Sei sulla pagina 1di 84

T*sme,ftm; aemfa0;jrefrmaumfrwD

(Norwegian Burma Committee) . &HyHkaiG axmufyHhulnDrSKjzifh


vl@abmifopf'Drdku&ufwpfygwD/ okawoeESifhavhvma&;Xme u
xkwfa0jzef@csdygonf?

wm0efcHt,f'Dwm

aZmfaZmfxGef;

wGJbuft,f'Dwm

&Jjrifhausmf

xkwfa0ol

okawoeESifh avhvma&;Xme
vl@abmifopf'Drdku&ufwpfygwD (XmecsKyf)

P.O Box (294)


Chiang Mai University Post Office
Chiang Mai, 50202, Thailand

http://www.dpnsburmese.org
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
t,f'Dwmhwifjycsuf

vlr_vl@tzGJ@tpnf;
vlr_vl@tzGJ@tpnf;/ vlxktajcjyKvlr_vl@tzGJ@tpnf;/ t&yfzufvlr_vl@tzGJ@
tpnf;/ t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;/ vlxkvlwef;pm;tzGJ@tpnf; ponfjzifh jrefrmvdk
a&;om; ajymqdkae=uwJh t*Fvdyfvdk Civil Society a0g[m&toHk;tE_ef;eJ@ t,ltq
[m vlra_ &;odyeH̀ ,fy,frmS Ekid if o
H m;jynfow
l @kd &@J Edik if aH &;b0rsm;eJ@ywfoufv@kd avhvm
oHk;oyfolynm&SifawG/ rl0g'a&;qGJolawG/ EdkifiHa&;acgif;aqmifawG/ EdkifiHa&;wufºuG
v_yf&Sm;olawG/ vlr_a&;vkyfom;awG/ apwem0efxrf;tzGJ@tpnf;0ifawG/ owif;
pme,fZif;avmuom;awG aqG;aEG;jiif;ckef=uwJhtcg/ avhvmoHk;oyf=uwJhtcg/
oabmxm;tjrifawG wifjy=uwJhtcg rjzpfrae oHk;&wJh a0g[m&/ &nf!$ef;&wJh
t,ltq/ udk;um;&wJh vlr_a&;ody`Hoabmw&m; jzpfaeygw,f? toHk;jyK=uvGef;vdk@/
&nf!$ef;udk;um;=uvGef;vdk@ vltrsm;&J@ yg;pyfzsm;rSm a&yef;pm;ae+yD;/ ysdKwdkif;}udKufwJh
ESif;qD vdkygyJ?

aocsmwmuawmh vlr_vl@tzGJ@tpnf; Civil Society &J@ oabmw&m;


t,ltq[m us,fjyef@ovdk t,ltqa&;&m rwluGJjym;r_awGvnf; tawmfudk
rsm;ygw,f ? xd k @ twl vl r _ v l @ tzG J @ tpnf ; toif ; tyif ; rsm; Civil Society
Organizations - CSOs eJ@ywfoufvdk@ tpdk;&awG/ EdkifiHa&;acgif;aqmifawG/ EdkifiHa&;
v_yf&Sm;olawGxm;&SdwJh oabmxm;awGuvnf; trsdK;rsdK;tzHkzHkygyJ? wcsdK@u tJh'Dvdk
toif;tyif;rsm;udk 'Dru kd a&pDa&;tiftm;pkrsm;tjzpf owfrw S =f uayr,f/h wcsKd @uawmh
txl;ojzifh tm%m&Siftpdk;&awGeJ@ ‚if;wdk@&J@ tvdkawmf&dawG ‚if;wdk@udk tm;ay;
axmufcHolawGuawmh wnf+idrfat;csrf;r_udk xdyg;aESmuf,SufolawG/ olwdk@&J@
tem*wftjrifrsm; rl0g'rsm;az:aqmifa&;rSm ql;a!‡mifhcvkyfuefoif;awGtjzpf
±_jrif=uygw,f? 'gt h jyif tcsKd @ tcsKd @aom olrsm;uawmh olw@kd &@J tusKd ;pDymG ;rsm;twGuf
vlr_vl@tzGJ@tpnf;toif;tyif;rsm; CSOs . v_yf&Sm;r_rsm;udk uef@owfwm;jrpf&ef/
0ifa&mufxdk;azguf&ef/ qGJaqmifodrf;oGif;&ef/ xdef;csKyf&ef 'grSr[kwf toHk;cs&ef enf;
trsdK;rsdK;eJ@ }udK;yrf;tm;xkwf=uwmvnf; &Sdygw,f? 'gayr,fh tJh'Dvdk EdkifiHawmf
tzGJ@tpnf;r[kwfwJh (non-state organizations)/ tpdk;&eJ@roufqdkifwJhtzGJ@tpnf;

1
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

(non-governmental organizations) pwJ h toif ; tyif ; tzG J @ tpnf ; rsm;u


acgif;aqmifawG tzGJ@0ifawGeJ@ vlxkv_yf&Sm;r_awGrSm yg0ifolawGuawmh olwdk@udkolwdk@
'grSr[kwf olwdk@&J@tzGJ@tpnf;awG v_yf&Sm;r_awGudk vlr_vl@tzGJ@tpnf; Civil Society
&J@ tpdwftydkif;tjzpf cH,l=uwmudk awG@&ygw,f?

vlr_vl@tzGJ@tpnf;qdkwm tm%m/ rnDr#r_/ wdkufyGJ/ yÉdyuQjzpfr_/ yl;aygif;


aqmif&Gufr_ pwJhudpP&yfawG&J@ e,fy,fjzpf+yD;/ EdkifiHa&;tjrif/ tusdK;pD;yGm;/ &nf&G,fcsuf/
t&if;tjrpf/ pGrf;&nf/ enf;emawG trsdK;rsdK;tzHkzHk rwluGJjym;wJh apwem0efxrf; toif;
tyif;rsm;/ yHkpHtrsdL;rsdK;aom tpktzGJ@rsm; yg0ifv#uf&Sdaeygw,f? tJh'Dvdk toif;tyif;
tpktzGJ@rsm;[m +rdK@jyrSma&m/ aus;vufawGrSmomru wcgw&H EdkifiHjcm;wdkif;jynfawG
rSmyg tajcpdkuf+yD; vGwfvyfpGm 'grSr[kwf uGef,ufrsm;ozG,f qufpyfum oufqdkif&m
tusdK;pD;yGm;awG/ &nfrSef;csufawGtwGuf v_yf&Sm;aqmif&Gufv#uf&Sdygw,f? tJh'Dvdk
tusdK;pD;yGm;awG/ &nfrSef;csufawG rsdK;pHkjzpfaev#uf wcgw&H wzGJ@eJ@wzGJ@ yÉdyuQtoGif
aqmifae=uwmawGvnf; &Sdwwfygw,f?

vlr_vl@tzGJ@tpnf;&J@ ta&;ygr_udk EdkifiHa&;tiftm;wpf&yftjzpf wurBmvHk;


twdkif;twmtaeeJ@ ay:vGif xif&Sm;vmwmuawmh 1980 vGefESpfrsm;rSm jzpfygw,f?
tJh'DumvawGrSm urBmvHk;qdkif&m yx0DEdkifiHa&;eJ@ pDyGm;a&;rSm tajccHupvdk@ tajymif;
tvJawG t}uD;tus,f jzpfay:cJhygw,f? tm%m&SifEdkifiHawG uGefjrLepfEdkifiHawGuae
'Drdkua&pD EdkifiHa&;pepfqDodk@ tvHk;t&if;eJ@ toGiful;ajymif;wJh umvvnf; jzpfygw,f?
[efwifwefu “'Drdkua&pDwwd,v_dif;” vdk@ trnfwyfcJhwJh tJh'Dumvtajymif;tvJ/
zlul,m;rm;u “ordkif;ed*Hk;” qdk+yD; vpfb&,f'Drdkua&pDatmifyGJtjzpf aºuG;a=umfcJhwJh
tJh'Dordkif;jzpfpOfawGtwGif;rSm vlr_vl@tzGJ@tpnf;awGu ta&;}uD;wJh tcef;u¾uae
yg0ifcJhw,fqdk+yD; taemuftkyfpk EdkifiHa&;acgif;aqmifawG/ vpfb&,fynm&SifawG/
tJh'DjzpfpOfawGrSm udk,fwdkifudk,fusygcJholawGu todtrSwfjyK trSwfay;cJh=uygw,f?
tJh'Dtcsdefupvdk@ vlr_vl@tzGJ@tpnf; qdkwm tpOftvm pHerlemwpf&yfvdk jzpfvmcJh
yg+yD? EdkifiHom;jynfolawG&J@ b0udk EdkifiHawmf&J@ zdESdyfr_awGuae vGwfajrmufapEdkifr,fh/
EdkifiHa&; pD;yGm;a&;vGwfvyfr_awG tjynfht0aqmifusOf;ay;Edkifr,fh taygif;vuQ%m
aqmifr_tjzpf jrifvm=uygw,f?

'gqdk&if vlr_vl@tzGJ@tpnf;u 'Drkdua&pDeJ@ b,fvdk qufpyfaevJ? EdkifiHa&;


vGwfvyfr_toGifajymif;jcif; political liberalization 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;jcif;

2
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
democratic transitions wdk@udk avhvmwJhtcg vlr_vl@tzGJ@tpnf;&J@ tydkif;udk csefvSyf
xm;cJhvdk@r&ygbl;? 'ghtjyif 'Drdkua&pDuspfvpfckdifrmzdk@qdk&if vlr_vl@tzGJ@tpnf; zGH@+zdK;
wdk;wuf&Sifoefvmzdk@ vdktyfw,fvdk@ ynm&Sifrsm;u wifjy=uygw,f? 'gayrJh vlr_
vl@tzGJ@tpnf;eJ@ 'Drkdua&pD qufoG,fr_&Sdae&r,fvdk@awmh wxpfcsajymvdk@ r&jyefygbl;?
vlr_vl@tzGJ@tpnf;awGu 'Drdkua&pDudk tm;jzpfapr,fh tusdK;oufa&mufr_awG
jzpfapEdkifovdk/ 'Drdkua&pDudkqef@usifwJh oufa&mufr_awGvnf; jzpfapwwfw,fvdk@
ajym=uygw,f? vufawG@rSm b,fvdkoufa&mufr_awG jzpfapEkdifovJqdkwmu vlr_
vl@tzGJ@tpnf;toif;tyif;awGt=um; tm%mjyef@ESH@r_/ vlr_vl@tzGJ@tpnf;toif;
tyif;awG acgif;aqmifawGeJ@ EdkifiHa&;vl@tzGJtpnf; political society eJ@ EdkifiHawmf&J@
tzGJ@tpnf;awG acgif;aqmifawGt=um;u AsL[majrmuf tquftpyfawG/ EdkifiHwum
taetxm;awGtay:rSm wnfaew,fvdk@ 0g&Sifweftajcpdkuf ta&S@-taemuf
avhvma&; okawoeXme !$ef=um;a&;rSL; rloD&mtvm*wfyg Muthiah Alagappa
u olwnf;jzwfxw k af 0wJh ‘tm&S. vlrv _ @l tzG@J tpnf;ESihf Edik if aH &;tajymif;tvJ’ Civil
Society and Political Change in Asia: Expanding and Contracting
Democratic Space pmtkyfrSm a&;om;wifjyxm;ygw,f?

qufvuf+yD; olu vlr_vl@tzGJ@tpnf;toif;tyif;awGwdkif;rSm 'Drdkua&pD


a&;twGuf OD;wnfcsuaf wG/ vkyif ef;pOfawG r&S=d uygb;l / 'Dru
kd a&pDa&;twGuf taxmuf
tuljzpfapwmvnf; r[kwfygbl;vdk@ qdkygw,f? wcsdK@qdk&if &nf&G,fcsuf&Sd&SdeJ@udk
'Drdkua&pDqef@usifa&;vkyf=uwmawG/ olwdk@&J@vkyf&yfawGu 'Drdkua&pDa&;udk taESmuf
t,SufjzpfapwmawGawmif &Sd=uw,fvdk@ ynm&Sif rmhcf0g&if; Mark E. Warren eJ@
udof0Spfwifwef Keith Whittington wdk@udk udk;um;+yD; wifjyxm;wmudk owdjyKp&m
tjzpf awG@&ygw,f?

rl o D & mtvm*wf y g &J @ a&;om;wif j ycsuf r S m avh v mp&mwpf c suf u


'Drdkua&pDa&;udk v_H@aqmfpnf;±Hk;aewJh vlr_vl@tzGJ@tpnf;tkyfpkawGtaeeJ@ EdkifiHa&;
vl@tzGJtpnf; political society eJ@ Oya'jyKa&;taqmufttHk legislature awGeJ@
qufpyfEdkifcJh&if olwdk@&J@ v_yf&Sm;aqmif&Gufr_awG[m ydk+yD;xda&mufEdkifrSm jzpfygw,f?
tJh'Dvdk vlr_vl@tzGJ@tpnf;tkyfpkawGeJ@ EdkifiHa&;vl@tzGJtpnf;=um; r[mrdwfzGJ@r_[m
tm%m&Sit f pd;k &awGukd xda&mufwhJ pdeaf c:r_jzpfvmvdrrhf ,fv@kd avhvmrSwo
f m;rdwmudk
wifjyvdkuf&ygw,f?

ÐÐÐÐÐ
3
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

aemfZ;kd
jyifopftawG;tac:tajccH
vlrv
_ @l tzG@J tpnf;t,ltq
vlr_vl@tzGJ@tpnf; civil society ESifh ywfoufI acwfopfEdkifiHa&; tawG;
tac:e,fy,fwGif tajccHt,ltq ESpf&yf&Sd.? yxrt,ltqwpf&yfrSm aps;uGuf
rsufESmpmudk rlvtajccHðyo!fh zGifhqdk&Sif;vif;r_jzpfonf? t*FvdyfvlrsKd; EdkifiHa&;
oabmw&m;ynm&Sif *|efavmhcf. a&;om;wifjycsufrsm;t& vlr_vl@tzGJ@tpnf;
qdkonfrSm vlom;wdk@. ukefxkwfvkyfr_/ zvS,fr_/ pm;oHk;r_jzpfpOfwGif jyifyoufa&mufr_
uif;pGmjzifh ud,k yf ikd Of ya'orsm;twdik ;f jzpfay:aeo!fh tjyeftvSef v_y&f mS ;aqmif¶u
G rf _
rsm;tm;vHk;udk qdkvdkonf? TzGifhqdkr_rSm t*Fvdyf-tar&duef vpfb&,f0g'wGif vlr_
vl@tzGJ@tpnf;ESifhywfoufI aomhcsufusaom t,ltqjzpfonf? xdk@a=umifh
yk*~vdue,fy,fwpf&yfjzpfonfh vlr_vl@tzGJ@tpnf;tm; EdkifiHawmfpGufzufr_rS uif;
vGwfap&ef twwfEdkifqHk;umuG,f&ef vdktyfonf[k qdk=uonf? 'kwd,t,ltqrSm
rGefwuf(p)usLŒESifh tvufZENm;awmhcfAD;vf ponfh jyifopftawG;tac:q&mrsm;.
a&;om;wifjycsufrsm;tay: tajcðyay:xGufvmjcif;jzpfonf[k tawG;tac:rsm;
ordkif;wGif qdk=uonf? t*Fvdyf-tar&dueft,ltqESifh tjrifuGJjym;onf? xdkuJhodk@
jyifopftpOftvmtawG;tac:rS qif;oufvmonfh t,ltqt& vlr_vl@tzGJ@
tpnf;tm; aps;uGufe,fy,ftjzpf r±_jrifay? tenf;ESifhtrsm;qdkovdk EdkifiHawmf.
trSDtcdkuif;+yD; wnf&Sdaeonfh apwemh0efxrf; toif;tyif;rsm;/ vGwfvyfaom
tpnf;t&Hk;rsm;. tpkta0;tjzpf ,lqonf? Tt,ltqt& vlr_vl@tzGJ@tpnf;
tm; EdkifiHawmf.qef@usifbuftjzpf owfrSwfjcif;r&Sday? A[dktpdk;&ESifh tjcm;tm%m
qHkcsufrsm;t=um; tm;r#ajcwpf&yftjzpf wnf&Sdaejcif;jzpfonf[k qdkonf? ,if;odk@
rwl u G J j ym;onf h tajccH t ,l t qES p f & yf t euf jyif o pf t pOf t vmvuf a wG @ rS
qif;oufvm+yD; 18 &mpkwGif pwifvmcJhaom 'kwd,t,ltqtm; ,ckpmpkwGif
avhvmwifjyoGm;ygrnf? xdkodk@wifjy&mwGif tawG;tac:ordkif;wGif vlr_vl@tzGJ@tpnf;
t,ltqaemufcHESifhywfoufI xif&Sm;onfh rGefwuf(p)usLΠESifh tvufZENm;
awmhcfAD;vfwdk@ uJhodk@aom tawG;tac: '\eq&mrsm;. a&;om;wifjycsufrsm;ESifh
xdktcsdefumv EdkifiHa&;aemufcHrsm;udk qufpyfwifjyoGm;rnf jzpfonf?

4
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
rGefwuf(p)usLΠESifh Oya'rsm;. 0dnmOf (Montesquieu & "Esprit des lois")

tawG;tac:oabmw&m;ordkif;wGif vlr_vl@tzGJ@tpnf;ESifhywfoufI
jyifopftpOftvmt,ltqudk avhvmrnfqdkygu rGefwuf(p)usLŒESifh ol. emrnf
ausmf usrf;wpfapmifjzpfonfh 1748 ckESpfxkwf ‘Oya'rsm;. 0d^mOf’ The Sprit of the
Laws (1748) udk aemufa=umif;jyefajc&mcH&ef vdt k yfayvdrrhf nf? od@k aomf rGew f uf(p)
usLΠtaejzifh xdktcsdefu vlr_vl@tzGJ@tpnf; civil society [lonfh a0g[m&udk oHk;E_ef;
wifjycJhjcif; r[kwfay? aemifwGif vlr_vl@tzGJ@tpnf;t,ltq. tajccHjzpfvmonfh
tdkif'D,mopfw&yfudk olu wifjycJhjcif;jzpfonf? ,if;rSm EdkifiHawmfwpf&yfwGif “=um;cH
qufoG,fonfh tm%mtaqmuftHkrsm;” intermediary powers . ta&;ygr_tm;
wifjycJhjcif;jzpf+yD;/ rif;qdk;rif;npfrsm;/ tºuGif;rJhtm%mydkifbk&ifrsm;ESifhywfoufI
tajccHum pOf;pm;vmcJhjcif;jzpfonf? tpOftvm t&pPwdkw,foabmw&m;t&
rif;qdk;rif;npfrsm; odk@r[kwf tvGeftu|H tºuGif;rJhtm%musifhoHk;r_rsm;rSm bk&if
wpfyg;csif;pD. yk*~dKvfa&;tay:tajccHIjzpf&aom tusifhysufr_wpf&yftjzpfom ,lq
onf? odk@aomf rGefwuf(p)usLŒ.tqdkt& tkyfpdk;olwdkif;onf Oya'pnf;rsOf;rsm;u
cGiðhf yxm;onhf twdik ;f twmxufausmv f eG I
f ‚if;wd@k . tm%mudu k sio hf ;kH &ef t+rJwap
óud;yrf;wwf=uonf? tkyfpdk;olwpfOD;wnf;. tkyfcsKyfr_wGif w&m;Oya'pdk;rdk;a&;udk
xdef;odrf;Edkif&eftwGuf wenf;tm;jzifh Oya'ESifhtnD tkyfcsKyfap&eftwGuf pnf;rsOf;
abmifowfrSwfr_rsm;/ taqmufttHkqdkif&m e,fy,ftuef@towfrsm; vdktyfonf?
jyifopfEdkifiHuJhodk@ Oa&mybk&ifpepfEdkifiHrsm;wGifwnf&Sdaom rSL;rsKd;rwfEG,f txuf
wef;v$m nobility rSm tkyfpdk;oltm; obm0t& xdef;csKyfuef@owfr_ðyonfh taqmuf
ttHkrsm;jzpfonf? odk@&mwGif rSL;rsKd;rwfEG,ftxufwef;v$mrsm;u bk&ifxHrS tcsKyf
tjcmtm%mudk Oya't& cGJa0usifhoHk;ydkifcGifh&Sdjcif; r[kwfay? rSL;rsKd;rwfEG,f txuf
wef;v$mrSm =um;cHtm%mtaqmufttHkw&yfjzpf+yD; EdkifiHa&;ESifh tkyfcsKyfa&;tm%m
tvHk;pHkydkifqdkifonfhbk&if. vufatmufcHomjzpfonf? =um;cHtm%mtaqmufttHk
rsm;onf tm%mpD;qif;onfhvrf;a=umif;udk =um;cHaqmif¶Gufay;&efjzpfonf[lI
rGefwuf(p)usLŒu qdkonf? ol. tqdkyg tuef@towfjzifh tm%mydkifbk&ifpepfyHkpH
wGif vufatmufcHtm%mtaqmufttHkwpf&yftm; pepfwusvnfywfapjcif;jzifh
vGwfvyfr_ liberty udk xdef;odrf;umuG,fxm;onf? =um;cHtaqmufttHkrsm;u
A[dktpdk;& (bk&ifhtm%m) udk tuef@towfðyEdkifonfrSm ‚if;wdk@taejzifh tm%mudk
cGJa0&,lxm;jcif;a=umifh r[kwfay? ‚if;wdk@a=umifh tm%musifhoHk;r_udk tvG,fwul
rjzpfapbJ/ ydkrdkcufcJapI jzpfonf? rGefwuf(p)usLŒ. tqdkt& bk&ifpepfw&yfwGif

5
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

vGwfvyfr_udkxdef;odrf;umuG,f&ef vlr_a&;t& tqifhtwef;cGJjcm;r_ (qdkvdkonfrSm


txufwef;v$mvlwef;pm;wpf&yf) vdktyfonf? odk@rSom tqdkyg “=um;cHtm%m
taqmufttHk” jzifh rif;usifhw&m;ESifhrnDaom tkyfpdk;ol. tºuGif;rJhtm%mudk
uef@owfEdkifrSmjzpf+yD; vGwfvyfr_udk xdef;odrf;Edkifayvdrfhrnf?

jyifopfawmfvSefa&;ESifh rGefwuf(p)usLŒ.t,ltqtay:oabmxm;

vGwfvyfr_udk xdef;odrf;&ef vdktyfcsufwpf&yftjzpf rSL;rsKd;rwfEG,f txuf


wef;v$mrsm;tm; tumtuG,fðycJhonfh rGefwuf(p)usLŒ. bk&ifpepfyHkpHt,ltqrSm
18 &mpk. 'kwd,&mpk0ufwav#mufvHk;wGif twdkif;twmwpfcktxd us,fus,f
jyef@jyef@ =oZmv$rf;rdk;cJhonf? vl0D 15 ESifh vl0D 16 bk&ifrsm;vufxuf tºuGif;rJh oufOD;
qHydkifusifhoHk;r_tm; qef@usifonfh tiftm;aumif;vmaom twdkuftcHv_yf&Sm;r_rsm;
wGif rGefwuf(p)usLŒ. =um;cHtm%mtaqmufttHkrsm;vdktyfjcif;t,ltqudk
udkifpGJolrsm; trsm;tjym;&SdcJhonf? odk@aomf 1789 ckESpf jyifopfawmfvSefa&;
t&S d e f t jrif h q H k ; umvwG i f rG e f w uf ( p)usLŒ. t&pP w d k c &uf w pf vpf b &,f 0 g'
aristocratic liberalism tm; acwfaemufusaeaom t,ltqtjzpf jrifvmcJh
=uonf? xdktajctaerSonf awmfvSefa&;umvtwGif; usrf;¶kd;&DywfbvDuef0g'
(orwpepfvdkvm;onfh0g') classical republicanism ausmf=um;vmr_ESifhtwl
rGefwuf(p)usLŒ. t&pPwdkc&ufwpf vpfb&,f0g'tm; rkef;wD;qef@usifr_rsm; }uD;
xGm;vmcJhonf? awmfvSefa&;orm;rsm;u t&pPwdkca&pDvlwef;pm; (rSL;rsKd;rwfEG,f
txufwef;v$mrsm;) tm; vGwfvyfr_twGufvdktyfcsuftjzpf vufrcHonfhtjyif
xdkvlwef;pm;tm; EdkifiHa&; vlr_a&; =oZmtm%mudk toHk;ðyzdESdyfolrsm;tjzpf owf
rSwfvmcJh=uonf?

rnfodk@yifqdkapumrl rGefwuf(p)usLŒ. t,ltqrSm vHk;0uG,faysmufoGm;


jcif; r&SdcJhay? orw*dk%f;om;rsm;. wdkuf¶dkuf'Drdkua&pD prf;oyfusifhoHk;r_ ratmifjrif
o!fhtcg vGwfvyfr_udk umuG,fapmifha&SmufEdkifrnfh tjcm;enf;vrf;rsm;udk &SmazG
vm=uonf? vGwfajrmufr_[lonf “yk*~vdutrSDtcdkuif;r_udk +idrf;csrf;pGmcHpm;&jcif;”
jzpf+yD;/ xdktajctaeudk udk,fpm;ðytaqmufttHkrsm;u umuG,fxdef;odrf;&rnf
[laom t,ltqudk awmfvSefa&;vGefumv oabmw&m;a&;q&mrsm;u em;vnf
vufcHvm=uonf? TwGif rGefwuf(p)usLŒ. t,ltqyHkpHudk jzpfEdkifacs&Sdaom tjcm;
enf;vrf;wpf&yftjzpf jyefvnfpOf;pm;vm=uonf? jyifopfawmfvSefa&;vGefumv

6
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
EdkifiHa&;tawG;tac:wGif t&pPwdkc&ufwpf vpfb&,f0g' ododomom jyefvnf
0ifa&mufvmjcif;jzpfonf?

1814 ckESpfwGif bk&ifpepfudk jyefvnf toufoGif;cJh+yD;aemuf rGefwuf(p)


usLŒ. tjrifudk jyefvnftoHk;ðyolrsm;rSm bk&ifh*dk%f;om;rsm; jzpf=uonf? jyifopfwGif
vGwfvyfr_udk xdef;odrf;apmifha&Smufa&;onf a'oE W&tvdkuf txufwef;v$mrsm;
nobility tm; jyefvnfxlaxmifEdkifr_tay: wnfaeonf[k bk&ifh*dk%f;om;rsm;u
,Hk=unf=uonf? xdkuJhodk@aom t&pPwdkc&ufwpf vlwef;pm;wpf&yf r&SdcJhv#if tkyfpdk;
olrSm rif;usifh0wfESifhtnD tkyfcsKyfjcif;r&SdyJ rif;qdk;tjzpf tvdktavsmuf ajymif;vJ
oGm;rnfjzpf+yD;/ jyifopfawmfvSefa&;umvtwGif; }uHKcJh&aom rif;rJhtajctaeodk@
qdkufa&mufvdrfhrnf[k ,lq=uonf?

t&pPwdkc&ufwpf vpfb&,ft,ltq

jyefvnfwnfaqmufa&;umvwav#mufvHk;wGif bk&ifh*dk%f;om;rsm;.
EdkifiHa&;vkyfief;pOfrsm;rSm twdkuftcHvpfb&,frsm;. jyif;jyif;xefxef a0zefxdk;ESufr_
rsm;jzifh &ifqdkifcJh&onf? vpfb&,ftawG;tac:ynm&Sifrsm;ESifh EdkifiHa&;orm;rsm;u
t&pPwdkc&ufwpfjyefvnftoufoGif;a&;udk rnfodk@r# rjzpfEdkifa=umif;/ 18 &mpkESifh
awmfvSefa&;umvrsm;twGif; zGH@+zdK;vmaom vlr_ajymif;vJa&;oabmw&m;rsm;tm;
udk;um;+yD; jyifopfvl@tzGJ@tpnf;onf tqifhwpfckodk@ jzpfay:wdk;wufvm+yDjzpfI
wenf;tm;jzifh 'Drdkua&pDvl@tzGJ@tpnf;wpf&yfqDodk@ wufvSrf;ae+yDjzpfI bk&ifh*dk%f;
om;rsm;yHkoGif;&ef óud;pm;aeaom vl@tzGJ@tpnf;rsKd; r[kwfawmha=umif; axmufjy
jiif;ckefcJh=uonf?

vpfb&,frsm;taejzifh bk&ifh*dk%f;om;rsm;. t,ltqtay: xdkuJhodk@


a0zefaxmufjycJ=h uaomfvnf; ‚if;wd@k u, kd w f ikd o
f nfyif rGew
f uf(p)usLŒ. =oZmv$r;f rd;k
r_rS vGwfajrmufEdkifpGrf;r&Sd=uay? qef@usifbuf bk&ifh*dk%f;om;rsm;uJhodk@yif ‚if;wdk@
onfvnf; rif;usifhw&m;ESifhtnD tkyfcsKyfjcif;r&Sdonfh rif;qdk;rif;npfrsKd;udk tum
tuG,rf hJ &ifqikd &f rnfth a&;tm; &ifav;cJ=h uonf? xdak =umifyh if awmfveS af &;vGeu f mv
jyifopfwiG f vGwv f yfru
_ kd xde;f odr;f apmifah &Smufrnfh txufvm$ vlwef;pm;wpf&yf elite
wnf&&dS ef (tpOftvmt& wnf&cdS ahJ om ajrydik &f iS f rSL;rsK;d rwfE, G tf xufwef;v$mrsK;d udk
qdkvdkjcif;r[kwf) vdktyfa=umif; vpfb&,ftrsm;tjym;u ajymqdkvm=uonf?

7
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

TuJo h @kd vdt


k yfcsuEf iS yhf wfoufI xdtk csed u f =oZmv$r;f rd;k cJo
h rl mS Edik if aH &;ESihf
ordkif;ynm&Sif bm&ef@wf Barante jzpfonf? bm&ef@wfrSmvnf; rGefwuf(p)usLŒtm;
tvGefw&mrS =unfndKav;pm;oljzpfonf? rGefwuf(p)usLŒ. t,ltqrsm; txl;
ojzifh rif;qdk;rif;npf ESifh ywfoufaom oHk;oyfcsufrsm;tay: axmufcHoljzpfonf?
tu,fI EdkifiHom;wpfOD;csif;tm; woD;wjcm; txD;wnf;&Sdaeapygu olwdk@. tcGifh
ta&;rsm; rqHk;±_H;ap&ef umuG,frnfhol uif;rJhaeayvdrfhrnf? tcGifhta&;rsm; csdK;azguf
jcif;tm; ckcHumuG,f&efESifh y&rf;ywm r+idrfroufjzpfr_rS tpdk;&tm; tumtuG,f
ay;&ef Om%ftajrmftjrif&adS om vGwv f yfonfh Edik if o
H m;rsm;. txufwef;v$mwpf&yf
vdktyfonf? odk@jzpfI vlr_a&;txufwef;v$mopfwpf&yf ay:xGef;&ef vdktyfae+yD;/
A[dkcsKyfudkifr_tm%mav#mhcsjcif; decentralization u jyifopfwGif ,if;odk@aom
vlwef;pm;tv$mopfwpf&yfudk arG;zGm;vdrfhrnf[k bm&ef@wf u wifjycJhonf?

A[dkcsKyfudkifr_tm%mav#mhcsjcif;tm; vlr_jyefvnfpkpnf;a&;twGuf
ud&d,mwpf&yftjzpf bm&ef@wfu rlvu pdwf0ifpm;jcif; jzpfonf? ol. wifjycsufrSm
ydkrdkaumif;rGefaom pDrHtkyfcsKyfa&;pepfwpf&yf jzpfay:vma&;r#om &nf¶G,fjcif; r[kwf
ay? EdkifiHom;rsm;t=um; pnf;&Hk;pkzGJ@r_ pdwf"gwf the spirit of association between
citizens udk tm;ay;jcif;jzifh ydkrdkaumif;rGefpGm pkpnf;wnfaqmufxm;onfh vl@
tzGJ@tpnf;wpf&yf jzpfay:vmap&ef &nf¶G,fjcif;jzpfonf? trsm;jynfol. vlr_
tusdK;pD;yGm;udk OD;xdyfyefqif&ef jzpfonf? a'oE W&qdkif&mtkyfcsKyfa&;rSL;rsm;tm;
vGwfvyfpGma¶G;aumufjcif;jzifh vlxkuvnf; xdkolwdk@udk rdrdwdk@. acgif;aqmifrsm;tjzpf
todtrSwfðyvufcHvmrnf? xdka'oE W&tkyfcsKyfolrsm;rSm vlwef;pm;tv$mwpf&yf
jzpfvmjcif;a=umifh xdkuJhodk@ A[dkcsKyfudkifr_tm%mav#mhcsjcif;u txufv$mvlwef;pm;
opfwpf&yfudk ay:xGef;vmapvdrfhrnf? tqdkyg a¶G;aumufcH tkyfcsKyfa&;vlwef;pm;rSm
wdk;wufaom vlr_txufwef;v$mtjzpf tkyfpdk;ol bk&ifESifh tkyfcsKyfcHjynfolwdk@t=um;
qufoG,faygif;ul;onfh =um;cHwpfck jzpfvmrnf? vl@tzGJ@tpnf;twGif; vlr_tqifh
twef; ydkrdkjrifhrm;vmap+yD; EdkifiHa&;pepfwGif ae&may;jcif;jzifh ‚if;txufwef;v$m
vlwef;pm;opfrSm tkyfpdk;olbk&iftwGuf *k%fxl;aqmif opPmcHrsm; jzpfvm+yD;/ wcsdef
wnf;wGif tkyfpdk;ol. A[dktm%mtvGeftu|H usifhoHk;r_tE W&m,fudk umuG,fum
trsKd;om;vGwfvyfr_ national liberty udk xdef;odrf;apmifha&Smufolrsm; jzpfvmvdrfhrnf
[k bm&ef@wfu a&;om;wifjycJhonf?

8
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
jyifopfwGif vGwfvyfr_ESifh wnf+idrfr_udk xdef;odrf;apmifha&Smuf&eftwGuf
txuf v $ m vl w ef ; pm;wpf & yf vd k t yf o nf [ l a om bm&ef @ wf . tqd k ð ycsuf u d k
vpf b &,f r sm;u vuf c H c J h = uonf ? A[d k c sKyf u d k i f r _ t m%mav#mh c sjcif ; u Ed k i f i H .
“'Drdkua&pD” odk@r[kwf blZGmtpdwftydkif;xJrS obm0t&yif txufwef;v$m
wpf&yfudk ay:xGef;vmapvdrfhrnf? tqdkyg t&pPwdkca&pDvlwef;pm;opfu rif;qdk;rsm;
ESifh rif;rJhtajctaersm;rS uif;a0;aprnf? odk@rSom tkyfcsKyfa&;pnf;rsOf; the Charter
t& xlaxmifxm;aom tpdk;& &Sifoefa&;udk tmrcHEdkifrnfjzpfonf? TonfrSm
awmfvSefa&;vGefumv jyifopfEdkifiHa&;tawG;tac:wGif acwfpm;cJhaom t&pPwdk
c&ufwpf vpfb&,ft,ltqyif jzpfonf?

awmhcfAD;vf ESifh t&pPwdkc&ufwpfvpfb&,f0g''Drdkua&pDtoGifajymif;jcif;

bk&ifh*dk%f;om;rsm;todkif;t0dkif;wGif }uD;jyif;vm+yD; aemifwGif vpfb&,f


wpfOD;jzpfvmonfh tvufZENm; awmhcfAD;vf Alexis de Tocqueville rSm jyifopf
awmfvSefa&;vGef jyefvnfwnfaqmufa&;umvaESmif;ydkif; &ifqdkifae&aom t"du
jy\emrsm;ESifh tajzrsm;udk az:xkwfwifjycJholjzpfonf? ol. xif&Sm;aom usrf;
jzpfonfh ‘tar&dum;&Sd 'Drdkua&pD’ Democracy in America rSm ,cif vpfb&,f0g'D
wdk@. t,ltqrsm;tm; xif[yfum jyifopfvl@tzGJ@tpnf;. vufawG@rsm;/ ol.
tar&dum;tajctae avhvmcsufrsm;ESifh aygif;pyfI a&;om;ðypkcJhjcif;jzpfonf?

jyefvnfwnfaqmufa&;umv tjcm;vpfb&,frsm;uJhodk@yif ydkI 'Drdkua&pD


usaom vl@tzGJ@tpnf;opfwpf&yfqDodk@ jzpfay:wdk;wufa&;vkyfief;pOfrSm aemufjyef
vSnfh&ef rjzpfEdkif[k awmhcfAD;vf u ,Hk=unfonf? odk@aomf t&pPwdkca&pD vlwef;pm;
aysmufuG,fr_ESifhtwl A[dktm%mudk uef@owfo!fh a&S;tpOftvm taqmufttHk
rsm; uG,af ysmufomG ;rnfh ta&;udv k nf; pd;k &drcf o
hJ nf? xd@k a=umifh awmhcAf ;D vf u ppfaq;
=uyfrwfxdef;!‡da&;pepfrsm; checks and balances zefwD;wnfaqmuf&ef vdktyf
a=umif;/ topfjzpfxGef;vmo!fh t&pPwdkca&pDvGefacwfESifhtnD jzpf&efvnf; vdktyf
a=umif; wifjycJhonf?

awmhcfAD;vf u acwfopfordkif;udk }uD;jrwfaom 'Drdkua&pDawmfvSefa&;


vuQ%m owfrSwf&rnfjzpfa=umif;/ ‚if;awmfvSefa&;u vlr_tqifhtwef;udk jrifhwuf
vmap+yD;/ EdkifiHom;wpfOD;csif;pDt=um; ydkI wef;wlnDr#r_tajctaeudk jzpfay:wdk;wuf

9
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

apa=umif; ponfjzifh a&;om;wifjycJhonf? wcsdefu oufOD;qHydkifbk&ifpepfudk


xdef;csKyf&ef vdktyfr_t& jzpfwnfaeo!fh rSL;rwfEG,ftxufwef;v$mwdk@. tm%mESifh
acwfa[mif;tpdk;&pepfatmuf jyifopfwGif wnf&SdcJhaom vGwfvyfr_yHkpHonf ,ckacwf
tcgESifh ravsmfnDawmhojzifh jyefvnfwnfaqmuf&ef rvdktyfawmhay? xdk@a=umifh
t&pPwdkc&ufwpf vGwfvyfr_qD aemufa=umif;jyefvSnfh&ef vHk;0rjzpfEdkifawmha=umif;/
“[ife&D 4 ESifh vl0D 14 uJhodk@ bk&ifpepfrsKd; jyefvnftoufoGif;&ef pOf;pm;olrsm;rSm
rsufuef;rsm;omjzpfvdrfhrnf” [k ol. 1835 ckESpfxkwf ‘'Drdkua&pD’ usrf;wGif owd
ay; axmufjycJhonf? awmhcfAD;vf . tqdkt& t&pPwdkc&ufwpf vGwfvyfr_rsKd; r[kwf
onfh vGwfvyfr_yHkpHopfwpfrsKd; vdktyfae+yDjzpfonf?

xdkpOfu tar&dum;wGif jynfolua¶G;cs,fo!fh tkyfcsKyfa&;pepf vnfywf


ae+yD;/ t&pPwdkca&pD vHk;0 r&Sdo!fh vl@tzGJ@tpnf;wpf&yf jzpfxGef;aeonf? awmhcfAD;vf
u xdkodk@aom tar&dum;&Sd jynfoltrsm;}udKuftkyfcsKyfa&;yHkpHudk oabmusv#uf
&Sdaeonf? odk@aomf wcsdefwnf;wGif ol@taejzifh 'Drdkua&pDtkyfcsKyfa&;onfyifv#if
ppfaq;=uyfrwfr_ r&Sdv#if vGwfvyfr_udk +cdrf;ajcmufvmEdkifrnfh tajctae &Sdaeonf
udkvnf; vufcH,Hk=unf.? tar&duefjynfaxmifpkuJhodk@aom 'Drdkua&pDEdkifiHwpfckwGif
trsm;pku wu,fhtm;aumif;armif;oef tm%mudk ydkifpdk;=uonf? trsm;pk.
oabmxm;tjrifpkpnf;r_ pGrf;tm;onfvnf; }uD;rm;vGef;vSonf? ta=umif;t&m
udpP&yfwpfcktay: trsm;pk. oabmxm;tjrifpkpnf;&&Sdygu rnfo!fht&mur#
xdktjrifudk &yfwef@EdkifpGrf;r&Sd/ taeSmuft,Sufay;EdkifpGrf;vnf; rwwfomay? xdkodk@
aom trsm;pk. tuef@owfrJh tºuGif;rJh tm%mydkifpdk;r_onf trsm;pku zdESdyfaom
tm%m&Siftkyfpdk;oltajctaeodk@ tvG,fwulyif ul;ajymif;oGm;Edkifo!fh tE W&m,f
&Sda=umif; awmhcfAD;vfu axmufjycJhonf? xdk@a=umifh awmhcfAD;vf. t,ltqu vlxk
xHrS qif;oufonfh tcsKyftjcmtm%mudkyif t+rJwrf; uef@owfxm;oifhonf[k
qdkonf?

'Drdkua&pDvl@tzGJ@tpnf;rsm;twGif; woD;wjcm;jyef@usJr_ESifh vlr_tqifh


twef;rnDr#r_jy\emrsm;udk ajz&Sif;a&;twGuf t&pPwdkca&pDudk jyefvnfzefwD;
jcif;xuf oif;yif;pnf;&Hk;pkpnf;r_vkyfief;onfom ydkrdkta&;ygonf[k awmhcfAD;vfu
qdo
k nf? xd@k tjyif olu tar&dum;wGif tpd;k &. tkycf sKyfa&;tm%mtm; A[dck sKyfuikd rf _
tm%mav#mhcsa&;pepfu uef@owf xdef;ausmif;r_udk avhvmI Oa&my&Sd vGwfvyfr_udk
umuG,fapmifha&Smufaomenf;vrf;yHkpHESifh Ed_if;,SOfwifjycJhonf? tm%monf ‚if;.

