Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
1 . Hiztegi - Vocabulario
2. Aditza - El verbo
Izan Ser (Nor)
Indikatiboa or aialdia / Indikatiboa lehen aldia
Ni nintzan (nündian,
Ni niz (nük, nüzü) Yo soy Yo era
nündützün)
Hi hiz Tú eres Hi hintzan Tú eras
Zü zira Usted es (sing) Zü zinen Usted era (sing)
Hori da (dük, düzü) Él es Hori zen (zian, züzün) Él era
Gü gira (gütük, gütüzü) Nosotros somos Gü ginen (güntian, güntüzün) Nosotros eramos
Vosotros sois o Vosotros erais o Uds
Züek zide Züek zinden
Uds son eran
Horik dira (dütük,
Ellos,as son Horik ziren (zütian, zütüzün) Ellos, as eran
dütüzü)
En Xiberoa,el tuteo y el trato de ud tiene que ser marcado (formas entre paréntesis): la k señala el
tuteo, zü señala el trato de ud). Existe también un tuteo feminino que se acaba con una n en lugar
de una k.
Artikülüa Para expresar una palabra con un artículo al singular, se añade una "a " (sin distinción de
sexo). Si ya se termina por una "a", no se añade nada. Para un artículo al plural, se añade "ak ". Así : ama,
semea, amak, semeak.
Aditza Excepto once verbos, todos los verbos se conjugan con un auxiliar. Así, Vivo=Bizi niz. Murió :
Hil zen. El pronombre personal a menudo está omitido. En vasco, el auxiliar se conjuga y indica el tiempo
y el modo de acción. Para la negación, el orden cambia : No vivo : e(z) niz bizi . No era muerto : Ez zen
hil.
4. Aritzeak - Ejercicios
Ni alaba niz. Zü semea zira Yo soy la hija. Usted es el hijo
Ni alaba niz. Zü seme zira Yo soy hija. Usted es hijo
Alaba niz. Semea zira Soy hija. (Usted) es el hijo
Aita eta ama jin dira Papá y mamá han venido
Izeba eta osaba jin ziren Tío y tía habían venido
Zü eta ni joan ginen Usted y yo nos habíamos ido
Aitañia eta zü jin zinden El abuelo y usted habíais venido
Orai jin zide Ahora habéis venido
Lehen jin zen Antes había venido
Lehen bizi ziren. Orai hil dira Antes vivían. Ahora son muertos
Iloba ez da jin La sobrina no ha venido
Amañi ez zen hil. Bizi da Mi abuela no es muerta. Ella vive
Ahizpa eta ni ez ginen jin La hermana y yo no habíamos venido
Kusia eta zü ez zinden jin El primo y usted no habíais venido
Bigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia - Vocabulario
etxe : casa mutil : chico
selaura : piso (de una casa) mutiko : adolescente
borta : puerta haur : niño, niña
eskelera : escalero berri : nuevo, nueva
leiho : ventana zahar : viejo, vieja
mahain : mesa handi : grande
ohe : cama ttipi : pequeño, pequeña
kaidera : silla zabal : ancho
bizitegi : piso hertsi : estrecho, estrecha
sükalte, kozina : cocina merke : barato
jangia, janteia : comedor kario : caro, cara
komitate : aseos hau, hauk : éste, éstos
xahagela : sala de baño hori, horik : celuilà, ceuxlà (ici)
hura, hurak : celuilà, ceux là (là
emazte : señora
bas)
gizon : señor hautse : casser
neskatila : señorita, muchacha, chica joven,
xüxentü,arranjatü : arreglar
moza
neskato : chabala, moza, chica bat : uno
2. Aditza - El verbo
3. Gramatika erreglak
Ar tikülüa Cuando un substantivo es seguido por un adjectivo, se añade el artículo al adjectivo : Así :
etxe berria : la casa nueva ; gizon zaharrak : los hombres viejos. En el caso de un adjectivo atributo del
sujeto, se puede añadir también una "a" si se quiere insistir. Ejemplo : gizona handia da : el hombre es
grande (si no se había tenido ganas de insistir sobre la talla, se hubiera dicho : gizona handi da)
4. Aritzeak - Ejercicios
Mahaina hautse zen La mesa se rompió
Gero arranjatüko da Después se arreglará
Mahain hori hautse zen Esta mesa se rompió
Ohe hori hautseko da Esta cama se romperá
Jangia handia El comedor grande
Jangia handi da El comedor es grande
Xahagela eta sükaltea ttipiak ziren La sala de baño y la cocina eran pequeñas
Lehen haur ttipi bat zinen Antes ud era un pequeño niño
Gero gizon handi bat izanen zira Después serás un hombre grande
Borta zabala izanen da La puerta es ancha
Eskelera hertsi zen El escalero es estrecho
Etxe hurak handiak izanen dira Estas casas son grandes
Handiak eta merkeak izanen dira Serán grandes y baratas
Etxe hurak ez dira karioak izanen Estas casas no son caras
Xahagela eta sukaltea ez dira handiak La sala de baño y la cocina no son grandes
Komitatea ez da zaharra Los aseos no son viejos
Etxe zahar eta handia La casa vieja y grande
Etxea zaharra eta handia da La casa es vieja y grande
Etxe hori zaharra eta handia da Esta casa es vieja y grande
Etxe hori ez da berria ez ttipia Esta casa no es nueva ni pequeña
Mahaina ez da merkea ez berria La mesa no es barata ni nueva
Hirugerren Ikasgeia
1 . Hiztegia - Vocabulario
herri : pueblo egün : hoy
hiri : ciudad bihar : mañana
bide : carretera atzo : ayer
bidenausi : autopista etzi : anteayer
arrüa, karrika : calle zale : rápido, de prisa
huinbide, karrikabazter : acera berant : tarde
bortazain : portero ikusi : ver
zühain : arból jeiki : levantarse
argi : luz, claro iratsi : bajar
ülün : oscuro egin : hacer
eki, egüzki : sol (e)tik : de, a través
argizagi : luna (e)rat, (e)lat : a, hacía
egün : día erosi : comprar
goiz : mañana, temprano saldü : vender
arrastiri : tarde (hasta las siete) kanbiatü : cambiar
gaü : noche arrats : tarde (después de las siete)
izarra : estrella arratsalde : tarde
elki : salir
2. Aditza - El verbo
Nik düt (diat, dit) : Yo lo tengo Nik dütüt (ditiat, ditizüt) : Yo los tengo
Hik dük : Tú lo tienes Hik dütük : Tú los tienes
Zük düzü : Ud lo tiene Zük dütüzü : Ud los tiene
Harek dü (dik, dizü) : Él lo tiene Harek dütü (ditik, ditizü) : Él los tiene
Gük dügü (diagü, dizügü) : Nosotros lo tenemos Gük dütügü (ditiagü, ditizügü) : Los tenemos
Züek dütüzüe :Vosotros los tenéis o Uds los
Züek düzüe : Vosotros lo tenéis o Uds lo tienen
tienen
Heiek düe (diae, dizie) : Ellos lo tienen Heiek dütüe (dütiae, ditizie) : Ellos los tienen
La primera columna traduce : Tengo o Lo (la) tengo, tú tienes o tú lo tienes ,…
La primera columna en la primera parte de esta lección es para un complemento de objeto directo singular
mientras que la segunda columna es para un complemento de objeto directo plural.
Artikülüa En la primera lección, se ha visto que se añade "a " y "ak " para formar los artículos. Pero,
estos artículos sólo están empleados cuando el verbo se encuentra en la forma pasiva. Si el verbo es
activo, el artículo singular se construye añadiendo "ak" y el plural añadiendo "ek".
Así :
Gizonak zühaina ikusi dü : El hombre ha visto el árbol
Gizonak zühainak ikusi dütü : El hombre ha visto los árboles
Gizonek zühaina ikusi düe : Los hombres han visto el árbol
Gizonek zühainak ikusi dütüe : Los hombres han visto los árboles
4. Aritzeak - Ejercicios
Ohetik jeiki eta karrikalat joan niz Me he levantado de la cama y me he ido a la calle
Lehen ohetik jeiki ginen Antes nos habíamos levantado de la cama
Orai arrüarat joan gira Ahora nos hemos ido a la calle
Gero hirilat joanen gira Después iremos a la ciudad
Gizonak borta bat egin dü El hombre ha hecho una puerta
Anaiek mahaina egin düe Los hermanos han hecho la mesa
Aitak leihoak egin dütü Papá ha hecho las ventanas
Kusiek etxeak egin dütüe Los primos han hecho las casas
Etxetik elki eta karrikalat joan nintzan Había salido de la casa y me había ido a la calle
Anaia eta zü bidenausitik joan zinden El hermano y usted se habían ido por la autopista
Etxerat jin ginen Habíamos venido a la casa
Ekia ikusi dügü Hemos visto el sol
Argizagia eta izarrak ikusi dütüe Han visto la luna y las estrellas
Lehen goiza zen Orai arrestiria da Antes era la mañana Ahora es la tarde
Gero gaüa izanen da Después será la noche
Bihar berant izanen da Mañana será tarde
Laugerren Ikasgeia
1 . Hiztegia- Vocabulario
ikastola : escuela kolore : color
ikastetxe, eskola : escuela zuri, xuri : blanco
ikasgela : aula gris : gris
irakasle : profesor beltz : negro
ikasle : alumno iranja : naranja
arkatz : lápiz ubel : violado
andereño : maestra de escuela berde : verde
idaztaula, arbela : pizarra gorribizi : carmen
franko, hanitx : mucho urdin : azul
güti : poco gorri : rojo
hon : bueno holli : amarillo
tzar : malo oliba : aceituna
ontxa : bien egon : quedar
gaizki : mal elki : salir
gaixto : mal sartü : entrar
heben : aquí non : donde
hor : allí zonbat : cuanto(s),as
han : allá (e)an : en
hartü : coger
2. Aditza - Verbo
Üken Tener o Haber (Nor k Zer)
Nik nin (nian, nizün) : Yo (lo) tenía Nik nütin (nütian, nitizün) : Yo los tenía
Hik hian : Tú (lo) tenías Hik hütian : Tú los tenías
Zük zünin : Usted (lo) tenía Zük zünütin : Usted los tenía
Harek zin (zian, zizün) : Él/Ella (lo) tenía Harek zütin (zütian, zitizün) : Él/Ella los tenía
Gük günin (günian, ginizün) : (lo) Teníamos Gük günütin (günütian, ginitizün) : Los teníamos
Züek zünien : Vosotros/Uds (lo) teníais Züek zünütien : Vosotros/Uds los teníais
Heiek zien (ziaen, zizien) : Ellos/Ellas (lo) tenían Heiek zütien (zitiaen, zitizien) : Ellos/Ellas los tenían
Oharra: En las negaciones, el ordén de las palabras
Nik ikusi nin ; Nik e(z) nin ikusi
cambia :
En las preguntas, el sujeto se va al final : Zük ikusi zünin ; Ikusi zünin zük ?
3. Aritzeak - Ejercicios
Ikastolarat joan niz He ido a la escuela
Anaia uniberzitaterat joan da El hermano ha ido a la universidad
Irakaslea ikusi düt He visto al profesor
Andereñoak ez dira jin Las maestras de escuela no han venido
Irakaslea eta andereñoa ez dütüt ikusi No he visto al maestro de escuela ni a la maestra
Ikasleak ikusi günütin Habíamos visto a los alumnos
Ikusi zünütien ikasleak ? ¿Habíais visto a los alumnos ?
Ikasleak ez günütin ikusi No habíamos visto a los alumnos
Irakasleak arkatza hartü zin El profesor había cogido el lápiz
Ikasleak ez zütin arkatzak hartü El alumno no había cogido sus lápices
Hartü günütin gük arkatzak ? ¿Habíamos cogido los lápices?
Etxe handiak ikusi dütüt He visto las grandes casas
Ikusi dütüt etxe xuriak He visto las casas blancas
Etxe xuriak ez dütüt ikusi No he visto las casas blancas
Irakasleak ikastolalat joan ziren Los profesores habían ido a la escuela
Joan ginen ünibertsitaterat ? ¿Habían ido a la universidad ?
Irakasleak ez ziren eskolalat joan Los profesores no habían ido a la escuela
Ikasle hori tzarra da ? Esté no es un alumno malo
Patxi ikasle tzarra da ? ¿Patxi es un alumno malo ?
Ez, orai euskara ontsa ikasten dü No ahora aprende bien el idioma vasco
Non sartü da semea ? ¿Dónde ha ingresado el hijo?
Unibertsitaterat sartü da Ha ingresado en la Universidad
Eta, alaba non ikasten dü ? ¿Y la chica dónde estudia ?
Ikastetxean ikasten dü Estudia en la escuela
Hori gaizki egin düzü Ud lo ha hecho mal esto
Aita ez da gizon gaixto bat Papá no es un hombre malo
Etxea kario erosi zünin Habíais comprado caro la casa
Borta gorri bat erosi zünien, (züek) Habíais comprado una puerta roja
Zonbat andereño dira eskolan ? ¿Cuántas maestras de escuela hay en la escuela ?
Lau dira Son cuatro
Han, etxe batetan ikusi nin Allá le vi en una casa
Eskolatik elki zide Habéis salido de la escuela
Etxetik zale elki ginen Habíamos salido de prisa de la casa
Bostgerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
zero (huts) : 0 hogei (e)ta hamar : 30 [" hoi ta hamar "]
bat : un hogei (e)ta hameka : 31 [" hoi ta hameka "]
bi(ga) : 2 berrogei : 40
hiru : 3 berrogei (e)ta hiru : 43
lau : 4 berrogei (e)ta hamar : 50
bost : 5 hirutan hogei : 60
sei : 6 hirutan hogei (e)ta hamar : 70
zazpi : 7 lauetan hogei : 80
zortzi : 8 lauetan hogei (e)ta hamar : 90
bederatzü : 9 ehün : 100
hamar : 10 berrehün : 200
hameka : 11 hirurehün : 300
hamabi : 12 laurehün : 400
hamahiru : 13 bostehün : 500
hamalau : 14 seirehün : 600
hamabost, hamost : 15 zazpirehün : 700
hamasei : 16 zortzirehün : 800
hamazazpi : 17 bederatzürehün : 900
hamazortzi : 18 mila : 1000
hemeretzü : 19 miliu : 1 000 000
hogei : 20 miliar : 1 00 000 000
hogei ta bat [" hoi ta bat "] : 21 franko : franco
Ahozkatzera (Pronunciación) : si es seguido por una cifra, hogei se pronuncia a menudo " hoi " ; biga se
abrevia en bi cuando es seguido de un nombre. Ejemplo :
Zonbat haur dira ? Biga.
Zonbat gira ? Bi ikasle gütüzü.
2. Aditza
En el caso de un verbo pasivo, se conjuga el verbo con el auxiliar Izan. Es posible que el verbo tenga una
forma pasada, presente o futura.
Ejemplos:
Egon nüzü etxen: Me he quedado en casa
Egoiten nüzü etxen: Me quedo en casa
Egonen nüzü etxen: Me quedaré en casa
Esto es la misma cosa para unverbo que expresa una acción. Sin ambargo, por esta vez, el verbo se
conjuga con el auxiliarÜken :
Bi libürü erosi dütüt: He comprado dos libros
Etxe handi bat erosten düzü: Ud compra una casa grande
Auto zahar bat erosiko düe: Van a comprar (o comprarán) un coche viejo
Algunos ejemplos de verbos:
saldü (vender), saltzen, saldüko
kanbiatü (cambiar), kanbiatzen, kanbiatüko
jeiki (levantarse), jeikitzen, jeikiko
ikusi (ver), ikusten, ikusiko
bizi (vivir), bizitzen, biziko
joan (ir), joaiten, joanen
1) ¿Con cuál auxiliar se conjuga cada uno de los verbos precedentes?
2) Dar las diferentes formas de los verbos siguientes:
Ibili : andar ; Eman : dar
Jin : venir ; Erran : decir
Irasi : bajar ; Behatü : escuchar
Ikusi : ver
3.Gramatika erreglak
Se utiliza el singular para los nombres que acompañan los números. Así : Hiru seme.
Bat" va detrás del nombre mientras que los otros adjectivos numerales se ponen adelante: Haur bat, Bi
haur, Hiru alaba,...
4. Aritzeak
Ni heben egoiten nüzü Yo me quedo aquí (>ud)
Züek han egon zinden Os habéis quedado alli
Atharratzerat joanen gütüzü Iremos a Tardets (>ud)
Zonbat kilometra bada ? ¿Cuántos kilometros hay?
Bat baizik Sólo uno
Eta Atharratzetik Maulerat zonbat dira ? ¿Y de Tardets a Mauleon, cuántos hay?
Hamahiru kilometra badüzü Hay treice kilometros (>ud)
Zonbat leiho dira etxe hortan ? ¿Cuántas ventanas hay en esta casa?
Hamabi leiho... etxe hori ez da ttipi Doce ventanas…esta casa no es pequeña
Asteartean, zonbat oren egiten düzü eskolan? ¿Cuántas horas tiene ud el martés en la escuela?
Sei oren Seis horas
Zonbat pakatü düzü auto hori ? ¿Cuánto ha pagado usted este coche?
Bi miliu eta zortzirehün mila franko pakatü dit La he pagado 2 800 000 francos (>ud)
Zonbat haur badük ? Cuántos niños tienes?
Lau seme eta hiru alaba Cuatro hijos y tres chicas
Etxe horrek lau leiho eta hiru borta dütü Esta casa tiene cuatro ventanas y tres puertas
Argitzeko : (>tú) indica que se tutea la persona con quien se habla y (>ud) cuando se la trata de usted.
Ahozkatzera : "oa" se pronuncia "u" [u] por dulcificación vocal :
Joanen [junen]
goxoa [goxua]
leihoa [leihua]
Seigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
aste : semana gehiago, haboro : más (cantidad)
hilabete : mes güttiago : menos (cantidad)
urte : año orratz ttipi : horario ; orratz handia : minutero
mente : siglo muntra, arlojü, ordülari : reloj
ordü, tenore : hora beraz : por consiguiente
ments : menos (tiempo) zonbait aldiz : a veces
minüta : minuto zer : que
taka : segundo urtarila : enero
erdi : medio, mitad barantaila, otsaila : febrero
laurden : cuarto martxo : marzo
üdaberri,bedats : primavera apirila : abril
üda : verano maiatza : mayo
larrazken : otoño ekaina, arramaiaitza : junio
negü : invierno üztaila : julio
urtaro : estación agorrila : agosto
astelehen : lunes iraila, seteme: septiembre
astearte : martes ürrieta : octubre
asteazken : miércoles azaroa : noviembre
ostegün : jueves abentüa : diciembre
ostirale : viernes gabon : nochenueva
neskenegün : sábado urteberri : año nuevo
igante : domingo hotz : frío
egüerdi : mediodía bero : caliente
gaüerdi : medianoche üsü : a menudo
denbora : tiempo (duración) bena : pero
igaran : pasar egüberri : navidad
2. Aditza
Existen verbos que se conjugan de manera sintética. El presente es el tiempo más utilizado de esta forma
sintética.
Por ejemplo, los verbos "Egon" (Quedar) y "Joan" (Ir) pueden conjugarse de esta manera:
Indikatiboa
Ni nago: Yo quedo Ni noa (nuk, nuzü): Yo voy
Hi hago: Tú quedas Hi hoa: Tú vas
Zü zaude: Ud queda Zü zoaza: Ud va
Hura dago: Él, ella queda Hura doa (duk, duzü): Él, ella va
Gü gaude: Nosotros quedamos Gü goatza (gutzak, gutzazü): Nosotros vamos
Züek zauzte: Vosotros quedáis Züek zoazte: Vosotros vais
Herek daude: Ellos, ellas quedan Herek doatza (dutzak, dutzazü): Ellos, ellas van
J akitekoa Se obtiene el adjectivo numeral añadiendo al número el sufijo "gerren" :
bi > bigerren : segundo
lau > laugerren : cuarto
zortzi > zortzigerren : octavo
hogei ta hamekagerren : trigésimo primero
3. Aritzeak
Lehen negüan ginen Antes estábamos en invierno
Abentüan ginen eta hotz zen Estábamos en diciembre y hacía frío
Orai üdan gira eta bero da Ahora estamos en verano y hace calor
Gabona abentüaren hogei ta bostean da El día de Navidad es el 25 de diciembre
Urtarilaren lehenean Urte Berria da El primer de enero es el nuevo año
Hogeigerren mentean gira Estamos en el siglo veinte
Urteak lau aro badütü El año tiene cuatro estaciones
Ze( r ) tenore da ? ¿Qué hora es?
