Sei sulla pagina 1di 145
CHONG) sins us §1. KHAI NIEM VE KHOLDA DIEN A. CAC KIEN THUC CAN NHO I- KHAI NIEM VE HINH DA DIEN Hinh da dién (goi tat 14 da dién) 1a hinh duge tao béi mOt s6 hitu han cdc da gidc thoa man hai tinh chat : a) Hai da gidéc phan biét chi c6 thé hodc khong cé diém chung, hodc c6 mét dinh chung, hoac cé mot canh chung. . b) Méi canh cia da gidc nao cing 14 canh chung cia ding hai da gidc. Méi da gidc nhu thé goi 14 mot mat cia hinh da dién. Céc dinh, canh cia céc da gidc ay theo thét ty duge goi 1a céc dinh, canh cha hinh da dién. II- KHAI NIEM VE KHOI DA DIEN Kh0i da dién IA phn khong gian dugc gidi han bai mOt hinh da dién, ké cA hinh da dign 46. Nhiing diém khong thudc kh6i da dién dugc goi 1a diém ngodi cia kh6i da dién. Nhiing diém thudc kh6i da dién nhung khong thudc hinh da dién ing v6i kh6i da dién Ay dugc goi 1 diém trong cia kh6i da dién. Tap hop céc diém trong dugc goi 1a mién trong, tap hop céc diém ngoai dugc goi 1a mién ngodi cia khéi da dién. Méi khéi da dién dugc x4¢ dinh bai hinh da dién tng voi no. Ta cling goi din, canh, mat, diém trong, diém ngoai... cha mOt kh6i da dién theo thif ny 1a dinh, canh, mat, diém trong, diém ngoai... cia hinh da dién tuong tng. IN- HAIDA DIEN BANG NHAU 1. Phép doi hinh trong khong gian Phép bién hinh trong khéng gian duge goi la phép doi hinh néu né bao toan khoang cch gitta hai diém tuy y. : 2. Mot sé phép doi hinh thuong gap v a) Phép tinh tién theo vecto ¥ 1a phép bién hinh bién mOi diém M thanh diém M’ M Mu’ sao cho MM’ =7 (h.1.1). ar b) Phép d6i xing qua mat phdng (P) 1 phép bién hinh bién méi diém thudc (P) M thanh chinh n6, bién méi diém M khong thudc (P) thanh diém M’ sao cho (P) 1a mat phng trung truc cia MM’ (h.1.2). Néu phép d6i xing qua mat phang (P) bién P)\ hinh (H) thanh chinh n6 thi (P) duge goi 1 mat phdng d6i xing cha (H). M c) Phép d6i xtmg tam O 1a phép bién hinh bién diém O thanh chinh n6, bién méi M diém M khac O thanh diém M’ sao cho O Ja trung diém cia MM’ (h.1.3). Néu phép d6i xing tam O bién hinh (H) oO thanh chinh né thi O duge goi 1a tém doi axting cha (H). d) Phép d6i xing qua duong thdng A (hay phép d6i xing qua truc A) 1a phép bién hinh bign moi diém thude A thanh chinh 7 n6, bién méi diém M khOng thudc A thanh diém M’ sao cho A Id dutng trung truc cia MM’ (h.1.4). Néu phép d6i xtmg qua duéng thing Abién hinh (#/) thanh chinh n6 thi A dutgc goi Ia truc d6i xing cia (H). Hinh 1.4 Iv- 3. Nhan xét Thuc hién lién tiép cdc phép ddi hinh sé dugc mot phép doi hinh. Phép ddi hinh bién da dién (H) thanh da dién (H’) va bign dinh, canh, mat cia (H) thanh dinh, canh, mat tuong tng cia (H’). Hai da dign dugc goi la bang nhau néu cé mot phép doi hinh bién da dién nay thanh da dién kia. 7 5 PHAN CHIA VA LAP GHEP CAC KHOI DA DIEN Néu kh6i da dién (#1) 18 hgp cia hai kh6i da dien (H,), (H) sao cho (H) va (Hz) khong c6 chung diém trong thi ta n6i c6 thé chia dugc khoi da dien (H) thanh hai kh6i da din (H,) va (H2), hay c6 thé lp ghép duge hai khoi da dign (H,) va (H) v6i nhau dé duge khéi da dign (HD. B. CAC DANG TOAN CO BAN Van dé 1 Ching minh mot 66 tinh chét lién quan dén cae inh, cic canh, cdc mit cla mot khdi da dién 1. Phuong phap gidi Sit dung tinh chat a) va b) trong dinh nghia hinh da dien. 2. Vidu V4 dy 1. Ching minh rang mot khéi da dién bat ki c6 ft nhat bon mat. Goi M, Ia mot mat cba kh6i da dién (#1). Vi M, 1 mét da gidc nén né cé ft nhét ba canh cy, cy, c9, Tir 5 06 mot mat Mz c6 chung canh c; v6iM, va M; # My. Goi My Ta mat c6 chung canh c, v6i Myva My # My.Vi cy thuge Mz va khong thudc My nén M; khéc My. Goi My # Mj 1a mat c6 chung canh c3 v6i My. Li Juan tuong tu nhu trén ta thay M, khong chita c, va c) nén n6 khéc véi hai mat phang M2, M3. Vay khéi da dién (H) c6 ft nhat bon mat. Vi dy 2. Cho (H) 1a da dién ma cdc mat cha né 1a nhing da gidc c6 p canh. Chiing minh rang néu s6 mat cha (H) 1a 1é thi p. phai 1a s6 chin. Gidi Goi m 1a s6 cic mat cha mot kh6i da dién (H). Vi méi mat cha (H) c6 p canh nén m mat c6 pm canh, Nhung do méi canh 1a canh chung cila ding hai da gic nen s6 cdc canh cita (H) bing c= a Vim Ié nén p phi la s6 chan. WD vine Ching minh hai da dién bing nhau 1. Phuong phép giai Chi ra m6t phép ddi hinh cu thé da duge xc dinh bién da dién nay thanh da dién kia, 2.Vidu Cho lang tru ABCDEF A'B'CD'EF’ c6 day 1a nhimg luc gide déu. Goi J 1a trung diém cita doan thang n6i hai tam cita d4y. Goi (cr) 1a mat phing di qua / va ct tat cd canh ben ciia ling try. Chimg minh ring (a) chia ling try thanh hai da dién bang nhau. Gidi Gia sit mp (@) cat AA’, BB’, CC’, DD’, EE’, FF’ \én luot tai J, K, L, M, N, P (h.1.5). Dé thay J cing 1a trung diém cia JM, KN va LP. Phép d6i xing tam / bién cdc diém A, B,C, D, E, F, J, K,L, M,N, P lan lugt thanh cdc diém D’, E'", F’, A’, B,C’, M,N, P, J, K, L. Do dé hai da dién ABCDEFJKLMNP va D'E'F'A'B‘C’-MNPJKL bang nhau vi cé phép ddi hinh 1a phép d6i xing tam J bién da dién nay thanh da dién kia. wo An dé 3 LA. 1.2. Phan chia hole lap. ghép céc khéi da dién 1. Phuong phdp gidi ' Chon mat phdng thich hop 4é phan chia khéi da dién. Trong nhiéu truéng hop, dé ching minh rang c6 thé lap ghép cfc kh6i da dién (H,), (H).