMI CALCULI GKMMKTICK.XSIS MU.NACHI. 860

Buorum perioulo membrorum tam gravia tormenta V Northmannorum Ricbardus lilius primi Richardi,
tolerare. l>u\ autem viriliterhis peractis, militibus- ouidam fratri uterino nomine Willelmo dedit comi-
quesuis intromissis, celerrimei lamfrontem repetiit. taiiini Aucensem. Hio( lina comitissa babuil
i .

Audientes autem Damfrontani qualia duxauis com- i

Dg, Robertum, Willelmum, Hugonem postea,

militonibua intulerit el oonsiderantea bo a nullo i

piscopum Luxoviensem. Horum medius Willelmua
possejuvari, se el castellum ejuatradiderunl domi- aomento Busacius, ducatum sibi volens vindi-
natui. Inde vero custodibus positis egrediens et care, coepit contra ducem minia et infestationibua
prolixius tendensad oonfutandum comitem roiffre- < cervicem erigere. Verum fortis princeps nolei
dum, A.mbreras [Amberras] venit, ibique super ora oedere, exercitum congregavit et castrum Od
Duminie castellum condidit, quod alimoniis el mili- donec illud caperet, obsedit, atqiie Wiiielrnum re-
tihus sufficienter munivit. Quibus decenter expletie bellem cognatumsuum exsulare cocgit. At ilieHen-
rebus, Rothomagum metropolim Nortmannim re- ricum regem Francorum expetiit, cui quid sibi con-
greeaus est. Rexvero ipsum utpote no-
tigisset, Qebiliter retexit.
XIX. CAPUT bilem genere et forma militem, benigne suscepit et
(Juoddcposiio Willelmo Werlenco comitatu Morito- infortunio ejus condolens comitalum Sucssionisei
IH, Robertum uterinum fratrem suum subrogavit. g cum quadam nobili conjuge tribuit. Exqua postmo-
EademtempestateWillelmuscognomentoWerlen- dum egregiam prolem jam felix exsul Buscepit quse
0U8 de stirpe Richardi magni, comes erat Moritolii. patris honorem usque hodie nobiliterregit. Tandem

Ad eum aliquando quidam tirode familia sua, no- ejectis vel prostratis dissensionum famulis,omnis

mine Robertus Bigot accedens, ait « Pauperpate Xorlhmannia quievit sub alis coinmodae pacis.
:

premor, domine mi, et in hac patria noqueo qusastum CAPUT XXI.

niihi necessarium lucrari. Quapropter iho nunc in Quod du.x Willelmus duxit Mathildcm, Ciliam Bal-
Apuliam, ut ibidem honorabiliusvivam. » CuiWil- duim Flandrensis, neptem Henrici rcgis.
lelmus ait « Quis:tihi hoc persuasit? At ille Jam duce juvenili robore vigente, transcensia
•

respondit Penuria
: « quam
dixit :« Si mihicrederevis, hic nobiscum remanc-
bis. Nam tempus ante octoginta dies inNorth-
tale
mannia hahehis, ut quajquc tibi necessaria ocuUs
videris, impune manibus rapere poteris. » Ille vero
domini monitis acquiescens, remoratus est, et non
multopostper RichardumAbrincatensem cognatum
suumfamiliaritatem ducis consecutus est.Qui,dum
quadamdieprivatim loqueretur cum duce,inter alia
prsescriptum Willelmi comitis vcrbum ei retulit.
Dux autem Willelmum adsovocavitct cur cjusmodi
sormonem protulisset, interrogavit. At ille nec ne-
gare potuit, neque intentionem dicti declarare prae-
sumpsit. Oh hoc iratus dux ait « Seditiosis tumul-
patior. » Comes vero annis adolescentiae, coeperunt optimates cjus de
successione prolis cum co attentius tractare. Au-
diens autem Balduinum Flandrioe comitem hahere
filiam regali ex generc dcscendentem, nominc Ma-
thildcm, corpore valde elegantem, animoque lihe-
ralem, hanc, suorum consultu missis legatis, a pa-
tre petiit uxorem. Ex ejus proposito animiBaldui-
nus satrapa admodum gavisus, non modo petitam
dari decrevit, verum etiam cum muneribus innu-
meris eam ad usqueOncense castrumadduxit. Ubi
dux militum stipatus catervis advenit, illamquc sibi
jure conjugali despondit et cum maximo tripudio ac
honore Rothomagi moenibus intulit. Genuit autcm
: ex ea procedenti tempore filios quatuor Robertum :

tibus Northmanniam pertuhare decrcvistict contra qui post eum ducatum Northmannia; aliquandiu te-
me rebcllans me nequiter cxhsercdare disposuisti nuit, et Willelmum, qui regnoAngliaa tredecim an-
idcoque rapacitati tempus egeno militi promisisti. nis prajfuit, et Richardum, qui juvenis decessit, et
Sed nobiscum dono Creatoris, utindigemus, maneat Henricum, qui fratrihus, tam regiquam duci,suc-
pax perennis. Tu autem e Northmannia discede cessit ;et iilias quatuor. De quibus omnibus, tam

quantocius huc dum vixero ne redeas ulterius.

et viris quam feminis,Iiber subsequens, qui de gestis
Willelmo itaque expulso et Apuliam miserabiliter nobilissimi regis Henrici inscribetur, pro modulo
petente cum uno tantum armigero, dux confestim nostro, Deo adjuvante, pertractabit.
Rohertum fralrem suum sublimavit eiquc Morito- D CAPUT XXII.
liensem comitatum tribuit. Sic tumidos sui patris De monasteriis quce asdificata sunt in Northmannia
parentes aspcreprostravit, humilesque matris suaa tempore Willelmi dueis.
propinquos honorahiliter exaltavit. Caeterum, sicut In dichus illismaxima pacis tranquillitas fovehat
in vulgari proverbio dicitur, Stultusnon verhis, non hahitantes inNorthmannia ctserviDei acunctisha-
exemplis, sed plagisvixcorrigitur, necpertimescit, bebantur in summa reverentia. Unusquisque opti-
donec dirosictus accipit quodinsubscquenti luce
: matum ccrtabat in prcedio suo ecclesiasfahricareet
clarius apparebit exemplo. monachos quipro se Deum rogarent rebus suis lo-

CAPUT XX. cupletare. Et quia diximus nobilesquosqueNorth-

De rebellione Willelmi Buoacii comitis Aucensis; mannorumtunc temporis in fundis suis in sedifiea-
et quojl idem exsul ab Henrico rege Erancorum tione monasteriorum promptissimos, libet nomina-
c.omitatum Suessionicum dono acccpit. timexprimere eos, qui eo tempore monasteria inea-
Siquidem,utinsuperioribus manifestavimus,dux demprovincia construxerunt. Primum igiturponam

861 HISTORLE NOIITHMANNORUM LIBRI OCTO.
tpsum ducom Willelmum patrem patrise, qui mo-
nasterium Sancti Viotoris Ceracii a duoc Roberto
patrc suo, antequam Hierusalem pcrgeretincccptum
ccepit et propagavit usquequo ipsc monaslerium
; maiis. Willclmus vero filius ejus ex inlegro mo-
saucti Slephani et uxor ojus Mathildis monasleriuin
Sanctoe Trinitatis, sediflcaverunt Cadoni. Willelmus
viro filius Osbcrni, propinquus ducis Willelmi, vir
potens et virtute tam animi quain corporis lauda-
l)ilis, duo monasteria in honorem beatse Dci geni-
tricis Marise, unum apud Liram in quo Adclinam
filiam Rogerii de Toenio uxorcm suam postmodum
scpelivit; allcrum apud Cormelias, in quo ipse
morluus conditus est, fecit. Rogerius etiam de
Hcllomontc, iilius Humfridi de Vetulis, in fundo
suo Pratellis duo ccenobia aedificavit, unum mona-
chorum, alterum sanctimonialium.
Hogerius de Montc Gumeri pater Hoberti de Hc-
lesmo, indignans videri in aliquo inferior suis com-
paribus, in honorcm sancti Martini ecclesiasduas,
unam in Sagiensis urbis suburbio, alteram in vico
suo Troardo nobilitcr construens,gregcs monacho-
rum ibidcm Dco militaturos posuit tertiam etiam
;
fecit apud Almanochias ad opus sanctimonialium.
Lescelina vcro comitissa Aucensis, adjuta a filiis
suisHoberto,comiteAuci,et HugoneepiscopoLuxo-
viensi, coenobium monachorum Sancli Petri super
Divam ct monastcrium sanctimonialium anteurbem
Luxoviensem virili animo construxit. Filius vero
illius, prjedictus comcs Auccnsis, monasterium
sanoliMiehaelis Ulteris portus aedificavit. At Hogc-
rius de Mortuo-Mari filius
(3) primi Willclmi de
Warcnna, monastcrium Sancti Victoris in proprio
solofundavit. Hiehardus vero comesEbroicensisin
eadem urbe monasterium Sancti Salvatoris ad opus
sanetimonialium fabricavit. Idem vicecomes apud
Rothomagum in monte urbi immincnti ccenobium
summaa Trinitati ex sumptu proprio consummans,
monachos ibidem Deo servituros constituit. Mona-
sterium Gresteni Robcrtus comes Moritolii fecit : construere. Hic vero in infantia littcrarum scientiam
Hugo vero, postea comes Gestrensis, abbatiam san-
cti Severi. At ccclesiamSanctfe Trimitatis Exaquei
Eudo cum Balduinus etiamde Hevers
capellofeeit : postmodum militari ense accinctus ingentia dona
aliam apud Montisbargum Nigellus vicecomes
: receperat. Sed non multo post, ut dictum est ins-
Constantiniensis coenobinm Sancti Salvatoris. Mo-
nasterium voro Sanctse Mariae Lonleii Willelmus
Talavacius primus, qui exciso nemore, in monte
quodam castrumnomine Damfronlem construxcrat
a fundamentis sedificavit. Ecclesiam Sancti Ste-
phani Fontanenti Rodulfus Taisson et Erneisus
frater ejus construxerunt Monasterium autem
: slrucre. Unde vehementergaudeo et me vos inhoc
Sancti Petri Castellionis Rodulfus de Tocnio.
Qucedam vero ccenobia ejusdem provincire anti-
quiora, qua3 a Northmannis adhuc paganis fuerant
destructa, studiobonorum principum reaedificala
sunt.Rollo siquidem primus, Northmannorumdux,
inprimordio suce conversionis plurimaspossessio-
nes deditecclesiee Sanctse Mariae Rothomagensis,et
(3) Filius Walteri de Sancto Martino, frater
A
— LIBER SEPTIMUS. 862
Sanctae Marise Bajocensie ei Sanctsa Mariee Ebroi-
censis ctccenobiis Sancti Petri, Sanctique Audoeni
et Gemmelicensi et SancLi Michaelis dc periculo
aasterium Gemmeticense restauravit. Richardus
autem, filius ejus etsuccessor, Fiscanni coenobium
el Sancti Michaelis de Monte ct Sancti Audeoni
Rothomagi. Riohardus vorosecundus monastcrium
Sancli Wandregisili ct alia monasteriaab anteccs-
soribus ejus resedificata mirabiliter auxit. Judith
vero uxor ejus ecclesiam Sanctcc Marisc Hernai
fundavit. Richardus vcro tertius, morte immalura
praevenlus, nullum monastcrium vel instituit, vcl
renovavit. At Hobertus frater cjus, anlequam Ilic-
rusalem pergeret, monasterium Sancti Vigoris Cc-
r> ratii sedificare cccpit. Eodem ctiam tempore venc-
rabilis abbas Hcrluinus monasterium Hecccnsc in
honorem sanctas Marise ccepit cedificare, do quo in
libro superiori pauca perstrinximus. Si quis vero
conversionem et conversationem ipsius plenius
nosse desiderat, 'ibrum qui de vita ejusdem patris
venerandi eleganti sermone conscriptus est a viro
religioso ,Gislebcrto Crispino, postea abbatc Wes-
temonasterii et tamnobilitategcnerisquamscientia
sceculari ct divina pollenti, perquirens relegat, in
quo sufficienter reperiet unde suo dcsiderio satis-
facial. Monasterium vero Sancti Tauvini et Sancti
Leufredi et Willare monasterium et cconobium
Sancti Amandi intra urbem Hothomagensen intcr
antiquiora computanda sunt. Unde constat illaprius
destructa et iterum recedilicata.
n fuisse
CAPUT XXIII.
De restanratione monasterii Sancti Ebrnlfi apud
Uticum pcr Willelimun Geroianum ct Robertum
et Hugonein de Grcntemaisnilio nepotcs suos.
In illo tempore Robertus de Grentemaisnilio cer-
ncns mundi felicitalem in momento perire, cum
fratre suo Hugonedisposuil abbatiam monachorum
perceperat, sed postea litleris aliquantum intcrmis-
sis, quinque annis armiger ducis fuerat a quo ;
tinctu Dei omnia sprevit, ccenobium faccrc, mona-
chusque fieri firmiter decrevit. Cuod audiens Wil-
lelmus Geroii tilius, valde ketatus est, ac ad Hobcr-
^ tumet Hugonem accedcns, sic locutus est: « Audio
vos, o charissimi mei nepotes, ergaDei cultum fcr-
vcre, quinetiammonachile monasterium velle con-
opere adjuturum gratanter spondeo. Sed tamen ad
hanc fabricam quem locumelegistis ct quid ibidem
Christo militantibus collaturiestis?» At illi respon-
derunt « Apud Nuceretum, juvanteDeo, castrum
:
ei stabilire cupimus etecclesiasdecimasquenostras
et alia quae poterimus pro posso paupertatis nostrm,
dabimus » Willelmus dixit a Sanctus Benedictus
:
primi Willelmi de Warenna.
 »

HC,:{ WII.I.KI.Ml CALCULI GEMMETICENSIS MONACHI. 864

lehorum magi itei jubet monasterium ita eon- mortem dii nus. Nonenim debemus illisdo-
stitui, ut omnia nec aqun, molendi- iinii .n, sed famulari; ut eorum precibus n

num,pistrinum, hortus, \ »1 artesdi ifra mo- mur adjuvari, et in amoenitate paradisi quandoque
aasterium exerceantur, ne Bit monachis necessitas beari. < umque Robertus et Hugo gratanter I

vagandi foras, quia omnino non expedit animabus Buscepissenl el qualitatem loci Bolerter inquirerent,
eorum. Nuoereti vero ura quidemsatisfertiliasunt,
i magnanimus heroa Willelmusadjecit Uticei : «

sed copia silvae, ac habilislympha, quibus monachi locus ad quemDeusvenerabilem Ebi ulfum per an-
maxime indigent, procul absunt. » Cumque ipsum ^elurn siiiim direxit, pauperibus spiritu quibu
rogarent ut quid sibi visum fueril super hac re gnum coalorum promittitur, saii^ congruit. Nana ve-
proferret, dixit : i Tempore Glotarii regis Pranoo- tusta Sancti Petri basilica ibidem adhucpermanetei
ruin, lilii Clodovei, qui primusin regibus Gallorum ainiilus ager, ubi hortus el viridaria lieri possunt,
baptizatua est a beato Remigio archiepiscopo Remo- circumjacet. Terra quippe inculta et slerilie est, Bed
iiun, sanctus Ebrulfus Bajocis natus inter proceres Dominus servis suis parare mensam in deserto po-
regio 1'ulsit stemmate nobilitatis et census. Hic pro tens cst. Piscosa quidem Qumina et uberes vineae
amore Dei smculi pompam contemnens, monachus desuut. Sed densum neinus et habiles ad bibendum
factus est, et post aliquantum temporiscum tribus q fontes prmsto sunt. Multorum quoque sanctorum
uiunacliis in eremum profectus est. 1 1 quippe pi ta-
> i corpora ibidem requiescunt, quaecumingenti gl
liat se possehomines latere et cum diabolo per au- in extremo die resurrectura sunt. Jam quod sum-
xilium Dci furtius pugnare. Qui dum Qexis genibus inopere cupio audistis, aunc considerate quid agere
Deumdevote obsecraret, aptum mansionislocum
ut velitis. n Illis autem consiliumejusapprobantibi
sibi monstraret, angelus a I)co missus ei adfuit, se in omnibusipsiobsecundarepollicentibus,iterum
eumque LTticum perduxit. Prsefatus autem servus sagax WiHelmus « Si placet,monachi cito requiran-
:

Dei, regnantibus Ghilperico et Sigiberto Clotarii turet Etico tam libere constituanturut exinde a no-
filiis, illic coenobium condidit et latrones, qui sil- bis vel hseredibus nostris nulli redditus exigantur,
vam incolebant, utilibus minis et exhortationibus nisi unus solummodo ; scilicet, ut servi Dci nobis
terruit eosquc relictis latrociniis aut monachos, aut orationibussuissulfragentur. Etne aliquandoinstin-
agricolas fecit. Ibi pro amore Dei magnam pauper- ctu deemonis cos aliquo modo infestare possimus,
tatem patienter toleravitet insignem fidelium mona- praefatum coenobium tolius Noiihmannise duci ad
chorum multitudinem aggregavit. Ibi duos mortuos tutandum conlra nos et posteros noslros, omnesque
innomine Domini resuscitavit, et mulla alia qua3 mortales, ultro commendemus : ut videlicet, si prse-
enumcrare perlongum est miracula perpetravit. , ter spiritualebeneficiumaliquidservitiiseumuneria
Denique anno al> Incarnatione Domini 596, setatis violenterexegerimus,principaliseveritatesalubriler
vcro suao 80, residente in sede apostolica Gregorio coerciti,tirones Dei molestare vel inviticessemus.
summo doctore et Anglorum apostolo,beatus Ebrul- Post huec, pariterducemadierunt, eique suum velle
fus iv Kal. Januarii ex hoc mundo migravit et mer- luculenlcr insinuaverunt. At ille votis eorum beni-
cedem laborum suorum in ccelestibus a Domino gniter favit ct indc chirographum auctoritatis suso
recepit. Deinde post annos fere trecentos, tempore in Saltu Leonis sanxit et episcopis ac baronibus
GaroliSimplicisfiliiLudovici,cognomineNihil-fecit, Northmannicisadconflrmandumtradidit.Malgeriua
Conditornoster, multiplicata plebis siue in his parti- itaque archiepiscopus Rothomagensis primus sub-
bus consistenlis crimina punire voluit. Ejus igitur scripsit. Dcindc praesules subscripserunt, Hugo
pormissu Hastingus, perditionisfilius,inNeuslriam Luxoviensis etOdo Bajocensis Willelmus Ebroi- ;

venit, et RothomagumBelvacum) aliasque ci-

(al.,
vitatesigne combussit. Plura quoque destruxit cce-
nobia sanctorum Patrum, scilicet Philiberti apud
Gemmeticum Wandregesili apud Fontinellam
,
Ebrulfi apudUticum et sancti Martini Turonis, quod
diciturMajus Monasterium et alia multa monacho-
rum, clericorum atque sanctimonialium. Quasdara
eorum a bonis principibus
sunt, nonnulla vero adhuc in solitudine degunt.
Fortasse vobis fastidio est hasc nostra tam prolixa
locutio,quam si suscipitis benigno animo, commo-
dam vobis fore, o chari nepotes, eestimo.
tem quod mente revolvo, exspectationi vestrsebre-
viter propalabo. Apud Uticum Sancti Ebrulfi cceno-
bium, juvantc Deo, restauremusetfidelesmonachos
contrazabulumdimicaturosillic aggregemus omnes
censis atque Gislebertus abbas Gastellionis. Tunc
domnusTheodoricusGcmmeticensis monaclius elec-
tus est, eique Uticensis abbatiae cura commissa est.
,
Anno igilur DominicaD Incarnationis millesimo
quinquagesimo, indictione iv, Leone papa in sede
D apostolicaresidente, necnon HcnricoIIGhristianis-
simo Augusto, Cononis Saxonum ducis iilio impe-
postniodum restaurata rante, monasterium Sancti Ebrulfi a sa?pe dictis
optimatibus, "Willclmo Geroiano et nepotibus suis
Roberto et Hugonc de Grentemaisnilio, apud Uti-
cum reslauratum cst. Ibi venerabilis Theodoricus
Xunc au- magnse religionis monachus Xon.Octobris, die Do-
minico, a domino Hugone Luxovii pontifice ante
altareSancti Pelri solemnitcr consecratus est. Se-
qucnti quoque anno nobilis Robertus ccenobii fun-
dator ibidcm monachus factus est multosque la- ,

ecclesfas decimasque nostras illis tradamus et nos bores postea in procurationo servorum Dei pcrpes-
cumfralribus et filiis et nepotibus nostris usqueacl sus est. Non multo post Geroianus Willelmus pro
8fi5 IIISTORI/E NORTHMANNORUM
quibusdam rationabilibus oausis in Apuliam missus
cst, ibiquedum redire cceperat, apud Cajetam No-
nis Februarii defunctus est. Willelmus dc Monastc-
riolofilius ejus in Apulia magnae sublimitatis eques
erat, Graecos ct Langobardos armis premebat etvi-
cario sancti Petri apostoli subdebat.
GAPUT XXIV.
° uod Malgerius archiepiscopus archiepiscopalum
diici redidit et illc Maurihum mocaehorum
rogavit.
Eotcmpore Malgerius arehipraesul Rothomagen-
sis dcsiperc coepit, ct insipicntia ductus archiprae-
sulatum dnci reddidit.Dux autem Malgerium in in-
sula quaj dicitur Ghernervia (Gernscy) retrusit et
synodi decreto metropolitanam sedem Maurilio Fi-
Bcannensimonacho multis virtutibus cxcellenli tra-
didit Tunc etiam Northmannos discordia turbavit,
cosquc vicinorum qui bella paci prseponebant,
cruores cffundere compulit. Enimvcro, exquo Nor-
thmanni arva Neustrise cccperunt incolere,mos fuit
Francissempereis iuvidere.Concitabant ergoreges
adversus illos insurgerc,assercntes terras quaspos-
sidenl suis majoribus violenter eos subripuisse.
QuiLius rex Ileniicus vehementcr irritatus, amba-
gibus, imo malignissimis semulorum suggestioni-
bus, ol) ducis imperium, duobus hostium agmini-
bus Northmanniam cst agressus. Unum quidem
electsenobilitatis virorum fortium, ad Calcinum sub-
vertendum territorium direxit; cui fratrcm suum
nominc Odonem prsefecit. Altcr vero cum Goiffredo
Martello, ad demolicndum comitatumEbroicensem,
ipse prsefuit. Dux ergo, ut se suosque taliter op-
prinii vidit ,
magno et nobili tactus
protinus elegit, quos ad comprimcndos Calceii sub-
versores celerrime direxit. Ipscautem cumsuorum
nonnullis circa regem se contulit, quatenus poenas
lueref, si quem satellitum a regis lafere abstrahere
aliquatenus valeret. Venientes vero Northmanni
ad Francos, rcpererunt eos apud
in incendiis et mulierum ludibriis occu; atos.
quibus manc commissum bellum in continua
illico
ceede occumbentium ad usque nonam ab utrisque
cst protractum. Novissime autem Francigenae victi
fugerunt et Northmanni eventum duci moxper nun-
tios intimaverunt. At illc nimis laetus super hanc
rem, Henricumregem volens effugare, terruiteum
ejus lcgatione. Nuntius ducis regalibus castris ap-
propiavit, et in quodam proximo montenoctu stans
fortiter clamare coepit. Cumque regii vigiles
tarentur quis esset, vel quare tali
raretur, respondisse fertur Rodulfus de Tcenia
:
<•
nominatus sum vobisque defero lugubre nuntium.
Ad Mortuum marc currus vcstros cum carris du-
cite et indecadavera charorum vestrorum reportate.
Franci quippe Northmannorum militiam experiri
super nos venerunt, eamque multo majorcm quam
voluissent, invenerunt. Odo signifer eorum turpiter
fugatus est, et Wido Fontivi comes captus est. Re-
liqui oamcs capti aut percmpti suut, aut obnixe
LIBRI OCTO. - LIBER SEPTIMUS 8G6
A fugicntes vix cvascrunt. IIoc cx parte duois Nor-
thmannorum confestim renuntiate regi Francorum.»
Rex igitur ut inforluniuin suoruin agnovit, a Nor-
thrnannica infeslatione concito gradu, quantocius
valuit, moestus de intcritu Gallorum retro pedem
retraxit. Hsec pugna anno Dominicse Incarnationis
1 05 -i facta cst.
CAPUT XXV.
sub-
Quoddux WWelmus castrum Bretoliumcoostruens,
WjUelmo Hlio Oaberni commisit ; et de uxore
ejusdem.
Postea dux contra Tcgulcnsc castrum, quod rex
dudum abslulerat, aliud oppidum non deterius,
illi
quod Bretolium usque hodie vocatur, instaurat, ct
B Willelmo Osberni lilio ad custodiendum contra
cunctos sibi adversantcs commendat. Hiclegttimus
ctlibcralis vir Adclisam Hogerii Toenil ;e filiam in
conjugio habuit, cx qua duos filios, WiUclmum et
Hogerium Contumacem procreavit ct unam filiam,
quse postea Rodulfo comiti genere Britoni nupsit,
atque cum codcm indiebus Urbani papse Hieru-
salcm pcrrexit. Prsefatus hcros duo coenobia mo-
naehorumSanctseMarisecoelireginsocondidit.Unum
apud Liram, ubi Adclisam conjugem suam sepe-
livit ct alterum apud Cormelias, ubi ipse quie-
;
scit ct Hodulphus filius ejus a pueritia monachus
Dco diu mililavit. Ipsc quoque cum Willelmo duce
Anglos maxime perdomuit et comitatum Herfor-
q dios cum magna parte rcgni scnsu et viribus obti-
nuit. Deniquc anno ab Incarnatione Domini 1070
cum Philippo rege Francorum Flandriam perrexit,
volensBalduinoMathildis reginse nepoti subvenire.
dolore militcs Robertus autem Frisio cum excrcitu Henrici im-
peratoris sociato cuneis suis, x Kal. Martii, Do-
minico Septuagesimse Lmparatos mane prseoccupa-
vit et 1'hilippo cum Francis fugicnte, Balduinum
nepotem suum, et Willelmum comitcm telis suo-
rum occidit. 1'ostca Flandrise ducatum diu tenuit,
Mortuum mare moriensque Roberto Hierosolymitano et
filiis suis,
Cum Philippo dereliquit. Nunc ad ordinem historise re-
deamus.
CAPUT XXVI.
_.
Quce fuit causa ut duo ccenobia Cadomi construe-
rcntur.
Willelmus dux , dum
a quibusdam rcligiosis S8B-
pius redargucretur, eo quodcognatam suamsibi in
malrimonio copulasset, missis legatis Homanum
papam superhac re consuluit. At illesagaciter con-
scisci- siderans, quod sidivortiumfieri juberet, forteinter
hora sic vocife- Flandrenses et Northmannos grave bellum exsur-
geret, maritum et conjugem areatuabsolvit, eisque
pcenitentiam injunxit. Mandavit enim, ut ab eis
duo ccenobia condcrentur, in quibus pro ipsis ab
utroque sexu Deo sedulo preces offerrcntur. Quod
illi gratanter opere compleverunt. Nam apud Ca-
domum una construcla cst abbatia in honore san-
ctae Trinitatis, altcra vcro in honore sancti Stepha-
ni prolomariyris. In coenobio quippe Sanctse Trini-
tatis sanctimonialiuin chorus Deo laudes quotidie
 WII.UI.Ml CAI.CI 1.1 (JEMMETICKXSIS MONACHl S

oonoinit, qufbus ancilla Dei Mathildis obbal « qui clam ad ludendum cum oppidania uv
,

fere 18 annia prasfuit. ll>i na l 81 bus intraverant, combussit. Quod iterum reg-
Dominicaa Incarnationi 111 Non. Noverabris, tauravil ' custodibus suls mancipavit.
i

epulta est. Ibi quo |

jus 1 >e i
CAPl T XXVIII.
consecrata es1 el in servitio D i diu roramorata Quon rum apud vadumDt-
est. I 'orro, in coen monach >- ni voeexercitum amisit et postea duci recoociJiatu»
rum exereitus daemonicaephalangi resistit, quorum trum Tegulanas reddidit.
primus abbas domnus Lanfrancus Beccensis mo- autem Henricus injuriam sibi a duce illatam I'.r\

nachus extitit. Hic vero fui > Langobardus,

annisu cupiens ulcisci, sumpto Goiflredo co- toto

moribus mitis el religiosus et Lam sascularis quam mite Andegavensi, copiosissimo cum exercitu ite-
spiritualis scieuliae peritissi nus. Qui post aliquot rata expeditione Northmanniam aggreditur. Qoi
annos, annitente Alexandro papa, Cantuarium ar- comitatum pertransiens Oximensem et penetrans
chiepiscopatum it, etpost multum temporis, Eajoacensem, tandem refiexo calle redeundi vadum I

anno ab Incarnatione Domini 1100, vi Kal. Junii Divae appetiit. Quod rege transeunte, media i

obiit. Post ipsum Willelmus monachus, Radbodi citus pars substitit mari eructuante, ob redunda- ,

Sagiensis episcopifilius.CadomensisEcclesiaeregi- B tionem fluminis non valens transmeare. Gum qui

men tenuit, qui el ipse post Joannem metropoli- busdux acriter superveniens sub regis oculis illico
tanum Rothomagensem archiepiscopatum suscepit. congressus tanta illo caede prostravit, ut quos ,

Deinde Gilebertus lonstantiniensis CallidusCadomi

( gladius non exstinxit, hos per Northmannica com-
rector factus est. Cujus tempore Willelmus dux pita dispergeret violentia dirae oaptivitatis.Videns
Norlhmannorum et rex Anglorumanno 108" Rotho- autem rex suorum iuteritum, quantocius valuit a
magi v Idus Septembris mortuus est, in ecclesia Northmannis recessit el ad eos ultra venire non
Sancti Stephani honorifice Cadomi sepultus est. apposuit. Amicitiam qnoque ducis, considerata ejus
IhiM- per anticipationem dicta sufficiant.Venerabilis probitate, requisivit, et Tegulense castrum, quod
autem Theodoricus, postquam coenqbium Sancti dudum abstulerat, illi tradidit. Saepedictus rex valde
Ebrulfi fere8annis rexit, proquibusdam tumultibus fuit militaris, magnaeque fortitudinis et pietatis.

sihi exeitatis a domno Roberto de Grentemaisnilio, Mathildem (4) Juliusclodii regis Hugorum filiam in
qui lunc prior erat, Mauritio archiepiscopo el IIu- matrimonio habuit, ex quaduos filios, Philippum et
goni episcopo curamanimarum reddidit.Absolutus Hugonem, unamque filiam genuit. Qui postquam
itaque ab eis, utpole filius pacis, ire Hierusalem regnum Galliae fere 25 annis rexit, causacorporeee
decrevit. Qui dum inCypruminsulam cumquodarn q salutis a Joanne medicorum peritissimo potionem
venerahilis vitae peregrino episcopo ad quamdam acoepit. Sed veneno nimiam sitim inferente jussum
ecclesiam sancti Nicolai venisset, humi proslratus Archiatri sprevit et a cubiculario potum accipiens,
coram altari diutius oravit, ibique iu oratione Kal. dum medicusabesset, antepurgationem hibit. Unde

Augusti heatum Deo spiritum reddidit. Insulani nimis infirmatus, eodem die post perceptionem
vero, comperta sanctitate talis peregrini, corpus sacrae Eucharistise obiit.Philippum vcro filium suum
ejus in ecclesia sepelier int. Cujus meritis in segro- inregimineFrancorum hasredcm constituitettutelai
tis inulta sanitatum miracula divinitus ostensa Balduini Flandrensisstrapaecommendavit.
sunt. CAPUT XXIX.
CAPUT XXVII.
Quocl dehitionibus quorumdam dux WiJlelmus ali-
Quod (lux Willelmus urbem Ceoomannicam ct ca- quosde baronibus suis ejecit de Nortbmannia.
strum Meduanum expugnavit et cepit. Tunc quibusdam maledicis vicinos comparesque
Magnificus dux WiUelmus, Francorum catervis suos accusantibus ex invidia, dux VVillelmns exas-
competenter devictis, memoropprobrii a Goiflxedo peratus ingentifuria barones suos, scilicet Rodul-
comite sibi illati, ad urbem Cenomannicam per fum detcenia, Hugonem de Grentemaisnillio et Er-
aliquot annos arma convertit. Quin igitur explicare t\ naldum Willelmi Geroiani filium, ejecit de North-
poterit quot militum incursibus, quot legionum manniii. Abbatem quoque Robertum, qui jum tri-
expeditionihus illam aftlixerit ? Ad postremum victi busanniscasnobiumSancti Ebrulfi rexerat, quia de
Cenomanni, jam per cunctum comitaliim
castellis audaci Geroicorum prosapia prodierat, sine reatu
subactis, dextras duci dederunt, fidem pangentes et judicio synodide Norlhmannia expulit et quem-
illi arctissimis sacramentis. In quorum medio ad dam monachum nomine Osbernum ei subrogavit.
domandam eorum insolentiam, duo municipia in Robertus Romam petiit et Nicolao papae causam
Ponte-Barbato, seu Barhello, stahilivit, suisque suam intimavit. Sed quoniam prsedictus preesul
militibus custodienda commisit, Meduanum vcro paulo post defunetus est, nil rectitudinis per eum
castellumcujusdam opulenti militis nomine GoilTrcdi consecutusest.DeniquevenerabilisRobertuscumll
adhuc restiterat, quod dux exercitibus applicitis monachis Alexandrum papam adiit et ejus jussu
aliquandiu oppugnans cepitignequeinjectoperduos Robertum Calabriae ducem compatriotam suum ex-

(4) Alii Annam vocant ; fuitque secunda uxor, Mathildis vero prima.
869 HISTORIyE NORTIIMANNORUM LIBRI OCTO. — LIBER SEPTLMUS S70

petiit. A quo honorifice susceptus est, eique locus A pcum ejus, quod mirum dictu cst flamrna ex ore
acl construendam abbatiam in urbe Brixa nominc draconis erumpcns momento totum combussit. De-
datus est. Britones, ut fertur, antiquitus jussu Ho- functo autem Turstino, Northmanni principes sibi
manorum qui tunc per totum orbem imperabant, Hanulfnm el Hichardum elegcrunl, quibus ducto-
de finibussuisegressi sunt. Dcinde.Homanisjubcn- ribus mortcm Turstini ulcisccntes, contra Longo-
tibus, supra littus Calabrici maris Brixam urbem bardos aspcre rcbellaverunt. Post aliquot tempus,
condiderunt; sed eam post plures annos diversi Conslanlinicnsis Drogo filius Tancredi dc Alta-
bellorumtumultusdcstruxcrunt.Singulisenimaiinis villa princeps Northmannorumin Apulia factusest.

Agareni navigio in Italiam venicbanl ct Graecis ac Ilic Ohristiana religionc ct militari probitate lau-
Langobardis qui terram incolebant, ignavia torpen- dabilis exslilit.Quem Wazo Neapolitanus comes
tibus, crudelitatcm suam minis exerccbant. Nam compater ejus dum vigilias in ecclesia Heati Lau-
urbes et oppida conoremabant, ecclcsias destrue- rentii iv Idus Augusti agerent, coram altari Dcum
bant, virosque cum mulieribus captivabant. Hoc sanctum Laurentium invocantcm trucidavit.
et
pcr multa ssecula frcquenler fccerunt. Porro Unfndus fratcr ejus in principatu ci suc-
cessit, totamquc Apuliam Northmannis subegit.
GAPUT XXX.
d Qui postquam iinem vitoe sibi adesse perspexit,
Quo tempore primum Northmanni inApuliumper-
rexerunt etdc principibus Northmannis Abailarduin filium suum Hoberto fratri suo, qucm
quorum
ducatu Apuli subacti sunt. pro versutiis Wischardum cognoininaverat, cum
ducatu Apulioecommendavit. Hobertusautemfratres
Deinde tcmporibus Hcnrici imperatoris filii Gono- suos, qui omnes ducesvel comites fucrunt, virtute
nis et Robcrti Northmannorum Osmundus
ducis,
et sensu ac sublimitate transcendit. Nam totam
Drengotus audax miles Apuliamadiit, cum quibus- Apuliam, Calabriam, ac Siciliam sibi subjugavit
dam aliis Northmannis. Nam Willelmum cogno-
et transmeato mari maximam partem Graecise in-
mento Hepostellum, militem clarissimum, in vena- vasit ct Alexium impcratorem, qui contra dominum
tione in pnesentia Hobertiducisoccidcrat, metuons-
suum Michaelcm Augustum nequiter rebellaverat,
que animositatem ducis ct insignis equitis nobilium bello turpitercum immensoexercituvictum fugavit.
parentum iras, in Apuliam secessit, ct propter ma- Hic vero multa bona fecit, episcopatus et abbatias
gnam probitatem ejus a Bencventanis honorifice plures restauravit. Hic, sicut supra diximus, dom-
detentus est. Dcinde prsefati Drengoti exemplo,
num Hobertum abbatem Sancti Ebrulfi benigniter
agilcsNorthmannorumseu Hritonum tirones incita- susccpitetquamdamparvam ecclesiam supralittus
ti, Italiam diversis temporibus cxpeticrunt et primo
^, Galabrici maris sitam quoe in honore sanctee Euphe-
juvareLangobardoscontra Saracenos,siveGroecos, nioo virginis et martyris dedicata evat ei tribuit.
viriliter ccepeimnt, Barbaros bcllo ssepius protrive-
At ille, ut erat magnanimus, ingens csenobium ibi
runt. Unde cunctis eorum vires expeitis formida-
condid it et magnam multitudinem monachorum
biles factisunt. Langobardivero, adepta seeuritate,
admititandum Deo ibidem congregavit. Episcopi et
coeperunt Northmannos despicere, eisque debita Hobertum
nobiles viri proedictum Patrcm dilige-
stipendia subtrahere. At hoc animadverte-
illi, ut
bant, vencrabantur, totisque nisibus adjuvabant.
runt, quemdam ex suis super se principem consti- Guram quippe corporis sui parvipendebat, sed sibi
tuerunt et contra Langobardos arma vorterunt. subjccto victu etvestitu sufficienter alebatctmentes
Deinde munitiones ceperunt et incolas terroe sibi
eorum regulari disciplina coercens componebat.
fortitcr subegerunt. Primus Apuliensibus North-
Praefatum itaque coenobium fere 17 annis rexit,
mannis, dumadhuc utadvense Waimalchiducis Sa- Idibusquc decembris feliciter ad Dominum mi-
lernii stipendiarii erant, prsefuit Turstinus cogno-
gravit.
mento Scitellus,virinmultis probitatibus admodum GAPUT XXXI.
expertus. Qui inter reliqua virtutissuoe indicia ca-
Quod Heraldus duci Willelmofidelitatem fecit, quam
pram leoni ex ore rapuit, ipsumque leonem pro mortuo Edwardo rege perjurus infregit.
ablata sibi capra furentcm nudis manibus arripuit D Edwardus Anglorum rex, disponente Deo, suc-
et ultra murum palatii prcefati ducis velut catellum cessione prolis carens, olim miserat Willelmo duci
qucmlibetprojecit.Langobardi vero ex invidiacom-
Hobertum Gantuariorum archiproesulem, ex regno
moti contra ipsum, mortem ejus optanies, duxerunt haeredem. Deinde
a Deo sibi attributo illum statuens
eum in quemdam locum ubi morabatur immanis Heraldum cunctorum suee dominationis comitem
draco cum magna multitudine serpentium. Deinde divitiis et honore ac potentia maximum duci desti-
utdraconem venire senserunt, confestim fugerunt. navit, uteide corona sua fidclitatem faccret, ac
Turstinus autem ignarus doli, dum socios suos
Ohristiano more sacramentis firmaret. Qui dum ob
fugere ab armigero suo inquireret, en repente flam-
hoc negotium venire contenderet, velificato freto
mivomus draco illi occurrit ct caput sonipedis
ponti Pontivum appuli ubi in manus Widonis
;

cjus hianti ore invadit. At abstracto ensc viri- abbatisvillaa comitis incidit. Qucm idem comes
illc

liter fericns ferain mox peremit quin etiam ipse

;
captum cum suis confestim in custodia trusit. Dux
venenoso flatu infectus tertio die obiit. Nam cly- autem ut hoc comperit, missis legatis violenter
 , 1 ;

S7I VILI.ELMI CALCULI GEMMETICENS MONACHl 872

illnin extorsit. Quem aliquandiu - •

sum di morari A Hierusalem, Alanno petri meo, c rasobrino Bcilioet
fecit et iii expeditio I toi uxit. mnem Buam hsereditatem. I n

Dein fldeli item sib ii, cum compIicibu8 tuis Alannum patrem
10 pluribus Bacramonhs firmavit, Vdelizam li- meuro apud Wjnmusterium in Northmannia veneno
lium suam cum medietal daturum peremisti et terram ejus, quara ego quia puej 1

eispopondit. Pos r< im eum mullis mun eram possidere nequibam, invasisti et contra
Lus regi remieit pulchrum adolescentem Vulno-
et c 'ii - s nothus, hucusque tenuisti. Snnc igitur aui

t u in i ejus obsidcmretinuit. Dcnique Ed war- milii debitam redde Northmanniam, aut ego tibi

dux n'\. c impleto fi lici \ .t

•
ub anno tolis viribus bellum inferam. Hisauditis, NVUlel-
DominicaB In sarn ti roi{ n it e sseculo. » ;• niiis dux aliquantulum territus est. Bed mox eum

Cujusregnum Heraldus continuo invasit, ex fideli- Deus, frustratis inimici minis, eiipere dignatus est.
tate pejeratus quam juraverat duci. Ad quem dux 1'nus iiiiiii ex proceribus Britonum, qui utrique
protinus log itos direxit, h irtans ut ab hac insania comiti juiavciat fidelitatem et u j u s n o e g-a o
! i i 1 1 i 1 t i i i
-
• 1 1

resipiscerel el fidemquamjuramenl •
sp tponderal inter eos ferebat, lituum Chunani et habenas, atque
condigna subjec - r\ iret. Al ille non solum chirotecas intrine ctus livit veneno. Erat quippe
hoc audire contempsit, verum omnem Anglorum .. cubicularius Chunani. Tuno idemcomes Britonum
otem ali illo infidclil ir avertit, I Iritbfridi quoque in Andegavensicomitatu castellum Guntherii ohse-
regis Wallorum, postquam hostilis eum gladius deral el oppidanis militibus sose illi dedentibus suos

peremit, pulchram conjugem Aldith, prseclari co- intromittebat. Interea Chunanus chirotecas suas in-
mitis Algari filiam, sibi uxorem junxit. In diebus caute induit, lactisque babenis, manum ad os leva-
illis, in parte Circii cometes apparuit, qusetribus vit. Cujus tactu veneuo infectus cst et paulo post
radiis tongius protensis, maximam partem Austri (iinnihussuis lugenlihus defunctus est. Hicroulturo
per spatium quindecim noctium muta- illustravit ct sagax probus, ac amator justiliaj. Qui si diu
fuit et
tioncm, ut plurimi asseruerunt, alicujus regni de- vixisset,mulla bona, ut fertur, fecisset,acadregen-
signavit. dum honorem ulilis fuisset. Proditor aulem, con-
CAPUT XXXII. scius sui reatus, mox
dc e.xpeditione aufugit, et

Quod dti.x WiUelmas Tastinum [Toslicum] oomiiem morlem Chunani Willelmo duci mandavit.
in Angliam misit, qui ad regem Nortwegoj li-
more Heraldi eonfugit.
Porro dux Tustinutn comitem in Angliam misit,
CAPUT XXXIV.
sed militia Heraldi mare servans eum armis abegit. De numero navium quem dux Willelmus duxit in
At illt non valens salubriter Angliam introire, C
1
Angliam.
neque Northmanniam, quia ventus obstabatredire,
HeraldumHerfagaro Noi thwegoe regemadiit,ipsum- WiHelmus igitur, securus effeetus, in Anglos
que supplexutse juvarel rogavil. Ipseveropreeanti omnem vim furoris convcrtit. Considerans aulem
Tustinolibenteracquievit. Eodero anno domnusOs- Heraldum quotidie viribus rohorari, classem ad tria
bernus abbas, postquam coem bio Sancti Ebrulfi milia navium festinanter et hene construi jussit,
quinque, annisetduobus mensibus prsefuit, virbonus et in Pontivoapud Sanctum Walericum inanchoris
et de subjectissibi sollicitus, vi. Kal. Juniiobiit. Cu congruc stare fecit. Ingentem quoque exercitum ex
1

sagax Ma innerius ejusdero ccenobii monachus suc- Norlhmannis et Flandrensibus ac Prancis etBrito-
cessit et novam ecclesiam, omnesquedomosmona- nihus aggregavit atque praeparatam classem tam ;

chis congruas, Deojuvante, ettemporis felicitate fa- valentihusequisquamrobustissimis hominibuscum

ventc construxit. Qui postquam 22 annis monaste- loricis ct galeis replevit. Omnihus itaque paratis,
riuni rexit teropore RobertiignaviducisetGisleberti vento flante secundo, velis in sublimepansis, trans
MaminotiLuxoviensisepiocepi, xi Non. Martiiobiit. mare Penuesellum appulit, ubi statim firmissimo
Utieensis vero abbatise regimen elegantissimo Ser- vallo castrum condidit, probisque militibus com-
loni, pcritia Scriputurarum et eloquentia pollenti, misit Deinde feslinus Hastingas venit, ihique cito
reliquit; qui post duos annos et tres menscs prse- opere aliud firmavit. Heraldus autem, dum North-
sulatum Sagiorum Dei gratia susccpit. manni intraverunt regnum quod ipse usurpaverat,
CAPUT XXXIII. eontra Tosticum fratrem suum bello occupatus
De morte Cliunani comitis Britannoram. erat. In quo conflictu prsedictum fratrem suum

Tempore quo Willemus dux disponebat Angliam peremit, ac Heraldum regem Northwegae, qui Tos-
adirect armis eam sibi vindicare, audax Chunanus ticumjuvare venerat. Hajc pugna Nonis Octobris,
comes Britannise nisus est eum, inissa legatione in dic Sabbati facta est, in qua pene totus North-

hujusmodi, terrere ; «Audio te, inquit, nunc velle wigenarum exereitus ah Anglis casus est. Inde
trans mare proficisci et Anglise tibi regnum nancisci. victor Heraldus Lundoniam rediit, sed de fratri-
Inde multum gaudeo, sed ut mihi Northmanniajn cidio diu gaudere, securus esse non potuit
vel
i'eddas obsecro. Robertus autem dux Northmanno- quia legatus ei Northmannos adesse mox nuntia-
rum, quem te fingis esse patrem tuum, iturus in vit.
 873 HISTORIjE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO. — LIBER SEPTIMUS 874

CAPUT XXXV. A viente Northmannorum in die Sabbati multavit

Quod Heraldas tyrannus consilium matris sum et multa millia Anglorum, qui longe ante innocentem
fratris, bel/um contra Northmannos dissuaden- Aluredum injusto necaverunt, ac praeredenti Sab-
tiiuu, sprevit.
bato Hcraldum regem et Toslicum comitem alios-
Ipse vcro audiens acriores adversarios ex alia
que multos absque pietale trucidaverunt. Idem
parle surrexisse, iterum ad agonera viriliter prae-
quoque judex scqucnti nocte Anglos vindicavit et
paravit se, Erntenim multum audax etprobus, toto
furcntes Northmannos in eoecam voraginem proe-
corpore pulcherrimus, eloquentia lepidus et affabilis
cipitavit. Ipsi enim contra praeceptum legis rem
omiiiljus. Porro nialre sua aliisque amicis fidelibus
alienam immodcrate concupicrunt ac veloces, ut
bellum ei dissuadentibus, dixit ei Worlhcomos fra-
Psalmographus dicit, pedes eorum ad effundendum
ter siius : « Oporlet, charissime frater et domine,
sanguinem fuerunt. Ideoque contritionem et infeli-
ut probitas lua temporetur discrctionis modera-
citatcm in viis suis offenderunt.
inine. Nunc expnclio Northwigenarum fessus ve-
CAPUT XXXVII.
nisti,iterumque nuncfestinascontraNortlnnannos
Qtiod Lundonienses se ci dcderunt, ct quod scquenti
proeliari. Quiesce, quseso; prudenter tractare tecum
Natali Doinini Lundoniu; rcx Anglorum eliectus
velis, quid cum sacramentis consuli Northmannioo est ct dc abbatia de Iiello.
promiseris. Cave ne perjurium incurras etpro tanto B Post hajc fortis dux Willel nms ab inimicorum
scclere tu cum viribus nostroe gentis corruas, no- stragc rcversus, noctc media ad campum belli est
stroeque progenici pcrmansurum dedecus exinde regressus. Mane vero Dominicae diei illucescente,
lias. Ego liber ad omni sacramento, Willelmo co- spoliis hostium distractis et corporibus charorum
miti nihil debco. Audacter igitur contra illum pro suorum quod Lundoniam ten-
sepultis, iter arripuit
natali solo certare paratus sum. Tu autcm, frater dit. Deinde ad urbem Warengefort gressum divertit,
mi, quo vis in pace quiesce et eventum belli prsesto- transmeatoque vado fluvii, legiones ibi castra me-
lare, nc clara libertas Anglorum pereat in tua per- tari jussit. Inde vero profectus, Lundoniam est
dilione. His itaque auditis sermonibus, Heraldus
n
aggressus; ubi praeeursores milites venicntes, in
vehementer est indignalus. Gonsilium istud quod platea urbisplurimos invenerunt rebelles, resistere
umicis cjus salubre videbatur, sprevit, ct germanum toto conamine dccertantes. Cum quibus statim con-
suum qui Qdeliter ei consiliabatur, conviciis irrita- gressi, non minimum luctum intulerunt urbi, ob
vit,malremque suam, quoa nimis ipsum retinere filiorum ac civium suorum plurima funera. Videntes
secum salagebat, pedc procaciter percussit. Ueinde demum Lundonii se diutius contra staro non posse,
per sex dies innumeram muUitudinem Anglorum datis obsidibus, se suaque omnia nobilissimo victori
eontraxit,du<cmincautumacceleranspricoccupare, C supposuere. Anno itaquc ab Incarnatione Domini
tota nocte equitans in campo bclli apparuit mane. 1066 Willelmus, Northmannorum dux, quem stylus
CAPUT XXXVI. noster cxtollere non sufficit, nobile tropaeum, ut
Quonwdo dux iXorlhmanuoruin Willclmus Anglos supra dictum est, ex Anglis confecit. Deinde, in dio
sibi rcbclles dcvicit. Natalis Domini ab omnibus tam Norlhmonnorum

Dux vero, nocturnos prsecavens excursus hostis,
inchoantibus tcnebris ad gralissimam usque lucem
exercilum jussit esse in armis.
culo Sabbati, legiones militum in tribus ordinibus
obviam pro-
disposuit, et horrendo hoste intrepidus
ccssit. Cum quo sub hora dici tertia bellum com-
quam Angloium proceribus rex es-t electus et sacro
oleo ab episcopis regni delibutus, atque regali diade-
Facto autem dilu- mate coronatus. Locusveroubi, sieutsupradiximus,
pugnatum est, exinde Bellum usque hodie vocatur.
Porro, Willelmus rex ibi ccenobium in honore san-
ctse Trinitatis construxit et monachos ac ordinem

misit et in coedibus ab utraque parte moriontium Majoris MonasteriiSanctiMartiniTuronensis statuit

usque ad noctem protraxit. Heraldus eliam ipse in atque necessariis opibus pro interfectis utriusque
primo militum progressu vulneribus lethaliter con- partis affatim ditavit.

fossusoccubuit.Angli veropDstquamtotadiefortiter CAPUT XXXVIII.

in conflictu persfiterunt, regemque suum morte D De reditu ejus in Northmanniam et de morte
oppressum compererunt, jam de salute sua diffidere Mnui ilii archiepiscopi cui successit Joannes.
cn'i)erunt,etnocteimminente,versafacie, subsidium Dehinc vero paulo post in Northmanniamregres-
fugse appetierunt. Itaque Northmanni, dum Anglos sus, ecclesiam Sanctae Mariee in Gemmetico cum
fugere viderunt, tota nocte Dominica eos ad detri- honore magno dedicari jussit. Ubi, cum sacrosan-
mcntum sui obnixe pcrsecuti sunt. Nam crescentes ctum hoc mysterium summa cum reverentia tam
herboa antiquum aggerem legebant, ubi summopere religicsissime quam feslivissime celebraretur, ipse
currentes Noithmanni cum equis et armis ruebant, harum nupliarum sponsi scmper studiosus cultor
ac sese, dum unus rcpcnle super altcrum cadebat, devotissimo animo interfuit. Quam dedicationem hi
vicissim exstinguebant. nimirum, ut ferunt,
Ibi episcopi cum spirituali jucunditate, 1067 Dominicoe
ferme 15 millia perierunt. Sic omnipotens Dcus lncarnationis anno, Kal. Julii compleverunt ; Mau-
pridieldusOctobrisinnumerospeccatoresutriusque archiepiscopus Rothomagensis et Bal-
rilius scilicet
phalangis puniit diversis modis. Nam vesania sse- duinus Ebroicencis. Maurilius archiprsesul mense
Patrol. CXLIX. 28
S70 \\ II.! ELUI CALCULl GEMMETICENSIS MONACHI
illo vivens, \ Idue ^ugusti, carnis onere depoeito, A jquam Gislebertua de Ganz duxit. \\ qua genuil
cumsuo regeChristo jam victurus, liber otgaudens quartum Hugonem, qui duxil Adelinam flliam Ro-
decessit. Gui succossit Joannos Abrineatinae urbis berti comitis Mellenti, n
qua genuit (ilium snum
pree8ul,viringenuitatoplurimumconspicuussapien- primogenilumRobertumctalios. Ideo aulem Hugo-
lia Bpirituali foliciter imbutus, prudentia soeculari nemdiximusquartum, quia secundus Hugo, mortua
siiiniiii' praeditus, Becundum quippe nobilitatem prima uxoro, duxit aliam ex qua genuit Hugonem
generis, comilis Budolphi lilius. Ei qula hujus Ru- lertium el Robertum fratrem ejus; eed absqne M>'--
dolphi focirau8 aionlionem,Iibetsuperiornpaulisper risel peregredefuncti sunt. Robertusautemde BHlo-
repetere. Richardus I Willelmi l tatae, cum fago circa finemsuum ftictns est monachus Becei,
adhuc puor, mortuo patre, d rege Francorum quasi ubi lilii ejus Richardus
et Willelmus relig ose eon-
exsul in Francia delineretur, raaterejus Sprota, ne- servantur. Suecessit veroei Robertus Baviel rxlilia
cessitate urgente, contuberniocujusdam praedivitis nepos. His per anticipationem dictis, ad ordinem
nominc Asperlengi adhaasit. Hic licel inrebuslocu- historise redeamtis.
ples, tamen molendina vallis Ruelii ad firmam GAPUT XXXIX.
solitus eral tenero. Genuit itaque ex Sprota filium Qaomodo Eustachius comes Boloniae repulsasesl a
Rodulfum, de quo loquimur, et Blias plures quse r» castro Dovera aaod obsederat, cum rex Willel-
postea per Northmanniam nobilium matrimonio mus esset inNortbmannia.
sunt copulatae. Cum autem prsedictus Richardus du- Gum igiturvictoriosus rex in Northmannia, hono-
catum Northmanniae ossel adeptus, quem rex Fran- rum operum studiis probo more buo immorando,
corum silu fraudulenter subripuerat, contigit qua- pietatis titulos adaugeret, patriamque sibi gratissi-

ilam die ut homines ipsiua in silvam Weuram mam praesentiasua illustraret, Eustachiu^ Bolonien-
nominatara irent venatum. Adfuit forte inter cos sisromes quorumdam Anglorum intra Cantuarien-
idem Rodolphns uterinus fraterducis. Gumque ve- sem comitatum consistentium versutiis depravatus,
nandn dcvia quaeque et abdita silvae lustrarent, in Dorobernia castellum involare est nisus. Qui in

quadam valle ursum immanissimum reperiunt. Ve- noctis conticinio mare transfretans, diluculo cum
natores igitur in fugam versi, praedictum juvenem copioso exercitu eorum illud obsedit, tolisque viri-

solum relinquentes, occasionem suae probitatis ma" bus expugnare Horro milites Odonis Bajoca-
cospit.
sini praesulis, atque Hugonis de Monteforti, quibus
nifestandse ci namque plus timens
dederunt. Hic
opprobrium inertis fugae quam ferocitatem bestiae, custodia Doroberniae credita erat, perspicientes ad-

suhslitit; et lieet annis tener, ingenita tamen ma- sentibus dominis sicse inopinatoobsessos, liberali-

gnanimitate fortis, furentera in se belluam prostra- bus animis accensi niox portas palefaeiunt, unani-
vit. Revertentes vero socii ipsius post fugam et Omiterforasproruunt,consertoquecertaminecunctos
eventum rei comperientes, pudibundi duci Richardo cum dedecore ab obsidione abigunt. Eustachius
probilatem juvenis retulerunt. Unde dux hilaratus autcm ad mare devertens, cum paucis indecenlcr
ipsam silvam Weuram cum appendiciis suis illi de- navigio aufugit. Cseteri vero ad devexum montis qui

dil. Vocatur aulem usque hodic vallis in qua oceidit

rupibus etscopulis asperrimus mari imminel fugien-
ursum, Yallis lisonis. Uedit praderea illi castrura tes omnes scsc, Deo terrorem ingerente, inde deje-

Ivreium [incod. uno, Vireium], un.le vocatus est cere deorsum praecipites, justas sceleris sui.poenas
comes. Aocepit autem mulierem quamdam vocabulo luentes. Sicque factum esl ut, quos gladius non

Erembergam, speciosam valde, natam in quadam prostravit, hosdiscerperethorribilisasperitasprae-

rupti montis, vindice superni judicis scntentia teme-
villa Galcini (Galcivi) territorii, qua3 dicitur Cavilla
(Cachevilla). (lenuit vero ex ca Iluyonem duos tilios, rarios conterente.

postea episcopum I5ajocensem,et Joannem Abrinca-

CAPUT XL.
tensem qui ad ultimum fuit Rothomagensis archi- Quod latrunculi Anglios rehellionem parantes condi-
derunt castrum Dunelmum, ci de excidio eorum.
episcopus. Fiias ctiam totidem habuit, quarum una
nupsit Osberno deCrepon, de qua natus est Willel- Rex vero Willelmus, jam ad votum dispositis
mus filius Osbei-ni. Alterara duxit Richardus de D omnibus.proquibus venerat, Hoberto lilio suo juve-
Bellofago, de qua genuit Robertum qui ei successit, fervore vernanti Northmannici ducatus domi-
nili

et lilias plures, quarum una juneta cst Hugoni de nium tradidit. Ipse vero in regnum remeans Angli-
Monteforti matrimonio. Et quia de hoc Hugone in- cum, plurimos ejusdem gentis reperit, quo-
iterato

cidenter fecimus mentionem, utile duxiraus de ejus rum lcvia corda ab ejus fidelitate praevaricatrix con-
latrunculi
antceessorihus breviter aliquid dicere. Turstinus spiratio averlcrat. Gonjuraverant enira

Baslcnburc habuit duos (ilios, Willelmum

igitur de pcr totam patriam quatenus milites, (juos ad tucn-
Bertrannum et Ugonem cuin barba de Monteforti. dum regnum reliqucrat, in capile jejunii nudis ves-

Hic Hugo occisus est, necnon ct Henricus de Ferra- ligiis,quosoletusupoenilensGhristianorum religio,

riis in quodam conflictu quora inter se coeperant. ad ecclesiam feslinantcs incautos ubique perimerent
Filius autem hujus Hugonis fuit secundus Hugo, cl sic Norlhmannia regredientcm levius e
ipsum a
contrariis
qui postea fuit raonachus Beccensis. Ideni vero IIu- regno proturbarent. Verum, detectisDeo
eorum perfidiaa machinis, repentinum magni debel-
go delllia Hichardi de Bellofago habuit unam liliam-
877 IIISTORLE NORTHMANXORUM LIBRI OCTO. LIBKR SEPTIMUS. 878

latoris formidantes adventum, furtim ut festinnm A Berumnas armis atque fuga auderent,regiam expe-
magni lerroris cons^lium suasit, fuga lapfti in quam- dilionem super 86 meliienles deliberatascnli-nlia tam
l.iiii partem GumberlondsB coraitatus, aquis pariter inconsulteetemeritalicongrua inmaritimorumpreasi-
et silvis inaccessibilein,se contulerunl ; et firmissi- dioruin remotiora sese receperunt,inhonestas opcs
mo castrum erexerunt, quod propria lingua
vallo piratico latrociniosibicontrahentes. Bex aulem mo-
Dunelmum nuncuparunt. In<K' diversns excursus Ditusquidemprudentia qua consulere in cunctisregi
erebro agitantes, aliquandiu inibi delituerunt, novil, innumila regniprovidissimadispositione i>er-
Sveni Danorum re^is prsestolantes adveritum, lustravii, acad arcendoshostiumexcursustutissima
quemvcredariis adsui eonvocarant nuxilium. Inde castella per opportiina loca stabilivit; qua3 militum
vero legatos mittentes ad exercnda sure nequitioe electissimoroboreel uberrima stipendiorum copia
infausta eommenta, sibi asciverunt, Eboracenses. munivit. Tandem bcllornm ac seditionum tempe-
Quibus juncti, armorum simuletstipendiorum copin stale parumper conquioscente, jam tolius Anglicse
urbem munierunl etsemelipsos ad resistendum cor- monarchise et habenas potentiustemperal et gloria
roboraverunt, sibique puerum quemdara nomine prosperius politur.
Eadgarumex Edwardi regis nobilitategenusdueen- GAPUT XLIII.
tem, regem praefecerunt. Quorumtemerarios actus B
De morteRoberti Wiscardi dueis Apulise etdepro-
vel conatus WiUelmus rex ul agnovit, Northmanno- bitate ejuset posteritatis et qua occasione Roge-
rumcatervasproduxit etquantociusadconfutandum rius nepos pjusfactus est rex.
contumaciara eorum perrexit. Seditiosi autem au- Hac lempestalemortuusest Hobcrtus Wiscardus,
daeiaet viribus lisi ex civitate prosiluerunt et eon- Northmannigena, dux Apulise. Ilic, relicta priore
tia regalem exercitum illicoaciem direxerunt. A uxore propler consanguinilatem, de qua suscepe-
i[ii ) protinus ita profligati sunt, ut quamplurimi rat filium nomine Hoamundum, duxit priraogenitam
perimereuturut reliqui intramcenia oppidi refugere liliam Gauraarii principis Salerni, nomine Siebel-
ipellerentur. Northmanni vero e vestigio eos gaitam,faventeGisulfo, fratre prsedictae puella?, qui
conseculi suntetmuriambitum, quo confugerant, (laumariopatri successerat. Gatteclima [Gatteclinia]
cum tam ferro quam igne a
ipsis irruperunt, atque vero sororejus minor nupsit JordaniprincipiGa-
puero usquead senemtotam pene urbemdeleverunt. pua3, filio Richardi senioris, patrivero Hiebardiju-
ntorcs autem totius doli per Humbre fluvium nioris.llujuseondiditurbem nomine Aversam. Ge-
navibus dispendiura mortis effugerunt. nuitautemRobertusWiscardus ex Sichclgaitafilios
GAPUT KLI. treselliliasquinque.Filiaeveroadcoexeellentissime
Quowodo Brieaaus Slius Eudoais comitis minoris maritatsesunt, utuna earum matrimoniocopulatasit
Britaaaise, devicitduos filios Heraldi, ann exef- imperatori Gonstantinopolitano. Hie Hobertus duos
citu regis Hiberaice.
imperaloresin uno vicit prajlio, Alexium, Graecorum
Porro, dum filii Heraldi regis abeorum contu- Henricum, Bomanorum in lialia. Satis
in Graecia,
bernio se subduxerunt, cummultisvernaculis pa-
et
ducis
enim victus cst Hcnrieus; qui, audita fama
liis Dirmetum Hibernise regem proobtinendojuva-
Hoberti, ncc viribus Saxonum et Allemannorum,
mine agressi sunt. De cujus regno, eodem sutTra-
ncc etiam mcenibus urbis,quse caputestorbis,con-
ganle, parva temporis intercapedine non minimara
fisus,veltutus,concitusaufugit. Hoamundusautem,
manum niilitum sibi contraxerunt. Deinde, cum licet habcret magnam terram, in Apulia tandem
soxagintasex navibus, qua in regione maxime op-
cum caderis Xorthmannis el Francis perrexit dimi-
poi luuumaeslimaverunt,ociusAnglos repetieruntet
eare adversus Sarracenos, qui tunc temporis omnes
more ssevissiuiorum piratarum, rapiuis etincendiis
fere eivitates Romaniaetenebant. Debellatis tandem
terrse populum exterminare conati sunt. Briennus
paganisel subjugatis urbibus Antiochia et Hierusa-
autem,Eudonis ducis Brilannise rainoris filius, eis
lem et caeteris multis, Boamundus adeptus est prin-
arraatuscum suis occurrit et mox eum eis sub die
cipatum Antiochiaj et haeredes ejus postipsum, sci-
una duobus praeliis raanum conseruit. Csesis vero
licet lilius ejus Boamundus, natus ex Gonstancia
millc et septingentis bellatorum, cum nonnullisre- D niia Philippi vegis Francorum; et postistum Hai-
gni proceribus, r«liqui e certamino fugientes, na-
nutndus lilius Willelmi eomitis Pictavorum, qui
vium preesidionecisexciedinm utcumque evaserunt
iiliam secundi Hoamundi duxerat uxorem. Hoberto
el cxcharorum amissiona permaxiraum Hibernen-
ilaque duce abeunte, sueeessit ei filius suus, de se-
sibus luctum reporlaverunt. Qui profccto, nisi nox
cundaeonjuge primogenitus,nomine Hogerius, co-
praelium dircmisset, omnes mortis novacula abras 1
gnomento Hursa. Hoc etiam Hogerio deficiente et
fuissenl,
lilius suis post ipsum, Rogerius patruelis ipsius,
GAPUT XLII.
liliis Hogerii comitisSiciliaefratris Hoberti Wiscar-
Quod rex Willelmas circuieas Angliam, castella
plurima ad defensionem regni construxil. di, solus tam Apuliam quam Siciliam optinuit. Hic

Sicarii denique intra Dunelmum latitantes, eom-

aulem proeedente tempore de ducefactus est rex,
perlis lol in pernieiosis conspirationibus eadem ve- causa altercationisduorum Apostolicorum quisimul
sania coadunatorum infortuniis, cum adhuc in suas fuerunt Hoinaa ordinati. Innocentius videlicet II et
Petrus Leonis. Quorum ultimus concessit duci
N70 WILU-XMI CALCULI GEMMETICLNSIS MnWCIII ssn

Rogerio ul regio diademate uteretur, ideo «[uuil A hujusmodidiscordieeorat, quod ei lem filio buo rex

idetndux partiipsius favobat. Accidit hoc ciroaan- Willelmus non permittebat facere voluntalem suam
nuraab Incarnatione Domini 1130. Vixerunt vero deducutu Northmannia3,licet eumipsep
ambo fere ooto annie siraul. setho cumigilur WillelrausrexoppidumMe-
CAPUT XI. IV. danta nsflammie ultricibus tradidisset, pon-
Da morte Willolmi regis Aaglorum et dacis rVor- dere armar im et lab q exhorta- ,
i

thmaaaorum, et desepultura ejusapudCa iomum. batur, u t fi rtur, arvina intestinorum ejus liquefacto,
Ilis per anUcipntionem brevitor intimatis,a I finem inlirmari non cmpit. Et licet aliquandiu
gestorum Willelmiregis anglorum cl ducis Nor- I
. leu vixerit, non tam nsolitavaletudineusui
thmannorum, de quibus fastidio lectorum compen- Dispositis landem rebus sui no Anglise c >n-
diose oonsulentes, quasdam perstrinximus, venia- cosso Willelraofilio suo, vitam nnivitin
]

mus.Siquis veropleniusilla nossedesiderat,librum Northmanniaapud Rothomagum i Idus septembris.

Willelmi Pictavensis.Luxoviorum archidiaconi,oa- Translatura est corpus ejus sicut ordinaverat, Codo-
dem gesta sicut copiose, ita eloquenti sormone affa- mum et in occlesia Sancti Stephani, quam ips
tnu continentem, legat. Edidit praeterea de eadem fundamentis mdificaverat, ante majus altare i

materiaopus non contemncndum Guido episcopus liter tumulatum. Solus autera filiorum suorum Hen-
Ambianensis, heroico metro exaratum. Sed ut jam
'

ricus exsequias patris persecutus est, dignus qui

finem dicendi faciamus, causam mortis secundum paternam hasroditatom aliquando solus obtineret,
existinalionem quorumdam pandamus. quam fratres sui particulatira post mortem patris
Gumergoidem rex victoriosus post pluri na bella, sui possederunt. I lece sil autem idc n rex fere s< xa-
post multiplices expeditiones tam in Northmannia porro
genarius, anno ducatus, in Northraannia '>!,

quam in Anglia et in minore Britannia, seu etiam regni suiinAnglia 20, Incarnationis autera Domini
in Cenomannia prosper exitu consumm itas, oppi-
i
1087. Regnante eo lem I) imino nostro Jesu Christo
dum quoddam Medanta uomine proprium Philippi cum BBterno Patre in unitale Spiritus sancti per
regis Francorum, qui tunc temporis partes Roberti omniasaecula sa^culorum. Amen.
ducis bcllum patri inforentis juvabat (causa autem

HISTORIiE NORTHM ANNORUM.

LIBER QCTAVUS
De Hearico I regc Auglorum ct ducc rVorthmaanorum.

CAPUT PRIMUM. C viter dicenda sunt; maxirae cum hoc ad commen-

Prologus ia gesta Hearici regis, ia guo breviter dationem susceptae materiaa proficiat. Sicut enim
fratribus suis melior osteaditur. pictores ferruginoum eolorem substernere solent, ut
Quoniam in libro superiori de actibus Willclmi rubcus superpositus magis elucescat; ita forsitan,
regis Anglorum ct ducisNorthmannorura tractatum sisupradicti fralres conferanlurcum isto, cx eorum
est, non indecens videbitur ut hic liber, qui septi- comparationo altius resplendebit. Quod paucis ani-
mus (5) cuditur in Northmanuorum ducum gesta, madverti potest.In alteroeorum,WilIelmum loquor,
vitam et conservationem etex parte non modica res dapsilitas erga saecularcs prasdicabatur, sed con-
gestas Henrici nobilissimi rcgis filii praedicti Wil- tcmpta ab eo religiositas plurimum conquerebatur.
edisserons, seeculo futuro ct raaxime posteris
lelrai Robertum in rebus bellicis faraa non immerito ex-
imitandas proponat. Nec immerito hic numcrus illi eadem in maturitate consilii etin
tollebat, sed haec
viro congruit,qui non solumhonestateanimi, ve- regimine ducatus ipsum minusutilem nonmenda-
rumetiamcorporisprobilate, vcro vidclicet ternario citer asserebat. complectens so-
AtHenricuset illa

et quaternario plurimum emicuit. Ad hoc accidit lus, nmv in sinsrulis eorum honesta videbantur et ea
quod idemrex quem describendum suscepimus, in
D
u pariter quibus ipsos carere jamdiximus, nonsolum
septimo gradu genealogise Northmannorum ducum niis sed omnibus suiteraporisprincipibus nobi-
cl

reperitur, siincipias computarc a Rollonc duce, qui \{ 0T habebatur. Sed quia haac suis in locis plenius

fuit hujus prosapise principium. Ut autem ordo exponentur, ne digressionera in ipso exordio facere
historiaenoninterruptus servetur,de fratribus ejus videamur, amodo rerum propositarum ordinem
WillelmoregeAnglorumetRoberloduceNorthman- prosequamur,
norum,quibus ipse solus successit, aliquavelbre-

Octavus vero Historiae Nartbmannorum, ut habct inscriplio codicis ms. quem secuti
sumus.
(5)
881 IIISTOIU/E NOIITIIMAN.XORUM
CAPUT II.
IWMelmus frater Henrici, mortuo WiUelmo
regepatr eorum, Iransiens in Angliam rex factus
e.>tet fiobertusducatum Northmanniae adeplusest;
ct quod idem Hobertus co nitatum Conslantinien-
sem dedit Henrico et postea ;i!jstulit.
Anglorum Willelmo rebus humanis
Lgitur rcge
subtracto, Willelmus filius ejus, qunm citius poluit
apudTolcam mari transito, susceptusestab Anglis
et Francis, unctnsque est in regein a Lanfranco
archiepiscopo Cantuariensi, ejusque suffraganeis,
Lundonise apud Westmonasterium. Robertus nam-
que frater ejus ante n.ortem patris sui discesserat
de Northmannia indigne ferens,
permitteret ci pro sua voluntate
comitnlum Northmannhs quam Gcnomannii». Alte
rius enim dudum hseres designatus fuerat, alterius
vero hac de causa vivcnte patre regirnen quoorebat,
quod Margareta iilia Herbcrli quondam Cenoman-
aensis comitis ipsi fuerat desponsata;
quam ad nuptias ejus pertingeret, apud Fiscannum
virgo eadem Christo devota obierit. Cum igilur in
Pontivo apud Abbalisvillam, cum suis similibus
juvenibus filiis seilicet satraparum Northmanniae,
qui ei quasi domino futuro spccie tenus obseque-
bantur, ic aulem vcra novarum rerum cupiditate
illecli, morareturetducatum Northmannise,maxime
in margine, excursionibus etrapinis demoliretur;
audito nuntio excessus pulris, confeslim vcniens
Rothomagum, ipsain civitatcm et totum ducatum
sine ulla contradictione suscepit.
les eum exhortarenlur, ut regnum Anglim
fratreprsereptumvelociusarmis sibimet restitueret,
et, ut ita dicam, imprudentise
simplicitatc solita,
proxima, rcspoiidisse fcrlur : «
siego esscmin Alexandria, exspectarent me Angli,
ncc anle adventum meum rcgem sibi faccre aude-
rent. lpse etiam Willelmus frater meus, quod eum
prsesumpsisse dici is, pro capitesuo sine meaper-
missionc minime altenlaret. » Ihec primo dicebat.
scd postquam rei gestae ordinem rescivit, non mi-
nima discordia inler se et fratrem suum Willelmum
emersit. Inlerim autem Henricus frater eorum re-
mansit'n Northmannia cumduce Roberto. Ucderat
autem Henrico patersuus moriens quinque mille
ei
libras Anfflise moneta?. Robertus ctiam frater suus
dedit illi comitalum Constantiniensem, vcl, ul alii
volunt, invadiavit. Sednon diutius indegavisuscs!
Nam quibusdam vilibus occasionibus, per
invcntis
malorumtamcn hominum suggestiones, ipsum nihil
tale meditantem apud Rothomagum capiens, quod
dederat indecenter extoisit.
CAPUT III.
Dcconcordia qixe facta est inter Willelmum regem
AngJorum et liobcrtum ducem Northmanniee fra-
trem ejus, et quomodo obsederunt Henricum fra-
trem suum iu Munte Sancti MichaeJis.
Fost heec, aliquanto temporis emenso, concor-
diam fecerunt adinvicem Willelmus rex Anglorum
LIBHI OCTO. - LIHKK OCTAVUS 882
A ct Robertus dux Northtnanniae, licet regnum An-
gliiu ipse Robcitus facillime paulo antc potuisset
habere, nisi minus cautus esset. Siquidem Eusta-
ehiuscomes Bolonise etepiscopus liajoccnsis et co-
mei l'i patrui ipsiusetalii principes Norlh-
inaiuiia', cum i mgno apparatu militum mare trans-
cuulcs, Rovecestriam et alia nonnulla cnslella in
comitatu Cantuariensi occupantes et tenentes ad
opus illius; dumipsum tobortum ducem exspectant,
1
qui lunc temporis uilra quam virum deceat in
Northmannia deliciabatur, obsessi diu a regc Wil-
lclmo, dum ille cujuscausa tantumdiscrimen sub-
iernnt, non subvcnit, cum dedccore ipsas quns tc-
quod ipse nou nebanl munitiones exeuntes, ad propria sunt re-
disponere tam vcrsi. Facta esl itaque tandem inlcr cos apud Ca-
pdomum, ut diximus, adminiculante Philippo rege
Franoorum, quiinauxilium duciscontra vviiielmum
regem apud oppidum Auci ingenli Anglorum et
Northmannorum exercitu tunc morantem venerat,
licet, antc-
qualiscunque concordia et qunntum ad ducem Ro-
bcrtum spcctat probrosa atque damnosa Nam quid-
quidrexWillelmusinNorthmanniaoccupaverat, per
infidelitatem hominum ducis, qui eidem regi suas
munilioi.es tradiderant, quas suis militibus ipse
commiserat, ut inde fratrem suum infestarent, im-
pune permissus est habere. Munitiones illae quas
hoc modo lenebat, fuerunt Fiscannum, oppidum
Auci, quod Willelmus comes Aucensis cum reli-
quis suis firmatibus illi tradiderat. Similiter Ste-
phanus comcs de Albamarla, lilius Odonis comitis
Cumque suilide-
dc Campania, Willelmi autem regis Anglorum se-
sibi a C n i or i s ex sorore nepos iecerat; et alii plures ultra
Sequanam habitantes. Cum igitur fratrem suum
Henricum debuissent adjuvare eique providere, ut
Per angelos Uei, sicul fraler eorum el filius regis honorabiliter pos-
sct vivere, de lota terra patris sui cum expellere
conati sunt. nde accidit ut quadam vice ipsum
I
obsidione cingerent in monte Sancti Michaelis. Sed
illis ibidem incassum diu laboranlibus et ad ulti-
mum inter sc dissidentibus, coines Henricus inde
libere exiens oppidum munitissimum nomine Uam-
fronlcm sagacilate cujusdam indigense suscepit. En
dignabalur enim prsediclus indigena, utpote vir
nobilis et divcs, oppressiones amplius perpeti, quas
Robertus de Belismo, homo fcrox ct mentis inhu-
manse, sibi ct aliis convicaneis inferebat, qui tunc
D lemporis castrum possidcbat. Quod tantadili-
iilud
genlia Henricus exinde custodivit, etusque adter-
minum vilac illius in suo dominio habuerit. Circa
haec lempora, obeunte Joanne archiepisoopo Ro-
thomagensi, succcssit Willelmusabbas SanctiSte-
phani Cadomi.
CAPUT IV.
Quod redcunte Willelmorege in AngliamHenri-
ditionemsuam
cnscomilalum Conslantinicnsem in
revocavit.
Redcunte autem WiUelmo rego in Angliam, Hen-
ricus haud segniter comitalum Constantiniensem
qui sibi fraudulentia anle praoreptus fuerat, con-
 —

WILLELMl CALCULl GEMMETICENSIS UONACHl HHA

sensu w illelmi regis el auxilio Riohardi de Revers eiinrcgimineejusdem lociWUIelmusdeRellomonte

r[ Rogerii de Magna Villa, ex majori porle in «
1 i virnon contemnendmroligionisel ejusdem cocnobii
tionem Buam revocavit. El quiu in hoc negotio el monachus claustralis. Vnno deinde secundo, Urba-
in aliis plerisque suia necessitatibus, Hugo coines iin- papn iu Gallias veniens, civitate Arvernis, quas
strenais ei ftdeli incessil '-i ex inte- alio nomine Clarus Mons dicitur, de ecclesias
gro casteUum, quod Sancti Jacobi appellatum est, tractaturus, concilium congregavit. Inter
in quo idem comes tunc nihil aliud habe-
i alia ver i, quaj ibi salubritcr di&posuit, hortalus eal
l)at, prteter ousl idinm munitionis ipsius oppidi. Pidelcslamprassentesquamabsentes.utadlibcranda
\\ illelmus siquidem rox Anglornm senior illud sancta loca de potestate paganorum, a quibuatunc
condideral in oonflnio Northmanniee et Britanniee ssa contaminabantur, Hierusalem pro remis-
minoria; cum ante bellum Anglicum contra Cona- sione oxcessuum suorum irent.
nuin oomitem Bfitanniae filium Alanni consobrini CAPUT VII.
sni, non obtemperantem, exercitum duceret.
silii Quod Bobertus dux Nortbmannix, invadintoducatu
Ne igitur amplius famelioi praedones Britonum ec- suo Willelmo regi Anglorum frntri suo, Hierusa-
olesiis inermibus, aut ultimo terrae suee vulgo ex-
lem perrexit.
[gitur anno sequenti hac divina exhortalione per-
cursionibus latrocinantibus nocerent illud ad eos : ,

arcendos institutum tradidit Richardo Abrinca- moti omnes fere famosae probitatis milites Occiduae

tensi prsesidi, patri videiicet prsedicti comitis llu- regionis, tam illustres quam caeteriprivali, iter san-

gonis. ctae pei egrinationis ineunt. Quodesiderio succensus

CAPUT V. Robertus dux Northmannorum, Willelmo fratri sno

regi Anglorura per nuntium mandavit, ut in North-
Quod Cenomannenses adverteates ducem fiobertam
oceupatum plurimispertubationibus m Northman- manniara festinanter veniat, ducatum suum usque
uui, feceruut siui comilem Heliam fihum Joannis ad reditum ii> ;ius habiturus, de thesauris Anglorum
</c Fleca. opimis suam el suorum indigentiam obiter suppleat.
Cenomannenses adverlentes ducem Iio-
[nterea Hujus autem legationis nuntio exhilaratus rex W'il-
bcrtuiu tot perturbationibus in Nortbmanuia occu- lelmus in Northmanniam transfrelans, dccies mille
patunt, consilium ineunt eum Helia Joannis de marcas argentiea conditione Roberto duci commo-
Fleca, viro forli et industrio et in illa provincia davil ut, quandiu idem dux in praedicta peregrina-

potentissimo, ut filiam cujusdam comitis Lango- tionc moraretur, ipse ducatum Northmannim pio cis
bardiae, ueptem videlicet Hereberti quondam Geno- vadens habcret, illum duci restituturus, cum ipse
mannensis comitis ex primogenita filia in matrimo- sibi prsetaxatam pecuniam rediens reconsignaeset.
niunt ducal existimantes hac occasione se posse
; C llis itaque gestis, comes Henricus contulit se ad

excutere a suacervice jugum dominationis ducum
Northmannise. In quo persuadendo diutiusimmorari
illis necesse non fuit, cum jam nominatus vir
Ulorum admonitionem dudum suo voto prseveniens,
voiuntatem eorum super hoc negotio, praetermissa
ornni dUatione, ad effectum perduxit.
nec consiliarios suos, ab hac rebellionis praesump-
tione revocavit deterrendo quod antiquitus sub
Northmannorum ducum ditione regio Genoman-
nica egit, velquod nostra memoria nobilissimus dux
NorthmannorumWillelmus,posteaverofelicissimus
Anglorum expugnator, eosdem Genomannenses de
oppressione Gaufridi Martelli senioris liberans,
alii suae protectionis munitos, quoad vixit illos
ut proprios rexit, ac suis successoribus regendosrj
moriens dimisit. Unde faclum est ul paulo post
mortem ipsius regis idem dux Robertus, de quo
nunc sermo est, in principio sui ducalus junt tunc
rebellionis contumaciam attentantes in ipssis suis
finibus, ducto exercitu Northraannorum cos com-
pescuit.
CAPUT VI.
Quodassumpto Anselmo abbate Becciad arcbiepis-
copulum Giiutu;in;i',\\ illelmus ejusdem loci mona-
cbus claustralis successit.
Per idenv tempus, assumpto Anselmo abbate
Beccensi ad archiepiscopatum Cantuarias, successit
regem Wiilelmum, atque omninocum eo reraansit,
cui idem rex comitatum Constanliniensem et Bajo-
censem, prseter civitatem Bajocas ct o]>pidum Ca-
domi, ex integro concessit. Hoc tcmpore praedictus
rex Willelmus fecit quoddam castellum nomine
Nec ipsum Gisorz in conlinio Northmannise et Franciae, quod
saape nominatus frater ejus Henricus, qui ei divina
dispositionesuccessit,mcenibusambitumetturribus
excelsis inexpugnabile reddidit.
GAPUT VIII.
Deprobitate ipsius Willelmi innegotiisregniet quod
Ecclesiam Dei cl servos cjus persecutus est.
De ipso autem Willelnio his Annalium paginis
possemus inserere, quod semcl et iterum Wallenses
ducto exercitu in ipsorum linem sibi rebeUes sub-
jugaVit; quodque regi Scotorum Malcomo, qui in
Anerliam exercitum adduxerat, cum suo exercitu
obvians, cum
ad qute voluit pacta inclinavit. lllud
ctiam nihilominus, quod cum audissct Heliam comi-
tem Cenomannorum in ipsa urbc Cenomannica ho-
raines suos, auxilium ei ferente Fulcone comitc
Andcgavorum, obsedisse; abstulerat enim illam
urbem priutum Ilelias bontinibus regis, sed cives
iterum regi reddiderant, unde eos ilerum Helias
obsederat; hoc, inquam, audito,cum essetin Anglia,
quos tunc forte secum babebat militibus
accersitis
imperans ut reliqui qui aberant se sequerentur, ab
885 HISTORIiE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO. - LIBKR OCTAVUS. 886

marevcnicns, cum ventus esset contrarius inNorfh- A Hierusalem perrexisset el ducatum Northmanniae
manniam transfrclaluro contra vonlum inlravil pe- Willelmo fratri suo regi Vn-lorum invadiasset,
lagus, dicens se nunquam audisse dc aliquo rege conligit, post aliquantum temporis, uf idem rex
quod naufragio perisset. Transitoque tnari, velut quadam die venatum iret in Novamforestam, ubiiv
contra vim elementorum, prsedictos comitcs solo Nonas Augustimissa sagitta incaule a quodam suo
auditu sni adventus ab obsidionc fugavit. Hsec,in- fu.ui2.-u.-i ,u corde percussus, mortuus csi anno ab
quam, et alia hissimilia, veraciterpossemus
de illo Incarnalijne Domini 11()0, regni autem sui 13. In

referre nisi facta ejus, quia plnrimos servorum

, eadem etiam silva Richardus frater ipsius Willelmi
Dei etsanctam Ecclesiarn non minimumperseculus dudum, adhuc vivcnte palre eorum, dum simili
est, unde sero, ct infructuosam u( pluribus sapien- modo venaretur ictu arboris male evitatae segro-
tibus videtur,egitpcenitentiam,dignumjudicaremus tans, post paululum hominem exivit. Dixerunt au-
propter ordinem historise solummodobreviterattin- tem multi, quod ideo hi tluo filii Willelmi regis in
gerc ct ad actus Henrici divae memorise fratris et illa silva judicio Dci perierunt, quoniam multas
successoris sui, qui viros religiosos et Ecclesiam villas et ccclesias proptor camdcm forestam ampli-
Dei protegendo et auxilinm forcndo, admodum ve- ficandam in circuitu ipsius destruxerat.
aeratus est, prolixius explicandus vellemus acce- GVPUT X.
dere. Eodcm Willehno regnum Angliae procurante,
Q ao d Henricus frater ipsius ci successi/, qui Ma-
Morellus nepos Robertide Moubraio comitisNor- thildem filiamregis Scoliic duxit in uxorem.
thumbrelandiKpr«dictumMalcomumregemScotiae Occiso itaque Willelmo rege, ut praemisimus,
irruptionesinAngliafacicnlom et filiumcjusprimo- s tatim frater suus Henricus corpus ejus Winto-
genitum, cum maxima parte sui exercitus in fini- Iniani deferri focit, ibique in ccclesia sancti Petri
bus Anglorum trneidavit. Hic autem Robertus,cum aule ma j us altare sepulturaa tradidit. Quo scpullo,
quasdam munitiones regias suo comitatui collimi- Lundoniam venit, atque apud Westmonasterium,
nantcs conlra voluntatem domini sui attentasset oc- annucntibus cunctis Francis et Anglis, quarto dic
cupare, cnptus a mililibus Willelmi regis, ipsoquc post mor tem fratris regale diademasuscepit.Unde
jubente in ipsis vinculis diulius perseverans re- piurimi sunt quod modo regcm natura de
laetati
gnantc jam Henrioo rege, tandcm in ipso ergastulo natnm ct nutritum in Anglia habere
re g e et re gina,
defioiens mortuus est. Dictum est a pluribus hunc meruissenl. Ut aulem idcm rcx legaliter vivcret,
talionem sibi rcdditum fuisse, quia regem Scotiao, (Ulxit eodem anno ven erabilcm Mathildern filiam
patrem vidclicet nobilissimaj Mathildis postea rc- ° Malcomi regis Scoliio et Margaret». Quantae autem
ginoc Anglorum,dolosepcremerat.llliusaulemtor- scientiae Lam sascularis quam spiri-
sanctitatis et
ram quam habcbat in Xorthmannia ct maximam tualis utraque regina, Margareta scilicet et Mathil-
partem prasdicti sui comitatus, Henricus jam rex diS) f liei .jnt libor qui de Vitaipsarum scriptus est,
;

factus dedit Nigello de Albinneio, vero illustri et mone describit. Nec pra-termitlen-
pIano sei .
illud
probo. Duxit postea idem Xigellus Gundredam fi- dum quod a sanetee reeordalionis Anselmo Gantua-
liam Giraldi de Gornaco, ex qua genuit lilium no- eadem Mathildis in festivitatc
riensi are hiepiscopo
mine Rogerium de Moubraio, qui tandom adhuc sanc tiMarlini apud Westmonasterium Henricoregi
parvulus patri suo factomonachoBeccensi et eidem
no bilissimo desponsata et eodem dic regali diadc-
loeo magnam possessionem in Anglia confercnti, aulcm rex Henricus vir plu-
ma(e insi g nita es t, Fiiit
successit. Ipse ctiam Giraldus, rogatu Hugonisdc ribusvirtutibus peaaditus, justitice acpacis seetator,
Gornaco patris sui monachi vero Beccensis, plura re ligionis amator, iniquorum furum ferventissi- et
dedit eidem ecclesiaB, et tandem Hierusalem pelens suorum non solum excel-
mus pun t0 r,
i inimicorum
cum uxore suaEdithua sorore Willelmi comitis dc i entium pr ncipam et comitum, verum et nomina-
i

