DUNG TRONG cAe TRUONG TRUNG HOC CHUY~N NGHII;P

n

NHA XUAT BAN HA NOI

, - ... .......... ..... A

SO CIAO Due v A BAO TAO HA Nor

. . .

ThS. eHU v AN Due (Chu bien)

., '-

GIAOTRINH

,

KY NiNG GlAD TIEP

(Dung trong cac truang THeN)

.... ,,' ? .... A

NHA XUAT BAN HA NOI - 2005

.... K' ? .... A

NHA XUAT BAN HA Nor

4 - TONG DUY TAN, QUAN HoAN KI~M, HA NQI UT: (04) 8252916, 8257063 - FAX: (04) 8257063

GIAOTRINH KY NiNG GlAD TlEP

NHA XUAT nAN HA N(H - 2005

Chu bien

ThS. eHU V AN DO'e

Tham gia bien soan TS. THAI TRi nONG TS. LUONG MINH vnrr

Chiu trach nhiem xuat ban NGUYEN KHAe OANH Bien tap

PRAM Quae TUAN

Bia

TRAN QUANG Ky thuat vi tinh LUlJ NGQC TRAM

Si'ra ban in

PHAM Quae TVAN

Ma so: 373 - 7.373 108/407/05 HN -05

In 1050 cuon, kho 17 x 24cm, tai Nha in Ha NQi.

Giay phep xuat ban so: 1080T/407 CXB ngay 29/3/2005 In xong va nQP luu chieu thang 7 nam 2005.

Loi gidi thieu

NUbe ta dang buac vao thai ky cong nghiep hoa, hien dai hoa nhdm dua Vi¢t Nam tril thanh nuac cong nghiifp win minh, hien dai.

Trang 51! nghiep each mang to Ibn do, cong tdc dao tao nhdn life Juan giii vai tro quan trong, Bdo eao Chinh tri cua Ban Chap hanh Trung uang Dang Cong san Vi¢t Nam tai D(;II' hoi Dang toan quae ldn thu IX dd chi ro: "Phat trien giao due va dao tao la mot trong nhirng dong lire quan trong thuc day SI! nghiep cong nghiep hoa, hien dai hoa, la dieu kien dE phat trien nguon lire con ngirci - yeu to co ban dE phat trien xa hoi, tang tnrcng kinh t€ nhanh va ben virng".

Quan triet chu truang, Nghi quyet eua Ddng va Nha nuac va nhan thuc dung dan vi tam (juan trong cua chuang trinh, gido trinh db'i voi viec nang cao chat luang dao (<<0, theo de" nghi cua sa Giao due va DaD tao n« u«. ngay 231912003, Uyban nhdn dan thanh phD Ha Noi dd ra Quyet dinh s6' 56201QD-UB cho phep Sit Giao due va Dao tao thuc hien di! an bien soan chuang trinh, giao trinh trong cdc truang Trung hoc chuyen nghiep (THCN) Ha Noi. Quyet dinn nay tIll bien su quan tam sdu sac cua Thanh tty, UBND thanli phd' trong viec nang cao clui: luang dew tao va phat trien nguon nhan life Thu do.

Tren co sit chuang trinh khung eua 89 Gido due va Dao (10 ban hanh. va nhiing kinh nghiem rut ra ttt thuc tedao tao, Sa Giao due va Dao '(10 dd chi dao cdc trubngTHCN t6 chuc bien so (In chuang trinh, giao trinh mot each khoa hoc, h¢

3

thong va cdp nh(Lt nhiing kien thuc thuc thIn phil hop vai dOl tuong hoc sinh THeN n« N(k

B¢ gido trinh. nay fa tai lieu gidng day va h9C tdp trong cdc truang THCN rf Ha Noi, d()ng thai la tai lieu tham khdo hiiu fell clio cdc truong cd dao tao cdc nganh ky thuat - nghi¢p V~l va dong dao ban d9C quan tam dell vall de' huang nghiep, da» light>'.

Vi ¢c t6' ell ftc bien soan b(; chuon /? trin h, gido trinh nay fa mot trong nhieu hoat dong thief thuc CLIO nganh. giao due va dao 1(10 Thu do Je' ky niem "50 tuim gidi phong Thi: do", {'50 nam thanh lap nganh" va huang toi ky niem "JOOO nam Tluing LOl1g - Ha N(Ji ''.

SJGiao due va Dao 1(10 Ha NQi chan thanh cam 011 Thanh iJ.y, UBND, cac So', ban, nganh cua Thanh. plu), V~l Gido due chuyen nghi¢p B(j Gido due va Dao 'go, cae nha khoa hoc, cdc chuyen gia ddu nganh, cdc gidng vien, cae nha qudn fr, cdc nha doanh. nghi¢p dd tao dieu kien giup do, dong gop y kien, tham gia H¢i dong phdn bien, H¢i d()ng thdm dinh. va Hoi dong nghiem thu cdc chuang trinh, giao trinh.

Day fa ldn ddu tien SJ Giao due va Dao tao Ha Noi t6' chuc bien soan chuang trinh, giao trinh. Du dd her S[(C c(/ gan g nhung chac chdn khong trdnn kluii thieu sot, btl cap, Chung toi mong nhan duac nhiing y kien dong gop eua ban doc de' tung buoc hoan thien hQ giao trinh. trong cdc ldn tai ban sau.

-

t:

J

..

~

..

• ,

GIAM DOC so GIAo Dl)C vA DAO T ~o

Loi noi d~u

a moi thai dai, moi xd hoi, giao tiep , l(ng Xlf giiia con nguai va COil nguai dill1 fa lien tuc, tren moi linli V/fC elia cuoc song, trong sinh hoat dai thuang ciing 1111/( trong cong viec. Giao tie'p Vlf(J hie'u hien will hod cua moi can nguoi, "If a bi(u hi~;n InJ(C d(J win minh cria xd hqi. Chinn vi V9Y, giao tiep, l(flg xii hi mot m(it co' bdn eLla cong toe giao due wi dao 1(10. "Tien hoc u. h9U hoc vdn "» /ch ran d{/)' clia ngl(()i xua tlf ltiu dd Ird thanh m{JI trong nhiing nguyen Ide Cl/a cong tac giclo due W/ duo 1(10 d' nuac ta .

Cuns; vai SIr pluit Irie'n cua xd hqi, ctia nen kinh. Ie' hang hod, linh h(Ji ky I/(lllg giao tit',) Ird tluinh doi luJi (,(1[) !lliel cua nhieu nglll, trong de) C() kinh doanh wi \'(/1/ phong, hI die'l{ kifll Clio Sl/ 11/{111h dat trong nhiing ITIlII vue na».

Nluim (hlp ung IIIIlI diu hoc tdp ciia hoc sinh cac truong Trung hoc chuyen IIghi(;p vd ctia cdc ban doc klldc, duoc su quail (am ctia ldnh dao Sd Gido due Dcw «10 ua N(Ji va Ball gidm hi¢u Tntong 1i'lll1g hoc Ball cong Ky thlf<Jr Tin hoc Ha N{Ji (E5iTlff), cluing toi bien SO(lIl va giai thi¢u cuon gitu: trinh "Ky nang giao tiep ", Trang cudn sach nay. CIUIlIg hJi {//ng h ap nhiing I_~' !U{111 v/ giao (iel] CliO ("(IC 1(IC gid trong WI ngoai nuac trong thai gian gdll day, ddng tho: huang dan thi«: lianh, ren !UY£!l1 nhiing ky nang giao tlip co ban, cdn thiet cho 111(Jl nhan vien van phong, mot nguai thu ky van phong 111111 dai.

Gido trinh duac pluin cong bien soan nhu sau:

TS. Luong Minh vt«. chuang 6, 8 va 10;

1'S. Tlidi Tri Dilng & ris. Chu Vall DIrc: chuang 2,3,7,9;

ThS. Chu Van DI(c: chuang 1,4,5, 11, Bai md ddu va plidn phu luc, Chung tai xin chan thanh cam an ldnh d(;10 S6 Gido due vii Dao tao Hu

N(Ji, Ban gidm hi¢u Truong ESTIH dd (go dieu ki¢" de bien SO(lII cuon sach, cdm an G5, 1'5. D(5 Long, PG5. 1'5. Ddo Thj Oanh, T5. t.e Thanh Huang dIng cdc thanh vien khac trong Hoi dong nghiem thu chuang trinh gido trinh Clia S(i Giao due va DilO 1«0 Ha Noi vi nhiing nhdn xet quy bdu giup chung toi hoan thanh viec bien SO(lI1 cuon sdch,

Ldn ddu tien ra mat, chac chan cuon sach khong trdnh kJuJi nhiing thieu sot, Chung hJi mOJIg nhdn duoc su gop Y chan thanh Clio cac em hoc sinh, ban doc va d(J'ng nghiep,

cAc TAc GIA

5

Bai mcJ d§.u

I. vr TRi, TINH CHAT, M1)C TIEU vA YEU CAU eVA MON HOC 1. Vi tri va tinh chat cua men hoc

Men hoc ky nang giao tiep thuoc nh6m cac mon hoc ca sa chuycn nganh rrong chuang trmh dao tao cua nganh nghiep vu thir ky van phong a bac trung hoc chuycn nghicp. No cung nll htru Ich d6i v6i hoc sinh thea hoc nhieu chuyen nganh khac. chang han nhu quan tri kinh doanh, du lich v.v. Men h9C nay diroc bo trf sau cac men ca sa nhu: chfnh tri h9C, phap luat hoc dai cueing va tam If hoc, Vice nghien ctru mon hoc Ky nang giao ticp se phuc vu dftc Iuc cho cac m6n hoc chuyen nganh ciia nganh nghiep vu van phong, dac bier la mon "Nghiep vu thu ky van phong".

Ky nang giao tiep vira la mon hoc Iy thuyet, vira 1a mon hoc tlnrc hanh, Trang qua trlnh hoc, hoc sinh diroc trang bi nhirng kien thtrc C(1 ban ve giao tiep, irng xu, dong thai thuc hanh d~ ren luyen ky nang van dung kien thtic mon hoc VaG cac (inh hu6ng giao tiep hang ngay cling nhu trong hoar dong nghe nghicp sau nay.

2. M'.Jc tieu ella men hoc

- V (! kiell thuc: Trang bi cha h9C sinh nhtrng kien thtrc co ban nhat ve giao tiep va irng xu thea truyen thong dan toe va thea thong l¢ qu6e te, phu hrrp voi sir phar trien kinh te - xii hoi trong giai doan hien nay.

- vi' ky ndng: Hlnh thanh a h9C sinh cac ky nang co ban sau:

+ Ky nang phan tich, danh gia cac quan he giao tiep mot each hop ly, tren co sa do h9C sinh c6 the holm thien hoat dong giao tiep cua rnlnh;

+ Ky nang sir dung r6i uu cac phuong tien giao tiep, baa gam phircng tien ngon ngfr va eric phirong tien phi ng6n ngif;

+ Ky nang thicr lap, phat trien, cling c6 cac m6i quan he can thiet [rang CU()c song eGng nhu rrong hoat dong nghe nghiep trong tuong lai:

+ Ky nang van dung kien thirc cua rnon h9C vao cong tac van phong, giai

7

quyer tat corig vice cua mot nhan vien van phorig, mot nguoi tlur ky, nhu: viet rhu tin, goi va tra lai dien thoai, tiep khach, to chirc CU9C h9P, h9i nghi, tham gia thuang hrong v.v,

- V illicii d(j; Giup hoc sinh thay diroc tam quan trong cua vice tro thanh mot ngu<)i giao tiep gioi, tren co s6 d6 hinh thanh a cac em thai d9 dung dan doi voi mon hoc cling nhu voi viec ren luyen cac pharn chat giao tiep nghe nghicp cua mot nhan vicn van phong, mot ngtroi thir kyo

3. Yeu diu cua men hoc

HQc t<}p, nghicn ciiu mon h9C ky nang giao tiep, hoc sinh can:

- Narn diroc ban chat, cac khfa canh cua qua rrinh giao tiep: truycn thong, nhan tlurc va anh hirong tac dong qua lai trong giao tiep, d~c diem cua giao tier tronu cons tac van phong:

~ ~ ,

- Nam diroc nhtrng net rieng, nhtrng phong tIJC, t<}p quan cua dan toe ding nhu nhirng nguyen tac, nhirng thong l~ qu6c te trong giao tiep. irng xu hien dai;

- Narn dtroc nhfrng nguyen tac, nhfrng 19 Iuan co ban ve giao ricp trtrc ricp, giao ticp qua thir tin, dien thoai V,V.;

- Tich eire, chu dong trong hoc tap, dac bier 18. trong gio hoc thuc hanh de hlnh thanh cac ky nang giao tiep, dong thoi khong ngirng trau doi, ren luyen chung ca trong doi song thuong nhat d~ nang chting len thanh ky X~lO, nghia 1a thong linh nghe thuat giao tiep,

II. DOl TVQNG vA PHUONG PHAp NGHIEN COO M()N HOC 1. Voi tLtc;mg nghi€m cuu cua men hoc giao tiep

Mon Ky nang giao tiep nghien ciiu nhirng van de ca ban sau day: - Ball chdt, ddc die'm clla qua trinh giao tii'p;

- Cdc loai hinh giao tiep va d¢c trung cua cluing;

- Cae hi¢tI tuong tam li va lam Ii - xd hoi diln ra {rang giao tie'p, trong do

dill yell fa coc qua trinli trao dOl thong lin, nhan {hue, cdm XL(C va dnh huang lac dong qua lai ldn nhau giiia cdc chu thl giao tiep ;

- Cdc ky nang, ky xao giao tiep ;

- Hi ¢ u qud va nhiing yeu. 10' dnh huong den II i ¢ u q ud cua q 110 lr inh

giao tiep,

Tren co sCi tam f6 nhfrng van de nay, rnon h9C ky nang giao tiep giup rnoi

8

cluing ta nang cao van hoa giao ricp, trng xii cua ban than va la. tien d~ cho sl! thanh dat cua chiinu ta trona cuoc sons cuns nhir trona su nghiep .

. c c. c c c ..

2. Phlfdng phap nghien cuu mon hoc

D€ hoc tap tot men Ky nang giao tiep, h9C sinh co th~ S11 dung nhieu phirong phap khac nhau. Diroi day la mot so phuong phap co ban.

2.1. Phuong phap duy vat bien clurng

Phuong phap nay doi hoi cluing ta luu '1 hai van d~ khi phan tich, 1'1 giai m(ll hanh vi giao tiep CI). the:

- Thu nluit . khong c6 the luc sicu tu nhien nao rna chinh la hien thuc xa hoi, cac quan he xii hoi, quan hi? kinh te quyet dinh hanh vi giao tiep cua can nguoi.

Hanh vi giao ticp cua can nguoi chiu SI,I tac dong cua nhieu yeu to, nhir: hoan canh, tinh hu6ng, tam If, phong t~IC, t~p quan, truyen thong v.v. Cac yeu to tum If nhir nhu cau, dong co, muc dich cua cac chu the giao tiep quy dinh hanh vi giao tiep ella ho. Nhung cluing khong phai do than linh, thuong de hay mot the lire sieu til nhien nao kluic sinh ra, rna tarn H thuc chat 121. hien thuc cua cuoc song diroc can nguoi phan anh VaG trang dau 6c cua mlnh.

- Tlut hai, moi hanh vi giao tiep chiu SI! rae dong, chi phoi cua nhieu yeu t6 khac nhau, VI vay khong duoc tach roi, co l~p hanh vi giao t iep rna phai d~t n6 trang rnoi quan he chat che, trang sir anh huang tac dong qua lai voi cac yeu t6 d6 moi c6 the ly giai n6 mot each chinh xac va day duo

2.2. Phuong phap nghien ciru t3i lieu

Hicn nay, c6 rat nhicu cong trinh nghien ciiu ve giao tiep du duoc cong bo, in an thanh sach hoac duoc pho bien tren nhitng phuong tien thong tin dai cluing khac, Dieu nay eho thay, giao tiep, ling xir khong chi ta van de hap dan, thiet thuc, duoc nhieu nguci quan tam, rna can la van de rat phtic tap, Trang pham vi giao trinh nay, cac tac gia khong the trlnh bay tat ca tri thirc cua nhan loai vc giao ticp, ting xu. VI vay, h9C sinh can suu tam, tham khao them cac tai lieu khac d~ hoan thien han nira v6n hieu biet ella minh.

2.3. Phuong phap quan sat

Ky nang giao tiep la man h9C ve cuoc song doi thuong dang dien ra hang ngay, hang giG' xung quanh cluing ta, ve quan he nguoi - nguoi, ve irng xu giila can nguoi voi con nguoi. Chinh VI vay, h9C tap man ky nang giao tiep khong

9

chi la h9C tap qua sach va rna con phai hoc tap trong cuoc song, thong qua cuoc song. Nghia Ia cluing ta phai chu y quan sat loi noi, hanh vi. cir chi. dieu bo, thai do, each irng xir, each an mac ... cua nhirng ngtroi xung quanh va cit cua ban than (ru quan sat). phan tfeh, danh gia, so sanh chiing voi nhfrng gi iicp thu diroc qua such va va IlJ rut ra cho minh nhtrng ket luan can thiet. Day cGng chinh la mot trang nhfrng dieu kien co ban de cluing ta c6 lh~ nhanh chong tien bo va ihanh cong trong giao tiep.

III. NHUNG N(H DUNG co BAN CUA MON H(_)C

Co 1h6 chia nhung noi dung co ban cua man h9C ky nang giao tiep thanh hai phan: phan chung va phan rieng. Phan chung gioi thieu nhfrng kien thirc chung v6 giao tiep, nlur: khai niern. vai tro, chtrc nang, cau true cua giao tiep; cac ph uong t ien giao tiep v. v. Phan nay bao g6m cac chuang: I, 2, 3, 4, 5 va 11. Phan ric ng. gorn cac chuang: 6, 7, 8, 9 va 10, di vao tim hieu tung 1 oai h in h gi ao t icp cu the, c hang han n h u giao tiep true tiep, giao riep qua dien thoai, thu tin v,v. 6 da so chuang, moi chuang cung e6 hai phan: pharr Iy luan va phan ky nang. Phan Iy luan trinh bay nhirng Iy thuyet, nhirng nguyen rae, nhirng dac diem chung IBm ca sa cho phan ky nang. Con phan ky nang gioi thieu guy trinh, each thirc, phuang phap dt t6 chirc va lien hanh mot cuoc tiep xuc co hicu qua. C~ 1ht. nhirng noi dung co ban cua man hoc K9 nang giao tie·p nhu sau:

- Chuang 1: Khai qual chung ve giao tiep;

- Chuang 2: Call Ink cua giao tiep:

- Chuang 3: Cac plnrong tien giao ticp:

- Chirong 4: Phong each giao tiep:

- Chuong 5: Cac ky nang giao tiep co ban;

- Chuang 6: Giao tiep true tiep:

- Chuang 7: Thuong IU9'11g;

- Chuang 8: Giao riep qua dien thoai;

- Chuang 9: Giao tiep qua thu tin:

- Chuang 10: Giao iiep van phong:

- Clnrong 11: Van hoa giao tiep cua nguoi Viet Nam va ngiroi mroc ngoai.

Dc giup h9C sinh danh gia ket qua h9C tap cua minh, dong thai giup cung co kien thirc va ren luyen ky nang, a dau moi chuang deu c6 ncu muc lieu va

10

noi dung tom tat cua chuang, d cuci rnoi chuang co phan cau hoi va bai tap tinh huang d~ thuc hanh. Ngoai ra, cuoi giao trlnh con co phan phu luc, trong do huang dan giai hoac dira ra dap an bai tap tinh huang va gici thieu mot sa trac nghiern giao tiep, D~ cac bai tap tinh huang phat huy duoc hieu qua toi da, h9C sinh chi nen xern phan huang dan b cuoi cuon sach sau khi da thir gia: nhfrng bai t~p nay. Han nita, moi tinh huong deu co the co nhieu phuong an giai quyet, phan huang dan chi neu phuong an rna kinh nghiern cho thay IS. tai uu nhat.

11

Chircng 1

KHAI QU~A_T CHUNG VB GIAO TIEP

Myc tieu

Sau khi hoc xong chLlang nay, hoc sinh c6 thE§:

- Hi§u dtroc khai niern giao tiep, clurc nang cua giao tiep;

- Xac dinh duoc mot hi~n tLlgng co phai la giao tiep hay khong;

- Thay dLlqc tam quan tronq cua viec tra thanh mot ngLlai giao tiep gi6i.

Tom tilt n¢i dung

- Giao tiep la hoat d¢ng xac I~p, van hanh cac moi quan h~ gi[(a can ngLlai voi can

ngLloi nharn thoa man nhO'ng nhu cau nhat dinh.

- Giao tiep co vai tro quan tronq doi voi xa hoi, ca nhan va Irong cong lac van phonq: + Doi voi xa hoi: Giao tiep la dieu ki~n ton t~i va phat triE§n cua xa hoi:

+ Doi voi ca nhan: Giao tiep la dieu kien cua su hlnh thanh, phat triE§n tam If, nhan each cua ca nhan: nhieu nhu cau cua ca nhan chi diroc thoa man trong giao tiep;

+ Trang cong tao thLt ky van phonq: Giao tiep gi6i la dieu kien thanh cong cua m¢t nqiroi thLt ky, mot nhan vien van phonq.

- Giao tiep c6 nhieu chirc nang xa h¢i va tam If quan tronq, d6 la: chirc nang thong lin, chirc nang 16 chuc, phoi hcp hanh d¢ng, chirc nang dieu khi§n, chtrc nang phe binh va tu phe blnh, chrrc nang d¢ng vien, khich I~, chirc nang thiet lap, phat tri§n va cung co cac rnoi quan he, chrrc nang can bang cam xuc va chtrc nang hinh thanh, phat tri§n tam Ii, nhan each,

- Giao tiep dLtqc phan ra thanh nhieu loai;

+ Thea tfnh chat cua tiep xuc, giao tiep dLlqc phan ra thanh giao tiep tnrc tiep va giao tiep gian tiep:

+ Thea quy each, giao tiep dLtqc phan ra thanh giao tiep chfnh thirc va giao tiep khong chfnh thirc:

+ Thea vl the, giao tiep dLII;1C phan ra thanh giao tiep b the rnanh, giao tiep b the can bang va giao tiep a the yeu;

+ Thea s6 ILlqng ngLlai tham gia, giao tiep dLlc;:lC phan ra thanh giao tiep gi[(a hai ca nhan, giao tiep gi[(a ca nhan va nh6m, giao liep gi[(a cac ca nhan trong nh6m va giao tiep giua cac nh6m.

12

I. KHAI NI~M GIAO TIEP

1. Giao tiep Iii gi?

SI! t(}n tai va phat trien ella moi can nguoi luon gan lien voi sl! ton tai va phat trien cua nhirng cong dong xii hoi nhat dinh. Khong ai c6 the song, hoat dong ngoai gia dlnh, ban be, dia phuong, tap the, dan toe, nrc la ngoai xa hoi. Nguoi La Tinh n6i ding: "Ai co the song mot minh thi ngiroi d6 hoac la thanh nhan, hoac la quy sir".

Trang qua trinh song va hoat dong, giira chung ta voi nguoi khac luon ton tai nhieu rnoi quan he, D6 c6 the la quan h¢ dong ho, huyet thong nhu cha my - con cai, 6ng ba - chau char, anh em, ho hang; quan he hanh chmh - cong viec nhu: thu twang - nhan vicn, nhan vicn - nhan vien; quan h¢ tam If nhir: ban be, thien cam, ac cam v. v ... Trong cac moi quan he do thl chi mot so it la co san ngay tir khi chung ta cat tieng chao doi (chang han, quan he huyet thong, ho hang), con da so cac quan he con lai chu yeu dtroc hinh thanh, phat trien trong qua trinh cluing ta song va hoar dong trong cong dong xa hoi, thong qua cac hinh thirc tiep xuc, g;}p go, lien lac da dang voi nguoi khac rna cluing ta thuong goi Hi giao tiep,

Vay, giao tiep Iii gr?

Giao tiep fa hoat d()ng xae lap, vdn hanh cdc moi quan hf giiia con nguai vai call nguai nhdm thod man nhiing nhu diu nhdt dinh.

Vi du: Giam doc g~p go doi rae, tnrong phong tro chuyen voi nhan vicn, ban be thu tir cho nhau ...

2. Vai tro ella giao tiep

Giao tiep c6 vai tro dac bier quan rrong trong doi song xii hoi, trong doi song cua rnoi con nguoi va ca. trong cong tac thu ky van phong,

2.1. Vai tro ella giao tiep trong dbi song xa h(>i

D6i voi xa hoi, giao tiep la dieu kien cua 51! ton tai va phat trien xii hoi, Xii hoi la mot tap h9P ngiroi c6 moi quan he qua lai v6i nhau. Chung ta hay thir hinh dung xem xii hoi se nhir the nao neu moi nguoi ton tai trong d6 khong co quan he gi voi nhau, moi nguoi chi biet minh rna khong biet, kh6ng quan tam, kh6ng co lien he gl voi nhimg nguoi xung quanh? D6 khong phai la xii hoi rna chi la mot tap h9P roi rae nhtrng ca nhan dan le, Moi quan he chat che giiia con ngiroi voi can nguoi trong xfi hoi con la dieu kien de xfi hoi phat trien. Vi du, nen san xuat hang hoa phat trien duoc la nho c6 moi lien he chat che gWa

•

13

nha san xuat va ngiroi lieu dung: nguoi san xuat nam duoc nhu cau cua nguoi tieu dung, san xuar ra nhfrng loai hang hoa dap ling nhirng nhu Call do, nghia la diroc nguoi lieu dung chap nhan va dieu nay thiic diy san xuat phat trien.

2.2. Vai tro cua giao tiep doi v6i ca nhan

Trong dai song cua moi con nguoi, vai tro cua giao tiep duoc bieu hien b nhirng di~m co ban sau day:

- Giao tiep la dieukien de'tam li, nhdn each. ca nhdn phat trien binli thuang; Ve ban chat, con nguoi la tong hoa cac mci quan he xa hoi, Nhc co giao tiep rna rn6i con nguoi co th~ tharn gia vao cac m6i quan he xa hoi, gia nnap vao cong dong, phan anh cac quan h~ xa hoi, kinh nghiem xa hoi va chuyen cluing ihanh tai san rieng cua minh. Nhiing tnrcng hop tn; em bi that lac vao trong rung, song voi dong vat da cho thay rang, mac du nhirng dira tre nay vAn co hlnh hai ella con nguoi, nhirng tam If va hanh vi ella cac em kh6ng phai la ella con nguoi.

- Trang giao tiep, nhieu phdm chdt cua can nguai, d(ic biet Iii cac phdm chdt d(1O due, duac hinh thanh va phdt trien;

Trong qua trinh tiep xuc voi nhirng nguci xung quanh, cluing ta nhan tlurc diroc cac chuan mire dao dire, tham my, phap luat ton tai trong xa hoi, tire la nhirng nguyen rae irng xu: chung ta bier dtroc cai gi t6t, cai gi xau; cai gi dep, cai gi khong dep: cai gi nen lam, cai gl can lam, cai gi khong duoc lam va tir do rna th~ hien thai dO va hanh dong eho phu hop. Nhirng pham chat nhu khiern t6n hay nr phu, Ie phep hay hon lao, '1 thiic nghia vu, ton trong hay khong ton trong ngiroi khac ... chu yeu duoc hinh thanh, phat trien trong giao ticp, Ngiroi xira noi: "Con hu tai my, chau hu tai ba" cling la vi my va ba hay chieu eon, chien chau, thuong Him thay cluing nhiing viec rna dung ra ia chung phai lam va co the lam duoc, dap trng mot each thieu nguyen tac nhung doi hoi ella cluing, dAn den viec cluing khong nhan thirc duoc gioi han can phai dirng lai trong cac yeu cau, doi hoi ciia minh, tit do se c6 nhfrng hanh vi, doi hoi virot gioi han cho phep, trrc la "htr", "hon lao".

- Giao tiep thod man nhieu nhu cdu cua con nguai;

Nhirng nhu Call cua cluing ta nhir: nhu cau thong tin, nhu cau duoc thira nhan, nhu cau diroc nhfrng nguoi xung quanh quan tam, chu '1, nhu cau duoc hoa nhap vao nhtrng nh6m xa hoi nhat dinh ... chi diroc thea man trong giao tiep, Chung ta se cam thay nhu the nao neu tJ.! giam minh du chi mot ngay trong phong, khong gap ga, tiep xiic voi ai, khong lien h~ v6"i ai qua dien thoai,

14

khOng doc, khOng xem ti vi? Chac chan do se IS. mot ngay dai le the, nang ne. D6 Ia vi nhu cau giao tiep ciia cluing ta khong diroc thea man.

Thea cac nha tarn If hoc phat trien, trong cuoc dai cua m6i can ngiroi, nhu cAu giao tiep xuat hien rat sam. Ngay tir khi diroc sinh ra, dua tre dil co nhfrng nhu cau nhir nhu cau dtroc thuong yeu, nhu cau diroc an toan, khoang 2 - 3 thang tudi dua tre da bier "tro chuyen" voi nguoi IOn. Nhirng thieu hut trong tiep xiic voi ngirci Ian a giai dean au tho' se d~ lai nhfrng dau an tieu eire trong tam If, nhan each cua con ngiroi twang thanh sau nay.

2.3. Vai tro elm giao tiep trong cong hie thu ky van phong

Voi vai tro iil cau noi giira lanh dao voi bo phan con lai cua t6 chirc (co' quan, xi nghiep, cong ty ... ), hoat dong cua ngiroi thu ky, truoc het va chu yeu, la hoat dong giao tiep. Cac cong viec cua ngiroi thtr ky nhir tiep khach, t6 clnrc hoi nghi va cac cuoc hQP, goi va tnt loi dien thoai, chuan bi cac loai van ban, thu tin ... deu la nhimg loai hinh giao tiep khac nhau. Chfnh vi vay, mot nguoi thu ky gioi truce het phai la mot ngiroi giao tiep gioi, Cho nen, muon tra thanh mot thtr ky gioi, ben canh viec nam virng kien thirc chuyen man, nghiep vu, cluing fa can nghien ciru khoa hoc giao tiep, nam vtrng cac ky nang giao tiep va thuong xuyen ren luyen nhitng ky nang nay de thong Iinh nghe thuat giao tiep,

II. CHUC NANG CVA GIAO TIEP

Giao tiep e6 vai tro to Ian nhu vay boi vi n6 thirc hien nhieu chirc nang quan trong, C6 th6 chia cac chirc nang nay thanh hai nh6m: nh6m chirc nang xiI hoi va nh6m chirc nang tarn If.

1. Nh6m chirc nang xii h9i

1.1. Chirc nang thong tin

Chirc nang thong tin diroc bieu hien a khia canh truyen thong (trao d6i' thong tin) cua giao tiep: qua giao tiep, con nguoi trao deli cho nhau nhtrng thong tin nhat dinh, Vi du: nguci thir ky bao cao lai ket qua cua buoi lam viec voi mot d6i tac theo uy quyen cua giarn doc, giarn doc dira ra nhirng yeu cau chi thi moi d6i voi nguoi thir kyo

1.2. Clnrc nang t6 chirc, ph6i hop hanh dqng

Trong mot t6 chirc, mot cong viec thirong do nhieu bo phan, nhieu nguoi cung thuc hien, D~ c6 th~ hoan thanh cong viec mot each tot dep, nhirng b¢

15

phan, nhirng can ngiroi nay phai thong nhat voi nhau, HIe la phoi hop voi nhau mot each nhip nhang, Muon vay, ho phai tiep xiic voi nhau d~ trao d6i, ban bac, phan cong nhiern vu cho tung bo phan, tung ngiroi, pho bien guy trinh, each thirc thuc hien cong viec va trong qua trlnh thuc hien cling phai co nhirng "tin hieu" de moi nguoi hanh dong mot each thong nhat. Truce day, khi chuan bi eho chien dich Dien Bien Phu, cac chien si kco phao da "ho do" de phoi hop hanh dong, Thea cac nha ngon ngtr h9C, chinh nhu cau thong nhat, phoi hop hanh dong trong viec san bat tlui cua nguoi nguyen thuy rna ngon ngu - phuong ticn giao tiep co ban a can nguoi - da xuat hien.