-. Hy) thanh kh6i da dién (H) ta ching minh ring c6 thé chia duge kh6i da dien (H) thanh cdc kh6i da dién (H,), (H2),..., (H,)- 2. Vidu Cho hinh chép ttt giéc F.ABCD c6 day 1a hinh vung. Canh bén FC vudng géc véi day va cé do dai bing AB. Ching minh rang c6 thé ding ba hinh chép biing hinh chép trén dé ghép lai thanh mot hinh lap phuong. Gidi Tir hinh chép trén ta dung hinh lap phuong H G HEFG.ABCD (h.1.6). Ta th4y hai hinh chép F.ABCD va F.ABEH 46i xing v6i nhau qua mat phing (ABF), hai hinh chép F.ABCD va F.AHGD 46i ximg véi nhau qua mat phang (ADF). Do dé ba hinh chop F.ABCD, F.ABEH va F.AHGD bang nhau. Nhu vay c6 thé chia duge hinh lap phuong HEFG.ABCD thanh ba hinh ch6p bing hinh ch6p F.ABCD. Tir 46 suy ra c6 thé B C ghép ba hinh chép bing hinh chép F.ABCD 4é thanh mot hinh lap phuong. Hinh 1.6 C. CAU HOI VA BAI TAP Cho hinh hop ABCD.A‘B'C'D’. Chimg minh ring hai ti dién A‘ABD va CC'D'B' bang nhau. Cho lang tru ABC.A‘B’C’. Goi E, F, G lan lugt 1a trung diém cia AA’, BB’, CC’. Ching minh rang cdc lang tru ABC.EFG va EFG.A'B'C’ bang nhau. 1.3. Chia hinh chép tt giéc déu thanh tém hinh chép bang nhau. 1.4, Chia mot khéi tt dién déu thanh b6n khdi tt dién bing nhau. 1.5. Ching minh rang v6i méi s6 nguyén k > 3 lu6n tén tai mot hinh da dién cé 2k canh. 1.6. Chimg minh ring véi mi ‘86 nguyén k > 4 lu6n t6n tai mot hinh da dién cé 2k + 1 canh. 1.7. Ching minh ring kh6ng tén tai mt hinh da dién c6 a) S6 mat 16n hon hodc bang s6 canh ; b) $6 dinh Ién hon hoac bang s6 canh. 1.8. Chimg minh ring mdi hinh da dién cé ft nhat 4 dinh. §2. KHOI DA DIEN LOI VA KHOI DA DIEN DEU A. CAC KIEN THUC CAN NHO I- KHOI DA DIEN LOI Khéi da dién (H) duge goi la khoi da dién Idi néu doan thing n6i hai diém bat Ki cia (H) ludn thudc (H). Khi d6 cdc da dién x4c dinh (H) duge goi 1a cdc da dién Idi. Ngudi ta ching minh duge rang mOt kh6i da dién 1a 16i khi va chi khi mién trong cia n6 lu6n nam vé mot phia déi véi méi mat phing chia mot mat cia nd. Il- KHOI DA DIEN DEU 1. Dinh nghia Mot kh6i da dién 16i duge goi 18 khdi da dién déu logi {p ; q} néu: a) Méi mat cia né 1a mot da gidc déu p canh ; b) Méi dinh cia né 1a dinh chung cia ding g mat. Tir dinh nghia trén ta thdy cdc mat cha kh6i da dién déu 1a nhiing da gidc déu bang nhau. 10 2. Dinh It C6 nam loai khéi da dién déu. D6 1a céc khdi da dién déu loai (3 ; 3}, loai {4; 3}, loai {3 ; 4}, loai {5 ; 3}, va loai {3 ; 5}. Tuy theo s6 mat cia chting, nam loai kh6i da dién déu ké trén theo thit ty dugc goi 14 cdc kh6i tt dién déu, kh6i lap phuong, khéi bat dién déu (hay Khoi t4m mat déu), kh6i mudi hai mat déu va kh6i hai mui mat déu. B. CAC DANG TOAN CO BAN Vin dé 1 Ching minh mot 86 tinh chat ola khoi da dién déu 1. Phuong phap gidi Sit dung dinh nghia khi da dién déu. 2. Vidu Cho khéi bét dign déu ABCDEF (h.1.7). Ching minh rang : a) Céc diém A, B, C, D cing thudc mot mat phng ; cdc diém E, C, F, A cing thudc mét mat phing va céc diém E, D, F, B cing thudc mot mat phang ; b) Ching minh ring ‘ba mat phing (ABCD), (ECFA) va (EDFB) 46i m6t vudng géc véi nhau. Hinh 1.7 Gidi a) Vi AE = AF = BE = BF = CE = CF = DE = DF nen A, B,C, D thudc mat phang trung truc cia EF. Tuong tu cdc diém E, C, F, A thugc mat phang trung truc cla BD ; E,D,F,B thudc mat phang trung tryc cla AC. b) Mat phing (ECFA) chia EF va EF 1 (ABCD) (vi (ABCD) 1a mat phing trung truc cia EF nen EF 1 (ABCD)). Do 46 (ECFA) 1 (ABCD). Tuong ty, ta chtig minh dugc (ABCD) 1 (EDFB) va (EDFB) 1 (ECFA). 1 12 in dé 2 Rac dinh mat khéi da dién déu 1. Phuong phap gidi Sit dung dinh nghia kh6i da dién déu. 2.Vidu Ching minh ring tam céc mat cia mét hinh bat dién déu 1a cdc dinh cia mot hinh lap phuong. Gidi Ta c6 kh6i bat dién déu ABCDEF (h.1.8) canh bang a. Vi A, B, C, D cach déu EF nén cdc diém d6 thuéc mat phing (P) 1a mat phang trung truc cia EF. Gia sit EF ct (P) tai O. Khi d6 hinh thoi ABCD néi tiép dung trdn tam O trong mat phing (P) nén ABCD 1a hinh wudng. Tuong ty ta chimg minh duge ECFA, EBFD 1a cdc hinh vu6ng. Tir 6 suy ra ba dudng thing EF, AC va BD 46i mOt vudng géc véi nhau va c&t nhau tai O. Goi G, H, 1, J, G', H’,/’, J’ lan luot la tam cia céc mat EAB, EBC, ECD, EDA, FAB, FBC, FCD, FDA. Goi M va N lan luot 1a trung diém cia AB va BC. Khi 6 vi GH // MN va MN // AC nén GH // AC. Ta con cé Hinh 1.8 GH= 2 MN, MN = Lac = 3 2 aD Do 46 GH = ‘a. Tuong ty, ta ching minh dugc céc doan thing G'H’, lJ, 3 1'J! song song v6i AC va bing Ba, c4c doan thing JH, JG, J'G’, I'H’ song 19, 1.10, 112. 1.13. song véi BD va bing 2, céc doan thing GG’, HH’, II’, JJ’ song song voi EF va bang Ba, Vi ba dutmg thing EF, AC va BD doi mot vudng géc véi nhau nén cfc doan thing GG’, GH, GJ d6i mot vudng géc véi nhau. Ti d6 suy ra GHH'G’, HIT'H’, WIT’, IGG)’, GHIJ, GHTJ' 1a cdc hinh vudng c6 canh bing nhau.’Do 46 GHIJ.G'HTJ' 1a hinh lap phuong. C. CAU HOI VA BAI TAP Tinh sO canh cia hinh mudi hai mat déu (loai {5 ;3}). Tinh sO canh cia hinh hai muoi mat déu (loai {3 ;5}). . Cho mot khéi bét dién déu. Hay chi ra mot mat phing d6i ximg, mot tam d6i xing va mot truc d6i xting cla n6é. Cho kh6i bét dién déu ABCDEF (h.1.9). Goi O 1a giao diém cia AC va BD, M va N theo thé ty 1a trung diém cia AB va AE. Tinh dién tich thiét dién tao béi kh6i bat dien 46 ‘v6i mat phing (OMN). Cho kh6i bat di¢n déu ABCDEF canh bing a, trong d6 E, F 1a hai dinh khong cing nam trén mt canh (h.1.9). Goi A’, B’, C’, D’, A”, B”, C”, D" lin lugt 1 trang diém cia céc canh EA, EB, EC, ED, FA, FB, FC, FD. Chimg minh ring A’B‘C’D.A"B"C"D” a mot hinh hp chit nhat va tinh ba kich thudc cia hinh hop chit nhat dé theo a. Hinh 1.9 13 §3. KHAI NIEM VE THE TICH CUA KHOI DA DIEN A. CAC KIEN THUC CAN NHO © Thé tich V cia kh6i chép cé dién tich ddy B va chiéu cao h laV= 5 Bh. © Thé tich V ciia kh6i lang tru cé dién tich déy B va chiéu cao h la V= Bh. © Thé tich ctia kh6i h6p bang tich ciia dién tich day va chiéu cao ciia nd. © Thé tich ctia kh6i hop chit nhat bang tich ba kich thuéc cha nd. 1a Chi y. i) Ti s6 thé tich cita hai kh6i da dién déng dang bing lap phuong ti s déng dang. ii) Trong mot sé bai todn ta thudng sit dung két qua sau : Cho khéi chp S.ABC. Trén céc doan thing SA, SB, SC lan lugt lay ba diém A’, B', C’ Khée v6i S. Khi d6 YS.A'B'C" . SA’ SBC SC Vs.apc SA SB SC B. CAC DANG TOAN CO BAN OO viwaer Tinh thé tich cha mat khéi da dién 1. Phuong phap giai a) Chia kh6i da dién da cho thanh céc kh6i lang tru hodc cdc kh6i ch6p don gian hon. b) Ghép them vao khdi da dién da cho cdc khéi da dién quen biét dé duge mot kh6i da dién don gin hon. c) Tim ti s6 thé tich giita kh6i da dién da cho véi mot khéi da dién da biét thé tich. 2. Vidu Cho khéi hop chit nhat ABCD.A’B‘C'D' cé AB = a, BC = b, AA’ ='c. Goi E va F Ian lugt 1a trung diém cia B’C’ va C’D’, Mat phang (AEF) chia kh6i hop 46 thanh hai khéi da dien (H) va (H), trong d6 (H) 18 kh6i da dién chia dinh A’. Tim thé tich cita (H) va (H’). 