10
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
rlvtajccHt& tm;enf;aecsdefwGifaomfvnf;aumif;/ EdkifiHawmf. vkyfydkifcGifhudk
uef@owfEdkifor# uef@owfxm;v#ifaomfvnf;aumif; vGwfvyfr_udk umuG,f apmifh
a&SmufEdkifrnf[k Oa&myom;wdk@u ,Hk=unf=uonf? qef@usifbuftm;jzifh tar&dum;
wGifrl vl@tzGJ@tpnf;. tcGifhta&;rsm;u tzGJ@tpnf;0ifrsm;tay: ausmfvGefaer_udk
vufc=H uonf? tm%mESiyhf wfoufIvnf; ‚if;.tajccHru l kd xdyg;jcif; rðyay? od@k aomf
tm%musifhoHk;r_tydkif;wGifrl jzef@usuf cGJjcm;xm;onf? TuJhodk@ Ed_if;,SOfavhvm
r_rSwqifh awmhcfAD;vfu tpdk;&rif;wdk@. tusifhysufjcpm;r_udk xdef;csKyfwm;qD;&ef
a&S;,cifu txufwef;v$mrSL;rwfrsKd;EG,frsm;. vkyfief;aqmifwmrsm;udk a'oE W&
tkyfcsKyfa&;taqmufttHkrsm;/ toif;tyif;tpnf;t&Hk;rsm;u tvm;wl vkyfaqmif
EdkifpGrf;&SdyHkudk ol. ‘'Drdkua&pD ('kwd,wGJ)’ wGif &Sif;vif;wifjycJhonf? awmhcfAD;vfu
apwem0efxrf;tzGJ@tpnf;rsm;udk rGefwuf(p)usLŒ. pum;twdkif; “omrefEdkifiHom;
jynfolawGjzifh ,m,DpkzGJ@xm;onfh 'kwd,taqmufttHkrsm;” tjzpf az:!$ef;cJhonf?
‚if;tzGJ@tpnf;rsm;u EdkifiHom;rsm;. vGwfvyfr_udk ydkI vHk+cHKr_&Sdap+yD;/ olwdk@. wef;wl
nDr#cGifhrsm;udk xdyg;jcif;vnf; r&Sday? Todk@ t&pPwdkca&pD &Sd&ef rvdkyJ vGwfvyfr_udk
xdef;odrf;umuG,fEdkifa=umif; awmhcfAD;vfu wifjycJhonf?

awmhcfAD;vf. txufygwifjycsufonf vlr_vl@tzGJ@tpnf;oabmw&m;


rsm;ord k i f ; wG i f ta&;}uD ; aom t,l t qa&;&m tcsd K ;tauG @ wpf & yf j zpf o nf ?
ta=umif ; rS m a'ocH apwem0ef x rf ; taqmuf t tH k r sm; toif ; tyif ; rsm;.
uGef,uftjzpf em;vnfxm;onfh vlr_vl@tzGJ@tpnf;tm; tpdk;&rif;wdk@. tusifh
ysufjcpm;r_udk xdef;csKyfwm;qD;&ef toifhavsmfqHk;tjzpf awmhcfAD;vfu OD;qHk; &yfcH
wifjycJhI jzpfonf? awmhcfAD;vftaejzifh xdkt,ltqudk rGefwuf(p)usLŒxHrS
tarGqufcHcJh+yD;/ awmfvSefa&;vGefumv jyifopfvufawG@tajctaeopfrsm;ESifhtnD
wdk;csJŒcJhjcif;jzpfonf? A[dktpdk;& (tm%mydkifbk&if) udk uef@owfxdef;csKyf&ef =um;cH
qufoG,fa&;tm%mtjzpf a&S;u &SdcJhonfh txufwef;v$mvlwef;pm;trsKd;rsKd;wdk@.
ae&mwGif omrefEikd if o H m;jynfowl @kd . toif;tyif; tzG@J tpnf;rsm;udk tpm;xd;k jcif;jzifh
ta&;ygaom t,ltqopfw&yfudk wifjyEdkifcJhjcif; jzpfonf? rGefwuf(p)usLŒ.
EdkifiHa&;yHkpHudk jyifopfawmfvSefa&;ESifhtwl ay:xGef;vmaom ydkrdkopfvGifo!fh 'Drdk
ua&pDacwfESifhtnD yHkoGif;ðyjyifEdkifcJhonf? xdk@a=umifh awmhcfAD;vfonf rGefwuf(p)
usLŒ. t&pPwdkc&ufwpfvpfb&,f0g'udk 'Drdkua&pDtoGifajymif;vdkufjcif;[k jyifopf
ynm&Sif ,ef;uavmh vrfbmwD . wifpm;csufudk vufcH&ayrnf?

11
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

jyifopftawG;tac:rS qif;oufvmaom tajccHt,ltq

awmhcfAD;vfESifh ol. vpfb&,faemufvdkufrsm;. t,ltqrSm acwfopf


'Drdkua&pD EdkifiHawmfrsm; ay:xGef;vmr_udk aemufjyefvSnfhI rjzpfEdkif/ bk&m;ocif tvdk
awmftwdkif; jzpfay:wdk;wufr_jzpfonf? xdkodk@wdk;wufr_jzpfpOfwGif vl@tzGJ@tpnf;
twGif; woD;yk*~vtusdK;OD;wnfr_rsm; ydkrdkrsm;jym;vm+yD; yk*~vdu0g' xGef;um;vm
cJ h o nf ? Ed k i f i H o m;jynf o l r sm;twG i f ; trsm;jynf o l q d k i f & mb0rsm; wjznf ; jznf ;
uif;rJhvm+yD; wpfOD;csif; wpfa,mufcsif; wppDjzpfaeonfh vl@tzGJ@tpnf;qDodk@ OD;wnf
aev#uf&Sdonf? xdkuJhodk@aom tajctaersKd;atmufwGif A[dktm%mydkifrsm;.
rif;usifhw&m;azgufzsufr_rsm; tusifhysufr_rsm;jzpfwwfonfh tvm;tvmrsm;udk
umuG,fwm;qD;&ef A[dktm%mav#mhcsjcif;ESifh t&yfzuf EdkifiHom;toif;tyif;rsm;
pnf;±Hk;pkzGJ@jcif;rsm; vdktyfa=umif; t,ltqudk awmhcfAD;vfESifh 'kwd,tifyg,m.
ol@aemufvdkuf vpfb&,frsm;u a&S@aqmifcJh=uonf?

xdk@a=umifh rGefwuf(p)usLŒ. t&pPwdkc&ufwpft,ltqrS pwifvmcJh+yD;


jyifopfawmfvSefa&;aemufydkif; 'Drdkua&pDEdkifiHawmft,ltqay:xGef;vmcsdefwGif EdkifiH
om;jynfolwdk@. vGwfvyfr_udk xdef;odrf;umuG,fapmifha&Smuf&efESifh 'Drdkua&pD vl@
tzGJ@tpnf;&Sd trsm;jynfolqdkif&mtcGifhta&;rsm; tmrcHcsuf&Sdap&ef EdkifiHom;jynfol
wdk@. toif;tyif;rsm; pnf;±Hk;pkzGJ@aqmif¶Gufa&;t,ltq jyifopf tawG;tac:wGif
ay:xGef;vmjcif;onf vuf&Sd vlr_vl@tzGJ@tpnf;qdkif&m t,ltq oabmw&m;rsm;.
a&S@ajy;tajccHtawG;tac:rsm; jzpfay:wdk;wufr_jzpfpOf[k avhvmrdonfudk wifjyvdkuf
ygonf?
aemfZdk;
&nf!$ef;

de Dijn, Annelien (2007): Civil Society in the History of Ideas: The French
Tradition, Discussion Paper Nr. SP IV 2007-401, Social Science Research
Centre Berlin (WZB).

Taylor, Charles (1991): "Civil Society in the Western Tradition" in Ethel Groffier
and Raymond Klibansky (eds.), The notion of tolerance and human rights:
Essays in honour of Raymond Klibansky, Ontario.

Alagappa, Muthiah (2004): "Civil Society and Political Change: An Analytical


Framework" in Muthiah Alagappa (ed.), Civil Society and Political Change in
Asia: Expanding and Contracting Democratic Space, Stanford University
Press, Stanford, California.

12
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
ESpq
f ,fw
h pf&mpk t&yfzufvŒl tzGŒJ tpnf;
&JE,
G rf ;dk
'Drkdua&pDu tpkd;&eJ@jynfolvlxk t"due,fy,fESpfckt=um; qufEG,fr_ukd
zGifhqkdygw,f? 'Drkdua&pD&JΠOya'pnf;rsOf;awGu jynfolu tpkd;&tay:vkyfEkdifwm
(tpkd;& tpm;xkd;vJvS,fEkdifwm) eJ@ tpkd;&u jynfolawGukdrvkyfEkdifwm (wpfOD;csif;
vGwfvyfcGifh rcsKd;azgufEkdifwm) ESpfckukd tav;xm; azmfjyygw,f? okd@aomf wu,fh
vufawG@tm;jzifhawmh ,ae@armf'ef'Drkdua&pDu tJ'DhESpfcktay:rSmom wnfaewm
r[kwfbJ aemufxyfa'gufwkdifwpfcktay:rSmvnf; vkH;0rlwnfaeygw,f?
t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;[m ESpfq,fhwpf&mpk 'Drkdu&ufwpfEkdifiHa&;pepf
twGuf r&Sdrjzpftc&muswJh wwd, a'gufwdkifyg? t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;u vlxkeJ@
tkyfcsKyfol tm%mykdifwkd@=um;rSm =um;cH (buffer) taetxm;jzpfygw,f? vlxkeJ@
tpkd;& uif;uGmraeatmif qufpyfay;ygw,f? EkdifiHom;awG tpkd;&eJ@ pdrf;raeatmif
xde;f nda‡ y;&if; tm%mvuf0,f&o dS &l ŒJ avmfrmESyd pf ufru
_ ae tumtuG,af y;ygw,f?
t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;vkd@qkdvkduf&if vl@tzGJ@tnf;twGif;u tpkd;& r[kwf
wJh tzGJ@tpnf;aygif;pkH yg0ifygw,f? tzGJ@0ifwkdif;uvnf; twif;t=uyfr[kwfbJ
ukd,fhoabmeJ@ukd,f pdwfvkdvuf&yg0ifolawGyg? rdwfzuftzGJ@tpnf;rsm;/ bmoma&;
toif;tzGJ@rsm;/ toufarG;0rf;ausmif;tkyfpkrsm;/ wwfodynm&Sifrsm;/ tvkyform;
or*~rsm;/ aoewfypf0goemtkd;rsm;/ iSuf=unhftzGJ@/ opfcGtzGJ@/ awmifwuftoif;/
wHqdyfacgif;pkol/ [pfa[mheJ@ &yfygcsmwdwf pwJh toif;tzGJ@tkyfpkawGxd yg0ifygw,f?
omreftm;jzifh wpfOD;xufykd pkaygif;zGJ@xm;wJh toif;tzGJ@tpnf;t¶kH;rsm;
[m 'Drkdu&ufwpfvpfbmwDukd tumtuG,fay;&mrSm t"dutcef;u¾rSm &Sdyg
w,f? ‘EkdifiHawmf’ ukd ta=umif;jy+yD; ‘wpfOD;csif;pD’ ukd rESdyfpufEkdifatmif t&yfzuf
vl@tzGJ@tpnf;u umuG,fay;ygw,f? tm%m&SdolawG&JΠr[m;w&m;tpkd;r&Ekdifr_ukd
vlxku wefjyefxdef;csKyfEkdifatmif t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;u ulnDygw,f? vlxk
a¶G;cs,fwJh‘ukd,fpm;ðytpkd;&’ wnf+rJatmifvnf; usm;uefay;ygw,f?

aps;uGufu aus;Zl;ðywJh vpfbmwD

'D r k d u a&pD p epf a tmuf u toif ; tzG J @ rsm;tm;vk H ; eD ; yg;u vG w f v yf w J h


aps;uGuf usifhokH;r_eJ@vnf; wkduf¶kdufwpfrsKd; oG,f0kdufwpfzkH ywfoufaeygw,f?
13
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

q,fh¶Spf&mpk +Adwdo#pma&;q&meJ@ EkdifiHacgif;aqmif tuf'frGefbmuwfu ol@EkdifiH&Sd


tpkd;&r[kwfwJh tzGJ@tpnf;rsm;[m ‘tpktzGJ@ ao;ao;av;awG’ yJvkd@ &nf!$ef;cJhay
r,fh/ ,ae@rsufarSmufurBmrSmawmh tzGJ@tpnf;tm;vkH;[m olajymovkd ydpdauG;awG
r[kwfawmhygbl;?
tpkd;&r[kwfwJh tzGJ@tpnf;awG[m us,fjyef@tm;aumif;vm+yD; aps;uGuf
pepfay:tajcwnfxm;wJh yk*~vdutpktzGJ@vkyfief;rsm; jzpfaeygw,f? pm;okH;oleJ@
vkyfief;awG&JΠa&mif;r_0,fr_ xkwfvkyfr_awGu vGef;xkd;&ufcs,f 'kdif;erpf jzpfapygw,f?
*sife&,farmfwm (GM)/ rkdufc¶kdaqmhzfeJ@ tufZGef (Exxon) wkd@vkd aumfykda&;&Sif;awGu
vrf;axmifhukefpkHqkdif/ ¶SL;zdeyfjyifqkdifwkd@vkdyJ t&yfzufvl@tzGJ@tpnf; tm;aumif;
oxufaumif;atmif armif;ESifaeygw,f?
tpkd;&r[kwfwJhtzGJ@tpnf;awG&JŒ rl&if;&nf¶G,fcsufu tjrwf&&Sda&; r[kwf
yg? okd@aomf oG,f0kdufwJhenf;tm;jzifh vGwfvyfwJhaps;uGufuyJ tJ'Dhtjrwfr,l
tzGJ@tpnf;rsm; (non - profit organizations) &JΠwnf&SdEkdifa&;ukd wm0ef,lyHhykd;ay;
ygw,f? tzGJ@tpnf;awG[m olwkd@tzGJ@0ifawG&JΠxnfh0ifvSL'gef;r_tpkpktay:rSm rSDckd
&Sifoef&ygw,f?
'gjzif h tjrwf r ,l t zG J @ tpnf ; rsm;&J ΠtzG J @ 0if a wG u b,f o l b ,f 0 gvJ ?
aps;uGufxJrSm yg0ifpD;arsmvkyfukdifae=uwJh tvkyform;/ ukefonf/ vkyfief;&Sif/
tpk&S,f,m0if/ &if;ESD;jr‡KyfESHolawGu olwkd@0ifaiGu zJh+yD; o'<g=unfvifaewJh yg&rD&Sif
wjzpfvJ y&[dwtzGJ@0ifrsm;ygyJ?
a&S;*&dEkdifiHom;rsm;eJ@ ukdvkdeDacwftwGif; e,l;t*Fvef&JŒòrdŒav;awGrSm
ckacwfvkd t&yfzufvl@tzGJ@tpnf; rsm;rsm;pm;pm;r&SdbJ olwkd@ukd,folwkd@ 'Drkdu&ufwpf
ykHpHeJ@ pDrHtkyfcsKyfoGm;cJhwm tawmfcsD;usK;p&myg? uae@acwfvkd tpkd;& vufwHajcwH
pufuGif;u vGwfwJhtoif;tzGJ@eJ@ yk*~vduvkyfief;rsKd;awG olwkd@acwfrSm &Sd&SmwmrS
r[kwfbJ?
tck ESpfq,fhwpf&mpkrSmu vGwfvyfv_yf&Sm;EkdifpGrf;wJh y&[dwtzGJ@/ yk*~vdu
tzGJ@tpnf;awGomr&Sd&if wOD;csif;vpfbmwD tumtuG,fay;zkd@eJ@ vlxkukd,fpm;ðy
tpkd;&awG &yfwnfzkd@ cufygw,f? t&ifvl@tzGJ@tpnf;ta[mif;awGeJ@ armf'efacwf&JŒ
t"dujcm;em;csuEf pS cf u k tpk;d &rsm;&JΠpdr0hf ifx;dk azguEf idk w
f hJ yg0gtvGet
f m;}uD;vmjcif;eJ@
'Drkdu&ufwpfEkdifiHa&;ykHpHatmufrSm vlOD;a&rsm;jym;vmjcif;ygyJ?
,ae@ acwfòydiftpkd;&rsm;[m [kd; uvDa&S; tkyfcsKyfolrsm;xuf tiftm;
yg0grSm tm;oukef omvGefygw,f? tzGJ@tpnf;awGrSma&m/ tpkd;&rsm;rSmyg enf;ynm
pdwfóudufwyfqif/ yx0D ajra=um a&a=umqef@&if; EkdifiHom;awG&JŒ vlr_b0 axmihfpkH
atmif=unfh vkyfaqmif=uygw,f? ESpfq,fhwpf&mpktpkd;&rsm;&JΠvufwHu&Snfvsm;+yD;

14
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
rsufvkH;awGu pl;pl;&J&J? t&ifoufOD;qHykdifacwfeJ@ tifyg,ma[mif;awGxuf zrf;qkyf
EkdifwJh tm%mvufwHu oefrmvGef;ygw,f?
tpkd;&awGu olwkd@tkyfpkd;xm;wJh vlr_b0xJ twif;0ifxkd;azguf&if; jynfol
wpfOD;csif;pD&JΠpm;0wfaer_/ ESvkH;ckef/ &ifwkef/ avvnfwmtxd apmifh=unfxdef;csKyfEkdif
pGrf;w,f? okd@ESifhwkdif wbufujynfolawGrSmvnf; aepdrfhraebJ arG;&myg vpfbmwD
tcGifhta&;awG umuG,f&r,fh taetxm;yg? tpkd;&rsm;&JŒ !d‡,lEkdifwJh yg0g0&Zdef
pufuGif;atmuf vGwfvyfpGm ¶kef;xGuf&r,f? armf'eftpkd;&rsm;&JŒ qef;jym;whJ yg0g
vufwHukd tHwk&ifqkdifzkd@ wpfOD;csif;vpfbmwDawG pkykHatm&r,f?
'ga=umifhyJ vpfbmwDukd xdef;odrf;umuG,fzkd@ taumif;qkH;tiftm;u
t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;&,fvdk@ tajzu ±Sif;vmygw,f? t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;u
vpfbmwDukd umuG,f&mrSmawmh enf;vrf;tzkHzkHeJ@yg?
yxr/ yk*~vdutzGJ@tpnf;awG[m ‘EkdifiHawmf’ ,E W&m;atmufu vlxk
twGuf tumtuG,f tcif;tusif;ae&mawG ay;ygw,f? tpkd;&xdef;csKyfr_atmufu
wpfOD;csif;pDvGwfajrmufap+yD;/ ukd,fhtusKd;pD;yGm;aemuf aumufaumufyg aqmif¶GufEkdif
cGifhawG &Sdvmw,f? yk*~vdutzGJ@tpnf;awGu tm%mykdifawG&JΠvufoD;qkyfxJuae
vlxkudk vGwfajrmufatmif rsKd;pkHzefwD;ay;ygw,f?
'kwd,/ tpkd;&awG&JΠwae@wjcm; qyGm;aewJh,E W&m;ukd wefjyefusm;uefa&;
twGuf t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;u tpktaygif;ukd,fpDeJ@ vpfbmwDukd xdef;ay;ygw,f?
a&S;¶kd;tpOftvm vl@tzGJ@tpnf;awGrSm vpfbmwDu a&ajrh&SifawG&JŒ olaumif;ðycH
vlwpfpv k ufxrJ mS yJ &Sw
d wfygw,f? acwfopfurBmrSmawmh olw@dk vufxu J vpfbmwD
ukd t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;u tpm;xkd;,l&if;/ tpkd;&tm%mtay: wpfOD;csif;pDu
wefjyefxdef;nd‡Ekdifr,fh vlr_uGufvyf social space awG trsm;}uD;[ay;vmygw,f?
aemuf t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;ukd t"du jzpfwnfvmapwmu vGwfvyfwJh
aps;uGuv f yk if ef;ao;ao;}uD;}uD; tzG@J tpnf;/ toif;tyif;awGyg? tpk;d &eJ@ rif;npfawG
jynfolukd rn‡if;qJEkdifbJ oufom&m&apzkd@ vkyfief;tzGJ@tpnf;awGu ykHpHrsKd;pkHeJ@=um;cH
umuG,fay;ygw,f?

EkdifiHa&;ygwDrsm;

acwfopf 'Drkdu&ufwpftpkd;&rsm;&JΠvuQ%m&yfwpfyg;jzpfwJh trsm;jynfol


tyfESif;wJh tcGifhtm%m popular sovereignty uvnf; aps;uGufuvmwJh t&yfzuf
vl@tzGJ@tpnf;ay:rSmyJ wnfrSDygw,f?

15
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

a&S;atoifeJ@ ukdvkdeDacwf e,l;t*FvefrSm EkdifiHom;awGukd,fwkdif tpnf;


ta0;awGrSm jynfol@rl0g'awG qkH;jzwfcJh=uw,f? tck armf'efvl@tzGJ@tpnf;awGu
tJ'Dvkd jynfolwkduf¶kdufyg0ifqkH;jzwfwJh 'Drkdua&pD direct democracy xuf trsm;}uD;
us,fjyef@vSygw,f?
uae@acwfrmS vlxu k wkud ¶f udk f 0ifrqk;H jzwfb/J Ekid if aH &;&mpDrzH @dk a¶G;aumufyJG
uae ukd,fpm;vS,ft&m&SdawG cef@=uw,f? jynfol@qENay;olukd a¶G;cs,f+yD; tm%m
tyfESif;zkd@ vrf;a=umif;ESpfck zGifhxm;w,f? wpfcku EkdifiHa&;ygwDjzpf+yD;/ usefwpfcku
tusKd;pD;yGm;qkdif&mtkyfpkawG interest groups ygyJ? ESpfckpvkH;u vGwfvyfwJh aps;uGuf
pepfay: tajcwnfxm;ygw,f?
vlxku olwkd@ukd,fpm; OD;aqmifqkH;jzwfr,fhol&SmazGzkd@ vkyfenf;vkyf[efukd
EkdifiHa&;ygwDawGuwqifh oGm;ygw,f? ygwDawGqkdwm wpfOD;csif;&JΠESpfoufvkdvm;r_eJ@
pkzGJ@xm;wm? ygwDu a¶G;cs,fvkdufwJh ukd,fpm;vS,ftEkdif& ¶kH;xkdif&if Oya'ðyEkdifyg+yD?
tpkd;&&JΠtm%mtvGJokH;r_ xdef;csKyfzkd@&m ygwDawGu EkdifiHom;wpfOD;csif;pDtwGuf
taxmuftulvufeufawG instruments yg?
acwfopfEkdifiHa&;ygwDrsm;[m q,fh&Spf&mpk *&dwf+AdwdefrSm rdwfaqG&if;csm
wl&mwl&m tpktzG@J av;awG/ ygwyD aJG v;awGtjzpfe@J pay:cJw h ,f? aemufawmh ygvrD efrmS
EkdifiHa&;wGef;tm;ay;zkd@ vrf;p &cJh=uw,f? q,fhukd;&mpktqkH;rSm ajrmuftar&dueJ@
Oa&mywkd@u taysmfwrf; uckefayG@zufwJhygwDawG 'Drkdu&ufwpf EkdifiHa&;ygwDawGtjzpf
toGifajymif;vmw,f? ESpfq,f&mpkusawmh vltm;vkH;rJay;EkdifcGifhawGeJ@twl aps;uGuf
tusKd;pD;yGm; zefwD;EkdifcGifhawGay: tajccH&if; tzGJ@tpnf;}uD;awG xkeJ@xnfeJ@ jzpfvm=u
yg+yD?
armf'ef'Drkdua&pDtrsm;pkrSm ygwDawGu tvkyform;awG&JΠtusKd;pD;yGm;eJ@
olwkd@ygwDawG&JŒ tusKd;pD;yGm;ukd ukd,fpm;ðyvmygw,f? tcsKdŒygwDawG[m olwkd@ajcukyf
,lxm;wJh c¶kdifa'oawG&JŒ pD;yGm;a&;tusKd;tjrwfaqmif¶Guf&mrSm csefyD,Hjzpfaew,f?
tcsKdŒuvnf; pkdufysKd;a&; pufr_pwJh ykd@ukefu¾awGuae tjrwf&atmif ulnDaqmif
¶Gufvm=uw,f?
ok@d aomfvnf; 'Dvydk gwaD wG&ŒJ vkyyf vHk yk ef nf;awG tm;vk;H òcH=unf&h if/ aps;uGuf
pepfu oef;aygif;rsm;pGmaom wpfOD;csif;pD&JŒqENukd pDrHtkyfcsKyfr_vkyfief;rsm; tasks of
governance tjzpf ajymif;vJwm0ef,l taumiftxnfazmf acgif;aqmifEkdifr,fh
ukd,fpm;vS,fat;*sifhawG trsm;}uD;zefwD;ay;w,f qkd&r,f? wcg EkdifiHa&;ygwDawG&JŒ
rJqG,fpnf;¶kH;r_/ &yfwnfr_awGukd axmufyHhaewmvnf; ukr`%D/ aumfykda&;&Sif;eJ@ tvkyf
orm;awGyg?

16
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
wzufrSm pD;yGm;a&;tay: tajcrðy tm¶kHodyfrxm;wJh EkdifiHa&;ygwDrsm;vnf;
&Sdjyefygw,f? 'DygwDawGusawmh vlrsKd;/ bmom/ rsKd;EG,fpk/ bmompum;/ EkdifiHom; pwJh
trSw0f ad ooykpH H identity awG jr‡iw
hf ifa&; tm;cJ=uw,f? 'gayr,fv h nf; olw@dk uk,d pf m;
ðywJh tkyfpk&JŒ bmompum;tcGifhta&;/ rsKd;EG,fpktcGifhta&;awGtwGuf a&SŒwef;wif
&ovkd pD;yGm;a&;udpP xnfhpOf;pm;&wmawGvnf; &Sdvmw,f?
EkdifiHa&;ygwDawG[m ukd,fwG,fzufxm;wJh trsKd;om;0daoo identity awG
aqmif¶Guf&if;/ tkdif'D,mawG tpGrf;ukefjr‡ifhwifzkd@vnf; óud;yrf;&ygw,f? okd@aomf tJ'Dh
ygwD&JŒ tkdif'D,mrSmukdu tzGJ@tpnf;&JŒa&SŒc&D;eJ@ pD;yGm;a&;pDrHcef@cGJr_awG yg0ifae+yD;om;?
'ga=umifhrkd@ aps;uGuf[m ygwDawG&JΠt"dutpdwftykdif; jzpfaeygw,f?

tusKd;pD;yGm;qkdif&mtkyfpk

'Drkdua&pDpepfrSm ykHrSefusif;ywJh a¶G;aumufyGJumvwavsmufrSm EkdifiHa&;


ygwDawG t"du tvkyfvkyf=uw,f? 'Drkdua&pDpepfawGrSm xl;jcm;wm&Sdw,f? a¶G;
aumufyGJawGtwGif; EkdifiHom;awGu olwkd@tpkd;&tay:rSm aps;uGuftajcðyxm;wJh
tusKd;pD;yGm;qkdif&mtkyfpkrsm; interest groups uwqifh =oZmv$rf;Edkifw,f? 'Dtkyfpk
trsm;pkudk pD;yGm;a&;udpPeJ@ tpkd;&udk odrf;oGif; lobby zdk@ zefwD;xm;=uwm? ygwDawGrSm
tusKd;pD;yGm;qkdif&m tkyfpkawGtrsKd;rsKd; &Sdaew,f? a¶G;aumufyGJawGrSm tpkd;&ukd zdtm;
ay;+yD;jy\emacgif;cJapzkd@? Oyrm- 'DtkyfpkawGu pkdufysKd;a&;vkyfief;u¾ wcGifwjyif
vkH;xuf }uHpkdufawmifolawG&JŒtusKd;pD;yGm; a&SŒwef;wifajymwmrsKd;? ukefxkwfu¾
wpfckvkH;xuf txnfcsKyftvkyformawGudpP tpkd;&ukd zdajymwmrsKd;awGyJ?
EkdifiHa&;ygwDawGu tusKd;pD;yGm;tkyfpkawGxuf ‘cGif’ ykdus,fwmrSefayr,fh/
ESpcf pk vk;H u vGwv f yfwhJ aps;uGuv
f yk if ef;aqmifwmawGuae jrifw
h wfvmwm? 'gayr,fh
ESpfckpvkH;u jynfolvlxkqENukd tvkH;pkHjznfhqnf; o,f,lay;EkdifwJh ‘,mOf’ awGawmh
r[kwfygbl;? ygwDawG[m olwkd@ukd,fpm;ðyxm;wJh vlawG&JŒqENukd rwkef@jyefEkdifbJ
[efaqmifwwfovkd/ tusKd;pD;yGm;tkyfpkawGuvnf; ta=umif;t&macgif;pOf abmif
usOf;aewwfygw,f? b,fvkdyJjzpfjzpf vlxktwGuf tcsKyftjcmykdifqkdifcGifhay;Ekdifr,fh
armf'ef'Drkdua&pDukd ESpfckpvkH;u yHhykd;ay;ygw,f?

uGefjrLepfwdkif;jynfawG&Sd t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;

rdrdtvkdtavsmuftaysmfwrf; apwem0efxrf; zGJ@pnf;=uwJh toif;tyif;


awG tpkd;&xdef;csKyfr_atmufu vGwfvGwfvyfvyf &yfwnf=uwm ckacwfrS r[kwfbl;?

17
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;awG yxrqkH;acwfrSDykHpHeJ@ pwifEkdifcJhwmu q,fh&Spf&mpk Oa&my


rSmjzpfw,f?
q,fh&Spf&mpk jynfopfynm&Sif}uD; rGefwufpusKwkd@/ q,fhukd;&mpktapmykdif;
tar&duefjynfaxmifpkukd avhvmokH;oyfwJh tvufZENm;awmhAD;vf Tocqueville
wkd@&JΠa&;om;csufawGukd=unfh&if t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;ta=umif;awG uJaew,f?
tkyfcsKyfoleJ@jynfol=um;rSm tv,f=um;0ifaqmif¶GufaewJh tzGJ@tpnf;awG&JŒ ta&;yg
r_ukd trsm;}uD;a&;xm;cJhw,f?
okd@aomfjim;vnf; ESpfq,fh&mpk&JΠuGefjrLepf0g' twufeJ@tus oifcef;pmu
'Drkdu&ufwpfEkdifiHa&; tifpwDusK;&Sif;awG&JŒta&;ygr_ukd rD;armif;xkd;jyEkdifcJhw,f?
tm%m&cJhwJh uGefjrLepfygwDawGu t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;tay: rvkdwrm pOf;vJ=u
w,f? t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;&JΠtptewkdif;ukd ajc&mcHzsufqD;acsr_ef;ypfcJh=uw,f?
rdrdoabmqENeJ@ zGJ@pnf;wmawG/ NGO tzGJ@awG[m ygwDA[kdu csrSwfwJh
‘rkcsatmif&rnf’ ay:vpDtmabmfeJ@ rukdufnDbl;? ukd,f&nfukd,faoG;rJh r_dif;rd &Jabmf
rsm;tzkd@ olwkd@bkdif[wfwJh bGwftkyfxJutwkdif;qkd&if/ vGwfvyfwJh tzGJ@tpnf; zGJ@&if
'g rif;rJ@p¶kdufyJ? uGefjrLepfwkdif;jynfawGrSm b,fvGwfvyfwJhtzGJ@tpnf; ao;ao;
}uD;}uD;ukdrS w&m;0ifcGifhrðy/ rcHpm;Ekdifygbl;?
'ga=umifhvnf; vufawG@ypPnf;rJhvlxkcrsmrSm tpkd;&wzufowftm%may:
wefjyefxdef;nd‡EkdifpGrf; csKdŒwJhcJhygw,f? ‘EkdifiHawmf’ twGuf vlxktwGuf 0g'jzef@acgif;pOf
awGatmufrmS wpfO;D csi;f b0awG tumtuG,rf hJ paw;ypfc&hJ ygw,f? 'Dru dk a&pDtwGuf
vpfbmwDZaHk wG qdwo f Ok ;f cJ&h ygw,f? uGejf rLepfpepf bke;f bke;f vJawmhryS J ikwvf sK;d arS;rSed f
aewJh t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;awG jyefta&mifwifvmEkdifygw,f ?

tcsKyfu aps;uGuf

vGwfvyfwJhaps;uGufusifhokH;r_u t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;qkdif&m tifpwD


usK;&Sif; aygif;pkHwnf&Sda&;ukd vufurf;óudygw,f? 'Drkdua&pDvnf; tvkyfjzpf/ EkdifiHom;
wpfOD;csif; &ifbwfvnf;yGifh? aps;uGufu 'Drkdu&ufawG zefqif;ay;ygw,f? aps;uGuf
pD;yGm;a&;atmufrmS wpfO;D csi;f pDu u|r;f usirf e_ @J tavhtxaumif;awG oif,El idk w f ,f?
wefz;dk opf/ tjrift,ltqopfawG rwGe@f r¶GŒH vufc, H El idk rf ,f? t&yfzufv@l tzG@J tpnf;
tm;aumif;wmeJ@tr# tvkyfjzpfwJh'Drkdua&pD ay:xGufvmygvdrfhr,f?

&JE,
G rf ;dk
Ref: Civil Society by Michael Mandel baum

18
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f

tdE,
dN jynfoŒl vlŒtzGŒJ tpnf;
0if;jrifah rmif

acwfopfordkif;pOfwav#muf tdENd,&JŒaxGjym;r_u +cdrf;ajcmufr_vnf; jzpf


ovdk u,fwifjcif;vnf;jzpfygw,f? &ifzdkp&m aumif;vSwJh vlrsKd;pkta&;/ a'oqdkif&m
ta&;/ bmoma&; trsKd;rsKd;/ cGJjcm;wJh Zmwfpepf ponfhta&;udpPwdk@udk tvdkufoifh
qufqEH idk zf @kd / pDrcH ef@cJG aqmif&u
G Ef idk zf @kd oif,x
l m;rSom 'Dru
kd a&pDEidk if t
H aeESihf qufvuf
&SifoefEkdifrSmyg?
wcsdefwnf;rSmyJ tvGef}uD;rm;ºuG,f0wJh òrdŒaevlr_b0jzpfay:a&;u tdEdN,
'Drdkua&pDa&;twGuf rqkwfrepfvkyfaqmif&mrSm t"duuswJh tajccHtkwfjrpf jzpfaeyg
w,f? +yD;cJhwJh &mpkESpfwav#muf tdENd,rSm trsKd;rsKd;aom toufarG;r_ynm&yfqdkif&m
toif;tzGJ@rsm;/ ukefoG,fa&;or*~rsm;/ atmufajcvlwef;pm;toif;tzGJ@rsm;/ *END
vlr_v_yf&Sm;r_rsm;eJ@ vGwfvyfwJh vlxk rD'D,mwdk@u wufºuGwJh jynfol@vl@tzGJ@tpnf;udk
ydk+yD; awmifhwif;oefrmapcJhygw,f?
tdENd,jynfol@vl@tzGJ@tpnf;rSm tusKd;pD;yGm;/ wefzdk;xm;r_/ us,fjyef@pGm
uGJjym;r_/ tkyfpkcsif;uGJjym;jcm;em;r_awG yg0ifaew,f? tJ'D jynfol@vl@tzGJ@tpnf;
ukd,fYu EkdifiHa&;yËdyuQawG&J@ ZmwfckHjzpfaeygw,f? 'ghtjyif yg0ifaewJh tm;vkH;aom
tpktzGJ@awGu 'Drdku&ufwpfwefzdk;eJ@ yef;wkdiftwGuf oEMdXmefcsxm;olrsm; jzpfw,f
vdk@awmh aocsmayguf ajymr&ygbl;?
b,fvkdyJjzpfjzpf tJ'Djynfol@vl@tzGJ@tpnf;rSm yg0ifwJh tpdwftydkif;wdkif;
uawmh teufzGifhqdkcsuft& ta&;ygwJh p¶kdufvuQ%mawG wlnD=uygw,f? EkdifiHawmf
eJ@ trSDtcdkuif;vGwfw,f/ trsm;jynfole,fy,feJ@ qufpyfaewJhudpPawGrSm zGJ@pnf;wJh
tzGJ@awGu avsmh&J&J jzpf+yD;/ ¶kH;jyifuem;rqefayr,fh pepfwus v_yf&Sm;r_awmh &Sd=uyg
w,f? t&if;tjrpfawGudk awG@atmif&Sm+yD;/ pkaygif;vkyfudkifEkdifpGrf;awG&Sd=uygw,f?

19
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

pD;yGm;a&;jzpfap/ toufarG;0rf;ausmif;ynm&yfvkyfief;jzpfap/ vlrsKd;a&;


udpPjzpfap/ tpktzGJ@ tusKd;pD;yGm;wdk;wufa&;/ ckcHumuG,fa&;udpPjzpfap olwdk@vkyfvdkwJh
qEN &Sd=uygw,f? 'grSr[kwf pm;okH;olumuG,fa&;/ vlr_a&;w&m;r#wr_/ trsKd;orD;
pGrf;tm;jr‡ifhwifa&;/ ywf0ef;usifobm0 t&nftaoG;udpP/ vl@tcGifhta&; pwmawG
rSm us,jf yef@whJ yef;wdik x f m;+yD; jr‡iw
hf ifa&;vkyzf @dk twGuf olw@kd qEN&=dS uygw,f? Ekid if aH wmf
tm%mudk wvGo J ;Hk Ekid w
f hJ tvm;tvmawGukd txde;f tuGyv f yk &f mrSmvnf; wufºuGwhJ
jynfol@vl@tzGJ@tpnf;u tcsuftcsmuswJh ae&mrSm&Sdygw,f? aemuf+yD; 'Drdkua&pD
ydk+yD; yDjyifatmif/ wnfwHhatmifvnf;vkyfEkdifw,f? EkdifiHa&;ygwDawGeJ@ tkyfcsKyfa&;rSm
yg0ifv_yf&Sm;zdk@/ olwdk@ tusKd;pD;yGm;awG vkHòcHapzdk@/ rauseyfwmawG xkwfajymzdk@/ jynfol@
vl@tzGJ@tpnf;awGu vrf;a=umif;ay;Ekdifygw,f?
atmufajctqifhrSm udk,fydkifvkyfydkifcGifh& tzGJ@tpnf;awG (ajr,mrJh tvkyf
orm;rsm;/ a'ocHjynfolrsm;/ trsKd;orD;rsm;eJ@ qif;&Jom;ESifhqdkifaomtzGJ@rsm;) u
tm%m&Sifqefqef txufvl}uD;awGudk ykHpHaoaewJh rwlnDr_awGa=umihf tm%myg0g
qufqHa&;ykHpHajymif;+yD; pdefac:vm=uygw,f? udk,fxludk,fxvkyfief;awG/ yk*~Kdvfa&;
zGH@+zdK;a&;twGuf b0udkESpf+yD; vkyf=uwmawG[m jynfol@vl@tzGJ@tpnf;&JΠ&yf0ef;xJrSm
yJjzpfygw,f? pkaygif;wm0ef,l&wJh vlr_zlvkHa&;vkyfief; wdk;wufvmapzdk@/ &yfuGufvlpk
pnf;¶kH; zGJ@pnf;&mrSm jynfol@vl@tzGJ@tpnf;u xda&mufxufjrufwJhtcg EkdifiHawmfu
wm0ef,l&wm wm0efayhgoGm;+yD;/ tJ'DpepfwckvkH;&JΠOya'abmif0ifr_ukd ydk+yD; wdk;wuf
vmapygw,f? 'Drdku&ufwpf tdENd,rSm&SdwJh jynfol@vl@tzGJ@tpnf;awG&JΠxl;uJwJh vkyf
aqmifcsufawGxJrSm tm;vkH;aom v_yf&Sm;r_awGudk jrifEkdifygw,f? PUCL (The
People's Union for Civil Liberty) tzGJ@vkd vl@tcGifhta&;wdkufyGJ0if t&Sdeft[kef
&apwm/ ESdyfuGyfr_awGudkwGef;vSefwJh udkvkdeDqef@usifa&;E_ef;pHawG jyefvnf&Sifoefvm
wmawG[m tif'D&m*END&JΠtkyfcsKyfa&;umv tm%m&SifqefqeftkyfcsKyfwJh umvwdk
tjzpfoepfa=umifhygyJ?
+yD;cJhwJh ESpf 30 twGif; atmufajcvlwef;pm;&JŒv_yf&Sm;r_awGu rw&m;r_
ykHpHtrsKd;rsKd;udk ypfrSwfxm;+yD; qef@usifv_yf&Sm;chJw,f? tarGqufcH,lvmwJh ZmwfcGJjcm;
pepfudk emcHae&wm/ jynfolawGtm;ðy&Sifoefae&wJh obm0t&if;tjrpfawGudk
ta=umif;rJzh suq f ;D ypfwm/ tjrpfw, G af ewJh usm;r cGjJ cm; ESrd chf squfqaH ewmawGuykd gy?J
qif;&J tiftm;rJah ewJh tdE, dN vlrsK;d awGukd olw@kd u umuG,af y;w,f? wma0;
ypf 'kyH sH wnfaqmufa&;udp/P ajratmufrikd ;f wGi;f wl;azmfa&;/ a&umwmwnfaqmufa&;
ta=umif;jy+yD; aetdrfawGu ESifxkwfcH&wJhjy\em/ wcsKdŒu w&m;r0ifopfcdk; ckwfvSJ

20
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
wma=umifh &GmrJh &Gmaysmuf 'kuQa&muf&wm pwmawGudk ypfrSwfxm;+yD; jynfol@vl@tzGJ@
tpnf;awGu wkdufcdkufqef@usifcJhw,f?
1980/ 1990 ESpfawGrSm tvGef}uD;rm;wJh emr'gjrpf0Srf; a&umwmpDrHudef;eJ@
ywfouf+yD; jy\emwufcJhw,f? tJ'Da&umwma=umifh &GmawGaxmifeJ@csD+yD; a&ðryfr,hf
tE W&m,feJ@wkd;awmhr,fhudef; qdkufvmw,f? oef;eJ@csD+yD;/ v,form;eJ@ awmifay:om;
awG &GmajrpGef@cGmajy;+yD;/ opfawm[ufwmaygif;rsm;pGm qkH;¶_H;&r,fhtE W&m,f usa&muf
vmrSm jzpfygw,f? tJ'aD b;qd;k usa&mufawmhr,fh qif;&Jom;awGyg0ifwhJ qef@usit f mcHyJG
rSm emr'gtmacsmiftif'dkveftzGJ@u (Save The Namadar Movement) OD;aqmif
qifEGJcJhygw,f?
olwdk@udk vlxku ZGJeyJ}uD;}uD; axmufcHtm;ayr_/ *ENDykHpH qef@usiftHwkr_/
(tpmiwfcjH cif;/ oydwaf rSmufjcif; boycott / c&D;&Sncf sw D ufjcif;) Oya't& tuJprf;jcif;
pwmawGtjyif EkdifiHwum arwWm&yfcHcsufawGuwqifh EkdifiHpkHyg0ifwJh !Gef@aygif;tzGJ@
ay:vm+yD; a&umwmpDrHudef;&yfqdkif;xm;zkd@ EkdifiHwumw&m;¶kH;&JŒ wm;rdef@xkwf+yD;
wm;qD;wmtxdjzpfvmcJhygw,f?
aºuG;wifEGHepfaewJh aus;vufqif;&Jom;awGt=um; pdwfysufvufysufjzpf
aewm/ udk,fhudk,fudk tqkH;pD&ifaewmawGeJ@ txufwef;tqifhtv$mawG cspm;aewm
awGudk azmfxkwfajym&if; 'Drdkua&pDta&;rSm tcsuftcsmae&mu yg0ifcJhw,f? 'g[m
tdENd,&JŒ xl;jcm;wJh vlxkrD'D,m&JŒ tcef;u¾yJjzpfygw,f? tif'D,m*END&JŒ ta&;ay:
tkyfcsKyfa&;umvtwGif; r[kwfwmvkyfwmudk pdefac:&rS óudufw,fqdkwJh tðytrlawG
[m udkvkdeDacwfqDutajctaetwdkif; jzpfvmygw,f? qifqmjzwfawmufr_awGudk
tav#mhay;&wm &Sufp&mtjzpf odjrifcHpm;&wmu ydk+yD;Ekd;=um;apjyefw,f?
tm%mydkifawGeJ@ yËdyuQqefwJh qufqHa&;uwqifh ykHay:vmwJh pme,fZif;
owif;pmynmawG arG;zGm;vmw,f? ta&;ay:acwfumvuwnf;u tdE, dN pme,fZif;
eJ@ owif;pmavmu[m ud, k yf idk af pmif=h unfah &;tcef;u¾eJ@ yg0ifvy_ &f mS ;cJw
h ,f? tpd;k &
tkycf sKyfa&;,E ,W m;&JΠcspm;r_/ Zmwferd ehf @J vlenf;pkawGtay: t=urf;zufjiLplwmawGukd
tpdk;&u rxDrJhjrifvkyfaewmawG/ wdkif;jynftESH@ tkyfcsKyfa&;ydkif; ysufuGufvpf[if;r_awG
udk azmfxkwfay;cJhw,f? vmbfpm; tusifhysufcspm;r_awGudk pkHprf;azmfxkwfcJh&mrSmawmh
0ef}uD;csKyfwpfOD;/ umuG,fa&;0ef}uD;wpfOD;/ qufoG,fa&;0ef}uD;eJ@ &mZ0wfr_ xlajymwJh
bD[mjynfe,f 0ef}uD;csKyfwpfOD;wdk@udk &mxl;u z,f&Sm;EkdifcJhw,f? owif;pmavmu&J@
xyfrHóud;pm;cJhwJh vGwfvyfr_eJ@ywfouf+yD; jyif;jyif;xefxef awmif;qkdr_awG[m vlxk
rD'D,mt¶G,ftpm; aygufuGJus,fjyef@oGm;jcif;eJ@ wòydifeufwnf;jzpfcJhw,f?