1.3. Chtrc nang dieu khien

Chirc nang dieu khien diroc the hien (1 khfa canh anh huang tac dong qua lai ella giao tiep, Trong giao tiep, chung ta anh huang, rae dong den nguoi khac va, ngiroc lai, nguoi khac ciing anh huang, lac dong den chung ta bang nhieu hlnh thirc khac nhau, nhir: thuyet phuc, am thi, bat chuck. Day Ia melt clurc nang rat quan trong ella giao ticp. Mot nguoi c6 kha nang lanh dao chfnh H1 nguoi c6 kha nang anh huang den ngiroi khac, biet "thu phuc long nguoi", loi n6i cua nguoi d6 c6 "trong hrong" d6i voi nguoi khac,

1.4. Chirc nang phe bmh va tu phe bmh

Trang xu hoi , moi can nguoi la mot "chicc guong". Giao tiep voi ho chinh Ii cluing ta soi minh trong chiec girong do. Tir d6 cluing ta thay duoc nhirng tru diem, nbung thieu sot ella mlnh va tIJ sua chua, hoan thien han than.

2. Nh6m chirc nang tam Ii

2.1. Clurc nang dong vien, khich I¢

Chirc nang dong vicn, khich 19 ella giao tiep lien quan den Iinh vue earn xuc trong doi s6ng tam If con nguoi, Trong giao tiep, con nguoi con khoi day a nhau nhfrng xiic cam, tlnh cam nhat dinh: chung kich thieh hanh dong ella ho. Mot lei khen chan tinh diroc dira ra kip thai, mot S\f quan tam dtroc the hien dung hie c6 the lam cho ngiroi khac tIJ tin, cam thay phai co gang lam viec tot han.

2.2. Chirc nang thlet lap, phat trlen, cung co cac moi quan h¢

Giao tiep khong chi Iii hinh thirc bien hien moi quan he gifra can nguoi vci can ngtroi, rna con 18. each thirc d6 can nguoi thiet lap cac moi quan he moi, phat trien va cung co cac rn6i quan h¢ da co. Tiep xiic, g~p go nhau - d6 lit khoi dau cua cac moi quan he, nhung eric moi quan he nay co tiep tuc phat

16

trien hay khong, c6 tro nen ben chat hay kh6ng, dieu nay phu thuoc nhieu vao qua trlnh giao tiep sau d6. Neu chi tier xtic, gap go mot vai Ian roi sau d6 su tiep xuc bi ngat quang trong mot thai gian dai, thi moi quan he cling kh6 duy trr, Ngay d. anh em ruot thit trong mot nha rna it tiep xiic, gap ga voi nhau, it lien he voi nhau thl moi quan he cling kern phan nong am.

Ngay nay, hang nam, cac cong ty 16n thircng to chirc "hoi nghi khach hang". Muc dieh cua cac cuoc hoi nghi nay kh6ng chi de khach hang trao doi kinh nghiem, khong chi de cong ty tim hieu tarn til, nguyen vong ella khach hang, rna can nham that chat hon nita moi quan he khach hang - cong ty.

2.3. Clurc nang din bang cam xuc

Trong cuoc song, nhieu khi chiing ta co nhtrng xiic cam can duoc bee l¢.

Nhfrng niern vui hay noi buon, sung strong hay dau kh6, lac quan hay bi quan, cluing ta muon diroc ngiroi khac cling chia se. Chi co trong giao tiep, cluing ta moi tim duoc su dong cam, cam thong va giai toa duoc xuc cam ella mlnh.

2.4. Clurc nang hinh thanh, phat trlen tarn li, nhan each (xem phan vai tro ella giao tiep)

Nlur vay, giao tiep co nhieu chrrc nang quan trong. Trong cuoc song ella moi chung ta, khi cac quan he giao tiep co ban kh6ng thuc hicn diroc day du cac chtrc nang nay thl dieu do kh6ng nhirng se anh huang tieu cue den cuoc song va hoat dong, rna can de lai nhfrng dau an tieu cue trong su phat trien tarn 1\, nhan each cua moi cluing tao

III. PHAN LO~I GIAO TI~P

C6 nhieu each phan loai giao tiep.

1. Phan leal giao tiep theo tinh chat clia tiep xuc

Thea tinh chat cua tiep xuc, giao tiep diroc phan ra thanh hai loai: giao tiep tnrc tiep va giao tiep gian tiep,

- Giao tiep true tiep lil loai giao tiep trong d6 cac chu th6 true tiep g~p ga, trao doi voi nhau. Vi du: tro chuyen true tiep, thao luan, dam phan ... Day la loai hlnh giao tiep ph6 bien nhat trong doi song con nguoi. Loai giao tiep nay c6 nhirng iru diem co ban sau:

+ Ben canh ngon ngir can co the su dung cac phuong tien phi ngon ngu (anh mat, net mat, an mac, trang diem ... ), do do hrong thong tin trao d6i trong giao tiep thuong phong phd, da dang han;

17

+ C6 the nhanh ch6ng biet duoc y kien cua nguoi doi thoai;

+ C6 th~ dicu chinh qua trrnh giao tiep mot each kip thai de dat muc dfch, Tuy vay, loai hlnh giao tiep true tiep bi han che ve mat khong gian, hen

nira khi ticp xuc true tiep cluing ta df bi chi phoi boi yeu to ngoai canh,

- Ciao tief} gitu: tief} Hi. loai giao tiep trong d6 cac chu the ticp xiic voi nhau qua cac phirong tien nhu dien thoai, vo tuyen truyen hinh, thu tir hoac qua ngiroi thu ba.

Giao tiep gian tiep it bi han che v~ mat khong gian, nhfrng ngiroi 0 xa nhau van c6 tht giao tiep duoc voi nhau va ding mot 11k co th~ tiep xiic voi mot so luong Ian o:oi urong. Tuy nhien, trong giao tiep gian tiep, chiing ta thucng kh6ng thay diroc vc mat ella nguoi doi thoai, kh6ng biet ho dang lam gi, dang <'"-f trong hoan canh nao, cilng khong tht su dung nhicu phirong tien phi ngon

ngfr khac, .

2. Phan loai giao tiep thea quy each cua giao tiep

Theo quy each, giao tiep duoc phan ra thanh giao ticp chinh thtrc va giao ticp kh6ng chinh thirc.

- Giao tie'p chinh thuc la loai giao tiep rnang tinh chat cong V1,l, thea chiic trach, quy dinh, the che. Vi du: h¢i h9P, mit tinh, dam phan ... Trong giao tiep chinh trurc, van de can trao ddi, ban bac tlurong diroc xac dinh truoc, thong tin cling duoc cac chu the can nhac truce, vi vay thong tin thuong c6 tinh chfnh xac cao. Trong cong lac cua ngirci thu ky, 10,!-i giao tiep nay chiern ti l~ kh6ng nho va c6 anh huang Ian den hoat dong cua nguoi thu ky.

- Giao tief} khong chinb thuc 13. loai giao tiep mang tinh chat ca nhan, khong cau ne vao thti thirc, chu yeu dua tren su hieu biet ve nhau giira cac chu the. Vi du: Ban be gap ga, tro chuyen voi nhau, ngiroi lanh dao tro chuyen rieng tu voi nhan vicn ...

Uu di~rn chfnh cua giao tiep kh6ng chinh tlutc la kh6ng khf than tinh, cai rnb va hieu biet Ian nhau (vt vay rna co ngiroi con goi loai giao tiep nay If! giao tiep than matjva chiing ta c6 th~ th6 l¢ nhtrng nbi niem, nhtrng suy nghi cua minh rna kh6ng e ngai dieu gl, c6 th~ tv do trao d6i nhfrng van de rna chiing ta muon.

Trong hoar dong cua mlnh, ngiroi thu ky din bier su dung ket hop ca giao riep chinh tlurc va giao tiep kh6ng chfnh thirc d~ tao khong khi than mat, coi me, g,tn gJ1i va hieu bier Ian nhau, tao dieu kien thuan loi cho giao tiep chfnh thirc dat ket qua. Cling chfnh vi v~y rna, khong phai ngjiu nhien, trong thai gian

I))

hoi nghi, dam phan, ky ket hop dong, nhieu co quan t6 chirc cho khachdi tham quan, xem van nghe, du tiec, tat d. nhtrngloai hinh giao tiep than mat nay dell nharn lam cho cac cuoc ticp xiic chfnh thirc dien ra mot each thuan loi,

3. Phan loai giao tiep thea vi the

Vi the bieu hien moi tirong quan gilia nhtrng nguoi giao riep voi nhau, no noi len ai manh hon ai, ai can ai, ai phu thuoc van ai trang giao tiep.

Theo vi the, giao tiep diroc phan ra thanh: giao tiep a the manh, giao tiep i:J the can bang va giao tiep i:J the yell.

Vi the cua mot nguoi so voi ngiroi khac chi phoi hanh vi, irng xu cua ho trong giao tiep, Chang han, tnroc mat ban be, (ai noi, cli chi, dicu bo, tu the cua chting ta thirong khac voi khi tnroc mat cluing ta la eap trcn cua chiing tao Vi vay, trong giao tiep, cluing ta can danh gia dung vi the ella minh va cua ngiroi d6i thoai d~ ling xu va the hien thai d¢ mot cac h hop I y.

Khi danh gia vi the cua minh va cua ngirci khac, cluing ta can can nhac nhieu khia canh khac nhau, boi VI gifra chiing ta va nguoi khac thuong ton tai nhicu mci quan he. Hon nira, nhieu khi cluing ta rnanh hon nguoi khac a mat nay nhung lai kern ho a mat khac.

4. Phan loai giao tiep thea so luqng nguai tham gia giao tiep va tinh chat ella moi quan h~ giLra ho

Theo so hrong nguoi tham gia giao tiep va tinh chat cua moi quan he giira ho, chung ta co cac 10,!-i giao tiep sau day:

- Giao tiep gitta hai ca. nhan, vi du: hai nguoi ban tro chuyen voi nhau, giam d6c trao d6i voi nguoi thu ky cua minh;

- Giao tiep gnra ca nhan voi nh6m, vi du: thay giao giang bai tren lap, giarn doc n6i chuycn tai hoi nghi khach hang;

- Giao tiep gura cac ca nhan trang nh6m, vi du: 16 san xuat h9P de binh xet thi dua cuoi nam;

- Giao tiep gitta cac nh6m, vi du: cuoc dam phan gifra hai hay nhieu phai dean (dam phan song phirong, da phtrong).

Cau hoi

1. Giao tiep la gl? Val tro cua giao tiep trong doi song can nguai va trong c6ng tac trnr ky van phbng.

19

2. Neu va giai thich cac clurc nang cua giao tiep?

4. Neu cac loai hinh giao tiep Cel ban?

5. C6 ngLtai cho rang, trong ITnh vue chuyen men kh6ng din ren luyen ky Mng giao tiep, Ban nghT gl ve y kien nay?

6. NgLtoi y c6 cau: "Ai kh6ng c6 san tien trong tui thi can c6 san mat nqot a mlenq",

con 6ng cha ta thi n61: " Mom mi~ng dB chan lay". Ban c6 suy nghT gi ve van de nay?

7. NhG'ng khimg d\nh sau day dung hay sal?

a. Nhiing ngLtoi nhieu loi la nhG'ng ngLtol kh6ng dang lin cay?

b. N6i nhieu kh6ng nghTa 18 giao tiep giol?

c. Chi c6 nhG'ng ngLtoi glao tiep gioi mol kinh doanh gioi?

d. Con ngLtoi kh6ng th4 Ion kh6n neu kh6ng hoc hoi kinh nqhiern cua ngU'oi khac?

Bal t~p tinh huang

1. Trang so cac hien tLt<;mg dLtgc neu ra dLtol day, hien tLt<;mg nao la giao tiep?

a. M91 dua tre dang "tro chuyen" voi m9t con bup be.

b. NgLtol thu ky dang soan thao m9t la thu di$n tv dti gUi den mot doi tac a nUdc ngoai.

c. M9t ngual dltng tu61 dang dao mal trong c6ng vien cunq vai mot con cho.

d. Vg chong nha hang x6m dang cal 19n voi nhau.

e. Hal dua tre dang chol dua voi nhau.

f. Hal ngLtoi ban nhin nhau im I<\\ng.

g. B9 trLtong nqoai giao cua cac ruroc ASEAN g~p nhau d~ thong nhat ve CU9c g~p thuono dinh giiia cac nguyen thu cua cac rnroc trong khoi.

2. M va H blet nhau tu khi con ngoi tren ghe nha tnronq, hien nay ho iai cung lam viec tal mot van ph6ng, vi vay tinh cam giiia ho canq gan b6. M dLtgc giam doc ggi y giao m¢t nhiern vu mol n~ng ne nen dang phan van nhan hay khong. Biet v~y va biet M Is ngLtoi c6 nang lire, H tim den g~p M.

- M - Minh dLt<;1c giam doc ggi y giao mot nhlern vu rncl, nhirnq minh dang ban khoan

c6 nen nhan hay khonq.

H - Viec gl v~y, c6 th€l cho mlnh biet kh6ng? M - PhI,! trach conq tao nhan su cua cong ty .

H - 86 103 mot tronq tracn phirc tap. NhLtng ban la ngLfoi c6 ban linh, c6 nang Itjc, mlnh tin 113 ban se thirc hien t6t cong viec d6. Hon nira, d6 \;3 m¢t co h9i thang lien rna kh6ng

phai ai cOng c6. .

M - Minh cOng blet v~y, nhU'ng ....

H - Con nhU'ng gi nira, ban nhan di, c6 gi mlnh se giup dB. Hay lin r~ng, lu6n c6 minh b€m canh banl

M - That chir? Nha day nhe, cam on ban!

Theo ban, cuoc giao tiep neu tren giiJa M va H th€l hien chtrc nang nao cua giao liep?

20

3. NhCfng trL1ang hop sau day thuoc loai hlnh giao tiep nao (giao tiep true tiep, giao tiep gian tlep: giao tiep chlnh thrrc, giao tiep kh6ng chinh nurc: giao tiep giLta cac ca nhan, giao tiep giLta ca nhan va nh6m, giao tiep nh6m; giao tiep a the rnanh, the yeu, hay the can bang)?

a. NgL1ai thu trL1ang chu tri CU9C h9P giao ban cuoi tuan:

b. NgL1ai thu trL10ng viet thL1 tharn hoi, d9n9 vien mot nhan vien dang narn vien:

c. Can bo, cong nhan vien cong ty X cunq nhau di tam bien d Cua La;

d. Sau gia lam viec, giam doc gi;l.p ga, trao d6i rieng vai H;

e. LEi an hoi cua C va L.

4. H, 30 tu6i. 103 mot doanh nhan. Do lam an thua 10, n<;1 nan chong cjlat rna cam thay dai khong con gi nLta. M¢t hom, H di ra pho, ve mat day tuyet vonq. H dinh tim mot ng6i nha cao tang de ket thuc cuoc dai va the la thoat khoi no nan. a g6c pho, mot thay tL1dng nhin thay H va cat tieng 99i: " Nay, anh kia, lai day ta xem cho mot que nao!", H tham nghT, b6i toan phong c6 lch gl va tiep tuc bL1dC. NhL1ng ong thay tL1ang lat goi tiep: " Nay, anh kia, I 'iii day ta xem cho mot que, takh6ng lay tien cua anh dau!". " U, xem thi xem, mien phi ma"- H nghr va bL1ac l';'Ii gan ong thay tllang. Ong thay tL1ang cham chu nhin H raj xuc d9n9 n6i:" Ta dang nhln thay mot gL1dng mi;l.t than bf. Ngai chinh 18 vua Quang Trung tal the". H tL1ang minh nghe nharn: " Ong n6i giT. "Nqai dung 18 vua Quang Trung gi8ng tran. Hay nhln kla, trim cua nqai, mat cua nqai.,". H cOng cam thay bu6n cL1di, kh6ng tin, lai tiep tuc di. NhL1ng raj H nghf, phai chang mlnh giong Quang Trung that? NhL1ng rna Quang Trung c6 tt! tu d§u? Va rai H thay d6i y dinh.

Gan chue narn sau, H tra thanh mot trong nhCfng doanh nnan thanh dat nhat mroc. Ban hay thu Iy giai tal sao?

21

Chu'cJng 2

A./' ~ ') ~ ".:'

CAU TRUC CUA CIAO TIEP

Muc tieu

Giao tiep baa gam ba mat c6 quan he chat che vci nhau: truyen thong, nhan thtrc va anh huang tac d9n9 qua lai I~ln nhau. ChuonqCau true ella giao tiep"se Irinh bay ban chat, d~c diem cua mai mat cOng nhu nhiing qua trlnh dien ra tren moi mat d6, W d6 chi fa each de t~ng cuong hieu qua cua g;ao tiep. Sau khi hoc xong chuang nay, ban c6 the:

- Hieu dUdC ban chat, d<;lc diem cua cac qua Irinh: truyen thOng, nhan thrrc va anh hUdng tac d9n9 qua lai trong giao tiep;

- Trao d6i thong tin chinh xac va day dll han; tao an tU<;1ng t6t ve ban than ngay !rong Ian dau tiep xuc: tang cironq sl/ hieu biet I~ln nhau va nang cao hieu qua cua sir anh huang va tac dong qua 19; voi ngLfoi khac trang giao tiep.

Tom tM n9i dung

- Truyen thong trong giao tiep la qua trlnh trao doi thong tin g10'a nhiing nguoi giao tiep voi nhau. Qua trlnh nay dien ra (j hal cap d9: ca nhan va 16 clurc.

+ Truyen thong giCr'a cac ca nhan la mot qua trinh tuang ho, tuan hoan va khong dan qian, De truyen thong chinh xac, ngoai viec han chEf yeu to nhieu, cac ca nhan con phai hieu tam Ii, van hoa ella doi tugng truyen thong, xac dinh dOng muc dlch, thoi gian, dla diem va phironp phap truyen thong toi uu,

+ Truyen thong trong 16 chirc c6 the la truyen thong chfnh thtrc hoac khonq ehinh truro.

ChOng dien ra da d?ng va nhieu chieu, tao thanh rnanq truyen thong trong to chirc. Hieu qua hoat d9n9 cua mot 16 chrrc phu thuoc nhieu veo hleu qua ella manq truyen thong trong t6 chuc d6. M9t rnanq truyen thong Iy tLfang la rnanq c6 toc d9 truyen thong cao. chinh xac, the hien r6 vai tro cua nguoi lanh dao va tao ra nhieu moi quan h$ gi[(a cac thanh vien trong to chirc.

- Nhan thirc trong giao tiep 103 qua trinh cac chu the giao tiep tim hh3U d$c diem cua nhau va cua chfnh ban than minh. Ket qua cua qua trinh nay la hlnh anh VEl doi 1U<;mg giao tiep va ve ban than, la nhiing danh gia, nhan xet ve nhau diroc rut ra thong qua giao tiep. Trang qua trinh nay, an tLfqng ban dau co vai tro no; bat.

- Trong giao tiep, cac chu the giao tiep con anh huang tac d9n9 qua 19i Ian nhau. S\f anh huang tac d¢ng qua lai nay dien ra dtJoi nhieu hinh thirc, trong d6 ph6 bien la lay Ian lam Ii, thuyet phuc, bat cturcc, ap I\fC nh6m va am thi.

22

I. TRUYRN THONG TRONG GIAO TI~P

Khia canh truyen thong cua giao tiep dtroc bitu hien a cho, trong giao tiep, coo ngiroi trao d6i thong tin veri nhau, Qua trinh nay dicn ra trcn hai cap d(); cap dQ c:5. nhan va cap efQ t6 chirc,

1. Qua trinh truyen thong giLra hai ca nhan

1.1. ~1() hinh truyen thong

V c mot ph uong dicn nao do, c6 I h6 xcm giao tiep I it qua (rl nh phat va nhan thCJIlg tin giD'd nhirng nguoi giao tiep voi nhau. Day Ia mot qua trinh hai chieu, nghia n ngLi'(~i phat va ngiroi nhan thuong xuycn deli vai cho nhau: hie thl ngtfl'Ji nay 1:1 ngudi ph.it, hie thi chfnh ho lai la nguoi nhan.Vi du, A va B dang tro chuyen v6i nhau: luc thi A noi, B nghe: hie thi ngurrc lai, B n6L A nghc.

Thong tin d lJ(/C trao dOi trong giao tiep co the lA nhfrng th6ng ba () ve mot sl.r vice nao do, nhirng noi niem, tam trang, hoac nhirng danh gia, uiian xct vc chung ... Hieu qua cua qua trinh truyen thong phu thuoc vao nguoi phat, ngw\i nhan va nhicu ycu t6 kh.ic, Co the tht hien qua trlnh truyen thong trong giao tiep giil'a cac c.i nhan bang so d6 sau day:

Thong tin phan h6._i ____,

\' nghi -> MIT hoa Th6ng diep
r------.

N gU(::fj phat Kcnh
t_ t~ Nhieu _

Tier nhan --} gi;ii mii

Hinlt J: S(/d6 truye'l/ thong gii?a hai ('0 nlian

SCi drJ rrcn cho thay, mot nguoi muon chuyen mo; y nghi uao do den ITIQl ngtroi kh.ic thi phai bat dau tir vice rna hoa y nghi do, Ma hoa ;\ qua trinh bicu dar )' nghi thanh lei noi, eha viet hay cac dau hicu, ky hieu, cac phirong ticn phi ng6n ngu khac (anh mat, net mat, cir chi. .. ). Kct qua cua qua trinh nay la thong diep duoc tao thanh (y nghi da diroc rna hoa) va sau do diroc phat di bang cac kenh truyen thong (ngon ngfr noi, ng6n ngfr viet. .. ) d~ den vai ngiroi nhan. Sir rna hoa khong nhirng phu thuoc vao tlnh huang c\! th~, moi quan he giira ngiroi phat va ngiroi nhan, rna con phu thuoc vao dac di~rn cua ngtroi phat. Mot y co the dUQ'C rna hoa bang nhicu each, nhieu phirong ticn (bo rna)

23

khac nhau: ngtroi phat c6 the Slr dung tieng Viet, tieng Anh hoac mot thir tieng khac: c6 the Slr dung lai n6i hoac Clr chi, dieu bo, Ngay ca khi dung lai n6i thi ciing c6 nhieu each n6i: n6i thang ra Y cua minh hoac noi b6ng gio, am chi. .. Chang han, troi nang n6ng, ban cling mot ngiroi dang di dao va ban muon dung lai nghi ngoi, uong mroc, Ban co the chuyen y muon cua minh den nguoi d6 bang mot trong nhfrng thong diep sau:

1. Minh met va kluit nude qua! Chung tadung lai nghl ngai, uong C(JC nuac

gin i kluit di!

2. 8(111 e6 muon uong 111(O'C va nghi ngai mot chut khong?

3. 116m nay trai nang nong qua nhi!

4. Luc nay rna c6 mot coc chanh d6 thi tJU}! la tuyetl

5, Quan gidi khat flay rd! tldi tieng. Tai sao chung fa khong dung lai nghi ngoi va uong mot chut gl d6 1IJu'?

Va con nhieu each noi khac nita. Cho nen, sau khi tiep nhan thong diep, ngiroi nhan phai tien hanh viec giai rna, nrc la phan tich de hieu dtroc y cua ngiroi noi (noi dung ella thong diep), Day la mot qua trmh phuc tap, khong phai bao gio nguoi nhan cilng hieu dung y ngiroi phat. Chang han, trang VI du ncu tren, neu ban n6i: "Hom nay troi nang n6ng qua nhi!" va ngiroi cling di g~t d;iu dap lai: "u, hom nay nong lam! Hom qua, tren truyen hinh nguoi ta du baa la nhiet d¢ e6 the len de'n 40 - 4111 C co day!", thi trong twang hop nay nguoi do da khong thong hieu dieu ban mu6n.

Mot khau quan trong trong mach truyen thong la su phan hoi, nrc la ngtroi nhan phat tin hieu tra loi nguoi da truyen di ban thong diep. N6 baa cho nguoi phat bier thong diep dff diroc tiep nhan va duoc hicu nhu the nao, Tren co sa do, nguoi phat c6 the dieu chinh hoac chuyen tiep nhirng thong diep dn thiet khac.

Nhu vay, truyen thong gitra cac ca nhan la mot qua trmh nrong ho va tuan hoan.

Hieu qua ella qua trlnh truyen thong con bi chi ph6i boi cac yeu t6 diroc goi la "nhieu". Do la nhirng yeu t6 6 ngirci phat, nguoi nhan hoac trong moi truong gay can tra d6i voi viec truyen tin. Thong thuong, cac yeu t6 do bao gorn:

- S~( khdc biet vi Will hod;

- Moi truang truyen thong khong to't. Vi du: tieng on qua Ion, thai tiet qua

n6ng v.v;

24

· Y khong r5 rang, qua trinh rna hod bi Mi. Ching han, nguoi n6i sir dung tir ngfr khong chinh xac, dung tir dia phirong;

· Kenli truyen thong hoat dong khong hieu qua: Phat Am khong chuan, d¢ nhay cam cua giac quan kern, dien thoai true trac ... ;

· Cac yell t6' tam I) J nguoi pluu va nguai. nhdn: S,! khong U).p trung, su n6ng voi, nhirng dinh kien, thanh kien, tam trang khong t6t V.v.

Cho nen, trong giao tiep, cluing ta can chu y den cac yeu t6 nhieu va tim each 10~i be) hoac han che anh huong ella chiing.

1-2. Hoan thien qua trinh truyen thong gifra cac ca nhan

Qua trinh truycn thong trong giao tiep co hieu qua hay khong tnroc het phu thuoc VaG ngiroi phat va nguoi nhan. Theo cac nha giao tiep hoc, de nang cao hieu qua cua qua trinh truyen thong, ngiroi phat va ngirci nhan can chii y den sau van de, duoc the hien trong sau chir huyen dicu: what (cai gi), why (tai sao), who (voi ai), when ( bao gio), where (0 dau) va how (bang each nao, nhir the nao).

1.2.1. D6'i voi nguoi ph cit

Khi dira ra ban thong diep, chang han bang loi noi, ngiroi n6i can chu y:

- Cdi gl {what], nrc I;), noi cai gl, noi van de gl? Nhieu khi cluing ta 15 lrri, n6i ra dicu khong ncn noi, Ia do truce khi noi, chung ta kh6ng can nhac van de nao nen n6i, van de nao khong nen va van de nao kh6ng diroc noi ra.

- Tai sao (why), nrc la tai sao phai n6i ra dicu do, noi dieu d6 nham muc dieh gl?

. V(Ji ai (who), nrc 1a can chii y tim hieu ngirci nghe la ai. Ai a day khong chi dan gian la mot cai ten, Ilia tu6i, giai tinh, nghe nghiep, dia vi xa hoi hay hoc van cua ngiroi nghe, rna con baa gom cii cac dac di6m tam 1y cua ho, nhu: lam trang, tinh cam, sa thich, nhu cau, quan dit~m, lap tnrong, tin nguong, nicm tin, thoi quen ... Trong giao tiep, cluing ta phai tim hieu d6i nrcng giao ticp de nr d6 e6 each giao tiep, ling xu phu hop, v« van de nay, bang each nay va voi d6i nrcng nay ban duoc hoan nghenh, nhung v6i d6i tucag khac kh6ng c6 nghia ciing se nhir vay .

. Kilt" lido (when), nrc Ia dira ra ban thong diep vao thai diem nao cho phil hop. Mot dieu can n6i, nhung n6i ra khong dung hie thl trong hrong ella loi n6i cilng giarn stit, tham chi lam ngiro! nghe kh6 chiu, Chang han, mot thong

25

tin khong phai Ia khftn cap lam rna ban lai goi dicn den bat) cho sep van hie 23h dem thi sep se khong hai long.

- 6 ddu (where}. Chu y den van de nay, ngiroi phat can can nhac xcm dua ra ban thong dicp a dau, trong hoan canh nao d~ dat hicu qua cao nhat, Viec chon sai dia diem co the lam giarn hicu qua truyen thong, tham chi hoan toan kh6ng d~t muc dich mong muon, Vi du, ban gop 9 cho mot nguoi de rnong ho ticn bo, nhung ban lai IJ.m dieu do truce mat ngtroi tlnr ba, vi the ngiroi do khong nhung eli} khong tiep nhan Ioi gop 9 ella ban rna con phan ung lai mot each gay gat.

- B£illg each nao (how) , nrc la phai can nhac xem rruycn thong tin duoi hinh thuc nao, bang each nao cho hieu qua. MQt thong diep co the truycn den ngiroi nhan bang nhicu each khac nhau, nhung hieu qua thuong kh6ng giong nhau. Vi vay, chung ta can biet lira chon each truyen thong tin toi iru nhat. Vi du: ban chuan bi to chirc Ie cuoi va can dua thiep de moi ban be den du, nlurng ncu ban nho ngui1i khac dua h¢ thi hieu qua thuong khong cao bang viec ban true tiep tam dieu d6.

Ngoai ra, khi truycn tin, ngiroi phat cling can bict tao tarn 19 thoai m.ii, hao hirng 6 ngtroi nhan, d6ng thai thea doi su phan hoi de: dieu chinh qua trinh truycn tin cho co hieu qua.

1.2.2. Doi voi nguoi nhtin

D6 ricp nhan va giai rna thong dicp tit nguoi phat mot erich dfiy du, chinh

xac, nguoi nhan can chii y:

- Cai gl (what), tire Ia nguoi n6i dang noi cai gi. vfln de gl?

- T{Ji sao (why), nrc la tai sao nguoi noi lai de cap dicu d6?

- Ai (who): nguoi noi Iii ai (tuoi tac, gioi tinh, dja vi xu hoi. hoc van, tam

trang, tinh cam, sa thieh, th6i quen, quan diem, niern tin ... )?

- Khi lido (when): Nguoi n6i n6i dieu d6 khi nao, ngay sau khi nhan duoc thong tin hay da co sIJ can nhac, suy tfnh?

- rJ dduiwliere). Nguci n6i dira ra dieu do a dau, noi nan, trong rinh huong nao?

- Ea ng each nao! how): N gU'ai phar truyen ban t hong diep di bang each nao, duoi htnh thirc nao?

Ciing nhu nguoi phat tlurcng d~t minh van vi trf nguoi nhan de hi~u nguoi nhan va tit d6 dinh htrong, dieu chinh qua trinh truyen tin, nguoi nhan can d~t

26

mlnh vao vi trf nguoi phat d~ hieu duoc tam ttr, tinh cam, nguyen vong cua ngtroi phat, tai sao nguoi phat lai dua fa van de d6 ... Ngoai fa, nguoi nhan can gat bo nhfrng mac cam, nhfrng thanh kien (neu co) vc ngiroi phat, VI neu khong, chung thirong tam eho ngiroi nhan giai rna thong diep mot each sai lech.

2. Truyen thong trong t6 chirc

2.1. Kh:H niern to chirc

Trong xu hoi. con nguoi thuong phai lien kct lai thanh nhirng t6 chirc de ticn hanh hoar dong ehung.

t s ('11/((" ta t<IP hop ng/(()"i c() C(I cdu nlutt dinh, ding tiel/ hanh mot hoat d()lIg lido do vi l(1i ich chung,

Nhu vay de eo quan nha may xi nghiep cons ty van phong deu lit t6 clurc

+ , ,. "io 0.' 0' 0 .

2.2. Cac hinh tlurc truyen thong trong tf) clurc

Trong mot t6 clurc, gifra cac thanh vien luon ton tai hai loai moi quan he: quan he ehfnh tlurc va quan he khong chinh thirc (quan he Him 19). Tuang irng voi hai loai quan he nay 1a hai hinh tlurc truyen thong: truyen thong chinh thirc vi:t truycn thong khong chinh thirc.

2.2.1. Truyen thong ehinh thuc

Truycn tlu)l/g cliinh thuc lei truyeu thong (fico liin]: tlurc duoc quy dinh, hoac ball than qua trinh truyen thong la 111¢f bo pluin c/((I c/mg viec.

Vi du: Giarn doc bao cao tlnh hlnh san xuat, kinh doanh trong nam tai hoi nghi can bo, cong nhan vien toan cong ty; hai nhan vien g~p gf1, trao u()i thong tin voi nhau de cling thirc hien cong viec rna giam doc giao eho ho,

Nhfrng hinh thirc rruyen thong ehinh thirc pho bien trong t6 chirc lit ban cao, to trinh, thong bao, bien ban ...

Truyen thong chfnh thirc d6ng vai tro u~c biet quan trong trong hoar dong cua t6 chirc. Chfnh thong qua truycn thong ehfnh thirc rna cac chi thi menh lcnh, ycu cau cua nguoi lanh dao dircc truycn xuong eho cap diroi de thi hanh, dong thai, nhfrng kicn nghi, de xuat cua cap duoi diroc chuyen len eho lanh dao xern xet. VI vay, neu a tel chirc nao d6 truyen thong ehinh thirc khong diroc dam bao thi hoar dong cua t6 chirc do ding khong the co hieu qua.

2.2.2. Truyen thong khong ehinh thuc

Truyen thong khiJng chinli thuc la qua frill" trao dl'ii thong fill trong giao

27

tie'p khong chinli thuc, IIglfiJi ph/it di ban thong diep chi viii t« each ca nhdn, khong thay mdt ai hay dai dien c!1O ai mOt each chinli thuc.