Hamarrak dira Son las diez
Goizeko hiruak dira Son las tres de la mañana
Gaüko hamarrak dira Son las diez de la tarde
Hiruak et' erdi Son las tres y media
Lauak hamar ments Son las cuatro menos diez
Oren bakotxa da Es la una
Oren bat eta laurden da Es la una y cuarto
Orratz ttipia bian da eta handia bostean El horario está en el 2 y el minutero está en el 5
Bostak eta laurdenean joanen gira Nos iremos a las cinco y cuarto
Seiak hamar mentsiketan heltü zen Llegó a las seis menos diez
Ekainen hamabigerrena El doce de junio
Noiz jinen zide gure ikusterat ? ¿Cuándo vengáis a vernos?
Dagün igantean edo astelehenian jinen Vendremos por el próximo domingo o lunes (
gütüzü >usted)
Noiz hotz da ? ¿Cuándo hace frío?
Zonbait aldiz larrazkenean hotz da eta üsü Algunas veces hace frío en otoño y a menudo en
negüan invierno
Üdan beti bero da ? ¿En verano hace siempre calor?
Üdan egünak üsü goxo dira En verano los día son a menudo agradables
bena zonbait aldiz hotz dira pero algunas veces son fríos
Denbora zale igaraiten da El tiempo pasa rápidamente
Denbora zale doa El tiempo avanza rápidamente
Zer tenoretan sartzen zide eskolan ? ¿A qué hora entráis a la escuela?
Goizian zortziak et'erditan eta arrastean bi Por la mañana a las ocho y media y por la tarde a
orenetan las dos
Zazpigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
ebi : lluvia ebitako, parasola : paraguas
elür : nieve egüzkitako : sombrilla
tzitzer : granizo belar : hierba
kaskabur : granizo lili, lore : flor
karru, izotz : helada (nombre) arroja : rosa (la flor)
ihitz : rocío maho : clavel
odei : nube hürlobelar : geranio
lano : niebla nor : quien
dünda : tormenta zoin : cual
düründa : trueno nola : como
ximist : relámpago bezala : como (comparación)
busti : mojado hasi : empezar
idor : seco erran : decir
bustitü : mojar ; mojarse arte : hasta
hitz : palabra hitz egin : hablar
erraldi : frase alor : campo
kanpoan : fuera (e)ko : de (lugar)
hanitx : mucho ren : de (posesión)
2. Gramatika erreglak
2) Cuando se añade el prefijo" ba" a la ter cer a per sona del singular del ver bo " izan" , se obtiene la
tr aducción de " hay " :
Kanpoan zühain handi bat bada : hay un gran árbol fuera
Mendi hortan lili hanitx bada : en esta montaña, hay muchas flores
3. Aritzeak
Gaur ebia da Llueve esta noche
Arrüa bustitü da La calle se ha mojado
Atzo elürra bazen Ayer había nieve
Lürra xuri zen El suelo estaba blanco
Üda joan da El verano está acabado
Negüa heltü da Ha llegado el invierno
Ez da bero. Hotz da No hace calor. Hace frío
Düründa entzüten dizügü Oyemos el trueno(> usted)
Eta ximistak ikusten ditizügü Y vemos relámpagos (>usted)
Dünda heltü da La tormenta ha llegado
Liliak bustirik dira Las flores están mojadas
Belarrak ihintza badü La hierba tiene rocío
Nor jin da ? ¿Quién ha venido?
Aita joan zen Papá se ha ido
Atezaina bortan egoiten zen El portero se quedaba a la puerta
Mendilat (ba)gutzak Nos vamos a la montaña (> tú)
Etxetik jiten ginen Veníamos de la casa
Norat hoa ? [houa] ¿A dónde vas?
Aita bezala handi zira Ud es grande como su padre
Goizean ebia zen Llovía esta mañana
Gaü hontan argizagia izanen da Por esta noche, habrá la luna
Bi lili ikusi ditizüt : arroja bat eta maho
He visto dos flores : una rosa y un clavel
bat
Amañiaren maho gorriak Los claveles rojos de la abuela
Euskal Herriko mendi berdeak eta alor Las montañas verdes y los campos amarillos del País
holliak Vasco
Parijeko zelü ülüna El cielo oscuro de Paris
Zortzigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
lantoki : lugar de trabajo larrü : piel
langile : obrero begitarte : cara
langela : oficina bürü : cabeza
mitil : doméstico, criado begi : ojo
nausi,bürüzagi : dueño, amo, jefe südür : nariz
jabe : dueño, amo, propietario aho : boca
tresna : herramienta beharri : oreja
egingia, lantegi : fábrica bidar : barbilla
bekanika : máquina erhi, hatz : dedo
marteilü : martillo eskü : mano
itze : clavo beso : brazo
elki : salir azüzkülü : uña
gogor : duro, fuerte oin : pie
zainhil : blando azpi : muslo
leiñ : suave üzkü : culo
aintzin : delante bular : pecho
gibel : detrás lepo : cuello
sortü, jaio : nacer belaiñ : rodilla
etzi : ante ayer ari izan : estar ocupado
debeatü : cansarse hitz eman : prometer
ezne : leche bülego : despacho
2. Gramatika erreglak
Nork erosi zütin etxe horik ? ¿Quién compró estas casas ?
Zoin etxe ? Horik ? Bai, horik ¿Cuáles casas? ¿Éstas ? Sí, estas
Bustirik zira. Bustirik zide Usted está mojado. Estáis mojados
Neskatilak mutila ikusi zizün La chica vio al chico(>usted)
Nola zoazte ? ¿Cómo os vais?
Aitaren autoan joaiten gütüzü [juiten] Nos vamos en el coche de Papá
Atzo ez zen eznerik Ayer no había leche
Lanean ari niz Estoy trabajando
Nausia lantokitik langelarat joan da El jefe se ha ido de la fábrica a la oficina
Esküak bost erhik badütü La mano tiene cinco dedos
Erhiak azüzkülü bat badü El dedo tiene una uña
Bederatzügerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
balio [baliu] : valor jargia : banco
auzapez, alkate : alcalde baizik ez : solamente
atorra : camisa bera, bakarrik : solo
altxatü : levantar baserri : caserío
agitü, gertatü : ocurrir(se) barne : interior
ardo : vino baserritar : habitante de un caserío
min üken* : doler laborari : campesino
edan : beber oihan, baso : bosque
praube : pobre etxalte : finca
ezpain : labio bazkari : almuerzo
hortz : diente aihari : cena
mihi : lengua bazkaltü : almozar
züntzür : garganta aihaltü : cenar
lepo : cuello jan : comer
bilo : pelo sogin : mirar
arraultze : huevo behi : vaca
frijitürik : frito idi : buey
haistürak : tijeras beltxa : moreno
herots : ruido txestatü, txeste : probar
laket : 1.agradable 2. contento askaltü : desayunar
* : Min düt, min düzü, min dü,...
2. Gramatika erreglak
Cuando se quiere traducir la preposición "a" para un complemento de objeto indirecto, se utiliza :
Al singular :
Mauleri ene denbora eman deiot : He dado mi tiempo a Maule
el sufijo ari cuando el nombre tiene un artículo :
Semeari ehün franko eman deitzo aitak : el padre ha dado cien francos al hijo
Etxeari sogiten düt : miro la casa (sogin es un verbo intransitivo)
Gizon handiari auto berri bat erosi diozügü : hemos comprado un nuevo coche al hombre grande (
>usted)
Al plur al :
el sufijo eri para todos los nombres :
Haurrer(i) ikasgei zonbait emaiten deitze irakasleak : el profesor da lecciones a los niños
Prauber(i) ogi emaiten zeieen : daban pan a los pobres
Arrüalat joaiten nüzü : voy a la calle
Gazteak etxetarat joaiten dira : los jovenes van a las casas
Etxean egoiten nüzü : me quedo en casa (>usted)
Unibertsitateetan hanitx ikasle dira : en las universidades, hay muchos alumnos
Herrian besta handi bat bada : hay una grande fiesta en el pueblo
. Ariketak
Idaztaulari sogiten düe Miran la pizarra
Mutilari ene autoa ez diot eman No he dado mi coche al chico
Altxatü nizün besoa eta edan nizün Levanté el brazo y bebí (>usted)
Aihaltü düzü gaur ? ¿Ha cenado usted esta noche?
Ez gaur ez dit deus ere jan No, esta noche no he comido nada (>usted)
Arrautze frijitürik maite dütüzü ? ¿A usted le gustan los huevos fritos ?
Herots handi bat egin dü autoak El coche ha hecho un gran ruido
Oihanealat joaiten da idia El buey va al bosque
Etxaltetik jiten dira lau behiak Cuatro vacas vienen de la finca
Hogei ta hamabi hortzak badütüt Tengo treinta y dos dientes
Min düt züntzürrean Me duele la garganta
Ardo franko edan düzüe Habéis bebido mucho vino
Bai, bena ur güti edan dizügü Sí, pero hemos bebido poco agua (>usted)
Ardoa hona zen El vino era bueno
Emazte horrek ezpainak gorri dititzü Esta mujer tiene los labios rojos (>usted)
Ikasteko : en vasco, las palabras más importantes se colocan al principio de la frase :
Emazte horrek ezpainak gorri dititzü : se pone la atención sobre la mujer
Ezpainak gorri dititzü emazte horrek : se pone la atención sobre los labios
Hamargarren Ikasgeia
1 . Hiztegia
J akin Saber
Indikatiboa oraialdia / Indikatiboa lehen aldia
Nik dakit (dakiat, dakizüt) : Yo sé Nik nakian (nakian, nakizün) : Yo sabía
Hik dakik : Tú sabes Hik hakian : Tú sabías
Zük dakizü : Ud sabe Zük zenakian : Ud sabía
Harek daki (dakik, dakizü) : Él (Ella) sabe Harek zakian (zakian, zakizün) : Él (Ella) sabía
Gük dakigü (dakiagü, dakizügü) : Nosotros sabemos Gük genakian (genakian, genakizün) : Sabíamos
Züek dakizüe : Vosotros sabéis Züek zenakiaen : Vosotros sabíais (plur)
Heiek zakien (zakiaen, zakizien) : Ellos (Ellas)
Heiek dakie (dakiae, dakizie) : Ellos (Ellas) saben
sabían
Eüskara badakit : sé el vasco
Eüskara ez dakizü : usted no sabe el vasco
Haurrak Frantxesa (ba)dakik ? ¿ El niño sabe el francés ? (>tú)
3. Gramatika erreglak
La preposición " de " se tr aduce por :
el sufijo aren al singular, ren al indefinido, en al plural cuando hay una idea de posesión en el caso de
seres humanos:
Amaren haurrak : los niños de la madre
Amen haurrak : los niños de las madres
Apezak elizan meza eman dü El sacerdote ha dicho misa en la iglesia
Eüskal Herriko ohitüra xaharrak ederrak dira Las viejas costumbres del País Vasco son bonitas
Ene begiaküilüak hautse dütiat He roto mis gafas (>tú)
Etxe hori irakaslearena da Esta casa es la del profesor
Mendietako zühainak handi ziren Los árboles del bosque eran grandes
Etxeko borta La puerta de la casa
Etxeko bortaren kolorea El color de la puerta de la casa
Ene aitaren etxeko bortaren kolorea El color de la puerta de la casa de mi padre
Düründaren herotsa entzüten dügü Oyemos el ruido del trueno
Gizonaren bizarraren kolore beltza El color negro de la barba del hombre
Emazteen biloak ederrak ziren El pelo de las mujeres era bonito
Herriko erretora jin zen El cura del pueblo había venido
Ez genakian hori No lo sabíamos
Eüskara badakizü ? ¿Sabe usted el vasco ?
Bai, Xüberotara ikasten dit eta orai mintzazen
Sí, aprendo el "züberotar" y ahora lo hablo (>usted)
dit
4. Aritzeak
Mintzatüko dit Lo hablaré (>usted)
Botillako ura berotzen da El agua de la botella se calienta
Egünaldia goxo da El tiempo es agradable
Lantegiko langileen tresnak Las herramientas de los obreros de la fábrica
Aragi errearazi zünüen ? ¿Habíais hecho asado la carne?
Nola da herriko ohitüra zahar hori ? ¿Cómo es esta vieja costumbre del país?
Elizako apezaren elestaldia La conversación del sacerdote de la iglesia
Ene senarrak bizarra moztü dizü Mi marido ha cortado la barba (> usted)
Haurren ahoen hortzak Las dientes de las bocas de los niños
Bihar arte Hasta mañana
Berehala jin da apeza El sacerdote ha venido en seguidad
Egün oroz elizalat joaiten da ene emaztea Cada día mi mujer va a la iglesia
Maddalen neskatila eijer bat da Maddalen es una chica guapa
Etxe eder bat erosi düe Han comprado una casa guapa
Aragia maite düzü ? ¿Le gusta la carne?
Haurrak etxen autoa erabilten dizü El niño conduce el coche en la casa
Arrautzeak egosi dütüe Han hecho cocer los huevos
Arrautze gogorrak janen dütüe Comerán huevos duros
Hamekagerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
erranaldi : frase giltza : llave
eskentü : ofrecer habia : nido
geroaldi : futuro txori : pajáro
ezagütü : conocer gona : falda
ezin izan (1) : no poder (ser imposible) galtza : pantalón
ezin üken : no poder galtzerdi : calcetín
ahal izan (2) : poder begiratü, etxeki : guardar
ahal üken : poder axkora : hacha
filma : película gose : hambre
frütü : fruto gose izan : tener hambre
gain : cima, cumbre egarri : sed
pe : bas burasoak : padres (padre y madre)
gain : encima kürütxe : cruz
behere : bajo güzi, oro : todo (adjectivo, pronombre)
galto : petición, pregunta haritz : roble
galtatü, galtegin : preguntar ; galtatü : pedir adar : rama
arrapostü eman, erantzün : responder,
hartü : coger
contestar
garbi, xahü : limpio eman : dar
zikin : sucio sineste : creencia
zer : que (chose, animal) sinetsi : creer
nor : quien (para una persona) maitatü, maite üken : querer, amar
arrats : tarde amodio, maitarzün : amor
gaüza : cosa bazter : campo
zelü : cielo eijerki : bonitamenta
pollita : guapo ageri : visible
heben : aquí azpi : debajo, abajo
hor : ahí zale : rápido, rapidamente
han : allí, allá egür : madera
ogi : pan ordüan : entonces
zoin : cuál buxi : pedazo, trozo
(1) (2): Izan con los ver bos pasivos, üken con los ver bos activos :
Joaiten ahal gira : podemos ir
Ezin zide jin : no podéis venir
Emaiten ahal dizügü : podemos dar (>usted)
Ezin düe eman : no pueden dar
Anote que :
cuando la frase es negativa, el verbo se pone detrás de la palabra "ezin"
en cambio, cuando la frase es afirmativa, el verbo se coloca antes de "ezin"
Kantor e bat
La luna del cielo alumbra
Argizagiak zelütik, argitzen dizü eijerki
bonitamente
Ene maite pollita eztüzü ageri Mi querida guapa no aparece
Zelüko Jinko Jauna ! ¡ Dios del cielo !
Zer eginen düt nik ? ¿Qué voy a hacer ?
Zer eginen düt nik ? ¿Qué voy a hacer ?
2. Gramatika erreglak
Recuerdo de las traducciones de las preposiciones :
Hay tres casos en vasco : el singular, el plural y el indefinido utilizado cuando no se cuenta las cosas.
Singular Plural Indefinido
En (lugar) (e)an etan tan
a (movimiento) (e)rat etarat tarat
de (procedencia) (e)tik etarik tarik
de (posesión) aren en ( r )en
de (localisación) (e)ko etako tako
(e) desaparece detrás de una vocal : landa : el campo, landan : en el campo, landatik : del campo
(e) queda detrás de una consonante : ur : agua, urean : en el agua, uretik : del agua
(r) se añade detrás de una vocal : amaren : de las madres (indefinido), amen : des las madres (plural)
3. Aritzeak
Zer düzü hor gainean ? Biloak ¿ Qué tiene usted ahí encima ? El pelo
Zer da han gainean ? Txoria ¿ Qué hay allí encima ? El pajáro
Nor da borta aintzinean ? ¿ Quién está delante de la puerta ?
Habia gain hori zikin da Lo de encima de este nido está sucio
Mahain azpi hori ez da xahü La parte inferior de esta mesa no está limpia
Semiaren ohe pean sartü da Ha entrado debajo de la cama del hijo
Gizon horiek etxe horik erosi zütien Estos hombres habían comprado estas casas
Ostirale arratsean jinen niz Vendré el viernes por la tarde
Neskenegün goizian joan [jun] ginen Nos habíamos ido el sábado por la mañana
Zonbat bazoazte eskolarat ? ¿ Cuántos sois en la escuela ?
Bostehün bagoatza eskolarat [bagutza] Somos (vamos) cinco cientos en la escuela
Ohe hori aita eta amarena da Esta cama es la de papá y mamá
Izebaren kaidera zabala La silla ancha de la tía
Lau etxeetarik elki ziren Salieron de cuatro casas
Etxetarik elki ziren Salieron de las casas
Argizagiko bidea lüze da El camino de la luna es largo
Menditik hirrirat jin nintzan Vine de la montaña a la ciudad
Etxeko komitatearen borta zaharra da La puerta del wáter de la casa es vieja
Belar berdearen kolorea [koloria] eijer zen El color verde de la hierba era guapa
Zer dakizü ? ¿ Qué sabe usted ?
Gaiza hanitx badakit Sé muchas cosas
Haurrek ez dakie gaiza hanitx Los niños no saben muchas cosas
Gero zale ikasiko düe Después van a aprender rapidamente
Bazterreko liliak bustirik dira Las flores del campo están mojadas
Arrüako zühainak ikusi nitizün Había visto los arboles de la calle (>usted)
Hebenko bazterra ederra da El campo de aquí es bonita
Tengo hambre ; entonces, voy a comer un
Gose nüzü ; ordüan, ogi buxi bat janen dit
poco de pan (>usted)
Hamabigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
haize : viento erreka : río
atzaman, harrapatü : coger aberastasün : riqueza
kexatü, haserretü : enfadarse aberats : rico
kexü : enfadado aberastü : enriquecer
bozik : con gusto goxo : dulce, agradable
basa : salvaje praube : pobre
bozkariotü : alegrarse, regocijarse praubetasün : pobreza
hazi : criar ezti : dulce, suave
hegazkin : avión latz : áspero, difícil
heltü : llegar gogor : duro, fuerte
zerratü, hetsi : cerrar eztitü : dulcificar, suavizar
zabaltü : abrir laztü : poner áspero
ezür : hueso ahatze : olvidar
ogimami : miga de pan orhitü : recordar
larrü : piel ozkatü, grabatü : grabar
urtaro : estación orano : todavía
zanko : pierna gogoratü : acordarse, recordar
andre : señora kanbera, gela : habitación
mehe : delgado ; mehetu : adelgazar lodi : gordo ; loditu : engordar
2. Gramatika erreglak
3. Aritzeak
Zonbat dira etxeko kanberak ? ¿ Cuántas habitaciones hay en esta casa ?
Eman ezazü andereari jargi hori Dé este asiento a la señora
Hiri handi bat ikusi günin Vimos una grande ciudad
Ekiaren beroa handia zen El calor del sol era importante
Urtearen hilabeteak hamabi dira Los meses del año son doce (literalmente)
Astearen egünak zazpi dira Los días de la semana son siete (literalmente)
Urtaroak ez dira bost ; lau dira Las estaciones no son cinco ; son cuatro (literalmente)
Goizeko argiaren kolorea El color de la luz de la mañana
Aitarekin eskolarat joan nüzü He ido a la escuela con mi padre (>usted)
Gaüan ene ahizparekilan hirian ibili Por la tarde, hemos andado por la ciudad con mi hermana
gütüzü (usted)
Marrazki hori amarentako egin dit He hecho este dibujo para mi madre (>usted)
Gizonarengatik erori nüzü Me he caído a causa del hombre (>usted)
Amarekin autoa erabilten diat Conduzco el coche con mi madre (tú)
Eskolako irakasleek hanitx badakie Los profesores de la escuela saben muchas cosas
Egün goizeko zorzietan heltü dira Han llegado hoy a las ocho de la mañana
Hirilat autoan bagoatzü [bagutzü] Nos vamos a la ciudad en coche (>usted)
Semea ahatze düt eskolan He olvidado el hijo en la escuela
Zure emaztea, ahatze düzü ? ¿ Ha olvidado usted a su mujer ?
