BASTINA VJEKOSLAV BASTL Aleksander Laslo Pri spsovent gredokog tala Kraljvste erase forne sole Zagrebu, 1898: Josip Markovié Sepen oshorsty, Fano een | Dragutin Barc (tle Atozie Bast, prot an Skatnieky 1 Mian Obredovié (jee) fe ‘on dander se na) spomenice Orne eke 2 {Gekara ok Svtom trojtus | stambana zag Josip pl sige vZagrebu lies &, 103. (otvarefe v alleruHO- Fgsberg & Detect), protale| perpen paz ~i2 piss Der Artiste a Projle vez Zagreb, 100 students rad pect Ot eget pi ong aS 22 éoviek i prostor 1-2 / 199%. COcijen’ voljano ali ne sranéori: prilog nogada- riima 0 Alojzu-Viekoslavy Bastlv ‘Athitekt Bast! osebujna je figura nase modemi- stiske scene, Njegowo ne ba obigno, barem ne be Sto, prezime zavodljvo asocia na njematke rjeti baseline {»Bastlere, koje omacuju gradenje i gra itela iz Gstog zadovoljsva, kakav je Aloje-Vje- koslay, po svemu, dost i bio. Zivio je samotnjat- kim fivotom (od blizerodbine na postjednji ga je potinak ipraila tek netakinja Judita Karl, rodena, Fuchs), sto je jamaéno izazivalo Kojekakva nakla- ppanja u blo} okolin, no literarnim predloskom Deinio ga je njegov stvarni aler ego uspjetan i twadavan astrolog s pseudonimom Uranus. Bast- Tov, tint se, nepovratno zagublien osobni athiv kijuéna je poteskoea za istrazivate njegova opusa. Tpak, i uz sve isprike, 0 aritektu Gj je dijapazon interesa{ jelovanja bio vise nego raznoik (Bast je, primjerie, istodobno i projektant zahtjevnog Zzadatka Sveullisnog Kemijskog laboratorija i eks- fem’ usitel zagrebatke Obrine skoe te ~inkasant ‘Okmuine blagajne radnitkog esiguranja) dosad je reteno malo toga So bi bilo iznad razine grubih procjena i Sto bi objektivzialo ajegov stwari do- pros hrvatskoj madernojathitektur. ‘Alojz Bast roden je 13. kolovoza 1872. u Pibra- ‘nu, febkom gradu smjestenom pribléno na pola ota izmedu Praga i pivarskih Budjejovica. S ‘renin dvadeset, 1892. godine, upisuje se w pri {eéaj Razdjela za obrazovanje graditelja netom fomnovane Kraljevske 2emalske obrine ole u Za- {rebu. Upravo u to daba Bastlov odni Pribram sa, Svojih je dvadesetak tisuéa stanovnika prispodobiv Osieku ii Mariboru, aij upola manji od Zagreba, §fo bi moglo ukazvati na inage nepounate okoIn0- sti motive njegova dolaska u Zagreb. U prvo} ge neracji polaznka zagrebatke Obrine Skole s Bas- tlom su, od znaganiih imena, Sijepan Podhorsky S*Basilov bududi kolega vu profesorskom zhoru te iste strukovme skole, Josip Markovig—nakon studi- ja'u Pariza arhitekt u Juznoj Americi kao uopée Divi primjer nate arhitekturne sdjaspores, a po tsmenoj_predaji i otac Picsssove drufice Dore Maar(kovte), nagalje Ivan Stefan ~ Bastlov buduei kolega u birow HOnigsberg & Deutsch, Vatko Ur ban) ~talentian ali naZalostrano premili gradi yj, Eduard Zagat ~ budui spjetni splitski podu- aetik [Najraniji egzaktni tag Bastlova_profesionalnog djelovanja sede u 1899. godinu, ti godine po do- ‘etka Skolovanja na Obrinoj skoli, a adnosi se he zpradu apotekara Petia u zagrebagkoj Tlic Projekt je nastao u naSem taéa vodeéem aritek- turnom birow Honigsberg & Deutsch a ostvarenje (inaée surovo preobikoveno