Warenna, in ipso itinere mortuus est. Uxor vero tissimorum regum felicissimus triumphator.
indc rediens nupsit Drogoni de Monceio, ex qua D piPTTT XI
idem Drogo suscepit unum filium nomine Drogo- -. ../..'
\xr-n ,n •

e.x enqcnuUfilium nominc" lllehnumcl tiliain

<

r. ..
• ,. ^. .,, „,. . Otiod
nem. Successit prsedicto Giraldo fihus ej.is nominfc
qase procedenli lempore nupsit Henricoi mpera-
Hugo, qui ex sorore Bodulfi de Parrona comitis Ftomanorum.
tori
Viromandorum genuil unum filium nomine Augo- Genuitautem ex secunda Malhilde regina Anglo-
nem.Ha?c per anticipationem de amicis ac benetac- nim uxore sua filium unum nominc Willclmumet
toribus Beccensis monaslerii hic breviter commc- filiam unam matrcm sient nominc ila honestate re-
moravimus, nunc ad ordinem historiae redeamus. praesentantem. Haneantem virginemvix quinquen-

PAPTTT T\'
nem Henricns quinlus rcx ct quartus imperator
'

Bomanorum et Alemannorum Augustus in conju-

Dc morte ejusdem regis in Novaforesta ct qnod Bi-
re quisivit et acquisitam per claros viros episco-
c/iardus trater eius antca ibidem mortuus tuerat ° ....
.- «• i -i-
cum ineffabih r
munifi-
et de causa mortis eorum secundum e.xislimatio- P os ct coimtes mternuntios,
nem vulgi. centia [laelitia] utriusque parentis in suum rcgnum
supra diximus, cum Bobcrtus dux
Igitur, sicut suscepit receptam solemniter in proximo Pascha
et

Northmannorum anno ab Inearnatione Domini 1096, apud lUteriusTrajeetum desponsavit. Desponsatam

887 WILLKLMI CALCULI GEMMETICENSI8 MONACHI. 888

m io archiepiscopusColoniensis iu l\ -ti\ itate sancti A qui magis volebanl inten irdiamquam

Jacobi MagoncisB in reginam consecravit, caateris paeem, coepit occasionea quaarere, rratremque Buum
coepitcopis assistentibuset prtecipuearchiepiscopo addiscordiamcommovere. Rex aulem Henncus non
l reverensi, qui eam, dum ronsecraretur, intersua diutius hoc ferens, maximequeindigne ferens, quod
brachia reverenter tenuit. Deinde oonsecratam re- frater kuus ita paternam haereditatem ducalum ,

ginam usque ad tcmpestivum tempus nuptiarum scilicel Northmanniae, dissipaverat; quod praeter
studiose nutriri praecepit, in quonutrimento etlin- civitalem Hothomagensem nihil pene in dominio
guam addisceret etsesecundum Teutonicoa mores haberet, quam etiam forsamalicui utcaetera dedis-
eomponeret. De qua nobilissima imperatrice in se- set, si hoc sihi Iicitum propter cives ipsius l'ui~

quentibus plenius disseremus. Prasdictus autem liis,inquam, indignatus, mare qnam citiu* potnit
Willelmus, lilius Henriei rcgis, qui post sororem transiens, atque non multo post non parvum exer-
Ifathildem imperatricem natus est, eum causa
licet citum congregans, obsedit civitatem Bajocas; cam-
masculini sexus illi praeposuimus, cum jam adju- que citius capiens, fere omnem destruxit. Deinde
venilem eetatem venisset, morte immatura ohiit. cepit Cadomum. Post aliquantulum vero temporis,
Cum enim transfretaret de Normannia in Angliam, cuiii obsideretquoddam castrum comitis Moritolii,
inter Harhcfluviumet Hantoniam, in quodam maris . . quod vocatur Tenerchebrai, atque in obsidendola-
loco periculoso, qui ah incolis Cataras dicitur, il horarct ut illud caperet, frater ejus comes Hobertus
lisa navi scopulo, ipsi et multi optimates patris ejus et comes Moritolii, cum magna multitudine rr.il itum,
naufragio perierunt. Quo solo cvcnlu felicitatem putanles se de rege Hcnrico vindicare, eumque
excellentissimi regis fortuna aliquantisper obnubi- omnino de terra delere, cum magno impetu irrue-
omnibus sibi arrideret jucundis-
lavit, licet in aliis runt in eum. Sed judicio Dei super eos venienle,
sima. His anticipando commemoratis, ad ordinem capti sunt amho et mulli alii cum eis ah hominibus
reigestaj revortamur. Henrici regis atque ante eum adducti. Concessit hoc

CAPUTXII. modo Deus legi se timenti victoriam inoruentam,

sicut quondain Tlieodosio imperatoriservosuo fece-
Quod fiobertus dux Xorlbmannorum rcdiens ab
Hierosolymis transiit in Amjliam, volens aaferre rat. Inhoc enim conflictu cx suis nullus, ex adver-
regnum fratri suo, et quomodo concordati sunt. sa parte vix sexaginta corruerunt. Finito itaquc hoc

Non longum autcm tempus transiil, postquam conflictu et pace reddita miserae provinciae, qua3

Henricus rex regnum Angliae regendum suscepit, pene per imprudentiam comitia praedicli destructa
quod suus Hohcrtus de Hierusalem rediit,
fratcr erat rex Henricus totam Northmanniam et omnia

atque ducatum Northmanniae, quem fratrisuo Wil- castella comitis Moritolii in suum dominium susce-

lelmoinvadiaverat, absque ullius pecuniae exhibi- pit. Atque omni terra sedata, rediens in An-
ita

tione recepit, licetipsam suinmam quam ab eodem gliam, Hohcrtum comitem fratrem suum et comitem
fratre suo acceperat, secum haheret, ut si necesse Moritolii et quosdam alios quos ei placuit, secum

esset reddcretur, et si esset qui cam cxigeret, in adduxit, eosque in libera custodia usque ad termi-
promptu haheret. Audieus itaque, quod Henricus num vitaj eorum tenuit. Factum est autem hoc hel-
fratersuus rex Anglorum esset constitutus, coepit lum apud Tencrchebrai inter Henricum regem An-
indignariadvcrsus illum,mullumque eiminari,quod glorum Robertum fratrem suum ducem North-
et

regnum Anglias suscipere ausus fuissel. Hac igitur mannorum, anno ab Incarnatione Domini 1106, v
de causa ccepit navigium praeparare quale potuit. Kal. Octohris. Eodem autem anno, mense Fehrua-

Quo com[>lelo, in Angliam transivit. Henricus au- rio, comctcs apparuerat, regibus et ducibus muta-
tem rcx, cujus liducia tota erat in Deo, rnagnam tione regnorum terribilis. Hexit autem Robertus
Anglorum militiam velociter congregans, advcrsus comes ducatum Norlhmanniae 19 annis, excepto
eum venit, paratus cum cum eo venc-
et omncs qui spatio, quo in itinere Hierusalem demoratus cst.
rant, de lcrra Anglorum expellere. Quod profecto, Fuit hic Rohertus miles fortissimus et multanobi-
annuente Deo, inhrevi egisset, nisi frater suus cum liter gessit; maxime quando a chrislianis Antio-

eo hoc pacto concordaret, ut ipse rex illi quotannis D chia et Hierusalem super Sarracenos captse sunt.
millia marchas argenti perpetuo daret. Hanc sum- Ad regimcn tamen ducatus minus utilius propter
suam et propter consilia levia, qui-
mam tamenjdemcomes Mathildi reginae fratris sui simplicitatem
conjugi condonavit. Facla itaque inter eos concor- bus nimium aurem accommodabat.
dia, aliquanto tempore demoratus est comes Ro- CAPUT XIV.
bertus in Anglia. In qua postquam tandiu fuit, De SibyJla uxorc ducis Roberti et WiJlelmo fiJio
quanlum ei placuit, in Northmanniam remeavit. ejus et quomodo idem WiJleJmus factus est comes
Frandrensium,
CAPUT XIII.
Cum autem rediret de via Hierusalem accepit Sibyl-
Quod eadem paclione rupta, Henricus apud Tencr-
lam uxorem, sororemWillelmieomitisConversa-
in
chebrai in bclle eum cepit etpostea usque ad mor-
nre, de qua genuitunum filium, nomine
Willelmum.
lem cum regno Angluc ducatum Northmannice
sapienter disposuit. Fuit autem praedicta comitissa pulchra facie,hone-
Non diu autem duravit inter eos preedicta con- sta morihus, sapientia prseditaet aliquandoahsente

cordia. Robertusenimcomes plus justo credensillis duce ipsa melius per senegotia provinciae tam pri-
889 IIITORUE NOIini.MANNORUM LIBRI OCTO.— LIBKI! OCTAVUS 890

vata quampublica disponebat, quam ipsc facerot si A ram, quam hnbebat iu Norlhmannia habuit et Ro- ;

adesset.Vixitautem in Northmannia parvo tempore, gerium, cuicomitatus Herefordi funiculo distribu-

invidia et faetionc quarumdam nobilium feminarum tionis evenit. Habuil etiam duas lilias quarum una
decepta. Prsedictus vero Willelmns lilius Roberti nomine Emma juncla csi Rodulfode Waiet, genere
ducis procedcnli tempore comes fuit Flandrensis. Britoni, qui fuil comesNonviccnsis; sed qui contra
Quod ijuomodo acciderit, paucis aperiamus. Cum lidelilatem Willelmi regis senioris munitioucm
igitur ille jam juvenis multse probitatis in Francia Norwieh aliquando lcnere attentavit, expulsus et
exularetur, palre suo, ut jam dixiinus, in vinculis extorrisde regno Anglireeum uxorc suaHierusalem
Henrici regis posito, accidit ul Carolum comitem perrexit, relinquens unam filiam nominc Ittam, quae
Flandrensem quidani traditores in ecclesia, dum sa- proeedenli lempore nupsit Hoherlo comili Legre-
cris mysteriis inleresset, occiderent. Quo audito, cestrise, filio Roberli comitis Mellenti. Unde faetum
regina Francorum uxor Ludovici regis dedil praedi- cst ut Lire, Glot, Britolium, et plurimam partem
cto Willelmo sororem suam uxorem efficiens per ; lerrae quam Willelmus Osberni avus uxoris
filius

maritum suum ut idem comes Flandrensium con- sua3 habuerat in Northmannia, postmortcm Willel-
situcrelur. Decesserat enim Carolus absque filio. ini de Hritolio avunculi uxoris suae idem comes ha-

Nectamcn idem Willelmus longc aberat a cognalio- r> beret.Gcnuitaulemexeaunumfilium et pluresfilias.

ne comitum Flandrioe.Nam Mathildis rcgina Anglo-
rum avia ipsius fuit tilia Balduinicum Barba eomi-
tis Flandrensium. Hic vero Balduinus duosfilios ha-
buit, Halduindum et Robcrtum. Quorum uterquc
uxorem accepit, vivente patro corum. Nam
nus primogenitus habuit in uxorem comitissam
Hainaucensem, ex qua genuit duos filios, Ernulfum
et Balduinum. Hobertus autcm accepit conjugem re-
lictam Florentii comitis Frisioe, quoe unicam ex
praedicto Florentio habcbat filiam. Quae Robcrtus
longe faccre volcns a paterna hoereditalc,
eam Phibppo Francorum. Et ila comilatus
regi
Frisiae remansit ei cum matre proedictoe puella), un-
de eognominatus est Frisio. Decessit autem anlc
Occiso itaquc, ut diximus, Willelmo filioOsber-
ni, Willelmus de Hritolio filius suus, qui ci succes-
scrat, ccepit calumniari oppidum Jureii, quia fuerat
Hodulii eomilis, patris videlicel aviae suae. Habcbat
Baldui- autem lunc lemporis idem castrum Hobertus dux
Northmanniae in suodominio, sicut pater suus Wil-
lelmus rex pcr omne tempus vitre suoe habuerat.
Comitissa enim Albereda uxor comitis Roberti in
supercilio montis eidcm castro imminentis turrim
munitissimam, quoc usque nuncsuperesl, aedificare
dedit cceperat. Roberlus comcs Mellenti turrim illam
eustodiens, vicecomitis oTieio in procdicto oppido
fungebatur. Egit itaque calliditatc solita , ut idem
eastcllum Willelmo de Britolio reddcretur, hac ta-

mortem patris sui Halduini Balduinus comes Hai- men conditione, qualcnus ipsc pro co quod in ipso
nauccnsis ct suceessit Ernulfus filius cjus primoge- oppido nunc habchat, Britonium suoe terroevicinum
nitus. Tandem obeunte Balduino comite Flandriae, largilionc ducis Robcrli pcrpcluo possideret. Erat
cum Ernulfus comes Hainaucensis dcbcrct ei suc- enim ab antiquis temporibus idero municipiumuna
ccdere, ulpote nopos ex primogcnito filio ejuselad ex propriis sedibus ducum Norlhmannioe. Unde
hoc etiam nilerelur, Philippus rcx Francorum vc- sempcr illud in suo dominio haclenus habuerunt,
niens in auxilium ejus, et Malhildis rcgina Anglo- cxcepto quod scundus Riehardus ipsum comiti
rum amita ejus mittens ei Willelnium filium Osber- Godefrido fratrisuo naturali dederat, et comesGis-
ni cum armata mililum manu. Robertus Frisio pa- lebertus filius ejus post ipsum idem habuerat, sed
truus ejus,adjuncto exereitu Henrici Northmanno- eodcm occiso, ad dominium ducum Northmannioe
rum et Alcmannorum imperaloris cuneis suis, cx rcdierat. Et quoniam Rogerius filius Richardi idem
improviso supcr eos irruens, die dominica Septua- castrumrepetebat,quiaavussuuscomesGislehcrtus
gesimae,fugato Philippo regeFrancorum, Ernulfum idipsam, sicut dictum est, antea possederat, Robcr-
nepotemsuumet WillelmumfiliumOsbcrni comitcm Lus comes Mellenti omni inquictudinc carere ges-
Herefordiperemit, ethacde causa Flandriam usquc tiens, cgit apud duccm Hobertum, ut quoddammu-
adsuum obitum possedit. n cipium nuncupatum Humctumsitum inConstanti-
;

CAPUT XV. D niensi comitatu, daretur Rogerio filio Hichardi, non

De Willelmo comiie Hcvefordi ci successionc ejus
Praedictus autem Willelmus comes Herefordi
vir honestus ct probus, et cognationem ducum
Northmannias non solum cx parte patris, verum
etiam ex parte matris attingens. Osbernus namque
pater ejus fuit iilius Herfasti fratris Gunnoris comi-
tissae primi Richardi ducis Northmanniae uxoris.
Matervero fuit filiaRodulfi comitis Jurcicensis. Qui
Rodulfus fraler fuit uterinus Hichardi ducis supe-
riusnominati.DuxitautemidemWillelmusAdelizara
filiam Rogerii de Tcennio, ex qua genuit duos filios,
WiUelmum de Britolio qui postdecessum ejus tcr-
solum pro illa calumnia sopienda, verum ctiam pro
fuit minima pecuniae summa quam Rogerius hac decau-
sa duci conlulerat. Sunt antiquorum plurimi qui
dicant quod Hichardus paler Hogerii pro repetitio^
ne ejusdcm castridudum in Anglia acccporat oppU
dum Toncburgc, asserentes leueam Brionii cumfu-
niculo circum circa fuissc mcnsuratam et eodem
funein Angliadelalo,leucamToneburge tantumdem
spatii in mctiendo rece.isse, quanlum hactenus
Brionense milliarum prohatur retinere.
Accidit, post aliquantum temporis, ut Goellus de
Breherii-Valle dominum suum Willelmum de Bri-
891 Vll.LKLMl CALCILI GEMMETICENSIS MONACHI 892

tolio dolose oaperet el In ipsa oaptione eum tandia A. Northmannise habuit. Sed parvolempore Bupervi-
rotineret, quousqueidemWillelrausquamdamflliam xit,incujusdara oppidi assultu appetilus lelhali vuU
suam notham cum q<s>> oastello Juroi (6) coactus nere. Deccssil vero o' Kal. \og.anno ab incarna«
illi concederet. Ex qua ille vir Belial Buscepit fllios, tione Domini H88. Sepultus est autem in ecclesia

Willelmum Luvellunl etRogerium BalbumetaKos Sancti Bertini confessoris el successil ei Terricua

in quibus nequitia putri^ eorum et fraudulentia, d(! \vseis, congnatuspra^cedentium comitum. Huio
velut inmalo germine, ad perniciem innoxiorum Henricus rex \ngIorum copulavil sororem Gaufridi
adhuc perseverat. Willelmus autem de Britolio a Maitelli comitis Andcgavoriim. Itobcitus autein

uexibus liber, memor injuriae a perfldosibi illatee, dux Northraanniae,pater preedicti Willelmi mortuua
quamdam rem dignam memoria ausus esl incipere. (••-t in Anglia apud Bristoldum castellum Roberti
Nam regem Francorum Philippum cum plurimo comitis Glopestriae nepolis sui, cui Henricus rex
exercitu et Hobertum ducem Northmonniae ad se eum ad custodiendum tradiderat. Decessii autem
immensis muneribus evocans et ipsis et hominibus iv Idus Februarii, sepultusque est in ecclesia Sancli
eorum omnibus, qui suam procurationem voluerunt anno ab incarnatiunc Domini l"ii.
Petri Glocestriaa, 1

accipere,sufficienternecessariadesuoproprio8ub- His per anlicipationem intimatis, nunc ad ordinem

ministrans, castrum Breherii-Vallis ettotam terram q historiae revertamur.
Goelli fere destruxit et Jureium tandiu obsidens af- CAPUT XVII.
llixit, usquequo ille perlidus suis rebus diffidens il-
Quod uiorluo Philippo rege b'r;uicovum successit
lud sibi tandem WiUelmus illud
redderet. Ht sic Ludovicus iilius ejus, et origine comitum
de
castrum sicul propriumquoad vixit securus posse- Ebroicensium ct eorum posteritate.

dit. Cumautem adextrema veniensidem Willelmus Circahoec tempora rebushumanis excessit Phi-
juvencm (iueindain Hodulfum de Waiet, ex sorore lippus rex Krancurum et successit Ludovicus (ilius
Kinina nepotem, haeredem sui easamenti fecisset; ejus. Mortuo autem Willehno Rothomagensi archi-
Kustaehius iilius ejus naturalis, duin exseqime pa- episcopo, eamdem pontificatus sedem adeptus est

tris agerentur, omnes munitiones ejus occupans et
muniens, oinnem terram sui patris diutius hac inva-
sione quiete tcnuit, dunec uxor ejus Juliana, filia
regis Ilenrici nutha, nimis arroganteret fulta con-
tra voluntatem et tidelitatem regis custodes suos
de munitione Britolii ejecit. Qua de eausa rex
exacerbatus, omnem illam haireditatcm quam non
luereditario jure, sed sua pervasione, imorcgis cle-
mentia hactenus ille possederat, non immcritio illi
abstulit.Castrum siquidem Jureicense (Ibreicense)
redditum ct Goello et iiliis suis. Caeteram terram
Gaufridus decanus Cenomannensis. Parvo exinde
tempore exacto, moritur Willelmus comes Kbroi-
censis. Kt quoniam de hac civitate fecimus men-
tionem, libet paulo superius originem comitum ejus
repetere. Hobertus igitur filius primi Richardidu-
cis Northmanniae , archiepiscopus Hothomagensis
et comes Kbroicsecivitatis, contramoremecelesias-
^ ticum uxoratus, quasi quilibet laicus, genuit duos
iilios,Hichardum qui ei successit in comitatum et
Rodulfum de Waceio. Hichardus autem comes ex
,
relicta Hogerii de Toenio, quiperemptus fuerat in

sicut jam diximus, Robcrtus comes Legrecestriae quodam contlietu, genuit prsedictum Willelmum qui
eum uxorc sua poslmudum accepit. Kustachio pro- ei successit; et unam Simoni de
filiam quoe nupsit

inde Paceii oppidum solummodo remansit. Kt quia Monteforti, ex qua natus est Almaricus et Bertha
haec causa Willeltni filiiOsberni, cujus supra men- soror ejus. Scd ante eam idem Simon habuerat
tionem fecimus latius exseeuti sumus nunc ad ea ; duas uxores. Kx quarum prima filius ejus primo-
quae de comitibus Flandriae proposueramus, re- genitus, Almaricus natus est, et
alter videlicet

vertamur. Klisabeth soror ejus. Occiso autem illo Almarico,

Hodulfus dc Toennio {!)...
CAPUTXVI.
comitis Flandrioc. CAPUT XVIII.
Dc morte Willelmi
De discordia inter Henricum rcjem et Almaricum
lo-iturprsedictoHoberto comitiKlandmeHenricus comitem Ebroicse civitatis.
rex Saxonum et imperator Homanorum, dedit comi- D CAPUT XIX
tatum Cameracensem et ipsc fecit ei inde fidelita- De bello intcr Ludovicum regcm Fvancovum cl
tem. Cenuit autem idem Hobertus duos iilios, Ho- Henvicum regem Anglovum.
bertum et Philippum.Hoberlus vero Hierosolymita- CAPUT XX.
nus cognominatus quia interfuit, dum Hierusalem
,
Quomodo, facta concovdia cum Ludovico vcge,
a Uhristianis caperetur, genuit Balduinum qui ei vex Henvicus vediit in Angliam, ct de movte
successit. Kodem vero Balduino mortuoex vulnere, Willclmi iiiii sui.

quod in conilicta quodam apud Aucum castrum CAPUT XXI.

quoddam Northmannise acceperat,Carolus cognatus Dc disscnsione intev eumdem regem ct Gualeran-
ipsius ei successit Quo per traditionem occiso, sicut nnm comitcm Mellenti etquo iine terminata sii.
jain dictum est, eumdemcomitatum Flandrise, sicut .... Denique catervis more pugnantium, noc-
superius diximus, Willelmus filius Hoberti ducis
XX, integra, cum initio XXI, desunt etiam inGem-
(6) Cod. unus ms. Vireii, et sic ubique.
(l) Heliqua hujus capitis et sequentia XVIII, XIX ,
meticensi codice.
 ;

893 HI.STORIjE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO, - UBER OOTAVUS. 894

aon ct equitibus sagittariis, quorum inibi exercitus A princepssuis stipendiis sufficenter alebat etdona-
regius maximam multitudinem habebat, iu dextra livis muneratos honorabat, illis obsistebant.
pai-te hostium prsemissis, clamor ul in initio l)Cllo- CAPUT XXIII.
rum solct fieri, utrinque attollitur. Sed antcquam Quid de trapazetis per omneai fere Aagliam de-
militum cunei jungerentur, pars comitis instantia pravatis ob aaiorem justitioe fecit.
sagittariorum, qui eam in dextris, ubi carebant Refcram quiddam quod accidit, dum praedicta
protecliono clypeorum, absque intervallo sagitla- discordia adhuc perseveraret inter regem ct comi-
bant, penc defecerat. Spaciosum osset ire per sin- tcm Mcllcnli, in quo apparebitet severitas justitioe
gula, sed nos ad ccetera festinantes rei eventum ipsius in impios et contemptus pecuniaB in compa-
succincte enodamus. ratione rectitudinis Cum igitur in Northmannia
Inilo ilaque certamine, postmodnm captus cst
rebus bellicis intendensageret, accidit ut nescio qua
comes Walerannus ; capti sunf etiam omnes illi
perversitate depravati omnesfere trapazetse Anglici
famosi et divites milites qui ejus sigua sequebantur regni monetam stanneam, in qua vix tertia pars
postquam in manus hostium venerunt,
licct aliqui,
cssct argentea, cumeadem moneta tota exargento
consentientibus quibusdam suorum necessariorum, soleret flori, fabricarent. Cum verode eadem falsa
quos in exercitu regio habebant fuga elaberentur.
B moneta in Northmanniam deleta regii mililcsforte
De quorum mimoni fuit Almarieus comes Ebroicen-
Btipendiumaccepissent, nec de ea, utpotenon legi-
sis etWillelmus Lovellus de Jurei. Gestumestau- lima aliquid emcre valerent, falsitale ejus con-
lcm hoc bellum a ducibus Henrici rcgis Ai.glorum,
questi sunt apud regem. Iratus ergo rex, etpropter
contra Walerannum comitem Mellcnti, anno ab
militum suorum, injuriam, magis autcm ob justi-
[ncarnatione Domini tl 24, vn Kal. Aprilis, haud
u

tiam temeratam, sententiam dictavit; mandans et

procul a villa quam vocant Burgum Turoldi.
prsecipiens illisquos in suoloco in Anglia dimiserat,
CAPUT XXII. ut omnes nummulariosqui hujusimpielaiisjuslear-
gui valerent, abscisionedextraruramanuum, necnon
Qua sagacilatc idcm rex terram snam pacifice
rcgchat. elgenitaliummembrorum multarentur. virum de-
fensorem justitice et iniquitatis acerriraum punito-
Comiteitaque Waleranno in vinculis eum sociis
rem si vellel redemptionem accipere pro tot ho-
!

suisposito,rexHenricusturrem Watevillse funditus

niinum iinjiiorum memhiis, quanta millia lalento-
feciteverti.Oppido prceterea Brionnii vi potius quam
rum posset inde lucrari Sed, ut diximus, sprevit
volunlarla redditione silh subjugato, eum qui irlcm
!

pecuniam amore justitiae.

post captionern comitis diu tenuerat, orbitate ocu-
lorum multavit. Unde perterriti, qui
montis servahant, nc similia palerentur,
reddiderunt. Taliter igituromni
sopita, rex ta;n terram comitis
quicum eocapti fuerant, insuodominio habuit. Sed
tamen post aliquot annos comiti Waleranno data
venia,et a vinculis liberafco, reddilus suce lence ha-
berepermisil, munitiones tantumipsiusin sucemanu
retinens. Quidam vero concaptivorum,quandiu iilem
pex humanis rehus interfuil, in vinculis suis per-
manserunt. Ex quo autem comes Mellentiin supra-
diclo conflictu captus est, tam in ducatu Northman-
nise quam in regno Anglise per totum decennium
quo rex Henricus supervixit, summa pax viguit
licet nepos ejus Wiilelmus parvo tempore quo
comitatum Flandriarum tcnuit, eam perturbare pro
suo posse satageret. Sed cum sapiens rex miseri-
cordia et diviliisfere omnihus suitemporis princi-
pihus excelleret, alteroeorumscilieet misericordia,
ccclesiis et monasteriis pauperibus hominibus suse
terrce condescendebat altcro vero, id est opulentia
; non minus reluctantem su))jectionis amore, quara
thesauroruminfinita, plurimascenturias militum in
diversis locis hostihus propinquis opponchat qui eos
a rapina ecclesiarum, vel pauperum, acie ferri re-
pellerent. Unde factum csl ut raro ctiam illa terra
inclyti Augusti Henrici, quce in confinio cceteraruin
provinciarum erat, aliqua hostili lcesione lcederetur,
ne dum illa, quoe ab eis longe aberat ;quia,
dictumest, mu)titudomiIitum,quosexceIlentissimus
castrum Belli- C CAPUT XXIV.
illud regi De ohitn Willelmi abbatis Bucccnsis et dc bonitate
illa pertnrbatione veuerabilis Iiusouis succcssoris sui.
quam cseterorum, Hoctemporemoritur Willelmus abbasBeccensis
el succedit domnus Hoso, dc quo venit in litem,
plusnc sit meritus hominumreverentiam atqncglo-
riam, seecularium ac spiritualium rerum singulari
peritia, an ordinis monastici singulari observantia.
llunc plurimi potentes, tam sceculari quam eccle-
siastica dignitate fulgcntes, intima familiaritale
colebant, ut patrem venerantes, verentesutpraece-
ptorem, diligentesutgermanum,acprolem. Illicon-
sulla animarum suarum, illi speculam quamdam,
unde ordinibus ecclesiasticis prospicerctur, com-
miltebant. Potuitnamquc viri talis vigilanscura,cui
D maxima auctoritatem sapientiaa paritcr ac sancti-
tatis prserogativa comparavit securitatem non par-
vamoptiinfcsollicitudinieorumpromittere. Hunc, ut
diximus, rex Henricus, imo generalis totius conven-
tus consensus monasterii Beccensis alil)atem statuit,
altioris gradus timore. Vencrantur cum reverentes
abbates, monastcria, synodi, curice, ut prudentem,
itaqueeloquentem; utjustum, ita discretum.Gustat
hicimperio nalurse, nonepulalur; qui ncc pecunise
umquam favchal vel giatice, sivc in judicio, sive in
concilio sententiam dicens. Exhibet so hlandum ac
ut severum, deccntissima in alterutrumpermutatione
mullius hominis, omnis vitii clemens persecutor,
K'.'6 WII.I.KLMI CALCULI GEMMETICENSIS MuNACIII
pius inimicus. Sed aeagestis inelyti regis longius
digredi videamur, ad ea quaa de filia ejusMathilde
^ugusta imperatrice promisimus, aarranda red-
eamus.
CAPUT XXV.
Quod obeuoteHenrico imperotore, n\ Henricus fi-
liava suam Mathildem imperatricem raductam in
Angliam matrimonio copulavit Gafrido duci
Andegavensium'ex quasuscepit tresfilios, Hen-
ricum, Gaufridum et WHlelmnm
Cum Henricus IVRomannorumimperator
igitur
augustus citra senium obiisset, anno videlicetab
[ncarnatione Domini 1125, potentissimusrexAnglo-
rum Henricus liliam suam imperatricem, missis
prooeribus, oum magno honore fecit reduci in An-
gliam;licet excellentissimi principes curise Roma-
naa, expertiprudentiamipsius,etmorum venustatem
vivente imperatore conjugc suo, cam omnimodis
sibi imperare optarent, ethacde causa ipsam prose-
c.iti sint usque ad curiam sui patris, id ipsumroga-
turi.Quorum petitioni cum rex minime acquiesccret
(volebat enim illam post suam mortem in regnum
Anglisehaereditario jure succedere), fecit episcopos
el archiepiscopos et abbatum potentiores, ncc non
comites ct satrapas totiusAngliciregni, subarctis-
sirno illi fidclitatcm hoc pacto promittere quatenus
ipsi pro suis viribus obnitercntur, ut eadem Au-
gusta posl decessum patris monarchiam majoris
Britannise, quam nunc Angliam vocant, obtineret.
Quod utrum fccerint, nihil meaintercstdicerc.Pro-
cedenti autem tempore, pater suus cupicns carero
inimicitiisetimportunilate Fulconia, comitis videli
cetAndegavorum, Turonorum atquc Cenomanno-
ruminamqueintcr cos quibusdam ex causislonga
simultas duraverat), licet invitam dediteamdem im-
peralricem inuxorem Gaufrido Martello filio prcedic-
tiFulconis. qui ci in comitatum successit, cumidem
Fulco rex Hierosolymorum efficeretur. De qua idem
marchio genuit trcs filios, Henricum, Gaufridum
Martellum, Willelmum, hceredes legitimos Anglici
principatus, non solum ex partc Henrici regis avi
sui verum etiam ex partc Mathildis rcginto avwe
ipsorum. Uterque cnim conjux consanguinitalem
veterumregum Anglise, licetdiversomodo,proximc
attingebal; sicutin libro qui de Vita ipsius reginse
scriptus cst continetur. Q'iem propter notitiam re-
rum gestarum et ad honorem ct memoriam utrius-
que matris, de qua editusest; et filioo, ad quam
cditus est huic opcri forsitan adjungeremus.
CAPUT XXVI.
Quomodo reges Franconun dcsccndaut clc origine
comitum Andegavensium.
Auguslae omnino
Nec alicui, vel ipsi imperatrici
indignum videatur, quod post thorum imperatoris
conjugium sortita est comitis Andegavorum. Licet
enim multominoris dignitatis sitcomcs Andegaven"
sis, quam imperator Romanus ;tamen si quis con-
sulat gesla rcgum Franciae, invenict de qua gene-
rosastfrpedescendant comites Andegavensium. Ibi-
deme nimreperitquodregesFiancorum,quinostris
A temporibusidemregnumadministrant, depraBdicto
luiii comitumpropagine deriventur. Sic enim i
quam de morle CaroliCalvi in oisdemgestistracla-
tiuii esl si non eisdem verbis, ead
tentia Obeunte Ludovico fllio Caroli
reperitur. «
Caivi, cum Carolus Simplex filius ejus adhue puer
habenas regni minime modorari valeret, etduofilii
Roberti comitis Andegavorum, qui fuit vir Saxo
generis, superessent,Odoscilicet princeps, sub cu-
jus custodia Ludovicus reliquerat filium suiun Co
rolum, et Robertus frater ejus ; Burgundiones et
Aquitanenses elegerunt sibi in regem praedictum
Odonem, qai 13 annis regnum Francorum optime
rexit et contra Danos, qui lunc temporis Galliaq
demoliebantur, nobiliter protexit. Decedente vei-o
n Odone, Carolus Simplex recepit regnum suum e(
Robertus frater Odonis factusestsubeodem Carolo
princeps Francorum. Sed quia non ci reddebatur
pars principatus, quam frater suus Odo, antequam
in regem eligeretur, habebat rebellavit idem Ro-
;
bertus contra Carolum regem, unctusquc ipse in
regem, uno auno regnavit, sed poslea occisus est in
bello Sucssonico ab cxereilu Caroli Simplicis.
Factus est tamen post ipsam princeps Francorum
iilius cjus Hugo magnus, natus ex (ilia lereherli i'o- I
mitis Parroiue. Hic Herebertus per traditionemcc-
pit Carolum Simplicem revertentem cum victoria a
prsedicto proelio, et m vinculis ipsius morluus est
idemGarolus. Supradictus vero Ilugo magnus ge-
nuit exfilia Othonis regisSaxonum,postmodumvero
p imperaloris Homanorum, llugonem Capet et fra-
tres ejus. Qui Hugo, annullato genere Caroli Magni,
unctus estinregemsupcrFrancos.Ipsoetiamsuper-
stite, primo regni sui anno adjunctusestin regnuin
Roberlus filius cjus, rex piissimus, vir inlitterarum
scientia plurimum a Gerberto monacho philosopho,
postca vero papa Romano, instruelus. » H.oc de
gestis Francorumhuic opusculo inscrui, volens ne-
scientibusinliinarenobilitatemcomitum Andegaven
sium, et quod regum Franche (siqui
terlia familia
dein dc tot familiis ab initio illius regni usqucnunc
scriatim ereati sunt reges)de eorum propaginc mo
quem diximus, veniant. Nonigiturusquequaquein-
dignum, si filia rcgis Anglorum malrimonio copu-
cognatione propinquo regibus Fran-
lata cst viro
corum. Xunc ad ordinem rerum propositarum re-
verlamur.
D CAPUT XXVII.
Qiinm devote preedwta imperatrix t/iesauros suos
divcrsis cclesiis inopibus, dumsegrotaret, eroga-
vit.
Ssepenominata deniqueMalhildis imperatrix,dum
quadam viceapud Rothomagum infirmaretur,suffi-
ciens argumentum sua^prudentice ct religionis tam
pi;csentibus quam Gazas enimnon
futuris ostcndit,
solum imperatorias, quas secumdeltaha incompa-
rabiles attulerat, verum etiam quas regalis, iino
paterna munificentia de inexaustis Anglorum the-
sauris sibi contulerat, tam devota manu ecelcsiis
 ;

897 HISTORI^ NORTIIMANNORUM LIBRI OCTO. - LIBER OCTAVUS. 898

diversarum provinciarum cl utriusque scxus reli- A pctitioncm ipsius de se sepelienda Becci ficri con-
giosis,pauperibus,viduis,orphanis distribuit;utnec cessit. Scd, volente Ceo, ut prsefixum est, eanitnti
d eulcitia super quam in ipsa intirmitate ja-
serica, integerrimse rcstitulaconvaluit. Ilis igitur dc impc-
cebat, abstineret, quin ipsa distracla pretium ejus ratrice Augustasuo loco, proutdignum cst, comme-
leprosiserogari juberet. Verumtamen promptiorem moratis, dc cseteris liberis Henrici regis, licet mi-
seRecccnsi eeclesiiv, quain inullis eocnobiis Neus- nus idoneo modo procrealis, propter rcruin lamcn
trise, nc dieain omnibus in hac erogatione exhibuit; notitiam, aliqua vel breviter dicamus.
dans tam diversa donaria, materia artificioque
ei
CAPUT XXIX.
preciosissima, quce Bizantium percara haberet et
quse ad sseculiterminum honora permanere valeant, Quod Ilenricus rcx Adelizam, morlun Mn-
dti.xit
tliihlc uxorc sun dc libcris quos nlinndc pro-
ct
semper ipsius imperatricis Augustm studium et
crcnvit quoruin primoucnitus fuit Uobcrtus
,

amorem erga illam ecclesiam reprsesentantia, vi-
cissimque cordibus inibi habitantium memoriam
insignisdomince arcciiusim rimentia.Singula des-
criptionibus aut nominibus designare, spaciosum
foret. Voluptuosum est spectare hospitibus maxi-
mis et qui saepe nobiiium ecclcsiarum thesauros
viderunt. Transiret illac hospcs Graacus aut Arabs,
voluptate traheretur eadem. Credimus autcm et
credere fas cst, aequissimum judicem omnium non
suluui in verum eliam in prsesenti sseculo
futuro,
illi centuplum rcddilurum, quod seevis suis manu
sieut larga, ita devota gratantcr impendit.
munerationem vero instantis temporispertinerenon
dubium cst, quod miserantc Deo sopita adversa
valetudine, sanctitatem rcfovit et mouachos suos,
monachos Beccenscs, qui prsc omnibus ct super
omncs pro ipsius sospitate, jugi labore suppli-
candi decortando pene defecerant, aura prospcrae
valetudinis ejus afflatos omnino redintegravit.
CAPUT XXVIII.
Quod dum dcspcrarct poposcit regem ut Becci
sepeliretur; et deaffectu ejus circa eamdem ec-
clesiam, et quod sospitati reddita sit.
comes Glocestriae, qui hsereditatem Roberti filii
Ilnimonis cum lilin ipsius acccpit.
MortuaitaquesecundaMalthildereginaAnglonim
matre hujus imperatricis Augustse, sicut insupcrio-
B ri ]»usdictumest, Ilcnricus rexduxit Adelizamfiliam
Godefridi ducis Lovanise, comitis Eustaehii Bolo-
niensis consobrinam, de qua nihil postentalis acce-
pit. Habuit tamen idem rexfilios scx et septemfilias
licet minushoncsto, ut prsediximus, modo progeni-
tos. Illorum autem primogenito Roberto patcr suus
quamdam nobilissimam puellam nominc Sibyllam,
Ad re-
filiam Robertifilii Haimonis, neptem, scilicet exfa-
milia, Mabilia, Rogerii deMonte Gummcrici patris,
videlicet Roberti de Belismo,matrimonio eopulavit
concedcns ei maximam haareditatem, lamin North-
mannia quam in Anglia, quee prasfalaB virgini haore-
ditario jure competebat. Ex
aufem genuitfilios
ipsa
quinque, scilicet Willelmum suum primogenitumet
autcmquam
fratiesejus et unam filiam. Hoereditatis
C cumpra3fatavirgincidemRobertusadeptusest,caput
est oppidum Torinneium nuncupatum,in confinio co-
mitatuum Bajoeensis et Constantiniensis silum,di-

Xec supprimcndum illud est silentio, imo, ut ita stans a fluvio nomine Vira, qui proedictos comitatus

dicatur, uncialibus litterisexaratumsyeculo venturo dirimit incitcriori parte millibusfere duobus. Quod
transmiltcndum, quod, antcquam convalesceret, po- munieipium a prmdicto regis filio Roberto, post-
stulaverat patrem suum, ut permitteret eam in coe- quaminjuris ejus potestatem pedactumest,turribus
nobio Beccensi humari: Quod rexprimo abnuerat, excelsis, mcenibusrobustissimus, necnonetfossatis

diecns non csse dignum ut filia sua imperatrix Au- saxeo monte incisis, contra
praeruptis et in ipso

gusta, qua3 semel ct iterum in urbe Romuica,quo3 omnium inimicorum conatum munilus est et ex ma-
gna parte aquis in piscir.as collectis vallatum et
caput estmundi,permanus sumini pontifieis impe-
diadematcproccsscrat insignita, in aliquo mo- inaceessum. Et lieet teria eircumjaeens minus in
riali y>.

fertilitatc frugum reddenda sit babilis, est tamen

nasterio,licet percelebriet religioneet fama, sepeli-
retur; sed ad eivitatemRothomagcnsium, qum me-
tropolisesl Norlhmannorum,saltem delata,ineccle-
sia principali, in qua et majores ejus, Rollonem
loquoretWillelmumLongamspatamfiliumejusqui
Neustriam armis subegerunt, positi sunt, ipsa ct
ponerctur. Qua deliberatione regis percepta,
nuntium remandavit, animam suam nunquam forc
betam, nisi compos voluntatis suas in hac duntaxat
parte efficeretur. femina macte virtutis et consilii
sanioris, parvipendcns pompam stecularem in cor-
idem oppidum populosum, negociatoribus diversa-
rum mercium referlum, fedificiis tam publicis quam
privatis ornatum, copia auri et argenti non egennm.
Dedit etiam illirex terramHaimonisDapiferi, patrui
videlicet uxoris sua?. Prmterea,quia parum eratfi-
illi per lium regis ingentiapr»diapossidereabsquenomine
et bonorealieujuspublicas dignitatis, dedit
llbpater
pius comitatum Glocestrioe. Richardus autcm hujus
comitis uno do patre frater, cum fratre suo Willelmo,
in scepedicto naufragio pcriit. Alii verotres, id est

poris dispositione Xoverat enim salubrius essc ani-

!
Rainaldus, Robertus, Gislcbertus, adhuc juvenes
mabus defunctorum ibi corpora sua tumulari, ubi sine casamentosunt. Quartus, scilicetWillelmusde
frequentius et devotius supplicationespro ipsis Deo Traceio, paululum post mortempatris rebus huma-
ofleruntur. Victus itaque pateripsius Augustae pie- nis exemptus est. Filiarum vero una nomine Ma-
tate et prudonlia filiie, qui caeteros et virtute ct Ihildisnupsit comiti Periiccnsi Rotroco, de qua
pietate vincere solitus erat, cessit, etvoluntatemct genuit filiam. lpsa vero Mathildis comitissa
unam
 . a

899 WILLELMl CALCU 1 GEMMETICENSIS MONACHI,

poBtmodum in suprndicto naufragio cum rratribus A tione illud faceret, a mullis nesciebatur, unde
Buifl Bubmersn M .iM:^ nuocupata
est, Vlio ilem >t
!

idipsum reprebendebant.
dataest ConanooomitiininorisBrilanniai,genuitque CAPUT XXXII.
f\ ea flliam nomine Hocllura el filias duas. Tortia,
l)r occlesiis, velde monasleriis qu b oedificavit et
de iargitate ejus inservoa Christi et de ca teria
soilicet Juliana,Eustachio de Paoeio, qui luibuil ex
piis ejus actibus.
ea duoa filios, Willelmum et Rogerium. Quarta
Fuil aulem inolytus rexHenricus, de cujueacti-
Willelmo Goieto Quinta, vicecomitide Bollomonte,
l*n—. loquimur, liberalissimus non b ilum potentibun
quod castrum silum csl in Cenomanuensi pago.
hnjus mundi, verum etiam, quod majus est et uti-
Sexta, Matlheo filio Bulchardi do Montemorenceio.
htis, hominibus religiosis. Testantur hoc episcopi
Septima, u ;i- ex Elisabelh, sorore Waleranni co-
i

abbates, monachi pauperes, sanclimonalium gregea

<

mitis Mellcnti, udhuc innuptn pcrmnnel

non Bolum FrancioaetAqoitanias, veruraetiam Bur-
CAPUT XXX. gundiee et Italias, qui ab ipso annuatim plurimum

Quod decedente Ganfrido Uothomagensi archiepis- emolumenti accipiebant, /Edificavit autein in An-
copOf </ni Willelmo dudum successerat, eamdem glia a fundamentis abbatiam Sanctse Mariae Radin-
sedem adeptus est Hugo abbas liadingarum. gissuper fluviumThamisiaeetornomentisefposses-
iiroo bsec tempora, decedenle Gaufrido archiepi- sionibus locuplelans, monachos et ordinem Clumaci
(
R
scopo Rothomagensi,Hugo primusabbas Radingen- ibi csso fecit. /Edificavil et aliam ecclesiam apud

sis sucoessit. Parvo exinde tempore exacto, Inno- Cirecestram in honorem sancti Joannis, et canoni-
centius papa II Rothomagum venienscausa regis cos regulares ibidem statuens, illissufficicnler ne-
Henrici, ingenlibus obsequiis, utvirum Apostoli- cessaria procuravit. Nihilominus etiam in Xorth-
cum decebat, abeodem rege susceptus etprosecu- mannia apud Rothomagum ecclesiara Sanctea Mariae
tus cst. Sic eliam CaHxtum papam longe antea se dc Prato a matre sua dudum incoeptam pene cun-
adeuntem pro causis ecclesiasticisapud castrum summavit, claustro el officiia monachis congrucnti-
suiiin Gisorz nomine, in marginesuiduoalussitum, bus et arabitu murorum ipsum locum decorans,
regaliler procuratum, muneribus onustum regiis nonnulla prasdia tam in Northmannia quam in An-
remiserat. glia, ad opus ibidem Deo servientium, cum orna-
CAPUT XXXI. mentis pretiosis contradidit majora tamcn si ali-
;

De casteilis quoe rex Henricus vedificavit in duca- quantum vita comcsforct,secundumsuam promis-
lu Nortbmannise et quod pacem non solum in sionem largiturus. Et quia idemlocus adceclcsiara
terra sua, verum etiam in longinquis regionibus Beccensem pertinebat, utpole patriraonium dorani
sua sapientia faciebat. ^ Herluini primi abbatis et fundatoris Beccensis mo-
Fecit autem rex Elenricusplurima castella tam in nastcrii,monachos Beccenses illic Deo servituros
regno quam in ducalu suoC-olera vero ab anteces- enim ecclesiai abbates etmonachos
instituit. Illius
sortbus sui.s conslructa, non soliun municipia,sed miresempercoluit, plurimumveneratus est;maxime
etiam antiquissimas urbes penc omnes melioravit. aulcm domnum Bosonemabbatem. Qtiod nos inno-
Illorura autem quae in Northmaonia construxit, in stra memoria experti sumus, cum idem rex daret
margine sui ducatus confinium provinciarum,
el annuatim cidcm venerabili vironon minimam sum-
ista nomina:
sunt Driemcurtis, Novum castrum mampecuniaead subsidiura victualium suie congre-
situm super ripam Eptse fluminis, Vernoilum, Xo- gationis et susceptionem hospitura, quos ille pius
nanti crutis, Runum molendinum, Colmioe nioiis, amplitudine charitatis quam rerumsuarum,mirifice,
Pons Ursonis et alia quaa exindustria praetcreo,ne ue dicam ultra vires suas, [)rocuiatos honorabat.
moram faciam. Pacem non soluiii in terra sua, eadem largireturnon
Et quamvis raunificentiaregis
verum etiam in longepositis regnis concessa sibi solum propler abbatem, verum etiam propter bo-
Deo sapientia et bonitate tenebat. Wallenses sem- nam existimationera raonachorum, quorum oratio-
pcrAnglis rebelles ita subditos habebat, utper om- '' nibus sc commcndari aut per sc, aut per aliqucm
nem terram corum vel ipse, vel satrapse sui, illis nunlium frequcntius sntagebat, illud tamenindicio
invitis, munitiones sedificarent; nec aliquam in suo est, quod illum plus antecessoribus suis in hac
jure munitionem habercnt ipsi illo vivente,prseter duntaxat parte veneratus sit, quod aliquando cen-
montcm qui lingua Anglorum Sneundune (Snow- tcnas libras argenteorum, saspissime centum mar-
downe), id est mons nivosus, quia ibi rugiter nix cas ejusdem metalli, tempore regirainis praadicti
perdurat, appellatur. Unum in ipsoquidam nonim- abbatis, ecclcsia? Becci dcvotc conlulit ;cumantea
mcrilo, ut pluribus videlur, reprehendendumdu- vix ad quartam partem prsetaxatse sumimc indando
cebant. Cum enim haberet in manu sua nonnullo- eidem aliquid ecolesiae pervenerit. Illuai etiam san-
rum barunum suorum, et ctiam vicinorum aliquo- ctitate et consilio lam spirituali quam sasculari,
rum collimifanfium suu ducatui munilioncs, nc illi c.icteris personis regni excellere, nun solum
sui
confidentesin cis aliquid contra pacem sui imperii verbo, sedoperepraadicabat", prasserlim cutn in illo
agerent, illas velut proprias ambilu murorum et biennio,quo eumdcm sanctum virum continueanto
turribus nonnunquam muniebat. Qua autem inten- suam mortem gravi infirmitate fatigatum, nun.
 ,

901 IIISTORIiE NORTHMANNORUM LIBRI OCTO.- LIBEK OCTAVUS. 000

quam por vicina loca iter facicns praeteriret, quin A autem post longam regni administrationem siepe
gratia visitandi ad eum diverteret et quse ipsc pro nominalus Henricus rrx Anglorum el dux North-
necessitatc sui monasterii vel alieni ab eo peteret mannorum, iv Nonas Decembris, anno ab Incarna-
gratanter impetraret. ^Edificata sunt autem tam in tione Domini nostri Jesu Christi 1135, in North-
regno luijus inclyli regis qivam in remotis ab eo mannia, apud Villamregiam sitam in silva Leonis,
provinciis, ipsius consilio ct liberali munificentia quam per metonomiam Sanctum Dionysium Vocant.
nonnullaservorum Dei habitacula.Eeclesiam quippe Hcgnavit autem annis 34 et i mensibus in Anglia.
Cluniacensem, ut deminoribustaceam.suisimpen- Ducatui vero Norlhmannisepra3fuitannis29ct mcn-
sisex majori partesedificans, ingentespossessiones sibus quatuor. Corpus autem ipsius dclatum in An-
in Anglia pro redemptione animse suse delegavit. gliam, honorifice sepultum est in ecclesia Sanctse
Hou idomfecit ct ecclesise Sancti Martini de Cam- Mariae Hadingis, quamipse afundamentissuis sum-
pis. Officinis quoque monachorum Tironis con- ptibus sedificaverat. Cui rex sseculorum Christus
slruendis nonnulla adjumcnta prsevidit, excepto precibus suse gcnitricis indulgentiam suorum ex
dormitorio,quodcx integro ipse fieri ob memoriam cessuum eonferens, beatorum gaudia misericor-
sui ex suis solummodo impensis voluit. Necnon diter tribuat. Quicum Patre et Spiritu sancto vivit
ctiam xenodochium clephantiasorum Carnoti ma- etregnat Deus,peromnia sseculasaeculorum. Amen.
nentium, opus videlicct pergrande ac mirifi- q EPITAPHIUM IPSIUS
cum, ipsius munificcntia complevit. Egit praetcrea Quod modicum proestent, quod opes inugnmi) nihil
inexhausta ipsius largitas Alpes haclenus pene ,
\cxstcnt,
invias, pctentibus Iimina apostolorum, vel reliqua Rex probui Henricus, rcx vivens pacis amicus.
Sanctorum Quid referam, quod mili-
loca, pervias.
Exstitcrat siquidem pros cunctis ditior idem,
tibus tcmpli Hierosolymorum qui assidue pro Occiduse gcnti quos proetulit ordo regcndi.
,

defensione Christianse religionis contra Agarcnos At nccis ad pestcs, quid gemm/v, pallia, vestes,

dccertant plurima subsidia tam in arinis quam et JEs varium terrto, quid castra sibi valueref
in eselcris necessariis devota manu annualim Xilibus hinc tcquam dans sorlcm,pallida, nequam,
,

transmittebat? Hospitali etiam Hicrusalem quam- Protendcndo pcdcm, morsejus pulsat ad sedem.
dam terram in pago Abrincatensi dedit, in qua illi
Quodum dira febris prima sub nocte Dccembris
servi Christi vicum quemdam, quem voeantVillam Mundum nndavit, mundo mala multiplicavit.
Dei, magnis privilegiis regia munificentia munitum Quippequippc)populi, pax ei tutela pusilli.
sedicaverunt. Prietcrea, quod ecclesiaBeatae Marise Dmn pius ipse ruit, furit impius, opprimit, urit :

Ebroicse civitatis, ipsius quadam pia, utitadicatur, Anglica lugcat binc Nortbmannica gens ilcat illinc.
q
crudelitale dcstructa, et iterum resedificata, omncs Occidis, Hcnricc, tuncpax, nunc luclus utriquc.

fere ecclesias Neustrise sua pulchritudine supcrat, ITEM EJUSDEM

Nam cum dictum est, cadem urbs causa
ut ssepius Sensu, divitiis, adilu fcritate dccenti
discordia? Almariciincensa aregefuisset etecclesia Mire, plus dicln, vim pcrpessis, scclerosis,
episcopalis sedis minime ab ipso incendio liberari Excellcns, /ocuples, baud difficilis, revcrcndus,
valeret, rcx eidcm ecclesise postmodum tanla in Hicjaeet llcnricus rex quondam, pax, decus orbis.
redditibusconcessit, unde ipsa inmelius renovataet 1TEM EJUSDEM
summa reddituum ipsius episcopatus hac de causa Victor, sectator, vmdex, tutatem amator,
in perpetuum plurimum esset augmentata. Bellorum, pacis, scelerum, rcgni, bonitatis,
CAPUT
XXXIII. Continet hunc loculum rex notus ubique locorum,
De obitu cjus quod corpus ejus in Angliam
, et Henricus pridem, tunc terror, nunc cinis idcm,
delalmn Iiadmgis sepultum est. CAPUT XXXIV.
Longumesset siugula pietatis, vel quantumad rc- De quatuor sororibuspnodicti regis, quarmn Adela
gimenpublicse rei attinet, scientise et probitatis, ip
D nupsit Stephano comiti Blesensi ct dc filiis ip-
sius gesta enumerando,perscrutari. Alteriushorum sius Adclte,
ccclesia cum pauperibUs suis, alterius vero curia De filiabus primi YVillelmi regis Anglorum, so-
nonsolum Anglorum, sed et remotarum provincia- ronbus inclyti regis Henrici, de cujus gestis jam
rum quam proccribus suis, testis indeficiens per- aliqua libet huic opusculo eausa et
recensuimus,
severat. Nos igitur non immemorcs beneficiorum amore ipsius earum, in calce libri jinserere.
fratris
lam a se,quam a filia sua Mathilde imperalrice Au- Primogenita igitur carum, Cecilia nomine virgo
gusta nobis liberaliter colIatorum,ne ingralijudice- Dei sacrata, in monasterio sanctse Trinitatis Cado-
mur, licet ei in spiritualibus vicem pro nosho mo- mensis oppidi, post Mathildem ipsius loci primam
dulo reddere assidue non negligamus, sategimus, abbatissam, illi coenobio pluribus annis prsefuit.
utex paucis gcstorum ejusquse commemoravimus Secunda vcro Constantia Alanuo Fcrgant eoiniti
plurimorum quoj non ncscientes prsetermisimus, minoris Britannise, filio scilicet Iloelli, qui Conano
prsesentibius et futuris, si imilarinon dedignentur, successerat, matrimonioj uncta, absque liberis mor-
profuluram recordationem suggereremus. Decessit lua est. Unde factum esl ut ide i coaacs post illam
 ,

•J03 YIl.LKLMl CALCULI GEWMETICENSIS MONACHI

ducerel filiam Fulconie Rechin comitis Andegavo- « Rlio8 et filias. Hicautem Stephanua factui est rex
niin, ex qua genuil lonanum juni
i qui oi buc- runi postexcessum avunculi sui Henrici re-
— ii, sicut ia Btiperioribus commemoralum est. ffis. Niuu cum decederet idem rex m Northmannia,
Oceiao autem per traditionom Gaufrido Mnrtello, Mathildie filia ipsiusquondam imperatrix, quam du-
viro magnoe probitatis, priinugenito fllio praedicti dum constituerat hasredem sui regni, in Andega-
Fulconisco lndogavorum,su taltorfllius vensi pago cum conjuge suo Gaufrido duce ipsius
nomine, natus ex nlla conjuge nomine comitatus et liliis morabatur. Bocesserat enim a
Bertha Bororc \ ideliccl Almnrici, comitis Ebroicen- Norlhmannia paulo ante mortem -ui patris, ei
Bis. Hic, postquam accepil filiam comitis Helise Ce- i[)snm aliquantulum commota; quia idem rex re-

nomannorum, cum ipsius co nilatu, el genuil ex ea conciliari nolebat impuue Wjllelmo Talavatio ,

duos Gaufridum scilicct Marlcllum. ilo quo

filios, quamvis ipsa inde ei plurimum Bupplicaret. Quod
jam pauca Buperius diximus el Heliam ettotidem ,
non ad contemptum dileeta liliii faciebat, sed ne
filias, quarum una nupsit Wfllelmo lllio Henrici minus timeretur ab i[)su Willelmo, velcmteris prin-
regis Anglorum, quo mortuoapud FontemEbraudi cipibussuis, si prospercac lcviter mjuriam illi re-
sumpsit habilum religionis altera Terrico comiti
;
mitteret,
Plandrensium mortua uxore sua perrexil Hierusa-
; CAPUT XXXV.
lem et accepta filia secundi Balduini regis noviter Quod Rogerias rfc Moate Gummerici uatus est ex
(lefuncti, factusest tertiusrex Hicrosolymitanorum. Q uiiu neplium Gunaoris comitissse et de anteces-
Siquidem capta urbe Hierosolimu a Christianis, soribus ipsius Rognrii.
primus prsefuit illi dux Godefridus frater Eustachii Fuil autem hic Willelmus filius Boberti de Bel-
coniitis Boloniee. Ilie tamenad reverentiam nostri lismo, natus ex fllia Widonia comitis Pontivi. Qui

Redemptoris, qui in illa urbe Coronam spineam Bobertus obnimiamcrudelitatem ipsi regictcajteris
pro nobis peccaturibus gesserat, aunquam voluit multissapientibus viris exosus habebatur. Ipso de-
regio diademate insigniri. Quo mortuo, Balduinus nique in vinculis posito, in quibus et defecit, rex
frater ejus faclus est il>i primus rex, cui successit Henrlcus nobilissimus oppidum ejusdem nomine
alter Balduinus nepos prioris. El illi, ut dixi- Bellismum cepit et illud Rotroco comiti Pcrticenci
mus, accepta ejns, filia Fulro eomes Andegavo- generesuo dedit. Licet pagus Bellismensisnon ad
runi. Tertia vero filiarum Willelmi regis Adelidis ducatum Northmanniaa pertineret, sed ad regnum
Heraldo proditori ante belluin Anglicum sponsata, Francorum, dederattamendominium ejusdem pagi
sed illo digna mortemultato nulli nupta, virgojam C vel,ut quidam dieunt, vendiderat dudum Philippus
nubilis obiit. Quarta Adela vocata nupsit Stephano rex Franeorum cognato suo Willeluio seniori rcgi
comiti Blesensi, exquasuscepit quatuor filios, Wil- Anglorum et duci Northmannorum. Ivo autem de
lebnum, Theobaklum, Henricum, Stephanum et Bellismo antecessor hujus Hoberti fuit vir potens et
unam filiam. Willelmus nutcm primogenitus hono- sapiens, cujus consilio primus Ilichardus, dum
rem Soreii (Soleii) regendum a patre suscepit. Hu- adhucpuer teneretur in custodia regis Franeorum,
jus filiam duxit Henricus eoir.es Aueensis, lilius ereplusest, agente Osmundo armigero ipsiuspueri.
Willelmi, comitis licetproxima consanguinitate Hujus autem Ivonis fuit filius Willelmus de Bel-
necterentur, natique sunt illi ex ea tres filii etuna lismo, qui genuit nlium Wjllclmum cognomcnto
lilia. Theobaldus vir per omnia laudabilis, ulpote Talavatium patrem Mabilise. HancMabiliam Iloge-
laicus, ac viros rcligiosos nimio affectu venerans, rius comes filius Hugouis de monte Gummerici
ae fovens, sueeessit patri in eomitatu Blesensi; aceepit in uxorem, cum tota hmrcdilate patris
comitatumetiamTreearum emens ab Hugone patruo ipsius, quam habebat sive in Bellismensi pngo,
suo, simul cum Cnrnotensi possedit. Accepitautem sivc Sennensi ultrn fluvium Sartae, Ipse nulem Bo-
uxorem filiam cujusdam comitis Bohemiae (Beha- gerius natus est ex quadam neptium Gunnoris co-
niae), ex qua plures filios habuit et lilias. Henricus mitissic (8), undc et ipse ingentes possessiones
autem fraterejusa puero monachus Cluniacensis, habuit in diversis regionibus Northmannise, Genuit
postmodum ab Henrico avuneulo suo regc Anglo- t\ autein ex ijisa Mabilia quinquc tilios et qualuor
rum accepitprius dono abbatiam Glastonise ct poslea filias. Successit vero eidem Hobertus de Bellismo
episcopatum Wjntoniensem. Slhephanus etiam ab filius ejur, vir per omnia nefarius; qui cx filia Wi-
eodemrege factus comesMoritolii,ipso sufiVagante, donis comitis Pontivi, sicut jam diximus, genuit
duxit uxorem Mathildem filiam Estaehii comitis Willelmum Talavatium successorem suum. Hic
Bolonioe neptem videlicet secundreMathildisreginse Talavotium habuit ex Ala uxore sua quae fuerat
Anglorum ex sorore Maria, Et quia idem Eusta- antca uxor (9) ducis Burgundine, duos filios et toti-
chius nullum habebat filium, causa uxorissuse ipse dcm filias. Filiorum vcro primogenitus Wido patre
Stephanus tam eomitatus Bolonise quam etiam mn- vivenle factus est comes Pontivi. Filiarum nutem
gnarum possessionum quas socer ejus haburat in una Ivhello tilio Walterii de Medunnn nupsit, ex
Anglia, ha?resfactuscst. Genuit autcmex ca plurcs qun hnbuit plures filios. Altera vero tcrlio Willelmo

(8) Ex Jocellina filia Wevivaa, ut liberhabet ms. (9) Imo filia, ut notat Ordericus Yitalis.
905 IIISTORL*E NOKTIIMANNORUM LIBM OCTO. — LIBER OCTAVUS. 906

de Warenna, comiti videlicet Surreiae. Prsedictus A fuit Niathildis, quam Willelmus Camerarius de
autem Rogerius de Monte Gummerici bello Anglico Tancarvilla habuit uxorem, ex qua genuil filiam
interfuit, et a Willelmo rege Anglorum comilalus nomine Rabellum quiei successil. 1'raidictusautcm
Arundelli et Salopesberise dono accepil. Galleriu8 dnxit unam liliaruin Girardi Flatelli; al-
CAPUT XXXVI. luiu.u bUiu, scilicel Basiliam, reliclam Rodulfi de
Bclatio quomodo ipsa Gonnor primo llichardi duci Waceio, ti&buit Ilngo de Gornaco, de cujus succes-
Northmannise copulata faerit matrimonio. sione et posteritale supcrius dictum est. Genuit
Et quia de Gunnore comilissa fecimus mentionem, autem idem Galterius sccumlum Galterium Giffar-
causa malris Rogerii de Monte Gummerici, qiue fuit dum et Hlias plurcs, quarum una nomine Hohais
neptis ejusdem comitissie, libetlilleraruin memoriae nupsit Richardo filio comitis Gisleberti; qui Gisle-
commendare, sicut ab antiquis didici, qualiler ad bertus fuerat lilius Godefridi comitis Aucensis, na-
conjugium comilis Richardi eadcm Gunnor acces- turalis videlicct iilii primi Hichardi ducis North-
serit. Igitur Hichardus comes, audita fama pulchri- mannorum. Ilic Gislcbertus habuit duos filios pra3- :

tudinis conjugis cujusdam forestarii, manentis baud dictum Hichardum et Halduinum. Balduinus etiam
procul ab oppido Arcarum, villa quee dicitur Sehe- genuit trcs filios, Hichardum, Hobertum ot Willcl-
chevilla, ex industria ivit venatum illuc, volens mum totidem
et filias. Hichardus autem frater Bal-
probaresi verum cssct quod relatione quorumdam duini genuit ex Hohai quatuor filios, Gislebertum,
Hospitatus iguur
perceperat. tiospuaius igitur in m domo
aomo ioresiarn,
forestarii,
liogerium> Walterium, Hobertum et duas filias;
iUectusquevenustatevultusuxorisipsius.ppaecepit D .

ma trimonio copulata
allei a quarum matnmonio copuk est Hodulfo de
hospiti suo quod ipsa nocle adduceret ad cubiculum
Telcgeriis, nati sunt ex ea Fransvalo, Henricus et
suum uxorem suam Sainfriam; sic enim vocabatur. Hoberlus Giffardus. Gislcberlus autem illam terram
Quod cum ille eidem tristior retulisset, illa, ut sa-
quam pater eorum hnbuerat in Anglia, post ipsum
piens mulier, consolata est eum, dicens se suppo- adeptus est. Hogerius enim frater ejus terram de
situram in loco suo Gunnorem sororem suam, vir- Northmannia obtinuit. Hic, inquam, Gislebertus, ex
ginem quamplurimum seipsa pulchriorcm. Quod el filia comitis de Claromonte habuit tres filios; Ri-
factum est.Cognita dcnique tali fraudo, delectatus chardum qui ei successit, et Gislebcrtum, et Walte-
cst dux,quod non incurrisset peccando in alienam rium, el unam filiam nomine Rohais. Richardus
uxorom. Genuit itaque ex Gunnorc filios tres et autem duxit sororem comitis Ronulfi junioris co-
tolidem filias, ut in libro qui de gcstis cjusdem mitis Gestriae, et habuit ex ea tres filios, Gislebertum
ducis scriptus cst, superius invenitur. Cum vero qui ei successit, et fratres ejus. Ipse autem Richar-
idcm comes quemdam filium suum nomine Rober- dus immatura morte obiit, peremptus a Wallensibus,
tum archicpiscopum Hothomagensem,
vellet fieri qui immaniter, audita morte Ilenrici regis contra
responsum quibusdam, hoc nullatenus se-
est ei a Anglos rebellaverunt. Mortuis autem absqueliberis
cundum scita canonum posse, ideo quod materejus Rogerio ct Walterio patruis suis, Gislebertus filius
non fuisset desponsata. Hac itaque causa comes Gisleberti, hsereditario jure, ipsis etiam conceden-
Richardus Gunnorem comitissam more christiano C tibus, terras est. Idcm vero sorore m
eorum adcptus
sibi copulavit, filiique qui jam ex ea nati erant,
Waleranni comitis Mellenti,nominc Elisabeth,duxit,
interim clum sponsalia agerentur, cum patre et
cx qua genuit filium primogenitum nomine Richar-
matre pallio cooperti sunt, et sic postea Robertus dum (6). Hoberto autem iilio Richardi successit
factus est archicpiscopus Hothomagensis. filius suus primogenitus, natus ex quadam filiarum
CAPUT XXXVII. Waldevi, comitis Huntedoniae. Habuit autem idem
Quomodo eadom comitissa sorores suas et ncptes no- Waldevus tres filias ex uxoresua,filia comitissa3 de
bilioribus Northmannorum in conjugium tradidit,
et de postenlale earumdcm.
Albamarla, quae comitissa fuit soror uterina Wil-
Ipsa autemGunnor, excepta Sainfria, habuit duos lelmi, regis Anglorum senioris. Harum autem filia-

sorores, Wewam Awelinam. Altera quarum, ad-

et
rum comitis Waldevi primogenitam aecepit Simon
miniculante ipsa comitissa, quaa fuit femina magnae Silvanectensis, cum comitatu Huntedoniae, et genuit
prudentise, nupsit Turulfo de Ponte Audomari, qui ex ca unum filium vocatum Simonem. Mortuo au-
fuerat filius cujusdam nominc Torf, a quo ctiam us- tem Simone comitc, David, frater secundae Mathildis
que nunc quaedam villae cognominatse sunt Torf villte. reginse Anglorum, duxit uxorem cjus, ex qua su-
HujusTurulfi frater fuit Turchetillus, pater Ansche- scepit unum iilium, scilicet Henricum. Sublatis au-

tilli dc Harecurt. Gonuit autem ex eadem idem
Turulfus Humfridum de Vetulis, patrem Rogeriide
Bellomonte. Tertia autem sororum Gunnoris comi-
1)
tissse nupsit Osberno de Bolebec, ex qua genuit
tem de medio fratribus ejus Dudecano et Alexandro,
regibus Scolorum, ipse idem regnum suscepit.
Aliam vero; scilicet Judith, Rodulphus deToeneio,
sicut jam dictum est, duxit uxorem. Tertiam Ro-

Galterium Giffardum primum et Godefridum patrem bertus filius Ricbardi, sicut modo commemora-
Willolmi de Archis. Hic autem Willelmus frater. vimus.

(10) Hia ille Richardus est qui, comes Pembrochise et cognomento Strongbowe, Hiberniam primus
Anglis aperuit.

Patrol CXLIX. 29
907 WILLELMl CALCULl GEMMETICENSIS HONACHl «J08

quoniam de Bororibus Gunnoris comitissaa fe-A

El CAPUT XXXIX.
cimue mentionem, etiam de
1 iillis
1 >qui seeundo
l- t
Quomodo Adeia comitis nsis habitum sanc-
gradu con8anguinitatis affl em fuere, prout ab timoniaiis et con versationem Mareiniaci, tempore
antiquis accepimus, aliqua dicere. Habuit ergo ex domni Petri abbatisCiuniacensia,accepit; et quod
anno post mortem Henrici regis Anglo- :
,

fratre buo Herfasto eademeomitissanepotemOsber-

i iim fratris sui mortua est.

num de Crep n, patrem videhcet Willelmi oomitis

Mortuo autem Stephano comite Blesensi, marilo
Herefordiee, viri per omnia laudabilis. Neptes vero
AdelaefiliaBWillelmi regisAnglorum,ipsaaliquandiu
plures preedicta lunnor habuit, Bed solummodo de
<

nobilitor rexit comitatum, quia BhTsui adhuc minus

quinque,quibus maritis nupserint audivi. 1 1na itaque
habiles ad procurandum
regimen erant. Quibua
uiii matrimonio copulata esl patri primi Wil-
adultis, ipsasanctimomalis habitum et conversatio-
lelmi de Warenua, ex qua natus esl idem Willel-
nciii, tempore domni Petri Cluniacensis abbatis,
lnus postea comes Surreiae, et Rogeriue de Mortuo
Marciniaci assumens, laudabiliter ibidem in Dei ser-
mari fraler ipsius. Altera Nicolao de Bascheritvilla
vitio usque ad finem perseveravit. Decessit vero
(vul;4" Bacqueville), ex cujus posteritate natus cst
secundo anno post mortem Henrici fratris sui regis
Willelmus Martellus, el Walterus desanctoMartino.
Anglorum.
Tertia Richardo vicecomiti Rothomagensi, patri r»

videlicet Lamberti de sancto Sidonio. Quarta CAPUT XL.

Osmundo de Gentumvillis vicecomiti Vernonii, e\
qua uatus est primus Fulco de Aneio, plures filiae,
quarum una mater fuit primi Balduini de Revers.
Quintam Hugo de Monte Gummerici duxit, ex qua
uatus ost Rogerius pater Roberti de Belhimo.
GAPUT XXXVIII.
Qua occasionc Stephanus comes Moritoli nepos Hen-
ru-i regis ei in regnum successit.
Sed ut redeamus ad ea unde digressi sumus causa
harum genealogiarum, ubeunte Henrico rege An-
glorum, successil ipso mense decessionis ejus Ste-
phanus nepos ejus. Nam cum degeret idem comes
in Boloniensi comitatu, audita morte avunculi
velociter transfretans, auxilio
Wintoniensis episcopi coronam regni adeptus est. CJtus filius Richardi patruus ejus, Richardua filius
Erat enim, ut prsedictum est, tunc temporis Ma-
thildis luures ipsius regis in Andegavensi pago. Obti- nalorum,
nuit tamen ipsa Damfrontem, et Argentomagum, et
Oximum, castella sui patris, et alia tria, scilicet
Colmiaemontem,etGorram,etAmbreras[Amberras];
quoe interim concessit Juhello de Medvana, hac
Dc vcnto vehementi qui accidit antc mortem Henrici
regis; et quod piurimi principum . 1 nglici regni rfe-
functi sunt ipsoanno, vel sequenti, quo rex Hen-
ricus mortuus est.
Eo anno quo iilem rex Ilenricus humanis rebus
subtractus est, factus venlus vehemnns in North-
mannia el in aliis pluribua regionibus pnulo ante
moi tem ipsius, scilicct vigilia Apostolorum Simonis
et Judse. Xon multo vero post mortem ejus tempore
transacto, id est, ipso anno, vel sequenti, mortui
suntplures ex principibus Angliciregni, judicioDei:
videlicet Willelmus Gantuariensis archiepisco ius,
episeopus Rovecestriae, episcopus Exoniensis, Ri-
sui
Henrici fratris sui chardus filius Gisleberti, ut jam diclum est, Bober-
Balduini consobrinus horum duorum ultimo nomi-
nec non et secundus Willclmus de Wa-
renna comcs Surreiee. Cui successit lertius Willcl-
mus filius ejus, natus ex Elisabeth filia Hugonis ma-
gnicomitis Yiromandorum. Fuit autemprimojuncta
praedicta comitissa Roberto comiti Mellenti, ct ex

conditione, ut ipse eam juvaret in acqui-

fideliter ea habuit tres filios et totidem filias.

rendo suam haeredilatem. Dicebat enim idem Ju- CAPUT XLI

hellus illa tria oppida, videlicet quae ultimo nomi- Dc fiJiis Roberti comitis Mellenti et fiiiis Henrici
navimus, in sua tcrra esse. fratris ejus comitis Warwic.
Filia autem Adelae iilire Willelmi regis Anglorurn, Fiporum vero duo, scihcet Walerannus et Rober-
dequasuperiusfecimusmentionem,nupsit Richardo successerunt ei. Waleran-
tus, qui gemelli fuerunt,
comiti Cestrensi, lilio Ilugonis comilis; qui Ilugo nus siquidem primogenitus suscepit comitatum Mel-
fuil iilius Richardi vicecomitis Abrincatensis pagi. cnti ct terramquam pater eorum habebat in North-
CumveroRicharduset uxorejus in saepedictonau- Dmannia.Bobertus vero comitatum Legrecestria3(aA,
cum Willelmo
'6' U ""'"
fragio iiuiuimwuuuiug
iilio regis Henrici mortui fuis- Legieceslrise) in Anglia.Xupsit autem mater eorum,
sent, Banulfus vicecomes Bajocasini, consobrinus mortuoprioremarito,secundoWilIelmode Warenna
ipsiusRichardi, adeptus est comitatum cjus. Mortuo comiti Surreiae, ex qua suscepit unum filium, sci-

autem eodem Banulfo, successit
filius ejus, vir in rebus bellicis strenuus. Hujus
autem Banulfi sororem duxit Richardus filiusGisle-
berti, ex qua suscepit tres filios. Ipse denique Ri-
chardus peremtus est a Walensibus, ut prsefixum
est. Prasdictus autem Ranulfus comus accepit uxo-
rem Mathildemfzas. Sibyllam]
Glocestriaa; ex qua genuit duos
Bichardum.
ei item Banulfus licetWillelmum tcrtium et duas filias. Filiarum
vero primogenilam accepit uxorem comes Rogerus
de Warwic. Fuitautem idem Bogerusfilius Henrici
comitis fratris Boberti comitis Mellenti, natus ex
Margareta sorore Botroci comitis dePertico. Genuit
autemex ea Henricum etplures alios et duasfilias.
filiam Boberti comitis Praedielus denique Bogerus successit patri in comi-
filios, Hugonem et tatum Warwic. Quidam vero fratrum suorum natus
post ipsum, scilicet Bobertus de Novoburgo, habuit
909 HISTORIA NOUTMANNOKUM. -
terram quara pater eorum habuerat in NorLhman-
nia. Ilic Robertus fuit amator intimus el benefactor
B iccensisecclesise.Hic accepit uxoremsororem Ro"
gerii <le Tocncio, filiam secundi Rodulli, Godc-
childem nominc, ex qua habuit plures filios, sci-
licet Henricum ct fratres ejus.
CAPUT XLJI.
De obitu domni Bosonisabbalis Bencensis, cl dc
succossore cjus.
Circa hoec tcmpora domnus Roso, quartusabbas
Recci, vir per omnia laudabilis vitaadeeessit, elsuc-
ADDITAMENTA AD 1IIST0RIAM NORTIIMANNORUM
Paucis de plurihus do memorato illuslri rege
Henrico lactis succinctc potius quam prosecutis,
miraculum quoddam, dignuiu non minus frucluoso
relatuquam admirabili, subnectendum censuimus
quod etiam quasi ad caput historioe compulit non
reverti.
Quantoe humilitatis Rollo fuit postquam lidem
Chrisli cx una re quam fecit, patenter
suscepit;
cunctis innotuit. Quodem tempore, postquampacifi-
catus est cum rege Franciae, venientes ad eum ho-
mines Rothomagi, coeperunt eum rogarc ut de
Francia facerct corpus sancti Audoeni redire, quod
propter timorem ejus illuc olim fuerat translatum
anliquam cepisset Northmanniam. « Tristes, in-
quiunt, ct mullum dolcntes sumus, quod sic ar-
chiepiscopum nostrum perdidimus. » Hoc audiens
comes mandavit regi Francise ut ei presbyterum
suum redderet; quod si non faceret, procul dubio
sciret quod nullo modo cum illo pacem haberc
posset. Rex autem Francioe nolens ei de hac re fa-
cere nolestiam, reddidit ei sicut petebat, suum
presbylcrum. Dux vero proecepit ut inde reducere-
tur corpus sancti Audoeni, suseque redderetur ec-
clesioe, unde fuerat asportatum. Monachi ergo qui
custodes ejus fuerunt, dum in Francia fuit, repor-
taverunt illud usque ad quamdam villam ad unam
leugam aburbe Hothomagensi. Quod cum pervinis-
sent, non parum de via lassati manserunt ibidem
illa nocte, ut mane surgentes, si posscnt, sanctum
Audoenum ad suum loeum rcporlarent. Cum itaque
mane surgerent, eumque ad civitatem portarevel-
lenf, nullo modo potuerunt. Tunc tristes monachi
nimiumque dolentes de hocquod illis acciderat man-
daverunt civibus quod sancti Audoeni corpusnullo
modo poterant movere de loco illo ubi jacuerat illa
nocte. Quod cum comiti, qui tunc apud Rothomagum
erat, fuisset nuntiatum, respondit quia merito hoec
tribulatio de corpore sancti Audoeni eis accidisset,
quia, si sensumque rectum ha-
recte cogitassent,
buissent, cumprocessione cum magnadevotione
et
lili obviare debuissent. Post hoec proeeepit comes
ADDITIS. 910
A cessit Tetbaldus ejusdem loci. Willelmus
prior
etiam duxAquitanorumnonmulto post mortuus est.
IIujus filiam unicam cum ipsius ducatu Ludovicus
filius regis Francorum accepitin uxorem; mortuo
que LiH ivi patre suo ipso anno Kal. augustisuc-
•
>
cessit eideui Ludovicusjuvenis, factus rexFranco-
rum el dux Aquilanorum, anno ab Incarnatione
Domini 1137, quoanno fuit maxima siccitas. Eodem
annomortuus est Lotharius imperator Romanorum
et Alemannorum cui succcssit Conradus nepos
;
Henrici IV,qui anteLotharium imperaverat.
B archiepiscopo omnique populo Rothomagensi utin
laneis vestibus etnudis pedibuscum co ad sanctum
Audocnun pcrgerant, ejusquepietalem quam devo-
;
lius posscnt exorarent quatenus ad stultitiaseorum
vel negligenlias non respiceret, sed propitius illis
esset, seque de illo loco ad civitatem, ubi archi-
episcopus fueral, transferri permilteret. Tunc ipse
duxprimuSjSicut coeteris proeceperat,in laneisvesti.
bus ct nudis pedibus usque ad villam in qua sanctus
Audoenus erat pervcnit. Quo cum pervenisset,pro-
tinus cum omni po pulo qui cum co erat, coram
feretro cjus prostratus hsec orando dixit Sancte :
Audeone, bonc archiepiscope et advocate noster,
permittitc aA permitte) corpus vestrum ad civitatem
(
,
transferri, ubi praesulis officio functus fuistisetsa-
cras benedictiones seepius fecistis. Et ego do
ecclesiee vestroe et vobis terram totam quaaadjacet
q ab isto loco usque ad moenia civitatis. Tunc con-
tinuo comes et populos submissis humerisferetrum
in quo sanctum corpus erat, facillime deportare cce-
perunt, etsicusque ad ecclesiam suamgaudenteset
exulfantesdeportaverunt. Exhujus reieventudixe-
runt quidam illam villulam Longum Peanum, eo
quodcomes illuc tam longum iler nudibus pedibus
fecisset. Si quis hoc factum non csse signum ma-
gnae humilitatis asserit, dceodioi veraciterpotest
quod quid sit magna humilitas nesciL
Quiddamvero aliuddicitureidem comitiaccidisse
eo tcmpore quo primum pacificatus est cum rege
Francioe.QuadamdiedumessetidemduxapudRotho
magumadvesperamipsiusdieistabant plurimihomi-
nesante domos suas, quoe erantjuxta ripam Sequanoe
lllic vcro cum essent, eamdemque aquamaspice-
rent, viderunt unum equitum trans transeuntem
super aquam et usque ad eos pervenientem. Hac
ergo de re non parum obstupefacti, cum ad eum
porvenisset, cceperunt inquirere ab eo quis esset,
vel unde veniret. Ille vero respondens:« Videtis
inquit quod ego unus homo sum. Et hodie multum
mane discessi de Retnisin Rritannia, Abrincis vero
ad sextam horam comedi, ad vesperam autem huc
911 WH.I.KI.MI CALCUJJ GEMMET. MONACHI. HISTORIA NORTHMANNORUM 912

perveni. El umihinon creditie ^ miti Northmannias. Et nihil aliud differt

ite, et in d [ua pran n, cultellum meum (distal inter eos,nisi quod homagiumnon facit rex
quem ibi ignoranter dimisi, invenictis. Tunc FranciaB comiti Northmanniae, sicut comes North-
mandaverunt comiti, qui,si sul dixi.tunceral incivi- manniaB regi Franciae facit. Hanc libertatem aqui-
tate, de illo homino qui sic transieral super aquas runl tunc Dani parentibus suis comitibus Nor-
sine ulla laesione. Comes vero i liens insue- thmanniae.
liiin, mandavit ei ul sibi loqueretur antequam re De Richardo filio primi Ri hardi dicilur quod
cederet.Tuncille remandavitcomitiquiain crastino fnerat pater patriae ef maxime monacborum. Tolo
eumusqi mexspeetaret.Verumin crastino enim tempore ejus abundavit Northmannia omnibua
mane surgensviam suam tenuit etnihil locutusest is, et tanta pax fuit in Northmannia ejus tem-

comiti. Comes vero ul audivitillum ita recessisse, pore, utneque etiam carrucarii de campis suis uu-
dixit cummentitum esse, el ideo putareeum aliquod derenl ferramenta currse ad Buas domos reportare.
fantasma esse, qu id iceos voluisset deludere. Tunc
•
II si alicui furata fuissent, praeceperat comes ut;id
dixerunt quidam qui affuerunt, quia, sicuteis vide- eura veniret, etquidquidfurto perdid sset, ipse ex
batur, non ei menlitus esset ;
quia non de prima integro totura redderet. Accidit crgo quoddamsimile
comitis, sed desuaprimaeimandasset.Primaenim 3 j n niius tempore racto cuidam atavi sui Rollonis.
ejus multo citius fuerat quam prima comitis, et idi Cum enim audissetcujusdamcarrucarii uxorinl
verum fuil quod dixit. Dum tamen in illa nocle ad dictum ducis, quadamdie furata est rullrum et vo-
focum hospitis sui sederet, etille demultis eumin- merem aratri; probare volens quid ex hoc comes
terrogaret, el maxime de illo comite, si generatio ageret. Rusticus vero in crastino veniens ad carru-
illa diii maneret; respondit illam diutius manere, cam suam, etutensilia sua non inveniens, venitad
illorumque ducatum usque ad septimam generatio comitem, eique retulit quodsibi accidisset. Cui dux
nem viriliter durare. Gum itaquehospes inquisisset jussit dari denarios undepossetdamnum reparare.
quid posl septimam generationem futurum esset, Ille itaquc rediens domum, retulit nxori susequod
nihil voluil re •
: sed de unolignulo quod ei comes fe sis sel cui illa « Modo honum est,
: quia
mann tenebat, coepit per cineres foci quasi sulcos et ipse denarios et quod perdiderat ipsa haberet. «

facere. El cumhospes suus vehementer ab illo exi- Quo audito, ne infideliter ageret, reportavit comiti
geretquid post septimam generationem veniret, de deinarios quos eidederat,eiqueretulit quid suauxor
illo lignulo quod manu tenebat, commiscuil sulcos fecisset. Comes vero retinens illum aliquanto tem-
quos in cineribus fecerat. Ex qao arbitrati sunt pore, misit et praecepitut uxori ejus eruerentur
quod post septimam generationem ille ducatus vel p oculipropter furluinquodfeccrat. Cum itaque rusti-
deficeret, vel magnas pateretur dissensiones et tri- cus domum rediret, inveniens uxorem suammerita
bulationes. Quodnosjam ex magnaparleimpletum poena mulctalam, cum indignationedixit ei: « Noli
videmus, qui Henricoregi, quihujusprosapiae loco amplius furari, et amodo disce observare prsecep-
septimus fuissedemonstratur, superviximus. Rollo ta comitis. »

enim hujus genealogise primus fuit. Willelmus Hic comes multumarnpliavit terris et ornamentis
Longaspala filius cjus, secundus. Richardus vero ecclesiam Fiscanni,quampater suus primusRichr-
hnjus Willelmi filius, tertius. Richardus vero Ri- dus sedificaverat. Ibi eliam erat solitus ferc omni
chardi tilius, quartus. Robertus filius Richardi, tempore suam curiam in Paschali solemnilate te-
quonlus. Willelmus filius Riiberti, qui non solum nere.Et aliquando in ipsa solemnitate solebat unam
Northmanniam, sed etiam Angliam possedit, in tinam plenam textis, etthuribulis, et candclabris, et
sexto successil. Post illum in septimo gradu fuerunt quibusdam aliis ornamentis, et coopertam quodam
filii cjus, ex quibus solus Henricus ad ultimum optimo pallio, ipse et uxor sua ante altare sanctae
Northmanniamet Angliamposseditusqueadmortem Trinitatis portare, ipsamque pro suis peccatis Deo
In concordia quae facta est inler Francos ct ibi offerre. Ipsa vero die post missas, antequam ad
NorthraannostemporeprimiRichardi, cum redditus curiam suam iret, atque cum baronibus suis co-
est Ludevicus rex Franciae qui captus fuorat a D mederet, veniebat cum duobus filiis suis Richardo
Northmannis, auxerunt Dani Northmanniam ab et Roberto in refectorium monachorum, etpraedicti
aqua qute vocatur Andella, usque ad aliam aquam pueri afferentes de fenestra coquinas scutellas,sicut
quge voeatur Epta. Alii tamen dicunt ab Eptausque solebant monachi facerc, porrigebant patri suo, et
ad Ysaram. Gonstitutum est etiam inilla concordia, ipse per se ipsum prima fercula ante abbatem et
quod comes Northmanniae, nullum faciet servitium postea antc monachos ponebat. Quod cum egisset
regi Francise de terra Northmanniae, nequceialiter cum magna humilitate. veniebat ante abbatem, et
serviret, nisi rex Franciaa daret eifsedum in Fran" sicab eo aeeepta lieentia, lactuset gaudens ibal ad
cia, unde ei scrvire deberet. Quapropter comes curiam suam.Aliquando veromittebatde suamensa
Norlhmanniae de Northmannia tantummodo facit abbali scutellam argenteam plcnam piscibus, e)
hominium Franciaede vita suaet
et fidelitatem regi mandabat ei ut eam retineret, atque inde suam vo-
dc suo terreno honore. Similiter rex Franciae facit luntatem facerct.
fidelitatem et de vita sua et de suarum rerum Iiq- Hic autem Richardusnonsolumecclesise Fiscan-
913 VICTOR III PAPA. — NOTITIA. 914

ncnsi multa dedit, sed etiam aliis eeclesiis.Quadam A unciam, vel aliquid hujusmodi. Itaque invenerunt
enim dio cum vcnisset Gimegias, ibidem eadem lignulum illud, atque quid significaret, non parum
noctc quicvil.Mane vero surgens, sicutsua consue- mirari coeperunt. Adultimum inquiruut ab eoquid
tudo sem]>er erat, perrexit orare ad moaasterium, et hoc esset, quod super altare illud posuisset. Tunc
post orationcm super altareunum lignulum posuit. respondit, quod esset Vinmonasterium scilicet ,

Recedente vero illo, vcnerunt secretarii ad altare, quoddam inanerium, quotl ipse illis pro aniina sua
pulantes sc ibi csse inventuros velmarcamauri, vcl dabat.

