Sei sulla pagina 1di 464

3^

SILVA

GADELICA
(I.-XXXI.)

FOGRA.
An

t-imleabhar so de^Silva Gadelica

rinneadh tr fto-liagrafacht
Pirc an Fhionn-Uisce.
sin nia

is

aithghein do

Suirbhireacht an Ordonis,

Fuarthas cead -fonnmhar chuige

do Stainndis Mac an Aodhaig U Ghrda (nch

maireann), eadhon,

Humphrey Crum Ewing,

cipcheart an leabhair bhunaidh.

Ag

Esq., gur

leis

leis

an

gabhil

aithghein seo t an Roimhr Barla as Iml. II


bhfuil

an tAistri

le

fil,

maille

ieis

dTacs Gaedhilge ar n-a mbaint


Corrections

"

at

mar a

na Ceartchin ar an
as

na

"

ndeire an imleabhair sin.

Notes and

SILVA GADELICA
(I. XXXI.)

A COLLECTION OF TALES IN IRISH


WITH EXTRACTS JLLUSTRATING PERSONS AND PLACES

EDITED FROM MSS. AND TRANSLATED BY

STANDISH H^OGRADY
IRISH TBXT

"... cum in hyemis tempore post coenam noctu familia divitis ad focum (ut
potentibus moris est) recensendis antiquorum gestis operam daret et aures accommoGervasius
daret, tandem occurrit ab indigenis praetaxatum mirabile recensitum."

Tilberiensis, Otia Imperialia, cap.

lix.

WILLIAMS AND NORGATE,


14,

HENRIETTA STREET, COVENT GARDEN, LONDON


20, SOUTH.FREDERICK STREET, EDINBURGH.

and

1892.
at the Ordnance Survey,
Reproduced by photo-lithography
Phcenix Park, Dublin,
and

Published by the Stationery

Office,

Dublin.

571606

L0ND0N
C. GREEN AND
:

PRINTED BY

178,

STRAND.

SON,

R E F A C E.

To many, perhaps to most, of those enlightened people for


whose hands more immediately this volume is destined and to
whom it owes its existence, both style and subject-matter will
be altogether strange here and there too it may be held that a
promulgator of such wares is bound to justify his action. Now,
under favour, to attempt this would be to invert the right order.
Not only is justifcation (whether in or out of theology) a strong
word, and as such repugnant to the modesty of the Gael but the
;

'

'

thing

itself falls into divers ldnds,

of

all

which one only variety

can be valid here: that which is not antecedent but subsequent,


not verbal but practical, and which emanates neither from publisher nor from published, but from the public. This phenomenon
of ours may, however, very well be simply accounted for.
Silva Gadelica, then, is in the nature of a straw tossed up to
see how the wind blows in other words, to test the judgment of
;

some who from time

and from widely differing motives


have strenuously urged that a fiis ^esent some such effort had
a chance of being well receved. The effort, as you see, has been

made

to time

come with the receiving community


show whether or not the aforesaid weatherwise
(enormously eminert men one or two of them) prophesQd more
than they knew, and thereby to pronounce those concerned in
the reception has to

now

lies

it

making the experiment


dence

to

either guilty or not guilty of over-confi-

in their skill as caterers.

The work is far from being exclusively or even primarily


designed for the omniscient impeccable leviathans of science that
headlong sound the linguistic ocean to its most horrid depths,
other) ply their flukes on
such audacious small fry as even on the mere surface will venture
within their danger. 1 Rather is it adapted to the use of those

and

(in

the intervals of

ramming each

Thackeray warns Bob Brown the younger

desire to cope with bulls

is

known

that, since the

to be fatal to frogs.

As

days of vsop, a
yet no Gadelic

vi

Preface.

wealcer brethren who, not blindlv persisting in their hitherto blissful ignorance, may be disposed to learn if but a little of an out-of-

the-way and curious branch of

literature.

few further and

necessary remarks, technical or otherwise, are postponed


at once proceed to review our Irish pieces, which ftrst of

let

us

and
a very general way, may be ranged under the following heads :

in

A. Hagiology:

XXIX,
B.

Legend:

IV;

hagiological

matter in

all,

XXVIII,

also.

VX,

XIII XVI, XXII XXV, XXVII

XXXI.
C. Ossianic lore: XI, XII,

XXVIII
D. Fiction: 2

XXI,

XXVI

Firinic matter in

also.

XVII XX.

Here the term embraces tales having whether an actual basis of history or
a mere historical element, however slight, as well as those 'which seem to
embody myths and traditions. The accurate sifting of them is left to specialperform, each according to his own peculiar views.
Includes tales of later date: deliberate inventions pure and simple, and for
the most part (as are our present specimens) of a jocose character.
ists to
.*

Next, the

articles shall

be taken

in

numerical order and a brief

descripton of the sources given


I. This Life of the elder S. Kieran, of Seirkieran in the King's
county, is taken from Egerton 112: a voluminous and neat MS.
:

in the British

Museum

(1042 pp. of foolscap), vvritten in 1780-82

by Maurice O'Conor, working shipwright in the port of Cork,


who probably transcribed from a copy (now in the Royal Irish
Academy) made by his tutor: John Murphy, of Raheenagh near
The text is a specimen of good modern (say I7th
Blarnev.
it is however
cent.) Irish, formally and as to vocabulary correct
too close a translation from the Latin 1 to be 'streng irisch' in
do not mention this Kieran his chronology is
IV
style.
;

altogther obscure.
1

from the life in the codex Kilkenniensis,printed by the IrishFranciscan


Colgan,
priest, in his Acta Sanctorum Hibernias: Louvain, 1645.
John
i.e.

II.

Life f S. Molasius,

Abbot of Devenish

in loch

Erne

(after-

batrachian has sought thus to burst himself per contra it were no less instructive than easy to point out how and where lordly cetaceans of philology,
enviously invading shallows in which the humble Celtic whitebait sports at
ease, lie stranded (as Milton has it) 'many a rood in length.'
;

vii

Preface.

wards burial-place of thc Maguires of Fermanagh) f 563, to be


distinguished from his contemporarv namesake of Leighlin
from Additional 18,205: a well written i6th century small-quarto
MS. on vellum in the British Museum, the remainder of which
consists in a number of metrical pieces on the dues, privileges
and rights, of Molasus' successOrs. These, like all memoria
technica productions, which is what they really are, have no
;

The text, as though somewhat inattentively


1
from
taken down
dictation, is in places defective or obscure and,
so also is the spelling, which is
modernised
formallv, altogether
merit.

literary

The first page of the MS. is much


frequently incorrect to boot.
to
make it out but any errors in
renounced
defaced Q.'Curry
of
little
the pedigree as printed are
consequence since, so far as
;

Molasius
1

concerned,

is

A commoh

it is

fictitious; see extracts

practice, responsible for

III, Life of S.

Magnenn 1

much

ad

loc.

textual imperfection.

of Kilmainham, near Dublin, from


1 5th cent. in the

Egerton 91: a small-folio vellum MS. of the


British

Museum,

written

industrious scribe Uilliam

by the
'

an Legha 2 William Mac Alea


much as in II, but orthography
'

this Saint, nor


1

Th name

(Ir. p. 38,

1.

is

31),

does

'

Mac

General character of text


do not mention
IV
better.

Lee.'

MD give his obit.

fem. in form

otherwise

it is

its gen. Maigninni occurs once in this tract


undeclined.

2
His patronymic signifles rov iarpov, and the Mac Aleas were hereditary
medical ; a
physicians. William's transcripts are mostly hagiological and
MS. of his in the King's Inns, Dublin, is dated 1463, another in the R. I. A.
He had the habit of using in his colophons a peculiar Latin constrnc1467.

M Uilliam
qui scripsit ut bona morte peribit," representing
'
ro
scrib
Uilliam
degbhs
go ngaidh s, it was William that wrote
literally
he
sometimes
he
die
a
says 'lihera morte,' meaning
this, may
good death';
saorbhs free-death,' i.e. death in a state of gxace, free or exempt from condemnation daor n saor is guilty or not guilty,' daor 6 epscop saor bhandues and taxes
rogain is. liable to bishop, exempt from Queen,' i.e. for
tion of his own, e.g.

'

'

'

see Additional Charter 34,938, in British

Museum.

IV. Life of S. Cellach, bishop of Killala, from the Leabhar


mr
Speckled Book of the Mac Egans,' otherwise leabhar
d?ia Daighre 'the Great Book of Duniry': a large-folio vellum

breac

MS. in tre Royal Irsh Academy, written at some date not very
much anterior to 141 1. A paper transcript of this life, made in
1629 by

br.

Michael O'Cierv, O.S.F.,

is

in the

Burgundian

library,

vii

Preface.
Neither

Brussels.

IV M

in

nor in

M D is this prelate mentioned

but from the literary point of view our tract is perhaps the best
in Irish hagiographv. 1
Unfortunatelv an important episode was

wanting

the Leabhar breac copvist's archetype.

in

" Three
penitents resolved to quit
and so sought the wilderness. After exactlv a
"tis a good life we lead.' At the next vear's
year's silence the first one said
end the second answered
it is so.'
Another year being run out, the third
"
exclaimed
if I cannot have peace and quiet here I '11 go back to the world.'
1

The

shortest of the kind will be this

the world for the ascetic

life,

The original Irish is in a paper MS.


moment I have mislaid the reference.

in the

British

Museum, but

A story of king Dermot's servitor Aedh baclmh} from

V.

Carthy-Riach's Book': a
(partly at

5th cent. folio

MS. on

events) for the delectation of

all

for the

'

Mac

vellum, written

Mac Carthy-Riach

(Finghin mac Dermot an dna mac Donall Riach) who

died in

June, 1629, this fine codex was in the Franciscan


called tigh or teach Molaga Timoleague,' i.e. S. Molaga's

In

1505.

abbey

'

House,' where

we
made

the last

Michael 0'Clery transcribed from it. That is


hear of it until 18 14, when, during some interior alterabr.

in Lismore Castle, county Waterford, the opening of


a long built-up passage or recess disclosed a wooden box containing this MS. in loose staves, together with a portion of a fine

tions

The former, much damaged by rats, has ever


known as thc Book of Lismore and is, of course, the
property of the Dukes of Devonshire.
antique crozier.
since been

'

'

In his translation of the Annals of Clonmacnoise, Conall Mageoghegan of


Its meanings
in 1627 renders this word by 'the tong's serjeant.'

Lismoyny

cannot be discussed here but that in this case it denotes an office, and is not
a mere sobriquet, appears from Ir. p. 75, lin. antepen., where it occurs in the
;

pl.,

'

In the sense of cripple-handed'

baclimh.

IV

use adj. baclmach.

Founded
1240 by the then Mac Carthy-Riach, who was buried in the
choir it became the burial-place of 0'Mahony of Carbery too, of the BarrysMore, and of the barons de Courcey.
2

in

VI. Death 1 of king Dermot above, son of Fergus cerrbhl


(otherwise Dermot mac Cerbhall, sl. 592), as related in the lost
Book of Sligo,' from Egerton 1782: a thick small-quarto vellum
MS. in the British Museum, written at various periods from 141 9

'

to 15 17; a

memorandum

gives the obit of the reigning

Mac

Murrough-KaVanagh, Art Buie mac Donall Riach, on S. Catheand


rine's-day in the latter year. The scribes were 0'Mulconrys,

ix

Preface,
their

penmanship

a credit to

is

them

MS. was

part of the

executed at Enniscorthy, county Wexford, some of


acht.
This tale is akin to V.

in

it

Conn-

The word used here {aidcdh, oidedh) means a death tragical in its nature.;
most cases, therefore, violent. The aidedha (such deaths) formed one of
the categories into which the professional reciters' repertory was diviued.
1

in

VII. Birth of

Leabhar na

MS.

Aedh

sldine,

huidlire 'the

Book

son of king Dermot above, from


of the Dun [cowj ': a folio vellum

the Royal Irish Academy, and the earliest non-ecclesicodex in Ireland.


Of the scribe we know only this:
that he was Maelmuire mac Conn na mbocht O'Ceilechar, and
that in 1 106 a gang of plunderers murdered him in the fair
in

astical

midst of the great church'of Clonmacnoise.

Divers

memoranda

recording the fortunes of the book during later centuries how it


was taken and retaken by force of arms, attest the estimation in
:

which

it

was

-held

by the O'Donnells of Tirconall and the

O'Conors-Sligo.
VIII. The Wooing of Becfola, from Egerton 1781: a thick
small-quarto vellum MS. in the British Museum, written mostly

by Diarmaid bacach mac Finghin Mlieic Pharrtholin 'lame


Dermot mac Fineen Mac Farlane,' in M'Gauran's country, 1487.
1

The

Mac Farlane' besides their attempt


many other names) sought to 'transbecomes Bateman.' The process, which is not
man named Parrtholn in- Irish is always Bar-

Scots, aspirating the P,

at transliteration, the Irish


late' it as well, and then it

make

have

'

it

(as with
'

'

self-evident, is this: a
tholomew'* in English, and this again is familiarly shortened to 'Bat;' the
occasion was too good to be lost. This is at least as old as Duald Mac

Firbis's time (he

was murdered

Dunflin county Sligo),

who

by one of the Engiish


Great Book of Pedigrees gives

in 1670

in his

settlers, at
'

Bateman'

as the equivalent.

IX. Disappearance of Caenchomrac, abbot of Inchenagh

in loch

Ree from the Book of Lismore. The expression 'son of purity'


means that he had embraced, and faithfully observed, a life of
:

chastity.

X. Panegyric of king Cormac son of Art son of Conn of the


Battles, f 266, and of Finn son of Cumall: from Egerton

Hundred
1782.

XI. Enumeration of Finn's Household, with the conditions of


from Egerton 1782.

admission into the Fianna

Preface.

XII. Agallamh na senrach 'the Colloquy of the Ancients': 1


from the Book of Lismore. 2 In a short exordium this tract

mac Cumall's son Ossian, and Caeilte son of


Crunnchu mac Ronan, with a small remnant'of the fianna
Eirenn, as having by more than a hundred and fifty years survived the fatal battle of Gowra (in Meath), where that chosen
bcdy was exterminated. The aged warriors had reached a
point well to the north of the present Drogheda when they
represents Finn

separated: Ossian going yet farther north to seek out his


mother, a woman of the tuatha d Danann and therefore peren-

somewhere not

far from Tara


he foregathers with S. Patrick, then in the earlier stage of his
mission. The heathen veteran being treated with kindness and
consideration, he readily adopts the new doctrine and, as a

nial

Gaeilte

moving south

until

docile neophyte, accompanies the Saint on an apostolic circuit


of Ireland. They proceed south and west about on the way
;

closely questioned anent all lore connected with glens,


lochs
and raths, S. Patrick evincing tn the subject ah interest
hills,
as keen as do the provincial kings and those chiefs through

Caeilte

is

whose countries the holy men with their renowned disciple pass.
Leinster, Munster, Connacht, and Ulster having been travrsed
thus, they reach Tara and there find Ossian installed at the court
of king Dermot mac Cerbhaill 3 (V, VI). The Feast of Tara is
beinglield, and for the public benefit both heroes recite of their
own and fellows' deeds so much as their great age sufifers them
to have retained in

memory.

Their narrativeis taken down by

reporters of that period, and copies multiplied so that when the


men of Erin break up for home one is carried into each quarter

of Ireland.
1
This is convenient, but too literal ; English use requires: 'Colloquy with
the Ancients,'.meaning in modern phrase: the interviewing and questioning
of the Ancients by S. Patriclc and others,' for agallamh here is a verbal
'

noun with object in gen. Besides the loss of certain folios (indicated in text
and version) and damage of rodents, the piece is imperfect at end the scribe
left it so, and apparently had no prospect of completing it, for the last line
is immediately foll-owed by other and
incongruous matter (much defaced).
2
To return for a moment to this MS. it is the worlc of three scribes, one
of whom is unknown the two others were a friar surnamed O Buadhachin
;

Buchan,' Buhan,' who copied from the lost Boolc of Monasterboice (county
Louth) and Angus CCallanan, who in a very fine finished hand penned two
tracts an Agallamh bheg the Lesser Colloquy,' and suidigud tellaig Them'

'

xi

Prefale.

Demesne of Tara/ a colophon to the latter containing


name and an envoi to Mac Carthy-Riach. Folio 116 exhibits a
curious poem of 44 quatrains"by Mahon mac Donall mac Eoghan 0'Daly,
hereditary rhymer to the Mac Carthys-Riacn, in which he justifies the strong
rach

'

ihe Settling of the

the writer's

by Fineen and his brother Dermot to depose their


Cormac mac Donough mac Donall Riach, who had usurped the
from their father Dermot an dna. This affair is glosed over by

measures
rirst

talcen in 1478

cousin

chiefry

IV M, but

see Annals of loch C ad an. Quatt. 42, 43, convey a compliment


Carthy's wife lady Kathleen Fitzgerald, daughter of Thornas eighth
earl of Desmond, lord justice of Ireland. In 1467 he was superseded by

Mac

John Tiptoft, earl of Worcester, who next year treacherously beheaded him
at Drogheda, whence the Irish say 'Thomas of Drogheda'; in 1470 the earl
of Warwick and the duke of Clarence had Tiptoft executed in England (IV M
ad ann.). The verses, of which some twenty syllables in all are defaced hopethe metre
lessly, are followed (f. 116 b) by a law opinion on the case, in prose
;

is

sdna.

3
This is an example of the latitude which the original narrator, whoever
he was, allowed himself in matters of chronology.

XIII. Death of Eochaid, son of Mairid king of Cashel (i.e. of


Munster), by the bursting forth of loch nEchach Eochaid's loch/
'

anglice loch Neagh,' the occasion of which is related, as well as


the story of Liban the mermaid from the Book of the Dun.
XIV. Death of Fergus mac Leide, king of Ulidia, by the
an event
marine monster called the Sinech of loch Rury
'

'

brought about by malice of the king of the Luchra- or Luprafolk, otherwise Lupracns
Pigmies,' to avenge certain affronts
put on him by Fergus. These, and the occasion of the dwarfmonarch's visit to Fergus's court at Emania, are told at length.
it is from
In this tale there is an element of facetiousness
'

Egerton 1782, and much defaced

in places

the scene

is

laid

before the historic period.


XV. The Manner of king Cormac's Birth, a tale which may
be considered prefatory to that of the battle of Mucramh (XXII),

from 'the Book of Ballymote': a large-folio vellum MS. in the


Royal Irish Academy, written circ. 1400 (some of it before, some

and

latr),

for

Mac Donoughs
Donoughs of
bought

it

or rather,
lieu of so

333

more than a century afterwards owned by the


of Ballymote (county Sligo), a sept of the

Tirerrill.

Black

Hugh O'Donnell (XVIII)

Mac

either

Mac Donough for a hundred and forty milch cows


when harrying that chieftain, accepted the book in
many; for the expression used in a memorandum on

of

and which needs no

{sic)\

altogether favours the latter

xii

Preface.

supposition, as also

Mac Donoughs

do the

relations

in 1516, 1522.

between O'Donnell and the


it was

After further vicissitudes

acquired by the chevalier Thomas O'Gorman,


sented it to the Academ^. 1

who

in

1785 pre-

1
The piece contains a wolf story the medieval Irish are reported to have
taken these animals for 'gossips,' i.e. for godfathers and -mothers, and the
Brehon laws show that they tamed and made pets of them as well as of cranes,
hawlcs, foxes and deer (ALI IV, 115).
;

XVI. Fiachna's

sidh, a lacustrine story of regions

beneath the

from the Book of Lismore.


XVII. Flight and Pursuit of the Gilla decair and his wonderful Horse, a favourite tale of a more or less burlesque nature
from a paper MS. written by Labhrs Mac Analla Lawrence
waters

'

Mac

Nally/ of the county Meath, in 1765 formerly in my own


possession, now Additional 34,1 19 in the British Museum; a good

MS.

of

its class.

The

XVIII. The Kern

piece
in the

is

not found on vellum.

Narrow

Stripes,

otherwise 'O'Don-

from Additional 18,747: a paper MS. in the British


Museum, written in 1800 by Patrick Lynch, for Samuei Coulter
of Carnbeg near Dundalk the tale 2 does not occur on vellum.
There are divers versions of it, and as good a one as has come
in my way I have transcribed from a MS. written in the county
nell's Kern,'

Cavan in 1847 by Silvester M'Gibney, a country schoolmaster,


and now owned in London by Norman Moore, M.D., who kindly
Not only is the recension a good one,
placed it at my disposal.
but for
1

its

time the text

is

qute remarkably correct.

'the narrow-striped Kern,' referring to his garb; the conventional


'slender swarthy Kern' is wrong: we do not learn that he was either one or
lit.

the other, whereas the

new

shirt offered

match) his own was striped

(tr.

p.

him

to replace (and presumably to


add that the correct

313, inf.); to this

reading is caoilriabhach (two adjj. cpd.) and not caol riabhuch (two independent adjj.), and the matter is beyond doubt. The meaning oiriabh is 'a stripe,'
e.g. Lugaidh riabh nderg 'L. of [the] red stripes' (ind. A); riabhach is
'striped': applid to man or horse it means 'grizzled,' 'iron-grey'; to a cow,
In both the Highlands and Ireland the pronunciation (except
'brindled.'
metri gratia) is riach in the latter it is commonly introduced into English
every one knows what a 'a riach heifer' is, also 'a riach fog' [cco riabhach].
:

Two very abraded versions of this tale survive orally in the Highlands,
whither it must at once have been carried by the Islesmen who in thousands
took mercenary service with the great Irish chiefs during the ith cent. with
O'Uonnell and O'Neill especially. These curious waifs are printed by John
:

F.

Campbell

in

Tales of the

W.

Highlands,

I.

pp.

289319.

The Kern

(i.e.

xiii

Preface.

Manannan mac Lir) if not himself historical, is the means of introducing us


to characters not only historical but modern:
(i) Blaclc Hugh (Hugh Oge)

became 'O'Donnell'

death in 1505; in 1522 he fought the


b!oody battle of Knockavoe, otherwise 'the breach of loch Monann,' by
Strabane, in which O'Neill was defeated and had 900 men killed for his end,
His son and successor, Manus, compiled the life of
see Extracts ad loc.
S. Columbkill now in the Bodleian.
(ii) The contemporary Seaan mac an
iarla was 'John of Desmond/ son of Thomas of Drogheda above, eighth
Earl consequently brother of Mac Carthy-Riach's wife Kath)een Fitzgerald.
He is accused of having procured the death of his own brother, James (ninth
Earl), whom John manntach mac Edmond, a Geraldine of the Mac Gibbon
branch, beheaded at Rathkeale in 1487, aged twenty-nine years. For this
deed James's son Maurice (tenth Earl) banished his uncle John, and had
Shane manntach cut into many pieces, one'of which with his head was
at his father's

in the shambles of Limerick, the rest being distributed to other


In 15 16 Shane mac an iarla was besieged in the castle of loch Gur
(county Limerick) by earl Maurice's son James and Mac Carthy-Riach (Donall
mac Finghin), his grandnephews, with other Mac Carthys. Shane's wife

exposed
cities.

being More, daughter of Murrough mac Brian Duf O'Brien, he appealed to


her kin and, before long, the men of Thomond appeared in such force that
they of

Desmond

raised the siege

IV

ad

and Torna mac Torna

ann.,

0'Mulconry's Irish record of the Desmonds, written after the death of James
mac Maurice above, eleventh Earl, t June i&th, 1529. (iii) The Mac Eochaids
'M'Keoghs' were hereditary chief poets of Leinster: see divers of their ith
cent. poems in the Leabhar branach 'Book of the 0'Byrnes,' H. 1. 17 in Trinity
Who their head was at our story's period does not appear.
College, Dublin.
(iv) It is not certain which O'Conor-Sligo the romancer means: Felim mac
Manus mac Brian, 'a charitable and humane man' (IV M), + 1 5 19 whether
he be the man or not, his Munster expedition (like all that is ascribed to the
;

other real characters) is fictitious. (v) 0'Kelly of Hy-Many (Teigue mac


Melachlin), head of the whole name, f 1513; 0'Kelly of the Callow (Teigue
Rua mac Melachlin), head of a sept of the i Maine t 15 19. (vi) The actual
y

Mac Murrough-Kavanagh, in

Diarmaid na ngall D. of
was always styled 'king of

virtue of descent from

'

the English,' who first invited Strongbow over,


Leinster' ours must be Art Buie mac Donall Riach already alluded to, 1
(vii) The O'Donellans were hereditary bards to the O'Conors-Connacht

5 17.

two

other branches of them there were, both in Ulster, and all poets by profession.
The Shane O'Donellan from whose hcfuse the Kern is lost to view for good

was doubtless a contemporary of the composer's. These identificathrown out merely as starting-points for the curious, who also may
accept it that the tale was written, if not during Black Hugh's life, very soon
after his death in 1537; and perhaps no one laughed at it more heartily than
would Manus his son who, though as a chief he was a man of the sword and
one that stood no nonsense, was yet a great wit and good versifier, as witness
his many epigrams in dn dircch that have come down. He more especially
loved occasionally to run a-tilt at his good friends and devoted adherents, the

and

all

tions are

Franciscan brethren of Donegal.

XIX. Bodach an

chta lachtna 'the Carle of the

Drab Coat/

xiv

Preface.

from Egerton 154: a I9th


written

by Edward

cent.

O'Reillv.

paper MS. in the British Museum,


Herein mention is made of the

baron of Inchiquin's house, but that peer's identity is concealed.


Considering that the first earl of Thomond and baron was created
in 1543, it would have been invidious to specify which of them
was contemporary with Finn mac Cumall.
XX. Leighes coise Chin the Leeching of Cian's leg' from
The historical personages arc Brian of the
Egerton 1781.
The repetition of by
Tribute, his sons, and Cian son of Bran.
thy hand as an asseveration is farcical, but das ding an sich is
true to nature: it was customary to swear by the chiefs hand.
XXI. Bruidhen chise Chorainn the Enchanted Cave of Keshcorran' (county Sligo) from Additional 18,747.
Here bruidhen
'

'

'

'

'

secondary sense: see XXVI.


XXI T. Fotha chatha Mucramha Occasion of the battle of
Mucramh' (county Galway), with particulars of the battle, and
the Book of
its consequences, from leabhar Glinne d locha

is

used

in its

'

Glendaloch,'

now

better

known

as

'

the

Book of

Leinster':

large-folio vellum MS. in Trinity College, Dublin


scribe or scribes were is not certain, but marginalia

who

the

shew that
was (when as yet in process of compilation) in the hands
of Finn Mac Gorman, bishop of Kildare, -f-1160. The conjecture of some that he had at any rate a great share in the
writing of its older part is supported by two passages that have
been much misinterpreted: the bishop's letter 1 in lower margin
of p. 288 and a colophon to the tin b Cuailgne, p. 104/?, the
tone of which is that of a grave churchman much rather than of
an ordinary lay scribe. In one or two places the text of our
it

piece

is

not quite satisfactory.

Partly defaced, but having no inherent obscuritv whatever; it runs, and


"
should be pointed, thus
[Betha] ocus slinte Fhiunn epscup chilli Dara
do Aed mac Chrimthainn do fhiur leigind ardrg leithi moga Nuadat ocus
do chomarbu Choluim meic Chrimthainn ocus do phrmsenchaid Laigen ar
gaeis ocus eolas ocus trebaire lebar ocus fessa ocus foglomma ocus scrbthar
dam deired in sceoil bicse. Cu cinnte dait a Aeid amnais a fhir cosinnaeib
1

ollmais

cian gar [d'aen bith]

it

ingnais

mian dam do

bith [frim deghais].

dam

duanaire meic Lonin confaiccmis a cialla na nduan filet ann


etuale in Chrtsto" i.e. " Life and health from Finn, bishop of Kildare, to Aedh
mac Crimthann, i.e. to the professor of the king of the southern half of Ireland
[Dermot na ngall Mac Murrough], to the representative of Columba son of

Tucthar

Crimthann, to Leinster's prime antiquary

for

wisdom,

skill,

and

cultivation

xv

Preface,
of boolcs, lcnowledge, learning,

and be the end of


keen Aedh, be it

this little tale written cr

to thee a thing certified,


of fairest and pleasurable qualities, that, be it long or be it short
that any other shaH be without frequenting thee, 'tis my desire to have tnee
[ever] conveniently near to myself.
[Postscript :] Let the book of [Flann]
ne.

[Indeoendent quatrain:]

thou

man

'

given me that I may see the meaning of the pieces


that are in it, and fare thee weli in Christ."
Be it observed that Dr. Todd's
version (Introd. to facs., p. 8a) violates all idiom, and is based (1) on tbe
erroneous supposition that prose and quatrain are consecutive matter (ii) on
the fallacy thereout arising: that, because preo. do vvith verbal noun forms a
certain and peculiar construction, it must do the same with a tense; which is
not the case. The lttle tale' is our XXII above and, as I understand it, the
Bishop was transcribing it when his copy gave out. "V'erbs scrbthar, tucthar, are
neither indic. nor subj. but imperatives not the imperious, but that of request,
Brackets in
supplication, as in prayers, e.g. 'ora pro nobis' 'da nobis hodie.'
'the quatrain enclose mere suggestions, but the sense s quite obvious.

mac Lonan's poems be

'

XXiII. Cath Chrinna 'the Battle of Crinna': from the Book


of Lismore.
Olioll

The

central figure of the tale

is

Teigue, son of

Olom's son Cian, progenitor of the various

tribes called

In stories relating to this individual there alwavs is


an element of humour. That one which told how he and a deer
Cianacht.

killed

each one the other at Rosnaree on the Boyne

is

losr

untbrtunateiy.
'

XXIV. Echtra mhac nEchach Adventure

of Eochaid's Sons'

from thc Book of Ballymote. Here wc arc told how and where
Niall of i;he nine Hostages 1 was born and, in an allegorv, 2 how
he attained to pre-eminence over his half-brethren. 3
1

From whose sons Conall (sl. 464) and Eoghan (T46O sprang the two
great tribes l:nown as cinl Conaill kind, or race, of Conall,' cinl Ecghazn
l
race of Eoghan'; their coun 'ies oeing tr Conaill C'3 land,' tfr Eoghain
'

'

'JL's land,' anglic'sed 'Tirconnell' and 'Tirowen' 'T^'rone' Offhevarious


septs or 'iiatTons' comprised in eitherv the O'Donnells eventually became

paramount in the former, ihe O'Neills in the latter; and their internecine
rivalrv, which endured for nearly a tbousand years and before Kinsale in 1602
culminatcd in the ruin of both, was such that later poets feigned Conall and
Eoghan to have been twins born in grips, either clutching the other by a
shoulder and a wrist, thus portending future discord (e.g. Teigue dall in iad
fin chinnios ar chioinn Nill, circ. 1 590). The annals however record that

Eoghan diea

of grief for Conall's death.

This stock parable of a hideous crone whom the approach of a fearless


love. transforms into a miracle of beauty personating (according to circum*

stances) either sovereignty over Ireland or chiefry of a clan, signified that these
prizes fell to energy and the strong hand.
*

celebrated of these was Brian, progenitor of the tribe called i


nepotes Briani,' the subdivisions of which were distinguished by

The most

Bhriuin

'

xvi

Preface.

their localities, as i Bhriuin seo/a, brifne, etc. ; after the establishment of


surnames their chief septs were the O'Conors-Connacht, O'Conors-Sligo,
(all in Connacht), 0'Flahertys, 0'Reillys and
O'Rourlces (see the Boolc of Rights, p. 107, note r). Note that the O'ConorsFal> (in K.'s and Q.'s cos.) were of Leinster origin, from Cahir More's son
Ros failghe ; O'Conors-Corcomrua (in Clare) and 0'Conors-Kerry, of the

O'Conors-Donn, O'Conors-Rua

clanna-Rury in Ulidia and the O'Conors of Glengiven (county Derry), in


which they have been numerous in our own times, are of the Cianacht or
;

posterity of Teigue son of Cian.

XXV. Death

of king Crimthann son of Fidach, and of Brian,


his predecessor Eochaid's sons: from the
three.of
Ailill, Fiachra,
Book of Ballymote. Here we meet vvith the use of poison, which
1

as an instrument of crime occurs but very seldom in the huge


corpus of Irish legend in Irish history, so far as I can recollect,
;

not at

all.

Even

to the race they hated so bitterly, the very

Elizabethans did not impute such practices. 2

The

reader will please to observe that in the Extracts (both text and

translation) this piece


*

is

misnumbered XXVI.

did better: they themselves had recourse to them.


In 1563 lord
deputy Sussex (using one Thomas Smyth as his tool) sought with a present
of poisoned wine to rid 'the State' of Shane O'Neill, and came near to suc-

They

O'Neill addressed a remonstrance to Elizabeth, and she expressed

ceed.

great indignation at the attempt (Sta. Pa.,

XXVI. Brnidhen
ain':

bheg na hAlmaine the little Brawl at Almhfrom Additional 18,747. Good version of a tale which,

according to 0'Curry,
1

As

Eliz. ix, no. 32).

Ir.,
'

is

not very

common.

English title too is an innovation on the


accepted rendering: 'the little Fort of Almhain.' In the first place, no doubt
whatever but that primarily bruidhen (n. f., gen. bruidhne) means, not a fort,
but a royal or other mansion for hospitality on a large scale, and in that sense
is frequent in tales.
According to a mem. in Lismore f, 158 : 2 and elsewhere, there were in Ireland five prime or special bruidhens (to which some
added a sixth), being of this construction each one had seven doors, was
traversed foy seven alleys, and had seven hearths every hearth with its
cauldron that held a beef and a pig in bacon. Secondly, these bruidhens are
the subject of as many tales relating, with variety of time and circumstance,
in the case of

XVIII,

this

how

during banquets they severally were surprised, storjned and destroyed,


with whole or partial slaughter of the revellers. Hence in the title of a story
the term bruidhen alone indicates suficiently that it is one of violence in
some form, but connected with a dwelling; the full formula being toghail
bruidhne the talcing' demolition of a given mansion. In the body of other
narratives bruidhcn therefore often occurs in a secondary sense, implying a
'

'

'

ruse or device for violent purposes, e.g. do chuir s bruidhen roitrie 'he set a
do bh bruidhen aige ar muir agus bruidhen ar tr he had
;

bruidhen for him'

'

xvii

Preface.
'

one such on sea, and another on land


where clearly there cannot be question of an actual edifice.
To-day, colloquially, the word signifies 'a quarrel'
dissension
trrla bruidhen eatorra there happened a row between
ruction
them'; duine bruidhentach 'a quarrelsome person'; and such would seem to
be the meaning in our title. Consider these points: (i) Here we have a
bruidhen-welWng, but neither is it stormed nor destroyed. (ii) If this was
a small or lesser 'fort' (let us call it), where or what was the greater? It is
not mentioned, nor does adj. Mf little appear except in the title, (iii) The
bountiful great hall of Almhain is notorious in Ossianic lore
we do not hear
of any subsidiary refectory.
(iv) The dwelling that seated such a company
cannot have been a small one and this last suggests to what then does the
Mittle' refer? surely the broil in which so many fell was a big one.
True;
but the adj. is employed playfully, to emphasize the fact that not a sword was
drawn nor spear thrown the affair began with a buffet, and never proceeded
to anything worse than sledge-hammers
it was in fact merely 'a glove fight.'
:

'

'

'

'

'

'

XXVII. Echtra

T/iaidg mJieic Chin 'the

Adventure of Cian's

from the Book of Lismore. The progenitor of the


son Teigue
various Cianachta is presented as true to his reputation for bonhommie' and shrewdness. When Veniusa in the island tells him
'

'

Rua and she after all those years passed together,


and they loving each other, are still as it were strangers, Teigue's
comment: is aebda ocns is ait sin amounts to 'c'est magnifique

that Connla

mais ce
leave

of

'

n'est

pas

la guerre,' exactly.

Fresenius

'

Fresenic origin

is

Amongst

other

localities, I

the name
to scientific geographers
not unknown to students of chemistry is it of

the land of Fresen

'

XXVIII. Boramha

Boromean Tribute': from the Book

'the

a historv, so far as it extends, 1 of that famous


impost's origin and of difficulties experienced in levying it
2
during the succeeding ages.
of Leinster

i.e. from king Tuathal techtmar t 106, who first instituted the tax, to
Moling of Luachair t 596, who procured its remission.
2
From the most remote times collection of any kind of dues has in Ireland
been a ticklish business the extraordinary tale called the Siege of Cnoc
damhgairej near Knocklong (county Limerick), is based on king Cormac's
attempt forcibly to exact his revenue from Munster, a province which appears
to have habitually and successfully been refractory to the monarchs, i.e. kings
of all Ireland as distinguished from the five provincial kings. As for the cios
rent (so Elizabethans rendered it, and such it means to-day) or tribute which
the urradha subordinate chiefs paid to their chief paramount, it had to be
taken.
In English a chiefs urradha were called his 'gentlemen': thus
O'Cpnor-Sligo was O'Donnell's gentleman, and continually it needed hundreds
of swords and axes (many of whom never saw Tirconall again) to persuade
him to his duty. The following again were O'Conor-Sligo's gentlemen
1

S.

'

'

'

'

'

xviii

Preface.

O'Dowda, O'Gara, O'Hara-Buie, O'Hara-Riach, O'Hart, Mac Donough of


Mac Donough of Tirerrill, who all were just as reluctant to
The whole theory is summed up in a still lively tradition of the followpart.
ing correspondence (incorrectly given in the Abb Mageoghegan's Histoire
mise O DOMHNAILL
d'Irlande): cuir chugam tno chios n mara gcuirir
i.e. "send me my rent, or if not
O'Donnell"; answer: n fhuil cios
mise O Neill i.e. " I owe you no rent, and if I
agat orm agus dd mbiadh
thc Corann and

O'Neill."

did

Fictitious

if

you

will,

but typical.

XXIX. Fragmentary Annals: from Egerton

1782.
tract, as well as in I, II, V, VI, XXVIII, it will be
that some outrageously discreditable dodges (the only
word) are laid to the charge of eminent saints. The late

In this
noticed

condign
William

Reeves, D.D., and John O'Donovan, have comment;ed severely


on passages of this nature arguing that, while they manifestly
are fabulous, the fact of their concoction betrays the low moral
;

standard of whatever age it was that gave them birth. I confess


that I cannot take the matter quite so seriously: these episodes
have all the appearance of broad caricatures drawn to raise a
2
laugh, and perhaps the worst that can be said of them is that
they are not in the taste of our day even as Gilray's and Row;

landson's political cartoons would no lon^er attract a generation


accustomed to John Tenniel. It is idle to suppose that the native
Irish writers of remote times, whose general tone indubitably is
that of gentlemen writing for gentlemen, knew no better than
seriously to credit men like S. Columbkill and Adamnan, for

instance, with conduct


1

The former

in his

wdrthy of Til Eulenspiegel.

Adamnan's

Life of

Columba, the

latter in his ed. of

part of this piece.


2

Nor were the heroes

so sacred but that they too were victims of burlesque


Illann ilchrothach (the king of Spain's son), Finn and Ossian
not only funk/ but act with incredible meanness the Stowe copy of tochmarc
Eimre the Wooing of Eimer' is immediately followed by a short story aithed
:

in the tale of
'

'

Eimre

re

son,' in

which Ireland's paragon of chastity and

mac rgh Lochlann Eimer's Elopement


'

with the king of Lochlann's


fidelity (at that time Cuchullin's

The quatrains appended to


wife) is pourtrayed as shamcless and unfaithful.
this bit sufficiently mark the writer's spirit ; and it must be remembered that,
as inter alia many of their sobriquets shew, the Irish were (and indeed are
still)

particularly fond of the

jok per antiphrasn.

XXX. Story of a Wicked Girl of the Greeks from the Book


of Leinster not of Irish origin, but selected merely on account
of its suitable length.
:

xix

Preface.

Some peculiar constructions there are in this tale, which can be more
accurately rendered in Latin. The style is not Ciceronian, it is true but
there is no knowing what Tully might have written had he translated literally
1

from

He

Irish.

would have been none the worse

for

being able to do

so.

XXXI. Abacuc's Perjury from the Book of Leinstcr. How


one bearng a Hebrew name 1 chanced to be at the Convention
:

of Taillte
1

not explained.

is

has been put through a process of folk-etymology the intermediate


we see p. 78 of tr., and the last in Maurice O'Conor's copy of
Keating's History: "A.D. 517: do ghab Tuathal maelgharb mac Chormaic
chaoich meic Chairbre meic Nill naoighiallaig do shol Eiremhin rogacht
Eirenn tr bliadna dg. is f'n am so do thuit a chenn do bhacach naonach
Thaillten tr limh Chiarin do thabairt nithech agus do mhair s cheithre
bliadna mar sin idir na manchaib gan chenn" i.e. " A.D. 517: Tuathal maelgharb, son of Cormac caech son of Niall 9 H. of the seed of Heremon, had
the kingdom of Ireland for thirteen years. At this time it was that his head
fell from a
beggar in the Convention of Taillte through his having sworn by
Kieran's hand in a lie in which plight he lived among the monks, headless,
It

stage of which

for four years" (Eg.

Our

12,

f.

348

b).

being disposed of thus, let us collect a few items of


evidence as to the nature and peculiarities of the people with
whom they originated. P'irst comes Strbo (*f*circ A.D. 25), saytales

ing that Ireland lies to the north of Britain, that the inhabitants
are wilder than the Britons, are cannibals with enormous appetites,

and consider

but decent to cat their dcfunct fathers

the simple
is
a
it
excuses
that
hc
Scythian habit
by allcging
anthropophagy
have rcsortcd
othcrs
whtle
and
Iberians
too,
Gauls,
vcry many
it

it in segc extremities.
Thcy had, says he, peculiar notions as
but the great geographcr, like the
to degrees of consanguinity
honest man he was, warns us that hc had no corroborators

to

worthy of
1

Ei'a 6s

avry

credit. 1

Pomponius Mela,

Kai Xkcu irepi ti)v BptrraviK)v

irapafltfiXrifivt) 7cpoft)KT)

aafptg ir\i)v

'ti

nWov

i the first cent, will

vi)<n. pitcpa

nty\r)

% irXaroQ \ovoa.

yptwrtpoi tCjv RpiTravStv v7rp\ov<riv

oi

#'

/)

not

'ltpvr) irpc ptcrov

ovdtv txoftav \sytiv


KaTOitcovvTf.q avTt)v avQpiTTtpl i)Q

rro<pyoi St vTttj Kai iro\v<pyoi to'C rs iraTpaQ Tt\t.VTr)oavTtQ KaTeo9tiv tv coXy


miroi t ye
TiOfitvoi. Kai ravra S' ovtu) \iyofitv q ovk \ovn.c a^ioirfjTovc fipTvpag.
Tt)C v9pu)7ro<payac

Kai

"StivOticbv

ivai \kytrai

Kai

iv avayKa~ic ico\iopKi)TiKalc Kai

Kf\roi Kai'lfir)ptQKai d\\oi ir\ovc iroit)<rai tovto \tyovrai (IV. v, 4). The verifier
That ornament pf
will perceive this excerpt to be very slightly contracted.
the Porch, Chrysippus, wrote up to a thousand lines inculcating that survivors

are

bound

to eat their

dead:

9ai Kai 9vyaTp<Ji Kai vioQ' r

iv

S'

$i

avr

tu) TLepi
<p)<n

iro\iTdac Kai fitfrpai \yn mrvipxw-

Kai iv rf

b 2

Hipi rv

fii)

Si'

iavr aipiriuv

xx

Preface.

allow that there


ignorant of

all

is

any elemcnt whatever of good

virtues they are, devoid of piet^. 1

ancients), in the second century Solinus, pedant


writes that the new-born Irish man-child had

in

them

Lastly (of the

and
its

plagiarist,
first

solid

nutriment gently administered by the mothcr on the point of


her husband's sword, the while she uttered gentile prayers that
by such weapon her offspring [having lived by it] might cventually

and honourably die

in war. 2

Now

let us hear the famous Jesuit Edmond Campion, a


Londoner and graduate of Oxford. Under date of June the

9th, 1571,

he writes

in

the preface to

his.

Irish narrative

3
:

(i) Irish chronicles, although they be reported to be full fraught of lewde


examples, idle tales and genealogies, et quicquid Gra*cia mendax audet in
bistoria'; yet concerning the state of that wild people I am persuaded that
with choice and judgment I might have suclced thence some better store
'

of matter, and gladly would have sought them, had I found an interpreter
or understood their tongue
the one [interpreters] so rare that scarcely
five in five hundred can skill thereof
the other so hard that it asketh continuance in the land of more yeares than I had months to spare about the
:

business.

Upon the authority no doubt of his entertainer J. Stanihurst,


Recorder of Dublin and Speaker of the Irish Commons, an
Englishman, he characterises the natives
:

(ii) The people are thus inclined: religious, franke, amorous, irefull, sufferable of paines infinite, very glorious [glorieux], many sorcerers, exceilent horse-

vOvq *v pxij. tv Ce Ttp y Ilfpi httaiov /car tovq %i\ovq ot\ovq ko.< tovq -rtaOavvTaQ
nartoOHv Kh\tnn> (Diog. Laert. in vit. Chrys.). In the other respects our heathen
Irish were not genuine Stoics, inasmuch as it was only Bacchus that rapt

do what the Greek preached, and they were much ashamed afterBrantme and Tailemant des Raux tell us what some perectly sober
Christians did not casually, but habitually and ex professo, and there are
those that know what goes on now-a-days. As for Extract XXIX. xiv, referring to Christian times, it must be believed per impossibile' or not at all.

them

to

wards

'

Cultores ejus [Ivernaej inconditi sunt, et

expertes (III.

omnium

virtutum ignari, pietatis

vi, 65).

Puerpera siquando marem edidit primos cibos gladio imponit mariti,


inque os parvuli summo mucrone auspicium aiimentorum leviter infert, et
gentiibus votis optat non aliter quam in bello et inter arma rnortem oppetat
It must be confessed that, during sixteen hundred years at ieast,
the far-reaching efficacity of their pagan orisons was abundantly manifest
in those ladies' remote descendants.

(cap. 35).

Edition of 1809.

xxi

Pi'cface.

men, delighted with warres, great almsgivers, passing in hospitalitie the


lewder sort (both clarkes and laymen) are sensuall and loose above measure.
They are sharpe witted, lovers of learning, capablc of any studie whercunto
they bend themseh'es, constant in travaile, adventurous, intractable, kinde;

hcarted, secret in displeasurc (p. 19).


(iii) In some corncrs of thc land they uscd a damnable superstition, leaving
the right armes of their infants malcs unchristened (as they tearmed it), to the

might give a more ungracious and dcadly blow (p. 21).


found a fragment of an epistle wherein a vertuous monke declareth
that to him (travailing in Ulster) camc a grave gcntleman about Easter
desirous to be confessed and houseled, who in all his life had nevcr yet
received the blessed Sacrment When he had said his minde, thc priest
demanded him whether he were faultlcsse in the sinne of homicide ? hee
answered that hee ncvcr wist the matter to be hainous before but being
instructed thereof he confessed the murther of five: the rest he left wounded
so as he knew not whether they lived or no.
Then was he taught that both
the one and the other were execrablc, and verie meekelie humbled himself to
intent
(iv)

it
I

repentance

(ibid.).

house of a great man is a tale teller, who bringeth his


lord on sleepe with tales vain and frivolous, whercunto the number give sooth
and credence. So light they are in beleeving whatsoever is witji any countenance of gravitie affirmed by their supcriours whom they esteem and honour,
(v)

One

office in the

that a lewd prelate witliin these few yeares needy of money was able to ])erswade his parish that S. Patricke, in striving with S. Peter to let an Irish
galloglass into Heaven, had his head broken with the keyes ; for whose relicf

he obtained a collection

(p. 25).

Where

they fancie and favour they are wonderfull kinde. Thcy


exchange by commiitation of wares for the most part, and have utterly no
1
Some of them are richly plated
Coyne stirring in any great lords' houses.
(vi)

trimmed rather with massie jewels than


counted a beautie in them to be tall, round and fat

their ladies are


it

is

So

far a writcr

vvith

garish apparell

(p. 28).

who, when hc comes to deal with contcmporary

events in Ireland, discloses great rancour. Better for him he


had tarried with the wild men that never harmcd him, or in some

of the lands which he visited after them ;'when he returned, his


own highlv civilised countrymcn rewarded his John-Bullism with
a degree higher than any he had taken at Oxford in fact, on
the ist of December, 1581, they hanged and quartered him.
2
far more equitable vvriter was Richard Stanihurst, son of
:

1
Writers are fond of remarking either that history repeats itself, or that
history does not repeat itself, according to thcir exigency. It is safe to affirm
that here the former aphorism is the one in point.

2
Born in Dublin 1552, 1 1618.
an Englishman could not speak
:

Except

he was
day quite shut

in the accidcnt of his birth

Irish, a defect

which

in that

xxii

Preface.

the Recorder and Speaker above, and (like Campion) a Roman


Catholic priest his 'Description of Ireland' is printed in Ralph
Holinshed's Chronicles. 1 Several of his passages are identical
;

with Campion's, which

is

not surprising

but the following are

own. Under heading of "The disposition nd manners of


the meere Irish, commonlie called the wild Irish" we find
his

The men

(vii)

and hew, of

are clean of skin

stature

The women

tall.

are

well favoured, cleane coloured, faire handed, big and large, suffered from
their infancie to grow at will, nothing curious 2 of their feature and proportion
of body. Their infants (they of the meaner sort) are neither swadled nor

but folded up starke naked in a blanket

in linen,

lapped
(p. 44

till

they can go

2).

to this end
(viii) Greedie of praise they be, and fearefull of dishonor, and
they esteem their poets who write Irish learnedlie and pen their sonnets
heroicall, for which they are bountifully rewarded; if not, they send out
libels in dispraise (ibid.).

The

(ix)

Irish

man

much upon

standeth so

his gentilitie that

he termeth

anic one of the English sept, and planted [born and settled] in Ireland,
*
but if he be an
bobdeagh galteagh \bodach gattda\ that is English churle
'

'

Englishman borne, then he nameth him 'bobdeagh saxonagh [bodach sac*


sanachy that is a Saxon churle' ; so that both are churles, and he the onelie
:

gentleman.

They observe

(x)

The

basest sort

tncdhaV
boics,

who

v>

who

divers degrees, according to which each man is regarded.


'
are little yoong wags called Daltins [dail-

among them

these are lackies and are serviceable to the groomes and horsedaltins.' Of the third degree is the Kerne,

are a degree above the

'

an ordinary [private] soldier using for his weapon sword and target.
Kerne signifieth (as noble men of deepe iudgenient informed me) a shower
of Hcll,' 4 because they are taken for no better than for rakehels, or the divell's
is

Jiim off from intercourse with natives in political feeling was thoroughly
English, was a sufficiently severe critic, yet had some sense of fair play and
wrote without bitterness.
;

Holinshed as well was a churchman f 1593; our excerpts are from the

ed. of 1583.
2

'

i.e.

careful,' in the

The word dailtn

'

rightly explains

it

by

way of using

artificial

common

aids

as corsets and more.

bishop O'Brien in his dictionary


a jaclcanapes, a puppy, an impertinent insignificant

is still

in

use

fcllow.'
4

i.e.

as though ceithern (n.f. of

number: a body, regiment, of the men

individually called ceatharnach) were a corruption

of cith ifrinn 'imber


man-o'-war's-men 'of deepe iudgement' called the old'Bellerophon' the Billy-ruffian' and, etymologically, with as much reason. There
is no Hiberno-english
equivalent for ceatharnach, but the vocable (pron.
ceathronach) is often introduced in speaking English, in the sense of 'a
rowdy' and so forth the Scots make it 'cateran,' a Highland freebooter.
inferni': thus

'

xxiii

Preface.
by reasing of the stinking

blaclce gard,

stour'] they

keepe whcre-

fourth degree is a Galloglasse, using a kind of polla.x


These men are commonlie weieward rather by profession

for his vveapon.

than by nature

sturre [sco.

The

soever they be.


:

grim of countenance,

tall

of stature, big of lim, burlie of

and strongly timbered, chieflie feeding on beefe, porke, and butter.


The fift degree is to be an Horsseman, which is the chiefest next the lord and
captaine. These horssemen, when they have no staie of their owne, gad and
range from house to house like arrant knights of the round table, and they
never dismount untill they ride into the hall and as farre as the table

bodie, well

45

(p.

l).

To

rob and spoile their enimies they dceme it none ofifense, nor seeke
to recover their losse but even to watch them the like turnc
but
if neighbors and friends
[blood relatives] send their purvciors to purloine one
another, such actions are iudged by the breighons [brei/heamhain brehons
(xi)

anie

meanes

'

'

judges

']

aforesaid

(p.

45

2).

Their food, dress, lahguage, shall be barely glanced at:


(xii) No meat they fansie so much as porke, and the fatter the better. One
of John O'Nel's [Shane O'Neill's] household demanded of his fellow whcther
beefe were better than porke
tion as

to ask

"
;

that (quoth the other)

is

as intricat a ques-

whether thou art better than O'Nele" (Stanihurst,

lib.

cit.

45:0.

P-

Their plenty of grasse makes the Irish have infinite multitudes of


and in the heate of the late rebellion [1598 1603] the very vagabond
rebels had great multitudes of cowes which they stil (like the nomades) drove
with them whether soever themselves were driven, and fought for them as for
their altars and families (Fynes Moryson's Itinerary, pt. III. iv, 5: ed. 1617,
p. 160).
They feede most on whitmeates, and esteeme for a great dainty
sower curds, vulgarly called by them bonaclabbe x and for this cause they
watchfully keepe their cowes, and fight for them as for religion and life (p. 163).
(xiv) Linnen shirts the rich doe weare for wantonnesse and l>ravery, with
(xiii)

cattle

'

'

wide hanging sleeves, playted thirtie yards are little enough forone of them.
They have now left their saflfron, and learne to wash their shirts four or five
times in a yeare (Campion, lib. cit. p. 24).
(xv) Ireland yeelds much flax, which the inhabitants work into yarne, and
;

export the same in great quantity. And of old they had such plenty of linnen
cloth as the wild Irish used to wearethirty or forty eiles in ashirt, al gathered
and wrinckled [i.e. lcilted '] and washed in saffron, because they never put
'

them
1

ofif til

2
they were worne out (Moryson, ubi supra).

bainne clabair 'clotted milk bainne reamhar


J

i.e.

'thicfc milk,'

according

to locality.
2

Friend Fynes's veracity cannot be^dealt with here but in the same breath
us that they slept naked. This had been the custom of Europe
C'est que nos aieux couchaient nus, ainsi que nt>s aieules.
Cette nudit
1
nocturne tait encore usite au temps de Charles VII. [1403
46 1 ]. Toutes
les miniatures de nos vieux manuscrits, mme les gravures de nos premiers
imprims gothiques, jusqu' Frangois Ier [1494 1547J, s'accordent placer
;

he

tells

xxiv

Preface.

is sharp and sententious, offereth great occasion to quicke


and
proper allusions wherefore their common iesters, bards,
apothegmes
and rhvmers, are said to delight passinglv them that conceive the grace and
But the true Irish indeed differeth so much from
propriety of the tongue.
that they commonly speake, that scarce one among flve score can either

(xvi)

The tongue

write, read, or

understand

it

therefore

it is

prescribed

among

certaine their

poets and students of antiquitie (Campion, lib. cit. p. 17).


with it, what
(xvii) And in verie deed the language carrieth such difficultie
for the strangenesse of the phrase and the curious featness of the pronunciation, that

and much

a verie few of the countrie can attein to the perfection thereof }


lesse a forrener or stranger (Stanihurst, lib. cit. p. 12: 2).

possible objection, that these illustrations (as being comparatively modern) cannot well bear on tales of much earlier

be forestalled by observing that down to 1600 the old


life had not khown solution of continuity: so far
way
had English influences been from prevailing, that the reverse took

ages,
Irish

may

of

place. Within an incredibly short period numbers of the Norman


arrivals flung off their surcoats and the rest to don the Irish shirt

they were of fine linguistic capacity, and lost no time


procuring the best dictionaries extant
Strongbow himself

and trews
in

chose Dermot

Mac Murrough's

beautiful sister Eva, while the

de Burgos [' Bourkes '] went to intermarrying with the O'Briens


and sp with others, whose chiefest books were women's looks,
which right good Irish taught them.' Then they took bards and

brehons, and became the Hibernis ipsis hiberniores of Henry


the VIII's time.
The assimilating power was so great that
Stanihurst complains:
'

(xviii) The verie English of bir'h, conversant with the savage sort of that
people became degenerat and, as though they had tasted of Ceres' poisoned
cup, are quite altered (lib. cit. p. 45 2).
:

The
him

general reader,

in the

it

may

few remarks that

be, will

follovv

not flnd

much

to interest

but the book's welfare and

a pardonable regard for my ovvn safety necessitate them


In preparing this collection of Irish tales I have followed lines
:

dans un tat complet de nudit toutes les personnes qu'elles reprsentent


au lit (Antony Mray, la Vie au temps des Cours d'Amour: Paris 1876,
pp.
Ths for princes, knights, and dames of high degree every229-31-33).
where the people shewed hemselves in this respect strong conservatives.
;

This remark and Campion's are but as though in


respe-t of Chaucer,
Revolt of Islam,' Tennyson's
In Memoriam,' arc L^owning's
poems, one said so much of the English populace.
'

Shelley's

xxv

Preface.

own, begotten of a theory that these studies can be


popularised only by a division of labour. Accordingly I aspire
to a rle no higher than that of the humble quarryman who
painfully gets the rough stufT, winds it to the surface, and there
o

my

by stonecutter and sculptor,


raw material for 'keltologue'
and philologue/ for folklorist, comparative mythologist, and
others.
Personally I cannot boast of being anvthing that ends

leaves

it

to be dealt with as they

and engineer: here

architect

list

is

'

in

either

were

back

or

Mogue'
in

'

'

-ist

that

is

the United States,

least the arts of

'

'

breathist/

to say in these countries


should of course profess at

and

'

sleepist/

eatist,'

wallcist'

The

plan of campaign (for campaign it is) demanding that


anything outside of Irish matter and its equivalent in English
should be a minimum, while it was needful that to non-experts

should be given some sort of foothold in an otherwise hopeless


morass of narnes and events entirely new to them and dcvoid
of dates, in preference to a body of cheap second-hand notes
pillaged from the prnted works of John O'Donovan I have

appended the Extracts. For two reasons the text of these is


not and ought not to be in the Irish volume: firstly, this latter
was in the binder's hands before it occurred to me to add such
an appendix secondly, the impression of this English volume
;

largely exceeds that of the other.


This has no claim to be a critical edition

where an editor

is

dcnied the opportunity of comparing different versions, such a


thing is impossible apart from which, the work could not be
extended and retardcd indefinitely. I hope just to see it occupy
the rank which Orienta'ists agree in according to products of the
;

native presses of Stamboul, Cairo, and Boulq: that of a good


and careful manuscript. Of set purpose or, as some would have

of malice prepense, I have in the direction of uniformity


tampered scmewhat with the orthography [and that alone) of my

it,

sources,

and have accentuated. In

this the student

Celtic studies will find his account,

been saved
whcre.

nor to

It
all

By

the

method will provisionally appear elseadd that it is not suitable to all texts,
the case of these pieces and their editor it

details of the

may

be

editors

appeared to

beginning his

and thereby much space has

me

way

^vell

in

to

to bc legitimate.

of bibliography

it

may be mentioned

that VII, text

xxv

Preface.

was printed by Ernst Windisch in 1884 VIII,


another version, from the Book of Lecan, by Brian 0'Looney 2 in
1870; XIII is printed in the Kilkenny Archaeological Society's
Journal (^th series, i p. 96) by J. O'Beirne-Crowe, whom also I
knew: one whose great amount of real knowledge was marred
with

German

by eccentric
same name

tr.,

fancies in translation
as

a Highland tale having the

but without other

XX,

common

element, ap-

London, 1890; XXII and


pears
XXVIII are edited by Whitley Stokes in Revue Celtique 3 xiii
a portion of XXIX is comprised in John O'Donovan's 'Three
Fragments/ edited in 1860 from a paper MS. written more than
a century after Eg. 1782, a codex with which he does not appear
*

ir*

Fire-side Stories': D. Nutt,

with XXX compare LXXVII in Sir Frederick


Madden's Early English versions of the Gesta Romanorum, from
Add. 9066 (re-edited by Sidney J. H. Herrtage in 1879), p. 394:
'Of the penance of a Woman which had committed three Murders,' aiso Mon's Nouveau recueil de Fabliaux et Contes (Paris
1823), ii 256: 'de la Roine qui ocist son Scnechal,' and le Grand's
Fabliaux (Paris J781) v 189. This hint I owe to Norman Moore.
What with O'Currv's 'MS. Materials' and 'Manners and Customs,' d'Arbois de Jubainville's Essai d'un Catalogue/ and the
R. . A. facsimiles, the inquirer need not be at a loss respecting
to be familiar

'

MS. versions.
From those facsimiles

other

LB

and BB, are derived

that the pieces referred to LU, LL,


the last of these is photographed the

it is
:

three, lithographed, are

first

noble monuments of modern Irish

penmanship, and deserved better than that the able and inoffensive man (last of a line of scribes) who executed them should
1
Professor of Sanskrit in the University of Leipsic, one of the few distinguished continental scljolars in this department who act on the golden
sic utere tuo ut alienum non laedas.'
With his usual kindness he sent
rule
'

me

'

'

separat-abdruck of his paper read before the Royal Gesellschaft der


Wissenschaften of Saxony, July 29th as above.
2

the

In the Academy's Irish

On

MSS.

series,

pt. 1.

my text and version of XXII


hands, I was offered the loan of this edition ; I declined it
however, and never saw it until October ist (when I applied for it at the
British Muscum), nor have I altered a tittle of my own in consequence. The
same applies to XXVIII, which I first saw on December ist, long after mine
3

were

was

January i8th of this year, at which time

in printer's

printed.

xxvii

Preface.
i

have had

his last years embittered, if not his

outrageous onslaughts of incompetent

O'Longan

critics.

end hastened, by
I knevv Joseph

well.

I spoke of tossing straws


but to me, the tosser,
been the tossing of a caber as large as they make them.
The body of the work, indices included, has been printed bctween

Higher up

this has

April 4U1, 1891, and

November uth, 1892

just sufficient to furnish 16 pp.

it was started with


each of text and translation.
;

copy
During that period therefore the entire text was copied for press
much of it and all the translation being written twice, a rough
version first, then the revised, which I confess might with the
advantage of time have been made much better than it is. Any
that have experienced what it is, with difficult work and for a
long spell to keep just ahead of an energetic printer, will understand me.
At this rate of speed the Extracts were not only
writtcn and translated, but hunted up and discovered as well.
Indcx C had to be omitted: it was made, and besides 'matters'
contained many words and phrases which it seemed desirable
to notice, and corrections not a few
but there was not room

for

it.

From
have

more

in no respect
first to last I have worked single-handed
reccived textual help whatsoever and if so it be that 'tis
blessed to give than to receive, then native Irish scholars
:

both past and prescnt must be rated as blest indeed. Of the


several volumes of Irish stories in English dress, without Irish,

which one so oftcn sees quoted,


it

have never even beheld one.

Serious obligations of another kind however I am under, and


is with much gratitude that I acknowledge them:

The

Duke

of Devonshire, with accustomed liberality, consented that for my purpose the Book of Lismore should tempolate

be deposited in the British Museum, whither Lady Louisa


Egerton was good enough herself to convey it, Edward J. L.
Scott, Kceper of the MSS., having first kindly consented to take

rarily

In the

charge.
his

J.

same

Gracc that now

spirit this

loan was continued to

me by

is.

To my countrymen and friends, Norman Moore above and


J. Mac Sweeney, I am much beholden: to the former for

unlimited use, as reader and as borrower, of his excellent Irish


to the latter for the alacrity and accuracy of his answers
library
;

xxviii

Preface.

to queries anent classification and particulars of MSS. under his


as Assistant-Librarian of the Royal Irish Academy.

hand

Nor must

omit hearty tributc to the good-will and intelligent


by all concerned in the material production

interest manifested

of this book: the Irish was printed as readily and as correctly as


the English, and throughout there has not been a hitch.

This leads

The

me

to briefly account for non-use of Irish type

the

a business one simply it vvas commercially impossible.


old character is the best for texts such as I have printed,

reason

is

which aspirations abound scientifically, it is not suitable for


the oldest texts: for them italics are essential, and in Irish
in

1
tvpe y u have them not.

One regret I surely have, and it is a keen one: that Sidney


Williams, head and founder of the house from vvhich Silva
Gadelica goes forth, is no longer here to see the completion of
a ver.ture so readily and kindly undertakcn at my instance.
Let me finish by intimating, since I am often tantalised by
having a kinsman's good work attributed to myself, that my

mark (without which no goods are genuine)


the title-page,'or thus in full,

trade

is

either as

on

STANDISH HAYES 0'GRADY.


1

inconsequent utterances there have been about the difficulties of


and the impossibilitv of attaining to accuracv but what about setting
up and correcting Arabic, Hebrew, Sanskrit, and mathematical work? I
take it on myself to say that, were the demand by a miracle to become such
as would warrant the purchase of an Irish fount, not a murmur would be
heard in the office of Messrs. Green and Son.
its

Many

use,

Loc aimsir pearsa agus tugaid danmha ddn /cabharsa,


an tiodal laidne tra at ina dan ionann brigh sin
agus an n as bolg an tsolthair le gaodh/aib.

Loc do Lonnclain mr na Saxan. Aimsir do an

tan ba haois do'n

tighearna mle agus ocht gcad bliadhan cheithre fichid a d dag.

'Pearsa dho Stainndis mac an Aodhaig mheic Dhiarmada ig i Ghrada


do'n treibh luimnighig is gurab ann nigadh ndithehe Mheic Bhriain
i

ua gCuanach ag forbhun chnuic aoibhinn Ghrine do shonnradh clann


Ghrda iomorro risa ridhtear fs ceinal nDnghaile craobh iadsan do
.

chraobaib

Aodha d bfuil Mac Conmara agus a ln agus roinndo


dTuadhmumhain sol nAodha fin .i. O Grda (Ainislis)

shl

dhal Chais

mac Muirchertaig mheic Edruth meic Mhalmaith mheic Ghrda

( a

mheic Thresaig mheic Airt mheic Chuinn raheic


Fhollachtna mheic Chormaic mheic Shechnasaig mheic Fhlaithr mheic

sloinnter Grdaig)

Ruadghusa mheic Fhodalbaig mheic Dhtnghaile ( a bfuil an cemal)


mheic Thiopraide mheic Fhorannin mheic Fhionin mheic Blirnainn
mheic Eachach mheic Chaisn mheic Chais (is ann choindrecait uile dl
gCais) mheic Chonaill eachluaith mheic Luighdeach mhinn mheic Aonthrg mheic Fhirchuirb mheic Chormaic chais mlieic Oililla luim
mheic Eoghain mhir d dtugthar mogh Nuadhat. Tugaid a dheanma
a riachtanas a leasa at isan am so do lthair re gach neaCh d anbainne

ghusa

do Ghaodlaib do chur

le

chile agus feacadh ar a l

mbgha do

thabairt

d'fios an dtiocfadh leo blogh n bliire igin d'ealadhain


agus d'ollamnacht na sean do thrrthil feasda gan bdhadh gan buanchailleamain s anois as dol i ndidhenaighe do'n l agus an teanga

go diithrachtach

bhinn mhtharda beag

Monuar

iar sin

nac.h, trighte.

n ar

thalamh na hEireann n ar shliocht Ghaodail

ghlais mheic Niuil mheic Fhiniusa fharrsaig andiu budh dhcha aondream taidhbseach agus drithleoign dile aco bfinnsgalaidheacht n
i

bfionnstaraidheacht a dtre

dair

ionnus

dh chad bliadhan shoin

ar

chan

b'for

do Dhibh OBhrua-

do chloinn Chonchonnacht

Loc

vi

Dhlaigh do

lig

aimsir'.

dobh an dn ceinalta ba dhual dibh gur scacht


dh rann agus ceangal cadna sin do thagairt

bfichid fre dhinne an

mar

renr lucht gcomhaimsire fin

at

D' aithle na bfileadh nuasal truagh sin teimheall an tsaoghail


clann na nollamh go neagna folamh gan freagra faobhair
T ruagh a leabhair ag liatha tiacha nach treabhair bhaoise
ar cheal nor chir a bfoilcheas toirrcheas fear nil na gaoise

'

D' aithle na bfileadh d'ar ionmhas igse 's iul.


is mairg dochonnairc in chineamain d'irg dhinn
a leabhair ag tuitim leimhe 's ag liathadh gcil.
is ag macaib na druinge gan siolla d sadaib rin
i

Ag

so fs

tar ise

mar

Dhibh

adeir Uilliam

Leannin tuilleadh agus cad bliadhan

t cl ghaoidheilge ar feodh snte re sealad

go tir.
buidhne mrchoimhtighe d treasgairt gach l
at reo sgosmhar 's ceo lonmhar ar a maireann do'n dimh.
gan ghlr binnghuth n' irfdeadh acht glamaireacht ghnth
s m bhos an dreoiln is an druimfhionn gan ird.
mar shrt ghrinn ag lbhuidhin d seinnim gach trth
n gleoghnomh an mhrlaoich Chonchulainn nr thlith.
n an leoghan broghmar beolaoibhinn mac Uisneach an igh
ach limn ina listn an uair chaithios a shith.
ar bhirdn ar stiln n ar stana bheag chlir
is beodha bhos mar gheoin laoich ag gliogar gan dhbhacht.
gan mrshuim gceol chaoin n mbeathaidh na bfidh
rnb'eol daobse a ghleoisnidhe chanus rabhn.
str

is fs gnomhartha Oilill na gccard


n beochaoine is beoilmhilseacht chlanna Lir bhin.
go deo ars n thg/aidhe libh rannaireacht smil
idighim go rfhor d mb'acmhaing daoibh trcht.
ar ns Chuinn ar a fhrsaidhe is ar eachtra a lmh
n fs innsint cr leonaigheadhsan Oscar ba chidh
do ghlrghail nach cmchaoin nach raidfeadh sibh pirt

brnlaoithe

Masadh

cr mhisde sin

bfarradh chloinne

an dreoiln n na druimfhinne

mhac

mac sd gan

fiu

agus rabhn -cidh nach gann


aco n bhonn ann acht balbhrabhinn bocht bodhartha bun s cionn
dilse duibhe.

barla bheirios ar an bfuairchinedh mallghluaiste ngall Shaxaib lasadh


i

bfonmhaid

iarraid.siad orra

aos a ghablasan dib gach trth as abhrn gaoidheilge


gur de at rdh coitcheannda na nallmharach sin .i.
.

achtach linn na daoinese do sgar rena dteangain fin agus gan a malairt
ar ird aco gonice so. Seancha mac Aililla iomorro saorlabraidh Chonchobhair chalma churata mheic Nesa do bh

dtosach in tromhadh

Clr an
buidhean do thicheastal Uladh

leabair.

vii

hucht mrchatha Ghiridhe agus

re

bh gCuailgne \ agus d ndeirms Seanchn solusda


taoiseach na tromdhimhe is baoghal nach i gceachtar aco

Iolghiridhe ar thin
tirphist
baile

mr n

do

biltn sride

bhailtib a bfearainn dithchais b'fearrde

dhib ceann do thgbhil amrach acht ar


galldasa fin

lr

na promchathrach aidhble
filte agus fms re

bfuilmd s ann as tsga bhiadh

d bhrigh sin is budh chra chucasan an aicme mhondrda remhridhte tid Manannn mac leathanchuardach Lir is i riocht
faghil aco.

d reachtaib magaidh ir is dosan do


chiteamh re lucht a tharcuisne.

gach neamshuim ann do

b'eol

Clr ar a bfuil isan altsa ddn tsolhar

taobh fhaisnisc na

le

gcairtedh agus san lebhar bharla at tuairisc gach cairte dob.

LETHANAClt
I.

Betha Chiarin tSaighre

Add.

II.

Mholaise

III.

Mhaignenn

Chellaig

IV.

V.

Aedh baclm

in

112,

49, col.

f.

Lebar brec,

Mg

1 1.

Geinemain Aeda shline

VIII. Tochmarc Becfhola


IX. Caenchomrac

lebar

Eg. 178 1,

Mg

f.

Fergusa meic Lide

XV. Coimpert Cormaic meic


XVI. Sidh Fiachna

lebar

y]^ col.

f.

...

Mg

143
f.

in

^, col.

82

, col.

24

Charthaig,

89
92

30

, col.

Lebar brec,
f.

87

159, col.

f.

lebar na hUidre,
f.

85

Charthaig,

Eg. 1782,
;

f.

66

,.72

150 ,col.

25 6, col.

f.

Airt

Mg

Eg. 1782,

Eg. 1782,

XIII. Aided Echach mheic Mhaireda

Charthaig,

XII. Agallamh na senrach': lebar

XIV.

49
93, col.

f.

lebar na hUidre, p. 52 a

17

37

...

Charthaig riabaig,

X. Tesmolad Cormaic meic Airt


XI. Airem muintiri Fhinn

513

p. 272, col. 2

VI. Aided Diarmada meic Cherbaill


r

f.

...

f.

18,205,

Eg. 91,

lebar

Eg.

p.

125, col.

p.

39

ft

...

94

...

233
238

260 a
1

...

...

253
256

Clr an leabair.

viii

LETHANACH
XVII. In Gilladecair

Add. 34,119,

XVIII. In Cetharnach caoilriabach

XIX. Bodach

in

XX. Leighes

chta lachtna

coise Chin

XXII. Fotha chatha Mhucrama


:

lebar

f.

Add.

257

18,747,
f.

f.

64

276

1 b

...

147, col.
f-

18,747,

Charthaig*

in

tsbarbrec,

f.

p.

296

75 b

306

121, col.

lebar Glinne d locha, p. 295

XXIX. Mionannala Eg.

1782,

XXX.

Inghen

rg

Ghrc

XXXI. Echtra Ambacuc

f.

57

330
...

...

336
342

359

390

..-.

lebar Glinne d locha,

326

p. 163/3

310
319

265

...

XXVI. Bruiden bheg na hAlmaine Add. 18,747, f. 99


XXVII. Echtra Thaidg meic Chin lebar Mg Charthaig
XXVIII. Boramha

289

lebar Glinne d locha, p. 288 a

Mg

XXIV. Echtra mac nEchach

XXV. Aided mac nEchach

Add.

Eg. 1781,

133

Eg. 154,

XXI.. Bruidhen chise Chorainn

XXIII. Cath Chrinna

p.

p.

279

413

p.

27^a

416

5>3J

SILVA GADELIOA.

'

BetJia Chiarin tSaighre.


Beatisimus episcopus Ciaranus sanclorum Hibernie primogenitus
.i. is an tesbog Ciarn saighre cdnaomh do geinedh i nEirinn
agus d'n rann tsiar do chigedh Laighen re a nabarthar

Osraighe agus do bhdar Eirennaigh ina nainchrostaidthib


agus ina ngeintlib uile san aimsir sin agus Laighne do b'ainm
d athair agus ba d'uaislib na nosraighech agus Liadain ainm
a mhthar agus do'n rann tes do'n Mhumain do chorca Laigde
.

agus atchonnairc a mhthair aisling sul ar ghab si'


Ciarn ina broinn .i. mar do thuitfedh rlt ina bl agus d'innis
an aisling do dhraoithib agus do lucht iuil na haimsire sin agus
iar gcinl.

adubradar ria brair mac mrbhuilech agus bud mhr a chl


agus a shubhailceda go deiredh an domain. ina dhiaid sin do
geinedh an mac naomtha sin .i. Ciarn agus s ann rugadh agus
do hoiledh gcorca Laigde san inis re a nabartar Clire agus
:

go frinnech do thoghaib dia mbroinn a mhthar . ar gclos a


anma d'Eirinn an tan sin do thionnscain intinn an chrbaidh
chrstaidhe gCiarn do b'ingantach go mr a thismigtheoiredha
agus gach nech eile atchonnairc ar a mhid do ba shubailcech
a ghnoma ba mhn ndir agus do ba mhilis comrdh agus
ba chonch trithe agus ba fhoirchedal a chomairle agus mar
sin do gach n eile do bhain le duine naomtha
L igin d raib s san inis adubramar .i. gClire is ann
dorigne s tosach a mhrbuiledh agus ba lenbh g an tan sin .
tinic priochaigh s a chionn san aedhar agus do thirling ina
fhiadnaise agus do thgaib n beg do bh ina luighe ar a neid
bfiadnaise Chiarin agus rug leis gur chrchtnaig . do ghab
i

trcaire Ciarn do'n n

bheg agus do

b'olc leis a bheith isan riocht

i
d'iompaidh an priochaigh agus d'fgaib an tn
bfiadnaise Chiarin agus lethmarb crchtnaighte agus do ridh
B

ina raibhe

Betha Chiarin tSaighre.

[513*

Ciarn ris irghidh agus beith sln do irig an tn agus do


chuaid sln ar a neid le grsaib d
Deich mbliadna fiched imorro do chaith Ciarn i nEirinn i
naomthacht agus i nimline chuirp agus anma sul do baistedh
.

ir

do bhdar Eirennaig ina ngeintlib mar adubramar

naomh

gidedh ar

gCiarn do
sin.
chomfhaid
mbsaib
foirbthe
an
mhair
gcrbhad agus
do
chrstaide
s
sin
an
chrbaidh
an
tan
Atchuala
tuarasgabil
Rim
Eire
do
chuaid
do'n
bheith san Rira agus do fhgaib
agus
do baistedh san Rim is do minedh san chreidiomh chatoilice.
do bh ann sin fiche bliadan ag lighedh an scriptiuir dhiada agus
ag tiomargan a lebhar agus ag foghlaim riaghlach na hegailse
agus mar atchonnairc an pobal rmhnach egna agus glicas crbadh agus creidemh an t Chiarin do hirdnedh isan eglais .
do riacht i nEirinn as a aithle sin agus tarla dho ar shlighe na
hldille Ptraic irdesbog na hEirenn agus ar bfaicsin a chile
dhib .i. do mhuintir d dorignedar girdechas is subachas mr
agus n raibe Ptraic ina esbog an tan sin gidedh do bh ina
nitrebh do'n spirad
s

ina sherbhntaidhe fin

||

dhiaid

de agus do chuir ann sin do shenmir do na hEirennchaib ir gidh do bhdar naoim eile roim
Ptraic i nEirinn do choimd dia a maigistrecht agus a hirdespocidecht dosan n go dtinic s agus nr chreidedar a rigthe
n a dtigernadha tr nech eile go techt do
Adubairt Ptraic *e Ciarn irig romham i nEirinn is do
ghbair tobar i gcigcrch art rainn tuaidh agus an rainn tes di
ina medhn agus cumhdaig mainistir duit ag an dtobar sin agus
is edh as ainm do uarn
is ann bhias t'onir agus t'eisirgidh go
brth. do fhregair Ciarn agus adubairt
aithin damsa an tinad
a bfuil an tobar sin. adubairt Ptraic ris
biaidh an tigerna
maille riot agus gluais romhat go drech agus gabh mo chluignse
chugat agus biaidh gan labairt go roichir an tobar-adubramar
agus mar roichir laibheoraidh an cluigin do ghuth sholusbhinn
agus aichneochair mar sin an tobar agus gcionn naoi mbliadan
fichcd lenfadsa thu gusan ninad sin
Do bhennaigedar agus do phgadar a chile agus tinic Ciarn
ina shlighe fin dochum Eirenn is do an Ptraic isan lodil. do
bh clog Chiarin gan labairt n go dtinic s chum an ionaid
a raibe an tobar adubairt Ptraic
uarn ir r dtecht do
Celestinus dorigne espoc

.1*.

Betha Chiarin tSaighre.

si 4]

nEirinn do dhrig da chum an fobair sin agus arna


rochtain do do labair an cluign go luath do ghuth sholusghlan

Chiarn

barcn Chiarin adeirther

ris

mar chomartha

at s cmois

bpariste agus i gcathraig Chiarin agus beirter ar fud na


dtorthadh ina timchioll chum a thabartha mar luighe idir rghaib
i
bpin a bfrinne do choimd beirter fs d'faghbil a riachtanais
.

a leas do chomarbaib mainistrech Chiarin

||

chum na bpoiblech

gcoitchinne agus is ann dorignedh ag Gertnanus espoc ag


maighistir Phtraic agus is tug do Phtraic
An tobar sin adubramar is ann at s i gcigcrch dh rann

Eirenn

Mumha

.i.

Mumain

rann teas agus .... rann tuaidh

gidedh isan

do thionnscain Ciarn
itrebhadh mar dhthrebach isan ionad so ir do bh s ar
dtimchelladh do choilltib mra an tan sin agus do thinnscain
ar dts sella beg do dhnam d'obair dheireoil ann sin do thinnat an talam re a nabarthar Eile.

scain s mainistir agus cathair f dheoid maille grsaib d darab


ainm saighir Chiarin ag cch i gcoitchinne. an tan tinic Ciarn

ar dts ann sin

do shuidh ar scth chroinn agus

chrann torc

d'irig 'n

mar atchonnairc

dtaobh

Ciarn
agus d'iompaidh ars ina serbhntaidhe chennsa
dochum Ciarin arna dnamh mn dhia do b^.an torc cdna
sin cddeisciopal agus cdmhanach do bh ag Ciarn isan ionad
sin
do chuaid imorro do'n choill agus do bhuain slat agus tuighe
eile do'n

do theich

allta

rchuthaig

idir
i

a fiaclaib mar

chongnam chum an

bfochair Chiarin an tan sin ir

tinic s

lgciallda

is

tsella.

n raibe tra duine

ina aonar na dheiscioplaib

chum na dtrebhachta sin. tngadar iar sin ainmidthe


chum Chiarin as gach ird a rabadar do'n fhsach .1.

sionnach agus foroc mactre agus eilit agus do bhdar cennsa


do Chiarn agus d'umhlaigedar d thegasc mar mhanchaib agus
.

doghndis gach n adeiredh riu


L d dtinic an sinnach do bh ainmhianach celgach mailsech
chum brg Ciarin agus do ghoid iad agus do shechain an
.

coimthionl agus do chuaid s roime d uamhaidh fin gus do


shanntaig na brga d'ithe ann sin. arna fhoillsiugad sin do

Chiarn do chuir manach eile do mhanchaib a mhuintire .i. an


broc ar chionn an tsinnaig d thabairt gusari ionad gcdna
tinic an broc go huaimh an tsinnaig agus do fuair ag ithe na
.

mbrg

ir d'uaidh s a gcluasa agus a nialla.

an broc im thecht

leis

chum na
B 2

do choimignig

mainistrech agus tngadar im

Betha Chiarin tSaighre.

thrthnna go Ciarn agus na brga leo


sinnach

do ridh Ciarn

risan

a ndernais an ghadaighecht d nr
do dhnamh agus n rngais a leas

a bhrthair crd

[514*

irn

dhegmhaisech do mhanach
dhnam ir at uisge nemmhailsech againn isan gcoitsd do
chinne agus at biadh mar an gcdna d dtugadh imorro do
ndir ort gomadh fherrde let feoil do chaithem doghnfadh dia
d'iarr an
dhuit do chroicennaib na gcrann so ad thimchioll
sinnach ann sin ar Chiarn loghadh a phecadh agus breithemnas
aithrige do chengal air dorignedh amlaid agus nr ith an sinnach
biadh n go bfuair cead Chiarn agus do bh frnta shin
amach mar chch
.

||

Is ina dhiaid sin

mrn

tngadar a dheiscipail

fin

dochum

Ciarin

do thinnscain ann sin manistir dhellraigthech do dhnam agus do bhdar na hainmhinte sin ina stid
fin shoin amach
bfochair Chiarin ir do b'ait leis iad. do
fhs iar sin an creidem crstaide nEirinn do bhdar triar espoc
rnaomtha nErinn ar dtecht do Phtraic innte .i. Ailbhe imlig
iubhair agus Brans espoc agus Decln ina thr agus ina dhthaig
fin isna disib Muman
agus do iompaig an t naom Ciarn
daoine iomdha d dhthaig do Osraighib chum an chreidim
maille re

eile

is

chatoilice

an tirdespoc glrmhar Ptraic


ba ln Eire uile do'n chreidemh
agus do'n bhaistedh chrstaide uaidhe. tinic iarum ainder chum
Ciarin agus dorigne crstaidhe dhi agus serbntaidhe frinnech
do dhia agus do chumdaig Ciarn di sella beg onirech i gcomfhogus do'n mhainistir agus do chruinnig gha naomhta eile
ina timchioll agus ba dhob^an an gh rscothamail dar b'ainm
Bruinnech agus ba hingen tigerna uasail do'n Mhumain fa
hinmhain go dil is go dochra le mthair Chiarin i agus ba
dhalta do Liadain agus do ba shochrach bhsaib
an uair
atchuala imorro taoisech ua bFiachrach tuarascbil deilbe na
hingine adubramar tinic maille ceithirnib mra agus rug leis
ar igin is edh do b'ainm do Doma agus do bh s aige ina
chaisln re haimsir fhada agus do chodail ina fochair agus do
b'inmhain leis go mr. tinic Ciarn go Doma d'iarraidh na
Is

ina dhiaidh sin

Cclestinus

ppa

tinic

nEirinn

hingine air

is

nr

aomh Doma

a ligen uadha

adubairt fs

nach ligfedh uaidh ar aonchor munab guth corrghlaise do


dhiscochadh as a chodla ama mhrach agus do b'aimsir
.

Betha Chiarin tSaighre.

515]

geimhrid an tan sin agus d'fer snechta mr ann agus in tinad a


raibhe Ciarn gona dheiscioblaib nr fher aonrd do'n tsnechta

maidin arna mhrach gidh do bh sin


naghaidh
ndra do labair corrghlas ar mhullach gach aointighe d raibhc
san dnadh mar atchuala Doma sin tinic go luath mar a raib

ann.

isan

||

do luig ar a ghlinib ina fhiadnaisi agus do lig an ingen


uadha. ba thorrach an tan sin agus nr mhaith le Ciarn do
chuir foghair na croiche csta ar medhn na hingine agus do
chuad an toirrches ar nemhn agus rug leis d sella fin re a

Ciarn

nabartar ceall Liadain

Gidedh do bh Doma arna chengal


ngrdh na hingine go
mr agus do b'aithrech leis a ligen uadha agus tinic ars d
breith leis gidedh dorigne dia do rir thola thriair .i. Ciarin
agus a mhthar naomtha agus na hingine fin ag techt do'n
bhaile.dhosan go bfuair Bruinnech bs agus ba holc le Doma
sin agus adubairt re Ciarn
crd fr mharbais mo bhen phsta
ar s ir nr bh'aichnidh dhi fer rorhham agus do chenglas dam
mar mhnaoi
phsta agus ar an adbhar sin n bhiaidh th'itrebh
i

isan inad so ir cuirfedsa as tu.

adubairt Ciarn

n uait fin fuilid

na comhachta sin na ndiongant sin n n eile acht dia ar


dtabairt comachta dhuit mar scile thalmaidhe an fedh bhus il
leis
trd sin tra n fhigfedsa m'inad duit acht biad ann gidh
.

[maith] olc letsa

tchuala

Doma

sin d'imthig maille re fcirg

mhir agus dorigne bagar ar Chiarn. agus

tinic

anfhochain

ndogail a aindlighidh ir an tan tinic chum


a chaislin fuair tr theinidh agus a raibe ina thimchioll do

dhia ar

Dhoma

thigthib agus do bh mac muirnech aige agus


tig agus ina chodladh i lebaidh Dhoma
.

do dhermaid
.

isan

agus adubairt a

chumus do
a
mhic
bronnaim
thu
dhuine a fhurtacht na teintib
ghrdhaig
do Chiarn tsaighre agus cuirim ar a chomairce thu cid tra
acht ar dtuitim do na teintib agus ar bfuaradh do na hitib do
frth an lenbh ina imshline mar budh ina chodladh do bhiadh.
amhail atchonnairc Doma sin do chuaidh mar a raibe Ciarn
bhuime do ghuth rd arna

fhaicsin di nach raibe ar


:

agus an tespoc dar b'ainm Edus leis agus do ghab bruth aithrige
chuige Chiarn agus tug a dhias mac do .i. Dnnchad an mac
d do shaor fin na teintib agus mac eile gona sol agus gona
sliocht ina ndiaidh idir mhainistir is chos agus adhlacan agus
.

d'iompaig

Doma d

inad

fin

maille re girdcchus

agus

re.

Betha Chiarin tSaighre,

[5153

bennachtain Chiarin. Ciarn imorro do b'olc leis a dhalta do


dhul a chomluath sin do'n tsaogal agus do bh a fhios aige
nach diongnadh Doma igen air shoin suas agus do chuaid
mar a raibe corp na hingine agus dorigne rnaigthe churn dia
.

||

ar a son gur irig


iar sin

bhs go raibhe aimsir fhada ina bethaidh

tinic chum Ciarin an fedhmanach do bh aige re


na mainistrech agus adubhairt atid muca d'uircsoibre
haghaid
baidh orainn ar s. adubairt Ciarn.: amhail dobheir dia gach

eile

dhinn dobhrfaidh muca. tinic imorro arna mhrach


rmhr agus dh mhuic dhg li dochum na saor go
dtngadar muca iomdha uatha iar sin.
L eile d'iarr an fer cdna eaoirig ar Chiarn adubairt Ciarn
n eile

crin

agus ar ndul do'n


atchonnairc s ocht gcaoirig fiched gela ar

an t tug milca dhinn bhrfaidh caoirig

fhedmanach amach
an bfaithche ag ithe
iomdha uatha

feoir

agus tug

iad agus tngadar caoirig

leis

Do

bh fer comhachtach dar bh'ainm Fionntan isan talamh

agus tug leis a mhac marb dochum Ciarin d aithbcochan


Laogaire ainm an mhic agus ar ndnamh rnaigthedh do
Chiarn chum a thigerna d'irig an mac bhs agus do mhair
go fada iar sin. tug an fcr sin do Chiarn ina chumaoin sin an
ferann dar bh'ainm rth ferin agus d chomhorba go brth
sin

Iar sin tra tinic Ptraic senmraidhe

Muman

na nEirennach go rg
agus do chreid do dhia

go hAonghus mac Nadfraoich


do
Phtraic
is do bhaist Ptraic
agus
an
tan sin nech do shol Duach do dhthaig
tinic
Agus
mharb
s ech Ptraic d dheoin fin agus do
Osraighe agus dp
le
muintir
an
gabadh
rg agus do cuiredh
gcuibrech gan fuirech
rena chur chum bis. agus do ghuidhedar a charaid Ciarn ar a
shon agus tinic chum an rg agus tug saidhbres ir agus airgid do
d chionn agus do ligedh saor d dhthaig agus ar nimthecht
do do chuaid an tionmhas ar nemhn agus do ghab ferg an rg
trd sin agus do ghairm Ciarn chuige agus d'fiarfaig dhe crd
f dtug faonmhaithes do .i. neithe
brige ar son an chiontaig do
bh aige. adubairt Ciarn gach uile maithes is nemhn tngadar
agus is nemhn rachaid agus do ghab ferg an rg agus dorigne
.

bagar ar Chiarn. tinic imorro dghaltas dhia dochum an rg


ir do bainedh a radharc de f chdir is do thuit chum talman i

Betha Chiardin tSaighre.

516]

bfiadnaisi chich. do bh ar an lthair an tan sin Carthach dalta


do Chiarn agus do bhf gaol aige risan rg agus do ghuidh s
Ciarn ar a shon agus tinic do ghuidhe Charthaig agus mhrin
.

a shile do'n rg agus gur irig sln


gur shoillsig Ciarn
is
amhlaid
do
conncas
agus
[ms. do connarcs] do mhrn do
eile

||

dhaoinib go raibe an

marb agus gur

b' a

aithbeochan bhs

'

ar nirgidh do'n rg tug almsana iomda do


Chiarn agus tug grsa do dhia.
Do bhdar crutairedha maithe ag Aonghus an tan sin agus fa

dorigne Ciarn.

cheolmar iad ag gabil dna agus ag seinm a gcrot agus do


bhodar ag siubal l tr Mhscraighe tre i gcigedh Muman agus
do marbadh ann iad esgcirdib dhib agus do foilghedh a gcuirp
.

maigh inar marbadh iad agus do cuiredh a gcrota


gcrann ar bhruach an locha agus ba holc le hAongus sin agus
do b'olc leis nach raibh a fhios aige cia tharla riu. agus do bh a
fhios aige Ciarn do bheith ln do rath an spioraid naoim agus

lch lim risan

tinic d'faghbil a fhesa uaidh cia tharla risna crutairedhaib ir


nr bh'il leis a fhiarfaighidh d dhraoi ar son gur ghab s creidemh
.

Crst chuige. is ro rid Ciarn ris do marbadh do chrutafredha


go folaigthech ar s agus do foilghedh a gcuirp i loch lim risan
inad ar marbadh iad agus do crochadh a gcruite (sic) gcrann
ar bhruach an locha. do ghuid an r Ciarn im dhul leis dochum
in locha innus go
bfuigtfbhedh a gcuirp rena dtgbil do chuadar
chum an locha agus dorigne Ciarn trdhenas innas gomadh
fhidir na cuirp do thgbil agus ar gcrochnugadh an trdhenasa
do thercaig uisge an locha an mhid sin nach raibe folach ar
domhan orra do tgbadh iad agus rugadh i bfiadnaisi Chiarin
iad agus dorigne rnaighte chum dia gur irgedar na mairb i
bfiadnasi chich uile amail is ina gcodla do bheids agus is
nuimhir do bhdar ochtar agus is fid do bhdar isan loch m
imln. do ghabadar chuca a gcruite as an gcrann amhail do
:

thegasc Ciarn dib agus dorinset ceol toltanach i bfiadnaisi in


rig agus Chiarin agus chich i gcoitchinne agus do bh an
oired sin do chaenbharraighe isan gceol sin gur ichodail sochraid
.

do na sluagaib leis agus tugadh ^glire agus moladh do dhia agus


do Chiarn agus an loch inar bidhedh iad nr fhs uisge
shoin suas ann acht amhin go nabartar mar chuimniugad na
mrbhuile sin loch n gcrutairedh ris. agus ar ngabil bennachtan
an rg agus na gcrutairedh do iompaig Ciarn d chathraig fin.
.

Detha Chiarin iSaighre.

[516 ^

L eile do bh maor an rg .i. Aonghus ag siubal trd an


dtalamh d nabartar Mscraighe tre tinic trad muc do agus
adubairt rena mhuintir muc dobh do mharbad do mharbadar
agus rucsat leo f'n gcoill ba neasa dhib d caithem tarla
dhib a nesgcaraid is do mharbsat an maor agus fiche fer d
mhuintir ar bhruach na habhann re a nabartar an Bhrosnach.
arna fhios sin do Chiarn do guidedh. na dhalta 'n Carthach
.

||

adubart shuas

fa bhrthair do'n rg

d'Aongus n gomadh mhac

meic do agus dhaoinib cile go ndechadaois ar chionn chorp


na droinge d d nadhlacan ar nach ithedaois bethadaig allta
iad atchonnairc Ciarn ar rochtain na gcorp dib nr leor a raibh
do shochraid chum iomchair na gcorp gusan eglais agus adubart
nainm r dtigherna Iosa Crst irgidh a
do ghuth mhr
dhaoine truagha agus tigidh leamsa d'irgedar
gcdir agus
an torc leo agus do iompaig chum a thigherna fin .i. nech
naomtha dar bh'ainm Eochaid agus do dhthaig an tre sin fin
[]
agus do bh an drong sin do haithbeodhadh ina manchaib
.

cribthecha ag Ciarn shoin suas

do Chiarn ag siubhal agus tarla muine dho ar a raib


mrn do smraib agus do thuig na fhidhemlacht ftn go
mbiadh riachtanas leisna smraib agus do chuir cumhdach ina
dtimchioll [innus] nach bainfedh fuacht an gheimridh riu agus
do b'intinn do d mbiadaois go cenn bliadna ann sin nach budh
mheisde iad munbudh fherrde. iar sin tra do hollmaigedh fledh
ag taoisech d mhuintir do rg Mhuman .i. d'Aongus Concraidh
r Osraighe ba h in taoisech
tangadar do chaithem na fleidhe
an r agus a rghan agus sluag iomda leo agus do b' aimsir [ann]
sin
ndiaidh chsca. tug an rghan grdh do Choncraid ag in
bfleidh sin agus do ghuidh im luighe li ir ba dhegdhelbda go
mr agus do dhiult Concraid an n sin. iar sin do lig an
n'ghan galar fallsa [leg. brige] d hinsaighidh innus go nanadh
tar is an rg san mbaile bfochair Choncraidh agus adubairt go
mbiadh sln d bfuighbedh s smra re a nithedh ir nr dhig
l gomadh idir smra
d'faghbij san inbhuidh sin. ba hegal
imorro le Concraidh a beithse san mbaile ar son an rg agus do
chuaid mar a raibh a phtrn fin .i. Ciarn agus do fhoillsig do
gach n d ndubramair ir is do pharriste Chiarin gach aon
mhagh a nOsraighib agus mar chuala Ciarn sin adubairt do
ghbhaidh s smra ar s agus do chuaid chum an mhuine ar
eile

Betha Chiarin tSaighre.

517]

ar fhgaib na smra i gcumdach isan bfoghmar roime sin agus


tug ln soithig leis dob agus do chuir iad chum na righaine le

Conchraid agus do chaith iad agus do bh sln ir n raib spis


aice ann do lthair agus fa blas meala do bh ar na smraib sin
ag an mbainrgain agus ag gach nech dar chaith iad. do thuig s
gur mrbhuile dorignedh uirre Chiarn agus tinic s chuige
agus do umhlaig do agus do admhaig a pecadha agus d'iarr
maithmechas tug Ciarn dolgadh dhi agus tug a bhennacht fs
c
agus adubairt Ciarn n fhdaimse do shaoradh ar an mbs do
naon l i
gelladh duit ir do ghbair fin agus Aongus bs
orraib.
Eithne uathach is
gcath agus doghna dia trcaire
inghen Chrimthainn mheic Enna chinnselaig do thairrngir Ptraic
sin dib agus dorighne Ciarn mar an gcdna an tan sin agus ba
fhor sin ir do thuit Aongus agus an righan sin gcath chille
.

|j

hosnadh ar muigh Fea nibh Fhilge (sic) le Muirchertach mac


Erca agus le hlollann mac Dnlaing rg Laighen agus le leith
Chuinn. is l tugadh an cath sin an tochtmadh hidus do mh
i

October aois an tigerna an tan sin tr bliadna dg ar cheithre


agus cheithre cd bliadan. bs Patraic an bhiiadain chtna.

fichid

eile tnic

Ptraic agus Aongus mac Nadfraoich maille re


a raib Ciarn agus do marbadh ocht

sluag mr go Saighir mar


ndaimh dib maille re biad

eile.

adubairt nech eile re Ciarn

tarbha a bfuil do bhiad ann so dc'n imad daoinedh d. adubairt

an t do shsaimh mrn do mhltib

isin bfsach le begn


maith
gomadh shsam do na
doghna
go
do
d
an
bi'dh
so.
bhennaig s a thobar fin
sluagaibh
begn
do
bfon

agus tinic ghrsaib d agus


agus
chlaochlaig
Chiarin an gcin do b'il d raib do shluagaib ann sin go bfuaradar a ndithin bdh agus fona.
Aimsir eile tinic r Temrach maille re rjert sluaig do ghabil

Ciarn

arin agus isc

Muman

ghiall bfer

do thabairt do

agus nr bh'il

le hOilioll rg

Chaisil

umladh

dorighne mirthinl ina naghaid agus tngadar i


chile
lim re cathair Chiarin agus do b'il le Ciarn
a
gcoinne
sthchin do dhnam etorra agus nr aomsat sin uaidh. agus do
.

fuair seisean dhia


d'irig coill

mhr

an n nach fuair na daoinib diomsacha ir


hagaidh na Muimhnech ag dul dib chum
.

re

an chatha agus d'irig sruth na Brosnaighe tar a bruachaib re


hucht leithe Chuinn innus nr limh nech a gabhil agus mar
atchonnarcatar na mrbhuiledha sin do ghabh egla iad. agus
.

Betha Chiardin tSaighre.

io

[517 b

d'iompaig an r 'n tsruth sin agus do imthig d th/r dchonnairc


an sruth do bh sodhola d shluagaib roime sin d'irgidh rompa.

do anadar Muimnig an oidhche sin i gcomharsanacht chathrach


Chiarin agus do chuir Ciarn mart agus muc arna hollmughad
chum an rg do s^sadh an sluag uile 'n mbiad sin agus do
f hgsat
fuighlech agus do mradh ainm d agus Ciarin trd sin
na mirbhuilib gsamhla sin
Aimsir eile tngadar ceitheirne mra do shladaidhthib do thrib
eile i gcigcrch Muman do shladaighecht agus do mharbadh
.

||

rug duine maith do'n

dhaoinedh.

Lonn agus do ghabadar na

Mhumain

orra dar bh'ainm

tchonncadar
nr bh'fidir dib dol as ar aon chor do ghuidhedar Ciarn im a
saoradh ar an igen sin agus an tan ba il le Lonn agus lena
dbfergaig teichedh.

mhuintir a ngabil sin agus a marbadh do thuit caor theintidhe


etorra agus na sladaidhthe do ghab egla mhr Lonn agus a
.

mhuintir agus nr lensat

agus d'impaigedar chum a

d'aichnigedar na sladaidhthe gurab iad mrbhuiledha

nrais fein.

Chiarin do shaor iad

dho

tairis sin iat

is

tngadar chuige agus d'innsedar a sgla


comairle ar ar cinnedh leo aibdedha crbaidh do
.

agus
chur iompa agus foghnamh do dhia agus do Chiarn shoin
amach do crochnaigedh an chomairle sin leo agus do bhdar
f lim Chiarin i ndeghoibrighthib agus i gcrbhad n go bfuar.

adar bs.

L eile tinic gadaidhe do chigedh Laighen agus do ghoid b


rmhaith do bh ag manchaib Chiarin agus is edh do b'ainm
do Cairbre agus ag dul chum slibhe Bladhma dho do fher ceo
agus dorchadas do innus nr lir do an tslighe agus do thuit s i
.

nabhainn agus do bidhedh d'iompaig an bh tar ais chum


Ciarin agus chum na manach ars.
L eile do chuir Ciarn seisrech damh chum a bhuime .i.
Coinche gan nech leo do threabhadh dhi. rngadar na daimh
chum Coinche d'aichin gur bh' Ciarn do chuir chuice iad chum
treabtha agus do ba fhada an tslighe idir Chiarn agus mhainistir
Choinche .i. ros bennchuir ir is i gcomarsanacht na mara san
rann oirtherch d'Eirinn at. do threabadar na daim sin uatha
fin agus ar gcrochnugadh aimsire an treabtha do iompaigedar
chum Ciarin gan nech leo. do ghnthaigedh Ciarn gach aon
oidche nodlaice iar dtabairt chomaoinech d mhuintir fin i
Saighir d lim fin dol go mainistir a bhuime go ros mbennchuir
.

Betha Chiarin tSaighre.

Si8]

\\

innus go dtugadh s comaoin chuirp Chrost d lim fin di agus


do iompaigedh d mhainistir fin an oidhche chdna. is amlaid
tra thuigmd gur b' dia doghnodh sin amail doghnodh re
hAbacus a thabairt 'n Innia .i. na thr fin go Caldea agus tar
ais ars do'n Innia re tamall gerr do l. do bh cloch mhr [ag]
sancta Coinche ar a ngnthaigedh s beith ag guidhe agus ag
.

chum

urnaighthe

a tigerna tamall

mainistir

'n

dtrig an

mhara agus is a hainm anois carraig Choinche do tigds tonna


an mhara ina timchioll go minic do chuaid Ciarn l ar an
gcloich sin agus do shnimh ar muir agus d'iompaig ars chum a
.

||

hionaid fin an tan ba thoil


ir at scrobhta
is

mirabilis

le

Ciarn

Deus

agus n hiongnadh sin

in sanctis suis (Ps. IJS)

edhon

mrbuilech dia ina naomhaibh.

An

adubramar beith ag Ciarn .i. Carthach tug s ln


do
mhuintir
Liadain grdh dochoimsech d chile agus
agus gh
do bh intinn truaillighte an phecaidh aco agus dornsat inad
coinne re chile do choimlonadh a dtoile agus ar ndul dib san
ionad choinne an tan do b'il leo luighe do chrochnugadh a
dtoile do thuit caor theinedh etorra agus is ar igin do chuadar
as gan losgadh. do ghab egla mhr iad agus nr labradar aonfhocal ar mhid a negla do iompaigedar tar ais agus do dalladh
an gh sin agus do bh dall co haimsir a bis ir nr bh'aindligthech an breithemhnas an bhen do dhall a hintinn fin chum
an phecaidh a sile do dhalladh sholus chorpordha. do ghab
Carthach breith aithrighe chuige agus do chuaid d oilithre
iarum agus is follus naomthacht Chiarin de sin ir nr bh'il le
dia go bpecchadaois an dh gh sin do bh ar a choimd ir
do bhsean deghoidech go mr ag coimd a thrda.
Tngadar ds bhrthar d chile chum Ciarin d chomairninadaib imchiana Odhrn agus
liugadh dol d noilithre
Medhrn a nanmanna do Mhscraighe thre dhib 'n mbaile
re a nabarthar Letrach. ar dtecht dib go Saighir do shanntaig
an dara fer dob anmain
bfochair Chiarin agus do b' sin
Medhrn. adubairt Odhrn n mar sin do ghellais a bhrthair.
agus adubairt re Ciarn gan a bhrthair do chorigbil uaidh.
dalta

adubairt Ciarn

mbiaidh s

breithneochaidh dia edrainn cia againn aga


gabhadh s an lcharnn so ina limh agus cuiredh
:

s a anl fithe agus

muna

d lasaidh an lcharnn anadh agamsa agus


do an lcharnn ina limh

lasaidh irgedh letsa. tugadh

Betha Chiarin tSaighre.

j2

[518J

agus do shid a anl fithe agus do las i gcddir agus do an


Medhrn ag Ciarn go haimsir a bhis naomthacht mhir agus
i
ndeghoibrechaibh. agus adubarrt Ciarn re hOdhrn adeirim
riot a Odhrin d gcuardaighidh tu an domhan gurab ad bhaile
i

fin

Letrach do ghbair bs

ann

caith t'aimsir

Odhrn d
istir

ar an adhbar sin iompaig agus


ainmneochar go brth. d'iompaig
bhriathraib Chiarin agus dorigne main r
.

ir is uait

bhaile fin tr

||

onireach ann agus fa mhr a shubailcedha agus a naomagus ar ndnam mrbuiledh niomda dho mar lghtar ina

thacht

dochum nime agus do foradh briathra


ainm do'n ionad sin .i. letrach Odhrin

bhethaid fin do chuaid


Chiarin

Do

ir is as

bh ben dar bh'ainm

ag siubhal l agus tarla leagadh


dhi gur brisedh a cnmh go bfuair bas. d'aithbeoaig Ciarn
tug sise do Chiarn ah ferann [ar] ar legadh is
gcionn tr l
Eitill

ainm lim

Eitille

agus tug grsa do dhia agus do Chiarn

Fedhmanach do mhuintir an rg dar bh'ainm Cennfhaoladh do


mharb s Cronn .i. cara do Chiarn do aithbheoaigh Ciarn
:

agus
gcionn an seachtmadh l dorigne Ciarn sin i nainm
Chrost. ar mbeith sln do i bfiadnaise chich adubairt Ciarn
i

an t do mharb thu go haindligthech .i. Cennfhaoladh is tsga


muirbfither fin agus loiscfither a chorp isan chaisln re a
nabarthar rth muighe ilech (sic)
.

do

Muman

Ciarn do bhriathraibh
mhir
do
chuaid
uaidh agus ni'r chian
go bfeirg
gruama agus
iar sin go ndernadh an rg balb go raibh ocht l gan labhra.
tinic go Ciarn agus do leag fin ina f hiadnaise do chionntaig
fin ina aindligthib agus do iarr maithmechas agus arna
thuigsin do Chiarn go raib aithrighe fhirinnech aige do bhennaig
a thenga gur labair go hobann do ghuth sholusghlan agus ar,
ngabil bhennachtan Chiarin chuige do imthig sln d thig agus
do mhdaig ainm d agus Chiarin
Araile d'oidche do chuaid Ciarn agus oilithrech dar bh'ainm
Germn do bh ina fhochair sruth uisge fhuair agus ar mbeith
go fada dhib ann adubairt Germn n hidir liomsa a Chiarin
fulang ns sia isan uisge. do chuir Ciarn sighin na croiche csta
ar an uisge agus do chlaochlaig mesarda mar theas fothraicthe
agus do bhdar ag moladh d
Adubairt Ciarn a Ghermin ar s ticfaidh aoighe grdhach
eile

labair

.i.

Oilioll re

chugainn amirech

.i.

Carthach mac

r/g

Mhuman mo

dhalta fin

Betha Chiarin tSaighre.

5f9l

do chuires d

oilthre ar

muna dtoirmioscadh
agus a shaothar do

13

son phecaidh o shantaig s do

dhnam

dia agus mise ir nr b'il liom a chrbadh


mhilledh dho agus at anois ag impdh iar
||

bfaghbil logha ina phecadhaib agus arna ghlanadh choir


tiasc sin ad thimchioll go mbiaidh ar chenn mo mheic

gabsa an

ghrdhaigse. do ghab Germn iasc


agus arna mhrach tinic Carthach

Aimsir

eile

mr mar adubairt Ciran


mar adubairt Ciarn

ris

do gabhadh Ciarn cluana mheic Nis

leisan rgh

dar bh'ainm Furbaidhe agus do cuiredh gcuibrech do b' a


adbar sin maithes an rg do bh ar choimd Chiarin agus tug
Ciarn mrn de do bhochtaib d ar mbeith [dho] ln do
i

an n mar a raibe Ciarn agus adubairt


da bfuighbinn cheithre b maola cuirpdhcrga
agus cinn gheala orra do ligfinn amach thu. adubairt Ciarn
s tualang dia ris sin agus ligse mise amach d niarraidh sin
agus muna bfuighbed iad tiocfad fin ars d bhreith. do scaoiledh
do Chiarn ann sin agus tinic go Saighir mar a raibe [an] Ciarn
eile agus d'innis an n sin do agus do bhdar an tan sin
bfochair
Chiarin an dh Bhrnainn ba fhorbfaoiltech. leo Ciarn cluana
do thecht agus adubairt rena fhedhmanach crd do ghbaid na
naoim sin anocht re caithiomh adubairt an fedhmanach nach
raibc biadh aige acht feoil. adubairt Ciarn
ullmaig go luath
an n at agat. ar mbeith beirbhte do'n fheoil do bhcnnaig
Ciarn agus do chlaochlaig bfiadnaise chich
nola agus
niasc bpraisig agus
mbiadaib gsamla do rir a thoile fin
agus tinic ghrsaib d gur lonadh soithighe an tighe uile
d'fon uasal chum coda na naom adubramar. do bh manach
bfochair na naomh
astig leis nr bh'il biadh do chaithemh
.i. mac
adubairt
nach
na
biadha dorignedh
caithfedh
Congair agus
thrcaire.
ris

tr

l igin tinic

adhbacht

do'n fheoil.

adubairt Ciarn

caithfir feoil isan charghais

muirbfid do nmhaid thu an l chaithfios tu


dot
tu

is

n shcilbheochair flaithes

do bhetha

bainfer

agus

do chenn

nemchonig tra chaithfios


mhanaig dot. do firadh imorro
do marbadh eisean i ngar do shaighir
.

is

ir cuirfir th'aibd

briathra

Chiarin ir

Chiarin

ann sin dorignedar an cethrar naom sin .i. an dh Chiarn


agus an dh Bhrnainn cumann etorra fin agus idir a gcomharbaib d nis
agus ar ngabil ceada agus bennachtan na
naom sin do Chiarn chluana 'd'imthig chum na slighe agus n
Is

Betha Chiarin tSaighre.

14

[519 1

ba do gheall s do'n rg. do


tamall do'n tslighe d sheoladh agus
tugsat benrtacht d chile. adubairt Ciarn cluana bodh do
thoradh mo bhennachtan saidhbres agus imad inmhasa agus
raibe a fhios aige c rabhadar na

chuaid Ciarn saighre

||

leis

spridhe ad bhaile go brth. adubairt Ciarn saighre bodh


saidhbres egna agus crbaidh do bhrrgh mo bhennachtan at
inadsa choidche agus do foradh na briathra sin do gach leith.
:

ar dtecht dib

chum an

tha re a nabarthar th salach fuaradar

na habhann cheithre ba maola cennfhionna adubairt


Ciarn cluana an bfaicir mar [tug] dia dhinne na ba d'iarr an
r orrainn
agus do dhelaigedar ann sin re chile ar dtabairt
ghrsa agus mholta do dhia agus ar ngabil bhennachtan agus
phg a chile mar chomartha shthe agus ghrsa. do iompaig
senChiarn go saighir agus do chuaid [an] Ciarn eile go cluain
do chuir na ba chum in rg agus do b'ingnad leisan rg cinnus do
b'fidir a leithidedha sin do bhuaib d'faghbil
agus ar mbeith
do Chiarn saor na gheallamhain do chuadar na ba ar neimhn
go nr frth a dtuarasgabil shoin a l. do thuig an r ann sin
gur b'gcir a nderna re Ciarn
Do bh mainistir chluana mhic Nis leanbh dar bh'ainm
Crithid fa amadnta isna deghoibrigthib agus fa urchidech
ar bhruach

isna hoibrighthib mailsecha

go saighir Ciarin agus


do aichin Ciarn gan teine
choisrectha do bhennaig s an.chisc roime sin o mhchadh go
cenn bliadna isan mainistir acht a bethugad gus a coimd innte
tinic an lenbh adubramar ar furilemh an diabhail agus do
mhch d dheoin an teine. adubairt Ciarn an bfuil a fhios

do bh ann

seal

re

tinic s

senChiarn.

agaib gur mhch an lenbh

mallaighte re

a nabarthar Crithid

cluana an teine choisrectha do bh againn tiocfaidh dghaltas


air ann ir do ghbaidh s bs amirech. ba fhor sin
do
.

mharbsat na meictre arna mhirech ar an bferann amuich []


agus do fgbadh ann adubairt Ciarn n bhiaidh teine isan
.

eglais so

go

cisc

muna

gcuiridh dia ann

cluana go bfuair an lenbh bs

mar

Saighir agus do gabadh maille

sin

do chuala Ciarn

go luath go
agus
mhir ann . do bh
tinic

re honir

teine d'uiresbaidh ar an mainistir ir

ba as an teinidh choisrectha
d do hadaigth teine gach noidche innte agus do ghell Ciarn
nach biadh teine go cisc innte muna gcuiredh dia do neimh
||

tngadar an

l sin

do'n bhaile aoigheda . Ciarn cluana agus

Betha Chiarin tSaighre.

520]

15

a chudechta agus do bh fuacht mr orra ir do b'aimsir


shnechtamail ann do chuaid senChiarn amach agus do shn a
lmh chum dia maille re hrnaigthib diochra do thuit caor
.

theintidh ina ucht agus do iaidh benn a bhruit uimpe agus rug
leis [1] do'n tig a rabadar na haoighedha. arna ngoradh dhib
suipir agus ar suidhe dib d chaithemh adubairt
Ciarn cluana nach caithfedh biad n [go] bfuighbhedh aisec
an leinb. adubairt senChiarn at a fhios againn gur bh' sin

do hullmaigedh

doghna dia dhinne go dtiocfadh s ina bhethaidh


chugatsa agus caith do chuid ir at an lenb sin chugainn. tinic
an lenb f bhrithir Chiarin agus arna fhaicsin dib tugsat
do thoisc

grsa do dhia agus d naomthacht do chaithset a gcuid agus


d'imthig Ciarn cluana agus a lenb leis go Cluain ar ngabil
bhennachtan tsenChiarin
L eile tinic brthair o bhrithrib Chiarin dar bh'ainm
.

Bithn agus do

mhch an

heisinnill

teine ars go
do
ghab absolid.
dorigne aithrighe agus

lothra ar cuairt do'n bhaile

chum

tinic

Ciarin

an

d aimdeoin

l sin

Ruadhn

ni raibe teine re linn

na naoighedh isan mainistir do chuaid Ciarn chum cloiche do


bh lim ris agus do bhennaig i do las an chloch i gcdir agus
do ghab Ciarn an chloch chuige idir a dh lmhaib agus rug
leis mar sin gusan tig a rabadar na haoigheda. mar atchonnairc
Ruadhn sin gona dheiscioblaib tucsat glir agus moladh do dhia
.

agus do Chiarn

An

adubramar .i. Bithn do dhoirt s soithech


bainne do bh d ionrtehar aige agus do chuir Ciarn comartha
na croise csta ar an soithech agus do bh ln do ghab egla an
brthair do dhoirt an bainne agus drong eile do na brithrib roim
a maighistir roim Chiarn agus do daingnigedh isan gcreidiomh
agus isna deghoibrigthib d isi
brthair

Do

rnaigthe chum a thigerna agus


do go raib aimsir a bhis leth
astig do lthair ghirr [ms. gerr] do iarrsan tr hathchuinge ar
dhia
bfiadnaise an aingil agus do fuair s mar do iarr 'n
aingeal arna ngealladh dho dhia an chd athchuinge dhiob
gach nduine do hadhnaicfidhe ina chathair agus ina reilig fin

tinic

bh Ciarn l ag

an taingel agus

dnamh

d'foillsig

an bhrtha an dara'
d
l
fin gan uiresbaidh
hathchuinge gidb dobhradh onir
neamh
thall do an
saidbhresa an tsaoghail do bheith air agus

gan dirse

ifrinn

d'iadhadh orra

d'is laithi

Betha Chiarin tSaighre.

i6

[5203

an cine d rabe s fin .i. an cine osraighech


treas athchuinge
d'ar
phtrn gan chlaoidhe i gcath go brth chine
agus
||

echtrannach d dtiocfadh go haindligthech do ghabil a ndithche


fin orra agus gan iadsan do dhul do dhnamh ghabltais gcir
.

dtalam eile
An nech naomtha so d'ar labramar .i. Ciarn saighre ba mhr
[a] umhladh in gach inad agus do b'inmain leis an scriptir
diadha d'istecht agus do lghadh agus d'foghlaim go haimsir a
bhis. agus aithrister go raibh s maille re naomhaib Eirenn ina
aimsir fin ag Findn chluana heraird agus go ndeachaidh naois
fhoirbthe agus i ndiadhacht mhir isan sgoil sin agus go nabarthaoi dalta Finnin ris mar ridht le naomaib eile Eirenn agus
ar mbeith dho isan aois rsa ocus i negna mhir agus arna
i

mhnadh go foirbthe mar adubramar agus ina esbog onirech


do ba dhingbhla leis bheith ag foghlaim agus daoine eile aga
dtegasg uadha do ghradh na humhla agus na hegna. Ciarn
imorro na aois ig go haimsir a bhis nr ibh s deoch ria mbiadh
s ar meisge agus nr ghab dach clmhach n bog uime agus nr
chaith fledh agus nr chodail a shith agus nr choimling ninad
agus do iompaig s a chine fin .1".
i

ar bith tr l na daoinechta

an cine osraighech chum credimh agus a ln do dhaoinib eile do


fiosraigedh % go minic na hainglib agus p irdnestar nuimhir
mhr do espocaib agus do shagartaib agus do ghrdhaib eile
na heglaise. do thegaisc an taingel tobar onireach dho agus
slnaigther mrn do ghalraib agus d'eslintib 'n tobar sin is
.

ainm tobar Ciarin


Trocha bliadan do chaith Ciarn ag

[a]

dthrachtach roim a bhaistedh

seirbhs

do dhia go

agus ar mbeith dho arna eslnugadh 'n tsenndacht agus 'n teinnios do chomfhoicsedar laithe
a bhis do agus do thogairm chuige a phobal agus a pharristighe
.

do bhennaig iad. do aichin dib


aichenta d do choimd agus do ghab scraimeint na heglaise
chuige ann sin idir choraib naom an tres nonas do mh mhrta
as gach ird a rabhadar agus

maille re sthchin Chrost agus do lig as a phobal uadha. agus


do bhdar deich nespoic fhiched do irdnestar fin do chead d
ar ndul i naon oidche ris dochum flaithis d
Croch do bhethaidh Chiarin iarna sgrobhadh le Muiris
.

Conchubhair saor loinge a gCorcach

[sic)

i.

Betha Molaise Daiminse.

i<*J

Betha Mholaise Dhaimhinse in

17

so.

Araile erlam [ms. erum] uasal adamra somholta [soerjcheindua righradh Eibhir fhinn
Chaisi do

lach

chaithestar a colaind
timtirecht fecht naon

nanir [in] aondia uilecumhachtaig aga


Molaise mr mrbhuilech mac Nad-

.i.

mheic Barra
meic [Aedh]a finn
ghusa trigh meic
dach meic Oiliolla

meic Corbrainn meic Tuaislin meic Degha


meic Eachach meic Lughdach meic AenNadfrich meic Chuirc chaisil meic Lughflannbicc meic Fiachach muilleathain meic
mhir
meic
Oiliolla luim meic Mogha nuadhat meic
Eogain
nid
meic
Mogha
Dheirg meic Deircc meic Enda munchimh
meic Lich mhir meic Mofheibhis meic Echaid faebarghlais

frich

mejc Duach cTuinn meic Cairpri ruiscl[etha]in meic Luigdcch


luaighne meic Indadhmair meic Nia seghamain meic Adamair
fholtchin meic Firchuirp meic Moghacuirp meic Cobthaigh chim

meic Rechtaidh rgdeirg meic Luighdech laighi meic Echach


meic Oiliolla finn meic AiVt imligh meic Luighdech limdheirg
meic Echach uaircheis meic Luigh[d]ech meic Anradaig meic

Enda deirg meic Duach find meic Senda inndarraidh meic


Breisrgh meic Airt imligh meic Feidhlimidh meic Rothechtaigh
meic Ruaain rgoirligh meic Failbhe ...(?) rheic Cais ctaicne
meic

meic Muinemoin meic


.... meic Arusa(?) meic

Aildergid

Iraraa(?) meic

Cais clotaigh meic


Glais meic Nuadat

deghlich(?) meic Echach faebarglais meic Conmhil meic Eibhir


fhind meic Mledh espine meic Bile meic Breogain meic Bruta
||

meic Detha meic Erchadh meic Allsid meic Nuadhat meic


Nenuaill meic Eibhir scuit meic Sr meic Esr meic Gidhil
glais meic Niuil meic Fniusa farrsaigh meic Bhuath meic

Mhaghog meic

Iafeth meic Laimhrach meic Mhatasaliam mec


Eonocc meic Iareth meic Malaleit meic Cinen meic Enos meic
Sheth meic Adhaim meic D bh
Monoa imorro inghen Midhlogha do chorca Raighe mthair
in Mholaisi sin
ocus gr sin ann ro b'uasal a hincholnugad
ar comiremh a geinealaigh uair ro b' Feidhlimid rgoirrderc
rechtmar mac Tuathail techtmair irdrg Erenn a senathair co
.

Betha Molaise Daiminse.

18

{26

sunnradhach ocus a coll fine co fiadhnach digh mh is soilir co


sighnighit in d ghlangheinelach sin re [a] ngnthgabhil gurab
uasal ro hrdaighedh co huilidhe in Erinn adhbar in rdnim as
.

d irdthellach airechais Erenn


amail asbert

in file

asal Mlaise mrbuilech

a leth Caisiul na ct

Do

a Caisiul ocus a cimhteamraig

.i.

g [fhjoirgell

mac Nadfrich ba feart fednaigh


a leth n brg Themraigh

imorro Pdraic prmda paidirbhinn in daigh


Eorpa .i. Molaise mrbuilech mac Nadfrich
rna
bliadan
tn'cha
ghejnemhain d tinic in prmfidh co beinn
in file in foirgeallsa ag fradh fhistine in
condebhairt
osnadh
thairrngir

dherglasrach iarthair

tilgind

ochen aoighe ilbuadhach

grian gnth geanmr.aidh glansholus


credhal cribtech coinnirclech feichmheoir fta frinnech
cionn sesca sirbliadhan geinfidh Molaiss mrbuilech
.

}|

'

a carnn daire bhairrbeannachtach

irnh

Erenn gan imresain

dhrchrbaid

re dchracht a

B eg snma
bud

dles

isin

saoghalsa

dp induthar

is
.

in frchlirech

a thoirt na thigerna

ridhim[se]

budh feartach

ar chruas chreidme inchathaichti

mr

a rabhradh beidid sin

mochean

ris is

Atchonnairc mthair Mholaisi imorro aislinge isin oidhce .i.


cumhra d'fagbil di ocus in tuball didhenach do gab
ina lim dob nr tacmhaic a glac re [a] mht andar l nr
ille in tr in in tuball. innisidh d fior in aisling sin
tuicimse
sin mh bar in fer ocus brasa gein amhra airegda d'an bud ln
beoil fher nErenn de ocus cindfidh ar a chomhdhne
Cid tra acht tinic aimsir asaide mhthar Molaisi ocus ro
gabsat idhna h adubairt in dri fria d fuirghe do ghein gan
a bretth n go turgabha grian amrach bud airderc ocus bud
rdan mr mrbuilech frn fruasal ocus bud gein sochair shlnaigti
secht nubla

iarthair in

domain

in

deighgein bra a ben

A mrach d mbra mac

ocus asbert

a Mhonoa bud noem co neart


bud fer co nairbert ar tain bud airrdherc ar druim domain
B ud sgiath dtin do gach dreim ar phianaib aidbli iffernn
fear gan liamhain is gan locht a riaghail n bud rbhog
R achaid co Rim raith na rann ar maith re feraib Ereann
dobra mar chluin anair ir ocus seoid co suaichnidh
B ud h in bn na mbreih ndlighidh nach maith a chin n a chinaid
ar mt a egna ro feas biaidh a egla in gach eolas
M onge'nar duit a bean bn is tuic in ni at id dl
<\ rabais ac gleic sin cath
gan breith. meic cot amraeh
.

||

Betha Molaise Daitninse.

3]

19

Do fhuirigh in frdia in ghein a mbroinn Monoa gur thismi[g]


inairiudh bhairr f'n leic chloichi ar nirghi ghrine arnabrach
ocus tucad chum espuic Eocho cor baistead ocus gur beannaigead
ocus

is

isin tuc ctgrada fair iartain

scop Eocho ainglidhe

comhailliudh

fr

nimh coimitecht Molaissi uair


coimdhe a cionn mhs arna bhreith do

in

tsalmcetlaidh amail asbert

in

na rgh de srbuidhech

follus tra rath in spirait

do labairocus do mhol

ro bhaist Mlaise mrbhuilech

uadh ro ghabh gradha co

Ba

amail asbert

'

mail asbert salm ex ore infantium gan time


i cionn mhs ar mbreith
Mholaissi ro mhol rg
.

fraisi finne

N shluicedh biadh inmar(?) n biadh eisinnraic n cinl gadaighechta ocus in uair ro biadta d aindeoin ro scadh f chtir.
acht aonn gach forbairt do bodh ar cholaind Mlaisi do bodh
ar a umhla ocus ar a uaisle ar a escas ocus ar a innracus amail
.

asbert Crost
I

is nach dingne cch do rirf


dhbaidh is bhus f ghlas a pin

thicbhus fin

is

sin

bhus

sel

D'irdnigh tra Molaise a fhoghlaim guf ba ecnaidh airdeolach


ocus gur ba ceannmanach mrbuiledh ocus n bodh dles etir
acca acht inneoch do gheibhedh dobeiredh do bochtaib ocus do
.

||

dheiblnaibh d ar ghrdh a dhntaidh ocus a dhilemhan do


dheismirecht frisin salmcetlaid dicens dispersit dedid.pauperibus:
.

dia [dobheiredh] do bhochtaib

eolus d'aineolchaib phortaib

Feart

eile

a dhirc dhchra in gach trth


dach do nochtaib co gnth
.

do fheartaibh Molaisi dar cumuisc manach d man-

chaibh mein ar uisce ocus do fuin bairgin ocus n raibhe teine


aicce ocus do acin re Mlaise sin ocus adubhairt Mlaise frisin
.

manach tuc d athinne leat dam ar sin tucadh na haithindedha


chum Mlaisrocus do leic a anl fthib cor lasadar mar lchranna.
ro b'ingnadh frisna manchaibh sin ocus ro ba maith leo cr
b'ingnadh. a macu inmhaine ar Mlaise in n as doirbh le dinibh
:

is

soirbh le dia

amail asbert

'

creidi co dles dligtech gach duine do dhia na ndl


biaidh go socair d gach slighe r nimhe roichfidh na rn
.

Do bh Molaise mrbuilech imorro cethracha laithi in charghais


cona manchaib cin mr cen digh cin bhiadh ar doman do tomailt
C 2

Betha Molaise Daiminse.

20

[3^4

acht toirthi crann ocus losa ocus luibhe in talmhan. carghas ele
imorro d .i. cethracha laithi cona manchaib can cenl bdh ar

do ghrn eorna cacha manaig

bith acht ln boisi in cheallrach


'n

medhn

li

co araile

amail asbert

*
Mlaise is d mhanchaib ar tairtib talmhan is crann
gan bhiadh dar blais duine ar doman ar oman ruire na rann
arghas eile d is d mhanchaib ar grdh in coimdedh roscar
do cach fior dob ba cuit choissi ln a bhoissi do ghrn ghlan
a beg a snmh isin saogal n dhndis adhlais na lag
mr brgh a trth ina ndoirrthech ar grdh in coimdhedh roscar

C arghas do

||

Fecht ann d tngadar d chlamh ar ighidhecht co Molaise


inbhaidh nach raibhe biadh airithe aige ocus do gair a chellir
cuige ocus adubairt fris tabhair a sith do dhig ocus do bhiadh
:

dib siud. asbert in cellir n fuil beag n mr in bhdh agum


irig isin cuiligh ar Molaise risin ceallir ocus do ghbha innti d
bairgin cona nannlann ime ocus d rdain isc ocus d soitheach
.

ln
in

do bhainne.

naomh ocus
F

tid in ceallir ocus fuair in chuile amail asbert

tuc ar sin do na bochtaib a sith

amail asbert

eacht do Mlaise nr mhian bis fear rug gan braisi co bs


co faca chuici d clmh d'iarradar ann maith d ss
.

gan cin do rid ris tabair dib biad


na lic uait in dana bocht n co nderna anocht a riar
N ocho n a riar bud lesc leam.^ ar in ceallir thall istaigh
acht mo beith fin gan ith bdh do iter mo rgh ar nim
E irig sin cuilig a cheallir ar Mlaise na trth nosdligh
do ghbha innti fd mhiadh do shith do bhiadh is do dhigh
D bairgin nr becc re mes cona nannlunn feib co fr
d chuaic loma d mhes isc -fuair ar mis rgh na rg
B iadhtair aici in dana bocht do bhiudh parrdais mar budh dlecht
sithigh sntaigh iat is buidhigh dibh nochor dhuilig. in fecht
afris in ceallir

j|

Fecht eile do fheraib Erenn f bhrn bhis ocus ga ina nimsnmh 'n bhuide Conaill ar tabairt ir adbulmhir ardhegdhinib
Erenn d adbath Diarmaid ocus Blthmac d rgh Erenn ocus
Feichn fabair ocus Oilern inecna ocus mrn do maithib Erenn
co ndechaidh tar iremh ocus tar innamail tar chill ocus tar
cuimhne inneoch adbath ann do rir droinge duine ar leith fer
nErenn foirend c rdh is d trian fer nErenn fuair bs ann co
ndernsat fir Erenn comhairle cinnus do dingbti in teidm sin
dob ocus is edh adubhradar uile troscadh ii co noidhche do
dnam re Molaise ocus re dia d furtacht ocus d firidhin amail

asbert in

file

4 ^.

Betha Molaise Daiminse.

53

21

tridhenas troiscthi toghnamaigh cinnet comhln cinedha tedhmanna


tuath tarrastair maithi Erenn orthatha aitcidh ardnaom rduinte
.

mochen Mlaise mrbhuiech

de tic bar trnchabair cschin cinnte


do do chind bhar cobartha biaid in bhuidhe becnertach
is

cuinnighidh
'n chredhal chid chumhachtach
do choraigh dia degchobhrach a
hErinn in taimsiugad trna naomaib niamghlana don mr do mhrbuilib na tuatha co toghnamach tuirmet trnas tr[idenach]
.

Cidh trcht troiscit fir Erenn re Molaise ocus troiscidh Molaise


rena dhia co fuaradar furtacht ocus firidhin ['n] teidm sin
conadh and sin tucadar fir Erenn screball as gach aontaigh do
.

Mholaise acht combiadh triur do mhuintir and agh tr nglac


gach rgh thriucha ct ocus ech sliasta gach cicedhaigh ocus
each rgh Erenn ocus a catheirredh a comhailliudh sin gacha
lughnasa do Molaise ocus d mhinnaib ocus d mhuinntir co
.

||

honrach ina diaidh co brth

ei[d]m

gubhamnach

amail asbert in

ghalair ghrnna

tuc dth

file

mhr

ar feraib Fil

bhuide Chonaill chruaidchnedaig dogaing mhr d'feraib 's do mnib


D trian fer nErenn do dhula ro b'adhbar ecla co holl
a roibhe beo dob na mbethaid bts ar crethaib gan conn
T roiscid re mac Nadfrich fertaigh re Mlaise ba rghlan rn
troiscidh Mlaise re mac Muire do cur na buide for cl
A innsin fuaradar fir Erenn cobair re Mlaise na mionn
tucsat do Mhlaise na dhegaid comha gan debaid d chionn
S crepall as gach aontaigh uile ar rut Erenn comhall ngnth
b n ech rgh gach triucha dth air d ndiulta co brth
E ch sliasta rgh gach cicidh eirredh ech rgh Fotla fin
gacha bliadna comhall fedhma dib ar son in tedhma thrin
in

Ar

tngadar mic Declin d' innsaigid Molaise condbert


do sgrbhunn d ro scrbhsat inna soscla uile r
dh l co naidhci ocus nr dbadh soillsi sin aidhci dibh acht a
beith amail gach l ro mradh mrbhuile Molaise trsan fiort [ms.
sin

friu sosscla

co mr. do chuaidh co hiffern ocus cocholl do chroicnib


ft.]
broc ime ocus is uadh ainmnighter in brocainech .i. mionn maith
do mhinnaibh Molaise [ocus] minleadbn ina lim do toghairm
sin

Manann clamh
caoca comanmann maille fris
in druith

.i.

r lic

amail asbert an

file

can chonus gan chol gan a comus ag diabhal


do Mhlaise gan ceilg gan chleas
ba maith a taradh gach d mar do chanadh gach caoc
beidit

Manann tuc Mlaise a hiffernn gan bhric mbraissif


Mhanann druith dhil ar bhru iffirnn adhuathmair
Manann dobh ar cl co t brth brethach na rn

coeca

ac toghairm

co tuc dia do a hifernn cona

||

r in onir tuc dia deas

'

tr

Betha Molaise Daiminse.

22

[53

Araile laithe do bh Molaise lomnocht g fhothrucadh i nuisce


ocus cidh do biadh a oighredh fair n tairmisced desim. n lamadh
dono nech a dchain f'n samhla sin uair n roibhe acht a chra-

cann a[c] lenmain a chnm uair n chaithedh do biadh etir re


sechtmain prind noidhchi do neoch eile. tinic manach d
mhanchaib ina cheann nr mhaith le Molaise sin ocus asbert
n dna aitherrach ocus dna aithrighe san gnm dorighnis
fris
doghn dot rirsiu bhar in manach. tairr sin uiscesiu msedh
bhar Molaise. rachad imorro bhar in manach ocus n fada do
bhi in manach ann in tan adubairt re Molaise n fhuilngim
in tuisce re mt a neimhe ocus a fhuachta. ms edh sin adeiri
bhar Molaise tairr san uiscesiu eile. ar sin tid in manach isin
uisc[e] sin gairde do bh in manach ann sin do bh d rthes
.

leis

ocus asbert

na docracha so

a tigerna tabair cabhair orm uair n fhuilngim


is follus dam rath d it choimidecht ocus

ocus

dingnem ar s n d tairmiscfe. snais Molaise in tuisce cor


bo mesraighthe etir fhuacht ocus tes . is cinnte mh cor ba
mesraighthe na dile do Mholaise do rir a thoile ocus cor ba
humal do rir a aicenta amail asbert in fiie
n

||

d n dile d

ac riar Mlaisi ba glan gn


do'n fhior co tuicse rire
S oillse simh n soillse shim dobeiredh dorcha mar ghrin '
dognodh dorcha do'n l gheal chum rgh na reabh do bh a rim
O ighredh ar uisce san tsam fiuchad fair san ghamh rosmin
ile

teine talamh aor uisce

n licenn a cara

pin

is

rir

do bh gach

dii

Oen do [ms. oenna] oidhci do Molaise cona mhanchaib ac


caithiumh a prinde co facadar mullach in toigi tr theinid is
ar midium a lasrach de do mhidhradar na
manaigh in tech
ar
ecla
a
loiscthe.
ac
etir
ar
Molaise
cromaidh bhar
d'fgbil
cinn ocus fillidh bar ngline ocus bdh urlamh chum bis ocus
licidh etromsa ocus in teine ocus n fchadh nech suas uaibh.
ocus dornsat na manaigh mar sin ocus n cian do bdar ann as a
.

tan atrochair fice in taighi ar lr ina fiadnaise ocus n


derna in teine durchid friu acht sin. tuicidh a brithre inmhaine
bar Molaise gurob follus ac dia bar
foighide ocus is meic togha
d sibh ocus irgidh suas ocus rodarsaor dia 'n teinidh amail
aithli in

asbert

raibhe Mlaise s a
mhanaigh ac prindiugad thall na thaigh
co facadar ann ar castadh teine ar lasadh thuas na
thaigh
!

6.

Betha Molaise Daiminse.

6j

23

uabrait teichedh ar gach ndorus manaigh mic Nadfrich nafert


co ndebairt Mlaise riu anaidh n lamhaidh dul tar mo recht
.

C romaidh
C

bar gcinn do'n righ rathmar licidh bar ngline re lr


saorfat sibh a hucht rgh grine ar comramaibh phine is phlgh
reidit uile mar adubairt
cuire genmnaidh ba bec glr

n bert bhrige dib gan chaire


o traethadh tennail na teinedh

||

gur thoit fige in taige ar lr


Mlaise do begaigh a brigh
creidit na manaigh co hanbail cabair d'faghbil dib 'n righ
o mradh ainm d do'n dul sin mrbuilech Mlaise re l.
nr caith cuid ocus nr thoirbir nach tuic in coimdid mar t
.

Feacht

oile

do Mholaise

Erenn

taigh rgh maith dq, rghaib

gur ghabh teine isin taigh gu nr ftadh a anacal. snais Molaise


in teach ocus snis a lmha fri croisfhighill ocus nr loisc in teine
acht

tr

cleatha istaig

cleathchir

tinadh d

ainm an inaidh sin aniu druim


r do dhia ocus do Mholaise in
oen do l do Molaise co trla senodh

ocus

is

ocus no dVJhbair an

isi

co brth.

do ocus do bh leabhar maith slighedh accusin ocus


ro b'il dosom ni' do scrbeann ass ocus n roibhe peann aigisium
ocus n roibhe ag in \ms. gun] cuiteachta atchonnairc Molaise
clirech

ealta ar eitealaigh uasa ocus ro shn in limh chuca gur thoit


eite cuige uaithib conadh de sin ro scrbh in leabhar as a aithle

amail asbert

'

o rat in tn a eiti do Mlaise ba cruaidh creitmi


dconnairc dia gur ba cir an n do iarr na onir
.

Feacht d raibhe Molaise ac imtheacht


crch Cairbri ocus
clircib maille fris co faca in mni ac bleoghon ocus do
chuinnig deoch loma d ghilla fuirre ocus adubairt in ben nocha
do'n gilla amhin dobrsa in bainne acht dib uile. is ferrson ar
Molaise. masedh a thigerna ar in bean isam bean aimritsiu cos
ocus dnsa furtacht form ocus dna urnaighthi leam f ghein
chloinne do thecmil damh. gair th'fear dr ninnsaighidh msedh
ar Molaise ocus beiredh mo chopn leis dochum in tobair ocus
tabhradh a ln uisci fair d'r ninnsaighidh. iarsin doberar in
i

dream d

||

tuisce a lim Molaisi ocus snais ocus credrais in tuisce ocus tuc

do'n mni d ibhe

bodh a dheimin agutsa a bean bar Molaise


bud
torrach
thu
sho amach ocus bra mac maith mrbhuilgur
ech noemhfheartach frn budh do dobhra dia dilech ocus
noeimh Erenn uile onir adhbhal ocus cadhas comln ocus budh
.

mac na

creatra a chtainm 'n chreatra ocus 'n coisecrad tucassa

ar in uisce

ocus budh espoc Finnachadh fruasal imorro a ainm

Betha Molaise Daiminse.

24
bunaidh co brth
theacht

ocus mochensa do ocus filtighim

ocus asbert na briathrasa

7^

[7.

rna

fris

fis frinneach
geinfidh grian s gnthreannaibh ticfa sunn
srbuadhach mac na cretra cumachtach ctainm cuingi in cruadhcribdech espoc Finnchad frfeartach ainm dles in deghnim sin
budh ceail earga a frarus ceann slibhe na seinsligheadh lich n
lmha a lmhugad sluaigh sirteoraigh sochaide n samhlait a srugad
fgbaim dib is d frfhoghlaib can a beith beo oenbliadhain ac
filledh na fal
.

iltighim
si

Bennaighis Molase espoc Finnachadh a mbroinn a mhthar


ann sin ocus is edh do ridh dobrad nim Erenn ocus dilemh
na ndl ar sin onir adhbhal ocus cadhas ocus comairce d
ocus budh fin in cicedh rdnaom ina inadh aca imchoimt
ocus ac comhall gach itchi d sirfider fair ac dghailt a shraigthi
ocus ac aithbhi gach uilc ocus gach gcrach d ndingintar fris
gairdi shoeghail ocus iffernn d fhaghlaibh neamh d chomarba
acht nach coillcadh a chadhas ocus nach bgochadh a chomada
:

||

amail

asi>ert

bhuadha at id bhroinn a bean mochen mac na credra cidh


bra espoc soer co soirbhes do toirrces duit n budh nir
cionn slibe rebhin rruaidh conair mhrshluaigh ann rosbia
gr in leaba ar a mbia a thaobh foighnaidh go daor do dhia

ein

aeimh Erenn

gach d ticfaidh f chl caingean ceart'.


doghbhad a toil gan dimbladh espoc Finnchadh na feart
B eidit ule mun eo fhuar do'n taobh atuaidh d'is a trth
tegaid in cuire glan glbhinn ag luadh lighinn mar ba gnth
T uiitfit caora in bhile bharrghlain a nochtaib na naomh anuas
gabaidh gach aon a chaor crdeirg drem nr ghaol comfeirg n cruas
I
arraim oirbh ar espoc Finnchadh ascaidh nach doirbhide dibh
na caora do chur im reilic combudh hndeirrit gan dligh
D obram duit an n iarrai ascaidh oirches n saob sko
cuirfimt na caora cruinne duit gan luinne combudh heo
I
bhar na naomh a ainm bunadh ainm do in fertach leithi Cuinn
re iarraidh nocha bia n adhbha a macsamhla ar tr n ar tuinn
M eath na dthaig do'n t ledrus r ibhair na naom co nert
foclaim co teann do rir riaghla co mb re ceann mbliadna a lecht
C icer do bunadh sin bhaiie frnaoim can tathir dhia
r fhata fhuirghios d nmaid c thnaic ann n ba lia
B eoith Mlaise ocus Moedhic espoc Finnchadh cruimter Fraoch
uile as

'

'

'

'

'

fertaigh ac feichiumh in bhaile dlechtaigh g fhaire ar gach saoth


iaidh in naomh f'n leic ar lasadh ar lr in bhaile nosgeib
.

||

nocha lmthar h

re

hiomadh

mongenar ionadh nar gein

Cidh trcht ro hairrdircedh Molase ar foirbtiugad a isi ocus


ar nairrdercugad a chreidme ocus a chrbaid a ecna ocus a eolais
.

Betha Molaise Daiminse.

8]

do chuaidh co Finnn cluana

iraird

25

amail gach abstal ar ceana

ar sin ro ridhset na habstail

fri Finnn
condechsadh l gach fear dobh d'innsaighidh a reiglesa d
coisecradh nochar bh'il le Finnn sin uair senor ocus asbert
Finnn raghadsa frisin naom leanfus mh'odhar cidh cuich uaibh
. scilid na nimh ar sin ocus leanaidh in odhar Molaise ocus
Nindidh ocus leanaidh Finnn cona dh apstal dc iat co
Daiminis ocus do bhdar bliadain ac Molaise ann

cor lgh in sosgl ann.

thall
im mo Mlaise san caomcharn
na napstal ndil dia mbadar f'n dilemhain
C oluim Fichm. is Cainnech Maodhc in ls lnlainnech

noemh dc do hirdndh

f nuimir

cruimther cluana cidh ro cinn ocus espoc mac Cairthinn


ochta is Tigernach trn espoc ibhair is Beccn
Arnain inmhain co nglaine ocus Enna ainglide
omlaise is Arnain n espoc ibhair is Beccn
biathsat na habaidh gan gait nim in cataigh re caocait
iatsan mudh na napstal
laise mudh Crst ro char
can brig cinnset gach astar d naom dc ro taghastar
.