21
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

2006 up+yD; bmompum;eJ@ a'od, pum;aygif; 123 rsKd;eJ@ owif;pmaygif;


60000 xkwaf 0cJ+h yD;/ owif;pmzwfol oef; 200 txd ta&mufy@kd Eidk cf w hJ ,f? +*dK[fww k AD GD
y&d\wf oef; 230 &Sdw,f? tdENd,owif;pmudk rn‡mrwm xdef;csKyfr_awGa=umifh
EkdifiHom;awGeJ@ywfoufwJh ta=umif;t&m yrm%eJ@ xnfhoGif;&r,fh owif;aqmif;yg;/
ta=umif;tcsufawG avsmhenf;vmwJhtcg tpdk;&tkyfcsKyfa&;,E W,m;eJ@vGwfaewJh
òydiuf iG ;f trsK;d rsK;d ay:vm+yD; tpd;k &,E , W m;eJ@ tusiyhf surf a_ wGukd xde;f csKyfEidk w f hJ pGr;f &nf
yg &vmawmhw,f?
jynf o l @ vl @ tzG J @ tpnf ; tk y f p k a wG v nf ; 'D r d k u a&pD y D j yif v ma&;twG u f
txl;oD;oef@ ðyjyifajymif;vJa&;vkyfzkd@ wGef;tm;ay;cJhw,f? wjcm;zGH@òzd;qJEkdifiHawGvdkyJ
tdENd,rSmvnf; owif;tcsuftvufrsm;odcGifhtufOya' Right to Information Act
jyÏmef;Ekid af &; aqmf=opnf;¶k;H a&;uwqifh taxmuftulay;Ekid v f @kd 2005 rSm trsK;d om;
ygvDrefeJ@ jynfe,f 9 ckrSm jyÏmef; vkyfaqmifEkdifcJhw,f?
tJ'DOya't& tpdk;&Xmeu owif;ESifh qufoG,fa&;t&m&Sd wpfOD;cef@xm;
&+yD; jynfol (odk@) rD'D,mrS awmif;qdk&yfcHcsufawGudk &uf 30 twGif; jyef=um;ay;zkd@
wm0ef,lvm&w,f? &Sif;vif;jrifoma&; aqmf=opnf;&kH;v_yf&Sm;r_a=umifh jynfolu
pkHprf;ppfaq;cGifhqkdwJh enf;vrf;opfawG usifhokH;vmEkdifw,f? jynfolu =um;emjcif;
people's hearing (odk@) *sefqef;a0 Jansumwai jynfol@ckH¶kH;qefqef vkyfcGifh&vm
w,f? tJ'Dvkd=um;em&mrSm a'ocHt&mxrf;awG/ aus;&Gmu a¶G;cs,fxm;wJh udk,fpm;
vS,fawG/ zdwf=um;xm;wJh ynm&SifawG/ jynfolvlxkxJu xif&Sm;wJh yk*~KdvfawG
a&S@arSmufrSm =um;em qkH;jzwfay;=u&ygw,ff?
omrefjynfoal wG&ŒJ pkpH rf;ppfaq;Ekid w f phJ rG ;f tm;udk tok;H cs+yD; cspm;r_wu dk zf suf
a&; enf;vrf;opfv_yf&Sm;r_u cspm;r_eJ@ ywfoufwJh oD;oef@ta&;,ljcif;Oya'udk
azmfxkwf,lcJhw,f? cspm;r_udkjzpfapwJh,E W,m;udk EkdifiHom;awGu azmfxkwfwJhae&mrSm
trsm;ydkift&if;tjrpfudk yk*~Kdvfa&;twGuf cdk;,lr_jzpf&if tajccHa'otqifhawGudk
tm¶kHpdkuf csOf;uyf enf;vrf;udk okH;cJhw,f?
atmufajcvlwef;pm;awG óud;yrf;tm;xkwf&mrSm ynmwwf toufarG;
0rf;ausmif; ynm&Siaf wG/ yifpifpm; jynfo@l 0efxrf;awGe@J Zmwferd ahf wG pkpnf;yg0ifvm+yD;/
EkdifiHom;pm&if;ppftzGJ@udk aqmf=opnf;¶kH;EkdifcJhw,f? tzGJ@0ifawGudk vkyfcvpm/ tpm;
tpm/ tpdk;&0efaqmifr_ay;Ekdifzdk@/ Oya'rJhvkyf&yfawGudkESdrfeif;zdk@ vkyfudkifcGifh&=uw,f?
Oya'rJv h yk &f yfqw dk mu &Ju taESmift h ,Suaf y;wJh t&Su&f apr_e@J qif;&Jom;&yfuu G af wG
jyefvnfae&mcsxm;ay;wJhtcg vmbfpm;r_wdk@vkdudpPrsKd;awGjzpfygw,f?

22
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
2001 tdE, Nd rSm NGO aygi;f woef;ausm&f v dS mwmu ta=umif;tcsuw f pfck
jzpfw,f? avsmfuefwJh enf;ynm&a&;/ tao;pm;acs;aiGuwqifh ulnDa&;/ ywf0ef;
usifoef@&Sif;a&;/ a&&&Sda&;/ tajccHusef;rma&; apmifha&Smufr_/ rlvwef;ynma&; pwJh
u¾awGrSm zGH@òzd;wdk;wufvmzkd@eJ@ ydkrdk0efaqmifr_ay;Ekdifa&;wdk@rSm NGO trsm;pku
pGJpGJepfepf vkyfudkifvm=uygw,f?
wjcm;tzGJ@awGu tyef;ajza&;vkyfief;/ a&xkavxk npfnrf;r_umuG,fa&;/
r_cif;jy\em/ ,mOfoGm;vma&;udpP pwmawGudk OD;wnfaqmif¶Guf=uygw,f? tJ'Dvkd
aqmif¶Gufr_awGu 'Drdkua&pD yDjyifa&;/ tusKd;ðyEkdifa&;twGufawmh wdkuf¶dkuf raqmif
usOf;Ekdifygbl;? 'gayr,fh 'Dvkdaqmif¶Gufr_awGuwqifh oufomcGifh&atmif vkyfaqmif
Ekdifr,fqkd&ifawmh 'Drdkua&pDa&;udk ab;ðy+cdrf;ajcmufEkdifwJh vlr_a&;/ pD;yGm;a&; jy\em
awGudk ajz&Sif;aqmif¶Guf&mrSmawmh taxmuftulay;Ekdifygw,f?
'ghtjyif tajccHvlwef;pm;u OD;aqmifOD;¶Gufðy&mrSmyJjzpfjzpf/ òrdŒjyudpP&yf
qdkif&m ,Ofaus;r_awGudk ysKd;axmif&mrSmyJjzpfjzpf tJ'D NGO awG[m r[wWr*END
pdwf"gwfudkom arG;jrLxdef;odrf;=uygw,f? wzufrSm vlr_t&if; Social Capital udk
vnf; wnfaqmuf=uygw,f?
vlr_t&if;qdkwmu bkHaumif;usdK;twGuf yl;aygif;vkyfaqmifEkdifpGrf;wJh
tcsif;csif;qufqHa&;t=um;rSm&SdwJh ,kH=unfr_/ yl;aygif;aqmif¶Gufr_/ tjyeftvSef
em;vnfr_wdk@yJjzpfygw,f? 'gayr,fh NGO wkdif;awmh 'Drdkua&pDa&;twGuf taumif;
csnf; rjzpfEkdifygbl;? wcsKdŒtzGJ@awGu vpfb&,frqef (tjrifrus,f) ygbl;? ,Ofaus;=u
w,fvkd@vnf; rqkdom?
'ghtjyif vlrsKd;a&;/ bmoma&;qkdwmawGukd onf;rcHzdk@awmif a[majymae
=uao;w,f? [dENLrsKd;cspfrsufuef;awGu c&pf,mefeJ@ rlqvifbmom0ifawGudk
t=urf;zuf qef@usifzkd@ pnf;¶kH;v#ufyJ? cGJjcm;qufqHjcif;/ oD;oef@z,fxkwfjcif; qkdwm
awGukd rSefuefw,fvkd@ vGwfvGwfvyfvyf a[majymv#ufygyJ?
'Drdkua&pDvdkvm;axmufcHolawGjzpfOD;awmh twGif;oabmtm;jzihf 'Drdk
ua&pD0g'udk t+rJwef;cH,lr_r&Sd=uovdk tjyifyef;tm;jzifhvnf; wm0ef,lr_ t+rJwef;
r&S=d uygb;l ? od@k aomf 'Dru
kd a&pD0g'cH,rl _ csKŒd wJah ewJh jynfo@l v@l tzG@J tpnf;&JŒ wcsKŒd aom
tpdwftydkif;awG ykHysufaeonfhwdkifatmif tdENd,&JΠoefrm}uHhcdkifwJh jynfol@vl@tzGJ@
tpnf;u 'Drdkua&pD&J@ tumtuG,fwHwdkif;}uD;jzpfaewkef;ygyJ?

0if;jrifharmif

23
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

'Dru
kd a&pDtoGiu
f ;l ajymif;a&;jzpfpOfwiG f
vlxv
k y+ &f mS ;r+rsm; ta&;ygr+
atmifr;kd aZmf
ed ' gef ;

1980 vGefESpfrsm;ESifh 1990 vGefESpfrsm;twGif; jzpfay:cJhaom urBmEdkifiH


trsm;tjym;. 'Drdkua&pD jyKjyifajymif;vJr_ vufawG@jzpfpOfrsm;t& tm%m&SifpepfrS
'Drdkua&pDpepfodk@ ul;ajymif;&mvrf;onf &SKyfaxG;=urf;wrf;+yD; toGifo¾mefvnf;
pHkvifvSygonf? tm%m&Sifpepfudk zsufodrf;a&; [lo!fh wlnDaom &nfrSef;csuf
atmifjrif&eftwGuf EdkifiHwpfckcsif;pDwGif rwluGJjym;aom awmfvSefa&;rsm;ESifh vlxk
v_yf&Sm;r_rsm; &SdcJh=uonf? TjzpfpOftwGif; tqdkygEkdifiHrsm;onf wlnDaom yef;wdkif
wpfckodk@ a&muf&Sd&ef rwluGJjym;aom vrf;a=umif;toD;oD;udk jzwfoef;cJh=u&onf?
xdkjzpfpOftwGif; EdkifiHtoD;oD;u ‚if;wdk@. oD;jcm; xl;jcm;r_wdk@ESifhtnD rwluGJjym;aom
vrf;a=umif;toD;oD;tm; jzwfoef;cJ=h u&aomfvnf; tajymif;tvJtwGuf tm%m&Sif
tpdk;&wdk@tay: =oZmoufa&mufEdkifa&;}udK;yrf;=u&mwGif vlxkv_yf&Sm;r_. tcef;u¾
rSm aomhcsuf=uvSayonf? ynm&Siftrsm;tjym;u xdkEdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm; (0g) vlxk
v_y&f mS ;r_rsm;tm; 'Drukd a&pDawmfveS af &;rsm; ''democratic revolutions'' [k owfrw S f
cJh=uonf? ,ae@umvY 'Drdkua&pDa&;v_yf&Smr_rsm; tm;aumif;+yD; w&m;0ifr_ &&Sdvm
um r[ef@wm;Edkif o!fh urBmha&pD;a=umif;wpfckozG,f jzpfvmcJhonf? odk@aomfvnf;
tjynfht0 atmifjrifr_&+yD[k rqdkEdkifao;ay? jrefrmEkdifiHuJhodk@ ydkrdk&ufpufaom
tm%m&Sifrsm; tkyfpdk;o!fhEdkifiHrsm;wGif vlxkv_yf&Sm;r_rsm;onf jyif;xefaom wefjyef
ckcHr_rsm;ESifh qufvuf&ifqdkifae&qJ jzpfonf? xdk@a=umifh tm%m&SifpepfrS 'Drdkua&pD
pepfodk@ ul;ajymif;a&;wGif (txl;ojzifh toGiful;ajymif;a&;t}udKumvwGif) vlxk
v_yf&Sm;r_rsm;. tcef;u¾ESifh ywfoufI qef;ppfavhvm&ef oifcef;pmrsm;xkwf,l&ef
txl;ta&;}uD;vSayonf?
odk@jzpfI ,ckpmwrf;i,fwGif pma&;olonf tm%m&SifpepfrS 'Drdkua&pDpepf
odk@ ul;ajymif;oGm;aom ydkvefESifh zdvpfydkifEdkifiHwdk@wGif }uHKawG@cJh&onfh toGiful;ajymif;
a&; t}udKumvtwGif;&Sd vlxkv_yf&Sm;r_rsm;ESifh 1988 jrefrm'Drdkua&pDa&;v_yf&Sm;r_}uD;
tm; Edi_ ;f ,SOaf vhvmxm;ygonf? xd@k tjyif ,if;vlxv k y_ &f mS ;r_ (3)ck. wlnrD /_ rwlujJG ym;
24
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
r_ESifh ‚if;v_yf&Sm;rsm;twGif;rS xkwf,loifhonfh oifcef;pmrsm;tm; od&SdEdkif&ef atmufyg
ar;cGef; (3)cktm; }udK;pm;I tajz&Sm qef;ppfxm;ygonf?
• ydv k efEikd if /H zdvpfyikd Ef ikd if EH iS hf jrefrmEkid if w H @kd . vlxv k y_ &f mS ;r_rsm;onf toGiu f ;l ajymif;
a&;t}udKumvwGif (odk@r[kwf) toGiful;ajymif;a&;t}udKumvtm; jzpfay:vm
aponfh aomhcsufusaom umvwdkwpfckwGif rnfr#ta&;}uD;aom tcef;u¾
rsm;jzifh toGiful;ajymif;a&;jzpfpOftm; taxmuftuljyKcJhoenf;?
• xdkEdkifiHrsm;. vlxkv_yf&Sm;r_rsm;tm; vlxktajcjyKvlr_tzGJ@tpnf;rsm; (0g) t&yf
zufvlr_tzGJ@tpnf;rsm;u rnfodk@ yhHydk;ulnDcJh=uoenf;?
• ydv k efEikd if EH iS hf zdvpfyikd Ef ikd if wH @kd . vlxv k y_ &f mS ;r_rsm;. atmifjrifrr_ sm;tay: rnfonfh
ta=umif;t&mtcsuftvufrsm;u=oZmoufa&mufcJhygoenf;? odk@aomf 1988
jrefrmh'Drdkua&pDawmfvSefa&;}uD; tqHk;pGefaom atmifjrifr_r&&SdcJhjcif;rSm tb,f
a=umifhenf;?
ydkvefEdkifiHwGif aphpyfn‡dE_dif;aqG;aEGyGJrsm; rpwifrSD jyif;xefaom tkHºuGr_rsm;ESifh
qENjyr_rsm;jzifh qufwdkuf }uHKawG@cJhonf/ xdk@twl zdvpfydkifEdkifiHwGifvnf; tkyfpdk;olrsm;
EdkifiHa&;e,fy,fu rqkwfcGmcif tvm;wljzpf&yfrsm;jzifh &ifqdkifcJh&onf? odk@aomf jrefrm
EdkifiHY jzpfyGm;cJhaom qENjytkHºuGr_rsm;u ,if;EdkifiHrsm;uJhodk@ toGiful;ajymif;a&;t}udK
umv tajctaersm;udk wd;k wufjzpfay:apjcif; r&Scd ahJ y? Tpmwrf;wGif tkypf ;kd ol tm%m
&Sirf sm;jzpfap od@k wnf;r[kwf vlxv k y_ &f mS ;r_jzpfap ±H;_ ESrd o hf mG ;Ekid rf nfh toGiu f ;l ajymif;a&;
t}udKumvESifh ,if;tcsdefumv. ta&;ygr_udk qef;ppfwifjyxm;ygonf?
Tumvrsm;wGif tm%m&Siftpdk;&rsm;onf ppfwyf/ &J/ tusOf;axmifESifh
axmufvrS ;f a&;tzG@J rsm;tm; tok;H jyKI 'Dru kd a&pDa&;v_y&f mS ;r_rsm;tm; t=uyfuikd jf cif;/
&uf&ufpufpufzEd ydS jf cif;rsm;jzifh tajctaet&yf&yftm; udik w f , G x
f ed ;f csKyfEikd &f ef wefjyef
'Drdkua&pDv_yf&Sm;r_rsm;tm; zefwD;=uygonf? ,if;uJhodk@aomtajctaeESifh tcsdef
umvrsdK;wGif r=umc%qdkovdk tkyfpdk;olrsm;ESifh vlxkv_yf&Sm;r_rsm;t=um; jyif;xef
aom wdu k yf rJG sm; jzpfavh&=dS uonf? xdw k u dk yf rJG sm;ESihf ,if;wd@k . ±_yaf xG;r_rsm;onf tkypf ;kd
olrsm;t=um;Yvnf;aumif;/ vlxkv_yf&Sm;r_ t0ef;t0dkif;rsm;twGif;Yvnf;aumif;
tajymif;tvJwpfckckudk jyKvkyfEkdif&ef qHk;jzwfcsufcs& cufonfh ab;=uyfeH=uyf tajc
taersm;ESifh &ifqdkif&avh&Sdonf? Ttcsdefonf 'Drdkua&pDv_yf&Sm;olrsm;ESifh ydkae+rJ
usm;ae+rJ tajctaeudk ckco H rl sm; (0g) tkypf ;kd olrsm; ESpzf ufpvH;k twGuf ta&;}uD;aom
tcdsef/ tqkH;tjzwfay;rnfh tcsdefjzpfygonf?
xd@k a=umifh Tpmwrf;i,fu (1) vlxv k y_ &f mS ;r_rsm;onf tm%m&Sit f pd;k &rsm;
tm; tqkH;owfz,f&Sm;Edkifa&;twGuf tqkH;tjzwfay;aom tcef;u¾wGif wnf&Sd+yD;
(2) vlxkv_yf&Sm;r_rsm;taejzifhvnf; oefrmtm;aumif;I t&nftaoG;jynfhaom

25
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

tajctaersdK; (enf;vrf;a&G;cs,fr_ESifh enf;y&d,m,f ºuG,f0r_rsm;/ tcsdeftcgESifh


tajctaetm; rSefrSefuefuef tuJjzwftoHk;csEdkifr_) wGifom 'Drdkua&pD toGiful;
ajymif;a&;udk pwifEdkifonfh awG@qkHaqG;aEG;r_rsm;udk jzpfay:aprnf[k okH;oyfwifjy
xm;ygonf?
azmfjyyg qef;ppfcsuf oHk;oyfcsufrsm;tm; &Sif;vif;Ekdif&ef Tpmwrf;i,ftm;
tydkif;(4)ydkif; cGJI wifjyxm;ygonf? yxrydkif;wGif rwluGJjym;aom EkdifiHrsm;&Sd vlxk
v_yf&Sm;r_rsm;. tcef;u¾rsm;ESifh ‚if;wdk@. armif;ESiftm;rsm;/ tm;aumif;aom vlxk
v_yf&Sm;r_rsm;ESifh tkyfpdk;olrsm; }uKHawG@&aom ab;=uyfeH=uyfjzpfr_rsm;udk avhvmwifjy
xm;ygonf? 'kwd,ydkif;wGif vlxkv_yf&Sm;r_rsm;. oabmobm0ESifh tajccHta=umif;
&if;rsm;jzifh ydkvefESifh zdvpfydkifEkdifiHrsm;wGif jzpfyGm;cJhaom toGiful;ajymif;a&;t}udK
umvtajctaersm;ESifh jrefrmhvlxkv_yf&Sm;r_rsm;udk tuJcwfwifjyxm;ygonf?
wwd,ydkif;wGif jrefrmEdkifiHwGif jzpfyGm;cJhaom 1988 'Drdkua&pDa&;v_yf&Sm;r_rsm;udk
tusOf;csKyf azmfjyxm;+yD;/ pwkxœydkif;wGif ydkvefESifh zdvpfydkifEdkifiHrsm;. tawG@t}uHKrsm;
ESihf jrefrmhtajctaeudk ESKid ;f ,SOaf vhvmxm;ygonf? xdo k @kd a,bl,s ESKid ;f ,SOaf vhvmr_u
toGiful;ajymif;a&; rvGJraoGjzpfvmonfh tcsdefESifh tajctaeudk qef;ppfxm;ygonf?
xdk@tjyif EdkifiHa&;/ vlr_a&;/ ,Ofaus;r_ESifh bmoma&;qdkif&m tajctae tcsuftvuf/
(Space and Place) rsm;onf oufqdkif&m EdkifiHtoD;oD;. vlxkv_yf&Sm;r_rsm;
tm;aumif;a&;twGuf tajccHusaom aemufcHtjcif;t&mrsm; (0g) tajccHtkwfjrpf
rsm; jzpfEdkifonf [lonfh ed*Hk;csKyfcsuftm;vnf; wifjyxm;ygonf?

1? vlxkv_yf&Sm;r_rsm;.tcef;u¾ESifh toGiful;ajymif;a&;t}udKumv
ab;=uyfeH=uyf tajctae

toGiful;ajymif;a&;umvjzpfap/ toGiful;ajymif;a&;umvvGef tajctae


odk@jzpfap a&muf&Sdae=uaom EdkifiHtm;vkH;eD;yg;onf toGiful;ajymif;a&;t}udKumv
tqifhwGif qENjyjcif;/ uef@uGufjcif;/ csDwufjcif;ESifh tkHºuGjcif;rsm;udk awG@}uKHcJh&onf?
zdvpfydkifEdkifiH. jynfol@tm%mawmfvSefa&; "people power revolt" onf 1986
ckESpfwGif rm;udk@pf tpdk;&udk jzKwfcscJhonf? xdkawmfvSefa&;. aºuG;a=umfoH “awmf
avmuf+yD/ igwdk@tajymif;tvJudk vdkcsifonf” Enough is enough. We want a
change rSm tm&SwcGifvkH;Y yJhwifoH vd_ifcJhygonf? ydkvef aoG;pnf;nD!Gwfa&;v_yf&Sm;
r_ u 1988-89 ckESpfaESmif;ydkif;wGif wdkif;jynftm; 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;qDodk@
OD ; wnf o G m ;apcJ h + yD ; ta&S @ Oa&mywcG i f v k H ; ok d @ yJ h w if x yf c J h y gonf ? [ef w if w ef
Huntington u xdkodk@aom tjzpftysufrsm;tm; “qENjyr_yJhwifjcif; (0g) qENjyr_

26
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
tusdK;quf” "demonstration effect" [k ac:qdk+yD;/ wurBmvkH;wGif r=umcifu jzpf
ay:cJhaom 'Drdkua&pDtoGiful; ajymif;a&;jzpfpOfwGif aomhcsufusaom ta=umif;&if;
wpfckjzpfonf[k qdkcJhonf?
Tordkif;qdkif&mtjzpftysufrsm;u EdkifiHtrsm;tjym;. EdkifiHa&;tajymif;
tvJ jzpfpOfrsm;wGif vlxkv_yf&Sm;r_rsm;onf tqkH;tjzwfay;aom tcef;u¾wGif
wnf&Sdonfqdkaom pma&;ol. tqdkjyKr_udk ydkrdktm;aumif;apygonf? toGiful;
ajymif;a&;t}udKumvrsm;wGif vlxkv_yf&Sm;r_rsm;onf tjyKoabmaqmifonfh
tajymif;tvJrsm;. ueOD;tpysdK;r_rsm; jzpfEdkifygonf? odk@aomf vlxkv_yf&Sm;r_rsm;u
vnf; EdkifiHa&;tajctae wkef@qdkif;oGm;r_/ &yfwef@oGm;r_ESifh tajymif;tvJjzpf&ef ar#mf
rSef;&cufonfh tajctaeESifh tcdsefumvrsm;odk@ wcgw&H wGef;ydk@wwfygonf? 1988
ckESpf jrefrmEkdifiHwGif jzpfyGm;cJhaom jynfvkH;qdkif&m tkHºuGr_}uD;onf wpfygwDtm%m&Sif
pepfudk +zdKzsufEdkifcJhaomfvnf; tm%mtaqmufttHkwpfckvHk;udk rajymif;vJEdkifcJhay?
rajymif;vJEikd af o;ay? tESpEf pS q f ,f=umvmonfw h ikd f ppftpd;k &u tm%mudk qufvuf
qkyfudkifxm;qJ jzpfonf?
vlxv k y_ &f mS ;r_rsm;u tjyKoabmaqmifaom tajymif;tvJrsm;tm; wGe;f yd@k
Edkifaom tajctaewGif qENjyjcif;/ uef@uGufjcif;/ tkHºuGjcif;rsm;onf tkyfpdk;oltm%m
&Sif tpdk;&rsm;tm; jynfwGif;EdkifiHa&;tajctaersm;udk xdef;csKyfEdkifpGrf; r&Sdonfh tae
txm;od@k wGe;f yd@k um tpd;k &rsm;tm; w&m;0ifrt _ =uyftwnf;jzifh &ifqikd &f ap+yD; jynfol
vlxt k wGi;f omru Edik if w H umrsuEf mS pmwGiyf g tcuftcJEiS hf &ifqikd }f uHKawG@&aponf?
‚if;wdk@. r[mrdwfrsm;twGif;Yvnf; ‚if;wdk@. w&m;0ifr_tay: ar;cGef;xkwfr_rsm;jzifh
&ifqdkif&+yD;/ jynfolvlxktwGif;omru EdkifiHwumwGifyg w&m;0ifr_ qHk;±H_;apygonf?
,if;odk@aom tcsdefumv. tapmydkif;tqifhrsm;wGif tpdk;&rsm;u ‚if;wdk@
tay: zdtm;rsm;udk ckc&H ef }udK;yrf;jcif;ESihf ‚if;wd@k .w&m;0ifru _ kd jyefvnfwnfaqmuf&ef
tm;xkwfjcif;rsm; jyKvkyfEdkifygonf? v_yf&Sm;r_udk tm;enf;oGm;ap&ef rw&m;zrf;qDjcif;
ESifh owfjzwfjcif;/ ppfwyfESifh&Jwdk@udk tokH;jyKI qENjyolrsm;ESifh wufºuGv_yf&Sm;olrsm;
tm; ESdrfESif;jcif;/ vlrsm;pka0;jcif;ESifh owif;rD'D,mrsm;udk uef@owfr_rsm; wdk;jrifhjcif;
ponfjzifh t=urf;zufzdESdyfr_rsm; vkyfaqmifvmEkdifygonf? ‚if;wdk@. w&m;0ifr_udk jr‡ifh
wifjcif;jzifh v_yf&Sm;r_rsm;udk tm;enf;atmifvkyfonfESifhw+ydKifeuf EdkifiHa&;tusOf;
om;tcsKd@udk v$wfay;jcif;jzpfap/ ta&;r}uD;aom uef@owfcsuftcsKd@udk av#mhcsay;jcif;
jzpfap/ odk@r[kwf vmrnfha¶G;aumufyGJrsm;ESifhywfoufI avoHay;vmjcif; ponfwdk@
uJhodk@ tay:,Htajymif;tvJrsm;udkvnf; vkyfEdkifygonf?
xdok @kd tm;xkwrf r_ sm;u wcgw&H ydrk ekd uf&KS id ;f onfh t=uyftwnf;tajctae
od@k OD;wnfomG ;apEdik yf gonf? tkypf ;kd olrsm;twGi;f ESKwfxu G af y;&rnfvm;/ aphpyfaqG;aEG;

27
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

&rnfvm;/ qufvufawmifch &H rnfvm;qdo k nfh vrf;a=umif;a&G;cs,af &;wGif t=uyf&u kd f


onfhtajctaeodk@ a&muf&SdoGm;apEdkifygonf? xdkodk@aomtcsdefrsdK;wGif tm%m&Sifrsm;
taejzifh EdkifiHawmf,E W,m;wpfckvkH;tm; xdef;csKyfEdkifjcif;r&SdonfhtwGuf tkyfpdk;olrsm;
t=um; tm;vHk;vufcHEdkifr_tay: rlwnfI qkH;jzwfavh&Sdygonf?
toGiful;ajymif;a&;qdkif&moDtdk&Drsm;u toGiful;ajymif;a&;. xdktqifhwGif
oabmxm;wif;rmolrsm;/ oabmxm;aysmah jymif;olrsm;/ tv,ftvwf&o dS rl sm;/ tcGihf
ta&;orm;rsm;ESifh tpGef;a&mufolrsm; ay:xGufavh&Sdonf[k qdkygonf? tkyfpdk;olrsm;
twGi;f oabmxm;uGjJ ym;r_u vlxv k y_ &f mS ;r_rsm;tm; ydrk akd qmif&u
G Ef ikd cf iG t
hf aetxm;udk
jzpfapouJhodk@ ‚if;wdk@twGif; yÉdyuQjzpfr_uvnf; vlxkv_yf&Sm;r_rsm;udk ydkrdktm;aumif;
vmapEdkifygonf? odk@aomfvnf; tkyfpdk;olrsm;twGif; tuGJt+yJtajctaeudk tcGifh
tvrf;tjzpf vlxkv_yf&Sm;r_rsm;u &,lEdkifpGrf;tay:wGifvnf; txdkuftavsmuf
rlwnfaeygonf? zdvpfydkifEdkifiHwGif vlxkv_yf&Sm;r_. axmufcHyHhydk;r_udk &&Sdxm;aom
twkduftcHacgif;aqmif udk&mZeftuGDEdkonf rJa&wGufr_+yD;onfESifhw+ydKifeuf rdrdudk,f
rdrd zdvpfydkifEdkifiH. a&G;aumufcH&aom orwtjzpf csufcsif;a=unmcJhygonf? xdkodk@
a=unmcJhjcif;a=umifh ppfwyftwGif;oabmxm;uGJvGJr_udk ydkrdkeuf&SKdif;apcJh+yD; 'kwd,
ppfOD;pD;csKyf. axmufcHr_udk &&SdcJhonf?
ydkvefEdkifiHY awmfvSefa&;v_yf&Sm;r_rsm; q,fESpfcef@=umcJh+yD;aemuf 1988
ckESpfwGif aoG;pnf;nD!Gwfa&;tzGJ@rS OD;aqmifonfh oydwfarSmufqENjywdkufyGJrsm;u
tajctaeudk xde;f rEdik o f rd ;f r&jzpfapum tkypf ;kd olrsm;tm; twdu k tf cHrsm;ESihf rjzpfrae
tm%mcGJa0&rnfh tajctaeodk@ wGef;ydk@EdkifcJh+yD;/ us,fjyef@onfh awG@qkHaqG;aEG;a&; pm;yGJ
0dkif;rsm;udk pwifEdkifcJhygonf? or*~rsm;tay:=oZm&SdatmifpGrf;aqmifEdkifjcif;jzifh ydkrkd
tm;aumif;vmaom aoG;pnf;nD!w G af &;acgi;f aqmifrsm;onf &vmaom tcGit hf vrf;
udk rdrd&&qkyfudkifEdkifcJh+yD;/ wpfygwDpepfjzifh tkyfcsKyfaom uGefjrLepfEdkifiHzsufodrf;a&;udk
OD;wnfonfhv_yf&Sm;r_rsm;udk OD;aqmifcJhygonf?
txufygordkif;qdkif&mtvSnfhtajymif;rsm;onf tkyfpdk;olrsm;u tajctae
udk vkH;0 xdef;odrf;Ekdifjcif; r&SdawmhbJ tpdk;&ESifh ‚if;.tm%mt0ef;t0dkif; taejzifh
t=uyftwnf;qdkufvmonfhtcsdefrsm;wGif jzpfyGm;cJhjcif; jzpfygonf? qENjyjcif;rsm;/
r+idrfroufjzpfjcif;rsm;/ 'Drdkua&pDa&;ykefuefr_rsm;onf xdkuJhodk@ xdef;rEdkifodrf;r& tajc
taeudk jzpfay:ap+yD; tkyfpdk;olrsm;tm; t=uyftwnf; awG@apum tqkH;Y tm%m
tvSnfhtajymif;ESifh tpdk;&tajymif;tvJudk jzpfay:aponf? tpdk;&tajymif;tvJonf
'Drdkua&pDajymif;vJa&;jzpfpOftm; a&S@odk@ OD;wnfoGm;apcJhonf?
vlxkv_yf&Sm;r_rsm;onf tajymif;tvJrsm;tm; o,faqmifEdkifpGrf; tiftm;
tajctae r&Sdonfh taetxm;wGif EdkifiHa&;t=uyftwnf;tm; ydkrdk&Snfvsm;ap+yD;/

28
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
a&S@rwdk;om aemufrqkwfom EdkifiHa&;tajctaersdK;udk jzpfay:aponf? odk@aomfvnf;
tkyfpdk;olrsm;tm; zdtm;ay; t=uyfudkifEkdifonfh taetxm;wGif &Sdonf?
jrefrmEkdifiHtawG@t}uHKwGif 1988 ckESpf yxrOD;qkH; qENjyr_rsm; jzpfyGm;cJh+yD;
aemuf ppfwyf. zdESdyfr_rsm; wdk;jr‡ifhvmcJhonf? odk@aomf qENjyr_rsm; qufvufjzpfyGm;
aecJh+yD;/ wEdkifiHvkH;twdkif;twmtxd us,fjyef@vmjcif;a=umifh tpdk;&taejzifh ab;=uyf
eH=uyftajctaeod@k qdu k af &mufcyhJ gonf? zdEydS rf u
_ kd qufjr‡iI hf qENjyolrsm;. a'gorD;udk
ydrk akd wmufavmifapjcif;jzifh t±H;_ cHrnfvm; od@k wnf;r[kwf tavsmah y;jcif;jzifh xde;f csKyf
Edkifr_udk tqHk;±H_;cHrnfvm; qdkonfh taetxm;rsdK; jzpfcJhonf? xdktajctaewGif rqv
tpdk;&onf oabmxm;wif;rmol orwOD;pdefvGif.ae&mwGif ynm&SifwpfOD;jzpfol
t&yfom;orw a'gufwmarmifarmifjzifh tpm;xdk;cJhygonf? orwa'gufwm armif
armif u ygwDpkHpepfwnfaqmufa&;ESifhywfoufI vlxkqENcH,l&ef aumfr&Sifwpf&yfudk
zG@J pnf;cJ+h yD;/ 1962 ckEpS w f iG f ppfwyfu azmufczJG suq f ;D cJo
h nfh ausmif;om;or*~ taqmuf
tODtm; jyefvnfwnfaqmufay;rnf[k urf;vSrf;cJhonf? vlxkv_yf&Sm;r_u rnfonfh
aphpyfaqG;aEG;a&;udkrS vufrcH jiif;y,fcJh+yD;/ tpdk;& vHk;0ESKwfxGufay;&efESifh =um;jzwf
tpdk;& zGJ@pnf;a&;udkom awmif;qdkcJhygonf? oydwfarSmuf qENjyr_rsm; qufvufjzpfae
cJhonf? 1988 ckESpf =o*kwfvtapmydkif;rS pufwifbmvv,fydkif;txd EkdifiHw0Srf;wGif
rnfonfhtkyfcsKyfa&;tzGJ@rS r&SdcJhay? ausmif;om;rsm;ESifh &[ef;ysdKrsm;u aus;vufESifh+rdK@
rsm;ygrusef wEdkifiHvkH; twdkif;twmjzifh vkH+cKHa&;/ usef;rma&;ESifh tpm;tpmtwGuf
tkyfcsKyfa&;wm0efrsm;udk ,lcJh&onf? qENjyolrsm;. vufwGif;odk@ tm%ma&muf&Sd
Edkifaomfvnf; vlxkv_yf&Sm;r_u tm%mtaqmufttkHudk odrf;ydkufEdkifcJhjcif; r&Sday?
xdktajctaeudk=unfhjcif;tm;jzifh xdkpOfu vlxkv_yf&Sm;r_udk,fY &ifhusufr_
&Syd rHk &bJ/ pdwu f ;l pHEe_ ;f uJveG ;f aeyk&H onf? tpd;k &ESihf vufawG@usus n‡Ed i_d ;f &ef (od@k r[kw)f
AsL[majrmuf tpjyKcsufrsm; vkyfaqmif&eftwGuf jyifqifr_&SdcJhykHr&ay? vlxkv_yf&Sm;r_
twGif; tuGJt+yJrsm;a=umifh tpdk;&ESifhaphpyfaqG;aEG;&ef wpfckwnf;aom udk,fpm;jyKr_
r&Sdjcif;uvnf; ta=umif;&if;wpf&yf jzpfEkdifygonf? xdktcsdefu vlxkv_yf&Sm;r_rsm;tae
jzifh tpd;k & tusO;f t=uyfxaJ &mufaeaom tajctaetm; tcGit hf vrf;tjzpf qkyu f ikd f
I tm%m&,l&ef wGef@qkwfcJhonf (odk@r[kwf) tm%m,l&Jonfh owœdESifh pGrf;&nfwdk@
csdK@wJhaeonf[k aumufcsufcs&ygrnf? v_yf&Sm;r_taejzifh tqdkyg ESpfvcef@ vpfvyfae
aom tm%muGuv f yfukd vufO;D r_&&dS dS 0if,El idk rf nfqykd gu &Edik af jc&Syd gonf? od@k r[kwyf g
uvnf; v_yf&Sm;r_. acgif;aqmifr_u pdwful;pHE_ef;rsm;xuf vufawG@usus tpdk;&ESifh
tay;t,lvkyf&ef tm;xkwfcJhv#if awG@qkHaqG;aEG;a&;t}udKtqifhodk@ wufvSrf;aumif;
wufvrS ;f Edik rf nf jzpfygonf? wdik ;f jynf. vuf&EdS ikd if aH &;t=uyftwnf;rsm;twGuf vlxk
v_yf&Sm;r_rsm;wGifvnf; wpkHw&m wm0ef&Sdygonf? jrefrmEkdifiHtawG@t}uHKrS oifcef;pm

29
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

xkwf,l&rnfqdkv#if vlxkv_yf&Sm;r_rsm; cdkifrmtm;aumif;us,fjyef@I enf;vrf;a&G;cs,f


r_EiS hf enf;y&d,m,f rSeu
f efºuG,0f r_w@kd jzif/h tajctaeESihf tcsed t
f cg tm; rSerf eS u
f efuef
tuJjzwftoHk;csEdkifrSom awG@qkHaqG;aEG;a&; jzpfEkdifonf[k qdk&ayrnf?