Ez, orano orhitzen nüzü No, me acuerdo todavía
Ezti da ardo hori Este vino es dulce
Zankoko ezürra hautse dizü Ha roto el hueso de su pierna (>usted)
Lagünen artean bozkariotzen gira Nos alegramos entre amigos
Ikusi düzü hegazkin gorri hori zelüan ? ¿ Ha visto usted este avión rojo en el cielo?
Haize basa bat bada egün Hay un viento salvaje hoy
Zerekilan egürra hauxten düzü ? ¿ Con qué rompe usted la madera ?
Axkora batekin egürra hausten dit Rompo la madera con una hacha
Haurrer eman züen etxea Daron la casa a los niños
Haurrari galtatü dit Mauleko bidea He pedido al niño la carretera de Maule (>usted)
Ahozkatzea (Pr onunciación) : los sonidos siguientes tienen la costumbre de pronunciarse en "züberotar"
como los que son definidos entre paréntesis : üe : [ie] ; üa : [ia] ; ea : [ia] ; eo : [io]
Hamahirugerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
mürrü, orma : pared ihon : en alguna parte
hütsik : vacío ihon(ere)... ez : en ninguna parte
hüts : vacío, espacio ; culpa ; pecado ihor : alguien
ibili : andar ihor...ez : nadie
ibilaldi : paseo irakurri : leer
bidaje : viaje irakurgei : lectura
ibiltari : andador irabazi : ganar
bidajant : viajero galdü : perder
izkiribatü, idatzi : escribir bilatü : encontrar
idazle : escritor iduri, irudi : imagen
idazki : escrito itsaso : mar ; océano
libürü : libro hondartza : playa
eskütitz : postal, carta ur : agua
ideia : idea ezne : leche
igan : subir itsasontzi : barco
ikasi : aprender itsusi : feo
üngürü : alrededor llabür : corto
ase : saciarse, hartarse moztü, ebaki : cortar
aserik : harto txakür : perro
mozkor : borracho onddo : seta
bete : llenar eri : enfermo
beterik : llenado
2. Gramatika erreglak
se añade "r" detrás de una vocal : amarik : madre (indefinido), urik : agua (indefinido)
se añade "e" detrás de una consonante : amek : las madres (indefinido), urez : con agua
Irabilteko : para utilizar
Ez düzü emaztegeirik ? ¿No tiene novia usted ?
Ardorik ez da haboro etxen : No queda vino en casa
Semeak ez dizü lagünik ikusi : El hijo no ha visto (ningún) amigo
Mediativo : traduce "con" o "con el medio de"
Urez beterik da botilla : La botella está llena de agua
Autoz ibilten da aita : Papá se mueve en coche
3. Aritzeak
Ardoz aserik ziren Estaban borrachos de vino
Osabaren txakürra gaixtoa da El perro del tío es malo
Maulen nintzan aitareki Yo estaba en Maule con papá
Maulerik Sohütarat bidea huna da La carretera de Maule a Sohuta es buena
Onddorik ez düt ihon ere ikusi No he visto seta en ninguna parte
Kanpoan nausiak ez dü ihor ere galdü El dueño no ha perdido nadie fuera
Ez düt libürürik irabazi No he ganado libro
Eznez semea hazten züen Amamantaban al hijo con leche
Ene lagünari eskütitz bat izkiribatzen dit Escribo una postal a mi amigo (>usted)
Ostirale gaüan ikusiko dit Le veré viernes por la noche (>usted)
Igantean algarrekin bazkaltüko gira Por el domingo almozaremos juntos
Ene amarekini juanen nüzü eskolarat Iré a la escuela con mi madre
Bide gaixto bat igaran dizügü Hemos pasado por una carretera mala
Aitaren autoa hartü dit He cogido el coche de papá
Ez dizü zankotan minik No le duelen las piernas (>usted)
Zelüan txoririk ez düt ikusten No veo pájaro en el cielo
Giltzak galdü ditiat ; giltzak galdü
He perdido las llaves (>tú) ; (>usted)
ditizüt
Ahal zide jiten etxerat ? ¿ Podéis venir a casa?
Ez, gure etxetik ezin gira joan : semea No, no podemos irnos de la casa : el hijo está
eri da enfermo
Eijerki izkiribatzen düzü Usted escribe bien
Ura galtatü düzü ? ¿ Ha pedido el agua usted?
Negüko gaüak hotzak dira Las noches del invierno son frías
Hamalaugerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
2. Gramatika erreglak
Dakit : sé > Beitakit : porque sé
Par a tr aducir la condición " si " , se añade el prefijo " ba" o también el pr efijo " balinba"
Bada, balinbada : si es... ; Badügü, balinbadügü : si tenemos... ; Balinbadakit : si lo sé...
3. Ariketak
Haurra erorten bada, zankoa hautseko dü Si el niño se cae, se rompará la pierna
Düründa balinbada, haurra lotsatüko da Si hay el trueno, el hijo tendrá miedo
Eskolan lanean ari bazide, hanitx ikasiko düzie Si trabajáis en la escuela, aprenderéis mucho
Odeiak jiten badira, dünda hasiko düzü Si los nubes llegan, la tormenta empezará (>usted)
Güti edaten badüzüe, harat autoz joaiten ahal
Si no bebéis mucho, podréis ir en coche allá
zide
Si hay vino blanco, beberé de este vino con buena gana (
Ardu xuria balinbada, edanen dit gogo hunez
> usted)
Barda berant sartü beitzide, egün ez zide Hoy no saldréis porque os habéis recogido tarde por la
elkiko noche
Zale ibilten bazide, etxerat seietan heltüko
Si andáis rápidamente, llegaréis a casa a las seis
zide
Atorra kario hori erosten badüzü, gaur ezarten Si usted compra esta camisa cara, podrá ponerla esta
ahalko düzü noche
Gona berde beita, ez düzü mantar urdin bat Usted no tiene que comprar una blusa azul porque esta
erosi behar falda es verde
Goizik jeikitzen bazide, algarrekin itsas Si os levantáis temprano , iremos juntos a orillas del mar
bazterrerat joanen gütük (>tú)
Ikasgei hori ez badakizü ,irakaslea kexatüko
Si usted no sabe esta lección, el profesor se enfadará
da
Egürra sartzen balinbadüzü, süia piztüko dit Si recogéis madera, encederé el fuego (>usted)
Etxerat balinbazoazte [zuzte], biak baizik ez
Si os vais a casa, quedaremos solamente los dos (>usted)
egonen gütüzü
Niz >beitniz : Je suis > porque soy Düt >beitüt : j'ai >porque tengo
Hiz >beithiz Dük >beitük
Zira >beitzira Düzü > beitüzü
Da >beita : parce qu'il est Dü >beitü
Gira >beitgira Dügü >beitügü
Zide >beitzide Düzie >beitüzie
Dira >beitira Die >beitie
Dakit : sé > Beitakit : porque sé
Par a tr aducir la condición " si " , se añade el prefijo " ba" o también el pr efijo " balinba"
Bada, balinbada : si es... ; Badügü, balinbadügü : si tenemos... ; Balinbadakit : si lo sé...
3. Ariketak
Haurra erorten bada, zankoa hautseko dü Si el niño se cae, se rompará la pierna
Düründa balinbada, haurra lotsatüko da Si hay el trueno, el hijo tendrá miedo
Eskolan lanean ari bazide, hanitx ikasiko düzie Si trabajáis en la escuela, aprenderéis mucho
Odeiak jiten badira, dünda hasiko düzü Si los nubes llegan, la tormenta empezará (>usted)
Güti edaten badüzüe, harat autoz joaiten ahal
Si no bebéis mucho, podréis ir en coche allá
zide
Si hay vino blanco, beberé de este vino con buena gana (
Ardu xuria balinbada, edanen dit gogo hunez
> usted)
Barda berant sartü beitzide, egün ez zide Hoy no saldréis porque os habéis recogido tarde por la
elkiko noche
Zale ibilten bazide, etxerat seietan heltüko zide Si andáis rápidamente, llegaréis a casa a las seis
Atorra kario hori erosten badüzü, gaur ezarten Si usted compra esta camisa cara, podrá ponerla esta
ahalko düzü noche
Gona berde beita, ez düzü mantar urdin bat Usted no tiene que comprar una blusa azul porque esta
erosi behar falda es verde
Goizik jeikitzen bazide, algarrekin itsas Si os levantáis temprano , iremos juntos a orillas del mar
bazterrerat joanen gütük (>tú)
Ikasgei hori ez badakizü ,irakaslea kexatüko da Si usted no sabe esta lección, el profesor se enfadará
Egürra sartzen balinbadüzü, süia piztüko dit Si recogéis madera, encederé el fuego (>usted)
Etxerat balinbazoazte [zuzte], biak baizik ez
Si os vais a casa, quedaremos solamente los dos (>usted)
egonen gütüzü
Hamabostgerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
ützüli : volver lagün : amigo
izerdi : sudor lan : trabajo
odol : sangre lan egin : trabajar
jarri, eseri : : sentarse landare : planta
lekü : lugar behi : vaca
jaun : señor lur : tierra
jo : golpear madari, udare, pea : pera
nigar egin : llorar sagar : manzana
kafesne : cafe con leche iranja : naranja
kaiola : jaula ke : humo
presontegi : cárcel bezala : como
bezain : tanto como, tan...como nahi izan, nahi ukhen : querer
haika : ¡arriba! sü : fuego
mira, so egin : mirar gatü : gato
oilarra : gallo erabili : conducir
Zü bezala nüzü : Soy como usted (>usted)
Zü bezain handi düzü : es tan grande como usted (>usted)
Kantor e bat (una canción)
Haika mutil
Haika mutil jeiki hadi ¡Arriba chico, levántate!
Süa den mira hadi Mira si hay fuego
Bai nausia süa da Sí jefe, hay fuego
Gure gatüa beroa da Nuestro gato está caliente
2. Gramatika erreglak
Or aciones subor dinadas:
En las frases subordinadas, se utiliza el verbo en su forma indefinida es decir sin tener en cuenta el tuteo y
el tratamiento de usted .
en detrás de una vocal
an detrás de una consonante
¿Para qué sirve la forma conjuntiva?
Par a traducir " él quien" , " los quienes" :
Mahaina eraman dina azkar da : él quien ha llevado la mesa es fuerte
Par a for mar or aciones relativas:
Egin dügün bazkaria : el almuerzo que hemos hecho
Par a completar preposiciones como " bezala" (como) o " bezain" (tanto como)
Gori den bezala nahi düt : lo quiero tan rojo como es
Par a constr uir for mas dérivadas (declinación del conjuntivo) :
Par a traducir " mientr as" añadiendo " o" a la for ma conjuntiva :
Ene senargeia egoiten deno irus nüzü : mientras que mi novio se queda, soy feliz
Par a traducir " cuando" añadiendo " in" o " lar ik" (se quita la n final en este caso)
Heltü denin aihaltü gira : cuando ha llegado, hemos cenado (den > denin)
Joaiten zelarik kexatzen zen : cuando se iba, se enfadaba (zen > zelarik)
" si " interr ogativo indir ecto se tr aduce por el conjuntivo al cual se añade a veces " ez" :
Ura badenez galtatüko diat : voy a preguntar si hay agua (bada : hay > baden >badenez) (>tú)
" que " completivo se tr aduce por " la" quitando la " n" final del conjuntivo:
Erran dik jinen zela : ha dicho que vendrá (zen > zela) (>tú)
3. Aritzeak
Handi hizan bezala, nahi nük izan Tengo ganas de ser grande como tú
Erabilten günin autoak herots handi bat egiten
El coche que conducíamos hacía un gran ruido
zizün
Norekin edan zünien ? ¿Con quién habíais bebido?
Jin ziren lagünekilan Con los amigos que habían venido
Norekin joan zide ? ¿Con quién os habéis ido?
Atorra berde zin gizonarekilan Con el hombre que tenía una camisa verde
Ebia den(ez) ikusi behar dügü Tenemos que ver si llueve
Behia eri zenez joan ziren ikusterat Se habían ido para ver si la vaca estaba enferma
Eri nizano ez nük kanpoarat elkiko Mientras que estoy enfermo no saldré fuera (>tú)
Etxen denez ikusi nahi dit Quiero ver si está en casa (>usted)
Habíamos dado un vaso de vino a los que habían
Heltü zirener eman ginizün ardo godalet bat
llegado (>usted)
Hamaseigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
üküratü, gelditu : parar(se) aran : ciruela
bihurtü : torcer ; volverse ; convertir(se) olio : aceite
agitü, gertatü : ocurir, suceder ondoan : al lado de
mahats : uvas ondorat : hacia, hasta...
mahasti : viña pagatü, ordaitü : pagar
mendi : monte, montaña osotü : completar
bazter : campo sendotü : curar
soro : prado oso : entero
otoi : por favor otso : lobo
moldatü, xüxentü : arreglar ozpin : vinagre
pott, musu : beso piztü : encender
moztü : cortar botzik : contento
eine, neke, akidüra : cansancio, fatiga itzali : sombrear, oscurecer
akitü : cansar(se) itzali : sombra
hüilantü : acercar(se) bedezi : médico
lasterka : carrera berehala : en seguida
aüzo : vecino eho : matar, apagar (la luz)
haboro : más arra : de nuevo
aterbe : abrigo, refugio kausitü : conseguir, lograr
ikuska, azterketa : examen, prueba
El auxiliar siguiente es utilizado para traducir : sujeto +verbo +complemento indirecto
A nosotros nos ha llegado : Jin zaikü
Indikatiboa Or aialdia
Eni heltü zait (zitak, zitazü) : A mí me ha Eni heltü zaizt (ziztak, ziztazü) : A mí me han
llegado llegado
Hiri heltü zaik : A tí te ha llegado Hiri heltü zaitzak : A tí te han llegado
Zuri heltü zaizü : A usted le ha llegado Zuri heltü zaitzü : A usted le han llegado
Hari heltü zaitzo (zitzok, zitzozü) : A él le han
Hari heltü zaio (ziok, ziozü) : A él le ha llegado
llegado
Guri heltü zaikü (zaikük, ziküzü) : A nosotros Guri heltü zaitzkü (zitzkük, zitzküzü) : A nosotros
nos ha llegado nos han llegado
Zier heltü zaizüe : A vosotros os ha llegado Zier heltü zaitzüe : A vosotros os han llegado
Her heltü zaie (zizek, zizezü) : A ellos les ha Her heltü zaitze (zitzek, zitzezü) : A ellos les han
llegado llegado
Indikatiboa lehenaldia
Eni heltü zeitan (zitaan, zitazün) : A mí me había Eni heltü zeiztan (ziztaan, ziztazün) : A mí me
llegado habían llegado
Hiri heltü zeian : A tí te había llegado Hiri heltü zeitzeian : A tí te habían llegado
Zuri heltü zeizün : A usted le había llegado Zuri heltü zeitzün : A usted le habían llegado
Hari heltü zeitzon (zitzoan, zitzozün) : A él le
Hari heltü zeion (zioan, ziozün) : A él le había llegado
habían llegado
Guri heltü zeigün (zigüan, ziküzün) : A nosotros nos Guri heltü zeitzgün (zizgüan, zizküzün) : A
había llegado nosotros nos habían llegado
Zier heltü zeizien : A vosotros os había llegado Zier heltü zeitzien : A vosotros os habían llegado
Her heltü zeien (ziean, ziezün) : A ellos les había Her heltü zeitzen (zitzean, zitzezün) : A ellos les
llegado habían llegado
3. Aritzeak
Pariserik senarra heltü zaizü ? ¿A usted le había llegado de Paris el marido?
Bai, barda heltü zitazüt. Sí, me había llegado ayer por la noche(>usted)
Ontsa heltzen ziozü, ezbeitü deus ere entzün Le está bien empleado, porque no quiere escuchar
nahi nada (>usted)
Haurrer txakürra hüilantzen ziezün El perro se acercaba de los niños (>usted)
Porque se sentía mal, el médico vino (a él)
Gaixki beitzen, bedezia arrunt jin zeion
inmediatamente
Borta zabalik beitzen, Porque la puerta está abierta ,
txakürra berehala haren ondorat joan ziozün el perro se había ido en seguida a sus lados
Kanpoan sü pizten balinbadüzie, otsoa ez Si encendéis fuego fuera, a vosotros no os vendrá
zaizüe jinen el lobo
A nosotros nos había llegado una buena noticia
Berri hon bat heltü ziküzü,
(>usted)
gure semeak bere azterketa kausitü düala : que nuestro hijo ha aprobado su examen
Odola südürretik ixurten zitazüt La sangre me corre de la nariz (>usted)
Aragi hori jaten ez badük, kexatüko nük Si no comes esta carne, voy a enfadarme (>tú)
Sorhoko belarra gora da La hierba de la pradera está alta
Emaztegeia heltü beitzaio, botzik egüna iganen Porque la novia (le) ha llegado, pasará el día
dik contento (>tú)
El vecino está encarcelado porque ha matado a su
Presontegin düzü aüzoa bere emaztea eho beitü
mujer (>usted)
Mientras el café con leche está caliente, usted tiene
Kafesnea bero deno, edan behar düzü
que beberlo
Bere lasterkan izerdi da haurra En su carrera, el niño está sudando
Adixkidea jar züzün haren etxean eta El amigo se había instalado en su casa y
gero ez züzün haboro hortik joan nahi después no quería irse de allí (>usted)
Banakizün arra jinen zeitala Sabía que volvería (a mi)
Bagoatza haren ikusterat Vamos a verle
Ardu egiten badakit Sé como hacer el vino
Bero beitzen, itzalean egoiten ziren Porque hacía calor, se quedaban en la sombra
Ebi balinbada, aterbean egonen gira Si llueve, nos quedaremos al abrigo
Hamazazpigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
süpizteko : cerilla maite üken, maitatü : querer, amar
galtza, zaragoilak : pantalón telebista : televisión
prestatü : preparar irrati : radio
sabel : vientre hegatz, teilatü : techo
sagarardo : sidra itsasontzi : barco
ogibihi, gari : trigo urdazpi, azpiki : jamón
garagardo : cerveza ürzo : paloma
garagar : cebada uste : impresión, opinión
salda : sopa sartze : entrada
sargia : entrada, vestíbulo txakür : perro
azkar : fuerte gora : alto
hilabete sari, soldata : paga txarpa : trapo
sü : fuego herots : ruido
entzün : oír puxka, buxi, zati : pedazo, trozo
hoinezko igarangia : paso de peatones buhatü : soplar, apagar
eder : guapo edertü : poner guapo
izigarri : muy ; mucho adixkide : amigo
2. Aditza
Nor k nor
Para traducir sujeto+verbo de acción+complement directo, se utiliza un auxiliar que se ha declinado ya.
Así :
Sujeto + verbo + complemento en la tercera persona del singular : Ikusten düt : Le veo (lección 3)
Durante varias lecciones, se va a completar la conjugación de este auxiliar.
A continuación se encuentra las formas con el complemento directo en la tercera persona del singular:
Indikatiboa or aialdia
Nor k : ni
Hik ikusi naik Tú me has visto
Zük ikusi naizü Usted me ha visto
Harek ikusi nai (nik, nizü) Él me ha visto
Züek ikusi naizüe Vosotros me habéis visto
Heiek ikusi naie (niae, nizie) Ellos me han visto
Indikatiboa lehenaldia
Nor k ni
Hik ikusi nündüan Tú me habías visto
Zük ikusi nündüzün Usted me había visto
Harek ikusi nündian (nindian, nindizün) Él me había visto
Züek ikusi nündüzüen Vosotros me habíais visto
Heiek ikusi nündien (nindien, nindizüen) Ellos me habían visto
Oharra : No olvidar las otras formas con el verbo en el presente y en el futuro
Züek ikusi naizüe : vosotros me habéis visto
Züek ikusten naizüe : vosotros me veis
Züek ikusiko naizüe : vosotros me veréis
3. Aritzeak
Süpiztekoak erori zizküzü (A nosotros) las cerillas (nos) han caído (>usted)
Egün goizean ikusi naizü Usted me ha visto esta mañana
Ikusi naizü atzo karrikan ? ¿ Me había visto usted ayer en la calle ?