'

bo

s ro

mac Daimn
mina innsaighe Molaise co Daiminis

ar in ferann sin in tan sin Conall derg

adubairt a dhri frissin

ocus mina bhidhi a theine anocht

||

bhus tigerna ar in crchse


ocus ar in loch ar a fuil ocus is a comarba ina dheghaidh bus
m guth ocus neart ocus cadhas. ar sin gabtar a eich do Chonall
derg ocus tinic roime d'innsaighidh Daiminnsi ocus do eachlaisc
is

co dghair

iat

co rinic cusin inadh frisanabar

omhna gabtha

uair

gabadh cosa na nech ann sin co nach raibhe caiscim imtechta


acu acht ba machtnugad frisin rgh sin ocus l mhuinntir. ro b'ingnadh ocus ro b'olc leo fs ocus asbert clch d mhuinntir frisin
rgh sither cinn na nech sair ocus d nimthighset can fhuirech is
duine d Molaise ro sadh cinn na neach sair ocus ro imtighset
f chtir. imthsa Chonaill deirg imorro do lic [a] oenar na
heich ocus rinic reime d chois dochum Molisi ocus tuc in
tethar draighin do bh aice ar linn in tairbh ocus tarbh bruithte
ar a lr cor ling in tarbh isin loch ocus gur bided in teathar d
each gheala imorro ro bhdar ag in righ monga ocus scuaba
corcra forra adbathatar f chdir. do ghabh ecla Conall derg
ann sin ocus docuas uadha ar ceann Molaisi ar co todhiscedh na
heocha a bs tinic Molaise ocus tuc na heocha chum beathadh
dorsi ocus ro bo maith lasan rgh sin. dnam cennach anois bar
ro

Molaise

dobrsa a hucht

mo

thgerna righe na crchise duit fin

Betha Molaise Daiminse.

26

ocus dot

mhac

asbert in

it dhegaid ocus lic damsa


nocha beirim a bhuide fritsa

[8^.9

in ferannsa forsat

mo

ferann fin ocus

ferann m'athar ocus mo sheanathar romam mseadh sin ridhe


bhar Molaise nr ghabha do mhac n duine dot shol co brth
rghe in fearainnsi ro shdh Molaise a druim fris ocus rucad a
shile a cdir 'n rgh imthsa in rgh imorro is dine do bh
.

||

do co rinic a theach. ar sin dorighne


mir ar tinnenus ocus do ionnlaic do Mholaise ocus tuc
an fearann jdo li ocus tuc a mainchine co brth as a aithle.
dobeirimsi a hucht mo tigerna ar Molaise do shile sln duit ocus
n ticfaidher red rath n red righe fin eiret mhairi ocus is cinnte
ina chionn ac breith eolais

fleidh

nach

gbtar righi t shliocht etir

amail asbert

cagadh cruaidh gan cert etir Mlaise na mirfert


dar doghaing cach celg do'n righ is Conall derg mac Daimhn
E irg ar an draoi ro chlaon ciall innsaigh daimhinis co dian
cuir Mlaise co neamhfhann tra dot ferann is dot fhorba
G abthar a eich do'n rgh ruadh nr sligh aithesc an druadh
n d tseomra tinic tra co rinic magh gabhta
G abtar cassa na neach ann sin co derb ocus co deimin
btar gan tsegh gan tairm tra dar lean in tainm in omhna
S itear cinn na neach f dhes ar fer cl mhuinntir gan ches
d mbrat raon luath mar sin is in naom tuc [a] fhuath oraib
A r sdh na neach socair seang ba luaithi in gaoth tar gleann
do bh Mlaise ina agaid
lasin rg nr mhaise sin
arbtar tarb bruitter ar sin ac Conali derg co deimhin
berar na ethar leis ar lethan locha Eirne
N cian d rabhadar ann in tan do irig in tarb
tuc lim lidir ocus car n gur bhidh sin in teathar
A r icin in rgh f thr bidhter an muinntir nr mhn
linn in tairbh go ngrinne nglan ainm an inaidh ar bidheadh
D each gheala co folt nderg do bdar ac rgh na redg
gr mhr in bd mar do bh tiaghait d'g san l ctn
A r sin tit Conall na cealg co Mlaise gr mhr a fhearg
a nim thaghaim as mo thaigh tabhair ainim im eachaib
D obrsa tr dia na ndl ainim it eachaibh co hr
co mbeit na srianaibh mar sain fregair mo riar na degaid
D ogn Mlaise ba maith mod fert fiadhnach gan chlaon gan chor
irgid na heich suas ar sein leor a luas ar in litheir
D nam cennach nach bia cealg ar Mlaise re Conall ndearg
righe nErenn duit 's dot shol damsa in ferann gan imshnom
A sbert Conall ati ar bis a chlirigh nrchanai gis
mh'athair ro bo rgh romham
ati ar th thachair go trom
B udh r romam in r ig ort nocha n[an]fa[m] a [dil]
arla

....
....

co tidhlacad rige
sedh sin raidhe co
ar Mlaise
.

ire duit

dot shol nocha bhia afos

na

rg

budh

[o]r[t]

co follos

Betha Molaise Daiminse.

9*. io].

re Conall nderg ba maith sgiam


co roibh dall ar in lthair

S ais Mlaise a dhruim co dian


fcbais in rg

iartain

gharbh comlonn
Mlaise gan meabail
ruc leis dochum an clirigh
orighne flead tall
do shlcht do'n naom innraic ann is do tinnlaic do in fearann
uc a mainchine co fr do Mhlaise is do rgh na rgh
aigh adbatar imaithber

do smuain

gann

27

f thr

oll

acon

thair

gan taisi
na thigh

rg gr
sth re

j|

gur ridig as [a] ardfheirg


o slnaighedh sile in rgh tucadh d cobair co fr
rghe d fin cin budh beo is gan a beith c iarmh
chagadh Mhlaise na mionn nr irig duine dar liom
craidhe in chlirig gan cheilg

tic

ba

leis

cach acra

re la

is

gach taccra

tarrla

Feacht naon dia tngadar na hapstail co hinis coimhta ocus


do bhdar adhaigh gan teinidh ann cor fhidedar mac beag do
bh acu ar ceann teinedh co hEdardhruim co tug d aithinne leis
cor bidhedh fin ocus a dh aithinne do siredh ar sin in mac
-beg ocus do tgbadh ocus na haithinne dubha ina limh. do
ghair Molaise tr nert a tigerna chum bethadh h ocus tinic a
ainim ann in uair sin ocus tuc a anil f na haithinnibh dubha
fliucha co ro lasadar mar lchrann. ro mradh ainm d ocus
.

Molaise de sin ocus adbert


.

in lid

ngadar apstail na hErenn maille re Mlaise gan tnth


do chantain a trth gan toireth co hinis coimet cocl
B tar tennta can teinidh ba mr in deiffir sin leo
do chuirset mac beg gan liamain d hiarraid mar a mbiad beo
F uair ac ethardruim na nighedh teinidh ac tarba na trd
tuc d aithinne leis uaithi co luaithi amail ro fhd
D o b d thinneasnaighe thinic neathar bhiuc bidhtir
can'a fhaghbil de dheoin d
l co noidhci do co hanbhil
A r sin tic Mlaise can meirtin d'iarraidh in mhic bhic san loch
fuair a ctir mar chanaim tuc a anaim ann co moch
.

'

in mhacaoimh bidhigh nar brasi


Mlaise a anil foillsigh fithib gur shoillsigh 's gur las
o muinntir mhic Muire mire fer na fert sin in gach l
mairg ro thogh in duine snes a mogh dles mar at

ithinne

dubh

in

gach deghlim

licis

||

Feacht

eile

do Mholaise

nDaimhinis can bhiadh

aicci

ocus

tngadar ighidh imdha d innsaighidh uair ba chonair ghlamh


ocus ighedh ocus echtrann ba chonair fs bocht ocus nocht
ocus deibln ocus dchumgach gach neach nach faghbadh a
chabhair a hin eile in Erinn ocus do nach ticcedh obair nhumalit n hingaire ticedh f dheoidh dochum Molaisi co
.

cabradh Molaise ar fhuacht ar ghorta ar tain ar ocarus. acht


aonn issedh dorine Molaise re ighedhaibh ocus re bochtaib
.

Betha Molaise Daiminse.

28

\\ob.

nDaimhinis do sheanchoiredaib
do bhris ocus do roinn iad ocus tuc do chch amail
dobheiredh [arn] cach biadh imorro ba hil re gach nech dognod d chuit do na coiredaib cach nech ris ba hil ba htach
fs dib do rir a meanman ocus a naiceanta amail asbert
do'n dul sin tuc chuici a raibhe

dubha

crna

aiminis inis na

ndamh

i^mbodh Mlaise na mrgradh


gan biadh aici d'airithi
ngadar glamha gruaide ocus coin as gach cuaine
bochta is deiblna d dhil a naoinfheacht d innsaighid
ghaidh suas ar dhia do nim mar as a faghbadh cabhair
ar dhia cumachtach can chair f fhurtacht isin icin
oiredha crna in bhaile tuc chuice mar a raibhe
do bhris do roinn ar gach leth tuc do gach droing gan deibech
ach aon d tuc a cuid dobh do rir a thoile do bodh
is tach -sin
n brgach do gach buidhin
etir bhiadh
uc ann r grine gile do Mlaise na mrbuile
onir adhbhal ba fr fis d adhradh ndaiminis
.

fecht do'n fhial ecnaidh

'

gan ghi

||

Fecht noen dar luidh Molaise co mag carna d raibhe fledh


rg ac Aodh fidhis Molaise a ghilla ocus a bhalln
leis do chuincidh leanna ocus bhi'dh ocus do hradh ocus tinic
mar a roibhe Molaise ocus do innis d msedh bhar in naom

mhr acon

fhledh ar neimhn

imthsa in
tighedh
uisce
searbh
da
lionn
brn
ocus
imorro
otrach
dorighnedh
rgh
d biadh. tinic in r ocus adubairt crt ro mhill in fhledh. n
in

etir lionn

ocus bhiadh.

ann so ocus do rassa


an
bar in r ocus in
dorinis
ma
gnm
fair
son
na
hra
tucais
ocus
do
ar
tinadhsa
foghnadh d co brth
ocus
d in r ocus do idbair
Molaise
chucu
do
slcht
ocus tucadh
in
do
Molaise
ferann
ocus in fhledh ocus
in ferann d.
beannaigh
annsa bhar

in rechtaire

lionn ocus

ma

tinc gilla Molaise

olc

biad.

in biadh ocus do athnidhigh iat gur fleadh dingbhla do'n righ


ocus do Mholaise fin d isi amail asbert in file
.

agh carna conair na

doreincne ar righalaib co mbloid


ledh ann ar inis Aodha do b ac

ct

costarla Mlaise for st

irg

re [a] ghilla

can col

cill

||

'

mn

docht gach duine biaidh na otrach iinidhe


n tan do mhothaigh in r in fhledh do dhul ar neimhn
bi ac tur fhesa thall na thaig diarraidh chlesa d chabhair
in

go

'

'.

co fallin dam ln mo bhallin is biadhad


r sin tucadh deiredh d
do ghilla Mlaise gan gh
tig arna ra d thigh
gan sna chum in clirigh
inn na fieide tigedh d ar Mlaise n canadh g
sir 'n fleid

do shlad creitme is crboid


Aodh arna caomhna
do bh ac fledhi na fleidhe

do fhuair deghfhir di
ar Mlaise ba maith mod

in tan

biadh

Betha Molaise Daiminse.

ii*]

ann rechtaire

'

co fr
fhgh gan a innisi
tharla dhuit an gnm olc irg ar ceann Mlaise co grot
ds co faghbha a riar ibhus f [a] mhiadh fin co frfollus
r riaruga in chlirigh chidh
do rad in fhleidh f lionn lin
tucadh dh gach n do thagh d tinic Mlaise sa[n] magh
inic

mar do

chucu co

29

in rgh

r gilla Mlaise

follus

nr

'

haithle na mrbuiledh sin dorigne Mlaise ar fud Erenn is f


comhairle dorine Molaise dul do Rimh ds co scrbha a beatha

ocus co tucadh n d hir ocus d minnaibh

innti

Erenn.

is

conair do chuaidh do Ferna mhir

do Mhaodig ocus asbert

foillsigedh sin a ctir

dimhe chugainn anocht


Mlaise ro shamhlaigh in sd

il

Mhaodhig
in lidh

do

coinnemh crbaid co beacht

is

dochum

leis

nach can bis na brc co beacht


C oinneam beg as mr ar nim d'iarraidh ecna for muir sair
do rimse ricfad c'Rim do icfat f buaid anair
sa ceat re rgh na renn gurub les dibh a theacht sunn
ocus corub ferrde damh 'n fhear romchar is romchum
ochean do'n bhn nach can brg fris sech cch n bhia mo mhit
anocht budh tisech d'r fis m'itchese leis chum gach rit
R nimhe cabhrus Cach ces dogn mo les mar nach nir
nocho ceilenn orm a rin is rommin f gach ndil
.

Ar

sin

||

imorro ro shoich Molaise co Ferna ocus

irgis

Maodhc

ina aghaidh ocus ferais filti fris ocus frestlais Maodhc do rir
a thoile ocus a aicenta ina dhiaidh sin do bhiudh ocus do dhig
.

do lepaidh ocus do dheirridius cacha comridh cor aontaighedar


cach
in d rdnaomh sin a nitchi aonolus ac atach fo chleith
aon do beinneochadh Molaise comadh beannaighthe Mhaodhig
ocus gach aon do mhaillchadh Molaise comadh mhallaighthe
Mhaodhig et e contrario ocus cacha fcbhla d ficfedh
.

comall. ocus dnsa urnaighthi


leamsa bar Molaise corob sochar do'n eclais co coitcheann ocus
do'n Erinn co huilide in toiscsi m tighim. ocus adubhradar in
lidh mbic etorra ann

aonnaom dobh co mbeids c

ilim th'itchi a

Mhaodhig mhais

tabair co torus ars

ar cach ais co roicher

a Mlaise na feart co

doman

in

leam

is

oman

for

na rogh

homhan d.uit etir ar Molaise co ngn nglain


m'ainimse ar comairci th'anma duit budh tarbha mo dhul sair
ina dhechar leat ar sd ar Maodhc na cd gan chair
a ghein shochairsi na trt n tric rah ar tiacht anair
ocho triciubh etir th ar Mlaise co cl is co cil
bidhim sommech sd seirigh ticfad co deimhin it dhil

Rim

atmit nr nds co hin

uthraiccimsi fin dul leat

co sirinn co teann

Betha Molaise Daiminse.

30

\\2.\2b

Ar sin tid Molaise tar muir dochum na Rma. go toirinis


Martain do do fuair tempall neimhidh Martain foriadhta ocus
oenchoimtaidhe dhia fair ocus Mhartain c fheichium do
shir Molaise oslacadh reimhe n foislcc etir ar in coimtaidhe

||

acht oslaicedh dia ocus Martain romat msa chet leo

ar sin do
do bh ar in dorus a noenar r Molaise
ocus do chuaidh in chomhla ar cla co roibe in dorus oslaicthe
dorigne Moiaise aiffrend ann ann sin do dhia ocus do Mhartain
ocus do ghab slighe na Rmha chuigi as a aithle. mar do bhdar
ann araile aidhci in tan bi Molaise ac prindiugad co facadar in
nathair chuici do ghab ecla mhr ocus grin cch reimpi gairis
.

oslaicedar na secht ngiais

Molaise chuice h ocus minaighis n do'n arn di ocus a duaidh


ocus ro ligh a bais [as] a aithle ocus n derna urchit do. i naraile

do Mholaise ac imteacht in domain thair co tarladar


do ac dnum a ngresa d'aigh Molaise aca nincrechadh uair
nr thaithin leis mar.do bi in gres do irgedar na saeir d'innsaighidh Molaisi ocus tucsat lmh co foirignech inn ro b'olc le
dia sin ocus impis na sir ar cla ocus gabais a lmha ocus a
cosa riu ocus leanaid a cossa do lr ocus tid a teangtha uaithibh
n go nderna Molaise trcaire orro ocus co tug a ciall ocus a
ctfadha dibh chum creidme ocus do chreidset co dchra as [a]
aithle do dhia ocus do Molaise ocus tinic rath d orrtha amail
laithi aile

sir

asbert

[teasda

in laoid/i].

Cidh trcht ro shiacht Molaise co Rim fescar trtha nna


in cathair roime etir ocus ro shir oslucadh ocus
nroslaic in doirrseoir roime
ocus ro bean Molaise f tr/ baschrann
for chomla na cathrach. tinic tairmchrith mr ocus torannchles
ainnsin isin cathraigh cor gabh ecla adhbalmr lucht na Rmha
reimhi ocus adubhradar gurab in laithe brtha ro oslaic imorro
dorus mr na Rmha ocus gach uile n ar a raba glas ocus iadhadh
san mbaile do oslaicedar a naonar uile etir medhn ocus imeall.
tid Molaise san Rim ar noslacadh an dorais roime mar sin
d'aig innti an aidchi sin tinilit imorro popal na Rmha uile co
haoninadh arna bhrach mar a rabha ppa na Rmha co ro
naoninadh an fedabair crd in
fhiarfaig in ppa dobh uile
i

ocus ro dnadh

||

tairmchrith
coitchenn.

mr

t tinic isin

Rim

frisar

ghab

tinic in dirrseoir ocus adubairt sin

ecla cch co
tinic clirech

bnaightheach mr do ghidhealaib co dorus na

Rmha

aidhci irir in tan bdar na difrse druidte ocus

do

fescur

shir oslacad

i3-

Betha Molaise Daiminse.

i3*l

ocus n ro oslaiceas roime

31

ocus cen co ro oslaiceas do oslaic dia

tabair chucainn in clirech gidhelach sin ar abb [na]


Rmha. ar sin tucadh^ Molaise d saighidh ocus do feradh

roime.

filti fris

ocus adubradh

aiffreand

fris

do rdha

fiadhnaise in

phpa ocus lochta na Rma uile. msa dhuine d thusa ar siat


faomhbha in feidhm sin. n roibhe dcheall dibh sin ac dimhicin
Molaisi ocus aca mhealladh ocus aca dherbhadh.

tid

Molaise

mhir Phedair issin Rimh do hidedh in altir


f chomhair Mholaise ann sin ocus n tucadh leabar aiffrind etir
do it Molaise imorro fin
do ocus n tucad crisci n clog
nfcmais in
an uair sin ocus atbert nr inairTrind in altir
tridhe sin adubradar na Rmhnaigh tabradh in dia dobeir
gach n dhuit in tridhe iarrai irne. dearbadh ormsa sin ar
Molaise ocus atchluin mo tigernasa ar nim . ocus is cuma do
b g rdha ocus do thgaibh a dh liinh suas re [a] thigerna
ocus-do ghuidh rgh nime m chabair do'n chur sin. dchuala
dilemh na ndl sin do chuir leabhar aiffrind nr mhr ar in
altir do chuir crisci ocus cloc imaille fris ro ba maith le
Molaise sin ocus dorine airTrend ocus idhbairt idhan ann fiaa'hnaise in phpa ocus na Rmhnach ar cheana ocus dorine
leo co haltir

||

raibhe olc ocus


aithle gur ghlan gach craidhe
ocus
tuc in ppa
dochuala
h
doneoch
ocus
aingidhecht
gcir
ocus a dh chairtinoil dc ocus a roibhe ann sln uile beannacht

seanmhir as a

grdh a nanma do uile a ninfheacht tar is in


na seanmra dorine. ocus asbert Moiaise ann sin

fs ocus tucsat
aiffrind ocus

cidh dogntar frisin tridhesi tuc dia ar in altir. beirsiu do


ragha leat dob bar in ppa uair is tu as m saothar ocainn
andiu. brat ar Molaise in soscla bec t. asbert in ppa budh
:

bec a ainm

tria

bithu

conadh

aire sin

adberar

in soscla

beg

d'aigh Molaise f buaidh ibhe ocus onra creitmhe


ocus crbaidh ecna ocus eolais ocus ro bi athaidh isin Rim

Molaise

fris.

do'n chur sin cor scrbh innti inneoch rinic a les do reacht ocus
do riaghail ocus do gach fios nach raibhe roimhe in Erinn.

do rir cetaighthe in phpa ina irdleghid aireghda


dochum nErenn as a aithle ocus in tan tinic d tigh fuair
n clog tucadh ar in altir do san Rimh ar crib beithi ocus
do fuair in crisci ninadh eile ocus co ba tr do hinnlaicedh
do'n Rimh eisin ocus do lodh
ndeghaidh Molaisi re gach
feacht conadh aire sin tucadh in tloidhech fair. tuc leis imorro

tinic

||

Betha Molaise Daiminse.

32

[i 4

na Rma ocus taisi Pil ocus Pedair- ocus Luirint ocus


Clemint ocus Steafin ocus n do folt Mhuire ocus mudhorn
Martain ocus mrn do thaisib naomh uasal eile ocus n do
thaisib na comarbad naomda doneoch ro hadhlaicedh isin Rim.
ar sin tig Molaise co hEirinn do foillsighedh do Mhaodhic sin
ocus asbert na briathrasa and

eire d'ir

ochean Mlaise mirbuilech

do ruacht Eirinn ainglidhe

rinig Rim gan fhreasabhradh


airbert ordan ainglide n frth cis d

in tairrngeartaigh

do'n Banbasa
a chuirp 's a chinbsa
.

tarbhach toisc
buaidh co brth
chronugad idhna
i

ecnaidh urrlamh irisech geanmnaid glrbinn


gnitheinig niamhda naomhdha neartchribteach drchribteach gan
diumsaighe ailitre gan aithrechus ighe uasal acainne do Molaise
.

mochean

is

N cian diambi Maodhc ann


Molaise co Ferna
fris

fiarfaigis

as a aithle sin in tan tinic

Maodhc

irgis

ina aghaidh ocus filtighis


uile do Molaise 'n l ro

Maodhc a imthechta

imthigh a hErinn n co trracht dorsi innisidh Molaise do


mar do ghl isin Rimh ocus in gach inadh eile. fcaibh
.

imorro bar Molaise ocus

ficfet

co tucar inn duit

Molaise inn

.i.

ucht

scil

mo

Rim bar

chuid acamsa do na haiscedhaibh tucais leat 'n

Maodhg.

uile

||

do chubail

Maodhg. a ucht ocus tairbiris


ocus mughdorn Martain ocus n

ar sin scilis

n d'folt

Muire

do thaisibh Pil ocus Pedair ocus n do thaisib Luirint ocus


Cleminn ocus n do thaisibh Steafin mairtir ocus ba maith re
Maodhic na taisi naomhdha sin do fhaicsin ina ucht ocus asbert
re Molaise breac go maith uait mh anossa. budh breac Mhaodhic co brth a hainm sin bar Molaise ocus budh comln a
cadhas ocus budh imdha a fearta n lmhthar a srugad ocus
budh gao[th] derg bis do shol Fergria ocus budh teine neimhe
do chlannaibh Briain uile etir tiar ocus toir ocus budh dth ocus
budh duinebdh do chlannaibh Nill n do Oirgiallaib gan a riar
ocus cumdaighter co maith ocus n
in tan teicmha chucu
dleacht acht fer graidh g himchur n neach gan illnedh etir
ocus asbert in lidh ann
.

S cla Mlaisi luaidhter

linn

'n l ro fhcaib

Erinn*

Ac taidhecht 'n Rim tarrla do Molaise araile fer naomh .i.


fer comanma do fin Molaise ebhraide ar aonleic cloichi ar lr in
mhara

is

ann ro chlaochla Molaise inadh ocus

* Et
reliqua ocus n leanmait n is mh do'n lidh
d at roimpe ocus is fearr mar t n na dhrochdhn

fer sin

conid

ir n uil innti acht in

Betha Molaise Daiminse.

t4*. 15]

i>2>

chum nErenn maraidh fs in


nDaiminis do derbadh na mrbhuiledlv sin ocus do
cuimniugad in sceoil sin. cidh trcht rinig Molaise co Daimhinis
for in

cloich sin tainic Molaise

cloch sin

ar techt 'n

Rim

ocus ro annlaic

taisi

Pil ocus Pedair ocus

Luirint mhairtir ocus Clemint nae[i]m ocus Stefn

ocus Muire ocus

na

taisi

dul do

ocus na hra sin

Rim mina

naomh do
F
.

naomh na Rma
tr
||

sgn'beann a bheathadh

frth fearann fuaramar

cheana

ocus

martir

(sic)

aire tucsan

is

co n budh icen do gidhelaib

ill

dhechtis

ar

tromadbar n mina dhechad

loch lethan ar sliabh achad


rim coitchenn do gidelaib domh[gh]ns dles d athar
r in buaid do'n reilic hic cib rosic iarna ghnis
d hir cach gnis acht co niamtar nocho phiantar iar ndil bhis
aissi Pedair ocus Pil
tuc Mlaise as in Rim anair
is tuc fs ieis a nErinn
taisi Clmint at ar nim
mairtir as truimiu dil at ar nim nir ac rgh reann
Lurint is Stefn gan braissi tuc a taisi leis dar leam
ach taissi noem d fuair tair tuc leis can cair for an fth
att san reilic bic go himtheann mochean dogn timcheall trth
ach aon taghus is leo reilec bec Mlaise go for

pardhus go himh bias a anaim mar chanaim do rir in rog


im na hEirenn h as gach mudh n dlug do saoradh na slgh
a cadhas nocha bia cron is r na rogh rosmr
i

'

r nannlucadh na

taisi

naem

sin

do Molaise

isin reilic bic

amail adubramar nr chian d i nDaiminis in tan do chuiredar


na hapstail teachta ar a ceand Teamraig uair is sin uair ocus
.

cagadh ocus in coinflicht mr etir Diarmaid


mac Cerbhaill rg Erenn ocus Ruadn lothra ocus na hapstail ar
chena ar son a shraigthi im Aodh nguaire fa rg Connacht uair
ruc in r Diarmaid Ruadn ocus naomaib Erenn ar icin
ocus s ar a comairce uair Aedh guaire r Connacht do marbh
Aodh baclmh gilla Diarmada mic Cherbaill gar roime uair ro
rabadar na hapstail ina
b'anait leis . rinic Molaise co hairm
uile ina aghaidh
do
Temhrach
na
ar
faitchi
irghedar
puiblib
ocus do chromadar a cinn d ocus do suidhighedh pupall Mlaisi
annsin a mesc pupall na naomh ar chena. is cathugad dognits
ocus r Erenn iadsan a hucht a naomdhachta ocus a nurnaighti
ocus a mrbhuiledh ac troscadh [adhaigh] r Erenn imorro a
aim'sear

do

b in

||

hucht a fhrinne ocus a rechta rgh ocus a chirt flaithesa ac


troscadh in adhaigh eile ina naghaidhsium. oennaom dc conici
sin dibh gun troscadh a d dc tinic Molaise. ocus ro biat
.

Bctha Mola ise

34

rdnim na hErenn na

Maodhc

Da im inse.
sin

.habstail

fcrna ocus Fcichn fabair

Ruadhn

i.

[\$b

Coluim

cille

lothra ocus

ocus Cainneach

cribdcach ocus Tigcrnach chluana eois ocus Enn ainglide ocus


cruimtcr Fraoch Jtecn mac Culu ocus espoc mac Cairthinn
seanMhochta lughbaidh Mochuda cribtcach ocus Molaisc daim.

fcscar nna imorro do Mholaisi co Teamraig ocus

innsi.

in

sncchta co trom ac snigi acht is iat na nim do b ac troscadh in


aidhchi sin ocus troiscis Molaise leo. nir liccdh a chrugad n
.

cumsanadh do
n tinnabhrad

rgh
.

cach naidchi ar

puipli

le

aidhchi sin ocus nr chodail locadh

in

ac troscadh ina aghaidh. fota la


ocus tinic ba neart mr na drrsi d'fos-

faithchi

in

Diarmaid co tinic
lucadh

Erenn

ocus tarfas do leatromn do muintir dc nach bd


l

irghis r Ercnn ocus fghais na


ro btar oengela do snechta uile.

tighe in tsncchta.

uadha ocus

is

amhlaid

acht pupall Molaise a aonar nr adhair sncachta fairsiurh itir


ocus nr ghab talam sneachta scacht traigthe ar gach leath uadha.
.

cia at san pupall

d nachar ghab

in

sneachta

bar

etir

in

r.

Molaise daimhinnsi tinic im nna an ann ar cch.


is do
trascradh ormsa sin bar Diarmaid ocus is trom ro cumaing n
||

dam

bnaightheach lacha hEirne ocus is teine beo for


ocus dar leinn nr dlig laighi formsa uair adbal m'eire

arcir in

lasadh

damhsa ocus

roimhc. ocus ar a chomairci

ocus talman d creidmit leath ar

nime
do Molaise sin
Erenn d'acallaim na naom

leath.

ar comairfci] rgh

foillsigter

ocus ro bo truagh leis ocus dil rg


in l sin ocus fuabraidh Molaise sth eaturra ocus Ruadhn ocus
.

ocus nr fet tuc Molaise a ragha do rgh Erenn .i. a


saogal do timdibe ocus a chorp do chrd ocus neamh d anmain
rgc ocus oirechas d shol co brth ina dhegaid n fat saoghail

n ro ft

sol do gabil n'ge n fhlaithgo bruinne brtha. is ragha ruc in r a chorp do


chrd ocus a shaogal do timdibe neam d anmain ocus airechas
d shol ar a isi. do chomaiil dia co maith mar sin ocus ar a shon
sin dlegait clann Colmin ocus sol Aodha sline cos gacha bliadna
do Molaise in gach geimredh go gnth amail asbert

ocus ifern do ocus can neach d

emhnais d

isi

'.

apstal dc innsi Fil mr a ngrin re silledh sluaigh


i's dibh ba treisi f deiredh
is iad dobeiredh gach buaidh
.

uadn lothra Maodc mais Tigernach nachar tais treoir


cruimter Fraech Cainneach gan ces dognds mr les d ndeoin
ichin fabair Coluim cdh ba mr a mbidh maith a mod
.

Enna

ainglidhe co nibh

cspoc

mac

Cair cian chol

i6.

Betha Molaise Daiminse.

16/0

35

ochuta cribhteach na cros dos dtin can chur ar cl


dias naomhdha gan dochta nedrin Mochta ocus Becn mac Cl
idhit fesa ar ceann Mlaise d chur ar aonrian riu fin
naghaidh in rgh co creitim co ngabadh do gleitin gir
nnsaighis Mlaise gan meirten co rinic Teamraig na tres
ba derbh leo a cabair d ces
irgit na hapstail na aghaidh
raighter pupall in prelait gairit puplaib na naomh
gbaidh ina aghaidh ac snechta cor ba geal teachta gach taobh
irghis in r mucha mhaitne nochur licedh taibredh dh
puipli na naom garb ro gelta lomnn do shnechta for l
idh cian do b in snechta ac snighe pupall Mlaise nochor gab
do thuic in r co mba ferta ir trn ro gealta gach mag
o ghabh eacla irdrgh Erenn r Mlaise tinic na dhil
do shlcht Diarmaid d go deimhin n ceilidh ar feraib Fil
ana sth eatrum a irdr is Ruadhn in reachta mir

||

D
T

tusa n claonfa

uc Mlaise

chum

ridhigh eatruinn mar as cir


do fimset gach n ro rid

lethtruim

taircsi fa tulcoir

mr a domhain d'feraibh Fil


nr feargaigh[edh] in prmit re Ruadn in ghrema chruaidh
nr scil aonta gan adnad gr claonta Banba gan buaidh

do'n chliriuch nr chir a comaidh

uaill

acht

eir do ragha saogl suthain


ar Mlaise a hucht rg na rann
gan nech dot shol gbus Eire co for thu ar lr phine thall
N oidhedh anabaidh urlam neam dhuit righe ar do shliocht
mar sin a Dhiarmaid adeirim is n cheilim as gach ciort
N ocho nfuirigh etir ormsa s mo rogha neamh na naom
ritsa nocho bhia mo dheabaid Tc rabh r ndeghail araon
D o milledh Temair do'n toisc sin r Erenn do chuaidh ar ceal
att cealla Ruadhin
rdheirg d choimfcirg gan sdh re seal
S ol Aodha sline is clann Colmin dlegait riar Mlaisi re l
s do fgaibh mar a atchuala dibh biathra is buadha mar t

ij

Imthsa Mholaisi imorro ina dheghaidh sin nr an etir ar


cathugad na Teamrach maille frisna naomaibh uair ba dmbidh
leis Temair do dilsiugad ocus cathair airechais Erenn do chur d
treoir uair do bh a fhios aigi comad treisi do na naomaibh n
.

do rgh Erenn f dheoidh. is do'n taisc sin tucadar nim Erenn


ocus fir Erenn airechas na mrbhailedh ocus cimennas bfetr
naomh Erenn uile do Molaise uair n anadh ac dnam mrbuiledh
.

ocus ac dth

mac mallachtan ocus

ac tcbil frn ocus ac ben-

nachadh na tuath ocus na triucha go coitchenn

ar fut

Erenn

uile.

Tainic dochum Daiminnsi as a aithle ocus tarladar dream do


na macaib ecalsa do ac ridiugad dres ocus draighen ocus do
bhdar ac acine a lm ocus a cas fris uair do tolladar deilg iat
tucsan a chaba a ctir dib go ndernad lmanna lgmara do
.

Betha Molaise Daiminse.

36

[17. 17

budh leathar suaiti scingedrach ocus brga


leathar sdire do'n blaidh eile de.
amail
tiugha cairtighe
sin
bdar
do
aimsir
Isan
Dartraighe ar deiredh na hinnarba
mire miscnighe tucadar fs Muimhnigh forra re holcus a tigernais
bloidh de mail

do Chaisiul

ocus re [a] mhj: do mharbhadar do hibh Conaill

gabra ocus ar a mht do chongnadar le gallaib ocus le geinntib


ceann gidheal ac breith eolais cacha ci ocus gacha conair do
.

conidh aire sin do


hinnarbadh Dartraighe d ferann bunaidh ocus d lesc lmha
dlios edhon .i. triucha ct co leith a seandthchais a leith Mogha
.i. chiti ua Cairpri andes co huamha in fhmhorach siar ar airer
Chechtraighe ocus abainn na heachraide aniar crchaibh ua
Conaill gabra co loch leithit siar crch thoradh. ocus ceathracha
bliadan do bdar ar innarba ar fut Erenn co forlethan ocus cic
ct fer narmach ba hed a lon ocus n rabadar fuilled tr mbliadan
ar aon ferann frisin r sin acht do bts ar cor ocus ar comairci
guna cicedhachaib re hed ocus re hathaidh n co ticed a cinta
n co ticed toirrse in chicedhaigh friu ar md an
fin friusom
fearainn do sights chucu ocus ar a ndghaire ocus ar a mburba
ocus ar meinci a troit ocus a tachar coinnedaib ocus a naonaighib
ocus in gach comdil ar chena. dogntis fin morro forbais ocus
bits

a nescarait

ocus a ncir ar cheana.

||

Erenn ac cosnam a ferann ar icin friu


comarsannaib
ocus is a Connachtaib as faiti do bdar frisin r sin n gu>
milledar fin Connachta umpu ar marbadh rgh Umhaill dib
ocus rgh Partraigi naonl ac forbhaisi for iarthar Connacht n
co ruacatar tar th luain sair Mide iat. do shuidigedar ann*sin
ar lr Dealbna do irgedar Dealbna ocus iarthr Mide chUca
gur airgsedar iad n m n^-sgabhal rinic oeninadh -cu in
foiricin ar oirrighaibh

comba

hicin dibsin a casid r cirdib ocus r

uair rucadar Dartraighe orra ar lr Durmaighi tucadar cath


cobsaidh crda ann cor meabaid ar Dealbna (sic) ocus ar iarthar
.

Mhidhe ocus tucad dergr adbal

do shidaigheadar
do ghabadar Dealbna ar
icin re tr leithbliadnaibh rngadar a sin co feraib ceall do
chosnadar a ferann riusin re hedh ocus re hathaidh ar sin
timaircset fir ceall ocus Dealbna ocus fir Mide dochum Dartraigi
n cor airgsetar iad acht suaill. beirid Dartraighe orra a ndegaid
a mb tucsatar cath ann sin ar fn na neach frisa ridhter fn
mebais ar Dhealbhnaib ocus ar ffieraib ccall
in ghribaigh andiu
ar cla re Connachtaibh

ann

orra ann.

||

sin ocus

49:

Betha Aaignenn.

i]

ann
bh

37

teagar r adbalmr forra ocus fcbait buar Dartraighi.


imorro ac Dartraigib ann ocus dorigne lidh ann

fili

B uadach

ar

coinnmedh

in sibh fin rostuic


i

imad uaibh uilc is airlig


do fhuarabair mr creidim

Connachtaibh

nr sheachbaid dib cranngail cruaid

do

in tres tucsabair a clann Eathach na nairer


gach rim do airgsebair do dergsabair mr ndaiger
ach cicedh ac coimirghi ar son bar catha claidhmhig

in

Umaill

Partraighi

dib dornsat mr suabach


n deachaidh leo co buadach

in tan d'fearsabair riu gleo

do bethaidh Molaissi ann so

Finit

loch uair co rith fremainn

Betha Mhaighnenn Chille Mhaighnenn in

so.

Maignenn ocus Toa ocus Cobthach ocus Libran ceitri meic


Aoda meic Colgan (sic) meic Tuathail meic Feidlimidh meic
Fiachra meic Colla f crch tuir crbaid in tespoc sin Shinainn
co beinn Edair ocus soitheach toga ocus ecna ina aimsir ocus
fer n ro rid brig riam chionn a shecht mbliadan immach
.

mni riam ina hagaidh


do fhaicsin d

ocus nr
decht-a

shill

ar

ar ecla in diabail comai-

Fecht diandechaid espacc Maignenn ar cilide co tech a coiccle


ocus a charad .i. bail irroibhe Lommn locha huair imMidhi
ocus do bi cara do isin baile sin ocus coistidhe d . is amlaid
.

atchonnairc h ocus d shreim mra


chlirech ac faicsin a charat ocus
s

do

.i.

ar dhia a buidhechas sin

rosc ac

fanmat

f'n saegal

is

ocus

fair

ocus

is

in

noemDeo gracias ar

bidgais i[n]

edh adubairt

truagh a chara mar at


saegal ac fanmat ftha

ocus trcha bliadan gusindinbuidsea tchonnarcsa th ocus dia


nder[n]t mo chomairlesea gusandiu do choisnti do chuit
d'oighrecht na cathrach nemda uair in tn as luga ocus as seirbe
.

nemda

is binne in maitheas na
fort a chara ar s ocus
chomairce
ar Maignenn.
ocus
immach

sunn
gabais Maighnenn a
dogn do chomhairle
chomairce ar dia ocus adubairt ris in n bus olc let do dhnum

glr isin

talman

cathair

is

ibhni ocus

mu

uili

ocus gbhaid dia chuicci thu g ati


isin aimsir didenaig. cilebrais espoc Maignenn ocus Lommn
locha huair ocus dogniat oentaid ocus bennaigios cch a chile
dobh

rit fin

n dna

re

nech

aile

Betha Maigncnn.

38

[49: 2

Ocus dorighne Maignenn indinbuidh sin senmirdo Dhiarmaid


cerrbeoil do rg Erenn. mar do chuala Lommn
locha huair airdena li brtha ocus cruaidbretha na trnidi

mac Fergusa

togaide nuallais gul rd i fiadnaise in rgh ocus a muintire


mar do chualatar muintir in rg aithesca ocus cruaidbreatha ocus
cruadcomridte in noemchlirig do scarsat deichneabar ar fichit
.

fiadnaisi in rg ocus dorighne Diarrisin saegal mbrcach


maid mac Fergusa a les fin re dia shin imrnach ocus tuc
screball ar cech
coibsena ocus almsana mra do Maignenn
srin ocus uinge d'r cech ingin tisig do gbadh fer n dmad
ocus do rat
ferr lena maoraib in dechealt daig no biad impu

dob

.1*.

in r

na

damna

damna

trostin ocus

hallmarchaib do.

bhaichle d'in nr fuair

comhadh

ocus fa horderc indinbuid sin senmir

ocus fs a chatach r n'g Ercnn ocus do


rat bennachtain do Diarmaid ocus dia shol ina dhiaid ocus atbcrt
fris
misericordia dontini super uos et saper filios uestros .i. co t

Maignenn

illoch uair

trcaire d fort ocus for

do macaib.

Feacht dia ndeachaid easpoc Maignenn co tech Finnin muigi


bile bennaigios cch a cile dob ocus irgit immach im espartain
dib .nochtait a
in domnaig ac cluinsin cluicc indespartain
cridedha dochum dia ocus mar do btar ann atchonncatar lna.

!|

nairt altra ar dtiachtain innuass ar tonngail as in frmameint.


n habair a naemlat sin a Finnin ar espoc Maignenn

tcca

espoic ar Finnn is frit fcin as cuibde a macasamla st ocus n


damsa as cosmail bodh [ms. bith] ocut. dar na hainglib ar
espoc Maignenn n cu fagarsa dia a macasamla st n ticbsa
.

sillid

ar dia in dara fecht ocus itcht eturra in dara lnanairt

ocus mrthar ainm d trsin mrbuile ocus dogniad ilaige mra


ann sin ac mrbuaid a crbaid ocus marait na lnanarta sin beos.
.

Fecht naen dia tinic maor

bhuime

rg

Erenn do cuingi

cssa for

mbuime] Maigninni (sic) ocus cionn a tr mbliadan


in nucht a mbuime.nr gab in maor in n ro dlig ann acht in n
nr dlig issedh ro shir. do guil buime Maignenn nuall mr ocus
i

[ms.

fcin ina hucht

aislingi ar

liom

is

tid iar sin a leth choss ocus a lthlamh ocus a

moer igios indmaor ocus issed atbert atchonnarc


s mar do beinn cintach re huan trcair ocus is dig

lethshil 'n

in lenab

fil

agut

in

tuan trcair

ocus d faghti

dam

dia furtacht in nainm do leinib n thigbainn cs fort co brth


shunn imach. fchaidh a buime forsin mac ocus isedh atbert
:

49*:

Betha Maignenn.

i]

39

a meic inmain do ricfed a leas an daidhbres furtacht d'fagbil ar


mar do chuala in leanab briathra a buime do thgaib a roscc

[ocus] a d lim
ctir co luath

Maighnenn

dochum

maer

dia etarbuass ocus firther an

igter astig ocus innister curab lcanab


conid iat sin ctferta Maignenn
.

naom

Fecht naon do b reithe caorach ac coimitecht Maignenn ocus


induair ba siubal.dib no imchuiredh indrcithe leabar irnaierthi
Maignenn ticc araile drochduine dochum Maigncnn ocus do
.

(sic) in rithe. tid Maignenn cona tr nnbaraib clrech ar


a lorg co tech indmirlig snalss indmirlech for minnaib ocus
for lim Maignenn nachar cintach imman reithe do b an

ghada

reithe

arna

pull

talman

tig in mirlig coscartha

ocus aroibc ina broinn

ithi
dorighne dia firta follus for in nocmchlirech cur labair
an reithe fs isirf poll iroibc fchus Maighncnn ocus a tr nnbair naomchlirech suas ar dia ocus beirit a buidi ris mar do
mdaig a mrbuile fin. imths imorro in mhirlig ro benac; a
radarc as a rosc ocus do chuaid a lth as a cosaib ocus a lmaib
ocus do himred anbforlonn mr for a chorp uili cus adubairt 6
.

guth mr

mo

Maigncnn n

truaigi m fin im phectach ocus ar dia frit a


beir ncm dm budesta. mar do chuala Maignenn
.

indpecthach a[c] gabil aithrgi do gab bidh ocus trcaire ocus


dorighne guidi dchrai co dia ocus fuair tria rath irnigthi dia
a shile do thecht do'n dall ocus a cur ina inat fcin ars. rom.

mrad ainm d ocus Maigncnn trsin mirbhuile sin etrl.


Fccht aile dia ndechaid Maignenn ar cuairt chrbaid co teach
]|

meic Muircdhaig muindcirg


.i. mac Cairill
amhlaid do bi Mblaise ocus tri'cha galar ina churp ocus
a cr cumang crbaid ocus is amlaid do b ina crois ocus a
bl re lr ocus a[c] ci co dchra ocus an talam fliuch fi [a]
Mlaisi lethghlinni

ocus

is

draib aithrighi.

ar dhia

rit

ar

Maigncnn

innis

ar dhia na deich ngalair fichet do bcith


noemespoic ar Mlaise is amlaid taisbntar
:

it

dam
chorp

damsa

cat fr shiris
.

inneosat a

beith ocus

mo

amlaid at commadh maith


lim mo phurgadir d'fagbil dam ibhus ocus an bctha shuthain
thall
ocus an fedarais a Mhaignenn mar bhs an grinc. cruithnechta sul [ms. cr. ria sul] cuirtcr annsan ithir curob icin a
shisdedh ocus a bualadh is f'n innus sin as maith limsa mo
chorp do shisdedh do na galraib sul do curthai mhc isin uaidh
ocus atbcrt Mulaisc a bhuidhechas ar dhia ar sc tusa do thccmil

pecadh ina laom trm chorp

ocus

is

Betha Maignenn.

40

[49^

ng d mt as comfhogus g damsa festa ar s


ocus cirighse co maith mh ar dia ocus dna rd uaidhe ocus
adhlaici dam. dorighne Maignenn in trd adlaici sin ocus is
sin an treas adhlacadh as uaisle dorignedh an Eirinn .i. Pdraicc
ndn d leth nglass ocus Mochuda a rithn i Shuanaig ocus
Mlaise iarna adhnacadh d'easpoc Maignenn
roibe
Feacht naon dia ndechaid espoc Maignenn in bail
Finnch brig gobann [ms. gobo] ocus do shir leis ar cuairt in
Arainn in bail i roibe edne ro ocus tathaige naom Erenn ocus
naorri na hEorpa uili ocus ina roibe mrphopa ppa. luid iar sin
Maignenn in Arainn ocus dorine a chatach fria naomu Arann
ocus tnaic aisti iar mbuaid aitrigi ocus ailithri ocus a.tr nnbair
naomclrech do b ina coimidecht a hArainn. ocus aidche dib
comfhocus Garmna cin biad truag dinn a naemclirig ar a
mhuintir re Maignenn nach bfuilmid anocht Tamhlachta mar a
fuigms sssadh na hoidchi innocht ocus sinn lonn. n rdaid a
ca ar Maignenn uair furtachtaigi dia na trig ocus ria trin
ria

chugumsa

ocus n

fdus sinni d'furtacht

nr cian dib

ocus

fiad

ann

roime

ninad

irin in bail

aili

atmm.

tan do chualadar nuall ocus guth gadair


ocus in tan rinicc i gcomfhogus na naemclirech
in

rucasdaif baethlim bidgamail cur bris a muinl ina fiadnaise


Dco grasias ar Maignenn caithidh co mesarrda ocus beirid a
.

re bar cruthaigtheoir a febas atthar rib ocus dognt


muintir Maignenn amlaid sin ocus rucsat leo a fuigle feola ocus
mar sin dib ac siubal co tinic' aimsir na hine. ar dia frit ar

buidi

muintir

fer dia

na hine
biad fort

fri

Maignenn

innis

dinn aithesca ocus senmir

innisim ar s nach fogain in ine in uair shechaintear


nach fagann tu in biad n ine ar uaill ocus ar domus
.

||

n ine ar shaint do choigill do bd n do


n
uair
m
spride
dligios nech ine an bd do shechnadh in
ine an beoil ocus na locht do shechnadh ocus adeirim rib a
trga ar Maignenn nach m agrus dia na hulca dogn in agrus
s ar duine do fdfadh maith do dnum ocus gabus uime gan a
dnum ocus maircc tra ar s doch na hulca aga ndnum ocus
nach imeaglaigenn an coimdi tr bithu sr
Fecht aile dia ndechaid Maighnenn ar chuairt co hairm irraibe
Maolruain tamhlachta [ms. tablachta] ocus is amlaid fuair ocus s
ac techt a tiprait uisci tar is tr caoca salm na saltrach do [ms. d]
gabil ocus bennaighios Maolruain tr umlacht do'n noemespoc
f sechnti fin biad

Betha Maignenn.

5o: i]

41

[ms. dondoem] ocus dogn filti mr ris ocus tuc pxa d ocus
rid ris tabair th'aire frim a chara ar s. cuiris a lim tairis

do

ocus tuc dealg dronglanach a beinn an bruit rinnig do b f


caomthach a cuirp ocus tuc buille ina lethchg shoiscla ocus n
ocus ba h
d innsin do espoc Maignenn nach roibe
curp Maoilruain. decimse sin ar Maignenn ocus iss ime

tinic fuil a hinat in deilg acht ruai[dh]teach bec

fth na
diumus

fchsana sin
i

thnacsa d'fagbil procepta crbaid uaitse ocus d'iarraid m'fisitneach ocus mo glanta m uilib pecthaib ocus cintai (sic). ar dia
rit

ar

adeirim

Maelruain
f tr

rit

abair th'fisitin
ar s

collic [ms.

dna trcaire orm

haisitin

colh.].

innisim duit ar s

n huaire riam ina [ms. ann a] chile 'n l


ocus innisim duit nachar choilles m'igi
n' [ms. inna] mo genmnaidecht riam in l do baistedh m
ocus nach roba riam adubrad sacart rim n l cin aiffrend. in
dnai obair lime shaethar do chuirp a naemespoic ar Maelruain.
n dnaim obair n saethair ar Maignenn ocus n dual dam a
nachar

lices trtha

ro gabas grada form

dnam do

leth

mo

li

truagh sin ar Maelruain


riam nach dingnad saothar a chuirp

[ms. molai].

nr istessa fisitin duine

fin. ocus tabair anir damsa a naemclirig ar espoc Maignenn.


dobr co deimin ar Maelruain. innisim duitse nr chuires d
chruaidi breth riam ar duine d [ms. ar duin t] tnaicc chuccam
nach cuirfinn ar mo chorp fin breth bud chruaidi inss tnaic
fecht aile chucam ar s mac rg Saxan d fisitin ocus d'iarraid
aiccepta crbaid ocus do fiarfaiges de in dnad obajr lime
adubairt sin nach dnadh ocus adubartsa nach millfinn recht d
.

ocus an comairli tuc do

Adam

in uair

adubairt

a bethugad

ris

le

saethar a lime ocus a chuirp ocus d allus fin is truagh mo


chuairtse ocus mo cilide do beith mar sin ar easpoc Maignenn.
n truagh ar Maelruain bud orderc fri deiredh ndomain ac
.

do turus ocus na diamra dogntar


uait teaccaisc m ar dia frit ar espoc Maignenn. adeirim rit
ar dia cin pecadh na carat ocus na comarsan ocus cuir do
smuaintigthi a ndia ocus n smuaintig cara n compnach r n
airged n taidhbsin in tsaegail brgaig acht cuir do coibsena
ocus do chroide a ndia ocus smuain Muire mthair na gliri
ocus smuaintig na fiti mra .i. in d mrfith dg timchioll
Eoin baisti ocus in d'minfith timchioll Abacb ocus smuaintig an cetharsoiscl [ms. suigisc.] ocus an d espal dg ocus
sithib ocus ac seinleabraib

[|

Betha Maignenn.

42

[5

an

o:

taen deiscipal dcc bs ina ndaltaidhib aici ocus an macradh


ina cethairn tigi ac an rg suthain ocus is comharda na cetheirne

tigi sin

cross ir ina

ndan ocus-cros

airgit

do

androma

leith

ocus smuain tig na ni nird ainglidi ocus ibnes gliri na


cathrach nemda. ocus biaid ratha mra for do chathair' comar-

do gbair an glir marthanach thall ocus


comairlesi duit a naemespoic. ocus fs biaid ratha
bais ocus

is

sin

[mo]

mra for do
chathair comarbais ocus bud h in treass teine ar a mbiad ratha
a nErinn h .i. tene sheinnLiann (sic) cinn mara ocus an tene
beo bithbeo bs a nints Muiredhaig meic Sdna ocus tene espoic
Maignenn a cill Maignenn. ocus bud tu bus breithem brtha fri
lim naomPtraicc ocus naem Erenn for'do mnchaib ocus for
lucht comaillti do timna th Sinann co fairgi.
Ocus do righnedar sin a cadach ocus do fgadar a mallachtain
ar an lucht do ticfa[dh] tar a timna ocus fs a nguin d'armaib
loma lmtha ocus a tabairt a nifern Milmantais ocus Sailemais
.

ocus Belsibub

Ocus

na cinn tsluaig as luga trcaire a nifern

.i.

nanam do chur

a nchtar uaigi

fuair espoc

rdan ocus

ocus a

tr hitcedha dia ann .i. na ocus


an lucht do riarfa[dh] a chlrig ocus a

Maighnenn

toicthi for

comarba dia

ifirn.

is
ocus ro fgaib tr fgbla ag lucht ingrema a
thermainn ocus- naemchathrach fin .i. saegal gearr duthain
ocus scrioss for a shliocht an talam cin torad do tabairt dib
ocus maircc do lucht a comairci benus cill do cabair easpoic
Maignenn do geib se dia dib an atcuingi cir sirit air ocus
fot saegail abus ocus frecnarcas na glire marthanaige tall ocus
talam torrthach ocus cidb duine lemad inmain espac Maignenn
comad inmain leisna dinib ocus cidb lemad eagal olc do
.

dnum do comad
Ocus
tigedh

eagal leisna dinib h.


ac so n dia tesmoltaib easpoic

dochum

dochum

prindtigi n

Maignenn

in

do

uair

la digi doghnfodh] s

cic smuaintig[th]e riasiu do promad a prind n a somultas an


ct smuaintiugad dob cinnus rucad h ar ts ocus a derile tinic
.

a broinn a mthar

an dara smuaintiugad dob cinnus rechus a


ocus in tress smuaintiugad dob mar
berar an tanam do fchain ifirn in cethramadh smuaintiugad mar
tid do fchain na cathrach nemdha ar teichem co mbrthaide ars
h ocus is mide i mdchas as fin an cih'cedh smuaintiugad
mar doghn carn do na pectachaib cromad becn coimseach
.

naimsir a hcentus a bis

Betha Maignenn.

5o: 2]

43

ocus a deiredh rena manchaib inad luirg in spirut (sic)


nim do fgbil folam ina mbroinn cin an biad saegalta do dul
ann ocus adeiredh f tr curab buaile arna brath an saegal ocus
fchaid a muintir gradach ar s ocus tabr[aid] do bar nidh d
iardain

||

ndiulta sib aitnedha dia cinnus fchbus sib ar dia suas ac iarraid

bar nathcuingi

air

n cinnus

cluin[fios dia] bar nuaill

n bar

ndiprecit \ms. nebrugoit].

Fecht do chuaid espoc Maignenn ar cuairt do'n bail irroibe


Moling tucad prind ocus tomaltas chuca \ms. qk] ocus- do
bennaigedh a prind do rir foircetail atchonncamar ar fer dia
muintir cross ocus adnacal nua an diu ar s ocus n fetarmar
crd do hadnaiced ann. c hit a facabair sin ar espoc Maignenn. ard fil
taob berna na githi ar s. n faca cross riam
nach diongnainn slchtain f tr di ar espoc Maignenn. fcaid
m a prind iarna bennugad ocus gluaisis roime ocus a tr
nnbair naemchlirech ina coimidecht ocus rnaic co berna na
githi ocus do bi co cian ac feichem na croissi ocus an adnacail
ocus nr labair re neach ocus nr shlcht do'n chrois. do fiarfaig
a muinnter de cid fodera do beith ina tocht n ro frecair iad
.

mar

ocus adubairt guth mn cennais


forchumal fort ar s co ninnisi [ms. co ninnisedh] cia do cuiredh
ar fed

isin

tr

nuaire do

nadnacal sin

sin

c fth

imm

nach faca an cros ocus

ar

ngabil lime ria. inneosadsa sin a naemespoic ar an tanam aga


freagra ocus n fagaim anacal otharcongal geintlidhe mise ar
.

s ocus nr ft olc riam

am

tuillmech buide

fri

trn

nach derna
.

do airginn

for

doghninn ingreim

trin

ocus

na hcacailsib

anbfanna ocus do fuaras gir clog ocus caindell ocus mallachtain


frnach ocus fuaras bs cin aithrigi ocus n ftfadais feallsa.

main an domain a

uilecumachtach ocus
.

is

mo

pinne acht muna innised dia


aire sin a naemespoic nachar lic an taingel

innisin leth

coimidechta do bi agad m'faicsin duit ocus ar dia rit a naemespoic guid orm ocus tig (sic) do trcaire form. ocus fchus suas
ar dia iar sin atbert a aingei coimidechta fris n tg fercc dia
.

ocus n caith th'aimsir co dmin n ass-m

slchtus

Maignenn

ocus impaidhios for cla isin conair cftna] in bail irroibe


Moling ocus an prind do bennaig espoc Maignenn n[fr] blais

f tr

Moling n a coimtinl di co tnaicsium doridisi [cs]amail sin


a naemclirig ar Maignenn ocus cid fodera cin an biad t do
caithem nr dngbla sinn dochum a chaithme iar mbennugad
.

Betha Maignenn.

44
dtiitse.

n rid a

aga bennugad

ro

ar s

fireoin

budh tusa a

[50/-

d mbeidis naoim Erenn

uair

dol ocus

is

frit

ro

budh cubaid a

caithem.

Doghniad a naentaidh ocus a cadach iar sin ocus imges easpoc


Maignenn ocus a tr nnbair ocus tegmus do b[eith] ar mearugad in aidci sin ocus do gab ic rnaigti co dchra dia breith 'n
merugad ocus tarla do a beith a teglach irroibe sochaidthe mra do
dinib aniarmarftacha].
truagh sin ar s gr b'olc an merugad
is mesa in tsochaide a grin otus
[a] briathra anmianacha ocus do
in
roib
inad
cunnail
a
fiarfaig
ngar do. [do] hinnseadh do bain.

||

treabtach bocht deril,do beith i ngaire


ocusjdo chuaid in baile
irribe in baintreabtach'ocus ba filid in maintreabtach (sic) risin
.

cuire

naom

atchonnairc d hinnsaighidh

bennaigid na clirig di

ftha isin maigin ocus molus Maignenn co mr in connlacht ocus in ciunas is mochn bos isin bethaid boicht a bfuili

ocus

ligit

[nts, fhbuil.]

ar s acht nr

cdh n n moltar

isin

budh derlacht aindeonachta

neclais ir cuirid a

compnach

mad

a pecadh

ocus a ndercincdh.

Maigncnn arna mhirech ocus do

Hirgios

nnbair ac siubal fedh

in tsathairn

b fin ocus a tr

ocus an uair tnaic croch

in

naemcspoc beith ar maig rid ocus ligit


ftha in aidchi sin ocus tarla dib mrn fleochaid ocus githi
cruaide codarsna ar fedh na haidchi fuaire flichi ocus do shidh
espoc Maignenn a trosdn cetharuillennach s a cionn ocus do
shidh cach fer dia muinntir a croind croma a timcioll a trosdinsium ocus do thgaib in naemespoc a cochallcethirbennach
s cionn a cuire clrech ocus dorighne firta co follus forsin mbuidhin sin gr mr doinenn ocus dertan na hoidci ocus cr ba ln
cach linn ocus cach laithreach nir fer bainne di'n doininn for na
naema (sic). ocus do irgedar co moch isin maidin dia luain ocus
fa follus na firta sin dorighned for na naemaib ocus rngadar na
tarla do'n

domnaig

mrbuile sin f Erinn uile

Do

(sic) espoic Maignenn amail do bi f thoicthi


n airged n mital re a nabarthar monad ocus do
rat cile d do b a cill Maignenn in teisteamain mirsi fair
ocus issdh atbert Maignenn firtach nr cintach riam re mni

thesmolta

nr ghlac r

gnthach beith ac ci. occus as a


haithle sin n ro rid in taenfhocal f dh riam ac senmir ocus

Maignenn fthach

fer l [an]

nr fhc

senmir riam nach tibredh duine dochum creidme. ocus

Betha Maignenn.

2]

5o/':

45

riam ar gualaind rg n flatha ar teichem co ngbad


mid menman ocus do thathiredh commr anir na rg ocus

nr shuid

na tigernadh trn ocus adubairt cur mairg diana[dh] ssad anir


na trn ar bfgbil [ms. ar fhagb.] in tsaegail do neoch. occus as
a haithli sin tnic mirlech benn Edair do goid b chlaimsigi

Maighnenn ocus is amlaid do bi an chloimsech


aici no ssad boicht ocus lucht miana [ms.
mi] ocus crithgallraig fuair s fios in mirlig ocus do chuaid
ocus a higem eisti in bail irroibe easpoc Maignenn cona coimtinl naom ocus clrech ocus do inniss dib co serb amail ro
hairged imon naenboin ocus co rofibhe] fin ac dul cile ocus
a trigi d brg sin. do fergaigedh commr in noemespoc ocus
a chuire clrech imon scl sin bentar na cluig ocus na ceolna

cilli

[ms. cidli]

ocus b bithblecht

ocus tucait [ms. ticit] gir cloc ocus esgaine ocus


mallachtan do'n mirrlech. assa hathli sin nr labair in noem-

isin

baile

||

espoc [ms. indoemespoc] ocus do b ina thocht gan chor do chois


n do lim n do ball d ballaib ocus do labair co cunnail assa
.

haithli sin ocus adubairt

gur fbair a bennacht

do thabairt don

mirlech do bi do mit a grigi [ms. gruaigi] ris ocus n fuair


naom n frn uaid itchi n osna do tabairt d. innis a freoin ar
siat crt as a

mo

ndcnat

Stti,

inneosat ar s

mit

mo gruaigi

(sic)

ocus

lium ferg d do dscad dochum


na
pinne marthanaigi thall in baile nac fagthar [ms
mdaigthi

charait ocus inn bail nach fagann naem n frn


cobair
fagar]

truime

irbaide ocus cur b

ail

a itge roiches in tanam a nglaic Milmanntais a nchtar uaime


ifrinn.

Dobeirim sunn amach

tromgirthi do lucht mo shraigthi


iadad a sl frisin doman do charsat

tr

ocus sraigthf mu manach .i.


ocus iadad na cathrach nemda [ms. nedmai] riu gan beith ar
comas a fagbla dib ocus fgaim dib bs do rinn ac lucht mo
.

shraigthi ocus teirce thofaid for a comarb[aib] dia nis amail


atbert Duid tsin tsaltair semen impiorum peripit .i. athcuingim
:

d rgsuide dc sliab Siin ocus an l beid


na ceithre srotha teinedh imon sliab ocus in l beid na tr
muinntira ann .i. muinntir uime ocus talman ocus ifrinn comad
bidba bis an nifrenn lucht mo shraigthi. lucht mo mrtha ocus
mo dtin comad m fin bus breithem brtha forru do cet Crst

ar dia in l beid in

fri

lim Ptraic.

Ocus bud truag

<.

ar espoc

Maignenn mar

aithrisit

na

croinici

Betha Maignenn.

46

ocus na scribenda airde na cic

\jns. cr']

[51:1
l

ndcc

mbrth n

ria

fosaid cunnail ailgen ainmnithach indl sin gen grig


cin gairbi mic d ris ic techt co taitneamach i coinde a chuirp isin
l sin bail n biaidh frithbert n fircenn. maircc tra do muintir
b

fr feidil

Luxifir

a coinni a corp cealgach in l sin do mdachadh a


ocus atberait na scrbhda curab amlaid sin bit mael

tic

pinne
crdub gan finna cin
.

fiacla

ocus dia mbiadh a athair n a mthair

n a ben phsta cecha taebha [ms. taemba] de

dchfad forru

comcrith ocus a aire for a pectaib ina fiadnaise.


duine
do muintir Luxifir tr muintir Isu acht a
ocus n tid
acht beith f

mbeith ina

ana] caire crdub ar leth


Fistine espoic Maignenn co ticfad aimsir a mbeids na hingina
aithgra cin urraim [ms. oirraim] dia mithrechaib ocus commad
.

\jns.

immda achmusn do na
ocus tuatha ein trcaire

main chlaena cholacha


talam cin torad

ocus senire cin a ngaire


ocus escuip gcribdeacha ocus breitheocus anurraim do na seinnseraib ocus
dereilib

ocus sna saeba

mn ubthacha

ocus aimsera anmesarrda

ocus eclais cin tathaighi ocus croidhedha


cealgacha ocus meabal ac mdugad ocus aithncdha c srugad
ocus airde li brtha cach bliadain. maircc thtruig in aimsir sin
Fecht naen dia ndeachaid easpoc Maignenn ar cilidi co hth

ocus

luain for trig tha luain ocus mar do chonnaircc in lobar in


naomespoc uada do goir comarc adbalmr ocus atbert fris guid
an coimdi[dh] cumachtach ocus cluin no nuall. mar atchuala
.

in naemespoc sin nochtaidh a chraidc dochum


[ms. mairit cual.]
dia ocus fchaid ssa cionn ocus tnaic a trcaire forsin clam
||

ocus do shir uisce ocus innail a lma

fin

corp

in lobair.

Occus ba do buad[aib] in naomespoic sin nach dechaid a ninad


riam ina mbiadh cogad n coinbliocht n ti[c]fad trcaire n
truaighe [ms. truaidthi] ar a naibradh ocus nach biadis sidaighthe
rsiu n fhgad iad ocus adeiredh friu co buidemail in ni do
caitheadh [ms. do caitheam] do b s agaib ocus n n/ tucabair
at s acaib
ocus an n do thaiscebair do chuirebair amuga.
ocus an n fr rabair nech co hcir atthar ag dgailt'foraib.
mar do chluinds na tuatha ocus na cinla sin no sdai[ghi]ds
.

f chtir.
isin bith

.i.

adeireadh fs curab in treas n dar buideacha dia


grd do fin ocus drca troma do dnum ocus comall

na sdha [ms. sigai].


mbliadan dia muintir

innis dinn ar
rs

mac

cinnus dlcgmaid

igi
in

.i.

a cionn a secht

crbad do

dnum

5i

Betha Maigncnn.

i]

47

naomcspoic. tcirt moch ocus nin fata sith mic bicc codla
cimedha amail no biadh dochum bis imrdugad minic ndia
cin in uair do legan ina chile cin imrdugad iiar irnaighti cech
acn aidchi amail bud h [a] aidcc didhcnach ocus bud a
croch didh[e]nach d cionn sin bcith cin crch cin foircionn
.

annsafn] bcthaid suthain thall ocus saegal suthain nemimsnmach


ocus cid b millfios na timnada sin ficfid tr neithe .i. ulad mac
.

molad.

Ocus do b bs ac espoc Maignenn n roibe nech tr huaire ina


coimidecht riam nach tibred taidbsi do cat an spirat do biad
ann ocus do tuicedh colluath in naingel maith n in drochaingel
do biadh ac Ieanmain cuirp cach in. ocus dorighne foglaim
.

na hErenn ocus [i]s iat so


d Finncn d Cholmn Ciarn Cainnech Comd Brnainn Ruadn Nindid Mob mac Natfrich
gall
conad iat sn in d rdnaem dc do b in nErinn fri lim Ptraic
ocus do b'iat sin fa hoitedh[a] crbaid ocus foirce.tail fri lim
dchra

[nts.

dichai] ag an d aspal dc

nanmanna

.i.

caspoic Maignenn ocus do bennaigedar


crbaid dar cuimnig[e]ter
.

uili

cach foirbriugad

Fecht

aile dia

bail arraibe

ndechaid espoc Maignenn ar cuairt crbaid in


ritn ocus do farfaigh Mochuta de cinnus

Mochuta

ati a chara.

n fuilim

ocus rachaid

mar do

ar neimn budesta

ocus n bia

m mar atim

ocus adeirim

rit

Muchuta

[ms. ammuchutai] cu faca duine senrda ac iarraid ar a chloinn


beith co hinnraic ocus nachar smachtaig a boill n a chtfada
[fcin]

mbsaib in tsaegail.

do fiarfaigh Mochuta crt dognam risindaes ngrid


a ngrda. inneosatsa sin do ched aingil d ar Maignenn
ocus adeirim rit ar s cid b sacart coillis a ngrada n a genmnaidecht curab bidba bis do dia ocus cidb ainder mn dobra
xs sin

coillis

||

inann lim ocus a beith cin sechna fir a tr


rannaib in domain aicci ocus iss [a] adbar sin curab dlis do'n
tsacart siubal indanir a grd a tr rannaib in domain n dono
toil

do'n fhior grid

is

deich mle fer s ird aicce ocus deich ct supra [tns. s*] mle
ocus is [a] adbar sin deich mie leigin do ainglib bs ac

coimidecht cuirp cacha sacairt geanmnaid n dono aenadall


sacairt ocus is [a] adbar sin ar a beith i nail tsuthain amail
Issu for an naltir nainglidhi. mairc tra ar Maignenn dianad
frithi in bcan sin d'is in tsacairt
uair is ccnn a labbn ocus is
.

Betha Maignenn.

48

[51

sa

neme ocus is diultachad [ms. diultadach] baistid


ocus creitme ocus crbaid ocus is comaenta fri Lucifer ocus
Datlian ocus fri hAipirn ocus Plutn ocus fri Bclsibub ocus
ocus frisin crin crduib ocus fri ccnnaib
frisin Maelmantais
gael re nathair

slig ifrinn ar chena dul ina gnis n ina caemtach d'is in


tsacairt [ms. in shacairt]. conid iad sin tesmolta espoic Maigncnn
fri caradrad na mban ocus na sacart sin
.

Innis dinn a naemespoic ar Mochuta cinnas dlegar in ailitre


do dnum. atit tr hrnaile ar a fcbann nech a dthchas in
uair tid ar turus na' hailitri

ocus at aenadbhar as a faghann

nemda dia ocus is so sin .i. in uair scarus nech


craide ocus menmain ocus cindthracht fri duailcib in
tsaegail do geib s dia co drech f'n cuma sin. induair tid
s in cathair

ar

ailitri

menma

ocus bos a

for a cloinn

for a

mni n

for a

ferann ocus beirios do rogain iat tar dia is dmineach a ailitre


ocus n fhagann tarba di acht imluad cuirp ocus saethar dmin
r is bec a tarba do neoch irgi assa atharda dthchais mina
.

derna

in

dia

ai[lithre]

is.

ocus induair do chuaid Abratham

iriseach ass[a] atharda dthchais do rat in coimde comairli do


ocus is comairle tuc ben do chill festa dot tr ocus dot talam
:

[ms. dotir ocus dotal.] ocus n bodh

do menma ris aris ocus comad


.

an aingil collus re cach uile dhuine d ndingna


ocus gan bsa an tri irroibe do dnum arss ar fedh a

sin comairle

ailitri

ailitri shed cos n lm n chuirp. ocus tr drium sobs ocus


uasalgnom meissemnaighis dia cach aen do'n droing daenna.
fecht aile dogn nech ailitri ocus fn ina conmaide ammeasc a
muintire .i. induair do geib a craide leis dpchum na hailitri ocus
n licenn dochma n daidbres n muirigin d dol san ailitri iar
fagil a chraidi leis is inann do sin ocus dul co leacaib Pedair
ocus Pil ocus co hadl[ac]ad Crst diamad ann do triallad ocus
diamad in colann no bacad -ocus do gbad eire anma na hailitri
uirre fin. dligid cach crstaide beith f riagail na* heclaisi uair
gabaid in congain craidi gairm caendthrachta acon coimde
.

certbrethach
fiarfaighis

ocus

dom

iss sin

in

cest

comrid ocus caradraid do

.
||

In fetarais a Maignenn ar Mochuta cuin [tic in] roth rmhach


ec tarrngaire in tsebaigteoir indErinn. is amlaid tic Ainticrst

fer trn glicc

aimlesa fin

aimglicc .i. aimglicc fri dia ocus glic fri dnum a


ocus deirbshiur d fin a mthair ocus ingen doghn

272

Betha Chellaigh.

2]

rena hathair
coiss

ocus aenclr a dan uile ocus s meoir ar cach

ocus

amlaid bos ina breithem diandub ocus

is

tomm

ocus doghn r do cach mitain ocus tdiscid


ocus n b trcaire ina aimsir sin n co tic El ocus

glliath ina dan

mairb

49

Encc

\testa

n do

shtiitn

Betha Chellaigh

na bethadh so\

Alaidh

chille

in so.

for Connachtu .i. Egan bl mac Cellaig mcic


muilt meic Nathi meic Fiachrach meic Echach mig-

R ro ghab
Oililla

medoin

mbuaid

ro airced cach ciced in Erinn ocus ticced co

ocus a crech

ocus n beirthea crech uad as a ciced uair ba

leis

raen remi do grs ocus in tan nach beired for a creich dognthca
crech lessium in l sin for in tr a mbeirthea a crech. cid diu bat
.

riaraig do Muimnig ocus Laignig ocus dognts tuillem buide friss


ar mbreith a mbuar co menic d naindeoin.

Acht aenn
Nill co

Ulaid

mbtar

dorla conblicht
in

d chiced

mr

cend

iter

Eogan ocus chlanna

in cicid

.i.

Connachta ocs

acht n ba comln a ndl r nr brissed cath for

Eogn

benad de ocus n fhil nuimir for menci a


chrech ocus a chathrimenn for Conall ocus Eogan ocus Oirgialla.
uair n denta l sda cin ba beo acht a gcrechadh cacha mi's
ocus cacha rithi ocus a gcur f ghin claidim. ba decair ocus ba
bl riam ocus nr

doilig l clannaib Nill beith oc fulang anforrin Eogain bl


ocus cloinni Fiachrach ocus Connachta olchena forru conad h
.

comairle dornsat Ulaid

mrad ocus

crch

uli

Connacht

do

thinl ocus

crechsluaiged do

d'innsaigid.

.i. Fergus ocus Domnall d


meic
Erca dornsat sin crecha mra for ConMuircertaig
nachtu co ro airgset rompu co Muaid co lir lngrind ocus btar

rg btar forru in inbuid sin

mac

cic catha

do shochraiti oc dnam na gcrech

sin

ro triallad tra

traigecht forru ghasraid cloinni Fiachrach ocus Chonnacht ar


chena cr b'ead nr benad b db ocus nr maelad forru n co
.

ruc lucht tige Eogain ocus a mhuinter forru ic drochat martra.


ocus do fsatar sin debaid dchra forru n co ruc Eogan fin forru

beos oc sceichn na githe. otehonnaircsium tra

in

slg

mr do

Betha Chellaigh.

50

[273

do lucht icsi ocus eladan uad co Fergus ocus co


Domnall ocus co maithib in chicid archena d rd friu in chrech
cona hige d'fhcbil ocus imthecht imshln iarum ocus mina
dernsatsom sin cath do fgradh ctir forru. tiagait co hairm a
mbi Fergus ocus Domnall co maithib Ulad archena ocus sloinnit
dib aithesc Eogain bl nr fhaemsat aisiuc itir ar ba menmnach
suilbir iat do chur ri chatha ocus a gcrech rompu cic catha
chuir techta

ann sin aenchath adbal


do chloinn Fhiachrach ocusdrmada do ghasradaib in chicid
archena f Eogan bl mac Cellaig.
Tairlingis Eogan ann sin oc istecht re haithescu a fhiled
chlannaib Nill in uair sin. do innisetar do comad chath a choma
do'n turus sin ocus nach fuighbead b ar aba in chatha do chur.
cid tra acht do idetar Connachta iat ocus do insaigetar clanna
Nill co hobann scaid aniarmartach. tchonncatar Ulaid onch
Eogain ocus na meirgeda ruc a gcrecha co menic do inttar ocus
do ghrinetar ocus do chrithnaigetar dochum a chili co tucad
cath Slicigh eturru ann sin. do brissed for tuaiscert Eirenn in
cath sin ocus do marbad Fergus ocus Domnall ann ocus do
benad beos a gcrech dob ocus r d-irmithe leiss forru ocus
tromghontar Eogan bl ann conad for crannu sleag ro himairced
h. tr trth do beo dorir foirne ocus sechtmain dorir dreimi
eili
maithe in. chicid chuige ocus uada adbal diu mid a
cloinni Nill ocus Ulaid ocus Oirgialla

acine accu.
Iar sin tra ro himred

lmu

for in rg for

Eogan co mb

ina

chinnte bs d'fhaghbil do ocus btar clanna Fiachrach ica


chomairle friss cia ro rigfatis ina inad. is decair at bar ndil
.

ar

bl

Eoghan

att

d mac ocumsa

co s

airm a

is

bfil

cuinehid

d rgad nach
f in

mo

ocus
.

adbar

sin.

ina lim isin


nairceat

.i.

fil

.i.

Cellach iu clirech dalta

mac

c nach inrgtha ar a ice


chomairle db insaigid do chluain co Ciarn

Ciarin cluana ocus Muiredach in

fair

adbar

ocus cedaigid d Cellach do licean lib


rg eili ocaib ocus guidid cu mr h
.

Eogan a adnacal ocus a gae derg


ocus mh'aiged for in tuaiscert ocus ar taeb

iar sin atbert

mhuig

ua Fiachrach ann st

ocus in oiret rabursa ocus

cath inaghaid Connacht ocus


forru.
aigead m'uaige
[ro cuired] budin innte fr in rdugud
for
in s[in uile] uair cach inad a tecmad
co
ro
comailned
sin.

mh'aiged forrusom n gbat

clanna Nili d

chili

fri

ocus Connacht[a

iar sin is]

||

maidm do

273

Betha Chellaigh.

ij

51

[bodh for sluag] cloinne Nill ocus for in tuascert ann

conid

h comairle dornsat clanna Nill pcus tuaiscert Eirenn techt co

sluagud mr co rith ua Fiachrach ocus Eogan do thcbil ocus


a bhreith leo tar Sligech bud thuaid ocus ro hadnaicedh h
thall
naenach locha Gile ocus a bhl' fri lr
.

Acht aenn chena

Eogari bl dib dul c cluain meic Nis co

oc rnaigte
tech leptha

mar do tecaisc
hairm a mbi Ciarn

tncatar clanna Fiachrach

ocus rncatar ferais Ciarn filte


ro frestlad co maith in oidche sin

iat

friu

ocus cuiris

iat

do

innisetar

do Chiarn a dtosca ocus nr fhaem Ciarn itir a dhalta dib.


ocus cin cor fhaem do ansatsom in dara agaid cluain co tinic
Cellach for cuairt chuca. ro aicletarsom ocus do guidetar um
thccht leo ocus do fhaem iarum dul leo ocus d'imthig iarum
abrach cen cilebrad d oite itir. do hinnised do Chiarn sin .i.
a dhalta do ld uad cen comairle frissium m d'imthig ol Ciarn
iicrab soraid do in roga ruc ocus beiread mallachta lcisin comairli
i

dorine

ocus gurab drochdiach brus f deoidh ocus gurab bs


fcbaim fs a hucht mo thigcrna .i. r nime
ocus talman cach aen fhicbios a lgend choidche gurab bs do
.

do rinn nosbra

rinn brus can chabair can chuntabairt \ dla Cellaig tra berait
clanna Fiachrach leo co tucsat rige ua bFiachrach d .i.
Rdhba co Cdnaig. bi seal innte mar sin ocus n ba maith lais
a bhetha tchuala a oite d escaine
Is amlaid tra bi Guaire mac Colmin ann sin ar nirghi a
nis ocus a einig f Eirinn ocus i Fiachrach Aidne uli aice for
ferannus ocus nf ba maith eturra i ctir ina bferannus ocus
.

ocus gr b'ead dornsat


coinne ocus comdil cor shidhaighset re chili ocus bi celg i
cuit Guaire do'n tshd sin uair do fhellsom ar Cellach ocus do
marb uli cach aen ar a ruc d muintir ann sin do chuaid Cellach
adfess forru cor ba miscais leo a chile.

nnbair d muintir f limh as in longport amach.


Dla imorro Cellaig do bi bliadain ln fo choill as a

ocus

tr

aithli

ocus aithrechas fna lgend d'fcbil ocus


im thuilleam dorine Ciarn fair co mbi oc imaithber fair fin

sin

n cor

lon toirse

for doilgi leis

trla in chomairle dar thrices

thuatacht

mairg damsa ol s d
lgend ocus mo naemoite ar

na comairle dorla do.

in tsaegail

mo

dmbuain truaigse

is

ut dixit\

airg thricios clirchecht ar cheird do cherdaib in domnin deirg


mairg tricios rghrd d dil ar rge in domnin duthain
.

E 2

Betha Chellaigh*

52

airg
ferr

[273:2

ghabus arm for bithc mina derna aithrig


do neoch libair bna leisangabar salmthrtha

cht cid maith in ceard gaiscid bec tuillim is mr naistir


betha bithsheng beidhther de do gabar iffern aiste
iogha cerdi cerd gaite siblech luigdech luathbraide
acht cid maith in t don tar a his bud drochduin
do fuair Cellach mac Eogain
s mr do cach ulc dob sain
sechnad cera cheirn do cheirn ac imthecht le droichcetheirn
airg tricios neam naemda naem for iflfern ndub ndorcha ndaer
a Chrst a choimsid na tres in mrchoimde is mairg thrices

Ocus a

haithle in aithrechais mir sin' rosgab Cellach is


tr nnbair bi ina fharrad for in cocud

comairle dorine na

imthecht co hairm a mbi a oite

Ciarn cluana

.i.

ocus ba

Ciarn arna aimrir roime ocus d'fuirig


do
chluain
n
co fuair dreim d chomdhaltaib ocus d
allamuig
chlirchib allamuig do chluain. do fersat sin filte frissium ocus

hdna

leis

taeb

fri

do phcsat iarum tnaic isin mbaile leo co mb in adaig sin


ann cen fhios do Chiarn ocus tncatar maithe in tshmaid leis
arna mhrach co hairm a mbi Ciarn d'iarraid shda ocus trcairc
air ocus slchtais d oite ann sin
acht gr mr mit Chiarin ris
roime do fhaem a shd iarum ocus ba haithrech lcis in escaine
dorighne fair. a meic ol s d bfdainn do chuirfinn t'escaine for
clu ocus' nach fdaim nrab misde dia fritsa ocus nrab
lugaide t'inad for neam a dnam dam.
Is ann sin tnaic rath in spirta naeim ocus grd na trniti
Ccllach ocus atbert fria muintir imthecht ina bfrithing co hairm
a mbi Muiredach a dherbrthairsium is ann bi in maccaem
.

c in tan sin

Luighne bid ina fharrad or


Cellach ocus lenaid do do ghrs do imthigset rompu mar do
thecaisc Cellach dib ocus btar ina muintiroc Muiredach iarum.
Imthsa Cellaig tra chromais a chenn dochum a lgind co
dchra ocus bi oca dnam co sanntach frochnamach ocus cach
i

tig a oite

.i.

rg

bisech bi for a lgiund bi a tr coibis for a crbud ocus for a


dirc ocus for a ghenmnaigecht ocus for a dhegbsaib archena.

do

irig cl a crbaid

||

ocus ba buidech a aite

for Eirinn
.i.

tucsat cch uli

comgrd do

Ciarn de uair bi dorir a chomairle.

tucad rarum grda sacairt fair ocus bi f na grdaib sin co cian.


ar sin- tncatar clirig a airechta fin chuice ocus do thogsat

dochum espociti ocus tucad grda espuic fair ocus cell Alaidh
do chathraig espuic do do thathaig in espocite mr ocus menci
no bodh cluain meic Nis n ina fhairchi fcin acht n bi in
.

Betha Chellaigh*

273:2]

Eirinn aenduine ba
olds ocus frisa

53

cl einig ocus crbaid ocus clirchechta

grd aesa eladan

ocus no bod cach drong

dob ina lenmain.


'

Fecht naen ann tinicsium marcshluag clirech for cuairt


espociti co cill mir Muaide. is ann trla Guaire mac Colmin
in l sin
nDrlus co mrn d aes grda mar aen friss do bi
i

Nr mac Guaire a mhac ina fharrad ann ocus Nemed mac Firchoga
do Ghuairiu. adubairtsen .i. Nemed fri Guaire
nemhmuinterda miscnech do chuaid Cellach in tspoc sechainn.

dalta nemelach
is

cuma n

Guaire cuirfetsa techta ina dhiaidh d rdha

ol

dom

techt

acallaim

fris

ocus fidis fer d aes grda co hairm a

mbi Cellach nin in tsathairn do shunnrad ann sin. atbert in


is diumdach Guaire dot ol s tria thecht tairis
acht tar
anois dia acullaim. n rach tra or Cellach is esparta ann ocus n
dnaim tairmthecht domnaig acht doghn mo thrtha ocus
.

fer sin

m'oirTrend imirech ocus

mad

il

dosom

ticed dia istecht ocus

do chomrd frimsa uair is gairit uada ocus minab il rachatsa


dia luain airm a mbiasom mad il leis.
Imthigis a thechtaire co hairm a mb Guaire ocus imat na
haithesca ro chan Cellach ro innis do Ghuaire ocus atbert beos
gur fhimid Cellach techt lais ocus do innis fair co nach roibe
.

grd Guairi

itir

oc Cellach.

tit

ferg

mr

trt sin

nGuairiu ocus

irig co Cellach ocus fcair do m'ferannsa


d'fhcbil anocht ocus mina ndna loiscfither in chell a bfil ina

atbert frisin techtaire

chenn

cona muintir

ocus nr cheil

sin

uli.

iar sin tit in techtaire

fair aithesc Guairi.

ctna co Celach

dia etramsa ocus in tanfhrn

ocus gr bh'ead nr fhc in baile co maitin in luain


co rinic oirer locha con bi iarum adaig ann
rinic iarum cusin loch frisa riter claenloch indiu ocus bi

or Cellach

ocus

tit as sin

lacha co bfaca oiln uad

immach

.i. oiln Etgair a


co
mr s cionn in
ainmsium ocus tdbas do timthirecht aingel
an
roibe
bendachad
oilin sin. tit ann as a aithle cor fhiarfaig

oc dcsain

in

naem

ann.

Cellach

is

atbertsat co nr bendaig naem riam ann. is for or


innte at damsa dthrubacht do dnam. btar diu a

trell eile oca dhmolad do


smuaintiugud anta isin oiln. is cinnte anad damsa ann bar
Cellach ocus dnaidsi imthecht bar Cellach uair is imda bar
ninata im espocitisea.
Ba head sin tra dornsat cr ba lesc leo ro fhcsat Cellach

mhuinter oc fonmat faeisium ocus

Betha Chellaigh.

54

[274

aenur acht cethrar do chlirchib ca ina fhail .i.


Maelcrin ocus Maeldlua ocus Maeisenaig ocus Macdeoraid
ocus comdhaltada do Chellach beos iatsni btar diu init co

ann

sin ina

cisc

oc dnam a dtrth ocus a nduthrachta do

do hairdercad

dia.

bl in tespoc naem do beith


a espociti do. tinic trth na csc ann
i ndthrub iar bfcbil
sin ocus do bi Muiredach mac Eogain bel a brthair oc athaige

f Eirinn uli

.i.

Cellach

mac Eogain

co menic chuicesium ocus n dnad n acht dorir comairli Cellaig.


Otchuala Guaire in scl sin ro ln dsacht ocus miscais Cellaig

ba mesa co mr d issi r ba hecal


do ghabil do Mhuiredach tria thecosc Cellaig a bhrthar
a fhebus fin ocus for a mhit ro thuiced cor b'adbar

ocus gr b'olc remi eturru


lais rge

ocus for

bi tra Nar mac Guairi ocus Nemead mac Firchoga


co sor for Guaire Cellach in tepscop naem do marbad
ocus do bts oc cumadh msceoil itir l ocus t)idche do Ghuaire

rg fisin.

oca

f huril

for Cellach.

tra celg eturru fin .i. Cellach do thochdnam f a chomair uair cr fuath le

do chumsat

uiredh chucu ocus neim do

Guaire nr lainn

leis

airm d'imirt

fair

ina fhiadnaise. ba hamlaid

do chumsat neim f chomair Chellaig ocus curthar


techta for a chenn cosin inis a mbi for a loch ocus ro aithnigcd
dornsat

dob dia bfimdhed Cellach tuidecht a rdha'

fria

dhaltadaib

tcch co Guaire co ndernaits techtairecht tairise eturru ocus

Cellach in clirech.

cid tra acht rncatar

na techta

sin

co hairm

a mbi Cellach ina oiln ocus do bendachtsat do ocus s oc

dnam
fris

a thrth ann sin

corub

for

bendaigios Cellach dibsium adbertsat


a chend tncatar Ghuaire dochum fledi miri bi
.

chomair ocus d acallaim co huaincech. n rachsa ann


mo thrtha for aba fhledil
n mirne dminighe in domnin duthain. cin in chomairli bar
na daltada btar oc Cellach is doirb do Ghuairiu a chreitem do
acc f a

sin festa bar Cellach ir ni thriciub

ndegaicniud do de sin. massad ar na techta lic do


dhaltada linne ocus bud buide Guaire dot ocus dosbrat chucat
cach comrd ocus cach comairli deirrit bias aice chucatsa. n
bhcithsi

bhacub ocus n fhuriliub forru bar Cellach. oca chloistecht


do Maelcrin ocus do'n triar eili do insachsat ina gcethrar
foraen frisna techtaib co hairm a mbi Guaire nDrlus ferais
Guaire filte friu ocus ba maith a dtecht chuige do frestlad co
frochnamach iat do biad ocus dig.
i

ctir

||

Oirecthar iar sin tech nla uaihcech f a gcomair co tucad in

Betha Chcllaigh.

274:1]

55

is ferr bi isin dnad chucu inn


craigther dias do cach
do Ghuairiu dob. gelltar iarum comada aidble dib ar
Chellach do thricen .1. tr nAmalgaid uli ocus na cetri mn
aentuma doberts fin isin chiced cona ndithin b ocus each.
do nascad dib for cura na comada sin ocus tucad fs a ndithin
airm uli dib. btar ann in oidche sin ocus d'fhaemsat co haentadach for cdlongad Cellach do mharbad. do ghluaisetar rompu

deoch

tib

t sin cu loch con

fuaratar in tethar isin inad ar fhcsat co

rncatar as co hairm a mbi Cellach.

amlaid bi cona shaltair

is

ina fhiadnaise oc gabil a shalm acht n ro labair friu no tirnic


do a shailm do gabil dercais forru iarum co bfaca a sile for
.

crith ina gcennaib ocus l na finghaile forru ann. olc bar ngnce
a ca bar Cellach ro chlaechlobar aicned ar ndul uaimse ocus
:

dosbeirim aichne forraib co ro fhaem sib

mo marbadsa do

bhec fris. olc in chomairle bar eissium


acht n dnaid bar naimles n bus m ocus do gbthar uaimse
fin comada bus ferr db ins ar ghell Guaire. n diongnam itir
bar iatsom do chomairlisi a Chellaig r n bfuighbims r ndon
in Eirinn ar Ghuaire di sin. cuma ro btar oca rda ocus do
shidseat a slega naenfecht
Cellach ocus ro tharrangsat leo
iarum dochum in ethair ocus do chuirsium a shaltair eturru
ocus a chubal do cirgedsom medn in ethair ocus dias dobsom
ina thosach co rncatar cu port mar sin ocus rucadarsom f
diamair in fheda mir ocus na coille .
Dar lemsa m a ca bar Cellach is olc darrib in comairle do
b'il lib do chrochnugud
ocus do gbthi bar ndon i cluain
meic Nis co brth ar Ghuaire ocus dmad fherr lib dul co
Blthmac ocus Diarmait d mac Aeda sline ocat rge nEirenn,
Ghuairiu.

nr shnsat a

ut dixit Cellach

ca romuaimnigios olc uabar ac rg nimei


cid saeb suidiugud bar sl is mesa rn bar cride
o faemsabar orumsa cinnead cruaid nach tit taithlech
bud fota db a dhimblad fell is fingal bud aithrech
id sib n sib chreidimse mharbus misi bim mbraite
is m as loscad sin iarig
acht osnad Chiarin m'aite
id olc damsa in escaine n shechnaim martra foram
bud in phlig dbse is a bedg in lm derg d'imbert oram
t acum airithe nocho nfil a macsamla
.

dlith fri Crst mo chaingean bud neam na naingeal m'adba


innead acaibse ba fhell orum rim nachas cra *
bs do rinn do bar bfodbad ifTern orlani a ca

is

Betha Chellaigh.

56

[274

dmin comairle dinne festa bar iatsom im in adbar sin


uair n dingneam fort . massa bar Cellach tabraid cirde na
haidche anocht ar dia damsa. dobram diu acht cid lesc linn a
bfolach ocu.
tabairt. do thcsat na cloidme btar f a ntaigib
gabaid ecla mr Cellach oca fhaicsin sin. do shirset iarum in
choill co bfuaratar cuas darach innte ocus ndorus cumang fair
ocus do cuired Cellach ann anunn. do shuidsetsom f in ndorus
oc faire Chellaig co matain mar sin dib co ham deirid oidche.
tnaic iarum mian codalta dibsium co ro thuit a suan trom
Is

n ro chotail itir Cellach fri himshnm a oideda ocus


chumus ann sin ld dmad il leis ocus atbert ina
mhenmain comad drochchreidem do imgabil ar thoicib d b.
ocus do shil fs co mbrtisseom fair d ndernad in nld r

forru ann.

bi for a

ba seng trg meirtnechsom a haithle in chorgais. acht bi in


matan ann sin ac soillsiugud forru druitidsium in dorus ann sin
for ecla na maitne d'faicsin do for man in bis. is olc in creidem
dam ol s imgabil breithi d ocus Ciarn m'oite ar ngellad in
bhisse do thecht am chenn. cuma do-oca rda ocus do scil dorus
in crainn. do ghair in fiach ocu3 in fhennc ocus in dren ocus
na heoin archena ann sin tnaic diu seirrfhiach ibair chluana eo
ocus c ruad droma meic Dir .i. in brcaire no bodh f port na
hinsi do ghrs. is for tra mh'aislinge adaig ctine do chuaid or
.

Cellach

.i.

itir

as

ocus

mo

ut dixit in lidsi

thuitim
:

||

rbad ocus
nallt

mo

bhreith dtb

mr ocus cen mh'irghe

is

mochean in maiten bn no taed for lr mar lasn


mochen do'n t rusfi in maiten buadach bithni
mhaiten bhn co nuaille a shiur na grine gluaire
is mochen a maiten bn
foillsigios orm mo lebrn

dom

ceithre coin allta

triasin raithnig

tch aiged cach tige


is

soillsigios tuath is finef

mochen a muinghel mas

acainn a rchin amnas

mo shaegal erchir
Maelcrin is cir dam a uaman tic dom bualad f deoid
A eannach n a eannach a nn bhratghlas bhennach
lir dam forcla do mhana
nrsat cara do Chellach
A fhiaich dogn in ngragarnaig msat acaraig a eoin
n hirig sunna do'n rith co netha do shith dom fheoil
S eirrfhiach ibair chluana eo freigraid co garb in gleo
braid ln a ingan nglas riumsa n bud min scras
1
n sinnach fil sin choill chir freicraid co luath in bim
said n dom fhuil's dom fheoil
crochaib uara aineoil
tbeir frium

mo

lebrn brec

n fhil
.

Betha Chellaigh.

274:2]

n c ruadh

chucum

tic

fil

fri

isin rith

noirther

head nuaire

comad

57

droma meic Dir


tisech

caemchuaine

tchonnarcsa aislinge adaig ctaine do chuaid


coin allta dom comtharraing sair siar trsin raithnig ruaid
tchonnarcsa aislinge mo breth dibseom ngleann glas
andar linn nimthucsat as
is cethrar acom breith inn
i

tchonnarcsa aislinge mo dhaltin dom breith dia dtig


do dilsetar formsa dig ocus atibset form dig
dreollin cusin eirr mil is truag thairngirios tu in lidh
masad tnacais dom brath 's do tharraing mo shaegulrath

mbiad dam Macdeoraid oc fell orm n gnm dreolaid


d derbrthair m'athairse ocus athair Meicdeoraid
C id f a mbiad dam Maeldlua do fhell form ocus n gua
d deirbsiair mo mthairse ocus mthair Maeildlua
C id f a mbiad dam Maelsenaig do fhell orm isin mbail
z
dig is macsom d nor idan Maelsenaig mac Maeilibair
A Maeilchrin n a Maeilchrin do chinnis gnm nr ba chir
n licfedh mac Eogain t'c
ar deich ct do thinnib ir
A Maeilchrin n a Maeilchrin maith do ghabais com bithfeill
do gabais ar cend tsaegail do gabais ar cend iflfeirn
G ach sd maith do geibinnse ocus cach icech sleman
do Maelchrin dobeirinnse co n dernad orm mebal
C onamfiadusa friumsa mac mr Muire s mo chiunnsa

id f a

-f 1 **

jotfia

Ar

talam

rotfia

sin tra ro

ro buail

neam

duit a Cheallaig

mochean

is

tcbad Cellach accu as in chrunn amach ocus


ts ocus do buail Maeldlua ocus Mael.

Macdeoraid

senaig ocus Maelcrin f deoidh co ro marbsat ann sin in


tespoc naem .1. Cellach mac Eogain bl ocus tncatar rompu a
.

haithli a noidi ocus a dtigerna ocus a

co rncatar airm a mb Guaire.


chir a ndernsat.

ba

naembrthar do mharbad
Guaire friu cin cor

faeilid

Tncatar arum fiaich ocus fennca ocus ethaite na coilleadh


uli amail do thairrngir fin dib ocus aduadarsom n d
fheoil ocus d fhuil. cach ethaid tra aduaidh bec n mr dc
atbathatarsom f chtir a mrbuil d ocus Cellaig.
Dla imorro Muiredaig meic Eogain bl brthar Cellaig in

chuice

naemespuic rnaic in l sin d'os a brthar mar do thiged co


menic do chomrd ocus do chomairli fris r n dnad n acht
do chomairli Chellaig r ba h a oite minte ocus a brthair ocus
a athair spirtlta ule . tnaic diu co port na hinse amail ticed
cach nuairi acht n chuala comrd n fscad gotha Cellaig thall
.

isin oiln

purt ocus tiagat isin inse ocus


cen Chellach itir innte. rncatar amach co

fuair in nethar isin

fuaratar falam

.1.

4<U"*

Betha Chellaiqh.

58

[275

luath ocus tug Muiredach aichne tchuala na clirig ca do dul


co tech Guairi corub Cellach do foirgled forru do mharbad
ann sin. ocus is slige rnaicseom co hairm a mbi in choingelt
itir

loch con ocus loch Cuilinn

ocus d'irig onch neimi for in

coingeilt dib co ro marb nnbar d mhuintir ina fhiadnaise ann


sin. cinis a chomdhalta .i. Conall mac Eochaidh eisium trt sin

ocus atbert

tit in

ocus ro lean

rg

bhist ina fhjadnaise.

iarmoracht na piasta
fecht

mac

cor mdlach

friss

mharbd do'n

do lic a mhuinter do
Muiredach iar sin for

tit

foronfoisse f'n loch acht nsfuair do'n ct

tnaiste

ocus in tres fecht fuair slicht na piste


ann ocus si-

||

as in loch ans conusfuair ina suan

thech. sidis in claidem trthe co lr. rucside a lim isin loch ocus

claidem aiste

in

crchtnaigther co
pistpost.

Muiredach

lenais

mr Muiredach

beiris tra

a cenn di for

for a lurg cor

isin
tr

comraic

fria.

ocus marbais

gleod sin

in

co hairm a mbi Conall a

chomdhalta ocus a mhuinter archena. atbert Conall tra is crda


in comrac sin dornais a meic .i. c na coingeilti do marbad
ocus bud cchoingelt t'ainmsiu de sin. conad de ro lil in tainm
.i. cchoingelt do rda fris.
Tncatar amach iarum co ro lensat slicht in chicir for fhut
na coillead fsaig do lensat co frochnamach co bfuaratar a
lorga mar ar fhcsat iat. for sin ol Muiredhach is mar amru
tucad na lorgasa do marbad Chellaig Ghuairiu tricid na
lorgasa ol s ocus co lenmis lorg na fedna. ar sin dib for a
lurg co bfuaratar in crann ocus corp Cellaig ann iar nithe de do
na piastaib do luid co mr for Muiredach in tcht sin ut dixit
:

nmain cch

is

acht dar lium

a chorp so

samlaim rem c

ln d fhuil

in tc so

corpn Cellaig meic Eoguin


i niaith Eirenn n Alban
arr n bfuil deirbshiur dam
marb m'athair is mo mthair domrat dia cen derbrthair
ina bfuil oc Gelghis glain n ac Conall mac Eochaid
n fhetar m at ac duine m'einechras n mh'inmuine
loch chlaein n a loch chlaein festa nocha bfuil do mhaein
nr aincis ar a ghuin corpn Cellaig meic Eoguin
o thricis cetharna de ar salmchetla co soillse
do thricis gnma gaile ar leabraib co lnghlaine
o thricis tige nla ar aithighe altra
do licis uait csa a fhir tucais grd d'Isa inmhain
ofaeth liumsa Macdeoraid i ndgail meic airdeogain f
biaid Macdeoraid ln d fhuil do cherb mac Eogin inmhuin
a maith a chlirchecht chrbaid na chill lainn iubrnaig
inmain foltn co finne is corpn co ninmaine
is

'.

'

275

Betha Cheiiaigh.

59

ofaeth Maeldlua dom lim


ndfgail Chellaig chnesbin
ocus dofaeth Maelsenaig m do bh con mrmhebail
ar Mhaelchrin co garb d ghuin dobrainn r cid inmhuin

Iar sin

do thcsat corp Cellaig

druim mr

leo co

frisa riter

muinter turlaigh a adnacal occa for ecla


co lis Callin ocus d'fimdigset muinter
assin
Guairi. rncatar
ba holc la Coincille Callin a adnacal beos for ecla Guairi

turlach acht nr licset

choingeilt sin ocus atbert co ndiglad forru a nradh fair.. 'ri cian
tra 'n chill do chuatar ocus Cellach leo in tan atchonncatar in
chell tria theinid aird

Cellaig innte

ocus

do nim oca loscad nr

.i.

nsfil

mbtar ann iarum atchonncatar d dham

allaid

do

immedn na

lcset a bfn for lr

corp
cch inn atcess ocus ba subach
for Cellach in

na damu

atchonncatar

daim

in

corp db

uathaib fin ann sin


fiarfachsat cuich

frisin

ingnad

iat 'n

iomaircset tra co rncatar eiscrecha aniar.

ann

cell

ceitheirne

mrbuil mir dorigne dia


cuirit iarum in corp isin crchar b for

naemespoc.

allta sin

corp

chucu ocus

comrd

n co coimniurt oca imorchur eturru co rnaicset


.

licset

ittreb innte dia is co brth.

ocus durrthech innte

sin

ndorus
.

in durrtige

do bensat

do

licset

cluig na

na

cille

tncatar na clirig s cionn in chuirp co ro

do chansat na salmu

iarna fhios dibseom

co sanntach for a anmainsium s cionn a uaige ocus a adnacail.


ocus do thrainn cr aingel beos do nim oc onrugud a anma
ocus a adnaicthe
mbts oc trebad

talum.

ticts tra

mar na damu

eili

na daim

ticts d'is

sin

cach lae co

a nair cach nna

co mbts oc lige uaige Celiaig. tnaic Cchoingelt iar sin co


mbi s cionn uaige a bhrthar co nepert
:

ruag toirrsech atsa sunn d'is mo bhrthar bi im chomunn


budesta n rach d thaig 'n l n mair mac Eogain
ud olc do'n t ro fell fort bud fs d isi a ardport
biaid in t rotletair thair for lecaib dorcha diaDail
.

airg dobeir taeb friu c dtaig


in

gnm dorigne Guaire

fri

dombeir

Cholmin meic Chobthaig


brn bithtruaige

cloinn
f

Iar sin tra tinlait lucht bga ocus caratraid Cellaig cu Coincoingelt as cach ird do Chonnachtaib co mba h a ln uile tr
ct bfear narmach i naeninud. is tra a chomairle nach fuair

conair chogaid for Guaire dol d co Marcn airm a mhi .i. r ua


Mine ocus Medhraige eissde r bi comairce bliadna aice
.

tuc tra Cchoingelt a lm ina lim sen ocus tuc


coinnmead bliadna d mhuintir ocus bi fin i tig Marcin

feraib Erenn.

Marcn

6o

Betha Chellaigh.

275

frisin
r sin co nonir mir co nepert Marcn iar mbliadain
dna imthecht imbrach a Chchoingelt acht n doichell dosbeir
sin do rda fritsa r n lamait oc Guaire do chongbil ns m
:

||

acainn

ut dixit

Marcn

maith do thurus im thaig a Chchoingelt meic Eogain


do bhisech at ar tuili a meic Eogain fholtbuidi
ts na maitne co bgach
irig reomat imrach
ocus b bliadain maille oc cloind Aeda meic Sline
op soirb in tuiis tigi a meic Eogain co bfili
6 thig Marcin co rim raith do thuriis budin as maith
s

Imthigit

rompu iarum

a dtr ct tar Sinainn sair co rncatar

Temair airm a mbi Blthmac ocus Diarmait ruanaid d mac

Aeda

sline uair

is

accu sin bi Eire in tan

do coinnmead

sin.

ferthar filte friu

muinter Choncoingelt for thuathaib


Breg ocus Mide ocus bi budn coimitecht Blthmaic ocus
drem d aes grda maille fris co nonir adbail. ingean uallach

iarum

iar sin

aentuma oc Blthmac

.i. Aife a hainmside co tarla


suirghe eturru
ocus Cchoingelt mac Eogain bl tucsat araen grd dchra
d'aroile ocus is uathad oca mb fioss a suirge ann sin. laa ann
.

dia mbi Cchoingelt oc imbert fidchille ocus tnaic Aife ingen


Blthmaic s a cionn ocus in cluiche oca bhreith for Choincoingelt

tecascaid

Blthmac co

bert chluichi for a hathair ann.

fig fuirri

ocus atbert

rodfhch

dchra do thecaiscis form

is

a ingen ol s uair rucais in cluiche uaim ocus is for suirge etrat


ocus Cchoingelt. n cheilim bar isse. mad atmai bar Blthmac
.

cd nr chedaigebar damsa. n dernsam cin beos ar Cchoingelt


ocus n dingneam acht dot chetsa. massad bar Blthmac n

thiciubsa etraib ocus bar ngrd ocus dusbr duitsi


oca hiaraid uair is dingbla lium do chliamain t.
.

in

oidche sin

iar

ndnam

cid iomda fir


do fhaeidetar

a mbainnse ocus ba majth eturru

fria

comrid aen d'oidche ann itir Aife,


ocus Cchoingelt co nepert s- frisseom cid maith do dhealb
ocus t'einech is mr in locht duit olcas t'engnama ocus do dhmbeodacht. cid dia fil acut a ingen ar Cchoingelt. at diu ol s

head naimsire co

tarla cin

ar a olcas dglair

do brthair ar

in lucht

rotmarb. for a nabrai a

ingen bar Cchoingelt ba nr leis tra a nepert in bean fris ann


sin. irgis co moch iarnabrach ocus cuirid fios folaig uad for
.

cdaib a muintire co tncatar as cach ird chuice iarum

do

irigseom eturru as in baile amach tnaic tra Blthmac co


maithib in dnaid dia fhastad acht nr fhaem anad fair. do
.

276

Betha Chellaigh.

i]

61

mr for Aife co mbi oca furil for cch cen


imthecht do licean do Choinchoingelt uair d bfaicet mn
Connacht dobrat a ngrd d ocus n fhaiciubsa doridise co

chuir sn brn

brth

fhastad

ocus ba trom
.

ut dixit

a craide ar chan

ithrech in n do rides

nr fht a

fer do chines cen cinaid


h mac d ro deonaig mac Eogain dochum sibail
omln ctir cuma bisech n bia ar mo rnert
ferr lium n beith
mBregmaig dol lenmain Choncoingelt
cal lemsa in fer fcrach
beirios bire ar cach cuaini
d r ina thr fin timchell a bheith f indell Guairi

friss

dingn ines festa ro lon cuma mo chraide


mo bs cen deibe n le nech eile laige
ursan a thoisc co Temraig fri hainnrib is mn maithmech
cid scaid co tr nGuairi biaid ar nuairi bhus aithrech

tisce

Imthsa Chonchoingelt cona muintir rncatar

Connacht co
doirb dib

samla

siar f'n

mBreag ocus Mide ocus tar Sinainn for fhut


nAmalgaid .i. a fhlesca frdiche fin ocus ba

sin for fut tuath


tr

mar do

bi a ndl isin chrch

ctir

.i.

a nimat innus

nr ftsat a gcleith ocus cen biad ina bfocus. rucsan eolas iarum
co tech ro b'aithnid do reimi
ngliunn meic Arann tiar co ro
i

ann

ocus tnaic Cchoingelt a aenar


uathaib do chuardugud na crche
comfochraib. n cian tnaic
in tan atchonnairc in mrthrd muc ocus b c bfgad co bfaca

thuillset uili

oidche sin

in

trom dgna ina fhocus ocus tuc urchar slegi.ind cor marb .
cid imar marbais
in muc nach leat a dhuine ol s\ mian a marbtha tnaic dam ar
Cchoingelt uair at acoras form. bud aithrech sin ol in muccaide
in gnm dornais. druit bec chucainn co ndernsam comrd or
torcc

tnaic an muccaide chuice ina rith ocus atbert

Cchoingelt bi tra

oca imgabil acht n rnaic

in gilla

leis

co

mbseom for cumas Choncoingelt cor fhiarfaig iarum de cuich


na mucasa ol s an le nech isin chrchse iat. ingnad leam ol in
muccaid ms do chrch Olngmacht duitse cen a fhios acut in
:

chethrair oea

fil

in trse

ocus Macdeoraid
chuala cch uile
Is

for

mar

sin

tu Cchoingelt
is

deimin

is

in

.i.

Maelcrin ocus Maeldlua Maelsenaig


Cellaig meic Eogain bl r do

daltada

uada tucad

a gcanai

frochnamach
shilled

ceitri

||

in

ferannsa dib.

bar Cchoingelt

oca

ocus bi

fhgad Choncoingelt.
bar Cchoingelt ms for

mac Eogain

cid

dam

in

muccaid co

dia
ol in

dti

ocam

mucaid

is

bl cid cian tchonnarc roime seo.

aithne bar Cchoingelt

iadais in gilia a di lim

im

Betha Chellaigh.

62

[276

-.

a bhrgait iarum co tuc teora pca do. in tabraise aichne ormsa


ol in mucaid. nr* thabraim fs ar Cchoingelt. mise in 'daltn
bec atchthesa oc Cellach ocot bhrthair fin bar eisium ocus
.

atlchur do dia t'urmaise formsa

ts sin chrchse

acht an

fil

att diu ar Cchoingelt ocus d'iarraid bd dib


so. cia a lon ol in mucaid. tr ct ar galaib nfhir

ceithern acut.

tnacsa ann

ann bar Cchongelt. r bec dib sin aen muc ol s acht tabairse
eolas dib chucumsa co mbrat leo cuit na ctoidche do na
:

mucaib

is

dia t'faicsin

fhailse biad

it

shunn immach ocus

mise stiurfus tu budesta

is

atlcliur

do

ol in gilla isin chrchse

ocus doghcn brath na crche duit ocus baegal in cethrar rotmarb


Cellach do brthar uair att i ndn fhidne ocus bruiden arna
.

dnum acu ann ocus


fhir dob

.i.

ceithri dorais fuirri

Macdeoraid
bratsa na mucasa chuca
.

lium fs

.i.

dorus

comair cach

Maeldlua ocus Maelsenaig ocus Maelcrin ocus


r btar a noirechta ina nagaid cusandiu ocus
.

for banais a

mbruidne ocus bert luachra

acht marbaidsi in n as lr

Cchoingeltocus is
Rncatar rompu

m imoircios do

lib

bhert.

dob beos.
is

mochen

mise leat ar

ol in

mucaid.

samlaid sin ocus do rid Cchoingelt


mhuintir techt ina dhiaid acht co ndorchaiged agaid forru
f'n

caithem a bprinde

fria

iar

raenaib diamra d-eolais co dn fhdne.

in mucaid do'n dn cona mucaib ocus Cchoingelt


cona phurt luachra for a mhuin ocus a ghaisced nimfolach
f a tach uime cach nech diu no fhiarfaiged do'n mucaid cia
so f'n mbert issed atbeiredsom compnach mucada damsa sin
ol s. rncatar muinter Choncoingelt iarum iar toitim in li
comfhocus in dnaid acht n ro marbad a bhec do na mucaib
ann sin ocus btar cch uili oc l ocus ines ocus dorus ag cach
fer dobsom cona mhuintir do'n chethrar btar innte. tit Cchoingelt iarum isin mbruidin ocus tach in mucada uime cona mhucaid
maraen friss ocus cuirid a bhert de for lr in tige suidit araen i
mesc in lochta frithlma ocus tit Cchoingelt uadasom for lr in
tige. tuc in mucaid corn co nr i lim Choncoingelt conusib dig
mir as ocus bi co fuirechair oc feichem a escarat sechnn in
dnaid. atbertsom tra frisin mucaid n rachsa diu as in tigse
amach anocht acht irigse for cenn r muintire ocus tabair leat
iat uair is mescda mchillidh na
sligse uili. do irig iarum in
mucaid mar do thecaisc Cchoingelt do co tuc cch leis cosin

doimthig
lais

mbruidin. acht aenn


lingset

na

nr

ceithri dirse

mothaiged iatsom do'n turus sin co ro


naenfecht anunn isin mbruidin ocus
.

27 6

Betha Chellaigh.

2]

63

ctir in cethrar rosmarb Cellach mac


do gabad ann occu
.i. Maelcrin ocus Maeldlua ocus Maelsenaig ocus MacEogain
deoraid. do marbad tra a naes grda uili umpu ann sin ocus do
fcrad do'n airecht anad ina ninadaib il ocus inesa r ba carait
do Choinchoingelt iatsom uili. suidis Cchoingelt cona mhuintir
cumasc cich co mbtar oc l ocus oc ineas co madain iar
ndth a nmat. do irigset co moch iarnabrach co tucsat anar
i

for fut in tre in cethrar sin craipilte co rncatar drlas nGuairi

Muaid murghlraig athach nr


fhota
remra chuca ocus cuirthear
bh'fota tucad ceithri suinn
iatsom forru sin cor ciorrad a mbaill uili dob ocis iat beo ocus
do crochad a gcolna as a aithle sin ocus do riagad iat conad

ocus tar

turscair

lic

lm dess

fria

rd na rag ainm in inaid sin d isi ut dixit


a Chchoingelt meic Eogain
I
s inbaid na hchtasa
Maeldlua is Maelcrin cain Maelsenaig is Macdeoraid
.

C idead
a d
co

irlig

is
t

anabaid

is

a gcolna do chrochad
is dingbla dib dochar

mochean a nimrd
in brth

nanmanna co

bimennach
diabal

bud

fota dib a

a riagad sunn

is

dhimblaid

inbaid

A haithli

in chethrair sin do chrochad dib rnaic Cchoingelt


Fhiachrach co ro gab brigde ocu^ nert forru iar ndth
mrin dia ndinib ba mr tra a chl einig ocus engnama iar
sin ocus gr mr allad Guairi ba hannsa le haes cacha dna in

roime

tr

Eirinn Cchoingelt olds. cid fil ann acht ro gab Cchoingelt


ua nAmalgaid ocus ua bFiachrach in tuaiscirt uili ann sin

rge

ocus Guaire for ib Fiachrach aidhne theas. do

||

irig coinbhliocht

Guaire ocus Coinchoingelt acht nr budh idir


a fhaisnis a mht d'ulc ocus d'anforrn do imred Cchoingelt

cocaid

for

ctir

Guaire

itir

acht ba suail n ro chuirset do lthair in d oirecht

eturru ocus forba in chicid archena.


Is amlaid tra bi Gelghis ngen Guairi ina lennn grdach do
Choinchoingelt r n ro fhaem s fis le fer riam for a grdsom.
arna toirrsiugud do leith for leith do'n chogad .i. Guaire ocus

Cchoingelt do b Cchoingelt oc iarraid a ingine for Guaire


acht nr b'il le Guaire itir a tabairt dosom ocus gr b'ead do
fhaem for impidhib ocus erchosc in chocaid is amlaid tra do
.

fhaem ocus

budin do

dnum

a mbainnse ocus Cchoingelt

do

techt dia thigsium. n ro fhaem Cchoingelt itir in n sn co


mbtar co cian immar sin oc cur chocaid fria cli n cor b'icen

do Ghuairiu

deoidh do dnam dia mhuintir

uile

Drlais

Betha Chellaigh,

64

[276

ocus iarna thoirsiugud mar sin do hdhlaiced Gelgis


cu Coincoingelt co mbi co grdach eturru ocus ba mr ann
aice fin

cl einig Choncoingelt f Eirinn uili in inbaid sin acht gr ba


maithmechsom do mhuintir Ghuairi dobeiread cella in tre uili i
.

bfsach ocus ba holc

Guaire

tra celg dosgn


Guaire ann sin tocht co hairm a mbi Ciarn cluana mac Nis
cona chlir ocus a fhuril for Ciarn dol co Coincoingelt ocus
a thabairt leis dochum shda ocus caratraid do gellad rigi beos
l

in n sin.

is

mbeol Chiarin acht co tsad i tech Guairi. iar sin tra


rnaic Ciarn co hairm a mbi Cchoingelt ocus bi oc fhuril
fair cen rge Coftnacht do licean uad ar aba thaebtha fria Guaire.
ocus bi diu Gelgis oca fhuril fair r bi a fhios aice nach
roibe celg oc Ciarn ocus do shil beos nach dingnead Guaire
nagaid a aicenta
celg fria Ciarn. do fhaem Cchoingelt dul
ut dixit
le Ciarn ann r ba hiomda aen oca fhaslach fair
L easc liumsa dola for st acht c triallaim ann f ct
cidead is cra dam dul c roiser cin co roisiur
A tchonnarc aislinge nolc muca meic Colmin dom lot

friss

bud

olc

damsa

in n bias

de

d bfortha

in aislinge

tchonnarc aislinge nolc muca meic Colmin dom lot


m dia bfaghbainnse bs de d fhios n dingninn leisce

(Oidead Choncoingelt iarum cen fhaghbil ocus n dr ndcoin).


haithle na laoidhe sin rnaic Ciarn in cliar ocus Cchoingclt
drlas
Guaire ro freasdlad ocus ro frithiled ann iad co ccnn
go

teora haidchedh ocus dornad cengal ocus caradradh eidir Guairc


ocus Coinchoingelt i bfiadnaisi Chiarin. fgbhus Ciarn in baile
iar sin

dheoid

ocus

is

comairle ar ar chinn Guaire co grodrlamh ina


do dnam ar a bhrthair ocus ar a chliam-

sin fingal aille

hain ar chtna

comairle sin

naem

le

cid tra acht do crochnaiged in


Guaire mac Colmin meic Echach i ndrlas

Eirenn.

Guairi co ro bsaiged

leis

sin

ut dixit

mac Eogain

Cchoingelt
:

s anocht ittreb Eogain r is dia do deonaig


nr fs shoin crann n clach beid esbadaig na fsach

a cend degban

bl do'n chur

is

deorad

ba cend ceithern ocus

in

cliar

laechmlid cen leonad

cumdach a charat
Jaemscar f innmas d'filid nr ib cuirm cltigib
ian leis ceol td in cach than ba binn leis fotha gadar
mian leis sluag mr f medaib nr fhaem l ar insedhaib
an ruc a mhthair cen ln ua Oilella Eogan bl
do bhodh risin slgorm seng bl cach tuaithi ina thimchell
aith e ac

nr b'ingnad cch c chomriar


nr ghell aimless escarat

'

Betha Chellaigh.

277-i]

re

do len Eogan bl

do lennn Chonnacht n chl

bl cach flatha ina lenub


I

65

ar Fiachrach foltlebur

ciohn a s mbliadan dc do ba lr do'n mhac a mht


n lmthai shoin immach crech n faghal ua bFiachrach

A mhenma ar

Mide meic Fhlainn a dhess fri rith mbuig mBrnainn


a chin re Cruachain cliaraig a escin re hOirghiallaib
ian leis Oirgialla na do chothugud a chna
ocus sol Eogain d'argain ocus cosc a chomardaig
h do biad n do b
n bud uilli in nm
can seolad ar tr n ar tuinn do chrechad chenl Chonuill
.

iV

fhcbadh Eogan

boin ac ulltach

tiar

in ig

tar es ruaid

tair

can tabairt

ba ruac dgir
Connachtaib

abais ferg clanna Nill nir lonaid iat borrfad is big


cor aircset Drobhis duinn co cis collchailUig Coruinn
f

acht mad becn d mhuintir


malla
nardbrug i Oilealla
ar atchonnairc na crecha c gcur sin sligid secha
tit fthaib cuirid na gceann
mar dham ndsachtach ndileann
enais a chreich do chloinn Nill gontar r bFiachrach.fin
co fuair bs ar tocht d thaig fs anocht ittreb Eogain
s fs ittreb choemchellaig
arna rubad do rennaibf
atbah mac Eogain cen acht dofaethsat cella Connacht
s fs ittreb
coemchellaig arna rubad do rennaib "

roibi

coin

is

Eogan ann
eich

is

sin

mn

j|

Chonchoingelt d tucsat tuatha tromserc


niarmo
nsa cr mar
nt ba m tnth Muaidi
do thuitim le gus Guairi
trg in n a dtarla a spis dursan istecht fri Gelghis
ia m'fess do Chiarn chluain
n bfuighbed in noided fuair
is Brnainn ih chrbaid ghlain
is mac Duach Chonnachtaib
dcchaid iasin trda
co tuc.r. /aidh d nraf
co ndernsat fair fri*denus trscad ocus trdenus
o rid Gis s in ngruaid nglain fri mac nildelbach nEogain
in dingntsa fin fell
ar einech ardnaem Eirenn
ia tintsa do Guaire
Drlas mnriascach Muaide
n bud dolta duit d thig ar einech nim n neimid
s fs ittreb

n hinann engnam n is
hinann buca n big dibse is do chlannaib Cholmin
ia marbthar mise imbrach
bar Cchoingelt comdlach
rachat oraib s maith lib co tech meic Cholmin chliaraig
abait umpa co himid Cchoingelt is na clirig
co rncatar uainn co cert co Drlas f Choinchoingelt
r bfercach Ciarn chluain cr bfertach Brnainn co mbuaid
nr dhch mac Colmin na gcrech do'n chuire chomhsln chlirech
r sin iurait in arcain
itir fhn ocus ardaib
co bfuair bs mar do b ndn le cloinn chillebair Cholmn
scanait can fhuirech na naeim sin Guaire guinech
millseat a bhetha is a bhs co bfuil a phort folam fs [. Finit .]

i.hinann glicas n gis

66

Aed baclm

Stair ar

Aed baclmh.

Stair ar

Aed baclmh.

gilla gi

193

Diarmada meic Cerbcoil

ro

i,

gabh slaotn

tromghalair h ocus ro bi bliadain a serg srgalair cu bhfuair


slinti iarum co ndcachaid d'agallaimh Dhiarmada ocus atbcrt
fris
cinnus at crachadh do smachta ocus do shidha frisin
.

mbliadainsea atsa im

luighi.

n airighimsi

Diarmaid. at n ar a bhfindubsa sin ar


s fiarlait Eircnn siardes ocus

turbhrdh

Aed baclm

fair

ar

ragatsa ar

do gise liom tarrsna ar bacnaibh

mo lmh

co roisear doras gach Hs in Eirinn ocus co rugar in gi


tarrsna thairsibh ocus finnfaidear smacht ocus sthchin Eircnn
.

tn't sin.

Do

riacht imorro

Aedh baclmh Themraig a

cicedh Con-

nacht ocus callaire righ Eirenn leis d'urfngra sthchna Eircnn.


co rinic co teach y\edha ghuairea' cenl Ehichn i crch Mhine.

amhlaid ro bhisidc ocus sonnach dergdharach a timchioll a


dhine ocus tech nua aige arna dhcnumh ar digh baindsi a
mhn ocus do chuala sechtmain roimh Aed baclmh do thccht
a bhcith chuige ocus do uril an sonnach do scilcdh roimhc.
is

Acdh baclmh iaruin ocus fearaidh Aedh guaire filte


Acdh baclmh an teach do ghearradh roimhe.
ar
Aedh guairc mar as il dut a ghcarradh ocus
fin
rdaigh
is amhlaidh adubhairt tuc b&m cloidhimh dh' Aedh baclmh cor
Tinic

friss

adubairt

bcn a ccnn

de.

smacht Eirenn f an am sin gb do mharbadh


duine cen chinaidh ann gan crodh n comha d ghabhil tar a
chenn acht a mharbadh budhin acht muna rdaigcdh n muna

Ba hc

tra

chcadaigcdh

Eircnn crodh do gabhii ann.

Ar cluinsin in marbhtha do Dhiarmaid do chuir a ghlaslaith


ocus a acs fedma d'innradh ocus d'argain Aeda guairc ocus
tcichis Aedh guaire co hesbac Seann r ba hinann mthair
dhibh. -tcit diu easpac Seann leis cu Ruadhn lothra r d
dcrbhshiair do Ruadhn ro oilestar cspac Scann Cael ocus
.

Ruadhnait a nanrnanna. ocus n fhuair Aed guaire comairghi ac


Ruadhn cor hinnarbadh i mBrctnaib co raibhe bliadain innti.
ocus do chuatar muindter Diarmada d iarradh a mBretnaibh
||

93*

Stair ar

i]

Aed bacldmh.

67

gur cuiredh ars- co Ruadhn h ocus tit Diarmaid fin d


iarraidh co Ruadhn gur cuiread a poll talman ag Ruadhn h
frisa ridhter poll Ruadhn aniu.
cuirid Diarmaid a gilla do
shirthain chuili Ruadhin ds in mbiadh Aedh guaire innti iar
.

ndul do'n

gilla isin chuili dalltar

a shile f chdir. atconnaic

Diarmaid sin do chuaidh fin isin chuili ocus n fhuair Aedh


ocus do fhiarfaig do Ruadhn cia it i mbi Aedh guaire
r digh lais n hebradh Ruadhn brg. n fhedar ar Ruadhn
innti

muna

fhuil f'n tuiged sin.


Imthighis Diarmaid iar sin dia thigh

an clirigh ocus impdhais ars ocus


an choinneall oca breith cusan inad

ocus cuimnighis briathar


recleis ocus atch

tic isin

mbi Aedh guaire ocus


cuiridh gilla gradha dho ar cenn Aedha Donnn donn ainm an
gilla ocus tochlaid in bfalchus [ms. fhalcus] ocus in lmh ro shn
ar cenn edha feoididh in lmh co rinic a gualainn ocus
slchtaidh do Ruadhn iar sin ocus anait a nds oca ocus atit a
pull [ws. pup.] Ruadhin shin al. beiridh Diarmaid iardain
i

Aedh

guaire leis gu Temhraig.


Tcit Ruadhn co seinBrnainn birra ocus co d easpal dc na
hEirenn ocus tiagait dibhlnaibh a ndegaid Diarmada co Team.

raig ocus troiscit in oidhchisin ar Diarmait ocus troiscios Diarmaid


orrosom a niurt [rns. nirt] a fhlatha ocus a fhrinne. tiaghait dana

cc

adaigh sin meic d columan dc na Temhrach btar oc

reachtaire rgh Eirenn ocus todhiscios


iar natach anma d do'n rechtairiu fris.
.

Co cenn

[bliadna] dib amlaid sin

Ruadhn

iat ar

ndorus na Temrach

madain

f pupaill

ocus gach re nadaig dhibh


ac
troscadh ar a chile.
biadh
Diarmaid
ocus
na
gan
clirig
Is ann do bh Brenainn mac Findloga in tan sin oc sirthain

Ruadhin

re sn ocus re fleochadh

cor fhoillsigh in taingeal do


d esbal dccc na hEirenn do bheith a ndorus na Temhra og

mara ag

iarraidh thre tharrngaire

cathughadh fria rgh Eirenn iar srachadh Ruadhin do. tinic


Brnainn do'n muir gur gb port a ndn rosarach ocus do bh
ann in aghaidh sin ocus do bennaigh an dn iar sin. cid tra
atchuala Diarmaid dil Brcnainn do thecht d'firidin na naemh
ocus na clirech ro ghabh uaman mr h co ndubhairt frisna
naemhaibh d tucadh sibh damhsa ar s coeca ech slghorm
co srianaib rdha dobrainn Aedh guaire dhibh. ra siacht co
Brnainn sin. togairmios Brnainn coeca rn ocus sdhais iat a
||

F 2

Stair ar

68

Aed bactmJi.

[93*

ndealbhaib ech ocus do chuir roime iat co faithchi na Temhrach.


ann sin ro fersat na clirig ocus sluag na Temhrach filti re
Brnainn ocus ro ghabh iar sin ag innisi dhocra na mara dhibh
ocus ba binn le sluaghaibh na Temrach innscne Brnainn. do
is

fhiarfaig Brnainn iar sin do Dhiarmaid in ngbad crodh n


comha tar ceann Aedha guaire. gbatsa ar Diarmaid in cocca

each slgorm d acht co mbeither fthaibh dhamh rithe ocus


bliadain. tugadh tra in eachradh do Dhiarmaid ocus ro bi in
clirech friu frisin naimsir sin ocus r'o coimhleangait na heich
.

ar faithchi na

Temhrach

ocus nr lr leisna marcachaib luas na

hechraide gur gabhsat fieascadh d neachlascaib dhib co ndeachadar ar dsacht ocus nr ftad n dhibh n gu tucsat a cino
.

muir guna marcachaib leo co nderna[dh] rin dobh diblnaibh. feargaigter Diarmaid de sin ocus do chuaidh a Temhraig.
ocus do hiadhadh secht leasa na Temhrach air gu nach tstais na
clirig a Temraig ar nach fcbhaits miscaidh nid drochf hcbhla
f'n

innti.

Bearar iar sin biadh ocus lionn dib ocus lucht freastail ocus
forchoimta forro co tairseadh tomhaltas ocus caithemh do na
tuc tra Brnainn com'airlc dibsium

clirchib ina bhfiadhnaise.


in

agaid sin

.i.

a cochaill do bheith

uma

cennaibh ocus a cuit

bdh ocus lenna do leacan tar a mbalaibh ina mbrollaigibh ss


co ria thalmain ocus dornsat amhlaid sin. do hinnisedh do'n
rgh tomaltas bdh ocus

leanna do

do chaith Diarmaid biadh

in

dhnum do na

oidhche sin ocus

traiscit

clirchib.

na

clirig

tr ceilg fair in agaid sin.

Atchonnairc dono ben Diarmada aislinge

.i.

Mughain

in ben.

ocus ba h so in aislinge bile dghainn doislethan do bheith ar


fathchi na Temhrach ocus aen mhogh dc oca immbualadh.
.

||

ocus gach slisne no bendais de do thighedh ina hinad ars ocus


do ththaigeadh f chdir co riacht in taeinfer f dheoidh co
.

tuc builli isin mbile gur trascair d'aeinbim


lidh :

ocus atbert

tchonnaic aislingi olc ben rgh Temra na tromthorc


g do rat brn is bd di nr fhd gan a hinnisi
tchonnaic bili trn tenn do dtnedh eonu Eirenn
ar an tulaig g thuaghadh is curaid g chommbualadh
tchonnaic fer f hard rath ag bualadh bile Themhrach
gur li in bile do bhuailiein ina lighi uaidh d aeinbhim
o righ Temhrach gan time do innis a haislinge
ruc do'n mhni mhirshing gin cleith si na hEirenn a frbreith
.

in

fili

in

94

s-

iat

do bhi

mon mbWi

in bile ar flaith

69

in d fher dhc deinmnidi


na sd sln 's a d naem dc um Ruadhn

crann fr iad in nlaith


is m in bile sochair saer
dorochair leisin mrnaem
Mhughain irigh san tech a raibhi in cumann cribdech
cia naem dhob ro throisg istaigh gu mn cennas is fiarfaigh
ro chaithset na naeim n do fuair a fhios in tirdr
gu n ro throisc naera istaigh acht mad Ruadhn saer sochraidh
r ferg meic Cherbhaillf crios f troscadh air a nainbhfios
g biadh fearg a ngruaidh in fhir is do'n ceilg fuair a oierhid
o budh mhaith lim tene istech ar r Eirenn go huaibrech
a clirigh do loscadh leis isin troscadh ra throiscefs
usa loiscfios tene thenn istighsi a irdr Eirenn
do loiscedh flaith saer na slegh is ar naemh raith dorinnedh
obrsa ar Diarmaid duilig sdh maith ar do mhrbhuilib '
an atbert in ghg d beol is becht nr fhd a aithcheol
o fhgair an r gu' recht do na hesbalaib imthecht
do fhregair in smaid sin a cnaib is a caingnibh
ugad aigi tene istech ar nimthecht uaid na clirech
an fice cir cruinn do chuir san tuinn ag Binn a mBreguib
s misi fin ar in flaith

Aed baclmh.

Stair ar

i]

in

Dla Dhiarmada meic Cherbaill a haithle na ha'islingi sin ro


irigh mochtrth gu cuala na clirig ag salmghabil ocus do
chuaidh isin tech a rabhadar. truagh mh ar Diarmaid in gleo
inndlighthech do fhersabhair frimsa uair maith na hEirend
iarraimsi ocus a smacht ocus a reacht rghi do choimhd cocad
dna eisth ocus dunorcain na hEirenn iarrthaisi. uair dia. fin
dobeir gradha flatha ocus frnaig ocus frbreathaigthe do neoch
.

||

.i.

gu rabh coimht a fhrinne ocus a

fhlaithi

ocus a fhlaith-

emhnasa aige r is edh dleghar do rgh trcaire co ndlthadh


reachta do beith aige ocus sth do thuathaibh ocus gill a
.

nglasaibh ocus furtacht truagh ocus bthadh bidhbhadh ocus


dchur in ithig r mina derna nech rir righ nimhe ibhus n
gabhthar taithlech thall uadha. ocus tusa a Ruadhin ar Diarmaid is tromhat tinic lot ocus leadradh mu n'ghisea ocus
.

mh'fhrinne re dia

ocus ailimsi dia gurab th'fhairchesea ctocus gurab ctneimheadh frisa

fhairche dhiultfaider a nEirinn

gurab tsca dhech do fhlaithessa ar


neiffn ocus n ro gabha mac n ua dhuit i Temraig tria bithu.
atbert Diarmaid gurab bithfsach do cheaHsa. atbert Ruadhn
ro b'fsach Temhair tria bhithu sr. asbert Diarmaid easbaidh
bhaill dot ballaib ortsa gin techt lat f thalmain easbaidh do
leathshla ort fs ar s. drochaighidh fhiadhnach ortsa r nc ar

tgar.

atbert

Ruadhn

Aed baclmh.

Stair ar

70

[94

Ruadhn ocus gurab fortail do namhait fort ocus an tsliasait


n ro thcbhais romhamsa fria coimhirghi gu cirrthar a rannaibh
h. atbert Diarmaid
an n um at r nimresan beiridhsi lib h.
ocus gu rabh ighem it cill gacha nna a Ruadhin ocus gid
sthchin d'fearaibh Eirenn gurab sithcagadh do cheallsa. ocus
comhalltar sin shin ill.
Ocus ro ghaibh aithrechas Diarmaid co mr um coimhfheirg
frisna clirchib ocus ro chan an lidh so ss
.

M arg thachrus

fri

clrchib cell

d rabh Teamair co

M
I

misi ro bi ar in ciort

budh aithrech a nimarbig

gia romairgset

am

is tria f hiort

thigh isat calma na clirigh


ia bhudhin dobeir ratha
ocus grdha rdfhlatha ;
fir

talman

is
I

mairg nostriallann tenn fri tenn


deabaidh ocus Ruadhn
fri marcachaib gach nna
.

dom

airg chuiris cath gan chra


n thicfa taithlech do'n dil

gia biadh

fs fn

dlgadach ac dia a bhreth

atsom roghabh

na>

salma

romcuirset gin cirdi di


easc dho tachar tul i tul

gach frbreathach frnach


dhibh as calma

aire

is

do chrch Banbha bruachairdi

frisin eaclais ron dlugh


nenaidh co brth ina ucht gan Temair ina prmhpurt
anbha gidh bladhach in ben ric a leas fis le deighfer
nocha conair brd go col in trd nach b ag bithlongodh
lirigh romedrset f dhi do crch Fdla fonnibhni
nighfid a^mbrga na tigh na rghga inndrigh

||

thfaider a fhairche hxl

cacfait coin ina caeimchill

a mbaili Ruadin ha rth

ir

rom

dilsigh

nimhe

ro ghabhsat in cuire

beidhit igme in gach ntrth

mac maith Muire

inghine

salma arda escuine


C ath re clrchib mairg do chuir do bud ferr a breith na fhuil
nocha nfuigbhe giallus as is mairg triallus na tacras
B iaidh Temair na aithli sin i rechtaibh uilc inndlighidh
budh mesaiti cdhas cich gan ras isin rghrith
M una derntar rir mheic d co nimut a trcaire
.

n gbhthar flaitheas a fhir gib thachrus fri clirchibh


iaidh gan buachail inis Fil dis nuachair mhaith d fcbhil
.

mar mhisi sunna dna

n thinic

is

n thicfa

ochar aisces duire riamh gmad imdha a sheoit


nr maithes a olc do trn ocus nr airges itrn
ocha rucas crodh a cill ro gabhas Banba bind
.

's

a bhiadh

mo choinneam

dia tigh

g romoirgseat na clirigh
ingna Eirenn ard a mbladh imon lia Fil r fgadh
a mbeith i fs is a fn is edh sin ro geall Ruadhn
emair gan tech gan teinid tar mh' issi co lainndeimhin
misi do loscad am lios imam troscad tr ainbhfios
uadhn lothra ba lia ir Brnainn in sruith 's a[n] senir
ro mhillset ar mbein a cluic troscad Eirenn ar Diarmuid

n riacht

94*

95

R uadhn
nocho

Aed baclmh.

Stair ar

lothra garbh at

frimsa

lind a buaidh

is fri

Ternair ro l

amuigh r gcath cruaid frisna salmuibh


id olc dhamsa bhudh olc dh
Eire dar m'isse f brn
ftha a dhghla is mr an bd in recht rgda gin choimht
.

misi ro bi ar in cir

gia romdilsigh dia do

is

nim

iatsom ar an cir
is mairg thachrus

fri

clirchib

||

Feachtas do Diarmaid mac Cerbhaill ro bhtar in taos adhmmolad an rogh ocus a thsdha ocus a shoibhss. ro bi

olta oc

Aedh dubh mac Araidhi

ar blaibh Bhic mheic Dh Diarm'aid


tAraidhe do Ulltaib ocus ro gab for altromh
atchiusa an coin gcona(sic) a mheic .. Aedha duibh. dixit Bec
mhail loitfios an sodh saineamhail. a Bhicc ol Aedh dubh cissi

imorro ro mharbh

in

tu ol Bec. caide amae ol Diarmaid. n annsa ol


lmhsa Aodha duib iss dobra dhigh tonnaigh dot
bheolsa a tigh Bhanbhin ocus Bhainbhsighi ocus lne aonroisne
imut ocus brat aonchaerach ocus coirm aongrinne it churn ocus
saill mhuice n ro diththe for do mhis. nconbiasom
indEire
ol Diarmaid cin bhaam beosa.
a mharbadh ol cch. nit ol
Diarmaid dlomhfaider imorro a hEirinn. dlomhthar iar sin an
tAodh dubh crch nAlpan.
Laa nann do Dhiarmaid confaca in laech isin tech can do
dhechadhais ol Diarmaid. n do nach cin ol s tar leamsa co
tormhula oidhche naeighighechta leam. maith ol Diarmaid apair

c.

bs

Becc

bhudh

in

||

fri

Mughain.

ar [a]
catar

i sin la

raghsa

ol s for

Banbn do

cuiredh cin

rith Bhic.

baam

beo.

tiaghait

do eisetar iarum confa-

gmhni gcaeimh gcruthaig'co ndeigherriudh seacha for


lr an tighi. can do'n mhni ol Diarmaid. inghen damsa ol
Banbcn. maith a ben ol Banbn fria inghin
in fil tach lat do
Dhiarmaid. fil imh ol in ben. dobeir linid as in criol ocus
:

brat ocus nosgeibh uime.


Banbhn in lne aenroisne
t

is

is

maith an lne

ol cch.

is

maith

ol

inghen imtholtach linne an inghen


dorine aonroisne do chur co nderna scuap dhe cumba
.

maith an brat ol cch. is maith ol Banbn


dornta. tucad iar sin biadh ocus lionn
do shaill
dibh. is maith an tsaill o\ cch. maith ol Banbn
mhuice n ro diththe. cindus n ol siat. n annsa ol s muca
ro btar inidhi
ro gabhtha scena dhibh co tuctha a noirc
cisdibh it beo ocus cu ro biathta. is maith an chuirm ol cch.
imaire a sennath.

is

d'olainn aencaerach

A ided Dk idrmada

72

137

maith ol Banbn madh do chuirm aongrinne l do chuadhassa


amach do dcsain an arathair ro mharbhas fern eidhinn frth
.

grinne ina eccn

niconfeas cidh arbhar

co tudhchaidh serrmhr dhe

seannath

ro laadh

conadh

ciond imaire

a arbhar ocus

a choirm ann so.

Dondca

is nua ar s chtar an tighi


do chuamarne ol Banbhn a
gcurachaibh do ghabhil isc cu bhfacamar clethe an tighi
chugainn forsin fairrgi dornadh leamsa tech f an gclethe
fice mo thighisi st ro cuired ocumsa
sin. is for ol Diarmaid
isin mhuir
ocus issed ro gheallsat naeibh Eirenn damsa n
fuigbinn bs n gu mbeids na derbairdhe sin uili dham ocus

iar sin

Diarmaid suas

ocus n ba hcc a uachtar.

fechtas

comad

mo

f fhice

foghbhainn bs ocus is airi


muir. ocus in fgadh dorine

thighi fin

..

do chuiressa an fice d isin


Diarmaid darsan bhfice adchonnaic indailbn ceinnderg flnd
og ingheilt ocus ba geis dosom sin. ticidh romainn immach ol
Diarmaid, nit ol Aodh dubh mac Suibhne iar toidhecht do a
hAlbain iarna innarba do Dhiarmaid ocus iar tabhairt dmhiadha
do a naonach T ailltenn.
Gabhthar an teach for Diarmaid ocus loiscter an tech fair.
sin

ocus doghnsium aithrighi ndichra ocus fogeibh bs ocus tit


dochum nime iar faghbil na pne sin abhus amail ro gheall
.

Brnainn do Fhlann mainisdrech

ed dubh
is

ut dixit

mac Suibhne na Sreath ba r Ulad airmitneach


do marbh Uiarmaid mac Cerbhaill

sin gan diamair daill

Finit

Aided Diarmada meic Fergusa

cerrbeoil in so

amail

ispert leabar Sligig,

Dia mbi Diarmait mac Fergusa ceirrbeoiil


Thuathal maelgarb for loch rib ocus for Sinainn
ira [ms. trath]

rech co

do

druimm

luid Ciarn

tibrat it a

Is

for loingius
isin aimsir sin

do gabii a mainistmacc Nis inniudh. ochtar

in tshaoir

cluain

do thigedh (.i. do chuaid) Ciarn ocus d cht dc for


na clirchib.
ann bi Diarmaid ina loingius ic snm d eon for Sinainn

for loch
tr.

mac

fil

ataiter teni oc

37

y]b

Aidecl Dhiarmada.

1]

73

d n ro marb Nr mac Finnchad micc Conaill cernaigh for


gualainn Eistine banfhinnedha [ms. b-fheinnighi] ann conad
de riter snm d n. atbertsat a dridhi fri Diarmait in n
dia fataigter in teni t anocht n bidfigter ar siat. bud hinnoss n
or Diarmait oc tiachtain na luingsi co port ngrencha itt a
.i.

bfuil tipra

Is

ann

Fhingin andiu [ms. innidh].


sdhud eculsa

sin bi in clrech ic

tan

in

cissi

sin.

hopair dogn or Diarmait. eglais beg do chumtach ol Ciarn.


gid edh a hainm ar Diarmait eclais bec. sid in

cumma dono

Diarmait ocus lic mo lm uas do lim


ocus biaid do lmsa ocus do righi for feraib Erenn sul bus

cleith lium ol Ciarn

fri

trthsa nach noirrther.

cinnus dogntar n ar Diarmait

r at

nErenn ocus atsa for innarba. is folaidh dia in


nsin ol Ciarn. luidh Mael mr hArgata comalta Darmata
co hairmm immbi Tuathal oc grellaigh eilti fri ross ech inairdes
Tuathali

righi

ocus ro sidh

in
tsleg irrmbruinni Thuathail co farcaib cin anmarbtar dono Moel mr f chtir inn conad de riter
echtra Mil mir do conallaib Murtemne dono Moel mr rop
sin in tress comalta do Diarmaid .i. Luchta tha ferna ocus
Enna mac Laigsi in d comalta ali. ro rgsat iarum fir Eirenn
in t Diarmad siu ro bo cenn sechtmaini.
Dognther mrdil Uisnig la Diarmait ocus la flru Erenn um

main

||

beltaine

Uisnig
fiss

r roptar iat tr harddla Erenn issin aimsir sin


beltaine
ocus aenach Taillten im lugnassa

um

Temrach im shamfhuin

dl

ocus

ocus cid b no ticedh tairrsib sin

feraib Erenn ba bidba bis in


fiss

.i.