Chang han, thu trucng tro chuyen rieng tir vdi mot nhan vien sau gia lam viec; hai nhan vien ngoi u6ng mroc va ban tan ve tin don rang, cong ty ella ho chuan bi sat nhap vao mot cong ty khac.

Truycn thong khong chinh thirc khong nhitng thoa man nhu cau xa h¢i ella cac thanh vicn, rna eon e6 the giup feh cho hoat dong cua t6 chirc, VI day la hmh thirc truyen thong nhanh, c6 hieu qua. Nguoi thu ky c6 kinh nghiem khong bao gia coi thuong tac dung ella thong tin theo con dirong khong chfnh tmrc, nhat la nhitng thong tin c6 tarn quan trong dac biet d6i voi nhan vien trong t6 chtrc va co kha nang lam cho ho 10 tang. Thong tin khong chinh thirc phan anh m6i quan tam cua nhan vien, mot thong tin cang duoc quan tam thl toe d¢ truyen thong cang nhanh va cang di xa. Nguoi thu ky can bict lira chon nhtrng thong tin rna nhan vien quan tum va truyen dat len lanh dao. Ngay ca nhtrng tin don hoan toan sai sir th~t thi cluing van c6 gia tri doi voi nguoi lanh dao, vi cluing cho bier s\f viec dang diroc nhan vien quan tam.

2.3. Chieu truyen thong

Trong mot t6 chirc, qua trinh truycn thong giira cac bo phan, cac ca nhan dien ra theo nhieu chieu: ttt tren xu6ng, tir duai len va thea chieu ngang.

2.3.1. Truyen thong tit tren xuong

Truycn thong tir tren xu6ng bat dau tir ngtroi lanh dao roi thea tirng cap bac can bo rna truyen xu6ng nhan vien, bang cac hlnh thirc nhu thong bao, menh lenh, danh gia, nhan xet. .. Vi du: nguoi Ianh dao thong bao cho cap dirci bier nhiern vu, chinh sach va che d¢ cua t6 chtrc; danh gia va nhan xct cong tac cua cap duoi.

Truyen thong til tren xu6ng c6 khi chi la viec nguoi lanh dao viet thu tham hoi, dong vien mot nhan vien dang dau om, giai thich che d¢ nghi om cho nhan vicn do.

2.3.2. Truyen thong tit dum ten

Trong qua trmh thuc thi nhiern vu duoc giao, cap diroi phai bao cao len cap trcn tlnh hinh thirc hien nhiern vu, nhimg van de nay sinh, nhirng de xuat ella cap duoi, til d6 cap tren c6 th~ dira ra nhtrng bien phap cai tien cong hie, dong thai hieu diroc each nhin nhan cua cap dum doi voi cong tac ella ho, Trong mot t6 chirc, truyen thong tir du6'i len bat dau tir cap nao la tuy thuoc vao dac diem

28

cua t6 chirc d6. Neu nguoi lanh dao tao ra diroc mot moi tnrong dan chu, tin cay va t6n trong Ian nhau tir tren xuong duci, c6 SIJ tham gia rong rai ella cac cap vao viec xay dung cac quyet sach, thl se c6 nhieu thong tin tir duoi len. Neu nguoi lanh dao theo duoi phong each doc doan, thi thong tin tir diroi len van c6, nhung thirong chi la nhung thong tin 'cua can bo quan 19 bao cao len rna thoi,

V oi vai tro la chiec cau noi giita ngiroi lanh 0<_l0 va phan con lai cua t6 chtrc, truyen thong tir diroi len va truycn thong tir tren xu6ng tlurong phai qua nguoi thir k9 roi moi den Ianh 0<_t0 va nhan vien,

2.3.3. Truyen thong theo chieu ngang

Truycn thong theo chieu ngang HI. qua trlnh trao ddi thong tin giira nhirng nguoi cling cap. Vi du: Giam d6c phu trach kinh doanh va giarn d6c phu trach nhan su trao d6i voi nhau ve van de tang cirong nhan Iirc cho bo phan kinh doanh. Trang mot s6 tnrong hop, viec trao d6i thong tin thea chieu ngang dtroc cap tren an dinh, eon trang mot s6 twang hop khac, n6 1a hinh thirc rruyen thong khong chinh thrrc.

Xct tir g6c dQ quan 19, truyen thong theo chien ngang vira e6 mat loi vira co mat hai, Mar loi cua no la c6 th~ tiet kiern thai gian va thuan tien cho viec phoi hop cong taco Trong qua trlnh tlurc thi nhiern vl,l chung, ncu tnroc van de nay sinh nao, nhtrng bo phan, nhirng ngiroi duoc giao cling phai bao cao len cap tren va cho 9 kien chi dao ella cap trcn thi tien d¢ cong vice sc cham va khong phat huy diroc tinh sang tao cua cap diroi, Tuy nhien, truyen thong theo chieu ngang co th6 lam giam vai tro, lam suy yeu anh lurong cua lanh 0<_l0, tham chi tao tlnh hu6ng "tanh dao bi qua mat". Ching han, mot vai tnrong phong trao d6i voi nhau va dua ra mot quyet sach nao d6 rna giarn d6c khong he hay biet, hoac mot vai nhan vien tu 9 dieu chinh ke hoach thuc thi nhiem vu rna khong xin 9 kicn cua lanh dao. D6 la mat hai cua truyen thong theo chieu ngang. N6 thuong bieu hien manh d nhirng t6 chirc rna vice truyen thong theo chien doc (tir tren xuong va tir diroi len) hi can tro,

2.4. Mang truyen thong

Trang mot t6 chirc, cac chieu truycn thong ngang va dQC giira cac thanh vien tao ncn mang truyen thong ella t6 chirc d6. Mang truyen thong c6 anh hirong nit IOn den hieu qua hoat dong ella t6 chirc vi n6 chinh la "mach mau" cua t6 chirc. Tir nhtrng nam 40 cua theky tnroc, cac nha khoa h9C da quan tarn nghien ciru van de truyen thong trong t6 chirc va dira ra 5 loai mang truyen

?

thong thong dung nhat, Neu gia thier moi mang co 5 thanh vien thi rno hinh cua 5 I01;li rnang nay co the duoc th~ hien nhu b hinh 2.

Mang day Mang chit Y Mang banh xc Mang vong tron

chuycn

Mang hinh sao (dan cheo)

Hinh 2: Sa do 5 mC;lIg truyen thong thong dung Nhin VaG so do tren chiing ta thay:

- Mang day chuyin co ket cdu doc vai ndm Cal). o mang nay, thong tin duoc truyen thea chien doc: tu diroi len va tir tren xuong. Tir nguoi lanh dao cao nhat den cap diroi thap nhar va, nguoc lai, tir cap duoi thap nhat den cap tren cao nhat, thong tin phai truyen qua ba cap trung gian. Vi vay, vc nguyen tac, mang nay dam bao tinh chinh xac cao cua thong tin (vi qua nhieu Ian kiern tra), vai tro ciia tung cap lanh dao cling diroc th~ hien ro, tuy nhien no khong tao ra nhieu m6i quan he va t6c d¢ truyen thong ciing cham.

- a mang chii Y, nam thanh vien diroc phan ra thanh bon cap: mot thanh vien phu trach hai thanh vien khac, tren thanh vien nay con c6 hai cap nita. Thong tin ciing chi duoc truyen thea chieu doc, khong co trao d6i thong tin thea chieu ngang. Do do, ve co ban, iru di~m va nhiroc di~m cua mang nay khong khac mang day chuyen la baa.

- Mang luinli xe co hai cap, b6n thanh vien cap duoi khong co quan he truyen thong voi nhau, tham chi khong biet nhau. Tuy m<,lng nay tao ra it m6i quan he, tfnh chinh xac cua thong tin khong cao (vi chua qua kiem tra), nhung toe d¢ truycn thong nhanh, va rat eo dong, linh heat, hem nita vai tro cua nguoi lanh dao diroc th~ hien ro. Cho nen mang nay rat quen thuoc voi cac cong ty

30

tac xi, tong dai ly voi cac dai Iy V.v. Ngoai ra, qua trmh truyen thong con dam bao tinh bf mat. VI vay, khong phai ngau nhien rna mang nay thucng duoc ap dung a cac t6, nh6rn tinh bao hoat dong trang long dich.

- Mang vong trim cho phep moi thanh vien co quan he truyen thong tnrc tiep voi hai thanh vicn g<1n mlnh nhat, voi cac thanh vien con lai thi phai gian tiep qua hai nguoi nay.Truyen thong thea mang vong tron co Uti diem la thong lin ehinh xac, toe d¢ rruyen thong nrong doi cao, tuy nhicn, vai tro cua ngiroi lanh dao cao nhar khong diroc the hien ro,

- 6 mang hinh sao, moi thanh vien dcu c6 quan he truyen thong true tiep voi tat d. cac thanh vien con lai, nghia la quan he khong bi han che, toe d¢ truyen thong nhanh, tuy nhien, vai tro cua nguoi lanh dao khong duoc th~ hicn ro. Ngiroi ta thirong so sanh mang nay voi mot hoi dong rna trong do khong eo mot ngiroi duoc b6 nhiern chinh tlnrc hoac tarn thai gilt V! tri chi phci, VI vay khong khi 0 day lit bmh dang, dan chu va moi thanh vien ella n6 co th~ tu do phat bieu y kien.

Mot mang truyen thong tot la mang e6 toe d¢ truycn thong nhanh, d¢ chfnh xac cao, th~ hien diroc quyen lire cua nguoi tanh dao va tao ra nhieu moi quan h~ de thea man cac thanh vien, Nhu vay, khong c6 rnang truyen thong nao lit tot nhat doi v6i moi tnrong hop, rna chi co mang toi Uti trong tnrong hop nay nhung khong phil hop trong tnrong hop khac. Chfnh vi vay, hicn nay, a nhieu t6 chirc, nguci ta thirong ket hop nhieu loai mang truycn thong. Chang han, ben canh viec duy tri che d¢ bao cao, nguoi ta con thict l~p nhitng "duong day nong", nghia la trong truong hop can thiet, mot nhan vien e6 th~ true tiep lien lac v6i ngirci tanh dao cao nhat, khong phai qua cac cap quan 19 trung gian.

II. NH8.N THUC TRONG GIAO Tn!:p

Trang giao tiep cluing ta con nhan thirc, tim hieu nguoi khac va nhan thirc ban than (ttf nhan tlnrc), nrc la xay dung nen hinh anh ve d6i tuong giao tiep va ve ban than.

1. Nh~n thuc doi h.rqng giao tiep

Nhan thtrc d6i nrong giao tiep la qua trlnh cluing ta tim hieu cac d~c diem cua dci tuong giao tiep, xay dung nen hinh anh ve d6i tirong giao tiep trong dau oc chung tao

Hinh anh vc d6i nrong giao tiep bao gam hinh anh ben ngoai va hinh anh

31

ben trong. Hlnh anh ben ngoai phan ann cac yeu t6 be ngoai cua d6i tirong giao tiep, nhu: nrong mao, an mac, n6i nang, nu cuoi, ann mat, net mat, nr the, tac phong v,v, N6 la kel qua cua qua trmh tri giac dien ra khi chung ta gap g6', trao d6i voi d6i nrong. Trcn co sa ket qua tri giac, chung ta phan tfeh, danh gia va dira ra nhjrng nhan xet ve cac dac diem ben trong cua d6i nrong giao tiep, nhu: dao due, tfnh each, nang lire, dong co va cac pharn chat nhan each khac, tuc lit xay dung nen hinh anh hen trong ve d6i urong giao tiep, Nhu vay, hinh anh ben ngoai va hinh anh ben trong c6 quan he chat chc v6i nhau, hmh anh ben trong (tuc ban chat cua con nguoi) luon duoc xac lap thong qua hlnh ann ben ngoai, Cho nen, trong giao tiep. cluing ta khong nen coi thucng ve be ngoai cua minh, tir an mac, trang diem cho den di dung, n6i nang va cac cir chi, dieu bo khac,

Nhan trurc Iii mot qua trinh. Qua trinh nay bat dau tir Ian tiep xiic dau tien va ticp dien a nhfrng Ian gap go sau d6. Tuy nhien, trong Ian gap dau tien dien ra mot hien nrong c6 y nghia dac bier quan trong knong chi doi v6i viec xac l~p hinh anh cua ngiroi nay trong con mat ngiroi kia, rna d. d6i voi viec pnat tricn m6i quan he giira ho, do la an urong ban dau, Trang phan diroi day, chung ta se ciing nhau tim hieu ky han ve hien tUCJ11g nay.

1.1. Khai niern an ttrong ban dau

All tuang ban ddu ta hill" dnh ve'd(/j t[({1!lg giao tiel) duac hlnh thanh trong ldn ggp giJ ddu tien.

D6 la nhtrng danh gia, nhan xct cua chung ta vc et6i nrong giao tiep trong Ian dau tiep xuc. Vi du, sau khi tiep mot khach hang moi, ban thor len: "Ba ta an mac mrri tan thai lam sao!", hoac: "Cach tro chuyen ella ba ta that Ia hap dan va df dam!".

1.2. Cau true cua an tuong ban dau

Trong cau tnic cua an tucng ban dau, nguo; ta trurong noi den ba thanh phan: thanh phan cam tfnh, thanh phan 1y tinh va thanh phan cam xiic.

1.2.1. Thanh phdn cam tinh

Thanh phan cam tinh bao gam cac dac diem be ngoai cua d6i nrong giao tiep, nhir: an mac, trang di€m, anh mat, nu cuoi, dang dieu v,v. DAy la thanh phan co ban, chiern uu the trong cau tnic cua an tuong ban dau.

Ve be ngoai cua mot nguoi khong phai luon phan anh chan thuc ban chat ella ho, Trong CU9c song, e6 nhirng nguoi be ngoai thi ciroi circi, n6i noi, to ve than thien, nhung long lai fin chua nhimg muu mo, y do xau xa. Cho nen nhirng

ngirci co ly trf va tirng trai thuong khong d~ an tuong ban dau anh huang nhieu den moi quan he, den hanh dong cua ho.

1.2.2. Thanh phdn Ij linh

Thanh phan 19 tfnh gom nhtrng danh gia, nhan xet ban dau ve nhirng pham chat ben trong cua d6i nrong giao tiep, nhu :' tinh each, tinh cam, nang lire, quan diem v,v. Chang han nhir: "Anh chang co ve nghiem tiic.", hoac "Co ta trong hien lanh va diu dang".

1.2.3. Thanh phdn cam xuc

Thanh phan cam xuc g6m nhirng rung dong nay sinh trong qua trinh g~p ga, nhu: thien cam hay ac cam, hai long, d~ chiu hay khong hai long, kh6 chiu. Thanh phan cam xuc anh huang nhieu den dO ben virng cua an tuong han dau. N6i chung, earn xiic ding manh thi hinh anh ve nguoi doi thoai cang kh6 phai me.

Nhu vay, fln nrong ban d5.u la hmh anh mang tinh tong th~ ve doi nrong giao ticp, nrc duoc hlnh thanh tir nhieu dac di€m, nhieu net khac nhau, Tuy nhien, thea ket qua nghien ciru ella Asch Solomon - nha tam If hoc My, tht trong s6 cluing luon c6 mot net la trung tam, c6 y nghia nhat va quyet dinh an nrong ve ngiroi khac 0 trong cluing tao (Chung ta thirong goi la net "gay an nrong"). Dieu nay chung ta c6 th~ de dang nhan thay til kinh nghiern cua ban than. C6 khi chi mot Ian g~p r6i sau d6 cluing ta nho mai mot cai nhin, mot nu cuoi hay mot ban tay am ap voi cai bat lay chat cua ngiroi d6.

1.3. Vai tro cua an nreng ban dau

An nrcng ban dau co y nghia Ion trong giao tiep. Neu chung ta tao diroc an nrong t6t b nguoi khac ngay trong l<in dau tiep xiic, thi dieu do c6 nghia IS. ho co cam tinh voi chiing ta, ho con muon gap cluing ta b nhftng Ian sau. D6 chinh HI. dieu kien thuan loi d~ chting ta xay dung, phat trien m6i quan he t6t dep va lau dai voi ho. Ngiroc lai, neu ngay trong Ian dau g~p go rna chung ta dii co nhirng sa suat va d~ lai an tucng kh6ng tot, thl cluing ta thirong kho khan trong nhirng Ian gap go sau do va phai mat kh6ng it c6ng sue moi co the xoa duoc an tuong d6. Kh6ng phai ngjiu nhien rna trong kinh doanh, ngiroi ta vi an nrcng han dau nhir la phan von g6p cua gioi doanh nhan,

1.4. Qua trlnh hmh thanh an tUQ11g ban dau

An tuong ban dau c6 vai tro quan trong nhu vay cho nen lam the nao d~ tao an nrong tot cr ngiroi khac la van de chting ta quan tam. Tuy nhien, truce

33

khi tim hi~u van de nay, chung ta can nam mot s6 d~c diem ve qua trinh hlnh thanh an nrong ban dau.

1.4.1. Cdc ylu ({/ dnh huang dtn qua trinh hinh thanh ci'n tuang ban ddu Qua trlnh hinh thanh an nrong ban dau 11'1. mot qua trlnh phuc tap, chiu anh huang cua nhieu yeu to. Duoi day 11'1. mot so yeu t6 cc ban.

- Cac yell flY thuoc cI(ri tuong giao lie'p

An nrong ban dau hi hinh anh ve doi urong giao tiep cho nen tnroc het n6 phu thuoc vao dac diem cua doi urong giao tiep, dac biet la nhirng dac diem he ngoai. nhir.dau t6c, an mac, anh m:l! nhin, net mat, nl) cuoi, til the, ell chi, dieu bo, n6i nang", Ching han, trong Ifin g~tP dau ticn, nguoi Anh dac bier ch u y nhieu phan tir c6 tr<-1 len (cd ao, ca vat the nao, dau toe, mat mfii ra sao); nhfrng tir dau tien rna ngiroi d6 noi (la tiI gi, c6 tir xin 16i hay cam em khong, phat am co chuan kh6ng?); nhirng biroc di dau tien (buoc di dai hay ngan, nhanh hay cham, tu the di, xach cap tay phai hay trai),

- Cdc yell 16' 6 chung fa

Hirth anh ve dui nrong giao tiep hinh thanh trong dau 6c cluing ta khong nhirng phu thuoc vao doi nrong d6 rna con phu thuoc cac d~c diem cua cluing ta, trong d6 quan trong HI.:

+ Tam trang, tinli cam

Khi chung ta a trong Him trang thoai mai, vui ve, thi canh vat cling nhir nhirng can ngiroi xung quanh duong nhir dep hon, de men han, than thien, gan gili hem. Ngiroc lai, khi cluing ta budn ba, cang thang, cau gat, thi canh c6 dep, co nhon nhjp cling tro nen am darn, ngiroi co t6t, c6 tu te cilng khong de gay an nrong t6t a chung tao Dung nhtr Nguyen Du da tung due ket trong truyen Kieu: "Ngiroi huon canh c6 vui dau baa gio". Chinh vi vay rna khi co cong chuyen quan trong voi mot ngiroi, nguoi ta thirong chon thai diem rna nguoi do co tam trang thoai mai d<i tiep xuc, gap ga, tranh nhirng thai diem de gay cam xiic kh6 chiu, phien hi! (chang han, gia nghi tnra hoac dern da khuya).

Tmh cam voi mot ngiroi cling chi phoi manh hinh anh ve nguoi d6 trong cluing tao Nhung tlnh cam dirong tinh thuong dua den nhtrng danh gia thien vi, nrc la dien ra hien nrong to hong hinh anh doi nrong giao tiep, Nguoc lai, nhfrng tinh cam Am tfnh lai thuong lam tram trong them nhtrng khiern khuyet cua doi nrong giao tiep, Ngtroi x ira n6i: "Yell nen tot, ghet nen xau" la VI vay,

+ N 1111 cdu, sa thich, thi hieu

Nguoi ta n6i rang, con ngiro; thuong chi thay nhimg cai rna ngtroi ta muon

34

thay, Han nira, cai hop voi nhu cau, sa thich. thi hieu cua can nguci th] d~ gay an nrong tich cue, ngiroc lai, cai trai voi cluing - 1'in nrcng tieu eire. Vf du, mot ngirci danh gia cao nhtrng net d9P truyen thong cua nguoi phu nil Viet Nam thi d~ co cam tinh voi nhfrng phu nu de toe did, an mac doan trang, dung dan. Dieu nay co nghia IS. trong giao tiep cluing ta can chu y tim hieu nhu cau, thi hicu, sa thich ... cua doi tuong giao tiep d~ bier each an mac, noi nang, ung xiI cho phu hop,

+ Tam till va SI_( hill" dung vi d6'i tuang giao fiep

Tarn the cua chung ta trong giao ticp 1a cai rna chiing ta cho doi hoac cho ding sc xay ra trang giao ticp. No, mot each vo thirc, bieu hicn nhu cau, mong muon cua chung ta, cai rna chting ta quan tam. Duoi slJ chi phoi cua tam the va nhicu yeu to khac, chang han kinh nghiern, chiing ta wong nrong ra dni nrong giao riep - can nguoi rna chung ta se co cuoc tiep xiic dau ticn. Nhieu cong trinh nghicn ciru trong tam li h9C cho thay rang, tam the va su nrong nrong cua cluing ta ve mot nguoi truce khi tiep xuc co anh huong khong nho den danh gia, nhan xet cua chung ta ve ngiroi do. Ching han, narn 1982, nha tam li h9C A. A.Bodolov da cho hai nhom sinh vien xem anh cua mot nguoi dan eng. Voi nhom thu nhat, ong gioi thieu nguoi trong anh la mot nha khoa hoc VI dai, da c6 nhieu d6ng g6p cho dit nucc; voi nh6m thu hai -la mot pham nhan dac bier nguy hiem. Sau do, ong yeu cau moi nhorn rna ta va nhan xet vc nguoi trong anh. Ket qua la, a nh6m thir nhat, ngtroi trong anh duoc liet ke nhirng dac diem nhu: yang iran rong, mal sang, anh mat sau tham chung to mot trf tu¢ tuyct voi, cai cam banh bieu hien nghi IIJC phi thuong ... Nguoc lai, a nh6m thii hai lai nhan xet: anh mat sau chimg to con nguoi xao quyet, nham hicm, con cai cam banh cho thay day la con ngirci Ii 19m, lanh lung ... R6 rang Ia a day, nhirng tam the khac nhau: "truce mat minh la anh cua mot nha khoa h9C VI dai" va "truce mat mlnh la anh ella mot pham nhan dac bier nguy hiem" oS: tao nen nhtfng an nrong khac nhau ve cung mot nguci,

- Tinh 11II{)'ng, hoan cdnh giao tie'p

Tinh huang, hoan canh giao tiep ciing anh huang den an tirong vc ngtroi khac trong cluing tao Ching han, mot dong nghiep cua ban trong bo yay dai lap tanh tai buoi Ie ky niern 25 nam ngay thanh lap Cong ty trong moi tuyer voi lam sao! Nhung neu cling dong nghiep d6 trong buoi lao dong cong ich va van voi bo yay lap lanh d6 thi chac ban cung phai lac dau ngan ngam.

Ngoai nhilng yeu t6 neu tren, con co mot s6 hieu ung cung chi phoi qua

3S

trlnh hlnh thanh an nrong ban dflu, vi du nhu: hieu ting cai moi, hieu ung hao quang ...

1.4.2. Thoi gian hinh thann an tuong ban ddu

Theo cac nha tam li hoc My, trong giao tiep, qua trlnh hinh thanh an nrong ban dau bat dau ngay tir khi nguoi ta co s\! tiep xtic (nhin thay, nghe thay) va dien ra chu yeu a nhtrng giay phiit dau tien cua cuoc tiep xuc. N6i each khac, nhtrng giay phrit dau ticn cua cuoc g~p go la nhirng giay phut quyet dinh hinh anh cua chung ta trong con mat nguoi khac.

1.4.3. Lam the' nao dl tao duoc an tuang tot?

Muon gay an urong tot trong Ian dau tiep xuc, ban can chii y tuan thu cac yeu cau sau:

- T(lO bdu khong khi than mat, hiiu nghi;

Ngay trong nhirng giay phut dau tien tiep xiic, chung ta phai tao duoc bau kh6ng khi than mat, gan gui, htru nghi. Trong bau kh6ng khi d6, nguoi doi thoai se cam thay tv tin, yen tarn, tin wong, nghia la cluing ta da dat nen m6ng cho viec xay dung hlnh anh tich cue ve minh. Muon vay, truce het cluing ta don chii y den nhtrng bicu hien be ngoai cua minh, nhir: anh mat, net mat, nu cuoi, ur the, loi noi, tharn chi ca kieu ban ghe duoc dung va each bo tri cluing trong cuoc g~p go, khoang each giira chung ta va ngiroi doi thoai trong khi tiep xiic ... Ching han, khi khach den, chiing ta can nhanh nhen dung day, mlm cum, tien nhanh lai chao hoi va chla tay ra cho khach, moi khach ngoi, con ban than thl chu dong ng6i b vi tri ngang Him, kh6ng qua xa ... Khi tro chuyen, can to ra nhiet tinh, chan thanh, coi me, khong diroc lam eho bau kh6ng khf tro nen nang ne, cang thing rna phai tao ra duoc su than mat, am cung, vui ve.

- Bdt ddu bang each CIJng noi ve' nhiing Vatl dema hai ben cung quan tam; Trong cuoc song, c6 mot s6 nguoi, khi tiep xuc voi nguoi khac, chi quan tam toi nhfrng de tai rna ho cam thay hung thu, kh6ng de y den nhu cau cua nguoi d6i thoai, Nhirng nguoi nay thirong kh6 chiern diroc cam tlnh cua ngiroi khac VI thirc ra ho kh6ng quan tam den nguci khac, Nguoc lai, cGng c6 nhimg nguoi chi 10 thoa man nguoi d6i thoai, gat bo hung thri cua ca nhan rninh, do d6 cling kh6ng th~ phat huy diroc Uti the' cua ban than. each tot nhat d~ rna dau cuoc gap go la chon van de rna ca hai ben cung quan tam. Nhirng lam the nao d€ xac dinh duoc van de rna nguoi d6i thoai quan tarn trong Ian dau tiep xuc voi ho? 0 day ban phai sir dung thu thuat, Ban co the chon nhitng cau chuyen

doi thircng de "nem da do dircng", va khi da tim dtroc van de an y nhau thl tiep tuc dua cau chuyen di sau hem nita.

- Ndm viing (fuji co va gidy phiu qllyit dinh Clia cuoc tlip xuc

Sau khi da chon diroc van de hai ben cung quan tam, chung ta tiep rue day cau chuycn thea huang do. Tuy nhien, d6 chi la cau chuyen dao dau nham tao kh6ng khi tiep xuc va tim hieu tam H nguoi doi thoai, chung ta khong duoc de cho cuoc tiep xuc troi mai thea huang do, Chung ta g~p go nguoi d6i thoai khong chi de tro chuyen cho vui rna 18. VI cong viec, nghia Iii cluing ta phai biet nam Hfy nhirng giay pnut quyet dinh, chon thai diem thich hop de neu van de va gia! quyct. N6i chung, nhtrng giay phut dau tien la buoc khoi dau then chot, thuong quyet dinh thanh cong hay that bai cua ca. qua trmh tiep xuc sau do. Trang khoang thai gian ngan ngui nay, cluing ta vira phai tim hieu ngiroi dai thoai, 1<.1a su san sang hop tac 6" ho, vita phai biet chop thai co de dat rnuc dich. Dieu nay cluing to nang Il_JC cua chung tao Trang tnrong hop nguoc lai, cluing ta co the bi danh gia la "de men nhung thieu nang luc".

2. Til nh~n thrrc trong giao tiep

Trong giao ticp, khong nhtrng cluing ta nhan thirc nguoi khac rna con nhan thirc, kham pha ban than minh (nr nhan thuc), ntc lit tv xay dung cho mlnh hlnh anh ve ban than. Chi qua giao tiep voi nguoi khac rna chung ta bier mlnh duoc danh gia, nhln nhan nhu the nao, nghia la hinh dung ra mmh trong con milt cua nguoi khac, tir do cluing ta co th6 tv dieu chinh de hoan thien ban than.

Hinh anh vc ban than 13. yeu to d~c biet quan trong chi phoi hanh vi, each irng xu cua chung tao Vf du: Trong hie ndng gian, mot khach hang da to tieng voi ban, da co nhtrng Wi noi xuc pham ban, ban rat tuc gi~n va muon het van mat khach hang d6: "Ong khong duoc hoc hanh gl hay sao rna noi nang nrnr v~y?". Tuy nhien, ban da kim ch€ duoc boi ban nghi rang, minh lit thu ky cua cong ty, minh khong the lam the de anh huang xau den bo mat cua c6ng ty va cua giarn doc.

Nhir vay, muon hanh vi, ung xu mot each hop ly, cluing ta can nhan thirc dung ban than mlnh.

3. Tang cU'dng sl/ hi~u biet Ian nhau trong giao tiep

SIJ hieu biet Hin nhau co y nghia quan trong trong giao tiep, N6 la co sa de cac chu the giao tiep d~t niern tin vao nhau va xay dung moi quan he hop tac tot dep va 6n dinh lau dai. Vi vay, trong giao tiep, chiing ta din biet tao dieu kien telt nhat cho st! hieu biet Ian nhau.

37

Nghien diu ve van de nay, hai tac gia Joseph Luft va Harry Ingham dua ra mot sa do c6 46, goi If! cira s6 giao tiep Joharry (Joharry lit tir ghep tll' ten ella hai tac gia).

I II
Chung Mil
III IV
Rieng Khong nhan thirc diroc Hinh 3: Cua s6 giao tiep Joharry

- 6 I, con goi lit 6 "Chung", ttrong img voi nhfrng gi ve cluing ta rna d. chiing ta va d6i nrong giao tiep deli bitt

- 6 II - 6 "Mit", wang ling voi nhtrng gi cluing ta kh6ng biet vc minh nhung d6i tuong giao tiep lai bier.

- 6 III - 6 "Ricng", wang iing voi nhirng gi cluing ta biet ve mlnh nhirng d6i nrong giao tiep lai kh6ng biet.

- 6 IV - 6 "Kh6ng nhan thirc ducc", tirong ling voi nhirng gi ve cluing ta rna ca chung ta va d6i tuong giao tiep deli kh6ng biet.

Nhu vay, 6 chung bicu hien su hicu bier lan nhau gitra chung ta va doi nrong, Trong giao ticp, 6 chung cling nhir cac 6 con lai c6 the duoc nni rong ra hoac thu hep Iai, dieu nay phu thuoc VaG hai yell t6 co ban, d6 la su coi rna va phan hoi.

- Ca! inri la cilia se nhiing suy nghi, tam tu, tinh cam, J/guY¢1I vong, nhiing Illill biet clia minh voi d6'i tuong giao fiep.

N6i each khac, coi rna lit nr ven birc man bf ~n ella dai song noi tam cua minh, lam cho nguoi khac c6 the hieu diroc chung tao

Trong giao tiep, nell moi ngtroi dell coi rna voi nhau thi 6 "chung" se tra nen rong ra, 6 "rieng" bi thu hep, nghia la lam cho con ngirci hieu nhau han, xfch lai gan nhau han.

Coi rna cling Ia mot nhu cau, Khi cluing ta c6 niern vui hay noi buon, khi c6 nhirng dieu tran tro, chung ta thuong tim den nhttng nguoi than thiet, c6 the tin luang de giai bay va duoc chia se, Khi mot ai d6 th6 I¢ voi cluing ta nhfrng noi niem cua ho thi cluing ta ciing thuong cam thay vui vi duoc tin tuong. Tuy nhien, coi rna ciing kh6ng phai la d~. Nhieu khi c6 dicu muon n6i ra, nhung ban lai kh6ng dam lam dieu d6 VI ban mac earn, so bi che circi, bi coi la "dot",

38

la "ngo ng.1n", nghia la ban thieu long tin vao ban than rninh, Chang han, tai mot cuoc h9P, ban c6 nhtrng dieu nung nau, c6 nhfrng y nghi sang suet va ban muon noi ra, nhung ban IC).i e ngai, ban chan chir, ttl bao minh: " Ian sau, Ian sau" nlurng rlSi chang bao gio ban thuc hien duoc loi hira d6. Cho nen muon coi rna, truoc het ban can phai la mot con nguoi ttl tin, dam chap nhan minh, rna each tot nhat d~ ren luyen long tin vao ban than, thea cac nha tarn Ii h9C, la hay lam nhirng viec rna mlnh e ngai, kh6ng dam lam.