Ez atzo ez naizü ikusi No, no me ha visto usted ayer
Atzo ikusi naizü Ayer usted me ha visto
Sagarrak ez zaitzkü erori (A nosotros) las manzanas no (nos) han caído
Erori zaitzkü sagarrak ? ¿ (A nosotros) las manzanas (nos) han caído ?
Entzün nündüzün irratian ? ¿ Me había oído usted en la radio ?
Süpiztekoa buhatü nin (a) ? ¿ Había soplado la cerilla ? (yo)
Zure ikustez bozkariotü nüzü (1) Me he alegrado de verle (>usted)
Zure ikusteak bozkariotü nizü (1) El hecho de verle me ha alegrado (>usted)
Maite naizüa ? Ez naizü maite ? ¿ Me quiere usted ? ¿ No me quiere usted ?
Zure ondoan egoiten nüzü Me quedo a su lado (>usted)
Entzün nündüen haurrek ? ¿ Me habían oído los niños ?
Entzüten nündüen haurrek ¿ Me oían los niños ?
Arrüan txakür batekin ikusi naüe Me han visto con un perro en la calle
Zure ile beltzak xuritü zaitzü Usted su pelo negro ha encanecido
Hebenko hegatzak gorri edo beltzak dira Los techos de aquí son negros o rojos
Ene ustez hegatz gorri batekin zure etxea En mi opinión, con un techo rojo, su casa se pondrá
edertüko da más guapa
Salda mahainen gaiñen da La sopa está en la mesa
Non min düzü ? ¿ Dónde le duele usted ?
Sabelean ? ¿ En el vientre ?
Bai, sabel pean izigarri min dit Sí, me duele mucho en la parte inferior del vientre
(1) : on voit deux tournures de phrases avec l'auxiliaire être et l'auxiliaire avoir. Ces deux tournures
veulent dire la même chose.
Hamazortzigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
zerbütxari : serviteur agertü : apparaître
zerbütxatü : (se)servir agintü : ordonner, commander
zerbütxü : service ; faveur agintari : celui qui ordonne
zübü : pont esküpeko, menpeko : subordonné
erle : abeille argi, ageri : évident,clair
ezti : miel aipatü, izendatü : mentionner
amodio, maitarzun : amour aitortü : (se) confesser
auher, lanihesi : paresseux behar : devoir
aihertü : paresser gabezia, hüts, ments : défaut, manque
abiatü : démarrer hunki : toucher
adierazi : signifier aldapa : pente
entelegatü, bürütü, ulertu: comprendre aldare : autel
beste : autre alte, gatik : en faveur de
zerbait : quelque chose hürrüntü, baztertü : (s') éloigner
gai : théme kontent : content
alderdi : parti politique beharrere : heureusement
akitü, nekatü : (se) fatiguer talde : groupe
sekülan : jamais lür hartü : atterrir
2. Aditza
Nor k nor
Pour traduire sujet+verbe d'action+complément direct, on utilise un auxiliaire que l'on a décliné déjà ainsi
:
Sujet + verbe + complément à la troisième personne : Ikusten düt : je le vois (3ème leçon)
Sur plusieurs leçons, on complète la conjugaison de cet auxiliaire
Ciaprès les formes avec le complément direct à la première personne :
Indikatiboa or aialdia
Nor k gü
Hik ikusi gütük Tu nous as vus
Zük ikusi gütüzü Vous nous avez vus
Harek ikusi gütü (gitik, gitizü) Il nous a vus
Züek ikusi gütüzüe Vous nous avez vus
Heiek ikusi gütüe (gitiae, gitizie) Ils nous ont vus
Indikatiboa lehenaldia
Nor k gü
Hik ikusi güntian Tu nous avais vus
Zük ikusi güntüzün Vous nous aviez vus
Harek ikusi güntüan (gintian, gintizün) Il nous avait vus
Züek ikusi güntüzüen Vous nous aviez vus
Heiek ikusi güntüen (gintiaen, gintizien) Ils nous avaient vus
Ahozkatzera :
La construction des auxiliaires obéit à des régles très précises que l'on comprend bien avec cette écriture.
Néanmoins, la prononciation est un peu différente :
3. Gramatika erreglak
Souvent, dans les interrogations on ajoute un a à l'auxiliaire pour renforcer l'interrogation et pour
donner une intonation interrogative.
Joaiten hiza ? Parstu
Ez zidea egonen ? Vous ne resterez pas ?
Barda ontsa etxerat heltü zinena ? Etiezvous bien arrivée hier soir à la maison?
Behar : quand le sujet fait l'action, on utilise l'auxiliaire üken ; quand il s'agit d'une considération, on
utilise izan
Joan behar da : il faut qu'il parte
Joan behar dü : il doit partir
Jin behar nüzü : il faut que je vienne (>vous)
Jin behar dit : je dois venir (>vous)
4. Aritzeak
Ontsa zerbütxatü gitizie Ils nous ont bien servis(>vous)
Ontsa zerbütxatü gintizien Ils nous avaient bien servis (>vous)
Ez düzüla hori egin behar,entelegatü behar
Que vous ne devez pas faire cela, vous devez le comprendre
düzü
Bai, entelegatü zütüet [zütiet] Oui, je vous ai compris
Beharrere entelegatü gitizü Heureusement, il nous a compris (>vous)
Talde hortan ikusi gütüe [gütie] Dans ce groupe, ils nous ont vus
Erran düe talde hortan ikusi gütüela
Ils ont dit qu'ils nous ont vus dans ce groupe
[gütiela]
Aitortü behar dit ments hanitx badütüdala Je dois avouer que j'ai beaucoup de défauts (>vous)
Neskatila telefonaz deitü dit eta goxoki J'ai appelé la fille au téléphone et nous avons parlé
mintzatü gütüzü agréablement (>vous)
Lo ari ginenez ikusteko, hunki güntüzün Pour voir si nous dormions, vous nous aviez touchés
Bedeziak e(z) nai hunki sobera min
Le médecin ne m'a pas touché car j'avais trop mal
beitnüan
Haur ttipi horrek akitzen gitizü Ce petit enfant nous fatigue (>vous)
Aize basak lürrilat buhatü gintizün Le vent fort nous avait poussé (soufflé)par terre (>vous)
Alo, entzüten naizü ? Allo, vous m'entendez ?
Bai, entzüten zütüt Oui, je vous entends
Hik entzün güntian oihanan oihüz
Tu nous entendais car on criait dans le bois
beitginen
Garagardo baso bat nahi düzü ? Bai gogo
Voulezvous un verre de bière ? Oui volontiers car j'ai soif
honez egarri beitniz (beniz)
Bedeziak sendotü gitizü Le médecin nous a guéri (>vous)
Hemeretzügerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
laster, zale : rapide atzaman : attraper
auher, nagi : paresseux arrantzale : pêcheur
alkar : l'un et l'autre arrainkan ari, arrantzükan ari : pêcher
elestaldi : conversation arrazu : raison
lürtatü : s'écrouler otoi : s'il vous plait
hobeki : mieux arrixkü : risque
erori : tomber arrixkatü : risquer
altxatü : lever ützi : laisser, concéder
üdüri : semblable, sembler ükoegin : capituler
goititü, aidatü, goratü : lever egite : 1. Action 2. ressemblance
eraiki, altxatü : élever, construire üko egite : capitulation
baratü : rencontrer egite üken : ressembler
baratü : rester ; rester ensemble
2. Aditza
Nor k nor
Indikatiboa or aialdia
Nor k Zü (hi)
Nik ikusi zütüt (haüt) : Je vous (t') ai vu Nik ikusi zütüet : Je vous ai vus
Harek ikusi zütü (haü) : Il vous (t') a vu Harek ikusi zütüe : Il vous a vus
Gük ikusi zütügü (haügü) : Nous vous(t')
Gük ikusi zütüegü : Nous vous avons vus
avons vu
Heiek ikusi zütüe (haüe) : Ils vous (t')ont vu Heiek ikusi zütüee : Ils vous ont vus
Indikatiboa lehenaldia
Nor k Zü (hi)
Nik ikusi züntüdan (hündüdan) : Je vous (t') avais vu Nik ikusi züntüedan : Je vous avais vus
Harek ikusi züntüan (hündüan) : Il vous (t') avais vu Harek ikusi züntüen : Il vous avait vus
Gük ikusi züntügün (hündügün) : Nous vous(t') avons
Gük ikusi züntüegün : Nous vous avions vus
vu
Heiek ikusi züntüen (hündüen) : Ils vous (t')ont vu Heiek ikusi züntüeen : Ils vous avaient vus
Ahozkatzera :
La construction des auxiliaires obéit à des régles très précises que l'on comprend bien avec cette écriture.
Néanmoins, la prononciation est un peu différente :
3. Aritzeak
Nola zerbütxatü behar zütüt ? Comment doisje vous servir ?
Ez beitzira sekulan kontent Car vous n'êtes jamais content
Atzo Maulen ikusi züntüdan Hier je vous avais vu à Mauléon
Igaran urtean Atharratzeko bestetan ikusi züntüegün
L'an passé nous vous avions vu au fêtes de Tardets
[züntiegün]
Nahi düzünaren egitea üzten zütügü Nous vous laissons faire ce que vous voulez
Etxe zaharra bera lürtatü zen La vieille maison s'était écroulée d'elle même
Puis, à la même place ils élevèrent une maison
Gero, ber leküan etxe berri bat eraiki züen
neuve
Haurraren erortzea ez da argi La cause de la chute de l'enfant n'est pas claire
Arrazu düzü, ez zen deus ere lürrian Vous avez raison, il n'y avait rien par terre
Hegazkina eijerki aidatü zen eta L'avion s'était joliment envolé et
beste bat haren ondotik lürrartü zen pausagiaren
un autre après lui avait atterri sur la piste
gainean
Orai, ez düzü deus ere arriskatzen dünda igaran Maintenant, vous ne risquez rien car l'orage est
beita passé
Zure semea üsü ikusten dit eskolan Je vois souvent votre fils à l'école (>vous)
Haurrak lasterkan ari ikusi dütüt sorhoan J'ai vu les enfants en train de courir dans la prairie
Semeak aitaren egite badizü Le fils ressemble au père (>vous)
Hogeigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
üzkütxüt, handius, bürgoi, harro : orgueilleux küina, sehaska : berceau
apal, ixil : humble aski : assez
arrotz : étranger ediren, asmatü : inventer
arrunt : tout de suite aspaldi : il y a longtemps
arte : jusqu'à ürrentü, bürüratü : terminer, finir
arto : maïs debeiatü, aspertü : s'ennuyer
artabürü : épi de maïs asto : âne
hartz : ours atertü : cesser de pleuvoir
bühürtü : affronter hats : respiration, haleine
asaldatü : importuner hatsartü : respirer
apaltarzün : humilité ase izan : être repu
2. Aditza
Radicaux (dei, deitz) (di, ditz)
Nik hiri eman deiat : Je te l'ai donné Nik hiri eman deitzat : Je te les ai donnés
Nik zuri eman deizüt : Je vous l'ai donné Nik zuri eman deitzüt : Je vous les ai donnés
Nik hari eman deiot : Je lui ai donné (dioat, Nik hari eman deitzot : Je les lui ai donné (ditzoat,
diozüt) ditzozüt)
Nik zier eman deizüet : Je vous l'ai donné Nik zier eman deitzüet : Je vous les ai donné
Nik heier eman deiet : Je leur l'ai donné (dieat, Nik heier eman deitzet : Je leur les ai donné (ditzeat,
diezüt) ditzezüt)
Argitzeko : Botilla bat eman deizüt : Je vous ai donné une bouteille
Bi botillak eman deitzüt : je vous ai donné les deux bouteilles
Libürü bat eman deiet : je leur ai donné un livre
Pelotak eman deitzet : je leur ai donné les pelotes
Radicaux (ei, enei) (eitz,eneitz) /n
(i, ini) (itz, initz) /n
Indikatiboa lehenaldia / Indikatiboa lehenaldia
(Gaüza bat) / (Gaüza zonbait)
Nik hiri eman neian : Je te l'avais donné Nik hiri eman neitzaan : Je te les avais donnés
Nik zuri eman neizün : Je vous l'avais donné Nik zuri eman neitzün : Je vous les avais donnés
Nik hari eman neion : Je lui avais donné (nioan, Nik hari eman neitzon : Je les lui avais donnés
niozün) (nitzoan, nitzozün)
Nik zier eman neitzüen : Je vous les avais
Nik zier eman neizüen : Je vous l'avais donné
donnés
Nik heier eman neien : Je leur l'ai donné (niean, Nik heier eman neitzen : Je leur les ai donnés
niezün) (nitzean, nitzezün)
3. Gramatika erreglak
Comparatif :
Aussi...que, autant...que : bezain
Ibai hori ez da hau bezain zabala : cette rivière n'est pas aussi large que celleci
Ez zira ni bezain handi : Vous n'êtes pas aussi grand que moi
Eüskara ez dakizü nik bezain ontsa : vous ne savez pas le basque aussi bien que moi
Autant : hainbeste
Zergatik egin düzü hainbeste jateko : Pourquoi avezvous fait autant à manger ?
Autant...que : bezain beste
Emazte bezain beste gizon heltü dira kiroltegilat : autant de femmes que d'hommes sont venus au centre
sportif
4. Aritzeak
Zergatik hain bürgoi zira ? Pourquoi êtesvous si orgueilleux ?
Ez nüzü bürgoi, apala nüzü Je ne suis pas orgueilleux, je suis humble (>vous)
Hori ez düt sinesten Ceci je ne le crois pas
Bihar sagarrak erosiko deitzat Demain, je t'achéterai des pommes
Galtza berriak erosi ditzozüt Je lui ai acheté des pantalons neufs (>vous)
Gaüza hainbeste erosi deizüet Je vous ai tellement acheté de choses
Libürü hori eman deiot (diozüt >
Je lui ai donné ce livre
vouvoiement)
Begilagünak ekarri ditzoat Je lui ai porté les lunettes (>tu)
Zer agitü zaizü ? Que vous estil arrivé ?
Zure lana ürrentü deizüt Je vous ai fini votre travail
Arrunt ekarriko deizüt Je vous le porterai rapidement
Zer erran deizüt ? Que vous aije dit ?
Zük bezain ontsa lana behar düdala egin Que je dois faire le travail aussi bien que vous
Ez zütüt ontsa entzüten Je ne vous entends pas bien
Zer gaüza berri ediren düzü ? Qu'avezvous inventé de nouveau ?
Egünaldia atertü da (düzü : > vous) Le temps s'est éclairci
Semea eri beita, bazkaria eramaiten deiot Le fils étant malade, je lui porte le déjeuner dans la
kanberalat chambre
Langiler hilabete saria eman deiet (diezüt
J'ai donné la paye aux ouvriers
>vouvoiement)
Hogeitabatgerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
bat baizik : un seul non : où
bakartazün : solitude nonahi, edonon : n'importe où
baizik ez : seulement nonbait : quelque part
norbait : quelqu'un nola : comment
zerbait : quelque chose nola nahi : de manière quelconque
zernahi : n'importe quoi ihon : quelque part
noiz : quand behin, ihoiz : quelque fois, une fois
noiznahi : n'importe quand ihor : quelqu'un
noizbait : autrefois ; un jour indéterminé porroki : abimer
2. Aditza
Eman deit : il m'a donné (ditak, ditazü) Eman deizt : il me les a donnés (diztak, diztazü)
Eman deik : il t'a donné Eman deitzak : il te les a donnés
Eman deizü : il vous l'a donné Eman deitzü : il vous les a donnés
Eman deio : il le lui a donné (diok, diozü) Eman deitzo : il les lui a donnés (ditzok, ditzozü)
Eman deigü : il nous l'a donné (digük, Eman deizgü : il nous les a donnés (dizgük,
digüzü) dizgüzü)
Eman deizüe : il vous l'a donné Eman deitzüe : il vous les a donnés
Eman deie : il le leur a donné (diek, diezü) Eman deitze : il les leur a donnés (ditzek, ditzezü)
3. Gramatika erreglak
" Que " (conjonction) se traduit par :
(a)la derrière une consonne qui termine l'auxiliaire (on n'utilise que la forme sans traitement)
ela derrière une voyelle qui tombe et qui termine l'auxiliaire (on n'utilise que la forme sans traitement)
Niz, hiz, zira, da, gira, zide, dira
Je suis, tu es,...
donnent
Nizala, hizala, zirela, dela, girela, zidela, direla
Que je suis, que tu es,...
Düt, dük, düzü, dü, dügü, duzüe [düzïe], düe [die]
J'ai, tu as,...
donnent
Düdala, dükala, düzüla, düala [dila], dügüla, düzüela [düziela], düela [diela]
Que j'ai, que tu as,...
Nintzan, hintzan, zinen, zen, ginen, zinden, ziren
J'étais, tu étais,...
donnent
Nintzala, hintzala, zinela, zela, ginela, zindela, zirela
Que j'étais, que tu étais
Erraiten ditazü gaizki jaten düdala : il me dit que je mange mal (>vous)
4. Aritzeak
Zergatik zihaur egoiten zira ? Pourquoi restezvous seul ?
Bakartazüna maite düdalako Parce que j'aime la solitude
Zer erran dü aitak ? Qu'a dit papa ?
Ixilik egon behar günüala Que nous devions rester silencieux
Erran diot ikusi zütüdala Mauleko bestetan Je lui ai dit que je vous ai vu aux fêtes de Mauléon
Telebixtan irakutsi düe irabazi zünüala
Ils ont montré à la TV que vous aviez gagné la partie
partida
Erran digüzü denda utzi düela Il nous a dit qu'ils avaient laissé le commerce
jentek ez beitzüen deus ere haboro erosten car les gens n'achetaient plus rien (>vous)
Haurra lo da Loak hartü dü L'enfant dort le sommeil l'a pris
Noiz jiten ahal niz zure etxerat ? Quand puis je venir chez vous ?
Venez quand vous voulez, car nous sommes à la
Jin zite noiznahi, etxen beitgira
maison
Onddo hanitx badizügü, aüzoak ekarri Nous avons beaucoup de champignons, car le voisin
beitdeizgü nous les a portés (>vous)
Hogeitabigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
atsekabe : affliction aza : chou
zahar : vieux, vieille azal : écorce; couverture
atxakia, aitzakia : prétexte posta : poste; courrier
ahül : faible postari : postier
ahüntz : chèvre postatinbre : timbreposte
aurten : cette année postale : carte postale
ausart : hardi; audacieux azeri, axeri : renard
hauts : cendre azpi : dessous (d'objet)
auzi : procès azpimarratü : souligner
auzitegi : tribunal axol : égard, soin ; souci ;importance
ezdü axolik : ça ne fait rien gaiñ : haut
errauts : poussière bena, baina : mais
lehertü : crever xahü : propre
zikin : sale haboro, gehiago : plus
irus : heureux izkiribatü : écrire
2. Aditza
Eman zeitan : il m'avait donné (zitaan, Eman zeiztan : il me les avait donnés (ziztaan,
zitazün) ziztazün)
Eman zeian : il t'avait donné Eman zeitzan : il te les avait donnés
Eman zeizün : il vous l'avait donné Eman zeitzün : il vous les avait donnés
Eman zeion : il le lui avait donné (zioan,
Eman zeitzon : il les lui a donnés (zitzoan, zitzozün)
ziozün)
Eman zeigün : il nous l'avait donné (zigüan Eman zeizkün : il nous les avait donnés (zizgüan
[zikian], zigüzün) [zizkian], zizgüzün)
Eman zeizüen [zeizien] : il vous l'avait donné Eman zeitzüen [zeitzien] : il vous les avait donnés
Eman zeien : ils le leur avait donné (ziean, Eman zeitzen : il les leur avait donnés (zitzean,
ziezün) zietzün)
3. Gramatika erreglak
Compar atif :
Les comparatifs se forment avec la construction suivante :
baino adjectif+go
baino adverbe+go
baino handiago : plus grand que
baino ttipiago : plus petit que
baino zikinago : plus sale que
plus propre que : baino xakügo
moins que : baino gütiago
plus que : baino gehiago
Zü ni baino handiago zira : vous êtes plus grand que moi
Züre galzak eniak baino xahügo dütüzü : Vos pantalons sont plus propres que les mien
4. Aritzeak
Zertako zerratürik da posta egün ? Pourquoi la poste est fermée aujourd'hui ?