2? tm;aumif;aomvlxkv_yf&Sm;r_tajccH

(u) vlxkv_yf&Sm;r_. tp

ydkvefEdkifiHESifh zdvpfydkifEdkifiHwdk@wGif jzpfay:cJhaom vlxkv_yf&Sm;r_rsm;onf


EdkifiHtqifh EkdifiHa&;tm%m taqmufttHkrsm;udk ajymif;vJEkdif±kHru urBmhEkdifiHa&;
tcif;tusif;udkyg oufa&mufr_&Sdaom tm;aumif;onfh v_yf&Sm;r_'Da&v_dif;rsm;.
tpdwftydkif; jzpfcJhygonf? xdkv_yf&Sm;r_rsm;onf tm%m&Siftpdk;&rsm;ESifh 'Drkdua&pD
jyKjyifajymif;vJa&; bkH&nfrSef;csuftwGuf nD!GwfcJh=uonfh vlwef;pm;tv$maygif;pkH
jynfolwdk@t=um; wdkufyGJrsm;. &vm'frsm; jzpfonf? xdkwdkufyGJrS ay:xGufvmaom
vlxkv_yf&Sm;r_rsm;onf t=urf;rzufv_yf&Sm;r_rsm;jzpfcJh+yD;/ tvdktavsmufjzpfyGm;cJhjcif;
jzpfonf? ypPnf;rJhvlwef;pm;uaomfvnf;aumif; tjcm;vlwef;pm;wpf&yf&yfuaomf
vnf;aumif; OD;aqmifcJhaom v_yf&Sm;r_rsm; r[kwfcJhay?
vlxkv_yf&Sm;r_wpf&yf.tajccHudk vlxkv_yf&Sm;r_rsm; rpwifrD umvtwef
=umuyif rwluGJjym;aom vlr_tv$mrsm;wGif jrifawG@Edkifygonf? ,if;wdk@rSm wcgw&H
omrefyif tvGwo f abm pkz@JG r+d yD;/ oufqikd &f m vlrE_ ikd if aH &;ESihf pD;yGm;a&; tajctaet&
EdkifiHtvdkuf xl;jcm;csufvnf; &SdEkdifygonf?
pma&;ol &efukefwuUodkvfY ausmif;wufaepOf 1986 ckESpfcef@u zdvpfydkif
Edik if .
H v_y&f mS ;r_ta=umif; =um;od&onf? Ekid if yH ikd f owif;pmrsm;ESihf a&'D,rdk S =um;&jcif;
r[kwfbJ vrf;ay:rS=um;cJh&jcif; jzpfonf? bwfpfum; vufrSwfa&mif;olrsm;u “rm;udk@
rm;udk@ anmif; anmif; (oGm; oGm;)” [k atmf=u+yD;aemuf bwfpfum; xGufygonf?
ausmif;wGif oli,fcsif;jzpfolu bDbDpDESifh AGDtdkat jrefrmydkif; tpDtpOfrS =um;od&aom
zdvpfydkifykefuefr_owif;ta=umif; ajymjyygonf? bwfpfum;vufrSwfa&mif;ol.
[mojyKr_ u zdvpfydkifrS jynfol@tm%mv_yf&Sm;r_ jrefrmjynfolrsm;t=um; acwfpm;ae
jcif;udk jyoaeonf[k qdk&rnf? “qENjyr_tusdK;quf” onf jrefrmjynfodk@ ul;puf
vmcJo h nf? bwfpu f m;vufrw S af &mif;oltoH;k tE_e;f . tcsujf yr_onf tm%mydik rf sm;
tm; qef@usifonfh EkdifiHa&;azmfjycsufwpfck jzpf+yD;/ jrefrmEkdifiHwGif tapmydkif;umv
tHwkr_ykHpHwpfck jzpfonf[k ajymEdkifygonf?
zdvpfydkifEkdifiHwGif rm;udk@pftpdk;&u rm&S,favm xkwfxm;pOf jynfolvlxku

30
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
tpdk;&tay: rauseyfcsufrsm;udk &,fp&m[morsm;okH;I oa&mfum wHk@jyefxdk;ESufcJh
=uonf? Oyrm [mowpfckrSm -
tDr,fvf'g ao+yD;aemuf ewfjynfa&mufoGm;ygonf --- ewfjynfY
tDr,fvf'g 0ifvmaomtcg bk&m;ocifrSvGJI tm;vkH; rwfwyf&yf=uygonf/
a,±_u --- aumif;uifbkHu vmaom tzbk&m;ocif bmrsm; jzpfawmfrlwm
vJ/ tb,fa}umifh tDr,fvf'grm;udk@pfudk rwfwyf&yf+yD; r}udKqdkygovJ t&Sif [k
av#mufar;&m --- tzbk&m;ocifu ighae&m aysmufrSm pdk;&drfvdk@yg/ tu,fI
ig rwfwyf&yfvdkufv#if igh ovGefudk ol 0ifxkdifvdrfhr,f [k jyefajzonf
xdkumvwGif xGufay:vmaom [motrsm;pkrSm bmoma&;ESifh ywfouf
aom [morsm;jzpf+yD;/ uufovpfbmomESifh ywfoufI ydkrsm;onf[k xdk[moudk
ajymjyolu qdkygonf? rm;udk@pfu ol@tpdk;&Y bmoma&;t&vnf; w&m;0ifr_&Sdonf
[laom ajymqdck sut f m; txl;wvnf jiif;qd&k eftwGuf ,if;uJo h @kd aom [mooa&mfr_
rsm; ay:xGufvmjcif; jzpfonf? xdkuJhodk@aom vkyfaqmifr_rsm;onf jynfolvlxk.
rauseyfcsufrsm;udk a&mifjyef[yfae+yD; tm%mydkifrsm;tm; wdkuf&dkufwkH@jyefcsufrsm;
vnf; jzpfonf? yGiv hf if;aomvl@tzG@J tpnf;rsm;Y &&SEd ikd o
f !fh tcGit
hf vrf;rsm; tm;vk;H udk
rm&S,favmxkwfjyefI ydwfqdk@uef@owfxm;aomtcdsefrsdK;wGif vlxktm; aqmf=o
pnf;&kH;Edkif&ef txda&mufqkH;vufeufrsm; jzpfygonf? “TuJhodk@aom EdkifiHa&; tcif;
tusif;Y a=unmjcif;r&SdbJ jyif;xefpGm qifEJ$aom oabmw&m;a&;ppfyGJwGif aumv
[mvrsm; xkwfv$ifhjcif;/ twif;ajymqdkjcif;/ o&kyfzsufjcif;rsm;/ pum;vdrfrsm;oHk;jcif;/
wifpm;ajymqdkjcif;/ pum;vHk;tEktvSav;rsm;jzifh ac|;odyfajymqdkjcif;/ a&S;&dk;ykHjyifrsm;
ajymqdjk cif;/ xk;H wrf;pOfvmtjyKtrlrsm;jzifah zmfjyjcif;/ trnfrazmfbaJ jymjcif; ponfw@kd
vdktyfonf” [k *sdrf;paumh James Scott u ol. 1990 xkwf Domination and
the Art of Resistance: Hidden transcript wGif axmufjycJhonf? jynfolvlxk.
ae@pOfaexdkifr_b0wGif olwdk@. cHpm;csufrsm;tm; azmfjy&ef (odk@r[kwf) w&m;0ifOya'
wGif; v_yf&Sm;r_wpfckcktm; pnf;&Hk;aqmif&Guf&ef ae&mr&Sdonfhtcg tkyfpdk;olrsm;ESifh
ywfoufI aumv[mvrsm;xkwfv$ifhjcif;/ oa&mf[moysufvkH;rsm;xkwfjcif;ESifh
twif;rsm; ajymqdkjcif;wdk@ jzpfavhjzpfx &Sdygonf?
r=umao;cifujzpfcJhaom 'Drdkua&pDajymif;vJa&;jzpfpOf. awmfvSefaom
vlxkv_yf&Sm;rsm;udkavhvm&mwGif pkaygif;aqmif&Gufr_oDtdk&Dudk tokH;jyKEdkifygonf?
vlxkv_yf&Sm;r_ay:ayguf&eftwGuf vl@tzGJ@tpnf;qdkif&m wpHkvHk;tajctaeESifh wckcsif;
tajctae owfrSwfcsufrsm;&Sdonf[k tqdkygoDtdk&Du qdkygonf? wpHkvHk;tajctaeY
vlxkv_yf&Sm;r_rsm;jzpfay:&ef vdktyfaomtajctae (4)ck&Sdonf? ,if;wdk@rSm rauseyfr_/
oabmw&m;/ pnf;&kH;aqmf=oEdkifaompGrf;&nfESifh tcGifhtvrf;wdk@jzpfonf? wckcsif;

31
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

tajctaeY tkyfpdk;olrsm;tm; pdefac:rnfholrsm;onf vufrSwfxdk;awmif;cHv$mrsm;/


uef@uu G yf rJG sm;/ qENjycsw
D ufrr_ sm;ESihf oydww
f u
kd yf rJG sm; ponfh twdu
k t
f cHvy_ &f mS ;r_rsm;
wGif yl;aygif;yg0ifEdkif&rnf[k qdkygonf?
omrefjynfolvlxktzdk@ vuf&Sdwnf&Sdaeaom pHwefbkd;rsm;tm; pdefac:&ef
tpm;xdk;pHwefbdk;rsm;tm; &SmazGjcif;jzifh rdrdwdk@. rauseyfcsufrsm;udkvnf; azmfjy
Edkifonf? xdktpm;xdk;&efrsm;udk ordkif;jzpf&yfrsm;/ &dk;&m"avhrsm;/ bmoma&;tqkH;tr
rsm; ESifh tjcm;ae&mrsm;rS &&SdEdkifygonf? xdkodk@ &&Sdcsufrsm;u omrefjynfolvlxktzdk@
ydkrdk aumif;rGefaom b0udk&&SdEdkifrnf[k vufcHvmaprnfh pHwefbdk;rsm;/ qkH;jzwfcsuf
cdkifrmr_rsm;/ ,kH=unfr_rsm;ESifh oabmw&m;rsm;udk arG;zGm;ay;Edkifygonf? xdktajctae
rsKd ;wGif wnf&adS eaom vlra_ &; bmoma&; 0ef;usiEf iS hf ae&mXmersm;onfvnf;aumif;/
t&yfom;vlr_pkzGJ@r_rsm; (0g) tzGJ@tpnf;rsm;onfvnf;aumif; ckcHawmfvSefr_o¾mef
trsdK;rsdK; zGH@+zdK;vm&eftwGuf ta&;yg+yD;/ tm;aumif;aom vlxkv_yf&Sm;r_rsm;twGuf
armif;ESiftm;vnf; jzpfygonf?

(c) t&yfom;vl@tzGJ@tpnf;toif;tyif;rsm;ESifh 'Drdkua&pDa&;wdkufyGJrsm;

ydkvef
vufcsf 0gvufqm Lech Walesa ESifh tvkyform;rsm;OD;aqmifaom 1980
ckESpf qENjyuef@uGufyGJrsm;uae aoG;pnf;nD!Gwfa&;v_yf&Sm;r_ ay:xGufvmcJh+yD;/ xdk
v_yf&Sm;r_ twGif;odk@ u|rf;usifvkyfom;rsm;/ ysHusvkyfom;rsm;/ ausmif;q&m q&mr
rsm;/ q&m0efrsm;/ a&S@aersm;/ tif*sifeD,mrsm;ESifh pwdk;qdkifydkif&Sifrsm;/ ynm&Sifrsm; ESifh
&dkrefuufovpfbk&m;ausmif;yg yg0ifvmcJh=uonf? uGefjrLepfEdkifiHwpfckwGif Oya't&
w&m;0iftodtrSwfjyKr_ &&Sda&;twGuf yxrOD;qkH;aom vGwfvyfonfh tvkyform;
or*~ v_yf&Sm;r_jzpfvmcJhonf? ydkvefEdkifiHwGif wpfygwDpepf tqkH;owfa&;twGuf
ta&;ygaom v_yf&Sm;r_jzpfcJhygonf?
axmifcsDaom pmapmifpmwrf;rsm;ESifh ajratmufrD'D,mrsm;uvnf; tHwkr_
vkyfief;rsm;wGif ta&;ygaom tcef;u¾u yg0ifcJhygonf? xdkwdkufyGJonf EkdifiHawmfESifh
vl@tzGJ@tpnf;t=um; xdyfwdkufawG@r_jzpfvmcJhonf? 1987ckESpf ykyf&[ef;rif;}uD; *|ef
aygvf (2) . tvnftywfc&D;ESihf ol. aoG;pnf;nD!w G rf t
_ zG@J tm; Oya'abmiftwGi;f
w&m;0ifjyefjzpfa&; awmif;qdrk u
_ omrefjynfov l x l tk =um; uGejf rLepf0g'tm; oabm
w&m;t&ESifh usifh0wft& jiif;y,fr_udk ydkrdkt&Sdefjyif;apcJhygonf? 1988 wGif aoG;pnf;
nD!Gwfa&;tzGJ@u OD;aqmifonfh qENjyoydwfarSmufwdkufyGJpOfrsm;onf tpdk;&tm;
tajctaeudk rxdef;odrf;Edkifonfhtaetxm;odk@ wGef;ydk@cJhjyD;/ twkduftcHtiftm;pkrsm;

32
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
twGif;Y tiftm;r#ajcudk jzpfapcJhygonf? *GsefvifhZf Juan Linz ESifh tJvfzwf pwDAif
Alferd Stepan wdk@u 1988 ckESpf arvwGif vli,frsdK;qufopfESifh ppfaoG;ºuG tvkyf
orm;or*~0ifrsm; tpjyKcJhonfh aoG;pnf;nD!Gwfa&;oydwfwdkufyGJ tausmhopf jzpfyGm;
vmcJhonf[k axmufjycJhonf? tpdk;&bufrS tv,ftvwform; ,m&lZ,fpuD;ESifh
twdkuftcHbufrS tv,ftvwform; 0gvufqmwdk@ ESpfOD;rSm ‚if;wkd@twGif;rS tpGef;
a&muforl sm;. pdeaf c:r_rsm;udk txdu k t
f avsmuf &ifqikd cf &hJ onf? aemufq;Hk wGif toGif
ul;ajymif;a&;umv. or&dk;us av;OD;upm;yGJ (tpdk;&tpGef;a&mufrsm;/ tpdk;&tv,f
tvwfrsm;/ twdkuftcHtpGef;a&mufrsm;/ twdkuftcHtv,ftvwfrsm;) ay:xGuf
vmcJhygonf?
1988ckESpf =o*kwfvwGif jzpfyGm;cJhaom aoG;pnf;nD!Gwfa&;tzGJ@u OD;aqmif
onfh 'kwd,t}udrfoydwfv_dif;rsm;twGif; tpdk;&u aoG;pnf;nD!Gwfa&;tzGJ@ESifh aphpyf
n‡dEd_if;&ef urf;vSrf;cJh+yD;/ pm;yGJ0dkif;awG@qHkaqG;aEG;yGJrsm; jzpfvmcJhygonf? 1989ckESpf
t&mufwGif ydkvefEdkifiHonf ,ae@cHpm;&&Sdaeaom 'Drdkua&pDcdkifrma&;jzpfpOfodk@ OD;wnf
onfh “pm;yGJ0dkif;rSwqifh aphpyfajy+idrf;r_” "roundtable negotiated settlement" udk
&&SdcJhygonf? cdkifrmtm;aumif;I pGrf;&nfjynfh0aom vlxkv_yf&Sm;r_onf tkyfpdk;olrsm;
tm; tm%mtaqmufttHkajymif;vJap&ef =oZmoufa&mufEdkif+yD; wdkif;jynftm;
+idrf;csrf;aomenf;jzifh 'Drdkua&pDpepfqDodk@ OD;wnfay;EdkifcJhygonf?

zdvpfydkif
zdvpfyikd Ef idk if o
H nf 19 &mpktapmydik ;f umv udv
k ekd aD cwfuwnf;u taemuf
wdkif; EdkifiHa&;,Ofaus;r_ vpfb&,fykHpHrsm;udk awG@}uHKcJhygonf? 20 &mpktapmydkif;umv
rsm;twGif; ynmwwfvlwef;pm;rsm;/ tvkyform;rsm;ESifh aus;vufvlxkrsm;. EdkifiH
a&; Edk;=um;ouf0ifr_ESifh udkvdkeDqef@usifa&;v_yf&Sm;r_onf zdvpfydkifEdkifiH. EdkifiHa&;
v_yf&Sm;r_ ,Ofaus;r_udk jzpfay:apcJhonfh ta=umif;t&if;rsm;xJrS wpfckjzpfonf[k
,lq&rnf? zdvpfydkifEdkifiH. t&yfom;vl@tzGJ@tpnf;toif;tyif;rsm;t=um;wGif
vuf0JtajccHt,ltqrsm;ESifh v_yf&Sm;r_rsm;&Sdonfudk &Sif;&Sif;vif;vif; awG@jrifEdkifyg
onf? tm%m&Siftpdk;&vufatmufwGifyif zdvpfydkifEdkifiHY pnf;rsOf;usifhxkH;qdkif&m
'Drdkua&pDykHpHwpfrsdK; &SdaecJh+yD; jyif;xefaom uef@owfcsufrsm;&Sdaeapumrl w&m;0if
t&yfom;vlr_tzGJ@tpnf;rsm; wnf&SdEdkifygonf?
t"dubmoma&;tzGJ@tpnf;jzpfonfh &dkrefuufovpfbk&m;ausmif;onf
vl@tzG@Jtpnf;. EdkifiHa&;ESifh vlr_a&; tajymif;tvJwGif aomhcsufusaom tcef;wGif
&SdcJhygonf? txl;ojzifh rm;udk@pftpdk;&jzKwfcsa&;umvY jzpfonf?
1981ckESpf zdvpfydkifEdkifiHodk@ tvnftywfoGm;&ef ykyf&[ef;rif;}uD;*|efaygvf

33
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

. tpDtpOfonf Edik if t H wGi;f rm&S,af vm &kyo f rd ;f a&;tay: =oZmoufa&mufapcJo h nfh


t"duta=umif;t&if;rsm;xJrS wpfckjzpfEdkifygonf? 1986 ckESpf orwa&G;aumufyGJrsm;
ESifh jynfol@tm%mawmfvSefa&; umvtwGif; EdkifiHvHk;qdkif&m bmoma&;acgif;aqmif
rsm;onf jynfoltrsm;,Hk=unfav;pm;cH&r_taetxm;udk oHk;I ‚if;wdk@a&G;cs,fonfh
orwavmif;tm; vufcHa&G;cs,f&ef jynfolvlxktm; wkdufwGef; t}uHjyKcJh=uonf?
bk&m;ausmif;onf Edik if t H wGi;f vGwv f yfpmG xkwaf zmfajymqdck iG hf &&Sad &;twGuf ta&;yg
aom tcef;u qufvufaqmif&GufcJhonf? Am&Dwyfpf Veritas uJhodk@aom owif;ESifh
a0zefcsuf pmapmifrsm;ESifh qufpyfr_&SdcJhonf?
bk&m;ausmif;u olwpfOD;wnf; oD;jcm;v_yf&Sm;aqmif&GufcJhjcif; r[kwfay?
xdt k csed uf tjcm;t&yfom; vl@tzG@J tpnf;toif;tyif;rsm;onfvnf; zdvpfyikd Ef ikd if . H
1986 jynfol@tm%mawmfvSefa&;jzpfay:r_twGuf ta&;ygcJh=uonf? xdkodk@aom
toif;tyifrsm;teuf wpfckudk !$ef&aomf vlxkynma&;tzGJ@tpnf;wpfckjzpfonfh
“vGwfvyfaoma&G;aumufyGJtwGuf EkdifiHvkH;qdkif&m EdkifiHom;v_yf&Sm;r_” the National
Citizens' Movement for Free Election (NAMFREL) jzpfonf? pD;yGm;a&;orm;rsm;/
ausmif;om;rsm;/ twwfynm&Sifrsm;/ tdrfaxmif&Sifrrsm;ESifh bk&m;ausmif;acgif;aqmif
rsm;u pkaygif;I 1983 ckESpf pufwifbmvwGif xdkv_yf&Sm;r_tzGJ@udk zGJ@pnf;cJh=ujcif; jzpf
onf? xdktzGJ@u jynfolvlxktm; a&G;aumufyGJvkyfief;pOfwGifyl;aygif;yg0if&ef yef=um;
cJh+yD;/ +idrf;csrf;aomenf;jzifh EkdifiHom;v_yf&Sm;r_udk OD;aqmifcJh=uonf? NAMFREL
tzGJ@onf jynfolvlxkt=um; todynmEdk;=um;r_udk¹r‡ifhwifay;cJh+yD;/ 1984 ckESpf ygvDref
a&G;aumufyrJG sm;wGif apmif=h unfah vhvm&ef apwemh0efxrf; (2) ode;f udk pnf;&k;H cJyh gonf?
1986ckEpS f orwa&G;aumufyw JG iG f apwemh0efxrf; 5ode;f udk rJ&aHk pmif=h unfo h rl sm;tjzpf
arG;xkwfay;cJhonf? xdkapwemh0efxrf;rsm;onf tuGDEdkudkrJay;&ef vlxktm; vrf;rrsm;
ay:odk@ ac:aqmifvmolrsm;jzpfcJh+yD;/ aemufydkif;wGif jynfol@tm%mawmfvSefa&;twGuf
wufºuGv_yf&Sm;olrsm; jzpf=uonf?
oa&mf[morsm;xkwv f yk jf cif;/ owif;v$mrsm;jzef@csjd cif;ESihf vufurf; pmapmif
rsm;a&;om;jzef@a0jcif;wdk@uJhodk@aom or±dk;usr[kwfonfh rD'D,mrsm;onf vlxkquf
oG,fa&; rD'D,mrsm;uJhodk@ vlxktm; pnf;&kH;v_H@aqmf&mwGif ta&;ygaom tcef;u yg0if
cJh=uonf? xdkEdk;=um;wufºuGaom rD'D,mrsm;rSm bifepfEdk tuGDEdk Benigno Aquino
vky}f uHc&H r_tm; rauseyfa'goxGurf r_ sm;udk azmfxw k w
f ifjycJo
h nfh yGiv hf if;aom owif;
tpD&ifcHr_rsm; ay:xGufvmcsdefwGif tpjyKcJhjcif; jzpfonf?
zdvpfydkifEdkifiHY toGiful;ajymif;a&; rwdkifrD jzpfay:cJhonfh v_yf&Sm;r_wGif bk&m;
ausmif;rsm;/ rD'D,mESifh tjcm;t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;toif;tyif;rsm;tjyif aemifwGif
orwjzpfvmrnfholvnf; yg0ifcJhonf? vlxkudk,fpm;vS,ftjzpf orwtuGDEdkonf

34
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
}uD;rm;us,fjyef@aomawmfvSefykefuefr_udk OD;aqmif&efESifh 'kwd,ppfOD;pD;csKyf. axmuf
cHyyHh ;kd r_jzifh tm%m&a&;twGuf Edik if aH &;enf;y&d,m,frsm;udk tpysKd ;vkyaf qmif&ef olr.
pGrf;&nfudk jyocJhonf? v_yf&Sm;r_twGif;&Sd tpktzGJ@aygif;pHkuvnf; olrtm; wnD
w!GwfxJ axmufcHyhHydk; cJh=uonf? v_yf&Sm;r_onf vSnf;aeavSatmifjrif;aZmif;rusef
ae&mwumwGif pnf;&Hk;xm;EdkifcJh&m rm;udk@pf rSm jynfyodk@ xGufajy;cJh&awmhonf?
,ae@tcdsefwGif zdvpfydkifEdkifiHonf jynfh0aom 'Drdkua&pDpepfodk@ OD;wnfcsDwufv#uf
&Sdygonf?

3? 1988 ckESpf jrefrmh vlxkv_yf&Sm;r_

teD;acwfjrefrmordkif;wGif vlxkv_yf&Sm;r_ ta&;awmfyHk}uD; ESpf}udrfwdkifwdkif


ay:aygufcJhonf? xdkta&;awmfyHkESpfcka=umifh jrefrmhEdkifiHa&;ordkif;Y }uD;rm;aom
tvSnfhtajymif;rsm; jzpfcJhonf[k qdkEdkifygonf? yxrwpfckrSm 1938ckESpfwGif jzpfyGm;
cJhaom a&eHajrtvkyform;rsm;ESifh ausmif;om;rsm;OD;aqmifonfh udkvdkeDqef@usifa&;
awmfvSefykefuefr_ jzpfygonf? jrefrmEdkifiHY EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_tavhtxESifh vl@tzGJ@
tpnf;qdkif&m A[k0g' wdk@onf udkvdkeDacwftwGif; arG;zGm;cJhonf[k ordkif;tawG@t}uKH
wdk@u jyaeygonf? vGwfvyfa&;wdkufyGJu ausmif;om;EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ tpOftvm.
tp jzpfygonf? udkvdkeDacwfESifh vGwfvyfa&;&+yD;acwfwGif t[ef@twm; taESmuf
t,Surf sm; &Scd ahJ omfvnf; vlxv k y_ &f mS ;r_rsm; tifwu
kd t
f m;wdu k f wufwufºuGºuGjzpf&ef
ESifh yGifhvif;vGwfvyfpGm wdk;wufzGH@+zdK;&ef 0ef;usifjzpfaom 'Drdkua&pDtajccHrsm; wpHk
w&m &SdcJhygonf? *syefodrf;ydkuftkyfcsKyfpOfESifh ppftm%m&Sifrsm; tkyfcsKyfpOfumvrsm;
twGi;f vlrv _ y_ &f mS ;r_rsm;tm; Oya'abmiftwGi;f aqmif&u G Ef ikd rf nfh tcGit
hf vrf; tajc
taeESifh ae&mrsm; r&SdcJhay? t&yfom;vl@tzGJ@tpnf;toif;tyif;rsm;ESifh v_yf&Sm;r_
rSefor# ajratmufv_yf&Sm;r_toGifjzifhom pcef;oGm;cJh&+yD;/ wdk;wufzGH@+zdK;r_onfvnf;
&yfwef@aecJhygonf?
jrefrmEkdifiHwGif vGwfvyfaom t&yfom;vl@tzGJ@tpnf;taqmufttHkrsm;
r&SdbJ jynfol@awmfvSefa&;wpf&yf qifE$J&ef jzpfEdkifyghrvm;[k ar;cGef;xkwfEdkifayonf?
1988 ckESpf v_yf&Sm;r_onf jynfolwdk@. ae@pOfb0 v_yf&Sm;aqmif&Gufr_rsm;tay:wGif
tajcwnfcJhonf[k ajymEdkifygonf? vbuf&nfqdkif,Ofaus;r_u vli,frsm;ESifh vl}uD;
todkif;t0dkif;rsm;twGuf vl@tzGJ@tpnf;ESifhywfoufI xifjrifcsufrsm;/ oabmxm;
tjrifrsm;udk zvS,fonfhae&m/ awG@qkHonfhae&m 0ef;usiftajctaersm;udk zefwD;ay;cJh
ygonf? aumv[mvESifh oa&mf[mojyufvkH;rsm;rSm +rdK@jyvrf;rwdkif;wGif &Sdaeaom
vbuf&nfqdkifrsm;. ae@pOfb0tpdwftydkif;rsm; jzpfcJh=uonf? 1988ckESpf rwfv

35
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

ausmif;om;qENjyr_rsm;onf vbuf&nfqdkifrS pwifcJhjcif; jzpfygonf?


*syefodrf;ydkufxm;aomtcsdefuwnf;uyif pmayorm;rsm;/ owif;pmq&m
rsm;/ umwGef;q&mrsm;onf ordkif;0if jrefrmpmayynm&Sifrsm;tm; *k%fjyKonfhtae
jzifh owfrSwfae@&ufrsm;wGif twlwuG pkqkH=uv#uf xdkynm&Sifrsm;. b0aemufcH
ta=umif;rsm;udk jyZmwfZmwfvrf;rsm; a&;om;wifqufjcif;wdk@udk jyKvkyfcJh=uygonf?
xdk v_yf&Sm;r_rsm;onf *syefqef@usifa&;wdkufyGJwGif oG,f0dkufaomenf;jzifh EdkifiHa&;tod
jr‡iw hf ifay;onfh vkyif ef;rsm; jzpfayonf? aemufyikd ;f ESprf sm;wGif xdak e@rsm;udk pmqdak wmf
ae@ tjzpf w&m;0if owfrSwfcJh=uonf? pmayynm&Sifrsm;ESifh tEkynm&Sifrsm;rSm xdkae@
rsm;wGif pka0;=uv#uf acwf+ydKifjrefrmpmayta=umif; jiif;ckefaqG;aEG;=uygonf?
,Ofaus;r_qikd &f m (od@k r[kw)f pmaya&;&m v_y&f mS ;r_rsm;tjzpf owfrw S +f yD; aqmif&u G =f u
aom tqdkyg ESD;aESmyGJrsm;onf wdkif;jynf a'otESH@tjym;&Sd &yf&Gmtodkif;t0dkif;rsm;Y
jynfolwdk@twGuf wpHkw&m yGifhyGifhvif;vif; aqG;aEG;r_rsm;ESifh xkwfazmfajymqdkr_rsm;
jyKvkyEf ikd af om tcGit hf vrf;ESihf ae&mrsm;udk jzpfay:apcJyh gonf? 1943-1945 ckEpS u f mv
EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm;tm; Oya'wGif; vkyfaqmif&ef w&m;0iftajctaeESifh ae&mrsm;
r&SdawmhonfhtcgwGif rsdK;cspfjrefrmpma&;q&mrsm;ESifh ynm&Sifrsm;onf jynfolvlxk
t=um; zufqpfqef@usifa&; EdkifiHa&;tod Edk;=um;wufºuGr_udk jr‡ifhwif&eftwGuf
‘ordik ;f 0ifpmayynm&Sirf sm;’udk tok;H jyKcJyh gonf? pmayqdik &f m awG@qaHk qG;aEG;r_rsm;uJo h @kd
aom tpOftvmrsm;onf uef@owfcsufrsm; }uD;rm;pGm &Sdaeaomfvnf; qufvuf
wnf&adS eqJyif? xdo k @kd aom tcGit hf vrf;tajctaersm;u vlxyk nmay;taqmufttHk
rsm;tjzpf vl@tzGJ@tpnf;tm; rsm;pGm tusdK;jyKv#uf &Sdygonf?
jrefrmhaus;vuf&yf&Gmtodkif;t0dkif;rsm;onf rdrdwdk@todkif;t0dkif;twGif;
owif;rsm; zvS,&f ef/ Ekid if aH &;oabmxm;rsm; aqG;aEG;&ef/ v_y&f mS ;r_rsm;aqmif&u G &f efEiS hf
todtjrifrsm;jr‡iw hf if&eftwGuf rdrw d @kd wwfEikd o
f avmuf tajctae tcGit hf vrf;rsm;
udk zefwD;wnfaqmufxm;=uygonf? aus;vufwGif jynfolrsm;onf bmoma&;ESifh
&yfa&;&Gma&;rsm;udk wdkifyifn‡dEd_if;&ef vbuf&nf=urf;0dkif;rsm;Y pkqHk=uavh&Sdygonf?
bmoma&; v_yf&Sm;r_rsm;twGuf Ak'<bmombkef;}uD;ausmif;rsm;wGif pka0;r_rsm;onf
Ed_if;,SOfcsuft& ydkIvkH+cHKr_ &Sdygonf? odk@aomfvnf; xdkodk@aom pka0;r_rsm;onf vl@tzGJ@
tpnf;twGuf bmoma&;oufoufr#omru ydkI xl;jcm;aom t"dy`g,fudk aqmifyg
onf? tb,fa=umifhqdkaomf jrefrmhvl@tzGJ@tpnf;Y pka0;r_udk,fYuyif tHwkv_yf&Sm;r_
wpfco k zG,f jzpfaeaoma=umifyh if? tvm;wl wuUov kd af umvdyrf sm;onf ausmif;om;
rsm;ESifh ynm&Sifrsm;twGuf wdkif;jynf. tajctaet&yf&yfESifh ywfoufI ta&;}uD;
aom aqG;aEG;r_rsm; jyKvky&f ef avhusiyhf sKd ;axmifay;onfah e&mrsm; jzpfygonf? xdo k @kd aom
tcGifhtvrf;tajctaeESifh ae&mrsm;onf wufºuGolrsm;udk v_yf&Sm;r_rsm;tm; tpysdK;

36
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
pnf;&kH;aqmif&GufEdkifrnfh tajccHrsm; jzpfapcJhygonf?
ausmif;om;v_yf&Sm;r_tpOftvmESifhtwl ajratmufausmif;om;or*~rsm;
onf wEkdifiHtwdkif;twmaqmifonfh 1988 ckESpf 'Drdkua&pDa&;tkHºuGr_}uD;udk jzpfay:
aponfh tm%m&Sifqef@usifa&;wdkufyGJ tpOftqufwGif ta&;ygaomtcef;u yg0ifcJh
=uonf? ArmEdkifiHvkH;qdkif&mausmif;om;or*~rsm;tzGJ@csKyf (Auo) jyefvnf arG;zGm;
vmcJh+yD; 'Drdkua&pDawmfvSefa&;udk pwifOD;aqmifcJhonf? AuoESifhtwl a'otvdkuf
ausmif;om;or*~rsm; wEdkifiHvkH;tESH@ ay:xGufvmcJhonf? ajratmuf&Sd ArmEdkifiHvkH;
qdkif&m ausmif;om;or*~rsm;tzGJ@csKyf OuUX rif;udkEdkif (tkyfcsKyfaomrif;udk Edkifonf[k
t"dy`g,f&aom) onf 1988ckESpf v_yf&Sm;r_. oauFw jzpfvmcJhygonf? olonf 1989
ckESpfwGif tzrf;cHcJh&+yD; emrnfqdk;jzifhausmf=um;onfh jrefrmEkdifiHtusOf;axmifrsm;wGif
(15)ESpfwm tusOf;uscHcJh&+yD;/ ESpftawmfrsm;rsm; wkdufydwftusOf;csjcif;cHcJh&ygonf?
ppfaxmufvSrf;a&;t}uD;tuJvnf;jzpfol ppftpdk;&0ef}uD;csKyfcif!Gef@ &mxl;rS z,f&Sm;cH
&+yD; aemufydkif; 2004 ckESpf 'DZifbmvwGif ol@tm; axmifrS v$wfay;cJhygonf?
&efukefpufr_wuUodkvf0if;twGif; ausmif;om;rsm;tm; t"du&k%f;ESdrfeif;
a&; vHkxdef;rsm;u ypfcwf+yD;aemufydkif; 1988ckESpf rwfv(13)&ufae@rS (17)&uftxd
ausmif;om; qlyltkHºuGr_rsm; jzpfay:cJhygonf? xdktawmtwGif; vlaygif;rsm;pGm ypfcwf
owfjzwfcHcJh&+yD;/ tif;pdefaxmifodk@ ydk@aomtcsKyfum;twGif; vl(40) aoqkH;cJhygonf?
tm%mydkifrsm;u wEdkifiHvkH;&Sd wuUodkvf aumvdyfrsm;ESifh txufwef;ausmif;rsm;udk
ydwfypfcJhygonf?
odk@aomf ZGefvwGif tm%mydkifrsm;u wuUodkvfrsm;udk jyefvnfzGifhvSpfaom
tcg ausmif;om;qENjyr_rsm; jyefvnf jzpfay:cJhygonf? &efukefwGif pwifcJhaom qENjyr_
rsm;onf tjcm;e,f+rdK@}uD;rsm;odk@ jyef@ESH@oGm;cJh+yD;/ tajctaeonf z&dkz&JESifh tm%m&
tpd;k &u rxde;f Edik rf odr;f Edik of nfh taetxm;od@k a&mufvmcJyh gonf? xdt k ajctaewGif
tm%m&Sif OD;ae0if;onf ygwDOuUXae&mrS ESKwfxGufa=umif; a=unmcJh+yD;/ 1988 ckESpf
ZlvdkifvwGif ygwDpkHpepfudk jyefvnfusifhokH;rnfvm; rusifhokH;bl;vm;qdkonfudk qHk;jzwf
&eftwGuf jynfol@qENcH,lyGJusif;y&ef tqdkjyKcJhygonf? ygwDnDvmcHu ‚if;. tqdkjyK
csuu f kd y,fcsc+hJ yD;/ ygwaD cgi;f aqmifopfukd a&G;cs,w
f ifajr‡mufcyhJ gonf? ol. tqdjk yKcsuf
onf tajctaeudk avsmhyg;apa&; aemufuG,frS }udK;udkifzefwD;&eftwGuf }uHpnfvkyf
aqmifcsuw f pf&yf jzpfEikd yf gonf? od@k aomfvnf; ol@a=unmcsu. f wu,fah emufqufwJG
jzpf&yfrsm;rSmrl }udKwifpDpOfcJhjcif; r[kwfay? jynfolvlxku ESpfumv=um&SnfpGm apmifh
pm;aecJah om tcGit hf vrf;aumif;}uD;udk olu zefw;D cJyh gonf? ra&S;raESmif;rSmyif axmif
aygif;rsm;pGmaom jynfolrsm; vrf;rrsm;ay:odk@ xGufvmcJh+yD; vl@tcGifhta&;rsm;ESifh 'Drdk
ua&pD jyefvnfwnfaqmufa&;udk awmif;qdkcJh=uygonf? }uD;rm;aom v_yf&Sm;r_}uD;

37
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

rpwifrD ygwDOuUXopfvnf;jzpf orwopfvnf;jzpfaom OD;pdefvGifu zdESdyf+zdKcGJa&;


vrf;a=umif;udka&G;cs,f+yD; rm&S,favmtrdef@udk xkwfjyefcJhonf? ausmif;om;rsm;u
EdkifiHvkH;qdkif&mtaxGaxGoydwfudk qifEGJ&ef yef=um;jcif;jzifh wkef@jyefcJhygonf? tpdk;&
wyfrsm;ESifh qENjyolrsm;t=um; wdkufyGJrsm; ydkrdkt&SdefjrifhvmcJhonf? tpdk;&wyfrsm;u
EdkifiHtESH@ t&yfom;jynfolrsm;tm; ypfcwf ESdrfeif;cJhaomfvnf; qENjyr_rsm; t&Sdeft[kef
ydkrdkjrifhwufvmcJhonf? xdk@a=umifh OD;pdefvGifonf 1988ckESpf =o*kwfv(12)&ufae@wGif
&mxl;u ESKwfxu G af y;cJ&h onf? tm%m& tpd;k &u taemufwidk ;f ynmwwf t&yfom;
a'guw f marmifarmiftm; OD;pdev f iG af e&mwGif tpm;xd;k cef@tyfc+hJ yD;/ tpd;k &twGuf tajc
taersm; ajyvnfa&;r[mAsL[m[k qdkEdkifrnfh rdef@cGef;udk wdkif;jynfodk@ ajymcJhygonf?
tkyfpdk;olrsm;twGif; ab;=uyfeH=uyfjzpfaeonfh xdkodk@aomtajctaewGif
EkdifiHtESH@tjym;Y ausmif;om;rsm;/ &[ef;oHCmawmfrsm;ESifh &yfrd&yfzrsm; yg0ifonfh
jynfol@aumfrwDrsm;onf tpdk;&. tkyfcsKyfa&;,E W,m; vkH;0+ydKvJoGm;ojzifh a'oE W&
tkyfcsKyfa&;rsm;udk wm0ef,lcJh&ygonf? odk@aomf xdkumvwGif v_yf&Sm;r_twGif; wpfck
wnf;aom pkpnf;r_ odk@r[kwf udk,fpm;jyKr_ r&SdcJhay? ausmif;om;or*~acgif;aqmifrsm;/
EkdifiH. aemufqkH;a&G;aumufcH 0ef}uD;csKyfOD;Ek/ a':atmifqef;pk=unf/ OD;atmif}uD;
(1962ckEpS f ppfwyfu tm%modr;f pOf Adv k cf sKyfae0if;. vufaxmuf)/ Akv d cf sKyf}uD;wifO;D
(ppfOD;pD;csKyfa[mif;ESifh umuG,fa&;0ef}uD;a[mif;)ESifh tjcm; 0g&ifhEkdifiHa&;orm;a[mif;
rsm;onf vlxkv_yf&Sm;r_rsm;twGif; tm%m tm;+ydKifr_rsm; &SdcJh=uygonf? qENjyr_rsm;
uvnf; tpdk;&tm; vkH;0ESKwfxGufay;&efom qufvufawmif;qdkaecJhonf? xdkpOf
1988ckESpf pufwifbm(18)&ufae@wGif ppfwyfu xyfrHI tm%modrf;cJh+yD;/ ygwDpkHa&G;
aumufyGJ vkyfay;rnf[k wdkif;jynftm; uwdjyKcJhonf? ausmif;om;rsm;/ vli,frsm;ESifh
axmifaygif;rsm;pGmaom wufºuGv_yf&Sm;olrsm;onf ‚if;wdk@twGuf vkH+cHKr_r&Sdaom
+rdK@jyrsm;rS vlrsdK;pkvufeufudkifawmfvSefa&;a'orsm;odk@ ajymif;a&$@cJh=uygonf? tcsdK@rSm
ajratmufv_yf&Sm;r_rsm;vkyf&efESifh Oya'abmiftwGif; EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm;vkyf&ef
+rdK@jywGif usefae&pfcJh=uonf? a':atmifqef;pk=unfacgif;aqmifaom trdsK;om;'Drdk
ua&pDtzGJ@csKyfESifh EdkifiHa&;ygwDrsm; ay:xGufvmcJhygonf?

4? vlxkv_yf&Sm;r_rsm;tm; ESKdif;,SOfavhvmjcif;

toGiful;ajymif;a&;umv rwdkifrD ydkveftpdk;&ESifh zdvpfydkiftpdk;&wdk@onf


tm%m&Siftpdk;&rsm;jzpf=u+yD; jrefrmEkdifiH&Sd tkyfpdk;oltqufqufrSm awmiftmz&du
&Sd tom;ta&mifcGJjcm;a&;tpdk;&ESifh tif'dkeD&Sm;&Sd ql[mwdktpdk;&rsdK;uJhodk@ tqHk;pGef
tm%m&Sifrsm; jzpf=uonf? ydkvefEdkifiHtpdk;&onf uGefjrLepftpdk;&jzpf+yD;/ zdvpfydkif

38
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
tpdk;&onf tkyfcsKyfa&;tm%modrf;I jzpfvmcJhaom yk*~dKvfwpfOD;wnf;tm%m&Sif
jzpfonf? jrefrmEkdifiH&Sd tm%m&Siftpdk;& tpOftqufonf oabmw&m;a&;tajccH
r&SdbJ ppftm%m&Sif oufoufom jzpfonf?
ydkvefESifh zdvpfydkifEdkifiH&Sd &dkrefuufovpfbk&m;ausmif;awmfonf oabm
w&m;a&;awmfvSefr_ESifh wufºuGaomvlxkv_yf&Sm;r_ ESpfckpvkH;twGuf oauFwjzpfcJh
onf? jrefrmEkdifiHwGifrl awmfvSefa&;wdkufyGJwGif &[ef;ysdKtrsm;tjym; wufwufºuGºuG
yl;aygi;f yg0ifc=hJ uaomfvnf;/ 0gawmf& a&S;&d;k pGJ em,u q&mawmf}uD;rsm;rSm a&ikEH KS wfyw d f
aecJh=uonf?
ydkvefEdkifiHwGif vl@tzGJ@tpnf;qdkif&mA[k0g'onf uGefjrLepftpdk;& vuf
atmufwGifyif tm;aumif;cJhonf? zdvpfydkifEdkifiHwGif rD'D,mtygt0if t&yfzuftzGJ@
tpnf;rsm;onf uef@owfcsufrsm; }uD;rm;pGm &Sdaeaomfvnf; &yfwnfcGifh &SdcJhonf?
jrefrmEkdifiHwGif rnfodk@aom vGwfvyfonfhtzGJ@tpnf;rS wnf&SdcGifh r&Sday? odk@aomf
1988 ckESpf 'Drdkua&pDawmfvSefa&;onf ydkvefaoG;pnf;nD!Gwfa&;v_yf&Sm;r_ESifh zdvpf
ydik f jynfo@l tm%mawmfveS af &;wd@k uo hJ @kd yif ta&twGut f &vnf;aumif;/ pdw"f gwtf &
vnf;aumif;/ pHwefb;kd t&vnf;aumif; cdik rf mtm;aumif;cJo h nf? od@k aomf r[mAsL[m
ESifh tcGifhtvrf;taetxm;t&qdkv#if vkyfudkifEdkifpGrf; enf;yg;onf[k qdk&rnf?
ydkvefEdkifiHwGif aoG;pnf;nD!Gwfa&;tzGJ@onf ‚if;wdk@. tem*wf &nfrSef;csuf
rsm;tm; cdkifrmatmif pkpnf;EdkifcJh=u+yD;/ vufawG@usr_ &SdcJhonf? xdkenf;jzifh tvm;
tvm&Sdaom EdkifiHa&;tiftm;pktjzpf wnfaqmufcJh=uonf? aoG;pnf;nD!Gwfa&;
tzGJ@onf acgif;aqmifr_ &&Sd&ef or*~rsm;ESifh vl@tzGJ@tpnf;wGif;&Sd tjcm;tkyfpkrsm;tay:
=oZmv$rf;rdk;r_ tcdkiftrm &SdcJhonf? zdvpfydkifrS tuGDEdkonf jynfolvlxkwpf&yfvHk;.
wpfckwnf;aom udk,fpm;jyKr_ jzpfcJhonf? rJa&wGuf+yD; csufcsif;yif rdrdudk,frdrd orw
tjzpf a=unmI tm%modrf;wdkufyGJudk xdxda&mufa&muf udkifwG,fEdkifcJholjzpfonf?
tcsdefudkuf vufOD;r_udk &J&J0Hh0Hh t&,lEkdifcJhonf? 1988 ckESpf jrefrmh'Drdkua&pDawmfvSef
a&;wGif ydv k efEikd if EH iS hf zdvpfyikd Ef ikd if w
H @kd uo hJ @kd pkpnf;nD!w
G af om wpfcwk nf;aom ud, k pf m;
jyKr_ r&SdcJhay? xdk@a=umifh v_yf&Sm;r_. acgif;aqmifrsm;onf tpdk;& t=uyfqdkufaepOf
ay:aygufvmonfh tcGifhtcgaumif;udk tusdK;&Sd&Sd tokH;csEdkifcJhjcif; r&Sday? 0ef}uD;csKyf
a[mif;u tpdk;&zGJ@pnf;+yD; rdrdudk,frdrd w&m;0if0ef}uD;csKyftjzpf a=unmcJhaomtcg
tjcm;rnfonfhacgif;aqmifurS ol@tm; axmufcHyhHydk;cJhjcif; r&Sd? t"du acgif;aqmifrsm;
tygt0if =oZm}uD;aom ausmif;om;rsm;u ‚if;tm; tm%mrufaom EdkifiHa&;orm;
wpfa,muftjzpfyif pGypf cJG =hJ uonf? xdpk Ofu ausmif;om;acgi;f aqmifrsm;rSm olw@kd u, kd f
olwdk@ 'Drdkua&pDa&;wdkufyGJ0ifolrsm;omjzpf+yD; tm%mvdkcsifolrsm; r[kwfa=umif; ajym
qdkcJh=uonf? zdvpfydkif jynfol@tm%mawmfvSefa&;twGif; tm%m taqmufttHk

39
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

taetxm;udk ajymif;vJEdkifa&;twGuf udk&mZef tuGDEdk orwtjzpf a=unmouJhodk@


a&S@rwdk;aemufrqkwf EdkifiHa&;ydwfqdk@aer_tajctaeudk vrf;zGifh&eftwGuf 0ef}uD;csKyf
a[mif;u &nf&G,fcJhjcif; jzpf[efwlonf?

ed * H k ;