ANNO DOMINI MLXXXVII.

VICTOB PAPA III

NOTITIA HISTORICA.
(Ciacconi, De vitis Romanorum pontificum, II, 3 '('2.)

Victorlll papa,qui antc pontificatum Desiderius, B anno salutis 1058. Nicolaum II Senis crealum, in
in saeculo vcro Dauferius vocabatur, Bencveali in
Picenum euntem, comilatus, ab eo Auximi, pridie
Sainnio, patre cjus civitatis principe, nalus est. Gu-
Nonas Martii, Sabbato Quatuor Tcmporum, pres-
jus studio, adhuc puer, integre educatus, mirsB
byter cardinalis S. Gsecilise etpostridie Dominico,
spectalcequc probitatis adolescens evasit. Qui soli-
abbas Casinas consecratus. Gasinumrediens, mo-
tarise vitse castitatisque servandae desiderio ductus,
nasterium, et ecclesiam, vetustate deformem a fun-
sponsam adhuc virginem, summo loco natam relin-
damentis renovatam eamque ab Alexandro II so-
,

quens, parentis insciis, clam eremum peliit, ct a

lcmni ritu dedicari, innumera hominum multitudinc
quodam sancto monacho, norninc Hyacintho, haud
ad eam festivitatem confluente, fecit. Mulla orna-
procul a Benevento, monasticam vitam assumpsit.
mcnta addidit; libros plurimos scribcndos curavit,
Diu in monasteriis S. Trinitatis Cavensi.S. Sophuc
oppida aliquot el castella ad monasterii tutelam
propeBeneventum,Tremitensiininsulamaris Adria-
condidit. Multa a diversis principibus ablata acqui-
tici, cl demum in vasta Majollpe eremo, sanctissimis
sivit, ct ipsius monastcrii redilus, majcstatcm et
viris rcferta, vitam castissime egit. Lilteris Lconis
decus mirum in modum auxit. Ejus rogatu multi
IX papre ad priorem cremi Hyacinthum datis, De- q ex congregatione monachi, cardinales, archiepis-
siderius solum MajolUe vertere coactus,ad monas-
copi, ct episcopi a Bomanis pontificibus sui tem-
terium Bcnevenlanum rediit. Cujus probitatem. vir-
poris constiluti sunt. Catholicse partis, dum vixit,
tutem ct rcligioncm Leo papa, qui tunc Beneventi
sludiosissimus fuit ; Xicolao II contra Joannem-
commorabatur, cognoscens, agentibus Humberto,
Mincium; Alexandro II contra Gadaloum; etnovis-
cardinali Silvse Gandidse et Friderico cancellario,
sime Gregorio VII contra Giberlum conslantis-
eum diaconum eardinalem Ilomanae Ecclesiit cons-
simefavit.Quare a Gregorioipso VII, pauloanteobi-
tituit. Quo mortuo, venia a Victore II impetrata,ad
tum suum, adslantibus cardinalibus, ipso qui de-
Casinate monasterium sub abbale Pelro se contulit,
signari deberet pontifex potissimus propropositus
ubi cum cadeiis monachis divinse philosophiaeva-
fuit, cujusvirtute, collapsa fereteterrimo schismate
cave constituerat. Gapuani monasterii prsepositus
Ilomana sedes restitui posset, et ad pristimum de-
factus, maximum dexleritatis, prudentiseet integri-
cus revocari.
talis
-
specimen edidit, ut ab Slephano IX ,
olim ab- ^.
Gregorio VII rite sepulto,cpiscopiet cardinales,
bate Gassinate, ca abbatia dignus existimatus sit.

Quo agente monachis designatus, ab eodem Cons-

a ceeterique qui catholicam partem tuebantur, una

tantinopolim, cum Stephano cardinaliet Maynardo, mente adeam fulciendam pro viribus incumbentes,
postea episcopo cardinali SilvajCandidaj, monachis quam plunmos potuerunt ad comitia pontificia ex
Gasinatibus pro apostolica sede legatus cst. Qui omnibus partibus evocarunt. Pbi pleriquc vene-
,

Barum Apulise cum accessissent, pontilicis obitu runt. Desiderius ipso die Pentecostes, omnes, quid

audito, Casinum redierunt. Ibi Desiderius, praesi- Gregorius de ordinanda Ecclesia prsecepisset, edo-
cuit; pariter cum adiit, alqueadopem
eisprincipes
dentibus Ilumberto Silvse Candidse et Petro Tus-
culano cpiscopis, qui Romae Benedicti X ordinatio- Ecclesias necessario maximc temporc afferendam
nem fugerant, omnium monachorum sulTragiis, in exhorlalus est. Ea re eognita, cardinales atque
abbatis sede XXVII a S. Benedicto locatus est, episcopi omnesinunum Desiderium conscnserunl.
yio GESTA DKSIDKHII ABBATIS CASIN 916

Quorum 1 1 1
*
' repudialo judicio, ad monasterium bb A. oupnront. Qui cum caetera loc ent, templum
retulit, et Romanoa ao Lombardos quoacunque po- tamen quod a Victorianis lenebatur, ingredi
tuit litteris ao nuntiis a«J complectondam Ecclesiam quiverunt; itaque Clemens meridie in eedeS. Marisa
conoitavit. Ubi vero calores aestatis deferbuerunt, in turribus celebravit.
Jordanes princeps Desiderium Romam perducere II, s rebus actis, Victor, ut Sarracenorum qui in
oonatua est, eo animo ut ipsum etiam reluclantem Afrioa erant, insolentiam frangeret, consilio cum
pontiflcem declararct quod persuadere non potuit,
; episcopis et cardinalibus habito, ingentem exomni-
atque ita res pontificia illo anno prorsus refrixit. bus Italiae partibus exercitum co ivocavit, ac ve-
1'ridieautem Pentecostos, comitiis advocatis, om- xillo B. Petri tradito, et plenaria indulgentia con-
nes olerioi et laici oatholicae patris fautores ipsum cessa, in Africam misit, ac per eos centum millia
orarunt ut Romanum pontiflcatum susciperc vellet, ho£tium cecidit, et urbem eorum maximam coepit.
neque Ecolesiam Dei ab adulterino teneri pontiflce Neque victoria ulla perhsectemporafuitinsignior;
pateretur. Ille vero, cadem qua ante constantia, quippe eodem die in Italia nuntiata quo est in Africa
preces eorum repudiavit; seque omnia passurum comparala. Ilenricus in Germania, sinistro marte
potius quam tantum onus accipere respondit. Qua cum Saxonibus riimieans, ([uatuor inillia militum
voce audita, quia seruin erat diei, omnes domos B amisit, Deo volentc
tandem desisteret Eccle-
: ut
suas abierunt. Postridie vero, obsecratus ut quem siam suam persequi et calamitatibus vexare. Sunl
idonoum maxime indioaret, exprimeret, ille, re cum qui hoc tempore multa prodigia apparuisse scri-
Cincio Homano consule communicata, Ostiensem hant, el aves domesticse, ut puta gallinse, ansercs
episcopum nominavit Osticnsem in-
;
plerisque in columhi, pavones, ad loca montana confugerint,
clinantibus. Tunc vero cardinalis quidam Ne Deus :
silvestresque sint factae, et pisces tum fluviales,
siverit, inquit, quin Desiderium pontiiicem habea- tum marini, ex parte perierint. Terrae motu etiam
mus Qua voce erecti cceteri Desidcrium uno con-
1
quaedara urbes adeo concussse sunt, ut Syracusis
sensu prehenderunt, et ad a)dein S. Lucise perdu- magna basilica corruens, dum vesperae celebra-
xerunt, et rite elcctum, ac Victoris III noniine affec- rentur, omnes qui tcmplo aderant contriverit,
in
tum, chlamyrie coccinea exornarunt alham cnim :
duohus tantum divinitus superslitibus diacono ,

nonpotuerunt renitenti imponere. Post quatririuum scilieet et suhdiacono. Sunt qui dicanthoc tempore
Victor, Roma egressus , Ardeam et Terracinam corpus S. Nicolai ex Myrea Lyciae civilate, Barum
adiit, ibique ponlificem esse nolle professus, cru- Italiae urhem translatum postquam ibidem 1 io
,

cem, chlamydem et eaetera pontificia ornamcnta annos quieverit, maximoque cultu et honorc
deposuit, et Casinum reversus , neque a Jordane, C habitum, ut Marianus Seotus, vir magnae doc-
neque ab episcopis aut cardinalibus ulla ratione trinas singularisque vitae, ,in sua Ilistoria cons-
Romam reduci potuit. Conventus Capuae actus est crihit.
per quadragesimam anno 1081. Eoperacto, repente Inde Victor adversus Clcmentcm pseudopapam
clerici et laici omncs novis illum sollicitare preei-
et factionem ejus conversus, Augusto mense anno
businstiterunt,ut pontiflciam dignitatemresumeret. conventumBeneventum indixit, omnibus Apu-
1087
Quos cum per biduura sprevisset,demum duce,prin- liae el Calabrise episcopis advocatis.
pcdes ejus obse-
cipe, episcopis et cardinalibus ad
xn Kalendas
Dum synodus Beneventana adhuc pcrageretur,
crandi causa proeumbentibus cessit,ac
pontifexgravi dysenteriaj morho laborare incipiens
Aprilis in festoPalmarum, superiora comitia, cruce
triduo post festinus ad Casinense cum episcopis et
etchlamyde resumpta,confirmavit.Pascliate deinde
cardinalibus rcdiit quibus, mortem sibi imminere
Casini celebrato, cumGapuano et Salcrnitano prin- ;

sentiens, peliit ul juxta Gregorii papse voluntatem

cipihus ad urhem pregressus exlra porticum sancti
Othonem episcopum cardinalem Ostiensem sc ,

Petri consedit, atquecedcm quam Clemens antipapa

mortuo, papam constituerent; quemastanlibus car-
tenebat, egregia suorum opera usus recepit, vn ,

dinalibus et episcopis manu offcrens ait Accipite :

vero Idus Maii, id est ipsa post Ascensionem Domi- j)

eum, et in Bomana sede locatc, mcamque vicem
nica, Romanis in Vaticanum egressis, ab Ostiense,
in omnihus, quihusque id facere possitis, habete.
Tusculano, Portuensi, ct Alhanensi episcopis rite
Quibus dispositis, triduo post feliciter in eodem
consecratus, in diaconiamS. Luciae ad Septisolium
cconohio migravit ad Christum xvi Kalend. Octo-
atque sacra in sede locatusest.Postocto diesCasi-
bris, anno 108".
num reversus,et inde ad preces Mathildis urhcm re-
Sunt qui scrihent eum veneno, sibi in calice dato,
petiit, ubi officiosissime exceptus, per oc!o diesin
dum sacra faceret, imperatoris et pscudopapae in-
Yaticano mansit, atque in festo S. Barnnbte, rem di-
sidiis mortuum, quod ipsum non est a dysenteriaB
vinam in eede S. Petri fecit, atque eodem riie auxi-
Mathildce Urbem intravit, et apud insulam quae morbo alienum.Unde in dysenteriam veneno peliti
lio
vertuntur interdum, corruptis et labefactatis in-
juris sui erat insedit. Pridie vero Natilitia aposto-
testimis. Yacavit tum sedes, propter temporis dif-
larum, Cleraeiis antipapa cupiens in aede S. Petri
Uomanos quosdam indu- ficultatem, menses quinque, ct dies 22.
sacra ex more conficere,
Corpus ejus in capituloGasinate, cujus monastc-
xitut Tiherim armati traiicerent, templumque oc-
917 POSTMODLM VJCIORIS III VW/E 918

rii anlc pontifieatum abbas fuerat insepulcro mar-
moreo, hoc elogio addito, sepultum est.
Quis fucrim, vel qaid, qualis, quantusquc doceri,
Si quis forte velit, aurea scripta doccnt.
Stirpsmihi magoatum, Beneventus patria, nomen
Est Desiderius, tuquc, Casinc, dcctis : Quatuor et scmis vix mensibus inde peractis
Intactam sponsam, matrem, patriamque, propinquos
Spernens[ii\tis\ sternens] hucpropcro, monachus
}
\cfticior).
Abbas dcin factus, studui pro tempore totum
A. Ut nuncaspicitur, buncrenovarc locum.
Intcrca fucrum RoDiana clarus in urbe
Prcsbytcr Ecclesias, Petre beate, tase,
Hocscnis luatrismiaus anno functus hoaore,
Victor apostolicnm scando debinc solitun,
Dissex lustragercns,, mortuushie tumulor.
Dolis vii i/inco stabat Inx ultima signo,
Cum mc sol vcrus binc tulit, ipse Dcus.

NOTITLV ALTERA.
(Mansi, Concil. tom XX, pag. 630.)

Victor, patriaBenevenlanus,nobili stemmate pro- ^ Africam dirigit. Chrislo itaquc duce ingressi Afri-
gnatus, cui nomen, ante Desideiii fuerat, consilio cam centum millia pugnatorum occiderunt, urbe
Gregorii septimi jam morituri, post interregnum illorum prsecipua capta et occisa. Porro ne quis
uniusferreaimi,exmonacho, Cassinensiet episcopo ambi gat hoc Dei mutu contigisse, suo die Christiani
Ostiensi electus est pontifex ejus nominis tertius, victoros evasere, eo etiam Italise uuntiata victoria
BnnoChristiRedemptorisl086.Gonsecratus septimo est. PostGuibertum aliosque schismaticos synodali

ldus Maii anni sequentis, advcrsus improbos Sara- sententia condemnatos et oxcommunicatos, feliciter,
cenos Ilalise littora jugiter infestantes, Ghristianos- inquit idem Leo Ostiensis, migravit ad Dominum
que captivos abripientes, militarem expedilionem xvit Galendas Octohris, anno Dominicoe Incarna-
convcrtit. Qua fortuna, quave prosperitate, Leo tionis millesimo octogesimo septimo. Sepultusest
Ostiensis his verbis enairat : Consilio ilaque cum in ipsa capituli abside, ubi triduo ante obitum sibi
episcopis et cardinalibus habilo ex omnibus fere scpulcrum prneparari mandaverat. Epitaphium,
Italiae populis exercitum congregans, illisque vexil- quod sepulcro ejus inscriptum erat, apud Leonem
lum bealri Petri apostoli tradcns, sub remissione Ostiensem invenitur his versibus contentum. (Vide
peccatorum omnium contra inlideles impiosque in supra in notitia priori).

NOTJTIA DIPLOMATICA.
(Jaffe, Regesta Romanoium pontificum, 447).

Unaquas superest VictorislII bulla,data est per manus.... Signiensis episcopi, Romamv vcro Ecclesioe
bibliothecarii.

DK G&STIS DRSII>fiRII
ADBATIS MONTIS CASSINL POSTMODUM VIGTORIS III PAP^E

'Mabill. Acta Bened, ix, 585).

Hcsiderius Stepbani abbatis Casinensis morle « GcstnDesidc-ii ex Chronico Casin. — Auctoris

plenum abbatise regimen adcptus cst. Quartusmoua.
stcrii fundator a Leone Marsicaoo appellatur,cujus
vitam ct prseclare gesta cum suo continuatore fuse
pvosequitur in libro Cbronici Casincnsis,qui totus
est dc abbate Desiderio. Vitamexiude mutuabimur,
Bdes. Desidcrius, abbasujus monasterii tricesimus
septimus, et quartus hujus loci restaurator ac re-
novalor, sedit annis viginti novem, mensibus
quinque. Primus siquidem monasterii hujus fun-
dal ir atque constructoc fuit Pater sanctissimus

umisisiis qtuvad rem nostram minime pertinebunt, Beuedictus, Petrouax secundus, tcrtiusAligernus.j
sic itaque Leo prologum exorditur : Desiderius hic noster exstitit quartus; in quo vide-
jh) GESTA DESIDERII ABBATIS CASIN 920

licet omnipotons Deus nootro hoc tempore etiam A rom, utpote qoi me simplici intellectu !•-, sse me>
corporaliter evangelicam illara pollioitationem visus minerim: Perdes, Domiuo, omnes qui loquuntur
ost adimplere, qua dicitur: Amen dico vobis, mendacium {Peal. v, 1 salvo utique intellectualio
quod umnis qui reliquil domum vel fratres, aul quo dictum i I de hasreticis afflrmalur. Quod si
Borores, aul patrem, au matrem, aut uxorem aut forte aliquis, invidentia Beu malitia ductus, Gdem
filios, aut agros propter uomen meum, ceutuplum lns accommodare uoluerit, et favoris poiius gratia
accipiet, et vitam eeternam possidebil {Matth \\\ huic rei me operam dedisse putaverit ; huc, si pla-
Hujusplane admirabilis et singularis vere sui or- cuerit, properans aperiat visus et videat ; ac p
dinis viii tain dives, tam multiplex, tam denique quae videntur, illa quoque quac videri non possunt,
copiosa est gestorum materia, ut ipsi Hieronymo, si semoto livorc considerans admiretur et crcdat ;

adesset, ve) Suipicio non posset videri adscrilen- credensque, bonorum omnium Largitori laudes
duin indigna, Ego tamen, quamvis omnium impe- super hoc et sicquetandem me de
gratias referat,
nequaquam
ritissimus, ettanto sim operi sufflciens, inultis illius pauca, deque maximis minima pror-
tum pro imperio sauctissimi Oderisii, is esi ipse sus seripsisse cognoscat.
qiu Desiderio in monasteriiregiminesuccessit, mi-
Desiderii genns.Adhucpueri pietas. — Desiderius
nimecontemnendo,tumpromaximaquamidemPater igitur, ex nobilissima Beneventanorum principum
R
Desiderius in me ab ipsa fere infantia habere di- origine sanguinis lineam ducens; spiritu potius
gnatus est dilectione cum me vixdum quatuoret
;
quam carne nobilis esse ab ipsis rudimentis infan-
decem annos egrcssum in hoc sancto loco quam Dei magis servitio quam s;ecul: vani-
tio3 ccepit, et
libentcr suscepit, instruxit, enutriit ac provexit. tutibusoperam dare abipsis, utitadicam, uberibus
Cernens insuper et dolens cum tanti utilitate operis matris elegit. Studebat namque pucrulus adhuc
memoriamquoque scriptorum negligentia
tanti viri
frequeutaru ecclesiam, divinas lectiones ct audire
paulatim in oblivionom, ac per hoc in contemptum libenter et legere, cum quibusdam ctiam religiosis
fore venturam; liccl non decenter. licet non elegan- sa^pc de hisscrmones innectere, el queeque al> eis
ter,licetdeniquenon sufficienter valeamejusopera de bonis moribus addiscere poterat, in semetipso
ex toto complccti, aggrediar tamen, confisus de au- satagebat exprimere. At pater illius saacularibus
xilio Dei,quoque modo illa perstringere, et adglo- eum negotiis cupiens iniplicare, et, utpote unicum,
riam Dei tantique viri sanctam memoriam. necnon per posteritatisillius lineam sua?
diligens,
unice
ad solatiumfiliorumejus,fratrumnostrorum,litteris
nobilitatis mmien disponeret propagare, puellamci
utcunque mandare; ajquius utiquc judicans cum obe- nobilem, cum jam incipcret adolescere,
adasque
dientia et devotione inscitisenotamsubire, quamde studuit desponsare, utque parentela eadem adinvi-
tam pretiosa materia ex toto silere, et indignum ^
ccm iirmaretur modis omnibus maturare. Sed quo-
prorsus esse decernens ut, etsi omnia nequeo, vel
niam Dei Spiritus suo ignecor Desiderii ad mundi
aliquanta non studeam de tot tantisque operibus
contemptum acccnderat, e contrario longe aliter
ejusreferre, prudentissimo utique more venantium
quam pater disposuerat agerc puer cgregius des-
insectantiumferas, qui etsiomnescapere nequount, seque potius eremum quam nuptias ap-
tinabat,
nequaquam tamen quotquot possunt capere negli- petere secretis quibus poterat gestibus indicabat,
gunt. Etquoniam plurima prorsus ct fere innurnera et fecisset suis desideris satis, nisi quod diligens
tanti viri sunt opera, multa me ex ipsis eliam qute parentum custodia etsingularis amor ac sollicitudo
scio prsetermissurum confiteor,quoniam scribero ingens impedicbat.
si omnia voluissem, prolixam certe etenormem Hi-
Fugitin eremum. Veste monastica induitur. —
storiam condidissem quamvis ob lioc a inultis no-
;
Non post multos dies, Dei judicio patre a Norman-
strorum, quimecum,pariter illa recolunt, meredar-
nis perempto, Desiderius, aliquomoclo nactus oc-
guendum fore non dubitem. Sed ego iectorum
casionem quam dudum optavcrat, omnibus ccepit
fastidio utuliter consulcns, si ca tantumquoe relatu
modis, clam licet, satagere ut desiderium, quod
essent dignissima scribcrentur sufficerc judicavi.
cogitatu conceperat, opereparturiret.Cuidam igitur
Nam qua minus nostris litteiis reperiuntur, in ejus fj
monacho bene sibi noto, prudentisatisin steculari-
operibus luce clarius conspiciuntur.Hujus sane viri
bus viro, nomine Jaquinto, cujus hoc egorelatione
primordia, quoniam, opitulante Ghristo, hincexor-
percepi, consilium totum communicat, pandit vo-
diumsumere gestio, ab his qui ejusab incunabulis
tum, voluntatem ostendit, et ut ei super hoc fidentcr
exstitere sodales, addidici. Multaprasterea exejus-
auxiliaretur, fideli prece deposcit. Erat tunc circiter
dem ore veridico, cum me frequenter sibi nimia annorumviginli: Nosti, inquiens, mi pater, quali-
bonitatefaceret adhserere, percepi ; nonnulla etiam
ter me sseculo lmic misero propinqui innexuerint;
a prioribus quibusdam audivi csetera postremo
;

sed quoniam, ut vere tibi fateor, jamdudum Deo

illius et oculis propriis plurima vidi, et universis
vacare, decrevi, per ipsum te obtestor et obsecro
fere usque ad obilum ejus intcrfui. Unde lectorem
ut, juxta quod sciset potcs, his me vinculis exsolu
-
meum reddere certissimum volo nulla me in hoc
tum, Deo liberius serviturum clam omuibus ad ali-
opusculo extriusccus additamenta facturum, nulla solitudinem transferas. Quid
quam remotissimam
prorsus de illo, nisi veraciter coraperta, scriptu-
924 POSTMODUM VICTORIS III PAP^ 922

multa ? pollicctur in omnibus Jaquiatus auxilium, Agrum sub ingenti custodia in domo matris, habitu
sed cavere iraperat ne forte sit hsec suggestio da> lantummodo saecularis, caeterum rnenteecelebsexe-
monum. Verum cum ejus per omnia firmum in git; nullusquc illi nequedenuptiis, neque de aliquo
Christo pectus agnovit, et iterum iterumque illum actu saeculari persuadere aliquatenus potuit. Ita
frequentando pertentans idem semper quod pridem qucm iidelem ac strenuum domui suoe dispensato-
invenit, quadam die, jam circa vcspcram, pariter rem constiluere Dominus disponebat, ab oinnieum
ascensis equis, quasi spatiandi gratia civitatem carnalis contagii macula purumimmunemque ser-
egressi, consequentihus aliquot famulis, ecclesiam vavit; unde non immerito a cunctis civibus mira
Beati Petri, cognomento Majoris, quaejuxta eam- bilis ac desiderabilis habebatur.
dem civitatem est sita, perveniunt ; ibique quasi Fugit iterum. — Sed cum jam nulla fugae ipsius
causa orationis ingressi, equosetgladium,quoidem suspicio matrem tencret, eumquo, quoniam conju-
Desiderius tunc erat accinctus, praedictis famulis gatum non potcrat relinere secum,vel cloricumni-
pro foribus veluti servanda relinquunt. Inde jam teretur, ad episcopium, quod domui siue satis erat
sero perquamdam illiusceclesiEeposterulam vaden. contiguum, primo quidemnonsinecustodia,dehinc
tes, itcr aggrediuntur, etcumnonplus oclo millia- securitate crescente solumsaepius ire sinebat. Erat
riis ab iiule locus ille distaret ad quem pergere di- o tunc in monasterio Sanctae Sophiaepruepositus, no-

sposuerant, noctis erroro simul ac pavorc confusi, mine Siconolfus, qui Dcsiderii desiderium pleniter
vix illuc allcrius diei mane perveniunt. Quos cum noscens, quoniam pcrdiem, ne suspiciorevivisce-
vir Uei, qui solitariam inibi vitam ducebat, Sanlari ret, non praesumebal, nocte cum eo apud episco-
nominc, conspexisset, valde miratus atque lselatus pium soepissime loquebatur. Post non inultos dies
est moxqueinducens illos in cellam suam, ac Desi-
; noctu, sicuti consueverat, ad eum cum equis ve-
dorium frequenter cxosculans, coepit solertor ex- niens, cuculla indutum clam Salernum perduxit, ac
quircre cur ita venissent. Cognita itaque Desiderii Bcneventum Mox Desiderius ad
perniciter rediit.
voluntate, vehementer obslupuit quodpuertam no- principem Guaimarium, eonsanguinitate sibi pro-
bilis, tam delicatus, tam dives, et pruecipue paren- pinquum, accedit, adventus causam ostendit, orat
tibus singularis, tam ferventer universis saeculi ut, quoniam in patria vivere monachus parentum

poinpis ac vanitatibus spretis, sub tam districto pertinacia non auderet, quiete apud illum Deo slbi
proposito servilurus Domino accessisset. Sed quo- servireliceret.Sihocmererelurimpetrare,nusquam
niamnihil Deo difiicile aut impossibile esse sciebat, inde procederet ; si vero aliquando illum reddere
laudes illi etgratias maximas referens, veterem ho- propinquisdeberet, modopotius sibilicentiamdaret
niinem cum actibus ejus Desiderium, ipso vel ma- alioproperandi. Hujus igitur adventu nimis exhila-
xime insistente, protinus exuit, et novum, qui reno- ^* ratus Guaimarius et vehementer admiralus tantum
vaturin Dei cognitionem, illum consequenter vesti- in tanto adolesccnte fervorem, annuit postulatis ;

vit, et, Jaquinlo in sua maturius redeunte, solus cumquesecum per diesaliquotretinens, nulliqucse
Desiderius cum Santari solo remansit. contra votum reddendum iidissimc pollicens, de-
Vestismonastioa ei vi aufertur. — Famuli igilur mum ad monasterium sanctse Trinitatis, quod ad
ejus, ut supra dictum est cum equis et armis ipsius Cavam nuncupatur, non tonge a Salernositum, eo-
fruslra illumproforibusecclesiue preestolantes, cum dempetente transmisit. Quodpropinqui persequen-
discessum illius tandom aliquandocognovissentvi- tes (al., prsesentientes), magnis ac frcquenlibus
cma jarn noctead civitatem maturius revertuntur ma- precibus Desiderium sibi reddi Guaimarium inter-
trique ac propinquis quid accidisset pavitantihus pellant sed, principe in promissione quam Desi-
;

animis referunt. Noctem illam mater continuavit in
lacrymis,propinquiveroetaffmes ipsiusmane facto,
equisascensis,perdiversasviciniasrequirendiillum
gratia disperguntur, ac tandem quod erat in ro
suspicantes probitalum ejus indicio ad Santari cel-
lam deveniunt. Quam statim violenter ingressi
veste illum monastica vcstitumreperiunt, ac vehe-
menter irati preefalum Dei servum contumeliis
derio facerat, permanente, per semetipsum Landul-
fusDeneventanusprinceps,matrisacpropinquorum
rationibus fatigatus, Salernum venit, et Deside-
rium aftinibus reddi dcposcit. Povro monasterium
Sanctae Sophiic evat haud pvocul a muvis Bencven-
D taiiiC urhis situm, ab Avichi Beneventano duce pvo
sanctimonialihus conditum, ut fusius exponit ipse
Lco in Chvonici libro 1 cap.9\postea ad virostran-
,

magnis et conviciis multis adoriuntur, et inhoneste siit, monaslcrioquc Cassinensidiufuitsuhditum, ut

sacram vestem Desideriumexuentes, manibus

satis habet idcm auctor. Ejusmonasterii Chonieum edidit
eam propriis scindunt, eumque priori veste reve- Ughelhis ad caJcem, tom. VIII Italise sacras, quod
stiunt, invitum licet ac rcpugnantem; ac postremo tandempost vavias fovtunas unitum est a Glcmente
illum equo impositum, ipsis lora tenentibus, quasi VIII, anno 1590, congregationi canonicovum vcgu-
maximam ante seprsedam agentes, ad urbemmore ariumsancii Salvatovis Bononiensis, utmonct Lubi-
triumphantium revertuntur. Hic jam matris lacry- nus in Notitia abbatiavum Italiae. De monastevio
mas et querelas, simul ac suadelas frustrain Desi- Cavensi inicvius mcmovato passim\agituv in hoc et
derium jactas, propinquorum, imo totius urbis tri- supeviovi tomo.
pudium quis referre contendat? Annum fere inte- Redive codituv. In monast. S. Sophiac suscipituv.
 n

GESTA DESIDERII AlilJATIS CASIN 924

I ali igitur landem ali [uon i I l!.-- V. indidae epii ignitua et nimis charui
ueventum re leal impetratur, ujus imp tam per illum quam el p«r Fridericum
at,

dimento vel contradic tei iura San- irium, eidempapaa notus et valde farai-
otea Si)|iliia- Bub m bi manere li.-uis efficitur, adeo ut illi frequenter in altaria
licerct. Po ventum esl Beneventum, univer- ofiicio.; -.

erel el Evangclium ad ejus m

1 1 .
•
-
1

sis affinibus sibi obviamsimul cum civitate ruenti- pius legeret. Pev idem tempus praefatua poulifex
bus, cum omn itu princeps illum ad :endit in Apuliam cum Normannis dimicaturus;
monasterium esl proscrul 'ius, n<- vir t sed Dei judicio ab liis superatus, ac Beneventum
valde prudens el strenuus, eidem monasterio prae- regressus, ordinato Vodelrico archiepiscopo quem
erat in abbatem, qui srium multa hilaritate secum adduxerat, post novem eirciter menses Ho-
recipiens, pro eo quo un irabilis erat, raam reversus atque defunctus cst. lnterea Deside-
tunc primum, mutatoejus nomine, Desiderium ap- rius, ob nimiam abstinentiam multasque vigilias in
pellari praecipil nam usque ad id tempus Danferius
; languorera non modicum decidens, medendi giatia
vocabatur. Salernum perrexit. Ibiitaque illo aliquandiu rerao-
Transitiamonasterium Trcmittense. Tumin cre- rante. Alfanus, qui postmodum ejusdem civitatis
mum. Cogitnr redire. —
Ibi ergo illo per annosali-
R arohiepiscopatum adeptus est, prudentissimusetno-
quot sub vita religiosissima commorante, et stcpe bilissimus clericus, maxima illi est familiaritate
secum reputante monachum in sua patria perfectum conjunctus, cujus animam frequentibus monitis ad
esse non posse, pervenit interim ad notitiara illius mundi contemptum exhortans, sic tandem ab illo
fiuna nionasterii Tremittensis, quod videlicet in it ut monachus fieret, si prius, ut jaindudum
Adriatico mari apud insulam, Diomedis quonclam mente conceperat, Jerosolymam irepermissus fuis-
nomine vocitatam, triginta circiter milibus a terra set. Ilac inter illos sponsione lirmata, Beneventum
distans, situm esse dignoscilur. El quoniam jam reversus Desiderius est, atquepostnonmultosdies
duclum apud Beneventum familiaritatem abbatis mandat eidem Alfano ut ad seveniat. Henuente illo
praedicti lociadeptus fuerat, vix, licel impetrata li- ac potius pavitante Salernum egredi, iterum Desi-
centia, illuc perrexil ;
ibique satis austerse conver- derius ad illum eumque, propter quorumdam
abiit,
sationi se tradens, non parvum tempus exegit. Sed inimicautium cuculla sua indutum
illi tiraorem,
cum ab codem abbatc adeo diligeretur ut eamdem noctu de civitate educens, secum Beneventum ad-
ci abbatiam, se quoque vivente, contradere cuperet, duxit. Cum vero ccepissent Alfanum nobiles quique
ille vcro subjectioni potius quam praelationi mentem viri ac clerici frequentare, eumque ob maximam
accommodaret, ac propterea cedendum loco illide- ejus prudentiam decenter excolere, propositumau-
cerneret, quodam tempore idem abbas ad res mo- ^ lem Jcrosolymitanre viaepaulatim ccepisset etinejus
nasterii disquirendasegrediens, eumdem Desideri- mente tepescere, sequo a Desiderii latere nullo
um secum ire rogavit. Quatn illc egressionis opportu- unquam modo, nullo unquam tempore assercret
nitatem libenter amplexus, minime differendam velle dividere, tcmpus ab his aliquantum apud mo-
putavit. Gumque pariter ad Transmundi comitis, nasterium Sanctae Sophiae exactum est.
quoniam resita poscebat, curiam perrexisscnt,uxor Victovem papam invisit, et Cassiuum secedit. —
ejusdem comilis super adventu Desiderii, propter Cum ecce fama percrebruit Victorem papam ab
quodejusafiinis essel, valde exhilarata, a viro suo ultramontanis partibus Homam venisse, eumque ad
ut secum illum aliquandiu retineret, ctiam invito partes istas in proximo venturum fore. Territus
abbate, obtinuit; cujus videlicet retentionis auctor Alfanus hujusmodi nuntio, quod fratres suos super
ipsemet, ut dicit, exstitit. Audicns autem celebre Guaimarii principis occisionc insimulandos procul
tunc nomen eremitarum Majellae degontium, illuc dubio nosset, proeoccupare statuit apostolicum,
properare ac Deo secretius servire desiderans, prae- sccumque ire orat suppliciter Desiderium. Et quo-
dictum comitem ut ibidem transmitteretur oravit: niam miram cantandi peritiam et medicinae artis
quod et factum est. Ubi cum tribus circiter mensi- scientiam non parvam habebat,, ejusdemque arlis
bus, aprincipio videlicet Februarii usque in tertiam D codices nonnullos sccum a domo detulerat, magni
post Pascha Dominicam, sub ingenti continentia aliquid se habendum in summipontificis curia om-
remoratus fuisset, transmissus est illuc supra no- nimodis confidebat. Confectis igitur atque aptatis
minatus Jaquintus cum litteris ex parte apostolici quotquot potuit medicaminibus, una cum civitatis
ad eremiipsius Priorem, quarum tcnore priori sub ipsius archiepiscopo ad Bomanum pontificem in
interminatione jubebat ne illum amplius retinere Tusciam proficiscuntur, eumque apud Florentiam
praesumeret et ilii nihilominus mandat ne vel al>
; remorantem reperiunt. In brevi itaque maximam
quantas inibi moras innectere auderet. Ita regres- apud illum familiaritatem adepti, et satis honorifice
sus ad Sanctae Sophioe monaslerium est. habiti sunt. Sec cum ibi per tempus aliquanlum
Leoni Papw tit notus. Alfano jnnctus. — Non remorati, pro certo Desidcrius compcrisset papam
post multos dies, dominus Leopapa sanctissimusa minime ad partes istas vcnturum, insuper etiam
partibus ultramonlanis regressus Beneventum intra ultra montes proxime profecturum, simulque valde
vit, et, quoniam Desiderius jamdudum Humberto inutilem esse proposito suo considerans in ejusdem
92: POSTMODUM VICTORIS
pontificis curiaeonversationem, cocpit omniniodis
instare Alfono ut jain jamquo pclerct ab eo licen-
tiam revertendi. Pclrus ante dod inultos dies huic
monasteno electus fucrat a IValribus in abbatem,
qui sua ipsa ordinatione insinuanda duos hujus
\n-n
loci ad papam tunc fratres transmiserat. Igitur De-
siderius optata jamdudum opportunitate reperta,
accedit pariter cum Alfano ail Romanum pontifl-
cein, simulque pedibus illius prosternentes, orant
recedendi licentiam, adduntque pelentcs ut gratia
religiosius vivendi, pennonachos qui ad cum a Cas-
sinensis monaslcrio vcncrant, iiluc eos transmittere
suisque litleris illos abbati dignaretur ac fratribus
commendarc. Annuit apostolicus, atque ita, sicut
poposcerant, cum ad lioc coonobium
fratribus illis
transmissi suut. Heceptique decenlerab abbate, et
fratribus sociati, honeste niinis alque humiliterin-
ter illos aliquandiuconversati sunt, et ab universis
in dilectione plurima habiti, necnon et monasticam
ab eodem abbate consecrationem adepti, Friderico
super eorum advcntu plusquam satis est gratu-
lante.
Visio. Monastcvio Capusc prasponitur. Alfanns.
— Viderat per hos dies Uesidcrius visionem non
contemnendam, quam satis proxime rei commen-
davil effectus. Cernebat siquidem se unacum Alfano
in quadam excelsa ac valdepulcherrima turrc, quoe
juxla capitulum fratrum sita esset, consistere, in
qua nimirum Pater Renedictus videbatur scde de-
cenlissima residere. Cumque ad illius visionem
stupefacti pavercnt, et acccdere propius nequequam
prsosumercnt, beatus Bcnedictus Desideriohilaritcr
innuebat, eumque juxta se sedere manu porrecta
jubebat. Alfanus vero, quoniam vocatus abeo non
fuerat, quasi indigne fcrens, de domo illa exibat;
qiue nimirum visio manifestissime portendere visa
est et Alfanum in loco hoc non diu remoraturum et
Uesiderium Benedicti patris vicem in hoc monaste-
rio suscepturum. Non multo post igitur a Gisulfo
principe Alfanus expostulatus, primo apud Salcrnum
in monasterio Sancti Benedicti abbas effectus, de-
hinc ejusdem civitatis archiepiscopatum indeplus
est Uesiderius veroad Capuanummonasterium est
; tempore Leonis papae optime illi apud Reneventum
transmissus praepositus. Richardus tunc Versanus
[AversanusJ comes Capuam expugnabat sed, cum ; Uesiderium ante non plenum biennium rcceperat,
Pandulfus,ipsiuscivilatisprinccps, indignaqusedam
et supcrflua, juxta priorum temporum consuetudi-
ncm, Ucsiderio vellet injungerc, ille constanti, ul
erat, pectore nequaquam in his ei congruum du-
ceret assentiri, Capuam egressus ad Richardum
accessit, et omnium quae extra civitatem cranl mo-
nasterio pertinentium ab eo securitate accepta, et
niaxima insuper illi ex tunc fcederatus amicitia, in
obedientiis ejusdem monasterii aliquandiu remora-
tus est, paucissiinis in monasteriorelictis fratribus,
ct ceeteris ad se accersitis. Alfanus hic memoratus
ccleljj is est intcr nuctores ecc!esiastieos,ob varia
opuscula, quse-Petrus diaconus recensetin HbroDe
viris illustrihus Casinensihus,cap. 19. Plura de eo
III PAP/E. 926
A ct cjus scriptis obscrvnvit Mams in notisad bunc
Pvin diaconi locum. Eumdem laudant Tritbemins,
Baronius, Vossiua, etaliipassim. Ejus verononnulbi
opuscula edidere Martinengius, Ugbellus, Surius,
etc. Ab Aruoldo Wione dicitur intcr sanctos rclatus
sed ejns nomeu inuliis fastissacris reperire nou //-
cuit. Csetcrum Desiderius ccclcsiam Sancli Iicncdic-
ti intraCapuam renovavit, ut dicitur iu libro iv
Cbronici, cap. 33, quam suh Odcrisio abbatc Pascba-
lis ii papa cousccravil. Ilvc abbatia sub Lconc Xin
collegium canonicorum mutata est, cui aliquandiu
pncfuitabbas siecularis. Postca Clcmens VIII eam
cardinali Bellarmino archiepiscopoCapuano com-
mcndavit. Quo tandem acjcnte, ct annucnte Paulo V,
adJesuitas transiit, utnarrat Micbael monacbus in
d Saiictiiario Capuano, qui ait eam ccclesiam, ante-
quam ad Patres sociclatispcrvcnirct, picturisan-
tiquis et musivis ornatam luisse in cujusabsidc bi
;
trcs versus legebantur.
Hoc Desidcrius, qui ct Victor, praesul et abbas,
Ccepit opus, quod Oderesius optimus abbas
Complevit, Bcnedicte, tiuun decorans ad bonorcm.
Stepbanus X
papa. Desidcrins abbas Cassini
eligitur.Apapa mittiturCP .Moritur papa. Uehinc, —
cum proedictus Fridericus, in abbatem hujus loci
electus, demum vero in Romanum ponlificem ordi-
natus fuisset, Romam ad illum rnense Augusto cum
duodecim hujus fratribus, nominatim ab
aliis loci
ipso vocatus, perrexit, ibique Romana febre per-
culsus, post paucos dies huc rediit. Cum autem
idem apostolicus ad monasterium hocpost quatuor
^ circiter menses venisset, non multo post gravi lan-
guore detcntus, atque ad extrema fere pcrductus
est. Accersilis itaque ccenobii hujus prioribus, dat
optionem illis in abbatem eligendi quem vcllent.
Qui cum habito ad invicem consilio, nunc, illum,
nunc alium, ut intalibus consuetudo est, eligendum
censerent, communis tandcmuniversorum consen-
sus in Uesiderium expetendum aspirat, et ut ipse
illis in Patrem concederetur communibus votis pa-
pam exorant. Cumque satis sibi placere eamdem
electionem apostolicus asseruisset, nam et olim a
nolus cxstiterat, et ex quo Petrus abbas eumdem
mulfa se illi familiaritate devinxerat, ita quidem ut
D in camera ert.t, fratrum electionem confirmavit,
dicens quod, quamvisjplures eo tempore rehgiosos
ac spirituales viros, multaque honestate et pruden-
tia praeditos, monasterium hoc haberet, neminem
tamen magis idoneum eligere ad id officium de suo
collcgio potuissent. Et quoniam, dum ipse]adviveret,
nulli se mortalium camdem abbatiam traditurum
decreverat, Desiderium vero ad Constantinopolita-
num imperatorcm jamdudum Romansesedis apocri-
siarium facere disposueral ; constituil ut, si ideni
Desiderius ?c superstite reverteretur, ipse illi vellet
abbaliam contradere; si vcro ante illius reversio-
nem defunctus fuisset, redcnnfom iIluTn absqueali-
 ; ; ,

GESTA DESIDERII AMMATIS CASIN '.)2H

<
oontradiotione ii abbatem con l ettres Desiderioequos,quibus adhne indigebat, lar-
recipon I i Mainar- gitus est. Ita Deo in omnibus pro perante, sine ali-
(llllll, |
'
- 1- quo impedimento reversi, ipsopaschaliSabbatojam
b ii neris do qua ri tardiuscule ad civitatem Sancti Germani applicue-
mandal i rora- runt. Dominica vero sancti Paschae valde diliculo
memoranSj emisil il expleta lega^ huc ascendentes, de more monasterii capitulum
kione reverti quam t. Desidi fratrura ingressi sunt, prsesidentibus Huraberta
rius igitur, inju ictum ita- Sanctae RufinsB, el Petro Tusculanensi episcopis, et
gens, assumpti -
qu eque essenl tonto itineri neces- Stephano cardinali, ac Mainardo Desiderii socrie.
Bariis, siiuii! cum sibi tradi ggressus, Nam prasdicti episcopi, Humbertue el Petrus, ut
ad monasterium sancti i . quod appellatur longejam supra retulimus i
lib. n, cap. 101 1, a Roma
iu \ en , ctu est. tunc Mincii
ordinationem fugientes, Beneventum
Cum autem per dies nliquot ibi frustra re noratus Pascha celebraturi pergebant; sed, Deo ordinante,
inclementiam mare ingredi
fuisset, el propter aeris gratia tantaa festivitatis a nostris prioribus invitati
nequaquam praesumeret, Sipontum inde contendil atque retenti fuerant. I'ost solemnem itaque diei
ibi navem, qun Barim navigaret, ingressus, per tanti sermoncm, mox Humbertus totius illius ordi-
quemdam episcopum, qui orationis gratia monte. nalionis optirae conscius, Desiderium advocat,
Garganum adierat, fratribus se commendar; seque eique, quemadmodum olim fuerat a papa dispositum
mare ingressum illis significari rogavit; sed cum obedientiam abbatiaa recipere ex parte fratrumom-
apud Barim quoque causa tempestalis aliquandiu nium imporat. Xulla in inedium mora, nulla exspe-
restitisset, alium item nuntium huc dirigere studuit, ctatio responsionis, protinus universi surgentea
per quem videlicet significando mandabat, ob tem- eumdem Desiderium acceperunt, atque cum mfixi-
poris intemperiem usquead illamdiem apud Barim mislaudibus ad ecclesiam deportantes, in sede illum
morari. Gontigit autem dispositi >ne divina quse abbatis honorifice locaverunt, universis, tum pro-
illum ad loci hujus recipiendum honorem hactenus solemnitate paschali, tum pro ipsius ordinalione,
retardaverat, uteodiequo idem nuntiushuc appli- immensa hotiiiaet jocunditate repletis. Anno scilicet
cuit, oo quoque die qui cum papa
fratres nostri, Dominicas Incarnationis 1058.
profecti fuerant, illo apud Florentiam defuncto at- Monasterii oedificia reparat. —
Igitur abbatia su-
que sepulto, rediissent. nfox itaque nostri consilio scepta Desiderius coepit modis omnibus studere
habito, duos fra!res, qui Desiderium revooarenun- atque satagereut quod dicebatur, dici veraciter pos-
.

tiata apostolici morte deberent, festinanter traus-
mittunt.
M~ortuopapa,infectoitinereCassinumredit.Abbas
constituitur. — Jam
tandem Desiderius sufficienter
neeessaria quaeque itineri coepto paraveratjamjam-
que siniul cum Argiro Barensium magistro navigare
disponebat,cumecceipsoPalmarum Dominicocirca
vesperam eosdem nuntios a nostris dircctos accepit,
defunctum apostolicum, et se a<l revocandum illum
festinanter transmissos ab universis fratribus asse-
rentes; rediret ergo quantocius, et regimen mona-
sterii, prout Dominus ordinaverat, cunctis se desi.
derabiliter prsestolantibus, sumeret. Obriguit Desi-
deriustam subitaapostolicimorteperculsusmoxque
sociis advocatis, aperuit quid
coeperuntque pariter cum Argiro
antequam mors papaa divulgaretur,
Cernens itaque totius monasterii officinas et
soi.
C angustasambitu ctforma dcformes,et cumvetustato
tum inertia ruinosas,adeo ut et conliguo viderentur
omncs domate coopertae, et egressus unius ingressui
connexus esset alterius, incitabatur quidem animo
illas aggrediad renovandum; sed angebatur itcruin,
quia, ut tam arduum inciperet opus, nihil fere
pensi habebat. Primo ilaque quasi experiri cupiens,
siquid valeret, palatium, quod cludum Richerius
abbas ab orientali parte monasterii inchoatum ad
solarium usque pcrduxerat, opere satis decente
justaquei[)sumversusecclesiam,parvulam
perfecit,
quidem, sed corapetentem plane, in qua libri re-
conderentur, sediculam fabricavit. Quod cuni sibi
nuntii detulissent prospero eventu cerneret obvcnisse, domum etiam
satagere qualiter, in qua abbates manere oonsuevorant, quaa videli-
reverti valerent. n cet a septentrionali paite adhterens ecclesise, et

Non enin dubitabant so, cognito ejus obitu, Xor-

a vilissimis ligni furculis ab inferioriparte sustentata
mannis vel eapiendos vel disturbandos. Redemptis et viminibus ex parte maxirna videbatur constructa,
igitur protinus, seu acquisilis pro se ac sociis ali- a fundamentis sedificare instituit, adjunctoilli pala-
quot quibus veherentur jumentis, secunda feria post tio cum absida, quod veteres Todericum appellare
Palmas iter aggredientes, vencrunt ad Robertum solebant. Dehinc, inspirante ac prosperante Deo,
Viscardum, tunc quidem Normannorum tantum mansionem etiam illam qupe fratres quiescentes di-
Apuliae comitem, postmodum vero totius Apulioe et vorsis prto sui exiguitate solariis continebat nihilo
Calabrise alque Siciliaa ducem, rogantes ut securc segnius renovare aggressus cst, in latere scilicet
illis per terram ipsius transire liceret. Qui, ut fuit prioris a meridiano, quam funditus everteie ob
vir maxim-ee bonita'is, licet jam papne transitum claustri spalium disponebat. Nam propter ipsius
compertum haberet, et securitatem illis concessit, montis verticem cui nulla fere constabat planities,
929 POSTMODUM VICTORIS III PAP/E 9:>,0

vi\ in hoclocoparvissimiclaustri speciemjuxta ab- A rio Sanolae Mariaa inCalena cum pcrtinentiis suis.
sidam ecclesise prioros efiacerant. Perfecta est igi- \eplum laudatum cxhibet i ngelns deNucein
hii: .

tureadem domusiulongitudine cubitorum sexaginta
etcentum,inlatitudineverocubitorum vigintiel qun-
tuor, in altitudine autem, proplcr ipsius montis
ineequalitatem, quantitatis diversan, maximsetamen;
eamqueabietinis trabibus satis pulclire contignans,
lateribuscooperuit,diversisquecoloribusdecoravit.
Nihilque moratus, pari lcnoro vctus capitulum fun,-
ditus diruens, renovavit, illudque gypsea urna
gyro, vitroisquc fencstris, ac pulchro variorura
marmorumpavimentodecorans,tegulisnihilominus
cooperuit, et nimis vcnusta colorum varietate dc-
pinxit.
oolis, datumx. Kal. Septembris, auno principatus
Richardi secundo. lllud porro monasterium juxia
Vesti&m civilalem sitnm Eugeniua IV, anno (446.
Lateranensicanonicorumregulariumcongregationi
univit, ut obscrvul Lubinus in noiitia abb&tiarum
Ualise.
Monasteria Salerni. — Tunc temporis Gisulfus
i;i Salernitatus princeps, Desiderio super hoc conque-
renti, reddidit, huiq sancto loco ccllam Sancti Bcnc-
dicti de Salerno, quod a jure nostri ccenobii Saler-
nitanorum eatenus violentia subtraxerat. Scd cum
cxinde subducto abbate, prsepositum ibi juxta

Caslellum novum fundal. — Hoc in eapile De- moremcellarunnostrarumconstituisset,salernitani,

nimis hsec indigne ferentes, eidem principi instare
sidcrius dicilurcaslcllum novum, Adenuiii Cajetani !3
cceperunt ut monasterium illud ordinatura sicut
ducis opeconslruxissc nr/vcrsus oppidanos Fratlen-
antea fuerat esse permilteret. Coactus itaquo prin-
ses, qui Minturnensibus et vieinia oppidis Cassi-
ceps illorum rogatu, monasterium Sancti Laurcntii,
nensis ditionis infesti erant, cum frustra cos ra-
intra Salernitanam constructum, sibi
civilalem
tionibus ac bcncficiis scdare lentasset.
hceredifario jurc pcrtinentcm, in hoc monasterio
Fit cardinalis presbyter; vicarius scdis apost. ex integro obtulit, nec tamcn restitutionem, quam
Concil. MelBtanum. — De Nicolai papse, quiStephano antea desupradicla cella feccrat, irritam fecit, etc.
succcsserat,] ordinationc agit. Iile aulcni ponlifex Multa prosequitur dechartismonasterii Salernitani
mandat ad hoc monasterium, uti prosequitur Leo ad Cassinenses pertiaentibus, quxprimum abscon-
quatcnus domus abbas sibi in marchiam profici- ditve ac landem discissic fuerant. Monasterium Sanc-
scenti quam eilius potest occurrat, videlicet ut
li Benedicli,post variasfortunas, datum tandemfuit
proximo Martiimcnsis jejunio,otpresbyterigradum a Clcmcntc VIII, anno 1591, monachis Olivclanis.
etcardinalatus paritcr officium rccipere debeat. Do- Monachiaddignitatesevecti. Robertus et Ricbar-
nnnica igitur prima Quadragesimse, paratis ommbus dus principes amici. Sequenti tempore supra- —
necessariis, iter arripiens, apud Farfenscmonastc- dictus pontifex iterum ad has partes deveniens,
rium apostolico se conjunxit, ubi nimis ab eo ami- C domnum Oderisium, Oderisii, Marsorum comitis,
cabiliter honorificcque receptus, Auximum simul filium, et loci puero monachum, diaconum
hujus a
cum ipso profectus cst. Ibidem ilaque secundo Qua- in Lateranensi ecclesia apud Acerras pjsitus ordi-
dragesimce Sabbato, quod tunc pridie Nonas Martii navil. Postmodum autem in Aquinensi civitate,
cvenit, cardinalis presbyter ab eodem apostolico deposito episcopo, nomineAngelo. eo quodneophy-
ordinatus, et sequenti Dominica abbatia) consecra- tus etrerum ecclesiasticarum male prodigus erat
tionem adeplus, privilegium ab eo satis honorificum, nccnon quibusdam nequitiis suis a sanetse memo-
ct
juxta cousuetudinem prcedecessorumsuorumrece- ricepapa Leone jamdudum excommunicatus cxstite-
pit. Quo insuper, ad cardinalatus videlicet cjus digni- rat, domnum
Martinum, Florenlinum gcnere, reli-
talemelhonorificentiamPatris sanctissimiBenedic- giosumplane atque prudentem de hujus loci priori-
ti, per totam Campaniam et Principatum, Apuliam
bus monachum, episcopum consccravit. Petrus
quoque atque Calabriam, ab ipso fiuvio Piscaria, etiam Bencfrance Hiserniensis scdis episcopus,
el
sicut fluit in mare, vicem suam idem apostolicus Ravennas natione, noster monachus, tempore ipso
illi concessit. Post hcec, accepla licenlia remeandi, Iisdem quoque diebus et Richardo prin-
sacratus est.
Romam veniens, proxima Dominica mediantisQua- cipatum Capuanum, et Roberto ducatum Apulice ct
dragesimse apud ecclesiam beati Petri missam so- CalabriceatqueSicilifeconfirmavit, cum sacramento,
lemniter celehravit, atque Romanorum turba innu- iidelitate Romanaa Ecclesiae ab eis pi-imo reccpta,
mcra comitatus ad titulum Sanctce Ccecilice trans necnon investilione census per singulos annos....
Tiberim maxima cum laude doductus est sicque ad ;
Sed quoniam horum duorum magnatium, Roberti
hoc monasterium in beaii Benedicti est festivitate scilicet alque Richardi, qui pree ccleris sui tempo-
reversus. Et quoniam ab codcmpontifice paschalis
ris mortalibus locum huncdilcxcrunt,ditaverunl ac
festivitatis gratiainvitatus fuerat, Romamreversus, protexerunt, quique huic noslro Desiderio nimium
post festum Urbcm cgrediens, Melfiam Apulice ur- devoti, fideles etamicissimi inomnivita exstiterunt,
bem idem apostolicus concilium
perrexit, ubi tunc
decurrens historiaattulil menlionem; dignum vide-
celebrare disposuerat; in qua etiam synodo, dum
tur qualiter sit ulerque ad suce dignitatis honorem
Richardus Capuanus princeps cum aliis quamplu- provectus, vel brcviter opusculo isti inserere et
ribusintcrfuisset, a supradicto papa Nicolao admo-
Richardus venit ad hoc monasterium, recipitur
nitus, preeceptumfecitbeatoBenedicto de monaste-
honorifice nimis cum processione solemni placent ;
 ;

-I 6ESTA DESIDERII ABBATIS CASIN 932

omnia valde; rogatus a tutela,A fecitetde Sacramentariis altariis nno et nltero, el

Bemoribus de looi

devotissime promittit Be totius monasterii contra duobus nihilominus Evangelih et Epistolario uno. ,

omnesquos posset, fidelissimumdecaBterodefenso- ad illud Lempus in plenario Missali lara

remeto. ln omnibus autem his prosperitatibus Deo Evangelia quam Epislolaa legebantur; quod quam
el patri Benedicto sempergralias referebat,ejusse esset tunc inhonestum, modo Batis advertitur.

meritis adjuvari, ejus orationibus attolli certissime Idipsum fecitetdealio libelloinquosunt orationoa
profltens. Jam verodomnum abbatem, licet dudum processionales. Fecit et cantandum ante
libellum ad
altare, sive in gradu, eumquetabulis eburneis miri-
apud Capuara prassidentem, ut supra diximus, sibi
amicissiraum fecerit, ex eo tamen illum ac si pa- flce sculptis et argento ornatis annexuit. Codicem

trem, modis omnibus venerari, ejus consiliis se quoque de vita sancti Benedicti et sancti Mauri, et
committere, ipsi, quasi domino libenter obtempe- sanctaeSchoIasticae describistndiosissimefccit. Fe-

rare. citetportellas argenteasad ingressum chori libra-

ri 11 11 circilertriginta.Fecit etsedilialigneain circuitu

videlicettam lectiones innocte quamctiam Epislo-

capite sequenti, multa quee in favorem monasterii
lse et Evangelia ad missaspraecipuarum festivitatum
Cassinensis Hichardusegit. Incapite autem 19, va-
legei'entur. Per cos etiam dies, cum rumor in
riasdonationesai Iregorio, consule Homano, Baldoi-
buissetregemad italiam venturum nequaquamsenix
no,comitedeValleSorana, Pandulfo, Venafrano co- ibique viginti pannos
[a/., segnis] perrexitAmalflm ;

mile, Landulfo comite Minianensi, ad conversionem

sericos, quos triblatos vocant, coemit, ut, si forte
vcniente, et aliis viris piis et illuslribus factas,
necessariumesset, haberet certequod regi donaret.
quas hic singillatim recensere nihitjuvat.
pro tutela videlicet et honore monasterii hujus. Hy-
Ecclesise ornamenta confert. — ^Estuabat interea driam quoque argenteam librarum septem ibidem
ingenti desiderioDesidenus ecclesiastica etiam or- tunc acquisivit, quam ad ministerium aquaesancti-
namenta, de quibus usque ad id temporis pauperes ficatioinproccssionedierumDominicaiuiii, eumalia
admodum videbamur, uudecunquc conquirere sed ; ejusdem melalli et quantitatis hydriapostmodum illi

bonum desiderium, donante Deo, nonpotuit iutanto
hominc inefflcax esse, sicut msequentibus pervidc-
bitur. Partim itaque de propriis deferens, partim
vcro a Romanis amicissimis mutuans, ccntum ct
ocloginla librarum pretio congesto, omniafere orna-
menta papse Victoris, quaehac illacque per Urbem
fuerant pignorata redemit, quae videlicet sunt haec
Pluviale diarodanum magnum, totum undique auro
contextum, cum fimbriis nihilominus aureis
tam diacitrinam magnam, aureis listis undique de-
center ornatam aliam quoque exametam, frisoni-
; Interea defuncto apud Florenliam apostolico, eto.
hilominus in gyro circumdatam; dalmaticam simili-
tcr exametam, auroetalb. acapiteet pedibus ac ma-
nibus insignitam tunicam diapystin cum urna am-
: ordinationis suae 'jomplebat Desideriusannum, cum
plissima, a pedibus et manibus ac scapulis aurea
stolas auro textas cum manipulis, et semicinctiis
numero novem : pannum diarodanum cum listis
aureis pro faldistorio. Libet prseterea lioc in loco
designare singula qua?, ex eo quo ordinatus est
tempore usque ad renovationem basilicse majoris,
in ecclesiee ustensilibus sive fecerit sive acquisierit
nam csetera deinceps plenius exsequemur. Pastora-
lom virgam argento vestivit et deauravit; fecit ante
faciemallaris tabulamauream cumgemmislibrarum
donata, csse conslituit. De triblatis vcroomnibus,
quoniam rex do via reversus fucrat, pluviales proti-
^ nusfierijussit. Vidensautem tuncportasaereas epi-
scopii Amallitani,cum satisplacuissent oculis cjus,
mox mensuram portarum veteris ecclcsiae Constan-
tinopolim,misit,ibiquoillasvaldepulchrasfierifecit.
: Nam nondum disposucrat ecclesiam rcnovare, et ob
hanc causam portae ipste sic brevcs elTeotae sunt,
; plane- sicut hactenus permanent.
Electio et schisma Cadaloi tantum indicantur.—
agitde Alexandrill electione et scbismate Cadaloi.
Sacor mons fulmine ictus. — Quintum jam fcre
; terribilius solito, permissione divina, fulmine mo-
nasterium istud altactum est. C.um enim fratres in
ecclesia die quodam de more primse horaj solemnia
D agerent, subito ccelitusfulmenelapsumipsum heb-
domadarium sacerddtem,cuiMannoeratvocabulum,
honestae fainae virum, in choro slantem feriens
exstinxit; caateros vcro circumstantes vclut exani-
mes ad lcrram prostravit; novitium etiam quem-
dam cxtra chorum stantem, ante ipsam majorem
cruccm, percuiicns occidit in capitulo tabulas offi-
;

circiter decem, necnon cl thuribulum de auro eum ciales excidit, ipsumque labularium ac si mortuum
gemmis et smaldis librarum duarum. Librum quo- rcddidit vultum imaginis abbatis Richerii in codcm
;

que Epistolarum ad missamdeseribifaciens, tabulis capitulo in tabella depictum scidit pariter ac porro
aureauna, altera vero argentea, decoravit. Godicem dejecit, et in plerisque monasterii locis percussit.
etiam regulaa beati Benedicti pulchro nimis opcre Fuit autem dies haac quinto deciino Kalendaa Fe-
deintuscomptum, a foris argento vestivit similiter ; bruarii. Quamobrem consilio cum fratribus Pater
 ,

933 POSTMODUM VICTORIS III PAP^l -.»:;!

venerabilis habito, ad iram Dci placandam, statuit A. porrigcnte, protinus induisset. Poat heec incensa
tunc pcr omnes menscs priinam sextam feriam com- navi, et vestimenta solummodonostris restituentes,
nmnitcr ab omnibus in abstioentia peragi,ac discal- ceeterisomnibusonusti cl hilares ad propriaremi a-
ceatis pedibus procedeodo missam proindc spe- runt. Nostros aulem per diversa ab eis loca disper-
cialiter celebrari, necnon [et omnibus per annum sos fratres noslri de monasterio Lucensi pio studio
quotidianis diebus orationem pro fulgure ad mis- disquirentes reperiunt, omnesque, preeter quatuor
sam publicam etad psalmos speciales edici. Porro qui jam Christum migraverunt, ad monasterium
autem dominus Petrus Damiani ad hoc monaste- suum conductis vehiculis revehunt quique postmo- ,

rium veniens, cum vcrbo pariter et oxemplo ad dum, licet diversis temporibus, eodem tamenanno,
Dei servitium ferventi zelo quoscunque posset ac- ad nos universi ferereversi sunt, etc. Piratse igitur
cenderct, tandem permissione domini abbatis, a illicetera omnia inter se dividentes scrinium reli-
cuncta congregatione voluntaria oblatione in re- qnianun cuidam eorum contradunt... qui aliquando,
missionem omnium pcccatorum obtinuit ut per ln cubioulum inquo erant ingressus, subito corruit
totius anni sextas fcrias pane tantuin et aqua con- ct expiravit. Quod u])i innotuit , magnus horror
lenti csscnt, ac per singulas singuli disciplinas B protinus univcrsos invasit, ct die altera discalceatis
data confessione reciperent; insuper ct tridua- pedibus venientes, cumingenti reverentia et honorc
num jejunium in caput Quadragesimae per annos proefatasndiquias exindeabstulerunt, atque ad epi-
singulos agerent. Multoties vero Desiderio, cogi- copium cum magnis Dei laudibus transferentes,
tanti et quidnam esse vellct
revelari sibi oranti ibidem illas debita tractandas honorificentia po-
quod sic frequenter lmnc locum prsedictum flagcl- suere.
lum attereret, quadam nocte per visum Benedictus Monastcria in Sardinia ereeta.— Sardorum in-

Patcr apparuit, eique inter alia de hoc sollicite per- tcrea rex, digna pro tantis injuriis satisfactione a
contanti niliil aliud quam diabolicas insidias et anti- Pisanis recepta, cum rursus ad hoc monaslerium
quamproloco invidiamesseperdocuit. Egometip.se, mandasset se quidem multo ardentius in priori de-
cumadhuc in scliola monasterii degcrem, remi- votione persistere, nos vero propter idquod evene-
niscor una nocte ad sccundum duntaxat nocturnum rat nequaquam debere negligere, duostandem illuc
sexies in ccclesia et campanario fulmen percus- fratres, jam post biennium fere transmissos, rex
sisse, etc. idem alacriter nimis recepit, cisqueecclesiamBeatoe
Missio in Sardiniam iwpedita. —
Per idem tem- C Mariae inloco qui dicilur Bubalis, necnon et San-
pus legati ex partc Baresonis regis Sardinise ad hoc ctum Eliam dcMonle Sanctocumintegro ipsomontc
venere ccenobium, per quos beato Benedicto duo admonasterium constituendumper praeceptum con-
magna et optima pallia rcx idem transmitlens, orat cessit cum colonis etservis quamplurimis et cum
sibi aliquolex nostra congregatione fratres ad mo- substantiisacpossessionibusmagnis. Ilunc asmula-
nasterium conslituendum transmitti, spondens ct tus ab bonum alter rex ejudem Sardinise, nomine
pollicensmaximuminregno suo nostris utilitatibus Torchytorius,fecit et ipse chartulam oblationis suoa,
honoremetcommodumproventurum, si monastica) et transmisit ad hoc monasterium,'de Sancto scilicet
rcligionis studium, hactenus partibus illisincogni- Vincentio de Tabcrna, etc. ad monasteriuin ex
tum, qualiter apud nostunc vigere perceperat, apud eis constitucndum. Ad Pisanos proeterea legatus ab
. .

eos deinceps nobis studcntibus assuesceret. Mox ve-
nerabilis Pater, deliberato consilio,duodecim de
melioribus hujus ccenobii fratribus elegit, eisque
tam divinarum Scripturarum codices, cum divcrsis
ecclesiaslici ministcrii apparatibus ac sanctorum
patrociniis plurimis, quam et diversarum rerum su-
pellectilemabundanter prsebens,necnon etabbatem,
qui illis praecsse deberet, instituens, nimis eos ho-
norifice illuc cum Gajetanorum navc direxit.
rumtamen Deo permittente, ct Satana impediente,
res eadem eodem tempore ad effectum pervenire
non potuit. Pisani siquidem maxima Sardorum in-
vidia ducti, cum jam nostriad insulam quos Lilium
vocatur prospero satis eventu transissent, et sca-
phis egressiopportunumnavigationis tempus attcn-
Alexandro papa simul cum monacho nostro directus
est, ut, nisi anathema vellent apostolicum protinus
experiri, causam beati [Benedicti, quam nequiter
abnpuerant, ex integro redderent... qui satisfa-
D cientcs... in Desidcrii gratiam redierunt.
Viri illustres Cassinenscs. Sed cum praedictus—
apostolicus magnoe admodum circa hoc monasterium
devotionis existeret suggcrente pariteretinstiganto
Ve- llildebrando archidiacono, si quos ex hac domo
fratres a domno abbate acquirere polerat, vel suo
lateri ad ecclesiaslicum ministerium sociabat, vel
certe in episcopos siveabbates honovificepromove-
bat.Todinum igitur Berardi Marsorum comitis filium
Ilomam ad se accersitum, in Lateranensi patriar-
chio levitam constituit Aldemariumquoque felicis
;

derent, ex improviso supcr iilos cum armatis navi- memoria?, Gapuanse prudentissimum ac
civitatis
giis veniunt, et,lam nostros quam cseteros omnes nobilem clcricum, et Richardi principis olim nota-
indiscrete simul et nimis injuriose tractantes, uni- convcrsionc magister exstiterat,
r ium, qui meus in
versa diripiunt insuper etiam prsedictse legationis
;
quique in abbatem fratribus in Sardiniam missis
principempatibulojam parabant crudeles affigere, dudum fuerat ordinatus, postquam reversus ad
nisi monasticum habitum, quodam ex nostris illi
monasterium est, inecclesia Sancti Laurentii, quae
 ; i

131 G] \\ DESIDERII A.BBATIS CA i 932

omn i a valdi lenioribua de looi lulela, A. fecil el de Bacramentariia altariis iino et altero, el

promittit se totius monastei u contra duobus nihilomim pisl dario uno.

omnesquo8posset,fldeli88imumdec83terodefenso- sali t ;i ii

quam iantur; quod quam

remetc. In omnibus autem his prosperitatibus Deo Bvangelia Epislol

el Patri Benedicto sempergralias

referebat, eju lune inhonestum, modo satis advertitur.

meritis adjuvari, ejus orationibus attolli certissime tdipsum fecit et de alio libello in quo sunt orationea
abbatem, licel dudum
domnum proeessional et libellum ad cantandum ante
profitens. .lum vero I it

altare, sivein gradu, eumquetabuliseburneis miri-

apud Capuam praasidentem, ul supra diximus, sibi
amicissimum fecerit, ex eo tamen illum ac si pa- culptis et argento ornatis annexuit. Codi

venerari, ejua oonsiliis se quoque de vita sancti Benedicti el sancti Mauri, el

trem, modis omnibus
committere, ipsi, quasi domino libenter obtempe- sanctasScholasticaB describistndiosissimefccit. Fe-

rare.
citetportellas argenteasad ingressum chori libra-
rumcircitertriginta.Fecitetsedilialigneaincircuitu
PrsBceptum ,acta et donationes monastei ioCat
chori cum dossalibus eorum, sculptura simul et
nensi, hic solummodo indicantur. Primo igitur anno
pictura praestantes; sed el gradum nihilominus li-
dui)
l
11 orincens simul
1 '
cum Jordane lilio factus est,
'
gneum ejusdem operis extra cliorum, in aminonis
.,
juxta morem priorum principum, generale prajce- •

[ambonis] modum, satis pulchrum constiluit, inquo

ptum fecit huic monasterio, etc, uarrat, sicut et
capite sequenti, multa favorem monasterii
qum
Cassinensis Bichardusegit. lncapite autem 19, va-
riasdonationes aGregorio, consule Romano, Baldoi-
no,comitedeValle Sorana, Pandulfo,Venafrano co-
mile, Landulfo comite Minianensi,adconversionem
veniente, et aliis viris piis et illuslribus factas,
quas hic singillatim recensere nihitjuvat.
lesieB ornamentaconfert.
ingcnti desiderioDesiderms ecclesiastica etiam or-
namenta, de quibus usque ad id tcmporis pauperes
admodum videbamur, undecunquc conquirere sed
videlicettamlectiones innocte quametiam Episto-
in
Lse et Evangelia ad missas prsecipuarum festivitatum
rumor incre-
Legerentur. Per eos etiam dies, cuin
buissel regemad Italiamventurum nequaquamsenix
(,//., segnis] perrexitAmalfim; ibique viginti pannos
sericos, quos triblatos vocant, coemit, ut, si forte
necessariumesset, haberet certequi donaret.
pro tutela videlicet et honore monasferii hujus. Ily-
— ^Estuabat interea driam quoque argenteam lihrarum septem ihidem
tunc acquisivit, quam ad ministerium aquaesancti-
ficata3inprocessionedierumDominicarum, cumalia
; ejusdem melallietquantitatishydriapostmodum illi

honum desiderium, donante Deo, nonpotuit iu tanto
homine inefficax esse, sicut msequentibus pervide-
bitur. Partim itaque de propriis deferens, partim
vero a Romanis amicissimis mutuans, centum et
ocloginla lihrarum pretio congesto,omniaferc orna-
menta papse Victoris, quashac illacque per Urbem
fuerant pignorata redemit, quaa videlicet sunt hmc
Pluviale diarodanum magnum, totum undique auro
contextum, cum fimbriis nihilominus aureis
tam diacitrinam magnam, aureis listis undique de-
center ornatam; aliam quoque exametam, frisoni-
hilominus in gyro circumdatam; dalmaticam simili-
terexametam, auroetalb.acapiteetpedibus ac ma-
nibus insignitam tunicam diapystin cum urna am-
: ordinationis suae «jomplebat Desiderius annum, cum
plissima, a pedibus et manibus ac scapulis aurea
stolas auro textas cum manipulis, et semicinctiis
numero novem : pannum diarodanum cuin listis
aureis pro faldistorio. Lihet prseterea hoc in loco
designare singula quae,ex co quo ordinatus est
tempore usque ad renovationem basilica? majoris,
in ecclesiiB ustensilibus sivefecerit sivc acquisierit
nam csetera deinceps plenius exsequemur. Pastora-
lem virgam argento vestivitetdeauravit; fecit anle
faciemallaris labulamauream cumgemmislibrarum
circiter decem, necnon et thuribulum de auro eum
gemmis et smaldis librarum duarum. Librum quo-
donata, csse conslituit. De triblatis vero omnibus,
quoniam rex de via reversus fucrat, pluviales proti-
^ nusfierijussit. Vidensautem tuncportasasreas epi-
scopiiAmalfitanijCum satis placuissent oculis ejus,
mox mensuram portarum veteris ecclesia3 Constan-
tinopolim,misit,ibique illas valde pulchras fieri fecit.
: Nam nondum disposuerat ecclesiam rcnovore, et ob
hanc causam portm ipsce sic hreves effectas sunt,
; plane- sicut hactenus permanent.
Electio et schisma Cadaloi tantum indicantur.—
Interea defuncto apud Florenliam apostolico, etc.
agit de Alexandri Ilelectione ct sehismate Cadaloi.
Sacor mons fulmine ictus. — Quintum jam fcre
;
terribilius solito, permissione divina, fulmine mo-
nasterium istiul attactum est. Cuin enim fratres in
ecclesia die quodam de more primaa hora; solemnia
D agerent, subito caditusfulmenelapsum ipsum heh-
domadarium saccrdotein,cuiMannoeratvocabulum,
honesta3 fama3 virum, in choro slantem feriens
exstinxit; caateros vero circumstantes velut exani-
mes ad lerram prostravit; novitium etiam quem-
dam extra chorum stantem, ante ipsam majorem
crucem, percutiens occidit; in capitulo tabulas offi-
ciales excidit, ipsumque labularium ac si mortuum
reddidit vultum imagiuis abbatis Richerii in eodcm
;

quo Epistolarum ad missamdescribifaciens, tahulis capitulo in tabella depictum scidit pariter ac porro
aureauna, altera vero argentea, decoravit. Godicem dejecit, et in plerisque monasterii locis percussit.
etiam regulaj beati Benedicti pulchro nimis opere Fuit autem dies hasc ([uinto deciino Kalendm Fe-
deintuscomplum, a foris argento vestivit similiter ; bruarii. Quamobrem consilio cum fratribus Pater

933 POSTMODUM VICTORIS
venerabilis habito, ad iram Dci placandam, staluit A. porrigcnte, protinus induissct. Post hfflC incensa
tunc per omnes mensesprhmimsexlam foriam oom-
muniter ab omnibus in abstinentia peragi,ac discal-
ceatis pedibus procedendo missam proinde Bpe-
cialiter celebrari, necnon [et omnibus per annum
quotidianis diebus orationem pro fulgure ad mis-
sam publicam etad psalmos speciales cdici. Porro
autem dominus Petrus Damiani ad hoc monaste-
rium veniens, cuin vcrbo pariler et oxemplo ad
Dei servitium ferventi zelo quoscunque posset ac-
cenderet, tandem permissione domini abbatis, a
cuncta congrcgalione voluntaria oblationc in rc-
missionem oninium peccatorum obtinuit ut per
totius anni sexfas ferias pane tantum el aqua con-
tenti essent, ac per singulas singuli disciplinas
data confessionc reciperent; insuper et tridua-
num jejunium in caput Quadragesimae per annos
singulos agerent. Multoties vero Desiderio, cogi-
tanti et revelari sibi oranti quidnam esse vellct
quod sic frcquentcr hunc locum praediclum fiagcl-
lum attereret, quadam nocle per visum Benedictus
Pater apparuit, eique inter alia de hoc sollicite pcr-
contanti nihil aliud quam diabolicas insidias etanti-
quamproloco invidiamesseperdocuit. Egometip.se,
cumadhuc in schola monasterii degerem, rcmi-
niscor una nocte ad secundum duntaxat nocturnum
sexies in ccclesia et campanario fulmen percus-
sisse, etc.
Missio in Sardiniam impedita. — Per idera lem- C Mariee inloco qui dicilur Bubalis, necnon et San-
pus legati ex parlc Baresonis regis Sardinise ad hoc
venere ccenobium, per quos beato Benedicto duo
magna et rex idem transmiltens, orat
optima pallia
sibi aliquoL ex nostra congregatione fratresad mo-
naslerium constituendum transmitti, spondens
pollicensmaximuminregno suo nostris utilitatibus
honoremetcommodumproventurum, si monasticoe
religionis studium, hactenus partibus illis incogni-
tum, qualiter apud nostunc vigere perceperat, apud
cos deinceps nobis studcntibus assuesceret. Mox ve-
nerabilis Pater, deliberato consilio,duodecim de
melioribus hujus ccenobii fratribus elegit, eisquo
tam divinarum Scripturarum codices, cum diversis
ecclesiastici ministerii apparatibus ac sanctorum
patrociniis plurimis, quam et diversarum rerum su-
pellectilemabundanter preebens,necnon etabbatem,
qui illis preeesse deberet, instituens, nimis eos ho-
norifice illuc cum Gajetanorum nave direxit. Ve-
rumtamen Deo permittonte, ct Satana impediente,
res eadem eodem tempore ad effectum pervenire
non potuit. Pisani siquidcm maxima Sardorum in-
vidia ducti, cum jam nostriad insulam quae Lilium
vocatur prospero satis eventu transissent, et sca-
phis egressiopportunumnavigationis tempus altcn-
derent, ex improviso super illos cum armatis navi-
giis veniunt, et,lam nostros quam caeteros omnes
indiscrete simul et nimis injuriose tractantes, uni-
versa diripiunt insuper etiam proedictee legationis
;
principempatibulo jam parabant crudeles affigere,
nisi monasticum habitum, quodam ex nostris illi
,
III PAPM 934
na\ i, et vestimenta solummodonostris restituentes,
ceelerisomnibusonustiet hilares ad propria remea-
runt. Nostros aulem per diversa ab eis loca disper-
sos fralres noslri de monasterio Lucensi piostudio
disquirentes reperiunt, omnesque, preeter quatuor
qui jam Ghristum migraverunt, ad monasterium
suum conductis vebiculis revehunt quique postmo-
,
dum, licet diversis lemporibus, codem tamen anno,
ad nos universi ferereversi sunt, etc. Piratoe igitur
illi cetera omnia inter sc dividentes scrinium rcli-
quiarum cuidam eorum contradunt... qui aliqnando,
cubiculum in quo cvant ingrcssus, subito corruit
in
expiravit. Quod ubi innotuit
ot magnus horror,
B prolinus univcrsos invasit, ct dic altcra discalceatis
pedibus venientes, cumingenli reverentia et honorc
preefatas reliquiasexindeabstulerunt, atque ad cpi-
copium cum magnis Dei laudibus transferentes,
ibidem illas debita tractandas honorificentia po-
suere.
Monasteria in Sardinia evecta. Sardorum in- —
terea rex, digna pro tantis injuriis satisfactione a
Pisanis recepta, cum rursus ad hoc monasterium
mandasset se quidem multo ardentius in priori de-
votione persisterc, nos vero propter idquod evene-
rat nequaquam debere negligere, duos tandem illuc
fratres, jam post biennium fere transmissos, rex
idem alacriternimis recepit, eisqueecclesiamDeatce
ctum Eliam deMonte Sanctocumintegro ipso montc
admonasterium constituendumper preeceptum con-
ccssit cum colonis etservis quamplurimis et cum
subslantiisacpossessionibusmagnis. Ilunc eamula-
ct tus ab bonum alter rex ejudem Sardiniee, nomine
Torchytorius,fecit et ipse chartulam oblationis suee,
et transmisitad hoc monasterium,'de Sancto scilicet
Vincentio de Taberna, etc. ad monastcrium ex
eisconstitucndum... Ad Pisanosproeterealegatusab
Alexandro papa simul cum monacho nostro directus
est, ut, nisi anathema vellent apostolicum protinus
experiri, causam beati [Benedicti, quam nequiter
abnpuerant, ex integro redderent... qui satisfa-
D, cientcs... in Desidcvii gvatiam vedievunt.
Vivi illustves Cassinenscs. —
Sed cum preedictus
apostolicus magnoe admodum circa hoc monastcrium
devotionis existeret suggerente pariteretinstiganto
llildebrando archidiacono,quos ex hac domo
si
fratres a domno abbate acquirere poterat, vel suo
lateri ad ecclesiasticum ministerium sociabat, vel
certe in episcopos siveabbates honovificepromove-
bat. Todinum igitur Berardi Marsorumcomitis filium
Bomam ad se accersitum, in Lateranensi patriar-
chio levitam conslituit ;
Aldemariumquoque fclicis
mcmoria?, Gapuanse civitatis prudentissimum ac
nobilem clericum, et Bichardi prineipis olim nota-
rium, qui meus in
conversione magister exstiterat,
quique in abbatem fratribus in Sardiniam missis
dudum fuerat ordinatus, postquam reversus ad
monasterium est, inecclesia Sancti Laurentii, quee
 GESTA DESIDERIl ABBATIS, CA8IN

appellalur Foriamuro .oardinalem Bimul el abba-A eamsuslinel n venturu ,ae juxta ulpte modum sen- i

aacra^
it; Bed el ^mbro ium Mediolanensem, tentia ipturus quem ou n ven Bset, iu lo :

prudentem nihilominus et eruditumnonme li icriter mona onventu aspera nimie et digna casliga-
hominem, in ei racinensi Ecclesia episcopum ordi-
l tione oorreptum graviori poanitentiaa subdidit,eum-
navit. Geraldum etiam doctissimum per omnia que illuo remeare ulterius non pormisit. Hildebran-
olerioum, Teutonicum genere, in archiepiscopum ilus autem archidiaconus ea quae Transmundua

sipontinffl prasfecit. Per idem quoquetem-
pus el Milo, Capuani monasterii preepositus, in
Suessana Ecclesia episcopus faclusest; el Petrus,
iiui dicebatur Athenulfi, patris agnomine, de nobi-
libus Capuanis, qui postmodum Romae
oardinalis, ad abbatiam Sancti Benedicti deSalerno,
egerat omnimodis approbans, et nequaquam illum
hoc crudeliter, sed sti enue acdigne in malignos ho-
mines fecisse confirmans, nondum anno completo,
eum a domno abbate aliquando difficulter extorsit,
factus esl atque abbatiam Sancti Clementis de Insula Balvensis
[al., Pcnuensis] eomi atus piimo illi cominili'

cujusjam supra fecimus mentionem, rogatu Saler- paulo p isl eidem Balvensis episcopatus addidit di-

nitani principis est transmissus. Eodem tempore gnitatem, etc.

solemne Desiderio privilegium idem apostolicus, Novam basilicam (BdiBeat. Ejua dcscri[>tw. In —
prsBter csetera, super omnimoda hujus ccenohii
^ omni igitur abbas venerabilis prosperitate atque
Kbei tate concessit, ne videlioet aliquis alicujus Ec- quiele meritis beatissimi Patris nostri Benedicti
clesise episcopus, prseter Romanum ponti(icem,non divinitus consiiiuius, ei in tanta ab universis in

solum in nostra ac principali ecclesia, verum etiam circuitu honorificentia habitus, ut non modo medio-
in omnibus ubique icorum nobis pertinentibus
'
cres quique, verum etiam ipsi eorum principes ae
cellis quamlibet ditionem usurpare quolibet modo duces libenterei obedire ejusque voluntatinon alitei-
praesumeret, auctoritateapostolica interdicens. Quo quain suipatris acdomini in omnibusparere stude-
etiam tempore cum Hildebrandus Capuanus archi- rent, ad veterem diruendam ecclesiam, et novam

episcopus, elatione quadam turgidus, contra hanc pulchrius atque augustius Bedificandam,nonsine di-
auctoritatem fuissetsubmurmurare conatus,publice vino instinctu, animum appulit; quamvis plerisque
in Romana synodo, nobis super hoc proclamantibus, tnnc de nostris prioribus grave nimium id et inten-

privilegiis sodisapostolicpe convictus, se pcccasse tabile videretur, plurimunquc ab hac intentione

confessus est, etc. mentem illius avcrtere tum precibus, tum rationi-
Moaast. Tremittense. —
Prsaterea cum de recto- bus, modisque omnibus sint conati, quippea quibus
ribus Tremittensis coenobii quod nobis antiquitus
,
omni vitae susetempore tantum opus non posse per-
pertinuisse Romanorum quoque pontificum privi- fici sestimaretur, cum ille, Deo fidcns, ad omnia
legia pleraque testantur, multa eo tempore inho- quaa pro Deo tiunt Dei sibi solius polliceretur ac
nesta el nefanda divulgarentur, eidem Desiderio ad praestolaretur auxilium. Anno itaque ordinationis
disquirendum et disponendum illud, prout sibi opti- suse nono, divinae aulem Incarnationis millesimo
mum videretur, data ab apostolico auctoritas est. sexagesimo sexto, mense Martio, indictione quarta,
Qui cum abbatem ejusdem loci Adam, multorum constructa prius juxta infirmantium domum non
facinorum reum convictum, exinde subduxisset, satis magna Beati Petri basilica, in qua videlicet
Roberto de Laurotelloct Petrono dc Lesina comiti- fratres ad divina officia interim convenirent, supra-
bus,et episcopis Trojano Draconariensi ac Civita- dictamBeati i3enedictiecclesiam,tamparvitateq:iam
tensi, necnon et abbale Terrae Majoris se comitan- deformitate thesauro lanto tantaeque fratrum congrc-
til)us, insulam prsefatam ingressus, Transmundum gationiincongruam, evertere afundamentisaggres-
inibi, filium Oderisii Marsorum comitis, nimis ho- susest.El quoniam.ini psomontis verticeconstructa,
norilice ordinat in abbatem,egregiae sane tunc indo- et ventorum vehementibus flabris quaquaversum
lisadolescentem, prudentia et litleris non parum patuerat, et igneis frequenter fuerat attacta fulmi-
valentem honestis quoque moribus hoe in loco a
, nibus, statuit, de solo Dei auxilio fidens, ejusdem
puero mstitulum', nisi demum pessimorum loei montis saxeam cristam igncferroqueexeindere, ct,
ipsiusfratrumconsiliisassensus fuisset,sedillorum ** quantumspatiofundandse basiliceo posset sufficere,
plane, quos illi etiam nosler abbas injunxerat au- locum in imo defossum quo fundamenta jacerct,
,

scullandos. Nam, redeuntibus paueospost

nostris,
dies tribus de prioribus ejusdemlocimonaehis ocu-
los eruit, uni vero linguam abscidit; fuerant enim
apud eum de rebellationeinsuloea sociis insimulati.
Quod ubi Desiderio nostro relatum est, indigne nimis
complanare.Ordinatis igiturquihaec toto nisu et ins-
tantiasumma perficerent,ipse interea Homam pro-
fectusest,etamicissimosquosqueeonveniens.simul-
quelargamanupecunias opportunedispensans, co-
lumnas basesaelilia,nccnonetdiversorumcolorum
,

et graviter excepit, et maximo est supcr ista mcc-
rore confectus, tum propassorummiseria, tumpro-
jubentis ssevitia, lum denique quod erat praeci-
,
puum, et quod magis cor ejus angebat, pro loci
hujusinfamia. Et quoniam eodem anno dedicationi
ecclesiae nostrae fieri prsestolabatur solemnitas, ad
marmora abundantercoemit, illaque omniaab Urbe
adPortum, aPortu autemHomano per mare usque
ad turremGariliani, indequeadSuium navigiiscon-
ductis ingenti fidueia detulit; abinde vero usquo in
hunc locum plaustrorumvchiculis, non sine labore
maximo comportavit. Et ut magis fervorem fide-
 :

937 POSTMODUM VICTORIS III PAIVE 938

obsequentium admireris, primam hic colum-A venerabile

linin satis Beati Bartholomsei ap istoli orato-

nam ab ipso montis initio sola civium numerositas iuni opere i pari porrexit. In cjus etiam fronte prope

colli brachiique vivtule imposuit. Namque ad aug- valvas mpjoris ecclesisc de quadratis el maximis
i ,ui)i montis hujus ascensus nimis tunc
fasligii, snxis mirificam arcem, qua3 vulgo campanarium
eral clivosus, arctus cl hovridus necdum enim in ;
nuncupatur, erexit. Feeit et atrium ante ecclesiam,
cof cjus ascenderat eamdem viam complanare ac quod nos Romana consueludine Paradisum vocita-
spatiare, quemadmodum postea 1'ecil. Tandem igi- muSj longitudine cubitorum septuagii ta septem ac
tur totius basilicse, praeter adytum, cum difficullate somis, latiludine quinquaginta septem el semis, al-

non parva spatio complanalo, et necessariis omni- Litudine vero quindecim et semis; qualuor et toti-
lius abundantissime apparatis, conduclis protinus dcm geminis frontibus,
in item el octo per
peritissimis arlificibus, l.un Amolfitanis quam ct lntt rasingulasu] erquadiifidnsbasi sl abenscolum-

Lombardis, et jaclis in Christi nomine fundamentis, s. In cujus ciinm meridiano latere cistc nam ma-
i!