Koncem 1920-i) op- eno se sata preom pojavom wagnerijanske se cesje u Zagrebu. Nominalni autoni Lav Honigs berg i Julio Deutsch, jako neskloni secesiskom blikovnom govoru,ipak su ovo djelo drdali zna- fxjnim vee od samog nastanka: projekt je naime objavijen u prestizoj betko} reviji »Der Archi- eke (VI/1900, .28- 152). Naotisku se medutim, na perspektvi i ertezu progeja,lako prepoznaje Karakteristin, violinskom kijuéu sian, Bastlov autograf, dakako s razumljivom dodatnom nazna- om: wgea(eichnet von) ABastle, Ova Einjenicaupujenanekolik Sekula alii ponies | zaMjoak. Hongsberps Dec, tea ve lak Yo tulom casi Kasih dvorakih ari ata, nakon opetoanog objvivenja radova-v | Miner Baoten-Albume Wiener Bauindsrie: Zeitung, okt se ei koa eminent promov- ‘a ariatonsksjtonazor Ota Wagner nj | sarge; vodsi rgrebeckim aiektima dae Imoderizam nije samo sedstom domade projeke fantke pomodne gloves, Yee anata tse stupnjem ope srakovne evoluaje, Nadal, Bast protagonist u jets ovogmodernizma ae jer Honigsberg& Desc la sjerovtno mah Do dovrenom skolovanju, asasvin je ptm 2a $v da. mu od prvogtrenutka deta prvi Iso Stefan (modda je blizu i Viatko Urbany, no vise 0 tome nto dle). Projekt je objalen tjeme ada e Bas oe na tai v Wagnervoj sea i betke Akademie jet umjetnost te tor Aboot referencia poloavcina oj kandidata svestdno podravaj'unasvkv solovanj, | do- dana preporuka 2a ajihova talentrnog sradh- 1a. Nepote, projet val, barem zhop konstake tek rabroratvorenog patra, te zog proto- fenkionalsike staklene epee nad kasi de malraim Vaiecovin tel clom, ss me hodiita nageg modernizma (prvenstvo u ukorjenji- ‘anja seceskogobikornog govors 8 Zagrebu — Kaliko sated znemo ~ po solometakoj Komp «ij st slobodnom aplikacjom attelturnog oma. tment, pak pripada Fachervo} hud Rado ie 1897. godin), “Tijekom boravka na Wagerovo} Skoll Bast je "por naxtojaoafmirt sredin Koj je dosao 1m stu. Na pevom zadak, saben} gris fotoatejerom (eadana tema soto refeksjom ta Wagheroy Ankerhasiotoateljer, ais o- fi danas rst mepatar Hundertwaser), Bast je na rekiamnom fia patermo zon protelia na hrvaskom piso sad We legendame porake 3 sak ne kd kool an si estan! eu oda i sats, po. fla je studijom vile za Zagreb tako Zagreb (0 fe sano Wagneroro Skoli ako je tints odie no xtdio Marco Pezzet uso) monograjio ‘Wagnerschle)prikeio pimst etipci cor bonjensog jodn-sotomog ta, oa meni stoljeca, U Wapnerovo} je Sol ado Hbealan obits ds student semi relay tem zavrinog projekta, no Bas je to zadovolstvo iva sb “Shoat priest eke Sv. Bla naught Prilaza i Primorske lc 60. gone. Ue itera. cionana promos zagrebaeteme, ov] Baslov projet (vd ckstenis pas Zlta Ture, Co- Seki promor, XXXII/1985, 1192), 16-17) fe jeda nesta oobiost: sis act oprem- len skusivo rvstskim opisma, soe, rude prema dostupoo} gra, jednstven sha u8 go ta djelovana Wagnerove fol! Svispomenut pro- jek objavijen su reopekabilnom srutoom tok (Der Arches, Archiekenische Monathefe), 4 ragrebatka in je javnost mala prigods dtl Uupeznati na arhitektonsom od) inofbe »C M. Medovi, 0. Ivkoviidrugovie 1901. gine Besk student Bast nestupo