,ckpmwrf;onf ydv k efEikd if /H zdvpfyikd Ef ikd if EH iS hf jrefrmEdik if &H dS 'Dru


kd a&pD toGiu f ;l
ajymif;a&;ESifhpyfvsOf;onfh vlxkv_yf&Sm;r_rsm;.ta&;ygr_udk avhvmwifjyxm;ygonf?
vlxkv_yf&Sm;r_rsm;rSm tm%mtaqmufttHk tajymif;tvJudk =oZmoufa&muf&ef
ta&;ygaomtcef;u¾wGi&f adS =umif; od@k r[kwf Edik if aH &;e,fy,frS tpd;k &rsm;tm; qkwf
cGmap&ef wGef;tm;ay;Edkifa=umif;tqdk rSefuefa=umif;udk aoG;pnf;nD!Gwfa&;tzGJ@ESifh
jynfol@tm%mawmfvSefa&;wdk@. tcef;u¾rsm;u oufaojyaeygonf? aoG;pnf;nD
!Gwfa&;tzGJ@onf aphpyfn‡dEd_if;onfh awG@qkHaqG;aEG;yGJudk jzpfay:apEdkifcJh+yD;/ ydkvefEdkifiH.
'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;tm; OD;aqmifEdkifcJhonf? zdvpfydkifEdkifiH&Sd pnf;vkH;nD!Gwf
aomv_yf&Sm;r_ESifh udk,fpm;jyKr_/ &&SdaomtcGifhtcgaumif;udk vufOD;r_&Sd&Sd toHk;csjcif;
ponfw@kd u wdik ;f jynftm; toGiu f ;l ajymif;a&;qDo@kd o,faqmifomG ;Edik cf o hJ nf? od@k aomf
vnf; jrefrmEdkifiHY 1988 ckESpfwGif 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&; r&&SdcJhay? pnf;vkH;nD
!Gwfaomudk,fpm;jyKr_ r&Sdjcif;/ EkdifiHa&;ydwfqdk@aer_rS azmufxGufEdkifrnfh enf;vrf;udk
&SmazGEdkifpGrf; r&Sdjcif;wdk@a=umifh jzpfonf? xdk@a=umifh Tpmwrf;wGif 'Drdkua&pDodk@ toGif
ul;ajymif;a&;twGuf awG@qkHaqG;aEG;r_onf vlxkv_yf&Sm;r_rsm;u tkyfpdk;ol ppfwyfESifh
tm%m&Sifrsm;tay: =oZmoufa&mufEdkifrnfh vkHavmufaom cdkifrmtm; aumif;r_ESifh
}uD;rm;us,fjyef@r_/ enf;y&d,m,frSefuefr_/ tajctaeESifh tcsdeftcgudk tuJjzwftoHk;
csEdkifr_ ponfh tcsuftvufrsm; &SdrSom jzpfEdkifrnf[k aumufcsufcsygonf?
,ckpmwrf;u vlrv _ w l ef;pm;tvGmaygi;f pHt k wGi;f &Sd aumv[mvrsm;/ oa&mf
[mojyufv;Hk rsm;/ ±H@_ csjcif;rsm; uJo h @kd aom tHwrk E_ iS hf ckcrH w _ @kd onf cdik rf mtm;aumif;aom
vlxv k y_ &f mS ;r_rsm;udk wnfaqmuf&eftwGuf tpGr;f xufaom vufeufrsm;jzpfa=umif;
qufvuft}uHjyKygonf? vlrt _ ajctaetcGit hf vrf;rsm;ESihf tajctaetcsut f vuf
rsm; ta&;}uD;r_ (odk@r[kwf) t&yfom;vl@tzGJ@tpnf;toif;tyif;rsm;onf vlxkv_yf
&Sm;r_rsm;. armif;ESiftm;rsm;jzpfa=umif;vnf; wifjyvdkygonf? zdvpfydkifESifh ydkvef&Sd
&dkrefuufovpfbk&m;ausmif;rsm;/ aoG;pnf;nD!Gwfa&;tzGJ@/ rD'D,m/ NAMFREL tzGJ@
rsm;onf rdrdwdk@oufqdkif&m'Drdkua&pDawmfvSefa&;rsm;. armif;ESiftm;rsm;tjzpf rdrdwdk@
Edik if rH sm;. toGiu f ;l ajymif;a&;tm; tvkyt f aºuG;jyKcJ=h uygonf? jrefrmEdik if w H iG f tvGwf
oabmaqmifonfh vlr_tajctae tcGifhtvrf;rsm;ESifh ae&mrsm;/ ajratmufausmif;

40
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
om;or*~rsm;onf 1988 ckESpf 'Drdkua&pDawmfvSefa&;. armif;ESiftm;rsm; jzpfcJh=u
onf? Tae&mwGif tcsdefudkuf pnf;0g;udkufjzpfa&; ta&;}uD;r_udkvnf; axmufjyvdkyg
onf? rxdef;Edkifrodrf;Edkifjzpfaeonfh tajctaea=umifh tkyfpdk;olrsm;twGif; t=uyf
twnf;ESifh &ifqdkifae&onfhtcsdefrsdK;wGif vlxkv_yf&Sm;r_rsm;taejzifh tcsdefudkuf tcGifh
tcgaumif;udk rdrd&&qkyfudkifI tusdK;&Sd&Sd tokH;csEdkifygonf? tuGDEdku orwtjzpf
a=unmvdkufonfhtcsdef/ aoG;pnf;nD!Gwfa&;tzGJ@u tpdk;&. awG@qHkaqG;aEG;&ef urf;
vSr;f r_tm; vufcv H u
kd of nfth csed w f @kd uohJ @kd aom tcdu
k t
f wef@onf toGiu f ;l ajymif;a&;
t}udKumvtqifhodk@ wufvSrf;EdkifcJhonfh ta&;}uD;aom tcsdefumvrsm; jzpfygonf?
,ckpmwrf;Y vlxv k y_ &f mS ;r_rsm;onf wdik ;f jynfwpfc.k Edik if aH &;b0wGif tqk;H
tjzwfay;aom tcef;u¾rsm;wGif &Sdonf[k ed*Hk;csKyfygonf? vlxkv_yf&Sm;r_rsm;onf
zdvpfydkifESifh ydkvefwdk@wGif tjyKoabmqmifaom tajymif;tvJrsm;udk tpysdK;olrsm;
tjzpf jrifawGcJh&+yD;/ jrefrmEdkifiHwGifrl EdkifiHa&;t=uyftwnf;twGif; ESpf&Snfvrsm;
qufvufwnf&Sdaer_ESifh tajymif;tvJuif;rJhr_wdk@twGuf wm0efruif;olrsm; jzpf
onfudk awG@&rnfjzpfonf? rnfonfhjzpf&yfwGifrqdk vlxkv_yf&Sm;r_rsm;onf xdkvl@tzGJ@
tpnf;. tem*wftwGuf tqkH;tjzwfay;aom tcef;u¾wGif &Sdae+yD;/ xdktcef;
u¾udk todtrSwfjyK&efvnf; wm0ef&Sdygonf? vuf&Sd vlxkv_yf&Sm;r_rsm;onf pkpnf;
nD!Gwfaomudk,fpm;jyKr_uif;rJhjcif;/ tm;vHk;oabmwlvdkufygaqmif&GufEdkif&ef r[m
AsL[myl;aygif;aqmif&Gufr_ r&Sdjcif;ESifh wdkufyGJtm; toGiful;ajymif;a&;t}udKtqifhodk@
wufvSrf;&ef tcGifhtvrf;rsm;udk &,lEdkifonfh pGrf;&nftm;enf;r_ ponfh twdwfumv
tawG@t}uHKrsm;udk oifcef;pm,l&ayrnf? EdkifiHokH;ckpvkH;. tawG@t}uHKrsm;u 'Drdku
a&pDa&;wdkufyGJ atmifjrifonfjzpfap ratmifjrifonfjzpfap acgif;aqmifrsm;tm; vuf
awG@us&ef/ enf;emºuG,f0&efESifh aysmhajymif;r_&Sd&ef/ vlxkv_yf&Sm;r_rsm;. axmufcH0ef;&Hr_
ESifhtwl ta&;}uD;aomtcsdefrsm;wGif EdkifiHa&;t& a&S@rwdk;omaemufrqkwfom jzpf
aeaom tajctaerS azmufxGufa&;tm; }udK;pm;vdkpdwfrsm;&Sd&ef vdktyfa=umif;udk
rD;armif;xdk;jyv#uf &Sdygonf? jrefrmEdkifiHwGif 'Drdkua&pD r&&Sdao;aomfvnf; vlxk
v_yf&Sm; r_rsm;onf 'Drdkua&pDc&D;pOfordkif;wGif ta&;ygaomtcef;u¾u yg0ifcJh=u+yD;
jzpfonf? ydkvefEdkifiHESifh zdvpfydkifEdkifiHwdk@uJhodk@ toGiful;ajymif;a&;t}udKumvtqifhudk
wufvSrf;&mwGif vlxkv_yf&Sm;r_rsm;u ta&;ygaom tcef;u¾u yg0ifcJhonfh
om"ursm;udk jrefrmhvlxkv_yf&Sm;r_rsm;twGuf ta&;}uD;aom oifcef;pmrsm;tjzpf
avhvm&rnfom jzpfygonf?
atmifrdk;aZmf
rl&if; "The Importance of Social Movements in Crafting Transition to Democracy"
By Aung Moe Zaw

41
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

,Ofaus;r_twm;tqD;ESihf
tcGit
hf vrf;rsm;
&Jjrifah usmf
urBmt}uD;tus,fqkH; orkdif;0if,Ofaus;r_ tpOftvmrsm;[m trsKd;rsKd;
tzkHzkHuGJjym; ajymif;vJvsuf&Sdygw,f? ,Ofaus;r_eJ@ ¶kd;&mtpOftvmawG&JŒ tjrif
oabmxm;/ ,kH=unfcsuf/ wefzkd;/ tðytrl/ p¶kdufoGifjyifykHpHawGu 'Drkdua&pDzGH@òzd;a&;ukd
trsm;}uD; tusKd;*,uf jzpfapygw,f?
'Drkdua&pD qef@usifa&;uJwJh ,Ofaus;r_wpfck[m vl@tzGJ@tpnf;twGif; 'Drkd
u&ufwpfE_ef;pHrsm; ysHŒESH@r_ukd ydwfyifumqD;xm;ygw,f? 'Drkdu&ufwpf tifpwDusL;&Sif;
awG w&m;0ifciG rhf &atmifvnf; jiif;qefxm;ygw,f? tifpwDusK;&Si;f awG vnfywfEidk Of ;D
awmifrS ¶_yf¶_yfaxG;axG;jy\emawG wavS}uD;zefwD;ay;ygw,f?
,Ofaus;r_ukd ppfwrf;xkwf&if t"duykHpHESpfrsKd; xGufvmygr,f? uef@owfcsKyf
wnf;xm;aomtjrif Restrictive version eJ@ uef@owfcsKyfwnf;r_av#mhcsxm;aom
tjrif Less restrictive version &,fvkd@ ESpfykdif;cGJ=unfhvkd@&ygw,f? yxrtcsufudk
t&if=unfh=unfhygr,f?
uef@owfcsKyfwnf;xm;wJhtjrif,lqcsuftvkdt& taemufwkdif;,Ofaus;r_
uomv#if 'Drkdu&ufwpftifpwDusK;&Sif;awG zGH+zdK;zkd@ oifhavsmfwJhtajccHawGay;w,f?
'Drkdua&pDu taemufr[kwfwJh vl@tzGJ@tpnf;awGrSm tHr0if pHr0ifEkdifygbl;? 'Dt,l
tq udk us,u f s,jf yef@jyef@ tqkðd yoGm;wmu ppfat;acwf ‘0dik ;f &Hxed ;f csKyfa&; ay:vpD’
eJ@ emrnf}uD;cJhol a*smhcsfuefeef George Kennan yJjzpfygw,f?
a*smhuefeefu ‘'Drdkua&pD[m taemufajrmufOa&myrSm q,fh&Spf&mpkeJ@
q,fhudk;&mpkawGrSm qifhuJwkd;wufay:xGef;vmwJh tpdk;&ykHpHjzpfw,f? t*Fvdyfa&vuf
=um;eJ@ ajrmufyifv,ftay: e,fedrdwfpyfxm;wJhwkdif;jynfawGrSm t"duay:vmwJh
tkyfcsKyfa&;pepf/ aemufawmh ajrmuftar&dutygt0if tjcm;urBm@tpdwftydkif;awG
qD wpwp o,faqmifoGm;=uw,f? taemufajrmufOa&myu vlawG[m rlv 'Drdku
&ufwpfvlom;awGjzpfvm+yD; udkvkdeDðy&if; +rdK@jyt&yfom;tpkd;&ykHpHawG usifhokH;vm
=uw,f’vkd@qkdygw,f?

42
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
“'ga=umifyh J 'Drudk a&pD[m tcsed uf mva&m ae&mrSmyg ESpcf pk vk;H usO;f ajrmif;
wJh tajccHoabmaqmifw,f? taemuf&JΠjyifycg;qufjywfusefwJhae&mawGrSm vlxk
twGuf vlxkua&G;cs,fwJhykHpH wmpm;zkd@ tawmfcufygw,f? 'Drkdu&ufwpf tifpwD
usK;&Sif;awG zGHòzd;zkd@eJ@ tokH;ðyzkd@u ae&ma'owkdif;twGuf rvG,fwJhudpPyg?” vkd@ quf
ajymygw,f?
&Sif;atmifajym&&if 'Drkdua&pD[m taemufajrmufeJ@ A[kdOa&mywkdif;jynf
awG/ olwkd@u ukdvkdeDðycJhwJha'o tcsKdŒawGrSmom tvkyfjzpfygw,f? 'ga=umifhvnf;
taemufurS ,Ofaus;w,fvkd@ tpGJtvrf;}uD;olrsm;u atmufygtwkdif; aumufcsuf
qGJygw,f?
(1) acwfopf 'Drkdua&pDu taemufrSmyJ tajcwnfw,f?
(2) q,fhukd;&mpk tapmykdif; 'Drkdu&ufwpfwkdif;jynfrsm;[m taemufEkdifiH
rsm;yJ jzpf=uw,f?
(3)ajrmuftwWvefwdwfa'o tjyifuqkd&if ,cif+Adwdo#ukdvkdeDrsm;/
tar&duef=oZmv$rf;rkd;cH wkdif;jynfrsm;eJ@ vufwiftar&durSm tkdufbm&D,ef
ukdvkdeDjzpfcJholrsm;yJ 'Drkdua&pD &Sd=uygw,f?
(4) 'Drkdua&pD ‘tD’ aewJh 1973 ckESpfavmufukd=unfh&if 'Drkdu&ufwpf
wkdif;jynf ESpfq,fhukd;ck&SdwJhteuf ESpfq,fu taemufOa&myeJ@ vufwiftar&du
wkdif;jynfrsm;/ &Spfcku ,cif+Adwdo#ukdvkdeDrsm;eJ@ usefwpfcku *syefjzpfw,f?
(5) 1990 ckESpfrSm 'Drkdu&ufwpfwkdif;jynf ig;q,fh&Spfck &Sdygw,f? okH;q,fh
ESpfcku taemufOa&myeJ@ vufwiftar&duwkdif;jynfrsm;/ ajcmufcku ta&SŒOa&my
wkdif;jynfrsm;/ ukd;cku +Adwdo#ukdvkdeD tar&dueJ@ =opa=wvs ukdvkdeDwkdif;jynfrsm;/
useaf jcmufcu k *syef/ wl&uD/ awmifu&dk ;D ,m;/ erD;bD;,m;eJ@ qDeaD *gvw f @dk jzpf=uygw,f?
wwd,v_dif;rSm 'Drkdu&ufwpfjzpfvmwJh wkdif;jynf okH;q,fteuf ESpfq,fhajcmufcku
taemufujzpfovkd taemuf=oZmtrsm;}uD; v$rf;rkd;cH&zl;wJha'ou wkdif;jynfrsm;yJ
jzpfygw,f?
wu,fawmh taemuf,Ofaus;r_[m abmfvuefa'oeJ@ ,cif qkdAD,uf
a[mif;twGuf olpdrf;w&Hqefygw,f? orkdif;a=umif;t&qkd&if tJh'Da'orsm;[m
Zmbk&ife@J atmfwrdk eftifyg,mwk@d &ŒJ tpdwt f ykid ;f awGjzpfygw,f? olw@dk uv dk r$ ;f rk;d xm;wJh
bmoma&;u taemufwidk ;f c&pf,mefr[kwb f /J a&S;¶k;d pGJ atmfoadk 'geh @J tpPvmrfbmom
wkd@ygyJ?

43
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

tJh'Da'oawGukd taemufwkdif;,Ofaus;r_ rsm;rsm;pm;pm; rxkd;azgufEkdifygbl;?


taemuf&ŒJ tawG@tóuHrsm;jzpfwhJ &Dae;qef;acwf/ &Dazmfar;&Si;f acwf/ ^m%ftvif;acwf/
jyifopfawmfvSefa&;eJ@ vpfb&,f0g'awGukd rjzwfoef;cJhzl;ygbl;?
ynm&Sif0DvsHa0gavpfhajymwmu ppfat;acwftqkH;owfr_eJ@ ta&SŒtaemuf
oHuefvef@umz,f&Sm;Ekdifr_u +idrf;at;roGm;bJ/ aemufxyf ,Ofaus;r_pnf;jcm;wJh
jy\emawG ay:xGufapcJhygw,f? ppfat;t+yD;rSm a'oEkdifiHtkyfpktopfawG wòyH}uD;
xyfxGufvm+yD; ,Ofaus;r_ta=umif;ðy wl&mwl&maoG;pum;ajym&if; ta&SŒtaemuf
uGJtufvm=ujyefygw,f? 1500 ckESpfavmufu p}uD;pkd;wJh taemufc&pf,mefurBmeJ@
xdpyftv$r;f rk;d cHz;l wJah 'oeJ@ =oZmcHrjzpfz;l wJah 'ot=um; ta&;}uD;wJh Ekid if aH &;cGjJ cm;r_/
e,fedrdwfuef@owfr_ awG&Sdvmygw,f?
zifvefeJ@¶k&Sm;t=um; ,Ofaus;r_ta=umif;ðy&if; e,fedrdwfpnf;jcm;r_/
abmvf w pf E k d i f i H r sm;&J Πta&S Πbuf j crf ; eJ @ taemuf b uf j crf ; rwl n D r _ / taemuf
uufovpf ,lu&def;eJ@ ta&SŒatmfokda'gh ,lu&def;tuGJ/ awmifeJ@ajrmuf ¶kdar;eD;,m;
t,ltqtuGJ/ ,l*kdqvm;AD;,m; c¶kdat;&Sm;/ qvkdaA;eD;,m;wkd@eJ@ tjcm;a'owGif;
EkdifiHrsm;tuGJ? taemufc&pf,mefxdxm;zl;wJh ae&mu 'Drkdua&pD tjrpfwG,f tan‡mifh
aygufvG,f+yD;/ ta&SŒEG,fa'ouawmh r_ef0g;0g;&,fyg?
'kwd, tjrif,lqcsuf - ,Ofaus;r_t[ef@twm;qkdif&m uef@owfcsKyf
wnf;r_ av#mhcsxm;aomtjrif zGifhqkdr_t&awmh ,Ofaus;r_wpfck[m 'Drkdua&pDukd
xl;xl;jcm;jcm; rsufESmomay;wwfovkd/ &efvkdqGJcsxm;&ifvnf; tawmfvef@p&m
aumif;w,f? ol@a'o,Ofaus;r_ukd quf&Sifoefzkd@twGufyJ 'Drkdu&ufwpftkdif'D,m
awGukd tokH;cscsifw,fvkd@ qkdygw,f? t"du Oyrmay;wJh ,Ofaus;r_ESpfckuawmh
uGefzsL;¶Syf0g'eJ@ tpPvmrfbmomwkd@ygyJ?
'Dru
dk &ufwu dk af Z;&Si;f twGuf tJ'h , D Ofaus;r_awGu ql;ajimifch vkwrf sm;vm;?
olwkd@&JΠtpOftvm,kH=unfcsufwefzkd;awGu b,favmuftwkdif;twmtxd &efvkd
'kuQay;EkdifovJ? tem*gwfrSaum b,favmuftxd quf[ef@wm;xm;OD;rSmvJ?

uGefzsK;&Syf0g'

tpOftvm uGefzsK;&Syf0g'[m 'Drkdua&pDqef@usifa&;jzpfw,fqkdwJh t,l


tqtay: b,fynm&SifurS odyftxGef@ rwufygbl;? pHawmf0ifw¶kwftkyfcsKyfa&;ykHpH
rSm vlwef;pm;aemufcHrcGJjcm;bJ pmar;yGJpepfeJ@ xl;c|efola¶G;xkwf+yD; &mxl;cef@xm;yg
w,f? okd@aomf pmar;yGJpepfeJ@ vlppfxkwfOD;awmifrS &mxl;ae&mtwGuf vl&nfc|ef

44
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
olaumif;ðypepfu 'Drkdua&pDtwGuf tvkyfjzpfzkd@ cJ,Of;ygw,f? ppfbuft&m&SdawGukd
olwkd@t&nftcsif;eJ@ óud;pm;r_a=umifh &mxl;wkd;jr‡ifhwm rSefayr,fh/ b,fawmhrS ppfwyf
[m 'Drkdu&ufwpf rjzpfovkdygyJ?
pHawmf0if w¶kwfuGefzsK;&Syf0g'eJ@ ol@vufcGJrsm;jzpfwJh ukd&D;,m;/ AD,uferf/
pifumyl/ xkid 0f rf/ *syefw@dk u qifyh mG ;t,l0g'awG[m wpfO;D csi;f xuf tkypf u k dk tav;ay;
w,f/ vGwfvyfr_ vpfbmwDxuf tm%mykdifr_udk tav;tay;w,f/ tcGifhta&;xuf
wm0ef0wW&m;ukd tav;uJygw,f? uGefzsK;&Syfvl@tzGJ@tpnf;rSm EkdifiHawmfqkdwmukd
usm;uefxm;Ekdifr,fh vl@tcGifhta&;awG csKdŒwJhygw,f? EkdifiHawmftwGuf/ trsm;tusKd;
bkHtusKd;twGuf acgif;pOfatmufrSm wpfOD;csif;tcGifhta&;awG paw;ypf=uygw,f?
tjrifoabmxm;uGJvGJr_eJ@ ,SOfòydifr_xuf o[Zmwjzpfa&;/ ajyvnfa&;eJ@
emcHr&_ adS &;wk@d yJ vkcd siyf gw,f? txufatmuftqifq h ifh trde@f ay;r_e@J ¶kad oukid ;f ¶_id ;f r_uydk J
t"duwefzkd;rsm;tjzpf vufcHxm;ygw,f? tkdif'D,mjiif;ckefr_/ tkyfpkygwDrsm;&JŒ yËdyuQ
awGukd tE W&m,f&Sd+yD; w&m;r0ifbl;vkd@ ¶_jrifygw,f?
ykdta&;}uD;wmu uGefzsK;&Syf0g'rSm tpkd;&tkyfcsKyfolukd txdef;tuGyfay;
Ekdifr,fh vlr_tifpwDusK;&Sif;rsm; r&Sdovkd/ w&m;0ifcGifhvnf; ay;rxm;ygbl;? tpOftvm
w¶kwfjynfrSm avmuDudpPeJ@ emrf0d^mOfqkdif&m pnf;uef@r_ tm;enf;ygw,f? EkdifiHa&;
w&m;0ifr_ Legitimacy u aumif;uifbkH&JΠtyfESif;cGifhtay:rSm wnf&Sdygw,f?
aumif;uifbkHuay;tyfwJh vkyfykdifcGifhtm%mqkdwm EkdifiHa&;rSm ukd,fusifhpm&dwW
aumif;rGefr_ukd qkdvkdygw,f? pm&dwWaumif;olqkd&if vkyfykdifcGifhtm%m tvkdtavsmuf
&&SdwJhoabmyg?
tm%meJ@ ukd,fusifhw&m;u wxyfxJvkd@ ,lqwma=umifh tm%mukd
xdef;csKyfuef@owfzkd@ w&m;0ifcGifh r&Sdygbl;? orm"d&Sdol vlolawmfawGom tm%m&ap
vkd@ uGefzsK;&Syfu rdef@xm;ygw,f? tm%m,lxm;ol[m aomwmyefrkd@ oGm;rxdaveJ@?
okd@aomfvnf; taemufwkdif;t,l ‘tm%m[m t&d,myk*~Kdvfukdvnf; ,pfrl;azgufjyef
apw,f/ 'ga=umifh tifpwDusK;&Sif;qkdif&m uef@owfxdef;nd‡r_ check and balance
vkdtyfw,f’ qkdwJh pum;eJ@us *GwD;*Gus jzpfukefygawmhw,f?
w¶kwjf ynfr}uD;rSm 'Dru dk &ufwpftpk;d &tawG@tóuH vk;H 0r&Scd yhJ gb;l ? taemuf
&JŒaxGjym;wJh 'Dru dk a&pDudk axmufc=H uwmu tpk;d &eJ@ oabmuGv J qJG ef@usiw f hJ vlenf;pk
tkyfpkyg? olwkd@taetxm;uvnf; 'Drkdua&pDom atmfayr,fh uGefzsK;&SyftpOftvmeJ@
t"duaomhcsufwefzkd;awGukd ausmfvGefazgufxGuf&Jwm r[kwfygbl;? ynm&Sif vlpD,H
ykdif&JŒ pum;eJ@ajym&&if acwfopfw¶kwfjynf xlaxmifolrsm;[m trsKd;om;a&;
tajcwnfwJh uGefjrLepfygwD rsufESmzkH;pGyf ‘uGefzsK;&Syf vDeif0g'D’ awGygyJ?

45
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

1980 jynfhvGefaESmif;ykdifrSmawmh w¶kwfpD;yGm;a&; tvsiftjrefwkd;wufr_u


EkdifiHa&;ðyjyifajymif;vJr_awGtxdvkyfzkd@ awmif;qkdr_awG wufvmygw,f? ausmif;om;/
ynmwwfawGeJ@ òrdŒjyvlvwfwef;pm; tkyfpkawGqDu 'Drkdua&pDaºuG;a=umfoHawG
qufwkduf wufvmygw,f? 'gukd uGefjrLepfacgif;aqmifykdif;u enf;vrf;ESpfckeJ@ wkef@jyef
ygw,f?
yxrenf;vrf;u xkdif0rf/ puFmyleJ@ ukd&D;,m;wkd@&JŒ tawG@tóuHtajccH,l+yD;
‘tm%m&Sif0g'opf’ oDtkd&Dukd vufukdifðyygw,f? pD;yGm;a&;zGH@òzd;r_ ZmwfckHay:a&muf
aewJh w¶kwfvkdwkdif;jynftwGuf [efcsufnDnD qufwkd;wufzkd@eJ@ zGH@òzd;r_aemufquf
rajz&Si;f Ekid wf hJ jy\emawG xde;f xm;zk@d tm%m&Sipf epfu vku d v
dk tdk yfw,fv@dk ta=umif;
jyygw,f? 'kwd,u aemufawmh acgif;aqmifykdif;u 1989 aEG&moDrSm 'Drkdua&pD
v_yf&Sm;r_ukd =urf;=urf;wrf;wrf; òzdcGif;ypfygw,f?
w¶kwf&JŒ pD;yGm;a&;wkd;wufr_u 'Drkdua&pD qef@usifa&; ,Ofaus;r_ tm;
aumif;atmif wGef;ykd@ovkd&Sd+yD;/ trsKd;om;a&;0g'eJ@ uGefzsK;&Syf0g' jyif;jyif;jyjy acgif;
axmifvmygw,f? xkdif0rfeJ@ ukd&D;,m;wkd@&JΠpD;yGm;a&;wkd;wufr_uawmh 1980 jynfh
vGefaESmif;ykdif;rSm 'Drkdua&pDtajccHawGudk jzpfapcJhygw,f?
pifumylukd=unfh&if a&eHwifykd@r_r&SdwJh ‘0ifaiGjrifh’ EkdifiHjzpf+yD;/ 'Drkdu&ufwpf
Ekid if aH &;pepfvnf; t&ifu taiG@awmifroef;cJyh gb;l ? pifumylacgi;f aqmif}uD;uk, d w f idk u
f
uGefzsK;&Syfwefzkd;awGu taemuf'Drkdua&pDeJ@ qef@usifbufyJvkd@ a=unmzl;ygw,f?
vDurG , f u
l “tar&duefawG[m ygwpD /Hk oabmxm;usr/_ aqG;aEG;r_/ tajctwif jiif;ckef
r_eJ@ yËdyuQawGukd óudufw,f? yËdyuQxJurS todynmxGufvmr,fvkd@ ,kH=unfvufcH
xm;=uw,f? 'gayr,fh qDavsmfnD!GwfwJh todynmxkwfvkyfr,fhtpm;/ aps;uGuf
tkdif'D,mawGu t"du¶k%f;eJ@ aoG;xGufoH,kdyGJawGqDyJ OD;wnfaew,f” vkd@ qkdygw,f?
“EkdifiHa&;t}udwfte,f,SOfòydifr_u *syef/ w¶kwfeJ@ tm&S,Ofaus;r_wkd@&JŒ
enf;vrf;r[kwfbl;/ 'gu tjiif;yGm;r_awGeJ@ ¶_yfaxG;r_awGyJ ay:vmr,f? &efvkdwJh
EkdifiHa&;rsKd; pifumylvkd vlrsKd;pkH vl@tzGJ@tpnf;twGuf ae&mr&Sdbl;? usKyfbmom
qif;csifqif;oGm;r,f/ qGJcszkd@awmh b,fol@rSmrS tcGifhta&;r&Sdbl;” vkd@ vDukd,fwkdif
ajymzl;ygw,f?
1980jynfv h eG rf sm;rSm vDu ol@òrdŒjyEkid if aH v;rSm uGezf sK;&Syw
f efz;dk awGudk t"du
OD;pm;ay; ykd@csjzef@csDygw,f? oabmxm;uGJol/ tpkd;&rl0g'a0zefolawGukd ta&;,l
ESdyfuGyf/ rD'D,mawG ydwfyifygw,f? 'ga=umifhyJ urBmhcsrf;omwJh wkdif;jynfrsm;t=um;
pifumyl[m tm%m&Siq f efwhJ uGezf sK;&Sy0f g'eJ@ pcef;oGm;cJyh gw,f? ok@d aomf vDe@J ol@om;

46
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
vD&SdefvGef;wkd@ EkdifiHa&;jrifuGif;u aysmufoGm;csdefus&if pifumylrSm uGefzsK;&Syf0g'u
qufajcukyf+rJ ygOD;rvm;?
1980 jynfhvGefawGrSmyJ xkdif0rfeJ@ ukd&D;,m;ESpfEkdifiHu 'Drkdua&pDqD a¶GŒvsm;
cJhygw,f? orkdif;a=umif;t& xkdif0rf[m w¶kwfjynfr&JŒ wGJzuftpdwftykdif;wpfck jzpf
ygw,f? xkdif0rfukd *syefu ESpfaygif;ig;q,f=um odrf;ykdufxm;+yD;/ 1947 rSm a'ocH
aexkdifolawGu w¶kwf&JŒ xdef;csKyfr_atmufu ykefuefxGufvkdufygw,f? 1949 rSm
trsKd;om;a&;0g'Dtpkd;&vnf; uGefjrLepfawGukd ¶_H;edrfht&SufuGJ+yD; a&mufvmygw,f?
tJh'D¶_H;edrfhr_a=umifhyJ xkdif0rftrsKd;om;a&;0g'Dacgif;aqmifrsm;tzkd@ [dwf[ef
rsm;wJh uGefzsK;&Syf0g'ukdukdifpGJzkd@ rjzpfEkdifawmhwm awG@&ygw,f? aemuf pD;yGm;a&;eJ@
vlr_a&; tvsiftjrefzGH@òzd;r_uvnf; ¶kd;&muGefzsK;&Syf0g'ukd tm;enf;apcJhygw,f?
xkdif0rfom;awGrSm tefx&my&maESm vkyfief;&Siftv$may:xGufvm+yD;/ uGefzsK;&Syf
r[kwfwJhpwkdiftjynfheJ@ jynfr}uD;&JΠv$rf;rkd;r_atmufu vGwfajrmufcJhygw,f?
xkdif0rf&JŒjzpf&yfu w¶kwfEkdifiHa&;,Ofaus;r_rSm tajccHusus ajymif;vJr_
jzpfcJh+yD;/ w¶kwfjynfr/ ukd&D;,m;/ AD,uferfwkd@rSm 'grsKd;rjzpfcJhovkd *syefrSmvnf;
b,fwkef;urS r&SdcJhzl;ygbl;? xl;jcm;wJh xkdif0rfpD;yGm;a&;zGH@òzd;r_u uGefzsK;&SyftarGukd
ðywfxGufoGm;apcJhygw,f? orw vDwefa0S;vufxufrSm pD;yGm;a&;eJ@ vlr_a&; wkd;wuf
r_a=umifhwufvmwJh zdtm;awGukd wkef@jyefwJhtcg ol@vl@tzGJ@tpnf;twGuf wjznf;
jznf; EkdifiHa&;wHcg;zGifhay;&if; ajz&Sif;cJhygw,f?
ukd&D;,m;&JŒpHawmf0if ,Ofaus;r_rSmawmh a¶GŒvsm;ajymif;vJvG,fr_ mobility
eJ@ omwlnDr#r_ egalitarianism t,ltqwkd@ yg0ifygw,f? 'ghtjyif tm%m&SifpepfeJ@
vloefvpl mG }uD; strong man tkypf ;dk wJh tpOftvmyg0if+yD; 'Dru dk a&pDrvkv
d m;wJh uGezf sK;
&Syft,ltqtcsKdŒ aygif;pyfxm;ygw,f? ukd&D;,m;ynm&SifwOD; ajymcsuft& “jynfol
awGu EkdifiHom;tjzpf olwkd@tcGifhta&;awG usifhokH;zkd@twGuf rawG;=ubl;? txuf
trdef@apmifhzkd@eJ@ &yfwnfa&;twGuf c,zkd@avmufyJ vkyfcsif=uw,f” vkd@ qkdygw,f?
uGefzsK;&SyfxkH;pHrSm tjrifrwlqef@usifolrsm;twGuf onf;cHay;r,fhae&m r&Sd
yg? vrf;¶kd;a[mif;eJ@ pmtkyf}uD;xJu zJhxGuf&if opPmazgufygyJ? ukd&D;,m;bmoma&;
tpOftvmrSmvnf; aphpyfaqG;aEG;r_eJ@ tay;t,ltavsmhtwif;vkyfwmukd vlr_pHE_ef;
wpfcktjzpf rowfrSwfygbl;? tay;t,lpum;prd&if &efol@t0,fcHwmyJ? uGefzsK;&Syf
ynm&Sifrsm;[m b,fawmhrS ‘tay;t,ltavsmhtwif;’ pum;&yf rokH;E_ef;yg? 'g
olwkd@ pdwfjzLpifatmifxm;wm? tJh'D &yfwnfcsufukdifxm;rSvnf; ,Ofaus;r_ oduQm
wufw,fvkd@ ,lqygw,f?

47
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

'gqkd tay;t,ltavsmhtwif; compromise udpPukd b0aeenf; [efyef


wpfcktjzpf vufcHxm;wJh 'Drkdua&pDukd ukd&D;,m;rSm b,fES,fhazmfaqmif=urvJ? 1980
jynfhvGefrsm;rSmawmh òrdŒjyxGef;um;r_/ ynma&;tqifhtwef;jrifhvmr_/ vlvwfwef;pm;
qkyfqkyfukdifukdifzGHòzd;r_/ c&pf,mefbmomvkdvm; wGifus,fysHŒESH@r_wkd@u uGefzsK;&Syf0g'ukd
tm;enf;usqif;apcJh+yD;/ uGefzsK;&Syf[m 'Drkdua&pD&JΠcvkwfuefoif;wpfckvkd@ ukd&D;,m;
rSm jrifvmygw,f?
1990 ckESpfukd=unfh&if ta&SŒtm&SrSm zdvpfykdifuvGJvkd@ vlxku a¶G;cs,f
wifajr‡mufwJhtpkd;&rsm;udk ygwDwpfckwnf;u qufwdkuf }uD;pkd;xm;+yD;/ tjcm;ygwD
wpfcu k dk vlxu k a¶G;cs,cf yJ gw,f? *syef[m 'Dru dk a&pDEidk if jH zpfayr,fh ygww
D pfcw
k nf;uyJ
t+rJv$rf;rkd; tm%m&,lxm;ygw,f? *syef&JŒygwD}uD;wpfckwnf;uyJv$rf;rkd;wJh 'Drkdu
a&pD armf',fvfu ta&SŒtm&SwcGif wGifus,fysHŒESH@aew,fvkd@ ynm&SifvlpD,Hykdifu
axmufjyygw,f? pifumyl/ rav;&Sm;/ xkid 0f rf/ uk&d ;D ,m;wk@d rmS ygw}D uD;wpfck (ok@d r[kw)f
!Gef@aygif;tzGJ@wpfckuyJ umv=um&Snf}uD;pkd;xm;cJhygw,f?
'Dru
dk a&pD&@J yxrqk;H pHcsed pf EH e_ ;f u Ekid if aH &;ygwaD wG=um;rSm rJtwGuf vGwv f yf
r#wwJh ,SOfòydifEkdifcGifh&Sda&;jzpfygw,f? twkduftcHtkyfpkawG&JŒ v_yf&Sm;aqmif¶Gufr_tay:
tpkd;&u ruef@owfzkd@eJ@ taESmifht,Sufray;zkd@ygyJ? 'DudpPrSm *syefu tprf;oyfcHEkdif
r_awmh &Sdygw,f? vGwfvyfpGmajymqkdpnf;±Hk;Ekdifr_/ owif;pmvGwfvyfr_eJ@ oifhwifhwJh
a¶G;aumufyòJG ydiq f idk rf _ tajctaeawGu *syefrmS q,fpEk pS rf sm;pGm &Scd yhJ gw,f? cufwmu
vGwfvyfcGifhtwkdif;twmeJ@ 'Drkdua&pD yDjyifaeayr,fhvnf; ygwD}uD;wpfckeJ@ aqGpOf
rsKd;qufrsm;u xdyfqkH;&mxl;&aewm cufw,f? *syefxufqkd;wJh tjcm;tm&Swkdif;jynf
awGrSmawmh a¶G;aumufyGJòydifqkdifuGif;awGukd ESpfaygif;rsm;pGm wzufapmif;eif;vkyfxm;
+yD; tpkd;&rsufESmomay;cH&wJh ygwDu }uD;pkd;xm;+rJygyJ?
1980 jynfhvGeftqkH;ykdif;eJ@ 1990 jynfhvGefwavsmufrSmawmh tajctaeawG
wkd;wufajymif;vJvmygw,f? ta&SŒtm&S&JŒ ygwD}uD;wpfckwnf; }uD;pkd;r_pepfu 'Drkd
ua&pDeJ@ tm%m&Sif aygif;pyfr_toGifykHpHxGufvm+yD; twkduftcHrsm;tay: csKyfcs,fr_
awG wjznf;jznf;avsmch say;ygw,f? 'DypHk u H dk 'Dru dk a&pDtwGuf ueOD; a&SŒajy;vkt d yfcsuf
rsm;vkd@ ,lqEkdifayr,fh taemufwkdif; 'Drkdua&pDeJ@awmh uGmjcm;ygao;w,f?
taemuf&JΠEkdifiHa&;ygwDrsm;eJ@ !Gef@aygif;tzGJ@awGrSmu tm%mtwGuf
vGwv f yfr#wpGm òydiq f idk Ef idk ¶f rHk ubl;/ tm%mukd wvSnphf &D Ekid pf rG ;f vnf; &Syd gw,f? ta&SŒ
tm&SrSm ygwDawGu tm%mtwGuf yg0if,SOfòydifEkdifykHay:ayr,fh wvSnfhpDtpkd;&jzpfcGifh
yg;&Sm;ygao;w,f? a¶G;aumufyGJrSm tm;vkH;yl;aygif;yg0ifEkdifayr,fh/ tpkd;&¶kH;tzGJ@uawmh
yifrygwD}uD;u vlawGtwGufygyJ? ygwDtajymif;tvJr&SdwJh 'Drkdua&pDpepfyg?

48
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
tm&SpepfawG&JŒ t"dujy\emu csKyfukdifxm;wJhygwD}uD;&JŒ=oZmeJ@ twkduf
tcHawGay:xm;wJh onf;cHr_t=um; e,fedrdwfpnf; uef@xm;jcif;ygyJ? EkdifiHa&;pepf
ykHpHu uGefzsK;&Syft,l0g' qufusifhokH;&Sifoefapzkd@ taemuf'Drkdua&pDenf;emawGeJ@
qufpyfn‡d,laewJh oabmygyJ? xGufvmwJh tifpwDusK;&Sif;awGuvnf; 'Drkdu&ufwpf
,SOfòydifr_awGay:vmzkd@ r[kwfbJ uGefzsK;&Syf&JŒ wnf+idrfemcHr_awG tvkyfqufjzpfa&;yg?
ta&SŒtm&SuGefzsK;&Syfwefzkd;eJ@ taemufvkyfxkH;enf;emawG aygif;pyfr_u
a&&SnfpD;yGm;a&;wkd;wufr_ukd xdef;xm;Ekdifyghrvm;? tck wurBmvkH; pD;yGm;a&; tusyf
¶kdufumvrSm w¶kwftygt0if uGefzsK;&Syfarmf',fvfawG awmifhcHEkdifrvm;? uGefzsK;&Syf&JŒ
ygwD}uD;armf',fvfu tvkyfvufrJhjy\em/ aiGa=u;azgif;yGr_/ vlr_a&;eJ@ qENjy t"d
u¶k%;f awGudk ESpq f ,fw
h pf&mpka&SŒc&D;rSm b,fvadk usmv
f m$ ;xGurf vJqw
dk mujzifh pdw0f if
pm;p&mawGyg?

tpPvmrf

‘uGefzsK;&Syf'Drkdua&pD’ u tawmhfukd *GwD;*GusEkdifw,fqkdwm jrif&yg+yD? 'gjzifh


‘tpPvmrf'Drkdua&pD’ uaum? omwlnDr#a&;eJ@ trsm;usKd;ðya&;wkd@[m tpPvmrf&JŒ
t"du &nf¶G,f&if;rsm;jzpfygw,f? tpPvmrf&JŒ tjrifhqkH;,Ofaus;r_ykHpHrsm;uawmh
bk&m;wpfckxJ0g'/ wpfOD;csif;0g'/ usrf;pmtkyf}uD;0g'/ usifh0wfpnf;urf;emcHa&;/
txufeJ@atmufajcykdif; nDr#apa&;/ acwfrSDa&;vkdtyfcsufrsm;twGuf tvkdufoifh
jznfhqnf;ay;a&;pwJh t*Fg&yfawGeJ@ jynfhaeygw,f? a,bk,stm;jzifh tJh'Dtcsuf
rsm;[m 'Drkdua&pD&JΠvkdtifawGeJ@ ukdufnDygw,f?
okd@aomfvnf; tpPvmrfu bmoma&;eJ@ EkdifiHa&;=um; pnf;tuef@cGJjcm;r_ukd
jiif;qefygw,f? taemufEidk if rH sm;&JŒ tm;omcsuf ‘ausmif;awmfe@J Ekid if aH wmf’ ol@tuef@
eJ@ol ykdif;jcm;r_rsKd;r&Sdovkd/ EkdifiHa&;v_yf&Sm;aqmif¶Gufr_ rSefor#uvnf; bmoma&;eJ@
qufpyfaeygw,f?
tpPvmrftajccH0g'Drsm;&JΠawmif;qkdcsufu rlqvifwkdif;jynfwpfjynfrSm
EkdifiHa&;acgif;aqmifrsm;/ tkyfcsKyfolrsm;[m rlqvifvkd vkdufemusifhokH;&r,f/ ‘&S&Dtm’
tpPvmrfw&m;awmfu tajccHOya'jzpf&r,f/ ‘tkv d rm’ omoemynm&Sirf sm;tzG@J uyJ
tpk;d &ay:vpDawGtay: ok;H oyfq;Hk jzwfay;&r,fv@dk qkx d m;ygw,f? csŒJ ajym&&if tpk;d &&JŒ
w&m;0ifr_eJ@ rl0g'awG[m bmoma&;=o0g'rdef@qkdcsufeJ@ vrf;!$efcsufrlabmifxJuyJ
qif;oufvm&r,f? 'ga=umifhrkd@ tpPvmrfEkdifiHa&;t,ltqrsm;u 'Drkdu&ufwpfEkdifiH
a&;oabmeJ@ uGJjym;jcm;em;+yD; 0da&m"d¹yGrf;xaeygw,f?