Cling do vay cho nen, khi co nguoi th6 lo voi ban nhirng n6i niem ella ho, cluing ta can the hien thai d¢ ton trong, quan tam, chii y lang nghe ho. Trong twang hop ngiroc lai, cluing ta sc chang bao gia duoc nguoi d6 tin Wong nfra.

- Phdn fuji h} su' truyen thong fin ngut« In! lai tlr ddi tuang giao tiel) dell cluuig fa, no clio cllllJlg fa bier nhiing SIIY nghi, cdm turing, danh gia, IlluJJI xet Clla dOl fwmg giao tilp ve' cluing ta.

Sir phan hoi lam thu hcp 6 "mu" va n6i rong 6 "chung", nghia la lam cho chung ta va doi nrong giao tiep hieu bier nhieu han ve nhau.

Mire d¢ phan hoi khong chi phu thuoc vao viec doi nrong giao tiep c6 phai la ngiroi cci rna hay khong, rna con phu thuoc van nghe thuat giao tiep cua chung ta, vao viec chung ta co biet khuyen khich doi nrong chia sc nhirng suy nghi, cam nrcng cua ho ve cluing ta hay kh6ng. Trong cuoc s6ng, kh6ng it nguo'i con chua bier lang nghe, thuong ngAt loi, tham chi to thai d¢ kh6 chiu khi diroc nguoi khac g6p y. Cach ung xu nhu vay kh6ng nhirng lam giam luong thong tin phan hoi tir nguoi khac den v6i he, rna con lam cho nguoi khac, k€ ca nhfrng nguoi co thien chi, dan xa roi ho.

III. ANH HUdNG TAc D()NG QUA LAI TRONG GIAO TIEP

Trong giao tiep, con ngiroi khong chi trao d6i thong tin vai nhau, nhan thirc, danh gia nhau, rna con anh hirong, tac dong Ian nhau. Day la mot qua trlnh phirc tap, ket qua cua no phu thuoc vao nhieu yeu to, trong d6 c6 ca dac diem cua ngirci tiep nhan tac dong, clnr khong phai chi don gian la " gan mire thl den, gan den thl sang". Tnroc nhfrng tac dong xau, mot con nguoi c6 tri tue, c6 ban Iinh, co y chi van c6 the "gan bun rna chang hoi tanh mui bun".

S,! anh huang tac dong Ian nhau trong giao tiep duoc bieu hien du6i nhieu hinh thirc da dang: lay Ian cam xiic, am thi, bat chircc, ap hrc nh6rn ...

1. Lay Ian cam xuc

Lay {an cdm .Hie Iii S~( chuyin tod trang thai cdm xuc til nguai nay sang ngu(Ji kluic,

39

Vi du: Mot nh6m ban ngoi choi, khong khi dang tram lang, mot nguoi hen nhien, vui ve gia nhap vao va khong khf ella nh6m tro nen soi n6i.

Chung ta thirong n6i "vui lay", "buon lay" la VI vay, 6 cac hien nrong nhir su cuong nhiet cua cac c6 dong vien b6ng da tren khan dai, su hoang loan ella dam dong hay tam trang 10 lang cua ngiroi dan tnroc can bao khung hoang tai chinh dt!u c6 su chi phoi cua lay Ian cam xiic.

Trong m()l t6 chirc, cam xtic, tam trang ella thanh vien nay ciing c6 th~ lay Ian sang thanh vien khac. Ching han, khi mot nh6m ngiroi chudn bi thirc thi mot nhiem VI,I nao d6, chi dn mot ngirci kcu chan, n6i ngang hay ngap, tho

, 'dui iu e6 the lam nhtrng nguoi khac chan nan theo. Tai van phong, mot nhan vien c6 tam trang xau ciing c6 the lam cho khong khi tam li cua ca. van phong am dam, nang nco Cho nen, trong giao tiep, cluing ta can bier gill tam rrang vui vc, thoai mai de tranh anh huang xau den tam trang cua nguoi khac,

2. Am th]

Am th] fa di'lIlg /('ji noi, viec lam, c/f chi, drJ vat tdc d(mg VtlO mot nguoi hay mot nhom ngaOi, film cho ho titip nhdn thong tin thiti/f su kilm tra, ph« phtin,

Trong giao tiep, khi nhan thong tin tir ngtroi doi thoai, chung ta thuong phan tfch, kiern tra bang each tl! hoi: ho n6i cai gl, dieu d6 c6 dung khong, tai sao ho n6i? .. Tuy nhien, cling c6 tnrong hop do tac dong ella nguoi doi thoai, chung ta tiep nhan va d~t niem tin vao thong tin d6 rna khong kiern tra. D6 13. do chting ta bi am thi, Ching han, ban VaG ella hieu mua mot m6n hang da dinh, Sau khi gia tien, nhan m6n hang, ban dinh kiern tra lai m6n hang d6. Tuy nhien, co nhan vien ban hang bao voi ban: " Co yen tam di, hang cua cluing toi rat dam bao chit hrong". The la ban cho hang VaG nii, cam an nhan vien ban hang roi ra ve rna khong kiem tra nira.

Am thi lit mot hien nrong ph6 bien trong dai song. Tac dong cua quang cao ciing dira tren co che am thi, Nhirng loi noi, nhiing hinh anh diroc l~p di, lap lai nhieu litn tren truyen hinh se "ngam" dan VaG khan gia rna ho thirong kh6ng hay biet.

Tinh bi am thi Ia mot dac diem chung cua con ngiroi, ai ciing c6 the bi am thi, nhtrng rmrc de) de, kh6 thl khong giong nhau. N6i chung, tre em de bi am thi han ngtroi 16n; nguoi nhe da, eel tin, thieu nr tin de bi am thi han ngtroi co ban linh. co lap tnrong vung yang. Trong trang thai hoang mang, 10 lang, thieu thong tin, cluing ta ctlng tro nen de bi am thi. Ngoai ra, kha nang hi am thi ella

40

mot nguoi con phu thuoc vao dac diem cua ngiroi tien hanh am thi, trong do co uy tin cua ho. Mot nguoi co uy tin thl loi noi cua ho cling co "trong hrong", nguoi khac thuong de tin va lam thea lei ho mot each tt! giac, it khi nghi ngo nhtrng thong tin rna ho dira ra.

3. Ap h/c nhom

Trang giao tiep nhom, khi mot nguoi hoac mot so nguoi co y kien trai voi y kien cua da so, thi nlurng ngtroi nay thuong phai chiu mot ap luc tam li, goi la ap lire nhom, Diroi ap hrc nay, nhirng nguoi do c6 xu huang thay deli y kien ella minh va chap nhan y kien cua da so.

Vi du: Mot doi san xuat tien hanh binh bau ca nhan xuat sac trong narn, khi bieu quyet bau thanh vien A, thanh vien B trong tham tam kh6ng tan thanh, nhung nhin quanh thay moi nguoi deu gio tay nen A cung tit tit gio tay.

Mot trong nhirng bieu hien cua ap lire nhorn Iii hicn nrong rna ngirci ta thuong goi la a dua hay thea duoi, Co hai loai a dua:

- A dua hinh tlnrc - be ngoai ca nhan to ve chap nhan y kien cua nhorn

nhung ben trong thi chong d6i, kh6ng tan thanh:

- A dua ben trang - ca nhan hoan toan bi y kien cua da so thu phuc. Ap tuc nhom phu thuoc vao cac Y(II to' co han sail:

- Dac diem tam Ii ciia ca nhan chin ap lire nhorn: Y chi, ban Iinh, lap tnrong, nhan thtrc, giai tinh, lira tu6i v.v ...

- Dac di~m cua nhom: quy mo, rmrc d¢ thong nhat trong nh6m V.v ...

- Moi quan he giita ca. nhan voi nh6m: Vi tri cua ca. nhan trong nhom, sir

trung thanh ciia ca nhan voi nhom, rmic d¢ phu thuoc nhau giUa cac thanh vien V.v ...

- Hoan canh: Tinh chat cua nhiern vu, mire d¢ quan tam cua ca. nhan den nhiern vu do v. v.

4. B~t chirdc

Bdt dulac fa mo phong, igp lai luinh. vi, each ling xu, elf chl, dieu bo, each SIIY nghi ella nguai khdc.

Trong giao tiep hang ngay, bat chiroc IS. mot hien nrcng phd bien. Nguoi khac dua tay fa de bat tay chung ta, chung ta cling dua tay fa. Nguoi khac g~t dau chao cluing ta, cluing ta cling g~t dau chao lai, Nguoi khac mim ciroi voi cluing ta, cluing ta ciing mim cuoi v6i ho, Trang yen tiec, nguoi khac dung day

41

chuc nrou, cluing ta cling can dung len. Ngiroi khac xep hang chc, chung ta cung nen xep phia sau dti chao Nguoi khac ra tan cira tj(~n khach, cluing ta cung nen di cling nguoi do tien khach, Tom lai, trong nhieu tlnh huang giao tiep, hanh vi cua nguoi khac luon hap da.n cluing ta, anh hirong den chung ta giong nhir mot hon nam cham. Neu chung ta khong lam theo ho thi co the la thieu Ie dQ hoac khien ho co an urong kh6ng tot d6i. voi cluing tao

Cau hoi

1. Ve me hinh truyen thong gilta cac ca nhan trong giao til~p va giai thich cac yeu t6 cua n6!

2. Nhieu 103 gi, cac loai nhieu, W day ban can luu y gi dEl t<1ng wong hieu qua cua truyen thong?

3. Be t<1ng cL10ng hi~u qua cua qua trinh truyen thong, ngL10i phat va ngL10i nnan can luu y nhiing van de gl?

4. Ban hay dL1a ra mot tlnh hu6ng rna ban cho rang, minh da sal lam trong glao tiep.

Dira vao mo hinh truyen th6ng gilta cac ca nhan va nhiing van de can luu y trong truyen thong. ban hay phan tlch tinh hu6ng d6 de thay dL1~C thieu s6t cu the cua ban la gl?

5. Khai ni$m. cau true va vai tro cua an tlf~ng ban dau. B{:In can lam gl de tao diroc an tlf~ng t6t a nglfdi khac?

6. Vii so do cira s6 giao tiep Joharry va gial thich cac 0 cua n6. Be t<1ng clfong Sl,l' hieu biet Ian nhau trong glao tiep, ban can lam gi?

7. Theo ban, ban c6 phai la nglfdi cai ma khonq? Neu khong, ban hay tim hieu xem t,?i sao?

8. Neu va phan tfch nhiing hinh thirc co ban cua sl,l' anh huang va tac d¢ng qua lai Ian nhau trong giao tiep.

9. Phan Uch cac hinh thirc truyen thong va chleu truyen thong trong to chrrc,

10. Neu va phan tfch nhiing uu diem, nhiroc diem cua cac rnanq truyen thong thlfClng dung trong to chirc.

Bai t~p tinh huong

1. A - m¢t thanh nien tlt n6ng then ra thanh ph6, hien lanh, ft n6i va hoi nhut nhat, con B la con gal cua mot gia dinh kha gia a thanh phc. H9 yeu nhau da lau va B mu6n dlfa A ve nha gioi thieu voi b6 me. Biet rne minh 18. nglfdi khat khe, kh6 tlnh, 8 cM d¢ng noi truce voi rne:

- M~ oi, con c6 ngU'oi ban trai, chu nhat nay con dlnh dua anh ay ve chol de b6 me xem mat, Anh ay hien tanh, it n6i va hoi nhut nhat, me dU'ng cne anh ay nhel

42

Nghe v~y, me B baa:

- Nay con! Gon trai ma hien, it n6i, nhut nhat 1i$u c6 phai 18 dan I<hong? B V9i dap:

- Kh6ng dau me ~. Anh ay rat de thlfang va thong minh. MI? 8:

- Thoi ducc, can cir dira ve day de me xern! Sau d6, I<hi g~p A, 8 cLmg dan:

- Anh di, rne em hoi I<hat khe va kh6 tfnh. Hon nira, me c6 ve khbng that ira anh. Anh hay co IEm nhel

Ghu nh~t, B dl1a A ve nha choi. M9i vi$c dien ra blnh thl1ong. Tuy nnien, khi ngoi u6ng nVO"c d ban, A v6 y dich tay lam rei vB mot chiec chen. MI? B im I~ng I<hbng n6i g1.

Sau khi A ra ve, me B 99i B l~i va baa:

- Thang nay dung la dan that can a. Tl! nay can kh6ng dl1r;1c quan h$ voi n6 nira. nghe

chua'

T6i d6, B tim den g$p A. Trong luc tam S1/, A n6i:

- MI? em dung la kh6 tinh va khat khe that, anh rat buon,

Hoi trong CU9C giao tiep n6i tren, B da mac nhCtng sai lam nao? Nhli'ng sai lam d6 anh hl1dng nnu the nao den qua trlnh va ket qua giao tiep?

2. Co Ian. mot nhan vien van phbng noi voi sep cua rninh: "Thua anh, nhO'ng cuoc h9P nhan vien vao sang thu 2 keo dai qua lau, thea em la lang phi thoi gian". 6ng sep nghe V?y lien phan (Jng gay gat: "Y anh dinh n6i gi va nhG'ng CU9C h9P d6 la lang phi thai gian? T6i nghT la nhVng CU9C h9P d6 rat can thiet, chunq ta da duy trl chunq tl! lau va kh6ng ai phan nan gi ca. Anh kh6ng can phai ban tam va chunq nira, nghe chua!".

Dira vao nhCtng hieu biet cua ban ve Sl! nhan thtrc trong giao tiep, ban hay nhan xet ve xu sir cua 6ng sep trong tinh huang giao tiep neu tren.

3. M9t chu cua hang da nghT fa thu thuat sau day de ban \6 hang quan ao e §m cua minh: 6ng huy d9ng mot so nhan vlen tlI cac b9 phan khac den xep hang tnroc cira hang de cho mua hang. NhCtng nnan vien da mua duoc hang bl10c ra voi ve mat day phan khdi. Ngl10i qua dl1ang thay v$y cOng dCtng 19i, tu tap tnroc cira hang cua 6ng moi luc mot d6ng. Ngl1ai mua mot b9, ngl1ai mua hai b9. Bang each d6, chi trong mot ngay, 6ng chu da ban het 16 hang e am bay lau nay.

Hoi thu thu$t rna bng chu cU'a hang da dung a tren biElU hi$n hinh truro nao cua sl! tac 69n9, anh hVdng qua 19i trong giao tlep ? Tal sao?

4. Thang tnrcc, Hal duoc nhan vao lam vi$c tal b9 phan th~p thj thuoc van phbng d~i dien cua tap dean NEG. Tai van phOng, nqoai 6ng Jame la trl1dng van phong dal di$n, a moi b9 phan can c6 ngl1ai phu trach. Phu trach b9 tiep thj la 6ng Butler. Gong vi$c cua Hai la 6i chao ban cac san ph.§m cua NEG. M9t hom, c6 m9t khach hang de nghj mot hop dong Ion nhirnq theo Hai 18 hdi mao hiem. Ngay hom sau, Hai V9i yang len g~p 6ng James, trinh bay ve hc;lp dong d6 va xin y kien cua 6ng tao 6ng James cham chu nghe Hai trlnh bay nlurnq I<hong dua ra y kien gi. Hom sau nCia, 6ng Butler 99i Hal den g~p va phe binh Hal.

Theo ban, 6ng Butler phe binh Hai ve van de gl va hay binh luan ve xu su cua Hai?

43

5. Thai gian gan day, 6ng T, giam doc XI nghi~p Z, nhan thay trang hoat d¢ng cua XI nqhiep c6 nhrtng bat on. M(>t so vi truong phonq da kh6ng baa cao len cho 6ng biet nhrtng su vi~c xay ra d b¢ phan cua no rna dung ra ho phai bao cao, d~c bi~t la nhrtng de xuat cua mot so ky sir, c6ng nhan nharn nang cao hi$u qua san xuat kinh doanh. Ong T 10 l<lng, neu kh6ng sam kh~k phuc, tinh tranq nay se anh huang xflu den heat d<)ng san xuat, kinh doanh cua XI nghi~p.

Thea ban, eng T can phai lam gi?

6. Hai ngay tnroc, P- qiarn doc XI nghi~p M6, tham dl! m¢t cuoc hop vCri lanh dao tcing cong ty. T<;1i cuoc h9P do, nguoi ta dua ra du dinh sat nhap m¢t XI nghi$p dang lam an thua 10 n~ng vao xi nghi~p M6. Vi dang chi la dl! dinh, nen P chua trao d61 thong tin nay voi ai, ke ca nhQ'ng thanh vien khac trong ban giam doc. Tuy nhien, kh6ng hieu lay thong tin tu dau ma mot val nguai trang XI nghi~p b<lt dau ban tan. Pia ng<;li rang, neu tin nay Ian ri?ng ra, cong nhan se khong yen tam san xuat, do d6, n1:ing suat se giam, phe ph§m se tanq,

Thea ban, P can lam gl de ng1:in chan tlnh huang xau neu tren?

44

Chuang 3

cAe PHUONG TIEN CIAO TIEP

MI;IC tieu

£l~ giao tiep vol nhau, can nglloi phai sa dl,Jng nhltng phllong tien nhat d[nh, 99i la phironq tien giao tiep. Cac phllong tien nay rat phong phu, da d'ilng, nhllng c6 th~ chia chunq ra thanh hai leal: ng6n ngu va cac phuong 1i$n phi ng6n ngu. Chuong "cac phllong tlen giao tiep" se gioi thi$u vOi ban y nghTa va each Sll dl,lng cac phllong ti$n giao tiep CO ban, Sau khi h9C xong chtronq nay, ban c6 thei:

- Hi~u gia tr[ bi~u dat cua moi phudng ti~n giao tiep;

- Hit§u va nam bat dur;1e n¢i dung, y nghTa cua loi n6i, hanh d¢ng, cu chl ... cua doi tu(;mg

giao tiep:

- Sa dl,lng cac phuonq tien giao tiep hi$u qua hen:

- Chu y thea dang den IOi not. hanh d~>ng, nr the, an mac va cac bit§u hien phi ng6n

ngu khac cua ban than trang giao tiep,

T6m tat nQi dung

- Trong giao tiep, con nglloi sll dl:mg ng6n ng[( va ca cac phllong tien phi ng6n ngu.

- Ng6n ngu la qua trlnh moi ca nhan sa dl,lng mot th(( tieng nao d6 dei giao tiep va tu

duy, N6 la phllong ti$n giao tiep cM yeu a can nguai. Trang giao tiep chunq ta can chu y den tat ca cac yeu to cua ng6n ngCt: n9i dung, ngu phap, phat am, 9i9n9 nol, toc de) n6i, ngu di$u, phong each ng6n ngu V.v.

- Cac phironq ti$n giao tiep phi ng6n ngu a con ngllai baa gam: anh mat, net mat, nu cuai, trang phuc, trang dit§m, trang sire, vi tri, khoang each, de)ng tac, tu the, qua t~ng v.v. NghTa la chunq rat da danq, phong phu, Cac phllong 1i(m phi ng6n ngii thllang ho tro, b6 sung cho phironq ti$n ng6n ng[(. Tuy nhien, cOng kh6ng hi em khi chunq gilt vai tro chu dao,

- £lei giao tiep tot, chung ta can ren IUY$n ky nang sa dl,lng cac phllong tii~n giao tiep.

Ngh$ thuat giao tiep chinh 18 a sl,l ket hop nhuan nhuy~n, hop Iy tat ca cac phllong 1i$n giao tiep, ke ca ng6n ngii va cac phllong 1i$n phi ng6n ngu.

I. NGON NGU

N gall ngii la qua trinh con nguai sit dung mot thu' tieng nao do dl giao tie'p va tu duy.

N6i cu th~ han, ng6n ngir chinh HI. loi n6i hay cau viet cua cluing tao

45

Ngon ngfr 13. loai phuong tien giao tiep chu ycu cua con ngtroi, Bang ngon ngtr. chung ta c6 the truyen di mot each chinh xac bat ky mot loai thong tin nao, c6 the dien ta tarn trang, tlnh cam, mieu ta hanh dong hay su vat. Ngon ngfr diroc str dung trong giao ticp bao gam ngon ngfr n6i va ngon ngir viet. De si'r dung ngon ngu mot each c6 hicu qua, cluing ta can luu y mot so van de sau day.

1. NQi dung ella ngon nglt

Noi dung cua ngon ngfr Ia nghia cua tir ngil rna chung ta n6i hay viet, y rna chung ta muon chuyen den ngiroi nghc hay ngiroi doc,

Noi dung cua ngon ngtr c6 hai khia canh: khach quan va chu quan. Khia canh khach quan bieu hien a cho, tir luon c6 nghia xac dinh, khong phu thuoc vao y muon cua cluing tao Moi tir hoac cum tir diroc dung de chi mot sv vat, hien nrong hoac mot loai su vat, hien nrong nao d6. Do d6, cluing ta khong the dung tu "tam If" de chi "con duong", "ngoi nha" de chi "cay coi", "ngtroi thu ky" de chi "giam doc". Nhir vay, mot trong nhirng dieu kien thict yeu cua su thong hieu lrong giao ticp 13. dung tir phai chuan xac.

Cling can liru y rang, mot tir e6 the c6 vai nghia khac nhau, song trong moi tinh huang cu the, n6 thirong diroc dung voi mot nghia xac dinh. N6i each khac, a mot rmrc d¢ nao do, ngon ngu cua con nguoi con mang tinh tlnh huong. Cho nen, neu khong narn duoc tlnh huong giao tiep, chting ta co the the hieu sai loi cua ngiroi khac,

Khia canh chu quan trong noi dung ella ngon ngir diroc the hicn a cho, ngon ngu duoc chiing ta dung de truyen tai y ella chiing ta, nrc la y ca nhan, Nhieu khi y nay kh6ng triing voi "nghia that" cua tir, cua cau rna cluing ta dung. Ching han, ngiroi khach rna ban dang ticp cam thay n6ng birc, muon ban bat q uat len cho mat nhung lai noi: 'Thai tier horn nay nong qua co nhi!". Han nita, cung mot tir, mot cau co the gay ra nhfrng phan ung, nhtrng cam xuc khong giong nhau a nhfrng nguoi khac nhau, Vi du: tll' "hang dorn" doi voi khach hang chua rnua phai loai hang nay se kh6ng gay ra nhfrng earn xiic ticu eire nhu a ngiroi dit mua nham phai n6. Trong giao tiep, hieu diroc yd. nhan Ia co sa ella su hieu biet Ian nhau, 51! dong cam gifra cac chu the.

2. Phat am, giQng nol, toe de? nel

Trong giao tiep bang ng6n ngfr n6i, viec ngiroi noi phat am c6 chuan hay khong, co r6 rang hay khong, giong noi ella ho nhir the nao, toe d¢ nhanh hay cham, dieu nay cling c6 anh huang nhat dinh den hieu qua ella qua trinh giao tiep,

46

Truce het, phat am kh6ng chuan se gay kh6 khan cho nguoi nghe trong viec hieu y nghia cua lai noi, tham chi la hieu sai hoac kh6ng hieu duoc, dac biet trong rnrong hop nguoi noi va ngtroi nghe tiep xiic voi nhau Ian dau.

Giong n6i thirong phan anh mot each chan that cam xuc, tlnh earn ella nguoi noi, cho nen n6 co sue truyen cam to Ion. C6 nguoi co giong noi nhe nhang, am ap, lam ngiroi nghe earn thay thoai mai, de chiu. Co nguoi c6 giong noi r6 rang, orrt khoat, lam nguoi nghe cam thay uy luc cua ho, m6i lei noi cua ho nhu la mot mcnh lenh phai tuan thu, Lai co ngiroi c6 giong noi the the, chat chua, gay xiic earn ticu eire 0 nguoi nghe. Trong khi noi, toe do, nhip d¢ noi, each nhan giong cling c6 y nghia quan trong, Nen noi nhanh hay cham con tuy thuoc VaG tinh huong C1,l the. Tuy nhien, n6i nhanh qua sc HIm ngirci nghc kh6 thea doi, con noi cham qua thi d~ lam nguoi nghe buon chan. Cung can phai chii y den ca nhjp de) noi, nen noi hie tram, luc bong, co diem nhan thi moi hap dan ngirci nghe. MOt bai n6i duoc chuan bi cong phu, co noi dung phong phu, nhung duoc trinh bay boi mot giong deu deu, cham rfii thl cling khong the hap dan, loi cuon nguoi nghe, chang khac nao mot birc tranh rna khi xem, nguoi xem khong co diem de dung mat.

Giong n6i, toe d¢, nhip d¢ n6i cua moi ngiroi bi chi phoi nhieu boi nhirng dac diem ve gioi tinh, cau tao thanh quan cua nguoi do, moi twang ng6n ngu bao quanh ho tu khi con au tho, nhung su fen luyen cfing co y nghia quan trong, Dcmocrit - nha dien thuyet vi dai thai Hy Lap c6 dai, tung rat xau h6 va lung tung VI q.t n6i lap cua minh. Liic buy gic, cha cua 6ng chet va de lai cho ong mot thira dat voi hy vong cuoc song cua con trai se diroc dam bao, Tuy nhien, phap luat Hy lap hoi d6 quy dinh, d€ cluing minh diroc quyen so hitu thira dar, Dcmocrit phai tranh luan cong khai va thang tat ca. moi nguoi khac tranh chap voi ong. Tat noi Hip va Sl,f X[(U h6 da lam ong that bai, ket qua 1ft ong bi mat mieng dat. Nhung cling tir do, Democrit khong ngirng phan dau luyen giong n6i ciia minh va chinh eng da tao nen mot cao trao dien thuyet chua tung co trong lich sir loai nguoi. Trong lich SU, kh6ng it nguci da noi girong Democrit va da thanh congo

3. Phong each ngon ngft

Phong each ngon ngfr dtroc th~ hien qua loi noi, loi viet, tire la each dung tir ugir de dien dat y trong giao tiep, C6 nhieu phong each ng6n ngfr khac nhau, tuy theo tinh huang giao tiep rna cluing ta lila chon phong each ng6n ngu cho phil hop,

47

3.1. L6i noi thang

Loi n6i thang (con goi la loi n6i co gioi) Ia noi thing, viet thang ra y nghi cua minh, cai minh muon, minh can, cai minh biet, khong quanh co, yang YeO, khong an y.

Vf du:

- Sao ban buon v~y?

- Dng n6i dai dong qua!

- V e diem nay, toi khong dong y voi ong.

N6i thang c6 uu diem 13. tier kicm diroc thai gian, doi nrong nhanh ch6ng hicu duoc y cua cluing ta, nrc la dam baa tfnh chinh xac cua thong tin. Tuy nhicn, trang nhieu tinh hu6ng, n6i thang thicu te nhi va lam d6i nrong kh6 chiu, kh6 chap nhan thong tin rna chung ta dira ra, nhat la khi thong tin d6 la dieu khong diroc mong doi, Ngirci ta k~ ding, khi bac si kham benh cho s. Freud - nha tam If hoc kiet xuat, cha de cua phan tam h9C - n6i voi Freud rang, Freud mac benh ung thu, thi Freud da her vao mat vi bac si d6: "Ai cho eng quyen noi voi toi nhu vay!",

Lei n6i thang thuong diroc dung trang giao tiep gnra nhtrng ngirci than trong gia dinh, ban be than mat, trang tinh hu6ng can su r6 rang hoac th~ hien sl! kien quyet, con trong giao tiep chinh thuc, trong cac m6i quan he xa giao thong thirong nguoi ta sir dung 16i n6i lich SI! va loi noi ~n y.

3.2. L6i noi lich su

6 lei n6i lich su, ngirci ta si'r dung ngon tir tinh thai voi cac dong tir, menh de tinh thai (VI vay can goi la 16i n6i tinh thai) lam cho cac cam nghi, thai d9 diroc bieu 19 mot each nha nhan, Itch thiep.

Vi du:

- Rat tiec la trong dicu kien hien nay chung toi chua the dap irng nhirng

yeu cau cua cog.

- Thea cho cluing toi bier, tinh hinh khong hoan toan nhu vay.

- Hy vong rang, quan he gitra hai cong ty chiing ta se ben chat han!

- B(> quan ao nay duoc cat rAt kheo, chi tiec la mall hoi toi.

- Phien c6 chi giiip phong giarn doc a dau diroc khong?

- T6i e la ong goi nham so rei,

Qua nhirng vi du tren, chung ta c6 the thay ding, loi n6i Itch su duoc dung ph6 bien trong tnrong hop thong tin c6 the gay cam xric tieu cue a nguoi nhan.

48

3.3. Lui n6i itn y

Trong giao tiep, nhieu khi c6 nhtrng dieu muon n6i nhung khong tien n6i ra va cluing ta thircng phai dung lei n6i an y, tire la noi mot dieu khac ham chua dieu muon n6i d~ lam ngiroi nghe nghi den dieu d6.

Vi du: Dern da khuya, mot vai dong nghiep van rl ram tro chuyen, trong khi c6ng viec ngay mai cua ho f5t nang ne. B~R 10 lang nen len tieng: "Cong viec ngay mai nang ne lam day cac ban <;1". Nhirng ngiroi d6 hieu y ban va dap:

"Cau yen tarn, cluing ta di ngu ngay day".

Loi noi :in y la loi noi nhe nhang, te nhi, kheo leo, doi hoi mot sir tinh te a nguoi noi va nguoi nghe. D6i khi, ngiroi nghe khong hieu duoc :in y cua nguoi noi, hoac hieu nhung muon lang tranh ncn gia vo khong hieu,

3.4. Lui noi mia mai, cham choc

Trang cuoc song, c6 nhfrng ngiroi hay mia mai, cham choc nguoi khac. H9 dira chuycn vui, chuyen buon, chuyen t6t, chuyen xau, thieu s6t, loi lam, tham chi ca nhtrng khuyet t~t bam sinh nhu cai chan thot, cai lung gu, cai mat le cua ngtroi khac fa de dam tieu, che' gieu voi thai dO thieu thien chi. Ngay ca trong thanh tfch cua nguoi khac, ho cling nhin thay nhirng dieu khuat tat, dirong nhu ho ghen tt voi thanh tfeh d6. Cling c6 ngtroi khong c6 y xau, chi muon "treu", "choc nrc" ngirci khac mot tf cho vui, nhung ho khong bier rang "cai vui" d6 lam xtic pharn nguai khac, Elm cho nguoi khac bi ton thuong, earn thay dau dan, dac biet la voi nguoi qua nhay cam. Theo nguci Phap, ditm khac nhau duy nhat giira mia mai va tat vao mat nguoi khac la tat thl keu nhung thuong lai khong dau bang.

Mia mai, cham choc nguoi khac la mot th6i xau. N6 khong dem lai cho cluing ta dieu gl tot dep rna chi dem den sl! han thu, xa lanh ella ngtro! xung quanh. Neu trong so ban be hay dong nghiep cua ban c6 nguoi hay mia mai, cham choc ngtroi khac, ban hay gap rieng ngiroi d6 de g6p y chan tlnh. Neu ban bi mia mai, cham choc, hay giang tra mot each thich dang. Con ban, dung bao gic mia mai ngiroi khac, hay lam theo lei khuyen cua mot nha giao tiep hoc rang: "Hay chon vui th6i mia mai trong mo".

II. cAe PHUONG TI~N GIAO TIEP PHI NGON NGU

Trong giao tiep, ben canh ngon ngii con c6 cac phirong tien phi ngon ngfr, hay con goi la ngon ngfr co th~, ngon ngfr khong c6 am thanh. Theo ket qua nghien ciiu cua cac nha ngon ngu h9C, 20% ket qua giao tiep giua con nguoi

49

4.GTKNGT·A

voi can nguoi la do ngon ngu co am thanh mang lai, con 80% con Iai la do ngon ngi] khong co am thanh dem den. Vi vay, muon nang cao hieu qua hoar dong giao tiep cua minh, chung ta can nam diroc nhtrng thoi quen, nhtrng quy (aC trong viec Slt dung cac phtrong ticn giao tiep phi ngon ngii de khong chi hieu diroc <; do cua ngtroi khac, rna con co the dien dat duoc <; do cua minh mot each da dang, phong phii. Ngtroi giao tiep gioi chfnh la ngiroi bier ket hop khco ICo, nhuan nhuyen ngon ngiJ co am thanh voi ngon ngfr khong co am thanh trong giao riep.

1. Anh mat, mH m~t va nu clfdi

1.1. Anh mat

Anh mat diroc xem la cira s6 cua tarn h6n. Anh mat phan anh tam trang, nhirng xiic cam, ttnh earn ella can ngtroi nhu vui, buon, nrc gian, sq hai, 10 lang hay yen tarn. Anh mat cling co (he cho ta biet mong muon, <; nghi cua nguoi d6i thoai. Anh mat khong chi boc 1¢ tam hon cua can ngiroi rna con la can dirong chu yeu rna qua do cac thong tin cam tfnh lU rnoi trirong ben ngoai la do mat cung cap. Vi vay, trong giao tiep cluing ta nhat thiet phai bier Slt dung mat, bier giao tiep bang mat. Nhirng su dung mat nhir the nao thl day Iai la mot van de kh6ng may dan gian, C6 cai nhin lam ban cam thay tu lin, thoai mai, gin gui, nhung cUng co cai nhln lam ban 10 lang, pharr van. De sir dung mar c6 hieu qua, ban din luu y mot s6 diem sau day:

- N hill t!uillg VaG nguai dOl' thoai.