je ta drat sa svojm pelodaveina Honigsbergom Dextschom, te Cilom Ivekovigem, Sjepanom Podhorskym, Sesipom Markovgem | Ferdom Kondrstom, Za: simljivo je pritom dau Henigaberg & Deut, te Marko istom agodom intone projek- a a aaa aaa aa aaah aa la Pot pe Zosenh zdscatzan Fr, 102, ean radu special Ota Wagner), perspeivn aa Trgovatho-obrrékog musi u Zagreb, Maturan- av tg 18 1901-06. ostvarene uate Hongeberg & Deutsch, veri ald = eprofotograie, Roviek i prostor 1-2/ 1995. te Trgovatko-obrinitke komore i muzeja na Madu ranievu trgu ~ Bast 6e naime ubrzo (1902.~03.) ‘vim dyjema 2gradama, a naroito muzeju, odredi- {i barem oblikovni idiom ako veé nei definitivno prostorno rjeSenje. Do povratka u biro Honigsberg, 4 Deutsch Bast je jo8 poradio na vlastitustrukov= rom ugledu: za zaviéni projekt na Wagnerovoj Soli (Palata Znanstvenih zavoda za okultizam w Pariza, ju je aritektoniku Wolfgang Pehnt ka- snije prepoznao kao jedan od prototipova za Stel nerov ekspresionistiki Goetheanum & Dommachu) ddobio je Gundelovu nagradu, a potom postigao plasmane na najetsjima za Gradsku Stedionicu u [Ljubljan,teatarna pratkom Smichovu, te »Jedno- stavmu fupnu erkvue po raspisu beckog Leonovog, drustva. Cak je i Bastlov povratak u Zagreb sa zmncem trijumfalistitkog karaktera ~ otkupom na natjeGaju za Hipotekarmu banku na Zrinjeveu 1902. godine. Do osamostljenja 1905.06. godine Bastlov rad u atelijera Henigsberg & Deutsch zasigumno je naj- ‘natn period njegova opusa. To je aadoblje in- tenzimnog arhitektonskog eksperimenta, Lunaeko- vim rjeEima wvisoko dréanje sijega modernizmac, ijeme inkubacije i protiséenja ahiteKtureslobod 10g stil (li danainjim importnim terminom »Free- Style Modernisme), Na temelju Lunaéekova yjedo- ‘enja(«Prloi za poijsthrvaske umjetnosti, Sa. ‘sremenit, 1/1906.,1/6, 40.419; te vjerojatno nje- gov nepotpisan anak »1z nah umjetnikihatelie- ra Vjekoslay Basle. Dnevai list, 11/1906,, 14, 6), ‘ko i katalskih podatakailodbe Fivatskog drstva lumjetnosti 1906, godine, pa tek onda detaljnom ‘morfoloskom analizom, dopuiteno je »secesioni- stitke proektee biroa Honisberg & Deutsch ati- buirat Bast. pak, ovdje se muino nameéestanovi- ta eliminaijska procedura:polromni tetman er- tea koji inaSe u Hbukisimulira masivaw rustiéou struktura fasadnog platna (zaboravljen, gotovo iz- sgubljen, pa ipak recentno restauriran efekt na Kol- ‘marovo} kuéi na Jelatievu tzu 7) nedvojbeno je izmiljaj Ive Stefana, bez obzira radi lise o prime 1 »neo-neostlskoge il sevesjskog oblikovnog go- vora(potonji primjerice ma uglovnici Lehner u Pal- ‘motiéevo} 2). Ovu svojevrsnu zaititnu proizvodnu ‘marku biroa Honigsberg & Deutsch naveliko é& keoristti kasnije i Otto Goldscheider, vodedi pro- jektant tvrtke nakon Bastiova i Stefanova osamo- Staljenja. Nadalje, banalnai plofna rjesenjafasad- nog platna (na kuéi Hiss u Boskovicevo} 15 ii kui Majdak u Palmotievoj 50) tetko je doves u vezu 5 Bastlovim dokazano razigranim arikulaijama proselja. Ladvaja se jpakpitanje autorstva Mieli- eve ugiovnie Petrinjskal Hatzova, koja se od izlo- he wSecesija uw Hrvaiskoj« 1977. godine