49
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

tpPvmrft,ltq oGefoifcsufawGrSm 'Drkdua&pDeJ@ obm0wlnDwma&m


rwlnDwmyg &SdEkdifygw,f? wu,fhvufawG@rSmawmh b,ftpPvmrfwkdif;jynfrS 'Drkd
u&ufwpfEkdifiHa&;pepf tjynfht0usifhokH;r_rsKd;r&Sdovkd umv&Snf=umxdef;xm;Ekdif
wmrsKd; r&Sdygbl;? 'Dae&mrSm wl&uDuawmh c|if;csufaygh? wl&uDacgif;aqmif rlpwmzg
ur,fvf twmwcfu vl@tzGJ@tpnf;eJ@ EkdifiHa&;tay: tpPvmrft,ltq 0ifpGuf
v$rf;rkd;r_udk vkH;0y,fcsygw,f? bmoma&;ukd jrifhjrwfwJhbmoma&;udpPrSmyJ xm;csif
w,f? avmuDa&; 0ifrcs,v f ,
S ef @J ? aemuf olu avmuDoufouf acwfrw DS hJ taemuf
EkdifiH wpfEkdifiHrsKd; zefwD;zkd@ tm;óud;rmefwuf aqmif¶Gufygw,f?
okd@aomf wl&uD&JŒ 'Drkdua&pDtawG@tóuHu vkH;0atmifjrifr_&aewmawmh
r[kwfygbl;? r=umc% ppfwyfu 0ifpGufzufr_awG &SdcJhygw,f? tpPvmrfurBm&JΠa'o
wpfcjk zpfwhJ ygupPwefrmS vnf; 'Dru dk a&pD ok;H }udro
f ;Hk cg óud;yrf;zl;ayr,fh wpfcgrS wm&Snf
rcHbJ tm%modrf;yGJawGeJ@csnf; pcef;oGm;ae&ygw,f? ygupPwefrSm r=umc% a¶G;
aumufyaJG wG usi;f yvku d /f ppfAsK¶ku
d &ufawG }uD;pk;d vku d ef @J ? tpGe;f a&mufawma=umifawG
ajcykef;ckwfae+yD; tckt&yfzuftpkd;&ua&m b,favmufcHrvJqkdwm twdtusajymzkd@
cufygao;w,f?
'Drkdua&pDykHpHukd umv=um&Snf xdef;xm;EkdifcJhwJh tm&yfurBm&JŒwpfckwnf;
aom EkdifiHuawmh vufbEGefyg? 'guvnf; vufbEGef&JΠvlOD;a& 40/ 50 &mckdifE_ef;
avmufu c&pf,mefawG jzpfaecJhvkd@ygyJ? aemufykdif; rlqvifOD;a&trsm;pkvnf; jzpf
vma&m/ vufbEGef 'Drkdua&pDvnf; òydusoGm;yga&mvm;? wu,fawmh tpPvmrfeJ@
'Drkdua&pD[m oDtkd&Dt& vkdufavsmnDaxG&SdykHay:ayr,fh/ vufawG@us&if jy'g;wvrf;
oHwvrf;ygyJ?
awmifOa&my/ ta&SŒOa&my/ vufwiftar&dueJ@ ta&SŒtm&Swkd@u tm%m
&Sifpepfukd qef@usifolrsm;[m taemuf'Drkdua&pD wefzkd;rsm;ukd axmufcH=uw,f?
olwkd@vl@tzGJ@tpnf;ukd,fpDrSm 'Drkdu&ufwpfenf;emawG rdwfqufzkd@ óud;yrf;ygw,f?
'Drkdua&pDqkd+yD; atmf=u[pf=uayr,fh 'Drkdu&ufwpf tifpwDusK;&Sif;awG xlaxmif
EkdifwJhtqifhawmh a&mufcsifrSa&mufr,faygh? olwkd@eJ@ajymif;jyef tm%m&SiftpPvmrf
vl@tzGJ@tpnf;rsm;rSmawmh twkdiftcHv_yf&Sm;oltkyfpkawGukd,fYu 'Drkdua&pD ukd,fcH
tm;enf;vGef;vSygw,f? 'Drkdua&pD atmf&rSmawmif wGef@aewwfygw,f? tpkd;&ukd
qef@usifwJhtiftm;aumif;wJh twkduftcHuvnf; tpPvmrftajccH0g'DawGygyJ?
1980 jynfhvGefaESmif;ykdif;rSm jynfwGif;pD;yGm;a&;jy\emrsm;a=umifh tpPvmrf
wkdif;jynftrsm;tjym;rSm 'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif;jzpfpOfawGqD OD;wnfvmcJhygw,f?
tpkd;&awGu twkduftcHawGtay: zdESdyfxdef;csKyfr_awG avsmhcs+yD;/ a¶G;aumufyGJrsm;

50
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
uwqifh olwkd@w&m;0ifr_ topfjyef&atmif óud;pm;=uygw,f? tJh'D wHcg;zGifhr_rSm
vufOD;atmif tjrwfxkwfEkdifwmu tpPvmrftajccH0g'D tkyfpkawGygyJ?
t,fv*f s;D &D;,m;rSm tpPvmrfu,fwifa&; wyfO;D tzG@J u 1990 jynfEh pS f ZGev f
a¶G;aumufyGJrSm vlxkrJ 65 &mckdifE_ef; tEkdif&&Sd+yD; jynfe,fav;q,fh&Spfckteuf okH;
q,fEh pS cf k xde;f csKyfxm;Ekid yf gw,f? 1989 Ek0d ifbm a*sm'f efEidk if aH ¶G;aumufyrJG mS tpPvmrf
tajccH0g'Drsm;u ygvDrefae&m okH;ykHwpfykH tEkdif&&SdcJhygw,f? tD*spfrSm ygvDrefukd,fpm;
vS,ftrsm;pk[m ‘rlqvif nDaemif&if;csm’ tzGJ@u jzpfygw,f?
a¶G;aumufyGJawGrSm tpPvmrftajccH0g'DawG vlxkaxmufcHr_ &vm&wJh
ta=umif;u tpk;d &awGu twku d tf cHtyk pf ak wGudk ESyd u
f yG x
f m;vk@d jzpfygw,f? tpk;d &ukd
qef@usifzkd@&m taumif;qkH;ykHpHuvnf; tpPvmrfbmoma&; tumtuG,feJ@om
vG,fulEkdifygw,f? 'DvkdeJ@ tajccH0g'[m ta&SŒtv,fykdif;a'oawGrSm jyefvnfacgif;
axmifvm&jcif; jzpfygw,f? tpPvmrftajccH0g'ukd ESpòf cduo f al wGuvnf; ukeo f nfawG
eJ@ vli,frsm;yJ jzpfygw,f?
tpPvmrfwkdif;jynfrsm;u tpkd;&qef@usifwJh twkduftcHrsm;&JΠvGwfajrmuf
a&;v_yf&Sm;r_awGu tpPvmrftajccH0g'ukd acgif;axmifvmapwmrkd@ 'Drkdua&pDc&D;
twGuf jy\emawG&SdapcJhygw,f? tajccH0g'DeJ@ tpGef;a&mufawG tm%m&cJh&ifvnf;
'Drkdua&pDukd csnfheJ@ap+yD; taemufrkef;wDa&;awGyJ qufjzpfOD;ygr,f? 'Dtwkdif;vnf;
jzpfae+yD; tar&du&JΠtukdiftwG,fnHhzsif;r_u rD;avmif&mavyifhovkd 'Drkdua&pDeJ@
tvSrf;a0;apygw,f? 'gjzifh 'Drkdu&ufwpftpkd;&ykHpH wnfwnf+idrf+idrf&&Sdzkd@ tpPvmrf
wkdif;jynfawG b,fvkdazgufxGuf=urvJ?

wpkd;wp tcGifhtvrf;rsm;

tpPvmrfeJ@ uGefzsK;&Syf0g'rSm 'Drkdu&ufwpfzGHòzd;r_twGuf t[ef@twm;awG


&Sdaew,fqkdwm vufcH&ygr,f? okd@aomfvnf; tJh'D azgufxGufzkd@cufcJw,fqkdwJh
tqkdðycsufawGukd ar;cGef;xkwfwmawGvnf &Sdygw,f?
yxr/ ,Ofaus;r_eJ@ ywfoufwJh tqkdðycsufawG[m b,fawmhrS rSefcJhwm
r[kwfbl;vkd@ axmufjy=uygw,f? Oyrm/ t&ifu ynm&Sifawmfawmfrsm;rsm;u
uufovpfbmom[m 'Drkdua&pDtwGuf cvkwfuefoif;vkd@ajymcJh=uw,f? ynm&Sif
rufpfa0bm tjrift&qkd&if uufovpfwkdif;jynfawG[m y¶kdwufpwifh wkdif;jynfawG
vkd pD;yGm;a&;zGHòzd;wkd;wufvmzG,f r&Sdbl;vkd@qkdygw,f?

51
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

'gayr,fh 1960 jynfhvGefeJ@ 1970 jynfhvGefrsm;rSm uufovpfwkdif;jynfawG


'Drkdu&ufwpfjzpfvm+yD; y¶kdwufpwifhwkdif;jynfawGxuf pD;yGm;a&;wkd;wufr_E_ef; jrifh
cJhygw,f? tvm;wlyJ rufpfa0bmeJ@ tjcm;ynm&Sifrsm;u uGefzsK;&Syf,Ofaus;r_uvnf;
atmifjrifwJh t&if;&SifpD;yGm;a&; rvkyfaqmifEkdifbl;vkd@ twyfajymcJhygw,f? okd@aomf
1980 jynfhvGefeJ@ 1990 jynfhvGeftpykdif;rSm rsKd;qufopfynm&Sifrsm;u ta&SŒtm&S
vl@tzGJ@tpnf;rsm;&JΠxl;jcm;wJh pD;yGm;a&;wkd;wufr_ t"duta=umif;t&if;cHu uGefzsK;
&Syf0g'yJvkd@ &yfcHajymjyefygw,f/ w¶kwf&JŒtHhrcef; pD;yGm;a&;wkd;wufr_u 'Drkdua&pDeJ@
eD;pyfvmwm r[kwfbl;vm;? ,Ofaus;r_wpfck[m udef;aovkd tajymif;tvJr&SdbJ 'Drkd
ua&pDeJ@ zGHòzd;a&;twGuf t+rJt[ef@twm; jzpfaeawmhrSmvm;?
'kwd,/ tpPvmrfeJ@ uGefzsK;&Syfvkd}uD;rm;wJh orkdif;0if,Ofaus;r_ tpOftvm
awGrSm tkdif'D,m/ ,kH=unfcsuf/ wefzkd;/ oGefoifqkH;r=o0g'/ pmay/ t,ltqawGeJ@
tðytrlykHpHawG ,uf&S,fzGJ@pnf;xm;ygw,f? y¶kdwufpwifheJ@ uufovpfrSm 'Drkdua&
pDeJ@ tHr0ifpHr0if tm%m&Sifqefqef t,ltqawG &Sdaewwfovkd/ uGefzsK;&Syf0g'rSm
'Drkdua&pDtwGuf azmfa¶GysKiSgcsuftcsKdŒ &Sdaewwfjyefw,f? 'gqkd tpPvmrfeJ@ uGefzsK;&Syf
wkd@rSm 'Drkdua&pDukd rsufESmomay;EkdifwJh t*F g&yfawGu bmjzpfrvJ? ,Ofaus;r_tpOf
tvmxJrmS 'Dru dk &ufwpfjzpfrt _ wGuf t[ef@twm;jzpfapwJh ºuGuaf cs;awGudk b,fvdk
z,f&Sm; ausmfv$m;rvJ?
wwd,/ wkdif;jynfwpfjynf&JŒ ,Ofaus;r_[m 'Drkdua&pDtwGuf ql;an‡mifh
cvkwf jzpfaeOD;awmifrS/ orkdif;a=umif;t& ,Ofaus;r_awG[m tðycH passive xuf
v_yf&Sm;ouf0if 'kdif;erpf jzpfaewwfygw,f? vl@tzGJ@tpnf;rSm v$rf;rkd;xm;wJh ,kH=unf
csut f jrifawG tcsed w f idk ;f ajymif;vJaeygw,f? rsK;d qufwpfquf/ ESpq
f uftwGi;f wefz;dk eJ@
cH,lcsufawGu jcm;em;oGm;Ekdifygw,f?
,Ofaus;r_awGu qifhuJwkd;wufajymif;vJaew,f? ,Ofaus;r_tajymif;tvJ
ukd t"dujzpfapEkdifwJhta=umif;u pD;yGm;a&;zGH@òzd;r_ygyJ? pD;yGm;a&;zGHòzd;vm&if ,Ofaus;r_
awG 'kid ;f erpfjzpfw,f? ok@d aomf pD;yGm;a&;zGòH zd;r_ avSum;xpf yxrtqifw h ufz@dk qGcJ sxm;
wwfwJh ,Ofaus;r_awGxJu b,fvkdpazguf=urvJ?

&Jjrifhausmf
&nf!$ef;

The Third Wave by Samuel P. Huntington

52
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f

tm&S 0¶ke;f oke;f um; 'Dru


dk a&pD
0ifx
h ef;
tm%m&Sifpepf}uD;pkd;rif;rlvGef;wJh tm&Sa'orSm xkdif;EkdifiHukd ‘'Drkdua&pD
tkdatppf’ wpfcktjzpf t&ifwkef;u wifpm;csD;rGrf;=uygw,f? ,ae@umvrSmawmh
'Dta&SŒawmiftm&SEkdifiH[m tqkd;¶Gm;qkH; EkdifiHa&;tusyftwnf;awGeJ@ vl;vl;vdrfhvdrfh
ygy?J 'Dru
dk a&pDtwGuf jynfo@l r[mrdwt f zG@J PAD u (192)&uf=um qENjyv_y&f mS ;r_awG
ðyvkyfcJh+yD;/ befaumufavqdyf}uD;ESpfckukd &Spf&uf=um ydwfqkdxm;cJhygw,f? 'DZifbm
(3)&ufae@ jyef¶kwfodrf;wJhtcsdefrSmawmh EkdifiHawmfw&m;¶kH;u 'Drkdua&pDenf;us a¶G;
aumufcH tpkd;&ukd y,fzsufypfygw,f?
tpkd;&opfukd zGJ@pnf;twnfðy+yD;yg+yD? 'g[m 2008 ckESpftwGif; av;ckajrmuf
tpkd;& jzpfygw,f? tpkd;&a[mif;ukd axmufcHolawG&J@ qlyluef@uGwfr_awGa=umifh/
0ef}uD;csKyfopf tbDqpf 0dwf*sm*sD0 tzGifhay:vpDrdef@cGef;pwifzkd@ aESmifhaES;cJh&wm
awG&Sdygw,f? PAD r[mrdwftzGJ@ [m 1992 ckESpf 'Drkdua&pDv_yf&Sm;r_rSm yg0if=uwJh
vlvwfwef;pm;eJ@ vlukHxHtv$mukd ausmaxmufaemufcHðyxm;ygw,f? olwkd@&JŒ
tqkH;pGef &nfrSef;csufu r_efr_ef0g;0g; ‘EkdifiHa&;opf’ qkdwmjzpf+yD;/ ygvDrefae&mtwGuf
'Drkdu&ufwpf r[kwfwJh ajcvSrf;rsKd;awGeJ@ r=umc% tajymif;tvJ vkyfcsifwmrsKd;awG
vnf; yg0ifygw,f? okd@aomf tpkd;&opfeJ@ 0ef}uD;csKyfopf b,favmufcHrvJqkdwmawmh
aA'ifq&mawGeJ@ avmif;a=u;'kdifrsm; tvkyf¶_yfae=uygw,f?
,ae@tcg xkdif;vkd tvm;wl tajctaetusyftwnf;trSwfrsKd; tjcm;
tm&SEkdifiHtrsm;pkrSmvnf; a&muf&SdvmEkdifygw,f? 'kwd,urBmppft+yD; ukdvkdeD oHajc
usif;u u|wfvGwfcJhwJh tm&S[m tck 21 &mpkrSm 'Drkdua&pD vqef;&ufrsm; óuHóudufcJh
w,fvkd@ qkd&ygr,f? jrefrm/ ajrmufukd&D;,m;uae vmtkd/ AD,uferfeJ@ w¶kwftxd
tm&Sa'o&JΠtpdwftykdif;rsm;rSm tm%m&Siftkyfpkd;r_awG &Sdaeonfhwkdifatmif/ +yD;cJhwJh
q,fpkESpfrsm;rSmawmh tm&S[m tjyifyef;tm;jzifh 'Drkdua&pD tawmfoef;cJhygw,f?
vGefcJhwJh q,fESpfausmftwGif; tm&SEkdifiH 20 rSm a¶G;aumufyGJawGusif;y+yD;/ +idrf;csrf;pGm
toGiful;ajymif;r_awGeJ@ tpkd;&awG ay:xGef;vmygw,f?

53
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

'gayr,fh 2008 ckESpf wESpfvkH;rSmawmh tm&Som;trsm;pku 'Drkdu&ufwpf


EkdifiHa&;tay: ,kH=unfr_awG ykdrkdavsmhyg;oGm;+yD; pdwfukefvmykHaygufygw,f? xkdif;eJ@
awmifukd&D;,m;wkd@rSm r=umcif ESpfESpfurS a¶G;cs,fxm;wJh vlxkacgif;aqmifawGukd vl
trsm;pkuyJ vrf;ay:xGuf aygufuGJjy=uygw,f? ygupPwefeJ@ ta&SŒwDarmwkd@uvnf;
tvsiftjrefukdyJ ,kd@,Gif;csdeJ@ EkdifiHrsm; failed state tqifhqD acsmfxGufoGm;ygw,f?
rav;&Sm;rSm aumif;rGefwJh tkyfcsKyfa&;ykHpH good governance tm;enf;r_ukd
cHpm;ae&+yD;/ a¶G;aumufyGJusif;y¶kHeJ@ usef;rmoefpGrf;wJh 'Drkdua&pDtwGuf raocsmwm
jyoaeygw,f? b*Fvm;a'h&Sfu 'DZifbm(29)&uf vlxkqENrJ&vm'faumif;awGeJ@ ppf
wyf aemufcHðytpkd;&ukd awmajcmufarmif;xkwfzkd@ tm;xkwfaepOfrSmyJ/ a¶G;aumufyGJ
vGeftxd w¶kwfawGu rGef*kdvD,m;ukd a&Smhcf0ifapygw,f?
1986 ckESpfrSm tm&Sa'o&JΠyxrOD;qkH; vlxkv_yf&Sm;r_awGeJ@ tm%m&Sif
rm;ukdpf udk ðzwfcs+yD;/ pifay:wufvmwJh zdvpfykdif[m r=umrDu ta&;ay:tajctaeukd
&ifqkdifcJh&ygw,f? vGefcJhwJh (11)ESpfu orwa¶G;aumufyGJawGusif;y+yD; w¶kwfvl@tzGJ@
tpnf;rSm olwkd@acgif;aqmifukd yxrqkH; wkduf¶kdufa¶G;cs,fjycJhwJh xkdif0rf[m tck
orwopfukdðzwfcszkd@ tm;xkwfae=ujyefyg+yD?
tdENd,vkd 'Drkdua&pDt&ifhrmqkH;EkdifiHrSmvnf; rGrfbkdif; t=urf;zufwkdufckdufcH
&r_u 'Drkdua&pDa¶G;aumufcHtpkd;&&JŒ tajccHysufuGufr_awGukd azmfjyaeygw,f? EkdifiH
om;awGtay: vkHòcHr_ ray;pGrf;Ekdifr_tm;enf;csufukd &Sif;&Sif;}uD;jrifawG@&ygw,f? *syef
qkdwmuawmh tm&S&JŒ'Drkdua&pD t&ifhusufqkH; r[kwfygvm;? r=umcifESpfawGrSmawmh
0ef}uD;csKyftrsKd;rsKd; wc%csif; vJypfaewmukdu *syefzuf&Sifvkd jzpfaeygw,f?

jynfol@qEN arhwwfwJh tm&Senf; tm&S[ef

'Dawmh jy\emenf;vrf;tzkHzkHukd òcHvkduf&if tm&S'Drkdua&pDtay: pdefac:cH


ae&r_awG[m ol@&JŒoufwrf;Eke,fr_ukd a&mifjyefvSpfjyaeygw,f? taemuf'Drkdua&pD
uawmh &mpkESpfrsm;pGm qifhuJwkd;wufjzwfoef;vmwm jzpfygw,f? taemufEkdifiHom;
rsm;uvnf; 'Drkdua&pD&JŒtuef@towfawGukd em;vnfxm;=uygw,f? tm&SrSmawmh
'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif;jzpfpOf[m q,fpkESpfrsm;tqifheJ@om jzwfoef;aewkef;ygyJ?
zGHòzd;p 'Drkdua&pDwkdif;rSm emusifcHcufa0'emaygif;pkH a&m¹yGrf;wwfygw,f?
okd@aomf vuf&SdEkdifiHa&;rwnf+idrfr_awGukd vspfvsL¶_xm;vkduf&if/ tm&SEkdifiHrsm;[m
'Drudk a&pDt,ltqtay: pdwu f ek o
f mG ;Ekid yf gw,f? 'Dru
dk a&pDqw
dk m ody¶f y_ af xG; npfywf
w,f/ avmfvDazmufjym; rormr_rsKd;pkHeJ@vkd@ awG;xifoGm;ygvdrfhr,f?

54
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
awmifukd&D;,m;/ rGef*kdvD;,m;/ xkdif0rf/ xkdif;eJ@ zdvpfykdifwkd@rSm EkdifiHom;awGu
wkdif;jynf&JΠ'Drkdua&pDul;ajymif;r_[m olwkd@b0awGtwGuf bmwpfckrS wkd;wufrvm
bl;vkd@ ,kH=unfvm=uygw,f? ðywfusoGm;wJh tm%m&Sifa[mif;rsm;&JŒ acwfukdawmif
vGrf;woo jzpfaeygw,f? 1997 pD;yGm;a&;tusyftwnf;t+yD; ajrmif;xJxkd;qkduf
qif;oGm;wJh ‘tm&Swefzkd;’ ukdawmif jyef&Smvmygw,f? 'Drkdua&pDpepf&JŒ xdef;nd‡a&;
ykHpH checks and balances ukd r&Ekdifawmh zcif}uD;pkd;tkyfxdef;a&;eJ@ aps;uGufpD;yGm;a&;
a&morusifhokH;wJh ‘a&mif;&if;rdwfo[maumif;pm;a&;’ crony capitalism qkdwJh
tm&Swefzkd;uyJ [kwfEkd;Ekd;?
tm&SEkdifiHtrsm;pkvkdyJ xkdif;EkdifiHrSm ynmwwfvl@rvkdifwpfpku taemuf
pwkid vf 'f rD u
dk a&pDqw dk m ykpH cH u
G f Ekid if aH &;pepf one-size-fit political system vk@d ,q
l +yD;
twGef@wwf=u+rJygyJ? PAD tzGJ@0if 0dcspfcsKdufuqkd&if “Oa&my okd@r[kwf tar&duef
pwkdifvf 'Drkdua&pDukd usKyfwkd@ qDrSm&zkd@ rar#mfvifhygeJ@? usKyfwkd@rSm ukd,fykdifta&SŒwkdif;
'Drkdua&pDyJ &Sdoifhw,f” vkd@ ajymygw,f?
'Dvkd rausreyfaygufuGJoHawGu a'owGif; pD;yGm;a&;wkd;wufr_E_ef; jrifhae
wke;f awmh tk@H yek ;f jzpfaeygw,f? ok@d aomf urBmvk;H qkid &f m aiGa=u;tusyt f wnf;eJ@ tm&S
yufyif;&ifqkdif&csdefrSmawmh vkdufavsmnDaxGwkef@jyef OD;aqmifay;r,fh acgif;aqmifr_u
t"dujy\em jzpfvmygw,f? urBmvkH;qkdif&mpD;yGm;a&;usqif;r_[m tar&duef
orwa¶G;aumufyGJtwGif; t"dutkwfatmfaomif;eif;tjzpfqkH;/ tkdbm;rm;twGuf
acgif;tcJ&qkH; jzpfEkdifayr,fh/ tm&S 'Drkdua&pDrsm;uawmh rqkdifovkd aeomoyavnm
u ygyJ?
*syefygvDrefu pD;yGm;a&;ðyjyifajymif;vJa&;tay: rqkH;jzwfEkdif&Smovkd/
rav;&Sm;eJ@ xkdif;wkd@uvnf; taemufpD;yGm;a&;ðywfusr_uae olwkd@ykd@ukefusqif;r_
umuG,fzkd@ a,mif0g;0g;jzpfaeygw,f? wu,fawmh tm&S&JŒtkyfcsKyfa&;ykHpHrSm 'Drkdua&pD
&JŒ trsm;qENukd ukd,fpm;ðyzkd@qkdwJh tajccHw&m;ukd,f aysmufaewmjzpfygw,f?
jyef=unfh&if a'owGif;ppfyGJawGeJ@ iwfjywfpkwfzwfaewkef;uvnf; tm&S
EkdifiHom;awGcrsm olwkd@acgif;aqmifawGeJ@ xdawG@ajymqkdEkdifwJh taetxm;r&SdcJhygbl;?
pD;yGm;a&; wkd;wufr_awGu tJh'D[muGuf EkdifiHa&;ðyjyifr_awG wnfaqmufxm;oifhwm
ayg?h ok@d aomf b,fvydk jJ zpfjzpf uae@ tm&Som;trsm;pk[m xrif;0+yD; t0wfvv S myg+yD?
vlvwfwef;pm;awGeJ@ òrdifòrdifqkdifqkdif vwefaqmifwkdifjzpfvmyg+yD?
'ghxuf tm&Som;awG iwfrGwfawmifhwvmwmu zuf&Sif'DZkdif;qef;qef;
r[kwfawmhbJ tpkd;&&JŒwm0ef,lr_/ yGifhvif;jrifom rxdefcsefr_eJ@ w&m;r#wr_wkd@ jzpfvm
ygw,f? tm&SwwkdufvkH;&JŒ 'Drkdu&ufwpf prf;oyfaqmif¶Gufr_rSm tm;enf;nHhzsif;wJh

55
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

e,fy,fav;ck &Sdygw,f? atmufyge,fy,fav;ckrSm tm&SvkyfEkdifr,fht&mawG &SmazG


=unfh&ygr,f?

(1) wm0ef,lwwfaom acgif;aqmifrSef xdawG@a¶G;cs,fEkdifr_

tm&S[m urBmhvlOD;a& ig;ykHokH;ykH&JΠtdrfjzpfygw,f? okd@aomf +yD;cJhwJh q,fpkESpf


rSm b,fa¶G;aumufyGJwckwavurS ay:vpDukd qkH;jzwfaqmif¶GufEkdifzkd@ us,fjyef@wJh
axmufcrH _ wnfaqmufEidk pf rG ;f wJh acgi;f aqmifwpfa,muf xkwrf ay;Ekid af o;ygb;l ? 'g[m
bma=umifhvJ? wpfckwnf;aom tajzuawmh tm&Som;awGu olwkd@acgif;aqmifawG
tay:xm;wJh tjrifoabmxm;awGtay:rSm trsm;}uD;wnfrSDaeygw,f?
Asian Barometer Project &JŒawG@&Sdcsufuawmh tm&Som;trsm;pk[m
'Drkdu&ufwpf tkdif'D,mawGukd axmufcHw,fvkd@ ajym=uayr,fh/ acgif;aqmif wpf
a,muf&JΠtm%m=oZmuef@owfr_rSmawmh Oa&my okd@r[kwf qyfqm[m& u jynfol
awGxuf trsm;}uD; tjriftod tm;enf;ygw,f? Oyrm- awmifukd&D;,m;rSm ppfwrf;
aumuf,lr_&JΠokH;ykHESpfykHu pm&dwWaumif;rGefwJhtkyfcsKyfolukd oltvkd&Sdwm bmrqkd
vkyfykdifcGifh ay;oifhw,fvkd@ azmfjyygw,f? vkdtyf&if Oya'ukdawmif olcsKd;azgufEkdifyg
owJh?
t&m&mod tukefod/ olrwwfwmr&SdwJh tkyfpkd;olrsm;[m tm&Som;awGukd
EkdifiHom;rsm;tjzpfxuf olwkd@tzdESdyfcHrsm;ozG,f ykdrkdðyrl=uygw,f? ppfwyfykdif;uvnf;
vlx&k ŒJ òidjiifr_ odyrf sm;rsm;pm;pm;rcH&bJ Ekid if aH &;rSm 0ifpu
G zf ufEidk yf gw,f? xkid ;f rSm 2006
ckESpf tm%modrf;awmh trsKd;orD;awGu ppfom;awGukd yef;pnf; urf;wmrsKd;awG &SdcJhyg
w,f? ppfwyfukd vkdwmxuf ykdtxifw}uD;r$rf;wwfwmvnf; tm&Som;rsm;ygyJ?
vlxk&JΠtJh'Dvkd tawG;tjrif tcktcHa=umifhyJ ppfbuf[m t&yfbuftxufrSm t+rJ
tompD;aeEkdifwm jzpfygw,f?
okd@aomf tm&Som;awG[m olwkd@tpkd;&awGukd rsufrkef;usKd;vmjyef&ifvnf;
tvGeftu|H? vrf;ay:xGuf a'gotkd;awGaygufuGJ+yD; awmfvSefa&;pwkdifvfeJ@ tòywf&Sif;
a&;awG vkyfvm=ujyefygw,f? 'DrSm olwkd@&JΠpdwftcHeJ@ aphaqmfpdwfukd em;vnf=unfhvkd@
&ygw,f? 1980 jynfhvGef tv,fykdif;avmufrSm vlxkyg0gv_yf&Sm;r_v_dif;u tm&S
wwkdufvkH;ukd ajymif;ypfcJhygw,f? zdvpfykdifeJ@ awmifukd&D;,m;uae xkdif;eJ@ xkdif0rftxd
ygyJ? tJh'D vlxkqENjyyGJawGu tm%m&SifawGðzwfcszkd@ tm;xkwfcJhwmcsnf;ygyJ?
tm&Sa'otrsm;pkrSm EkdifiHa&;vkyfxkH;abmifu rJykH;xJuae nHhzsif;cspm;wJh
tkyfcsKyfolukd z,f&Sm;ypfzkd@/ vkdtyf&if vrf;ay:xGuf vlpkzkd@ jzpfygw,f? cufwmu a¶G;

56
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
aumufyGJpepfawGu jynfh0rSefuefr_r&Sdwm qkd;ygw,f? ¶GmawGrSm rJ0,f rJckd;u tm&S
EkdifiHrsm;&JΠykvdyfa&m*gwpfckygyJ? b,fvkdyJjzpfaeae 'Drkdua&pD}uHhckdif&ifhusufvmzkd@
AGufaygufaewJh a¶G;aumufyGJrsm;pGmuyJ jzwfoef;=u&ygr,f?
a¶G;aumufyGJawGtay: vlxk&JŒ,kH=unfr_uif;rJhvmw,fqkdwmvnf; trSef
ygyJ? 'gu EkdifiHa&;todynmtm;enf;r_&JΠtusKd;qufjzpfygw,f? tkyfcsKyfa&;,E W&m;ukd
pdwfysufaewJh v,form;/ aqmufvkyfa&;vkyfom;eJ@ acgif;¶GufAsufxkd;awGu rJ¶kHuae
acgif;aqmifavmif; pDppfxdef;csKyfv$wfzkd@xuf/ vrf;ay:wuf vlpk tkHeJ@usif;eJ@ tpkd;&
qef@usifa&;vkyf+yD; EkdifiHa&;tajymif;tvJvkyfzkd@ukd ykdtm¶kHuswwfygw,f?
rsm;aomtm;jzifh tm&Synma&;pepfawG[m aiGa=u;okH;pGJr_ usKHvSDyg;&Sm;+yD;
tm*Hktxyfxyfaqmif ynma&;rsKd;awG jzpfygw,f? rJwpfjym;&JŒwefzkd;yg0g&Sdr_ukd EkdifiH
om;awGtay: oGefoifr_/ wm0ef,lwwfaom acgif;aqmifr_&JΠta&;ygr_awGukd !$efjy
Ekdifr_ tm;enf;ygw,f? xpfueJ&Sd vrf;ay:xGufzkd@xuf/ EkdifiHa&;todynm cGifus,fus,f
jzef@usufEkdifzkd@u a&&Snf ykdta&;}uD;vmygvdrfhr,f?

(2) xdef;nd‡a&;wnfaqmufr_ (Checks and Balances)

¶kd;&mtpOftvm tm&S¶kdaoukdif;!$wfr_u ygwDwpfckxJuae EkdifiHa&;ukd


vnfòrd!‡pfxm;zkd@ vG,fulapygw,f? tm%mukdifxm;Ekdifr_u ygwDukd ykdtm;aumif;vm
ap+yD; twkduftcHawG csdeJ@ ðywfxGwfapygw,f? rav;&Sm;eJ@ pifumylwkd@rSm vGwfvyfa&;
&+yD;uwnf;u ygwDwpfckxJu xdef;csKyfxm;ygw,f? vpfb&,f'Drkdu&ufwpfygwD
(LDP) u *syefukd v$rf;rkd;xm;ygw,f? wkdusKdu tajccHOya'u|rf;usifol tmeDz*sD
ajymwmu “LDP [m ESpfaygif; 50 ausmf tm%mukdifxm;w,f? 'g 'Drkdua&pDtwGuf
tvkyfrjzpfovkd/ wkdif;jynftwGufvnf; raumif;ygbl;”?
tcsKdŒEkdifiHrsm;usawmhvnf; rsKd;¶kd;pOfquf 'Drkdua&pDjzpfaejyefygw,f?
ygupPwefu blwkdZm'&pf rdom;pkvkd aqGpOfrsKd;qufarG;&myg OD;aqmifcGifh&bdouJhokd@
jynfoluvnf; r¶kd;rtDatmifukd rJay;+rJygyJ? oD&dvuFm/ tif'kdeD;&Sm;eJ@ zDvpfykdifwkd@rSm
tm;vkH;u olwkd@,cifacgif;aqmif}uD;rsm;&JŒ orD;awGukd wkdif;jynfyJhukdifzkd@ a¶G;cs,fcJh=u
ygw,f? rav;&Sm;rSm vmr,fh rwfv xdyfwef;&mxl;,lzkd@ &mxm;cH&olu ,cif0ef}uD;
csKyfa[mif;&JΠom;ygyJ? *syefvuf&Sd0ef}uD;csKyf[m t&if0ef}uD;csKyfa[mif;rsm;&JΠajr;eJ@
om;rufjzpfaeygw,f? ol@t&ifa&SŒu wm0ef,lcJhol 0ef}uD;csKyfESpfOD;uvnf; ,cif
0ef}uD;csKyfa[mif;rsm;&JΠom;eJ@ajr;ygyJ?

57
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

rdom;pkt0ef;t0kdif;eJ@ ygwDqkdif;bkwfukdausmfvGef+yD; rJay;olawGu tkyfcsKyf


r,fholukd ra¶G;cs,fEkdifao;bl;qkd&if a'owGif;rSm acgif;aqmifr_ tusyftwnf;awG
qufóuHae&ygO;D r,f? tm&Som;awG[m 'Dru dk a&pDudk ukid w
f ,
G zf @dk tawmiftvufrpkb
H J
wenf;r[kwfwenf; tcufóuHae&ygr,f? ynm&Sif *|efpwl;twfar;vfu +Adwdo#
pkd;rkd;r_atmuf tdENd,om;awG&JŒ aexkdifr_[m ‘t¶kdif;tpkdif;’ qef+yD; tm%m&Sifpkd;rkd;r_
twGuf oifhwifhavsmfnDw,fqkdwJhtqkdukd jiif;qefay;ygw,f? okd@aomf ukdvkdeD,lq
csufu tm&Som;awG[m 'Drkdua&pDukd vufcHukdifwG,fEkdifavmufatmif r,Ofaus;
ao;bl; qkdwmygyJ? ukdvkdeDuAsmq&m}uD; ¶l;,'fh upfyvif;u wkdif;jynfawGukd u|efðy
&wm vljzLawGtwGuf 0efxkyfyJ white man's burden vkd@ qkdygw,f?
okd@aomfvnf; vGwfvyfa&;& EkdifiHopfawG[m ESdrfcsajymqkdr_rcHbJ ‘vljzL&JŒ
0efxkyf’ tqifhukd ausmfv$m;ypfwmawG &Sdygw,f? ,cif t&Sifocifwkd@&JŒ txifao;r_
uae ¶ke;f xGuyf gw,f? ZmwfcjJG cm;pepf 3000/ w&m;0ifbmompum; 200/ eJ@ xif&mS ;wJh
bmoma&;,kH=unfr_ 10 ck &SdwJh tdENd,[m urBmhvlOD;a&txltxyfqkH; 'Drkdua&pD
jzpfaeygw,f? aomif;usef;xºuGolawGeJ@ bmoma&;tpGef;a&mufrsm;u 'Drkdua&pD
vrf;acsmfatmif tm;xkwfaewmuawmh c|if;csufaygh?
r=umrDu rGrfbkdif;t=urf;zufwkdufckdufr_t+yD;rSm trsm;xdwfvef@awG;xif
ovkd òrdŒawmfrSm bmoma&;*kd%f;*% 0¶kef;okef;um;awG aygufuGJrxGufwmvnf;
csD;usK;p&mygyJ? 1949 ckESpfrSm tdENd,tajccHOya'&JΠZmwfedrfhAdokum&Sif bDtm trf
bufumu tdENd,'Drkdua&pD a&;qGJtaumiftxnfazmfEkdifr_ukd ‘tdENd,qkdwJh Avm
xD;wnf; ajray:rSm 0wf¶kHwefqmòcHv$rf;jcif;’ vkd@ ajymqkdygw,f? ,ae@tcgrSm rxdoifh
rukdifoifhwJh Zmwfedrfh arCm0wD ukrm&Dvkd trsKd;orD;u tdENd,&JΠt}uD;tus,fqkH;
EkdifiHa&;=u,fyGifhjzpfvmyg+yD? Zmwfedrfh trsKd;orD;wpfa,muf[m tdENd,0ef}uD;csKyfjzpf
vmzkd@ rD'D,m&JΠqGJaqmifr_ cHae&yg+yD? 'g[m tdENd,'Drkdua&pDtwGuf *k%f,lp&mygyJ?
okd@aomf tjcm;tm&SEkdifiHrsm;tzkd@awmh 'Dvkd *k%f0ifhxnfEkdifzkd@ odyfcufygao;w,f?

(3) tifpwDusK;&Sif;rsm;usm;uefjcif;

a,musFm;}uD;/ rdef;r}uD;/ aqGrsKd;nmwum}uD;rS rJay;csifwJh tm&S&JΠtxkH


0goemu vGwfvyfwJhtifpwDusK;&Sif;awG tm;aumif;zkd@ t[ef@twm; jzpfapygw,f?
vGwfvyfr_&SdwJh tifpwDusK;&Sif;rsm;om a¶G;cs,fcHacgif;aqmif&JŒ tm%mvkyfykdifcGifhukd
xdef;csKyfxm;Ekdifygw,f?

58
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
tm&SrD'D,mrsm;ukdvnf; wkduf¶kdufydwfrypf&ifawmif zkwfvkdufzkwfvkdufjzpf
atmif ydwfyifxm;ygw,f? 2007 ckESpfrSm *sme,fvpf 17 OD; tm&SrSm towfcH&yg
w,f? ygupPwefwpfEkdifiHxJrSmwif owif;axmuf 250 txdef;odrf;cH&ygw,f? 'Drkd
u&ufwpfEkdifiHa&;pepf ygupPwefrSm toufoGif;zkd@ rpGrf;Ekdif&Smr_[m tifpwDusK;&Sif;
awGwnfaqmufzkd@ ysufuGufr_a=umifhyJjzpfygw,f? tifpwDusK;&Sif;rsm;uom yËdyuQ
awGukd enf;rSefvrf;rSef =um;0ifajz&Sif;ay;Ekdifygw,f?
tm&Swv$m;rSm w&m;¶kH;awGukd aphpyfjyefajznd‡E_dif;&mXmetjzpf ¶_jrifxm;
ygw,f? 'gayr,fh ygupPwef&JŒjzpf&yfwpfckrSm Oya'0ef}uD; tkdufwfZuft&Sifu
w&m;a&;Xmeukd ‘vufxyd cf wfcidk ;f &mXme’ wpfct k jzpf az: jyygw,f? csr;f omºuG,0f ol
eJ@ tm%m&SdolawG[m Oya'pepfukd tokH;cs+yD; vufwvkH;jcm; rsKd;pkHtokH;csolawGyg?
qkd;vfòrdŒu ukd&D;,mwuUokdvf EkdifiHa&;ody`HygarmuQ *sef*spfuvnf; ukd&D;,m;vlxkeJ@
ywfouf+yD; “Oya'atmufrSm vkH;0nDr#r_r&Sdbl;vkd@ jynfolut+rJpGJ xifxm;w,f”
vkd@ ajymygw,f?
xkid ;f &JŒw&m;a&;uvnf; tawmfu h adk r;p&mawGe@J yg? t&iftm%m& People
Power Party eJ@ tzGJ@0ifESpfOD;ukd +yD;cJhwJhvawGrSm w&m;¶kH;u ydwfypfygw,f? a0zefol
awGuawmh ‘w&m;a&;qkdif&m tm%modrf;r_’ judicial coup vkd@ wifpm;ac:a0:yg
w,f? a¶G;aumufyGJrSm rJvdrfwJhtwGuf tjypfay;wm aumif;ovkdvkd&Sdayr,fh w&m;¶kH;
qHk;jzwfcsuf&JΠjrefqefvGef;rlu tm;vkH;ukd rsufckH;yifh rsufpdjyL;oGm;apygw,f? =um;em
ppfaq;t+yD; wpfem&Dr#awmifr=umbJ w&m;ol}uD; ukd;yg;xkdiftzGJ@u vuf&Sdtpkd;&
tzGJ@ukd zsufodrf;ypfvkdufygw,f?
w&m;¶kH;awGukd wu,fu Oya'omv#if v$rf;rkd;ae&r,f? yk*~Kdvfpkd;rkd;r_r&SdbJ
Oya'pkd;rkd;a&;yJ &Sd&r,f? EkdifiHa&;tm%meJ@ aiG=oZm tmedoif oufa&mufaevkd@ rjzpf
bl;qkdwm tm&Som;awG qkH;jzwf&awmhr,f? 'grSr[kwf&if 'Drkdua&pDa&aomufjrpf rckdif
Ekdifygbl;? w&m;a&; bufvkdufr_uif;+yD; rm;rm;rwfrwf&yfwnfzkd@u w&m;ol}uD;
wpfOD;csif;&JŒowWdtay: wnfygw,f? w&m;a&;udpP 0ifrpGufwJh EkdifiHa&;acgif;aqmifrsm;
tay: trsm;}uD; wnfrSDaeygw,f? w&m;a&;vkyfxkH;tay: vlpGmvkyfwJh EkdifiHa&;orm;
[m aemufa¶G;aumufyGJus t&Suftkd;uGJ+yD; aemufaumufusr,f qkdwmodzkd@ vkdygr,f?
ysHusEkdifiHa&;orm;b0uae todynmukHvkH+yD; jynfol@tusKd;a&SΦ_wJh EkdifiHa&;orm;
jzpfzkd@ vkdygr,f?