Cai nhln tu nhien, nhe nhang nhu baa quat toan bo can nguoi ho chir khong nhin VaG mot diem nao d6 tren khuon mat cua ho. C6 ngiroi, khi tiep xuc voi nguoi khac, nhar la khi noi, thtrong khong biet nhin VaG dau nen lung tung; co ngiroi tim each lang tranh anh mat cua nguoi khac, nhrn quanh, nhin len hoac nhin xu6ng. Thea cac nha tam If h9C, kh6ng nhln thang vao ngiroi khac thirong co nghia nhir sau: dung tnroc mat anh, toi cam thay tv ti, toi cam thay khong bang anh, toi so anh; anh mal lang tranh nguoi khac co nghia la: toi co dieu kh6ng muon de anh biet, toi so tiep xiic voi anh milt cua anh, vi nhu vay anh se nhin thay tat ca; con nhin thang VaG ngiroi khac co nghia la: toi rat thanh rhuc, han mra toi rat quang rninh, chinh dai, toi tin nhimg lai noi cua toi voi anh la thanh that, kh6ng gia doi.

Nhu vay, cai nhin lang tranh bieu hien 51! gia doi, thieu thanh that, thieu tu tin, con nhin thang VaG ngtroi khac bieu hien su thanh that, sir tv tin, 5V quang minh chfnh dai cua chung tao

50

4.GTKNGT·B

- Khong nhin cham chu VaG nguai khdc,

Nhln cham chu hay nhin cham cham cling Iii mot cai nhin thirong gap trong giao tiep, Ve cai nhin nay, cac nha tam 1'1 hoc My luu y cluing ta hai diem: thu nhat, cluing ta kh6ng nen nhin cham chu van con ngtroi; thti hai, cluing ta chi nhin cham chu van nhtrng gi khong phai la con nguci. Chung ta c6 th~ nhin cham chu that lau vao mot bong hoavmot tam hinh, mot can vat, Nlurng neu cluing ta dira mat nhin cham chu vao mot ngiroi nao do, thi nguoi do se cam thay 10 lang, kho chiu, ura nhu ho c6 mot sai sot, mot diem gi do kh6ng blnh thuong va dang bi nguoi khac soi moi.

- Khong nhin nguai khac veri dnh nuit coi thuang, gieu cot hodc khong them de' y.

V oi nhtrng nguoi co giao due, mot trong nhfrng bicu hien quan trong cua ho la co the kh6ng che diroc xuc cam, tinh cam cua minh, kh6ng de dang d6 cho nhung xuc cam cua mlnh boc 19 ra ben ngoai va anh lurong den nhtrng nguoi xung quanh. Vi vay, tnroc mot con nguoi hoac su viec rna cluing ta khong ira thich, neu chung ta voi nhin ho bang "nira can mat", bang anh mat tire toi hoac kh6ng them de y den, thi dieu do chi chung to cluing ta la can ngiroi hep hoi, khong diroc giao due tot. Cho nen, cluing ta khong nen lam dung ann mat coi thuong, anh mat voi nhtrng cam xuc tieu eire, cling kh6ng nen hrom hay nnln xeo.

- Khong ddo mat ho¢e dua mdt lite nhin mot each vung trom.

Trong giao tiep xa giao, dao mat, dira mat nhin mot each vung trorn thuong diroc xem Ia bieu hien d~c tnrng cua nhtrng con nguoi khong duong hoang, tham chi cua ke xao tra, tham doc, ke gian hung. Vi vay, khi dang tro chuyen voi mot ngiroi rna muon di chuyen mat nhin sang mot nguoi khac hoac mot su vat khac, tht ban hay lam dieu d6 mot each tir tir, nhe nhang, khong dao mat noac liec nhanh mot each vung trom. Dieu d6 n6i len kh6ng chi su quang minh chfnh dai rna ea su nr tin cua ban nita.

- Khong nheo mdt hodc nhdm cd hai mdt truce mgt nguai khac.

Trong cac each nhin, nheo mat (nham mot mat) hoac nham ca hai mat li':t mot each nhtn c6 nhieu y nghia. Truce mat nhimg nguoi khong that quen biet, ban kh6ng nen lam nhu the. o phirong Tay, truce mat mot nguoi khac gici, neu nham mot mat r6i nhay hai Ian thl dala dong tac goi tlnh, chii yeu la each dua tin hieu cua nam gioi; con nharn d. hai mat va cuoi thl de lam nguoi khac lien tuong den chuyen tlnh ai.

51

1.2. Net mat

Net mat bieu hien thai dt), cam xuc ella can ngirci. Cac nha tam Ii hoc cho rang, net m~t bieu 1¢ sau cam xuc: vui, buon, ngac nhien, SQ' hai, nrc gian va ghe torn. Nhfrng bieu cam khac nhau qua net mat ia do nhftng su ket hop khac nhau ve vi trf cua mat, moi, mf mat va long may quy dinh. Leona dO' Vanh xi noi: "Khi ta kh6e, long may va mom thay d6i khac nhau tuy thea nguyen nhan kh6c". Net m~t con cho ta biet It nhieu ve ca rinh can nguoi. Nguci vo nr, lac quan, yeu dai thi net mat thuong vui ve; nguci vat va, phai 10 nghi nhieu thi ve mat thuong cang thang, tram tu ... Khong phai ngau nhicn rna nguoi ta xern Wang qua khuon mat. Nguoi xira n6i: 'Nhin mat rna hal hinh dong" cling Ia vi vay,

Trang giao ticp, cimg voi nu ciroi, net mat la yeu to thuong duoc nguci khac chu y quan sat, n6 g6p phan quan trong vao vice tao nen hinh anh cua cluing ta trong can mat nguoi khac.

1.3. Nt.t curri

N\1 ciroi IS. mot phuong tien giao tiep quan trong chua dung nhieu noi dung phong phd. N\1 cuoi kh6ng chi bi~u hicn thai d¢, tinh cam ella can nguoi rna ca. nhitng net tinh each nhat dinh cua ho nira. Thuc te cho thay, mot bo mat urci cuoi luon diroc hoan nghcnh, d6 la VI nu cuoi chang nhung dem lai cho nguci khac earn giac thoai mai, tv tin, rna con lam cho ho cam thay day Ia tin hicu cua su tot lanh, cua tinh htru hao va long chan thanh. Khi chung ta uroi cuoi voi nguci khac, d6la chung ta "n6i" voi ho rang: toi rat mung VI duoc g~p anh, toi san sang tiep chuyen anh, anh Ia nguai diroc hoan nghenh 6 day. Nhu vay, nu cuoi bieu hien thai d¢ tich eire cua clning ta, la "loi" moi chao hiru hi?u nhat, n6 c6 th~ giai toa ca nhtrng y tuong doi dich b ngtroi khac, Trong giao tiep, c6 Ie khong c6 gl do bang mot bo mat cau c6, him It, lanh lung, khong biet mim cum. Nguoi Trung Hoa n6i rang: "Ai khong biet mim cuci thi dirng nen rna tiem", Trang cucn "Ddc nhdn tam ", tac gia Dale Carnegie chi ra nhirng loi Ich sau day ella nu cuci:

- NV cuoi chang t6n hao gl rna loi that nhieu;

- Nu cuoi khong lam ngheo nguoi phat n6, nhung lam giau nguoi nhan n6;

- N\1 cuoi chi c6 trong khoanh khac, nhung co khi lam ta nh6 suot doi:

- Ke phu quy den bac nao rna khong c6 n6 thi cling van con ngheo, con ke

ngheo hen toi dau rna san sang co no thl van con cai von vo tan:

52

- NQ. ciroi gay hanh phuc trong gia dlnh, n6 la ngu6n goc nhirng hao y trong thtrong nghiep va la dau hicu cua tinh be ban;

- N6 boi duong ke met nhoc, no la hinh anh binh minh cho ke nga long, ia nang xuan cho ke buon rau va la thuoc mau nhiem nhat cua tao hoa d~ chira 10 au;

- NI.l cuoi khong the mua dtroc, khong th~ xin diroc, khong rmron diroc, rna cling kh6ng th6 an cap diroc. Neu ta khu khu gift no thi no chang co giri tri gi, nhirng neu ta dung n6 mot each rong rai thi gia tri v6 cung.

Tuy nhien, co nhicu nu ciroi khac nhau va kh6ng phai nu ciroi nao cling telt. NI.l cuoi phai nr nhien, chan thanh thl moi co hieu qua. Trong cac kieu cuoi, mim ciroi co Ie kicu cuoi tot nhat phil hop voi nhieu tlnh huong giao tiep, Can tranh nhirng kieu ciroi nhir: cuoi ho h6, cuoi ha ha, ciroi re len a noi cong cong, ciroi mia mai, cuoi nhat, ciroi ling Io, ciroi ham ha, ciroi vt: nghla,

2. An m~e, trang di~m va trang strc

2.1. An mac

Viec chiing ta an mac nhir the nao trorig giao tiep khong nhirng the hien khieu tharn my, van hoa giao tiep cua chung ta, rna con th~ hien thai d¢ cua cluing ta d6i voi nguoi khac va d6i voi cong viec, Tai c6ng sa, vice chung ta an mac nghiern nic, lich sir cho moi ngiroi thay rang chung ta la can ngtroi c6 luang tam, c6 trach nhiem nghe nghiep, coi trong c6ng viec, Vi vay, ban dirng coi tlurong viec an mac cua mlnh,

Quan ao co nhieu chung loai, nhieu kieu dang, rnau sac, c6 th~ noi la muon mau, muon ve. Ban co the tuy thea tirng tnrong hop, tuy thea mua, tuy thea so thfch ca nhan, dac di~m cua dia phuong va dan toe de chon each an mac cho phu hop. Trang tnrong hop xii giao, noi chung, co hai each an mac: mot la Ie phuc, hai Ja thirong phuc, Trong nhung truong hop long trong, nghiern trang, nghi l~ chfnh thirc thll~ phuc phil hop hon; con trong nhirng tnrong hop thong thuong thi mac tlurong phuc, Tuy nhien, trong bat ky tnrong hop nao, an mac d~u phai sach se, chinh te, phil hop vdi kho ngiroi, mall da, khuon mat, khong chi ve kich thuoc rna con ve mau sac, hoa van va kicu dang. VI du: Tren thl mac ao duoc may tir vai cao cap mau sam, diroi thl mac quan vai thirong mall sang, an mac nhu vay thl khong the goi lit phil hop, Trang chiing ta, kh6ng it ngtroi van quan niern mot each dan gian rang, "tot g6 han tot mroc san", tir do dan den viec coi thuong chuyen an mac, nhieu khi an mac mot each tuy tien, cau tha,

53

Dung la t6t gO han t6t mroc san, noi

dung ben trong quan trong han hinh tlurc ben ngoai, tuy nhien ban can hru 9 rang, hinh anh ben trong cua ban dtroc xac lap qua hlnh anh be ngoai, trong do an mac co vi trf quan trong, Ban hay hlnh dung xem, trong mot cuoc mit tinh quan trong duoc t6 chiic de ky niern ngay thanh lap cong ty, mot nhan vien den dl! rna an mac diu tha: ao khong be trong quan, di dep le loet quet. .. thi chac chan moi nguoi xung quanh se nhin nhan vien do voi anh mat khong hai long, thieu thien earn, cho du van biet do la mot can ngiroi tot. Cling co nguoi cho ding, an mac can phai gian di, khong nen cau ky. Dieu nay cling dung, nhung dung nharn Ian gian di voi xuenh xoang, tuy tien, cau tha; gian di nhung phai

nghiern nic, chinh te, sach se. Hinli 4: An mac cdn phdi chlnn te,

Hien nay, rmrc song cua nhan dan ta' . . sach se

da cao han nhieu so vci truce day va viec

an mac sach se, nghiem nic, chinh te, phil hop khong con la van de 160 d6i voi nhieu ngiroi. Tuy nhien, chung ta van bat g~p khong it nguoi voi quan ao nhau ban, mau sac loe loet, diem dua xuat hien tren dircng pho hay noi cong so. Nguyen nhan 0 day thircng kh6ng phai Iii do ho thieu quan ao, rna Itt do ne nep sinh hoat. De dam baa quan ao luon chinh te, sach se, phil hop, ban can luu 9 mot s6 diem sau:

- Kien quye't loai thdi nhiing b¢ do khong con ph« hap v6i ban niia;

Co ngiroi co nhirng bo quan ao khong con phu hop voi mlnh nira (rnau sac, kich ca, kieu dang v.v.), nhung khong loai di, Cll' tiec re la con moi, dal tien ... nen thinh thoang lai mac vao vii di nhien IS. khong phil hop,

- Qudn ao bdn thay ra la phdi gigt, phai kilo r6i ui iii ngay vii din than

treo vao tU.

S4

Hinh 5: Khong lin mgc qua cdu ky

Thuc bien duoc dieu nay tht ngay d. trong twang hop voi vang, cluing ta vAn co th~ an mac sach se, chinh teo

Ngoai ra, la mot nguoi thu ky trong tuong lai, ban se thuong xuyen xuat hien ben canh lanh dao va trong an mac ban con phai chti y den thai d¢ cling nhu nhtrng d~c diem khac cua nguoi lanh dao, Mot co thu ky tre, an mac qua "goi cam" ben canh mot ong giam doc da dung tudi co the lam cho ong giam doc kho xu va de lam nay sinh nhirng 1m dam tieu, di ngh]. Chilc ban vAn khong quen tam trang cua nguoi con trai.khi di canh ngirci yeu «tan thai" cua mlnh trong tho Nguyen Binh:

"Hom qua em di tlnh ve'

Dai em J mdi con de ddu lang Khan nhung, qudn linh ron rang Ao cai khuy bam em lam kIltS toi"

55

2.2. Trang diem va trang sue Ngoai an mac con e6 trang diem va trang sire. N6i chung, day chu yeu la nhfrng van de cua nit gioi, nam gi6i it khi trang diem, con trang sue thi narn sioi thuonu chi mang ca vat va nhan

l;! l;! .'

nhung nhan (huang cling chi la vat ky

niern, vat tfn chap (chang han nhu nhan ciroi) chir thirong khong phai la do trang sue. Hicn nay, do trang sue danh eho ntr gi6i rat phong phii, da dang: nhan, vong c6, hoa tai. nhfrng thir cai tren t6c, vong deo tay v.v. Chi tfnh rieng nhan cung dil c6 den hang tram kieu dang. Khi deo do trang sire, can chii y sao eho phu hop voi ca the va each an mac. N6i chung, kh6ng ncn deo qua nhieu trang sue vi

nhir the de gay an nrong nang nc, khoe Hinlt 6: Khong lin mdc Ctill tlu:

cua. Khi tiep khach, nfr gioi nen trang

diem, chang han danh phan, t6 son, nhung kh6ng nen dam va lac loct qua, de bi danh gia la "an choi", thieu nghiern tiic.

T6m Iai, trong giao tiep, trang phuc, trang diem va trang sue Iii. van de quan

trong va tinh te rna cluing ta khong th~ xem thuong.

3. Ttt the va d9n9 tac

3.1. Tu the

Ttr the c6 vai tro quan trong trong giao tiep, c6 the xern n6 nlur cai khung hay nen eho hlnh anh cua chiing tao Mot ngtroi e6 vc be ngoai d9P, co the khoe manh nhung nr the khong dircng hoang thi ve dep d6 cung kern phan gia trio Trang giao tiep, c6 ba ttr the chll yeu: di, dirng va ngoi, Nguoi xira dfr nhan thirc duoc tam quan trong cua nr the va chu y giao due cho con cai minh each di, dung, ngoi, dac biet la nhfrng gia dinh quyen quy. H9 cho rang, dil 18. nguoi quan tu thl phai: "di nhir gio, dung nhu cay thong va ngoi nhu chuang". Do chinh 18. su khai quat ve dep cua nr the trong giao tiep,

3.1.1. Tu the' di

Tir the di dep Ia di nhanh va nhe nhang, dau ngang cao, nguc hoi uan ra phfa tnroc mot chut. Ttr the di nhu vay khong nhltng chtrng to d6 la con nguoi

56

nr tin, nang dong, giau nghi luc, dang huang den nhirng cong viec quan trong, rna· con g6p phan 1<:t0 nen nhirng pham chat d6. D6 chinh HI. tac dong tro lai cua hanh vi d6i voi tam If.

C6 ngiroi di nhanh nhirng dau lai cui xu6ng, nghia lit Him lui di, d6 la tu the di cua nhirng con nguoi t5t bat, vat va, khorrg biet nhin xa, trong rong, C6 nguoi do dam di tung biroc ngan, d6 la con nguoi hay nghi ngai, thieu tlf tin. Lai c6 ngiroi cham rai ung dung thir thai tha chan tung buoc mot, d6 la con nguoi nhan roi, khong c6 viec gi quan trong de giai quyet. Nguoi ta chi di nhu vay khi dao mat trong cong vien, hoac trong phong lam viec, khi dang suy nghi de giiii quyet mot van de nao d6.

Khi di, neu ban xach cap, thl hay dung tay trai, d~ tay phai luon san sang chia ra cho ngiroi khac.

3.1.2. r« the'dtlng

Tu the dung dep la nr the dung thang nguoi, ngang cao dau, vai kh6ng nho ra phia tnroc, ngirc thang, hai tay buong xuoi nr nhien, long ban tay huang VaG trong, ng6n tay giila hoi cham vao quan; nhin mot ben, tir mcp tai cho den mat ca chan ph iii lit mot dirong th~ng. Ttr the dung nhir vay sc lam cho ngiroi khac cam thay cluing ta lit mot con nguoi duong hoang, tt! tin va ph6ng khoang. Kh6ng dung du: tay uii quan, khong chap tal' ra sau lung hoac khoanh tay, vi d6 la dau hicu cua su thieu coi rna, SI! nr man.

3.1.3. Tu the' ng6i

Khi ng6i phai c6 nr the dung dan, thoai mai, nr nhien, thanh than. Trong nhirng quan he giao tiep chinh tlurc, du lit ng6i tren ghe thuong hay tren ghe' dcm sa long, tot nhat khong nen ngoi choan het cho, khong nghieng ve mot ben, lung va dau phai thang de to ra ban la ngtroi co tinh than eao va dang san sang tiep chuyen, lUY nhien dung de oguai doi thoai cam thay ur the ella ban la cting nhac, Neu ngoi lau, cam thay met, ban co th~ nra lung, nhung khong diroc duoi chan ra thea kicu nira nam, nita ng6i.

Khi ng6i, tay de len lay vin ella ghe' hoac len dui, hoac len ban neu co ban o phia tnroc; hai chan nen khep lai hoac chi d€ ho mot chut, nam gioi co th~ bat cheo chan nhung khong ghech chan qua cao, kh6ng rung chan; nu gioi c6 th€ gac ban chan len nhau nhirng khong diroc duoi thang ra phfa trtroc. Tnroc khi ngoi, ban can kiern tra xem ghe co bi ban hay khong, Khi bat dilu ngoi xuong. can phai nhe nhang, chic chan va, neu 1ft nil gici mac yay bay ao dai, nen hru y dung de yay, ao bi gap hoac bi nhau, Ban nen nho rang, mac du da

5J7

dt chai chuot, nhung chi mot dong tac ngoi xuong ghe: "Ghe tren ngoi t6t s6 sang", M§: Giam Sinh d§: 1(> r6 y la can ngiroi vo hoc va ngao man,

Neu d6i dien la mot nguoi 16'n tuoi, ban nen chon mot cho ng6i thap han mot chut, nr the ng6i khong nen qua thoai mai va cung khong nen bat cheo chan, can neu d6i dien Iii mot nguoi bang vai bang hra hoac it tuoi hem, thl tat nhien la ban co the bat cheo chan va ngoi het cho mot each thoai mai.

Nhu vay, tu the' di, dung, ng6i cua mot nguoi kh6ng chi dan thuan 13. ve dep be ngoai, rna con bieu hicn thai d¢ va nhirng net tinh each nhat dinh cua nguoi do.

Hinh 7: Kilu ngc1i btit cheo chan (1 mat ca chan cua nit gio!

3.2. Dt;mg tac

Dong tac cling la mot Ioai ng6n ngff kh6ng co am thanh trong giao tiep, N 6 baa g6m cac cir chi bang dau, nhu g~t dau, Uk dau; cac cir chi bang lay, nhu dua lay ra dt minh hoa khi noi, vt\y tay, chi tro va mot s6 cir chi khac. Cac ell chi nay lam cho cau chuyen tra nen sinh dong, hap dan, 16i cu6n han. Tuy nhien, dong tac cua cluing ta phai hop ly, tv nhien va can tranh cac dong lac duoi day:

~ Dua ngon lay ra chi chi, tro tro, dac biet li\ chi van mat nguoi khac;

- Gac dau g6i va chia mui chan vao phia nguiri d6i thoai;

- Ngap, vuon vai;

Hinh 8: Kitu ng6i vdt chan chudn

- Cat rn6ng tay, ngoay tai;

- DAm chan, rung dui hoac dung ng6n tay go xu6ng ban;

- Xern dong ho;

- Vat lay sau c6;

- Khoanh tay truck nguc;

- B6 tay vao nii quan:

- Huyt sao;

- Dui mat, gai dau;

- Nha khoi thu6c vao ngtroi khac;

- Khi n6i hech hech dim d~ chi ngiroi d6i thoai.

Cac dong tac tren deu th~ hien thai d¢ thieu ton trong ngiroi d6i thoai va van hoa giao tiep thap kern. Dac biet, dung tay chi chi, tro tro vao mat ngirci khac duoc xern la cir chi rat vo Ie, bieu hien thai d¢ coi thirong, khinh miet nguoi khac, Khi nguoi ta c6 clI chi do thi van de da tro nen rat nghiern trong,

4. Khoang each, vi tri va kigu ban ghe

4.1. Khoang each

Trong giao tiep, khoang each gifra chung ta va nguoi doi thoai cung co nhung y nghia nhat dinh, Chung ta tien den sat gan mot nguoi ban than d~ tro chuyen nhung dung lai a mot khoang each nhat dinh khi d6 Ia mot ngiroi chua that quen biet. Theo nhieu nha giao tiep hoc (Erdward Hall. Allan Pease v.v.), sl! tiep xuc giira can nguoi dien ra trong bon vung khoang each sau day:

- Khodng each cong cong (public zone, khodng tren 3,5m)

Khoang each nay thich hop voi cac cuoc tiep xuc v6i dam dong tu t~p lai thanh tung nh6rn. Vi du: Khi ban noi chuyen tai cuoc mit tinh, dien thuyet tnroc cong cluing thl khoang each thuan loi nhat tirnoi ban dirng den day ban dan tien danh cho nguoi nghe la tren 3,5m.

- Khodng cacli xii h¢i (social zone, ttt khodng 1,2.,';1 - 3,5 m)

Day Ia vung khoang each thuong diroc cluing ta duy trt khi tiep xuc voi nhtrng nguoi xa la. Vi du, khi chung ta hoi gib;· hoi dtrbng V.v.

59

• - -.:-~----,.- .... -.- .• --:--r;:--'" •. ~ .:- •• , ••. -~ .. ~. _,......,... •

• : t I. : . . z ~A. h ~ "',. ':,.. - , , • • ~.~ .. )

t, . ':. -'-~ '.' . . :',~;

~. ~ .~ ~ -! : .' :,

; i vung ~ vung ! vung ,. vung ,-

'. than 1 c a nhan xii h9 i :. c6ng c6ng

. } "....__J ~__._:;",i .: -)1

.~~~ ... _ .. ...:.. •.. - _- ;,----- - ")

',' ..

,,)

Hinli 9: Cdc vung khodng each trong giao tiCp

- Khoang cacti ('(1 nluin (personal zone, flf khodng 0,45 m - 1,2 m) Chung ta thuong dung each ngiroi khac 6 khoang each nay khi cung ho tham du cac bira tiec, khi giao ticp 6 C(1 quan hay khi gap mat ban be.

- Khodng each than mgt (intimate zone, fit 0 m - 0,45 m)

Day lit "khoang troi rieng" cua m6i can nguoi. Chi nhirng ai that than thiet, gan gili, chiern duoc thien cam ella chu nhan rnoi duoc bu6c vao, vi du nhu: eha my, V<J chong, con cai, anh em, ban be than, ngiroi yeu, ba can gan.

92 em

Hlllh 10: M(Jt cuoc tiip xlic if vung cd nhan

6 vung than mat, e6 mot vung hep, khoang 15 em tinh ttr co the, d6 HI. vimg d~e biet than mat. Vung nay chi cham toi khi c6 SI! tiep xiic than th€.

v« cac vung khoang each trang giao tiep duoc neu a tren, cluing ta can hru y mot s6 diem sau day;

60

- Till! nhdt cac vung khoang each giao tiep chiu anh huong cua yeu to van hoa, nhirng nguoi den tir nhirng nen van hoa khac nhau thuong co vung giao tiep khac nhau. Ching han, ngiroi ta nhan thay rang nhieu ngiroi chau Au co vung than mat hep hem nguoi My. Hem nira, vung than mat cua cu dan song b thi thanh ciing hep han vung than mat cua cu dan song b nong thon,

- Thu hai, trong giao tiep, chung ta can chu y chon khoang each cho phu hop voi tfnh chat cua moi quan he, Vi du: Ban den gap mot giam doc nhan su tai van phong d~ xin viec. Khoang each hop Iy giUa ban va vi giam doc do nam b vung d. nhan hay xa hoi. Tuy nhicn, sau nay. khi quan he tra nen gan giii, than mat han, co th~ thu hep dan khoang each nr vung ca nhan den vung than mat. Ban cling co the d~ dang nhan thay su thay dot khoang each thea tinh chat cua moi quan he b cac moi quan h~ lira doi: khi moi lam quen ho dirng, ng6i xa nhau; khi trb nen than thiet, khoang each trong m6i lin gap go duoc thu h9P va khi da yeu nhau thi ho chuyen sang vung dac biet than mat.

Trong giao tiep, neu cluing ta khong tuan thu vung khoang each, thi de lam cho ngiroi khac kho chiu, de bi danh gia the nay the no, Chang han, moi Jam quen voi mot phu nu rna ban da tien toi sat gan, xarn pham vung than mat cua ngiroi phu nii do thi de bi cho la co y do tan tinh.

- Thu ba, tuy thea muc dich giao tiep cua ban rna thay d6i khoang each cho phu hop de t9-O dieu kien thuan loi cho viec dat rnuc dfch.

VI du: Ban tiep mot khach hang moi. Lan dau gap, thea phep xa giao, ban can giu khoang each b mot rmrc d¢ nao do de dam bao tinh nghicm nic, lich SJ!. Tuy nhien, ban lai muon tao khong khi gan gui, than mat, khong xa each, nra nhu khach hang do quen than voi ban, lam an voi ban da tir lau thi ban can chu dong thu hep khoang each.

- TM( tu, trong qua trinh giao ticp ncn linh hO<;1-1 thay d6i khoang each cho phu hop voi tinh huong giao tiep.

Vi du: Khi ng6i doi dien hay canh nguoi doi thoai, hie thi ban ng6i thing, hie thi ban hoi nron hay nghieng ngiroi ve phia ho (thu hep khoang each) d~ tao cam giac lil ban rat quan tam chu y lang nghe (xem phan ky nang lang nghe). Hay a tren lop, khoang each thich hop giUa buc giang noi giao vien dung va day ban dau noi hoc sinh ngoi la khoang each thuoc vung xii hoi hay cong cong, nlumg trong qua trlnh giang bai, de tao cam giac than mat, gtin gui, giao vien thuong di lai, rei buc giang va di xu6ng lap roi lai quay lai buc giang.

Nhu vay, viec sir dung khoang each nhu lil mot phuong tien giao tiep la mot viec khong dan gian, No doi hoi su nhay cam, tinh teo linh heat cua cluing ta trong

61

giao tiep va phan anh nghe thuat giao tiep cua cluing tao 4.2. V~ tri

SI.! sap d?t ban va cho ngoi trong giao tiep cfing phan anh moi quan he gitra nhtrng ngiroi giao tiep vai nhau. Neu co mot ban va hai ngiroi thl cfing co nhieu each d~ ho ngoi voi nhau. Sau day la mot so vi tri pho bien trong tnrong hop nay.

- Vi tri goc

each ngoi nay phu hop vci nhfrng cau chuyen te nhi va lich su, n6 cho phep hai nguoi c6 th~ nhin van nhau va ciing co th~ khong nhin vao nhau neu muon. Goc ban co rae dung nlnr mot chirong ngai vat cho mbi ben, lam cho mbi ben cam thay yen tam, nr tin, thoai mai hen, khong de dat khi noi chuyen, nhirng cGng kh6ng qua xa each. Cach ngoi nay tien IQ'i cho nhtrng nam nit c6 cam tinh voi nhau nhirng con c6 phan e de, nhtrng cuoc g~p rieng de tu van, khuyen bao hay thuyet phuc,

- Vi tri hap tac

V! tri hop tac co hai each ngoi:

+ Cdch ng6i thu' nhdt (V! trf hop rae 1): Hai ngiroi ng6i ben canh nhau va cling quay ve mot huang, no kh6ng cho phep ho quan sat tat ca cac dau hieu phi ngon ngit ella nhau. Cach ng6i nay eho thay, ho da: d?t niem tin vao nhau, y kien ella ho da: wang d6i thong nhat, Day la vi tri thirong gap khi dai dien cua hai phai doan hop baa sau dam phan thanh e6ng.

+ Cdch ng6i th« hoi (vi tri hop rae 2): Hai ngirci ngdi d6i dien nhau, ban chi co tac dung nhu cho de giay to. each ng6i nay cho thay y kien giita hai nguoi, ve co ban Ia thong nhat va ho rat thang than voi nhau.

00

D

00

D

Vi tri goc

Vi tri hop tac l

Vi tri hop tac?

o

D

vi trf canh tranh 0

o

D

o

Vi trf d¢c I~p

Hinh 11.- Vi tri trong giao tilp

62

- Vi tri canh. franh

Hai ngiroi ng6i doi dien nhau, gitra ho la cai ban c6 tac dung nhu mot chuang ngai phong thu. Vi tri nay tlurcng gap khi hai ngiroi c6 van de can tranh luan, khi can n6i chuyen thang than voi nhau chang han, khi nguoi lanh dao phe blnh, khien trach cap diroi. Ngoi nhtr vay sire manh cua loi khien teach se tang len.

- Vi tri d(Jc lap

each sap xep nay khong phai d~ doi thoai, Khi mot ngiroi chon each ng6i nay co nghia la nguoi d6 khong muon bat chuyen, khong muon bi quay ray. Cach b6 tri cho ngoi nhtr the nay thuong thay trong thir vien, hay trong etta hang an uong giira nhirng nguoi khong quen bier. Cho nen, khi ban muon n6i chuyen coi rna voi mot ai d6 thi khong nen chon vj tri nay.

4.3. Kieu him ghe'

Ngoai vi tri, nrc la each ke ban ghe, thl kieu ban gh€ (hlnh dang, kich thuoc) cilng c6 y nghia nhat dinh trong giao tiep,

- Kie'u ball

+ Ban hinh chii nha: (hlnh 12)

00

o

00

Htnli 12: Vi tri ng6'i theo clip bac J ban chit nhat

Ban chfr nhat bieu hien cho quyen lire, ban cang dai thi quyen It!C cang Ian.

Trong cac vi trf quanh ban chtr nhat, vi tri ngoi a mot dau ban (lung ngiroi ngoi kh6ng quay ra cira) Ia vi tri c6 anh huang Ian nhat. D6 chinh La vi tri cua ngiroi lanh dao cao nhat d6ng vai tro chu trl trong cac cuoc hop, hoi nghi, hoi thao v.v. Tiep den Ia cac vi tri khac, vi tri cang g1in vi tri nguoi lanh dao cao nhat thl cang co iru the, vj tri a ben phai I1U the hon vi trf a ben trai,

63

+ Ban hinh iron (hinh 13)

Ban tron bicu hien moi quan he blnh ding, thoai mai, than tinh. N6 rat phil hop voi nhfrng cuoc trao d6i. thao luan gifra nhfrng nguoi cling dia vi va c6 thien chi hop rae voi nhau.Quanh ban tron, vi tri nao ding trung tam nhu nhau.