14 Gia sit dudng thing EF cat dutng thing AB’ tai I va cit dudng thang A’D’ tai J. Al c&t BB’ tai L, AJ cét DD’ wi M (h.1.10). Goi (K) 1a ut dién AA‘. Khi d6 Yi) =Yxy ~ Vip re — Va.‘ uF « Vi EB’ = EC’ va B1 // C'F ap | Hinht.10 7 Tir d6 theo dinh li Ta-lét ta c6 g.8 1 MD‘ _JD' nén BT =C'F = SE Toong uy, DI = 1 — = —se _3abe _2abe _ 25abc 8 72 72 1 (1 3a 3b Van dé 2 Ding cach tinh thé tich dé gi8i mot #6 bai toan hinh hoo 1. Phuong phdp gidi a) Tinh céc dai lung hinh hoc cita kh6i da dién theo thé tich cita kh6i da dign ay. b). Ding hai céch dé tinh thé tich cia cing mot kh6i da dign r6i so sénh ching véi nhau dé rdt ra dai lugng hinh hoc cén tim. 2.Vidu “i di 1. Cho hinh chép tam giéc SABC cé day 1a tam giéc vung 6 B. Canh SA vuong g6c véi déy. Biét ring AB =a, SA =b. _ Hay tinh khong céch tir A dén mat phang (SBC). 16 Theo dinh If ba dudng vudng géc, BC vudng géc v6i hinh chiéu AB cia duéng xien SB nen BC 5 vwuong géc véi SB. Goi hd khoang céch tir A dén mat phing (SBC), Cc V la thé tich hinh chép S.ABC thi 6 v=4sa.ap.ec=1nsp.ec. 6 6 at yy TWd6 suy ra h= SAAB.BC _SA.AB a Ye, SB.BC SB Hinh 1.11 = nay. Va? +6? “Udy 2. Cho tit dién ABCD va M 1a m6t diém trong cha tt dién 46. Goi hy, hg, he, hp lan lugt 1a khong céch tir A, B, C, D dén céc mat d6i dién va ma, mp, Mc, Mp lan lugt 1a ae c4ch tir M d&n céc mat (BCD), (CDA), (DAB), (ABC). Ching minh ring “4.48. 47C 47D 21, ha hp te hp A Gidi Goi thé tich céc khéi th dién’ ABCD, MBCD, MCDA, MDAB, MABC theo thit tu 1a V, V4, Vp, B Vo Vp (h.1.12), ta c6 = D Va mA A : Voi fy Cc Hinh 1.12 Tuong ty, Vp = By, Vo =™y, Vp =™Dy. hp hp Ic Do 66 V =V4+Vp+Ve4Vp= (fasteste.ta)y : hg hp ic hp Twd6 suy ra 7A4 MB, Me, MD 4, hy hp he Ip 6. Tim ti 86 thé tich cla hai khdi da dién I. Phuong php gidi a) Tinh thé tich cia timg khéi da dién. Vs, b) Sit dung cht ¥ ii) véi cong thitc ) ung chii ¥ ii) voi cong Vaal = SE SC 2. Vidu Cho hinh chép tit gidc déu $.ABCD. Mat phing (P) qua A va vudng géc voi SC cAt SB, SC, SD Vin lugt tai B’, C’, D'. Biét ring AB =a, oA. a) Tinh ti s thé tich ciia hai kh6i chép S.AB'C’D’ va S.ABCD. b) Tinh thé tich cia kh6i chép S.AB'C'D’. a) Goi SH 1a dudng cao cia hinh chép tit giéc déu S.ABCD, SH cét (P) tai H’ (h.1.13). Khi 46 H 1a giao cia AC va BD. Vi BD L (SAC) nén BD 1 SC. Do 46 BD // (P). Tit d6 suy ra (P) cét (SDB) theo giao tuyén BYD’ song song véi BD. Do 46 SO, SH, SB 2 ap supa SD” SH SB 3° DB’ 1 AC’. Gia sit dudng thing qua H song song véi AC’ cat SC tai E. Khi 46 SC’ _2. EC’= EC, —~=> SE 3. Tu dé suy ra SES See eee SE 3 SE Hinh 1.13 Do d6 SC’ = 2EC’=C'C. taco; sab’ 2.24 Vspep' 2.2.1.2, Vsasp 33 9 Vepcp 332 9 17 42) Vz 1 Tw d6 suy ra Vs. ap‘c’p’ = Vs.ap‘p’ + Vs.B'c’D' = ($+3)-~“sance = 3 Vs.aBcD- Vs.aprc’’ 1 Vay SACD" .— Vs.apcb 3 b) Theo chitng minh trén ta c6 AC’ vita 1a dudng cao vita 1a trung tuyén cia ASAC nen AS = AC. Do 46 ASAC déu. Ti 46 suy ra SH= Baca Bai- Ba 1V6 3 Sa. Vs.aBcb = 375-4 C. CAU HOI VA BAI TAP 1.14. Cho kh6i chép tam gidc déu S.ABC c6 déy la tam giéc déu canh bang a, cdc canh bén tao v6i déy mot géc 60°. Hay tinh thé tich cia kh6i chop 46. 1.15. Cho kh6i chép S.ABC cé day 14 tam gidc can, AB = AC = Sa, BC = 6a va cic mat ben tao véi d4y mot géc 60°. Hay tinh thé tich cita khdi chép d6. 1.16. Cho hinh chép tam giéc S.ABC 06 déy 1a tam giéc vudng & B. Canh SA wuong géc v6i d4y. Tir A ké céc doan thing AD vudng géc véi SB va AE vuong géc v6i SC. Biét ring AB = a, BC = b, SA=c. a) Hay tinh thé tich kh6i chép S.ADE. b) Tinh khoang cach tir E dén mat phang (SAB). 1.17. Chéing minh ring téng céc khoang céch tir mot diém trong bat ki cia mot tt dign déu dén c4c mat cia né 14 mot s6 khong di. 1.18. Cho hinh hop chit nhat ABCD.A'B'C'D' c6 AB = a, BC = 2a, AA'= a. Lay diém M trén canh AD sao cho AM = 3 MD. a) Tinh thé tich kh6i chép M.AB'C. b) Tinh khoang céch tir M dén mat phdng (ABC). 18 1.20. 1.21, 1.22, 1.23. 1.24, 1.25. 1.26. 1.28. ). Cho hinh hop chit nhat ABCD.A‘B'C'D’ cé AB = a, BC = b, AA’ = c. Goi M va N theo thif tu la trung diém cia A’B' va BC’. Tinh ti s6 gitta thé tich kh6i chép D’DMN va thé tich khOi hop chi nhat ABCD.ABCD'. Cho hinh hop chit nhat ABCD.A’B‘C’D’ c6 AB = a, BC = b, AA’= c. Goi E va F én luot 1 nhiing diém thudc céc canh BB’ va DD’ sao cho BE = EB DF= SPD’. Mat phing (AEF) chia kh6i hop chit nhat ABCD.A‘B'C'D" thanh hai kh6i da dien (H) va (H’). Goi (H’) 1 kh6i da dién chia dinh A’. Hiy tinh thé tich cita (H) va ti s6 thé tich cla (H) va (H’). Cho hinh hop ABCD.A’‘B'C'D’, Goi E va F ln lugt 1a trung diém cia B’C’ va C’D’. Mat phing (AEF) chia hinh hop dé thanh hai hinh da dién (H) va (H’), trong d6 (H) Ia hinh da dién chita dinh A’. Tinh ti sO gitta thé tich hinh da dign (H) va thé tich hinh da dién (H’). BAI TAP ON TAP CHUONG I Hinh duge tao thanh tir hinh lap phuong ABCD.A'B'C'D' khi ta bd di cdc diém trong cia mat (ABCD) cé phai 1a mot hinh da dién khong ? Ching minh rang méi dinh cia mot hinh da dién 1a dinh chung cia ft nhat bacanh. © Ching minh ring méi hinh da dign c6 ft nhat 6 canh. Ching minh rang khong tén tai hinh da din c6 7 canh. Cho hai doan thing AB va CD chéo nhau, AC 1a dutmg vudng géc chung cha chting. Biét ring AC = h, AB = a, CD = b va g6c gitta hai dudng thing AB va CD bing 60°. Hay tinh thé tich cia ti dién ABCD. . Tinh thé tich kh6i lang tru c6 chiéu cao bing h, day 1A ngil gidc déu noi tiép trong mot dung tron ban kinh r. Cho tit dién déu ABCD: Goi (H) 1a hinh bat dién déu cé c4c dinh 1a trung vi diém céc canh cia ti dign déu 46, Tinh ti s6 —/)_. VaBcD 19 1,29, 1.30. 1.32. 1.33. 