Darmait co Ciarn do techt

no milledh

isin dil

ocus

in cin sin.
ticc fin

ticc

co cnoc

comnaide and conad de sin


luid iarum Ciarn dia shaighid.
is ann so ro ctcomraicseam iar
bennachtainsi in mag so amail at cona

mBracin ina agaid ocus bi


dogarar tilach na comnaide.
cid fil and tra ar Diarmait r

ngabil rghe damsa triat


damaib ocus cona buaib duitsi a ft
rgh isin

magh

.i.

Flann

find

fri

bi

haltir.

macc Dma a

nma do'n
Dma n

riter telach

loiscter a thech oc an rgh ocus gontar astigh .


luid in tglaech i ndabaig fotraiccthi bi isin tigh conad innti
fuair bs. is luath tnacais tar do thimna ar Ciarn fri Diarmait

tilach Fhloinn

r srgud

benubsa
[ms. aig.]

||

mun ferann tucais dind


nem n talm fort fin n

do

fuair sin letsa bid s sin

fil ann tra ar s acht nf


do clainn acht in aidhed
aidhed do gbasa .i guin ocus
.

cid

for

Aided Dhiarmatfa.

74
bdud ocus

[37^:2

atagat a chlrigh ar Diarmaid do ighriar


in turchur tuccassa [ms. tucusa] rotngona

losccad.

duit. ntol in clrech

de mina tegba samlaid. conad de do


tarrngairedh.
Lotar diblnaib in

rat bs

ocus in clrech

Diarmata amail ro

comdil

fer

nErenn co

hUisniuch ocus btur coicdighis ann. dusfic tart mr dib isin


dil gur bo guasacht d ndaoinib ocus gur b marb a cetri co mr.
lotar iarum a muinigin Chiarin im fhurtacht dib. dogni Ciarn
irnaigthi ocus tic flechad ann sin dofarcaib d prmglaisi dc an
Erinn i comarta na mrbaile conid de sin dlighis Ciarn in
chna choltcinn f Erinn. ro slcht Diarmait do Chiarn ann sin
a fiadnaise fer nErenn ocus do rat maincine ocus mainchini a
.

do tr bithu.
Bi dono Ciarn naenach Taillten im lugnasa iar sin ocus
dorine firta imda ann ocus mrbaiii aidhble [ms. aible]. is and sin
imorro dornad in firtsa .i. duine tuc luigi nithig f lim Ciarin
co raibi bainne aillsi for a muinl condechaid a chenn de co
mbi fiadnaisi fer nErenn oc imtecht ocus s gan chenn isindaenoch conad sin in bacucc bi gcluain fri trimsi fota .i.
bi Diarmait iar sin
fri r secht mbliadan oc na manchaib.
rghi nErenn fri r fota. ocus n tnic isna haimseraib sin r bud
iniu n bud irdnigi n bud ferr cruth n delb n ergna n
innscni n rge inns.
Fechtas do Diarmait Temraig oc fledugud Mugain ingen
Concraidh mheic Duach do Eoghanacht chaissil for a lim .i.
mthair Aedha mheic Diarmata torrach annsin dono for Aedh
sline do lotar dono ammach forsin faithchi in lon ro btar oc in
l dia ninnfhuaradh. ambtar apn confhaccatar cucu [ms. qq] ua
Diarmataisin faithchi .i. Suibne mac Colmain mir. ctmarcach

chlainni

||

i'

ro b' a lon

tii

dubglass[a] co lbin

drma ocus lenna corccra imman


ocus arccait

lith

{sic) airccit

anaill

imm

leith in

co corrtaraib ir

eich dubglasa f leith in tslig gabra geala f'n leith


mlcon co slapradaib crduma forro scith copradacha foraib uile. amail do riacht Suibne issin airecht gisis br
na mn .i. Mugaine co clos f'n airecht uili. cid so a ben ol
ale

Diarmaid

De

in ar

an ngilla at

at fid occut.

th' aire.

n t in fid ol

Becc mac

dono ar Diarmaid rot fid. rotmac fil mbroinn na mn is muirfius


son ro marb Aed slini Suibne. ro

finntasa

dono or Becc in
ba for
gilla nucut.

fetarsa
in

caeca

A ided Dk iartHada

38:1,23

mac

fhcaibsen

slini doridisi

.1.

f airmirt in araile

Aed

Conall rombth
.i.

mac Suibni

Conall

rann

iss

Aed

j|

slini

ro

marb Aed

rombth Suibne

romarb Aed sline oc loch semdidhe.


is ro marb Aedh buidhe r Teftha

gustan comalta Conaill


a mbruidin d choco ocus

Aedh

rin

ua Foilghe

noenl.

ctfhingal clainni Colmin ocus sl Aedha slini ann sin


Aedh sline do marbad a brthar .i. Suibne mic Colmih ocus

conid
.i.

in

do na hcaib a tuirme

slini

Aed

75

mac Suibne conad sn

Conall

de ro chet

is

mac

S'uibni

Conail dia marbad

mac D

In Becc
adubairt

.i.

sin

dana

sin.

fid as ferr bi ina aimsir

is

frisin triar iar tiachtain

som ann

is

dib a dnadh Themrach amach.

math thra ol in triar Becc chugainn amne abram fris fochen


maith ar Becc. cia hairet beithir isin dnad ol fer dob.
cia doimnc in abann ol araile. cia tige na sailli a mbliadna ol in
:

a Bicc.

pas go tin amarach ar Beg. is ro aiglestar in naenmhur ocus dobert aenaithesc dib gonuscc na noe naithesca. is
dono ro ridh fri Diarmait mac Cerpaill isin Temraig dia
tres fer.

mbtar

ag molad

taes admolta

in

ocus a shdha ocus

in righ

Aed dubh mac Suibne mac rg dl nAraidhi for


blaib Bic meic D ocus 'Diarmait ro marb in Suibne sin ocus ro
gab Diarmait in mac for altrum .i. Aedh dub mac Suibni condea shobs

ro bi

Bec

bairt

atchiusa in coin conamail loitfios in sd sainemail.

Bic cia c ar Aodh.


ciae

quo araoth

in

dhigh thondaigh
oenroisni
it

it

Umsa amne Aodha


beola a tigh

||

t ol

Bec [ms. hipic

caide

amae

duib ar Bec

is

ol

Diar-

dobra

Banbin brughaid ocus lne

immut ocusbratt oenchaerach ocus cuirmm oenghrinne


.

curn ocus
.

in tighi

is

qur. quairie pes is tua alpec].

n annsa.

mait.

c ruad c irithe bs

.i.

saill

muicci n ro genair for do mis ocus


.

ficc thuitfios

it

chenn

iar th' airlech

iss

ochtach

d naimtib. Aedh

dub do marbad or cch. nat ol Diarmait acht dlomfaiter do


amach chena ocus n taidheolia cin bm beosa.
cuirter iar sin Aedh dub crch nAlban for innarba la Diarmait;
:

as indErinn

ocus nr liced indErinn iartain cin bi Diarmait

rghi.

Bi tra cin ocus smacht ocus recht Diarmata f Erinn co


coitchenn btar'a maeir ocus a rechtaireda ocus a fhianna for
.

[ms. sethnon] Erenn. lotar i crch Connacht


mir ocus bacclim ocus callaire [ms. cuallaire] in
mailli fris ocus is isidin no bodh [ms. bith] ic irfhcra

coinnmedh sechnn
in inbaid sin

rgh

Aided Dhiannada.

76

\$>b;

t,

do'n tigh dia tighds for oedhoighecht (sic) is amlaid


dognodh in callaire a irfcra .i. dorus in bali ocus in chaisteoill

rompo

a rachtis a minugud rempu ocus contoigecht gi Diarmata


tarsno inn n lmtha la hmun indrg cin a dhnum sin rompo.
diabal imorro is ro ling isin challaire do fhasluch in uilcc sin
.

digh cu ro fhsad olcc budh m de.


Lotar fecht ann do thegh Aedha guaire i crch Mine Connachtaib ocus rop gen a chaisrtiall sin do brisiud rempo ocus ria
ngi in rg. rusgab iarum ferg m t Aedh ocus marbus gilla in
gi .1. in callaire ocus do chid for teichem Diarmata iar sin i
cn'ch Msgraidi for comaircci espoic Senaigh r d derbshiair
fair ar

tnicc
mthair espoic Senaigh ocus mthair Aedha guairi.
lotra
ocus
do
ar
choRuadhn
rat
sin
co
iar
leis
Senach
espoc
||

mairce Ruadin

Ruadhnat

is iat

ocus

shiair ro btar oc

Aedh

hidhnaiccedh imorro

Ruadn

.i.

Coel ocus

espoc Senach [ms. Senaidh]. ro


guaire la Ruadn co Bretnu r n ro

sin ro oil

md smachta Diarchch co nr fht beth in Albain n i


mBretnaib oc co tnic indErinn doridissi co Ruadn gur foilgedh i talmain oc Ruadn. is ann bi Ruadn in tan sin it a fuil
poll Ruadin innidh. ro hinnised do Diarmait Aedh guaire do toigecht co hErinn doridisiocus a beith bhfoluchi talmain oc Ruadn.
Luid Diarmait arum do shaighid Ruadin iar sin ocus ro

fht beith indErind la Diarmait. bi iarum do

mata ocus a

neirt for
.

chuir a ara carpait uadh do thabairt Aedho guairi ar cin amach


Ruadn do chid imorro in gilla isin regles ocus berar a ruscc
.

uadh

f ctir.

co hairm ambi

rosgab ferg imorro in r de sin ocus tnicc fissin


Ruadn ocus ro fiarfaig do Ruadn cia hairm

ambi Aedh guaire


fhetarsa or Ruadn
do chid in r ass in
andbairt in clrech.

Ruadn

Ruadn brg. n
hairmm at acht minab fil fout it ati.
regles amach iartain ocus n tard dia idh
ro athchuimnig ann sin ina menmain andr ro fhidir n habrad

cia

forfetair conad i talmain fi ro bi Oed


Diarmait
doridisi issin regles ocus atchonnaircc
guaire. tnicc
in choinnill for adhnad .issin talmain fi it ambi Oedh guaire.

bairt

.ocus

ocus ro chuir Diarmait

Aedha ocus

fer dia

muir

.i.

Donnn

ainm do shaigid

talman fair ocus ro benad


a sedh f chtir as a lmaib. tnicc co Ruadn iar sin ocus ro
shlcht d ocus ro slcht in fer do dallad remi ocus ro btar a fail
Ruadin iar sin ocus is iat ata naeim a poll Ruadin inidh.
.

ro

gab

for tochuilt in

||

39

Aided Dhiarniada.

i]

dono Diarmait

tnic

fisin

guairi as in talmain ocus


laisin rgh

Oedh

is

ssin

rigles

sin poll

a forcomul co

77

ocus do rat fin Ocdh


Ruadin aniud. ructha

Temraig co

ro crochta oca isin

gls dorine.

Do chidh Ruadhn co Brnainn mbirra ar sin dia breth i


ndeoidh a chomaircci ocus lotar diblhaib co Temraig btar iar
sin ac iarair a comairci ar in rgh
ispertsom nr dlecht do'n
forsin
no
f
millfed in recht rgda r
do
dnum
comairce.
eglais
bi srugud d ocus daoine ann. ro pabsat na clirigh iar sin
salmu escaine ocus ro bensat a cluco forsin rgh. atbathatar d
.

mac rgh dc i noenuair i Temraig indoidhci sin .i. d dalta dc


do'n rgh tncatar a naidedha do shaidin na clirech ocus btar
.

oc [ms. oco a] nertugud im tathbeoghugud na mac. rognset


irnaighthi ocus ro tathbeogadh na micc.
Bliadain ln dib iar sin oc escaini Diarmata ocus oc imirt

Darmait firt for arailef dib. nr


chuimgiset iarum nach n d n cor gellsat nem do'n; ferthigis
conaprad fria Diarmait na clirig do chaithem [ms. chathaim] a
cotach. luid in feirtighis co Diarmait ocus innisid d na clirig
mi'rbul

fair

ocus dobeired

conad amlaid sin fuaratar boeghal t'roiscci


Diarmait aislingthi in oidhci sin .i. crann mr do
beith
Temraig ocus a barr do rochtain co neola nime ocus a
fhoscudh tar Erinn uili. atch caecait [ms. .1.] ngall ocus d gall
ocus cach n no bendis de
aireghda atorro ac tescad in croinn
ac caithem a cota

fair.

atch
i

||

no cadhsom

cur chuirset [in] oenfecht eisim 'n chrann


ocus cur trascuirset ^ conad fuaim in chroinn ac tuitim ro
f ctir

n ol Diarmait misi
oca letradh na clirigh oc timdibe

disig eisim.
gaill

for

ro thuitessa [ms. thuitisa].


Atracht in r iarna mrach ocus

na
do

clirig.

dam

mo

crann ocus is iat na


shaegail ocus is leo
.

do chid co hairmm a rabatar

mo fhlaithessa [ms.

olc a ndernsabair ar s

lot ar bithin

in

oc dten na frinni

cid

fil

fhlaithiusa]
-ann ar Diarmait

corop s ctfairche millter indErinn t*fhairchese a Ruadin ocus


do mhanaig dot fhcbl. gu rab scth lim co iuath ar do rgise ar
Ruadn. bud fs do chathairse a Ruadam ar Diarmat .ocus
toichiait mucca a reilci. bud fs Temair dono ol Ruadn ocus
n bia itreb co brth innti. go rab aithis for do chorpsa ol Diarmait ocus ro mebaidh lethroscc Ruadin f ctir. go ro cirrtar
do chorpsa naimdib ar Ruadn ocus co ro scilter do boill
.

A ided Dh iarmada.

78
n fagbaiter

chile co

mait co ro thochla
thaissi

noeninad.

go

[39

39

ft reilic

1>

-.

ar Diar-

co ro scilter

in tilaig inadnadhnaiccfiter

ocus co rab conuall con allta

dono

torc allaid

clo

gach nna ocus

igem gacha etarthratha innti ocus nrab \ms. nar rab] iat a
manaig fin itrbait innti. in gln n ro tcbadh remomsa dono
ar Ruadn n ro hadhnaicter frit chorpsa . is ann sin atchuingid
Ruadn in dubthemell isin tellaig co n bia d do chlethi
.

Temraig co brth.
Is

ann

sin ro bi

Diarmait oc dchsain chleithi

in tighi.

is

bidba

cut ciadonchnagtar or Ruadn is in cleithc


sin dobibar it tan iar do chlidedh do allmarchaib. t'igriar duit
a chlirig ar s. lecar in cimid dib ass iar sin ocus dogniat sd.
duit

||

in cleithe

conad ann aspert Diarmait

in so

airg thochrus fri clirchib cell mairg n iarrann tenn i tenn


biaid Temair de co fs fn dom thocharsa ocus Ruadhn

'

.-

Olc a ndernsabair a chliarcha ar s

mo

fhlaithessa

do

milliudh.

r n bia Eire issna haimseraib didhencha [ms. digenco] n


bus ferr ans amail ro bi anossa acht cidh fl! ann ar s acht
.

co ndernat drochriga ocus rgdamnada [ms. domno] ocus cuitchetharna coinnmed for bar cellaibse ann sin ocus gurab iat fin
benfus a mbrga dob in bar tighib ocus n raibe do chumang
.

acaib a gcur uaib.

Lotar na clirig dia tigh ocus a cimidh leo co rncatar poll


ocus atchiat trcha ech ndubghlass co ndealbaib derrscaighthecha forro oc tiachtain ass in muir cucu ocus do radsat
do'n righ iat ocus ro fromad iat imm a rith ocus robtar luatha
at
ocus do chtar na heich issin riocht ctna doridissi bail as a

Ruadin

batar sdaigh iar sin Diarmait ocus na clirig.


i narali
oidhci ocus atch dias dia shaighid.
andar leiss cosc clirigh forsin dara ferocus coscc lich for

tncatar.

mbi Diarmait

araile.

niat

tecait dia shaigid

mionn cechtar de

ocus benait a miond n'g de ocus dogfior db ocus

ocus bi a leth o[c] cach

rannat atorro amlaid sin

tiaghait

uadh

la

sodhain. diuchrus

Diarmait as a chotlud iar sin ocus innissid a fhs. for ol Bec


mac D'ocus ar Ciridh mac Finnchaeime .i. fili Diarmato at
:

ar s ocus S
th'aislingi duit tirnic do fhlaithes
dcired dot righe ocus do bth do greimm flatha festo for Erinn
lindi breth

.i.

||

roinn etir chill ocus tuaith issedh bias ann festa

tirchanus roinn do

minn

rgsa

.i.

ocus issedh

roinn fhlaithcasa [ms. ruinnd

39

A ided Dhiarmada

2]

Erenn

flaithisa]

thuaith ocus eglais

etir

79

acht chena ar s tiuccfo

aimscr bus doer eglaiss do thuaith co n bia ncimtheas egulsa


acht a beith fo chuinnmedh cich

ann

araili

fri

tiuccfa

dono

olcc do'n tuaith

mac ocus do'n athair ocus do'n brthair


coma[dh] derga airmm cich as a fuilib conbcbaid

co commuirfi do'n

sin

talam ocus mess crann ocus torad

uisci tria ainfhor cich.

Dogntcr fiss Temrach la Diarmait iarsin. marbaid Curnn


mac Oedho mic Echach tirmcharna [a] fuilit sol Milruain la
Connachto duine ocon fleidh ocus luid for comairce d mac
.

Muirchertaigh mic Ercca .i. Fergu ocus Domnall. cuirit sin ar


comairce Choluim chilli . marbthar oc an rgh q a cinaidh a
cra. sait Connachtaig for Diarmait a cinaid mic in rgh do
marbadh .1. Churnin. luid Diarmait do innrad Connacht co
rnicc cil sibrinne .i. a ngar do dreimne. tinlaid Colum cilli
Nill n tuaisceirt do dighail a chomairci for Diarmait. tecait
leis dono Fergus ocus Domnall d mac Muirchertaigh mic Ercca.
ocus Ainmire mac Sdna r chiniuil Conaill ocus Nindidh mac
Duach ocus Acd mac Echach tirmcharna co Connachtaib laiss.
doghn tra Fraechn mac Tenesin dri Diarmata airbri druadh
a dia cid nach
is ann- atbcrt Colum cilli
etir in d shluagh
ndingma itir in ceo ciachsa in Erind ar lon in tsligh do boing
.

bretha dob
S

||

macn

bithi nodusmairn
nach congcna
s lainn ferus alluag
g [mbth] Baetn rissin sluag
fola Baetn fuilt buidhi brad a hraic fuirri

ligh do ching a timchioll chairn 's


is mo dri n mra
mac d is ferr
.

Ticc Tuatn mac Dmin mac Sharin mic Chormaicc mic


Eogain mic Nili ocus cuiridh in airbri ndruadh tar a chiond
ocus iingid tairsi ocus benaiss in gi do'n leth anaill inn ocus
marbtar ocus is h oeinfer nam rnicc bs do muir Choluim
.

chilli.

Colum

muidhidh for Diarmait


cilli
conad de ro lil
.

iar sin.
in

fine

isfri

ainm ann

,i.

cil

ndremain ar
dremne n

dreimfne.

Luidh Diarmait c Temraig ocus aspert fri Beg


nombrad. aspert Beg

fhioss deimin cissi haidhed


bairt sn

doridisi

n cunnta-

Temair tar fert a fert fogamraig a fd a muir for ilthaib


Binne seoch lecco mic Mani for Sadhb for Sadhbrann seoch Fhorbrech for carnn dreimni for Dollad for Dabol for Daiblne for
Caliainn for Macho for Trainn for Aiss for Foidhne etir Chall-

ichse a

Aided Dhiarmada.

8o

[40:1,2

ainn ocus loch do fomna Dissi do lith infir foilcfid Macha do


chenn atcifi bu bairrne ba dhigh do duirb gnaid fer dub tuathchaech muicc nduib a ceandaib mucc cichsi domni atc claind f
mindaib ba brachdig oenghrinne a rith Bic ann notcurthar a
.

Diarmait.

Mo

dom

fhlaith

cachain Bec so

blth

ili

gith

tromm

buidh
gnth

bith

daera

samh

in

Niall dia

tr

bruidhi

atiat

Niall

tuircc

caeil

uilcc

muir

Tabar chucainn

Niall

nolcc

for

dodufiucfat

flaithi
i

rg

terc ass

ann

is

cin

fidh

immat buar

Niall fuba in cach naidhigh

finnam an inann

fs

nglass

Diarmait.

ol

mn mess

saera
ith

rth

lon

co

bruidhi

Niall

fir

fliuch

gach

cron

tein

||

ambia

cia cruth

isi

aromth

bith

Ic

olcc

midhguin
co

Niall

nguin Niall
coscradh Ailigh.

iar

r ndrithe [ms. ndraidhiu] ar Diarmait co


n contirchanat dinn ocus Becc. amarus

dogn foromsa ol Becc. luidh Bec as iarum tria luinne ocus


ainnseirrg Diarmait sluag mr ina deoidh oc cuincid fhistine
conacca .Colum cilli ar a chionn bennachais d. is amra
fair
is dia at in fioss mrsa tucad
in fhistine ar Coium cilli
.

atlchamar do dia

duit.

Colum

dom
for

cille.

rotfetar

ol Becc.

shoegal. is amra
dono or Colum

cilli.

for

dom co
commun ocus

fin ar

a chlirig ar Bec att secht mbliadna


sin ar Colum cilli dia ndntar friss
m

mosa dom shaegul. iss maith ms


ar Bec n fil acht secht nuaire in
ocus sacarbic

do bis

in fetarais l

luath.

is iar

or

Bec

for or
i

fil

Colum

dom

acht secht
cilli.

shaegul

n for

comman

sin ro berr in clirech

ocus

do ocus do chuaid dochum nimi.


ro b(5i
do
Bhiuc
tr ga [ms. do big .3* goo] do
tarrngairiu
radha ria techt do caib ar nidbairt gaoi riam gusan uair sin.
ar oenlus iarum do dechaid
Colum cilli ar a chionnsom r ro

do

rat

sacarfic

||

fhitir

a g

isin l sin f chtir.

Tuccaid
cissi

a drithe gu Diarmait ocus ro fhiarfaig dob


ragad. marbodh ol in ctna dri ocus lne oen-

iar sin

bs no

umat a naidhci flo


Diarmait. bdhud ol in dri ali

roisne ocus brat d'olainn oenchoerach bias

uruso lium a sechna ol


ocus cuirmm oengrinde rusfidfe in adhaigh sin. losccud ol in
tress dri
ocus saill muicci n ro genair issedh bias for do mis.
is csamail [ms.
exsamail] sin ar Diarmait.
bis.

Luid Diarmait iar sin for a cuairt rgi deissil Erenn r iss amlaid
no caithedh r Temrach Erinn .i. a Temraig illaighnib ocus a
sidin a Mumain ocus as sin
Connachtalb ocus for cicedh
.

4u o

A icied Dh ia rmada

i j

Ulad

dcoidh

contoirched

co

Temraig
gcionn idhe na
samhna ocus fer nErenn
i

bliadna forsin samfuin do frithilim na

im

fiss Temrach.
Dia mbi Diarmait

laech cuice issintech.


ar

liumsa

tair

s.

maith

hechta lium.

Mugain
cin

ol

laa nann forsinn cuairt sin confaco in


can do dechais or Diarmait. n do chin
in tglaech co trmala adhaigh noeghoid-

Diarmait

ol

abair

fri

Mugain.

nit ar

raghatsa [ms. radhatso] for cuiredh \ms. cuirith]


beo ocus is tar mo shrughad dia nsairsi (sic) r is
n

bam

drochscl duit tocht for cuiredh.

Banbn do

Tit Diarmait la

ro deissedar ann

rith bicc.

confaccatar gmni gcoeim co nerrad nderrscaighthe


can do'n mni ol Diarmaid. inghen damsa ol Banbn

issin tigh

istech.

ocus fidfidh

innocht

latsa

r n.tnicc liumsa.

Mumain]

ulccaib

ar

Mughain

ri

[ms.

ria

maith lium or Diarmait. derg-

is

aiter [ms. degoiter] leabaidh dib co risc taisealbadh bd.


Maith a ben ol Banbn fria a ingin in fil tach lat do'n rgh.
fil ol
indingen. dobeir lne as in cr.ieol (sic) ocus [bra]t ocus
||

in r

uimmi.

is

maith

in lne or cch.

is

nusgaib
dingbhla [ms.
dinmalo] duit ol Banbn in lne oenruaissni ingen imtholtanach lium inningen uccut iss dorinne [inn]oenrissne do chur
.

co nderna scuab de
cch.

is

maith

Tucad

ol

iar sin

comln immaire

Banbn

eisin.

is

maith

in brat or

d'olainn oenchaerach dornad.

biadh ocus lionn dib.

maith

is

in tsaill [ms.

muici nad ro genair or Banbn. cinnus or Diarmait.


n annsa muc[a] ainighi ro gabtha scena dib co tucta a noircc
in shaill]

eistip at

beoa ocus gurro

biata.

maith' in choirm ar cch.

is

iss

is coirmm
maith or Banbn
oengrindi. laa do chuadassa
[ms. chdusao] amach do deiscin m'arathair ocus ro marbas fern
:

eighinn frth grainne ina egn ocus n fess cid arbar. ro laad i
cionn imaire co tucadh serrmr de ro cuiredh iarum conad a
.

rbar ocus a

Ro dch

churmm
iar

sin

in so [ms.

ann

Diarmait suas.

so].
is

nua ochtar

in

tighi

ar

Diarmait ocus n hg a uachtar. fechtas do chuamarne [ms. comarne] ar Banbn curchaib do gabil isc conaccamar cleithc
in tige cugainn do'n fairge dornad liumsa ar a ingantus tech
de. is for olse Diarmaid dobretha fistini Big ocus na ndruadh
i

dom

oidhidse ocus dobretha aithrigi co lir is so mo techsa ar


amach dn a ga ol s. lais sin [ms. laisin] lingidsium

Darmait

Geinemain Aeda

82

slinc.

[406

2; 52

b-.

is
so do shlige [ms. shligid] ar Aed
fisin do dul amach. Acc
dub a ndorus in tighi ac tabairt in gi ina bruinni co ro imid a
druim trd. saidh issin tech iar sin gabsat Ulaid amuig
1

||

immon

tech ocus oiscter iarum

Diarmaid

issin

chionn [ms.

cn.]

in

tech forru

dabaigh chorm'ma co ro

comba marb

luidsium in

thuit ficce in tighi ina

de.

Marbtar ocus loiscter corp in rgh ann a ngmais a chind.


dobretha iar sin a chend ocus a thaissi co cluain mac Nis cor
hadhnaiccdh isin chlaoin ferta n isin citi r is ann ro thogh
fin a adnacal in tan do throiscc i neglais bicc dia ro hccadh
do'n chenngalur iar fertain a throsci fri noemaib Erenn ocus iar
nimded a cca co riacht sin. is do'n aidhid so ro canadh so
.

ndin dtin rith Bic dth Diarmata fa muiric


dbdath flatha ilar cath mairg fairccfi a imbrath.

Conid
ball

aidhed [ms. ag.] Diarmata mic Cerbaill

cerrbeol

.i.

.i.

in so

cerr-

.i.

bl cerr.
.

Finit

Gcncmain Aeda slne

in so sos.

iss ba domhgns dles do cach rg no gebed


rt'g
ba choitchenn dosom cra ocus smachta ocus cosa 'fer
nErcnn do conici sin. ba choitchenn dana do feraib Erenn tiachtain as cach ird co Tcmraig do chaithium fissi Temrach ar
ccch samain r ba hiat d chomthinl no bti's oc feraib Erenn
.i. fis Temra cccha samna r ba hside cisc na
ngente ocus
oenach Tailtcn ccch lugnasaid. cech smacht imorro ocus cech
recht no rdaigthca fcraib Ercnn in nechtar dob sin ni' limthea
a srugud co dtsed [fcs. thsed] ige na bliadna sin.
Bi tra mrenach mr fecht ann i Tailltin la goedelu. iss
imorro ba r for Erinn in tucht sin Diarmait mac P'ergusa
cherrbeoil. ro hrdaigit tra fir Erenn for foradaib indocnaig .i.
cch ar miadaib ocus dnaib ocus dlestanus ann amail ba ghnth
cossin. bi dana forad ar leith oc na mnib im d stig indn'g.
ba hiat rigna btar fail Diarmata in tan sin .i. Mairenn mael
ocus Mugain ingen Chonchraid maic Duach duinn do fcraib
Mumart bi tnth mr oc Mugain fri Mairinn ocus asbert

Temair na

Hrinn

Gcincmain Acda

52/': 2]

sline.

S$

Mugain frisin mbanchinti dobcrad a breith fcin di diambcrad a


mionn ir do chiunn na rgna r is amlaid bi Maircnn cen folt
conid mionn rgna no bod oc foloch a lochta. tnic tra in banchintc co airm
mbi Mairenn ocus bi oc tothlugud ncich
.

asbert in rgan n bi aicci. biaid ocut so or s oc tarraing


in chathbairr rda dia ciunn. dia ocus Chiarn risside imorro or
fuirri.

Maircnn oc tabairt a d lm m cenn. n thrnic imorro do


neoch isin tsluag dercad fuirri in tan ro siacht th a d hiomdadh
in

folt

fahn flescach frorda ro asair

fuirri

tria ncrt Chiarin.

machthaigit in slg in mrbail ocus ba maith lco ccn mcblugud


na rgna. tucu dia friss or Maircnn (.i. fri Mugain) corotimdcrgthar inn

nEirenn

fiadnaisi fer

ocus ro forad n.

||

Boi Mugain iar sin i fail Diarmata ocus s aimrit ba thoirscch


Mugain dcside r ro midair in r a trccad uile ocus dana ba
.

mn

thoirsi lisi inna

ailc

btar con rg iatsaidc oc breith clainne

Eithne ingcn Brnainn daill do chonmaicnib cili talad in


tsainred ba hside mthair Cholmin mir ocus Breo ingcn
.i.

Cholmin maic Nemin dn suane mthair Cholmin bic. ba


brnach tra Mugain de sin .i. a bith cert mac cen ingin ocus in
r

oc fulmaisi a

lcicthi.

Dorla Finncn maigi

bili

mBregaib ocus espoc Acd mac

tnic in rgan dia saigid ocus bi oc ctargudi na clrech


furtacht di. ro bcnnach Finnn ocus cpscop Aed uscc ocus

Brio.

im

tuc di coneissib

ocus ba torrach

toirrchius sain uan.

chompcrt dam

am

issed tr ro uc

dcside.

mairgsca desuide or Mugain

nipam com

chirtisea

.i.

do neoch as a

st

do'n

cethir
aithli.

do
n

hed bias ann or Finncn acht bud chosecrad dot bhroinn a n sin
.i. intsamail induain nemlochtaig ro hedprad dar cenn in chincda
doenna.

Ro bennach

in clrech darssi

usce di ocus ba torrach

am

ro chompir annsuide bratn airgdide.


is

mesti tr

damsa inandni a

chlrig

dcsuidc.

rnairgsea de seo ar

uair

bud ardairc

ic

fcraib

Erenn an d geinsea ocus nimthasa maith disiu. n hed bias ann


or in clrech acht bratsa in mbratn airgdide ocus dognaiter
methla lim de ocus brasa mac d chiunn ocus forbcra a brithriu ocus bud lia r uad for Erinn ands na maccaib ailc.
maith lem or Mugain acht coro cmaltar frim na ridi. comalltar
.

or in clrech.

Dogn iarum Finnn ocus epscop Aedh beus bennachad na


G 2

Aeda

Geineniain

84

sline.

[53

rgna ocus bennachad in tsi'l no genfed uadi ocus atnaig usce


ina chuach ocus atnaig do'n rgain ocus ibis ocus fothraicis ass.
ro toirrched tr in rgan de sin ocus beirid mac ocus rop side
.

gen ro compred ann .i. Aed slini. at


Breg .i. im ghart im allud im ordan im
chruas im chna im forlmus im drgi im dretlacht im toinnci.
im rd im brugas im buici im ghnis im alaidh im sotlatus im
im chruth im chill im ergna.
blad im big im chridhechairi
im muad im maithius im roithinchi. r rop in sithbe ir dar in
clr findruini sol Aeda slni dar Bregmag r cach maith [ocus
cach] mrtheglach mrecarthach doneoch as uilliu cech maith is
conid do chuimniugud in
co Aed slne cutromaigter [iat]
chch'ro chan in senchaid
sin
ocus
dia
thaiscid
cuimni
do
gnma
in so ,i. Flann mainistrech
M ugain ingen Chonchraid chain maic Duach do'n Desmumain

Aed

slne.

maith tra

maithi a chland

.i.

in

fir

||

ro chren fialgharta cen

faill

achtsus rsacht indrgain


n tarmaltad a suth co tarmartad a lcud
.

uair

ben Diarmata maic Cherbaill


ba f salt co frdgail
.

nn dolluid ba gialltach gnia ua fig in fiatach Finnia


[co] rath Bregmaige co mblait co r ndegduine co Diarmait
olluid dochum in rg ruaid
cen dochunn s cen dimbuaid
.

n bad ann ba chathalt blad ann rodnanacht in rgan


idis fris rnic a les
n no ccad a ances
dia chli bud gell co nglicce r bi trell naimrite
odusbennach Finnia fig combad chennach dia coemrir
as a chuach forodail dig do'n mni forrin trochtghil
arom ba hlacht Mugain slnalt rodia sam subaid
combert uan nr ba deilra di nr ba dual do deilb duini
.

e ro dubaig dar gruad ngTan

Mugain maith

mrrgan

cosecrad do bronn in tuan lainn trochtoll


aram ba hlacht in ben ropo mralt irmiten
maccn ro lamnad de bratn algan airgdide
dprais do Finnia fonnghlan ar in dia dia fgfognad
a bratn s br cia p is maccn d dia ss
taraill

in

a fethim cen chlaind chirt ind cethir do choimpirt


sireclaig de ar dia ar in frecnaid Finnia

ferr l

'

ognith la Finnbarr fuaim nglan cumtach dindmall daigfethal


ba blathdl cen brn cep do bratn mr Mugain
.

C ompert Mugain m cach

claind

iarom s roen ruamach r

in

do macc chir chubaid Cherbaill

nAed

saer sluagach sln

S cgait for nert ftla fia feib dodarairngert Finnia


glana glrda im gnm ngl clanna mra Mugain
I
s seo cen btblaid mbrath
ctfaid araile senchad
cona ollaltaib cen ail ba do Chonnachtaib Mugain
.

.'

'FHt

\$ob

85

Becfola.

2]

i,

TocJimarc Becfhola.
Araile bi [ms baidh] Diarmaid

mac Aedha

slne a righe

nErenn ocus Crimhthann mac Aedha a dhalta ngiallacht fria


limh Laighnibh. luidhsium [ms. lydh] ocus Crimthann a dhalta
l ann co hth truim ocus a nilfaebhar leo ocus nghilla co
facadar an aonmhni tar an th aniar i carput illiu in gach
ben do mnibh an betha. canas tnaccais a ingen or Diarmaid.
i

cidh dotbeir [ms. dobtir]

n a cin or in ingen.

nuaithe or Diar-

maid. ac cuinchid [ms. achuinch-] cruithnechta or in ben. foghbha acum or Diarmaid. n obam or in ben. tuc iar sin an mni
lais

co Temraigh combi ina coemlebaidh. can do'n mni a Dhiarni innisibh] or Diarmaid. is bce

mait or cch. ni innisiubh [ms.

budh a hainm or na drithe becfola.


Tuc an ben iar sin grdh do dhalta an rgh .i. do Crimhthann
mac Aedha tar cenn Diarmada ocus ro gabh for a guidhe fria r
a fhola or cch.

adubairt dono an giila do rised ar a cenn co cluain d


um trth teirte dia domnaigh dia breith ar aithed acht

fhoda.

chaillech

chena ro thoirmisc a mhuinnter uime ben rgh Erenn do breith


for ldh.

Eirgis iar sin

madan

Dhiarmaid. cia leth

mocrithrth [ms. mochrth] dia domnaigh


mochirge a bean or Diarmaid. do chlu-

in

ain d chailleeh or inningen.

an ingen

ocht linte co

ecair ocus tr

mhind

cidh n or Diarmaid. do fhrecair

nimdnum

ir ro fccas

ir ocus ocht ndeilgne linacc taiscedh innte. n righ

domnaigh dia niarraidh or Diarmait ir n maith aister domnaigh. neich liumsa or an bhen r is deimin co nimtheochad. n
budh uaim [ms. ba huaim] or Diarmaid.
Luidh s dono ocus a hinilt a Temraigh budhess co Duibtir
laigen ocus dorla for merughadh [ms. merudha] ann iad co
dia

haidhche co faccadar an cuan con allaidh chucu [ms. qq] san


slibh ocus tidsidhe crand ar a teichem ocus ethaid na coin a
hinilt ocus nr chian di san crand c faccaidh in teinidh for lr
na cailledh. luidh s dochum na tineadh co faccaidh an tclch
f cime cruth sa[n] chruinne itir arm ocus deichealt icon tcinid
.

||

86

Becfola.

ocus suidhid ina farradh. emarccus

[151

an tcclch fuirre ocus

(sic)

ocus n tuc aghidh fuirrc n co tairniec d fuine


an tuirc allaid bi oga. dorighne bromuc dia muicc ocus innlaidh
nr labhair fria

a lmha ocus luidh 'n teinidh conuige in loch. luidh s ina


diaidh. tid an tglch ina luing ocus isse lais. imrit iar sin co

rncadar co hinis [ms. innis] nurird nibhinn ocus tiaghaid isin


rghthoigh rmhr [ms. romir] r-lainn ocus n roibe nech ann
for a cionn.

caithid [ms. cathaid] biadha csamla iar sin ocus

midh somblasda. luidhid iar sin a nds a ncnimdhaidh ocus nr


impo fria co madain [ms. madan] ocus n ro shaethraigh [ms.
shaeraigh] fria.
An tan tinic an maidin adchualadar an gairm [ms. gairmh]
.i. tarr amach a Flainn for an guth.
tncadar na fir irgidsium
.

d fcchain co dorus
triar comaesa comdhclatchonnairc dono cethrar [nts. .iiii.] ele

luid
ocus geibid a ghaisccdh
na cathrach [ms. kr c ] co faccaidh an
iar

sin

bha comcrdha fairisem

do'n dara lcith f a narmghaiscedh. cathaigit iar sin co ferrdha


fcramail an tochtar sin .i. cethrar do gach lcith tucsum iar sin a
chethrar [ms. cethrar] maidm ar in cet[hr]ar elc acht cena attor.

cradar bonn re bonn can anmain

marb acht eisem a aenar

[ms.

isem aenar] ocus luidh iar sin -isin cathraigh anunn. buaidh
th'einigh duit ol s is laechdha [ms. laechaidhe] in gni'om dor:

nais.

ro

ferfainn.

aigid tr derbrithre dam an triur elc. cidh ro cosain


ol an ben. an innsese or s. cia ainm nahinnsise or sise. *nnis

d bi
frit

budh maith cena bar esen diamadh fri naimdibh no


can do na hccaibh or sisc. mic brthar damsa an cctrar

am

Fedaigh jpic an daill ol s. can duitse or seise can fis liumsa.


do nuachar duitsi a haithle righ Erenn d'fgbil duit
ar in tclch ocus nach liura fn antoiln ocus mad lium ragad
ar do cennsa ocus biair d'oenmni agum
m maith let ocus
ar m'olcus

||

imthigh [ms. imidh] do'n chursa dochum an rgh ocus at th'inilt


imsln can bd can baeghal a mbun an chrainn chtna ocus ra.

ghadsa do bar nidhnacul co Temraigh.


Ro gabhsat rompu ar sin co Temraigh ocus an tan ro siacht
sise tech an rgh is ann bh Diarmaid ac rge as a lebaid isan
domnach cctna. nr cir duit mh in domnach do thoirimtecht
.

tar

srughadh [ms. sarudh]

d.

n dernas

itir ol seise.

Amail do btar ann confaccadar cethrar macclirech ac.toidhecht astech. cidh fodera dbh an domnach do thoirimthecht

Imthecht Caenchomraic.

143/': i]

87

r [ms. rgh]. cedughadh r sruithe ar na


clirigh .i. Molaise daiminrsi ro fi sinne chugatsa. ocus is edh fodera dibh

or in

.i.

colamhan do mhuintir Daiminnsi ro bi ac mochirge a bh co


cumdhachta f armghaisgedh

faccaidh an tochtar coemcclch

ac cathugad fria aroile ocus ro marbh cch dobh a chile isin


cath acht infer nam ocus ro adhnaicc Molaise in mirseser ele
.

ocus do fhcsat acainne ere dise di r ocus airgiod [ms. airgid]


doneoch bi f a mbrighdibh ocus f a lmhaibh ocus f a nar-

maibh ocus is aire tncamairne co fesairse do chuid fin do'n


innmus sin. ac [ms. ach] etir n ar in r a n tuc dia dosum n
chuidemsa fair acht dntar cumdach minn ocus fethal do'n r
sin ocus do'n airgiod. ocus is edh n ro comailledh conidh do'n
r sin do cumdaigedh scrn Molaise ocus a bachall.
Ro innsedar iar sin na macclirigh do'n rgh co roibe in rghan
ar lthair in chatha ac marbad in chatha uile. ro hdaighedh in
r de ocus adbert fri Becfola toidhecht tar a hais co Flann ua
Fedhaigh. do righ co hscaidh iar sin ocus do chuaidh ina fri
thing co Flann ocus ni ro scarsat riam.
.

Finit

Imthecht Caenchomraic.
Easpac uasal ra bhi

cluai meic nis

Caenchomrac a ainm.

mac

ighi h ocus comarba d ocus


chidh co cluain. ba mr tra a airmitin otcus a

ocus Mochta a ainm ar ts

d oilitre do
chadhas i cluain r ro fhinnad dia gach aen dobh no gheibedh
bs in fuighbed fochraic n in fuighbedh pian ocus no indisedh
do chch in bliadain do gheibedh bs in rithi didhenach do'n
bliadhain a imths. ba mr lais iarum a airbhidin i cluain ocus
tinic co hinis ndaim for loch r ocus a oilitri do dnamh innte.
ar ba huaigneach leis h fria hrd ocus oifreann ocus irnaighthi.
Btar dream rnaightheach do mhanchaib ina fharradh innti
ocus no- theighids for tr immach ar cenn almsan ocus primhidin i Tethbha r do btar fir Tethba i ngillsine mhir dh .i.
ct orc ocus ct laegh ocus ct uan ocus bairgen cacha loisdi
ocus screapall gacha caithreach ocus nach rachadh nr tar
.

nnbar acht co mbeids f screapall

dosom

amail isbert

88

Imthecht Caenchomraic,
tlchur

dom

rgh fir Tebtha dia


adeirimsi fribh . n
.

gonsat nech.

||

mh budh nnbar
.

tr

nr

ba brc

[143

gonadh nech dhibh


in bgh
mad dia
.

b-.

n ro
luaitti

bar nr.

Ocus dono for s gid sochaide bs in bar tograim giamba


huathad dib acht co nderntai m'imrdhsa raghthai sln dia
.

nebairt

fri ct mle do mhlib


thri
dnat Caenchomrac dh'imrd ragat im s!n dia trib
brat buidne a mbuadha
do shluaga domon cia'.
acht co mbiat cum fhognumsa is m'foghnamsa do dhia

nbar a Tethba

Do

fecht
itir chluain ocs inis ndoim seal.
ndoim lotar na manaig imach luidh Eogan
ocus Ecertach d mac Aedhacn (sic) d'b Mine d bronndalta in clirigh co rncatar sliabh Liatroma a nb Mine. is
ann btar Fhannin oc seilg isin tslibh ocus ro mharbhsat
drcht do mhucaibh allaid ann ocus do ratsat banbh do na

dia

bsium amlaid sin

mbi

ninis

clirchib

dhobh

forsin gabail

ocus tucsat leo

cionn na teined.

tigh ocus ra chuirset


in clireach ac

dia

ocus mar do b

gabil a shalm co facaidh in fer mr chuigi bhun na tuinne as


in loch. bennachais do'n clireach ocus bennachais in clireach

dosom. is maith ar s no freicradh in t at forsin ngabhail i


cionn na teined th ocus no gbad salma let. crt sin itir n ar
Caenchomrac. n annsa ar s mainistir fii lindi f'n lochsa ths.
r n doilghi lasin coimdhi itrebh dhine f na huiscibh in isna
hinadaib aili ocus dornsat macaeim na mainisdreach imarbhas
cu ro cuirit imach i riocht muc ocus curob iat ro marbdh aniugh
slib Liatroma
ocus aen dobh sin in t fil forsin ngabhail i
cionn na teined. ocus is misi a athair collaidhe ocus ac so a
shaltair am lim ocus dobeirim duitsi
saltair na muici atbeirthi fria iarum ocus ra mhair fri r fada i cluain meic Nis. in
banbh dono idbeirthi fri hEogan ocus ba h sin in banb fri
:

beol tuirc.

adhnacul.

ocus cedaighis Caencomhrac dosom'a breith leis dia


cidh duit a clirigh ar s nach tice limsa d'fgad na

lochsa ts. ragat ar Caencomrac. lotar a


nds f'n loch ocus tiagat isin mainistir .-ocus tic Caenchomrac
'n trth co araili innti ocus tic arna bhrach dia tigh ocus s

mainistrech at f'n

ln

do thurrscur

in locha.

ocus do thathaigedh co minic on

loch ocus n bodh dcleith d uirre sin imaeh cin ba beo.


Ticts clirigh locha

n'

gach dardin csc co hinis cndoim d^

24

-.

Tcsmolad Cormaic.

2]

89

shaigidh Chaenchomraic f daigin ola do choisercadh dhibh


ocus dognodhsom rd ocus oifrenn ocus coisercadh ola ocus
pricept dibh. ba gnth fledhugad isin l sin iar nrd ocus
doberar iarum lionn ocus biad do na clirchib
iar naifreann
.

amail dobeirthi do ghrs


tuc [ms. tic] rmr in

mbtar

li

luid

Caencomhrac

na ncmais

ocus

uaithib imach ocus

dia saigid iar sin

tic

prinniugad ocus bennachais dibh ocus


bennachais cch dosom 'n mudh ctna. atc na miasa ln do
shaill aca ic tomailt ocus gabais for a cairiugad im tomailt na
isin

teach

sailli isin

ic

corgais ocus do rat crsachad

mr

forra

ocus ro ghab

lonnas dermair co nr ftsat fgad ina agaidh fri


ruitnech na diadachta bi ina gnis. teichit na clirig roime ocus

ferg ocus

rongabh[astar] Caencomrac imach uatha ocus n facas sin ill.


ocus n fes in f loch do chidh do itribh isin mainistir co

bfoghnum do dhia ocus do


n

in

aingil rucsat

a ainim

ocus

dochum

fri

forbannuibh rsata.

nime. ocus nr chaithset

sruithi gaeidel feoil isin caplait ina aithle sin.


.

Teasmo/ad Corbmaic

Finit

iti

Ctiinn ocus

Finn meic

Cumhaill sunn.
Airdrigh uasal irbtnech ro gab uas Erinn .i. Cormac
bisim iarum cetrachat bliadan

Airt meic Cuinn ctcathaig.

mac
irri-

ghi Erenn iarmth na d bliadain do gobsat #Ulaid .i. Fergus


duibddach bliadain ocus Eochaid gonnat bliadain eile. ro athrighsat Ulaid Cormac f dh. do bi dono in Cormac ctna sin
cetri msa for esbaid na muir ocus n fes cia leth in ro luidh n

co tnic fsin ocus gurro innis a echtra.


N rabi iarum isin domon r ro bo samalta

fri Cormac acht


Solum mac Duid ar ine a ecna js ar saibris a fhlatha ar n
rug Cormac breth riam gan teora hailgi breithi occa .i. ail aignid
.

ghacsi ocus ail fhsaig breth ocus ail bai bias conad do rir
gcinn hi
egna ocus eolusa na mbreth sin doberthai in laegh
rithi re r Cormaic. miach d gach immuiri ina r. laeghleogha
na colpacha ina r. gach aband acht co roichcd gln do geibthi
.

Tesmolad Cormaic.

90

[25

bratn in gach aenmogall isin ln inti r linn. ln a srebuinn do


ns ag in boin ina r. do barr meoir do cnuasaighthi in mil ina
r arna fertain do nim tria frinne fhlatha Corbmaic. is re linn

nach faightai soithighe do'n lemnacht ar no bds na ba oc siled


a loma gan anadh.
Ba samolta iarum fri hOctafm Aughust in rgh sin ar an n no
ccadh gach aen cs cesarda as a dthchus is amlaid sin do
ccadh gach aen an ci's rgha fri Corbmac as a inad dthchais.
ar nr ben Cormac a dthchas do nech riam.
N rabi iarum isin domun r ro bo cosmuil fri Corbmac ar is
ba ferr cruth ocus dealb ocus deichealt itir mid ocus choire
ocus chimi ocus chutrumma itir rosg ar do btar secht meic
imlesan i cechtar a d shilsim (sic) amaii atfet Senuath gis.
.

conebert

na nds brec sroin


meic dc imlesan hi silib in fir

eochair lainn aturo


cetri

itir

i,

itir

gnis ocus chinl dorinne


goid gan broid gan foirigin
itir

ngisi ocus aladh ocus urlabra itir


righe ocus forlmus itir chill ocus
eirred ocus arm ocus ine ocus imadh ocus ordan

gnm ocus gaisced


tidhnacal

bil

ba fann ar

Is [nr]

d'Erinn ina r

tr tairrngiri
.

faire

gan

gan

bidh n taigh ar duine.


Beg tra do tesmoltaib Corbmaic inn sin

ingaire

.i.

gan

gan
ceist

ar n fdann duine

acht mina tecuscad aingel a ninnisin uile. ba mr tra a smachtsom ocus a cumachta for feruib Erenn ar n lomhadh nech
.

Erenn beth dmaein acht mina beth ag dnum amsaine


la Corbmac.
Is he iarum ba tisech teglaig ocus amhusgilla con la Corbmac
ar is cethern is ferr la righ Erenn do grs
.i. Finn mac Cumaill
a gilla con. n tuc a lm a lim tigerna riam glaech bud ferr
in Finn uair ba hglaech ar glchus ocus ba brugaid ar
brughachus ocus ba r ar righacht ocus ba laech ar laechacht.
ba hamus ar amsaine ocus ba rniadh ar nert ar is fri Finn
samhailter gach rniadh hoin gusinniudh. ba coitcenn iarum
d'Finn sechnin Erenn ag seilg ocus oc fiadhach re ceithirn

d'feruib

||

in rg.
Is ann imorro
iar luighi

is m ro bi airisim Finn a nAlmuin laigen'.


imorro fhoirbtechto ocus arsaidhechta ar Find ocus ar

ndth Corbmaic do bdh ina gnthcomnaidhe

nAlmuin acht

25

Tesmolaci Cormaic.

2]

91

mina thsadh do tadhall eisti. is h fa banchli d'Finn .i. Smirgad


ingen Fatha canann banfidh ocus banftsidh isidhe ocus is ro
ridh re Finn in tan no ibadh digh a hadhaircc goma deiredh
saeghail do co nach ibedsum deoch a corn shoin imach acht
is a cuachaib do ibedh digh iarom.
Luid Finn l ann a hAlmain gonustarrla a nadarccaib iuchbad
.

nib failge conusfuair tibro isin tulaig gur ibh deoch as in


tibrait ocus do chuir a rduin f dd fis gur can tria teinm
i

laegha gur foillsiged do crch a hsaegail ocus a betha do techt.


conid ann ro ridh na rainnsi ss
.

nic in tairrngeri d'Finn nemed do linn folai digh


a dul tar sruth sgda sligh d'fis le ingin mir meic Lir
eim a hadhairc uathmar sruth romsi mo cruth comall nglan

ro derg mo croidhi 's mo cr is fuil n fs dam


dibis digh do'n linn nglais do ibis neim nuall namnais

demin lim so imach bidh in ssad dighinach


ar lim n h in deoch do rad in l ar br inbir abrat
as in escra airgid bin Aine ingen Manannin
tuc dam ingen meic meic Cuind
h in deoch milis midh cuill
maiden moch ro dergad drech Diarmada ninis dairbrech
dam ar br shescinn uairbeoil
h in deoch ler canadh ceoil
diar dilsit orm buidhnib bann d ingin Conin chualann
h in deoch gan damna duilb
do rad dam Sadb ingen Buidb
is

cona feraib for femin conamfargaib f themil


h in deoch milis medha
in l ar br inbir bera
is demin tnic mo l
is gnm uathmar armoth
.

Docomlui iarum Finn iar sin go rnic druim Bregh. btar


iarum anbfolta jd'Finn ocus do'n fin isin t/r sin ar is leisim dorochair Uirgrend do luaighnib Temrach. ocus ro tinilset Luaighne iarum ocus tr meic Uirgrend ocus Aichlech mr mac
Duibrenn .i. mac in tres fir do macuib Uirgrend. fertar iarum
||

cath

amhnas dtrcar

fortrn ferrda fchdo feramail aturru gur


cch
hi cin ocus hi fogus diaraili ann
db
a
nanbfolto
chuimnigh
sin. ag Breaa for Binn is ann tucad in cath sin
ocus ro bs co
fada isin imguin gur bo mr a nuilc diblnaib. ro srinedh imorro
.

in cath for
leis

do

gnma

Fhind ocus dorochair ann. Aichlech mac Duibrend is


Finn ocus is rosdchend conid do cuimniugud m
ocus do breith na naineolach for fiss ro chan in sen-

thuit
sin

chaid in rann so

M
A

rchath Brea na ngnm ngrinn fersad Luaighni is fiana Finn


dth na fini isin chath . ocus Luaighni co coscrach
nn do cirrbad rniadh ril Finn mac Cumaill co mrmin
dia mbeids in fhian for leth nocho tuitfedh ladiAichlech
.

Muinter Finn.

92

|>5*:r

dhbol in gnm tairpthech tenn dornsat trii meic Uirgrend


na bfian fa mr amach guin in rniad sa mrchath
.

dth

iarom aghaidh Finn iar firinni senchusa amail atfiadna heolaig acht- cena is xamail forchanuid a bunadhus.
atberad foirend db is do corca Oiche ua Fighinti do adberaid
arali ocus is fr sin comad do b Tairrsigh ua Failgi do ocus
gomadh do aithechthuathaib iadsighe amail atbert Maelmura
s cinedha nach do muir Breoghuin gbus maighin.
isin cronic
Garbraide hsucca i Thairrsigh Galeon laigen.
Issed imorro adberait Laigin comad innua do Nuadaidd necht
Finn ocus is so a ghenelach .i. Finn mac Cumaill meic Sualtaigh meic Biscni meic Nuadhat necht.
Conid iad tesmolta Cormaic ocus* agaid Finn sin.
Is h sin

hait

Finit

A irern mu intiri Finn


Airem

muintiri Finn in so

rfhinnidh a

ln

co

tr

.i.

dechnemar ocus secht

nnbaruib laech

la

gach

fior

fichit

db

sin.

co ngiallcerdacht leo feib bi la Coinculainn isin aimsir hi raibi.


gan crodh do ghabil na srugud gan duini d'ra im shd n
.

im biadh gan teitheadh r nnbur laech do gach fir db.


N gabthi fer dib sin isin bfin n a mrdil Uisnigh [n a]
nenach Taillten n a fis Temroch n go tucdais [a] naitri ocus
.

||

a mitri a tuatha ocus a finedha [slna] tairrsib cidh in uair sin


do mui[bfit]he iad gan a nagra ar digh n beith a sil [re ne]ch
.

d ndghuilt acht iad fn. ocus cid iad [som] do derna mrolca gan aithi ar a mui[nter]aib.
N gabthi fer db so co mbo rfili d leabar dc na filidhechta.

eli

gabtha fer db fs co ndernti latharlog mr co roiched fillidh


a uathrigi ocus no chuirthe (sic) ann ocus a sciath les ocus'
fad lime do chronn chuill [ocus n]nbar [lae]ch iar sin chuigi

co ni sleguib leo ocus deich [n]imuiri atturru co ndibruigids i


ninfecht ocus d ngontai thairis sin n gabtai a bfianoigecht.
.

gabti fs fer db so co nderntai fuiltfighi fair ocus go


Erenn ina rith co tigdsim uiii ina diaid ar

cuirthi tr feduib

2$b

Muintcr Finn.

2]

eiccill

a gona
fair

93

ocus n bdh aturro acht in craeb do ega. d


ocus n gabthai iarsin da crithnaidhids

do gontai

rugta
a airm ina limh n gabtai. d tucad craeb isin choill n d
fholt as a fhige n m no ghabtai. d minaigedh crand crn f
.

a chois n gabti. mina lingedh tar crann bud comard r[e a]


dan ocus mina cromad f cradd bu[d coma]r[d] rena gln n
gabtai . ocus mina tucad in dealg as a chois d ingin gan
toirm[esc] a retha uime n gabtai a

bfianaigecht . ocus d
ndernadh sin uili fa do muir Finn .
Maith tra in fer ag rabatar in f hian sin ar nob in sechtmad r ro bi for Eirinn .i. cig r na gciged ocus r Eirenn.
ocus eisim in sechtmad rgh fri lim r Eirenn etc.
D chlcoimtaidi Finn .i. Nenelach ocus Raer ua in gairb.
d maer a chon .i. Crimthan ocus Connla cass. a rannaire .i.
Catluan mac Crimthain. tisech a comil .i. Corc mac Suain.
a tr dilemuin .i. Diarmait ua Duibne ocus Faillne ocus Colla
mac Cilti. a d thisech tellaig .i. Cilti ocus Glanna. a d fer
dergaithe a leptha .i. Adhmoll ocus [mac Neri]. a d fer dc
chiuil .i. Fergus finbl
Fianu Bran d Ridhe Nuadho ocus
Flann ocus Aedh airdcheolach.
Aithirne aghmar ocus
Cobthach ocus Cethern. a liaig'.i.' Lerthuili. a d sithealcoimdaighi .i. Braen ocus Cellach muel. a berrthir .i. Scannal. a
a ara carpait .i. Rinnch. a d thisech
crtir .i. Daelgus.
ocus Becn. a trnfer .i. Urcraidhe ua
.i.'Aena
marcsluagh
.

||

Bregaidhe.

seisir dirseor

chadh ocus Mac d


bail.

a saer

a chornuiri

ocus

Mac

.1".

.i.

Cuchaire ocus Bresal borr

.i.

Finn-

Imchadh ocus Aithech mac Aithech

Donngus. a goba.i. Colln. a cerd .i. Congurn.


Claing ocus Cchuailgni. a d fidh .i. Dirinn

reith.

Cudamh. a d
a fer

fer

a tinnmedir

.i.

Cuinnscleo.

imchuir sleighi .i.


imchuir scithi .i. Railbe ocus araile.
fer

Finit

a chainnleoir

.i.

ocus Uadhgarb.

In Agallamh.

94

[159

Agallamh na Senrach

in so.

Ar tabairt chatha Chomair ocus chatha Ghabra ocus chatha


Ollarbha ocus ar ndfthiugad na finni ro scilset iar sin ina
ndrongaib ocus ina mbuidnib f Eirinn co nr mhair re hainm na

M*

huaire sin dob acht


fi***li'V

mac Finn

lsin

clch mhaithe do deiredh na finne

OCLls Cilte

scth a lith ocus a

wt '

mad d

mac Crunnchon mhic Rnin ar


lmhaig ocus d naonbar clch mar aon riu
(jtotftt
\ms. rul ocus tancatar n d naonbar laoch sin a himlib shlcibe
Fuait fonnscothaig foithremail co luc-bartaib bna amach risan- t*** ^ +**
abar Lugbadh sm tan so ocus do bhadar co dubaeh domenmnach ann re fuined nll nna in oidchi sin.
Is ann sin adubairt Cilte re hOisn
maith a anam a Oisn c
conair no rachmais na ndeoid laoi d larraid aighcdechta na hoidchi so. n fhetar ar Oisn nach mairenn do shenaib na finne n**rnk t*\
ocus do shenmuinntir Fhinn mhic Chumaill acht triar amhin .i.
mise ocus tusa Chilte ocus Cmha in bhanfhlaith ocus in
banchoimctaid ro bi ac coimt Fhinn mhic Chumaill 'n uair fa
'"'

<=>

{u^t^t^ ,^,d:

Wvwfv\

macacm c gusin laithc a fuair bs. dligmt fcis dithat na haidche


,.
,.
-,7.,
so di ar Cailtc uair ni citer a nomh na a aisncis in mhcit ro
-

Fionn disi do shctaib ocus do mhinib rc


Fionn riam do thabairt di .i. in tancornn tuc Moriath ingcn n'g Grc do Fhiunn ocus tuc

thoirbir in flaithfinnid

taob

in tres sct as ferr fuair

ghalach

Fionn do

Chmha

Ocus fuaradar

fiss

na hoidchc

sin ac

dob a nanmanna ocus ro innsetar di


dchra dr

Cmha

ocus ro fiarfaig

ocus ro chi ann sin frasa

ocus ro fiarfaigsct scla d'aroile ainnsin. ocus tn-

catar iar sin isin tcch leptha ro hrdaiged dib ocus ro bi in


bhanfhlaith .i. Cmha ac rdugad a cothach .i. nua cacha bdh
.

ocus sen cacha dighi do thabairt dib uair ro b'aithnid dissi mar
do biadtai a samlasum ocus ro b'aithnid di fss in n bud daoithin d'Oisn ocus do Chilte co minic roime sin. ocus ro irig s
.

co hanbfann [ms. anmfhann] ctlith ocus ro bi ac imrd na


finne ocus Fhinn mic Cumaill ocus tin[ic s] tar imrd Oscair
mhic Oisn ocus tar mac Lugdach ocus tar chath [Gabra ocus
.

aroile]

ocus ro muidh tocht

mr orrosum uimc

sin.

feV**%.SVI

159

2; 159

[Is

ann

In Agallamh.

1]

sin adjubairt Cilte

95

n doilge linne sin anois in

mar

||

d nnbar atmait do deired na muinntire mire


maithe sin do scarad ocus do sciled chile. ro frecair Oisn
sin dar mo bhrithir mh ar s n fhuil innamsa nth n nert ina
ndegaid sin ocus grsat calma na ferglig ro chisetar co dubach
dobrnach domenmnach maraon risan mbanfhlaith \jns. mbanas icin dinn in

re

.i.

laith]

Cmha. tucad a ndaoithin dighe ocus mre dhib ocus


ocus do chilebairset

ro btar teora l ocus teora oidche ann sin

do Chmha

ocus ro rid Oisn

toirrsech indiu

iar sin

Cmha gan mac

ann

Cmha
is

.'dorla

gan ua

ciunn a snmha'.

dorla conad senrua

bhaileimach ar an bfaitche
is comairle dornad
bfraig
gni'set
accu ann scarad re chile ocus ba scarad cuirp re hanmain a
scarad. ocus dorinsct amlaid sin uair do chuaid Oisn co sid
Is

sin tncatar

rompu

;eM

ass an

comairlc ann sin ocus

ocus

ochta clcithig bhail a raibe a mlithair .i. Bla inghen Deirc dhianscothaig ocus tit Ciltc roime co hinnbcr mBic loingsig mBrci

JU

Bcc loingsech
tinic do ghabil

gaib risaridter mainistir droichid tha isin tan so

mac

Airist atorchair

ann

Eirenn co rusbid tonn


bhnsrothaig

.i.

tuile

mac
ann

rg
.

Rmn

ocus do linn Fhcic ar Bind

ocus tarscnbrcgmaigbhudhes

deirc it arraibe Ptraic

mac

.i.

ocus corithdroma

Alprainn.

ann sin do bi Ptraic ac cantain na canine coimdcta ocus


ac ctarmolad in dileman ocus ac bendachad na rtha arroibe
Fionn mac Cumaill .i. rith droma dcirc. ocus atconncatar na
ocus ro ghab grin ocus egla iat
clcirig d ninnsaigid iatsum
rom na feraib mra cona conaib mra leo uair ni'r lucht coim(r r
n comaimsire dh(')ib iat.
Is ann sin do irig in tco flaithemnais ocus in tuaithne airIs

.i. I'traic mac


Alprainn .i. apstal
na ngaodel ocus gabus in tcsriat do chrothad uisce choisrectha
ar na feraib mra uair ro b.i mle lcighionn do demnaib uas a
ccnnaib conic in l sin ocus do chuatar na demhna cnocaib
ocus scalpaib ocus nimlib na crche ocus indorba uatha ar cach
lcth ocus do shuidcdar na fir mhra ina dhegaid sin.
Maith a m'anam ar Ptmic [cia] comainm thu a clig rc
Cilte. Cc[iltc] mac Crundchon mic [R(5nin] mise ar sc. ro

cchais ocus in taingcl talmaidc


.

bdar [na

clcirig]

||

ac ingantus

mhr ac fcghad

rc

ticimhsc chian

d^i,
v *Krt

-**.

In Agallamh.

96

[159^2

ocus n roiched acht co tana a thib n co formna a ghualann


fer ba m do na clirchib do'n fior dob sin ocus iat ina suide.

in

Athchuingid do b'il liumsa d'iarraid ort a Chilte ar Ptraic.


d raib ocumsa do niurt ft do chumung sin do ghbthar ar Cilte.
ocus abair cid edh
topar Fruisci d'fagbil inr bfocus ann so
assa bftfamis tuatha Bregh ocus Midhe ocus Uisnig do baisted
.

ar Ptraic.

at

ocumsa dhuitse

sin a uasail ocus a fhreoin ar

Cilte ocus tncatar rompu tar cladh na rtba. afmach] ocus ro


atMw y***u* gabsum lm Ptraic in lim ocus atchonncatar ift lochtobar grinn
uytwb~* glainide ina bfiadnaise, ocus ba hadbar leo mt ocus reime in
bhilair ocus indfochlachta ro bi fair ocus do bi ac tabairt a
.

thesta ocus a tharascbla ocus adubairt Cilte in laoid ann

thobair trga dh bhan lainn do bhilar barrghlan


6 ro triged do chnuas ort nr liced fs dot fhochlocht

o bhric d bruachaib amach do mhuca allta it fhsach


doimh do chrega chin selga do lig breca broinnderga
o mhes <5s bharraib do chrann t'iasc i ninnberaib th' abann
laind l do ghlas ngedhair a ghlas uaine fhoithremhail

'

dar marbad Coinchenn coimfial


s uait do chuadar in f hian
dar cuired r finne Finn isin madain s maolghlinn
ba laoch do fhuilnged imned
ait do chuaid Fathad na bfied
d bfuair rath in talman toir dar marbad cath chlroig
inic s cionn in tobair Blaoi ingen Deirc dhianscothaig
gol ard con atha aicci dar cuired cath confaiti
ar nathchuma laoch linghel
[r] marbad chon ocus fer
co cuala glaod Gharaid ghlain adaig re taob in topaij

Maith ar Ptraic in tinic r prind ocus r tomaltas chucainn


tinic n ar espac Sechnall. roinn r prind ar Ptraic ocus
tabair a leth do'n naonbar clch mr \ins. mhr] t d'iarsma na
finne. is ann sin ro irgedar a espoic ocus a shacairt ocus a
:

fs.

salmchtlaid ocus ro choisrecsat in biad ocus ro tho[muls]at a


amail ba les anma dib.

lrdthain bd ocus lenna


Is

ann

||

sin adubairt Ptraic

D mad

r in duille

dmad

ro frecair Cilte

airget in gheltonn

Cia ro choimt sibse mar


.i.

in tigerna

mac Cumaill

donn

nr maith

airse \ins. rabhuirsi] .i. Fionn


in formolad bec so ann sin

chuirios di in caill
.

ac rababh-

ocus ro ridh Cilte

ro thidlaicfed Fionn

sin ar Ptraic in

bar mbethaid

ocus

frinne inr croidhedaib ocus nert inr lmaib

ocus comall inr tengtaib.

Maith a m'anam a Chilte ar Ptric

a rabadar cuirnn init

io

In Agallamh.

1]

97

copna init bleideda buis ocus bnir isna tigib afrabais riam
romainn ocus frecrais Cilte sin is edh do bi i tig mo thigerna do chornnaib
.

chornn dc ocus tr c*t


mar do irgids do'n dil

do chornnaib co nr~ac Fionn


ba hadbal a lin do'n lionn

Munbud coll crbaid .ocus munbud mainnechtnaige urnaigte


ocus munbud trigen acallma rig nime ocus talman dinn ro bo
gairit linn t'acallaimse a clich ar Ptraic.

Do
atar

in lid

triath ocus

na tigernad ac rab-

is mebair linn a nanmann


tig Fhinn
grugn gann cornn na mban ocus adhmall
acm na corn corn Aillbe co nochtaib aidble uile
ac an tsluag lim do liin moille a trig in a thuile
dharcn corn bi ac Diarmit dobeirthea a fialghoit do mhnib'
l d fer ndc f chethair
dar mo bethaid ba h a ln
chorn mhic Lugach in lich rsholus odhrn indir
rsholus inmain fer forln scarad nech re comrd cir
ar do irgims do'n coml i teglach Finn ba hrd blad
macalla am limsi budin mudhn ac Diarmait ro char
grugn lim Finn na finne a corn fine lim na mban
eoch d fichet macalla deoch tr fichet corn na mban
deoch cheithri fichet immudn deoch ct laoch ngrugn ghlan

uirnn ro bhtar

macalla

na

b Cilte ac innisin

ocus adbert

is

amgasta corn Oscair in is leis do irgedh do'n dil


ba minn sla slig tar ler ris ro tibed mr ningen
L escach ba leor a ille corn Aillinne co nine
lim Gothin gheilmraig
Fionn ro tidlaic d blaib
arla ba lr a shuarca do cuiredh na caomchu[acha]i
I
Fionn do.rat tig nla do Dubn mac Dubnna
F er uaine corn do bh ac Finn dobeirms linn tar gach ler
d mbeth ac l nr bho dthat do bhiad ann l trchat fer
a meic Chalpuirn itam tig
I
s as lugha bhi nr coml
a luag agaib nocho nfil
fer tuillid corn Ghlais meic Gathail
D obrn re feraib ba cid corn meic Rethi co mrghrin
miste leo beith tig Finn in tan no bithea cromghlind
B rec derg ba mr a chaire corn Chilte go caemghlaine
uime tuc Fionn in tres trn na torchair Lughaid tr rm
C enn lainn corn rg Alban ris tigrns ifardul feda
corn in rgfhinnid Rnn as nibhms mrn meda
F er mar Fhionn n thic co brth n thabair fth ar foglaib
is samail cuirn d chornaib
r ar doman g mbiad a muirn

||

'.

Adrae buaid ocus bennacht a Chilte


ugad menman
dhinn.

ar Ptraic

is

urgairdi-

ocus aGenta dhinn sin ocus innis irscl eile


inneosat n ar Cilte ocus abair g scl as il duit. in
.

In Agallamh.

98

[160

ar frth

do btar imorro ar

rabatar eich n echrada acaib isin finn.


Cilte

caoca serrach aenlrach [ms. lra] ocus aeineich. cnas


sin ar Ptraic. adr frit a fhrinne a anam ar Cilte
tr

Oclch do bi ac Fionn .i. Artir mac Bine [ms. benne] brit


ocus ba hedh a lon tn' naenbair. ocus dornadh selg beinne
hEdair le Fionn ocus ba tuillmech toirtech in tselg soin ocus
do scilset d conaib ocus do shuid Fionn carn in fhinnedha
idir beinn Edair ocus muir ocus ba maith lais a menma ag
isdecht re raibhcedaig na ndam ndscir ndsachtach ac lthmarbad do chonaib na finne.
Is ann dorala d'Artir mac Bine brit beith ac coimd in mara
idir an [fi]adach ocus muir co nach snimds in [damhrad] uatha.
ocus mar do bh Artir amuich i cionn in chuain atchonnaic tr
coin do chonaib Finn .i. Bran ocus Sceolaing ocus Adhnuall.
ccus is comairle ar ar chinn Artir .i. fin ocus a tr nnbair
do imthecht tar muir ocus na coin sin do breith leis ina tr fin.
ocus do crchnaigedh in comairle sin. dig m do chuadarsom
tar muinchionn mara ocus na tr coinsin leo ocus ro gabsat
cuan^^J
ocus calad ac innber mara gaimiach crch Bretan ocus tiagat a
tr ocus lotar rompa co sliab Lodin meic Lir ocus dornad selg
.

||

*^vk,

#t*cii*

rri.UnU^

f\*c*

in tslibe sin acu.

Dla na finne iar sin tairnic leo a bfladach ocus a bfianchoscar


do dhnam ocus roghabsat longport ag beinn Edair meic Etgaeith
ocus ro hirmit coin tigi Finn ann sin amail ba
in finneda
ba himda a coinsium amail atbert an file
aca
ocus
ghnth
.

irem craeibe ar conaib Finn cona chuanart blith bhithbinn


ocus d ct gaidhrin
tr ct gadhar comall ngl
.

Ba mr do dhinib ac
sin ar Cilte r

ba h so

caoca ro bi

is tr

ct gilla

tig

grda

Ar nirem na gcon

rabatar sin ar Ptraic.

in lon

no bhod

tig

is for

Finn

duitsi

Finn do thisechaib fiann frghrinn


dh cht dalta dingbla
.

frth

miresbha forro

ocus Adnuall ocus ro hinnsed d'Fionn.

Bran ocus Sceolan


sirther ar s tr catha na
.i.

ocus gia ro siredh n frth na coin.


ann sin tucad loingsithal bnir chum Finn ocus ro nig a
ghnis rgda ocus tuc a 'rdpig f a dt fis ocus do fallsiged
finne

Is

d ocus adubairt ruc mac rig Bretan bar coin uaib ocus
toghaid nnbar do dhul d niarraid. ocus ro toghad amlaid ocus
ba'hiat so a nanmanna .i. Diarmaid mac Duinn meic Donnchada
frinne

i6o

'b

i,

In Agallamh.

2]

Muman

meic Dhubin do ernaib

mac Mrna.
rg ar Cilte

mac

in
.

r/g Goll

ocus atbert

M ac Taidg

meic Mrna
mac Fiacha meic Airt

do'n

in

maig

do'n maig

99

andeas [ms, aneas] ocus Goll

mac

mac

glich ar Ptraic.

mac

Faelin

mac

FeradaigJ

meic Muiredaig meic E[chaid]

ocus Caol crdha ctghuinech ua Nemhna [.i. cur] conich co


neim ro bi ac Fionn ocus ba hi' so neim ro bi fair r nr dhiubraic a lm urchar nimroill riam ocus ni'r fuifedh a lm ar dhuine
riam nach bud [ms. bhudh] marb ria cionn nmaide ocus Oisn
mac Finn in t nr r duine riam acht gu mbiad cenn re caithem
||

neith aigi ocus cosa re himtecht. is mr n teisd sin a Chilte ar


is for cid sin ar Cilte
ocus adubairt

Ptraic.

im r n im aircet n im biad
ar nech gmad inrg a oinech

r Oisn duine riam

do chuinnig n

mac rg ba ferr lth ocus lmac{i ro


mac Buidhb derg meic in Daghda.
ocus Raighne roisclethan mac Finn ocus Cuinche corcairderg
mac Finn ocus Glas mac incherda Bera ocus mac Lugach.
ocus Oscar

bi

mac

nEirinn

Oisn

i.

in

ocus Ferdoman

ocus mise

ocus ba

fin ar Cilte.

h r ctfaid dinn fin a

naemh-

Ptraic co nach raibe Theprofne co garrdha na nlsperda i


nairrther in domain ceithri ct laech nach dingbmis i lthair

n cenn
ir n raibe guala gan gelsciath
gan cathbarr n desdorn gan d manis mirlebra. ocus luidsem
romainn f'n rim sin co rncamar sliab Lodin meic Lir ocus
nr chian dinn ann co cualamar comrd na bfer ag dnam shelga
chatha ocus chomlainn

ar in muig.

Dla Artir meic Bine brit do eisid ina dhuma shelga ann sin
cona mhuintir. innsaigter linne iat co hathlamh ocus ro mharbsam muintir Artir uile ocus iadhus Oscar a d lim um Artir
ocus ainicios ocus tucsam r tr com linn. ocus dchain ro
dhc Goll mac Mrna secha confaca in tech bocidech dubghorm
co srian co cumdach ir fria ocus in dcsain ro dhc d limh cl
.

confaca in nech ndonn ndghab[]la ocus srian lnaide lingel


d'airget aith[legtha] fria co mbilgib ir fris ocus gfabus G]oll
.

in

tech sin ocus cuiris

lim

||

Oisn ocus cuiris Oisn illim

Dhuibne. ocus tncamar romainn iar mbuaid coscair


ocus commidme ocus cinn na tr naonbar linn ocus r coin ocus
r neich ocus Artir fin i lim co hairm ambi Fionn co senmag

Diarmada

nelta nEdair.

ocus tncamar ar in pubaill arraibe

in rgfeinnid

In Agallamh.

ioo

[161

do ratsamar Artir linn conderna a cura re


Fionn comba glch d'Fionn ar soin cusin laithe luid d'caib.
ocus tucsam in d nech sin d'Fionn .i. in feirech ocus in bainech.
ocus is d sol sin do b echrad na finne uile r nr chlechtsat

ocus atbert Clte

ocus ruc in bainech ocht tairberta ocus ocht serraig


gacha tairberta ocus tucad do drongaib ocus do dhegdinib na
finne na serraig sin ocus dornta carpaid acu iar sin.
eich co sin.

Adrae buaid ocus bennacht a Chilte ar Ptraic ocus innis


dinn anmanna na triath ocus na trinfer c rabadar na heich
sin.

conad ann asbert Cilte oc innisi


dam eich na finne gib adradh

ithnid

re chile

seng co haenach Tailltenn taeibsheng


n coinchenn Eochaid meic Lir in aignech Diarmada dil
in gormlasrach meic Lugach
in coscrach Finnchaid na gcath
n badb ac mac Lugach ln irim cruthach ag Conn
ben mhanann tucad tar muir "do b ac Fionn bhn ua Breasuil
n chtach Oscair co ngh in dubluirgnech ag Donnn
midhach mairg is scal f caill is fer baeth ag mac Sidhmaill
rancn ocus lth re srian d ech thisig scuir na bfiann
lth ac Scuirn codhnaib gal is fraechn ac Dubdruman
err in ir gerr in arcait maraen do chinnds carpaid
d ech do bh ag Aillmi ann ag ingin airdrg Eireann
ub esa is dub tuinne d ech Aenguis angluinne
in uair thiced in sluag

amach maraen tigds gach naenach


E ch Guill meic Mrna do'n muig fer fairi do bi maenmhuigf
tan do licthe ar sliab n ar maig f comhluath r[e gaeith] nerraig
Cilte

is

Oisn

do choin [n do mhol] n d'fiad


tucad a trib Saxan
A n glas gaillmhe mr in mod ferr n ct ech a haenor
do bh ac Fionn in crotha buain
mbrollach gacha mrshluaig
C etra fichit is d ct ocus mle nocha brc
d'feraib tr nech fth co l i marcshluag Fhinn almhain
ch d nach dechaid
conchenn do bh

riam

||

Adrae buaid ocus bennacht a Chilte ar Ptraic is gairdiugad


ocus aicenta dinn sin acht minbhud coll crbaid ocus
minbhud mainnechtnaighe urnaighthe dhinn .
Ocus do btar.ann sin co tinic maiden arna mrach. ocus
gabais Ptraic a eirred uime ocus tinic ar in faitche amach ocus
:

menman

tr ficht

sacart ocus*

tr fichit

sailmchtlaid ocus

tr fichit

naeim-

escub ina fharrad ac siled creidme ocus crbaid sechnn Eirenn.


ocus do riachtadar a dh aingel fhorcoimda chum Ptraic ann
sin .i. Aibeln ocus Solusbrethach ocus fiafraighios dob in bud
.

mid

nime ocus talman beith dosom ag isdecht


frecrait na haingil dosom co comnart cubaid

re scla

le rg

fcinne.

na

anam

In Agllamh.
v>

i6i:2}

101

naeimchlirigh ar siat n m in trian a scl innisit na senlacich


t ar clig dermait ocus dchuimne ocus scrbthar letsa i tmlor.

r bud gairdiugad do drongaib ocus do degdinib deirid aimsire isdecht frisoa sclaib sin.
ocus do imtigset na haingil iar sin.

gaib

filed

Is

ann

ocus

mbriatraib ollaman

do cuas Ptraic ar cenn Cailte ocus tucad d

sin

innsaigid in nnbar claech do b ocus ba hiat so a nanmanna


.i. Failbe mac Flainn
ocus Eogan airmderg mac rg Ulad ocus
Flann mac Fergusa mac rg cenil Conaill ocus Conal coscarach
.

mac Aengusa mac


rg

Osraige

Luaimnech

mac

linn

Eogain meic

mac

rg

Connacht

rig dhil

rig

ocus Scannln

mac Gairb mac

ocus Baedn

Muman

rg rna

Tuadmuman

nAraide atuaid

rg tuath mBreg ocus Midi.


[In] bfedabair cid f tucad

mac

meic

Aililla

rg corco Duibne ocus


ocus Aed lethderg mac
.

ocus Failbe ocus Uanchenn d

ocus Fulartach

dom

mac Fingin mac

acallaim sib do'n [chu]r so ar

fhedamar imorro ar Cilte. ar dig co ro shlchtad


do shoiscla rg nirae ocus talman .i. in frdia forrda. is ann

Ptraic.

||

sib

sin tucad

tonn baitse Crst tairsib ac Ptraic

gcionn baitse ocus

creidme bfer nEirenn.

ann

sin tuc Cilte a lim secha


comrad a scith ocus tucdruimnech dergir arrabatar tri caeca uinge do Ptraic
ar baisted in nnbair do bh. tuarastal didenach na flatha Finn
damsa sin ar Cilte do raith mh'anmasa ocus do raith anma in
rgfinneda duitse a Phtraic. ocus issed do ghabad in lia do
Phtraic bhrr a meoir medon co mullach a ghualann ocus do
bh ferchubat ar lethet ocus ar reime innti ocus do cuired in tr

Is

astar lia

sin ar finncheolnaib trth in tilchinn ocus ar saltrachaib ocus ar

lebraib aiffrind [ms. aithfrinn].


Maith a anam a Chilte ar Ptraic

fhiann riam

nEirinn n

bfuil in ferann

nAlbain.

sin ar Ptraic.

g selg as

selg

Arann

ferr

fuaradar in

ar Cilte.

cit a

Albain ocus Cruithentuaith


catha na finne tighmsne laithe
idir

[ms. tuath] ar Cilte ocus tr


ms trogain risaridter in lugnasad
.

ocus do gheibms r lrda-

ethain selga ann n go ngairedh in chi do barraib biled i nEirinn.


ocus binne in gach ceol isdecht re binnghothaib a hnlaithe ag

irgedo thonnaib ociis d'aireraib na hinnse .i. tr caeca ealta bts


ina timchioll co taitnem gacha datha idir gorm ocus uaine ocus
glas ocus buide ocus do rid Cilte in lid
,

In Agallamh.

102

rann na naighed nimda tadall fairge re a formna


mbiadta buidne druimne a ndergtar gi gorma
ighe baetha ar a bennaib monainn mhaetha ar a mongaib
uisce fuar ina haibhnib mes ar a dairghib donnaib

i,

-.

ailn a

[161 b

olchoin innti

dlith a fraigred re fedhaib


oglaim corcra ar a cairrcib

is

gadair

smra is irne dubdroigin


doim ac dedhail m doirib

fr gan locht ar a lergaib


cumhdaig surdghail laeig breca ac bedgaig
mith a muca suairc [a guirt scl as creidte]

s a creca cain

n a mag
a cn ar barraib a fidcholl seolad na sithlong seice
ibinn dib ticc soinenn bric f bruachaib a habann
.

||

fregrait filinn

fionnall

ibinn gach ionam

Arann

Adrae buaid ocus bennachtain a anam a Chilte ar Ptraic is


do scla ocus tu fin budhesta.
Is ann sin adchonnaic Ptraic dnad ocus degrus uaid gach
:

tairise linn

d a Chilte ar Ptraic. baile as uaibrecha


i nAlbain st ar Cilte.
cia do bi ann
ar Ptraic. tr meic Luigdech minn meic Aengusa .i. tri meic rgh
Eirenn Ruidhe ocus Fiacha ocus Eochaid a nanmanna. crt tuc
dibsium in maithes mr sin ar Ptraic.
Fecht naen d tncatar d'agallaim a nathar co fert na ndruad
fria Temraig aniartuaid
cnasa tncabair a ca ar s. a hechlais
andes
banghuba
[ms. anes] ar siat a tig r mbuime ocus r naide.
ndrech.

cia in baile

arrabadhas

nEirinn n

cid ro imluaid sib a ca ar

ortsa ar

do bh

siat.

in

r
r

Eirenn.

hathair ar s tuc crch n ferann

mo

ruithendacht

d'iarraid crche ocus ferainn

ina thosd re hed ocus adubairt

damsa acht mo

rath fin ocus

ocus n thibr ferann dibse acht cosnaid

fin

do irgedarsum eirge athlaim aeinfir ocus


faidche
in brogha ocus do eisetar ann gan nech
tngatar rompa go
ferann dib.
ina bfarrad.

is

ann

sin

cid as comairle ib anocht ar Ruide.

ar a brithre troscad
cn'crie

do dhnam

re tuatha

is

comairle linn

d danann

re rath

ocus forba ocus ferainn ocus re maithes minech mradbal


ocus nr chian dib ann sin co facadar

d'fagbil uatha.

in tclch

d ninnsaigid bennaighis do macaib rg Eirenn


ocus frecraitsium f'n samla ctna. can duit a glich ar iat ocus
canas tice. as in brugh brecsholus i comfocraib dib ar in tclch.
suairc sidhamail

comainm a

clich bar iatsomh. Bodb derg mac [in D]aocus ro foillsigedh [do thuathaib d] danann bar
tiachtainse do throscad
sunn anocht re ferann ocus re mrrath.
carsat

ghda mise

ar s

||

lemsa a ca. ocus do irgedar i naenfecht ocus do


chuadar isin mbrug ocus tucad prind dib ocus nr chaithset.

ocus

ticid

In Agallamh.

162:1]

do

fiafraig

Bodb dob

cid

r nathair fin dr nrad

103

um nr chaithset biad. r
um crch ocus um ferann

Eirenn ar siat
ocus n fhuil

acht d airecht chudrama i nEirinn .i. meic Mled ocus tuatha


d danann ocus tncamarne d'innsaigid in dara hairecht dob sin.
Is ann sin do chuadar tuatha d danann i comairle ocus is
ba huaisle ocus ba hoiregda [ms. huir-da] isin comairle sin .i.
Midhair mongbuide mac in Dagda ocus adubairt tabraid tr
mn dib sd ar s r is mnib do gabar rath n amhrath.
ocus tucad tr hingena Midair dib .i. Doirenn ocus Aiffe ocus
.

Aillbe.

Bodb

abair a Bhuidb ar Midhair cid dobrthar dib st.

mac

adr

rg atmaid isin tsd so tabar tr caoca

do
dergr
uinge
gach mac rg dhob sin dib ocus tr caoca
dach uaimse dib ar Bodb co saine gacha datha. ascaidh uaimse
dib ar Aed mac Aeda na nabusach a cnuc ardmulla amuich do'n
muir risanabar Rachlainn isin tansa .i. macm tuath d danann
sin
corn ocus dabhach uaimse dib ar s ocus in dabach do
lonad d'uisce eocharghorm ocus doghna mid sola somescda de.

ar

tr

caoca

ocus sile serbdhomain do chur

isin

corn doghna fon i ctir de.


.i. tr caoca cloidhem

ascaid uaimse dhib ar Lir sda Finnachaid

ocus

tr

caoca sleg seimnech sithfoda.

ascaid uaimse dhib ar

Aengus g mac in Dagda .i. dnad ocus dingna ocus baile rgda
rmhr co sonnadaib sithrda ocus co ngriannaib gleorda glainrmhra

ide ocus co tigib rinnradharcacha

isin

ninad bus

il

dib

Chobthaig ocus Temair (sic). ascaid uaimse dhib


ar Aine ingen Modairn .i. banchic at acum ocus geis di nech

.i.

idir rith

f bhiad
r doghba n mar dobhra ufaithi]. ascaid
uaimse dhib ar Bodhb derg airpit[idh maith at acum .i.] fer
tuinne mac Troghain a ainm ocus ruidhb arna ruachtad ocus mn
re grlmnad ocus mlid arna mochledrad do choidldis frisin

d'radh

||

ceol sirrechtach doghn [tns. don] ocus n m as airftid do'n


dnad amb ins do lucht na crche. ocus do bhtar re teora l
.

cona noidchib

isin tsd.

Ocus adubairt Aengus


.1.

riu tr

habla a fidh

omna do

ocus do chuadar

chum

in

dnaid

iar sin

ocus do btar

sin

amach

ar Cilte

ocus

is

sin in

dn do

fhiarfaigis

tr

caoca

ocus do chuatar

bliad[an] ann n go ndechaid dth ar na rgaib sin


ar cla chum tuaithe d danann trna clemhnus ocus
.

breith leo

aball f blth ocus aball ac tuitim a bltha ocus aball abaid.

do ansat ann
dom a Phtraic

104

In Agallatnh.

dn rd Ruide
molchon mac Luigdech
ac rgab seghda ar sodhain
r
ceol crot ceol timpn co mblaid drd Fir tuinne meic Troghain
bhodh [ms. bidh] ann gan uair f terca
r gire n tr gire
gir cechnata d faidche gir graifne is gir erca
r gire n tr gire
gir a muc ndornmar ndega
gir a shhfag s blai bruidne gir muirne is gir mheda
bts ann uas a slataib
r cnuasa n tr cnuasa
cnuas ac tuitim foram ngnth crann f blth is crarm abaid
r meic forfhcaib Lugaid
grsat ruladh a bfedma
Ruide mac Luigdech lethain Echaid is Fiacha ferda
obhrsa teisd ar Echaid nach dechaid traighid madma!
n bodh gan airftiud gnth n bodh trth gan l canna
obrsa teisd ar Fhiachaid grsat ruladh a fhagla
nocha nebert guth bud r is n bhodh bud m calma
obrsa teisd ar Ruide custicds na tr thuile
nr rastar nech um n is nr iarr n ar dhuine
trcha nia ba foramh r
roclia ruirech trcha triath
ba h lon a sluaig ctaig trcha do chtaib f tr

[162:2

Clte cecinit.
r

thuile

tr thuile

gn tuile ech
ceola n tr ceola

tuile

ticed a

tuile

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte


ugad menman

ocus aicenta dhinn

ar Ptraic

is

urgairdi-

sin.

Ocus nr chian dib [ann co] facadar in taenclch andes gach


ndrech d ninnfsaigid co ndeghc]usc. brat corcra uime. delg
ir isin bhrut [line d]o shda bhuide re grian a chnis urtlach
.

j|

do chnib corra cennbhuide ocus d'ablaib


ocus

cuiris ar lr

mhacim

fiadnaise Ptraic.

ille

canasa tucais

rbhuide
in

leis

cnuasach a

a fidh gglainn gaible ar eisium. carsat


comainmsiu a glich ar Ptraic. Falartach mac Ferghusa mise
ar s. cid as duthchas duit ar Ptraic. rfge thuath mBreg ocus
ar Ptraic.

Mide ocus Dise temrach

as dthchas

dam

ar in tclch

ocus

cia ara ndne foghail ar "Ptraic.


Becan mac Fergusa. do dhuthchas duit co

foghlaid ocus dbergach mh.

derbbrthairdam

fin

gairit ar Ptraic.

foirchenn air a naeimchlirig ar an tclch. isin


canasa tucais in cnuas. ro fedarsa m

bliadain

atm

ar Ptraic

is a ros meic Treoin i fid gaibhle anall.


ocus lubghort selga do bh ag clch grdha d'Fionn mac
Cumaill .i. mac Lugach lidir linchtach. maith a anam ar

ar Cilte cit as a tucad

Ptraic

mac

rg

is ann sin at fer grdha dom mhuinntirse .i. Oessn


Alban ocus sacart misi damsa . lubghort selga do'n
.

ocus in trth ticed dochma shelga do'n


fhinn idir Eirinn ocus Albain do gheibds a ndaethain selga re
teora l ocus re teora aidche i ros meic Treoin
fhinn sin ar Cilte

In Agallamh.

i2:i]

105

Cilte cenit.

cus tathaigedh mac Lugach


ba ros meic Treoin foram ngrinn fria re' thuidechta in tilchinn
cluain cesin na clirech
id cantar na sailm f sech
dochonnac in cluain cremaig f damroid ruaid rirebaig
at lighenn uas in linn do b tan nr bo toill cill
ba ft abla is snma a sruth adba cna in chluain chremuch
luain cesin ro clos

amach

inic in tarrngaire ig

adubairt Fionn fial failgech cumad neimed naemainglech


ndiaid dhamrad nc nuaibrech
einic sinn 's r coin f sech
r laeich r ngadhair co huain ac faghail um an caemchluain

r fichit

tilginn trebsat cluain cesin

rigan go recht

doghninn a lesa

trth

do

uile

fa

acum

naoinfecht

in clesach

ann anois ar

in tinic ar

Beneoin.

btar

cluanuide

Ptraic.

is

fogus d'aghaid ann bar

chucafinn ar Ptraic.]
a naemPhtraic ar Fulartach

prind fs

n ar Beneoin. a anam
usa dobhrainnse eolus duit

||

n thinic

mac Ferg-

in bhaile a bfuigbithe [ms. ifhuighanocht. c hinad sin ar Ptraic. i


ocus
tomaltas
bhithea] prind
i tuathaib
bhrthar
fin
mo
Becain
Breg ocus Mide.
tig

Ocus

luidset

roim

clirig

Ptraic co

tech Becain

ocus

is

aige ocus rais um


biad iat ocus tinig Benn ocus na clirig ar cl ocus inniset
scla do Phtraic. is ced liomsa ar Ptraic a bfuil aigesium do

amlaid ro bisin ocus ocht

fichit finnairge

mbethaid amrach
chrudh ocus do mhuinntir gan laidthech
ocus ro forad an n sin ut dixit Patricius
i

dhob.

ecan n is n Becan nrab ilar a tredan


rabh grian ar deseal nrab sise dibh Becan
.

oiret

is

ann

sin ro shluic in

talam

uile

naeinfecht Becan cona mhu-

nntir ocus cona mhaithius idir mhol ocus dhuine.

fis

dithat na

haidche [ms. haighthi] anocht uaimse duit a naeimchlirig ar


Fulartach mac Fergusa .i. ni mbai fichet at ac biathad mo
cheitheirne acum anallana ar fogail ocus ar dbfeir[g]. rge uaimse
duitse

n go

mhedn

li

amrach

ticthe risin eclais

ar Ptraic ocus dot sho ad dhegaid

ocus do cuired Becan

talum mar

sin

ocus dofuc Ptraic rge d'Fulartach.


Is

ann

sin ro fhiarfaig Ptraic

b ac Fionn.

Dithran

do btar d

do Chilte

c lfon mbrthar do

brthair aige ar Cilte

.i.

Cilte cecinit.

na tr meic do bh ag Cumull
Fionn ocus Dith[ran na bfled] ocus Fithal na biled

iamair r senchaidi sunn

Fithal ocus

In Agallamh.

io6
Cia dar mac
ro

Ptraic.

bud

2; 163

ro fhiarfaiges d/ot [ms. did] arir ar


eile sin ar Cilte ocus nf hedh

macLugach
ceist ar

[162 b

nech

m[ac] do Daire derg mac Finn ar Cilte ocus do Lugaig


ingin Finn .i. ingen dles aindles do bh ac Fionn ocus tucsat in
bantracht uile luighe cor ingen dles d'Fionn [in ingen] co com-

orumsa

raic a derbbrthair fin ria iar [nl fleide r]ia

ocus dorigne

an mac

in
||

tinic

mac

sin ria

Fionn ocus

Tcmair luachra

mac Lugach. ocus in agaid rucad


catha na finne do'n bhaile ocus

.i.

tr

Daire derg co Temhair luachra ocus do hinnigine leam ar Fionn r as mac rucad ann ocus
dmad ingen ro bud olc a breith disi d derbbrthair.
Adrae buaid ocus bennacht a rgfinnid ar cch is buadach in
athair in

mheic

sedh dib

sin.

tainm tucais

.i.

is

air

.i.

Gine

amail asbert in

file

aeine ainm meic Lugach luinn Daire a athair s gach druing


Cmaighe ainm meic rethe Briun a athair dairethe
.

Tucadh nucht Finn in mac iar sin ocus tuc Fionn i nuchd
Moingfhinne ingine Dubin .i. bainchile d'Fionn ocus is ro
thcaib ochd ct sciatharmach do'n f hinn ocus ro ail in mac sin
cur ba sln a dh bliadain dc. ocus tuc a dhaethain airm ocus
idid do ann ocus tinic roime co carraic conluain co cenn slibe
Smil meic Edlecair risanabar sliab Bladma andiu airm arraibe
Fionn ocus in fhiann. ocus tinic bfiadnaise na flatha Finn ocus
oc s dorigne in mac a coraidferais Fionn frchine bfilte fris
echt ocus a mhuinnterdhas [ms. mhuinnterus] re Fionn ocus tuc
a lim lim Finn ocus do bh re bliadain isin finn ocus dorigne
i

liosdacht

mhr

risin finn in bliadain

ocus n

sin

in fine

naenbair do'n fhinn ro soichedh [do] ghuin muicci n fhiada


ocun gilla sin re taeib bhuailte a gcon ocus a ngillanraide.

ann sin tngatar in fiann co ros in fhinneda ar br locha


Lin tes ocus ar rochtain [ms. arochtain] do tr cathaib na
finne conice [ms. connuice] sin dornsat casit meic Lugach re
Fionn ocus adubratar tr catha na Finne do rogha duit sinne
acut n mac Lugach a aenar.
Is ann sin tucad mac Lugach d'agallaim Finn ocus do fhiarfaig
de maith a anam a mheic Lugach ar Finn g holc dor[ignis]
risin finn in tan at do miscais aco uile. dobeirim dom brithir
ar s nach [fuil fios] a bfochuinn munab olc leo [clesa] lid n
lmaig do dhnam damsa etorra.
Is ann sin tuc in flaithfinnid coraairle do mac Lugach ocus do
Is

lnide

||

In Agallamh,

163:2]

bh buaid ar a chomhairlesium

mac Lugach ocus

ocus do mhair in comairle sin ag

atbert Fionn

107

meic Lugach tolaib snas

corbat sdaig teglach trin gurbat duilig ndroibhil


buail do choin gan chinaid n l do mhni co finnair

ms

e th'rd an tclchas

n ben

re genaide

gid meraige a mheic Lugach


cid n hirig re himarbig

cath

mad

himderg duine

amaid n ar drochduine
trian do mhne re mnib is re hechlachaib rlir
re haes dna dnta duan nrbat dian re daescarshluag
geibh tosach ieptha de ret t'aes cumtha is comairle i
nratarraic imale

ar

imghaib luige claen is col n haem uile th'fiadhugod


habairse brithir mir n habair nach tibre chir
r is nr a rd co tenn muna fdtar a chomall
ro trice do ruire in chin bheir ar bithbuide
ar r n ar shd ar bithc n tricse do chomairce
.

N
N

r cnaigi co ferda a mhuintir re tigerna


r n hobair duine maith cnach a shluaig re prmflaitb
rbat buainsclach brgach nrbat labar luathbdach

grsat imda do ghartha nrsat bidba oireachta'


nrsat ingnech ar shenir
rsat siblech thige nil

n ben re duine nderil


rsad diultadach um biad nrab cumthach duit ainfhial
nrad furil fin ar flaith n hcnaiged gach nrdfhlaith
en dot dach len dot arm rsiu thair an gleo glasgharb
n dna dbe fd rath len [d]o'n mne a mheic Lugach
in dil

adcluine

is

in cir

[Adra]e buaid ocus bennachtain ar Ptraic is maith in scl sin


ocus cidhe Brocn scrbnaid. [sunn] a naeim[d'innijsis dinn
.

chlirigh ar Brocn.
i

scrbtar

||

an

scl t lat

ocus dorigne Brocn

ctir.

Is

ann

do

Ptraic

sin ro fiarfaig

acaibse isin finn.

do bh imorro

nEirinn n

deril ar Cilte.

cit

do Chilte

in

rabatar airftig

ar Cilte in tnairftech as ferr

nAlbain. c hainm sin ar Ptraic.


a

frth ar Ptric.

ocus sd ban bfionn tes ar Cilte. crt a thuarascbil.

Finn do b ina

irdi

ocus

tr

Cn

eidir chrota chliach


ceitri

duirn

duirn do isin crann chiuil do shein-

nedh ocus airftig thuaithe d danann dorigne tnth ris.


Luid Fionn in l sin co sid ban fionn siar do sheilg ocus d'fiadach
ocus suidis ar in bfirt ftbaig ann sin. sillis iarum in flaithfinnid
.

secha confacca

in fer bec ac sefnad ocus ac sirsheinm a chruite ar


bfd [ms. in fhod] ina fhochair ocus is amlaid ro bi ocus folt
fada fionnbuide co clr a dh les fair. ocus ar faicsin Finn d

in

tinic

d innsaigid ocus tuc a lim ina lim

is

cd duine

In Agallamh.

108
trla

do

chruite

fiadnaise Finn

ar an fhiann
b ac

amach. ocus ro bi oc seinm a


n go tncatar in fhiann ocus ar techt
ceol sirrechtach sde. maith a anam a Fhinn

ar tuidecht as in tsd
i

dib atchualatar in

do

[163^:1,2

st in tres turchairthe as ferr fuarais riam.

is

Fionn n go

fuair bs

ocus adubairt Cilte

in lid

bac do fuair Fionn ferda do b d'febus a mhebra f


gach a cluinedh tiar is tair do bodh aige do mebair
n deril a ainm in fhir i nEirinn nr anaithnid
inmain leinbn fa glic nglir dar ba comainm Cn deril
nneosat dib fth gan locht mar do fuair Fionn in taboc
ba gein shochair do frth ann nmac Logha meic Eithleann
o brnar i farrad Finn idir chrota is shlib ban finn
co cualamar ceol gan chol ar an bft inr bfarrod
.

o bmar ag isdecht ris a cheol nr [ba fth] nislis


beg nachar chuir sinn n[r suan] in ceol sirrechtach srbhuan
nn sin atbert [co nglaine]
Fionn mac Cumaill almaine
f

|j

canas ticise a fir bhic sheinnios in cruit co caeimglic


nacas a sd ban fionn it a nebar med is lionn
is do thncas lem co becht
do beith trell ad chomaidecht
o ghba seoit is mine is r derg is degdine
r thaitnid frim do dhla doghba mo lnghrda
rad a lim lim Finn ann sin ro ba subach sinn
is tucmaid linn al
do ba caem r turchairth
etra duirn nirde in fhir tr duirn ina chruit chaeimdhil
mr tairm na blithe buige binn fogar na caemchruite
o ratad'chuige maille cic irftig na finne
cur fhoglaimset ceol sde thall Chni go caeimlne
ob sin mac Senaig maille Senach ocus d Dhaigre
dornsat foglaim co hn o'cus dorine Cun
a cheisd le Fionn na finne a abac gan bainchile
r nr il do'n fhior chrda na mn remra rmhra
dubairt Fionn in flaith m[r] co tibredh aircet is r
do'n t uainn do fhionnfadh sarn i nEirinn ben a chosmail
dubairt Sc mac Eogain glch co naicniud leomain
inneosat is scl ga baile a fiiil a dhingbla
eir mo bennacht irg dod thoig
a mheic Eogain a Mumoin
ocus innis dinn tr spis in crch a bfuil re aisnis
oich co tech Duinn i Mumain a Fhinn chrda chomramaigf
at ann is oirfidh dait ingen dar comainm Blthnait
nn sin ro triallsam co tric is flaith na fiann faebairglic
co tech nDuinn d'iarraid na mn ba mide sin r menm
uaramar Blthnait san tsod tu'camar linn co for
ro fhiset tall istig mhir Blthnait ocus Cn deril
ucmait uinge d'r gach fhir in ln do bmar d'fiannaib f
i coibche na mn
gan locht do ratadh [ann] do'n nabhoc
.

etra duirn inirde in fhir

irde in ben ins in fer

tr duirn ina chruit


chaeimghil
inmain lnama limghel
.

||

ocus
:

In Agallamh.

.164:1]

L mdha

domain acon mni

in

lasin bfer fa

mr

in

modh

imirt ir aircit

slig in

109

gan gi
domain d'irphiteodh
n flaith co cill
f

n tisech
raibe rgan san finn
nach tuc grd ocus mine do'n lnamhain lnnide
ar do thiced doinenn dr ar in bfinn fa rigda rn
do btis ac Fionn f a bhrat Blthnait ocus in tabac
f

n tan ticed maith do'n fhinn n cheiled Blthnait co cill


do thiced dib olc n cheiled orra in taboc
ocha nfuil ceol ar talmain inneoch bud mhian le menmain
nr shuaill fogar tig il acht a canadh Cn deril
Fionn in flaithfinnid frfial
r turchairthe as ferr fuair riam
Bran ocus Sceolan gan locht Blthnait araen 's an taboc
.

in tan

Nr chian dib as a haithle co facadar in mirsheiser gilladh


mr d ninnsaigid. canas tncabair a ca ar Ptraic ocus cia sib
fin. Eogan leithderg mac Aengusa rg d chiced Muman
tncamar ar do chennsa a naemhPdraic. rachmaitne ann sin ar
Ptraic r dlegar mar a bfuigter na mainchesa a ngabil arin.
dogna sinne in nnbar clch so ar Cilte. filte mhs ocus

crt

im fharradsa dhib ar

rithe ocus bliadna


Is

ann

roime ocus

sin tinic Ptraic

ocus

ndruim criad

[ms. bhfhigh] gaible


tansa ocus tar sruithlinn ar
.

Dermagh

tchar Lige ingine Cuarnatan airm

Ptraic.

is

slige thinic

bflodh

risaridtercell dara isin

ocus tar Berba

ocus

torchair Liagh i senmag


Roichet ingine Din meic Dilenn risaridter mag ruad Roichet i
i

senmhag neo ris.aridter mag lighise [ms. lissi] tar [in bFeoir]
niucharbhradnaig ocus d'achadh b ba
trnbhuillig
risaridter achad
sligid Dhla meic mhir ocus
do ros in churad re [a] nabar ros caemlainn cr ocus lim dhes
.

||

b Lodin meic Lir risaridter clr daire mhir ocus


do chorrcaib cnmchoille ocus do chuillenn ua cuanach siar in
baile atorchair Cuillenn mac Mrna le Fionn ocus do lim in
re lathaig

fhinneda

ocus d'aenach Cuile

isin

ciced
Is

tan so

it

Muman

aenach

a mbi

Eogan

co maithib

in

leithdcrg

d chiced

mac Aengusa

Muman

sin do sciled a phuball tar Ptraic


co maithib a muinntire ocus tuc a cenn

ann

Muman

re (a]nabar

ocus do chenn fhebrat [ms. abrat] slibe cin


ocus do thulaigh na finne re [a] nabar ard Ptraic

stach senchlochair

bud dhes

mn Nechtain

dh

uime.

ocus tinic

nucht Ptraic

ocus ro shlcht do. ocus ro bisium sechtmain ann sin ac todhscad mharb ocus ac slnugad dhine ngalair ocus eslinte
ocus gacha haincesa ar chena.

In Agallamh.

iio
Is

ann

sin

[164:2

tucad a bhreith fin do Phtraic.

ocus tinic Eogan

d dnad fin ocus do ehuatar


d ndintib ocus d ndegbhailtib iar sin.
na

leithderg roime co rosaig

rfg

maithe Muman
Maith a anam a Chilte ar Ptraic crt uma tucad fionntulach
as so do
ar an tulaig so atmaid. adr frit a fhrinne ar Cilte
chuajnarne tr catha na finne do tabairt catha fionntrgha ocus
tucad r slega dr ninnsaigid ocus tucad fethna fithnais do
chrannaib r sleg. ocus ro dhch Fionn in tulaig uime ocus adu:

bairt

is

fionn in tulach

uirre in fionntulach

ocus g ferr ainm d mbiadh [ms. mbia]

Cilte cecinit.

thulach rd ibinnsi

cus ticds fianna fionna

ghnth longphort lnadbal ort is gasrad ghlanghiolla


a h r cuit re comirim ticms ard maige mne
smra sciamhda scechaire cn do chollaib Cinntre
fa

[M

ae]thin [drisse] dealgnaige

do [chaith]ms gach belltaine

E
B

oin a doirib diamaire

gasin creama gan [cin]aid


buinnin blithe [barr] biorair
.

ro soichts fulacht finne

||

breca a bennaib slibe


escanna Sinna sre
dobrin a diamraib Dile
cailig fheda fhidrinne
ascach mara muiride a crochaib Bi is Bire
medbn Fide frghlaine duilesc a cuanaib Clire
nm na loingse lochaige fa meinic le mac Lugach
ticms sluag is sochaide ar do thaeb thall a thulach
eise is Oisn ollbladach tighms i corraib curach
fuaras gaibhte glasmara i timchioll tonn is tulach
togmaill breca a Berramain
ratin luatha a Linnmhuine

nit

Ocus is as so do chuamarne do chur chatha fionntrgha ocus


atchonncamar clch do mhuinntir Finn dr ninnsaigid .i. Cael
crdha cdghuinech ua Nemnainn. can as a tnacais a Chaeil ar
Fionn. as in brug braenach atuaid ar Cael. crt d'iarrais ann ar
Fionn. d'acallaim Muirinne ingine Deirg no muime fin. cid a
adbar sin ar Fionn. ar bhithin leannin tsidhe ocus ardnuachair
ocus toraid [ms. torad] aislinge .i. Crdhe ingen Cairbre cnesbhin
ingen rg Ciarraige luachra. in bfedrais a Chaeil ar Fionn conid
sin bainmhealllir ban Eirenn r is terc st maithi nEirinn nr
brc chum a dnaid ocus a deghrais. ocus in fidir tu g comha
arrus ar chch ar Cael. do fhedar ar Fionn .i. gib ag mbiadh
do dhn n d'filidecht duan do dnam di ocus tuarascbil a cuach
.

ocus a corn ocus a cupad ocus a hian ocus a hirdleastar ocus a


rgthech r'mhr. at urlam acumsa arna tabairt dam Muirinn
ingin Deirg

m buime

fin.

i6 4 *

i,

In Agallamh.

2]

1 1 1

Ocus do ilsighemar
[ms. donuladh

sin]

[ms. ilsedhmar] in cath do'n ndula sin


ocus tncamar romainn tar trebaib cnoc ocus

carrac ocus tulach co loch cuire

niarthur Eirenn

ocus tncamar

co dorus in tsda ocus do chansam in drd fiansa re crannaib r


norcrai]. ocus do irgedar ingena
macdachta [mongbuide] arsceimealbrdaibgriann ocus tinic
Crede d ar nacallaim ocus tr caoca do mhnib uimpi. ocus do
rid in flaithfinnid ria is dod thoghasa ocus dod thochmarc
thncamarne ar s. fiarfaigios an ingen cia dar il a tochmarc.
do Chael chrda chtghuinech ua Neamhnainn do mac rg Laigen anair. do chualamar a scla ar an ingen gen go facamar .
ocus in bfuil aige mo dhuan damsa. at imorro ar Cael ocus
do irig ocus do ghab a dhuan

sleg nurfard] nrchri [ms.

||

urus acam dia hine g dech isam frige


co tech Cride n snm suail re hucht in tslibe anoirtuaid
t i cinned dam dul ann go Cride
cchaib Anann
co rabar ann fo dhecraib cetra l is leithsechtmain
f

'

ibinn in tech inat

maca

idir fhira is

is

mnf

dhruidh ocus aes ceoil idir dhilemh is dhirseoir


dir gilla scuir nach sceinn ocus ronnaire re roinn
I
at a comus sin uile ag Cride fhinn fholtbhuide
B ud ibinn damsa ina dn idir cholcaid ocus chlm
mad il do Chride ro clos bud binn dam mo thuros
S ithal aici a sil sugh subh as dognedh a blai dhubh
idir

dabcha glaine gairdhesca cupin aici


dath amar dath an aeil coilcid eturra
.

sda etorra

is

brat

is

caeimescra

is

aein

griann ac loch cuire

tuige druimnech gan dochma d'eitib donna


ursain uainide adch a comla n dochraid

aircet chta cian ro chlos

dergr eturra is glanchorn


d'arcat ocus d'r bhuide

gorm

is

dergchorcra

crann bi ina fordoros


athir Chride dot lim chl ba suarca isa suarca
casair uirre d'r Elpa f chosaib a caeimleptha
eba luchair na lne fuil s cionn na cathire
dornad ac tuile thair [d'r] bhuide is do lic logmair
eba eile dod lim dheis d'r i's d'aircet gan isleis
co pubaill co [mbriocht mbjuga co caemshlataib crduma
n teghlach at ina tig is dib as ibne ro chin
nidat glasa slma a mbruit at casa finna a forfhuit
o choidldais fir ghona cona taescaib tromfhola
re hnaib sde ac siann
s bhrdaib a glanghriann
adam buidechsa do'n mhni do Chride d ngairenn ci
mraid n bus lia a lide mad d ndla a commine
ad ilie hingin Cairbre ndamcuirfe ar chir chirdef
co nabra fin rim abhus is mo mhirchen dod thurus
in

||

In Agallamh.

I2
C

[165:1

'
'n chuirr guroich a chile
a
a
leithet
tomhais
is fiche traigedh
degdhorais
hudhnacht is a tuighe d'eitibh n ngorm is mbuidhe
a hurscar thair ac tobar do ghlain is do charmocal

d traigedh

tigh Cride

um

gach leabaid d'r is d'airced eoimecair


gem glaine cionn gach uaithne ndat cenna anshuairce
abhach ann do chruan fhlatha a sileann sugh suarcbracha
abhall s cionn na daibche co nimat a tromthairthe
n uair lontar corn Cr'ide do mhidh na dabcha dine
na cethra habla i naeinfecht
tuitid isin corn co cert
n cethrar t d hirmedh irghit isin frithdhilemh
tabrat do'n cethrar anunn deoch gach fhir ocus abull
etra huaithne

'

tit sin uile

ruc Cride a tulchaib

ocus

idir trigh
tr

tuile

mbenn edh
,

idh sunn chuice n crodh cas

co Cride cruthaig abhus

bud

urchair do .mnibh Eirenn

n greas luighthe co luathbras

luchair

li

mo

thurus

Is ann sin ro fhietar in lnama sin ar fis leaptha ocus


limdhergaithe ocus do btar ann re secht laithib ag l ocus
ag ibhnes gan esbhaidh bhidh n leanna n leasaighthe orainn
.

mad inmedh

eile a[r Fionn] .i. allmharaigh do bheith ac


ocus tuc an inghen eirredh dleas dingbhla [do
gach] aen dob f leith ocus do tiomn[amar cilebhradh d

acht

fionntrigh

chile].

.
||

Ticeadh an inghen linn ar Fionn co bfionnam cia uainn d


mbiaidh [ms. mbia] maith n saith do'n ndula so. ocus rucastar
an ingen drchta mra do chrudh l do frithilimh a naesa galocus is an ingen rosbiath d'as ocus d'frleamhair ocus othrais
nacht iat cin ro bs ag cur in chatha ocus is i<na tigh do bhts
lucht cce ocus othrasa na finne. ocus mar do chinn an ingen
ar mhnib na finne um thidhnacul st ocus mine do chinn.

esdar a fer
isin
.i.

cath

sin.

ngail ocus i ngaisciudh ar tr cathaib na finne


fa bt in n dornad l didhenach in chatha

ocus

bdad Caeil

acu re Cael.

ocus do bhdar bethadaig eile ocus comsaegal


in tonn amuig arna bhdud
ocus do

ocus tuc

an ingen ocus maithe na finne d innsaigid ocus do


tcbad leo cusin trig ndeiscertaig leth andes d'fionntrig conati
trig Caeil ainm na trga sin il ocus fert Caeil.

riacht

Tinic an inghen ocus do shn re [a] thaeib


lallghuba ocus toirrse mhr. cidh dhamsa ol

ocus dorigne
gan bs d'fa-

do chumaid mo chile in tan att na fiadmhla foluaimnecha


ac fagil bhis d chumaid. ocus atbert Cride
ghil

i&5

165 ^

In Agallamh.

1]

cuan n gisid cuan s buinne ruad rinn d bhrc


laeich locha dh chonn is ed chinios tonn re trcht
uinche corr n luinche corr
seiscean droma d trn
sisi n aincenn a b
coinfhiad d l ar t a hn
Tuag an fhid n truag an fhid dogn in smlach ndruim chin
isid

bdad

113

ocus n nemthruaige in scol dogn in lon i leitir laeig


ruag an tsis n truag an tsis dogn in damh i ndruim dh lis
marb eilit droma silenn gisid dam dilenn d his
a saeth liom n ba saeth liom bs in laeich do luiged liom
[mac na] mn a doire dh dhos a bheith [is t]ros f a chionn

[S aeth liom] Cael n saeth liom Cael do beith riocht mairb


tonn do thecht tar a thaeb gel issed rommer mt a aeb
i

rem thaeb

j|

ruag in ghir n truag in ghir dognr tonn trchta re trig


do bhid fer seghda saer saeth lem Cael do dul na dil
ruag in fuaim n truag in fuaim dogn in tonn risin trcht tuaid
ag cennghail um charraic chin ag cined Chaeil do chuaid
.

ruag in tres n truag in tres dogn in tonn risin trcht tes ;


mise do dechaid mo re' mesaide mo ghn ro fes
aince corr n caince corr dogn tonn trom tulcha lis
mise nocha nfuil mo mhin rommid an scl romgis
do bided mac Crimthain nocha nfuil m'inmhain d is
is mr triath do thuit le a limh
a sciath i l gidh nr ghis
.

Ocus do shn an ingen


chumaid. ocus do hadlaiced
mise

is

re

taeb Chaeil ocus fuair bs

iat

araen

fin ar Cilte ro tcaib in lia

ocus Cride aderar

conad

s a lige

fil

ocus

fert Caeil

ris.

Adrae buaid ocus bennachtain a


scl d'innisis

naeinfhert ann sin

is maith in
sunna ar Brocn.

Chilte ar Ptraic

ocus cidhe Brocn scribnaide.

gach ar chan Cilte ocus do scrbadh.


Nr chian dib iar sin co facadar in drim degshluaig d ninn-

scrbtar lat

saigid -ocus
chioll

dib.

amdhabach do

sciathaib donnchorcra ina nuirthim-

ocus fidneimhed do shlegaib urrda rchri re guaillib


ocus tncatar isin phupaill arraibe Ptraic ocus tucastar a
.

tigerna a chenn i nucht nacmPdraic ocus ro shlchtsat do. cia


thu fcin a glich ar Ptraic. Bran mac Deirg mise ar in tglch
:

mac
do

rg

b'il

Muman. cid um a tnacais al


dam d'foglaim a naeimchlirig
.

ar Ptraic.

fiannaigecht

r [do chuala] clch

mhuintir Fhinn do [bheith i]t farradsa ocus do


dird fiansa do dnam aige.
laim]

b'il

lem

do

[fog-

||

Atchluini st a

anam

a Chilte ar Ptraic.

atchluinim ar eisium.

maith a Bhrain ar Cilte cinnus dognth fin fiadach. iadmait


mon tulaig n mon carn n mon caill maigshlibe ocus bmt re
hedh in chaemli
ndegaid an fhiadraidh ocus marbmait fiad
:

In Agallamh.

H4
fecht

ann ocus fecht

aile tit uainn.

[165^:2

ro chiestar Cilte

bo

bfiadnaise Ptraic co drach dobrnach cor

ann

sin

fliuch bli ocus

bruinne dho.
sin ro irig Ptraic ocus Cilte in Hon' ro bhtar do
shluagaib co cenn fhebhrat slibe cin suas ocus is amlaid do
bh suidiugad an inaid sin arrncatar tr glennta imon slib ocus

Is

ann

loch eturra

loch b a ainm

ocus osmetal ainm in tslibe

ocus

cnoc na haeire allaniar do'n loch ocus finninis ainm in chnuic


airtheraig ocus cnoc maine ainm in chnuicsea. ocus ann so do
bh in brcaire daimh .i. liath \ms. luath] na tr mbenn ocus
.

tiged 'n finn idir choin ocus

duine re r secht mbliadan

ocus ro marb clch do'n fhinn ocus

mise

is

fichet.

in tcich.

irig Cilte iar sin ocus do chraig a mhuintir immon


loch anair ocus aniar andes ocus atuaid ocus deisidh Ptraic ina

Ocus do

shuide conad suide Pdraic ainm an inaid sin cenn fhebhrat slibe
cin. ocus tcbais Cilte a shuasn selga ocus fiadaig ocus fianchoscair s ird ann sin ocus ro licestar a tr barannghlaeda
badbda as co nach raibe i comfhocraib n i coimnesa dho
coill gan
fiad fdilmain i maig n i min n i maigshlib n
techt ina ruamannaib rretha co ndechsat d ninfhuarad tar is a
naistir illoch brgach b ina bfiadnaise cor ghab grin ocus egla
ocus uaman iat resin fidhrn ocus resin fothram adbal sin .1. re
damaib alltaide ocus re heilltib ruada rimhera ocus re torcaib
taebtroma ocus n mr nach muirbfids [i ctir] iat le fad a
retha ocus le scs anla. ocus ro leth in sluag imon loch ocus
n dhechaid loidech beo as do'n tseilg. ocus do roinnset in
tselg ocus rncatar ocht ct chum ronna acu, tabar dechmad
in fhiadaig dinn ar Beneoin. nr scaid le Bran mac Deirg in
chuid rinic do fin do roinn re nech.
Gabus galar ina \ins. ana] broinn mac rg Muman. do lm air
so a naeimchlirig ar Bran. dar mo brithrr ar Cilte n go tarda
i

||

a luach uait n raga. g luagh ar Bran. uair as at broinn at in


galar tirr gacha b ocus gcha muice ocus gacha caerach uait do
Ptraic do'n naeimeclais co brth. dobrsa sin ar Bran ocus dobra

mo mhac am

diaid ocus do chuaid sin


ngnthugad ac feraib
Eirenn sin imach tuc iar siri Ptraic a lim ar broinn Brain
meic Dheirg ocus ba sln f ctir.
i

Imthecht againn budest[a] ar Cilte. g conair sin ar Ptraic.


cumain lemsa a naemPtraic nach lmdis sluag nit sochaide
suide ar na tr tulchaibsc le ceisd tuaithe d danann
is

i66

In Agallarnh.

1]

1 1

Cilte cecinit.

C umhain lemsa

gan aes gan urchra


do reithed liath na tr mbenn at imell co himell
umain lemsa tr cella robsat dine deigthenna
nf bodh guth cluic inntib thall meince snaidm druad na timcheall
s Cilte fin m'frainmse
robsam cenn finne finne
nocha dnmais dghairse ac tairimthecht an glinne

fhuilnged Fionn fiannamail n tan ro bhi ina bethaidf


bennn baeth ac biredaig s cionn a longphuirt lethain
ise is Flann mac Failbe
dergmais mr laech do laigne
is so mo chubhus tra
mr cath asam cumainsea
tr

tulcha

atit

Ocus imthigid

in sluag cona noirib selga forro.


Dchain ro dch Cilte d lim chl do'n tslib conacca dnad
ocus degbaile. mo chubus mh ar s[] nr aithnid dinn dnad
ann s[t] ocus dnam chum in bhaile a[nunn] ar s.
Ia[r sain] tncatar rompa chum an dnaid ocus ro b'ingnad
leo gan slig gan sochaide d'faicsin ann acht naenbar banmhogad
ocus triar fermhogad. tngatarsom ngriann deirrit do bh isin
bhaile ocus d mni isin griann ocus siat ac ci ocus ac toirrse.
ocus ro fiadhaiged ocus ro frithiled iat ocus ro benad a nerrada
aistir ocus imthechta dhob
ocus do fiafraig Cilte dob cia an
.

||

dnad dnad d mac rg fher muigi so Lochn ocus Eogan a


nanmanna. cid um a bfuilt dubach dobrnach ar Cilte. a adhbar
.

againn ar iatsan ag ds derbbrthar atmaid ocus d deirbsiair


sinn fin ocus do chuatar r fir do thabairt ban anocht ocus n
fhuil d'r bfuirechne isin dnad acht co toirset r bfir ocus mn
:

nuaa

leo.

confaca in

ocus dchain ro dch Cilte secha

niarthar na bruidne

rglia cloiche ro bi ag clch grdha d'Fionn

ac

.i.

Senach mac Mhaeilchr do shenmuinntir Fhinn meic Chumaill.


ocus is amhlaid ro bi in lia sin ocus inneoch thuc Fionn do
thuarasdal do .i. tr caoca uinge d'r ocus tr caoca uinge d'aircet
ocus tr caoca uinge d'fionndruine ar ndnad in lia cloiche sin
impa.
Is ann sin adubairt Cilte risna mnib g luag dobrad sib dam
d ndernainn bar bfurtacht ocus bar bfiridin ocus d tucainn bar
bfir fin chugaib ar gcl. d mbiad [ms. mbeth] ar doman againn
luag bud il let ar siat dobrmis duit . at imorro ar Cilte in
r
rglia cloiche t i nimell na bruidne. dursan duit a rd ar siat
do bhtar mrshochraide na crche ag crugad isin baile adt.
ocus r bi a nobair ina [ms. ana] crugad ann gia ro fhdtsa
at aenar n dhi. mise fin as mellta dhe sin ar Cilte muna
:

In Agallamh.

1. 1

[166

166 b

bfdar [ms. fhdur]. rachaid uainn duitse sin co mbennachtain

na mn.

ar

Tinicsum

iar sin as in

mbaile amach ocus tuc ln a glaice


leis do b'aithnid do ag rgnaib ocus

deise do losaib sde sainemla

ag rmhnib na finne ocus tucas[dar do] na mnib ocus ro


fhothraicset iat as [na losaib] sin ocus tuc sin a ngrdh ar a
bferaib fin [cor licset ar c]la ars na mn thucsat leo
ocus
.

tugad an

lia

dhosan ocus atbert Cilte

lia

||

bhelaig tha h (ocus araile).

Ocus do bh

Cilte annsin maighin sin ocus [ro f]restlad ocus


ro frithiled co maith ocus do []irig d[o] mochtrth arna
.

mhrach ocus tuc ta[rraing do'n] lic chuige do lr thalman.


Ocus tncatar rompa co finntulaig risanabar rd Patraic andiu
airm arraibe Ptraic ocus do fiarfaig Ptraic cit a rabadais
arir a Chilte ocus ro innis do in scl ths co deiredh. ocus
nr cian do btar ann co bfacatar in mirsheiser d ninnsaigid
can as a tncabair a ga ar Ptraic. a ciged Connacht atuaid ar
iatsan. cid ro imluaid sib ar Ptraic. ar do chennsa mhaithib
Connacht a naeimchlirig d'r mbreith ar do shoiscla idir fhior
.

is

mni.

Do

adubairt Ptraic

medhn Muman
cuan
rg

n cir fuirech ar an eclais

gluais Ptraic cona muinntir ocus tncatar


re [a]

ocus

nabar

ocus do Luimnech nuladh


in chretalach

ocus

siled.

ocus

[fio]dh

tr

na

sliab oidid [ins. uighi] in

Echtge ingine Nuadhat

sliab

gan a

rompa andes

[tns.

nuadha] aircetlim.

ocus do chuaille Chepin i nEchtge airm a torchair Cepn


mac Mrna ocus do loch na b girre risanabar loch Grine
.

ingine Finn. ocus i mbreicthr risanabar tr Mine isin tan so.


ocus do loch linnghaeth re a nabar loch crine. is ann sin ro bi
Muiredach mr mac Fnachta r Connacht ar cionn Ptraic ocus
.

ro srethad a phupall s Ptraic cona chlirchib

maithe chigid Chonnacht chuige ann


Phtraic ocus tucsat a cinn ina ucht.

sin

ocus luidset

ocus slchtait do

Dla Ptraic imorro tinic amach as in pupaill ocus suidis ar


an bfirt fotbaig ocus ld Cilte.leis ocus ridis ann so a anam a
naemPatraic tucastar Oscar a chtchath. g hadbar bi aige ar
Pdtraic. n annsa ar Cilte um Nim ingin Aeda duinn meic
.

Fcrgusa finn ingin rg [Ulad] ro snadhmad d'Aed mac Fhidaig


meie [Fhionntain ocus tucadh] do rnae rg Connacht ocus n
.

raibhc s lon catha

||

d'Oscar n do'n fhinn n gur sired uaidh

i66

In Agallamh.

2]

sochraide shlig ar

Cormac

chuir

Chormac ua Chuinn

ceithre cicid Eirenn lais

ar rg Eirenn. ocus do
do thabairt chatha do'n

fhnn ocus do radad an cath imon ningin isin maigin sin ocus
ba hiat so citghnma Oscair isin cath sin amail adubairt Fionn:
.

suas a Oscair

irig

ro fes

tu in

is

gid lr mid na ndaighfer

bunad

dingaibh dinn ct curad


irig trtha is tarrsa gursat maela a mide
geib sciath engach uaine geib cloidem co ngire
geib sciath is gib slega o'n arm niad rotruba
geib lirig rotmela nr mided do thuba
i bfiadnaise fhiadan
is mr an gnom damsa
cionn a ni mbliadan
derlagadh mo nidhen
.

fherr lm na luige
n fhuil crann sleige as sia do ria i nduine
mairg gus tibre a shide le cloidem go ngire
n thicfa

is

n thinic

is

bhud
.

thic ferg a lime

an fhrghairg ar nirge

Is

ann asbert Cilte:

itghnma Oscair co mbuaid r Ulad gusan narduailH


ocus r Laigen gan acnt ocus r crda Connacht
s dorla chuige iar soin
Aed mc Fhidaig meic Fhionntoin
ocus fcbais gan chenn n gnth an comhrac coimthenn
ed donn mac Fergusa finn r Ulad gusan imrinn
a los scith is cloidim cruaid do marb Oscar naenuair
aedn mac Firnairb co nim do ba r lonn do Laignib-
do mharb gr lr a cruaide re hathlad na haenuaire
chomdalta caem cronda Oscar lainn inrogda
.

Linne mac Ligne go nglonn do mharb Oscar nimroll


inic d'fchain in chatha Niamh an daig ildatha
mebhais in cath ina cenn rnarbtar in rgan rithenn
deirimse ritsa dhe a Phdraic co bfrinne
ro ba mr a recht rogda nr ba chert a chitghnoma
i

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte


Brocn

ar Ptraic ocus caidhe

scrb[tar in] scl t lat gombud gairdiugad


deirid domain ocus do scrb Brocn.
.

||

do fhlaithib

Maith a anam a Chilte ar Ptraic


atm.

n 'annsa ar Cilte

cia in fertsa ar in tulaig ar

clch d'fiannaib Eirenn fuair bs ann

.i. Airnlach mac Adhmallin mac


rg Laigen. ocus tinic fer
dna le duain do ann so ocus do ghab a dhuan maith a anam a
f hir dhna ar eisiumh lic cirde dam n go rabat mo sheoit ocus
m'innmusa am fharrad. dar mo bhrithir mh ar an fer dna n

so

gan.do ghlmad ocus t'aerad isin l andiu munbam \ins.


buidech. mar atchualasom [ms. seom] sin tug a
aigid re talmain ocus nr thcaib a ghnis ncS go bfair b^ do
liciub

munb am]

u8

In Agallamh.

nire

[167:1

ocus do miredh in tulach thonnghlas so air ocus ro


lia s a chionn
gurab ris at do dhruimse a naemh-

tcbad a

nemh uaimse dho

Phdraic.

ar Ptraic

lgh a nire

thabairt a pin. ocus tinic a anam a pin isin uair sin


ina cholura ghel ar in cairthe cloiche s cionn Ptraic.

Cia at

isin

Slbhuide

mac

ocus a

go raibe

chionnsa thes do'n tulaig a Chilte ar Ptraic.


Feidhlecair mac rg Muman fuair bs ann ndei

gaid fhi.ada sde trcha con ocus trcha gilla ocus trcha clach.
ocus ro miredh in tulach orro ut dixit Cilte
.

'A

t isin

Do bud

mac Slbuide na nices


mar mhin bhic caoca conghlann

chionnsa thes

n hirimthi

maith linn ar Benn na

sa sin ar Cilte

ocus ro oslaic in

shleigi d'failghib ann.

seoit sin d'faghbil.


fert

nemh
nemh ar

tucais

aib ar Beneoin ocus tabair

fionnaircit

foghbaocus do bh ln crainn a

ar a nire do'n fhior chian-

a shdaib do'n clch

eile d.

dobrthar r Ptraic.

do Chilte crd do dthaig sib


d chath tucsam f deired ar Cilte .i.
cath gabra ocus cath oliarba. tr catha do chuamarne do chu.r
Is

ann

uile in

sin

do

fhiarfaig Ptraic

bar bfinn ar

s.

in

chatha innbir ollarba ocus n thracht acht s ct uainn as ocus


nr cheis menma Fhinn ar an bfinn riam co sin i gcath n
gcomhlonn. ocus tuc d idh an uair sin esbada na triath ocus
na tigernad ocus na curad ocus na caithm/led ocus an aesa grada
.

do

thuit isna c[athaib sin]

innaidh dn in lon atm

n meisde nech uaib [a rd]


in lia dhinn n[ dhib sin chath]
cir d'Fathan tachair frim mr l ro leasaiged lim

co finnam sunn

lth

go ngal

do deoin Luigdech meic Con do thaichrad frim Fathon


liom tachar do'n tres giamad lim no ricthe a les
mo chim as cim co nglaine go dubthor dhil nAraide
chtar is s fichit fer doneoch ba dingbla dam
do marbad ag rd abla f Donnghus mac Lnamna
r ct cath do chuir in fhiann
itir tuaid is tes is tiar
nochar chuirset riam co s nchath as m gcin
n lucht sin do chuadar dnn no dhingbdais a dh ln
andiu d mairds ar magh n h Fathan nach finnfadh
n

||

s lesc

"i

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte ar Ptraic.


ann sin ro fiarfaig Cainn mac Failbe meic Fhergusa meic
Eogain mhir do Chilte cit ar marbad Oilill lom mac mogha
Nuadhat. freagrais Cilte sin marb do chrbainne chumad i
Is

In Agallanih.

167:2]

119

mulluch slibi Claife thes ocus is marb Sadb ingen Chuinn do


chumaid a meic mrghrdaig .i. meic con
Temraig ar Ciltc.
cit ar marbad Frchis mac Comin ices ar Cainn. urchar ar
s tuc Ael mac Dergdhuib do bhior chruaid chuilinn
mullach
slibe crot do dham allaid gur mharb Fairchis de. ocus secht
.

meic

ille Aililla ar

iat

mughaig

Cainn

cit a

Bine

fuaradar bs.

cath mhr mhuige Mucrama


ssel ar mag mnadbul cid diat

ria

brit ros-

mrshochraide

meic Con. th
ar Cainn. Connla
derg a cnuc dhen ro ghonasdar Fiacha muillethan mac Eogain
ann ocus th'tuisel de sin ocus atbert:
.

th tuisil

ainm an tha do chch as fios frfhtha


Connla cnuic dhen ar Fiacha maith muillethan

tuisel tuc

Ocus cath samna ar Cainn cia lasa tugadh ocus cia thorchair
ann. # Cormac cas mac Aililla luim tucastar d'Eochaid abhratruad do rg Ulad atuaid ocus do thuit ann Eochaid abratruad.
ocus do buailed Cormac cas ann ocus ro bi tr bliadna dc oc
:

leighius ocus a inchinn [ac sijled ocus s

rge

Muman

ris sin.

ocus dornad dnad [ocus degbaijle aige ac dn ar slib ocus


is amlaid ro bi [in dnad s]in ocus lochtopar grinn glainide ar
.

lr

an [dnaid] ocus dornad rgthech rmhr aige imon tipocus ro sidhit tr liagna cloiche uimpe ocus ro suidiged
.

||

rait..

leabaid in rg ocus a cenn siar idir na

tr

huaithnib cloiche

sin.

ocus clch grda d mhuintir ag tabairt uisce a cuach n as


sithal ima cenn. ocus fuair bs iar sin ann gur cuired f fhochladaib talman isin

ar Cilte

sin

ocus

de

sin at

dn

arb Sadb do chumaid meic Con rogaeth Ferchis d'aenurchor


fhairinn ina fharrad marb Ailill do thmghalar
a marb Eogan mr gan meth i cath Mucrama maeithnech
borrshlat ro las ghnmaib marb Cormac cas d'fuilldhain
oin Fiacha muillethain mas meic Eogain go nairechas
lr a sholma ro bi tan
ro gaet Connla ac th lethan
ath samhna ro ldh ann sain ann ba raen madma ar Ulltaib
.

do buailed Cormac san cath do marbad r na nUUtach


ngadar a chneda ris re mac rg fega fidhlis
usce infhuar no fhiread
gilla nr ba dimbuan blad
ach l do thiged f'n es mac Oililla Cormac cas
an les dia mb do ba ghar dul f es maige mrghlan
.

d'ainm

tr liacc

dom a Chainin

>-do'n

is

is

ibinn gid in dnsa thair risanabar dn eochair


ibne fs o thic l luige Sadba is Oilill

is

dn

ocus

sin in scl ro fhiarfaigis


ocus adubairt Cilte in lid

fair ar Cilte

In Agallamh.

120

o luid as co dn ar slib
o na
is

arb

co dn a athar budin

liaga lais d'ionnfhuarad a chinn


aderar ris dn tr liac
tr liacaib atciat

ro sidtea

[167 ^

tr

chaemchais

ainm

mac

rg

sin al

Muman

ro adhnacht san

Chormaic chnn
do chnedaib is

tar is

iar soin

dn glan grinn

chlair
d'fuilldoin

leabaid ionnfhuair ibinn

Dla Mhuiredaig meic Fhinnachta rg Connacht ro bi mac


grdach aige .i. Aed mac Muiredaig. ocus ro fuacrad imin ac
macraid chicid Ch[onnacht] in tan sin ocus ruc Aed.mac Muirocus
edaig s [bireda] ar an macraid gan nech d chuid[iugad.
ro shuidestar iarsin ocus ro ghab slaedn tiughmaine tromghalair bcus fuair bs ann sin. ocus ro hinnisedh d mhuinntir sin
ocus d mhthair .i. Aife ingin rg Ulad ocus dornad nuallghuba mr ag mnib an chicid do bhs in macim sin ocus adubairt a mhthair a thabairt nucht in tilchinn ,i. in t dar thidlaic
dia Eire uile ocus comas lesaigte chich innti. is imdergad mr
lemsa sin ar r Chonnacht munbud [tns. bhudh] deoin do fin .
Is ann sin do cuas ar chenn Ptraic as in pubaill arraibe r Chonnacht cona slgaib ocus in mac marb ann ocus brat corrtharach
||

thairis ocus culpait

bairt a

marb-d chumaid
lais

chaem chorcarda

mhthair ocus a
iat

ina thimchioll.

ocus adu-

comdhaltada ocus a deirbshiur cumad


ocus tchuala naemPtraic sin ba truag
tr

ocus tinic a chraide

forro.

tucad loingsithal bhnir chum an chlirig ocus a


ln d'uisce innti ocus coisercaidh in tuisce ocus tucadh cuach
Is

ann

sin

an

ocus irghis an naemchlirech ocus


tcbais in chulpait caeim corcorda ocus tuc tr bainne do'n uisce
i mbl Aeda meic
Mhuiredaig ocus in tres loim tuc ina bheol ro
fta fionnaircit

tuisce.

ghsln ocus tuc a lim dara agaid ocus do irig as an imdhaid amach. ocus ba subach somenmnach na slig de sin ocus do

irig

'

chreitset

do dia

ocus tucsat a cinn

nucht Ptraic

a comas bhiuc go mr do. ocus do


hoidche [ms. hoighthi] sin ocus ro
mhrach. ocus tncatar na slig uile
anabar magh Finn isin tan so ocus
.

ridter tchar Finn isin tan so

bdar ann

ocus tucsat

sin re

hedh na

fhcbatar in baile arna

rompa

ngannmagh

ris-

tchar an bhanchuire re a

ocus lm dhes re ros na fingaile


anabar ros comin isin tan so .i. ni meic Uair meic Idhais
ocus ro marbsat a chile ann conad de aderar ros na fingaile ris.
ocus do rith Ghlais re anabar rith Brenainn. ocus ro sided
.

re

pupall rg Chonnacht ann sin

ocus do riacht Ptraic ocus Cilte

I7 b

168

/tf

1]

ocus ro shuidset ar an

Chonnacht co

Agallamh,

ftbaig s or na rtha [ocus tin]ic r


i
farrad
Ptraic ocus

flrt

lon a shlig ocus suidit

||

Cilte.
Is ann sin ro fhiarfaig Muiredach mac Finnachta do Chilte
cid diat rth Ghlais [ms. rith] ar in rithsi. adrsa rit ar Cilte
Glas mac Dreacain mac rg Lochlainn tinic cic catha fichet do
:

ghabil rge nEirenn (sic) ocus is ann tngatar go cathairDhaim


dilenn risanabar dn rosarach ocus is ann bi Fionn mac
.

Cumaill
Chilte

nAlmain

cid' f

Almha

tucad

thuaith d danann do b isin

a ainm

ocus ro mired

uaithi

gurab

fiafraig

freagrais Cilte

uirre.

mheic do Chumall
thairrsi

do

sin.

nighe aige Alma a hainm. ocus


mac Trnmhir i ocus ba marb do bhreith

ocus do b ingen

tucastar Cumall

Muiredach do
clch do
brug braenach brecsholus Bracan
tan

laigen in

in

tulach tonnghlas so
ocus tulach na

an tulach

ainmnigter

hainm co sin. n Alma ainm an t ro ghab re linn


Neimid. n dana Nuada dri dorine dn ocus dingna ann
ocus do ghab almain do'n dn
cunad de at Alma. ocus
faircsena a

adubairt Ciltc:

Ima laigen lios na fian baile ar ghnthaig Fionn frfial


at sunn do rir gach shin an n dia fuil in tainmsin
.

lma ainm an

fhir do ghab re linn Neimid co nertbladf


san tulaig uaine do thm obunn nuaire
clch d'feraib bolg nr bhaeth Iuchna ba hainm do'n claech

marb

ba ln an dn

thall

tiar is tair

uidset a tinte le tart

d idib

d'l uisce

is

d almaib

chum na

'

tiprat

trumu a tarta gur fhcsat a nadarca


glecsat
D' adarcaib na mb mbrec mbn ro fhgsat imon uarn
is de fhuil ann sunna na
adarc b adbal Iuchna
C ic ingena ac Iuchna ard con clch ghasda glgharg
is uathaib sin leth
fat
gach ferann mar do ghabsat
C armann carmann nach mn g mbts bird [sel] combrg
ben Trega ina thig treorach [nr bh'] ben n haithgeonadh
le

ag life [ar l an ir]


gun gmhni gasda gelmhir
dar lem n senchas soeb so san ciced ingen Almo

uada dri ba gilla garg dornad lais dn dronard


nAlmain go ngloine ngrinn do shonnach a dhin dghainn
einghel an dn dreimnib drenn mar do ghabadh ael Eirenn
do'n almain tuc a thaig is de at Alma ar Almain

|f

Is

maith do hinnisis an

scl sin a Chilte ar

Muiredach mac

Finnachta.
Is

ann do bmarne ann

sin ar Cilte

nAlmain

laigen ocus

In Agallamh.

22

[168

na loingse sin chugainn oc'us is tuc an fios sin li


Sprdh aithinne ingen Mughna mucraesaig bainechlach
rg Eirenn. ocus do gairmed a bhainechlach chum Finn do thinl
ocus do thoichesdal fhiann Eirenn ocus Alban ocus do thinil
Cormac ua Cuinn tuatha Temra ocus buidne Bregh ocus mrshochraide bfer nEirenn ocus tncatar cic catha fichet cusan
mag'so. ocus dornad crannchar (sic) idir in bfinn ocus aes na
trebhaire cia dob d roised do thabairt an chatha do ha hallmarchaib ocus ro siacht do'n fhinn in cath do thabairt ar ts.
tucad in cath gach li co cenn sechtmaine ocus ro marbad cic
ct dc d'allmarchaib ocus d'irenchaib ocus tucad in mrchath

rinic fios

[ms. l]

iar sin

ocus torchair Glas

a secht meic

le

[Fionn] mac Cumaill ocus

ocus

leisin finn.

tr

torchratar

caoca clch do chuamairne

Fionn do chur in chatha sin ocus do thuit caoca


laech. la gach nech uainn. ocus do chuamarne triar cMch do'n
fhinn mar aen re Fionn isin phupaill arraibe Glas mac Dregain
ocus fuaramar ni nuaitne ir ann ocus an tuaitne ba lugha
dob ba chommr re cuing nimechtair. ocus ro fholchamar isin
min ruaidse do'n taeib tuaid do'n rith iat ocus do cuiredh
Glas mac Dreacain f thalmain ann sc conad uaidhe at rth

mar aen

re

Glais ar in rith

so.