coepit ejusdem hasilicse fabricam in longitudine cu- ximnm, tantumdem tongitudinis hi bentcm, arcuato
bitoi mn centum cl quinque, in latitudine vero cu- operc sub ejusdem pavimento atrii fabrieavit. Ante
bitorum quadraginta el hes, in altitudine autem Lngressum vero basilicse, nec nonel onte introitum
cubitorum viginli el octo, basibusque suppositis,
^ atvii quinque desuper fornices, quos Spiculos dici-
columnas desuper decem a latere uno lotidemque voluit. In occidentoli porro atrii parte, in ain-
,

cx altero in cubilis novem erexil feneslras quoque gulis covnibus singulas basilicns, modo turrium,
;

in superioribus satis amplas in navi quidem viginli valde pulchras erexit, in dcxtio quidcm, Sancti av-
el unam.intiiulo verosexlongas,etrotundas quatuor» changeli Michaelis, in Isevo autem, Beali apostolo-
ac duas in absida mediana instituit. Porticus etiam rum principis 1'etri ad quas videlicel interius ab ;

utriusqueparietes in altitudino cubitorum quindecim alvio quinque gradibus, est ascensus. Jara vcvo
subrigens, fenestiis hinc decem, lotidemque inde extraatvii veslibulum oasdemquebasilicns.quoniam
distinxit. Adiliim infeica cum planitiei basilicse, c.'ivosus valde ad ecc-lesiam erat ascensus, montem
quse cubitorum ferrae sex putabatnr, consequenter ipsum sexoginta ct sexperlongum, totidemque per
disponeret coajquare, tves non integras ulnas i'o- latum, septom vero cubitis in altumexcavavifc, adeo
diens, subilo Benedicti Patris venerabilem lumulum ut p.b imo usque ad ipsum vestibulum ati (|ualuor ;
i

repevit; moxque, cum religiosis viris eommunieato et viginti marmoreis giadibus, quos ibi consiituit,
consilio, ne illum aliquatenus mutare pmesumeret, ascendatur, hnbentibus in spatio laiitudinis cubitos
confcstim, ne quis aliquid de tanto posset thesauro sex ot t iginta.
subripere eumdum tumulum, codem quo silus Ornaxnenta. — Legatos interea Gonstonlinopolim
fnerat loco, pretiosislapidibusreoperuit, ac desuper ad locandos artifices destinat, peritos utique in arfe
arcam de Pario marmove L-ansversum basilicao,
in musiaria ef qufdrataria,ex quibus videlicel alii ab-
id est a septentrione inmeridiem, quinque per lori- sidam. et nroum at<[iic vestibulum majoris liasilicoe
gum cubitis opere nimis pulchro construxit. Iloc musivo oomerent; alii vero iolius ccclcsia) pavimen-
itaque modo adytus in eminentia priori permansit, tum diversorum lapidum varietate oonsterncrent.
ita ut a pavimento ipsius usque ad pavimenlum ba- Quaruni arlium tunc ei destinali cnagistri, cujus
silicse octo gradibus descendatur, sub fovnicc scili- perfoclionis exsfiterint, in eorum est oporilms aesti-

cel maximo ,
qui eidem adyio imminet, prseler mari, cum et in musivo animatas
fere autumet se
illum utique gi adum, qua undique ad altave subitur. quisque figuras qiueque viventia cernere, et in
ct
Povio in absida mnjovi ad orienfalem plagam staluit marmoribus omnigenum colorum flores pulchrapu-
altarium Beati Baptistse Joannisj, in co videlicet tet diversitate vernare. Et quoniam ariium istavum
loco ubi ejusdem olim oralovium Benedictus Pater ingenium a quingentis cl ultra jam annis magistra
extruxerat; a parfe vero meridiana aliarium liealse Latjnitas intermiserat etstudio hujus, inspirante et
Doi Genitvicis ,
a septcntrionali autein altavium cooperanteDeo, nostroboc tempore recuperare pro-
Beati papse Gregorii, juxta cujus absidam bicame- meruit, ne sane id ullra Italise depcriret, studuit
ratam domum ad thesaurum ecclesiastici ministerii D virtodius prudentise plcosqucdemonasterii pueris
rccoudendum exstruxit, quae videlicet domus diligcntcr eisdem arlibus erudiri. Non autem dehis
secretarium consuetudinaliterappellatur.eique ejus- tantum, sed etde oranibus arlifiejis qusecunque ex
dem nihilominus operis alleram, in qua minislri auro vel argento, aere, ferro, vitrOj ebore, ligno,
altaris prseparari debeant, copulavit.Sane quoniam gypso, vel lapido patrari possunt, siudiosissimos
spatiandse ecclesia? gratia partem non modicam ca- provsus artiiices dc suis sibi paravit; scd h ecalias.
merse sua? subslvnxer.it, consequenlev eliam prsedi- Nunc vero constructam basilicam qualiterex parte
cto sccretario conjunctam eamdem cameram amplio- decoravcrit, dcmuinquesac: avcrit,proutpossumus,
rom priori potius ne pulchriorem ellecit secus ; designemus. Plurabeis igitur domatibus illara totam
ipsam vero, juxta porticum scilicet principalis cum titulo et ulroquepovticu ac vestibulo decentev
ccclesife Beati Nicolai, cuvvato paviele, brevem operiens, absidam ct arcura majorem musivovesti-
quidem,sed pdlchramadmodum fundavitsedicub m; vit, i:i cujus vidclicel circuitus amplitudine aureis
ab ipsa autem usque ad exLimam basilicse frontem litteris hos versus describi prsecepit

Patrol. CXLIX. 30
 Gl 5TA DESIDEW AIMUTJ> CA<1.\. 040

I't, daoe te, patria justia potiatnr adepta, x dietam multitudo confluxit, ut stellarura fere ccali,
/// 'erius, Pater, hanc tibi condidit eolam. quam illorum omnium numerosilatem cuilibet fi

In absida vero hino inde Bub pedibus sanctorura Bestimare facilius. Ita uni riiofflci

Baptistee <-t evangelistae Joannis versus istos :

ef ipsa quoque officinarum omnium tecta, ita totius

Hobc domus est similis Sinai sacrajnra ferentis, ab imo usque ad suramum montis itinera, et, quid
Ut Lex domonstrat hic quoa tuit edita quondam, dicam? domus civitatis oranes, omnesque pla
Lex hinc exivit, mentes quoe ducit abimis, omnia etiara longe lateque camporum adjacentium
F.t vulgata dedit lumen per oJimata soscJi. spatia congregatorum ad tanta solemnia cuneia
siipata erantatque conferta. Apparatus interea, per
Fenestras omnes, tam navis quam lituli, plumbo
tres illos continuos dies praecedentes acsubsequen-
simul ac vitro compactis tabulis ferroque connexis
Us eamdem solemnilatem, pane videlicet ac vino,
in
inclusit. Has vero qu® in lateribus utriusque porti-
carniumque diversarum ac piscium multiplicitate
cus gypseas quidem, sed similis ferede-
sitie sunt,
adeo est copiosus exhibitus, ut nullus fere aliqu<s in
coris, exstruxit. Dehinc supposito trabibus laqueari,
tam innumera multitudine, qui non se sufficienter
coloribus Qgurisque diversis mirabiliter insignito,
haic accepisse dixerit, potuerit reperiri. Interfuere
parietesquoque omnes pulchra salis eolorum om-
itaquc tanla- tunc celebritati archiepiscopi decera,
nium varietate depinxit, pavimentum etiam univer- D
id est, HiJdebmndus Capuanus, AJphanus Salernita-
sum totius ecclesiae cum adheerentibus oratoriis
nus, Joannes Neapolitanus, Joannes Surrentinus,
Beati Bartholomsei et Beati Nicolai, simul etiamet
Amalfitanus, Girardus Sipontinus, Bisantius, Tran-
camerae siue, mira prorsus et hactenus partibus
disis i'1'ranensis), Arualdus Aeerentinus (Acherun-
istis incognita,caBsorum lapidummultiplicitatecons-
linus), I'go Ydruntinus, Oiretanus (/"., Oristagni in
quod secus altarium est
stravit; sed illud praecipue
Sardinia). Episcopi autem quadraginta et tres, id
et in ehoro, gradihus quibus ad idem altare con-
illis
est, Joannes Portuensis, Joannes Tusculanensis,
cenditur crustis pretiosorum marmorum decenti
UbaJdus Savincnsis, Erasmus Segninus, Petrua
diversitate distinctis. Frontem quoquc «hori, quem Anagninus, Honeslus Berulanus, Ambrosius Terra-
fere in medio basilicae statuit, quatuor magnis mar-
cinensis, Lt o Cajetanus, Martinus Aquinensis, Pa-
morum tabulis sepsit, e quibus porphyrelica una,
Jumbus Soranus, Pandulfus Marsicanus, Balvensis
viridis altera,
reliquae duaa ac cieterae omnes in
Pennensis, GiiilJehnusTeancnsls^JoannesCasenus,
chori cireuitu simplices. Vestibulum autem eccle-
Hossellanus, GoJfridus Aversanus, Nolanus, Avel-
sise, desuper quidem musivo fecit pulcherrimo eum linensis, Maraldus Pestanus, Stepbanus Trojanus,
superlimineis arcubus decorari abinde vero usque
;
Tiobcrtus Florentinensis, Melfitanus, Luccerinus,
ad imum pavimenti, totam basUicse faciem gypso C
Cainpo Draconariensis, jRoc/eriusCivitatensis, Nico-
vestiri arcus ctiam ejusdem vestibuli de foris mu-
,
Jaus Termulensis, Petrus Guardiensis, GuilleJmus
sivo nihilominus vestiens, versus Marci poctse inibi
aureislitteris scripsit. Reliquas vero tres atriipar-
Larincnsis, a ynardus Arianensis, Serniensis, Ai-M
bertus Bovianensis, Salpitanus, Joannes Cannensis,
tes diversis, tam Veteris quam Novi Testamenti,
GuiJJeJmus seu Guiberius\{ubessanus,Constans Ve-
historiis ab intus ac deforis depingi praecipiens,
nusinus, ZnndciosMonorbinensis, Jcannes Vigilien-
marmoreo totum pavimento constravit desuper
sis, BaJduinus Miliitensis, Joannes Juvenazensis,
;

autem laquearibus ac tegulis adoperuit; vestibulo

Petrus Monoiiolitanus, Datto Ostuneusis Stunensis,
quoque ejusdem atrii cum geminis turribus pari
Droijo Tarentinus, GoJTridus Perusinus, et Theo-
modo depicto, operto ac marmorato.
haldus Castellanus electus, qui videlicet in episco-
Dedicatur a papa.— His igitur omnibus intra pum Ho-
altero post dedicationem die sacratus est.
quinquennii spatium,Dco prosperante et auxiliante, rum episcoporum nomina propria, quce apud Leo-
peractis, dedicare basilicam solemnitate maxima et nem non habentur, aliocbaractere inseruimus exli-
ingenti tripudio ad sempiternam memoriam Desi- beJJo de Jiac Dedicatione ms. quem exhihliotheca
derius statuit, adiensque summae sedis pontificem Cassinensi Antonius Caracciolus puhlivi juris fecit
Alexandrum, ad eamdem illum dedicationem venire D XeapoJi,auno J626, cum Eremperti epitomeet aliis
devotissime invitavit. Quo libentius annuente, Hil- antiquismonimentis. Sed Leo multo pJures reccnset
debranclumquoquearchidiaconumejusjcaeterosque quam hujus JibeJli auctor, arcbiepiscopos sciJicet
cardinales ac Homanos episcopos, deque urbanis Amalfitanum et Oirctanum, et episcopos Balvcnsem,
clericis ac nobilibus plurimos affectu familiarissimo Pennensem, BoselJanum, Xolanum, Avellinienscm,
convocavit. Dietantte solemnitatis, cx consultu apo- Lucerinum Serniensem Salpitanum ei MeJStanum. t t

stolici et cardinalium, in ipsis Kalendis Octobris LibelJus autemhabet Petrum Venafranum et Joan-
constituta, ac litteris invitatoriis ejusdem aposto- nem Picenum, qui apud Leonem dcsidcvaniur. In
lici ad universos episcopos Campaniae, Principatus, BuIJa auteni Alexandri II,quam ex autographo idem
'

Apulise, atque Galabriae dalis.Fama itaque hujus Caracciolus laudat, loco Joannis episcopi CaJeni,
rei longe lateque vulgata, tanta totius fere Italise • nominatur JoannesepiscopusClaudiopolitanus. Sub-
episcoporum, abbatum, monachorum, clericorum, scribunt item Ildebrandus archidiaconus S. H. E.,
magnatum, nobilium, mediocrium, diversseque con- Pelrus Damiani Osliensisepiseopus,Firminus,card.
ditionis virorum pariter acmulierum, addieracon- S. B. E., Leo i\nd..., Stephanus card. presbyter,
 ,

941 POSTMODUM VICTORIS III PAP^E 942

Landulfuscard. presbyter, Lcocard. prcsbyter,pro
oninilms presbyteris cardinalibus, diaconihus ct
clericis S. R. E. De magnatibus autem, ut Loo pro-
sequitur, Richardus princeps Capuanus, cum .lor-
danc lilio et fratre Rainulfo, Gisulfus princepsSa-
lernitanus cum fratribus suis, Landulfus
princcps Benevcntamus, etSergiusdux Neapolita-
nus, Sergiusque dux Surrentinus; nam dux Ro-
bertusPanormum eo temporeoppu^nabat, ideoque
tantse solemnitati tunc interesse non potuit. Sed et
Marsormn comitum ac Balvensium, iiliorumquc Bo-
A Nec modus cst populis coeuntibus agminc dcnso,
Nec requies, properant in lucem a noclc, diemque
Exspectare piget.
Lucani coeunt populi, coit Apula pubes,
Ac Calabri, eS cuncti quos abluiteestus utcrquc,
quoque Qui lseva ct dextra, Latium circumstrepit omne 5
[psaque ccelestum sacris proccrum monumentis
Homa, Potro Pauloquc potens, rarescere gaudet,
Millia profundens ad mcenia celsa Casini.
Vinr.it iter durum pietas, amor ct Benedicti;
Vincit cl almajtides prresens Dcus [at., de| omni- :

relli ingens frequentia. Gietcrorum vero polcntium jbus isthic

scu nobilium, tam nostratium quam Normannorum, Creditur, ct summi Benedictus gloria Christi.
omnium circumquaque terrarum vel nomina, vel
numerum innumerum nulla fuit prorsus possibili- Infldelcm certe quisque se crcdere, miserum pe-

tas vol consilium reccnsendi. llorum igiluromnium nitus ajslimarc, si tantao solemnitatis vel fini tandem
g non
summa devotione ct ingenti hetitia, maximo lionore satageret interesse. Ex eojam per totum Chris-
ac praecipua gloria dedicataest cadem Beati Bene- tianum orbcm coepit celebrilatistantae gloria divul-
dicti basilica cum quinque altaribus suis ipsa die gari : extunc isle locus licet ab olim BenedictiPa-
Kalendarum Octobrium, anno Incarnationis divinse trismcrilis famosusac nobilis fucrit, nobilior multo

millcsimo septuagesimo primo, inclictione nona, ac gloriosior cccpit haberi, Patrisque Desidcrii no-
die Sabbati ; ct altaria quidem mediana, beatividc- men, apud plerosquc jamdudum magnum et cele-

iiretBencdicti, etsancli Joannis vocabulis insignita, bre, celebrius deincepsac nobilius per Occidentem
manu propria prsedictus apostolicus benedixit ; al- totum diffundi prudentias simul ac rcli3 ionis ma-
;
-

tare vero, quod in australi parto ad honorem sanc- xima3 ab omnibus prasdicari, omnibusque ipsius
ta3Dei genitricis est situm, Joannes episcopus Tus- temporis abhatibus ubique locorum, non solum in
culanensis quod autem in partc aquilonari ad no- occidentalibus et oricntalihus, partibus, sed et per
;

men bcati Gregorii Hubaldus episcopus Savinen- orbem terrarum ab omnibus censcbatur jure pra3-
sis; Sancti vero Nicolai Erasmus episcopus Segni- ferri. Partim igitur desiderio Desidcrium videndi,

nus solemniter dedicarunt. Quorum sane sancto- parLim vero templi tam vulgali et tam celebris con-
rum reliquiaetunc in singulis altarihus sunt recon- tuendi, partim deniquc in hoc sacrosancto cocno-

ditae; opportunum hoc inloco inserere duximus. In bio conversandi, et Dco quoad viverent serviendi

altare itaque Beati Benedicti habentur reliquiaa multi ex multis ct extimis tcrrarum partibus huc
sanctorum apostolorum Philippi ct Jacobi, etc. In cceperc confluere et,hilaritcr Desiderio recipienlc,
:

altare Sancti Johannis ex oleo de candela factum cst ut intra ipsum ferme hiennium, ad se-
sancli scpulcri, quse videlicet per singulos annos, cundum circiter centcnariuin congregationis loci
modo valdo mirahili, ccelitus die sancti Sabbatipa- hujus se numerus porrexisset. Jam vero diverso-
schalis videntibus cunclis accenditur, etc. Super rum regnum atque potentium utriusque sexus
omnia vero bsec, quod tacendum non duximus, in quanla circa eumdem vencrabilem Patrem cceperit
singularum columnarum ejusdcm basilicae capitel- habcri devotio, supplices ad eum littera3 etmunera
lis, tempore eonstructionis reverenter satis in
,
deeentia testabantur, quibus se suosquc omnes
ajreis pyxidulis reliqui» sanctorum Philippi,... do tam suis quam fratrum sub eo degcntium precibus
capillis sancli Remigii episcopi, etc. In quatuor attentius commendabant. Harzc declicnliouis solcm-
angulis campanari.', ha3 reliquise sunt, lignum Do- nitatem mcmoraut fasti Denedictini, et Ferrarius
mini, elc. In cruce campanarii lignum Domini, de in Catalogo generali, die 1 Oclobris.
capite sancti Johannis Baptistoe, etc. In fronlispi- Agnetis imperatricis dona. Ncc imperatricis —
cio eeelesiao in crucc asrea, lignum Domini, de la- D quoque Agnetis di^num videtur religiosam tacere
pide, ctc. devolionem, quas, velut altera regina Saba,Salomo-
Indulgentise conccssx. — Peracta igitur solem- nis*altcrius et altcrius lempli magno vidcndi desi-
missarum, et apostolica3 potcstatis
niter celebritate derio ducta, ex ultimis huc Gcrmanim finibus ad-
auctorilalc,tam iis quos tunc praescntes esse con- ventavit, ac, per medium ferme istic anni spatium
tigcrat, quam omnibus qui per octo coniinuos dies commorans, multo majora se de his qua3 supcr hoc
ob devotionem tantao solemnitatis ibidem accur- loco auditu perceperat, tam secundum Deumquam
rere possent, confessorum peccatorum absolutiono secundum saeculum videre gaudebat, ct asscrebat,
concessa, cummaxima ct ingenti laetitia singuli re- merito ccnsens ct locum, et Patrem, et fratresper
dierunt in sua. Yerum praefatas absolutionis gratia, totum orhcm sui ordinis hominihus cclebriores
tanta indique huc diversi scxus atque yetatis per habendos. Obtulit autem bcato Benedicto, prout
eosdem octo dics hominum se continuavit frequcn- dignitatcm Augustalem decebat, dona magnifica,
tia, ut neminem fere illorum qui ad primum dicm id est planetam diasperam, totam undique auro
confluxerant, domum remeasse pulares. contextam albam quoque a scapulis et capitc ac
;
 TA DESIDERII AHHATIS CASI.N.

manibus friso di adornatam, a pedibus

irae A Coraptata eiiam »rea rasilia, valde pulehra, duo
frisa nihilominus lista, mcnsuram ferme cu- in, aael parva septcn, supra dietus fi iter secum
biti in latitudine habens, circun 9imulqueel ,
a < lonstanlinopoli detulit. Fecii i
irius
amictum oum brusto; pluviales duoa purpureos, cl .il •
-! abi m de o gento, libi arum oircil
I'

iato8 punnum diarodanum ; gintu, sculptam nihilominus ao deauratam, quam in

frisatum cum auro ante faoiem mi joris altaris, ice majori ante altare Buper quatuor argenteas

non et pallium ma; aum cum elephanlis, quod dos- columnas ox tas decima libras, et <(uin-
ji.ru- inau .

sale oognominanl ; Eu lium Evan elii i

i. que cubitos habontes locavit. Fecit et
altiludinis
bula fusili de argento, opere anaglypto el puloher- ilu i- i-V'-r^ mognas argenteas librarum per sin-
rime deaurato ; duo quoque candelabra argentea, < uli s hi iui.i, quarum imaginesc; ilatura b; tismi-

aeque fusilia, pondere librarumduodecim. rifica |"-'. linerent, easquesub prsedieta Lrabeinter
\rnatus. - Libet ounc, post ecclesiae easdem columnas hinc inde super marraoreos sti-
dedicationem, residua exornationis ipsius descri- pites statuit. Tres porro residuas majoris altarie
bere, ut licentius deinceps valeamus Desiderii facies argento librarum octo; inta et sex bene scul-
lis, tam in sedifioiis, quam el in aliis quibuslibet ma- pto ac deaurato vestivil. Nain reliquorum triura
gniflcentiis, operam dare. A
supradictam igilur naltarium facies veteribus
I
bu'is a tribus partibus t

iu urbem quemdam de
fratribus cum litteris adornatse sunt; quatuor etiam trabes propter cibu-
ad imperatorera, et auro triginta et sex librarum rium allaris simili modo sculpto ac deaurato ar-
pondere transmittens, auream ihi in altaris facie gento e::trinsecus induit; ab intus vero petalie
tabulam, oum gemrais ac smaliis valde speciosis laminis) et coloribus deooravit, e quibus duae ha-
palrari manclavit quibus videlicet sinaliis nonnnl-
: bent cubitos in longitudine 86 libras vi inli et vi- ^

las q lidem ex Evangelio, fere autem omnes beati ginti, dir.i' vero alise cubitos quatuor ac semis, li-
Benedicti miraculorura insigniri fecit historias. bras vigiuti et \ ig inti sex etiam candelabra magna ;

Quem certe oos rum confratrem imperator Roma- tres cubitos pltitudinis habentia de productis ao sul-
mis nirais honorifice suscepit, et, quandiu ibiman- plis argento laminis fecit,una ,seque)sex velquin- <
.'".

sit, honeste cum suis omnibus reverentei que trac- que librarum, quae videlicet in fesii prsecipuis ante -

tavil, et quidquid ornamentorum inihi vellel effice- altare in di 'ecta linea nosita accendi cum maximis
re, imperialem ei licentiam tribuit. Fecit itaque et faculis debeant. rulpitum quoque ligneum ad le-
eancellos quatuor, fusiles ex aere, ante altare sci- gendum cantandum, longe priori prsestantius
sive
licel hinc inde interchorum et adytum stuluendos; el emineptius fecil in ascensu graduum sex; idqoe

trabem quoque nihilommus fusilem ex aere, cum diversis colorum fuci et auri petalis denulcho pul-
candelabris numero quinqua inta, in quibusutique cherrimum reddidit ante quod columnam argen-
:

tofidem cerei per festivitates praecipuas ponei*entur
lampadibus subter in aereis uncis e.; eadem trabe
triginta et sex dependentibus ; quae videlice' nerea
trabes, sereis seque brachiis ac manibus sustentata,
trabi lignese, quam pulcherrime sculpi el auro co-
lorumque fucis interim fecerat Desiderius exornari,
commissa esl, el supra sex columnas argenteas,
qualuor el semis in altitudine oubitos habentes, el
octo libras per singulas in ipsa ehori fronte cons-
sub qua niniirum trabe quinque nunicro te-
lituit,
retes iconas suspendit, ti'edecim vero quadratas
paris mensurse ac ponderis desuper statuit. E qui-
bus videlieet deeem ex quadratis prsedictus fraier
apud Oonstantinopolim crosso argento sculpsit ac
deauravil, habentes per singulas aliae libras qua-
tuordecim, alioe duodecim rotundas vero omnes : simul
argencea solum urna quatuor librarumcircumdans,
csetera colotibus ac figuris
fecit ; tres vero alias de quadratis
atque mensurse patrari, suorum artificum opere
team viginti et quinque librarura, partim deaura-
tam ad modum magni candelabri, sex cubiiorum
in altitudine habens, supra basim porphyrelicam
slatuit, super quam videhcet ccreus magnus, qui
Sabbato paschali benedicendus est, solemniter de-
lical exaltari. Feeit el pharum, id est coronam ma-
ximam, de argento librarum circiter centum, ha-
bens iu circuitu cubitos viginti cum duodeeim lur-
ribus extrinsecus prominentibus, sex et triginta ex
ea lampadibus dependentibus , eamque extra cho-
rum an.e crueem majorem salis firma ferrea cate-
D na, septem deauralis malis distincta, suspendit. His
tantisper de constructione, consecralione, parcim-
quedecoratfone novae basilicse quomodo libet exa-
ratis, ad c«eiera monasterii sedihcia percomplenda
cum
nosl-o Desiderio reditum faeiamus.
Casiera monasterii sedificia. Post transactam —
depingi graeca peritia igitursolemnemjbasiliesededicationem, cernensDe-
ejusdem metalli siderius, divina cooperante potentia, simulque Pa-
tris Benedicti meritis, omnia quse ccepcrat ad pcr-

ncquaquam dissimili, Desiderius jussit. Alteram feeium, prout optaverat, pervenisse,audeniiorjam,

quoque iconam rotunda n, exutraque part •
argento imo valcnlior faetus, totius caenobii ambitum decre-
mirifice sculplo ac deaurato vestitam, argenleis vit ingenli animo spatiare et, ut jam de aliqui- ;

eliam bullis exlrinsecus in gyro circumdatam, qui- bus fecerat, rebquas officinas, cum his ebam quae
dam nobilis tnnc beato Henedieto aregia urbetrans- ipsemet ante ecclesise constructionem construxe-
misit : cui postmodum similis altera fieri juss a, rat, renovare. Et primo quidem claustrum quod ,

utraque est in ciburio altaris hinc inde suspensa. lant^congregationiadhuepermodicumesseconstat,

 ; ,

945 POSTMODUM VICTOIUS III PAP^). 946

ampliaie desiderans, everso mox vetcrc rcfeetorio ,

A sicquc capituli icdem ah orientali parteper trrnsver-
quod satis cnormiter a lateiv tcmplo, a frontc vcro sum constituit, ut inlerior ejus fronlispioii
angahiB
capitulo inhserebat, quodque etiam ipse dudumbis aogulo exterioritituHbasilioe sitconnexusyabsidia
1

aoore diverso adauxerat, in ulteriore illud parte voroipsiusappropriare dormitorio videatur. Cajua
futuri claustri, juxta meridianum scilicct atrii ec- vid.Ii iu.nas lonjitudo cubitorum quinquaginta
l

clesise latus, decorum valde satisque majaum ex- et tiium, lul.ludo viginti, altitudo autem oclo ct
struxit, diversisque totum coloribus pictor um arli- decem babetur; habelautem a latere uuofcncsiras
ficio compsit, el laqueari apposito trabibus, tegulis vitreas speciosissimas novem, ab altero totidem,a
desupcr operuit. Legivum quoque perpulchrum et frontispicio aquilonalitresrotundas,abaustralivero
eminens in eo conslituit,quod,valdedecentergypso dnas aeque rotundas, laqueari et pavimento scu
vestitum, cunctis speciabile reddidit. Cujus videli- picturis pretiosissimis sufficientissime decorala.
ccl domus loii;,it,i(hn:s in cubitis quinque et nona- Tantam autem lunc, cam ista suffoderentur, terrae
ginta extenditur, latitudoin tribus et viginti porri- motuum experlisumus frequentiam, ulunoquidem
gitur, iu quintodecimum vero altitudo sustollitur; die vicibus decem et septem, per alios vero aliquot
ab orientali parte habens ingressum, ab ocoidentali dies nunc quatuor, nunc duobus, modo etiam sex
vero absidam, antequump ofecto ampla valde ab- velquiaquevicibus,idperdiessingulossentiremus:
batis mensaex Iransversocerniiur constitula. Habel quod certe propter innumeras ejusdem lociscpultu-
autem a laiere meridiuno fenestias qual 10 dccim, g ras tunc necessario violatas, qu>c sauciorum forto
circa pulpitum tres, a septenirionuli veroduastan- hominum fuerant, nonabs re conii isse multi puta-
tum, duas qaoque roiundas i.i fronlibus sin^ulis, vimus. Alias s.wie satis ruro hoc iu loco solct ficri

onmes viiro tam gypsoquamplumbo insi^niter Ia- terrse motus. Verum quoniam ingens praecipilium
boratas. Juxtu euoideraquoque domum abaustrali ab intcrio dormitorii parte remanserat,erectis se-
-i

partc coquiaam iruirum,amplam salis et pulchram, cus eamdem domum cameris cl terra saxisque ,

in duobua iavicem connexis fornicibus, quos una eaetera replens injectis, itemquc ante refeciorium
tuntum columna susteatet, e.re: iaterque ipsam i ; in Pronte videlicet claustri, curva nihilomiaus ca-
et refeciorium, gradus et januam, ande qucoque mera cisternam maximam fabricans, ila demum
necessaria ia idem refecloriura sive coufe.uuiur moxitaque
toiius clausiri sapei iiciem cosequavit ;

sive referaaiur, coastituit. Ex altera vero ipsius arcus per gyrum deambulatorios super centum ct
coquin.o parte cellarium statuit, c ; quo videlicet, deoemmarmoreaseolumnellasinsi,uuens,claustrum
taui refectorio quam eoquinaa quaelibel debeaut omne in lon itudinem cubitorum ccntum et quinque,
necessaria tribui. 1'osi hoac cum necdum sufnciens C in lutitudinem veroquinque ei sepiuajinta difludit.
;

sihi ad tantum IVal um multitudinem clauslri spa- Cujus quia ca pars, quae majoi is basilicse erat con-
tium videretur,vir cerie maj nanimis ei nimis ina- tigua, si cseteris cosequareturnon aptusin camdem
gnse tiduciaB. dormitorium atque capitulum, quce basihcam esset ingressus, sublus item ct super de-
dudumipsemetmagno valde sumptu ac studio fabri- ambutaiorios fornices fecit, et in ejus utriusque
caverat, nec non et veterem infirmaniium domum, angularis marmoreos gradus,quibus in csetera de-
ex integro est a ei, clausL-i am-
giessus evertere, scendereiur,inslituit;adcapitulumquidemquiatode-
pliandi occasione, easdem quoque domos ampliores cimum, a refectoriovero tertio decimum, totumque
efficere. Quoniam igitur ev.leriorem dormiiorii mu- in circuitu ci lapideis puvimeilis hisantei ariiucii
rum porro lo.> e ah allcro in ma no montis pulcherrimis compsit. Nihilhoc
stravit, ct picturis
priecipilio statuebat erigere,quinque crossam cu- moratus explelo, solarium pulalii illius, quod a Ri-
hitis maceriam fuadamenio muximas firmitatis
in chcriocoepium ipsc perfecerat, ab eminentiapriori
gratia jaeiens.cam in ducenlorum spalio cuhitorum ad claustri planiiiem deposuit, adque inibi infirmo-
per iongum extendit, in altitudine autem cubiiorum rum fratrum quietem conslituit. Porroab occiden-
triginta erexit, quaiuor et vi; inti cuhiiis in latitu- tali parte elauslri, juxta cisfernam videlicet quam
dinca mu.o iutcrioridislantcm hahensa meridiano ; prsediximus, cellam novitiorum ordine satis aptavit,
tanlum fencsuus amplas viginii, e quibus tres ma- in qua vidclicet iidem, jux.a regulare instituium,
ximse tribus columnellis marmoreis fulciuniur :
D et meditarietquiescereatque comedere novitii ipsi
quse videlicet domus lon^e priorc amplior, iirmior dcherenl; sieque jam tandem frat es, qui ealenus
ac pulchrior, studiose ni.nis cst et fabi orum periiia super loi, operihus inquietaiiac molestatiplusquam
late.ibus tecta, etpictofura artificio coloribus deco- satis cxsli.cra.it, opportuna simul ctamoenu quietis
rala; juxta quam etiam, in ulteriori capile ipsius statione locatos, ordinido Ctetero regulari, quanto
vesiiarium fratrum conslruxit, parvum quidem, sed ordinalius tanto districtius operam dare pcrdo-
satis competeas pulchrumque. cuit.
Rcliijiocrga de±unctorum corpora. — His triennio His igituromnibus cxvoto pcrfectis, etinteriori-
circiterconsummalis, monteme vestigio, qaiintra bus fratrum officinis decenlissime, ut optaverat
jacebat, suffoderea^gressusest^per longumscilicet consummatis, ad cxicriora sc nihilominus sedificia
oubitis centum et quinque, per latum autem quadra- monasleriiperficiendaimpiger ac foriis acci.i it.Ab
ginta et novem, per aHum vero c citer septem :
occidcnl-' 3ilur pprteprinu n maceriam firnvssi*
: :
 : ;

Vll QESTA DK-lHERll ABBATIS CASIN

mam rii^i-n^, portam pene cubitoe triginta extra A loribuspictorumingeniodecoratum, ibidemexstrui

veterem de quadratis ac Boctia lapidibus statuit, Antf ipsiue namque Beati Martini altarium
jussit.

Bupra. qoam turrem fortissimi m in quatuor ma tabu'am argenteam a<- deauralam, et pulcherrime
oolumnis erectam iogenti camera oonflrmavit. Ve- sculptam, quatuor et quadraginta iibras habentem
rum, oum exterius praecipitium paterel imme isnn, De&ideriu8patrari mandavit, inqua omncs fere bea-
tumulus verointerius mj ousexisteret,eodefo ti evangelistaa Malthaei etsancli confessoris Christi
prdecipilium illud sa ejus el terra, olivoso licel Marlini desculpsit historias. Fecit etpoi las aareas in
tramite, pervium fecit; ibique jux..-., exi a portam i:' Buejusdem ecclesiae. Juxtaeamdem veroba-
-re

soilicet, itenodochium maximum f bricavu. Itaque silicam mansiunculam in qua ipse mancret con-
demum indemuro conli uo accivitatummore
hinc struenp, Lrabibus appositistegulisdesuper operuit.
munito universum monasterium oircumsepsit. De- Haee cooperanle Domino, prout optaverat con-
ulii,

hinc aquilonali paite palatium quantitatis non
dicaa ad hospitum quorumquereceptionem Bedifica-
vil pristinum quoque tanto decore construxit, ut
;
multi pere rinorum huc venientium, ignorantes,
mo- mavit, Beati Bartholomaei basilicam cumfra-
trum universo cenventu terlio Nonas Jsnnarias a
Joanne, hujusante coenobii monacho, post Sorano
episcopo fecit solemniter dedicari in cujus altari ;

quasiad ecclesiamsaepiusillucoraturiconvenerint. ,, apostolici corporispartemnonexiguam inargentea

Non oessabat, dumista agerentur, Desiderius con recondidit capsa; in quaetiamhasreliquiasposuit,
quirendis eeclesiae oinamentis insudare, et unde- dc lapide sancli Sepulcri, et s-anctorum Joannis ef
cunque posset, quibuscunque possct in^eniis, qusa Pauli, Viti, Januarii, Hermetis et Quadraginta mar-
ejus apta esseni pulchritudini comparare. lyruiii. Kniinvero tantte apud Romanum pontiflcem

Ecclesia s Marlini conslruitur. Dedicatur.

- '. — Desiderius auctoritatis babcbatur et gratiae, ut, in
Christo igitur duce, omaia sibi, prout optaverat, quibuscunque vellet proprio pastore viduatis eccle-
evenisse cognoscenshine ad ecclesiam Beati Mar- siis vel coenobiis, juris ci esset suis ex fratribus

tini, quae sola ferejam intra monasteriiambitum de episcopos subslituere vel abbatcs. Non inulto post

veteribus aedificiis remanserat, renovandam totum haec temporis evolulo, aediculas quoquc illas, quas
cor Desideriusverlit. Dirutanamque prioriejusdem inslar tuirimn in atrii diximus angulis constitutas,
Beati Martini basilica, jactisque in Christi nomine alteram ab eodem Joannc, alteram a Leone fecit
fundamentis, coepit ejusdem ecclesiaa fabricam in Aquinensi episcopo magna cum lajtitia dedicari,
longitudinecubitorumtrium etquadraginta,latitudi- quarto Idus Septembris. Sane in altari Beati ar-
ne viginli etocto, altiiudine viginti et quatuor; fe- changeli Michaelis reliquiascondiditsanctorumNi-
nestras vero ab uno latere novem, ab altero toiidem , ,
candri et Marciani, Joannis etPauli,
. ,
Viti, Mercurii
porticus ctiam utriusque parietes in sexdecim cu-
u et Catharin», ct vocabula sanctorum Apollinaris
bitorum allitudine erigens, fenestris quatuor, et episcopi, Prothi et Hiacinthi ; altarevero principis
quatuor tolidemque ab altero distinxit, et illas qui- apostolorum Leo Aquinensisepiscopus divinonomi-
dem quae in navi sunt, plumbo simul et vitro com- ni, ipso domno abbate omniumque fratrumpraesen-
pactis tabulis ferro ligatis inclusit. In frontispicio te eonventu, cum magna lsecitia et devotione sa-
porro ejusdcm ecclesiie fenestras tres, ac unam in cravit. ln eodem vero altario reconditae sunt reli-
absida distinguens, similis decoris patrari manda- quiae istae : de quinque panibus hordeaceis, et san-
vit. Illas autem quse gypseas
in porticibus sunt, cto; um apostolorumPetri, Malihsei, Jacobi, Xazarii
quidem, pari vero decore construxit. Columnasvero ct Celsi, Januarii, Felicissimi et Agapili, Sergii et

novem ab uno latere, tolidemque ab altero erexit. Bacchi, Nicandri et Marciani, Aurelii, Protasii,
Secus ipsam quoque ecclesiam curvato paricte, Foilunali et sociorumejus, et deveslimentistrium
brevem quidem sed perpulchram domum, adejus- puerorum.
dem ccclesise ministerium conslruxit. Cancelios X.iria ab auclo"isscopo alicna omittuntur. Huc —
vero lapideos ante Beati Martini altarium mirilicos usque Leo Marsicanus Cassinense Ghronicum per-
palrari fecit; absidam autem musivodecenterves- duxii.. Quae vero scquuntu a Petro Diacono addi-
-,

tivit, in qua eiiam aureis litteiis hos versus des- D ta suztt, ul ipsemel atiestatur in Prologo libri iv,

cribi fecit quem Reyiialdo abbati nuncupavit; seil cum ille

muJtn intevseruerit quie ad HJusirandam Desiderii
Cultibus exsliterat quondam locus iste dicaius
Viii tn non aUiucnt, ea solummodo deinceps huc
Doemonicis, iuque hoc templo veueratus Apollo.
proferemus quce ad rem nostram facient, cceteris
Quod Pater Jiuc properans Benedicius in omni-
omissis. Iu capile 35 agit de Alberico, Alfano,
[potentis
Amaio ei Constantino Afro, monachis Cassinen-
Xeitit honore Dei, Martini et nomine sancti. sibus, quorum opuscuJa recenset; quce item in
Hoc Desiderius post ccntum lustra vetustum. ejusdcm auctoris Jibelio Dc viris iiiustiibus Cas-
Parvumque evertit, renovavit, compsil ct auxit. sincnsibus vidcri possunt.
Jam vero ipsius ecclesise pavimentum quam sit Aiexanderpapasanum veddildoimoniacum,el mo-
conspicuum,' quam spcciosumac diversorum mar- nasteriopri viJegia concedit. — Sequenti tempore su-
morummultiplicitate constratum,oculisomniumpa- pradictus papa Alexander, Urbem egrediens, venit
tet. Legivum quoque pulcherrimum, auro atque co- ad hoc monasterium. Qui a Desiderio honorifice
949 POSTMODUM VICTORIS III PAP^ 950

susceptus, dum abbatis eameram, quce juxtaecclc- A annmn 1081. Eodem cliam anno Leo et Girardus
siamSancti Nicolai consLructa est, in.messus fuis- Fundani consules una cum Richardo, cogno-
sct, damioniacus quidam ul> co libcratus est, ete. mcnto de Aquila, obtulerunt huic loco ecclesiara
Fecit prseterea idem Banctissimus pontifex Patri Sancti )nnfrii nmi pertinentiis sms. Et quoniam lo-
(

Dcsiderio privilegium de monaslerio Sanctse Maria3 cus iuciii liubilis ad conslruendum monaslcriuin
in Palladio, etc. cral,Desidciiuscupicns ibidemfacere monasterium,
Monast. S. Anrjcli dc Formis. Peridem lcmpus — per Girarduni prsepositum Sancti Xicolai in Pica,
Richardus princeps per pra^ceptum obtnlit bcato qui quinlus post eum hujus ccenobii abbas faclus
Benedicto ccclesiam Sancti Angeli,qua3nuncupatur est in statum quo nunc cernitur crcxit.
ad Formas, dc qua supcrius, temporo scilicel Bal- Pontifex in bonorum nivasores deccrnit. Fo- —
duini abbalis, qualiter nobis aMarino pajia conces- dcmtempore Bosellancnsis Ecclcsim pontifex, ad
sa sitplenius scripsimus. Sed, quiaCapuanus archi- hoc coenobium voniens, non jiarvie pccunia^ sum-
episcopus illam eo tcmpore rctinebal, prsefatus mam inhoc locodeposuit. Quodubi Jordano principi
iuinceps cupiens ibi facere monastcrium anlc sep- relalum cst, missis mililibus, eamdem pecuniam dc
lcm circilor annos cum co concambiavit, data pro ecclcsiie secrctario abstractam ad se dcfcrri man-
ipsa alia ecclesia et Cassinensi ccenobio pr;e- r> davit. Fratrcs autem ail hajc : Pecuniam,([uaj Patri
dictam ecclesiam oblulit. Et, quoniam locus idcm Iicnediclo crcdila esl, nos alicui viventium minime
valde amcenus et saiis aptus monasterio erat roga- damus scd illam in secretario ponentes, cxindc
;

vithumiliter Desiderium ut pro amore suo specia- qui pra3sum])scrit auferat. Milites vero ha3C audicn-
liter inde studcret ;
quod et fecit do monasterio Al- tcs, et diabolico stimulo debrinli (sic), pecuniainde
baneta3, integram omnium mobilium mediclatem secrclario ecclcsiaa abstrahentcsad principem dcfc-
accipiens, etcum medietate etiam ejusdcmloci mo- runt. Tantum vero el tam immanc et inauditum
nachorum transmitlens coepitquc Dcsiderius
illuc ;
flagitium Gregorii papae dum pcrvenissctad aures,
ex intcgro tam speciose, tam spa-
illud ajdificare hujus temeritatis noxam inultam esse non ferens,
tiosc, qucmadmodum hodie cernitur, ubi etiam intra et vcrensne, excmplohujusfacinoris, iterum nostra

brcvc tcmpus quadraginta eteoamplius monachos ecclesia violaretur, divinum officium in Patris Bc-
regulariter victuros aggi'egavit. nedicti ecclcsia interdixit altariaquc omniadenudari
hnp. CP. dona. — Circa hosdies MichaelConstan- fecit, asserens quod in tanto scelerc nimias ncgligcn-
tinopolilanusimpcrator, PatriDosideriopernuntios, tia3 et acritcr ulciscenda3 timiditaLis et Dcsiderium
quos ad eum direxit, dona quamplurima transmisit, ac fratrcsarguere posset, et gravius (se)adversus
poscens ut pro sc ac libcris, ct pro statu imperii sui congregationcm nostram commoveri dcbere,nisi ea
Dei omnipolenlis clcmentiam assiduc supplicarent. ^ qua locumistumsemper dilexerat, charitatcdetine-
Insuper etiam ob Patris Benedicli reverentiam, pro retur ; siquidem tolerabilius sibi videretur villas et
saiute anima) suse, per prajceptum aurea bulla bul- castella nobis pcrtinentia in preedam et direptionem
lalum constiluit ut pcr unum quemque annum hoc dari, quam ut sanctus locus, et per totam Ghristia-
monaslerium accipiat dc palatio Constantinopolitani nitatem famosus et vcnerabilis, tanla3 ignominias
imperii auri libras viginti quatuor, ct pallia qua- periculo subjaceret. Scd noninlongum, postquam
tuor ad nostras conjregationis sustentationem. officium dc ecclesia noslra interdictum est, vindi-
Monastevia Cassinoiributa. —
Borellus autem co- ctain disLulit dextera Dei. Nam princeps tanti au-
mesBorelli majorisfilius,cumob nonnulla suainhoc ctor sccleris, postquam pecuniam accepit, lumcn
loco servitia Desiderii familiaritatem fuisset non amisit. Idem vero papa Gregorius in concilio rc-
immcrito adeptus, monasterium Sancti Petri, quod sidens constituit ut, si quis Normannorum, vcl quo-
vocatur de Avellana, quod videlicet pater ipsius rumlibet hominum, prsedia, monasteria, villas seu
beato Dominico ante quatuor et quadraginta annos l>ossessiones hujus camobii Gassinensis invascril,
adeonstruendum tradiderat, quodqueidemBorellus et bis vcl ter admonitus non emendaverit, excom-
satis ampla terrarum concessione ditaverat, cum municationi subjaceat, donec rcsipiscat et Eccle-
ecclesiis et colonis et cum omnibus omnino perii- D sia3 satisfaciat.
ncntiis ac possessionibus suis, quod cst terraquin- Divcrsa de quibusdam omittuntur. CapitciS. —
que millium circiter modiorum, Bealo Benedicto Petrus de Guinizone et Gcbizone piis monachis
dovotissimus obtulit, etc. Theodinus quoque et agit, dc quibus infradicemus. Induobusautem capi-
Oderisius atque Bcrnardus Balvenses comites, non libus quce sequuntur fusius disscrit de dissidiis
multo post et ipsi quoque monasterium Sancti Petri, intcr Gregorium papam et Henricum augustum,
quod situm est in valle dc Lacu, ctaliud monaste- tum de colloquio intcr eumdcm impcratorcm et
rium eremitarum in loco qui dicitur Pralum Car- Desiderium, quce hic fusius persequi non vacat.
dcsum, quaa nimirum et ipsa nihilominus a beato Adnnatio cum fralribus Cluniacensibus. Circa —
Dominico ante non plures annosfundata exstite- ha3c tcmpora HugovcnerabilisabbasCluniacensis,
rant, pari modo hoc monasterio obtulerunt. etc.
in vir celebcrrima3 vita3 ac famse, ad Patris Bcnedicti
De his monasteriis actumest inhujus Scecuhparte limina valde devotus advenit quemvcnerabilis De- ;

$uperiori,in VitasanctiDominici abbatis Sorani ad siderius honorifice, ut tantumdecebat virum, susci-

 ;

951 '.I I V i>l MhKUII AIil5AI!> CASIN

pione, el i liacens im n nostraa quorum nomina

aecepit,
llorum apud linum con Faustum, I). opei e mo-
i

nos, i
apud illos, in morle :mone Domini in monte, llomilias
et iu vila iid iii perpetuum ha- super Epistola unanos, jenno-
nl .
\ 11 su bjt Pauli, De G ad litteram, Epi-
'

el Ftar, le quibi pri- sl ilas ejus^Pastoraleejus^De baptisn oparvulornra;

ma hinui l .;, otc., ubi h AmbrosiumDerebusgeslisinecclesiaMediolan
Chrt i •//., e \ Pctri I)'- patriarchis, Defide ad Gi i imperaton
'""/' sub Lo mine,utvul Regfstrum Lconis p
ines ejus;
davimt, /' \Angelus d ad lwnc JrumFelicis papae; Regulam Basilii; Hioronymum
tn iderii epistolam ad Petrum Da- RU per Ezcchielem, su ilas Pauli, super
miaui, qua ipsi I \m i iventi quam defu,)Cto suas et duodecim prophi sipium; Scrm >n - I i

totiui ' ^ \rum veriani ; Historiam Anastosii Historiam La ;

suorum t
tur. bardorum, Gotthorum et Vandalorum ; Hisloriam
Gregorius papa et aliibenigne accipiuntur, Ro~ — J deRomanis etGolihis; Historiam
irdanis episcopi
bertus Guiscard g riumpjpam, quem Henri- > Gregorii Turonensis Josephum de bello Juda;

cus imperatorinarce S \essumtene- I Historiam Cornelii, cum Homero; Historiam Er-

batjlib v-m eumque ad hoc, inquit Peirns, nio-
/.'. chemperli Bedam super Tobiam; De locis san
;

nasterium usque deduxit.Quem apostolicum noster Hvangelium majorem auro et Iapidibus preiiosis
ahhas usque ad ip iusexitum, c sopisetcar- ornatum, in 4110 has reliquias posuit, deligno Uo-
dinalibusqui eum secuti ("uerant, suatentavit. mini et de vestimentis sancti Joannis evangelistae
Dt is. — Hisporrolemporihusquidam nones Leonis papoe; Sermones GregOiii Na-
A.malfi anse civitalis nobilis, mundo mundanisque v. Doctrinam Patvum Sacramentorium cum
anzeni ; ;

omnibu - abrenuntiai s, ad hunc locum pervenit, et Marlyrologio Sacramentorium ali u>l (>rdo Epis-
; :

a De ratantei - ptus el monuchus factus, copalis; Gualfridum De officiis; Super regulam ;

partem non oxi^ uam ! ni salutiferae el vivi I assionaria totius anni, libros quatuor; Anlipho-
crucis auro el lapidibus ; s ornatam el in naria de die duo, in choro semper hahenda Anti- ;

aurea ici im ipsc de palai io Cont arium de nocte; Vitas Palrum; Insiiiuta Pa-
Linopolitan conjuratione q lae contra
i ahsl ileral in trum; Actus apostolorum cum Epistolis canonicis
Michaelem imperaiorem facta est, heato Benedicto ei Apocalypsin; Epistolas Pauli; Paralipomenon ;

devolissimus oblulit. Desiderius autem, i>ost ista , super Cantica canticorum Origenis, Gregorii et
J
Capuam pergens, etofficinas monasterii Capuani in Hei^engariijJoannemChrysostomum dereparatione
ruinisjam posilas cernens, ad renovationem illius 1ipsi Dialogum quem ipse cum Alberico diaeono
;

animum dedit. Dirupta namque priori ecclesia, e lidit de miraculis monachorum loci istius ; Dia-
jussit conduci a alios ad capitella columna- _ Dialogum de vita sancli Benedicti
im aliud ; ,

rummiro opere facienda. Evocansque ad se Bene- mysteriorum et Hymnorum Seduliumde

irius ;

dictum 1 1 loci prsepositum, prascepit ut in vangeliis Juvencum deEvangeliis; Medicinalis;

I ;

ejusdc .
omnibus rebus post-
iratione Iterium ; Cresconium debellis Lihicis; Versus
positis, specialiter iuvigilare studeret. Cujus i'le Aricliis, Pauli et Caroli; Versus Paulini Ciceio- ;

impcrio parens Patris Benedicli basilicam sicul nem De natura deorum; Institula Justiniani; Xo-
nune cernitur, pulrherrimam .--;;; :
s construsit, elc. vellam cjus; Terentium Horatium cum geome- ;

Obiius l imiibenefaclOi is. — Hocanno, tria; Ovidium Fastorum; Senecam; Virgiliumcum

scilicct, monel Angelusde Nuce, iOS~>, mense
ui egloga Theodorii; Donatum.
Roberius Guiscar-
Julio, die festo sancti Alexii, Fames. — lloc pra?terea temporc latrones noctu
dus Apulice duxobi (. etc. Non autem videlurindi- hujus nostri monasterii ingressi cellarium, carnes.
gnum ex parte aliqua summam old.ilionum is-
hic caseum, lardumque subripientes, suos his merei-
tius ducis,ejusque conjugis Sicelgaitae, ad scien- b is autem egressi,
sacculos impleverunt; foras
tiam posterorum adnectere, qui supra omnes fere sacculos quos impleverant levare conati, minime
suitemporis mortales icum islum, patrem Desi- I
potuerunt. Dein relicta sarcina tentantes fugam,
derium et nostram alionem diligere, exal- c per toiius excursum
monasterii claustra noclis
tare et honorare studuerunt. Cepite 58, recenset circumeunles, nullam egrediendi facultatem pe-
Petrus don \es iL <ngillatim, el capii nitus consequi valuerunt, etc. Hoc proeterea
scqu viris nobilibus facias, tempore fames ma .imapertotam fere Italiam facla
capitc 62, agit de Guaii n etiam laudavil est, Tunc Desiderius cum fratribus communicato
in libro Do viris illuslribus, cap. 29. ubi Benedic- c msilio, cibos indigentibusabundanter conferebat.
tus qui ct Guaiferius diciiur. Defuni lo pontifice, papatum suscipere renuil. —
Desiderius^ ces describi eural ;
qui Anuo aulem Dominicaj incarnalionis millesimo oc-

indicaniur. — Non solumautem insedificiis, verum iimo quiato. inJiciione octava, cum venerabilis ac

etiam in libris describendis operam Desiderius dare per recolendae mcmorise domnus Gregorius septimus
permaximamsiuduit. Codiccs namque nonnr^osin papa apud Salernum infirmUale magna detinerelur
 953 PUSTMODUM VICTORIS III PAPjE 954

interrogatus anto diemtcrliuraohitus sui abepisco- £ eis promptos et paratos ad rera ipsam invenit. Sed
pis ct eardinalibus, qui tune una cum Desiderio quia fcrvor sestalis mimius erat, propterea tunc Ro-
prssentes erant, quid postsuumobiturade Romanse inani ire dislnlcrunl, quousquo se cl calor eetatis
sedis ordinatione juberet, respondit: ut si unquam imminuevet,ei tempora iufirmatransirent.Postquam
modo possent, eunulcm Desiderium ad lioc
;ilii|uo vero princeps condur-lo exereitu hujus rei gratia
officiumpromoverenl.Isenim praeter idquod primus BomameundiCampaniam venit, comilantibusetiam
presbyter cardinalis Romanae tunc Ecelesiseesset, sc una cuin Desiderio nonnullis parciura islurum
et prudentia maxima,el religione singulari, etprin- episcopis, ipse suspeclus praedictorum consiliorum
cipum circummanentium amicitia multapoHcret. Si amplins proccdcre nohiit, dicens quod, nisi Jorda-
vcro hunc nullatenus ficclcre ad Ista vaJerent, aut nusprinccpsctcomes Raynulfus,etepiscopi Romani
archiepiseopum Lugdunensem CgoncmautOltoncm fidcin suain sihi pr.t-scnli darcnt, nullamsupcr hac

Osliensem, aut Lucensem episcopum ;quem prius rc vim illi illaluros, neque alios inferre passuros,
cx liis habero possent, in papam eligere postsuum ipse cum eis nullatenus pergeret. Renucnlihus fa-
obitum quanlocius feslinarent. IIoc statuto defun- cere, hac de causa res lunc infecia remansit.
ctus esl, octavo scilicet Kalendas Junii, dieDomi- Kliijiiur. — Jam ferc annus in tali fiuctuationc
nica, et honorabiliter intra ecclesiam beali Matlhaei n transicral, ipio insede aposfolica nullus paslor erat,
apostoli et evangelistse sepultus, cum sedisset in nullus Dominici gregis curam gerebat, etGuibertus
pontificatu annis duodecim, meuse uno, diebus tri- hasresiarcha oves Chrisii sanguine rederaptus suis
bus. quoniam Romana Ecclesia pastore desti-
Kt cumsequaoibuslaniabat, cum eirca Paschalemfesti-
tuta remanserat, et hseretici atque schismatici more vitatem episcopi el cardinales Roraanie Ecclcsise de
luporum illam nitebantur invadere, Desiderius una diversis pariibus Romam convenientes, mandavc-
cum episcopis et cardinalibus, nec non ct laicis runt proedicto abbati utuna cum cpiscopis etcardi-
religiosis, qui hactcnus in caiholica unitalc, ct obe- nalibus Homanis, qui secum tunc moiabantur, et
dientia papse Gregorii fideliter perstiterant, coepit cum Gisulfo Salernitano principe, qui tunca Cisal-
unanimiter agere qualiter eam posset decenlissimc piuis partibus venerat, ad eos quanlocius perge-
ordinare. Miseruntergo ctconvenire fecerunt undi- renl, quatenus de Romanaa Ecclesioc ordinalione
que aptns huic officio personas, quatenus exeis simul tractarent. Illc nihil suspicans dc se jamillos

unanimi eonsensu cam personam cumgratiaetau- aliquid COgitare, cum jam nulhi de eo mentio ab
xilio Dei eligerenf, quseidonea et apta tantoordini oliquo ficret, assumplis pradfalis omnihus, Roma-
csset. Convenientes posfhsec ad prsedictum abba- nam pervenit ad urbem. Eo dic quo applicuit, in
tem episcopi et cardinales, coeperunt cum super vigiliis Rentecostes, instanle Desiderio ut pontifi-
prsefuti poniificis judicio appellare utque in Lanta catus apex personarum earum injungeretur alicui
temporisnecessitatepericlitanti subveniret Eclesise qiuc velipsis vcl ei videbantur. idonese renucrunt
;

papafum suscipiendo, instantissime fkvilarc. Ad prorsus omnis Romanus ct clerus ct populus con-
hseeille papatumquidemsesuscipereobstinatissima sentire. Pertotam autcmipsam diemmulla frcqucn-
responsionc rccusavit ; aliis vcio quibus sciret et tia, quofquot catholicse parti favebant, tam clerici

possct modis, ad Romanse Eoclesue servitium sc quam laici, ad eum convenientes.jam circa vcspcram
paratum essc spopondit. DiePenlccoslesSavinensi congregalisuntpariteromnes, tam episcopietcardi-
episcopo et GratianoRoma venienlibus occurrit, nales quam et coeleri Romani, qui in fidelitatebeati
eisque verba quie cum papa Gre orio de Ecclesiae Petri aposLolorum principis perseverabant, in dia-
ordinatione hahuerat retulit ;
pariterque cum eis coniara sunclse Lucioe, quseestjuxta Septe solis(f.,
Jordanum principem Raynulfum comitera adiit,
ct Seplizonium), cceperuntque omncs unanimiter De-
atquo ad servitium cl adjutorium Romanse Ecolesise sidcrium mullis prccibus ohsecrare ut Roinanum
adhortatus, libentissime ad omuia paratos invcnit. pontificatum suscipere nonrecusaret ; eumque obte-
Coepit deindc oardinatibus vchementer insistere ut stare per divina, perhumana omnia, ut suhveniret
de pontificis eligendi pcrsona quantocius delibera- pcriclitanli Ecclesise in naufragio conslitutoe , mul-
rent, et uL ad comitissam Mathildam literas milce- " toLies ad genua ejus, nonnullis lacrymantibus, om-
rent, quatcnus studeret ut ct ii quos prsediximus nes paritcrruenlcs.Desiderius vcro, qui jamdudum
episcopi, eL quotquot idonese tanlo officio personoe dccreverat vitam suam in quiefe transigere, et qui
judicarcntur, Romain sine tardilale venirent. Quod magisoptabatindivinaperegrinatione suumtcmpus
illi facere ncgligentes, cum Jordano principe clam finire coepit omnimodis refutare, et hoc se nun-
machinabanfur cidem abbati pastoia'em curam in- quam consensurum iirmiter repromittere. Instare
jungere, et suasionibus muliis nitebantureumquo- illi vebementer, persevcranlerrasistere; ipscvehe-

quo modo Romam^perducere, putantes violenter se menlius renili, resislere perseverantius, dicens:
id ei posse imponere: quod ipsepcrsentiens, omni- « Rro cerlo sciatis quia, si aliquam mihi violentiam

modo renuerc et contradicere coepit sicquead hoc ; super hoc intulerilis, ego quidcra, prout citius po-
monasterium reversus, iterum Nortmannos etLan- tuero, Cassinum redibo, et nullomodounquaminde
gobardos, et omnes quotquot potuit, hortari ad me intromitto vos autem, propter hoc, ridiculum
;

Romanse Ecclesise scrvitium coepit, et multos ex magnum ct vobis et Romanse Ecclcsise facitis : <>
 GESTA DESIDERII ABBATIS CASIN

.iui.i jam hora processerat, imminentejam j| Dullisomnino argumentUadeorum potuerit horta-

lardior
nocte, adsua quique reversi Bunt. Summo mane, menta ionesque Non tamen ob hoo i.

Dominica Pentecostes, omnes unanimiter ad eum cardinales et episcopi, qui cum eo erant, aliquate-

iterum convenientes, eadem cceperunl repetere; et nus quiescentes, Jordano principi instare ccsperunt
ip nihilominus insemel fixa sententia perdun
e ut quantocius properaret, et propler consecratio-
Videntee Beomninojam nihil proflcere, dixerunt nem ejusdem electi Romam cumeia pergerct. Qui
lerio presbyteriet cardinales episcopiquoniam cura magno exercitu ad hoc monasterium venii
quemcunque ipseillisconsuluisset, ipsumilli parati partim dehortatione ipsius electi, i>u ••tiin timore
esseni eligere. Unde, oum CencioRomanorumcon- aestatie ulterius progredi nolens, revei
sule consilio habito, tendemutOstiensisepiscopus icilium CapaaB. BomcnConsecratur. Cassioum
papa eligeretur, decrevii. l'ost haec quaesierunt ab redii. — Sequenii anno, medis dragesima,
co ut ipsum pontificem, quem eligerent, in Cassi- apud Capuam concilio episcoporum congregato,
nensi monasterioreciperet ;eumquedoneo Ecclesia cum praedictus electus una cum episcopis et cardi-

tranquillaretur, cum suis omnibus sustentaret, sicut nalibus Itomanis eidemconcilioprsefuisset, Ccn
et de Bupradicto papa (Iregorio fecerat : quod Desi- etiam Romanorum consul cum aliis nohilihus Ro-
derius libentissime facere repromisit, et per feru- manis, et Jordanus princeps, et Rogerius dux cum
li
lam quam manu gestabat, eos in lidc suadehoc omnibus optimatibus interfuisset, posl
fere suis
investivit. Cum autem jamjamquede Ostiensiepi- finem concilii rursus insperate, et nihil eo de hia
scopo decernerent, repente iterum quidam decar- suspicante, cera multis precibus lacrymisque a
dinaltbus conira canones hanc esse electionem affir- clericis et laicis perurgeretur, biduo immobilis
mans, nequaquam sc consensurura clamavit. Qlis perstitit. Tandem eum dux ei princeps, una cum
pro tempore, pro neoessitate lioc ferre oportere episcopis ca3terisque catholicis viris, fluentes cjus
astruentibus, nequaquam eum ad suam sententiam pedibus adjacerent, multis ralionibus et orationibua
flectere valuerunt. Verum, ut sapienium Salomon coactus vix tandem suecubuii, et praeteritam cle-
sapiens attestatur non nonest con-
esi prudentia, ctionem crucis et purpurse resumptione firmavit,
siliumcontra Deum (Pro. xxi, 30). Mox enim epi- duodecimo scilicet Kalendas Aprilis, Dominica in
scopi et cardinales una cum clcro et populo in De- Ramis palmarum. inde Cassinum reversus, ibidem
siderii duriiiam stomachantes, et videntes se nil Pascha celebravit. Peracta festivitate, cum Ca-
posse cum eo precibus agere, statuerunt violenter puano ac Salernitano principe Iionwm perrexit,
causam perficere. Tandem itaque universi pariter ac juxtacivitatemOsiiensem Tiberim cum omnihus
uno consensu et animo illum capientes, invitum et transiens, cum giavi infirraitate detineretur, extra
renitentem Gporticum Sancti Petri tentoria fixit: et quoniam
attrahunt, et ad ecclesiam praedictam
Christi marlyris Lucise perducunt, ibique eumjuxta Ravennas hseresiarcha (Guibertus), qui vivente
moremEcelesiae eligentes, Victoriscinomen impo- papa Gregorio papatum invascrat, ecclesiainSancti
nunt. Sed quoniam haec omnia, ut diximus, contra Petri armata manu tenebat, non iutegro die a mi-
ejus animum et voluniatem fecerunt, cappam qui- litibus principis, Dei auxilio expugnata et recepta
dem rubeam induebat, albam vero nunquamei po- est. Dominico vero die post Dominicam Ascensio-

tuerunt induere. nem, mullis llomanis et omnibus fere Transtibe-

Eoma discedit. Cassinimoratur. — Eoigiturtem- rinis solemniter cum maxima frequentia occur-

porc proefectus imperaloris a duce et ejus matre rentibus, praefatus electus a Romanis episcopis,

(limissus. propter illud videlicet odium, quod epi- Osiiensi videlicet, Tusculanensi, Portuensi atque

scopi et cardinales, tamcn Salernitano

faciente Albanensi, cardinalibus quoque et episcopis atque
principc Salernitanum archiepiscopum sacrare no- abbatibus quamplurimis assisienliijus,morceccle-
luerunt, die nociuque cum aliquantis sere iniquo siastico consecratus ct in apostolicam sedem loca-

conduclis in capitolium contra eumdem electum tus est seplima Idus Maii: quo etiam die corpus
conveniens, perseculiones ei maximas intulit. Post sancii confessoris Christi Xicolaia civitateMircrisi.

quatuor dies idem electus Romam egressus, venit Din qua per annossepiinjentosseptuaginta quinquc
Ardeam ibique per triduum remoratus, abiit Ter- quieverat, Darim delatum est. Prsedictus autem
racinam, ab inde crucem et chlamydem et caatera ponlifex per octo circiter dies Romoe remoratus,
ponlificatus insignia ita dimisit, ut eisulterius uti una cum preedictis principibusadhocmonasterium
nullo unquam modopersuaderipotuevit, decernens rediit.

poliusomni vitae sua3 temporein divina peregrina- Iiomam adiit. Ubi turbse. — Post cxijuum vero
tione viiam finire, quamtanii ordinis fuscibus gra- temporisspaiium comitissa Mathildisurbemadiens,
vissimis colla submiilere. Insistebatur ei quotidie magnis eumdem pontificem supplicationibus per
precibus, lacrymisque creberrimis, objiciebantur legatos interpcllavit, quatcnusejus fruiaspectibus,
Ecclesiarum magna discrimiini; ingerebatur pluri- ejus potiri colloquiis mereretur. Eam quippe cau-
marumperditioanimarum,quibuseimanifestissime sam sibi Romam
veniendi fuissepermaximamsug-
divina indignatio intendebafur; sicque Cassinum gerebat.Cogebat corporis languor loco non absce-
reversus est. Caaterum per anni totius curriculum dere scd quia pro sanctae utilitate Ecclesia? omni-
;

adeo mentis ejuspropositum immob Ie perstitit, ut

:
busse d sposueratvel extremis periculisobjectare
;
957 PUSTMODUM VICTOHIS III VAPJE. 958

itor per mare aggrcssus esl. Gumque ad Urbem

A episcopisetcardinalibusconsiliohabito,deomnibus
pervenisset, a comitissa et ojus exerciiuac casteris Christianorum exercitum con-
fere llalise populis

beati Petri fldelibus devotissime ofBciosissimeque gregans, atque vesillum benti Petri apostoli illis
susceptus cst, aiquo apiul ecclesiam beati Petri contradens, sub remissione omnium pcccatorum
,

octo diebus permansit. Deinde in festiviiate sancti contra Saracenos in Africa commorantes direxit.
Barnabee super altare Sancti Pelri missam solem- Christo igitur duce, Africanam devoluti dum essent
niter celebrans, eadem die, auxilio et opc praafataa ad urbera, emni nisu illam expugnantes, Uco adju-
comitissae, per transtiberim Romam intravit. Trans- v.mfe, ccpcrunl, interfectis de
Saracenorum excr-
tiberim tunc totam, Romanorumque permaximam citu centum millibus punmatorum. Quod ne quis
parlem, et nobilium, pcncomnem populum, castcl- ambigat hooabsque voluntateaccedisse divina, ilio
lum quoque sancti Angcli, basilicam I!n.,li Petri, die quo Christiani de Seracenis victoriam adepti
civitatem Osliensem ac Portuensem in sui juris- sunl, eo etiam Itali» divinitus patefactum est.
dictione tenebat morabatur vero apud Insulam
; Synodus Beneventi. —PrsefafcusaulemVictorpapa
Romae, qiue et ipsa juris exstabat. Die igitur qui tertius Urbem egrediens venit ad hoc monasterium,
apostolorum natalitia prsecedebat, nuntius quidam, sociatisquesibi episcopis et cardinalibus ecclesiam
quasi cx imperaioris parle adveniens, omnes cou- Sancti Nicolai in Pica solemniter dedicavit. Mense
sules, senatores ac populum Romanum de corona autem Augusto synodum celebrare cum episcopis
submovit imperii cum subito Romani pervenienles, Apulioe etCalabrise, necnonPrincipatuumstatuens
prcetcr beati Petri ecclesiam , universa ccperunt; Beneventum perrexit, in qua videlicet idem aposto-
ccclesiam vcro ipsam, quam supradicti ponlificis licus p"83sidens, Novit dilectio vestra, elc.
ait :

homines de supertenebant, ingrcdi nullomodopo- Malta oralionc complectitor adversas Guibertum,

tuerunt. Sed quia Guibcrti hseresiarchse multiiudo quemanathematizat tumconqueritar adversusHu-
:

per maxima erat, hi qui ex parle papae Victoris gonem Lugdunensem et Richardum abbatemMassi-
erant,conlra lantam hostium manum obsisicre non lieusem deserlores. Declarat excommunicatorum
valentes, in Transtiberim, [sive incaslellum Sancti consortium ita fcgiendum esse, ut debeant fidelcspo-
Angeli discesserunt. Jain dic mediante in ecclesia tius absque sac amentis vivere ct mori, quam eorum
Sanclaa Mariae in tuiribus Bavennas hseresiarcha communione polloi. Exslat in tomo II Spicilcgii
missam cantavit. Nam utrumquc capanile, igne Acherisni pag. 405 Hugonis Lugdunensis epistola
et fumo supposito, ceperat; sole autem jam ad ad Mathildem comitissam,in qua diluere conatur ca
occasum vergente, hi qui in ecclesia steterant pa- q qmc sibi hacinre imposita fuerant. Multum invehit
lam cum armis suis dcsccndentes, revcrsi sunt. lta inDesideriumin epistoki oltcra ad camdcm Mathil-
heu, proh dolor apostoliea et universalis beati
! dem, quam Hugo Flaviniacensis abbas integram
Petri ecclesia, co die quo ejus prsecipue fesiivitas inseruit in Chronico Virdunensi, apud Labbeum
exstitit, omni tam nocturno quam diurno officio tomo I Bibllolbeese novse pag. 283.Serf has caJum-
caruit. Sic Guiberli tueresiarchse spcs frustralaest, nias expungit unanimis scriptorum hujus sevi gra-
qui in apostolorum solemnitate missas illic cele- viorumconsensusquimuItislaudibusVictorem celc-
brare affectabat. Altera die ab hsereticis aposto- brarunt. Sicde eo hahet chronographus noster ms.
licum altare lolum et missa est
, ibi peracta. Saxonicusadanaum 1085. Hildebranduspapa, qui et
Die vero sequenti omnes ad propria sunt rever- Gregorius VII, apud Salernam exulatus moritur, et
si, et eadem ecclesia in ditioncm papae ^icloris ibidem in ecclesia sepclitur, cui,Norlhmannorum cx
rediit. Eo itidem tempore, dum quidam pere- ApuliaetMathildispotenlissimoeperltaliam feminse
grini orationis gratia ad Beatum Renedictum ve- cunclorumque ejusmodi sectam aamulantium as-
nirent, obvius illis quidam vir canonicus factus sensu, Desiderius cardinalis Romanus et abbas
est quemquis esset interrogantes, Petrum aposto- Cassinensis, verus famulus, licet multum
Gliristi
lum se essc respondit. Et illi
:
Quo tendis? Et d corde simuljet corporc renitens subsiituilur.Viclor
sanctus Apostolus : Vado ad fralrem Renedictum, nominatus. Etenim cum intirmitate gravi laborans
ut cum illo passionis meae diem celebrem ; nam ad sum.num bunc apiccm imo caplivus
invitus,
Romaa consistere non valeo. Variis enim procellis proveheretur, precibus obtinuit ut infra non multos
Ecclesia mea deprimitur. Quod dum fratribus viri dies ab bac vita tolleretur. Eademferme hahet Tri-
illi postmodum reserassent, ad succedenlium me-
themius ad laudaiom annum 1085 in editioncSangal-
moriam conslituerunt, iia tanti apostoli festivita- lensi Chronici Hirsaugiensis,qui et eumdcm pontifi-
tem sicut et Patris Benedicli, cum maxima devo- cem aliis quoque locis passim celebrat. Quic vero
tione solemniter celebrare. Capitc sequenti agit de posl Capuanam synodum gesla fucrint, cx Pelro
variis tumultibus a Guiberio ac ejus sequacibus Chronicum proscquenie discamus.
cxcitatis, et de coronatione Henrici. Oderisius abbas. —
In eodem vero concilio idem
Expcdiiioin Africam. — ^Esiuabatinterea ingenti ponlifex graviter intirmatus, post actum per tres
desiderio idem Victor apostolicus, qualiter Sarace- dies concilium, festinanter Gassinum rediit, atque
norum in Africa commorantium confunderet, con- cum episcopis et cardinalibus adhoc monaslerium
culcaret atque contereret infidelitatem. Unde, cum ascendens, in capitulum fratrum se ferri prsecepit,

et sub districtissimo anathemate interdixit nequis

 ;

959 VICTORIS III vapa-: (

.)G0

successorum suorum auderet vendere vel aliena eA panni de altari Sancli Benedicl (a

terralicum, ecclesias, viUa8,velquasounqui ,

una cum margariiis, et allera
Biones huic Cassim asi oceoobio periiaenlef Bi a ii coopei toria cum ouro h ia, •
ne aui
modo interdixil ae quis monachorum aude el fu- i
iii. i ii. i el optima undecim. Panni de altare
eere ohartam, vel lihellum absque scie lii.i abb Sancli Joaonis, ciroitoria quinque el • .1 n

sui quod si feoisset, irritum est

: litetiam quinque; panni de aliare Sanciae Mariaa facies una
tuno ul omnia monasieriu, quae aub ditione hujua purpurea cum auro, coopertorium cum smaltis,
nostri Cassinensis, cceno!)ii sunt, prandium per circitoriaquatuor,opertoria quatuor; pannidea
unumquemque anaum huio aosiraa con; e aiioni SanctiGre 'orii, circitoriumaureu nel aliosquatuor
faciant. Hoc Btaluio omnium monaohorum unanimi sineauro,operioi iaqualuor,dossales ma
consensu, praefatis episcopis in eodem capitulo n-- novem,dossalesmJnore6ti-'5inla .,hoslia-
sidentibus atque confirmanlibus, domnum Oderi- septem; calices aurei duodecimcum palenissuis;
sium, reli iosum valde virum, et Romanum diaco- seplem majores, ei quinque mioores; (istulaaurea
num, qui iunc in hoc nostro monasterio proeposi- cumangulo; <'alice8argenteiSd:'.oniciduo,eluliiar-
turaa fun; ebatur officio, abbatem consiituit. Post genlei septem; listula» argenleasduas; thuribula <le

haecconvocatiseisdemepiscopisatquecardinalibus nauroduo, de argento deaurata duo;alia n gentea

monuit alque praecepit ut, ju..ia quod p >ssor maxima duo ; et alia argentea oelo; candelabra <le

suus papa Gregorin jamdudum decrevorat, Ollo- crystallo pa ium aliud p.i ium argcnleum
1

unum, <'t

nem Isliensem epibcopum ia papam el>'gere, quuulo

< cum onychino, parium argenteum cumcl aliud
posseot ciiius, persiuderent; eumque, quia prassens malis crystallinis, et alia candelabra quinque; <lua3
er.it, m.inu apprehendens caetei is episeopis tradidit, laternae arge uemimv .:.<', etuna quolidiaoa:Evan-
diceos : Aecipite eum, et iu Romanam Ecclesiam gelium i]>sius,Kvuo cliuui imperuto i6,Evangelium
ordinate, me. oque vicem in omnibus, quousque id papa3 S cpii..ni Evangelium imperatricis <luo
, ;

facere possiiis, habele. His ita dispositis aique de- Evangelia rratris Firmi Evan elium abbaiis Ui- ;

creiis, sepulcrum sibi consirui in absidaipsiusca- gerni duo Sacramentoria

; cum i Epistolaria
pituli atque post diem tcriium feliciter mi-
ju feit, duo, unum cum tabula aure:>, o'iudcum tabulis ar-
gravit ad Dominum, sexio decimo Kalendas Oclo- geoteis; Regulam Sancii Benedicti cum tabulis ar-
biis, anno Dominicae incainalionis millesimo octo- gcnieis; capsa ma la ai-^enlca cum ge.nmis et
gesimo seplimo, a Patris auiem Benedicii transitu smaltis; scrinia argentea duo; duas cruces aureas
anno quingentesimo septungesimo nono, eum prse- magnas cum gemmis, et dua3 nlue aureae minoves,
fuisset in hujus monasierii >e;imine annis viginti et candelabrnm
tres argenleaa ad processionem ;

noveoi, mensibus quatuor, dies sexdejum; in sede uvceum cum aquamanili suo; fumigalorium gra?-
vevo apostolica ab ipso suaa electionis exo. dio anno cuin oliud cum nigello; urceum cum smaliis. Om-
uno, sacraiionis mensibus quaiuor, dies septem. nia ha3C argentea Pyxis auvea cum smallis pro cor-
Eum dysenteria dissolutum obiisse scribii Sigibe- pore Domini, el alia major argentea cum nijello;
rius iu Cbronico ad annum 1086. Alii veueno iilum coppelellse de pernistres; calicesonycliinosduos ;

periissc aiuni\ unde nonnulli marlyris ci titulum bacilia argentea paria duo;cenium libras aurinon
dedere, quod hoc pacioob Eeclesae deiensiouem ab laborati, siolte aureaa duaa; fanonem imperialem
ejus inimicis veneno necatus possii diei. toium aurcum scaramangae imperatorum duode-
;

Multa relinquit ornamenia. —

Ista praeterea ov- cim; coronam de argento super aliare Sancti Joan-
namenta ideir. papa Victor ad morlem suam in hoc nis cum crucibus quinque, et aliam crucem grae-
monastevio devcliquit quje omnia fere post dcdi-
:
cnm; coronam argenleam deauratam, et lapidibus
cationem ecclesiaj partim ipse cum fratribus hujus pretiosis ornatam, ferens scx crucc aliam coro- ;

ccenobii acquisivit, partim ab aliis in pignore posita nam super allare Sancti Benedicli, ferenslres cru-
recollegit.P]aneta3diaspra3deaurala3quinque,ettres C es lapidibns preliosis orna as; in Suncto Nicolao ;

sine auro; diarodanaa tres deauratae, diapisti duaD, coronam argenlcam et crucem argenteam 1'usam , ;

et alia cetrinapurpureae deauralae septem, etaliad

: D coronaeargentae, quas inveteri ccclesia invenit,un-
quinquepurpurea3,etdujE exametaajplaneta Joannis decim. Hsec de reverendissimi Vicioristeriiipapaa
mcdici; planetae quotidianae sex, quadragesimales vilaetmoiibus, aclociisiius renovalioneseu adoi-
quatuor; dalmaticee paratas octo, et al'ue undecim; natione breviter dicta sufiieiant. Gdetei am quandiu
tunicaa quinque, et aliie decem et novem,
pai*ata3 mundi istiusorbitavolviiur, ejus laudabile meritum
pvopter incensum quinque. Pluviales auvo ovnatos semper accipit incrementum per Jesum Christum
triginta ocio, et alios octoginta septem: albas li- Dominum nostrum. qui vivit et cum Patre
regnat
ncas centum nonaginta decem; tvcs, dc serico e t Spiritu sancto in saecula sasculorum. Amen. Hic
stolse deauratmcummanipulissuisdecemetnovem; subjicimus epitaphium, quod bodieque visiiur ins-
de argento cum
manipulis suis tres; slolae ali«e criptum ejus sepulcro in capelia Sancti Bertharii.
decem et octo; semicinctia sepiem: fanones aurei bpitaphium victoris pap.e hi
pvo subdia'couibus tves, et alii quatuordccim ; ca- (jam supra dcdimus.)
misi magni deaurati cum amictis suis duo, et a
i;
de i
Vicioris memoria et rellquiae Opuseula. — His
 . J

961 EPISTOI^ 962

qihv deDesiderio,80u Victorc, diximus ex Leone et A s.n-ri Montisabbate, postcn Rossanensiam archie-
Petroejascontinnstore.nihilfereadjioiendamoccur' piscopo, ul ipsenarratinnotis ad caput ".*!, libri in
ri (,'-iiui animvs nonsilea queo in vulgaLisaaolo ibus cli "ooiei Cassioensis.Porro locum inter ecclesiasti-
de eo habentar Imc referre. Ejus memoriam ipsa cossc iptoresme\ uii Vicior,cnjusopascuIa recensel
Seplembris 16 die, quaa ei ullima fuit, celebranl Pe» 'us Diacovus,in l'<ho Dc %'• is •/!us:r :
bus nwna-
fasti Benediciiniel Fe varius inCatalogo generali steriiCassim e.apile\?j. Dc miracalis, inguit,
s ; -

sanctorum. Sacra ejus ossa ex avtiquo sepulero in
saccl/um beati Berthani translata suni anno 1515
cum vero idem saceHum,jam <>b annis mullis in-
ohoatuna, anno
fuisset, beati pontilicis
quaiabeato Benedicio ct a monachis Cussinensibus
gesta sunt, una cum Thcophilo diacono libros edidit
quaUior.Canium oiiam Ccaii Mauri composuil, etc.
landem 1666 coosummaium
pla ie Factus poniifex scripsii ad Philippum regem Pran-
reliqoiee solemni pompa ibi- coi um, ad U^oncm Clun accosem abbatem quam- ;

demadalta isdexlerampariem locaias sunl ab illn- plures epistolas. Ex his dialogorum libri Ires edi-
strissinw praesule Angelo <le Nuce, tanc temporis ti sunt, qnario nondum repe.< lo.

VICTOIUS III PAPyE.

EPISTOLiE.