1.34, 20 Cho lang tru dimg ABC.A‘B'C’ cé day 1a tam gide déu canh bing a. Goi M, N va E theo thif ty 1a trung diém cia BC, CC’ va C’A’. Dudng thing EN cit dutng thing AC tai F, dutmg thing MN cat duémg thing. B'C’ tai L. Dutng thing FM kéo dai cit AB tai /, dudng thing LE kéo dai cat A’B" tai J. a) Chiing minh rang cdc hinh da dién /BM.JB'L va A'EJ.AFI 1a nhing hinh chép cut. b) Tinh thé tich hinh chép F.AIJA’. c) Chg minh rang mat phing (MNE) chia khdi lang tru da cho thanh hai kh6i da dien c6 thé tich bing nhau. CAU HOI TRAC NGHIEM Hay chon’ cum tir (hoac tit) cho duéi day dé sau khi dién né vao ché trong ménh dé sau tré thanh ménh dé ding : "§6 canh cia m6t hinh da dién ludn .. .. $6 mat cua hinh da dién dy." (A) bang ; (C) nhé hon ; (B) nhé hon hoac bang ; (D) én hon. . Hay chon cum tir (hodc tit) cho duéi day a8 sau khi dién né vao ché trong ménh dé sau tré thanh ménh dé ding "$6 canh cia mothinh da dién luon s6 dinh cia hinh da dién fy.” (A) bang ; (C) nhé hon ; (B) lon hon; *(D) nhé hon hodc.bing. Trong céc ménh dé sau, ménh dé nao sai ? . (A) Hinh lap phuong 18 da dién 16i. (B) Tit dien 1a da dign 16i. (©) Hinh hop 18 da dign 16i. (D) Hinh tgo béi hai tit dién déu ghép voi nhau 1 mot hinh da din 16i. Cho mot hinh da dién, Tim khang dinh sai trong cdc khang dinh sau : (A) M@i dinh 1a dinh chung ciia ft nhat ba canh ; (B) Méi dinh 1a dinh chung cia ft nhat ba mat ; (© Méi canh 18 canh chung cia it nhat ba mat ; (D) M6i mat c6 ft nhat ba’canh. C6 thé chia mot hinh lap phutong thanh bao nhiéu te dién bang nhau ? (A) Hai ; (B) V6 86; (© Bon; (D) Sau. 1.35. 1.36. 137. 1.38. 1.40, 1.42. S6 canh cia mét hinh bat dién déu 1a: (A).tém 5 (© mudi hai ; . (B) mudi ; (D) mudi sdu: $6 dinh cia mot hinh bat dién déu 1a : (A) su ; (©) mudi ; (B) tm ; (D) mudi hai. S6 dinh cia hinh mudi hai mat déu 1a : (A) mudi hai ; (©) hai muoi ; (B) mudi séu ; (D) ba mui. S6 canh cia hinh mudi hai mat déu 1a : (A) mudi hai ; (© hai muoi ; (B) mudi sdu ; (D) ba musi. ). S6 dinh cita hinh hai muoi mat déu 1a : (A) mudi hai ; (C) hai mui ; (B) mudi séu ; (D) ba muci. Cho (#) 1a kh6i Ling try dig tam gidc déu cé tit ca cdc canh bing a. ‘Thé tich cia (H) bang : 3 3 avi A a a v3 3 a2 (A) A B 3 5 D) 5 (A) 3 ®) 3 © 3 () 3 | Cho (H) la kh6i chop tit gidc déu-cé tat ca cdc canh bang a. Thé tich cia (H) bing : 3 3 V2 3 3 3 3 a a v2 av3 a’ v3 (AY : B) 3 © . ‘D) . (A) 3 B) 7 OZ () 2 Cho tit dién ABCD. Goi B’ va C’ lan lugt 1a trung diém ciia AB va AC. Khi 46 tis6 thé tich cia kh6i tt dién,AB’C’D va kh6i tit dién ABCD bang : 1. 1, a a 55 Bz OG: >; . Cho hinh lang tru ng giéc ABCDE.A'B'C'D'E’. Goi A”, B”, C”, D”, E” tan juot 1a trung diém cia céc canh AA’, BB’, CC’, DD’, EE’. Ti s6 thé tich gitta khéi lang tru ABCDE.A“B"C'"D"E” va kh6i lang tru ABCDE.A'B’C'DE'' bang : 1, ay ne = Az: ® zi ©: Oy: 21 1.44: Cho hinh chép tit gidc S.ABCD cé thé tich bang V. Lay diém A’ tren canh SA sao cho SA’ = 35a, Mat phang qua A’ va song song véi d4y cia hinh chép cat cdc canh SB, SC, SD ln lugt tai B’, C’ D’. Khi d6 thé tich hinh chép SABC'D' bing : Ve Mae Vv, we Aes Bt: OF: Or. HUONG DAN GIAI VA DAP SO §1. KHAI NIEM VE KHOI DA DIEN 1.1. Ding phép d6i xting qua tam ciia hinh hop. 1.2. Ding phép tinh tign theo vecto AE bién lang try ABC.EFG thanh lang try EFG-A'B'C’. 1.3. Cho hinh chép tit gic déu S.ABCD. Hai dutng chéo AC, BD va hai dutng thing n6i trung diém céc cap canh d6i dign cia hinh vudng ABCD chia hinh vudng ABCD thanh tam tam giéc bing nhau. Xem méi tam giéc d6 1a day cia mot hinh chép dinh S ta sé duge tém hinh chép bang nhau. 1.4, Cho tit dign déu ABCD. Goi G 1A giao diém cia céc duéng thing n6i dinh véi trong tam cia mat di dign. Khi 46 dé thy c&c tt din GABC, GBCD, GCDA, GDAB bing nhau. 1,5. Hinh chép 6 day 1a da gidc k canh. 1.6; Lay mot hinh chép S.Aj...Aj_1 C6 day IA da gic k~1 canh. Ghép them vao mat S4j_ 14, va vé phia ngoai cia hinh ch6p dé hinh chép B.SAj_ Ay ta s€ duge mot hinh da dign c6 2k+ 1 canh. ; 1.7. a) Goi s6 mat va s6 canh cita mot hinh da dign theo thi tur IA m va c. Do mdi mat c6 it nhat ba canh va méi canh Ia canh chung cia diing hai mat nén 2c 2 3m. Tw d6 suy rac > m. b) Goi s6 dinh va s6 canh cia mot hinh da dign theo thif 18 d va c. Do m6i dinh Ja dinh chung cia ft nhdt ba canh va qua hai dinh c6 ding mot canh nén 2c > 3d. Tr d6 suy ra c>d. 1.8. Goi M, 18 mot mat cia hinh da dién (H). Goi A, B, C 1a ba dinh lién tigp cia My. Khid6 AB, BC 1a hai canh cia (H). Goi Mz 1 mat khéc v6i My vA c6 chung canh AB v6i M,. Khi dé M3 cdn cé it nhat mot dinh D khéc v6i A va B. Néu D = C thi My va My c6 hai canh chung AB va BC, diéu nay vo li. Vay D phai khdc C. Do 46 (H) c6 it nhat bon dinh A,B,C, D. : 22 §2. KHOI DA DIEN LOI VA KHOI DA DIEN BEU 1.9. Vi méi mat cia kh6i mudi hai mat déu 1A mot ngG giéc déu, nén 12 mat 6 60 canh. Vi méi canh la canh chung cia diing hai m&t nén s6 canh cia kh6i mudi hai mat déu 1a 0 —=30 (canh). 2 (canh). 1.10.Lam twong vg nhu bai tap 1.9. $6 canh cia kh6i hai muoi mat déu Ia : 23 =30 (canh). 1.11, Ta c6 kh6i bat dien déu ABCDEF nh hinh 1.14. Goi O 1a giao diém cia EF va (ABCD). Khi 46 mat phing (ABCD), diém O va dudng thing EF Ién luot 1a mat phing d6i ximg, tam d6i xing va truc d6i xing cia kh6i bat din déu da cho. 1,12, Ta c6 kh6i bat di¢n déu ABCDEF, Hinh 1.14 canh a. Do MN // (DEBF) nén giao cha mat phing (OMN) vi mat phdng (DEBF) 1a dudng thing qua O va song song v6i MN (h.1.15). Ta nhan thay dubng thang nay cét DE va BF tai céc trung diém P va S tuong tng cia ching. Do mat phdng (ADE) song song v6i mat phing (BCF) nén (OMN) cét (BCF) theo giao tuyén qua S va song song v6i NP. Dé ihiy giao tuy€n nay cét FC tai trung diém R ciia n6. Tuong ty, (OMN) cit DC tai trung diém Q cia n6. Ty 46 suy ra thiét dién tgo béi hinh bat dign 4a cho véi mat phing (OMN) Ia luc gidc déu cé canh bing > Do dé dign tich cia né bang 2B 2, Hinh 1.15 23 1.13. Ta 6 ti gide ABCD I hinh vuong 6 canh bing a (h.1.16). Do d6 tit gidc A’BC’D’ 1a hinh vudng 6 canh bing 7 va (ABCD) I (A"B°C"D"). Ngodi