Igantea beita, zerratürik düzü (>zü), dük (>hi) Parce que c'est dimanche elle est fermée
Postatinbre bat beharra dit (>zü), diat (>hi) J'ai besoin d'un timbre
Vous n'avez qu'à aller à la poste en acheter (>vous)
Aski düzü postarat erosterat joaitea
(le fait d'aller à la poste vous suffit)
Aski dük postalat joaitea Tu n'as qu'à aller à la poste (>tu)
Vous n'avez pas l'impression que votre ami est sans
Ez düzü uste zure lagüna ahüla dela ?
caractère
Bai, bere etxekueki ez düzü irus eta ordüan ez Oui, il n'est pas heureux avec ses parents et alors il
dizü deus ere nahi egin ne veut rien faire (>vous)
Nous avons mangé du fromage de chèvre après la
Ahüntz gazna jan diagü zopatik landa
soupe (>tu)
Errautsa egin dit zure kanberan zikin beitzen. J'ai fait la poussière dans votre chambre car elle
Orai xahügo düzü était sale. Maintenant elle est plus propre
Enetako axol goxo bat izan düzü Pour moi ça a été un égard agréable
Hiriko izena azpimarratü düzüa izkiribatü Avezvous souligné le nom de la ville sur la carte
düzün postalan? que vous avez écrite?
Aza orok jan dütüe ahuntzek Les chèvres ont mangé tous les choux
Auzitegilat eraman güntüzüen Ils nous avaient amené au tribunal
Iranjak eraman zizgüzien Ils nous avaient amené des oranges
Semea hil ondoan [ondun]atsekabe izigarritan Après la mort du fils, la famille tomba dans un
sartü ziren etxekoak grand chagrin
Zure alaba zü baino handiago düzü Votre fille est plus grande que vous
Zü baino zaleago joaiten nüzü bizikletaz Je vais plus vite que vous en bicyclette
Ahozkera :
baino : [beno]
üe : [ie]
üa : [ia]
ea : [ia]
eo : [io]
Hogeitahirugerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
baizik ez : seulement batarzün : unité, unification
bake : paix bazter : bord ; extremité
gerla, gerra : guerre xoko : coin
güdükatü : se battre (guerre) benedikatü : bénir
bilaxkatü : se quereller (jusqu'aux mains) erakarri : accompagner
aharratü : se disputer behin : une fois
bakoitz : chaque eskerrik hanitx : merci beaucoup
ba : si (conditionnel) madarika : malédiction
baliatü : se servir de; se prévaloir belaiñ : genou
parkatü : pardonner esker : gratitude
barda : hier soir belar, boronte : front
batü : unir, additionner hasi : commencer
deitü, deiegin : appeler txalo : applaudissement
ekarri : porter osto : feuille
2. Aditza
Eman deiagü : nous t'avons donné Eman deitzaagü : nous te les avons donnés
Eman deizügü : nous vous l'avons donné Eman deitzügü : nous vous les avons donnés
Eman deiogü : nous le lui avons donné (dioagü, Eman deitzogü : nous les lui avons donnés
diozügü) (ditzoagü, ditzozügü)
Eman deizüegü : nous vous l'avons donné Eman deitzüegü : nous vous les avons donnés
Eman deiegü : nous le leur avons donné Eman deitzegü : nous les leur avons donnés
(dieagü, diezügü) (ditzeagü, ditzezügü)
Lehenaldia
Radicaux (ei, enei) (i, ini) Radicaux (eitz, eneitz), (itz, initz)
Gük, nor i, gaüza bat / Gük, nor i, gaüza zonbait
Nous, à qui, une chose / Nous, à qui, plusieur s choses
Eman geneian : nous te l'avions donné Eman geneitzan : nous te les avions donnés
Eman geneizün : nous vous l'avions donné Eman geneitzün : nous vous les avions donnés
Eman geneion : nous le lui avions donné Eman geneitzon : nous les lui avions donnés
(ginioan, giniozün) (ginitzoan, ginitzozün)
Eman geneizüen : nous vous l'avions donné Eman geneitzüen : nous vous les avions donnés
Eman geneien : nous leur l'avions donné Eman geneitzen : nous leur les avions donnés
(giniean, giniezün) (ginitzean, ginietzezün)
3. Gramatika erreglak
Ohar :
Lorsque le sujet actif (c.àd. avec un verbe pouvant avoir un complément direct) est indéfini, on ajoute k
si la dernière lettre est une voyelle, ek si c'est une consonne. Ceci concerne les nombres, les noms
propres, les noms à l'indéfini. L'indéfini est utilisé quand la quantité importe peu et quand on ne cherche
pas à identifier les choses.
Patxik eman ditazü libürü bat : Patxi m'a donné un livre
Autoaren ebasten ari zinelarik, norbaitek ikusi zütü : quelqu'un vous a vu en train de voler l'auto
Behiek errekako ura edaten düe : les vaches boivent l'eau de la rivière
Heben arraiñ fresko erosten düe emazteek : ici les femmes achètent du poisson frais
4. Aritzeak
Mauleko erreka bazterrian üsü biltzen dira Les jeunes se réunissent souvent près de la rivière de
gazteak Mauléon
Barda atharraztarrak eta mauletarak bilaxkatü Hier soir les tardésiens et les mauléonnais se sont
dira bagarrés
Bena egün bakea egin düe Mais aujourd'hui ils ont fait la paix
Batek belaiña hauxerik dik L'un a le genou cassé (>tu)
Belarran mütürüko bat igorri diozü Il lui a envoyé un coup sur le front (>vous)
eta besteak ez diozü eskerrik erran et l'autre ne lui a pas dit merci
Beharrere jaun erretorak benedikatü dütü (ditizü
Heureusement le prêtre les a bénis
>vous)
Esker mila : ontsa lagüntü naüzü Merci beaucoup : vous m'avez bien aidé
Ez da zer, milesker zuri Ce n'est rien, merci beaucoup à vous
Atorra berri bat erosi deizügü Nous vous avons acheté une chemise neuve
Arraiñak ekarri deitzüegü [deitziegü] Nous vous avons apporté les poissons
Hogeitalaugerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
beldür : peur beti : toujours
bele : corbeau zonbait aldiz : quelques fois
berantü : tarder sobera : trop
berant : tard güti : peu nombreux, peu
beraz : donc üsü : souvent
bardin, berdin : égal besta, jei : fête
berehala, arrunt : tout de suite bestakari : fêtard
besarkatü : embrasser bestaliar : convive de fête
bete : plein jeioso : jour férié
bete : remplir jeihandi : gala
ikaratü : trembler, s'effrayer, agiter, faire trembler astegün : jour de travail
sos : monnaie erantzün : réponse
ardi : brebis erantzün, ihardetsi : répondre
2. Aditza
Oraialdia
Radicaux (dei, deitz) (di, diz)
Eman deitazü : vous me l'avez donné Eman deiztazü : vous me les avez donnés
Eman deiozü : vous le lui avez donné Eman deitzozü : vous les lui avez donnés
Eman deigüzü : vous nous l'avez donné Eman deizgüzü : vous nous les avez donnés
Eman deiezü : vous leur l'avez donné Eman deitzezü : vous leur les avez donné
> Remplacer zü par k
Lehenaldia
Radicaux (ei, enei) Radicaux (eitz, eneitz)
Eman zeneitan : vous me l'aviez donné Eman zeneiztan : vous me les aviez donnés
Eman zeneion : vous le lui aviez donné Eman zeneitzon : vous les lui aviez donnés
Eman zeneigün : vous nous l'aviez donné Eman zeneizgün : vous nous les aviez donnés
Eman zeneien : vous leur l'aviez donné Eman zeneitzen : vous leur les aviez donné
> Remplacer zen par h
Eman heitan : Tu me l'avais donné Eman heitzen : Tu les lui avais donnés
3. Gramatika erreglak
Le suffixe est utilisé souvent pour former de nouveaux mots :
kar i : qui a un penchant pour , qui aime, affectionné à, agent
aragikari : qui aime la viande
bestakari : fêtard
ardukari : qui aime le vin
asekari : noceur
pelotakari : joueur de pelote
soskari : âpre au gain
gabe : dépour vu de
indargabe : sans énergie
sosgabe : sans argent
4. Aritzeak
Hogeitabostgerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
nahi, bekaixtü : envier biribil : rond
bi aldiz : deux fois biri, birika : poumon
axuri, bildots (1 an) : agneau birjina : vierge
bildü : 1.(se) réunir birtüte : vertu
bildü : 2.accumuler, ramasser hontarzün : bonté
bildü : 3.cueillir, récolter arteko : intermédiaire
bildü : 4.gagner quelqu'un begilüze, jakinbehartsü : curieux
bildü : 5. collectionner bizi, erne, txistakari : espiègle
bildü : 6. se recueillir bizkar : dos
bildüma : collection bihotz : coeur
bilaizi : (se) dévétir , (se) dépouiller birao : blasphéme
istorio : histoire, anecdote
hiru aldiz : trois fois zonbait aldiz : quelques fois
2. Aditza
Oraialdia
Radicaux (dei, deitz) (di, diz)
Eman deitazüe : vous me l'avez donné Eman deiztazüe : vous me les avez donnés
Eman deiozüe : vous le lui avez donné Eman deitzozüe : vous les lui avez donnés
Eman deigüzüe : vous nous l'avez Eman deizgüzüe : vous nous les avez
donné donnés
Eman deitzezüe : vous leur les avez
Eman deiezüe : vous leur l'avez donné
donnés
Lehenaldia
Radicaux (ei, enei) Radicaux (eitz, eneitz)
Eman zeneitaen : vous me l'aviez donné Eman zeneiztaen : vous me les aviez donnés
Eman zeneioen : vous le lui aviez donné Eman zeneitzoen : vous les lui aviez donnés
Eman zeneigüen : vous nous l'aviez donné Eman zeneizgüen : vous nous les aviez donnés
Eman zeneieen : vous leur l'aviez donné Eman zeneitzeen : vous leur les aviez donné
3. Gramatika erreglak
Formes indéfinies :
De, depuis : tar ik
Herriko etxetarik oro elki ziren : ils sortirent tous des maisons du village
A : tar at
Herriko bestarat joan ziren gazteak
De (génitif locatif)
Menditako iratzeak gorritzen dira larrazkenean : les fougeraies des montagnes deviennent rouges à
l'automne
4. Aritzeak
Urte oroz axuri bat emaiten deitazüe [deitazie] Vous (pluriel) me donnez un agneau chaque année
Urte oroz bi axuri emaiten deiztae Ils me donnent deux agneaux chaque année
Berehala joanen niz (nük, nüzü) Je vais partir tout de suite
Bost etxetan. Etxeetan Dans cinq maisons. Dans les maisons
Sobera erraiten deitazü Vous me le dites trop
Salzaleak sagarrak eman zizküzün Le vendeur nous avait donné des pommes (>vous)
eta gük pagatü ginitzozün et nous nous lui avions payé
Posta tinbreak bildü dütüt, hen bildüma egiten
J'ai récupéré des timbres car j'en fait la collection
beitüt
Biriketan min dükezü sobera pipatzen
Vous aurez mal aux poumons si vous fumez trop
balinbadüzü
Bihotz huna badü gizon horrek Cet homme a un bon coeur
Les gens se rassemblaient tous à l'église le
Elizan bilzen ziren jenteak igante oroz
dimanche
Gazteak jakinbehartsü izan behar dira gaüza Les jeunes doivent être curieux pour apprendre
hanitxen ikasteko beaucoup de choses
Birjina Maria deitzen zen Elle s'appelait la Vierge Marie
Istori biziak kontatü zeneizgüen Vous nous aviez raconté des histoires espiégles
Oherat joaiteko bilaitzi zen Pour aller au lit il s'était déshabillé
Bedeziak erran diozü biribarnen min gaixto bat Le médecin lui a dit qu'il avait une maladie aux
bazüala [bazila] poumons
Aizoaren auto berria bekaixten dizü aitak Papa envie l'auto neuve du voisin (>vous)
Hogeitaseigerren ikasgeia
1 . Hiztegia
Hau, hori, hura : celuici, celuilà, celuilà là bas (sujet passif d'un verbe intransitif)
Hunek, horrek, harek : celuici, celuilà, celuilà là bas (sujet actif d'un verbe transitif)
Huni, horri, hari : à celuici, celuilà, celuilà là bas
Hau emaiten deizüt : je te donne ceci (je le touche)
Hori emaiten deizüt : je te donne celuilà (l'objet est proche)
Hura emaiten deizüt : je te donne celuilà (l'objet est à distance)
Huni ez dozü eman behar : vous ne devez pas lui donner à celuici
Hauk, horik, hek : ceuxci, ceuxlà, ceuxlà là bas (sujet passif d'un verbe intransitif)
Hauiek, horiek, heiek : ceuxci, ceuxlà, ceuxlà là bas (sujet passif d'un verbe transitif)
Hauier(i), horier(i), heier(i) : à ceuxci, ceuxlà, ceuxlà là bas
Souvent le i terminal saute.
sartü : entrer hasi : commencer
kontatü : raconter eni : à moi
hor : là mintzatü : 1. Parler 2. S'arrêter
erreüs : 1. Anxieux, soucieux bakantzak, oporrak : vacances
erreüs : 2. affecté, affligé barna, sakon : profond
fida izan : avoir confiance haidürü : en attente
txostakatü : s'amuser edari : boisson
burrat : un coup, lampée igitü : bouger
2. Aditza
Nor Nor i Nor k (qui, à qui, quoi)
Oraialdia
Radicaux (dei, deitz) (di, diz)
Eman deitae : ils me l'avez donné (ditae, Eman deiztae : ils me les avez donnés (diztaae,
ditazüe) diztazüe)
Eman deiae : ils te l'avez donné Eman deitzae : ils te les avez donnés
Eman deizüe : ils vous l'avez donné Eman deitzüe : ils vous les avez donnés
Eman deioe : ils le lui avez donné (dioae, Eman deitzoe : ils les lui avez donnés (ditzoae,
diozüe) ditzozüe)
Eman deigüe : ils nous l'avez donné (digüae, Eman deizgüe : ils nous les avez donnés (dizgüae,
digüzie) dizgüzie)
Eman deizüee : ils vous l'avez donné Eman deitzüee : ils vous les avez donnés
Eman deiee : ils leur l'avez donné (dieae, Eman deitzee : ils leur les avez donnés (ditzeae,
diezüe) ditzezüe)
Agintaldia (Impér atif)
Nor (Izan : Etr e)
Dans les conjugaisons de verbes à l'impératif, s'ils se terminent par tü, dü, ils perdent ces lettres
Ttottotü : s'asseoir > Ttotto hadi : assis toi
Mintzatü : parler > Mintza zite : parlez > Etxen mintza zite : arrêtezvous à la maison
3. Aritzeak
Aigü gure ikusterat Viens nous voir
Tziauzte barnerat zerbaiten edaterat Venez dedans boire quelque chose
Entrez dans la maison car le tonnerre
Sar zite dünda hasten beita
commence
Ttotto hadi bakantzen kontazeko Assis toi pour me raconter tes vacances
Zale igaran zite auto bat heltzen beita Passez rapidement car une auto arrive
Kanberat joan hadi eskolako lanen egiterat Va dans la chambre faire tes devoirs
Egon hadi hor berehala arrajiten beitniz Reste là car je reviens tout de suite
Ez zitela horri fida üsü gezürra beitü Ne vous fiez pas à lui car il ment souvent
Hortik bazter zitee, xilo hori izagarri sakona (edo barna) Eloignez vous de là, car ce trou est très
beita profond
Le garçon est très énervé aujourd'hui. Alors,
Pottikoa egün erreüs da. Ordüan, amak erraiten deio :
sa mère lui dit :
<<Abil kanporat lagünekin txostakatzera>> <<va dehors t'amuser avec tes copains>>
Manex karrikan bizikletaz igaraiten da. Ostatüan, bere Manex passe en bicyclette sur la route. Au
lagünak café, ses amis
goxoki jarririk edarien aitzinin dira. bien assis sont devant l'apéritif.
Lorsqu'ils le voient, ils le hélent:<<Manex,
Ikusten düelarik, oihügiten deioe :<< Manex, üküra hadi
arrête toi
burrat baten edateko gureki>> > pour boire un coup avec nous>>
Ordüan, Manexek ihardesten deie : Alors Manex leur répond :
<< Ez, egün, badiat egiteko etxen eta emaztea haïdürü zitak <<Pas aujourd'hui, j'ai à faire à la maison et la
; femme m'attend ;,
ne restez pas trop là car le déjeuner va se
ez ziteela sobera egon hor, bestelan bazkaria hoztüko da>>.
refroidir>>.
Ez ziteela hebentik igi Ne bougez pas d'ici
Hogeitazazpigerren Ikasgeia
Egür huntaz egin dü bere etxea : il a fait sa maison de ce bois
2. Aditza
Agintaldia / Nork nor
Ni
Ikus nezazü, nezazüe : voyez moi, voyez moi (pluriel)
Hur a
Ikus ezazü, ezazüe : voyez le, voyez le (pluriel)
Gü
Ikus gitzazü, gitzazüe : voyez nous, voyez nous (pluriel)
Hek
Ikus itzazü, itzazüe : Voyez les, voyez les (pluriel)
Exemple : Ez itzazü egin holako astokeriak : ne faites pas des aneries de ce genre
Egin (particulier)
Egik : fais egitzak : fais les
Egizü : faites egitzü : faites les
Egizüe : faites (vous pluriel) egitzüe : faites les
Exemple : Sogin : regarder
Sogik, sogizü, sogizüe
Hik Zük
Eni : izadak, itzadak Eni : izadazü, itzadazü
Hari : izaok [izok], itzaok [itzok] Hari : izaozü [izozü], itzaozü [itzozü]
Guri : izagük, itzagük Guri : izagüzü, itzagüzü
Heier : izaek[izek], itzaek [itzek] Heier : izaezü [izezü], itzaezü [izetzü]
Züek
Eni : izadazüe, itzadazüe
Hari : izaozüe [izozüe], itzaozüe [itzozüe]
Guri : izagüzüe, itzagüzüe
Heier : izaezüe, itzaezüe
Eman izadazü : donnez moi ; libürü horik eraman itzok : porte lui ces livres
Haur horri ez izaozü [izozü] ardorik eman : ne donnez pas de vin à cet enfant
3.Gramatika erreglak
Nota bene : souvent le " ea " devient " i " en souletin. On entendra düdanin, nizanin
4. Ariketak
Gizon haren ganat joanen niz Je vais aller vers cet homme
Sogizü nola heltzen diren hauien ganat Regardez comment ils arrivent vers ceuxci
Adixkide hunekin ürrün joaiten ahal zide Avec cet ami, vous pouvez aller loin
Lagünt ezazü erori den gizon hori Aidez cet homme qui est tombé
Ikus ezazü bedezia eri ziranean Voyez le médecin quand vous êtes malade
Ekar itzazü zure libürüak Apportez vos livres
Ez nezazü nihaur utz Ne me laissez pas seul
Har ezazü gaurko ogia Prenez le pain pour ce soir
Galt(a) izaok [izok] noiz ützüliko den etxerat Demande lui quand il reviendra à la maison
Ama, ema(n iza)güzü sos : gaur badizügü ; Maman, donneznous un peu d'argent : ce soir ;
Lagün baten urtebetetzea nous avons l'anniversaire d'un camarade
Txomin, nahi da elki gaur ; Xomin veut sortir ce soir ;
ça ne plait pas aux parents que l'enfant soit
etxekoer ez zaie agrada haurra beti kanpoan beita ;
toujours dehors ;
ordüan, Txominek galtegiten deie :<<Utziko naizie alors, Xomin leur demande << vous allez me
elkitzea gaur ?>>. laisser sortir ce soir ?>>
Arrapostü berehala ora da :<<ez, egitzak hire lanak La réponse arrive immédiatement :<< fais ton
lehenik ; gero, ikusiko diagü>> travail d'abord, ensuite, nous verrons>>
Txomin, kexü, goiti joaiten da eta kanberako borta Xomin, faché, monte et ferme bruyamment la
joiten dü. porte de sa chambre.
Nigarrez hasten da bere kanberan : Il commence à pleurer dans sa chambre :
<<Etxekoak, maradikatzen zütüet !>> <<je vous maudis, parents !>>
Hogeitazortzigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
eskentü : offrir soro : prairie
perestatü, eman : prêter champ : alor
mihise : drap idortü : sécher ; se sécher
kihilla : barrière txartel : ticket
heldü, heltü : atteindre, arriver ützüli : retourner , revenir
2. Aditza
Le subjonctif a le même emploi qu'en français.
