HÔ s~ü & HÍOÑ≤\+© <¨ û£ =~°Ö¤ò

A Must Magazine for Competitive Exams

JUNE 2011

Volume : 06

Editor
D.V. Raghu Ram
M.A., PGDHRM, DTEM

Note: Although every care has been taken to avoid errors of omission, this publication is being sold on the condition and understanding that information
given in this book is merely for reference and must not be taken as having authority of or binding in any way on the authors, editors, publishers and sellers
who do not owe any responsibility for any damage or loss to any person, a purchaser of this publication or not, for the result of any action taken on the
basis of this work. The publishers shall be obliged if mistakes are brought to their notice for carrying out correction in the next edition.

ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤ 1

 12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
ÖË>ã
ˇ ìπ Hõ~Ô O\ò [#~°Öò <åÖˇ_£̊
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
J"å~°∞Ť q*Ë`Å« ∞ : ÉÏÅK«O^Œ~ü‰õΩ 'á¶êÖ˯— ѨÙ~°™ê¯~°O
J"å~°∞¤Å∞
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678 L`«=Î ∞ z„`«O : J_»q∞O>Ë =∞HÍ<£ J|∞ "≥ ∞ Ö’„_®=∂Ö’ =Úxy ~° O QÆ ∞
1234567890123456789012345678901212345678
58= *ÏfÜ«∞ K«Å# z„`« L`«=Î ∞ #@∞_»∞ : ã¨bO‰õΩ=∂~ü, ^è#Œ ∞+π =∂iáÈ`« ∞ #fl `« q ∞à◊ "≥ O _ç ` ≥ ~ ° ‰ õ Ω 'ã¨ Ç ¨ Ï [—
J"å~°∞¤Å∞ L`«=Î ∞ #\˜ : â◊~} ° º á⁄<£=#fl<£, ~°OQÆ∞ÅkÌ '=∞~ÀK«i„`«— ã¨$+≤ìOz# „Ѩ=ÚY
^Œ~°≈‰õΩ_»∞, x~å‡`« ÔH.ÉÏÅK«O^Œ~ü (81)#∞
*ÏfÜ«∞ K«Å#z„`« "ÕkHõÃÑ· ^ŒH˜Δ}Ïk q∞^ä•b[QÆÎÑπ =~å^Œ¯~ü
„Ѩuëêª`«‡Hõ ^•^•™êÃÇÏÉò á¶êÖ˯ ѨÙ~°™ê¯~°O
ã≤x=∂ „ѨÉèíO[#O ã¨$+≤ìOzOk. =∞à◊Ü«∂à◊, L`«=Î ∞ QÍÜ«∞‰õΩ_»∞ : ã¨∞ˆ~+π"å_»¯~ü =iOzOk. ÉèÏ~°`« K«Å# z„`« ~°OQÆO Jaè=$kúH˜
`« q ∞à◊ , Hõ # fl_» K« Å #z„`åÅ∞ =ÚO^Œ ∞ ‰õ Ω (g∞ ã≤O^è∞Œ `åÜü∞ ã¨Ñ¯¨ Öò - PÜ«∞# KÕã#≤ Hõ$+≤H˜ QÍ#∞ 2010 ã¨O=`«û~åxH˜
^Œ∂ã¨∞H˘zÛ UHõOQÍ 14 *ÏfÜ«∞ ѨÙ~°™ê¯~åÅ∞ =∞~åsî) ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO D ѨÙ~°™ê¯~åxfl „ѨHõ\ ˜OzOk.
`«q∞à◊ ã≤x=∂#∞ =iOKå~Ú. 58= *ÏfÜ«∞ L`«=Î ∞ QÍÜ«∞x : ~ˆ MÏ Éè~í ^° •fi*ò (W„+≤¯Ü«∂ J"å~°∞¤ H˜O^Œ 'ã¨fi~°H‚ =õ ∞ÅO— ~°∂.10 ÅHõÅΔ #QÆ^∞Œ ,
K«Å# z„`« ѨÙ~°™ê¯~åʼnõΩ ZOÑ≤HÔ #· ã≤x=∂Å âßÅ∞"å`À ã¨`¯« i™êÎ~∞° .
- Ç≤ÏOn) 1930Ö’ `«O*Ï=Ó~°∞Ö’ [x‡Oz#
q=~åÅ#∞ Eºs JkèÑu¨ *ËÑ.‘ ^Œ`åÎ "≥Å_¡ Oç Kå~°∞. L`«Î=∞ ã¨Ow`«^Œ~°≈‰õΩ_»∞ :
ã¨bO JǨχ^£ ^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ ~°∂á⁄Ok# ÉÏÅK« O ^Œ ~ ü `˘Å∞`« JH“O>ˇ O \ò [#~° Ö ò
qâßÖò Éè~í ^° •fi*ò (W+≤¯Ü«∂), HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ ѨxKÕ¿ã"å~°∞. JHõ¯_» L^ÀºQÆO
=∞ÅÜ«∂à◊ ã≤x=∂ 'J_»q∞O>Ë =∞HÍ<£ J|∞—
W™êH±^ä•=∞ãπ (J_»q∞O>Ë KÕã¨∂Î<Õ Ñ¨Å∞ <å@HÍÅ∞ ~åâß~°∞. ZOrP~ü
*ÏfÜ«∞ ™ê÷~ÚÖ’ L`«Î=∞z„`«OQÍ ZOÑ≤ÔH·Ok. Hõ^•ä <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ #\˜Oz# '^≥=· `åÜü∞— z„`åxH˜
=∞ÅÜ« ∂ à◊ z„`« ã ‘ = ∞Ö’ Ǩ  㨠º #@∞_ç Q Í =∞HÍ<£ J|∞)
ã¨OÉèÏ+¨}Å ~°K«~Ú`«QÍ PÜ«∞# K«Å# z„`«
¿Ñ~°∞QÍOz# ã¨bO‰õΩ=∂~ü P z„`«OÖ’ ã‘iÜ«∞ãπ L`«=Î ∞ Ç≤ÏOn z„`«O : ^À ^Œ∂h Kå~ü ~°OQÆOÖ’ „Ѩ™ê÷#O „áê~°OaèOKå~°∞. 45 Uà◊¡Ö’
áê„`«Ö’ #\˜Oz L`«Î=∞#@∞_ç ѨÙ~°™ê¯~°O ѨÓiÎ q<À^•`«‡Hõ z„`«O : ^ŒO|OQ∑ PÜ«∞# `«q∞à◊, `≥Å∞QÆ∞, Ç≤ÏOn, Hõ#fl_» ÉèÏ+¨Ö’
ÔQÅ∞Û‰õΩ<åfl~°∞. ã¨bO‰õΩ=∂~ü`À áê@∞ L`«Î=∞ L`«=Î ∞ Ñ≤ÅÅ¡ z„`«O : ÃÇÏ*ˇQ˚ ÅÆ ∞ (Hõ#fl_») 100‰õΩ z„`åÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. ^Œ~≈° ‰õΩ_çQÍ,
#@∞_ç J"å~°∞#¤ ∞ `«q∞à◊ "≥∞QÍ™êì~ü ~°[hHÍO`ü #sæãπ ^Œ`ü J"å~°∞¤ : "≥∂<≥~ü =∂#∞+π (ɡOQÍb) „㑯<£¿Ñ¡, ã¨OÉèÏ+¨}Å ~°K«~Ú`«QÍ, x~å‡`«QÍ
JÅ∞¡_»∞ ^èŒ#∞+π ѨOK«∞HÀ<åfl~°∞. 'J_»∞QÆ∞à◊"£∞— L`«=Î ∞ ‰õΩ@∞O| z„`«O : ¿ã=ÅOkOKå~° ∞ . ™ê=∂lHõ 㨠= ∞㨠º Å#∞,
z„`«OÖ’ „Ѩ^iŒ ≈Oz# #@#‰õΩQÍ#∞ ^è#Œ ∞+π D =∂#=ã¨O|O^è•Å ã¨OѶ¨∞~°¬}Å#∞ J`«ºO`«
Å"£ W<£ WO_çÜ«∂ ã¨ÇϨ [OQÍ `≥~HÔ° H˜¯OK«_O» PÜ«∞# „Ѩ`ºÕ Hõ`.« #ˆQâò
ѨÙ~°™ê¯~åxH˜ ZOÑ≤HõÜ«∂º~°∞. "≥„\˜=∂~°<£
L`«=Î ∞ Ãã<· û£ JO_£ >ˇHÍflÅr z„`«O : Hõ^ä•<åÜ«∞‰õΩ_çQÍ ~°∂á⁄OkOz# 'h~ü‰õΩq∞o—
L`«=Î ∞^Œ~≈° ‰õΩxQÍ xeKå~°∞.
Ǩ~üì @∞ Ǩ~üì PÜ«∞#‰õΩ ÉÏQÍ ¿Ñ~°∞ `≥zÛÃÑ\ì̃Ok. J#O`«~O°
L`«Î=∞ #\˜ qÉèÏQÆOÖ’#∂ W^ŒÌ~°∞ `«q∞à◊O, `≥Å∞QÆ∞Ö’ J<ÕHõ q[Ü«∞=O`«"≥∞ÿ#
<å~ÚHõÅ∞ `«q∞à◊#\˜ â◊~°}º á⁄<£=#fl<£ (`≥<Õ‡~ü¯ L`«Î=∞ Ѩiâ’^èŒ<å`«‡Hõ z„`«O :
áêãì̈iOQ∑ [sfl. z„`åÅ#∞ JOkOKå~° ∞ . 'ZOrP~ü — ,
Ѩ~∞° =HÍ„@∞), =∞~åsî #\˜ q∞^ä•b[QÆÑÎ π =~å^Œ¯~ü 't"årQÆ } Ë â ◊ < £ — =O\˜ „Ѩ = ÚY `å~° Å `À
(ÉÏ|∂ ÉϺO_£ ÉÏ*Ï) ZOÑ≤ H õ Ü « ∂ º~° ∞ . L`«=Î ∞ „H©_® z„`«O : ÉÏH˜ûOQ∑ ÖË_ãô π ѨxKÕÜ∞« ‰õΩO_®<Õ `«#HõO@∂ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ ¿Ñ~°∞
~° [ hHÍO`ü `å*Ï `« q ∞à◊ z „`« O ZOkä ~ ° < £ L`«=Î ∞ Ѩ~åº=~°} z„`«O : `≥K∞« Û‰õΩ#fl ÉÏÅK«O^Œ~ü `å<Õ Ñ¨Å∞=Ùix `å~°Å∞QÍ
(`≥Å∞QÆ∞Ö’ ~ÀÉ’) ÃãÊ+¨Öò ZÃѶH±ì û qÉèÏQÆOÖ’ S~°<£ Dãπ Ǩ~üì `«Ü«∂~°∞ KÕâß~°∞. „Ѩ=ÚY Hõ^ä•<åÜ«∞‰õΩÅ∞
L`«Î=∞z„`«OQÍ ZOÑ≤ÔH·Ok. „Ѩ=ÚY #@∞_»∞ L`«=Î ∞ ã¨Ç¨ Ü«∞#\˜ : ã¨∞‰õΩ=∂i ~°[hHÍO`ü, Hõ=∞ÖòǨã¨<£ PÜ«∞# t+¨μºÖË.
„ѨHÍâò ~å*ò Hõ#fl_»OÖ’ xi‡Oz# 'ѨÙ@ìH#õ fl ÃÇÏ· "Õ— (`«q∞à◊ z„`«O #=∞‡„QÍ=∞"£∞) ã¨∂Ѩ~ü™êì~ü ~°[hHÍO`ü#∞ 1975Ö’ 'JѨÓ~°fi
z„`åxH˜ „áêOfÜ«Ú L`«Î=∞ z„`«O J"å~°∞¤ ~åQÆOQÆàò— ^•fi~å `«q∞à◊ `≥~‰° Ωõ ѨiK«Ü∞« O KÕâß~°∞.
L`«=Î ∞ Z_ç@~ü : H˜ë⁄~ü (P_»∞HÍÅO)
^ŒH˜¯Ok.
L`«~Î ° ™ê=∂lHõ z„`«O : „\ÏѶH≤ O˜ Q∑
L`«=Î ∞ ÉÏÅ #@∞_»∞ : ã¨∂~°*ò Ѩ=~ü
L`«=Î ∞ q^•º q+¨Ü∞« Hõ z„`«O : J^≥· fi`«O
L`«Î=∞ <å<£Ñ¶‘K«~ü z„`«O : k [~ü‡
ÃãÊ+¨Öò Eºs J"å~°∞¤ : Hõcè~ü Hõ^ä• |*Ï~ü "Õ∞
L`«=Î ∞ ã¨Ç¨ Ü«∞ #@∞_»∞ : ~å=∞Ü«∞º
(`«q∞à◊<å_»∞ z„`«O
#=∞‡„QÍ=∞"£∞)