ra ta c6 AA" EF ont A’A” L_(A"B'G'D"). Tuong ur BB", C’C”, D'D” ciing song song voi EF. Tw 46° suy ra ABCD'A’B'C’D” 1a mot hinh hop chit nhat. ViEF = V2 anenA’a”= 2 Vay hinh hop 46 ¢6 ba kich thuréc 1a : Hinh 1.16 aa, 2 2 oa Ma. 22) eaa 22) §3. KHAI NIEM VE THE TICH CUA KHOI BA DIEN 1,14, K&,SH 1 (ABC). Dutmg thing AH cét BC tai I. Do S.ABC I hinh chép tam gidc déu nén H I trong tam cla AABC. : 3 Do d6 Al = —a,AH= a 7 - 3B 2 SAH =60° (h.1.17). SH = AH. tan60° = ‘Thé tich kh6i chép S.ABC la: B inh 1.17 1.15. Ké SH 1 (ABC) va HA‘, HB’, HC’ lin lugt vudng géc v6i BC, CA, AB. Theo dinh If ba dung vudng géc tac6 SA’ 1 BC, SB’ 1 CA,SC’ 4 AB (h.1.18). Tir d6 suy ra SAH = SB'H =5C'H = 60° . Do dé céc tam giée vudng SHA’, SHB’, SHC’ bing nhau. Ty 46 suy ra HA’ = HB’ = HC’. Vay H Ia tm dutmg trdn ni tip tam gide ABC. Do tam gidc ABC can & A nén AH vita la dutng phan gidc, vita 1a dudng cad, vita 1a duéng trung tuyén. Tir d6 suy ra A, H, A’ thing hang va A’Ia trung diém cia BC. Do d6 AA? = AB? - BA? = 25a? — 9a? = 16a". Vay AA’ = Goi p anita chu vi cha tam gidc ABC, la bén kinh dutng tron ndi tiép cba n6. Khi 46 Sage = 36ada = 12a? = pr =8ar. Tu d6 suy rar= Do 46 SH = HA’tan 60° = 3a 38 1. Hinh 1.18 ‘Thé tich kh6i chép 1a V = —- 12a? BB a= 6a 1.16, a) Ta c6 pet an) ?BCLCSAB. Be AB ViAD c (SAB) nén AD 1 BC. Mat khéc AD 1 SBnén AD 1 (SBC). Trd6 suy ra AD 1 SC. SC.LAE Scap}28C HADE)=5C 1 DE hay SE 1. (ADE) (h.1.19). Trong tam giéc vudng SAB ta 6 : ABSA SAAB =ADSB => AD= oa ‘Tuong ty, trong tam gidc vudng SAC ta cd : SAAC cVa2 +b? . Hinh 1.19 AE= “Ao. : SC at +b? +c? Do AD 1 (SBC) nén AD 1 DE. Ti 46 suy ra aaa ieee 2, _Spprap? - {2@ +P) ae? 2b DE = AE* - AD* = thee aac eT) the? arte? Sar +b +c2\(a? +c?) a 2 2 se = VS? AB? = Je +0") e+e ere perce abe5 © 6a? +B +02 Y a? +02)" b) Goi d 1a khodng c4ch tir E dén mat phang (SAB). Tacé SD = SA? - AD? = [c’ Kt hgp v6i ket qua trong cau a) ta suy ra d= a a+ +2" 1.17. Ta c6 tt dién déu ABCD, M 1a mot diém trong cia n6. Goi V 1a thé tich, S 1a dién tfch mdi mat cia tt dien déu ABCD, ha, hp, hc , hp lin lugt 18 khodng cdch ti M dén céc mat (BCD), (CDA), (DAB), (ABC). Khi d6 ta c6 V = Viygcp + Vcpa + Vanas + Vmasc = 55(he thy the +h, Tird6 suy ra hy +hg thot hp= %. 1.18. a) Thé tich khoi chép M.AB'C bing thé tich 26 kh6i ch6p B’AMC (h.1.20). Ta 06 3 Sauce = 2Sipe Fe 2a? = 32 AMC = Sane = 4°97 1 3a? Dod6 Virave =3°-g b) Goi A 1a khoang céch tir M dén mat phang (AB‘C). oO a Vi AC? = B'C? = 5a” nen tam gife ACB’ can tai C. Do 46 dung trung tuyén C/ cia tam gidc ACB’ ciing 1a dutng cao. . Khi 46 Vip aye = Suc! D c 4 ¢ Ic’ A’ ay Hinh 1.20 taet:c? =r? —aP 250-[ 2 1 3a @ 3a a Do db Cl= FE = Sypo= zee oie, Tw 6 suy rah= ao ey 1.19, Thé tich kh6i chép D’.DMN bang thé tich A B kh6i chép D.D'MN. Ta €6 Span = Saco: Spam Spew+ Sean) = oad 1 3ab__ abe . Tw 46 suy ra ti sO gitta thé tich Khoi chép D‘DMN va thé tich “khOi hop chit nhat ABCD.AB'CD' bing ; (1.21). Thé tich kh6i chép D‘DMN = 1.20. Gia sir (AEF) ct CC’ tai I (h.1.22). Khi 46 ta c6 AE |/ FI, AF // El nén té giéc AEIF 1a hinh binh A D hanh. Tren canh CC’ Ify diém J sao cho CJ = DF. Vi CJ song song va bing DF nén JF ERA song song va bang CD. Do 46 tit gifc CDFJ Ia B IF hinh chét nat, Tir d6 suy ra FJ song song va bing P| AB, Do dé AF song song va bing BJ. Vi AF cing song song va bing E/ nén BJ song song va bing EJ. Tw 46 suy ra lJ = EB = DF =JC = - 1fe+2c 7206 Spey =4{ 3 p= Hinh 1.22 1 v Tir dé suy ra 22 (A) 27 1,21. Gia sit dutmg thing EF cat dudng thing A’B’ tai J va cdt dung thing A’D' tai J. Al cat BB’ tai L, AJ cit DD’ tai M. Goi Vo 1a thé tich kh6i ti dién AA‘T/. V 1a thé tich khoi hop ABCD.A'B'C’D’ (h.1.23).. Vi EB’ = EC’ va B11 |/ CF nen IB’ = FC’ = “. pods a1, aw 3 DE ¥ ring BE / AJ, BL I A’A. taco He EB 1. Do dé V, ' Le = vy 8 3 Hinh 1.23 1 Tung 8 V, yen’ = 55%: ' Goi AB =a, BC = b, dung cao ha tix A xuOng (A’B'C’D) 1a hth oe If 3a 3b a) Ve Vanco a’s'ccy’ = hab.sin BAD , Vy = i -sinBab a = 2. nase 25 Vee 25 \ Vay Vian) =Vq — VV eV oO aD 79279 7 8 2 HV (H’) BAi TAP ON TAP CHUONG | 1.22, Khong phai. Vi trong hinh 46 c6 canh (ching han AB) khong phai a canh chung cia ding hai da gidc. 1.23, Lay mot.dinh B wy ¥ cia hinh da dign (H). Goi Mj 1a mot mat cia hinh da dién (#) chita B. Goi A, B, C Ia ba dinh lien tiép cia My. Khi 46 AB, BC 18 hai canh cita (H). Goi Mz Ia mat khéc véi M, va c6 chung canh AB v6i Mj. Khi 46 My cdn c6 ft nhat mot dinh D sao cho A, B, D la ba dinh khée nhau lién tiép ciia My. N6u D = C thi My va My 6 hai canh chung AB va BC, diéu nay vO Ii. Vay D phai khdc C. Do 46 qua dinh B c6 ft nhft ba canh BA, BC va BD. 1.24. Goi My 1a mot mat ciia hinh da di¢n (H). Khi 46 My 6 ft nhat ba canh lien tiép 1, cp, 3. Goi My Ia mat khéc M, va c6 chung canh c; v6i My. Nhu thé Mz cdn ¢6 ft nhat hai canh cq, cs khic c, nita, Vi My va Mz da c6 mot canh chung c; thi canh chung d6 phai 28 duy mbit nén c4, cs phai kh&c cy, c3. Nhu vay C1; ¢2, C3, C4 C5 Kkhidc nhau, Goi M3 1a mat Khée M, va c6 chung canh cp v6i My. Khi, d6.M3 c6 ft nbéit hai canh cg va cy (khdc c) rita, Do c2 1a canh chung duy hit cha My vi. Mg nén cg khéc v6i cy va cy. Tuong ty, ¢7 cling khée véi cy vac3. Néu cg khiic v6i cg va cs thi (#4) o6 ft nhdt 6 canb IB 1, C2, 63, C4 C5 C6 Néu ce = cg thi Vi My va Mg chi c6 thé c6 nhiéu nhét mot canh chung nén c7 phai khée 4 Va cg . Khi d6 (H) 06 ft nt 6 canh Ia cy, €2, 63, C4y C55 C7- Néu cg = cg thi li lugn tong ty nhu tren (H) ciing c6 it nhat 6 canh. Tir d6 suy ra diéu phai ching minh. 1.28. Gid sit tén tai hinh da dién (H) c6 7 canh. Khi 46 (H) khong c6 migt ndo 06 s6 canh 16n hon hoac bing 4, That vay, gid sir (H) c6 mat S c6 86 canh Ién hon ho§c bing 4. Do méi dinh cia $ 1a dinh chung cia ft nhdt ba canh nén tai mdi dinh cia n6 c6 them it nhat mot canh di qua. Vay s6 canh cia (H) én hon hodc bing 8. Diéu nay trai voi gid thiét. Vay cde mat cia (H) 1a nhiing tam gidc. Goi c, m ln lugt 1a s6 canh, s6 mat cita (H). Do mdi canh Ta canh chung cia ding hai mat nén ta c6 3m = 2c = 14. Digu nay vo Ii vi m 1a 86 nguyén duong. 