59
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

(4) t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;zGHòzd;a&;

atmufajceif;jym; vlxkawGukd OD;aqmifr_ay;wJh wufºuGv_yf&Sm;olawG&JŒ


owWda=umifhyJ a'o&JŒtrsm;pkrSm vlxktiftm;eJ@ awmfvSefa&;awG jzpfcJhygw,f? okd@ay
r,fh tJh'D aqmf=ov_yf&Sm;r_awGu tm&St&yfzufvl@tzGJ@tpnf;awGtwGif; rsm;rsm;
wkd;aygufatmif rzrf;pm;Ekdifyg bl;?
xkid ;f PAD ukd OD;aqmif ykaH zmfoal wGxu
J wpfO;D jzpfwhJ csraf vmif; oD&ad rmif;
[m Ak'<bmomacgif;aqmifjzpf+yD; 1992 ckESpf 'Drkdua&pDv_yf&Sm;r_ukd OD;aqmifr_ay;cJhol
jzpfygw,f? tck+yD;cJhwJhjzpf&yfrSm csrfavmif;u a¶G;aumufcHacgif;aqmifawGukd ðzwfcszkd@
vrf;ay:wuf v_yf&Sm; jyefygw,f? tjcm;twkduftcH r[mrdwfawGvkdyJ 73 ESpf &Sd+yDjzpfwJh
csrfavmif;u xkdif;'Drkdua&pD[m odyfjcpm;vGef;w,fvkd@ jrifygw,f? rJawG0,fw,f?
aus;vufa'oukd,fpm;vS,favmif;rsm;[m qkd;qkd;¶Gm;¶Gm;ukd ynmrJh+yD; t"dy`g,fr&SdwJh
r[kwfr[wfawG odyfvkyfw,fvkd@ qkdygw,f?
r=umjrif h r D u rS vwf v wf q wf q wf a ¶G ; cs,f x m;wJ h vl e J @ ygwD t zG J @ uk d
csufcsif;yJ jyefðzwfcsvkdwJh vlxk&JŒ EkdifiHa&;aemufausm"m;eJ@xkd;r_rsKd;u tm&S'Drkdua&pD
rSm t}uD;tus,fqkH;'kuQay;aewJh vuQ%mwpfyg;ygyJ? a¶G;cs,fwkef;uvnf; pDppfra¶G;/
wufvmjyefawmhvnf; róuduf/ wufvmoluvnf; ukd;¶kd;um;,m;eJ@ A¶kwfus?
t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;[m tm&S&JŒ usifh0wfr¾Kdiftiftm;pktjzpf ðyrl&
ygr,f? t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;v_yf&Sm;olawG[m jynfolawGukd ykd+yD;w&m;r#wr_
jrwfEkd;atmif v_H@aqmf&if;/ acgif;aqmifawG tm%m&SifpepfqD xkd;pkdufqif;roGm;atmif
us,fus,favmifavmif atmf&ygr,f? uae@tm&SrSm rm;ukdpfwkd@ ql[mwkdwkd@ acwfu
avmuf tm%m&SifawG raomif;usef;awmhayr,fh/ v_H@aqmfaqmif¶GufolawG&JŒtoHu
tm;enf;vSygao;w,f?
t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;tzGJ@0ifrsm;u wkduf}uD;wpfwkdufvkH;&Sd olwkd@ ta&;
t&mawGukd qufrumuG,fEkdifbl;qkd&if/ olwkd@a&SŒu vkyfaqmifolrsm;&JŒ atmifjrif
xajrmufr_awG ajrmif;xJa&mufukefygvdrfhr,f? uHaumif;axmufrpGmyJ tm;xm;pHðy
p&m tkdif'D,mtawG;tac: vufwpfqkyfu qufusef&Sdaeygao;w,f? tdENd,rSm
ZmwfedrfhawG/ vlrsLd;pkav;awGeJ@ awmwGif;aexkdifolawGvkd typfy,fcHawG[m t&if
rsKd;qufawGu pdwfrul;&JwJh 'Drkdu&ufwpftcGifhta&; a&mifjcnfukd &&Sdpðyvmyg+yD?
'gawGtm;vkH;[m t&yfzufvl@tzGJ@tpnf;&JŒ ESpfaygif;rsm;pGmóud;pm; ¶kef;uefr_ toD;
tyGifh jzpfygw,f? tdENd,'Drkdua&pDtem*wftwGuf ar#mfvifhcsufopfawG jzpfygw,f?

60
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
'D&mpkopfrSm pdwfv_yf&Sm;wufºuGzG,f a¶G;aumufyGJwpfck &SdcJhygw,f? 2008
ckESpf tar&duefa¶G;aumufyGJygyJ? tm&Swv$m;u EkdifiHom;awGuvnf; olwkd@EkdifiH
uk, d pf rD mS tajymif;tvJawG o,faqmifay;r,f/h wppDjzpfaewJh vl@tzG@J tpnf;ukd uko
ay;r,fh tkdbm;rmawG awmif;qkdzkd@ vkdtyfaeygw,f?
armfrGef; tbf'lvf a*,Grf; [m tm&S&JŒoufwrf;t&SnfqkH;acgif;aqmiftjzpf
ESpfaygif; 30 =um armvf'kdufu|ef;EkdifiHukd tkyfcsKyfcJhygw,f? 2008 Ekd0ifbmrSmawmh wkdif;
jynf&ŒJ yxrqk;H ygwpD aHk ¶G;aumufyt JG +yD; tm%mukd +idr;f +idr;f csr;f csr;f eJ@ pGe@f vw
$ cf yhJ gw,f?
ol@ukdqufcHwJh rkd[mruf epf[d'f [m a*,Grf; r=umc%axmifcscJhwJh vl@tcGifhta&;
v_yf&Sm;ol jzpfygw,f?
touf 41 ESpf&Sd epf[d'fu ol@&mxl;vufcH tzGifhrdef@cGef;rSm ol@tpkd;&[m
Ekid if w
H umvl@tokid ;f t0kid ;f twGuf taumif;qk;H pHerlem jzpfap&r,fv@dk ar#mv f ifah =umif;
a=unmoGm;ygw,f? 'g[m tm&StwGuf Oyrmaumif;jzpfovkd/ urBm}uD;u vkdtyfae
wJh t&mvnf; jzpfygw,f?
0ifhxef;

&nf!$ef; - Asia Democracy by Hannah Beech

tvif;&eHŒ*sme,foŒkd 'Dru
kd a&pDavhvma&;/ Edik if w
H nfaqmufa&;qdik &f mavhvma&;ESihf
ywfoufaom pmrlrsm;udk atmufyg vdypf mtwdik ;f pmwdu k rf w
S qifah omfvnf;aumif;/
tD;ar;vfjzifah omfvnf;aumif; ay;ydŒk Edik yf gonf? ay;ydŒk &mwGif pma&;ol. trnf&if;ESihf
qufo, G &f ef vdypf mtjynft
h pHu
k kd wygwnf; xnfo h iG ;f ay;apvdyk gonf?
wm0efcHt,f'Dwm

P.O Box (294), CMU P.O, Chiang Mai 50202, Thailand


E-mail: <zawzawhtun@dpns.org>

61
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

ausmv
f if;OD;

xdik ;f Edik if .
H Edik if aH &; tvSnt
hf ajymif;rsm;
tm%mydkifbk&ifpepfrS pnf;rsnf;cHbk&ifpepfodk@

1932 rSm taemufuvmwJh tawG;tac:eJ@ pnf;rsnf;cHbk&ifpepfukd ajymif;


vJ+yD; aemufyikd ;f xdik ;f Edik if rH mS Edik if aH &; tvSnt hf ajymif;awG trsm;}uD;óuHawGŒcJ&h ygw,f?
tm%m&dSvlwef;pm;&JŒ twufeJŒtus[mvnf; pdwf0ifpm;p&maumif;vSygw,f? 'Dh
t&ifu bk&ifeŒJ rSL;}uD;rwf&m/ ajrydik &f iS o f al X;awGom tm%m&dt S odik ;f t0dik ;f rSm aumif;
pm;aeayr,fh omrefjynfolvlxkuawmh eif;jym;b0uae rwufygbl;? &mr 5 vdk@
vlodrsm;wJh csLvmavmifuGef;bk&ifvufxufrSm ðyjyifajymif;vJa&;awG trsm;tjym;
vkyfcJhygw,f? ðyjyifjyifajymif;vJa&;vkyf&wJh t"duta=umif;uawmh EdkifiH&JŒ ta&SŒeJ@
taemufrmS uyfaewJh jyifopfeŒJ t*Fvyd ef ,fcsŒJ ESpEf ikd if &H ŒJ &efukd a=umufvŒkd ygy?J 'ga=umifh
bk&ifh&JŒvufatmufrSm AsL&dkua&pD,E W,m;wpf&yfwnfaqmuf+yD; taemufyHkpHtwdkif;
0ef}uD;XmeawG xlaxmifcJhygw,f? yxrqHk;0ef}uD;Xmeu jynfxJa&;Xmejzpf+yD;/ tJ'D
aemufrSm EdkifiHjcm;a&;/ umuG,fa&; ponfhjzifh qufvufxlaxmifcJhygw,f? 'ga=umifh
tJh'D 0ef}uD;XmeawGrSm toHk;ðyzdk@ ynmwwfAsL¶dku&ufawG arG;xkwf&ygw,f? 'Dht&ifu
ausmif;wd@k / aumvdyw f @kd qw kd m bk&ifrh sKd ;EG,pf 0k ifawGeŒJ rSL;rwf olaX;olºuG,af wG&ŒJ om;
orD;rsm;om wufzdk@jzpfayr,fh 'Dhaemufydkif;rSm omrefjynfolxJu ynmawmfolawG
wufciG &hf cJyh gw,f? 'gawmif tJ'0D ef}uD;XmeawGrmS t"dutm;jzifh bk&ifeŒJ rif;nDrif;om;
awG&JΠaqGrsdK;awGom 0ifvkyfcGifh&ygw,f? 'gayr,fh atmufajctqifhawGrSmawmh t&yf
om;awG p+yD; yg0ifaeyg+yD?
1932 awmfvSefa&;udk OD;aqmifcJholawG[m w&m;a&;0ef}uD;XmeeJΠumuG,f
a&;0ef}uD;Xmeu jyifopfudk ynmawmfoifv$wfxm;wJh ausmif;awmfom;wpfpkygyJ?
olw@kd [m olw@kd &ŒJ 0ef}uD;XmetoD;oD;rSm bk&if&h ŒJ aqGawmfrsKd ;awmfawG cs,v f , S af ewm

62
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
udk róudufwJholawGyg? olwdk@[m jyifopfrSmausmif;wuf&if; awGŒqHk=u+yD;awmh wdkif;
jynfrSm pnf;rsnf;cHbk&ifpepfusifhoHk;zdk@ }uHpnf=uygw,f? 'geJΠwdkif;jynfudk olwdk@ jyef
a&mufwJhtcg t}uHtpnfukd taumiftxnfazmf=uw,f? tJ'Dwkef;u bk&if &mr 7
jzpfwJh z&mcsmwdAk'f[m aeraumif;jzpf+yD; yufcsyl&Du aEG&moDpHeef;awmfrSm tem;,l
aewJh tcsdefvnf;jzpfygw,f? befaumufu tJ'Dt&m&dSi,fwpfpku pnf;rsnf;cH bk&if
pepfukd ajymif;zd@k wu kd w
f eG ;f wJph mudk vufc&H &Sw d t hJ cg bk&ifu tvG,w f ulyJ oabmwlchJ
w,fvdk@ qdkygw,f?
tJ'DaemufrSm jyifopfjyef Oya'a&;&mu|rf;usifol y&D'D befEdkjrGefeJΠppfwyf
xJu yvwfzdbGefqGefu&rfwdkŒu OD;aqmifum jynfol@ygwDudk zGJŒpnf;vdkuf+yD; tpdk;&udk
xlaxmifcJh=uygw,f? tJ'Dwkef;u jynfol@ygwDtzGJ@0ifOD;a&[m &m*%ef;avmufom
&dSayr,fh ppfwyf&JŒwpf0ufausmfausmfu jynfol@ygwDudk axmufcHolawGjzpf=uygw,f?
jynfol@ygwDtpdk;&zGJŒ+yD;wJhaemuf tpdk;&tzGJŒxJr‡m&SdaewJh bk&ifhaqGawmfrsdK;awmfawGudk
&mxl;u xkwfy,f/ tcGifhxl;cHjzpfaewmawGudk y,fzsufypfcJhw,f? tJ'DaemufrSm bk&ifh
*dk%fom;awGeJΠtm%modrf; y&D'Dwkd@tkyfpk=um; vGefqGJyGJawGjzpfcJhygw,f? wpf}udrfrSm
bk&ifu v$waf wmf&ŒJ wpf0ufukd wdu k &f u
kd cf e@yf ikd cf iG ehf ŒJ olróuduw f OhJ ya'awG wifoiG ;f vm
&if ADwkdtm%moHk;+yD; y,fzsufcGifhudkawmif;qdkwJhtcg y&D'Du atmifjrifpGmy,fcsypfEdkif
ygw,f? xdk@twlyJ y&D'D&JŒ pD;yGm;a&;pDrHudef;tqdkðycsufudkvnf; qdkAD,ufu pwmvif&JŒ
rltwdkif; jzpfaew,fqkd+yD; y,fcsypfvdkufjyefygw,f? tJ'DaemufrSm y&D'Dtay: uGefjrLepf
qdw k phJ yG pf cJG suaf wG }uD;xGm;vm+yD; ppfwyfxrJ m‡ vnf; bk&ifv h v
kd m;oltyk pf uk wpfpxuf
wpfp tompD;&vmwJhaemufrSmawmh y&D'DeJŒtaygif;ygawGudk ðzwfcsypfvdkufjyefygw,f?
'ga=umifh y&D'D[m jynfyudkxGufajy;wdrf; a&SmifcJh&w,f?

tm%modrf;r_rsm;eJΠppfwyfwefcdk;xGm;vmr_

1933 rSm ppfwyfwGif;u jynfol@ygwD0if t&m&dSi,frsm;u jyefvnftm%m


odrf;,l+yD; bk&ifh*dk%f;udk jyefvnfòzdcsypfcJhw,f? jynfyudk xGufajy;wdrf;a&SmifaewJh y&D'D
udk jyefac:+yD; tpdk;&tzGJŒrSm wm0efjyefay;ygw,f? 'gayr,fh ppfwyftwGif;u tðzwfcscH
vdkuf&wJh bk&ifh*dk%f;om;awGu ykefuefvdk@ jynfwGif;ppfjzpfcJh&jyefw,f? jynfwGif;ppfeJŒ
twl ppfwyfwefcdk;xGm;vmr_[m obm0twdkif; ay:aygufvmcJh+yD; EdkifiHa&;rSmvnf;
ta&;ygvmygw,f? aemufydkif;rSm bk&ifh*dk%fom;awGusqHk;+yD; jynfol@ygwDbufu
tompD;&vmcJhw,f? bk&ifeJŒ tpdk;&t=um; yÉdyuQ[m ydkrdk}uD;xGm;vmcJhw,f? tpdk;&
u bk&if&JŒtoHk;p&dwfudk wif;=uyfzdk@ óud;pm;&mrSm ratmifjrifcJhovdk bk&ifuvnf;
tpdk;&wifoGif;wJh Oya'awGudk twnfrðyay;awmhygbl;? jynfwGif;ppfcsKyf+idrf;+yD;

63
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

aemufydkif;rSm bk&if[m aq;ukocHzdk@ta=umif;jycsufeJΠOa&myrSmyJaexdkifcJh+yD; tpdk;&


udk twkduftcHvkyfaecJhw,f? 1935 rSm Oa&mya&mufaewJh bk&ifu eef;pGef@+yD; ol@&J@
wlawmfol q,fEpS o f m;t¶G,f tmeENmrif;om;av;udk xD;eef;v$aJ y;zd@k qH;k jzwfcyhJ gw,f?
wcsdefwnf;rSmyJ jynfol@ygwDtwGif;rSmvnf; tkyfpkESpfpk uGJjym;vmcJhw,f?
t=urf;zsif;tm;jzifh t&yfom;tkyfpkeJΠppfwyftkyfpkjzpfygw,f? t&yfom;tkyfpkudk y&D'D
u OD;aqmif+yD; ppfwyftyk pf u k akd wmh yvwfzb d eG q f eG u
f &rfu OD;aqmifygw,f? y&D't D yk pf k
[m jyifopfawmfveS af &;taiG@toufjzpfwhJ vpfb&,f0g'udk ESpo f uf+yD; Oa&my qd&k , S f
vpfbufukd ,drf;ygw,f? yvwf wdkŒuawmh EdkifiHawmf&JŒtcef;u¾udk ydkrdkjr‡ifhwifcsif+yD;
vlx&k ŒJ ynma&;/ vlra_ &;/ pD;yGm;a&;awGrmS Edik if aH wmfu OD;aqmifapcsiyf gw,f? 'gayr,fh
olwdk@ESpfbuf&JŒ yÉdyuQ[m bHk&efolbk&ifh*dk%fom;awGa=umifh avsmhyg;aeoa,mif &dSae
ygw,f? tJh'DumvawGrSm ppfwyf[m wdkif;jynfb¾maiG&JŒ 26 &mcdkif;E_ef;ausmfudk &,l
oHk;pGJae+yD; ppfwyfwGif;u t&m&dSi,frsm;&JΠtm%m[mvnf; wpxufwp ydk+yD;xGm;
vmaeygw,f?
ppftkyfpk&JŒacgif;aqmif zdbGefu 1934 rSm xdkif;EdkifiH&JŒ t"duEdkifiHa&;
taqmufttHkawGtjzpf bk&if/ v$wfawmf/ AsL&dkua&pD,E W,m;eJΠppfwyfom jzpfw,f
vdk@ xkwfaz:a=unmcJh+yD; ppfwyfudk r,drf;r,dkif+rJ+rHwJh wpfckwnf;aomr¾dKiftjzpf
!$ef;qdkcJhygw,f? aemufydkif;rSm zdbGef[m *syefEdkifiHu ppftm%m&Sifwdk@ wefcdk;xGm;
vmwmudk=unfh+yD; xdkif;EdkifiHrSmvnf; yHkwlul;zdk@óud;pm;cJhygw,f? jynfwGif;u bk&ifh
tm%mjyefvnf&,la&;óud;yrf;csufawGudkvJ &uf&ufpufpufEdSrfESif;cJhw,f? bk&if
Oa&myrSm&dSaewkef; bk&ifheef;awmfudkodrf;ydkuf+yD; bk&ifhyHkawGukdvnf; trsm;jynfol
a&SŒuae z,f&Sm;ypfcJhygw,f? zdbGefvufxufrSm ppfwyf&JŒtoHk;p&dwf[mvnf; 33
&mcdkifE_ef;txd wdk;wufcJh+yD; tpdk;&tzGJŒ0if 0ef}uD;awG tm;vHk;eD;yg;[mvnf; ppfwyf
xJu vlawGyJjzpfaeygw,f? zdbGeftpdk;&udk v$wfawmfuqef@usifwJhtcg v$wfawmfudk
zsufodrf;+yD; a¶G;aumufyGJvkyfcJhygw,f? v$wfawmfopfrSmvnf; twdkuftcHawG&JŒ
qef@usifr_udkóuH&wJhtcg bwf*sufudpPtygt0if Oya'trsm;tjym;tm; v$wfawmfudk
rjzwfoef;bJ trde@f 'u D &Djzifh jyXmef;tkycf sKyfcyhJ gw,f? aemufyikd ;f Oya'jyifqifcsuv f yk +f yD;
ol@udk,fol EdkifiHhacgif;aqmiftjzpf ig;ESpfwm cef@tyfcJhygw,f?
'kwd,urBmppftapmydkif;rSm zdbGef[m *syefeJŒyl;aygif;+yD; tar&duefeJŒ r[m
rdwfwdk@udk ppfa=unmcJhayr,fh aemufydkif; *syef&JŒtajctaervSrSef;odvmwJhtcg
r[mrdwfwdk@udk wdwfwqdwfqufoG,fcJhygw,f? 'kwd,urBmppftwGif; jynfol@ygwDxJ
r‡m =oZmusqif;aewJh y&D'D&JŒ ajymufusm;tkyfpkawGeJŒ tar&duefa&muf xdkif;oHtrwf
qDeyD &mrkww f @kd &ŒJ qD&xD ikd ;f vd@k vo
l rd sm;wJh xdik ;f vGwaf jrmufa&; *syefqef@usiaf &; v_y&f mS ;
r_ ay:aygufvmcJhygw,f? 'kwd,urBmppft+yD;rSm y&D'D&JŒtkyfpk[m zdbGefudk &mxl;uae

64
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
ðzwfcs+yD; taemufeJŒjyefvnfajyvnfatmifaqmif¶GufwJhtaeeJŒ tar&duefa&muf
xdkif;oHtrwf qDeDudk 0ef}uD;csKyf&mxl;ay;tyfcJhygw,f?
zdbGefeJΠppfwyftodkif;t0dkif;u &mxl;pGef@v$wf&+yD;aemufydkif;rSm y&D'D[m
EkdifiHa&;rsufESmpmrSm jyefvnfta&;ygvmygw,f? zdbGefeJΠppfwyftodkif;t0dkif;udk
wefjyefwt hJ aeeJŒ y&D'[ D m bk&ifro d m;pkeŒJ qufqaH &; jyefvnfxal xmif+yD; Oa&mybuf
wdr;f a&SmifaewJh tmeENmbk&ifav;tygt0if bk&ifb h ufawmfom; trsm;tjym;udk vGwf
+idrf;csrf;omcGifheJŒ jyefac:cJhygw,f? bk&ifh*dk%fom;awG tpdk;&xJ jyefa&mufvm+yD; bk&ifeJŒ
aqGrsdK;eD;pyfawmfwJh qDeDy&mrkwf 0ef}uD;csKyfjzpfvmcJhw,f? 1945 rSm qDeD[m olŒnD
uku&pf y&mrkwf eJŒaygif;+yD; bk&ifvdkvm;wJh 'Drdku&ufygwDudk pwifxlaxmifcJhygw,f?
'Drukd &ufygw[ D m v$waf wmfxrJ m‡ y&D'&D ŒJ tkypf ek ŒJ tm;òydirf a_ wG&v
Sd m+yD; tpd;k &udk pdeaf c:
cJhygw,f?
'kwd,urBmppft+yD; xdkfif;EdkifiHa&;[m &_yfaxG;aecJhw,f? ppfwyf/ bk&ifh
*d%
k ;f om;awGeŒJ y&D'&D ŒJ vpfb&,f*% kd ;f om;wd@k tm;òydiaf ecJ&h mu 1946 *|ev f 6 &ufae@
tmeENmbk&if tdyf&mxJvufonfray:bJ aoqHk;&wJhtcsdefrSm tm;jydKifr_ txGÉftxdyf
udk a&mufcJhygw,f? tJh'DaoqHk;r_[m tcktcsdeftxd tajz&Smr&ayr,fh qDeDeJΠbk&ifh
bufawmfom;awGuawmh y&D'Dudk pGyfpGJcJhygw,f? tmeENmbk&ifaoqHk;+yD;aemuf ol@nD
awmf ,ckvuf&dS bk&ifblrdabmudk xD;eef;tyfcJhygw,f? 1947 rSm ppfwyfu tm%m
jyefodrf;+yD; y&D'D&JŒvlawGudk z,f&Sm;cJhygw,f? y&D'Dvnf; vufrwifav; vGwfajrmuf
oGm;+yD;/ 1949 rSmjyefvmcJhygw,f? tJh'Daemuf qD&Dxdkif;tzGJ@0ifawGeJΠppfwyfxJu ol@udk
vdkvm;olawG&JŒtultnDeJŒ tm%mjyef&zdk@óudpm;cJhygw,f? 'gayr,fh y&D'Dbufawmf
om; a&wyfu tm%modrf;zdk@}uHpnfwmtygt0if tJh'Dvdk óud;yrf;r_awGtm;vHk; t¶H_;
eJ@ &ifqkdif&+yD; y&D'Dvnf; yxr w&kwfEdkifiH/ aemuf+yD; t*FvefrSm jynfajy;tjzpf ouf
qHk;wdkif aexdkifoGm;cJh&ygw,f? 1947 ppfwyftm%modrf;r_rSm zdbGefu ¶kyfjytjzpf yg0if
vmayr,fh bk&ifeJΠbk&ifhbufawmfom;awGbufu yl;aygif;}uHpnfw,fvdk@ oHo,
&dSaeolawGvnf; &dSygw,f?
'Daemufydkif;rSm ppfwyfu bk&ifhbufawmfom;awGeJΠeD;uyfvmcJh+yD; tpdk;&
xJr‡m 'Drdku&ufawGtrsm;pk ae&m&vmygw,f? ppfwyfuawmh uef@vef@um aemuf
uG,fu xdef;csKyfaecJhygw,f? aemufydkif;rSm tpdk;&tzGJΠ&mxl;tay;t,ludpPtygt0if
bk&ifhtm%mudk wdk;jr‡ifhay;zdk@ 'Drdku&ufwdk@uóud;pm;vmvkd@ ppfwyfeJŒrajyrvnfjzpf+yD;
1951 rSm pwkxˆt}udrftjzpf ppfwyfu tm%modrf;jyefygw,f? tJh'Dvdk tm%modrf;r_
[m qGpfZmvefuae bk&ifblrdabmjyefrvmcif wpf&uftvkdrSmjzpfcJhwmyg? tJ'Dwpf
}udrf tm%modrf;r_aemufydkif; ppfwyftm%m[m ESpfaygif; 20 =umatmifwnf+rJcJh+yD;
ppfacgif;aqmif wpfa,muf+yD;wpfa,muf ajymif;vJtkyfcsKyfvmcJhwm 1970 ausmfwJh

65
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

txdygyJ? 1963 rSm ppfacgif;aqmif q&pf oefem&yf aoqHk;+yD;aemuf oEGef uDwDcc|ef


wufvmygw,f? oEGef&JŒtkyfcsKyfr_[m 1973 rSm xdkif;wuUodkvfausmif;om;awG&JŒ
qENjyyGJay:aygufvmwhJtxd 10 ESpf =umjrifhcJhygw,f?

bk&ifESifh bk&ifhbufawmfom;wdk@ ae&m&vmjcif;

'Drdku&ufwdk@u bk&ifhtm%mudk wdk;jr‡ifhay;vmwmudk rauseyfvdk@ ppfwyfu


tm%modrf;cJhw,fqdkayr,fh bk&ifomv#if EdkifiHudkwnf+idrfatmif wnfhrwfay;Edkifr,f
qdkwmudk ppfacgif;aqmif q&pf u odjrifygw,f? 'ga=umifhvnf; bk&ifudk jynfolvlxk
a&SŒrSm yGJxkwfcJhw,f? bk&ifuvnf; wdkif;jynftESHŒ wdkif;cef;vSnfhvnfjcif;tm;jzifh
jynfolvlxk&JŒ ,Hk=unfudk;pm;r_udk&,lcJhygw,f? 'ghtjyif bk&ifheJŒ awmf0ifrdom;pk&JŒ
qif;&Jom;yaysmufa&;pDrHudef;awGa=umifh befaumufòrdŒeJŒ a0;oDacgifzsm;wJht&yf
a'ou jynfolvlxktzdk@ bk&iftay: =unfndKpdwfawG ykd+yD;wkd;yGm;vmcJhygw,f?
wcsdefwnf;rSm bk&ifeJΠtm%m&tpdk;& qufqHa&;[mvnf; wdk;wufjzpf
xGef;vm+yD; 1973 rSm ausmif;om;eJΠjynfolvlxku ppftm%m&SifpepftqHk;owfa&;
awmif;qdkvmwJhtcg bk&ifu =um;0ifjzefajzay;+yD; ppfacgif;aqmif oEGefeJΠtaygif;tyg
wdk@udk jynfyodk@ xGufoGm;apcJhygw,f? 'Dhaemuf zGJŒpnf;yHktajccHOya'topf a&;qGJ+yD;
ppftm%m&Sipf epfut dk qk;H owfr,fh t&yfom;tkycf sKyfa&;acwfukd toufoiG ;f cJyh gw,f?
'gayr,fhJ 1973-76 umvrSm xdkif;uGefjrLepfygwD&JΠppfa&;t&+cdrf;ajcmufr_awG }uD;}uD;
rm;rm; &dvS mwma=umifh ppfwyftwGi;f rSm uGejf rLepfqef@usiaf &;pdw"f gwv f nf; }uD;xGm;
cJhygw,f? 1973 qENjyyGJr‡myg0ifcJhwJh ausmif;om;wpfcsKdŒ uGefjrLepfygwDeJŒyl;aygif;+yD; vuf
eufudkifqefŒusifwma=umifh wuUokdvf0ef;usifw0dkufrSm r,HkouFmeJŒ apmifh=unfhr_awG
&dScJhygw,f? tm%m& t&yfom;EdkifiHa&;orm;awGudkvnf; uGefjrLepf odk@r[kwf uGefjrL
epf vdkvm;olawGtjzpf pGyfpGJcJhygw,f? tJ'Dvdk pGyfpGJcH&olawGxJrSm aemifwcsdef0ef}uD;csKyf
awGjzpfvmr,hf c|efvdydkif eJΠtmeefyefnm&mc|ef wdk@vnf; yg0ifygw,f?
'gayr,hf 1976 ckESpfrSm jynfyxGufajy;oGm;wJh oEGef uDwDcc|ef[m bkef;}uD;
0wfeJŒjyefa&mufvmwJhtwGuf ppfwyfudk rauseyfwJhausmif;om;eJŒ jynfolvlxk[m
'kwd,t}udrfvrf;ay:xGuf qENjyvmcJhygw,f? 'Dwpf}udrfrSmvnf; ppfwyfeJΠppfwyf
u ausmaxmufaemufcHay;xm;wJh vuf,mpGef;tkyfpkawGuEdSrfeif;vdk@ ausmif;om;eJŒ
jynfolvlxkawG aoqHk;cJhygw,f? 'DjzpfpOfrSm ppfwyftjyif bk&ifhrdom;pkyg ywfouf
qufEG,faew,fvdk@vnf; pGyfpGJr_awG &dScJhygw,f? 'DvdkaoG;xGufoH,dkr_awGjzpfaewkef;
rSmyJ ppfwyfu aemufwpf}udrf tm%modrf;vdkufjyefygw,f? 'Dwpf}udrfrSmvnf; aemuf
xyf q,fpkESpfwpfckausmf =umjrifhcJh+yD;/ ppfwyfwGif;u aemufxyf tm%modrf;r_awG

66
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
vnf; xyfqifhjzpfay:cJhygw,f? 1977 eJΠ1980 =um; oHk;ESpftwGif; tm%modrf;r_
oHk;}udrf jzpfyGm;cJh+yD; 2 }udrf atmifjrifcJhygw,f? atmifjrifcJhwJh ppfacgif;aqmifwdkif;
wdkif;jynfudk 0ef}uD;csKyftjzpf tkyfcsKyfygw,f? aemufxyftm%modrf;r_udk róuH&rcsif;
tm%m+rJaecJhygw,f?
1980 rSmawmh ppfwyftwGi;f u bk&ifvv kd m;ol y&ifwifqv
l mEGef tm%m&
vm+yD; ol@vufxufrSm EdkifiHa&;wnf+idrfr_eJŒtwl pD;yGm;a&;zGH@òzd;wdk;wufr_vnf; t&dSef&
vmcJhygw,f? 'gayr,fh ol@&JŒtm%moufwrf;tprSm ppfwyfwGif;u Young Turk
vdk@ ac:wJh t&m&dSi,frsm;&JŒ ykefuefr_udk óuHcJh&w,f? tJ'DykefuefolawGxJu wpfOD;u
awmh aemifwpfcsdef ppfOD;pD;csKyfeJΠ0ef}uD;csKyfjzpfvm+yD; uae@xufxd EdkifiHa&;ZmwfcHkay:
rSm &dSaeao;wJh csmAvpfa,mifcsm&k'f jzpfygw,f? Young Turk awG&JΠykefuefr_udk
óuH&wJhtcg y&if[m bk&ifeJŒtwlwdkif;cef;vSnfhvnf&mrSm vdkufygoGm;+yD; bk&ifhtum
tuG,fudk &,lcJhygw,f? 'ga=umifh olwdk@&JΠykefuefr_ratmifjrifyJ y&rfomv#if tm%m
+rJaecJhygw,f? y&if&JΠ0ef}uD;csKyfoufwrf;[m 1988 ckESpfxd &SpfESpfausmf=umjrifhcJh+yD;
ol@vufxufrSm EdkifiHjcm;&if;EDS;jr‡KyfESHr_rsm; tvHk;t&if;eJŒ0ifa&mufvmcJhw,f? bk&ifeJŒ
tpdk;&&JΠcdkif+rJwJhqufqHa&;[mvnf; ydk+yD;odomxif&Sm;vmygw,f?

azgufjyefaom tm%m& EdkifiHa&;orm;rsm;. acwf

y&ifwifqv l mEGef +yD;wJah emuf 1988 ckEpS rf mS ppfwyfuae t+idr;f pm;,lxm;wJh


EdkifiHa&;orm; cswfcsdKif; c|ef[mAef vufxufudk a&mufvmcJhw,f? ol@vufxufrSm
‘ppfajrjyifudk aps;uGuftjzpf ajymif;vJa&;’ qdkwJh emrnfausmf aºuG;a=umfoHudk
us,fus,favmifavmif [pfaºuG;cJh+yD; jrefrmtygt0if tdrfeD;csif;EdkifiHawGeJŒ pD;yGm;a&;
t& qufqHr_xlaxmifygw,f? ol@vufxufrSm oltygt0if tpdk;&tzGJŒtwGif;u
EdkifiHa&;orm;awG&JΠtm%mtvGJoHk;pm;vkyfr_eJΠudk,fusdK;&Smr_}uD;xGm;vmwma=umifh
1991 rSm ppfwyfu tm%modrf;ygw,f? ppftm%modrf;AdkvfcsKyfawGu csufcsdKif;eJŒ
ol@tpdk;&tzGJŒ&JŒtm%mtvGJoHk;pm;vkyfr_awGudk ta=umif;jyayr,fh t"duta=umif;
&if;rSm tm%m&t&yfom;tpdk;&u ppfwyf&JŒ toHk;p&dwfawGudk uef@owfzdk@ óud;pm;
vmwma=umifh jzpfygw,f? tm%modrf; ppfAdkvfcsKyfawGu National Peace-keeping
Council trsdK;om;+idrf;csrf;a&;xdef;odrf;r_aumifpDudkzGJŒpnf;+yD; pDyGm;a&;avmuu
av;pm;&wJh tmeefyefnm&mc|ef udk 0ef}uD;csKyftjzpfwifajr‡mufcJhygw,f?
tm%modrf;ppfaumifpD&JŒ }uD;=uyfr_atmufrSm zGJŒpnf;yHktajccHOya'udk
jyefvnfa&;qGJ+yD; ppfwyfu ausmaxmufaemufcHay;xm;wJh EdkifiHa&;ygwDudk a¶G;
aumufyGJ 0ifzdk@jyifqifapcJhw,f? 'ghtjyif ppfAdkvfcsKyfrsm;eJΠyvJeHyoifhwJh pD;yGm;a&;

67
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

vkyfief;&SifawGudkvnf; w,fvDzkef;vdkif;eJΠ+*dKvfwkv$wfwifcGifhvdkifpif csay;cJhygw,f?


w,fvDzkef;vdkif;twGuf CP ukr`%DeJΠ+*dKvfwkv$wfwifcGifhudkawmh tJ'Dwkef;u pD;yGm;a&;
vkyfief;&Sif vuf&dSjynfya&mufaewJh 0ef}uD;csKyfa[mif; wyfcfqif&DSem0yf wkd@udk csay;cJhyg
w,f? 'gayr,fhvnf; 0ef}uD;csKyf tmeefu 'Dvdk vufoifh&mpm;awmfac:wJh udpP&yf
awGudk qefŒusifvdk@ ppfaumifpDeJŒ tmeefwdk@t=um; rajyrvnfjzpfcJhygw,f?
1992 a¶G;aumufyGJusif;ywJhtcg ppfwyfu ausmaxmufaemufcHðyxm;wJh
prwfcpfoefygwD tEdik &f ayr,fh ygwaD cgi;f aqmif 0ef}uD;csKyfvyk rf ,fyh *k Kd~ vf[m &mZ0wfr_
ndpGef;aewma=umifh tm%modrf;ppfacgif;aqmif qlcsif'g u,my&m&rf udk,fwdkif
tm%m,lzdk@ jyifqifvmcJhw,f? 'gudk rauseyfwJh vlxktajcðytzGJŒtpnf;awGeJŒ
ausmif;om;xk/ tvkyform;xkawGu 1992 ck arvrSm vrf;ay:xGuf+yD; qENjyyGJawG
qifEGJcJhygw,f? tJ'DqENjyyGJawGudk +rdKŒaeynmwwfvlvwfwef;pm;awGu axmufcHchJ
+yD; acgif;aqmifuawmh tJ'Dwkef;u befaumufòrdŒawmf0ef vuf&dS PAD tzGJŒ&JŒ acgif;
aqmif csrf;avmif;qD&darmifyJ jzpfygw,f? ppfwyfu qENjyyGJawGudk t=urf;zufòzdcGif;
cJh+yD; csrfavmif;udkvnf; zrf;qD;cJhygw,f? 'gayr,fh vlxkaxmufcHr_[m avsmhroGm;yJ
qENjyolawG wd;k vmwma=umifh arv(20)&ufae@rmS awmh bk&ifu csr;f avmif;eJΠqlcsi'f g
udk eef;awmfudkac:,l+yD; =um;0ifnd‡Ed_if;ay;cJhygw,f? &v'fuawmh qlcsif'gtygt0if
tm%modr;f ppfacgi;f aqmifawG &mxl;u E_wx f u
G af y;vdu
k &f +yD; tmeefukd ,m,D0ef}uD;
csKyf jyefvnfcef@tyfcJhygw,f? tmeefu a¶G;aumufyGJudk tm;csif;jyefusif;y+yD; tEdkif&wJh
'Drdku&ufygwDu c|rfvdydkifacgif;aqmifwJh tpdk;&tzGJŒudk tm%mtyfESif;cJhygw,f?
c|rfvdydkif&JŒ 'Drdku&ufOD;aqmifwJhtpdk;&tzGJŒ[m ol@ygwDwGif;u EdkifiHa&;
orm;awG&JŒ tm%mtvGJoHk;pm;vkyfr_a=umifh v$wfawmfxJr‡m ¶_H;edrfhcJh&+yD; 1995 rSm
aemufxyf EdkifiHa&;orm;wpfOD;jzpfwJh cswfxdkif;ygwDu b%f[efqDvfygtmcsm 0ef}uD;
csKyfjzpfvmcJhygw,f? ol@vufxufrSmvnf; tpdk;&tzGJŒ[m a&&SnfrcHbJ v$wfawmfwGif;
wdkufyGJawGrSm ¶_H;edrfhcJh&wma=umifh 1996 rSm csmAvpfa,mifcsm&k'f tm%m&vmcJhyg
w,f? b%f[efeJŒ csmAvpfwdk@vufxufrSm wdkif;jynf&JŒpD;yGm;a&; uarmufur jzpfae
cJh+yD; tajctaetm;vHk;[m 1997 aiGa=u;tusyftwnf;qDudk OD;wnfaecJhw,f?
tpdk;&tzGJŒtwGif;u pD;yGm;a&;qdkif&m0ef}uD;awG wpfa,muf+yD;wpfa,muf E_wfxGuf
ay;cJh+yD; A[kdb%ft}uD;tuJawGvnf; E_wfxGufay;cJh&w,f? tajctaeawG xdef;rEdkif
odrf;r&jzpfaeum tm&SaiGa=u;tusyftwnf; qdkufa&mufwJhtcg csmAvpfvnf; E_wf
xGufay;vdkuf&+yD; twdkuftcHacgif;aqmif c|efvdydkif tm%mjyef&vmcJhw,f?
1997 ck aiGa=u;tusyftwnf;&JΠ&v'ftjzpf 1997 rSm vlxk&JΠEdkifiHa&;
ylaygif;yg0ifr_udk tm;ay;wJh zGJŒpnf;yHktajccHOya'wpfckudk a&;qGJEdkifcJhw,f? tJ'DzGJŒpnf;yHk
u EdkifiHa&;rSm vlxkyg0ifr_tcef;u¾udk jr‡ifhwifay;+yD; vlxktajcðytzGJŒtpnf;awGudk

68
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
tm;ay;cJw h ,f? c|ev f yd ikd v
f ufxufrmS urBmb h %feŒJ Edik if w H umaiGa=u;tzGŒJ tpnf;awG&ŒJ
tultnDeJŒ pD;yGm;a&;jyefwnf+idrfatmif aqmif¶GufEdkifcJhvdk@ 1998 taxGaxG a¶G;
aumufyGJr‡m c|efvdydkif&JŒ 'Drdku&ufygwDuyJ jyefEdkifygw,f? 1998 rSm w,fvDzkef;eJŒ
+*dKvfwkqufoG,fa&;vkyfief;&Sif olaX;}uD; wyfcfqif&Sifemm0yfu xdkif;&wfxdkif;ygwDudk
zGJŒpnf;+yD; EdkifiHa&;e,fy,fxJ jyef0ifzdk@ ajcvSrf;awGjyifqifvmcJhygw,f?
2001 ck a¶G;aumufyGJumvrSm vlxku EdkifiHwumaiGa=u;tzGJŒtpnf;rsm;&JŒ
pD;yGm;a&;jyefvnfOD;armhvma&;tpDtpOfawGudk cg;oD;vm+yD; c|rfvdydkif&JΠpD;yGm;a&;
ay:vpDawGudkvnf; vufrcHEdkifjzpfvmw,f? 'ga=umifh a¶G;aumufyGJrSm wyfcfqif&JŒ
xdkif;cspfwJhxdkif;vdk@ trnf&wJh xkdif;&wfxdkif;ygwDudk axmufcHcJh=uw,f? wyfcfqif
tm%m&vmwJhtcg a¶G;aumufyGJuwdtwdkif; aus;¶Gmtkyfpk wpfpkudk bwfwpfoef;
&efyakH iGxal xmif+yD; aus;vufxw k u
f ek af wGjr‡iw f ifz@kd óud;pm;cJw
h ,f? 'ga=umifh aus;vuf
vlxku wyfcfqifudk ,Hk=unfaxmufcHcJh=uw,f? 'gayr,fh wyfcfqifu 1997 ckESpf
tajccHOya'uay;vdkufwJh 0ef}uD;csKyf&JŒ tm%mudk tjynfht0oHk;+yD; òrdŒay:u vlxk
tajcðytzGJŒtpnf;eJŒ owif;rD'D,mavmuudk &ef&SmvmcJhw,f? 1992 ckESpfu
xlaxmifcw hJ vhJ w
G v
f yfaomwDAo D wif;Xme tdik w f AD D &JΠ&S,,
f mawG trsm;tjym; 0,f,l
+yD; owif;vGwfvyfcGifhudk xdef;csKyfzdk@óud;pm;vmcJhw,f? tpdk;&&JŒ AsL¶dkua&pD,E W,m;
udkvnf; pD;yGm;a&;e,fy,fu pDrHcefŒcGJr_awGoGyfoGif;+yD; xdef;csKyfzdk@óud;pm;vmw,f?
'gth jyif ppfwyfuykd g Edik if aH &;&JŒtoH;k cscH tjzpfpOf;pm;vm+yD; ppfwyf&ŒJ xdyyf ikd ;f acgi;f aqmif
awGxJr‡m oleJ@ &if;ESD;qufEG,fwJht&m&dSrsm;udkom OD;pm;ay;vmwmrsdK;awG vkyfvmyg
w,f?
2005 ckESpf a¶G;aumufyGJr‡m wyfcfqif&JŒ xdkif;&wfxdkif; ygwDyJ tEdkif&cJhw,f?
'gayr,fh ol@rdom;pkydkif &Sif;aumfydka&;&Sif;udk pifumyltpdk;&&JŒ &if;EDS;jr‡KyfESHr_ukr`%D
wDrm;qwfudka&mif;cs&mrSm tcGefa&Smifr_tygt0if tm%mtvGJoHk;pm;vkyfr_awGeJŒ
vlŒtcGifhta&;csdK;azgufr_awGa=umifh vlxku vrf;ay:xGuf+yD; qENjyvmcJhw,f? tJ'D
qENjyyGJawGudk OD;aqmifol PAD tzGJŒ&JŒacgif;aqmifawGuawmh 1992 ckESpfwkef;u
AdkvfcsKyf}uD; qlcsif'gudk tmcHcJhwJh AdkvfrSL;csKyfa[mif; csrf;avmif; qD&darmifeJΠt&ifu
wyfcfqifeJŒ&if;EDS;cJhwJh rD'D,mvkyfief;&Sif}uD; qGef'D vif;axmifuGef; wdk@yJjzpfygw,f? 'Dvdk
qENjyyGJawG jyif;xefaecsdefrSm bk&ifu=um;0if+yD; wyfcfqifudk &mxl;uaeqif;ay;zdk@
wdkufwGef;cJhayr,fh wyfcfqifu acgif;rmaecJhw,f? 2005 ck azaz:0g&D a¶G;aumufyGJrSm
tEdkif&ayr,fh qef@usifolawGrsm;aewma=umifh azaz:0g&D(24)rSm v$wfawmfudk zsuf
odrf;+yD; {+yD(2)&ufae@rSm a¶G;aumufyGJ jyefvkyfzdk@jyifqifygw,f? tJh'Da¶G;aumufyGJudk
twdkuftcH'Drdku&ufeJ@ tjcm;ygwDi,fawGu oydwfarSmufcJhw,f? 'Drdku&ufa¶G;
aumufyJG r0ifwhJ rJqENe,f (40)rSm rJxnfo h Ol ;D a& (20)&mE_e;f rjynfw h ma=umifh =um;jzwf