2 ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤

^•<Õfl `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'JO`«∞ÖËx Hõ^—Œä QÍ `≥~HÔ° H˜¯OKå~°∞.
D z„`«O`À áê@∞ Hõ=∞ÖòÇ¨ ã¨<,£ ã¨i`« [O@QÍ
~° ∂ á⁄OkOz# '=∞~ÀK« i „`« — , z~° O rq
Hõ^ä•<åÜ«∞‰õΩ_çQÍ fã≤# '~°∞„^Œg}— „¿Ñ‰õΔ‰õΩÅ
=∞#ã¨∞Ö’¡ K≥~Q° xÆ =Ú„^Œ"âÕ ß~Ú. „ѨHÍâò~å*òÖ’x
#@∞_ç x QÆ ∞ iÎ O zOn ÉÏÅK« O ^Œ ˆ ~ . 㨠i `« ,
[Ü«∞„Ѩ^Œ, ã¨∞*Ï`«Å#∞ "≥O_ç`≥~°‰õΩ Ñ¨iK«Ü«∞O
KÕãO≤ k ‰õÄ_® PÜ«∞<Õ. '=∞~ÀK«i„`«—#∞ Ç≤ÏOnÖ’
'UH±^∞Œ *ËHˆ eÜÕ∞—QÍ `≥~HÔ° H˜¯OK«QÍ ÉÏb=Ù_£Ö’ Jk
K«i„`« ã¨$+≤ìOzOk.
ÉÏÅK«O^Œ~ü ã¨$lOz# 'W~°∞ H˘_»∞QÆàò—
(1969), 'JѨÓ~°fi ~åQÆOQÆàò— (1975), `«hfl~ü
`«hfl~ü (1981), JK«Ûq∞à‹·¡ JK«Ûq∞à‹·¡ (1984)
z„`åÅ∞ *ÏfÜ«∞ ѨÙ~°™ê¯~åÅ#∞ ™êkèOKå~Ú.
D "≥O_ç`≥~° HÍ=ºteÊx 1987Ö’ 'Ѩ^Œ‡N—
ѨÙ~°™ê¯~°O =iOzOk. `«q∞à◊<å_»∞ „ѨÉèí∞`«fiO
1973Ö’ 'Hõ à ‹ · = ∂=∞x—`À 㨠` « ¯ iOzOk.
PO„^茄Ѩ^Õâò #OkѨÙ~å¯~åÅ#∞ ‰õÄ_® ÔH·=ã¨O
KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. H˘<Õflà◊¡ #∞Oz PÜ«∞# |∞e¡`≥~°ÃÑ·
‰õÄ_® ^Œ$+≤ì™êiOKå~°∞.
"≥∞Ô~¯Öò‰õΩ <≥„Ǩ˙ J"å~ü¤
„Ѩ u ëêì ` « ‡ Hõ [=Ǩ Ï ~ü Ö ÏÖò <≥ „ Ǩ ˙
JO`«~å˚fÜ«∞ J=QÍǨÏ# ѨÙ~°™ê¯~åxH˜ [~°‡h
Kå<≥ûÅ~ü JO*ˇÖÏ "≥∞Ô~¯Öò (57) ZOÑ≤HõÜ«∂º~°∞.
LѨ~åRѨu ǨÏg∞^£ J<åûs <Õ`$« `«fiOÖ’x Hõq∞\©
2009 ã¨O=`«û~åxH˜ QÍ#∂ D J"å~ü¤‰õΩ
"≥∞Ô~¯Öò#∞ ZOÑ≤Hõ KÕã≤Ok. <åºÜ«∞|^Œú"≥∞ÿ#,
ã¨O`«∞e`« Jaè=$kú HÀã¨O P"≥∞ KÕã≤# Hõ$+≤H˜
QÆ∞iÎOѨÙQÍ D ѨÙ~°™ê¯~åxH˜ ZOÑ≤Hõ KÕã≤#@∞¡
q^Õ j =∞O„u`« fi âßY „Ѩ H õ \ ˜ O zOk.
ã¨∞ѨiáêÅ#`À áê@∞ 21 â◊`å|ÌѨ٠ã¨"åà◊¡#∞
Z^Œ∞~À¯QÆÅ ™ê÷~ÚÖ’ XHõ H˘`«Î „ѨѨOKåxfl
ã¨$+≤Oì KÕ ÅHõΔ ºO`À P"≥∞ ѨxKÕâß~°x P „ѨH@õ #Ö’
„Ѩâ◊Oã≤OKå~°∞. Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl ^ÕâßÅ
„ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O "≥∞Ô~¯Öò Hõ$+≤ KÕâß~°x
ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
¿Ñ~˘¯<åfl~° ∞ . J"å~ü ¤ H˜ O ^Œ ~° ∂ .HÀ\ ˜ ,
„Ѩâ◊O™êѨ„`«O, „\’Ѷ‘ JO^Œ*Ë™êÎ~°∞. =∂iì<£
Å∂^ä~Œ ü H˜OQ∑ ExÜ«∞~ü, MÏ<£ J|∞ÌÖò QÆáê¶ ~üMÏ<£,
=∞^Œ~ü ^ä≥i™ê, ã¨∂H©, =ÚÉÏ~°H±, =∞O_ÕÖÏ
`«k`«~°∞Å∞ QÆ`«OÖ’ D ѨÙ~°™ê¯~°O á⁄Ok#
"åiÖ’ L<åfl~°∞.
ã¨z<£‰Ωõ L„q∞QÆ~ü \
„ ’Ѷ‘
=∂ã¨ì~ü ÉÏ¡ã¨ì~ü ã¨z<£ >ˇO_»∂ů~ü
MÏ`åÖ’ =∞~À J"å~°∞¤ KÕ~°#∞Ok. ÉèÏ~°`«
J`«∞º`«=Î ∞ „H˜HÔ @~ü‰Ωõ |ǨïHõiOKÕ áêe L„q∞QÆ~ü
„\’Ѷx‘ ã¨z<£‰Ωõ W"åfiÅx cã‘ãS‘ x~°~‚ ÚOzOk.
2009-10 ã¨O=`«û~åxH˜ QÍ#∞ J`«_»∞ D
J"å~°∞¤ JO^Œ∞HÀ#∞<åfl_»∞. "Õ∞ 31# [iˆQ cã‘ãS‘
"åi¬Hõ J"å~°∞¤Å „Ѩ^è•<À`«û= HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’
ã¨z<£‰õΩ „\’Ѷ‘x, ~°∂.5 ÅHõΔÅ K≥H±#∞ É’~°∞¤
JO^Œ*Ëã≤Ok. W^Õ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ „ѨѨOK«HõÑπ
<≥y#æ ^èÀx ¿ã##∞ cã‘ãS‘ ã¨<å‡xOzOk.
ã¨∞^Œ~°≈<£‰õΩ ã¨fi~°‚Ѩ`«HõO
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ K≥Ok# „Ѩ=ÚY Ãã·Hõ`«
teÊ ã¨∞^Œ~°≈<£ Ѩ\ÏflÜ«∞H± JO`«~å˚fÜ«∞ "ÕkHõÃÑ·
=∞~À™êi `«# „ѨuÉèí Kå\Ï~°∞. ~°ëêºÖ’x
=∂™ê¯Ö’ [iy# „ѨÑO¨ K«™ê÷~Ú ÃãH· `õ « áÈ\©Ö’¡
㨠fi ~° ‚ Ñ ¨ ` « H õ O ™êkè O z q*Ë ` « Q Í xeKå~° ∞ .
'eÜ«∞<å~À¤ãπ Ãㇷ Öò— ¿Ñi@ z~°∞#=ÙfiÅ∞ zOkOKÕ
"≥∂<åe™ê, P z„`åxfl wã≤# eÜ«∞<å~À¤ _®qhû
=ÚMÏÅ#∞ HõeÑ≤ ã¨∞^Œ~≈° <£ ~°∂á⁄OkOz# ÃãH· `õ «
tÅÊO „¿ÑHõ‰Δ Ωõ Å P"≥∂^ŒO "Õ∞~°‰Ωõ L`«=Î ∞tÅÊOQÍ
ZOÑ≤ÔH· ã¨fi~°‚ Ѩ`«HÍxfl ™êkèOzOk.
a<åÜ«∞H± ¿ã<£‰Ωõ ^ŒH}
Δ̃ H˘iÜ«∂
J"å~°∞¤
áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å L^Œº=∞HÍ~°∞_»∞ a<åÜ«∞H±
¿ã<£ ^ŒH} Δ̃ H˘iÜ«∂ =∂#= ǨωõΩ¯Å J"å~°∞‰¤ Ωõ
ZOÑ≤HõÜ«∂º~°∞. Pã≤Ü«∂ YO_»OÖ’ âßOu,
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºO, <åºÜ«∞O HÀã¨O qâı+¨ Hõ$+≤ KÕã#≤
"åiH˜ ^ŒHΔ̃} H˘iÜ«∂ JO^Œ*˿㠄Ѩuëêª`«‡Hõ"≥∞ÿ#
'QÍfiOQÆ ∞ ˚ |Ǩ ï =∞u 2011— =iOzOk.
~å[„^ÀǨÏO ˆHã¨∞ H˜O^Œ JÔ~ã¨ì~Ú# a<åÜ«∞H±
¿ã<£ ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì P^ÕâßÅ "Õ∞~°‰õΩ W\©=ÖË
ɡ~ÚÅ∞ÃÑ· q_»∞^ŒÅÜ«∂º~°∞. ^ŒH˜Δ} H˘iÜ«∂
~å[^è•x ã≤Ü≥∂ÖòÖ’x QÍfiOQÆ∞˚ J"å~°∞¤Å ZOÑ≤Hõ
Hõq∞\© a<åÜ«∞H± ¿ã<£ ZOÑ≤Hõ q+¨Ü«∂xfl
„ѨH\õ O˜ zOk. QÍfiOQÆ∞˚ J"å~°∞‰¤ Ωõ ZOÑ≤HÔ #· "åiH˜
50 "ÕÅ J"≥∞iHÍ _®Å~°#¡ ∞ JO^Œ*™Ë êÎ~∞° . „Ѩu
ã¨O=`«û~°O "Õ∞ 18# [iy# QÍfiOQÆ∞˚ „Ѩ*Ï™êfi=∞º
"åi¬Hõ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ D J"å~°∞¤#∞ „Ѩ^•#O
KÕ™ê~°∞. =∂#= ǨωõΩ¯Å∞, „Ѩ*Ï™êfi=∞º ~°OQÍÖ’¡
qâı+O¨ QÍ Hõ$+≤ KÕã#≤ XHõ =ºHÎ̃x QÍx, ã¨Oã¨#÷ ∞
QÍh QÍfiOQÆ∞˚ J"å~°∞¤‰õΩ ZOÑ≤Hõ KÕ™êÎ~°∞.
3
Ѷ≤eÑπ ~å^䣉õΩ =∂º<£ |∞Hõ~ü
ѨÙ~°™ê¯~°O
J"≥ ∞ iHÍÖ’x Hõ < ≥ H ˜ ì H õ \ ò ‰ õ Ω K≥ O k#
„ѨMϺ`« #=ÖÏ ~°K«~Ú`« Ѷ≤eÑπ ~å^ä£ (78)
<åÅ∞QÀ '=∂º<£ |∞Hõ~ü JO`«~å˚fÜ«∞ ѨÙ~°™ê¯~°O—
Ô Q Å∞K« ∞ ‰õ Ω <åfl~° ∞ .
Ǩ㨺~°ã¨ „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ
™êÇ≤ Ï `åºxH˜ ¿Ñ~° ∞
QÍOz# Ѷ≤eÑπ 26
Uà◊ ¡ =Ü« ∞ 㨠∞ ûÖ’<Õ
`«# "≥Ú^Œ\ ˜ ѨÙãÎ̈HõO
'QÆ∞_£Éˇ· H˘ÅO|ãπ—‰õΩ
QÍ#∞ J"≥ ∞ iHÍ
<Õ+¨#Öò |∞H± J"å~°∞¤ á⁄O^•~°∞. J#O`«~°O
áê„\’<å~ÚH± Hõ O Ѩ ¡ ~ ÚO\ò , J"≥ ∞ iHÍ<£ ,
áê™Èì ~ ° Ö ò , T =∂ºs_£ Z Hõ = ¸ºxãπ ì , ^Œ
Ǩ˙º=∞<£ Ããì~Ú<£ <≥q∞ã≤ãπ `«k`«~° ѨÙãÎ̈HÍÅ∞
~åâß~°∞. =∂º<£ |∞Hõ~ü JO`«~å˚fÜ«∞ ѨÙ~°™ê¯~åxfl
2005 #∞Oz „Ѩu Ô~O_Õà◊¡HÀ™êi „Ѩ^è•#O
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. D J"å~°∞¤ H˜O^Œ 97,500 _®Å~°¡
#QÆ^Œ∞ |Ǩ˙Hõi™êÎ~°∞. 2005Ö’ PÖ˃xÜ«∂
~° K « ~ Ú`« W™ê‡~ÚÖò Y_®s, 2007Ö’
<≥r· iÜ«∂‰õΩ K≥Ok# z#∞"å JKÕ`å, 2009Ö’
HÔ #_®‰õΩ K≥Ok# Jeãπ =∞„™È D ѨÙ~°™ê¯~°O
QÔ Å∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞.
âߺO Ñ≤\
„ ’_®‰õΩ S\©Ü¸
«
ѨÙ~°™ê¯~°O
„Ѩ^è•x =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑ ã¨ÅǨ^•~°∞
âߺO Ñ≤„\’_®#∞ SHõº~å[ºã¨q∞uH˜ K≥Ok#
JO`« ~ å˚ f Ü« ∞ >ˇ e Hõ = ¸ºxˆ H +¨ < £ 㨠O Ѷ ¨ ∞ O
(S\©Ü«¸) ѨÙ~°™ê¯~°O =iOzOk. 'S\©Ü«¸
=~°Öò¤ >ˇeHõ=¸ºxˆH+¨<£ JO_£ W<£Ñ~ˆ¨¶ ‡+¨<£ ™⁄Ãã\· ©
J"å~ü¤—QÍ ã≤eKÕ D ѨÙ~°™ê¯~åxH˜ 2011
ã¨O=`«û~åxQÍ#∞ PÜ«∞# ZOÑ≤HÜ õ ∂« º~°∞. „Ѩ[Å
rq`åÅ#∞ "≥∞~°∞QÆ∞ѨiKÕO^Œ∞‰õΩ, "å~°∞ ™ê=∂lHõ,
Pi÷ H õ ™êkè H Í~° ` « # ∞ ™êkè O KÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω QÍ#∞
W<£Ñ¶¨ˆ~‡+¨<£, Hõ=¸ºxˆH+¨<£ >ˇHÍflÅrH˜ Ñ≤„\’_®
JOkã¨∞#Î fl „áÈ`åûǨxH˜ QÆ∞iÎOѨÙQÍ S\©Ü¸ « |Ǩï=∞u ÔQÅ∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞. ã¨Ow`« ã¨fi~° ~°K«#
PÜ«∞#∞fl nxH˜ ZOÑ≤Hõ KÕãO≤ k. PÜ«∞# „Ѩã∞¨ `Î O«
„Ѩ * Ï ã¨ = ∂Kå~° =∞øeHõ 㨠^ Œ ∞ áêÜ« ∂ Å∞
Pq+¨¯~°}ÅÃÑ· „Ѩ^è•x ã¨ÅǨ^•~°∞QÍ L<åfl~°∞.
D „Ѩuëêì`«‡Hõ ѨÙ~°™ê¯~åxH˜ ZOÑ≤ÔH·# `˘e
ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ Ñ≤„\’_®<Õ HÍ=_»O qâı+¨O. "Õ∞
17= *ˇ h "åÖ’ PÜ« ∞ #‰õ Ω J"å~° ∞ ¤ # ∞
JO^Œ*Ë™ê~°∞.
ѨÙe@˚~ü |Ǩï=∞u
„Ѩ"å㨠ÉèÏ~°fÜ«∞ "≥^· ∞Œ º_»∞, Hˆ #û~ü "åºkè
xѨÙ}∞_»∞ _®Hõì~ü ã≤^•ú~°÷ =ÚYs˚ ѨÙã¨ÎHÍxH˜
„Ѩuëêª`«‡Hõ ѨÙe@˚~ü |Ǩï=∞u ÅaèOzOk.
PÜ«∞# ~åã≤# k ZOѨ~~° ü PѶπ PÖò =∂ÖÏ_ôãπ
(ˆH#û~ü K«i„`«) ѨÙã¨ÎHÍxfl [#~°Öò <å<£ Ѷ≤HõΔ<£
qÉèÏQÆOÖ’ 2011 ѨÙe@˚~ü |Ǩï=∞uH˜ ZOÑ≤Hõ
KÕ ã ≤ # @∞¡ H˘ÅOaÜ« ∂ qâ◊ fi q^•ºÅÜ« ∞ O
„ѨHõ\ ˜OzOk. ǨÔ~Ê~üHÀe<£û ã¨Oã¨÷ „ѨK«∞iOz#
k ZOѨ~°~ü PѶπ PÖò =∂ÖÏ_ôãπ— ã¨∞xt`«
Ѩiâ’^èŒ#`À ‰õÄ_ç# ѨÙã¨ÎHõOQÍ "≥·^Œº~°OQÍxH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ#kQÍ |Ǩï=∞u ZOÑ≤Hõ Hõq∞\©
¿Ñ~˘¯Ok. _®Hõì~ü =ÚYs˚ Ѩk "ÕÅ _®Å~°¡ #QÆ^Œ∞
ѨÙ~°™ê¯~åxfl D ѨÙe@˚~ü |Ǩï=∞u`À áê@∞
JO^Œ∞HÀ#∞<åfl~°∞. D qÉèÏQÆOÖ’ J`«ºO`« áÈ\©
#_»∞=∞ xHÀÅãπ HÍ~ü ~°K#« 'k ëêÖ’ãπ "å\ò ^Œ
WO@Ô~fl\ò D*ò _»∂~ÚOQ∑ @∞ J=~ü „ɡ~Ú<£,
'Y<åÇπÏ áê~°¯~ü ~°K«# ZOÃÑ·~ü PѶπ ^Œ ã¨=∞‡~ü
=¸<£—, Zãπã≤ ÔQ· fi<£ ~°K«# 'k Ô~·*ò JO_£ á¶êÖò
PѶπ ^Œ HÍ=∞<£UH±û- ^Œ "≥∂ãπì Ѩ=~üѶ¨ÙÖò
WO_çÜ∞« <£ „>ˇÉÿ ò W<£ J"≥∞iHõ<£ Ç≤Ïã¨sì — ѨÙã¨HÎ ÍÅ#∞
"≥#‰õΩ¯<≥\ ˜ì _®Hõì~ü ã≤^•ú~°÷ =ÚYs˚ ѨÙã¨ÎHõO 'k
ZOѨ~~° ü PѶπ PÖò =∂ÖÏ_ôã—π 2011 ѨÙe@˚~ü
|Ǩï=∞ux ÔQÅ∞K«∞‰õΩOk. ǨÏ~°fi~ü¤ "≥∞_çHõÖò
ã¨∂¯Öò, PH±ûѶ¨~ü¤, ™Èì<£Ñ¶¨~ü¤ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡
q^Œº#Éèíºã≤Oz# _®Hõì~ü =ÚYs˚ H˘ÅOaÜ«∂
qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞OÖ’ Jã≤ÃãìO\ò „á⁄ÃѶã¨~üQÍ
„Ѩã∞¨ `Î O« ѨxKÕã∞¨ <Î åfl~°∞. Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ Hˆ #û~ü zH˜`û«
HÀ㨠O _®Hõ ì ~ ü =ÚYs˚ Ѩ ٠㨠ΠH õ O J`« º O`«
LѨÜ≥∂QÆHõ~°OQÍ =ÙO@∞O^Œx ѨijʼnõΩÅ
JOK«<å. _®. =ÚYs˚ `«# ÉèÏ~°º, ‰õΩ=∂Ô~·`À
„Ѩ ã ¨ ∞ Î ` « O #∂ºÜ« ∂ ~ü ¯ Ö’ x=ã≤ ã ¨ ∞ Î < åfl~° ∞ .
ǨÏOˆQiÜ«∞<£ J"≥∞iHõ<£ „ѨK«∞~°}Hõ~°Î *’ÃãѶπ
ѨÙe@˚~ü <≥ÅH˘eÊ# D |Ǩï=∞ux „ѨuU\Ï
#∂ºÜ«∂~ü¯Ö’x H˘ÅOaÜ«∂ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O
JO^Œ*™Ë ÈÎOk. HÍQÍ „|∂ãπ <Àiãπ ѨÙã¨HÎ Oõ 'ÔHÉ¡· ’~üfl
áê~ü¯—H˜ „_®=∂ qÉèÏQÆOÖ’ |Ǩï=∞u ÅaèOzOk.
JÖψQ K«i„`« qÉèÏQÆOÖ’ |Ǩï=∞u ZiH± á¶È#~ü
~°K«# k Ѷ≤Ü«∞s „@Ü«∞Öò‰õΩ ÅaèOzOk. Öˇ·Ñ¶π
Ç≤Ïãì̈s qÉèÏQÆOÖ’ K≥~Àfl"£ ~°K«# "å+≤OQÆì<£ Z
ÖˇÑ· π¶ ѨÙe@˚~ü |Ǩï=∞ux QÔ Å∞K«∞‰õΩOk. Hõq`«fiO
qÉèÏQÆOÖ’ J"≥∞iHÍ HõqÖÏÔ~\òÔH ˆ~Ü«∂<£û
qÉèÏQÆOÖ’ *’ÖÏOQ∑ ã¨fi~°Ñ¨~°z# '=∞„^•"£∞ "≥·Éò
¿ãflH˜—H˜ ѨÙe@˚~ü |Ǩï=∞u ÅaèOzOk.
J™êO*ˇH˜ ã≤_flô âßOu |Ǩï=∞u
=∂#=ǨωõΩ¯Å Ñ¨i~°HõΔ} HÀã¨O "å~åÎ
Hõ^äŒ<åÅ`À áê@∞ xQÆ∂_è»"≥∞ÿ# ã¨=∂Kå~åxfl
|Ü«∞@ÃÑ\ì̃# qH©bH±û =º=™ê÷щ¨ Ωõ _»∞ ExÜ«∞<£
J™êûO*ËH˜ ã≤_flô âßOu |Ǩï=∞u ÅaèOzOk.
qkèx~°fiǨÏ}Ö’ Jã¨=∂#"≥∞#ÿ ^è~·≥ º° ™êǨϙêÅ#∞
„Ѩ^Œi≈Oz#O^Œ∞‰õΩ PÜ«∞##∞ D J"å~°∞¤‰õΩ
ZOÑ≤Hõ KÕã≤#@∞ì P„¿ãìeÜ«∞<£ „ÉÏ_£ˆHã¨ì~ü "Õ∞s
H˘™êìH˜_ôãπ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. J™êûO*Ë =∂#=
Ǩ Ï ‰õ Ω ¯Å‰õ Ω ã¨ O |Okè O z# "å~åÎ Å #∞
"≥Å∞=iOK«_»OÖ’ Jã¨=∂# ^è≥·~°º ™êǨϙêÅ#∞
„Ѩ^iŒ ≈OK«_O» `À áê@∞ =$uΠѨ~"° ∞≥ #ÿ x|^Œ`ú #« ∞
áê\˜ã¨∞Î<åfl~°O@∂ "Õ∞s H˘™êìH˜_ôãπ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
HÍQÍ, D J"å~°∞‰¤ Ωõ `«##∞ ZOÑ≤Hõ KÕã#≤ O^Œ∞‰õΩ
J™êûO*Ë Hõ$`«[`˝ Å« ∞ `≥eáê~°∞. âßOu HÀã¨O,
<åºÜ«∞O HÀã¨O áÈ~å@O ™êyOKÕ "åiH˜ `«y#
QÆ∞iÎOѨÙ, Q“~°=O W=fi_»O q∞H˜¯e ã¨=Úz`«=∞x
PÜ«∞# `≥eáê~°∞. D J"å~°∞¤ H˜O^Œ J™êûO*ËH˜
|OQÍ~°∞ Ѩ`H« Íhfl, „ѨâO◊ ™ê Ѩ„`åhfl „Ѩ^•#O
KÕÜ∞« #∞<åfl~°∞. âßOu HÀã¨O, =∂#= ǨωõΩ¯Å
HÀã¨O ã¨Oã¨÷ÖË HÍHõ, =º‰õΩÎÅ∞ ‰õÄ_® ZO`À Hõ$+≤
KÕã¨∞Î<åfl~°x PÜ«∞# `≥eáê~°∞. ã≤_ôfl âßOu
|Ǩï=∞ux U\Ï „Ѩ^•#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. D
J"å~°∞¤#∞ WO`«=~°‰õÄ JO^Œ∞‰õΩ#fl "åiÖ’
\˜É@ˇ <£ P^蕺u‡Hõ QÆ∞~°∞=Ù ^ŒÖÖ·ˇ Ï=∂, ^ŒH}Δ˜ τѶH≤ Í
<åÜ«∞‰õΩ_»∞ <≥Åû<£ =∞O_ÕÖÏ, [áê<£H˜ K≥Ok#
É∫^Œú =∞`« <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ^≥·™ê‰õΩ WˆH_®Å L<åfl~°∞.
á„ ⁄ÃÑã
¶ ~¨ ü ã≤P~ü ~å=Ù‰õΩ ~åÜ«∞Öò
™⁄Ãã·\© "≥∞_»Öò
=∞#~å„ëêìxH˜ K≥Ok# âß„ã¨"Î `Õ Î« „á⁄ÃÑ㶠~¨ ü
HõźOѨÓ_ç ~å^è• Hõ$ëê‚~å=Ù (ã≤P~ü~å=Ù)
QÆ}ÏOHõâß„ãÎ̈OÖ’ KÕã#≤ ¿ã=Å#∞ QÆ∞iÎã∂¨ Î „a@<£
~åÜ«∞Öò ™⁄Ãã·\ © WKÕÛ „Ѩuëêì`«‡Hõ 'ÔQ· QÀÖò¤
"≥∞_»Öò—‰õΩ ZOÑ≤Hõ KÕã≤Ok. „a@<£Ö’ J`«ºO`«
4 ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
J~°∞^≥#· D J"å~°∞¤ Pã≤Ü∂« Ö’ 108 Uà◊¡ `«~åfi`«
`˘e™êiQÍ Éè Ï ~° f Ü« Ú xH˜ , =ÚYºOQÍ
PO„^茄Ѩ^Õâò‰õΩ K≥Ok# âß„ãÎ̈"Õ`«Î‰õΩ ÅaèOK«_»O
QÆ ~ ° fi HÍ~° } O. JO`« ‰ õ Ω =ÚO^Œ ∞ ~å=Ù‰õ Ω
J"≥∞iH͉õΩ K≥Ok# '<Õ+¨#Öò "≥∞_»Öò PѶπ Ãã·<≥ûãπ—
J"å~°∞¤ ÅaèOzOk. nxfl JѨÊ\˜ J^躌 ‰õΩΔ _»∞ *Ïi˚
|∞+π JO^Œ K Õ â ß~° ∞ . =∞#^Õ â ßxH˜ K≥ O k#
'WO_çÜ«∞<£ Ãã·<£û J"å~°∞¤— ÅaèOK«QÍ „Ѩ^è•x
=∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑ D J"å~°∞#¤ ∞ WzÛ ~å=Ù#∞
ã¨`«¯iOKå~°∞. Hõ~åfl@HõÖ’ 1920Ö’ [x‡Oz#
ã≤P~ü~å=Ù ZOZ QÆ}`˜ O« PO„^è• Ü«¸x=iû\©Ö’,
ZOZ ™êì\ ˜ã≤ìH±û HÀÖòHõ`å Ü«¸x=iû\©Ö’
K«k"å~°∞. WO_çÜ«∞<£ ™êì\ ˜ã≤ìHõÖò Wxã≤ì@∂º\òÖ’
40 Uà◊√¡ ѨxKÕâß~°∞. J"≥∞iHÍÖ’ Ñ≤\òû|~üæ,
ÃÑ<≥ãπã≤ÖËfixÜ«∂ Ü«¸x=iû\©ÅÖ’ =∞~À 25
Uà◊ √ ¡ ¿ã=Å#∞ JOkOKå~° ∞ . 2001Ö’
Ѩ^Œ‡qÉèí∂+¨}ü, 1968Ö’ Ѩ^Œ‡Éèí∂+¨}ü 1963Ö’
âßOu ã¨fi~°∂Ñπ Éèí\ÏflQÆ~ü J"å~°∞¤ ÅaèOzOk.
Pã≤Ü∂« Ö’ `˘e™êi D J"å~°∞¤ ÅaèOK«_O» Ѩ@¡
„Ѩ^•è x =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑ ~å=Ù#∞ Jaè#OkOKå~°∞.
ã¨z<£‰Ωõ q[¤<£ J"å~°∞¤
ÉèÏ~°`« =∂ã¨~ì ü ÉÏ¡ã~ì¨ ü ã¨z<£ >ˇO_»∂ů~ü
MÏ`åÖ’ W<åflà◊√¡ "≥euQÍ L#fl „Ѩuëêì`«‡Hõ
'q[¤<—£ ѨÙ~°™ê¯~°O KÕiOk. 2010 ã¨O=`«û~åxH˜
'„ѨѨOK« L`«Î=∞ „H˜ÔH@~ü— ѨÙ~°™ê¯~°O ã¨z<£#∞
=iOzOk. '„HỖH\ò ɡa· Öò—QÍ QÆ∞iÎOѨ٠á⁄Ok#
q[¤ < £ "Õ ∞ QÆ * ˇ · < £ 2004Ö’ D J"å~° ∞ ¤ # ∞
„Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\˜Oì k. QÆ`O« Ö’ gˆ~O„^Œ ÃãǨfiQ∑ (ÉèÏ~°`)ü ,
iH© áêO\˜OQ∑, ¿+<£ "å~üfl (P„¿ãeì Ü«∂), PO„_»∂
Ñ≤¡O\ÏѶπ (WOQÆ¡O_£), =Ú`«ÎÜ«∞º =Ú~°m^èŒ~°<£
(NÅOHõ ) , *ÏHõ fi ãπ Hõ e ãπ (^Œ H ˜ Δ } τѶ ≤ H Í)
DѨÙ~°™ê¯~åxfl ^ŒH˜¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. W\©=Å `«#
z~°HÍÅ ã¨fiѨfl"≥∞ÿ# „ѨѨOK«HõÑπ#∞ ™êHÍ~°O
KÕã¨∞‰õΩ#fl ã¨z<£ 2009 ã¨O=`«û~åxH˜ ZOÑ≤Hõ
KÕã≤# „ѨѨOK« >ˇã¨∞ì [@∞ìÖ’#∂ ™ê÷<åxfl
ã¨OáêkOKå_»∞. D [@∞ìÖ’ ÉèÏ~°`ü #∞Oz
ã¨z<£`Àáê@∞ ÃãǨfiQ∑, ggZãπ ÅHõΔ ‡<£, ^èÀx,
[Ç‘Ï~ü MÏ<£ L<åfl~°∞. 2008Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ#
D >ˇã∞¨ ì [@∞ì ZOÑ≤HÖõ ’ `˘e™êi P„¿ãeì Ü«∂
„HỖH@~°¡‰õΩ ™ê÷#O ^ŒHõ¯ÖË^Œ∞.
ã¨∞h`å Hõ$+¨‚<£ "≥·@Öò "å~ÚÃããπ
ѨÙ~°™ê¯~°O
ÉÏeHõ Å ∞, =∞Ç≤ Ï à◊ Å q„Hõ Ü « ∂ xfl
JiHõ>ËìO^Œ∞‰õΩ qâı+¨OQÍ Hõ$+≤ KÕã¨∞Î#fl _®Hõì~ü
ã¨∞h`å Hõ$+¨‚<£ „Ѩuëêª`«‡Hõ '"≥·@Öò "å~ÚÃããπ
QÀ¡|Öò b_»~ü+≤Ñπ J"å~°∞¤— JO^Œ∞‰õΩ<åfl~°∞.
"å+≤OQÆì<£ ˆHO„^ŒOQÍ Ñ¨xKÕ¿ã "≥·@Öò "å~ÚÃããπ
ã¨fiK«ÛùO^Œã¨Oã¨÷ U\Ï =∂#=ǨωõΩ¯Å HÀã¨O
áÈ~å_Õ"åiH˜ D J"å~°∞¤Å#∞ „Ѩ^è•#O KÕã¨∞ÎOk.
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
xÜ«∂=∞HÍÅ∞
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
J~°Éò bQ∑ #∂`«# ÃãH„ @õ s
[#~°ÖQò Í ZÅ~åc
J~°Éò bQ∑ #∂`«# Ãã„Hõ@s [#~°ÖòQÍ
DlѨÙì q^ÕâßOQÆ =∞O„u #aÖò ZÅ~åc (76)#∞
Z#∞fl‰õΩ<åfl~°∞. J~°Éò bQ∑ (22 J~°Éò ^ÕâßÅ
„áêOfÜ«∞ ã¨OѶ¨∞O) pѶπQÍ ^Œâß|ÌOáê@∞
H˘#™êy, „Ѩã¨∞Î`«O DlѨÙì J^茺HõΔ Ñ¨^Œq HÀã¨O
áÈ\©Ñ_¨ ∞» `«∞#fl J=Ú~ü =∞ø™ê (73) ™ê÷#OÖ’
ZÅ~åc ZxflHõÜ«∂º~°∞. J~°Éò bQ∑ „Ѩ^è•#
HÍ~åºÅÜ«∞O L#fl, J~°Éò „ѨѨOK«OÖ’ ÃÑ^ŒÌ
^Õâ◊"≥∞ÿ# DlѨÙì‰õΩ K≥Ok# JÉèíºi÷<Õ D Ѩ^ŒqH˜
xÜ«∞q∞ã¨∞OÎ _»@O ã¨O„Ѩ^•Ü«∞OQÍ LOk.
\˜É\
ˇ ò H˘`«Î Ñ
„ ^¨ •è x Ö’Éò™êOQ∑
\˜É\ˇ ò H˘`«Î „Ѩ^•è xQÍ Ö’Éò™êOQ∑ ™êOˆQ
ZxflHõÜ∂« º~°∞. W\©=Å<Õ \˜É\ˇ ò‰Ωõ ã¨O|OkèOz#
~å[H©Ü∞« ÉÏ^躌 `«Å #∞Oz =∞`«Q∞Æ ~°∞=Ù ^ŒÖÖ·ˇ Ï=∂
`«ÑC¨ ‰õΩ#fl <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ H˘`«Î ™ê~°kä HÀã¨O ZxflHõÅ∞
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. 43 Uà◊¡ ™êOˆQ‰õΩ 55 âß`«O F@∞¡
ÅaèOK«_O» `À „Ѩ^•è xQÍ ZxflHõÜ∂« º~°∞. PÜ«∞#
„Ѩuëêì`«‡Hõ Ǩ~°fi~ü¤ =iû\© #∞Oz _®Hõìˆ~\ò
™êkèOKå~°∞.
<åãπHÍ"£∞ #∂`«# Kè~·≥ ‡° <£
™êѶ π ì " Õ ~ ü Ѩ i „â◊ = ∞‰õ Ω „áêux^è Œ º O
=Ç≤Ïã¨∞#Î fl <Õ+#¨ Öò J™Èã≤Ü∞Õ <£ PѶπ ™êѶ"ìπ ~Õ ü JO_£
ã¨sfiÃããπ HõOÃÑhãπ (<åãπHÍ"£∞) Zy˚‰õĺ\˜"£
H“xûÖò‰õΩ 2011-12 U_®UkH˜ K≥·~°‡<£QÍ
~å*ËO„^Œ Zãπ Ѩ"å~ü xÜ«∞q∞`«∞ÅÜ«∂º~°∞. Ѩ"å~ü
Z<£SS\© HõOÃÑh =º=™ê÷щ¨ Ωõ _»∞. \Ï\Ï Hõ#ûÖˇhì û
ã¨sfiÃããπ (\©ã‘Zãπ) "Õ∞<ÕlOQ∑ _≥·Ô~Hõì~ü (ZO_ô),
=ÚYº HÍ~° º x~° fi Ǩ Ï }Ïkè H Íi (ã‘ W F) Z<£
K«O„^ŒâıY~°<£#∞ "≥·ãπKè≥·~°‡<£QÍ xÜ«∞q∞Oz#@∞¡
<åãπHÍ"£∞ "≥Å_¡ Oç zOk. WѨÊ\˜ =~°‰Ωõ <åãπHÍ"£∞
K≥·~°‡<£QÍ Ç¨Ï~ü¬ =∂OQÆeH± L<åfl~°∞.
J~°∞}ÏK«Öò ã‘ZO QÍq∞¡<£
J~°∞}ÏK«Öò„Ѩ^âÕ ò #∂`«# =ÚYº=∞O„u
(ã‘ZO)QÍ q^Œ∞º`«∞âÎ ßY =∞O„u *Ï~°ƒO QÍq∞¡<£
xÜ« ∞ q∞`« ∞ ÅÜ« ∂ º~° ∞ . ~å*ò É è í = <£ Ö ’
x~å_»O|~°OQÍ [iy# HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ QÆ=~°fl~ü
*ˇ * ˇ ã≤ O Q∑ QÍq∞¡ < £ ` À „Ѩ = ∂} ã‘ fi HÍ~° O
KÕ~ÚOKå~°∞. J~°∞}ÏK«Öò„Ѩ^Õâò HÍO„ÔQãπ Hõq∞\©
J^躌 ‰õΩΔ _»∞, Ñ‘_|» ∂¡ º_ô =∞O„u #|O`«∞H˜, Pi÷Hõ
=∞O„u Ãã\’OQ∑ Ãã<å, P~ü_»|∂¡ º_ô =∞O„u
H˜eM’ѨÙÖò ã‘ZO ˆ~ã¨∞Ö’ L#flѨÊ\˜H© ^Às˚
YO_»∂‰õΩ J`«ºO`« ã¨xflÇ≤Ï`«∞_çQÍ =Ú„^ŒÑ¨_ç#
*Ï~°ƒO QÍq∞¡<£<Õ J^Œ$+ì̈O =iOzOk.
ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
"å~°Ö
Î ’¡ =º‰õΩÅ
Î ∞
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
e=∂¯|∞H±Ö’H˜ ã¨fiáêfle
=ÚO|~ÚH˜ K≥Ok# ã≤fi=∞‡~ü ã¨fiáêfle
Ü«∂^Œ"£ e=∂¯ |∞H± PѶπ iHÍ~üû¤ Ö’H˜ ZH˜¯Ok.
P„¿ãìeÜ«∂Ö’ [iy# H˜O|s¡ ÖËH± *ÏfÜ«∞
ã≤fiq∞‡OQ∑ ~ˆ ã¨∞Ö’ P"≥∞ J„QÆ™ê÷#OÖ’ xezOk.
ˆH=ÅO ˆ~ã¨∞ ÔQez#O^Œ∞ˆH P"≥∞#∞ e=∂¯
|∞H±Ö’H˜ ZH˜¯OKÕÜ«∞ÖË^Œ∞. D ˆ~ã¨∞HÀ „Ѩ`ÕºHõ`«
LOk. P D`« H˘Å#∞Ö’ "≥Úã¨à◊√¡ ‰õÄ_®
L<åfl~Ú. ã¨fiáêfle "≥Úã¨à◊¡`À áê@∞ q∞ye#
ã≤fi=∞‡~°¡#∞ ^•@∞‰õΩO@∂ ˆ~ã¨∞ ѨÓiÎ KÕã≤Ok.
„Ѩ Ñ ¨ O K« O Ö’<Õ J`« º O`« Ñ≤ # fl =Ü« ∞ 㨠∞ Ö’
(Ѩ<≥flO_Õà◊√¡) D Ѷ¨∞#`« ™êkèOz#O^Œ∞‰õΩ P"≥∞‰õΩ
e=∂¯ |∞H±Ö’ ™ê÷#O ^ŒH¯˜ Ok. D ~ˆ ã¨∞ QÔ ez#
`˘e ÉèÏ~°`« ã≤fi=∞‡~ü ‰õÄ_® ã¨fiáêfle<Õ.
W^Œ~Ì ∞° ÉèÏ~°`« q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ <å™ê
|Ǩï=∞u
<å™ê x~°fiÇ≤ÏOz# F áÈ\©Ö’ W^Œ~Ì ∞°
ÉèÏ~°`« z<åfl~°∞Å∞ [Ü«∞ˆH`«#O ZQÆ∞~°"Õâß~°∞.
K≥<≥·flÖ’x ÉèÏ=<£û ~å*Ïr q^•º„â◊=∞OÖ’ U_À
`«~°QÆu K«^Œ∞=Ù`«∞#fl ZO.N=`«û<£, =ã¨∞O^èŒ~å
Q“`«"∞£ Å∞ ~˘"Õ∞xÜ«∂ |$O^ŒO`À Hõeã≤ ~Ô O_À
|Ǩï=∞ux ã¨OÜ«ÚHõÎOQÍ ÔQÅ∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞.
SP~üSZãπ „áê*ˇ‰õΩì H˜O^Œ x~°fiÇ≤ÏOz# D
áÈ\©Ö’ JO`«iHõΔOÖ’ =∂#=Ù_ç x"å™êxH˜
ã¨O|OkèOz F _ç*<·ˇ #£ ∞ "å~°∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
Éèí∂q∞ÃÑ· ÅÉèíº=∞ÜÕ∞º =#~°∞ÖËg ÖËx W`«~°
„QÆÇ¨ ÅÃÑ· r=#O ZÖÏ LO@∞O^• Jx TÇ≤ÏOz
D „áê*ˇ‰Ωõ #ì ∞ `å=Ú ã¨∞ÅÉèOí QÍ Ñ¨ÓiÎKãÕ #≤ @∞¡
N=`«û<£ `≥eáê~°∞. D „áê*ˇ‰õΩìÃÑ· "åi^ŒÌ~°∂
~ÀA‰õΩ =¸_»∞ QÆO@Åáê@∞ „â◊q∞OKå~°∞. nxH˜
ã¨O|OkèOz# ™êOˆHuHõѨ~°"≥∞ÿ# JOâßÅ#∞
N=`« û <£ K« ∂ 㨠∞ HÀQÍ, PǨ  ~° O , W`« ~ ° „ `å
JOâßÅÃÑ· =ã¨∞O^èŒ~° ѨxKÕã≤Ok. P~°∞ <≥ÅÅ
HõO>Ë `«‰õΩ¯= HÍÅOÖ’<Õ „áê*ˇ‰õΩì#∞ ѨÓiÎKÕã≤#
D z<åfl~°∞e^Œ~Ì ∂° =KÕÛ U_®k [iˆQ áÈ\©Ö’
‰õ Ä _® á⁄ÖÁæ < åÅx Éè Ï q㨠∞ Î < åfl~° ∞ .
HÍeá¶ÈiflÜ«∂Ö’x ã≤M’~ÚÜ«∂ q∞_çÖò ã¨∂¯Öò
|$O^Œ O D áÈ\© Ö ’ „Ѩ ^ ä Œ = ∞ |Ǩ ï =∞u
ÔQÅ∞K«∞‰õΩOk.
>ÿ̌"∞£ \ÏÑπ-100Ö’ DlѨÙì
Ç‘Ï~ÀH˜ J„Q™Æ ê÷#O
'>ˇ ÿ " £ ∞ — Ѩ „ uHõ „Ѩ Ñ ¨ O K« J`« º O`«
„ѨÉèÏ=jÅ =º‰õΩÎÅ`À \ÏÑπ-100 *Ïa`å#∞
q_»∞^ŒÅ KÕãO≤ k. WO^Œ∞Ö’ DlѨÙì u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
L^Œº=∞OÖ’ Hõ^ä•<åÜ«∞‰õΩ_çQÍ ¿Ñ~˘Ok# "ÕÖò
5
Ѷ¨∞’x"£∞(30) J„QÆ™ê÷#OÖ’ xeKå~°∞. DlѨÙì
qѨ"¡ åxH˜ „¿Ñ~°‰Ωõ _çÖÏ xez# Ѷ∞¨ ’x"£∞ QÆ∂QÆ∞Öò
L^Àºy. ÉèÏ~°`ü‰õΩ „ѨѨOK«HõÑπ ™êkèOzÃÑ\˜ì#
„H˜ÔH\ò [@∞ì ÔHÃÑì<£ ZO.Zãπ.^èÀx, iÅÜ«∞<£û
WO_»„ã‘ìãπ Jkè<Õ`« =ÚˆH+π JOÉÏh, q„áÈ
J^茺‰õΔΩ_»∞ JrO „¿Ñ"£∞r, ™ê=∂lHõ HÍ~°ºHõ~°Î
J~°∞}Ï~åÜü∞Å`À áê@∞ ÉèÏ~°`« ã¨O`«uH˜ K≥Ok#
HÍeá¶ È iflÜ« ∂ #∂º~ÀÃã· O \ ˜ ã π ì gZãπ
~å=∞K«O„^Œ<Å£ ∞ \ÏÑπ-100Ö’ xeKå~°∞. \ÏÑπ-
100Ö’ J"≥∞iHÍ J^茺‰õΔΩ_»∞ XÉÏ=∂ 82=
™ê÷#OÖ’ LO_»QÍ, ÉèÏ~°º q∞Ã+Öò Éèí~°Î#∞ ^•>Ëã≤
22= ™ê÷#OÖ’ xeKå~°∞.
ã¨z<£ ¿Ñi@ ™ÈÊ~üûì =¸ºlÜ«∞O
ÉϺ\˜OQ∑ =∂º„™Èì ã¨z<£ >ˇO_»∂ů~ü‰Ωõ
=∞~À J~°∞^≥#· Q“~°=O ^ŒH¯õ #∞Ok. =∂ã¨~ì ü ¿Ñi@
F ™êÊ~ü ì û =¸ºlÜ« ∞ O#∞ xi‡OKåÅx
x~°~‚ ÚOz#@∞¡ =∞Ǩ~åR =ÚYº=∞O„u Ѩ$näfi~å*ò
K«"å<£ `≥eáê~°∞. 'ã¨z<£ ™êkèOz# q[Ü«∂Å∞
~å„ëêìxH˜ QÆ~°fiHÍ~°}O. „ѨѨOK«HõÑπ ÔQÅ=_»OÖ’
=∂ã¨ì~ü ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO Z#ÖËxk— Jx K«"å<£
H˘xÜ«∂_®~°∞.
„ѨѨOK« JO^ŒQÆ`≥ÎQÍ *ˇxflѶ¨~ü
áêÑπ QÍÜ«∞x, #\˜ *ˇxflѶ¨~ü Ö’ÃÑ*ò
„ѨѨOK«OÖ’<Õ J`«ºO`« JO^Œ"≥∞ÿ# =∞Ç≤Ïà◊QÍ
ZOÑ≤HÔ O· k. Ñ‘ÑÙ¨ Öò Ѩ„uHõ P"≥∞‰õΩ D H˜s\Ïxfl
Hõ@Éì \ˇ Oì˜ k. ɡÜ∂« <£û <ÀÖòû, J<≥fl Ǩ^ä"£ Õ =O\˜
Ü«Ú= JO^ŒQ`Æ ÅÎ≥ #∞ `Àã≤~å[x P"≥∞ D ™ê÷<åxfl
ÔH·=ã¨O KÕã¨∞HÀ=_»O qâı+¨O.
_èçb¡ "Õ∞Ü«∞~üQÍ ~°rfl Jcƒ
^Õâ◊ ~å[^è•x #QÆ~åxH˜ "Õ∞Ü«∞~üQÍ
ÉèÏ[áê‰õΩ K≥Ok# =∞Ç≤ÏàÏ H“xûÅ~ü ~°rfl Jcƒ
ZxflHõÜ«∂º~°∞. =ÚxûѨÖò HÍ~˘Êˆ~+¨<£ PѶπ _èçb¡
(ZOã‘_ô)Ö’ x~°fiÇ≤ÏOz# ZxflHõÖ’¡ HÍO„ÔQãπ
JÉèºí i÷ ã¨q`åâ◊~‡° ÃÑ· 88 F@¡ "≥∞*Ïi\©`À Jcƒ
ÔQÅ∞á⁄O^•~°∞. ZOã‘_ô K«i„`«Ö’ Ô~O_À =∞Ç≤ÏàÏ
"Õ∞Ü«∞~üQÍ Jcƒ iHÍ~°∞Ť ‰õΩ ZHͯ~°∞. 2007Ö’
PiÎ "≥∞„Ǩ‰õΩ `˘e J=HÍâ◊O ÅaèOzOk. Jcƒ
_èbç ¡ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O (_ôܸ « )Ö’ J™Èã≤Ü∞Õ \ò
„á⁄ÃѶã¨~ü HÍ=@O`À ÖÏÉèÏ¿ÑHõΔ`À D Ѩ^ŒqH˜
áÈ\© KÕã¨∞Î<åfl~°O@∂ P"≥∞ JÉèíºi÷`«fiOÃÑ· `˘Å∞`«
HÍO„ÔQãπ ã¨Éèí∞ºÅ∞ JÉèíºO`«~°O `≥eáê~°∞. J~Ú`Õ
P"≥ ∞ _ô Ü « ¸ J#∞=∞u á⁄O^•ˆ H áÈ\© H ˜
ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°x ÉèÏ[™ê ã¨Éèí∞ºÅ∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. D
ZxflHõÖ’¡ ~°rfl JcƒH˜ 170, ã¨q`å â◊~°‡‰õΩ 82
F@∞¡ ÅaèOKå~Ú. Zxq∞k F@∞¡ K≥Å¡ÖË^Œ∞.
WѨÊ\˜=~°‰Ωõ "Õ∞Ü«∞~üQÍ =º=ǨÏiOz# Ѩ$kèfi~å*ò
ã¨"å<Õ ™ê÷#OÖ’ ~°rfl Jaƒ H˘`«Î "Õ∞Ü«∞~üQÍ Ñ¨^gŒ
ÉÏ^茺`«Å∞ ã‘fiHõi™êÎ~°∞.
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
ã¨^Œã¨∞ûÅ∞-ã¨=∂"ÕâßÅ∞
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
„aH±û ^ÕâßÅ ã¨^Œã¨∞û
K≥·<åÖ’x ™êQÆ~° f~° #QÆ~°O ™ê<åºÖ’
2011 U„Ñ≤Öò 14# [iy# „aH±û („ɡlÖò, ~°ëêº,
WO_çÜ«∂, K≥·<å, ™œ`ü P„Ѷ≤HÍ) ã¨=∂"Õâ◊OÖ’
„ѨѨOK« Pi÷Hõ, q`«Î, "å}˜[º =º=Ǩ~åÅ∞,
"å`å=~° } =∂~° ∞ ÊÅ∞ , PǨ  ~° Éè í „ ^Œ ` « ,
~å[H©Ü«∂ÅÃÑ· K«~°ÛÅ∞ [iQÍ~Ú. SHõº~å[º
ã¨q∞u`À ã¨Ç¨ qq^èŒ JO`«~å˚fÜ«∞ Pi÷Hõ ã¨Oã¨Å÷
Ѩ Ù #ifl~å‡}O, f„="å^Œ O ÖÏO\ ˜ J<Õ H õ
ã¨=∞㨺ÅÃÑ· H©ÅHõ x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
„Ѩ Ñ ¨ O K« O Ö’ J`« º O`« "Õ Q Æ O QÍ Jaè = $kú
K≥O^Œ∞`«∞#fl@∞ì ÉèÏqã¨∞#Î fl „aH±û ^ÕâßÅ∞ „ѨÑO¨ K«
"Õ k Hõ à ѷ =∞iO`« â◊ H ˜ Î = ∞O`« " ≥ ∞ ÿ # áê„`« # ∞
x~°fiiÎOKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ HÍ~åºK«~°} „Ѩ}ÏoHõ#∞
ã¨OÜ«ÚHõÎOQÍ ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. Éèí„^Œ`«,
~å[H© Ü « ∞ , Pi÷ H õ JOâßÅÃÑ· Ѩ ~ ° ã ¨ Ê ~° O
ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ P S^Œ∞ ^ÕâßÅ∞ XHõ
XѨÊO^•xH˜ =KåÛ~Ú. D á¶È~°"£∞ "≥Ú^Œ\ ˜
Ô~O_»∞ ã¨^Œã¨∞ûÅ∞ ^ŒHΔ̃}τѶ≤HÍ ÖˉõΩO_®<Õ („aH±)
[iQÍ~Ú. D ã¨O`«û~°O ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍ ‰õÄ_®
HõÅ=_»O`À „aH±ûQÍ =∂iOk. „aH±û ^ÕâßÅ∞
SHõº~å[º ã¨q∞u Éè„í ^Œ`å =∞O_»e Ö’#∂, l-
20 Ö’#∂ ã¨Éèíº`«fiO Hõey=Ù<åfl~Ú. 2015
<å\˜H˜ „aH±û ^ÕâßÅ∞ Pi÷HOõ QÍ J"≥∞iHÍ HõO>Ë
â◊H=Î̃ O`«O HÍ#∞<åflÜ«∞x xѨÙ}∞Å JOK«<å.
H˘ÅOÉ’Ö’ ™ê~ü¯ áêiâ◊√^Œºú
ã¨^Œã¨∞û
^Œ H ˜ Δ } Ïã≤ Ü « ∂ „áêOfÜ« ∞ ã¨ Ç ¨ Ï HÍ~°
ã¨=∂Yº (™ê~ü¯) ^ÕâßÅ áêiâ◊√^Œºú ã¨^㌠∞¨ û NÅOHõ
~å[^è•x H˘ÅOÉ’Ö’ U„Ñ≤Öò 4 #∞Oz <åÅ∞QÆ∞
~ÀAÅáê@∞ [iyOk. ã¨O|Okè`« âßYÅ =∞^躌
áêiâ◊ √ ^Œ ú º , Ѩ i â◊ √ „Éè í ` « Å ÃÑ· ã¨ Ü « ∞ #fiÜ« ∞ O
™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ gÅ∞QÍ ™ê~ü¯ ^ÕâßÖ’¡ *ÏfÜ«∞
ã¨Oã¨÷#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOKå~°∞.
ã¨Ç¨Ï„™êaú Jaè=$kú ÅHΔͺÅ#∞ ™êkèOKÕ QÆ_»∞=Ù
(2015) 㨠g ∞Ñ≤ ã ¨ ∞ Î O _» _ » O `À D 㨠^ Œ ã ¨ ∞ û
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. S~å㨠JOK«<åÅ „ѨHÍ~°O
„ѨÑO¨ K«OÖ’ 2.6 aeÜ«∞#¡ =∞OkH˜ áêiâ◊√^Œºú
™œHõ~åºÅ∞ ÖË=Ù. WO^Œ∞Ö’ 72 âß`«O =∞Ok
„Ѩ[Å∞ Pã≤Ü∂« Ö’<Õ L<åfl~°∞. ™ê~ü¯ ^ÕâßÖ’¡ 700
q∞eÜ«∞#¡ =∞OkH˜ áêiâ◊√^Œúº ™œHõ~åºÅ∞
HõeÊOKåeû LOk.
™ê~ü¯ ^ÕâßÅ áÈbãπ JkèHÍ~°∞Å
ã¨=∂"Õâ◊O
™ê~ü ¯ ^Õ â ßÅ áÈbãπ Jkè H Í~° ∞ Å
ã¨=∂"Õâ◊O U„Ñ≤Öò 5# H˘ÅOÉ’Ö’ [iyOk.
D ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ L„QÆ"å^ŒO, =∂^ŒHõ„^Œ"åºÅ
~°"å}Ï=O\˜ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· K«iÛOKå~°∞.
ǨÏ<ÀÜü∞Ö’ Z._ç.a. "åi¬Hõ
ã¨=∂"Õâ◊O
Pã≤Ü«∂ Jaè=$kú ÉϺOH± (Z._ç.a.)
44= "åi¬Hõ ã¨=∂"ÕâO◊ ǨÏ<ÀÜü∞ (WO_À<Õ+Ü ≤ ∂« )
Ö’ "Õ ∞ 4-5 `Õ n Ö’¡ x~° fi Ç≤ Ï OKå~° ∞ . D
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ 'Pã≤Ü«∂ 2050- iÜ«∞Öˇ·lOQ∑ ^Œ
Uã≤Ü«∞<£ ÃãOK«s— J<Õ x"ÕkHõ#∞ Z._ç.a.
q_»∞^ŒÅ KÕãO≤ k. 2050 <å\˜H˜ ÉèÏ~°`,ü K≥<· åÅ`À
áê@∞ WO_À<Õ+Ü ≤ ∂« , [áê<£, ^ŒH}Δ̃ H˘iÜ«∂,
=∞ÖË+Ü≤ ∂« , ^ä•Üü∞ÖÏO_£ ^ÕâßÅ∞ „ѨÑO¨ K« r_ôÑÖ‘ ’
45 âß`«O "å\Ï Hõey LO\ÏÜ«∞x x"ÕkHõ
¿Ñ~˘¯Ok. Pã≤Ü∂« r_ôÑ‘ 2050 <å\˜H˜ 148
„\˜eÜ«∞<£ _®Å~°¡‰õΩ KÕ~°∞‰õΩO@∞O^Œx, Wk
„ѨѨOK« L`«ÊuÎÖ’ 51 âß`«OQÍ LO@∞O^Œx
x"ÕkHõ `≥eÑ≤Ok. D ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ áêÖÁæ#fl
ÉèÏ~°`« Pi÷Hõ =∞O„u „Ѩ}Éò =ÚYs˚ ~°"å}Ï,
WO^è#Œ J#∞ã¨O^è•#O =Å¡ „áêOfÜ«∞ ã¨ÇϨ HÍ~°O,
ã¨=∞„QÆ`Å« #∞ ÃÑOá⁄OkOKåÅx `«^•fi~å =$kúH˜
J_»∞¤QÍ L#fl ã¨=∞㨺Å#∞ `˘ÅyOK«=K«Ûx
ã¨∂zOKå~°∞.
=∂™È¯Ö’ "≥Ú^Œ\˜ =∞O„u`«fi ™ê÷~Ú
P~ÀQƺ ã¨^㌠∞¨ û
"≥ Ú ^Œ \ ˜ P~ÀQÆ º c=∂ q^è • <åÅ∞,
JO@∞"åº^è∞Œ Å∞ HÍx [|∞ƒÅÃÑ· „ѨÑO¨ K« =∞O„u`«fi
™ê÷~Ú ã¨^㌠∞¨ û =∂™È¯Ö’ U„Ñ≤Öò 28, 29 `ÕnÖ’¡
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. =∂#ã≤Hõ P~ÀQͺxfl ("≥∞O@Öò
ÃÇÏÖò)Î "≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ JO@∞"åºkè HÍx [|∞ƒÖ’¡
(Z<£.ã≤._ç)Ö’ KÕ~°∞Û`«∂ ã¨^Œã¨∞û _çHõ¡ˆ~+¨<£#∞
P"≥∂kOzOk. W`«~° Z<£.ã≤._ç.Å Ö’áêÅ`À
áê@∞ =∂#ã≤Hõ "≥HÅõ ºO ‰õÄ_® „ѨÑO¨ K« J<å~ÀQƺ
=ºÜ«∞ ÉèÏ~åxfl ÃÑOK«∞`«∞O^Œx _çH~ˆ¡õ +¨<£ ¿Ñ~˘¯Ok.
Z<£ . ã≤ . _ç . *Ïa`åÖ’ =∂#ã≤ H õ "≥ · H õ Ö Ïºxfl
KÕ~ˆ ÛO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°`ü KÕã#≤ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ Ѷe¨ OKå~Ú.
D ã¨^㌠∞¨ ûÖ’ ÉèÏ~°`ü `«~Ñ° Ù¨ # P~ÀQƺ âßMÏ =∞O„u
QÆ∞ÖÏO #c J*Ï^£ áêÖÁæ<åfl~°∞. Z<£.ã≤._ç.Å
*Ïa`åÖ’¡ QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ∞, =∞^è∞Œ "Õ∞ǨÏO, HÍ#û~ü,
âßfiã¨HÀâ◊ ã¨O|O^èŒ "åº^èŒ∞Å∞ L<åfl~Ú. Wq
„ѨÑO¨ K« =∞~°}ÏÖ’¡ 60 âß`«O =~°‰Äõ L<åfl~Ú.
2030 <å\˜H˜ „ѨѨOK« =∞~°}ÏÖ’¡ Z<£.ã≤._ç.Å∞
75 âß`«O =~°‰Äõ LO\ÏÜ«∞x JOK«<å.
Pã≤Ü∂« ^ÕâßÅ tY~å„QÆ
ã¨=∂"Õâ◊O
Ѩ ^ ≥ Ì x q∞^Œ = Pˆ Q flã≤ Ü « ∂ ^Õ â ßÅ
(Uã≤Ü∞« <£) tY~å„QÆ ã¨=∂"ÕâßÅ∞ WO_À<ÕãÜ ≤ ∂«
~å[^è•x [HÍ~åÎÖ’ "Õ∞ 7 #∞Oz 8 =~°‰õΩ
6 ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
[iQÍ~Ú. 2011 ã¨O=`«û~åxH˜ Uã≤Ü«∞<£
K≥·~°‡<£QÍ L#fl WO_À<Õã≤Ü«∂ „áêOfÜ«∞ ã¨Oã¨÷‰õΩ
=¸_»∞ „áê^è•#º`«Å∞ xˆ~ÌtOzOk. 2015Ö’
Uã≤Ü«∞<£ ^ÕâßÅ QÆ∞}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# ѨÙ~ÀQÆux
™êkèOK«_»O, Jaè=$kú HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ =∞^Œú`«∞QÍ
D „áêO`«OÖ’ âßOu, ã¨∞ã≤~÷ `° #« ∞ HõeÊOK«_O» ,
„ѨÑO¨ K« ™ê÷~ÚÖ’ U+≤Ü∞« <£ ã¨ÇϨ HÍ~åxfl f„=`«~O°
KÕÜ«∞_»O ã¨Oã¨÷ „áê^è•#º`«Å∞QÍ L<åfl~Ú.
WO_À<Õ+Ü ≤ ∂« , =∞ÖËãÜ
≤ ∂« , Ѷe≤ Ñ‘Ê<£û, ã≤OQÆÑÓ¨ ~ü,
^ä•Üü∞ÖÏO_£`À ‰õÄ_ç# J~Ú^Œ∞ ã¨Éèíº^ÕâßÅ`À
1967, PQÆã¨∞ì 8Ö’ ÉϺOHÍH±Ö’ PˆQflã≤Ü«∂
^ÕâßÅ (Uã≤Ü∞« <£) J™Èã≤Ü∞Õ +¨<£ U~°Ê_çOk.
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
=∞~°}ÏÅ∞
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
ã¨`º« ™ê~Ú x~åº}O
HõeÜ«ÚQÆ ^≥"· åOâ◊ ã¨OÉè∂í `«∞_»∞QÍ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞
qâ◊fiã≤OKÕ HÀ\Ï¡k „Ѩ[Å P~å^躌 ^≥=· "≥∞#ÿ ÉèQí "Æ å<£
ã¨`º« ™ê~Ú U„Ñ≤Öò 24 L^ŒÜ∞« O Éè∫uHõ ^ÕÇ¨ xfl
g_®~°∞. =∂iÛ 28# f„= Jã¨fiã¨÷`«‰õΩ QÆ∞Ô~·#
PÜ«∞#‰õΩ zH˜`û« xq∞`«OΠѨÙ@ìÑi¨ ÖÎ ’x ã¨`º« ™ê~Ú
㨠∂ Ѩ ~ ü ÃãÊëêe\© P㨠∞ Ѩ „ uÖ’ KÕ ~ åÛ~° ∞ .
JѨÊ\˜#∞O_ç ^Õâ,◊ q^ÕâßÖ’¡ J`«ºO`« xëê‚`∞« Öˇ#·
"≥^· ºŒ ŠѨ~º° "ÕH}Δõ Ö’ „ѨÑO¨ K«OÖ’<Õ J`åº^è∞Œ xHõ "≥^· ºŒ
¿ã=Å#∞ JOkOKå~°∞. ÉÏÉÏ "≥·^ŒºO HÀã¨O
J"≥∞iHÍ #∞O_ç J`åº^è∞Œ xHõ "≥O\˜Ö@Ë ~ü#∞ Ãã`· O«
`≥ÑÊ≤ OKå~°∞. Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕiÊOz#ѨÊ\˜ #∞O_ç
ÉÏÉÏ P~ÀQƺO Ѩ@¡ „ѨÉ∞íè `«fi „Ѩux^è∞Œ Å∞, Pã¨∞Ѩ„u
_≥~Ô· Hõ~ì ü _®Hõ~ì ü ã¨áê¶ Ü«∂Å∞ q_»∞^ŒÅ KÕã#≤ "≥∞_çHÖõ ò
|∞Öˇ\#˜ ∞¡ ~ÀAHÀ q^èOŒ QÍ LO_»@O`À ã¨Ê+¨`ì «
H˘~°=_çOk. `˘Å∞`« âßfiã¨HÀâ◊ ã¨O|Okè`« [|∞ƒ`À
Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕi# ÉÏÉÏ P `«~∞° "å`« HÍÖËÜ∞« O,
QÆ∞O_≥, =¸„`«ÑO≤ _®Å Ѩxf~°∞ ^≥|ƒu#_»O`À
JO^Œ∞‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ _»Ü∂« Åã≤ã,π ã≤P~ü\ ˜ ^ä~≥ Ñ° ≤
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. D „Hõ=∞OÖ’ U„Ñ≤Öò 20# ÉÏÉÏ
P~ÀQƺO ѨÓiÎ q+¨q∞OzO^Œx, `å=Ú z=i
„ѨÜ∞« `åflÅ∞ KÕã∞¨ <Î åfl=∞O@∂ Pã¨∞Ѩ„u =~åæÅ∞
„ѨH\õ O˜ Kå~Ú.
„ѨMϺ`« QÆ}˜`« "Õ∞^è•q „á⁄ÃѶã¨~ü
J<åfl™êfiq∞ =∞$u
â◊`« =ã¨O`åÅ#∞ `«~°z K«∂ã≤, [#
ÉÏǨ ï àϺxH˜ Öˇ H õ ¯ ÅO>Ë Z#ÖË x P㨠H ˜ Î x
Hõ e yOz# „Ѩ M Ϻ`« QÆ } ˜ ` « "Õ ∞ ^è • q, ~å=Ù
™êÃÇÏÉòQÍ MϺu QÆ_Oç z# J<åfl™êfiq∞ ~°OQÆ<å^äŒ
~å=Ù WHõ¯_ç `«# ã¨fiQÆ$ǨÏOÖ’ Hõ#∞fl=¸âß~°∞.
PÜ« ∞ #‰õ Ω 102 Uà◊ √ ¡ . PÜ« ∞ #‰õ Ω F
‰õΩ=∂~°∞_»∞<åfl~°∞. QÆ∞[~å`üÖ’ JxÜ«∞`« q^Œº
^•fi~å QÆ}`˜ åxfl „Ѩ*ÏhHÍxH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜
`≥zÛ# „ѨMϺu J<åfl™êfiq∞ ™⁄O`«O.