Khi mot ngiroi lanh dao chon ban tron cho cuoc gap go cac nhan vien diroi quyen cua mlnh thi do c6 nghia la ong muon tao kh6ng khi vui vc, thoai mai cho cuoc gap, ai trong s6 nhan vicn cling cirri nhan duoc sir quan lam nhu nhau tit ong, Tuy vay, ngay d. trong tinh huang nay thl ban cling can biet rang, nguoi ng6i gan nguoi lanh dao se c6 iru the hem.

Hinli 13: Ban hinli tron

o

o

o

o

Hinli 14: Ban hinli vuong

64

+ Ban hinh. vuong (hinh 14)

Ban vuong bien hien moi urong quan doi dau, phong thu, n6 thircng diroc nhiing ngtroi e6 dia vi ngang nhau si'r dung eho nhtrng cuoc noi chuyen khong keo dai, di thang vao van de. 6 ban vuong, vi tri mang tinh hop tac nhat 1a cho ngoi a ben tay phai canh cluing ta, cho ngoi ben tay trai tinh hop tac thap hon, can vi tri mang tinh doi khang nhat 1a cho ngoi d6i dien chung tao

- Kie'/l gill

Cung nhu ban, ghc co rat nhieu kieu dang khac nhau va kieu ghe cung cung cap cho chung ta nhiing th6ng tin nhat dinh ve chu nhan cua n6. Kich co va chieu eao ella n6 bieu hien cho quyen lire: ghe cang Ion, lung ghe' cang cao thi quyen life cang Ion. H~n ban da nhin thay ngai vang cua mot ong vua nao do, du la qua phim anh chang han. N6 to Ion, cao, cau ky, uy nghi qua phai khong ban? Khong nhfrng the, n6 can dtroc d~t a vi tri trung tam nhat va cao hon cac ghe khac nhieu bac, N6 la bieu tuong cho quyen uy cua vua rna.

Ngoai ra, ban ciing can luu y ding, ghe c6 lung nra uu the hon ghe kh6ng e6 lung tva, ghe c6 lay vin hay hen ghe khong c6 tay vin, ghe xoay to fa quyen the hem ghc co dinh.

s. Qua t~ng

Trong giao tiep, nguoi ta hay dung nhieu do vat nhir btru anh, hoa, do trang sue ... d~ t~ng cho nhau. Nhfrng do v~H nay thuong tra thanh vo gia doi voi ngiroi diroc t~ng boi cluing chua dung tinh cam, mong muon cua ngtrci tang. C6 ngiroi suet doi nang niu, tran trong mot chiec but, mot tam hlnh, mot cuon sci tay voi nhfrng dong hru niem ...

Tang qua Ia mot trong nhfrng each nhanh nhat d6 tao tinh cam va nhiing ffn urong tot dep a nguoi khac ve cluing tao La con ngtrci, ai cling rhich duoc quan tam, vi vay rna ai ciing thich diroc nhan qua. Til dua tre val ba tuoi da thich dtroc ngiroi Ion cho banh, cho kyo, cho den nhitng cu gia rnai nang niu chiec ao moi hay nhfrng vien thuoc b6 rna con coli va nguoi than bieu tang, Vao dip h~, tet, cac cong ty cling rhuong tang qua cho nhan vien va gia dlnh ella ho. Vao nhirng dip thich hop, ngiroi ta ciing thircng tang qua cho d6i tac lam an voi mlnh: mot lang hoa kern theo biru thiep chuc mung vao dip d6i tac khai twang cira hang hay diroc de bat, thang tien chac chan se lam doi tac earn dong.

Ngoai tinh cam, qua tang con c6 the chua dung nhirng ~n y sau xa cua ngiroi tang. C6 co gai birong binh, chang trai quan tam den co tim each thuyet phuc mai rna co chang xieu long, den ngay sinh nhat, chang trai tang co mot con eua duoc lam tir go cham tr6 nit tinh te, voi 9 rang: "co ngang nhu eua".

Lai c6 nguoi can trai, nhan ngay sinh nhat, mang den tang co ban gai lam lai cua minh mot b6 hoa c6 ba bong, y muon noi: "Tang co ba hoa".

Cach tang qua cling la diem can hru <;. C6 nguoi cho rang, qua tang khong bang each tang. Thuong nhtrng nguoi tre tuoi, ua htnh thirc, ira noi bat tan thanh <; kien nay. Khi con la mot sinh vien, mot Ian toi duoc moi den du tiec sinh nhat cua mot co gai tre, Ngiroi yeu cua co gai a xa khong den du diroc nen d5 giri tang mot m6n qua va bay to mong muon m6n qua d6 duoc me ra tai ticc mirng sinh nhat truoc su clurng kien cua nhung ugiroi co mat. Co gai da chieu y cua nguoi ycu, tnroc mat moi nguoi, co tir tir mo g6i qua ra. M6n qua diroc g6i ghcrn can than bang nhicu lap giay mau rat dep, Co gai b6c mai, b6c mai, het tap giay nay den lap giay khac, g6i qua chi con lai nhu mot mieng xa phong nho nhung vAn con giay, chua biet cai gi ben trong. M9i ngirci nfn lang, hoi h9P, tran nfr chu nhan lam tam moi hoi. Cho den khi lap giay cu6i cung diroc b6c, mot chiec h9P nho lo ra. ben trong hop la mot chiec dong h6 xinh xan, nho xiu, moi ngirci 6 len, con nu chu nhan thi mim cuoi nhe nh6m. M6n qua duoc boc boi 21 lap giay mau, dung bang s6 tuoi cua nu chu nhan, Cach tang that an nrong! Tuy nhien, chac ban cung d6ng y voi toi rang, each tang nhu vay khong phai voi ai cilng phu hop.

Nhu vay, qua tang la mot phircng tien bi~u hien tlnh cam va thai d¢ mot each tinh teo Ai cling thich duoc nhan qua nhirng kh6ng phai bat cu qua gi, each tang nhir the nao, va kh6ng phai ai cling bier nhan qua. La mot nguoi thu ky trong tuang lai, chac chan ban se khong it hill giup lanh dao ella minh chuan bi qua d~ tang can bo, nhan vien, khach hang, d6i lac V.V ... vao nhfrng dip thich hop, va chac chan ban cling se khong it Ian duoc nhan qua tir nguni khac, D~ lam t6t c6ng viec nay, ban can hru y mot 56 di6m sau day:

- Khi t~ng qua can chii y den nhu cau, sa thich cua nguoi diroc tang.

- Qua tang phai phu hop voi m6i quan h~ gifra ban (hoac cong ty ella ban)

va ben duoc tang, Qua tang cling can the hien duoc thai do nghicm nic va chan thanh, Co th~ SLr dung san pharn cua dia plnrong hoac cua cong ty ban lam qua tang. Qua tang nhir vay kh6ng nhfrng the hien diroc tlnh cam chan thanh, rna con c6 y nghia quang cao.

- Cach t~ng qua khong nen cau ky, pho tnrong, rna nen dan gian, th~ hien su chan thanh va nghiem nic cua ban.

- Qua tang rlnrong duqc goi ghem dn than, Khi nhan qua ban can to thai d¢ vui ve va dirng quen cam an ngirci tang, Neu qua tang duoc giri qua duong biru dien hoac qua nguoi khac thi ban dn goi dien hoac giri thu de noi lai cam

66

5.GTKNGT·B

an. Ban khong nen me qua ngay d~ xern rna hay cho sau khi khach ra ve, trir truong hop ngiroi tang de nghi ban lam dieu d6. Trang twang hop nay, ban nen noi loi g1 do bieu thi cam xuc tich eire cua mlnh doi voi mon qua, roi cam an nguoi tang Mn nira. Vi du: "Chiec nhan dep qua! Tir lau em van thich mot chiec nhan nhtr vay. Cam an anh nit nhieu!",

Sau khi mb qua, neu thay men qua la "tren rrnrc tmh cam", khong tien nhan, ban nen tim each giri tra lai ngtroi tang kern thea loi giai thfch voi thai d¢ on ton, vui ve. Neu viec nhan duoc qua la mot bat ngb va ban khong kip chuan bi qua dap Ie, thi cling khong can phai voi vang. Ban hay cho va dap Ie vao mot dip khac,

Nhir vay, cac phtrong tien giao tiep phi ngon ngir b con ngirci rat phong phu, Ngoai cac phuong tien neu tren con c6 nhirng phirong tien khac, chang han nhir mui, do vat (tui xach, cap), ngay ca st! im lang trang nhieu tnrcng hop cling la phirong tien giao tiep, Chang phai chiing ta van thircng noi: "Im lang cling la mot each tra lei", "SI! im lang cling biet n6i" hoac "Lfing nghe SI! im lang" do sao.

Moi phuong tien giao tiep phi ngon ngu deu co tac dung nhat dinh, c6 y nghia nhat dinh.Tuy nhien, trang giao ticp, cluing thirong duoc sir dung ket hop. Hon nfra, cac bieu hien be ngoai cua mot nguoi con phu thuoc VaG tinh huang giao tiep, nghia la van thai d¢ cua doi nrong giao tiep. VI vay, muon giao tiep co hieu qua, cluing ta khong chi can nam vfrng y nghia cua tung phuong tien, ren luyen ky nang str dung tung phirong tien, rna con phai bier ket hop Slr dung cluing mot each nhuan nhuyen, hop 19, biet phan tich va tong hop y nghia cua cluing trang moi lien he chat che v6i tinh huang giao tiep. Chung ta hay cung phan tich canh giao tiep b hlnh 15.

Hinh 15: M(Jt cdnh giao tie'p

c.ry

Trong canh nay, ngiroi dan ong ben trai va nguoi phu nir ben phai c6 VI thich nhau: ho dang lap lai dieu bo cua nhau, ng6i nhu dan chat vao xa long pho bay cd tay ve phfa nhau va nhin nhau. Ngiroi dim ong ng6i gifta ciroi min mol, to ve thfch thii nghe, nhung cac bitu hien khac khong phil hop: diu onl ta hoi cui xuong cho thay sir khong tan thanh, long may nhiu lai th~ hien SI gi~n gitr, mal nhin xeo chang trai. Han nira, tay va chan deu bat cheo cho thlf~ eng ta dang gifr the thu, N6i t6m lai fa ong ta khong hili long.

Cau hoi

1. Phan tich khia canh khach quan va khia canh chu quan Irong n9i dung cua ngOr ngft, Tll day ban can luu y gl khi n6i va viet?

2. Cach phat am, gi9ng n6i, toc dQ va nhip d¢ n6i anh huang nrur the nao den hi~l qua cua giao tiep bang ng6n ngi'l n6i?

3. Neu nhilng lfU di~m va nhiing nhiroc di~m cua loi n6i th~ng va lai n61 lich su. Trone

giao tiep hang ngay cua ban, ban thlfong dung 10i n6i nao? T<:J.i sao?

4. B<:J.n se sii dt;Jng 16i n6i nao trang moi tinh huang giao tiep dlfol day:

a. Tro chuyen vOi bo me minh.

b. Tro chuyen vai ba me cua mot nglfoi ban

c. G~p go ban be than

d. Trao d6i voi khach hang

e. G~p giao vien ehu nhiern cua ban,

5. B<:J.n e6 phan Ltng kh6ng va neu c6 thl phan Ltng nhlf the nao khi bj nglfoi khac mla mai, cham Ch9C?

6. Lol n6i nao diroc sa d!,Jng trang moi tnronq hop sau day?

a. Tren m9t con dlfong tron, lay 19i do rmra nhieu nqay c6 hai nguoi dan 6ng di nglfc;:lc chieu, Khong may, mot nglloi trllqt chan nga, qudn ao bun be bet. Khi no g~p nhau, nglloi kia ciroi to va n61:

- TCJ xa trong ong nhu mQt cay chua! bi do v~y!

- Con 6ng - nglloi b] nga cung mlrn clfoi va dap - III xa t6j c(.f ngo 6ng 1<':1 mot can nglloi!

b. T<:J.i m¢t nha may:

Khach - Thea co, t6i mac rnau nay tr6ng c6 dL1c;:lc kh6ng?

Chu - Anh gay nhL1 que cui ay, mac rnau nay xa'u lam, mac mau kia kia. c. T9i tea soan:

C¢ng tac vien - Bai viet cira 16i the nao?

Bien t~p vien - Bai cua anh n¢1 dung phong phu, nhieu s61i~u, chi !lec la hOi dai, 7. Neu y nghTa cua anh m~t va nhfrng di~m can luu y khi glaD tiep bang mat.

68

B. Neu y nghla cua khoEmg each va cac vung khoanq each trong giao tiep thea Erdward Halt. Tu day anh (chi) can IU'U y gl trong giao liep?

9. Neu y nghfa cua qua t~ng va nhcrng di€tm can JU'U y khi t~ng qua.

10. Shakespeare n6i: " Qua cap hau hi cung Ira thanh tai tan khi ngL10i bieu n6 16 ra kh 0 ng tu uJ" Ban h i~u ca u n6 i d6 n hL1 the nao, ttl day ban c~n IU'U y 9 1 khi ti;1ng qua?

11. C6 Y kien cho r~ng, trong kinh doanh, tha tuyEin m91 co co trinh d9 h9C van so dang nhunq c6 nu cL1Cli duyen con han mot co cu nhan rna c6 b9 mat lanh nhL1 lien. 8{:1n binh luan gl VEl Y kien nay?

12. NguCli chau Au n6i: " B9 ao kh6ng lam nsn thay tu, nhirnq khong c6 b9 ao. tnay tu khonq phai la thay tu." B{:In hi~u cau n6i d6 nhu the nao, tlt day ban can luu y gl?

13. DL1ai day la mot so cau ca dao duc kel kinh nghifi!m cua nhan dan ta Irong vi$c xem ngL1Cli qua mat, 8{:1n c6 y kien gi ve van de nay?

- Dan ba can mat la dem,

Long may ta lieu dfmg trlim quan tien. - Nglfoi kh6n can mat den 51:

Ngut'!i d~i can mat mfa chi mfa theu.

- Con km mat trang th! nu6i, Nhling ngut'!i mat trang danh hoiJi duol df - Nhiing nglloi ti hi mat tuan,

Trai thi trom Clfap, gal bu6n chong ngllifi.

Bai t~p tinh huang

1. B{:In 18 thL1 ky van phonq cua m¢t cong ty.Triroc mot cuoc thtronq 1L1r;1ng quan tronq voi m¢t doi tac rnoi, ben doi tac I~ng ban mot m6n qua. 8{:1n S8 xu Iy nhu the nao?

2. Cong ty X c6 nhieu dt,f an lam an tren d!a ban linh C. Trang dot thay doi nhan su vira qua, tlnh C c6 mot vi tan chu tich. Thea phep xa giao, cong ty X can chuc mung vi Ian chu tlch, Trang ban giam doc c6 hai y kien:

- Thtr nhat, gUi thlep chuc mlfng;

- Tmr hal, gUi thiep chuc mlfng va kern thea m(lt m6n qua.

Thea anh (chj), y kien nao tot han, tal sao?

3. H, 23 tuoi, mal dW;:lC tuyen vao lam thL1 ky van phOng ella cong ty Z. Trang mot Ian xuong ki~m tra mot co so san xuat, giam doc de H di cung. Lan dau xuat hien tnroc cong nhan, H chon b¢ trang phuc mot nha't cua minh va trang diem rat dn than, T{:Ii co so san xuat, rnoi anh mat deu do don vao H. Tuy nhien, nhcrng anh mat d6 hlnh nhu thieu than thien. Tu dau d6, H con nghe thay ICli ban tan: "Tre, dep, lai an mac tan thai the cha trach giam doc nhan lam thu kyH, "Chiec day chuyen tren co co ta phil] den may cay" ...

Anh (chi) c6 nhan xet gl VEl trang phuc, trang cnem va trang sire cua H trong tinh huong giao liep neu tren?

4. H la thL1 ky van phong cua m¢t cong ty. H dL1c;1C qiarn doc giao nhiern vu to chirc

69

CU9C g~p mat than mat eho loan Ih§ 36 can bo, cong nhan vien trong cong ty nhan dip dal narn rnoi. H chon m9t h9i trvong co th~ chira 100 ngvoi, ke 4 day ban theo m9t hinh vuoru c6 canh tren 3,5m. Trai voi mong d9i cua H, khong khi bu6i g~p mat c6 phan tram lan~ kern than mat.

Theo anh (chi), H da mac nhiing sai lam nao?

5. Pia thu ky van phOng cua cong Iy Z. P can chu&n b] phong cho mot CU9C Irao de Ih~ng than giiia phai doan eLla cong Iy Z, do giam doc cong ty dan dau, va phai doan cu m9t ben doi tac, do giam doc cong ty doi lac dan dau.

Thea anh (chi), P nen bo trf ban ghe nhir the nao (gia dinilla tat ca rnoi ki~u ban, gh can thiet deu c6 dU)? T9i sao?

6. 0 lam dai Iy cho eong ty bao hi~m AlA. 0 e6 cuoc hen voi m¢t khach hang tiern nan tai nha rieng cua khach hang d6. Sau khi chEIO hoi, tv gioi thieu, 0 ng6i xuong chiec gh doi dien voi khach hang va dira to don gioi thi~u ve san ph&m cua cong ty AlA. Khach han cam lay to dan va cham chu doc. D dlIng day, ehuy~n sang ng6i canh khach hang va b~ dau trinh bay, giai thich ve san pham cua AlA va nhiing 19i fch cua n6.

Ban hay giai thich ve st! thay d6i vi trt va khoang each cua D trang lin h huang neu trer Gia dinh ea hai ben deu kh6ng c6 can trd, theo ban, D nen ngoi ben trai hay ben ph. khach hang? Hai ban nhap vai va dien lai tlnh huang nay.

7, B9n hay quan sal nhCtng bieu hi~n phi ng6n ngfJ cua tLrng nhan vat trong moi can giao tiep diroi day:

Hinh 15.' Bang dr chi tay 1111[( tht' na», fig/raj dan ong trong dnh muon 116i gi?

\ ~

Hinh 16.' TLf the' nglJi ella nguai nay clio cluing ta {hay dieu gi?

70

CU9C gi)p mat than mat cho loan th€l36 can bc), cong nhan vien trang cong ty nhan diP da narn rnci. H chon m9t h/?i tnronq c6 th~ chua 100 ngLfoi, ke 4 day ban thea m(>t hinh vuon c6 canh tren 3,5m. Trai voi mang d<;li cua H, khong khl bu6i gi)p mat c6 phan tram lanl kern than mat.

Thea anh (chi), H da mac nhlrng sa; lam nao?

5. P la thLf ky van phonq cua cong ty Z. P can chuan b] phonq cha m9t CU9C trao de thang than giiia phai dean cua cong ty Z, do giam doc cong ty dan dau, va phai doan Cll mot ben doi tac, do giam doc cong ty dol tac dan dau.

Theo anh (ch!), P nen bo trf ban ghe nhu the nao (gia dlnh la tat ca mol ki€lu ban, gh can thiet deu c6 dll)? Tai sao?

6. D lam dai Iy cha conq ty baa hiE§m AlA. 0 c6 cuoc hen voi met khach hang tiem nan tai nha rieng cua khach hang d6. Sau khi chao hoi, nr giai thieu, 0 ng6i xuong chiec gh doi dien vaj khach hang va dua to dan gi61 thieu ve san ph§m cua cong ty AlA. Khach han dim lay to dan va cham chu d9C. D dCtng day, chuyen sang ng6i canh khach hang va bj dau trlnh bay, giai thieh ve san phi3m cua AlA va nhlrng I <;Ii ieh ella n6.

Ban hay giai thieh ve sl! thay dlSi VI tri va khoanq each ella 0 trong tinh huang neu trel Gia dinh ca hai ben deu khong co can tro, thea ban, D nen ng6i ben trai hay ben ph. khach hang? Hai ban nhap val va di~n lai tinh huang nay.

7. Ban hay quan sat nhlrng bi€lU hi$n phi ngon ngii ella tung nhan vat trang moi car giao tiep diroi day:

Hinh 15." Sling dr chi tay nhu the' nay, nglf(Ji dim ong trong dnh muon no! gl?

\

Hinh 16: r« thi ng6i ("Ita nguai nay cho cluing ta thdy dieu gl?

70

llinli 17: Tu thl va nhiing dr chi Cl/({ liai nguo: dan ong nay clio 11/((',1 /1(1 sap lam gi?

Hinh 18: B(Ul hay clio hie! thai do cua ba nhan vdt trong cdnli giao fiej) fitly?

Hinh 18: Ban July nhan xet Clf chi' e/la cac lilian vat trong cdnh giao tiep nay?

71

Hinh 20: Ban hay phan tic h tu tht: cu' chi ella

ba J1 glfiti da 11 ong trong dnn de' thd» duoc thai d(j c ua lip?

8. Thu Hien biroc vao van ph6ng d<:li di~n tap dean 1. Day la Ian dau tien Tnu Hien den van ph6ng nay. Thu Hien tien l<:Ii ban tiep tan. Thu Hien S8 suy nghT nrnr the nao ve nhung biEiu hi$n phi nqon ngu cua co nnan vien M'p tan trong mOi tinh huang dU'oi day?

a. Nhan vien tiep tan dang n6i chuyen di~n thoai, co ta ch~ng d~ y gi den Thu Hien.

b. Nhan vi8n tiep tan dang n6; chuyen di$n thoal, co ta chi g$t dau qua quyt voi Thu Hien rai tiep tuc CU9C di$n thoai,

c. Nhan vien tiep tan dang ng6i truce may vi tfnh va soan thao van ban. Co ta ngang dau len: " Chao co, toi c6 thEi giup gi cho co?", trong khi van tiep tuc danh may.

d. NhEIIl vien tiep tan chao Thu Hien m9t each I\ch 51/ nhlfng khong nhin vao mat Thu Hien.

e. Nh~1Il vlen tiep tan chao Thu Hien m9t each lich 51/ nhLtng khong mim errol vbi Thu Hien.

g. Khi Thu Hien den, nnan vien tiep tan dang nga lL1ng tren gh8, vat chan chii n90, doc truyen tranh. Tuy nhien, co ta chao Thu Hh~n rat I\ch 5lJ va than thlen,

72

Chrrong 4

PHONG eACH CIAO TIEP

Ml,lc th~u

Sau khi hoc xong chucmg nay, h9C sinh c6 the:

- Hi~u duqc khai niern va d~c tnrnq cua phong each giao tiep;

- Thay duqc diem rnanh, diem yeu cua mai phong each giao tiep va biet cnon phong

each giao tiep phu hop voi tlnh huang giao tiep.

T6m t~t nqi dung

- Phong each giao tiep ta h$ thong nhCtng loi noi, cu chi, di~u b¢, d¢ng tac, each (tng xll'tuang dOi 6n dinh cua con ngUoi trong glao t;ep.

- Dac trvng cua phong each giao tiep 1<'1 tfnh 6n dinh, tfnh linh heat va ttnh chuan mire, + Tinh 6n dinh cua phong cacn giao tiep bi~u hi$n a cha, phong cacn giao tiep cua con ngUoi la tuang doi nhir nhau trong cac tlnh huang giao tiep khac nhau, Tinh 6n d!nh cua phong each giao tiep tao nen net rieng cua mai nguoi trong giao tiep.

+ Tlnh 1inh hoat cua phong each giao Hep la kha n~ng thay d6i loi n6i, ct'! chi, di$u b(,>, d9n9 tac, each ltng xu cho phu hop vol tinh huonq giao tlep cu the. N6 n6i len str rnern deo, kheo leo cua con nguoi trong giao tiep.

+ Tfnh cnuan rmrc cua phong each giao tiep bieu hi$n a S!J phu hop cua cac yeu to trong phong each giao tiep YO; cac chuan mire xa hoi, Ttnh chuan mire la mot trong nhCtng doi hoi co ban nhat cua X8 h('>i do; Yoi hann vi giao tiep cua con nguai.

- C6 ba 10<:1i phong cacn giao tiep co ban: phong each dan chu, phong cacn d/?c dean va phong each tlj do. Mai 10<:1i phong each giao tiep deu c6 nhCtng diem rnanh, diem yeu. kh6ng c6 loai phong each giao tiep nao la t6i VU trong mol tinh huang.

I. KHA.I NltM PHONG eACH GIAO Tltp 1. £l!nh nqhia

Trong cuoc song, a moi con nguoi hay nhom ngurri dan hinh thanh nen nmrng net ricng trong loi n6i, cir chi, dieu bo, hanh dong, Chung tao nen phong each giao tiep ella ngiroi do hoac nh6m ngtroi d6.

Phong each giao lie'p Id h¢ th6'ng nhiing len noi, cu chi, dieu bo, dong lac, CeiC [(fig .tII' [1ft/JIg (h5'i //n dinl: Clia mai con ngwii ho¢ic m6i nhom ngu/li trong giao li/p.

73

Vi du: Trong don tiep khach, khi khach den, giarn doc A luon biroc nhanh den d6n khach, chia ray ra cho khach, con giarn doc B thi Iai thtrong dung a mot vi trf, cho khach den moi dira tay ra de bat tay va chao hoi khach. Hay khi tro chuycn voi khach, nguoi Viet rhuong mrr dau bang viec quan tam hoi han khach, sau d6 moi di vao cong viec; trong giao tiep, ngiroi Viet it sir dung mat va cac ell chi, dieu bo, con nguoi phirong Tay lai thuong di thing van cong vice, SLr dung mat, Cll chi, dieu h0 nhieu han.

2. [)~e tntng cua phong each giao tiep

Phong each giao tiep e6 ba dac trung co him: tinh 6n dinh, tinh chuan rmrc va tinh linh hoat.

2.1. Tinh ()n dinh

Tinh 6n dinh ella phong each giao tiep bieu hien a cho, phong each giao tiep ella moi con nguoi, moi nhom ngiroi la nrong doi nhir nhau trong nhtrng tinh hu6ng giao ticp khac nhau. Ching han, mot giao vien c6 phong each giang bai cham rai, ung dung thu thai, thi khong chi tren buc giang rna ngay ca vdi dong nghiep hay ngiroi than trong gia dinh, nguoi do cling thuong noi cham rai, ung dung thu thai nhir vay,

Tinh 6n dinh cua phong each giao tiep diroc quy dinh boi nhieu yeu to, trong do co ban Iii:

- D<1c dilm flu!' chdt cua ca nhan

ChUng han nhu chien cao, ti 1¢ gura cac phan ella co the: dau, mlnh, chan, tay cling anh huang nhieu den dang di, dung.

- N gill nghiep

Trong heat dong nghe nghiep cua minh, moi con nguoi thirong tham gia vao nhirng quan he giao tiep 6n dinh, trong nhfrng dieu kien, hoan canh cling tirong dol 6 dinh, chung tao nen nhirng net rieng trong giao tiep cua nhirng ngtroi cung nghe. Tir d6, phong each giao riep cua ngtroi thay giao khac phong each giao tiep cua ngiroi thay thucc, phong each giao tiep ella ngiroi thir ky khac phong each giao riep ella nha khoa h9C, phong each giao tiep ella ngtroi kinh doanh khac phong each giao tiep ella nguoi nang dan ...

- D<ic [rung cua thai dai

Chang han, phong each giao tiep ella con nguoi trong thai ky d6i moi e6 nhip dicu nhanh, hoi ha, khan tnrong han thai bao cap.

Tinh 6n dinh cua phong each giao tiep tao nen net ricng ella moi con ngiroi, moi nhom ngtrci trong giao tiep.

74

2.2. Tinh chuan muc

Giao tiep Ia mot hanh vi xu hoi ph6 bien (j con nguoi, No diroc quy dinh boi cac chuan rrurc xa hoi, nhtr dao dire, van hoa, tham my, phap luat; boi phong we, t~p quan, truyen thong, Ie giao va cac nguyen lac khac duoc an dinh trong giao ticp, Vi du: mot hoc sinh khi lra Ioi cau hoi cua thay g iao thi can rna dau bang nhirng tit: "Em thua thay .... "; mot nhan vien khi bao cao ket qua cong viec voi giam doc thi phai: "Thira giam doc ... " hoac "Bao cao giam doc ... " hay kh i mot nguoi 16'n tuoi va mot nguoi tre tuoi g~p nhau thl nguoi tre tuoi phai chao ngiroi 16n tuci. ..

Trong giao tiep, neu cluing ta kh6ng tuan thu cac chuan mire, cac guy rae, thi ch un 0 ta de hi danh 0 ia Ii "thicu van hoa" "thieu giao due" "hon lao"

b . b , . ,.

hoac nhe nhang hen Iii. "khong lich sir",

M6i co quan, m6i cong ty thuong co nlnrng quy dinh rieng ve van de giao tiep trong co quan, trong e6ng ty do, chang han nhu vice gap go giira nhan vien vii. tanh dao, hoi hop, tiep khach, hoac nhtrng truycn thong, nhtrng chuan mire khong diroc lanh dao guy dinh nhirng duoc moi nguoi chap nhan. chang han nhu trang phuc, La mot nguoi thu ky, ban can am hicu va ton trong cac guy dinn, cac chuan mire nay. M6i cong dong nguoi. moi dan toe dcu co phong We, tap quan, Ie g i.io, truyen thong ricng rna ban can bier, d~e bict trong thai dai hien nay, khi xu the hQi nhap, lien kct, hop rae khu vue va toan cau dang Ii xu the chinh cua thai dai, SI! thieu hitiu biet vc van hoa giao tiep cua cac dan toe tren the gi6'i e6 th~ gay bat lei eho su nghiep cua ban. Chang han, ban t6 chiic yen tiec chien dui mot doan khach quae te, trong 06 e6 ca nhtrng vi thea dao Hoi, rna trong thuc dan cua ban lai c6 mon diroc che bien tir thit len, thl d6 la mot thieu s6t khong nho cua ban, nlurng vi khach do se cam thay bi xiic pham va rat de roi ban tiec,

2.3. Tmh linh hoat cua phong each giao tiep

Trang phong each giao tiep cua m6i con ngtroi, ben canh nhirng yeu to 6n dinh, kh6 thay d6i, con c6 nhirng yeu to duoc thay d6i theo tinh hu6ng giao tiep, chiing giiip con nguoi d6 c6 nhitng lei n6i, cir chi, dieu b¢ phil hop voi tlnh huang giao tiep cu th~, Ching han, mot giarn d6e khi giao tiep voi nhan vicn cua minh se co nhiing Iai noi, ci'l chi khac voi khi giao tiep voi nguoi than a gia dinh: loi noi, ell chi cua ngiroi thu ky khi tiep khach ciing khac v6i khi giao tiep voi ban be, dong nghiep. Nhu vay, tinh linh hoat ella phong each giao tiep noi len Sl,T kheo leo, mem den cua moi con nguoi trong giao tiep, ung xu voi ngtroi khac,

75

Trang cong rae cua minh, ngtroi thu ky thirong phai tiep xiic voi nhieu d6i ttrong khac nhau, trong nhtrng tinh hu6ng khac nhau. Vi vay, linh hoat, rnem deo Ia mot trong nhirng pham chat giao tiep can thiet nhat cua ngiroi thu ky,

II. cAc LO~I PHONG CACH GIAO TIEP

Phong each giao tiep cua moi can ngiroi luon e6 nhirng net rieng, khong ai gi6ng ai. N6i each khac, phong each giao tiep cua con ngiroi la da dang. phong phti. Tuy vay, can cu vao nhtrng net noi troi, dien hlnh, nhieu nha tarn li h9C phan bict 3 loai phong each giao tiep: phong each dan chu, phong each doc doan va phong each HI do.

1. Phong each giao tiep dan chu

Phong each giao tiep dan chu bieu hien qua nhtrng net n6i bat sau day: - Btnh dang, gdn giii, thodi mdi;

Ngiroi eo phong each dan chu c6 xu huang tao khong khf binh dAng, than mat, thoai mai trong giao tiep, H9 c6 gang thu hep khoang each voi doi nrong giao tiep tai mire co th6, thong qua an mac, di dirng, n6i nang, dieu bo, elf chi v.v. Ching han, mot ngiroi lanh dao dan chu thi khi tiep khach, cho du d6 ia nhan vien dtroi quyen, ho thtrong niem no, vui ye chla tay ra cho khach, moi khach ngoi, chu dong ng6i gan khach, quan tam hoi tham strc khoe v.v ...

- Ton trong ddi tuong giao tiep, dUI y dill d(ic dilm tam li eel nhan ella 119; Trang giao riep, nguoi co phong each dan chu thuong chu y tim hieu cac dac diem tam If d. nhan cua d6i tuong giao tiep nhir: sa thich, thoi quen, nhu cau, quan diem v.v d~ til do co phuong phap tiep can hop IY. Chfnh VI v~y rna ho thuong diroc danh gia Ia d~ gan, de thong earn, de noi chuyen, khong quan each V.V.