Subjontiboa
Izan
On utilise cette forme de izan en tant qu'auxiliaire.
Erran deiot jin dadin : je lui ai dit de venir
3. Gramatika erreglak
Autre forme de complétive en souletin avec le verbe erran:
Erran deizüt jitez etxerat : Je vous ai dit de venir à la maison.
Lana üztez erraiten deio : Il lui dit de laisser le travail.
4. Ariketak
Je lui ai prêté la voiture pour qu'il rentre plus vite à
Otoa perestatü deiot zaleago ützül dadin etxerat.
la maison.
Je lui avais prêté la voiture pour qu'il arrive tôt à la
Otoa perestatü neion goizik heldü zedin etxerat.
maison.
Erran deizüt jin zitean etxerat. Je vous ai dit de venir à la maison.
Erran neizün jin zintean etxerat. Je vous avais dit de venir à la maison.
Mihiseak ützi dütüt kanpoan idor ditean. J'ai laissé les draps dehors pour qu'ils séchent
Ouvrez la barrière pour que le cheval aille dans le
Kihilla zabal ezazü zaldia sororat joan dadin.
pré.
Kattalin, zure zaküa har ezazü hebentik zale joan Kattalin, prenez votre sac pour nous partions vite
gitean d'ici
Otobüz txartel bat erosi zitazün aitak ikastegilat Papa m'avait acheté un billet de bus pour que j'aille
joan nadin. à l'école.
Etxekoek ez düe maite kanpoan egon gitean gau Les parents n'aiment pas que nous restions toute la
orotan. nuit dehors.
Hogeitabederatzigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
aurten : cette année begiratü : garder
2. Aditza
Nor k nor
Subjontiboa or aialdia
Nik Gük
Hi Hezadan Hezagün
Hur a Dezadan Dezagün
Zü Zitzadan Zitzagün
Ziek Zitzaedan Zitzaegün
Hek Ditzadan Ditzagün
Ikus dezaan : que tu vois
Edan dezazün : que vous buviez
3. Aritzeak
Süa buha dezagün galtatü diküzü amak. Mère nous a demandé de souffler le feu. (>vous)
Haurren biltzeko tenorea da. Il est l'heure de rassembler les enfants.
Aüzoak jinerazi gitizü bere haurrak begira Le voisin nous a fait venir pour qu'on garde ses
ditzagün. enfants. (>vous)
Aitak erran ditazü ez dezadan hainbeste edan Père m'a dit de ne pas boire autant.
Aitak erran ditazü ez hainbeste edatez. Père m'a dit de ne pas boire autant.
Joan nüzü lantegirat etxekueki J'ai été à l'usine avec les parents (>vous)
ikus letzaen non lanean ari nizan. pour qu'ils voient où je travaille.
Notre équipe a remporté le championnat cette année
Gure taldeak irabazi dü aurtenko txapelketa :
:
Dagün igantean, besta bat badateke herriko
Dimanche prochain, il y aura une fête à la mairie,
etxean
irakus ditzagün herritarer ukhen dügün kopa pour que nous montrions notre belle coupe aux
handia. villageois.
Bedezia ikus lezan erran deio bere adixkideak Son ami lui a dit de voir le médecin tant il était
hain eri beitzen. malade.
Sosak baztertzen ditizügü eros dezagün behin oto Nous avons économisé de l'argent, pour enfin
berri bat. acheter une voiture neuve.
Nausiak nahi dü haboroxe lan egin dezadan. Le chef veut que je travaille davantage.
Grandmère, donnezmoi la main pour que je vous
Amani, esküa emazü lagünt zitzadan eskeleretan.
aide dans les escaliers.
Hogeitahamargerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
ebatsi : voler margo : peinture
tintatü, margotü : peindre urdanki : viande de porc
txeste : goûter à joanaldi : 1. départ 2. voyage
2. Aditz sintetikoa
Objet au singulier
Radicaux (diza/n, Ditza/n)
Subjuntiboa oraialdia/geroaldia
Nik Gük
Hir i Dizaadan Dizaagün
Hari Dizaodan Dizaogün
Zur i Dizazüdan Dizazügün
Zuer i Dizazüedan Dizazügün
Haier Dizaedan Dizaegün
Objet au plur iel
On utilise le r adical Ditza au lieu de Diza en pr ononçant bien le " t" .
Eman dizadan : Qu'il me donne
Arropak eman ditzadan : Qu'il me donne les habits
3. Aritzeak
Haurrak jinarazi dütügü aitor dizagüen zer ebatsi Nous avons fait venir les enfants pour qu'ils nous
züen avouent ce qu'ils avaient volé.
Mürrüak behar dütüt arratintatü margo berriak argi Je dois repeindre les murs pour que la nouvelle
dizagün bizitegia peinture éclaire l'appartement
Heben egon zitee aurtenko urdankia txestarazi Restez ici pour que nous faisions goûter la
dizazüegün. cochonnaille de cette année.
Amañiri haurrak eraman deitzogü, Nous avons amené les enfants à grandmère,
egün zonbaitez begira ditzagün gure joanaldi pour qu'elle nous les garde quelques jours pendant
artean. notre voyage.
Je lui ai donné ma gourde, pour qu'il me la
Ena xahakoa eman deiot, arduz bete dizadan.
remplisse de vin.
Nous avons envoyé le chien, pour qu'il nous
Xakürra igorri dügü, ardiak bil ditzagün.
ramasse les brebis.
Aita beharko düt deitü, Erran dizaodan autoaren Je dois appeler père, pour que je lui dise le prix de
prezioa. l'auto.
Ximun, aigü Maulerat, eros ditzaadan arropa Simon, viens à Mauléon, que je t'achête des
berriak. vêtements.
Les enfants ont économisé de l'argent pendant
Haurrek dirüa baztertü düe urte orotan, bidaje
toute l'année, pour offrir un grand voyage aux
handi bat etxekoer eskent dizaen.
parents.
Hogeitahamekagerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
handitü : grandir lagüntü : aider
indar : force ; énergie kantore : chant
kantari : chanteur kantatü : chanter
boztü, bozkariatü : se réjouir elegin : parler
lagüngoa : aide ; secours ahatze : oublier
espartiña : sandale sendotü : guérir
bürüratü, ürrentü, bukatu : finir ; achever küia, kakutsa : citrouille
aza : chou porrü : poireau
bastanga : carotte oñu, tipula : oignon
lürsagar, patata : pomme de terre gatz : sel
piper beltz : poivre piper gorri : piment rouge
gustü : goût azkorri, argiazkorri : aube
iragaile : passant, promeneur jateko : (le) manger
edateko : boisson erremülia : romarin
peresil : persil
2. Aditza
Hainbeste aditz ikusi eta ikasirik ! Hatsa behar dügü arrahartü, hanitx ikasteko baratzen beita. Orai, hobe
dügü ikustea nola moldatzen den aditza, izen bat bezala erabilteko :
Jo : frapper > joite : le fait de frapper, coup
Eman : donner > emaite : le fait de donner, don
Jan : manger > jate : le fait de manger, repas
Egin : faire > egite : le fait de faire, action
Ebatsi : voler > ebaste : le fait de voler, vol
Galdü : perdre > galtze : le fait de perdre, perte
Gaintitü : absorber > gaintitze : le fait d'absorber, absorption
Ebili : marcher > ebiltze : le fait de marcher, marche
Ekarri : porter > ekartze : le fait de porter
Les cas les plus utilisés sont :
Ebiltzea : la marche : Hon da ebiltzea zaharrentako : la marche est bonne pour les vieux
Ebilzeak : Hon egiten dizü ebiltzeak : la marche fait du bien
Ebiltzeko : pour Zaleago ebiltzeko, espartinak ezari zitizün (>vous) : pour marcher
marcher plus vite, il avait mis les espadrilles
Sendotü ondoan, irus züan [zian] arraebiltzez : une fois guéri, il était
Ebiltzez : de marcher
content de remarcher
Amareki ebilzera, joan düzü neskatila : la jeune fille est partie
Ebilzera(t) :
marcher avec sa mère.
Avec la ter minaison, ko, on peut obtenir un nouveau nom :
Egiteko : qui reste à faire, affaire, devoir.
Bere egitekoak beti bürüratzen zütüan [zütian] : il terminait toujours ses travaux. Le C.O.D. s'accorde en
aren, en (génétif) lorqu'on utilise le substantif verbal :
Bedeziaren ikustera joan duzü (>zü) Il est parti voir le médecin
Errekarat behien edanaraztera doa Manex Manex part faire boire les vaches à la rivière
3. Aritzeak
Haren ikustez lotsatü züzün. (>zü) Au fait de le voir, il prit peur.
Handitzean haboro jaten züan. [zian] En grandissant, il mangeait davantage.
Nola lanean ari den sogitia maïte dü iragaileak. Le passant aime regarder comment il travaille.
Le père va souvent accompagner son enfant à
Ikastegila haurraren lagüntzera üsü badoa aita.
l'école.
Üdan goxo düzü oihanean ebiltzea. (>zü) L'été il est agréable de marcher dans la forêt.
Ardo edateak eman ziozün indar berri bat. De boire du vin lui donna un coup de fouet.
Lagünen artean kantatzez bozten dira gizonak. Les hommes se réjouissent de chanter entre amis.
Mauleko taldearen ikustera banoazü arrastiri
Je vais voir l'équipe de Mauléon cet aprèsmidi.
hontan. (>zü)
Agrada ziküzü eüskaraz elhe egiten düenen Il nous est agréable d'entendre ceux qui parlent en
entzütea. (>zü) basque.
Prauber lagüngoa emaitea maite dik. (>hi) Il aime donner de l'aide aux pauvres.
Hatsa behar dizügü arrahartü, Nous devons reprendre le souffle,
hanitx ebiltzeko baratzen beita. ( >zü) Car il reste beaucoup à marcher.
Erosi düzüa [düzia] jatekoa ? Avezvous acheté le manger ?
Ez düzü ahatze edatekoa ? Vous n'avez pas oublié la boisson ?
Heltzeko da senarra ? Le mari doitil arriver ? (possibilité)
Bai, ez düzü lanetik orano arrajin Oui, il n'est pas revenu encore du travail.
Zer ezarten düzü zoparen egiteko ? Que mettezvous pour faire la soupe ?
Porrü eta bastanga elibat, oñu (edo tipula) eta Quelques poireaux et carottes, de l'oignon et de
baratxuri, l'ail,
Küia erdi bat, lürsagarrak (edo patatak). Une demi citrouille, des pommes de terre.
Gero, ezarten dit gatz eta piper beltz, peresil eta Après, je mets bien du sel et du poivre, du persil et
Errumülia edo beste holakorik. Du romarin ou quelque chose de semblable
Quelques fois, en hiver, quand il n'y a pas de
Zonbait aldiz, negüan, ezdenin küiarik,
citrouille,
aza puska bateki egiten dit ; horrek gustü hona je mets un morceau de chou ; celuici lui donne un
emaiten deiozü. ( >zü) bon goût.
Milesker, orai badakizüt zoparen egiten. ( >zü) Merci beaucoup, maintenant je sais faire la soupe.
Azkorriko kantore bat hola hasten da : Une chanson de l'aube commence ainsi :
Orai düzü ene maitea partitzeko tenorea,.. C'est maintenant mon aimée le moment de partir…
Eta orai ohilako tenorea [tenoia] da. Et maintenant il est l'heure d'aller au lit.
Ohe+la+ko : de+au (vers)+ lit
Hogeitahamabigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
lanarte : congé dagün : prochain, suivant
aro : saison, époque ekistatü : ensoleillé
labe : four erre : brûler
errerik : brûlé bestela(n) : sinon
kausitü : réussir bakantzak, oporrak : vacances
karga : charge gatik : à cause de
partitü, joan, abiatü : partir bestazale : fêteur
enplegü : emploi sasu [saju] : saison, époque
mendiratü : marcher/aller à la montagne merkatü : marché
gazna : fromage alor : champ
pakatü : payer halabadere : alors, ça par exemple
beste behin : une autre fois zohardi : beau temps
mementoko, oraiko : pour le moment lotsarazi : faire peur
lano : brouillard arramaiatza, ekaina : juin
komitate, komuna : toilettes
2. Aditza
Indikatiboa ger oaldia
(indicatif futur )
Nor
>zü >hi
Je serai Nizate(ke) Nükezü Nükek
Tu seras Hizate(ke)
Il sera Date(ke) Dükezü Dükek
Nous serons Girate(ke) Gütükezü Gütükek
Vous serez (sing.) Zirate(ke)
Vous serez (plur.) Ziratee(ke)
Ils seront Dirate(ke) Dütükezü Dütükek
Nor Nor k
>zü >hi
J(e l)'aurai Düket Dikezüt Dikeat
Tu( l')auras Dükek
Il (l')aura Düke Dikezü Dikek
Nous (l')aurons Dükegü Dikezügü Dikeagü
Vous(l')aurez (sing.) Dükezü
Vous(l')aurez (plur) Dükezüe
Ils (l')auront Dükee Dikezüe [dikezie] Dikeek [dikiek]
Il existe un futur pour tous les auxiliaires. Mais, pour faciliter la prise de contact, on ne les donne pas ici.
Cidessus sont les plus usuels. On peut tourner la difficulté pour s'exprimer en utilisant les auxiliaires au
présent :
Hiru girate > Hiru izanen gira
Oto berri bat badikezügü > Oto berri bat ükenen dizügü
Ikusten dikezügü > Ikusiko dizügü
3. Aritzeak
1.Bihar ora zira gureki mendilat ? Demain, vous venez avec nous à la montagne ?
Non, non je ne pourrai pas. Avec mon frère nous
2. Ez, ez nukezü ahal. Ene anaiareki Atharratzeko
serons
merkatüan gütükezü eta han egüna igaranen dizügü
au marché de Tardets et nous y passerons la journée.
( >zü)
1. Zer baduzü egiteko han egün orotan ? Qu'avezvous à y faire toute la journée ?
2. Aitak galtatü diküzü gaznaren saltzez, Papa nous a demandé de vendre du fromage,
ait(a) eta amak lan franko beitdüe [beitie] car papa et maman ont beaucoup de travail
Sasü [saju] huntan alhorretan. ( >zü) en cette saison dans les champs.
Erran diküzü pakatü giratekila Il nous a dit que nous serons payés
eta utziko gütüela [gütiela]elkitzen dagün
et qu'il nous laissera sortir samedi prochain ;
neskenegünean.
1. Züek halabadere, etxekuak, hunak dütüzüe !.
Vous, si c'est possible, vous avez de bons parents !
[dütüzie]
Ordüan, beste behin, algarreki mendiratüko Alors, une autre fois, nous irons à la montagne
gütützü. ensemble.
2. Gogo hunez, zohardi datekenin. Lanoak [lanuak] Avec plaisir, quand il fera beau. Le brouillard me fait
losarazten beitnai. ( >zü) peur.
Bena, ezezazüla utz sobera barnen, errerik beitdate Mais, ne le laissez pas trop dedans, car sinon, il
bestelan. (>zü) sera brülé.
Dagün urtean, ünibertzitatean dateke Ximun, L'an prochain, Simon sera à l'université,
bakalorea kautsitzen badü aurten. s'il réussit le bac cette année.
Ordüan [ordin], harek badüke bizi huna : bakanzak Alors, il aura la belle vie : il aura des vacances
lüze longues
badütüke eta üsü gauetan bestazale dateke. et il sera souvent convive la nuit. Les parents,
Etxekuek, aldiz,dirua franko beharko düe sarrarazi, par contre, devront faire entrer beaucoup d'argent à
karga berri horren gatik. cause de ces nouvelles charges.
Segür ere, irus dirate, Ximun lanean hasten
datekenin Certainement, ils seront content quand Simon
enplegü batetan (edo : ..lanean hasiko denin) commencera à travailler.
Zer erran düe [die] ? Qu'ontils dit ?
Etxen diratekila arrastiritan egünaldi edertzen Qu'ils seront là l'aprèsmidi si le temps s'améliore
Balinbada eta otoa nahi bada partitü (joan) ! Et si l'auto veut partir !
Zonbait haur badütükezü dagün urtean eskolan ? ( Combien aurezvous d'enfant l'année prochaine à
>zü) l'école ?
Mementoko, hamar diratekila badakit. Pour l'instant, je sais qu'ils seront dix.
Herriko ikasetxea ez da orano zerratüko. L'école du village ne va pas encore fermer.
1.Bihar ora zira gureki mendilat ? Demain, vous venez avec nous à la montagne ?
Non, non je ne pourrai pas. Avec mon frère nous
2. Ez, ez nukezü ahal. Ene anaiareki Atharratzeko
serons
merkatüan gütükezü eta han egüna igaranen dizügü
au marché de Tardets et nous y passerons la journée.
( >zü)
1. Zer baduzü egiteko han egün orotan ? Qu'avezvous à y faire toute la journée ?
2. Aitak galtatü diküzü gaznaren saltzez, Papa nous a demandé de vendre du fromage,
ait(a) eta amak lan franko beitdüe [beitie] car papa et maman ont beaucoup de travail
Sasü [saju] huntan alhorretan. ( >zü) en cette saison dans les champs.
Erran diküzü pakatü giratekila Il nous a dit que nous serons payés
eta utziko gütüela [gütiela]elkitzen dagün
et qu'il nous laissera sortir samedi prochain ;
neskenegünean.
1. Züek halabadere, etxekuak, hunak dütüzüe !.
Vous, si c'est possible, vous avez de bons parents !
[dütüzie]
Ordüan, beste behin, algarreki mendiratüko Alors, une autre fois, nous irons à la montagne
gütützü. ensemble.
2. Gogo hunez, zohardi datekenin. Lanoak [lanuak] Avec plaisir, quand il fera beau. Le brouillard me fait
losarazten beitnai. ( >zü) peur.
Hogeitahamarhirugerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
terresta : action de trainer, de se trainer
üngürüan : autour harxilo, karbe : grotte
leze : gouffre huilan : près, à proximité
huilantü : s'approcher huilantik : de près
ere : aussi korpitz : corps
parte : partie (d'un tout) oritü : se rappeler
estomaka : estomac gibel : foie
erxe : instestin behatü : écouter
eritarzün : maladie kontü : compte
züntzür : gorge sükar : fièvre
egiazki : vraiment hagin : dent
hortzgin : dentiste sendagile, medikua : médecin
mirail : miroir errota : roue
txorrotx : aiguisé oihü : cri
erremedio : reméde ospitale : hôpital
operatü : opérer geroztik : depuis, après
sendotü : guérir kasü egin : faire attention
2. Aditza
Balintza (conditionnel)
Nor
Or aialdia
>zü >hi
Je serais Ninzate(ke) Nündükezü Nündükek
Tu serais Hinzate(ke)
Il serait Lizate(ke) Lükezü Lükek
Nous serions Ginate(ke) Güntükezü Güntükek
Vous seriez (sing.) Zinate(ke)
Vous seriez (plur.) Zinatee(kee)
Ils seraient Lirate(ke) Lütükezü Lütükek
Uztekoa (suppositif)
Nor
Or aialdia Or aialdia hütsa
Ni Jin banadi (Si j'arrivais maintenant) Jin banintz (Si j'étais arrivé)
Hi Jin bahadi Jin bahintz
Hur a Jin badadi Jin balitz
Gü Jin bagite Jin bagina
Zü Jin bazite Jin bazina
Züek Jin bazitee Jin bazinae
Hur ak Jin badite Jin balira
Anaia hel badadi, familia oro bildü lizate mahainen üngürüan.
Si le frère arrivait maintenant, toute la famille serait réunie autour de la table.
Ikastolara joan bahintz, ez hizate hor egün orotan terresta.
Si tu avais été à l'école, tu ne serais pas là à traîner toute le journée.
Haien ikustera joan bagina, kontent lütükezü gure ukeitez. ( >zü)
Si nous avions été les voir, ils auraient été contents de nous avoir.
Sar banadi harxilo hortan, barnen egon behar izaitez lotsa nündükezü.
Si je rentrais dans cette grotte, j'aurais peur de devoir rester dedans.
Zühain hartara hüilan bazite, segür ere eror zinateke leze barnen.
Si vous vous approchiez de cet arbre, vous tomberiez sûrement dans le gouffre.