pripsuje Basta i ie se oblikovanjezaéudao podudara spr- vim, urudZbenim, projektom Bastlove kuée 2a Jo- sipa Kallin, tek bez majoliéne oplate. RjeSenje vdje treba tazitiu mogutim vezama stvarmog au tora, grditelja Vlatka Urbanyjas Bastlom, odno- sno tertkom Honigsberg & Deutsch. Bastlova pak ostvarenja, uz karakteristiéao mekoertno oblikova- je, pokazuju Kontinuiranisied narotitog autor- skog prosedea koji se bavi dokidanjem tradcional- re pojavnosti kuge ~ od izobligenja formativnih clemenatafasade (na Fellerovoj rezidenciji na To- nislavovu tru), preko dematerjlizacije fasadnog platna (na kué osipa Kaline), do grotesknog ot- enja oblika kao ultimativacg koraka u process (cBlsa-fuid dome § dvokatnom bocom Fellerova, 23. Stambena ngrada Eugen ide Feller u Zagreb, Tomislav rg 4, 1803 (stvarene u t= ier Honigeberg & Deutsch, vor gle Karon iz Albuma radova H&D 24 toviek i prostor 1-2 / 1995.univerzalnogtonikuma na ugl Jlaigeva tga Ju rive). Kljudna je v ovor niu usloviceJosipa line, aia »Majolika-haase. Ona, dakako, Kor primira arhitektoniku dviju Wagnerovih kuéa na betkoj Wienzile, ali bitnousmjerava razvojni put naieg modernizma, ukieSisi se vremensk, €ak i dosiovao prostorao izmedu dvaju Kovadicevih os twarenja ~ rane wagnerenske kuée Kornitzer u Gundulgevo} 22 | moderah kuéa ~ bizanaca Or Sé-Divkovié u Masarykowo} 21-23. Analitika ée rasvijtiti i okolnosti nastnka 2grade Frvatsko- slavonske zemalske eentmalne Sedionie w Ti ektivn prkaz, Kao nsjava gradaje objaijen 1 Vijesima Hrvaskog druivaindnia i arhitekea CRRVILI06 35.33.3441 nos aso pos, _gradaju je piveo kraju Io Stefan signiravi svoj dio Koloristckim efektima na fsa, interijerska rieSenja pak (imajugi uw vidu i vijeme nastank). po svemu su djelo Otta Goldscheider, Bez Bastlove dionice i speitfién tefine njegovih referencija autoritet Kiuba hrvatski. athitekta, ‘osnovanog 1908. godine (Bast, Kovatie, Schon Podhorsk), bio bi kudikamo skromnijeg inka, jednako tako je ise jai i poxtmiharhitek- tonsihnatetaa,raspsvanih pod konae 1900-1, ‘Kao neposredanefektdjlevanja Klub, bitno obi Jjedila abu arhitektonsku senv. Konatno i Basto- va vila za Gustava Kallinu na Ksaveru 1905-06, (velkim dijelom satuvana_u izvornom stanju) ‘snail je uvjerlvost Koraticeve »domestc revi vale arhitekture malih kuc na sijemenskom pod- breZju, mufan za ramnopravnu utakmicus Baranya- ijevom produkejom é la Wiener Werkstte. A Kao samostalan stitulom ovlaitenogciviinog aritekta (od 1906), Bast sei nadafje bavi modemisickom razgradnjom forme: na koei Gorak w Tick stiski stupovni red utapa u ondulianu fasadnu opnu, 2 1a kuti Hodovsky u Gajevojzaokreéesmjer krov- ne kape. Zanimjivo je da sada svoj projete ela- borira minimalist, Koliko da udovole zakon- skoj normi(uruétbeni projekt iz ove faze rads st stavljeni su gotovo Slampavo), a sasvim je neobi®- no to svoje prvo veée samostaino ostvarenje— ko- a Gorkak~ na fasadi ansiuje s A. (Aljz) Bat, ‘nade lise da je svojeprojekte na Wagnerovojsko- Ii potpsivao s Vjek. (Vjekoslay) Bast. Na ovu se podvojenost mode nai onjetn kasnije:u Zagre- batko} sekeji Udruzenja