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte ar Ptraic is maith an


ocus
scl do innisis dinn ocus scrbtar an scl t lat a Brocin
do scrb Brogn. ocus do bdar ann sin re hedh na haidche sin
ocus do irghetar co moch arna mhrach [ocus t]ncatar rompa
r carpait Fergusa fris[ar]idter imaire meic Chonrach isin tan
so ocus do chnuc [na] rg frisanabar uarn nGarad. ocus do
gabad sosad ocus longphort leo ann ocus do srethad a phuball
tar Ptraic ocus do chan a thrtha ann sin ocus do bennaig an
tulach taeblainn togaide ocus do rid bud'h so an tochtmad
nEirinn. is edh as doilge ar r Chonrelec dhc bhus dile lem
:

||

nacht gan uisce

comfochraib

di.

mad

deoin do'n dilemain ar

Ptraic biaid uisce ann so.

ann

Ptraic ocus benn cairrge adchonnaic i


d hinnsaigid ocus sidhis a throsdn isin
carraic gur ben re grian ocus re grinnell. gur mebadar tr sreba
d'uisce eocharghorm as in carraic. fcbla ar in tiprait a naemPtraic ar Beneoin. coimge go cenn nmaide do gach nech ibios
a huisce ar Ptraic ocus uisce Eirenn uile do dhiobugad f tr re
Is

nimeal

sin adracht

in bhaile tinic

In Agallamh.

i6S4:i]

deired an

domain

tr

mhid

123

dileman ocus Eire do leasugad


tr do thabairt chum duine ocus

in

as in tipraitsi ocus in tuiscese f


n fhuil aincis nach firfe.
.

innsat ar Cilte scl im

Innis scl dinn a Chilte ar Ptraic.

a tarmairt fianna Eirenn etir choin ocus duine

do mharbad ar an

tulaigsj adti .i. Guaire goll ocus Flaithes faebrach d ghilla


imairchthe fidchle Finn ocus tinic clch d'imirt fhidchle re
.

Guaire ar an tulaigsi .i. Fionn bn mac Bresail mac rg Laigen.


imratsa gell friut ar Guaire goll. crt in gell ar Fionn. tr uinge
d'r chechtur againn ar Guaire. ocus is amlaid do b Fionn
bn is an tres fidchellach as ferr do b isin finn .i. Fionn mac
Cumaill ocus Diarmait Duibne ocus Flaithes faebrach
ocus do imredar an dias sin re

fidchle.

tr l

gilla

na

ocus n ruc Guaire

ocus do thuit a ghell uadha ocus tucastar ail


ocus aithis ar an clch eile ocus adubairt nr ghilla i ngillaigecht
nchluiche

ris sin

ocus nr clch

ocus nr ghaiscedach i ngaisced.


lim ocus tuc dorn do Ghuaire co tuc
clirfhiacla as a charpat uachtarach ocus do tarla ina luighe
i

nclchus

ocus tcbus Fionn bn


tr

in

ar chlr na fldchle.

innister [sin d'Fionn] ocus adubairt Fionn


mhuintir do mharbad]. dom bhrithir ar Oisn n

bn [cona

muirbfider acht ra[chaid i mbreith] Chilte ocus Diarmata


Dhuibne ocus Fherfgusa fhinnbeoil .i.] ollaim na finne duitse
||

a Fhinn.

ocus rucsat an

a mbreith

.i. it a gcomraicfise
ocus gilla Finn bhin tabairse dorn do ocus rachaid ascaid dutse
leis .i. uinge d'r gach thisech finne d'fiannaib Eirenn
ocus

triar sin

dornad

amlaid

sd

sin acu.

Ocus cionn fichet bliadan tngamar go coill coimda crch


ua Tairrsigh laigen risaridter druim criadh isin tan so. ocus do
chuadar an fhiann do sheilg ocus do fhcbatar clch do'n
fhinn ac coimd in banntrochta dar bo comainm Garad mac
M'rna ocus is amlaid do bh Garad ann sin ar techt urmhir
a aeise ocus ar marbad a bhrithrech. ocus adubratar na mn
risseom maith a anam a Gharaid in il letsa fidchell d'imirt
frinne. n hii imorro ar eisium. cid n ar an banntracht. lithe
naen do bmarne ac tulaig na r/g ocus ag loch an eoin ciced
Chonnacht ocus do innis an scl dib ocus is so a naemPtraic. ocus adubairt ben dob nach uime do fcbad Garad
inr farradne do dhnam theined dinn ocus d'imirt fidchle rinn.
uair do chuaid ar a lth ocus ar a lmach ocus luighe aeise dho
i

In Agallamh.

124
in

[168^:2

Garad is glr ban mbidbad sin.


coimlenmain na finne nrsat caraid

d'r mbrithir ar

luighe adt.

ocus gid fada do beinnse


bunaid damsa iat.

Is ann sin ro add theinid mir isin mbruidin ocus ro dhin


na secht ndorais bi uirre ocus tinic fin amach ocus tuc a airm
ocus adubairt riusan an senrann:
leis
.

A mhn

ille

finne Finn

imridse fin bar bfidchill

sibse ssar in rg ghlic mise senir sen m'imirt


ruth aeise orm snas r sin am comaes re bar naithrib
.

is

ithe cach ndelg as so

im chomaeis r comchluicheo

C umain

lim l ag loch an eoin n maith senir gan seinsceoil


d tarmairt a nr uile tr imarbhig nchluiche
D o b Guaire gilla Finn ag fithimirt ar fidchill
ocus Fionn bn mac Bresail d tarla dib imresain
D o b'ferr [d'imertach] Finn bn in Guaire a glais bemann
ruc Fionn bn cetra cluiche n ruc Guaire [acht nchluicjje]
[F said ferg mhr] nGuaire re mac Bresail bratuaine
do rid olC [darrib ris tr]na beirt ndrig ndlis
B a mr imnire Fhinn bin is tcbaid go luath in lim
gur ben tar bl Guaire gloin dorn mhac bhuadach Bhresoil
E irgit suas an fhiann amra fhial oscarda fhrchalma
saeth leo gilla na flatha do bhualad tr drochfatha
E irgit suas fianha Finn bhin is fiann mheic Chumaill d'nlim
fiann Chilte fiann Chonin chain fiann Oisn fiann Fherdomain
I
s ann adubairt Fionn fin
dch amuich a mheic mhirthrin
cid m fuil ferg na finne crt adbar a coimirge
G uaire do ghillasa a Fhinn clch do b ft fhidchill
n maith in tadbar d fuil a marbad do mHac Bhresuil
G abtar mac Bresail ar Fionn n gabtar comha d chionn
n bud comairce dho dhe
Diarmait Oisn n Caoilte*
D ar do lim a Fhinn go nglir dar th'uaisle is dar th'onir
.

||

'

'

n muirbfiter

mac

Bresail

tarla ina imreasain

athair oiris gut chill a mheic Chumaill ar Oisin


breth drech as d do fhlaith is n briathar bhacgalbhraith
id sinne no biadh gan chosc
dotsa dlegar r tecosc
5

do mhr n beir luaithbreith ar leithscl


abtar Faelch mac Fir chruim gilla meic Bhresail bharrthruim
mad do marbsan Guaire glan marbtar latsa fin Faelchon
iagmait ndegaid Fhinn bhin mac Chumaill einechnir
co tucsam mac mBresail linn co rgfinnid fhiann Eirinn
o fhiafraig Fionn d'Fionn aile Fionn mac Cumaill almaine
crd m raibe do Ghuaire ar nimthecht ar nanbhuaine
uaire do ghilla a Fhinn bachlach do b fd fhidchill
tinic tr maitne muiche romgrennaig f enchluiche
ucas cetra cluche ann sain ar Ghuaire mac Bheobertaig

tabair fd did

fis

'

romloisc in uair fa lonn

leis

tr fheirg

ocus tuc aitheis

i69

In Agallamh.

i]

25

rat orum aithistenn


bfiadnaise fhiann Eirenn
nrbam gilla nrbam laech tan ba hairc nrbam claech
cbaim mo lim ndrig ndeis nocha ndernas ann isleis
do radas dorn dar a bhl n innisim acht frscl
ennacht do'n lim do rat d ar Oisn n him[arg]
do ghillasa a Fhinn na flath n gan fth [frth a marbadh]
una maithi in dorn co daith cfaiter rit a [rgflaith]
i

rotfia screbal ir

gach fhir

olc dia [mbthe

gan chluinsin]

dmad maith letsa sin a nolc do chosc t ghillib


Guaire Comn Saltrn seng ag imdergad fiann Eirenn
uaire do imderg Fionn bn Glas d'imdergad do Chomn
ig

||

dorn do gilla mheic Bhresail


bhennacht irg dot thaig ar Fionn re Fionn mac Bresail
luach a ndubairt Guaire fin dligid sirbriathar sirbim
a fhlaith na fiann faebarnocht
s ascaid iarraim ort
nrab bs andiu co brth gilla d'fuigell re hclch
ucsam luighe lm do lim fiann meic Cumaill einechnir
nach lmadh beith bfinn Fhinn gilla nach tibredh uirrim
urraim uaim dib a bhanntrocht
ise as gilla dhib anocht
tucas fm bhrithir dheglich nach trotfainn re hingenridh
id cian do'bheims maile
a bhanntracht Fhinn almaine
cin bus cumain lim rem l n imrsa rib a mhn

tabair a fhlaith na corn cain

gacrrscl Saltrn solam do rd uilc re Ferdoman


ionn mac Bresail rith chr mad thuc dorn dod ghillas
eir

mo

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte


an

fios

ocus an forus sin

ar Ptraic:

is

maith

tfo innisis.

Ocus do irghetar

in slgh rompu do charn Fhraeich meic


ocus
tinic
Ptraic suas isin cnuc. maith a anam a
Fhiodhaig
Chilte ar Ptraic: ar chreidebairse do rg nime ocus talman n

an fedabair a beith ann


finnid ar Cilte

frecraidh Cilte sin

etir.

ro

fitir

in flaith-

r ba dri ocus ba fid ocus ba flaith

ocus

do thuicemarne uile co raibhe dia ann tr urchra aenoidche adchonncamar. crt an urchra sin ar Ptraic. teglach mr bi ag rg
Eirenn ac Cormac mac Airt deich bfichit mac rg ba hedh a lon
.

mac rg ocus rgna ocus ac ros


th
anoirthuaid
no bts. crt in ros isin
rg
{na Binne]
ar Ptraic. ros cailledh ar Cilte ocus mle do chenl gacha crainn

ocus n bi duirte diob sin acht

na

ann

fri

ocus do b rgbruiden rmr ann ag na macaib rg sin ocus


do thidlacad Themraig dib. ocus do

n dnti acht a cuid

bdar iar nl ocus iar nibnes agaid ann ocus ro drgat a nimdaidhe dib [ocus d]o btar ann re hedh na hoidche sin.
Is ann sin [tijnic prmrechtaire na Temrach .i. Binnde
d'agallaim meic rg Eirenn do b isin bruidin. [do hoscladh r]oime
.

In Agallamh.

26

in tech

ocus

as sin go

is

amlaid do btar

marbh

uile

ann

in

raibe in frdhia forrda

ocus cumachta orainn uile

||

[169

.i.

169 b

ocus .do thuicemar


nech ac raibe comus
.

ocus atbert Cilte

na rg ros Temrach ann ba meinic mrtheglach


ba himda sluag is groige ar a thaeb go tonnghloine
eich bfichit mac rg ba rin do b san teglach tromnir
an coimlon ctna do mnib do b san tulaig thonnbhin
a Phdraic uasail idhoin
fada urchra mar soin
in slg do b
nnbhaile
iar ndul uile as maile
aile

na deich bfchit fer ocus na


ainm in chnuic sin al.
ocus dla na cailledh arrabatar ro shluic an talam fna comair in
ros uile ocus ro thuicsem rg nime ocus talman trit sin ar Cilte.

Ocus do hadlaicedh

deich bfichit ban sin

isin tulaig sin

conid cnoc an

ir

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte ar Ptraic.


Is ann sin adubairt Cilte is mithigh damsa imthecht amrach
:

anam a naemPtraic. crt um a nimthighi ar Ptraic. d'iarraid


cnoc ocus citedh \ms. cite] ocus dingnadh an bhaile arrabatar
mo choicli ocus mo chomdhaltada ocus in flaithfinnid ocus

maithe fiann Eirenn

am

fhochair

is

fada lim beith

naeininad.

agaid sin ocus do irig in slg uile ocus do


irigh Cilte ocus tuc a chenn i nucht Ptraic ocus adubairt
nemh uaimse duit gib inad i muich n i tigh angbha
Ptraic

ocus do btar ann

in

dia

lmh
ann

ort.

sin do irig Muiredach mac Finnachta r Chonnacht


roime d'imluad a rge ocus a fhlaithesa ocus tinic Ptraic roime
do sholad chreitme ocus chrbaid ocus do dhchur deman ocus
Is

druad a hEirinn

ocus do thcbil

ocus ultadh ocus altiredh

naem ocus

fhrn ocus cros

ocus do thairnemh idhal ocus arracht

ocus eladhan ndridhechta.

Dla Chilte imorro


luirg in

Dagda

rinic

roime bud thuaid co lethanmagh

ocus tar coirrlim. na finne risaridter es meic

tan so ocus i sliab seghsa ua Eibric bud tuaid.


mbernaidh na ct risaridter' cis Chorainn ocus i clrmachaire in Chorainn amach.
Ocus is ann sin atchualadar in fidhrn adbal d ninnsaigid.
ocus dchain [d dtuc] Cilte secha co bfacaid [ms. fhacaidh] na

Nira
ocus

(sic) isin

n[daim dscre] alltaide ocus rucsat ni nur[chair dib


gur] marbsat na ni ndaim go raibe cuid na haidche acu. ocus
do thcbatar orro iat ocus tucait co hes meic Modhairn re anabar es dara ocus crch in chosnama re anabar crch Chairbre.

ni

||

i69 b

In Agallamh.

2]

Ebha

ocus do rinn

[ms. bhaith] tonn


cliabh ocus d'th
.

ingine Geibhtine meic

Mrna

it

ar bhid

ocus do druim deirg.re anabar druim


chomraic re anabar th doim ghlais. ocus

tuile
in

127

rompo co lecht na muice


mait Duibne ocus go mullach na

marb an muc Diar-

it ar

luidset as sin

tulcha it adt \ms. ita]


chuir
ocus do
Cilte a arma re lr ann ocus

lebadh Dhiarmada.
do luig ar lecht ocus ar lighe a chomdalta ocus ro chiestar dra
falcmara frtruaga gur bo fliuch bli ocus bruinne dho ocus adu.

bairt

m mar do chuaid mo chomdalta uaim.

truag

ocus do btar

ann medn li co crch fuinid nna truagh sin a chirde ar s


n bud dthracht limsa dul 'n lighese co brth do chumhaid
Dhiarmata ocus a chloinne. cid n ar Failbe in rabatar meic ag
Diarmait. do btar irnorro ar Cilte ocus ac so a nanmanna:
:

A nmann mac
.

Ocus

nDiarmata duinn
chad is Illann is Uath

re hingin

Chormaic

Selbach Sercach

is

Chuinn

Iruath

daim glais sin adubramar is ann do chomraic


Dthramach mac in Scil meic Eogain mac
ocus mac mthar d'Fionn ocus atbert Cilte:

in tth

Clte coscair rg re
rg

Muman

o chuirset comlann co cruaid

tcaibset fidbad ra feirg


ilte ro dhiubraicar ts

mh

fiadnaise in tslig

mhir mhais

ar in leirg s th daim ghlais


in sleig tr dls gaiscid grinn

an tsleg ig inn
lm dhes is a chos chl do bhen do Dhthramach dhian
a cenn do fc Cilte cruaid do'n tib atuaid do dhruim chliab

nr

in a cur as a lim

in uair tarla

'

Ocus

lotar

rompo go

coill

na mbuiden

re

anabar

coill

Muadh-

ocus tar beinn Gulbain guirt mheic Mhaeilghairb ocus


go garbros re anabar daire na damraide ocus dogniat fianbhoth
fairsing fulactaidh ann ocus do dhonadar do sheisc barrghlis

natan

buinghil [ocus doghnset a] fornasc ocus dornad inneonad


ocus fulachtad leo ann. in bfuil uisce i nimfogus dinn ar fer
.

||

at

dob.

na hclich.

ar Cilte
n'

damsa

is dorcha an adhaig ar
.i. tipra Oisn.
as dorcha ar Cilte uair n fhuil inadh
.

as a tabar ln nchuaich a haill

aib Eirenn

nacham eolach
isin

cic ollchiged-

ocus oidche. ocus ro gab cuach


dara lim do ocus a shlega crainn-

itir l

airgididhe [ms. airghidhi] isin

remra crdhaingne

n a habhainn

lim

araill

ocus tinic roime

dochum na

mblaisechtaig ocus in mbuaidirt ar an


tiprat.
uisce ocus is edh bi ann torc taeiblebar ag l an uisce. ocus
tucastar a mhr i suainem na sleige seimnige sodiubraicthe ocus

ocus atchuala

in

In Agallamh.

128

[170:1

mhuic corosmarb ocus ruc leis ar a mhuin ocus


cuach ina lim.
Ocus do btar ann re hedh na haidche sin ocus tngatar rompu arna mrach tar es ruaid- mheic Mhodairn ocus co sd Aeda
esa ruaid ocus ar tiachtain dib ann atchiat in tclch, ar an
tulaig tonnghlais ar a cionn ocus brat corcra corrtharach uime.
ocus delg aircit isin brut s"a.bruinne ocus geilsciath co tuaigtuc urchar do'n

in

molaib ir dheirg fair ocus cuachsnaidm ar a fholt ocus d


choin shelga ar slabradaib sni'omacha senaircit ina lim ocus
.

airm trna tromglasa ina lim. ocus ar rochtain do Chilte dh


innsaigid toirbiris teora pg co dil is co dchra dho ocus suidhis
ar in

budin.

cia thusa a clich ar Cilte.

ina fhochair.

firt

scthach

mac Eogain

Derg dian-

a tuathaib Uisnig amuich do chomdalta


cinnus at do betha ag muintir do mhthar ar Cilte.
.

nuiresbaid dinn do biudh n d'tach ar an tglch.


ocus ba hiat triar as mesa betha bi isin finn .i. Ligairne licon.
n

fil

ocus

Semenn

sacaire

ocus Bec

gilla

na mbromhac

ocus ro bud

fherr limsa beith ina mbethaid sin in beith isin bethaid a fuilim
isin tsdh. gid uathad duitse oc seilg andiu ar Cilte atchonnarcsa
thu co mrbhuidnech comar tr nuiscedh tes it a comraic Siuir
i

ocus Beoir ocus Berba


ocus cic ct dc ban

cic ct dc clch ocus cic ct dc gilla

ocus atbert:

athad selga sin a Dheirg do scaris red tfinn 's ret sheilg
eolach comall ngl
noidhedaib na finn
eolachsa lnib gal gach baile a torchratar
g bhiadh sdh mo ch chain fuil mo menma ar na fiannaib
ocha rabhasa fs riam toir n tuaid n tes n thiar
.

in at

A m

{|

baile

bud ghairde rem ghal

n ina mesc gmad uathad

Maith a anam a Dheirg cia do'n finn at


atm ar Cilte. is mise ocus tusa ro adhlaic
bhiadh a f hios acam ocus atbert
C uinnscleo gilla mac Ainnscleo rosfoirrged fira
.

naenbar

f dairbre nduillech

isin

ar

firt

ftbag ar

Derg

cir gia

fuirrsceo

foirrgedh in cuingedh duinnscleo


C' uinnscleo gr bhaeth nr bhriathrach do ba laech i l luaithchrech
.

it

tollta scith

breca

nochar

*in tegal

uaimhnech

Cia risanderna an rith dian doilig a Dheirg ar Cilte. risan ech

ndubh

ro bi ac Dil

mac d

crec ar Derg:

ch dubh ac Dil mac d crec in gach.duiche ro chuirset


ocon carraic <5s loch gair ruc tri inbhuada an aenaig
.

tech arrabamar in adhaig sin a Chilte ar Derg.

tigh

In Agallamh.

170:2]

129

Cathir meic Ailella ar Cilte ar mbreith Finn ocus na finne


leis ar cuiredh. ocus do bmar teora l ocus teora hoidche i
tig
Cathir gan uirsbaid bdh n lenna n leasaigte ar r sluagaib.
tucsam n dho a Chilte ar Derg. tuc Fionn ar Cilte tr ct b
ocus tr ct brat ocus tr ct uinge d'r ocus adubairt Cite:
in

r ct b is tr ct brat
tr ct cloidem ba comnart
do rad Fonn fiach a lenna do Chathir mac Ailella

Cia tuc

in tech

dub d'Fionn

n an Cathir mac
Cilte

ocus adubairt

dub dian

Derg

n Dil mac d [c]reca

ar Fiacha re flaith na fian


chloidem go mblaid ocus ech uaim dot araid
uid Fionn d'imluad a[n] eich duib gusin trig s Berramuin
c sd duitse in tech

ac st

ar

Fiacha muillethan mac Eogain ar

Ailella.

mo

is

teichimse di f

tr

bam

luaithe in

gach

ocus luid an tech go cenn iartharach na [tr]ga ocus fuair bs


ann do ghal retha conad trig in [eich] duib ainm na trga cus
trig Berramain a hainm co sin.
[Deiredh li at] ann ar Cilte r do chuadar neoil ille trochta
an li as ocus tncatar damalta dorcha na haidche chucainn.
Is ann sin tinic Derg dianscothach roime isin sd anunn d'urfhuigell Chilte re hllbrec esa ruaid ocus re hAed.minbrec mac an
Dagda ocus do innis a imacallaim re Cilte do riacht chuice
co haes na huaire sin. a thabairt isin sd ar siat r do chualamar
.

||

a einech ocus a engnam. ocus luid Derg ar a chionn ocus ruc


leis cona mhuintir ocus ro [suidigedh] iat ina ninadaib dilse

dingbla isin tsd. ba h sin aimser dorla cocad mr idir Lir


sda Finnachaid ocus Ilbrec esa ruaid. ocus ticedh n co ngob
iarnaide ocus co nerr teinedh ar fuindeoig ordaide isin tsd ocus
.

do chrothadh gacha nna ann co nach fcbadh claidem ar


adairt n sciath ar delgain n sleig ar aidhlinn gan lecadh
lochta in tsda. ocus do btis lucht an tsda oc dhiubracad
is edh do thecmadh ar cenn mheic n mhn n dhalta do

cenni

cenn
ocus
lucht

in adhaig sin aca


ocus
cdna chuca ocus dorine in taidmilledh cdna.
ocus do bdar lucht in tsda g dhiubracad ocusnr chuimngedar
a bec do. cia fot at in tn mar st ar Cilte. r bliadna anosa
ar Derg ro gabsam cocad ocus lucht an tsda aile.
ocus flesc
Is ann sin tuc Cilte a lim i comradh a scith
eon
di
co
rusmarb
co tarla
umaidhe bi aige ocus tuc urchar do'n

in tsda.

do

ocus ro hecradh a tech nla

riacht in tn

In Agallamh.

130

[170// :i

nderna nech riam lmach bud fherr


Aed minbrec esa ruaid
nech bhud commaith lmach fritsa. bigimse mo bhrithir ris
ar Cilte nr ba chir do neoch sech araile dob bocasach do
ar lr in tsda chuca

in sin ar Ilbrec.

dhnam

in

in raibe isin finn ar

r do b a lrdhaethain lidh ocus lmaig in gach fhior


dob ocus do b innamsa dno ar Cilte.
Is ann sin tuc Ilbrec a lim secha suas ocus tucastar gi ith
.

uillennghlas d haidhlinn ocus tuc i lim Cilte dcha lat a


anam a Chailte cia in tsleg sin ocus cia d'fhiannaib Eirenn oc
:

ro benastar Cilte a foirtched ocus a hinchasnaide do'n

raibe.

tsleig

ocus do btar trcHa semann d'r thre Aribe [ar a chr


in tsleg
sleg Fiachach meic Chongha [.
]
.

do ghab Fionn mac Cumaill rghe fiann


trthe]
ocus
Eirenn ar ts ocus a sd fhruaine Fhinnachaid tucad
Ailln mac Midhna do tuathaib d danann do tigedh charn
Fhinnachaid atuaid co Temraig ocus is amlaid ticed ocus timpn ciuil ina lim ocus do chodlad gach nech atcluined ocus
do chuiredh ainnsin cairche teined as a bheol. ocus ticedh co
Temraig lthlithe na samhna gacha bliadna ocus do sheinnedh
a thimpn ocus do chodladis cch risin ceol sde dognodh
[ms. do nth]. ocus do shidedh a anil f'n cairche teined ocus
no loiscedh Temair cona turrscar gacha bliadna amlaid sin fri
r tr mbliadan fichet. ocus ba s sin aimser a tucadh cath
Cnucha ocus do thuit Cumall mac Trnmhir ann ocus do
fhcaib ben torrach d is .i. Muirne mhunchaem ingen Taidg
meic Nuadat.
Ar ndth Chumaill tugad rgfinnidecht Eirenn do Gholl mrghlonnach mac Mrna ocus do b deich mbliadna aige. rucad
iarum mac do Chumall .i. Fionn ocus do b ar foghail ocus ar
dbfeirg co cenn a dheich mbliadan. ocus dornad fis na Temra
sin

ocus

is

||

isin
fir

dechmad
Eirenn ag

rathaigset

Conn ctchathach ocus amail btar


tig mhr midchuarta nr
n gur riachd in maccm g ildelbach chucu.
bliadain
l

ocus ro shuidestar

le

ocus ag ibnes

Chuinn chtchathaig ocus Ghuill

bfiadnaise

meic Mrna co maithib fhiann Eirenn uime isin tig. ocus ba do


bhuadaib fise na Temra n lmadh nech fala n frithfala do
thabairt fri r caeicdigse ar mhs airet bte ag l fise na Temra.
ro dhch r Eirenn in macm dig nr aithnid do n do nech
elc d raibe isin bruidin.
.

70

i>

Is

In Agallarnh.

2]

ann

sin

macaeim

in

mac

do

go

rig

Erenn

ocus tuc

lim

do

fiarfaig cuich in macaem. is mise Fionn


Cumaill ar an macaem mac do'n clch oc mbi rge na

ocus

finne anallana
r

riacht a chorn dla

mac

Eirenn.

ocus tnac do

dhnum mo mhuinterdhais

ritsa

grda thu a mhacaeim [ar Conn].


ocus dorigne a chora[igecht ocus a

carat ocus

fir

ocus do irig in macaem


mhuinterdas fri] rg Eirenn. ocus gabus Conn ar lethlim
ocus tic ar gualainn Airt meic Chuinn ocus do gabsat ag l
ocus ag ibnes re hedh is re hathaid.
||

Is

do

ann

sin

adracht

Eirenn re beinn mblthchin mbuabaill


d bfaghainn agaib a fhira Eirenn

b ina lim ocus adubairt

nech do choimtfadh Temair go trth irge do l amrach gan a


loscad^d'Ailln mac Midna dobhrainn a dhthchas do gmad
beg gmad mr . do istetar imorro fir Eirenn co ti tostadhach
ris sin
uair no choidldis mn co nidhnaib ocus laeich ledartha
.

[ms.

leadairthe] risin ceol srrechtach sde

ocus

risin

ngadn

nglsta nguithbinn do chanadh in fer soinemail sde no loiscedh

Temair gacha bliadna.


Is ann sin do irig Fionn ocus adubairt re n'g Eirenn crd
bus cuir ocus bus tennta damsa tar do chenn im a chomhall sin.
:

Conn

cicedaig Eirenn ar

ocus Cithruad cona drithib. ocus

ocus gabus Fionn do lim Temair


tugaid
cona turrscar do choimt go trth irge arna mhrach. ocus
do b clch grdha do Chumall i comhaidecht rg Eirenn .i.
uile isin coraigecht

Fiacha mac Conga. maith a mhacaeim ar Fiacha c luaigidecht


dobrth damsa d fagainn sleg neimnech duit ocus nr diubraicedh urchar nimroill riam di. g luach chuingi oram ar Fionn.
gid beg mr do rath ghba do lm dhes a trian damsa ocus
trian do chocair ocus do chomairle. ragaid duit ar Fionn ocus
:

naidm

air f

a bhrithir.

is

ann do

rid Fiacha

mar

atchluinfi

in ceol s'de ocus an timpn titbhinn ocus an fedn fogharbinn


ben a cumdach do chenn na crisige ocus tabair red tdan n re
ball eile dot ballaib ocus n licfe grin na sleige neime codlad
.

fort.

Is

ann

Temrach
fhios

sin
.

do

irig

Fonn

ocus tuc Fiacha

fiadnaise fher nEirenn

cuala in ceol srrechtach

do choimd

sciath ocus sleg do gan


eile d raibe i tig Themra

do mhacaib Mrna n do neoch


timchell na Temra. ocus

ocus trla roime mar sin

go

mac Congha

nr chian

do

ocus tuc slinn na sleige ocus a for-

K2

In Agal/amh.

132

[171

1,

grin re a dan ocus gabaid Ailln ac seinm a thimpin n gur


chuir cch ina codlad mar do chlecht ocus licid iar sin a chairce
.

||

teined as a bheol do loscad na Temrach.


brat corcra corrtharach bi

uime

ocus chuirios Fionn in


chairche ocus tuitid

in

nagaid

& lma
conad rd na teinedh ainm in ird ocus conad
glenn in bhruit ainm an ghlenna. mar do rathaig Ailln mac
Midhna a dhridecht do mhilled uime tinic tar a ais d'innsaigid
sda Finnachaid ocus go mullach slibe Fuait. ocus lenus Fionn
co carn Finnachaid ocus mar do b Ailln ac dul tar dorus an
tsfda anunn tuc Finn [mr] i suainemh na sleige ocus tuc urchar
nAilln gur
gmar urmaisnech co tarla mullach a dhroma
chuir a chroide ina lia.dubfola tar a bhl ocus rosdchenn Fionn
ocus tuc in cenn for cla co Temraig ocus do chuir ar chuaille
anuas
fichet

isin aier

co ruc

talmain

cairche in brat ceithirfhillte

in

bhadbda

ocus do b ann co hirge grine s irdib ocus s innberaib an talman. tinic iarum a mhthair co hAilln ocus tuc
.

tres ar thoirrse ocus

do chuaid

dho

d'iarraid legha

oirche.a bainliaig immar t do gaet Ailln mac Midhna


do shleig Fiacha meic Congha do'n brat bodbda do'n birgha
chn adrochair Ailln tncatar a tr tonna
at sunn fuil a chroidhe mar aen is smior a dhroma
chn adrochair Ailln sdhaide beinne Boirche
.

'

a Boirche a bainliaig toirche


ch ba suairc n uch ba shuairc Ailln mac Midhna a slib Fuait
co fa ni ro loisc Temair ar gach nardblaid ba h a chuairt
anois tirnic a mhaillnil

ann

Is

do

sin

irgetar

fir

Temrach airm ambi Fionn.

Eirenn

uile

um

a rg ar faidche na

fir do
Temair ocus a fhedn ocus a thimpn ocus a chairche
ciuil
ocus dar lem do saeradh Temair cona turrscar.
Is ann sin do lonadh lthair leo ocus do cruthaigedh comairle
ocus s comairle do crochnaiged acu rgfinnidecht Eirenn do
tabairt d'Fionn. maith a anam a Ghuill mheic Mrna ar Conn
cdchathach [c ro]gha duit Eire d'fcbil n do lm do thabairt
lim Finn. [beirim b]rithir ar Goll is mo lm dobr i

atch a

ar

Fionn cenn an

loisced
.

lim Finn.
Is

ann

[sin

imorro tinic] a nert

isin

sn ocus isin soladh

ocus

do

irgetar [maithe na] finne ocus tucsat a lma i lim Finn


ocus tuc Goll mac Mrna rompa comad lugaide an nire le

||

nech

eile

ar Cilte

do'n fhcinn a tabairt.

ocus do b Fionn

n go bfuair bs ocus aidhed

naill in

isin

bhruic

rge sin

luachair

In Agallamh

i]

133

degaid. ocus an tsleg dobeirise am limse a Ilbric is di dornad


an gnom sochair sin d'Eirinn ocus is li fuair Fionn gach rath
riam ocus birgha ainm bunaidh na sleigc. coimt acut in tsleg
aChilte ar Ilbrec go finnam in ticfa Lir do dhgailt a e[oin]
.

orainn.
Is

ann

sin ro tcbait a cuirn

ocus a cupada

ocus do btar ac

ocus ac ibnes ocus ac urgairdiugad [men]man ocus aicenta.


maith a anam a Chilte ar Ilbrec c[ia d tibre] comus in chatha

Lir do dhgailt a ein orainn. do'n t d tabradh Fionn


comus a chatha .i. do Derg dhianscothach ann st. in geibe do
t

lim st a Deirg ar lucht in tsde. gabaim cona shochar cona


dhochar ar Derg ocus do bdar amlaid in adhaig sin. ocus nr
.

chian dib ar matain go cualatar sitfedach na nech ocus culgaire na carpat ocus glonnbimnech na sciath ocus tairm in
.

tncadar mon sd ocus tncas as in sd d


do
bdar ocus is edh do bdar tr catha crdha
fhgad g
commra. pudhar lemsa ar Aedh minbrec andingntar ann sin
.i. bs ocus aidhed d'faghbil dinn ocus r sdbrug do beith ag
cloinn Lir sda Finnachaid. nach fedrais a Aedh ar Cilte go tit
an trntorc allaid chonaib ocus chuanartaib ocus in tan
mhrslig. ocus

lon

ghabus a bedg inbirid an damh allaid tit imshln o chonaib


mar an cdna g comlann as doilge lib isin cath ar Cilte. in
fer as ferr engnam do thuathaib d danann ar siat .i. Lir sda
Finnachaid. an n f tucassa lim in gach cath riam ar Cilte .i.
in comlann as ferr *do bhiadh ann do frithiliomh n leiciub andiu
re lr . ocus caidhe do chomlannsa dhinn a Dheirg ar siat. g
comlann as doilge lib ina dhegaid st ar Derg. Donn ocus Dubh
ar iatsom. dingbatsa iat araen ar Derg. ocus do irgedar sluaig
naeinfecht chum in chatha. ocus do diubraic
in tsda amach
cch a chile dhob do shaigdib [sochaith]m[e] ocus 'do ghib
bega birgheda ocus do [laignib] lethanghlasa ocus do chlochaib
m[ra] sholustrth irge do l co medn li. ocus do chomraic
.

||

Cilte ocus Lir sda Finnachaidh co fuilech fbartach ocus tor-

chair Lir

crch in chomraic le Cilte.

dias deglaoch
.

gliaid

.i.

Dubh

.i.

ocus

ac coimt an chatha

Dubh

is

ann

sin

do gabsat an

Donn d mac
.

ocus

is

tosach na drma ocus

Eirrge anghlonnaig
amlaid ro chuirset an

Donn

re

degfheichium

ocus atchonnairc sin Derg dianscothach ocus tuc a


choirrmhr i suaincmh na sleige ocus tuc urchar gmar do'n fhior
ina diaid.

In Agallamh.

134

[1710:2

ba ncsa do gur bhris a dhruim ar d ocus go trla


an flr ba sia uaid go torchratar do'n aenurchar.
Ilbrec:

clib

compar

ann asbert

is

ocus n gnom nach midte


le Cilte
dorochair Donn ocus Dub le mac Eogain d'aenurchur
o mhinaig in cath bud tuaid ar Lir co mit a mhrsluaig
n dhechaid dob do'n rriuig as acht ntriar co ndeigeolas
orochair Lir

Ocus tncatar rompa isin sd iar mbuaid


midme ocus do gabsad nert ocus forlmus ar

com-

coscair ocus

shd Finnachaid as

a haithle sin riam. do shleg dui.t a Ilbric ar Cilte. nr ohomadhas duit a rd rim ar Ilbrec r gin go mbiadh d'arm im Lir acht
.

an tsleg
thu.

r comarba dles dingb^la di


ocus teora adaig isin sd iar sin.
a Chilte ar Ilbrec esa Ruaidh cia airm

sin is duitse

do rachadh

ocus do btar teora

Maith a anam
anderna Fionn creidem n in derna riam ar s. dorine n
ar Cilte. cit anderna ocus crt adbar a dnma ar Ilbrec.
ndruim ndiamair risanabar druim d n ar in Sionainn ocus ba
h adbar in creitme arbtin Finninc ingine Buidb ro mharb a
:

cile fin

.i.

Conn

ocus ro mharb cch a cile dob

.i.

Conn

ocus Ferdhoman. ocus do riacht an fhiann co iodh nnaig re


[a]nabar druim ndiamair isin tansa ocus tucadh loingsithal bn.

do shaigid Fhinn ocus do innail a ghelghlaca ocus do chuir


in tuisce eocharghorm im a ghnis ocus tuc a ordain f a dht
ocus do faillsigedh for do ocus do ceiledh gi fair ocus do
fls
faillsigedh do go ticfad in tilchenn tabartach re deired domain.

ir

ocus go ngbadh tech ar leth Eirenn


ocus adubairt Cilte
:

nmain

cell

.i.

Ciarn mac an

mach dias f eochair na habann


mac bud anacal mr nanam
.

tsaeir.

'.

|j

Ocus do

riacht fios an

dorigne Fionn

in

chomraic

sin

chucainn conice sin

creidemsa ann ocus fuair

nemh

trt

airg finnid atchuala in scl ar techt dinn co snm d n


aided Conin mhaeil do'n mhaig ocus aided Fherdomain
ruim ndiamair n druim ndiamair a ainm so cusna fiannaib
druim nnaig sin al d'nach Fhinn is na finn
s amra in gein bertar ann
do deoin ruire na rchlann
mac dingbla rg nime aingil oc fhrnaide
ud eiside Ciarn cidh is brar san rgrith
gbaid leth Eirenn maille mac in tsaeir a Muirtheimne
achait foghlaid a chille bs obann do ruaidrinne
crechad'is riagad gan rath ocp& iffcrn ochtarach
.

ocus

172

In Agallamh.

i]

dam

deirimse ribse de is for


creidim athair ocus mac
.

ilim flaithes rg nime


in r romcuir ar cairde

naem

naeinfeacht

spirat
as ferr in gach fine
nmlicfe f bithmairge
.

in fhitsine

is

135

Do btar isin tsd iar sin go cenn cicdigis ar ms. is mithig


dinn imthecht ar Cilte r atmait re hathaid abus. bennacht d
ocus dine abus ort ar lucht an tsda ocus gid choidche bud il duit
beith acainn foghbth. ocus ac sd ar Ilbrec s imthecht dogn
.

ni ndaige lgda lennmhaisecha


ocus ni cloidim inntlis rdaide

ocus do thimnadar cileabrad


ocus rucsat buidechas

ocus ni scith

ocus ni slega.

ocus ni coin caeimshelga duit.


ocus do fhcbatar bennachtain
.

ocus gr bfada an cath sin ba fhoide le


ndianscothach
Derg
[scarad] le [a] choigle ocus le a chomdalta
budin r nr faide leis in l do scar re Fionn ocus risin finn
.

in in l sin.

Tinic roime Cilte ocus in naenbar nclch sin ocus do b


sliab cuire

ocus

sliab Cairbre

ocus

ocus do chathair daim deirg. ocus nr

bud tuaid.
chian do btar ann co

sliab cide

facadar in dias niamda ndathlainn ar a cionn

isin

carn

.1.

clch

lainn ocus rgan a comaeise ina fharrad. fiarfaigis an tclch


scla do Chilte ocus do innis Cilte a scla do do mhuintir
:

Fhinn meic Chumaill dam ocus Cilte mac Rnin m'ainm g


comainm thusa a clich ar Cilte. Eoghan athbrughaid m'ainm
ar s ocus do shenmhuintir Chairbre lifechair mheic Chormaic
dam ocus Becnait banbhrugaid ainm [na] mn maithesi ocus
comaeis damsa ocus disi ocus is sln deich bfichit bliadan
dinn araen. na[ch raibe]
maithes mradbal acatsa a clich
.

||

imorro ar Eogan r n raibe es ruaid


mheic Mhodairn go cnoc in fhomorach bud tuaid re anabar
Torach thuaiscirt Eirenn nach raibe fionnairge gach re .mbaile

ar Cilte.

n gach

ro bi

tres baile

dob acam.

cid ro dobaidh sin ar Cilte.

torathar tide ocus fomor frghrna ocus mac mraith ro mhill


Fionn ocus ro chaith na secht triucha ct comlna co n fil nech

n ferainn co ro f hsaig uile arna ndthiugadsom.


ocus ro dobaidh ocus ro airg mise dana acht ocht fichit fionnairge do deired mo mhaithesa ocum. cit amb in fer sin ar Cilte.
carrac comdaingen cloiche at rinn atuaid ar an cuan coimlethan
is ann bhos.
ocus beirid ln a luinge leis a triur muintire ocus
re gabil forba

comlann

ceithrc ct fin

ocus comlann

tr

ct a ch

ocus

In Agallamh.

36

[172

ocus n chumngann nech n dib. cit


cuan ar Cilte. risin mbaile aniartuaid amne ar
Eogan. do bdar ann re hedh na hoidche sin ocus ro frestladh
ocus ro frithiledh do gach leith iat.
Do irig Cilte a oenar co moch arna mhrach ocus ro ghab
a sciath ocus a chloidem ocus a dh shleig ocus tinic roime
cusin carraic nd/thoghlaide do thaeib an chuain ocus do b re
hedh ocus re hathaid ann co facaid in curach d innsaigid ocus

comlann

tr

a ticsium

ct a ingen

isin

triar isin

.i. madra gairbfionnach glasodhar ocus slabrad


im a bhrgait ocus scailp ingine maeile duibe fa
beinn cairrge do chin i tosach in churaig ocus birgha

curach

agarb iarnaide
cosmail re

imdaingen iarnaide ina lim ocus in teathach ndeired in churcomfocus do Chilte ocus
aig. ocus do gabsat cuan ocus calad
do gab grin ocus egla Cilte rompa. adubairt an fer mr re a
ingin oslaic do'n choin ar s ocus lic chum in aenduine mir t
co ro luinge a lrdhaethain de r ndul ar fecht ocus ar turus.
i

ocus ro oslaic an ingen do'n choin ocus gabus grin ocus egla
Cilte roimpi nr ghab riam i-cath n i comlann ocus adubairt
.

mo dhilem ocus mo thilgenn uaimse bar [njagaid ar Cilte.


ocus gothnait umaide bo b aige r di[ubraic r]oth nurchair di
chum na con co tarla in dara [cenn do'n bhio]r isin carpat uachtarach ocus in cenn [eile isin carpat] ochtarach co rosdin a
in

glomar

fuair bs
eile

tr

[ocus do thuit as in curach co]mad i ndomairi in mara


ocus do chuir in tonn i tr iar sin. tncatar an dias
||

ar

amus Chilte oeus do chomraicset co dna drchroidech

ocus tuc an ingen trcha gon ladhair a choise co a rla air.


ocus tuc Cilte bim cloidim di gur lic a habach ocus a hinathar
aisdi. ocus ro dhnaig ocus ro dhchraig in comrac risin bfer mr.

ris

ocus dorigne tr hirdne de ocus ba h


ocus do ben a tr cinnu dob ocus tuc

do

irig

Eogan ocus muinter

in tres

rda dob a chenn.

chum na

leis iat

bruidne.

Cilte ocus tucsat aithne ar

na

cennaib sin ocus ro altaigset in gnom ocus suidis Cilte co


hanbfann tlaith ocus ro thuitset taise ocus timnlla fair. ocus
.

tucadh" lossa cce d innsaigid ocus bi re hedh caicdigis ac


leighius co ndernad sleman slinchrchtach de.

Imthecht acainn amrach ar Cilte ocus bennacht fhcmaid


ocus ro thimnadar cilebrad d'Eogan ocus tncatar
rompa as sin co tulaig na cd risaridter tulach d ech isin
tansa. ocus do chillios na finne bud tuaid ocus do churrach
acaibse.

172 :

In Agallamh.

i]

na mlchon

re

anabar currach cuan

137

ocus do bhoith chn bud

tuaid it ar thaispn an igse cenn do Lugh lmfada mac Eithlenn ocus in baile arrucadh Colum cille mac Feidlimid [ms. feil-]
.

ocus do dhoire Guill bud tuaid.

amach co facadar

in daire

comdaingen cloiche
isin

brut s a bruinne

in

ocus ac toidecht dib dar.brd

taenclch ocus a dhruim re cairthe

ocus brat corrtharach uime ocus delg ir


ocus inar maethsril uime ocus d choin
.

caeimselga ina lim cuanart gadar ina fhiadnaise. bennachais


Cilte do'n clch ocus freagrais in tclch in bennachad. cia
.

danad muinter sibse ar in tclch. n mharann r triath n r


tigerna .i. Fionn mac Cumaill ar Cilte.
Is ann sin ro chiesdar an tclch dra falcmara frtruaga gur
ba fliuch blaei ocus bruinne do. cia thusa amlaid a clig ar

doghn mo shlonnad duitse ar eisium Donn mac Aeda


mheic Gharaid mheic Mrna mise. do ba mhaith th'athair ar
Cilte.

Ceilte

ocus adubairt:

o b' in brghach buanbladach do b' in finnid frghalach


b' in ghg toraid co mblaid
re fogail sd in domain
.

do

Maith a anam a Chilte ar Donn in fuil sleg m'athar acutsa.


at cid a sciath ocus a chloidem ar Cilte. [ar for] do ghaile
ocus do ghaiscid frit ar Donn innis d[amhsa in tadbar] bunaid
umar marbad . inneos[atsa sin duit ar Cilte r isam] meb:

|j

rach ann.

Dubdithre rgfinnid fhiann Osraige do mharbad dot shendo Gharad mhac Mrna. ocus carrac Guill do ghabil
ar Goll mac Mrna thiar ocus tr catha na finne do beith ac
forbhaise fair go cenn caeicdigis ar mhs ann
ocus a bheith
ni naidche gan biad ocus scthlim do dul ar a lth ocus ar a
lmach. ocus dul do mac Smaile mhac Duibdithre anunn isin
carraic ocus Goll do dchennadh i fiadnaise fhiann Eirenn. ocus
tuc leis in cenn d'innsaighid Fhinn. ocus do b th'athairse ag

athairse

mac Smaile
:

iarraid dligid ocus cra ar

ocus clch do tabairt do

.i.

inneoch ro bi

idir rg

Cilte cecinit.

dubairt nach tibredh cir

acht dobradh corp re corp

do'n
.

in

Aed

fhinnghel ba mr g
gach olc dorigne a lm

th'athairse coimdhilse do licen etorra ocus mac


dobrsa comha duit a Aed ar mac Smaile. g comha

Ocus adubairt
Smaile.
sin ar

Aed. dobr ar eisium da shleig Guill meic Mrna

ocus

In Agallamh.

138

[1724:2

Chonbroin ocus corn Duibdithre ocus cloidem


Muirinne macha do b ac Goll ocus muince selga Sigmaill ocus
mise ar Cilte do chuaid leisin techtairecht dia nebrad in lid

sciath Cairill

iagat techta uainn co hAed ridhid risin sgainn saer


ar gelladh do tolaib gal co brch nocha coimltar
.

arga do muince selga tucad d'Fionn assth Nennta


gan cor dno bfiadh tar cladh nocha tit gan a mharbadh
T arga sciath Cairill co mbloid do bodh air isin imghoin
suairc in st in sciath scenmda grin cd ar a tigerna
T arga do in cloidem catha do bodh ac Muirinn macha
targa fs corn Duibdithre gid do bdhas g dhicleith
gell caeca mogadh tar muir at d'r ina brduib
T arga dh sleig monar ngl co crannaib ruis rbuid
gid beg a fuile n a loit is marb gach duine a tiagoit
O cus g thargassa sain nr gabsat clanna Garaid
ar imad a slg m sech na mac mr fialgharg fuilech
D o faeth le cloinn Mrna muill Finntan ferrda a fedaib cill?
Banbh Sinna Sciathbrec in ig ocus Finn mr mac Cuin
S irit ar mac Lugach lonn a raic r do gon Goll
's ar
a luachoir
is ar Chilte in airm ghir ghloin
[O clch do thuai]th Temra breg do fer cuinnscleo re Goll ngel
maelgorm san tres ferda in roinn dar ainm Flaithes frloinn
D mbeits tr caoca mac ag Goll gasda na ngelghlac
nr b annsa le a chloinn chain n limsa mo dhegathair
M'athairse Dubdithre dian finnid forusda frfhial
nr chlos a cnach cath fa maith a lth 's a lmach
R idh risna feraib n g uaim n brat n bhus m
ni cd is a ndruim re feart isin tulaig a tiagat
.

'

||

do ghaile ocus do ghaiscid a Chilte ar Donn tabair


armghaisced m'athar dam. dobr imorro ar Cailte dig ba fialnr

Ar

for

hathchuingid fin. ocus tuc Cilte armghaisced a athar uile


do. tabair eolus dinn anosa a Dhuinn ar Cilte. cia hairm a sire

fria

do

eolus a rigfinnid ar Donn.


Conaill:

meic Nill

tig Conaill

rg ceneoil

Cilte cecinit.

Dhuinn

tabair eolus

dn

r ati at aenar maille

D
A

gan mairg ocus gan mhrn

tar is th'finne

o chuadar as meic Morna


dich cd laech ba hedh a
deirimse ribse de
re taeib ir

is

bud

arcait uill

th'fairne

adbar brin is bithdogra


do b' in toirecht gan imsnm
gach a ridemne

ln

for

is

foghba sin uaim a Dhuinn

Ragatsa romatsa ann sin ar Donn uair derbbhrthair mo


mhthar ocus is so oilesdar m ocus gid aigesium at in rge
is acamsa at a tthacht. ocus do ghab Donn a arma ocus tinic
.

173

In Agailamh.

i]

139

roime co tech Conaill co dn na mbarc. innis scla dhinn a

Dhuinn

mac

ar Conail

hairm d

fin

Nill.

do

Donn mar tuc Cilte na


chum in rg. do gbasom

innis

ocus a beith ar sligid

ar Conall r as do leith Cuinn do ocus ar anderna fin


do maith. ro thaidbsen Donn na hairm ocus na hilfhaebair tuc
Cilte do. is degdhuine ar in tairecht frth na haisceda t. is
degdhuine imoTO ar Conall r n dubrad mac clich re duine
bud fherr ins. ocus mar atconncus Cilte chum in dnaid do
sin

Conall co maithib a shlig ocus a mhuintire d'ferthain filte


ocus suidis Cilte ar in carn i ndorus in din ocus

irig

re Cilte

suidhit in sluag uime.

Do

fiarfaig

ar in carn so.

Conall do Chilte crt ima tucad carn Garb daire

do

fregair Cilte in cesd sin r

is

aige do b a fios

mac Cumaill do bi ann so ar Cilte .i.


Garb daire mac Aengusa mac rg Muman andes ocus do bi oc
dnum shelga laithe [noen] ann so ocus do marb tr caoca dam
oclch grda d'Fionn

ocus

tr

caoca

eilit

ocus

[tr

caoca

ocus atconncadar lucht

torc].

ocus ro lingset chuige ocus


na crche ocus an [fherainn ]
rucsat a fhiadach ocus a shelg uada ocus torchratar tr cd clch
leis. ocus do iadsat lucht in tfre uime ocus dornsat abhall im
.

||

rennaib de ocus do mharbsat ocus do riachtsamne tr catha


na finne dia dhgailt ocus do fholmaigsem an crch ocus an
ferann ocus do marbsam tr rga in tre ocus do ladar drong
.

eile

nailnaib dob:

arbtar Garb daire ar in trig Ie cenl Eogain imlin


do marbsam caoca laech de sunn ndgail Gairb daire
.

Ocus

cona armghaisced ocus is aige ro


do bod ac coimd brgat
mheic
Eithlenn
Logha
mac Mled ocus tuaithe d danann aige. ro bud maith linn ar
Conall na hairm d'faghbil. mad maith ar Ciite tochailter in
carn anosa. n hedh ar Conall acht tochailter amrach r
adaig ann ocus l ocus ibhnes dogntar acainn anocht ocus
tngatar rompa isin mbruidin mir ocus tucad Cilte cona muinis

at isin charnsa

bi slabradh

tir

tech ndeirrit ndiamair ocus ro frithiledh iat co maith.

is

do Chonall Bbionn ingen Mhuiredaig mheic Finnachta ingen rg Chonnacht. maith a ingen ar Conall fad gairit
bias Cilte ibhus tabar prind deich cd gach li dho ocus
cuirter ocht fichit b i frghurt ghabla ina urchomair ocus a
fa bainchile

mbleghan gach noidche

do.

In Agallamh.

140

[173:2

Do bdar ann re hedh na hoidche sin ocus adrachtadar arna


mhrach co carn Gairb daire ocus ro tochladh in carn ocus frth
.

slabrad

ocus frth in sciath imln amail


tucadh na hairm anos ocus tucadh in

Logha mheic Eithlenn

tucadh re [a] thaeib


cenn ocus in fer fa
.

lr cinn in clich.

is

do'n tsluag do thoilledh ina suide ar


in cenn a anam a Chilte ar Conall.

mr

mr ocus fa maith in t ar a raibe ar Cilte ocus tuc Cilte


na hairm do Chonall ocus do b in slabrad aige fin do thabairt
do naemPtraic ocus do miredh in fert iar sin.
Is ann sin ro fhiarfaig Conall mac Nill do Chilte at ailn
ar r comhair ar in muir amuig ocus dnad ann ocus adlacad
mr annsin ocus n fhedarnar crt d fuil. ro chiestar Cilte
ac chluinsin sin. ar for do ghaile ocus do ghaiscid tarsa linne
d fhgain ar Conall. dar mo bhrithir mh ar Cilte is sin in
nEin'nn [nr bh'Jil limsa d'faicsin tar is na muintire
tres inadh
do b ann gidedh [rachd] letsa amrach ann.
Anaid in adaig sin isin dnad. [ocus irgit] arna mhrach
Conall ocus a ben ocus sluag in baile uile [ocus ba mhdugad]
menman ocus aicenta leo Cilte ocus tncatar rompa chum an
dnaid anunn ocus ro suidh Cilte ar in fert bi isin dnad.
secht fichit traigh do Chonall
fad in ferta ocus ocht traigthe
fichet ina leithet. maith a anam a Chilte ar Conall n hinganta
limsa n d faca riam in in fertsa ocus innis dinn cia isa [ms.
ciasa] fert so. adr frit a fhrinne ar Cilte .i. fert an cethramad
ben as ferr do luigh le fer naenaimsir fria. cia na cetra mn sin
ar Conall. Sadb ingen Chuinn chdchathaig ar Cilte ocus
Eithne ollardha ingen Chathir [ms. catair] mhir ocus Aillbhe
ghruaidbrec ingen Chormaic ocus ben in lechta so .i. Berrach
fa

||

Chais chuailgne ingen rig Ulad atuaid bainchile


ghrdach Fhinn mheic Chumaill. ocus mad do bh maithes
d'imarcraidh
mni dob sin is inntisi do b. is ina tig do bod

brec ingen

luan taite samna co luan taite nimbuilc ocus a rogha


do imthecht n anadh sin amach. ocus in duine nach faghadh
a dhaethain airm n daig do geibedh uaithi a lrdhaethain.
in tighe

adbar a hoidheda ar Conall. at liumsa duit ar Cilte mthair


ocus athair Ghuill meic Mrna ro oileasdar ocus n raibe
banchomdalta acusom acht s. ocus ro chuinnig Fionn ar a
hathair ocus adubairt nach tibredh d'Fionn munbud deoin do
Gholl mac Mrna. ocus siris Fionn ar Goll a chomdalta ocus
:

i73 b

In Agallamh.

'

il

adubairt Goll

coma

fuil

ar a tibrinn

Goll.

fort.

do rogha

gan a lcun

.1*.

41

tr bithu.

ocus gan a hradh um n d


dobrthar uile ar Fionn. cia bhus cuir dinn ar

ocus a beith ina tres ben acut


cuinnighfe

Fionn

cuir ar

ocus tuc Fionn a

tr

comdaltada

coraigecht fria .i. Daighre ocus Garadh ocus Conn. ocus


do b ac Fionn co ruc tr meic do .i. Faeln ocus Aedh bec ocus

fin

Uillenn faebairdherg ocus do b ina mni grdhaig ac Flonn n


go ndechadar a comdaltada .i. clanna Mrna ar foghail ocus ar
dbfeirg ar Fionn deich cd ar fhicit cd clch a lon amail
do ridh Cilte in rann:
.

eich cd- ar fichit ct ann

cig cd dc shin

amach

lon clainne
.

lon a rg

Mrna miadchlann

is

a tisech

Lotar meic Mrna co daire tarbgha i ciced Connacht ocus


tr catha na finne orro ann rsin do irgetar as a longmach
ocus ro thuitset cig fhir dhc dgraise degharmphort
acha do mhacaib Mhrna isin daire. ocus adracht iar sin in
.

rucsat

mrchalma

mlid

.i.

Goll

mac Mrna ocus

tuc sciath tar lorg.

ocus nr fhdsamne a bhec dib ro ghab Goll sciath fair. ocus


dornsat clanna Mrna comairle gan nech isa caradrad do biadh

do licen as cen marbad uile. ocus is


comairle sin Conn mael mac Mrna r b[a] debhtach
muinntire ocus ba himchasidech slig ocus sochaide . tngatar
meic Mrna rompa cusin faidche frghlaissi ocus do bdar g
brethnugad cid doghndais re Berraig bric re a comdalta budin.
ocus adubratar coma do tabairt di .i. a seoid ocus a mine ocus a
innmusa do bhreith di li ocus Fionn d'fcbil ocus nach bud
ecal di iatsom. truag sin ar s an m'olcsa do b'il dib do
dnam a chomdaltada chroidhe. is imorro ar siat. adubairt an

re

Fionn ocus

risin finn

tuc in

||

n triciubsa ar s mo chile ocus mo chdmhuintir ocus


mo chaeimlennn oraibse eitir.
Do irgedar meic Mrna n cathgrinne do bdar chum an

ingen

baile

ocus tuc cch a lm illim a chile imon mbaile ocus do

chuirset teinid gacha hirde ann. adracht in rgan ocus trcha do


bhanntracht li as in mbaile amach ocus do chonnaic Art mac
.

Mrna do sceimel an dnaid ac dul ar in ngeltrcht ngainmidhe


amach chum a luinge ocus tuc a mhr suainem na sleige ocus

tuc urchar

di.

ocus atchualaid

in rgan fidhrn

na

sleige

ocus

impis a haghaid ar an sleig co trla na huchd ocus ina hurbruinne gur bhris a druim ar dh co fuair bs. ocus rucad suas iar

In Agallamh

142
sin lena muintir fin
isin fhiortsa ar Cilte

[ 1

73

ar nargain an dnaid bcus ro hadhnacht


ocus adubairt:

errach brec n Berrach brec

o ba rgan fhuilt buidhe fa ben dola degduine


o marbadh forsin trig do b' sin in gnom nr

ingen Ghais chuailgne

mo

sherc

do ratad teine ina dn

b' in

chir

'.

fhagal co mrn

cd sciath ina tig thall tr cd brannubh is fidcheall


cd blidhe re hl frisatabartha dergr
ochar r s d'uine riam fa maith a cruth is a ciall
in bhaile at a lecht co mblaid
frisaridter fert Berraig
r

is tr

do

Ocus at fibse sunn ar Cilte in ben isa fert ocus isa scla sin.
Adracht Cilte iar sin ocus tuc lim risin mbaile bud tuaid
ocus tncadar cch ina dhiaid

ocus tuc a lim ar lia cloiche bi


dnaid amach. a fhira ar s gabaid lethchenn na clorche
ocus licidh damsa in cenn eile. ocus tngatar na slig d hinnas

slis in

saigid ocus nr fhtsat n dhi. cit a fil Donn mac


Garaid ar Cilte. sutfn ar Donn. irig am agaid r

Aeda meic
mac curad

ocus d faghainn dil f'n cloich dobrainn [a tri]an duit. do irgetar araen ocus tucsat srengtharraing
ba[dbda] uirre ocus ro tharrngsat co lonn ocus co lidir goocus caithmled thu

[roschuirset re lr

is

adrae buaid ocus bennachtain

re] lntalmain.

a Dhuinn ar [Cilte : is frr do chongnam amin] in congnam


ceineoil Chonaill [uile ocus cit a fuil Conall ocus in rg]an ocus
.

Donn

sunn ar siat. irgid isin uaim anonn ar Cilte.


ocus atit tr dabcha innti .i. dabach ir ocus dabach arcait.
ocus dbach ln do chuachaib ocus do chornaib ocus do chupadaib. ocus n tabraidh do na sdaib damsa acht in craebghlasach
cloidem sliasta Finn ocus escra lma Finn co tucar do Phtraic
r att tr caoca uinge d'r ocus tr caoca uinge d'airget ocus
iat
tr caoca gem giainide ina coimecar. do chuadar a triur isin
uaim ocus tucsat a noireda leo do gach mhaith dob sin ocus
ar Cilte.

||

tit in

sluag uile

isin

nuaim ocus tucsat a lrdhaethain

leo co

nach raibe fine nnbair dob gan a lrdhaethain d'r ocus d'airget.
Is ann sin tinic a charpat chum Conaill. irc isin carpat a
Chilte ar Conall.

ocus do chuatar

ricim a les ar Cilte r

am

scth isin oirechtus.

do ghreis Conall brod forsin echraid


siar co trig conbice ocus do fhiarfaig Conall cid f tucadh trig
conbice ar in trigse a Chilte. n annsa ar Cilte c grdach
do b ac Fionn conbec a hainm ocus in fiad frisalicth n
fagadh a dhon nEirinn n go tabradh i cenn con ocus gilladh
isin carpat.
.

174

In Agallamh.

ocus nr luig c naeinlebaid re Fionn riamh acht


ann so do bidh Goll mac Mrna ocus do chuir tonn
cionn na trga.
thr ann so co fuil f'n carn nglas adch

fiann Eirenn

ocus

s.

143

tuile f

is

ocus atbert Cilte:

ruagh lem oided conbice

conbec ba lr a gloine.
ndiaid mhuice n oige
conbec in gotha gairge
.

bud chroibghlice

n fhaca

S aeth lem oided conbice


n fhaca bud chroibghlice ac marbad daim gan cairde
S aeth lem oided conbice s tonnaib rda uaine
a hoided ba chomraime a bs fa lr a thruaige

Tncatar rompa co dn na mbarc in adaig sin ocus adubairt


at druim i comfocraib dinn ann
so druim Nir a ainm ocus at muc ann ocus n fhdaid coin
.

Conall re Cilt arna mrach

nit dine n

ocus cit a

di.

fuil

do bdassa

l ar Cilte

Donn mac Mrna

ocus ro b'fiadhaide m.

sunn ar Donn. geib

ar Cilte.

th'arma co ndechmais d'fiadach na muice


gluaisit rompa isin druim anunn ocus atciat
fiacla as

gach carpat

ocus na

fer

leacar

mo

di

ocus ro scrch

in

in lion finne

atm.

muic ann ocus ni


muc ac faicsin na con
in

mr ocus do ghab

eadramsa ocus

in

grin ocus egla iatsom roimpi.


muic ar Donn r cuma mo bhetha n
.

ascaidh churad chuingi ar Cilte. ocus do innsaig Donn


in muic
ocus ac drut do'n muic chuige tuc Cilte sdadh sleige
uirre co riacht 'n ascaill co araili di co t[orchair in muc] leo f'n
bs.

ninnus
ar a

sin.

cenn

Conall.

ocus nr fhdsat a breith as [co tinic] slg Conaill


ocus tucad i fiadfnaise Chonaill . is] mr in muc ar
[is in muc] slngha ocus is um a
cocad ocus imresain] cloinne Mrna ocus cloinne

for ar Cilte

is

leithit [sin trla

Baeiscne.

Ocus nr chian [dib co facatar] in mirsheiser chucu. canastncabair a ga ar Conall mac Nill. tncamar ar siat Phdraic
mhac Chalpuirn ocus Oisn mac Finn ocus Dhiarmaid mac
||

Cherbaill ar do chennsa ocus ar chenn Chilte,

dhul ann andiu

Cilte ocus beir let

mo

n hitir limsa

shelga oeus irigsc ann a Chonaill ar


na haisceda t .i. in tescra do b ac Fionn do

d'is

in craebghlasach cloidem Finn do Diarmait mac


Eirenn
ocus in muc do marbad ann do rg Eirenn.
rg
r is so in mhuc shlngha ocus co faicit cch ocus co roinne
r Eirenn dib idir mhaith ocus shaith.
dornad uile mar sin
ocus tucad in cloidem i lim Duinn mheic Aedha mheic Ghar-

Phtraic

Cerbaill

ocus

do

aidh mheic Mhrna.

a sochar ocus a dochar in chloidim ort a

In Agallamh,

144

[174:2

ghilla ar Cilte n go ria co rg Eirenn. ocus tuc Conall fin in


tescra leis o Phtraic ocus tucsat na mogaid an muic leo ocus
.

lotar
isin

rompa co rncadar cnoc uachtair Erca


tan

so.

ocus ar rochtain dib ann

anabar Uisnech
ann do bi Ptraic

is

re

mullach Uisnech ocus Diarmait mac Cerbaill ar a lirn ndeis.


ocus Oisn mac Finn ar a lim cl ocus Muiredach mac Finnachta r Connacht or a limsin ocus Eochaid leithderg r
.

ocus Eoghan derg


ar lim rg Eirenn.

Laighen ar a limhsin

Muma

ciced

Tinic Conall

mac

Nill

iar

Ptraic ocus do shlcht do.

tar

mac Aenghusa

sin ocus tuc a chenn


nucht
sunn a Chonaill ar Diarmait.
i

bfiadnaise Ptraic biat ar Conall gurab bias s mo chionn i


nim ocus i talmain. rge uaimse duit ar Ptraic ocus trcha n'g
rge mo chathair ocus m'abdaine duit fs ocus inneoch foghb chic ollchicedaib Eirenn do chaithem acat.
Tuc Conall an tescra ir lim Ptraic. do chara fin Cilte

dot shol

mac Rnin

tuc in aiscidh sin duit ar Conall.

ocus tuc Ptraic secha

is

cara dar

mo

lim n'g Eirenn .


ocus do bh r Eirenn ac fhgad co fada ocus adubairt n
facamar riam st bud ferr in in tescra ocus dgha let a Oisn
bhrithir ar Ptraic

cia ac raibe.

acam

athair ln ar Oisn

ocus tu</do bainchile do

ac Fionn

mac

Cumaill.

Berrach brec ingen Chais chuailgne.


ocus is deimin lemsa ar Oisn in t
is ro marbsat meic Mrna.
fuair so co fuair s in st eile as ferr do b
nEirinn n nAlbain.
.i.

[ocus c bfuil in] craebghlasach cloidem Finn. at acamsa sunn


ar Conall [do r]g Eirenn ocus is maith in aithne tucais. irig
[a Dhuinn] ocus tuc in cloidem do rg Eirenn r is do tuc Cilte
.

ocus tuc Donn] in cloidem illim Oisn ocus ba ln glac


Dhuinn do dornchla in chloidim. ingnad lim ar Oisn do ghlac
do lonadh do'n chloidem r ni'r lon glac riamh acht glac fhir
do chloinn Bhaciscni n do chloinn Mrna. can duit a ghilla ar r
Eirenn. Donn mac Aeda mheic Gharaid mheic Mhrna mise. dar
mo bhrithir ar Oisn do ba mhaith th'athair ocus do shenathair.
[

|l

ocus tuc an cloidem illim rg Eirenn. caide dece an chloidim a


r Eirenn ar Donn. c dece shire ol in n'.
n'gfinnidccht Eircnn
amail bi ag derbbhrthair mo shenathar.
le Cilte ragaid duit. is ced mh ar Oisn

dthchas do

Dhonn

cet le hOisn ocus


is

mo

chetsa ced

r ro ghabsat secht rga


Eircnn
ocus
Alban.
Is amlaid dobeirim duit
rgfinnidecht

Cilte

uime

ocus

mad

is

In Agallamh.

174/': i]

ar an

145

gan chos gan chnachus r n aircit do tabairt duit


do gach rgfinnid romat acht comus selga
ocus fiadaig Eirenn duit ocus do ghabsom cuir -ocus tennta ann
sin
ocus do b secht mbliadan fichet i rgfinnidecht Eirenn
ocus Alban n gur marb Dubh mac Dolair i cath cuire thall i
nAlbain .
Tucadh iarum in mhuc i fiadnaise rg Eirenn. ac sin ar Conal)
1

aisdi amail tucad

in

muc

ro

marb

Donn

Cilte ocus

ocus tuc Cilte duitse

d.i

roinn ar fcraib Eirenn ar dig cumad coimghe dib a cuid do'n


muic slngha do roehfain dib. ocus do roinn r Eirenn h mhuc

do na cig cathaib fichet btar fir Eirenn i nUisncch gurbat


subach sobrnach uile iat. ocus ba h sin muc shlnga dhidenach do roinnedh idir feraib Eircnn.
Is ann sin adubairt Conal mr mac Nill re rg Eirenn c
breth as il letsa do breith ar Chilte da t dot innsaigid. prind
dcich cd clch do ol in r ocus ocht fichit b do chur fcrghurt
gabla ocus a thabairt do r luige ocus d chomdalta d'Oisn.
ocus d btar ann in adhaig sin co harabrach,
Dla Chilte imorro do gabadh eich Chonaill do ocus do hinn:

ledh a charpat ocus tinic roime

do chacrthann ban

fosmhullach slibe Fuait

ocus

d dham.
fochaird Muirtheimne

fionn re anabar caerthann cluana

ocus d'rd in ghaiseid atuaid frisaridter


bhaile anderna Cchulainn in foicherd gaiscid ar sluaiged tna
b Cuailgne ocus d'th na carpat bud tuaid re anabar th Guill.
.

ocus dechlaisc ech Conculainn re anabar lighe in lith Macha


ocus do sliab na con [risaridter]
[eitir] dn dealgain ocus muir
.

sliab Bregh.
Is sin aes ocus uair ro

ghab [Diarmait]

|l

mac

Cerbaill mujl-

fharrad ann ocus


(sic) nEirenn ina
do fhiarfaig in raibe uiscc comfhocraib do. n fhuil ar cch.
do chualaid Oisn sin ocus atbert sithal dam ar s co ndechainn
d'iarraidh uisce. gilla let ar Diarmait. n thicfa gilla n clch

ach Uisnech ocus maithc bfer

ar Oisn.

Adracht Oisn ocus do chuir in cain cinn frithroisc for a lnrg


co nach fccad nech i longphurt fher nEirenn ocus rinic
d'innsaigid na tipjtat .i. in fhinnlescach tipra Uisnech ocus
thucadh cath Gabra n fhuair nech dTeraib Eircnn co sin. ocus
rinic Oisn co griantrcht an tobair ocus atchonnaic na hocht
nicne ille cochairbreca ann r do b do dhiamair an inaid nr
.

In Agallamh.

146
ann

ecal leosom n

ngais fothlachta

[174**-*

ocus benais ocht ngais bhiroir ocus ocht


f'n tiprait ocus tuc lais na

ocus tuc in tsithal

hocht mbratin beo ac baeithlimnech isin tsithaii ocus na gais


birair ocus fhothlachta ar a huachtar ocus tinic roime co hUisfiadnaise rg Eircnn. ocus
nech amlaid sin ocus tuc in tsithal
.

ba hingnad le cch sin ocus do thiged gln Diarmada i mbun


gach gaise dob. a roinn st ar dh ar Diarmaid ocus a leth da
Phtraic ocus a leth aile dinne. n hamlaid ar Ptraic r lia
.

dibse

ocus roinnter ar

is sin

Ptraic

a cuit fin
:

tr iat

ocus tabar a trian do'n neclais r

ocus dornad amlaid.

maith a

Eirenn ar

n benadh in dias t do chuid nime dotsa. cid sin


ol Diarmaid. a mhd dobeiri dot idh iat ar

a naemPtraic
Ptraic.

Dla Chilte do riachtsin co faidche in bhroga atuaid tar fig


Binn bhntsrothaig ocus lmh des re cnoc Tlachtga ocus
lmh cl re cnoc Tailltenn ingine Magmir ocus i rt na carpat
suas
mullach Uisnech bhaile irrabadar fir Eirenn. toirlingid
.

ar

Cilte isin aenach ocus tinic

do ocus tuc a chenn


Phtraic roime
ar Ptraic

[M

.i.

innis

mar

a raibe Ptraic

nucht Patraic.

irgis athlaech

ocus tirnios

do mhuintir

Muchua mac Lonin maith a anam a Chilte


dinn cuich Muchua ocus atbert Cilte:
.

uchua] mac Lonin na lenn meic Senaigh ar nach sidhfem


meic Aenghusa in ghregha ghuirm
meic Blait brecduirn
eic Aedin meic
Fhergais meic Chinaetha meic Fhiachaid
[
meic] Mhuiredaig meic Eogain

....

Crt

fuil

acamsa

||

ar

Muchua

acht do chuimhnedsa

nocht

trthaib na hecailse.

mo ghualainnse a Chilte ar Diarmaid. n


gualainn rg m ar Cilte acht fer iadnaise rg r mac
clich m ocus ferr in t at ar do ghualainn innsa. dom
Allra anos ar

fer

fris ar Oisn nach ruc ben i comaimsir frit


nEirinn
nech dar chir a rdh gur ferr in thusa.
Is ann sin ro fersat fir Eirenn filte re Cilte ocus ferais in r

bhrithir

filte f tr ris

a ethlim.

tuc

ocus
in

ocus tuc Cilte teora pc d'Oisn ocus suidhis ar


do bhiror ocus d'fothlacht bi i iim Oisn

in duirn

lim Chiite.

birar ocus fothiacht

in fuarais asc innti.

tochtmadh

na Fleisce so ar CiJte

fuaras ocht maigre ar Oisn ocus at


maighre acainn araen dob. dar mo bhrithir ar

In Agallamh..

175:1]

Cilte n roibe

mo

chuitse riam illim

147

mn n

bud annsa lim

fhir

innise.

ann

Is

lnide

sin tuc Cilte

a lim

Logha mheic Eithlenn

comradh a

scith ocus tuc slabrad

ar lr ina bfiadnaise.

daire fuarais in slabrad a Chilte ar Oisn.

do

Cilte ocus tuc Cilte


fichet bi in sluag

Eirenn

rg

is

carn Gairb

ann co deimin ar
ocus cic catha

in slabrad.

ocus do thicedh ina timchioll

ocus ocht ct

clch do thoilledh ann ocus dnad ar in ctfer d'ob ocus gan


chomus a oslaicthe n go noslaiced in ctfher.

ann adubairt

Is

btar

nEirinn

in

maith a Chilte ba maith

in cethrar

Cormac mac Airt ocus Fionn


ocus Oisn. ba maith in tcich Cormac

ocus Cairbre lifeachar


ar Cilte ocus

naenaimsir

.1.

do b'aithnid do chch maithes Finn

ocus atbert

Cilte:

ia tsadh f bhreith dla

ba do maithib

Ocus a Chilte

ar

lne

mhac chuige

's

nma

'-

eturra n bhradh g

Diarmaid inar fherr Cormac in Fionn ocus

inar fherr Cairbre in Oisn.

ar in rg fhuil s mo chionn
's nr mesa Oisn co mblaid

Cormac

in Fionn

nr fherr

in Cairbre lifechair

ann do fhiarfaig Eochaid lethderg r Laigen do Chilte


crt fodera d'Fionn ocus do'n fhinn gan in. pisd at acainn i
nglenn ruis enaig do mharbad sech gach narracht eile dar dhchuir sib a hEirinn. issed fodera sin ar Cilte in cetramad rann
co nderna
d'inchinn Mesgedra ocus ro sluic in talam ann
ndn dinne a marbad n go
pisd adbal di. ocus n raibe
tirsedl\ in tilchenn ocus deiscibal d mhuintir chenglus d'aen
shifinn luachra ar deiredh na haimsire ocus biaidh isin cengal
soin co t in [brth]. cid uma tigds an fiann d marbad fin
[ocus do mharbad a con] ar an loch sin do'n phisd. lennn sd[e
ro bi ac Fionn] .i. Uaine ingen Modhairn ocus tuc Fionn
Is

imat d'ilrechtaib a tigedh s [r n raibe bethadn tigedh sf riocht. ocus tncatar an fhiann laithe naen
ar in carn s cionn in locha sin ocus tinic in fiad amach ar in
loch ocus do lensamne ar in loch ocus do irig in pisd dinn
ocus do marb cd c ocus cd fer acainn. ocus do fiafraigessa
d'Fionn in linn taethsadh in phisd ocus dmad edh co cuirms
fria ocus co ndglaim(s ar muintir uirre. ocus tuc Fionn a rdain

radh
ach]

[di f'n]

||

f a

dhid

fis

ocus do foillsiged

for fitsine

do ocus atbert:

In Agallamh.

48

[175:2

bud for dam bud binn guth cluic ann nach tan
ruada robsat ile a rdbhuada
f
damaib
biadh
g
o ghab in doinenn dubad n soinenn acht ar selaib
do gab an talam trothall do ghab cochall cenn enaig
nach finne fadb fulaib im rulaib garb re conaib

lcnn rois enaig

srotha elta enaig rian tredain terca trogain


rotholl finne fuath curraig s duillib ruada rinnib
sceo gaeithe ceo tar glennaib s rengaib lebra ar linnib
oscrach atchiusa in muirbig rosc drecoin brath tar buidnib

taebuaine taithnem taidlib biaid ac Caimgin i cuibrech


uirbech lonn locha enaig tonn na degaid adraidhe

siat

ic na finne g slaidhe
d bhliadain a hocht riagail ar

sisiac slaidhe na finne

eich mbliadna for

relaig

'

cusan ine fr genair


och nenaig adba elad scth cen fhianna ina fharrad
tilginn contaghfat imme bud binne canfat amhar
och nenaig adba ela dinn mbera idir d broine
enach troghain bli thite th in cite co aroile
lenn enaig idir d shlib is as ille atchonnarc riam
abhann d loch ar a lr is in ln do'n leith aniar
ud adba ailithrech uar bud, adba truag n bud tenn
bud adhnacht rg cenn i cionn ticfa Caeimgein isin glionn
ar d ct dc st saeire

Cid tra acht n hidir irem inneoch ro innisetar do dnam


dib fin ocus do mhaithib na finne do mhirghnomaib.gaile
ocus gaiscid re taeb dhinnsenchais cach cnuic ocus cach fcrainn
ro fhiarfaigedar
Is

ann

ctach

fharrad

Eirenn dob.

fir

sin tinic

Trnbhrugaid mac Treoin .1. flathbrugaid


rg Eirenn ocus tr caoca fer mr ina

comramach do
.

ocus faidern frghorm um gach fer dob ocus linte


ocus tr caoca gaballorg ina lmaib.
.

lghda linghela iompaib

bennaigid do rg Eirenn ocus frecraissium iat. at flcdh mr


acainn duit [a r ar sia]t .i. ni bfichit dabach do mhiodh ocus
dcich bfichit dabach do chuirm ghlain [ghablt]aig cona ndae.

thain do biadaib ilarda ccsamla

do

[leo.

ocus tucsat

in b]iad

ocus

in

Eirenn d'Oisn' [in maraen re


fiarfaig
mait]hib Eirenn raghthaise do'n tech il ocus ibnesa [mar
chc]h. r cuid bdh ocus lenna ar leith dinn ar Ois/n r m'
lucht coimdhne n comaimsirc dinn na dine anois. c lon

lionn lco do'n rg

||

d naenbar ar Oisn .i. naenbar damsa ocus


nienbar dom chomdalta do Chilte. fiche dabach cona ndaethain bidh dib ol in r. maith a r ar Cilte
n cutramaigse sinn
do biudh n do lionn r in tan dobcrt'.;a deich ndabcha damsa
atithe ar in

ri'.

175^

In Agallamh.

1]

149

dabach bud chir d' Oisn. do chaithset in adaig sin co


subach somhenmnach gan uiresbaid bd n dige.
Do irgcdar na slig arna mhrach ocus do cuiredh a pupall
tar rg Eirenn isin tulaig ocus nr liccd acht r n
rgdajrma
isin pupaill. ocus tucad Ptraic cona chlirchib isin dara leith
do'n phubaill ocus nr liced acht escop n sacart n mac ochta
do rg nimc ocus talman isin leith irraibe Ptraic. suidhis Oisn
trcha

fiadnaise Ptraic ocus Cilte

fiadnaise rg Eircnn.

^^^
,

in*<

'

cia acaib as

mise ar CHte r trcha bliadain ba sln dam in tan


rucad Oisn ocus secht mbliadna dc do am leabaidse ocus as
mo thig ro ghab fhinn ocus fhoirinri. **yd.***p-

sine ol in

r,

ann

Is

do

c lon do rgaib Eirenn lasafrcgrais Cilte sin r do bi a fhios


ro gabastar Eirinn .i. Feradach fechtnach ocus do btar
sin

Eirenn

iarfaig

tucad ferann do'n fhinn.


aige

d mac aige .i. Tuathal ocus Fiacha ocus fuair Feradach bs


ocus do roinnset a dh mhac Eirinn etorra .i. a seoit ocus a
mcine ocus a hinnmasa a buar ocus a bthinte a dinte ocus a
.

dingnada do'n dara fcr a halla ocus a hinnbera a mes ocus a


morthorad a hicncda ille' "eochairbhreca a fiadach ocus a fian.

choscar do'n fhior

imon cnoc so

roinn sin ar maithe bfer


libse ar Oisn.
in

siat.

andernst

cit

aile.

nEirenn.

(sic)

samalta

cia dob roinn

ocus asbertsom

id a Chilte cid dia fil mr neoluis r fhiarfaigid


cd roinn Eirenn leth ar leth do gach crch fil in Uisnech
in abrai frim a Oisin
ia do rat fherann do'n fhin
cia do scar re gillacht con cia rosdol f thuarasdol
ebair lim in n dia fuil a meic ingine in Deirg druin
curro triged thu a Oisen
[r] lesaig Fiacha in fin
eich mbliadna do flaithius mhaith duitse a Oisn a rfgfhlaith]
Brg fa thuaid in fin co ro tricset tu [a Oisin]
egmac Feradaig dar liom dar ba cfomainm.Fiacha fionn]
Eithne ingen Daire.dhuib in mhrrgan a mthuir
eradach is Fiacha finn roinnset Eirinn tinn i tinn
btar fir Eirenn co mbladh gan chogad gan chomardadh
uc do rogha in mac ba s beith re finn n himarg
aibne fsaige feda ocus alla is innbera
o gab Feradach dar lem airdrge ar fheraib Eirenn
a fleda a toirthe a taige a tinte 's a rebraide

j|

ferr

a fleda ocus a tigc ocus a maithes ar chena ar


mcsa leosan ar Cilte is bud ferr linne. ridh

in

bud

roinn bud

ocus innis a fnnne st a Chilte ar Oisn

roinn sin ar Diarmait.

in

ar a fuilmit inr suidhe ar Cilte.

****<

Ih Agallamh.

50

[175 *

ba maith cor thuit le Ml in mrfhlaith


ba thsc 'rg do ruamnad gail bs na flatha Feradaig
L uid Fiacha Temraig co rath dorochair Feradach
gabus nert Eirenn uile ar Ml mr mac Rochruide
I
ar sin do rat Fiacha in fin do Mrna gusin mrmhin
cethrar dibsin dreimne gal ina diaid ro gabsatar
M rna mac Cairbre co ngus. dech mbliadna do nirdchennus
a deich do Gharad dar lem n gur scarad re [a] chaeimchenn
D aigre mac Garaid co ngus cg bliadna dho noirechus
iremh secht mbladan gan brath Dorin mac Mrna in didenach
E ochaid mac Marcadha anair r fhiann Eirenn a hUlltaib!
ge Feradaig

bliadain co leith a lne

s fiannaib

nirdrge

mac Cannan cruaid a gail inbliadain aige a hUlltaib


Dubn a mac monar ngrinn d bliaain aige irmim
absat a Mumain miad celg Liath luachra is Labrad limdhergf

as

deich mbliadain dib

do macaib aithech Arann


ba hua do Shtna shithbac

nr ghann

lth

rnmhr ua Biscne

senathair Finn segda in roinn


arraid Trnmhr trn a bhid

do

rgsat tuaid

is

fa balc

tes

athair Cumaill

flanna Eirenn

is
i

Crimhoill

naendil

o gab Amhall cruaid a neim a los scith ocus claideim


rige f tuc trcha cath scannlach congalach cocthach
secht mbliadna dho sunna dna co torchair cath cnucha
.

r sin

Mrna ar brn is ar bithdgraf


mr a mblad im Daigre im Gholl im Gharad
mlid cath mac do'n Mhrna dhidenach

gabsat meic

trcha laech ba

oll

mr

fa

deich mbliadna do

r sin

ro

gab

nr ghann

lth

in teo ir

nirdrge fiann Eirenn

Fionn mac Cumaill mac Trnmir

tabartach saer sluagach r si amra ilbhudach


ct b]liadan co mblithe ocus trcha.gan tlithe

[r]

[D

secht mbliadna dc a reimes

saega! [Finn ba fa]da in r co torchair g lim aeis


[N a sechi rg dc] as derb lem do gab rge fhiann Eirenn
ferr [Fionn init sin ui]le
caithmlid rd Almuine
.

iger druad ba

dm

||

duilig

as ferr tharaill thr bfuinid

mebair liomsa co becht a naisnis ina ndridecht


B a dob Baghna a sd Baghna is Cathfad dri degamhra
Stocn mac Cuirc chdaig chaeim Moghruith is Fionn a formaeil
C iger legh ba lth namra as ferr tharaill thr mBanba
gid cian atsa d nis isam eolach na bfaisnis
iach is Oirbedh dlaib drcht ocus a nathair Diancchti
Gabrn liaig tar muir anair Fionn fin Biscne barrghlain
C iger filed uasal drem as ferr tharaill iath nEirenn
is mebair limsa co becht
a bfaisnis na bfilidecht
is

airbre

fuair dar ler

Amairgin innse Gaeidel


Fercheirtne re Labraid lorc Moghruith is Fionn faebarnocht
C iger ba gaeithe um cill ngrinn do bh naeintig i nEirinn
Fthal is Flaithr a mhac Aillmhe is Cairbre is Cormac
I
n cheisd do chuirds tr chill
prap ro fhuaslacadh Fionn fin
in. chcisd
dognodh Fionn na fledh nech do'n chiger n chuimgedh
file

176

Jn Agallamh.

i]

iger laech luaidios ferga

as ferr tharaill iath nElga


bud gairbe gnom ocus glonn bud ghairge cath 's comhlonn
ugh mac Cin meic Chinte anall Cchulainn ocus Conall
Lugaid lagha lm ar ghoil Fionn fin Biscne barrghloin
iger as file frth riam bud ferr um brat is um biad
do chinedh na nGaeidhel ngl maith ro chaithset a min
ugh mac Ethne Aengus n Cchulainn ba laechda lm
Conaire caem cruth nr chlaei Fionn mac Lugach ar aenchaei
iger flatha forthar lem as ferr tharaill iath nEirenn

mebair lemsa co beacht faisnis. ina flaithemlacht


E iremn mac Mled mir Ughaine d'is Eiremin
Aengus tuirmhech ba trn gail Conn cdchathach Fionn fortail
L aech ar ghairbe is ar ghnom lonn ocus claech ar chumonn
clirech ar phricept mheic dh ocus flaith ar fhrinn
N fhedar locht ar fhinn Fhinn dar in rg fhuil s mo chinn
acht a dh tadhaill talman .^gan in'mac do mfrradrad
N mharat in mhuinter mhaith n mharann Fionn in frfhlaith
is

n fhuil in cuire ina thig . mon ruire mon rgfhinnid


err a sretha in gach sreth
ferr n gach triath a tisech

mt a con ocus a bfer mt a sciath is a cl[oidem]


a r ba fid ba file ba triath co m[t mirfhine]

r ndri
id

mr

is

lib

r fisid

mo

's

r fid

bhinn li[nn gach ar imrid]


dar in r[g fuil s mo chionn]

fa

theisd ar Fionn

ferrsom f thr comall ngl . gid m[r lib anabraims]


o fa secht do chreit in r Fionn mac Cumaill almhainf
in sechtmad fecht ro bi ar fs
is de tinic a thiugbhs
eth Mogha ag Eogan do bi Trnmr is r lim ro bi f
mac do Chairioll chnuic in scil fa binn leis gach n do rid
||

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte


baill

ocus cit a

tmlorcaib

filed

fuilet sithe o'cus

ocus

ar

Diarmaid mac Cer-

senchaide Eirenn. scrbtar

slechtaib suad

ocus

mbriathraib olla-

man combeire cch a chuid lais d chrch oeus d fherann do


gach fhios ocus do gach fhorus ocus do gach dhinnsenchus ocus
do na gnomaib gaile ocus gaiscid do innis Cilte ocus Oisn ocus
.

dognt'h amlaid.
Is ann sin ro fhiarfaig Fionn mac Faebairdheirg
Ceinnselaig do Chilte crt fodera in giusach Fhinn
:

freoin

ac hadhrad sech gach ninad

Cilte sin ocus

atbert

aile isin

mac

rg ua
naeim ocus

crch.

fregrats

lubghort selga d'Fionn ocus in tan.


ciged ledarthach Laigen th inneoin
.

nach faghdais in fiann


maige femen co beinn Edair a ndaeithin selga do gheibds
i

ghiusaig Finn.
Maith a Chilte ar Fionn
frisin

mac Faebair

th at ar lr na giusaige.

crt

isin

imanabar th ferna

fregrais Oisn sin

Goll

mac

In Agallamh

152

[ 1

76

Mrna ro mharbastar Ferna mac Cairill ann r foglaide cloinne


Mrna ocus mac rg na nDise andes ocus clch grda
.

ocus arna chur f fhochladaib talman tuc Fionn


fis ocus ro foillsiged frinne do ocus adubairt
duit a Fherna mheic Chairill ro hadhlaiced isin inad

d'Fionn

a rdain f a dd

mogenar
adti

ocus d'edhbairt chuirp

choimded dogntar uasat

in

ut dixit\

a mbiaid Maedc febda


bud imda a dhuana nemda
th Ferna na feorainne bud febda in Yer ac mbia
d riset ann anmcharait bat imfhoicse do dia
th Ferna n th

Feraa

it

andiu gid imda a chuana

cilebartha ocus d'finnlebraib trth

mr do cheolnaib

ria

Moedhc muinterach

tar th Finnghlaise fia

bud croimchinn rostarceba

bud roibchinn duine dia

maise grine tar cithu


bhuada tr bhithu
[C i]dh in tinad irdnide ambt fianna f fulacht
do ria Moedc muinierach mochen r dnad tulach
[B ud ] in torc trn tulchainim bud in lasar borb brtha
[do ria] Moedc muinterach bud tonn tar ilar tha
o ria Moedhc muinterach

do

ria

mac na

rtlainne

'.

rtla

Maith mh

sin ar

Fonn mac Faebair

||

ocus at ceisd

aile

acam

dam

d'fhiarfaigid dhot a Chilte. abair ar Cilte. baile at


acainn ann so i comrac in d ciced .i. comar ollbhuidnech na trr

as

il

nuisced

ainm

in

comraic Siuir ocus Beoir ocus Berbha ros mbroc


baile sin ocus do b'il liomsa a fhios d'fagbil uaitse cia
it

f raibe in

dnad

fil

ann.

clch grda d'Fionn bi ann .i. Cellach braenbile ocus


Muling luath do chiced Laigen ocus do bdar d chd clch

ocus d chcd gilla ocus d chd con ag cechtarnae. ocus gid iat
tr catha na finne ro sirthea fa terc ann dias bud ferr lth ocus

lmach innitsium. ocus'do bi maith

eile inntib fs

is

ina

tighib ro bodh in fhiann re bliadain gan teirce bdh n lenna.


ingnad linn ar Fionn mac Faebair usce in baile sin ina rd ocus

a sruth ina

all

ocus firidrr gach galar risambenann. adbar in


sin cdusce ro bhennaChsat aingil d

raith sin arCilte:is

nEirinn ocus is usce didenach beos ocus Tidiu ainm na


habann. ocus do bdar in d clch sin ann n go ndechadar
meic Mrna ar foghail ocus nr rathaigset adaig nann n gur

gabsat meic Mrn'a anair ocus aniar imon mbaile acu. ocus do
bdar teora l ocus teora adhaig ac dul ar in mbaile ocus nr
fhcdsat n dho ris sin ocus i cionn in tres l fuaradar bac<jal
.

In Agallamh.

i76:i]

teined do chur ann


leo ocus n terna

ocus do loiscedh ocus do hairgedh in baile


fer dob gan marbad n gan loscad.

ben n

ocus mar thinic leo

rompa

153

d'innradh ocus d'argain tngatar


Berbha siar ar sodhain.

in baile

tar scairbh innbir dubghlaise tar

tr catha na finne chum in bhaile ann sin gin


chabair
dib
sin . ocus suidis Fionn ocus tr catha fiann
gur
Eirenn ar faidche in dnaid ocus ro chiestar co drach dobrn-

ocus rncamarne

ach r n minic dorignedh riamh guin ba dhoilge lasin finn in


sin. ocus tucad loingshithal bnir chum na flatha Finn
ocus ro
ionnail a lma ocus tuc usce ima ghnis rghda rlainn ocus
.

dhd
do
riamh
is
ann
sigcdh
tuc a rdain f a

ocus

fis.

in

do

sin ro foillsigedh

as

tres fios

ro

foill-

ocus adubairt

ccthra fide togaide thicfat tar m'isse i nEirinn [ocus do rig]


nimc ocus talman doghnat a bfitsine ocus [a bfoirchedal]
ocus ttcfa in cethramad fer dob .i. Moling mac Faclin mcic
||.

Fcradaig meic Fidghai ocus cath chuirfider re dired naimsire


nEirinn .i. cath muige rth ocus Su.ibne geilt tic as in cath sin
is annsan
bhailcse muirbhfiter ocus aidhlcthar. ocus ben
d'feraib Muman mthair in chlirig sin ocus n lmat fir Mu.

man

olc in baile sin

do dhnam

os

cian gair co tirsct naeim ann


aeide chorrach chaimlinntech

mbroc aniu

is

conair chuan

do roichet sunn sochaide


L)

romhuir ruad

Moling ainm

ocus adubairt Fionn


itir

all

int isa ceall

ar or chairrge

is lia.

noilithre ar dhia

o roichfe in fer foluaimnech atuaid a muig rath


bud gairdiugad do'n chlirech maidin co me'd rath
ech Moling mheic Fhaelin mheic Fheradaig fhinn
.

uinge d'r [dherg] [gach] nech ar a thech na


Moling luachair bentar isna trthaib
.

B ennn

lmad laeich Luimnig ben muimnech a mthair


Chualann atuaid forbha a sluaig co soich an chill
shoin amach co brth mbecht bud ferr sa ferr tech Moling
deirimse rib reime bud for dam in fhitseine
geibh re hanmain Fhinn ibhos tarrngaire Moling do'n ros

chill

icfat fir

Is ann sin adubairt r Eirenn re Ptraic is mithig damsa.dul


co Tcmraig budesta ocus in ticthise lem a shenrcha. n riagam
ar siat co cenn mbliadna.
:

Is ann sin adubairt Eochaid


lethdcrg r Laigen bratsa Oisn
lem frisin mbliadain so ar s co dn Liamna lennchacime ingine
Dobrin dubthaire. bratsa Cilte lem ar Conall mr mac Nill
:

In Agallamh

154

co dn na mbarc bud tuaid

[176 1>

mbliadain

risin

'.

bratsa Ptraic

so.

lem ar Diarmaid mac Cerbaill co Temraig do bhaitsed ocus do


bhennachad ocus d'rdugad fer nEirenn ina chert ocus ina riagail fin.

Ro

scilset

raicset

flr

Eirenn ann

cionn bliadna

chum

sin

Ternraig

a croch fin co ro

curab

chom-

acallaim na senrach

mulluch Uisnech in sin ocus gach ar chansat d'fios


ocus d'eolus d'feraib Eirenn sin amach.
Dla Chilte imorro ro irigsin roime mar aen re Conall inac
acon cairthe

Artrach bud tuaid crch ceneoil Chonaill ocus do


irgetar [ingena mne] macdachta mongbhuide ocus meic beca
brat[uaine in] dnaid d'ferthain filte re Cilte ocus do bdar
ac l ocus ac ibnes n gur irig grian asa cercail teinntide cor
Nill co rith

||

Ionastar alla ocus esa ocus innbera in talman.

Ocus

tinic Cilte ocus Conall

mbaile amach ocus do

co maithib a muintire as

fiarfaig Conall

ar in rith sin ocus rith

Mongaig

in

cidh f tucad rith Artrach

na

ar in rithse tuaid ocus llos

meic do bdar ag
Bodb derg mac in Dagda isin brug brecsholus .i. Artrach ocus
Aed lainn ocus Aengus ocus tarla imresan etorra ocus a nathair
fin. maith a mhacu ar Bodb
derg fcbaidse damsa tuatha d
nices ar in lios so thes.

frecrais Cilte sin

tr

danann ocus imthigidh chum rgh Eirenn chum Cormaic i


Chuinn. at adbar f'n cir dib tuatha d danann d'fcbil r
n fhuil do chn'ch n d'ferunn acu a
fulang fin ocus fulang a fuil
do mhaithius ag Artrach ocus is lia d'Aengus mac Buidb in do
thuathaib d danann uile idir ghilla ocus clch ocus is lia
d'Aed lainn ices in d chliaraib Eirenn ocus Alban.
Is ann sin tncadar tr meic Bhuidb co Cormac ocus fiarfaigios
dob cidh ro ghluais iat. r nathair fin do fhgair a tuathaib d
danann sinn ocus tncamar d'iarraid ferainn ortsa. foghbthaise
sin ar Cormac dobrsa dib ceithre triucha na
gairbthre frisaridter tr Conaill andiu. ocus do b in mac ba sine dob
Artrach
.

ocus bruiden secht ndoras aige ocus

muchen

gach ndim. ro
bi Aenghus ilchlesach
rith Mongaig ocus macu rg Eirenn
ocus Alban ac foghlaim lmaig aige. do bi Aed lainn
lios na
nices ocus cliara Eirenn ocus Alban ina fharrad ann. ocus trcha
bliadan ro chaithset do fhlaithius Chormac n
go fuair bs ac
rith Spelin i
mBregaib ocus tncatarsom for cla doridisi co
tuatha d danann ocus ba lios ballach breicdherg in lios so do
r

In Agal/amh.

177= i}

155

chnib caema cennchorcra coillide ocus cTablaib


gidh rith

ille

ruad andiu:

rbhuide

Cilte cetinit.

ruad andiu rith Artrach gr b rith g ilarmach


solus bud des is bud tuaid in rithse co nilar bhuaid
n chloch so leth tuaid do'n lios sochaide fuil na hainbfios
fuil f a bruinne i comhnaid
tr caoca uinge f tr
inm na rtha rinn atuaid degrith Mongaig in mjorshluaig]
co rith Aeda na n[ices]
is gairt uaithi bud dhes
s

fuil in chloch f bfuil in tr ocus in ta[rcat ar Conall].


h in chloch as doilig d'faghbil ar Ciite acht a tabart a talmain. n doilig n ar Conall ag irge co ceithre cd fer ocus

Cit a

||

111

lma

tucsat a

naeinfecht

mon

cloich

d tarraing a talmain.

trnfheidm r nr fhtsat a bhec di. n


fhuil fer cabartha n tcbla eire acainn anos ar Cilte ac tabairt
shdhaidh do chenn a shleige fithi cor thcaib dia hit. ocus
tuc Jim i ninad na cloiche ocus tuc lia Finn meic Chumaill as.
ambtar tr caoca uinge d'airget ocus tr caoca uinge do dhergr
ocus n raibe tarba

ocus

tr

isin

caoca slabrad rda ocus claidem catha, roinn na seoit a


in ciaidem ocus an slabrad duitse ar Cilte

Chilte ar Conall.

in lia dergir do naemhPtraic r is iia creitme ocus irse


na ngaeidhel .
Is ann sin do rid Conall filet tr/ tulcha acainn ann so ocus
n fhedamar cidh dia fuilit na hanmarma at orra. lecht na
laechraide ar thulaig dob ocus tulach in bhanchuire ar thulaig
ocus iecht na macraide ainm in tres tujach ocus tipra as in
eiie
tulaig sin ocus abann aisdi ocus glaise na fer a hainm sin. ben
tuc Fionn ar Ciite .1. Sadhb ingen Buidb deirg mheic in Dagda
ocus ro sirestar coibche air .i. leth fise ocus leth dla do thabairt
di. ocus ba h adbar a iarrata sin r is terc mad do bi' innsib
Teprofane co garrdha na nlsperdha ben bud fherr olds. ocus ro
naidmedh d'Fionn { ac sd ar Femen re anabar sd ban fionn isin
tansa. ocus arna naidm do do chuaid ar sliochtlorg chloinne
Mrna ro bi ar fogail ocus ar dbfeirg fair co tracht conicce an
rithse .i, rith Artrach ocus do gabadh sosad ocus longphort
aige aun so ocus do rid re Ferdoman mac Buidb re brthair na
hingine is fada le Saidb ingin Buidb atsa amuig ocus adra is
ail ocus aithis ocus islis tucassa uirre re bliadain innosa
ocus
techta as cir damsa do chur ar a cenn ocus cia as cra do chur
ar a cenn ar Fionn. a cethrar comdaltadh fin .i. Conaing ocus

ocus

In Agallamh.

156
Cathal d

mac

rg

Mumhan

mac

rg Laigen. ocus

ocus

in trth

is

iat

nach bodhben

[177

ocus Cathal ocus Crimthann d

sin cethrar as dile lisi

lebaidh Fhinn

is

nEirinn.

do bodh

iatsan

ina fh[ar]rad. ocus cia uaib a fhiora rachus ar cenn na hinghine


ar Fionn. sinne ann ar d mac rg Muman .i. Conaing ocus
||

Cathal

is

inr cn'ch ocus inr bferunn at ocus

is

as dile

ocus as dcha linn do mhnib Eirenn. ocus tncatar rompa tr


ct ocus cithre ct gilla cona conaib co sd ban fionn ocus tiagat
.

solusmhr anunn ocus ferthar forchrne filte friu gan


meing gan mhebail ocus tucad dib nua gacha bdh ocus sen
gacha dige. ocus do btar ann teora l cona noidchib ocus do
ridhset iar sin is ar do chennsa tncamar Fhionn mhac
Chumaill. cidh fil ann ar an ingen acht dul d innsaigid.
isin sd

ann

sin ro ghabsat in banntracht a neirreda ocus a ndaig


ocus imthechta impaib cd ingen rg ocus tisech co
ndaigib gacha datha ocus tncatar conice in tulaigse ocus do

Is

aisdir

ocus ro gheltsad fr

scuirit a neich

an ingin ocus in banntracht


comfhochraibh ar Conaing

uile.

is

ann do ghab

n haithnid

dam

ota

uisce

mhr

ann so

mac Duibh meic Aenghusa

trigh

rgh Muman ocus in rghlia cloiche ro bhi i mulluch na


tulcha tucsat feidm ferdha gacha fir uirre gur chuirset as a tuinide

mac

tromchloch ocus ro moidh lochthopar grinn glainide as a


is feramhail ro tochladh in tuisce ar an
inghen ocus c

in

hinad.
ferr

ainm d mbiadh

dhaethain do'n

uirre in glaise

na bfer

ocus atibhset a

lr-

dla Fhinn do ghellabhair do beith ann so


dar r mbrithir ar siat is ann so do ghell beith
uisce.

ar an inghen.
ocus at a fhios acainn

is

ndegaidh chloinne Mrna do chuaidh

cicedh ollbhladach Ulad ocus co bennaibh Boirche ocus nr


chian dibh co facadar in luaithgrinne igh ocus orghaile atuaidh
i

gach ndrech arrabhatar ocht ct clach. in aithentai st ar


Sadbh. aithnimt ar Conaing Goll mrghlonnach mac Mrna
:

st ocus

carpat
Is

is

d'r ninnsaighidne thic

ocus do cuired an ingen ina

leo.

ann

sin adubairt Goll

in aithentai

na

fir t.

aithnimt ar

Conn mac Mrna d mac Duib meic Aengusa trigh d mac


rgh Muman ocus d fer grda d'Fionn mhac Chumaill iat.
:

ann

Fnn gln re gliaidh ocus aghaidh re


horghail do Gholl cona mhuintir ocus ro dhiubhraic cch a
chite dhobh cidh tra adrochratar ceithre cd fer narmach
Is

sin tucsat muintir

177*

In Agaiamh.

i]

57

ninchomlainn do mhacaib Mrna le muintir Finn ocus adrochratarsom fin gan ladhach mb[ethaid dobh] dla in banchuire
ocus fuairset bs d'uathbs in] chatha.
tucsat a naighthe
[re. lr
i

||

conid de at tulach in bhanchuire [ar] in tulaigsi ar Cilte.


Is ann sin tinic Fionn ocus tr catha na [f]inne eonice so
in tr dla dh mac rgh Laigen tncatar isin
tulaig ocus tucsat a mbeoil re lr ocus fuaradar bs do chumaidh
a comdhaltadh. atchonnaic Fionn sin ocus do thoitset a airm as

ocus atchonncatar

a lmhaibh ocus ro chiestar frasa falcmara fortruagha cur bho


fliuch bli ocus bruinne dho ocus ro chiset in fhiann uile ocus
.

mairg ar s ro soichsedh co tech Cuinn chtchathco


Liamhna
leannchaeime ocus is olc in scl inneostar
sdh
aig
do Dubh mac Aengusa trig do rgh d chiced Muman bhudh
dhcs co cathair slcibe Claire ocus co himlibh slibe Cua ocus is
olc in scl ro sia co Bodhb nderg co sdh ban fionn budh dhes .i.
atbert Fionn

is

bs a inginc.

Ocus ro irig Fionn iar sin ocus ro fgadh an tr aige ocus n


Sadhb do irghedar in fiann ocus do chuiredar na ceithre
ct sin do mhuintir Fhinn f fhochladaib talman ocus is amhlaid
fogcibthe gach fcr do mhuintir Fhinn ocus fer do mhacaib Mrna
marbh fi ocus ro scrbadh a nanmanna oghaim uasda ocus ro

fhuair

gurab de at cnoc na laechraide ar in


cnoc so ocus tulach in bhanchuire ar in cnoc aile so ocus ard na
macraidc ar in cnoc so thuaidh mhacaib rgh Laigen do cuiredh
fcradh a cluiche cintech

thalam ann

ocus

sin a Chonaill an n ro fiarfaighis

is

dom

ar Cilte.
Is ann [sin] do fiarfaig Conall do Chilte in rabhatar gesa for
Fionn do b'imdha iat ar Cilte ocus n hiat tinic ris ocus do
gab crith ocus urman mr Fionn ar cur na macraide sin f
:

talam

ut

dixit'.

ruag an gnom n truag an gnomh d mac Duibh d mac an rogh


adrochratar gan imrol
im rith Artrach imat dr
bs Conaing ocus Cathail do beith um cenn aenachaid
lais na bfer n glais na bfer
budh in topar suthain sen
budh urdraic in scl ag cch mraidh cot brth na mbrth
an imthechd maidne min Bregh gan teichem re dim fhiledh
gan fhis adhaig ac dn rth gan tuarasdal d nglch
.

ceithre cd gilla ocus con


r in scl n mr in scl

[GJan feis re hingin Buidb deirg fescor as faide tar leirg


gan imthecht [sdha ar fejmen re daighir nua ndeirgteined
.

In Agallamh.

158

[177 b

2; 178

fa maith a chruh is a chiall


n do mhaith m]onar ngl Fionn mac Cumaill almhain
B s Cathail is Crimthainn chais atit f'n tulaig tonnghlais
cia do chonnaic tes n tuaid samail a nir re hnuair
D o marbad Fionn na finne ac tabairt a laeichlime
uch do bhris mo chroide ar tr do chuir mo nert ar neimhn

[N

rp dhiult re duine] riam

[d'ulc

\\

'

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte ar- Conall is mr an


fios ocus in forus do fhcbais acainn re innisin do lucht deirid na
:

haimsire.

Tncadar

isin

mbaile anunn ar sin ocus do bdar ac

ocus ac

ibnes co trth cumsanta. irgis Cilte arna mhrach ocus tiomnas cilebrad do Chonall derg mac Nill ocus d muintir uile
ocus adubairt is mithig damsa imthecht ilieth naile fesda. ocus
:

daim dheirg an l sin ndil nAraidhe.


co hairm a mbdar d chruimter uaisle do mhuintir Phtraic .i.
Colmn ala ocus Eogann ocus siat ac gabii na canine caeimc
coimdeta ocus ac edarmholad in dileman.
Is ann sin tngatar tr meic ecalsa do mhuintir na ciirech
ocus do chuirset a curach amach do gabii isc oc,us siat ag
tit

roime

dnam

sair

co loch

a nird ocus a trth

bi oc nisdecht

in

ocus atchonnaic Cilte

ocus adubairt

iat

ocus ro

hannam l h mo chinn isdecht re ligenn iinbinn


ba mheince liom ro bi tan isdecht re drdn degbhan
b nech oc mbiadh penn fada do biadh g scrbenn
gid truag mar atm abus is mr d'ingantaib fhuarus
a

all

mo

thuras thrig L

liubair lighinn

mr

in

fada at g fhrnaid
a nisdecht lioin ba

mod

hannom

s ann sin tinic Colmn aia ocus Eogann amach ocus


adchonncadar na fir mhra ocus na coin mra ina lmaib. is
for ar

Coimn

is

Cilte st

do mhuintir Phtraic
ar siat

fs do.

ocus tucait ocus ro

ocus do mhuintir Fhinn ocus

a thabairt
cuirit

isin oiln d'r ninnsaigid


tech ndiamair ndeirrit ocus

tucadh sen gacha lenna di[b] ann ocus nua gach bdh.
Ocus thirnic dib a prind ocus a t[om]altas do fhiarfaig
Colmn do Chilte crt m tucad loch daim dheirg ar in loch
:

fregrais Ciite sin

sb.

d[am] derg ar s ro bi

leslercaib luachra

lionn[bh]ra[enaige] thes ocus tigedh d'feraib ocus do chonaib


na [finne] fecht f tr gacha bliadna ocus ro lensat a m[bliadna
conice so. tarthamairne cethrar do'n fhinn air .i. Diarmaid
]
.

||

ua Duibne ocus mac Lugach ocus Glas mac incherda Beirre.

78

In Agallamh

2]

159

mise ba nesa do ac techt chum in tha so. ocus do


chaithsem r cethra slegha i ninfhecht fris ocus dorochair linn.

ocus

is

dara congna dhe ocus tarraidh Diarmait in congna


aile ocus ruc leis co Temair luachra d'innsaigid Fhinn. ocus
tuc Fionn bun in chongna ar in traighid ocus do b an benn
uachtarach de ar a bhaithis ocus is nech ba mh do'n fhinn

ocus tarrassa

in

ocus ro fhcbassa

h.

dmad

ocus

adubairt
I

sholus

in

dam

congna

aile

cionn

na hinnsesea

dig co mbrainn eolus

is

n loch so loch in daim deirg co a tncamar lerg do lerrg


bud a ainm sin amach co t an dne didenach
ad sholus damsa co 'r is mad lethan tar gach tr
dobrsa dhib ar an lr in congna ocus s comln
n cethrar lodmar aniar a crch Muman na mirghiall
ba maith r lth is r cloth n go rncamar in loch
.

air

ocus

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte ar Colmn is mr in


bcus an freolus do mharthain ac nech. dcha lat a mheic

fios

ecalsa ar Cilte ar irig in tsca ina phupaill aerda. ro irig ar in


mac ecalsa conad comsholus muir ocus tr de. is ann ro irig
Ciite i cil iartharaig in oilin ocus tuc a lim sos isin mbru:

ach ocus tuc leis anos


batar na clirig.

in

congna ocus

licid ar lr in tige irra-

ba n Uladln tan

sin Eochaid foebairdherg mac Firghlinne.


comfhocus dibsium i tulaig na narm re anabar
mag rth. ocus do irig Colmn ccus Eoghann co moch s
meic ecalsa ocus rucsat an congna leo d thaidbsenad do rg
Ulad ocus d'Ulltaib ar chena d chd fer narmach dib ann.
Is

ocus do bi

tuc in

mac

uile fria

eclsa in

congna

doininn ocus derdan

fiadnaise in rg ocus ro thuillits


fi\ ci fhuair in
congna ol in r

frth. i loch daim dheirg fuair Cilte ar siat modarnsa


ar s dia tirsedh dom nnsaigid r do fhicfedh
chen

ocus cit a

senchus gacha crche ocus gacha cite ocus cdirdheiliugad gacha


[tr ]e

acainn.

Dla na
fcaibset in

Cilte
l

crt

ciirech tngatar ar cl dochurn [in oilin] ocus ro


congna ac rg Ulad. [maith] a anam a Cholmin ar

adbar na [nocht tr]th t chum anirgenn sibse etir


mr a nadbar ar Colmn .i. ocht caire at ac

ocus adhaig.

||

lenmain chuirp ocus anma gach duine ocus


trtha sin iat ocus adubairt Coimn
.

dolait

na hocht

In Agallamh.

i6o

a hocht caire colnaide

congeiltet co grian

[v/S-.i

na hocht trtha togaide d ndochur co dian


P rmh fria craes nach coimside tert fria feirg na fth
medn li suairc soillside uainn re htradh ngnth
N in nagaid noccabair ar br talman teinn
.

esbarta shuairc shocamail

uainn re toirrse teinn


oimplid re snom sechmallach ir is comroinn chir
iarmeirge fhuar lethrannach re midhmige mir
aiden mheic dh dhilgedhaig fria ndiumas ndaor ndrocht
curomsoera a rg bhrethaig a Isa ar na hocht
.

Adrae buaid ocus bennachtain a Cholmin ar Cilte is maith


ro fhuaslaicis in cheisd sin ocus cid damsa ar Cilte gan na
hocht trtha sin do thathaigid ro fhuirig dia mh comaimsir
:

friu.

Is

sin
lc

ann

sin ro f hiarfaig

bhanntrachta

in

Colmn do

risin tipraitse

Chilte

crt

cionn in locha.

m nabar

Niamh ingen Aengusa trig ingen rg Muman


mac Finn th dn na mbarc ciccd Muman

hOisn

tipra

frcgrais Ciltc
luid ar aithcd

conice

ocus do b Oisn ina farrad ann caeicdigis ar ms ac


dnam sclga ocus fiadaig cigid Ulad ocus ticcdh an ingcn
trcha ban gacha maitne d'ionnmad a lm ocus a ngnisedh as an

an tipraitsca

uisce neocharghormsa.
Do chuir co mr ar rg

Muman a ingen d'cldh le hOisn.


ocus do tinilcdh d chiged Muman lcis cic catha crda commra ocus tngatar i niarmoracht na finne conicc so. do b
Niamh cona banntracht

ac ionnlat ocun tiprait in tan sin ocus

atchonnca.tar na cic catha ar an tulaig s a cionn.

an ingen

mogenar do ghcbadh bs ocus aidcd

oide ocus a athair acus a

tr

sul

truag sin ar

dochichsedh a

dcrbbrithre ocus maithe

Muman

ocus tuc a gnis re lr ocus fuair bs ann an


[].
tfcha ban do b ocus do ch[uaid] a craide ina lia dubfola tar a

amlaid

sin

b[l

amach

conid cnoc] in ir ainm na tulcha s[in alc

adubairt Cilte]

ocus

cnuc in rgan sfochaide rissa dgal]


cnoc an ir sin al baile chich na chomnaid
t san

Otchonncadar d ciged
r

Muman

is

olc

Muman

bs na hingenraide'adubairt
finne orainn. ocus adurc Muirinn ingin Muirisce dul ar anaus

amus Oisn ocus na

bairt rena bhainechlach

.i.

Finn ocus cath d'fcradh air. tit in echlach roimpe co rith


ndil Araide airm ambi an fhiann. fiarfaigis Fionn
cinn con
i

178/'

In Agallamh,

2]

scla l ocus

do

inns in echlach a toisc do.

cusandiu ar Fionn cath d'fuacradh oramsa


chrnin ocus abair

risin

finn

irge

b'annamh

ro

61
sin

ocus irig a Gharb-

chum

chatha.

in

tinic

Garbchrnn amach s longphort na finne ocus ro lic a thr


barannghlaeda badbda co clos ar lr longphuirt na finne ocus
do fregradar an fhiann uair forfedatar co raibe deithber mhr
.

air.

ocus ro irgedar an fhiann ocus ro hinnledh cath crda acu.

ocus do fhiarfaigset d'Fionn crt adbar in chatha ocus do innis


Fionn dib is ann adubairt Fergus finnbhl file na finne re
.

Fionn a rgfhinnid n fhuil f/or catha acatsa do thabairt


chatha do rg Muman folaid a ingine as marb acat.
Is ann sin do cengladh comairle ag Fionn ocus ag maithib na
finne ocus atbert Fionn re Smirgait ingin Abhartaig abair re
hAengus tirech ocus re maithib Muman dobrsa breith Cormaic i
Chuinn ocus Eithne ollardha ingine Chathir mhir ocus Chithruaid mheic Fhirchaecait dib. do imthig an echlach ocus do
shlonn a haithesc gbthar ol Aengus d tuctar cuir ocus tennta
fris. cia na cuir chuingi ar Smiorgait mac an fir dorine olc friom
.i. Oscar mac Oisn
ocus Ferdhoman mac Buidhb deirg mheic in
Daghda ocus Diarmaid mac Duinn mheic Donnchada. faemais
Fionn sin ocus do chuadar diblnaib co Temraig ocus is breth
rucadh dib an ingen do thcbil as in tulaig irraibe ocus a cur i
meidh ocus a comthrom d'r ocus a comthrom aile d'arcat ina
hraic do rg Muman ocus r[aic ar leith i]n gach ingin rig ocus
tisig thorchair ann. [cinnus roinnfe]mait an raic t a fianna
Eirenn [ar Fionn. a] trian chloinn Biscne ar siat ocus a dh
trian uainne inr bfiannaib. gurab sin ar Cilte inraic do ronn
Fionn ar an finn ocus is sin an scl do fhiarfaigis dom a
Cholmin ar Cilte.
Is ann sin do chuir Eochaid faebairdherg mac Firghlinne
techta ar cenn Chilte rith Aine co loch daim deirg. timnus
Cilte cilebradh do Cholmn ocus d'Eogann ocus gellsat na
clirig nemh dosom ocus a cnairc do ghabil ocus rg nime ocus
talman do ghuide dia raith. luid Cilte i carpat rg Ulad co
rith Aine
nairrthiur Ulad airm ambtar uaisle na nUlltach
ima rg. ba huasal ocus ba hirdnide an t Eochaid faebairdherg.
r n aircedh nech cen chir ocus n bhenadh a bhunad cenil
fin do neoch.
:

|{

Tr catha imorro ba hedh a lon in

l sin.

do

riacht Ciite

In Agallamh.

i62

[179:1

chuca iarum ocus tairrlingidh as in carput ocus ferais r Ulad


cona shluagaib filte co frochnamach fris. maith a anam a
Chilte ol in r g ferr dinn n d fiafrcham dot in senchas
.

na rtha so .i. rith Aine. at acamsa ar Cilte in n diat:


Aine ingen Modhairn ingen rg Alban anall ocus do bdar fir
Alban ag rdh ria cid dtise a rgan cen fis la fer maith i
nAlbain n in nEirinn. adubairt an ingen nach raibe inntib sin
fer bud dingbla li acht Fionn mac Cumaill. adclos d'Fionn sin
ocus adubairt re Fionn fer in champair ocus re Rnn rghclch
d rigfhinnidh Alban dul d tochmharc ar a hathair. g coma
nEirinn ocus
nAlbain
brmait linn ar iatsom. comas a fil
acamsa di ar Fionn. maith a rgfhinnid ar siat dias grda dod
ghnthmuintir fin linn combud mide chreitfios an rgan sinn.
do rid Fionn friumsa ocus fria mac Lugach dul leo ocus gidh
:

mr gbthaise foraib dobrsa di .


Luidsem romainn an cethrar saerclch
nAlbain ocus

Modharn

tucadh

Alban

isin

ndiamair

tech

sin

sinn

co dn mnaidh
.

ocus do riachd

tcch ocus Aine a ingen aroen

fris.

do

fhiarfaig r bfecht ocus r turus dinne ocus ro slonnsam do r


naithcsc. atcluine.st a ingen ol in r in fer as ferr i nEirinn
:

nAlbain dod chuinfgid]. fifetsa lais ar an ingen ocus ro


naidmcdh in [ingen] d'Fionn mac Cumaill ocus gach n do shir
s ar Fionn do thab[airt di].
ocus tncamarne ocus an ingen
linn doclium nEirenn co nilar gacha maithesa li chum na rthasa itm ocus do riacht Fionn co tr cathaib na finne inr
coinnc ocus inr comdhil Thcmair luachra conice in rithsea.
ocus dornad dnad ocus degbhaile ocus griann aice ann ocus
do frithil ocus do frcsdail s tn' catha na finne re bliadain ann
gan uiresbaid bdh n lcnna orro re taeb r nigedh.

ocus

||

I cionn bliadna adubairt mac Lugach re Fionn


is lr latsa
do chrch ocus d'ferann Aine ingen Modhairnn. dar mo bhrithir
a meic Lugach ar Fionn n fhetarsa crd do shirfinn
nEirinn
n i nAlbain nach faghait n fi-ann i tig Aine. ocus do b in
rgan sin co cenn secht mbliadan ina degaid sin ag Fionn ocus
do b buidechas bfer nEirenn ocus bfer nAlban fuirre ris sin.
:

ocus ruc d
ocus marb

mac d'Fionn

isi

.i.

Aedh

do bhreith Aeda ar

bec ocus Illann faebairdherg.


Cilte:

Cilte cerinit.

F alamh
fa

andiu rith Aine a cuirds ic ilghire


meinic slig' is groige ar a taeb co tonnghloine
.

In Agallamh.

179:2]

ct rgan isin lios sochaide at ina ainbfios


tr cd fer grda
tr cd dalta dingbla

ocus

163

err in

as

ben in gach ben

marb

uile sin

Ocus do cuiredh
ocus ro tcbadh a

lia

maile

do b d'imat a highed
gurro fholmaig in baile
.

fhochladaib talma-n ann so

s a lige

do

filed

ocus

Is

ann

innisis
i

dinn

ocus scrbtar

ar Ciltc.

Ulad

lib in scl t

is

maith

tmlorgaib

lechtaib fiann.

sin

do

luid

Ulad cona shlgaib roime co rith na


Rudraide tonn Rudraide isin
ndnad anunn ocus tugadh tech deirrit

sciath s cionn trchta rmhir


tansa.

ocus ro feradh a cluiche cintech.

ocus do scrbadh a hainm ogaim.


Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte ar
in scl

ocus tncatar

isin

diamair do Chilte ann

ocus ro frithiledh co maith ocus Urcadh

chomus bhiuc co mr.


ann do fiarfaig n' Ulad do Chilte

in baile ar a

atit d fhert ar trig


Is
Rudraide ann so ocus cidh dia fuilet. d mhac d'Acdh mhac
Fidhaig mheic Fionntain do rig Chonnacht do hadlaicedh ann.
ocus ba hionmain le Fionn [ocus] lasin finn uile iat ocus do
b' adbar a ngrda dib [uair] n raibe do theirce n d'imad
eladan ag nech [do rajchadh uathaibseom gan n ocus n bodh
i ndebhaid
[rc Fionn ocus risin finn nach] sodhaigdi's re bliacechtar di'ob ar Cilte ocus bud
dain. ocus comlann cd clch
d mhac dhingbla do Chormac mhac Airt n d'Fionn iat secht
mbliadna dhc dib isin fnn. fecht dana do riacht Fionn ocus
tr catha na finne co trig Rudraide ann so ar mirsheilg Eirenn
ocus adubairt Fionn foraire ocus forchoimt do dnamh uair
dias mac rg cona muintir dognodh foraire Finn ocus na finne
gach noidche. ocjus rinic in foraire in adaig sin do d mhacaib
ocus do irgedar ceithre cd
rg Chonnacht .i. Art ocus Eogan
clch ocus ceithre cd gilla ocus tncatar co cenn na trga so.
ocus nr chian dib ann in tan tncatar d r/g do rgaib Lochlann
atuaid .i. Conus ocus Conmhael a nanmanna ar marbadh a nathar
d'Finn mhac Chumaill i cath droma deirg thall nAlbain. ocus
do riachtadar in d n'g sin d chath crda cutruma cosin trigsc
do dhgailt a nathar ar Fionn ocus atchonncatar na ceithre cd
sciatharmach urlam ar an trcht ar a cionn. ocus is amlaid bi
Art mac rg Chonnacht ocus gi neimnech ith uillennghlas
aige tucasdar Fionn do bliadain roime sin in rlasrach a
:

l|

In Agallamh,

164
hainm

ocus slegh

aile

[179* :i

tucasdar Fionn d'Eogan

fs

mun-

in

derg a hainm.
sin ro fiafraigset na hallmaraig cia do bi ac coimd na
adubairt Art curab do mhuintir Fhinn iat. mochen ar siat

ann

Is

trga.

do ghbadh in coimlon so d mhuintir r n rachaidh ladach


mbethaidh db. m frith drem
mbaegal dob riam ar Art n
tr ocus ba mr in tanfhorsinne frth. ocus tncatar na slig
lann do na hocht cd clch in d chath crda cutruma d'fulang.
i

ocus ro chumaisc an imghuin ocus in timbhualad fhuined nl


nna co medhn oidche. ba h sin uair a facaidh Fionn fs ocus

d rn glasa ag diul a dh choch. ro mhscit a fuil Fergus finnbhl ar s. sunn ar


d rn mhuiride ac diul mo dh
atchonnarcais.
crct
Fergus
choch. d mhac rg Chonnacht do chuiris d'forchoimt na finne
ncomlann ag allmarchaib ar in file. irgidh a
anocht atit
fhira ar Fionn is for anabair an file. ocus do irgetar in fiann

edh atchonnaic

is

flaithfcinnid

cail in

naeinfhechd ocus

naenuair ocus tncatar co trig Rudraige.

ocus n fhuaradar beo [d bfinn fin] acht d


acht ocus irse a sciath ima mbraigdib ocus n
na hallmarchaib beo. ocus is amlaid frth d

mhac

||

rg

m do

mhac

Chonndo
Chonn-

b fer

rg

crlinntibh ocus a scith ocus a slega g


congbil ina sesamh ocus nr dingaibset dias riam do'n fhinn
comlann mar sin. luidset in fhiann ocus ro airgset na longa do

acht ocus a cuirp

bi ac na lochlannchaib ocus

do tairrngedh

tr

leo iat

ocus do

mhac ng Lochlainn f fhochlaidib talman .i. Conus


ocus Conmhael. ba marb d mhac rg Chonnacht ctir ocus

cuired d

tcbat an fhiann suas s cionn tuinne Rudraige ann so [iat] ar


Cilte ocus ro fhiarfaig Fonn dob in bud inleighis sib a chirde
:

ar

dursan duit a rd ar

s.

ni

ct laech

um

siat

fer

ocus febas th'aithne

uainn

r rncatar

ocus adrochradarsom ocus

gach
torchramarne dana. ocus dntar r bfert ocus tcaibter r lia
s r lige ocus na hairm d ndernsam maith ar siat ocus
tucaisse i tuarasdal dinn adlaicter iat maraen rinn. ocus do
.

anam re corp dib ocus ro cuirit a nds brthar f fhochtalman ann sin ocus is sin an chis ima roibe a mbladh

dheilig
ladib

ocus a ns dia nise.

Ar

do ghaile ocus do ghaisgid riot a Chilte ar Eochaid


faebairdherg tabair na hairm dinn as in fiort ftbaig anos. is
lesc lemsa sin ar Cilte ar son Fhinn mheic Chumaill ocus na
for

In

179^:2]

Aga llamh

165

ocus do ghbthaise iat.


iat
ocus
do
oslaicset
an
fert
ocus tucsat na hairm
irgetar
in rlasrach ocus in munnderg ocus tucadh in dara slegh

muintire mire maithe ro adhlaic

ocusdo
ass

i.

dob d'Aengus do mhac rg Ulad ocus in rlasrach ag rg Ulad


fin. conid cath trga Rudraige ainm in chatha sin ocus tallann
.

do thallannaib na fiannaigechta. ocus do cuiredh


ocus ro tcbadh a

sin iat

lia

isin bfiort iar

s a lige.

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte

ar r Ulad is mr
do fhcbais acainn. ocus tncadar isin dnad anunn
ocus ro hegradh tech nla aca ocus do bdar co subach ann in
:

in teolus

adaig

sin.

Cilte imorro robi crotbhall sdhaile ocus senrdachta air in


l sin

ocus tinic

ina fharrad.
s.

Ulad ar a amus ocus

cinnus atthar acat andiu a

suidis ar

anam

an imdaid

a rgfhcinnid ar

d bfaghainn selg ocus fiadach beinne [Boirrche do] dnamh


is firrde do bheinn.
[do ghba imorro o]l in r. ocus no

dam

tionlaid a choin

||

ocus a chuanarta chuige ocus luid co beinn


leis
ocus do rdaig Cilte in

Boirche bud tuaid ocus luid Cilte

tselg in l sin innus co tabradh in fer in coinill

lim araile

ethaig co tuinn tuile bud tuaid i nird thuaiscirt bcinne Boirche.


Is ann imorro do bi Cilte ocus r Ulad ar thuinn tuile ac

mirdhchsain in mhara amach ocus atchiat an ingin macaemda


ar in tuinn imuig ocus s ag clshnm ocus ac taebshnm ocus ac
traighirshnm. ocus ro shuid ar in tuinn ina bfiadnaise mar do
.

shuidedh ar thulaig n ar charraic ocus ro thcaib a cenn ocus


adubairt nach Cilte mac Rnin st ar an ingen. is m go
dcimin ar Cilte. is mr l atchonncamar thu ar in carraic sin i
bfarrad tn fhir as ferr do bi i nEirinn ocus nAlbain .i. Fhinn
:

mheic Chumaill. cia thusa amlaid a ingen ar Cilte. L bhn


ingen Echach mheic Eogain mheic Ailella mise ar s ocus at
ct bliadan ar an uisce ocus nr thcbas cenn do neoch do
chuaid in flaithfinnid cusandiu ocus issedh fodera dam cenn
do thcbil andiu Cilte d'faicsin. ina dhegaid sin tngatar na
fiada amach isin mhuir ar teiched roim na conaib. iasacht do'n
tsleig dam a Chilte ar L bhn co marbar na fiada di ocus co
.

cuirer ar

tr

suas dib

iat.

ocus tuc Cilte

ocus do mharb na fiada di

riam
ocus

isin
r

ninad sin ba

Ulad an

l soin.

in

ocus in tselg as

chommr

coscaraig ina lim

ria in tselg sin

dorigne Fionn
dorine Cilte

dla a hingine iar sin ro dhiubraic a

In Agallamh.

i66

[180:1

shleig chum Cilte suas ar tr ocus do mthig fin uathaib. ocus


innisid eolaig co rinic muc ocus agh ocus eilid do gach cicer
-

dhilmain do rg
d'Ulltaib in l sin ocus rinic
Ulad ocus do Chilte. ocus tngatar rompa co rith na sciath re
anabar rith imill isin tan so conad selg beinne Boirche ocus
trcha fiad f

imacallamh L bine ocus Chilte conice sin.


Tncatar anunn isin rith ocus ro craigedh tech il ocus
ibnesa acu. ocus adchonnaic Cilte rd ro b'ingnad leis isin tig
nla'.i. ingen mn mongbhuide isin fhochla fhinned ac tidnacul
sht ocus mhine ar son ar gabadh do dhn ocus d'eladain istig.

ro iarfarg Cilte

ocus

do

mhranir

in

Ulad ocus

rg

Ulad

cia

an ingcn d tabar

in

n fh[uil d]

|[

shol

miad

ingen clig damsa ar


mbethaid acht'an ingen ocus

s[in seoch] chch.

is

amlaid at an ningen a Chilte ar r Clad ocus lethrann aice


ocus n faghann
nEirinn nech doghn lethrann dles do.
adubairt Cilte n fer dna mise ocus gab a ingen an lethi

ocus adubairt an ingen an lethrann ocus adubairt Cilte

rann.

ina dhegaid:

fir

dhuib n dn

fir

dhuib

is

in

dnad

f at r bfuil

dixit Cilte.

do chuadar as

uile in f hian

marann

fial

ar a fuin

Ocus do chuir Cilte in corn as a lim ocus do chiesdar dra


falcmara frtruaga gumba fliuch bli uas bruinne do. ciall in
rainn a anam a Chilte ol in r. at acamsa a chiall ar Cilte.
ocus dursan dam a tharrachtain in n diat. ocus in fedraisse a
r
i

Ulad

einech ro bi nEirinn ocus i nAlbain


comaimsir friu .i. Fionn mac Cumaill ocus a mhac
ocus Dub mac Treoin ann so do Ulltaib ocus a mhac fin
in cethrar as ferr

coimr ocus

Oisn
Fial

mac Duib. ocus

tuctha arroibe

ro bi oinech d'imarcraid acu sin

r d

nirinn ocus i nAlbain dib ro thidnaicfidis acht


nech
do iarrfadh orro h. ocus ba truag l Cormac
go bfaghdais
ocus l Fionn in toinech sin do bheith acu ocus gan maithes
mradbal acu do dholfadh .
i

Is ann sin tngatar fir Eirenn' fecht co hoenach Tailltenn tr


catha na finne ocus aes na trebhaire uile ocUs do riachd ann
Dub mac Treoin ocus a mhac Fial mac Duib ocus ro shuidset i
.

fiadnaise rg Eirenn ocus nr aithnid do rg Eirenn iat co sin


acht a cluinsin. is ro bi ar ghualainn Chormaic Fionn mac
Cumaill ocus Oisn ar lim Fhinn ocus Cairbre lifechair ar
.

In Agallamh.

i8o:2]

167

maith a anam a Chormaic ar Fionn

lim aile Chormaic.

aithnid duitse in tclch at

it

fhiadnaise.

ni haitnid

mh

in

ar

Dub mac Treoin do chiced Ulad atuaid ocus a mhac


mac Duib. inn st ar Cormac in tclch daidbir didenach
ar a gcluinmit imrd. is imorro ar Fionn. ro fhiarfaig Cormac
caide Fial mac Duib. ac so am fharrad . ar Dub. cid fodera in
teinech at acaib idir athair ocus mhac ocus sib in bhar macaib
Cormac.
Fial

clch. truag sin a uasail ocus a irdr ar Fial dar linn d


tucmais eitech n radh ar nech do ghbmais bs edir athair is
mhac. truag dib a fhira Eirenn ar Cairbre [lifechjair ocus ar
:

Oisn gan furtacht ocus firidin do thabairt [ar D]ub mac Treoin
adubairt Cormac ocus Fionn ocus maithe [fer

ocus ar a mhac.

nEirenn] Jobramne in fhiridin aderthaise orro r is re feraib


Eirenn caithfider a tibrthar dib. dobcrsa ar Cormac ct do
:

j|

gach crudh gacha bliadna dib. dobrsa in coibhis cdna ar


Fionn gacha bliadna dib ocus do ghellsat maithe bhfer (sic)
nEirenn mrmaithes eile dib. ocus tinic Dub mac Treoin
roime chum a dhnaid fin ocus ro bi ag caithiumh in maithesa
sin ann co cenn secht mbliadan ndc ocus n hitir irem andernsat do mhaith risin r sin n go tinic toirrchim ocus tubaisd
chuige ar faidche a dhnaid fin adaig ann .i. marcslg srrechtach sde do thoidecht co rith Duib ocs do fhiarfaigedar cia in
baile. adubairt nech friu
baile Duib meic Trcoin so in aenclig as ferr oinech do mhacaib Mled ocus do thuaith d danann.
adubairt fer dob is truag gan fer a fresdail acainne do thuaith
d danann ocus ro ghabastar fer dob sleg neimnech bi aige
ocus tuc buille do Dhub i nodhur a chche co rusmarb. ocus
gabus Fial a mhac a inadh fri r deich mbliadan ocus tr fichet.
maith a anam a ingen ar Cilte g caradrad do bi duitse
.

friusan in tan ro fiarfaigis in scl domsa. ingen do'n nclch


didenach sin mise ar s .i. d'Fial mhac Dhuib ocus n mharann
.

do'n mhuintir mhir sin adchonnacais acht

anam

ocus aire sin a

mhine damsa
ingen Fil ar

re

sisi.

mad

mise [am] aonur.

Ulad comus a sht ocus a


tidlacad. g comainm thu ar Cilte. Uaine
cubaid do rg Ulad ar Cilte comus a sht
a Chite tuc

ocus.a mhine duitse re a tidlacad.


Is

ann

sin adubairt

Ulad

re a

mhac

.1.

re

hAengus mac

tabair an ingin t do mhni a anam a Aenguis uair


ni fhuigbe tu i ciced aile in nEirinn ben as ferr scla athar ocus

Eochadha

In Agallamh.

i68
scnathar inns.

mhni aige
co cenn

ocus tuc in tclch h iar sin ocus do bi d'aenba beo. ocus do bdar ac l ocus ag ibnes

oiret ro

ina dhegaid sin.


ann atbert r Ulad re Cilte

Is

[i8o*:i

tr l

ro

bud maith .lemsa dula


so. ocus do

d'fiadach ocus d'fianchoscar co forad na finne ann

moch arna mhrach

irgedar co

tr

catha co forad na finne ocus

ocus ar rochtain dib ann tncatfar na


maithe] ocus Cilte isin lios mr bi ann [ocus atchonnairc
Cilte] an tinad soin ocus adubairt sochaide mh ar s ro

maraen

Cilte

friu

||

doladh do'n tcllach so d'iotaidh ocus d'ocaras ocus do dhn ocus


d'eladain ac Fiortn

mac

Cilte ocus maithe

ocus suidis

Cumaill.

Ulad

Ulad ann

sin

ocus

ocus n cin do btar ann co facadar

in

scolc d ninnsaigid ocus brat lainn uaine ocus delg aircit ann.
ocus line do shda buide re a chnes ocus inar maethsrill tairrsi
.

ocus timpn togaide ar a mhuin. canas tice a scolc


Ulad. a sdh Buidb deirg meic in Dagda a deisciurt Eirenn.

anechtair
ar

n cia thu

cid rotimluaid andes

fin l in

r.

Cas corach mac

Cajnchinne mac ollaman do thuaith d danann mise ar s ocus


damhna ollaman m fin ocus is edh romimluaid d'foglaim
fhesa ocus fhreoluis ocus sclaigechta ocus mirghnom ngaiscid
.

na

firine

mhac Rnin. ocus do ghab

Chilte

dorine ceol ocus airphited dib gur chuir


maith a anam a Chilte g fregradh dobeiri

gach
i''m

a thimpn ocus

suan codalta iat.


orm ar Cas corach.
i

ni d tncais [d']iarraid d'faghil duit


ocus d rabh acat
d'eladain ocus d'inntliucht gach n dornsat in fiann do
.

gaile ocus gaiscid d'foglaim.

ghnomaib

ocus ro bi clch

isin

Fionn mac Cumaill ocus do bud mr do chrodh ocus


do thuarasdalsa uada ar th'airpited cid falam andiu ocus atbert
bhailcse

Cilte:

.i.

F orad na

fiann fs anocht gns ticed Fionn faebarnochtf


do bhs na flatha gan bhrn as fs Alma uasalmhr
N mharat in mhuinter mhaith n marann Fionn in frflaith
n fhuil in cuire gan chleith n ruire mon rgfinneidh
I
s marb uile fianna Finn
g do chuadar glinn do glinn
truag in betha beith mar tim tar is Diarmada is Chonin
D'is Ghuill meic Mrna do'n maig ocus Gilella chtaig
.

iar ndth

deirimse
is

mr

in ghi ghlais
ocus Chonaill do'n chtfhrais
rib reime
is for inaridheimne

Eogain

r nesbada thall

ndth na cuire

iarna ndul a hor

is

na

nor

gan Dubh drma ac tech drumann


is
truag nach ann fuaras c
gr ba [chomln in fojrod
.

ct
.

i8o*

In Aga lla mh.

23

169

ann sin tuc] Cilte d idh ocus d aire esbada na [cur]ad


na
ocus
ndrongbhuiden mr idir a raibe ocus ro chiesdar co
truag toirrsech gur ba fliuch bli ocus bruinne do. ocus tncatar
amach as sin co tulaig an trr ocus ro shuidset ann r Ulad ocus
Cilte ocus cch ar chena.
Is lainn in tulach a Chilte ar r Ulad ocus crt m tucadh
tulach' in trr uirre ocus abhann dise ar an abainnsea ocus
[Is

|[

lecht cinn chon ar in lecht t tall. innsat duit ar Cilte gen gub
nua in n diat ocus n ba scn mise in tan ro lertadar na han.

manna

sin iat:

R ro bi

Albain .1". Iruath mac Ailpn ocus do bdar tr


Muiresc ocus Aife ocu's Aillbhe a nanmanna ocus

ar

hingena aige

tucsat grd do thriar clch i fiannaib Eirenn .i. do tr macaib


cincherda Beirre .i. Gr ocus Glas ocus Gaba ocus tucsat na
.

grd dibsium ocus ro bi coimsherc re fichithliadan


eturra. ocus do ladar na mn fecht ann ocus tncadar cusin
tulaig so ocus ro thuit a tirrchim suain ocus codalta orra ann

hclig sin

sin uair ocus aimscr do cuiredh bruiden uathmar r


ciced
Fionn mac Cumaill ac mac Meiccon meic Maicniadh
do'n
a
filedaib
torchair
n
fuil
iremh
ac
fhinn
ocus
Laigen
ann ocus do mhuintir Fathad canann. ocus dorochratar ann dana
na'tr o
<rraite o
^aiscid sin .i. tr meic incherda Beirre. dla in
ocus dochonncadar triar
trr ingen do mhscladar as a cotlud

ba h

so.

clch do'n fhinn d ninnsaigid ocus ro fhiarfaigedar scla dob.


ocus innsit an bruidcn do tabairt ocus r na finne do chur ann

meic incherda Bcirre do thuitim. is ann sin dornsat na


hingena a nuall ocus toirrse isin tulaigsi ocus fuaradar bs ann
do chumaid an trrse. ocus do bdar d derbchomdalta ag na
ocus

tr

hingenaib sin
a

.i.

d mhac-rg Catt atuaid

nanmanna ocus dornsat


.

Uillenn ocus Eochaid

airbert tenn trerach

ndiaid a com-

daltadh co riachtsat cusin nabainnsi ocus ro thuil in abann friu.


ocus atchonncadar na htaige iubhlaide ingantacha do'n leith aile
ocus tncadar

isin

th co rdhna curro bhid tuile na 'habnn

at f'n d fhert glasa t for ur in tha.


Lecht cinn chon dana ar Cilte c grdach ro hi ag Fionn
mac Cumaill Adhnuaill a hainm ocus dorla ar sechrn ocus"

iat

ocus

is iat

ar

merugad

co tracht
fuair bs

'n bruidin

in tth so

ann

conad

bud tuaid

ocus tuc a
[uaithi sinj

ocus ro shir Eirinn f tr


donala aisdi ann so ocus
at lecht cinn chon ocus is
.

[tr]

In Agallamh.

jo

anam

sin a

Ulad

[ar Cilte]

an

[181

tres c as ferr fuair

i,

Fionn

ria[m.

Dla] imorro d rgfinnedh Ulad .i. Goll gulbain ocus C[as


cuailgne] do bdar ac seilg ocus ag fiadach in mhuigese ocus
adchonncatar na tr hingena mongbhuide ocus siat marb ar an
.

||

gacha datha impaib

tulaig co saine taig

ocus do bdar g

ncine co fada ocus ro chuirset f thalam a triur derbshethar.

ocus tncadar ssd

mbdudh

isin

nth ocus atchiat an dias clch ann arna

ocus ro chuirset f fhitib talman

Cilebraidh Cilte.

do

Ulad

rg

iar sin

iat fs ar Cilte.

ocus tinic roime

ntnaib cnoc ocus carrac go fosmhullach slibe Fuait fruaine.


co caerthann cluana d damh ocus co rt na carbat it ar chuir.

set Ulaid a carpait uathaib ac dul i ndegaid catha gairide ocus


ilghairide. ocus ar rochtain do conice sin is ann dorla naem-

Ptraic co rae na carpat a

ocus a

tr

caoca espoc ocus a tr caoca sacart


ocus ro
tr caoca sailmchetlaid

tr

caoca deochan ocus a

shuidset ann ocus ro bi Ptraic ac

dnam

a trth ocus ac etar-

mholad andileman. is ann do riacht Cilte cona naenbar finned


ocus Cas corach mac Cainchinne in tirphdech chuca ocus ro fersat filte re Cilte ocus do bdar na clirig ac fiafraigid scl de
ocus do innis a imthechta risin mbliadainsi dib.
.