1.26. Dung BE song song va bing DC, DF e 7 song song va bang BA, Khi d6 Va ‘ABE-FDC 1a mot lang tru dting (b.1.24). Cc D Tir dé suy ra Va acy =Va.ace Boon F , Hinh 1.24 1.27. Chia ddy cia lang tra da cho thinh nam tam giéc can c6 chung dinh O 1a tam duémg tron ngoai tiép day. Khi d6 dien tich day bing én sin 72°, Do d6 thé tich lang try 46 bang 2 hr? sin 72°. 2 1.28. Goi canh cia tit dién déu ABCD 18 a thi canh cia hinh bat dién déu (H) 1a a Khi d6 oa v2 (ay v2 Vay 1 agen = OLE Nay = $] VEO SE Tas suy a HA = 29 1.29, a) Goi 5 1a giao cia hai dudng thing MN va BB’. Khi do S, 1, 1a diém chung cita cit hai mat phing (MNE) va (ABB‘A’) nén chting thing hang. Do d6 ba dutmg thing BB’, MN va 1 dng quy. Da di¢n [BM_JB'L c6 hai m&t (IBM) va (JB'L) song song, céc canh BB’, MN va 17 déng quy nén né 1 mot hinh chép cut. Tuong ty, da din A’E/-AFI cing Ia mot hinh ch6p cut (h.1.25). b) Hai tam giéc NCF vaNCE 06 C=C’ =90°, NC=NC’, CNF = CWE nen ching bing nhau. Do d6 CF =C'E= $ Tong ty, CL=CM = +. Ted suy ra tam side MCF can 8 C. Ngoai ra ta cn 06 CMF = BMI = 30° va IBM = 60° nen MiB = 90° 18 = 2M = 8 valM= Boye Hinh 1.25 ViFI L AB, FI LAA‘ nén FI 1’ (AIJA). Ta c6 dién tich hinh thang vuong AA‘JI bing (2+ S)o=2. 24 4 2 Goi K 18 trung diém cia MF thi do tam giéc MCF can & C nen CK MF. Tw 46 suy ra hai tam gidc vuong CMK va BMI bing nhau. Do d6 MF = MK =MI. Twd6 suy a FT= 2¥3.a. Vay Ve ane =a 2 353, 3 42, 4 ee a2) ee 8 3B, c) Lfluan nhu 6 cau b) ta c6 C'L = c=, LIL AB vaLls= Gia sir mat phing (MNE) chia kh6i lang try da cho thanh hai a da dién (H) va (H’), trong d6 (H) la kh6i da dién chita dinh A, (H’) 1a kh6i da dién chia dinh B’. Ta thy Vor) = View sett ~ Yc > Yun = Yinesar ~ Yw.rco* Vi AIBM = AJA'E, AJBIL = A IAF, B= A’A n€0 Vigy yp, = Ving ar Ngoai ra hai hinh chép N.EC'L va N.FCM c6 dutng cao bing nhau va c6 day 1a nhing tam gidc bing nhau nén ching cé thé tich bang nhau. Tid suy ra Veg = Vern. CAU HOI TRAC NGHIEM 1.30(D) 1.32(D) 1.34(B) 1.36(A) 138(D), 1401) 142@) 1440. 1.31(B) 1.33(C) 1.35(C) 137(C) 1.39(A) 1.41(B) 1.43(A) 30 CHUONGT i N, MAT TRU, MAT CAU §1. KHAI NIEM VE MAT TRON XOAY A. CAC KIEN THUC CAN NHO I- SU TAO THANH MAT TRON XOAY Trong khong gian cho mat phing (P) chita dutmg thing A va chita duing @. Khi quay mat phing (P) xung quanh A mot géc 360° thi dutmg @ tao nén mt mat tron xoay. Mat tron xoay d6.nhan A Jam truc, dudng @ dugc goi la dudng sinh. Il- TINH CHAT CUA MAT TRON XOAY — Néu c&t mat tron xoay béi mot mat phdng vudng géc véi truc A ta dugc giao tuyén 1a mot dung trdn cé tam trén A. — Méi diém M trén mat tron xoay déu nim trén mot dudng tron thugc mat tron xoay va dudng trdn nay cé tam thudc truc tron xoay A. IIl- MAT NON TRON XOAY 1. Dinh nghia. Trong mat phang (P) cho hai dying thang A va d ct nhau tai O tao thanh géc @ véi 0° r thi mat phing (@) khong cat mat tru. 33 3. Hinh tru tron xoay va khdi tru tron xoay Cho hinh chit nhat ABCD. Khi quay hinh chi nhat 46 xung quanh dutng thing chita mot canh, vi du canh AB, thi duéng gdp khtic ADCB tao thinh mot hinh goi 1a hinh tru tron xoay (hay hinh tru). Khi quay quanh AB, hai canh AD va BC sé tao ra hai hinh tron bang nhau goi 1a hai day cia hinh try, cdn canh CD 1a dudng sinh tao ra mat xung quanh clia hinh tru. Khoang c4ch AB gitta hai mat phng song song chifa hai dy Ia chiéu cao cha hinh tru. Khoi tru tron xoay 1a phan khong gian duge gidi han boi mot hinh tru tron xoay ké ca hinh tru d6. Khéi tru tron xoay con duge goi tat 1a khdi tru. Ta goi mat day, chiéu cao, dudng sinh cha mot khéi tru theo thit ty 14 mat day, chiéu cao, dutg sinh cia hinh tru tuong ting 1am gidi han cho khéi tru d6. 4. Dién tich xung quanh cia hinh tru Néu goi S,, 18 dién tich xung quanh cia hinh try c6 ban kinh day bang r va c6 dung sinh bang / ta c6 cong thtic : S_q = 2nrl Dign tich ton phén cia hinh try tron xoay bang dién tich xung quanh cita hinh tru d6 cong véi dien tich hai dy cia hinh try. 5. Thé tich khéi tru Goi V 1a thé tich kh6i tru tron xoay c6 chiéu cao h va c6 dién tich déy la B. Ta 6 cong thitc V = Bh. Néu bén kinh day bing r ta c6 Vearh. B. CAC DANG TOAN CO BAN Van dé 1 Ching minh dudng thing aluén fun thudc mot mit non hay mat try tron xoay xéc dinh . 1. Phuong phdp gidi Can khai théc cdc tinh chat cha dutng thing d qua c4c gid thiét cia bai toan dé dua vé két luan d.cé thé thudc mat nén trdn xoay hodc thudc mat try tron xoay. 2. Vidu Udy 1. Cho hai diém A, B c6 dinh. Mot dudng thang d di dong lu6n lun di qua A va céch B mot doan khong d6i a = a. Ching minh ring d lun lun nim trén mot mat nén tron xoay. Gidi Ta hay xét mot vi trf tuy ¥ cla dung thang d di qua diém A. Trong mat phing (d, AB) ké BH 1 dtai H va goi a= HAB. Tacé sina = 24. 4 1, 930°, AB AB 2 Vay @ khong déi, suy ra d nam trén mat nén dinh A, nhan AB lam truc vit 06 géc & dinh bang 2cr= 60° (h.2.1). “i du 2, Trong mat phang (P) cho dudng tron tam O, ban kinh r = 6 cm. Qua diém M bait kd nim tren dudng trdn, ta ké dugng thing m vudng ‘g6c véi (P). Ching minh rang dudng thang m nam trén mot mat tru * tron xoay x4c dinh, Goi A 1a dudng thing vuéng géc véi mat phing (P) tai O. Vim L (P) nen m // A. Duong thing m lun ludn céch duémg thing A c6 dinh mot khoang OM = 6 cm. Vay dung thing m nam tren mat try tron xoay nhan A lam truc va cé ban kinh r = 6 cm (h.2.2). Hinh 2.14 Hinh 2.2 35 wD vinaee 36 ii cfc bai toan tim thigt dién ofa mét mit phing véi khdi adn. Tinh dién tich xung quanh cita hinh non va thé tich otia khdi ndn. 1. Phuong phap gidi Si dung gid thiét va cdc tinh chét cla thiét dién tao béi mat phang v6i hinh non (kh6i nén) dé tinh dién tich thiét dién, dién tich xung quanh, thé tich ciia kh6i nén Sau khi x4c dinh duge céc yéu t6 c6 lién quan dén thiét dién, dien tich xung quanh hoac thé tich cia kh6i n6n, cén khéo Iéo sir dung cac cong thiic tinh dién tich trong hinh hoc phing va tim 49 dai céc doan thang dua vao cc hé thitc lugng trong tam giéc. 2.Vidu du 1. Cho kh6i n6n tron xoay c6 dudng cao h = 20 cm, bin kinh day r = 25 cm. Mot mat phing (P) di qua dinh cia kh6i nén va c6 khoang céch dén tam O cha déy 1A 12 cm. Hay x4c dinh thiét dién cia (P) v6i khéi nén va tinh dign tich thiét dien 46. Goi S 1a dinh cita kh6i nén. Mat phang (P) di qua dinh S cét kh6i nén theo hai dudng sinh bing nhau Ja SA = SBnen ta cé thiét dién 1a tam gidc can SAB (h.2.3). Goi / 1a trung diém cita doan AB, ta c6 OI 1 AB. Ti tam O cia day ta ké OH 1 SI tai HH, tacé OH 1 (SAB) vado 6 theo gid thiét ta c6 OH = 12 cm. Xét tam gidc vudng SOI ta c6 : ee or OH? os? 12? 