- Lang nghe dbi tuang giao tiep

Lang nghe la mot trang nhimg net n6i bat thirong thay b ngtroi co phong each giao tiep dan chu. H9 diem tinh, kien tri lang nghe ngiroi khac va nhfrng y kicn xac dang cua nguoi khac luon duoc ho quan lam dap irng kip thai hoac co lai giai thfch r6 rang.

Phong each giao tiep dan chu lam cho d6i nrong giao tiep cam thay thoai mai, yen tam, nr tin, giup ho phat huy diroc tfnh doc lap, chu dong, sang tao trong cong viec, Chinh VI vay rna ngiroi co phong each giao riep dan chu thirong diroc nhicu ngtroi yeu men, kfnh trong, tin tirong.

Tuy nhien, dan chu phai co nguyen tac, khong xoa nhoa rnoi ranh gioi gitta

76

nguoi nay voi nguoi khac trong giao tiep, Trong tnrong hop ngiroc lai se din den tinh trang "ca. me mot hra", xue xoa, "dan chu qua trcn", Dac biet, trong giao tiep mang tinh chat cong viec, du nguoi d6i thoai c6 thoai mai den mire dO nao di chang nfra, thi van c6 nhfrng nguyen ute rna chung ta khong diroc be qua.

2. Phong each giao tiep dQc doan

Nguoc voi phong each dan chu la phong each doc doan, Ngiroi c6 phong each giao tiep doc doan thuong de cao nguyen tac, doi hoi ranh giai phai diroc 16n trong (anh la nhan vien con toi la giarn doc, dung bao gio quen dieu d6). Ho thuong hanh dong mot each cirng ran, kicn quyet, danh gia va irng xu mang tinh dan phirong, mot chieu, cirng uhac, xuat phat tir Y cua minh, it chu <; den ngiroi khac, VI V~lY kh6ng It ngmri ngai tiep xtic voi ho,

6 nhirng t6 chirc rna nguoi tanh dao 1a nguoi c6 phong each doc doan, tinh tich eire, chu dong, sang tao cua nhan vien tlurong kh6 duoc phat huy, Tuy nhien, trong hoan canh phirc tap, khan cap, doi hoi mot con nguoi quyct dean, dam chiu trach nhiem thi phong each giao tiep doc dean thuong phat huy diroc tac dung,

3. Phong each giao tiep tl! do

Nguci c6 phong each giao ticp tu do thirong bieu hien nhfrng dac diem sau: - Hanh vi, liti noi, ung xu, thai d9 bi chi phai nhieu bdi tam trang, cdm

x/Ie va tinh huang, Do d6, cac nguyen tac, chuan mire nhieu khi bi coi nhe.

Vi du: Mot nguoi lanh dao d~ dang be qua, khong xu 19 vi pham ky luat ella nhan vien, hoac nhan vien thich nghi sam thl cho nghi ngay, khong can biet 19 do co thoa dang hay kh6ng.

- M1.lc dich, noi dung va d6'j tuang giao titp thuong de dang {hay ddi;

Vi du: A dang di cling B thi gap C, A dirng lai tro chuyen voi eva quen luon ca B dang dung chc va viec rna A dang giup B.

- Quan h¢ giao tie'p rang nhung hoi hat, khong stiu sac.

Phong each giao tiep tv do c6 iru di~m la lam cho d6i nrong giao tiep cam thay thoai mai, diroc t6n trong, do do phat huy diroc tinh tich eire cua ho, d;)c biet la voi nlnrng nguoi c6 <; thiic nr giac cao. Song ngiroi c6 phong each giao tiep nr do cung de bi ngiroi khac coi thtrong, de b] danh gia la thieu dung d5.n va thieu nghiem tuc,

Nhu vay, ba loai phong each giao tiep neu tren deu c6 nhitng mat yeu va mat manh. Kh6ng c6 IO,!-i nao 13. t6i Uti cho moi tnrong hop. Dieu nay doi hoi

77

cluing ta phai biet ker hop ca ba loai phong each giao tiep va tuy thuoc vao tlnh huang cu the rna the hien phong each giao tiep t6i uu nhat.

Cau hoi bal t*p tinh huang

1. Neu khai niem va nhCtng d~c tn.mg co ban cua phong each glao th~p.

2. Tinh on dinh cua phong each giao tiep la gi. t~i sao phong each qlao tlep lai c6 tinh on dinh? B9-n hay tu danh gia tlnh on dinh trong phong each giao tiep cua mlnh?

3. Tinh linh hoat cua phong cacn giao tiE~p bi!§U hien nhir the nao? Theo ban, phong each giao tiep cua ban \a rnern deo hay c(mg nhac?

4. Tfnh chu;in rrurc cua phong each qiao tiep bieu hi(m nhu the nao? Theo ban, trong giao tiep. ltng xl! voi nhOng ngl10i xung quanh, ban c6 chuan rrurc kh6ng?

5. Neu nhOng d~c di!§m CCI ban cua moi \09-i phong each giao tiep. Thea ban, ban thuoc \09i phong each giao tiep nao?

6. NhCrng kh<1ng dinh sau day dung hay sai?

a. Phong each giao tiep cua rn9t ngl10i canq on djnh thi eang de phan bi¢t ngl10i d6 voi nhO'ng nqiroi khac,

b. Du a rrurc d9 nao, phong each glao tiep cua m¢t con ngl10i luon vira c6 tinh on dinh, tinh \inh heat va tfnh chuan rnuc.

c. Tfnh linh heat va tinh chu§n rrurc cua phong each giao tiep rnau thuan vol nhau: mot con ngl10i the hien tlnh linh heat canq cao thi tfnh chuan rrurc canq kern va nqiroc 19-1.

d. Trang phong each giao tiep cua mol mot con ngl10i luon c6 nhCrng net cira phong

each dan chu, phong each d¢c doan va phong each tL,f do.

7. B9-n hay xac dinh phong each giao tlep cua moi vi giam doc trong cac tinh huong sau, a. T9-i van phonq eong ty A:

- GE): T9-i sao co vao phbng rna kh6ng g6 CLra?

- NV: O~ trura anh, em go nhimq rna anh khong nghe thay 9-.

- G£): Khong nghe thay thi co phai go tiep va chc, bao gio toi nghe thay va cho vao

moi diroc vao, ro chua?

- NV: 09-, em xin nhan loi va rut kinh nghi¢m a, b. Tai van phbng cong ty B:

- NV: Em chao thll trtfong.

- G£): A, chao anh Nam, ngol xuong di, khoe eh((? Anh Vel W baa gl07

- NV: D~,_ em vira VB t6i qua nen bay gia mal len baa cao tlnh hlnh voi anh dl1Qc.

Thua anh ...

- G£): Anh Cl! u6ng ruroc di da rai ta n61 chuyen, Toi cGng dang c6 vlec muon trao dol val anh.

'"70

Chuang 5

~ ..... v ~ ..... " ?

CAC KY NANG GIAO TIEP CO BAN

Ml,lc tieu

Giao tiep vira 113 mot khoa h9C vua 113 mot ngh$ thuat. MUon thanh cong trong giao tiep, ban khonq chi can narn VLmg nhLmg kien thuc co ban trang ITnh vue nay rna con phai biet van dunq nhLmg kien thirc d6 vao truro tien heat d9n9 giao tiep cua minh, nrc 113 narn vftng ky nang va khonq nglJng trau doi, ren luy~n de dat den rrurc ngh$ thuat. Chuang nay se giai thieu va giup ban ren luyen cac ky nang giao tiep co ban, Sau khi hoc xonq, ban c6 the:

- HM'u aU'9c tam quan tr9ng cua esc kf ntJng giao tiep co ban;

- Biel noi, a~t csu hoi, thuyet pnuc, nghe, doc, viet va (mg xU' hi~u qua han trang

giao tiep.

T6m tat nqi dung

- Cac ky nang giao tiep co ban 113: lang nghe, d~t cau hoi, thuyet phuc, thuyet trinh, viet. d9C va t6m tat van ban.

- L~ng nghe 113 tap trung vao vi$c phan anh mot loal am thanh nao d6. cac am thanh khac bo ra nqoai tal, De I~lng nghe c6 hieu qua, ngoai viec chu y han che anh huang cua cac yeu to can tra. chunq ta con phai biet tao khonq khf binh dang, than mat, thoal mal; biet gQ'i rna de nglfoi doi thoal trut bau tam sir; biet to ra quan tam va thong cam vai ho, biet phan hoi m9t each thfch hop,

- Trong giao tiep, cau hoi dlf9C su dl,mg vei nhieu rnuc dfch khac nhau: thu thap thong tin. ktch thich qua trinh nr duy a nglfoi doi thoai theo huang nay hay hlfang khac, de xuat y kien, ket thuc CU9C g~p ga hay chi dan gian 113 the hien su quan tam nharn tao kh6ng khf tiep xuc, N6i each khac 113 c6 nhieu loai cau hoi, moi loai cau hoi deu c6 nhftng lfU the nhat djnh va chung ta can biet d~t cau hoi sao cho phu hop vai tlnh huang cu the de dat muc dich giao tiep,

- Thuyet phuc la m9t ngh$ thuat, n6 kh6ng nhLmg doi hoi sir I$p luan chat che, chLrng cu ro rang rna ca su kheo leo, nhay cam, tinh te, su hung bi$n cua chunq tao Trong thuyet phuc, chunq ta cung can hru y den quy trinh gam bon blfaC sau:

1. T<;Io khong khi binh dang;

2. chu y I~ng nghe;

3. Bay t6 su thong cam;

4. Giai toa nhCfng phan van, io nqai a doi tlf9ng giao tiep.

79

- Doc va t6m tat van ban la m¢t cong vi~c quan tronq doi voi khong it ngl1oi, d~c bi~t la vai m¢t nhan vien van phonq, mot ngl10i thl1 ky trong nniern vu thu thap thong tin phuc vu lanh dao. f)E! doc co hi~u qua, chUng ta can:

+ Su dunq pruronq pnap "khao sat, phan tich va doc vai toe d¢ thich hop" (SARAS), tire 18 khi tiep can m¢t van ban thi nen doc phan dau, phan cuoi va 111at qua bo cue dE! X8C d(nh xem c6 can thiet phai doc van ban d6 hay kh6ng, doc phan nao va vai toc d¢ nao:

+ Chon hinh thirc doc tlch eire:

+ REm luy~n phuonq phap doc nhanh,

- T6m tat van ban 18 trlnh bay 19i nQi dung cua mot van ban g6c, c6 loai bo nhilng n¢i

dung kh6ng din thiet, Vi$c t6m tat van ban co the truro hien theo ky thuat sau day:

+ xac d\nh 56 dean van c6 tronq van ban va chu de cua mOi doan:

+ Oien dat 19i chu de cua moi doan:

+ Lien ket cac phan dien dat lai de c6 van ban t6m tat.

- Viet la mot trong nhLrng ky nang co ban nhat trong giao tiep. f)~c biet, voi mot nhan vien van pnonq, m¢t ngl10i thl1 ky thl vi~c S09-n thao cac van ban nhl1 bao cao, bien ban, to trinh, hay cac loai thl1 Un 19-i 18 cOng vi~c mang tinh chuyen men, nghi~p vu. f)E! c6 m¢t van ban nhl1 v. tnrdc het chunq ta can xac dinh ro chu de chunq cua van ban, tiep den la I~p dan y va cuoi cunq mai tien hanh viet.

I. KY NANG LANG NGHE

1. LQi ich cua vi~c l;ing nghe

Lang nghc 13. mot ky nang quan trong trong giao ticp, Theo Paul Tory Rankin (1930), trong giao tiep bang ngon ngi1, con nguoi dung 42,1 % tong so thai gian cho viec nghe, 31,9% cho viec noi, 15% cho viec d9C va 11 % cho vice viet. Nhu vay, trong giao tiep bang ngon ngi1, lang nghe chiern gan nita tong so thai gian.

Trang giao tiel), viec king nghe dem 19i nhieu lai fell:

- Thod mall nhu cdu etta nguoi noi. Ai cling muon diroc ton trong. Khi chiing ta chil y lang nghe nguoi doi thoai IS. chung ta thea man nhu cau d6 ella ho. That hi kh6 chiu khi ban n6i rna khong ai them nghe. VI vay, viec lang nghe ding giup cluing ta tao duoc an tirong tot b nguoi d6i thoai,

- Thu thap duoc nhieu thong tin. Nguoi ta chi thich n6i voi nhtrng ai biet lang nghe. Do do, viec chii y lang nghe nguoi doi thoai kh6ng nhtrng giup cluing ta hieu va narn bat diroc nhimg dieu ho noi, rna con kfch thich ho n6i nhieu han, cung cap cho chung ta nhieu thong tin hen.

- Han cheduac nhiing sai ldm trong giao tilp. Khi ban chu y lang nghe ngiroi doi thoai, ban se hieu duqc dieu ho noi, cai ho muon, dong thai ban cling

80

co thai gian lt~ can nhac xern nen doi dap the nao cho hop ly, nghia la co the tranh duoc nhirng sai sot do hap tap, voi yang.

- T go khong khi biet ldng nghe nhau trong giao tiep, Khi ngiroi doi thoai noi, ban chu y lang nghe thi den khi ban len tieng, ho cling se lang nghe ban, nghia El tao nen kh6ng khi ton trong, biet lang nghe nhau trong giao tiep,

- Chip gidi quyet duoc nhieu van de'. Co nhieu Van de, nhieu mau thuan khong giai quyet diroc chi vi cac ben kh6ng chiu lang nghe de hieu nhau. Bang thai dO ton trong, bier Itmg nghe nhau, rnoi ben se hieu han vc quan diem, lap twang cua ben kia, xac dinh duoc nguyen nhan gay mau thuan va tir do cung dua ra giai phap de thoat khoi xung dot.

Nhu vay, lang nghe dem lai cho chting ta nhieu loi Ich, Khong phai ngau nhicn rna nhfrng nguoi tung trai, ngtroi khan ngoan thuong la nhtrng nguoi n6i it, nghe nhieu, ho chi len tieng khi that sv can thiet.

2. NhlJ'ng yeu to can tre, vi~c lang nghe co hi~u qua

Lang nghe c6 nhieu lei ich nhu vay nhung, tren thuc te, khong nhieu nguci bier lang nghe. Theo D.Torrington, 75% cac thong bao rnieng kh6ng ducc chu y den, bi hieu sai hoac bi lang quen nhanh chong, con kha nang nam bat duoc nhung y nghi sau sac trong Ibi noi cua ngirci khac thi lai cang hiern. Dieu nay cho thay, viec lang nghe co hieu qua kh6ng hoan toan dan gran nhir mot s6 nguo; van nghi: muon lang nghe thi chi can im lang.

Mot trong nhtrng nguyen nhan co ban cua tinh trang trcn la c6 nhieu yeu to can tra viec lang nghe.

2.1. Toe de) tu duy

Toe d¢ nr duy cua con ngiroi cao han nhieu toe d¢ n6i. Vi vay, khi nghe nguoi kbac, chung ta thuong co du thai gian va cluing ta thtrong dung thai gian du thira nay d~ suy nghi mot van de khac, nghia la tu tuong ella cluing ta bi phan tan. Cho nen, khi trinh bay mot van de nao do, ban can di thang vao van de va noi mot each ngan gon, khong nen dai dong va cung kh6ng nen n6i qua cham, vira lang phi thoi gian, vira d~ lam nguoi nghe mat tap trung.

2.2. SI! phirc tap cua van de.

Truce mot van de phuc tap, dac biet khi van de d6 it lien quan den chung ta, chung ta thuong co xu huang chon con dirong de nhat, d6 la bo ra ngoai tai, kh6ng chu <; lang nghe nfra.

81

2.3. SI! thieu duoc tap luyen

Lang nghc la mot ky nang. D~ "biet lang nghe", cluing ta can duoc tap luyen. Tuy nhien, tir khi con nho cho den khi tnrong thanh, cluing ta it diroc day va ren luyen each lang nghe, Chung ta danh nhieu thai gian cho viec h9C noi, 119C d9C, h9C viet nhtrng h9C nghe thl rat it. Day la mot nghich 19 vi, nhu chung ta d:l noi, trong giao tiep thai gian danh cho viec nghe nhieu han thai gian danh cho d9C, viet va noi.

2.4. SIt thieu kien nhan

Dt Bing nghe co hieu qua, cluing ta can phai bier kien nhan voi y kien cua nguai khac. Tuy nhien, thuc teO lai thirong khong phai nhu vay. Trang cuoc song, hien nrong "ca hai cung noi", "tranh nhau noi", ... khong phai la ft. Khi nghe nguoi khac noi, cluing ta thuong bi kich thich, nghia la chung ta cung co nhirng y kien dap lai va muon noi ngay ra y kien do. Neu kh6ng bier kim che, khong bier kien nhan nghe nguoi kia thi viec lang nghe cua cluing ta khong the co hieu qua.

2.5. Su thleu quan sat bang mat

a chuang lWOC cluing ta da noi rang, trong giao tiep, 80% hrong thong tin duoc truyen di qua cac phuong tien phi ngon ngir. Vi vay muon lang nghe co hieu qua, cluing ta kh6ng chi dung thinh giac rna phai dung ca cac giac quan khac, dac biet la mat, de nam bat tat cit cac thong tin rna nguoi d6i thoai phat di, ca nhfrng thong tin bang lai va cit nhtrng thong tin khong bang lei, Tren co sa phan tfch, danh gia mot each tong hop cac thong tin thu thap dircc, cluing ta ITIoi co the hieu chinh xac y cua nguoi doi thoai, Chac ban chua quen loi trach Cll cua nguoi can gai d6i voi nguoi can trai:

"Sao rna anh ng6c the' Khong nhin vao mdt em"

Khong chi nhan vat nam trong hai cau tho noi tren rna da so chung ta deu It Slr dung hoac chua biet Slr dung mat trong giao tiep,

2.6. Nhftng thanh kien, dlnh kien tieu eire

Nghe la mot qua trlnh nhan thiic. Qua trlnh nghe va ket qua cua no khong nhirng phu thuoc vao thong tin va ngiroi phat ra thong tin d6, rna ea d~e diem tam If cua ngiroi nghe, d~c biet Ia nhirng thanh kien, dinh kien a ho, Khi chiing ta co thanh kien, dinh kien ve nguoi doi thoai hoac ve van de rna nguoi d6i thoai trinh bay, thi cluing thirong anh huang xau den thai dO va ket qua lang

82

6.GTKNGT,..fi

nghe cua chung tao Ching han, truce mot nguci rna ban cho Iii "hay ba hoa" thl ban rhuong kh6ng d~ '1 den lei n6i cua ho, ngay d. khi ho nghiern nic thi ban van de danh gia la kh6ng nghiern uic, kh6ng dang luu tam.

2.7. Nhtrng th6i quen X3U khi tang nghe

Trang khi nghe nguoi khac, chiing ta rhuong mac phai nhting th6i quen xau, nhu: hro: suy nghi, cat ngang loi nguoi n6i, gia vb' chu '1, dean truoc y nguoi n6i ... Nhtrng th6i quen nay lam giam hieu qua cua viec lang nghe.

3. Cac rmrc dQ Icing nghe va ky nang Icing nghe co hi~u qua

3.1. Cac mire dl) lang nghe .

Khi nghe nguoi khac, tuy thea tinh huang rna cluing ta th~ hien mot trong cac mire d¢ nghc sau day:

- Lit di, khong nghe gl cd: Ch&ng han, mot hoc sinh cham chii doc truyen trong hie giao vien giiing bai, mot nhan vien dam chieu nhin ra ngoai cira s6 va kh6ng d~ '1 gl den lei phat bieu cua giam doc.

- Gid vit nghe: Trong tnrong hop nay, nguai nghe thuong dang suy nghi mot van de khac, nhung lai to vi clui y nghe nguoi dai thoai d~ an ui ho, dong thoi d~ che giau viec minh chang nghe gi ca.

- Nghe c6 ch911 loc: tuc la chi nghe nhirng phan rna minh quan tam. Cach nghe nay kh6 co hieu qua cao, boi vi nguoi nghe kh6ng thea doi lien tuc nen kh6ng nam duoc day du va chinh xac nhimg thong tin rna ngiroi d6i thoai dua ra.

- N ghe cham chu: Tap trung moi su clui y VaG loi nguoi doi thoai va c6 gang hieu ho.

- Nghe thdu cam: Trong tnrong hop nay, ngtroi nghe khong nhtrng cham chu nghe rna con d~t minh VaG vi tri cua nguoi n6i de hieu nguoi n6i c6 cam nghi gl. Nhu vay, khi nghe thau cam, cluing ta khong nhitng hieu duoc loi n6i cua nguoi d6i thoai rna con hieu tai sao no noi nhu vay, ho muon gi, c6 nhu cau gi. Nghia la chung ta di sau VaG noi tam cua ho, lang nghe kh6ng chi bang tai rna bang d. trai tim, lang nghe ca nhirng thong tin duoc n6i thanh lei va ca nhtmg gt khong diroc n6i thanh lei, Bing nghe ca nhirng phut giay irn lang.

3.2. Ky nang lang nghe c6 hieu qua

D~ lang nghe c6 hieu qua, cluing ta phai nghe C1 rmrc d¢ nghe cham chu va dac biet la nghe thau cam. Muon lam duoc dieu do, chiingta can chu y ren luyen mot s6 ky nang sau day:

83

- Ky nang [go khong khi binh dJllg, cdi rna;

De tao khong khf binh dang, coi mo, ban can chu y den khoang each gifra ban va nguoi d6i thoai, V! tri, nr the, cac dong rae, ell chi cua mtnh. Cu th~ HI.:

+ Khoang each khong qua xa (tuy thea m6i quan he rna khoang each chi ncn 6 vung rieng tu hoac than mat);

+ Tu the ngang tam, d6i dien: Cling dung boac cung ngoi, huang vao nhau, dung hoac ng6i ngang tam nhau (tranh ngiroi dung cho cao, nguoi dung cho thap hoac mot ghe' cao va mot ghe thap), kh6ng khoanh lay hoac drit tay tui quan vi nhung dicu be, cir chi nay bieu hicn Sl,I khep kin, kh6ng muon tham gia,

- K,v nang b(5c /(1 su quail tdm;

Cling qua til the. dieu b¢, cit chi, anh mat cua minh, ban thti hien su quan Him cua minh den nguoi d6i thoai va loi n6i cua ho.

+ Tu the dan than: Nghieng nguoi ve phia nguoi doi thoai;

+ Tiep xtic bang mat: Mat nhin nguoi d6i thoai mot each nhe nhang, chan thanh, nhung khong tap trung VaG mot di~m nao d6 rna tua nhu baa quat toan bo can ngiroi ho;

+ Cac dong tac, cir chi dap irng nhir: G~t dau, dong tac cua tay", Can tranh nhtrng dong tac bieu 1¢ Sl,I kh6ng chu y cua ban, nhu: be tay, dung ngon tay man me mot vat gi do, chang han nhu chiec but, ..

- Ky nang gQ'i mil;

Nghe la mot hanh dong tich cue, Muon nghe diroc nhieu, ban can biet khuyen khfch ngiroi doi thoai trut ball tam s1,1' bang mer so thu thuat sau:

+ To ra am hicu van de, hieu va thong cam v6i nguoi d6i thoai (loi noi, anh mat, net mat, nu circi, g~t dan. .. ). Ching han: "T6i hieu", "T6i hieu tai sao anh nghi nhu vay".

+ Chu y lang nghe va phan hoi mot each thich hop bang lai va ca dieu bo, ell' chi. ..

+ Thinh thoang d~t cau hoi: "R6i sau do ra sao?", "Chac hie d6 anh gi~n ba ta Him?" .. , Viec dua ra nhtrng cau hoi nhu vay vira giup ban hieu ro hem van de, vira chung t6 ban rat quan tim den cau chuyen cua nguoi d6i thoai,

+ Gitr s1,1' im lang day ve quan tim. Trong qua trmh n6i, co nhtrng hie ngiroi d6i thoai dung lai va im lang. Trong tlnh hu6ng nay, neu ban khong len tieng nhung van the hien diroc rang ban dang cho nghe tiep cau chuyen cua nguoi d6i thoai, thi nguoi d6i thoai thuoug phai lap d~y khoang trong bang nhfrng Ibi

84

giai thich, bel sung. Tuy nhien, neu nguoi doi thoai van khong len tieng va neu ban muon cau chuyen duoc tiep tuc thi ban can phai pha va su im lang do. Trong tnrcng hop nguoc lai, su im lang keo dai (qua 30 giay) de lam nguoi dci thoai xa roi chu de cua cau chuyen.

- Ky ruing phdn dnh 1£;11'.

Sau khi nghe nguoi d6i thoai trlnh bay mot van de nao do, ban co thC dien dar lai noi dung do thea each hieu cua ban. Chang han nhir: "Theo toi hieu tht y anh la". co phai khong ?". Viec phan anh lai cua ban vira cho ngiroi d6i thoai bier ban dfi hieu ho nhu the nao, c6 can giiH thich, bel sung, dinh chinh gl khong, vira cho ho thay la ho dIT duoc chu )' lang nghe.

II. KY NANG D~T cAu HOI

Trong giao tiep, d~c biet lit giao tiep true tiep, cau hoi co vi tri quan rrong.

C6 nnieu IO<J.i diu hoi, tuy thco muc dich va tinh hu6ng giao tiep rna ban chon each hoi cha phir hop,

1. Dung cau hoi d~ thu th~p thong tin

Hang ngay, d~ giai quyet cong viec, chiing ta thuong can c6 nhieu thong tin. Co nhtrng thong tin cluing ta can lai a trong dall 6c ngiro! khac. C6 tnrcng hop ho tu nguyen cung cap thong tin cho cluing ta, nhtrng trong da 56 truong hop chung ta phai khai thole cluing bang nhirng cau hoi khac nhau. Khi dung cau hoi de thu thap thong tin, ban can hru y mot 56 diem sau day:

1.1. Khtri goi lnrng thu & ngum d6i thoai

Khoi goi hung thii a nguoi d6i thoai tiic la Him cho viec cung cap thong tin tra thanh niem vui cua ho. Mu6n lam diroc dieu nay, ban can the hien thai d¢ nha nhan, lich su va to ra bier an nguoi d6i thoai ve nhi1ng gl ho cung cap, dC ho cam thay vui VI dii lam diroc mot viec thien, Ngoai ra ban cling can van dung thuat lang nghe nhu dfi n6i a pharr tren de nguoi d6i thoai them phan hung thu.

1.2. Nen bat dau bang mot C3U hoi de tra loi

Thircng thl ai cung thich tra loi dung, VI vay viec ban rna d~u bang mot cau hoi de tra loi se lam ngiroi d6i thoai cam thay thoai mai, t1! tin va mu6n tra lei nhtrng Call hoi tiep thea cua ban. V~y can hoi the nao III cau hoi de tra loi? Cau hoi de tIA lai la cau hoi rna ngirci diroc hoi co san thong tin, c6 the lira chon nhieu thong tin khac nhau cho Call tni lei cua minh. Call hoi de trei

lai cung IS. Call hoi khong dung cham den nhtrng van de te nhi, hay la "van de kh6 n6i"- nhir cluing ta thucng goi,

1.3. Cac loai cau hoi

Sau khi d5 lam cha ngtroi d6i thoai cam thay thoai mai, nr tin va san sang cung cap thong tin cho ban, vice tiep thea cua ban la dua ra cac dill hoi de khai thac thong tin. Tuy thea tlnh hu6ng rna ban chon loai cau hoi cho phu hop,

- Cau hoi true tiep va cdrl hoi gian tiep

Chon cau hoi rnrc tiep nrc la ban hoi thang VaG van de rna ban quan tam. VI du:

+ Ai d5 Jam viec nay? + Ong thich mall nao?

+ C6 phai tnroc day ba da tung lam an voi ho khong? + 6ng thich tra hay ca phe?

+ Tai sao anh lam viec d6? ..

Hoi tnrc tiep c6 uu diem la thll thap thong tin nhanh, trang mot s6 tinh hu6ng n6 lam d6i tuong bi bat ngo va bat ra cau tra Ioi trung thirc. Tuy nhien, each hoi nay de d~ I¢ muc dich cua ban va trong mot s6 tnrong hop n6 thieu t€ nhi, de lam nguoi d6i thoai khong hai long, nghi ngo. De khac phuc nhtrng nhtroc diem nay, ban c6 the dung Call hoi gian tiep.

Cau hoi gian tiep la Call hoi ve mot van de khac, nhung qua cau tnt loi cua ngirci d6i thoai c6 the SllY ra van de can bier. Vi du: Ban muon biet A c6 thfch cong viec rna ban giao cho hay khong, nhung neu ban hoi thang: "Anh c6 thich cong viec d6 khong?" thl A de ngo rang ban cho ia A khong thich va se tni loi d6i ph6. Neu ban hoi bang mot Call gian tiep, chang han nhu: "Trang cong viec d6, dieu gl lam anh thich thu nhat?" thi se t6t han nhieu,

- Cau hoi gfli mil lit loai cau hoi chi neu de tai chri khong he goi y noi dung cau tra lei. Vi du: "Anh nghi sao ve van de nay?", "Anh c6 cam nrong gl ve nhtrng can ngirci d6?".

Cau hoi goi rna thuong diroc dung a phan dau CU9C g~p go nham khuyen khich nguoi d6i thoai VI day thuong la mot cau hoi de, nguoi d6i thoai c6 the tv quyet dinh nen n6i gl. Dung cau hoi goi rna thuong thu thap dircc nhieu thong tin, VI n6 khuyen khfch ho cung cap tat ca nhirng gi ho c6 ve van de ban neu ra.

- Call hoi dong la loai cau hoi c6 san cac phuong an td. loi, nguoi duoc hoi

chi can chon mot trong cac phucng an do. .

Vf du, voi cau hoi: "Ban luon to thai d<) vui ve, lich su khi tiep khach, eho du khach la ngiroi rna ban khong ua?"; nguoi hoi dira ra nhirng phuong an tra lai sau:

a. Dung b. Kho tra lei e. Kh6ng dung

Loai cau hoi nay rat pho bien trang cac phieu dieu tra d~ tham do nhu cau thi truong, sCi thich ella khach hang ...

- Cdu hoi nu) la loai cau hoi nguoc lai voi Call hoi dong, nrc la kh6ng co cac phuong an tra lei duoc an dinh tnroc, nguoi tra loi co the thoai mai tni loi theo y minh, do d6 thong lin thu thap diroc phong phu va da dang,

- Call hoi chuyen tiep: La loai Call hoi diroc dung d6 chuyen sang mot van de khac thea chu y cua nguoi hoi. Vi du: "The can Yin de van chuycn thi sao?", "The con yin de tuyen them nhan vien thl sao?" ...

- Call hoi torn luoc y: La loai cau hoi duoc dung de t6m tat lai nhtrng gi cluing fa hicu ve nhfrng dieu ngtroi doi thoai n6i. No thuong co dang: "Theo toi hieu thl y anh la '" c6 phai khong?". Cau hoi nay giup cluing ta kiem tra xern minh co hiell dung y nguoi d6i thoai hay khong. Nell khong. ho se dua tiep nhfrng thong tin khac dt dinh chinh, b6 sung.

2. Dung cau hoi voi cac rnuc dich khac

Trang giao tiep, ngoai muc dfch thu thap thong tin, chung fa con dung Call hoi voi nhieu muc dfch khac.

2.1. Dung Call hoi de tao kh6ng khl tiep xuc (Call hoi tiep xuc)

Loai Call hoi nay dtroc dung khi moi bat dau g*p go, thuong di kern voi loi chao (chao hoi) de tao khong khi thoai mai, coi rna, tin Wang Ian nhau cho cuoc tiep xiic.

vr du:

- Chao bac! Bac c6 khoe khong, c6ng viec cua bac van t6t chir?

- Chao anh! Anh fa tir baa gia the, trang do c6 nong lam khong?

Loai cau hoi nay fit pho bien, chung ta c6 the nghe thay hang ngay va bat ky dau.

2.2. Dung Call hoi kich thfch va dinh hrr6ng tu duy

Can ngtroi chi tu duy trang nhirng tlnh hu6ng co van de. VI vay, khi muon nguoi d6i thoai suy nghi ve mot Yin de nao d6, ban c6 the dung cau hoi. Chang

87

han, mot nha dien thuyet diroc moi den n6i chuyen cho sinh vien ve chu de tlnh yeu dlI mo dau bai n6i cua mlnh nhu sau: "Chac nhieu ngiroi trong so cac ban da tung yeu, dang yeu, Tinh yeu that Ii ky dieu phai khong cac ban? Nhung da bao gio cac ban tu hoi mlnh rang, tai sao can nguoi yeu nhau chua? DlI bao gic cac ban ban khoan, tai sao co nhirng moi tinh khoi dau rat dep nhung ket cue lai khong duoc nhu vay chua? Bai noi chuyen cua toi horn nay se giup cac ban giai dap mot phan nhirng thac mac d6".