Caide Brogrt scribnaid ar Ptraic. sunn ar Brogn. scrbtar


ocus lesaighter lat gach ar chan Cilte do delaig rinne ocon
cairthe
mulluch Uisnech co ham na huairesea.
i

Maith a anam ar Ptraic cia in macaem cennchas lainn


bhradghorm d at fharrad ocus in crann ciuil aige. Cas corach
mac Cainchinne sd ar Cilte mac irftid thuaithe d danartn.
ocus tinic d'foglaim fhesa ocus fiannaigechta chugamsa. maith
:

in

chonair thinic ar Ptraic

gedh

re maithius

mr thusa

ocus fhrn ocus re beith

ocus a Chilte ar Ptraic ro


.i.

re haimsir

muinnterdus

rg

fuir-

creidme ocus naem

neime ocus thalman.

ocus can dinn a Chais choraig n dod dhn ocus dot eladhain
fin. dogntar imorro ar Cas corach ocus n derna romat riam do

neoch darab ferr lem a dnam in duitse [a] naeimchlirig. ocus


do ghab a thimpn ocus do ghls [ ocus do] sheinnesdar cairche
ciuil uirre
ocus n [chuala]dar na ciirig a choimmbinn riam
acht mad [claisceta]! na canine coimdeta ocus eadarmholad
rg nime ocus talman. ocus do thuit a toirrchim suain ocus
codalta ar na clirchib lasin ceol srrechtach sde ocus thir.

||

1S1 b

11

In Agallamh.

1]

ic lais

do dhnam do iarr luach a


anam ar Ptraic. nem dam

a irphited

g luach shire a
luach as ferr ann

irftid ar Ptraic.

fin ar s ir

is

ocus'rath ar m'eladain ocus ar lucht m'eladan

am

dhegaid. remh duit ar Ptraic ocus gurab an tres elada ar


a fagaibh nech a lesachad fria deired i nEirinn ocus gid mr
in doichell bias r fer th'eladan acht co nderna irphted ocus co
.

ninnise scla gan doichell roime ar Ptraic ocus fer leptha rg


dib acht nach dernat leisce.
.

tr bithu ret th'eladain ocus soirbes

ocus ro chuirsium a chrann

Maith an elada

ina choimd.
dinn ar Brogn.

ciuil

fhuil n

is maith imorro
biadh sianar.gan in brechta.sde ann ocus n
bud chosmaile re ceol nime inns muna bhiadh sin ar

Ptraic.

sin dornais

muna

ar Ptraic

at ceol

nimh

ar Broccn cid nach biadh

ocus n cir amlaid in tirfted do dhchur ar Brogan.


ar Ptraic acht gan rchreidem do.

cian

do btar ann co facadar aenclch forusda

talmain.

abraim

finnliath

ninnsaigid brat corcra uime ocus delg ir ann ocus cloidem


rdaide im a bhrgait ocus lorg fhionnchuill isin dara lim do.
ocus tuc a chenn i nucht Phtraic ocus slchtus dho. c com.

ainm thu a clich ar P.traic. Eogan ardbrugaid m'ainm ar in


tclch ocus do mhuintir rg Eirenn dam .i. Diarmada meic
Cherbaill. n acatsa atclos dinn in maithes mr do beith ar
Ptraic. is acam ar eisium. in adaig anocht ar do sheilb ar
.

epscop Soicheill

.i.

prmronnaire Ptraic. g hadaig anocht ar

Eogan ardbrugaid. adaig shamna


acamsa anocht co hadaig

ar

Ptraic.

dogbtai

belltaine in lon atthai

itir

filte

igedaib

mith in manach fuair in clirech ar Beneoin.


ragaid d'fognam na Macha bud thuaid ar Ptraic ocus msa
mhith bud edh a mhac ocus a ua ina dhegaid. g bferr ainm d

ocus muintir.

is

mbiadh orra ar Beneoin init i mhith Macha.


Is ann sin adchonncatar an caoca fer [mr d ninn]sigki ocus
deilge iarnaidhe ina mbrataib.

cuich

[iat sin

mo

ar Ptraic].

bhrugaidese ocus mo bhiat[aigse ar Eogan


ocus] do shlchtsat
do Phtraic uile. bar mbeomhaicne ocus bar marbmaicne do'n
.

||

Mhacha co
ann

brth ar Ptraic.

fherasdar troimshnechta ocus aincis fhuardachta


formnada fir ocus feirts carpat co
nderna gaidshnom do barr na fidbaide forruaide co nach ftaitis
Is

sin ro

ar an ciced uile co roichedh

dine imthecht ann.

In Agallarnh.

172

[181^:2

ann adubairt Cilte in'am ar s do dhamaib allaide ocus


nionnaib cnoc ocus car-rac ansa ocus inam igned
d'eilltib dul
do dhul cuasaib bruach ocus adubairt an.lid:
Is

fuar geimred adracht gaeth


nocha te anocht in sliab sln

n luga atchluin ceol cuaine


ise Cilte is Diarmaid donn

thabair a thaeb re lr

dam

irgidh

slibe cairn

dam

dam dscir dergbaeth


dam dian ag drdn

g biadh

na comdhl

cinn Echtge innfhuaire

ocus Oscar ith trom

no choistmis re ceol cuaine deired aidche adfuaire


fuil is a chnes re coronn
s maith chodlus in dam donn
mar do biadh f thuinn tuaide deired oidche innfuaire
ndiu isam senir sen n aithnim acht becn fer

ro chroithinn coirrshleig co cruaid i madain oighrid innfuair


tlchur do rg nime do mhac Mhuire ingine

mr sochd

dobeirinn

ar sluag

geber anocht co hadfuar

mithig dinn imthecht ar Eogan d'r ndnad ocus d'r


ndegbaile ocus do irgetar rompa ocus atchonncatar an dnad
Is

ar a cionn ocus tucadh in baile ar a

cumus

fin ar rochtain dib.

ocus tucadh Cilte cona muintir i ngriann ndeirrit ndiamair


ocus do bdar ann sin teora l ocus teora aidche ac l ocus ac
ibnes acht in comfad do bts na clirig ac
a trth ocus ac edarmolad in dileman.

dnam

a nird ocus

Is ann sin tinic Eogan ardbhrugaid d'acallaim Phtraic ocus


do bi g innisi do gan uisce do beith comfochraib dib r ba
scth dine ag [tabairjt uisce chum an baile sin ocus ingnad mar
do [b in baile] sin in l sin ina latharpholl talman [uair is amlaid
tar]la sliab uime anunn ocus anall [ocus gan dorus air acht in
dorus] ar a ticte amach ocus nach ftfaits fir dhomain foghail
n dibferg air cmad il leo. do fhiarfaig Ptraic d'Eogan in
bfuarabar sliocht sluaig n sochaide romaib isin mbaile. fuaramar ar Eogan slg ocus cloidem ocus iarnlestar *ann. do gbtar
a fhios sin ac Cilte ar Ptraic ocus docuas ar chenn Chilte ocus
i

||

tucadh d'innsaigid Ptraic

Maith a anam a Chilte ar Ptraic

in fuil a fhios acat cia do


nEogan. urusa damsa a fhios do beith agam
ar Cilte r is m in tochtmad fer do b ac tabairt in bhailese
fhior d tuc Fionn mac Cumaill .i. aenclch dorigne a
dp'n
mhuinnterdas ar icin riam re Fionn .i. Conn mac in lith
Luachra aniar. ocus dorla do olc mr do dhnam re Fionn .i.
cu ocus gilla ocus clch do mharbad 'n tsamhfuin co araile
do'n fhinn re taeb an tres duine as ferr do b do chlannaib

bi isin bailese ria


.

i82

In Agallamh.

ii

Rnin do mharbad

Aedh

.1.

rind

mac Rnin cona

tr

73

macaib

Aedh

ocus Eogan ocus Eobran. ocus do riacht in flaithfinnid


co carn Luigdech thiar i ciced Muman ocus ar suide do ann

.i.

iar

ndnam shelga do

riacht

Conn d

do

innsaigid

leith

a chil

ocus do ghabastar tar a fhormna ocus tar a armghaisced in flaithfinnid gan rathugad do. aithnis Fionn in t dongabastar amlaid
sin.
cid as il duit a Chonin ar Fionn. mo chor ocus mo

mhuinnterdas ocus mo thairise do dhnam friutsa r at secht


mbliadna ac foghail ocus ac dibfeirg ort ocus n fhuil fulang
.

th'feirgese acam. gid mise rotgabadh ar Fionn at d mht d'ulc


ocus d 'cir dornais ar fiannaib Eirenn nach silim do ghabil

dib chum sda. acht go ngabasa m a rgfinnid lic edram


bcus fianna Eirenn ar Conn. gbat mh ar Fionn gid coraigecht
ar icin dam ocus do ghab Fionn ocus dorigne a chor ocus a
mhuinnterdas ris. ocus do riachtadar an fhiann ina ndrongaib
bcus ina mbuidnib d ninnsaigid ocus ba hingnad la gch
ndroing thiced ann in dias as m ba nmait i nEirinn ocus
nAlbain d'faicsin naeininad.
Maith a Chonin ar an fhiann cid fil acat dinn in[r] mr.

olcaib.

Conn co comnart

fregrus

sin

gach [guais] ocus gach

ocus gach mrolc do ria chucaib cuifridh mise i]na chenn


ar Conn acht d toitersa ann [licidhse] oram bar bfalta ocus
mina thoiter ann [curab oramsa] bias a ns ocus a orrdarcas.
icin

||

mh

dar r mbrithir
lon ati

ocus cc ct

coma bud

ocus dornad sdh re Conn ann sin.


do mhuinntir a Chonin ar Fionn. cic ct clch

ferr linn in sin

ar Oisn n tucad dinn riam

gilla

ocus cic ct con ar

s.

ati in coimlon sin

ar Fionn sir fin Eirinn ocus in triucha ct thoghfus tu fin innti


dobrsa duit . ocus do luidsemne ochtar clch leis ar Cilte

conice in mbailese atm

ocus

n.

Conn

raibe tairise ag

gia ro

gabsat in fian chum sda n go tinic do'n bhailese. ocus


tchonnairc in bailese cur ba dn diamair daingen dothoglaide
tucasdar grd do ocus tinic lon a shlig ocus a muinntire ocus
.

do gabadh

in bailese leis fria r trocha

ocus gach comrac thiced chum na finne


tosach gacha comraic dob.

bliadan
fris sin

Crt aided in Chonin sin ar Ptraic.


Cilte fuair bs re hadhart do'n fhinn

ghab

ocus gach cath

ro

dhingbadsom

an cethramad
.i.

fer ar

cruimh neime do

ina chiunn ocus fuair bs 'n trth co araile.

Jn Agallamh.

74
Crd ro

b'uisce

baile so ar Cilte.

do ann so ar
is

Ptraic. tipra foruisce at san


diamair an tinad t ar Eogan r n faghis uathad do'n fhinn d'ar eolach ar Cilte

mait ar lr talman
n gur urmais aenclach dob
.

dhegaid ocus gur urmais

fer in

Aedh mac Finn

ar Ptraic.

[182

ocus n gur urmaisessa ina


bhaile fin iar sin. cia in chtclch
uirre

ar Cilte

ocus adeirim nach raibe

inad as a tuc duine ln bleidhe n escra a haill n a habainn n

a hinnber n a hinad dthogla i nEirinn nach bradsom eolus i


medn oidche ann ocus rucastar eol'us gusin tipraft at san
.

ann at an tipra ar Cilte i sliosbrd na cairrge


cennghairbe cloiche ocus faircle comdaingen comdlthta cloiche
uirre ocus mr l fuair Smirgat ocus Derdubh [a djuibslib
ocus

bailese.

ocus atbert
[E

ol

dam]

[ann

[N

is

/.

tipra san leith thes doghna dib bar ndeigles


dib for a lr . uisce eocharghorm imsln
.

<at]

biaid uisce] ocon dn atbert Eogan gan mhrn


mina cabra r nime mac maith Muire mn[ghile]
o ba mhaith m'engnam san chath
nagaid na nallm[arach]

||

caoca fer co caeime l


S mirgat ingen Fathaig fhii ocus Derdhub a duibslib *
inmain dias tiged fad do'n fhinn do brath a nmad
R o bo m in Cilte co cruth sochaide d tucas uch
d ro thiniles dom rith lnamain gach fiada ar bith
aith in muinter muinter Finn mairg fhuil d nis
nEirinn
mr mbeodachta in buiden bras is mr niath ambi a neolas
ro thuitset lims f thr

Dul anois

ar Ptraic ocus in tipra d'faghbil. is egal lem a


r naenbar curad no bhod ac tcbil a faircle

fagbil ar Cilte

g chur uirre ars ocus is egal liom


uisce na tiprat do bhdad in bhaile r Cilte. is tualaing dia a
dhil mar bhus cir ar Ptraic. do irig Cilte ocus do irgedardi ocus in coimlon ctna

sum

leis

ocus rglia cloiche ro bi asslios in bhaile

amach iadhus

dh lim uimpi ocus tairngis chuige co tinic rodbhuinne rimher d'uisce eocharghorm fhrlainn as in carraic go
raibe a[c] dianbhdad an baile. ann sin tcbus Ptraic an lim
Cilte a

caeim credhail ro fhired gach nairc ocus gach nainches


tabrad

ocus sluicter in tuisce ar cl doridise

isin sliab

ocus

frisa

isin

charraic chtna co nach raibe acht ln baise Phtraic ac snighe


aisdi amach do'n uisce. bas Ptraic ainm na tiprat budesta ar

Beneoin.

is

ced lem a beith amlaid sin ar Ptraic n go nderntar

finghal ac duthaigh isin baile re deired naimsire.


Tncadar ar in faidche imach Ptraic ocus Cilte ocus an lon

In Agallamh.

i%2b-.i\

175

do btar isin dnad. ocus nr chian dib co facadar aenclch


d ninnsaigid ocus is amlaid ro bi an tclch sin acus line do
shda bhuide r chnes ocus brat lainn uaine uime delg ir isin
.

anam a

Aedh
mac Aedha na nabasach a cnuc rdmulla amuigh do'n mhuir
risanabarrachlainn (n rachrainn) isin tansa ocus macaem tuaithe
cia thusa a

brut s a bruinne.

d danann
anois].

clich ar Cilte.

[mise] ocus d'fiarfaigid neith dotsa thnfac


ro b'il d'rlarfaigid dom [a clich ar Cilte.
n

uile

cr.t

1]

tsga n] d fiafrchainn dot in cid f tucad carn Manannin


ar an carn so.

Oclch do thuaith d danann ar Cilte

,i.

Ailln

mac Eogabail

tuc grd do mhni Mhanannin mheic Lir ocus tuc derbshiur


Aillin grd do Mhanannn .i. Aine ingen Eogabail ocus ba
.

hannsa le Manannn in in drong dhaenda. is ann sin ro fhiarfaig Aine d brthair .i. d'Ailln cid ar s ro thrig in delb rgda
rmhr do bi fort. dar r mbrithir mh a ingen ar Ailln n
fhuil do'n droing daenda nech d ninnsmais sin acht mad thusa
at aenur ocus do innis di
grd tucas ar s d'Uchtdeilb ingin
finn
mhni
am limse at a fhiridin
do
Mhanannin.
Aengusa
sin ar Aine
r tuc Manannn grd damsa ocus d tucasom a
mni duitse fifetsa lais tar cenn furtachta d'faghbil duitse.
:

ocus tncadar rompa ar Cilte .i. Ailln ocus A-ine conice in


tulaigsea ocus do riacht Manannn ocus a bainchile vais. ocus
l

ro shuid

Aine

ndil ndochra

ar lim dcis

do

Mhanannin ocus

tairbiris teora

ocus ro fhiarfaig ceh scla d chile

pg

di'ob.

mar atchonnairc ben Manannin

Ailir tuc grd do. is ann sin


gabhlnach in sclaigccht sin .i. siur Aillin
meic Eogabail do thabairt grda do Manannn ocus ben Manannin do thabairt grda d'Ailln conad de sin at in tseinbriathar
gablnach in rt an sclaigecht. ocus tuc Manannn a mhni
fin d'Ailln mac Eogabail ocus tuc fin Aine siur Aillin
ocus
i.s iat sin a anam a Aed ar Cilte in d cheisd do
fiarfaigis dom.
ocus do btar isin baile sin re hedh sechtmaine ocus do
thiomnadar cilebrad d'Eogan ardbhrugaid ocus tuc Ptraic nemh
do ar a nderna d rir.
Is ann sin tncadar rompa co glenn in scil soir risanabar
muinnter Dhiugra isin tan so it arraibe Ptraic i ndaeire ac
Milchoin mac i Buain ac rg dhl nAraide ocus atchiat cell
shuthach ar a cionn ocus trocha mac necalsa innti ac edarmholad

adubairt Ptraic

is

In Agallamh.

176
in

\\% 2 b

dileman co dochra. ocus ac dchsain dib do'n taeib

eile

caemghort] cluana re a taeib. do rg


nime [ocus talman atlchjamar ar Cilte ro b'adhba slg ocus

secha atchiat

in cell [ocus

||

naem ocus

do
Raigne roisclcthan mac Finn isin dara
baile dob ocus Caince corcarderg mac Finn isin baile eile ar
Cilte ocus do marbsat clanna Mrna Raigne mac Finn conad
uada at mag Raigne ocus ro marbsat in mac aile conad uada

sochaide sin gid inat

frn anosa.

cia do'n fhinn

b isin baile t ar Ptraic.

at sliab Caince.

do btar ann co facadar ingin mn macdachta


d
mongbhuide
ninnsaigid ocus suidis ar in fiort ftbaig. cia
thusa a ingen ar Ptraic. Edin fholtfionn ingen Baedin mise

Ocus

nr chian

ar

ingen

Ptraic.

nAraide. cid

dil

rg

do thabairt

a naemPtraic ar an ingen
fin ocus mo dherbbrthair.

ocus tuc caoca bruth

ir

r n fhuil

a tncais a ingen ar

marbmaicne

dom

shol

duitse

beo acht

ocus tuc a lim etorra ocus a linid

ocus caoca bruth

aircit arraibe

caoca

caoca uinge d'r ina screbal soiscla do


ocus do shlcht do. g ainm at ar do bhrthair a

d'aircet

uinge
Phtraic

um

mbeomaicne ocus

ocus

Ptraic. Loingsech mac Baedin ar inningen. r/ge


nEirenn uaimse do ar Ptraic ocus triur dia shol i rge dia is.

ingen

ar

gach n bias acainne d'Eirinn co brth duitse a naeimchlirig ar


an ingen ocus do chilebair dib iar sin ocus do bdar ar in
tulaig re hathaid tar is na hingine.
Ocus do b clch comaidechta do Mhuiredach mac Finnachta
do rg Chonnacht farrad Ptraic .i. Corc mac Dairine mac rg
chorca Dhuibne. fiafraigid ro b'il lem do dnam dot a anam a.
Chilte ar Corc cid im a nabar tonn Chlodna ocus tonn Tide
risin tuinn aile. clch grda do b ac Fionn ar Cilte .1. Ciabhn
mac Eochaid imdheirg mac rg Ulad atuaid ocus is amlaid ro
bi in tclch sin in derrscugad bheirios sca ina ollchiged dc
.

do rtlannaib nime ruc in toclch ar chruth ocus ar dheilb


do mhacaib rg ocus tisech in domain. ocs ro ghab toirrse
fianna Eirenn reime ocus ba h adbar a toirrse n raibe ac fior

n gan fer isin finn ben nach tuc grdh do ocus ro dhiult
Fionn roime ocus gia ro dhiult ro ba lesc leis acht ecal lais
fianna Eirenn do ar mt a nda. ocus tinic roime co trig an
chairn renabar trig na trinfher ciced Ulad idir dhn Sobhairce ocus muir ocus atchonnairc curach cennrd cil[dciridh]
.

iSj

i,

/;/

2]

criuma ann

Agallamh.

177

ocus d ghilla ga isin churach ocus tuigfnech]


formnaib a ngualann. bennachais Qiabhn dib] ocus
fregraitsium do. cia sib a cu ar Ciabn. Lodn mac rg na
.

forra co

||

inise ar fer dob ocus Eolus mac rg n Grige in fer eile


ocus ro ghluais tonn sinn ar s ocus ro imin gacth ocus
n fhedamar g croch n cinl do'n doman idtm.' in t le a

hlndia
t

mbud

siubal

il

mara

dmad

churach do.

Chiabin ar a muinnter
ar eisiura
tinic isin

r n faghaim

Ciabn in tibredh sib cumaid d'n


dobhrmais ar siat. maith a

lib ar

at aenar duit

an

mo

Eire as ihduit d'fcbil.

mo

dhon n

chomairce

is

churach ocus do thiomain cilebrad d mhuinntir

mh
ocus

innti.
.

ocus

dubach domhenmnach ocus ba scarad cuirp re hanmain leo scarad fris. ocus dornsat a caradrad Ciabhn ocus na
hciich do b san churach.
Is ann sin ro irgetar tonna gela girechtacha dib comba
cudrama re sliab gach mrthonn mhuiride dob ocus na hicneda ille eochairbhrcca no bodh re grian ocus re gainimh co

'do bdar co

mbts re sliosbhrdaib-in churaig aca gur ghab grin ocus egla


ocus urmhan iatsorn roime sin. dar r mbrithir mh ar Ciabn
.

dmad

ar

tr

do bheims dochoisnmais sinn

ocus chomlainn co maith. ocus do bdar

fin illthair

chatha

miricin sn n go

isin

facadar aenclch d ninnsaigid ocus ech dubghlas

fi

ocus srian

mhuir do ocus in dechmad tonn do irged


ar a huachtar ocus n bha fliuch bli n bruinne do. do fhiarfaig
in tclch dobsom cia luach dobhrad sib do'n t do fhirfed sib
ir fria

ni tonna f

'n miricin sin.

at

mh

terdus in
i

in bfil inr

ar in tcich
t

no fhirfed

lim in luach shirter orainn ar

iat.

bar mbeith fin ar chor ocus ar muinnsib.

ro

aemsatsom

sin

ocus tucsat a lma

lim indclich.

Is ann sin tuc in tclch chuice as in churach iat ina triur ar


an ech ocus do b an curach ar taebshnm re slios an eich co
rngatar cuan ocus calad tr tharrngaire ocus ro thirrlingedar
ann sin ocus tncatar co loch luchra ocus co cathair Manannin.
ocus tirnic tech nla do shuidhechan rompa [o'cus r]o frcstladh
ocus ro frithiledh iat a cethrar clch ina [dhegaid] sin. ocus 10
.

tcbait a cuirn ocus a cuaich ocus a

cupada

re

thdacha co tant[a]

tech ina chairche chiuil.

in

||

[ocus ro i]rgedar

bennaib [blth]chaema buabaill ocus


titbhinne ocus cruite nuaibhinne ni-

abradghorma
ro seinnit leo timpna

gilli ille

In Agallamh.

78

[183^

Is ann sin ro irgetar bachlaig shrubfada shlfaca sheiredchaela


ruadmhaela rionntacha do btodh ag dnam cles ocus cluiched tig
Mhanannin. ocus ba h so cles dognodais .i. ni mbunnsacha
biorghaise do ghnbil ocus a ndiubracad co fice ocus co formna
na bruidne ar lethchois ocus ar lethlim ocus a ngabil do f'n
cuma ctna. ocus is uime dogndis sin d'imdhergad shaerchlann
i

soicheincoil ticts a crochaib ciana comaithche.

ocus dorigne in
roime
ocus
tinic
d'innsaigd
dognod
Chiabin chasmongaig ocus tuc na ni mbunnsacha ina lim r
is ba ferr delb ocus toichim ocus tuarascbil do bi do thuathaib d danann ocus do mhacaib MfledJ tigh Mhanannin. do

adhaig. sin a chles feib

Ciabn ocus dorigne in cles fiadnaise Mhanannin ocus


mhaithedh tre tarrngaire mar bud bud aenfoghlaim do riam.
ocus tuc illim Eoluis mheic rg Ghrc ocus dorine co hathlam
urmaisnech ocus tuc secha in cles illim Lodin [mheic] rg na
i

trig

\\India ocus dorigne f'n cuma ctna.


Bi tra prmollamh ac Manannn

prmliaig

ocus do bdar

ocus Etin fhoiltfionn

tr

tarrngaire

.i.

Libhra

hingena aige .i. Clodhna ocus Aife


ocus ba hiat sin tr taisccda genais ocus
tr

nr ecal n d marbadh acht


na genmnaidechta ocus tucsat in naenuair grd do'n
triar sin ocus do chinnset ld leo isin caemlaithe bud nesa dib.
ocus tncatar co caladphort
coinne an trr clich sin ocus
tinic Lodn mac rg na hlnnia ocus Eolus mac rg Ghrc i
nacnchurach ocus tinic Ciabn mac Echach imdeirg ocus Clodcurach naile ocus seolait rompa th sin co trig Thite
na
inginc Ragamnach i ndeisciurt Eircnn. ocus is uime tucad trig
Tite uirre .i. Tite bhrec ingen Ragamnach do dhul ann do
chluiche tuinne ocus' tr caoca ingen li cor bidedh ann iat.
gurab de at trig Thite.
Dcla Chiabin meic Echach imdeirg ro ghabastar cuan ocus
calad ar in trig ccdna ocus luid do sheilfg ocus do fhiadach]
f'n chrch ba choimnesa do ocus [tinic in tonn] amuich dochum
Clodna [ocus ro bidedh ann]
conad uaithi at tonn Chlodna uirre. ocus tncadar teglach tige Mhanannin ina ega.i .i.
Ildathach ocus a dh mac ar tabairt grda do'n ingin ocus ro
bidit ar in trig cdna amail asbert Cilte:

acntamha tuaithc d danann ocus


gi cr

||

buan in bd
dainna d mthair beith marb
ldna cheinnfionn

ar in trig tintc a hci


in n

trla in

senanm

In Agallamh.

183*.*]

ndernad in taenach de ag lucht tre tarrngaire


e' ruc a
mpi tr cheilg Ciabn mac Echach imdeirg
gan in aenaig thall tra ingen dar comainm Clidna
tar an ler lethan longach ruc leis Ciabn casmongach
o fhcaib ar in tuinn luid uaithi ar echtra ndtruim
.

is

179

mas

d'iarraid shelga monar


inic in tonn tar a is

tit Ciabn f'n bfiodh bfoltchas


do Chiabn nr ba degghris
mirghnm ba dimda linne bdad Cldna ceinnfhinne
T onn dine Tite na triath is ainm ro bi ar in iath
n gur bhid in tonn sin tra in ben dar comainm Cldna
L echt Tite isin trigsi thuaid acaib mesc in mrshluaig
lecht Cldna isin leith bud dhes re sth Duirn buide buinges
F liuchtar folt in Duirn buide a tonnaib in tromthuile
gid imda doneoch fhuil ann is Cldna nosbideann
C aoca long lotar tar sl teglach tige Mhanannin
nochar b' in chongaib gan ghni bidter ar tonnaib Cldni
I
ldathach is a dh mac bidter in triar ac tochmarc
mairg do adhar in long dna nachasanaic tonn Cldna

'

Is ann. sin do riacht Ciabn casmhongach d'r nionnsaigid co


druim nAsail mheic Mhir ocus isin oidche sin ba marb
Eochaid imderg r Ulad ocus do r/gasdar Fionn Ciabn cas.

mongach

rge nUlad tar is a athar ocus is sin a Chuirc


in scl d'fiarfaigis dom ar Cilte.

mheic Dhaire

Ina dhiaid sin do irgedar na slig co rith Mhedba ocus


maraen r. cia in Mhedb nabar n rith so a Chilte ar

Ptraic

Medhb

ingen Echach fcidhlig ar Cilte. an so do ba


baile bunaid di ar Ptraic. n h etir ar Cilte acht f lthlaithe
Ptraic.

na samna ticedh d'acallaim a druad ocus a

filed

biadh ar mhaith n ar shaith di an bliadain

sin.

ann ds cid no
ocus is amlaid

s ina ni cairptib ann. ni carbait roimpi ocus ni carpait


ina diaid ocus ni carbait cechtar do db leithib di. crt um a

thiced

ndnad

sin ar Ptraic.

co nach risedh braenscit na conaire

ocus glomarchinn [na hechraide] ocus'co nach salchadais na


dechelta [nuaghlanja. adbar subachais sin ar Ptraic.
||

Caide ainm an achaid so a Chilte ar Ptraic. gort in fhosdidh ar Cilte. crt in fosddh ar Ptraic. clch d'Fionn
tarmairt imthecht uad ar bithin a thuarasdail r fada leis co
rinic do .i. Druimdcrg dna mac Duibdechelt do Chonnachtaib
ann so. ocus tncadar tr catha na finne d fhostd ocus nr
thairis acu
ocus do riachd Fionn d fhostd r bdar buada ar
a fhostd clig ocus ba do na buadaib sin acht go ndernadh
Fionn tr rainn do comad sdach iarum ocus atbcrt Fionn:
.

In Agallamh.

i8o

[184:1

u sin a Dhruimdeirg dhna a uirdeirc na hurbga


g ts uaim aniu co mblad is ctlad dinn cilebrad
o ratas duit oc rith chr tr caoca uinge nnlo
ln mo chuaich i carn Ruide d'aircet ocus d'r bhuide
n cumain lat ac rith nAi d fuaramar an d mhni
ocus aduamar na cn mise ann ocus tus

'

'

Is

ann

ail fionn.

sin

do

ocus

irig in sluag uile

uime adertai

is

co ros na hechraide re a nabar

ros

na hechraide

ris

.i.

tan do

in

ciccdaig Eirenn oc l i Cruachain is ann do bts a neich


ocus a nechrada lubghortaib gabla.
Adrae bitaid ocus bennacht a Chilte ar Ptraic is mr in

btis

teolus sin acut.

Ocus

nr chian

do bhtar ann co facadar

in

aenmni d ninn-

saigid ocus brat uaine uimpi ocus line maethsrill ria a cnes.
ocus niamlann d'r buide re a hdan. canas tncais a ingen ar
Cilte. a huaim Chruachna ar an ingen. cia thu a anam a ingen
.

ar Cilte.
s.

Scothniam ingen Buidb deirg mheic

cid rotimluaid

ill

d'iarraid

ar Cilte.

in

Dagda mise

mo chaibche ortsa

ar

ar an

crt tuc ortsa gan techt


r do ghellais uair icin dam
d hiarraid co carn Ciredha thes ciced Laigcn r is ann do

ingen

gclladh a faghil duit. neimfrinnech adeiri sin ar s ocus in


dciliugad thucadh chile orainn. ingnad linn mar atchiam sib
ar Ftraic .i. an ingen co hc ilchrothach ocus tusa a Chiite ad
shcnir chronchrothach chrinliath. neimingnad in n sin ar
Cilte

r n lucht coimdhne n comaimsirc sinn

danann

do thuathaib

ocus neimirchradach iatsin ocus suthain a sacgal.


ocus mise do mhacaib Mled ocus dmbuan irchradach iat. tabair
clc

isi

frcgrad ar in

mni a Chilte

ar Ptraic.

dobr imorro ar

Ciltc.

ocus do irig roime co carn soghradach re Cruachain aniarthuaid


ocus tuc a uillinn cl risin carn ocus do chuir secha ocus tuc
.

a lim f'n carn ocus tuc in lugbordach anos .i. crannc tucadh
i
cfomair chsa ocus] chnachais d'Fionn mhac Chumaill ocus 'tuc

Fionn ina thuarasdal do Chonfn mhael] mhac Mhrna

ocus do

fholaig Conn isin carn . ocus is amflaid] do bi 'm chrannc


ocus'a ln d'r innti ocus tuc Cilte ina coibchc do'n ingin . is
||

ocus r na carbat fuarais sin a Chilte ar


Ptraic. ocus adubairt Cilte

gairit 'n tsligid

ine btar sunn co s saeire aidble a ninnile


nocha sochaide rusgaib cincub cian shligedaib
t folach
slib Fuait
do chuirfedh Eirinn m cuairt
tr ct uinge do'n r dherg
maraen is an duille derg

'

184

In Agallamh.

2]

A
A

cetra dabcha ir
frmhullach slibe smil
dabach as luga db fairsing ndise cumang trr
deirimse ritsa de
a mheic Chalpruin co naeime
go mairit na hinnmusa is nach mairit na dine
tit

in

Ar ndnam

a thrth ocus a ird ocus a aiffrind

tucad Cilte chuige ocus do fhiarfaig de


caillige ar an nglenn so thos. aen do

do Phtraic

crt f tucad glenn na


l do b Fionn ocus in

fhiann ann so ocus atchonncamar amait chaillige corrluirgnige


crdhuibe chucainn ocus ghrennaigios sinn um choimling do
.

dhnam

ocus a ngnithgell 'n fhinn uime sin ocus ba hiat


gellta do snaidmedh ann a ehenn do bhein do'n aen do ficfide
ann. ocus do rithsamne triar do'n fhinn ria .i. Oisn ocus Diarria

maid ua Duibne ocus mise ocus do rithamar co hth mr re> a


nabar th mogha isin tan so ocus is mise fa tsca ac dul tar in
th siar ar Cilte. ocus d'impdhas i nagaid na caillige aniar
ocus tucas bim cloidim di gur chuirs a cenn d colainn ocus
is uaithi
ainmnigter an glenn sin al. ocus tncatar isin mbaile
.

anunn

iar sin

ocus do b lgeon d'ainocus do bdar ann iar sin co

ocus do bennachad acu

glib s a chionn arna bhennachad


cenn caeicdigise ar ms.

Araile laithe dibsium

isin

sin

co facadar

ninnsaigid ocus ba maith a dhelb ocus a dheisc.

aeim ar

Aedh mac Echach

Ptraic,

in

taenclch d

cia thusa a

mhac-

leithdeirg mise ar s

mac

Laigen andes ocus imin dornad acainn ac sd Liamna


lennchaeime ocus do b m'athairse ocus mo mhthair fiadnaise
na himna .i. Bbionn ingen Chuain mheic Fhionntain ingen rg
rg

Chonnacht ocus n fhuil gein cloinne aca acht mise am aenar.


ocus [rucjassa secht cluiche ar in macraid. ocus in cluiche d[idenach ru]cas is ann domriachtsat in d mhni ocus [d bhrat
.

uaine]

umpaib

ocus d ingin Buidb deirg meic

in

[Dagda

iat

.i.

Slad ocus] Mumain a nanmanna ocus ghabsat lm [cacha mn


dam] ocus rucsat leo m chum in bhroga bhrecsholuis co fuilct
mo mhuinntr gom chined tar m'ise re tr bliadnaib ocus lucht
.

||

acum lesugad sin ill n go fuaras etirbhcgal in tsda


ocus tncamar tr caoca macm amach ar in faidche as 'm

in tsda

arir
sd.

tsda

is
.

dom aire
am Hth 'n

ann tucassa
ocus tnac

naemPtraic. bud chomairce


ncrtsom n a cumachta fort.

in

miricin irraba ac lucht in

brug conice S9 dot innsaigidse a


duitse sin innus nach bia a

mh

In Agal/amh.

82

[184

1>

Is ann asbert Cilte re Ptraic is mithig dinn dul i ciced


Laigen bud des ocus a mhac do breith do rg Laigen ocus creidem
do sholad ann ocus mainchesa do ghabil. cit a fuil Cas corach
mac Cainchinne sunn a naeimchlirig ar in tirfdech. bodh mac
rg- Laigen i naeinlebaid ocus i naenchumaid n go rsem ciced
:

Laigen.

Tncatar rompa iar sin d'nnsaigid chicid Laigen ocus rncatar co fert Raeirinne ingine Rnin ruaid ar laechmachaire
Laigen ocus innisid Cilte dib cid f tucad in tainm sin ar in
.

fert

aeinndeirbshiur ro bhi acamsa ar s

ocus ba ben do Gholl

mhcic ar an tulaig so
lemsa ascaid d'iarraid ort a naemPtraic ar
sin a

anam

Raeiriu a hainm.

mhac Mhrna ocus marb do bhreith


marb in mac li ocus do b'il
ocus

mo

a Chilte ar Ptraic.

Cilte.

cia ascaid

dheirbshiur do thabairt a

pianaib r tarrassa do mhuinnterdas ocus do ghrda. do mhthocus t'athair ocus do thigerna Fionn-mac Cumaill do thabairt

air

a pianaib ortsa ar Ptraic msa maith


do dhia ocus do'n tilgenn conad

sin

le

dia

sin

ro altaig Cilte
til as ferr fuair

ocus tngatar rompa iar sin co carn na curad re a


gharbthanach i nib Muiredaig isin tan so.

Cilte riam.

nabar

in

Innis dinn a Chilte ar Ptraic cid f tucad in gharbthanach


ar an inadsa. fregrais Cilte sin airdr ro ghabastar Eirinn .i.
:

Tuathal techtmar mac Fiachach fionnolaig mheic Feradaig finnfhechtnaig ocus is in Tuathal sin do bhen a cinn do chicedachaib Eirenn curab uime adubrad Tuathal techtmar fris 'n
.

techtad thucastar ar Eirinn ocus 'n techtad thuc ar chigedachib

na hEirenn

re

Temraig na

ingin soinemla aige

.i.

rg

d foghnam. do bdar dna d

Fithir ocus Dairine [a

nanm]anna

ocus

Eochaid mac Eochaid


ainchinn. do fhiarfaig [r Eirenn c hingen] do na hingenaib
as il duit. Ffithir ar r Laigen]. adubairt r Eirenn n tibredh
tinic

Laigen

'd'iarraid ingine dob]

.i.

||

amach fladnaise in tsinnsir ocs tucad Dairine ingen


Tuathail dc rg Laigen ocus tuc ct do gach crudh ina tionnscra.
ocus ro bi biiadain aige isan bailese ocus nr inmain leis f. ocus
in siser

do chum cheilg ocus eladain aige

imdaidh adaig nann .1.


ingen rg Eirenn clo bhreith co lr in fheda diamair ocus a
shlechtad uimpe ocus tech deirrit diamair do dhnam di ocus
fin ina

naenbar comdhalta do b aice li ocus a rd a hc ann. do


gabad a eich do'n rg ocus do hinnled a charbat ocus tinic
.

In Agaiiamh.

184^:2]

183

d'agallaim rfg Eirenn co Temraig ocus do fhiarfaig in r scla


scla olca ar r Laigen an ingen tucaisse dinn a hc arir
.

de.

cid um a tngaisse dom innsaigidse ar Tuathal r n


chualasa scl as doilge lem in in scl sin. tnacsa d'iarraid na
hingine aile ort ar r Laigen r n hil dam scarad red charadrad.

againn.

dar

mo

bhrithir ar

tuc

leis

cusin mbailese

Eirenn n thaidbsenann sime n subaige


damsa m'ingn do tabairt duit. n hacamsa do b cumus'a hanma
ar' r Laigen. ocus tucadh an ingin aile dosom ar Cilte
ocus
r

is

ann do bi a

ocus amail do riacht an ingen do'n baile


tig ar a cionn

siur isin

Cilte cccinit.

uc Fithir a bl re lr nr in Caradrad comln


gur brised a croide ar tr ar ndul dia niort ar neimn
'

Ocus tchonnairc an ingen


sethar

ithir

Fithir

bs do chumaid a

d ingin Tuathail tsubaig


do nairine marb Dairine dia cumaid

ocus Dairine

marb

aile sin fuair

Ocus dornad a tanach ann so ac rg Laigen ocus asbert an


is garb in tanach ar s
conad uada at garbthanach ar an
inad so. ocus do cuirit maraen annsa[n] bfiort ftbaigsea a naemr

Ptraic ar Cilte.

Adrae buaid ocus bcnnachtain a anam a Chilte ar Ptraic is


maith in scl sin..
Is ann sin atchonncatar frbrugh gabla
nimfhccus dib.
ocus aenmhacaem soichim sainemail ann ocus tr caoca ech ina
i

fhiadnaise
irgios in

isin

frghurt. tic Ptraic chum in mhacaeim ocus


reime. uaitne rg umat a mhacaeim ar Ptraic

macaem

th'inaid ad [dhegaid] ocus g chomainm thu ar


Muiredach mac [Tuathail] mheic Fhionnachta mac rg
in trese m [ar in macae]m. cia in dnad d atchiam ar Ptraic.
Cos[dnad brugaid] do mhuinntir rg Laigen ar Muiredach
crach na ct a ainm. crt f a nabar in tainm sin ris ar Ptraic.
n fdtar a crodh init a alma d'irem n go nirmher ar chdaib
iat. in bfuigcm fis na hoidche anocht ann ar Ptraic. doghba ar
in macaem r is coimsech ocus is cumasach mise isin baile ocus

ocus ac

fer

Ptraic.

:'||

n fhuil clch in bhaile fin ann.

ocus do chuir

ocus tncatar

chum an

baile

macaem

Ptraic cona mhuinntir isin rgthech


ro bi isin baile ocus dornad a numalfhsaic ann.
in

rmhr
Dla Chilte

luid

roime co cloich na narm

illeith

thes do'n

In Agallamh

84

dnad

in baile

[is$:.i

a ndndais in fhiann a nairm do bhleith gacha

bliadna re riglia cloiche. ocu3 ro chiesdar dra frtruaga falcmara


ann sin s cionn na cloiche ag cuimniugad na muinntire mire

maithe do b maraen

s cionn na- cloiche'sin co minic.

fris

ocus

do b ^nn co facaid aenclch d innsaigid ocus brat


corcra uime ocus delg ir isin brut ocus delb degduine fair ocus
foramh flatha lais ocus folt caem cas fair ocus nr rathaig Cilte
n gur shuid ar lethcenn in lia ina fharrad. carsat cornainm a
clich ar Cilte. Coscrach na ct m'ainm ar s ocus in tusa
nr chian

dar lemsa ar

m'aithnese ar in tclch. cia th'aithne ar Cilte.


CoscracJa

tu Cilte

is

maith lem

mac Rnin.

curab

for

ar Cilte.

thecmil chucam ar Coscrach. cid n ar Cilte.

ck>

atit ni seisrecha fichet

buana

is

agam

ar Coscrach

ocus

in trebaire tecaidh fiad imdhscir alltaide

millidh uile co nach b tarba dinne di

in

tan as inam

ocus loitidh ocus

ocus ar

for

do ghaile

ocus do ghaiscid fritsa a anam a Chiltear Coscrach na ct tabair


furtacht ocus firidin orum im dingbil in daim sin dom. in tan

do bdassa am lth ocus

am

lathar ar Cilte

do dhingbainn

sin

dotsa.

ann

atchonncatar in luathgrinne ig ocus rghaile d


ocus
fidneimed do shlegaib urrda re a nguaillib ocus
ninnsaigid
amdhabach do sciathaib donna deilighte forro. cuich sd a anam
a Choscraig ar Cilte. Tuathal mac Fionnachta r in trese ar
Is

sin

ocus do shuid in t[clch] ar in faidche ar a rabadar.


ann do r[id Cilte] re Coscrach d fagth techta co [cluain
ciced Muman co daire [na finghaile ocus]
cin] na fairche

Coscrach

Is

mo

shecht lona fiadaigse ann.fsin. ocus do chuadar na]


techta ar a cenn ocus tuesat na lona leo d ninnsaigid ocus ro
chraig Cilte in tselg sin ocus ro chraig tiugh na bfer ocus
att

||

imat na con

in teolus

do

shaeil in

damh do

thoidecht.

ocus do

chraig a lonta fiadaig ar alltaib ocus ar esaib ocus ar innberaib


in fhcrainn. ocus do riacht in fiad mr d ninnsaigid nar a ticed

gacha bliadna ocus atchonnairc Cilte in dam allaid ac tuidecht


co hth in daim ar Sline ocus ghabus in coscraig .i. a shleg
ocus tuc rot nurchair do'n damh ocus s ag lenmain isin lon co
tarla fat lime laeich do chrunn na sleige trft. andar liomsa ro
dergad ar in ndamh ar Coscrach gunad th dergtha in daim a
ainm sin anall. ocus rucsat a dhruim co druirn ethan re a
nabar druim nderg na damraide isin tan so. maith do thoisc d 'r
.

In Agallamh.

185:2]

185

ninnsaigid a Chilte ar Coscrach na ct ocus tncadar chum in


dnaid mar a raibe naemPtraic. ocus do rat Coscrach a chenn
.

nucht Ptraic ocus tucsat a shecht meic ocus a shecht ningena


in ctna ocus ro shlchtsat cfo r trladar a dh les do in

mar

adaig
,.

sin

.i.

do
daim

Ptraic

do mharbad

in

ocus ac ibnes

in

anma

les

ocus Cilte d'anacul a arbfa

ro bi oc fogail

adaig

sin

ocus' 'do btar

air.

ocus do ruacht

ag l
arna

in slg uile

mhrach ocus naemPtraic ar faidche in dnaid amach.


Is ann sin ro fhiarfaig Coscrach na ct do Chilte
tucad cloch na narm ar in eairthe comdaingen cloichese.

crt f

is

sin

ar Cilte in chloch risa meilds in fhiann a nairm illaithe na

samna gacha bliadna ocus ar in cloich sin ro bi in smachdcomnEirinn ocus


nAlbain fria reimhes
artha sda as ferr do b
.

Cuinn ocus Airt ocus Cormaic ocus Cairbre lifechair


fail
druimnech dergir arrabadar ochd fichit uinge do dhergr ocus
poll trsin coirthesea ocus sisi trsin poll. ocus do b d'febus
rge na rog sin nach lmadh nech a breith leis ocus do b
d'febus fhesa na ndruad co nach lmtha a gluasacht ocus ac
smacht na rog (sic), ocus do chuadar as na roga sin co tracht
Cairbre lifechair mac Cormaic ocus do thuit Cairbre
cath
Gabra ocus luidsemne in deired finne do bmar cosn nth so
.1".

ar [Cilte]

ocus ro impaidhessa in cairthe

ocus' tucas in leth ro

bi [tsua]s de sos co bfuil amail atchthise. d feicmis [in poll]


ocus in comartha do chreitfimis sin ar in slg. licidse cirde
damsa ar Cilte co ro thcbar in leth at sos di co rabh suas.
||

deinmnedach

in rt in gaeidel.

conad de

ocus do irgetar uile


in lon ro bdar ocus nr fhtsat a bhcc
in raet in gacidel.

sin at

deinmnedach

naeinfecht d hinnsaigid

di.

do

riacht Cilte

iarum

ocus tuc a dh rigidh uimpi ocus tuc a talam ocus is amlaid


ro bi ocus a fail ir f'n.poll ochtarach di co facadar cch uiie .
.

chum na falach ocus roinnios ar dh ocus tuc a leth


do Phtraic ocus a leth ele do lucht 'm baile arrabadar conad
cluain fhalach ainm n baile sin sin ill ocus lia na narm ainm
luid Cilte

in lia sin

ocus atbert Cilte

in

r sleg d ndntar pudar


ro lomtha linn risin

lia

rann

ocus cloidem caemchurad


sunn a Choscraig in gach dia
.

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte


in

ar Ptraic

is

maith

senchas do innisis dinn.


Is

ann

sin

do gabad a eich ocus do hinnled a charbat do

In Agallamh.

i8

[185*

Choscrach na ct ocus tinic roime d'agallaim rg Laigen .i.


Eochaid leithderg co druim lethan Laegaire meic LTgaine soir go
.

ninnisedh scla Cilte dib.


ar

mr mo dhiomda

is

ort a Choscraig

Laigen gan a innisi dam Cilte do bheith acat.


Is ann sin adracht r Laigen tr catha mra d'innsaigid Phtraic
r

ocus Chilte co rith mhir maighe Fea re a nabar rith mhir


ar machaire Laigen isin tan so. ocus suidis naemPtraic cona
mhuinntir ndorus na rtha conad suide Ptraic ainm an ionaid.

ocus suidis

Laigen

Phtraic ocus a

lon a shlig

ocus tuc a chenn

chomus bhiuc go mr

nucht

gia thnacsa dot


Laigen ro bi deifir mhr
do.

innsaigid a anam a naemPtraic ar r


orainn anallana .i. cath ro fhgair Aillill

mac Scanniin mheic


Dhngaile r na nDise orainn caillidh in chosnama re a nabar
mag Raigne ocus do lices in crch do loscad d ocus tnac do
dhnam do riarasa ocus dot acallaim. relecc rog nEirenn agut
ina inadh ar Ptraic acht co ts timchell na leicesea aratsa am
i

shuide

ocus adubairt Cilte


t lec ina luige

maidm

r "rg

ac druim lethan Laeguire

Laigen na

ler

in daigfer

na [dheisel]

[Is] ced liom ar Ptraic in bhaile at a[r maig Raigne] a


shlucad do'n talam ann ocus dor[nad amlaid ctir] r do
shluic in talam tr bhrithir naemPtraic ocus gan nert do
i

||

ghabil d'fior a inaidh ar rg Laigen.


Is ann sin adubairt r Laigen
mo mhirchen do thiachtain
:

a anam a Chilte gid ar th'agaid fin do thsd ocus d duit


toidecht r Eithne ingen Taidg do mhthair. ocus innis dinn a
.

rgfhinnid crt f tucad tipra na scaidheirce ar in tiprait at i


ndorus pa. rtha acainn. Scithderc ingen Chumaill ro bidedh

na smirdrise locha lurgan

innti ac dchain

irig loch lnide linnuar lurgan


i

curob eisdi sin do

co ro lethasdar th

cionn slibe Smil meic Eidlecair re a nabar sliab

tansa connice so

in corraball

Bladma

ocus ro bi ac lethnachad tar in ciced

isin
uile.

is ann sin dorine Fionn in airbert trn togaide as ferr


dorignc nech riam n iarum .. in sugmaire a tr na hlndia ocus
na drithe a tr na hAlmine ocus na banghaiscedacha a trib

ocus

Saxan ocus Franc

Ro ba

hurdraic

mhesa gach
i

coimr n

fer
i

go ro shigedar

in loch lnide linnfuar sin.

chcitfhiann sin Fhinn ar

nr
r Laigen.
db in gach fer uainne acht gan a tarrachtain
comaimsir dibse. ocus is edh ba ghairdiugad
in

185 b

In Agallamh*

2]

87

daedairib ocus do bhuachaillib bcith ac tinl a nairm ocus a


ndaig ann so tr catha na finne .i. Fionn mac Cumaill ocus
.

Ferdhoman mac momain

lthraig cin do chiced Ghailian.


do ghaile ocus do ghaiscid frit a Chilte ar Eochaid leithderg r Laigen innis dinn ina ndrongaib ocus ina ndormaib
ar for

inneoch ro bhid

locha lurgan db.

in smirdris

ocus adubairt

Cilte

Faein fionnlocha aniar a ciced Chonnacht


ocus Dobarch a ciced Laigen
d dt a cenl Chonaill atuaid

Druimdherg

ocus Aengus

daire ocus

Iubar ocus Aicher ocus

Dubh
Aedh

chosnama re a nabar Osraige isin


tansa Cairell ocus Caicher ocus Cormac ocus Caemh cheitri
meic rig di nAraide atuaid Mine ocus Art ocus Aralt tr meic
Eobhran ocus Aed ocus Eogan tr meic rg
rg Alban anali
Brctan Uai r Ue ocus a dh mhac .i. Cerda ocus Cernabrocc
ocus Art

ceitri rg caille in

d rg innse Ghall [atuaid]


meic rg [tuaiscirt] Lochlann

Diure ocus Barrae ocus Idae

tr

Luath ocus Innell ocus Eogan Vr


Glas ocus Delga [ocus Duibne
[rg mairtin]e Muman aniar
tr meic] rg thuath mBreg ocus Mide
Illann ocus Acd ocus
Eogann tr meic rg chenil Eogain atuaid Samaisc ocus
Artr ocus Inbeir tr meic rg ghallghacidel anall conad iat sin
anrnanna na triath ocus na tigernad ocus na bfer bferainn \nts,
feruinn] do bhid in smirdris do chidfinn Fhinn mheic Chumocus gid do chuaid ar rho lth ocus ar mo lmach tarras
aili.
in magsa gur ba loch lnide linnuar ocus ro ba ghlas gleorda a
.

||

uisce

ocus atbert

isce glaise gleoraige fth snaise fuaim niubraige


tach fiallaig 'n gaire ac brcad mhac ingaire
.

eich

fii

deich nchit deich ct

issed a fhor

is

n brg

do laechraid loinn lathar ndil marb is n do chloinn infir


ertsa mo chubus co grian in gach cath andecha riam
co nr mharbassa ann de acht mac rg n rdhuine
o sgil mo dhelb is mo dhath am mall meta mirbiollach
do chuaid mo chiall is mo chruth co nach marann dom acht m'uch
.

Is

ann

sn

tucsomh d id

is

aire a bheith

ncmais a

fhinne ocus a fhirne ocus a fhrmhuinntire ocus i nesbaid a


lith ocus a lmaig in l sin
ocus dorigne toirrse mir ann sin.
.

anam

maith a

dhnam
mise do

a Chilte ar Ptraic

ferr

do dhluigse ocus do

nr chir

duit toirrse

dhol innit sin uile

tharrachtain duit ocus maithes an fhrdia fhorrda

do
.i.
.1.

In Agailamh.

188

[186:1

creidem ocus crbad ocus croisfhigill sech gach nech

aile

do'n

fhinn.
Is

ann

ocus urthosach na hoidche d

sin tinig deired in li

ocus adubairt Coscrach na ct re rg Laigen at


mhrchin agamsa duit ar s .i. ocht fichit dabach do chuirm

ninnsaigid
fled

n tucad

sho-la shomblasda.

damsa riam

ar

Laigen

fled

darab

ocus tncatar rompa chum na fleide in lon


buidige
do btar do shluagaib ocus do chlirchib um naemPtraic isin
in sin.

dunad anunn.
Is ann sin ro irgedar diiem
racht ocus ronnaire re roinn

ndabchaib

re dil ocus drrsaid re dirrseo-

ocus ro benait a ceinnbheca d

dilse deirgiubair leo

hescradaib bnir

ocus do irgetar maccaeim re

ocus ro forsciled biad ocus lionn do chch

coitchinne.
Is ann sin adubairt r Laigen re Ptraic nach facamarne Trfdech acaibse. atchonnarcais imorro ar Ptraic [.i. Cas] corach
mac Cainchinne at ac dnarn fhogl[ama] fhesa ocus eolais ag
Cilte. caide mac [na trth ar Ptraic]. sunna a naeimchlirig
ar in mac egals[a. d dhuit a]mach ar s ocus tcedh Aed mac
E[chach lethdeirg] mac rg Laigen f thimpn Chais choraig
let ocus cochall ciarlebar uime. ocus do ratadh amlaid sin chum
:

j|

Ptraic ocus
Is

ann

chum ng Laigen
ro sheinnesdar

sin

nuallargan sde

fuirri

ocus

is

Cas corach a thimpn ocus tuc


amlaid innister co coidldais

fir

-ghonta risin ceol srrechtach sde dorigne dib. tucad iarum


seoit ocus mine do'n irfdech ocus dobeiredsom illim an ghilla

ocus dobeired in gilla^do chch. cia dob st as ferr oinech ar


.i. in lucht dobeir na seoit n in tirfdech n an
gilla. is

cch

r Laigen
r is dobeir do chch gach
do ghbsa tabradhsom amach r n ac
iarraid dla atsa
farrad in tilchinn ocus Chilte acht do
dhnam fhesa ocus fhoglama ac Cilte ocus d'faghbil nime
dom anmain Phtraic. cit a fuarais in gilla a anam a irfdig
ar r Laigen as ferr oinech inni fin. i cicd Ulad tuaid ar
Cas corach. g hainm ar r Laigen. gilla fuaramar ar an tirfdech n fes ainm n mthair n athair do.
Is ann sin adracht r Laigen re beinn mbuabaill bi ina lim
ocus adubairt maith a anam a naemPtraic d rabamarne ac
sd Liamna lennchaeime ocus do riachtsat chugainn d ingin

ferr

oinech in ghilla ar

do gheib. gach

In Agallamh.

186:2]

mne mongbuide ocus


ocus n fhedamar

in

rucsat leo

m'aenmhacsa do

firmamint suas rucsat n

gaeth re hinbhile mise tar is


ina uiresbaid sin ill nach fedar isin

ocus

189

is

lr

in

m'aeinmheic

an aenaig.
talam

sos.

ocus atsa

doman a dhol. ocus do


n a mhairb d'faghil uaibse a naemPtraic. mad deoin do'n dilemain do gbthar a fhios duitse ar
Ptraic. ocus do bdar ann co trth irge arna mhrach n gur

bud maith lem

irig grian as

Is

fios

bhi'

cercaill teinntide.

ann adubairt

Laigen

re Ptraic

maith lemsa ar s dula

do

sheilg ocus d'fiadach co tulaig in mhil soir ar machaire


Laigen ocus is cir duitse tuidecht linn uair is gairde duit in
.

beith isin baile r ticfait slig ocus sochaide Laigen d'r ninnsaigid ann. is ann sin do irgedar d drongbuidin mora leo .i.

[buiden] re crbud ocus creidium um Ptraic ocus buiden aile


[re gnm]radaib gaile ocus gaiscid fhiann Eirenn um Chilte
.

[ocus um rg Laigen]
mhil [ar machaire Laigen].

mac Rnin
in

Is

ann

sin ro

fiarfaig r

ocus tncatar rompa co tulaig

Laigen do Chilte

||

crt f

tugad

tulach in mbil ar ar tulaigsi ocus cnoc Aife ar an cnoc so thos.


airdr ro ghabastar rige nAlban .i. Aiel mac Domnaill dubloingsig

ocus 10 bi

mac

aige

.i.

Ml mac

Aieil ocus

do

b bainchile aige

Aife ingen Ailbh meic Scoa ingen rg Lochlann atuaid. ocus


do b dnad ocus degbaile ac Ml ac rinn rus i nAlbain ocus do
.i.

bds ugdair ocus ollamain ocus aes

uainne ann

dna

nEirenn ac tathaige

fer

ocus do bds na hollamain sin ac innisin tesda Finn

ocus na finne fiadnaise Mhil ocus ingine rg Lochlann. ocus


do bi clch do mhuinntir Fhinn .i. mac Lugach ocus a ndntai
do dhn mholta d'Fionn eitir Eirinn ocus Albain dognthea
i

formolad meic Lugach d'innisin ann. cd tra tchuala ingen rg


Lochlann na mirthesda dobeirts ugdair ocus ollamain ar mac
Lugach tucasdar grd do ar a sclaib.
Is ann sin do chuaid Ml mac Aieil do dhnam shelga shlibe
mir monaid in nAlbain tr ct clch a lon. ocus dorigne an

ingen comairle ina griann tar a

is

.i.

naenbar derbchomdaltad

do bhreith di li d'innsaigid Eirenn ocus tncatar


tar
rompa
moing mara irt naenbar ban sin co beinn Edair meic
Edghaeith in fhinneda ocus tncatar tr in naenbar ban ocus
in'
rgan in dechmad.
Ba h sin l dornad selg beinne Edair ocus ba h fad na
bi

aice

In Agallamh.

190

[iflfr*? 1

selga sin th goirtn tige Meille mheic Lurgan luime i cionn


slibe Bladma co beinn Edair. ocus is ann ro bi Fionn ina

shuide shelga ocus a dhalta caem carthanach ina fharrad


Duibrinn mac rg cheneoil Eogain atuaid:

.i.

Cilte cecinit.

uibrinn

mo

donn dnta an chomlainn

dhaltn bilid bilchert

Ocus do

b in

macm ag

mo

rninic

ghairmim

um

chuirmlinn

chroide in dinmech Duibrinn

rnirdhgad uime ar gach leth co

nfacaid in aenluing ag gabil isin cuantrig ina fhiadnaise ocus


rgan roscmhila ar laei na luinge ocus naenban ban ina farrad.
.

ocus tngatar co hairm ambi Fionn co nimat gacha maithesa


doneoch tucsat leo ocus suidis Aife ar lethlim Finn. sillis in
flaithfinrlid

fuir[re

ocus

fiarfaigis]

scia di

ingen a [himths ths] co deired do

ocus do innis an

a tuidecht tar m[uir

.i.

meic Lugach ar tabairt grda [do. ferais Fionn


ann sin] uair fogus a charadrad do'n t chum a tinicc
.i. mac a mheic ocus a ingine.
Tirnic iarum an tselg ocus tncadar maithe na finne ina
ndrongaib ocus ina mbuidnib do shaigid Fhinn ocus do fhiarfaig
gach drong ticed ann cia in rgan. ocus do innis Fionn dib a
hainm ocus a slonnad ocus in toisc uma tinic d'innsaigid Eirenn.
mochen tinic a turus-ar siat r ni' fhuil nEirinn n nAlbain
fer as ferr in in fer chum a tinic achtmad in flaith Fionn.

d'innsaigid]
filte ria

||

Do mhac Lugach
in l sin

imorro rinic selg iarthair-shlibe Bladma


f dheoid chucainn in lon ro bi. ro

ocus do riachd

srethad a phupall tar Fionn ocus tucad an ingen ocus rnaithe na


finne isin pupaill ocus tinic mac Lugach ocus suidis ar gual.

ainn in rgfinneda ocus an ingen ar in lim

mac Lugach an

araill

d'Fionn.

fiar-

mar do

faigios
ingin
fiarfaigedar cch ar chena
ocus do innis Fionn tuirthechta na hingine ths co deired
chucatsa tinic s ar Fionn ocus ac so as mo limse it lim
ocus a cath ocus a congal ocus n bud thruime ortsa sin olds
:

ar an finn uiie.

ocus tinic Fionn co hAlmain

in agaid sin ocus


catha na finne ocus an ingen leo cona banntracht ocus ro
fhiset in agaid sin mac Lugach ocus an ingen. do b aigc re
ms ocus re biiadatn gan iarmoracht ocus do bmarne tri catha

tr

na finne ar an tulaigsi ar Cilte ocus nr chian dinn co facamar


na tr catha crda commra d'r ninnsaigid ocus do fiafraigemar
cia do bi ann. at ar siat Ml mac Aeil mheic Domnaiil dub.

i86 b

In Agallamh,

2]

191

do dhgail a mhn ar [in] finn. maith in trth tinic ar


Fionn in tan atmne uile naeininad.
Is ann sin adrachtadar na catha chum a chile ocus adracht
Aiel mac Domnaill dubloingsig ocus ro ghab a arma ocus tinic

loingsig

dheich trsin finn ocus torchair ct laech leis re gach fecht


sin. ocus ro chomraic ocus mac Lugach ar lr in chatha.

dob

ocus tuc gach nech dob cetra cimenna chum araile tar braigdib
na sleg slemanchruaid ocus ro ghab cch dob cennaib a chile
do na claidmib claislethna ocus gid cian [gairit ro] bs gun
i

comrac
thalam
[I

adrochair Ml

sin

mac Lugach

le

isin tulaigsi ar Cilte

ocus atbert:

ro cuired f]

[ocus

is tulach diambi [mr nir]


s i so tulajch an mhil
fuilib
ocus nert i laechbuillib
[b]tar laeich ann
.

|j

S echt tichit long do 'iod Ml tar in sile solusbhn


n dhechaid dob na mbethaid acht mad foirenn aenethair
f

os scith

is

cloidim catha

ba chalma Ml

r nall ocus ninber nn

mr

cor

Conad uada
is

ocus daig ildathaf


ba laechda a lm
.

mr nabhann

mr pudhar mr nuch

n go

is

norghuil

mr sruthn

tinic in tuluch

sin t tulach in mil ar in tulaig sin ocus cath

tulcha in mhil
Cilte r

tar in rnuir

ocus tulach Aife ainm na tulcha so thos ar

an ingen cin ro bs ac tabairt in chatha.


sin amach conad fa mthair

fuirre bi

mac Lugach

ocus do bi ac
chloinne do.
Is

ann

sin ro irig Ptraic

ocus

in slg uile

naeinfecht do'n

rabadar ocus luidset rompa co tulaig na fiad allaniar


do'n tulaig sin ocus atchonnaic Cilte d rith do bi um
thulaig na fiad .i. rith Spelin ocus rith in mhil. is mr in

tulaig for a

dana rith a anam a Chilte ar r Laigen ocus cia ro bi inntib.


d brugaid do r/g Eirenn .i. do Chormac ua Chuinn ar Cilte is
inntib sin do bts braigde Eirenn laithe mhs trogain risanabar
in Lugnasad co laithe na samna gacha bliadna ac mbiathad ac
Beccn baire ocus ac Speln mac Dubin con d brughaid sin.
Is ann sin atchonncatar tulaig aile
fogus dib. cid um a
tucad caeilesna ar in tulaigsi a Chilte ar r Laigen. is mebair
lemsa sin ar Cilte Milid mac Trechosaig anoir mac rg in
domain mir tinic tr caoca clch do ghabil rge nEirenn.
ocus do bi ac iarraii braiget ar Fionn mac Cumaill ocus adubairt Fionn n thibred gilla n aitire do'n choimlon sin do
dhinib in domain uile. ocus ro fhgair Mlid comrac infir ar
.

In Agallamh.

192

[187:1

Fionn ocus ro irgessa dna ar Cilte r ro bi dingbil deigfir


innam in l sin ocus torchairsium lem ar sci's chomraic ar Cilte.
ocus do b d fhebus le feraib Eirenn a thuitim co tugad n de
gach tulcha airegda ocus ro fcbad d chaeilesna de ar in tul.

..

aigsi

conad de at

tainm

in

Ocus tncatar rompa


dnad rg Laigen. ocus
rg

sin.

mhir mhaige fea co

as sin co rith

ro hecrad tech nla in adaig sin ag in


ocus adubairt a thimpn do thabairt do Chas chorach mac

Cainchinne [co] ndernad


fuar]amar ar Ptraic

do na

irfted

timpn leis
Cas corach] an timpn ina lim.
fice an tge
Is ann do ghab teine
na teined naeififcht ocus ro fhbair
[gilla in]

tabrad in gill[a

slgaib.

a ghilla fin a thimpn do. ocus tuc in


ocus tuc illim an irfdig ocus [ro ghab

.i.

||

ocus ro bi cch oc fgad

thimpn do

in tirfdech a

chur as a lim ina choimt. adubairt a ghilla fris n tairmisced


thu dot eladan n dot irfided ocus lic damsa in tech d'firidin.
:

lonscid a lined con gilla ro dhiubraic


rod nurchair di co ruc in teineocusin fice tar sonnaigib sithrda

ocus

lia

in baile

cloiche ro bi

imach

conad rd

ainm an

fice

inaid sin

ill.

buaid

lmaig ort a mheic ar Ptraic ocus buaid roinne ocus buaid


coscair. do ridset lucht in tige uile n fhacamar riam ag irfdech
.

ar siat giila

bud

ferr lth

n lmach n einech in an

gilla d.

ocus do irgedar na slig


ocus naemPtraic ocus do chuadar ar chnuc na rg re a nabar
ocus do bdar ann sin co harabrach
Maistiu

ocus suidis Ptraic ann.

dla rg

Laigen imorro do

craiged selg ocus fiadach lais isin inadh re a nabar rd na


macraide isin tan so ocus rd scol a chomainm anois ocus co
.

nabar Maistiu. ocus n raibe do mhuinntir


Phtraic ina fharrad ocon tseilg sin acht an tirfdech ocus a
ghilla ocus n riacht nech do mhuinntir rg Laigen cdghuin
mhuice n.ige ag an irfdech ocus ac ghill ocus n dernad
lios

na mrrgna

re a

do chuadar in fhiann selg bud toirthige in in tselg sin.


Is ann sin do irig Ptraic ocus dorine pricept ocus senmir
do chch. ocus tucsat ciced Laigen trian a cloinne ocus trian a
nionnmais do naemPtraic conad cnoc na dechmaide ainm in
chnuic sin anall ocus mag in trn ainm in muige ocus rd in
phricepta ainm an ird anderna Ptraic in pricept.
Is ann ro ghab ta mhr Ptraic a haithle na senmra. ocus
atchonncatar baile fogus dib tech cruinn ainm in baile ocus
.

187

fled

In Agallamh.

2]

193

mhr urlam ann ocus ro cuinged deoch do Phtraic ar fhior


Maeln mac Dubin eiside ocus rais Ptraic um dig
.

in baile

ocus lonnaigter in frn risin leochaill ocus adubairt n rabh gein meic n ingine acut a Mhaelin ocus n
rabh fer fine n aicme ocus n roibe dna.

do'n fhleid

sin.

[Do chujadar na

rompa iar sin co hrd Cuillinn i machbdar ac dchain na haille ocus na habann
[uaithib ocus] irde Cuanaide. is ann sin ro fiarfaig r [Laigen do
Chilte :] crt f tucad rd Cuanaide ar an ird rinn anall ocus
rd Cuiliinn ar an inad so. ro chiesdar Cilte ann sin co truag
toirrsech ocus adubairt aenchomdalta ro bi acumsa ann so .i.
Cuanaide mac Linn meic Faebair mac rg Laigen ocus nr bo
slig

aire [Laigen] ocus ro

||

Cuillinn ingen Dubtaig. ocus do bmarne


ar C'ilte ar sliochtlorg cloinne Mrna ocus do riachtamar do

deigben a mthair

.i.

ghillib ca idedecha fhiann Eirenn tr caoca sciatharmach ann


ocus n raibe guala gan gheiisciath n cenn gan chathbarr.

so

ocus adubartsa re Cael crda cdghuinech ua Nemnainn in lorg


do lenmain. ocus do irig in tclch sin ar in sliocht conice
in

mbaile irraibe

c abratghorm
shrll rg ria

mn

ocus atchonnaic in gilla


ocus line do

oc hacallaim

chnes ocus brat ciumsach corcarghlan uime ocus


brut ocus s ina shuide ar sceimelbrd in lib-

delg ir isin
inn ina farrad.
esta

bhanmuilleoir

in

farrad na

a dheigmeic ar Cuillinn dna imthecht budr n hinad duit beith gum acallaimsi ann so. ocus do

Mrna

riachtadar clannmaicne

ocus bidbada bunaid d'Fionn

tar

iat.

an th ocus tar an abainn.

ocus luid Cael crda chucainn

do hinnised dinn

in scl sin
ocus ro irgemar i
d innsaigid
ocus
do
riachtsam
athlam
infir
irge
ocus n tucsam aithne fair .i. ar Chuanaide mac Linn [meic]
Fhaebair ar mo chomaltasa. ro impasom a agaid irn ocus tinic
fecht f tr tromhainn ocus in trcs fecht tinic tuc urchar sleige
damsa co ndechaid tria adhm ghln ocus gach cnoc ocus'gach
carrac frisa riothaimse ar s iarsma na sleige sin tic friom. ocus

ar Cilte ocus

naeinfecht

tucassa urchor

dosom co

a dhruim ar dh ann

rd Cuanaide aderar

Tncatar rompa

mhoige
l

fea

tarla tar brollach a inair gur dhirbris

ccus

ba marb ocun rd t

tall

conad

fris.

in slg

ocus ag inius ann re

ocus Ptraic maraen

friu

co rith mir

degbaile anunn ocus do bdar ag


hathaid. tabar do thimpn duit a Chais
O

ocus tncadar

isin

In Agallamh.

194

[i8y^

i,

Laigen ocus tucasdar a ghilla a thimpn do. s


[sin adubart] Bbionn ingen Chobin ingen rg Chonnacht:
[ingnad liom] ar s in cochall ciairlebar d [um chenn ghilla] tn
g fios nach cenn
noidche].
airfdig gan a bhein de [ill n
ainmhe fhuil air ar r Laigen acht gach ball atchiamne de n

choraig ar

ann

||

fhuil esba delba

air.

ann adubairt Eochaid lethderg

r Laigen re Cilte at
crann sleige acm ocus is il dam cetri fithsnaise do thabairt
duitse fair r atchuala nach roibe nEirinn n nAibain crannaide bud fherr anisiu. adeirim friut ar Cilte in crann sleige

Is

nach

ftdais

fir

tucad in crann
co nach raibe

Eirenn do dnam as mise ro fhdad n de. ocus


lim Cilte ocus dorigne a shnaide co dingbla
nEirinn n i nAlbain crann bud ferr dnam ins.

dna ionnsma na

sleige anois ar

Laigen

ocus tucad

in tsleg

ocus tucasdar a chois re colba comdaingen in


cenn na sleige isin colba ocus ro ghab fin
sidis
ocus
tige
crann na sleige ina iim ocus tucasdar rot nurchair dochum in

lim Chilte.

chinn ocus aimsig co comnart co tarla ina halt ocus ina hinad
chir amail no biadh aimser fhada ina hionnsma. ag so do shieg
duit a
ro bi.
fiach

anam a r Laigen ar Cilte. gabus in r an sleig ocus maith


adhm ech oeus mo charpat duit a Chilte ar r Laigen

ionnsma na

raba Cilte

ech

conad

sleige.

dheired

nEirinn

iat sin
.

d ech ocus carpat

Err ocus Innell anmann

for a
in

sin.

Ro bi imorro in tsleg illim in rg ocus ro bi oc srfhgad


ocus ba dhoilig mhr leis gan chomorba meic lais ina hurchomair.
ocus ro mhebadar dra uiscide dar a ghruaidib. fiafraigis naemPtrac de cid

um

a nderna in toirrse

crt in tadbar ol Ptraic.

a los

in

sin. a hadbar agam ol s.


mheic adubart friut roime so

r
gan chomarba dlios dingbla acum do'n tsleig sin ro
innsmasdar Cilte dam. maith ar Ptraic tabar illim ghilla in
irfdig co fesam in ba ln a ghlac d hinnsma ocus d cr. tucad
in tsleg illim an ghilla ocus ro bhog ocus ro bhertaig co lnchalma. ben dot do chochall ciairlebar budesta ar Ptraic ocus
domhela sleig th'athar. ocus ro ben [in gilla a cho]chall de ocus
n raibe ann nech [nach tuc] aithne fair. is taisced deig[chlrig
dar r] mbrithir ar in toirecht. ocus'a naemPtraic ar r Laigen
n J^odh comus tuaithe d danann ar an mac ro oilis ocus ro
altromais cusandiu. an bs ro rdaig r nime ocus talman is

ar in

||

In Agallamh.

i88:i]

195

foghba ar Ptraic. is ann sin ro irgedar sluag octis sochaide in


dnaid ocus dornsat a cura ocus a muinnteras frsin macaem co
raibe deieh cd do shluag im thrth irge arna mrach.
Tngatar rompa in sluag uile ocus Ptraic immaraen friu
ocus luid Cilte isin charpat tuc r Laigen do ocus tncadar
.

rompa co hard

fostada na finne

amach

tar Sline ocus tairlingid

Cilte as in carpat ann sin ocus ro srethad selg leo. maith a


Chilte ar r Laigen crt f tucad rd fostada na finne ar an
:

mebair liomsa ar Cilte gingub nua in n diat:


Laithe naen tinic Fionn mac Cumaill ocus tr catha na finne
cusin nthsa ocus mar do bmar ann inr suide ar Cilte co
facamar indaeiningin ar an cloich cuirr s cionn in tha thall.
inar srill ocus brat uaine impi ocus delg ir isin brut ocus
mionn ir
comartha rgna s a cenn ocus adubairt ticedh
aenclch acaib a fhianna Eirenn dom acallaim. luid diu Sciath
brec mac Dathchin d hacallaim cia as il duit ar s. Fionn
mac Cumaill ar s. luid Fionn chum an tha d'agallaim na
hingine cia thu a ingen ar Fionn ocus cid as il duit. Dairenn
rd

so.

is

ingen Bhuidb deirg mheic

in

Dagda

rnisi ar s

ocus

d' fis letsa

thnac tar cenn tionnscra ocus tirfhocraice. crt tinnscra ar


Fionn. coraigecht aenmhn re bliadain dam ar an ingen ocus
leth fise do ghrs. n thabraimse sin ar Fionn do mhni do

mhnib in domain ocus n thibr duitsi dna.


Is ann sin tucasdar an ingen cuach fionnarcait as a coim ocus
a ln do mid so-la ann ocus tuc illim Finn. crt so a ingen
ar Fionn. mid so-la somescda ar s. ocus ba geis d'Fionn fled
d obad ocus gabus in cuach ocus ibis dig as ocus ar nl na dige
do ro mescbuaidred ocus tucasdar a agaid ar in finn ocus
gach olc ocus gach ainim ocus gach ln catha do fidir ar gach fer
dob ro thuib ina nagaid lasin mescad tuc an ingen air.
Is ann sin do irgedar maithe fiann Eirenn ocus ro fcbadar n
.

maigin do
fhcrainn

.i.

gach nech dob do [dhul dochum] a fhorba ocus a

ocus nr fcbad ar

mise ocus Fionn.

is

ann

in tulaig sin [arsa Cilte]

sin ro irges

[i

mad

aeht

ndiaid] na finne ocus

a fhiora n f[cbaid bar triath] ocus bar tigerna tr


mhilled mhn srrachtaige sde fair ocus fecht ar a dh dhc ro
thiomsaiges iat ocus ro thiomairces ar an tulaigsi. ocus thinic

adubart

||

deired do'n l ocus tosach do'n oidche do chuaid a neim do tengaid

Fhinn ocus

in fecht

didenach do fhosdas

iat tinic a

In Aga llam h.

196

ocus a chuimne do ocus do b'ferr

lais

[188:2

toitim

im a arm ghaiscid

ocus bs d'faghil in beith beo. ocus is sin in dara l as m


fuaras d'ulc riam ar Cilte in l sin ac fosdad na finne ocus in
l ro fhuaslaices Fionn Chormac in tan tucas in choirrimirce
:

conad rd

do.

in

fhostada ocus th in fhosdada

sin

iat

ili.

Cilte cecinit.

th fosduda finne Finn

adr rib co hith imrinn


th fostada na finn
is a ainm sin al
s Conaing ocus Cathail dorla um chenn aenachaid f
torchratar do'n tsluag iar sin Bran is Bresal na mbrithrib
P'lann ocus Fionn fionnabhrach
t i senghabair na sreath
Aedh ocus Congal cliodna siat araen f aendiongna
a mr esba finne Finn ar ndul dib a hiubairghlinn
m a nesba cionn trachta cath fiothnasach fionntrachta

ar

cath monaid ar ndth Deiccill an dolaid


marbad Failbe mheic Mhain ocus Meirge ina fhochraib

nesba

ar

nesba

cath Clidhna

marbad

ct fer f

tr

d tinic rinn a idhnaf


do laechraid fa leor luinn

etri

gid fada bias g rim de n horra at m'ccaine


deirimse ribse de is for anaridemne

ni crchta

ni cd

is

inneoch dar shiessa g

Is
sin a
r

mo

g bhiadh

chroide ina mhairg

is

maith do anas gun aird

mr d'ulc ocus do chathaib ocus do chomracaib fn'th ann


anam a Chilte ar Eochaid lethderg mac Aengusa fhinn

Laigen.

hedh

tic

andiu frinn dob sin ar Cilte achtmad

crne ocus senrdacht.


Is

ann

sin

tncadar rompa

duibfid re a nabar fid dorcha


sliab

Aige mheic Ugaine

sluag ocus Ptraic maraen riu tar


ocus co sliab na mban re a nabar

in
.

ocus tncadar

mullach

in tslibe suas

ocus do bdar re hathaid ina suide ann.

Do

fhiarfaig r Laigeri do Chilte crt in sliab so ocus in


ar s. [sjliab so ar Ciite ocus sdbrug ann ocus n
fhuair nech riam [acht Fionn] seiser clch .i. baethlaeg lainn

tinad

atm

dinn ar Cilte ac Toraig tuaiscirt [Eirenn


ocus do] lensamne sciser clch Thoraig conice an [sliab so
.i. co sliab
Aige mheic Ugaine] ocus tucastar in laeg a chenn

alltaide [do dijsced

talam ann so

|j

ocus n fhedamarne cia leth do chuaid. ocus ro

mr ann co nderna' gaidshnm do bharr


na fidbaide ocus ruc r lth ocus r lathar uainn mt na doininne ocus na derdaine tinic ann ocus a dubairt Fionn friomsa
a Chilte in fagha dden dinn ar in doininn anocht. ocus tucassa
bertu^ad orum tar uillinn in tslibe bud dhes-. ocus in dchain ro

ferastar troimshnechta
.

In Agallamh.

iSSd-.i]

197

dchas secham co faca m s/d solusmr co nilar chuach ocus


chorn ocus chupad. ocus do bhdas athaid ndorus in tsda oc
i

dhchain ocus do smuaines cinnus dognainn re dula isin sd


d'fiafraigid scl in tsda n in d'innsaigid Fhinn cona uathad
finne no raghainn ocus is comairle ar ar ehinnes do chuadas
.

isin sd

anunn

ocus do dchas

ocus do shuides

umam

in tech

i cathir
ghlainide ar lr in tsda
ocus atchonnac ochtar ar fhichit

dara leth do'n tig ocus ben .chaemchruthach ar


ghualainn gach ir dob ocus seiser ingen mn mongbuide isin
leth aile do'n tig ocus tuignech pudraille forro co formnaib a
clch

isin

ngualann. ingen mhn mhongbuide i cathir for laechlr in tsda


ocus cruit ina lim ocus s ac sefnad ocus ac srsheinm ocus
.

gach

do ghabad

uair

dobeired

lid

corn illim

in

ines uimpi.
Dam th'umalfsaic a

dm

ar mise r at

Cumaill
sdh

so.

ocus do

in fhir

anam

ocus

a Chilte ar an ingen. n dmh etir


m fin am fharrad .i. Fionn mac

as ferr in

b'il lais fis

na hoidche anocht d'faghil

fsin

irgse a anam a Chilte ar


r nr dhiultsumh re duine ina thig fin ocus n

dhiultfaider acainne

dosum

ocus do chuadassa ar chenn Finn.

fada ati inr ncmais a Chilte ar Fionn

am

airm laeich

'ig as

dobeired di ocus do bdssium ag

adubairt clch in tsda

chenn Finn
is

dobeirthe corn di co nibed

lim n fhuaras adaig as

r 'n l ro ghabas
chuir oram in in

m do

adaig anocht.

Tncamar iarum isin sdh solusmr in seiser sciatharmach do


bmar ar Cilte .i. Fionn ocus m fin ocus Diarmaid Duibne
ocus Osn ocus Oscar ocus mac Lugach. ocus ro shuidsem ar
cholba chiuil isin tsd ocus tinic [ingen mhn mhacdachta
mhong]buide d'umalfsafic dinn ar Cilte
nua

ocus tuc in ingen

cathir gleorda gl[ainide ar laechlr in tsda] ocus tugad


gacha bi'd ocus sen gacha dige dinn. ocus in uair tirnic r

sinn]

||

naithgire ocus ar nota do chosc isann adubairt in flaitHfinnid


d fiafrcham scla. fiafraig do'n t darab il duit ar in

cia agaib

tclch ba

mh

dob.

cia thusa a

do dhinib

anam a

clich ar Fionn

r n

nEirinn gan a naithne acam.. an


tochtar ar fhichit clch t atch/ isin tsdh inann mthair ocus
athair dib ocus clann do Mhidair mhongbuide mac in Dagda iat
fhedarsa

in oiretsa

ocus Fionnchaem ingen rg shda monaid anair


ocus dornad tinl ocus tichesdal tuaithe d dan-

ar in tclch
r mthair.

In Agallamh.

u;8

[188^:2

ann trcha bliadan cusin l amrach ac tabairt r/ge thuaithe d


danann do Bhodb dherg mhac in Dagda acon brug braenach
brecsholus. ocus do bi oc cuingid braghat orainne an lon
brthar so atm ocus adubramarn go tucdais tuatha d danann
braigde do naeh tibremis fin.
Is ann sin adubairt Bodb derg re Midair .i. re r nathairne
muna chuire do chlann uait mirftmitne do shd ort. ocus
tncamarne amach ar in tclch in tochtar for fhjchit brthar so
d' iarraid inaid shda ocus do shiremar Eirinn n go fuaramar
an tinad diamair deirritsea ocus atmuid ann sin al ar Donn
mac Midir. ocus ochtar ar fhichit derbbrthar atm sunn ocus
:

deich ct clch la gach fer uainn ocus ro dobaigtea uile sin


acht in tochtar ar fichit atmaid do chloinn aenathar ocus aen-

mhthar. cinnus dbaigter sib ar Fionn. tuatha d danann do


tr gacha bliadna do thabairt chatha ar an fhaitche

thecht f

fhraigsi imuich dinn. cia in fert foda nua atchonncamar ar


faitche amuig ar Fionn. fert Dianghalaig dri sin ar an

in

tclch

dri maith ro bi ac tuathaib

d danann

ocus

is

sin

an esbaid as m tucad orro ar Donn mac Midir. cia do marb


ar Fionn. mise do marb ar Donn. caide an esbaid aile ar
[Fionn.

musaibj

ijnneoch 10 b do shdaib ocus mhinib ocus [d'innetir chornaib ocus chuachaib ocus bhleidib [buis ocus

bnir] ac tuathaib d danann tucsam linn i [naeinfecht uaithijb.


caide an tres [esbaid ar Fionn. .i. Fethnaid] ingen Fhidaige ar

Donn [mac Midir banirftech


menman uiie sin

a niontls

j|

thuaithe d danann

.i.]

a ceol ocus

ocus at a ndil sunn amrach do

do lon chatha acht


an tochtar ar fhichit derbrthar atm ina nagaidsium. ocus ro
rathaigsera r mbeith i mbaegal in nuathad ocus i ncemlann.
ocus ro chuirsem an ingin maeil t ar do chennsa co Toraig
thabairt chatha dinne ocus n fhuilmitne

thuaiscirt Eirenn

cusan sd

immpi ac

so.

riocht baethlaeig allaid ocus ro lenabairse


macaem t atchthi ocus in brat uaine

ocus in

innail

is

do chuaid ar bar cenn

atchthise do'n tsd ar

danann sin.
Ocus do bdar ac
irgedar adubairt

Donn

ocus

in leth

ocus ag inius in adaig

Donn mac Midir

re

Fionn

sin.

ocus mar do

tairse lerasa ar in

faitche co faice tu in bhaile a cuirmitne ocus tuatha d

cath gacha Lliadna.

falam

inad in tsloig ro marbsat tuatha d

danann

ocus tncadar amach ocus do bdar ac fgad

In Agallamh.

189:1]

na

199

ocus na lecht. conice so at dil tuaithe d danann

fert

chucainne ar Donn. cia doi as a dil at chucaib ar Fionn


Bodb derg cona secht fnacaib ocus Aengus c mac in Dagda
cona secht macaib ocus Fionnbarr medha siuil cona secht
.

macaib dc ocus Lir sda Fionnachaid cona secht macaib fichet


ocus cona clannmaicne ar chena. Tadg mac Nuadhat a sd
.

lainn

Almaine

Glas a sd Glais

Donn

ailin

ocus

crch Osraige

Donn dabhaige ocus in d


ocus Dobrn dubthaire a sd
.

i
ciged Laigen ocus Aed ailin a Rachocus Ferai mac Eogabail ocus Ailln mac Eogabmac Eogabail ocus Fainnle mac Eogabail a sd

Liamna lennchaeime
rainn atuaid

ocus

ail

Lu
Mumain

ocus Cian ocus Cobn ocus Conn tr meic


monaid anall a hAlbain ocus Aed minbrec esa ruaid
cona secht macaib ocus clann na mrrgna ingine Ernmais cona
seiser ar fhichit banghaisccdach ocus in d Luath a Lifenmaig

Eogabail a

sda

ri'g

Life] ocus Bratn ocus Baillghel ocus Aball roisc a sd


ochta chleitig a Bregmaig ocus Cathal ocus Caithre ocus Catar-

maig

[a

nach a sd dhroma dheirg a crch cheineoil Chonaill atuaid Derg


ocus Drecan a sd beinne Edair anair Bodb derg fin cona mhirtheglach .i. dcich fir ocus deich fichit ocus deich ct conad iat
sin na [fiajtha ocus na tigernada ferainn do thuathaib d danann
.

tec[ait do] thocailt r sda orainn

Ocus

tfnaic Fionn

gacha bliadna.
do innis Fionn d mhuintir

i]sin sd ocus

ocus a [aes chumtha ar] s is mr icen ocus anfhrlann


na muintire ac] fuilmt .ocus dorla i
sfoithber ocus
sin

muna dernam maith acr cosnam fin is


mir[icin sibse]
cuntabairt nech d'r finn n d'r foirinn d'faicsin dinn. cit a
||

facaisse a

anam

ocus

a Fhinn r ndroichengnam in tan ati ac tabairt


mo brithir ar Fionn d sirinnse in

rabhaid dinn. dobeirimse

doman

nach biadh man n ecla oram ocus in coimlon so


am fharrad ocus do bdar ann co trth irge
do l arna mhrach. ocus do irgedar lucht in tsda amach ocus
Fionn cona seiser clch maraen friu. maith a Dhuinn ar Fionn
in i l n
noidche theccait tuatha d danann chugaib. i comdil na hoidche ar Donn mac Midir comad truimide in fhogail
dogndais. ocus do bdar ann co tinic adaig.
Ocus adubairt Fionn imthiged nech acaib ar in faitche ocus
dnaid foraire ocus forchoimt dinn nach tsat tuatha ddanann
chucainn gan fhios gan fhorchlaisdin dinn. ocus n himchian
uile

d'fiannaib Eirenn

200

In Agallamh.

[1S9

na foraire ann co facaid na cig catha crda cudrama


innsaigid. dar lemsa ar fer na foraire is imda curaid ocus
caithmlid um fhert in druad anosa ocus is comlann curad
istrthsa iat ocus atbert Fionn

do
d

b fer

C omlann

laech

im

fhert in druad

amne

erctha ruibne rd

co nilar sleg rinnghr ruad

tosach na buidne

fil i

mthiged Diarmaid imach is Oisn caem comramach


is mac Lugach re gnom gl
is Oscar re hursclaid

o lonsat slig in rith mbjn rachatsa is Cilte ina ndil


ocus rachmait uile imach immaraen is in teglach
a tr caeca co bha tr do laechraid as calma
cl
dingbat dob gach re bfer do'n tslg as calma coimmer
.

'

deirimse fribse de

d rs

in cath

bud fhor anaridemne


mbaid romam in comlonn

crda crom

sunn a anam a rgfinnid


dna calma andiu i cath thuaithe d danann ocus
dnad Diarmaid ocus mac Lugach. mise ocus Cilte ocus Oisn
as sine acaib ocus licidh deired in chatha dinn ocus aincidh
meic Midir dinn isin chath in tuathad brthar atit ocus fell ar
einech ocus ar inchaib dinne [ol]c d'faghil dib thncamar
Cit a bfuil Oscar anosa ar Fionn.

ar Oscar.

chuca.
Is

ann

sin

[do rat]samne

in

cath ar Cilte fhuin nll nna

[co crtojchaib na maidne muiche arna mhrach. acht [aenn


chena b]a h esba thuaithe d danann isin chath sin deich f[ir

ocus] deich fichit


Is

ann

||

vocus dcich

sin adubafirt

ct

Bodb derg ocus Midir ocus Fionn]barr

cinnus [dognam risin nr so ar] siat. tabrad Lir sda [Fionnchaid comairle] dinn r is as sine acainn. dobrsa ar Lir
com]airle dib beiredh cch [a carait ocus a comaltada ocus] a
meic ocus a mbrithre leo d sdfaib ocus tabar mr] teined do'n
.

mr uisce [do'n] taeb aile. ocus iar


thcbadar tuatha d danann leo an lecht lige sin ocus nr
fhcbadar n ar a tairisfedh in brainn do'n r sin tucsat lucht in

dara taeb uainn ocus tabar


sin ro

tsi'da orra.

Tinic tra Fionn ocus clann Midir

isin sd

anunn co crchtach

.i. mac
Lugach ocus Oscar ocus Diarmait. ocus tncatar tuatha d
danann f tr risin mbliadain sin d'innsaigid an tsdachtna ocus

crilinntech

tn'

ocus do bi triur co lnolc acainn ar Cilte

catha tucsamne dib

nesbaid uatha ar Cilte

frisin

mbliadain sin

Conn cruthach mac

ocus ro b' ^r

Midir.

ocus gid

In Agallamh.

189^:1]

201

sinne ro b'ainicnech sinn 'n chath dhidenach

Oscar ocus

for

Diarmaid neim ocus frlann

in

r ro luig for

chatha

gurab

lbin fhionnchuill ro bi oc imfhulang a ndaig tharrsa ina


cosairlebaid chr. ocus luidsemne amach ar in faitche in cethrar

clch sln ro

bmar ocus a dubairt Oisn

is

olc in turus tnca-

meic Midir d'fcbil mo mheicse ocus mo chomdalta.


ar
dna
mac.JLugach dobradh aighid ar in finn ar fcbil
mai'rg

mar co

sd

Oscair ocus Diarmada


dias

bud fherr

init.

r n raibe ac congbil in fhianghaiscid


gib dobra ar Fionn n mise dobra ocus
.

Donn mac Midir

chugainn. maith a anam a Dhuinn


ar Fionn in fil a fhios n a eolus agat in n ro cfadh na fir t.
n haithnid dam ar Donn acht inliaig fil ac tuaith d danann.
ocus munar tescadh smior a ndroma do gbthar furtacht ocus
firidin r nmaide uada combad slemain slinchrchtach iat.
cinnus do ghbmais ar Fionn r n caraid bunaid dinne in

do

riacht

lucht acat.

amach do

do

rr\ochtrth

Donn

laithe [ar]

ticsiumh as in brug

co tairthedh f lionnbraen [na maitne


iat]. faghaibse damsa a Dhuinn [ar Cilte nech dobra] aithne
ar in liaig sn ocus [ticfa a beo n a marb liomsa].
thi[nl losa] ce

||

Is

Midir

ann
:

sin

tar

adracht

romainn a

Aedh mac Midir ocus Flann fuilech mac


anam a Chilte ar iatsom. ocus tngatar

broga braenaig ocus in tan rncadar adchonncadar flesc gilla ic idedhaig go mbrat d'olainn n nosmholt a tr trdaig tairrngire ocus ln ochtair a bhrait aice do
losaib leigis ocus ocshlinte d cur i cnedaib ocus crchtaib in
lochta ro loited isin chath do thuaith d danann. cia st a Aedh
ar Cilte. is sd in tclch d tncamar iarraid ar Aedh ocus
frithilidh co maith co nach dechad uaib isin sd. ocus do

rompa co

faitche in

naenuair

ar Cilte ocus tarrassa ar

rithsam

tucsam

linn th sin co

ris

fhormna

ocus

hth fostada na finne ar Sline ar


ocus ro eirig fdh fia umainn co nr lir

laechmachairc Laigen
sinn. ocus in uair rncamar
.

in tulaig s in th adchonncamar in
cethrar ocus cethra bruit chorcra corrtharacha impaib ocus cetra
.

cloidme rduirn ina lmaib


ocus nr

lir

ocus cetra coin caeimshelga acu.


dib sinne trsin fdh fia ro bi umainn ocus ba lir
.

dinne iatsom. ocus is iat bi ann d mac Fhinn ,i. Caince


corcairderg ocus Raigne ocus mo dh mac .i. Colla ocus Faeln.
ocus ba h a comrd .i. esbaid Fhinn mheic Chumaill a triatha
.

ocus a tigerna

risin

mbliadain

sin orra.

ocus atchualasa ar Cilte

In Agallanth.

202
comrd

mo

nacallam

gan

dhise

mhac ocus d mac Finn ocus ba

triath ocus gart

mac

truag lom a

dognat fianna Eirenn bodesta


tigerna acu *ar Raighne roisclethan. n fuil

ocus adubratar

acu ar Colla

[1894:2

cid

Cilte acht dula

do Themraig ocus

sciled

do

ina dhegaid n rgfinnid do dnam acu fin ann. ocus


ro chiset na meic sin co trom taidbsech d'esbaid a dh nathar

dnam

ocus a tigerna. ocus tngamarne uathaib ar Cilte n go rncamar co loch dh n re a nabar sliab Aige meic Ugaine [isin tan
so

ocus [tncajmar

mac [Midir

isin sd

anunn ocus

ferais

Fionn ocus Donn

liaig ocus ro taispcnad [Oscar ocus


Uiarmaid d]o. ac sin ar Donn d brthair [dam ocus dch let
in] bud inothrais iat n [m bud inleighis. ocus d]chaid in liaig
filte re]

Libhra

iat

ocus atbert

is

:
||

inleighis iat

mad maith mo

luach leighisse.

bud maith mh ar Cilte ocus c fod bciter ac leighios. r


nmaide ar Libra prmliaig. dogbasa ar Cilte luach maith .i.
th'anam do licen duit ocus muna trnat na hic lat ar Cilte
benfaidh mo lmsa do chenn dot. ocus dorigne in liaig a leiges
ocus a lesugad r nmaide cur bo slemain slinchrchtach iat.
Ocus ina dhegaid sin tinic gila Chormac mhac Airt rfg
Eirenn ar chenn na finne co hAlmain ar nesbaid a triatha ocus
a tigerna Fhinn mheic Chumaill d ndul le Cormac d ol fise na
Temrach. ocus do riachtsat fianna Eirenn co himln idir fhior
is mhni idir ghilla is cich is irfdech co fcrt na ndruad ar
fhaitche na Temrach.
Is ann sin ro shuid Goll mac Mrna ar lethlim rg Eirenn
ocus ro shuidset cigedaig Eirenn cona sochraide Temraig. is
.

mr bar nesbaid

Cormac .i. bar triath ocus


bar tigerna Fionn mac Cumaill. is mr imorro ar Goll mac
Mrna. is mr ar Cormac uair tr hesbada cudrama tucad ar
Eirinn roime so ar s .i. Lugh ocus Conn ocus Conaire ocus is
a fhianna Eirenn ar

so in cethramad esbaid as

thucad ar Eirinn. g hionnrmh


finn anosa a Chormaic ar Goll mac

no sdiurad dobcirise ar in
Mrna. dobheirim imorro ar Cormac comus fiadhaig ocus fianchoscair Eirenn duitse a Ghuill co fesdar in esbaid do bhunad
d'Fhionn ocus roga selga do chloinn Bhiscne ocus do chiannmaicne Fhinn uaitse risin mbliadainse ocus ro acmsat fianna
Eirenn sin. n thiciubsa re Fionn um rgfinnidecht [ar Goll] nc5
go mbiasom tr bliadna d'esbaid for cch ocus go nach rabh sil
.

duine d'feraib Eirenn

fris.

190:

In Agallamh,

1]

ann

Is

sin

do

203

rid Aillbe ghruaidbrec

dognat fionnbhanntracht Finn

re

Cormac cinnus
:

na secht rgna dc so. dogntar griann deirrit degdaingen do gach mni f leith dob gona
banntracht re ms ocus rithe ocus bliadain n go fionntar beo n
marb Finn ocus a lrdhaethin [bd] ocus lenna dib fris sin.
Is ann sin tucsat irftig Fhinn a nagaid ar Chormac :i. Daigre
mac Mrna ocus Der ua Daigre ocus Senach ua Daigre ocus
.i.

Suanach mac Senaig ocus Su[anach] mac Seinchinn sensclaide


Finn mheic Chumaill ocus is as [binne do] ghab timpn ina
nEirinn n
lim
n[Albain ocus Cn] deril in tabach ocus
.

Blthnait a bhen.

[Cormac dib ocus

fregrais

atbert

maith

:
|j

liom] bar mbeith i Temraig ar s ocus lethdliged uaimse dib


ocus coibis in tuarasdail dobeired Fionn dib dobrsa.
.

Do

riacht Fergus finnbhl file na finne d ninnsaigid deich


ba hedh a lon d'filedaib ocus d'aes dna. prmsorr.

ct imorro

dhan Eirenn acamsa dib

ar

Cormac

tuinn Rudraige.
Tinic iar sin meidhescal Finn

irn

thuinn Chlodna co

.i.

Garbchrnn tisech na

ngilladh mr. tabair id orainn Chormaic ar siat. dobeirim


ar Cormac th th lethan liche aniar co beinn Edair mheic

Edgith

As

do shorrdhan

sair

a aithle sin tncadar

mr midchuarta

.cfib.

rompa

Temraig

ocus tinic Cormac

ocus do craiged gach nech ar dualgus a


athar ocus a shenathar aige ann. ocus tucad Goll mac Mrna i
i

tech

ninad rgfinneda aige ann ocus Eithne ollamdha ingen Chathir mhir i ninad rgna
ocus Aillbe ghruaidbrec ar a limside.
.

ocus Maiginis ingen Gharaid ghlnduib ar lim Aillbe ocus cch


ar dhnaib ocus ar dhualgus sin amach ocus ro forsciled biad
.

ocus ro diled dig orro

Cormac re beinn mblith mbuabaill bfc ina


maith a fhiru Eirenn d bfaghad nech uaib
ndionn n ndiamair n i ndroibhel n i nall n i ninnber n
nabainn n i sd do sry'dbhrogaib Eirenn n Alban scla Finn
Is

ann

sin ro irig

lim ocus adubairt


i

iar sin.

dinn.
Is ann sin do fregair Bernghal bchtach a heochairimlib
slibe Fuait atuaid ocus fiathbrugaid do rg Eirenn in l thinic
atuaid in flaithfinnid i ndegald an fiada sde in seiser clch ro
:

bi ocus

do

rat in sleig

neimnig nith nuillennghlais

am

limsea

ocus muince con ocus adubairt frium a marthain acum n go

?n Agallamh.

204

[190

comracms naenmhaigin. ocus tuc Berngal lim Chormaic in


tsleig ocus in muince ocus tuc Cormac i lim Ghuill ocus do
bdar ac fgad ocus adubairt Cormac is esbaid mhr d'feraib
Eirenn in fer isa sleg ocus isa muince so ocus ro fiarfaig
i

Cormac

do'n clch in rabadar coin ac Fionn [n] ag in muintir


ro bi ina fharrad. do bdar ar in brugaid. [c] coin sd a Ghuill

l]im Fhinn ar Goll Adnuaill


Ia]rratach ocus Fosdadh i lim

arCormac. Bran ocus Sceolang


ocus Fruaine

lim [Oisn

Baeth [ocus Buide]

Oscair.

ocus Linbhinn

lim Dhiarmata.

lim Chilte]

[i

mheic Lugach.
Caide Fergus finnbhl

[i

Brec ocus Luath

Conuall ocus Com,rith

lim

||

ar Fergus.

in

mebair liom ar

fidir

in file

ocus adubairt Fergus:

Cormac. sunna a uasail ocus a

ar

g fad
:

is

rithe ocus bliadain tesda

s.

t[esta]

m ocus

airdr

flaithfinnid uainn.

in

irem Finn in fedh dia fuil sechmain tr ms ar bliadain


mithig andiu d'fiannaib Fil deiliugad uile d'nlim
ithe ar ms is bliadain thesda fer in fiadaig
do chuaid [amuga] an r Fionn mac Cumaill almain
r an esbaid mac Lugach in tclch segainn subach
ocus Oscar luaidedh gail is Oisn lainn ionnmain
r an esbaid Diarmaid donn dalta na fiann ba forlonn
Cilte is Fionn ferda' na fir mr an esbaid re a nirim
.

Is

ann adubairt

menma
i

Eirenn

is

mr an

esbaid ar s

r n h r

faghbil in tseisir sin as ferr ro bi i nEirinn ocus


ocus a Chithruaid ar Cormac is mr do shdaib ocus

fuil re

nAlbain

do mhinib ocus d'ionnmasaib thucasdar in flaithfinnid duit


cen co ninnisi dinn in beo n in marb . is beo in flaithfinnid
ar Cithruad ocus mise do dhnam sceoil fair nochu dingn r
ni ferrde lais fin scl do dhnam fair. ba filid cch uile deside
.

r ro fhedatar cach n ro thirchan Cithruad riam co tinic.

foir-

adaig dhidenach d'fis na Temrach


adchichfider in flaithfinnid ag l ar Cithruad mac Firchaccait.
gurab ceisd sin ar imacallaim na senrach c fad bi Fionn sd

chenn

fair sin ar

Corrnac.

in

ocus ina dhegaid sin ar Cilte bmar isin tsd frisin


caicdigis ar mhs ro bs ac l fise na Temrach n gur ghabsam
braigde tuaithe d danann do Dhonn mhac Mhidir. ocus n m

dh

n.

no chaithdis fianna Eirenn aes na trebhaire


danann sin amach.
In

am

ro bi Cilte

'oc

innisi in sceoil sin

init

tuatha d

d'Eochaid lethderg

In Agallamh.

i 9 o/>:i]

do

205

Laigen co facadar aenclch d ninnsaigid ocus line do

rg

shrl rfg ria chnes ocus inar maethsrill tairsi dianechtair brat
corcra corrtharach uim delg ir isin brut s a bhruinne clai[dem
.

rdhuirn] ina lim ocus cathbarr ir imma [chenn ocus is ] do


bi ann Donn mac Midir. ocus tuc a [chenn i nucht] Phtraic
ocus tuc comas tuaithe d danann do ocus [ro shlchtsat uile do
.

Phtraic]

Donn mac Midir

ocus tuc

[dithat na hoidche sin

fis

do Phtraic cona mhuintir]. ocus d ise sin tncatar in sluag


ocus an
uile ocus Ptraic maraen riu co rith mir mhaige fea
oidche sin do riachtadar fcsa rg Mhuman ar chenn naemPhtraic co mbiadh ar a shoiscla. ocus timnais Ptraic cilebrad
[do rg Laigen ocus] do mhaithib a mhuinntire ocus a chrche
uile.
ocus tncatar rompa th sin co lios na laechraide re a
||

nabar

na rg

caisel

isin

tan

so.

Eogan lcthderg mac Aengusa r d ciced


Muman co sluagaib mra uime coinne naemPhtraic ocus ro
ann

Is

sin tinic

shichtsat maithe

maithes

chomus. screbal soscla do naemPhtraic a

uile ar a

Mhuman

Muman

uile do ocus tucsat a crch ocus a

c screbal sin

ar Beneoin.

ocus ferann do ar Beincoin.

?n baile so ar

do co brth ocus d mhuinntir ina


sn ar Beineoin.

mar

so ol in

Muman

ri

croch

r.

d'fognum

cinnus dobrar dinn

diaid.

toidecht do Phtraic ar leic na

Mhuman

ar gach leith do
na cd ocus do irigin
naeimchlirig cumba sholus do ar gach leith.

dochichfedo mhn

ct ocus inneoch

beith aigc.

a chlirig ol in

ocus tinic Ptraic ar

ghrian re hagaid in
ocus amaii tuc Ptraic a chois ar in

Iic

lec ro irig

lgeon ocus mle

do dhemnaib a bennaib na cloiche amach co ndechadar

naier

frmamint ar teichium naemPhtraic. bennaigios Ptraic


in cloich iar sin ocus fcbus buaid comairle do dnam di ocus
bennachtain fuirre ocus aingel d gacha trthnna ac tairm-

ocus

thecht

ocus troscad

do

Mhuman

rg

naenbar mac

ocuS an itche chuingios d'faghbii do


beo ar a mbia rath f dheired nEirinn .

frflatha

ocus in tres teine

filte re Cilte

ocus ferait maithe

fuirre

Is

ann

Muman
lec

sin fherais

ar chena.

na ct ar

Muman

anam

in leicsl

a Chilte ar

am mebrachsa

Muman

crt f tucad

in n diat ar Cailte

r n

roibe os nirne riam acainne n gur shuid Fionn ar in cloich sin


ocus co tuc a rdain f chd f a dht fls ocus co ro foillsiged nim

ocus talam do

ocus creidem an fhrdia fhorrda ocus do thoid-

In Agallamh.

2o6

[190

echtsa d'innsaigid Eirenn a thilcinn ar Cilte ocus naeim ocus


ocus creidem crosa ocus crbaid innte. cia dorine dnad
.

freoin

ann so

ar ts ar

Muman. Fiacha

muillethan [mac Eogain ar

Cilte] ocus do bi trcha bliadan i rge d cuiced [Muman ocus


is ljais dornad cladh daingen [im in mbaile so] ocus ro bi i

nrus ann

ut dixit Ptraic

bud inad crbaid

||:

n chlochsa a hainm cloch na ct

is

cros

d'aithle

sochaide bhias uimpe ac t

gach ruis fhuaros

benn im a tigenn teine


aisel cenn Eirenn uile
inad a frth fios nime n r a chos do rg eile
ud maith mo chell istfr thuaid i crch Chonnacht in chathsluaig
d ficiub ann glan a l mo bhretha co caemghlain
o bhailese i crch nUlad is lem chraide bhus cuman
.

M
D

bud ghlan r

beimid

is

eich

deich

triar lainn
naenbhail
deich ct is a fhor is nocha brg
is ghbus mo chell chain
d'abaib ocus d'frnaib
btar sailm gbtar crda paidrecha is soiscla
gbtar sailm sunna co moch imon carn i fil in chloch
fir

fichit

Adrae buaid ocus bennachtain a naemPhtraic


is

maith

in fios

ar

Muman

tucabar dinn maraen.


slig uile ann sin n gur irig grian as a
ocus cur lon d soillse in doman. ocus lodar

Ocus do bdar na
circaill teinntide

rompa
uime

na niongnad siar armag feimin ocus do


dara cenn do'n rith co maithib Muman
naemPhtraic ocus Qilte isin chionn aile n

as sin co rithn

shuidestar

Muman

ocus suidis

isin

rtha.
Is ann sin do fiarfaig r Muman do Chilte crt f tucad rithn
na ningnad ar in rith so conad ann asbert Cilte in rann:
:

ngnad

turchairthe fuair Fionn

in triar fer

ba chaeime

cliu

ar in rithsea ar a chionn

ocus aench etorr

Laithe naen ar Caeilte d tncamarne

tr

catha na finne

conice in tulaigsi ocus atchonncamar in triar cich ar r cionn


ocus aench aca ocus n raibe isin doman dath nach roibe ar in
.

coin ocus do bi aidble mhide fuirre sech na conaib

eile.

ro

shuidset na hclig i fiadnaisc Finn. cnas tncabar a ca ar


Fionn. as in Iruaith mir anair ar iatsom. cid um a tncabar ar

do dhnam r cuir ocus r muinnterdais friotsa ar iat.


maith bias dinne in bar mbeithse acainn ar Fionn. an triur
atm at feidm ar leith ac gach fior acainn. g feidm sin ar
Fionn. dingbatsa faire fiann [Eirenn ocus Alban] ar fer dob.
cach fcidm catha ocus comlainn teicfbus] chum na finne ar in
Fionn.

cia

191

In Agallamh.

i]

dara

207

dingbatsa dob [ocus bid] uile ina tost. dingbatsa ar


gach doithber theicmus chum mo thgerna ocus gach

fer

in tres fer

n dfogntar] d'athcuingid air do gbtar uaimse ocus [dla na


con ar in tclch] in comfad bias flad nEirinn ding[baid s]
.

||

nadaig d'fiannaib Eirenn ocus dingbatsa in adaig aile.


crt shirfldi orainn ar Fionn ocus bar mbeith acainn amlaid sin.
tr comtha dinn ar iatsom .i. gan nech do thecht chum ar iong-

gach

re

phuirt (5 thicfus adaig tr bithu do chian n d'focus ocus gan a


bhec n a mhr do. chomroinn do thabairt dinn tr bithu ocus
diogha selga dinn fhiannaib Eirenn. ar bar cubhus rib ar
Fionn crt um a sirenn sib gan nech do bar faicsin thic adaig.at adbar acainn ar siat ocus n sir n aile orainn gid fada gairit
.

bhiam

ar aeinrian

ocijs in triar

clch so atm ar siat bd in tres

acainn marb gach tres noidche ocus is uime sin nach il linn
nech d'r bfaicsin ocus bomaitne ac faire an fhir sin. ocus ba

fer

gheis d'Fionn marb d'faicsin acht muna marbdais airm .ocus


no bodh a fhiridin sin
comfochraib ac Fionn ar Cilte .i.
i

toidecht timchell na rtha


Is

ann

sin

so.

do riacht mirseiser aesa dna co Fionn do mhuin-

Chithruaid mheic Airim mheic Fhirchaegait do chuingedh


duaise duaine .i. tr caeca uinge d'r ocus tr caeca uinge d'airced
do breith co Temraig do Chithruad. dogbtar againnea fhiridin
tir

sin ar

Scannal ua Liathan

dna

ar

na hoclich

anocht in amrach.
Is

ann

in

is

.i.

ferr

clch grda d'Fionn. maith a aes


lib duais bar nduaine d'faghbil

lr linn

amrach

in triar clch sin

sn

tngadar
na ningnad amach ocus ro scesdar
.

uinge dor ocus


dna sin ocus ro

ann

tr

in

ar in taes dna.

co lepa in chon rithn


c ina fiadnaise tr caeca

caeca uinge d'aircet ocus tucadh do'n aes

imthigset.

cinnus dognat tr catha na finne


anocht gan uisce aca is ann adubairt clch dobsom c mht
corn comaidechta at ac Fionn. d chorn dc ocus tr ct amail
Is

sin

adubairt Fionn

atbert Caeilte:

D^ com dc

ocus

tr

ct

do chornaib co nr ac Fionn
ba hadbal a lin do'n lionn

tan no tcaibthea do'n dil

Tabair na cuirn
inntib ibidhse

am limse ar in tglch ocus gib n dobrar


ocus ro lon in tglach f tr na cuirn dib.
.

ocus ba mesc medharchin

mh

ar

Fionn

in

crugad

iat

do'n tres fecht ro lon

fleidesi,

gurab

lios

na

iat.

fleide

ingnad

ainm

in

In Agallamh,

208
lesa a tucad d'Fionn

uime

[i 9 i

ocus lebadh

chon ainm [na] leptha.

tucad rithn [na nijngnad ar in rithnsea ocus rith chinn chon ar in [raithn] ailesea. ocus do bdar

ocus

is

sin ar Cilte

mar

re bliadain isin finn

sin.

|j

ann sin tinic Eogan leithderg mac Aengusa meic Natfraeich roime ocus Ptraic maraen ris ocus Cilte co rith cinn
chon ndeiscert maige feimen ocus co lios in bhanntrachta bud
Is

dhes.

ocus ro shuid

in

sluag uile ar in rith

ocus suidis Cilte

fiadnaise rg Mumanocusfiarfaigios in r
cid f tucad rith cinn
chon ar in rith so ocus lios in bhanntrachta ar in lios so. fiath:

brugaid ctach ro bi ann so ar Caeilte Cellach mac Duib dd.


ocus in uair ro h[irimthea] a sheoid ocus a mhine isedh no
:

bodh [ln laech]muige feimen aige ocus n raibe isin doman


duine ba mh cuid dibhe ocus leochuillechta ins. ocus tngamarne trchat sciatharmach um rgfinnid Eirenn ocus Alban ar
.

ndnum
daib

shelga shlibe

ann

ciuil

an tige

ail

Cua dhinn ocus

ro shuidsem ar cholbado dhnam dinn tuc fer


leith uainn cenmoth Fionn.

[ocus sul] tirnic fsaic

ocus aithis ar gach

fer fo

borb do'n fhinn ris .i. Cuinnscleo mac


Ainnscleo mac rg Bretan anair ocus adubairt is mer in scemh
cinn chon dobeir in taithech ar fhiannaib Eirenn ar s. tarrais
buadfhocal anma air ar Fionn lic cenn con air.
Ocus crt f tucad rith in bhanntrachta ar in rithsi ar r
Is

ann

sin ro labair fer

Muman. n annsa ar Cilte caeca ban ngresa as ferr do bi i


nEirinn do thinil in flaithfinnid d'innsaigid na rtha so f
chomair erraidh ocus daig do dhnam d'flannaib Eirenn ocus
:

tuc a cennus sin uile d'ingin rg Bretan d'ar ba chomainm Dergoda bainchile Oscair mheic Oisn. ocus do bdar r fada do

bliadnaib

isin bailese

conad uatha at

rith in bhanntrachta ar

in rithsi.

Crt in cairthe comdaingen cloiche t ar lr na rtha ar r


Muman. caindelbra in bhanntrachta ar Cilte r nr bh'il leo
.

san bhliadain ar n risedh sml n denngar n


dethach na teined iat fin init a ndach. ocus do bdar isin
bhaile re trimse do bhliadnaib ac dnam lmda ocus ac crugad

teine acht f tr

d[aig do'n fhinn] ocus do bi gairdiugad mr cun [mbanntracht sin] .i. tr ingena rg Cein[nselaig .i. Fionnchas] ocus
.

Fionndruine ocus Finningen [a nanmanna] ocus timpn bec


acu cona leithrinn aircit ocus cona dheilgib ir bhuide ocus
||

191 b

mn

In Agallamh.

2]

grlmnad no choidldais

re

209
ceol srrechtach sde

frisin

dogntis in triur ingen sin do'n bhanntracht.


Crt in d fhert mra so atchiam a Chilte ar
.

Muman.

in

clch dorine a muinnterdas ac rithn na ningnad re


Fionn ocus in c aca is iat ro marb in d clch as a ferta sin .i.
triar

Donn ocus Dubn d mac'r/g Ulad atuaid. cinnus adrochratar


r Muman. a mbeithsium
ninad ar leith 'n finn ar Caeilte
ocus a c medn etorra ocus thiced in adaig do bodh mr
ar

teined impaib co nach [l]madh nech a bfgad etir. ocus do


bdar d rnhac rg Ulad ac foraire fhiann Eirenn ocus Alban in

adaig sin

ocus tncatar f

tr

fecht tncatar atchonncadar in

mac

rg

Ulad

ingnad mar

timchioll na finne ocus in tres

mur

teined

pcus adubairt Donn


ocus a c etorra

atit in triar clch

<5r ro fhgradar gan nech do dhul d


bfgad
thicfad adaig. ocus tngadar meic rg Ulad d ninnsaigid
trsin mr teined anunn ocus rncadar tucsat a nairm re a
nais ocus do bdar ac fgad in trr clch ocus na con ocus in
chu rmr do biodh gach li aca oc seilg nr mh in crannch
bhos ac rgain n ac rdhuine an uair sin ocus clch dobsom
ocus cloidem ith urnocht ina lim ac coimt na con ocus clch
aile dob ocus cuach fionnaircit aige re bl na con
ocus roga
gacha lenna no shired gach fer dob is ed do chuired in ch tar a

re bliadain innosa

bl isin chuach.
Is

ann adubairt clch dobsom

frisin

coin

maith a uasail

mothaig lat in brath tugad Fhionn


is ann sin do chraith in ch a herball co tinic gaeth
fort.
dhoilbte dhridechta co ro thuitset a sccith d nguaillib ocus a
slega as a lmaib ocus a cloidme d slesaib co rabadar isin mr
teined ina bfladnaise. ocus ro marbsat na hglig sin d mac
[rg U]lad ocus ro imp in c ar marbad na bfer [ocus tuc a
han]l fthaib co nderna min ocus luaith [dob co nach fr]th fuil
n feoil n cnim [dob. ocus is] iat sin ar Cilte in d fhert [ro
n fhuigbedh.a
fhiarfaigis dom ocus gib] ro oislcadh orra
ocus a fhreoin a fhermaic

||

mad

a ln ire ocus gainme.


Nr innisis dinn riam ar r Muman scl as inganta ocus as
diamra in sin a Chilte ocus crt in sonn rd t do thaeib in

bheg

fnntib acht

tuarasdal in bhanchuire Fhionn gacha


ocus Oscar mac Oisn do fholaig .i. deich

chairthe thall isin rith.

bliadna sin ar Cilte


bchit

uinge d'r f

tr

ocus

is

ann do fholaig

bhun an

In Agallamh.

210
chairthe

ocus do irig in sluag ocus ro oslaicset fair ocus


ocus tucad a trian do rg Muman ocus a trian

sin.

tucsat in tr as

do Phtraic ocus do Chilte

ocus in trian

maraid an tr ar Cilte ocus n mhar


dosfolaig

ocus adubairt Cilte:

M araid andiu rith chinn chon


is

mharann mo

M araid ann

ruire

aile

do na

lia

maraid

clirchib.

n Oscar

in flaithfinnid

gan aille gan imreson


Fionn mac Cumaill almuine

na rtha cusa ticmis gach trtha


derg dron ocus n mharan.n Oscor
ided Dhuinn is Dhubin dil fuaradar bs anaithnid
do bi sinne g niarraid sechtmain ar ms ar bliadain
impn bec r bi ac na mnib cona leithrinn airgid bhin
cona dheilgib ir buide cona thdaib fionndruine
is

[192:1

in tr

aeca lebadh istig thall caeca corn caeca fidcheall


caeca uinge d'r dherg dhron gacha bliadna a tuarasdol

clch sin a anam a Chilte in acaibse do bdar


n in uaib do chuadar. is acainn do bdar n go
ndernad becbhuidne do thr cathaib na finne .i. naenbar ac
rithn na naenbar ar laechmachaire Laigen ocus rinic nnbar clch ocus nnbar gilladh in gach nbhaile
nEirinn
d'iarraidh d mac rg Ulad adrochradar le macaib rg na

Dla an

trr

as a haithle

hlruaithe anair.

Dla imorro Finn meic Chumaill


luachra ar sciled na finrte do

fharrad

acht daescarshluag ocus

roime co Temair

rinic

ocus n raibe do'n fhinn ina


gilli

\ms.

gille]

fhedma na

finne.

Dla'na naenbar

sin dorirne Fionn d'fiannaib Eirenn d'iarraid


Ulad
tncadar co Temair luachra i.n naenadaig
rg
Fhinn
d'innsaigid
gan fhios a mb n a mairb na fer sin leo.
Dia Ptraic imorro ocus rg Muman tngatar secha bud
dhes co beinn mbin in retha idir shlib chlaire ocus slib crot.
ocus ro shuid [Ptraic] ocus na slig uile ann sin ocus do farfaig
r Muman do Chilte [crt] f tucad benn bhn in retha ar in
mbeinn [sin ocus frecrais Cilte sin]:
Fecht noen d raibe Fionn ar in tulaigsi ocus at[chonncadar]
in mni ar a cionn forsin tutaig brat cforcra
[ann so bud chir^senchas ?ia beinne agus fochann bis Etdine
fuiltfhinne an n d bfuil Cuillenn 6 gcuanach agus n do thurus

dh mac

||

BJibhionn inghine Threoin d'ionnsaigid Fhinri]


mh ar Goll n fhaca ocus n fhaca nech aile. ocus tuc in ingen

192

In Agallamn.

2]

1 1

an lim lebairghil amach as a coim ocus do bdar tr failghe ir


uimpi ocus d fhalaig imon lim aile ocus ba choimrmar re
cuing nimechtraig gach fal dob. scla as cir d'fiafraigid di ar
Goll. cinnus ro fdfaidhe eisin ar Fionn niuna irgemne inr
sesum ocus is cuntabairt d cluine sinn mar sin.
Is ann sin ro irgetar in slig uile ina sesum do chomrd ocus
d'imacallaim ria bcus ro irig sisi maraen friu. suidh a ingn ar
Fionn ocus tuc th'uillinn frisin tulaig mad il n do chluinsin
.

dinne

tuc iar sin a taeb risin tulaig ocus ro fiarfaig in


cia tr as a tinic ocus cia h fin. a tr na

uait.

flaithfinnid scla di

ningen aniar mar a fuinidh grian ocus ingen rg an tre sin m


fin. c hainm thu a ingen ar Fionn. Bbionn ingen Treoin
.

m'ainm

um

tr na ningen ar in tr sin ar
an ingen acht m'athairse cona
thr macaib ocus ni ningena ocus secht bichit do geinedh
uada conad aire sin aderar tr na ningen risin tr sin. c tr as
nesa di sin ar Fionn. tr na ferar s. cia as r fuirrisin ar Fionn.
Ctach croidherg ar s. ocus ocht meic fichet do mhacaib aige-

Fionn.

ar

s.

crt

a tucadh

n fhuil d'feraib innte ar


.

fin ocus aeningen.

ocus tucad mise do

mac Chdaig

chroideirg
laidhes f thr uada ocus
.

mhac do

.i.

Aedh

lainn

ocus f thr tucad mise do ocus ro


is

so Jn tres uair dob. crt tuc eolus

do ghluais gaeth as in
d ar ninnsaigid ocus ro innisedar scla in tre seo dhinn
ocus adubradar clch maith. do beith innti .i. Fionn mac Cumaill
ocus msa thusa iri tclch sin ar s tnacsa 'dot innsaigid
dom bheith ar do chomairce. ocus do bhenastar a lmainn di
ocus tuc a lim lim Finn. maith a ingen ar Fionn tabair do
lm i lim Guill mheic Mhrna r n cra duit do char n do
in tre seo duit ar Fionn.

triur iascairedh

trsi

chomairche re* hnclch [i] nEirinn in risin clch sin. tuc


iarum an ingen [a l]im illim Guill ocus dorihe a car ocus a
com[airche]

ris.

adchonncadar dam imfdhscir] alltaide d ninnsaigid


ocus araile do chonaib [na finne] ina dhegaid. licidh a oenar
do'n dam ar Pionn r n taeb re seilg r gcon dobram anocht
Is

ann

sin

||

cit a fil Fionn


dod thig
rOmainn
irig
ocus dntar r frestal ocus r frithilem let anocht. comin
dinn n do thabairt duitse ar Fionn mac'Cuain r att ocht
bfichit fionnairghe acamsa i leslergaib luachra ocus is dotsa

acht toeb re hoclch icin'd'fiannaib Eirenn

macCuain

ocUs

sunn ar mac Cuain.

ar Fionn.

P 2

In Agaltamh.

212

[i

92 b

-.

ocus ba do bhuadaib Fhinn mheic Chumaill gid


do
neoch nr mhidestar ill n noidche fair. is
mr dobradh
ann sin do irig Fionn mac Cuain d'innsaigid a dhnaid riasin

tarras iat uile.

finn.

Dla na hingene ro bhenastar a cathbarr caem clochrda d


folt fionnchas forrda im a cenn ina shecht
fichtib dual /ocus ba hingnad le cch uile md in fuilt arna
sciledh. is ann sin adubairt Fionn a mhirdh adhartha bud
mr in tingnad l Cormac ua Cuinn ocus le hEithne ollamda ingin
Chathaeir mhir ocus le fionnbanntracht na finne Bbionn ingen
Treoin d'faicsin maith a ingen ar Fionn in beg letsa comroinn
deich gct do thabairt duit. sillis an ingen forsin abhac .i. Cn
fiadnaise Finn gid bec mr ar s
deireoil bi ac seinm cruite
dobrasa do chomroinn do'n fhior bhec t ac sefnad na cruite n
cionn ocus ro scil a

bec liomsa a ordail


Is

ann

fris.

chuindig an ingen digh ar Fhionn. ct a fil


sunn a rgfhinnid ar in gilla. tuc

sin ro

Saltrn slfhada ar Fionn.


let ln

fhinn

chuaich smera puill duisce in tha t l tr nnbar do'n


isin chuach. tuc in gilla leis ln in chuaich ocus tuc illim
.

na hingine ocus ro dhoirt an ingen ar a bois ndeis in tuisce ocus


atibh tr bolgama as ocus ro thcaib a bois ocus ro chraith in
.

tuisce ar in sl[g] cur rnhebaid a ngire orro ocus ar in ingin


[fin leo]. ar do chubuis frt a ingen ar Fionn cid tuc or[t gan]

an tuisce

d'l as in

chuach.

n[r ibessa] n a lestar

riam ar

acht a l[estar] a mbiadh imdhnam ir n air[cit ris. ocus in


dchain ro dhchassa] thoram ar Cilte [atchonnarc] aenclch
mr d'r ninnsaigid [ocus gr rnhr in irigen] ba mh eisium.
||

tuignech pudraille fair do thiced tar ormnaib a ghualann gan


ulchain fair ocus d mbeidis fir dhomain d'aentaeib n fuigthe
.

dob nech bud

iile ins. brat uaine ime ocus delg ir isin bhrut


ocus line do shrl rg re a chnes sciath craebchorcra fair.
claidem rdhuirn for a chliu sleg chrannremar churata ina
.

lim.

dhch in slg uile air ocus uathad ag[ainn acht]


nr
ghab grin ocus egla reime. [ocus] ro bi aicnedh
ghaiscid
maith ac Fionn ar Caeilte r nr ghab egla roim dhuine riam
Is

ann

sin ro

fir

n noidche ocus is edh ro rid an rgfinnid n labradh


gilla n gaiscedach acaib ocus n gluaisedh nech as a inad.
pcus in aithnenn nech agaib in tclach t ar Fionn. aithnimse

ill

i$ b

In Agallamh.

2]

ar an ingen is st in
an ingen ocus ro shuid
:

fer ar

a tnacsa teichem

ocus do irig

Fhionn ocus. GholL do

idir

riacht

an

tclch d'r ninnsaigid ocus in n ro bi i menmain indclig n


raibe in naicned dinne eisic. mar tinic irde i nirde re Fionn

ocus re Goll ro thcaib in sleig ocus tuc sdhad sanntach sotalfot lime laeich do chrunn na sleige

bhorb ar an ingin co mbi

ocus ro tharraing in sleig ocus tinic roime


slg amach. atchthi sd a fhira ar Fionn ocus n bodh

do'n leith aniar di


tar in

mhenma

frisin

fiannaigecht int nach aithfe in ainicin t ar an

clch.
Is

ann

sin ro

irgemarne ar Cilte

tr

catha na finne

naein-

Fionn ocus Goll


ocus in bhen beoghonta. ocus gabmait uile ndiaid an clig co
rith na macraide re anabar rith na caerach i laechmachaire L
tes ocus do chorcaig maige Uladsiar it arrabadar Ulaid i
forbhaise ar chathair na claenrtha d'ar mharbsat
longphurt
fecht co nr fcbadh ar in tulaig acht triur

.i.

mac

ocus do lthair luinge sos it ambts


[longa c]loinne Degaid ocus d'innbiur labarthuinne re hEirinn
[aniar .i.] Labar ingen Mled esbine do bidhed ann [n ro
Coinri

[Dair]e

labair t]onn re tr

ann

ocus do thiprait in [laeich

leisc s]iar ar

trig L meic Oidhremail [ocus o rinn chn]a in baile tabraits na [hallmaraig a cos cnachais do Choin]ri mhac Dhaire
i

||

gacha bliadna. ocus tuc a agaid ar in cuan coimlethan [amach]


ocus do bmairne cethrar clch i comfochraib do ar Cilte .1".
Diarmaid Duibne ocus Glas mac incherda Beirre ocus
Oscar mac Oisn ocus ba mise in cethramad. ocus tucsam
agaid ar na tonnaib amach ocus tucassa sde retha rinnluaith
ina dhiaid ocus tucas sreo nurchair do co trla in tsleg niris a
.

scith ocus ina ghualainn


ocus do frithilessa in sciath

chl

ndeis do bhein na sleige as


chllim ocus ro siacht lem .

co trla

am
.

lim

in sciath ar in tuinn sos.

chl.

ocus tucsomh a lim

ocus rucassa ar in sleig bi ina


ocus in trth do fhuabras a dhiub-

racad d shleig fin trla remhar na tonn ocus domhain in mhara


edram ocus . ocus mar do bmaf g shrfhgad adchonncamar
in luing lnmhir aniar d'r riinnsaigid ocus dias ac himramh.

ocus do chuaidsium

isin

luing inr bfiadnaise [ms. fhiadnuise]

ocus n fhedamarne cia leth do chuadar uainn. ocus do riachtsamne aniar conicce in tulaigsi ar Caeilte tr catha na finne,
ocus ro fiarfaig Fionn scla dinn ocus do innisessa do

ocus ro

In Agallamh.

214
chuirsem na hairm ar

lr

[193:1

fiadnaise Fhinn.

maith

mh na harm

an ingen in tsleg darab ainm in torannchlesach ocus n


donnchraebach in sciath. maith a Fhinn ar an ingen dntar
m'fert ocus m'adhnacal co maith r is ar do chomairche ocus ar
th'oinech fuaras bs ocns is chugat tnac i nEirinn. ocus

sin ar

dna

tucastar a failghe do'n aes

do Chni dheireoil ocus do

.i.

Bhlthnait ocus do Dhaighre cruitire. ocus ro dhelaig anam re


corp di ocus do cuiredh fo thalam ann so ocus is uaithi tucad
.

druim na mrt mairbe ar an druimse a r Muman ar Cilte.


Ocus daire in chocair cid diat ar r Muman. an cethrar atchualadhais liom ac rithn na ningnad .i. in triar clch ocus in c
ro chocradar in fhiann a marbad ann so. c fochainn cocair bi
ac orro ocus

acu fin ar

siat

Muman.

nr thuicset in

crugad
longphort ar leith acu ocus mr
teined ar lasad impaib ocus gan nech d faicsin isin mr teined
sin co trth irge arna brach. ocus adubairt Fionn n hil

in

tionnramh tucsat forro

.i.

liomsa a marbad

r [triur] as ferr lth ocus lmach d'feraib


domain iat [ocus atit] tr heldhna acu ocus n cir a marbad
[illos na] neladan sin .i. fir dhomain do beith [i ngalur ocus i
etir

neslinte] ocus in tres fer dob do ch[ur losa ris


\deiredh in scilse annas agiis echtra tr mac Uair tnhic Indaist
d bfuil rithin na snaigechta agus sn ?ia nn do na gortaib.
||

agus tosach scil bhreithe Phdtraic ar Aillinn ilchrothaig agus rig


Chonnacht sin suim na hesbadh so]
is m ar an ingen. is maith do dhelb ocus t'imdhell ar Ptraic.
.

ocus crt chongbus sib i rinn bar crotha ocus bar ndelba mar sin.
gach aen ro bi ac l fleide Goibhnenn acainn ar s n thic saeth

n galar friu ocus a naemPtraic crt do breth orumsa ocus ar


rg Chonnacht. is maith ar Ptraic ro chinnestar do dhia ocus
damsa ar Ptraic beith ar aenmhni cengailte ocus n fhuil acainn
diil tar in cinnedh sin. ocus mise dno ar an ingen crt doghn
.

budhesta.

dul dot thig ocus dot shd ar Ptraic

ocus

mad

tsca

ingen rg Laigen innisiu do beithsi d'aenmhni ag in bfior [ms.


agonfhir] d tucais serc shin amach. ocus d tucairsi aidmilledh
li

rg n ar a mhni ar Ptraic millfetsa thusa


mhthair n let athair n let toide th'faicsin.

n aidche ar an

co n bud

il let

ocus adubairt Ptraic:

Aillinn a fhialchorcra
n

dhechub

a ingen maith Bhuidb

duit iarmarta

taet

romat ct chuirm

193

In Agallamh.

2]

215

bho eolus sdchaire toidecht co beinn mbailb


bho einech frgadair rachaid duit in phailm
B ud chaem ar r comairce an ingen do chin
r

nr

chomachtaig d'r coimt ar phin


cicedsa m chonn is m chill
allmaraig co millet bodin

soiscla Chrost

ennaigimse in
co nach loitet

a ngen mhn mhas


bennachtain is imthig f bhlas

dna dn tabarta
irig is beir

An sin dil cinntefhuil agat aran ingen gan mo thabairtsi


do'n rg cin bhias in bhen t aige. is imorro ar Ptraic. crt
fhuil ann a naeimchlirig ar an ingen acht ar fhor do bhrithre
:

mad

friut
i

tsca ben in rg innsa

mo

mad

fiadnaise m'frinne ar Ptraic

adeirim

thabairtsi do'n rg.

tsca co tibrthar thusa do.

Is ann sin ro chiesdar an ingen co falcmar forthruag. is


inmain let mise ar an r. s inmain mh ar an ingen. n fhuil
do'n droing daenda nech as annsa lemsa innisi ol in r acht n

htaim techt tar slnaigecht ocus tar snadh in tilchinn ocus in


fhrdia. ocus adracht an ingen chum a sda n go tabar in scl
fuirmhed doridise fuirri.

Do

bi iarum Ptraic ocus Cilte ocus in slg isin d sin teora


cona noidchib ocus tngadar rompa co fert [F]iadmhir ar
machaire in scil renabar magh [n Aei] mhallghuba ocus ro shuid-

etar in sluag uile ann ocus [suid]is Ptraic


ainm an inaid sin.

ann

conid suide Ptraic

Connacht filte roim Chilte ocus


de cr]t im a tucad fert Fiadmir ar an
\tosach echtra Fhiadhmir mhic Airist go hEirinn d'iarraidh Aei
inghi?ie Fhinn mhic Chumaill bud dhual ann so]
ocus do bmar ar an comrac sin fhuine nl nna co matain
arna mhrach co rabadar r [cuirp] crlinntib fola. ar i tra is
sinne ba choscarach isin chomrac ocus ro bensam a tr cinn do
[Is

do

sin] ro fherastar r

[fiarfaig

!|

......

na curadaib ocus do chogramar comairle .i. na tr cinn sin do


ocus ro locamar in comairle sin
ocus ro impaidhsem chum na loingse ar in trig. ocus ro mharbbreith linn ocus techt tar ais

sam

ceithre ct clch dob inr ctchuinnscleo chatha

ocus ro

dhilfset na tr] catha orainn ocus do bmar oc cathugad riu [re


hed] in chaemlaithe choidche. ocus in uair adcho[nncadar] a
trinfhir do thuitim ro mebaid [dob] chum a long ocus a lthbarc ocus tncamarne co crchtach crilinntech as.
Is ann sin ro ghab egla in flaithfinnid as r [losne ocus]
.

In Agallamh.

[193 b

-.

irgidh a fhianna Eirenn ar s [i ndegaid] an trr


clch do chuaid uaib. ocus in trth do irgedar in fhiann ina

adubart

tr

cathaib cengailte

is

ocus do chuirsem na

ann do riachtamarne cusin

tr

cinn ar lr

tulaigsi

ocus

fiadnaise Finn.

chuca

is

mise

mharb Fiadmr. ocus Diarmaid ro marb Circall.


ocus Oscar ro marb Congna. ocus tucad na tr cinn sin ar na trf
tulchaib sin gurab uatha atit na hanmanna sin orro conad cath
trgha Eothaile ainm in chatha sin isin fiannaigecht
Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte ar r Connacht ocus
dmad il duit seoit ocus mine dobrmais duit. is ferrde thusa
ar Cilte ro

a taircsin ar Cilte ocus n ricimse a les

iat.

tncadar na slig rompa co breicshliab renabar sliab


formaeile ocus co suide Finn i mulluch in tslibe ocus mar do
Is

ann

sin

shuidetar ann ro chiesdar Cilte ac fgad an inaid ambodh


Fionn ina shuide. crt dobeir ci fort a anam a Chilte ar r

an inaid ambodh Fionn ina shuide .i.


imorro ar Cilte uair rogha selga na
edh
formaeile na fiann.
gnitHfinne in sliabsa .i. loch na neillted renabar loch formaeile.
ocus cluain na damraide renabar cell tulach isin tan so ocus
baile sin Conn mhaeil mheic Mhrna ocus ros na macraide
renabar innairm baile afmbts drong] d'echaib na finne ocus
dn Shaitrin shlfada [risaridter] cell Chimn ar Shucu ocus
co min [na fostada] renabar min [in t]achair ocus go car[raic

Connacht

in ac faicsin
is

fhomorach] renabar [dn] mr isin tansa.


fhiarfaig r Connacht do Chilte can d'Fionn mhac Chumaill. do Laignib ar Cilte .1. de ib Tairrsig n a glaise Bolgin.
ocus adubairt Cilte Fionn mac Cumaill mheic Thrduirn mheic
Chairbre gharbshrin mheic Fhiachach fbhric de ib Failge.
can d mhthair ar r Chonnacht. Muirne munchaem ingen
Taidg mheic Nuadat do thuaith $ danann ocus ro b' sih in
cicedh gaiscedach as ferr do ghab sciath ocus cloidem i nEirinn.
ocus in lmh tairbherta sd ocus mine ocus mrthuarasdail iarthair thuaiscirt in betha [ocus in tres] fer as ferr taraill inis na
ngaeidel ocus in t nr dhiult re nech riam acht co mbiadh cenn
re ca[ithem] neich aige ocus cosa re himthecht ocus nr dhch
dar ais riam ar n hapradh nech d [mbiadh] ina dhegaid
comad egla do bhiadh fair ar Cilte.
Caide anmanna na gnithfinne ar r Connacht Fionn mac
Cumaiil ar Cilte Oisin cona chetra macaib .i. Oscar ocus Oisn
in

||

Ro

193 h

-.

In Agallarnh.

2]

Raighne roisclethan mac Finn ocus


Caine corcairdherg mac Finn ocus Uillenn faebairdherg mac Finn
ocus Faeln feramail mac Finn ocus Aed bec mac Finn Fionn
mr mac Cuain mheic Mhurchada rgfeinnid fhiann Muman.
Fionn mac Temenin rgfinnid na dise Muman Fionn mac
ocus Echtach ocus Ulach

Casrla rgfinnid thuath mBregh ocus Mide Fionn mac Urgna


rgfhinnid cheineoil Chonaill Fionn mac Fogaith ocus Fionn
mac Abratruaid d rgfinnid dil nAraide atuaid Fionn bn
.

ua Bresail rgfinnid Ceinnselaig

Fionn fer in champair rgfinnid Alban Goll gulbain ocus Cas cuailgne d rgfinnid
fhiann Ulad tr meic Degic .i. Fed ocus Faeidh ocus Foscadh.
tr meic incherda Beirre .i. Glas Gr ocus Gubha
Cilte mac
Rnin ocus a dh mac .i. Faeln ocus Colla Goth gaeithe mac
Rnin is [bhodh] urchar saighde roim an finn in tan ro
[thacra]d a rith fin do Legn luath [a luachair] aniar is no
beiredh na heillte [d'edruth amail] dobeired cch a bhai dilse.
D[iarmait ] Duibne d'feraib Muman ar n [raibe scs cos] n
luas anla n scs [maige na taige riam ocus mac Lugach] lonn
lidir [.i. soermacm fhiann Eirenn ocus Alban ocus aidhle]nn
ghaiscid na fiannaigechta uile ocus Bran bec Buac chin .i.
rgrechtaire fiann Eirenn ocus Alban Scannal ua Liathin
tisech macm fiann Eirenn ocus Alban Sciath brec mac
Dathchin saerfher cluiche fiann Eirenn Goll mr mac Mrna
cona dh trocha derbbrthar ocus cona chic ct dc d'aenmaicne ocus tr fir in chairche eochairimlib slibe Fuait ocus
tr cairche ciuil acu ocus iat oc chur i nucht a chile ocus n
bhodh duad n decair ar nech in tan atchluinedh in ceol sin.
caidht anmanna na nclch sin r r Chonnacht. Luath ocus
Litmech ocus Lnlidir ar Cilte ocus do'n ghnithfinn iat.
conad iat sin anmanna na triath ocus na tigernad ocus na fer
ferainn do b ac Fionn ocus do bhiathad ina lios fin f thr
gacha bliadna ocus ro chanad in drdfiansa conad iat sin a r
Chonnacht ar Caeilte na cesda ro fiarfaigis dom. ocus ro thuitsiumh ar in tulaig i tmh ocus i taise ocus do bi teora l ocus
teora aidche iar sin gan tuailnges aisdir n imthechta a haithle
a choicled ocus a chomaltad. is ann sin do gabad longport ac rg
Chonnacht ann sin ocus dornad fothracad acu do Chilte.
Ocus tncadar rompa iar sin co cluain na ndamh r nabar
cluain imdhergta isin tan so ocus ro gabsat longport ann ocus
.

[|

In Agallamh.

218
do bennaig Ptraic
Chilte crt

in baile

tucad cluain

[i 94

ocus do fiarfaig r Chonnacht do


dam ar an inad so ocus cluain

imdergtha ar in cluainse:
Turchairthe selga fuair Fionn ocus tr catha na finne ann
so .i. dam gacha dise 'd'fiannaib Eirenn ocus tr daim d'Fionn.
ocus

uime

is

sin

tucad cluain

dam

ar an inad so.

ocus

is

uime

thucad cluain imdergta fair .i. in tan do bdar clanna Mrna ac


bghail ar Fionn nr rathaigedar an tinam do bdar ar a cuid
ocus a comroinn ina bfiadnaise co tncamarne imon ndruimse

ann adubairt Goll mac Mrna is mr an timdergad


dinn ar s. bud chluain imdergta a h[ainm] budesta ar Conn mael mac Mrna. ocus a maith n dhligmit do
cheilt ar chlannaib Mrna ar Caeilte [acht] tinic in cipe trom
trnlaid[ir tr lr] chatha na finne amach ocus n riacht f[uiliugad n] firdergad uainne orro ocus ro [shuidemar ac na teinntib ann so] ocus tucad [sithal bnir chum Finn
\deiredh an sgilse chluana imdhergtha thesta ann so agiis sgal
Raduibh mhic Dhuibh agus Aeife deirge inghine rig Chonnacht.
doichell Tigernaig mhic Chuinn roim Phtraic agus an n d bfuil
rth C/iais agus rth Chonaill .i. d mhac rig chinil Chonaill
agus tobar Ptraic dibirt na naoi namaidedh do Phtraic go
hinis scrine ar fhionnloch chera fochain turuis Chaoilte go hes
ruaid agus a rochtain ardts i siodh dhumha iluighnib Chonnacht.
agus loinges Gairb agus Eoluis .i. d mac rig Lochlainn agus B
drecain inghine Ioruaith go hEirinn do chur in chathasa inr
iompaib.

is

tucsat na

fir

||

ndeidh]

ann sin ro fhiarfaig Cas corach mac Cainchinde do thuaith d


danann in] bfuil sciath cadat comdaingen [cruaid acaib] damsa
ar s. at acamsa ar Donn mac Midir. [tabair] damsa ar Cas
corach ocus tucad do in sciath ocus [do ga]b in cloideb ina lim.
[is

ocus tinic roime [mar] a raibe in banghaiscedach ac faire ocus


ac forchoimt a loings. crt tu fin a mhacim ar s. do chomrac friotsa tnac ar

s.

gusandiu riam ar an banghaiscedach nr

chomrac duine n dise misi ocus ba mheince lem m'egla ar chath


chrda chudrama ocus tusa a mhacacim is becht nach fuarais
inad isin doman in trth tnacais do chomrac friumsa. ar a i
.

sin ro chomraicset co fuilech fbartach co tuc cechtar dob tro-

cha crcht nadbal ninothrais ar a

chile.

tinic

ina timchioll co tric ocus co tinnesnach ocus ro

iarum

in

macm

ghab ac hairrlech

194

In Agallamh.