indenjera i ahitekata SHS upisan je 1923, godine kao Alois, dok se w popisugradevnihtvrtktiste godine vodi kao Vjeko- slay. Redovitim élanom Hivatskogdraitva inznira itekta posta etek 1912. godine, u temutk ‘kad je Klub hvatsihathiekta vee due vremena ‘ugaten (Podhorsky dabiva velike narudabe, Schon je j8 0d 1906. profesor na Obrtnoj Soli, a Kova- {ie je exzistenijlna pitan.arijesio 1910. parner- stvom s Hugom Ehrichom). Bast tad kapitaiira vo} minuliad, presima narudzbe Gradske upra- ve (Ubotnica na Sv. Duna) Zemaljskevlade (Ke- rijskiinstiut na Maruligeva tgu), djeluje kao cistemi utl] na ObrinojSkoli, a usput dobiva nagrade na naljetajima u Sarajevu i Beograd, [Nakon Prvog syjetskog rata posvedaje se edukacii na zagrebatkoj Obrino| ski, adje ce djelovati do Konca radnog vijeka 1940-; ajegoi su dai vet na kasijih akademskihanitekatas famozne [ble rove Shole na zagrebatho} Akademii ikovnih umjetnosi: Ivo Bartoli, Gustav. Bochutinsky, Branko Bon, Drago i Viato Gali, Lav Horvat, Projet stambene agrade s fotoatelierom v Beéu, 1900, (ctuontsit radu epoca Ota Wegner, lao IboEno roel = iz éasopisa »De Arcee éoviek i prostor 1-2/ 199%. Cn ‘Marian Ivacs, Stjepan Plan i Zvonimir Podga), takoder i Ferdo Florschitz, Hinko Gottwald, Mi- Jan Grakalié, Milovan Kovaéevis, Vjekoslav Mur- Sec, Juraj Neidhardt, Anton Ulrich, Ivan Veliko- nja'i Hinko Wichra. Povremeno radii takozvane ke projekte ~ Sredinji dom Hrvatskog rade 18 Mislavjevoj (1924.-27.), Gradsku trénicu s Bartuligevom kucom i zgradom Trénog nadzorni- ‘va na Doleu (1926.~30.), Ekonomsko-Komerci- jalnu visoku Skola u Zvonimieovo} (1928,) te re- Stauraijuerkve Sv. Petra u Vlasko} lic v Zagre- ‘bu (1929.30). Bastlovo potpuno nepoznata su- videl Sveto tojstvos i razabrao da je i Bast, u violin. skom kljueu, »2 ajngjclima trubu svrale 25‘See ss arc rise WP ~ 10. bles rode s Pvon eC 20a Rae beer Siegsiels ree ero hea tape 108" Spies souk malvies ro Obs . Saket Wt opaon ov cles Hints & oars 1 pata sorte py veo pl fein Zope Rasa Pte pte Tash, ahs lan ph al vB v Sih, Hh Ora f v9. ipa oro cn Bes tape Wj oi CMO {on eerie ape anne sem Weeinetotetiahvelopes matte bebe Bois Wien setae Gra Seonce iS al 1902 nmamaseornen soedoros- jae Fo chores fel we Negeet ati eae Grow pen wa2 “nual so voisias eco So: fu thuepreptolenoraparanavtes rt eon etn Pe 1 — ose ape wai Hay 8 atc 9 eiserontssatnato sient {enol Helo Sk Ze WR nod Tgnatnctit Lona “geht Tov Ted ena ie tise propel pe bee piney sno 188 es gts mae v2 ves epee rh one ieevemetnioeer ve tes noe eee ‘wenn Le nn Wise eer memarrere vm Ga at ieee inane vee te pikayipa aes ma SCT tee Eesti wats mit Seer ae giz pecpence oes he eer snes erento eaten aceon i eer ves ea ae foc dena poor vs rata ay a ‘au ognoiot pen rovcnen vias unter ons vlog ee setstnesoanaon acon ag ed rea tnt syd Mh Tne Gass Zegreu es rene rte 9a Maser Ksahnaeh akan ‘eh eeshapeaboumeet 20 (je tle ses sop taal Sow 1 fda d,s Goa) ds ‘gee sda tannic ‘ee lie neleome ame ‘sain Gaede tev Zar Strives zrade Deve i Eugenie Ronsayu Zagrebu, Trgovatka | stambena zrada dr. Eugena Rada Zagreb, Kureleva 