B scrtientes pcena plectentur. Nos tamon, ut

pari
I.
decat, semper in bono mcmores tui et tuaj venera-
Ad imperatricem (A) p y o relevando tributo
liilis gcnealojiaB, optamus te prae mallis sie leniel
S. Sepulcri.
(Anno 1086.) atque tuos regere, quatenus sic nomen bonum,

Mabill. Annal. Bened., Append. ad l. V. p. 647.) quod melius est quam diviiia3 multas, acquiras, |t
(

Victou opiscopus, servus servorumDci, gloriosa3 in gaudlum Domini lui felieiter introeas.
futuro

ct dilectsQ filia3 A. imperatrici Au ustaj. Vjleie perpetuo tuam exeelleatiam ct optamus ct

Apostolicie sedis debito compell ;
p.u ?, oharicsima oremus: atqueut RomanaeEcclesise, scilicctprima'
ct propriae ra„i ;
s tua3, sicul ie decet, recorderis,
nobis in Chrislo Rlia, majo-ibus ei mmoribus non
subt.ahere solitaria moniia. In q-ua uiique causa camque semper vencreris admonemus. Equidem
tantomagis in^ stercsiril mioribusdebemus,qua'iio; ; ipsa jir ter tui in bono rscordatur, et avitam pro-
;

eos tempocaliter p'us prodessc aut nocere posse

sapiam taam veneratur,
II.
Chdsli pauperibus scimas. Uade, cupiens tuam
dignltatem in fataro non condemnavi pro tcmporali Vic o Ulepiscopaias Ba vellensis, nuper constituti

oppressiOne pevegrinbium et paupevum, scd glo.i- posessiones, peienie Ursone episcopo, contirmat.

ficari pro rc'cvat oiie eorum, denunii.-mus et obse-

:

c (Anno 1081.;
eramus in Donvno Jcsu ut ab oratorlbus et visita- [Ughelli, lialia scci-a, I, 1182.

toribus s;:iM'i ;
et gloriosi Sepulcri ejus facias ces- Victor ipiscopus, servus servorum Dei, dilcclo
sare gravissimum importabile tributum quod cis ct inChris o filio Unso Ravellensiepiseopo in perpe-
impoiiitiiv aurso"fi''ialibus.l ten;:nal a quae ubivis
T
;
I uum

locorumimpe tuipaiiuniur taccamus, in duobus

ii
Quandoquidem, superna disponente clementia,
tantum l'»<'
:

s adeo agarianlur, ut p o singulis equis B.Pet/i aposlolorum principi, ejusque successori-

tres auiei, et e:: binis pedllibus toi
:
iem tollantur. bas ubique genimm ordinandi, disponendi, regendi
ei '-ubei-nandi E.elcs asa Dco est concessa
potestas ;

Insuperequoseorumdemoiatorum vio eni,erabl tos

quandiu volunt angariant et vexant. Cujus quidem nosquoque,pro modulonostroomnium Ecc'esiaium

periculi quantocius imperiali edielo a
malum
regno tuo propellas, in an mam tuam, quod absit!
redundaturum scias quia ad majorcs respicit quid-
quid a minoribus delinquitur, et facientcs et con-
nisi sollicitadnem haaentes, hoc quod nostrse meniis
: ar anoDei miseraiioinspiravit, jure disponere, re-
;
gereetgubernaresata imus.Quocircapiisvotisjus-
tisque poslulationibus annuentes, concedimus tibi,

ipsabulla aureis litteris exarata qua latelur

(l)Eallo^ sierrorm huius epislolae titulum non te-?c

i e ps
:

nec dubito qx i' hse littera Alexio lunc

;
l
D seinangastiisredacl.i.ndonzr.asacraetemplisa is-
tulisse.Weiatquidem ib' neidin posterum iiat; sed
;

tempo isCon „.>ai :iopolit. ao imperaiori, non vero ;

non la-
caivis ie.ii s aut Occideotis imperairici scriptae
;
si ab ecclesiis spoliandis posLea abstinuit,
mea ean avexand peregrinismoderatioremfuis-
Ceitenemonescii Alexiumnon modo exer- s ;
fuerint.
cii busad acras expediiioaesproperanJbus, verum
:
.
se p obau* ca qa»3 i!!oru ntemporumhistorici pas-
etiam ipsisperegrinis cx Occidentc advenlantibus sim refera :t.
insidias te.eudisse. Ejus autem avariliam probat
 VICTORIS III PAI'/K W8
partibus \ I audisse, vel vidi . o conli yeril A f.iita viderentur. Animadverte, precor, quantas
duobu8 libell a om Imli i I e quantoeque reli
c apud meriti
ut omiii' n dubii ipulum logenl bu aufe- uiii.ipotenlem Deum iste vir oxstitit, cui adhuc
raiu, per sin .11 '.i quisquc
p a qu bus inilii- ponderegruvato oorporis concessumestelementum
hfiBC sunl lula Bubno lom n 1 1 eputans : i super liquidum bc »i super aridam ambulare; ut
ex t>it.> [uam n iqu d falsum mendosumve videlicet apostolorum principi similis hoc in facl i

naiTfl habeatur, cum desuper undas, jubente Domino,

Theophilus. Cumi ulie \\ : Os qnod men- sicco vestigio gradiebatur.
titur occidil auizoi n (Sap. i, 1 1 >, quure beatue Thcophilus. Animadverlo utique vehemei et

Paulus, una cum Sila carcoi is usl idioe manciputua, admiror, cum in nostristemporibus in quibusjuxta
Romanumsi nnon Romunum, Bed Prophetca vaticiniura Defecit sanctus, diminuta
:

Judaeum 1'uisse luce clarius eonste sunt veritatesaSIiishominum noneslqui faciat ho- ;

Desiderius: Absil hocafidelinm rordibus, ut ve- ntuii, iKin est usijiicnd uiium\l's;il. xu\\ omnipotcns

pnBdicaior, doi lorque genlium, mendacium

ritntis Deus talia dignatus est operari.
in8'iquoineurrissecredaturl BeatissimusenimPau- Desiderius. Si illud, charissime frater, attendas,
lus et Romaius erat, Romanus nonerat; Roma-
el quod Dominus diseipulis suis pi omiltere cst digna-
nus non erat, quia ex Romana urbe oriundus non- B tus Ecce ego vobiscnm sumomnibus diehus usque :

fuerat (2). Romanus vcq erat, quia omnis Judaica nd consummationem ssecuh (Matlh. xxvm), lastari
plebs, ut un versus pene orbis, suli Romani tunc potius quammirari poteris.
temporis imperiiditionedegebut. Veleliara propter- Theophilus [(6). El laetor quidem, et vehemen-
ea u a Roma aus excclsus interpretalur, congruen-
« j i ter cxsulto; sed, prorsus precor, inchoata prose-
tissime jusiissimeque -e Romanum potuit appel- quere.
lare, quia se excelsum esre nullutenus haesitabat, Desiderius. Fo quoque tempore quogensAgare-
sicut :
>se ili'- ;
i
Nostra autem cotiversdiio in ccelis
: norum, devecla classe, late devastaverc [taliam,
est (Phil. >n). qualiler omnipotcns Deus hoc de manibus illoruin
Theophilns. Fateor, valde mihi sunl grata quae liberaverit monasterium, non duxi dignum silentio
ili. is. sed oa, quseso, quae promiferas narrare jam pneterire. Cumigitur omnia circumcirca igne, fer-
incipe. roquc consumpsissent, ccclesias eliam sanclissimo-
Desiderius. Res valde est nova quam narro, et rum Pelri et Pauli adeuntes deprsedati siint. Dein
seniorumnostrorura assertione roborata dereveren- Appiaa carpentes iter, Fundanam aggressi urbem,
dissimo v'ro: (8) Appollinare abbate scilicet nostri i;<nccam ereinarunt., eunctique in ea commorantes
monasterii. cui, Deo faulore, licet indignus deser- ab eis vel occisi vcl capti sunt. Indeque digressi,
vio : cnjus sanctitas, benignitas, largitas, omnibus in vicinia nostri nionaslcrii trans Lirim fluvium

pene in hac provincia commorantibus lucidissime applicantes, quia nox jam imminebat len-is, castra
patuit. Qui dum quadt.m dio, necessitate cogente, posuerunt,utfactomaneomnemonasteriumfundilus
prsedia requireret monaslerii, venit ad fluvium | i) diruerent, velquidquid ibiinvenire possent, inprae-
Lirim; cumque navis deessel qua fluvium transire dam abducercnt et ut sunt nimis siticntcs sangui-
:

possel, plenus Bde, signaculo sanctoe erucis se mu* ncm, omnes quos illic reperissent fratres, gladio
niens.accessitad oram flumlnis,atque,ut erat, indu- jugularent. Cumque hoc tam horrendum, lam im-
tus vestibus, calceatus pedibus, fluviumest injres- mane, tamque formidandum pcriculumessetinmo-
sus; et ita (5) siceo vesligio ad atteram ripam nasterio nuntiatum, omnes fratres nimio pavore
pervenit, ut uec calceamenia quidem ipsius made- perculsi, terrse consternati sunt, divinam mojesla-

(2)Fuit luercditario jure S. Paulus civis Roma-
nus et hoc inodo natus, non quia in ipsa Urbe, sed
; ambulavit, soeiosquesecum traducens.Nazariumct
quia patre cive Romauo; nalus enim erat Tarsi,
quse Ciliciae metropolis evat, et jus municipalc a
Romanis fuerat consecuta, ita ut Tarsenses cense-
rentur cives Romani, et civium Romanorum privi-
legiis fruerentur. Yide Lorin. in Acta apost.,cap.
22, vers. 28.
(3) Grealur Apollinaris abbas lasinen. anno Do-
mini 817, et in fclartyrol. Benedictino tilulo sancti-
praed., expanso super undas pallio sieco vesti^io
Celsumsuperundas etiam ambulasse, cum in mare
projecti essent, refert Marulus, lib. in, cap.3. Glo-
riosa Charitine, anno30o, lapidc collo ejusalligato
demersa in profundum maris, et peraquastanquara
per terram solidam incedens ad littus pervenit,
Sur. 5 Octobris. Quirinus inartyr. Prudentio, ct
( ,
D Eusebio in Chron. auctoribus, anno 314, alligatus
ad saxum, demersusque in tlumen enatavit etpla- ;

tatis decoratur sub die v Kal. Decembris, cujus cide super aquas ambulavit, sustinentibus saxum
gesta luculenter descripsit Petrus Diac. lib. ms. De , forentibusque undis.SubpedibusRessarionis abba-
ortu ct vita Jusiorum Casin., cap. 26. Vide etiam tisaquasolidata legitur. inVit. Patr., lib. vi, libel. 2,
Leonem Ost. in Chron., 1. i, cap. 18. n.2. Ft R.quoque Oringa, sive Christiana virgo, in
(4) Liris, qui et Carilianus, fluvius Campanise Etruria fugit perfluvium siccis pedibus ne nubere
praecipuus, eam a Latio distinguons, cujus fontes cogatur.
in Apcnnino monte supra Soram civitatem mon- (6) Anuo Dom. 846. Agarcniseu Saraceni, utpotc
strantur. gens populosa,magna ltalias damna intulerunt,om-
(5) Sic eliam super aquas fluminis, quod Yladi- ncsque ferc Romanas provincias ineendiis et dire-
cilur, gradiuntur prsecisa capita gestantes sanctus jitionibus vaslarunt, Ost. in Chron. lib. i, c. 26.
Froutosius et socii mart. Ll S. Hyacinthus, ord. Raron. hoc eodem anno.
 ,

969 DIALOGI.— LIH. I. 970

tcm obnixe precantes, animas benigne

ut illorum A etiamPetriacPauli.necnon Benedicti seexspolias-
recipere dignaretur, quarum corpora lam subitae, se gloriati sunt. Et vos, inquiunt, qui estis, quj
tam formidandae morti, peccatis exigentibus,tradere tam sollicilc, tam diligenter, tamque curiose nosin-
decrevisset non cnim amplius in hoc mundo se
: ignrenitimini? Nos, inquiun', unusPetrus,alter
victuros eredebant, qui tam proxime mortis gla- Benedi 'lus vocamur, quorum domos vos invasisse
dium sibi imminere cernebant. [gitur cum per juctutis; sed cujus virtutis, cujusve potentia3 simus,
totam noctem aspersi capita cinere, vigiliis etora- quam citissime experiemini. Et his dictis ah oculis
tionibus essent inteuti reverentissimus virAppollina corum ablati sunt. Mox igitur undiquc furentibus
risabhas, cujussuperius mentioncm fcci (7), Bassa- vcntis, tumescentibus fluctibus, tanta subito tempe-
tiumabbatem, religiosum scilicet virum,pervisio- slas exorta est ul naves omnes vel collisae inter se
nem allocutus cst, dicens Xohle timere, nc moc-
: vel impulsse scopulis confractse sint. Ita utexomni
slum geratis animum non cnim in lioc tempore
; illa paganorum copia vix pauci superfuerint qui suis
ab Agarenis capiemini, nec aliquid damni divina hiec, quibus missi fucrant, civibus nuntiarc po-
a

protegente dextera vobis inferre poterunt; sed tuissent. Et quidem permisit omnipolens Dcus ad
quantocius revertentes suos adire tcutabunt fines; tempus suas ab eis ecclesias devastari, sed non est
vos autem deinceps securi ac illaesi manebitis, quia g passus eos supcr tanto facinore diulius gratulari.
sanctissimus Pater Bcnedictus vestram ah omnipo- IIoc in faeto illud mihi videtur csse impletum, quod
tenteComino salUtem obtinuit ipse enim venit ad ; beatus Benedictus suis olim discipulis promisc-
1'.

adjuvandum vos, nosque omncs cum eosimul. Igi- rat, dicens Prsesentior vobis, dilecli fdii, carnis
:

tur venerahilis vir Bassatius ahbas expcrgefactus deposilo onei c, vestrisque per Dei gratiam coope-
somno, convocatis in unum fratribus, retuht quse rator existam assidus. Illud etiam quod B. Petro
vidisset, quseque sibi revelata fuisscnt ; et ut ln- Dominus intulit, dieens Tu cs Pctrus,et supev hanc
:

stanler omnipotentem Dominum

deprccarentur ad- pctram oedificabo Ecclosiam meam etportce infori
monuit. At illi certi dc divina misericordia alacrcs nonpnevalchunt advcrsus eam (Matth.xvi). Non in-
offecti, laudantes ac bcnediccntes Dominum, quod quit, non valebunt) sed, non prsevalabunt portaj :

reliquum crat noctis, precibus orationibusque con-
summant. Tanta vero erat serenitas acris, ut nulla
in eo vcl tcnuis quidem nubecula videretur, cum
suhito ccelum densalur nubihus, tonitrua conere-
pant, coruscationes ac fulgura crebra micant, lan-
tusque imher effusus est terris, ut Liris fluvius,
late redundans, quasi mare videretur. Igitur illu-
enim inferi pagani sunl, hseretici atque Judaei, qui
lunc adversus Dei valere videntur Ecelcsiam, cum
per eos Dominus suos llagellari fidelcs pcrmittit;
sed non prsevalebunt, quia omnipotens ac miscri-
cors Deus non eos de Ecclesia sua perpetuos simt
q habcro triumphos. Undo et Apostolus hortatur
dieens Tribulationem patimur, sed non coangusta-
:

cescente diluculo, surgentes a castris barbari ac- mur; aporiamur, scd uon dcstituiinur ; persecutio-
cesseruntadoramfiuminisdiligentius perscrutantes nem patimur, scd non derelinqnimur humiliamur, ;

siquam forienavim vadumque reperire possent, ut scd non confundimur; trihulamnr, scd non perimus
fiuvium transmeare valercnt sed cum omnis trans-
: (II Cor. iv).
cundi spcs eis esset ahlala, dira incitati barbarie, Thcophilus. Placcnt vehementcr quoe dicis.
manus sibi digitosque corrodcntes, quod spe fru- Desi derius. Joannes sanctaa recordationis presby-
strati prsedoe , vacui remanscrant, cellas nostri tcr (8), qui in nostro monasterio dccanatus officio
monasterii trans Lirim positas ignc cremantes , aliquo temporc functus est, vestri postmodummo-
verso exercitu quantocius abire cceperunt. Cumque nasterii quod intra Luecnsem urbem constructum
ad eum locum pervenisscnt, quo prsedictus Liris est, prsepositus fuit, qui quanta) obcdicntise, quan-
fluvius patenti ostio mari influit, omnes quos ha- j) tseque humilitatis fuerit, plurcs qui eum noverunt
bebant equos, debilitalis cruribus, prsecisis nervis, monachi ct adhuc supersunt, tesles cxistunt. De
quia secum ferre nequihant, reliquerunt. Ipsi vcro, mirahilibus vcro quse pcr eum divina majcstas ope-
ascensis navibus, donlesque carbasa vcntis, recto mcmoria lapsa sunt,
rari dignata est, quia plura a
cursu sulcantes cequora, Siciliam devenissent, et se quce rccolo, pauca narrabo. Cum idem vir Dei je-
celeriteraridam contingere sperarent repente par- : juniis, vigiliis, orationibus maximeque largitati
,

vam cernunt naviculam huc illucque inter suas eleemosynarum esset intentus, lantam lacrymarum
naves liquidas superundas celeriter discurrentem, gratiam Domino largiente promeruit, ut dubium
in qua clericus veneranda canitie ct alter mona- non esset quod iilse lacrymo3 multa apud Deum im-
chus sedere videhanfur. Et cum ab eis sollicitc in- petrare valuissent, quce ex tam simplici humilique
terrogarentur unde tam lseti, tam alacres, vel tam cordecditse fuissent. Cumquc fama sanctitalis cjus
onusti repedarent ab Italia se venire professi
? totam pcr eamdcm urbcm claresccret, dsemoniaca
sunt, ibiqueomnia igni ferroque tradidisse domos :
qusedam, quse graviter vexabatur, ad monasterium
(1) Bassatius creatur abhas Casin. ann. Domini
837. Ost. in Ghron. lib. i, cap. 23 et obiit anno 856,
trus Diac. lib. ms. De ort. et vit. just., cap. 33,
;

die 16 Kal. Aprilis. Ost. in Chron., lib. n, cap. 9"2, et in Martyrol. Be-
nedictino., sub die 2-2 Febr. inter beatos ascribitur.
(8) Gesta Joannis, genere ac cognomine Apuli,
abbatis Lucensis sanctitate conspicui,descripsit Pe- Vivebat anno Domini 1055.

Patrol. CXLIX. 31
 971 VICTOHIS III PAPiE 972

iin ipae praBeral adduota est. £1 cum ab eis qui eam V Lucen em, postmodum vero Romanam Bcclesiam
duxerant, ut pro eo Dominum preearetur, magnis rexit, ex cuju i, qu&e nunc refero, m .

preoibua fuiasel ob&trictus, convocatis fratribus venerabili viro audisse me con igit. Cum quodam
oratorium intravit, atque imiliis effusis lacrymis tempore idem praefatus pontifex febre correptus
preoei pro ea Domino fudit, Btatimque ab ea deemo- graviter oegrotasset, el quotidie languon ate
nium effugavit. vehementius fatigaretur, repente ei meinoriam ;i l

So.l aeque hoc sileam, quod veridicis viris de rediil quod fama vulgaute do praedicl i i

eodcin venerabili viro narrantibus agnovi, quod s.ipius audieral : quod quicunqu
videlicel,
videlicet ita clarum > t, ut nultis pene, qui intra detentus haus »sel I" ex aqua quae de manibua
mmnia ejusdem praafatse urbis Lucensis commo- ipsius defluebat, dum posl missarum solemnia
rantur, occultum sit vel incognitum. Cujusdam ablueretur, mox recepta sanitateliberarotur. Laten-
namque illustris viri uxor infirmitate detenta jace- ter igitur misit qui sibi i x illa aqua aliquanlulum
bat in lectulo, quae adeo crescente languore n < l ex- afferre debuissent. Cumque !ii, qui missi fuerant,
trema perducta est, ul per tres dies siuc sensu, sine aquam quam postulaverat attulissent mox ebibit,
voce recubans, velut mortua haberetur. Cumque atquo ita repente sanitati pristinae restitutus est, ut
onines qui aderant, funditus de ejus vita despera- ,-j nulla in eo languoris illius indicia remaneren'.
rent, ad Dei hominem missum est, ut pro ea oni- Alius i|iioque vir venerabilis vitaa, Guinizzo II

nipotenti Doniino hostias precesque offerre digna- nomine, menteel habitu monachus fuit, qui cx ulte-
retur. At ille, ut erat benevolus animo, el ad sup- rior; Ilispania nostrum ad ccenobium veniens, inhac

plicantium vota paratus, mox sacerdotalibue in- vicina silva non parvo tempore vitam solitariam
dutus vestibus ad altare omnipotenti Deo sacri- duxit, ubique in omnipolentis Domini Jesu Christi
ficium oblaturus accessit. Igitur cum intra sacra sci \ itio viiam Rniv.it. De quovenerabili viro Joannes
missarum solemnia nomen iUius memoraretur, illa abbas monasterii S. Vincentii, siti juxta orlum Vul-
in domo propria, mcnasterio posita, ex
longe a lumi amnis, qui ei familliarissimus fuit, multa mi-
lectulo in quo quasi exanimis j^cebat, tanquam si randa mihi, cum adhuc in nostro monasterio prsepo-
ab aliquo vocaretur, respondit. Cumque ab illis qui siturae curam gereret, referre solitus erat. C.ujus
aderant interrogaretur quid diceret, vel cui respon- disciiiuliis Januarius^lSuiomine^magnaeobedientiae,
sum dedi.ssel, illa inquit : Dominus Joannes^praepo- magnseque abstinentiae monacbus cxslitit. Qui dum
situs nunquid non enim vocavit mc,
est hic ? ipse quodamtemporeamagistro suo, venerabili videlicet
illique respondi. Al illi obstupefacti ex lam inusi- Guinizzone, ut ferramenta quibus operari solili erant
tato, tamcelebri, tamquc obslupendo miraculo,tum reficeret, Aquinum missus fuisset, domum fabri
quia illam quae fere exanimis jacuerat, sanam pene ^ ferrarii adiit, atquc ab eo eadem ferramenta repa-
et incolumem videbant; tum quia voccm ilhus tam rari, data mercede, poposcit. Faber vero ferrarius
longe positi audisse se referebat, slatim curaverunt ccepil eum irridere, dicens Num ex pane et aqua :

admonasterium nuntios mittere, utquid servus Dei solitarius iste tam rubieundus tamque pinguis cx-
ageret agnoscerent, et indicarent procul dubio stat(13). Huboriste, ut mihividetur, magis ex vino
:

credentes, quod nonabsre inulier iam celeriterin quam ex latice hausto procedit. At ille Hodie, in- :

lectulo surrexisset, responsumque dedisset. Cum- quit, tibi utrum ex natura an ex assidua vini pota-
que illi qui missi fuerant ad monasterii oratorium tione rubore conspergar. ostendam. Cum vero fer-
intrassent, virum Dei invenerunt juxta altare stan- rum in ignem missum vehemcnter ferveret, et faber
tem, ac pro ca Ionginquitatis auetori Domino sacri- ferrarius, id acceptum forcipe super incudem ,

ficium ofTerenlem ct subtiliter notanles horam,

; posuisset, ac scintilhe, huc illucque undique volan-
repererunt codem momento, quo intra sacra missa- tes, totam penc domum illustravissent, casu ferrum
rumsolemnia nominata est.eamex leclo surrexisse exincudein terram desiliens cecidit. Igitur vcnera-
responsumque dedisse. bilis vir Januarius, ferrum ex incude cecidisse
Felicis etiam memorise (9) S. Alexander papa vir conspiciens, inclinans sese, fervens ferrum nuda
disertissimus ac eruditissimus exstilit:qui primum m:mu tenuit, el superincudemponens, malleatorem,

(9) Hic fuit Alexander papa II, creatus anno Do- dus, ct in Martyrol. Benedictino inter sanctos, sub
mini 1061 ; moritur Romse miraculis illustris, anno die 26 Maii recensitus, cujus acta descripta videntur
1073. apud Leonem Osl., lib. iu, c. 47, etPetr. Diac.,lib.
(10) Refertur etiam hoc miraculuma LeoneOst., De ortu Just. Casin., c. 30) quo loco ctiam memo-
lib. cap. 92, el a Baron., anno Domini 1070. n.
ii, rantur dial. Desiderii.
22. In graeca etiam natione elucct ista pietas bibendi (12) De Januario habetur mentio in Vita Guiniz-
aquamqua sacerdos postmissarum solemnia manus zonis descripta a P. Diacon., lib. De or. justorum
suas abltiil, ad varias aegriludines repellendas; tes- Casinen., capite 3o.
tatur eruditissimus Lco Allatius, lib. De quorum- (13) Sic etiam S. Cassius Narniensis episcopus a
dam Grsec. opinat., n. 6. Totila Gothorum regc bibacitatis cst insimulatus,
(11) Vixit Guinizzo cirea annum 1080, tempore fundamentum exruborefaciei desumptum, ad quam
quo Henricus Homanum, Basilius Constantinopoli- calumnbm depellendam insurgit S. Greg. in Dial.
tanum gubernabat, imperium. Vir plane mirabilis, cap. 6.
sanctilate conspicuus, etprophetiae spiritu splendi
973 DIALOGI. — LIB. I 974

ut quanlocius id percuteret, horlalusest. At illiqui A egredicnlemecorpore animam illius viderepotucrit,

aderant viso lauto miraculo, nimio pavore perterriti, et non adhibentes Qdem, subtiliterstuducruntinda-

pedibus ejus provoluti. veniam cx irrisione quam in gare. Et rtqiertum csl eo die illum veneiabilcm
eum exercuerant, humiliter deprecati sunt. Sicquc virum cmisisse animam, quo preedictus Dei scrvus
factum est ul omnis illa irrisio in veneralionem Bencvenli positus agnovil.
versa sit, quam stulti homines in Dei servum pro- £ !
, c tacebo, quod de Mancuso monacLo
caciter inferre praesumpserant. Itaque cum venera- fralribus refcrcnt!busagnovi,quem ipse inmonaste-
bilis virad magistrum, ;iique ad cellam propterea rio posilus vidi, nostroque jam (empore defunctus
remeasset, ab oo vchemcnler correptus cst, quod cst. Qui cum cx Apulise partibus conversionis gra-
insultanttbus cedens, talia in oculis hominum facere lia buo vcnissct, aRichcrio (l5)abbatenostroprae-
preesumpsisset. Cumque ille undc hoc sciret, vel decessore susceplus, fratum congregationi sociatus
quis sibi indicasset, percunctaretur: Ille, inquit, qui cst. Itaque in monasterio corpore, in sseculo mcntc
tibi preestitit ut posses facere, mihi etiam ul possim degens, semper torrena quaeque meditabatur omnc :

scire. magisterium regularis disciplinse sibi graveet im-

Iheophilus. Cum Dominus dicat Lnceat lux poiiabilc videbatur. Tunc coepitab abbate licentiam
:

vcstni eoram hominihus, ut vidcant vestra bona n petere, multasque occasiones adinvenire qua pa-
opera, etgloriGcentPatrem vestrum quiinccelisest triam parentesque posset revisere. Cumque ab ab-
(Luc. xn), quid esl quod sancti viribona suaoccul- bate suosoepius fuissetadmonitus, ul viam veritatis,
tant, ctneab aliquibus videantur, omni nisu ela- quam sen;el arripuerat, in mclius proficiens dedic
borant ? in cliem ad finem usque pcrduccrc, deposita omnis
Dcsiderius. (14)Sancti viriet si quandoquc opera torporis ignavia, summopercstuderci, ncforte juxta
sua ostendant in publico, intenlio lamen illorum sententiam Domini (Luc ix, 62). aratrum tenens
manet in occulto per hoc enim quod intus agunt,
;
rctroque respiciens regno coclorumaptus esse non
laudes extcrius non requirunt, quia et de bono posset;etnc uxorem I.ol imilans in statuam salis
opere proximis cupiunt preebere exemplum, et ta- versus (Gen. xix. 16), horrendum cunctis specta-
men, per intenlionem, qua soli Deo placcre deside- culum prseberet dlc nihilominus(cujus mens semel :

rant, semper optant csse secretum. Tunc, inquam, a maligno obsessa fuerat) nullo modo quiescebat,
bona sua occultari appetunt, quando ex eorum sedquotidieabbatemfratresque precibus fatigando,
propalationc nullum animarum lucrum, nullum fra- ut eum patriam revisere sinerent, onnimode poslu-
ternse emolumentum cernunt adfuturum.
saluti Iabat. Cumque spero redeundi frustratam sibi essc
Gum autem exindc ad gloriam omnipolcntis Dei eonspiceret, clam de monasterio egressus, more
aliquid sc lucrari posse conspiciunt, luncbonasua fugacis servi nocturnas tenebras captans, utcanis
deelarari ac propalari patiuntur, quia non suam, ad suum vomilum atl patriam (16). diabolo insti-
sed Conditoris sui laudcm requirunt. ganle, revcrsus est, atque in parentum domo man-
Theophilus. Satis aperta ratio patet, ncc aliquid silans, sicculariter ibi, ut jamdudum mente conce-
inde ultra requirendum puto. perat, vivere coepit. Sed cum ab abbate suo per
Dcsidcrius. Ea quoquequse cle hocegregio viro, nuntium ssepe fuisset admonitus ut ad monasterii
videlicet Guinizzonc, Joannes religiosus monachus, claustra rediret, et ille, salutaria monita parvipcn-
qui in hac vicina silva sub anachoretica disciplina dens, obtemperare neghgeret, ab eodem abbate
solitarius commoratur, solitus est rcferre, dignum communione privatus est. Cum ilaque non post
duxi huic nostro associare libello dicebat enim ; : mullos diespaululum languore correptusinlectulo
Quia cum adhuc in Beneventana civitalc in suo residcret, immancm lconcm ingredientem ostium
monasterio degeret, quadam die quidam Dci servus ac contra seaperto ore venientem cernit. Atille ad
sibi, aliisque fratribus qui ibi aderant, intulerit, ingressum ferocis bestise territus, ccepitmagnis vo-
dicens, Dro certo sciatis hodie aliqucm magnum cibus clamare, cliccns : Gurrite, currite, quia leo
virum monachis apud montem Casinum ex hoc
e istc me devorare contcndil. Lco vcio rugicns irruit
mundo migrasse acl Dominum quod illiaudientes, D in cum, et mordens, coxam illius apprehendens,
:

mirali sunt, quod per octoginta fcrme milliaria maximum ex ea carnis frustum abstraxit, sicquc
(14) Videnturdesumptaexhomil.il in Evang. hodie oslendi iocumin descensu monlis Casini ad
S. Gregor. pap. Sanotum Germanum, in quo Draco monacho, in mo-
(15) Richerius creatur abbas Casin. anno Do- nasterio permanere nolentiet postea exeunti, appa-
mini 1038 obiit ann. 1055, infra quodspalium lem-
; rucrit, quem daemonem draconis specie tranforma-
poris accidisse hoc miraculum deprehenditur. Vide tum fuissc ait. Sed illuslre prorsus estquod in \"ila
sancli Dominici, lib. m, c. 2, a Theodorico prodi-
u
Ost. lib. iii.

(16) Quam exitialis sit monacho patria refert Gas- tum legitur. Vide S. Hieron., ei>ist. ad Heliodor.
sian.,collat.Pal.,Iib.v,cap.32, de abbate Machele, Dc laudc vitaa solit et S. Ambros. De fugasseculi*
,

qui tton solum fasciculum epistolarum a parentibus Attendanl igilur sibi, ct caveant illi monacbi, qui
delatum volverenon pra?sumpsit, sed igni tradidit non solum patriam non deserunt, parentes ctami-
combui endum « Ite, inquiens, cogitationcs patrise,
: cos non dimillunt, sed quolidie animi sui causa
pariter eoncremamini, ncc me ulterius ad illa quaa magnalum sectantur aulas, ct oculos. Utinam no-
fugi revocare tentetis. » Scribit Simon Miletius saiculi nostri hoc vitium sit.
Vlb VJCT0R18 III PAP/K «J7<J

suo viros Capuam mittere placuit

eum ementatum ac Beminecem relinquena disparuit- A UmoB e\ latere
Pandulphoprincipi, cui,utbonaS, Benedicti inju
Cumque pluree ad elamorem vooia illiua obatupe-
concurrerent, leonem quidem minime \i«le- a se ablata omni postposita mora, restitueret, et
facti
nobiles vel cujuslibet genei ia viros, quos capto
runt, Bed ementatum ac aeminecem monachum in

prostratum invenerunt. Itaque «'11111 eum a magno ferri pondere eonnexos multos in cai
terra
elevarent, paululum reeepto Bpiritu, cuncta detinebat, dimitteret, omnesque rcs illorum
terra
per ordinem pandit, et ut
acciderant festinanter redderet, per eosdem virosvoluit impe-
qurn sibi
quantocius se ad monasterium reducerent, propin-
rare ; nam voluntas veniendi ad bae partes minime
animo ejus insederat, si ea perficere posset quse
quos ac vicinos obnixe precatusest. Propinquis igi-
perpraefatos viros eidem Pandulpho praecipiebat.
ejua voto obtemperantibus, ad cellam hujua
1 11 1

contraAsculanumoppidum Sed Deus omnipotens, quicor Pharaouis induravit

nostri monasterii, quae
oluiiLilta quaa in populum Dei sine causa irrogaveral
sita est, eum portaverunt, ibique post paululumre-
raala, ut Mosiservosuosigna etprodigiamirabiliter
cuperata sanitate, huc ad monasterium est reversus
culpa, pcenitentia accepta, plures ostendenti noncrederet(£jcod. x, 1 1, induravit etiam
ac e\ perpetrata
postea i:i sanctse conversationishabituvixitannos.
elcoristius, aejussioni imperatoriaeobediret. Cum-
Theopbilas. Monachus iste, ut video, idcirco que iiquimissiabimperatore fuerantCapuam v< nis-
q
leoni, i«l est diabolo, visibiliter ad lempus traditus sent,multiscumeodemPandulpho verbis frustra ha-
bitis.ad imperatorern sine efiectu reversi sunt. At vcro
est, ut postmodum invisibiliter ab ejus potestate
liberari in perpetuum mereretur. postquamimperatorse contemptum a principe vidit,
ira commotus, Homa exercitu moto egrediens, Ca-
Desiderius. Vis etiam ut narrem tibi qualiter
onmipotens Deus hoc monasterium de tyrannorum sinum venit. ac ad B. P. Benedicti liminaconscen-
manibus semper eripuit, atque ab inimicorum dit. Facta hora fratrum capitulum intravit, congre-

infestalione, meritis beati P.
sua> divinitatis protexit '.'
Theophilas. Narra quodlibet inam alacri animo,
dcvota inente attentisque auribus me cuncta haec au-
eultare profiteor.
Dcsidcrius. Pandulphus Capuanus princ.eps
virpotentissimusacditissimusfuit,qui latrocinando,
humanum sanguinem fundendo, civitates, oppida
ac alioruni pr<edia circumcirca manentium
erauferens, suosubdiditdominatui quiquestupra,
csedes, rapinas distractionesquebonorum ecclesia-
rum multa per tempora, absque ulla
insatiabiliter exercuit. Igitur
Christi ecclesiis diripiens abstulisset, omniacastra,
villasacprsediahujusmonastereii cupiditate ductus
sacrilega abstulit, ita ut nec unum rusticum qui
rura coleret, vel rura quoea rustico colerentur, nio-
nachis reliquisset. Insuperetiamomnem thcsaurum
hujus monastereii auferens asportavit, ac in arce,
quam non longe a Capuana urbe, in monte
Agathm martyris dicitur (18), construxerat,
multa spolia orphanorum, viduarum et ecclesiarum
Benedicti, dextera gatisque in unum fratribus, ut pro se Dominum
precarentur, rogavit ; ibique coram cis Deum bea-
; lumque Benedictum non ob aliud se ad has parles
venisse, nisi ut ejus monastcrium de manu crude-
lissimi lyranni eriperet, lestatusest. Deindebenedi-
(47) ctione pctitainde ingressusCapuamvenit; satellilcs
vero praefati principis, qui monasterii bona cjus
imperio ad suiusum detinebant, postquam de Au-
crudeli- gusli adventu certifieati cognoverunt, omnes huc
: C illucque fugienles dispersi sunt. Sicquefactum est
ut monasterium omnia castra, villas ac praedia sibi
miseratione, ablata uno die reciperet, et ea qua3 ibi ad alienum
cum plurimas opes usum ministri seclerum congregaverant in mona-
chorum potestatem devenirent. Unde eis mihi con.
ligissevidetur illudquod B.P.Benedictus discipulis
suis ex inopia panum tristantibus olimprredixerat:
Ut hodie minus, crastina vero abundanter haberent.
Prasfatus igitur AugustusCapuamingressus,eidem
Pandulpho principatus honorem auferens, alterum
qui S. in locum ejus constituit. Ipseveroin arcem, quam
in qufl in monte S. Agathsemartyris summo studio munie-
rat, ex cademurbcfugiens, seconlulit. Unde divina

acpauperum intulerat, condens reposuit. Cum vero dispositione contigit ut omnia quse latrocinando,
jam omnipotens Deustantis sceleribus finemvcllet ejerando, multorumque cruorem innoxium effun-
1

imponere, el voces pupillorum, vidua-

lacryma: et ;\ dendo, multa per tempora acquisierat, in spatio unius
rum ac pauperum, nec non orationes preccsque septimanse amitteret nihilque sibi ex tot et tantis
:

servorum Dei, in conspeotu Divinitatis ejus essent aequisitis municipiis, proeter arcem quam praadixi-
admissa, sicutscriptum cst Cor regis inniauu Dei : mus, rcmaneret, et qui multos aliorum natos, suis
cst (Prov. xxr, 1): Conradi imperatoris menti inspira- oblatis rebus, mendicare coegerat, qui ex eo orti sunt
vit, ut ad vindieandas ejus ecclesias ac de tyran- usquc hodiehuc illucque mendicatumpergant. Quse
norum manibus cruendas Italiam revisens Romam ornnia meritisH.Henedictisibi evenissequisdubitet,
veniret (nnno 1038). Cum igitur magno exercitu cujus ipse bona, iniqua ductuscupiditate, distraxit.
congregatoltaliamingrediens Homam venisset, op- Thcophihis. De hac re minime dubitandum est,

(17) Istum Pandulphum fuisse quartum principem ron., anno 1038, num. 3.
Capuanum', qui obiit an. 1050, docet eruditissimus (18) Mons nunc dicitur S. Nicolai.
S. Agathae
Camil. Pereg. in Histor. principum Langob. Ejus Vile S. Capuan, Mich. monachi in not. ad S. Of-
gesta recitat Leo ost., )ib. 11 cap. 60, 64,84; et Ba- fam.
977 DIALOGI. — LIB. I, 978

quando coram non ob

fratrilms praefatus impcrator A. verant; sed foras egressi, saeculos,quos implevo-

aliud, nisi oh defensionem Sancti Benedicti monas-
lerii se Romam transisse testatus est.
Desiderius. Alio tempore (anao I0i9) quidam
Capuanus, Pandulphus nomine, collcctis examicis
et \i'inis undiquc equitilms, ac non parvo militum
numero congregato,castelIumhujusmonasterii quse
Concha dicitur,diabolo instigante, aggredi ac capero
conabalur. Qui c Capuana urbe suis cum sequaci-
bus, inclinatojam ad vesperam dic, egressus, utper
totam noctem deambulans, antequara dies illu-
cesccret, cunctis adliuc secure illic dormientibus,
prsedictum castellum aggredi etcapcrcposset, itcr
arripuit. Cum vcro egressi urhe, aliquantulumpro-
cessissont, atque in eum locum, cx quo
non in die, scd in nocte, neab aliquibus viderentur,
ambulare disposuerant, pervenissent, cis paululum
ibi remorantibus, optata nox supervcnit. Qui, ut lilii
tenebrarum, magis tenebras quam lucem dihgentes,
ac illud quod Dominus in Evangelio dicit: Qui mn-
hulnt in nocte, oflendit (Joan. xi). minime
dentes, per agrum unius fundi coeperunt ambulare,
et ad invasionem praefati castri quantocius prope-
rare. Igitur equis calcaribus cruenlatis, rccto se
nerc ire putantes,per totam noctem prsedictum
discurrcntcs, circumierunt (18*). Sed operis Dci
rant, lcvare conatiminimepolucrunt; deinde relicta
sarcina tcntantes fugere, per totam noetem hac illac
per clauslra monastcrii deamhulantes, foras egredi
nullatcnusvaluerunt. Igiturfactomane, cum se intra
monasterii clauslra conspicerent, timore exterriti
ac sui reatus conscii, quidfacere nescichant. Tan-
dem repcrto inter sc consilio, excuntes per portam
monasterii, si quo modo possent evadcre, quasi
niliil mali pcrpetrasse viderentur, caeteris, se, qui
de mouasterio ad quodlihetopusegrediehantur,mi-
seucrunt, ct lento pedc, ne aliqua dc ois suspicio
oriretur, carpentes itcr, haud longiuscule a mona-
sterio suhstiterant. Cum interca cellarius fratribus
ipsi jam solita stipcndia prsebiturus, ccllarium ingredcretur,
[3
refertos ante aditum sacculos invenit, et miratus,
ignoransque quid esset, quaeque condila requisivit.
Cum autem reposita ablata conspiccret, turbatus
damno, foras egressus, quidquid perdiderat, in ipsis
sacculis reperiit. Qui, vchementer attonitus et jam
atten- quid essetintelligens, moxconvocatis ad se duohus
vel tribus pueris,per viam vergentisdeorsummon-
tis, si forte latrunculos qui id admiserant invenire
iti- possent.mittere curavit.llli autem jussa complentes,
agrum cummonasterioegressi paululum processissent,re-
pererunt juxta stantes in ipso itinere montis.
illos

mirabili dispositione facto mane, ibi se eos ubi se Cumque jam pene perlransissent eos, ac nullam in
nox ct-pcrat invcnerunt; sicque cis quse cupierant eos, quia noti erant, suspicionem, habercnt, cito
frustrali, confusi ac mirabiliter fatigati, ad domum gressu iter quod ceperant, peregerunt. llli vero,

suam vacui suntreversi. divinitus exterritiac velutamenteseffecti, cccperunt

Alio quoque tempore (19), dum piseatores hujus -, post eos clamare et dicere : Scimus, domini, quiaut
monasterii retia in mare, qui pisces ad refeelionem nos comprehendatis venislis; sedmiseremininostri,
nihil enim inde asportavimus, sed ablata omnia
fratrum capcrent, misissent, Xorlmannus quidam, in

mentc tumidus ac furibundus spi-

inilatus superbia, ipso cellarii ingressu dereliquimus. Atilli, talia au-
ritu, supervenit, et ut sunt ad rapinam avidi, adin- dicntes, comprehenderunt eos, ligatisque postter-
vadendaalienabonainexplebiliteranxiijComprehen- gum manihus ad monasterium perduxcrunt, atque
sum unumex piscatoribus, vestimentumei,qUo erat ita, connexi vinculis, fralvibusproesentave-
ut erant
indutus, abstraxit, sibique mox induil ; deindenavi- nint.Prretereafueruntnonnulliquiminuscircaprse-
culam ingressus, piscatorem cogere ccepit, utretia ceptum Domini cauti, caadi eos atque ita sic dimitti
ex alto educeret, quatenus pisces, qui in eis inventi judicaverunt; cseteri autem, quorum mens pia in
essent, secum abstrahens deportaret. Oumque pisca- Domino erat, et magis erga mandata divina solli-
tor renueret, et se pisces ad monachorum, non ad citestudentesjussacomplere Dominica.solutos vin-
Nortmannorum refectionemcapere velle sedieeret, culis, cibo potuque refectos, liberos ahire
permit-
valde ccesus ab eodem Nortmanno in mare projectus tunt. O mira Domini Jesu Christi benignitas,
mira
est. (inra vero idem Nortmannus piscium prsedse pietas,mira quam docuit patientia; cum in Lege-
avidus rctia ex altoper semetip.sumtrahere etpisces scriptum sit (Lev.xix; Mattb. v) Diligcs amicum
:

legere ccepisset, suhitoindeex navicula cecidit, at- Q tuum,etodiohabcbisinimicumtuum;necnoiimanum

oculo,
que interclusus ab aequore spiritum cxhalavit. Sed, pro manu, dentem pro dente, oculum pro
ipse dih-
mirahilc dictu ante illum unda mortuum projecit
!
talionem pro talione reddi mandatum sit;
salutare non
in littore quampiscatorqui ab eo projectusinaquas gere inimicos,benefacere se odientibus,
fuerat, vivus natando pcrvenire potuisset. resalutantes,auferentitunicamdimitterepallium,ac
voluit impe-
Aho etiam lempore {"20), latroues noctu hujus bona pro malis reddere se sequentibus
nostrimonasterii cellarium ingressi,carnes,easeum, rare !

Theophilus. Grata mihi fateor nimium

laridumque exinde suhripientes suos sacculos imple* esse quse

narras.

Circa ann. Domini 1038. Lege Leon. Ost.

in
(18') Ea, qua3 narrantur a Desiderio,
sibi etiam (19)
relata affirmat Leo Ost. in Ghron. lib. n, cap, 8i, Chron. u, cap. 65, etPelrum Diac. inserm.ms.
lib.
ab uno eorum, qui tanto equitatui interfuit. Refer- De oct. S. Benedicti.
tur etiam a Petro Diac. in serm. ms. de octava S. (20) MeminitLeo Ost. m. Chron. hb. m, cap. 62.
Benedicti, Evenerunt heee omnia anno Dom. 1049. et Petr. Diacon. in serm, ms. de oct. de S. Bened,
070 VICTORIS III l'\l'l. 980

Desiderius. Bos estmirnbilis ot vehomenterstu- A insinuet (23). At Quid prodest, inquit,

ille ; i

penda, quam aarro .1 ,sed ita a pluribuscognita, nuntiavero? non enim quod te vidissem, vel quod
ut de ea ab aliquo in nullo debeat dubitari. Quodam talia patiaris, mihi creditura est. lui ille respondil
< :

itaque temp ter militum, qui Nea Hoc sibi signum ex mei parte denuntia, quodPan-
politanse praeerat urbi, venatum in ipso sancti Pa- dulphus Gualse filius calicem ipsum pro pignore
Bchali Sabbato, is silvam suis cura pueri habeat, el ul datis solidis, quos ei debuimus red-
aprum caperet, esl ingn bsus, tensisque retibus ad dere, illum recipiat, atque S. Benedicti monasterio
insequondos eo umcanibushu illucqueuna- omni postposita mora restituat sibi celeriter,
; i

nimiter omnes por silvam diffundunt sed ante [uam
aper a retis laqueo fugiens involveretur, occupatus
a venatoribus, confossus captusque est. lum autem
horajam tardior esset, etsol,ad occasum vergens,
; insinuare ne Quibus dictis visio ill
differas.
oeulis ejus ablata est. Puer vero Btatim ut domum
< regressua est, inflrmitate detentus intra paucos dies
defunctus est ea vero quae viderat, quseve sibi
;

umbram atramjam pene inducerel terris, praedictus omnibus ad se venientibus patefecit.

dicta fuerant,
magister militum, ne noctis tenebris occuparetur, Pandulphus etiam ipse, qui cau6apignoris calicem
sumpta quam ceperat venatione, oinui cum clientela apud se habebat, hoc ipso tempore, nescio qua de
domum quantocius repedare ccepit unitantummodo poausa, Neapolim pergens, haec omnia ex ore ipsius
;

puero, Pythagor» nomine, ul retia colligerel et se Pythagoree se audisse retulit; per quem quoque
pernieiter, sequeretur, imperavit. Igitur cum puer, idem Pythagoras uxoriillius omniaquaa de viro ejus
qui relictus fuerat, collectis retibus rectocalle suum viderat, velquaeipseeimandaverat, Capuoe nunlia-
dominum sequeretur, subitoduo monachi reverendi vit. Ulaautemsibi potiusquam marito,consuIenspre-

admodum vultus ei se in itinere contulerunt. Cum- tium,quod virejusaccommodaverat,reddere nolens

que timore exterritus, quinam essent inquireret neocalicem recipere nec monasterio redcrc curavit.
;

illi Ne timeas, inquiunt; tantummodo sequere nos.

: Theophilus. Mirandura valde est ac magna cum
Cum itaque aliquantulum simul per eamdemsilvam cautela pensandum cur omnipotens Deus talia liuic
graderentur, \ eneruntad quemdam locum ccenosum puero ostenderevoluit.cumillequisibisostensuesta
vaklc atque horribilem aspectu ubique Pandul- ;
poenaliberatusnonest, vel, cum tottantisquesceleri-
phum Capuanum principem, cujus superius men- bus occultatis,prosolo aureo calice cruciari visusesl
tionem feci, <[ui non longo ante lcmporc defunctus Desiderius. Quod vir iste in poenis visus est, ct
fuerat, ferreis nexum vinculis atque in illius cceno tamen uxore calicem rcdderc parvipendcnte, a
laci ad gul im usque demersum, ei miserabiliter jioonis liberatusnon est, juslo, occulto lamen, omni-
ostendunt(22)Intereaduo nigerrimi spiritus, retortas ^potcntis Dei judicio factum est, ejusque pia ac
exagrestibusvitibus facientcs, pergulameum liga- bcnigna providentia in noliliam hominum deducta
verunt, ac in ipsam lacus profunditatem merserunt, cst, ut videlicet quicunque haec audierit, pertime-
iterumquesursumextraxerunt. CumquehsBc ssepius scat, ct a rapinis ccclesiarum mentem inanusque
facerent, prsedictus puer Pythagoras, tremula licet compescat; ne et ante mortcm sese pcenitere non
voce cuin alloquitur, ut sibi qua dc causa lalia pa- liceat, ct post mortem parentibus propinquisque
teretur ediceret. Illevero, Qens et ejulans, ad verba ea, pro quihus ipse a suppliciis liberetur, operari
interrogantis pueri mox tale responsum protulit, non libeat; sicque fiat ut pro cis supplicia aateina
dicens Quamvis, o puer, exinnumerismeisscele-
: possideat, qui Dci timore postposito in vita positus
ribus mihi plurima et infinita pcena parata sit, nullatenus perpetrare foi-midat, et jam veniam non
tamcn ob nuliam causam hanc quam cernis patior mereatur in vita illa qui bonis sanctisque opcribus
poenam nisi propteraurcumcalicem, quein de mo- neglexitpromereri in ista. Quod vcro caeteris faci-
nasterio S. Benedicti, sacrilega ductus cupiditate, norihus tacitis, de solo aureo calice judican visus
abstraxi, eique etiam moriens reddcre neglexi. Sed est, apcrtc datur intelligi quam fortiter, quam atro-
obnixe deprecor, ac per Jesum Ghristum Dominum citer, quamque miserabiliter pro aliis pluribus, im-
Salvatorem omnium, cujusego miserprseceptacon- mcnsisquc sceleribus torquebatur, quando parvi
temnens, inhanc sum voraginem mortis demersus, Dcalicis rapinatam dine lamque crudeliter cruciaba-
te ob testor, ut Capuam ad uxorem meam vel ipse tur. Nam supcrius retulimus quod idemPylhagoraa
pcrgas,vcl nuntiumdirigas, qui ei, et tormentaquaa puero dixerit, quod multa et immensa delictis aliis
patior, ctutcalicem monasterio S. Benedicti reddat, fuerant sibi praaparata tormenta. Quocl vero is, qui

(21) Recitatur a Lcone Ost. in Ghron. lib. n, 12, 13,competere Pandulpho, cognomine Gaputfer-
cap. 60. et a Baron., ann. 1038, num. 11. quivixitusquead ann.081, et
reo, principi Capuse,
(22) Visio Pythagorae de damnatione Pandulphi non Pandulfo quarto principi Capuano, qui obiit
ad inferos intelligenda videturde quarto hujusno- anno, ut diximus, 1050, ubi etiam non discrepare
minis principe Gapuano, qui obiitanno 1080; probat ab aliis historiis clare deraonstrat.
Camill. Peregrin. histor. Princ. Langob., in serie f23) Sperahat forsitan
Pandulphusexrestitutione
abh. Casin. in Bit lieri >, qui etiam advertere docel minui poenam, sed in infcrno, ubi cst summa mise-
quamdam alteram visionemcuidamsolitariofactam ria, nullum refrigerium cst, adeo quod dive espulo
damnationis animse alterius Pandulphi, de quo tandiu desideraverat guttam aquaa ut refrigeraret
Petrus Damianus, epist. ad Dominic, cap. 13, Lco liquam suam, sperans refrigerium obtinere, et
Ost. lib. ii, cap. 84, et Baron, aiino 1038, num. non valuit (Luc. xvi).

981 DIALOGI.
eum in suppJiciis vidit, continuo Ianguore corrcp-
lus, non posl multum tempusestmortuus, nonmul-
tum miremur, si illudquod Danieli, viro desiderio-
ruin et somniorum veridico interpretatori, conligit
attendamus; nam post visionem spiritualium mys-
teriorum, continuo segrotavit, cl per dics plurimos,
sicut ipsc testatur, elanguit (Dan. vm).Siautem talis
tantusque vir spirilualia visa non tulit, sed continuo
languore apprehensus per dics plurimos inlirmatus
fuit, quid mirum, sipuer iste curis ssacularibusde-
ditus, carnalibus desideriis pressus, visionem spi-
ritualium rcrum fcrrc non potuit, sed infirmitatc
LIBER SEGUNDUS,
In quo agitur de miraculis a S. Benedicto aliisoe monasteria
Prsemisso utcunque primo, ut promiseramus, " ditate, de poena peccatorum, ac de gloria sempi-
libello, nunc secundum, Deo auxiliante, scribere terna justorum. Itaque statuerunl inter se hujus
aggrediar in quo csetera, quse supersunt in hoc
:
gloriam mundi rclinquere, ac sanctffl conversationis
monasterio, vel a monachis hujus sacri ccenobii habilum suscipcre et ut magis fidi csse possent,
ubicunque divina largiente clementia his tempori- juramento, quod statucrant, firmaverunt. Deindiem
bus facta miracula, quao nostrce occurrunt memo- decernunt, quo apud castrum Casinum limina B.
riae, curabo concludere. Bencdicti pelerent, ac sub cjus magisterii regula
Cum adhuc essem annos adoles-
laicus, ct intra
centise setatem ducerem, quse a multisin Beneven-
lana civitate degens audivi de Joanne (24) tunc
ejusdcm Beneventanae Ecclesiae archidiacono,post-
modum vero hujus S. ccenobii abbate, silenler non
transibo. Cum idem Joannes de illu&tri prosapia
originem ducerct, et, quod majus est, religiosevi-
vens omnipotenli Domino omnimodo placere stude-
ret, ila a clero ct populo diligebatur, ut omnes ei
unanimitcr posl mortem archiepiscopi ejusdem ur-
bis summum saeerdolium peroptarent. Alter qui-
damincadem Ecclesia, A.lix^(25) nomine; diaconus
eral, qui ad adipiscendum pontificium omni nisu
aspirabat, nec, quo ordine id assequi posset, quid-
quam pensi habebat. Sed dumidem Joannes archi-
diaconus superesset, ad culmen tanti honoris se
posse j>ertingerc desperabat. Cumque hoec quotidie
in animo volveret, vana illum cogitatio haud quie-
scere permittebat. Cum quadam die uterquesecreto
in loco consedissent, et nemo alius cum eis esset,
sermo inter eos orsus cst de hujusmodi miserse
vitaa fragilitate, de ccelestis ac perpetuse vitaa jucun-
(24) Joannes, abbas tertius hujus nominis et trice-
simus a B. Benedicto, ex illustri Beneventanorum
civium prosapia genus duxit. Suscepit abbatiam
ann. Domini997et pervenit usque ad annum 1010.
(25) Alixarchiepiscopus IV Beneventanus Silves-
tro papa II anno Domini 1000. ad inslairiam Otho-
nis III imp. ab eodem pontif. ad archiepiscopatum
eveotus, a populo tameu minime receptus, ut habe-
tur in Chronic. arch. Benevent. Indigna rcs reh-
giuso, sed nostri sseculi mores huc devenere, ut
quod abborrent el exsecrantur pagani, hoc quasi
pro lege a nostris politicis habeatur, dum docent
viro bono et sapienti, ac preesertim principi, mcn-
fas esse,et licere aliis struerc insidias,aliudque
tiri
clausum in pectoro, aliud vero in lingua promptum
!
LIB. II. «J82
A dctentus ad extreraa devenit? Sed in bis omnibus
divina judicia magis metucnda quam indaganda
Bunt. Quse magna et inscrutabilia sunt, testc Psal-
mista, qui ait Judieia tua abyssus muJta (Psal
:
xxxv) testante quoque Paulo,qui diciltO allitudo
:
divitiarum sapientise et scienti&Dei ! Quamincom-
prebensibilia sunt judicia cjus, ct investigabilea
vise cjus! Quis enim cognovit sensum Dommi, aut
quis consiliarius cjus fuit ? aut quis prior dedit
et retribuetur ei
illi, Quoniam cx ipso, ct pcr
'.'
ipsum ct in ipso sunt omnia ipsi gloria ct impe-
:
rium insaecula saeculorum. Amen. (Itom. xi).
Casinensi ope dioina factis.
;
Jesu Christo Domino deservirent. Igitur postquam
ad statutum diem ventum est, quo ab eis aggre-
dienduin cral ilcr, Alix, qui aliud animo, aliud ges-
labat in ore, Joanni archidiacono dixit Charissi- :
me quoniam de rebus meis aliquid adhuc
frater,
supercst, quod secundum Deum ordinare cupio,
tu, obsecro, proecede, et mox ut sancta? conversa-
C tionis habitum susceperis, mihi nuntium mitte :ego
autem, his expletis, quanto citius te subsequi cu-
rabo. Archidiaeonus vcro admonasterium B. Patris
Benedicti veniens, mox ut habitum sacrum susce-
pit, nuntium ut decreverant socio direxit, qui eum
sub sanctae institutionis regu'a jam colla submisisse,
et ut ipse celerifer venirct, ut pollicitus fuerat, nun-
tiaret. At ille mox ut talia audivit; alacer effectus,
'
quod illum, qui sibi in Ecclesia prseeminebat, re-
cessisse cernebat, omnino se ad eum accedere,
atque tam arctam ingredi viam posse negavit.
Deindead acquirendumculmenpontiiicatus honoris
totis viribus nitcbatur. Sed omnipotens ac justus
Deiis aliter quam ipsc sperabat disposuit. Namcum
D imperator Otlio egressus Germania Italiam intras-
habcrc regnandi cupidine, irrideudo Sex. Pom-
peium, cui cum facillimum esset adversarios suos
violata fide obtruncare, atquc ita toto terrarum
orbe potiri, pluris fidem quam impcrium fecerit. Et
sunt tamimpudentes, ut docere audeant religionem
virtutemque imperio famulari debere, licereque
principi pro re nala fidem veljurcjurando firmatam
seque atque cothurnum exuere. Enquibus in rebus
gloriantur. Utinamspe sua frustrarentur, quidolos
concinnare, aliosque capere student, eosque elude-
rent aves, cjuas captant, et evolarent, sicuti evenit
Alix archiepiscopo, qui nonassccutus fuit venatio-
nem O quam longc a primis sajculis, ubi Chris-
!
liani malle mori volebant, ut scribit Justinus mart.
Apol.2, quam vel semel mentiri
<J83 V ICTORIS III 1'AIM. «J81

set, postquam Romanae res, ul atibi videbatur. v

mt. Cum denique, oratione facta, ad mene im oon-
disposiiii, Beneventum adiit, cui Alix ita familiarifl sedissent, mirabile dh-tu ! immanis ur.su- e vicina
efleotue rst, ut idem Augustue >-iim eligi in ponti- Bilva venionc ante ora prandentium favum
floem, Eoclesia renuente, praeeiperet. Postmodum melliflui mellis ferens exhibuit (27). Cumque illi

vero imperator Romam rediens, Romanum pontifi- valde perterriti fugam inire tentarent, venerabilis
cern eum oonseorare rogavit, el consecratum Beno- eremita ille eos compescuit, ••( ne terrerentur ad-

ventum remisit; imperator deinde, febre correptus
post aliquos diee divina dispositione defunctusest.
IUevero Beneventum rediens, n mosnibus quidem •
civilatis appropinquare ausus fuit,sed cum dedecore
illo repulso, alium sibi cives pontificem elegerunt.
Fecit quidein haec omnipotens Deus ad vindictam
malefaotorum, laudem vero liononun, ul qui cupi-
ditati honoris ductus fraudulenter fratrem suum
studuit ab Ecclesia pellere, ipse pulsus patria,
exsul in alieno solo vitam finiret.
p terium quantocius reverteretur, admonuit.
Praeter heeo ea, quae sequuntur, Ueone venera-
bilis vitae, qui anto paueos annos defunctus est, et
aliis veteranis monachis narrantibus, audivi. Gum
igitur idem Joannes aliquantosin monasterio san-
cta; institutionis regulse explesset annos, petita ab
abbate suo licentia, Hierosolymam perrexit, atque
in Sinai monte per sex continuos
monuit, dicens multoe esse jam annos, quo siln
omnipotens Deus perbestiam illum sa3pissime hoc
melliflui oectaris donum Bua pietate transmiserit.
Peracto itaque prandio surgentes e mcnsa, animo
magis satiali quaiii corpore, pci ccpta benedictionc
ad monasterium sunt re\ ersi. Post non multos vero
dies beatissiraus I'. Hencdictus eidem Joanni per
visionem apparuit, et dans ei pastoralem virgam,
quam manu gestabat, ut Casinum adsuum inonas-
Facto itaque mane abbati i[isius monasterii reli-
gioso scilicet visionera quam viderat, per viro
ordinem pandit. At ille, ut erat vir [>rovidus abjue
discretus,voIuntatem Deiin hac visione cognoscens,
intulit, dicens: Frater Joannes, celcriter ad tuum
monasterium reverti festina, ne tanto Patri, qui tibi
in Dei servitio per visioncm apparuit, esse inobcdiens videaris :

degit annos. Postmodum vero inmonte,

in GrsBcia decrevit enim, ut mihi videtur, omnipotens Deus
qui Ilagionoros (26) dicitur , tempore
aliquanto te suo gregi pra.'poncre, et, ut suas lideliter pascas
mansit. Sed ea, quse illo in loco eum vidissc con- oves, sua miscratione elegissc. Ille igitur visioni et
haudquaquam mihi videntur reticenda.
tigit, admonitioni obtemperans, transmarina relinquens
Quidam namque eremita in eodem nionte ma- arva, Christoduce, reversus esl, atquea religiosis-
nens, a paucis vel frequentabatur, velnoscebatur. simoviro Joanne,qui tunc fratribus praeerat, praa-
Dum quadam diefrater qui ei ministrabat, etcertis positus factus, non multo post temporc 'quia idcm
diebus victum deferebat, supra memoratum Joan- abbas rorpore jam debilis erat, atque pondustanti
nem venerabilem virum ad eumdem Dei servum oneris ferrc nequibat) consilio et electione cuncto-
duxisset, sicut ipse postmodum discipulis suis cum rum fratrum, ab eodem venerabili Patre abbas est
lacrymis solitus erat referre, benigne, ut decebat, ordinatus.Ille vero,abbatiarelicta,invicinam silvam
ab eo susceptus est, et cum sermo inter eos de secessit atque ibi usque ad vitas suae terminum solita-
ccelestis vitaegaudiis diutius agitaretur, servusDei rius degcnsinomnipotcntisDei scrvitio vitamfinivit.
iis qui advenerant dixit : Venite, fratrcs, quia jam Interea necea quaa de Felice(28) audivi,monacho
hora est.alimenla sumamus corporis,ne revertentes videlicet b.ujus monasterii, silentio sunt praetermit-
in via deficiatis nec enim jejuni a nobis recedere
: tenda. Quodara tem[iore, nescio qua de causa, ad
debetis, propter quem tanti subiistis iter laboris. Teatinam urbem esse me contigit, et cum ab (29)
Et haec dicens. mensam prseparat, prandium appo- episcopo etclericis illiusEcclesia? benigncet ami-

(26) De peregrinatione Joannis ad monlem Ha- Vita cap. 25. Pachomium vero, ut in Vita ejus,
gionorossive montem sanctum, qui oliin Alhos di- cap. 10, legitur, rrocodilorum ministerio fluvium
dicebatur, in Maccdonia Graeciae provincia, meminit transeuntcm, qui eum cum summa subjectione por-
etiam Petrus Diac. lib. ms. De ortu justorum Ca- tabant, exponcntes ad locum quocumque praecepis-
sin., cap. 35, et Ost. in Ghron. lib.n. cap. 22. set. Simeon quoque priscus, ut refcrt Theodoretus
(27) Non paucireperiuntur sancti quibruta quae- D in Philotheo, cap. 6, duobus leonibus jussit ut ho-
dam animantia habuerunt familiaria, quibus autxii- spites ducerent, et a via a qua aberrai ant, reduce-
bum tribuebant, aut ab iis accipiebant. Hecordare rent. Plura occurrunt passim in sanctorum hislo-
corvorum ministerii, qui mane
vitae insignis Eliae et riis.
quidem panera,vespere autem ei carnem perpetuo (28) Agit etiam de H. Felice Petrus Diac. lib. De
afferebant similiter et eorum, quae in Vita Pauli
: ort. justor. cap. 37. Pertinent enim quaj narratDe-
primi eremitae referuntur, licet soleant talia ista siderius ad ann. 1052, ut videre cst apud Camil.
sanctorum miracula novatores haeretici exsibilare : Pereg. in serie abb. Gasin. in Desiderio.
Et hoc est, ut S. August.ait Iib. xxi. De civit. Dei, (29) Episcopus Teatinus, de quo hic injicitur
cap. 3, eorum tota ratio, ut qaod experti nou sunt, mentio, Arnulphus fuisse creditur, quem eirca
nequaquam esse posse arbiirentur. Et ignorare vi- ann, 1040 sedisse et successorem habuisse Acto-
dentur sanctis viris a Deo non raro rcstitutum do- nem cx comitibus Marsorum opinatur eruditissi-
minium in besfins ante peccatum primo parenti mus abbas D. Ferdinand. Ughellus tom. VI, suaa
concessum. Vide Ven. Bedam in Hexameron, Philo- ltalise sacrae ms. mox edendo. De antiquis rebus
nem Judaeum lib. De prsemio et pcenis. Magnus Teatinas civitatis patricius humanis ac divinis dis-
Antonius etiam bestiis imperavit, neparvulammes- ciplinis insigniter expolitus, stylo satis eleganti, et
sem suam leederent, ut auctor est Athanasius in erudito.
 985 DIALOGI. - LIB II. 98G

cabiliter susccptus cssem, atque orationis gratiaad A nuntius
orationem me duxissent, facta oratione, ad dexte-
ram ecclesise meconluli, ibique sadioulam ei altare
conspcxi. Cumque episcopum et clericos inlcrro-
gassem, in cujus honorcm altare illud conditum
et, rcsponsuin inihi est, in honorem li. Felicis
confessoris Cbristi altare illud esse dedicatnm.
Gum autem quisfuerit ille Felix inquirerem, dice-
banl mihiquodmonachusCasinensiscongregationis
fuerit, atque ab abbate suo illis in partibus missus,
ut pastoribus egregie prseesset, ibi vitam finivit;
ct cum ad corpus ejus omnipotens Deus multa
mirabilia opcrarctur, a majoribus suis dc loco in
quo prius jacaerat levatus, atque in hac eccle-
repente ab infirmorum domo properans
venit, qui Gregorium monachum ol>iissc retulit.
Voluit itaque omnipotens Deus ostendcre quanti
meriti iste vir fuerit, cujus egrediente anima tam
mirifico odore ccenobium omne rcplcverit (30».
Alter quidam, ut fratres qrui adhuc supersunt
referunl, Angelus (81), in boc mo&asterio monachus
dictus est, cujus profecto vita nomini dissimilis
non fuil. Qui dum infirmitate tactus corporis ulti-
mum dicm clausisset, (hcmoniacus quidem forte in
coquinam intravcrat: ct ecce suliitoccepit strcpcre,
ac se, furibundus aterra dissiliens in aeraelevare,
magisque vocibus clamans, cum se a Benedicto
perpeti conqiierebalur, dicens quid nunc inihi
:

sia, sul) hoc, utcernis, altari conditus fucrit. Igitur modo Benedictus fecit aniraam Angeli monachi, ob
;

quoddam memorabile illo inloconuperabeopatra- r, parvum cucullum quod gestavit in ca]iite, mihi au-
tum, omnipotente Domino largiente, narrabatur. fercns secura detulit. Cumque omncs qui aderantad
Cum quidam csecus ad cuncta obstantia pedes verba illius stupefacti intenderent, et quid diceret
offendens, misericordem Dominum
rogaturus, ante ignorarent, repcntc signum, quo fratrum obitus
ejns altarc venisset, et proslratus toto interracor- significari solet, insonuit: statimque fratresomnes
pore, gemitu ac suspiriis, ut meritis B. Felicis sui festinanter ad domum infirmorum pergunt, el An-
misereretur, orasset : mox depulsis caecitatis tene- gelum monachura jam defunclum reperiunt. Qua de
biis, ita sanus ct incolumis surrexit ut, mirantibus re aperle monstratum est, quod aninne illius in
cunclis, ipso suis oculis lucem casperit cernere aliquo noccre non potuit, do cujus mortc coram
quani semper ab alis desideraverat audire. fralribus tam tristem, tam Iugubrem sc antiquus
Theophilus. Velim scire si vir iste venerabilis, liostis ostendit.
qui ita claruit, post mortcm in hac vita positus ali- 77/eopfo7us.Qusesoutdicascurdiabolustantumin-
quod signum dc vitse suse merito dederit? imicetur humanogeneri, ut ab ortunativitatisusque
Desiderias. Nonquidemhunc venerabilem virura, ad exitumvitse omnibus modis elaboret a mandatis
dum hoc sreculo vixit, aliquod indicium suarum
in Creatoris sui horainem avertere, atque ad seternam
virtutum dedisse comperi verumtamen oinnipo-
: patriam tendenti quascunque poterit insidias tcnderc
tens Deus plerumque agcre consuevit, ut illi qui Dosidcrius, Aperta ratio patet, quod antiquus
dcvota mente illi servire student, licet in carne liostis, qui se Creatori suo sequiparare contcndit
positi nullumsignum susesanctitatis ostendant, post passus magnam ruinam, in voraginem profundi
mortem tamen cujus meriti fuerint, celari minime baralhri dcmersus sit ; et idcirco bumano generi
patiatur, utdum exstincta illorum corporaitamira- omnibus modis contrarius existat, quia illuc eum
culis coruscare ccrnuntur, in ipsius scrvilio hu- ascenderecernit, unrle ipseper superbiam dejectus
manse mentes acrius accendantur. irrccuperabililcr cecidit : indc est quod strepere,
Theophilus. Fateor mihi placcre qua? dicis; scd, insanire, frendere in electorum Dei transitu tcrri-
quseso te, inchoata prosequere; ut dum quaa valde biliter vidctur.
cupio, audio, ad amorem surpernse patrise fessus Azzo(32) otiam quidam religiosse satis vitaa mo-
animus relevetur. nachus fuit, qui ecclesiam B. Michaelis archangcli
Desiderius. Grcgorius quidam, suramse religionis in valle qucc dicitur Regis, a LudovicoChrislianis-
monachus, hoc ccenobio dictus est, qui, sicut a
in simo imperatore mirifico opere constructam, posl-
plcrisquc hujus loci fratribus audisse me reminiscor modum vcro a Saracenis destructam omni cum
dum in praesenti vita moratus est, sub monasticse sludio reslauravit, ibique fratres ad omnipotentis
disciplinse regula omnipotentiDomino studuitstrc- *^Dei servitium, prout potuit congrcgavit. Cumque
nuissimc deservire. Cumque explefo vitse termino ibidein in scrvitio Dci complesset annos, ullimam
exboc mundo migrassct, tanta odoris fragrantia de jam pene agens aalatem, ad monastcrium nostrum
loco iu quo exanimis jacebat emanavit, ut omne ex quo ab abbatesuo missus fuerat, cst reversus.
subito monasterium illius odoris suavitas, quasi Qui seniomorlioque confectus domo infirmorum,
in
unius angulum domatismirifice resperserit. Et dum in lectulo jaccns, extremum vitaa spiritum jam mo-
omnes odoris illius ineffabili quadam suavitate rc- riturus trahebat, mulliquc e fratribus excubautes
creati mirarentur, ac quid esset omnino nescirent, circa lectum ipsius hymnis ct psalmis vacantcs,

(30; Refertur etiam a Leone Ost. lib. m, cap 50

Ost. lib. m, cap. 4-2.
el a Petro Diac. lib. De ortujust. cap.44.
(32) Floruit Azzo ad annum Domini 10-22. Vidc
(81) De A.ngelo monacho habetur mentio inPetro
Lconem Ost. lib, n, cap. 34, ct Petr. Diac, lib. ms.
Diacono lib. ms. De ortu justorum, cap, 30, et in
Deortujust. Casin., cap. 10,
senn. ms, de oct. sancti Renedicti. ac in Leone
 :

VICTORIS III pap.k

oxitum I tbant. i A Joannes Venctiou dictus, c~t, mirae patii nlia?,obe-

qui Bdhuc dientiaa ac monachuB, qui quanli raeriU
I umilitalis
conversatur, tuc lori- apud Josum Christum Dominum fuerit, Buum post
busque -: an lae o '-11111 ca3l obitum manife le claruit. Cum quidain frater,

fratribus quii cujue nomen a memoria excidil isu in in-

pesl 1

:i II. Michaele n guine crepuisset, ita ut Lnteriora ejus, membrano

archangelum, c iltum, pictura eum docento disrupto, inter carnem et corium dilabercntur,
rat, por dormitorium venientem : cujus sepulcrumipsiu8adiit,a >• Buperillud prosternei
alter angelus vestigia [uens paulo longius lacrymis gemitibusque , ul prose Dominumpreca-
gradiebatur; quem intuens dix>t: Domine nonne tu relur, e.\ intimo cordis postulabat afiectuprocul :

l>. Miehael ai oh in us?El i!le : E sum utique.

jo (lubio credens ejus meritis se posse sanitatem reci-
At ille; Quo tendis, inquit, dom ne? A«l domum, pere, qui in hac vita positus omnipoienti Domino
inquit, inflnnorum, ut fratrem Azzonem mecum totis viribusstuduitdeservire. Cum igitur aliquan-
assuinam, (juia jain tempus ost, pergo. Et his dic- tulum sup r sepulcrura ejus orans incubuisset, ila
tis, visio quam videbai disparuit. Qui statim evi- rcstitutus est Banitati, ut languoris pristini nec
gilans surrexit, el festinanler ad domum infirmo- p ulluin in eo quidem indicium remansisse viderc-
rum perrexit, fratremque Azzonem e oorporoani- tur.
mam jam exhalasse Quadere apertedatnr
invonit. Smaragdus monachus, qui adhuc superest, et in
intelligi (juotl idem B. Michael oum secum «Ictule- nostro monasterio commoratur, retulit mihi quod
rit, qui ad assumondum eum se venisse testatus narro. Quod a Leone venerabili presbytero, avun-
est. culo scilicet suo, se audisse referebat de Anlonio
Prater quidam in nostro monasterio Stephanus monacho atque presbytero*. Qui ssecularibus ac
Voneticus (34) dicebatur, qui ex Venotiae partibus divinis litterishaud mediocriter erudilus, ab ado-
adveniens, in sancti invorsationis habitu studio- lescentia usque ad vitae cxitum in 6aepedicto mo-
Bissime cujus humilitatis, patientiae ac obe-
vixit, nasti rio degens, omnibus pene in hac provincia
dientise bonum omnibus, qui luhc in omnipotentis notus exstitit. Qui dum quodam tempore, casu
Dci servitio ibidem congregnti erant, liquidissime accidente, sicut prsedictus presbyter ex ore illius
patuit. Cumque jam lempus esset ut ejus digna accepit, loco in secretiori crepuisset, et lauguoie
conversatioa justissimo Dominoremuneraridebuis- crescente quotidie vehementer fatigaretur, medi-
set, molestia gravatus corporis, fratribus coram cum, a quo secari vel exuri dcberet, si quo modo
positis,diem clausit extremum.Tuncquaedamreli- — posset sanitalem recipere, conducere meditabatur.
giosissima anus, Agundia nomino, virgo mente et Timebat tamen si secaretur a medico, ut multolies
co«'pore, ([iue in sanctimoniali habitu juxta eccle- evenirc solet, nc forte moreretur, et rursus sinon
siam Beatse Marioe semper Virginis sitam in civitate secaretur, sedulum sustinerct dolorem, quod est
quae circa radieeml lasini montis esl condita, mane- ipsa mortc deterius ,
periculosius sibi videbatur.
bal more antequam clerici ejusdem civitatis
solito, Igitur eum intra se hsec diutius agitaret, unumsibi
ad reddendas nocturnas Deo laudes surrexissent, fore remedium crcdidit , ut ad sepulcrum beati
ante prsedictam ecclesiam Dei genitricis staus, ge- Benediclipergcnsipsiusmisericordiain imploraret,
mitu, lacrymisac suspiriisomnipotentem Dominum sperans so ejus patrocinio posse salvari, sub cujus
precabatur, cum e sce subito intempesta noctis magisterio se recedens a sseculo devotissime con-
hora respiciens, vidil columnam igneam ecella, in tulerat.Statim igilur ecclesiam intravit ac se ,

qua infirmi fratres quie scere erant soliti, exeuntem
coelumque tendentem. Quse mox nuntium monaste-
rium subire praecepil qui studiose inquireret si
aliquis ex infirmis fralribus in cella
coram altan humiliter prosternens,diutius oravit,
ut omnipotens Deus meritis tanti Patris salulem
sibi conferre dignaretur. Expleta vcro oralione, c
illa degentibus pavimenlo in quo prostralus jacuerat, surrexit,
,

ex hoc mundo migrasset. Tum is, qui fueral missus ^ al([uc cx crepidine altaris pulverem collegit, ct
nuntius, perniciter montem ascendit, monasterium 1
ligans in panno, loco in quo patiebatur superimpo-
intravit ,
domum infirmorum adiit, atqne Stepha- suit alquc die altcro ita sanus repertus est, utnec
:

num religiosum monachum defunctum reperiit signuin quidem prajtcritce infirmitatis in eo omni-
ct studiosius inquirens, invenit cum eahora emisis- modo remanerct.
se animam, qua eolumna ignea ab ancilla Dci visa De Paulo (37) sanctae conversationis monacho
est celsa penetrare polorum. quod a fratribus qui adhuc in hac praesenti vita
,

Allei' quidam in jam dicto nostro monasterio (35) vivunt, et eum optime norunt, audisse me memini,

(33) Cui nomen erat Petrus,refertOstiens. lib.n, ort. iust., cap. 41, el Leo Ost. lib. 111, cap. 'r2.
cap. 34. (36) Ramicis nominatur a Pctr. et a Leon. Ost
(34) Rccitatur ctiamhoc miraculuma PetroDiac. (37) Eadem de Paulo monacho referunturab
Osl
lil). uis. De ort. just. Casin., cap. 42, et a Leonc lib.. ii, cap. 55, cl a Petro Diacono lib. ms. Dc
ortu
Ost. in Chronic. lib. 111, cap. i2. Vixit Stephanus justor 1035. Vide Sanct:
cap. 48. Floruit ad ann.
Veneticus sub anno 1080. Capuan. Mich. monachi de SS. Joanne priinicerio
(85) Mcminit Joannis Venetici Petr. Diac. lib. De et Paulo preeposito.
 989 DIALOGI. - LIB. II. 990

'efon-e curabo. Cumidem

Paulus salutis suse causa A. lucem in intraipsam venerabilis viri Joannis
acra et

nosirum ad coenobium ilevenisset (nnno 1022), a
Theobaldo abbate, religioso videlicet viro, quitunc
fratribus honestissime preeerat,
ost.Quera venerabilis Pater in monasterio beati
Patris Benedicti,quod intra Capuanam urbem con-
animam ccelum penetrare conspexit. Igitur facto
mane, certius scire volens quod viderat, vcnit ad
devote susceptus Andream, qui cellae hujns monasterii, qua? intra
eamdem Capuanam urbemsita est, tunc prSBposituS
et at, hocque, quod viderat, per ordinem relulit :

structum est, habitare praecepit qui postquam ad : et ut ad hoc monasterium nunlium dirigeret, qui
sumdem pervenit, sub sanctae iustitutionis
ita se diligentissime rem quam viderat investigaret, ob-
regula constrinxit, ut ob hoc omnibus mirabilis nixejpoposcit. Qui ejus voto parcre studens, nuntium
haberctur. Sed omnipotens,misericors ac piusDeus, mox direxit, qui diligenter hrec qua) dicta sunt
[uantum sibi ejus digna conversatio in hac vita cognosceret, citiusque reversus indicare curaref.
plaeuerit, illius) ost obitum ostendereest dignatus. Tum is qui missus fuerat nuntius, dum festinanter
jum namque in eodem monasterio religiosam, ho- pcrgeret, et in ipso itinere alter a monasterio ve-
lestam ac dignam Deo conversationcm exercens, niens occurrit, qui fratribusinprsedictacellaCapuae
iliquaulos explesset annos, iniirmitate pulsatus commorantibus praofati servi Uei obitum nun-
:orporis el carnis ergastulo, jubente Domino, exili- aquo subtiliterinquirens, invenitprredictum
tiavit;
.'it. Igitur quidam venerabilis vitaa episcopus ex Uei servum ea hora ex hac luce subtractum, qua
jalliaj partibus veniens, orationis gratia ad eccle- d cum Joanncs religiosus monachus, Capuse positus,
;iain Beati Micliaelis archangeli in Cargano monte ccelum mirabiliter penetrasseeognovit. Tunc uter-
Kmditam properabat. Cum autem ad Capuanam que ad eos a quibus missi fuerant reversi, alter
irbem devenisset, juxta ecclesiam protomartyiis scrvi Uei obiturn, alter vero visioncm, quse de eo
Itephani (38.) diversus hospitalus est. Uenique
, visa est, retulerunt.
um nocte intcmpesta c lectulo surrexisset, ante Multorum (40) fratrum tcstimonio didici hsec,
cclesiam praedieti martyris stans, vicinas sibi qua> nostro curavi annotari libello. Et licet Petrus
mnipotentis Dei aures precibus, lacrymisque red venerabilis Ostiensis cpiscopus insermonc; qucm
ebat cum ecce subito, ad dexteram orientis par-
: »n vigiliis 1>. Patris Benedicti legendum luculentis-
3in oculos porrexisset, vidit instar solis radiis sime composuit, ideleganterdecenterque inseruerit,
icem splendidam monasterio per aera mirabililer
e tamen intercsetera miracula,qua3 omnipotens Ucus
dvolare. Cumque
lucem quam videbatattonitus
diu ad laudcm sui nominis nostra ctiam memoria. vel
uraretur, signum in monasterio insonuit, quo seniorum nostrorum, quos ipsi vidimus, quibusque
'atris exitus signiflcabatur. Intellexit protinus e referentibus, agnovimus, hoc in nostro monasterio
alrum numero aliqucmmagni mcriti ex hoc mundo ostendere est dignatus, inserere curavi, utin cujus
ligrasse, simulque cum ipsa luce cceli sublimia forte manus sermo ille non venerit, et hocinnostro
enetrasse. Mox itaque convocatis clericis, quas libcllo cognovcrit, Ueum laudet in mirabilibus suis,
idorat cnarravit, statimque ad monasterium num- qui omni tempore, novo videlicet cibo alit tencras
um misit, ut quis ibi defunctus esset agnosceret. C mentes suorum. Igitur quodam tempore ab initio
umque is, qui missus fuerat, monasterium intras- Maii mensis usque ad extrema mcnsis Julii, tanta
3t, invenitPaulum venerabilem monachum c cor- siccitas acris exstitit, ut ne paucissimis quidem
ore animam cmisisse. guttis arens terra, et crebris discissa rimis, aliquo
Joannes (39) admodum
religiosus monachus, ct modo midefieri videretur. Tuncquadam die quidam
tcerdos, eujus superius mentionem feci, qui, re- rusticus, ut stipulam messis suo in agello
triticas
cto regimine monasterii, ad Eremi sccreta se succenderet quo liberius terram excolere posset,
mtulit, in hac vicina silva usquc ad extremum allatum ignem incaute supposuit cumque ignis ;

tas siuc terminum solitarius mansit ibique jeju- : paulatim stipulam lambendo flammam in allo porri-
is, vigiliis ac orationibus operain dans, studuil geret, flanle aura in proximam silvam, quas sub-
nnipotcnli Uomino sollicita mente servire. Hic jacet monasterio, rustico renitente, dissiluit. Igitur
.to cum temporibus Theobaldi abbatis ex hac luce intinitamsibi silva ministrante materiam, ignis huc
igrasset (anno 10-22), monachus quidam Joannes illucpcr latera montis discurrens, omne monaste-
imine, monastcrio Beati Laurenlii marlyris,
in rium incendio se concrematurum, populis undique
aod apudCapuam est, studiosissime in Ueiscrvitio spectantibus minabatur. Cum itaquc fratres flam-
mversabatur : qui dum quadam nocte antequam mis crepitantibus limore exterriti atque turbati,
atres ad vigilias surgerent, de lectulo, more so- animo expergefacti, a lectulis surrexissent (nam in
o, omnipotentem Uominum precaturus surrexis- meridiano temporc illis quiescentibus resista con-
t, dum altenta mente stans misericordem Uomi- D tigerat), videns tam immane, tam subitaneum peri-
im prccaretur, subito respiciens clarissimam culum, c! ei qualitcr resistere possent nullo modo

(38) Xominatur in Chron. Casin. lib. n, cap 55, libro ms. de ort. just., cap. 30-
in Petr. Uiac. cap. 13, ecclesia S. Laurentii, non Habetur mentio etiam inPetro Damian., ser-
(40)
ephani. mon. habiio in vrgilia sancti Repedicti, et in Leonc
(39) Ue hoc miraculo agit etiam Petr. Uiacon., '
Ist. rn C.hron. lib. n, cap. G5.
 \ [CTORIS III PAIM «JU2

excogitare \ ,
ad divi t.ii im contuloi o \ TheophiJus. Hoc rairaculum el in Vetori Teeta-
prsesidia. Totis ilaquc viribus el ox inlimo cordis inento abEUseo, el in Novoa
suctissimo P. Bene-
aflectu omnipolcnti oeperunt, dicto factum reminiscor. Bed dum merita istorum
ut meritis B, Pati dicti, quo ordine vellel, illoruraque longe distantia ec te perpendo, majorem,
sua virtute monnstei ium ab inc ipei t, quod fateor, admiralionem do hoc nuper patrato miraculo
humana manu dofen li posse p mil perabant. 111 animo meo concipio.