J#fl^•`« PÑÎ̈q∞„`∞« _»∞ JãÎ̈=∞Ü«∞O
L`«Î~° ÉèÏ~°`« Ô~·`«∞Ö’HÍxfl UHõ`å\˜ÃÑ·H˜
fã¨∞‰õΩ=zÛ, J#fl^•`«‰õΩ Q˘O`«∞HõÖÏ xez#
L^Œº=∞ <Õ`« =∞¿ÇÏO„^Œã≤OQ∑ uHÍÜ«∞`ü (76)
Hõ#∞fl=¸âß~°∞. ã¨O=`«û~°HÍÅO #∞Oz PÜ«∞#
Z=ÚHõ Å ˆ H #û~ü ` À ÉÏ^è Œ Ñ ¨ _ » ∞ `« ∞ <åfl~° ∞ .
=∞¿ÇÏO„^Œã≤OQ∑‰õΩ #Å∞QÆ∞~°∞ `«#Ü«ÚÅ∞, W^ŒÌ~°∞
‰õΩ=∂Ô~Å· ∞ L<åfl~°∞. ÉèÏ~°º Wk=~°Hˆ K«xáÈÜ«∂~°∞.
Éè Ï ~° f Ü« ∞ H˜ ™ ê<£ Ü« ¸ xÜ« ∞ <£ (cˆ H Ü« ¸ )
J^茺‰õΔΩ_çQÍ `«uHÍÜ«∞`ü Ô~·`«∞Å `«~°Ñ¨Ù# Z<Àfl
áÈ~å\ÏÅ∞ KÕâß~°∞. =Ú[Ѷ~¨ #ü QÆ~ü lÖÏ¡ ã≤™œbÖ’
1935Ö’ *Ï\ò ™ê=∂lHõ =~°æOÖ’ [x‡Oz#
PÜ«∞# z#fl`«#OÖ’<Õ ™ê÷xHõ Ô~·`«∞Å HõëêìÅÃÑ·
QÆà◊"≥∞`åÎ~°∞. J#fl^•`« ǨωõΩ¯Å HÀã¨O ˆHO„^Œ,
~åR „Ѩ É è í ∞ `åfiÅÃÑ· JÅ∞ÃÑ~° Q Æ x áÈ~å@O
™êyOKå~°∞. 1988Ö’ K≥~°‰õΩ‰õΩ =∞^ŒÌ`«∞ ^èŒ~°
HõeÊOKåÅx, Ô~·`«∞ ~°∞}ÏÅ#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂Åx,
=º=™êÜ«∂xH˜ q^Œ∞º`ü ˆ~@∞¡ `«yæOKåÅx
cˆHÜ«¸ P^èŒfi~°ºOÖ’ ÉèÏs Z`«∞Î# L^Œº=∂xfl
x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
<ÀɡÖò Q„ Ç
Æ Ï‘ `« |∂¡O|~üæ =∞$u
„Ѩ=ÚY âß„ã¨"Î `Õ ,Ϋ <ÀɡÖò „QÆÇÏ‘ `« |~°∂Kü
|∂¡O|~üæ (85) HÍeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ U„Ñ≤Öò 5#
=∞~° } ˜ O Kå~° ∞ . ÃÇ· Ï Ñ¨ > ˇ ÿ \ ˜ ã π - a "≥ · ~ ° ã π # ∞
Hõ#∞Q˘#flO^Œ∞‰õΩ 1976Ö’ |∂¡O|~üæ‰õΩ <ÀɡÖò
|Ǩï=∞u ÅaèOzOk.
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
„H©_®~°OQÆO
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
"Õ∞sHÍ"£∞‰õΩ Pã≤Ü∂« HõÑÖπ ’ ã¨fi~°O‚
Éè Ï ~° ` « J„QÆ „ âı } ˜ =∞Ç≤ Ï àÏ ÉÏHõ û ~ü
"Õ ∞ sHÍ"£ ∞ Pã≤ Ü « ∂ Hõ Ñ π ÉÏH˜ û OQ∑ Ö ’ 㨠fi ~° ‚ O
™êkèOzOk. K≥·<åÖ’x ÃÇ·ÏH˘=ÙÖ’ [iy# 48
ˆHrÅ qÉèÏQÆO ÃѶ·#Ö’¡ ^ŒHΔ̃} H˘iÜ«∂‰õΩ K≥Ok#
H˜"∞£ q∞Ü«∂OQ∑ ã≤"∞£ #∞ HõOQÆ∞uxÑ≤OzOk. S^Œ∞
™ê~°∞¡ „ѨÑO¨ K« KåOÑ≤Ü∞« <£QÍ xez# "Õ∞s `«#Ö’
㨠` åÎ U=∂„`« O `« Q Æ æ Ö Ë ^ Œ x x~° ∂ Ñ≤ O zOk.
`«∞káÈ~°∞Ö’ 4-3`À „Ѩ`º« i÷x =∞\˜Hì iõ Ñ≤OzOk.
Hõ=Å Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `«e¡ J~Ú# D =∞}˜ÑÙ¨ i "Õ∞\˜
ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
ÉÏHõû~ü‰Ωõ D U_®kH˜k `˘e ã¨fi~°O‚ . QÆ`_Õ ®k
QÍfiOQ∑*∫ Pã≤Ü«∂ ˆQ"£∞ûÖ’ P"≥∞ HÍO㨺O`À
ã¨iÃÑ@∞ì‰Ωõ Ok. =∞~À ÉèÏ~°`« ÉÏHõû~ü Ѩq„`« 57
ˆHrÅ qÉèÏQÆOÖ’ ~°[`« Ѩ`«HõO <≥yæOk. ÃѶ·#Ö’¡
^ä•Üü∞ÖÏO_£‰Ωõ K≥Ok# `˘ã¨=∞b `˘#ÖÏ<£ 11-
6`À Ѩq„`«#∞ F_çOzOk.
Pã‘ãπ̂H J*Ï¡<£ >ÿ̌\˜Öò
„ѨÑO¨ K« KåOÑ≤Ü∞« <£, clOQ∑ XeOÑ≤Hû± ,
ã¨fi~°‚ Ѩ`H« õ q*Ë`« P„¿ãeì Ü«∂ „Ѩuëêì`‡« Hõ J*Ï¡<£
ëê ǨH© \’~°fl"≥∞O\ò >ˇ\ÿ Ö˜ ò#∞ HÔ =· ã¨O KÕã∞¨ ‰õΩOk.
ÃÑ#·¶ ÖòÖ’ D[@∞ì 3-2 QÀÖòû `Õ_®`À áêH˜™ê÷<#£ ∞
F_çOz, iHÍ~°∞¤ ™ê÷~ÚÖ’ P~À™êi „\’Ѷ‘x
JO^Œ∞‰õΩOk. WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ 1983, 1998,
2004, 2005, 2007 ã¨O=`«û~åÖ’¡ q*Ë`Q« Í
xez# Pã‘ãπ <åÅ∞ˆQà◊¡ `«~åfi`« =∞~À™êi >ˇ\ÿ Ö˜ ò
™êkèOzOk. J`«ºkèHõ >ˇ\ÿ à˜ #¡◊ ∞ JO^Œ∞‰õΩ#fl ^ÕâßÅ
*Ïa`åÖ’ ÉèÏ~°``ü À Hõeã≤ WѨÊ\˜=~°‰Äõ #O|~ü=<£
™ê÷<åxfl ѨOK«∞‰õΩ#fl Pã‘ãπ WѨC_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ
J„QÆ™ê÷<åxfl P„Hõq∞OzOk. S^Œ∞ ™ê~°∞¡ q*Ë`Q« Í
xez# ÉèÏ~°`#ü ∞ ~Ô O_À ™ê÷#OÖ’H˜ <≥\Oì˜ k.
J~åѶ¨Ù~å ˆQ"£∞ûÖ’ ã¨fi~°‚O
™êkèOz# Ñ≤OH©
ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ ÉÏHõû~ü Ñ≤OH© [O„QÍ
P„¿ãìeÜ«∂Ö’ [iy# P~åѶ¨Ù~å ˆQ"£∞ûÖ’ ã¨fi~°‚
Ѩ`H« Oõ ™êkèOzOk. JO`ÕQÍHõ J`«∞º`«=Î ∞ ÉÏHõû~ü
„\’Ѷx‘ ‰õÄ_® ™⁄O`«O KÕã∞¨ ‰õΩOk. 51 H˜Ö’Å
qÉèÏQÆOÖ’ áÈ\©Ñ_¨ #ç 21 Uà◊¡ Ñ≤OH© ÃÑ#·¶ ÖòÖ’
#∂ºlÖÏO_£‰Ωõ K≥Ok# ã≤Ü∂≥ <å ÃÑ~¶ åflO_≥ã#π ∞
18-13 áê~ÚO@¡ `Õ_®`À z`«∞ÎKÕã≤Ok. ÉèÏ~°`«
*ÏfÜ«∞ KåOÑ≤Ü«∞<£+≤ÑπÖ’#∂ ã¨fi~°‚ Ѩ`«Hõ q*Ë`«
J~Ú# Ñ≤OH© `˘e ~“O_£Ö’ 4-5 `Õ_®`À
"≥#Hõ|_ç#ѨÊ\˜H©, Ô~O_À ~“O_£Ö’ Z^Œ∞~°∞^•_çH˜
ky J^Œ∞ƒù`« áÈ~å\Ïxfl „Ѩ^iŒ ≈OzOk. D ~“O_£
=Úy¿ã ã¨=∞Ü«∂xH˜ 12-10 `Õ_®`À =ÚO^ŒO[
"ÕãO≤ k. =¸_À ~“O_£Ö’#∂ `«# JkèÑ`¨ åºxfl
H˘#™êyOzOk. WÖÏ=ÙO>Ë ÉèÏ~°`ü‰õΩ K≥Ok#
g∞<å 60 H˜Ö’Å qÉèÏQÆOÖ’, ѨÓ*Ï 75 H˜Ö’Å
qÉèÏQÆOÖ’ ~°[`« Ѩ`H« ÍÅ∞ ™êkèOKå~°∞. JÖˇHû˜ ãπ
„Ñ≤Kå~ü¤ (#∂ºlÖÏO_£) KÕuÖ’ g∞<å, JÔ~<¡ £ ɡ<¡ ˘¯"£
(P„¿ãì e Ü« ∂ ) KÕ u Ö’ Ѩ Ó *Ï Ñ¨ ~ å[Ü« ∂ Å∞
Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞.
H˜~üÃãì<£ "å~°ã¨∞xQÍ ÃѶ¡K«~ü
lOÉÏÉËfi „H˜ÔH\ò [@∞ì =∂r ÔHÃÑì<£
_»OHõ<£ ÃѶ¡K«~ü#∞ ÉèÏ~°`« „HỖH\ò [@∞ì H˘`«Î HÀKüQÍ
cã‘ãS‘ xÜ«∞q∞OzOk. QÆ`O« Ö’ 1999 #∞Oz
2007 =∞^躌 HÍÅOÖ’ WOQÍ¡O_£ „HỖH\ò [@∞ì‰Ωõ
HÀKüQÍ ¿ã=ÅOkOz# 62 Uà◊¡ ÃѶ¡K«~ü D
Ѩ^ŒqÖ’ Ô~O_Õà◊¡ áê@∞ LO\Ï_»∞.
7
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
Ãã<· û£ JO_£ >ˇHÍflÅr
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
ã¨∂Ѩ~ü HõOѨӺ@~ü#∞ ã¨$+≤Oì z#
W„™È
ÉèÏ~°`« JO`«iHõΔ Ñ¨iâ’^è#Œ ã¨Oã¨÷ (W„™È)
J`«ºO`« "ÕQOÆ QÍ Ñ¨xKÕ¿ã '™êQÍ-220— J<Õ ¿Ñ~°∞#fl
ã¨∂Ѩ~ü HõOѨӺ@~ü#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕãO≤ k. ÃãHõ#∞‰õΩ
220 „\˜eÜ«∞#¡ PѨˆ~+¨#¡#∞ Ѩi+¨¯iOKÕ D
HõOѨӺ@~ü#∞ ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ ã¨∂Ѩ~ü á¶êãπì HõOѨӺ@~üQÍ
¿Ñ~˘¯O @∞<åfl~°∞. D ã¨∂Ѩ~ü HõOѨӺ@~ü#∞
u~°∞=#O`« ѨÙ~°OÖ’x q„Hõ"∞£ ™ê~åÉÏÜü∞ ¿ãÊãπ
ÃãO@~üÖ’x ã¨f+π ^è•=<£ ã¨∂Ѩ~ü HõOѨӺ\˜OQ∑
Hˆ O„^ŒO ~°∂á⁄OkOzOk. nx `«Ü∂« s =ºÜ«∞O
14 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞. D ã¨∂Ѩ~ü HõOѨӺ@~ü#∞
q„HõO™ê~åÉÏÜü∞ ¿ãÊãπ ÃãO@~ü =^ŒÌ W„™È K≥·~°‡<£
ÔH.~å^è•„H˜+¨‚<£ „áê~°OaèOKå~°∞. D ã¨∂Ѩ~ü
HõOѨӺ@~üÖ’ P^èŒ∞<å`«"≥∞ÿ# „QÍѶ≤H± „áêÃãã≤OQ∑
Ü«¸x\ò (rёܸ « ) P^è•i`« =º=ã¨÷ LO^Œx,
D HõOѨӺ@~ü U~À¿ãÊãπ‰Ωõ ã¨O|OkèOz J`«ºO`«
H˜ ¡ + ¨ ì " ≥ ∞ ÿ # 㨠= ∞㨠º Å#∞ Ѩ i +¨ ¯ iOK« \ ÏxH˜
`À_»Ê_»∞`«∞O^Œx W„™È JkèHÍ~°∞Å∞ `≥eáê~°∞.
™êQÍ 220 ã¨∂Ѩ~ü HõOѨӺ@~ü q„Hõ"∞£ ™ê~åÉèÏÜü∞
¿ãÊãπ ÃãO@~ü _ç*<·ˇ £ KÕãO≤ ^Œx WO^Œ∞Ö’ =∂Ô~¯\’¡
JO^Œ ∞ ÉÏ@∞Ö’ L#fl Ǩ  ~ü ¤ " Õ ~ ü , ™êѶ π ì " Õ ~ ü
ѨiHõ~åÅ#∞ LѨÜ≥∂yOKå~°∞. q„áÈ ã¨~°Ñ¶¨~å
KÕã#≤ 200 Z<£gS_ôSU >ˇ™ê¡, 2070 rÑ‘ÜÚ« ,
ÃÇ·Ïã‘Ê_£ WO@~ü<≥\ò Hõ<≥Hì̃q\˜`À ‰õÄ_ç# 400
WO>ˇÖò HÍfi_£ HÀ~ü ÔQ˚<å<£ ã‘Ñ‘Ü«¸ `«k`«~°
ѨiHõ~åÅ#∞ LѨÜ∂≥ yOzO^Œx "å~°∞ `≥eáê~°∞.
„Ѩf rÑ‘Ü«¸, ã‘Ñ‘Ü«Ú ™ê=∞~å÷ºÅ∞ =~°∞ã¨QÍ
500 yQÍ á¶ê¡Ñ¨ÙÅ 50 yQÍ á¶ê¡Ñ¨ÙÅ ™ê=∞~°÷ºO`À
LO\ÏÜ«∞x, P „Hõ=∞OÖ’ ã¨∂Ѩ~ü HõOѨӺ@~ü
220 >ˇ~å á¶ê¡Ñ¨ÙÅ ™ê=∞~å÷ºxfl QÆi+¨ªOQÍ
JO^Œ∞‰õΩO@∞O^Œx `≥eáê~°∞. D HõOѨӺ@~ü
Ѩ~åº=~°}ÏxH˜ ZÖÏO\˜ Ǩx HõeOæ K«^xŒ , Hˆ =ÅO
150 H˜Ö’ "å@¡ q^Œ∞º`ü#∞ LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩx
ѨxKÕã¨∞ÎO^Œx W„™È "≥Å¡_çOzOk.
 Juz#fl LѨQ„ Ç
Æ ¨ xH˜ J"≥∞iHÍ
~°∂ѨHõÅÊ#
J"≥∞iHÍ âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞ „ѨѨOK«OÖ’<Õ
J`«ºO`« z#fl^≥·# LѨ„QÆǨxfl ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
ZHÀûáê¡ < ≥ \ ò ™ ê\ò Q Í Ñ≤ Å ∞㨠∞ Î # fl D zxfl
LѨ „ QÆ Ç ¨  xfl =KÕ Û ã¨ O =`« û ~° O
„ѨÜ≥∂yOK«#∞<åfl~°∞. =∞# ™œ~° =º=ã¨÷‰õΩ
"≥Å∞ѨŠL#fl HÀû áê¡<≥\òû#∞ Hõ#∞Q˘<åÅ<Õ
ÅHõΔ ºO`À D z#fl LѨ„QÆǨxfl âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞
`«Ü∂« ~°∞ KÕâß~°∞. =∞™êK«∞Ãã\òû W<£ã@ì≤ ∂º\ò PѶπ
>ˇHÍflÅl`À Hõeã≤ ã‘=∞ãπ \’Ç≤Ï PѶπ „_®Ñ¨~ü
ÖË É Áˆ ~ @s D J`« º O`« z#fl LѨ „ QÆ Ç ¨  xfl
~° ∂ á⁄OkOzOk. D LѨ „ QÆ Ç ¨ Ï O Ѩ k
ÃãO\©g∞@~°¡ "≥_Å» ∞Ê 30 ÃãO\© g∞@~°¡ á⁄_»=Ù`À
L#fl D LѨ„QÆǨÏO HõHõΔ ºÖ’ „QÆǨÏO =Öˇ
u~°∞QÆ∞`«∂ #HõΔ„`åÅ HÍOux H˘Å∞ã¨∞ÎOk. D
Juz#fl LѨ„QÆÇ¨ xfl `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« _®xH˜ =¸_»∞
q∞eÜ«∞<£ áœO_»¡ =ºÜ«∞O J~ÚOk.
ã≤Ê<£\
„ ÏxH±ûÖ’ ã¨OK«Å#O
Xˆ H XHõ ¯ Ѩ ~ ° = ∂}∞=Ù =∞O^Œ O `À
„ѨÑO¨ K«OÖ’<Õ Ju ѨÅ∞K«x Ѩ^•~°O÷ QÍ ¿Ñ~˘Ok#
„QÍѶ<≤ #£ ∞ JÜ«∞™ê¯OfHõiOK«@OÖ’ âß„ã¨"Î `Õ ÅΫ ∞
q[Ü«∞O ™êkèOKå~°∞. D Ѩiâ’^è#Œ ã≤Ê<£ „\ÏxH±û
~°OQÆOÖ’ qѨ"¡ å<Õfl fã¨∞H˘ã¨∞OÎ ^Œx ÉèÏqã¨∞<Î åfl~°∞.
„QÍѶ≤<£ÃÑ· Ѩiâ’^èŒ#ʼnõΩQÍ#∞ 2010 Ö’
Éè∫uHõâß„ãÎ̈OÖ’ <ÀɡÖò |Ǩï=∞ux QÔ Å∞Û‰õΩ#fl
_»Kü-~°+¨º<£ âß„ãÎ̈"Õ`«Î PO„_»∂HÍ<£™êìO\˜<£l"£∞
<Õ`$« `«fiOÖ’ D Ѩiâ’^è#Œ [iyOk. ZÅ„HÍìxH±
„Éè í = ∞}Ïxfl LѨ Ü ≥ ∂ yOK« ∞ ‰õ Ω <Õ ™êOˆ H uHõ
Ѩi*Ï˝<åÅ ã¨"Õ∞‡à◊<å<Õfl 'ã≤Ê<£„\ÏxH±û— JO\Ï~°∞.
ZÅ„HÍì<£ „Éèí=∞}ÏxH˜, q^Œ∞º`ü „Ѩ"åǨxfl
J#∞ã¨O^è•xOK«@"Õ∞ D ~°OQÆOÖ’ H©ÅHõ"≥∞ÿ#
JOâ◊O. nxx ™êkèOK«@OÃÑ· l"£∞ |$O^ŒO
H˘O`«HÍÅOQÍ Ñ¨iâ’^è#Œ Å∞ [~°∞ѨÙ`ÀOk. nO\’¡
ÉèÏQÆOQÍ „QÍѶ<≤ #£ ∞ XHõ |ÅÇ‘Ï# JÜ«∞™ê¯O`«
ˆHΔ„`« „ѨÉèÏ=O H˜OkH˜ fã¨∞‰õΩ~å=@O ^•fi~å
ZÅ„HÍì # ¡ „Éè í = ∞}Ïxfl, q^Œ ∞ º`ü „Ѩ " åǨ  xfl
J#∞ã¨O^è•xOK«=K«Û<Õ H˘`«Î HÀ}Ïxfl QÆ∞iÎOKå~°∞.
'q^Œ∞º`ü#∞ JÜ«∞™ê¯O`«ˆHΔ„`«OQÍ =∂~°Û@O
JÜ«∞™ê¯O`«Hˆ „Δ `åxfl q^Œ∞º`üQÍ =∂~°Û@O J#fl^Õ
ã≤Ê<£„\ÏxH±ûÖ’ Ju=ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O. nx
™ê^èŒ#‰õΩ XHõ H˘`«Î =∂~åæxfl Hõ#∞Q˘<åfl~°∞.
„QÍѶ≤<£‰õΩ#fl JkfifÜ«∞"≥∞ÿ# ÅHõΔ}ÏÅ =ÖË¡ Wk
™ê^茺"≥∞ÿOk.
Ju z#fl J}∞ QÆ_Ü
ç ∂« ~°O
Pâ◊ Û ~° º Hõ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # , J`« º O`«
„Ѩ Ü ≥ ∂ [#Hõ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # =㨠∞ Î = ÙÅ `« Ü « ∂ sÖ’
Ѩiâ’^艌 Ωõ Å∞ =∞~À J^Œ∞ƒù`åxfl Pq+¨¯iOKå~°∞.
„ѨÑO¨ K«OÖ’<Õ Ju z#fl^≥#· , JyæÃÑ>ì̌ ÃãA · Ö’
LO_Õ J}∞QÆ_çÜ«∂~åxfl `«Ü«∂~°∞ KÕâß~°∞.
J~°OQÆ∞à◊O =∞O^ŒO, 1.5 JOQÆ∞àÏÅ á⁄_»=Ù`À
=∂=¸Å∞ J}∞QÆ_Ü ç ∂« ~åÅ Hõ<åfl 100 ~Ô @∞¡
z#flkQÍ LO_Õ D ѨiHõ~O° Hˆ =ÅO 100 q∞b¡
"å@¡ q^Œ ∞ º`ü # ∞ =∂„`« " Õ ∞
qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩO@∞Ok. "å`å=~°} Ѩiã≤`÷ ∞« Å
HÍ~°}OQÍ rÑ‘Zãπ ã≤QflÆ Öòû JO^Œx KÀ@ ‰õÄ_®
㨠= ∞~° ÷ O QÍ Ñ¨ x KÕ ã ¨ ∞ Î O k. ™ê^è • ~° } J}∞
QÆ_çÜ«∂~åÅ =∂ki J}∞ ^è•i‡Hõ`«#∞ â◊H˜Î
=#~°∞QÍ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀx D Ju z#fl
ѨiHõ~O° ã¨=Ú„^•<Õfi+¨} ™êyOKÕ "åiH˜ ZO`À
LѨÜ∂≥ QÆH~õ O° QÍ LO@∞O^Œx nx `«Ü∂« s^•~°∞
_®ifi<£ Ãã~å¯O_£ `≥ e áê~° ∞ . D J}∞
QÆ_Üç ∂« ~°O`À q∞Å@s, "å}˜[º HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞
㨠= ∞~° ÷ = O`« O QÍ x~° fi Ç≤ Ï OK« = K« Û x PÜ« ∞ #
¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
Hõ$u
„ =∞ "≥∞^Œ_∞» Hõ}O `«Ü∂« s
㨠O H˜ ¡ + ¨ ì " ≥ ∞ ÿ # "≥ ∞ ^Œ _ » ∞ Ѩ x f~° ∞ #∞
Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ „ѨuaOKÕÖÏ Hõ$„u=∞ "≥∞^Œ_»∞
`«Ü«∂sÖ’ z#fláê\˜ `˘e J_»∞QÆ∞ "Õã≤#@∞¡
âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞ `≥eáê~°∞. Hõ$„u=∞"≥∞^Œ_»∞ Hõ}Ïxfl
<å<À>ˇHÍflÅr ™êÜ«∞O`À ~°∂á⁄OkOKå=∞<åfl~°∞.
Hõ$„u=∞ ã¨OH˜¡+¨ì ã¨~°∂¯ º\ò (ã≤O^äŒ\ ˜H± ã≤<åÑπû
ã¨~°∂¯ º\ò)QÍ "å~°∞ nxx ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~°∞.
ã¨^~Œ <° £ HÍeá¶ÈiflÜ«∂ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xH˜ K≥Ok#
âß„ãÎ̈"`Õ ÅΫ |$O^ŒO nxx ~°∂á⁄OkOzOk. D
|$O^•xH˜ ™ê~°kä J~Ú# Peãπ áê~°¯~ü 2006
#∞Oz Hõ$„u=∞ "≥∞^Œ_»∞ `«Ü«∂s Ѩiâ’^èŒ#Ö’¡
`«Å=Ú#HõÅ∞QÍ L<åfl~°∞. D „Hõ=∞OÖ’<Õ `å*ÏQÍ
Hõ$„u=∞ ã¨OH˜¡+ì̈ ã¨~°∂¯ º\ò#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕâß~°∞.
Wk Hˆ =ÅO `˘e J_»∞QÆ∞ =∂„`«"∞Õ #x Hõ$„u=∞
"≥∞^Œ_»∞ `«Ü«∂sH˜ =∞iO`«QÍ Hõ$+≤ [~°QÍeû
LO^Œx áê~°¯~ü ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
ÃÑ<·¶ å<£û, al<≥ãπ JO_£
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
ZHÍ#g∞
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
r_ôÑ‘ Hõ<åfl =∂Ô~¯\ò ã¨OѨ^Õ Z‰õΩ¯=
ã¨∂÷Å ^ÕjÜ≥∂`«ÊuÎ (r_ôÑ‘), =∂Ô~¯\ò
HͺÑ≤@Öˇ·*Ë+¨<£ (™êìH± =∂Ô~¯\òÖ’ #"≥∂^≥·#
HõOÃÑhÅ "≥Ú`«OÎ ¿+~°¡ qÅ∞= -ZOHÍfiÑπ)Å#∞
Ѩije¿ãÎ =∂Ô~¯\ò ã¨OѨ^Œ QÆ}hÜ«∞OQÍ
ÃÑiyOk. 2002-03 U_®kH˜ r_ôÑÖ‘ ’ ZOHÍfiÑπ
(=∂Ô~¯\ò HͺÑ≤@Öˇ·*Ë+¨<£ @∞ r_ôÑ‘ x+¨ÊuÎ)
23.28 âß`«O LO>Ë 2010-11 U_®kH˜
132.47 âß`åxH˜ ÃÑiyOk. ™êìH± =∂Ô~¯\òÖ’
¿+~°¡ qÅ∞=Å∞ ÃÑ~°Q_Æ O» HÀÖò WO_çÜ∂« =O\˜
8 ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
ÉèÏs ѨaH¡ ± W+¨ØºÅ∞ ZOHͺÑπ-@∞-r_ôÑ‘ x+¨ÊuÎ
iHÍ~°∞¤ ™ê÷~ÚH˜ KÕ~°_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒO KÕâß~Ú.
„Ѩ ã ¨ ∞ Î ` « O 㨠∂ ÷ Å ^Õ j Ü≥ ∂ `« Ê uÎ Ö ’ =∂Ô ~ ¯\ò
HͺÑ≤@Öˇ*· +Ë <¨ £ 132 âß`«O LO^Œx ZãπZOã‘
QÀ¡|Öò Ãã‰õĺi\©ãπ `≥eÑ≤Ok. 2007-08Ö’
`˘e™êiQÍ ã¨∂Å÷ ^ÕjÜ≥∂`«ÊuÎx =∂Ô~¯\ò ã¨OѨ^Œ
JkèQqÆ ∞OzOk. P U_®k ZOHÍfiÑπ-@∞-r_ôÑ‘
x+¨ÊuÎ 107,47 âß`«OQÍ #"≥∂^Œ∂Ok. 2010-
11 U_®k D x+¨ÊuÎ 132.47 âß`åxH˜
KÕ~_° ®xH˜ ~Ô O_»∞ „Ѩ^•è # HÍ~°}ÏÅ#∞ ZãπZOã‘
Ãã‰õĺi\©ãπ `«# x"ÕkHõÖ’ q=iOzOk. J<ÕHõ
HõOÃÑhÅ∞ Ѩa¡H± W+¨ØºÅ ^•fi~å HͺÑ≤@Öò
=∂Ô~¯\òÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOK«_»O ™êìH± =∂Ô~¯\òÖ’ ¿+~°¡
qÅ∞=Å∞ ÃÑ~°Q_Æ O» x+¨ÊuÎ ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒO
KÕâß~Ú. Pi÷Hõ ã¨OHΔÀÉèíO HÍ~°}OQÍ 2008-
09 U_®k ZOHͺÑπ-@∞-r_ôÑ‘ x+¨ÊuÎ 55.36
âß`åxH˜ `« y æ O k. J~Ú`Õ 2009-10Ö’
100.02 âß`åxH˜ KÕiOk.
HÀ~ü ÃãHÍì~ü *Ïa`åÖ’ <ÕK∞« ~°Öò
Qͺãπ, ÃѶiìÖˇ·[~°<£û
H©ÅHõ ~°OQÆ =∞øeHõ Ѩi„â◊=∞Å *Ïa`åÖ’
<ÕK∞« ~°Öò Qͺãπ, ÃÑi¶ Öì [·ˇ ~üû#∞ KÕ~åÛÅx „ѨÉ∞íè `«fiO
x~°~‚ ÚOzOk. nO`À Pi÷Hõ =º=ã¨÷ Ѩxf~°∞#∞
=∞iO`« L`« Î = ∞OQÍ =∞kOѨ Ù KÕ Ü « ∞ _» O
™ê^躌 =∞=Ù`«∞O^Œx „ѨÉ∞íè `«fiO ÉèÏq™ÈÎOk. „Ѩã∞¨ `Î O«
„ѨÉ∞íè `«fiO- =Ú_ç K«=Ú~°∞, ÃÑ„\’eÜ«∞O iÃÑ#·¶ s,
ã≤"≥∞O\ò, q^Œ∞º`«∞Î, Ѷ≤x+π¤ ã‘ìÖò, ÉÁQÆ∞æ=O\˜ P~°∞
~°OQÍÖ’¡x Ѩxf~°∞#∞ <≥Å"åsQÍ =∞kOѨÙ
KÕ™ÈÎOk. H˘`«QÎ Í KÕiÛ# <ÕK∞« ~°Öò Qͺãπ, ÃÑi¶ Öì [·ˇ ~üû
Hõ e Ñ≤ "≥ Ú `« Î O Zxq∞k ~° O QÍÅ
Ѩxf~°∞#∞<≥Å"åsQÍ =∞kOѨ٠KÕÜ«∞É’`ÀOk.
D 8 ~° O QÍÅ `˘e x"Õ k Hõ E<£ 10#
"≥Å=_»#∞#flk. `å*ÏQÍ D ~°OQÍÅ KÕiHõ`À
áêi„âßq∞HÀ`«ÊuÎ ã¨∂z (SSÑ‘) Ö’ HÀ~ü ÃãHÍì~ü
"å\Ï 27 âß`« O #∞Oz 37 âß`åxH˜
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. SSÑ‘H˜ ÉËãπ WÜ«∞~ü#∞ 1993-
94 #∞Oz 2004-05‰õΩ =∂~°∞™ÈÎOk.
S^ÕàÖ¡◊ ’ ¿Ñ^ŒiHõO `«yOæ k
=∞#^ÕâO◊ Ö’ QÆ`« S^ÕàÖ¡◊ ’ ¿Ñ^ŒiHõO S^Œ∞
âß`åxH˜ à ѷ Q Í `« y æ O ^Œ x „Ѩ } ÏoHõ ã ¨ O Ѷ ¨ ∞ O
„áê^äŒq∞HõOQÍ JOK«<å Hõ\ ì̃Ok. 2004-05Ö’
37.2 âß`«OQÍ L#fl ¿Ñ^ŒiHõO 2009-10H˜ 32H˜
KÕ ~ ° ∞ ‰õ Ω O^Œ x ¿Ñ~˘¯Ok. „Ѩ } ÏoHõ 㨠O Ѷ ¨ ∞ O
㨠= ∂"Õ â ◊ O J#O`« ~ ° O _ç Ñ ¨ Ó º\ © Kè ≥ · ~ ° ‡ <£
=∂O>ˇH±ã≤OQ∑ JǨ˙¡"åeÜ«∂ D q+¨Ü«∞O
`≥eáê~°∞. ã¨OѶ¨∞O ã¨Éèí∞º_≥·# Jaè[`ü¿ã<£
>ˇO_»∂ů~ü Hõq∞\© ã¨∂zOz# á¶ê~°∞‡ÖÏ „ѨHÍ~°O
¿Ñ^ŒiHÍxfl ÖˇH¯˜ ¿ãÎ D JOK«<åÅ∞ =KåÛÜ«∞<åfl~°∞.
„Ѩ ^ è • x =∞<À‡Ç¨ Ï <£ ã ≤ O Q∑ J^è Œ º Hõ Δ ` « #
„Ѩ}ÏoHõãO¨ Ѷ∞¨ O ѨÓiΙê÷~Ú ã¨=∂"ÕâO◊ [iyOk.
œçéj ªÂ¹ªd ý •Êª½©ü ‚X¶ý ‰šÌ (ƒ¯çy®Ïêd ’†¾¯þ) ’à ͌œ¢¿ «%Cĺ êª{Õ ÅŒ’¹œ-_ Ä-EÂË “X¾ŸÄμ Ê Â꽺¢.
2012-17 „Ѩ}ÏoHõÃÑ· nO\’¡ K«iÛOKå~°∞. Â¹ØœÄ X¾EÍä¬Çª½Õ. “X¾Âìü ÍŒ¢“Ÿ¿ ‰šÌ N¦μÇ’¹¢ “Ÿ¿„îu-©sº Š- A- hœ- Õ¿ ©- ¯äXŸ-¾ u¿± ¢©ð “X¾®Õ¾ hÅŒ ‚Jn¹
>ˇeHÍO Ü«¸[~°∞¡ 84 HÀ@∞¡ ®Ï ¦ s¢C, EX¶ ¾ Ö «u«£¾ É ªÃ©ÊÕ å®j Å Œ ¢ ®¾¢«-ÅqŒ ª- ½¢©ð Â¹ØœÄ ƒŸä Bª½Õ ÂíÊ-²Ä-’¹«- Í- aŒ E
>ˇ e HÍO qxÜ≥ ∂ QÆ ^ •~° ∞ Š㨠O Yº X¾ª½u„äÂ~Ë ¢ÍŒœ¢¿ ÂíʲÄT²Ähª½Õ. “X¾¦μ¼ÕÅŒy¢ ¦μÇN-²òh¢C. „çáÅŒh¢ \œÄ-CÂË
=∂iÛÖ’ Ô~O_»∞ HÀ@¡‰õΩ ÃÑ·QÍ ÃÑiy "≥Ú`«ÎO ã¨∂Hõ‡Δ ~°∞} ã¨Oã¨Å÷ ~°∞}ÏÅ∞ (2010Ð11) ®¾Ö©n ŸäQ§ - Öç Å- pŒ A- h©ð (°œÎX)Ô 8.5]
84.63 HÀ@¡‰Ωõ KÕiOk. „\ÏÜü∞ x"ÕkHõ „ѨHÍ~°O á„ ê^è•#º`« ~°OQÍÅ∞QÍ QÆ∞iÎOѨ٠åXª½Õ’- ¹ÕŸ- ©¿ Ê„çÖŸ- ¢jç C. ’¹Å¢Œ ©ð Ƣ͌¯Ã „ä®ÊÏ
Ѷ„≤ |=i`À áÈeÛ`Õ =∂iÛÖ’ H˘`«Î Hõ<H≥ #Δõ ¡ =$kú 8.6] ¹¯Ão ƒC ®¾y©p¢’à Ō¹׈«. '®Å¾ yŒ ª½
`«yOæ k. Ѷ„≤ |=iÖ’ g\˜ ã¨OYº 2.012 HÀ@∞¡ ÉϺO‰õ Ω Å∞ 㨠∂ Hõ Δ ‡ ~° ∞ } 㨠O 㨠÷ Å
HÍQÍ, =∂iÛÖ’ 2.007 HÀ@∞¡. ZOZ<£Ñ‘ ^•fi~å (ZOZѶπS)‰õΩ WKÕÛ ~°∞}ÏÅ#∞ „áê^è•#º`å Ƣ͌¯- éðx «%Clê-´ ª{Õ 8.6 ¬ÇÅŒ¢ …¢C. ®¾«-
PѨ~ˆ @~ü =∂~°∞Ê#‰õΩ JÑ≤Hˆ¡ +¨<£ ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl "åi ~°OQÍʼnõΩ WKÕÛ ~°∞}ÏÅ∞QÍ P~üaS QÆ∞iÎOzOk. J¢-*Ê Æ¢ÍŒ¯- éðx ®¾y©p¢’à ŌT_ 8.5 ¬ÇÅÃ-
ã¨OYº 38.33 ÅHõÅΔ #∞Oz 64 ÅHõÅΔ ‰õΩ KÕiOk. Jxfl ZOZѶπSÅ∞, Z<£aZѶπã≤ʼnõΩ ÉϺO‰õΩÅ∞ EÂË ÍäJ¢-ŸE¿ Ñ ‚Jn¹ «Õ¢“A “X¾º¦ü «áÈKb
81.159 HÀ@¡ "≥·~üÖ’ãπ qxÜ≥∂QÆ^•~°∞Ö’¡ WKÕÛ ~°∞}ÏÅ∞ WHõÃÑ· „áê^è•#º`å ~°OQÍʼnõΩ WKÕÛ ÅçL¤- Ī½Õ. “- X¾¦- ¼μÕÅ- yŒ ¢ «- Õ¢’¹@- Á„- ê½¢ ®¾«- J- ¢-*Ê-
57.397 HÀ@¡ Hõ<≥HõΔ#¡#∞ 'Ü«∂Hì̃"£ ã¨Éò Ãã·¯|~ü— ~°∞}ÏÅ∞QÍ QÆ∞iÎOѨ٠á⁄O^Œ∞`å~Ú. Wk U„Ñ≤Öò Æ- ¢-ͯ-Œ Ã-©Ê- Õ N- œ- Õ¿ Ÿ- ©-¿ Í- ®ä ¢Ï C- . 2009Ð10©ð «%Cl-´
ÉËãπQÍ QÆ∞iÎOKå~°∞. ÖϺO_£Öˇ·<£ Ü«¸[~°¡ ã¨OYº 1 #∞Oz J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ#@∞¡ ѨiQÆ}™˜ êÎ~∞° . êª{Õ 8] …¢C. 2010Ð11 ÅíL, «âœî wÅ«jç Ö-
1.4 ÅHõÅΔ ∞ `«y,æ 3.473 HÀ@¡‰Ωõ KÕiOk. "≥Úɡַ ò „áê^è • #º`å ~° O QÍʼnõ Ω WKÕ Û ~° ∞ }ÏÅ#∞ ®Ï¹ «%Clê-´ª{Õ ’¹ºÇ¢-ÂÃ-©ÊÕ «ª½Õ®- ’¾ à 8.9 ÊÕ¢*
Ü«¸[~°¡ ã¨OYº 2 HÀ@∞¡ ÃÑiy, 79.138 HÀ@¡ 㨠g ∞H˜ Δ O KÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω gÅ∞QÍ XHõ Hõ q ∞\ © x 9.3 ¬ÇÅÃ-EÂË, 8.2 ¬ÇÅŒ¢ ÊÕ¢* 8.3 ¬ÇÅÃ-EÂË
#∞Oz 81.159 HÀ@¡‰õΩ KÕiOk. H˘`«Î Hõ<≥HõΔ#¡Ö’ xÜ«∞q∞ã¨∞<Î åfl~°∞. ã¨∂HõΔ ‡~°∞} ã¨Oã¨Å÷ q+¨Ü∞« OÖ’ ®¾«-J¢-Íê½Õ.
"˘_®á¶È<£^Õ iHÍ~°∞¤. D ã¨Oã¨÷‰õΩ 36.4 ÅHõΔÅ =∂ÖˇQÍ"£∞ Hõq∞\© KÕã≤# ã≤á¶ê~üûÅ#∞ P~üaS ’¹ÅŒ ‚Jn¹ ®¾¢«-ÅqŒ ª- Ã-EÂË ¦μǪ½ÅŒ ÅŒ©-
H˘`«Î qxÜ≥∂QÆ^•~°∞Å∞ KÕ~å~°∞. nx`À D Hõ<H≥ #Δõ ¡ JOwHõiOzOk. WHõÃÑ· ÉϺO‰õΩÅ∞ 40 âß`«O
ã¨OYº 13.457 HÀ@¡‰õΩ ZQÆã≤Ok. ÉèÏ~°f x^èŒ∞Å#∞ „áê^è•#º`« ~°OQÍʼnõΩ ~°∞}ÏÅ∞QÍ
®¾J ‚ŸÄ§ŒÕ¢ 17.9 ¬ÇÅŒ¢ åXJ-T¢C. 2009Ð10
Z~Ú~ü>Öˇ ò qxÜ≥∂QÆ^•~°∞Å ã¨OYº 32 ÅHõÅΔ ∞ W"åfieû LO@∞Ok.
\œÄ-CÂË ÅŒ©®- J¾ ‚ŸÄ§ŒÕ¢ ª½Ö.46,492 …¢œ¿’Ã..
ÃÑiy, 16.22 HÀ@¡‰Ωõ KÕiOk `«~∞° "å`« =~°∞ã¨Ö’ ’¹ÅŒ ‚Jn¹ ®¾¢«-ÅqŒ ª- Ã-EÂË ª½Ö.54,835Â¹× ÍäJ¢C.
P~üHÍ"£∞ (35.4ÅHõΔÅ∞), S_çÜ«∂ (27 ÅHõΔÅ∞),
®¾Ön© ŸäQ-§çÖ-ÅŒp-Ah©ð (°œÎXÔ) 8.5] “X¾®Õ¾ hÅŒ «Ö骈šü Ÿμª¿ ½©- Â¹× ÆÊÕ-’¹Õº- ¢’à Ō©-
cZãπZ<£ZÖò (15.2ÅHõÅΔ ∞) L<åfl~Ú. åXª½Õ-’¹Õ-Ÿ¿© ®¾J ‚ŸÄ-§ÖŒ Eo Ƣ͌¯Ã „ä®Ê-Ï {Õx ê¢-“Ÿ¿ ’¹-
^Œ$_è»"≥∞ÿ# ÉϺO‰õΩ ÃÇÏKü_ôZѶπã‘ ÆÊÕ-«Ö-¯Ã-©ÊÕ E•¢ Í䮾Öh.. ºÇ¢Â¹ ®¾¢®¾n (®Ô‡®- ý‹) „ç©œ-x ¢Ë *- ¢C. 2004Ð05
ÉϺOH± «ÖJaÅî «áT-®ÊÏ «âœ¿Õ ¯ç©©- Â¹× ‚Jn¹ «u«®¾n \œÄC Ÿμª¿ ½©ðx ©ãÂˆË æ®h åXª½Õ’- ¹ÕŸ- ©¿ 6.5 ¬ÇÅŒ„Õä .
ÉϺO‰õ Ω Å Ñ¨ x f~° ∞ #∞ =∞kOѨ Ù «%Clê-´ ª{Õ 7.8 ¬ÇÅÃ-EÂË X¾JN- Õ-Å„-Œ Õç ¢i C. \œÄC 2004Ð05 \œÄC Ÿμª¿ ½©ðx ’¹ÅŒ ‚Jn¹ ®¾¢«-ÅqŒ ª- Ã-
KÕÜ«∞_®xH˜ qxÜ≥∂yOKÕ 5 „Ѩ=∂}ÏÅÖ’ 4 “ÂËÅ¢Œ ƒŸä wÅ«jç Ö-®Â-Ï Ã-EÂË ƒC 9.4 ¬ÇÅŒ¢ …¢C. EÂË ÅŒ©®- J¾ ‚ŸÄ§ŒÕ¢ ª½Ö.35,917 …¢C. ƢŌ-
„Ѩ=∂}ÏÅ#∞ J=ÅOaOz#O^Œ∞‰õΩ ÃÇÏKü_Zô Ѷãπ ‘ ÅŒ§ÖŒ K, „çÕEi ¢’û ª½¢’é X¾EB- ª½Õ «Õ¢Ÿ¿T- ¢- “ÂËÅ¢Œ \œÄC ƒC ª½Ö.33,731.
ÉϺOH±#∞ Pã≤Ü∂« ѨãÑ≤ H≤¶ ± „áêO`«OÖ’ |Å"≥∞#ÿ
ÉϺO‰õΩQÍ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. D „áêO`«OÖ’x Ѩk
J„QÆQÍq∞ ÉϺO‰õΩÅÖ’ =∞~À ~Ô O_»∞ ÉèÏ~°fÜ«∞
ÉϺO‰õΩÅ∞ Ü«∂H˜ûãπ ÉϺOH±, ѨO*ÏÉò <Õ+¨#Öò
ÉϺOH±Å∞ ‰õÄ_® KÀ@∞ ã¨OáêkOK«∞H˘<åfl~Ú.
®ÔHœÎšÌ ÂíÅŒh ²Äª½C±’à “X¾Âìü ÍŒ¢“Ÿ¿
wXž uŒ ¹~ X¾ÊÕo© ꢓŸ¿ «Õ¢œ¿L ÂíÅŒh
Íμçjª½t¯þ’à “X¾Âìü ÍŒ¢“Ÿ¿ X¾Ÿ¿O¦ÇŸμ¿uÅŒ©Õ
®Ôy¹J¢Íê½Õ. ‚§ŒÕÊ ƒ¢œË§ŒÕ¯þ 骄çÊÖu
®¾Ky®¾Õ© 1973 ¦ÇuÍýÂ¹× Íç¢CÊ ÆCμÂÃJ.
ƒ¢ÅŒ«ª½Â¹× ¨ X¾ŸN¿ E Eª½y£ÏÇ¢*Ê ®¾ÕDμªý
ÍŒ¢“Ÿ¿ ²ÄnÊ¢©ðÂË “X¾Âìü ÍŒ¢“Ÿ¿ «ÍÃaª½Õ. ƒ¢ÅŒ
“ÂËÅŒ¢ «ª½Â¹× “X¾Âìü ÍŒ¢“Ÿ¿ œμËMx©ð œçjéªÂ¹dªý
•Êª½©ü ‚X¶ý ƒ¯þ¹¢ šÇuÂúq (ƒ¢{ªý¯†ä ʾ ©ü
šÇuêÂq†¾¯þ)’à …¯Ãoª½Õ. Æ¢Åä Âù ªÃ•²Än¯þ©ð

ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤ 9

 SSÑ‘ H˘`«Î ã¨∂pH˜ P"≥∂^ŒO
áêi„âßq∞Hõ L`«ÊuÎ (SSÑ‘) Ѩi=∂}Ïxfl
ÖˇH¯˜ OKÕO^Œ∞‰õΩ L^ÕtÌ Oz# H˘`«Î ã¨∂px „ѨÉ∞íè `«fiO
P"≥∂kOzOk. `å*Ï ã¨∂p J=∞Å∞‰õΩ ˆHO„^Œ
HÍ~°º^Œ~°∞≈Å Hõq∞\© (ã‘FZãπ) P"≥∂^Œ=Ú„^Œ
"Õã≤Ok. nx „ѨHÍ~°O QÆ}ÏOHÍʼnõΩ ÉËãπ WÜ«∞~ü
1993-94 #∞Oz 2004-05‰õΩ =∂~°∞`«∞Ok.
HõOѨӺ@~ü ¿ã+ì #¨ s, "å~åÎÑ„¨ uHõÅ∞, J"≥∂‡xÜ«∂,
J"≥∂‡xÜ«∂ ã¨ÖËÊù\ò, ZÅ„H˜ìHõÖò L`«Ê`«∞ÎÅ∞,
~°`åflÅ∞, JÉèí~°}ÏÅ∞, "≥∞ÖÏã≤ãπ =O\˜ ^•^•Ñ¨Ù
100 =ã¨∞Î=ÙÅ∞ H˘`«ÎQÍ ã¨∂pÖ’ KÕ~å~Ú.
>ÿ̌ÑπÔ~·@~°∞¡, Ö∫_£ ã‘ÊHõ~°∞¡, gã‘P~ü =O\˜ HÍÅO
fi# =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ ã¨∂p #∞Oz `˘ÅyOKå~°∞.
D H˘`«Î ã¨∂p „áêuѨkHõ<Õ U„Ñ≤Öò QÆ}ÏOHÍÅ∞
E<£ 10# q_»∞^ŒÅ=Ù`å~Ú. 2010-11 SSÑ‘
=$kú̂~@∞ 7.8 âß`«OQÍ #"≥∂^Œ~ÚOk.
#Å¡^#Œè O "≥eH˜f`«‰Ωõ J`«∞º#fl`«
Hõq∞\©
q^ÕâßÖ’¡ ^•z# #Å¡^èŒ#O, ǨÏ"åÖÏ
_»|∞ƒ *Ï_» HõxÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ, P Hˆ ã¨∞Å qKå~°}#∞
㨠= ∞#fiÜ« ∞ Ѩ ~ ° K Õ O ^Œ ∞ ‰õ Ω 10 qÉè Ï QÍÅ
L#fl`åkèHÍ~°∞Å`À (=∞bì _çã≤Ñ≤¡#s) Hõq∞\©x
xÜ«∞q∞Oz#@∞¡ ˆHO„^Œ„Ѷ¨Éèí∞`«fiO ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì‰õΩ
`≥eÑ≤Ok. #Å¡^#Œè O Hˆ ã¨∞Ö’ qKå~°}#∞ XˆHXHõ
=ºHÎ̃H˜ Ѩiq∞`«O KÕã∞¨ <Î åfl~°O@∂ U„Ñ≤Öò 21#
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì P„QÆǨÏ~ =ºHõÎO KÕã≤# <ÕѨ^䌺OÖ’
ˆHO„^ŒO D K«~°º‰õΩ LѨ„Hõq∞OzOk. H©ÅHõ"≥∞ÿ#
„ѨÉ∞íè `«fi qÉèÏQÍÖ’¡x 10 =∞Ok xѨÙ}∞Å∞O_Õ
D Hõq∞\©H˜ Hˆ O„^Œ ~Ô q#∂º HÍ~°º^Œi≈ <Õ`$« `«fiO
=Ç≤Ï™êÎ~°∞. PsƒS _çѨӺ\© QÆ=~°fl~ü WO>ˇe*ˇ<£û
|∂º~À, ã‘cS, Z<£á¶È~üû "≥∞O\ò _≥·Ô~Hõìˆ~\ò
qÉèÏQÍÅ _≥·Ô~Hõì~°∞¡ „Ѩ`«ºHõΔ Ñ¨#∞flÅ ˆHO„^Œ =∞O_»e
Kè≥·~°‡<£, =∂^ŒHõ „^Œ"åºÅ xÜ«∞O„`«} qÉèÏQÆO,
~Ô q#∂º WO>ˇe*ˇ<û£ _≥~Ô· Hõ~ì ü [#~°à√◊ ,¡ q^Õj xѶ∂¨
HÍ~åºÅÜ«∞ _≥·Ô~Hõì~ü, q^Õj "å}˜[º ã¨OÜ«ÚHõÎ
HÍ~°º^Œi≈ ã¨É∞íè ºÅ∞QÍ LO\Ï~°∞. D Hõq∞\© `«#
Ѩxx K«∞~°∞QÍæ H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~=° ∞x
ÉèÏq¿ãÎ ã¨OÜ«ÚHõÎ HÍ~°º^Œi≈ ™ê÷~ÚH˜ `«QÆæx "åix
ã¨É∞íè ºÅ∞QÍ fã¨∞HÀ=K«∞Û. J~Ú`Õ, ~°H} Δõ , q^Õj,
Ǩ Ï ŸO=∞O„u`« fi âßYÅ#∞ 㨠O „Ѩ k OKåeû
LO@∞Ok. D J`«∞º#fl`« Hõq∞\© ǨÏã¨<£ Pb
MÏ<£, Zbìr ÉϺOH± Hˆ ã¨∞ňH Ѩiq∞`«O H͉õΩO_®
=∞h ÖÏO_» i OQ∑ , `« ` « û O|Okè ` « ˆ H 㨠∞ Å#∞
Ѩ~°º"ÕHΔ̃ã¨∞ÎO^Œx [ã≤ìãπ a.ã¨∞^Œ~°≈<£ Ô~_ç¤, [ã≤ìãπ
Zãπ.Zãπ.x[˚~üÅ`À ‰õÄ_ç# ã¨∞„Ñ‘O ^èŒ~å‡ã¨<åxH˜
™⁄eã≤ @ ~ü [#~° Ö ò QÀáêÖò 㨠∞ „|Ǩ Ï ‡}ºO
`≥eÜ«∞Ѩ~åÛ~°∞. „Ѩu Hˆ ã¨∞Ö’x qq^èŒ HÀ}ÏÅ#∞
PÜ« ∂ ^Œ ~ åºÑ¨ Ù Î qÉè Ï QÍÅ∞ KÕ Ñ ¨ _ » ` åÜ« ∞ x
q=iOKå~°∞. ã‘cS ^Õâ◊ Éèí„^Œ`«, Z<£á¶È~üû"≥∞O\ò
_≥·Ô~Hõì̂~\ò (D_ô)-=∞hÖÏO_»iOQ∑, PsƒS-q^Õj
ÉϺO‰õ Ω Ö’¡ ^•z# #Å¡ ^ è Œ # OÃÑ· qKå~° }
[~° ∞ Ѩ Ù `åÜ« ∞ x ^è Œ ~ å‡ã¨ < åxH˜ `≥ e áê~° ∞ .
#Å¡^èŒ<åxH˜ ã¨O|OkèOz# 36 ˆHã¨∞Ö’¡ ˆHO„^ŒO
KÕѨ\ ˜ì# ^Œ~åºÑ¨ÙÎÖ’x ѨÙ~ÀQÆux ™⁄eã≤@~ü
[#~°Öò x"ÕkOKå~°∞. „Ѩ=ÚY <åºÜ«∞"åk
~åO[~î°‡ÖÏh ^•YÅ∞ KÕã≤# ˆHã¨∞ qKå~°}
㨠O ^Œ ~ ° ƒ ù O QÍ ^è Œ ~ å‡ã¨ # O #Å¡ ^ è Œ # O ˆ H 㨠∞ Å
Ѩ~°º"ÕHõΔ}‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ ^Œ~åºÑ¨ÙÎ |$O^•xfl (ã≤\ò)
xÜ«∞q∞OKåÅx nxH˜ ã¨ÊO^Œ#QÍ ˆHO„^ŒO D
K«~°ºÅ∞ KÕѨ\ ì̃Ok.
J`«ºO`« qÅ∞"≥#· É„ ÏO_£ Ü«∂Ñ≤Öò
QÆ∂QÆ∞Öò#∞ `Àã≤~å[x „ѨѨOK«OÖ’<Õ
J`«ºO`« qÅ∞"≥#· „ÉÏO_£QÍ 'Ü«∂Ñ≤Öò— xezOk.
„ѨÑO¨ K«OÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ 100 „ÉÏO_£Å *Ïa`åÖ’
ÉèÏ~°`ü‰õΩ K≥Ok# „ÉÏO_£ÅÖ’ XHõ¯ Sã‘Sã‘S
ÉϺO‰õΩ‰õΩ =∂„`«"∞Õ ™ê÷#O ÅaèOzOk. Ü«∂Ñ≤Öò
„ÉÏO_£ qÅ∞= 15,330 HÀ@¡ _®Å~°‰¡ Ωõ (^•^•Ñ¨Ù
~°∂.6,89,850 HÀ@∞¡) KÕiOk. QÆ`« <åÅ∞ˆQà◊√Q¡ Í
J„QÆ™ê÷#OÖ’ L#fl QÆ∂QÆ∞Öò qÅ∞= 2 âß`«O `«yæ
11,150 HÀ@¡ _®Å~°‰¡ Ωõ KÕi ~Ô O_À ™ê÷#O`À
ã¨iÃÑ@∞ì‰Ωõ O^Œx „ÉÏO_»¡ U*ˇhû q∞Öò "å~ü¤ „É∫<£
`«# "åi¬Hõ x"ÕkHõ „ÉÏO_£ ã¨ì_ôÖ’ `≥eÑ≤Ok.
10,084 HÀ@¡ _®Å~°`¡ À ScZO =¸_À ™ê÷#OÖ’
LOk. `«~åfiu ™ê÷<åÖ’¡ =~°∞ã¨QÍ "≥∞H±_˘<åÖòû¤ ,
(8,101 HÀ@¡ _®Å~°∞)¡ , 7,824 HÀ@¡ _®Å~°`¡ À
"≥∞„ÿ HÀ™êѶìπ xeKå~Ú. 1,490 HÀ@¡ _®Å~°¡ (^•^•Ñ¨Ù
~°∂.67,050 HÀ@∞¡) qÅ∞=`À Sã‘Sã‘S ÉϺO‰õΩ
53= ™ê÷#OÖ’ LOk. Sã‘Sã‘S D *Ïa`åÖ’
™ê÷#O á⁄O^Œ_O» =~°∞ã¨QÍ Wk ~Ô O_À ™êi.
P~üaS ^„ =
Œ º ã¨g∞HõÖΔ ’
H©ÅHÍOâßÅ∞
i[~üfi ÉϺOH± PѶπ WO_çÜ«∂ QÆ=~°fl~ü
_ç.ã¨∞Éσ~å=Ù <Õ`«$`«fiOÖ’ "åi¬Hõ „^Œ=ºã¨g∞HõΔ
[iyOk. nxÖ’ H˘xfl q^è•#Ѩ~"° ∞≥ #ÿ x~°Ü‚ ∂« Å∞
H©ÅHÍOâßÅ∞ KÀ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~Ú. „^Œ"ÀºÅƒ}O
J^Œ∞ѨÙ#‰õΩ P~üaS Hõiî# K«~°ºÅ∞ KÕѨ\ ì̃Ok.
 ëê~üì >ˇ~ü‡ ÖˇO_çOQ∑ ˆ~@∞ (Ô~áÈ)#∞ 6âß`«O
ÃÑOK«_O» `À Wk 7.25 âß`åxH˜ KÕiOk.
10
 ëê~üì >ˇ~‡ü ÉÏ~À~ÚOQ∑ ~ˆ @∞ (i=~üû ~Ô áÈ)#∞
‰õÄ_® 6âß`åxH˜ ÃÑOK«_O» `À Wk 6.25
âß`åxH˜ KÕiOk.
 ã≤ P ~ü P ~ü ˆ ~ @∞Ö’ Z@∞=O\˜ =∂~° ∞ Ê
ÖËHáõ È=_»O`À Wk 6 âß`«OQÍ<Õ LOk.
 ¿ãqOQ∑û ÉϺOH± =_ô~¤̂ @∞#∞ „Ѩã∞¨ `Î O« L#fl
3.5 âß`åxfl 6 âß`«O ÃÑOK«_O» `À Wk 4
âß`«O LOk.
 Pi÷Hõ =$kú~ˆ @∞ (l_çÑ)≤ „ѨÉ∞íè `«fiO JOK«<å#∞
P~üaS `«yOæ z 8 âß`«OQÍ (2011-12)
ã¨O=`«û~åxH˜ ¿Ñ~˘¯Ok.
 JO`«~å˚fÜ«∞ =∂Ô~¯@¡‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ
ÃÑ„\’eÜ«∞O L`«Ê`«∞ÎÅ ^èŒ~°Å#∞ "≥O@<Õ
ÃÑOKåÅx ÃÇÏK« Û iOzOk. ÖË ‰ õ Ω O>Ë
„^Œ = ºÖ’@∞ ÃÑiˆ Q „Ѩ = ∂^Œ O LO^Œ x
¿Ñ~˘¯Ok.
 H˘`«ÎQÍ ÉϺO‰õΩʼnõΩ =∂i˚#Öò ™êìO_çOQ∑
ÃÑ㶠e≤ \©x HõeÊOzOk. nx „ѨHÍ~°O "åi
=^ŒÌ L#fl x^è∞Œ ʼnõΩ J^Œ#OQÍ 8.25 âß`«O
~°∞}ÏÅ∞ ã¨g∞HõiOK«=K«∞Û.
 ZOZѶSπ ʼnõΩ WKÕÛ ~°∞}ÏÅ∞ U„Ñ≤Öò 1 #∞Oz
„áê^è•#º`å ~°OQÍʼnõΩ WKÕÛ ~°∞}ÏÅ∞QÍ
QÆ∞iÎOѨÙá⁄O^Œ∞`å~Ú.
Hõh㨠"Õ`#« O ~°∂.15 ÃÑOѨÙ
Láêkè Ã+_»∂ºÅ∞ H˜O^Œ‰õΩ =KÕÛ U
~°Hõ"≥∞ÿ# Ѩ#∞ÅÔH·<å K≥e¡OKÕ Hõh㨠"Õ`«<åÅ#∞
Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO ~ÀA‰õΩ ~°∂.15 "Õ∞~° ÃÑOzOk.
nO`À *ÏfÜ«∞ Hõh㨠"Õ`<« åÅ ™ê÷~Úx ~ÀA‰õΩ
~°∂.100 #∞O_ç ~°∂.115 ‰õΩ ÃÑiyOk. D
x~°Ü ‚ ∞« O 2011 U„Ñ≤Öò 11 #∞O_ç J=∞Å∞Ö’H˜
=zÛOk. áêi„âßq∞Hõ HÍi‡‰õΩÅ HÀã¨O JdÅ
Éè Ï ~° ` « qxÜ≥ ∂ QÆ ^ •~° ∞ Å ^è Œ ~ ° Š㨠∂ zHõ
„áêuѨ k Hõ Q Í H˘`« Î ˆ ~ @∞#∞ „Ѩ É è í ∞ `« fi O
x~°‚~ÚOzOk.
ÉèÏ~°`« Ps‡`À S_çaS ÉϺO‰õΩ
XѨÊO^ŒO
ÉϺH˜OQ∑ ã¨sfiã¨∞Å∞, L`«Ê`«∞ÅÎ `À áê@∞
"Õ`«<åÅ K≥e¡OѨ٠MÏ`åÅ#∞ JOkOKÕO^Œ∞‰õΩ
ÉèÏ~°`« Ãã·xHõ qÉèÏQÆO`À S_çaS ÉϺO‰õΩ
J=QÍǨ Ï # XѨ Ê O^•xfl (ZOXÜ« Ú )
‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩOk. `å*Ï XѨÊO^ŒO „ѨHÍ~°O ZOÑ≤Hõ
KÕã#≤ „áêO`åÖ’¡ S_çaS ÉϺO‰õΩ Z\˜ZOÅ#∞,
âßYÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕã¨∞ÎOk. ZÖÏO\˜ Kås˚Å∞
ÖˉõΩO_® Ps‡ ã≤|ƒOkH˜ "Õ`«# MÏ`åÅ#∞
`≥~°∞™êÎ~°∞. QÍºÖˇO@s J"å~°∞¤#∞ JO^Œ∞‰õΩ#fl
"åiH©, Ü«Ú^ŒúOÖ’ „áê}ÏÅ∞ HÀÖ’Ê~Ú# g~°
Ããx· ‰õΩÅ ÉèÏ~°ºÅ‰õΩ 0.75 âß`«O `«‰Ωõ ¯= =_ô`¤ À
QÆ$Ç¨Ï ~°∞}Ïefi#∞#fl@∞¡ ÉϺO‰õΩ `≥eÑ≤Ok.
ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
~À^Œã‘ ~°OQÆO
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
râß\ò-8 Ñ
„ Ü
¨ ∂≥ QÆO
q[Ü«∞=O`«O
^Õ â ◊ O Ö’ _ô \ © à ÇÏKü „Ѩ ™ ê~åʼnõ Ω
T`«q∞KÕÛ ÅHõΔ ºO`À ÉèÏ~°`« JO`«iHõΔ Ñ¨iâ’^è<Œ å
ˆHO„^ŒO (W„™È) ~°∂á⁄OkOz# J`åº^èŒ∞xHõ
ÃÇ·ÏѨ=~ü Hõ=¸ºxˆH+¨<£ âß\˜Öˇ·\ò r âß\ò-8
„ѨÜ∂≥ QÆO q[Ü«∞=O`«"∞≥ Oÿ k. „á¶ê<£û Jnè#OÖ’x
„ÃÑO¶ z QÆÜ∂« <åÖ’ L#fl H“~°∞ ¿ãÊãπ ÃãO@~ü #∞Oz
2011 "Õ ∞ 21# q[Ü« ∞ =O`« O QÍ nxfl
„ѨÜ≥∂yOKå~°∞. Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ ¿ãÊãπ U*ˇhû
~°∂á⁄OkOz# UiÜ«∞<£-5 Ug-202 J<Õ
LѨ„QÆÇϨ "åǨÏHõ <ÒHõ ^•fi~å 3,100 H˜Ö’Å |~°∞=Ù
Hõey# râß\ò-8#∞ q[Ü«∞=O`«OQÍ Éè∂í ã≤~÷ ° =∞^躌
HõHΔõ º (lÜ≥∂ ã≤O„HÀ#ãπ Piƒ\ò)Ö’H˜ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\Ïì~∞° .
"≥Ú`«OÎ 31 xq∞ëêÖ’¡ D „Ѩ„H˜Ü∞« ѨÓ~°~Î ÚOk.
LѨ„QÆÇϨ O HõHΔõ ºÖ’H˜ KÕi# "≥O@<Õ ÉˇOQÆà¥◊ ~°∞‰õΩ
ã¨g∞ѨOÖ’x ǨÏã¨<Ö£ ’ L#fl =∂ãì̈~ü HõO„\’Öò
ÃãO@~ü‰Ωõ ã≤QflÆ Öòû JO^•~Ú. nO`À LѨ„QÆÇϨ O
q[Ü«∞=O`«OQÍ HõHõΔ ºÖ’H˜ KÕi#@∞¡ W„™È
„ѨH\õ O˜ zOk. D LѨ„QÆÇ¨ xfl W<£âß\ò =º=ã¨Ö÷ ’H˜
KÕ~°∞Û‰õΩ<åflHõ <åÅ∞QÆ∞ #∞Oz P~°∞ "å~åÖ’¡QÍ
¿ã=Å∞ JOkOK«_O» "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ_»∞`«∞Ok.
W„™È WѨÊ\˜ ^•HÍ „ÃѶOz QÆÜ«∂<å
#∞Oz 13 LѨ„QÆÇ¨ Å#∞ ~À^ŒãÖ‘ ’H˜ ѨOÑ≤Ok.
D „ѨÜ≥∂QÆO 14=k HÍ=_»O qâı+¨O. 3.1
@#∞flÅ∞ |~°∞=Ù Hõey# LѨ„QÆÇ¨ Å#∞ ~À^ŒãÖ‘ ’H˜
Ѩ O ¿Ñ ™ê=∞~° ÷ º O =∞#‰õ Ω ÖË # O^Œ ∞ =Å¡ D
LѨ „ QÆ Ç ¨  xfl „ÃѶ O z QÆ Ü « ∂ <å #∞Oz
„ѨÜ≥∂yOKå~°∞. rZãπZÖòg ~åÔH\òÖ’ =¸_À
^ŒâÖ◊ ’x „HõÜ∂≥ [xH± ^Œâ#◊ ∞ WѨÊ\˜^•HÍ ~°ëêº
ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
™êOˆHuHõ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O fã¨∞‰õΩO@∂ =KåÛ~°∞.
J~Ú`Õ D ^Œâ#◊ ∞ W„™È ѨÓiÎ ã¨fi^Õj ™êOˆHuHõ
Ѩ i *Ï˝ # O`À ~° ∂ á⁄OkOK« _ ®xH˜ KÕ ã ¨ ∞ Î # fl
„ѨÜ∞« `åflÅ∞ WOHÍ ã¨ÑŨ¶ O HÍÖË^∞Œ . 2010 U„Ñ≤Öò
15# „Ѩ Ü ≥ ∂ yOz# rZãπ Z Öò g _ô 3 H˜
„HõÜ≥∂[xH± ^Œâ◊#∞ ѨÓiÎ ã¨fi^Õj ™êOˆHuHõ
Ѩi*Ï˝#O`À ~°∂á⁄OkOz KÕã≤# „ѨÜ≥∂QÆO
qѶ¨ÅO HÍ=_»O`À nxÃÑ· =∞m¡ Hõã¨~°`«∞Î KÕã¨∂Î<Õ
L<åfl~°∞. ÉèÏs LѨ„QÆÇ¨ Å#∞ „ѨÜ∂≥ yOKÕO^Œ∞‰õΩ
„HõÜ≥∂[xH± ^Œâ◊Ö’ Ѩi}u ™êkè¿ãÎ<Õ gÅ∞
Ѩ_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞ˆH ÉèÏs LѨ„QÆǨÏO HÍ|\˜ì
„ÃѶOz QÆÜ«∂<å #∞Oz KÕѨ\Ïìeû =zÛOk.
râß\ò-8Ö’ 24 ˆHÜ«¸ ÉÏO_£ ÃÇ·Ï Ñ¨=~ü
„\Ï<£ûáêO_»~°∞¡`À áê@∞ Z~Ú_≥_£ PQ∑"≥∞O\ò
<åqˆQ+¨<£ (QÆQ<Æ )£ ¿Ñ~°∞`À ZÖò-1, ZÖò-5 J<Õ
Ô~O_»∞ ѨiHõ~åÅ#∞ J=∞~åÛ~°∞. g\˜ =Å¡
_ç\é ÇÏKü „Ѩ™ê~åÖ’¡ P^è∞Œ xHõ`,« q=∂# QÆ=∞<åxfl
`≥ e ¿ÑO^Œ ∞ ‰õ Ω QÆ Q Æ < £ Ѩ i Hõ ~ åÅ∞
LѨÜ≥∂QÆѨ_»#∞<åfl~Ú. D „áê*ˇ‰õΩì‰õΩ ~°∂.600
HÀ@∞¡ Y~°Û~Ú#@∞¡ W„™È =~åæÅ∞ `≥eáê~Ú.
râß\ò q=~åÅ∞ :
 D LѨ„QÆÇϨ `«Ü∂« sH˜ ~°∂. 260 HÀ@∞¡
Y~°∞ÛÃÑ\Ïì~∞° . JÖψQ c=∂ Y~°∞ÛÅ H˜O^Œ
~°∂.30 HÀ@∞¡ K≥e¡OKå~°∞.
 nx rq`« HÍÅO 12 ã¨O=`«û~åÅ∞
 râß\òÖ’ J^Œ#OQÍ 24 J`åº^èŒ∞xHõ
ˆHÜ«¸ ÉϺO_£ „\Ï<£ûáêO_»~°∞¡ L<åfl~Ú.
nO`À W„™È =^ŒÌ WѨÊ\˜ =~°‰Äõ L#fl
„\Ï<£ûáêO_»~°¡ ã¨OYº 175H˜ ÃÑiyOk.
 râß\ò#∞ "≥∂ã¨∞HÔ o¡# UiÜ«∞<£ ~åÔH\ò#∞
„ѨÜ≥∂yOz# UiÜ«∞<£ ¿ãÊãπ HõOÃÑhH˜
Wk =~°∞ã¨QÍ 44= q[Ü«∞=O`«"≥∞ÿ#
„ѨÜ≥∂QÆO.
11
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
Hõq∞\©Å∞
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
Z<£aZѶã
π Å≤ ã¨O㨯~°}ÅÔH· Hõq∞\©
ÉϺOH˜OQ∑ÜÕ∞`«~° Pi÷Hõ ã¨O㨯~°}Å
(Z<£ a FZѶ π ã ≤ ) ~° O QÆ O Ö’ xÜ« ∞ O„`« } ‰õ Ω
ã¨O|OkèOz# JOâßÅ#∞ J^躌 Ü«∞#O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
Lëê ^äÀ~°\ò <Õ`$« `«fiOÖ’ XHõ =i¯OQ∑ „QÆ∂Ñπ#∞
ÉèÏ~°`« i[~üfi ÉϺOH± (P~üaS) 2011 =∂iÛ
3# xÜ«∞q∞OzOk. ^äÀ~å\ò P^èŒ∞xHõ PiÎHõ
Ѩ i â’^è Œ # , J^è Œ º Ü« ∞ #O ˆ H O„^Œ O
(ã≤ Z ZѶ π P ~ü Z ZÖò ) Ö’ _≥ · Ô ~ Hõ ì ~ ü Q Í L<åfl~° ∞ .
Z<£ a ZѶ π ã ≤ Å x~° fi K« # O, =sæ H õ ~ ° } =O\˜
JOâßÅÃÑ· =i¯OQ∑ „QÆ∂Ñπ „Ѩ^è•#OQÍ ^Œ$+≤ì
™êi㨠∞ Î O k. xÜ« ∞ O„`« } ‰õ Ω ã¨ O |Okè O z#
Ö’áêÅ∞, PiÎ H õ ÖÏ"å^Õ g Å x~° fi Ǩ Ï }‰õ Ω
ã¨O|OkèOz# xÜ«∞O„`«}ÏѨ~°"≥∞ÿ# ã¨=∞㨺Å
Ѩ i ëê¯~åxH˜ Hõ $ +≤ KÕ ã ¨ ∞ Î O k. D ~° O QÆ O
x~°fiǨÏ}Ö’ „Ѩ=∂}ÏÅ#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°Û_»OÃÑ·
„Ѩ ^ è • #OQÍ ^Œ $ +≤ ì ™êi㨠∞ Î O k. Z<£ a ZѶ π ã ≤
Ѩ ~ ° º "Õ H õ Δ } =º=㨠÷ Ñ ¨ @ ¡ `« y # "≥ · Y ix
J#∞ã¨iOK«_»O =O\˜ JOâßÅÃÑ· J^茺ܫ∞#O
KÕã∞¨ OÎ k. =∞#^ÕâO◊ Ö’ Z<£aZѶãπ ≤ ~°OQÆOÖ’ QÆ`«
H˘kÌ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ QÆ}hÜ«∞"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ∞
KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. =∞#^Õâ◊ Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’
=º=™ê÷ Ñ ¨ ~ ° O QÍ „Ѩ ^ è • #~° O QÆ O QÍ QÆ ∞ iÎ O Ѩ Ù
á⁄OkOk. „ѨÑO¨ K« "åºÑÎ̈OQÍ W\©=Å <≥ÅH˘#fl
ã¨OHΔÀÉèíO ‰õÄ_® <å<£-ÉϺH˜OQ∑ Pi÷Hõ ~°OQÍxH˜
ã¨O|OkèOz fã¨∞HÀ"åeû# xÜ«∞O„`«} K«~º° Å
J=㨠~ åxfl <˘H˜ ¯ K≥ Ñ ≤ Ê Ok. xÜ« ∞ O„`« } Ï
ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# Ö’áêÅ∞, Pi÷Hõ ÖÏ"å^ÕgÅ∞,
=º=™ê÷Q`Æ « J#∞|O^è•Å QÆ∞iOz ã¨OHΔÀÉèOí Kå\˜
K≥Ñ≤ÊOk. Z<£aZѶπã≤ ~°OQÆO x~°fiÇ≤ÏOKÕ Pi÷Hõ
áê„`« , qaè # fl`« fi O, W\© = e JO`« ~ å˚ f Ü« ∞
J#∞Éè"í åÅ <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ Z<£aZѶãπ Ö≤ ’ xÜ«∞O„`«}Ï
=º=㨠÷ # ∞ „Ѩ " Õ â ◊ à Ñ>Ë ì O ^Œ ∞ ‰õ Ω áê\˜ O Kåeû#
qã¨Î $`«"≥∞ÿ# =∂~°æ^Œ~°≈HÍÅ J=ã¨~åxfl <˘H˜¯
K≥áêÊ~Ú.
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
q^Õj JOâßÅ∞
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
1234567890123456789012345678901212345678
ÉèÏ~°`ü, Hõ[H˜™ê÷<£ =∞^茺 áœ~° J}∞
ã¨Ç¨ÏHÍ~°O
ÉèÏ~°`ü, Hõ[H˜™ê÷<£Å∞ `«=∞ =ӺǨ`«‡Hõ
ÉèÏQÆ™êfi=∂ºxfl =∞iO`« |Ö’¿Ñ`«O KÕã∞¨ ‰õΩO@∂
áœ~° J}∞ ã¨ÇϨ HÍ~° XѨÊ^ŒO`À =∞iH˘xfl H©ÅHõ
XѨÊO^•ÅÃÑ· ã¨O`«HÍÅ∞ KÕ™ê~Ú. Ѩ~㰠ʨ ~° <åºÜ«∞
ã¨Ç¨ÏHÍ~° XѨÊO^ŒO ‰õÄ_® "å\˜Ö’ LOk.
Hõ[H˜™ê÷<£Ö’ Ô~O_»∞ ~ÀAŠѨ~°º@#Ö’ ÉèÏQÆOQÍ
„Ѩ^è•#=∞O„u =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑, Hõ[H˜™ê÷<£
J^躌 ‰õΩΔ _»∞ ã¨∞~°∞ûÖÏÎ<£ #|~ü|ÜÕ∞"£Å =∞^躌 K«~Û° Å
J#O`«~°O Ô~O_»∞ ^ÕâßÅ∞ D XѨÊO^•Å#∞
‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ<åfl~Ú. Ô~O_»∞ ^ÕâßÅ =∞^茺 ‰õΩki#
áœ~° J}∞ ã¨ÇϨ HÍ~° XѨÊO^ŒO qãÎ̈ $`« ™ê÷~Ú
ã¨ÇϨ HÍ~åxH˜ J=HÍâ◊O HõeÊOKÕkQÍ LO_»_"» ∞Õ
H͉õΩO_® J}∞ Ѩiâ’^è#Œ , ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝#O
|^Œ Ö Ï~ÚOѨ Ù , Hõ [ H˜ ™ ê÷ < £ Ö ’ Ü« Ú ˆ ~ xÜ« ∞ O
J<Õfi+¨} ÖÏO\˜ "å\˜H˜ ‰õÄ_® gÅ∞ HõeÊã¨∞OÎ k.
Hõ[H˜™ê÷<£Ö’ Ü«Úˆ~xÜ«∞O xÅfiÅ∞ ѨÙ+¨¯ÅOQÍ
LO_»_»O, =∞# ^Õâ◊O Ü«Úˆ~xÜ«∞O xÅfiÅ#∞
ÃÑOK« ∞ HÀ=Åã≤ # J=㨠~ ° O LO_» _ » O `À P
^ÕâO◊ Ö’ Ü«Ú~ˆ xÜ«∞O J<Õfi+¨}‰õΩ D XѨÊO^ŒO
gÅ∞ HõeÊK«_O» „áê^è•#º`«#∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk.
ÉèÏ~°`ü, Hõ[H˜™ê÷<£Å =∞^茺 2009 #∞OKÕ J}∞
ã¨ Ç ¨ Ï HÍ~° O H˘#™êQÆ ∞ `ÀOk. P U_®k
#[~ü|ÜÕ∞"£ =∞# ^Õâ◊OÖ’ Ѩ~°º\˜Oz#ѨC_»∞
ÉèÏ~°`« #∂ºH˜¡Ü«∞~ü Ѩ=~ü HÍ~˘Êˆ~+¨<£, Hõ[H˜™ê÷<£
#∂ºH˜Ü ¡ ∞« ~ü HõOÃÑh Hõ[\’„áÈ"£∞Å∞ XHõ XѨÊO^ŒO
‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ<åfl~Ú. D XѨÊO^ŒO H˜O^Œ Hõ[H˜™ê÷<£
㨠O 㨠÷ =∞# ^Õ â ◊ O Ö’x J}∞ iÜ« ∂ Hõ ì ~ ° ¡ ‰ õ Ω
Ü«Ú~ˆ xÜ«∞O#∞ ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕ™ÈÎOk. 2008Ö’ J}∞
WO^è#Œ ã¨~Ñ° ~¨¶ å ^ÕâßÅ „QÆ∂Ѩ٠(Z<£Zãπl) J}∞
ã¨Ç¨ÏHÍ~åxH˜ ã¨O|OkèOz 34 Uà◊√¡QÍ =∞#
^Õâ◊OÃÑ· L#fl POHõΔÅ#∞ ZuÎ"Õã≤# `«~åfi`«
J"≥∞iHÍ, „á¶ê<£û, ~°ëêº, ÔH#_®, JÔ~˚O\©<å,
=∞OQÀeÜ«∂ ã¨Ç¨ J<ÕHõ ^ÕâßÅ`À =∞# ^ÕâO◊
J}∞ ã¨ÇϨ HÍ~° XѨÊO^•Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#flk.
2009 #∞Oz H˘#™êQÆ∞`«∞#fl =ӺǨ`«‡Hõ
ÉèÏQÆ™êfi=∂xfl =∞iO`« |Ö’¿Ñ`«O KÕã∞¨ HÀ=_»OÖ’
ÉèÏQÆOQÍ „ѨÉèí∞`«fi ~°OQÆ ã¨Oã¨÷ J~Ú# XZ<£lã≤
q^Õâò eq∞>ˇ_£ (XqZÖò), Hõ[H˜™ê÷<£ *ÏfÜ«∞
K«=Ú~°∞ ã¨Oã¨÷ Hõ*ò=Ú<åÜü∞QÆ*òÅ =∞^茺 =∞~À
XѨÊO^ŒO ‰õΩkiOk. D XѨÊO^ŒO H˜O^Œ
XZ<£lã≤ q^Õâò HÍã≤ÊÜ«∞<£ ã¨=Ú„^ŒOÖ’x
Hõ[H˜™ê÷<£ ã¨Oã¨÷‰õΩ K≥Ok# ã¨`«ÊÜÕ∞"£ ÉÏ¡H±Ö’
25 âß`« O "å\ÏÅ∞ á⁄O^Œ _ ®xH˜ gÅ∞
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^•^•Ñ¨Ù 1582 K«^Œ~°Ñ¨Ù "≥∞ÿà◊¡
qã‘Î~°‚O Hõey# ã¨`«ÊÜÕ∞"£ ÉÏ¡H±Ö’ 175 HÀ@¡
ÉϺÔ~à◊¡ K«=Ú~°∞ xÅfiÅ∞#fl@∞¡ JOK«<å. D
ÉÏ¡HÖ± ’ K«=Ú~°∞ J<Õfi+¨}, L`«ÊuÎ HÀã¨O XqZÖò
^•^•Ñ¨Ù 40 HÀ@¡ _®Å~°∞¡ ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ@ì=K«Ûx
Éè Ï q㨠∞ Î < åfl~° ∞ . „Ѩ ^ è • # =∞O„u Ѩ ~ ° º @#
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ Ô~O_»∞ ^ÕâßÅ∞ Ѩ~°ã¨Ê~° <åºÜ«∞
ã¨Ç¨ Ü«∞ XѨÊO^ŒOÃÑ· ‰õÄ_® ã¨O`«HÍÅ∞ KÕ™ê~Ú.
„á¶ê<£ûÖ’ |∞~°MÏÃÑ· x¿+^èŒO
|Ç≤Ï~°OQÆ „Ѩ^ÕâßÖ’¡ =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å∞
=ÚMÏxfl ‰õ Ä _® Hõ Ñ ≤ Ê LOKÕ Ö Ï |∞~° M ÏÅ∞
^èŒiOK«_®xfl „á¶ê<£û „ѨÉèí∞`«fiO JkèHÍiHõOQÍ
x¿+kè O zOk. S~ÀáêÖ’x W`« ~ ° ^Õ â ßÅ∞
|∞~°MÏÃÑ· x¿+^è•xfl `˘ÅyOK«QÍ J`«ºkèHõOQÍ
=Úã≤O¡ Å∞ LO_Õ „á¶ê<£û `˘e™êiQÍ |∞~°MÏÅÃÑ·
x¿+^èOŒ qkèOz ^•xfl J=∞Å∞KÕÜ∞« _»O ^•fi~å
™ê=∂lHõ L„kHõ`«ÎʼnõΩ `≥~°fã≤#@¡~ÚOk.
^Õâ◊OÖ’ =Úã≤¡O "≥∞ÿ<åi\©Å∞, „ѨÉèí∞`åfixH˜ =∞^茺
Ü«Ú^Œú "å`å=~°}O <≥ÅH˘#fl `«~°∞}OÖ’ D
x¿+^èŒO J=∞Ö’¡H˜ ~å=_»O QÆ=∞<å~°›O.
ÉèÏ~°`ü-L*ˇƒH˜™ê÷<£ =∞^茺 34
XѨÊO^•Å∞
Ѩ ~ ° ã ¨ Ê ~° J=QÍǨ Ï #`À ^≥ · á êH˜ Δ H õ
ã¨O|O^è•Å#∞ =∞iO`« |Ö’¿Ñ`«O KÕã∞¨ HÀ"åÅx
ÉèÏ~°`ü, L*ˇƒH˜™ê÷<£ x~°‚~ÚOKå~Ú. B+¨^èŒ, S\©
`« k `« ~ ° 34 ~° O QÍÖ’¡ W~° ∞ ^Õ â ßÅ =∞^è Œ º
XѨÊO^•Å∞ [iQÍ~Ú. ~Ô O_»∞ ~ÀAŠѨ~º° @#‰õΩ
=zÛ# L*ˇƒH± J^茺‰õΔΩ_»∞ W™ê¡O J|∞ƒQÆxqKü
Hõi"≥∂ „Ѩ^è•x =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQ∑`À K«~°ÛÅ∞
[iáê~°∞. „áêOfÜ«∞, JO`«~å˚fÜ«∞ JOâßÅÃÑ·
Jaè„áêÜ«∂Å#∞ ѨOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
K≥<· å [<åÉèÏ 137 HÀ@∞¡
K≥<· å [<åÉèÏ 2010 <å\˜H˜ 137 HÀ@¡‰Ωõ
KÕ~°∞‰õΩOk. QÆ`« ^ŒâßaÌHÍÅOQÍ K≥·<å „Ñ¨^è•#
Éè∂í ÉèÏQÆ [<åÉèÏ 0.57 âß`«O K˘Ñ¨C# ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂
=zÛOk. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ^Œâß|ÌOÖ’ Wk
1.07QÍ LO_çOk. [## ~ˆ @∞ ÉÏQÍ `«‰Ωõ ¯=QÍ
LO_»_O» `À =Ü«∞ã¨∞û g∞iáÈ`«∞#fl "åi ã¨OYº
"ÕQÆOQÍ ÃÑiyáÈ`«∞#flk. K≥·<å [<åÉèÏÖ’ 16.6
âß`«O 14 Uà◊§ ֒Ѩ٠"å~°∞<åfl~°∞. 200 <å\˜
[<åÉèÏ ÖˇH¯õ Å`À áÈe¿ãÎ 6.29 âß`«O `«‰Ωõ ¯=.
60 Uà◊‰¡ Ωõ q∞Oz =Ü«∞ã¨∞û L#fl"å~°∞ [<åÉèÏÖ’
13.26 âß`«O ^•HÍ L<åfl~°∞. Wk 2000 <å\˜
ÖˇHõ¯Å`À áÈe¿ãÎ 2.93 âß`«O JkèHõO. XHõ
[O@‰õΩ XˆH a_»¤ J<Õ q^è•#O XHõ =ÚO^Œ∞
‰õÄ_® H˘#™êyOK«#∞<åfl~°∞.
~À_»∞¤ =∞~°}ÏÅ∞ ÉèÏ~°`Öü ’<Õ Z‰õΩ¯=
„Ѩ Ñ ¨ O K« "åºÑ¨ Î O QÍ U\Ï ~À_» ∞ ¤
12
„Ѩ=∂^•Ö’¡ =∞$`«∞º"å`« Ѩ_»∞`«∞#fl"åi ã¨OYº
Éè Ï ~° ` ü Ö ’<Õ J`« º kè H õ O QÍ LO^Œ x „Ѩ Ñ ¨ O K«
P~ÀQÆ º 㨠O 㨠÷ "≥ Å ¡ _ ç O zOk. ~À_» ∞ ¡
ÉÏQÍÖËHõáÈ=_»O, „Ѩ=∂^ŒHõ~°OQÍ "åǨÏ<åÅ#∞
#_»Ñ_¨ O» =O\˜ HÍ~°}ÏÅ =Å¡ ÉèÏ~°`Öü ’ U\Ï
ÅHΔÍ S^Œ∞"ÕÅ =∞Ok =∞~°}˜ã¨∞Î<åfl~°x `≥eÑ≤Ok.
2100 <å\˜H˜ 1.6 g∞@~°∞¡
ÃÑ~°Q#Æ ∞#fl ã¨=Ú„^Œ =∞\ÏìÅ∞
2100 <å\˜H˜ 0.9 #∞Oz 1.6 g∞@~°¡
=~°‰Äõ ã¨=Ú„^Œ =∞\ÏìÅ∞ ÃÑ~°Q#Æ ∞<åflÜ«∞x F™È¡‰Ωõ
K≥Ok# Pi¯>ˇH± =∂x@iOQ∑ JO_£ JÃããπ "≥∞O\ò
„áê*ˇ‰õΩì (Z.ZO.Z.Ñ≤.)‰õΩ K≥Ok# âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞
`≥ e áê~° ∞ . 㨠= Ú„^Œ =∞\Ïì Å ∞ ÃÑ~° Q Æ _ ®xH˜
Hõ~∞° QÆ∞`«∞#fl =∞O^Œ∞, Ç≤Ï=∞O 40 âß`«O ^ÀǨÏ^ŒO
KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. Pi¯\˜H± Qˆ ã¡ Ü
≤ ∞« ~ü, =∞OK«∞ YO_®Å∞
HõiyáÈ=_»O ã¨=Ú„^Œ=∞\ÏìÅ∞ ÃÑ~°QÆ_®xH˜
=∞iO`« `À_»Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. |OQÍ¡^âÕ ò, qÜ«∞`åflO,
K≥<· å ÖÏO\˜ ^ÕâßÅÃÑ· nx „ѨÉÏè =O Z‰õΩ¯=QÍ
LO@∞Ok. QÆ`« Pˆ~à◊¡Ö’ Pi¯\˜H± „áêO`«OÖ’