2]

ocus tarraid bim baegail tar bile in scith fuirre cur bhen a cenn
ocus tuc in cenn leis d'innsaigid thuaithe d danann ocus
adubairt Caeilte in rann

di

ro fcaib

Mr
.i.

mharb Cas corach na

forsin [tr]ig

c*t
.

is

an ingin n himerbrg
cubar ina comdil

an gnom dornais a mhacim ar an loinges lochlannach


againn ocus ro dhiongbad gach icin dinn do

in trn ro bi

mharbad
Is

catar

inr bfiadnaise.

ann
tr

an loinges Eolus brthair in rg ocus tnd'fcrad chatha ar tuaith d danann. dobram ar tuatha

sin ro rgsat

d danann r is usa sa chch linn cath do tabairt dib.


Is ann sin atracht Fer maise mac Eogabail mochtrth do l
rsiu ro irig nech do'n tsluag ocus ro ghab in fogha foghablch
ina lim ocus is uime adeirthi fogha fogabhlach frs .i. cic
gabhla no bhodh ar gach taeb de ocus corrna ar gach taeb
dob sin co tescfad gach corrn dob fionna i naghaid shrotha.
a mo dhee ar'in macm c delb duine Eolus. clch as caeime
ocus as cruthaige d'feraib domain ar in fer bi ina fharrad. n
hirc
nimchiana uaim ar in macm acht b ac mnad eolais
dam.
Is ann sin ro ghabustar Eolus a eirred comlainn ocus catha
.

uime ocus a rmghaisced [ina] lim ocus tinic ar sceimelbrd


na luinge imach. ac st [a mhac]im in fer g dti iarraid [orm
do mhnad duit ocus in mionn ir f a chenn ocus in sc]iath
croiderg fair ocus [in ttach engach uaine uime. is ann sin
tucsomh a chos re taca na talman] ocus tuc a mhr i suainem
an fhaga ocus tuc urchar do co tarla mbile in scith ocus cur
bhris a dhruim isin deglaech ocus gur chuir a chraide ina chaeip
chr tar a bhl gur ghab rinn in fagha brd na luinge trt. cid
.

||

tra tchonncatar in loinges lochlannach in triur sin ar tuitim ro


dhiultsat in cath ocus ro imthigset d tr fin ocus adubairt

Cailte in rann
I

dar linn n conair chsa


a toidecht dib 'n chath chas gan esbaid gan imarbas

s filid lucht in tsda

Ocus ro horrdraiced f Eirinn in triur sin do thuitim ocus ba


hamra le tuaith d danann ocus le feraib Eirenn in gnfom sin .i.
in drem thiced gacha tres bliadain d nargain is d nionnrad a
.

tuitim leisln triur

Cit a

fuil

sin.

Eogan

fid ar Caeilte.

sunn ar

s.

faghaib a fhios

ln Agallamh.

220

r
fot mo shaegail
deired eise ocus aimsire dam.

ocus a fhreolus damsa

m
in

ocus

rann

is

[194* :i

S ccht mbliadna dc
co taethais ac linn

'n l

andiu

Temrach

crotbhall senrach

ann asbert Eogan

duit a Chaeilte co

ocus in fhitsine dorine

ar Caeilte

mo

thigerna ocus m'oide caem carthanach damsa

Eogan do

gal ar siat adeir

bud

Caeilte.

for sin ar siat

caemchl i

gid docair leisin teglach

Adrae buaid ocus bennachtain a Eogain


in f hitsine sin

is
is

mo

beith agat. secht mbliadna dc ar


r n dhubairtsium saegal do beith

riam ac nech nach ticfadh do

ann adubairt Caeilte

inann

is

Fionn. c sae-

.i.

ocus do b/ oc innisi rmhr do

bliadnaib co tuitfedh in triur t libse do na harmaib


Is

thriath ocus

maith

mh

sin.

a ucht in tsdha in

mo leighes lib r tucas logh


as
m
dib
in
sochar
dornad dib riam is mise
mo leighis
for
a
.
is
m
dorine dib
dhnam duit ar siat ocus doghntar
toisc frisatnacsa chucaib dntar

linne sud crotha ocus delba duitse co rabhais (sic) f lth ocus
lnchoibled ocus saermhacmdacht tuaithe d danann duit leis
.

sin.

ar

truag sin

umam

ghb

dhilem orum

mise do ghabil deilbe dridechta


acht in delb tuc mo dhntaid ocus mo

Caeilte

etir

ocus

iris creidim ocus crbguth forlaeich ocus for[ghaiscedaig] sin ar tuatha d danann ocus is maith in n ridhi.
c[irde iarrmait um]at leighes ar siat. crd ad[bar na cirde ar
tr fiaich tecait chucainn atuaid gacha
Cilte. [ocus atbertatar ]
bliadna ocus in uair bt macrad in tsda oc immin tirnid ar
in macraid ocus beirit fer gacha fiaich leo dob gach agaid samhna
ar Ilbrec. ocus do bdar ann go tinic l cona lnsoillse ocus
d'irgedar tuatha d danann i fiadnaise na himna ocus tucad
fidchell gacha seisir dib ocus brannabh gacha cicir ocus
.i.

in frdhia forrda

aid in tilchinn an

tarras

nEirinn.

||

timpn gach deichenbair ocus cruit gacha ct


fige forbartacha gach nnbair.
.

Is

ann

sin

atchonncatar na

tr fiaich

atuaid cor thrnsat ar in mbile

ocus cuislenna

a himdhomain in mhara

mbuada

bi forsin faidche

mar

dognts roime ocus ro licset tr grcha doilghe duaibsecha


eisdib ocus dmad dor mairb a talmain n fuilt do chennaib
dined dobhrdais na tr scrcha sin gur mhescbuaidersat in
.

slg
Is

uile.

ann ro ghab Cas corach mac Cainchinne

fer d'feraib

na

In Agallarnh.

194^:2

221

fidchle ocus tucastar urchar d'fiach dob co tarla ina bheol ocus

ina bhragait corusmarb.


fiach

Eogabail

nosmarb ocus rosdiubhraic


ocus do mharb f'n chuma chtna. ocus

Caeilte in tres fiach


:

bodesta.
i

Cilte.

adrochradar na heoin ocus dntar mo leigessa


adubradar lucht in tsda nach fedrais a Chilte glifit
lenmain tuaithe d danann fada anois. c glifit sin ar
tr meic rg Ulad atuaid .i. Conn ocus Congal ocus Colla

adubairt Cilte

mr

maise mac

ro dhiubraic imorro Fer

dhob ocus

aile

atit ac fogail forro

ocus tecait chugainn gacha bliadna ar Ilbrec

Echach mundeirg rg Ulad a senathar ro mharbsat


tuatha d danann cath trga Baile tuaid ocus sirit comrac trr
gacha sda nEirinn gacha bliadna. ocus n coimthenn in comrac
sin ar Ilbrec r in triur thit uainne isin chomrac marbtar iat ocus
trnait in triar brthar as ocus do lucht in tsda soichios isin
bliadainsi comrac do dnam friu. ba hann imorro do bdis meic
mbennaib Boirche i ciced Ulad thoir a haithle a
rg Ulad
a
ocus
ndbfeirce ar thuaith d danann gacha bliadna.
fogla
Is ann sin adubairt mac dob [c sd] as linn a mbliadna d'innsaigid. sdh Ilbhric esafruaid ar na bjrithre. at clch do
d'iarraid rca

mhuintir Fhinn mheic Chumaill

macmh

dias

[ina farrad ocus

cach nislinn dib


il in

ts]da sin

do bdar

is

sin [tsd sin ar fer]

dob

ocus

do bud imgabhta cach nath ocus

ocus adraitsium d ndernamne [imghabar a nadh ocus ar a nislinn fin [dognamais].


.

||

agaid sin ocus ro dhaingnigedar a [nairm ocus]


a nilfhaebair ocus do riachtsat co moch arna m[rach co] hes
ruaid

aiin in

ocus tncadar lucht

tinic Cilte ocus a dhias


triar thic

do bar ninnsaigid.

in tsda

macm
is iat

amach
leo.

ar [in faidche] ocus

in iat st ar [Cilte] in

co deimhin ar iatsom.

is

maith

delb ocus indell na bfer ar Cilte.

Maith a fhira ar Cilte

c fad atithi ac comrac re tuaith d

danann. atmaid ct bliadan ar iatsom

ocus marbmaid

triar

gacha bliadna dob. mad dognthi ro dhoglabair f thr bar


senathair forro ocus d comraicthi ar Cilte s sibse thuitfios
.

r as sibse at for an cir.

gach

sd

ocus cch do

dobramne coma dib

.i.

fiche

ocus tucad sin dib ocus do imthigset iarum.


Mo leigessa do dhnam budesta ar Cilte r
.

cit a fuil

ar Ilbrec as

uinge d'r ocus fiche uinge d'aircet


thabairt shlna d chile. gbhmaid sin ar siat

aEirinn

Bbionn ingen Elcmair ar

[Ilbrec.]

is mithig lem .
sunna ar an ingen,

In Agallamh.

222
beir let Cilte

mac Rnin

[196:1

ninad diamfair] ocus dntar a leiges

ocus a lesugad co maith acut r ro dingaib s fogail ocus dbfeirg


do thuaith d danann ocus d'feraib Eirenn ocus dnadh Cas
.

mac Cainchinne ceol ocus irf[ited] do ocus bodh Fer


maise mac Eogabail ac foraire ocus ac forchoimt ocus ac frith-

corach

ilem do.

Ocus
maran

tinic

Bbionn roimpe

tech na

ocus dornad lebad luchair

ria.

narm ocus a d mac

leigis

do Chilte

isin tig

ocus tucad loingshithal bnir ar amus na hingine ocus a


ln d'uisce innte. ocus tucasdar lathamar glaine d hinnsaigid

sin

ocus tuc na losa inn ocus ro minaig iat ar an uisc ocus tuc 'in
tsithal illim Chilte ocus ibios dig mir eisti. ar nl na dige do
.

a inghen ar Cilte crt in bharamail


[gaeithe] cr na nes ocus na nabhann ocus na
ninber ocus na selg mochtrth rpgnthe latsa sin ar s ocus ibh
ro scestar scith uaine

fhuil agat disi.

d[ig] aile.
Ocus ibios Caeilte ocus scios crbhainne [scithe] ruaide ocus
crt in scfith sin a ingen ar Cilte. crlinnte] neime na sl[eg
ocus na faebar tucad ort isna comraicibf irrabais piam.
.

c
Ocus ibios dig aile] aiste ocus scithidsium scith crdhuib.
baramail do biadh di sin a ingen ar Caeilte. cumha [do ch]oicled
ocus do chomdaltad ocus do thriatha ocus do thigerna Fhinn
||

mheic Chumaill

Ocus

sin

ocus ibh in cethramad deoch.

ro ibh ocus ro scesdar scith

scith sin a ingen ar Caeilte.

buidhe iarum. crt

in

coimta ocus fuibrechta do neime

ocus do ghi chr doneoch ro bi innat innallana ocus ibh in


loim ro fhcbais innte ar an ingen. is lesc lemsa sin ar Cilte r
.

n fhuaras

cth n

cliathad n

comlann

n as decra

lem in

a hl.

Ar

ocus scios scith co nilbhrechtugad


i sin atibsium
in
scl sin a ingen ar Caeilte. cumasc
datha
innte.
crt
gacha
rneirt
ocus gacha hengnama dorignis i
retha
ocus
gacha
gacha
ocus
cite
gacha cnuic ocus gacha cairrge ocus
nagaid gacha

dath fola fhuil ar a huachtar crlige do chuirp ocus do cholna


fin sin ocus issed as nesa do shlinte . ocus tuc an ingen big-

lemnachta do ocus atibh ocus ro bi anbfann imesln


na scthrach sin re teora l ocus teora aidche.
Dar iiomsa a anam a Chilte ar an ingen fuarais furtacht ocus

linn

d'aithle

firidin.

fuaras

ar Cilte acht

mt trebhlaide

mo

chinn ac

In Agallamh.

196:2]

223

toidecht frium. dogntar folcad Flainn ingine Flidaise duitse ar


Bbionn ocus gach cenn ar a tabar n tic teinnes n maelad
.

cinn na esbaid radairc

ris
ocus dornad an leiges soin dosom re
hedh ocus re hathaid. ocus dornsat lucht in tsda trena dob d
fios ocus d urgairdiugad
trian d maithib ocus d mruaislib.
trian aile d macaemaib trian aile d'ingenraid ocus d'ollamnaib
fad gairit do biadh ina lebaid leigis. ocus gach turchairte selga
n fiadaig fogeibdis lucht in tsda dobeirte do Chaeilte .
Bi iarum an ingen ocus a d mac ocus Cas corach mac Cain.

chinne ocus Fer maise

mac Eogabail

ac l ocus ac ibnes

go cualadar in fogar ocus in cairche ciuil chucu


es ruaid mheic Mhodairn ocus do thricfed nech ilcheola in
domain ar in ceol sin. ocus cuiritseom na cruite cernaib na
colbhad ocus tecait uile amach ocus ba hingnad le Caeilte sin
ocus tuc d id ocus d aire ann sin beith ncmais a.lith ocus
a lmaig ocus a lnchoiblid ocus mr do bhoirbghleoaib badbda'
ocus d'irghalaib ocus do thosaigib cath chum a roichinnse ocus
n fuil do nert n do thracht inam dul amach maraen re cch
fochair Chilte

andiu

ocus ro mhidset dra dar a ghruaidib.


amuigh a haithle in chiuil do

Do

riachtsai lucht in tsdha

chluinsin ocus ro fhiarfaig Caeilte scla dob ocus crt in cairche ciuil atchualamar ar s. Uainebhufide a sd DJuirn bhuide
andes thuinn Chlod[na ocus nlaith] thre tarrngaire ina
:

||

farrad

ocus ba [hirfitech]

tre

tarrngaire uile

ocus a mbliadna

techt] d'innsaigid in tsda so ocus bliadain gacha sda ar


an ingen ocus tncadar isin sd anunn iar sin ocus tinic in

is [li

nlaith gur shuidset ar chorraib ocus r cholbadaib an tsda.


ocus tinic trcha n dob i tech na narm in bhaile ambi Caeilte

do ghabsat cliar istig. ro ghab Cascorach a thimpn


ocus gach adhbann ro sheinned ro ghabdais n nlaith leis. is
mr gccol do chualamar ar Caeilte ocus n chualamar ceol a
ocus

chommaith

Ann

sin.

dornadh folcad Flainn ingne Flidaise dosom ocus


esbaid amairc n istechta n fuilt n rabha air in cin ro ba beo
ocus ba slemain slinchrchtach ocus adubairt in tadbar ocus
in fhochain im a tnacsa do leigios mo choise dntar budesta.
dogntar isin madain-amrach ar an ingen.
Is ann sin tuc s d fhedn Binne ingin Modairn d'innsaigid
sin

Chaciltc

ocus ro shigestar

banmogh fedn dob ocus

ro shig-

In Agallamh.

224

[1965 :i

fermogh fedn aile co nr fhcbadar eslinte n galar n


cr
ina chois n tucsat eisti cur ba shln slemainchrchtach
gi
iar sin. ocus do btar ann re teora l ocus re teora oidche d'aithle

estar

in leigis.

Is

ann

sin

do irgedar lucht

in tsda

amach

[co] or esa ruaid

ocus ro bensat a ndaige dob ocus do [chuad]ar ar an es do


shnm ocus adubairt Cilte crt damsa gan dul do shnm r
:

tirnic

ann

mo

sin.

shlinte

dam

ocus tncatar

nla acu in oidche sin

ocus dorine a mhescad ar an uisce

isin sd
.

ocus ac breith buidechais a

leigis

ar s ocus bennacht foraibse

anunn

M aith mo thurus isin tsod


mban de

ocus ro hecrad tech

am slemain

is

rga

uile

a nclchas

d fuaras ann mid

slinchrchtach

is

fon

binne ceol a n[nlaithe]


endacht ar Bhbinn gan chiaich ingen Elcmair mo bhainnliaigh
fcbaim ibhus mo bhenducht
is maith a ciall is a cruth

febas a fer

ocus atbert

endacht ar lucht in tsda dir rgna


an bithsln do'n chuire chas fuaras
's

iar sin

ocus do bi Caeilte ac cilebrad dib

Dar r mbrithir m ar lucht in tsda


bud fherr innisiu ar tonnchlr [talman
Fionn

fin inni.

fhacamar riam clch

ocus dar linn nr] ferr

||

t[ruag dono] ar Cilte

dmad

Fionn bud

a[marc d]bse dobrad sib in drong dhaenda uile [airgan a fais]nis.


ocus is mithigh damsa imthecht ocus bennacht foraibse. at dil
bfer [nEirenn i] cionn bliadna do Themraig ocus n fhdaimse
gan [dul d'a]callaim mo choicle ocus mo chomdalta .i. Oisn
[mheic Finn] ocus tr fhorchongra in tilchinn form do aithin
naeininadh {d'inni[dom dul] ann ocus maithe bfer nEirenn
sin] mirghnom ngaile ocus ngaiscid na finne [ocus Finn mheic]
.

Chumaill ocus mhaithedh fer nEirenn ar chena d.lesugad [d'ugdar]aib ocus d'ollamnaib co deired aim,sire. fil. cabair [again]ne
duit ar an ingen. c cabair sin ar Caeilte. deoch [chuimn]igthe
co nach tarla duit es
cille d'innlacad dinne duit co Temraig
.

na abann n innber [n] cath n comlann nach bia i cuimne acat.


ocus d mbiadh
is furtacht frmhuintire ocus carat ar Caeilte
againn n bud il dib do ghbadh sib uainn .
Is mr in chomin tucais dinn ar Bbionn .i. dingbil in
lochta ro bi ac fogail ocus ac dbfeirg orainn gacha sechtmad
bliadain ocus "at line asnadach rsnith acamsa duit ocus n
ghba turbrdh thu eisdi etir ocus brat ciumsach corcarghlan
d'olainn tre [tarrngaire] anall cona ciumais rbhuide ocus som.

196 b

In Agallamh.

2]

aise [gacha d]la ocus

gacha oirechtais ar

225
in t

aisced shjdhail shenrach duit ar s .i. dubhn


m]ogha a chomainm ar s ocus n chuirf[esa
.

umambia. [ocus
ocus

[aiccill

nes n

mac

ninnber

n] i nabainn ar a ticfadh [dilmain n folam. cinnus dognasa] a


Fhir mhaise meic Eogabail ar Cilte. [dogn] beith isin tsd so ar
fis Temrach ocus go mberar lem gach n
Bbionn duitse. ocus tusa a Chais choraig cid dognair.
dul letsa ar Cas corach d'foglaim fhesa ocus fhreolais n go
ndeiligid fir Eirenn i Temraig. ocus ro thimnadar cilebrad do
lucht in tsda ocus tncadar co cnoc in nuaill imach ocus tucsat
lucht in tsda nuall mr ann sin ac deiliugad re Caeilte conad
cnoc in nuaill a ainm sin ill. n thiciubsa ars do'n bhailese ar
Cilte n go t' in brth [ocus tiugiai]the in betha.
Ocus tngatar rompu co hes na fingaile re a nabar es Crnin
meic in bhailb isin tan so [uair mirsheiser derbbrth]ar do
bdar ann ocus trla etorra im an nes \ms. ummonnes] curro
marb [cch a chile dob conid uaithib sin] at es na fingaile
fair. ocus ro mharastar a nathair
[dia] nis .i. Crnn mac in
bhailb ocus ticed conce so ocus [do]gnodh Crnn accinedh
a mhac, ocus ro moidh a chroide [ina] chliab agaid nann conad
uada at es Crnin.

eisium n go nderntar

do

ghell

|j

Ocus
tecait

n-r

chian dib co tncadar neoil deirid

rompa

ro shuidset ina fharrad.

chuca

ocus

mr

'n es ocus atchiat fer

ar tulaig ar a cionn ocus


canas tncabair ar in tclch. innisit do

a nainm ocus a slonnad ocus a tuirthechta. cuich thusa ar

iat.

Blthmac baire mise ar s eochairimlib slibe luga .chil


radhairc frisanabar cil bFinn isin tan so. igidecht na hoidche
arrocht do b'il linne d'faghil uait ar Cilte ocus fer ba mh
doichell ocus dibe bi i nEirinn in tclch sin. d tucadh sib
luach damsa dobrainn fis ocus frithilem na hoidche anocht
.

dib.

bhaile

c luach sin ar Cilte.


.

cairtheda an

trr

tr

aderar

cairtheda cloch at
friu

cionn

mo

ocus n fhedamar cia

iat. do fhedarsa duit ar Cilte r isam mebrach ann


Oclch maith no bi i fiannaib Eirenn .i. Fionn bn ua Bresail ocus do chlannaib Biscne do
ocus do bdar tr hingena
soinemla aige ocus n raibe do chlannaib Biscne acht mad

sloinnter

chommaith .i. Fionn ocus Oscar ocus Oisi'n. ocus


do bdar trde ac na mnib sin i nagaid mhaithesa na fer sin
r ro chinnset ar mnib Eirenn i ndruine ocus i ndeglmdha
triar fer a

In Agallamh.

2 26

[197:1

ocus n raibe i nEirinn triur ban ba ferr delb init. r dach


dfgraise dathlainn dobeired nech leis i naenach Thaillten n i
mrdhil Uisnech n ar fis Temrach ocus n ba il le nech
acht in tdach doghntis na mn sin ocus adubairt Fionn friu
a ingena ar s n dnaidh fis le feraib acht na fir d tibersa sib
ocus d tibrit fianna Eirenn. ocus do bdarsom le brithir na
:

flatha

Finn

nAlmain

laigen amlaid sin re hed ocus re hathad.


Mrna sech carraic na hAlmaine

co tncatar triar do chlannaib

ocus co facadar na hingena ag dnam a ndruinechais ar charraic


anairtuaid. ocus tncadar in triar clch sin .i. Conn

Almaine

nanmanna ocus adubradar is maith an


Fionn
ocus ar chlannaib Biscne r n fhuil
baegal chta t ar
dob acht Fionn ocus Oisn ocus Oscar triur as ferr in in triur t.
ocus ro gabsat na mn ocus tucsat leo iad cusin tulaig [so] in
bhaile arraibe Goll ocus a mbrithre. canas tugad na bainchimeda ar Goll. a hAlmain laigen ar in ben ba sine dhob. adbar
sda do dhnam risin finn sin ar Goll. dar r mbrithir rri ar
Conn n do dnam shda friu tucsam linn iat acht d marbad in
ocus Art ocus Meccon a

l|

bar fiadnaisese.
sinn do beith
Is

ann

sin

do

acht in seiser
as

il

dib.

mallacht ar in

is

risin finn

Goll

ocus

naeinfecht do'n tulaig

.i. gach olc ocus gach cir dornabair re Fionn


riam a maithem dib ocus sd do dnam edraib.
.

do mhnib

ocus tucsat

iat ar

etr.

etir in n sin
.

bhiam

ocus adubradar na hingena in r marbadne


imorro ar Conn. dobramne comha mhaith

fin

cinn dob

mhuirbfios

Mrna

irgetar clanna

ocus r mbeith

tr

marbtha

sin.

mn

dib ar na

ocus

'r

fiadnaise a

tr

ocus do cuired f

acaib.

ocus nr

damad dibsium

bimenna dib gur bhensat a tr


thalmain ann so iat co fuilit f na

cairthibsea ocus conad uatha ainmnigter iat

Etin ocus Aife

ocus Aillbe a nanmanna.

Adrae buaid ocus bennachtain a Chilte


maith

dam

in fios

fin sin

ocus

dom mhac

ar

ocus

in

tclch

dom ua

is

ocus

filte na tr noidchesea dib ar in senchas sin.


Ocus tncadar rompa co lios na mban i cil radairc rnabar
ocus tncadar isin dnad anunn ocus ro frithiled
cil bFinn
co maith in oidche sin iat. ocus tuc in tclch a ln
mbeinn
bhuabaill as in dabaig mheda bi aige do Chilte ocus adubairt
in dabach duit a Chilte
ocus gid re bliadain bud il let beith
bus doghba. adrae bennacht ar Cilte ocus n bhiam acht anocht.

rachaid

197

In Agallamh,

2]

22 7

misedh ar in tclch at n eile acam r fhiarfaigid dot crt f


lios na mban ar in lios so.
Naenbar derbsethar do mhnib tuaithe d danann tinic ann i
coinne naenbair clch d'fiannaib Eirenn ocus ar techt dib ann
so ro urmhaisetar clanna Mrna orro ocus ro mharbsat iat ar
dtecht i coinne in nnbair sin do'n fhinn conad uatha at lios
na mban ar an inad so ar Cilte. ocus do bdar ann sin in agaid
sin ocus ro thimnadar cilebrad arna mrach ocus fcbait benn.

tucad

achtaih.

Tncatar rompa co carn na fingile rnabar dumha na con.


ocus ac techt isin tulaig dib atchiat nnbar ban mnlainn ar a
cionn ocus rgan chaemchruthach etorra ar medn. line do shrl
rg [re a cnes ocus inar maethjsril tairrsi dia[nechtair ocus brat
||

colpadach] corcra uimpi ocus de[lg ir isin mbrat s a bruinne.


ocus ann sin ro irig] an ingen ac faicsin Chilte ocus ro [thairbir pic] do. cia thu a ingen ar Cilte. E[chna ingen Muir]edaig

mac Finnachta
is

ingen] rg Chonnacht ocus


amlaid do btar ocus fidchell acu ac himirt [ocus baiglenn] do
mis[i ar in ingen

mhid sho-la acu ac

hl ocus [benn blthchin] bhuabaill ar


ocus in tan do thirsed in cluiche do breith

uachtar na banglinne
do ibds dig ocus dognds
.

.i.

ocus ibnes. ocus

is

amlaid do

bi'odh in ingen sin ocus tr buada fuirre r ba do mhnib glica


in domain di ocus in t d tabradh comairle do bodh conch
.

ocus airmitiu [ms. airmheidi] air as a haithle. c[it] a rabadhais


arir a anam a Chilte ar an ingn. i tig Blithmeic baire i
cil radairc thos [i] luighne Chonnacht. 'dia do bhetha ar an
ingen

is

do chonair

fin tnacais

ocus gab ar

in*dara cenn

ocus gabaidh Cilte in fhidchill ina ucht. fada


uada ar s nr imressa fidchill.
do'n fhidchill

[Is

ann

sin

is

tar]

a himerta

trell

do chuirset

in fhidchill

ocus atchonncadar tr dinte i nimfhocus dib ocus do


fhiarfaig Cilte do'n ingin cia na din sin. acamsa dornad ar

uadaib

s.

is

ac

fharrad

degmhni dornaid

ar Cilte.

a Chilte ar an ingen.

danann

crt in tairfdech

t at

Cas corach mac Cainchinne

ocus in tairfdech as
maith a dhelb ar an ingen msa
maith a airfted. dar r mbrithir m ar Cilte gid maith a dhelb
ocus ro ghab
is ferr a airfded. gab do thimpn a clich ar s
ocus ro bi ac shefnad ocus ac shaeirsheinm. tuc iarum an
airfdech tuaithe d
ferr

nEirinn ocus

nAlbain.

uile ar Cilte

is

In Agallamh.

228

[197*:

ingen in d fhalaig bhi imma lmaib do adrae buaid ocus


bennachtain a ingen ar Cas corach ocus n ricimse a les iat ocus
n thibr do neoch eile iat as ferr lem innisi fin ocus bennacht
:

duitse leo,

Ba dheired
dib do na

tr

do'n l ann sin

dnaib

sin

ocus tncadar do'n dn

ocus tucad

fa [nesa]
tech ndeirrid ndamair iat.

ocus d irig Etrom mac Lugair a [haite na] hingine ocus ferus
in ingen istech ina degaid
filte roim Chilte ocus do [riacht
sin ocus] do bdar ag l ocus ag [ibnes mar sin. maith a
l

||

mh'anam a Chilte] ar an ingen crt im a [tucad carn na fingai]le


ar in carn so ocus duma [na con ar in d]uma so amuig. Ben
mhe[bla] ingen Rnin bandri do thuaith d [danann ocus
:

tucas]dar grd d'Fionn mhac Chumaill ocus adu[bairt Fionn]


n thibred bandri choidche [ms. choighthe] [in comfad] dogbad
.

ben

eile

conice so
chuir isin

isin

doman. ocus do [riachtad]ar coin

licthe

Finn

caeca c [ocus tuc an ingen] a hanil fthaib gur


duma [iat ar] ulcai re Fionn conad de at duma na con
tr

[air so ar s.

ocus] carn na flngaile ar an ingen

[Lmh

mac Cumaisc dhebtha mheic Dhnta chom[lainn

lu]ath

d]o lucht in
nEirenn (st'c)

tre
.i.

cid dia bfuil.

ocus in comlann thiced [dochum] rg


Art ocus Cormac ocus Cairbre eisium ocus a
so

[athair ocus a] shenathair

dognodh gach comlann dob

cionn a

chile.
[Is] ann sin do b clch i nduibthr ocus i nduibh[fiodh ocus i]
slib Guaire rnabar sliab Cairbre Borbch mac [Trnlmaig]
.

ainm in clich ocus do bi ingen aice Niam a [hainm .] ocus


nnbar derbbrthar ro bi ac Lim luaith [ocus tinic] gach fer f
leith dob d'iarraid na hingine ar Borbchoin
[ocus is edh a]deired
naeinfecht
gach fer dob muirbfimit thu fin ocus do mheic
muna tuca th'ingin dinn. ocus issedh a[deired] Borbch re gach
bfer f leith dob ar egla a mharbta rachaid duitse
Is ann.sin adubairt Lm [luath] laithe naen ann ar in tulaigsi
in for sibse a bhrithre ar s d'iarraid na mn ro shiressa ar
Borbchoin. is for ar siat. is ann tinic idha [ta] d innsaigid
.

ocus ro irig ocus ro ghab a chlaidem ocus tuc [bim] do'n


bhrthair ba nesa do gur mharb ocus in [mirsheiser] derbbrthar do bdar tucsat a mbeoil re [lr ac faic]sin na fingaile
.

ocus fuaradar bs do chumaid [a mbrthar. ocus] do cuired isin


iat
conad uatha at carn na fingaile a ingen ar Cilte.

carn so

In Agallamh.

197^:23

conad ina inad

sin

229

dorigne[sium buidechas naemPhtraic]

Temraig ocus adubairt co ngbad [do chlaidem


nabradh Ptraic

fair] fin

acht co

ris .

[Adrae buaid ocus bennacht a mh'anam a Chilte ar] an ingen


is mr in
ocus in fidir
[fios ocus in freolus do fhcbais againn]
tusa a Chilte [ar in ingen uiresbad fil ormsa ocus n faghbaim]
a furtacht. c hesbaid sin ar Cilte. ceinneslinte thic formsa
ocus nf fhuil uisce acainn i fogus dinn d ionnuarad r do
.

||

gheibim furtacht in tan chuirim uisce ar mo chenn. cit a fuil


Cas corach mac Cainchinne ar Cilte. sunna ar s. irig amach
chum na tioprat ocus beir in tuisce coiserctha so let ocus craith
ar in tiprait

ocus rachaid in fiad dridechta at uirre di ocus

foighnaid do gach nech ocus tipra Aillbe gruaidbhrice ingine


Chormaic in tipra sin. do irig Cas corach ocus ruc leis amach
an tuisce coisercta ocus chraithios ar in tiprait ocus tadbaidh do
chch L fiach do shoichle duit a ingen ar Cilte in tipra d'fognam duit ocus do lucht na crche. ocus .ro bi in tipra soin ac
fognam dib n go ndernsat d rig ro ghab ar chiced Chonn.

Aedh ocus Eogan a nanmanna ocus


hAedh ag lic in fhomorach rnabar lic

acht finghal etorra fin

do marbad Eogan
Gnathail

hesbada

so. ocus in agaid sin ar Cilte tucad na tr


thucad ar chiced Chonnacht riam .i. in tes do

tan

isin
is

le

thiced innber na fer rnabar in

ocus in ln mra do thiccd as

Mhuaid

in

muir

isin

tan so do thrgad.
ar in ngaillim

ammach

ocus co mbodh lesugad in chicid air gacha bliadna do thrgad


in adaig chdna ocus in tipra so fs .i. tipra Aillbe.
.

Imthecht as linn amrach ar Cilte


chenn'

lem

tech

mhn bud

d'fiarfaigid dhot r

c n sin ar Cilte.

ferr innisiu.

ocus n thucassa

nimthccht a anam a Chilte ar

cuich in tairfdech t

Cas corach

mo

do b'il
an ingen.

rt soidheithfirech

it

tfarradsa ocus cia a

mac Cainchinne

ar Cilte
mhthair n
fin
ocus
ollam

ocus
d
danann
Bbionn
mac ollaman tuaithe
dursan
dono
ar
an
ingen
ingen Elcmair in bhroga a mhthair.
nach mac do Bhodb n d'Aengus n do Thadg mhac Nuadat .
crd' n a ingen ar Caeilte. grd trom taidbsech tucas do ar s
ocus n thucas grd do neoch roime riam. n bud ferr nech diob
sin f deired inssom ar Caeilte tr bhreith 'naemPhtraic co
mbia ollamnacht Eirenn aige f deired ocus cuirfidh tuatha d
danann i ndnab cnoc ocus carrac acht muna fhaice tr tadall

a athair.

In Agallamh.

230

[195

talman do thaidbred achtmad in tairfdech so. caidhe th'aicned


uime st a Chais choraig ar Cilte. is mh'aicned ar Cas nach
faca do mhnib in domain riam ben bud ferr lem ins an ingen
c[rt do]beir oraib

t.

gan chomaentugad ar

do[t dheo-

Cilte.

inse ocus dot chomairle ar in ingen]


11

ocus dornad selg slibe gam ocus slibe na seghsa ua Eibric ocus
clrmhachaire in Chorainn chladhuaine ac Fionn ocus do rith
.

ndegaid fhiada ann co, trla a shleg fin for forfholum


a chlib co ndechaid fot lmha laeich do chrunn ruad rremur a
in gilla

shleige fin

trt,

ocus tncamar

tri

catha na finne d innsaigid

ocus do bi ni noidche ina bhethaid ac taircsin a


ocus fuair bs
air:

iar sin

leigis acainn.

ocus do mired in tulach thonnghlas so

Fionn cecinit in rann.


ruag a Eolair ilchrothach a chur chrda chomramach
fuil do chuirp ina cr thcht
do shil tar crcht confadach
.

Ocus cnoc

ainm

do ar Cilte. crt in teolas sn ar


do mhuintir Fhinn do b ac cailleoracht ar nlaib na firmaimeinte fadnaise Fhinn ac st ar s in
bhaile a cuirfider bruiden re Fathad canann mac Meccon mheic
Mhaicniad. atchiu m sin ar Fionn ocus atbert:
in eolais

eile

Coinnillsciath dri

Ptraic.

tchiu

tr

neola co nim

tchiu nl

a Choindilscith os bruidin

.'

msa cet tucair c fth m fuilet


glan amar ghloin fil s bruidin bllethoin

abair re cch

dma

mod

na sciath [oc] scoltod


tchiu nl glas gellus brn fuil etorra ceirtmhedn
ticfa mian na mbadb do'n bhert
niam na narm ac nimert
l derg nach deirge cr glan
atchiu ann ar a nuachtar
mad cath bud fatha feirge dath na fala foirdheirge
arngairit curpu do chrd ocus dth mrshlg mochtrth

chliach atgeoin gach l na tr neoil ciach atchius


Choindilscith abair sin gach n g d[t] i sraithid

biaid triath

tailc in

cailc

ceil ar

Iar sin tra

do thriath mar

na

tr

neoil chiach atchius

do chuadar co Temraig ocus do innis i fiadnaise


do lesaiged gach n adub-

fher nEirenn Cilte ocus Oisn ocus


ratar ac ollamnaib Eirenn.

Adrae buaid ocus bennachtain a uaisle ar fir Eirenn gin go


mbiadh d'fios n d'eolus nEirinn acht ar fhcsabair acu anois
ro bud thionilte d'feraib Eirenn i naeininad d fhagil.
Is ann sin do irig Cas corach mac Cainchinne ocus adubairt
:

95

2; i95*

anam

In Agallamh.

*]

a Chilte

231

mithig damsa imthecht festa ocus bennacht

is

gacha dalta fortsa. bennacht gacha haide oc raibe dalta ortsa


ar Cilte r is tu as ferr eladha atchonnarc riam. is ann adu.

bairt

[r

Eirenn

uaimse duit
Is

do

.i.]

mac

Diarnait

Cerbaill

comfad rabursa ina

ollamnacht Eirenn

||

n'ge.

uair ocus aimser tncadar

sin

in

tr

naenbair d'iarsma na

farrad [Chilte] ar in tulaig leith aniar do Themraig


ocus tucsat d nid ocus d naire beith i ncmais allith ocus a

finne

gan a beith do rath n

lathair ocus a lnchoiblid ocus

nech do beith ac comrcj

d'aire orro

ocus tucsat a mbeoil re

friu.

lr isin

tulaig ocus fuaradar bs ann ocus do cuired f thalmain na


tulcha iat conad cnoc na nnbar ainm in chnuic d nis.
.

Truag m

sin ro mharastar d'iarsma na


Fionn mac Cumaill ocus acainn.
ocus do bdar na senire co toirrsech truag in l sin tar is na
nnbar soin nr mharastar do thr cathaib na finne achtmad
Oisn ocus Cilte ocus iatsom ocus do bdar fir Eirenn uile ina
tosd ga[n fer] do labairt re chile dob ar a mhid do chuir orro
a ndernsat na senire do thoirrse tar is a bfinne ocus a tofor-

Oisn

sin ar

muintire mire maithe do

issed

b ac

mhuinntire.
I

bfuil

ocus adubairt Oisn

sunn nech ro flieised gmad fhann gmad eisel


fcbad cuach Finn ina anar i croimghlinn
.

in bhaile ar

N rabasa riam

ar Cilte l nach

Oisn achtmad andiu

bud scaid lem labra

ocus adbert Cilte:

mar

fritsa

'

ar irrp Fionn deisel


in baile idt san nglinn nglais n fholaig acht fedh fiothnais
Oisn cccinit.

sunn nech ro fheisd

sunn nech ro fheised gmad fann cmad eisel


do rat cenn Churraig chain isin chnuc s Bodhamair

fil

cia

Tusa do bhen a chenn de


ocus mise ro mhir

cnoc

in

air

ar Cilte
:

ocus t'athair do

loit .

Cilte dixit.

ucas liom an cenn iar sain cusin cnuc s Bodamair


co bfil ann sin ill isin chnuc na chomnaid
.

Ocus

in

cumain

letsa a

anam

ar Oisn cia ro diubraic Goll

mac Mrna maiden

s beluch ngabhrin. mise ro dhiubraic ar


Cilte gur chuir an cathbarr ir do bi uma chenn de ocus co
ruc coimremar crainn na sleige d fheoil de. uallach ro gabad
:

aiges[ium ar] Oisn

gr ba

mr

in

chned

[ro

ghab]

||

in

cathbarr

In Agallamh.

232

[195^:2

uma chenn
rib

ocus ro ghab a airm ina lim ocus adubairt


nach raibe^poinn [nire] air. ocus ad[ubairt Oisfn
:

[Is]

ann

fil]

[sin] ro

sunn [nech] ro fheised (ocus

araile)

Eirenn dobsom

fiarfaig r

r bhrit-

cia

do mharb

cath [Gabr]a. Oscar mac [Oisn]


do marb ar Cilte. [a fhrin]ne as maith a anam ar Oisn. c[ia
chen]a [ro marb ] ar Diarmait. Orlm rf fotharta [andes ar

Cairbre lifechair

mac Cormaic

ocus
.i. clch ro bi acamsa [ocus gom athair rom]am.
Oscar ar Diarmait cia [rosmarb. aen]urchar Cairbre mheic Chormaic ros[marb ar 0]isn. ocus mac Lugach ar Diarmait cia
[rosmarb] isin chath chdna. Bresal mac [Eirge mac] rg ghallghaeidel [anall ocus tisech teglaig rg] Eirenn . ba mr
Oisfn]

adaig d]idenach [fise] Temrach ocus do


[bdar ac l ocus ac ibnes ann an oidche sin .] ocus do irgetar
[na slig] arna mhrach.

[Ocus ro

b'

sin

ann] sin tra ro scilset fir Eirenn d [crfochaib ocus] d


[cic]edaib fin ocus d ninadaib bunaid. [ocus atracht r] Eirenn
[Is

ann

ocus tnic co

sin

na ndru[ad

lic

Temraig anair tuaid

fri

ocus] Bbionn .i. ingen Alfaisc meic Aengusa ingen] rg Alban


a bhen ocus do [labair li ocus issed atbert is il liom] ar
.

lem do bheithsi [i
Temraig oc frithilium] na senrach ar n ria [oil n aithis]
mise fheraib [Eirenn]. dogntar [a rir mar irdchairse
ocus m]ar adrait [fin ar in r]gan. [ocus tncatar] maraen
isin tech [irrabadar n]a senire .i. [Oisfn] ocus Cilte ocus do
s dul ar [saerchuairt] Eirenn

[innis in r] dib in sin.


fer ba fhialnraige ro bi

ocus
i

ocus

il

ro bi [Oisfn

arnlaid

is

nEirinn

ocus adubairt

iss]

ham-

dogntar a uas[ail ocus a rg acht bfodh] do bainch[ile


fhfarrad fin ocus aithin do'n r]echtaire [sinne. missedh ar

laid]
it]

is

tabar [in rechtaire chucai]nn ocus tucad fin [ocus


a bhen ann ocus atbert in r] friu ac so mar [rdaigim dib
biathad n]a senrach sunn [.i. secht bfichit ba do chur i bfrghurt ghab]la ocus a mblegun [sin dib cach noidche. ocus
in rf]

prind deich ct 0] fhferaib Eirenn]


i
Temraig ocus a fothracad gach re

|)

a lionn ocus a loim


ocus esrad rluachra ina

dib

lepthaib ocus co n tir deired in lenna d'l in tan bhias in


lionn nua urlamh acu. ocus atit secht meic acat.a rechtaire ol
.

in rf

ocus muirbfider acam

baid dib.

iat

ocus tusa leo d rabh n

nuires-

Aidedh Echach %

39 a)

233

Adubairt Oisn nr inganta lige mdabhaic i Temraig d ticts


Eirenn uile d fhgad ins r mbeithne a<?r naithne do Mhael
mhuirir mhac nDubin rechtaire na Temrach ocus do Chuarnait
ingin Bhecin baire d mhni.
:

fir

Crt isin in tabac a

anam

a Oisn ar

Eirenn. turchairthe

cdchathach ar Oisn ocus tr duirn Chuinn


ina
irde
ocus is fidchellach ocus brannaidhe as
chdchathaig
ferr do bi i nEirinn ocus uile ghallra in domain do bheith ar
nech acht co tucad a lim air do fhirfed ocus fir Eirenn do
beith i lthair chatha pcus chomraic dognadsan sfd eturra. ocus
flatha fuair Corin

>

cloch ro bi sunna

Temraig

ar Oisn

uirre sin ro bi a lepaid.

is

in
ocus ba hingnad dla a leptha ar Oisn
Eirenn do bodh a choimse i lepaid in abaic
.i.

fer
.

ba

ocus

mh
in

d'feraib

nidhe ba

lugha dogheibthea n bi'odh acht a coimse innti. ocus ba h sin


ocus in lia fil bi i Temraig d ingnad na Temrach.

C ningnad ro bi ar in lia fil ar Diarmaid mac Cerbaill gach


aen ar a mbiadh leithbriathar d'feraib Eirenn ar Oisn dobeirthea
ar in leic sin ocus dmad dles gile ocus deirge dognodh
do ocus a chur ar in lia fil ocus dmad aindles ball dub do
beith i ninad suaichnid fair. ocus in tan ticedh r Eirenn fuirre
do ghisd in lec fi co frecraits prmthonna Eirenn .i. tonn
Chlodhna ocus tonn tuaidhe ocus tonn Rudraige. ocus in tan
.

fi.
ocus in tan tigedh
drcht dubfhola no mhaidedh treimpi ocus in
ticed braen alaid trthe. [ocus cia
tan tiged ben do b
ro thcaib] in lec sin n ruc a hEirinn ar Diarmaid mac [Cerb-

ticed

cicid fuirre ro bhired in lec

ben aimrit

fuirre

aill].

cich

mrmhenmach

ro

ghab

[gan chrochnugad

rge

||

mar sin\

Aided Echach maic Maireda

in

so.

R maith rg gab Muma .1. Mairid mac Caireda btar d mac


leis .i. Eochaid ocus Rib. Eibliu imorro ingen Guairi a
bruig maic indc is ba ben do Mirid. ro laeside menmain for
a maccsom .i. for Eochaid is 'ndEiblinn sin dana ainmnigter
.

maithi

tra oc tothlugud in gilli fri r ciana ro


li s tr fo deoid ilges fairsium co tudchad for aithed li. asbert

sliab nEiblinne.

bi

Aidedh Echach.

234

39

morro Rib

fria brthair arambrad leis in mni siu no biadh f


ocus no ragadsom a tr leis. dobert iarom Eochaid Eiblinn
for aithed ocus tic Rib leo deich ct allon do feraib is

aithis
leis

amlaid tncatar co ntaib ocus co nalmaib


ndrid frusom connach

asbertatar a

leo.

noeninud bi i ndn dib orba do


gabil scarait iarom oc beluch d liac. luid Rib siar co tr
cluichi Midir ocus in maic ic (.i. mag finn).
luid Midir chucu
i

|j

ocus capall cengalta oci co srathair


neochu remi doberatsom a crod uili
.

nArbthen

it

.i.

fil

loch

indiu.

ocus sioblais a fual cor ba thipra


sin corosbid uile conid loch

mbruig maic indc. tnic


indferunn ocus n densat
indaidchi

tic in fer

sin.

fedsa far ndoeine

mr

dorignis
bad. cia bad

fer

fair.

fair iar
fair

marbad cjosom a

co ruc leo co

laigid in gerrn

tici

mag

occo ann sin

conid sin tnic tairsibsium iar

luid dana Eocho co rnic


mr chuca ocus dlomaid dib
r.

marbaid

in fer

dana a neochu

ctna ar a brach ocus asbert

friu

in

as

uili

mair-

innocht for s mini fgthai in Xr forsatithi.


chena for Eochaid r neich uili do mar-

uili

d'ulc frinn

il dn techt n tam dul cen eochu. dobeir Oengus


ech mr dib ocus cuirit a crod uili fair ocus asbert friu cen scor
indeich ocus ar n lictis airisem d ar nr sioblad a fual ar n
.

bad fochonn bis

dib.

imthigit iar sin dia

isin

domnaig

ms

mednaig indfogomair co rncatar liathmuine in Ultaib. tecait


uili dia saightin indeich ocus benait a crod uili de i noenfecht
cus n ro si nech db aiged indeich in frithlorg. silis in tech
oco

iar

sin

combo

tiprait ocus comla

Eocho

lethrigi

dogn Eocho iar sin tech immon


ocus oenben oc haithigid. ro chosain

thipra.

fuirri

nUlad

iar sin fri

Muiredach mac Fiachach

finn-

amnais.

Fecht ann tr n ro iad in ben in tiprait atrracht linn muini


dar liathmuine ocus ro bided Eocho cona chlaind ann acht Lban
ocus Conaing ocus Curnn inmit is 'n Chonaing sin dana ro
.

mBuain ocus

chinset dl

dl Sailne.

dib indlocha do thiachtain

icid ticid

collethlia

gebid faebra

bi tr

tirsib conid

snidid ethra

Curnn oc

ann asbertsom

ticfa

taircetul
:

muine ^ar liathmuine

bidfider Airiu ocus Conaing sin linn lethain

sni sair siar

sanchan tar cach trethain.

Fr n dosom sin r ro bi Lban tr cht bliadan ar fut in


mara ocus a oirce irricht dobrin ina diaid cach conair no thiged
can scarad fria etir do grs conid s fin no innis a himthechta
.

40,

Aidedh Echach.

/3]

do Beon mac

Inli dia ra

gab

inna briatra ss iarom


F loch Echach adba dam

erdlta f bruinnib barc

echnat indairmairi 1

ina lnaib

235
.

conid ann sin ro chan

||

ard
tonn

in

sceng dron dringed graig

mo

thuige tracht

mo

n gnth brnn fprsuidi


2
gen in ben di thonnaib tuili
ossad a tonn medrach menn mandra sl fri ainbthe hr3
tairinn dl etan do fraig 4 nomlic bicatam do thr

il
is

mairg

frisatibi

fraig

stu d etan fort cinn


tr

cian ra t locha linn


6 bite ann Eocho finn

cht bliadan 6 at sunn

chin dn mac na mn
conid ethair immar
ipra maic Maireda mais benaid frais fri hadba nuis
allinn lichnech lethan glais imma tged cch dia chuis

mda imned in cech d


mag imbts dronga ech

md

imrrdus rg richid rin


ateoch6 in nathair as naem atlchur braen batais bin
sa inn biasta noll ro snideas muir medrach menn

iamb

f linn

locha lin

domfuc tonn s letha

linn

iapsa duine ciapsa bled

irricht iaich acht

mo

chenn

romcharsat mil maigi Breg

ba lesainm bsa l romanacht r i-ethes ler


r matan matan mairt n fuar ethar n fuar bairc
linn muini dar liathmuin
is ann dolluid ba scl ngl
F mo matan do maig cecht son forcetal immomracht
siachtsam doinenn ocus uacht domruacht tonn fri trethantracht
M'oenarn im romra r ro sn fairrci garba glenn
m rnuc mara mthas tonn baithium anfud mlach menn
A rdomneat anfud uar fri uar fairrci duilgi fl
murbrcht locha Echach in r cenid m in muirgelt mr
D orairngert Curnn ct gal in sclsa do deochad dn
nr

tipra ro bi inr tig

noncuirfed dar

iss

mr

sunn amail romrdaig mo r


mar romchertaig dia do nim ar cinn indfir Brnainn b
tig a Brnainn n tig conidarlasar do lir
innis dam ar dia do nim cia r dofil for loch Lin
tbertsa frit n' rd mer is r Fia'chna formna gil
nothecht aichnid mac d inn do dechaid do nim
oimtiu do chch crd maic de dig iss connic cach n
co sd na naem nsad nn dia mr mided ar cach n
r bo m in muirgeilt mr . nr bo m in traignech thrn
blaisiu maigri matan moch f loch Echach adba n

ota

mo chomnaide

M
G

ithig damsa dul for cel scarad frim etal bes n rom
blaisiu maigri matan moch . f loch Echach adba. dom
.

uidim Brnainn tria bith sr i cin beo f linnib l


cobair fr a cuilche chiar romain co cian fuinche f

ipra maic Maireda maiss for linn laiss lodomar d


uasu immi roas muir ocus is tr uil f
.

1 .i.
6
.

||

do'n topur

atchim

.i.

in tipra

3 .i. frinni

4 .i

tabair th'aigid form

A idedh EchacJi

236
Issed sin dana as

Echach

tomadm

ro scil Ultu f Eirinn

41 a

locha

do ratad dana ainm do Lban iarna baisted .i.


Muirgein .i. gein mara a lleth ina bratn ro bi ocus alleth naill
ina duine is dis ro chet in senchaid na runnusa:
f thr

uirgein is gein co mbuadaib ingen Echach imuallaig


do chuaid sech csu co cert c do rat Isu inanrecht
o char in ben secech treib Lban ingen indfir sein
ro airbir bith f'n tsruth trom n co tard guth do Cholom
llos a ln is a chrainn
Beon iascaire Chomgaill

co ro baisted indabaig
ngnad in richt as bi lus dia dorigne in firt follus
a drech abbn cerr bo cacht alleth do bratn bitbalc
ia nebart carais maeda
Oengus ua Aiblen aebda
dosrat iaraa taistel tair

moe mo dia is ada sein gein mr in mara muirgein


Lban tr ocus Ainu d ingin Echach inn maic Maireda. ro
bided Airiu ben Curnin ann attnth dana Gurnn dia cumaidside. inde carn Curnin nc?ninatur airec Cumin ann sin.
Bliadain ln tr do Lban ina griann f'n loch ocus a mesn
ina farrud ann ocus dia oc anacul ar uiscib locha hEchach.
conerbairt s inaraile l ann a choimde for s mogenair no
biad irriucht na mbratn combeth sechnn in mara for comsnm
.

ro sied

friu.

irriucht bratin ocus ro sied a hoirce

iar sin

st

mbod ina degaidsi f na uiscib ocus f na


muirib cach conair no imthiged s for cach nird co raibe s
aimsir Echach maic Maireda co aimsir Comgaill bennchair f'n'.
irriucht dobrin co

ninnas

Ro

sin.

Comgall uaid Beon mac Innli thig Dabeoc co Rim


do acallaim Grigair for cenn ird ocus riagla. in tan imorro ro
li

btar lucht curaig Beoin oc imram forsindfairrci co cualatar


clebrad aingel f'n churuch co ro iarfaig Beon cid diat in
.

clebradsa for

Lban ingen

messi dogn for Lban. cia thusa ar Beon.


Echach maic Maireda missi for s. cid fodera
s.

duit bith amlaid sin ar eisium.


for s

ocus

is

d tnac

siar

co inber Oilorba

dil

Araide isindlsa

||

mini

thucthar
fin

im

tr

cht bliadan f'ndfairrci

mo

dla chucutsa

ocus frithilter misi acaibse for naemaib

ciunn bliadna

ocus frisna naemaib olchena in

ocumsa

att

dia innisin duitsiu

log dam.

mainistir.

sein.

cia

ocus abairsiu

log conaigi

rotfiasu

sin

tr ol

anair iar sin ocus ro innis do Chomgall


olchena scla na muirgeilti.

ol
isi.

ocus do

Comgall
Beon acht

fri

n ebur sin for

ii.

t'adnacal

tnic

Beon

na clirchib

Aidedh Echach.

4io]

237

ocus ro inniltea na lona ocus ro


a
Mliuc.
tucad co tr iar sin ocus ba
Fergusa
gabad
a
delb
tuarascbil
ocus
a
tncatar sochaidi dia deiscin
ingnad
ocus s isindethr ocus uisce impi ann.

Tnic

in bliadain ass fi sin

s illon

Ro
imi.

masa

Conaing ann cuma chich ocus brat corcra


dana oc srdeiscinside. ro iarfacht in tclaech di

bi tisech ua

ro bi

th'aire tit do'n brut for s rotfiia.

deiscin etir

ac for

n hairi at c

acht brat corcra ro bi im Eochaid in l ro bided

rath fortsa dana for

ocus for

fiur t'inaid ina

log sin

ocus nrab

icen iarfaigid fir t'inaid do grs in cach airiucht imbia.


Tnic laech forgrinni dub mr ocus ro marbsaide a mesnsa.
forcaib s dosaide ocus dia thuaith a ngaisced for a notraigib
ocus can a nuilc do dgail dib n co ro troiscts aiccisi. slcht-

aid in tclaech di iar sin.

Ro
is

bi iarom

imcosnam

asbert Comgall ro ba leis r


dana Fergus ro ba leis r is
ro rid Beon dana cor ba leis r ro gell fin do.
inna nim sin tr co rucad dia breith etorro im"a

ina ferunn ro

ina lon tarras


ro troiscset

uili

gabad

impisi.

asbert

nimresain.

Asbert
imbrach

in taingel friaraile

for s a

nduine ann ticfat d dam allaid


ocus tabraidse in carpat foraib
:

carnn Airenn

for s ocus in leth bertait sin

licidse dib.

tncatar na daim

arna brach amail ro thingell in taingel ocus rucsat co tech


Dabeoc. tucsat na clirig a roga. di iar sin .i. a baisted ocus a
tocht

dochum nimi f chtir isinduair sin n a


dochum nimi iar srsaeglaib.
.

ctna ocus a techt

a itsecht ann

Muirgetn
naill di

.i.

sin.

gein in

ro baist

Comgall
mara n Muirgeilt

ocus
.i.

fuirech incomfot
iss

iss

roga ruc

ainm do

geilt in

s
||

rat di

mara. ainm

dana Fuinche.

Dognter dana- ferta ocus mrbhaili trthisi ann sin ocus at


naemig cononir ocus conairmitin amail doridnacht

amail" cach

dia di innim.
.

Finit

Aidedh Ferghusa.

238

[30

[Echtra rg thuaithe luchra is lupracn go hEmhain agus


fochonn bis Fherghusa mhic Lide rg Ulad siosand]
R frn forglide frbrethach ro gabastair flaithes ocus forlmas for clannaib rathmara Rudraige .i. Fergus mac Lite mhic
Rudraige

is

iad fa churaid ocus

ocus Aimirgin iurtunach

ba chathmhlid aige .i. Eirgenn


mac Uiach ocus

ocus Conna buide

Dubn mac Luigdech.


Dornad fled mr lasin

rg sin [injnemain Macha gur bo


hullam inchaithme ocus gur bo solum solesaigte . is sin uair
ocus aimsir dorigned fled ac rg thuaithe luchra ocus lupracnach
ba hiat so anmanna na cathmled btar
.i. Iubd[n] mac Abdin.
Iubdn
.i. Conn mac Ruichid
ocus Gerrch mac Gairid.
ag
ocus Rigbec mac Rbic ocus Luiccn mac Luiccid ocus Glnn
mac Gabairn ocus Febal mac Feoirnn ocus Cinnbec mac Gnu.

min. ocus Brigbec


Mether mac Mintin.

mac Buain ocus Bran mac Luain ocus


.

Tucad trnfer tuaithe luchra ocus lupracn chucu .i. Glmhar


mac Glaiss mic Glomraide ocus fa h trnferdacht dognodh in
.

fothannn do trascairt d'enbuille ocus do bodh feidm

in

fer

dc acasan ag trascairt in fir sin. tucad tnaiste in rg chucu .i.


Bec mac Bic ocus tuccad ollam in rg ocus a fer dna .i. Eisirt
.

mac

Bic mic Buaidgeine ocus maithe thuaithe luchra ocus lupra


ar chena.

Do cirged in tech nla sin aco ar dnaib ocus ar dligtenas.


tuccad Iubdn ar slios in tige nla [ocus a] bainchile ar a
Bb

ocus a ollam ar in gualainn aile do ocus


Bicc ar in slios rg araill ar agaid Iubdin ocus
maithe na tisech uime tucad trnfer in rg .i. Glmar mac

ghualainn
tucad Bec

.i.

mac

tige. ro benad a gcinnbecca


amlaid ro btar na dabcha sin ocus
l
dergiubair. ro irgedar dilemain re dil ocus
rannairi re roinn acu ocus ro diled lionn sen suain somblasta for
na sluagaib comtar mescta medharchain iat [leth] ar leth.
Is ann sin ro irig a nirdr ocus a cenn comairle .i. Iubdn

Glais mic Glomraide

d ndabchaib
siad donna ar

leisin

iar sin

corn mbrec

nursainn in

ocus

irgis

is

Bec mac [B]ic do'n

tslios rg

nagaid

A idedh Ferghusa.

30 b m]

239

Iubdin d onrugud ocus ro ba sochomrid Iubdn in facabair


ferr in mise. n facamar ar siat. in f^cabair riam
:

riam rg bud
[trjnfer

bud

mo

ferr in

dar r mbrithir ar

siat n

facamar ar

trnfer.

riam curad n cathmlid bud

ferr in

in facabair

siat.

fuil [sin]

tigse inocht

dom

fhacamar. do[beirim]

brithir ris

mbud

ar Iubdn co

doilig braigde [n br]aite do breith ar icin


as in tigse innocht ar febus a churad ocus a chathmled ar imat
a tech ocus a trnfer ocus le himat a rgdamnad merborb
.

||

merlidir midhachda.

ac chlos sin
Eisirt ar s.

is

fiafraigis

aithnid

dobrad nfer dob

do thuathaib

fair

Iubdn de

dam

cad

.i.

ocus braigde na ceithre cathaib atise


gabtar lib in tollam ar Iubdn co ndgailter
ocus dornad amlaid. bud olcc duitse in

gill

luchra.

a mrbriathra

ollam in rg a ghire
ndernais in gire sin a
ar in tollam nchiged d' Eirinn ocus

ro tibestair Eisirt

gabil sin a Iubdin ar Eisirt

r biairse fin cig bliadna

lim

nemain Macha i nc na gabla ocus n tiucfair as n co fcbair


rogha do sht ocus do maoined ocus is ar son na gabla sin
tuitfios Cobtach cas mac rg Muman ocus Eochaid mac Nid
i

mac

ocus rachadsa fin co tech Ferguis'mic Lite


rg Laigen
ocus bet san chorn ar eocharsnm ocus is bec nach bidfiter m

ann

ocus atb[ert]:
F led mr inocht nEmain
.

olc do mnib olc d'feraib


g atit slig co subach de bud brnach [djubach doirche
achadsa co hEmain de co tech Ferguis mic Lite
bet san chorn ar eocharsnm
in trth bias cch ac in l
i

Cobthach cas mac rig Muman mramnas


Eochaid mac Nid connim gid as irdrg ar Laignib
eirse bliadain it chimid cot choimt ac gairbgillib
tr bithin na fleide sin
tr gabil Eisirt iar sin
s trt thuitfios

is

Olc

in gabil sin dorinnis

cirde

tr l

ocus

ormsa a airdrgar

Eisirt

ocus tabair

naidche damsa co ndechainn co hemain

tr

Macha

co tech Ferguis mic Lite ocus d fagar comartha suaichnid ar a tiubarthise aithne co fuil in frinne acom co tucar

lem

ocus

muna

tucar dnaidse in n bus

il

lib rim.

is

ann

sin ro sciled d'Eisirt ocus ro irig ocus ro gabastair line do


maethsrl mntrocht r a gheilcnes ocus inar finnchlechtach
.

forrda

tairsi

sin

imuig inechtur

imlainn lebarboc do chorcair


brioc

ocus a d bric

troigtib ocus talam

ille

tre

ocus brat corcra corrtharach


na finn cona ciumais do bnr

fhinndruine co forniamad

ir itir

ocus a fhlesc fhileta fhinndruine

ocus a

'

Aidedh Ferghusa.

240
chochallbrat

srill

ocus tnic reime

[31

nathgairit gacha sliged

ocus gacha heoluis ocus n haitrister a imtecht co rnic co hemain


Macha ocus ro chroith a fhlesc fhileta fhiled i ndorus in baile
ocus do chuala in dirseoir in fuaim sin ocus tnic imach ocus do
.

chonnairc in

fer

bec beoda bithlainn ocus do roiched

fr sta

slm glas na faitche co a gln ocus co remar a sliasta do. ocus


ro gab ingnad in dirseoir ac faicsin ocus
do chuaid in
||

dirseoir istech ocus ro innis d'Fergus ocus do'n tsluag ocus


issed adeirds in luga in Aedh. ollam Ulad in tAedh sin
.

ocus abac ocus do bodh ar basaib na fer mr.


brithir ar in

dirseoir

do

thuillfed

s ar

bois

dar

mo

Aedha. ocus

rucsat in sluag breisim i naenfecht d fchain r ba fata le gach


naen aca co faiced ocus arna faicsin co labrad ris. dorigned

cumus da gach
daeine mra ar

de d'feraib ocus do mnib; atbert Eisirt a


n lenaidh bar nanla coirpte coimgerra dn.
acht licid in fer beg t as luga agaib chucum ocus cid beg
acaibse do bud mr san crch ina mbmse. ocus ruc Aedh
iges ar a bais leis sin tech mr . ro fiarfaig Fergus sc[l]a de
cuich fin. Eisirt mac Big mic, Buaidgeine mise ar s ollam
leith

ocus iges tuaithe luchra ocus lupracn.


Is ann sin ro btar na sluaig ac caithem na flede ocus tnic

ocus
in

fili

dilem

leisin

Fergus.

corn go Fergus

tabair do'n fior bec

chucum

chathiubsa bar mbiad ocus n hib bar lionn

ar
ar

dar r mbrithir ar Fergus <k*r asat fer seguinn fochuidbithe is cir do chur isin chorn gumad coimdes duit in lionn d'l
Eisirt.

umat do gach leith. ocus ac chloistecht


uime ocus do theilg san chorn

iad a glaic

uachtar

in chuirn.

mo

chubus

mr

d'fios

mo

bdud. tucad anos iarsin

sin do'n

dilemain do

co raibe ar

ar Eisirt a ollamna

ocus d'eolus do ricfed sib a

snm
Ulad

ar
is

uaim g licth
ocus do niamghlanad do britib
les d'fagil

brecsril ocus do lintib sainemla sdaide . fiarfaigis


de
cad in col adubrais chianaib f nach caithfe r
Fergus
mbiad. inneosatsa ar Eisirt an n muna t t'fergsa rium. n ticfa

bilide

ar Fergus ocus slonn lim [gac]h erghfaire]


in lid:

ocus atbert Eisirt

Ferguis nadfergaigter re briatraib fige fited


coi[sc] do glr ndr ndergnertech n hrig l[im] gan dlig[ed]
fir bic na hairide
is do thene bs dthach
n in imthigi aininne for in linn ag inethach
.

Aidedh Ferghusa.

31:2]

M sa rimsa bertaigi

fra

'

ngnis mn in rechtairi do dalta i ngnis na rgna


finna fthacha g b'edh d'febus a ndelba
na rg garba gnthacha n horra bos a menma
isirt nit lenbaide is fer fre rotermuis
a shil mall gan ainmide nocho bia rit ferg Ferguis.

usa

bretha forglide

241

mn

||

D[ar

r] mbrithir ar

Fergus

is for

mo

chuidse de sin

[uair

is

co mbm]se ag mni in rechtaire ocus is dchaide lium in


chuid [eile] do beith ina fhrinne de. caithfetsa bar mbadsa
for

do atmhaig tusa

festa ar Eisirt

ocus do b Eisir[t go] subach


dorignessa duan dom tigerna

ghbainn dib
atbert

binn

is

ubdn mac Abdin

[r

mjuige

line

in tolc

ocus n dna ars

somenmach ocus
fin ocus dmad

linn

istecht

ria

adubairt s
il

ar

libse

Fergus

[do]

ocus

buadach blaithbinn

faithlinn

muige

uth gluair ib uma gruaid chaeir dath fala


rosc sim sruth meda . dath ela uan aba

ensum sluag buide

gort congabair buide dia uidhe oeidhe


er dara fonn fiadach tonn fledartach laemrach

roinn buar

is

boeighe

cenn na sluag srianach miadach mr macnach


r dianmarcc drechda na srianmarc sruthra
barr fraechmin d'afost ar laechraid luchra
a hainndiada ille na bainndiada buide
bar r[] saer slat caeille ubdn na finne fuide
eoir bar chorn cherbln osnad trom [tiugln]
mian ban serc fort dn
[s]erc Iubdn
.

'

....

do egratar na hUlltaig d'ilimad


ocus fer mr dob gach cam do
comrd
gacha maithesfa gur ba]
b do gach [n] de. mo chubus m ar Eisirt is frecra degflined
haithle na lide [sin]

ocus gided berid fin in maithes d lib da[r lim n] ricimse


ris r n fuil aenduine acom thigerna gan maithcs co leor
aice. dobermit dr [mb]rithir ar siat d tucmis r mn duit
sin

a les

ocus ar crodh u[ainn] nach brmisne n rt uait de ocus a tucamar n bram. a ollamna ocus a igse Ulad ar Eisirt roinnid
.

ocus bodh a d trian agaibse ocus tabraid in trian aile


d'ec[hlach]aib ocus d'oblraib Ulad. ocus do b Eisirt i nEmain
co cenn tr l ocus tr naidce ocus do timain cilebrad d'Fergus
ocus do maithib Ulad. ragatsa let ar Aedh .i. ollam Ulad ocus
st

a fer dna
ocus

fa

ocus do bodh

fomir

nucht no

farrad Eisirt

coim gacha deglaeich aca


ocus do bodhsom ar bais Aedha.
i

Aidedh Ferghusa.

242
n

mese dra

rit

ar Eisirt dul lim

ir

[31 ^

gmad mait dogenti

[drf] gur gellad duit d niarrainnse lium thu


tar ort ocus gan a gellad duit bud buidech thu.

Ro imgetar in d
m coiscim Aeda

ort

ocus d ndern-

Macha ocus ba
iges sin rompo a hemain
is olc siublus tusa a Eisirt ar Aedh. ruc
||

Eisirt urracht retha co mbi urchar saigde roim Aedh atorra sin
at in chir ar Aedh. dar r mbrithir ar Eisirt issed sin do
.

chuala do'n chir ac rda acaib at faraib.

Tngatar rompo co trig na trinfer nUlltaib crd dognam


in muir d'imthecht tar a doimnib ar Eisirt. n
roichiubsa co brch de sin ar Aedh. ingnam a rochtain damsa
i

anois ar Aedh.

ocus gan a rochtain duitse ar Eisirt


ocus do f hregair Eisirt
:

ocus dorigne

Aedh

lid

c dluidh dogn risin muir mir


do'n tuinn gan tls
d ndech suas do gbar bs
ch Iubdin fhinn ticfa ar do chenn
Eisirt fhil

gaeth

dom

breith ss

irigse air

romuir

tar

ech maith n brc

menn

sd bos ag rg

is commaith l
itir muir is tr
ech buide blith rodbra leis
an fair gan meirg is eirg d fheis
.

Ni fada ro btar ann co facatar in foluaimnech tar brr uachtna tonn chuco fair a chol ocus a dhuabais ar Aedh. crd
doch ar Eisirt. in mol mongruad muige ar; Aedh. n h ar
Eisirt acht ech Iubdin ac techt ar do chennsa sin. ocus is
amlaid do b ocus d sil grbda glanshoillse glir ina ciunn.

air

mong chemlainn chorcarglan uirri ocus cetra cosa uaine


ocus erball gnthchas go [hijmlebair fair ocus niam rda
ardcherdach uirri ocus srian ir druimnig ria. ocus do chuaidh

ocus
fi

Eisirt ar a

Aedh
Aedh

muin

tarr anos a

Aedh

ar Eisirt.

ac a ollamain ar

do choite fin inti. n dnasa cesacht uirri a


r Eisirt r g at tromdacht na hecna innatsa braid s
sirn araen li. ocus do chuadar aroen uirri tar barruachtar na
tonn ocus tar laechmuinchinn na fairge ocus tar imdomnaib in
aigin go rngatar gan brn gan bdhad co mag faithlinn ocus
ro btar tuatha luchra i noenach ar a gcionn. Eisirt chucainn ar
siai
ocus fomir farais. is ann sin tnic Iubdn gcuinne Eisirt
ocus do rat pig do a ollamain ar s cid ima tucais in fomir t
chucainn dar marbad. n fomir ar Eisirt acht ollam Ulad
:

n fuil cht
.

3i*:

Aidedh Ferghusa.

2]

ocus a

fer

dna ocus abhac

sin tr asa'tnic.

ocus is st duine as luga


nochtaib na bfer mr ann ocus i

in rig st

dig b st

243

mbasaib amail do biadh lenb ocus gidedh rictse a les bar coima ainm ar Eisirt.
fair. c hainm st ar siad. Aedh- iges
uch is mr a fhir t'athach ar siat sin.
Is ann sin atbert Eisirt r hlubdn cuirimse gesa nach fuilngid
.

||

frlaeich ortsa

a Iubdih eo ndechairse fin d'fchain in

tre

asa

tu ct duine fecmhus ar ts in

ocus

lite
tngamarne
gomad
coimded dorigned do rg Ulad inocht is ann sin tnic Iubdn
co dobrnach domenmnach d'accallaim a mn .i. B b ocus ro
.

di a chur f gesaib d'Eisirt ocus adubairt r techt

innis

leis.

ocus gcir a ndernais ar s .i. gabil Eisirt.


Ocus do chuatar araen ar in ech mbuide Iubdn ocus B b

rachad ar

ocus tngatar rompo co hemain Macha in oidche sin ocus do


chuatar sin mbaile inonn gan mothugud. sir in baile a Iubdln
ar B b do'n

litin

adubairt Eisirt ocus

do chuatar

imgem

sul irgius lucht

mbruidin istech ocus fuaratar coire mr na hEmna ocus fuighell liten na sluag ann ocus
do chuaid Iubdn chuice ocus n rnic do lr . irig ar t'ech ar
B b ocus irig do'n ech ar brd in choire. ocus dorignesium
sin ocus n rnic a lm cos na lige airgid do b san choire r ba

in baile.

cid tra acht

sin

gerr in lm ocus ba fata

chos gur'thuit

uis a

ss in lite

ocus snedh d tuc

ss scicrr-

mar do

choire co rnic a mlinn ann.

isin

betha

amlaid ro cenglad ocus ro cuibriged itir chois ocus lim . is fata ati a fhr duib ar B b r
is amlaid ro bi Iubdn ocus folt cas crdhub fair ocus ba giliter
ocus uan tuinne a chnes ba deirge in corcrn caille a dh
beits

gemla

iairn in

fi is

gruaid.

fuilt

chasa fhionnbuide btar ar thuaith luchra

eisium amin ocus

b ocus do

frecair

uime sin aderti


Iubdn :
is

dub

ris.

uile acht

ocus atbert B

dhuib n a fir duib ts mr in gbad fuil


gabtha indiu in gabar bn ir is dolar ln in muir
bhen f hionn n a ben fionn rpmfost geimel do'n lnliohn
n lecair m chum mo shlg n co tucr r dom chionn
B b n a B b tnic matain imthig d
do len mo chos is tuir taeis atisj ar baeis a B b
riathar bil n briathar bil do radaisse thall got thig
co nach fastfadh nech f ghrin munbud deoin let fin a fhir
riathar bil n briathar bil do ratassa thall gum tig
betsa bliadain lnib l gan faicsin dam mn n fir
fhir

is

fer

Imthig a B b ar Iubdn ocus beir in echsa

let d'innsaigid

Aidedh Ferghusa.

244

[32:1,2

n habairse sin ar B b dig nocho nimtheochadsa uaitse go brth co faicer c rim bias ortsa. ro irigsetar
sluaig in baile iarsin ocus fuaratar Iubdn san coire liten ocus nr
tuaithc luchra.

||

ocus ro ligset na sluaig a niolach gire s


ird ac fhaicsin f'n innus sin ocus ro tgbadar as in coire
iarsin Iubdn ocus rucatar leo mar a raibe Fergus . mo chubus
b'itir

do a fhgbil

ar Fergus n h siut in fer beg do b ann so roime uair folt


do b ar in fer mbec roime ocus casair crdub at air siut.
.

fionn

c thusa fin a fhir bhic ar Fergus n c tr asa tngais. do


dam ar s ocus is m as r orra sin ocus Iubdn
:

thuathaib luchra

m'ainm

ocus ben

dam

tn

ben d

atchi'thse

im fochair

ocus

is

as baintigerna ar thuathaib luchra ocus B b a hainm ocus n


dubartsa brg riam ar Iubdn. aspert Fergus berar st imach i

gcenn

in gairbteglaig

immach iarum ocus

ocus coimtaidh co maith

rugad Iubdn

B b istig fochair Fergusa ocus


tuc Fergus grd dermhr di ocus do comriacht ria. ocus in uair
ro bi Fergus ic comriachtain ria tug lm ar mullach a cinn ocus
ro fhiarfaig in rigan de cid imar chuir in lm ar a bathais.
ingnam lium
innatsa acht

uime

sin

mr

is

ro fgbad

ar s in ball ferrda ina bfuilit secht nduirn ocus gan


tr duirn gan a dhul trt chehn sechtair
ocus is
.

do chuires

mo

lm ar do chenn.

lig as al a Ferguis ar

n sigios lesrach banscaile.

Tnic Iubdn istech irraibe Fergus iar sin. do chuadassa got


mni a Iubdin ar Fergus. maith lsi sin ar Iubdn. do chuadassa ars
in

ar

Fergus.

maith letsa sin ar Iubdn. do chuadas


maith lib aroen ar Ibdn. do chuadas

tres uair ar Fergus.

cethramad uair ar Fergus. cac innti festa ar Iubdn. ocus


ilt maith do dnum orumsa a Ferguis ar Iubdn n lig
atorra so m r dognait anla na bfer mrsa coirpthe dom
ocus dobrsa mo brithir duit n gomad deoin let fin ocus le
hUlltaib nach rach uaib co brth. d silinnse sin ar Fergus n
in

mad

itir in ngairbtheglach. n thnacsa tar mo brithir riam


ar Iubdn ocus n ticfat co brth. is ann sin rugad Iubdn i
seomra deirit degmaisech do b ag Fergus ocus ro hrdaiged

beithesa

||

grda d'Fergus ina fhocair d [fri]thlam.


c'ulsa ar Iubdn
ocus gidcdh is ferr .m'araculsa
gilla

do rid

in lid:

fl

racul

acamsa

in dara leth

sar talmain atua

de d'r derg

is

airget in leth

fil

maith

in tara-

fin in

fua

ocus

Aidedh Ferghusa.

32^:1]

'

fordorus d'fionndruine

a tairrsech d'uma
dar lium fil a thuga

is

is d'eitib n bfionnbuide
*
chainnelbra rdaide mon cainnill is lr glaine
co ngeim do lg loghmaire i certlr in taige
cht mise is an airdrigan n fuil nech uainn f duibe
teglach ann gan arrsaidecht folta barrchasa buide
ichellach gan oenduine dma maith ann gan tachor
.

245

r fer

n r mni d dhul

n gabtar in taracul

Do b Fer ddh .i. in gilla tened ac faddh teined fiadnuise


Iubdin ocus do chuir feithlenn f chrand uirri maille cinl gacha
i

ocus atbert Iubdn n loisc rg na gcrann ar s uair


chomairlese
n dlegar a loscad ocus a Fhir dd d ndernt
n biadh gbad mara n tre ort ocus atbert in lid ann

crainn eile

mo

fhir fhads teine

irdr feda Fil

n ar

ac Fergus na fled

na loisc rg na fed
im nach gnth sreth sluaig
n fann in feidm rog snom im gach crann cruaid
loisce in,fid fann bud mana grch nglonn
ro sia gbad renn n bdad trn tonn
loisc aball n na ngc faroll faen
fid man gnth blth bn
lm chich na cenn chaem
eorad draigen dr fid nach loiscenn saer

ar muir

tr

girid elta n

'.

trna chorp cid cael

loisc sailig sir fid deimin na nduan


beich na blth ac deol mian cich in cr caem
aerthann fid na ndruad loisc caemchrann na gcaer
.

fann na loisc in call caem


U innsenn dorcha a dath fid luaite na ndroch '
echlasc lin lucht ech a cruth ac cldh chath
C rom feda din dris loisc fin in ngir nglais
fennaid gerraid cois srengaid nch ar ais
B ruth feda dair r nach gnth nech sim
tinn cenn ts a dhil tinn sil a ghrs ghir
N a fern urbadb fheda in crann as teo ngliaid
losc go derb do deoin in fhern is in sciaig
[C uijlenn loisc a r cuilenn loisc a cron
gach crann ar bith becht cuilenn as dech dob
[T] rom dana rsc ruad crann frghona iar for
loisc co mbeidh na gual
eich na sluag a sod
C id na fharrad faen bithe ba blad buan
loisc go deimin derb
cainnle na mbalg mbuan
[L] ig sos madat maith crithach ruad na rith
loisc co mall co moch crann 's a barr ar crith
sechain in

fid

||

'

ibar na fled fis


dabcha donna dis
[D]a ndernt mo thoil a Fhir dedh
dot anam'dot chorp n bud olc a

[S] innser feda fois

dna

ris

anois

dil

fhir

Aidedh Ferghusa.

246

Do

bsium

mar

isin baile

menman

sin

[32^:2

ocus saerchoimt air

ocus ba

ocus aicenta leisna hUlltachaib beith

hurgairdiugud
ac fheichem ocus ag istecht a briathar.
L ann do chuaid Iubdn co tech in banntrachta ocus siat
ag dnum fhoilcthe ocus fhothraicthe ocus ac slemainchorad a
gcinn

tibis

Iubdn a gen ghire uime


Iubdin ar Fergus.

gire sin a

is

sin.

cad

f ndernais

in

fada 'n chrcht in tionnrach

trt sin ar Fergus. a gcinn dognd na


do frochnam ar son a tn ar Iubdn r is
tos at in crcht ocus tuas at in folcad ocus in fothrugud .i. na
cinn d nige ocus d sgiamghlanad.
Uair ann do chuaid Iubdn co tech amhais d'amsaib in rg
ocus brga nuada aige ag ngabil uime ocus ro b ag techt ar
thanacht bonnadhad a brg ocus ag cesacht orra. dorigne Iubdn
gire uime sin. cad f ndernais in gire sin a Iubdin ar Fergus.
adbar gire dam ar Iubdn in fer d ac cesacht ar thanacht a
brg ocus n chesann ar a shaegal ar gid tana na brga d n
chaithfidseom iad. ocus ro b 'for d'Iubdn sin uair do chomraic in fer sin ocus fer eile do muir Fhergusa re chile ocus ro

ar Iubdn.

mn

crd tuicter

d'folcad ocus

marbsat a

cile

||

r noidce.

ag buain brodh d'dach a mn


ocus dorigne Iubdn gire. cad f ndernais in gire sin a Iubdin ar Fergus. maith adbar mo gire ar Iubdn in fer d

eile

do

b fer do'n teglach

benus na brodha d'dach a mn a marbad bud cir do uair


fithe do b in ttach d co trtsa ocus fer eile ag dul uirri.
L eile do btar in teglach ag imrd gach neich co ndndis
.

ocus n dubratar

ocus dorigne in lid

dia

il le

ocus do rigne Iubdn gire

abraid duine innisid dia f


meithel ceithel dib gach n

umpu

ligid mar do fhidir dia


gach n ro termuis
r na rg ro f hidir
gach a sirim ort a Ferguis
S illed sla saeghal gach duine cid amnus
gid mac rog nocho nfitir in for labrus

irdr

na ndla

bud

ro

cir

Cid tracht do b Iubdn


tuatha luchra secht ctha

hEmna

i nEmain
mar sin n go tngatar
commra d iarraid co faitche na

ocus n rug nech db imarcrad chile d'irde in do

ocus tnic Fergus ocus maithe Ulad amach d nagallam


ocus adubratar re Fergus tabair r rg dinn rena fhuasglad ar
siat ocus dobram luach maith d chiunn. c luach sin ar Fergus.
mit.

Aidedh Ferghusa,

33:0

dobram

ar siat in

mag mrsa na hEmna

gacha bliadna gan


Fergus.
dol

ortsa innocht ar

siat.

nnaoidhen amin do luim n do lemnacht

ar maitin.

chruithnechta

Iubdn ar

crt

in
fhogal
ligfemid laeig Ulad co a mithrecha co nach fuigter

dognamne foghal

ar Fergus.

f brin

n thiubarsa

gan trebad.

tsol

247

bud

sin i>hus lib ar Fergus ocus n

ocus dorignetarsan

gciged Ulad
bud h Iubdn.
i

ocus tngatar ar maitin


ocus do btar ag iarraid ubdin ocus co
neiseochataeis gach n dar milletar ocus adubairt Fergus nach
tiubradh. dognamne dgaltas eile inocht ar siat. c dgaltas sin
ar faitche na

in fogal in oidce sin

hEmna

ar Fergus. cacfam i nesaib ocus i ninberaib in chigid.


fogai beg
sin ar Fergus conid de sin at in senfocal .i. cac i tibraid. n
||

fuigtse

Iubdn ar a shon

ocus tngatar

sin ar Fergus.

ocus dornsat amlaid

hEmain ocus do
dognamne dgaltas eile ar

in tres l

co

iarratar Iubdn.

tiubar ar Fergus.
siat. c dgaltas sin
ar Fergus. loiscfemait tha ocus muilte in chigid ihocht. n
bfuigtse Iubdn. ro imthigetar rbmpo ocus dorignetar mar do
gellatar ocus tngatar in cctramad l co hEmain ocus do iarratar
Iubdn. n thiubar ar Fergus. dognamne dgaltas ortsa. c
dgaltas sin ar Fergus. gerrfam a gcinn do diasaib in chigid
n fuigt Iubdn ar a shon sin ar Fergus. ocus dornsat
ocus tngatar in ciged l co hEmain ocus do bodar ag iarraid Iubdin. n thiubar ar Fergus. dognamne dgaltas eile
ortsa. c dgaltas sin ar Fergus. berrfam fuilt.bar mban ocus

inocht.
sin

bar bfer co mbeid f mla ocus f aithis co brch. dar

mo brithir

ar Fergus d ndntise sin muirbfetsa Iubdn.


N hedh sin as cir ann ar Iubdn acht ligter mise fin
.

amach

d nagallaim ocus d rd riu imtecht ocus ar milletar do lesugud.


ocus do liged eisen imach d ninnsaigid. mar do chonncatarsan
chucta do ligetar ilgire mra s ird r ba deimin leo gurab
leo do cedaiged dosum dul. a oes chomtha ar Iubdn dnaid
imtecht r n ligter mise lib ocus lesaigid ar millebar ocus n
millid n as m ocus d millt muirbfiter mise. doimthigetarsam
co dubach dobrnach ocus dorigne fer dob in lid ag imtecht:
.

ogal uainne ort inocht a Ferguis co nimat port


benfam a gcinn dot diasaib n bud ferrde dod miasaib

o loiscsem bar ntha de is ro millsem bar muille


ro ligsem bar laeig co becht dochum a mbuair i noinfecht
escfamait folta bar fer ocus folta bar ningen
n ba maise bar norba bud deired r fogla

Aidedh Ferghusa.

248

2;

33^:1

urab bn bar nech co hg a r Ulad g ghsln f


gurab corcra a heirred ann in uair bes cath n i comhlann

rotgaba in tesbach oll n rodgaba in galar bronn


nidria in galar sl i bfus 's n ar do ghrd a Fergus.
ana biadh Iubdn i bfus ar a chumus ac Fergus
.

[33

([

ro

bud

olc dultad

ail

gan

mar dognmais

r bfogail

Dnaid imtecht fesda ar Iubdn uair do tairrngir Eisirt damsa


nach rachainn as ro co fgainn roga mo sht. ocus do b Iubdn
ocus adubairt Iubdn re
i nEmain co cenn bliadna acht becn
.

Fcrgus
sia in

shtsa ocus n dligi mo chongbil n as


ocus is maith mo sheoit ar s ocus ro gab ac

beir nroga

a ndernais

mo

irem na st ocus atbert

ann:

in lid

m gh <5n beir mo gh a Ferguis d'an bidba br


comlann cd cathaib fgaid r f rennaib r
B eir mo sciath n beir mo sciath a Ferguis is maith in fiach
nocha gontar ar a scth gn go brth n fer liath
B

eir

o chlaidem n

nocho

nfuil

mo

ninis

chlaidem
fil

i leith re claidem catha


sd as ferr illim fhlatha
.

mo bhrat n beir mo brat is g beire lat is nua


a Ferguis is maith n brat mraid dod mac is dot ua
o lne n mo line g beth thall ina hinne
ben athar mo shenathar a lma is iat dorinne
eir mo chrios n beir mo chrios
r is airged iarna bfios 5
galar n gba nech as in cnes tar a mbia mo crios
o chathbarr n mo chathbarr nocha nfuil sd as cime
gach n gbus m baithis n bia f aithis mile
eir m'inar n beir m'inar
dach sdamail socuir
gid ct bliadan bs um nech nocha mistide a chorcuir
o chaire n mo chaire maith in st ar a ghaire
bud biad dingbla flatha gid clocha dech im chaire
o dhabach n mo dabach illeith re ndabaig ndeise
tit i noesaib co fo tr
gach oen fhothraigios eiste
eir mo mhell n beir mo mell
n beri lat st as ferrf
ill chomlainn chatha glinn
dideonaid ni gcinn mot chenn
eir m'echlasc n beir m'echlasc
echlasc in eich blith buide
fchaid mn in domain do ghnis is fort bs a ndris uile
o thimpn co tidbinne a himlib mara rodain
at mbun a leitrinne airfided ban in domain
rann glsta mo thimpin gidb d tegma i mboegal
gingob in fer dna ifus is oirfidech a oenar
ch is binn a baegaln ocus is caem a chdail
mar sinnios a haenarn gan mr ar thid d thdaib
o dheimes n mo deimes dorigne goba barrin
gach aen ghabus ina lim do geibid uile lennin
o shnthad n mo snthad dorigned d'r in enaig
d ngabad mullscid muilech do bud druinech na degaid
eir

j|

33

<*

A idedh Fergh usa

2]

249

d muic dom mucaibse mraid duit go l t'ga


a marbad gach noidche 's a mbeith beo sa trth chtna
M'aghastar n m'agastar gid b do biadh re hdil
gid b dhub chuiredh nech ionn do bud b fhionn i gcdir
B eir m'asa n beir m'asa brga finndruine go feib
eir

cuma imthig muir

is tr

is

mongenar

rosbeir

Beir th'nroga seoid dob a Ferguis ar Iubdn ocus lig mse


ass.

Is

sin uair

Aedh iges d

ocus aimsir a dtnic

echtra.

ocus ro

btar ollamain Ulad ag fiarfaigid scl de tige Iubdin ocus a


teglaig ocus tuaithe luchra uile ocus do b Aedh ag innisin sin
.

dib ocus ag tabairt a tuarascbla ocus atbert in lid


I
ngnad echtra ingnad echtra romgla uaib ar filedaib
.

co sdbrug slig co sdbrug slig go rgraid mir go bfinnferaib


dorus dg d dorus dg ar in treib tolgmir toebsoluis
.

go mormair mir go mormair mir co gcomlaid ir gach oendoruis


erg is buide derg is buide is uaine glas gorm rochoilcte
cumachta cian cumachta cian fulachta fian is fothroigte
libinn blith a libinn blith do blaeisg uighe Iruaithe nugha
.

colba glaine colba glaine colba airgitt is crdumha


S da is srll sda is srll srin is buabae is birtenga
cumachta cian cumachta cian fulachta fian is fichella
.

S glaigecht ann sglaigecht ann gach l do bodh is fiannaigecht


duanaigecht ann colbaigecht ciuil cornairecht chiuin is cliaraigecht
R uasal r uasal Iubdn mac Abdaein echbuide
gan deilb do chld gan deilb do chld gan fheidm go mr ar ercnuide
I
ngena ann ingena ann ag snm locha go lrgluine

go ntach srill go ntach srill go slabrad ir gach nduine


A mais in rg amais in rg go trillsib folt cas chaemshalais
fir fhinna fhois fir fhinna fhois
tuilledh ar bhois gach aenamais
B b binn blith B b binn blith rgan Iubdin na tromtuile
n b
in gg gel n b in gg gel gan tr cht ben-na banchuire
B anntrocht B b banntrocht B b beg Iuaidid d'olc n d'ardfolaid
.

j!

rgela a cuirp rgela a cuirp soichid a fuilt go fadbronnaib


'
llam in rg ollam in rg Eisirt mac Big meic Buaidgine
.

luga n dorn in duainire


en in igis ben in igis ba maith gach n ro adradh s
ben lainn uill ben lainn uill im lmainn chuirr do chadladh s
ilcm in rg dilem in rg maith in fer comtha cuirmthige
inmain Ferr inmain Ferr do b medn mo muinchille
rnfer in rg trnfer in rg Glmar mac Glais mic Glomruide
in glonnmar garg in glonnmar garg taeth fothannn ard d'aenbuille

rosg nguba

ngorm rosg nguba ngorm

im uchtsa do'n lucht cumtha sin


is fer gan fhios im ulchainse
deirds rim adeirds rim ig is nrada in tsodasain
guth na slg saer guth na slg saer uch is mr Aedh a fhorathaig

S echt ngise dg secht ngise dg


cetrar im chrios cetrar im chrios

Aidedh Ferghusa.

250

[34:1

a meic Lide na mirfidbad


sin m'echtra s sin m'echtra
a Fherguis fhil a Fherguis fhil domtnic inn miringnad

Is

ann

sin

rug Fergus roga na st sin Iubdin ocus

do chilebair

is

roga

do
rug s .i. brga lubdin.
maithib Ulad uile iarsin ocus ro fhg s bennacht aca ocus rug
bennacht uatha ocus fa cumach Ulltaig ina diaid. n hair aithis

s d' Fergus ocus

rister in sgl festa.

Dla Fergusa imorro is uime rug s na brga do rogam l d


d muir ag siubal lim re loch Rudraige ocus
do chuatar isin loch d fothrugnd ocus mothaigis in pist ro bi
ocus croithis gur ba
isin loch iad .i. in tsinech locha Rudraige
hanfad agarb anbil in loch uile ocus irgis suas ina stuaig shesmaig shrgrfida gur ba commr ocus sduag nime naer dochoncatarsan chucu ocus snmaid in loch cum tre otus snmaid
sisi ina ndiaid go trn tinnesnach gur ba chosmail re buinne
mborbruad ndilenn in d buinne btar ima taebaib. ligis Fergus
a glaech roime chum tre gur ben anl na piste re Fergus co
nderna cam siabartha saebsilech de gur chamastar na bl co
.

rla s ocus glch

||

ocus n raibe a fhios aige fin a beith amlaid sin.


ocus nr lm nech a fhiarfaigid de cad dorigne sin ris ocus nr
clais

a chil

lmad scthn do thabairt

nintig

ris.

Cid tra acht ii>nisis in tglaech d mni fin sin ocus innisis in
ben d'n rgain do mni Fergusa go tarla itir in rg ocus in
rgain tr imremim fothraicthe go tuc in r dorn di gur bris fiacail
ina ciunn. gabais ferg in rgain ocus adubairt do bud chra duit
.

ar

a dgailt ar in sinig locha Rudraige do

cham do

bl go clais
binghnma ban do dhnum. tucad scthn d'innsaigid Fergusa iarum ocus do fch fin ocus adubairt is for
don mni a ndubairt s ar s ocus is in pist tuc in dol so
orumsa conad uime sin rug Fergus na brga do rogain tar

do

chil in

shdaib Iubdin

Ro

uile.

Ulad uile le Fergus iarsin cona longaib ocus


allaeidengaib co loch Rudraige ocus ro chuirset a longa ar in
loch ocus mar rngatar amach ar lr medin in locha ro irig
in phist ocus ro chroith co hagarb ainiarmartach co nderna
tinlad ciced

brioscbruar do na huile longaib cor ba chommin ocus barrgar


crann gcron f chosaib echraide gach long dob gur bithed uile
iad sul rngatar tr ocus adubairt Fergus re hUlltaib anaid
.

Aidedh Ferghusa.

34:2]

ann so ar

s ocus suidid uile

pist ar a chle.
Is ann sin ro

faicti

go

251

c rim dognsa ocus in

gab Fergus brga Iubdin uime ocus

lingis isin

loch ina stuaig niamda neimmertnaig cum na piste. tchuala in


pist fothrom in rgmled ro nocht a fiacla amail coin re luirg

ocus do lonnraig a sile mar d rchoinnill ar lasad ocus ro


garbgls go grod a giringne ocus ro stuag go stuagamail a.
stuagmuinl ocus ro nasc go laemda a lipada ocus ro mael co
.

mmaisech a motliarchluasa ocus ro irig gruam grinemail


glmer uirre. ro ba mairg duine ar doman d raibe ndn beith
i noirchill chomraic na
piste sin r ba hrracht cennmr cliris amlaid ro bi in torathar trn tailc tinnesnach
fhiaclach
sin ocus corach cennmr clirfhiaclach mongach grnda gairb.

||

goiblethan garb glennshilech ocus tr caeca cos


cruaid coimlethan as gach teb di ocus tr caeca ionga frith-

f hinnfadach

bacnach ar gach nnchois ocus corp cosnamach coimremar


motharchluasa mra mmaisecha l ocus fiacla anarrachta
ithe aici. f duibe in gual n druimne daeil a gline tr
chaeca traig a hirde in uair do shned . fa chruinne in aball
in uair do chrapad ocus ba chommr r cnoc airdslibe airegda
.

aici

ocus doconnairc in r in pist ocus ro innsaig


(sic)
obann
ocus
urlam
dorigne in rosgad ann
go

aitenngairbe

ciged Ulad olfbladhach sinech shrmr


shoghrrtha loch Rugraide rithestar ochna r creich ngnthferge.
comlann catha commaeides asa na rdaide eirred echraide g-

domtnic clmaine

barca tarbith bridestair echna re


sluag srfhgad beit gan rg re rchathaib asa Iubdin ilimse.
ist
ag airlech in arrachta coimsig cruth a coimferge dotaeth in
mbithadbail dom id is dom mrbuillib cian mtanic f

comlainn

treise triath tuinithe

Iarsin ro irigset ar lr in locha ocus ro chrithnaigset

li

loch

go rabatar na hicneda eochargorma ag bidglimnech tar bruachaib in locha dig n fuaratar inad comnaide sin loch uair do b
gainem fionntrachta in locha ar a uachtar. in dara ham ba
gilither in lemnacht in loch in tres am ba chubar forderg fola
in loch uile. is ann sin ro irig in pist s cionn in locha inirde
.

amail rgdair rmir ar teichem roim' Fergus

ocus gabuis in rg-

comnert comtrn comchruaid uirri do brathbuillib mera


mraibsecha co torchair leis co nderna irdne coimgherra di
leisin claidem do b ina lim .i. in caladcholg in claidem as ferr
do b in Erinn in uair sin ocus tuc craide na piste lais go port
mlid

A idedh Fergh usa.

25i

rabatar Ulltaig. ocus gid eisium dono nrsat luga


r nr ba tuille criathar in a chnes. ocus tuc in pist
go tuc dubfhuil a chraide amach ocus is suaill m do

mar a

in locha

a chrchta
fiacail

[34^:

do

ocus gr b'iad Ulaid dono nr


ba sm db ag fchain in chomlainn sin ocus issed adeirds
dmad ar tr do choimreogdis .i. r Ulad ocus in pist gomad

fhd labairt ocus tuc a osnad

as.

||

maith do choiseonatis conad ann

sin

U
A

chbadach mo chraide inocht


do luid co trn trm chraide
sa Iubdin tuc

is

trn ro cirrbad

pist locha ruaid

in lid:

mo chorp
Rudraige

mo bdad

do'n gai glas


dob dorignes in cruaidgleo
o dglas ba mr in blad ar in sinig mo shiabrad
ferr lium bs dom breith a fhir ins mo bhcith f ainim

do'n chaladcholg

dorigne Fergus

as

is

gan

dom g

uill
domrad nit ncomluinn
damsa Iubdn nocha liumsa nach uchbd

ingen Echach

illin

in tecasc tuc

Fergus fuarassa bs a Ulta ar s ocus taiscid


claidem so n go t tigerna a dingbla fin do Ultaib im
degaidse ocus bud Fergus a ainm .i. Fergus mac Rosa ruaid.
Iarsin atbert

in

go huchbadach gcintech s cionn Fergusa.


iges .i. fili in rg s a chionn ocus do b ag
ocus dorigne in rann ocus do fhrecair Fergus :

ro btar tra Ultaig

ocus tnic
gcined

Aedh

laidter lib fert

mr

in

Fergusa
bd a marbadsan

mir meic Leite

tr briathraib baethmn beice


arm d ndingantar ernmas
sunn im degaidse fer dmad comainm Fergas

aiscter lib in cloidem so


ticfaid

in irdrg

C oimdaidh

in cloidemsa nach ruga uaib nech eile


go brth bud mo dol de techt tar sgl in chloideimse
.

Ro-sgar a anam r chorp d'Fergus iar sin is do claided a fert


ocus '? scrbad a ainm ogaim ocus dorigned a chluiche cintech.
ocus
na hulltaib cloch dornsat Ulaid ag chined gairter
.

*.

Ulltaig dob.
Conid iad imtechta tuaithe luchra ocus aided Fergus conuige
sin.
.

Finit

Coimpert Comiaic.

26oa]

253

Geinemain Cormaic ua Chuinn in

so sos.

Luid Art mac Cuinn chtchathaig do thabairt chatha Mhucnagaid Mheiccon. issed luid co mrsluagaib fer nrenn

rama

dar Sionainn siar. ro fer diu a igidecht in aidche riasin cath i


tig Uilc acha in gabann. btar mthurusa ocus drochridte innaidche sin aco. bi Olc acha g radha fri hArt nr b'iomaircide
ocus nr coimde do cath do thabairt do Maccon n do Eogan
mac Aililla luim ocus ro b'olc a fola fris r ro dlig Lugaid
.

c mt do chloind fcbaisiu ar in gaba ria hArt. n


fhedar ar Art acht oenmac namm. rbec sin ar s faei lam
fiacha de.

ingeinse anocht a Airt ol in gaba r at i tairrngire damhsa


ordan mr do geinemain uaim. ba for n ba mr in tordan .i.
Cormac mac Airt'meic Chuinn chtchathaig.
.

Fidid iarum in r la hEtain ingin Uilc acha in aidche sin is


ann concoimpert Cormaic. asbert Art ria no brad mac ocus ro
bad rg ar Eirinn , is ann adfed di cach folach forfolaich dia
tharbugud in meic ocus asbert ria no muirbfide arna mhrach.
ocus cilebraid di iar sin ocus asbet ria beir do mac let for
altrom co a charaid do Chonnachtaib .i. Lugna fertr i Corann.
marbtar in r iarum isin chath amail adfed fin.
Ba torrach diu Etan ocus tinic for menmain di dul co tech
Lugna fertr comad ann no tismed in gein bi f a bruinne.
luid ima carput iarum ocus oenben li do saigid Lugna sin Chorann. rinic iarum in tr do fea cara alla man ocus tairblingis
.

as a carput ocus arsisbis mac. luid in inailt ocus benaid fidnaig


fithi
conid de at Fidnacha i Corann. do chuaid torrainn.

breisim isinnaer l gein in meic

delma:

asbert

Lugna oc

cloistecht in

gein rg trmach netha dbad ngua for mac nine.


adnad fr dubad nach innsce ticfa ith sceo blicht
d'echtra Airt do thig Uilc is do gein a meic mir adfet nem filte
suba r bud sognasaig soacallma in ml mr is in mac dororba
nem chommidem diadrocht cor ndelma

elm

torann

eras cille

For ar

Lugna

mac na

frflatha

Cormac mac Airt

ro

Coimpert Cormaic.

254

[260/3

genair anosa ocus tiagam for a iarair ar s r is riom ro herbad


a choimt cpmad infhorba.
Ro chodail imorro Etan a haithle na seola ocus erbus risin
.

coimt in meic co rised leo imthecht. cotlus dono in


ocus do roich chucu mactre ocus beirid in mac li co
hairm a mbdar a cuilin ocus cusin uamaid cloiche fil i cionn
inailt
inailt

cribige ocon achail i sde Chormaic andiu. diuchtrais in ben


iarsuidiu ocus dobeir a mairg eisti r nach uair in mac. do roich
diu Lugna chu.ici ocus imbafoacht dob cid diambtar. ridis in

ingen fris uile conid dia saigid fin do deochaid r is fris ro


herbad in mac d'altrom. beirid Lugna leis iar sin dia tig in
mni ocus asbert cb ro gbad do fios n forus forsin mac co
.

tiubrad a itche fin do.

mac Arodh

Bi Grec
tarla forsin

uamaid co

huama ocus

in blaicne

inaroile l oc

cuartugud in ferainn conusna cuilna oc ine i ndorus na

facaid

meic etorro

iarum co hairm irroibe Lugna


bad do mac in rg. faemus Lugna

for a lma.

ocus naiscis fair a

do

in

ferann

Ghrec.

benad leo

Lugna

forsatt

lotar iar sin

log

Lugna ocus Grec

mac ocus na

in

in so

Grecraige

in n sin

cuilna

oc tairchetail do:

eisti.

for or s.

choma d

luid

fagh-

conid de do radad

faghbla Chormaic do
cusin uamaid ocus do

conid ann ro chachain

M ochen

Cuinn comarba buadach frfios frinne ina ciurt fri dla deichbud ergnaid ngise bud sobraide bud saitech bud finnid.
bud gartaid bud sognasaid sofer bud mer a mrgnma bud fmm
mided ar dil sluagaib cengat cch bud forfid finnchlesa fri hulu

bire

errudu diambia dobad a ruirech rruanaid conleicfi loinges diambia at esbaid fria r nae ms forfaid caipthiug condathrinne bodbada ardibiba sluaga dia luaignib concertfa claenrecht for iathu
.

Banba

biaid airecht fer nEirenn

mag

concoicerthar a mrbretha

Banba a brn digairse


dia inorba in ruire rothaigthe bud rg Temrach co bo tr conbebabat siabra iar caithem cethrachad- [mbliadan] irrfge for cathair croisin innse so

co foirchenn in betha

cuirfid

ainn

conanebrad

Ailter iar sin in

fris

mac

Temair a Chuinn comafba


ac

Lughna

||

is

mochen

ocus n lmhtai a lonnugud

a athar. ba hingelt dono sl sochaide diu in mac


etir dheilb ocus dheichelt ocus chire ocus chutruma ocus

fria escirdib
.1.

urlabra ocus inius ocus mhaise ocus mhiadamlacht ocu bhruth

ocus bhrg ocus bharann.


.i.

is

ainm dobeirthea do diu Lugna

Art a thabairt fair.


corpmac
Biseom Cormac ocus meic [Lugna] firtr .i. Ochomon ocus
irriocht forfhcaib

Coimpert Cormaic.

26o(3]

255

Nathnach oc ine fecht ann. buailisseom fer dob. fa or eside


rombuail in fer nach fes cland n cenl acht a bheith tuirigein
cen athair. luid Cormac iarum f bhrnduba co hairm imbi

Lugna ocus chanus fris a imchined. n for sin or Lugna is


mac na frflatha .i. mac Airt meic Chuinn chtchathaig ocus
:

tu
is

do luamaireeht r n bia ith


n blicht n mes na murthorad nson i cire cin rabaisiu i
Temraig i tigernus. tiagam dono ol Cormac coroilem airneolus
i
Temraig. tiagam dono ar Lugna.
tig r nathar
duit at

tairrngire stiuir t'athar

Lotar iarum
leis

.i.

Lugna ocus Cormac cona chonaib ocus

conici sin

ir is

beirthea forro.

chomaidecht

is

firchl

Corann aimsir Echach aireman


iad ro marb Eochaid airem .i. cos trom doiad sin firchl Breg andiu .i. is iad lotar do

do chethairnib btar

lais.

Tiagait diu co rngatar Temraig ocus feraid filte friu ocus


gabaid Cormac mud dhaltasa. bi banbrugaid i Temraig in
inbaid sin .i. Bennaidh. lotar a caeraigechta conduadar glaisin
.

berar in riar co Lugaid. aspertside na cirig i nc na


do'n
rfgain. ac ol Cormac leor lomrad na caerach i lomglaisne
rad na glaisne r faide diblnaib. is in fhrbreth or cch is

na rgna

mac na

luid f'n all leth do'n tig irrucd


samlaid co brth conid sin claenfherta

frflatha ruc in bhreith.

ghbreith mraid
Temrach.
N ba maith imorro rge Meiccon. dlomsad fir Eirenn do
iarum ocus doberaid rge do Chormac. b^. ln in bith do gach
maith iar sin cin bi Cormac beo. bdar imorro a choin la
Cormac iartain ocus isedh fodera in cadhas mr bi la Cormac
for conaib .i. a oilemain do chonaib.
Conrochd dono in Temair do athnidedh lais amail nach roibe
in

roime itir tige ocus chluidhe ocus chumdaige olchena itir laechtigib ocus ghriannaib ocus tige talman. ba maith tra bi Eire
fri linn in rg sin.
n fta uisceda abann dol fri slomrad a hisc.
n fta a caiilte co hurusa d'imthecht fri himad a mesa n ba
.

himad a mla iarna tidnocol do


maighed
nim tria fhrinne a flaithesa nosfirfed do biud ocus do shsad
a dhined imad a fiaidmhol cen co bedh arna buain aco.
Bi Cormac iar sin ina rge Temraig ocus is leis conrothacht
iar sin in cumdach as airegda dornad riam i Temraig. ocus nr

rid imthecht a

fria
.

scarad

fri

flaithemnus ce thncus

fris

Ultaib

co fuair bs

Sdh Fiachna.

256

[125

1,

rith Spelin in brugaid hicheiltech dia ro len cnm bradin ina


bhraigid ro fuined triasin cruithnecht do radad do conid de 'a bs.
.

Isedh ro fcaib Cormac ac aes grda ocus do aithin d aes


grda a adnocul isin brug r nir b'inann dia ro adair sin ocus in
lucht ro hadnaiced isin brug ocus asbert a adnocol i ros na rg
.

ocus a agaid sair cach ndrech

fri

turcbil ngrine

lom mac Airt iath meic moch guid fod fair ros na
slg na mbrug mbreg conerracht re ucht Boann brg.
i

Finit

Amen

dia nebairt:
rfg

bertha

le

Finit.

\Echtra Laegaire meic Chrimthainn go magh mell in

30. "]

Btar Connachta fecht ann i ndil oc nloch for maig Ai.


Crimthann cas ba r Connacht in tan sin. ansat in aidche sin
isin dil
atrachtadar matan mhoch arna mhrach confhacatar
an fer chuca triasin ciaich brat corcra cicdiabail imbe d
.

shleig coicrinn ina lim sciath co mbuaile ir


rdhuirn for a chrios mong rbhuide dar a ais.
.

fair

claidem

Tabraid

mac

do'n fhior dothoet chucaib for Laegaire lbhn


Crimthainn macsein as iniumh bi la Connachta. fochen
filte

ntaithgenmar ol Laegaire. is buide lem ol s. cid


im a tudchais ol Laegaire. do chuingid shochraite ol s. can
duit ol Loegaire. do feraib sda dam or s Fiachna mac Retach
mo ainm. mo ben rosfucadh dom chionn .i. rosfuc Eochaid mac
do'n loech

||

dorochairside liomsa

Sail.

brthar do

.i.

co Goll

chatha co ndechside co mac

raei

mac Duilb

dhine muige

radassa secht catha dho ocus ro mebhatar form uile

mell.

do

forfuacrad

cath linn inndiu ocus do chuingid chabartha do deochadassa


ocus dobr urrann argait ocus urrann ir do gach aoinfher dia-

nad

do chionn techta lem. lasodain imsi uadaib.


mebal dib or Loegaire cen chabair indfhir t. forhuab-

il

Is

airside

coecat lech

gabaitsium dono ina

agus

in cath

agaid

ina

dhiaid

nagaid

gabaidside reimib f'n loch.


in dnad ar a gcionn

atchonncadar

dhiaid.
,

titsium

rempa co

rinic a

dhnad

i35*s*;

i.

/* Gilla

*33l

decair.

257

Fiachna mac Retach confhacatar na d cath

tra ol

Loegaire

coindriocubsa

rottioncubsa ar Goll

mac

maith

suidc.

tisech anall coecat loech.

Duilb.

Imustuaircet a ndb coecdaib

cona ehoecait

frisin

do

Loegaire as

luid

Ghuill cona choecait ime

iar tuitim

mbethaid
midid in

cath reimib iar sin co ro laadh a nr.


Cit idt in ben or Loegaire. at i ndnad muige mell or
Fiachna ocus in tsluaig uimpe. anaid sunn contorossa ocus mo
choeca ol Loegaire.
luid Loegaire iarom co dnad muige mell.
||

bud bec tarba or Loegaire


licid in mni

ro bs imorro ac gabil in dine.

dorochair bar

ocus dorochratar bar coeim

immach ocus tabar sln dib thairis. dognther n is ann


immach .i. osnad ingine Echach amlabair.
.

asbert

ac tuidecht

Luid Loegaire

iar sn

co tard a lim illim Fhiachna

ocus ro

fided re Loegaire in aidche sin ,i. Der grine ingen Fiachna


ocus [tuc]ad coecait ban d chaecait lacch ocus anaid leo co cenh
mbliadrta. tiagamne d'fios scl r tre ol Loegaire. dia tsaid
doridise ol Fiachna beirid eocha lib ocus n tirlingid dob.
Dognther n. tiagat co rncatar in taenach btar Connachta
.

ann

sin oc cined in fhiallaig remridte

cionn na bliadna con-

ro lingset Connachta d'filte friul n


do
chilebrad dib do decharnar. nachamfLaegaire
gaib ar Crimthann rge Chonnacht duit a nr ocus a narcat a

dasairnectar s a cionn.
toeit or

neich ocus a srin ocus a

mn coema

dot

rir

ocus nachamfcaib.

Iar sin ro si uaidib isin sd doridise condofil


tsda

fri

leithrge in

Fiachna mac Retach ocus ingen Fiachna ina fharrad

ocus n thinic as

fs.
.

Finit

\T6raighecht in ghilla dhecair ocus a chapaill in s\


R uasal oirderc ro ghaib
fecht naill

.i.

flaithes

ocus forflaithemnas for Eirinn

Cormac mac Airt mac [Chuinn] chtchathaig ocus


.

rathmar riagalta ocus co sona sthchnta ocus co


saidbir somaoinech le linn in trinrg sin. ocus nr b'iongnad a
beith amlaid sin ir Ta bhrugaid ar bhrugachas ocus fa fhile ar

do

b Eire co

fhilidecht ocus fa

ar rgamlacht in
S

Cormac

sin.

Iti

258

Do

Gilla decair.

Fionn mac Cumaill mhic Thrnmir

nirdchennas ar fhiannaib Eirenn

mac

in tirdr

Fionn

[134, 135

Bhaoiscne

trinrg sin

le linn in

Cor-

.i.

ocus rg na gciced ocus in rgfinnid ocus do b'


r do hirimti in Eirinn in tan sin.
.

sechtmad

in

Ba mhr

tuillme ocus tuarastal Fhinn ocus na finne in tan sin

gach tuaith ocus cethrama in gach baile coiln con


n gadhair ann in gach tech shamain co belltaine ocus mrn
sochar eile nach irmither ann so. ocus gr mhr na sochair iad
sin fa mh co mr na duaidh ocus na dochair do b ar Fionn

.i.

baile in

ocus ar fiannaib Eirenn ina dhiaid

mar

at cosc [ocus] dchur

danar ocus allmarach gada ocus dbfeirge Eirinn maille le gach


olc eile ar chena innus gur mhr d'olc ocus d'imshnom do
gheibds in fhiann ac cosnamh Eirenn mar foillsigter ann so.
Laithe nann d raibe Fionn ocus fianna Eirenn in Almain
lethanmhir Laigen ac l fleidhe meiscemhla medharchaoine
samhna ocus do btar maithe ocus mruaisle finne Eirenn
ina fharrad in tan sin ro fhiarfaig Fionn d/ob inar mithig dib
dul do sheilg ocus do shrfiadach. ir is fa ghnth le Fionn
ocus le fiannaib Eirenn in bhliadain do chaithem .i. bhelltaine
co samain le fiadach ocus le fianchoscar ocus shamain co
belltaine [le] coimt cinntc comchoitchenn ar fheraib Eirenn.
Cid tra acht do cinnedh as a haithle sin dul do chommrad na
seilge mire sin aco ocus is inad f ndechadar d dnamh .i.
f dh chiced mrdhiacha Muman. do ghluaisedar iarum i
||

nathgairid gacha conaire Almain co rncatar crch mBuilc.


co lr bfer gceil ocus co brosnaig Bladhma ocus co d sliab dc
.

mic Raighne

Eiblinne'. ocus co cnmchoill

ocus co drom

coli-

Aine cliach in tan so.


Do srethad ocus do sraonad in tselg le Fionn ocus le fiannaib
Eirenn f imlib na foraoise risa ridter [fir] muighe indiu ocus

choille re a ridter

dhiamraib dorcha ocus

fherannaib aimride ocus f chro-

chaib caoinille caoinride ocus f shlibtib urrda


risa ridter

ocus

||

luachair

Dhegaid

indiu

f shliab

Desmuman

chaomlainn chrot

muice ocus f chrochaib oirermne na Siuire srebhuaine ocus f mhagaib fruaine frghlasa
Feimen ocus f Dhisechaib urrda agarba aimride Eithne ocus
f thulchaib mnille [slibe]

as sin co belach ngormchoilltech nGabrin.


Cid tra acht n raib fidh n mag n mirshliab in

Muman

d chiced
nach raibe taoisech naonbair ac fiadach ocus ac fian-

In Gilla

i3*, i37l

decair.

259

choscar-ac srethad ocus ac sraonad na seilge amlaid sn, is ann


sin do shuid Fionn ina dhuma sheilge ocus d'fanadar drem do na

deglaochaib ina fhochair .1, Oisn mac Finn Oscar mac Oisn.
Goll mac Mrn Art mrbhuillech mac Mrna Sciath brec
mac Dathchaoin .i. fer iomchair scithe Fhinn na tri Bailbh 'n
.

meic aoincherda Beirre Caoilte mac Rnin DiarLiathn luath luachair Dhegaid.
Conn [maol] mac Mrna .i. fer aithise ocus mlabartha na
finne ocus Fionn [bn] mac Bresail. acht at n chena fa
bhinn le Fionn ocus le fiannaib Eirenn guth ocus glm na
ngadhar ocus glaodhach groidmher na ngasradh ocus tormn
na dtrinfher fedghail ocus frghir na finne isna foraoisib ocus
mboirinn

tr

mait dtsholus Duibne

isna fsaib ina dtimchioll.

ann sin ro farfaig Fionn do'n druing sin do bh ina fhochair


do frecair
do rachad d'faire ocus d'forchoimt na tulcha.
Fionn bn mac Bresail i Bhaoiscne do'n rgfinnid ocus adubairt
co rachad fin ann. ann sin tuc Fionn bn lm tapaid deglaoich
tar a lethanarmaib ocus do ghluais roime co hrd na tulcha.
ocus ro ghaib ac fchain uada ar gach taobh de [mar at] soir
siar ba dhes is ba thuaid ocus nr chian do 'm tan atchonnairc
sin nird anair gach ndrech d innsaigid in fomor ferrda frghrnda ocus in dil diablaide dodelba ocus in mogh modarda
msciamach. ocus is amlaid ro b ocus sciath dron dubh dathIs

cia

||

ghrnda doilbir ar stuaigleirg a dhroma ocus cloidem claislethan


glainbhimnech ar a chroisshliasaid chrdhuib chl ocus dh
shleig shnta shlinnlethna nr tgbad cian d'aimsir roime sin i
naimsir throda n thegmla rena ghualainn amach brat briste
bogshnithech ar uachtar a eirrid ocus a idid ocus ba dhuibe
in gual gobhann arna bhdad nuisce fhuar oigreta cach aighe
de. capall modarda msciamach cretlom le caoildeired liath
.

ldartha fannchosach ocus aghastar agarb iarnaide uirre ocus


ac tarraing ina dhiaid ocus ba hingnad mr nach dtairrngedh
.

cenn as a caomcholainn n as a muinl

le cach tarraing d
dtugadh do'n aghastar agarb iarnaide ac iarraidh aistir ocus
imthechta do bhuain aiste. ocus ba mh in sin in tingantus
nach tairrngedh sise na lma fada sithremra do b ac in bfer mr
as
chompar a chlib le cach stad ocus le cach fuirech d ndnadh
uaid ac dul tar a hais. ocus ba shamail re tormn tuinne trnmire cach buille bailcbhrgmar buanlidir d mbuailedh in fer
a.

||

s 2

In Gilla

26o
mr

decair.

[138, 139

do'n luirgfhersaid iarainn ar in gcapall ac iarraid aistir ocus


aiste. ocus arna haicsin sin d'Fionn bhn

imthechta do bhuain

mhac

Bhresail

do thuic aige

nr chir a leithid sin d'ech-

fin

trannach n d'allmarach do ligen gan fhios ar Fhionn ocus ar


fhiannaib Eirenn ocus do ghluais roime ina chimennaib trn.

luatha ocus ina ghaisib cosluatha n go rinic Fionn ocus fianna


Eircnn ocus adubairt in laoidh:

a dee dot bennachad a Finn

tncas fin dot ghrsachtsa mar do b oram egla


a Finn bhin an [re] droichscl
rt fr fgbais t'foraire

chomrid chnesda

in

ir

crt as fth dot chorrachad

fr ligis dot

do choimt

il

ac tiacht cusna fiannaibse


ch modarda msciamach ina diaid cen chim deithns

grin do'n drujng daonda


at le subal saothrach

co ndroichdeilb ndiablaide
.

as

agastar agarb iarrainn at ar chenn in eich sin


shleig shta shenlethna at aige d nimchar
a chloidem cruaid Ie ciorrbad
is lorg d iarrann aithleghta
.

mo

ag so fth

dheilhnisse

n thiocfainn co trthnna

j|

haithle na laoide sin atchonncadar in fer mr d ninnsaigid


ocus gr gherr uatha is fada do b ac techt ar olcas a aistir ocus
a imthechta ocus do bhennaig d'Fionn in trth thinic d lthair
.

ocus

dochrom

a chenn ocus

do

a ghln ocus tuc comartha

fhill

umla d'Fionn. tcbus Fionn a lm s a chionn ocus tuc ced


aithisc ocus uirghill do ocus fhiarfaigios Fionn scla de cia
d'folaib uaisle n anuaisle in domain mhir thu ar Fionn. adu.

bairt seisen

nach raib a fhios

sin aige cia

dhobsan

acht aonn

amhin gur bfomr do b ag siubal ar n'gaib certbhrethacha na


crstaigechta ag iarraid tuillme ocus tuarastail
ngell air fin
i

ocus co gcuala nr eitig Fionn duine ar thuarastal ariam. n


dherna go deimin ar Fionn ocus n m eiteochaid s thusa. crd
xiobeir

gan ghilla thu a

mr

ar in fer

bheith

agam

fhognus

dam

mhir ar Fionn.

fhir

ir n fhuil sin
.

ir

is

prinn
co cenn do l

doman

tr
.

ed

ocus

fer

is

maith

is

in

tadhbar

d
do bhiad ocus do thomatus

n as decra liom in gilla

beg liom

sin

dam

fin

ocus

is

mr

liom gilla ina thimchioll agam. masadh crd in tainm at


ort ar Fionn. at orm in gilla decair ar s. crd fr tugad in
gilla decair ort ar Fionn.

is

maith

in

tadbar ar

in fer

mr

ir n

do les mo thigerna
n aonduine ag mbin do dnam. a Chonin mic Mrna ar in fcr
mr cia as m tuarastal marcaig sin bfinn n tuarastal coiside.
fhuil isin

doman

n as decra liom in

aonn

||

In Gilla

Mo J

261

decair.

m tuarastal marcaig ar Conn ir at d oired risin gcoiside


ag in marcach. cuirim a fhiadnaise ortsa a Chonin gurab marcach m ocus co bfuil ech agam ocus fs gurab ar marcaigecht do
bhos ag techt gcionn na finne a Fhinn mhic Chumaill ar in fer
mr ligfed fin mo ech amach ar do chomairchese ocus ar chomairce na finne bfochair echrad na finne. lig ar Fionn. tairrngios in fer mr in tagastar agarb iarnaide do b rena ech ocus do
ghiuais s roimpe ina cimennaib trnluatha retha n go rinic
echrad na finne ocus do ghaib d ledrad ocus d luathmarbad.
ocus do bhained in tsil do ghreim as ech ocus do bhained a
chluais do ghreim do'n dara capall ocus do bhrised cos eich eile.
tabair th'ech let a fhir mhir ar Conn ranna nime ocus talman
gcoraigecht orm muna mbiadh mar >do ligis amach ar chomairce Fhinn ocus na finne co ligfinn a hinchinn tr fhuinneogis

aib a cinn ocus a cennmhullaig

thurchartha do fuair Fionn

amach

ocus cid imda droch-

nEirinn ariam n bfuair turchair ba


mhesa in thusa. ranna nime ocus taiman gcoraigecht ormsa
i

ar in fer

mr m thugaimse liom

gillaigecht

dam

ir n fuil gilla

dogenadh

ocus n hobair liom fin m'ech do beith im

||

lim

agam.
Eirgios Conn mac Mrna in tan sin ocus ghlacus an tagastar
agarb iarnaide ocus chuirios re hech in fir mir ocus tuc leis
.

mar
aige.

a raib Fionn ocus fianna Eirenn

a Chonin mic

dnam do dhuine bud


d ndnt

mo

ocus cnuic

is

ocus do b

bfad ina lim

Mrna

ar Fionn n ghillfe gillaigecht do


ferr in in fer mr i bfiaffiiaigecht ocus

chomairlese

is

n dogent dul ar ech in

fir

mir

maga mnseothacha do chuartugad


ina cliab tr ar mharb si do echraid

cabhin ocus

no co mbriste a croide
na finne. eirgios Conn in tan sin ocus tuc echlim ar ech in fir
mir ocus bhuailios a dh shil co dian ocus co dchellach uirre
ocus nr chorraig ech in fir mir leis sin. aithgnim in n sin at
uirre ar Fionn n co bfaghbaid s comtrom a marcaig fin do
daoinib uirre n bfoghabtar aister aiste. do chuadar tr fir dg
d'fiannaib Eirenn ar chla Chonin ar ech in fir mir ocus iuigios
ftha ocus irgios ars. mesaim gurab ag magad is ag fonomaid
li

mo ech ocus n saor m fin uaib mar in gcdna.


mairg dam do chaithfedh in chuid eile cjom bhliadain
agat a Fhinn do rid in fer mr ocus in mhid so do bar sgige
d'faicsin in chd l ocus aithgnim gur teist bhrige do chuaid
atthaoi faoi

ocus

is

In Gilla

262
ort

ocus biad ag imthecht uait

lenus

||

decair.

[14, 143

ocus adubairt in laoid mar

riot a Finn is ret fiannaib


ann acht merachad do laoch tuidecht dot iarraid
D o muinter cid mrdlach a Finn mic Chumaill chrechaig
n mrad it clchas n anfa in gilla decair
G id do chuaid do degtscsa a Finn ar fed na talman
do chl irgenn gan adbar
is edh ort nach gceilimse
G uth orainn n tabairse n himthig uainn f dls
luigim f na harmaibse nr chailles riam ar clch
D bfantsa im farradsa fedh bliadna a ghilla decair
dobe'rainn cen charrachad ar ghellas duit na degaid
D mbud gan do'n bliadainse a Finn acht aon l beith ann
n anfainn it fiannaibse tr a ndernsat orm do brafiang
C uirim suas dot muinterdas a Finn cid maith do fregradsa

iadsa anois ac delachad

n bfuil

sin bfinn 6 nr fuilngebar

ag imthecht uaibse biadsa

Eirgios in fer mr a haithle na laoide sin co meta mthapatd


ocus co hanbfann atuirsech n gur chuir tulach idir fin ocus
fhianna Eirenn ocus ar ndul tar binn trd na tulcha do tgaib
s mellaib a mhs co lnrd ocus do ghluais roime mar luas
.

n mar shde gaoithe glraige ag dul tar cenn


machaire n mirshlibe medn msa mrta". ba'h sin trebarluas dine ocus dgaire in torainn tennretha do b ieisin bfior mr
ag fgbil na tulcha.
Mar atchonnairc ech in fir mir a tigerna ag imthecht uaithe
nr fuilnged sin lithe
g gur mr a heire ocus a hualach do

inle

feirbe

||

ghluais roimpe ina buinne retha rghir i ndiaid a tigerna ocus


mar atchonnairc Fionn ocus na fianna na tr fir dg sn ar chla
.

Chonin mhic Mhrna ar ech in fir mir ocus ar siubal do


scredadar le gir fonomaid faoi. ocus mar atchonnairc Conn nach
raibhe ar a chumus tirling d'ech in fir mir do scred ocus do
scrch ar Fhionn ocus ar fhiannaib Eirenn f gan fin do ligen
leisin bfer mr frghrnda aduathmar nr bfes c chlann n cinl
do ocus do ghaib d naithisiugad ocus d nimdergad. nl marb
s uisce ort a Fhinn ar Conn mac moghad n ladrainn na fola
anuaisle bud mhesa in thu fin do mhac athar is mthar do
bhuain do chinn is do choimta bethad dhot muna lenair sinn
ocus gidb iath n inse n oiln i mbraid in fer mr sinn r
dtabairt let co hEirinn ars. irgios Fionn ocus fianna na hEirenn
in trth sin
ocus do lenadar in gilla decair tar maoilinn gacha
mrchnuic ocus co hsle gacha glenna ocus tar snm gacha
.

In Gilla

143. i44l

hinbir

decair.

ocus co sliab lnaoibinn luachra

203
.

ocus co tulaig na sen-

ghaoithe risa ridter berna chabair ocus co crch corca Dhuibne.


ocus tuc in gilla decair a agaid roime gach ndrech dochum na
fairrge falcmaire frdhoimne ocus tar slmhuir srebuaine ocus
.

bheirios Liagn luaimnech luachair Degaid a d lim i nerball


eich in ghilla dhecair ocus do mes a tarraing chuige i ndiaid a
fuilt ocus a sithfinnaid ocus in lucht sin do b uirre do chongbil.
||

do Liagn luaimnech ocus


mbl mara ocus mrfairrge amach ocus ghremaigios Liagn luaimnech d'erball eich in ghila in uair sin ocus
do b in fhairrge ina maoltonnaib mribsecha ag irghe ina
ndiaid ocus ina trig ghainme rompa in gach it ina ngbdaois.
Ba himshnomach le Fionn na cig fir dg sin d mhuintir do
tuc sise suinnedh lidir lnchalma
thairrngios

bhreith uaid ocus fin d'fgbil f ghesaib. crd dogenam anois


ar Oisn re Fionn. crd dogenmaois acht r muintir do lenmain

ocus gidb iath n inse n oiln


mbrfaid in fer mr iad a
dtabairt linn ar ais n ar igen co hEirinn ars. crd dognam
i

gan luing ar Oisn n(5 luathbarc againn. at ar Fionn gur fhgbadar tuatha d danann do bhuadaib ar chloinn Ghaodail ghlais
mic Niuil mic Fhiniusa farsaid gidb aca re a mbiadh gnithe
le hEirinn d'fgbil [acht] dul co beinn Edair ocus gidb lon do
rachadh leis ann co bfuigds a sith do luing n do luathbaic
ann.

Fhchus Fionn do thaob na fairrge in tan sin ocus atchonnairc


dias gaisgedach sin chonair chuige ba mh do mhledaib ocus ba
lidre do laochaib ocus ba chalma do churaib ocus sciath
|j

druimnech dathlainn ar stuaigleirg a dhroma ag in gcdfer dob


co ndeilb leoman ocus onchon ocus grob ingantach arna mbuain
ocus arna mbechttarraing innte. colg toirtemail trnbuillech cruadloinnerda lnibsech ar shliasaid a choise cl ocus d mhan.

mirremra rena ghualainn ocus brat buanchorcra uime ocus


delg ir sin mbrot s a bhruinne flesc ingantach fhionndruine
ima chenn ocus r f gach cois de ocus a leithid sin d'innioll ar
in dara.fer ocus n fada in comnaide dorignedar co dtncatar do
lthair ocus do chromadar a gcinn ocus do fhilledar a ngline
ocus tucatar comartha umla d'Fionn. tcbus Fionn a lm s a
gcionn ocus tuc ced aithisc ocus irghill dib fiarfaigios Fionn
aois

n anuaisle in domain dib. aduna hlnnia iat ocus gurab fth a

scla dob cia d'folaib uaisle

bradar gur chlann do rg

/ Gilla

264
dturais co hEirinn

.i.

decair.

[145,

46

ar th beith biiadain ar thuillem ocus ar

thuarastal Fhinn in Erinn

ocus co gcualamar nach bfuil n

Eirinn duine bud ghlice in ocus breith do breith idir na cerda


do b aca. crd na cerda at agaibar Fionn. at agam do cheird
.

ar in chtfer acasan

.i.

tuag saoir

||

ocus cranntabaill

ocus d

bfuighbinn deich gcd fiched d'feraib Eirenn ar aon lthair dogenainn a sith do luing n do luathbarc dib le tr builledaib

dom

thuaig do bhualad isin gcranntabaill ocus n iarrfainn do


chuidiugad orra acht a gcinn do chromad in fcdh do bheinn ag
.

maith in cherd sin ar Fionn crd


d
ar Fionn. at agamsa do cheird
ag
arsa in dara fer co mbrainn lorg na crannlachan naoi nimaireda
ocus naoi neitreda n co mbrainn ina lebaid ocus ina hinad
uirre ocus is comthrom dobeirim sin ar muir ocus ar tr. maith
an cherd ar Fionn. ocus bud mhr r bfeidm orraib d dtuctidhse congnam lorgaircchta dinn. crd dorucad uait ar fer
dobsan. innsios Fionn scla in ghilla dhecair dib ths co
deired. crd na hanrnanna at oraib ar Fionn. at o'rm Feradach frchalma rnac rg na hlnAia ar in ctfer dob.
Is ann sin do chromadar ianna Eirenn a gcinn ocus irgios
Feradach frchalma in trth sin ocus bhuailios tr buiileda do'n
tuaig do b aige sin gcranntabaiil co nderna ciumsa in chuain
ocus 'm chaiadphuirt ln do ongaib ocus do iuathbarcaib. crd
doghenam d'iomad na iong d ar Fionn. dogenam a gcur ar
neimhn ar Feradach acht in mit ar a mbeidh feidm agatsa.
Eirgios Caoilte in trth sin ocus do lig tr glaoda mra mribsecha as ocus atchuaiatar fianna Eirenn sin in gach ird
irrabatar. ocus do shaoiledar gurab nairc n i nigen do b
Fionn ocus in chuid eiie d'fiannaib Eirenn ag echtrannaib n ag
llmarchaib ocus do ghluaisetar rompa ina gconLnab bega
bualad na dtr builied

in cherd at

sin.

is

in bfer eile

||

co rncatar

ciochn cinn chait i niarthar chorca


Dhuibne. ocus fiarfaigios fianna Eirenn scla d'Fionn crd in
tign n in tuathbs doruc.air in uair do tharraing as a lithrechaib licthe ocus as a bforaoisib fiadaig ocus as a ninnellaib
selga iat. innsios Fionn scla in ghilla dhecair ths co deired

blscaoilte

dib.
Is

ocus
tr

ann
is

sin do chuaid Fionn ocus Oisn i gcomairle etorra fin


atconncus dib nach rucad acht cig fir dg d muin-

Fhionn fin ocus cig

fir

dg

eile

do dhui d lorgairecht

Tn Gilla

4 7, 148]

ocus Oisn d'fcbil

ocus do

chum

decair.

265

gcennas na finne ag coimt na hEirenn.

Oisn ocus Fionn

laoidh

in

usa ar cht ac imthecht a Fhinn a armruaid fhuilg


do thoidecht illuing lebair co hoirecht in fhuinn fhuinid
usa uainn ag anamain i ndil in tslig cen ailbim
a dhuis dona in degshlig is a ruisc mhonla mhaillrid
cht ort a Fhinn almane cht as oirches ort d'Tgra
iornpdh isin chuan chtna co t fionnchlr fuar Fdla
usa uainn ac anamain n bfuil cim nach bud usa
c do chuaid do chl chatha is derb co racha tusa
.

||

A haithle na laoide sin do


d'Fionn ocus d mhuintir
ocus r

desaiged long luchtmar lnibsech


ocus do cuired biad i ninad a chaithme

ocus do shuidetar na hicfir


caomchalma ar shlesaib ocus ar
rabatar [ocus do ghabatar] na rma fada

ninad a bhronnta innte

arrachta sin ocus na curada

bhrdaib na luinge ina

slislethna sithrigne ina ndidib dtla didlethna doleointe ocus


dorignetar imram tinnesnach trnlidirfar crioslachaib na faifrge
.

ocus tar glenntaib na mara mraidbile


ocus
tar
glenntaib druimlethna drechduba dianmellghruamda
luatha in chuain chraoislebair chubarbhin.

facmaire frdhoimne

Is

ann

huathbs ingantach blaoiscocus ina brintib borba brecuallacha baothtroma.

sin d'irig in fhairrge ina

ghimnech

ocus ina cnocaib corracha camthacha cennghruamda ocus ina


bruachaib dorcha duba doscaoilte ocus ina tonnaib craoislethna
.

cnisghela ocus ina maoilennaib mongruada mera mchillide.


ocus ina srothaib gibthecha glaisimda ocus ina linntib Iucht.

mara lethangharba l-uaine. ba cheol codalta ocus ba mhochchorrugad maidnc d'Fionn ocus d mhuintir beith ac istecht re
coicetal na mara mongruaide mrfarsinge ac crnn ocus ac
conghir ocus ac

||

coimdecht

le slesaib

is

le

brdaib na luinge

irrabatar.

Tr

ocus teora oiciche d'Fionn ocus d mhuintir nach bfaci


gcionn na r sin irgios fer do
gcorr tosaig na luinge ocus atchonnairc garbalt
ocus do sporadar in long d'innsaigid na haille

atar taob crche innse n oilin.

mhuintir Fhinn

glasmhr uaidh

ocus fuaratar carraic cerchaille comdhaingen ar bhruach na


haille ocus ba shleimhne in mong escuinne i nochtar aibhne a
sin

ocus fuaratar org in ghilla dhecair ac dul d'innsaigid na


cairrge ocus n bfuaratar aonlorg ac fcbil. do labair Fergus
finnbheoil ollam Fhinn in trth sin ocus atbert is meta ocus is
slesa

In Gilla

266

decair.

mthreorach do theichis a Dhiarmaid

[149, 150

Dhuibne

ar s

ir is ac

Manannn mrchomachtach mac


main

mac

dtr thairrngire

Lir dorignis foglaim ocus oilegcrochaib na gcuan ocus ac Aongus c

Daghda do bechtmhined thu ocus is gcir nach bfuil


cuid d ngoil n d ngaisced agat ocus Fionn is a mhuintir
dobhreith nagaid na buinne n na cairrgesi. dergtar f ghnis
Dhiarmada a haithle na mbriathar sin ocus bheirios ar chrannab
buada Manannin do b aige ocus ar naithdergad do Dhiarmaid
do irig do lim ocus do chlesaib goile s crannaib a chraoisech
n gur ghaib ln a dh bonn do'n talam tromfhdach ar bhruach
na fairrge. fhchus mac i Dhuibne faoi sos ar Fhionn ocus ar a
mhuintir ocus cmad mhian leis dul sos nr fht Fionn n a
mhuintir do bhreith suas. fhcbus mac i Dhuibne in charraic
ina dhiaid ocus n fada do chuaid in uair atchonnairc in fiodh
fsaig foithremail ocus na coillte dona dosmhra duillebair
in

||

fuaim srotha foghar gaoithe glr n ocus drd bech dar


shiubal ariam. do bh mac i Dhuibne ac siubal in mhaige anoir

as

is

aniar andes ocus adtuaid ocus fchain d dtuc s uaid atchonn-

airc in bile flescach foithggach ar in

cloiche ac in mbile
cairrce

maig

commr

ocus carraic

ocus benn blithgr buabaill ar bheinn na


f bhun na cairrce. ocus do

ocs tiobraid lainn fruisce

mac i Dhuibne ndiaid shiubail na


mara ocus do b'il leis ln na beinne buabaill d'uisce na tiobrad
d'l ocus chromus uirre ocus atchualaid in torann ocus in trostn
mr d innsaigid. tuicios mac i Dhuibne gur do ghesaib na
tiobraide gan aonbhraon d huisce d'l ocus [ar a aoi atbert]
b tart ocus tiormlach ar

lfad

mo

dhithin de.

N fada

ina dhiaid sin

do mhac

Dhuibne

in tan

atchonnairc

gruagach chuige ocus'innell ocus agaid orgaile air ocus n


bennugad dorigne do mhac i Dhuibne in trth tinic do lthair

in

acht achmasn ainiarmartach do thabairt do


b'gcir

a choda uisce.

ocus adubairt gur

siubal a fhoraoise ocus a fhsaig ocus ac l


tuc mac i Dhuibne ocus in gruagach agaid ar a

chile co dsachtach ocus co

curata

do beifh ac

||

nimnech mchillide

ocus co fraochmar foirniata

ocus co calma

co rabatar ac frestal ocus ac

fritheolam a chile do bhuilledaib gibthecha grluatha ocus do


bhimennaib borba n co ruc nin ocus deired lae orra. ocus ba
mhithid leisin ngruagach delugad re comrac mhic i Dhuibne
ocus tuc a thennlim i nochtar na tiobraide uaid ocus ba him.

In Gilla

i5i, is2]

shnomach

mar

le

decair,

267

mac i Dhuibne a chile comraic do dhelugad leis


mac i Dhuibne na ceithre hrda ocus atchon-

fchus

sin.

nairc elba rlad ac gabil na foraoise ocus dhruidios ina gcoinne


ocus tuc roth nurchair ar in nigh allaid ba choimnesa do gur lic
.

a habach ocus a hinathar co


lach teined

amach

r.

ocus tuc

mac

ocus dorigne

mr ocus dorigne aigeda beca

leis

blscaoilte

chuirios ar beraib fada fionnchuill iat

ocus bheirios ten-

Dhuibne teine thrnd'feoil na haige ocus

ocus ithios a shith

d'feoil

na haige in oidche sin ocus d'uisce na tiobraide le chile.


Mhsclus rnac i Dhuibne co moch arna mhrach ocus fuair
in gruagach ac in tiobraid roime. dar liom fin a mhic i
Dhuibne ar in gruagach nr leor let siubal mo fhoraoise n mo
fhsaig do bheith agat gan fladach mo fhoraoise. acht chena
tucatar goin sin ngoin ocus buille sin mbuiile ocus sthad sin
tsthad d chile n co ruc nin ocus deired lae orra. tr l ocus
||

teora oidche

do mhac

Dhuibne ocus do'n ghruagach ac comrac

ocus agh imdhscir allta gacha hoidche ac mac i


Dhuibne. ar in l didenach do'n chomrac tuc in gruagach a
thennlim mhac i Dhuibnje d'innsaigid na tibraide dob il le
mac i Dhuibne lm do chur f brgaid in ghruagaig ocus do
re chile

chuatar faoi in tibraid re chile. fcbus in gruagach mac i


Dhuibne ar ndul faoi in tibraid lenus mac i Dhuibne in
.

gruagach ar bfcbil na tibraide ina dhiaid ocus fuair in mag


mnscothach fairsing mrlainn roime ocus in chathair rgda
rmhaisech ar lr in maige ocus tiug slig ocus sochaide ar
,

fhaitche in longphuirt.

ocus mar atchonncatar siubal ac

mac

Dhuibne ar in ngruagach do licetar rd rg ocus conair coitchcnn


do n co ndechaid tar dorus in dnaid istech ocus do dhruidetar
.

dirse na bruidne air ocus tucatar na slig sin agaid ar mac i


Dhuibne. ocus n ar metacht n ar mlaochas do chuaid sin do
i Dhuibne. ir do chuaid ftha ocus trtha ocus tarsa mar
do gbadh sebac tr mhineltaib n mar fhaolchoin tr thrt
caorach n mar thrnbuinne shrotha shaobhird ac dul tar faill
mara n mrfairrge ac srledrad ac marbad ocus ac mrmchad na slg sin co' ndechatar f fhedaib fsaig frdaingne na
crche ocus in chuid eile tar dorus in dnaid istech aca ocus do
dhruidetar dirse na bruidne ocus na cathrach ina ndiaid. ocus
luigios mac i Dhuibne ar in maig ocus ,do b co cnedhach
crcchtach crlintech a haithle na troda trnmire sin.

mhac

||

In Gilla

268

decair.

[153

Tinic gruagach lidir lnchalma chuige ocus buailios do


dhrom . msclus mac i Dhuibne ocus tuc a

phreib do leith a

lm tapaid laoich tar a armaib. fill ort a rnhic i Dhuibne ar in


gruagach n do dnam dthe n dochair duit tncas chugat acht
d innsin duit gurab olc in tinad suain ocus srchodalta bfuilir
ar faitche do bhiodbad ocus th'esgcarad ocus tar liomsa is do
:

ghbair inadh suain ocus codalta as ferr in sin duit lenus mac
i Dhuibne in gruagach ocus.do chuatar i bfad ocus i gcin as
sin
ocus fuaratar cathair cennrd ar a gcionn ocus tr caogaid
.

laoch lnchalma sin gcathraig cona ndol do mhnib banamla

maraon
ar slios

re hcmnaoi
na cathrach

ditgil

goirmdercaig glaicmnla malachduib


ocus inar

sin ocus' brat sril ina timchioll

im a cionn.
do ferad frchaon filte re mac i Dhuibne ina anm ocus ina
shloinne in do cuired mac i Dhuibe nadhbaid ocshlinte do
b sin chathraig ocus do cuired luibe uaisle ina chnedhaib ocus
ina chrchtaib ocus ba slemain slinchrchtach . ocus do suided
engach rsnithech impe

calla blithcert banrgna

bird ocus binnseda na cathrach

do

ocus nr cuired

sei

ninad

in

acht gach aon ina inad imchubaid


rir a uaisle ocus a atharda ocus a eladan ar na brdaib sin.

n uasal

uasail

tucad biada

mara

)|

ninad

in

sil

saora sochaithme chuca ocus deocha blasta brgin dara sel re


in chtshel do'n oidche re hl

ocus tucatar

menman

ceol ocus re haoibnes ocus urghairdiugad


tucatar in res shel re suan ocus re srchotlad

irig in ghrian ina crchaill teintide s cionn

o'cus aicenta.

do dnam n gur
na talman trom-

fdaige arna mhrach.