3 "508-05. (ostvarenjeutljeruHengsserg& delay rg, 004-05 (otvareje stele Hnigserg Deuter vor’ gles karon i Abuna radova HAD Deve), vor agldkarton ie bums rave HED 1 = \unall \ éoviek i prostor 1-2 / 1995. " “Trgoraha | stomberazyrade Eugen Fler v Zag {or Ehud dos Juror 1, 190-06 (osvarene Stijn Honigsbrg& Deis), rose (i rtbenog ron) vem gid reptcogae 2 Zgrada Hrvasko SiavnsiezemalkecentaneSedonice { Zagrebu lea 25 Gunduicoa, 190507. (stern u toler Hénigsberg & Deutsn, 2aedros hom Stefano, a su von ined ~perspekivai>Vijet IAs pled na fata ie Abumaracove HED0 Via Gusta Kalin u Zagreb, tance (1905-26, dana pled estes nutrinjatstanbenog alates: Danie Foijanie “ “Tigovaka | stambena 2grada Mala Ane Gortaku Zagebu ea 165, 1805, ana Tale eta eso, aga Damir Fe- bine 8 epee Kresog sels wetboneg | ragrticcy orton age, Aare aa, oom ged 1 éoviek i prostor 1-2 / 1%. 106. » Dsenem u I, 1,8 ier ‘nervosa Bone jsmeden ihre es, ving een pita al v Vs iste? poss 1509 ase a melepo ads Pre hr nce se fears rep. we Seri So cw Se Be» or ee. a, Ee alt eal Biv en vn. i an rn te Soqvont range Come 02> ve oa ose Se vt paw Gas idm fas cnc neat ope mp Sood Dewees ‘pepo pte od Ih dons velop Spkrtlce SD ‘v10- t= eal too ce il os Obs 1 Hed don we Sno festnon ge? vag 19. sit aber rr ron Ha ‘hog reine chen area, rao Sobran i i. eel ro matt 6a Coie Feng bnget sees it nity Zeek ode od ‘ah Susie wes cog. Mls hoc v Zags aoe te fone Sei ei ath. a= deb ant One ope ‘migrate rosko ope In, Sinutab Oka eat Boge aps pesca 191% ale na tenons a2 Tijdy Nolet ope 19, bran pre Ob hl age. ‘pnt geposrts grate, ee iene (eke tae sorte hos pss Flea deel. 1100. ease ranet ergot Obnebow ie ageme regs, 190. “rola bal tpn 2 Morice Eager lana Eelertas peas rien pene Bice loti ratnotom eas i= ee goo see go eget tape bao 190, reli thi rai Hl “ay. ym ene Bf? ono RCT od Sie don Hegre Pe ees 10 Bomse Se oma {eon dies 129 soe, 15. sae aaron ceo ec» ie 19268 ines Gite 1. nes sd ea Loerie. eSie cfayebev Dennen ana) Fredniooa-ntnt fe) v9. Sebagoh Tate ts, 119. ed tec ce Se Pte 2a 1109. sw nl outa 22 (yes sien 8 1, od etn sorbose Gate ‘eae ter ape Vis 88. fs, ino santas ago Wolpe lade ‘ovariotanae sale 1905 “Store po nase aulio ‘LE teen ape van “ier litte it toate Zoya, set apele Hom (Sherr vsti Konig toe in odie i hecente ‘Suh santero Zaye vou, Soe gee 271% te " Stein dom Hrvatshog ese u Zagreb, Mislviova 6-610 Borina 9-5, 1824-2728, tort osowrog vos peskl potaerakievieo Reso) ue Kalender tv 8 Graken na Docu Zagreb, 1928-80, grade Tinag nado, Dla 2 1928-20. Po sabona agrada fara. Vt Bartula, Dla, 127~2 perspekti st je vance aged ance tenon tieseth, aged mrad Troy nadzomistvpocovseb acne eve steak doviek i prostor 1-2/ 1995.ekonetac ce Sv. Pa Zogab, 6-0, sta ako, tulsa je sisednogstanbenog loa, fale eve sredinon a | aso atte ug, Buse 6 88-8 do ga nie reve ser a“ i iota nmap, iio 8 gedpo Sorta grade irre ene 2 ven neon Gali hl v Zagreb pre ge Bete pss 1. ‘SfeenPons Jr chara ot Viton Sol ro avo Stan po Gun ad fr rj rozo prot Shan See dew pron ewes atta See femme Zoviek i prostor 1-2/ 1995. 29