207 => OF = 15 (cm). Mat khdc, xét tam giéc vung SOI ta cdn c6 : OS.O1 = SI.OH. Do 46 st = OSPF 20-15 _ 95 (em), OH 2 Goi 5, 1a dién tich thiét dien SAB. Ta c6 : S,= FAB, trong 6 AB = 2Al. ViAl? = OA? - O17 = 25? - 15” = 207 nén AI = 20 cm va AB = 40 cm. Vay thiét dign SAB cé dign tich 18: S, = > 40.25 = 500 (cm’). ‘Vi dy 2. Cho hinh lap phuong ABCD.A'B'C’D' canh a. Hay tinh dién tich xung quanh va thé tich cha khdi n6n cé dinh 1a tam O cia hinh vudng ABCD va day la hinh tron n6i tiép hinh vudng ABCD‘. Gidi Kh6i n6n c6 chiéu cao bing a va cé ban kinh day r= Fu24), Do dé dién tich xung quanh cia khdinén duge tinh theo cong thitc : rd Sig = rl trong 46 1 = (2) a5 2 2 7 Vay = ft 28 at Thé tich cia kh6i nén duge tinh theo cong thitc : 2 vel BnataPnatel 2) oa. 303 3°\2 vay: Vena’. 2 Hinh 2.4 37 Cetears 38 Cho cac yéu t6 dé xéc dinh mit tru tron xoay holic khéi tru tron xoay ho&e hinh try tron xeay. Gidi céc bai toan tim thiét dién cla mét mat phing véi khdi tru, tinh dién tich xung quanh cia hinh tru va tinh thé tich cha khdi tru. 1. Phuong phap gidi Sir dung gi thiét va cdc tinh chat ciia thiét dign tao boi mat phing v6i hinh tra (kh6i tru) dé tinh dign tich cia thiét dign, dign tich xung quanh, thé tich cia kh6i tru. 2. Vidu du 1. Mot khoi tru c6 chiéu cao bling 20 cm va c6 ban kinh day bang 10 cm. Neudi ta ké hai bén kinh OA va O'B" Idn lugt nam trén hai day sao cho ching hop véi nhau mét géc bing 30°. Cat kh6i tru bdi mot mat phdng chita duéng thing AB’ va song song véi truc cia khéi' try 46. Hay tinh dign tich cia thiét dién. Gidi Tir mot déy cia kh6i tru ta vé hai bin kinh OA, OB sao cho AOB=30°. Goi A’, 0’, B’ lan luot 1a hinh chiéu vudng géc cita A, O, B trén mat day con lai. Ta 6 OA va O'B' tao v6i nhau mot géc 30°. Thiét dign Ia hinh chit nhat ABB’A’ cé : AB’ = OA? + OB = 20A.0B cos30° 72-29 B 222 fi) =10002-V5), Vay AB = 1042-3 om. Mat khac ta c6 AA’ = BB’ = OO’ = 20 cm (h.2.5). Do dé thiét dién 1a hinh chit nhat ABB‘A’ cé dién tich 1a : S= ABxBB‘ = 102-3 x20 = 2002-3 (cm’). 21. VX de 2. Mot kh6i try'c6"ban kinh dy bang r va c6 thiét dién qua truc 1a mot hinh vuong. a) Tinh dién tich xung quanh ciia khéi tru 46. : b) Tinh thé tich’ciia hinh lang tru ti gidc déu ndi tiép trong hinh tru da cho (hinh ling try nay c6 déy 1a hinh vung ndi tiép trong dudng tron déy cla hinh tru). c) Goi V Ia thé tich hinh ling tru déu nOi tiép trong hinh try va V’ 1a thé tich khéi tru, Hay tinh ti so = a) Vi thiét dién qua truc hinh try 14 mot hinh vudng nén dutmg sinh / bing dudng cao h va bang 2r. Do dé dién tich xung quanh ciia kh6i try 46a: S,, = 271 = 4 (h.2.6). b) Goi ABCD.AB'CD’ Ia lang try tt gidc déu ndi tiép trong hinh try da cho. Ta c6 hinh vuong ABCD noi tiép trong dudng tron déy. Do d6 AB =.rV2 va ta tinh duge thé tich cla hinh lang try té giéc déu n6i tiép trong hinh tru Hinh 2.6 di cho Ia: V = Sapcp-AA'= (rV2.°.2r = 47°, c) Goi V’ Ia thé tich kh6i tru cé bén kinh d4y bang r va c6 chiéu cao bing 2r. = Tacé V'=Bh=ar?.2r=2ar Vay: %=47 22, Vo mr 2 C. CAU HOI VA BAI TAP Mot hinh nén trdn xoay c6 dinh 1A D, O 18 tam cia dudng tron déy, dudng sinh bing / vA c6 g6c gitta duéng sinh va mat phdng d4y bing a, a) Tinh dién tich xung quanh cia hinh nén va thé tich kh6i Hén dugc tao nén. b) Goi / 14 mot diém trén dudng cao DO cia hinh nén sao cho = =k (0 45°), Tinh dién tich xung quanki cia hinh nén dinh § va c6 dudng tron dy ngoai tiép hinh vuong ABCD cia hinh chop. Ching minh ring trong mot kh6i n6n tron xoay, géc 6 dinh 1a géc 1én nhat trong s6 cc géc duge tao nén béi hai dudng sinh cla khdi non 46. Cho kh6i nén c6 bén kinh déy r = 12 cm va cé géc 6 dinh Ia a= 120°. Hay tinh dign tich cia thiét din di qua hai duémg sinh vudng g6c v6i nhau. Cho mat phang (P). Goi A 1a mét diém nam trén (P) va B 1a mot diém nam ngoai (P) sao cho hinh chiéu H cia B trén (P) kh6ng tring voi A. Mot diém M chay trén mat phang (P) sao cho g6c ABM = BMH. Ching minh rang diém M ludn luén nam trén mot mat try tron xoay c6 truc 14 AB. Cho mat tru tron xoay (FZ) va mot diém S c6 dinh nim ngoai (J). Mot dung thing d thay déi ludn Jun di qua S cit (F) tai A va B. Chimg minh rang trung diém / cia doan thing AB lu6n lu6n nam trén mot mat tru xéc dinh. Mot khéi tru 6 ban kinh day bang r va chiéu cao bing rV3. Goi A va B la hai diém tren hai dutng tron ddy sao cho g6c duge tao thanh gitta duémg thing AB va truc cia khdi tru bang 30°. a) Tinh dién tich cita thiét dién qua AB va song song véi truc cla khéi try. b) Tinh géc gitta hai ban Kinh d4y qua A va B. c) Xdc dinh va tinh do dai doan vudng géc chung cia AB va truc cha khéi tru. 2.10. 2.11. 