Tr l ocus teora oidche do

mhac i Dhuibne sin gcathraig


d bfuair aram ac tabairt do. fiarfaigios
mac i Dhuibne gcionn na haimsire sin cia h in chathair n cia
in chroch ina raib n cia ba chenn uirre. adubairt in gruagach

ocus

in fled as ferr
i

ocus gurab r thre f thuinn in fer sin


comrac ris ocus gurab gruagach na tibraide ba fhorainm
gaiscid do ocusgurab nma ocus esgcara lime deirge do fin .
innsios do mhac i Dhuibne mar in gctna gurab fin gruagach

gurab

do

sin tfr f thuinn

b ac

in ghaiscid

ocus co raib biiadain ar thuillem ocus ar thuarastal

Finn mhic Chumaill


haite

leis

in

in

Eirinn ocus nr chuir

fiarfaigios

gruagach

tairis bliadain

in ghaiscid scla

do mhac

ba
i

Dhuibne crd in siubal n in timthecht do b roime. innsios mac


i Dhuibne scla Finn ocus in ghilia dhecair do ths co deired.

In Gilla

rs4, 155]

Acht

decair,

269

in uair ba hada le Fionn ocus lena


Dhuibne do beith ina ncmais dorignedar
drimreda do thtaib na iuinge
nagaid na beinne ocus na
cairrge ar lorg mic i Dhuibne. do fuair Fionn ocus a mhuintir
fuigell feola mhic i Dhuibne ocus n dhuaid fuigell feoia d
raib aige ariam. fchus Fionn do gach leith de ocus atchonnairc marcach sin maig d innsaigid ocus std dubdhonn dathl-

chena

[at n]

mhuintir

||

mac

ainn faoi shrian degmaisech dergir ria. bennaigios d'Fhionn in


trth tnaic do lthair ocus do chrom a chenn ocus tuc teora
.

pc do ocus iarrus

d rus. do chuatar i bfad ocus i gcin


as sin ocus fuaratar longport lethanmr lnarmach rompa ocus
tiug slg ar faitche in dna. tr l ocus teora oidche d'Fionn ocus
d rnhuintir

sin

dn

leis

sin ocus in fhled as ferr

d bfuair ariam ac

degthabairt dib. fiarfaigios Fionn i gcionn na haimsire sin cia


h in chathair n in chroch ina raibe. adubairt gurab sin croch

na Sorcha ocus gurab

fin

na Sorcha

ocus co raib bliadain

ar thuillem ocus ar thuarastal Finn in Eirinn ocus nr chuir


thairis bliadain

ba haite

Do commrad
rg
sin

in

aonaig ocus rdoirechtais le Fionn ocus le


uair sin ocus atchonncatar bainechlach ag techt

na Sorcha in
aonach d ninnsaigid

scla

.i.
bainghilla turais. Fiarfaigios in r
adubairt sise co raib scla aice .i. co rabatar ciumsa in

di.

chuain ocus
tre

leis

ocus

Sorcha

f chos

fchus

chaladpuirt in do iuathbarcaib slig ar fad na


ac dnam da na crche. aithgnimse sin ar r na
.

||

[iat]

irdr

domain

in

Grc at ann ar s ac dnam ghabltais ar fedh in


b'il leis in doman mr do chur f smacht ocus

ocus do

do fin cus gabaidh


na Sorcha ar Fionn

in

chrchse

in uair sin

mar gach

crch eile.

ocus do thuic Fionn

aige fin gurab ag iarraid chabartha ocus chuidigte air fin do b


in r. gaibimse cosnam ocus coim't na crchese orm.ar Fionn n

co bfcbad

/.

Eirgios Fionn ocus a mhuinter ocus r na Sorcha ocus do


lenadar in sluag sin ocus tucatar r finned ocus ferglch orra
.

ocus dorignedar-sceolanga scainnerda sclbhuaidertha d'ob ocus


elta imeclach dtualaing ocus n m in lucht scil d'innsin
.

do

licetar as dob.

do

labair irdr

Grc

in uair sin

ocus

is

dianmarbad t ar mo mhuintir.
sen nach gcualaid nrd do ghoil n do ghaisced fer nEirenn ar
marthain n ar mrchuimne ariam roime sin ocus co ndbeorad

adubairt

adubairt-

cia dorigne in

///

27

Gilla.decair.

[156, 157

mhic Niuil mhic Fhniusa farsaid as


Eirinn co deod ocus co deired in domain. is ann sin do thgaib
Fionn ocus r na Sorcha pubail uaine ilchrthach s comair
choblaig irdrg Ghrc is in phuball irraibe Goll mac Mrna
ocus Oscar mac Oisn puball fa choimnesa dib do shlgaib na

s sliocht nGaodail ghlais

crche.

Do labar irdr Ghrc in trth sin ocus is ro rid cia do


ghbainn do dhgail maslaid ocus marbtha mo mhuintire ar Fionn
ocus ar rg na Sorcha. do ghbair mise ar mac irdrg Frangc.
ghluaisios roime ac tinl a thromteglaig ocus tuc agaid ar in
bpupaill irraibe Fionn ocus r na Sorcha ocus mar atchonnairc
Goll mac Mrna sin cirgios ina choinne ocus ina chomairchios.
:

||

do dnam a Ghuill ar Oscar. do b'il liom


dnam ar son Fhinn ar Goll. n dn ar
ir is do lm as m do flonnad
gcathaib ocus gcomlannaib ocus lic damsa comrac in lae aniu do dnam ar son

crt sin

do

comrac
Oscar

in lae

Fhinn.

tuc Goll ced in chomraic d'Oscar ocus tuc Oscar ocus

b'il let

andiu do

Franc agaid ar a chiie- in tan sin mar dh dhrecan


n mar dh ruadbuinne lasrach lethanmire n
mar dh thuinn robarta rghire ac dul tar bennaib cairrce ba h
sin teist ocus tuarascbil na dise deglaoch sin.

mac

irdrg

ar dhsacht

Do irig Goll mac Mrna ar gcengal a chuirp ina chaithided


ocus tuc ruathar lidmech lnchalma faobrach fuiltech foirniata
borb trinbheoda coimnertmar nemheciach f mhuintir ocus f
mhirtheglach mic rg Franc n co nderna duille siabartha
sechrnach soghluaiste dob gur fgbad cinn gan cholna ocus
cuirp gan anmanna ocus mn gan feraib ocus mithrecha gan
.

mhacaib do'n mhrruathar sin.


Is ann sin do dhlthaig Oscar armghlonnach thasach ar
dchennad ocus ar tabairt aididh ar mac rg Franc ocus arna
dhchennad do fllios ar Ghoil ocus chuidigios leis in mit nr
marb do mhuintir ocus do theglach mhic rg Franc do marbad.
ocus c\o chroith cenn mic rg Franc bfiadnaise choblaig irdrg
Ghrc ocus do licetar gir coscair ocus commaoidte re Fionn
||

ocus rena mhuintir ocus gir


muintir coblaig irdrg Ghrc.

dubachais ocus

domenman

re

Do labair r Ghrcf'n am sain ocus is ro rid cia do gbainn do dgail mo mhaslaid ocus maslaid mo mhuintire ar Fonn
ocus ar rg na Sorcha. do gbair mise arsa in macm mr mac
:

In Gilla

158,159]

decair.

271

na hAfraice. gluaisios roime collon a shlig cus[in bpupaill


irraibe] r na Sorcha. mar atchonncatar clann rig na hlnnia sain
do irgetar ina choinne. crt do b'il lib do dnam ar Fionn. do
b'il linn comrac in laoi andiu do dnam ar do shonsa ar Ferarg

dach frchalma mac


bfuilt sel

comraic ar

na hlnnia.

rig

mo

n dnfair ar

Fionn

luighim fm armaib
bud fhaide ar do thuillem n

thuarastal.

ocus gaiscid nach biam n


thuarastal muna dtugair ced comraic dinn ar iatsan.

do

irgetar na huaithneda coimchliste catha

oirbertacha

.
j|

ocus tucatar

in

is

ir n

goile
ar do

ann

sin

ocus na honchoin

gleo gibthech grinemail ocus in

irlech aduathmar ainiarmartach ocus in torann trnmr d


chile gur bhrisetai craoisecha crannremra cinnderga crfhairsinga ocus gur scaoiled a gcathbairr chunna cherdamla re tuargain ocus re tinnios na dtrnlaoch sain. imthsa chloinne rg na
hlnnia do dchennad in macm mr mac rg na hAfraice leo i
bfiadnaise na sluag sin ocus chraithios [Feradach] in cenn i
bfiadnaise chatha irdrg Grc. do licetar gir coscair ocus com.

maoidme

re

domenman

Fionn ocus rena mhuintir. ocus gir dubachais ocus


re muintir irdrg Grc.

Do 'abair irdr Grec in uair sin ocus is ro rid cia do


gbainn do dgail maslaid mo mhuintire ar Fionn ocus ar rg na
Sorcha. do gbair mse ar mac irdrg Grc fin ir dobrad
:

cig fir dc liom do chomrac risna cig feraib dc atit ac Fionn


ocus dobrad fin cenn Finn chugat ocus dobraid cach fer dom

mhuintir cenn

Do

fir

d mhuintir

leis.

aontuma ac

rg Grc .i. Taise thaoibghel a


mhuir s na srothaib ocus in tSinann
s na haibnib oeus iolar s in nlaith is amlaid d chuaid ar
dheilb ar ilne ocus ar fhaicsin tar mnib na cruinne ocus tuc

hainm

b ingen c
.

ocus amail

tit in

grd cmaise d'Fionn ar mit a theiste ocus a thuarascbla ar


fedh in domain. ocus iarrus mar athcuingid ar in rg fin do
licen d'fchain in chomraic sin do bi itir Fhionn ous a derb||

tuc in r in ced sin di ocus ruc a cumal coimdechta li.


ann sin tuc mac irdrg Ghrc agaid ar in bpupaili irraibe
Fionn ocus r na Sorcha. aithgnim so ar Fionn comrac nfir do
b'il le mac airdrig Grec d'faghbil uaimse .i. fin do chomrac
liomsa ocus fer dom muintir do chomrac leisin bfior d mhuintirsen. is ann sin tuc Fionn ocus mac irdrg Ghrc agaid ar a
chile mar d leoman lnchalma n mar d nathair nime ar
brthair.
Is

In Gilla

272

decair.

[160, 161

naimdenus n mar d ghrb ingnecha ina ngaisib casluatha n


cor chrithnaig in talam tromfhdach fna gcosa ocus gur theilgetar a gcuilg comdrecha ndidib ocus nglacaib re deithnios
.

naltaib ocus
le degbualad na dise deglaoch sin gur clos
nimchianaib iat. is ann sin tuc Fionn bim toirtemail trnbuillech do mhac rfg Grc gur dhiubraic a chenn d cholainn ocus

ocus

d chaolmuinl do'n bhim sin. do liced gir coscair ocus


commaoidme le. Fionn ocus lena mhuintir ocus gir dubachais
ocus domenman le muintir choblaig irdrg Grc. is ann sin do
tcbad a lia s a lecht cus do scrbad a nanmanna nogaim s
.

|{

cionn cach nfir dob ocus c mr in grd tuc Taise thaoibgc!


d'Fionn roime sin tuc a shecht noiret do ghrd do le linn a
derbbrthar do marbad ocus chuirios techtairecht s sel dochum
Fnn d furil fin air ocus ba luthgirech linintinnech re Fionn
.

sin.

Taise thaoibgel in oidche sin


arna mhrach ocus atrubrad

Elaigios

msclus
d'ldh

in r

dochum

dochum Finn ocus


leis

Taise thaoibgel

nr chaoin s dth a mhuintire acht Taise

Finn.

co
thaoibgel ocus adubairt gidb dobradh chuige Fionn
dtiubradh seoid ocus maoine do. do labair taisech tegiaig do
i

mhuintir in rg ocus

adubairt

is

comaill

damsa a ndubrais

ocus d gcomallair dobrad in ingen chugat Fionn ir at


craob derscnaigte lainn agam ocus d bfuighbinn slig in
domain ar aonlthair do chuirflnn ina dtoirchim suain ocus
.

srchodalta iat re foghar mo chraoibe do chrothad s a gcomair,


gluaisios in taoisech teglaig ocus tuc agad ar in bpupaill irraibe

Fionn ocus

na Sorcha

ocus chroithios

in

chraob s a gcomair
iat ocus

ocus do chuir ina dtoirchim suain ocus srchodalta

ghoidios Taise taoibghel 'm oidche sin. ocus is comairle dorigned le rg Grc rucad Taise taoibghel chuige ars gan n bud
||

d mhuintir do marbad le Fionn ocus do chuaid roime co


crochaib na Grice.
Chrithnaigios Fionn arna mhrach Taise thaoibgel d'ldh
ocus do b co dubach domenmnach i ndiaid ingine in rg. a
Fhinn ar r na Sorcha n bodh dubachas n domenma ort do
churnaid na hingine ir rachadsa co dtiug siig let co crochaib
na Grice ocus dobram ingen rg Grc linn ar ais n ar icin.
.

ocus adubairt

in laoid

In Gilla

i62, 163]

B uadach

dccair.

273

mhic Chumaill fuaras doilges 'n debhaid


buada do bidbad ingnad do bheith it bethajd
S lig na Grice co dtuille do btar uile ar th'agaid
acht triar ocus tr cetrair nocha raib d'fedain agaib
L etsa is led becn buidne a mhic Chumaill na mrslg
duitse ba bec in pudar r na gcurad do chlaochld
A onmac irdrg in domain do fuair aided ret armaib
le do muintir as a aithle
do thuitset maithe in chablaig
[T aise taoibgel do breith uait do'n irdrg saidbir sluagach]
f'n gcs n b co dubach
biaid do thuras co buadach
sin a

ar mbreith

do commradh l aonaig ocus rdna Sorcha ocus atchonncatar na


bratacha blithbreca breclomtha ocus na meirgeda maothsril
ocus na glaschloidhme comrigne catha re guailnib na gcurad
ocus na gcathmled doireda dltha dianmra do shlegaib sta
sithrigne s a gcennaib ocus Diarmait dtsholais Duibne
haithle na laoide sin

oirechtais le

Fionn ocus

le rg

||

dtosach na fedhna frmire

sin. aithgnios Fionn ocus chuirios


flnnbheoil
d
Fergus
chuige
fhiarfaigid de cia in elada sin n
cia in chuidechta irraibe n in bfuair scla a mhuintire chuige.
.

gurab sin gruagach in ghaiscid ocus gur


do
eladain draoidechta gurab Abartch mac
trna
fhoillsig
Allchaid tuc na cic fir dc sin Fhionn co tr tairrngire. is
comairle dorigned le Fioftn 6 do ruc mac i Dhuibne ar Gholl
ocus ar Oscar a gcur co crochaib na Grice ar chenn ingine in
rg ocus Fergus do chur do maoidem a nchta ocus a nthasa
leo ocus fin ocus in chuid eile d mhuintir do dhul co tr
tairrngire ocus gidb aca bud luaithe ann fuirech lesin gcuid
adubairt seisen

cile.

Is ann sin do desaiged long luchtmar lnibsech d'Fionn ocus


d mhuintir ocus n haithrister sclaigecht orra n co rabatar dtr
'

tairrngire.

irraibe

ocus atchonncatar

Abartach

taonach ocus in trdoirechtas


chuirios Fionn techtairecht

in

mac Allchaid ocus


.

||

chuige d'iarraid a mhuintire air n cath do thabairt do. is comairle dorigned le hAbartach aisioc a mhuintire do thabairt d'Fionn
ocus a bhreth fin do thabairtdo ina mhaslaocus ina mhirsiubal.

ocus ruc Fionn abhaile d longport fin ocus do b in fhled as ferr


d bfuair Fionn ariam ac degtabairt do ann ocus fhanus Fionn i
dtr tairrngire n co mbrfaits Goll ocus Oscar air.
.

Do

desaiged long luchtmar lnibsech bhennchorr bhlthdaingen do Gholl ocus d'Oscar ocus tucatar cl le tr ocus
.

1 }1 Gilla

274

decair.

[164, 165

agaid do mhuir ocus do chiumsaib na bchna brecuaine

bhennaib fergacha fiarghruamda fuairfhliucha na

is

*do

ocus

fairrge.

do ghluaisetar rompa co lidir saothrach siubalghrod co rabatar


ac istecht re faoidh na muc mara ocus na murduchan ocus re
piastaib ingantacha na haibise gur ghabatar cuan ocus calad-

phort

long

gcrochaib na Grice glanilne. ocus do thairrngetar a


ninad nr fht tonn a tuarcain n a minroinn n
i

dtr

carraic a combrised
isin

nGric.

na

cirte ocus cethra

airedaib cia

ocus atchonncatar uatha cathair na haithne

ocus ar ndul ar

hainm
n

crche.

in chathair

dib fuaratar aodhaireda na

tr

d'fiarfaigetar

atchonncatar

ba chenn

scla
.

do na haod-

cia

h in chr-

||

d'fiarfaigetar na haoddiamra
doeolais rucad iat in
nglenntaib
uair nach raibh fios na cathrach sin n a hainm aca ocus adubradar gurab sin cathair na haithne isin nGric ocus nach
raibhe isin doman cathair ba lia lm lidir laoch ocus curad ocus
crt dognam anois
dronga dianmra le goil ocus gaisced in

och ina raibe

cia

airedha dobsan. in

uirre.

dognmaois ar Goll acht dul isin gcathTaise


ocus
taoibgel do tabairt linn ar ais n ar icen. n
raig
dnfam ar Fergus finnbeoil tabraidse fighe cethardualach ar bar
ar Oscar re Goll.

crt

bfolt ocus innsid gurab' fileda faobracha focailcherta sib at ar

siubal

ar

rgaib cornta certbrethacha na


ar Goll d niarrthar elada orrainn.

cnstaidechta.

crt

dognam
dognadsa elada ar
bar son 'ar Fergus finnbeoil. dorignetar amlaid sin ocus do
ghluaisetar rompa dochum in dna ocus do bhuailetar bim
fleisce fri frdorus na cathrach. ocus adubairt in dirseoir nach
.

raibhe in

sin

mbaile

co ndechaid s

dochum

nach

seilge ocus

raibhe istig acht Taise taoibgel ocus a cumal coimdechta ocus


nach dticfad aonduine ina cionn n co dticfad in r abaile.
.

||

ocus do

commrad

selg mribsech leis ba chennba limderg laoich ocus ba chenntrom gillanrad


ocus gairbteglach in rg i ndiaid na seilge tromtorrthaige sin.

Tinic in

derg coin

bennaigit do'n rg ocus fiarfaigios in r scla dob ocus ruc leis


istech co cathraig na haithne iat ocus aithgnios Taise taoibgel
iat ocus nr labair riu. ocus in trth tinic am codalta ocus suain
.

eladan anaithnid sin do licen


do
dnam
li
ocus do chuatar i
sclaigechta
nntseomra ocus do licetar a naithgne dochum a chile ocus

chuca iarrus Taise taoibgel


li

fin

in taos

dochum

fhiarfaigios

Fergus

di crt in tinnell

nlchad

dochum Finn

In Gila

i66, 167]

decair.

275

adubairt sisi co rachadh in r dochum na selge ctna arna


mhrach ocus co nlchad fin le Goll ocus le hOscar d'innsaigid
na luinge a dtncatar. do chuaid in r dochum na seilge ocus
laigios Taise thaoibgel le Goll ocus le hOscar co rabatar dtr
tairrngire ocus tchonnairc Fionn in cicer sin uada tuc baramail aithgne dib ocus adubairt gur b'inmain leis na daoine re
ars.

a saimeoladh

iat .1. Goll ocus Oscar


Fergus rlnnbeoil . Taise
a
cumaf
coimdechta.
ocus
taoibgel
In uair rucatar a mhuinter uile ar Fionn adubairt Abartach
mac Allchaid le Fionn a bhreth fin do bhreith ina mhasla ocus
.

||

ina mirshiubal.

adubairt Fionn co licfedh s in tuarastal do

ghell s d'Abartach ocus in bhreth i nagaid a chile. n fhuil


maith damsa ann sin ar Abartach ocus fer aithise ocus mla-

bartha na finne mar at Conn mac Mrna gan a bhreith fin


do tabairt do. renna nime gcoraigecht ormsa ar Conn nach
bud rid mise muna bfuigbed sin. ghellus Abartach sim do
Chonn ocus is breth ruc Conn ar Abartach na ceithre jnn
dc do b'ferr dtr tairrngire do tabairt leis re cois a mhn fin.
ocus a bhen fin do chur nerbali eich in ghilla dhccair mar do
b Liagn luaimnech luachair dhegaid ocus na ceitre mn dc
niareile sin d mhuntir [ac marcaigecht uirre] n co mbiadh
i.

thar chorca Dhuibne.


Ocus bodh a f hios agat nach r n airget tuc Conn do bhreith
acht amail mar adubramar .i. na ceitre mn dc do b'ferr dtr
tairrngire do tabairt leis mar aon le mnaoi Abartaig ocus ben
i

||

Abartaig do chur i nerball in eich mar do b Liagn luaimnech.


ocus na ceitre mn dc eiie do chur ar marcaigecht mar do b
seisen ocus in chuid eile d mhuintir n co mbeids gclochn
chinn chait i niarthar chorca Dhuibne.
Ag sin do mhuintir a Fhinn ar Abartach fchus Fionn do
cach taob de ocus n f haca s Abartach shos n shuas. ocus ruc
Fionn Taise taoibgel leis co hAlmain lethanmir Laigen ocus
dorigensat banais na dise sin.
Gurab sin traigecht ocus echtra in ghilla dhecair ths co
i

deired.
.

Finit

Cetharnach i DhomnailL

276

[64,64*

[Echtra in chetharnaig chaoilriabaig n chetharnaig i

Dhomnaill do rir

dhruinge~\

L d raibh O Domnaill mbl tha Senaig .i. Aodh dub mac


Aodha ruaid mic Nill ghairb mic Thoirdelbaig in fhona ag
i

caithem

fleide

ocus fsta ocus maithe ocus mruaisle a thre ocus

a thalman maraon

gacha bd ocus

le

ris

do

fritheolad ocus

do

ocus

sen gacha dige ar chena.

nua

frestlad iat le
in trth fa

subach

gcoitchinne is ann do labair


gallglch do mhuintir i Dhomnaill ocus is edh ro rid dar
sln d ar s n fuil as so go mr tige rfg Grg tech as ferr in

sthach

somhenmnach cch

uile

in tech so

sin tech so

Ar

ar fichit at
.

Giliagin

muinter

ds ar fhichit as binne in in ds

mar at Conn maolruad O Raithbertaig Diarmaid


Cormac O Ciaragin Tadhg O Crugadin ocus

nach nirmither sonn.


gcomrd sin dib atchonncadar chuca

eile

in

in

cetharnach

ocus
caoilriabach ocus in tuisge ac plibarnaig ina bhrgaib
barr a d cluas trna shenfuan ocus leth a chloidim nochtaithe
.

dtaob shiar d thin ocus tr gaethe boga bunloiscthe chuilinn


dheslim aige. go mbennaigid dia duit a i Dhomnaill ar
s.
go mbennaigid dia duitse ar O Domnaill c thaob as a
ndn monaidh i mbaile
dtngais a glaoich anaithnid ar s.
i

ina

||

rg

Alban do chodlas

arir ar in

cetharnach

bm

l in Ile

gcionn tre l Manainn l i Rachlainn ocus l eile ar fionnsliab Fuait ocus is duine siofidech suairc
charn na foraire
siubail m ocus agatsa atim anois a i Dhomnaill ar s. goirter
i

chugam

in dirseoir ar

an tusa do

Domnaill. tnic

lig in fer. so istech ar

in dirseoir

dirseoir ocus n fhacas ariam roime so

Dhomnaill ar

immach

cetharnach

in

ir n

in tan as il linn fin.

mar

lthair

lig thort

ar in

a i

usa linn techt istech in dul

suidh

fed n n shuidfed ar in cetharnach

do

Domnaill. n

si'os

ar

ir n

Domnaill. suid-

dhnaim

n ar bith

Domnaill fris gan fregrad do


ir b'ingnad leis c cinl duine bhiadh ann do thicfadh istech
isin dnad gan' dirseoir n nech eile d fhaicsin ag in dorus n
acht

as

il

liom

fin.

d'ist

65

Cethamach Dhomnaill.

65*]

277

go dtrla ar lr rais i Dhomuaill ocus do bhdar in lucht


eladan go grshilech ag fchain fair.
Seinn port ceoil dinn a Chonin mhaolruaid i Raithbertaig
ar in cetharnach do sheinn Conn maolruad port ceoil ar
chomairle in chetharnaig. seinn port dinn a Dhiarmaid i
Ghillagin ar in cetharnach sheinnios Diarmaid duan ocus
degcheol do. seinnidh ceol dinn a Chormaic i Chiaragin orus
a Thaidg i Chrugadin ar in cetharnach ocus do sheinnedar
na fir sin 1 fraischeol do'n chetharnach.
Acht chena do sheinnedar na saoithe sin uile cuir ocus puirt
.

||

sligtecha siublacha taigenta taitnemacha ocus cuislenna ceoilbhinne cruite go gcuirfids daoine ina gcodlad le fuaim in cheoil
.

shrbinn shde do sheinnset.

dar

tr

slnaib d a i Dhomnaill ar

cetharnach do chualas tuairisc na muintire bh re seinnim

in

gach uilc mar bh lucht eladan Bhelsibub Abiron ocus na prinnsada puiblidhe (sic) ag imirt na niarann ocus na nrd i bfrochtar
ifrinn
n chualas doicheol as m in do mhuintir ar s.
Is ann sin do rug in cetharnach ar in gclirsig ocus do sheinn
.

s cuir ocus puirt shligtecha siublacha taigerta taitnemacha ocus


cuislenna ceoilbinne cruite go gcuirfide mn r nidnaib ocus
.

||

ocus curada arna gcrchtghonta


ocus
aos
ocus
nugad
greslinte in domain i dtoirchim
galair
suain ocus srchodalta le foghar in cheoil frbhinn sde do sheinn
fir

ocus laoich arna ledrad

s in tan sin.

dar sln d ar

Domnail do chualas

finn shos

isin

talam

mar bh Fergus fionn mac Forgaide ocus Sennach


ocus Suanach mac Senaig ocus scolg chille cuilinn.
.

O Doirge
ocus bacach beinne Boirche
.

na

tuairisc

muintire bhos re seinnim ceoil sde isna cnocaib ocus

s iat

do chuired daoine chum

chum gola ocus drong eile chum gire n


chualas ceol bud bhinne in do cheol ir is duine rbhinn tu ar
codalta ocus daoine

Domnaill. bm

binn

is l

irig suas

serb ar in cetharnach.

Eg. 164, f. 148: do shinneadair na saoithe mra sin cuir agus puirt agus
ciuil agus silteacha seanma agus cuislionna ted bhinne tiaghur dar
mo bhriathair air an cearnach do chual- fn. tuairasgabhail bheilsibub agus
abrn agus shatain dhamhloid agus sop seit agus athuinne agus prionsdubha dorcha puiblidhe dubhneallaibh ochtair ifrinn n chuala fin ceol ba
mhesa no sibhse sinn fin raod dhuinn air 6 domhnaill do dhan no n dhan
air an cearnach oir n dhenad acht mur as il liom fn.
leg.
1

adhbhann

...

ocus slighte siltecha senma ocus cuislenna teidbinne taidhiuire


agus prionnsada duba dorcha pobai! duibnlaig

adbanna

ciuil

Cetharnach i Dhomnaill.

278

a chetharnaig ar in fer fritheolta ocus suid


i

Dhomnaill

[60: eeb

gcumaid ocus

tabairt cuire dhuit

ir at s

ag
gcuimhrinn
rachad ar in cetharnach ir n bhiad acht mar chrochaire
ghrnda dhnfadh ealada do dhaoinib maithe. ar in adbar sin
n rachad tairis so suas acht cuinds a maith chugam anuas ms
mian leo. ocus ann sin do chuiredar inar ocus atn ocus line
.

riabach ocus matal


sin culaid

cetharnach

orm go

ir

dochum

leisin bfer fritheolta

||

Domnaill chugat ar s. n
n beidh aonn ie maoidem ag

do chuir

in chetharnaig.

hil liom

ar in

duine maith

in

brth.

sin do chuiredar fiche marcach arna gcengal i narm


nided ar gach leith do'n dorus immuig ocus s a chionn
sin fiche gallglch ar gach taob de d choimt istig cus immuig

Is

ocus

ann

im dhirsib in din ir do brethnaigedar nr ba dhuine saogalta


.
crd do il lib riu st ar in ctharnach. dob il linn tusa do
choimt ar O Domnaill. dar tri slna d ar in cetharnach c
maith sibse is bar gcoimt n hagaib do chaithfed mo phrinn
amrach. a dh c heile ar O Domnail.
gcnoc Aine ar in
cetharnach d mhle dg Luimnech amach it
bfuil Seaan
mac an iarla i nDesmumain. dar sln d ar gallglch dob d
.

bfagainn thu ac cur aonchuir dot go maidin dognfainn mell

comchruinn ar lr le cl tuaige dot.


Is ann sin tug in cetharnach lm f'n gclirsig ocus do sheinn
cuir ocus puirt ocus cuislenna ciuil go gcuirfide fir ghonta ocus
mn r nidnaib ocus aos othair ocus greslinte in domain ina
gcodlad le fogar in cheoil chaoinbinn fsde do sheinn s. c
.

a ghallglcha ar in cetharnach so chugaib immach m


bfuilt
ocus dnaidh grchoimt n biad ar siubal uaib. mar do chuala
in chtghallglch na briathra sin ro irig ina shesam ocus do
thg a thuag ocus do bhuail in fer fa nesa do gur thresgair go
:

||

.
tchonnairc cch imroll urchair in fhir do thgbadar uile
a dtuaga go fochmar frnimnech i nagaid in chetharnaig le
bimennaib brogmara ar amus a chinn gidedh is ar fer aca

lr

do tharla gach buille dob sin, is amlaid do chuir in cetharnach na gallglig ag gabil do chlaib tuag ar a chile idir
mharcach ocus ghallglch co rabadar uile ina gcosair chr.

fin

tinic in cetharnach

gan fuiliugad gan foirdergad fair d'innsaigid


in dirseora ocus adubairt fris fiche b ocus cethrama d'ferann

tsaor d'faghbil

Dhomnaill do chionn a mhuintire d'aithbeo-

Cetharnach i DhomnailL

67; 67*]

ocus cuimil in luibsi ar s do charbaid uachtaraig gach


dob ocus ireochaid sln ars. dorigne in dirseoir amail

ugad
fir

279

thegasg

rama

in

cetharnach do

ferainn

ocus fuair in fiche b ocus in cheth-

nDomn.iill ar son a mhuintire d'aithbeougad.

Trla Seaan mac in iarla .i. iarla Desmuman in trth sin


naonach ocus
nrdoirechtus ar faitche a dhna ocus a dhegbaile
fin. fchain d dtug tairis atchonnairc s in cetharnach
caoilriabach chuige ocus leth a chloidim nochtaithe
dtaob
shiar de ocus a shenbrga ln d'uisge ag fedalaig uime ocus
barr a d cluas trna shenfuan ocus bonnsach bogloiscthe ina
lim aige. go mbennaigid dia duit ar in cetharnach. go mbennaigid dia duitse ar Seaan mac in iarla cnas a dtngais a
glaoich ar s.
dtig i Dhomnaill mbl tha senaig do chodlas arir ar in cetharnach
ndn monaid mbaile rg Alban do
chodlas in oidche roime sin ocus ann so agat anocht a mhic in
iarla r s. c hainm at ort ar mac in iarla. Dubhartn O
Dubhartin m'ainm is mo shloinned ar in cetharnach. c slige
ar ghabais chugainn a Dhubartin ar Seaan. d'es ruaid mhic.
Modhairn frisa ridter Sligech ocus go cis caomlainn Corainn.
'n gCorann go coirrshliab na seghsa ocus go mig luirg in
Dagda ocus do leth taoib Chruachna maige hAoi ocus do
mhaig mhucraime do chrochaib ua gConaill ghabra ocus go
soiche thusa anois a Sheaain mhic in iarla ar s. tugad Dubartn
istech ocus d'l deoch ocus ro niamghlan
a chosa ocus do b
ina chodlad go trth irge do'n ghrin arna mhrach.
Tinic Seaan mac in iarla ar cuairt chuige f'n am sin ocus
do labair s leis go mn muinterda ocus issedh adubairt dar
liom is fada do chodlad ocus n hingnad duit ir do b'fada do
shiubal and acht do chualas go rabais trigthech ar lebraib
ocus ar chlirsig ocus bud maith liom do chloisdin ar maidin ar
i

||

||

Seaan. atimse rthrigthech isna heladnaib sin go deimin ar in


tugad lebar chuige ocus nr lig aonfhocal tugad

cetharnach.

d innsaigid ocus nr sheinn aonphort.


ndechaid do cheol is do ligenn uait ar Seaan mac
clirsech

ar in adbar sin dorignes rann duit 1

cosmail go
in iarla ocus

is

nach leighenn aon lebhar ar dia is mr


nach bfuil maith ina mhebair Eg. 164, f 151 b: a dia is mr an
chliu nach leighionn le lebhair dubhartn dubhartn sgan aonfhocal do
mheabhair Eg. /66, f 10
duartn duartn n leighenn s lebhar a
dhiadh is mr a chloigenn is gan aon fhocall age do mheabhair
1

an

ms. :-dubhartn dubhartin

cl

Cetharnach i DhomnailL

sSo

U
Mar do

ch a dhia

is

Dubartn

mr

in cl

Dubartin

[68; 68

nach lighenn lne lebair


's gan aonfhocal do mhebair
f

chuala Dubartn fin d chined ocus d imdergad


Sheaain mic in iarla ocus do lig

s ar shenlebar shenchais

dorug

go stuama stuidrtha blasta binnbriathrach . dorug ar


iarum ocus do sheinn s fraischeol caoinbhinn cuislennach co gcuirfedh aos galair ocus greslinte in domain

s sos

in gclirsig

dochum

suain ocus srchodalta re fogar in chaoincheoil titbhinn tsde do sheinn s, is frbhinn in fer eladan tu a Dhubartin ar Seaan mac in iarla. bm l binn is l serb ar Dubartn.
|f

D'is medin lae d'irig Seaan mac in iarla immach ar chnoc


Aine ocus Dubartn maraon ris an rabais ar in gcnoc so riam
roime so a Dhubartin ar Seaan. do bhdasar Dubartn maraon
.

maith ar a ndechaid cl selga ocus fiadaig ocus fianmar do b Fionn mac Cumaill 1 mic Thrnmir
mic Bhaoiscne mic Fhiacha saidbir mic Bric mic Dhairne duinn
mic Dhegaid. do bdar na mirfinneda ann .i. Oisn mac Finn
re duine

choscair inalld

ocus Raigne mac Finn ocus Oscar mac Oisn ocus Glndubh
ocus in Dubchosach beinne gulbain ocus in Dubthuath ocus
.

Art mac Mrna

ocus Goll

ocus Conn

ocus Beith barrghlas


mac Mrna maille ris. do suided in tselg f'n gcnoc so ocus do
cuiredh ml muige re mullaigib ocus sinnaig ar sechrn ocus
bruic a broclasaib ocus eoin ar eitiollaig ocus laoig arna lua.

ghail linn.

ocus do ghabamar ag istecht re mongir na mled


ocus re gothaib na ngadar ocus re

ocus re snom na slabrad

2
grsacht na ngillanrad co ndechaid fiad ballach binderg ann
so siar reomainn ocus do b ilar datha ann. do lig Fionn a
iallchoin d innsaigid .i. Bran ceoilbhinn in ch ghel ocus in
.

||

1
Eg. fj,f.fj2: Fionn mac Cumaill mic Trnmhir i Bhaoiscne mic
Fiacha saidbir mic Bric mic Daire duinn mic Deghaid do bh mac Finn
ann .i. Oisn mac Finn ocus Cairell a mhac agus Roighne roisclethan mac
Fhinn agus Diarmaid Duibhne agus Oscar mac Oisn Garadh glndubh
Dubhchosach agus Dubhach Art mr Goll Conan agus Beithi barrgheal mac
Mrna fairis ann
.

2
Ibid.
do cuiredh fiadh ballach binderg siar ann so romhainn ocus do
bh iolradh gacha datha innte do lig Fionn mac Cumaill iallchoin do bh
aigi lithe .i. sithlear in ch ghel ocus in ch chruadlethan ocus mac an
truim ocus lim tar luachair ocus do chuadar na coin ann ag dul tar in
maoilinn sin siar fhchus Seaan mac in iarla do'n taobh shiar de
[ocus] sos
n suas soir n siar budh dhes'n budh thuaid n fhacaid s in cethernach
:

ocus n

fios

do

cit

ndechaid uadh d'rdaibh

in

domhain

Cetharnach i DhomnailL

69]

ch chrn Enn

ocus

mac

in

281

truim ar limnech luath tar

1
[sliab] luachra siar.

fhchus Seaan

dhes co tuaidh ocus

ni

mac

in iarla thairis

fheca s in cetharnach

c hird do irdib in domain ar ghab s uaidh.


Trla f'n am sin duine maith do laignechaib

ollam re dn ocus a chos briste

ocus nr

.i.

thaob
bfis

do

Mac Eochaid

ocht sechtmained dg ag
siled a choda smera ocus fola co fig frfuiltech nr bfidir tth
n leiges d'fagbil di ocus d fer dg do laignib ocus do thithle r

legaib do b'ferr

Mac Eochaid

laignechaib aige ar fed na r

sin.

atchonnairc

d innsaigid ocus fuanbratn uime ocus lebar ina lim ocus drdn abrin d ghabil
aige. go mbennaigid dia duit a Mhic Eochad ar in cetharnach.
go mbennaigid dia duitse ar Mac Eochaid c hit as a dtngais
a glaoich ar s. i dtig Sheaain mic iarla Desmuman do chodlas
mbl tha senaig do chodlas in
arir ar s
dtig i Dhomnaill
oidche roime sin. i nOilech na rg do rugad m. bm l in Ile l
gcionn tre l i Manann l Rachlainn ocus l eile arfionncharn na foraire i sliab Fuait ir is duine siublach suarach saobnsach m. c helada duit ar Mac Eochaid. adbar legha m ar
in cetharnach. c hainm at ort ar Mac Eochaid. Cathal O Cin
m'ainm is mo shloinned ocus. d ligfesa in doichell ocus in
ghorta ocus in droichbs at innat dot do leigesfainn do chos
at sin innam gan amrus ar Mac Eochaid n go nibim tr deocha
ocus is cuma liom crt dogn cch shoin immach. an ligflr
in tglach caoilriabach

||

in doichell is in

ligfed

chena ar

ghorta diot ar' mo chomairle ar Cathal O Cin.


Mac Eochaidh. tug Cathal O Cin luib ce im-

mach

is do chuimil do chois Mhic Eochaid f


irig suas a Mhic
Eochaid go bfaicem an bfuil ruith agat. d'irig Mac Eochaid
ina shesam ocus tug sginned immach f imell in mhachaire ocus
cch ina dhiaid le huathbs gur fhgaib s in d liaig dg do
:

thorad a retha.

Dorignes do leiges a Mhic Eochaid ar in cetharnach ocus


gnl tu doicheli n gortad as so suas ticfad chugat ocus brisfed
chos sin do leigised liom ocus n h sin amin acht in chos
.

m
in

1
Eg. 166] f. 10 b\ tar sliabh luachra siar agus dar liom ar se do chloinim
anois caismirt na bhfer thionnall agus fead ghair na bhfear fiadhach luightha
na laochradh agus maoidhebhna bhfear oglaech ar na morchonaibh agus dar

liom do chim an fiagh ag gabhaill an niar agus an fhiann inna dheigh agus
an conhart ar mirre agus ar dasacht inna dhiadh fachas s. mac an iarla

Cetharnach i DhomnailL

282
eile

ocus n

muc

ocus

lithe

ar Cathal

lega na bfiann tu as sin suas. n dhnar


ocus at ingen lainn agamsa ocus dobrfad
is tr ct caora is tr ct
ct b is tr ct capall

tr

||

ocus biad

70

leigisfid

Mac Eochaid
duitse

[69/';

Cin

am

fin

at

chliamain mhaith agat.

glan n

at

maith

sin

grnda beidh

agam.

Do

chuir

mac Eochaid

mhr d hollmugad

fled

d commis ba

is

O Chin
chuirm thgbus Cathal O Cin air is nr luaithe
mol mongruad l mrta in Cathal ag dul tar maoilinn in chnuic
b ar agaid in bhaile. tinic in fer fritheolta chum Mic Eochaid
ocus iss adubairt in liaig t b agat hUlltaib d ngoirter
Cathal O Cin n luaithe in mol mongruad d ngoirter in gerrfhiad in eisen ag dul tar maoilinn in chnuic t thall is ann sin
1
dorigne Mac Eochaid in rann mar lenus:
rad do Chathal

hinchsithme

ocus

tan fa hollam in fhled

in

in

liaig a

mac

hUlltaib inmain

mar

in athar 'n ird tuaid

Ghluaisios Cathal

is

inmain Ulltaig fin


fuair Cathal O Cin

mairg

Cin ocus n derna fos n frithairisem n

ConSligech. ocus is sin trth ocus uair f a raibe


chobair ag dul do dgail chlibn na caillige connachtaige forsin
gcaillig muimnig ocus ar mbeith do ag imthecht atchonnairc
go raib

||

in

cetharnach caoilriabach chuige. go mbennaigid dia duit a

Choncobair ar in cetharnach. go mbennaigid dia duitse ar O


Conchobair ocus c hit arrabais anois ar s. do bos arir i
lagan Laigen i dtig Mhic Eochaid ocus do bos in oidche roime
sin d mle dc Luimnech
gchoc Aine i dtig Sheaain mhic
do bos in oidche roime sin i dtig i Dhomiarla Desmuman
ocus ndn monaid i mbaile rg Alban
naill i mbi tha senaig
in oidche roime sin. i nOilech na rg do rugad m. bm l in Ile
ocus l gcionn tre l i Manann ocus l i Rachlainn ocus l
ir is duine suarach
eile ar fionncharn na foraire i sliab Fuait
i

c hainm at ort ar

siublach saobnsach m.
Gilla d.as

ainm damsa

ar s

Conchobair.

crd ghluaisios sib as bhaile ar

ms. liaigh hulltaibh inmhain mar is inmhain olltaig fin a mhic an


athar 'n ird shoir n mairg fuair cathal cin Eg. 164,/. 11 b: liagh
olltaib inmhain liagh mar as inmhain olltaigh fin mac an athar 'n ird
.

tuaid

mo

mhairg do

fuair cathal cin

inmbain liaigh mar is inmhain


mairg a fuair cathal cin
.

Eg. /66,/. 133 b: liaigh a hulltaib


mac an athara 'n ird tuaid n

ulltaig fin

Cetharnach i DhomnailL

70 b ; 71]

283

dochum catha i nagaid na muimnech do thiagaim ar


Conchobar, d bfoisteochad sib mise do rachainn lib ar Gilla

Gilla d.

mo bhrithir ar cetharnach do mhuintir i Chonchobair


amin nach bfoisteochamaois thu acht n ghbmaois cennach n cumha is do leithid do beith linn. n libse do rachainn
ar Gilla d acht le hO Conchobair ocus do bfidir nach misde
d'O Chonchobair mise beith leis. crt as cennach duit a Ghilla d
ar O Conchobair. n iarraim acht gan lethchuma do dnam orm
ar s in fedh bm friut. doghbair sin ar O Conchobair.
Do ghluaisetar rompa tar Sinainn siar ocus fir Chonnacht uile
i naonrim
go dtugadar sgeimell tr l i ndiaid a chile mesg
muimnech ag slad ocus ag breith leo gach n ba hinaistir ocus
d.

dar

n h

||

ag cruinnechad a mb is a gcapall is a dtrd co haoninad. fuaradar tr ba breca ocus tarb maol na caillige muimnige ocus tug O
Conchobair

do'n chaillig chonnachtaig i nd/gail a clibn.


ag timin na creiche co bfacadar gasrad d

iat sin

nr bfada dib

Muman

ac trigecht i ndiaid a dtna. is ann sin tinic


d
do
lthair i Chonchobair ocus tuc a rogha do in
Gilla
chrech do thimin n in tir do chosg. adubairt O Conchobair
gur b'ferr leis in tir do chosg. fillios in Gilla d ar in tir ocus
boga ocus ceithre saigde fichet leis ocus nr iig aonurchar nr
thuit naoi naonbair do mhuimnechaib leis innus nr fhan aonduine f fhad ghona urchair shaigde do ocus d ndechadaois
fir Chonnacht uile
dtimchioll aonfhichet b dob n bbrfadaois

ciged
irv

||

fad urchair shaigde leo iat.


Ann sin do chuir Conchobair iarraid ar Ghilla d ocus adub-

chrech do thimin. fhregrus in Gilla d sin coihobann


do chuaid i dtimchioll na creiche mar luas inle corro thinil

airt fris in
is

do dhruim degretha co mbtar i bfad as


amarc fer Muman. mar atchonncatar na muimnig in Gilla d ac
ndiaid fher gConnacht co
tabairt a chii dib do deifrigetar
mbtar ag marbad gan choigiit innus gurab igen do'n Ghilla
ocus cor thimin

iat uile

filled

Mar

ar in tir ars.

sin

do ina

rith itir in tir

ocus in chreich n co rncatar

ocus shoin co Sligech ocus co dnad i


Chonchobair. tid O Conchobair istech roim chch tugad deoch
ina lim ocus nr chuimnig ar in ngilla d n gur ibh . tic in
gilla d do lthair i Chonchobair ocus adubairt co raibe ac

tar Sinainn aniar

gabil a cheda aige

ocus nr maith

le

hO

Conchobair

sin ocus

Cetharnach i Dhomnuill.

284

[71*; ya

adubairt co dtiobrad a bhreith fin do ar son in lethil d nderna

im in dig sin. adubairt in gilla d nach ngbadh sin uada


ocus nach bfuireochad n bud sia ocus adubairt co nderna

s fair

||

rann im

in

adbar sin

L ethchuma

1
:

ar Ghilla d

n cuibe do'n t dognf


n maith in breth ruc in

issedh innsimse do'n fhlaith

mise nach ndechaid leo

mb

co trig Lf
n breth chir a bheith cen nf

in t do choiscfedh in tir
mbiainnse is Murchad mac Briain ac gabil giall b is crech
tobach csa in domain mir n thiubrainn do acht a leth
.

ar cenn na

Fchain d dtuc

domain

ar

mar

in

Conchobar

tairis nr bfios

do c hird do

d uada.
ghab
Trla f'n am sin Tadg O Cellaig i naonach lnoirechtais a
din ocus a degbaile fin. atchonnairc in cetharnach caoilriabach d innsaigid ocus leth a chloidim nocht do'n taob shiar de
ocus barr a d cluas trna shenfuan ocus senbrga ln d'uisge ac
fedalaig uime. go mbennaigid dia db ar in cetharnach do
irdib in

in gilla

frecradh

gctna.

c hit irrabais anois ar

Tadg

Choncobair shligig do chodlas arir ar in


Cellaig.
dtig
cetharnach ocus i dtig Mhic Eochaid lagan Laigen in oidche
roime sin ocus i dtig Sheaain mhic in iarla in oidche roime sin.
i
dtig i Dhomnaill mbl tha Senaig roime sin ocus i mbaile
nOilech na rg do rugad m. bm l in
rg Alban roime sin.
l
i
Ile is l
tre
Manann ocus l i Rachlainn ocus l
gcionn
ar fionncharn na foraire i sliab Fuait ocus is duine siublach
i

||

suarach seafidech m. crt as elada duit ar

marga dam

Tadg

Cellaig.

ocus d dtucthsa cig


dognainn cles duit. dobrsa ar Tadg. chuirios in

clesaide maith

ar in

cetharnach

Leathchuma ar ghiolla d

don t do ni innsighimse don


nach maith an bhreith do rug an righ Misi neoch a ndeachaidh le.
ar chionn a bho go trigh l an t do choisgfedh an tir nr bhreith chir a
bheith gan digh D mbiainnse is muirech mac briain ag gabhil giall b is
crech ag tobhach cosa an domhain mir n thiubruinn do acht a leth Eg.
Leatjichuma ar ghiila d neamhchumaoin don t do n innis
164,/. I5Y b:
uaim don fhlaith n maith in bhreith do thug an rgh N mise nach ndechaid leo ar ceann na m go trgh l gidh b do choisgfedh an tir n breith
chir bheith gan n D mbeinnsi ts murchadh mac briain gabhil giall sa
dnamh creach aig tgbhil chsa an domhain mhir n tiubhrainn se dho
acht a leith Eg. i66,f. 12 b: N misie nach decha leo andhiagh na mbh
go triligh ge b do choiscach an tir nir bhreach cir do bheith gan aon
n D mbeinnse mar chich agus mhic briain agabhail giall agus dennadh
crach ag tgbhaill cosa an doumhuin mr n thuabharing do acht a leath
1

ms.

fhlaith

n cuibhe

72

Cetharnach i DhomnailL

73]

<5;

cctharnach

tr

285

simne ar a bhois ocus adubairt co gcuirfedh in


le sideoig ocus co bficfedh in d shimin

tsimin medin as

dntar sin let ar O Cellaig. chuirios in cetharnach barr a dh meor ar in d shimin do b'foide a chile
dob ocus do shid in tsimin medin d bhois. ag st cles agat
a Thaidg i Chellaig ar in cetharnach. dar mo chubais nf holc in
foirimellacha ann.

cles ar

Cellaig.

nr raib maith dhia ac fer a dhnta arsa

cetharnach do mhuintir

Chellaig

damsa dognainn

ocus d dtucthsa leth na

dn in cles t sin ns
gcig marg
chtna ar in cetharnach caoilriabach ocus dobrad leith na gcig
t

in cles t.

marg t duit. do chuir in tglch tr simne ar lr a dhernann


ocus do chuir barr a dh meor ar in d shimin leithimellacha
lir co ndechaid barr a dha
meor
dhernann-immach ar chl a lime. ob ob a dhuine ar
an clesaide caoilriabach is mistuama in cles sin dorignis ocus
n mar sin dorignes fin acht chena chaillis in tairget dognsa
do leiges. chuimlios in clesaide luib ce do'n lim corbo sln i

ocus tuc sided do'n tsimin

||

tr chlr a

gctir

Thaidg

Chellaig ar in clcsaide d dtucth cig

dam dognainn

eile

cles eile duit.

cia in cles sain

marga

ar

Tadhg.
do bhogfainn mo letchluas ar mo letchionn ocus do bhiadh in
letchluas eile ina comnaide ar in clesaide. dn sin dinn ar O
Cellaig. chuirios in clesaide a lm suas is do ruc ar a letchluais
dar go deimin is maith in cles ar
ocus do bhog ar a lethcionn
Tadhg O Cellaig. nr raib maith agatsa ar cetharnach i Chellaig ocus munab in donas orm dognainn fin in cles t.
shraig in cles eile thu arsa in cetharnach caoilriabach dn
in cles t anois. do chuir in tclch a lm suas ocus -do bhog a
.

chluais ar a lethcionn co dtinic in chluas 'n letchionn

leis.

is

cetharnach so agat a Thaidg ar in clesaide dig n


rnar.st dognmse in cles acht chena dognad a leiges ocus d

mthapaid

in

dtucth cig marga eiledham dognainn cles

eile duit.

|j

dobrad

ar Tadhg.

Tuc

in clesaide ceirtle sda

immach

as a

ocus tuc urchar inirde de co ndechaid

immach

mhla chlesaidechta

nl in aieoir

ocus tuc

mla chtna ocus d'imthig in gerrfiad ina


gerrfiad
ndiaid in
rith suas ar in tsnithe ocus tuc c bhec ocus do lig
ocus do b s ac tafann co binn ar a
tuc
gilla bec
lorg
gerr/iaid
immach as in mla chtna ocus adubairt leis dul suas ar in
as in

Cetharnach i Dhotnnaill.

286

[73 b

tsnithe indiaid na con cus in gerrfiaid tuc igben lainn innimmach as mhla eile do bh aige ocus adubairt lithe in
.

ellta

giila

ocus in ch do lenmain 1 ocus

maslad

do

'n gcoin.

b'aoibinn le

Tadg

istecht re sestn

in gerrfiad

do chaomnad gan

igben ina dhiaid co luath ocus do


Chellaig beith ac amarc ina ndiaid ocus ac
rith in

na selga co ndechatar suas

co

sin nl as aithne

lir.

Do

btar sel fata ina dtost iar sin co ndubairt in clesaide

ecal lim ar s co bfuil drochchor

g dhnam ann st tuas

ocus

is

at nf rachaid cen dgail. crt sin ar Tadg O Cellaig. at ar in


clesaide co mbiadh in ch ac ithe in gerrfiaid ocus in gilla ac dul

chum na mn. bud

dual sin fin ar Tadg.

tairrngios in tsnithe

mn ocus in ch ac
creim chnm in gerrfiaid. lnus ferg mr in clesaide cor tharraing
a chloidem ocus tuc buille ina mhuinl do'n .ghilla cor theilg a
iarsin

ocus

||

fuair in gilla

itir

d chois na

chenn d cholainn. adubairt Tadg O Cellaig nr maith


gnm chom mchubaisech sin c dhnam ina fhiadnaise fin.

leis

ghoillenn s ortsa mar sin ar in clesaide is furus iimsa a lesugud


is do ruc ar in gcenn ocus tuc urchar de ar in gcolainn ocus

shesam ocus do leith a dhroma do b a agaid.


do beith gan anam in beo mar sin ar Tadg O Cellaig. arna chlos sin do'n chlesaide do ruc ar in ngilla ocus d'imp2
aig in eenn ar in gcaoi chir air ocus d'fg sln mar do b

d'irig in gilla ina

do

b'ferr

roime
1

ocus dorigne in rann

Eg. 164,/. 139 b: adubairt li an giolla agus an ch ocus an gearrfhiadh


dorine an bhen sin ocus bh tamall eile mar sin ocus adubhairt

do lenmhain

go raibhe egla air go raibhe a ghiolla pirteach rena mhnaoi agus go raibhe
an ch ag ithe an ghearrfhiadha tairrngios an tsnithe leis anuas
.

dobheir begn dobheir mrn

dobheir na fithche marg dobheir beo


gan anmain mian gach righ ar talmhain tadhg Eg. ibid\ d'fgsln mar
do bh roime acht a i chellaigh ar an clesaidhe d'fg mo ghiolla mo bhen fin
torrach agus is toirrcheas at aice mac agus tabhairse luach oileamhna an
mhic sin uait bra ar tadhg tug tadhg cig mairg do'n toirrchios do bh a
mbroinn mhn an chleasaidhe a thaidhg i cheallaigh ar an cleasaidhe sn
beann do bhruit go nirmhed fin mo chuid airgid do shn ocus d'irimh
an cleasaidhe a cuid airgid agus fuair s fichid mairg aige .i. cig mairg le
gach cleas agus cig mairg do'n toirrchios sin do bh a mbroinn a mhn a
thaidhg i cheallaigh ar an cleasaidhe rinne m rann duit dar mo bhrithir
maith ar tadhg dobeir beagn dobeir mrn dobeir fs na fiche mairg
ms.

fer

dobeir n d'fear gan anmain mian gach righ ar talmain tadhg Eg. 166,
do bheir morann do beir begann do bheir fs an fhithcid mharg^do
f. 14:
bheir uaim dfer gan anim l mian mo croidhe ar talmhuin thaidhg

Cetharnach i DhomnailL

74; 74^]

mrn

obeir begn dobeir

dobeir beo fer gan anmain

FcHafn d dtuc Tadg

287
'

is

dobeir in flchid marg


rg ar talmain

mian gach

Tadg

Cellaig d leth taoib nr b'fios

do

c hird do irdib in domain do gab in clesaide.


Fled do commrad i dtig n'g Laigen f'n

am sain ocus
cetharnach caoilriabach chuca ocus in tuisge ac
fedalaig ina senbrgaib ocus barr a chloidim nochtaithe do'n
taob tiar de. co mbennaigid dia db ar in cetharnach. co mbennatchonncatar

||

in

r Laigen ocus cnas a dtncais chucainn arsa


thig Taidg i Cheilaig thncas anois
dtig i Chonchobair
Sligech in oidche roime sin. in Oilech na rg do rucad m.
bm l in lie is l cionn tre l Manann l Rachlainn is l
duine siublach suareile ar fionncharn na foraire i sliab Fuait

aigid dia duitse ar


in

r.

m ar in cetharna^ch. c hainm at ort ar r


as ainm dam ar s.
decair
Laigen. gilla
Do btar s fir dc re seinm tt i dtig rig Laigen in trth sain.
dobeirim mo briathar ar in gilla decair chualas fin torann na

ach siofidech

nrd

nochtar ifrinn

chuala comolcas bar ceoil ar

chladaire smertha arsa in fer f harrachta do'n aos tt

thusa sin do rd

fiu

linn.

co deimin adeirim letsa ar

is

s.

olc as

in gilla

decair c doilig dul tarsna cig feraib dc sin eile ie docheol is


tusa fin bheir barr seirbe orra uile. do thg in fer tt a chloidem is do bhuail 1 in gilla decair i mullach a bathaise ocus dar
||

dorigne d Jeith certa d chionn ocus is amlaid tarla do


ionad ar bhain in buille dhe fin ina chenn co nderna d leith

leis fin

de ocus in mit do roiched do'n aos tt chuice do bhuailed gach


aon dob ln a lime fair ocus ar cach aon dob fin do b in
.

buille f deoid.

ann sin d'fgair r Laigen de chuid d derbchomdaltadaib


drochduine sin do breith leo ocus a chrochad. do rucadar
ocus ar filled dib do lthair
air ocus do chrochadar dar leo fin
in rg fuaratar in gilla decair rompa istig. nach tu d'fgbamar
Is

fin in

crochta sin chroich ar

siat.

fch sin ar in cetharnach

derbchomdalta

sin ocus frth in


1

fa

hannsa

le r/g

d'fchatar

Laigen crpchta

agus dar leis f- gur bhuail an giolladh decarach a mullach


Eg. 166,/. 14 b
amhathais ocus do shol go ndearna 2h leith 2h chenn as amhl- do bh'as ar
f- do bhual se an ii bhuille agus do reinn se 2h leith 2h cheann fleg.
agus dar leis fin gur bhuail an giolla decair i mullach a bhathaise agus do
shaoil go ndearna dh leith dh chenn [acht] is amhlaidh do bh is air fin do
bhuail s an d bhuille agus dorigne se dh leith dh cheanii fin
:

Cetharnach i Dhomnaill,

a88
i

nit in ghilla decair.

dorignedh

[75

in cles sin f tr leisin ngilla

decair cor crochad triur do derbchomdaltadaib in rg na itsen


ocus cor marbad urmr a aosa eladan.

D'fan in cetharnach

tig rg

Laigen can buidechas co trth

do chuaid do lthair in rg ar maidin


Laigen ar s do chuires cuid dot mhuintir

irge grine arna mrach.

ocus adubairt

chum

bis arir ocus ficfed sln agat fin ars iat.


is maith
liom sin ar in r. d'fcaib in gilla decair muintir in rg sln ocus
||

ruc ar chlirsig ocus do sheinn cuir ocus puirt shiublacha binne

sdhe co gcuirfedh aos galair ocus greslinte in domain i dtoirrchim suain ocus srchodalta re fuaim in cheoil fhrbinn shiabartha

do sheinn

amharc d dtuc in r tairis ar a lucht


do c ndechaid in gilla decair uaidh. ocus n

s in tan sain.

chiuil fin nr bfios

comnaide n fosad dorigne corrinic co


1

go sgre go tigh cheasam

[cill] scre

co tig Sheaain

dornin Eg. i^f.iib'. ocus d'imthig fin roime go rinig cill sgire go tigh sheaain i dhomnallin ocus tugadh
meadar bainne reamhair ocus mias d'ubhla fiadhaine chuige ocus chaith a
lrdhaothin dobh ocus ghluaisios as a bfiadhnaisi ocus n fios cit a ndechaid uatha shoin al conadh sin sgal in cheatharnaig chaoilriabhaig .i.
do thearrngn s luibh
ceatharnach i domhnaill conuige sin Eg. i66,f. 13
do bh age amach as a mhla cleasiacht agus do choimmill s an luibh do
charrabad uachtarach .gca. fer dhobh agus druigadh slainn mar do bhdar
riomhe sin riomh agus do ghluais uatha amach as a mhbfennuise agus n
dharnna std na caomhn no go ndecha go teach cheann dhornainn ocus
tugabh meadair bhainne ramhair 5ge agus miadhs dubhadhla fiainn agus dith"
a leor dhaoichuint feinn dobh agus do ghlis 6 amach as a mhbfiannuisa gan
chead gan cheluirra dhoibh agus do ghluias se riomhe na dhia deannaraith
ar ghlis nar bhfes flf c hard dardaibh in domhuinn mhir do ghaibh se
uatha acht immacht gan tuarraighe ag sin dhobhse cuard slanmhnainn mc
lir do thuatha dd s do bh ar siubhaill mar sid an nfher chleasiachta
agus a nfer aillaoidh deoirrachta is draoidhchta ar gc uile dhuinne no go dr
f dhearrh gur uimme s uainn gan aguinn acht a thuaraiscg mar uimme gach
draoidhtheoir ocus aillaoidir d raibh an romh agus mar sin an nfiainn
agus gc draim d dinig hoinn agus d dtuicfa go brich agus sinni leo na
nia ar na sgiobha le prinnsias mullune shrid an dreatheid an fidhthui
do tharraing s luib do b
l donn mhaoi dheannach nibhar 1740
leg.
aige amach as a mhla clesaigechta ocus do chuimil s an Iuib do charbad
uachtarach gacha fir dob ocus d'irghedh sln mar do bodar roime sin
riam n derna stad n comnaide n go ndechaid go tech Sheaain Dhomnallin agus tugad medair bainne remair chuige agus mias d'abla fiadaine agus
d'ith a leordaoithin fin dob agus do ghluais s amach as a bfiadnaise gan
ched gan chilebrad dib agus do ghluais s roime ina diaid dtennaruith ar
ghls nr bh'fes dib c hird d'irdib in domain mir do ghaib s uatha
acht a imthecht gan tuairisg ag sin dbse cuaird Mhanannin mhic Lir do
thuathaib d danann s do bodh ar siubal mar sd ina fher chlesaigechta
ms.

ui

Bodach

7*1

in chta lachtna.

289

Dhomnallin
ocus tucatar medar bainne rem.air ocus mias
do ablaib fiadaine chuice ocus do chaith a leordithin dob. ocus
do ghluais as abfiadnaise can fios dib c hird ar ghab s
uatha ocus n chuala a bhec do sclaib in chetharnaig chaoil.

riabaig shoin a leith.


.

Finit

turus Caoil an iarainn meic rg na Tesille go

Ag so

hEirinn agus chom mf/wrtnach


a shiubal

is

d'irig

leis.

L aonaig ocus rdoirechtais do commradh le Fionn mac


Cumaill mhic Airt mic Thrnmir i Bhaoiscne le secht gcathaib na finne ocus le secht gcathaib na gnithfcinne ac beinn
Edair mhic Edgaoithe. sil d dtugadar tar muir ocus tar

mrfhairrge co bfacadar in long luchtmar lnidbsech fna linrim seoil sin bfairrge anoir co lindrech d nionnsaigid innell
.

cogaid ocus cointinne


arcadar in taonglch

ocus nr chian dib

uirre.

tan atchonn-

in

mr mfleta merchalma ac irghe d'urlannaib a shleg ocus do chrannaib a chraoisech n gur ghab leithed a
dh bonn do'n trig ghelghainmide. lirech lomtha lnmhasech
air

idedh daingen dobhriste uime sciath donnlainn s ird a


ciogad cruaidiarainn fna chenn cloidem claislethan
.

ghualann

cuilgdhrech ar a thaob chl a dh shleig chrainnremra chrna


ghra ina dh dhorn brat scamach scirlide fna ghuailnib
.

ocus delg ir loiscthe ina lethanbrollach.


Tinic i lthair Fhinn ocus na finne ar

in

innell ocus ar in

edh adubairt cia thu


a ghaiscedaig d'folaib uaisle n anuaisle in domain n cia hird
do na ceithre hrdaib inar ghabais chucainn. Caol an arainn asrdugad

sin

ocus do labair Fionn ocus

is

agus ina fher eladhadirechta agus draoidechta ar gach uile dhuine n go


dtrla f deired gur imthig s uainn gan againn acht a thuairisg mar imthig
gach draoidedir agus gach eladadir d raibh ann riam agus mar sin don
fhinn agus gach drem d dtinig 6 shoin agus d dtiocfaid go brth agu.s
sinne leo ina diaid. arna sgrobad le Prinsias O Maoildin shrid an
droichid an fichmedh l do mh dhidcnaig an fhogmair 1740.

Bodach

290
ainm damsa

mac

rg

in chta lachtna.

na Tesille

[8

ocus in mhit do shiublas

do'n chruinne d'fgbas mo thr fin conice so nr fhgbas


ionnta innse n oiln gan chur f irdchos mo chloidim ocus

fm lim fin ocus is as mian liom irdchos ocus cennas na


hEirenn do breith Hom do'ri dulsa. n chualamar ariam laoch
ocus n fhacamar gaiscedach nach bfuightide fer d chlaochld
in Eirinn ar Conn. n fuil acht glr inmide ocus amadin acam
ad ghlrsa a Chonin ar Caol ir d raibe a bfuair bs le secht
mbliadnaib do na fiannaib i gcionn a mairenn dob dobrainnse
braon bis ocus begshaogail orra uile naonl amin. acht chena
dognad n as ride in sin lib m gheibtidh iomorro in bar
mesc aonlaoch amin brus barr ormsa do rith n do chomrac n
do chorraigecht n dhnad n as m buaidertha n trioblide do
.

chur oraibse n ar nech


ars.

maisedh

mac

Caoilte

eije

dom

acht filledh tar m'ais

chrch fin

mar at
gilia turuis at againne ar Fionn
Rnin n fuil s sin mbaile in tan so ocus d
.

s rith letsa. ocus ms duine thu a ghaisfhanfus


i
bfarrad na finne n dognus caradrad
ar
s
cedaig
ocus comall leo co dtighedsa ar chenn Chaoilte co Temair na rg

mbiadh do chaithfed

muna bfaghbad ann


na bfiann
Is ann

sin

dogbad go derbtha

gcis Chorainn

dntar amlaid ar Caol.

sin

do ghluais Fionn

sin

mbelach ocus

ni

cian

do

chuaid in tan tarla ar choill aimrid dorcha ocus bthar frdomhain mise ag gabil tr chertlr na mrchoilie sin. n cian do
chuaid innte in tan tecmaic ar in ndil diablade droichdelbe

ocus in narrachtach igciailach ocus in nadfathach crethuide


cnimremar ocus cta fada lachtna co colpa a dh cos sos air,
jj

ba shamalta re crann seoil luinge lnmire gach cos faoi ag


iomchur chuirp aimriagalta in fhir mir ocus ba shamaita re
taob bid bronnfhairsing gach brg do'n d bhrig do b f
chrba crotacha caimingnecha in fathaig ocus leithed mise
.

ptair d'ochtar dhibe buide ar in gcta lachtna do b ar in bfer


mr ocus gach coiscim d siubiad do bhuailedh in tiochtar
.

dibe buide sin colpada a dh cos innus go mbainedh fuaim asta


dochloisfide linmhle ferainn uada ocus gach uafr d dtgbadh
.

a chos do scrdadh ln bairille do'n ghrellaig suas fna mhsaib


ocus fna chorp cretbuide air. do ghab Fionn ag fchain ar in
bfer

mr

roime

ar fedh tamaill fhada ir n fhacaid a shamailsen riam


ocus do b ac siubal roime sin tslge n gur labair in fer

Bodach in chta lachina.

8]

291

is co ndubairt
crt n raon siubail n scchrin so do bain duit
a Fhinn mic Chumaill ar s at aonar ocus at aonracht gan duine
d'fiannab Eirenn at fochair. at ar Fionn do mhit mo bhuaid:

mo

ertha ocus

thrioblide nach bful

faill

acam

ar sin d'innsin

ocus d mbiadh gan rnaith acam ann. muna ninnsi dam


ar in fer mr beir fna dholaid ocus fna dhgbil co brth.
maisedh ar Fionn ms icen dam sin d'innsin duit bodh a fhios

duit

mac rg na Tesille thinic istech


Edair mic Edgaoithe sin medn lae indiu ac gabil
irdchosa is irdchennais Eirenn acht muna bfagbadh aonlaoch
amin brus buaid air do rith do chomrac n do chorraigecht
cad as mian daoib do dhnam ar in fer mr ir is aichnid
damsa go maith ocus n fuii nn d ndubairt in laoch sin nach
acat gurab Caol an iarainn

co beinn

dtic leis a

ocus dognad r bfer ocus bferclch do


bfinn go huilide. is mian liom ar Fionn dol ar

choimionad

thabairt ar in

chenn Chaoilte co Temair na

rfg

ocus

muna bfagbad ann

sin

innus co

dogbad go derbhta
gcis Chorainn na bfiann
mbenfadh gell retha do'n laoch t maisedh ar in fer mr is
duine gan rgacht tu ms Xaoilte mac Rnin do chrann bag

cad dognad ar Fionn. at a fhios sain


nglacf liomsa dar mo mhionna do
bhainfinn gell retha do'n laoch t mesaimse ar Fionn co bfuil
do dhchell le dnam acat do chta is do bhrga mra d'iomchur
n

air.

agamsa

fhedarsa

ar in fer

t.ra

mr d
:

aoinleithmle amin d'ferann sin l ocus gan dul i ngell retha


risin laoch t. dar go deimin muna mbainedsa dhe n bainfidh
fer d'feraib

crt as

Eirenn ar

in fer

ainm duit bodach

mr. dntar amlaid ar Fionn

in

chta lachtna as ainm

dam

ar

acht
s.

Ann sin fillios Fionn ocus bodach in chta lachtna tar a nais
ocus n haithrister a naister n a nimthecht n co rncatar co
beinn Edair mic Edgaoithe.

ann sin do' chruinnigedar fianna Eirenn uile i dtimchioll in


mir uair n fhacatar a shamail riam roime. tinic Caol in
iara nn do lthair ocus d'fiarfaig an tuc Fionn leis in fer do
rithedh ris fin ocus adubairt Fionn co dtuc ocus do thesbin
do . ar bfaicsin in bhodaig do Chaol adubairt nach rithfedh
r:na leithid do bhodach smertha choidche. arna chloistin sin
Is

fhir

do'n

bhodach dorigne glmrad garb gire ocus adubairt

fios

thaobsa a ghaiscedaig ar s ocus tabair dam


na scrbe rithfios tu ocus muna rithedsa sin riotsa ocus

mellta ataoi

dom

Bodafii in chta tachtna.

292

\%b

ms do thoil is letsa breith ir ghill. n'hil dam n


bud lugha in tr fichid mle do scrb retha do beith reomam ar
Caol. is maith mar tharla ar in fer mf* tr fichid mle go cinnte
beinn Edair mic Edgaoithe co sliab luachra na Muman ocus
muna rithedsa sin riotsa ocus tuilled ms do thoil is letsa
breith in ghill. dntar amlaid ar Caol. maisedh ar bodach in
chta lachtna s n as cir dinn do dhnam gluasacht siar co
sliab luachra na Muman ocus comnaide na hoidche inocht do
dhnam ann innus co mbiam rid do chum r naistir ocus r

tuilled

||

nimthechta ar a mrach.

do ghluais in dias deglaoch sin mar at Caol an


ocus
rg na Tesille ocus bodach in chta lachtna
n haithrister a nimths co rncatar sliab luachra na Muman ac
dul faoi do'n ghrin. is ann sin do labair n bodach ocus is
adubairt a Chaoil in iarainn ar s is cir dinn rus toige n
bothin do dhnam bhias s r gcionn inocht. dar go derbta n
rachad do dhnam toige ar shliab luachra na Muman mar ghell
ar chomnaide aonoidche is gan sil agam re techt tar m'ais lem
l ars. dntar amlaid ar in bodach
acht m thic liomsa rus
n
do
boithe
dhnam
is
fada
uada
immach bhias cach aon
toige
Is

ann

sin

mac

iarainn

nach dtiubradh a chongnam dochum a dhnta.


Is ann sin do ghluais in bodach f'n gcoill aimrid dorcha ba
choimnesa do ocus n stad n mrchomnaide dorigne n gur
shnaidm s ceithre cpla fiched do mradhmad ocus co dtuc leis
iat fna ndol taobn gcoille ocus d'rluachair in tsiibe do'n
.

ualach sin

dhon ocus

pcus gur chuir tech fada fairsing ina shesam

do chuir mrthorc mradbal


mirtheined d'rach ocus do chnonach na coille ar rlr in listn
sin ocus do labair in dara huair le Caol ms duine thu thiocfus
liomsa d'fiadach ar bith f na coilltib so. n fios damsa ar
Caol ocus d mb'cdh n led leithidse do rachainn d'emhnad.
Is ann sin do ghluais in bodach f'n choill aimrid dorcha ba
choinmesa do ocus n cian do chuaid innte in tan do mhscail
s scaoth muc bfiadhain ocus do ghab
naghaid na scaoithe
ocus in torc ba threise atchonnairc s do scar risin scaoith ocus
do len rim gacha conaire ocus gacfca diamrach gur shraig
le trine retha ocus saothair . do thrascair co lr ocus co lntalam do chirig co glan degthapaid ocus do chuir gcionn
f thgar.

ina diaid sin

na teinedh lnmire

sin

d rstadh

ocus gls

iompidh ar na

Bodach

9]

in chta lachtna.

293

fin. is ann sin do ghluais in bodach ocus n


mrchomnaide dorigne co fcoigh mbarin innse i Chuinn
dcich mlc fichet shliab luachra ocus tuc leis d bairille

beraib sin uathaib


stad n

do

d mis petair ocus arraibe d'arn ollmaighte

ft'ona

brd ocus cathaoir

ocus tuc

sin

tech.

do'n ualach sin iat corrinic co

leis

Muman tar a ais ocus do fuair a chuid fqola


do chuir leth an tuirc leth an arin ocus hairille
fona noirchill na rhaitne ocus do chuir lcth aile ar brd faoi
fin. do suid sos co sadhail sochma
d'uaid a leordithin bdh
ocus d'l bairille fiona ina chorp sos ina dhiaid. do chroith lnbhrat luachra ar rlr in listn sin ocus do b ina thoirrchim
shuain ocus shrchodalta n gur irig grian lntsoillsech arna
mrach ocus co dtinic chuige Caol an iarainn do b in oidche

sliab luachra

na

rsta roime.
i

taob in tslibe gan biad gan dig ocus gur mhscail as a

ocus adubairt irig a bhodaig ar s is mithig dinn


dol dochum r naistir ocus r nimthechta festa. Is ann sin do
sin ar

chodlad

||

mscail

in

bodach ocus do chuimil bos d shilib ocus adubairt

dom

chodlad gan dnam agam go fill acht s deifir


at ortsa dobeirim mo thoil duit beith ac imthecht ocus biadsa
at uair

ad dhiaid gan amrus.


Is ann sin do ghluais Caol roimc
miregla

dnam

air

de.

ina shuide

f'n

sin tslige

nemshuim atchonnairc ac

ocus n raibc-gan
ac
in- mbodach

acht in tan do chodail in bodach a leordithin d'irig


d'ionnail a agaid ocus a lma do chuir biad ar brd
.

go sadhail sochma ocus d'uaid leth in tuirc


ocus d'l bairille fona ina chorp sos ina dhiaid.
Is ann sin d eirig in bodach ocus do chuir cnma na muice co
mbcinn a chta lachtna do ghluais roime mar luas
bailcch
inle n ferbige n mar ghal ghaoithe ruaide mhrta ac gabil
f mhaoilinn chnuic n chairrge cennghairbe n co ruc Caol in
iarainn istech. ocus do theilg cnma na muice tarrsna sin tslige
roime ocus adubairt a Chaoil in iarainn ar s fch in bfuigthc
creinnt'ar bith ar na cnmaib sin ir is derb co bfuilir ln d'ocrus
ar mbcith ar slib luachra na Muman arir ad throscad. do
chrochad dogbth a bhodaig ar Caol sul rachainnse ag iarraid
bhd ar na cnmaib do bs ac crcinnt led chraoisfhiaclaib. maiscd
ar in bodach n mr duit cor siubail do chur ort bhus ferr in
faoi

do suid

'sos

leth in arin

chuiris co
Is

ann

fill.

sin

do ghluais

bodach ina rim

siubail amail

do

Bodach

294

in chta lachtna*

[gb

n co ndechaid deich rale fiched d


shlige do'n scrb sin. is ann sin do ghab in bodach ac ithe smr
do na driseogab do b ar d thaob in bhelaig n in bhthair co
dtinic chuige ann sin Caol in iarainn co ndubairt a bhodaig ar
s atit tr mle fichet as so siar in it i bfaca beinn dod chta
lachtna casta f bhrgaid tuim ocus benn aile f bhrgaid tuim
deich mie uadh sin siar. in iat benna mo chtasa ar in bodach
ac fchain sos air fin. is iad co deimin ar Caol. maisedh ar in
bodach is as cir duitse do dhnam fuirech ann so ac ithe smr
co bfilledsa ocus benna mo chta do thabairt liom. is derb nach

rachadh

bfrgheilt ghlinne

ndnfad ar Caoi. dntar amlaid ar in bodach.


Is ann sin do ghluais Caol roime ocus rlllios
bfuair

aing

benna a chta mar adubairt Caol

immach

iat ars

Caol

in

is

a shnthaid

ann

is

in bodach co
do suid ocus do tharr-

a shnithe gur fhuaig ina nit fin


nf fada do chuaid

sin filios in boq|ach tar a ais.

tan ruc air ocus adubairt

leis

a Chaoil ar s

is

cir duit

mar do chuiris fs ms mian


let mar adubrais chena
ir n

cor siubaii do chur ort bhus ferr in


let

irdchos na hErerm

do breith

biadsa ac fiiledh tar m'ais

festa.

Is ann sin do ghluais in bodach mar Iuas


mar ghal ghaoithe ruaide mhrta ac gabii

no chairrge cennghairbe amail

is

go rachad

inle

n ferbige n

(o mhaoilinn chnuic
i

bfrgheilt' ghlinne.

corop sin trinrim ruathar shiubail do b f'n mbodach co


ndechaid f mhaoilinn chnuic do *b f chig miie do bheinn

Edair mic Edgaoithe. is ann sin do chrom an bodach ac ithe


smr do na driseogaib co nderna sac sughlonta de fin. cid tra
acht chuirios an bodach a chta lachtna de ocus do tharraing
immach a shnthaid ocus d'fuaig a chta co nderna mla fada
fairsing frdhomain de. lonus in bodach a chta co bl do na
smraib ocus do chuimil a in dob d chroicionn co raibe chom
.

dub

do thgaib in bodach in tuaach smr sin ar


do ghluais roime co talcanta traigsga ac

re gual gobann.

a ghualainn ocus

||

innsaigid bheinne Edair.


Is

amlaid do b Fionn ocus

in

fhiann co coitchenn ln do

mhiregla gurab Caol in iarainn do b i dtosach r do chuiretar uile a muinigin i mbodach in chta lachtna is gan fhios ar
,

bh e. do b techtaire irithe ag Fionn immuich ar


mullach na tulcha d'fchain cia aca do'n lucht retha do b i dts.

bith aca cia ar

ar bfaicsn in bhodaig

do do chuad

istech ocus d'innis

Fionn co

Bodach

9*]

raibe Caol ac techt

ghualainn.

mbl

ocus

in rid

in

295
bodach marb ar a

culaidh airm ocus ididh ar Fionn do'n t dobrus

chucainn scla as

mach ocus

in chta lachtna.

ferr in sd.

d'aithin

gurab

in

do chuaid
bodach do

in

dara techtaire im-

b ann.

do chruinn-

igetar fianna Eirenn uile co r luthgirech i dtimchioll in bhodaig


ocus d'fiarfaigetar scla de. atit scla maithe acam dib r s.

acht at do mhit m'ocrais nach bfdaim a gcraobscaoiled n go


nithed mo dhithin mine loiscrin ocus smra le chile tucas
.

smra liom ocus tabraidse] mo dhithin mine loiscrin


dam. is ann sin do scarad brat mr ar in mbeinn f'n mbodach
ocus carn mine loiscrin ina chertlr ocus do dhoirt in bodach a
tsac smr ar fud na mine ocus do chrom ac ithe f thenn.
N cian dib in tan atchonnarcatar Caol mbl in rid ocus a
lm
ndornchur a chloidim ocus* a dh shii ar derglasad ina
chenn ocus rid le dul f'n bfinn d gcoscairt ocus d
gcnimgherrad. ar bfaicsin Chaoil ar an rdugad sin do'n bhodach thcbus ln a chrige do'n mhin ocus do na smraib ocus
thucus urchur nertmar ar Chaol dob gur chuir a chenn fedh
maith ferainn na chorp. rithios in bodach mar a raib in cenn
ocus tucus in dara urchur de d'innsaigid na colna gur dhaingnig
chom daingen is do b riam acht is amlaid do b a agaid ar-a
dhruim ocus a chl ar a bhrollach. do rith tn bodach mar a raib
Caol ocus do bhuail compar a chlib ocus a chuirp go hathlam
sin talam ocus do chengail co cruaid docrach doscaoilte ocus
adubairt a Chaoil ar s nr dhrochbaramlach duit a rdh co
mbiadh irdchos ocus irdchennas na hEirenn let do'n dul so.
acht n biaidh lena rdh refiannaib Eirenn co dtiubradaois braon
mbis n mbegshaogail d'aonlaoch amin is gan nech aige acht
fin d chosaint ocus ms duine thu bhrfus grian ocus sca i
dtacaidecht le cos na Tesille gacha bliadna red l do chur f
dhin Fhinn ocus fhiatn Eirenn biaid t'anam let ar in dig i
bfuilir anois. tuc Caol grian ocus sca i dtacaidecht rissin do
choimlonad gacha bliadna rena l. ann sin beirios in bodach ar
barr lime ar Chaol ocus treoraigios dochum a luinge ocus
chuirios ina shuide innte . ina dhiaid sin bhuailios in bodach
ndeired na luinge ocus chuirios secht lige ar fairrge
preb
fin [na

immach

do'n phreib sin

d'irig a thurus le Caol in iarainn mac rg na


Ag sin
Tesille a ligen a bhaile ar ghls .inmide ocus amadin ocus

mar

2g6

Leighes

gan o nert aige


rena l

ars.

Chin.

coise

o bhualad
bodach tar a

buille

fillios in

[147:

gcath n i gcruadchomrac
mar a raibh Fionn ocus

ais

fianna Eirenn ocus d'innis dib gurab sogaidhe rtha Chruachan


d bfuascailt as in ngibionn irrabatar. is ann sin dorigne

'thinic

Fionn

fleid

Gurab

ocus fsta lae ocus bliadna do'n tsogaide.

mic

sin echtra Chaoil in iarainn

rg

na Tesille ocus

bhodaig in chta lachtna conice sin.


Finit
.

[Leighes coise Chin mheic Mhaeilmuaid mheic

Bhriain

sosana~\

Laithe naen do chuadar mir Bhriain bhoraime mhic Cheinn-

do thgbil a chosa ocus a chnachais in Iarmumain


ocus rngadar co tegh ( Chrnagin choireille ocus n roibe
O Crnagin fin san bhaile ocus glch do Chian mac Maeilmuaid O Crnagin.
Ocus d'fiarfaig ben Chrnagin c hiad fin. mir r/g Eircnn

idid

Chrnagin. Brian mac


ocus ac tgbil chosa ocus chnachais
atmaidne. nocha tucamarne cos do dhuine riam ocus n thiub-

ar

siad.

c as

ar Eirinn ar ben

Ceinnidid ar iadsan

ram dosan. ocus do imthigedar na mir co cenn corad mar a


roibe Brian ocus maithe dhil gCais ocus do b fled mr ag
Brian ag tabairt d'feraib Eirenn ocus do innsedar na mir an
esonir tuc ben f Chrnagin choireille dib. oCus do fhedarsa
mar dogntar sin ar Brian rachad'sa sul sgilfid fir Eirenn uaim
do dhgailt m'esonra ar O Chrnagin. is oirchis sin ar maithe
dhil gCais uile ocus do ghluaisedar rompa co coireill Chrnagin ocus do loiscedar in triucha ct fa choimnesa do ocus n
.

Crnagin san bhaile.


Ocus d isc sin do len ben Chrnagin iad ocus fuair s
Brian ocus maithe dl gCais ar deired na crech ocus do bendaig
dib ocus do fregair Brian ocus adubairt s a Bhriain is
cir dogn tu na crecha so orainn ir n tucamar cos do dhuine
riam ir an tigerna at orainn nir bhoin s cos dinn riam. c
h sin ar Brian. Cian mac Maeilmuaid ocus glch duitse .
roibe

147:2]

masadh
Brian.

dr

mo

Leighes

coise Chin.

297

tabair achuinge dam fin a Bhriain. dobr ar


isi tabair mo choin beca ocus mo chirig dam.
chubais is achuinge mhn maithe sin ar Briain ocus
ar

isi

masad

ar

doghbairsi sin ocus irig a C4iin mhic Mathgamna ocus fasd


cach n ar a mbrarr do na crechaib ocus tabair o!i siud iad
.

ocus ticedh O Crnagin am degaidse co


cenn corad ocus dogba s a chrecha uile n a nraic.
Ocus ina diaid sin tinic O Crnagin ocus do desaig do
dhul i ndiaid Bhriain d fer dg ocus dach odhar can ucadh
umpu uile ocus do ghluaisedar rompa co sliab na luachra. ocus
dochonnaic O Crnagin c chuige ocus a leth gel ocus a leth
eile uaine
ocus do ghab ocus do chuir slabrad i cdir uirre.
ocus do chuaid co cenn corad ocus ro fer Brian fil.te ris O Crnagin ocus do shir O Crnagin achuinge ar Brian. dogbthar
ocus do irig O Crnacin masad ar O Crnagin
sin ar Bria.n
tabair an tseisrech ngadar mbec tuc r Frai gc duit damsa. dogbair ar Brian. ocus do irig O Crnagin co moch arna mirech'
ocus ag imtecht do tarla Murchad mac Briain do ocus adubairt
ris can
imtecht n co fagadh s a chrecha ocus adubart
O Crcnagin gur ferr leis a fuair in maithes Eirenn uile.
Ocus do ghluais roime co sliab luachra ocus do gluais in
gadar mol muige ocus do iig O Crnacin in c do'n mhol ocus
do len in c in mol ocus do suidh O Crnagin fin ocus
adubradar a muinnter co nimtheochdais fin ocus nach anfadais
ris.
ocus is gairid do b O Crnagin ann an tan atchonnaic in
mol chuige ocus in gadar ocus in c ris ocus ba ghairid idir in
choin ocus in ghadar ocus n mol. ocus do luid in mol nucht

Chrnagin ocus adubairt comairce so a Chrnagin ocus


dorigned macm maisech mn do'n mhol. dogbthar sin ar
O Crnacin ocus adubairt in macm co tiubrad in achuinge ba
[inaith] lcis O Crnagin do ocus tarr lium fin anocht ar in
ingen. ocus do chuaid i sdbrug lainn ocus do b lnamain
aesda astoig ar a cenn ocus do chaithedar biad ocus deoch
d'febus a huirchill

||

ocus do cirged imdaid ocus airdlebaid d'O Chrnagin ocus


adubairt risin macm dul roime san lebaid ocus gurob sin in
.

achuinge do iarrfadh s uile uirri. ocus adubairt sisi gr lesg


cus adubairt in lnamain aesda gur
li co coimlladh s sin
fada leo fin sin ocus nach fedadar nach ag Brian do b in
.

irge sin.

298

Leighes

coise

Chin.

[147^

1,

Ocus d ise sin do irig O Crnagin ocus in macm mn


arna mirech ocus do gluaisedar rompa co coireill Chrnagin.
ocus ag dul do'n baile dib tarrla clch dib ocus d'innis
d'O Chrnagin co tesda a bhen. ocus d ise sin dochonnaic
O Crnacin hallada ocus tige mra ina baile ocus do b'ingnad leis
ocus do b
sin. ocus do b in ben sin aige co cenn tr mbliadan
O Crnagin ag techt ar a agaid ars innus co roibe s marcshluag mr pcus dine imda. ocus adubairt nach roibe locht air
acht nlocht ocus do iarfaig a ben de cad in tnlocht. adubairt
seisen can fleid do tabairt do rg Eirenn ocus adubairt sisi nach
rinic a es ocus co cualaid Brian a irerh ocus a bladh ocus adubairt seisen nach gbadh can a tabairt do. ocus do ullmaig fied
do Brian ocus do chuaid fin co cenn corad ocus tuc Brian lcis
ocus maithe fer nEirenn co coireill ocus do btar co cenn tr l
l|

san bhaile ar chin fresdail ocus fritheoilte.

ocus tuc Brian ocus

Murchad mac Brian grdh a nanrna di .i. do mni Chrnagin.


ocus do bo bec sin ag fchain in grda tuc Cian macMaeimuaid
cionn in ceithre l d'imtecht. ocus
di. ocus do irig Brian

Crnagin gur b'olc leis Brian d'imtecht an oidche


sin
ocus adubairt a ben nr misde imtecht do ligen dib ocus
nach fuighids i nEirinn fled bhud fherr in fled tr l co noidche.
ocus adubairt O Crnacin nach ligfed s uadh Brian an l sin
adubairt
.

ocus anaid

isin

bhaile in oidche sin

ocus adubairt Cian co nding-

O Crnagin
Chrnagin ocus adubairt Cian re
mni i Chrnagin co tuc s grd rmr di ocus gur b'il leis
beith aice ocus adubairt sisi nach biadh s aici co brth. ocus
do irig Cian ocus do leg ocus do igh sisi ocus dorigned lir
mr groidhe di. ocus do lig s chum in doruis ocus ruc Cian
ar chois deirid uirri ocus do thg sisi in cos eile ocus do bhuail
s Cian ar a chois ocus do bris in cos ocus
d'imthig fin roimpi.
Ocus d'irgedar na sluaig arna mrech d tigib ocus d'imthig
Cian co hinnis Cin Ocus do b s bliadain i nothras a choise nr
fdadar legha a snadhmad n nraed d nimh do buain aiste.
ocus an l
cionn biiadna'ar ndul do muinntir Chin chum

nadh

fin frithlam in

oidche

ocus do b Cian ocus ben

sin.

ocus do suidh

macm istech ocus do suidh i farrad fhin ocus


Cian de c roibe s ag aifrionn. do bhdas i cathair
Rmais na rg san Fraingc ar* s. mr an tingnad adeiri ar
Cian. dochonna'c
ingnadh ba m ins ar in macm. cad

aifrinn tinic

d'fiafraig

||

148:1]

Chin.

coise

Leighes

299

mac derbrtbar duitse m fin a Chin ocus do b


agum cnoc grafann ocus tucassa grdh d'ingin rg
na Dise tar a cenn ocus do chuir sisi f ghesaib mise muna
fin ar Ctan.

lennn sde

fgainn Eire ocus an tan do ghrdchainn na dine gurab ann


sin do ficfinn iat ocus do chuadassa san Fraingc ocus do
.

ghrdaigedar a maithe uile m. ocus ar ghrd t'einig a macim


cala an tingnad adubrais co trsda. inneosadsa duit sin ar in

macm do
:

ingen lainn
ars

Fraingc

chuadassa co tegh rg na Dreolainne ocus do b


aentama ag rg na Dreolainne. ocus tnacsa san
ocus do b r Frangc can mni aige ocus d'fiarfaig

domsa an roibe brath mn agum do rg Frangc. ocus adubartsa


co roibe ingen r'g na Dreollainne naentama ofcus gur maith in
ben do
ocus nr fhogain dosan a hiarraid n co ndernadh
crecha ocus airce ar dts. ocus do ghluaisios r Frangc co rinic
an Dreollainne ocus do loisc in crch cdir. ocus do chuadassa co dnad rg na Dreollainne ocus d'narfaig r na Dreollainne
domsa cuich iad.na mrsluaig so ocus adubart gurob r Frangc
'ag techt d'iarraid a ingine sin. dobrainnse m'ingen do ocus gan
fin d hiarraid. ocus do innisessa in fregra sin do rg Frangc
ocus adubart ris can seoid n rnine do gabil rg na Dreollainne acht na ceithre mogba fiched do b aige ocus na ceithre
i

ridireda fiched bh'os ag choimd-. ocus fuair s sin. ocus tuc r


Frangc in ben ies ocus na moga ocus na ridireda san Fraingc.

ocus d ise sin do chuadassa amach ar faitche an dnaid ocus


dochonnac chugum d manach dg ocus ni moga ocus tuag
shirse ag cach mogh dob ocus ultn nucht an manaig mhir.
ocus adubairt an manach mr do b ann maith an tinadh do
dhnum mainisdrech ocus do fosgail a ucht ocus do chuir
mesga ann sin ocus tngadar ina ndarachaib mra ocus dorignedar na sir clra dob cdir. ocus dorignedar na manaig ael
ocus dorignedar mainisdir mr ocus do bdar ag dnum a trth.
ocus do chuadassa farr ocus do benadar cluic ocus adubradar
riumsa dul ar chenn r/g Frangc do chuadas ocus tucas rg
Frangc lium ocus a ben ocus tncamar san mainisdir ocus tinic
an manach mr inr coinne ocus do shlcht do rg Frangc ocus
d mni ocus do fiarfaig do rg Frangc anar misde leis in mainsdir do dnum. ocus adubairt r Frangc gur maith leis a dnum
.

||

ocus co tiubradh

congnam

di

ocus

cd ocus tuc a ben triucha cd

is

eile.

congnam tuc di triucha


masad ar in manach mr

300

Leighes

Chin.

coise

[14$

farumsa anocht ar bhanais mo mainisdrech ocus tinic r\


Frangc ocus maithe na Fraingce chucu ocus do fresdlad ocus do
frithlad iad co maith ocus do cuired rg Frangc ocus a ben
ocus iarla na comairle ocus a mn (sic) i naentseomra ocus do
b'inmain leo sin a mn. ag irge do'n rg n fuair a ben farais
ocus d'fiarfaig d'iarla na comairle an roibe a ben farais ocus
adubairt iarla na comairle nach roibe a ben farais ocus is
inadh arrabadar ann sin ina seomradaib fin. ocus tngamarne
a ndnad rg'Frangc d'iarraid na> mainisdrech ocus n fuaramar.*
ocus an tinadh arroibe s n fuaramar crann n clr n cloch
bise

ann acht faitche coimrid ocus rucad a


a Chin mic Maeilmuaid ar

nad

sin in

mo

macm

beith fin ag aifrionn

mn

uathasan. ocus

is m d'ingfarrad rg Frangc chiabeith ann so anois. is cd

in

fhaghin

Rmais na rg ocus mo
masad ar macm in faghin is do do leighius
tnacsa ocus do chuir in macm urbruith sos.
Ar [ghrd] t'einig ar Cian cinnus do chuadar na mn sin.
inneosad duit ar macm in fhagin do lenassa ben rig Frangc
ocus tesda in tiarrla do chumaid a mn. ocus rnacsa san Gric
ocus tarla duine dam ocus do bhs ag fiarfaigid sccl de ocus
naib

cathair

arsa Cian.
.

adubairtsen co facaid

cionn bliadna roime sin cethrar ar fichid

do manchaib ocus eich ftha ocus nach fidir cr ghabadar


shoin anuas. ocus do bdassa bliadain ac siubal ocus i cionn
bliadna tarrla dnad dam ocus do bdassa ag fiarfaigid a scl.
.

ocus adubradarsan

co facadar cethre brthair fiched ar echaib

||

sin. ocus do ghluais mise ocus do bdassa bliadain ar fud Grige ocus i cionn bliadna tarrla dnad
rgda romr dam ocus adubradar rium co facadar ceithre fichid
i

cionn bliadna roime

do macmaib ga ocus dias ban acu. ocus d'innsedar dam gurab


mac rg na Sorcha do b ann. ocus dar do limse fin a Chin
nr anassa co rnac dnad rg na Sorcha ocus do chuadassa san
ghriann arrabadar na mn. ocus tinic mac rg na Sorcha san
ghriann ocus ro fer filte riumsa ocus do shir mise ben rg
Frangc ocus ben iarla na comairle ocus adubairtsen co fuighinn
.

ocus nr chiontaig

shoin.

fer ria

rmd

ocus adubairt gurab adbar

ghrda do bi' ag feraib fin dib. ocus


do shiressa iodhlacad air ocus do chuir seisen a derbrthair
fin liumsa .i. fer an bruit lachtna .i. an lm as ferr do b san
doman ina gmais fin. ocus do ghluaiscssa fin le fer an bruit

f ruc leis iad

in

r48^:ij

Leighes

lachtna ocus na

mn

Chin.

coise

301

ocus ruc oidche orainn

cdir ocus adu-

fanad mhn an iarla ocus adubairt fer an


bruit lachtna d ndechainn gp rachadh fin i farrad mn rg
Frangc. ocus an uair dochualassa sin n dechasa farrad mn an

bartsa co rachainn

iarla.

Ocus rngamar ama mrach co dnad an impir almnaig (sic).


ocus do b ingen ag an impir ocus n roibe san doman ben do
b'annsa liumsa ins ocus fs do b sisi damsa mar sin. ocus do
irgemar arna mirech ocus do ghluaisemar 'n bhaile
adubairt fer an bruit lachtna gur fg s dermad san bhaile

ocus
ocus

d'inntdh, do'n bhaile ocus tuc leis ingen in impir d nainndeoin


ocus do marb mrn do na halminechaib ocus ruc orainn i

ocus rngamar san Fraingc an oidche sin ocus do chuadmn an iarla ocus do chuaid fer an bruit lachtna i

ctir.

assa

farrad

farrad ingene in impir

liumsa

sin.

ocus dar do limse

ocus do chuadassa

farrad

fin a

Chin do

b'olc

mhn an

iarla (szc)

ocus

adubairt fer an bruit lachtna gur ionnlaic s sinn san Fraingc


ocus co nimtheochad s fin ocus co mbradh a bhen leis. ocus
]j

do chomraicemar ocus do benassa a chenn deisen ocus tucassa


a bhen fin do rg Frangc ocus d'ionnlaices ben an iarla d tig.
.

ocus d'imthigessa ocus rucassa ingen an impir lium co hoilnaib


rg innse Orc ocus do bdassa tr bliadna ann ocus ruc s triur
.

mac dam

risin r sn

ocus rucadar triur iarladh lochlannach leo

iad d noilemain.

Ocus doclos

fae sin

macm an

bruit lachtna

do \huitim liumsa

ocus tngadar sluaig mic rg na Sorcha dom iarraidse san


Fraingc. ocus do loiscedar crpcha na Fraingce ocus dorignedar
airgthe ocus crecha ocus do marbadar rg Frangc nach fuara-

dar mise ann,

ocus tngadar

tr

mic

iaria

na comairle san

oiln

arrabassa

dom

mthair

ocus dar do limse fin a Chin do marbassa ina triur

rcm marbad

iarraidse

mar dorignessa mic rena

trt

ocus d'irges arna mirech ocus do


lium imthecht ocus an toiln d'fgbil ocus tarrla coblach

b'il

dam
macm mr

ocus

iad ocus a sluag fs.

ar chuan an

oilin

ocus dochonnac curach

chugum

mr

mleta as am'ach ocus gln dub aige. ocus tinic mar


a rabassa ocus mo ben ocus tuc aithne ar ingen an 'irnpir ocus
tuc pc di ocus d'fiarfaig dmsa cad a gael dam ocus adubartsa
.

gurab
ir

mo bhen
macm as

ocus adubairt
ille

macm

dochonnac riam

an ghlin duib nr

b'i'.

acht gln dub do beith

Leighes coise Chin.

302

\n%bM

macm an ghlin duib f cenn


r narm dinn tucamar
ar
mbrised
ocus
sin .i. f
is deimin
chile
ocus
d
tinnesnacha
cuir diana trice
gur chenmise
ocus
ruc
mo
bhen uaim ocus
duib
gail macm an ghlin
ocus do chomraicessa ocus

aige.

mn

chenn na

do bdassa bliadain san oiln sin cengailte ocus tngadar triur


iarlad lochlannach noch ruc mo thriur mac leo uaim d noilemain
chugum ocus is iad sin do sgil domsa. ocus do fgassa an toiln
ocus do bdassa ag siubal t're ocus m ar merugud re bliadain
cionn na bliadna an tinadh ar
innti ocus is inadh a roibe m
noiln m
fgas mo long. ocus do chuadassa innti ocus tarrla
ocus n roibe do dhinib san oiln acht aen ingen lainn aentama.
ocus do bdassa bliadain ann ocus ruc in ingen mac dam cionn
na bliadna ocus do fgas ainnsin. ocus is fada do bdas ag
siubal ocus tarrla i ndeired li m indnad rgda rmr ocus
do ligessa mo shleg ar lr ocus is inadh a tarrla am throig fin
ocus do chuaid trthe go lr ocus do bhdassa biadain nothrus
mo choise san dnad sin ocus tucad [lega] ocus isiceda dom
cionn
leigius ocus fa mide mo nimh a nderrnadar dam. ocus
.

||

na bliadna tinic macm ingine chugum ocus tuc ultn losrad li


ocus do chuir ceirn re mo chois de ocus do bdassa sln d ise.
ocus dnad rg Orc an dnad sin ocus ingen do n'g innse hOrc
issi
ocus a Chin is sin in cein'n tucassa fin chugudsa. ocus
do cuired umchois Cin ocus do b sln. ocusdogn fin anois
imtecht ar macm in fagin. ar ghrd t'einig n dna fs ocus
innis tuilled dot mthechtaib dam ocus n tiucfaid lucht an
.

aifrinn fs chugainn.

macm

an fagin do ghluais mise l ocus


ocus tarrla triur macm donn degrnac
dhnmusach dam ocus stda mera ftha ocus do farfaigedar
domsa c m fin. ocus adubartsa gurab m fin macm an

Inneosad

fs ar

crochaib Lochlann

ocus adubradar na macim gur mic darrtsa iad fin ir


do b'iad sin an triur mac ruc ingen an impir dam ocus tngadar
fagin

ina triur liumsa d'iarraid

doman do

duib.

ocus adubartsa

ocus do gabarnar inadh coinne


noirther an domain ocus gb againn chum a teig-

riusan cuid do'n


re chile

macim an ghlin
gabil

madh macm an ghlna dhuib a mharbad do dnum.


Ocus do ghluaises romam trt an Grig ocus do chrochaib na
Sorcha.

ocus do bdassa ac dul sech dnad rg na Sorcha ocus


dam ocus adubartsa ris a rda re mac rg na Sorcha

tarrla clch

i49

Leighes

2]

i,

nach rabas

fiin

coise

am manach nam

egla duine

Chin.

303

ocus nr dhelbas mainistir

ocus nr innis in tglch sin an


oidche sin ocus d'innis arna mirech. ocus d'aithin mac rg na
tr

brige

riarn.

||

Sorcha gurab mise adubairt sin ocus do chuir s ni moga dom


doman.
Ocus do ghluaises ocus do bdassa ar merugud ocus tarrla
macm dam ocus sdd mer fae ocus adubairt rium guf mr an
.

iarraidse f'n

merugud ar a rabassa ocus adubairt co mbradh fin eolus dam.


ocus do ghab mo lm ina lim ocus do bdassa aige in l sin
agum tarraing ndegaid a eich ocus do chuir ndnad m ocus
do bdassa bliadain ann 'n calann co chile nr fdas a fhcbil.
cus n roibe nduine san dnad sin acht mfiin am aenar ocus
do b'imda biad ocus deoch san dnad sin. ocus cionn na bliadna
.

macm chugum ocus ruc leis m coruige an tinadh a


m roime ocus adubairt rium nach brad s d'eolus dam
acht sin ocus do fg m. ocus do ghiuais mise romam a Chin
co dubach dobrnach drach ocus dochonnac romum san slige

tinic in

fuair s

ccthrar ridired ar echaib ocus ultaig ir acu ocus do farfaiges


c hiat fin ocus adubradar gurab iad in mir macim an ghlna
.

duib.

ocus dar do limse fin a Chn do marbas in cethrar

sin.

ocus do ghluaises romum ocus tarrla abann mr orumt>cus aithech mr ag an abainn ocus do leigessa d'innsaigid na mara m.
.

ocus adubairt an tathech d ngabthi sligthe in betha romum


mar do gabad an tsiige sin nach mr do shligtib in betha og-

bainn co brth. ocus adubartsa rissen

in

tslige d'fgbil

ocus

adubairt in taithech nach fgfadh. ocus do chomraicessa ocus in


taithech ocus do thuit in taithech liumsa ocus do bdassa blia.

dain re hagaid na gabla mara sin. ocus i cionn na bliadna sin


rngas tirsi ar igen ocus is bec nr marb s m.

Ocus do ghiuaises romum ocus dochonnac dnad ocus degrus


mr uaim ocus tucas aithne gurab dnad an macim ghlna
.

dorignessa fianboth ar fatche an dnaid. ocus


dochonncadaf maitheocus mruaislc an bhaiie m ocus docuired

duib

ocus

||

Iaech lidir lncalma

chugum

d'fiarfaigid scl

dom. ocus dar do

limse fin a Chin do tuit an laech sin liumsa


limse fs a Chin do thuitedar

tr

ocus dar do

ct laech dob liumsa sul

dochonnac macm g idigte


ocus errad filed uime ocus d'fiarfaig

tinic trth nna. ocus ina degaid sin

chugum ocus

cosc

filed air

domsa cr b'ainm rn ocus adubartsa gurab

in

macm

an

304

Leighes

coise Chin.

[149*:

ocus adubairtsen gur mac damsa fcin ocus do b'ingnad


ocus d'fiarfaig mise c roibe an dias mac eile ocus
adubairt seisen co fuaradar bs ocus nach ac cathugud n ac
fagin

liumsa

sin.

comrac fuaradar an bs
d'innis s

dam

sin

ocus d'innis nr adhlaic

co.roibe s fin ar tuarastal ac

ocus

iad.

macm an ghlna

ocus do fiarfaigessa de an facaid s a mthair .i. ingen an


impir ocus adubairtsen co facaid ocus nach tug aithne air ocus
do fiarfaiges anar imthig comrac n cathugud air fin i farrad
duib.

macim an ghlna duib ocus adubairtsen gur imthig. ocus adubairt gur marb s derbrthair do macm an ghlna duib ar muir
an scil ocus is do ched macim an ghlna duib do marbas .
ocus d'innis dam mar do gab s tigernas ar ghruagach an ghlenna.
:

ocus dar do limse a Chin adubartsa rissen dul istech ocus a


innsin d'ingin an impir gur m fin do b ann. ocus d'innis gurab
fin an tres mac do ruc s do macm an fagin ocus co roibe s
fin ar in faitche

sin

ocus do chuir

ocus do gab fthgir mr ingen an impir trt


prinn cd do biad ocus do digchugum ocus

do bdassa fin ocus mo mac farrad a chile an oidche sin. ocus


do irgemar co moch arna mirech ocus adubartsa rissen dul san
dnad ocus a innsin do macm an ghlna duib gurab m fin do
b ann ocus a innsin gur mac dam fin. ocus d'innis an macm
sin. ocus dar do limse fin a Chin do bdassa fin ocus mo
mac re bliadain ann sin ocus do marbmis dias gach laei ocus
do marbmis cethrar laeithe eile do shluagaib na Gaethlaige.
ocus i cionn na bliadna dochonncamar chugainn dias macm
ocus do innsedar scla dinn ocus do fiarfaigedar scla dinn.
i

||

ocus d'innisessa dib gur

dam do

am

fochair.

in

masad

macm an

ar iadsan

is

fagin ocus gur mac


dias mac duit sinne.

ocus d'fiarfaigessa dob cinnus fuaradar bs. n edamar ar iadsan


cinnus fuaramarbs n cinnus fuaramar betha fs acht do haith.

beoaiged.sinn. ocus d'innis mise moghnmrad fin ocus gnmrad


in macim ocus adubradarsan co coiscfids feidm catha dinn re
.

bliadain eile

ocus dorignedar

ocus

sin.

cionn an dara bliadain

do bmar r cethrar co hanfann ocus dochonncamar sluaig imda


tr san cuan .'ocus issedh do b ann sin .i. ni moga
ac techt
noch do chuir mac rg na Sorcha dom iarraidse. ocus dochonncamar do'n leith ele dinn macm as fcrr cruth ocus delb ocus
innell d facamar riam conuige in l sin ocus tinic mar a rabai

mairne ocus

d'fiarfaig c sinn fin

ocus d'innis mise gurab

mc

H9*:

LeigJies coise Chin.

2]

305

macm an fagin ocus gur triur mac dam do b farum ocus


adubairt seisen gur mac damsa fin ocus adubairt mise m
b'edh co naitheonainn fin ar na comarthaib noch dobrad seiscn
fin

dam. ocus is deimin ar in macm gurab mac duitse ocus d'ingin


rg innse Orc fs m ocus is m'ainm fs macm in uaignesa.
.

ocus 'n oiln a rugad m ainmnigter m .i. oiln in uaignesa as


ainm d ocus is mr do siubal dornas fs got iarraidse. ocus
.

d rabas ag siubal i crochaib na Sorcha ocus do bdassa ag


dul re taeb dnaid rg na Sorcha ocus d'fiarfaigedar c m ocus
d'innisessa gurab m macm an uaignesa ocus fs d'innisessa
gur mac do macm in fagin m . ocus tinic mac rg na Sorcha
amach ocus do chomraic riumsa ocus do tuit s liumsa.
Oeus d is sin a Chin d'innis mise mo ghnmrad fin ocus
gnmrad na macm risin d bliadain ocus adubairt macm in
uaignesa co coiscfedh s fin comrac bliadna dinne. ocus d'innsaig s na sluaig ocus do marb s na ni moga ocus do b s re
bliadain ac cathugud ocus ac si'rmarbad na sluag ocus dar do
limse fin a Chin do tuitedar leis uile f deired ocus dar do
limse fs a Chin do chomraic macm in uaignesa ocus macm
an ghlna duib re chle ocus n dernad riam aenchomrac ba ferr
in sin ocus do tuit macm an ghlna duib le macm an uaignesa.
ocus dar do limse a Chin do lingemarne fae in dnad
d ise sin ocus tucamarne ingen an impir linn ocus is sin ben
l

||

at agum shoin aleith. ocus dognsa imtecht fesda a Chin.


ocus atid na mic sin co himresnach ac cennairc re chile d'is

an domain do gabil dib ir n hil leo tigernas do macm in


uaignesa ar son febais a mthar fin ocus ar son gurab sine iad
fin ocus gidhed is ferr gaisged macim in uaignesa ocus is crda
in na macim sin eile ocus imtheochadsa anois a Chin do
ridiugud aturru ocus gurab soraid duitse ocus dar liumsa is maith
at do chos anois uair is do do leigius tnacsa.
.

Ocus ac
fin

mac

sin leiges choise

ccc

Chin conuige sin etreliqua

Finit

ocus

Bruiden

306

[Bruidhen

chise Chorainn.

chise in

[75*; 76

Chorainn mar

leanus']

Selg fiadach ocus fianchoscairt do commrad le Fionn mac


Cumaill mic Airt mic Thrnmir i Bhaeiscne le fiannaib glanocus f
ilne gaedhal f chrochaib caemilne in Chorainn
.

thuathaib lnmhaisecha Luighne ocus f chrochaib Brifne.


ocus f ghlenntaib daingne doeolais Dallin ocus f chrochaib
.

cnuastorthacha Chairbre

ocus f choilltib comdhaingne Chon-

ocus f magaib ride rfhairsinge Chonaille.


sin do suidh Fionn mac Cumaill ina dhuma shelga i
mullach chise irde in Chorainn ocus nor fhan i bfochair
Fhinn in tan sin achta dh choin .i. Bran ocus Sceolaing ocus

chobair
Is

ann

Conn mael mac Mrna. ocus ba binn

le

Fionn

in sel sin beith

ac istecht gotha na ngadhar ocus glaedh nglan


na
ngrennmar
ngasradh luadhaile na laechradh lnlthmar
ocus tormin na dtrinfher ocus fedgaire na finne f fhoraoisib
ac feithem

is

gur ba chlos do na cigcrochaib ba


choimnesa dib na grtha selga do l.icetar. innus gur cuired
fiadha fsaig na crche

||

ocus molta ar mullaigib ocus sionnaig ar


sechrn ocus bruic as bhroclasaib ocus in ar eitiollaig ocus
do licedh gach c fhergach fhrneimnech d hill f'n tulaig
fiada as fhsaigib

am

f'n

sin.

is triath do b ar chis in Chorainn in tan sin .i.


Conarn mac Imideil taeisech do thuaith d danann ocus mar
do chualaid sestn sechrnach ar na conaib adubairt rena thr
ingenaib grnda [s iat] ln do dhraeidecht dul do dhgail in
fhiadaig ar Fhionn in rgfhinnid. do chuatar na hingena co
dorus na huama do b ar in tulaig ocus do shuidetar bfbchair a
chile ocus do chuiretar tr hiarnadha geinntlide gesrgacha ar
tr cuaillib fiarchama chuillinn ocus do bdar ac dtochardad
ar tuathal ndorus na huamha. n cian dib amlaid sin in tan
tinic Fionn ocus Conn ar ur na huama co bfacatar na tr caillecha rghrnda ina suide ac in obair sin ndorus na huama. a

Cid tra acht

dtr fuilt fhorgarba forscaeilte forru

dherga leo

a s sile siltecha caeir-

a dtr beoil duba drochchuma

ocus

fiacla frghra

Bruiden

76 b\ 77; 77*]

chise

Chorainn.

307

i
gcarbaid gach drochmn dob ocus a
chnmaltacha ac congbil a gcenn ar na laechchaillechaib sin
a s lma lnfhada leo ocus ba shamail re had-

frneimnecha fchama

dtr muinil

||

buinremair barrchaeil buabail cach ionga fhorgrnda fherchonta bh ar cach mr dob ocus s cosa fchama foltchlmairc

acha caeilmracha ftha

ocus

tr

coigla cruaidghra ina lmaib

leo.

Do

chuaid Fionn ocus Conn triasna hiarnada d'fchain na


gcaillech ocus tinic crith in bh"s forru cor chaillset a nert
i

gctir ocus cor cenglad co daingen doscaeilte iat leisna caillcchaib calma sin. tinic dias eile do'n fhinn ocus clann Nemh-

ocus tiagait triasna hiarnada mar a raibe


chaillset a mbrg ocu.i do cenglad
.gcuibrech chruaid leisna caillechaib ctna iat. ocus d'iomchratar
na curada leo isin uamaidh istech as a aithle.

nainn maraen

riu

Fionn ocus Conn ocus do

'

in tan sin co dtinic Oscar ocus mac Lugach


maithe ocus mruaisle chlann mBaeiscne leo.
tncatar clanna Mrnafs do lthair ocus ar bfaicsin na niarnad
nr fhan nert mn seolta
naen dob. tncatar clanna Chorcrin
do lthair ocus tchonncatar na hiarnada do chuaid a ngoil ocus
a ngaisced ar gcl mar in gctna. acht chena do cenglad clanna

Nr chian dib

do

lthair ocus

||

Smil ocus

in

fhiann uile

itir sel is

uasal

co rucatar na caillecha

gcimedaib crepailte cruadchuibrighte bpollaib duibdhiamra ocus ndroibhelaib dorcha doeolais.


ndorus na huama ac
Cid tra acht do b'iomda glm chon
iarraid a dtriath is a dtigernad tar is a nimthechtaocusa naistir.
ocus do b'imda fiadh crchtach cnimgerrtha ocus muc allta
arna 'mbuanmharbad ocus bruic beoraebtha ocus molta mongruada muige arna mirbhreogad ar thaeb na tulcha ar gcengal
na druinge do b ac niomchar conice sin.
Is ann sin tncatar na mn mra mleta merchalma sin dochum na hite irrabatar in fhiann cengailte ocus tr cloidhme
leo iat ina

cruada claislethna ina lmaib leo. ocus d'fchatar uatha ar cach


taeb d'fios a bfaicfids aenfer n taistelach slige d'fiannaib Eirenn
co dtiubrataejs bs ocus buanoidhed dib ocus nach bfuaratar
do b'il leo dul istech sin mbruidin do choscairt ocus do
.

sin

chnimgherrad na finne can choigilL


Nr chian dib amlaid sin co bfacatar in taenclaech mr
mleta merchalma ditghel degcherdach chucu ocus do b' sin
.

||

Bruidcu

308

chise Chorainn.

[7$; 78 b

leoman lthmar linfergach ocus in confadh catha ocus in


l na horghaile .i. Goll mirmhenmnach
mac Mrna mic Chormaic mic Maghtain mic Gharaid ghlnduib
mic Aeda dhuaraig mc Aeda chinn chlaire mic Chonaill mic
Shaidbe (sic) mic Cheit mic Mgach mic Chairbre rg Chonnachtocus arna fhaicsin do na tr mnib duba duaibsecha droichdelbacha sin tncatar co prap ina choinne ocus do fheratar gleo
gibthech gr grinemail re aroile. cid tra acht do fergadh in
curad co foradbal ocus do gab do builledaib buanbsacha ocus
do bimennaib borba for na fiadmhnib fochmara forghrnda
in

lchrann loinnerdha

gur thgaib a chloidem claislethan cuilgdhrech ocus dobeir


bim bithnertmar do na harrachtaib bh ar a agaid .i. Caemg
chru'adchomlannach ocus Cuillenn chennruad co nderna s
oirdnecha certchomtroma commra dob do'n aeinbhim sin.
ocus ba h sin in tres bhuille as m tucad in Eirinn ariam .i.
buille tuc Fergus mac Rosa [ruaid]
gcath mrthna b Cuailinar
s
na
teora
maela
Mide
d'aeinbim ocus buille
gne
gherr
Chonaill
chernaig do Chet mac Mgach ocus in buille so
Ghuill mic Mhrna d'ar marb s Caemg ocus Cuillenn cennruad d ingin Chonarin mic Imideil.
Is ann sin diad sinnser chloinne Chonarin a lm
dtimchioll
Ghuill do leith a dhroma .i. Iaran n Chonarin an fedh do b s
ac dchennad na dise eile. iompaigios Goll fria d haimdheoin
ocus iadus a dh lim lebhra lnfhada ina timchiollsa co dtucatar coraigecht crda glaclidir boirbnertmar d chile re hedh
na huaire sin co dtuc Goll aenchor curata calma do'n chaillig
sin

||

cor thrascair co lr ocus co lntalam


doscaeilte

do

iallach scithe

choscairt ocus

.
ocus chenglus co daingen
ocus nochtus a chloidem iarum do

do chnimgherrad na

caillige co ndubairt

laeich nr leonad ocus a thrinfir nr

thim ariam i gcath.n i


gcomlann cuirim mo chorp ocus m'anam ar chomairce do ghoile
ocus do ghaiscid ocus bud ferr Fionn ocus in fhiann duit ar in
chaillech co himln gan fuiliugad gan foirdhergad ar aennech
.

dob

ocus luigim

na dib d nadhraim co gcoimlonfad duit

anabraim.
Is ann sin scaeiiios in rgmhlid do'n chaillig ocus tit rompu
as a aithle cusin gcnoc irrabatar in fiann
cruadchuibcengailte
ocus
Fionn
maraen
riu
d'Ferco
ndubairt
scaeiiter
Goll
rigte
||

gus

fhinnbeoil

ocus do acs eladan

na finne ar dts

ocus

Bruiden

79]

chise Chorainn.

309

d'Fionn ocus d'Oisn ocus do naei macaib fichet Mrna


ocus do'n fhinn co coitchenn shoin immach. do scaeil in

scaeilter

d'irgetar in fhiann co hobann immach as in uaim iar sin ocus do shuidetar re taeb na tulcha. do
fhch Fergus finnbheoil file na bfiann ar Gholl ocus do gab d

chaillech dob amlaid sin

admolad

f'n

ngnjom

dorigne.

Nr chian dib mar sin co


doidelbach ocus in tarrachtach
ach chuislennchruaid rengach
mrirne ar cach ruibe do na
uirri

bfacatar chucu in dil duaibsech


.i. senchaillech chnapocus co nanfadh mionabhall n5

igciallaide

mailghib garba glaisliatha do b


cenn srn mr ghorm ghlais-

sile siltecha ar lasad ina

lethan s ur a sreingbheoil duib duaibsig dhroichdelbaig ocus


gairbegar grnda d'fiaclaib coganta ina craeisbhl. lma caela
.

cruadchuislennacha ocus iongain fada ferchonta frneimnecha


fuirre idedh daingen doibhriste uimpi cloidem claislethan
.

coilgdrech rena

droma.

sliasait

ocus

sciath

mr

mleta s

ird

||

Tinic

bfiadnaise Fhinn f'n

gcuma

ocus do chuir f

sin

ghesaib fna sith do chomrac aeinfir do thabairt di. adubairt


Fionn re hOisn irig a mic ar s ocus cosc dinn in tarracht
:

do
maslugad na caillechaib chena ocus is so Iarnan n Chonarin ac tiacht do dgail a sethrach. ocus is amlaid do diult Ois/n
ocus Oscar ocus Conn ocus mac Lugach ocus Diarmait
Duibne ocus Caeilte mac Rnin ocus Cairell ocus maithe na
finne [olchena] comrac na caillige do dnum Co ndubairt
Fionn co rachadh fin do chomrac ria. is ann sin adubairt Goll
mac Morna a Fhinn ar s n cubaid duit comrac caillige ocus
rachadsa do chomrac ria ir is ann derbtar in cara in uair as
caillige

n ftaim ar Oisn tar is a bfuaras d'olc ocus

in ticen.

ann sin d'irig Goll co grodrlam i gcomdil na caillige.


ocus dorigne comrac mer menmnach mleta mrdlach ocus gleo
dscir dsachtach can fios time n tlis ac cechtar dob ar a
chile. cid tra acht chuirios Goll a lm i gcuibrech a scithe ocus
Is

immach co dtuc rot nurchair di gan


ocus
chaime gan chlaenad gur chuir tr [chobrad a] scithe
tr chroide na caillige do'n taeb thall . is amlaid torchair an
tuc a cholg neimnech

||

chaillech ar in lthair sin.

Do

chuaid Goll

iar sin

co cis in Chorainn iar marbad thrr

Cath Mhucrama.

3io

[288 a

ingen gConarin mic Imideil ocus dorigne doighir doinnderg


lasrach do'n bhruidin ocus tuc na huile mhaithesa fuair innti
.

tuc Fionn iar sin a ingen fin do Gholl .i.


is ruc in mac oirderc do .1. Fed mac

d'fiannaib Eirenn.

Caem

chneisghel

Guill mic

ocus

Mrna

ocus do marbad

bfinn

leisin

gcionn a

shecht mbliadan ndc ar in rith chtna.

Conid

sin

bruiden chise Chorainn [conice


Finit
.

sin].

\Fotha chatha mhucrama ocus fochonn oidheda Lugaid


meic chon in so]
lom mac moga Nuadat do shol Eibir meic Mled
Muman didiu in tAilill. Sadb ingen Chuinn cht-

Ailill

espin.

tr

leis.

chathaig

Aililla ocus

meic

Cormac mac

Eogan mac

di

Aililla

ocus dil Cais. dalta dana do

do chorco ligde

mac

for

Aililla

ocus Cian

mac

Eoganacht ocus Cianacht


ocus Saidb Lugaid mac con

diatt

Ailill

oenghln ocus oenchch ro

alta ocus

Eogan

Aililla.

Luid

iarum aidchi samna do recare a ech

Ailill

nAine

drgaither d istiolaig ro lomad in tiolach innaidchi


sin ocus n fes cia roslom. fecht f d d f'n innas sin ba
chliach

ingnad leisseom.
ices ro bi

fidis

techta uad co Ferches

immairg Laigen

fith side ocus finnid.

dia acallaim.

tiagait a nds aidchi

Ailill istiolaig

Ailill

samna

bi Ferches frie anechtair.

oc coistecht

fri

fogeilt

Eogabal mac Durgabail

mac Commin

na

cethra.

issin

dolluid side

tiolaig

anaid

dofuit didiu cotlud for

dollotar as in tsd ocus

ocus Aine ingcn


ocus
creda
ina
lim
oc
d ar a blaib.
sheinm
Eogabail
timpn
atraig d in Ferches co tabairt buille d ro roith Eogabal reime
r

in tsda ina ndiaid

atnuarat Ferches di gi mr corroemid a druim trt in


tan donnanic co AililL condrnic side frisinningin. eiret ro bi
issuidiu ro den in ben a co n farcaib feoil n crocann fair ocus
issa sd.

co n ro assair fair riam 'nduair sin


olc ro bbair frim ar indAine

shoin.

m'athar

notshraigiubsa ind

.i.

lom a ainm
shrugud ocus marbad

conid

mo

Ailill

noconficbsa athgabil

lat in

Cath

288./?]

tan immoscram.

Mh ucrama

ainm na ingine

sin

fil

chliach. bruig rg didiu domsod indAililla


.i. uisce mr
is de asbert in file:

Mige cin bad sruth

isce

fo bth dothaet sech

thoeb

311

.i. Aine
comfocus do'n Mig

for in tiotaig
i

bad lustai cen fursunduth


Aedin meic Mellin icis

||

lis

Lud dna fecht aile Eogan mac Aililla ocus Lugaid mac con
a chomalta co hArt mac Cuinn dia mbi for cuairt Chonnacht
do thabairt ech ocus srian uad .i. brthair mthar do Eogan. oc
techt dib sech ammag co cualatar in ceol issin dus ibair ro bi
ssindes. berait leo co hAilill aridisi .i. in fer thucsat assin dus
.1.

r btar oc imresain

imme

corrucad aib breith dib.

fer

bec

tr

tht ina thimpn. cia t'ainm. Fer f mac Eogabail. cid dobrinti
or Ailill. atm oc imresain im in fersa. cinnas fir so. timpnach

maith. seinnter dn a cheol or Ailill. dogntar or s. ro shephainn dib dna goltraige conadcorastar i ngol ocus
ci ocus
derchiniud ro ges d anad de. ro sheinn dna gentraige conadcorastar i ngen ngire acht naptar ecnai a scaim. ro sephainn
i

dib dna suantraige condacorastar f suan 'n trth co araile.


atrullaiseom iarsuidiu allelh dia tudchaid ocus forcaib droich-

imdel eturru r ba sirsan

Atragat
Ailill

lem a
Ailill

iarsuidiu

la

atrubartsa ar

Eogan

n for or

Ailill.

leis.

beir

dn a

breith

cid atrubartbair in tan frth in


cheol.

in fer.

Lugaid

is
:

Eogan

Ailill.

bec torbai or

atrubartsa or Lugaid
lem in ceolaid. is for or

fer.

is

droichbreth or Lugaid.

gnth

for fort beolu.

for

dam

or

n t as cir dia

chairiugud or Eogan aithech samlut. bad aithech samlumsa or


Lugaid loimrus a cenn sin dotsa ocus sailtrus fort lecain.
:

cinnas dogntasu or Eogari. irri chatha or Lugaid allaasa i


ciunn mfs dotis co comairsem i ciunn abrat. ba for sn imorro.
:

coindrecat dia ms cch cona shochraite co mbtar na d idna


aigid

naigid.

Luid dna la mac con isin cath a aite .i. Lugaid lgamacmoga
Nuadat. is and luid mac con imacallaim fria drith. Dodera a
ainmside do dairinib d in tainriuth comchosmail crotha ocus
delba in drth fri mac con. maith or Lugaid ficraid Eogan
comrac dise formsa innosa ocus donscra a bruth mac indrg
ocus a adbar ocus ua araile. nmataet fort beolu ar in drth at
lomthr. regatsa ar a chenn ar in drth ocus do mionnsa for mo
.

chiunn ocus

t'eirred

imum

conerbara cch

is

tusu dothaet and.

Cath Mhucrama.

312

damsa

beith nf iarum toitim

atbra cch

[2890

notbeirsiu as f chtir

Eogan oc do chuingidsiu sechnn in chatha dia


do cholpthasu notgignether n.
dognther n.
drth. ro fitir imorro Eogan nr bu Lugaid ro

biaid imorro

naicra iarum

marbthair

tusu dofaeth and ocus mebaic n cath iarsuidiu.

is

in

||

marb. fecad for a armoracht iar sain. ro mebaid in cath or


cch dorochair Lugaid. ba for sn midid for Lugaid. atchondairc didiu Eogan d cholptha Lugaid trsin sluag amail
snechta noenaidche ar thaitnemchi a d cholptha ro raith Eogan
.

ina diaid co tarlaic irchor fair conidncmaing ina ghairr is de


at brn gairr forndortai. in rnic in terchor ol s. midid iar
.

sain

is

de ro chet
C ath chnn

ebrat ro

mebad

for

ciunn secht mbiiadan n duibel

amail ba

mac con
.

do

chtaib acan

mucrama matan

fich

for sn.

ro fht

Lugaid beith

Erinn

iar sain la

Eogan

co ndech-

aid reime in Albain for teiched ocus noconfes cairet ro chuaid.

ro chuaid Lugaid lga

(.i.

ligirle

namm.

mr no bod

ina lim) la

mac

do chuatar corrg
n Alban dosrionchoisc iarum Lugaid co mr a muintir ar n bad
baeglach no beits .i. ar n tuctha aichne forru ar dig n ro
marbtis la rg nAlban ar rg nEirenn .i. Art mac Cuinn. ocus
asbert mac con fria muintir ar a ndernad cch dob riar araile
amail bad r cach fer dob dialailiu ocus dna conn abrad nech
a ainm fin frissium. filid friu imorro r Aban. nocondernsat a
slonnud ocus noconfes can dib acht a mbeith do ghaedelaib.
muc ocus ag cach nna dib tech f leith co cenn mbliadna. ba

con

nnbair dib

tr

issed

didiu

hingnad iarum

a ndelba ocus a nairechas ocus a


catha
ocus
imairec ocus chomlainn ocus
nengnama
buaid noenaig ocus chluiche ocus chite ocus imbert brandub
ocus buanbaig ocus fidchille ocus nadraibe taeisech forsu in
lasin rg febas

etir brisiud

tsainriuth.

Laa and

didiu bi Lugaid oc imbert fidchille frisin rg cona-

catar fer cosca ingnaid chucu istech. can do'n fhiur ucut ar in
r.
de ghaedelaib ol s. cia dn airbere ar in r. icse ol s.
scla fer nEirenn lat ar in
is

maith

Muman

ol s

ar in

ocus Lugaid

in

n thnic in Eirinn

r.

Eogan mac

mac con

ar in

maith
riam

flaith
flaith

Ailillaol s

r.

Airt meic Cuinn.


samlaid.
is

cia as r

senir a athair.

niconfessa a imthechta iarna inn-

Cath Mhucrama.

289 0]

313

arbud do Eogan mac Aililla. mr liach n ar in r mairg Eire


ar a test ocus ceinl Lugaid ar in r cinnas at. nsfil ammaith
ol s acht i ndaeire ocus ndochraite ocus i cumalach't do Eogan.
amail ro chuala Lugaid n btar fir ir ocus argait ina lim.
:

dobert a mr for ds

is

in r

chondalba dotic ale or

ell

in r

is li

Lugaid immach lasodain. maith a cu ar in


tite
immach atchiusa issindbairt doringne.
Lugaid

atchuas a
r

dfob condaforlaig in tairinech bi

f thriar

donca

ar a blaib.

luid

scl.

||

comgairther

fer aile

d arna brach ocus adfiadar a

scl ctna

indbairt chtna dognai side. is for ar in r iss Lugaid in


so ocus is ar rn'munsa nachasloinnet. doberthar tra min impu
is

muc ocus ag for a cois dib ocus apar friu


crannchor iarum.
d nirgnum dib. foscichret
forcomoso frisin ferthaigis.
ficbthair Lugaid fris anechtair
crannchor indurgnama. maith or in r
do chuaidseom imorro
co fesamar

ammuinter

berar

fin

frisn

ionnta cia as tisech

ferthaigis
blaib. n bi ann
:

fodla

ocus arandntar

n acht in rechtaire a oenur. for or in r


marbaid dam dreim de lochdaib. dobeir imorro luch for cuibrenn cech fhir dob iss derg cona fionn ocus doberar ar a
mblaib ocus atrubrad friu co mairbfits mani stis na lochtha.
imma dib ro bnt co mr iar sain noco tucad chucu riam
ainceis bud doilgiu leo. cinnas att or in r.- att ina mbruc ocus
:

ammiasa

ina fiadnaisi.

broc

Muman

dar miasa n ar

in r

apar
nip sen a timarnad or Lugaid la
tabairt na lochad inna beolu in r oc deiscin. dosmberat na fir
friu

mani

mairbfiter

is

ssait.

uile lasodain

bi fer dobrnach dob

no scad

la tabairt erbaill

nallochad dia blaib. colg dart brigit or Lugaid issithe lochad


co allos. sluicid iarum erball nallochad. dogniat n airiut or in
r 'n. dorus. dognmse errosom dna or Lugaid. in tusu in
:

Lugaid or
r

in

r.

issed

mo ainm

cid dia rotdichlis fhormsa.

or Lugaid.

ainnse th'osnaidsiu cosindiu dianotfesainn.


cid indiu or Lugaid.

fochen duit

m
do

ar th'mun ar Lugaid.

or in
dgl-

domairsedsa cobair

rotbia imorro cobair or in

Alban

atomchomnaicse ingen rg Bretan mo mthair ingen rg Saxan


m'o ben nosbrsa lat uile fr dgail th'osnaide. am buidech de or
Lugaid. dosnuc didiu in toenfher for oensluagud uile in muintirse. an ro bi iarum di longaib ocus libarnaib ocus brcaib
nairiur Saxan ocus Bretan tarchomltha co mbtar purt rg
.

Cath Mhiicrama*

314

nAlba ocus todlach mr

di

churachaib

[290

asberatsom ba hoen-

leo.

droichet bi etir Eirinn ocus Albain di churchaib.

mr
mac
dosnuc. ro indretar diu in "Eirinn co ro giallsat sochaide mr
dob d ocus nstarraid debaid corrncatar mag mucrma
Dolluid Lugaid didiu cossindarba ocus cossin tromsluag
do dgail a ainchrid! for firu Eirenn. nfr bo ghor in

sain

crch c

||

mbethrae

Mag mucrma

fri

Aidne atuaid

didiu

.i.

muca

th chliath dna sathuaid.

do dechatar a huaim

geintlechta

Chruachna. dorus ifrlrn na hEirenn sin. is eisti dna tnic in


conid ro marb Amairgene
teilln trchenn ro fhsaig Eirinn
.

athair Conaill cernaig ar ghalaib oenfhir ar blaib Ulad uili. is


eisti dnu do dechatar indnlaith chruan co ro chronsat in Eirinn

nach n taidlits a nanla condaromarbsat Ulaid dna as tiblib.


nach n immathigts co
is eisti iarum do dechatar na mucasa
cenn secht mbliadan n sad arbar n fr n duille trt baile
irrmts n antis ann acht no thigts i tuaith aile dia nirmast
arrm. n rmts f chomlon.i. att a tr ann ar in fer is m a
secht ar araile att a ni ann ol araile oenmuc dc tr muca
dc attrithe arrm f'ndinnas sain. forfhimditfs dna a nguin.
r dia ndiubairgts n arthraigts. fecht ann didiu luid Medb
Chruachan ocus Ailill dia rm .i. immaig mucrma. ro rmthea
leo iarum ro bi Medb ina carptrt. ro leblaing muc dob tarsin
.

carpat.
ol

is

Medb

imarcraid in

muc

sain a

Medb

gabil a colptha na muice

la

or cch.
.

bud

h seo

c-orroemid a croicenn

htan condafargaib dna in crocann ina lim cossin cholpdu


ocus noconfes cia deochatar 'nduair sin. is de sin at mag

for a

mucrma.
Rolliced tra do mac con indred na hEirenn corrnic mag
mucrma i nairthiur Chonnacht. is mithich ol Art mac Cuinn
debaid do na feraib. mithig imorro ar Eogan mac Aililla. luid
dna Eogan all ria sin co Dl mac Chreca di Osairgib ro bi
ndruim Dl dri side is dall. tir liomsa or Eogan do shinni

ath na fer ocus dia ndchetal.

maith or s

regasa

lat.

abaid a

athair ol a ingen. ben oentama n .i. Moncha ingen Dl. a ingen


ba hara d. amail ro siachtadar mag cliach jatgeoin imorro in
dri for labrad Eogain ropad tr. maith a Eogain ar in dri in
:

fcbaisiu iartaige.

Dl

fi

la

mr

Eogan ds

itir

ar Eogan.

in biad rge

Muman

a ingen ar
uaimse co brth.

maith

Cath Mhucrama.

29o/3]

315

maith a ngein concoimpred ann

drgaiter do'n lnamain.

.i.

Fiacha muillethan mac Eogain.

Lesainm dna dsom

fiacha

thair a athair arna brach

fer

.i.

all

liach

.i.

alldornad marb-

rucad marb a mthair ali

sin.

dna cechtarni dob sin conid de sin riter fer d liach.


Fiacha muillethan dna s de ro ainmniged .i. rosgabsat idain
Moncha ingen Dl oc th nemthenn for Siuir. olc n bad matain
imbrach notassitither ar a athair dia mbad ann ar in dri
forb'iad Eirinn a ngein co brth. for m or s acht mani th
triam thaebu n tharga nach conair aile. tit uaidib issin nuisce.
liach

|)

cloch

fil

immedn indtha
co trth

issin tuinide sin

hathair.

do scuiredar

doslice impe. cotomgaib or s. bi


arna brach. is mithig tra ol a

teirt

tar

a cenn

atbailet

beoil.

ro lethai

didiu cenn inna niden forsin chloich conid de ro bi Fiacha

muillethain fair

athair Eoganachta uile.


Luid tra Art mac Cuinn dar Sinainn siar co mrshluagaib fer
nEirenn imme dogenai Olc acha .i. goba di Chonnachtaib a
oeigedacht innaidchi riasin chath. btar dna a imritiside
is trom in dmsa donuc mac con cucaib
bad amnas dombirfet
cucaib in damradsa Bretan ocus Alban n ft ammenmain for
teiched r is fota a teiched co slibe Elpa araill dob. is olc dna
.

a fhola indfir lastiagar issin cath dligid Lugaid fiachu de di'n


cia mt di chlaind forcbaisiu a Airt ol s. oenmac ar
.

chursa.

rbec m or s i la m'inginse (.i. Achtan a hainm) innocht a Airt at i tairngire damsa ordan mr do gheinemain
uaimse. ba for sn ba mr a nordan .i. Cormac rnac Airt meic
Art.

Chuinn. fid

innaidchi sin

ann ro coimpred Cormac. asbert


Eirenn 'm mac sin. is ann atchuaid

is

nobrad mac ocus ropad r


cach folach forfholaig d tharmnugud do'n mac sin. ocus
asbert n mairbfide arna brach ocus cilebraid di ocus asbert
fria

di

fria

aib

arambrad a mac d altrom co a charaitseom de Chonnacht.

ocus luid

dochum

in

chatha arna brach.

Lugaid a chomairli .i. do chuaid leth a


uad talmain .i. dognthe derc do'n chtfit ocus cliatha
no briste in gae ar bulg ocus a rinn trsin clith. it n
tairsiu
irraibe ire fer nEirenn. coimrigthe dna cos in ghaeidil di chois
indalbanaig ar n digsits na gaeidil for teiched ocus d bretnach
im ghaedel. ro suidigthe tra na d indna do chechtar na d leithe.
na rg dna ro btar nairenuch in chatha .i. Lugaid mac con ocus
Batar erlama imorro

fianlaig

la

Cath Mhucrania.

3i6

[291

in dala indna
Art mac
Corbchacht mac Aililla i
nairenuch in chatha aile. forruacart imorro Lugaid comrac dise
for Eogan. asbert Eogan nadragad ina aigid do'n chur sain r
batar olca a fholaid fris. asbert dna Lugaid n bad drth dar a

Lugaid lga ocus Binne


Cuinn ocus Eogan mac

brit

nairenuch

Aililla ocus

chenn di'n chur sain cia dofitsed r rop fherr leis coin fer
nEirenn d' ithi olds buith fria thr anechtair n bad shire.
Ba dub imorro in taer uasaibseom collic do na demnaib oc
irnaide na nanman truag dia tarrung dochum iffirn. acht d
aingel amin n btar ann s chiunn Airt imorro no btsside
cach leth imatiged issin tsluag f bith fr naicnid na forflatha.
Is ann tra forfpart cechtar na d ergal dochum araile. amnas
imorro in gres rollsat for cechtar na d leithe amainsi na taidbsin ro btar ann .i. finn-nl na cailce ocus indaeil dochum inna nl
asnaib sciathaib ocus asnaib bocitib oc nesorgain de fhaebraib
na claideb ocus de imfhaebraib na ngae ocus na saiget iarna ndegursclugud do na curadaib ocus bimnech ocus brioscbruar na
mbociti iarna truastad de na colgaib ocus di na buirnib in
tairbrech di na diubairgthib na narm in toescach ocus in tionsaitin na fola ocus na cr a ballaib na nclann ocus tr thoebu na
mled. s amlaid imorro ro btar na d Lugaid sechnn in
chatha amail bte mathgamna etir banbraid ac fpo cach fhir ar
nuair uaidib cathbarr corach m chenn cechtarni ocus lirech
airn imbe ocus claideb mr ina lim. immusrubartatar forsna
.

||

sluagaib co ro thrascratar ilchta dob. f'n cosmailius ctna ro


bi Eogan mac Aililla ocus Corbchacht' mac Aililla as indleith

b tnthach ocus ba hinfhir in comracsa condrncatar fir


.i. is bec nach saltrad cach fer for cosaib a
chile ocondimthuargain. in tan tra ro btar ciunn ar chiunn no
aile.

Eirenn ocus Alban

gonta

in fer as in

talmain dia db culadaib condacuired dar cenn.

fir Alban co ro iadsat impu.


Art mac Cuinn co feraib Eirenn co ro laad a
nr. sades ro memaid in maidm do th chliath crch c mbethra.
at a notharlaige frisinnth atuaid .i. secht meic Aililla luim.
at dna turloch Airt airm tall Lugaid iga mac moga Nuadat a
chenn de forsin chloich fil turloch .i. in tan rombi Binne brit
oc bim a chinn de Eogan mac Aililla donarraid Lugaid lga. is
ann asbert r rangab ell chondailbe a db nguaillib suas atacomaing Binne .i. selbim benus Binne ardbim benus Binne.

atosrerachtatar dib as in talmain

midid iarum

for

Cath Mhucrama.

291/3]

317

dothaet mo recht as a riocht bimenn benus Binne brit. dobert


bm lasodain do Binne dar a muinl co mbi a chenn for
bruinni Eogain. donairthe mac con oca sain olc indimbeirt
a Lugaid ar s. cuma duit or Lugaid
dobrsa
cenn rg Eirenn duit innosa tar a issi. luid i naigid in madma
.

sochraiti sin

||

sathuaid arridisi co comairnic fri Art conid ro marb ocus dcmaing a chenn de is de at turloch Airt crch c mbethra.
Gabais Lugaid mac con iarsain rge nEirenn ar icin co mbi
Temraig secht mbliadna lna ocus gabais Chormac mac Airt
i

ina ucht

naltrom.