ZѨC_»∂ ÖË#O^ŒQÍ LëÈ‚„QÆ`« #"≥∂^≥#· @∞¡ D
J^躌 Ü«∞#O `≥eÑ≤Ok.
PѨ~ˆ +¨<£ *ˇ~Àx"≥∂
„ѨÑO¨ K« L„QÆ"åk X™ê=∂ a<£ ÖÏ_≥<£
J"≥∞iHÍ x~°fiÇ≤ÏOz# 'PѨ~ˆ +¨<£ *ˇ~Àx"≥∂—Ö’
K«xáÈÜ«∂_»∞. JÉÁ\ÏÉÏ^£Ö’x qÖÏã¨=O`«"∞≥ #ÿ
Éè í = #OÖ’ x=ã≤ ã ¨ ∞ Î # fl ÖÏ_≥ < £ x J"≥ ∞ iHÍ
Hõ"∞≥ O_ÀÅ∞ ǨÏ`«=∂~åÛ~°∞. J"≥∞iHÍ <å=Öò ã‘Öòû
D PѨˆ~+¨<£x kyfi[Ü«∞OQÍ Ñ¨ÓiÎKÕã≤Ok.
Hõ"≥∞O_ÀÅ∞ a<£ÖÏ_≥<£x =¸_»= JO`«ã¨∞ÎÖ’
Hõ#∞Q˘<åfl~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÖÏ_≥<£ ã¨ÖÏfi~ü
Hõg∞*ò ^èiŒ Oz L<åfl~°x J"≥∞iHÍ JkèHÍ~°∞Å∞
`≥eáê~°∞. |$O^•xH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz#
ã≤SZ pѶπ eÜ«∞<£ Ѩ<\≥ Ïì D Ѷ∞¨ @# QÆ∞iOz
ѨÓiÎQÍ q=iOKå~°∞. 'PѨˆ~+¨<£ *ˇ~Àx"≥∂—
X™ê=∂ a<£ ÖÏ_≥<#£ ∞ ǨÏ`«=∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ U~°Ê_ç#
|$O^ŒOÖ’ ^•^•Ñ¨Ù 79 =∞Ok Hõ"∞≥ O_ÀÅ∞ F
[@∞ìQÍ HõÅã≤ D PѨ~ˆ +¨<£ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
^ÕjÜ«∞ JOâßÅ∞
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
W-áÈãπì PѶã
‘ ∞¨
ÉèÏ~°`« `«Ou `«áêÅ âßY W-HÍ=∞~üû
áÈ~°ìÖò W-áÈ™êìѶ‘ã¨∞#∞ ˆHO„^Œ Hõ=¸ºxˆH+¨<£û,
W<£Ñ~ˆ¨¶ ‡+¨<£ >ˇHÍflÅr âßY =∞O„u HõÑÖ≤ ò ã≤ÉÏÖò
2011 =∂iÛ 9= `Õn# „áê~°OaèOKå~°∞. D
ã¨sfiã¨∞#∞ QÆ∞[~å`ü, PO„^茄Ѩ^Õâò, ˆH~°à◊, QÀ"å,
=∞Ǩ~åR, ~å„ëêìÖ’¡ „áê~°OaèOK«#∞<åfl~°∞. U
„áêO`«O #∞O_≥<· å, ZѨC_≥<· å áÈã¨Öì ò "åºáê~åxfl
x~°fiÇ≤ÏOKÕ J=HÍâ◊O D W-áÈãπì áÈ~°ìÖò
MÏ`å^•~°∞ʼnõΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ =ã¨∞OÎ k. `«=∞
_≥a\ò HÍ~°∞¤ ÖË^• „ÔHH˜\ò HÍ~°∞¤ LѨÜ≥∂yOz
WO@Ô~fl\ò ^•fi~å D ã¨^Œ∞áêÜ«∞O á⁄O^Œ=K«∞Û.
W-áÈ™êì Ñ ¶ ‘ ã ¨ ∞ Éè Ï ~° ` « `« O u `« á êÖÏ âßY
„Ѩuëêì`«‡HõOQÍ KÕѨ\ ì̃# „áê*ˇH±ì. "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊Ö’
D „áê*ˇHì± H˜O^Œ U_»∞ ~°HÍÅ ¿ã=Å#∞ D âßY
JOkã¨∞OÎ k. Jq† ZÅ„HÍìxH± =∞h P~°~¤ ,ü `«H} Δõ
=∞h P~°~¤ ,ü ѶÖ≤ Ï>ˇeH± ™êìOѨÙÅ q„HõÜ∞« O, `«áêÖÏ
ã¨=∂Kå~°O, ZH±û„ÃÑãπ, JO`«~å˚fÜ«∞ ~°"å}Ï,
Ñ≤<H£ À_£ J<Õfi+¨}, Ѷ_‘ É£ ϺH±, Ѷ~≤ åº^Œ∞Å∞ #"≥∂^Œ∞
KÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q. „Ѩã¨∞Î`«O POQÆ¡ÉèÏ+¨Ö’
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ áÈ~°Öì ò ã¨=∂Kå~°O `«fi~°Ö’
Jxfl „áêOfÜ« ∞ Éè Ï +¨ Ö ’¡ JO^Œ ∞ ÉÏ@∞Ö’H˜
=ã¨∞ÎOk. JѨC_»∞ D áÈ~°ìÖò „ѨÜ≥∂[<åÅ∞
Z‰õΩ¯= =∞Ok „Ѩ[ʼnõΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ =ã¨∞OÎ k.
„ѨѨOK« áÈ\©`«`«fiOÖ’ ÉèÏ~°`ü‰õΩ
32= ™ê÷#O
„Ѩ Ñ ¨ O K« O Ö’ áÈ\© Ѩ _ Õ `« ` « fi OÖ’
Éè Ï ~° ` ü ‰ õ Ω 32= ™ê÷ < åxfl WO@~ü < Õ + ¨ # Öò
W<£ã≤ì@∂º\ò Ѷ¨~ü "Õ∞<Õ*ò"≥∞O\ò _≥=ÅÑπ "≥∞O\ò
(SZO_ç) Hõ@ìɡ\ ˜ìOk. „aH± ^ÕâßÅÖ’ K≥·<å
`«~°∞"åu ™ê÷#O ÉèÏ~°`ü^Õ. SZO_ô ‰õÄ~°∞Ê KÕã≤#
~åºO‰õΩÅ „ѨHÍ~°O K«∂¿ãÎ K≥·<å‰õΩ 19= ™ê÷#O,
ÉèÏ~°`ü‰õΩ 32= ™ê÷#O ÅaèOKå~Ú. ~åºO‰õΩÅ
*Ïa`åÖ’ „aH± ^ÕâßÅÖ’ q∞ye# „ɡlÖò 44=
™ê÷#OÖ’#∂, ~°ëêº 49= ™ê÷#OÖ’#∂ xeKå~Ú.
„ѨÉèí∞`«fiO, "åºáê~° ^ŒHõΔ`«Å =O\˜ JOâßÅ∞
„áêuѨkHõQÍ 59 ^ÕâßÅ *Ïa`å#∞ SZO_ô
ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
~°∂á⁄OkOzOk. J~Ú`Õ ÉèÏ~°`ü, K≥·<åÅ∞
x~°∞\˜`À áÈe¿ãÎ XHÀ¯ ™ê÷#O 29 áê~ÚO@∞¡,
"åºáê~° ^ŒHõΔ`«Ö’ 22 áê~ÚO@¡#∞ `≥K«∞ÛH˘Ok.
Hõ~å‚@Hõ‰Ωõ =∞~À ~Ô O_»∞ >ÿ̌Q~Æ ü
i[~°∞fiÅ∞
Hõ ~ å‚ @ Hõ Ö ’x K« = ∞~ÀO[ lÖÏ¡ Ö ’x
a.P~ü . Ç≤ Ï Öò û , zH± = ∞OQÆ à ◊ ¥ ~° ∞ lÖÏ¡ Ö ’x
‰õΩ„^Õ=ÚMòÖ’¡ >ÿ̌QÆ~ü i[~°∞fiÅ U~åÊ@∞‰õΩ ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiO P"≥∂^ŒO `≥eÊO^Œx ˆHO„^Œ Ѩ~åº=~°}
=∞O„u *ˇ·~åO ~°"Õ∞+π "Õ∞8# `≥eáê~°∞. Wq
^ÕâO◊ Ö’ 40, 41= i[~°∞fiÅ∞ HÍ#∞<åfl~Ú. nO`À
Hõ~å‚@HõÖ’ ѨÙÅ∞Å ã¨O~°HõΔ} ˆHO„^•Å ã¨OYº
P~°∞‰õΩ KÕ~∞° ‰õΩO@∞Ok.
ѨOKå~ÚfʼnõΩ =∞ixfl JkèHÍ~åÅ∞
áêÅ<å =º=Ǩ~åÖ’¡ „Ѩ[ÅO^Œ~°∂
Éè Ï QÆ ™ êfi=ÚÅÜÕ ∞ ºÖÏ „QÍ=∞ã¨ É è í Å #∞
Ѩ\ ˜+¨ìѨ~åÛeû# J=ã¨~°O LO^Œx „Ѩ^è•x
=∞<£"≥∂ǨÏ<£ã≤OQ∑ Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. *ÏfÜ«∞
ѨOKå~Úf ~å*ò k<À`«û=O ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ _èçb¡Ö’
x~°fiÇ≤ÏOz# ѨÙ~°™ê¯~åÅ „Ѩ^•<À`«û=OÖ’
PÜ«∞# =∂\Ï¡_®~°∞. ѨOKå~ÚfʼnõΩ =∞ixfl
JkèHÍ~åÅ∞ HõeÊOKÕ Ü≥∂[#Ö’ „ѨÉ∞íè `«fiO LO^Œx
„Ѩ ^ è • x =∞<£ " ≥ ∂ Ǩ Ï <£ ã ≤ O Q∑ "≥ Å ¡ _ ç O Kå~° ∞ .
ѨOKå~ÚfÅ ™êkèHÍ~°`«, *"å|∞^•s`«#O
„áÈ`åûǨÏHõ Ѩ^HŒä Oõ (Ñ≤WUSZãπ) H˜O^Œ L`«=Î ∞
Ѩxf~°∞ Hõ#ѨiÛ# ~å„ëêìʼnõΩ WKÕÛ "åi¬Hõ
J"å~°∞¤Å#∞ =∞Ǩ~åR, ˆH~°à◊, Hõ~å‚@Hõ, ã≤H˜¯O,
Ѩ t Û=∞ ɡ O QÍÖò , ~å[™ê÷ < £ , Ǩ Ï ~åº<åÅ∞
JO^Œ∞‰õΩ<åfl~Ú. ѨOKå~Úf ~å*ò JOâ◊OÃÑ·
*ÏfÜ«∞ ™ê÷~ÚÖ’ x~°fiÇ≤ÏOz# =HõÎ $`«fi áÈ\©Ö’
kfifÜ«∞, `«$fÜ«∞ |Ǩï=∞`«∞Å#∞ qâßY, <≥Å∂¡~∞°
lÖϡʼnõΩ K≥Ok# z<åfl~°∞Å∞ kÜ«∂<å ^ä•=∞ãπ,
HõÅ∂¡i Dâ◊fi~ü^Œ`ü P^Œ~ü≈Å∞ ÔQÅ∞Û‰õΩ<åfl~°∞.
ÉèÏ~°`« P~ÀQƺ~°OQÆO ^ŒÜ∞« hÜ«∞O
ÉèÏ~°`üÖ’ P~ÀQƺ ~°OQÆOÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO
KÕã¨∞Î#fl =ºÜ«∞O KåÖÏ `«‰õΩ¯=QÍ LO^Œx,
JO^Œ ∞ =Å¡ ^Õ â ◊ O P~ÀQÆ º ~° O QÆ O Ö’ KåÖÏ
13
"≥#∞Hõ|_ç LO^Œx „ѨѨOK« P~ÀQƺ ã¨Oã¨÷
(_»|∞¡ ºÃÇÏKüX) `å*Ï x"ÕkHõÖ’ ¿Ñ~˘¯Ok.
nx=Å¡ ^Õ â ◊ O Ö’x ¿Ñ^Œ „ Ѩ [ ÖË H͉õ Ω O_®
^è#Œ =O`«∞Å∞ ‰õÄ_® W|ƒO^Œ∞Å∞ Ѩ_∞» `«∞<åfl~°x
¿Ñ~˘¯Ok. ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO P~ÀQƺ ~°OQÆOÃÑ·
KÕã¨∞Î#fl `«Åã¨i =ºÜ«∞O ˆH=ÅO 32 _®Å~°∞¡
=∂„`«"∞Õ #x `≥eÑ≤Ok. P~ÀQƺ ~°OQÆO ^ŒÜ∞« hÜ«∞
ã≤÷uÖ’ LO_»@O =Å¡ ^Õâ◊ „Ѩ[Å∞ Ô~\˜ìOѨÙ
ÉèÏ~åxfl Z^Œ∞~À¯"åeû =™ÈÎO^Œx q=iOzOk.
ÉèÏ~°`üÖ’ ã¨QÆ@∞ rq`« HÍÅO 2001Ö’ 61
ã¨O=`«û~åÅ∞ LO_»QÍ, Jk 2009 <å\˜H˜ 65
ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÃÑiyOk. J~Ú`Õ „ѨÑO¨ K«OÖ’
ã¨Q@ Æ ∞ rq`« HÍÅO 1999Ö’ 64 ã¨O=`«û~åÅ∞
LO_»QÍ, 2009Ö’ 68 ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÃÑiyOk.
ÉèÏ~°`ü ã¨Ç¨ ¿Ñ^Œ ^ÕâßÖ’¡ `«Åã¨i P~ÀQƺ =ºÜ«∞O
32 _®Å~°∞¡ LO_»QÍ, J^Õ ^èŒxHõ ^ÕâßÖ’¡ 4590
_®Å~°∞Q¡ Í LOk. JO>Ë ¿Ñ^Œ ^ÕâßÅ`À áÈe¿ãÎ
140 ~Ô @∞¡ Z‰õΩ¯=. JO^Œ∞=Å¡ ¿Ñ^Œ ^ÕâßÅ`À
áÈe¿ãÎ ^èxŒ Hõ ^ÕâßÖ’¡ Ѩk ~Ô @∞¡ Z‰õΩ¯=QÍ _®Hõ~ì ∞° ,¡
12 ~Ô @∞¡ Z‰õΩ¯= #~°∞ûÅ∞, 30 ~Ô @∞¡ Z‰õΩ¯=QÍ
^ŒO`« "≥^· ∞Œ ºÅ∞ L<åfl~°x P x"ÕkHõ "≥Å_¡ Oç zOk.
64= „ѨѨOK« P~ÀQƺ ã¨Éèí [~°∞QÆ#∞#fl ^Œ$ëêì º
„ѨѨOK« P~ÀQƺ ã¨Oã¨÷ D x"ÕkHõ#∞ WHõ¯_»
q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok. ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å =∞^茺 P^•Ü«∞
=º`庙êÅ∞ f„=OQÍ LO_»@O =Å¡ Jk "åº^è∞Œ Å
ÉèÏ~åxfl Ô~O_çO`«Å∞ KÕ™ÈÎO^Œx `≥eÑ≤Ok. ¿Ñ^Œ
„Ѩ[Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ ™êO„Hõq∞Hõ "åº^èŒ∞Å ÉÏi#
Ѩ_»∞`«∞O_»QÍ, =∞~À"≥·Ñ¨Ù "ÕQÆOQÍ [~°QÆ∞`«∞#fl
#QÆsHõ~} ° =Å¡ „Ѩ[Å r=#â‹e· ‰õÄ_® ~ÀQÍʼnõΩ
^•if™ÈÎO^Œx P x"ÕkHõ q=iOzOk. ÉèÏ~°`Öü ’
P~ÀQƺ ~°OQÆOÃÑ· „ѨÉ∞íè `«fi =ºÜ«∂xfl ÃÑOKåeû#
J=ã¨~O° ZO`≥<· å LO^Œx ¿Ñ~˘¯Ok.
ÉèÏ~°`Öü ’<Õ J`«ºkèHOõ QÍ tâ◊√
=∞~°}ÏÅ∞
_èçb¡Ö’x `åQÆ∞h\˜Ö’ ã¨∂Ѩ~ü |Q∑
ÉÏH©ìiÜ«∂ =ÙO^Œ#fl x"ÕkHõ`À ã¨OK«Å#O
ã¨$+≤Oì z# „a\˜+π "≥∞_çHÖõ ò |~°flÖ’ k ÖÏ<£Ãã\ò
ÉèÏ~°`üÖ’<Õ J`«ºkèHõOQÍ tâ◊√ =∞~°}ÏÅ∞ J<Õ
ã¨~ˆ fi x"ÕkHõ`À =∞~À™êi Ѩ`åHõ ji¬HÅõ HÔ H˜¯Ok.
㨈~fi x"ÕkHõ „ѨHÍ~°O „ѨѨOK«OÖ’<Õ ÉèÏ~°`ü
J`«ºkèHõOQÍ tâ◊√ =∞~°}ÏÅ∞ ã¨OÉèíqã¨∞Î<åflÜ«∞x,
2009Ö’ P~°∞ ÅHõÅΔ ‰õΩ ÃÑQ· Í =∞$`« tâ◊√=ÙÅ∞
[x‡OKå~°x ÖÏ<£Ãã\ò ¿Ñ~˘¯Ok. ÉèÏ~°`ü ã¨Ç¨
áêH˜™êÎ<£, <≥·riÜ«∂, K≥·<å, |OQÍ¡^Õâò ^ÕâßÖ’¡
„ѨѨOK«OÖ’x "≥Ú`«ÎO tâ◊√=∞~°}ÏÖ’¡ ã¨QÆO
ã¨OÉèíqã¨∞Î<åflÜ«∞x 㨈~fi ¿Ñ~˘¯Ok. ¿Ñ^Œ ^ÕâßÖ’¡
QÆiƒù}© ã¨=∞㨺Å∞, JkèHõ ~°HáÎõ È@∞, =∞^è∞Œ "Õ∞ǨÏO,
áœ+≤ìHÍǨ~° ֒ѨO HÍ~°}OQÍ tâ◊√=∞~°}ÏÅ∞
JkèHõOQÍ ã¨OÉèíqã¨∞Î<åflÜ«∞x 㨈~fi `≥eÑ≤Ok.
=∞ÖË i Ü« ∂ `« k `« ~ ° "åº^è Œ ∞ Å∞ tâ◊ √ =ÙÅ#∞
|eQ˘O@∞<åflÜ«∞x x"ÕkHõ `≥eÑ≤Ok.
ǨÏi`« <åºÜ«∞™ê÷#O
Ѩ~åº=~°} JOâßʼnõΩ ã¨O|OkèOz#
q"å^•Å Ѩiëê¯~°O HÀã¨O „Ѩ`ºÕ HõOQÍ U~åÊ>ˇ#ÿ
'*ÏfÜ«∞ ǨÏi`« <åºÜ«∞™ê÷#O— (<Õ+¨#Öò „w<£
„>ˇ|ÿ ∞º#Öò- Z<£r\©) "Õ∞ #∞Oz Ѩx „áê~°OaèOzOk.
Z<£r\© ã¨Éèí∞ºÅ xÜ«∂=∞HÍxH˜ J#∞ã¨iOz#
=∂~°^æ ~Œ ≈° HÍÅÃÑ· =∞„^•ãπ ÃÇÏ· HÀ~°∞ì qkèOz# ¿ã#ì ∞
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì xeÑ≤"ãÕ O≤ k. nO`À Z<£r\©H˜ =∂~°Oæ
ã¨∞QÆ=∞"≥∞Oÿ k. D "Õ∞~°‰Ωõ [ã≤ãì π l.Zãπ.ã≤OѶ∞‘ fi, [ã≤ãì π
Z.ÔH.QÆOQÆ∂bÅ`À ‰õÄ_ç# ^è~Œ å‡ã¨#O "Õ∞ P~°∞֒ѨÙ
Jxfl xÜ«∞=∞ x|O^è#Œ Å q=~åÅ#∞ ã¨=∞iÊOKåÅx,
`«^•fi~å „>ˇ|ÿ ∞º#Öò Ѩx „áê~°OaèOKÕÖÏ K«~º° Å∞
fã¨∞HÀ"åÅx ˆHO„^Œ Ѩ~åº=~°}, J@gâßY#∞
P^ÕtOzOk. ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì =∂r <åºÜ«∞=¸iÎ [ã≤ãì π
ZÖò.Zãπ.ѨO`å Kè~·≥ Ñü ~¨ û° <£QÍ Z<£r\© QÆ`« U_®k
JHÀì|~ü 18# U~åÊ>ˇOÿ k. WѨÊ\˜ =~°‰Äõ P„¿ãeì Ü«∂,
#∂ºlÖÏO_£ =∂„`«"∞Õ Ñ¨~åº=~°} q"å^•Å HÀã¨O
„Ѩ`ºÕ Hõ <åºÜ«∞™ê÷<åÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~Ú.
h\˜ÃÑ· Ѩiq∞u
h\˜ =#~°∞Å H˘~°`« f„=OQÍ L#flO^Œ∞#
"å\˜ qxÜ≥∂QÆOÃÑ· Ѩiq∞`«∞Å∞ qkèOK«Hõ
`«Ñʨ ^Œx „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ∞¨ O Láê^躌 ‰õΩΔ _»∞ =∂O>ˇH±
ã≤ O Q∑ JǨ ˙ ¡ " åeÜ« ∂ Jaè „ áêÜ« ∞ Ѩ _ ®¤ ~ ° ∞ .
=ÚYºOQÍ 12= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHÍ HÍÅOÖ’
h\˜ qxÜ≥∂QÆ Ñ¨#∞fl ÃÑOѨÙ, Ѩiq∞u qkèOѨÙÅ
™ê^蕺™ê^蕺Å#∞ ѨijeOKåeû# J=ã¨~°O
LO^Œ<åfl~°∞. 12= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ ^•~°‡xHõ
Ѩ„`«O (q[<£ _®‰õΩº"≥∞O\ò)ÃÑ· *ˇÑ· Ó¨ ~üÖ’ ~å[™ê÷<£
„ѨÉèí∞`«fiO x~°fiÇ≤ÏOz# ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ PÜ«∞#
„Ѩã¨OyOKå~°∞.
<Õ+#¨ Öò "å@~ü q∞+¨<‰£ Ωõ Hˆ a<≥\ò
P"≥∂^ŒO
<Õ+¨#Öò "å@~ü q∞+¨<£‰õΩ ˆHO„^Œ ˆHa<≥\ò
U„Ñ≤Öò 6# P"≥∂kOzOk. q∞+¨<£ J=∞Å∞‰õΩ
ˆHO„^Œ, ~åR ™ê÷~ÚÖ’ Ô~O_»OK≥Å q^è•<åxfl
~° ∂ á⁄Ok™êÎ ~ ° ∞ . 㨠= ∞„QÆ h\ ˜ Öˇ H õ ¯ Å∞,
[Å=#~°∞ÅÃÑ· "å`å=~°} =∂~°∞Ê „ѨÉÏè =O, h\˜
Ѩi~°HõΔ} -=$kú-xÅfi‰õΩ „Ѩ[Å∞, ~å„ëêìÅ
HÍ~°ºK«~}° #∞ „áÈ`«û Ç≤ÏOK«_O» , JkèHõ qxÜ≥∂QÆO
QÆ Å „áêO`åÅ`À áê@∞ h\˜ H˘~° ` « L#fl
„áêO`åÅÃÑ· ^Œ$+≤ì ™êiOK«_»O h\˜ qxÜ≥∂QÆ
™ê=∞~å÷ºxfl 20 âß`«O ÃÑOK«_O» #n Ѩi"åǨÏ
„áêO`«OÖ’ ã¨=∞„QÆ h\˜ =#~°∞Å x~°fiǨÏ}
=O\˜q q∞+¨<£ „Ѩ^•è # ÖHΔͺÅ∞.
~ÀA‰õΩ 8 QÆO@Å∞ â„ q◊ ∞ã¨∞#Î fl
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ~ÀA‰õΩ ã¨~åã¨i 8.1
QÆ O @Å ¿ãѨ ٠Ѩ x KÕ ã ¨ ∞ Î < åfl~° x F 㨠ˆ ~ fi
"≥Å¡_çOzOk. Jaè=$kú K≥Ok# ^ÕâßÖˇ·# „a@<£,
P„¿ãeì Ü«∂, „á¶ê<£û, W@b, [~°‡hÅ`À áÈeÛ`Õ
J`« º kè H õ O QÍ „â◊ = ∞Ѩ _ Õ k Éè Ï ~° f Ü« Ú ÖË # x
¿Ñ~˘¯Ok. J~Ú`Õ, J"≥∞iHÍ, K≥·<å, [áê<£,
"≥ ∞ H˜ û HÀ "å㨠∞ Å`À áÈeÛ`Õ Éè Ï ~° f Ü« Ú Å∞
P~À™ê÷ # OÖ’ L<åfl~° ∞ . P~° æ < ≥ · * Ë + ¨ < £ PѶ π
ZHõ<åq∞H± HÀѨˆ~\˜"£ JO_£ _≥=ÅÑπ"≥∞O\ò
(FDã‘_ô) ã¨Oã¨÷ D 㨈~fi x~°fiÇ≤ÏOzOk.
WO\ ˜ Ñ ¨ x , L^ÀºQÆ Ñ¨ x "Õ à ◊ Å `À Hõ e Ñ≤
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ ~ÀA‰õΩ 8.1 QÆO@Å∞ (486
xq∞ëêÅ∞) „â◊q∞ã¨∞#Î fl@∞¡ ã¨~ˆ fi ¿Ñ~˘¯Ok. "≥∞H˜ûHõ#∞¡
~ÀA‰õΩ 10 QÆO@Å∞ (594 xq∞ëêÅ∞) ѨxKÕã∂¨ Î
"≥Ú^Œ\ ˜ ™ê÷#O, [ѨhÜ«ÚÅ∞ 9 (540)Å`À ~Ô O_À
™ê÷#OÖ’ L<åfl~°∞. gi `«~åfiu ™ê÷<åÖ’¡ K≥·<å
8.4 (504 xq∞ëêÅ∞), #∂ºlÖÏO_£ 8.3 (498),
J"≥∞iHÍ 8.2 (496) ^ÕjÜ«ÚÅ<åfl~°∞. ɡeÜ ˚ ∞« O
Ju `«‰õΩ¯= Ѩx"Õà◊Å`À 7.1 (427) z=i
™ê÷#OÖ’ LOk.
ÅOKåÅ HÀ~°Ö’¡ Q„ Íg∞} ÉèÏ~°`O«
„QÍg∞} ÉèÏ~°`«O J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å ^ŒQ͉õΩ
QÆ ∞ ~° = Ù`ÀOk. Jqhu, ÅOK« Q ˘O_ç ` « # O
*Ï_®ºÅ`À ã¨`«=∞`«=∞=Ù`ÀOk. „Ѩu ѨxH˜
J=∂º=∂º ã¨=∞iÊOKåeûO^Õ. ÖË^ŒO>Ë Hõhã¨
=ã¨`∞« Å∞ "åiH˜ =∞$Qƺ"Õ∞. „Ѩu U\Ï ~°∂.471.8
HÀ@∞¡ ÅOKåÅ ~° ∂ Ѩ O Ö’ 'KÕ ` « ∞ Å∞
=∂~°∞`«∞<åfl~Ú. XHÀ¯ ‰õΩ@∞O|O XHõ¯~°∂áê~Ú
"≥Ú^ŒÅ∞‰õΩx ~°∂.950 =~°‰õΩ U\Ï ÅOKåÅ
HÀã¨O "≥zÛ™ÈÎO^ŒO>Ë JkèHÍ~°∞Å∞ [ÅQÆÖÏ¡ „Ѩ[efl
ZÖÏ Ñ‘eÛ Ñ≤ÑÊ≤ KÕã∞¨ <Î åfl~À J=QÆ`=« ∞=Ù`ÀOk.
JqhuÖ’ ~ˆ +¨<,£ P~ÀQƺO, q^Œº, h\˜ ã¨~Ñ° ~¨¶ å
qÉèÏÅ∞ J„QÆ™ê÷#OÖ’ L<åflÜ«∞x 'WO_çÜ«∂
Hõ~°Ñ¨¬<£ 㨡_ô-2010— ã¨Ê+ì̈OKÕã≤Ok. ÃãO@~ü Ѷ¨~ü
g∞_çÜ«∂ ã¨ì_ôãπ (ã‘ZOZãπ) D J^茺ܫ∂xfl
x~°fiÇ≤ÏOzOk. ^Õâ◊ "åºÑ¨ÎOQÍ 12 ~å„ëêìÖ’¡
9,960 ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ D ã¨Oã¨÷ 㨈~fi KÕã≤Ok.
„QÍg∞} ÉèÏ~°`«OÖ’x F ‰õΩ@∞O|O U_®kH˜
ã¨Q@ Æ ∞<å =∞øeHõ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å#∞ á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ
~°∂.164#∞ ÅOK«OQÍ K≥eã¡ ∞¨ #Î fl@∞¡ "≥Å_¡ Oç zOk.
14
SÑ≤ZÖò-4 q*Ë`« K≥<fl·≥
ã¨∂Ѩ~üH˜OQ∑û
_çÃѶO_çOQ∑ KåOÑ≤Ü«∞<£ K≥<≥·fl ã¨∂Ѩ~ü
H˜OQ∑û SÑ‘ZÖò >ÿ̌\ Ö˜ ò#∞ xÅɡ@∞ì‰Ωõ Ok. <åÅ∞QÆ∞
ã‘[#¡Ö’ Ô~O_À™êi >ˇÿ\ ˜Öò ÔQez D Ѷ¨∞#`«
™êkè O z# `˘e [@∞ì Q Í J=`« i OzOk.
ã¨∞n~°…OQÍ ™êy# SÑ‘ZÖò-4 ã‘[<£#∞ K≥<≥·fl
KåOÑ≤Ü«∞<£QÍ =ÚyOzOk. K≥<≥·fl z^ŒO|~°O
¿ãì_çÜ«∞OÖ’ "Õ∞ 28# [iy# ÃѶ·#Ö’¡ K≥<≥·fl
ã¨∂Ѩ~Hü O˜ Q∑û 58 Ѩ~∞° QÆ∞Å `Õ_®`À ɡOQÆà¥◊ ~°∞ ~åÜ«∞Öò
KåÖˇO[~üû#∞ z`«∞Î KÕãO≤ k. 206 Ѩ~∞° QÆ∞Å ÅHõΔ ºO`À
|iÖ’H˜ ky# ɡOQÆà¥◊ ~°∞ 20 F=~°Ö¡ ’ 8 qÔH@¡
#ëêìxH˜ 147 Ѩ~∞° QÆ∞Å∞ =∂„`«"∞Õ KÕÜ∞« QÆeyOk.
\Ïãπ QÔ ez ÉϺ\˜OQ∑ ZOK«∞‰õΩ#fl K≥<fl·≥ ã¨∂Ѩ~Hü O˜ Q∑û
20 F=~°Ö¡ ’ S^Œ∞ qÔH@¡ #ëêìxH˜ 205 Ѩ~∞° QÆ∞Å
ÉèÏs™È¯~°∞ ™êkèOzOk. FÃÑ#~ü =Ú~°m q[Üü∞
(52 |O`«∞Ö’¡ 95, 4 á¶È~°∞,¡ 6 ã≤Hûõ ~°∞)¡ PHÍâß"Õ∞
ǨÏ^Œ∞QÌ Í K≥Å~ˆ y S^Œ∞ Ѩ~∞° QÆ∞Å `Õ_®`À ÃãOK«sx
HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞. =∞~À FÃÑ#~ü "≥∞Hÿ ± ǨÏã‘û (45 |O`«∞Ö’¡
63, 3 á¶È~°∞,¡ 3 ã≤Hûõ ~°∞)¡ q[Üü∞‰õΩ nè@∞QÍ P_ç J~°÷
ÃãOK«s KÕâß_»∞. D W^Œ~Ì ∂° `˘e qÔH\ò‰Ωõ UHõOQÍ
159 Ѩ~∞° QÆ∞Å∞ *’_çOz K≥<fl·≥ ‰õΩ u~°∞QÆ∞ÖËx P~°OÉèÏxfl
JOkOKå~°∞. ɡOQÆà¥◊ ~°∞ ~åÜ«∞Öò KåÖˇO[~üû 20
F=~°Ö¡ ’ 8 qÔH@¡ #ëêìxH˜ 147 Ѩ~∞° QÆ∞Å∞ =∂„`«"∞Õ
KÕã≤ F_çáÈ~ÚOk.J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ WxflOQ∑û P_ç# =Ú~°m
q[Üü∞‰õΩ =∂º<£ PѶπ ^Œ =∂ºKü J"å~°∞¤ ÅaèOzOk.
<åÅ∞QÆ∞ ~å„ëêìʼnõΩ =∞Ç≤ÏàÏ ™ê~°^∞Œä Å∞
JÃãOc¡ ZxflHõÖ’¡ =∞=∞`å ɡ#s˚,
[Ü«∞Åe`«Å∞ q[Ü«∞^Œ∞O^Œ∞aè "≥∂yOK«_»O`À
™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~åfi`« "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ ™êiQÍ
^Õâ◊OÖ’ <åÅ∞QÆ∞ ~å„ëêìʼnõΩ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ™ê~°^䌺O
=Ç≤Ïã¨∞Î#fl@¡~ÚOk. g~°∞ =~°∞ã¨QÍ =∂Ü«∞=u
(L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò), +‘ÖÏ nH˜`Δ ü (_èbç )¡ , =∞=∞`å ɡ#s˚
(ѨtÛ=∞ɡOQÍÖò), [Ü«∞Åe`« (`«q∞à◊<å_»∞).
™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~åfi`« WѨÊ\˜=~°‰Ωõ ^ÕâO◊ Ö’
13 =∞Ok =∞Ç≤ÏàÏ=∞}∞Å∞ qq^èŒ ~å„ëêìÅ
™ê~°^ºŒä O ÉÏ^躌 `«Å∞ =Ç≤ÏOK«QÍ +‘ÖÏ nH˜`Δ ü JkèHõ
HÍÅO áê@∞ Ѩ ^ Œ q Ö’ H˘#™êy iHÍ~° ∞ ¤
ã¨$+≤Oì Kå~°∞. 12 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ J„ѨuǨÏ`«OQÍ
_èbç ¡ =ÚYº=∞O„uQÍ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl =$^Œú HÍO„ÔQãπ
=∞Ç≤ÏàÏ <Õ`«QÍ P"≥∞ K«i„`« ã¨$+≤ìOKå~°∞.
L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò =ÚYº=∞O„u =∂Ü«∂=u q+¨Ü∂« xH˜
=¿ãÎ <åÅ∞ˆQà◊§ „H˜`O« ^Õâ◊ ~å[H©Ü∂« Å<Õ âßã≤OKÕ
JuÃÑ^ŒÌ ~å„ëêìxH˜ [iy# ZxflHõÖ’¡ XO\˜K`Õ ÀÎ
áêsìx q[Ü«∞ Ѩ^OŒä Ö’ #_çÑ#≤ nè~° =x`«QÍ
¿Ñ~°∞Ѩ_®¤~∞° . x*ÏxH˜ JѨÊ\’¡ ^Õâ◊ ~å[H©Ü∂« Å#∞
x~°~‚ ÚOKÕ H©ÅHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [iy# ZxflHõÅq.
JO`«\ ˜ „áê^è•#º`« Hõey# L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò‰Ωõ =KÕÛ
U_®k ZxflHõÅ∞ [~°∞QÆ#∞<åfl~Ú.
ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤
 12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
c*ËÑ‘ 0 12345678901234567890123456789012123456789
S^Œ∞ ~å„ëêìÖ ZxflHõŠѶe¨ `åÅ∞ 12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
á„ êOfÜ«∞ JOâßÅ∞
12345678901234567890123456789012123456789
W`«~°∞Å∞ 7 12345678901234567890123456789012123456789
ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖò, `«q∞à◊<å_»∞, ѨÙ^Œ∞KÕÛi, 12345678901234567890123456789012123456789
J™ÈO, ˆH~°à◊ ~å„ëêìÖ’¡x "≥Ú`«ÎO 824 JÃãOc¡ Hˆ ~°à◊ (140)
Ü«¸_ôZѶπ 72
~åROÖ’ ÃÑiy# =ÚiH˜"å_»Å
™ê÷<åʼnõΩ [iy# ZxflHõÖ’¡ F@~°¡ f~°∞Ê "≥Å_¡ #·≥
=∞~°∞Hõ}
Δ O J™ÈO q∞#Ǩ `«H¯˜ # <åÅ∞QÆ∞KÀ\Ï¡ ZÖò_ôZѶπ 68 [<åÉèÏ
Jkè H Í~° ‰õ Ä @=ÚÅ *Ï`« H ÍÅ∞ W`«~°∞Å∞ 0 PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ =ÚiH˜"å_»Å [<åÉèÏ
`å~°∞=∂~°∞Ü«∂º~Ú. J™êûO (126) QÆ}hÜ«∞OQÍ ÃÑiyO^Œx <Õ+#¨ Öò âßOÑ≤Öò ã¨~ˆ fi
HÍO„ÔQãπ 78 P~°æ<≥·*Ë+¨<£ (Z<£ZãπZãπF) JOK«<å"Õã≤Ok.
™êkèOz# ã‘@∞¡ ^ÕâO◊ Ö’x =ÚiH˜"å_»Å ã≤u÷ QÆ`∞« ÅÃÑ· x~°fiÇ≤ÏOz#
J™êûO QÆ}Ѩi+¨`ü 10
`«q∞à◊<å_»∞ (234) 65= âßOÑ≤Öò 㨈~fi P^è•~°OQÍ Z<£ZãπZãπF
J<åfl_ôZOˆH ‰õÄ@q∞ 200 c*ËÑ‘ 5
„ѨK«∞iOz# x"ÕkHõ 'Ѩ@ì} =ÚiH˜"å_»Å
_ôZOˆH ‰õÄ@q∞ 31 W`«~°∞Å∞ 33 ™êfiÉèÏqHõ JOâßÅ∞ 2008-09—Ö’x JOK«<åÅ
c*ËÑ‘ 0 áêO_çKÛÕ i (30) „ѨHÍ~°O *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’#∂ =Ú~°xH˜"å_»Å
W`«~°∞Å∞ 3 ~°OQÆ™êfiq∞ HÍO„ÔQãπ 15 [<åÉèÏ ÉÏQÍ ÃÑiOyOk. ^Õâ◊OÖ’x Ѩk
ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖò (294) J<åfl_ôZOˆH 5 ~å„ëêìÖ’¡ <À\˜ÃÑ·, KÕã≤# KÕÜ«∞x =ÚiH˜"å_»Å∞
`«$}=¸Öò HÍO„ÔQãπ ‰õÄ@q∞ 226 HÍO„ÔQãπ 7 "≥ Ú `« Î O g∞^Œ 48,994 L<åflÜ« ∞ x x"Õ k Hõ
"å=∞ѨHΔÍÅ∞ 61 W`«~°∞Å∞ 3 ¿Ñ~˘¯Ok. PO„^è Œ „ Ѩ ^ Õ â ò Ö ’ <À\˜ à Ѷ · , KÕ ã ≤ #
=ÚiH˜ " å_» Å ∞ 3,964 LO_» Q Í <À\ ˜ à Ѷ ·
KÕÜ«∞x"å\˜ ã¨OYº 1,285QÍ LOk. "≥Ú`«ÎO
g∞^Œ K«∂¿ãÎ ~åROÖ’ 5,249 =ÚiH˜"å_»Å∞
LO_»@O QÆ=∞<å~°›O. Z<£ZãπZãπF x"ÕkHõ
<ÕѨ^䌺OÖ’ 2011 =ÚiH˜"å_»Å [#QÆ}#‰õΩ
ã¨O|OkèOz =ÚiH˜"å_»Å QÆ}ÏOHÍÅ∞ W`«~°
JOâߊѨijÅ<å~°O÷ Hˆ O„^Œ QÆ$ǨÏx~å‡}, Ѩ@}ì
¿Ñ^Œ i Hõ x~° ∂ ‡Å# âßY XHõ Hõ q ∞\ © x
xÜ«∞q∞OzOk. D Hõq∞\© JOK«<åÅ „ѨHÍ~°O
^ÕâO◊ Ö’ 2001Ö’ 7.52 HÀ@∞¡QÍ L#fl =ÚiH˜
"å_» Å [<åÉè Ï 2011H˜ 9.30 HÀ@¡ ‰ õ Ω
ÃÑ~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ Ok. ~åROÖ’x =ÚiH˜ "å_» Å
x"åã≤`«∞Å ã¨OYº#∞ 2001Ö’ 72,4,399QÍ
Öˇ H õ ¯ QÆ \ ˜ ì # Hõ q ∞\© D U_®kH˜ P 㨠O Yº
81,88,022 J=Ù`«∞O^Œx `≥eÑ≤Ok.
~°∂.43000 HÀ@¡ ~åR "åi¬Hõ
Ñ
„ }
¨ ÏoHõ‰Ωõ P"≥∂^ŒO
„Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O ~°∂.43000 HÀ@¡
~åR "åi¬Hõ „Ѩ}ÏoHõ‰Ωõ P"≥∂^ŒO `≥eÑ≤Ok. "Õ∞
6# ~åR =ÚYº=∞O„u H˜~°}ü‰õΩ=∂~ü Ô~_ç¤
„Ѩ } ÏoHÍ ã¨ O Ѷ ¨ ∞ O Láê^è Œ º ‰õ Δ Ω _» ∞ JǨ ˙ ¡
"åeÜ«∂`À [iy# ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ 2011-12
~åR "åi¬Hõ „Ѩ}ÏoHõ‰Ωõ P"≥∂^ŒO ÅaèOzOk.
Wk QÆ`« U_®k HõO>Ë 17 âß`«O Z‰õΩ¯=. 2010-
11 "åi¬Hõ „Ѩ}ÏoHõ ~°∂. 36,800 HÀ@∞¡.
2011-12 Ñ„ }
¨ ÏoHõ Hˆ \Ï~ÚOѨÙÅ∞ :
Pi÷Hõ ¿ã=ʼnõΩ Hˆ \Ï~ÚOѨÙÅ∞ :
h\˜áê~°∞^ŒÅ ~°OQÆO : ~°∂. 14,970
HÀ@∞¡ (35%)
„QÍg∞}Ïaè=$kú :
~°∂.4223.55 HÀ@∞¡ (9.84%)

ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤ 15

~°"å}Ï : JkèQÆq∞OK«QÍ, ѨÙe"≥O^Œ∞Å JÃãOc¡ ™ê÷#OÖ’ JÉèíºi÷ : Ñ‘g #~°ãO≤ ǨÏ~å=Ù
~°∂.2928.65 HÀ@∞¡ (6.84%) "≥·Zãπ ™êkèOz# iHÍ~°∞¤ "≥∞*Ïi\©x PÜ«∞# áêsì : HÍO„ÔQãπ
=º=™êÜ« ∞ O, J#∞|O^è Œ ~° O QÍÅ∞ : ã¨f=∞}˜ q[Ü«∞=∞‡ JkèQÆq∞OKå~°∞. Hõ_»Ñ¨ xÜ≥∂[Hõ=~°æO : #O^•ºÅ
~°∂.2,09706 (4.89%) Ö’H±ãɨ íè ™ê÷#OÖ’ [QÆ<À‡Ç¨Ï<£ ~Ô _ç¤ 5.45 ÅHõÅΔ ‰õΩ ã¨O=`«û~°O : 1991
™ê=∂lHõ ¿ã=ʼnõΩ Hˆ \Ï~ÚOѨÙÅ∞ : ÃÑQ· Í F@¡ "≥∞*Ïi\©`À QÔ Å∞á⁄O^•~°∞. Ѩk¿ÇÏ#=
Ö’H±ã¨ÉèíÖ’ J`«ºkèHõ "≥∞*Ïi\©x ™êkèOz# ã¨g∞Ѩ „Ѩ`º« i÷ : |OQÍ~°∞ ÅHõΔ ‡}ü
Ѩ@ì}Ïaè=$kú : ã¨Éèí∞ºxQÍ [QÆ<£ iHÍ~°∞¤Å‰õΩ ZHͯ~°∞. Ö’H±ã¨Éèí áêsì : ÉèÏ[áê
~°∂.3180.65 HÀ@∞¡ (7.41%) K«i„`« "≥Ú`«ÎOÖ’ J`«ºkèHõ "≥∞*Ïi\© ™êkèOz# ~åRO : PO„^茄Ѩ^Õâò
Zã‘ û , Zã‘ ì , cã‘ , "≥ ∞ ÿ < åsì 㨠O ˆ H Δ = ∞O : "åiÖ’ [QÆ<£ =¸_À ™ê÷<åxfl ™êkèOKå~°∞. "≥∞*Ïsì : 5,80,035
~°∂.3182.45 (7.42%) 2004 Ö’H± ã¨Éíè ZxflHõÖ’¡ ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖòÖ’x
QÆ$Ç¨Ï =ã¨u : P~°OÉÏQ∑ Ö’H±ãɨ íè ™ê÷#O #∞Oz QÔ Å∞á⁄Ok# JÉèíºi÷ : "≥·.Zãπ.
~°∂. 2,311.38 HÀ@∞¡ (5.39%) ã≤Ñ≤ZO JÉèíºi÷ JxÖò|ã¨∞ 5,92,502 F@¡ [QÆ<À‡Ç¨Ï<£Ô~_ç¤
q^Œº : "≥∞*Ïi\©x ™êkèOKå~°∞. 1991Ö’ #O^•ºÅ áêsì : "≥·.Zãπ.P~ü
~°∂. 3512.73 HÀ@∞¡ (8.18%) Ö’H±ã¨Éèí ™ê÷#O #∞Oz áÈ\© KÕã≤# JѨÊ\˜ HÍO„ÔQãπ
Ñ
„ Q¨ u
Æ #QÆ~‰ü Ωõ SZãπF ^„ ∞Œè =Ѩ`„ O« „Ѩ^è•#=∞O„u Ñ≤q #~°ã≤OǨ~å=Ù‰õΩ 5,80,000 xÜ≥∂[Hõ=~°æO : Hõ_»Ñ¨
F@¡ "≥∞*Ïi\© ÅaèOzOk. 1991 Ö’H±ã¨Éèí ã¨O=`«û~°O : 2011
Ѩ ~ åº=~° } Ѩ i ~° H õ Δ } ‰õ Ω L`« Î = ∞ ZxflHõÖ’¡ Hõ_»Ñ¨ Ö’H±ã¨Éèí ™ê÷<åxH˜ áÈ\© KÕã≤# ã¨g∞Ѩ „Ѩ`º« i÷ : _ôZÖò ~°gO„^• ~Ô _ç¤
q^è•<åÅ#∞ J=∞Å∞ KÕã¨∞Î#fl ~°OQÍÔ~_ç¤ lÖÏ¡ "≥·Zãπ ~å[âıY~üÔ~_ç¤H˜ 4.21 ÅHõΔÅ ÃÑ·zÅ∞‰õΩ áêsì : HÍO„ÔQãπ
‰õΩ`«∞ƒÖÏ¡ÑÓ¨ ~ü =∞O_»ÅO „ѨQuÆ #QÆ~ü ѨOKåÜ«∞fH˜ J`«ºkèHõ "≥∞*Ïi\©, WѨC_»∞ PÜ«∞# ‰õΩ=∂~°∞_»∞ ~åRO : PO„^茄Ѩ^Õâò
J~° ∞ ^≥ · # Q“~° = O Åaè O zOk. ^Õ â ◊ O Ö’<Õ [QÆ<£ 5.45 ÅHõÅΔ ÃÑz· Å∞‰õΩ F@¡ "≥∞*Ïi\©x "≥∞*Ïsì : 5,45,672
`˘e™êiQÍ DZOZãπ (Zxfi~å<£ " ≥ ∞ O@Öò ™êkèOK«_»O ^•fi~å `«O„_ç ã¨$+≤ìOz# iHÍ~°∞¤#∞
"Õ∞<Õ*ò"≥∞O\ò ã≤ã¨ìO) 'SZãπF 14001:2004— u~°QÆ~åâß~°∞. J^Õ q^èŒOQÍ 2009 JÃãOc¡ ~å„ëêìxH˜ ÃÇÏeHÍÑì̈~¡° Ü«¸x\ò
„^è Œ ∞ =Ѩ „ `åxfl JO^Œ ∞ ‰õ Ω Ok. #∂º_è ç b ¡ Ö ’x ZxflHõÖ’¡ ѨÙe"≥O^Œ∞Å JÃãOc¡ ™ê÷#OÖ’ 68 ~å„ëêìxH˜ H˘`«QÎ Í ~Ô O_»∞ "≥∞QÍ „áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞
„\Ï<£ûÃѶã≤Ѷ≤H± ã¨iìѶ≤ˆH+¨<£ ã¨Oã¨÷ nxfl „Ѩ^•#O "ÕʼnõΩ ÃÑQ· Í F@¡ "≥∞*Ïi\©x ™êkèOz iHÍ~°∞¤
KÕãO≤ k. „ѨQuÆ #QÆ~ü ѨOKåÜ«∞fÖ’ PÔ~flà◊¡ „H˜`O« ~åÉ’`«∞<åfl~Ú. D Ô~O_»∂ „ѨÉèí∞`«fi ~°OQÆ
ã¨$+≤ìOKå~°∞. WѨC_»∞ P iHÍ~°∞¤#∞ PÜ«∞# ã¨Oã¨Å÷ ‰õΩ K≥Ok#"Õ HÍ=@O qâı+O¨ . ɡOQÆà¥◊ ~°∞
~°∂.2 HÀ@¡`À =Ú~°∞QÆ∞h\˜ â◊√kú ˆHO„^•xfl ã¨f=∞}˜ q[Ü«∞=∞‡ `«∞_çz "Õã¨∂Î 85 "ÕÅ
<≥ Å H˘ÖÏÊ~° ∞ . â◊ √ kú KÕ ã ≤ # =Ú~° ∞ QÆ ∞ h\˜ x ˆHO„^ŒOQÍ Ñ¨xKÕ¿ã Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷<£ U~À<å\˜H±û
ÃÑz· Å∞‰õΩ F@¡ "≥∞*Ïi\©x ™êkèOKå~°∞.
Éèí∂q∞Ö’H˜ ѨOÑ≤ã¨∂Î „QÍ=∞OÖ’ Éèí∂QÆ~°ƒù [ÖÏefl eq∞>ˇ _ £ (ÃÇÏKü U ZÖò ) <åÅ∞QÆ ∞ "Õ Å HÀ@¡
ÃÑOK«\ÏxH˜ Hõ$+≤ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. „QÍ=∞ ѨikèÖ’ Ö’H±ãɨ íè ZxflHõÖ’¡ #"≥∂^≥#· iHÍ~°∞¤ ~°∂áêÜ«∞Å ÃÑ@∞ì|_ç`À „w<£Ñ¶‘Öò¤ ÃÇÏeHÍѨì~°¡
áê¡ãHì≤ ± ã¨OK«∞Å x¿+^èOŒ qkèOz „Ѩ`åº=∂flÜ«∞OQÍ "≥∞*ÏsìÅ∞ `«Ü∂« s Ü«¸x\ò`Àáê@∞ ÃÇÏeHÍÑì̈~¡° x~°fiǨÏ},
^Œ ∞ 㨠∞ Î Å ∞, [#Ѩ < å~° , HÍy`« Ñ ¨ ٠㨠O K« ∞ Å =∞~°=∞‡`«∞, F=~åeOQ∑ (ZOP~ü"À) ˆHO„^•xfl
JÉèíºi÷ : JxÖò |ã¨∞
qxÜ≥∂QÆOÃÑ· qãÎ̈ $`« „ѨKå~°O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ‰õÄ_® U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOzOk. D
áêsì : ã‘Ñ‘ZO "Õ∞~°‰Ωõ HõOÃÑh L#fl`åkèHÍ~°∞Å∞ W\©=Å „ѨÉ∞íè `«fi
"≥Z· ãπ iHÍ~°∞e¤ fl u~°Q~Æ åã≤# xÜ≥∂[Hõ=~°æO : P~°OÉÏQ∑ „Ѩ^•è # HÍ~°º^Œi≈ Zã‘fi „Ѩ™ê^£, Ѩi„â◊=∞Å âßY
[QÆ<,£ q[Ü«∞=∞‡ ã¨O=`«û~°O : 2004 =ÚYº HÍ~°º^Œi≈ a. âߺOÉÏ|∞ʼnõΩ ÖËYÅ∞
Hõ_»Ñ¨, ѨÙe"≥O^Œ∞Å LѨ ZxflHõÖ’¡ Ѷ¨∞# ã¨g∞Ѩ „Ѩ`«ºi÷ : ã¨fiѨ<£ ~åâß~°∞. Ѩi„â◊=∞Å âßY D Ü«¸x\ò HÀã¨O
q[Ü«∞O ™êkèOz# "≥·Z™êû~ü HÍO„ÔQãπ áêsì ‰õΩ=∂~ü#Ok QÆ`« H˘xfl <≥ÅÅ∞QÍ Hõ$+≤ KÕ™ÈÎOk. ZOP~ü"À
Jkè<`Õ « [QÆ<À‡Ç¨Ï<£ ~Ô _ç,¤ PÜ«∞# `«e¡ q[Ü«∞=∞‡ áêsì : ÉèÏ[áê Ü«¸x\òÖ’ =¸_»∞ #∞Oz Ѩ<≥flO_»∞ @#∞flÅ
iHÍ~°∞Ť #∞ |^ŒÅÌ ∞H˘\Ïì~∞° . Hõ_Ñ» ¨ lÖÏ¡ ~å[H©Ü∞« ~åRO : ѨtÛ=∞ɡOQÍÖò ^•HÍ |~°∞=Ù LO_Õ ÃÇÏeHÍѨì~°¡ =∞~°=∞‡`«∞Å∞
K«i„`«Ö’ ã¨iH˘`«Î iHÍ~°∞¤efl ã¨$+≤ìOKå~°∞. Hõ_»Ñ¨ "≥∞*Ïsì : 5,92,502
Ö’H±ã¨Éèí ™ê÷#OÖ’ QÆ`«OÖ’ `«# `«O„_ç "≥·Zãπ KÕ™êÎ~∞° . `˘e ^ŒâÖ◊ ’ HõOÃÑh ~°∂. 2 "ÕÅ HÀ@¡
~å[âı Y ~ü Ô ~ _ç ¤ ™êkè O z# iHÍ~° ∞ ¤ # ∞ [QÆ < £ ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ@ì#∞Ok. „Ѩuáêk`« Ü«¸x\ò ^•fi~å
JÉèíºi÷ : ~å"£∞qÖÏãπ =¸_» ∞ "Õ Å =∞OkH˜ Láêkè J=HÍâßÅ∞
áêâßfi<£ Åaè ™ êÎ Ü « ∞ x JOK« < å. D Ü« ¸ x\ò ‰ õ Ω
áêsì : [#`å^Œàò q=∂<å„â◊Ü∞« O ã¨g∞ѨOÖ’ P~°∞ =O^ŒÅ ZHõ~åÅ
xÜ≥∂[Hõ=~°æO : ǨrѨÓ~ü Éèí∂q∞ ˆH\Ï~ÚOKåÅx `«# Pã¨H˜Î =ºH©ÎHõ~°}
ã¨O=`«û~°O : 1989 (D"ÀS) ÖËYÖ’ HõOÃÑh ¿Ñ~˘¯Ok. ~°OQÍÔ~_ç¤
ã¨g∞Ѩ „Ѩ`«ºi÷ : =∞Ǩc~ü lÖÏ¡ ÖË^• J#O`«Ñ¨Ù~°O, z`«∂Î~°∞ l[ÖÏ¡Ö’¡
áêsì : HÍO„ÔQãπ ÃÇÏKüUZÖò Ü«¸x\ò‰õΩ Éèí∂q∞ ˆH\Ï~ÚOKÕ
~åRO : cǨ~ü J=HÍâ◊ O LO^Œ x Ѩ i „â◊ = ∞ âßY =~åæ Å ∞
"≥∞*Ïsì : 5,04,448 `≥eáê~Ú.

16 ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤

 ~å¢ëêìÅ =ÚYº=∞O„`«∞Å∞, QÆ=~°fl~°∞¡
~åRO ~å[^è•x QÆ=~°fl~ü =ÚYº=∞O„u
PO„^茄Ѩ^Õâò ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ W.Zãπ.ZÖò.#~°ã≤OǨÏ"£∞ Z<£. H˜~°}ü‰õΩ=∂~ü Ô~_ç¤
J~°∞}ÏK«Öò „Ѩ^âÕ ò D\Ï#QÆ~ü [#~°Öò *ˇ.*ˇ.ã≤OQ∑ *Ï~°ƒO QÍq∞¡<£
J™ÈO kãπѨÓ~ü *ˇ.a. Ѩ\ÏflÜ«∞H± `«~°∞}ü Q˘QÀÜü∞
cǨ~ü áê\Ïfl ^Õ"å#O^£ H˘<åfi~ü xf+π ‰õΩ=∂~ü
Kè«fÎãπѶ¨∞~ü ~åÜü∞ѨÓ~ü âıY~ü ^Œ`ü ~°=∞<£ ã≤OQ∑
QÀ"å Ѩ<år Zãπ.Zãπ. ã≤^∂Œ ú kQÆO|~ü q. HÍ=∞`ü
QÆ∞[~å`ü QÍOnè#QÆ~ü Hõ=∂¡ #ˆ~O„^Œ "≥∂_ô
ǨÏ~åº<å Kè«O_ôѶ¨∞~ü [QÆ<åfl^è£ Ñ¨Ç¨_çÜ«∂ |∞Ñ≤O^Œ~ü Zãπ. Ǩï_®
Ç≤Ï=∂K«Öò „Ѩ^Õâò ã≤=∂¡ Ti‡àÏ Éˇ<£ Ѩ>ËÖò „¿Ñ"£∞ ‰õΩ=∂~ü ^èŒ∞=∂Öò
[=¸‡ JO_£ N#QÆ~ü (ã¨=∞‡~ü) Z<£.Z<£. "À„Ǩ F=∞~ü J|∞úÖÏ¡
HÍj‡~ü [=¸‡ (qO@~ü)
*Ï~°öO_£ ~åOp ZO.F.ǨÏKü. á¶ê~°∂Mò J~°∞˚<£ =ÚO_®
Hõ~å‚@Hõ ɡOQÆà◊¥~°∞ ǨÏ<£û~å*ò Éèí~°^•fi*ò a.Zãπ. Ü«∞_»∂º~°Ñ¨Ê
ˆH~°à◊ u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O ~å=∞Hõ$ëê‚ Zãπ. QÆ"åÜü∞ T"≥∞<£ KåOn
=∞^茺„Ѩ^Õâò Éè’áêÖò ~å"Õ∞â◊fi~ü ~îå‰õÄ~ü t"år ã≤OQ∑ KÒǨ<£
=∞Ǩ~åR =ÚO|~Ú ÔH. â◊OHõ~ü <å~åÜ«∞}ü Ѩ$käfi~å*ò K«"å<£
=∞}˜Ñ¨Ó~ü WOáêÖò QÆ∞~°∞|K«Û<£ [QÆ`ü X„Hõ"£∞ WÉÁa ã≤OQ∑
"Õ∞Ѷ¨∂ÅÜ«∞ +≤ÖÏ¡OQ∑ P~ü.Zãπ. =¸ëêǨs =Ú‰õΩÖò ã¨OQ͇
q∞*’~°O S*ÏfiÖò ÖˇII [#~°Öò Z"£∞.Z"£∞. ÖMË~å ÖÏÖò^ä•<£Ç¨Ï"å¡
<åQÍÖÏO_£ HÀÇ≤Ï=∂ xdÖò ‰õΩ=∂~ü xѶ¨ÓºiÜ≥∂
Xi™êû Éèí∞=<Õâ◊fi~ü Z"£∞.ã≤. ÉèíO_®ˆ~ #g<£ Ѩ\ÏflÜ«∞H±
ѨO*ÏÉò Kè«O_ôѶ¨∞~ü t=~å*ò áê\˜Öò „ѨHÍâò ã≤OQ∑ ÉÏ^ŒÖò
~å[™ê÷<£ *ˇ·Ñ¨Ó~ü t=~å*ò áê\˜Öò(J_ç+#¨ Öò Kèå~ü̊) Jâ’H± QÔ Ç¨\¡ ò
ã≤H˜¯O QͺOQ∑@H± ÉÏb‡H˜ „Ѩ™ê^£ ã≤OQ∑ Ѩ=<£ Kèå"£∞eOQ∑
`«q∞à◊<å_»∞ K≥<≥·fl Zãπ.Zãπ. |~åflÖÏ *ˇ. [Ü«∞Åe`«
„uѨÙ~° JQÆ~°ÎÖÏ _ç."≥·.áê\˜Öò =∂}˜H± ã¨~å¯~ü
L`«Î~åYO_£ _≥„Ǩ_»∂<£ =∂~°æˆ~\ò PÖÏfi ~°"∞Õ +π áÈ„dÜ«∞Öò xëêOH±
L`«Î~°„Ѩ^Õâò ÅHÀfl a.ZÖò.*’+≤ =∂Ü«∂=u
"≥ãπìɡOQÍÖò HÀÖòHõ`å ZO.ÔH.<å~åÜ«∞}<£ =∞=∞`å ɡ#s˚
Hˆ O„^ጠêe`« á„ êO`åÅ∞
_èçb¡ _èçb¡ `≥*ËO„^Œ Hõ<åfl +‘ÖÏ nH˜Δ`ü
JO_»=∂<£ JO_£ áÈ~üì ɡ¡~Ú~ü ÖˇII [#~°Öò Éèí∂¿ÑO„^Œ ã≤OQ∑ ––––
xHÀÉÏ~ü n=ÙÅ∞
Kè«O_ôѶ¨∞~ü Kè«O_ôѶ¨∞~ü t=~å*ò q.áê\˜Öò ––––
^•„^• JO_£ #QÆ~ü ǨÏ"Õb ã≤Öò=™êû ã¨`«º QÀáêÖò ––––
_®=∞<£ JO_£ _»Ü«¸º _®=∞<£ ã¨`«º QÀáêÖò ––––
ÅHõΔ ºnÑπ Hõ=~°\ ©ì *ˇ.ÔH. ^•_»∂ ––––
ѨÙ^Œ∞KÕÛi ѨÙ^Œ∞KÕÛi WH̓Öò ã≤OQ∑ ~°OQÆ™êfiq∞
(As On 01-06-2011)

ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤ 17

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901

APPSC Lecturers in Govt.