Cumque alii erectis ccelum manibus, atque alii

in Desiderius. Hoo factum, charissime frater, non
pros ratis iii lerra corporibus, alii genibus, ! iituiii istis impuiare debemus, quanlum illi, de cu-

alii ln terrara demissis capitibus omnipotentem ju.s meritis confisi, id agere tentaverunt. Verumta-

Dominum precarentur, subito parvanubeculasein men vis narrem aliquidde obsessis a dsemone, di-
luijus latere montis colligens, supra cacumen ipsius, vina largiente clementia, suffragantibus B.Benedicti
divina imperante potentia, dilatavit ; quse mox tan- meritis in hoc ejus monasterio curatis, ut audien-
tum imbrem exse effundens expressit, utetincen- tiuui animus magis ac magis in Dei laudibus conva-
diuin omne exstingueret, el omnino monasterium lescat, atque in amorem summsedivinitatis multipli-
liberaret. Studeamusigitur, fratres, religiose ac pie " citer incalescat.
vivere, el tantum patronum, Deo serviendo, propi- Theophilus. Quidquid ad sedificationem audien-
tium acquirere : quia cujus merilis nubes hujus tiuin dicere velis, proscqucre : ego aulcm me hajc
caoumen montis obtexit, atque ex se copiosum im- gratanter auscultare proliteor.
brem exprimens, incendium exstinxit, ejus nihilo- Desiderius. Quidam puer im domo hospitum simul
minus precibus, si eum sedule ae devote, prseve- cum patre in lectulo cubans, cum ad necessitatcm
niente bono opere, rogaverimus, ab sestuantium corporis in ipso noctis silentio surrexisset, subito
vitiorum flamma, divina concedente misericordia, ingens leo dcntibus fremens, cum paratus discer-
liberabimux. pere unguibus, sibi horrendus apparuit; qui pavore
Quodam tempore (4i), sicut ab iis qui optime nimio exterritus vociferans, in terram corruit. A<1
noveranl agnovi, dum fratres hujus monasterii cujus vocem mox turbatus pater e lecto surrcxit,
ecclesiaui B. Scholasiicse virginis intra Cajelanam festinus ad eum, valdeque anxius accessit, cur ita
urbem, quatenus dum ad aliquas res emendas clamasset, vel quid sibi evenisset, prima diligentia
ibidem pergerent, receptaculum habere possenti sollicitus interrogavit. Ille immanem leonem contra
construerent ;
quidam ex operariis summitate
in C se venicntem tremebundus ac palpitans vidisse se
rupis, qusein capite civitatis mari prseeminet, saxa retulit. Quem pater blanditiis demulcens, in ulnis
quibusecclesise parietes construerentur, frangebat. propriisacceptumreduxitadlectulum.Seddiabolus,
Qui cum attentius eadcm saxa malleo iiualerct, qui in specie leonis sibi apparuerat, in eum ingres-
idem malleus de manubrio recidit, ac per ingens sus, post aliquot dies vehcmentissimc vexare ccepit.
prsecipitium, quod ibidem patebat, delapsusinmare Cumque ad ecclesiam ante altare Beatissimi Bene-
cccidit qui valde contristatus quod evenerat dam-
; dicti csset adductus, mirum in modum, in pavi-
no, ad fratres ubi parietes ecclesise sedificabant, mento clausis oculis prostratus jacens, quicunque
protinus venit, et ea, <|ii;c sibi acciderant, mcerens monaslerii portam ingrediebatur, mox ejus nomen
retulit. lumque spes recuperationis essct ablata, et
( exprimebat, dicens Talis, vel talis homo per por-
:

alterum sibi malleum, quo saxa ad ecclesise sedifi- tam modo monasterii ingreditur. Quidam autem
cium frangerentur, fieri decreverant, unuse fratri- frater cuin causa obedientise e monastcrio adcivita-
bus dixit Descendamus illuc, fratres, forsitan
: tem descendisset, duodecim a quodam accipiens
B. Benedictus suis meritis nobismalleum reslituet, dcnarios, eosque proprise utilitatis gratia occulte ca-
qui quondamGothoferraraentumexprofundo lacus D piens sibi in sinum misit. Cum
autem ad monaste-
mirabiliter abstrahens reddidit, atque ad opus quod rium reversus, ad pucrum inlocum, quo vexabatur,
cseperat, Isetum remisit. Plaeuit sermo coram cse- accessisset, statira diabolus hoc modo eum per os
teris, ct descendentes ad marc naviculam sunl in- pueri coram fratribus infamare ceepit, dicens Mo- :

gressi regyrantesque sinum civitatis, venerunt

: nachus iste rontra regulam sui ordinis duodecim
adlocurainquo sub piiedietoprsecipitio cx operarii denarios a tali viro accipiens causa proprii com-
manibus dissiliens malleus ille ceciderat in quo : modi, occultatos relinet in sinn. Igitur cum a fra-
videlicet tanta erat aquarum profunditas, ut spes tribus interrogaretur utrumnam vera essent convicia
recuperandi illum per aliquod humanum ingenium quae antiquus hostis per os vexati sibi objiceret,
nulla omnino persisteret. Igitur confisi de omnipo- mox ille suam clamitans culpam, omnino id ita esse
tentis Dei adjutorio et merilis 13. Patris Benedicti, professus est.
manubrium in sequora mittunt. Mirum in modum, Alterquoquefrater, cujus nomen, ne verecundiam
mox ferrum manubrio adhsesit, ct extrahcntes eum patiatur, omitto, ex alio monastcrio sua3 salutis
foras, gratias agentes Deo etB. Benedicto gauden- causa ad nostrum deductus, quadam nocte ad no-
tes ad opera sua sunt reversi. cturnas vigilias, lectionem de Veteri Tcstamento in

(il) Becitalur etiam hoc miraculum a Petr. Diacono in serm. ms. de oct. Sancti Benedicti.
 ,
:

993 DIALOGl. LIB. II. 994

coclesia, more solito, fratribus residentibus,reeita- A eo rogaturi ounoti simul fratres conveniunt. Ex-
bat, oum puer qui vexabatur, aderat, Et eece
forte plola ilaquc oralione ao psalmodia, liora sexla fra-
suliito diabolus per os ejus exclamans illa omnia , tres ad refectorium, dimissis cumeoduobus veltri-
quee lcgebantur sese ad liquidum nosse,ibique fuisse bus monachis, causa reficiendorumcorporum,per-
proteetabatur; ]et adjungens hujusmodi lectoris vcr- gunt. Igitur cum illi, qui remanserant divinam pro ,

bis exprobrabat sed : si ea, inquit, quoc de tc scio ,

eo misericordiara lacrymabiliter precarentur, qua-
referro corara prresentibus vellem, magnam profecto tonus intercessionebeatissimiconfessorissui Bene-
tilii verflcundiam incutere possem. Et revera fra- dictiliberare captivura hominem dignaretur, mona-
Irem illnm abunde in suo monasterio saeculariter ohus veneranda oanilie eidem, qui vexabatur, anlc
vixisse compertum est. Postquam igiturpro vcxato altarc stare visus cst qui antiquohostiabeorece-
;

pueroante sopnlorum li. P. Benedicti diutiusafra-
tribus oralum fuissot, ita sanus effectus est, ul am-
plius a maligno spiritu vexari minime visus csset.
Eodera etiam tcmporc alter puerulus ingentem
/Ethiopem super tcolum stantem conspexit qui
vaklc territus, mox fugam arripit. Scd idem daemon
eum insoquens ad ostium domus, in terram pros-
travit,statimque in eum ingrediens.acritermiserum
dere potenti virtute imperabat. Mox daemon, facto
impelu magno, cum vomitu ab obscssoexiit, alquc
ad cum ulterius accedere minime prsesumpsit.
Quem videlicet senem B. Maurum procul dubio
compertum est, oujus rcliquias, fralrcs qui
,
fuissc
B cum codem obscsso in ecolcsia romanserant, super
pcctusejus magna cum devotionc ac spe posucrant.
Is aulem liberatusa dsemone, est monachus factus,
,

fatigabat. Cumque in oratiorum ad sepulcrum prse-
dietiPatris per aliquot dies ssepe fuisset adductus,
ejusdem Patris meritis, qui eura invaserat doemon
relinquens absoessit, sic ut ad eum accedere ulte-
rius ausus non fuerit.
Alius quidam, Joannes ncmine, qui aetatc prove-
ctus adhuc superest, alquc in infirmorum domo
deservit cxprovincia Marsorum, de qua orlus fuc-
rat, cum a pessimo dsemone teneretur, hoc ad crono-
biumgratia recuperandsesalutisjapropinquisadduc-
tus est, procul dubio credentibus eum meritis B.
Benedicti salutem possc recipere, ad cujus limina
multos diversis langupribus occupalos audierant
saluti pristinoe rcstitutos. Et ipse post non longum
tempus expulso hoslo, sanitate recepta magnam
et in hoc monasterio cseteris cum fratribusin Jesu
Christi Domini nostri servitio perseverans oxistit.
Husticus quidam in vicinia hujus monaslerii in
castcllo, quod Sancli Angeli nominatur, habitabat
qui festivitatem B. Nicolai confessoris Christi per
annos singulos una cum familia sua, prout poterat,
devotissime celebrabat. Ea igitur die, qua ejus sa-
cra a fidelibus colebatur solemnitas, ad basilicamil-
lius nomini consecralam, cum uxore ct filio, in
puerili adhuc oetatc manente, oblationem Domino
oblaturus, accessit. Postquamvero expletis missa-
ruin solemniis , et comnmnione sacri corporis et
C sanguinis Domini participati, ad domum propriam
sunt rcversi, puer a patre agrum revisendi licen-
, fiam Quera pater compescuit, dicens; Xon
petiit.

exsultationom videntibus iutulit. estdignum, o fili, inagrum hodie ad agriopusexer-

Thcodoricus etiammonaohus atquesacerdos, qui cendum exire, quia, licet indigni divina sacra per-
adhuo. vivit et nobisoumin hoc ccenobio religiosam cepimus, ct festivitas palroni nostii . bcatissimi
vitam duccns, conversatur, nepotcm habuit, qucm scilicet Nicolai, ab omnibus magna cum devotione
valdc diligebat in seeculo ; in quem antiquus hostis ubiquc rccolilur. Sed ille puerili levitati deditus
ingressus est, non tamen utaperte eumvexaretsed postquam quod pelierat a patre impetrare nequit,
latenterlanguorem inferens, quasi paralyticum vi- paterna jussa parvipendens, clam de domo avolans,
dentibus exhibcret.Hunc itaque prsedictus avuncu- solus ad rura visenda contendit. Ubi vero aliquan-
lus ejus causa recuperandoe sanitatis ad se, de B. P. diu in agro moratus, solem ad ocoasum vergere, et
Benedicti confidens meritis, adduci fecit. Secl cum opacam noctem jam pene imminere conspc- terris
in hoc monasterio aliquandiu infirmus ita ut vene- xit, ad vicinam silvam, ne vacuus redire videretur,

rat, perduraret, et a nullo, quod eum dmmon possi- ac perhocpatrisgratiam,cujusverba contempserat,

quadam die ab eodem avunoulo
deret, sestimarelur,
jj
recipere posset, ligna coesurus, domumque delatu-
suo ad venerabilem virum,Lambertum nomine, qui rus acccssit. Cumquc jam componere coepis-
ligna
in hacproxima silva juxta ccclesiam SS. Martyrum set in sarcinam, subito quasi vehemens spiritus
Cosmoeet Damiani solitarius habitabat ut ojusbe- , sonitum contia se venire perscnsit; elevatoquesur-
nedictione frueretur delatus est. Cui virDeipanem sum capile, nigerrimam avcm in modum vulturis,
benediclum dcdit, cumque
comederet, imperavit.
ut magnocumimpetu perae.rasuper sevolantem cons-
Cumque sibi, quod accepcrat in os misisset, idquc pexit,quoe haud longiuscule in semita qua puer re-
comedens gustasset, daemon, quihaetenus ineola- gredi debebat scseobviamposuit.Uaqueeumtimore
tuerat, benediclioncm lanti muneris fcrrc non va- perterrilus ac tremebundus in eam intendcret, illa
lens,strependo,vocil'crando,huc illucque dissiliendo inspeciem nigerrimi pueri, cujus capilli hispidi ac
quoecausalanguoris esset, innotuit. Postquamvero sursum erecti, exlrema pars vestium in ruborem
cumavunculo ad monasterium est reversus.et aperte desjnere videbatur, sesc transformans, ostendit.
quod a deemonc possideretur cognitum fuit, ductus Igitur puer, dum
quod videbat, pavidus uterat,
id
in oratorium est, quo omnipotentem Dominum pro animo inspiceret, idem antiquus hostis eum taliter
995 VICTOlils III PAIMv

allooutua est: Efflcere, inquit, o puer ex toto m A. ris, miserioordiam Domini lacrymabiliter postulan-
et iina mecum ad hujus proximi Durainia oram tes, prosternunt, ibiqueobsi ihementer fati-
cede ibique auri el argenti raagnara copiam til>i
; gatus obdormivit. [gitur dum sie fessua dormtens
tribuam, ut non lignis,6ed auro argentoque domura jaceret, aperiri Bibi subito a latere visum est, inde*

revertarisonustus,quatenu8, dum superfueris, om- que aspoctu candidoque amictus ba-

vir clarissirao
nrs propinquos vicinosque tuos divitiis excellens, hitu procedens, ejus alvum, pectusque diu contre-
nobiliter deliciosiori vita fruaris in terris.Hsecau- ctans, ei, ul Burgerel ac discederet, imperavit. Qui
lem ei antiquus ho stis non ide i persuadebat, ui quse mox expergefactus,
ita sanus surrexit ut deemonia-

pollicebatur tribueret, sed ul eum raergens necare cam stationem in sc ulteriue non sentiret. Hasc
infi

posset in flumine. A.tpuer, frequens Christi nomen omnia per onlinein, e.\ ore ijisius pueri, qui p
invooans, crueis se studebat munire signaculo; fle- fuerat, lacrymabililer referentis, audivi.
bilique voce talia responsa reddebal : Alisii a me, Theophilua. Hcec qui •
puero contigisse nan
absit, ul alicujus aliquando efflciar famulus, nisi, valde admiror, atquo ad omnipotentis Dei judtcia
qui me creavit, oranipotentis Dei, et qui rae jjene- tremens Btupesco, cur illum, qui una cum patre
ravit, patris mei.Cum itaque iterum atque iterum festivitatera 3. Nicolaidevotecelebrans, communio-
signum salutis sibi apponeret, daemon, qui videba- nein Dominici corporis et sanguinis peroepd, im-
tur, in undas vicinas fiuminis inde se submovens, mundo mancipare permiserit.
spiritui
majjuo cumstrepituse mersil, ibiqueserpentumsi- Desiderius. Si animadvertae utique quantumpa-
bilare, asinorum rudere, mugire tnurorum, rugire rentibus non obedire delictum sit, cum Scriplura
lconum morc csepit, atque tanturn timorein misello
B dical Honora patrem tuum ei matrem tuam, utsis
:

ineussit, ut tota sibi silva rotari in vertiginem vi- longoivussuperterram (Exod.xx, 12 ,Etitem:Afe/iu6
deretur. Cumque in lerra fere jaceret exanimis', ct cst obedire quam sacriBcare, ct auscultare, magis
quiil agerei penitus ignoraret, ecce subito sencx quain offerre adipem arielum, quoniam (jimsi j, -

mitrato eapito, eandidus, indutus stola, sibi astans catum ariolandiest, repugnare\ ct quasiscelusido-
apparuit, et inquit ad eum:Quid hic agis, cumse Jolalrioj, nollc acquicscerod Iicij. xv,23,2-i).El Salo-
jam hora tardiorprotrahat; et recedentibus cunctis mon Audi, lili mi disciplinam patris tui, ct non
:

solitaria jam pene arva remanserint? Surge quan- dimiltas legem matristuse, ul addatur gratia oapiti
tueius, domumque redire festina, ne siampliushic tuo, cttovques collo tuo (Prov. J,8,9j. Etalio loco :

moratus grave periculum incurras. Surgens

fueris, Quain malae famae c.<t, qui relinquit patrem, el cst
itaque de lerra, cum ad se levandam sarcinulum maledicius a Dco qui exasperat, matrem (E>:cli.ui,
inclinasset, idemqui visusfueral senex disparuit. Et 18). Justo i)ei judicio d accidisse probabis. Per.ni-
ecce iterum malignus spiritus anle oculos ejusse sit Deus pucrum hunc pro sua inobedientia
itaque
ingerens, eisdemquibus prius, verbis affaripuerum flagellari sed solita pietale non est passus eum sub
:

coopit. Sed ille nihilominus quse hortabatur, se fa- eodein verberc diutius immorari; utex hoc quisque
cturum omnino denegans, flens et ejulans in terram inlelligat quantum inobedientia periculum pariat,
decidit, ao prout polcral et sciebat, Salvatoris om- atquc ad obediendum parentibus quanlumsese hu-
niuin Jesu Christi olementiam, ut sibiprseberetau- C militer subdere debeat.
xiliuin, flagitabat. Moxille venerandussenex, qui ei Theophilus. Verba responsionis tuaj satisfecisse
duduin visus fuerat, rursus apparuit, et ut citius vidcntur interrogationi mea3
surgcret lignaquc auferens, asportaret, hortatus
, Dcsidevius. In diocccsi Teatini episcopatus est mo-
est. Ad cujus adventum, inimicus qui videbalur, ut nasterium nobile juxta radiccm Majeilioi montis, in
fumus evanuit. Qucm utique senem, beatum fuissc honorem sancli Liberaloris (42) constructum, et

credimusNicolaumcujuscelebrandaefestivitatipivae- huic nostro Casinensi ccenobio subditum, ubi ma-

dictus rusticus eo die operam dederat.Alpuerad se- gna fratrum mulliludo commorantes, juxta almiB.
nis imperium surgens e terrra,levata sarcinula sum- Benedictimandatum, Christo Domino vero Hegimi-
ma cum velocitate domum rediit, et utipscpostmo- litantes deserviunt.
dum referebatjtamlevisibi illa lignorum sarcinula Quodam igitur tempore, dum fratres in eodem
iuclaest,utnihil ponderis haberevideretur.Cum au- monasterio in noctis silentio juxlamorem quicsce-
tem domum regressuspaululum remoratus, esset, rent, quidam reverendus virmonastico indutus ha-
qui ei apparuerat dtemon in eum ingrcssus ccepit hor- bitu apparuit uni eorum, eumque cxhorlans ut ve-
ribiliter fatigare. Uterqueturbatusparens aifuit, lu- locitcr de lectulo in quo jacebat surgeret. Cumque
gensclperstrepensfamiliolaeunetacircumstel.il Scd ille ad cjus imperium cxpergefaclus perniciter
n
cum nullum ei auxilium impendere possese cerne- surrexisset, inquitad eum Accelera etexcita om-
:

rent, salubri reperto consilio, hoe ad monasterium nes fratres, et ut velociter surgant, atque ad eccle-
ad limina eum B. Benedicti perducunt, atque ad siam pergant, magnis clamoribus insla, quia haac,
ejus venerandum sepulcrum in dexlera parte alla- inqua quiescunt, cella sub omni est celeritate ca-

(-12) Dejnonasterio Sancti Liberatoris in direccs. tinae civitatis. Quod in illo evenit legitur eliam in
Teatin., vide Ost. in Ghron. lib. i, cap. 44, et eru- serm. ms. Petri Diac., de octava sancti Benedicti,
ditissim. Lucium Camarram Deantiquis i^ebus Tea-
 997 DIALOGI. l.IB. II. 998

sura.Ille autem jussisoblemperans, magnie vocibus A gn j Sj S(>il etiam in mm im .-

s , Qbu8 R iiq Ua ado oslendit

clamare coepit : Surgite, inquiens, fratres, surgite, mirabilia sua,ut fides credentium magis ac magis
atqueexhac cella, quia protinus ruitura ast, quan- augeatur, ac in laudibus Creatoris sui uaiversa
tocius c\ile, ne moram in ca amplius facientes, a creatura prorumpat, cura in cunctis usui humano
ruinis, quodabsit, opprimamini. Cura igiturilliex- concessis paterna pielatecuram habere conspicilur.
pergefacti, ejus a clamoribus turbati, unde haacnos- Quiddelampadibus in hacecclesia nostristempori-
setinquirerent,illeqme viderat,qu8Bvesibi dictafue- lms actum sit (44), sicut a iregorio venerabili mo- I

rantordineretulit. Mox itaquefratres, inde celeriler nacho,quiejusdem ecclesise custos adhuc superest,
exeuntes, ecclesiam intraverunt, nocturnamquesy- didici, cx parle referre non negligam.
naxim more solito,pulsatissignis, Dominodecantare Cum quadara die unus c custodibus iampa-
cceperunt.Gumqueintentismentibusofflciaconsueta dem in oralorio anle allare, igne admoto, accen-
persolverent, subilo procdicta domus, dato m. disset, eamque sursum pene usque ad laquearia
strepilu, funditus corruit. Exterriti fratres festine elcvasscl, rcpente delapsa,ante altare in pavimen-
pergunt, solliciti ne quis eorum illa ruina oppressus tumcecidit. Mirabilis Dcusin factis suis non solum I

i sset inquirere cum dclapsam materiara huc

. et fracta non est, sed nec oieum effusum, ncc ignis
illucque devolvercnt, invenerunt unum efratribus r» in ea accensus exstinclus est
Benectutegravatumsubruinisundiquecircumjacen- Alio tempore cum
prcefatusGregorius lampadem
tibus ineolumcm remansisse, extractumque foras anleimaginem Salvatoris, qiuesupra fores ecclesise
quonatn modo evasisset curiosc interrogaverunt. At depicta erat, cam extensis
vellet reficcre, invenit
ille Cum domus, inquit, fundilus fatiscens supcr
:
uncinulis acre dependere, ut nulla prorsus
ita in
me dilaberetur, subito quidamsplendidus, vir, mo- materia sustcntaretur. Qui mox convocatis fratribus,
nastica vesteindutus, mihiadstitit, ipsaraqueruinam qui prope astabant, eis ut lanti testes miraculi csse
jamjamque super me ruentcm, mcque opprimere deberent, quod miralur, ostendit.
minitantem, brachio sustentans, incoHimem, ut ipsi Prieterea alio tenipore in hac eadem ecclesia
cernitis, conservavit. Qui videlicet beatus Benedi- bcati Benedicti ea nocte, qure pi-Eeccdcbat diem,
ctus fuisse creditur, qui et antea paterna pictatc qua cjus festivitas agcbalur, sicul ab cis qui huic
Dominicum gregem sub suo magisterio militantem miraculo interfuere, aecepi dumad vigilias unus e ;

suaadmonitioneetprotectione eripuit, et scnem fu- custodibus lampadcmanteimaginem ejusdem beati

gerenonvalentcm manu sollicitudinissueeilefendit. Benedicti, rcficeret, repente delapsa in pavimentum
Quidam etiam frater in eodem monastcrio (13) corruit, ac ilkesa pcrmansit qu;e iterum ler snr- :

Joannesdicebatur, qui setateac asgritudinepressus, sum clevata, ler cccidit : et, quod mirabilius est,
axtremum spiritum trahebat. Cumigitur qua-
vitse ^ nec ipsa frangi, nec oleum effundi, nec lumen in
dain dic aliqui ex fratribus more solito decantaturi ea accensum exstingui, diviua conscrvantc virtute,
matutinaslaudesadeumvcnisscnt, ille eos vocequa poluit.
potuit compcscuil, dicens : Nolo, inquit, ut milii Plura sunt in hujus monasterii oratorio ox lam-
canonicas horas amplius dccantctis, quia dominus padibus hujusmodi facla miracula quajquia valde :

abbas cum multis fratribusalbis vestibus indutisad simplicia sunl, superfluum scribcrc duximus. lioeo
me modo gratia visitandi vcnerunt, mihique matu- autem idcirco scripsimus, ne, quia parva sunt, om-
tinaleoflieiumdecantantes|post paululumsehuc ven- nino contemni vidercntur. Unum aulem, quod in
turosmequesecumassumpturosessedixerunt. Dum superiori libro a mcmoria cxcidit, suo in ordine
itaquefratresquiadcum venerant, ad ejusvisioncm referre in quo me libi narrarc promiseram, qualiter
intenli, et si vcra essentquaj retulerat, sollicite prce- omnipotens Dcus hoc monasterium sa?pe de tyran-
stolarentur, post unius horoe spatium frater ille norum manibus eripuerit, in hoc sccundo, ne a me-
magna cum exsultationc emisit spiritum. Ex quo moria laberetur, scribere opporlunum duximus.
animadvcrtere possumus D. P. Cenedictum fuisse, Dum pra:deccssoris noslri Alhenulphi (45) tem-
qui eicum illaalbalorumconcioneapparuit, eumque pore prredia hujus monasteriiacriter ab Aquinensi
secum,utpromiserat, assumpsisse. Hiec quojretuli, D comite infestarentur, et neque monachorum pre-
in quadam vetcri paginula imperilo satis stylo cibus, ncque revercntia almi P. Benedicti qui fun-
exarata reperi, nostroquc nunc associare libello dator ac cedificalor hujuscoonobii exsliterat, animus
studui. ejus cmolesccret, ut ab hujus loci hesione se aliquo
Quia vcro omnipotens Dcus ,non tantum in ma- modotempcraret,pra3dictus abbas ncccssitale com-

(48) Narratur quoque in serm. ms. Petri Diaco-

ni de oct. sancti Benedicti.
Lapsa paviuienlo ampulla stal marmorc lcnso :

iI la,quse de Iampadibus referuntur, confirmat

i • 1
Secl nen saxa vitrum pcrdunt, nec vasa liquorem.
etiam Leo Ost. in Chron. lib. m, cap. 38, ct Petr.
Diac. in serm. ms. de oct. S. Benedicti. Afiine his (45) Athcnulphus abbas scdit ad an, 1011, et
miraculis est, quod de S. Martino haustum ex Se- vixit usque ad 1022, quo tempore contigerunt ca
vero Sulpicio Dialog. 3, cap, 3, versus expressit qute narrat Desiderius. Vide Ost. in Chron. lib. n,
Venantius Fortunatus lib. iv, De Vita sancti Mar- cap. 71; et Petrum Diac. in serm. de oct. sancti
tini ; Benedicti
990 \ [CTORIS III. — 1»A1'.K 1000

pulsus, postquam vidit forocem \ iri animum nullo A obsidionem ejusdem arcia animum intendunt. [Mira
modo mitigari posse, aliquot ex Nortmannis, qui dicturus Bum) obsidione facta, dum jacula ex utra-
tuno temporis conductu nostrorum principum I a- que parte acriter impulsa mitterentur, Nortmanno-
liam adventabant, in i
essiones hujus monasterii iiim pila, velut a ventorum flamine retorla, eos a
quatenus eas a prmdicto comite per eos tueretur, quibus liussa fuerant, sauciabant. Quid multis opus
induxit. Qui postquam et tlomos ad manendum, et est '-11111 se b semetipsis
.'
ita impugnari conspice-

stipendia,quibus sustentarentur,abunde percepere, rent, el jam ampliua resi6tere minime valerent,

ceaperunt quasque monasterii pertinentia more , cernentes durum sib contra stimulum calci-
strenuorum militum, inimicis longe repulsis, cir- trare (el quodcontra se divinam dextecam dimicare
cumcirca nobiliter fideliterque defendere. Igitur cognoscerent) facta deditione in manibus abbatiset
cum praedictus abbas, et qui ei inregiminesecundo monachorum se tradunt a quibus vix defensi ad :

gradu successerat, supervixere, conducti milites socios, qui in Aversano oppido commorabantur,
sa'is honeste in eorum fidelitate manserunt : post- remissi sunt. Sicque factum est ut ab eo temp
quam vero ipsis hac vita subtractis, fortunanostro- beati Benedicti meritis, hasc in qua degimua terra
rum principum mutata, aliquantulum vacillare coe- ab eorum infestatione illaesa permaneat, atque sub
pit,Nortmannica oohors, quse ob nostrain defen- r. ipsius sancti tutamine secura persistal
sionem admissa fuerat, nobis inflda atque adversa Modus libelli bujus nos ad finem lendere eogit.
paulatim esse cucpit; quaequotidie ad nostramper- Sed bonum obedientiae quae inter caetcras virtutes
aiciem ut canis et scrpens, modo haec modo illa prima est, nonsinit nos virtutem cujusdam fratris,
nobisauferens,ad dominationem suijuris sacrilega qui eam tota cordis bumilitatc usquc ad mortem
Unde factum esl nt ex
ducti cupiditate, devolvunt. quoque scctatus est ,
penitus silcntio prselerire :

tanta tamque ampla possessione nihil aliud adnostri illum videlicet imitans, qui factus obedicns Patri
commodi usus, praeter uvitatem, quae ad radicem usque ad morlem {Philipp. n), obedientisa nobis
Casini montis sita est, cum quatuor vel quinque pariler ac patientiie reliquit cxemplum.
villarum fundis, remanserit : qui etiam (sicut bar- Qui videlicet frater bujus nostrse congrcgationis
barica avaritia nescit tenere modumj quotidie ab ltaynerius nomine (46), juvenis quidem aetate, sed
opes auferentes nobis miseriam
eis oppressi, illis morihus grandaevus fuit cui multi ex fratribus, :

atque inopiam tribuebant. Gum igilur per aliquanti qui adhuc supersuut, et eum optimenoverunt, tes-
spatium temporis sine ulla animi pietate id inces- timonium perhibent, quod tantse humilitatis tantse-
santer agerent, etmisericorsacpiusDominus servis que obedienliae fuerit, ut ex hoc mirabilis ab om-
suis fame atque inopia laborantibus', sua benignitate nibus baberetur.
subvcnire decrevisset, beatissimus F. Benedictus Cui dum quadam die esset ab abbate suo injun-
cuidam rustico in agello cujusdam nostrae villulaj ctum, ad aliquod opus pro utilitate monasterii per-
commoranti, per visionem appar.uit, eique ut egre- agendum, Teatinum adiro territorium, ille Ireto, ut
diens se sequerentur jussit.Cumqueidem rustiens semper, animo ad obcdientiam promptus, jussa im-
ad eamdem visionem animum intendcret, visumest plere festinans,iter arripuit. Qui dum pergeret, et
ei quod beatissimus Benedietus cunctos Nortman- aliquanti jam itineris spatium profligasset, a latrun-
nos, qui ejus bona invaserant. cum virga, quam culis cujusdam potentis viri Oderisii, qui cx praece-
manu gestabat, potenti virtute a flnibus hujus terrae pto cjus, siquid ex monasterii hujusrebus diripere
expelleret, eosque yacuos rebus, oncratosque igno- possent, viam obscrvahant, omnibusquaedeferebat
minia a sui hsereditate monasterii eliminaret. Eo- Cujus quidcm corpus, vel
sublatis, interfectus est.
dem itaque anno praefata cohors Nortmannica, am- propter inimicorum insidias,vel quialonge erat,ad
plius quam solehat per audaciam insolescens, ad hoc ccenobium defcrri non potuit, sed in quadam
nostram calamitatem, arccm, quse S. Andrcae nun- ecclesia juxta posita humi traditum est. Sed quan-
cupatur, ut securiusnohis suhlala retinerc posset, tum obcdientia omnipotenti Dci fuerit acce-
illius
occupavit quaeutiqueres illorum animum ad domi-
: pta, adexstinctum ejus corpus ostcndere est digna-
nationem, nostrum ad dcspcrationem aihluxit. Tost- D lus. Cceperunt itaque mulli infirmitate detenti ad
quam ergo eadem arce potiti sunt, quadam die in ejus sepulcrum properare, et rccepta sanitate ad
unum conglobati, magna cum superbia in praefatam sua incolumcs remeare. Intcr quos Atto comes,
Casini civitatem venientesintraverunt ibiquenutu : magni Attonis comitis filius, praefati quoque Ode-
Dci apopulo civitatis oppressi, aliquanti corumvel risii gcncr (47), cum graviter detenlus a febribus
occisi vel capti sunt, caeteri autem qui remanse- fatigaretur, ad sepulcrum istius, fama ducente,
runt, in munitionem praedictae arcis fugientes se vcnit, ihique in oratione prostratusrecedente febre
contulerunt. Igitur hahitatores hujus terrae unani- itasanus surrexit ut malae illius valetudinis, qua
miter facto gregc, vicinis undique auxiliantibus,ad antca laborabat nihil prorsus in se senliret
, qui ;

(4li) DcRaynerio monacho Casincn. occiso a la- lorum duces adversus Nortmannos. Vide Guillel.
tronihus agit quoque Petr. Diac, lib. De ort. just. Apuliensem I. n Rerum in Italia ac regno Neapol.
Casinens. cap. 45. Nortmannicarum,
(.47; Vivebant anno Domini 1053, et fuerunt Ita-
1001 DIALOGI - LIB. III 1002

pro recepla sanitate gratias referens, ob retribu- Anmt: cumque salutatos eos studiose qui cssent
tionem lanti muneris, optimo super ejus sepulcrura inquireret, audivil ab eis quod unus eorum Prolus,
oblato pallio, gaudens discessit. altervero Hyacinthusdiceretur. At obstupera-
ille,

Et quoniam de mirabilibus Dei coepimus facere ctus, cur venissent cum percunctaretur, illi in-
mentiohem, quod raihiipsicontigit, silentiopraeter- quiunt : Ad fratres, qui bodie nostri memoriam
eundum non <luxi, dicente Scriptura quod Secre- mente devota recolunt, visitandos venimus. Erat
luni regis absconderebonumest, opera veroDeima- enimea dies qua, pro Christo effuso sanguine, pal-
nifestare ac revelare honorificum est Tob. \n ium l
i. < main martyrii ipso donante meruerunt. Cum crgo
intra annos pueritioe positus,vi febrium laborarem. attonituspaululum substitisset, ac illiccepto itinerc
beatse memorise Joannes, reverendae dignitatis sa- monasterium essenl ingressi, ad sereversus,certius
cerdos, qui tunc in nostra Beneventana urbe in Dei quod audierat cognoscere voiens, rapido eos cursu
servitio celebris habebatur, visitationis gratia a<l prosequitur. Dumque eos huc illucque per mona-
me properans venit. lumque paululum cuni casteris
( sterium sludiose requireret, ac minime invenire
qui advenerant consedisset, et me vehementius a posset, quosque sibi obviantes interrogare cocpit
terliano lypo urgeri conspiceret, motus charilale ubi esscnt monachi qui modo secum loquentes
quam erga mc habebat, surrexit, ac perfusus ora B monasterium esscnt ingressi? Sed illi nullum in
lacrymis lenta voce Dominum invocans manum , monasterium introisse praster illum seaudisscpro-
capiti meo imposuit, quae me acriusinfe-
et febris, fessi sunt. Qua de re apertc datur inlelligi, cos
stabat, mox effugata discessit. qui sibi apparuerant, sanctos Martyres 1'rotum et
Ea etiam, quse Leone abbate monasterii S. Pauli Hyacinthum, quorum festivitas eo die celebrabatur
apostoli f47-48),secundoah urbcRoma milliariocon- veraciler fuisse. Qu;eomnia eodem ordinc a Firmo
siituti, ubisacratissimum ejus corpus signis prodi- hujus monasterii veterano monacho, nepotescilicet
giisque coruscans veneratur et colitur, referente ipsius Ada3, quo ille mihi Roinaj posilus dixerat,
co{ novi, in calce hujus libelli scribere curabo.Di- reversus ad monasterium, acta fuisse percepi.
cebat enim quod sibi A.dam reverendissimus valde Ilic fincin faciat hujus dici oratio quatonus in :

monachus ct custos ecclesias hujus nostri mona- bonore tantorum martyrum liber iste conclusus,
sterii retulerit quia quadam die, duni idcm vene- recreato perhujus noctis spatium animo, adceetera
rabilis Adam porlain monasterii ad aliquod opus qua3 rcstant sanetorum Acta, ipsorum omniumque
faciendum esset egressus, duo juvencs in habitu sanctorum precibus adjuti, tideliter enarrando vc-
monachi sibi in ipso inlroitu monasterii obviave- niamus.
C
(47-48) Argumentis Joannis Bosci relatis in Ribl. monte Casin.. cap. "25. Miraculum vcro prsedictum
Floriac. de jurisdictione monasterii Sancli Pauli SS. martyr.Proti et Hyacinthi narratur ctiam a
de Urbe.tempore Leonis abbi.tis, cuinara congrega- Leone Ost. in Chron., lib. n, cap. 48, ct aPetr.
tioni subesset Casin. an vero Cluniac, respondit Diac, lib. ms. De ort. justorum, cap. 46.
Lauretus in lib. De cxist. corp. sancti Rencdicti in

LIBER TERTIUS
Qui est do miraculis alibi gestis.

Kvplctis duobus, Christi gratia comilante, libellis, legis auctoritate postposita divina humanaque omnia
quos de miraculis Dei, vel in hoc ccenobio, vel in miscerentur, adeo utpopulus elcctionem, ct sacer-
sibi subdilis cellis, ipso largiente patratis descri- r) dotes consecrationem, donumque sancli Spiritus,
psimus, ad narrationem tertii conccdente Domino quod gratis accipere ct daredivina auctoritalesta-
veniamus. Et quia ecetcra, qua3 extra liujus mona- tutum fuerat, data acceptaque per manus pecunia
sterii claustra facta suut, quseque visu vel auditu ducti avaritia venderent ita vix aliquanti inveni-
;

percepimus, inaliis duobuslibellis adhuc exaranda rentur qui, non hujus Simonicse pestis contagionc
rcmanent, opera' pretiummihi videturab ipso ca- fcedati, mundicoram Deo praacepta Dominica obser-
pilc Ecclesiyeexordiumsumere, sicqueposteaseria- vantes existerent. ltaque cum vulgus clericorum
tim stylo prosequente ad singula membra venire. per viam effrenatselicentise nemine prohibentegra-
Dum igitur (49) negligentia sacerdotum Italia a deretur, coeperunt ipsi presbyteri ac diacones (qui
to religionis tramltepauiatim devianslabefacta- tradita sibi sacramcnla Dominica mundo corde ca-
retur, in tantummala consuetudoadolevit, ut sacras stoquecorporetractaredcbebant)laicorummore(oO)

19) Vidc Lauretum ad Ghron. Ost.,lib. n, cap.
78, Petr. Damian., tom. I, lib. n, epist. 10;Baron,
ann, lOol, n. 15 et seqq., et anno 107;, q.
51 ; Chrou. Genebrardi ad ann. 107 i.
(50)Eo usque pestis illa Nicolaitarum
culis invalucral, et pra^cipue in Germania, ut in-
cestuosacon.jugiaclerici nontantum publice inirent
.. sed el sntissime propugnarent, cum omnes
pene per vitiorum abrupta praBcipites et tanquam
islis sascu- furentis equi per voluptatum suarum campos fcre-

Patrol. CXLIX. 32

|i)M.:
axorea ducere, Bueoepl Blioa hmredee teeta-
mento relinquere; uoonullietiam 51) epiecoporum
oundia omni contempta, cum uxoribua domo
aimul ln unahabitare. llt hsec pesaima et execranda
coneuetudo Lntra (58) rbemmaxime pullulabat,
i dictoundiquesuiscum propinquia infestante Urbem
unde olim religionia uorma al> ipso apoetolo Petro
eiusque Bucceeeoribua ubique dUTusa proceeserat.
[gitur iluia peraliquot annos nonnulli solo oorai-
nepontiflonmcathe Iram obtinerent(53), Benedictus
([uiilaia nomine, uon kamen opere, cujusdam Albe-
rioi cousulis lilius (Magi polius Simonis, quam Si-
monis Petri vestigia sectatus) non parva
populum profligata peounia, eummum sibi
tium vindioavit; cujus quidempostadeptumsacer-
doliuni vita quam turpis, quam foada,
cxsecranda exstiterit, borresco referre co potius ; contemni respiceret, et fama suorum facinorumom-
qualiter omnipotens Deus in faciem Ecclesiee sit
dignatus respicere, exordiar enarrare. Deniquecum
rapinas, ceedes, aiiaque nefandain Romanumpopu-
lumaliquanta per tempora, sine ulla dilatione
ret, congregati in unumpopuli quia ejus uequitiam
amplius ferre nequibant, eum a pontificatus cathc-
dra exturbantes, Urbe pellunt ; alterumque
bantur effrenes; prsesertim si vera sunt quaeLam-
bertus Schafnaburgensis narrat istis temporibus.
Animadvertendum tamen cst non omnes clericos
ita in profundum ineontinentiasdemersosut uxores
ducerent,sed potius ex eis nonnullos magis incon-
tinentes tumultuatos adversus decretum Gregorii
septimi praedccessorum vestigiis inhaerentis dc cle-
ricorum continentia servanda, dicendo melius esse
nuberc quam uri, etdum consuetum cursum naturse
ncgaret Gregorius, fornicationi et immunditiei
frcna laxaret. Sub hoc igitur prsetextu uxores
ducebant. Unde veresacerdotibus illius a^vi conti-
git quocl dixerat propheta Malachias primo Vos
recessistis de via, etscandalizastisplurimos in lege;
irritum fecistis pactum Lcvi: propter quod et ego
dedi voscontemptihiles el humiles in omnibus popu-
lis (Mal. n). Vide opusc. 5. B. Petri Dain. quod inscri-
bitur De privilegioRom. Eccl. Raron. an. 1071, n.
;
28,29,57, et Bellar. De cleric. c. 19.
(51) Tullcnsis enim specialiter episcopus fuit
vocatus a Gregorio VII in Synodo anno 1075, ad
dicendam causam de Simonia, et cohabitationecum
muliere, quam habebat ut conjugem. O propudium
illius saaculi! Vide Raron, ad ann. 1074, num. 57.
(52) Stephanus papa X, zeli Phinees semulatus
ardorem, omnes clericos Roma3 qui post interdi-
ctum pap«3 Leonis IX incontinentes exsliteranl,
interquos forsau aliqui uxorati, autut potius dicam
publici coneubinarii existebant, de conventu cle-
ricorum et choro ecclesia3 praecepit exire pu-
dor enim et honcstas perierat ;et dum ecclesasitici D
vigoris sensim disciplina collabebatur, inundans
vitiomm ac pravitatum omnium in dies pestis au-
gebatur. Vide Daron. ann. 1057, n. 15 et seq.
(53) Renedictus hujus aominis nonus, qui et
Theophylactus, Alberici comitis Tusculani filius,
puer duodecim annorum, largitione ac tyrannide
patris pontifex in sedem Romanam intruditur anno
Domini 1034. facinustoto lacrymarum fonte lu-
gendum! Qualis deinde fuerit islc Benedictus, et
quam tu-rpi vita3 deditus, una cum ejus infelici ad
inferosdamnatione,quiscire cupit, legat Baron. ad
ann. 1033 et seq. Diac, inVita Benedict. aliosque
;
de Vita Rom. Pont. scribentes. Horrendum certe
:
VICTORIS III PAPiE L004
A ejue54, Joannem videlieet Sabinensem episcopum
(non tamen vacua manu) can >nica parvip m lentes
deci eta, Bubetituunt ; qni tribua non ampliua meusi-
busRomanae usus esi cathedraa Buccessione, Bene-
quia ex consulibue terrae ortua erat, et in eis ma-
xima virtue, Urbe oum dedecore pulsue, Buum ad
episcopatum reversus est. Benedictus igitur quod
amieerat saoerdutium recepit, pristinoa tamenmo-
rea minime mutavit, Becundum quod scriptum est
Adolesceas juxta viam saam; etiam cum senuerit,
a patre in nonrecedet ab ea (Prov. xxn). Et quia durum est
sacerdo- iu corde veteri nova meditari, in eisdem pravis et
rsis operibus, ut ante, perseverabat. Cumque
quamque se a clero simul et populo propter nequitias suas
g nium aures implcri cerneret, tandem ierto
consilio (quia, voluptali deditus, ut Epicurusmagis
quam viveremalebatj euidam (56jJoanni
ut pontifex
age- arohipresbytero, qui tunc in Urbe religiosior cae-
teris clericis videbatur, non parvaab eoacceptu pe-
cunia, suminum sacerdotium relinquens tradidit;
in loeo ipse vero in propriis se castellis recipiens, Urbe
ac detestabile erat visu videre sedentem in emi-
nenti Petri solio pucrum. Quid enim non patitur
Ecclesia, si principes se immisceant in jura non
sua ? qua? non tentat flagrans pnefeolurae cupiditas?
(54) Joannes episcopus Sabinensis, qui Silvester
tertius antipapa dictus. Haron. ad anu. 1044, n. 2
(55) Benedictus suasu sancti Bartholomaei ab-
batis Cryptae Ferrata3, discipuli sancti Nili, cessit
sede.
(56) Hunc Joannem aliiGratianum nominant, «jai
p postea fuit Gregorius sextus. Et, licet a Desiderio
Simoniaj sugillatusreperiatur, sciendum tamen est
:
hasc de Gregorio retulisse, quia talis fereabomni-
bus indoctis, et prsesertim ab asmulis habebatur,
non adhuc bene nota ipsi Desiderio causa zeli et
charitatis Gregorii; calumniamque propterea non
legitimi pontificis patiebatur, sed usurpatoris fere-
bat nomen, licct re vera liberalor Ecclesia3 Dei
potius dicenduserat quam Simoniacae labis infectus
ut Otho Frisingensis fideliter narrat. Etsi fuerit
depositus tanquam Simoniacus ab hoe concilioSu-
trino, pra^sente Henrico secundo imperatore; viri
tamen gravissimi et doctissimi illius tempons, et
Simoniacorumhostesimplacabiles,interquosPetrus
Damian datis etiam ad ipsum Gregorium sextum
epistolis, et Hildebrandus qui postea de industria
Gregorius papa septimus nominari voluit, ut mon-
strarct Gregorium sextum fuisseverum pontificem
et male ab Henrico exturbatum non alia revera ex
:
causa (quidquid denique praDtexeret) quam quia
ipso imperatore inconsulto electus fuerat sen- ;
tiunt, inquam, hoc concilium egisse quod non po-
terat, et Gregorium fnisse virum optimum ac san-
ctissimum cum haac largifio pecuniarum ab ipso
:
facta, non cmptio sedis, sed potius redemptio vexa-
tionis dicenda foret, adeoque necessaria ad pellen-
des tres sedis apostolicae invasorcs, ut merito
transactio et non Simonia appellanda deberet,
ideoquc licita, ut tradit Layman., lib. iv, tract. 10,
cap. 8, num. Gajctano, Soto, Suarez,
23, allegatis
Lessio. Deumque ipsum miraculo atlestatum esse
innocenliam Gregorii sexti scribit Gregorius Poly-
dorius in Gregoriano. Vide etiam.Raron., adann.
1044, nuin. 6.
 1005 DIALOGI. — LIB. III. 1006

cessit. Interea Joannes, cui Gregorius nomenindi- digne posset ad honorrm sufflcere sacerdotii
tanti :

tum est, cum duobus annis et octo mensibus sacer" eumque in apostolica sede ad regendum Doniinicum
dotium administrassel, ilenricus rex, qui tnnc gregem inthronizaiites constituunt.Quo nonamplius
Germanise, Pannonise, Saxonioe ac Italise imperabat, novcm mensibus sacerdotio functo,ex hac vita dece-
ad suscipiendam de manu Romani pontiflcis impe- denle, Damasus cx Gcrmania oriundus, fullus au-
rialem coronam, quatenus deinceps Augustus appel- ctoritate regia(59),eidemsuccedens,sacerdotiumest
Iari posset, Italiam ingressus, Romanam adiit adeptus, quique non amplius quam viginti et tribus
urbem (. Sed antequam Urbem ingre-
aauo 1047 ). diebus sacerdotio administrato diem clausitextre-
deretur plurimorum episcoi)orum,necnonabbatum,
,
mum. Huic successit (60) Leo, de quo nobis est
clericorum quoque ac religiosorum monachorum, sermo manibus, vir per omnia apostolicus, re-
pree
in Sutrina urbe concilio congregato, Joannem, qui gali genere ortus, sapientia prscditus, religionc
(rregorius dictus est, missis ad eum episcopis, utdc conspicuus, omniquc ecclesiaslicadoctrinaapprimc
ecclesiasticis ncgotiis, maximeque de Romana tum; eruditus, ac qui (quemadmodum scriptum est) ccepit
Ecclesia,quaetressimul habere pontifices videbatur, invocare nomen Domini; quemquc ctiam vidi ejus-
ipso prsesidente, tractaretur, venire rogavit. Sed que familiaritatem habere merui ssepe cliam eo in
:

heec dc industria agebantur, jam enim dudum regio i> ecclesia missas celebrante, cum illo ad divinum
animo insederat ut tres illos, qui injuste apostolicam altare sacris indutus vestibus steti, eique Evan-
sedem invaserant, cum concilio et auctoritatc totius gelium legi. A quo omnia ecclcsiastica studia reno-
concilii juste dcpellerel, et unus qui secundum sta- vata ac restaurata, novaquc lux mundo visa est
tuta SS. Patrum Dominico grcgi sollicite preeesset, exoriri.
clero et populo eligente, ordinaretur. Preedictus Hic ssepe sacerdotale consilium advocans, sacer-
itaque ponlifex exoratus a rege, cseterisque ponti- dotes, diaconos etreliquos clcricos non regulariter
ficibus, Sutriurn, ubi synoduscongregata crat, alle- ordinatos removit, et in eorum locis ad veri et
ctus spo quod, aliis duobus depositis, sibi soli ponti- summi Dei cultum qui digne ministrare possent
flcatus confirmarctur, gratanter perrexit. Sed post- constituit. Quotidie quoque per se suosque discipu-
quam co ventum est, et res agitari ac discuti a Sy- los ubique missos, populis viam Domini, litteris et
nodo ccepta est, agnoscens se nonposse juste hono- vorbis prsedicans ostendebal. Qui per apostolicam
rem tanti saccrdotii admiuistrare, ex pontificali viam semper gradiens, apostolicos etiam viros in
sclla exsiliens, ac semetipsum pontificalia indumenta miraculis est imitatus.De quo quidem plura audire
exuens, postulata venia, summi sacerdolii dignita- me sed multis occupatus negotiis, singula
contigit,
tem deposuit (57). quseque discurrere non valens, pauca referre dc
Post haec rex Urbem ingressus, congregato in pluribus satagam, ut per heec quanti vir iste meriti
ecclesia B. Petri apostoli Romano clero et populo, fuerit,quicunque in postei um legerit agnoscat.
una cum episcopis qui in prsedictam convencrant Gregorii itaquc pontificis, qui ab eo educa-
(61)
synodum, communi consilio (58) Clementem Bam- tus ac subdiaconus ordinatus, nunc autem in Bo-
bergensem episcopum clegerunt, quia in Romana mana Urbe culmen apostolicum tenens, Ghristi
Ecclesia non erat tunc talis reperta persona quse Ecclesiam verbis simul et exemplis illustrat, didici

(57) Videns Gregorius papa sanctissimus fore voce cantantium Ego cogito cogitationes pacis et
:

conflandum dirum schisma, nisi pontificatui re- non afflictionis.

nuntiasset, imitatus ipse Gregorius Gregorium (61)IsfuitGregoriusseptimusanteaHildebrandus
Nazianzcnum, qui ob pacem conciliandam Eccle- natione Tuscus, creatus anno Domini 1073 obiit :

siee, sponte se abdicavit, et ipse eodem animo,
eademque virtute, pontificia sede sponte cessit; sic
eiiim temporum iniquitas postulabat.
illa
Glemens secundus nomine Suidigerus Bam-
(58)
bergensis episcopus creaturpapaanno Domini 10-47.
Veneno propinato, ut quidam scribunt, confectus,
vero ann. 1085; cujus sanctitas veneratur in Mar-
tyrologio Romano sub die 15 Maii, licet aschisma-
ticis et heereticis ac preecipue a Melchiore Hai-
minsfeldio Goldasto in suis constit. imperial. edit.
1607 advergus Gregorium delatrantibus Simoniee
insimutatus fuerit ad quam deinde calumniam
:

ultra Montes e vita improviso migrat. nono dieOcto-
bris, feria sexta.
(59) Hcnricus terfius imperator. Popponem epi-
scopum Brixinensem magni nominis, Romam pon-
tificem consecrandum mittit ann. 1048; et Damasus
sccundus appellatur, Fuit is dies, ut quidam tra-
dunt, Julii mensis decimus septimus, Dominicus et
Praeneste die nona Augusti feria tcrtia e vita ex-
depellendam Gregorius perceptione divinee Eucha-
D risliee suam probavit innocentiam, hortatus Henri-
cum regem, in cujus gratiam calumnia illa conflata
fuerat, ut ipse similiter in testimonium innocentise
quod criminadequibusarguebatur, communicaret,
invocato in testem Ghristo, qui in Eucharistia
: percipitur; quod rex male sibi conscius noluit
facere. Postrema morientis Gregorii verba fucre :

cessit; funus in Urbcm rolatum et ad ecclesiam
Sancti Laurentii extra muros conditum est, veneno
sublatum opera Benedicti noni sedis invasoris, ut
quidam refcrunt.
iiDilexi justitiam, et odivi iniquitalcm, propterea
morior in exsilio. » Pro Greg. pugnant Baron. ann.
10S5: Nicol. Sander. De visib. Eccl. mon. Genebrar.
in Chronich. Sigon. dc regno Italise preeterea ad
:

(60) Leo nonus in summum potiflcem eligitur
ann. Domini 1049. antea vacatus Bruno Tullensium
episcopus, Hugonis filius comes de Dagsburg, etc,
monachusTullensiseongregationisGluniacensis,ex
nobiliFrancorumprosapiaoriundus.Idibus Februa-
riifuit Bomse consecratus, audita priusangelorum
quinquaginta testes innocentiee Gregorii producit
Gretserus in Apolog. pro sanctissimo Gregorio
septimo; consule etiam Marianum Scotum, et Lam-
bertum Schafnaburg., qui illis ipsis temporibus cla-
ruerunt, et acta puraac germana Gregorii per sin-
gulos annos digesserunt.
 \ [CTORIS III l'AI'.l. mus

ttione quae narro. i

ujus utique verbis ita A eumdem boatum pontifn ibla-
ii ii II tum offioium restitui impetrare ; sicque ab eo ac-
sque vii I »11111 qu >dam ! unia, Romam
lumqu venit. <

venei al intentus pontifici pi aesen cti pil 8e huc illucque ut

itiis iii i
ia lia mo lam abbate mo- callidus erpens vertere, episcopum suum vei
i
precibus blandis el humillirai -

rium poculumbe :epit ulinterdictum officium injuste, ut asserebat, abla-

quod ponlificis val le dili- tum deboret reslitui, flagitare. Sed oum id quod
111 i i
refe :tionis h ira ledens, denegatum fuiss&t, oec eum ut spe-
ibi

irat. raverat, lecipere posset, nead episcopum suum, a

tur dum quadam m insam se lenti pincerna quo non parvam accepi rat pecuniam, sine efle u
iculum vellel p *q ie- reverti videretur, aliud exquisivit ingenium adiit :

gligentia tenentis de manu ixqui confra- apostolicaa sedis cancellarium, eique oblato pr<
ctum in pa [ue beati simus lasit ut sibi furtivas litteras, et apostolico
papa bis terque vinum requireret, el pincerna h sigillo signatas, ad suum episcopum deferendas tri-
de causa venire differret, nuntiatum est ci i[iioil p bueret, quae et episcoi ale officium et gratiam apo-
poculum m quo bibere c »nsue\ erat, de manu feren- stolicae sedis sibi redditam significarent. Quae ies
tis decidisset, fractumque fuisset; quod illc audiens beatum Leonem minime latuit, moxque praedictum
valde tristatunon tantura damno scyphi, presbyterum advocans, accepta quam obtulerat
quantum quod vase de monasterio S. Remigii, be- aia, eique in manum mittens, dixit : Pecunia
n idictionis causa se fruslratum cernebat, . tua tecura sit in perditionem, quia donum Dei fur-
sibique astanl b is Fractum, mihi, inquit, scyphum
: tim tentasti pecuniis possidere (Act. vm). Cujus
afferte. Cumque sibi allatum fuisset, cernens utram- sermonem divina ultiomoxsecuta est, utamissa ita
([ue fracturam, otentem Dominum depi ecatus inente alr illa die usque nunc ubique vagabundus
est ut meritis I!. Remigii fractum sibi scyphum, inced.it, nee ulia domus vel cl ultra duos vel
quem pro amore ejus tantopere diligebat, restitue- tres dies eum valeanl retinere ib3i.
ret. Moxque alteram partem alteri adjunxit, sicque Qua de re aperte datur intelligi quod quisquis
eodem momento solidatus esl ut nullum in eo, quod temerario ausu vel decipere vel iracundiam ad
fractus indioium remaneret, curictis qui
fuisset, provocare tantaveril eum, qui in justis habitat pro-
aderani admirantibus, ac in ejus veneratione accla- cul dul)io Dominum offendit cujus et vindicem iiam :

mantibus. Illo non suis hoc, sed B. Remigii meritis in se sentiat, quam non expertam temere devitare
imputare coepit, cujusde monasterio, charitatis gra- neglexerat.
tia, id munus acceperat. Theophilius. Ita est utasseris, sed, quaeso te, de
Theophilus, Inhoc utriusque, alteriusve miraculo, virtute tanti patris, si qua adhuc occurrunl animo,
illud B. P. Benedicti de re licel dissimili, similiter incunctanter prosequere.
audio, primum renovari miraculum, dum in partes Desiderius. Dum bcatissimus pontifex Leo quin-
divisum rejunxil capisterium. Greg. i
lih. n, Dialog.) que per annos divinitus sibi eonccssum sacerdotium
Desiderius. Interimclarissime frater, silere te, pic ac religiosissime administraret, ab hac instabili
oportet, quatenus lntentus nnimo ad haec de illo luce ad Christum, qui vera et aaterna lux cst, ccelo-
majora cognoscas. Alio itaque tempore (sicut mihi rum ketantibus civibus.angelicis subveetus manibus
praefatus papa Gregorius retulit)quidam Galliarum commigravit (6i). Et illi ([uidem paradisus patuit
episcopus, ab eodem pontifice Leone fuerat episcopi sanctorum recepto consortio. Sed infelix mundus
honore suspensus; eujus quidam presbyter, Giber- qui talem pontilicem diu habere non meruit. Cujus
tus nomine, facundus sermone, et litteris Iiaud me- post obitum nmlta et magna ad ejus tumulum aliis-
diocriter eruditus, eidem promiserat episcopo se que in locis per eum Doniino tribuente claruere
Homam venire, atque callidis suis assertionibus miracula ,65). E quibus omissis caiteris duo tantum
Sancti Leonis papae defracto calice miracu-
(6-2. deinde conspiciantur, verumque experiantur illud
lum recitatur etiam apud S, Brunonem episcopum dictum llomo per ea qua5 peccat, per eadem tor-
:

Signiens. In Vita Leonis, et Baron. ann. Domini quetur. quam terribilis Deus in consiliis super
1049, num. filios hominum !

Referlur etiam hoc miraculum a Baron. ann.

(63) (64) Obiit S. Leo nonus jontifex Max. ann. Do-
Domini 1049, nuin. 29. Gravitatem vero criminis mini 1054, die 19 Aprilis, feria tertia, et in Mar-
Simoniae demonstravit pariler etiam supplicium tyrol. Rom. inler sanctos adscriptus, cum tenuisset
Justini imperatoris, qui in phrenitidis morbum et pontificatum annos quinque, menses duos, ct dics
insaniam incidit iia ut nihil quidqua n earum
: octo.
rerum quae fierent intelligeret. Niceph. xvn hist., De miraculis sancti Leonis tam invita,quam
(65)
cap. 33et39. Antiorhus quoque hujusi pplicio - in te patratis, vide S. Brun. Signien. episccpum
moi
punitiis refertur 11 Mach. ix. Gurigiturnon dissol- in Vita Loonis; Wiberlum archidiac. coajtaneum
vuntur ;-eir. |
lo no'n is; <'s! hron. lib. n, cap. 86 et
:
(

timent, sed perfricta fronte impietatem pro ilentur; Baron. ana. Domini 1049 et seq. Qui sanctus
dum hi, qui in persuasibilibus humance sapientiae f x, inter innumera suaa bonitatis insigni .

verbis confidunt, tanqu no phrenelici ac mente capti quandiu ;,onue remoratus est, omni tempore tnbao
1009 DIALOGI. — LIB. III 1010

|
quia ad aliorum gesta aarranda festino |
mdifica- A quentem adducunt. Regressus igitur episcopus Ro-
tionis gratia liuic libello subncctam manum pontificem adiit, cl quid omnipotens
Victor papa, qui in regimine sacerdotali ei suc- Dominus per 15. Lconcm operari dignatus fuissct,
cesseral (66) (sicut a veridicis viris nobis relata ostendit. Ex tunc coeperunt
ejus veneranda ipsi
sunli audila fama miraculorum ejus, quodper cum merita cunelis prsedicare, quse aliis antea referenti-
Dominustaliaoperaretur, fidem non accommodabat. .
, ; iebantur audire.
Sed quia, ut aitApostolus Linguee in signum sunt : Theo^ hilus. Placent quia mira sunt, scd magis
non fidelibus sed infidelibus (/ Cor. xiv), Omnipo- quia nova sunt.
tens Dominus experimento eum docere voluit quae, Dcsiderius. Illustris virMaximus, Romansc urbis
audita a minime credi re volebat.
pluribus, civis, nuper retulit mihi de eodcm venerabili pru3-
Curiensis quidam episcopus (67) cujus nomen sule qua; narro.Bernardus quidam pessimajmentis
e memoria excidit, cum supra memorato pon- miles exstitit, qui apostolicae sedi contrarium sein
tifice Victore a Germania veniens, ejus in obse- omnibus quibus potuit modis cxhibebat. Sed in
quio Poma; niorabalur bic pucrum ab utero
; belloquod a vicinis circa Urbem manentibus, con-
matris mutum habebaf quem pro mercedo , jurantibus cum (69) Cadaloo Parmensi episcopo
animaa suaa pascens ac vestiens, quocunque ibat U tunc apostolicam sedem invadere tentabat, cum
g q i

secum ducere consuevcrat, in cujusvacuo orenec militibus qui Pomanam Ecclesiam dcfendcbant
indicium quidem linguse inesse videbatur. Qui eliam commissum est, jusloDeijudicio confossus interiit.
episcopus cx mirabilibus ad D. Lconis tumulum Hic fama miraculorum qua3 omnipo-
igitur, audita
patratis, similiter ul papa, incredulum animumge- tens Dcus meritis beati Leonis iidelibus populis
rebat. Cum igitur quadam die adsedem sui cpisco- exhibebat, non solum no:i credebat, verum etiam
patus, jam accepta licentia, reverti dccrevisset, orc sacrilego deribcbat et blasphemabat. Cum deni-
ecclesiam D. Petri apostoli orationis gratia ingres- qtie quadam die in conventu apparcret populi, et
sus, poslquam D. Pctro se attentius commendavit sermo intercos de signiset virlutibus beatiLeonis
suis eum clientibus, equis ascensis, puero in eadem exortus esset, ccepitirridercdicens: Si sanctus est,
ccclcsia oblito, viam qua3 eum
festinus ad suam ut dicis, conlrahat mihi digilum meum, cumque
ducebal patriam, egressus Urbc, gradiebatur. Cum compesccretur ab ne dc sancto
iis qui astabant,
itaque longiusculo adhuc esset ab Urbe profcclus viro talia loqueretur, dimisso conventu discessit.
repcnle ei in memoriam rediit quod mutum puerum C.um ecce forte canis quieum sequebalur, suem in
in ecclesia D. 1'etri reliquisset. Qui mox substitit, platea inventum invasit. Ille vcro ne porcus discer-
ac famulos suos, a quibus puer reduci dcbcrct, ,peretur, festine cucurrit, ct injecta manu canem
quosdam rcmisil. Igilur cum illi apostoloruni prin- tenere voluit ; sed mox porcus hianti orc digitum
cipis basilicamessentingressi, cqnspiciuntpuerum ejus (10) momordit, sicque ab illa die omni tem-
ante tumulum D. Leonis stantem, atque cum his pore quo vixil digilum contraclum habens, nulla-
qui circumstabant loquentem. Illis itaque miranti- tcnus eum extendcrc potuit. Unde factum et ut qui
bus et qualiter hocsibicvenissetqua3rentibus,puer Dei famulumirridereprsesumpserat,ipse,contracto
inquit : Poslquam dominus meushac in ccelesiame digito, omnibus derisui haberetur. Hsec de tanto
relinquens discessit, huc ad scpulcrum B. Leonis Palre D. Leonedicla sufficiant, ut, quia ad aliorum
me omnipotcns Dominus officium,
contuli, si forte narranda gesla properamus, ahi, cui otium est,
quo carebam, vocis meritis ejus mihi restituere qua3 mulla de illo et mirabiliora dicuntur, scribenda
dignaretur. Nec sum meo, quod corde poscebam, relinquamus.
voto fraudatus, sed moxut ante cjus venerandam Quod Dominus in Evangelio dicit : Patev mcus
memoriam lacrymans aliquantulumproslratus jacui usque modo operatur, ct ego operor (Joan. v, 11),
illicorecepta (68) vocc loquens, ut ipsi videtis, quotidie cernimus adimpleri, ei antiqua novis tem-
surrexi. Ab illa itaquo die, quod mirabilius est, poribus miraculainnovari. Hsecitaque quaa dicturus
ccopit in ore ejus lingua, quae defuerat, paulatim sum adeo clara sunt, ut non soiuin in Florenlina
crescere, ita ut;
intrapaucosdiesplenoore linguam D dioecesi, i n qua facta noscuntur, verum etiam in
perfecte reciperct, ct verba sine impedimento so- tota Tuscia, ac in urbe, qua3 caput mundi cst^
naret. Denique qui missi fuerant curaverunt pue- Roma constet esse nolissima.
rum ad episcopum ducere, et quem tacentem reli- (71) Petrus quidam clericus est, quiocculte dala
querat, beati Leonis suffragantibus meritis ei lo- pecunia regio adminiculo in pra^dicta Florentina

per hebdomadam diebusa Laterancnsi ecclesia us- Iaudabiliter ac utilissime prsefuisset. VideGuiliman-
que ad s. Pelrum privato habitu nudisquc pedibus numlib. iv L)e rebus Helvetiorum, cap. 2, et Chron.
cum duobus aul tribus clericis nocte psallendo et Joanii. Gualleri.
orando pergebat, alnmat Ost. in Chron. dict, lib. u,
(68) Hoc grande miraculum de curato muto r e-
cap. 88.
fertur etiam a Daron. ann. Domini 1054, num. 4
45.
Victor secundus creatur papa ann. 1055.
(67)Gui nomen erat Diethmarus, qui ipsis Kalen- (69) DeCadaloo. vide Daron. adann. 1064, n. '29,

dis Februriis anni a nato Christo 1040 episcopatui 30 et seq.

Guriensi posito in Dhretia ad Rhenum tluvium (70) Vide Daron. ann. 1054, num. 46.
prajficitur, et obiit anno 1070 cum triginta annis (71) Petrus Ticinensis cognomento Simonacius,
 1(111 VICTulilS III. — paim<: 1012

civitate eathi-drum episcoputus ai-i-epit. Cum deni- 4 lacerdotio minime legatiter acrjuisito hamtiiter
que a olerieis el populo, ut episcopum decebat, eederet, nec sibi suisque Bubjectis, quibus incre-
benigne fuisset, susceptus^posl nonmultumspatium menio esse debuerat, detrimento de foret. Illud
temporis 7--' fama per ejusdem episcopatus d i gelio proponens, quomodo Dominua
•! Baape
sim increbuil quod, Siraoniacee hasresis peste foada- Jesus vendentee et ementes columbaa de templo
tus, quod gratis, Domino jubente, accipere etdare projecerit, calhedrasque subverterit, et a.-s nummu-
Btatutum est, pecunia mercatus fuerit. lumque tam
< lariorum effuderil [Joan. n, 15), videlicet demon-
horrenda el tam exsecranda fama primitus ad reli- strans ut quicunque Spiritus Bancti donum, quod
jorum, dehinc adaures vulgi pervenisset, ccepe- per columbum Bignificatur, ductusuvuritia, vel vuna
runl Be plures ab ejus communione Bubtrahere gloria elutus, pretio acquirere vel vendere tenta-
:

Romanoque pontifici quaecunque super hac re veiit, ab illo codesli templo et aeterno altari se

oognoverant, divino exardescente zelo, Btuduerunt procul dubio eliminandum noverit. Sed ille nihilo-
intimare. Qui, episcoporum consilio congregato, minus praBsentis vitaa honoris cupidus pro nihilo
eumdem episcopum, ut rem diligenter agnosceret, monita sancti viri ducebat, imo potius pertinaciter
oonvocavit. Sed cumsesynodopraesentasset, accu- et armis et verhis, omnibusque modis quibus pote-

satoribus undique acclamantibus, sacramento sese o rat se defendere nitebatur. Cumque idem venerabi-
purgare nitebatur. Cumque coram prsesentibus res lis abbas incussum procedere sua verba videret,

aliquantulum agitata fuisset, datse induciae sunt, ut utraque parte populi advocata Quoniam, inquit, :

per easdem forsitan inductus, divinumexpavescens veihanon prosunt, veniamus (75) ad signa. Cons-
judicium, qnod pertinaciter negabat humiliter con- struatur rogus, et igne supposito accendatur, per
fiteretur, quatenus ab seterno non removeretur al- quem unus e nostris ingrediatur, ut utrum vera an
tari, si ab hoc prsesenti, cui ministrare juste non falsa sint quai de cpiscopo dicimus, Dominodiscer-
poterat, se abstinuisset. Interim populus in duas nenle, probetur. Rlacet utriqueparti sententia : ro-
dividitur partes, quarum altera, quaa amorem Dei gus mox duodecim (76) pcdummensura construitur ;

muneribus praeferebat, clericos etreligiosos niona- intra quem parva semita, qua unius tantum homi-
chos, qui contra episcopura rem comprobandam nis persona transire posset, relinquitur quee etiam :

susceperanl jaltera quae muneraet favorem dilige- ex accensis lignis, ne ihi aliquis locus a flamma
bat, episcopum est secuta. Cumcrebro igiturinter vacaret, consternilur. Interim autem dum haec
se altercaretur populus, et altera alteri obstaret pra parantur, praefatus abbas Joannes(77j Petrosuo
tantum exorla augebatur contentio, ut, in-
parti, in discipulo, reverendissimo videlicet, viro, qui post-
tersedimicantibus,saepeetiam usque ad effusionem moiltim in Albanensiurhe episcopus ordinatus est,
sanguinis \ enirent. (Jumque haec diutius agerenlur, C quique etiam adhuc superest eamdem Ecclesiam
et neutia pars parti cederet, 74) Joannes reveren- regens, praecepil ut indutussacris vestibusomnipo-
dissimus abhas monasterii quae Umbrosa Vallis di- tenli Deo sacrificium offerret ;
et sic demum confi-
citur, saepe ad hunc conflictum advocatus, zelo Dei sus de misericordia Dei per accensi rogi flammas
ductus suis cummonachis veniebat, qui exliortando, indubitanter intraret.
prsedicando, examinationem judicii inten-
divini Qui jussis Patris obtemperans, postquam sacrifi-
tando, cpiscopum admonere non cessabat quate- ciura Deo casulam se exspoliat, ad ignem
ohtulit,
nus ex perpetrata culpa poenitentiam agcret, et venit, et magna voce Oro, inquit, Deus omnipo-
:

tens, si Petrus,quiepiscopus dicitur, Simoniaca est

Theuzonis Medisebarbae filius, iniit episcopatum,
anno Domini 10G>.
(72)PetriSimoniam detexisse ejus patrcnTnarraf,
AndreasJanuensisinActissanctiJoannisGualberti
c. 6-2.
(73) Cujus rei epistola gravissima exstat populi
Florentin. Alexand. II papae scripta, qua totus rei
ordo et veritas continetur.
(74)Hic fuitsanctus Joannes Gualhertus ahhas
Vallis Umbrosae, cujus sanctitas veneratur in
tyrol. Iiom. sub I2julii.
Propter incredulitatem humanam, deficien-
(75;
tihus aliis humanis ad veritatem eruendam subsi-
diis, prsecedente tamen legitima accusatione in tri-
bunahbus, examinatio perignem antiquitus admit-
tehatur, ut observari licet in Ivone Carnot. epistol
74, 205, 251, 252, 254, 28U, et in Rosweid. lib. De
fide hseret. serv., cap. 12. Unde appellabatur divi-
num testimonium, ut in epistola 232. Arnulphus
accusatus in synodo Rhemensi cap. 30: Menmque
Mauritania Fossas rege et principibus spectantibus,
ut ostenderet Christi doctrinam, quam praedicabat,
veram esse, flammis circumdarinon renuit, etinter
illas diu permansit illajsus. Franciscanus quidam
pariter, et Hier. Savonarola Florentiae inignem pe-
riculum facturi ingredi parati erant. Vide Petrum
Delphinum, lib. iv, epist. 68, ad Petrum Raronium
D data die 15 April. 1498.
(76) De latitudine, longitudine ae altitudine rogi
Mar- exstructi vide Thomain Boz De sign. Eeclesiaa lib.
ix, sign. 35, cap. 5, § 18 ; et Ant. Yepes Chron.
ccnt. 6, cap. 4, tom. v; S. Afth. Sanct. Antonium
3 par, lit. 15, cap. 17, § 5) Gononum et Surium
in Vita sancti Joannis Gualherti, ahosque auctores
apud Didacum de Franchis in Histor. monast. Va-
lis Umbros. lib. xi.
(77)Hic ex nobilissima \ldobrandinorum fa-
fuit
milia, tantae humihtatis, ut vaccarum custodiam in
coenobio libenter acceperil, qui postea ob illustre
ignis prodigium Pelrus igneus dictus est deinde :

vernaculum episcopis tradam,qui perignitos vomere vero renuntiaius episcopus cardinalis Albanensis,
iocedens,DeumdelejudicaremanifestisdecIaretin- et in catalogo beatorum, sub die 8 Januarii Mar-
diciis.Sic Copresper ignemiidem catholicam veram
tyrol. Bened, ascriptus. Yide Baron. adann, 1063,
esse prpbavit, lih. n cap. 9, in Vit. Pat. edit. a
nura. 57.
Rosw. Andreas ctiam Spoletinus Franciscanus in
1013 DIALOGI. — LIB. III. 1014

peste foedatus, nc Ecclesia tua amplius polluatur, A. cxhortari salutanbus monitis cccpissemus ut quaj
judicio S.Spiritustuiostende virtutem : illsesum me sibi opponcbantur, conscientia jam fatente, liumi-

per hunc ignem transire concede. Quod si nos fal- liter oonfiteretur, ille, tum quia ejusdcm civitatis
lacia pleni, causa invidise ducti, hanc conlra eum erat cpiscopus, tum quia frclus auxilio comitis
tulimus qusestionem ,
ardor istius ignis mc tua terrso i] , plenus superbia omnino vcrba nostia
gratia derelictum consumat. Hsec dicens, et sanctse vilipendebat. Sed cum a nol)is
et a coeteris qui
crucis se signaculo muniens, per medias flammas aderant episcopis sub justitise regula se, quod non
oonslanter ingrcssus est. Cum igitur undique csset speraverat, constringi conspiccret, nec effugicndi
flammis circumdatus, ita ut a nemineprorsus vide- habcret licenliam, negare pertinaciter ccepit quod
retur, ct omnes eum jam consumptum putarent, antc vix audire dignabatur. Cumque verba produce-
subito cx alia parte, Ghristi comitante gratia, egre- rentur in longum, et maximum diei spatium esset
diens prosilivit, ita ut non modo vestimcnta cjus, consumptum, et ille nihilominus in sua pertinacia
sed ne capillus quidem lsesus ab igne in aliquo vi- ncgando persisteret homo, eum cum coeteris qui
derctur.Sed utidem venorabilis vir postca refere- adorant rcligiosis episcopis nobis adjurare visum
bat, oum per medias flammas gradcretur, map- fuit ettotum judiciumin ostcnsione Spiritus sancti
pula (18) de manu ejus cccidit. Cuimque jam pcnc g committerc. In nominc, inquam, Patris et Filii et
ogrodereturex igne, vidit se mappulam in manibus Spiritus sancti, cujus donum gratioe te comparasse
non gcstaro, ac, inignem sibi earr. cecidisse consi- audivimus, ut bujus rei nobis veritatem edisseras
dorans, per medias iterum flammas revertitur, et adjuramus. Quod si amplius, ut coepisti, negare
secum mappulam extrahens reportavit. Tunc omnes tentaveris, Spiritum sanctum, donec, quas vera sunt
qui aderant, viso tam maximo, tam obstupescendo confitearis,nominare non valeas.Quiepiscopus,cum
miraculo (19), immensas Deo gratias agentes, mox abunde eloquens esset, et a nobis exoraretur ut
diversa pars una eifecta, prsefatum episcopum de Spiritum sanetum nominaret, Patrem quidem et
ecclcsiapellunt qui postea (80) pcenitentia ductus,
: Filium satisdiserte nominabat, Spiritum vero san-
mutata veste, sub sanctse conversationis regulare- ctum mirum in modum nominare nullo modo pote-
ligiosam agere vitam visus est. rat.Tunc omnibus qui aderant luce clarius patuit
Theophilus. Ut lsetando miror, et mirando laetor, quod honorem episcopatus dato pretio emerat, qui
quo mediocritatis nostrse tcmpore illud antiquum monnisi Spiritus sancti gratia largiente tribuitur.
et gloriosum trium puerorum miraculum intueor, Tunc Spiritus sancti virtute tremefactus cpiscopus,
cum de camino sestuantis incendii integri et incor- humiliter coram omnibus confiteri coactus est quod
rupti toto corpore prodierunt. ^. ante, inflatus superbiaDei, timore postpositoproca-
Dcsiderius. Venerabilis Gregorius papa,cujus su- citer negare prsesumpserat.
perius memoriam feci, quid contra eamdcm Simo- Theophilus. Cum Pater, et Filius, et Spiritus
niacam hseresim, se proesente, Dominusostendere sanctus unum sint, nec aliud de Patre et Filio
voluit ssepe mibi solitus est roferre. Cum essem, quam de Spiritu sancto sentire fas est, cur in Pa-
inquit, subdiaconus, ct a heatse memorioe Victore tris et Filii vooabulis proferendis solutam atque
hujus apostolicae sedis pontifice in Galliam pro disertam, in solo vero Spiritus sancti nomine, quasi
ecclesiasticis negotiisdisculiendis essemtransmis- prsecellenti, linguam mutam et omnino habuit colli-
sus, curte mihi, fuit episcoporum convocare conci- gatam? (81).
lium, ut coram positis de ecclesiasticis negotiis
illis Desiderius. Justo Dei judicio contigit ut qui do-
tractaremus. In eadem vero civitate in qua synodus num Spiritus sancti gratioe, quod gratis et datur et
agebatur, episcopus erat qui prctio honorem com- accipitur, lingua placitante mercatus est, in profe-
parasse episcopatus a multis infamabatur. Igitur rendo Spiritus sancli vocabulo specialiter (82) lin-
vocatus episcopus venitad medium. Cumergoeum guoe officium non haberet.

(78) Mappulam Ordo Romanus appellat, qua pi-
tuita oculorum, narium et oris delergebatur alii,
suilarium et ciugulum hrachiale.
(79) Contigit hoc prodigium, seu, ut potiusdicam,
Babyloniam miraculum prsesentibus omnibus cleri-
cis et laicis promiscui sexus et oetatis fere ad ooto
millia in Septimiano coenobio quinlo ab urbe Flo-
rcntina milliaro distante, anno Domini 1063, die
16 Febr., quarta feria in primahcbdomada Quadra-
gesimoe. Meminit hujus facti Baron. in Annal. d.
ann.,sed prolixenarratur in Vita S. Joannis Gual-
berti; et in Thoma Bozio De signis Ecc. lib. ix,
sign. 35,cap. 5. Adlsevammajoris ecclesisemonaste-
riiinspiciturlocusquoPetrusper ignemilloesusper-
transiit, ibiquo ad futuram facti memoriam nonnulli
versus incisi leguntur; imo, mirabile dictu ex prse-
dicto loco tantam odoris fragrantiam emanare ad
coenobio commorantes, in signum miraculiquc evi-
; __ denliam, ut omnes pene mircntur de tam ingenti
D odoris suavitate dispersa.
(80) Adeo oequo animo Petrus justissimam tulit
sentcntiam, ut etiam tonsus intra Septimianum
claustrum voluerit vitammonasticam profileri.Vide
abb. Ughellum sacrarum historiarum excellenti co-
gnitione ao peritia insignem in sua ltalia sac, tom.
111, in episc. Florcnt.
(81)Vide Baron tom. XI. an. Dom, 1055, n. 17,
cui prodigio interfuit etiam Hugo abb. Cluniac.
(82) Idcirco Spiritus sanctus non potuit exprimia
Simoniaco, quia ei appropiantur dona gratise, in
quseSimoniacus est injuriosus vendensilla. Exhoc
discant qui per pecuniam ad dignitates ecclesiasticas
! provecti in templo Dei sedent, quamfoedum, quam
enorme, quam horrendum sit Simonise flagitium :

hsec usque tempora testanturmonachi in prsedicto meminerint omnia crimina ad comparationem Si-
 ,—

1015 victmius iii 1'Aim:. 101«;

Alferius abbas monasterii Sanctae rriai y mihique ul eia apponam deporta. Cucurrit ille et,

ab ipso in latere mont b aediHcati, qui inter Saler- '

sibi 1 iciat imperatum, ova decoxit, •

nitanam el ^.malphitanam civitates praeminet mari, prseceperat, detulit. Qui accipiens, benedixit, •

e\stitii cujue religiosam ac Deo amabilem vitam quinque ovi -, Beptem viris, quod mirabile est, siu-

el ipse ex parte vidi, qui apud «-'1111 aliquantulum gulis singula praebuit.
familiariter mansi, el aliis referentibus agno\ i. Mi- TbeophilusA ium Beptem distributa hominibua
raoulum vero quod divina rtus in eo operari \ * 1 i augeri quinque ova considero, ul singuli singula
gnata est, quodque a quamplurimis didici, sequum Bsquali sorte accipiant, illud quodammodo miracu-
esl Bilentio non transii e. Denique dum quadam pro lum video, quo Auctoromnium de quinque panibus
utilitate monasterii Salernitanam urbem adiret per quinque millia hominum Baturavit (Matth. wi, !)j.
viara prsecisi montis gradiens, deorsum cum equo Desiderius. Amita [lat^-is mei 85 Bella nomine, ,

quo sedebal per imraane preecipitium cecidit quod :

in inonastcrio Beati Petri apostoli intra Beneventa-
tanta altitudine mari superjaoet, ut quinquaginta et nam urbem posito, in sanctimoniali habitu a pri-
. amplius passus in altum pi eetendi videatur. Dum
. maavo juventis flore usque ad ultimam senectnlem
igitur qui cum eo pergebant illum sine dubio degit. Quaa, cum esset desponsata viro, occulte de
exstinctum putarent, nimium n domo parentum fugiensad monasterium contendit,
tristes et flentes, per

quoddam diverticulum ad mare, si saltem illum ilique virginitatem suam omnipotenli Dominodica-
aliquo modo invenire possenl ut sepulturae trade- vil !, quia lerrenum in terra sponsum habere ; 1

rent, descendere curaverunt. !um autem su!i radice contempsit,

( procul dubio meruit habere coelestem
monlis, molles juxta littus maris calcantes arenas, in coelis. [psa mihi solita erat referre de abbatissa
festinanter ad locum quo ceciderat pergerent, in- sua quaeOffa (86) dicebatur. Quic in montequiSan-
venerunl eum incolumem, equo
in via sanum et ci.c xT
V^gathae martyrisdicitur,propeCapuanam ur-
cum quo ceciderat incidentem, Salernum propere bom,antequam regimen monasterii susciperet.lon,--')
coepto itinere tendere. Gumquo illi, obstupefacti, ti mpore habitaverit,ibique vitam eremiticara duxe-

qualiter res evenissel omnino nequirent perpen- rit : dehinc monasterii suscepto regimine, (juadam
dere, coeperunt Deogratias agere, vocesque quasi nocte sororibus adhuc quiescentibus oratorium in-
tumultuantes in altum levare Sed ab illo repente gressa acceptit 188) thuribulum, ut more solito
compressi prseceptum audiunl Si meis, inquit, bc- : tliura adoleret altaribus. Cum itaque tlius in thuri-
nedictionibus frui vultis, nulli,quandiu, vixero,quae bulum mittere vellet, e manu ejus cecidit et lam-
ex me viilislis dicatis. pade a venfo exstincta tlius invenire non valuit.
Dicitur etiam tle illo quod mortuum suscitave- Ropente vero quidam juxta illum astitit, et lenens
rit ;
quoil videlicet illis qui cuui ejusque vitam ad ^ manura thymiama, quod in thuribulum po-
ejus,
liquidum novenint incredibile minime videtur. suerat, dedit. Tantus igitur odor ex illo incenso
(84) Leo abbas, qui ei in monasterii regimine thymiamate emanavit, ut per totum quod reliquum
successit, suli ejus magisterio educatus ejus inob- erat noctis, usquead horam dici tertiam non solum
sequio praepositurse officium gerens, (jui prae caete- ecclcsiam, sedctiam omne illud monasterium mira
ris fratribus ei familiariter adhaerebat, ouper mihi suavitale repleverit. Ex qua re sinc dubio datur
retulit quia quodam tempore saaculares viri, ut inielliyi quod angelus Domini fucrit qui illud fliy-
ejus orationibus fuerentur, visitationis gratia ad miama tanti fragrantite odoris tribuerit.
ilisum venerunt. Quibus post spiritualem, corpora- Hsec cadem religiosissima abbatissa, dum multa
lem ctiam cjus refectionem praebere cupiens, pra3- per tempora sollicite virginibus praefuisset, verbis et
1'ato Lconi, suo videlicct prajposito, praecepit chari- exemplis sibi commissas Dei famulas instruere non
tatis causa mensam eis apponcre et prandium prae- ccssans, languore tacta corporis venit ad mortem.
parare. Qni nihil aliud prseter panem cl vinum, et Cumque extremo posita jam prope essetut Chri-
in
quinquo ova gallinacea, quod cis ad manducandum sto, cui servierat, animam redderc deberet, videnti-
prsebere posset, sehabere respondit; sed qualiter bus cunctis qui aderant e lectulo se quasi ad mcnsu-
inter eos ipsa ova dividi cleberent, ignorare erant : D rara trium cubitorum in aere elevans, cxpansis in
ilii utique septem. Gui ille Festina, inquit : coelum manibus stetit. Et facta oratione, iterumse
quantocius, et eadem ova igne adhibito praapara, in leclulocollocans, ultimum spiritumexhalavit.Sed

moniacae haeresis quasi pro nihiloreputari, et a divo (85) Thcodata seu Theodorada ducis Romualdi
Ambrosio culpam inexpiabilem nuncupari. Utinam uxor ann. Domini 682 adjunxit ecclesise sancti Petri
sseculi nostri mores talia non parerent monstra, ct monasterium monialium magnaj devotionis, cujus
tolleretur emedio quantocius, verbis utorPetriDa- vcstigia ad hsec usquetempora videnturad radices
miani, tartarese amaritudinis aconitum, ne, quod montis Sancti Felicis. Paulus Diaconus De gestis
absil ! ferale venenum influat. Longobardorum libro vi, capile 1.
(83) Quievit in pace S. Alferius Salernatinus mo- \ ixit Ofla circiter annum Dom. 1070.
nachus Gluniacensis, priraus abbas monasterii Ca- Vide SancL Capuan. Mich. monachi in not.
(87)
vensis, et discipulus sancti Odilonis, anno Doniini adS. Offam.
lOoU, pridie Idus Aprilis, dc quo Daron. dict. anno, (88j Ob suam tantum devolionem, sola ac secreto
num. 16. altare cum odoribus circumibat. Rem istam paula-
(84) Successit S. Alferio Leo ejus discipulus, et lum diverse a Desiderio narrat etiam Petrus Du-
sanctitate proximus, refert Baron. anno 1050. mian. lib. vm, epistola 5.
 d

1017 EPITAPHIUM ABB.VTIS APOLLINARIS. 1018

ex hoc quantae fuerit abstinentiae dignosci potest.
Quae dum infirma jaccret in lcctulo, el a mullis
honestioribus viris ac mulieribus, visitationis gra-
ti.i ad ipsam venientibus, ut aliquantulum cibi, quo
inlirmum corpus sustcntarclur, cnperct, POgarc-
A infraannos ailolescentiae nimio languorepricvcntus
ad cxtrema perductus est. Ad cujus exilum con-
gregati fratres, hymnis et psalmis Dco coeperunt
ejus nnimam eommc.idare, sanctorumque cootus in
ejus auxilium atteatius invocare qui crescente :

tur, illadesueta deliciis Si aliquid, inquit, mihi

: languore defunctus est.Seddum adlavandum ejus
de infusis leguminibus attuleritis, forsitan aliquan- corpus aqua prseparatur, per unam ferc horam
tulum inde potero degustare. abstinentia in IV- cxanimis jocuit. Cumquc qui aderant orationi ct
mina preedicanda, quse, in infirmitate posita, infu- psalraodise insislercnt, corpus ejus omne subito
sis leguminibus pro summis etiam deliciis uteba- contremuit, ac paulatim rcviviscens cunctismiran-
tur ! Quw c.um fuissct defuncla, et in ccclesia se- libus in lectulo conscdit. Dein, interrogatus, cccpit
puita, quadam dierusticusquidam frumentoonustus illis quae ogressus dc corpore viderat rcfcrre, di-
per eamdem ecclesiam transiens, supra scpulcrum cens Cum anima mea vohis litanias canentibus
:
,

ejus, pai vipendens cujus meriti esset quae ihi sc- sanctosque Domini invocantibus, de corpore egrc-
pulta jacebat, saccum cum frumcnto deposuit, et deretur, mox ad preces vestras sancti, quos invo-
fessus, ut aliquantulum pausarel, juxta conscdit. castis, mcum in auxilium advenerunt. Gumque illi
Hcpenle igitur saccus divinitus de eodem sepul- ab eo requirerent si illos, quos nunquam viderat,
cro sublatus longcque projectus, omne illud, quo B eognosccre potuisset? Respondit Sanctum Bcne- :

plenus erat, frumentum passimper eamdem ecclc- diclum etsanctum Grcgorium cognovi, B. Donatum
siam sparsit. Rusticus ergo vchemcnter conlcrri- et Felicem, cum reliquis qui in hac ecclesia re-
tus, ab illa die didicit quantum Dci homincs incor- quiescunt sanctis, meum in auxilium venire cons-
pore vencrandi sint cum exslincia illorum cor-
; pexi. Inter quos heatus Mercurius patronus nostcr
pora ac in sepulcro posita, ne ah aliquibus parvi- velut splendidum sidus rutilans videbatur. Qucm
pendantur divina sibi virtus voluit dcmonstrare. cum intcrrogassent utrumnam in hac vita esset
Altcrquidam nobilis vir dc eadem Beneventana moraturus ? Minime, inquit : nam B. Mercurius
urhe nescio qua causa monasterium adventarat, ac hodie se ad me assumendum venire spopondit. Quae
nescius, forte ejus supra sepulcrum consederat :
ut dixerat vera fuisse rei exitus comprobavit. Eo-
cum subito tanlus dolor viscerum eum invasit, ut, dem namque ex hac luce subtractus, ab illis
die
vociferans atque ejulans, se eadem hora moritu- procul dubio receplus, quos antea moriens
est
rum putaret. Ad cujus vocem quae in monastcrio suum in auxilium vcnireconspcxit. Ego deniquc in
erant virgines protinus eucurrerunt, eique cujus eodem monasterio positus, unum ex illis qui ad-
esset sepulcrum supra quod scderat indicaverunt. fuerant testibus, Sicenolfum nomine, superstitem
Qui, pro ignoranlia venia postulala, mcritis Dei vidi, qui cuncta haec ut dicla sunt se vidisse et au-
famulee coelitus mcruit medicinam. divisse profitebatur.
In eadem urbc monasterium est quod Sanelae (IlujusJibri tertii finis, totusque qnartus in mss
Sophiae dicitur (89), huic Casinensi monasterio
C r uto
' ra P ho Vaticanse bihliothecse sijnato numcro
1203, qui, L aii q o ba r o r um littcns descriptns,' Ca-
]

cmKrii+i.T»
suiKlitum, ;„ rr.ir, „„•
m quo f
H cruidam
H
i
apuciiiuiMiiu*
a cnnver-
nueritia sanclrp luiivci- • n
smcnsis cscnolm Patribus i•? , n
quoudnin usu: fuisseco-
i

sationis et magnae humilitatis monachus fuit, qui gnoscitur, dcsidcrantur.)

(89) De monastcrio Sanclae Sophiae, vide Leonem Ostien. lih. i, cap. 9, et Chronol. archiep. Benevent. Marii
deVipera.

EPITAPHIUM ABBATIS APOLLINARIS

AUCTORE DESIDERIO ABBATE POSTMODUM VIGTORE III

(Dom Tosti, Storia della badia Casin. I, 12.)

Appollinaris abba pater hic tumulatur. D PestisAgarena dum singula vastat amcena.
Aliquid aliud scitur dc co dicatur M Deo iam defunctus carne legatuset altus.
Tu juvenis mundum fugisti, non bone mundum. Mitteris ex alto nuntius filiis suae gentis,
Totus apostolicum cunctorum verus amicus ; Dicens Casino montiDeus est miseratus
:

Fis abbas redolens toto conamine nolens. Servi non ficti precihus patris Dcnedicti.
Esse studes minirnus, humilis, pius,almus et justus. His quartus denus abhas hic mente serenus
Siccis tu plantis Lirim de munere Patris Annis undenis vixisli, non sine poenis.
Transisti, Pctrum, Placidum quoque sic imitalus. Te Desiderius transfert, locat hic reverendus ;

Tu trahis tumidum convertis fitque beatus. Propitius nobis sis, o reverende colende.
 GUILLELMl APULI. 4020
LOl i

ANTE A.NNOM DOMINl MX( l\

GUILLELMUS APULLS.
GUiLLELMI APULi
HISTORICUM POEMA
DE KEBUS NORMANNORUM IN SICILIA, APULIA EI CALABRIA GESTIS,
Usque ad mortcm Roberti Guiscardi ducis, scriptum ad lilium Rogcrium
Cum notis clariss, virorum Joannis Tiremsei, et Godefridi Guillelmi Leibnitii.

(Apud Muratori, Rer. ltal. Script. V, 245.)

IN GUILLELMI APULI
POEMA NORMANNICUM
PPLEFATIO ludovici antonii muratoril

Sieculo Christi xi, mirandum quid in Italia aceidit. Nempe ex Normannia Galliarum provincia
digressi aliquot viri fortes, ac in Apuliam peregrinationis causa delati, anno 1016, nihil minus
quam hellum cogitanles, a lMelo quodam contra Graecos ibi adhuc regnantes incitantur. Viris stre-
nuissimis fortuna statim arrisit. Utvcro agnovere uberem esse illic rerum copiam facilemque in-
ter ignavos populos ditescendi modum, novis suae gentis ascitis commilitonibus, majora sensim
inolili sunt, multisque urbihus ac oppidis dehellatis, demum sub Roberto Guiscardo ejusquefratre

Rogerio universam Apuliam, quam nunc regnum Neapolitanum appellamus, ac universam Siciliam
ultra Pharum suse ditioni subdidere. lngentia facta magniquc rerum eventus digna plane erant
quae a scriptoribus litteris traderentur, et ad longinqua sa^cula permearent. Neque defucre, utj
hsec ipsa historicorum collectio luculentissimo oslendet. Primum ergo locum dabimus Guilielmo
Apulo, egregio poetse, qui hexametris versibus Normannorum gesta in Apulia, Galabria et Sicilia
descripsit, Vossio propterea mcmoratus inter historicos Latinos. Quis ille fuerit, neque ab ipso
neque al> ullis adnotatum invenimus. Illud certum floruisse scriptorem istum, dum viveret ac re-
gnaret Robcrtus Guiscardus, cujus proeeipue resgeslas tradit, imo tradit et mortem, atque inejus
funerc linem suo carmiiu facit. E vivis sublatus est Robcrtus anno Ghristi 1085. At cum pariter
Urbanum II papam vivcntem in cxordio memorct, qui ab anno 1088 scdem Petri obtinuit, post
eum annum scripserit oportct atque ante annum 1099, quo hic pontifex vivere desiit. Suum vero
peema is dicavit Rogerio Roberti ducis lilio.
Primus qui hunc Ilistoricum asncis typis describendum curavit, fuit Joannes Tiremams, Fisci
in Rothomagcnsi provincia advocatus, eumque anno 1582. Rothomagi edidit. At cum liber per-
quam rarus foret, ita ut ipsc Duchesnius (quem Quercetanum alii nominant) dum scriptores Rerum
Normannicarum colligeret, ipsum ignorarit celeberrimus vir Godefridus Guillelmus Leibnilius
,

eunulem rursus prolulit, inscrens tomo I, pag. 578, scriptorum Rrunsviccnsia pertractantium,
imprcsso Hanoverae anno 1707, et cx co nuper Joanncs Raptista Carusius, in tomo I suse Diblio-
thecaa historicas regni Sieilise tertio recudit. Perspicuis autem verbis indicat hie seriptor nuptias
celebratas inter fiiiam Roberti, et Hugonem filium Azonis Estensis marehionis, inclyti propaga-
toris Rrunsvicensium ac Mutinensium ducum. Atque haec causa Lcibnitio fuit ut poetam ac his-
toricum vetustum suae Collectioni adjungeret. Id et ego innui, part. i, pag. 12, Antiquitatum
Estensium. Poliori ergo jure inter scriptores Italicos proferendus milii quoque fuit Guiliehnus
noster, Italus nempe, et de rcbus in Italia gestis agens. Prasfationes et notulas quasdam, quibus
Tiremaeus et Leibnitius loca uonnulla poematis hujus illustrarunt, retinere mihi placuit, leclori
non inutiles. Gajterum non historia solum Neapolitana ct Sicula, sed universa Italia poctse huic
multum debet, quod iis ignorantia? saeculis laudabilcm eloquentiam ac facilitatem versus effor-
anmdos attulerit, et pleraque velut oculatus testis describat.
1021 IN GUILLKLMI AIULI DE REB. GEST. NORMANN. 1N SICIL., ETC, PR.EFATIO 1022

NOBILISSIMO AC DOCTISSIMO

LODOICO BALLIOLO
LONLEII AC SYLEII CCENOUIARCII.« DlGNiSSIMO.
JOANNES TIREMyEUS, IIAUTENCEUS, FISCl IN PROVINCIA KOTIIOMAGENSI
PATROMS. S.