Zer lizateke Euskal Herria pilotarik gabe : que serait le pays basque sans pilotari. (" Laida pilotaria "
kantorean)
3. Gramatika erreglak
4. Aritzeak
Er itar zünak
Badakizü gure korpitzak zonbait parte dütün ? Savezvous combien de parties a le corps ?
Oui, je ne les sais pas toutes mais je me rappelle
Bai, ez dakit orok bena oritzen nüzü, badüala :
qu'il a :
Bihotza, birikak, estomaka, gibela, erxeak eta le cœur, les poumons, l'estomac, le foie, les intestins
bestik... et le reste
Ados, beha zite orai : gorputzeko parte bakotxak D'accord, écoutez maintenant : chaque partie du
bere eritarzünak badütü. corps a ses propres maladies.
Ordüan, elki kontüa zonbait eritarzün diren lür Alors, calculez combien de maladies il y a sur cette
hontan. terre.
Beharere, ez dira orok gaixtoak. Heureusement, elles ne sont pas toutes mauvaises.
Tzüntzürreko min zünilari, sükarra hanitx goititü Quand vous aviez mal de gorge, la fièvre vous était
zaizün monté
Beaucoup et, vraiment vous étiez resté mal
Eta, egiazki gaixki egon zinen lüzaz.
longtemps.
Beste behin hagineko min bazünin. Une autre fois, vous aviez mal à une molaire.
Izan zinen hortzginegira. [dentistagila] Vous étiez allé chez le dentiste.
Han, sendagileak zure hortzer sogin zitzozün bere
Là, le docteur regarda vos dents avec un petit miroir.
mirailarekin.
Et, il dit que la molaire de derrière commençait à se
Eta gibeleko hagina gastatzen ari zela erran zizün.
gâter.
Ordüan, elki zizün errota txorrotxa eta hasi ondoan, Alors, il sortit la roulette et une fois commencé, que
zer mina ukhen zünin eta vous aviez eu mal et
zer oihü ederrak egin zünütin !! quels beaux cris vous aviez poussés !!
Si vous aviez été à ma place, vous ne seriez pas
Ene leküan izan bazina, ez zindake harro.
fière.
Bada gaitzago. Behin, ene adixkide Kattalin eri egon Il y a pire. Une fois, mon amie Kattalin resta
züzün. malade.
Sabeleko mina ezbeitzeion igaraiten Le mal au ventre ne lui passant pas avec les
erremedioekilan, joan züzün ospitalila. médicaments, elle alla à l'hôpital.
Han, medikuak operatü zizün eta elki ziozün gibel Là, le médecin l'opéra et lui enleva un morceau de
puxka bat. foie.
Geroztik, sendotü düzü bena janariari kasü egiten Depuis, elle a guéri mais elle doit faire attention car
dizü ez beidü orotarik jaten ahal. elle ne peut manger de tout.
Grâce à Dieu, nous n'avons rien eu de semblable à la
Jainkoari esker, ez dizügü holakorik üken etxen.
maison.
Orai artino, osagarri huna ükhen badizügü. Jusqu'à présent, nous avons eu une bonne santé.
Beti hola ailedi ! Qu'il en soit toujours ainsi !
Hogeitahamalaugerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
elestatü : bavarder, s'entretenir biltze : le fait de recueillir, récolte
aitzinlan : préparatif plana : plan
errezebitü : recevoir erakutsi : 1. montrer 2. annoncer
aitzinaldea, aitzina : le devant erakutsi : 3. faire souffrir
gibelaldea, gibela : l'arrière saihets, saihetseko : côté
bizitegi : lieu de vie hegoalde : côté sud
idüregin : dessiner egongia : salon
xahütegi : salle d'eau mainügela : salle de bain
berotü : chauffer ; se chauffer gasa [gaja] : gaz
haütatü, haitatü : choisir berogailü : appareil de chauffage
gela : pièce berina doble : double vitrage
hegatz : toit zurgin : charpentier
harritz : chêne zurtaje : charpente
teila : tuile tapatü : couvrir
lapitz : ardoise erabili : 1. agiter, remuer
oraiberri : récemment erabili : 2. se servir de, manier 3. inspirer, pousser
2. Aditza
Balintza (conditionnel)
Nor
Ger oaldia
Uztekoa (suppositif)
Nor
Ger oaldia
Ni Jin banendi : Si j'arrivais plus tard
Hi Jin bahendi
Hur a Jin baledi
Gü Jin baginte
Zü Jin bazinte
Züek Jin bazintee
Hur ak Jin balite
Maulerat hel bahendi sarri, hire lagünak irus litakek hireki arraelestatzez (>hi) :
Si tu venais à Mauléon plus tard, tes amis seraient heureux de bavarder à nouveau avec toi.
Bihar joan bazinte haren ikustera, irus litekezü (>zü)
Si tu partais le voir demain, il serait heureux.
Herriko bestan gal baledi gaur, erreüs gintakezü haren biltze artino. (>zü)
S'il se perdait dans la fête de la ville ce soir, nous serions inquiets jusqu'à le retrouver.
3. Gramatika erreglak
4. Aritzeak : Etxegintza
Agur, jauna ! nola zira ? Bonjour, monsieur ! comment allezvous ?
Ontsa eta züek ? Bien et vous ?
Ahal bezain ontsa. Etxe berria nola egiten ari Aussi bien que possible. Nous venons voir comment
düzün horra gütützü ikustera. vous faites une maison neuve.
Vous arrivez trop tôt ; nous sommes encore dans les
Goizegi heltzen zide ; aitzinlanetan orano gaude.
travaux préparatoires.
La semaine prochaine, nous allons commencer à
Dagün astean, hasiko gütüzü etxearen eraikitzen.
monter la maison
Planak, oraiberri, errezebitü ditizügü eta.horier Nous venons juste de recevoir les plans et devons
behar ditzezügü ontsa sogin bien les regarder.
Erakusten ahal deizküzü ? Vous pouvez nous les montrer ?
Bai, gogo hunez. Hor dira : heben ikusten düzü Oui, avec plaisir. Ils sont là : ici vous voyez
nola dirateken aitzinaldea, gibelaldea eta
comment seront la façade, l'arrière et les côtés.
saihetsekoak.
Bizitegia aitzinean dateke hegoaldean eta gibelean
Le lieu de vie sera devant au sud et derrière le garage.
otogia.
Bigerren planan, barnea idüreginik da : Dans le deuxième plan, l'intérieur est dessiné :
kozina, jangia, egongia, komitatea, xahütegia cuisine, salle à manger, séjour, WC, salle d'eau en
zolan. bas.
Gainean, lau kanbera, beste komitate, mainügela En haut, 4 chambres, un autre WC, une grande salle
handi bat. de bains.
Lekü badikizie bizitzeko. Ils auront de la place pour vivre.
Eta nola berotüko dira ? Et comment vontils se chauffer ?
Gasa haitatü düe eta berogailüak beharko dütügü Ils ont choisi le gaz et nous devrons mettre des
gela orotan ezarri. radiateurs dans toutes les pièces.
Nahi ükhen düe ere berina doble jarrerazi bena Ils ont voulu aussi faire mettre des doubles vitrages
heben ez da holakorik beharra. mais ici il n'y a pas besoin de ce genre de chose.
Au bord de la mer, il ne fait pas de grand froid en
Itsas bazterrean ez dü hotz handirik egiten negüan.
hiver.
Ados, eta hegatza nola eginik datekia ? D'accord, et le toit comment seratil fait ?
Pette, gure zurginak, lan hortan jarriko da : Pette, notre charpentier, va s'en charger : il va faire
harritz zurtaje eder bat eginen dizü eta teilaz
une belle charpente en chêne et couvrir de tuiles.
tapatüko.
Heben, ez beitdü [ezpeitü] lapitzerik ezarten. Ici, on n'utilise pas d'ardoise.
Azkenean, kanpoko mürriak xuri diratekee,[kie] Enfin, les murs extérieurs seront blancs, la boiserie et
zura eta kanpokoleihoak gorri. les volets rouges.
Hogeitahamabosgerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
arroila : 1. rigole 2. caniveau lürepai : tranchée
arroila : 3. gorge 4. tranchée egarzola : fondations
kamiu : camion zimentü : ciment
bete : 1. (se) remplir 2. achever bürdin : fer
bete : 3. exécuter, observer xilo : trou
pezü : poids idortü : (se) sécher
hargin : maçon altxatü : lever, monter
zingagile : zingueur itaxur : gouttière
lotü : fixer, attacher aterbe : abri
igeltsügile : platrier trenkada : cloison
maïastüria : menuisier abantxü : presque
lüzaz : longtemps harlosagile : carreleur
berungile : plombier pintre, tintari : peintre
xahauntzi : sanitaire adrillüstatü : carreler
peko : le bas edertü : embellir
margo : peinture papertintatü : papier peint
bazter : bord, terrain zola : 1.sol 2.fonds 3.base 4.semelle
2. Aditza
Balintza (conditionnel)
Nor Nor k
Or aialdia
>zü >hi
Je (l')aurais Nüke Nikezü Nikek
Tu (l')aurais Hüke
Il (l')aurait Lüke Likezü Likek
Nous (l')aurions Günüke Ginikezü Ginikek
Vous (l')auriez (sing.) Zünüke
Vous (l')auriez (plur.) Zünükee
Ils (l')auraient Lükee Likezüe Likeae
Uztekoa (suppositif)
Nor Nor k
Or aialdia
Nik Jan banü (Si je le mangeais maintenant)
Hik Jan bahü
Harek Jan balü
Gük Jan bagünü
Zük Jan bazünü
Züek Jan bazünüe
Haiek Jan balüe
Pour un objet au pluriel, on ajoute tu : banütü, bahütü, balütü, bagünütü, bazünütü, bazünütüe, balütüe :
si je les mangeais,...
3. Gramatika erreglak
Postpositions :
Les postpositions se mettent après le complément au contraire des prépositions françaises. Ceci revient à
former de nouveaux mots souvent. Les compléments sont au :
1) Nominatif quand il s' agit d' une position (lieu, temps) :
Aitzin : devant ; ondo : près de ; alde : à côté de ; arte : entre ; pe ou azpi : sous ; barne : dedans ;
gibel : derrière ; gain : sur ; üngürü : autour de
Xakürra mahainpean lo da : le chien dort sous la table.
Gü artean jarri züzün ( >zü) : il se mit entre nous
Etxe gibeletik elki ziren : ils étaient sortis de derrière la maison.
2) Génitif possessif quand il y a une r elation d' appar tenance
Gain : en plus de ; haidürü : dans l'attente de ; beldurrez : par crainte de ; bidez : par le moyen de
Zurginaren haidürü gütützü : nous attendons le charpentier
Horren gainean ez da deus ere erraiten ahal : en plus de ceci, on ne peut rien dire
3) Elatif pour une idée d' éloignement :
Kanpo : dehors ; landa : après ; ürrün : loin de
Bere etxetik ürrün beitzen, nigarrez hasi züzün ( >zü) : comme il était loin de chez lui il commença à
pleurer ; Salsatik landa bazen errekia : après la sauce, il y avait le rôti
4) Additif quand il y a un r appr ochement :
Bürüz : vers ; Etsaietarat bürüz aitzinatzen ziren : ils avançaient vers les ennemis
5) Inessif quand le complément délimite le lieu de l' action
Gainti : à travers ; barna : par ; Mendietan barna joan ziren : ils étaient partis par les montagnes
4. Aritzeak : Etxegintza
Zer dira arroila horik ? Que sont ces rigoles ?
Lürrepaiak ? Egarzolaren egiteko ; kamiu batek Les tranchées ? pour faire les fondations ; un camion
ekarriko dizü zimenta arroilen betetzeko ; va porter le ciment pour remplir les tranchées ;
ikusten düzüe ontsa bürdüinatürik direla xiloak . vous voyez que les trous sont bien ferraillés.
Etxiaren pezüa horren gainean dükezü : ordüan, Le poids de la maison sera làdessus : alors,
hola azkartzen dizügü egarzola. c'est ainsi que l'on renforce les fondations.
Eta gero, nor hasiko da lanean ? Et après, qui va commencer à travailler ?
Egarzola idortü ondoan, harginak Après séchage des fondations, les maçons vont
heltüko dütüzü mürrien eraikitzeko. Zale eginen
arriver pour monter les murs. Ils vont faire vite :
düe
bi asten bürüan, ormak goititürik diratekee. Gero, en deux semaines, les murs seront montés. Après,
zurginak hegatza ezarriko dizü. Eta zingagileak le charpentier va mettre le toit. Et le zingueur fixera les
itaxurak lotüko ditizü. gouttières.
Barnea aterbean dükezü hura igaranik ondoan. L'intérieur sera à l'abri, lui une fois passé.
Ordean, bizizaleak sartüko dira ? Alors, les gens pourront entrer ?
Non, non, pauvre de vous, il y aura encore beaucoup
Ez, ez, gaixua, lan franko badate orano egiteko.
de travail à faire.
Igeltsügiliak trenkadak altxatüko ditizü, Le plâtrier va monter les cloisons,
maïastüriak gaineko zoladüra ezarri ondoan. après que le charpentier est posé le plancher d'en haut.
Gero, horrek leihoak eta bortak ekarriko ditizü. Après, il apportera les fenêtres et les portes.
Abantxü ürhentürik date etxegintza ? La maison sera presque finie ?
Uste düzü ? Beharko dit gero beste langile Vous croyez ? Je vais devoir faire venir d'autres
jinerazi. ouvriers
Zonbait aldiz, hoier aidü egoiten gütützü lüzaz.. Quelques fois, on les attend longtemps.
Bena, askenean, heltzen dira. Mais, à la fin, ils arrivent.
Harlosagilea, berungilea eta pintreak (tintariak) ! Le carreleur, le plombier et les peintres !
Hainbeste beharra badüzü ? Vous en avez besoin d'autant ?
Eta, bai, berungileak xahauntziak ezarriko
Et, oui, le plombier va poser le sanitaire ;
ditizü ;
harlosagileak adrillüstatüko dizü pekua eta le carreleur carrellera le bas et la salle de bains d'en
gaineko mainügela. haut.
Gero, hasteko prestik diratekenean, Après, quand ils seront près,
tintariek (pintreek) edertüko düe barnea margo les peintres vont embellir l'intérieur avec de la peinture
eta papertintatü ekilan. et du papier peint.
Beraz, etxea ürrentürik dükezü. Alors, la maison sera finie.
Eta, kanpoko bazterrak ? Et le terrain de dehors ?
Etxeko nausia berak eginen ditizü, erran
Le propriétaire le fera luimême car il m'a dit, que
beitdeit,
langile horik oro pakatü ondoan, ez dükela une fois payés tous ces artisans, il n'aurait plus d'argent
dirurik beste lanen eginerazteko. pour faire faire davantage.
Hogeitahamaseigerren ikasgeia
1 . Hiztegia
aragitegi : boucherie aragikari : qui aime la viande
saltzale : marchand urdazpia : jambon
tripot : boudin lükainka : saucisse
gaziki : salé de porc mihi : langue
mütür : museau mütürreko : coup de poing au visage
xingar : viande de porc txinkor : lard
saiheski : côtelette erreki : rôti
sabelki : grasdouble zakü : sac
bakalau : morue ; xabaloi : morue fraîche aingera : anguille
ürrearain : dorade ; platüxa : limande atun : thon
hotarrain : homard, langouste oti : sauterelle
otarrainka : crevette erris : riz
ilar : haricot ilarteka : haricot vert
entsalada : salade ; bildüberri : frais ilarbiribil : petit pois
lüzoker : concombre bastanga : carotte
xardin : sardine arraintegi : poissonnerie
gastatü : (se) gâter izotzkütxa : congélateur ; hozkailü : réfrigérateur
2. Aditza
Balintza (conditionnel). Nor Nor k
Ger oaldia
>zü >hi
Je (l')aurais eu Nezake Nezakezü Nezakek
Tu (l')aurais eu Hezake
Il (l')aurait eu Lezake Lezakezü Lezakek
Nous (l')aurions eu Genezake Genezakezü Genezakek
Vous (l')auriez eu (sing.) Zenezake
Vous (l')auriez eu (plur) Zenezakee
Ils (l')auraient eu Lezakee Lezakezüe Lezakeae
Si l'objet est au pluriel, on insère un t : netzake, hetzake,…
Uztekoa (suppositif)
Nor Nor k
Ger oaldia
Nik Jan baneza (Si je le mangeais plus tard )
Hik Jan baheza
Harek Jan baleza
Gük Jan bageneza
Zük Jan bazeneza
Züek Jan bazenezae
Haiek Jan balezae
3. Aritzeak : Maddalen eta bere ama merkatüan
Maddalen bere amarekilan doa merkatüalat goizan.Hanitx badüe erosteko familia oro juntatzen beita
dagün astebürüan. Amak pentsatzen dü erostea aragi, arrain eta barazki, bildüberri beitdira [beitira]
merkatüan.
Lehenik, aragitegian mintzatzen dira. Ontsa ezagützen dü arakina eta horrek beti ontsa zerbütxatzen dü.
Agur, jauna, aragi franko beharra dit egün !
Egün hon, Margaita, heben nüzü zure zerbütxari !
Ordin, badüzia tripota eta lükainka ? lehenetarik, hiru eta bigerrenetarik, lau nahi nikezü.
Badit orotarik, atzo eginik... Oizü. Eta zer besterik ?
Gaziki kilo erdi bat eta erreki eder bat.
Berehala prestatzen deitzüt. Zerbait haboro, badit ardi saiheski eder elibat.
Ama, ez düzü horik erosi behar, ez beitüt maite. Eros ezazü txinkorra.
Haurra, maitago düzü txinkorra zure adinean ?
Bai, eta gazna azkarra ere maite dizü neskatxuna honek. Ordin, emadazü txinkorretarik hamar zerra.
Orai, oro prestik da. Berrogei ta hamar euro egiten dizü orok.
Oizü, berriz arte.
Berriz arte Margaita ta Maddalen. Goraintzi etxen.
Orai, arraintegira heltzen dira.
Egün hon, zer arrain badüzüe ?
Badizügü orotarik : platüxa, xabaloi, aingera, ürrearain, atun...
Eia, emadazü lau platüxa, bi ürrearain, bi atun zerra ederrak.
Semeak heltzen zaitzü, hainbeste erosteko ?
Bai, hiruak jiten dira hiru egünentako. Behar dit aski janari bildü, ontsa jaten beitdüe.
Oizü oro, hiru zitru ezarten deitzüt zaküan.
Mil esker. Izan ontsa.
Bai, deüseretaz, mil esker zuri.
Azkenean, barazki haitatzen düe : ilar kilo bat, ilarbiribil freskoak, bastanga elibat.
Orai, zaküak pezü dira eta kontent dirateke etxen heltzez sarri ! Heltzian, janariak ezarriko dütüe
hozkailüan eta izotzkütxan, gasta ez ditin.
Maddalen va au marché avec sa mère. Elles ont beaucoup à acheter car toute la famille se réunit le week
end prochain. La mère pense acheter de la viande, du poisson et des légumes, car ils sont frais au marché.
D'abord, elles vont à la boucherie. Elle connaît bien le boucher et celuici la sert toujours bien.
Bonjour, monsieur, j'ai besoin de beaucoup de viande aujourd'hui !
Bonjour, Margarita, à votre service!
Alors, avezvous du boudin et de la saucisse ? Du premier, trois et du deuxième quatre j'en voudrais.
J'ai de tout, fait hier…Voilà. Et quoi d'autre ?
Un kilo de salé et un beau rôti.
Je vous les prépare tout de suite. Quoi de plus, j'ai de belles côtes de mouton.
Maman, vous ne devez pas acheter parce que je n'aime pas ça. Achetez de la ventrêche.
Enfant, vous préférez la ventrêche à votre âge ?
Oui, cette petite fille aime aussi le fromage fort. Alors, donnezmoi dix tranches de ventrêche.
Maintenant, tout est prêt. Ca fait 50 euros le tout.
Voilà, à bientôt.
Au revoir Margarita et Maddalen. Le bonjour à la maison.
Maintenant, elles arrivent à la poissonnerie.
Bonjour, quel poisson avezvous ?
Nous avons de tout : limande, morue, anguille, dorade, thon…
Alors, donnezmoi quatre limandes, deux dorades, deux belles tranches de thon.
Les garçons vous viennent, pour acheter autant.
Oui, les trois fils viennent trois jours. Je dois recueillir assez de nourriture, car ils mangent bien.
Voilà tout, je vous mets trois citrons dans le sac.
Merci beaucoup. Au revoir.