69
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

a¶G;aumufyGJawGvkyfzdk@ pDpOfayr,fh twdkuftcH&JŒ yl;aygif;aqmif¶Gufr_udk r&cJhygbl;?


vrf;ay:rSmqENjyaewJh PAD tzGJŒuvnf; wyfcfqif&mxl;rS rqif;rcsif; qENjyyGJawGudk
qufvufðyvkyfoGm;r,fvdk@ a=unmcJhw,f? tJ'Dvdk EdkifiHa&;t& vdyfcJwnf;vJ jzpfae
csed t
f wGi;f 2006 ck pufwifbm (19)&ufae@rmS ppfwyfutm%modr;f vdu k +f yD; wyfcq
f if
udk ðzwfcscJhygw,f?

bk&if/ ppfwyfESifh yDat'D

tm%modr;f ppfacgi;f aqmif Adv k cf sKyf}uD; qGeo


f D bGen
f m&yfuvif u Council
of Democratic Reform vdk@ac:wJh 'Drdkua&pDðyjyifajymif;vJa&;aumifpDudk zGJŒpnf;cJh
w,f? aemufyikd ;f rSm CDR udk Council of National Security qdw k hJ trsKd ;om; vHòk cHa&;
aumifpDeJŒ tpm;xdk;cJh+yD; tJ'DtzGJŒ[m ,m,Doabmxuf t+rJwrf;tzGJŒtpnf;wpfck
tjzpf &yfwnfvmcJhw,f? tm%modrf;ppfaumifpDu vltrsm;av;pm;wJh AdkvfcsKyf}uD;
a[mif; ql&m¶Gwf csLvmEGHŒudk ,m,D0ef}uD;csKyfcef@+yD;/ tajccHOya'a&;qGJa&;eJŒ tajccH
Oya'opft& a¶G;aumufyGJawGudk usif;y&efjzpfygw,f? ql&m¶Gwf&JŒ ,m,Dtpdk;&
oufwrf;[m wpfESpfom jzpfw,fvdk@qdkayr,fh wpfESpfeJŒoHk;vt=um 2007 ckESpf
'DZifbm(23)&ufae@rS a¶G;aumufyGJopf usif;yEdkifchJw,f? ol@&JŒ ,m,Dtpdk;&oufwrf;
rSm xdkif;&wfxdkif;ygwDudk w&m;¶Hk;u zsufodrf;cJhw,f? tajccHOya'opfu ppfwyfeJŒ
AsL&dku&ufawGudk tm%mydkrdktyfESif;xm;w,f? 'ghtjyif txufv$wfawmf&JŒtzGJŒ0if
wpf0ufausmfudk wdkuf&dkufcef@tyfzdk@jzpfw,f? ql&m¶Gwf tpdk;&tzGJŒrSm 0ef}uD;cef@xm;
a&; tygt0if udpPawmfawmfrsm;rsm;udk bk&ifh&JŒtrwfcsKyf}uD; y&ifwifqlvmEGefeJŒ
AdkvfcsKyf}uD; qGefoDwdk@u teD;uyfyg0ifaqmif¶GufcJhw,fvdk@ qdk=uw,f? 'ga=umifh
wyfcfqifudk qefŒusifwJh tm%modrf;r_udk bk&ifhtodkif;t0dkif;u aemufuG,fu yg0if
ywfoufcJhw,fqdkwJh pGyfpGJr_awGvnf; &dScJhygw,f?
2007 ck 'DZifbma¶G;aumufyGJr‡m zsufodrf;cHvdkuf&wJh xdkif;&wfxdkif;udk
trnfajymif;xm;wJh People Power Party (PPP) u tEdkif&&dScJh+yD; ygwDacgif;aqmif
befaumufòrdŒawmf0efa[mif; prwfqeG x f &m0pf 0ef}uD;csKyfjzpfvmw,f? t*FvefEikd if u H kd
a&mufaewJh 0ef}uD;csKyfa[mif; wyfcfqif&JΠtaygif;ygawGu PPP tEdik &f atmif aemuf
uG,u f óud;yrf;cJ=h uw,f? PPP tm%m&vmcsdefrSm wyfcfqif eJŒol@rdom;pk[m olwdk@
tay: pGypf cJG suaf wGukd w&m;¶H;k rSm ajz&Si;f r,fq+kd yD; xGuaf jy;wdr;f a&Smif&muae jyefvmcJh
w,f? wcsdefwnf;rSm tm%m& PPP ygwDu tajccHOya'udkjyifqif+yD; zsufodrf;cH&wJh
xkdif;&wfxdkif;ygwDeJŒtwl ygwDacgif;aqmif 111 a,muf EdkifiHa&;vkyfcGifh ig;ESpf ydwfyifcH
&wmudky,fzsufzdk@ óud;pm;vmygw,f? tJ'DzGJŒpnf;yHktajccHOya't& ygwDacgif;aqmif

70
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
wpfa,mufa,muf[m rJcdk;r_/ rJormr_ usL;vGefw,fvdk@ ppfaq;awGŒ&dS&if ygwDudk zsuf
odrf;Edkif+yD; ygwDacgif;aqmifawGudkvnf; EdkifiHa&;vkyfcGifh ig;ESpf ydwfyifEkdifygw,f? EdkifiHu
xGufajy;+yD;aemuf xdef;odrf;xm;wJh wyfcfqif&JŒypPnf;OpPmawGudk tpdk;&u jyefvnf
ay;tyfzdk@óud;pm;vmygw,f? 'gudk rauseyfwJh wyfcfqif qefŒusifa&; PAD tzGJŒ[m
2008ck arvrSm vrf;ay: jyefxGufvm+yD; prwf tpdk;&tzGJŒudk E_wfxGufzdk@ awmif;qdk
=uw,f? prwftpdk;&tzGJŒu awmif;qdkcsufawGudk vspfvsL&_cJh+yD; tpdk;&udkaxmufcHwJh
UDD ac: tuôse0 D wftzGŒJ eJŒ tpd;k &qefŒusiaf &; PAD tzGŒJ xdyw f u kd &f ifqikd rf a_ wG waeŒ
wjcm; }uD;xGm;vmcJhw,f? PAD tzGJŒu tpdk;&0ef}uD;csKyf&Hk;0if;xJtxd 0ifa&muf
odrf;ydkufum oydwfpcef;ðyvkyfvdkufw,f? tJh'DvdkjzpfaepOf zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccH
Oya'qdkif&m w&m;&Hk;u prwfudk 0ef}uD;csKyfvkyfaepOftwGif; wDAGDvdkif;wpfck&JΠtcsuf
tðywftpDtpOfrmS tca=u;aiG,+l yD; aqmif¶u G w
f thJ wGuf tajccHOya'udk csKd ;azguw f m
jzpfvdk@ 0ef}uD;csKyf&mxl;uaeE_wfxGufzdk@ trdefŒcsvdkufw,f? prwf &mxl;u E_wfxGuf
+yD;aemuf v$wfawmfxJrSm PPP u prwfudkyJ 0ef}uD;csKyftjzpf jyefvnftqdkwifoGif;zdk@
óud;yrf;cJhw,f? 'gudk !Gef@aygif;tpdk;&tzGJŒ0if ygwDi,fawGeJŒ PPP twGif;u vlwcsdK@
rauseyfvdk@ ysufjy,fcJh+yD; PPP &JŒ'kwd,acgif;aqmif wyfcfqif&JŒ a,mufzawmfol
qGefcsdKif; 0kefp0'f 0ef}uD;csKyf jzpfvmcJhw,f?
qGefcsdKif; vufxufrSm PAD &JΠqENjyyGJawG csKyf+idrf;roGm;wJhtjyif ydk+yD; jyif;
xef vmcJw h ,f? 2008 ckEpS f atmufwb kd mv (7) &ufae@ 0ef}uD;csKyfopfu v$waf wmfrmS
tpdk;&ay:vpD wifjyzdk@&dSwkef; PAD u v$wfawmfudk 0dkif;0ef;ydwfqdk@+yD; qENjycJhw,f?
tJh'DqENjyyGJudk rsuf&nf,dkAHk;eJŒypfcGif;+yD; òzdcGJwJhtwGuf vl 2 OD;aoqHk;+yD; qENjyol
trsm;tjym; '%f&m&&dScJh=uw,f? tJh'Djzpf&yfa=umifh =unf;wyfOD;pD;csKyf tEkyGef aygif
csif'g udk,fwdkif jynfolvlxka&SŒarSmufxGufvm+yD; 0ef}uD;csKyfukd &mxl;uE_wfxGufzdk@
awmif;qdkcJhw,f? v$wfawmfa&SŒrSm aoqHk;cJh&wJh qENjytrsdK;orD;&JŒ tokbudk zdzk&m;
}uD;udk,fwdkif wufa&muf+yD; aoqHk;oltm; bk&ifpepfudk umuG,fwJh &J&ifhaom trsdK;
orD;tjzpf csDusL;*k%fðycJhw,f? qGefcsdKif;[m 0ef}uD;csKyf&Hk;udk 'Gefarmif;avqdyfa[mif;
rSm ,m,DziG v hf pS +f yD; wdik ;f jynfukd tkycf sKyfaeayr,fh &mxl;u E_wxf uG zf @kd jiif;qefaecJw h ,f?
'ga=umifh 2008 'DZifbmv 0ef}uD;csKyfjynfyc&D;xGufaepOftwGif; PAD qENjyorm;
awGu 'Gefarmif;eJŒ ok0Àblrd EdkifiHwumavqdyf}uD;udk 0ifa&mufpD;ESif;+yD; tpdk;&
E_wx f u
G af y;zd@k awmif;qdck =hJ uw,f? PAD tzGŒJ &JŒ &Sp&f uf=um qENjyaepOftwGi;f zGŒJ pnf;
tkyfcsKyfyHktajccHOya'qdkif&m w&m;&Hk;u PPP &JΠ'kwd,acgif;aqmif ,kef,k'f wD&m
ydkif&wf [m rJrormr_awGrSm wm0ef&dSw,fqdk+yD; PPP udk zsufodrf;vdkufwJhtwGuf
a=umifh qGefcsdKif;vnf; &mxl;uae ðywfusoGm;cJhw,f?

71
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

ed*Hk;

xdik ;f Edik if aH &;ZmwfcakH y:u wyfcq f if&ŒJ taygi;f ygawG ðywfus+yD;aemuf twdu k f
tcH 'Drdku&ufygwDu tpdk;&zGJŒzdk@ óud;pm;vmcJhw,f? tJh'Dvdkóud;pm;&mrSm t&ifu
wyfcfqifeJŒ yl;aygif;cJhwJh ygwDi,fawG/ wyfcfqif&JŒvuf&Hk; ae0if;cspfacsmheJŒtzGJŒ pwm
awGudk pnf;¶Hk;EdkifcJhw,f? tJh'Dvdk pnf;¶Hk;&mrSm =unf;wyfOD;pD;csKyf tEkyGef aygifcsif'gu
wenf;enf;eJ@ ywfoufcw hJ ,fqw kd hJ owif;awGvnf; xGuaf y:cJw h ,f? 'Dt&ifu Edik if aH &;
rwnfr+idrfjzpfaewJhtay: pdwfysufaewJh pD;yGm;a&;todkif;t0dkif;uvnf; 'Drdku&uf
OD;aqmifr,fh tpdk;&tzGJŒudk axmufcHóudqdkvm=uw,f? vuf&dSrSm 'Drdku&ufOD;aqmifwJh
tpdk;&tzGJŒudk ppfwyfu tjynfht0axmufcHr_ay;xm;+yD; ordkif;t&vnf; bk&ifhtodkif;
t0dkif;eJ@ qufEG,fr_ wpHkw&m&dSaew,f? 'gayr,fh wyfcfqifeJŒ tuôsteD0wf UDD
tzGJŒ/ PPP ygwDudk topfwpfzef trnfajymif;xm;wJh zk&mhxdkif;ygwDwdkŒu vuf&dS
'Drdku&uftpdk;&udk qefŒusifolawGjzpf=uygw,f?
EdkifiHa&;tiftm;pktoD;oD;[m olŒordkif;a=umif;t& ol &Sifoef}uD;xGm;
vm&mrS ‚if;wdk@&J@ tjyeftvSef yl;aygif;aqmif¶Gufjcif; yÉdyuQjzpfjcif;wdk@tm;jzifh EdkifiHa&;
yHkay:avh&dSygw,f? xdkif;EdkifiHrSmvnf; 1932 ckESpf awmfvSefa&;uae aygufzGm;vmwJh
jynfol@ygwDtwGif;rSm t&yfom;tkyfpkESifh ppfom;tkyfpkt=um; yÉdyuQrSm ESpfbufpvHk;
u jyifytiftm;pkawGeJŒyl;aygif;+yD; wpfzufeJŒ wpfzuftEdkif,l=uwmudk awGŒ&rSmyg?
vuf&dSrSmvnf; bk&if/ ppfwyfeJŒ 'Drdku&ufygwDwdk@&JŒ yl;aygif;aqmif¶Gufr_a=umifh tm;
enf;wJh wyfcfqifeJŒtaygif;ygwdk@ us¶_H;&+yD; EdkifiHa&;rsufESmpmuae wjznf;jznf;arS;rdSef
aysmufuG,fvkeD;yg; jzpfae&ygw,f? wyffcfqif&JŒt"dutrSm;u wòydifeufwnf;rSm
tiftm;pktoD;oD;udk pdefac:rdwmjzpf+yD; olpdefac:rdwJh tiftm;pktcsif;csif; yl;aygif;
aqmif¶GufwJhtcg ckcHEdkifpGrf;r&dSwma=umifh jzpfw,f? 'ghtjyif xdkif;EdkifiHa&;rSm vlxk&JŒ
axmufcHr_[m uGyfvyfaygif;rsm;pGmxJu uG,fvyfwpfckudkom jznfhqnf;ay;Edkifwm
jzpf+yD; wu,fhwu,fEdkifiHa&;ZmwfcHkay:rSm atmifatmifjrifjrifujyzdk@qdk&if xdyfwef;
elite tkyfpkawGeJΠtay;t,lvkyfzdk@vnf; vdktyfw,fqdkwmudk xdkif;EdkifiHa&;ordkif;u
jyqdkygw,f?
ausmfvif;OD;
(ausmfvif;OD;onf xdkif;EdkifiH &rfurf[ef wuUodkvfrS EdkifiHa&;ody`HbGJŒvGefausmif;om;jzpf+yD;
xdkif;EdkifiHa&;udk txl;ðyavhvmaeolwpfOD;jzpfonf?)

72
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f

armif&if

[dkbuf_cHu rD;xdefxdef
tydkif; (2)

,SOf =unfh / awG;=unfh p&mav;awG

+yD;cJhwJh tydkif;(1) txd qdk&ifawmh xdkif;-oHvGif-jrefrm &J h jzpfcJh jzpfqJ jzpf


vwW@H Zmwfvrf;awGukd òcHio Hk ;Hk oyfv@kd &r,fxifygw,f? usaemfw@kd Eidk if eH @J xdik ;f Ekid if H ynm
a&;/ EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ usef;rma&; bufaygif;pkHu wkd;wufr_E_ef;uGm[r_uawmh
tm;vkH;todyJ jzpfrSmyg? tck Ed_if;,SOfr_uawmh pGrf;tifta=umif;jzpfwJhtwGuf 'Dwpfck
wnf; high light vkyfoGm;rSm jzpfygw,f?
wpfEkdifiHvkH;eD;yg; aus;vufa'o&JΠ(95)&mcdkifE_ef;rSmyg v#yfppf"mwftm; &&dS
aewJh xdkif;EkdifiHrSm tckqdk&if pD;yGm;a&;zGH hòzd;wkd;wufvmaevdk@ pufr_u¾wifru aus;
vufae awm&GmuvlawGyg vlaer_tqifhtwef;jrifhae+yD; tJ,m;uGef;/ a&cJaowWm
pwJh ypPnf;awG tokH;rsm;vmaevdk@ v#yfppfpGrf;tif[m vdkonfxuf vdkaeygw,f?
olwdk@qDrSm v#yfppf"mwfxkwfzdk@ t"du t&if;tjrpfjzpfwJh obm0"mwfaiG@uvnf;
0,fvdk h avmufw,f&,f r&dSygbl;?
usaemfhtjrift&awmh xdkif;qDutwk,lp&mawGvnf; trsm;}uD;&dSygw,f?
vlrsd K;wpfrsd K;/ Ekid if w
H pfEidk if H zGH òh zd;wd;k wufwm ta=umif;rJh r[kwyf gb;l ? wpfjcm;ta=umif;
awG c%xm;vdk 'h aD qmif;yg;eJ@oufqikd w f hJ pGr;f tifued ;f *%ef;awGukd ajymjyr,fh atmuf
Z,m;uav;udk =unfh=unfhygOD;? 'DEdlif;,SOfr_ Z,m;uav;udk b,frSmrS&SmawG@rSm
r[kwfwJhtwGuf ðypkwifjyvdkufygw,f?

xkwfav²²vdkav²²tdk²²wap>

yxrOD;qkH; 'Datmufu pm&if;uav;udk =unfh=unfhyg? jrefrmEkdifiH A[kd


pm&if;tif;tzGJ@u ðypkxm;wJh jrefrmEkdifiHxGufukefpm&if; yrm%xJu avmifpmu¾
av;udk qGJxkwf ðypkxm;ygw,f?
73
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

tJ'd pm&if;t& jrefrmEkid if rH mS obm0"mwfaiG@ xkwv


f yk rf _ pkpak ygi;f [m 2002
ckESpfu 330 bDvD,HukAayausmf xkwfvkyfEkdifcJh&muae 2006 ckESpfrSm 404 bDvD,H
ukAaytxd wpf&mbDvD,H ukAayausmf wdk;wuf xkwfvkyfEdkifcJhygw,f? crude oil
ac:wJh a&eHpdrf;pnf xkwfvkyfr_rSmvnf; 2002 rSm pnfaygif; 6²3 oef;ausmfuae 2006
ckESpfrSm 7²9 oef;txd wdk;wufxGuf&dScJhygw,f? 'gayr,fh ukefacsmjzpfwJh Liquefied
Petroleum Gas ac:wJh aiG@&nfz@JG a&eH"mwfaiG@e@J 'DZ,fqD xkwv f yk rf a_ wGrmS awmh 2002
uae 2006 cktwGif; ESpfqausmfxdk;uscJhwm awG@&rSmyg? (http://www.csostat.gov.mm)

ol æ b,fqDrSmvJ æ

wuUodkvfwkef;u q&mwifarmifoef;/ q&mr*sL;wdk@ygwJh pmaya[majymyGJ


wpfcrk mS q&mr*sL;u ol[m a&eHxu G w
f hJ a'orSm}uD;jyif;cJ&h ayr,fh i,fi,fuwnf;u
tJ'D a&eHqdkwm}uD; rawG@&awmhvdk@ b,fa&mufoGm;ygvdrfh qdkwJhpum;av;a=umifh
usaemfwdk@ vufckyfoHawG cef;rwpfckvkH; v#HxGufatmif a0gceJ/ vufacgufawGr_wf
tm;ay;cJh=uwm trSwf&rdygao;w,f? tckvnf; 'Dukef=urf;obm0"mwfaiG@awG b,f
a&mufoGm;ovJ tar;&dScJh&ifawmh atmufu tydk'fuav;udk quf=unfhvdkufygOD;?
xdkif;&JŒ obm0"mwfaiG@vdktyfcsuftm;vkH;&JŒ (30)&mcdkifE_ef;[m òrdŒ}uD;awGrSmawmif
rD;rrSefwJh armif&ifwdk@EkdifiHuae wpfwyfwpftm; yg0ifaxmufyHh a&mif;csay;aeygw,f?

74
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
&dSwm tukefxkwf

&dSwmtukefxkwfqkdvdk@ i,fwkef;u upm;wm r[kwfygbl;? obm0"mwfaiG@


yg? atmufu ykHuav;udk=unfhvdkuf&if ydk jrifomygvdrfhr,f? jrefrmEkdifiHA[kdpm&if;tif;
tzGJ h 0uf(bf)qdk'f rS &wJh pm&if;rsm;eJ h *&yf(z) qGJxm;wmyg?

2000 ckESpfuae 2004 ckESpftxd jrefrmjynfu xGufor# obm0"mwfaiG@udk


xkdif;EkdifiHu 0,f,lwifoGif; +yD; 2000ckESpfrSm 0²4 bDvD,Ha':vmuae 2004 ckESpfrSm
1²6 bDvD,H jrefrmtpdk;& 0ifaiG 4 q wdk; &&dScJhygw,f?
tay:uykHrSm awG@&wJhtwdkif; jrefrmEkdifiH[m obm0"mwfaiG@awG wpfESpf
xufwpfESpf ydkwdk;xkwfEkdifcJh+yD; tdrfeD;csif;xdkif;EkdifiHudk xGufor# 100µ eD;yg; ydkufvdkif;eJ@
wifydk@a&mif;cscJh&muae a':vmawG aomufaomufvJ0ifcJhygw,f? 2004 ckESpf pm&if;
t& xdkif;EdkifiH udk "mwfaiG ha&mif;&aiG ,ltuf(p) 1²6 bDvD,Hcef h0ifaiG &&dScJhygw,f?

EkdifiHu }uD; / rD; æ qDrD;

EkdifiHu}uD;qdkwmuawmh ajrtus,ft0ef;a&m/ o,HZmwa&m/ vlom;


pGrf;&nf t&if;tjrpfa&m usaemfwkd@EdkifiHu tiftm;ydkaumif;wmudk qdkvdkwmyg? ukd,fh

75
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

ig;csOfyJajymcsifajym usaemfhtawG@tóuHt& jrefrmvlrdsK; Intelligence u olwkd@xuf


aumif;aumif; omygw,f? 'Datmufu Z,m;av;uawmh pD;yGm;a&;/ vlaer_tqifh
twef; trSefwu,fwkd;wufaewJh ta&SŒawmiftm&S usm;wpfaumifjzpfwJh tdrfeD;csif;
xdkif;EdkifiHeJ@ zGH@òzd;r_tenf;qkH; LDC eJ@ HIPC qdkwJh aºuG;+rDtxlxyfqkH; qif;&JaomEkdifiH
jzpfwJh usaemfwkd@jrefrmEkdifiH ESpfEkdifiH=um; pGrf;tifeJ@ywfouf+yD; Ed_if;,SOfxm;csuf uav;
yg?

txufuZ,m;rSmjyxm;wJh twdkif;ygbJ? jrefrmEkdifiH[m xdkif;EkdifiHxuf


ydkrdk}uD;rm;+yD; jrefrmEkdifiH&JŒvlOD;a&[m xkdif;xuf 13 oef;cef@ ydkenf;ygw,f? 'gayr,fh
xkdif;EkdifiH&J hzGH hòzd;wdk;wufr_E_ef;jy *Ds'DyD[m jrefrmxuf ckESpfq ydkygw,f? 'gawmifjrefrm
tpd;k &&J h pm&if;awGtay: tajccHxm;vd@k yg? vufawG@rmS *Ds'yD x D uf ysr;f r#omref jynfol
wdkif;[m wpfv a':vmwpf&mr0ifwJhvlu trsm;pkqdkwm tm;vkH;todyg?

Ed_if;p&mvm; ´´´´

[kb
d ufjcHurD;xdex
f ed f tydik ;f (1) rSm azmfjycJ+h yD;ovdk xdik ;f Ekid if rH mS v#ypf pf"mwf
xkwfEdkifzdk@twGuf xkdif;obm0"mwfaiG@wifydk@r_ tm;vkH;&J h 30 &mcdkifE_ef;[m jrefrm
EkdifiHuyg? tay:u Z,m;(2)rSm Ed_if;jyxm;wmuawmh xdkif;EkdifiH&J@ pGrf;tifxkwfvkyfEkdif
r_aygif;[m jrefrmEkdifiHxuf 4 q ausmf rsm;ygw,f? xdkif;EkdifiH&JΠv#yfppf"mwftm; xkwf

76
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
vkyfr_ pkpkaygif;[mvnf; jrefrmEkdifiHxuf 16 q eD;yg;rsm;ygw,f? aus;vuffa'oyg
rusef wpfEidk if v
H ;Hk vlwpfO;D csi;f v#ypf pfr;D 24 em&D ok;H pGEJ ild rf r_ mS jrefrm[m xdik ;f Ekid if x
H uf
15 q ydk enf;ygw,f? wenf;tm;jzifh jrefrmwpfEkdifiHvkH;&JΠ14 &mcdkifE_ef;om
v#yfppfrD;okH;pGJcGifh&wJh t"dy`g,fygyJ? ('D 14µ awmif 24 em&D rD;okH;pGJEdkifr_ay: tajccH
wGufxm;wmyg)?
2005 ckESpfrSm jrefrmEkdifiH[m t&ifESpfawGeJ@pm&if v#yfppfrD; 18µ ydkrdk
xkwfvkyfcJhw,fqdkayr,fh 200µ ydkxkwfvkyf&ifawmifrS 2003 ckESpfu xkwfvkyfr_
7²39wD&m0yf » 2 ] 14²78 wD&m0yf qdkawmh 'D 18µ wdk;xkwfEkdfifwmav;[m xdkif;eJ@
,SOfvdkufawmh ajczsm;omomyJ&dSygao;w,f?

a&$av; æ qufv_yf&Sm;vdkuf

[kwyf gw,f? xdik ;f xuf vlO;D a& 13 oef;ausmf ydek nf;wJh jrefrmEkid if /H xdik ;f xuf
obm0t&if;tjrpfydkrsm;wJh jrefrmEkdifiH/ xkdif;xuf wcdsefu ydkcsrf;omcJhwJh jrefrmEkdifiH/
ordik ;f xJrmS xdik ;f u armf=unfch &hJ wJh jrefrmEkid if }H uD;udak wmh xdik ;f u &mZ0ifxrJ mS wu,fh
udk xm;cJh+yD; vufjyElwfqufcJhyg+yD? txnfcsKyfvkyfief;vdkrsKd; vl@cGeftm;okH;&wJh ukef
ypPnf; xkwfvkyfr_awGudk pdwfr0ifpm;awmhbJ OD;a%SmufeJ@enf;ynm todynmtajccH
knowledge-based industries bufudk xkdif;u pDrHudef;awGeJ@ ajcOD;vSnfhzdk@ wmql
aecdsefrSmawmh usaemfwkd@jrefrmEkdifiH[m tar&duefeJ@ tD;,lawG&JΠpD;yGm;a&;ydwfqdk@r_
awGa=umifh txnfcsKyfpuf¶kHawGydwfcJh&+yD; vkyfom;&Spfaomif;ausmf tvkyfvufrJhjzpfcJh
&ygw,fvdk h idkcsif;csae&wkef;yg?
ajym&&if jrefrmhtxnfazmufonftopf vufwiftar&duwdk@ *syefwkd@udk
wifydk@&r_[mvnf; 'D tar&duefeJ@ tD;,lawG wifydk@&r_eJ@ rE_dif;omavmufygbl;? jrefrm
EkdifiH pufr_ZkefawGrSm 'DtxnfcsKyfvkyfief; Garment Industries awGudk &if;ESD;jr‡KyfESHae
ol trsm;pk[mvnf; jrefrmpum;vkH;0rwwfwJh aqGrdsK;aygufazmfrsm;eJ@ jrefrmEkdifiHu
todtrSwfrðybl;qdkwJh wdkif0rfEkdifiHom;rsm;u trsm;pkjzpfygw,f? olwdk@eJ@ vkyfief;
vkyfudkifcGifh/ &S,f,meJ@ &if;ESD;jr‡KyfESHr_trnfcHcGifh pwmawGtrsm;pkuawmh æ tif; æ
odwJhtwdkif;ygyJ?

aygacsmifaumif; æ wm;upf (&Sf) Turkish uvnf; wefowJh

aemufqkH;xkwf jrefrmwdkif;(rf) rSmawmh wl&uDEkdifiHu 'DtxnfcsKyfvkyfief;


udk 0ifa&mufvm+yD; tvkyof rm;c aygacsmifaumif; jrefrmEkid if u
H kd tvGeóf uduyf ga=umif;/

77
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

wl&uDEidk if rH mS atmufajcoef@&iS ;f a&;tvkyo f rm;udk a':vm 600 xuf avsmh ay;vd@k r&
atmif tpdk;&uowfrSwfxm;a=umif;/ tvkyform;tcGifhta&;/ vlr_zlv_Ha&;awGvnf;
tvkyf&Sifuay;&a=umif;eJ@ azmfjyxm;ygao;w,f? 'Dvdk[mawG vkH;0r&SdwJh vlr_zlv_Ha&;
qdkwm csKd (*sKd) eJ@vm;ar;&r,fh jrefrmEkdifiHrSmawmh txnfcsKyftvkyforwpfOD;&JŒ
vkyfc[m wpfvrS ,ltuf(pf) 10 - 30 a':vm qdkawmhvnf; “óudufrS óuduf” jzpfae
wmvnf; rqef;ygbl;?
tenf;qk;H awmh tvkyt f udik t
f opf 700 ausmf wm(&f)upf(&S)f awGu zefw;D
ay;Edkifw,fqdkawmh rqdk;ygbl;? 'gayr,fh 'Dhxuf tcGifhtvrf;awG/ tvkyform;cawG
ydkrdkawmif;qdkEdkifwJh obm0a&m/ vlom;t&if;tjrpfyg&dSwJhEkdifiHrSm jynfy pD;yGm;a&;
ydwfqdk@wmcsnf;yJ vufnd‡K;xdk; ,dk;r,fzGJ@aer,fhtpm; bma=umifh'Dvdk ydwfqdk@cH&w,f
qdkwm pOf;pm;+yD; tajznd‡zdk@yJ vdkygw,f?

a=omf æ apwemawG æ apwemawG æ

usef;rma&;/ vlr_a&; tokH;p&dwfawGeJ hywfowf+yD; t&ifu “tma&m*sH y&rH/


b¾medwˆdwH” pmpkrSm wifjycJh+yD; yg+yD? tck[muawmh xkdif;eJ h jrefrmESpfEkdifiHuGm[r_udk
use;f rma&;/ ynma&; &if;ES;D jr‡KyfErHS a_ wGrmS Edi_ ;f ,SOjf yxm;wmyg? atmufu Z,m;av;udk
=unfhvkdufygOD;?

78
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
tJ æ usef;rma&; pkpkaygif;qdkwJh t"dy`g,fu aq;&kH/ ukwif/ taqmuf
ttkHpwJh bmnmbmnm vdktyfcsufawGtwGuf &if;ESD;jr‡KyfESHr_yg? jynfol cHpm;cGifh
qdkwmuawmh wjynfvkH;vlOD;a&u tJ'D *Ds'DyDuae wdkuf&dkuf usef;rm;a&;aq;ukocGifh
&r,fh yrm%yg? tay:u pm&if;Z,m;av;awGuawmh &Sif;&Sif;em;vnfvG,fvdk@ pmeJ@
xyfr&Sif;awmhygbl;? oabmayguf=ur,fxifygw,f? 'Dudef;*%ef;av;awGudkawmh
aocsm=unfhapcsifygw,f?
tDoD,dk;yD;,m;uawmh EkdifiHtqifheJ@qdk jrefrmatmufrSm &dSaeqJyg? olu
awmh tajctaet&udk urBmu aiGa=u;tvSLaiGawGu use;f rma&;twGuf ok;H udk ok;H &
r,fh tjzpfrdk@ Ed_if;vdk@awmh raumif;ygbl;? EkdifiHwumuvnf; axmufyHhaeygw,f?
'gayr,fh uarBm'D;,m;vdEk idk if eH @J ,SO=f unf&h ifawmh jrefrmjynfoal wG use;f rma&;twGuf
cHpm;cGifhu pkpkaygif;rSm 4 quGm+yD;/ jynfol@aq;&kHrSm ukop&dwfcHpm;cGifhu 5 q awmif
enf;aeyga&mvm;? uarBm'D;,m;vnf; tm&Sb%feJ@ EkdifiHjcm;acs;aiGawG/ axmufyHhaiG
awG &ygw,f?
International Crisis Group (ICG) Asia &JΠ2000 ckESpf tpD&ifcHpm eHygwf
(11)t&awmh wpfjynfvkH; wifydk@ukef tm;vkH;&J h 20 &mcdkifE_ef;[m umuG,fa&;ypPnf;
wifoGif;r_ jzpfw,fvdk@ od&ygw,f? ('DrSm ajymxm;wmyg Burma/Myanmar: How
Strong is the Military Regime´ ICG Asia Report N° 11˜ 21 December 2000?)

tqifhtwef; cGJolrsm;

vl c sif ; tqif h t wef ; cG J j cm;wJ h o l &d S o vd k UNDP rS m HDI (Human


Development Index) qdkwJh vlom;zGH@òzd;r_jyudef;awGeJ@ EkdifiHawG&JŒ tqifhtwef;
Ranking udk cGJjcm; owfrSwfxm;ygw,f? 'D HDI u ynma&;/ *Ds'DyD/ usef;rma&;/
v#yfppfokH;pGJEldifr_/ uav;vkyfom;/ oGif;ukefxkwfukef/ tdyf(cs)tdkifAGD/ EkdifiHjcm;&if;ESD;
jr‡KyfESHr_tygt0if tcsuftvufaygif;/ u¾aygif; &mausmfudk tajccHðypkxm;wmyg?
+cKHajym&&if bmeJ@wlovJqdkawmh usaemfwdk@ state ausmif;om;b0wkef;u
pmar;yGaJ wGrmS xkwaf y;wJh Report Card eJ@ bmompk&H rSwaf wGaygi;f +yD; owfrw S af y;wJh
tqifhvdkygyJ?
2000 ckESpfu jrefrmEkdifiH[m EdkifiH 174 EkdifiHrSm tqifh 125 &dScJhygw,f? 2006
ckSESpf UNDP tpD&ifcHpmt& jrefrmEkdifiH [m urBmhEkdifiH 177 rSm tqifh 130 jzpfcJh+yD;
2000 ckESpfwkef;u jrefrmhEkdifiH&JŒatmufrSm &dScJhwJh o,HZmwodyfr&dSvSwJh ukef;wGif;
ydkif;u uarBm'D;,m;EdkifiHuawmh ajcmufESpft=um 2006 ckESpf rSm ESmwzsm; tomeJ@
tqifh 129 a&muf+yD; jrefrmEkdifiHudk ausmfwufoGm;yg+yD? uarBm'D;,m;[m EkdifiHjcm;

79
tvif;&eH@ *sme,f trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f

&if;ESD;jr‡KyfESHr_/ EkdifiHjcm;axmufyHhaiG jrefrmxuf ydk&ygw,f?


tJ tdrfeD;csif; [dkbuf+cH xdkif;EkdifiHuawmh 2006 rSm urBmhtqifh 74 eJ@
yef;yefvsufygyJcifAsm? xkdif;e,fpyfuae vSrf;jrifae&wJh teD;qkH; 'Dbuf+cHu jrefrm
eJ@awmh Ranking odyfruGmygbl;? =um;xJrSm 56 EkdifiHyJjcm;ygw,f?
tm;vkH;&JŒacgif;aqmif a':atmifqef;=unf tqdk&dScJhzl;ovdk jrefrmEdkifiH[m
a'otwGif;rSm tdrfeD;csif;EkdifiHawGxuf tvGefaemufususefcJhvdk@ wu,fhudk pkd;&drfp&m
aumif;aeyg+yD?

udk,fhaygif axmif;rd/ 0ENmrd yg

qdkcJh+yD;ovkd usaemf armif&if EkdifiHa&;orm;/ EkdifiHa&;ynm&Sif/ abm*aA'


ynm&Sif r[kwyf g? usaemfa&;aeaom pGr;f tif aqmif;yg;rsm;onf rD;rrSet f ajcrcdik o
f nfh
rdrdEkdifiHudk ta0;rS look down taeESifh a&;om;jcif; r[kwfyg? }uD;}uD;us,fus,f
qdk&ef r0Hhaomfvnf; usaemfhpmrsm;. &nf&G,fcsufukd em;vnfrnf[k ar#mfvifhygonf?
wpkHw&m em;vnfr_vGJcJhygu usaemf. ta&;tom;vdktyfcsufa=umifhom jzpfygrnf?

armif&ifh[m æ aocsm&JŒvm;

ajym&&if 'D subject [m usaemfht"du professional field r[kwfyg?


'gjzifh bma=umifha&;ae ðypkaevJqdk&ifawmh vdktyfcsufuav;awG rD;armif;xdk;jycsifvdk@
ygyJ? taxmuftxm;awG/ udk;um;pm&if;awGuawmh tqdk;jrif0g'D wpfa,muftjzpf
tar;awG&dScJhrSmpdk;vdk h udk,fydkiftcdsefxJu tcdsefukefcH &SmazGðypkwifjyxm;wmyg?

ysuftpOf jyifr&/ b0oHo&m vrf;rrsm;

aqmuf+yD; azmuf+yD; aemufu jyif rqk;H wJh jynfwiG ;f u jyifysuf oHo&mxJu


wHwm;awGeJ@ vrf;awGazmufaewJh taumif;owif;awGuawmh jynfwGif;owif;pm
awGxJrSm ae@pOfzwfEdkifygw,f? tJ'D jynfwGif;owif;pmawGxJu ynm&dSawG aumuf
csufcsovdk v#yfppfrD;rvmwm vrf;ay:xGufatmfvdk@ r&bl;qkdawmh v#yfppfrD;tm;
tjynfh jynfvkH;u|wfvmatmif olrsm;EkdifiHawG b,fvkd vkyfaew,fqdkwm 'D pGrf;tif
aqmif;yg;pD;&D;awGuae ajymjyygvdrfhr,f?
rD;tm;wufatmif ud, k t
hf rd x
f u
J avat;ay;pufawGrok;H bJ ydw+f yD; wjynf
vkH; 0dkif;ac|wm=upkd@qdkwJh t}uHaumif; ^m%faumif;awGxGufwJh jynfwGif; owif;pm

80
trSw(
f 3)? {jyDv 2009 ckep
S f tvif;&eH@ *sme,f
awGxJrSmawmh tqdk;jrif0g'D usaemfarmif&if&JΠ'D pGrf;tifaqmif;yg;awG azmfjyay;rSm
r[kwfygbl;? xdkif;EkdifiHrSm aus;vuf 95µ ausmf v#yfppfrD;&atmifvkyfcJhwJh tcdsefawGrSm
awmif olwdk@jrefrmjynfu tqdkygynm&dSrsm;&JΠt}uHaumif;awG r=um;vdkuf&vdk@ xkdif;
pGrf;tifay:vpDcsrSwfolrsm; pDrHudef;awGcszdk@ tvG,fenf;rawG@bJ awmfawmfyifyef;
cJhr,fvdk@ awG;rdygao;w,f?

olwdk haysmf=uavownf; æ

“rdrdudk,fwdkif tJ,m;uGef; óudufESpfoufaomfjim;vnf; rD;tm;jynfhatmiff


avat;pufydwfcdkif;xm;yg” qdkwJh zm;wydkif; ig;wydkif;okcrdefrsm;vnf; yltkdufvGef;
wJhtcgrsm; tdrfeD;csif; xkdif;aus;vufwpfae&mukd óuHvdk@ wpfacgufa&mufcJh&if tJ'D
xdkif;aus;vufu enf;enf;wwfEkdifwJh tdrfwpftdrftdrfrSm a&cJa&aomuf+yD; avat;
pufu tat;"mwfuav; oGm; cHpm;Ekdifygw,fvdk@ æ t}uHay;vdkufcsifygw,f æ
'gayr,fh tJ'D owif;pmaumfvHawGrSm jrL;wl;pGm ul;aewJh/ wDAGD tifwmAsL;
awGrSm jyL;aewJh zm;awGa&m/ ig;awGa&m/ zm; wydkif;ig;wydkif;awGa&m/ 0HomEkqkdwJh rsKd;
cspfEkdifiHa&;orm;awGa&mu/ udk,fhtrnfcHxm;wJhtwdkif; rvkyf=ubJ jynfoltwk
0g;&if;wkwf odkif;orm;awGudk csD;rGrf;&/ Zmwfwlom;awGudk a0r#pm;ae=u æ
wcg EkdifiHa&;abm*aA' ausmif;om;a[mif;rsm;vdk@ trnfcHolrsm;uvnf;
[ef;zkef;ygrpfawG&wkef; acgif;aqmifu jzwfpm;vdk@ ta0rwhJbJ pm;rmefckwfae=u
('Dta=umif; bm;rm;wla'; rSm (http://www.burmatoday.net/) taxmuftxm;
awGeJ@ oGm;a&mufavhvmEdkifygw,f) eJ@ rtm;rvyfjzpfae=uawmh 'Dvdk olrsm;EkdifiHawG
vkyaf qmifaewJh Ekid if aH &;abm*aA'eJ@ Neo-Liberal Economy tajccHwhJ ppfwrf;awG/
pmwrf;awG/ aqmif;yg;awG/ rlawGavhvmzd@k pdwrf ul;bJ jynfou l awmif;qdvk m&ifawmif
ygwDaxmif a&G;aumufyGJ aysmfaysmf}uD;qifE$JOD;r,fvdk@qdk vmawmhvnf; æ
armif&if
ud;k um;
http://www.adb.org/Documents/books/ADO/2006/mya.asp
http://devdata.worldbank.org/wdi2005/Section2.htm
http://www.myanmar.mmtimes.com/2007/property/317/b005.htm
http://web.worldbank.org
http://www.crisisgroup.org/home/index.cfmid]2958&l]1
http://www.adb.org/documents/books/key_indicators/2006/default.asp
http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/

armif&ifbavmh*frS “[dkbuf+cHu rD;xdefxdef” tydkif;(2) udk jyefvnf az: jyjcif; jzpfygonf


<http://maungyin.blogspot.com/2007/06/blog-post_2994.html>

81

Potrebbero piacerti anche