2.12. . Mot hinh tru c6 céc déy 1a hai hinh tron tam O va O' bén kinh r va c6 dudng cao h = r-¥2. Goi A 1a mot diém trén dutng tron tam O va B 1a mot diém trén dudng tron tam O"sao cho OA wubng géc véi O'B. a) Chimg minh ring céc mat bén cia tt dién ABO" la nhiing tam giéc vudng. Tinh thé tich cha tt dién nay. b) Goi (a) 1 mat phdng qua AB va song song véi OO". Tinh khoang céch gitta truc OO' va mat phang (a). c) Ching minh ring (q) tiép xiic véi mat try truc OO’ cé bén kinh bing = doc theo mét dutng sinh. Mot hinh tru cé bén kinh day bing 50 cm va c6 chiéu cao h = 50 cm, a) Tinh dign tich xung quanh cia hinh tru va thé tich cia kh6i tru duge tao nén. b) Mot doan thing c6 chiéu dai 100 cm va c6 hai déu mut nim trén hai dudng tron déy. Tinh khoang cdch tix doan thing 46 dén truc hinh try. Hinh chép tam gic déu S.ABC c6 SA = SB =.SC = a va. cé g6c gitta mat ben va mat phing day bing @ Tinh dign tich xung quanh cia hinh tru c6 dutng tron day Ia dudng tron ndi tiép tam gidc day cia hinh chép va c6 chiéu cao bang chiéu cao cila hinh chop. Cac mat bén SAB, SBC, SCA cit hinh try theo nhiing giao tuyén nhu thé nao’? §2. MAT CAU A. CAC KIEN THUC CAN NHO I- MAT CAU VA CAC KHAI NIEM CO LIEN QUAN DEN MAT CAU 1. Tap hop tt cd cc diém M trong khong gian céch mot diém O 6 dinh mot khoang khong déi bing r (r > 0) duge goi la mat cdu tam O bén kinh r va thudng duoc kf hiéu 1a S(O ; 7). Cho mat céu tam'O ban kinh r va M 1a mot diém bat ki trong khong gian. —Néu OM =r thi ta néi diém M nam trén mat cfu S(O ; r). 41 — Néu OM r thi ta n6i diém M nim ngoai mat céu'S(O ; r). 2. Mat cu 14 mOt mat tron xoay duge tao nén bi mot nita dudng tron quay quanh truc 14 duéng kinh AB cita nita duong tron d6. Giao tuyén cha mat cau v6i cdc nita mat phang c6 bd 1a truc cia mat cu dugc goi 1a dudng kinh tuyén cha mat cfu. Giao tuyén (néu c6) cia mat cdu véi céc mat phdng vudng géc vGi truc ggi la vi tuyén ca mat cu. Il- GIAO CUA MAT CAU VA MAT PHANG Cho mat cdu S(O ; r) va mat phang (P). H 1a hinh chiéu vudng géc ciia O len mat phang (P). Khi d6 OH = h 1a khoang céch ti tam O cia mat cdu t6i mat phang (P). Ta c6 cdc trutmg hgp : 1. Néuh >: mat phing (P) khong cat mat cau ; 2. N&u h =r : mat phng (P) tiép xtic voi mat cdu tai diém H. Ta cé OH L (P); 3. Néuh r, dutng thing A -khong cat mat cdu. 422 BS Chi y. ¢ Qua mot diém A bat ki trén mat cfu S(O ; r) c6 v6 s6 tiép tuyén cia mat cfu d6. Tat cd cdc tiép tmyén nay déu vudng géc véi ban kinh OA cia mat céu vA déu nim trong mat phang tiép xtic véi mat cdu S(O ; r) tai A. Mat phing tip xtic nay vuong géc v6i ding thing OA tai A. © Qua mot diém M nim ngoai mat cdu S(O ; r) c6 vo 86 tiép tuyén voi mat cu d6. Khi 46 d6 dai céc doan thing ké tir M d€n c&c tiép diém déu bang nhau. Tat ca cdc tiép tuyén nay tao nén mét mat nén tron xoay c6 dinh la M va c6 dudng tron day nam trén mat cu. IV- CONG THUC TINH DIEN TICH MAT CAU VA THE TICH KHOI CAU Goi S 1a dién tich mat cdu ban kinh r, ta 06 cOng thitc : S= dar? 5 Chi y, « Ta cé dién tich dudng tron Ién cha mat cfu ban kinh r las = mr?. Do 6 ta cfin luu ¥ ring S=4s = 4zr?. ¢ Ngudi ta ching minh dugc cOng thiic tinh thé tich V cia kh6i cau bén kinh r fa: vada. TO vin aet Xac dinh tam va ban kinh cha mat céu tho’ min mot 86 diéu Kién cho trude 1. Phuong phép gidi Mu6n xéc dinh tam va ban kinh cia mat céu ching ta cin dua vao ce ménh dé sau day : a) Tap hop tat cd nhimg diém M trong kh6ng gian céch diém O c6 dinh mot khoang bang r cho truéc 14 mat cdu tam O ban kinh r ; b) Tap hop t4t cd nhing diém M nbin doan thing AB c6 dinh duéi mot g6c vudng 1a mat cfu dudmg kinh AB ; c) Tap hgp tét cd nhiing diém M sao cho téng binh phuong céc khong céch tir M t6i hai diém A, B.c6 dinh bing mot hang s6 @ 1a mat cfu c6 tam [a trung diém O cia doan AB va bén kinh r = 5 oe a ; B. CAC DANG TOAN CO BAN 43 d) Mat cd {8 mat trdn xoay dugc tao nén boi mot nita dugg tron quay quanh truc IA duéng kinh AB cita nia dutmg tron 6. 2. Vidu du 1. Cho hinh lap phuong ABCD.A'B'C'D' canh a. Hay x4c dinh tam va ban kinh cia mat cu trong c4c trudng ‘hop sau day : a) Di qua 8 dinh cia hinh lap phuong ; b) Tiép xtic v6i 12 canh cia hinh lap phuong ; c) Tiép xtic véi 6 mat ben ca hinh lap phuong. Gidi a) Goi O 18 trung diém cia dutmg chéo AC’. Ta c6é O cdch déu 8 dinh cia hinh lap phuong. Vay mat cau di qua 8 dinh cta hinh lap phuong canh a cé tam O 1a trung diém ciia duéng chéo AC’ va av3 66 ban kinh r= T= (h.2.7). b) Goi H 18 trung diém cia canh AA’, Ta c6 OH = zac= 52. Vay mat cdu tip xtic : 12 an cia hinh lap Hinh 2.7 phuong 1a mat cdu c6 tam O 1a trung diém cia dudng chéo AC’ va ban kinh =OH= oe. c) Goi / la tam cia hinh vung ABCD. Ta c6 OI = a Vay mat cu tigp xtic v6i 6 mat bén ciia hinh lap phuong 1a -mat cdu c6 tam’ O 1a trung diém cia dutng chéo AC’ va cé ban kinh r” bing khoang cach tir O téi 6 mat bén cia a 2 UK dt 2. Chitng td ring c6 vO s6 mat cdu di qua hai diém c6 dinh A, B cho trudc, Tim tap hgp tam céc mat cdu dé. hinh lap phuong. Ta cé r” = Diéu kién cdn va di dé O 1a tam mat cdu di qua hai diém c6 dinh A va B la = OB. Diéu nay ching t6 diém O thudc mat phdng trung truc cia doan AB (h.2.8). Vay c6 v6 s6 mat cu di qua hai diém A, B cho tniéc va tam c&c mat cu d6 thude mat phing trung truc cia doan AB. Hinh 2.8 Vi du 3. Chiing to rang cé vo s6-mat cdu di qua ba dinh A, B, C cia mot tam gide c6 dinh cho truéc. Tim tap’ hop tam céc mat cau d6. tin29 ® |d Diéu kién céin va di dé cho diém O 1a tam cita mat cdu di qua ba diém A, B, C 1a OA = OB = OC (h.2.9). Diéu nay ching t6 diém O thudc mat phang (@) 1a mat phdng trung truc cia doan AB, déng thdi diém O cing thugc mat phang () Ia mat phang trung truc cia doan BC. Vi (a) va (A) cing vudng géc voi mat phdng (ABC) va ba diém A, B, C khong thang hang nén mat phing (a) va mat phng (A) cat nhau theo mot giao tuy€n d. Vay c6 vo 36 mat céu di qua ba diém A, B, C cf dinh khong thang hang cho trudc va tam cia cdc mit cdu dy nam tren dudng thing d vudng géc véi mat phing (ABC) tai tam dudng tron ngoai tiép tam giéc ABC. Ngudi ta thudng goi d 1a truc cia tam gide ABC. Van dé 2 Xét vi te bung ddi cla mit odu va mat phiing 1. Phuong phdp gidi Can x4c dinh khodng céch d tiy tam O cia mat edu dén mat phing (P) va so sénh v6i ban kinh r cia mat cau cho truéc. — Néu d>r, mat phang (P) khong cat mat cdu. ~ Néu d =r, mat phang (P) tip xtic véi mat cdu tai mot diém duy nhat. 45

Potrebbero piacerti anche