Oui de rien, merci beaucoup à vous.
Enfin, elles choisissent des légume : un kilo de haricots, des petits pois frais, quelques carottes.
Maintenant, les sacs sont lourds et elles seront contentes d'arriver à la maison ! En arrivant, elles mettront
les aliments dans le réfrigérateur et le congélateur, pour qu'ils ne se gâtent pas.
Hogeitahamazazpigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
ken(tü) : enlever, ôter, supprimer betikoz : pour toujours
haidürü egon, egürüki : attendre agitü : arriver, survenir, avoir lieu
gainti : 1. par, à travers sasu, sasoi : époque, saison
gainti : 2. côté, direction irazartü, irazarri : 1. réveiller 2. se réveiller
gainti : 3. parti irazartü, irazarri : 3. exciter, stimuler
fida : confiant irazartü, irazarri : 4. actif, éveillé, vif
fidatü : se fier, avoir confiance desegin : défaire, détruire
hihaur : toimême kontatü : 1. compter 2. raconter
mozkor : 1. ivre 2. enivrement gaztaroa : temps de la jeunesse
elhestatü : bavarder, s'entretenir pentsamentüka : en train de penser
beraz : donc izigarri : très, effrayant, énorme
biziki : activement, vivement arras : entièrement
praube, behardün : pauvre aberats : riche
Jokari, jokalari : joueur arrenküratü : se faire du souci
2. Aditza
Opazkoa (votif)
Nor
Or aialdia / Ger oaldia
Que j'arrive ! Que j'arrive plus tard !
Puisséje arriver ! Puisséje arriver plus tard !
Ni Jin ainintz Jin ainendi
Hi Jin aihintz Jin aihendi
Hur a Jin ailitz Jin ailedi
Gü Jin aigina Jin aiginte
Zü Jin aizina Jin aizinte
Züek Jin aizinae Jin aizintee
Hur ak Jin ailira Jin ailite
Hel aiginte ikus dezagün hura partitü beno lehen !
Puissions nous arriver que nous le voyions avant qu'il parte.
Ebia has(i) ailitz ur amiñi baten biltzeko !
Puisse la pluie commencer que nous récupérions un peu d'eau.
Ken ailedi hortik betikoz ! Qu'il puisse s'enlever (partir) d'ici pour toujours
3. Gramatika erreglak
en redoublant le mot : xurixuria da : il est très blanc ; emekemeki doa : il va trés lentement
en utilisant un adver be : izigarri : très ; biziki : vivement ; arras : entièrement
Izigarri bero da egün : il fait très chaud aujourd'hui
en utilisant des expr essions : ezin : on ne peut plus : Ezin aberatsago zen : il était très riche
Le super latif relatif se confond avec le génétif possessif : Hura da ederrena : c'est lui le plus beau
Comparatif :
une tour nur e négative : ez zira ni bezain handi : vous êtes plus petite que moi
on utilise le compar atif : Jokari hori bestea beno ahulago da : ce joueur est moins fort que l'autre
Superlatif :
On déprécie l' adjectif : Hain güti ezagütüa da gure herria : notre village est si peu connu
On utilise le super latif : Gizonetan paubrena da Pierra : Pierre est le moins riche des hommes
4. Aritzeak
Ximunen gaüak [gaiak]
Oren zonbait badira ekia jeiki dela. Ximunek ez dü axolik : goxoki lo da bere ohean. Haren ama bazkaria
ari da prestatzen. Ximun berant sartü dela badaki. Üdan, üsü agitzen da, herriko bestak gainti orotan
beitdira. Etxekuak ez dira ontsa pausatzen sasu [saju] hortan : irazartzen dira gaüan [gaian] eta haurra ez
beitdüe [beitie] entzün sartzen, arrenküratzen dira eta gero pensamentüka hasi ondoan [ondun] ez düe
haboro lo egiten.
Barda, Ximun elki da hamar orenetan : erran dü bere etxekuer goizik ützültüko zela, ez hiruetan beno
berantago, ez beitzüan [beitzian] lagün hanitx Gotaineko bestala joaiteko. Etxekoak kontent ziren horren
entzütez bena Ximunen hitzari ez ziren sobera fida.
Ohean sartü ondoan [ondun], akitürik beitziren zale loa heltü zeien bena goizeko hiruetan, iratzarri ziren.
Aita jeiki zen eta Ximunen kanberara [kanbe'a] joan zen semia sartürik zenez ikhustera. Ohea ez zen
deseginik. Ordüan [ordin], kexü arrajin zen bere emaztearen gana eta erran zeion :
<< Haurra hori ez düzü serius : ez da seküla sartzen erraiten düan [dian] bezala. Zer denbora galtzen dü
kanpoan ! >> (>zü)
<< Gazte dük eta nahi dik profeitatü bestik bezala ; ez hadila kexa : zale jinen dük>> ihardetsi zeion
emazteak
('hi)
<<Ez dizü hitzik haur horrek ; zer nahi erraiten diküzü : maitago dizü kanpoa etxea beno>> (>zü)
<< Bena, zer ! ez[e'] hiz hihaur gazte izan ! Hire lagünek kontatü diküae [dikie] zer bestak egiten zünütien
eta zer mozkorrak biltzen hütüan [hütian] hire gaztaroan>> (>hi)
<<Otoi ixil zite : gaüza horik igaranik beitdira. Orai, zure semearen zain niagozü (zure semeari haidürü
niagozü)>> (>zü)
Bazakien ez zirela hortan haboro elhestatü behar, zainak ez gaizago ezarteko ! Ordüan [ordian], bakotxa,
bere ohe xokoan, ari zen pentsamentüka nun ote egoiten ahal zen semea eta beraz zer egiten züan [zian].
Hola egoiten ziren luzaz loari eta semeari haidürü!
Hogeitahamazortzigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
piztü : 1.allumer 2. animer 3.ressusciter 4. fomenter trüfatü : se moquer, railler
bizizale : habitant gorila : gorille
berezi, berezitü : 1. choisir 2. séparer 3.
kostümatü : (s')habituer
discerner
sabel barneko : entraille apaidü : repas
bürühün : cerveau iharrausi : 1. secouer 2. ébranler
eki jalkigia : levant (est) iharrausi : 3. éprouver
jarraiki : 1. suivre 2. accompagner 3. poursuivre 4.
hein : 1. mesure 2. degré, rang 3. situation, état
observer
molde : 1. aspect, forme bakantü : (se) raréfier
molde : 2. tournure 3. habileté 4. moule, modèle basabere : bête sauvage
ondoan joan : chercher lasterkatü : 1.courrir 2. répandre des nouvelles
zankoa : jambe, patte basaüntza : chévre sauvage
eho : 1. digérer 2. tuer aisa [aija] : facilement
aixkora : hache ; ezpata : épée horko : de là
bezalako : (chose) semblable hobeki : mieux
hedatü : 1. étendre 2. propager plantatü : 1. placer 2. mettre sur pied
lantza, azkonmakila : lance itzalde, ekitzalgia : ouest
milaka : des milliers haraitzinean : autrefois, jadis
2. Aditza
Opazkoa (votif). Nor Nork
Or aialdia / Ger oaldia
Puisséje le voir ! Puisséje le voir (plus tard) !
Nik Ikus ainü Ikus aineza
Hik Ikus aihü Ikus aiheza
Harek Ikus ailü Ikus aileza
Gük Ikus aigünü Ikus aigeneza
Zük Ikus aizünü Ikus aizeneza
Züek Ikus aizünüe Ikus aizenezae
Haiek Ikus ailü Ikus ailezae
Ikus aileza azkenean ! Qu'il le voie à la fin !
Behin harat eraman aigünütü, ikus dezen zer den presontegia. [prejuntegia] : Puissions nous les emmener
làbas une fois pour qu'ils voient ce qu'est la prison.
3. Gramatika erreglak
Pr onoms per sonnels : ils se déclinent :
Nominatif : Ni, Hi, Zü, Züek, Gü
Actif : Nik, Hik, Zük, Züek, Gük
Datif : Eni, Hiri, Zuri, Zuer(i) [zier(i)], Guri
Unitif : Eneki(n), Hireki(n), Zureki(n), Zuereki(n) [Ziereki(n)], Gureki(n)
Médiatif : Nitaz, Hitaz, Zütaz, Zuetaz [Zietaz], Gütaz
Inessif : Nitan, Hitan, Zütan, Zuetan [zietan], Gütan
Aditif : Nitarat, Hitarat, Zütarat, Zuetarat [zietarat], Gütarat
Elatif : Nitarik, Hitarik, Zütarik, Zuetarik [zietarik], Gütarik
4. Aritzeak
Lehen ürratsak
Lehengo gizonak Afrikan sortü dira. Horko bizizaleak gorilen kusiak [kujiak] beitziren. Bai, bena nola
haietarik berezi ziren, behar dügü orai ikusi.
Denbora hortan, urte milaka haraitzinean (gibelera [gibele'a]), Afrikako bizizaliek, gorilak beitziren, frütü
eta osto baizik jaten züen. Haien sabelak, horren jatez kostümatü ziren eta segürki sabeleko barnekuak
azkar ziren holako apaiden igaranazteko. Ez ziren batere pentsamentükan ari, ez beitzüen beharrik.
Ordüan, bürühüna ttipia ziren.
Bena, behin, lürra zinez iharrausi zen, mendi bat sortu zen Afrikaren erdian eta giroa kanbiatü zen.
Horrengatik, bizizaleak erditü ziren. Itzaldean, ber biziari jarraiki zeitzon eta, ber heinean [heinian] egon
ziren. Beste aldean aldiz, idortü beitziren bazterrak, bizizaleak ez züen aski jateko. Zavanan, bizi molde
berri batetan, behar zien arrahasi. Ez züen aski zuhainen ostoekilan eta frütüekilan, zühainak bakantü
beitziren ere. Basabere hilen ondora joaiten ziren aragika. Zaleago lasterkatzeko eta hürrünago so egiteko,
üsü jeikitzen ziren gibeleko zankoren gainean. Denbora lüzetik landa, xütik egoitez kostümatü ziren.
"Homo erectus'' ordüan hola agertü zen.
Aragia, gastatürik ere, ostoak beno aisago [aijago], ehotzen züen. Emek emeki, ordüan, haien sabel
barnekuak arindü zeitzien eta, üsü pentsamentükan ari beitziren, bürühünak aldiz azkartü eta loditü
zeitzien, aragiko proteiner esker. Harrien xorotzen eta zuhain adarren mozten ikasi züen, eta, haieki,
aixkora, lantza eta ezpata bezalakoak egiten zütüen. Ordükoz, tresne egite bazakien. Haieki, ari ziren
basaberen ehotzen, agiaren mozten, etsaieki borokatzen.
Erraiten dü " homo habilis " heinean heltü zirela.
Hobeki bizitzen ari beitziren, familiak handitzen ziren eta jatea beti haboro beharra bazüen. Ordüan,
ürrünago basaüntzeri jarraikitzen zeitzen. Holaxe, behin, Afrikako iparrila heltü ziren eta, hortik,
Egyptila, Turkila. Azkenean, Europeko gainti orotan hedatü ziren.
Hor, bizitzen hasi ziren eta plantatü orai artino.
Gure arbasoak hortik elki dira. Bena ihurek ez daki nola gero hasi ziren euskaraz mintzatzen !
Hogeitahemeretzigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
langela, bulego : bureau (pièce) idazmahain : bureau (meuble)
klabier, teklatü : clavier ordenagailü : ordinateur
idaztaula : tableau kabinete : armoire
kaidera : chaise jargi : fauteuil
bürüratü : finir tiretagia : meuble à tiroir
argazki : photographie egütegi : calendrier
telefona : téléphone bilgo, dosier : dossier
bertan : tout de suite erabaki, deliberatü : décider
üdüripen, ikusmolde, uste : avis leiho : fenêtre
borta : porte barnebide : couloir
etsenplü, adibide : exemple erabili : se servir
ikasbide, erakaspen : enseignement entrepresa, langia : entreprise
zerbütxü : service hedatü : 1.étendre, déployer
bidez : au moyen de hedatü : 2. amplifier, propager
argibide : explication hedatü : 3. s'étendre
amets : songe, rêve, illusion hitzkuntza : langage
goititü : ranger dosier, bilduma : dossier
aplikazio : application (technique) antsiagabe : insouciant
bürüzbürü : face à face eztiki : lentement, avec douceur
oker : dévié, tordu,déréglé gei üken : avoir l'intention de
egiaztatü : vérifier gabe : 1. sans 2. avant
pintuka : le fait de boire oraiko : 1. pour maintenant
bürüzagi : chef oraiko : 2. actuel
parteliant : participant (nom) animal : énorme
ordaritü, ordakaritü : remplacer argitü : expliquer, éclaircir
xüxentze : correction artean : pendant
lokhartü : s'endormir sinesgarri : croyable, fiable
gogoan : en pensant bantaila : écran
2. Aditza
Ahalezkoa (potentiel)
Nor
Or aialdia/Ger oaldia
>zü >hi
Je peux (être) Naiteke Nitekezü Nitekek
Tu peux (être) Haiteke
Il peut (être) Daiteke Ditezü Ditek
Nous pouvons (être) Gaiteke Gitakezü Gitakek
Vous pouvez (sing.) (être) Zaiteke
Vous pouvez (plur.) (être) Zaitekee
Ils peuvent (être) Diteke Ditakezü Ditakek
Lehenaldia
>zü >hi
Je pouvais (être) Nintekean Nintakezün Nintakean
Tu pouvais (être) Hintekean
Il pouvait (être) Zitekean Zitakezün Zitakean
3. Aritzeak
Ximunen langela
Ximun, bere ikastaldiak bürüratü ondoan, hasi da lanean lantegi berri batetan. Gurasoak irus dira semeak
bertan atzaman beitdü lan bat. Ez dakie xüxen zer egiten düan, bena erraiten ahal düe ordenagailüak
hanitx erabilten dütüala [dütiala]. Ximunek, zonbait aldiz, erakutsi deie egiten zütiala programak tele
ikasbidearentako eta haren entrepresak erakaspen zerbütxü berriak hedatzen zütiala. Hontzen zütian
programen bidez, etxen ikasleak ikasaldier jarraikitzen ahalko zeitzela . Bena, etxekoek Ximunen
argibider behatzen züelarik, ametsetan üsü jartzen ziren. Webteknologia eta C, Java, Corba lengüajeak,
ontsa ezagützen dütü Ximunek programa eta zerbütxü berri hoien prestatzeko baina etxekuek ez züen hitz
hoik batere intelegatzen.
Egün goizean, Ximun heltü da bere lantegian zortzi orenetan ; bere langelako lagüna, Pitxu, aldiz,
heltzeko da orano, haurrak lagüntzen beitdütü ikastolara lehenik.
Ximunen langelak badü leiho handi elibat, idaztaula xuri bat eta argazki eder zoinbat lotürik mürrüetan.
Xoko batetan, kabinete handi bat eta tiretagia bat. Han goititzen dütüe [dütie] paperak eta dosierak. Bi
idazmahainak bürüzbürü badira gela erdian. Eta hoien gainean bi ordenagailü beren klabier eta bantaila
ekilan.
Berrogeigerren Ikasgeia
1 . Hiztegia
iritsi : 1. arriver, accéder üküratü : (s')arrêter
iritsi : 2. obtenir, atteindre agian : peutêtre (avec espoir)
horrialde : feuille büraso : ancêtre
ekintü : 1. grandir 2. progresser ahokaz : oralement
miragarri : 1. admirable 2. merveille zehatz : précis
arin : léger mente : siècle
zeharkatü : traverser hazi : nourrir
jardespen : responsabilité hizkuntza : langage
ützite : héritage gailü : équipement, appareil
lagüngoa : aide aldaketa : échange
oraiko : pour maintenant heltübada : peutêtre
2. Aditza
Ahalezkoa (potentiel)
Nor k Nor
Or aialdia/Ger oaldia
>zü >hi
Je peux le Dezaket Dezakezüt Dezaheat
Tu peux le Dezakek
Il peut le Dezake Dezakezü Dezakek
Nous pouvons le Dezakegü Dezakezügü Dezakeagü
Vous pouvez (sing.) le Dezakezü
Vous pouvez (plur.) le Dezakezüe
Ils peuvent le Dezakee Dezakezüe Dezakeae
Lehenaldia
>zü >hi
Je pouvais les Nezakean Nezakezün Nezakean
Tu pouvais les Hezakean
Il pouvait les Zezakean Zezakezün Zezakean
Nous pouvions les Genezakean Genezakezün Genezakean
Vous pouviez (sing.) les Zenezakean
Vous pouviez (plur.) les Zenezakeaen
Ils pouvaient les Zezakeaen Zezakeezün Zezakeean
Galtatü baheion, egin zezakean aitak. (>hi)
Si tu lui avais demandé, père pouvait le faire.
Nahi badü, eraman dezakezügü. S'il le veut nous pouvons l'emmener.
Ürruntik ere, ikus zezakeetzün.[zezakietzün] De loin aussi, ils pouvaient les voir.
Nola ikas dezakezü eüskara ? Comment pouvezvous savoir le basque ?
Irabazi düna |dina] zale gal dezake. Il peut vite perdre ce qu'il a gagné.
3. Aritzeak
Ximunen langela (jarr aipena)
Ximunek arrenküra badü aplikazioa ez beita xüxen ebilten. Orhit da antsiagabe zela ikasle denboran.
Orai, aroa kanbiatü da ! Haren lagüna Pitxuk üsü oker egiten dütü programak. Hortakoz, galtatü gei deio
Ximunek eia nola izkiriatü dütüan parte zonbait eta egiaztatü dütüanez, hari eman gabe. Azkenean,
bederazik et(a) erditan, iristen da Pitxu, begitarte txarra eta begi ttipi. Berehala, Ximunek dio : Egün
hon, Pitxu, ontsa lo egin düka ?
Ez gaixki, haurrak hortzmina bazüan eta nigarrez izan da gai orotan.
Bai, eta zer, orano ?, e(z) hintzan barda bestazale hire pelotako lagünekilan ?
Hau, ere, zinez pintuka erauntsi diagü, berant etxerat arrajin gütük !
Oraiko, behar deiat erran bürüzagia igaran dela eta erran deitala behar günütila egiaztatü eta xüxentü
berehala programak. Heben, ez güntiala maskaradako parteliant !
Nausi debrüa ! Bai bena, e(z) nük hon lanean aritzeko egün. Bürüko min animal bat badiat !
Utz ezak oro ; nik ordaritüko hait bena lehenik behar naik argitü nola egin dütüan programak.
Bertan, Pitxuk erakusten deio nola izkiriatü dütian programak. Hüts hanitx egin dütü : hoien xüxentzia
lana handia dateke. Gero, Pitxu, bere kaideran jarririk, eztiki lokhartzen da ; Ximunek, aldiz, bere bantaila
aintzinean, programa orok xüxentzen dütü, Pitxu ez dela batere sinesgarri gogoan !
Ür hentzea
Heben, üküratzen da gure lana. Heltübada, hüts hanitx baratzen dira lauetan hogei horrialde hoietan. Apal
izan behar da, mintzaje sakon eta eder horren ondoan eta gure bürasoen aintzinean. Nola sortü eta ekintü
den euskara, ahokaz, euskaldunen artean, hau da miragarri. Hain zehatz, hain argi, hain arin, hain goxo.
Menteak zeharkatü dütü eta kültüra eder eta berezi bat hazi dü, eta orai artino, biziarazi. Orai, Euskal
Herriko jentea, bere jardespenen aintzinean da. Utziko dü hiltzera hizkuntza ? Edo, bizidün oroek, indar
berri bateki, arrahartüko düea bürasoen ützitea esküetan, arraheda dadin euskara gure probintzietan.
Xüberotarra ez da hanitx idatzi izan : kantore, pastorala, libürü zonbait, hiztegi eder elibat badira. Bena
nahi badügü bizi etxeki, eta gure haurrer utzi, bide berriak ere behar dütügü erabili : ordenagailuen
lagüngoa badügü aijago eta habotxe idatzeko, emezuez algar hitzegiten ahal dügü ürrün izaitez ere bata
bestetik,... hanitx egiten ahal dügü gailü berri hoieki.
Suffixes pour former de nouveaux noms :
Suffixes pour former de nouveaux noms (suite) :
Suffixes pour former des nouveaux adjectifs :
Suffixes pour former des verbes nouveaux :
Suffixes pour former des adverbes nouveaux :