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901

Polytechnics (Engg.& Non-Engg.)

1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901

GENERAL STUDIES
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
Exam Held On: 19-05-2011
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901

1. Pã≤Ñπ¶ Jb [~åÌi „Ѩã∞¨ `Î O« ? (4) 3) QÆO_»H˜ 4) QÀ=∞u

1) áêH˜™êÎ<£ ёѨÙÖòû áêsì J^茺‰õΔΩ_»∞ 10. Ç≤Ï„|∂ WHõ¯_» JkèHÍ~° ÉèÏ+¨QÍ L#flk? (2)
2) áêH˜™ê÷<£ ёѨÙÖòû áêsì HÀ-Kè≥·~°‡<£ 1) W~åH± 2) W„*Ï~ÚÖò
3) áêH˜™êÎ<£ „Ѩ^•è # =∞O„u 3) áêÅã‘Î# 4) *’~å¤<£
4) áêH˜™êÎ<£ J^茺‰õΔΩ_»∞ 11. =∞~Ú<å‡~ü #∞O_ç UÔHH· õ <À|∞Öò âßOu |Ǩï=∞u „QÆÇÏ‘ `«? (3)
2. „Ѩ=ÚY ÉÏÅÅ HͺÔ~Hõ~ì ü ¿ÇÏs áÈ@~ü#∞ ã¨$+≤Oì z#"å~°∞? (2) 1) Ü«¸. ^ä•O\ò 2) `≥·<£ Ãã·<£
1) WifiOQ∑ "åÖˇãπ 2) *ˇ.ÔH. ~“eOQ∑ 3) POQ∑ ™ê<£ ã¨∂ H© 4) ÃÑ· "åÔ~=~°∂ HÍ^Œ∞
3) *Ï~ü̊ PÔ~fiÖò 4) _Àiãπ Öˇã≤ûOQ∑ 12. „Ѩã¨∞Î`« „ѨK«Ûù#fl Ü«Ú^•ú#O`«~° Ѩiã≤÷uÖ’ „ѨѨOK«=Ú WÖÏ
3. EÖˇÖ· ’ 2008 Ö’ =∂~üû ÃÑ· ky# Ü«Ú.Zãπ. ¿ãÊãπ „HÍÑπ?ì (1) QÆ∞iÎOK«|_»∞`«∂ LOk? (4)
1) Ѷx≤ H±û 2) JáÈÖ’ 1) kfi^è$Œ = „ѨÑO¨ K«O 2) |Ǩï^è$Œ = „ѨÑO¨ K«O
3) qH˜OQ∑ 4) H˘ÅOaÜ«∂ 3) „u^è$Œ = „ѨÑO¨ K«O 4) UHõ^$Œè = „ѨÑO¨ K«O
4. á¶È~üƒû QÀ¡|Öò J#∞ ¿Ñ~°∞ HõÅk? (4) 13. J`«ºkèHõ Z~Ú_£û/ ÃÇÏKü.S.q. ~ÀQÆ∞Å∞#fl ^Õâ◊O? (2)
1) "≥∞_çHÖõ ò [~°flÖò 2) J"≥∞iHõ<£ ÉϺOH± 1) <≥r· iÜ«∂ 2) ^ŒH}Δ̃ P„ѶH≤ Í
3) JO`«~å˚fÜ«∞ L‰õΩ¯ HõOÃÑh4) "åºáê~° Ѩ„uHõ 3) ^ä•Üü∞ÖϺO_£ 4) "≥∞H˜ûHÀ
5. ™ÈqÜ«∞`ü Ü«¸xÜ«∞<£ (Ü«Ú.Zãπ.Zãπ.P~ü) Ѩ`«#O `«~åfi`« 14. QÀ¡|Öò "åi‡OQ∑ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· [iy# „ѨÑO¨ K« "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∂"ÕâO◊
JO`«~å˚fÜ«∞ q^è•<åÅÃÑ· „ѨÉÏè =O K«∂Ñ≤#k? (3) ¿Ñ~°∞? (1)
1) XHõ ã≤^•úO`«OQÍ Hõ=¸ºxO[O `«Q_æÆ O» 1) H˘º\’ „á⁄\’HÀÖò 2) *ˇh"å XѨÊO^ŒO
2) `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñπ ~å[H©Ü«∞ ã¨OHΔÀÉèíOÖ’ LO_»_»O 3) "å+≤OQ∑@<£ „ѨH@ õ # 4) =∂O„\˜Ü∞« Öò „á⁄\’HÀÖò
3) „ѨK«Ûù#fl Ü«Ú^Œú =ÚyOѨ٠15. áêÅ L`«ÊuÎÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ ™ê÷#O QÆÅ ^ÕâO◊ ? (3)
4) K≥<· å XHõ „Ѩ=ÚY â◊HQÎ̃ Í J=`«iOK«_O» 1) _≥<å‡~ü¯ 2) <≥^Œ~å¡O_£û
6. ~°+º¨ <£ J^躌 ‰õΩΔ xQÍ LO_ç uiy P ^ÕâßxH˜ „Ѩ^•è x J~Ú#"å~°∞? 3) ÉèÏ~°`ü 4) #∂ºlÖϺO_£
1) É’iãπ ZÖòuû<£ 2) "å¡_qç ∞~ü ѨÙu<£ (2) 16. ÉèÏ#fÜ«∞ =¸Å=Ú QÆÅ"åiÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ =∞Ç≤Ïà◊ WO„^•#∂~Ú
3) q∞Mˇ·Öò QÀ~°ƒKÕ"£ 4) ѨÙã≤¯<£ ™êkèOz#k? (4)
7. „ѨÑO¨ K«OÖ’x Ju ÃÑ^ŒÌ P#Hõ@ì '„u QÀÔ~ã˚ π _®"£∞— D ^ÕâO◊ Ö’ 1) WO@ˆ~fl+¨#Öò HÀ~üì PѶπ [ã≤ìãπ [_ç̊
Hõ\ì|_ç#k? (1) 2) WO@ˆ~fl+¨#Öò Ô~_£ „HÍãπ ™⁄Ãã·\ © J^茺‰õΔΩ~åÅ∞
1) K≥·<å 2) ~°ëêº 3) Ü«¸xÃãѶπ _≥·~°Hõì~ü
3) [~°‡h 4) „á¶ê<£û 4) ÃÑÑ· Ê≤ HõOÃÑh ã≤.W.X.
8. ѨtÛ=∞ [~°‡h =∞iÜ«Ú `«∂~°∞Ê [~°‡hÅ#∞ "Õ~∞° KÕã#≤ ɡi<¡ £ QÀ_» 17. „áê=ÚYº`« á⁄Ok# ^Œ _® qxû HÀ_£ #=ÖÏ ~°K~« Ú`«? (4)
‰õÄÅQ˘@ì|_ç# ã¨O=`«û~°O? (2) 1) qHõ~ì ü ǨïºQÀ 2) eÜ≥∞<å~ü¤ _®qxû
1) 1990 2) 1989 3) ã¨Öχ<£ ~°+≤Ì 4) _®<£ „É∫<£
3) 1992 4) 1988 18. „ѨÑO¨ K« 'HÍѶ‘ áÈ~ü—ì QÍ Ñ≤Å∞=|_»∞#k „H˜Ok "åxÖ’ Uk? (3)
9. <ÕáêÖòÖ’ ѨÙ\ì̃, L`«~Î ° „Ѩ^âÕ òÖ’ QÆOQÍ #k`À Hõe¿ã #k? (?) 1) ™ê"À áÈ"ÀÖ’ 2) âßO\’ãπ
1) QÆOQÀ„u 2) HÀã≤ 3) iÜ≥∂ _ç *ˇ<~·≥ ˘ 4) |∂º<≥ãπ Z~Ú~üû

18 ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤

19. *ˇ<≥ ^ä≥~°Ñ≤x x~°fiÇ≤ÏOK«∞ Ѩ^Œúu? (3) 1) S.a.ZO. (IBM) 2) P~°HÖõ ò (Oracle)
1) ˆ~_çÜ«∞O zH˜`«û 3) =¸„HÀ™êѶìπ (Microsoft) 4) _≥Öò (Deil)
2) "åºkè [#∞º=ÙÅ zH˜`û« 31. ^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O [iy# áÈ~å@OÖ’ „Ѩ"tÕ OK«QÍ<Õ =∞Ǩ`å‡
3) ^À+¨ÑÓ¨ ~°‚ [#∂º=ÙÅ#∞ `˘ÅyOz „H˘`«"Î åxx KÕ~Û° _»O QÍOnè "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ „áê~°OaèOz# L^Œº=∞O? (2)
4) ÔH"≥Ú-^ä≥~°Ñ≤ zH˜`«û 1) LѨC ã¨`庄QÆǨÏO 2) ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°}À^Œº=∞O
20. _çÃÑ<¶ û£ iÃã~üÛ JO_£ _≥=ÅÑπ"∞≥ O\ò ÖÏÉÁÔ~@sãπ W\©=Å `«Ü∂« ~°∞ 3) ã¨fi^Õj L^Œº=∞O 4) âßã¨<ÀÅ¡OѶ∞¨ # L^Œº=∞O
KÕã#≤ „™êì@lH± ÉÏeã≤Hì ± q∞ÃãÖ· ò ¿Ñ~°∞? (1) 32. Ju `«‰Ωõ ¯= HÍÅO Ѩx KÕã#≤ Ö’H± ã¨É?íè (4)
1) Jyfl 3 2) <åQ∑ 1) 9= Ö’H±ã¨Éèí 2) 10= Ö’H±ã¨Éèí
3) „uâ◊¥Öò 4) Ѩ$käfi-2 3) 13= Ö’H±ã¨Éèí 4) 12= Ö’H±ã¨Éèí
21. JO`« ~ å˚ f Ü« ∞ ™ê÷ ~ ÚÖ’ ÃÑ· Å ="≥ ∞ ÿ # ™ê=∞~å÷ º xfl 33. W<£Ñ~ˆ¨¶ ‡+¨<£ >ˇHÍflÅr (S\˜)ÃÑ· =ÚYº=ÚQÍ P^è•~°Ñ_¨ ç KÕÜÚ« #∂`«#
„Ѩ^iŒ ≈Oz#O^Œ∞‰õΩQÍ#∞ W\©=Å WO_çÜ∞« <£ XÅOÑ≤H± J™Èã≤Ü∞Õ +¨<£ ѨiáêÅ# (QÆ=~Ô fl<£û) ? (3)
XHõ ™ÈÊ~üì û ÉÏ_ôx ~°^∞Œ Ì KÕãO≤ k. ^•x ¿Ñ~°∞? (3) 1) ã¨∞ ѨiáêÅ# 2) HÍ~Àʈ~\ò ѨiáêÅ#
1) PÖò WO_çÜ«∂ Ѷ¨Ù\òÉÏÖò ÃѶ_»ˆ~+¨<£ 3) W-QÆ=Ô~fl<£û 4) ™ê‡~üì QÆ=Ô~fl<£û
2) ÉÏÃã¯\ò ÉÏÖò ÃÑ_¶ ~ˆ» +¨<£ PѶπ WO_çÜ∂« 34. „Ѩ"å㨠ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ (NRls) =º=Ǩ~åÅ HÀã¨O xÜ«∞q∞OK«|_ç#
3) WO_çÜ«∞<£ ǨH© ÃѶ_»ˆ~+¨<£ Hˆ O„^Œ ™ê÷~Ú =∞O„u`«fi âßY Jã≤`Î fi« =ÚÖ’H˜ =zÛ# ã¨O=`«û~°O?
4) ÉÏ_ç‡O@<£ J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£ PѶπ WO_çÜ«∂ 1) 2004 2) 1999 (1)
22. =∂#= ¿ã=‰õΩ QÍ#∞ =∞^Œ~ü ^äi≥ ™ê‰õΩ <À|∞Öò âßOu |Ǩï=∞u`À 3) 1998 4) 1996
áê@∞ =zÛ# =∞~˘Hõ JO`«~å˚fÜ«∞ J"å~°∞?¤ (2) 35. ¿ã\ì ò Ѩ~åº=~°} ~°H}
Δõ =∞iÜ«Ú Jaè=$kúx KÕÜ∞« =Öˇ##_ç ÉèÏ~°`«
1) WO@ˆ~fl+¨#Öò ~Ô _£ „HÍãπ J"å~°∞¤ ~å*ϺOQÆ=ÚÖ’x PiìHÖõ ò ? (3)
2) "≥∞QÆÃãÃã J"å~°∞¤ 1) PiìHÖõ ò 47 2) PiìHÖõ ò 44
3) JɡÖò „ÃÑ*· ò 3) PiìHÖõ ò 48 4) PiìHÖõ ò 51
4) QÍOkè Ñ‘ãπ „ÃÑ*· ò 36. 1988Ö’ „áê~°OaèOK«|_ç# ~år"£ QÍOkè >ˇH˘flÖÏlHõÖò q∞+¨<£
23. qOQ∑û PѶπ ÃѶ·~ü ѨÙãÎ̈HõO ~°K«~Ú`«? (4) „Ѩ^•è # ÅHõΔ ºO? (3)
1) ‰õΩ+¨fiO`ü ã≤OQ∑ 2) 㨈~Ìâß~Ú 1) „QÍg∞} „Ѩ[ʼnõΩ q^•º ™êkèHÍ~°H`õ «
3) ‰õΩÅnÑπ #Ü«∞º~ü 4) Z.Ñ≤.*ˇ. J|∞ÌÖò HõÖÏ"£∞ 2) qq^èŒ ~°OQÍÅÖ’ #∂`«# ™êOˆHuHõ Ü≥ÚHõ¯ Jaè=$kú
24. `«q∞à◊<å_»∞ ~åROÖ’ JkèHõ „áê=ÚYº`« QÆÅ ~å=∂Ü«∞}O? (3) 3) ^ÕâO◊ Ö’ Hõ=¸ºxˆH+¨<£ =∞iÜ«Ú W<£Ñ~ˆ¨¶ ‡+¨<£ >ˇHÍflÅr „HÍOux
1) J^蕺u‡Hõ ~å=∂Ü«∞}O 2) "åb‡H˜ ~å=∂Ü«∞}O „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_»O
3) HõO| ~å=∂Ü«∞}O 4) `«q∞àò ~å=∂Ü«∞}O 4) „ѨÉ∞íè `«fi ¿ã=Å#∞ HõOѨӺ@sHõiOK«_O» ^•fi~å JOkOK«_O»
25. #∂ºH˜¡Ü«∞~ü iÜ«∂Hõì~üÖ’ "å_»∞ WO^èŒ#O? (2) 37. ѨÙ#ifiÉè[í # Hõg∞+¨<£ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_ç# L^ÕâÌ º◊ O? (2)
1) ^äÀiÜ«∞O 2) Ü«Ú~ˆ xÜ«∞O 1) ~å„ëêìÅ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ#∞ ѨÙ#ifiÉèílOK«_»O
3) ˆ~_çÜ«∞O 4) #∂ºH˜¡Ü«∞~ü "å@~ü 2) ~å„ëêìÅ JÃãOc¡ =∞iÜ«Ú Ö’H±ãɨ íè xÜ≥∂[Hõ =~åæÅ ã¨iǨÏ^Œ∞ÅÌ #∞
26. 1943Ö’ WO_çÜ∞« <£ <Õ+#¨ Öò Ps‡ (INA) „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ KÀ@∞? ã¨g∞HõiOK«_»O
1) [áê<£ 2) JѨÊ\˜ |~å‡ (3) 3) ~å„ëêìÅ =∞^茺 HõeˆQ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^•Å#∞ Ѩi+¨¯iOK«_»O
3) ã≤OQÆÑÓ¨ ~ü 4) JѨÊ\˜ =∞ÅÜ«∂ 4) Ã+_»∂ºÖò¤ ‰õΩÖÏÅ =∞iÜ«Ú Ã+_»∂ºÖò¤ `≥QÅÆ „Ѩã∞¨ `Î « [<åÉèÏ QÆ}#
27. Pã≤Ü∂« ^ÕâßÅÖ’ =∂#"åaè=$kúÖ’ JkèHõ ™ê=∞~å÷ºxfl „Ѩ^iŒ ≈Oz# P^è•~°OQÍ Ö’H±ãɨ íè ã‘@#¡ ∞ uiy U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _»O
^Õâ◊O? (2) 38. „ѨÉèí∞`«fi _çãπ~Ú<≥fiãπì"≥∞O\ò hu q^è•<åʼnõΩ ã¨O|OkèOz#
1) K≥<· å 2) H˘iÜ«∂ ã¨=∞㨺Å#∞ ѨsHΔ̃OK«∞@ HÀã¨O U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_ç# Hõq∞\˜? (4)
3) =∞ÖË+Ü ≤ ∂« 4) Ѷe≤ Ñ≤Ê<£û 1) P~ü.ÃÇÏKü.Ѩ>ÖË ò Hõq∞\˜ 2) `å~åáÈ~ü Hõq∞\˜
28. ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ Ö’x U ~åROÖ’ J`«ºkèHõ ÉÏÅHÍi‡‰õΩÅ∞ L<åfl~°∞? 3) Hˆ ů~ü Hõq∞\˜ 4) ~°OQÆ~å[<£ Hõq∞\˜
1) PO„^茄Ѩ^Õâò 2) =∞^茺„Ѩ^Õâò (3) 39. „QÍg∞} „Ѩ[Å *Ï˝# =∞iÜ«Ú <≥·Ñ¨Ù}ϺŠJkèHÍ~°=Ú Jaè=$kú
3) L`«Î~° „Ѩ^Õâò 4) cǨ~ü Ѩ~°K«_®xH˜ 2007Ö’ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO U~åÊ@∞ KÕã≤# ã¨Oã¨÷? (1)
29. PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò ~åR ã¨=Ú„^Œ f~° „áêO`«O "≥Ú`«=Î Ú q™êÎ~=° Ú? (2) 1) ~år"£ QÍOkè >ˇHõflÖÏlHõÖò q∞+¨<£
1) 890 H˜.g∞. 2) 972 H˜.g∞.
2) HÍ<≥ûÑπì ã¨∂¯Öòû
3) 960 H˜.g∞. 4) 959 H˜.g∞.
3) W<£Ñ¶¨ˆ~‡+¨<£ >ˇHÍflÅr áê~°∞¯Å∞
30. qO_Àãπ J<Õ ™êѶ"ìπ ~Õ ü Ѩ^uúŒ x `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ „ѨÑO¨ K« „Ѩã^≤ úŒ ™êѶ"ìπ ~Õ ü
4) [=ǨÏ~ü <åÖˇ_£̊ ÃãO@~°∞¡
HõOÃÑh? (3)
ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤ 19
40. PO„^èŒ „Ѩ^âÕ òÖ’x U lÖÏ¡Ö’ ѨÙ~°∞+¨, =∞Ç≤ÏàÏ x+¨ÊuÎ [<åÉèÏÖ’ 2) 60= ~å*ϺOQÆ ã¨=~°} K«@Oì
1000 : 1000QÍ L#flk? (1) 3) 57= ~å*ϺOQÆ ã¨=~°} K«@Oì
1) HõsO#QÆ~ü 2) q[Ü«∞#QÆ~O° 4) 61= ~å*ϺOQÆ ã¨=~°} K«@Oì
3) x*Ï=∂ÉÏ^£ 4) J#O`«ÑÓ¨ ~ü 49. PO„^è Œ „Ѩ ^ Õ â ò Ö ’ „QÍg∞} „áêO`åÅÖ’ U~åÊ@∞KÕ Ü « Ú @Ö’
41. „Ѩã≤^Œú, QÀÅH± <å^ä£ ˆHã¨∞ "å^Œ#‰õΩ =zÛ#ѨÙ_»∞ L#fl ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì h\˜"å_»∞Hõ^•~°∞Å ã¨OѶ¨∂Å∞ L^ÕÌâ◊O? (1)
„Ѩ^•è # <åºÜ«∞=¸iÎ? (3) 1) h\˜ áê~°∞^ŒÅ x~åfiǨÏ}#∞ Jaè=$kú Ѩ~K° _« O»
1) QÆ*ËO„^ŒQÆ_»¯~ü 2) Ç≤Ï^ŒÜ«∞`«∞ÖÏ¡ 2) ~Ô `· ∞« ÅÃÑ· qkèOK«|_ç# h\˜ áê~°∞^ŒÅ \ÏiѶ#π ∞ xÜ«∞O„uOK«_O»
3) HÀHÍ ã¨∞Éσ~å=Ù 4) "≥·.ã≤.K«O„^•K«∂_£ 3) PÜ«∞Hõ@∞ì z=~° Éè∂í =ÚʼnõΩ h\˜ áê~°∞^ŒÅ HõÅÊOK«_O»
42. Ö’H±ãɨ Öíè ’ qâßfi㨠f~å‡#O giKÕ =∂„`«=Ú „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ@ì|_»∞#∞? 4) h\˜ áê~°∞^ŒÅ q+¨Ü∞« OÖ’ JkèHÍ~°∞ÅÖ’ ["å|∞^•ix =∞iÜ«Ú
1) áê~°"¡ ∞≥ O@s =º=Ǩ~åÅ =∞O„u (2) Ô~·`«∞ÅÖ’ ÉèÏQÆ™êfi=∂ºxfl HõeÊOK«_»O
2) „Ѩ^•è #=∞O„u 50. ÉèÏ~°`« „H˜HÔ \ò HõO„\’Öò É’~°∞¤ (a.ã≤.ã≤.S) J^躌 ‰õΩΔ _»∞ Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiOÖ’
3) ǨϟO =∞O„u Hͺa<≥\ò =∞O„uQÍ L<åfl~°∞ PÜ«∞# âßY? (3)
4) ã¨ÉèÏ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ 1) P~ÀQƺO =∞iÜ«Ú ‰õΩ@∞O| =º=Ǩ~åÅ∞
43. ã¨~fi° tHΔÍ JaèÜ∂« <£ J<Õ „Ѩ=ÚY q^•º HÍ~°º„Hõ=∂xfl „áê~°OaèOz# 2) "å}˜[ºO =∞iÜ«Ú Ñ¨i„â◊=∞Å∞
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi ÅHõΔ ºO? (4) 3) =º=™êÜ«∞O =∞iÜ«Ú qxÜ≥∂QÆ ^•~°∞Å q+¨Ü∂« Å∞
1) ѨÓiQÆ∞_çÃãÅÖ’ x=ã≤OK«∞ qq^èŒ J##∞‰õÄÅ =~åæÅ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ 4) ~°™êÜ«∞<åÅ∞ =∞iÜ«Ú Z~°∞=ÙÅ∞
q^•º=HÍâßÅ∞ HõeÊOK«_O» 51. <Õ„`« ^•#OÖ’ ^•`« `«# HõO\˜Ö’x U ÉèÏQÍxfl ^•#O KÕ™êÎ_∞» ?
2) „¿Ñ~°HÍÅ∞ HõeÊOK«_»O ^•fi~å áê~î°âßÅÖ’ #"≥∂^≥·# Ñ≤Å¡Å∞ 1) HÍiflÜ«∂ 2) Öˇ<û£ (1)
H˘#™êˆQ@@∞¡ K«∂_»_O» 3) Ô~\˜<å 4) Hõ#∞fl"≥Ú`«ÎO
3) „QÍg∞} ¿Ñ^Œ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ qq^èŒ ™ê=∂lHõ J=ã¨~åÅ#∞ 52. ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’x U ~åROÖ’ n~°H… ÍÅ ¿Ñ^ŒiHõO J`«ºkèH=õ Ú? (1)
U~°Êiz Ѷe¨ `«OQÍ "åi Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ q^Œº‰õΩ J=HÍâ◊O HõeOæ K«_O» 1) cǨ~ü 2) Xi™êû
4) JO^ŒiH© q^Œº HõeÊOKåÅ<Õ qâ◊fi[h# x"å^ŒO „H˜O^Œ „áê^äqŒ ∞Hõ 3) <åQÍÖϺO_£ 4) Kè«fÎãπѶ¨∞_£
q^Œº#∞ J^ŒiH© JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ `Õ=_»O 53. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ UHõ áêsì PkèHõº `«~°Ç¨ „ѨÉèí∞`«fiO U Ö’Hõ ã¨Éèí
44. IRDP ™ê÷#OÖ’ 1909Ö’ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\ì̃# #∂`«# ¿Ñ^ŒiHõ x"å~°} ZxflHõÅ J#O`«~O° JO`«"∞≥ Oÿ k? (1)
Ѩ^äŒHõO? (4) 1) 1977 2) 1991
1) TRYSEM 3) 1989 4) 1998
2) DWCRA 54. ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆO KÕ`« ZÖÏO\˜ qK«H}Δõ ÏkèHÍ~åÅ#∞ W=fi|_»x"å~°∞?
3) JRY 1) „Ѩ^•è #=∞O„u 2) Hͺa<≥\ò (4)
4) ã¨fi~°‚ [Ü«∞Ou „QÍ=∞ ã¨fi~À[QÍ~ü Ü≥∂[# 3) QÆ=~°fl~ü 4) ~åRѨu
45. „ѨѨOK« "å}˜[º ã¨Oã¨÷ (WTO) J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ# q∞xã‘iì Ü«∞Öò 55. „Ѩ`ºÕ Hõ JOâ◊ (component) „Ѩ}ÏoHõ Hõey# „Ѩ=ÚY HÍ~°º„Hõ=∞O
ã¨=∂"ÕâO◊ [iy# KÀ@∞ ? (3) U =~°æ Jaè=$kú, ã¨OHˆ =Δ ∂x HÀã¨O L^ÕtÌ OK«|_çOk? (2)
1) L~åˆQfi 2) ã≤OQÆÑÓ¨ ~ü 1) Ã+_»∂ºÖò¤ `≥QÅÆ ∞ 2) Ã+_»∂ºÖò¤ ‰õΩÖÏÅ∞
3) =∂„~°̂H+π 4) ^ÀǨ 3) „ã‘ÅÎ ∞ =∞iÜ«Ú Ñ≤ÅÅ¡ ∞ 4) W`«~° "≥#Hõ|_ç# `«~Q° `Æ ∞« Å∞
46. Ã+_»∂ºÖò¤ „>ÿ̌Éò ™ê÷#O HÀã¨O áÈ~å@O KÕã#≤ ~å[™ê÷x =~°Oæ ¿Ñ~°∞? 56. WѨÊ\˜ =~°‰õΩ J`«ºkèHõ âß`«=ÚÖ’ "À@∞¡ "ÕÜ«∞|_ç# Ö’H±ã¨Éèí
1) QÆ∞[˚~ü 2) ~å[ѨÙ`ü (1) ZxflHõÅ∞? (2)
3) É’O_çe 4) Hõ„Δ uÜ«∞ 1) 1977 2) 1984
47. ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖò „ѨÉ∞íè `«fi U q^è•<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ qãÎ̈ $`« „Ѩ*Ï 3) 1957 4) 1980
L^Œº=∞O #Ok„QÍ"£∞ „QÍ=∞OÖ’ W\©=Å [iyOk? (2) 57. 1992Ö’ JÜ≥∂^茺 ã¨OѶ¨∞@# <ÕѨ^䌺OÖ’ ~°^Œ∞ÌHÍ|_ç# L`«Î~ü„Ѩ^Õâò
1) =º=™êÜ«∞ L`«Ê`«∞ÅÎ ^è~Œ Å° áêÅã‘ „ѨÉèí∞`«fiO? (1)
2) „Ѩ`ºÕ Hõ Pi÷Hõ =∞O_»à§◊ „H˜O^Œ Éè∂í q∞x XHõ L^ŒºQÆ Ñ¨uH˜ W=fi_»O 1) BJP „ѨÉèí∞`«fiO
3) =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ "Õ`<« åʼnõΩ ã¨O|OkèOz# q^è•#O 2) BSP „ѨÉèí∞`«fiO
4) =∞^Œºáê# x¿+^èOŒ áêÅã‘ 3) ã¨=∂*ò"åk áêsì „Ñ¨É∞íè `«fiO
48. F\˜OQ∑ =Ü«∞ã¨∞û#∞ 21 #∞O_ç 18 ã¨O=`«û~åʼnõΩ `«yæOz# 4) BJP =∞iÜ«Ú BSP q∞„â◊=∞ „ѨÉ∞íè `«fiO
~å*ϺOQÆ ã¨=~°} K«@Oì ? (4) 58. Hˆ O„^ŒOÖ’ U~°Ê_ç# "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ "≥∞<ÿ åi\© „ѨÉ∞íè `«fiO? (1)
1) 59= ~å*ϺOQÆ ã¨=~°} K«@Oì 1) <Õ+#¨ Öò „ѶO¨ \ò „ѨÉ∞íè `«fiO

20 ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤

 2) <Õ+#¨ Öò _≥"Ú≥ „Hõ\ H˜ ± JÅÜ≥∞<£û „ѨÉ∞íè `«fiO 2) A, R Ô~O_»∂ ã¨fi`«O„`«OQÍ "åãÎ̈="≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© R J#∞#k A
3) Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „Ѷ¨O\ò „ѨÉèí∞`«fiO Ü≥ÚHõ¯ ãÔ̈~#· q=~°} HÍ^Œ∞
4) HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fiO 3) A "åãÎ̈="≥∞#ÿ k HÍx R `«ÑC¨
59. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ 1991-92 ã¨O=`«û~åÅÖ’ Pi÷Hõ ã¨~°mHõ~°} 4) A `«ÑC¨ HÍx R "åãÎ̈="≥∞ÿ#k
q^è•<åxfl J=∞Å∞ KÕÜ∞« _®xH˜ „Ѩ^•è # HÍ~°}O? (3) 66. xtÛ`«"åHõºO (A) : ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ ~°|ƒ~ü#∞ ZQÆ∞=∞u
1) HÍÑ≤@Öò =∂Ô~¯\òÖ’ f„= ã¨OHΔÀÉèOí U~°Ê_»_O» KÕÜ«∞^Œ∞. (4)
2) JO`«~`æ° « |∞∞} ÉèÏ~°O ÃÑ~°Q_Æ O» ¿ÇÏ`«∞=Ù (R) : ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# ~°|ƒ~ü J=ã¨~åÅ#∞ 97% ^ÕjÜ«∞
3) q^Õj =∂~°Hõ K≥e¡OѨÙÅ ™ê÷~Ú H©Δ} ã≤÷uH˜ KÕ~°_»O L`«ÊuÎ ^•fi~å<Õ ÉèÏ~°`« ^Õâ◊O f~°∞Û‰õΩO@∞Ok.
4) „ѨѨOK« Pi÷Hõ ã¨OHΔÀÉèí „Ñ¨ÉèÏ=O 67. xtÛ`«"åHõºO (A) : Hˆ O„^Œ „QÍg∞} áêiâ◊√^Œºú HÍ~°º„Hõ=∞O 1986Ö’
60. 1991 #∂`«# áêi„âßq∞Hõ q^è•# „Ѩ^•è # L^ÕâÌ O◊ ? (?) „áê~°OaèOz#k ÉèÏ~°`« „QÍg∞} „Ѩ[Å r=# q^è•<åxfl "≥∞~Æ∞QÆ∞
1) „Ѩ É è í ∞ `« fi ~° O QÆ O Ö’x H˘xfl xtÛ`« H© Å Hõ ~° O QÍÅ#∞ Ѩ~°K«_®xH˜. (3)
„ÃÑ·"Õ\ ©HõiOK«_»O ¿ÇÏ`«∞=Ù (R) : „QÍg∞} áêiâ◊√^Œºú O ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆOÖ’x L=∞‡_ç
2) "åºáê~° Öˇ·ÃãxûOQ∑Å ã¨~°mHõ~°} =∞iÜ«Ú q^Õj "åºáê~° *Ïa`åÖ’ L#flk.
xÜ«∞O„`«}Å∞ 68. xtÛ`«"åHõºO (A) : =∂#= ã¨O`«∞e`« áÈ+¨Hõ PǨ~°OÖ’ áê\©
3) q^Õj =∂~°Hõ xÜ«∞O„`«} K«@Oì ~°^∞Œ Ì Pã≤_û£ XHõ ÉèÏQÆ=ÚQÍ LO_®e. (3)
4) ZQÆ∞=∞u =∞iÜ«Ú kQÆ∞=∞u xÜ«∞O„`«} Ѩ^`úŒ ∞« Å#∞ ã¨g∞H˜OΔ K«_O» ¿ÇÏ`«∞=Ù (R) : =∂#= â◊s~°OÖ’x Hõ}ÏÅ∞ á¶ê\© Pã≤_£û#∞
61. 2007 <À|∞Öò |Ǩï=∞ux ѨOK«∞‰õΩ#fl P~ü.HÔ .ѨKÒi „áê=ÚYº`« W=Ú_»∞ÛHÀÖË=Ù.
=Ç≤ÏOz#k? (1)
69. xtÛ`«"åHõºO (A) : ÉèÏ~°`« ^Õâ◊=ÚÖ’ „Ѩu~åR Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ XHõ
1) Ѩ~åº=~°} "Õ`«Î 2) ™ê=∂lHõ HÍ~°ºHõ~°Î
ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì LOk. (4)
3) q^•º "Õ`«Î 4) ^Ò`«º"Õ`«Î (_çá⁄¡=∂\ò)
ǨÏ`«∞=Ù (R) : ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆO ^Õâ◊=ÚÖ’x „Ѩu ~å„ëêìxH˜ XHõ
62. J=Ù\ò™ÈiûOQ∑ Ѩ^uúŒ ? (4)
1) Ѩ~°‡<≥O\ò Ѩ^ŒúuÖ’ ÉèísÎ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì#∞ ˆH\Ï~ÚOzOk.
2) ™êѶπì"Õ~ü L^ÀºQÍÅ ÉèísÎ xˆ~Ìâ◊=ÚÅ∞ : „Ѩâfl◊ Å∞ (70-75) D „H˜Ok ã‘iãπÖ’ ‰õΩÑÎ̈"∞≥ #ÿ
3) HÍÖò ÃãO@~°Ö¡ ’ L^ÀºQÍÅ Éèsí Î ã¨OYº#∞ QÆ∞iÎOK«∞=Ú.
4) qq^Œ =º=ã¨÷ÅÖ’, qq^èŒ L^ÀºQÍÅ#∞ `å`å¯eHõ Ѩ^ŒúuÃÑ· 70. 1, 4, 9, 16, 25 ? (3)
xÜ«∞q∞OK«_»O 1) 30 2) 35
63. 10 q∞eÜ«∞#∞¡ JO`« HõO>ˇ Z‰õΩ¯= [<åÉèÏ HõÅ #QÆ~åÅ#∞ 3) 36 4) 40
Ñ≤ÅK«∞#k? (1) 71. 1, 5, 9, 13, ? (2)
1) "≥∞„\’ #QÆ~åÅ∞ 2) "≥∞QÍ #QÆ~åÅ∞ 1) 16 2) 17
3) „ˆQ@~ü "≥∞„\’ #QÆ~åÅ∞ 4) H͙ȇ áêe@<£ #QÆ~åÅ∞ 3) 19 4) 15
64. ÉèÏ~°fÜ«∞ #=ÖÏ~°K~« Ú`« J~°∞O^èuŒ ~åÜü∞‰õΩ |∂Hõ~ü „ÃÑ*· ò =zÛ# 72. 2, 10, 40, 120, 240, .... (2)
#=Å ¿Ñ~°∞? (3) 1) 360 2) 240
1) k „cѶO≤ Q∑ 2) „É’ÔH<£ qOQ∑û 3) 300 4) 320
3) k QÍ_£ PѶπ ™ê‡Öò käOQ∑û 4) k W<£ÃÇÏ~°>ˇ<£û 73. 3, 7, 16, 35, ... (3)
65. ѨOK«=∞ "Õ^=Œ ÚQÍ Ñ≤Å∞=|_»∞ Ç≤ÏO^Œ∂ ѨÙ~å}O? (4) 1) 80 2) 39
1) ~å=∂Ü«∞}O 1) ÉèÏQÆ=`«O 3) 74 4) 70
3) ^Õg ѨÙ~å}O 4) =∞ǨÉèÏ~°`O« 74. 2, 3, 5, ....., 17, 33. (2)
xˆ~Ìâ◊=ÚÅ∞ : „H˜Ok W=fi|_ç# <åÅ∞QÆ∞ „Ѩâ◊flʼnõΩ (66-69) Ô~O_»∞ 1) 10 2) 9
„ѨH@õ #Å`À ‰õÄ_ç L<åfl~Ú. XHõ ^•xx JÃã~°¬<£ 'xtÛ`«"åHõºO 3) 15 4) 12
(A)— Jx =∞~˘Hõ ^•xx s[<£ '¿ÇÏ`«∞=Ù (R)—Jx Ñ≤eKå=Ú. D 75. 27, 18, 11, 6, ...... (1)
~Ô O_»∞ „ѨH@ õ #Å#∞ g∞~°∞ ã¨iQÍ Ñ¨sHΔ̃Oz „H˜O^Œ W=fi|_ç# HÀ_£ 1) 3 2) 2
P^è•~°OQÍ ["å|∞#∞ QÆ∞iÎOKåe. 3) 1 4) 0
HÀ_£ : 76. 825 ˛ 25#∞ QÆ∞}˜OK«O_ç? (2)
1) A, R Ô~O_»∂ ã¨fi`«O„`«OQÍ "åãÎ̈="≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© R J#∞#k A
1) 20,600 2) 20,700
Ü≥ÚHõ¯ ãÔ̈~#· q=~°}
3) 20,900 4) ÃÑ"· gÕ HÍ=Ù

ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤ 21

77. 48.08˛12.5 `À QÆ∞}˜OK«O_ç? (2) 87. XHõ Ñ≤Å"¡ å_»∞ PQÆãìπ 8, 1978Ö’ [x‡OKå_»∞. P ~ÀA =∞OQÆà"◊ å~°O.
1) 600 2) 601 1986Ö’ J`«x ѨÙ\˜#ì ~ÀA U ~ÀA# =ã¨∞OÎ k? (4)
3) 6010 4) ÃÑ"· gÕ HÍ=Ù 1) ™È=∞"å~°O 2) QÆ∞~°∞"å~°O
78. 0.25 ˛ 0.025 `À QÆ∞}˜OK«O_ç? (2) 3) â◊x"å~°O 4) ÃÑ"· gÕ HÍ=Ù
1) 0.62500 2) 0.00625 88. 1983 [#=i 1, â◊x"å~°O J~Ú`Õ 1984 [#=i 1 U ~ÀA
3) 0.06250 4) ÃÑ"· gÕ HÍ=Ù J=Ù`«∞Ok? (3)
79. „H˜Ok "åxÖ’ ã¨i`«∂QÆx ^•xx (q+¨=∞=Ú J~Ú# ^•xx) 1) â◊√„Hõ"å~°O 2) â◊x"å~°O
QÆ∞iÎOK«∞=Ú? (4) 3) Pk"å~°O 4) ÃÑ"· gÕ HÍ=Ù
1) 10 2) 10 89. F_» : ã¨=Ú„^ŒO : : |ã¨∞û : ? (3)
3) 28 4) 15 1) #k 2) JáêÜ«∞O
80. „H˜Ok "åxÖ’ ã¨i`«∂QÆ`«x ^•xx (q+¨=∞=Ú J~Ú# ^•xx) 3) ~À_»∞¤ 4) q„âßOu
QÆ∞iÎOK«∞=Ú? 90. HÍÅO : QÆ_Ü ç ∂« ~°O : : HÍOu : ? (3)
1) 51 2) 65 (1) 1) q`«#Î O 2) Éè∂í <ÕÅ ™ê~°O
3) 78 4) 104 3) |Å∞ƒ 4) ɡÅ∂<£
81. „H˜O^Œ W=fi|_ç# z„`«OÖ’ ÖËx ã¨OYº#∞ QÆ∞iÎOK«∞=Ú? (2) 91. PO„^èŒ „Ѩ^ÕâòÖ’x qq^èŒ qâ◊fi q^•ºÅÜ«∂Å "≥·ãπ-Kèå<£ûÅ~°¡
ã¨=∂"Õâ=◊ ÚÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜÚ« "å~°∞? (1)
1) PO„^茄Ѩ^Õâò ¿ãì\ò H“xûÖò PѶπ ǨÏÜ«∞º~ü Z_»∞ºˆH+¨<£
? 1 2) Hõg∞+¨#~ü Ѷ¨~ü ǨÏÜ«∞º~ü Z_»∞ºˆH+¨<£
3) „Ñ≤xûѨÖò ÃãHõ~Ô @s, q^•º âßY
8 2
4) qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å Kèå<£ûÅ~ü
92. PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ áêÅ<å ã¨O㨯~°}Å P^è•~°OQÍ áêÅ#Ö’ ã¨=∂Kå~°
5 3 ™êOˆHuHõ`« LѨÜ≥∂QÍxfl Ѩ~°º"ÕHΔ̃OK«∞ ã¨Oã¨÷? (1)
1) _®. =∞„i K≥<åflÔ~_ç¤ =∂#= =#~°∞Å Jaè=$kú ã¨Oã¨÷
1) 15 2) 13 2) ã¨OKå~° ™êOˆHuHõ âßY
3) 12 4) 10 3) PO„^茄Ѩ^Õâò áêÅ<å ã¨Oã¨÷
82. XHõ "åºáê~°ã¨∞÷_»∞ 1960, 1965, 1970 ã¨O=`«û~åÅ z=~°Ö’ 4) ã¨∞ѨiáêÅ# Hˆ O„^ŒO
„Ѩu™êi ~°∂. 5,000 ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ\Ïì_∞» . "≥Ú`«OÎ ™⁄=Ú‡ „Ѩu 5 93. PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò =ÚYº=∞O„u `«# "≥Ú`«OÎ Hͺa<≥\ò#∞ ~°^∞Œ Ì KÕã≤ uiy
ã¨O=`«û~åʼnõΩ Ô~\˜ìOѨ٠J=Ù`«∞Ok. 1960Ö’ ~°∂.5,000`À #∂`«# Hͺa<≥\ò#∞ U~°Ê~°z# "å~°∞? (2)
"åºáê~°O "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ_ç`,Õ 1980 <å\˜H˜ LO_»∞ "≥Ú`«OÎ ZO`«? 1) Ü«∞O. K≥<åflÔ~_ç¤ 2) Ü«∞<£.\˜. ~å=∂~å=Ù
1) ~°∂.70,000 2) ~°∂. 1,40,000 (2) 3) *ˇ. "≥OQÆà◊ ~å=Ù 4) Ü«∞<£. [<å~°ú# Ô~_ç¤
3) ~°∂. 2,40,000 4) ~°∂. 2,80,000 94. =∂#= H˜_flô ÅÖ’ U~°Ê_»∞ ~åà◊§Ö’ JkèHOõ QÍ LO_»∞#k? (1)
1) HÍe¬Ü∞« O PHõûÖË\ò 2) ™È_çÜ∞« O Pã≤>\Ë ò
83. Ѩk =∞Ok XHõ QÀ_»#∞ 8 ~ÀAÅÖ’ ѨÓiÎ KÕ¿ã,Î P Ѩx "≥Ú`åÎxfl
3) "≥∞wfl+≤Ü∞« O ã¨ÖÊË \ù ò 4) HÍe¬Ü∞« O
ã¨QOÆ ~ÀAÖ’ ѨÓiÎ KÕÜ∞« _®xH˜ ZO`« =∞Ok J=ã¨~O° LOk?(4)
95. 2002-2003 ã¨O=`«û~°OÖ’ PO„^茄Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fiO |_≥˚@s
1) 80 2) 100
=º=ã¨÷Ö’ KÕã≤# ã¨O㨯~°} ? (3)
3) 120 4) 160
1) r~À ÉËãπ |_≥\˚ ò „Ѩ"âÕ ◊ ÃÑ@ì_O»
84. PASSPORT #∞ RCUURQTV QÍ HÀ_£ KÕ¿ãÎ BOOKLET
2) |_≥\˚ ò Hˆ \Ï~ÚOѨÙÅ`À HÍ~°ºx~°fiǨÏ}=Ú#∞ ã¨∂zOK«_O»
#∞ ZÖÏ HÀ_£ KÕÜ∞« =Åã≤ LO@∞Ok? (3)
3) |_≥\˚ ò =Ú™ê~Ú^•#∞ „ѨK∞« iOz WO@Ô~fl\òÖ’ ^•xx LOK«_O»
1) CPPLMFU 2) CQQMNFV
4) |_≥˚\ò „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’ áê~°^Œ~°≈Hõ`«#∞ <≥ÅH˘ÅÊ_»O
3) DQQMNGV 4) DRRNMGW
96. PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’ `≥Å∞QÆ∞ ^ÕâO◊ „ѨÉ∞íè `«fiO U~åÊ@∞ KÕã#≤ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜
85. MADRAS #∞ NBESBT QÍ Ñ≤e¿ã,Î LAHORE #∞ U=∞x qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O? (2)
WÅ"åe? (2) 1) Ü«∞<£.\˜.P~ü. "≥·^Œº qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O
1) NCJQTG 2) MBIPSF
2) Ѩ^•‡=u =∞Ç≤ÏàÏ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O
3) NBIQSF 4) MBIPFS
3) á⁄\ì̃ N~å=ÚÅ∞ `≥Å∞QÆ∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O
86. INDIA #∞ 95491 QÍ „"å¿ãÎ, DELHI #∞ U q^èŒOQÍ 4) „^Œq_çÜ«∞<£ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O
„"åÜ«∞=Åã≤ LO@∞Ok? (1) 97. #∂º@<£ „ѨuáêkOz# QÆ∞~°∞`åfiHõ~¬° } ã≤^•úO`åxfl q=iOKÕ q^èOŒ ?
1) 45389 2) 45489 1) QÆ∞~°∞`åfiHõ~°¬}ÃÑ· qâ◊fi"åºÑÎ̈ ã¨∂„`«O (1)
3) 45498 4) 45398 2) QÆ∞~°∞`åfiHõ~°¬}ÃÑ· ™ê^è•~°} ã¨∂„`«O

22 ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤

 3) QÆ∞~°∞`åfiHõ~°¬}ÃÑ· ã¨Ç¨Ï[ ã¨∂„`«O 108. rq`« K«„HõO (Life Cycle) J#QÍ? (3)
4) QÆ∞~°∞`åfiHõ~°¬}ÃÑ· ã¨O`«∞e`« ã¨∂„`«O 1) rqOz L#fl =ºHÎ̃Ö’ [~°∞QÆ∞ âßs~°Hõ =∂~°∞ÊÅ∞
98. *ˇ<Àá¶ÈaÜ«∂ J#QÍ? (4) 2) =ºHÎ̃ rq`«OÖ’ ~À>Ë+<¨ £ "åsQÍ [~°∞QÆ∞ Ѷ∞¨ @#Å∞
1) Ѩã¨∞Ѩ٠~°OQÆ∞ JO>Ë ÉèíÜ«∞O 3) r= Ѩ^•~°÷O qq^èŒ ^Œâ◊ÅQÆ∞O_® „Ѩܫ∂}˜K«_»O
2) „Ѩuq+¨Ü∞« O Ѩ@¡ ÉèÜ í ∞« O 4) r= „Hõ=∞ x~å‡}O rq`« ^ŒâÅ◊ Ö’ [~°∞QÆ∞ „Hõ=∞|^Œú =∂~°∞ÊÅ∞
3) [fi~°O Ѩ@¡ ÉèíÜ«∞O 109. qq^èŒ PǨ~° Ѩ^•~å÷Å∞ =∞iÜ«Ú j`«Å áêhÜ«∂Å∞ xÅ∞=
4) JѨiz`« =º‰õΩÅÎ O>Ë ÉèÜ í ∞« O LOK«_®xH˜ "å_»∞ P=∞¡=Ú? (4)
99. K«ÔH¯~° "åºkè =Å# U~°Ê_»∞ „Ѩ=∂^ŒHõ~° "åºkè? (4) 1) <≥„· \˜H± P=∞¡=Ú 2) ã¨Å∂ÊùºiH± P=∞¡=Ú
1) "≥∞^Œ_»∞Ö’ ~°HõÎ „™ê=O 2) ~°HõÎѨ٠áÈ@∞ 3) ÃÇÏ· „_ÀHÀ¡iH± P=∞¡=Ú 4) ã≤„\˜H± P=∞¡=Ú
3) QÆ∞O_≥ áÈ@∞ 4) JO^è`Œ fi« O 110. ÃÇÏ· Ѩ>\ÿ̌ 㘠-π a J#∞ "åºkè ^ŒxH˜ ã¨O|OkèOz#k? (2)
100. HÀÖÏÅ =O\˜ j`«Å áêhÜ«∂ÅÖ’ JkèHOõ QÍ LO_»∞#k? (1) 1) =¸„`«ÑO≤ _®Å∞ (H˜_flç Å∞) 2) HÍÖËÜ∞« O
1) HÔ Ñ¶<≤ £ 2) xHÀ\˜<£ 3) TÑ≤iu`«∞ÅÎ ∞ 4) „áê¿ã\ì ò „QÆOkä
3) \Ïx<£ 4) ~Ô x<£ 111. ~°HÍÎxfl QÆ_»¤ Hõ\ ì̃OK«∞ q@q∞<£ ? (3)
101. |Ü≥∂ „HÍÑπû (r=Ѩ~° ѨO@Å∞) LѨÜ∂≥ QÆ Ñ¨_∞» #k? (3) 1) q@q∞<£ a12 2) q@q∞<£ ã≤
1) "å`«"å~°} =∂~°∞ÊÅ ã¨OHΔÀÉèÏxfl `«yæ™êÎ~Ú 3) q@q∞<£ HÔ 4) q@q∞<£ _ç
2) Éè∂í q∞ Ü≥ÚHõ¯ L`åÊkHõ`#« ∞ JkèHOõ KÕ™êÎ~Ú 112. =∞#∞+¨μÅÖ’ Hõ#Ѩ_»∞ '_Ò<£û ã≤O„_À"£∞— qâı+¨=ÚQÍ q=iOK«∞
3) Éèí∂q∞ ã¨O~°HõΔ} (™ê~ÚÖò Hõ#≈ˆ~fi+¨<£) q^èŒ=Ú? (1)
4) Ѩ~åº=~°} Ѩi~°H} Δõ
1) =s~°OÖ’ J™ê^è•~°} =$kú
102. HÍ™ê‡År J<Õ âß„ãÎ̈ J^躌 Ü«∞#O ? (3)
2) Ѩiã≤u÷ H˜ ã¨O|O^èOŒ ÖËx „Ѩ`ºÕ Hõ „Ѩ=~°#Î
1) „QÆÇϨ =º=ã¨÷ 2) JO`«iHõΔ <ÒHõÅ∞
3) XHõ ÅHõΔ º ™ê^è#Œ ‰õΩ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OѨ|_ç#ѨÙ_»∞ Ѷe¨ `«OQÍ U~°Ê_Õ PHõe
3) qâ◊fiO ã¨=∞„QÆ=ÚQÍ 4) ^≥"· åOâ◊ `«^•ä ºÅ∞
ÖË^• ^•Ç¨ÏO =O\˜ H˘~°`«
103. PiìÑ+≤¶ Ü ≤ ∞« Öò WO>ˇe*ˇ<û£ J#QÍ? (3)
1) Hõ$„u=∞ „Ѩ[Å˝ ∞ 4) Ѩ~åº=~°} Ѩiã≤u÷ H˜ J#∞QÆ∞}OQÍ U~°Ê_Õ XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ „Ѩ=~°#Î
2) Hõ$„`«=∞ =∂~åæÅ ^•fi~å ã¨OáêkOz# „Ѩ[˝ 113. HõOѨӺ@~üÖ’ "å_»∞ „áÈ„QÍ"£∞ ÅOˆQfi*ò#∞ Ñ≤Å∞K«∞ Ѩ^uúŒ ? (1)
3) HõOѨӺ@~ü ^•fi~å U~°Ê_ç# "Õ∞^èŒ 1) ã≤. ÖÏOˆQfi*ò 2) ÉËã≤H±
4) „H˜Ü∞Õ \˜"£ s[xOQ∑ â◊HÎ̃ 3) qO_Àãπ 4) =~ü¤™êì~ü
104. `«q∞à◊<å_»∞`À ã¨Ç¨ W`«~° ^ŒHΔ̃} ÉèÏ~°`« ~å„ëêìÅÖ’ 2004 z=~°Ö’ 114. |Ü≥∂=∂ãπ J#QÍ? (3)
U~°Ê_ç# J`«ºO`« q+¨^Œ „ѨH$õ u "≥Ñ· s¨ `«ºO? (2) 1) r= Ѩ^•~å÷Å∞ L`«ÊuÎ KÕÜÚ« HÍOu
1) qãÎ̈ $`« Éè∂í HõOѨO 2) ã¨∞<åq∞ 2) "≥ÚHõ¯Å∞ =∞iÜ«Ú [O`«∞=ÙÅ =O\˜ ã¨=¸Ç¨Å∞ Hõey# XHõ
3) ǨiˆHãπ 4) =~°^ÅŒ ∞ q^èŒ"≥∞ÿ# rq`« =º=ã¨÷
105. „w<£ÇϨ ∫ãπ "åÜ«Ú=ÙÅ „Ѩã~¨ } ° =Ú =Å# [~°∞QÆ∞#k? (1) 3) r= Ѩ^•~å÷Å∞ =∞iÜ«Ú "≥ÚHõ¯Å *Ïuqâı+=¨ Ú XHõ Ü«¸x\ò‰Ωõ
1) Éè∂í q∞ JuQÍ "Õ_H≥ ¯õ _»O K«∂Ѩ٠|~°∞=Ù ÖË^• Ѩi=∂}O
2) `«∞á¶ê#∞Å∞ 4) XˆH q^Œ"∞≥ #ÿ [#∞º ã¨OÜ≥∂[#=Ú QÆÅ =º‰õΩÅÎ ã¨=¸Ç¨ÏO
3) J#∞HÀ‰õΩO_® "å`å=~°} =∂~°∞ÊÅ∞ 115. |Ü≥∂_≥=· iû\© J#QÍ ? (1)
4) "Õ_ç QÍÅ∞ÊÅ∞ 1) „ѨHõ$u "≥·q^茺O 2) r=# Ѩ^Œú`«∞ÅÖ’ "≥·q^茺O
106. „Ѩ=ÚY âß„ãÎ̈"Õ`«Î ǨÏ~° QÀqO^Œ MÁ~å<å KÕã≤# Ü≥∂QÆ^•#=Ú? 3) qq^èŒ ~°HÍÅ Éè∂í ™ê~°O 4) ~°H~õ H° ÍÅ r=# â‹e·
1) #∂`«# Hõ}ÏÅ QÆ∞iÎOѨ٠(4) 116. ™êe_£ "Õãìπ J#QÍ ? (4)
2) ÃÇÏeH±û #=¸<å DNA QÆ∞iÎOѨ٠1) iÃã·H˜eOQ∑‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞ =º~°÷ Ѩ^•~°÷O
3) "≥ÚHõ¯ÅÖ’ Ѩi=~°#Î 2) "åÜ«Ú HÍÅ∞ëêºxfl HõeyOK«∞ =º~°÷ Ѩ^•~°O÷
4) [#∞º =∂iÊ_ç 3) Z~°∞=ÙQÍ =∂~°ÛQÆÅ =º~°÷Ѩ^•~°÷=Ú
107. P¢™êì~Ú_£û J#QÍ? (2) 4) JO`« ã¨∞ÅÉèOí QÍ JO`«O KÕÜ∞« _®xH˜ gÅ∞HÍx =º~°÷ Ѩ^•~°O÷
1) _®fi~üÊù „QÆǨÅ∞ 117. „H˜Ok "åxÖ’ Uk \˜.q. i"≥∂\ò HõO„\’Öò Ü«¸x\ò ^•fi~å \˜.q.#∞
2) JO`«iHõOΔ Ö’ „ѨÜ∂« }˜OK«∞ "ÕÖÏk â◊HÖõ ÏÅ∞ PѨ~ˆ \ò KÕÜÚ« #k? (4)
3) JO`«iHõΔ „QÆÇ¨ Å #∞O_ç L`«ÊuÎ J~Ú# =º~°O÷ 1) HÍOu `«~O° QÍÅ∞ 2) â◊|Ì `«~O° QÍÅ∞
4) áêÅѨÙO`«`À ã¨O|O^èOŒ L#fl JO`«∞Ѩ@xì =ã¨∞=Î ÙÅ∞ 3) "≥∞„ÿ HÀ `«~O° QÍÅ∞ 4) ~ˆ _çÜ∂≥ `«~O° QÍÅ∞

ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤ 23

118. 2007 㨠O =`« û ~åxH˜ =∞Q∑ à ãÃã J"å~° ∞ æ # ∞ [~° fl e[OÖ’ 129. Hˆ O„^Œ =∞iÜ«Ú ~å„ëêìÅ ™ê÷~ÚÖ’x Hͺa<≥\ò „Ѩ^•è # qkè? (1)
JO^Œ∞‰õΩ#flk? (1) 1) ã¨=∞#fiÜ«∞O 2) xÜ«∞O„`«} =∞iÜ«Ú Ñ¨~fi° "ÕH}
Δõ
1) Ñ≤. ™ê~Ú<å^ä£ 2) "≥∞\˜~ü ~°Ç¨Ï=∂<£ 3) q^è•# (áêÅã‘) J=∞Å∞ 4) q^è•# (áêÅã‘) x~°Ü ‚ ∞« O
3) ~å|~üì _≥·H± 4) J~°∞O^èŒu ~åÜü∞ 130. 1991 Pi÷Hõ ã¨O㨯~°}Å ^•fi~å HÀÖ’Ê~Ú# JOâ◊O? (1)
119. 'P~üì PѶπ eqOQ∑— J#∞ P^蕺u‡Hõ ã¨Oã¨} ÷ ∞ „áê~°OaèOz#k? (2) 1) „ÃÑ"· @Õ ∞ ~°OQÆO ÃÑ· Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fi xÜ«∞O„`«}
1) ™êfiq∞ ~å"£∞^Õ"£ 2) N N ~°q â◊OHõ~ü 2) HÀâ◊ ã¨O|O^èŒ q+¨Ü«∂ÅÖ’ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi JkèHÍ~°O
3) ™êfiq∞ x`åº#O^Œ 4) ™êfiq∞ FëÈ 3) ÖˇÃ· ã#∞ûÅ∞, \ÏiѶÅπ ∞, q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞Å =O\˜ q+¨Ü∂« ÅÖ’
120. „Ѩã¨∞Î`« ‰õĺÉÏ ^Õâ◊ J^茺‰õΔΩ_»∞ ? (3)
~å„ëêìÅÃÑ· ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi xÜ«∞O„`«}
1) HÍ„™Èì ~°*ò 2) ÃÑ_·¶ Ö» ò HÍ„™Èì
3) ~“Öò HÍ„™Èì 4) Ñ≤#~ü _ç iÜ≥∂ 4) „Ѩ}ÏoHõʼnõΩ ã¨O|OkèOz# q+¨Ü«∂ÅÖ’ ~å„ëêìÅÃÑ· ˆHO„^Œ
121. ™È+¨Öò HÍÑ≤@Öò#∞ Jaè=$kú KÕÜ∞« _®xH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ k? (4) xÜ«∞O„`«}
1) #QÆ^∞Œ ã≤s÷ Hõ~} ° 131. PO„^èŒ „Ѩ^ÕâòÖ’ „áê~°OaèOK«|_ç# Ö’H±ã¨`åÎ áêsì „Ñ¨^è•# L^ÕÌâ◊ºO?
2) ¿Ñ^ŒiHõ x~°∂‡Å# 1) ~åR ã¨=∞„QÍaè=$kú (3)
3) W<£„á¶ê„ãì̈HõÛ~ü Jaè=$kú 2) ™ê=∂lHõ JO`«~åÅ#∞ `«yOæ z ™ê=∂lHõ <åºÜ«∂xfl HõeÊOK«_O»
4) P~ÀQƺ, q^Œº =∞iÜ«∞ Láêkè J=HÍâßÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ 3) ÅOK«Q˘O_ç`#« O JO`«O KÕÜ∞« _»O
122. W\©=Å HÍÅOÖ’ qq^èŒ âßYÅÖ’ ÉϺH±ÖÏQ∑ MÏàÏÅ#∞ ѨÓiOK«_®xH˜ 4) „Ѩã∞¨ `Î « ~å[H©Ü∞« =º=ã¨#÷ ∞ ã¨=¸ÅOQÍ =∂~°Û_»O
„Ѩ`ºÕ Hõ „ѨH@
õ #Å∞ Z=iHÀã¨O W=fi|_®¤~Ú? (1) 132. „H˘`«Î ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞‰õΩ ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÍxfl =¸_»∞ ™ê~°∞¡
1) Ã+_»∂ºÖò¤ ‰õΩÖÏÅ∞ =∞iÜ«Ú Ã+_»∂ºÖò¤ `≥QÅÆ ∞ ã¨=iOK«|_ç# ã¨O=`«û~°O? (2)
2) Ã+_»∂ºÖò¤ ‰õΩÖÏÅ∞ =∞iÜ«Ú "≥#∞Hõ|_ç# =~åæÅ∞ 1) 2002 2) 2000
3) =∞Ç≤Ïà◊Å∞ 3) 1998 4) 1999
4) qHõÖÏOQÆ∞Å∞ 133. 1990= ^ŒâH◊ Oõ Ö’ Hˆ O„^ŒOÖ’ U~åÊ>ÿ̌# „ѨÉ∞íè `åfiÅ ã¨OYº? (2)
123. JdÅ ÉèÏ~°`« ã¨sfiã¨∞ÅÃÑ· KÕÜ«∞|_ç# „Ѩ^è•# =∞iÜ«Ú qã¨Î $`«
1) `˘q∞‡k 2) Zxq∞k
q=∞~°≈? (?)
1) "å\˜x x~°fiÇ≤ÏOK«_O» JuÉèÏ~°O 3) Ѩk 4) P~°∞
2) ~åR ã¨sfiã¨∞Å „áê=ÚYº`«#∞ H©} Δ O˜ ѨKÜ Õ Ú« #∞ 134. 'J^ä\¡≥ ò Ѷ٨ \ò— J#∞ "åºkèx HõeyOK«∞#k? (2)
3) ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ Ö’ L#fl ã¨=∂Yº q^è•# Ѩ^uúŒ H˜ ãÔ̈~#· q HÍ=Ù 1) ÉÏH©iì Ü«∂ 2) ѶO¨ QÆãπ
4) JdÅ ÉèÏ~°`« ™ê÷~ÚÖ’ Éèsí Î KÕÜ∞« |_ç#O^Œ∞#, D JkèHÍ~åʼnõΩ 3) „áÈ\’*’=<£ 4) <≥=∞\’_£Å∞
™ê÷xHõ ÉèÏ+¨ J~°∞^Œ∞QÍ ~å=_»O ÖË^Œ∞ 135. 1992= ã¨O=`«û~°OÖ’ ~å[ºã¨Éèí ã¨ÉèÏã¨=∂"ÕâßÅÖ’ `«# ã¨Éèí∞ºÅ
124. ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÍxH˜ KÕÜ∞« |_ç# U ã¨=~°} ^•fi~å „QÍg∞} =∞Ç≤Ïà◊Å „Ѩ=~°<Î å xÜ«∞=∂=oH˜ ã¨O|OkèOz U~åÊ@∞ KÕã#≤ Hõq∞\© ¿Ñ~°∞?
~å[H©Ü«∞ ™êkèHÍ~°Hõ`« ÅHõΔ ºO "åãÎ̈= ~°∂ѨO ^•eÛ#k? (2) 1) HÀ_£ PѶπ HÍO_»Hì± Hõq∞\˜ (3)
1) 74= ã¨=~°} 2) 73= ã¨=~°} 2) „Hõ=∞tHõ} Δ (_çãÑ≤ #¡≤ s) Hõq∞\˜
3) 81= ã¨=~°} 4) 71= ã¨=~°}
3) ZkäHû± Hõq∞\˜
125. U Ö’H± ã¨Éíè ZxflHõÅ =~°‰Ωõ Hˆ O„^ŒOÖ’ „ѨÉ∞íè `«fi U~åÊ@∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
"≥∞*Ïi\©x HÍO„ÔQãπ áêsì ã¨fiO`«OQÍ ã¨OáêkOK«∞ HÀQÆeyOk?(3) 4) al<≥ãπ ZkäHû± Hõq∞\˜
1) <åÅæ= Ö’H± ã¨Éèí 2) S^Œ= Ö’Hõ ã¨Éèí 136. U KÀà◊ ~åA 'ã≤Ö’<£—#∞ P„Hõq∞OK«∞‰õΩ<åfl_»∞? (3)
3) Zxq∞^Œ= Ö’Hõ ã¨Éíè 4) U_»= Ö’Hõ ã¨Éíè 1) Pk`«º - 1 2) ~å[~å[ - 1
126. 1985 JÃãOc¡ ZxflHõÅ `«~åfi`« J™êûOÖ’ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# 3) ~å*ËO„^Œ 4) q[Ü«∂ÅÜ«∞
~å[H©Ü«∞ áêsì? (1) 137. D „H˜Ok "å\˜Ö’x U ã¨~°ã¨∞û \ÏO*ÏxÜ«∂, LQÍO_® ^ÕâßÅ
1) J™êûO QÆ} Ѩi+¨`ü 2) HÍO„ÔQãπ áêsì =∞^茺 JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌQÍ LOk? (3)
3) ÉèÏ~°fÜ«∞ [#`å áêsì 4) [#`å áêsì 1) Kå^£ 2) =∞Åq
127. ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ Ö’x U =∞`« =~°Oæ `«# ã¨fiO`« Ѩ~û° #Öò ÖÏ#∞ Hõey 3) qHÀìiÜ«∂ 4) *ÏOɡl
LOk? (2)
138. „ѨѨOK« "å}˜[º ã¨Oã¨÷Ö’ (WTO) ÉèÏ~°`« ^Õâ◊O KÕi# `«~°∞"å`«
1) É∫^Œ∞Åú ∞ 2) =Úã≤O¡ Å∞
3) *ˇ#· ∞Å∞ 4) „H˜ãÛ≤ Ü«∞#∞¡ ^Õâ◊ Pi÷Hõ =º=ã¨Ö÷ ’x U ~°OQÆO JkèHOõ QÍ ÖÏÉèÑí _¨ Oç k? (3)
128. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’x U ~åRO L~°∂Ì#∞ Ô~O_»= JkèHÍ~° ÉèÏ+¨QÍ 1) áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO
QÆ∞iÎOzOk? (3) 2) =º=™êÜ«∞O
1) [=¸‡ =∞iÜ«Ú HÍj‡~ü 2) L`«~Î ° „Ѩ^âÕ ò 3) L`«ÊuÎ KÕã#≤ =ã¨∞=Î ÙÅ ZQÆ∞=∞u
3) PO„^èŒ „Ѩ^âÕ ò 4) J™êûO 4) q^Õj =∂~°Hõ xÅfiÅ∞

24 ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤

139. ÉèÏ~°`« ã¨=∂[=ÚÖ’x XHõ =~°Oæ , „ѨÑO¨ pHõ~} ° , „ѨÑO¨ K« "å}˜[º 145. ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ Ö’ q∞Å@s QÆ=~°fl~ü+Ñ≤ π Ѩ^uúŒ x "≥Ú^Œ@ „Ѩ"âÕ ◊ ÃÑ\˜#ì k?
ã¨Oã¨÷ (WTO) q^è•<åÅ∞, „Ѩ„H˜Ü«∞Å ^•fi~å J`«ºkèHõOQÍ 1) „w‰õΩÅ∞ 2) âßHÍÅ∞ (1)
„ѨÜ∂≥ [#O á⁄Ok#k? (4) 3) áêiúÜ∞« #∞¡ 4) "≥ÚQÆÅ∞Å∞
1) ÃÑ^ŒÌ Ѩi„â◊=∂kèáêÅ∞Å∞ =∞iÜ«Ú "åºáê~°ã∞¨ Å÷ ∞ 146. ÉèÏ~°`« ~åRѨ`∞« ÅÖ’ Z=~°∞ ™êfi`«O„`åº#O`«~O° "≥Ú^Œ\ ˜ ™êiQÍ
2) ^èxŒ Hõ =~åæÅ∞ áê~°"¡ ∞≥ O@∞‰õΩ uiy aÅ∞¡#∞ ѨOѨ٠JkèHÍ~°=Ú#∞ qxÜ≥∂yOK«∞H˘x
3) =∞^茺`«~°QÆu WO_çÜ∞« <£ áÈãπì PѶ㑠π Z"≥∞O_£"∞≥ O\ò aÅ∞¡#∞ áê~°"¡ ∞≥ O\ò‰Ωõ "≥#∞Hõ‰Ωõ
4) z#fl`«~°Ç¨ Ѩi„â◊=∞"Õ`«ÎÅ∞ =∞iÜ«Ú "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ ѨOÑ≤#"å~°∞? (4)
140. ~å[º ã¨É‰íè Ωõ =∂„`«=Ú HõÅ JkèHÍ~°O nxH˜ ã¨O|OkèOz#k?(4) 1) P~ü. "≥OHõ„\Ï=∞<£ 2) â◊OHõ~ü ^ŒÜ«∂Öò â◊~°‡
1) ~å„ëêìÅ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ =∂~°∞ÊÅ∞ 3) Z.Ñ≤.*ˇ. J|∞ÌÖò HõÖÏ"£∞ 4) *ˇÖ· ò ã≤OQ∑
2) „H˘`«Î ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞ 147. [=Ú‡HÍâ߇~ü ~åR JkèHÍ~° ÉèÏ+¨? (1)
3) JO`«~~ü åR q"å^•Å ã¨=∞㨺ŠH˘xfl q+¨Ü∂« ÅÖ’ Ѩiëê¯~°O 1) L~°∂Ì 2) HÍj‡~ü
4) XHõ\ ˜ ÖË^• JO`« HõO>ˇ Z‰õΩ¯= JdÅÉèÏ~°`« ã¨sfiã¨∞Å U~åÊ@∞ 3) _À„w 4) Ç≤ÏOn
141. U ~åROÖ’ "å=∞ѨHΔõ „ѨÉ∞íè `«fiO J`«ºkèHõ HÍÅO #∞O_ç JkèHÍ~°OÖ’ 148. PO„^è Œ „ Ѩ ^ Õ â ò ~åR ZÅ„H˜ ì ã ≤ \ ˜ É’~° ∞ ¤ # ∞ 1999 Ѩ Ó iÎ Q Í
LO_»∞#∞? (2) ѨÙ#~°fi º=ã‘H÷ iõ Oz#k Z=i ã≤áê¶ ~°ã∞¨ Å "Õ∞~°‰Ωõ ? (4)
1) Hˆ ~°à◊ 2) ѨtÛ=∞ɡOQÍÖò 1) q[<£ 2020
3) q∞*’~°O 4) „uѨÙ~° 2) "≥∞H± H˜<¿£ ã Hõq∞\˜
142. i[ˆ ~ fi+¨ < £ Ѷ ¨ Ö ÏÅ#∞ P =~° æ O Ö’x JO^Œ i H© 㨠„ Hõ = ∞OQÍ 3) „ѨѨOK« ÉϺO‰õΩ Ü«∂HõΔ<£ áê¡<£
JO^Œ ∞ ÉÏÅ∞Ö’xH˜ ~å"åÅ<Õ _ç = ∂O_£ ` À =sæ H õ ~ ° } aÅ∞¡ # ∞ 4) Ç≤Ï`Õ<£ ÉèíÜ«∂º Hõq∞\˜ ã≤á¶ê~°ã¨∞Å∞
PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’ P"≥∂kOz#k g~°∞? (3) 149. W\©=Å PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò „ѨÉ∞íè `«fiO „áê~°OaèOz# WOk~å „Ñ¨Éíè „QÍg∞}
1) Ã+_»∂ºÖò¤ `≥QÅÆ ∞ =$kú Ѩ^äŒHõO „Ѩ^è•# ÅHõΔ ºO? (3)
2) "≥#∞Hõ |_ç# =~åæÅ∞ 1) ¿Ñ^Œ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ <å=∞=∂„`«ÑÙ¨ =_ô`¤ À |∞∞}ÏÅ∞ JOkK«_O»
3) Ã+_»∂ºÖò¤ ‰õΩÖÏÅÖ’x XHõ LѨ‰Ωõ ÅO 2) „QÍ=∂ÅÖ’ Wà◊√§ÖËx "åiH˜ Wà◊√§ ѨOÑ≤}©
4) "≥∞<ÿ åi\©Å∞ 3) Éè∂í =ÚÅ#∞ WzÛ "å\˜ Jaè=$kú HÀã¨O ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞O
143. ^ÕâO◊ Ö’x „Ѩ[Å q*Ï˝# ™êkèHÍ~°H`õ « HÀã¨O „Ѩ^•è # áê„`« áÈ+≤ã∞¨ #Î fl 4) ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Lz`« P~ÀQƺ ã¨^∞Œ áêÜ«∞O
g∞_çÜ«∂? (3) 150. ~Ô #∂ºÜ«∞Öò Z#s˚ „áÈ„QÍ"£∞ „H˜O^Œ Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fi=Ú KÕ|\˜#ì „Ñ¨^•è #
1) ~ˆ _çÜ∂≥ 2) >ˇeq[<£ HÍ~°º„Hõ=∞O? (2)
3) Ѩ„uHõÅ∞ 4) ã≤x=∂ 1) |Ü≥∂-=∂ãπ QÍ¿ãÃÑ~·¶ Åü U~åÊ@∞
144. ÉèÏ~°`« ^Õâßxfl ÉèÏQÆO KÕ¿ã ÉÏů<£ áê¡<£ Z=i PÖ’K«<å q^è•#O? 2) ™ÈÖÏ~ü ^äŒ~°‡Öò áê¡O\ò U~åÊ@∞
1) _»|∞¡ º. K«iÛÖò 2) Z"£∞.Z. l<åfl (3) 3) QÍe=∞~°Å U~åÊ@∞
3) ÖÏ~ü¤ =∞øO\òÉÏ@<£ 4) q.Ñ≤.g∞#<£ 4) |Ü≥∂QÍãπ áê¡O\òÅ "å_»HOõ

FOR COPIES CONTACT 040 64510706

ÔHs~ü & HÍOÑ≤\©+¨<£û =~°Öò¤ 25