Cau hoi loai nay thuong kh6ng doi hoi nguoi d6i thoai td. loi rna chi nham thu hut sir chu y ella ho, buoc ho suy nghi ve nhung van de rna ban d~t ra. N6 {huang diroc cac dien gia, cac giao vien Slt dung khi rna dau hili dien thuyet hoac bai giang.

2.3. Dung Call hoi d~ dua ra mot de ngh]

Trang tnrcng hop nay cau hoi ella ban thirc chat la mot de xuat, mot y kien nham tham do each thoat ra khoi mot tlnh huang be lac nao d6. Vi du:

Ban dang cung mot doi tac thao luan ve mot dieu khoan trong hop dong rna hai ben du dinh ky ket. Khong khi da kha cang thang, ca ban va doi tole deu muon gili lap twang cua mlnh va ban biet rang neu tiep rue thao luan dieu khoan nay thl khong khi cang cang thing han nira va hop dong de d6 be. Vi vay, ban muon thay d6i khong khf: "Thira ong, a canh day e6 quan ca phe nft n6i tieng, Tai sao cluing ta khong nghi motchut va thuoug thirc mot ly ca phe tuyet voi d6 nhi?"

Cau hoi mang tinh de nghi ding la mot thu thuat tinh te de thiic cp nguo! khac dong y voi ban rna khong to ra nghieng vc ben nao, vi vay ban khong can phai nr baa chua khi khong e6 diroc su nhat trf cua ho. Vi du: Nhan vicn A bi giam doc tarn thai eho nghi vice de ban thanh tra tien hanh lam r6 vu viec sau khi c6 mot so dan thu to cao nhan vien nay c6 hanh vi gian Ian vc tai chfnh, Sau khi tien hanh kicm tra, ban thanh tra xac dinh nhtrng to cao la kh6ng e6 co sa, tuy nhien giam doc van chua goi nhan vicn A tro lai lam viec, muon thuc ep giam doc lam viec d6, ban e6 the hoi: "Thira ong, bay gio da c6 'ket luan cua ban thanh tra, v~y cluing ta e6 tht goi nhan vien A tro lai lam viec khong?".

2.4. Dung cau hoi d~ giam toc dQ n6i cua ngucl khac (cau hoi kim ham) Trang nhirng truong hop khi nguoi d6i thoai cir thao thao bat tan, ban c6 the lam giarn toe d¢ n6i ella he bang each d~t ra eho ho nhfrng cau hoi nhar dinh.

2.5. Dung cau hoi d~ ket thuc van de

Khi ban muon bit thuc cau chuyen rna khong lam phat y nguoi doi thoai, ban e6 the dung cau ket thiic van de.

Vi du: Nhu vay Hi chung ta da thoa thuan xong, phai khong ong?

III. KY NANG THUYET PHl)C 1. Thuyet phuc lit gi?

D6 giai quyet t6t mot cong vice nao do, chung ta tmrong can su giup do, su h0P rae cua nguo! khac. Dieu nay doi hoi gitra cluing ta va ho phai co su thong nhat vc quan diem, lI:tp tnrong, v6 each gia! quyct cong viec, Tuy nhien, tren thuc te, cluing ta thuong gap twang hCJP trong d6 nguoi khac kh6ng cung chung y kicn, quan diem voi chung ta. Ching han, cluing ta can mot hop dong thue mat bang trong mot thai han luang doi dai de yen tam dAu tu kinh doanh, nhung gia chu lai chi muon hop dong tung nam mot. Trong twang hop nay, viec chung ta co dat diroc muc dfch hay khong phu thuoc VaG kha nang thuyet phuc cua chung tao

Till/yet phuc la dua fa tinh tiet, su kien, phan rich, gidi thicli lam cho ngu(fi khac fhity dung, tlidy hay ma tin theo, lam theo,

2. NhU'ng die;m can htu y khi thuyet phuc ngU'di khac

Thuyet phuc nguoi khac la mot cong vice khong he dan gian hoi mot Ie thuong tinh la bat ky ai, khi dii c6 <; kicn ve mot van de nao d6, cung co niern tin nhat dinh vao y kien cua minh va kh6ng muon tiep thu y kien cua ngiroi khac. Han nita, khong phai ai cung biet each thuyet phuc nguo; khac. De thuyet phuc co hieu qua, ban can clni y mot so diem sau day:

- T go khong khi binh dang

Bau kh6ng khf binh dang la dieu kien dau tien d~ ban co th~ thanh cong trong thuyet phuc, boi vi no lam cho nguoi d6i thoai cam thay thoai mai, diroc ton trong, lam giam su de phong, phan khang cua ho.

C6 khong it nguoi van quan niern rang, thuyet phuc la phai dung tat ca. siic manh cua minh, don nguoi doi thoai vao the bi, khuat phuc ho, buoc ho phai thay d6i -y. kien, quan diem, lap tnrong, til d6 dan den tranh ciii quyet li¢t, mot thua mot thang. D6 13. mot quan niem sai lam. Cach thuyet phuc nhu vay se g~p kho khan rat Ian hoi nguoi doi thoai se co het sire de phong thu, chong tnt, va neu ho co thay deli quan diem cua minh thl ho ding luon cam thay am uc

89

VI bi bat bi, bi chen ep, do do ket qua rhuyet phuc se khong lau ben. - Ton trong va lang nghe nguo; d6'i thoai

Thong thuong, nguoi doi thoai luon muon bolo v¢ y kien cua minh, khong muon tiep thu y kien khac. Vay lam sao de ho chu y den y kien cua ban? Tnroc hel, ban can de cho ho co co hoi trlnh bay y kicn cua minh, ban khong duoc ngat lai rna phai kien nhan, binh tinh ling nghc. Den mot luc nao do se xuat hien cho ha trong quan diem cua nguoi doi thoai vi thieu thong tin, vi can nhac chua than dao. Liic nay ho se cam thay thieu tv tin va muon biet y kien cua ban. Day chfnh la thai diem ban can bat dau cong viec.

Khi trlnh bay y kien cua rninh, ban can hru y:

- Ly M dua ra phdi r6 rang va co co so: SV phan tich, lap luan can co nhirng dan chung cu the de minh hoa. Chang han, ban muon thuyet phuc giam doc cua minh ve loi Ich cua quang do, ban khong nen chi noi chung chung rang quang cao rat quan rrong, rat can thiet, rna phai dua ra duoc nhitng dan chirng CI,I the, nhu: nam ngoai, c6ng ty A dau nr 900 trieu cho quang cao, ket qua Ia doanh s6 bun hang ella ho d[l tang 1,5 lan: cong ty B chi 2 ty 300 trieu, doanh thu tang 2 lan ...

- Lai no! ph di ngol1 gon va co iro»« tam, khong nen dai dong, trim Ian.

N g6n ngii' va each I (ip IUfU! phdi phi; IWp viii trinh o¢ nh dn til tre ella nguoi dSi thoai.

Khi thuyet phuc nguoi khac, c6 nguoi muon chtrng t6 su vuot troi, uyen bac cua minh bang each sir dung nhitng tir hoa my, nhitng thuat ngu cnuyen mon rna nguoi doi thoai khong hi~u, nhirng dan chung duoc lay tiI nhirng dat mroc xa xoi rna ngiroi d6i thoai kh6ng th~ ki6m chang. Thuc chat la ho muon pho tnrong, khoe kien thirc hen la thuyet phuc nguoi doi thoai. Cach thuyet phuc nhu v~y, di nhien, kh6ng thuyet phuc duoc ai.

~ Lai noi phdi nhii nhdn, on ton, lich sIf

Ban nen nho rang, khong ai muon thira nhan la minh thua kern ban, cang khong ai muon bi phe phan, chi trich. Chfnh vi vay, ban can to thai d¢ binh tinh, diem dam, lich sir, nha nhan; can can nhac khi dung tit. Dirng bao gio noi:

"Ong sai rei", hoac "T6i se chang minh cho 6ng thay 18. ong sai" ... Vi noi nhu vay chang khac nao bao rang, ban Ia nguci thong minh con ong ta la thang dan. Cling dung bao gia len giong chi trfch, phe phan nguci khac, bci vi ai cling c6 hie sai Him. Hen nfra, phe pharr, chi trfch khong baa gio dern lai ket qua tot dep. Nha tam If h9C kiet xuat, Hans Seyle, n6i: "Chung ta khao khat

diroc tan tlurong chirng nao thl cluing ta ngai bi phe phan chirng ay". Con Dale Carnegie thi cho rang, phe phan gay han thu va thirc su co the gay nan long ngiroi lam, ban be, ba con trong gia dlnh rna kh6ng cai thien diroc tinh hlnh. Theo ong, nguyen tac dau tien trong giao tiep Ia: "Khong phe phan, khong ket toi, khong than phien",

- Phd; bilt thua nhan nhiing die'm c6 ly trong y kiln cua nguai ddi thoai, bier thua nhan cai sai trong y kiln cua mintt rna nguoi do'i thoai dd chi ra.

Thai d¢ khach quan trong danh gia y kien ella minh va cua ngiroi doi thoai c6 y nghia Ian trong thuyct phuc, Ban se lam gl khi ca_ nhirng cai dung ella ban cling b] phu nhan, che bai? Chae chan ban se co het sue de phan khang, Vi vay, trong thuyet phuc hay tranh luan, ban din biet thira nhan nhirng diem dung ella ngtroi khac, nhtrng cai sai cua minh. Lam nhtr vay chfnh la ban nroc "vli khi" cua nguoi doi thoai va lam cho hlnh anh ban trong con mat cua ho tro nen dep han, than thicn han, We la y kien cua ban cling de duoc tiep nhan ha~.

- ca» pluii tac d(Jng dong thoi den cd nhan thuc, tinlt cam va y chi clla nguo: doi thoai.

Nhan thirc la dieu kien quan trong d~ coo' nguoi di den mot quyet dinh, mot viec lam nao d6. Tuy nhien, chi co nhan thirc kh6ng thoi thl chua du, Trong cuoc song, chung ta van thuong thay khong hicrn khi con ngiroi biet r6 phai, trai, nhirng ho khong hanh dong thea Ie phai, Tai sao v~y? Tai vi a ho mong muon lam thea cai dung chua du 160, y chi chua du manh de tIT bo cai sai. Cho nen, trong thuyet phuc, ngoai viec dira ra 1.9 Ie, phan tfch, cluing minh cho nguoi doi thoai thay r6 dung sai, tot xau, loi hai, con dtrong nen di, ban con phai bier goi len nhtrng tlnh cam nhat dinh a nguoi doi thoai, dong vicn, khfeh l~ ho. Dac biet, ngiroi Viet Nam chung ta von eoi trong tinh cam, tinh nghia, chi co 19 rna khong co tinh rhl ngtroi Viet Nam cling kho chap nhan.

Thuyet phuc Hi mot nghe thuat, khong phai eu co 19 Ie la ngiroi khac se nghe thea ban. Ngoai ly Ie virng chac, ban con can phai biet dua 19 Ie cua rninh ra khi nao, the hien cluing nhtr the nao cho co hieu qua. Muon vay, ban phlti nghien ctru tarn If cua ngiroi dui thoai, flam diroc nhfrng mau thuan, nhtrng dao dong a ho, Trong qua trinh thuyet phuc, lai Ie cua ban pha! dirt khoat, nr tin, dong thoi ci1ng phai bier ket hop nhuan nhuyen vci cac phirong tien bieu cam phi ng6n ngfr (anh mat, net mat, dong tac, V! trf, til the, khoang each ... ) de vira tang tac dong cua loi noi, vira lam giam str doi dau, tang cirong xu huang hop tac a ngiroi doi thoai, Chang han nhu viec chon vi trf ngoi va khoang each trong doi thoai, Trong tnrong hop sir doi I~p khong qua Ion, khong that ding

01

thing, ban nell chon vi trf g6c hoac vi trf hop tac, kh6ng nen chon vi trf doi dien voi nguoi rna ban can thuyet phuc. Hoac trong tiep xuc, khi nhan thay dau hieu chap thuan, ban can kheo leo chuyen sang vi tri mang tinh hop tac han. Trong nhirng tnrong hop phirc tap, ban phai bier di d~n tirng buoc, tham chi lui mot buoc de roi tien toi muc dich.

3. Quy trinh thuyet phuc

Tit su phan tich tren, cluing ta e6 th~ dira fa quy trtnh thuyet phuc bao gam cac buoc sau:

- T<:t0 kh6ng khf binh ding;

- Ling nghe de hieu nguoi doi thoai (tam Ii ella ho, nguyen nhan lam ho

10 ngai, ban tam, tir choi);

- Bay t6 su th6ng cam;

- Giai quyet van de (giai toa 10 ngai, ban Urn, tir choi);

Ban hay xern vi du minh hoa dum day,

Nam la nhan vien cua Cong ty bao hiem nhan tho Prudential. Nam den g~p mot khach hang tiern nang. Sau khi nghe Nam gioi thieu ve nhfrng loi Ich ella bao hicm nhan tho, khach hang tiem nang dap:

- Khach hang: To; ciing rdt muon mua bdo hfe'm eho con toi, nhung dong luang ella toi eo hep , han niia fbi con nhieu khodn chi phi khdc,

- Narn: Em hit'u hoan ednh eua anh (thong cam), Nhung thua anh, mua bdo hiem nhan tho khong phdi fa hinh thuc tieu tien ma fa hinh thuc tiel ki¢m tien. Han niia, ciing co nhieu muc phi de' anh lua chon cho ph« hop vai die'u ki¢n Clla minh, mite fSi fhie'u chi e6 5000dlngay, Em nghi, vi tuang lai CIla cluiu va elia anh, anh hoan toan e6 thl thu xe'p duoc phdi khong? (gidi tad su lo ngai cua khdch).

- Khach hangtgat dau): (f, thi toi nghe anh, co' chut niia v~y, nhung toi mua muc tol' thieu thai.

- Narn: Khong sao, anh bat ddu hqp dong bdo hie'm vai muc 16'i thie'u, con sau nay die'u kien thay ddi, anh co thi tang so'tie'n bdo hie'm len bdt cu luc nao.

Trang hoat dong ella mot nhan vien van phong, mot ngiroi thu ky, kh6ng hiern khi ho phai thuyet phuc ngiroi khac, chang han nhir thuyet phuc Ianh dao, dong nghiep hay khach hang. Viec ho e6 kha nang thuyet phuc hay kh6ng, c6 thong Iinh duoc nghe thuat thuyet phuc hay kh6ng c6 anh huang kh6ng nho den su nghiep cua ho.

Q'J

Hinh. 21; MQl vi tri ngdi tot clio muc dich tlluyet phuc

IV. KY NANG THUYET TRINH

1. Thuyet trinh 1ft gi?

Thuyet trinh, hay con goi fa dien thuyet, fa noi chuyen truac nhieu nguoi vc' m(Jt vdn de' nao do mot each co h¢ thong.

Vi du: Ngiroi thir ky thay mat giam d6c trinh bay de an rna rong san xuat tnroc cac thanh vien chu chot trong cong ty,

Trong cong vice cua minh, cung c6 khi ngiroi thu ky phai trinh bay mot van de nao d6 tnroc nhieu nguoi, dac bier ho thuong pnai giiip lanh dao chuan bi cac bai phat bieu, bai n6i chuyen tai cac cuoc h9P, hoi nghi. Vi vay, nguoi thu ky cung can nam duoc ky nang thuyet trinh.

2. Cac bLfdC thuyet trinh

2.1. Chuan bi thuyet trlnh

DUng tnroc nhieu nguci va n6i cnuyen voi ho, khong phai chi ban, toi, rna ca cac nha dien thuyet chuyen nghiep cilng c6 luc lung tung, e ngai, cang thang, De co the dirong hoang, tl.)' tin, chung ta va ca cac nha dien thuyet chuyen nghiep deu phai co su chuan bi chu dao cho buoi noi chuyen cua mlnh.

2.1.1. Danh. gia dung ban than

Khi duoc mci noi chuyen ve mot van de nao do, ban can can nhac hai van d~ sau:

- Ban c6 am hii'u vatl de', co du thong tin at trinh bay hay khong?

93

- Con nguai, CUring vi cua ban c6 duoc nguai nghe chap nhan hay khong? 6 day ban can hru y ding, tam quan trong cua van de phai ngang tam voi nguoi dien rhuyet, neu khong, ngiroi nghe se thieu tin urong. Ching han, mot nhan vien tuyen bo rang tat ca nhan vien se dircc tang 15% luang tit thang toi thl moi nguoi se khong tin va doi hoi clnrng cti, nhung neu nhu giam doc tuyen b6 dieu d6 thi kh6ng ai nghi ngo gi ca.

_ ...• _.\

w.

V

I

H inlt 22: Tranh mi nh hog mot cdnh till/yet trinli

Neu mot trong hai dieu kien tren kh6ng duoc dap irng thl ban can tu ch6i buoi noi chuyen,

2.1.2. Tim hieu nguoi nghe

Bai noi chuyen phai diroc xay dirng xung quanh nguoi nghe, lay ngiroi nghe lam trung tam. Cung mot van de nhung noi cho nhtrng doi nrcng khac nhau thl each xay dung bai n6i cling ph iii khac nhau. Ching han, cung la van de thai su qu6c te nhung noi cho sinh vien nghe khac vai noi cho giao vien.Vi the, ban can tim hieu d6i tuong se nghe rnlnh Ia ai, gidi tinh, tuci tac, nghe nghiep, tin ngirong, nhu cau, so thich, dong co ... cua ho de chuan bi bai n6i chuyen cho phil hop,

2.1.3. Xac dinh. muc dich va muc tieu cna bai noi chuyen

Tnroc khi chuan bi noi dung bai n6i chuyen, ban cling can xac dinh r6 muc dich cua n6. BC),n n6i chuyen voi muc dtch cung cap thong tin cho nguci nghe,

94

thuyet phuc nguoi nghe hay d~ g6p vui? Tren co sa muc dich rna de ra muc lieu. Muc ticu cua bai n6i chuyen can phai cu the d~ c6 the danh gia diroc rmrc de) thanh c6ng cua bai n6i chuyen. Ching han, sau bu6i thuyet trinh de an rna rong quy m6 san xuat cua cong ty nham thuyet phuc cac thanh vien trong hoi dong quan tri, ban hy vong rang se c6 90% so thanh vien hoi dong quan tri bo phieu tan thanh de an cua ban ...

2.1.4. Chudn hi hili noi chuyen

Bai n6i chuyen can diroc chuan bi mot each chu dao, Ban c6 th~ thao san bai noi chuycn ra giay, hoac chi it ban cling phai lap mot de cirong chi ner cac yean phai trlnh bay va nhtrng dan clnrng, nhirng so lieu d~ minh hoa cho moi y, kh6ng nen qua tin luang van trf nho cua minh VI nhieu khi trf nho se lam hai ban, Neu la Ian dau ban dien thuyet thi din phai tap dirot tnroc. Su chuan bi tot luon lam cho ban tif tin han trong qua trinh noi chuycn.

M6i bai n6i chuyen thuong e6 ba phan: rna dau, khai trien (phan noi dung) va ket luan. Chuan bi bai n6i chuyen cling e6 nghia la chuan bi ba phan nay.

- Chudn hi phdn md ddu

Phan mo dau cua bai noi chuyen c6 nhiem vu gioi thieu chu de va thu hut su chu y cua ngiroi nghe. 0 day ban can luu y rang, thea quy luat, a nhirng giay pluit dau tien bao gio nguoi nghe cG.ng huong su chii y vao ban, ho muon biet ban la ai va sc noi ve van de gi. Sau d6, su chii y tlurong giam xu6ng. Vi vay, ban can biet tan dung su t~p trung chii y cao a nhfrng giay pluit dau tien de dAn dat nguoi nghe van bai n6i chuyen cua ban (dan nhap), C6 nhieu each dan nhap, tuy theo tinh huang cu th~ rna ban c6 tht chon mot trong cac each sau day khi rna dau bai n6i chuyen,

+ Dan nhap true tie'p: Neu thing cnu de va muc dfch cua bai n6i chuyen, cac van de chinh se diroc trinh bay.

Vi du: "Kfnh thua cac quy vi! Hom nay toi xin thay mat t6 xay dung de an bao cao vci quyvi de an rna rong san xuat, kinh doanh cua c6ng ty cluing tao Bao cao baa gam ba phan: Tlur nhat, su can thiet phai md rong quy mo san xuat, kinh doanh cua c6ng ty: Thri hai, noi dung chi tiet cua de an; Thii ba, nhiing kh6 khan, thuan loi cua viec thuc hien de an va trien vong rna n6 dem lai, Bay gio, toi xin di vao phan thtr nhAt: su can thiet phai mb rong quy rno san xuat, kinh doanh cua cong ty chung ta".

V u di~m cua 16i dan nhap tnrc tiep la dan gian, hieu qua, net kiem thai

95

gian, nguoi nghe nhanh chong nam but duoc chu de va nhirng van d~ chinh cua bai noi chuyen. No thich hop voi nhimg buoi n6i chuyen mang unh cong viec nghiern nic va quan tam den noi dung cua bai n6i chuycn.

+ Dan nhap bang each d;}t cau hoi: bang each d~t ra nhtrng cau hoi ngay a phan rna dau de lam nguoi phai suy nghi den chu de cua bai noi chuyen,

Vi d u: "Thira cac ban! SI! song hien dien moi noi tren trai dut nay, tir nhirng sinh v~t trong long dat den nhung loai chim tren bau troi, tit nhimg day san ho, nhirng loai tao, loai d. trong long dai duong den nhtrng rung cay bat ngan voi nhirng loai dong vat trong d6, tir nhirng cay coi sum xue trang yuan nha ban, nhirng dong hia tot uroi den nhirng bui cay thap, nhieu gai nhirng ran roi tren sa mac kh6 can day cat. Su song that la tUY9t dieu phai khong cac ban! Nhung dii baa gio cac ban tv hoi ding su song bat dau til dau; no xuat hien nhu the nao? Va dil ban gio ban nr hoi rang giUa cac loai sinh vat da dang tren trai dat va chung ta, nhirng can nguoi, c6 diem gi chung? Phai chang, tat ca_ cac loai sinh vat tren trai dat deu c6 chung nguon goc? Bai n6i chuyen cua toi hom nay ve van de "nguon goc sir song" se phan nao giup cac ban giiii dap nhirng cau hoi d6".

U u diem cua each dan nhap nay Ia n6 khong nhtrng thu hut diroc sir chii y cua nguoi nghe rna con kich thfch ho suy nghi thea mot huang nhat dinh, tao thuan loi cho viec tiep thu noi dung cua bai n6i chuycn.

+ Dan nhap thea loi ke chuyen: Ngtroi n6i chuyen tir nr dan dua nguoi nghe den voi chu de cua bai noi chuyen hang each nhac lai mot sir kien trong qua khtr c6 lien quan den chu de. Vi du, n6i ve sir pnat trien cua c6ng nghe thong tin trong thai dai ngay nay, mot dien gia me dau bai noi chuyen nhu sau: " Thira cac ban: Vao nhirng nam 40 cua the ky tnroc, chiec may tfnh dau ticn xuat hien b My. No nang 30 tan, c6 18.000 day chan kh6ng hinh ong va 70.000 dien tro, Nam 1966, nguoi ta phai dung mot ngoi nha Ian va ton kern 15 trieu USD de! Hip mot may tfnh. Con ngay nay, ban chi can bo fa 10 USD Hi. da c6 mot chip vi xu 19 nho xiu nhirng nang luc tinh toan khong he kern nhirng co may tinh d6 so tnroc do ... "

Cach dan nhap nay tuy c6 hoi Warn fa tf chut, nhung hip dltn 16i cuon, kh6ng dot ngot rna til tir dua ngirci nghe vao cau chuyen mot each nr nhien,

+ Dan nhap ttrcng phan: Nguoi n6i chuyen bat dau bang viec nhan manh mot mau thuan nao do de gay su chii y.

Vi du: "Thira cac ban!

96

Chua baa gio dat mroc ta dung tnroc co hoi phat trien to 160 nhir hien nay, nhung cling chua baa giCi dAt mroc ta dung truce nguy co tut hau so voi cac mroc tren the gici nhu hien nay ... "

L6i dan nhap nay thuong diroc sir dung trong nhfrng tinh huong c6 nhieu thir thach va nguoi noi chuyen mu6n keu goi nguoi nghe huy dong strc manh cua minh, doan ket, nhat tri d~ vuot qua thir thach.

+ Dan nhap bang each trich dan loi noi cua danh nhan.

Mot cau trtch dAn thich hop co tht Ia mot each rna dau thii vi.Vi du: D~ rna dau bai n6i ve van de giao due trong gia dinh cho cac 6ng be, ba my, ban c6 th~ n6i: "Thua cac quy vi! Phu nhan cua tong thong My Abraham Lincon tung n6i: "Nuoi day mot drra can trai la nuoi day mot nguoi linh. Nuoi day mot dua can gai la nuoi day mot gia dmh". Loi noi d6 rat dang diroc cac quy V! suy ngam trong viec giao due can cai minh ... "

Ngoai nhfrng each mo dau neu tren con c6 c6 th~ c6 each rna dau khac, Tuy thea tinh huong, dac diem cua nguoi nghe va sO thich ella ban rna chon mot each rna dau eho phu hop, Tuy nhien, dii rna dau thea each nao, ban cling can luu y mot s6 diem sau:

+ Mo dau qua dai de lam giam hung thii ella ngiroi nghe;

+ Tranh rna dau kh6ng an nhap voi chu de ella bai noi chuyen:

+ Tranh each mo dau thieu tu tin, bang nhfrng loi bien h¢ hoac bang lei xin loi.

- Chudn bi phdn khai triln

Trang philo khai trien, ban phai dira ra diroc cac y chinh, phan tich cluing minh d~ lam r6 van de rna ban muon trinh bay, qua d6 th~ hien duoc <; wong ella ban, Khi chuan bi phan nay, ban can luu y mot s6 van de sau day:

+ Cac Y phai diroc sap xep thea mot trlnh nr hop ly, dam baa tinh logic cua bai noi chuyen, nghia iii cac y phai lien quan chat che voi nhau, y truce 13 tien de cua y sau, khong trung lap, Trang truong hop nguoc lai, bai noi chuyen ella ban se rai rae, loanh quanh, Iudn quan, co khi sau mot h6i dai dien thuyet, ban lai quay lai y xuat phat. Nghe nhirng bai n6i chuyen nhu vay, nguoi nghe rat de buc minh. Ngoai ra, ban cling can clni y khi chuyen tit y nay sang y khac ph iii e6 nhfrng til hoac cum til lien ket thfch hop de dam baa tinh mach lac cua bai n6i chuyen va lam nguoi nghe kh6ng cam thay dot ngot,

+ D6 bai noi chuyen co suc thuyet phuc, ban khong nen n6i chung chung thea kieu "ho khau hieu", rna phai dua ra diroc nhirng vi du, nhfrng so lieu cu

lJ7

7,GTKNGT·A

the minh hoa cho moi y, mci luan diem cua minh. Chang han, khi n6i rang cac c6ng ty trong nuoc ngay cang quan tam nhieu han den quang cao, ban c6 the dua ra nhitng so lieu nhir: nam 1992 cac c6ng ty trong mroc moi chi chi khoang lOa ty dong cho quang cao, nam 1998 chi 500 ty, con narn 2001 con so d6 la 1000 ty. Tuy nhien, ban cling kh6ng nen dua ra qua nhieu vi du vi de lam bai noi chuyen trrr nen tan man, voi moi y ban chi nen dua ra mot vi du dien hlnh

nhat d~ minh hoa, .

+ Tuy theo unh chat cua buoi noi chuyen, ban co the chuan bi them nhirng cau chuyen vui, khoi hai de lam cho khong khi cua buoi noi chuyen do cang thAng va duy trl sl,t chii y cua nguoi nghe. Tuy nhien, sv kh6i hai cling phai c6 gioi han, Mot buoi noi chuyen voi qua nhieu tieng circi thl nhieu khi, sau khi kct thuc, trong nguoi nghe chi dong lai nhirng tieng ciroi, nhirng cau n6i df dam cua ban rna thoi,

- Chuan bi phdn ket

Theo quy luat cua su chii y thi CJ nhung giay phut cuoi cling ella bu6i noi chuycn, nguoi nghe lai mot Ian nita don moi su chu y van ban, k~ d. nhtrng nguoi nay gio kh6ng nghe gl ca .. Ban can biet loi dung su chu y nay d~ chot Iai trong nguoi nghe nhirng diem then chat cua bai n6i chuyen va tuy thea tinh chat, muc dfch cua buoi n6i chuyen rna ban dua ra loi chuc mung, loi keu goi hoac de ra nhiern VlJ cho nrong lai ... Va rat nhien, ban dung quen cam an nguoi nghe VI dil chu y nghe ban,

2.2. Tien hanh thuyet trmh

Khi tien hanh n6i chuyen, ban can chu 9 cac diem sau:

- Nhu tnroc day chung ta dii noi, nhirng giay phut d~u tien tiep xuc Ht nhi1ng giay phut then chot trong d6 an nrong ve ban trong nguoi nghe duoc hlnh thanh, De co th~ tao diroc an nrong tot, ban can:

+ An mac nghiern tuc, lich S1,( va phu hop voi tinh chat cua buoi dien thuyet; + Khi di len buc d6 noi chuyen, dang di cua ban phai th~ hien duoc ban la con ngiroi dirong hoang, tu tin; ban khong can phai voi vang nhung cling dung cham chap, ung dung, thong tha qua. Neu ban tir ngoai buoc van thl ban can ticp xuc bang mat voi nguoi nghe, rnim ciroi voi ho. Neu nguoi nghe nhiet liet vO ray chao d6n ban thi ban nen dirng lai trong giay lat, mim cuoi chao ho r6i sau d6 moi biroc len buc;

+ Dung tren buc, ban can dung thang nguoi voi tir the tu nhien, kh6ng bo tay van lui quan, mat nhin thang xu6ng nguoi nghe, anh mat nhe nhang, t6n

98

7.GTKNGT·B

trong va quan tam;

+ Tnroc khi bat dau n6i chuyen, ban can tu gioi thieu vc minh. Thuong thi nguoi chu toa se gioi thieu ban, Trang twang hop nay, ban c6 th~ b6 sung them mot doi dieu. Tuy thea buoi n6i chuyen rna ban gioi thieu chirc danh, cuong vi ella minh, N6i chung, phan gioi thieu nen ngan g9n, khong nen nrom

ra, dai dong. .

+ N6i to va r6 rang, dii cho nguoi ng6i xa ban nhat cling c6 the nghe thay; + Can thay d6i tee do, nhip d¢ noi: Khi len khi xuong, khi tram, khi bong, khi nhanh khi cham, khi lirot qua khi nhan manh tuy thea noi dung rna ban trinh bay;

+ Trong qua trinh trinh bay thuong xuyen dira mat nhin xu6ng nguoi nghe, bao quat tat cit nhirng ngiroi c6 mat trong phong, dung de ai d6 c6 cam giac bi ban "bo rei"

. ,

+ Ngoai anh mat, ban can chu y SU dung ca. nhirng phuong tien phi ngon ngir khac nhu net mar, cu chi, dong taco Tuy nhien, can sir dung cluing mot each tl! nhien va hop ly;

+ Ban c6 the di lai trang khi n6i chuyen, song khong nen roi khoi tam nhin cua mot nh6m nguoi nghe nao d6 qua lau. Ching han, trang khi giang bai c6 nhimg giao vien di xu6ng cuoi lop va dung lai 0 d6 trong mot khoang thai gian. Trong twang hop nay, nhtrng h9C sinh ng6i 0 nhitng day ban dau de phan tan chii y va se kh6 tiep thu bai giang han.

2.3. Ket thuc thuyet trmh

Ban can biet ket tlnic bai n6i chuyen dung hie. Khi ban da dung toi cum tir "cuoi cung la ... " thi c6 nghia chi con vai phut nira thai. Neu sau d6 ban lai n6i "mot diem nfra ... " thl nguoi nghe se rat bi iic che, Sau khi t6m tat nhtrng y then chat cua bai n6i chuyen va tuy thea tfnh chat cua bai n6i chuyen rna dua ra lai keu goi, 1m chuc mung, ... ban nho dung quen cam on thfnh gia da chu y nghe ban,

Trang twang hop can thiet, ban nen danh mot it thai gian d€ giai dap nhirng y kien, nhfrng cau hoi cua ngiroi nghe.

v. KY NANG DOC vA T6M TAT VAN BAN

D9C va t6m tilt van ban la nhtrng phuong thirc thu thap thong tin quan trong o can nguoi. D~c biet trong thai dai hien nay, thea cac nha khoa h9C ve thong tin, cu sau 5 - 8 nam, hrong tri thtrc cua nhan loai lai tang len gap doi, thl van de lam sao d€ nam nhanh n¢i dung co ban cua cac van ban can thiet va ph6

99