Cam ante annos aliquot,nobilissimeBalliole, Argentonarevcrterer, quo per anniversarium nobisjusti-

tiuin optimi parentis mei visendi causa iveram, in ltinere religiosa Becobelvini eoenobii domus hospitio
me libenter invitavit, et liberaliter accepit. Ibiegocumet hominum inores, lociqueamucnitatemac splen-
dorem admirarer, tandcm in scrmonem de bibliotheca incidi. In eam inlroductus concepi (ut est ex reli-
quiis coujectu facile) oliin, dummeliora fuernnt tcmpora, bonorumomnis generis librorum receptaculum
fuisse. Tanti itaquc thesauri reliquias dumcuriosus pro tempore perluslrarem, oculos tandem conjeci in
miseras aliquotmalecompactas vixque cohaerentcs schedas.quam jamdudum pulvis tineaeque flagellabant.
Hujus jacturae misertus manum libens porrexi, et jacentes ab inerti ac plane funest o veterno excitavi;
squalore tandem deterso, dum quid illae continerent inspexi cupidius, inveni, inter alia, qusevix proe ve-
tu6tate legi poterant, Guillelmi cujusdam Apuliensis historicum poema de rebus a Hoberto Guiscardo,
fortissimo Normannorum duce, in Sicilia, Apulia etCalabria gestis. Illud praeterquam quod ipse nusquam
videram, et a paucis lectum hactenusaut visum existimabam, duo maxime persrrutari coegerunt. Primum,
patriae communis amor, cujuslaus, splcndor etantiqua virtus quacunqueeluceat,me,quod maximedebct,
in primis et sine satietatedeleelai altei-um, quod intclligerem majores nostros, virosfortes ac magnani-
,•

mos, in ditTundenda per hunc terrarumortem nominis sui gloria,auctorcsmaluisse semperquam scripto-
res esse rerum, et inde effectum ut illorum.
Paulum sepultic distel iucrtke
Ceiata virtus (Hor. Od. IV, 9)
Idcirco nefas esse judicabamhomini, qui se tolum reipublicse aut patriae natum putaret, qualiacunque
etiam ab exteris de laude gentis illustrissimae ac bellicosissima: scripta essent, diutius in tenebris pati
latere.Quamobrem,cum veteres illasschedasa religiosishospitibus ulendasad tempus accepissem,poema
quod in eis erat, totum a carceribus, ut dicitur, ad calcem intentis quam maxime potuioculisanimoque
decurri. Nec eo contentus, transcribendumquoquediligentercuravi, quo facilius possem cumamicisqui-
busdam meiseruditis, acsincerisubtilisquejudicii viris communicare. Horumverononaliud atque meum,
sed idem omnino judicium fuit in tanta scriptorum paucitate, qui aliquam rerum gestarum Normannse
:

gentis memoriam scribendo sunt complexi, e nostris reperiri neminem qui hanc Guiscardi praastantissimi
ducis Historiam litteris illustravit ex aliis extraneis, perpaucos quidem; sod quispeciatim velcarmine
;

scripserit, quive planius aut verius quam Guiiielmus hic Apuliensis, non ilem. Eratcnin eorum tempo-
rum quorum historiam conlexit sequalis, et rerum, quod ei auctoritatem adfcrt etfidem, magna exparte
testis oculatus. Neque veroinficiaboramicosmecum, proeoquo crga patriamaffecti sumusamore, dcside-
rasse in hocopereclarissima illaduo cujuslibetscriptilumina,quibusinprimi.s delectanturaures, sermo-
nis elegantiam suavitatemque compositionis. Duriora enim multa et (ita dicam) abjectiora visa sunt, id
est, quorum humilitate deprimatur rcrum dignitas potius quam exmcrito et digne exprimatur, itaut forte
non immerito objici possit quod olim poela (Hor. Ep. II, i, 136) illis...
Carmine qui fuedo
Splendida facta linunt.
Sednecid impedimento censuimus esse debere, quominus desertus hic aiotjamsaeculis Apuliensiset
lucem et patrocinium mereretur, cumproesertim, sicarminisautlinguseLatinsesammaproprietas etorna-
tus illi defuerint, non hominis, sed inculti in quo vixit saeculi culpam fuisse, quivis aequus harumrerum
sestimator facile judicaverit. Constituenti itaque mihi, dedoctorumhominum sententia.extraneo huic,sed
insigni Normannae virtutis praeconi, et lucemetmeritam libertatemconferre, operae pretium visum estte
unum e nostris eligere, nobilissime Balliole, cujus felicissimo auspicio nominis liber iste, fandem exdiu-
turnis tenebris crutus, in publicum prodiret, perpetuoque patrocinio dcfenderetur. Nec vereor ut sanee
mcntis quisquam temerc idame aut parum considerate factumarguat quin ita potius auctoremipsum,si
;

viveret, facturumexistimo; etsi aliterego fecissem, infestosillius manes habiturumme fuissenequaquam

dubito. Enimvero cum tot nobilissimi ac illustrissimi Normannihominis victorias, trophaea resque variis
olim in locis bene gestas externus homo Latino carmincdescribat,euimortalium,obsecro, totumidquid-
quid est operis, rectius inscribi, donari, dedieari posset, quam tibi? Xam et ipse Normannus es, et ea gcneris
velustate et gentilium nobilitate excellis, quoe non modo laudis et gloriae Guiscardo socios non secundarios
dedit, sed el Scolis Joannem Balliolum, fortissimum regem, et Edovardum illins iilium Philippo Valesio,
Francorum regi, sororium procreavit. Ad hsec ita praeclaris animidotibus emines, ut hoc nostro sasculo
neque in omni bonarum litterarum genere,nequevirtutisautsapientisegloria secundus cuiquam vidcaris.
tSed de aliorumjudicio susquedeque modo tibi uni meumhocconsilium jn-obari senliam.Quod quidliben-
;

issime comprobes non dubium est. Accipe igitur,pro luo summo adversus litleras vellitteratos amorc,
ronascentemhune operameaveteremNormannaenobilitatisclientem, eumque contra omnesvirtutis hostes
ac laudis majorum nostrorum invidos, tuo patrocinio', quod abs te petit, tuere.Quod reliquum est, velim
tibi sic persuadeas quidquid a nobis est laboris et opera3 ad hujus libri emcndationem et ex notis quas
addidimus explicationem collocatum totum id quoque, donec meliora possimus, in eampartem tibidari
;

ut et tuae veteris in mebenevolentioe,et gratimei animisingularisque in te obscrvantice, quasi pignussit

et perpetuum apud omnes testimonium. Vale.
 .

1023 l.\ GUILLF.LMI APUI.I 1024

\I) LECTOHLM
Si non tam Aoniaa Bapianl li.fr oarmina musas A Versibua, eetatie retulil acta Buae,

Quam quaa Meeonides Virgiliusque sonet, Res propriis \ i is, terra inque paterna
At non hic orci nugas, oon pocula Girc Vrmis, consiliis al pietate pai
lopa, Harpyas, monstra nec ulla legis. Portia Norman - atie

Greecula veridicus non curat Bomnia Phsebus, QuaB Gallo Italiam venil ab Oceano,
Nec reciem ruco musa pudica linit. Non profugaaut superala domi, sed laudis amatriz
Vatem lecl r, habes politia Platonica qualem, BellicsB, et innumero sedis egens popnlo.
Imo Ghristicolum lex pia non abigat. Ergo legi, si iimii tanquara -ijit i nms iste poeta,

Qui oertaque fide, neo musse expertibus omnis Optimus at certe debet nt historions.

G0DEFK1DI GUILLELMI LEIBNITH

rR/EFATIO
In siiu Iatroductione ad Collectioncm scriptorum Historice Brunsvicemi inservientium, numero A.VX/A

Azo potens marchio, origine Esfensis exCunizaB se vocat Joannem Tiremaeum Hautenceum, fisci in
veterum Guelforum haerede, pater Guelfi ducis Ba- provincia Rothomagensi patronum. Librum autem
variae, qui stirpem in Germania propagavit, in se reperisse ail in sa Beccobelvini ccenobii
i

Brunsvicensibus principibus adhuc superstitem ex domo et inscribit Ludovico lialliolo Lonleii ac

;

altera conjuge tilios habuit Hugonem et Pulconem Sylleii ccenobiarchm.

Hugo filiam duxit Roberti Guiscardi, Normannorum Sed operse pretiumestargumentumoperispaucis
principis, qui Apuliam, Calabriam ct Siciliam tene- complecti, ut qiue apud auctorem dispersa, et di-
bat, magnis rebus gestis clarus, regni utriusque ctione obscurata sunt, facilius intelligantur.
Siciliae fundator, eujus titulum filiiis Rogerius ges- Libro jiriuio. Sub initium ait :

sit. Nam Siciliae citra Pharum (seu cismariiue) no- Dicere fert animos quogens Normanniea ductu
mine tunc veniebat, quod nunc regnum Neapolita- Venerit Italiam.
num dicimus Siciliam vero insulam Trinacrise
; Hortatu liogcrii, ipsiusque papas Urbani II labo-
regnum appellabant. Id porro matrimonium, non rem hunca se susceptum profitetur. L'rbanus,anno
minusquamliberorum Azonis et conjugum seriem, 1088, sedere ccepit, obiitque 1099; unde poelce no-
Atestini historici ignorarunt. Quoniam autem Gui- C stri aetatem «stimes. Narrat Xormannos quosdam,
lielmus poeta contemporaneus nuptias Hugonis cum ex voto s. Michaelis in Gargano monte aedem
describit/hunc, alioqui paucis visum, nostris scri- ingressi essent,illicMelum insignem virum, aGrae'
ptoribus adderc libuit, Gasp. Barthius, vir maximse cis Baropulsumreperisse. Hunc suasisseipsis ut in
lectionis, etscriptorum latentium ruspatorinsiguis, Graecos impetum facerent, armaque suppeditasse.
(in notis ad Guil. Britonem. p. 774) ita ile hoc au- Vincitur Turnicius Graecorum C.atapan sed, anno ;

ctore loquitur Exstat poema Guilielmi Appoli olim

: sequente, successor ejus Basilius apud Aufidum
editum, laudatum multis doctorum, sed in cognitio- flumen vicissimMelum vincit. Is sese ad Henricum
nem meam non venit, nonsine fastidiosinistreefor- Augustum confert, et auxilia obtinet, sed dum pa-
tunae. Exemplo, quod ab ornatissimo Fellero, do- rantur, obit. Nortmanni deslituti in Gampaniam
ctissimi Lipsiensium professoris filio, nunc serenis- redeunt, nunc his, nunc illis Longobardorumprin-
simi ducis Vinariensis secretario mecum commu- cipibus manus et arma locant. Tandem in urbe
nicatum fuit,ha3c inscripserat insignis vir Nicolaus Aversa consident, Ranulphum inter ipsos clarum
Heinsius: Hic liber est rarissimus et aliasnonedi- sibi ducem praaficiunt, qui Jordanem genuit, et hic
tus, quo me donavit Emericus Bigotius V.Cl. :Gerte-pw Richardum. Ab Ardoino quodam Longobardo in

oportetfugisseQuercetanidiligentiain,quiscriptores Graecos iterum incitantur, qui a Dochiano Graaco-

Normannicarum rerum justo volumineedens, folii, rum duce injuria affectus fuerat. Tum bis sex de
(juod vocant, forma, hunc omisit qui tamem jam
; omni numero suo nobiliores eligunt, et quingento-
prodierat hoc titulo Guilielmi Apuliensis rerum in
: rum equitum septingentorum pedilum numero
Italia ao regno Neapolitano Normannicarum libri instructi, Amalphim capiunt. Inde praada onusti,
quinqueJRothomagiapudRichardumPetitetRichar- primorumsuorum jussa spernunt, Adenulpho Bene-
dum Lollemant anno 1582, quarto, pag. 52. Editor ventano principi militanf filium Basilii, qui olim ;
1025 DE REBUS GESTIS NORMANNORUM IN SICILIA, ETC. PR^EFATIO 1026

Meluin pepulerat, in preelio capiunt; Barum, Mono- A Ires lilios,quinque puellas genuit. Inde fratris Un-
polim, Juvenacum, arbesal rraecisdesciscentes, sibi Fredi fllium Abselardum et alios rebelles vincit.
ln dereadjunguntTum nb AdenulphoadGuaimarium Libro tertio, narratur quomodo Barum, Graecis
Salerni principem transeunt qui Aversa eranl in demum anno extorseril
navali prselio victis, lerlio
Normanni reliqui Argyroum Meli Alium ducem
;
Robertus. Bellum deinde per Rogerium lValrem in
creant, qui cum Maniaco Grsecorumduce certabat. Sarracenos Siciliae parat; mox ipse Panormum
[nterea Gonstantinus monomachus ad imperium obtinet. Inde Petri comitis filium Petrum Tiano
Grsecorum pervenit. Is Argyroum cum suis in ad- cxuit,Gisulfum conjugis fratrem capit; ita Salerno
im Maniacum stimulat. Auxilio venere et el Amalplil potilur. Haec urbs tunc mercatorum
Aversani, eL inter hos Ranulphi in regenda Aversa concursu florebat et crebris navigationibus cxte-
;

successorRudolphus, RliusqueTancrediGuiliolmus rorum adibatur.

Ferrobrachius, cui frater Guiscardus, poslea
fuit
Hic Arabes, Indi, Siculi, noscuntur et Afri.
dux. In eo Bello cecidit Maniacus.
Ilic pyxidcm naulicam repertamaiunt, de quo tamen
Libro Sccuudo. Argyrous Baruin tenens, etiam niliil noster. Inde rebus ordinatis Trojam redit.
Hydruntum ocoupat inde Normannos dimitit, el in
j
Dumque moraretur, Irojanae monnibus urbis,
Baro urbe a Guaimario obsidetur, ac postremo B Nobilis advrnit Lambardus marchio quidam,
Gonstanlinopolim redit, Normanni Guaimario Sa- Nobilibus patrise multis comitantibus illum.
lernitano iterum operam locarant inde pars Nor-;
Axo vocalus erat, sccnm deduxit Hivjonem
mannorum comiti Petro, pars Drogoni adheerent, Illustrem natum, ducis huic ut filia detur,
iilio ejusdem Tancredi. Petrus his consanguineus,
Hac re fusius exposita narratur deinde quomodo
Condidit hic Audrum, fabricavit et inde Coretum, dux cognatos aliosque semulos in ordinem redege-
Buxilias Darolum maris acdificavit in oris. rit, parlc ditionum adempta, parte reddita.
Munisse puto, hoc noster eedificare appellat. —
Libre quarto, refertur Miehaclem, qui Parapina-
Tandem Petrus ab Unfredo et Drogone in prselio
eeus dicebatur, Constantini Ducse filium, imperio
eapitur, Constantinopoli cum pecunia redit Argy-
dejectum.
rous, sollicitat Normannos ut Grsecis in Turcas
militent, quos auctor, morc Grsecorum auctorum, . . . Socio sibi fratrc repulso,
Monachus efficitur Roberti filia mceret
Persas vocat. Sed cum Apulia excedere nollent. ;

opprimere eos tentat, cxcito etiam Leone IX papa. Doponi socium, miser vxsulat Hle coactus.
Drogo tunc obicrat ct Guaimarius Normanni re- ;
Nempe Michael Constanlino clespon-
imperator filio

derat filiam Roberti Helenam, utejus auxilieTurcis

clore carebant. Dragoni tamen fratri superstes eiat
Unfredus, et Aversam in comitis inodum regebat
^ resisteret; ut habet Curopalates, Poeta autem no-

Hichardus Normaunus sed prae cceteris virtute

;
ster mox de aliis quos Robertus gcneros habuit.
eminebat Robertus Guiscardus, Guilielmi, Drogonis Intcr quos.
Partibus Hesperias (Ibe> iae) quein Barcilona trc-
et Unfredi frater. Praelio cum Leone papa com-
[mebat,
misso, Longobardi Germanos deserunt; Suevima-
gna virtute resistunt, sed landem caedunlur; papa Venerat insignis comcshanc Baymundus ad urhem,
Bencvento a civibus exclusus capitur. Normanni Ut nuptura ducis detur sibi fiha poscvns.
tota Apulia poliuntur, Unfredus Hoberto fratriCa- Iluic major natu nuptum datur; altera nupsit

lahriam concedit, sed moxdefunctus eidem et Apu-
lise obtinendse occasionem praebet. Nicolaus II papa,
synodo Apud Amalphitanos habila,Roberlum ducem
ereat, ei oblatas Romanae Ecclesise, quas ille oc-
cuparat lerras, feudi jure reddit. Itaque poeta de
Egrcgio comiti, Francorum stemmatc claro.
Ebalus hic dictus, succumbere nescius hosti.
Hunc Ebalum comitem de Rocejo fuisse comperi,
cujus lanta lunc fama erat, ut a pontifice dux expe-
ditionis in Sarracenos Hispanise crearetur. Tantis

Hoberto :
ergo affinitatibus HugoEstensis Azonisfilius,Guelfi
Unde sibi Calaber concvssus vt Appulus omnis frater, innexus fuit. Paulo post Robertus cum Gre-

Est locus,Latio patrise dominatio gvntis.

et D <>orio VII conciliatus Romam venit, fidem huic

Secl Apuliam et Gaiabriam inde ab Ottonibus sibi jurejurando sancit. Credebatur id secretis cum
imperatores Ocoidentis vindicabant, etquodOltoII consiliis agitassc cum papa, ut ademptam Henrico
coeperat, prosesutus erat Henricus II, captisque Romani imperii coronam acciperet. Interim Ro-

Benevento, Troja, Neapoli, Capua, Salerno, etaliis bertus transfretatinGieeciam, ut generifilia3quein-

loeis, etiam Normannis, quod fortiter militassent, juriam vindicet. Sed intellecto Gregorii periculo,
agros dederat. Itaque Henrious IV et alii imperato- quem Henricus, Guibertus oppositus papa urge-
ct

res, vel a papa, vel a Normannis, imperio aliquid bant, in Italiam redit; florentissimo exeicitu sex
detrahi posse negabant, quse omnia noster dissimu- equituin, triginla peditum millibus Romam ductis,
Iavit. Bobertus interim priore conjuge consanguini- Gregorium in Adrianimole obsessum liberat, atque
lalis titulo repudiata (ex qua Boamundum susce- ita eodem anno Orientis pariter Occidentisque im-
perat) Sichelgatam, Guaimarii Solernitani principis peratorem vincit.
liliam, Gisulti successoris sororern, ducit, ex qua Libro quinto (qui ultimus) pusu-euia Roberti non
 ; ;

1027 GUIl.I.KLMI APULl HK.'8

redituri expeditio in Graeciam describitur. Comi- ^ goriue Salerni in exsilio moritur. Reduces aaufra-
tatue Rogerio fllio, centumna\ bus, mare Hadria- nm patiuntur; Roberlus Venusina in urbe apud
ticum trajioit; in expeditione obit. Interim el Gre- fra tres i imulatur.

GUILLELMl APULI
HISTORICUM POEMA
DE REBUS NORMANNORUM
IN SICILIA, APULIA ET CALABRIA GESTIS.

Usque ad mortem Roberti Guiscardi ducis, scriptum ad filium Rogerium

LIBER PRIMUS
ducum veterum veteres cecinere poetse
i H Debita solventes. Ilji quemdam conspicientes
Aggrediar vates novus edere gesta novorum
Dicere fert animus quo gens Normannica ductu
Venerit Italiam, fucrit quae causa morandi,
Quosve secuta duces Latii sit adepta triumphum.
Parce tuo vati pro viribus alta canenti,
Clara, Rogere, ducis Rodberti dignaque proles,
Imperio cujus parere parata voluntas
Me faeit audacem, quia vires, quas labor artis
: More virum Graeco vestitum, nomine Melum (4):
Exsulis ignotam vestem capitique ligato
Insolitos mythrae mirantur adesse rotatus,
Hunc dum conspiciunt; quis, et unde sit ipse requi-
Se Longobardum natu civemque fuisse [runt.]
Ingenuum Rari, patriis, respondit, at esse
Finibus extorrem Graeca feritate coactum (5).
Exsilio cujus dum Galli compaterentur :

Ingeniumque negat, devotio pura ministrat, « Quam vos velletis, haberem.

facilem reditum, si
Et patris Urbani (1) reverenda petitio segnem « Nos aliquot vestra de gente juvantibus, iuquit !

Esse vetat, quia plus timeo peccare negando, G Testabatur enim cito Graecos esse fugandos
Tanti pontiflcis quam jussa benigna sequendo. Auxiliis horum, facili comitante labore.
Postquam complacuit Regi mutare potenti Illidonandum patriae munimine genlis
Tempora cum regnis, ut Graecis Appula tellus Hunc celeri spondeut, ubi forte redire licebit.
Jam possessa diu non amplius incoleretur, Ad fines igitur postquam rediere paternos
Gens Xormannorum feritate insignis equestri Coeperunt animos mox sollicitare suorum
Intrat, et expulsis Latio dominatur Achivis. Italiam secum peterent; narratur et.illis
Hos quando ventus, quem lingua soli genialis Appula fertilitas, ignaviaque insita genti (6)
North vocat, advexit boreas regionis ad oras, Sola, quibus peragi positvia, ferre monentur ;

A qua digressi tines petiere Latinos Ductor ibi prudens promittitur inveniendus
;

Et ///a// est apud hos //o/no quod perhibeturapudnos, Quo duce de Graeeis facilis victoria fiat.
Xormanni dicuntur, id est homines boreales. D Arrectis igitur multorum mentibus, ire
Horum nonnulli Gargani (2) culmina montis Pars parat, exiguae vel opes aderant quianullae;
Conscendere (3), tibi, Michael archangele, voti Pars, quia de magnis majorasubire volebant

(1) Urhanus II papa vixit (juxta Joaunem Tire- 914 Apuliam, Calabriam, Neapolim, et Garganum
mwiuu) electus (juxta(jeji>fl/7/um)annosalutis 1088. montem occupaverant. Leib.
Iisdemque temporibus regnabat Hogerius Roberti (i) Meles legitur apud Th. Fazell. posterioris De-
Guiscardi Apulise ducis fllius. cad. lib. vi, cap, 1. Leib.
(2) Garganus mons in Apulia ad mare AdriatL- (5) Anno salutis 1018; ita Tibemteus. Circa —
cum. LeIbnitius. 1011, motus in Calabria et Apulia excitarat. Leib
(3) Volalerranus lib. m Geog. scribit Hobertum (6) Scribebatur in margine Grwcis\ quae lectio
Guisc. expulisse Sicilia Sarracenos, qui anno sal. forte verior est. Tibem.

1029 DE KEDUS GESTIS NORMANN.
Est acquirendi simul omnibus una libido,
Eggrediuntur iter, sumptisquse cuique videntur
Ferre oecesse, viam, pro viribus, Bd peragendam
PostquamgensRomamNormannica transitinermis
Fessa labore via; Campanis substitit oris.
Fama volat Latio Normannos applicuisse.
Melus, ut Italiara Gallos cognovit adisse,
declit arma carcntibus armis
Ocius accessit,
Armatos secum comites propcrare coegit.
Hactenus insolitas hac tempcstate Latini
Innumeras cecidisse uives mirantur, ct harum
Casibus cxtincta? plersequc fuere ferarum;
Nec fuit arboribus fas inde resurgere lapsis.
Hujus portenli post visum, vere scqucnli
Einptis Normannos Campanis partibus armis
Invalenda furens loca duxit ad Appula Melus.
HunchabuereducemsibigensNormannicaprimum.
Partibus Italise, Gallos tremit Appulus omnis,
Quorum prsevalido multi perierc rigore.
Turnicii (8) tandcm rumor pcrvenit ad aurcs,
(Qui Catapan fucrat Grsecorum, missus ab urbe
Cui Constantinus nomen dedit cditor urbis,
Et Constantinus pariterque Basilius (9) illi
Tunc dominabatur) Gallos venisse feroces
Conductu Meli, qui factus utrique rebellis
Appula Normannos loca depopulanda monebat.
His ita Turnico fama refercnte relatis,
Agmina Grsecorum propere direxit in hostes.
Xon etenim per sc certamina prima paravit,
Sed legalum, cognomen cui Pacianus,
Et Leo(10)nomenerat, qui juxtafluminis undam
NomincFertorii (Locus est ct Arenula (ll)dictus)
Dcduxit secum multos ab bella Pelastros
Maii mensis erant aptissima lempora Marti
Hoc ad bella solent procederc tempore reges
Fortunaque pari primo pugnatur utiinque.
Auclis militibus comites fuit inde secutus
Turnicius, scd terga dedit, victusque recessit.
Conflictu belli Pacianus corruit hujus.
Normannis auget validas victoria vires,
Expertis Grsecos nullius roboris esse,
Quos non audaces, sed cognovere fugaces
Impcrii fama insinuat rectoribus arva.
Appula Normannos Melo duce depopulari.
Hunc, his auditis, sibi curia judicat hostem,
(7) Anno
1017, vcl paulo antc; ita leib.
(8) An Tumitius, vel Tomitius, usitatum Grsecis
nomen. Leo Tomitius 104(3 a militibus imperator
salutatus. Leib.
(9) Basilius, ct Constantinus lilii Lomani Junio-
ris. Leib.
i tO) Leo Pacianus. Leib.
(11) Arena
fiuvius est in meridionali Sicilise late-
re, ita diclus, quod a fauces circumjacentes albas-
tencat arenas. Th.Fazell., lib. vi, c. 4 decad. prio-
ris. I.eib. —
At hic Arenolae locus in Apulia esi in-
vestigandus\ quippe Normanni nondum in SciJi-
,ini transfretaverant.
!-' Basilius Constantinopolitanus imper. regna
recepit anno salutis 977, Leib.— Hsecnihilad rem.
tempoie erravit Leibnitius, de Basilio
Et noniinc et
decimo soeculo regnante notam hic attexens, quae
; ; :
IN SICILIA, ETC - LIB. I. 1030
A Si capitur, capitis fieri csesura jubetur.
Multa GrsBCorum cum gente Basilius(ld) Ere
Jussus in hunc audax anno movel arma sequenii
Cui Catapan facto cognomen erat Bajianus (13)
QuodCatapan (11) GraBci, aoaj uxta dicimus om no
Quisquis apud Danaos vice fungilur hujus honoris,
Disposilor populit parat omne quod expedit illi,
Et Juxta omnc ministrat.
([iiod ciiifjuc dari dccct,
Vicinus Cannis qua defluit Aufidus (15) amnis,
Circiter, Octobris pugnafurutrinqueCalcndas(16)
Gum modica non gcnte valens obsisterc Mclus,
Terga dedit, magna spoliatus parte suorum
Et puduit victum patria tellurc morari,
Samnites adiit superatus, ibique moratur.
(7; Fost Alemannorum petiit sutTragia regis
r- Ilenrici (17), solito placidus qui more precantem
Suscipit, auxilii promittens dona propinqui.
At Melus regrcdi prseventus mortc nequivit.
Henricus sepelit rex hunc, ut regius cst mos :
Funcris exsequias comitatus ad usque sepulcrum,
Carmine regali tumulum decoravit humati (18).
Defuncto Melo, cujus suffragia Galli
Adfore sperabant, spc tota deficientes
Gampanae mcesti redeunt regionis ad oras ;
Atque locis nullis figunt tentoria certis.
Perterrebat eos plebs paucificata suorum,
Viribus et validis circumstansplurimus hostis.
Q Quare nullus cis tutus locus esse videtur.
Montibus interdum, nunc vallibas inde remotis.
Sed ,
cum jam nullum
sperarcnt posse parari
Auxilium, victis incommoda quippe videntur
Omnia, victores sors creditur ipsa juvare ;
: Cumque vagi instabilcs, jam per loca multa vagantes
Nullus sede locis possent insistere certa,
: Consilium tandem dat rixa propinqua morandi.
Nam Longobardo norant cui robur adesse
Majus, adhserebant, aderantquc fideliter ejus
Auxiliis hujus quo per famulamina tuti
;
A reliquis fierent, et eorum nacta secundos
Successus belli clarcscere fama valeret.
Hac ratione loco metantur castra dccenti
;
Qui lymphis, herbis,simularboribusque redundans
Omne ministrabat populo quod habere necesse est.
Egregium quemdam mox elegere suorum,
D NomineTlanulfum (19), qui princepsagminis esset,
Basilium Grsecorum exercitui undecimo sseculo
praspositum respicere debuerat. Edit Patrol.
(13) Sigonius hunc Bubaganum vocat, qui Basilii
imper. Gatapanus erat. Leib.
(14) Catapan apud Graecos generalis totius exer-
citus pra^fectus. Leib.
(15)AuiiduslluviusinApulia.ltalisfO/a/i^o.TiREM.
(16) 1019, ut creditur. Leib.
(17) Henricus I rex el imper. 39, Tirem.— Hen-
ricus, eognomenlo Sanctus. Leib.
(18) In VitaS. Ilenrici, 1. xxn, mcmoratur Ismae-
lem (corruptum,puto, et nomen notum, pro Mele
ignoto posilum ab impcratore Apulise pr^fectum in
|
Babeberg obiisse, el in capitulo Majoris Monaslerii
tumulatum esse. Leib.
(19) Ranulfus Romanorum Jux ^iimas. Leib.
 ; ; ;

1031 GUILLKLMI APULI. 1032

Cuju8 mandatis t';i A r

quo non aniroosior ulli

(jiraque locum sed primec muni i i
qui non vii tute minorem
Fndique densn paltis, nec non et mul
l ina Jordanemgenuit; Jordanis et inde Richardum,
Copia ranarum, pn hib munimina sedis. i Jamque \ iro vin ae feri adoh '.

Haud procul aptum

inde, suis alium stationibus M libus \m irsa Ranulfus ab urbe peractis,
'

[nvenere locum, quem, nullo donte juvamen Ad patriam misit li[ui properare

Cultorum, pntriee, pro semunire tuendis Normannos faceret, et quam sitamcena reforrent
mtur Bii • facto munimine, cuidam
:

20), i Appula fertilitas, inopes fore mox opulenl

Qui princeps Capuanus ernt, conjungere gaudent. Divitibus multo plus polliceantur habendum.
Principibus Latii prior atqu tentior ips.- Talibus auditis, et egentes et locuplel
Tunc fi-.it ; affines properant hoc principe tuti Adveniunt multi : properat quo fasce level ir

Devastare locos, hostesque viriliter angunt. Paupertatis inops, a° queeraf ut optima dh

Bed quia mundanae mentis meditamina prona Interea multo decurso tempore, nullus
Sunt itil avaritiam, vincitque pecunia passim, Partibus Ausoniis Gallorum terror habetur,
Nunc lioc nunc illo contempto, plus tribuenti K\ quo Normannos Catapan abscedere fecit.

Semper adhaerebant servire libentius illi ; d Imperii Melum superando Basilius hostem.
Omnes haudebant a quo plus accipiebant. Aversam subito venit Axdoinus (24), et illura
Bella magis populi, quam fcedera pacis amantes, Pluribus adduclis secum, tremit Appulus omnis.
Servitiiquc vices pro viribus et ratione Is Lombardus erat Graecosque fugare volcbat.

Temporis expendunt plusdantes pluris habebant. ;

Cur inimicus eis, curGallos duxerit, cdam :

Illis principibus dominandi magnn libido Dum sedi Michael Epilepticus (25) imperiali
Bella ministrabat vult quisque potentior esse.
; Prsesidet, in Siculos hostes jubet armamoveri,
Alteret alterius molitur jura subire. Qui fines Calabros non cessant depopulari.
Procodunt hoc fomite,
prcelia, mortes;
lites Dirigitur Michael Dochianus ad id peragendum,
Inter mortales ideomala plurima crescunt. Qui mullis equitum peditumque poteuter in arma
Heu miseri mundo quidquid conantur, inaneest
! : Undique collectis, Siculos compescuithosti
Innumeros vana passi pro laude labores, Inter collectos erat Ardoinus, et ejus
IMus cruciabuntur postquam mundana relinquent. AsseculaB quidam < rrascorum caade relicti,

Nunquam Normannis, ne poena rediret in ipsos, Plebs Lombardorum Gallis admixta quibusdam
Longobardum placuit victoria prorsus. Qui profugi fuerant, ubi bella Dasilius egit.
Funditus everti discordem quemque vetahant Gumque triomphato rediens Dochianus ab hoste
Nunc favor additus his, etnunc favor additus illis; . C Praemia militibus Regina (26) solveret urbc.
Decipit Ausonios prudentiaGallica; nullum Graecis donatis nihil Ardoinus habere
Plena lanee capi permittit ab hoste triumphum. Donorum potuit, miser immunisque remansit.
Sic dcsperatos Latii discordia Gallos Convenit inde suos iratus, et arguit Argos
Ad spem, quce fuerat prius extirpata, reformat. Turpis avaritiae, populo quia dantur inerti
Et vires et opes augmentum sic capiebant :
Mbnera danda viris, cum sit quasi femina Grcecus.
Si vicinorum quis perniciosus ad illos Iratus Michael propter convicia jussit
Confugiebat, cum gratantersuscipiebant Grsecorum rilu, ccedendus ut exueretur,
Moribus et lingua, quoscunque venire videbant, Corrigiis csesum graviter peccasse puderet.
Informant propria, gens efficiaturut una. Dedecoris tanti cruciatibus exagitatus,
Post annos aliquot Gallorum exercitus urbem ,
Mulctaecommissum non dimissurus inultum,
Condidit Aversam (21) Radulfo eonsule (2-2) tutus. Clam cum gente sua Grcecorum castra reliquit.
Hic opibus plenuslocus, utilis est ct amcenus Missa Pelasgorum manus hunc ut persequeretur,
;

Non sata, non fructus , non prata abustaque de- Repperit in campo; eum quo confligere tentans.
sunt C.edit : ct occisis decies ibi quinque Pelasgis
Nullus in orbelocus jucundior hunc generosi :
Avcrsam properat; Normannis omnia narrat
Gonsulis elegit prudentia praememorati. Quae sibi contigerant, vehementeret increpat illos :

IIujus praeclara processit stirpe (23) Richardus Appula multimodce cum terra sit utilitatis

(-20 Pandulpho quarto. Leib. Leib.

(21) Aversa urbs inter Neopolim
sita. Leib.
(22Consulpro comite. Leib.
(22) Consentit Wilhelmus Gemmeticensis,lib. vii
c. 13. Sed. Leo Ustiensis Iib. u, c. 67, narrat Ascilit-
tinum Normannum duxisse sororem Hanulli, eique
incomitatuAversanosuccessisse, et filium Richar-
dum, patrem Jordani avum Richardi II genuisse.
Kanulfum PandulfusCapuce princepsAversa3comi-
tem fecerat. Richardusl posteaCapuse principatum
occupavit 1053. Vid, Leon. Ostiens., 1. m, c. 16.
et Capuam po- (24) Ilardoinus Longobardus Normannos ducit
qui cum in expeditione Saracenum quemdam pro-
stravisset, ejus equo, quem sibipugnandoqucesive-
rat, spoliatus, injurice ulciscendse cupidus consi-
lium eripiendse Grcecis Apulice cepit. Tirem.
(-25' Qui vulgo Paphlago, imperator factus 1034,
obiit 1041. Leib.
, (20) Regina urbs, cujus olim ingcns fuit pofentia
et ob hanc causam plurimi nomen civitatis factum
esse autumant, quasi regia urbs foret. Tihem.
1033 DE REBUS GESTIS NORMANN. IN SICILIA, ETC. - LIB. I 1034

Femineis Grsecis cur permittatur haberi, A*Forliter insequitur, ctesoruin corpora multa
Cum genus ignavum sit, quod comej ebrictatis Appula planities, tluvius scd plura recepit.
Crapula dissolvat minimo sdepe hoste fugatos, Gens Argiva quidem nimio perculsa pavore.
Vestituque graves, non armis asserit aptos. Dum tremebunda fugit, non asperitate locorum
Normanni, quamvis Danaum virtute eoacti, Non prohibetur aquis vehementibus. ut fugitiva
Appula rura prius dimittere, rursus adire Non sc preecipitet; plures in flumine mersos
Hoc stimulante parant numero cum ; viribus aucto, Alveus involvit quam morti traderet ensis.
Omnes conveniunt, et bis sex nobiliores, Hos jaculis, illos gladiis gens Gallica stravit,
Quos genus et gravitas morum decorabat et setas, Fitque modis variis GrOBCOrum maxima caodes.
Elegere duces ;
proveclis ad comitatum Cum paucis montoiii Michael elapsus adivit.
Ilis alii parenl ; comitatus nomen honoris (27),
"\
montes superare cacumine visum
icinos :

Quo donantur, erat. ili totas undique terras Gallorum vircs vicloria menlibus augot,
Uivisere sil)i, ni sors inimica repugnet, Nec oontra Danaos jam bella gercnda pavescunt.
Bingula proponunt loca, quse contingere sorto II.ukI secus accipiter solitus captare minores
Cuique duci debent, et qiweque tributa locorum ; Iudubitanter aves, dul)itans majoris inire
Hac ad bella simul festinant conditione.
j3
Alitis assultum, poterit si fortc vel unam
Nullus tunc Italis exercitus imperialis Exsuperare gruem, non inde timebit olorcm,
Partibus audiri Graecorum tota quieta
; Et magnis avilus jam nil obslarc pavebit.
Res erat, et solum tranquillo tempore bellum Agmine collecto GraBCorum, rursus ad amncm
Adversus Sioulos agitari fama ferebat. Cannis affincm qui dioitur Aufidus, omnes
Appula Normannis intrantibus arva, repentc Quos secum potuit Miohaol dcduoere, duxit,
Meltia(28) c;ipta fuit. quidquid praedantur, adillam Ad pugnam Galli redeunt, ut ccsserat ante.
Urbem deducunt ; bac sede Basilius ante, Cedil eis Michael, victi fugerc Pelasgi,
Quem supra memini, modicas fabrioaveral oedes, Cseduntur multi, labentis equo Dochiani
Esse locum cernens inopinse commoditatis. Armigeri auxilio servatur vila fugacis.
Accessu populi nunc urbs illuslris habetur, Corruit oflenso pode fortc caballus ad amnis
Finibus Italiaa celeberrima, divesamoeni Ingressum. Michael manibus jam pcne tenendus
Fertilita'e looi. Gereris nec egena nec amnis, proprium duccnte ministro
Hostilis turbse,
Et qua paxte sila est, insignis honore ducali. Est elapsns equum ;
Normanni plus animantur
Audito reditu Siculis Michaelis ab oris, Quo magis augetur felix successus in armis.
Sese ad bella paranf Normanni, copia quamvis Pclusii monlis Michaol pelit ardua victus.
p
Multasit Argorum, s ia quam paucissima gens sit. Hinc exercitui Grsecorum nuntia mittit,
Nam pedites tantum quingentos turba pedestris, Qui Sioulis inerat tunc partibus, ut reparandis
Et septingentos comitatus habebat equestris ; Virilms aocedat, quibus hoste fugatus egebat.
Obtectos clypeis paucos lorica tuetur. Melfia Normannis victoribus, ul repetatnr,
Armati pedites dextrum kevumque monentur Complacet, hic spoliis colleclis gentis Achceae,
jircumstare latus ; aliquot sociantur cquestres, Stant aliquantisper tranquilla pace quioti.
Pirmior ut peditum plebs sit comitantibus illis. Pro numero comitum bis sex statuerc plateas,
Ii> interdicunt omnino recedere campo, Atque domus comitum totidem fabricantur in urbe.
Jt recipi valeant, si forte fugentur ab hoste. Sed quia terrigenis terreni semper honores
Taliter instructis illis et utrinque locatis, Invidiam pariunt, comitum mandata recusant,
)igreditur cuneus longe paulisper equestris; Quos sibi prsetulerant, Galli servare feroces.
Contra quos cuneus Gra3Corum mittitur unus. Indigenam Latii propria? praeponere genti
Non etenim totas Danai laxare cohortes Dilexere magis, Dencventi principis lrijus
i*rimo Marte solent, legionem sed prius unam, Nomen Adenolfus, quos forsitan ipse vel aurum
Inde aliam mittunt, ut virtus aucta suorum Dando vel argentum, pacli mutare prioris
Hostes debilitet, terroremque augeat illis. *J Gompulerat votum ([uid non compellit inire
;

Sicequitum princeps obniti dum videt hostes, Ambitio census ? sanos evcrtere sensus
5um magis electo qui restat milite secum Hseo valet, ac fidei rigidos dissolvere nexus.
Proripitur subito; viresque retundere prorsus Postquam dclatos Dochiani exercitus audit
3ic solct hostiles, animos reparando suorum. Partibus in Siculis apices, et de reparandis
Itrorumque acie conserla, maxima pugna Viribus admonitus, Doohianum novit cgentem
Fit juxta rapidas Lebenti (29) fluminis undas. Auxilio, properat Galabrisque virisquc quibusque
^incuntur Danai, Gallorum exercitus illos Undique colleotis, ita ad ulciscenda suorum

Comitatus nomen honoris nobis etiam fuit

(27)
(29) Forte legendum Sebethiaui Labentis Tirem
st usque ad Uugonis Gapeti tempora. Tirem.
officii
Sed siad Melphiam urbembeilatum cst, utinnuore
3ed ditionis, nam comitatus cuique simul assi- videtur Guilielmus, et in Apula planitie, nescio an
,'iiatur. L.E1B.
felix Tiremaei conjectura.
(28; Melfis, aut Melfia urbs in Apulia. Leib.
Parol CXLIX. 33
 ; ;

GUILLLLMI APUU 1030

Corpora, quaeoampia ct aquie inhumata jaoebant. A. Nunc hi,nuncilli fugiont que fugant que fuganfc
aderant quidam, quos pessimus error
c.uiu Grsecie Uumque <liu pugnam Gallis patientibna Argi
. it amentes, el ipso aomen habebant,
-<\> Acriter instarent, viotores jam prope faoti,
Plebs aolet ista PatremcumChri&to dicerepassum, Proripitur Bubito medios Galterua in hoeti
Et fronti digito signum crucis imprimit uno, Normannoa hortans ad bella redire fu
Nonaliam Nati personam quam Patris sse, i [pse electorum oomitum fuit unus, amici
Hano etiam sancti Spirarainia esse docebant. Filius insignifl ; nullum certam. n \rhivi
Bimul ad bellum properant, mens omnibus una,
lli Experti graviua; Bed plurimua hic quia miles
\ s, quaa Michael amiserat, ul reparentur.
in Occidit, heroes multi simul interiere.
Hunc tame ducem vetat ampliue agminis Ductue Adenolli mieer Exauguatusad urbem,
I
hujus, Praecedebat eqnnm victoris ab hoste ligatus
Imperii eub quo romanicura manebat, Ostentare sui pompam cupiente triumphi.
Contra Normannos, quia nullum prosperitatis Ter Callis illo victoria conligit anno.
Successum obtinuit, jtibet, Exaugustus ut hujus Confusis Danais jam spes est nulla trophsei
Offlcium Bubeat, Danaos in praelia ducat. g Omnia preeclarura super Appula moeniaBarum(31),
Dioitur hunc victor genuisse Basilius ille, Illis temporibus, Monopolis et Juvenacus,
Qui duce sub Melo Gallos dareterga coegit. Atque urbes quamplures faedere spreto
aliae
Inde redit Siculas Michael Dochianus ad oras. Grscorum, pactum cum Francigenis iniere.
Exaugustus eos, quorum sibi tradita cura est, Inde inanere Deo nolcntc diutius ojus
Taliter alloquitur Prudentia vestra virili
: Imperium, moritur Michael (82), Michaele nepote
Conditione vigens non vos permittat habere Succedente sibi, qui Constantinus et idcm
Cor muliebrej viri. Quae vos ignavia semper Nomine dictus erat quemdam, solamen ut inde
:

Cogit inire fugam? memores estote priorum, Auxilii caperet gens Appula, Synodianum
Quorum strenuitas totum sibi subdidit orbem. Deslinat, hic veniens, et priino appulsus Hydrun-
Hector Achilleis fortissimus occidit armis. 1
tumi33i,
Troja Miohsenei (80) ruit ignibus usta furoris Legatos socias Francorum misit ad urbes,
Philippi quantus fuerit vigor, India novit Se recipi rogitans nolunt parere roganti.
;

IIujus Alexander proles fortissima nonne
Fortia multorum subjecit regna Pelasgis?
Partibus occiduis, Greecorum fama limori
Omnibus et mundi regionibus esse solebat.
Quoe gens, audiio Grsecorum nomine, stare
Audebat campo?vix oppida, castra, vel urbes
Reddebant tutos ab eorumviribus hostes;
State, precor, validi,
Militiam reparare cupit, sed milite multo
p Creso ac disperso, paucos retinere valebat.
Synodianus ob hoc muros non deserit urbis.
Ilunc tamen edictum facit imperiale reverti.
Multaper hoc tempus sibi promittente Salerni
Principe Guaimario (34), Normannicagensfamula-
[tum
mcmores virtutis avitae, Spernit Adenolfi sed se tantummodo cives
;

Degeneresque pcdum non vos fiducia reddat. Aversoe dederant ditioni Guaimarianae :

Hosti adimit vires qui stare viriliter audet. Nam reliqui Galli, quos Appula terra tenebat,
Procurate scqui vesligia prima parentum. Argyro Meli genito scrvire volebant.
Jam fuga displiceat totus vos sentiat orbis
,
Nam pater ipsius prior introducere Gallos,
Fortes esse viros. Non est ad bella limendus His et in Italia studuit dare munera primus.
Francorum populus, numeroque et viribus impar Argyrus pauper, licet audax et generosus,
His dictis animos Graeeorum jaccendit, ct omnes Se tantse genti dominari posse negavit,
Prajcipit Argolicos montana relinquere, campi Cum nihil argenti valeat praebere, vel auri.
Quserere planitiem ; campis et castra locavit. D Hi se non aurum profitentur amare, sed ipsum.
Exploratores Galli misere, paratus Cujus eis placidus fuerat pater. Ipse precantem
Ut Danaum videant. Heferunt ad bclla paratos, Exaudit populum ; nocturno tempore secum
Et nonmutata mutatum mente magistrum Deducit Barum natu sensuquc priores,
Nil metuunt inulti, sociis in monle relictis, Quos sancti ductos Appollinaris ad sedem
Quo tuti redeant, fuerit si forte nccesse, Taliter affatur : Pretii cum nulla facultas
IndigenaD Danais descendunt auxiliari. Sitmihi quopossim populum donare potentem,
Campi planicie populus convenit uterque ;
Gur populus vester me vult sibi precfore miror.
Pugna fit inde gravis, ut vincat uterque laborat. Vos etenim novi diversis rebus egere,

(30 Mycenoei. Leiu. Leib.

(31) Barium aliis dicitur Apulim urbs maritima. (33) Hydruntum, quae et Hydrus a Ptolomaeo
Haec a Guilielmo I, Sicilise rege funditus delelaest dicitur, urbs est in Galabria juxta Ionium mare
TlRKM. TlREM.
(82) Mfchaeli Paphlagoni successit ejus neposex (34) Qui Guaimarius hic appellatur aliis Gua-
sorore Michaei Calaphates, salutis anno 1043 marinus dicitur Salerni piinceps. Tirem.
Huic Constantinus Monomachus eodem anno.
 ; ;

1037 DE REBUS GESTIS NORMANN. IN SICILIA, ETC. - LIB. [. 1038

Quas cum non dedero, me non dare possc dolebo. A Argyrus nolens sibi desit ut imperialis
Illi respondent Nostrum te principo, nullus
:
Gloria, Normannos compescit ab obsidione

Pauper erit vel egens duce to, fortuna

;
favebit Trani, quod solum tunc agmina graeca fovcbal
Consiliique vias, duce quas genitoro solebat
Pandero, te nobis effecto principe pandet.
Hoc ubi dixerunt, sublimant (35) protinus illum
Omnes unanimes communi fit prece princeps.
;
Interea magno Danaum comitante paratu,
Nequitia plenus venit(36) Maniacus Hydronlum
Imperio Latium jussus Micbaelis adire
Is praeter formam nil dignum laude gerebat.
Confincsquc locos desistit depopulari.
Nuntius inloi-oa qui venerat imperialis
Maximu doiia ferens capitur miser a Maniaco,
Diversas pujnas adhibent et stercus cquinum
Purgamcnto immixto naribus, auribus, ori
Hunc facit affligi graviter, stabuloque nccari
;
Ipse videns auri tantum sc pondus habero
Extollinimium ccepit, redit inde Tarentum :

Mente superbus erat, dira feritate redundans. Atque auri mullum (quo plus sibi concilicntur)
Classibus Hydronti dimissis, agmen iniquum Erogat Argolicis, assumitur imperialis
Francis compactas invadere commovct urbes ;
Purpura, pes dexler decoratur pelle rubcnti,
Et Monopolcis primum diffunditur arvis. Qua solet imperii qui curam suscipit uti.
Interimit multos Maniacus, ct arbore quosdam q Inde vcnit multo vallafus milite Barum,
Suspensos, alios truncatos vertice mactat. Argyrum sperans promissis fallere possc.
Caedis inauditum genus exerccre tyrannus Ut collega suus fieret contra Manomachi
Audet in infantes, viventis adliuc, quia capti Imperium, Gallos ctiam sibi pacificarc
Corpus humo sepelil pueri, caput eminet extra. Tentabat. Quorum si posset haberc juvamen,
Sic perimit multos, ct nulli parcere curat. Caedere possc suis spcrabat viribus hostcm
Posthsec Materam (37), qua iixa fuisse feruntur Et Constantino facili diadema labore
Pceni castra ducis, cum subderet Annibal .\fris Ablatum rctinerc sibi. Quod sperat, inane est
Italiam Maniacus adit ; campisquc ducentos. Nam neque Normannos nec eorum avertere men-
Agricolas captos furibunda mente trucidat. [tem
Nonpueraut vetulus, nonmonachus atque sacerdos Principis evaluit, contemptus at inderecessit.
Impunitus erat nulli miseretur iniquus,
; Unde furore gravi plenus quia sprctus abibat,
Interea Michael qui miserat hunc Maniacum, Quatuor in partes diviso milite, mandat
Captus caecatur, csecatus ab arce fugatur. Pergere proedatum circumcursantibus ipsis.
Hoc fecere Zoe (38) simul et Theodora sorores, Est hominum, pecorum pars maxima ducta Ta-
Prima fuit patrui conjunx Michaelis, adusque _ [rento (41).
Hujus successum, cum qua quia noluit ipse A Constantino sub eodem tcmpore missis
Partiri regnum, ratus hanc prohibente senatu Argyrus multis auriargentique talentis,
Exhaeredandam, privatus lumine captus, Normannos donans sibi postulat auxiliari,
Est Constantino sociata Zoe Monomacho (39) Auxiliis horum Maniacus ut occidat hostis
Huic inimicus erat Maniacus, et hic Maniaco (40) Imperii sancti sic plurima promerituros ;

Alterius quoniam fuit alter abusus amica Hoste triumphato pro votis asserit illos.
:

Zelotypo imperii Monomacho tradita sedes Quamplures igitur Normannos non amor seris
Concussit mentem nimio terrore tyranni, Sed ducis Argyri Maniaco reddidit hosles.
Et probrosa refert odiis agilatus et ira Aversse comites etiam cum pluribus ultro
;

Omnibus et secum quos duxerat, imperat Argis, Advenere suis. Tancredi fiiius, horum
Principe se facto, jam nullus obediat illi. Maxima spes, aderat, Guilielmus ad arma para-
Assumens habitum sibi perfidus imperialem [tus,
nomen adire veretur.
Imperii sancti non Hunc Drincanocto comitem eomilante Rodul-
Postquam suscepit solii Monomachus honorem, [pho,
Argyro mandat studeat convertere Gallos,. Qui post Hanulphi decessum praefuit urbi (42).
Procuretque suis sociare fidelibus illos, " Terrebat Danaos Guilielmi nobile nomen ;

Et promittat eis se prsemia magna daturum. Is quia forlis erat, est ferrea dictus habere

(35) Francis sicut et Caninefatibus, teste Tacito, oculorumque usu privatus, restituta ad imperium
designatum regem scuto imponerent,
ritus fuit ut Zoe. Leib.
sublimemque humeris gestarent. Tirem. (39) Constantinus Monomachus tertius Zoes ma-
(36)Maniac.is est Georgius Maniacus Byzantinus, ritus fuit. Leib.
qui ConstantiniMonomachi ConstantinopolitaniCae- (40) Dissidia vult Fazellus orta inter Maniacum
saris et Sicilise regis praefectus erat. Leib. et Monomachum ex odio quod Ilomanusclerusexc-r-
(31) Mathera urbs in Apulia, quae Acherontus cebatcum Maniaco. Leib.
Livio dicitur. Leib. (41) Tarentum fuit Calabriae urbs in ultimo Italise
(38) Zoe Michaelis Paphlagonis vidua, Michaelem circa Salentinorum confinia, a Tara Neptuni filio
Calaphatem in filium adoptavit qui cum, fascibus ;
aedificata. Leib.
susceptis, ingratus, matrem suae majestatis aucto- (42) Aversanse. Leib.
rem relegasset, a conspirante populo captus est,
 ;

l< wy GUII.I.KI.MI M'ULI 1040

namvalidas vires animumque gerebat. A \(]\ cauda, deflgitur altera terrm. .,

Hujua Roberlus fralor fuit, ille duoatum Dissimulanl Danai Gallos audire cientea
Quip iuit,Guiecardus 14)adomniaprudens \d pugnam, positisque seris remorantur in urh
:

Tan omitum comital u lisua in hostem A bellum postquam procedere nolle Pelasg < i

\i jyrus properat, Taram 15), Maniacus ad amnem tialli conspioiunt, et moanibus in capiendia

Venerat, his inibi metatus castra diebus. Spem gravitas adimit, quia munitissimus urbis
At nun ;im lito tantae subsislere gentis Esf situs, abscedunl poetheec remoratus in urbe ;

;
ivalet adventu couclusus in urbe Tarenti. Per tempus modicum repetit Maniacus Hydrontum :

Ad fluvium Galli veniunt, castrisque reoeptis Rureua el Argyrua nec non Theodorus at iste ;

Graecorum vacuis,locapontisad usguepropinquant.
Hunc uti'inque maris circumvolat unda, sub altis
Rupibu objectis sic interciditur eequor,
Pontis ut auxilio transiri possit ad urbem,
Quseque viatori via nunc brevis esse videtur,
Longfi videretur gyranti littoris ora;
Namque mari septum majori parte Tarentum
Milite cum imilt i, ciini multis classibns ille,
fmperiijussu properare paratus in ippum,
Hostilem quatiunt varia formidine mentem,
Et titubane ammo, nunc huc, nunc Qpctual iiluc.
Urbe inetu tandem nimio prodire ooactus
Hupibus meisis juxla maris alta locavit
Difficili sua castra loeo qua pervius ulli ;

Insula mox fieret, modicus nisi collis adesset. 'ii aditus fieret, scopulis hserere carinae
Moenibus inclusos pugnse Guilielmus Achivos Impositas gradibus faciens, ut pacificato
Provo :at, al nunquam dimissis moenibus illi Equore transiret; quosdam, quos sequora credll
.

Gonseruere manus; non fluminis impetus ulli Perturbasse magie, cruciat, suecendit ct ijjni
Plus esl quam tanti ducis hostibus hasta timori.
B iliiiu sedatis tranquillo tempore prorens

Sic incantator studiosus pro capienda iihiis BBquoreis, uaveis petif ol mare transit.
Aspide, multimbda conatur uf abstrahat arte Transitus illo tamen, misero nil profuit illi,

Visceribus terrse, quibus abdita; tuta moratur; Occurente quidem Monomachi milite stratu
Auribus hic ne quid grave sentiat, obstruit unam, Occidit(46) et scelerum persolvit corpore pcenas.

Explicit liber primus.

INCIPIT LIBER SECUNDUS

Argyrus I.atii dimolo finibus hoste, Pars eomiti Petro, pars est soeiata Drogoni
Vadit fdrontinam multis comitatus ad urbem. Tancredi genito, modico quia vixerat ejus
Traditur urbs illi, cives hoc principe gaudent. Tcmpore germanus, vir ferrea dictus haberc
Ilinc Barum repetens Gallos permittit abiro : BrachiaGuilielmus, cuivivere si licuisset,
Guaymario vadunt servire Salernum,
llli Nemo poeta suas possel depromere laudes.
Guaymarius princeps confisus viribus horum, C Tanta fuit probitas animi, tam vivida virtus.
Hos secum Barum deducit et obsidet illud. Unfredum totus cum fratre Drogone tremebat
Impeiat Argyro sibi pareat urbe relicta, llalioe populus, quamvis tunc temporis essct

Transeat ad Grascos. Monitis parere monentis Ditior his Petrus consanguinitate propinquus :

Abnuil Argirous confligere non lamen audens

: Edidithic Andrum fabricavit et inde Coretum,
Invalidus pugnse se custodivit in urbe, Busilias, Barolum maris aadificavit in oris.
Depopulans agros et amoena novalia Bari : Fama super comiles alios excreverat hujus,
Moenia Guaymarius proprise repedavilad urbis. Sed comes Unfredus cum fratrc Drogonc superbam
Gonatantinus eo qui tempore jura regebat Deponunt mentem, quiadum certamen inire
Imperii, mandat properet quantocius ad se Is parat, infelix felicia tempora perdens
Argyrus, jussis favet imperialibus ille Vincitur et capitur curru fortuna rotalo
;

/Equoris Adriaci transvectus fluctibus urbem Tancredi natos sublimes reddere coepit :

Appetit iinperii placidus, qui praasidet urbi Imperii rector scrutatur prsememoratus
Suscipit egressum magnis et honoribus illum. Argyrum, Gallos depellerc qualiter oris
Promovcl interea populus, ([iiem rexerat ipse I talise valeat, neque ut [cnimj, jam, posse fugari

(43) Guilielmus Ferrabrachius Tancredi fllius care. Ex Hoberto Guiscardo, et Rogerio Tancredi
Leib. Altavillsein Gallia filiis stirps principum Norman-
(44) Guiscardum plures Erronem dixerunt, quod D norum in Italia propagata est. Leib.
perterrasvagusesset. Atmagis placef luec denomi- (45) Forte legendum Tarum, qui fluvius est.
natio nostroque usui propria. Nam el vulgo nostra TlREM.
etiam xtate cautum et astutum Guiscardum appel- Leibnit. legebat Tarani, sed servanda prima
lamus. Tirem. lectio.
Guiscar/Ii cognomemprudentem nolat ; Wys; est' (46) Maniacus isto in conflictu accepto vulnerein
sapicns Wyssenscire. Editor Hothomag. obser-
; et pectoreexequo prolapsus suoinsanguine occubuit.
vat Guishard suo tempore astutum vulgo signifi- Tirem.
 ;

1041 DE REBUS GESTIS NORMANN. IN SICILIA, ETC. - LIB. II 1042

Comperit Ergo alios molitus adire parattis

:
A Si placet, hunc dominum poscunt sibi, soque fideles.
Consilii, quia quos fortes ad arma, nec armis Teutonici, quia caesaries el forma decoros
Vincendos novit, promissis fallere sperat; Fecerat egregie proceri corporis illos,
Audit enim quia gens semper Normannica prona Corpera derident Normannica, qme breviora
Est ad avaritiam, phis qui plus prsebet amatur. Esse videbantur, nec corum nuntia curant,
Traditur Argyro portanda pecunia multa. t'l numero populi ncc viribus sequi,
pote nec
Argenti multum, pretiosaque vestis, et aurum, ConveniUnt papam verbis animoque supcrbi :

Ut sic Normanni fallantur, et egredientes Prsecipe Normannis Italas dimitterc terras,

Finibus Hesperko, propere mare transgrediantur, Adjectis armis, patriosque revisere fines.
Magna su!> imperii famulamine promerituri. Quod si nOluerint, nec foedera pacis ab ipsis
Imperal hic etiam, quod si transire negarent; Suscipias volumus, ncc eorum nuntia cures;
lhee aliis iblis quse danda fuere darentur, Nondum sunt gladios experli Teutonicorum,
Opprimeret quorum gravis infeslatio Gallos. Intercant gladiis, aut compcllanlur abire.
Paruit Argyrus, loca transit ad Appula, jussus Invitiquc solum, quod nolunl sponte, relinquant.
Francorum comites vocat, et sc magna daturum Papa, licet tumidis varia ratione renilens,
Munera promittit, si transgredianlur ad Argos. ^ Non animos gentis pOtuit sedare superbae,
Dimisso Lalio, grave qui certamen habebant Spem dabat his Italae fiex indignissima gentis,
Cum Persis, et eos jurans promitlil ab illo Gens Marchana probis digne reprobata Latinis.
Qui regit imperium gratanter suscipiendos, i'um plures Itali magna virtute redundent,
Kt magnis opibus ditandos affore spondit. His erat innatus pavor, et fuga luxuriesque,
CallidaGraecorum promissio, calliditalem Teutonici populi non copia magna vidctur.
Non laluit gentis Latium superare volentis, Turbali redeunt Normanni, pace negata,
Et dimissuros loca se non Appula dieunl, Atque Alemannorum responsa tumentia pandunt.
Dum conquirantur, nisi forte potentior illis Tempus erat jam triticeis confine metendis
Turba superveniens depellat, et opprimat illos. Frugibus; at virides nondum legerc maniplos
Vir Leo (47) mirificus hac tempestate regebat Agricolse, quos Franeigense, quia pane carebant,
Romanam sedem, tanti gens Appula papte Igni torrebant et vescebantur adustis;
Audit ut adventum, varias deferre querelas Talcm degebant ob casfra rebcllia vitam,
Coapit, et accusat diverso criminc Gallos; Undique Teutonicis famulantia, ncc sibi quidquam
Veris commiscens fallacia nuntia mittit Bantia, corporeae vitce quod postulat usus.
Argyrus papa), precibusque frequentibus illum Fraler defuncto qui fralre Drogone superstes
Obsecrat, Italiam quod libertate carentcm Exstitit Unfredus (50) procerum de Francigenarum
Liberet, acpopulum discedere cogat iniquum, Unus habebatur majoribus; inde Richardus
Cujus pressa jugo pessumdatur Appula tellus. Aversa paulo ante comes delectus in urbe,
Hoc Normannorum Drogo Gaymariusque priores Paulisperque suos fratres erat ante secutus
Tempore defuncti fuerant, a civibus alte Robertus, qui magnanima virtute priores
Et consanguineis occisus fraude Salerni Transcendit fratres; hic bello intcrfuit illi.
Alter ab indigenis, nimium quia credulus illis, Cognomen Guiscardus erat quia cailiditatis
Pontilari caesus (48). Se gens rectore carcntem Non Cicero tantce fuit, aut versutus Ulysses.
Gallica conqueritur, papoe tamen obvia vcnit Inter eos aderant Pelrus et Galterus, amici
Cum quantis equitum valuit peditumque catervis; Insignis soboles, simul Aureolanus, Uberlus
Advenisse quidam Latii cum milite multo Muscaque Rainaldus, comes Hugo, comesque Gi-
Audierant papam, comitantibus hunc Alemannis [rardus :

Innumcns (49) et Teutonicis, ad bella paratum. Hic Beneventanis prselatus, al hi Thelesinis.

Xormanni licet insignes fulgentibus armis,
Agminibus tantis visis obstare timentes
Legatos mittunt qui pacis fcedera poscant,
Quique regent papam placidus famulamen eorum
Suscipiat; sese papae parere paratos
Omnes testantur, non bunc offendere velle,
Ac qusesitorum cognoscere munus abipso.
Hos Boniancnsis comitis comitata Bodulfi
Est virlus et consilio pollentis et armis.
D Vix procercs istos equites ter mille sequuntur,
Et pauci pcditcs, triduo quia panis cgentes
Arma petunt, cuncti magis ut moriantur honesto
Bellando cupiunt, quam corpora tanta virorum
Opprimat esuries inhonestse funere mortis.

(4T) Leo papa nonus hujns nominis, anno salutis insidiis ad Montolium Oppidum circumventus a
1049, pontificatum iniit. Antea Bruno vocabatur, et Visonegenere Apulo, proditione oeciditar. Leibnit.
Tullensis episcopus erat. Tirem. (49) Hi sunt Alemanni, quos Henricus secundus
Antea Bruno vocabatur, et Tullensis episcopus (tertius), Romanus imperatoj' apud Vercellas praa-
erat. Leib. sidio Italise reliquerat. Tirem.
(48) Drogo dum dominii ampliationi studet, dum ^50) Unfredus tertius ex Trezenda Tancredi
Apuliae urbes munit, Longobardorum et Apulorum conjuge filius. Tirem.
itu i GUILLELMI APULI 1044

lita^ Alemannorum, Btipata satellite multo, A Jnque fugam vereiper plana, per ardua, cursim
Longobardorum frastra conflsa rugaoia Diffugiunt; moltos cogil auooumbere atratoa
Auxilio turbee, Normannoa terga daturos [mpetua ipse fuge; jrfculis ceeduntur et cnse.
Credebat primia oonflictibus, aut perimendos. Qualiter aeriaa, ubi convenere palum)
At non in numero, uec equis, nec gente, nec armia, Duin petit accipiter fu^itivo Bumma volatu,
Sf,i oui de ocelo datur est viotoria belli. Et seopulosa facit celci juga quuerere montis,
Inter Teutoniooa Normannorumque catervaa Quas tainen ipse capit, non possuut amplius ulluin
medius, gen8 innumerabilis illi
c.ollis erat Qumrere confugium; sic dantes terga Richanlus.
Appula, lialhi-nsis, Campanica, Maraa, Thelensis Diflugient scd (juos capit ipse, vel ipsi
Itali ;

Venerat auxilio; Guarnerus Teutonicorum Haerentes socii, fuga nil juvat occidit illuc :

Albertusque duces non adduxere Suevos Pluiima gens pars maxima fugit.
Latii bello,
Plus Beptingentos; hec gens animosa feroces 1'nfredi contra non segnis ad arma Suevi
Ferl aniuiips, sed equos adeo non ducere cauta, Rella parant aciem, telis prior eminus illos
lotibus illorum quain lancea plus valet ensis; Appetit 1'nfredus, telis hostilibus ipse

Nam nec equus docte manibus gyratur eorum, Rursus et appetitur; tandem concurrit uterque
Nec validos ictus dat loneea, praeminet ensis, Ad gladios populus, mirabilis ictus ulrinque
Sunt Ktenim longi specialiter et peracuti Fit gladiis, humanum a vertice corpus
illic

lllorum gladii, percussum a vestice corpus d Vidisses, equos hominis cum corpore csesos.
et

Scindere saepe solcnt, et iirmo stant peole, post- Postquam Robertus IVatri tam conspicit hostes
|quam Acriter instantes, et ei nullatenus ullo
Deponunlur equis, potius certando perire. (^edere velle modo, comitis comitante Girardi
Quam dare terga volunt, magis hoc sunt Marte ti- Praeditus auxilio, Calabrisque sequentibus illum
[mendi Quos conducendi fuerat sibi tradita cura,
Quam dum sunt equites; tanta est audacia gentis, Irruit audacter medios animosus in hostes;
Italiae populo quae se sociaverat. Illis Cuspide perforat hos, gladio detruncat et illos,
Germani comites praesunt, Transmundus et Atto, Et validis manibus horrendos incutit ictus :

Kt Burrellina gcuerata propagine proles. Pugnat utraque manu, nec lancea cassa, nec ensis
Hi simul ad bellum properant campique marini Cassus erat, quocumque manum deducere vellet;
Accola Maldrefiis Molincnsisque Rodulfi Ter dejeclus equo, ter viribus ipse resumptis
Rofredus socer; hujus castrum Guardia nomen; Major in arma redit, stimulos fur ipse ministrat,
Et pluresalii, quorum non nomina novi. Ut leo cum frendens animalia forte minora
Huc quoque Romani, Samnites, et Capuani Acriter invadit, si quid reperire, quod obstet,
Auxilium mittunt, nec opes Ancona negavit. C Cceperit, insanit; magis et majoribus ira
Huc Spoletini, simul accessere Sabini, Accensa stimulat, nil jam dimittit inultum :

Huc quoque Firmani; non evalet enumerari Hoc trahit, hoc mandit, quod mandi posse negatur,
Garminibus nostris, quam multus venerit hostis, Dissipat affligens pecus exitialiter omne :

Francigeme gcntis nomen delere laborans. Taliter obstantes diversa caede Suevos
III cum Teutonicis ad ripam tluminis omnes, Credere non ccssat Rodbertus, ethos pede truncat,
Nomine Fertorii tentoria fixa locarant, Et manibus quosdam, caput huic cum corpore cae-
Proxima nomcn habens erat urbs a civibus ipsis. [dit,

Postquam Normanni pacisque, fugaeque negatam Illius venlrem cum pectore dissecat, hujus
Spem sibi cognoscunt, nil quo fugiatur habentes. Transadigit costas abscisso vertice, magna
Collem conscendunt, ut castra hostilia spectent. Corpora corporibus truncata minoribus aequat,
Spectatis castris, armantur, et agmine dextro Yirtutisque docet palmam non
affore tantum
Aversanorum comitem statucre Richardum Corporibus magnis, qua ssepe minora redundant;
Qui Longobardos adeat; prior hunc comitatur Nullus in hoc bello, sicuti post bella probatum est,
Clara cohors equitum, mediaeque cohortis agendae Victor vel victus tam magnos edidit ictus.
Unfrcdus contra fortes ad bella Suevos Patrata rediens ingenti csede Richardus
Eligitur ductor; cornu servare sinistrum D Ausoniae gentis, cujus pars altera fugit,
Robertus frater Galabra cum gentc jubetur, Altera pars gladiis et cuspide caesa remansit
Ut succurrendum cum viderit esse, paratus Dum sic Teutonicos sociis obstare videret,
Auxilio properet sociis, viresque rcformet. Proh dolor ! exclamat, quam credebamus adesse,
Tcutonici dextrum contra duo cornua cornu. Finito bello, nondum victoria finem
Armarant. Itali simul omncs conglomerati Obtinet, et medios ruit incunctanter in hostes.
Parte alia stabant ; etenim certamine belli Ili, quia spes jam nulla fugae, spes nulla salutis,

Non aptare suas acies recto ordine norant. Acrius obsistunt, sed nil obsistere prodest :

Hos contra ccepit prior arma movei e Richardus, Tot circumveniunt acies praeclara Richardi
Et petit audactcr; non sustinuere petentem Addita victoris magnae fit causa ruinse
Yiribus aversis Itali, tremor arripit omnes. Hostibus, et miseri diversis interimuntur
 ; ;

1045 DE REBUS GESTIS NORMANN. IN SICILIA, ETC. - LIB. II. 1046

Coedibus, ct tanta superest de gente nee unus \ A Multipliccm prsedam peragens, quas frater habe-
Exitus hic bclli papam mcerorihus implet, [bat.
Afflictusque gravi luctu confugit ad urbem; Quodque capi poterat, dum dividit omnibus aniuo,
Sed cives papam non exceperc decentor, Omnes sunt chari sibi, charus ct omnibus ipse ;

Normannis veriti grave ne victoribus esset Captus ab Unfredo secum prandcnle, volebat
:

Hunc gcnibus flexis Normannicagens vcneratur,
Dcposcens veniam, curvatos papa benigne
Suscipit, oscula dant pcdibus communiler omnes.
Vocibus ille piis hos admonet, ac bcnedicit,
Conqucstusque nimis, quia pacis spreta fuere.
Nuntia, defunctis laerymans pro fratribus orat.
In fratrcm gladio consurgere, sed Gocelinus
Comprchcnsum manibus tenuit, custodibus inde
Traditur et multa non tempestate rctentum
Dimisit frater, Calabrse regionis et urbes
Castraquc concessit, equitum suffragia pruebens.
Ille capessundaj cupidus tolluris, amorem

Audito tantae successu prospcritatis Omnibus ostentat non plus affabilis illo ;

Normannis habitae, non sollicitudine parva Aut humilis quisquam studuit dominator haberi.
Angitur Argyrus; ncc enim vcl fraude, vcl armis Undique gens clarum Normannica nomen habebat,
Posse sibi peragi videt imperialia jussa, At non cxpcrti virtutem, nominis hujus
Ut Francos Latio moveat, vcl cogat abire. u Terrentur Calabri tanta feritate repleti.
Copiatantaquidem, quibus hinonMarte repugnent, Ad ducis ingressum Ilobertus milite fultus
Non erat Argyro, nec eos promissa movere, Non modico, prsedas, inccndia jussit ubiquc
Ut fines alios peterent, vel dona valebant. Terrarum fieri, quos appetit ct spoliari,
Hoc meditans Bari dimissa transfretat urbe. Quodque metum incutiat cultoribus, omne patrari
Ad dominum rediit, populi responsa ferocis Militibus remorans dimissis fratris abire,
Ordine cuncta refert, et belli gesta recentis Non multo Calabros, sed atroci milite vexat.
Contra Teutonicos; jam Constantinus amare Qui cum discedens huc preedabundus ct illuc
Desinit Argyrum, nec (ut ante solebat haberi) Non aliquod castrum posset captare vel urbem
Est jam consilii comes inlimus imperialis. Arte locumquemdam molitur adire, sed ejus
Exsilium passus, longo post tempore vitam conscensus erat, quia plurimus hujus
Difficilis
Degit in terumnis, ct corporis anxietate Accola grex habitans, etiam monasticus illic
Vexatus misere vitam finisse refertur. Non alienigenam quemvis intrare sinebant.
Crescit Normannis animus victoribus ingens, Utile figmentum versutus adinvenit atque
Jamque rebellis eis urbs:Appula nulla remansit. Mandat defunctum quod quemlibet esse suorum
Omnes se dedunt, aut vectigalia solvunt, Gens sua testetur, qui cum, quasi mortuus esset,
Tunc comes Unfredus fraterni funeris ultor
C Impositus feretro, pannusque obducere
cera
Funesto cunctos fuerant qui participati lllitus hunc faciejussus latitante fuisset,
Consilio, punit, hos truncat, perfodit illos, Ut Normannorum velare cadavera mos est,
Multos suspendit, memorata morte Drogonis Conduntur fcretro sub tergo corporis enses.
Parcere vult nulli; jacet alto
pectore fixus, Ad monasterii subhumandum limina corpus
Fraternce mortis succensus fomite major. Fertur, ct ignaros fraudis, quos fallere vivi
Omnibus horrendus multas sibi subdidit urbes. Non poterant homines, defuncti fictio fallit,
Solvere Trojani comiti coepere tributum ;
Dumque videretur simplex modus exsequiarum,
Hunc et Barini, Tranenses (51), et Venusini (52), Erigitur subito qui credebatur humandus.
Cives Hydronti famulantur, urbs Aceronti.
et Evaginatis comitantes ensibus illum
Hoberto fratri Calabras acquirere terras Invasere loci deceptos artecolonos.
Concedit juvenis, patiens erat iste laboris, Quid facorent stolidi ? nec se defendere possunt,
Vir prudens, et habens ad quseque negotia prom- Quo fugiant nec habent, omnes capiuntur; etillic
[ptas Preesidium castri primum, Boberte, locasti
Exercenda manus. Hobertus et ingeniosus Non monasterii tamen est eversio facta,
Semper celsa petens, ct laudis amans et honoris D Non exstirpatus grex est monasticus inde.
Si contingebat sibi palma, vel arte, vel armis Agmina magna legens castro Bobertus in illo,

^Eque ducebat; quia quod violenlia saepe
Non explerc potest, explet versutia mentis.
Clarus in eloquio dabat hic rcsponsa repento
Optima, consultus si quis quterebat ab illo
Consilium, sapicnter ci dare noverat illud.
Hic sibi concesso Calabrorum munere gaudet
Secum nonnullos equiles collegerat ante,
Qua poterat, sed prascipuc regionibus
Charior esse suis ccepit, quia strenuus armis
Consilioque sagax comes hac regione vocalus
Est, ct ab his habitus, prsesertim quos comitati
Sunt cquites aliquot, Torstenus dicitur unus,
Alter Arenga, valensque gerenda ad bella Bogerus.
Hic sibi concessae quaedam dedit oppida terraa,
Appulus hoc princeps infirmans tempore mandat.
illis Unfredus fratri veniat velociter ad se.

(51) Tranum. urbs est Apulia?, quam Golenutius nusinis Sabelii leguntur, quia pulsis Sabellis in
putat olim Trajanopolirn dictam fuisse. Tirem. loca vacua Venusini deducti sunt a Bomanis. Ti-
(52) Venusia Apulorum urbs est, et saepe pro Ve- REM.
 i
1 GUILLKLMI A.PULI 104«

Robertus properat, fratrem dum oonspicil asgrum A Virtutisquc busb, legatoa mittere ceepit,
upetiens plorat, e latia magna dal osgro Qui -na deferrenl geo sulpho
ventus fra ris, deposcil et advenienten), <iuaj u: manae nobile po n

Reotor terrarum sit eo moriente suarura, Conjugium, quia conjugio tuno ipse carebat,
Et genitl lutor puerilis, quem vetat aetas Prima conjuge (58 pro consanguini ate rep i

Rectorem fieri, frater favet anxius illi, De qua uatuserat Buamundus, strenuapi -

El Be facturum quae prsecipit omnia dicit. Insignis nimia virtute potensque futurus.
N .
>u infirma valens jam roddere membra saluti Primo Roberti sprevit mandata Gisulpbus,
Interit Unfredus (58), lacrymans AppuUa tota Non quod majori posset, vel nobiliori
Flet patris interitum; patriae pate» illebenignus insociare viro germanam, sed quia
1

alli <

Hano placide rexit, vitam decoravil honestas
Non studuit populum vexare lyrannide
Justitiamque colens, quam
Maluit ollensis; fratres prope praememoratos
Est monasterii Venusini sede sepultus.
Funeris obsequiis Robertus rita peractis
Ad Calabros rediit, Cariati protinus urbem.
Obsidel, hac capta reliquas ul terreat urbes.
Interea papae Nicolai (54) forte secundi
Comperit adventum, dimittitur obsidione
Plurima pars equitum, comitatur pars minorillum.
: videbantur gens effera, barbara, dira,
I Be
dira, Mentis inhumanse primoque repulsio facta
laodere, parcere multis Conjugis, alterius producit tempora dandaa
Assentil tandem princeps, natuque priorem
Tradit in uxorem tibi, dux Roberte, sororem.
,. Gatelerina minor, haec Sichelgata (60) vocatur,
Nupsit Jordani jtost Gatelerina nepoti,
Qui Capuae princeps utriusque ducisque patrisque
Virtutes animi virtutibus aequiparavit.
Conjugio ducto tam magnaB nobilitatis,
Augeri ccepit Roberti nobile nomen ;

Mellia suscjpit hunc, et ibi susceptus Et gens quae quondam servire coacta solebat
Magno papa fuit; hic ecciesiastica propter Obsequio solumjam debita juris aviii,
Ad partes illas tractanda negotia venit. Xam proavis el avis subjectam conjugis hujus
Namque saoerdotes, levitae, clericus omnis Noverat Italiam gens Longobarda fui6se.
Hac regione palam se conjugio sociabanl ;
Dedit haec pueros sibi tres, et quinque nuellas
Concilium celebrans ibi papa (55), faventibus illi Egregiam sobolcm sexus utriusque futuram.
Praasulibus centum jus a<l synodale vocatis, Gloria Roberti, quae tanta augmenta subire
Ferre sacerdotes monct altnrisque ministros Cceperat, invidiam, laus unde adhibenda fuisset,
Arma pudicitiae; vooat hos, et prsecipit essc Xon modicam acquirit, quia dum virtutibus cjus
Ecclesiae sponsos, quia non est jurc sacerdos Invidere viri, coinites a plebe vocati
Luxuriae cultor; sic exstirpavit ab illis C Qui numero bis sox fuerant, communiter illuin
Partibus uxores omnino presbyterorum, Morti Iradendum conjuravere dolose ;

Spretores minitans anathemaLe percutiendos. Tempus ad hoc aptum fieri cum forte viderent :

Finita synodo, multorum papa rogatu Horuin Goffridus, Gocclinus et Abagelardus

Robertum donal Nicolaus bonorc ducali. (56) Filius Unfredis, sibi jura paterua reposcens
Hic comituin solus concesso jure ducatus Praecipui fuerant aclores consiliorum.
Est papae factus jurando jure fidelis. DuX igitur postquam sibi conjuralio nota
Unde sibi Calaber concessus et Appulus oranis Facta fuit comitum, bellum molitur, in omncs
Est locus, et Latio patriae dominatio gentis. Acriter exarsit, capit hos, et projicit illos ;

Romam papa redit, cum magno dux equitatu Aftlixit variis quorumdam corpora pcenis.
Obsessum repetit Cariatum, qu,o sibi fida Iratum metuens fuyit Gocelinns ad Argos.
Maxima pars equitum dimissa remanserat ante :
Pelusii montis castrum pavefactus adire
Gens Gariatensis, duce perturbata rcvcrso, Goffridus prosperat dux ;
quod non evalet armis,
Non obstare valens, illi sc dedit, et urbnn; Arte capit castrum, promissis decipit bujus
Prima ducem vocat hunc geas ista ducemque sa- C.ustodem castri Godefridum, dans sibi quaedam,
[lutat D Pluraque pollicitus castrumque valentius ipso.
Partibus in Calabris, binc ad loca csetera transit. Pelusii montis dominatio non Godefridi
Tunc Hossana potens, Cossentia fortis in armis(57), Ex toto fuerat ;
mediam concesserat illi

Tum quoque dives opum Geracia subditur illi, G.offridus partem sed dux, quia nobilioris
Et subjecla illi fit pene Calabria tota : Castelli totum promiscrat huic dominalum,
Cumque potentatus ccepissct crescere nomen Scilicet Ojani, solus cupiens dominari,

(53) Unfredi obitus circiter annum salutis 1052. (56) Robertusa Nicolao II pontifice dux Calabriae
Leib. ei Apuliae oreatur. Tirem.
r
(54 Nicolaus papa hujus nominis secundus natio-
i i. )7i Hae sunl in Calabria urbes vicinae. Tirem.
ne Allobrox erat, Gerardus antea vocatus crea- ; (58) Cujus nomen Abderada erat. Leib.
tus fuit pontifex summus anno Cbristi 1059. Ti- (59) Et uxorc priori, cui Abderada nomen erat.
REM. Tirem.
(55) Yerius Calixto et Gregorio id attribuitur. itiO) Alii sengiegaita. Leib.
c. presbyteri 27, dist. c. Nullum ; dist. 28 Tirem.
 ;

1049 DE RKBUS GESTIS NORMANN. IN SICILIA, ETC — LlB. H. 1050

Mandat Roberto desistal ab obsidione, A Fixa ducis fuerant. Objectis inolibus aequor
Dissimulans reditum sed mox ut novil abesse
; Parte replens alia naves prodire vetabat
Goffredum, redeal castrum securus et intret, Barinas, portumque suis pontemque paravit;
Clavibus acceptis, Ojanum conferat illi Alquc supcr pontem posilo miinimine terris
Ilac illi castrum Godefredus tradidit arte. Urbanis nusquam prodire licebat ab urbe,
Accipit Ojanum, sed quis p-.ist crederet illi? Tutaque servabat classis Norraannica porlum.
Traditor esl populo vocitatus ab orani.
I.aiii At cives turrim capiunt , et maxima pontis
Sic ducis astuti prudentia quod superare .h.ijiiorci cecidit pars, evertentibus illis ;

Non armis potnit, superavit soepius arte. Urbem Barenses terraque marique tuentur.
Hostibus edomitis el oaplis undique castris, Post ubi Hobertus desperat mcenia Bari
Contra Barensem populum paral obsidionem. Posse capi pugna, coepit promilterc multa
Appula nulia erat urbs quam non opulentia Bari Nobilibus patriae, quorum pollebat in urhe
Vincerel hanc opibus ditatam robore plenam
;
Nohilifas potius, quorumquc potentia major.
Obsidet, bt, vicfis lant;c primatibus urbis, Et sic collcctis majorihus, alliciendos
Nondum subjectas repleal terrore minores Promissis crcdit fore muneribuscjue minorcs ;

Urbibus illa quidem, quas continet Appula tellus, Sa?pe miaas faciens ut eivibus incuteretur
Major habebatur, dux munit milite castra, Terror, et omnimodis pro dcditionc laborat
Atque replel Calabris advectis navibus sequor. g Urhis, cujus crat capienda3 magna lihido.
Imperii sancti cives suffragia poscunt, Venturum auxilioGocclinum fama ferebat,
Qui conjurati fuerant eum civibus illuc Multis impcrii cum navibus ad capiendum ;

Legatos mittunt, simul imperialejuvamen Exploratores posuit dux callidus illum.

Omnes deposeunl, dux mandat
Argyri sibi dent, quas noverat editiores
Contiguis domibus quas sic eonscendit adeplus,
;
civibus sedcs Praetor erat StephanusBarcnsibus impcriali
Traditus edicto, cognonem cui Patcranus (62),
\'ir probus et largus, studio laudabilis omni,

Urbem Robertus lotam sibi subdere sperat.
Barenses austera duci responsa dederunt.
llle repugnantes oppugnat fortiter urbis
Indigenas validos, non ad certamina segnes.
Ad portarum aditus cratcs prudenter adorsus,
Suh quibus armatos obstantibus insidiantes
Ordinat, et turrim fabricat, quae lignea muris
Prominet, ac juxta de quaque petraria (64) parte
Ponit, et adjuneto muros quo evertere possit
Eiversi genciis tormento, nec minus urbcm
Civcs defendunt, non inter mcenia clausi
Cum duce pugnantes astantpro moenibus urbis,
IIos pugnando fugant, prosternunt ictibus illos,
Ut mos est belli ; fugat hostis et hoste fugatur
Prseterquod tanti studuit ducis cdere mortem.
Milcs erat Bari, cui dedecus a duce quondam
Illatum fuerat grave, partibus ex alienis
Promptus ad omnc malum,lcvis,iracunduselaudax;
Castra ducis Stephanus monet hunc solenter adirc,
Incautumque ducem nocturno tempore, morti
Tradcre lethiferi percussum cuspide conti,
Sollicitus multum, si dux occumberet, auri.
Dedecoris memor illati, cupidusque lucrandi
Miles abit noctu, circumspicit undique castra,
Nil ohstare videt, Hoberti pervenit usque
C Ad ducis hospitium, quod culmo texerat ipse,
Frondibus et sepsit, fieret quo frigore tutus
: Temporis hiberni coenatum vespere faoto
:

Et pelil et petitur, repetens ferit ct referitur. Voncrat, explorat ducis ille sedile sedentis
Ut duo cum certart productis dentibus apri, Ad ccenam, mediis et contum frondibus illam
Altcr ab alterius profunditur orc saliva partrem qua sederat ille sed ori
Intulit in ;

Dentes exacuens, ut acutos inferat ictus, Flegmatis uhertas superaddita fecerat illum
Ictibus etvalidis feriunt sua terga vicissim, Suh mensa curvare caput (63), locus underepertus
Nunc pedc, nunc costis heduntur, uterque rcsistit Est conto vaouus, cassos et protulit ictus.
Acriter, et nentcr vult cedere, saucia donec Ille redit fugiens, it totam fama per urhem

Membra fatigatum fusis clamoribus, oprum
Vellc subire fugam doceat, victusque recedat.
Acriter insislunt Normanni, nec minus acres
Obsistunt cives, diversaque machina muris
Addilur, eversis ut mcenibus urhis apertse
Occubuisse ducem; cives loetantur et omncs,
Congaudcns populus clamorem tollit ad astra
Hi dum clamarent, dux advenit, atque saluti
Ipse suae testis, clamores fundere frustra
Civibus exclamat clamantis vocibus hujus
;

Normannis aditus pateat,, quem clausa negabat Auditis, olamor cessavit, hetitiaequo
Undique sepla mari, quod non est insula, terrse Finis verborum datus est cum tine suorum.
Exiguaj diodus ex hac tentoria parte
;
D
(61) Petrnria, tormenti genus. Leib. rum appellant. Tirem.
(62) Stephanus Patcranus, qucm alii. Sehastofo- (63) Obdormivit Appulus, Tirem.

Explicit liher secundus.

1051 Gl [LLELMl Al'L'1.1

IN fPll LIBEH TERTl S.

Interea Michaol omani jura regebat A [ntenti Persae faciuni evadere mult*

[mperii cum rratre uo, qui nomine dictus [ndiciis (quodplus dobal omnibuf
V.quilee

Constantinu rat, quorum dominatio Gra

i
Aurea c raspicuum loricaa innixa nitorem)
Pernieio sa fuit, quia bellis itia seraper Graacorura dominus cognoscilur, ense recidens
Postpositis Btu luere sequi, Iuxuj que dol Hostiles hastas, neque se defendere cessans.
Uleoebris capl incrtia turpis. Forle sagitta volans incauti sauciat artus.
Horum temporibus Turcos Orientis al> oi'is Sic tandem capitur quadam cumparte suorum.
[ngressos fugil gens territa Christicolarum, Direptis castrie Romanum Persica docit
Qui l lomaniae loca deliciosa colebant. Ailsua castra phalanx, ct eum statuere sedili
Maxima pars horum ruil interfocta nefandis Egregio, juxla Persarum rege sedente.
Turoorum gladiis, et captis urbibus, omnis Rcx percontatur, si forle fuissel ab illo

Subditus his populus dans vectigalia fugit. Captus, quid faceret. Romanus retulit illi :

Hon contro nullos equiti - ignavia misit si niilii sive meis iia subjicererc, juberera
Rectorum, quare decreto nupta senatus Vel truncare caput, vel te suspendere fun

Esl equiti egregioRomano mater eorum (66) ;

Peotus amans plusquam genus Eudochia mariti,
Diogenes (61 cognomen erat, quia barba bifurcis.
1
Isregimen subiens sibi quaeque negotia belli,
Otia privignis, elegit inire paratus
Cum Persis bellum miseros populantibus Argos
Est belli variis eventibus usus
Saepe quidem victor is
Saepe pari populus fortuna pugnat uterque.
Postremo comites dum dirigil ipse luendis
Urbibus innumeros, quarum famulatus adipsuin,
Transierat fama probitatis ubique probatse,
Castris cum paucis melioribus ipse remansit.
Multus Persarum populus cumrege repcntc
lllum conclusit, disrumperc castra laborans
Praeliacommittunt imraania, dum capiendis
Imperii castris inhiant, primo atque secundo
Depulsi cedunt bello. Prudentia tandem,
Anxia Romani desperans castra tueri,
Quam sibi plus hominura vitae studiosa suoruni
Quos graviter fessos belloque fameque videbat
Praecipit ut quidquid castris inerat solidorum,
Omnis vestitus pretiosus, et omnia vasa
Auri aut argenti castris spargenda ferantur
lllc refert facinus nunquara sibi tale patrandum,
B Sed secum posthac fruiturum pace perenni
Quam per legatosjam saepe poposcerat ip
Et baptizatam natara pro conjuge natam
Se concessurum, quo sic pax Qrmior esset.
; Fcederibu8 tali Grmatis conditione
in illos. Ad sua Romanum dans maxima dona remisit
bellando fugavit, Persarum rector captos, et reddidit omnes
Longo terrarum spatio comitatus euntes
Duxit honorilice, ductum permisit abire.
Sed non privignis firmatae commoda pacis
Conditio placuit, minus ad tutanda peritis
Aginina Graecorum, ncc eniin decernitur ullra
Arcis ad augustae Romanus jura redire.
;
Ilns ubi Diogenes factos sibi comperithostes,
Auxilio iisus Persarum tentat in illos
C Givilis belli varios agitare paratus.
Privigni se non obsistcrc posse videntes,
Illum conantur seducerc pace dolosa.
Ignari fraudis portantes nuntia pacis,
Ris sex pontiiices mittunlur cum Gocelino,
Cujus Romanus tolics expertus amorcm
Non dubitabat ei sc crcdere sicut amico.
Crcilit Romanus pastoribus et Gocelino,

Ut si contigerit Turcis irrumpere castra Securus factus jurando jure, fideque,

Horum prospectu desistant laedere Graecos. L't petit ipse, data, misero placet imperialis

pccuma servis,
Invita profugis collecta Incassum reditus, quia mox nl>i pervenit ille
Insomnem Oanai coguntur ducerc noctem. Heracleam, capitur, privatur lumine captus ;

Advcniente die vcnit innumerabilis ille Gujus el imperii fuerat tam nobile nomen,
Persarum populus, circumdans undique castra ;
Monachus efflcitur securi jam duo fratres
;

Undique telavolant, circumtegit aeratotum Regni tranquillis agitant moderamcn habenis.

Grando sagittarum non ferre valentibus Argis
,
Non lamen omnino sua restat inulta tyrannis,
Irrumpunt Turci, munitio rumpitur omnis Namquc sibi socios Romani filius addens
Sed plures praedae quam militibus feriendis Armenios, Persas, tenas Orientis eorum

(64) Michael Senior Constantinopolitanus impe- Michael et Constantinus hic intelliguntur ah auc-
rator 1058, et eo imperium abdicante Isaacius tore. Leib.
Commenus obtinuit. Leiis. (66) Eudochia una cum liberisimperavitannosa-
"Jlonstantinus DucasGonst. imp. anno salutis
(65) lutis 1070. mens. 7. Leib.
1068, an v 1. recrnavit. Huic Eudochia tres liberos (67) Romanus Diogenes 1071, annis 3, ex Riblia-
peperit, Michaelein, Audronicum, et Conslantinuin, nadro. Alii aulem iniliuin imperii referunt ad .!- ;t
-

illos anto, hunc postadeptum imperium. Ita de Mi- nutn salutis 1068, Diogeni Constaut. Ducam in im-
chaele Const. Duca filiointelli :-n
' is esthiclocus. pcriurp praep !:c :ics Tibem.
:

TlREM.
1053 DE REIIUS GESTIS NORMANN
Subtrahit imperio, ferro populatua et igni.
Tempore Persarum gens perfida coepit al>
In Romaniam consurgere ceedo, rapinis
[mperii nec adhuc redigi subjura valeret
Gens, nisi Gallorum, qusB gente potentior omni
Viribus armorum nutu stimulata Superno
Hanc libertati superato redderet hoste,
Qusb spirante Deo sanctas aperire sepuleri
Kst animata vias longo jam tempore clausas.
Gonsiliis quorum fuit excsecatio tanti
Perpetrata vn-i, miseri capiuntur, et uula
Uepulsi meritas coguntur solvere poenas
lliquibus insontem puniri consuluerunt
Puniri, sontes vario cruciaminc mandant.
Nuntius impcrio liari legatus ad urhem
Supplicat utmiserisjam civibus auxilietur.
Piratis aptajnaves ex more parantur,
In quibus efferri frumcnta jubentur et arma,
Glasse quibus tuta transiri possit ad urbem,
Nautarumque mctus pellatur ct urbis egestas.
Navibus his jussu prceponitur imperiali,
Quem ducis Italia limor expulerat, Gocelinus,
Exosus fucral, quia conjuralus in ipsum,
Navibus armatis celer advcnit, ut trcmehundos
Hortetur cives. Et erat jam proximus urhi,
[ngressum sperans nocturno tempore tutum,
Gum suhito Uanaum classi venit ohvia classis
Robcrti, cujus rcparare advenerat hostes,
Nocte ducis pugoam naves iniere libenter
Esse sihi levius loca cognosccntibus illis
C.erlarncn gravius, minime quia gnara locorum
Gens erat illa rate. Multo superata laborc
Postrcmo capitur Gocclini navis, el ipse
Ante ducem captus deducitur altera navis ; Os
Mersa fuit Uanaum vix evasere sequentes.
;
Gens Normannorum navalis nescia helli,
Hactenus ut victrix rediit, spcm principis auget
Sensit enim Uanaos non tantum civibus urbis
Prsesidii ratibus vexisse quod obsidionem
Impcdiat multum simul et novitate triumphi
.-Equorci gaudet ;
securius unde subire
Jam cum Normannis navalia praelia sperat.
Inclusus longo Gocelinus carcere degens
Vitam infclicem, vitae cum fine laborum
Excepitfinem, diversa pericula passus.
Terlius obsessa jam venerat annus ab urbc
Multiplicitandem superatur fessa labore
Plus tamcn esurie. Tunc Argiritius urbis
Primus habebatur, qucm duxubi dcditionem
Urbis inire facit, rcliquos non ardua cives
Vincere peena fuit majores namque minorum
; Nam
Ad quam cordavolunt partem deflectere possunt.
Ge Stcphano Patcrano vide supralib. i.
(68)
(69) Regina urbs in Calahria. Tirem.
(70) Scylla proxima est Peloro promontorio, ubi
oppidum Sciglum Scilseum aPlinio appellalum. Ti-
REM.
Charybdis verticosum mare Galofarus quasi
(71)
Calofanos anostris nuncupatum ibienim faces ne- ;
IN SICILIA, ETC. - LIB. III 1054
A ( livibus exhibuit placidum Robertus aniorem,
tllo Et quia dilectos sibi quos allexerat
omnes
;
Semper habebat, eratdilectus ab omnibusipse.
Plurima, quu3 fuerant vel vi subtracta vcl aslu,
Rcddidif nrbanis dux agros, pi-sedia, fundos ;
Perdilu n.b.i.u.1 ; nil civibus intulit ipse,
Nil alios peimisit cis inferre molestum,
Et circumpositis solitos deferre tributum
Normannis donat jam libertate quicta.
Canitiem Stcphani (68) tractare miscrtus, ut hosti
Noluit, imo sueede qua tractaverat ille
; Oblitus csedis, studet hunc tractare benignc.
Cum Raro captum, multis mirantihus Argis,
Ilunc impunilum cuslodia libera servat.
Perque dies aliquol hac victor in urbc moratus
g Mondat cuin sumptu Barensibus arm;i parari,
L't properent secum quo se properare videbunt.
Hos cum gcnle sua reginam (69) ducit ad urbem.
Piscem fama refert a littorc non procul essc,
Eluctibus Adriacis horrcndo corporc magnum,
Forma incredibili, qualcm non videratante
[talise populus quem verni temporis aura
;
Propter aquas dulces properarc coegerat illuc.
Per varias artes ducis hunc prudentia ccepit,
Qui cum delabens in retia funiculosa
Retihus innexo cuncto cum pondere ferri,
Ille maris mersus mersis, sed adusque profundum
A nautis tandem vario jam culmine ctsus,
Littore vix tractus populo spectabile monstrum
;
GcrnUur, inde ducis jussu perfrusta secatur.
Unde sibi afque suis longus datur usus edcndi,
Et populo Galabris quicunque manebat in oris,
Hoc etiam passim gens Appula participatur :
spince sectum palmorum quatuor orbe
Mensuram oblinuit; paulo post inde moratus
Uux ibi Robcrtus reginam tendit ab urbem :
: Uumque moratur ibi, ponsestquiaconditus unus.
;
Pons modo Guiscardi totus locus ille vocatur.
Aclu Barcnses hujus praecepta sccuti,
Quseque paranda parat reginse mcenibus urhis.
Uux ibi militibus sumptis, ratibusque paratis,
Transvehitur Siculum n.ultis comitantibus ojquor.
Quod licetangustumtamenestgrave prsetereundum
Scylla(70),Carybuis(71),ibidiversapericulaprsebent
Uno rotat naves, illid.it et altera saxis.
Partibus in Siculis conserta juvamina fratris
;
«J Jam conquisitis cx magna partc Rogeri
Spem ducis accumulant, erat hac setale Rogerus
Nonvirtute minor, nullus dc fratribus ejus
Quamlibct cgregius iniit tam nobile bellum (72).
contra Siculos divini nominis hostes
Sempcr pugnavit, sanetam qua vivimus omnes
ctu accendentur nautis portuin petenlibus signum
utrumque navigiis exitio. Tirem.
(72) P.ogerus Bossus ex filiis Tancredi minor, in
Siciliam a Messanensibus evocatus, Sarraccnos ad
Messanam bis fudit, et superavit, et tantem eam ce-
pit. Leiu.
] .
Exaltare ftdem oupiens, operaraque juventus
Hano bub praecipue ooluit, domdigna quietis
CauaasuaB lleret Siculea Bubjectio gontis.
Hoc dux socio con(i8ua el agraine raulto
sibi
Seoum deduoto non obe dione (18) Panormum
Vinoere deaperat, Siculis quam nobiliorem
Urbibus audierat. Roberti milile multo
Urbs vollata pavol, muros Lurresque reformant,
AiiiKivirosque parant, detecta foramina claudunt,
Ponitur el vigilum oustodia crebra perurbem.
l)u\ jubel armatos eqnites aocedere portis
Ut sic incluso ad pugnam provocel hostes
Omne, quoil inoutiat poenam pariterque laborem,
Civibus inferri versula potentia mandat.
Proeedunt portis Siculi non stare ferentes,
Egressique foras audaci mente repugnant
Verum Normannos nequeunt tolerare feroces
Gultores Christi, dum gens Agarena resistit,
Non perferre valet fugiunt, nostrique sequuntur
;
Multos prosternunl gladiis, el cuspide multos,
Mcenibus e summis volat undique missile telum.
;
Sa\aque cum pilis jacentia laedore tentant
Corpora nostroruni nostrivi moenibus urbis
;
Hosimpellentes lceti sua castra requirunt.
Inde Panormenses Afros acoire laborant
Auxilio, quorum sibi viribus associalis,
Quod non sunt ausi terra committere belluni
Conmiisere mari ; bellantibus hoc
Commodius credunt ; instructis ergo earmis
Erigit ut belli uavalis rile paratus,
Proque repellendis saxorum veljaculorum
Ictibus, obteetis rubicundis undique philtris,
Ad pugnam veniunt sub conditione
Ut quo jure viri vel vivant vel moriantur.
Mandat Normannis, Calabris, Barensibus, Argis
Uux a se captis muniri corpore Christi
Quo jubel aecepto cum sanguine bella subire.
Tali tuta ciho procedil turba lidelis
Navibus aptatis quo pnevaluerc paratus.
Periida gens totam lituis sonituque tubarum,
Magnarumque replet vocum
Christicoke eontra suffragia sola petentes
Principis aeterni, cujus sunt carne refecti,
Nullo terruntur clangore, sed acriter
Obstant, et feriunt quassantque
Principio naves Afraa Sicukeque resistuut,
Nutu tandem cessere coactae,
clivino
Cumque fugam peterent, aliquot capiuntur earum
Quaedam submersaa pereuiit, pleraeque frequenti
Hemorum ductu vix evasere fugaces;
Uum portum subeunl, mox opposuere catenas,
Cum quibus aequoreos aditus prohibere solebant.
His etiam fractisquasdam de navibus horum
Chnsticoho capiunt, flammis plcrasque perurunt
Uat validas aninio ducis haac victoria vires.
Hinc pervadendam solers intentus ad urbem
Molitur variis conatibus ut capiatur.
("3) Panormo, vctustissima civitas in Sicilia, ubi
reges coronas aureas accipere consueverunt In illius
GUILLELMI AIMI.I
A Muniri pedites fundis facit atque sagitlis
Armatos equitee secum procedcre jussit.
Accedunl tnuro pedites, et mosnia Baxis
\.' telit quatiunt egressus iniquus ab urbe
;
Obstat eis populus, quem non perferre valentea
Oiffugiunt pedites, quos dus ut cedere vi
Uiffusos campis, legiones protinusomi
Bella dato signo monet incunctanter adire,
Voce manuque suos 6icut du\ stronuus hortane ;
Paulisper Siculi, comraisto Marte morali,
Ad ducis aspeotum tremefacli terga dcderunt.
: Duxferit, atque suos hortatur terga forire
Perversaa gentis, nec caadere desinit hostes,
Adveisaa portas dum perveniatur ad urbis.
Gens comitata ducem diversis saucial hostem
:
p Vulneribus, quosdam gladiis, et cuspide quosdam,
Multos fundali jactu, plerosque sagittis ;
1'iulc supergrediens caesorum corpora, tenlal
Cum Siculis porta fugientibus urbis adire,
Ut iincin lanto praeberel capta labori.
Sed civcs portis adhibenl dum claustra seialis
Non modicam partem foris exclusere suorum :
Impetus hostilis tantis terroi*ibus urbem
Implet ut exclusos casdi permiserit omnes.
Hoberlus quanquam longo certamine vidil
Diliisos equites, cn tis insistere poscit :
Virtus vestra, viri, varios experta laborcs
elementum Vel modo laudis, ait, vel ent modo digna repulsse.
Urbs inimica Ueo, divini nescia cultus,
Suhdita dajinonihus, veleri spoliata vigore,
Jam quasi fracla licniit si vos instare polenler :
'•'Viderit, obstandi nullos meditabitur ausus :
virili, At si deficitis, cras viribus haec rcparatis,
Acrius obstabil ; dum terapus adesse videtis,
Currite, dura capi, Christo miserante, patebit :
;
Uiftieiiem quamvis facilem facit ipse laborem,
Hocduce confisi bellis iraponite tinem,
Atque invadendam cuncti properemus ad urbcm.
llis animat dictis Hobertus corda suorum.
Ascensis scalis properanl conscendere muros,
claraoribus sequor. Seque voluntati promptos ducis aflbre spondent.
Sic auriga bonus, veloces ccdere cursu
Uum cognoscit equos, parcit, patiturquc morari,
illis Inde rcformatos rcparalis flatibus ire
viriliter hostes. Cceptum cogit iter, stimulisque frequentibus urgct,
Uuni cursum peragant, et eos prsecedere victi
D\"inccre qui soleanl, cauto duccnlemagistro.
: Uux uhi persensit capiendis mcenibus omnes
Insudare suos, insudat et ipse ferendis
Sollicitus scalis ut progrediantur ad alta
;
Prsecipit inde suis. llli conscendere muros
Unanimes properant c contra totaPanormi;
Gcns astat muris per propugnacula sparsa
: Unus ulrique labor populo, diversa sed illis
Causafuit cupit hic urhem capere, ille tueri
;
;
Altera pars pro se, pro natis, conjuge constai ;
Altera grata duci (ieri studet urbe subacta.
templo maximo reges et episcopiSicilise sepeliun-
tur privatorum autem nemo. Tirem.
;
 : ; : : ;

1057 DE RERUS GESTIS NORMAMN. IX SICILIA, ETC. — LIB, III HCS

Dum tanto populas confligit uterque labore, A Divitiis, armis, et mu le repletam

Prospera Roberto fuil el miserabilis-Urbi Obsidione paral dux subdcre. Petrus ad urbem
Actio fortunae, subito quia cootus equestris Electos bis civos it, ul sibi

Egressus, scalis murorum dum petit ;i]!a, Albccrel monitis, confortarentur eteius
Propugnatores Siculi danl terga frementes, Aspectu viso ;
quidam sua vcrba loquendo
Urbe nova capta veteri claudnntur in urbe. Protrahit in longum, subito Robertus el ejus
Gens ^garena videns se viribus omnibnsesse DilVusus campisapporuil undique railes.
Exutam, tola spe ntc salutis, Obsessi civi am quinque dicbus
Suppliciler poscit, miseros miseratus ul ejus Convenere Petrum simul intra mcenia clausum :

Respicial casus, neque dux [condigna rependal ;

Oranl utfaveal comes urbis deditioni
Cuncta duci dedunt, se tantum vivere poscunt. Damna quidcm nequeunl pcrferre diutius urbis
De litione sui facta meruere favorem Ilic primo fieri nimio moerore gravatus
Exorare ducis placidi. (74) Promittitur illis llle negat, tandem lacrymans, cogentibus illis,

Gratis cum vita nullumproscribere curat;

; Poscil cum sociis ul liDei* abire sinatur;
Observansque fidem promissi, Isedere nullum, Sicqueduci tiei-i conccssil deditioncm.
Quemvis gentiles essent, molitur eorum A ducc non patitur discedens urbe videri;
Omncs subje 'fos sibi lance examinal sequa, Atque ducem voluit nullatenus ipse videre,
Glorificansque Deum templi destruxil iniqui 13 Tam ducis bonendum ducebat cernere vultum,
Omnes structuras, qua muscheta solebat
et Trani cujus erat laus clarior urberecepta
Esse prius, matris fabricavit Virginis aulam, Se Juvenacenses dedunt, et Ruxilienses
El quae Machamati fueral cum daemonesed' Buxiliaa Petn fueranl Juvenacus Amici,
Sedes faeta Dei, fit dignis januacoeli. Cui pataruus 1'etri pater exstitil;
hunc, quia fratri
Munia castrorum fecit robusla parari, Contulil auxilium, dux oderat, etquia lines
Tula quibus contra Siculos sua turba mancret Dalmaticos sine yelle suo tentavit adire.
Addidit et puteos alimenlaque commoda castris Ilis dux expertis, cupienssibi subdere Petrum
Obsidibus sumptis aliquot castrisque paratis, Obsidione paraf circumvallare Coretum.
Reginam remeat Robertus victor ad urbem, Petrus, ut hunc audit caslrum circumdare caslris,
Nominis ojusdem quodam remanente Panormi Xon audens armis centendere, mcenibus Andri
Milite, qni Siculis daturamiratus haberi: Excipiturtutus; qui dum prodisset abAndro,
Omnes cum Stephano Paterano protinus Argos Tranensi prasdam deferre profectus ab urbe,
Qui Bari fueranl capli permisit abire Alque equites essenl decies hunc quinque secuti
Sic impunitos quia dux placidissimus hostes Gundo quater denos equitesinduxerat urbi.
Dimittebat, eis ut amantibus ipse placebat Exducis ediclo germanus eonjugis ejus
Barinis, Galabris dux, obsidibusquo Panormi. Egreditur subito diffuso milite campis ;

Militibus suis vailit comitatus ad urbis Inde Petrum capiunt, el se prius inficiatum
Mcenin Melfensis ; caput haec crat urbibus iilis ^ Prresenlarc duci vel prsesentare coactum;
Omnil)us, esl adhuc quascontinet Appulatelhis.
et Imposuit fincm ducis hseccaptura labori.
Illius comiles regionis, cl undique clari Sed tandem jurando jureligatus
fidei
Confluxerc viri, vult qnisque revisere tanti Solvitur, et recipit quaa perdidit pmnia Pelrus:
Principis aspectum Petro genitore creatus
; Liber abit, solo Trani privatus bosli (75)
Prsedicto solus Petrus huc accedere sprevit. Interea clucis egregii populosa frequenter
liujus defuncto Goffrido fratre priori Poscit Amalfls opem, cui vectigalia dudum
Jus patrium manibus successerat, aquc nepotum, Annua detulerat minis impugnante Gisulfo,
Doncc provectus soboles fraterna Richardus •mpcr turbatam lerraque marique reclamans.
Essel ad aetatem dominandi legibus aplam. Roberlus questu populi stimulante Gisulfo
Dux Pelro suspectus erat, quia prorsus eunti Mandat Amalficolas ccsset vexare tributum
Ail fines Sculos viies adhibere negarat. Perre sibi solitos, veleris corrumpere nolit
Dux lamen ablata formidine convocat illum Foedus amicitioe, ccssare sororius illum
E1 sibi concessum dicens a fratre Tarentum C.ogat amor, meritasque vices se reddcre spondet.
Fratefni repelit jus muneris ; ipse negavit ll;ec sibi legatis mandata ferentibus, ille
Reddere quse fucrant armis superala paternis. Dicta superba refert, uegal esse sua fruiturom
Hac gravis inter eos oritur dissensio causa. Pace ducem, nisi digna
famula minasblval.
sibi
Ac veniens Andrum varios ad bella paratus
D Non perferre valens
responsa tumoris
tanti
Ccepit inire Pelrus ; nova prsecipil arma parari. Eervidus innumera comitatus genle Salernum
Anget militiain, suffragia poscil, ubique Dux adit, ei lerrac paral clmaris obsidionem.
Quseque suijuris servari tuta laborat. Quartus eral mensis completusab obsidione :

Interea Tranum prseclari nominis urbem Tanta famesmiserae cives invaserat urbis
Ut canibus, vcl equis, vel rauribus, aut asinorum.
ul Panormus capta anno salutis 1071.
(75) Legc honove. Ita certc infra Gisulfus dicitur spoliatus honore Salerni. Leib.
 : :

io:>!» ILLKLMI APULI

Turba oadaveribus vix vivere posset edendo 4 Url beec divee opum, populoque referta videtur
Egressus quidam patre oivis in urbe reliclo Nulla magis locupli vestibua, auro,
In castris aderat oanis bunc rimata Bagaci
: Partibu8 innumoris; a<- plurimus urbe moratur
Nare petit, laribus fuerat quse fota paternis. Nauta, maris coelique vias aperire peritui
Huio debat ille cibos, el postquam sufficienti Huc et Adexandri diversa forenlur ab ui

Pasta cibo fuerat, circa prsecordia quosdam Regis el tntiochi ; haac frela plurima transit.
Apposite sacco panes inferre Bolebat, HicArabes, Indi, Siculi nosountur et Afri
iiim oommoditas vita? foret apta diurnaa. Haac gens est totum prope nobilitata per orb
Hoa celeri cursu rediens (mirabile dictu I) Kt mercanda ferens et amans mercata referre.
El nusquam remorans canis ad sua tecta ferebat, Hissihi subjectis, quae disponeoda fuere
Sic alimenta sagax dominoque sibique parabat. Omnia disponit, Trojam (78)dux ipse revisit
Esuriem tantam quidam non ferre valentes Dumque monuel;:r TrojanSB moenibus urbis,
Egrossi oives octavi tempore mensis Nobilis advenit Lombardus marchio quidam,
Interrupta duci Roberto moenia pandunt, Nobilibus patriae mulli- comilantibue illum
Aptioi- ingressus potuit qua parte videri. Axo (79) vocatus erat, secum deduxit Hugonem
Terruiturbs animum Roberto capta Gisulphi; K Illustrem natum ; ducis huic ut filia detur.
Conscendit turrim, quse facta cacumine montis Exigit in sponsam ; oomites proceresque vocari,
Prseminet urbanis ; natura cujus.et arte Quaque facit supei his dux consulturua aburbe.
Kst gravis accessus non hac munitior arce
, Horum consiliis Roberti filianato
Omnibus Italise regionibus ulla videtur. Traditur Axonistoedas oxmorejugali
Bxpugnal validis Robertus viribus arcem. El convivando celebrant ctmulto ferendo.
At valido cum forte ducis petraria saxi Cunctis, coujugii quae postulat onlo, peraotis,
Ictu dimissi perculsa fuissel ab alto, Sollicitat comites dux et quoseunque polentes
Aviilsum lignum Roberti nobile pectus Dona pelens, Iteli quibus et vir et uxor ahire
Sauciat incauti, sed non post tempore muito Donati valeant; necenim pnus imperiales
Auxiliante Deo recipit carolaesa salutem. Alter cumproles thalamoe Michaelis adisset (80)
RedditusincolumismagiscxpugnareGisulphum (76) Quodlibet auxilium dederant; communiter illi
Nititur ; ille suam fortunamdum vitlet esse Omnes tristantur, quasi vestigalia posci
Casibus extremis posilam, quia multa saluti A duce mirantes, sed non oljstare valcnt
Spcs erat, arbitrio sese ducis et sua dedit. Et mulos, et equos, diversaque muncra piiehent,
Oratsolasibi lihertas detur eundi, C Iis genero (81) donans addens sua, classe parata
Jusque duci proprium dimittens liber abivit. Ad sua cum magno palremquc remisit honore.
Gregorium papam spoliatus honore Salerni Normanni eomites eonquesti saepe vicissim
Appetiit primum, venientem papa hcnigne A duce traetari se tam male tamque moleste.
Suseipit, et regio Gampanica traditur illi. Occuluerc diu malefidi pectoris iram (8'2)

Urbe triumphata gaudet Robertus et arce, Tandem Jordanem patre Hichardo

consiiiis
Et ne posterius sihi gens iniida repugnet, Participanl natum, patruo simul omnia pandunt
Munivit summam fidis custodilms areem. Rannulfo comili, quorum siln consociatis
Inferiore situ fit inexpugnabile castrum, His hi prresidiis Petrus et Goffredus aperta
Quo sibi subjecti valeant consistere tuti. Mentis fraudc ducem coepere lacessere hellis.
Urbs Latii non est hac deliciosior urbe, Amissseque nepos terrae memor Abagelardus (S3)
Frugibus, arboribus, vinoque redundat, et unde Filius Unfredi toto conanime tenlat
Xon tibi poma nuces, non pulchra palatia de-
, Infestare ducem, socio Guidilone, sororem
sunt Cui dedit uxorem, nec Dalduinus eorum
Non species muliebris abest, probitasque viro- Defuit auxiliis, et lingua doctus et armis.
rum : D His comes Henricus comes, et sociatus Amicus
Altera planitiem pars obtinet, altera montcm, Doctior his aderat Robertus dc Scabioso (84)
Et quodeunque velis terrave marive minislral. Monte comes dictus, Goffredi frater, et ambo
Hac acquisita simul acquisivit Amalfin ;
Deduxit rediens ad bella pedestria promptos :

i"6) Gisulli Hobertus sororius

erat. Tirem. Michaelis scilicet ducaa, qui cum 1071 re-
(80)
(77) Debemus Amalphilanis pyxidis nauticse in- gnare cceperit, et anno 1078 imperium amiseril
ventionem, et Digesta Justiniani. Leib. medio tcmpore hoc contigisse opportet. Leib.
(78) Troja in Apulia urb.s fuit, quaa circa annum
(81) Gencrum Leib.
salutis lOlfi, a Catapano Basilii et Oonstanlini ira-
(82) Odio prsesentis stalus Respuh. mutantur,scri-
trum Constant. Imper. extructa esf, et postea Apu- bit Tacit. Tirem.
lia> caput fuit. Tirem.
(83) Morluo Infredo Bagelardum illi successisse
(79) 'Azonem vult dicere, magnam Longobar- plures scribunt, et eum
a principatu dejeotum a
diaa, et Ligurim
partem tenenlcm, a quo de- Rob. Guiscardo patruo fuisse. Leib.
scendunt principes Rrunsvicenses, et Estenses.
(84) Robertus de Monte Scabioso, et Goffredus
Leib.
Roberti ex sorore nepotes. Tirem.
m\ DE UEBUS GESTIS NORMANN. IN SICILIA, ETC. — LIB. III 1062

Ortigermana fuerant dueis ira ncputes

;
Accendebat in hunc cunclis prsestare volcnlcin,
Omnes tlucem conantur honore
hi privare
llsec dissensio non loca concutil Appula lantum,
Bed Calabris etiam ae Lucanis regnal in oris,
Nee nonCampanis, mclus est hostilis ubiquc
Latronum rabies passim bacchatur, et omncs
Per partes Italas, raptorum copia crevit,
In partes varias Normannica concio lendil
Sed quamvis hostes essent ducis agmine plures,
Pars bello melior Roberto semper adhaeret.
Redditur urbs Petro Tranensis ct Abagclardo
Conjuge, prole data, dedit Argyricius urbem
Egregiam Bari, quam dux commiserat ipsi
A Iliscomitalus abit, tamcn erogat ante sequaci,
Quotl potuil, populo; properat confligere contra
;
Omnes infidos; Juvenacusfida recepit.
Ilinc equilcs aliquot, qua noverat Abagelardum
Essc, petil primuin violcnto robore Barum.
Barcnsis populus numero conlisus, et ejus
Quem sequilur ductu, ducis utpole Marte valcn-
[tis,
: Cum ducc congreditur; lorica sed Abngelardi
Cnspide perfoditur. Corpus perfossa tucri
Non valet annali; bellorura saucius ultra
: Vim pcrferre ncquit, sua gens fugit urbis adusque
Moenia, Bobertus Juvenacum victoradire
Mox parat; huic properat proccderc turba fidelis
:

Non tamen urbibns his hac tempcslale remotis Obvia. Quis posset tantas exprimere grates,
Gens ab amore ducis Juvenaci lida reccdit oQuantas cuique refert ? laudat communiter om-
:

Unanimes optant parere fideliter illi. [nes,

Argyricius hos monet, ut reddatur Araico
Urbs sua quse fucrit; quam si non redderc vcllent
Obsidibus natis hunc se donare minatur
A duce commissis dudum sibi non tamen illi
; Quemlibet ex pueris; omni quia postulatartc
Postposuere fidem, contempto prolis, amore,
Seque duci dicunt servare perennitcr illam.
Hanc adipiscendam multis stipatus adurbem
Cum Petri comitis comilalu vadit Amicus.
Affuit obsessse simul Argyricius urbi
Cum populo Iiari, Traui, pariterque Choreti (85)
Pignoribus charis quia prieposuerc tenorem
Promissoe fidei; tunc omnibus oscula praebens
Ne timeatis, ait, nou dcformabit Amicus
Ut mea reddatur sibi gratia. Taliter illi
Respondet populus; tua nos prsecepta paralos
Crede sequi;totam Domino eommittere curam
Nalorum, quia nullus amor removere valebit
Nos ab amorc tuo. Tanlum servator amoris
Sis pelimus, nostri dominator et esto benignus.
:

Andrenses eliam cunv Buxiliensibus adsunt. Audilis populi precibus favet ille precantis.
Gens Juvenacensis non obsidione vel armis Annis tota sui tribus csl, solvendatributi,
Territa statfortis; defendere moenia curat, Pactio dimidii concessa percnniter illis;
Et ponit vigiles, obsislit ct aciiter illis, His ila diinissis properat remeare Salernum ;

Qui foris insistunt; hi pugnant, illa repugnat, ^ Dum rcdit, hostiles vicos et castra subacta
lmpugnata marique fuisset,
licet terra Donat militibus, faciebat prselio ssepe
Arte capi nulla valuit. Legatus ab urbe Diversis diversa locis. Fortuna favoris
Forle Betontina fictos deferre jubetur Auxilium prasbebat ei, cui, dum male fida
Rumores; caute, Guillielmus at invenitillos (87) Ascolusappetitur, cerlamine captus equestri
Filius Yvonis, cui dux coneesserat urbcm. Est Balduinus, castellum nomine Vicum
Ecce Bogerus adest Roberti filius, inquit Vi capit hicGradilo privatur lumine captus,
;

Nunlius, et multas equitum peditumque catervas Testibus exuitur; sed Balduinus habere
Dux sibi ducendas dedil; huncpropcrasse pulantes IHS9S0S artus permittitur, bunc tamen arcent
DilTugiunt cuncti quos urbis ad obsidionem Carcere custodes, quia favcrat Abagelardo.
Duxerat, ut captatn sibi subdere possit Amicus. Pervenithis gestis, quo cceperat ire, Salernum.
Dux licel audierit tot convenisse rebelles A Jordane duci poscentes fcedera pacis
Nullo concutitur terrore, sed arte vel armis Adsunt dux, ni discordia cesseti,
legali ;

Omncs cxsupcrat, monitis quam duleibus illos Dilapsura brevi, quse plurima prsemeditatus,
hos bello domitat, versutus et audax
Allicit; Commoda, legatis placido respondet amore :

Novit utrosque modos, adimit sua castra quibus- Dlnducias poitit iit sponsio collot[uiorum ;

[dam; Gonstituitque cViem. Legati non sine magna

Quosdam blanditiis verborum commonct ultro Lsetilia redeuut, quia tam gratanter ab ipso
Tratlere quce nequcunt violento Marte parari Suscepti fuerant, et nuntia laeta reportant.
Six juxta Bradam dimissa llumcn equestri Jordani placuere satis quaecunque rocensent
Gente sua Calabras cum parte profectus ad oras, Hinc intra tempus Juvenacum mittere quosdam
Kt Cusentinos (80) sibi pacificavit, et illos Dux equites lectos procurans, prsecipit illis

(86) Choritus Tuscise estoppidum a Lorilhorege Verr. Tirem.

positum. Tirem. i'8T) Asculum Ptolomaeo dicitur hodie Ascolo
86) Cosa, per s. siiniil?x aut geminatum ,
et luec cst quse Asculum Satrianum vocatur. Ti-
urbs est in Calabria, quoe hodie Cosano vo- REM.
catur. Consie municipii meminit, Cic, lib. v. iu
 : .

I
GUILLELMI APULl 1U04

Mon tauiiiiii pro .

al V ] torri fa ito duci - amori,
l [o tibus, lins i
quia pacc ducis non fungitur Ibagelardus
il El pati iiu

Ihs postquam i
sul adit lerras, cura n
Hii i
Lramito du h Imperii. clemcns Ijunc su le bonig
Callibus obli ictal honoiiflce, dat multa; Bed invida, nulli
Infestare ducis Pa cere quaj curat, juveniles raors subit ui t <

Quique ppiu Qui [ue entera,

Se doluei e patiaoqueunl ince lere : i
ili. Diversi generis cuin I i atque Iriumphis,
Jordanis princops e iil apud Danaos, et raortu imaius.
Ire die Sarnum pax lir na fil inler utrumque,
.
ii conjunclis Baiensihus obsidet auctis
ix sibi

Est cum Rannulfo simili firmata lenore; Agrainibus Tranum Pctro slimulanle rcbelle;
Alter erat patruus Jordanis, avunculu • altor. Hac dux uxorein diraittil in obsidiono;
Ilis ita sedatis dux Appula castra roquir I, Non sine railitibus mullis petit ipsc Tarentura,
Et Spinaciolum (88), cnuro quod Amieus el armis Prolmus obs raq te marique reccpit.
Munieral castrum, quo non cum milite pauco Hunc positis castris caslellum victor Anoti,
Filius ejus erat, equites comprcndil etomn idet. Inde Petrum comitem miserabilis angit
-

Films est solus fug-iens elapsus Amici. Vnxietas. quia visa duci fortuna favere
Perdere plura Limens pacem deposcil Amicus, Esl inimica sibi, pacem veniaraque requirit
Duxilli placidus favet, obsidibusque receplis Dux per legatos, quos miserat, ille relegat,
Lffitificai moestos reddcndo pign ira patres, Ut sibi cuui Trano castellum donet Aneti,
Ei Juvenacenses desis lunl plangere matrcs ; Ni dabil ista frui aon pace merebitur ejus.
Perterrenl lumidos haec foedera facta nepotes Vestibus incultis Petrus est ad castra profectus,
Roberti comitis, dux Goffridiquenepotum, Subintrat veniam pacis cum foedere poscens,
Non mala respexil tolerata, sed immemor irae, Custodes castri vocal el descendere jussit
Duui veniam p iscunt, indulgel avunculus illis. Turribus, hijussi, Roberto mcenia tradunt,
Hisli^us sociis comitatus milite multo Tradidit et Tranum, ducis ul sibi gratia detur,

Obsedil Barum socer Argj ricius hujus Efficiturque suus jurando jure fideUs.
Qui solus pacem vitavoral Abagelardi : Gervices rigidas sic dux astutuset audax
Urbe ducem recipit, genero qui pacis el urbis Flectere, sic finem beMis imponcrc novit.

Explicil liber tertius.

IiNClPIT LIBKR QUARTUS

Ilis Michael il 1
I solii tus ab arcc diebus, C /Egre papa tulit; veniam Hoberlus ut hujus
C.ujus in insontem Romanum dira voluntas Impetrei offensae, papse properavit ad urbem,
Arscrat indigne, socio sibi fratre ropuls i, Supplicat el pedibus (92) dans oscula Patris
Monachus efli '.itur. Roberti lilia mcerel Suscipitur; tanli persona vigoris honore
Deponi socium, miser exsulel coactus; ille Digna videbatur, considere papa coegit.
Urbibus et castois sibi circumquaque subactis, Soliloquum cunctis astantibus inde rcmotis
Appula dimittens loca dux parat ire Salernum. Consilium tenuere diu; tum papa fideles
Partibus Hesperise, quem Barcilona tremebat, Gonvocat. Ex papae secretum jussibus horuin
Veneratinsiguiscomeshanc Raymundus ad urbem, Panditur; allatus liber est Evangeliorum.
Ut nuptura ducis detur sibi filia poscens Dux papae jurat, fuerit dum vita supestes,

Huic major natunuptum datur; altera nupsit Observaturum fidei se jura perennis

Egregio comili Francorum stemmate <?laro :

Ecclesise sancta3, totus cui subjacet orl)is :

Ebalus hic diclus, succumbere nescius hosti, llomani regni sibi promisisse coronam
Bclligeras acies ad prselia ducere doctus, Papa ferebatur, quia rex Henricus (93) ab illo
Et facundus crat, linguaque manuque vigebat. Damnalus fuerat propter commissa ncfandis
Illis Gregorius (91) Beneventum papa diebus D Accumulata modis; nec enim venundare sanclas
Advenit; urbs erat haacRomano subditapapae. Ecelesias verilus, perversum dogma colebat
Atquc sui juris; quia dux obsederat urbeni, Simonis et nulluni donabat pontificali (94)

Spinaurbs in Italia; unde Spinates. Tirem. lut. 1073. TlREM.

(88)
(89) Alexius- Leibn, (92) Deest saucti. Leib.
(90) Hie Michael Parapinacaeus vocabatur, Gon-
Henricus IV Roman. rex. Tirem.
(93)
stant, dueae filius erat, qui imperio dejeclus est, el Simoniacausamdeditdissidiis quse maxima
(94;
in illius locum, Nicephorus Botoniales suffectus intcrGregorium papam et Henricum imp. fuerunl.
anno salutis 1081. Leib. Tirem.
(91) Gregorius VII summus P. factus est annosa-

1065 DEREBUS GESTIS NORMANN.
Culmine, praeter eos qui maxima dona tulisscnt.
Incestus ctiam turpes, et turpe subire
Ausus adultcrium (95), vitam ducebal iniquam,
Sacrilegus, moechus, consortia nulla proborum,
Sed reprobi coetus collcgia semper amabat.
Ilis vitiis virtus sancti contraria papee
Gregorii, regno dcponi judicat illum : Alter in alterius congressum
Saxonibus mandal perhiberi rex apud ipsos
Desinat ulterius, totis ctviribus obstent:
Accitosque duces Guelfumque dueemque Rodul-
Admonet, Ilcnrico Petri pro parte resistant
Et Pauli, Simon quibus insurrexerat alter.
Esse putabatur concessa corona Hodulfo (1)6).
Is slbi Saxonibus multo cum milile junctis
Indixil belluin papoe venerabilis hosti,
Et populus regi damnato multus adhaaret
Jus patrum recolens aliumque inducere nolens
Ilaercdem regno gravc fit certamen utrinque
;
Dura quidem gcns est, et cedere nescia magnis
Ictibus inter se hinc Lotharingi, Saxones inde
; Atque suis hostem pro viribus expavefactum
Certatim feriunt, altcrnis vulnera reddunt
Vulneribus stat quisque studens obstare vicissim,
: Aggravat, et castris gens tota quieta jacebat
Et perhibentur ibi triginta caasa virorum
Millia, scd neutro populo cedente Rodulphus
Occidit, et fessus populus defecit uterque.
Se quasi victorem percepta morte Rodulphi
Gaudens Henricus, quem regni depositorem
Noverat esse sui, papam infestare laborat,
Romam obsessurus magna cum gente venire
Nititur; hoc prudens comperto papa favorem
Curat haberc ducis, succurrat ut ipse labori
Promptusad arma suo (97),vires et deprimathostis,
Pacis perpetuae Beneventi fcedere paclo
Gregorius Roinain remeavit, duxque Salernum
Hac, Matthsee, tibi construxit in urlie decoris
Ecclesiam miri, sibi nobilis aula paratur.
Dedecus illatnm genero (98) prolique repulsee
Sedibus augustis, non sollicitudine parva
Cor ducis acccndit gravis hsec injuria multis
;
Essc videbatur ducis, hanc desiderat ultum
Ire.Senex quidam regni Nicophorus (99) habenas
Sumpserat ignavus bello tamen ingeniosa
;
Mente sagax, contra furtiva pericula cautus,
lmbellis metuens plusquam metuendus habetur.
Militiae princeps sustentat Alexius illum,
Astuta rationc vigens et strenuus armis,
Pectore clarus erat, clarisque parentibus ortus.
Annos isle suee plures aatatis ab ipso
Flore juventutis primeevo duxit in armis.
Si quid oportebat tieri grave, non dubitabat
Imperio sancto sibi preecipiente subire.
(95) Henricus Agnetemadmonentem quid cum re-
omni administratione depulit,
ligione fieri oportet
eaque Romam profecta non diu supervixit. Tirem.
(90) Rodulfus Sueviee dux consensu ducumet le-
gatorum, qui in Forchein convenerant in locum ,
Heinrici regni titulo spoliati suffectus est. Tirem.
(97)RobertusGuisc.RomamingressusGregorium
eductum Laterano restituit anno salut
pontif. arcc
Patrol CXLIX.
;
1N SICILIA, ETC. — LIB. IV. 1066
A Hostes imperii, Hasilachius atque Hrienus (100)
Insignes Grseci, bellis opibusque potentes,
Hoc duce sunt victi, victori cessit uterque :
Nam sibi non longe dum congrcdercturab urbo
Hellando victus cedit, capiturque Rrionus.
Victus Alexina cessit Hasilachius arce ;
dum properarel,
Proxiina castra die cedentc locantur ulrinque,
Nocte fugam prudcnssimulavit Alexius illa
Castris dimissis, neque tota remota supellex
[phum Ejus quaedam tentoriafixa manebant.
crat,
Hujc dimissa fugee, jumentaque, lucc sequenti
Effeccre fidem, castrisque relicla suppellcx
Contra se nullos ubi viditadesse paratus
Hostilis belli, castris sine gente relictis
n Circumquaque suis Basilachius imperat ire,
Si quos excipiunt ab equis vel gente tumultus,
Ut sibi nolilicent. Mussantis nullo cohortis
Vox, nullus potuit sonus aut hinnitus equorum
Audiri sperat Basilachius omnia tuta
;
Credit inesse fugam ceenantem crapula somno
:
Callibus occultis advectus Alexius hostes
Irrumpens subito perterruit his, quia noctis ;
Obstabant tenebrse, nusquam loca luta patebant :
Spes est nulla fugae capiuntur et interimuntur.
;
His sopor et vini dederat violentia multa
Segnitiem nec abire valent nec ad arma reverti.
;
Lumine privatus Basilachius et tibi captus
^, Legatur, nihil ipse videns Nicophore, videndus,
Imperio cujus preesumpserat esse rebellis.
Impiger, et cautus sic victor Alexius hostes
Imperii mullos armis superavit et arte.
Dux transire volens mare, preecipit arma parari,
Militibusque suis se preestolentur Hydronti
Imperat, aptari naves facit, ipse Salerni
Undique dona petens et supplementa moratur.
Huc illuc apices non cessans mittere, secum
Navibus armatis fidas monet ire cohortes ;
Insolitum multis iter illud et arce [acre ?] videtur,
Praeeipue quibus uxores etpignora chara
Militiam talcm, sed verba minantia blandis
In domibus fuerant non exercere volebant
;
Dux addens, precibus multos properare cocgit,
Conveniunt omnes sicut mandatur Hydronti,
,
™ Dalmaticas naves oneri dux eligit aptas,
Auxilio sibi quas gens miserat illa petitas :
Has armis ct equis sumptuque virisque repletas
Ad Corifum (101) mittit, heec insnla non procul
[urbe
Distat Hydrontina (102) placidis spirantibus auris
,
1084. TlREM.
(98)Michaeli Ducee. Liebx.
(99) Nicephorus Hotoniates qua arte Michaelem
ab imperio dejecerat, ab Alerio Comneno depulsus
est. TlREM.
(100) Brienusvirtute Alexii victus est. Tirem.
(101) Corfou hodie, olim Corcyra. Lieb.
(102) Hydruntum , seu aliis Hydrus urbs est in
34
10*17 GUILLELMI APULI. L068

Huc < ito traneitur 'lnmssi^ aavibusillam \ [pse qnibue pralatus erat, digniasirnoa h»ri
Aoriter invadunl eq lite duci s, utque i imorem Iste patrie tanti patruelibus atque paternia
Omnibus inoutiunl qui circumquaque morantur. Moribua ornatus, quanta forel indolis, ip

Regni Bede Benex bac tempestate repulsus Primaevae cultu virtutis Bignifical
Prffidictue fuerat, bellator Mexiun (103) illum Jus proprium Appula quaaqne
Latii totius, et
v
Expuht iratue, quia non injuria fratrie CumCalabri8 Siculis loca duxdat habendaRogero.
Propter eum dimissa fuit, <|ui viribus auxit Roberto comiti committitur atque Girardo ;

Imperium t"tiv, tol nactus ab boste triumphos :

Alter fratre Batus, fidissimus alter amator
(Imnibus imperii huio oomitato
- Et virtutisamans eral et probitatis uterque.
aidiis vacua facilis labor urbe reperta Hob rogat ut p latia, siqua valebunt,

Est superare senem, lit monachus ille coactus : Non adhibere negent. Quod coeperatipse subire
Depraadanda tribus datur urbs invasa diebus (104 ,
Acceleravit iter, d( I quinque Liburnie
I)u\ quibus exstiterat manibus quoque sanctane-
: Adria sulcatur, Corifi tremit insula tanti
[fandis Principis accessus electo milite fulti.

Atroces per se loca aon violare verentur : Illa,Botrontinam, gens, quse prscesserat urbem ,

Duoit Alexius hos, magis ut timeatur ad urbem, Ceperat; hinc Corifi genialibus ucbs operumque
Imperii regimen bellis bellator adeptus : Praedita pra3sidiis, in deditione recepit,
Roberti genitae non parvum blandus honorem Obsidibusque datis, vehit insula tota tiihutum
Exhibet, audieratquem velle venire, laborans Bunditiam nautae vi captam depopulantur :

Paoifloare ducem, quo mentem

sic avertere
Posset al) incceptis; sed mens ducis ardua
Cedere proposito, modieo remoratus Hydronti
Tempore, preestolans adventum conjugis atque
Multorum comitum, quos noverat ipse futuros
Esse viae soeios. Mentitus se Michaelem
Venerat a Danais quidain seductor ad illum
Immerito raptum jus imperiale reposcens,
Se profugnm lacrymans: lacrymantem dux el ho-
Suscipit et tractat, placidoque favore
Exhihetobsequium populusquoque eredulusomnis
; q Naufragium
Assurgebat ei flexa cervice salntans
Hune adhil)ens socium sibi dux, ut justior esset
Causa viae, secum dum transfretat, ipse reducit,
Ante tamen paulo quam transeat, accelerare
Hunc regis mandata monent, quem papa notarat
Regno privari censens, ut conferat
Auxilium contra papam tumidosquc quirites,
Qui facti fuerant non cum ratione rebelles
Tempore rex Homam veniens (105) obsederat illo
Dux quanquam plaeidi dederit responsa favoris
Legati redeunt sine quolibet emolumento.
Gregorio papse cui pura mente favebat
Omnia notificat, damnatinuntia regis,
Seque fatetur iter nullatenus illud inisse,
Adventum hostilem proenoscere si valuisset
Magnse mentis eques Boamundus filiusalter
nescit Qui fuerat, prima natus <le conjuge, eunctis
A duce deductis equitum peditumque catervis
Aiilitiae prineeps praeponitur, imperat ipse,
\'[ populus tutus jussis ohtemperet hujus;
Dyrrachium (106) pater hinc, et filius obsidet illinc;
Obsessum superare mari terraque lahorant.
Hortatus fuerat jam s;cpe Georgius illuc
Accelerare ducem, quia qui commiserat urhem.
(neste Audierat solii Nieophorum sede repulsum.
benignum Sed ducis aestivo perpessae tempore naves
impediere viam, navique procellis,
;
In qua dux aderat, vehementibus undique fracta,
Vix evadendi fuit impertita facultas.
Delati panes pro corporibus recreandis
Perfusi pluviis in frusta tcruntur, et undis
Littoreprojectis olidi cumulantur acervi.
illi Dux tristatur iter peragi non posse paratum.
Aeris atque maris non fracto turbine, longas
: Hoc agitante moras, multos Palialogus Argos
Dyrrachium duxit, pulsusque Georgius urbe
: Fraude fuit, missum sibi gaudet Alexius hostem.
Dux tamen a cceptis, ubi comperit affore tempus
Noluit avelli, Gorifi prior insula cessit.
Hinc Avelona simul, urbihus atque quibusdam
Littoreis captis, munitius esse quod audit,
: Dyrrachivm obsedit quondam fuit urhs opulenta
;

Sed quia jam tantos compleverat ipse paratus, Magnaque prsecipue tegulosis obsita muris,
A tantis se posse negat desistere cceptis. Hex Epirotarum dicier hanc (lOl)Epiduarum
Advenifinfcrea conjux, comitesque rogati Pyrrhus praecepit, quia fortia ferre quiritum
Egregiam sobolem multo spectante Rogerum Bella Tarentinis sociatus non dubitavit :

Accersit populo, cunctisque videntibus illum Inde frequens bellum varios et passa labores
Ha^redem staluit, pra?ponit et omnibus illum, Evacuata viris fuit, ad nihilumque redacta :

Calabiiaad Ionium mare,quoe hodie diciturOtranto. rata apud Parmam Mathildi, Romam hostili animo
Tirem. proficiseens in pratis Neronianis castra locavit.
(103) Alexius Nicephorum et lihertate et civitate Tirem.
privayit, et eam triduo Alexius ex pacto militibus ( 106) Dyrraehium urbs est in Macedonia, quae an-
diripiendam eoneessit. Tirem. tiquitus Epidamnum vocabatur ; hodic Durazzo.
(104) Alexius Commenus imperium Constant. TlREM.
adeptus est anno salutis 1085. Leib. (tOTJ Hanc dicier Epiduarum. Leib.
(105) HenricusIVRoman. rex de quo sup., supe-
 1069 I)E REBUS GENTIS NORMANN. IN SICILIA, ETC. — LIB. IV. 1070

Destructam spatio post composuere minori
Zcthus et Aniphion, et praecepere vocari
Uyrrachium ducis hoc circumdatur obsidionc.
; Ad portum fugitiva rcdit sic pugna remansit
Fit pavor obsessoe non parvus civibus urbis,
Et vigiles statuunt, custodia fida per
Ponitur, impcrio faclam ducis odsidionem
Notificant, et opem legatis poscere curant.
Oppugnaro modis dux nititur omnihus urbem,
Atque operis miri fabricatur lignea turris.
Hanc euper est ingens erecta petraria magnos
Projiciens jactus ut moenia dirual urbis.
Assidue cives augeri castra videntes,
Omnia vastari, preedas accedere magnos,
Hybernique domos pro frigoris eedificari
Incursu, vana spe, quoe decepcrat illos
Hostilis reditus, ccepere carere coacti.
Stare ducem credunt, et non ahscedere velle,
Dum sibi subdathanc alias qui subdidit urbes
ct
Legatos mittunt cur venerit ipso requirunt.
; Uum
Dux venisse refert se regni sede repulsus
A Amplius hujus erat quia gnara Venelica belli
Gens ruit audacter (108); classis duris expavefacta.
Ter redeunte die, gens multa Veneticaportum
urbem Appetit, et naves Hoberti martc lacessit
Gens comitata ducem cum Oalmaticis Hagusea
Telorum densis consternit jactibus ajquor
Non tamen a portu procul audent ducere naves
Castrorum dederat tutum vicinia portum.
Funibus incisis quasdam violenter ab ipso
Littorc propulsat vi turba Veneticaducit;
Non hoc terretur ducis impertcrrita casu
Mens aliud meditans, et adhuc certare parata
Majori staluens, aliasque adducere naves,
Quoa plus ferre queant, et plus inferre laboris
g Facta libens turbse victricis Alexius audit
Roberto soliti, quos insula quoeque fovebat,
Ferre tributa, maris naves magis esse valentes
ducis accipiunt; aequa feritate rebelles
Proponunt fieri. Laus (109) personat imperialis

Immerito Michael, ut restituatur honori. Imperii jussu, ne belli prsescius hostis

Illi promittunt urhis quos ipse petebat
lngressus, nunquam viso Michaele negandos.
Cornicinum sonitu circumdatus atque tubarum
Et plectris, qui se Michaclem flnxerat esse,
More coronatus deducitur imperiali,
Oircumvallafus cantantibus undique turbis.
Unanimi cives hunc ut videre, cachinno
Visum derident dicentes. Iste solebat
Grateras mensis plenos deferre Lyeeo,
Et de pincernis erat inferioribus unus.
Postquam Robertum cognovit Alexius urbes
Invasisse suas, veritus ne subdat
Uux sibi Uyrrachii magna cum gente
Occursare duci; bcllis navalibus illi
Praemonuit sociam pugnando resistere gentem.
Cautelas adhibens vcntura pericula vitet,
Montibus et fluvii munitur transitus omnis.
Irruere incauto sic sperat Alexius hoste,
Invictumque ducem assultu superare latenti
Innumeras ducit varia de gente catervas
Maxima barbariese cum Graecis copia gentis
Hunc comitabatur; tamen ire Basilius ante
Electorum equitum secum duo millia ducens
Castraque Roberti ducis explorare jubetur.
Mesopotamites erat hic, bellique labores
Expertus varios sequitur preecepta jubentis.
et urbem, Cumque Botrontinee fieret jam proximus urbi,
paravit Rumor adest equitesducis haud procul ireferentes
Non modicam preedam. cum pars jam multa fuisset
C Saucia, Turcorum, quos duxerat ille, sagittis :

Non ignara quidem belli navalis et audax
Gens erat hoec illam populosa Venetia misit
;
Imperii prece, dives opum, divesque virorum,
Qua sinus Adriacis interlitus ultimus undis
Subjaeet Areturo, sunt hujus moenia gentis
Gircumsepta mari, nec ab aadibus alter ad eedes
Alterius transire potest nisi linlre vehatur.
Marte mori potius quam cedere turpiter Argis
Unanimes statuunt, et convertuntur in hostes
Gente coarctata, quo preevaluere paratu.
Turci terrentur conversis hostibus illos
Acriter obniti, graviterque ferire videntes
Agmine stare nequit fugiente Basilius horum
Et capitur fugiens acies Normannica captum
;

Semper aquis habitant, gens nulla valcntia ista Preesentare duci properat Robertus ab illo
;

^Equoreis bellis, ratiumque per aequora ductu. Omnia perquirit quid tentet Alexius in se,
Civibus obsessis hortatur Alexius illos Vel quid inire velit, quantas ad bella cohorles
Auxilium conferre, suas et ducere naves. Moverit? Adventumpostquam duxessepropinquum
Et pugnare ducis cum navibus, ut superatis Hostilem didicit, quantis et Alexius illum
Hostibus his bello, facilis labor esset inire Impetat agminibus, proceres quos duxerat omnes
In terris bellum. Populo ducis extenuato Convocat; accitis quse noverat omnia pandit
Imperio parent, ducis et cum navibus ire Et quid opus facto sit consulit. Effera quorum
Pugnatum properant ;
jam vesper adesse diei Mens erat, audaci dimittere castra quibusdam
Cceperat, occurrunt naves nucis ; at quia noctis D Consilio placuit, venientibus indubitanter
Hora propinquabat, bellum differlur utrinque. Hostibus occurrens, ut terreat impetus illos.
Crastina progrediens aurora fugaverat umbras, Esse refert melius dux non abscedere castris
Ad bellum populus navale paratur uterque. Copia dum proprius conspecta sit imperialis,

(108) Venetorum dux erat DominicusSylvius. TiREm.

(109) Edictum. Leib
1071 GUILLELMl APULI 1072

l t frustra quaeri vincendi preedicat artem, I

ittli.i-i (idens, non difndenter in bostem
Cum nisi de coelo oulli victoria detur. Irruit, atque ferox obi a procul urbe
Is licetegregios equites sibi sciret ade Commisil bellum. Buperatnr Alexius, atque
Nil ioeundo tamen temerariuG esse volebat : Terga dedere sui, quia plusquam millia quinqui
Congressura quidem gena innumerabili Argolicie gentis sunt boc certamine <••

Dieebatur ei, nec adbuc uatura virorum Para quoque Turcorum cum Grascis interit ingens,
Nota Bibifuerai atus unde sagaciter omnes
I
Captus ei armorum varius nitorestet equorum.
Ordinat ante buos, et queeque paranda coaptat, iptaque sunt Danaum diversi Bigna decoris :

Non a Dyrrachio procu) exspectare volebat \ ix equites de gente ducis potuere perempti
Hoatilee cuneos, subito venientibus illis, Cerni iri ntii
1 1 Lacrymatur Alexiue h'>stem
i .

More locuatarum, montes et plana teguntur. Preevaluisse sibi, cui nec par copia gentis,
Proximus Ooeano jam sol erat; unde nec illis Nec parcensus erat ; discedit Baucius ipse.
Bella Bubire, nec his placuit : dant membra i[uieli, Cogituret laerymans inglorius illereverti,
Dyrrachii populomandaratAlexius omni. Gloria qui fueral frustra sperata triumphi.
Hostis congressi post terga venire studeret, Uxor in hoc bello Roberti fortesagitta
l't tutus fieri nec retro nec ante valeret. r, Quadam laesafuit; quo vulnere territa nullam

Castra cremat veniente die dux providus horum, Dum sperabat oi»em, se pene Bubegerat hosli
Ut duce digresso sit fasirrumpere nulli. Navigio cujus se commendare volebat
Commovit prior ipse suas ad bella cohort> Instantis metuens vicina pericula lelhi.
Agmina plura movens occurrit Alexius illi. Hanc Deus eripuit, fieri ludibria nolens
Cum Langobardis Calabri terrentur et omnis Matronae tantaj tam nobilis et venerandse.
Pene fugam petiit, fuerat qui sub duce oauta, Occidit hoc bello rcgni spoliatus honore
lpsaque ooncursu primo terretur equestris Constantinus, et cst subhumatus honore decenti :

Gens ducis, hostilis dum prasgravat impotus illam Dyrrachii proceres amisit Grsecia multo-,
Venit ad angustos transgresso llumine quosdam Quorum per campos inhumata cadavera tabent.
Hsec incauta loeos Dux, ne quis ab urbe venire
: Dux in Alexinis remorari tempore castris.
Gontra se posset, vel ad urbem pergere, pontem Non multo propter putrefacta cadaveta curat.
Fecerat cverti Loca dum sicarcta suorum
. Imperii jussis gens tida Venetica servat
Impediunt aditus, vehenienti nube teguntur 1'rbem Dyrrachii ; dux hac digressus ab urlje
Undique telorum, nec major visa refertur Pcrvenit ad quemdam,cuinomen Divalus, amnem :

Grando sagittarum, locus et quia tutus abesse Hic sibi castellum fabricans loca se comitatos
Coeperat. Interea, cum nec pugnare yalerent, Per diversa, locat, quibus incumbente pruina
Cedere nec retro se dilatare, laborant Temporis hiberni securi vivere possent.
Prsecipitando mari, quia nou minus hostibus ipsa Gens cruciat variis plerosque Venetica pcenis
Turba coarctatis sibi plebibus officiebat. Cum duce trangressos, fnon hunc ad bella secu-
Aspera Normannis angustia tanta videtur. (tos,
Imperialis eos exercitus exsuperatos Qui profugi fuerant, studiis servilibus illos
Defecisse putans, classisque Venetica victos Addicunt alios ergastula carceris arctant
;

Quod caperet sperans, quse proxima nabat in un- Ad patriam missos, alii traduntur Achivis.
[dis, Dyrrachii quidam, quem terra Venetica misit
Aggreditur spoliis inhians agitare rapinas Vir prseclarus erat nomenque Dominicus illi.
Arripiuntur equi diversaque sarcina rerum, Oderat hic quemdam, quia non se participabat
Quas ducis accelerans ad praelia spreverat agmen. Consilio, sociis quod pluribus insinuabat :

Interea digressa, mari vix sc sociare Hunc quasi primatem gens illa studebat habere :

Turba duci valuit, quiprsetergressus iniqui Dux dicebatur genuisse Vencticus illum
Exitiale loci multo sudore periclum, Primatu tentat privare Dominicus illum.
In primis aderat, quem jusserat hic acierum L* Quemdam de profugis Barinum convocat ad se
Ordo prior mutatus erat, miseranda locorum Qui sibi charus erat fideique tenore probatus.
Omnia mutari sicarctatura coegit. Hunc monet ut noctu Roberti castra requirat,
Gaudet adesse suos, et paucis vocibus illos Et se velle duci sua commoda pandere dicat.
Dux prior hortatur, solium tutamen in armis Et properare loco moneat qui Petra vocatur :

Affore conclamans, et si dant terga Pelasgis, proximus iste

Ecclesise Sancti Nicolai
Quemque trucidandum pecorino more minatur, Est locus, hunc Hobertus adit cum milite pauco,
Captivis vitam morti prsenuntiat sequam. Accitus, profugo rcdeunte, Veneticus illum
His hortamentis accendit corda suorum, Convenit, et facilem promitlit deditionem
Et licet innumeras videal properare catervas Dyrrachii, nisi dux sibi, quod pctit, esse dalurum
Partis Alexina-. vix illo, quod sibi papa Abneget. Ille libens jure jurando spopondit
Ad Petri dederat summi pastoris honorem, Quod pelit explendum, neptim pro conjuge dan-
Et meritis sancti, cujus fabricaverat sedes. (dam.
1073 DE REBUS GESTIS NORMANN. IN SICILIA, ETC - LIB IV. 1074

Colloquio facto remeavit utorquc latentcr. A Quai si forte valet ruptis excedere claustris
Constituere prius, quo tempore deditionem Quod videt omne vorat,rapit, insolitumque furorem
Is foret arlurus, quo tempore dux rediturus. Exerit; occursus leo perfugit ipse furentis,
Jamque dies aderat consensu utriusque statuta. Quamvis isla minor sit corpore, fortior ille.
Dux Cusentinos quosdam, quos preefore cursu Robortus geminis exacto navibus anno
Novcrat, elegit quosdam simul liis sociavit
;
At. mdis loca rursus ad Appula transit.
Electos cquites, et ad urbem nocte quieta Is primogcniio populum commiserat omncm,

Accelerans, eaute profugum prsemittere curat, Cui nomen Roamundus erat, pariterque Rrieno.
Ut quod opus facto sit ab urbe renunliot ipsi. Dux postquam Cannas sibi comperit esse rebelles
Non modica noctis jarn partc Vencticus illum Obsidet, obscssas evertit humotenus illas.
Praestolatus erat somno correptus : at illum Rex (110) erat, his genitus genitrice Hermanus
Perfuga liarinusmox evigilarc coegil, |eadem.
Indicat adventum ducis, imperat illc iideles Onfredi fucral, qua filius Abagelardus,
Absque favore suos celer introducaL in urbem, Non tainen unus eis pater exstitit, illa duobus
peditesque ducis facit irc priores,
Ille rcdit, Kst sociata viris ;
miles proeclarus in armis
Munia tradidit bis custode carentia terris. g Frater uterque fuit, sed cessit uterque potenti
Tempore nocturno nullos fecere tumultus, Roberto cui vix par orbc potcntia toto.
Albescente die variis clangoribus hostes Cannis destructis Romam molitur adire
Percipit ingressos urbs tota, Veneticus omnis Contra Gregori Romani prsesulis hostem
Anna capit, praeter quos ille domesticus hoslis Hcnricum, cujus jamdudum obscdcrat urbem
Roberto monitis allexerat, incola quisque Plurima barbaries annis remorata duobus,
Hoste supergresso, fodit intra munia vallum, Altaque tormenlis murorum mconia fregit,
Hostibus ut non sit descensus ad urbem.
facilis Et turres multas invictse diruit urbis
Jusserat a castris dux illa nocte cohortes Jamque sibi fuerat pars subdita Transtiberina,
Accelerare suas, auditis iste suorum Gregorius quadam fuerat conclusus in arce (111)
Vocibus accurens, has porta mittit ab omni. Quse munita satis, non expugnabilis ulli
Sic habitatores intusque forisque videntes Esse videbatur miri structura laboris,
Sese impugnari, malefida Vcnetica clamat Hanc et municrat fidse custodia gcntis.
Agmina turbatus, fugit indc Vencticus omnis. Robcrtum tantos ubi novit inisse paratus,
Quidam caeduntur, quidam capiuntur, ad eequor Et sibi cum
tantis inferre paratibus arma,
Pars fugit Adriacum, sic evasere fugaccs Rex Henricus
fugit ducis hunc audacia terret
;
s
Navibus impulsis. Quicunque Veneticus armis „, Et virtus totum jam notilicata per orbcm.
J
Obstilerat, necnon ducis horum filius, urbe Expectare verens hunc, ad loca tula recessit.
Sunt capti capta, dimotaque littore classis : Roberlus Romam properans viperforat urbis
Sicsibi Dyrrachium dux subdidit, alquc quod armis Egreghe muros (112). Tamen auxiliantibus ipsi
Vincere non potuit, victoria subjugat aitis, Paucis Gregorii fautoribus, inde quibusdam
Et quae pollicitus fuerat, post deditionem ^dibus exustis, violenter ab obsidione
Guncta sibi gaudet completa Veneticus esse. Liberat obsessum jam tanto tempore papam.
Intcrea populus Trojanus et Ascolitanus, Hunc secummagno deducit honore Salernum (113).
Alter jussoliti nolens expleret tributi Henrico rursus cupidi cessere quirites.
Amplius, atque dolens eversis moenibus altcr, Post ducis abcessum, papam concesserat illis

Unanimes studio ducis invasere Rogerum Ipsc Ravennatem Guibertum (114), qui scelerata
Hseredem cgregium, qui sensu clarus et armis Mente pari insurgens regnum proasumpsit adire
Cum quantis poterat Trojana clausus in ai^ce Sedis apostolicae, Clemens a plebe vocatus.
Viribus obstabat tandem properantibus illi
; Agmina Romulea dux urbe reducta Salerni
Auxilio sociis, patrisque, suisque quibusdam Dimisit, nunquam par huic exercitus hsesit.
Dimissa ruit arce furens, populumque rebellem D Millia scxequitum, triginta millia Romam
Diversis punit cruciatibus. Huic manus, illi Duxerat hic peditum sic uno tempore victi
;

Pes erat abscissus, hunc naso, testibus illum Sunt terrae domini duo, rex Alemanicus iste,
Privat, dentibus hos deformat, et auribus illos. Imperii rector Romani maximus ille (115).
Sepe solet captae sic tigridis ira latenter Alter ad arma ruens armis superatur, ct alter
Dum nullos agitare potest inclusa furores, Nominis auditi sola formidine cessit.

v
1 10) Rex hic pro rectore, sive gubernatore po- (113) Ibi Gregorius intcriit. Tirem.
nitur. Leib. (114) Hunc Guibertum Henricus in Lateranensi
(111) Heec fuit Adriani moles. Leib. basilica corona pontiticia publice donavit. Tirem.
(112) Roberto ea pars urbis eversa est, quee inter (115) Guiscardi virtutem insignes hae victorise
Lateranum et Capitolium interjacet. Tirem. testantur. Tirem.

Explicit liber quavtus.

1075 (JUILLKL.MI APULI 107f.

INCIPITLIBERQUINTUS.
Post ubi Robertnm cognovit Alcxms 8886 A Victorem, victam parlem dolet esse suorum ;

>Equore traiisveetum, vires repararc mmiitas Nil tamen ipse pavena, comites sibi dissuciatos
Nititur, absentisque duoie perfringere oastra. Associare studet nequeant incommoda mentem
;

H.cc duo servabant vi eonaUioqne potentea,
Filiusille dncis Boamundne, et iete Brienua.
Uaud procul a Janina, non parvi nonunis urbe,
Partis Alexinae populua sua oaatra looarat.
Mnltiplici partem prsemunit Alexiua illam
Obice plaustrormn, quam pervia planitiei
Ad pervadendam facilem vicinia reddit,
Ferrea cum Iribulis omnes saliunca viarum
Prsepedit accesaus, nt laxia hostia babenis,
Dum dimittet equoa, pedibus Bgatur equorum.
At nebula Danaum prospeotus prsepediente,
llluc Normanni per vitibus aspera densis
Plenaque carectia loca pervenere latenter.
Obstat congrediene peulisper Alexiue illis,
Sed non instantcs sufferre diutius illos
Evaluit, pctiitque fugain victusque recessit.
Perterrere viii, magis obaidione aolutam
Urbem conqueritur jam victam, jamque subactam.
Martc fatigatos jam nox admota quieti
Tradere mcmbra monet, vallein Boamundus opa-
(cam
Haud procul inde petit ,
qme cuncta sibique
(suieque,
Apta ministrabat, sua dant ibi membra sopori.
Pliuima post triduum duo conduxere potentes
Agmina Grmoorum Boamundo bella parantes;
Alter Germaaus Augusti Mclisiauus,
g Alter cognatus, numcn fuit liuic Adrianus.
Normanni solitas mcmores virlutis ad arma
Goncurrunt celeres, solitique fugacibus Argi
Elabi pedibus, redeunt properanter ad urbis
Mucnia Larissse (117 qua clausus Alexius ipse
,

Urbem Thessalue superatus Marte secundo Non procul audebal toties superatus abire ;

Appetit egregiam vulgus vocat hanc Salani-

, Nec minus et Turci claudunlur in urbe fugaces.
[chin (116). Taliter obsessis populus Normannicus illis

Et quia bellorum varios non ambigit essc Non romanere diu valuit, quia terra labores
Eventus, conatur adhuc ad bella redire. Passa rapinarum, victus alimenta negabat,
Gaudcns audaci magis agmine quam numeroso Et nuper captis fuerant sua perdita castris ;

Exsultans capti Boamundus honore Givisci Milite diviso vitoe Boamundus ad usus

Obsidet insigni Larissarn. nomine claram, Quserit Ebcllona? loca, GastoreaBque Brienus :

Ad quam delatos thesauros imperiales, Dimissa magna Salonicx parte suorum

Quamque, opibus magnis audiverat esse repletam Ad proprise sedem remeavit Alexius urbis,
prodiit hac auctor Trojanu3 cladis Achillcs. C A Gonstanlino quae sumpsit condita nomeu.
Obsidione siuo turbatus Alexius urbis Gens redit interca Venetum ratibus reparatis,
Innumera cum gente venit, pugnamque virilem Atque requisitam nullis prohibentibus intrant
Contra Normannos exercuit; obvia namque Urbem Dyrrachii, quia rarus in urbe manebat
Pugnando cedil sibi gens comitata Brienum. Civis, egestatis disperserat undique cives
Non modicumspectans Boamundus collibus agmen Insolitae casus ; remorans
quinque diebus
ter

Imperii pariter rectorem credit adesse,
Irruit, et trepidos hostes, ut Nisus alaudas
Insequitur, populo, Graecorum exercitus, hujus
Terga dat, at tantus contexit pulvis utrumque,
Ut neuter videat quorsum pars altera tendat
Abdita silvarum victi petiere Pelasgi.
Occisis victor redit ad montana quibusdam,
Gens studet utilibus vacuare Venetica rebus
Dyrrachium, sed praesidiis munitio tuta
A duce dimissis, castelli jura negavit.
Hoc non posse capi postquam videre, recedunt.
: Audito reditu geniti ducis advenientis
Ingressique rates communiter aaquore multas
Erexftre trabes, et parvte fit modus urbis :

Siqua parentur aduc ipsi certamina spectans
Hostes digressos ubi novit Alexius esse,
Larissea petit multo cum milite castra.
Dimissi castris pedites, majoribus hostem
Viribus urgentem non armis ferre valentes,
"Vincuntur, major pars occidit, ct fugitiva
Pars ininor abscedit; spoliorum quidquid ab omni
: Castro composito de lignis, omnia classis
j-j Instrumenta suae gens provida, seque locavit.
Sicque sub aediculis algenti tempore contra
Nimbosas hiemes remorantur in 3equore tuti.
Jam cedebat hiems, et verni temporis aurse
cum navibus omnibus omnes
Spirabant placidae.
Ad Corisum properant haec complacet insula
,

Victrix turba loco conlraxit, Alexius clTcrt. (cunctis ;

Nuntius ad monlem Boamundo pandere casus Glassis Blexinae dux Mabrica veneiat illuc.
Adversos properat, qui se speraverat esso Inde placet nautis repetenda Venetia multis,

(116) Vicfus Alexius Salanichim confugit Saloni- : lib. ix, Hajc in Macedonia sita est, quse hodie La-
cem, quoe olim Thessalonica. Tirem. rizo nomen habet. Tirem.
(117) Larissse plures sunt, de quibus Strabo
 1077 DE REBUS GESTIS NORUANN.
Mutuus ut fieii valeat redountihus
Abcessus, comitum patriam quisque revisat.
sic
Hoc statuunt lieri, Robeili aamque regressus
Protrahitur nimium, diuturna negotia rerum
Absumendarum sint illis causa suarum.
Tempore Robertus multis intcntus in illo
Prrecipuas contra Jordancm bella gerendi
Curas, infectum nil dimissuvus, habcbat,
Propterea Latio non ipsc redire volebal,
Jordanis princeps perterritus advenientis
Henrici fama, non armis obviat illi
Ut sese finesque suos tutetur ab illo,
Sed firmae sccum componens fcodera pacis
Hlise subigit genitus conceditur obscs,
;
Et cum prole dedit solidorum munera multa
Hoc, ne privetur dominatus jure paterni
Fecit, si regi sit ad Appula transitus arva.
Et quia Jordanis ditioni cesserat ejus,
Uuxhujus terras ferro populatur et igni
Inde nepos petiit pacem, rccipitque petitam
Gregorio papoe, sedatis omnibus ante
Quam repetat fines Grsecorum supplicat orans ;
Uedicct ecclesiam, quam fecerat liic ad honorem
Matthsei saneti, placidus favet illi
His ita completis, animos intendit ad illud
Propositum, quod mente diu tractarat agendum.
et quos magis aptos
Electos igitur nautas,
Militiae novit, secum facit ire Tarentum
Huc cum gente sua navis convenerat omnis,
Classis magnificos ibi militiseque paratus
Instruit, expensis naves implenlur
Portum Brondisii qui tutior esse videtur
His comitatus adit transire veretur Hydronti
; Ut scptem mersis non posse Venetica classis
Quo brevior transcursus erat, quia tempus adesse
Cceperat autumni, tranquilla recesserat lestasi
Unde timens ratibus, mora ne qua noceret Hy-
Ex tempestatis subitis incursibus orta
In portu tuto fit tutus classc recepta
Exspectat flatus prudenti mente secundos.
Inde valefaciens, uxori littore stanti,
Restantique simul populo cum conjuge, ccepit
Finibus Ausoniis jam non rediturus abire.
Armatis centum viginti navibus aequor
Transfretat Adriacum genito comitante Rogcro,
Qui patris esse sequax armorum strenuitate
Et placida cunctis affabilitate studebat.
Uuxit prooterea naves, oneraria quarum
Lex crat; has et equis sumptuque replevit et ar-
Et variis rebus quas sequoris exigitusus.
yEquore transvectus exercitus ille
Quem ducis egregii servabat iilius alter.
Exegere fere menses in littore binos,
Tempestate gravi belluin differre coacti.
Temperie placida portum redeunte relinquunt,
Et contraVenetum naves, Uanaumque chelindros
Certamen navale parant, dux quinque triremes
Ducit, ducendas commisit quinque Rogero,
IN SICILIA, ETC. — LIB. V. 1078
illis A Roherlo totidem fratri, totidem Roainundo.
Ilisaderant ratium suffragia juneta minorum.
Innumeras bello Uanai duxere chelindros.
Allera turba novcm eonfisa triremibus altis,
Quas habiles bello magis esse Venelia novit,
Roberti nvos dum conspicit inferiores
Essc suis, audacfprcis congressa resistit,
Atque interpositis Danaum preefulto ehclindris,
Jactibus inumeris telorum dcsuper hostes
Saucial, et ferri se pondera magna minatur
Jacturam, ne classis eis inimioa propinquet.
Yix in ea navi qua> fert ad bella Rogerum
Quilibct ilhesus reperitur, et ipse lacerlo
Saucius, obstanti stat cedere nescius hosti;
Immemor illati sibi vulneris, ardor honoris,
d Quantus adesse solet victoribus, incitat illum.
Hunc pater insigni decoratus seepe triumpho
Accit, et accitum majori classe chelindros
Dissociare jubet ;
patris impiger ille jubcntis
Jussa sequi properans, cum quinque triremibus
(illis
Quoe sibi commissae fuerant inferre chelindris
Bella parat Danai nihil hoc pugnante repugnant,
;
precanti. Sed passim fugiunt, ut aves obstare volanti
Non audent aquilse cursuque latere fugaci
Coguntur leporcs dum ne rapianlur, aduncis
Unguibus et rostro metuunt cibus esse voraci.
: His ita dimotis stat sola Venetica classis
Robertus genitique sui dum stare fugatis
Greecorum ratibus solas viderc trircmes,
et armis. Invasere suis cum navibus acriter illas :
^ Tamque fuitvehemens impulsus impetus harum,
Elabi speret, solis sed sfare duabus
Navibus ad bellum nil profuit, hostibus omnes
Cederc coguntur; solito duxmore triumphat.
(dronti Classe tritnnphata secum duo millia victor
Ad portum ducit de pugnatoribus istis
Qui magis obstiterant, quorumque audacia major
Praeter eos alios quingentos annumeravit,
Qui capti fuerant. Septem, fugicntibus Argis,
Argolicce naves sunt hoc certamine capla).
Qui castrum Corifii servare fidelitcr illi
Solliciti fuerantsolvuntur ab obsidione
Quam passi fuerant, dux duin metuendus abesset.
Exin victrices et victas ducero naves
Procurat, tutis stationibus ut Incel illas
Temporis hiberni dux incumbente pruina.
Has ratione sagax Glyceeum ducitad amnem :
(mis Naves et nautas ibi collocat et remorari,
;
Uum placide redeanl eestatis tcmpora, jussit.
coegit Ipse suos equites hiemali tempore secum
Runditiam ducit mansurus, ibique moratur.
Cliceeo populum, fuerat qui proximus amni,
Asperior solito languere pruina coegit.
Frigoris atquc famis parsmaxima passa labores,
Interit, et tantse crescunt incommoda pesti
Ut prius exactus mensis quam tertius esset
Sint preeventaulecem quasi millia morte virorum
1079 GUll.LKl.KI A.PI II 1080

reliquua tanta neoia e»l ezercuua expere.

A. Magnus eral de morte dolor, quia magnue amoris,
Namque brevi morbua oommuni clade peremil Vivere dum licuit, nezua Bonjunzerel illo

Quingentoa equitee, aeo aoa igaobile vulgua Alter ab alteriua nunquam discessit amore
Magna parte ruit; oec eqnea, aec nauta, aee ullua Pirmetaa quondampoet mutua fosdera paoie.
Vir vali-t instantis lethi vitare ruinaro. Eooleeia Sanoti Matthni papa sepultua
Nulla tamen frangunt dueia infortunia mentem, Nobilital tanti theeauro oorporia urbem.
Portia et in oaaua manet, imperterriiua omne Hanc quia translatns MatthaMis apoetolus alti
Pilius eagrotans poacit Boamundua ul ipaum Noiniiiis csse facit, meritumqu iua i^te

Italieeremeare pater permittal ad orae, Auget ibi poettue, prea ounctis arbibus unsm
Quaa tnedicie multia medicaminibueque redundat. l)u\ elegisset, siiji vivere si licuieset.

[lle licet nollena consenlil abire voleuti, Verum Gregorii post mortem praseulis illi
Tam claras Boboli8 oupiena reparare salutem. Ad loea non licuit Latii dimissa reditre.
Danda receasuro dedit. llor Bbeunte Rogerum Continuis hujue eobolee generosa Rogerus
Jussit adire suo oum uiilito Ghephaloniam, Perterrere minis non cessat Cephaloniam :

l'i tanta fuerat quea tempestate rebellie,
Victa pefrenetur, haec insula dum
LJndique terrendas Graacorura noveral urbes.
uesa patris sequitur,jussamque Rogerus ad urbem
,]
Gum ducis agminibus properavit, etobsidet illam.
Dux repetit positas Glycseo Humine naves,
Insnla Roberto proponitur esse petenda,
oapietur. Ad quam missus erat oapiendam lilius ejue:
Navim conscendene, quam castra revisere possit,
B Febre prius oapitur; Qagrare eanieula fervens
Cnq)erat, restiva cujus sa>vissimus ardor
Tempestale solet mortalibus esse noeivue;

Et studet inclusas abducere, non minus undis Uxor ab Italia non multo venerat ante,
Quain terris avidus Grsecos domilare tumaces. Et castris aderal , dum nati castra revisil
Bella parare feroz et equis cl classe laborat, Dux, quibns ezierat populo oum classe relicto.
Navibus adductis turbetur utlnsula quasque, Hmc ubi Robertum cognovit febricitare,
Conferat et fisco ducis imperiale tributum. ln quo tota sui sita spes erat, utpote tanto

Temporis sestivi reditu defeoit aquarum Conjuge, discissis ilens vestibus, aceeleratis
Copia, nec lantis jam defluit alvcus undis Cursibus accessit, quse dcfecisse marilum ;

Ut deducere naves.
fluvio nautse valeant Kxtremosquc videns easus instare propinquos,
Dux qui diHicilem facit arte laborem, Ungue genas lanians, impexos scissa capillos
Dum lluvium solitis cognovit cgore lluentis Prohdolor! exclamat, quid iniho miserrima, ve
Namque meatus aqusB brevis arcta (auce fluebaf, Infelix potero discedere ? nonne Pelasgi [quo
Multos aflerri palos et ab amnis utraque Audita me morte tui, nalumque, tuamque
Margine configi connexos vimine jussit, Invadent populum, quorum tu gloria solus
Et multis multa preecisis arbore ramis Spes, et robur eras, tua quos prcesenlia fovit,
Gomposuit crates, et arenis desuper implet, p Extremis positus quia tepraesente tuorum
Sic aqua lascive dispersa referturin unum. Ilostis nemo minas, congressus nemo timebal ?

Alveusallior hinc, coepitque capacior csse, Pluribus quamvis acies adversa catcrvis
ct
Cogitur unde viam prsebere meabilis unda Obsita non paucis, tua quos animatio tutos
Navibus, ill*>S8eque maris rcvehuntur ad undas. Fecerat audebant committere bella, ncc unquam
Vir venerabilis hoc in tempore papa Salerni Te viso potuit mundana resistcre virtus.
Gregorius moritur (118), quem nec pcrsonna nec Pilius ccce lupis sinitur rapiendus, et uxor,
[auri. Et populus nunquam sine te securus habendus,
Unquam amor, juslum servare rigorem
fiexit Te quia, qui populi fueras audacia nostri,
Semper proposuit, non cor dare loeta valebant Amisso populus non audax esse valebit.
Absque modo lajtum, ncc tristia reddere mcestum Quodlibet ignavum poterit prsecellere vulgus,
Solator mcesti, lucis via, doctor honesti, Impia mors homini, quo tot pereunte peribunt,
Legibus arcebat tumidos, humilesque fovebat :
Parcc, precor, precibus quae condescenderenescis,
Terror iniquorum, clypcus fuit ille proborum, Expecta saltem dum nos ad nostra reducat,
Atque salutiferi spargendo semina ve*rbi, Ut locus excipiat nos post sua funera tutus.
Nunquam cessavit populum revocare fidelem Ah miseram? frustra precor hanc, ingrata precanti
A vitiis ad eos quibusad sethera morcs,
itur Cum semper fuerit, nullique pepercerit unquam :

Vitaque doctrinae non discordarc solebat. pv Nec minus et flenti flens cum genitrice Rogerus
Non fuit instabilis vcl arundineae levitatis. Magnos cum gemitu clamores tollit ad astra,
Dux non se lacrymis audita forte coercet Se prius orbatum lacrymans patre, quam vel ha-
Mortc viri tanti non mors patris amplius illum
; [bendi
Cogeret ad lacrymas, non filius ipse, nec uxor, Parta, vel ad plenum sit gnarus habenda parandi,
Extremos etsi casus utriusque videret. Sectarique sciat virtutis facta paternse.

(118) Gregorii papse interitus anno 1085. Tirem.

1081 DE REBUS GESTIS NORMANN. IN SICILIA, ETC- LIB. V. (082

A- ilos invasissent, et ab
Astanlis populi lacrymas quis lumine sicco omni climate mundi
Ispiccret? quia tam patiens, tam ferrcus esset, Aftlueret popului, peteretquearmatus inermes,
Ut non moBStitiam tot passis compateretur ? Non illa hac formido foret formidine major,
Inter tot laerymas cumcorpore sanguine Christi Mors unius erai multorum causa pavoris :

Accepto, moriens vita spoliatur amica : Innumeras gentcs, duee qui vivente solebant
Sie et in exilio robusti principis artus Vincere, defuncto paucis obstare timerent :

Spiritus exutos dimittit, et exanimatur (119), Millibus esse dccem sic scepe valentior unus,
Qui fortes animos aliis inferre solcbat, Alque fugare viri duo millia inille probantur.
Se prtesente suis nil passus adesse limoris. Ilostisne subcat majori classe cremala
Non rcmanere viri Grtecorum partibus uxor Teirifagens studuit nave.s servare minores,
Corpus passa, suis conatur reddere terria .Equor ut Adriacum transvecta pavorc lcvetur.
Quamquc magis celcrem cognoverat esse galeram Tanlus erat terror nec opes, nec pallia curant,
Soandit, ibi posito Roberti corpore transit, Omnia postponunl, ct oorpora sola oarinis
Mortuus ut rediens Lntio solalia prseslet, Supplicibus precibus poscunt inducere nautas ;

Cui non fas vivo fuit ad sua regna reverti. ^ Atque naves a terra longius cssent,
licel

Castra Rogerus adit palris, inleritusque paterni
Notitia populum eommunieat anxiusomnom.
Consiliumque petit, privandum namque fatetur,
Ni redeal propere, se juris honore paterni,
Haoredem cujus pater hunc indixerat esse.
Illi promittunt omnesse corde
Sicut servierant patri, servire paratos,
Pars consccndit equos, ut perveniatur ad illas,
Dimissis et equis iinponunl corpora tantum.
Pars nalat, ut nando valeal conscendere navem.
Pars tamen illorum major, quia non remeare
Xavibus evaluit, remanens se mancipat Argis.
tideli, Quique timebantur timidi servire Pelasgis
Incipiunt, animi pulsa feritate ferocis.

Sitque coadjutor transgressibus tvquoris illis Jamque rates fuerant secus Appula littora ducta?
rnanimes rogitant populo favet ille roganfi.
;
Tempestas tumidum quatit intolerabilis tequor
Se tamen expectet, dum Cephalonia petatur Xaufragium passi quamplures sunt ibi nautte.
Insula, qua soc.ios dimiserat, obsecrat omnes. Pars hominumcum classeperit, fractaqueprocellis
Et nullius, ait, tidei me jure vocare Qua fuerat corpus transveetum nobile, navi,
Deberei populus dimissus in obsidione, In maredelapsum non absque labore cadaver
B Extrahitur, fetor ne prodeatinde nocivus,
Abscedens ejus si castra revisere nollcm,
Et patris interitum, quern vobis notificavi, Viseera corque ducis subhumarijussit Hydronti
Discessumque meum non illis notiiicarem. Prtedita consiliis semper prudentibus uxor,
His dictis ad castra sute redit obsidionis, Et multo reliquum condunt aromate corpus,
Defunctumque patrem sevelle cecedere pandit. Ilinc deportari Venusimam fecit ad urbem,
Acturos referunt sequisque quod egeritillc Qua fuerant fratrum conslrucla scpulcra priorum :

Obsequiique sui cceptis desistere nolle, Hos prope cum magno duxest subhumatus honore.
Si condigna tamen sibi convenienlia delur. Urbs Tenusina nitet tantis decorata sepulcris.
Taliter amoto sua castra petente Rogero, A Caroli Magni vel tempore Csesaris unquam
Gens aliis castris tanto remorata pavore Xullos terra pares produxit fralribus istis

Concutitur, quod senullatenus emorituram Hicsubhumatornm fabiicala jussibus horum

Elapsum sperat, quasi vita saiusque negetur :
Ecclesia cujus decorurbis pra?nitet hujus :

Omnes si Danai, gens Persica, gens Agarena Det venise munus rex illi Trinus et Unus.

Explicit libcr quintus.

Nostra, Rogerc, tibi cognoscis carmina scribi

Menle tibi laeta studuit parere poeta :