Beo imorro
I

is

Ailill

crna indiu

mo

lom beus ocus ba h a annacul


mo chri nisfeithet meic n hi

thimna cen on

Ba h a annacol meic con

la gire

f bthin

it

'

atbiur

ngra do

mac con

ndid a drith:

6 luid Dadera

migine

dar

is

druthin Dirine

Ba h

a hannacol Saidbe ingine Chuinn chtchathaig

airg damsa de mairg do chliu dia frth fer fth ina eu


ocus seeht meic mo Uluim
is de docer Art mac Cuinn
airg damsa de mairg do chliu dia frth fer fth ina eu

foder comlann do Art

ocer lige do Chorbchacht

Fecht and didiu dofeotar caercha glaisin na rgna ind Lugaid.


tncas irrir meic con. atbeirim or mac con na cirig ind. ro
bi Cormac ina mac bec for drgud ina fharrad acc adaeteac or
s bad cru lomrad na cirech illomrad na glaisne r sfaid in
glaisen sfaid indolann forsnaib cirib. is indfhrbreth n or
cch is dna mac na forfiatha rodfuc. lais sin focheird leth in
taige f'n aill .i. in leth irrucad in gbreth mraid co brth f'n
.

innas sain

.i.

in

chloenfherta

Temrach

is

do

sin ro cet*

o huc Lugaid laechda eo gubreth ceo cruth atchiu


maraid d shein co brth cloen indrth di'ndleith adiu

Bliadain do iar sain irrgu

Temraig ocus

n thnic fr tria

thalmain n duille tr fhidbaid n grinne i narbur. rondlomsat


didiu fir Eirenn as a rgu r ropo anflaith. luid siar iarum co
mrimirge dia thr. n dechaid imorro Lugaid lga leis it or
:

ndernas fingal
noco riocub arithisi dombr ndol db mac indrg ro marbas.
co bo thr didiu nonaithned mac con do Chormac ocus tintd'
dia goirigfris beus cilebrais d iarum. issed luid siar co Ailill
s

tuithchedsa frim brthair ft bthinsiu ocus


.

Cath Mhucrama.

3 i$
-

ud

luid illes cucai

a maccin or

is

[292

dobeir Sadb a d lim

olc in fer cosa tigi

brigit.

n irg

fochen n

n dlgedach.

commaragba dn co ndernair athair


r n filet macu lium
domsa ocus co ndernarsa mac dotsu
or Ailill

chucum

tair

tra

||

dom
co

docinfe
fri

dobeir iarum lecain

ghaire.

n or

f
s

oc dicisiu

forgab dia tuit

ro gab suainiud

Ba

ro gguin facail fidbi

do delbad

b diorsan

in cilebrad

mac Commin

didiu tnic Ferches

isi

Fheirchis or Ailill

nachallicid

ri

coirthi isin tsluag.


for

ill

Lugaid.

eturru.. doslici chuice darsin sluag

recart in coirthe

imorro

fris

Chuind:

M airg damsa de mairg indiu


issed

nombra do don

and asbert

Ailill:

connecmaing

ina tan co ro
luid

Ferches

rcha bliadan

Gabais

mucrma

mad

fer

is

dosein atbeired Sadb ingen

dia frth fer fth inna u

irchor Ferchis for

cose

mac con

Muman

secht mbliadna.

cath maige

Art mac Cuinn ocus secht meic

torchair

nEirenn impu

opsa senir dmellte


ches erchqr meic Chommin ices

mo

Ailill iarsain rge

in sin

dib

condomdersaig as

co nr

indfhir

sciathaigit

aniar corosecai cen anmain.

de at es Ferchis

is

conacatar n

rsin sluag issinnes co tochrad casnaide a ghaei

forsinnuisce

Ferches.

co hAilill.

Lugaid duit r ciunn tr trth ro


luid Ferches ina diaid. ro siachtsom a

rrdiaid

legai leithchenn Lugaid.


do rat a druim
i suidiu

thr

Is

and immarnic

is

for sn.

Tar

in

donarraill imorro

rotnic ale or s ocus

uad immach lasodain

luid

collic.

Saidb.

lecain

fri

ina chiunn ina lecain.

fiacail fidba ro bi

dia nerbrad:

M atan maige mucrma

ina dtoetsat rg

ba diorsan do Art mac Chuinn

ile

Aililla

isoin adbaill in slige

Asberat imorro araile ro bi Lugaid mac con. trcha bliadan


unde dicitur:
irr^e nEirenn

abais

mac con

tr

mBanba

trcha bliadan n nalann


.

cach leth co glasmuir nglidenn

ro bi irrgu Eirenn

Finit

i2i

i,

Cath Chrionna.

2]

[Cath Chrionna in scl so


amra

319

sos

mar

/enus]

.i.
[Cormac] ua Cuinn. bi r for UlltFergus duibddfach]. btar d bhrthair la
Fergus .i. Fergus foiltlebar ocus Fergus teine f Bregu. is ann
bi tech Cormac i Temraig in tan sin ocus tech gach irdn'g

Bi

for Erinn

aib in [in]baid sin

.i.

Eirinn ar daigin fise Temrach do dnom .i. caeicdiges ria


samfuin ocus laithe na samna ocus caeicdiges iarum. is aire
no thinldais cacha samna r is ann ba haipche mes ocus toirthe
in

is aire dognthe fis Temraoh


uair in smacht dognts fir
Eirenn ann n lmtha techt tairis n go comraicts cionn bliadna
doridisi ocus in t no ticed thairis ba herfuacarthach fheraib

dib.

Eirenn.

Do
leo

lotar diu Ulltaig

ocus

fidit techta

do tomailt

fise

Tmrach ocus mrtninl

d'fios a tige fin

rempa

ocus do dcsain na

amlaid iarum fuaratar a tech gan tuigid gan tcar


iarna sciled ocus iarna chethrugad do chethraib ocus do chonaib

Temrach.

is

impidit na techta ocus asbertadar nr b inndola


ocus asbertsat nach bi Cormac i Temraig acht uathad.

in rgbhaile.
isin

do
is

tech

lotar Ulaid iar sin in*c?enchomairle co fesdais cid dogcndais.


comairle dornsat idna catha do dhnom dib ocus dul ar

amus Chormaic

doberat iarum fesa co Cormac do thecht ar a


ocus
idna
catha etorra. n bi imorro Cormac li'on catha
gcionn
dib acht issed dorine a nimgabil. ocus do luid siar a Temraig
ocus lotar a aes grada chuige ocus aspert friu cia comairle dogn.

dais ocus cia hairm as a cuindigfedh sochraite.

Cesarnn

file

Cormaic:

ann aspert

is

Chormaic mina cara cathbuadach cuindig do'n M'umain mlid trn tolc
tigernai brus uruath neccraite uait n caith comarbas daim do cid
soer mag rge rois ar nrab rath Cuinn comardad cin comarbus necht
.

Aspert Cormac iarum mad inann comairle dobra Cairpre ocus


do rat Cesarnn is dogn. is ann ispert Coirpre:

unla a mo chaemchormaic
diamba crinna comh
.

brthair ronascar

comarba

nr

bo

j|

caithmlid do'n

d duit

fri

fecht echtra

tarngarar bud bert


riar fine. ol as mac meic
.

tlith innsaigti

dersaid derchaeintech
lat in

im

nimbes mnech tuailgnech

nr

mo
aid

bo

n bebais liac dia tionnscra tochluchud co tuctha

Mhumain

Cath Chrionna.

320

Tadg im mac Cin meic


ocus

is

dober cath Crinnai

cuindigfios fort ar thecht lat

Do

luim

do at tarrngaire a thabairt ocus mac ingine Chuinn a


ocus irigsiu bu dhes co Tadg ocus tabair gach n

is

athair

Aililla

\\2\b.\

do thabairt

in chatha.

dechaid iarum Cormac co tech Aililla luim ocus ro

mr

niged co

fris

ann.

aire

is

imh do tuachtamar

ar

filt-

Cormac do
Cormac cas

chuingid bar filtesea. fagbasa sin ol iatsom .i. ar


mac Oililla luim ocus ar Fiacha muillethan mac Eogain ocus ar
Oilill fisin
.i.

uair isat sin roptar

comorbai do

Cormac ocus Fiacha muillethan


r nr ba hidir
do Cormac ocus in

fherann
cille

nth chliath co a chile

leis

is

Oilioll in tan sin

etorra ro rann a

bodin a fhollamnacht .i. cach re


Fhiacha do'n ferunn 'n

cille eile d'o

ocus bi

.*ocus

Tadg mac Cin

rgdamnacht

etorra.

Dornsat comairle iarum etorra .i. Oilill ocus Cormac cas ocus
Fiacha muillethan ocus is ed ro chinnset .i. eolas do thabairt ria

Cormac co hairm
do thabairt

fuigbedh Lugaid lga do dhul lais bud thuaid


do lotar iar sin co hairm i mbi Lughaid

in chatha.

ocus is ann biside san Etharlaig conusuaradar ann g


fhothracad ocus s dairm. dogniat imorro tr timchuarta dob
ina thimchioll m cuairt ocus tic Cormac cuige ocus nochtus a

lga

chloidemuas a chionn ocus atbert fris >bs uasat a Lugaid. bs


uaim do chionn mo bhis ol Lughid. do chenn dot a Lugaid
ar Cormac. cenn uaim tar cenn mo chinn ar Lugaid. n ghbsa
n ar Cormac minba cenn rg i gcath. doberthar in n sin ar
n ghbsa or Cormac mefnbud chenn Fergusa] duibLugaid.
||

ddaig rg Ulad. [fogbasa sin ar Lugaid. tabair tjhoinech inn ar


Cormac. [dobeirim] ar s. tcbaid Lugaid [a chenn] iar sin ocus
i]n
iar.

nrbud sl[n duit] t'inchoisc

comairle in tsenchoma[irlig
sech rop olc a thosach dn ocus bud olc a dheired.
sin tra tit Cormac co Tadg ocus ro fher Tadg filte mhr

asbert

sin

conad ann sin asbert Cormac fria Tadg a ua Shadba ingine


Chuinn chtchathaig tar do dingbil dochraite dinn uair is duit
tairngertar a dingbil dinn. n ragsa im ol Tadg do thabairt
chatha Chrinna r n dom dlegar ocus nocha nar m'ferunn
itigter ann ocus nocha n mo thellach trebtar. is ann asbert
Cormac fch cia uainn diar bud tcha in rannsa Chuinn do
chosnam is ua Saidbe ingine Chuinn tusa a Taidg ocus dia ro
faghbainnse m'fherann dobertha duitse nanimthigfedh do charpat

fris.

n*

Cath Ch rion na.

2]

321

'n uair n brisfithe in cath co hoidche ocus dot cheinl co brth


ocus do thuarastal r taeib ocus n fil againn acht r gcirdes
do slonnud friotsa co tarta foirnn in furtacht as uaisle dinn .i.
.

Temair do chosnam.
do cath fria hUlltaib.

n gbsa im do lim in ni sin ocus n ragh


is ann asbert Cormac
:

Sln Cuinn cilebrad (ocus

araile).

Tadg iarum la Cormac ocus dornad fiad mr fris


conattuil Tadg tromchodlad ocus contarfas brinnu ocus tirchetal
neith bi ar chionn do. ocus bi Cormac cin chodlad oc istecht
Tinic

fris

et dixit

Tadg

M r

ngal mr ngrs mr ngaes mr nindtech ncomla'mn doraecar


baes mr faebar fultana ronar cailg mr troch tall tromadbal doriadat mairg mr colann coillfider fuamnaigfiter sluaig dia tibra tt.

bimenn

an claidem cruaid (ocus

Iar cantain na lide sn

araile)

do dhiscestar Tadg ocus atbert

||

lim dar a agaid ocus aspert is mithig dinn ascnam do thabairt


tn chatha. is mithig im ar Cormac
ocus ro chan in lid:
:

a brinna n na brinna dogn Tadc ria cath Crinna


mair de f fhaebraib is fuil tar taebaib gilla
airg d'Ultaib n mairg d'Ultaib tachar friomsa f'n cuchtair
tucsam sochraiti srethghlain a Mumain lethain luchtmair
a curaid n na curaid tucas liom as in Mumain
beitit mn de f achn
ocus biaidh athr Ulaid
uirp fhaena n cuirp faena beit i Crinna cin chaema
issed innocht atchuala ocus bud ruada raena
ath Chrinna n cath Chrinna cuirfios Tadg caoca ngilla
do shlonn Cesarnn is Cairbre 'n bfior a nairde a brinna

beitit

Tncatar iar sin co Crinna ocus atbert Tadg fri Cormac


slig do chur in chatha uair nach tnacsa acht uathad bec

tair

caeca caithmiled ocus trochat rig ocus Lugaid lga ocus m


badisin. n thibrsa mh sochraite lat do thabairt in chatha ar
thr

.i.

Cormac

acht tabarse dilse

ocus dobr

fin

an cath

mo chrche ocus m ferainn fin damsa

n tabarse

in

cath an lon tnacais ocus

beir t'ferann amail dorarngaired duit co brth. dorigne iarumTadg


cath dia mhuintir ocus do rat a ghille uime fadisin i tosach in
.

chatha

ocus do rat a claecha

liatha f deoid.

tosach

medn an chatha ocus do


.

rat a

uair as bs ro bi in Erinn co sin allith

ocus a nclaecha

medn

ocus a ngille f deoid ocus is


aire dognthe an n sin oc feraib Eirenn co ro chaithed cch n dia
saegul fin. is aire iarum do rat Tadg a ghille i tosach in chatha
.

ar nachasgabadh imccla oc faicsin na liath do letradh ina

bfii.id-

Cath Chrionna.

322

[122:1,2

dogniat imorro Ulaid cath dob ann sin ocus doberat a


tosach ocus a nclaecha i medn ocus a ngille f deoid.
dothoet iarum Cormac co Lugaid lga a briathar ra cech flaith
naise.

liatha

ocus ra cech frnach ar s cenn rg i cath damsa uait i nraic


chinn mh'athar ro marbais i cath Mucraime ocus curab cenn
.

dobretha duitse sin ar Lugaid.


Is ann sin do choimirgetar na catha d'innsaigid araile. foscuirset Ulaid bedga baeise dob gur chrithnaig in talam f
chosaib na curad co ro midesdar d ngroigib allmarda iciall-

Fergusa duibddaig rfg Ulad.

||

aide for dreimne ocus dsacht

le

meirblide na renn faebrach

forderg forrda ocus le bimnig na sciath crdhonn catha ocus


ocus le dronghaire na
le sesdn na sleg slinnghel sithremar
.

lirech trebar taitnemach.


gille Muman
Do riacht

is

ann

sin ro thuitset lith

Ulad ocus

comthuitim.

Lugaid iarum trsin cath co Fergus ocus ro imir a


barainn.for na slgaib n go rinic ocus ro ledradsom co mr
de sin ocus geibid chuige cenn Fergusa ocus nos benann de ocus
do luid lasin cenn co hairm imbi Cormac ocus asbert fris ac so
a Chormaic cenn n'g cath amail ro gellas duit .i. cenn Fergusa
duibddaig. bennacht do ghaile ocus do ghaiscid fort a Lugaid ar
Cormac n ferr lem cenn in rg do thabairt dam ins cenn a dherbbrthar. in edh dorla ann ar Lugaid. is edh icin ar Cormac.
doberat Ulaid rge f chtir do Fhergus fhoiltlebar ocus doberat
cathbarr an rg im a chenn ocus gairter gairm rg de ac Ulltaib
ocus doberat cath for a seilb. maith tra a Lugaid ar Cormac in
n dorarngartaissiu damsa cenn rg cath do rdchtain damsa uait.
is ril duit innosa nach cenn in
rg uair atchiam in rg beos
ocus a chathbarr im a chenn. is menann diu or Lugaid cuiridh
.

am

chrchtaib ds in caemhsainn n do'n Fhergus t.


dotcet ara Cormaic chuige ocus dobert na supa ina chrchtaib

supa sesca

co nrlainn a ghi fisin ocus rossoich f'n sluag f'n innus sin.
is ann sin dorla do Thadg ocus
d'Fergus foiltlcbar comrac ocus
.

do luid Lugaid secha triasin cath do shaigid


ocus ro
Fhergusa ocus do bein a chinn de amail dorairngert
chomtuitset na hclich anair ocus aniar comtuitim ocus bi
dia nclaechaib.

||

beos ina shesam. do luid Fergus co hairm in ro marbad


a brthair ocus luid Lugaid ina diaid ocus do chomraic dib
co tall Lugaid a chenn de forsan chloich chtna
tall a chenn
dia brthair. ocus dofuit a chathbarr dia chionn forsin chloich

Tadg

22 b

Cath Ch rionna

i]

323

ocus dobreth Lugaid a chenn ocus a falaig leis co Cormac ocus


atbert fris cenn rg i cath duit a Chormaic. buaid th'einig
ocus th'anma duit a Lugaid ar Cormac n ferr linn cenn
:

cenn do ratais dinn. cid n nat cenn in rg


.
nat imorro ar Cormac. forsum ar Lugaid. for n ar
Cormac. fg lat a gille innosa ar Lugaid cinnus coindrecait
na catha n in fil Tadg ina shesam beos. at imorro ol in
gilla. cid dogniat innosa ar s. atit ol in gilla na laeich liatha
aniar ic saigid ha ngilla sair. tabraid bioc supa am chrchtaib
co ro lar mo bhrach mbis for Ulltaib maille ra liathaib
in rg ins in

Muman.

ro gart gairm rg la hUlltaib d'Fergus teine f Breg-

rg imbe ocus lotar gilli Ulad


uime do thabairt in chatha. do lotar diu lith Mhuman im Tadg
ocus im Lugaid do'n leith eile do thabairt in chatha ocus ferthar
cath amhnas etorra. midid for gillib Ulad ocus marbthar Fergus
teine f Brega ocus benaid Lugaid a chenn de forsin leic chtna
beos ocus dobreth lais co Cormac. is edh imorro arnaic Cormac
Deilenn dri do thabairt ina inadh rg r rongeib man ria
Lugaid. s edh imorro do rid Deilenn nach rachadh n go
tuctha saeire a cheineoil do culaiti Brega. dobertar sin duit ar
Cormac. do luid diu Deilenn isin inad rgda ocus geibid cathbarr
in rg ima chenn. dothoet imorrro Lugaid ocus cenn in Fergusa
didenaig ina lim ar amus Chormaic ocus do rat urchar ar amus
Chormaic do'n chionn co rusmarb Deilenn .i. i riocht Chormaic.
ocus siter a lia ann sin conad de at duma Delenn.
Dothoet iarum Cormac co Lugaid ocus atbert fris n maith
romba dam a Lugaid oc marbad mo dhruad. n h rob il dam
do mharbad ar Lugaid acht tu fin. is ann asbert in file:

aib

ocus tucad cathbarr an

||

or an aenlic oc rith chr


coneibirt

Cormac maile

na

ortta

tr

Fe^gus f

nr cheiledar a laide

Co cuala Lugaid in gir mr fris atuaid cia gir dochluinim


innosa a ghilla ar Lugaid. gir fher Muman i ndiaid in madma
ar in gilla. in tan bi ann co cuala in tromghir ina nagaid
anair. cia gir so anair a ghilla or Lugaid. gir Ulad oc inntdh
:

nagaid

in

chatha ar an

gilla.

is

ann atbert Cormac:

'

a Lugaid nach lac d'innsaigid Echach gunnat


ocus adhail mar adraig i cenn an mil a Mumain
ochaid gunnat is gnom laeich nocho monar macaeim maeith
in fer rd d aithletrad
is man do Tadg romcar

irig

Y 2

.'

Cath Ch rion na.

324

\\2t-t

airg cusambeir ruathar rog Eochaid gunnat as garb


n roich ct i cenn catha i nagaid in rdflatha
.

gnom

ithig duit firidin

Taidg

gidat beoguin narbaidh

Is for ar

Lugaid

chath ocus n

fuil fer

a Lugaid lngairg
a meic Eoguin is irig

irig

nim

Eochaid gunnat do dechaid innosa isin


afrithlma mina rsarsachuige r n hobair

amulchaig iarna chrchtnugad ocus iarna atchuma frithlam in onchon sain ocus in beg dom anmain fil indam is frissium
conmltar ar Lugaid. adraig suas iar sn ocus tit co hairm i
rabatar cch ac cur in chatha ocus fechtair cath eturra ocus
thairnic dib a nairm uile do chaithem nocha dnadh in fer dob
acht inathar araile do tharraing cona lim conad de at th an
gille ic

inathair

fri

Crinna anair tuaid.

Midid for Ulltaib iar sin ocus atberat aineolaig Eochaid


gunnat do mharbad do Lugaid isin chath sin ocus n for son.
.

ro bristea secht catha

cath rtha cr

isin
||

l sin for Ulltaib

cath aircetrois

cath tha an inathair

droma

cath

.1.

cath conachaid

cath Crinna.

cath sithbiu.

fuait.

Ultu rige do Eirnemach ocus doberat cath for


a sheilbh i sithbiu ocus midid forro ocus marbtar ann Ernemach. do lotar iar sin co haircetros ocus ferait cath ann ocus
midid forro iar marbad a rig ann. lotar as sin co conachad.
ocus mar in ctna co druim fuait ocus nr lenad secha sin iat.
Dothoet Tadg iar sin co Cormac iar mbrised in chatha. an n
do gellad damsa .i. a timchellfad mo charpat co haidche iar cur
in chatha a thabairt damsa. dobertar duitse in n sin ar Cormac.
doberar carpat Cormaic ocus a ara .i. Maeldit p breith eolais
do in conair no ragadh ocus asbert Cormac fria Maeldit a

Doberat

iar sin

ghilla ar s in tan bias


cia lg

Tadg
doberthar damsa aire

ina niul tucsa agaid in charpait sair.


sin ol in gilla. saeire do chlainne

ocus do cheineoil co brth or Cormac ocus n tuc Tailltiu n

Temair do Thadg. dogntar


iar sin timchell

a fherainn

in n sin ar

an

dothoet

giila.

Tadg

ocus issedh dognodh an gilla in tan


ba nl do Thadg agad na nech ocus in charpait d'impd sair
doridise. an tan imorro no dhisced Tadg no impoidedh in
gilla
star aigid na nech. do riachtsat co habainn Life f'n innus sin
ocus ro b'fescar dib
Life im or in
ghiila or

s.

Tadg cia habann so.


tucsam Themraig ocus TailUe linn a
thucsam or an gilla. in tucsam ccchtar dob or
:

gilla.

rhaith tra a ghilla ar


in

i23:i,2]

Cath Chrionna.

Tadg. n tucsam ar an

gilla.

325

olc tra in ni sin or

Tadg ocus
.

ghba greim duitse in n ar a ndernais in aithrecadsa. benaid


Tad'g a chlaidem as a thruaill ocus dogn teora bloga do Mhaeldit isin inad sin

conid

iat sin

cnuic Mildit oc abainn Life

sin all.

'Luid Tadg iar sin co Temraig


do chuinchid a leigis co
Cormac. dogntar imorro do leiges ar Cormac ocus doberthar
lega chucat. doberar iarum lega co Tadg ocus co Lugaid lga
||

ocus doberar cechtar dob

ocus gelltar luaigidecht


legaib ar neim ocus ar dhaela ocus ar cholg do thabairt ina crchtaib ocus ina nladaib dia mudhugad ocus dia
i

tech f leith

mr do na

marbad. ocus

is

fth ar ro deiliged cechtar

de

tech f leith ar

dig n haicts na hcire dobertha taoib araile dtfb. ro btar


imorro f'n ninnus sin corbat dithre acht bec. berar iarum fios
i

Tadg bud

des co

sol

nOililla luim

.i.

co

Cormac

cas ocus co

Fiacha muillethan mac Eogain do thabairt legh dib chuige dia


fhios in bud inleigis . luid.Cormac co mbi oc agallaim Luigdech lga uair forfhidir nach bad beo Lugaid. is ann asbert
.

Cormac

do ghail ocus ar do ghaisced a Lugaid ar s uair


do betha innosa abair frium citne abarta dorigne mo
athair .i. Art mac Cuinn oc mharbad duitse ocus oc bein a chinn
de. fogbasa a fhios sin ar Lugaid
ro bebraig amail bhoc ro
birestar amail tarb ro iachtastar amail mni. ocus is aire do
rid Lugaid sin ir ba dig lais Cormac dia mharbad r ba ferr
lais bs d'fagbil olds beith mar do bi. tinic ferc ocus luinne
iar sin do Lugaid ocus ro lon at ocus inflsiu ar in n ro fiafraig
Cormac d ocus ro sceinnset a ghi cr as ann suide ocus inaraibe
do dhaelaib ocus do bhiasdaib ina mhedn co rabatar ar an
achad ina fhiadnaise triasin feirc tinic do. ocus rongab nertlic
ro diubina lim dochum Cormaic co ro imgaib Cormac roime.
raicsium rot nurchair do'n chloich co ndechaid comfhod fir
talmain conid fatha trnidh Luigdech do'n chur sain. do
riachtsat iar sain na lega andes co Tadg ds in bad inleigis . ba
hinirt ocus ba diachrach ro bs oicesium co cualadar na lega
tarsin tech imach in cnet bi ann. cnet galairso ar fer dob ocun
nach

ar

saeili

||

rg.

les

cnet do rinn ol araile.

a leiges

cnet do mol beo ar an tres

fer.

ric

ol siat.

Tiagait iar sin na lega isin tech i mbi


tech impa. n calma attha? ann sin ol

Tadg ocus
siat.

fsaigter in

calma im or

Echtra mhac nEchach.

3 26

[265

Tadg. is menann diu ol in liaig n bad fer do leith Chuinn brus


do bhuaid acht mad meise. is ferr limsa ar Tadg mo buaid do
breith duitse in do leith Cuinn. dotoetsat na lega iar sin co
Tadg ocus fsaigter in tech impa co n bi ann acht Tadg ocus
na lega. ocus sitter builc gabann acu f'n coltar cur bo derg.
ocus doberar fuasmhad de ar amus bronn Taidg co ro sceirt
rmr a raibe ann do bhiastaib ocus dhaelaib ocus do ghib
cr ocus

do cach

doberar f

ulc archena co rabatar ar lr

an innus

tn'

sin ar

fiadnaise chich.

amus a bhronn co nr fhcaib

cnet

n galar ann co mba sln iar sin. marbus Tadg tra na lega tuc
na biasta ina mhedn.
Dothoet Tadg iar sin bud des dia thig ocus triallus Cormac
gan in ferann do thabairt do co ro thinnscain Tadg do thabairt
chatha do Chormac im a ferann. conid comairle dorine Cormac dilse a ferainn co brth do thabairt do amail dorarngair.
ocus is amlaid bias co brth.
.

Finit

Echtra mac Echach muigmedoin.


ri amra airegda for Eirinn .i. Eochaid
muigmedin. bdar
meic
cig
aige Brian Ailill Fiachra Fergus Niall. Moingfionn ingen Fidhaig mthair Briain ocus Fiachrach ocus Fergusa
ocus Aililla. Cairenn chasdub ingen Saxaill bailb r Saxan
mthair Nill. ba miscais laisin mrgain in t Niall r dar a cenn
dorigne in r ria Cairinn . ba mr dono dochraite Chairinne oc
in n'gain ocus ba h mid na dochraiti corba hicin di uisce na
Temrach do tharraing do leith ocus cach cumal ar a riar ina
hagaid. ocus in tan ro bo torrach for Niall ba hicen di sein uile

Ba

ar dig co neipledh in lenab ina broinn.


Rinic tra co ham tismeda di ocus ar a i n/r scar di'n fognam.
ruc s iar sin mac forsin faidche na Temrach ocus s f leith ina

mac do ghabil chuici do lr acht ro


na hethaidib ocus nfr lm nech d'feraib
Eirenn a breith leis ar uamain Moingfinni r ba mr a huaminsi
for cch. tinic Trna ices iar sin ar lr na faidche ocus atchondromlaig

ocus nr lm in

fcaib isin inad sin f

26$

Echtra mhac nEchach.

ri]

327

dairc n nidin a aenur ocus na hethaideda oc fhuabairt


tra
sin

Trna

in

mac

conebert

do cach

ina ucht ocus ro faillsig

ro gab
do biadh iar

ochen igedn bad Niall noeigiallach rusfit ria re tuir mrfaidter


maige srinfiter geill frfiter catha taebfota Temrach dnadach
femenmigi costadach maenmaigi irmtnech rmar airsid Life.
secht mbliadna fichet
fallaninaigtech Eirenn.
giinfionn Codail
ocus bad uada rnail co brth r ba maith in tinnscetal ocus in forba
Forghal foltgharb co nebailt i niarnin dia satarnn uas muir icht iarna
geognad d'Eochaid mac Enna ceinnselaig
.

Ruc Trna leis iar sin in mac ocus ronalt ocus nf tinic
Trna n a dhalta co Temraig iar sin corbo inrge in mac. tinic
iar sin ocus Niall co Temraig is ann tarla Cairenn dib oc tabairt uisce do Temraig. asbert Niall fria iar sin lic a aenur in
fognam ol s. n lmaim ol sisi frisin rgain. n bia mo mthair
ol s oc fognam ocus m mo mac rg Eirenn. do rad leis iar sin
co
Temraig ocus do chuir dach corcardu uimpi.
.

Ro gab ferg in rgan ocus ba holc li sin. ba h rdh fer


nEirenn ann sin bad Niall bus r taris a athar conid iarsin ro
rid Moingfionn re hEochaid beir breith itir do macaib ol s
cia dob gbus t'forba. n br ol s acht braid Sithchenn dri.
.

ro fided iarsin co Sithchenn cosin ngabainn bi i Temraig ocus


ba fid amra side. ro loisc iar sin in gaba in cherdcha forro do
.

immach ocus

inneoin cona ciop leis Niali co


fortamlaidh ar in dri ocus bud inneoin fothamail co brth.
riacht Niall

leis
Brian do bar cathrib ol
corma ocus na builg lais far
Fiachra ol in dri. do riacht Ailill ocus in
Ailill da bar ndgail ol in dri. do rocht

do

riacht Brian ocus tuc

in

dri.

do

in

na hird

riacht Fiachra derb

sciam ocus far ndn

comra a mbdar

la

leis

Fergus ocus cual crfonaig

lais

ocus crann iubair innti

Fergus

r n maith sol Fergusa cenmoth


aen .1. Cairech dergan cland Bairinn conid de sin at maide iubair i cuail cronaig. conid dia foirgell sin rochan in senchaid

cron ol in

ba

dri*.

for

ig meic

Echach

Niall inneoin

s l
is l

fri

tuargain for

Brian tocht

Ro ba trom
aib

ollBrian rd

comrar gi fri fine Fiachra side Fergus cron


Fiachra l corma is l hAilill gi bodba

Ailill
I

tra la

trodaidse ar

chath

isin

is l

Niall intinn arrad

Moingfinn an n

bar cethrar

sin

mac co

fria macda bar nedrain

connebairt

'Niall

Echtra mhac nEchach.

328
ocus marbaid

nath

ol

trodait iarum.

[265/3

damsa a nedargain

ferr

Trna. ba sidaig meic Moingfinni

ol Niall.

conid de sin at

in

senfocal.

Ro rid diu Moingfionn n biad ar in mbreith sin. ro fidedh


co Sithchenn ctna iat d'iarraid arm dollotar iarum cosin
ngobainn ocus dorine s arma dib ocus in tarm as derscaigthe
.

do rad illim Nill ocus ro thidnaic na hairm ar chena


do na macab-aile. irgid festa do selgad ocus fromaid far narma
bi dob

ar in goba.

Do
for

chuatar iartain na meic ocus dornsat selgad dosrlatar


ar sain co fada iar niadad do gach leith umpu.
.

merugud

ro ansat do'n merugud ro fadaigset teinid dib ocus ro fuinset


n do'n tseilg dib ocus ro thomailset comdar dithenaich. btar
i
tart mr ocus i notaid iar sin de'ndfulacht tiagar d'iarraid
.

uisce againn ar siad.


aid uisce conustarla

coimt

in topair.

is

rachadsa ar Fergus. do luid in gilla d'iarrdochum topair ocus faghbus sentuinne oc


amlaid bi in chaillech comba duibiter gual
.

cach nalt ocus cach naighe di mullach co talam

ba samalta

re

mong ghlas ghisechtach bi tria chleth a cennconselgad glaisgg darach fo breith dia corrn glais-

herboll fiaideich in

mullaich

fhiacla bi ina cionn co roiched a

srn

cham chluasach

sile

duba dethaige

medn

ocus luirgne fiara fochama

is

fithech brec bainnech ingalair


iat adbronnach lethantsluaistech

li.

li.
.

is

glnmar glaisingnech. ba grin tra tuarascbil na caillige.


amlaid sin ol in gila. is amlaid icin ol s. in ac coirrvt in

topair

||

ati ol in gilla.

issed ol

s.

in cedaigi

damsa

n do'n uisce

conomth aenphc dom


cedaigim
ol
seiseom.
n berar uisce uaim ol sisi. dobIecain duit. nath
eirim mo briathar ol seisem conid taesca no eiblainn d'otaid
in dobrainn p(5c duit. do luid iarsin in gilla co hairm irrabadar
a bhrithre ocus ro rid riu nach fuair uisce.
Do luid Oilill d'iarraid uisce ocus do rla cosin topar ctna
ocus ro ob pc ar in caillig ocus rosaicen uisce ocus n ro ataim
dobreith lim ol

ol s acht

s.

in

topar d'faghbil.
luid Brian sinnser na

Do

rla forsin topar ctna

mac

iar sin d'iarraid uisce

ocus do

ocus ro ob pc forsin tsendtuinn ocus

rosaicen uisce.

Do

luid Fiachra

ro iarr uisce.

dobr

ocus ro fuair
ol s

in

ocus tug pc

tobar ocus in caillech ocus

dam

do.

dobeir inn pice

Echtra mhac nEchach.

265/3]

329

uad di. inntadhall Temrach duitsiu ar s. ba for n ro gab dias


d sholsom rge nErenn .i. Dath ocus Ailill molt ocus nr gab
nech do sol na mac eile .i. Brian Ailill Fergus. ro si tra cen
.

uisce.

Do
la

do rla forsin topar ctna.


ocus tuc pic dam. luigfed
taeb. tairnidh uirri iar sin ocus dobeir

luid Niall d'iarraid uisce ocus

damsa a ben

uisce

ar

dobr ar

s.

taeb pice do tabairt fria


di. in tan imorro rosill

fuirri iar sin n

pc

bud chime toichim n tuarascbil


snechta

insf.

claidib cach nalt chionn co

mra

raibe ar

doman

ba samalta

bonn

di

ingen
deiredh

ria

remra

rigte

d
mhaelasa fhionndruine etir a troigtib mne maeithgela ocus
lnbhrat lomarda lnchorcra uimpe bretnais ghelairgid tiomthach in bhruit fiacla niamda niamanda li ocus rosc raegnaide
rmr ocus bl partaingderg. is ilrechtach sin a bhen ar in mac.

rgnaide

li

sta sithlebra

colpada d/rge dathille

li

for'n ar

Temra

mac. misi

cia thusa or in

s.

asbert in so:

is

in flaithes

adbr

rit

dot shol go brth uas gach claind

cim garg

a mrmathes
s

s.

agus

in fth for f a nabraim

chaemsat fir t'fulachtain f


bat cend crda cmramaCh
ud let Temair taidlech tenn is forlmas fer nEirenn
do chland n scrthar fria rath acht aendias do tsol Fhiachrach
ir Muman cid crda
cath scrthar friu flaithes Temrach
n mo ghuide brat cen b n ghab dob Eire acht aenr
et gart is

bat teinn treorach

in flaithes or

fri

ma

gail

cl

amach

Eirgid do saigid do brithrech or s festa ocus beir uisce Iat


ocUs chena bud iat ocus lat chlaind co brth in rge ocus in for-

lmas cenmoth dias do

shol

Fiachrach

.1.

Dath ocus

Ailill molt.

ocus aenrig a Mumain ,i. Brian boroma. cen fresabra na rga sin
uile. ocus amail adcondarcais missi co grnda conda aduathmar
ar ts ocus lainn f deoid

is

amlaid sin in

flaithes

uair n

fogabar cen chath ocus cen chongala lainn maisech imorro rf


neiche io deoid. acht chena n tabairse in tuisce dot brithrib co
.

.i. co tucat a sinnseracht duit ocus co ro


togba
th'arm edh lime uas a narmaibseom. dogntar amlaid ol in

tucat aisceda duit

gilla.

Cilebrais in gilla iar sin di ocus beirid uisce d brithrib.


coma ro iarr forro amail ro

ocus n tarad dib co tucsat do cach


thecaisc in ingen

fria

fonaiscid forro iarum cen tiachtain

chloind co brth.

fris fin

Aided Crimthainn.

330

[263/3

Lotar iar sin co Temraig. ro tgaibset iarum a narmu ocus


ro tgaib Niall edh lime laeich uastu. deisetar ina suide ocus
Niall i medn etorro. ro fiarfaig in r scla dob iar sin. ro freg.

ocus fo innis a imtechta

air Niall

ocus amail ro chuadar

d'iarr-

aid uisce ocus amail ro ldar ar in topar ocus cosin mni ocus
amail ro thairrngirside dib. cid fodera nach in sinnser innisios
.

na scla

for

Moingfionn

.i.

do radsam

Brian.

r sinnseracht

do

Niall ocus r rge in ctfhecht dar cenn uisce ar siat. do radsaid


do ghrs ar Sithchenn r bud leis ocus le a chloind chaidchi in
.

forlmas ocus rge nEirenn 'n uairse immach. b'a for n dono.
r nr gab nech eile rge nEirenn Niall all acht nech no ua
cos-in tolgbuillech

Uisnig

mac Domnaill

Maelsechlainn

.i.

acht

mina gabad co fresabra r ro gab Fiachra a hib Nill in deiscirt n in tuaiscirt .i. deichnebar Conaill ocus s rg dg Eogain
.

amail adfed:

dam

in lon ro ghab Eirinn Niall na nrdghal


Laegaire mad chin cusin tolgbuillech Uisnig
L aegaire is a mac n chl Diarmaid ocus Tuathal trn
nnbar Aeda sline slin 's mrsheiser cloindi Cholmin
S e rgte dg Eogain aird deichnebar Conaill cruadghairg
do fhuair Niall fri soirthe seoin' rge choidche a cheineoil
I

s eol

flaith

Finit

Aided Crimjhainn meic Fidaig ocus tr mac Echach


muigmedin ,i. Brian Ailill Fiachra.
.

R uasal airmtnech ro gab rige nErenn fecht naill .i. Eochaid


muigmedin mac Muiredaig thrig. bi banchile a dingbla
lais .i. Mongfionn ingen Fidaig. bertsaide ceithre meic d'Eochaid.
Brian ocus Fiachra Ailill ocus Fergus a nanmanna. atch a
.

mthair aislingthe dib ba h in aislingte a ndul i ndelbaib ceitre


con .i. Brian i ndeilb leomain ocus Fiachra i riocht molchon.
.

i ndeilb
gadairocus Fergus i ndeilb madaid. no bds iarum
oc imsrengail ocus oc coinghleic etorro. srinis in molch for in
leoman cach re fecht i tosach fortamlaid in leoman ann sein forsin

Ailill

triur eile ocus adnaigit

do.

innisid

co deaith ocus co riarach cen chrithorcain

Moingfionn do Sitchenn dri

in

fs.

for ar in dri

bud

Aided Crimthainn.

263(3]

331

leoman limtenach lonnainscech Brian ocus a sol dia is ocus


bat irgal neime fergaib cich ocus batidura ag fulang imfochaide chich forro. bud cuaig ocus bud tairchill diu Fiachra dia
.

is

consela for Brian

consela diu Brian fairseom

tid cirghala

ocus imsherga etorro ocus rannfaider in rge cach re fecht itir a


clannaib acht chena fortamlaid sol mBriain f deired forclann.

aib na

mac

combo

eile

anaenur

leo

in tairechas.

bud gadar

taf-

ainn imorro Ailill oc iarraid ocus oc cosnam croch macdata dia

Fergus imorro n bi acht broc a solsaide aithech.


bec cid dia festar a cheinl.

britrib.

ocus

is

Marb Eochaid
Echach

itir

iardtain

a cic macaib

imchosnam dermair im forba

bi diu

.i.

Niall ina aenur di'n dara Ieith ocus

ceithre meic Moingfinne do'rr leith

eile.

issedh tra n arrinic

Moingfionn nach fuair chena in rge d mac .i. do Brian r ba


hside a lennn dia claind a aslach for feraib Eirenn tria
.

impide ocus

cherd ndridechta

tria

cerd ndridechta ocus aimidechta

co ro cuired

ba heolach side

Brian tar muir dia foglaim in mlte ocus

gaiscedach amra

iardtain

fri

cosnum na

Luid iarum Brian dar muir

in

cach

in rge dia brithrib f bithin

comad

rge.

ocus ro foglaim suithe oc Senoll


corba
i
Alban
treorach in gach cerd gaiscid
mac Ongai tuaisccert
forbad
iarum a fogloma in t Brian i cionn
ocus engnama. iar
secht mbliadan

do dechaid anair

sonairte ballraid

db lmaib in

iar sin.

co nert nnbair

fer

donn

co comdheise

tailc

tarbda co

engnama a

Brian.

Bi Crimthann irrge nEirenn beos. ba saeth la Moingfinn


nach Brian ba rg. luid diu Crimthann for cuairt rge in Albain.

amlaid ro chinged r Temrach for a cuairt rge .i. i Temraig


ocus a sein for d chiced Muman i ciced
Olncmacht i sennath a sein i ciced Ulad in Albain a suidiu.

r
i

is

ciced nGailian

gabsad iarum meic Moingfinne foirnert ocus forlmas for forba


Crimthainn. [tinicsen] anair iarum iarna chloistin sin ocus ro
thinil slig ocus sochraiteda leis i Connachtaib do innarbad
mac a shethar as a rfge cechaing iarum cor gab longport oc
Muaid oc Connachtaib. imorgenair comairle iarum la Moingfinn.
ocus is comairle arriacht fled do thargad aici dia britrib i ninis
Dornnghlais for Muaid ua nAmalgaid ocus a brthair do ghairm
chuici ann amail bud do sth fria macaib ocus neim do dhii
fair ann f dig na rge do Bhrian.
.

Aicec Crimthairin,

352

[264 a

diu Moingfionn iarum do thaig a brthar ocus dorine


ceilge etorro ocus a clainn ocus beirid li a brthair do

Tic
sth

||

na

saigid

fleide.

ro scaich iarum tesbnad na fleide dobert

Moingflonn copn neime illim a brthar. nocho nib ar Crimthann n co nebasa ar ts. ibid Moingfionn dig ocus ibid Crimthann iarum. atbail iarum Moingfionn aidche samna do sonnrad.
conid s aided Moingfinne bansdaide. conid de garar fii Moingfinne frisin

samain ocon daescarshluag

ocus bantuathaid cin bi

colainn

r ba

chumachtach

side

mn

ocus

conid de cuindgit

daescarsluag itcheda aidche samna fuirri.


Tic Crinthann atuaid iartain do fascnam a chriche bhunaid

Muman

fer

.i.

co rinic sliab suide

co nerbailt ann

in rg

sin.

conid de sin garar fert Crimthainn. do chuaid Fidach a athair


ocus a mthair ocus a muime conice in baile nerbailt Crimthann.
i

ocus feraid nemfile truag ann ocus atbatatar a triur


conid de ro chet in senchaid so:
sin

ertn Crimthainn

mac Fidaig do

diat

fcid

b a rine

tilaig in

maigin

'

sloinnid s.ruithe senchas

isin

phrmdine

abus Crimthann rge ril i focus i neitirchin


mBanba co mbladaib ro bo dhamna mrghalair
lc le Moingfinn co fthaib
rge do beith c brthair
ferr li rge cach tre
c mac fin is irdrge
ennn Moingfinne dia cloinn Brian mac Echach imloinn
is do ro b' il di tria fell
rghe nEirenn co coitchenn
ognther aici fledh mr oc Moingfinn inna mrslgh
co ro diled dig thonnaich for mac fidaig forghlonnaich
s desen tg Moingfionn dig
illim Crimthainn meic fidaig
n rosib Crimthann in lionn n co rosib in Moingfionn

for iath

Moingfionn copn cir is ibis Crimthann na deoid


cia rob [marb] in fer do'n lionn is de sin ba marb Moingfionn
bis

Crimthann atuaid tar crch Connacht claidebruaid


rob fod a chirde ann adbath fertn Crimthann
r sin tic mthair in rg
iar toirse ocus iar nimsnm

ar sin

tic

dogniat a hathaig ar sr

man

in chathairse

fertn

Fidach andes in senir oide r nces


do r in carn ar chrd ann is marb ocon bfertn
cht cid carn Ferchair in d fil forsin charnsa it
mad dia fghta slechta naill m as ainm do fert Crimthainn
sin tic

r sin

is

N
air

tinic
fil

buime

acht carnn

in rg

nam

ro fogain tra n

ocus nr lugu a hmsnm


'n carn conice in fertn

do Moingfinn

in celg sin

ocus bs do thoga di fin ar dig

hissi

is

Niall nigiallach ro

comad

gab

rige

dorad im a brthbud r ar a

Brian

nEirenn ar

is

Crim-

Aided Crimthainn.

264]

333

is Brian ba tuairgnid catha fria limsiden ac


chnadh o as cach tr.
Gabus Brian iarsin rige cigid Chonnacht gabus Fiachra diu
charn Feradaig co mag mucrama. bai imchosnam ocus tnth

thainn.

acht chena

tcbil ghiall ocus

mr

Brian ocus Fiachra de sin co fs cocad etorro. doberar

eitir

cath damchluana etorro ocus midid for Nath ocus for a athair.

ocus loid Nath as ocus gabar Fiachra ann ocus dnaicter co


Temraig illim Nill a brthar . fasaid rdchocad mr deside

Nath ocus Bhrian an's is ann bi a longport ac damchluain


nocus conmaicne cuile Nathi co clannaib
Fiachra nAidhne nagaid Bhriain. doberar a dhri co Brian .i.
Drithliu dri ocus fiarfaigis de cinnus no biadh imscaradh a
cocaid ocus Nath. asbert in dri comad Nath bud choscrach.
ocus co ngbadh rge co sliab nEalpa. doberar a chlann co Brian
ocus bendachus iad ocus asbert friu comad Eichen a sinser bud

eitir
i

nib Briuin seola

dib d isseom.

nebairt in

file:

ceithre meic fichet ro btar oc Brian

mac Echach muigmedin

dia

is maith a chlann can chaite


dhrechach nr dhuibdcril ceithre meic Fiachrach aice
i galach fial foirgiide
do chuaid a chlann lithed
ferr in taenmac oirdnide
n na ccithre meic fichet

rian

cliar

Bendachus diu in ssar co mr .i. Di galach ocus ro tharrngair do comad uad in rge. tic Nath co nidnaib catha lais do
mbi uathad ina longpurt ocus ferthar cuibsaigid Bhriain it
etorro
ocus srinter for Brian ann sin cath damleng angbaid
.

chluana ocus lentar Brian as

chath co tulchaib Domnaill. ocus

in

marbus Crimthann mac Enna cheinnselaich ocus marbus Enna


emalach mac Briain Crimthann f chtir. ocus adnaicther Brian
isin maigin sin. tic iarum Beaedh rois caim iar cin mir iartain
.

ocus beirid taise Briain co rs caim

leis

co ro adnocht iad

ros

conid de at otharlige Briain andiu. marbtar diu Drithliu


dri for br fionnlocha conid uad ainmnigter aenach nDrithliud.
conid dob sin ro chet in senchaid
cairh

abus Brian rge rebach for leith Chuind chaem chomramach


ba maith cadhus leithe Chuind uair n ro mair ua Oluim
cionn chic mbliadan mbuada ro bris in cath damchluana
ro mebaid for Nath in cath is ar Fiachra mac Echach
abtar Fiachra isin tres berar co Temraig soirdes
cur cinncd r nEirenn de a breith imon mbrthairse
.

'

Aidcd

334
s

cocad

j!

Briain

is

[264/3

clann Fiachrach

for Brian

degcath'damchluana
in r as rgdamna Eirenn
aith in dias adrochair ann
do feill na fer imon nglenn is de at aenach nDrithlenn
rian badna bertad agraid mac Echach meic Muiredaig
laech do Laignib ro chuala romb i cath damchluana
do chid Fiachra co rge
s di'n sceol sin ferrde de
imon rge do ghabil
's comad tuairgnid catha amin
is

de sin ro fs can brath


de ro slecht ro.chuala

Crimthai?in.

im Fiachra a geimil ann sin ocus


ocus is ba tuairgnid catha fri lim

Niall nigiallach

Ligid
dobeir rge Connacht do

Nill iar sin oc tobach giall co Temraig.

Amalgaid meic Fiachrach


Temraig

ngiallnus

as

fisin

berar Fiachra ocus

ngiallnus illim Nill

marb Fiachra mac Nath

mac

conid

conid uad

Fhiachrach cile fabair Mide.


Lotar tra meic Echach .i. Fiachra ocus Ailill do thobach
chna ocus ghiall i Mumain co sluag ocus co sochraite dermair.
tiagait rompo co Caenrige ua Cairpre. tinilit iarum fir Muman
ina nagaid im Eochaid mac Crimthainn mir meic Fidaig ocus im
i

Maige mescorach co nidnaib catha inagaid Fiachrac^. ba maith


m in t custncas ann sin .i. Fiachra. ba laech ar ghaisced ba
.

coichertaid catha ocus tre ar ghis ba rgda ar dheilb .i. laech


foltfionn lebar co mbenadh braine a dh imdadh conid de
.

dogarar Fiachra foltshnithech de. doberait iarum fir Muman


cath do i Caenraige ocus gonuis Maide mescorach co hamnas
Fiachra isin chath. atchi iarum in cath for feraib Murnan ocus
for

Ernadaib ann

sin

tria

nert imbualta ocus liter r forro.

dobeir iarum Fiachra caecait

giall

amMumain

leis

ocus dobeir a

ocus luid reime iartain do fascnam co Temraig.


In tan iarum do rocht forraig i nib meic Uais mide atbath

lnchin

Fiachra d ghuin ann sin. ro claided a lecht ocus ro laiged a


ocus ro hadnad a chluiche caeintech ocus ro scrbad a
.

fhert

ainm ogaim. ocus ro hadnaiced na gill tucad andes ocus siat


beoa im fhert Fiachrach comba hail for Mumain do ghrs ocus co
mbudh inchomrama forro. issed adberaid cach fer oca c cur beo
talmain is for uch dognther na fertasa ar cch. bud a ainm
ar in dri forrach conid do foirghell na ngnomsa ro chan in
i

sedchaid:

Echach ard a ngl im Niall im chnaid carn


im Fergus frosaib rinne im tr macaib Mongfinne
aith for Fiachra feochair gal dar bo mac Dath talchar

aicne

is

Brian ar

Banba

brollach. ocus Ailill anghlonnach

Aided Crimthainn*

264/3]

ichre

triri

rotangal

gab a chrch

ilill is

Brian breo dreman

bailc tla

is

tr

for cuairt ardrg i nAlbain


Fiachra fionn foiltlebari
.

cuibrenna commra
echaing cucu Crimthann cas conuaill confor conermas
is cachtsais cach colaech lais
ninis dualaig Dornghlais
o luid mthair mac nEchach in brig Moingfionn mrbrethach
gaid cairdine co nglinne do rg daigrech Dairine
obert br na hinnse dochum dige domillse
do cher mac meic Daire de do thonnaig truim treimside
r in gnom dogein tria gus brthair Daire tria diumusf
bad ferta fth co f cath cruaid curad Caenraig
ae do Fiachra fer togach maidse Maide mescorach
ba h treise do ghell guin do slg droma Eogabuil
o dega deirg
a dreich meic meic Muiredaig (trig)
nr bo thriamain cr bo thr
tuc a Mumain mirghiall
fri Fiachraidh frisin tirath
eic na fer fichsatar cath
im fert Fiachrach forri
fil cic deich dob di fri di
ethrar do sol Bhreogain bhin ro lonsat Eirinn imlin
Eiber is Lugaid nr iag is Eiremn in tardmac
rannsat

mairbtis im chrch do Chrimthann

in gcin bi thair

Banba

335

Tncatar

fir

Muman

iartain aniar iar cloistin

ga Fiachrach.

hEochaid mac Crimthainn meic Fidaig l


ba folaich l firu Muman in n sin uair badig dib
do tegmil chucu mac na mn do marb a tigerna r rosaigedh
in fer sin a nenghresa fri cn'ocha echtranda ocus ro innsaig giall
cich ocus do rat iathu Eirenn ocus Alban f smachtflaithcs
Muman. dognther guin galann ann sin d'Aiiill conid amlaid
sin fuair bs. bi cocad mr etorro fri r ciana iar sin cona fotha
do chosnum in ferainn forsatit aniu sin ocus conid iat sin fotha
chocaid Chonnacht ocus fer Muman iartain ocus cach imfhorrin
ocus gabtar
rg nEirenn.

Ailill

la

forgeinset etorro

conid de asbert in senchaid

meic Echach na ngnom ngrinn Fiachra is Brian is Ailill


docher Fiachra iar ngleo ngail do ghuin Mhaige mhescoraig
ro geognad Brian na mbladbann
c dri Daire dabroc thall
fuair Ailill n congair cain
dig tonnaich l hairdEochaid
uallaich rdghasta im rdbrg
s iat sin aideda in trr

gnom rd na comlonn tiar thair

Lugaid mend mac Aengusa

nr forlonn ar in'triar sain

meic Firchorp is ro gab ar


ts de sin ridter gaiibfherann claidim Luigdech limdeirg r is iat d ferann do
chosainset fir Muman ar icin .i. ferann Osraige nraic Edirsceoil
nraic Chrimro marbsat Laigin ocus ferann Tuadmuman

icin ferann

Tuadmuman

trig

ar ts

ocus

thainn mcic Fidaig.

acht chen n dlegait sin ar a dlistenus sin

In Bhruiden

336

[99; 99 a

bheg.

do chiced Chonnacht iar ndligiud roinne chicid in ferainn


r is Luimnech co Drobaeis .
Conid aided Crimthainn meic Fidaig ocus Moingfinne ocus tr
mac Echdach muigmedin Fiachra Brian Ailill in sin.
r

is

sin

Tuadmuma

Finit

Bruiden bheg na hAhnaine.


Fledh mhedarchaein mhradbal do commrad le Fionn mac
Cumaill mic Thrnmir i Bhaeiscne in Almhain lethanmir
Laigen ocus in tan ba hollamh ionchaithme in fhled tncatar
maithe ocus mruaisle na finne d caithem. ocus is iat do
b'uaisle ocus do b'onraige dob
nagaid Fhinn .1. Goll grenn.

mar gnmchtach mac Mrna


Finn Oscar anghlonnach mac

Oisn firghlic /rnimhnech'mac


Oisn mac limechtach Lugach.

Diarmait drechsolus ua Duibne ocus Caeilte mac Rnin ocus


clanna gusmara Duibdhorma ocus clanna Smil ocus aicme
Duib d boirenn ocus Goll gulban in Corr cosluath ocus a
chlann .i. Conn Donn Aedh ocus Anacn Iobhar irdch.

tach

mac Criomthainn chrda

Laigen

choscartaig ocus dias mhac do rg


ocus fa daltada d'Fionn iat araen ocus Coirell coscar.

mhac do rg
Alban ocus dronga diandsachtacha do macaib rg ocus rouaisledh in domain maille friu.
Acht at ni chena tncatar fianna Eirenn uile ann ocus do
tach ua Conbroin.

tncatar

dochum na

fleide dias

||

shuid Fionn isin fhochla finneda [ar lr] na bruidne ocus do


suidh Goll grennmar mac Mrna isin fochla finneda eile ocus
.

maithe a muintire fin


acu shoin amach do

gach aen acu. ocus do suid gach aen


rir a nuasle ocus a natharda ina ionad
chinnte comadhais fin amail fa ghnth in cach it ocus cach
aimsir roime sin dib.
Is

ann

sin d'irgetar

re friothlam

fedhmanaig go foraichbil re frestal ocus


na bruidne ocus do ghlacatar cuirn chlochbua.

dacha co nemannaib glanilne gloine ocus co gcerdacht chruithniamda for cach escar loinnerda linghrsach inlainn dob ocus
do dilcd deocha garga gabiltecba do lenntaib ride rmhilsedo
.

Bruiden na JiAlmaine.

ioo; ioo/-]

na deglaochaib

mcnma

ocus

sin.

t>37

ocus d'irig grenn ina ngiollanraid mire


mne ocus macntas ina mnib fios
.

ina mledaib

ocus fistine ina bfiledaib.

ann

comathlam ocus do chroith


do chosc mogad ocus ladronn ocus do
chroith slabrad snte senaircit do chosc maithed ocus mruasal
na finne ocus aeis dna ar chena ocus d'istetar cch co taei
tostadach.
ocus do irig Fergus finnbeoil .i. file Finn ocus na
finne ocus do gab duana ocus drchta ocus degdhna a shen
ocus a shinser
bfiadnaise Fhinn mc Chumaill. ocus do dhol
Fionn ocus Oisn Oscar ocus mac Lugach in file co foraichbil
do uaisle cacha maeine ocus cacha maithesa. ocus do chuaid iar
sin
bfiadnaise Ghuill mic Mhrna ocus adubairt bruidne ocus
toghla tna ocus tochmarca a shen ocus a shinser do innus
cor ba subach soimenmnach meic Mrna na heladnaib sin.
Is ann sin adubairt Goll c honad
bfuil m'echlach fin ar
s. atim sunn a rgfhinnid ar s. ar thucais mo chi'os lime
Lochlannchaib chucum ar s. tucas co derbta ar s ocus arna
rdh sin di ro irig co prap prmscaid ocus do lic mar thort
mhuice mraichbile n mar eire laeich lidir mherchalma do r
bfiadnaise Ghuill ocus do
lainn aithlegtha ar lr na bruidne
scaeil m cumdach do b ac imdten 'm chiosa sin ocus do lic na
seoit saera somaisecha ar ir i bfiadnaise na bruidne sin. ocus do
dol Goll Fergus mar ba gnth leis ocus n raibe file fiosachfocn
ailghr n degfher duasmhr dna n cruitire ceoilbhinn
senchaide seolta snuadhfoclach n aenduine re heladain do
mbruidin na hAlmaine
Eirennchaib n d'Albanchaib d raibe
in oidche sin nach dtuc Goll comaein ir n aircit n iolmaeine
do cach aen dob.
Is ann sin do labair Fionn ocus adubairt a Ghuill ar s c
fada at in cos t acutsa ar Lochlannchaib ocus mo chos fin
orra ocus co bfuil laec'h ac coimt mo chosa is mo chna mo
Is

sin ro irig bollscaire co cert

slabrad acarb iarnaide

||

||

fiadaig ocus

Ciarn

mo

fhianchoscair innte.

mac Lathairne ocus


.

is

ocus

curad

is

in laech sin

cruadchomlannach

.i.

in

trinfher sin ocus atit deich gct laech lnchalma ar a theglach


fin.

Is

ann

sin

do

labair Goll le

mac Cumaill

ir

do thuic

s co

raib ferg ocus format ac Fionn fris ocus adubairt a Fhinn ar s


is fada at in cos sin acumsa ar Lochlannchaib 'n uair do chuir
,

Bruiden na hAlmainc.

338

[ioij ioi/>

th'athairse cocad ocus cuinnsclco orm ocus do chuaid r Eircnn


cona chicedachaib im agaidse le Cumall ocus do b'icen dam
.

ocus do ghluaises romam co Bretain ocus


chroch sin liom ocus do marbas in rg fin ocus do

Eire d'fcbil dib.

do gabad

in

chuires r ar a mhuintir

ocus do chuir Cumall as sin m.

as sin co Fionnlochlanncha ocus

do

thuit

tiagaim

fionnlochlainn liom

maille rena theglach ocus do chuir Cumall as sin m. ocus


tncas as sin co hAlbain ocus do thuit r Alban liom ocus do
.

||

chuir Cumall as sin m.

tncas as sin co Saxain ocus do thuit

Saxan liom

maille rena teglach


ocus tncas co cath Cnuca ocus
is

sin uair

do

thuit t'athair liom

ann

fuarassa in cos t Lochlannchaib ar Goll.

tucas thusa fin liom ar ndul co

dc maracn

ocus do chuir Cumall as sin m.

dnad

rg

ocus

ocus

Lochlainn ocus do

ocus ben rg Lochlainn iar dtabairt


duit
ocus
do
bcith
ar lim i gcarcair thalman ar fedh
grdha
bliadna ocus l cinnte acu dochum bis d'imirt ort fin ocus ar
chic

fir

riot

do mhuintir. ocus dar do limse a Fhinn dochuadassa co dnad


rg Lochlainn ocus do marbas in rg fin .i. Eogan mr. ocus do
chuires r a mhuintire ocus do bhenas a nr ocus a naircct
dob. ocus d'fcbas rg ar Lochlannchaib .i. Tine trinnertmar
mac Trioscaill ocus do naisces cos dam fin ar Lochlannchaib.
ocus ac st ar Goll. ocus a Fhinn ar s n cos lime at acutsa
orra acht r/gfinnidccht ocus maerchoimta at acut innte ocus
n mhillfedsa sin iomat. ocus a Fhinn ar s n bse ac tnth
liomsa f'n gcos t ir d bfaghbainn n bud mh in sin is
.

duitse ocus d'fcraib Eirenn dobrainn

ann

do

fi'rniata ocus adubairt


fregair Fionn co fergach
a Ghuill ar s ro admais as in scl sin co dtncais chathair na
Beirbe co Cnucha ocus cor marbais m'athairse ann sin ocus is
dna duit sin dinsin damsa ar Fionn. dar do limse ar Goll d

Is

sin

|j

dtucthsa esonir
ainn ort

dam mar

mar thucas

thuc t'athair

ar Chumall.

is

in dol ctna dobr-

a Ghuill ar Fionn do bud maith

m'acfainnse ar gan sin do liccn let ir ct finned forchalma


mo theglach i nagaid cach acin d; bfuil ar do thcglachsa.
mar sin do b tathair ar Goll ocus do dhoglassa m'csonir fair.
.

at ar

ocus dognainn mar

in

gcctna fortsa d dtuilltc uaim

Do

labairCairell cneisghel ua Baciscne ocus adubairt a Ghuili


ar s is iomdaer do choiscis i dteglach Fhinn mic Chumaill. o
labair

Conn mael mallachtach mac Morna ac rd

luigim fm

Bruiden na hAlmaine.

io2; to2/o

339

armgaiscid ar s nach raibe Goll ariam d laghad muinter do


biadh aige nach mbiadh fer ocus ct ar a theglach ocus co
gcoiscfedh gach aen acu thusa. in dobsan tusa a Chonin
chlaenchaintig chennluim ar Cairell. is dob a Chairill chiaraig
chrchtingnig chnesbhrogaig bhecnertaig ar Conn
rachainn d shuidem ortsa co raib in gcir ac Fionn.

ocus do

||

ann sin d'irig- Cairell ocus do buail dorn dna dsachtach


ar Chonn. ocus n hurramach do frccrad sin ac Conn ir do
buail n dara dorn ar Chairell
gcertlr a tain ocus a fhiacal.
acht at n chena tucatar sidhtc seingmhera srluatha firnimnecha gcorpaib ocus
gcnesaib a chile cor ba buanraebtha
bruinne ocus brollaige na ndeglaech sin 'n mirghleo sin.
Is ann sin ro irig d mac Oscair mic Oisn .i. Echtach ocus
Iollann ocus dorignctar libenna dltha doscaeilte d sciathaib
ina dtimchioll ocus tucatar sidte doimhne doleighis ar Chonn
isin chomlann. arna fhaicsin sin do dh mac Ghuill mic Mrna
.i. Conn do bheith isin icin sin
ro irgetar ocus do ghoinset
Is

clann Oscair
Is

ann

sin

isin orghail.

do

leoman

irig in

dian dsachtach doedranda

lnchalma ocus in drecan


Oscar anghlonnach mac Oisn.

lidir

.i.

ocus do chuir a chulaid lainn


cuanda cerdamail fna mhuinl
lim chl

ir fna
.

chaemchorp

.i.

scaball

ocus a sciath mr mileta ar a

ocus a chloidem cruaid cuilgdi'rech

isin

lim aroile do

ocus do chuaid co rachtmar raicentach d'furtacht a chloinne

cidedh nor nocht a chloidem

ocus Chairill a brthar.

ghab d rdrladhaib
sin.

rd

in

cach lim do

isin

.
||

acht do

ghroidghleo

hOscar dobeirim a bhuide risna dib do


chomlainn
friom a Oscair ar s ir sngfed
gcir

adubairt

thecmil

.i.

Conn

re

snthe do shaegail.
Is

ann

sin

do chomraic Oscar ocus Conn

re chile

ocus do

ndla gur claeidhed Conn ocus gur bhain Oscar


osnad gcomlainn as. d'fch Conn ar Art c mac Mrna ocus
b' croch a

d'irig

in

mlid mrrrachtach Art c ocus do goincdh Oscar

nor fuilngedh sin le hOisn forlidir mac Finn ocus


goined Art c leis. ro irig Garbfoltach mac Mrna ocus
leis.

goined Oisn

leis.

ro irig

mac Lugach calma ocus do

do
do

chuir a

chulaid catha ocus cruadchomraic uime ocus do goined Garbfoltach lcis. ro irig Garadh uchtlethan mac Mrna ocus do

goined mac Lugach

leis.

z 2

Brniden na hAlmaine.

340

[103; 1033

Is ann sin ro irig Faeln mac Finn.cona thr ct brthar


maraen fris ocus do chuaid co lidir lnchalma isin chomrac
ocus do cuired meic Mrna d nitib uile leis.
Is ann sin do irig in leoman lnchalma ocus in mlid
mrdhlach mirmenmnach ocus in drecan dian c^sachtach.
ocus in bheithir bharramail ocus in barann buaintiodlaicech.
ocus in ursa orghaile ocus in colamhan cruadchomlannach
.

cocaid

Goll'

grennmar

gnmchtach gruadchorcra glainmena chulaid catha ocus comlainn


uime .?. scaball sciamda scoithbregh im a mhuinl ocus a chotn
caemchadsach ciumaisghel im a chaeimchneis ocus a chloidem
rinnghr rdhaingen sobhuailte ina dhorn doinningnech ocus a
sciath mr mileta bocitech.ar a lim chl. ocus do chuaid co
dna dsachtach dochoiscthe f'n mbruidin ocus nor fhc
tpar tromlasrach n lchrann loinnerda lntslus isin mrbhruidin can mchad n brd can blogha beca blscaeilte do
.i.

||

mnach mac Mrna ocus do ghab


.

dnam
Is

dob.

ann

sin

do ghoir Fionn a chaismirt catha

a scl coille co

.i.

congirech ocus adubairt re fiannaib Eirenn meic


mchad ocus do marbad can choigilt.
.

ann

Mrna do

Eirenn libenna dltha daingne


d sciathaib ina dtimchioll ocus do chuaid Fionn i
dtosach na dtrinfer sin ocus do ghabatar ac cnimgherrad a
chile can choigilt. is ann sin do ghab fiuchad feirge Goll ocus
dorigne sciath daingen doibhriste de fin ar scth a mhuintire.
is ann sin f fochmar na trnbuidne ocus na srflatha
ocus fa
mer na mlid ocus fa lonmar na laechrada ocus fa chrchtach
na caithmlid 'n gcath nertmar nemcharthannach nimnech tucsat na foflaeich sin d chile. do b'iomda ann sin fuil ac siled
ina srothaib re slesaib na saerchlann ocus cnedha doimne doleighis forsin ndruing dobhlaig doedranda sin. do b'olc in it
do dhuine anbfann esln n do mhnaoi mhonla mhirlebair.
n do shenir aesda chianarrsa beith mbruidin bic na hAlmaine
in oidche.sin ac istecht re hosnada
g ocus sen sel ocus uasal.
co hesbadach anbfann gcruaid d nirled ocus d nathchumad.
ocus do btar ar in aiste sin thosach oidche co hirge grine
arna mrach can choigil d chile.
Is ann sin ro 'u'v^ in file fthach
focailghr ocus in degfer
duasmhr dna i. Fergus finnbhcoil ocus aes eladna na finne
Is

sin dorignetar fianna

doscaeilte

||

io4

Bruiden na hAlmaine.

io4*]

341

maraen fris ocus do ghabatar a nduana ocus a ndegdnta ocus


a ndrchta degmholta do na laechradaib sin dochum a
gcoiscthe
ocus a gcennsaigthe.
.

do scuiretar d nirliugad ocus d nathchumad re ceol


ocus do licetar a narma re lr ocus ro thcbatar na
filid na harma ocus do
ghabatar grim rcidtig etorra. ocus adubairt Fionn nach
ndnfadh sth re clannaib Mrna co bfuigbedh
breith rg Eirenn ocus Aillbhe ingine Chormaic mic Airt mic
Chuinn chtchathaig ocus Chairbre lifechair .i. rgdamhna Eirenn ocus breith Fithail ocus Flaithr ocus barr na breithe do
beith ac Fionntan mac Bchna ocus adubairt Goll co dtiubradh
sin do. ocus do chuiretar coraigecht na bfiled orra araen f
anmain mbun na sthe sin ocus do dhaingnigetar l irithe .i.
caeicdigis 'n l sin ar faidche na Temrach.
Do fchad uiresbada na finne in tan sin ocus is do b'esbadh
do mhuintir Fhinn .i. aencht dcc d'fcraib is do mhnib. ocus do
b'iomda rgain rathmar ruasal ocus ainder lainn ilchrothach.
ocus maigden mhonla mhilisbriathrach ocus laech lnchalma
lidmech ar dtuitim ann sin. ocus do b'iomda srn arna crchtnugad cus sil arna hathchumad cluas arna ciorrbugad ocus
cos arna cnimgherrad ocus lm ar ledrad ocus corp arna
ciorrbad ocus taeb arna tollad ac in ndruing do b beo do
mhuintir Fhinn mic Chumaill in tan sin.
Imthsa Ghuill ocus a dhegmuinntre .i. clanna Mrna nor
thestaig uatha acht aenfer dc d'feraib ocus caeca ban ocus n
h marbad na mban dorigned acht c dib re huaman ocus re
hecla. ocus do cuired d leighios gach aen do ba inlcighis .dob.
ocus dorigned ferta fiordhoimne ftfairsinge do'n mit do marIar sin

na

bfiled

||

||

badh dob ar gach leith.


Iar sin do glanadh in mirthech sin na hAlmaine ocus do suid
cach aen acu do rir a uaisle ocus a atharda. ceithre l dc dib
ar in rdugad sin ocus gcionn na r ocus na haimsire sin tidit
co Temair ocus do suid Cormac ocus Cairbre AiUbe ocus
Fithal Flaithr ocus Fionntan mac Bchna i nionad bhreithemnais. ocus do chuaid Fionn
gcionn a scl d'innsin ar dts ocus
i

a dubairt Goll

a Fhinn

do biadh etrainn
do'n fhrinne im
d'Fergus

ar s n duit

dobrmaeis innsin na

scl

fr dogntsa fninne do'n bhric ocus brc


r scl
agaidse. ocus tabram araen innsin

ocus luiged fna dhcib frinne do

dhnam

etrainn.

Tadhg mac

342

Ctn.

[105; 10$

117

Do aentaig Fionn sin ocus tuc Fergus daingniugad f'n bfrinne do dnam ocus ro innis gurab Cairell do bhuail dorn ar
Chonn ths ocus co dtncatar dias mac Guill do chobair
.

ocus co dtinic Oscar d'furtacht a mhuintire


gur irgetar fianna Eirenn ocus clanna Mrna

Chonin

ocus

fin.

||

nagaid a
chile ocus gur ghabatar ac cnimgherrad a chile can choigil
ths na hoidche co hirge grine arna mrach ocus gurab iat
esbada muintire Finn mic Chumaill risin r sin .i. aencht dc
lcissin

d'feraib ocus do mhnib ocus aenfer dc d'feraib is caeca ban


esbada cloinne Mrna ocus fs co raibe in iomad esbadach dob
.

'n ruathar sin leith ar leith.


Is iongnad liom laghad dthe chioinne Mrna ar Cormac.
ocus in mit do b ina nagaid. adubairt Fergus gurab Goll do
chuaid ar scth a scithe ar a mhuintir fin ocus is iat sin scla
.

na bruidne sin a r Eirenn ar Fergus. adubairt Flaithr einechlann do chlannaib Mrna ar s s orra do tosaiged in tadbar. n
breith mhic ollaman sin ar Cormac ir dieghaid cach claech
urraim d thigerna. is fi'or sin isin mbnbhualad ar Flaithr ocus
n hedh i ndortad na fola. adubairt Fithal saermaid clanna
Mrna can einechlann do thabairt uatha s orra do tosaiged in
tadbar ocus fs saermaid Fionn ar mit a esbadh can einechlann
do thabairt uada. adubairt Fionntan mac Bchna
is breith
mic ollaman sin ar s ocus do mhol Cormac ocus Cairbre in
:

||

bhreith

sn.

do goiredh

in fhiann do lthalr ocus ro hinnsedh in


ocus dorigned sth etorra amlaid sin. conadh sin
bruiden bec na hAlmaine conice sin.

Iar sin

bhreith dib

Finit

[Bchtra Thaidg mheic Chin in so

sos]

Fecht naen diam[bi Tadg] mac Cin meic Aililla luim f[or
cuairt] rgdhamna i niarthar Mu[man] ocus a bhrithre bunaid
mar ae[n] ris .i. Airnelach ocus Eogan. tr chaegait laech bahed
allon. is sin uair ocus aimser thinic Cathmann mac Tabairn
.i.

r(

tre frille

Freisen in fer sin

fcrann sein fhuil

comar

U7

Tadhg mac

-2)

Cin.

343

tinic in Cathmann sin foirenn ni long lnFreiseh for uiginnecht ocus for iarmoracht in mhara
co rabatar ic. taiscelad an tre .i. iarthair Muman co fuaradar

Espine sairdhes

mhr a

trib

baegal an tre m Beire do bhunadus co tncatar i tr in loinges


cur hairged ocus cur hinnrad an tr leo ocus n ro airigset lucht
na.crche iat no gur iadsat im duineghabil ocus im bgabil.
.

gur gabad muinnter Thaidg uile ann sin ocus do chid fin ar
icin uathaib a los engnama ocus eisimil. do gabad ann tra Lban
ingen Chonchobair abratruaid ben Taidg meic Chin ocus a dh
.

Airnelach ocus Eogan ocus rucait nrnalaib braide


ocus gabla i lmaib ladrann ocus ar iocht allmarach no go rnbrthair

.i.

catar Espin ocus crocha Freisen. ocus adaidh Cathmann mhni


Thaidg ar lebaid ocus ar limdhrgad chuige fin ocus adaidh
.

a dh brthair

ndaeire ocus

coitchenn tar cael uisce do b

ndochraide

isin

tr

.i.

Eogan ag imChur

ocus Airnelach ac buain

chonnaid ocus ac dnam teined do'n tsluag ocus n tabartha acht


sol eorna ocus uisce criad crdhub dib d bfulang.
Imthsa Taidg innister sunn bodesta. tinic dobrn ocus
.

clnaid a bhrithrech ocus a mhn ocus a mhuinndo bhreith d'allmarchaib uada. trndar imorro cethracha
laech dia mhuintir gan oirrlech do na hallmarchaib ocus ro
marbsat fer gacha ir ocus tucsat infher do na hallmarchaib leo
illim ocus do innis sein dib scla in tre as a tncus chuca. is
comairle ro chinn
Tadg ann sin curach caem comnart chic ses
ndechadh cethracha daimsheiche do
do
fichefc
buanchrugad
dhoinnlethar chruaid choirtigthe. ocus do rdaig iar sin gach n
ba dior do trelmaib a curaig [do sheolchrannaib reraarir]de
rmhra ocus do luamhair[edib lineolacha ocus do rmadaib]
lethanbasacha ocus do shesaib so[dhaingne soshuidte arn]a
nionnsma ina ninadaib [cor ba chomch]ubaid comdlthta in

domenma do

"tire

||

curach

Ro

sin.

thr[ntairrngetar ocus ro chuir]set iar sin in curach go

coimdchra ar [muir ar]aill do na hairsedaib i nartrach re frestal


na tonn trntaidbsech tromuaine ocus re hirge in mhara maighmrirde ocus re srothaib rogharba in rabarta.
rig mongruaid
ocus ro lonsat a curach do biadaib ocus do lintib giamad re
hed mbliadna do beids for rnuir co raibe a bfulang ag na finnedaib do dig ocus biad ocus blithdach. ocus in tan ba herlam
na hic atbert Tadg a fhira ar s tabraid bar curach ar muir
.

Tadhg mac

344

Cin.

ocus triallam iarmofacht r muinntre att

mais

ocus atbert an lidh:

uirid bar curach


for srothaib

ecinaid a les

amach

garba

lth

[wjb-.i

re.

hathaid nr nc-

muir nrd nainhthenach


adba na bfionnfhaeilenn
in muir nuair nanaithnid'

for in

lem

triall air sin

tar

for

dhiamair gach tre de for iarraid r muinntire


ar domgnas Neptuin anunn go crch Freisen atfedhum
ocus m d'esbaid dar muir seoch in espaid truillig
ioncaid bar rmada rib cuirid uaib bar nairm amlaid
suidid for sesaib iar sin ocus frestlaid gach nainbthin
ogn luamairecht ldhaig in churaig chaeim chomrmhaig
d'fcbil iatha Banba bil a fhiana calma cuirid
f

caem coimretha immach

Cuirit iar sin a curach

forsin naibis

nanbail nemfoirchennaig ocus tar tuile na dilenn trine tromaidble co nach facatar tr n talam rompa n d nis acht lib.

enn na haibise aidble. ocus atchualadar impaib iar sin coicedal


na nn niomda nanaithnid ocus tromthairm in trethain trnadbail
ocus na bradna taidlecha tirrghela ic limnig i timchell
in churaig imm gcuairt ocus na tarbrin remardhonna rmra
.

ina ndegaidside co scoiltds in raen

rmda ruithenda oc

rlen-

main ocus na bleidmhola mra muiride ina ndegaid sein cur


ba aenach do na hcaib beith ac mdemain ocus ac m[ir.

||

dhcsain

le

hinganjtaige a ninnill ocus a nrdaigthe [ocus a


uair] nr gnthaigset ilpiasda aidbl[e aignta n

ncsamlachta

mrrrachta] muiride d'faicsin co sin. btar [amlaid oc iomram


fors]in muir fri r fichet l ocus fichet oidche [ocus ann sin]
adchonncatar uathaib tr thaidbsenach taeblainn toghaide ocus
.

imrit gach ndrech ina

dochum n go

ocus tiagait
ocus fadit breoithe ocus
riachtadar

uile i tr ocus tairrngid a curach ann


tecat a bfianlinte chuca ocus notasloinget
.

na laeich go litmech.
ocus dogniat drgada dib forsin feor nlainn nuainecda ocus
adagat ina suanaib th sin co solustrth irge arna mhrach.
ocus irgios Tadg co moch arna mhrach ocus tit do thaisdul
ocus do shr in tre ocus do chur a chuarta ds in raibe itreb
dhaeine n ainmided sin innse. adracht Tadg iar sin ocus ro
ghab a eirred catha uime ocus do irgetar trocha laech d
.

mhuintir immaille
sirit in

treoit

toiln

caerach

a narmgaisced. ocus tiagat rempa ocus


ocus n uaradar itreb dine idir ann acht mad
fris f

uile.

ocus ba daisnise a mid

init eich aidble ocus in toiln uile ln

d nolainn

r nibdar
.

luga
ocus fuaradar

ii7*

Tadhg mac

2]

aentrt

dermair do

drecra

Cin.

reithedaib

345
ann

aidble

ocus

bi

aeinrcithe ann ro derrscaig dob uile. ni nadarca fair ocus do


ratside turrac tairptech ar na trnferaib ocus impit muinter
.

Taidg co fraechda fris ocus ferthar gleo etorra


reithe cic sgith d sciathaib do'n scainnir sin.
iarum

ocus brisis an

tairrngios

Tadg

doimghabla diubraicthe ocus tuc urchar aghmar


do'n reithe co rosmarb ocus eire in nnbair ar fhichit do btar
is edh bi ann re. imchur.
ocus tucsat leo cusin curach ocus
uriamaigid ocus inneonait co hathlam gur ba biad inchaithme do
na hcaib . ocus tinlait mr do'n olainn ar a hille ocus ar a
hingantaige ocus ar a haidble ocus do chuirset isin churach. tr
hoidche do btar isin oiln ocus molt gach noidche do dholad
na deigfir. ocus fuaratar cnma dmra dine ann ocus n fes
dibsium cia bs ruc iat in dine ro ort n in tmh [n tejidm
rostromdthig n in iat na reitheda [ro]smarb.
Fcbait iar sin tn toiln sn ocus imrit rempa ocus fogabat d
oiln ingnathacha n teolus do chuatar ocus loin imda ingantacha
inntib. araile dob i mit ilar n chorr ocus siat corcra ocus cinn
uaine orthaib ocus uige gorma glanchorcra acu ocus aduadar
dine dobsom n do na hugaib sin ocus do fhsad celtchair
clim ctir tr gach aen no ithed ocus in tan dognds fothracad uisce tiged dob ctir in clm sin. ocus in tallmarach
in gi

||

bi acu

mara

is

tuc in teolus sin dib

fecht nail in chonair

r ro biside for uidigecht in

do chuatarsom.

Imrid rempa iar sin fria r caeicdigis ar ms ocus n fhuaradar


n talam frisin r sin co nebert in talimarach atm ar s ar
merugad mhara ocus rucad sinn i naicin domain diginn na
habse aidble. adracht in ghaeth gharbglrach iar sin ocus
tinic tarm mhr isin muir co raibe ina tulchaib tcblacha ocus

tr

ina

dmra doimthechta. do gab egla mr muintir


re faghbil na ndoinenn ocus na nderdan ,i. in
nr ghnthaigset d'fulang n d'faghbil conuice sin. adaidh
slibtib

Taldg meic Chin


.

Tadhg

iar sin

ag grsacht ocus ag grosad a mhuinntire ocus


na fairge cc feramail ocus atbert:

asbert friu frithilem

ga Muman a arsma na nrdchurad


cosnaid bar mbethaid uile fi trethnaib in tromthuile
araid re hathaid d nis dib as oirches a faisnis
do gach aen bos i ngbad beodacht orro d'fulrameinic trnus mr in mod schaide d mb i ngbod
ocus tit c nech aile ge biadh cd g ingaire
irgid a

>

Tadhg

346
Ocus a

fhira ar s dnaid

tnac Cin.

[118:1

calma ocus cosnaid bar mbcthaid

tonnaib na haibise allmarda at oc irge fri slesaib an


churaig cucaib. adracht Tadg a aenar forsin dara leith do'n
fria

churach ocus a mhuinnter uile isin leith araiil ocus is Tadg ba


fhortaile ar na finnedaib ocus ro shdad a aenar in curach
forsna ni feraib fichet ocus do roiched uaid taescad ocus tirmu.

gud in churaig maille fris sin. tinic cir na gaeithe do na


hcaib iar sin ocus tcbat a seol ocus ba lughaide ro lnta in
curach forra. ocus tic fth forsin fairge ocus do slig in muir
,

j|

co raibe longhor co mbi ina finnticle lainn airl


.ghaire na nn nilarda nanaifthnid] impaib do gach ird. ocus
.

dochiat uathaib iar sin samail

tre taebille taitnemaige ocus


ocus
somenma
re faicsin an tre ocns ro
subchas
dogniat
soichset in tr ocus fuaradar innber lainn uchtuainecda ann.
.

ocus grian glantobrach go taithnem aeinghel arcait ocus brabaillbreca bithille co ndathaib dgraise donnchorcra orra.
.

dna
ocus
i

caillte

tncatar.

caema cennchorcra um srothaib taithnemacha in tre


lainn an trse a ca ar Tadg ocus mochen dmad

is

betha bhunaid beith nnti

lainn in

tr

tnac

mochen

lim n bud olc a hiarraid

ocus atbert

dmad

a diamair

Tadg

in lidh:

dela-

a feda
coimtech mar thr nime ro bud toirthech iarsuide
n fhedar r n am aithned in fil ann itreb duine
mad dam ro bud duthaig n sheichnainn nach inbaid
ac dercad ar a hnaib is ac fgain a fidraid
o thricfinn talam tairthech idir mol ocus duine
gidedh sin ro bud ch'ima is beith sunna iarsuide
m sanntach ar a.-sirthin ._in daigthr inamtraill
nocha nfaca a cnacsamla is amra ocus is lainn
.

is

Is lainn ocus

tiagam
ait

tr

rompa

is

toirthech an trse

tncamar ar Tadg

ocus

ar s ocus tcbaid bar curach ocus tirmaigid . tiagann sin fiche laech iidir ocus fcbait fiche eile oc

coimt a curaig. ocus gr ba mr d'fuacht ocus d'ainmne ocus do


dhoininn ocus do dherdan fuaradar n raibe saint bhd n theined
ar na trnferaib iar rochtain in tre

tncatar

do bhiud

r ba lr

ocus do shsad dib bolad craeb cumra corcarghlan na crche


sin. tecait rempa iar sin ar fut na coilie bu choimnesa dib ocus
fuaradar aballghort co nablaib caema cennchorcra ocus co
ndairghib duillecha dathille ocus go collaib cnbhuide crob.

aingecha.

ingnad lem a fhira ar Tadg

in n

dobeirim

dom

idh.

iiSA

uS:2;

Tadhg mac

1]

Cin.

347

geimred againne inr tr fin innosa ocus samrad sunna


Tadhg. ba hanb[ail ibnes in bai]le irriachtadar

[is]in

||

trse ar

ocus

fcbait [ ocus fogab]at fionnchoill lainn iar [sin ocus b]a mr


febas a bolaid ocus a [boltanais ocus cae]ra corcra cruinne fuirre.

ba midither [cenn fi]r gach caer dob. nlaith lainn drocht oc


tomailt na gcaer fnemna. ocus ba hcsamail an nlaith bi ann
.i. eoin ghela co cennaib corcra ocus co
nguilbnib rda. canait
ceol ocus airphited oc tomailt na gcaer. ocus ba sirrechtach
sainemail in ceol sin r no choidldis aes othair ocus aes ath.

ghaeta

inn lem
n

fris

conid do sin ro chan

menmain mar mhidim

sm scarad g scaraim

icedal ciuin n nidan

ocho dmiad

mo

'

lem do bud umal anud

frian in frthe

is is

seol roscadach

lidsi sos

acht anad mar a bfuilim


cin in scl fris a scarub

rithe

Tadg an

faeide in cheoilse dochluinim

do'n cheol chanait gan phudar

gach rithe in ceol sostadach sthe


gda in rian rathmar ridim in fhiann athlam is ibinn
suairc in tnlorg n lainn n sclborb amar scilim
bla cumra for conair ocus a nabla foraib
romgab foltnugad subach f boltnugad a mbolaid
gluais
gaeth ar chrann duille im a bharr maeth comaille
imda ann mes for cranna talla for cnes na caille
cn cosbuide at rmtra for na sostuide saera
att na congaib cuana ann for na collaib caema
otha a hn mar atchluinim as trn mothaigios m'ainim
in drem dar linn dochluinim lem as binn is as raibinn
.

Tncatar rompa
drcht mela
cnuic

tr

ille

iar sin

co mag. mor mn scoithsemrach f

coimrid comrd esein gan sel gan rd acht


airegda ann ocus tr din dthoglaide i nimel na

mag

cnoc sin. tiagaitsium rompa ar fud in mhoige mhnlainn sin


co rncatar in cnoc ba choimnesa dib ocus fu[aratar in ingen]
coirpgel ann ba ferr de [mnib in domain ocus mochen do thecht]
rotfia do betha ocus do bith[frithilem a Thaidg meic] Chin or
s.
in ctna duitsi mad dlig[er uaim ocus cissi do] chomainm a
bhen bhilid binnbriathr[ach ar s] ingen Goithniad ben tSlnge
.

||

meic Dela meic Loith misi ar

s.

is

maith ana

a rfgan ar

ridi

ocus innis uait damsa gach gabil ro gabastar Eirinn ocus


gach brla do fhogain do gach gabil r Chesra co gabil mac
Mled ar Eirinn. ameolach d innisi ar an ingen ocus adu-

Tadg

bratar an laid
I

a ingen Gothniad ghrinnghel


s maith ro ridi a ben
foda d'aimseraib dar linn do bhdais in Eirinn
.

34^

Tadhg
maridi in focal fig

niac Cin.

[n8*:2

a meic sochraid trebairtrin

n bi Eire uirre d'ainm

A m

re linn Shlinge g srgairm

aineolach fin r fes a rgan chruthach gan ches


gnithbrla na ngabal ngrinn ctna tharla for Eirinn
bhra do Chesarr ghlain ghl grc do Phartholn fin
grc is laitin lth cO ngail ac Neimed cona mhuinntir
.

rc laitin bretnais co mblaid . ac feraib bolg co mborrfaid


ocus belgaid brla binn rosfognadh dib mar deirim
ermin ac tuathaib d dron . laitin grc gaeidelg belgod

'

ainm dnma amach

do brla na fomarach
rla eibide co tenn gaeidelg sciamda g scrbenn
at fine gaeidil co daith
duit a Thaidg curab trnmaith
cicluces

Maith at sin a ben ar Tadg isat fisid freolach ocus innis


dinn cia in dn rgda romr so tjiall ar imel oirrthorach in
rdchnuc ocus in mr do rnarmair ghil uime. dn na rgraide sin
ar an ingen. cia rgrad sin ar Tadg. rgrad Eirenn ar an ingen
:

Eiremn mac Mled go Conn ctchathach is Conn do chid f


dheired ann. cia ainm an .trese ar Tadg. inis locha a sdaib so ar
s
ocus d rgat fuirre .i. Ruadrach mac Buidb ocus Dergcroiche
mac Buidb. cia at [isin] dn mr mednach t co ndath ir fair.
.

||

dogna a fhaisnis n

n misi

a innisi duit ar s

acht irig cusin

cnoc mednach t ocus fogba a fios ann. tit in ingen uathail


iar sin co dn na marmaire gile. tecaitsium rompa .i. Tadg cona
muintir n co rncatar' in cnoc mednach ocus fuaratar rgan
chaenchruthach ann ocus tlacht rda uimpi. marthain duit a

Thaidg ar s. a chommin sin uaim duit a ingen ar Tadg. cian


do bi
tarrngaire duit tuidecht in turus so a Thaidg ar s.
cia do chomainm a ben ar Tadg. Cesair ingen Betha meic Naei
ridter friomsa ocus is m citben do riacht Eirinn ria ndlinn
i

ocus

triar fer

immaille friom

.i.

Bith ocus Fionntan ocus Ladra.

ocus thncamar asin chrch nirchradaig nanshodhaig sin atrnaid i mbethaid shuthain isin trse. isat ben fhesach fhreolach

amlaid sin ar Tadg. am eolachsa m ar Cesair ar gach ndruing


ocus ar gach ndne ro ghab Eirinn cusandiu. cia ainm na hinnsise ar Tadg. fiarfaigid iar fios sin ar in ben. n fhedar ar Tadg
inann scla latsa ocus lasin ingin ro agaillsem riam. is inann
n ol s inis derglocha ainrn na hinnsise .i. loch derg at innti
ocus inis ann ocus sonnach ir uile ina timchioll. inis Patmos a
hainm ocus is innti att na huile naeim ocus frin rosfogain do
dia. ocus n facadar sile dine riam iat
r n ftait r ndercane
in

taidbred n tadall forro

ie

ruithne na diadachta ocus

leisin

ima-

n9:

Tadhg mac

i]

calluim

an

lid:
I

Cin.

orro dha ocus na ainglib

fil

349
ocus do chan an ingen

nis locha deirg co ndls . lasna rgaib a himths


inis initreb dia dil
n ftait dine a deicsin

rinne ro fogain dib do scarsat fri hcir


is imda fer saer iar sin
ocus naem san innse sin

echt aicnid ra bi re hedh

r dlinne na dtrt

oc in dreim atm tuiremh

a bfrinne g coimt
ach r chongbus in recht rn doneoch chreitios Crost comJn
bud chaern a taitnem maile a naitreb sin innsese
.

|J

in

Fionnam uait a ben ar Tadg cia


mr lainn rda uimfe]. ni' annsa

gach

oirrig ocus

d[n] atchiam ocus


gach r ocus

isin

ar an ingen

irdnide doneoch oc raibe ard-

fer uasal

gach

fil

chomas Eirenn 6 r naimsirne co haimsir mac Mled is iat at


isin dn t
idir Pharrthaln
ocus Neimid ocus feraib bolg.
.

ocus tuathaib d danann.

ben ar Tadg at fcsach


freolach. am eolachsa m ar Cesair senchas in domain
r is
so cethramad parrthas in talman o shunnrad .i, inis Daleb
ndeiscert in talman ocus inis Ercandra i tuaiscert in taiman .i.
do'n leith tuaidh do'n oiln dub uiscide ocus parrthas Adaim.
ocus in tailn atithse in cethramad tr nitrebait sol Adaim
doneoch at firnach dob. cia bos isin dn oiregda atchiam
ocus in mr airgdi'de uime. n hedh fil ann nach fetar ocus n
aibr ffib ar an ingen acht irgid gusin cnoc nlairm t ocus
maith

sin a

fogbthi a fhios ann. tiagait


ocus fosad forlainn i muilach

aemda co ncusc
in chnuic.

rempa co rncatar in tres cnoc.


chnuic ocus lnama mn mac-

in

nlainn nanaesda impaib ocus siat fosmullach


caema co foirnim ir forro tlachta caema
i

pudralla

cudrama do dach lainn uainecda impaib a nds. ocus dar


gach nech ba aenathar ocus aenmthair ar chinnset r
.

raibe csamlacht coisc n

etorro.

inill

slabrada dergir imma


is aiin adubairt

mbraigdib anos ocus muinceda ir foraib anuas

Tadg:
inad at bar codhnach caem d 6 a ndilsebair cin cruthach
bar caemghnise gignithir dib uaisle adartha a degchlann tsaer
thaitnemach na nd cumachtach caem

C aem

Is

ann rochansatsom

rath

co rath scilid cloth brigid cath


curad cain breisim bid borb a brig rathmar rian
maith a chiall mr a rath dtla in donn garg a ghleo

Tadg

cruaid

in tuir trn

an trith

fer

n fial f

le

cr

r
.

co

trn

Tadhg mac

350
B ennacht

Cin.

119

2; 119*

is
maith bar caeincibcrta
eis
aeis is suairc bar sellad
nad.
at saera bar sonarc
at [lebra bar
is laithmech bar ndiiged
njdladfholt n am licid gan a[m]arc. is beird mo bennacht

foraib ar

Tadhg

rathmar bar ngnis

"is

j|

Cia do chomainm a
n annsa ol

do
ingen do
Adam m r ceithri hingena atrn isna ceithrib trib diamra
dridechta do innis an ingen uachtarach duit .i. Ueniusa ocus
cheinl.

ar

chaeimrigan

Ueniusa

Tadg

m'ainm

ocus

can

ocus

Letiusa ocus Aliusa ocus Eleusa r


r

nanmanna

mthar tucad orainn gan r mbeith

cionta imarbais

naeininad

ocus

is

aire

tucad sinn isna sosaidib suarcasa ar r nige ocus ar r nionnracus do choisecramar do dhia. cia in gilla g iichrothachsa it
fharrad ar Tadg. slonnadh fadisin duit ar an ingen r at
innscne ocus urlabra aige. is amlaid bi in macaem ocus aball
.

caem cumra co ndath

ir fair ina lim.

ocus no chaithed tres de

ocus n fa lugaide gach a caithed. ocus ba h sin biad no


imfhuilnged iat a nds tr bithu ocus n thiged aes n urchra
air n orrosom iarna chaitium. fhregrus in macaem Tadhg con.

debairt

mac do Chunn chtchathach mise

macaem.

ar in

in tu

Connla ar Tadg. is m imorro ar in macaem ocus in ingen


ilchrothach so tuc m conice so. is cosmail ocus s cubaid ar
.

Tadg. tucassa grd

chugam
silled
eile

carthanach do ar an

isin chrchsi

ocus

is

ingen

ocus tucas

r nibnes r nds beith oc

ocus oc srdhcsain araile ocus n dnmait col n corbad

acht

sin.

is

aebda ocus

is ait

sin ar

Tadg ocus
.

cia fuil isin

dn lainn oiregda t atchiam ocus in mr airgdide imme. n


fhuil n nduine ann ar an ingen. cid n ar Tadg. i comair na
rg bfrn ghbus Eirinn iar creidium at in dn soin ocus inne
.

choimdus
ocus a

anam

n co

tsadv-na flaithe frnda sin inn ar

a Thaidg ar

an ingcn.

fogbasa inad urdalta ann. cinnus


n ar Tadg. creit in coimde uilechumachtach ar s ocus fogba
in tech t co fuigell
mbrtha ocus flaith d [ina diaid. admaim]
ocus adraim ocus ailim [ar Tadg. tiag]am romainn anos
s

||

ar i[n ingen co bfaicem sui]dechad na tegdaise d.


din[n] ar Tadg. is ced [ar in ingen.

dmad ched

d[o ragainn]
tin]ic

Tadg

cona muintir roime iar sin ocus in lnama chdna immaille friu
do shaigid in din ina raibe in mr marmaire ocus n mr mad
do lbad rinn an fheoir lainn uaine f bonnaib mne maeithgela
na lnaman sin. tecait rompa isin sduaghdorus stiallarchobrach
.

H9*

Tadhg mac

2]

Cin.

35

cona cennphartaib r fhorioiscthe. tecait i sraith suarc srethnaide arna coimecar do mharmair mhngil is s gorm glanchorcra
co rngadar in tech adbal oircgda mbi in rgrad rathmar rolainn. ba shuairc ocus ba sochartha in tech sin. rlr lainn airgidide cona cetra doirrsib dgraise dathille do'n or fhorloiscthe.
i

lega cristail ocus carmogail arna necar ocus arna nrdugad isin
fraigid fhrlainn fionndruine comba comsolus i ocus agaid ann

taitnem na leg lgmr. gabus in ingen oc innisi suidigte ocus


tuarascbla in tige dib ocus adubairt atmaid airithc ann so i
le

comair gach rg ocus gach cicedaig ocus gach'cinedaig


ocus do chan in lidh
:

in iiirinn.

do ronnad cic la cic macaib ua tribhit


suidechad in tre ati f'n ninnus sin ar aenchi
aechrad Laigen lnmar sluag imon tuir ir n dmbuan
f Fhionn ua mBiscne mbladach f'n cur crda comramach
ire

Muman is mr a mblad ar in
im Aengus im Chorc chuimnech
L aechrad Chonnacht f garg gail
F

ir

slios tall co trebar

im Lorc ua laechLuigdcch
Eochaid mac Muircdaig
isin tulchain trin trebair
gusin mairgreit minemail
C etra meic dec Nill na clann ar in slios tuaid n cblam
ocus medn in toige do'n dreim lainn foltbuide
.

is

airrther d'Ulltaib

crda

ine

emna

in fairenn ar

cusna cathaib coimferda

gach maig

Temrach sosad

sluaig

f Chairell

mac Muiredaig

[biasj ar taeb in tige thail


nochar gein dob n ndttine
uile
t] mr na slig sin
lembud haithrech is for sin beith tr thaithlech istig
.

[A

idir in[d]es is ituad j|


saer in ine d tabram

usa ocus cch chinnfios uait


beimtne fin sliocht amne
.

si'n

a Thaidg thinic in tsaerchuairt


sm inadsa it fhiadnaise
.

Dchaid Tadg uad fiarlait in rgthige rmir conacaid dosabdonmr f blth ocus o thorad abaid. crt in aballsa thall
ar Tadg. is torad na habla sin ar an ingen bus biad do'n tsluag
bias isin tig sco ocus aball d'ablaib na habla sin tuc Connla
chucamsa ocus do rid in lid:
all

osasdar sluag Fdla fig


nsad nr nach triceb fin
is ided is ssad sln
athmar in crann cumra caem ssad clann a abla ir!
craeb dhatbglan rn cuibde cil renab dig suirge gach slig
in crann buada co mblth cacm
ecair dul uada co brth
nech d nanann fna blth n benann r co gnth gaeth

ball fona for a lr

Is ann sin adubairt an ingcn reTadg dcneoirisem ocusanadh


ann so ocus n hacamsa at croch do bethad d'innisin duit
ocus fogcba nech innisfios duit ar s. do scarsat in lnama sin
:

Tadhg mac

352

Cin.

friu ann sin


ocus do b do thaitnemaige
duba n dobrn d nidh d'is na lnaman
.

[120

1233

nach tucadar

in tige

sin

fcbil.

Nr chian dib co facadar banntracht lainn ilchrothach d


ninnsaigid ocus ingen mhaisech mndelbach etorra ba saeire ocus

ba sercaige do mnib domain


lthair adubairt

mochen

re

duit a

a dcsain.

Thaidg

ol

ocus do rcht co
s.

chommin

sin

uaim duit ar Tadg ocus cia thusa a ingen ar s. Clodna cheinnfionn ingen Genainn meic Triuin do tuathaib d Danann lennn
Chiabin chasmOngaig meic Echach airmdheirg. ocus atm re
hathaid sin innsese'. ocus is uaim shloinnter tonn Chldna crchaib Muman. ocus is as biad ocus as betha dinn torad na habla
atchonnacais chianaib. ba hibnes ocus ba hurgairdugad le
Tadg ocus le a mhuintir beith oc istecht re hurlabra na hingine.
is
a haithle sin do rid Tadg is mithigh dinn triall ocus
imthecht d'iarraid r muinntire. maith linne g[ach fosad] ocus
gach fuirech bias oraib againn ar an [ingen]. ocus rnar do btar
ar na brathraib sin confacad[ar] tri heoin ille tr shlios an tige
istech chuca .i. n goim co cenn corcra ocus n corcra co cenn
uaine ocus n brec condath ir for a chenn. ocus suidit forsin
.

||

abaill nlainn bi ina bfiadhnaise

ocus caithit aball gacha heoin

ocus canait ceol milis xnisicda co coidldis othair


latsa

na heoin t ar Cldna
dib

ceol ocus airfted

muir n ar

tir

uainecda so

lat ar

n co

uisce dhilter inn

bud

fris.

ragait

ocus dognat

ocus n bia duba n dobrn oraib ar

risd

Cldna

ocus brait eolus duit

Eirinn.

ocus beir

copn lainn

in

ocus atit buada imda

air

uair gid

ndernad ar
bleidmol do chuir in muir isin

fon f chdir.

cia bhaile

n annsa ar an ingen
purtsa i tncabairse ocus ro coscrad againne ocus frth i medn
a chroide in cupn sin ocus is a aihm in biasdain. o'cus n

Tadg.

scaradh do lmsa

fris

ocus bodh ina chomartha acut

in

tan

lbhus uait fogba tu bs gar d ise. ocus is ann fogeba bs


isin ghlinn fuil ar bhr na Binne
ocus fsfaid in talam ann sin
.

ina chnuc adbul ocus

is

ainm

bias air croide eisse.

ocus

is

ann

adhnaicfetsa do chorpsa iarnatghuin do oss allaid anfosaid artosaig ocus notmuirbfit allmaraig iar sin ocus ticfa th'anam lemsa
.

ocus gba corp trom ierda umat iar sin ocus


beimt sunna co l in mhesraigte. ocus beir in tidedsa umat ar
an ingen ocus gid mr do chathaib ocus do chomlannaib chuir-

conicce so

||

fios tu

bud

sln dot

anmain g crchtnaigter do chorp. ocus do

i^ib

2; 124

ghabastar
etarra

Tadhg mac

1]

Tadg

353

oc cilebrad do'n ningin ocus dornsat in lid

ithidh dn imthecht co humal


fcbam in crch corcra ctfbaid

Cin.

tar in linnmhuir lethain

tr

re [a]ndocra dedail

eith at ingnuis dam is docair ar innmus n ar echaib


scarthain risin slg saer suthain nachar chlaen re clethaib
Thaidg shaeir shubaig a Temraig a fhir chubaid chornaig
.

a fhlaith

mhr co

lr cosnad gach congail


glideired do thachair
ragat fin a chraeb sheng shuthain ar do chenn dom chathraig
chuilin ghaiscid nach glghann ro thaisdil tr tsimseng

r didenach

sostain sebraig

do bethad

a fhir delbda as lnmhaith luadaill uait beidh delbna Eirenn


einfidit uait in drong dona
in slg lonn bud laemda
drem nachat fiarshlata faena na Cianachta caema
.

B ud mor do

fhlaithes ria chaithem

bud rathmar gach slgad soithim


Triallait

iar

n bud fhrithir
do mhradh as mithid

flaithes
.

jl

as

sin

in tegdais taidlig taithnemaig i


leo
dia nidlacad n co riachtadar in
inningen
ar
fcaibset
a
muinntir
ocus a curach. ocus feraid in ingen
port

rabatar

rompa

ocus

tit

frchine filte frisin ndreim ro bi isin purt ac coimd in churaig ocus tucsatsom comin a filte di. ro fiafraig in ingen dob
.

do btar

cia fod
innti.

atthise

isin

dar linn ar

tr.

siat n

chomln

bliadain

innti

fhuilmd acht aenl

ar an ingen

ocus n

fhuarabair biad n dig frisin r sin ocus gid fada no biadh sib
sunn n biadh fuacht n ta n ocaras oraib. moghenar do biadh
.

do gnth

isin

bethaid sin ar muinntir Taidg.

is

mithid dinn

triall

taitnemaig atm ar Tadg gid doilig


ocus gid decrach linn imthecht ocus asbert in ingen
D naid imthecht beirid lib bennachtain mbuain mbithfilid

ocus ascnam d'fcbil an

tre

solad co soirbe bar st

in

coimde do bar coimt

a chomann saer soghrdach


bar marthain is bar coimde
nmain in curach glan gl imthigis muir gan mn
inmain in lucht as lth lem fidraid a ucht chum Eirenn
aem in curach cubal Taidg maith imthigios gach naird

suairc in ghasrad ghlan ghl ro taistil tr tarngair


nmain lem in laech lth ngal atchiu thall for an imram

ib a

dhrem dhtla dhmach

thrla scarthain dinn de

is

imrid uile nar

in

duine co ndeigdnam

rompa a curach caem coimretha tar drumcla na haibise


ocus do gabsat na heoin ac cantain chiuil ocus airftid
ocus gr dhubach dobrnach iat roime iar scarthain risin

Imrit

anbhaile
dib.

toirthig as a tncatar ro filtnig ocus ro ilgenaig airfted


ocus ilcheol na nn niamda nairbitnech comtar subaig somentr

||

Tadhg mac

354
m.naig uile iat

ocus

Cin.

[124:2

in tan ro dercsat dia nis n facatar in tr as

a tncatar r tucad [dijcheltcair dhianfair dridechta

tairrsi f

chdir.

Seolait

rempa

dh trth dc ocus

iar sain ar in fairge fria r

suanaib srchodalta n co rncatar crocha Freisen

ocus ro
cuan ocus calad do ghabil dib ocus anait na
heoin ina tost ocus do irgedar na hic ocus do chuatar i tr ar
tinnenus ocus do ghabsat ag cumadh a comairle cinnus do
ragdis ar iarmoracht a mn ocus a muinntire. is ann sin adubairt Tadg raghatsa m'aenar ar s do shur ocus do thaistel in
ocus do imthig
tre. ocus tucad a arm ocus a ided d innsaigid
siat

rathaigset iar sin

gan man

ocus do ghab ac siubal in tre co talchair n


co rinic gusin ngabail mara do b etorra ocus dnad in rg.
ocus do chid co hor in chalaid d chuartugad ocus dochonnaic in curach isin chuan ar a comair ocus do iarrastar Tadg in

an

tirsid

do imluchtad. ocus do irig glch in imluchtaid ocus


do ghabastar ac midhemain in mhled.
ocus do fhiltnig a aicned re hinnell in claeich ocus re comrd
in churad atchuala a urlabra. ocus do imrestax an curach co
coimnertmar chuige ocus do chuaid i calad i cdir ocus do
aithin Tadg mar atchonnaic ar in cuan . ocus gid Tadg nr
urusa do degaithne ar a derbbrthair dig ro chlaechmh cruth
ocus delb in deglaeich mhogsainecht in mara ocus gan aithne
in fhedma sin as a ige aige. ar a i sin tra do aithnetar craideda na curad a chile ocus tucsat pga co dchra dthrachtach
d chile ocus suidit farrad araile ar an fherainn ocus fiafraigis Tadg scla Airnelaig ocus na hingine d'Eoghan ocus
tethar

tinic 'ina agaid ocus

||

dornsat n lid etorra:

S cla agut a Eogain innis co daith a dheoraid


sloinn a fhir co mne nglac imths in tre tnac
I
n mair Airnelach mt ngluinn degua Oililla luim
n in tesda Lbanmo ben in rgan ghasda ghruaidgel

Airnelach co for gilla teined in trinrg


agat mhni a Thaidg na tres at in dnsa co dles
t fs do ben f bhuaid ingen an fhir abradruaid
nr mhill in r g raba a hige n a haentama
s dobeir oirnn a fhir
beith mar tm sin tr thoirthig
grian is sca 'n coimde chain att oirnne f anmain
s

is

M
As

r d'ulc uaramar dar linn


a Thaidg co ngalaib gra

a haithle sin

ro fhcsamar Eirinn
ac sin duit r mirscla

do ghab Tadg ac

aithfarfaigid scl

d'Eogan

i 24 b

Tadhg mac

2]

1,

Cin.

355

cinns do b in dnad f daingne ocus f deithide n in raibe


lucht fala n fochmairechta gun rfg n nech do choisn a chrch
.

n ag raibe

atit codeimin adhegbuadach in trth thncabair ocus n


fada do fbradh an dnadsa d'innsaigid. cia dognadh in
gnom sin ar Tadg.. d mac rg ruaisle att isin trse ocus
d'fuil ocus d'fialus in airdrg iat sein .i. Eochaid
airmderg ocus
Tuire tortbuillech d mac brthar in rg Chathmainn ocus atit
re bliadain oc foghail ocus ac dbfeirg ar in tirse. ocus do btar
and ar in oirersa ocus rucad mise d nacallaim ocus* do fiafraigse scla in dnaidse dom. ocus do ghabsat gum ghuide co
ris

laeichar

Eogan

innell aimlesa in airdrg.


.

ocus

is

gr ocus ag cuimniugad m'escirdis ocus m'esanra frisin rg


oc raba i ndaeire ocus i ndochar ocus nr chuiressa dom nach
.

||

dingninn a ndubratar .i. brath in irdrg d escirdib. ocus do


chuadassa d innisi d'Airnelach ocus ro ghabsam aires risna
.

hcaib sin its na hoidche innocht

isin

inad so dodul d'innsaigid

dnaid ocus d'faghbil araig ar an irdrg. ocus do innisemar


do'n rgain in rn sin ocus ro fhiltig a haicned uime uair nr
charasdar in chaeimrgan Cathmann ocus nfr chuir do chtghrd
carthanachsa ar cla. ocus fuaramarne inntinn na hingine ocus
r naicenta i naeininad ocus in dmraid dhbfeirge dhegshluaig
is comair[le] rochinnsem innsaigid in
.i. brithre bunaid in rg
is
ocus
amlaid
as dnta duitse anois at banais
innocht.
airdrg
na hingine urlam ocus thinic cenn in chirde ro chuindig ar
Cathmann irig i mesc do mhuinntire d mbrosdugad. ocus
ragatsa ar amus in fedha t airm i fuilit d mac rg thre Freisen
ocus innisfet dib
.i. Eochaid airmderg ocus Tuire tortbhuillech
in

do thuarascbilsiu ocus do thuidecht isin trse do dhgail do


mhn ocus do mhuinntire ocus d'r mbreithne as in ndire ocus
.

ocus gellfat rge na criche seo do na


as in
adr
friu
tuidecht urthosach na hoidchesea at
curadaib. ocus
ndochraite atm

chum na cathrach d coiminnsaigid.


Adubairt Tadg iarum re hEogan na comridte sin do chrochnugad ocus Airnelach ocus an ingen d'agallaim ocus techt d'innisin scl do fin. ocus do innis fin n d aister ocus d uathbsaib ocus d ingantaib d'Eogan ocus ro scarsat r a chile co
comaentadach ann sin.
choinnese

Imthsa Thaidg

||

tinicsein co suntach
2

somenmach do

shaigid

Tadhg mac Cin

356

[125:1

ocus do fhiltigetar na hic ac faicsin Taidg


do ghab ecla ocus imshnom iat im a fhad do
b ina ncmais. ocus ro fiarfaigset scla in tre de ocus do
ghabsom co subach oc slonnad ocus do innis a imthsa thus
a mhuinntire

cusin trcht uair

mr ldh na

co deired dib. ocus ba

laechraide do na sclaib

ocus do mdaigset a menmanna tchualatar Eogan ocus


Airnelach do mharthain sin chrch ar a gcionn ocus do rid

sin

Tadg

in lid

aith bar trus tar

mr ningnad

muir rnenn

fuair sib re sel

a cu innse hEirenn
c rncabair tr Freisen

o chuadas turus ga

d'acallaim Eogain cen ail brthair gmar Airnelaig


o innis scla doilge as teinn lem chraide a choimde

a mbeith fin
dhmbrthair

uaib a ghasrad ghldna


.

ac siuag adbul na hinnse


is mo ben
atit isin dn daingen
ac rg Freisen n f lem a hcu a hinis Eirenn
adham beosa buan in fherg a bhuiden gmar airmderg
dglat fin ar in flaith anderna rium gid rmaith
i

ndaeire de

coinne
Dnaid irge a dhegmuinnter ar Tadg ocus tiagam
in
bhuiden
na curad do ghell inr comdil. ocus do irgetar
chrda churad sin
timchell Taidg d thrnchoimt ocus rncatar rmpa do'n ruathar soin gusin calad
ndnad Eogan in
timluchtad. ocus ba hurthosach oidche do na hcaib ann sfri.
ocus naeinfecht do Thadg isin trcht ocus d'Eochaid airmderg
ocus do Thuir thortbuillech do'n tib eile ina arrthaist. ocus do
btar oc acallaim araile ar in ngabail mara co muinnterda ocus
ro fhersat na freisenaig fiite re Tadg con thrinferaib. ocus
mar do btar ar na briathraib sin confhacatar Eogan ina ethar
d nmnsaigid ociis tinic airm mbi Tadg ocus do innis scla
in dnaid do ocus mar do acaill Airnelach ocus in ingen ocus na
slig ar suide do thochaithiumh na troimfhleide. ocus do innis
i

||

tegh nia n irdrg arna ecarocus maithe thre Treisen co fosaid


oc fledachad ann ocus forcla na fuirece arna dhii ar na deg.

shlgaib comdar mescda medarchine. ocus adubairt re Tadg


gur ba ham innsaigte na hrdchathrach. ocus do himluchtad le

hEogan chum

a chile na curaid co rabadar re taeb in dnaid.

ocus rngadar na rgmacim sin co


a muinnteras fris ocus tucsat a lma
.

Tadg dornsat
i

a cura ocus

lim Taidg ar in tulach.

ocus tucsomh ratha tar nach ticthe do na trinferaib im rge

?2o

i,

2; 120

Tadhg mac

1]

do na

thre Freisen

feraib sin

dmad

Cin.
iat

357

bud coscarach

'n chath-

ugad. ocus do b' lon na laechraide ar in lthair sin secht ct


curad arna coimecar. a nimthsa conuice sin. [

Imthsa

in

allmaraig do b

farrad

Thadg ar

in turus

soin

inneoch ro gabad im chenn na cdimresna ag na curadaib i


niathaib Eirenn. is ruc eolas ocus oirbert do Thadg ar in turus
sin ocus do bsein ar in lthair ag daingniugud do na curadaib
.

d nidh feichem n forchoimt fair.


ocus tinic bidh ocus connailbe ina chraide odchualaid innell
oidheda in irdn'g g rdugad.
[ocus d'laig da]r deired na
degbuidne sin [d'innsaigid in] dnaid co deibidech do tha[bairt
rabaid do'n] n'g rmpa soin ocus tin[ic cusin] dnad. ocus mar
re chile ocus n tucsat

||

do

b ac roch[tain doruis

na bru]idne dochonnaic

in

taeinfer

mac Cin ocus do flarfaig scla de creit in


[chuige]
deibedh n in deithnes bi fair. mr [a] aba ocus a adbar dam.
dig at Tadg mac Cin cona chuingedaib a hiathaib Eirenn do
bar ninnsaigid do dhgail a mhn ocus a muintire oraib ocus t
.i.

Airnelach

Tuire tortbhuillech ocus Eochaid airmderg ina f harrad ocus


romleic thart d'innsaigid in rig le rabad. atchualaid Airnelach
.

dh lim lebarghasda m ormnaib in allmaocus


do
chuir
tar
dorus in dnaid amach ocus ruc lais ar
raig
faithche in dnaid ocus rosdchenn co degthapaid an danar. do
riacht iar sin Tadg cona trinferaib ar in faitche ocus do irig
esein ro iadastar a

Airnelach ina nagaid ocus do toirbir do pgaib iat co cirdemail.


ocus ro licset ar amus in dnaid co dghair ocus rncatar gan
airiugad inn dig n raibe dirseoracht air f'n nam sin. ocus
.

do bhensat

na bruidne do'n bhreisim sin ocus tucsat


girthe groidbidgacha i timchell na tegdaise ocus do chuirset
re cnes

teinnte ocus tennala ina taebaib.

Imthsa slig na bruidne. atchualatar na hilgirthe rda


esmuinnterda sin do irgetar co hathlam ocus do ghabsat a
nairm ocus a nilfhaebair d ninnsaigid. ocus is amlaid do btar
slig in dnaid f an trth sin ar chaei mheisce ocus mheraigte.
ocus is iat ba huaisle ocus ba hoiregda do b i farrad in rg in tan
sin

.i.

Illanfn] ithesach

chenn tisech teglaig

nmac

in trinrg

in irdrg
.

ocus Conn codaid-

ocus d cht dc do churadaib

tncatar iar sin [ocus is amlaid fuair]set


crche Freisen ina farrad
ina imdaid [ocus a chulaidh] chatha ocus chomlainn uime [ocus
tucatar ruathar dar] dirrsib na bruidne [amach gur mchad] na
.

||

Tadhg mac

35&

Cin.

[1

20

teinnte Teisna trin[feraib ocus co tucadh] r ocus esbada arna


hcaib. [nir fuilnged] eitr ag na hEirennchaib na haincne ocus

na hesbada

sin

na hallmarchaib

ocus do innsaigetar ars

dochum na bruidne d baeglugad ocus ro fregrait co hainmn ag


na hallmarchaib. is ann sin do aithin Tadg d muintir crdacht
ocus curatacht do dhnam ocus cinnemain ar cch isin chaithr.

ag na hEirennchaib esein ocus do gabsat co dr


gal.
dchra
ocus co
ag dthiugad na nallmarach. is ann sin dorla
mac Cin ocus Conan codaitchenn tisech tegcoscarach
Eogan
ro fregrad

ocus dornsat
laig in trinrig i coinne a chie isin chathugad
comrac nemfhuis niata naimdid. is ann sin tncatar nnbar
curad do lucht chlchoimta Chonin do'n taeib eile d'Eogan d
irrlech ocus ba h croch a cuinnscleo adrochair Conn cona
nnbar laech le hEogan co hathlam isin imresain ocus gidh
Eogan n derna acrt cenn Conin do chommidium ocus- ro
.

thuitestar isin chosair chr chdna.

6 atchonnaic Illann ithesach

na hchta ocus na hesbada sin do irig a fherg ocus do rdaig


a aicned tchonnaic a muinnter do mharbad ocus do mhudugad.
ocus tinic reime do chuartugad in chatha. ocus tarla Tuire
tortbhuillech d innsaigid ocus do chomraic do na curadaib i
cdir isin chathlthair ocus ba choimtrn in comrac uair ro
chomthuitset na curaid isin chliathad. otchonnaic Tadhg ocus
Eochaid airmderg na hchta sin ocus a muinnter bhunaid do
baeglugad do licedar f na sluagaib ocus tucadar rocus esbada
aidblc orro condrochratar d cht curad leisna caithmledaib
[do'n chu]musc sin. ocus nr ansat na hallmaraig [fris]na hgaib
isin inad sin
co frth baegal na bruidne do'n bhreisim sin co
cona
Eirennchaib uime co himdaidh in rg bhaile i
riacht-Tadg
mbi. ro len Eochaid ocus Airnelach na hallmaraig ocus ro
ghabsat g* ndthiugad ocus g ndianmarbad in cin ro ansat re
hurlaide do na hcaib. ocus ar nimpdh do na hirsedaib fuaradar Tadg ocus Cathmann ag comthuarcain a ch'ile ar chertlr
na bruidne ocus tucastair Cathmann trocha troimchrcht ar
Tadg isin tres sin ocus tucastar Tadg in talam uachtarach airsium .i. ro scarasdar comarba in chuirp re a cholainn .i. in cenn.
ocus do chommidh cenn ocus coscar Cathmainn iar sin.
Otchuala imorro in rigan .i. Lban ingen Chonchobair abratruaid na hilaige ocus na hchta sin tinic d'innsaigid a cile gan
.

||

chirde gan choigill

ocus ro ghab ag lthgir ocus ac lainnige

Bororna.

294 ; 295]

359

ima lennn ocus do ba bhuide faicsin in churad do'n chaeimrgocus


ain. ocus do btarco cenn cian caeicdigis isin cathraig sin
do rogadh Eochaid airmdherg do'n dula sin ar chrochaib forilne Freisen. ocus tucsat a ngill ocus a mbraigde do Thadg.
ocus ro gabastar Tadg lma ar a mhuinntir f imthecht ocus do
rid friu innsaigid in mara co menmnach. ocus tuc seoit ocus
ionnmusa ocus dla as in cathraig sin ocus tucastar Lban a
bhainchile ocus a dh brthair .i. Eogan ocus Airnelach. ocus
do riacht Eirinn iar mbuaid ocus coscar ocus do, rid Tadg in
.

lid ar deired in sceoii

ithig

dinne

triall d'r

toig

a mhuinntir lainn inmoin

{ccetera desiderantur]

Incipit Brotna.

Tuathal techtmar mac Fiachach


fionnfolaid meic Fergusa finnfechtnaig is in Tuathal sain ro
gab Eirinn ar icin. is leis ro marbad Ellim mac Conrach i cath
Airdr ro gab for Eirinn

.i.

Aichle

Temrach ocus

taeb

ocus a cic fichet


firu

Muman

aile for

ro bris cic catha fichet for Ultaib.

Laigniu

ocus a cic dc ar

ocus a cic fichet for Connachta.

fichit for

ndgail sain

sain ro marbsat aithechtuatha


Eirenn r is for aithechtuathaib Eirenn ro bris Tuathal techtmar na cathasa uile. condeisid i Temraig iartain ocus condernad
co tncatar fir Eirenn chucai feraib mnib
fis Temrach leis
sceo macaib ocus ingenaib ocus co tardsat rth fris na nuile

marbtha a athar ocus a shenathar


.

ndl n coisntis rge nEirenn fris nach fria shol co brth. it


iat so rg na ciced btar ac indfis sin .i. Fergus febail r Ulad.
Eogan mac Aililla rann r chicid Chonri Eogan mac Daire
.

Echach meic Luchtai Conrach mac Deirg r Chonnacht Eocho mac Echach doimln for Laignib.
Btar dana d ingin grdacha la Tuathal .i. Fithir ocus
Dirine a nanmann. cotarat Eocho mac Echach Doimln r
r

chicid

Laigen inningen ba
fiadnaise sinsir in

mni

leis

siniu

.i.

Fithir

r n ba gnth ssar d'fis

tan sin in Eirinn.

co rith imil ilLaignib

||

dalta dil

Eocho a
imorro do rg Chonn-

dosrat iarum

Boroma.

360

[295/3

acht indingen sin Tuathail. atbertatar imorro Laigin fris is ferr


indingen ro fhcbais conid iar sain do chuaidsium f thuaid
:

marb ar s indingen
fri Tuathal
lem th'ingensa ail'e do thabairt. atrubairt Tuathal
d mbiadh ar s ingen ar chaecait acum dobertha
duitsiu co tormalt ben dob. tucad do iar sin indingen aile .i.
Dirine dalta saide dana do rg Ulad ocus dosrat leis co rith
imil it imbi indingen aile ar a ciunn. amail atchonnairc imorro
Fithir Dirine atbail Fithir de nire f chtir amail atchonnaridise co

Temraig conerbairt

rucassa lem ocus bad

il

de chumaid. doringned iar sain a tanconaprad cch is garb in tonachsa conid aire

aircside c a sethar atbail

ach na d ingen

ridter garbthanach.

Rnic iarum frinne in sceoil sin co Temraig co Tuathal.


rucad fios iartain Thuathal co rg Connacht .i. co haite
Fithirni

ocus co rfg Ulad

co haite Dirine. ro thinlsatsaide

.i.

a sluagu leo co it imbi Tuathal techtmar do chomraic


imorro dib i naeninud atbert Tuathal is mr ar s in tcht do.

r Laigen bs
amlaid ro bi c rd

ringne

ithir

ingen do thuidecht trna cheilg.


doringne lid

ocus Dirine

marb

mo dm
is

d ingin Tuathal turaig


marb Dirine d cumaid

Fithir do nirine

aidble na hcra

atbeirim ropa dta

troma na tuicthena a tabairt ndil nca


o aenlamnad ructbasom d ingin Tuathail trtaig
at trna na tuicthena innuair aile la hcaib
ithir lainn in mlla
ingen airdrg na Temra
ro b' a tochmarc dingbla in ben do rat r Berba
dorochair Dirine ac rig Laigen do lnaib
atbiursa ni maigine is domsa tic a dogail
at

1)

is

ro thuitset m'ingenrad
dgltar ar Laignechaib

ridim rib n rd clithe

ar na laechaib alLife

Issed tra ro ridset Connachta n gbtis Laignib cen chath.


atrubairt imorro r Eirenn n
lainn lemsa ar s cath do thabairt do Laignib ocus cid ed mad
issed a ctna ro ridsetar Ulaid.

bar comairlese tiged cch ina chomair chucu. ba h imorro


d mle dc. ro gabsat tra ciced Connacht rempudar
Gualu co Ns corragbaiset longphort ann. atrchtatar imorro

allon uile

Temrach im rg nEirenn dar Graifrenn dar Buaidgein.


dar Rge dar mag Nuadat co Ns conragbaiset longphort ann.
Atrchtatar dana Ulaid dar Esa dar Odba dar Fithairt ar
sluaig

Faendruim co Lethduma

J|

ocus ro gabsat longphort ann. eeng-

Boroma.

296 a]

361

imorro Laigin ina ndil co fersat cath fri hUltu co torchair


febail r Ulad ocus borbraige Ulad ar chena.
Atrchtatar na sluaig ar chena ocus ro loiscset Ns ocus Ailinn.
Maistin ocus Ririnn ocus ro mirsetar birc mBresail. birc side

ait

ann Fergus

feda nemchronda doringned oc Bresal brathairchenn oc airdrg


in domain. fochengat Laigin ina ndil
ni mle allon Laigen.
.

co ro chuirset cath oc rith imil frisanapar in garbthanach indiu.


ro ferad cath fochda amnas 'eturru corrimid for Laignib uair n
ro damad for comlainn dib. ro marbad tra Eocho mac Echach

doimln

ocus fiche rg maille ris. thaite


Chuinn ac innriud Laigen condernsat Laigin sd f deoid ra Tuathal .i. raic a ingen d ocus
ro fhcaib rge Laigen oc Erc mac Echach doimln. iss so
r Laigen sin chath
fhogmair co taite samna do

sin

leith

imorro innraic

chaecait ct b

.i. tr

chaecait ct lennbhrat
ait ct

molt

tr

tr

chaecait ct coire

uma

muc

chaecait ct

chaecait ct slabrad airgit

tr

coi e

tr

mr uma

tr

chaectgts

d muic dc ocus d ag dc i tech Temrach fin trocha b


fionn idherg collaegaib a comdatha ocus co nascaib crduma.
ocus co mbuairgib crduma ocus conacidib crduma fair sin
anuas. is de sin ro cet
.

uathal techtmar techta in talman

ticts co Tuathal dia thaig


deich ct do chathaib ro chuibsig cic achaid Uisnig ro air
s Tuathal tall a cinnu
de na cicedaib cen chleith i
is dorinne fhlesc lma
tinne dna tna eich
.

ingin ac Tuathal techtmar cuma cen co ructis lib


siniu a meic int a mra giliu int nla do nim
ithir is Dirine donnghel
inniasat dib immar bias
d ingin ac Tuathal techtmar ba holc duachad debtha in dias
ithir fuair tochmarc
Temraig tennil tigi Rosa ruaid
Eocho mac Echach a hAilinn ba trebthach a ainim dual
lainn in bhen ben mheic Echach ingen Tuathail tulcha glais
co ro bhris a cile a connail far.sub slibe Chollain chais
eibidsium reime co Temraig taeibghel truisten nr ba thr
anaid s thes ar mag Mugna buidiu in mes cumra a cl
ro siacht in fer sain Temraig tiolach i toimled mid Medb
innisid a mni do moichg ro bi for droichst co derb
osfrecair forflaith fer fuinid atrubairt ris i rith mir
rotfia Dirine n daidbir
co limire d'failgib ir
o uc leis a mni co Maistin maethnidiu temra Dath
fuair sidic a siair i slinte do chriaid fhir na birce
o b'olc l srgud a sethar im a cile n ro cheil
atbail nidhenn de nire cighern oc Sline sejn

||

Boroma.

362

M ar atbath Dirihe donnghel

[296/3

do dcsain ar Fithir finn


uch ropo fhrithir in rinn
N ostic in sruth sain ria samain sruth mn Nechtain cussin neim
ro bi longphort acu in Almain co taite samraid iar sein
S irset in cfced im Charman Charman co Comar cas
is

dia cumaid as

marb

Fithir

n hnairt

A
T

ruc raic a ingen as


innisios fer brec nach beo
.

dbal innraic r hirim


tr chaecait ct b cach bliadna
.

r
is

immar dorigned

ba

ghairit ln liamna leo


lainn ro thaitnts thall

chaecait ct slabrad nargaid .


adbal ocus n saebgh slabrad cacha aenbh ann
.

muc no

mthtis immrchailltib imbt Iuin


nocho nolc in chongab chruid
tr chaecait ct moltrad mongach
r chaecait ct lennbhrat Life
logda lethtis dar a lr
r

chaecait ct

condath nadarc miorrda mn


imbeirbthea mid maige Mhin i
r chaecait ct coire numa
molt rismbenad ucht aroile ba h lucht in choire chim
oire uma dob i Temraig d muic dc ann sos m sech
issed ro lonad a leth
in d muic dc nocho dorad
ed nostailled aice thall
ert co lon na muc sain d'aigib
do cuirthea r aige ann
is de sin ba In in caire
r Tuathail dib c tobuch co r Fionnachta na forc
d fhichit rg do chlaind Tuathaii rosben a bruachaib brg molt
tr

chaecait ct nanart

niomda

la

Dorochair tra Tuathal iarsain indl Araide immnai in chatha


Ml mac Rochraide iar forba deich mbliadan ar cht ocus
.

trocha bliadan dob d irrge nEirenn. ro gab iar sain Ml mac


Rochraide rge nEirenn ocus ruc inmboroma. rosfuc iar sain

Feidlimid rechtaid Choin chorb ocus ro marbad

C corb

la

dna Conn mac Feidlimid iar niolchathFeidlimid


aib. rosfuc Conaire cliamain Cuinn. ro gab tra Art rge nEirenn
ocus bi oc iarraid na borama ocus nsfuair cen chatha. rosfuc
cath.

Cormac mac

Airt.

rosfuc

rosfuc Fergus duibddach aenbliadain.

Iar sain gabaid Cairpre lifechair ocus ro bi oc tobuch na


borroma for Laignib. issed imorro ro rid Bresal blach mac

Fiacha baccid nach tibred cen chath.

doringned iarum lirChuinn la Carprclifechair co Cnmros illaignib.


ro tinlait dana Laigin conice in garbthonaig ocus ro iarfaig
Bresal dob cinnus dobram in cath ocus doringne lid

thinl leithe

||

naid dn bar comairle a lucht in chicid chnedaig


apraid rinn a rLaigniu in sd as lib n in debaid
m choimlon in chathasa d'feraib na hEirenn uile
atmaim dib in fathasa . nocho cheilim ar dhuine
.

S id
is

gi ar uathad sochuide ac na feraib a Fnait


i tuinn rothuile
rge neich oc nmait

snm

Boroma.

297]

363

uainne na hcra is sinn ro bhris in caemna'


aire isam dna nf fes nach fhorm bus raena
nas fherr dot chomairlib. a meic Fhiachach na tna
airisem ri rLaignib fios uait co Fionn innga
ianna Finn co faebraige tinil a meic na flatha
bt acut i naenbaile
remut fin i cenn chatha
ionn fer lainn irdnide isat iolarda a scla
d tra Fionn almhaine armshlaide ar sain dna
s

is

'

Tiagar tra uait a Bhresail ar maithe in chicd d'innsaigid


n bad nech aile ar Bresal acht m fin
ocus bar maithese lem. tnic iarom reime f des corfinn deiscirt

Fhinn meic Chumaill.

risanapar rinn Dubin ailithir indiu it. israibe Fionn mac


Cumaill. ro fchtait scla do rg Laigen i tig rgfhinneda
Eirenn .i. Finn meic Chumaill. ro innis iar sin in r a comnarta
.

ocus ro rid

dthchu ar s do'n

dochraidse de chiciud Laigen


ocus doringne lid
:

Fhinn

m
I

in nirgi

fi big
ferchath

thiocfad

ocus

is

do dchur

in bia is Laigin d'aenlim

in chosa

arnlaid ro bi

c rd

ra prmthuathaib na Temrach.
n cualadais in cin truim berair uainn illeth Cuinn i
thici irig

trocha b

do buaib caema coimdne


n cualadaissiu Laigin do thuitim inaenmaigin
n in cualadais fhichit rog do thuitim trsin mghnom
r memais mo chride cain
acht mani doglar m'athair
mani imriu a uabar ard ar Choirpriu life lngharg
airg'triallus cen luing dar ler mairg triall a hard insel
mairg baile bos ar d raind mairg dobeir sr for saerchlaind
meic Chumaill aidble glonn geib imut is imthigeom
beirid bar narmu co grinn ocus irgid a fhiann Fhinn
is

ni mle

'

Ro

Fionn ocus a fhiann maille ris ocus ro gabsat


ocus
allm
chl ra Berbai corrinn rois bruic s Berbai. ro
rompo
shuid in rgfhinnid for drumain uas in rus atchonnaic sluag
irig iar sin

srechtach simide ina mbuidnib suas


cia sluag st bar indfhiann.

nime ocus talman

dochum nime ocus

aingil sin bar

ocus tailchinn

Fionn

ticfat ifus it

anuas.

.i.

teglach rg
fuilet na hain-

gil t.

Btar imorro tri' derbchomdaltai d'Fiunn issin baile .i. tr meic


Fhiacha meic Chonga ba hiat a nanmannsaide .1. Molling luath.

|(

Cellach cael

ocus Braen.

chucu Molling
lid seo:

luath.

nor ba chian dib ann sin co facatar


oc fhaicsin do Fhiunn is ann doringne in

Boroma.

364

M olling Iuath

[zw /3

Cellach braen bil tr meic Fiacha cosin neim


druim ndubghlaise i fuilet airm n ba uadaib ainm fair sein
o ragat sunna d nis bad glan a sis imon ros
bad chich let aingil dia n bad b duille for dos.
rnainn biorra Brnainn fith n ba tlith tnicfait in ros
do raga ina ndiaid do'n ghlinn Molling fid co ctaib cros
'
ia dom dhtin dia dom fhius
dia dom choimt d'iplib dos
coragba ra hanmain Fhinn tairngirios Molling sin ros
ellach Brnainn isin druim in tellachsa tellach Finn
in tres tellach as dech lem tellach as fherr teg Molling

Iar sain iarfaigis Molling luath cid m tncabair ill. is ann


r Laigin tnic d'accine a imnid ocus a fhoiricne
:

atbert Fionn

.i. fir Erenn im


Chairpre lifechair do f huacradh chathafair
n do breith na brrama is adlaic linne tochta imbig Laigen.
issed imorro ro rid Molling ra Fionn can tocht uathad i cenn
rg Eirenn co feraib Eirenn imme. is imorro lon ro bi Fionn
ann sin cic ct dc rgfinned ocus deichenbar ar fhichit cach
rgfhinneda dobsaide. ro rid imorro Molling luath ra Fionn
airis acainne innocht ocus fogba airigthe imda
ced fata etir na
hinadaib as a fuigbither doberthar inaenbhaile. is amlaid ro bi

frinn

c acallaim ocus doringne lid:

otfiasu imbrocros

mnainn na mna

ercain a dithruib
eoin airir

na tuinne
Berba bruinne

staec thuirc
iaich

iasc inbir Fhile

daim chnuic Chlire

ni alleitir fhaelchon

smra na grine

a Fhinn inngha
saill muice slngha

ulacht Chinn tre


feoi!

Lemna

a habla ilne

saill bruic a Bire


a fiodh d ruba

slibe

d duma

a fedaib cua
na hirne a hEiblinn fid finghlinn fua
S uba a slib Bairche rotbia co hilgen
.

lig bheca ar bheraib a fedaib cibden


ic ct dc rgfer att ft riagail
trocha fer filid cach infir d'fiannaib

ill

brothracha beca
epaid ard ibinn

cuilcthe clime

coml ra

iris rit

rotfiasu fine

slinte

dib cen choll ngeise

lepa cach deise

filte

ra file

mhuintir a mheic.na flatha


n maith r uathad oc tabairt chatha
.

comrac bidbad

sluag Bregh is Berba


atrochair th'athair ra cathaib Temra
a ceithri chicid la Coirpre nuachar
.

mairg bos

||

cen brthair

sid gi for uathad

Boroma.

297(3]

irine

is

Fithirt

is fuilled

ocho mac

mr nimned

frth

dla in d ingen
Echach Co ctaib dethach

nga

gnom nuabair nEchach


hEchaid a breith co huathad
atrochair Eochaid sin chath ac Tuathal
sin maig immrach
ici a les muintir
d t in Coirpre bad in goirgne glmach

ro b' in bodc ruanaid

365

nic ra

iris

bt

ra Laignib ra laechraicl mBerba


n digis t'aenur i cenn rg Temra
.

it

cmais

t'fiann lainn

amra

nr thuiti ttnais ac rogaib Banba


att inaenmaig
ir Eirenn uile
is lr do chruaidneim
aiged ra faebraib
co fer na neime
ios uait co Fiacha
fios uait co hAgruan
co harmruad neine'
co druim d chonar
ios uait co Dicoll
fios uait inAdar
co Donn mac nDogar
ios uait co Cmn
co crotaib Aine
fios uait co Slinge
fios co hAed mbinne
s ann at Dubn
[dub] ac druim Dile
do maithib na finne Lugaid is gine
s ann at Idlann
indn s leiter

resal

aelchruinn a cremchoill

ann at Garad isin ghlinn Ceipten


ua Biscne do brthair fine
Crimthann ard armruad dithrabach dine

is

Flaitches in ghaiscid

is

Maelugra innastair

Cuan

in chascair

nmain im seiser Garbdaire Daelgus


Miledn Uargus Ethladn Aengus
atal a gatlaig
Bran thul tuinne

Guaire na hibe Dub dile duinne


erscar is Cara tiocfait dot chabair

Ferdomon

C uana

fuilech

Cellach cinn mhagair


Fer uaine a hAidne
.

Fer aba a hAilbe


mchian is Ruadch Nertach is Lia
triar tenn do rat roa
as ferr rotfia

Dubrit dubdola
I

chreic iscne
.

Ro

choimirig iar sain indfhiann ocus ro licsed d conaib.

dercais in rgfinnid for a chonaib ocus for a shluag ocus is ann


atbert is conair chuan innocht r os mbroc ocus doringne in
:

lid

:
os

mbroc indiu

is

conair chuan

nim ann
B aethlig mera nach mn cim
cian gairit tiocfait

giugrainn gerga cocrait gir

romuir ruad etir d all


bad teg Molling a ham
cailig" f heda im in fiod ngluair
sm ra brocnait beith na huaim
.

is
.

Boroma.

366

anbach tonn tarclaim ra hor

rosbia tailchinn dar linn lin

[298,

condl con

f chtaib

focherdfat

imme

cuan

ar nuair

na Gairbe clithar fid maigre ina srib suas do rith


cuach mellach linn eicet cor finn foscad trid
idiu grianach gntar leis beith ar a greis bad maith lem

cian gairit tiocfat nim inn


r cl ra doithnen nn ndian

ir

|j

allgaire

Molling ainm

in

isa chell

r naiged ra sliab d raen


d thorc innocht co ros mbroc na mbraen
uinsid anuad 6 dubnin duinn dar tuinn sruthra sile sing
fiad feimin
fiod crot fcaib ros mbroc n b inn
ibinn lem rclam dhaim dhin rsin fin fiod d dall
arrir dinn

slib

lle alle

d cht naem

fogar esa uair ra hall


do ria do'n raen co ros mbroc

sesca bliadan cheithre cht

rimtn tuinne dar tib chuain


I

/3

co tirset tailcinn in port

bad sinn n n bad sinn dobra in cossa co grinn


n bad chath is n bad chrech n bad nech acht mad Molling
ofaeth linn n dofaeth linn Fathaid tualaing coml grinn
indogail mheic Bhresail bhin dofaethsat flaithe Fil finn
lrach for dubghlais innocht feraid folc for fiod d brn
nocho n cheilios a tairm sneigios risin Gairb a glr
lr na githe trsin sn mar as deoin re rg na mbreth

G
S

in tuisce sos ina rin

in sile anos

immasech

nigid snechta do cech raen d'innaib craeb a caillid chuan


atracht snechta d'fiannaib Fil is ard gir in mara muad
.

fuaim chroite Brain broscar niad


fodhordn Cin meic d rian
omnuall na nela do'n tuinn esnad daim duinn dograis bann
fodrd finne ra fuaim sreb nghir ra gren gnom nad gann
ad adba chaingen can chacht . bad adba aingel mon port
adba iath adba n mbec adba lec ngr ros na mbroc

nghuba esa ra

hail

cisecha Duibdothruib din

Ro gabsat do rgbruidin Molling luaith . ro cirgit cch dob


ar miadaib ocus ar honirib ro cachaint ceoil cor ba chairche
.

chiuil uile in teg sain 'n chil co araile.

Batr

Miledn

triar
.

huarboithe

Ba sed

clcn

fiadnaise indfinneda

ocus Eithledn

immedn

ba sed a nanmann
Enn na

ocus Enn na huarboithe.

eturru.

Enin sunn

fs

for

brbmai:

atchonnairc clirich ac aiffriund ina fhiadnaise co

ntaigib srebnaide srldai impu fin eturru ac dnam indaififrind leo. ba hiat clirig btar ann Molling cona muintir iartain.
.

ro irig iar sain

Enn ocus

ro fhg

imme

hiongnad
sluag atchonnairc annsaide
ocus ro thiorchan co tiocfaits clirig
leis in

os mbruic baile buiredach


tailchinn ina

tromdmaib

in sluag
.

ocus ba

||

ocus doringne lid

s tuinn Berba bnghlaine.


contrebfat re a thaeb

Boroma.

298/3]

bad

in tinad arduasal

bad cenn uide

ailithrech.

naem

inaimsir na

367

uathmar eidnnach inad na nos naltaide.


rosbia Brnainn borrfadach atchonnarc im shuan
ille

gir

na Gairbe gainmige

ra tul tuinne tulghuirme.

glenn oilnach uar


fa hur cairrge craebghlaise.
doriset sunn sochaide d himthecht ar dia
d cht naem conrghlaine muinter choimded chumachtaig.

idiu corach caimlinntech

Molling luam na frinne cid fota daria


tchuala na haiffrenna atchonnarc na saltracha
.

na

sreith taeb ra taeb

cona crannaib croimchenna.


taidbsiu na naem
fid meic Maire mrghlonnaig.

croimchinn atachonnacsa
atchonnac na tailchenna

is

M olling luam na frinne

mise for a chomairce co brth indiu immach


beit clirig na comnaide uas altirib ainglide.
do raga fer foluaimnech atuaid ammaig rath
aige arda airerda cruajde ocus comnarta.
filet sunn innocht
.

epscuip ocus ncharait

Tri l ocus

trf

uasail ocus ailethraig.

nis irros

mbroc

aidche d'Fiunn 'cona fhinn isindinud sain co

torachtatar fianna Eirenn as cech ird chuice.


iartain co rith imil risanapar in

Fionn mac Cumaill

iarfaig in rgfinnid

tncatar uile

rempo

ann

sin ro

garbthonach indiu
:

is

sunn ar s ropsat

cit

mairb na hingena triasamberaf in cssa a Laignib. ro mined


iar sain in tionad ocus deisid Fionn issindinud sin ocus doringne lid:

M r in gnom doringned sunn

fuaratar

fir

forlunn

d ingin rg Temrach tuaid ropsat mairb ann fri aenuair


ocho mac Echach na nath rnic reime tech Temrach
ropa chliamain ro bi than do rg Themra do Thuathal
ingin oc Tuathal trn Fithirt is Dirine a tr
Dirine is Fithirt cen ail d ingin Tuathail techtmair
ucad d'Eochaid Fithirt fhinn
Temraig s raenaib rinn
ba roga nuachair cen ach ingen Tuathail na Temrach
.

eisid in

ar Fithirt finn

n co tuc Dirine

lais

ar dorocht Dirine

marb

ropa ghnom cir imghrinn

anall

donn

'

Themraig thaebglais

rop adbal

in

tanforlonn

'

marb do chumaid Dirine


tig meic Echach doimln

de nire de
ognther tanach co trn

d'ingenaib in rg co rath conid de at garbthonach


o soich Temraig fios in sceoil ropa ghnom igsech aichbeoil

Ffthirt

trocha ar

tr

caecdaib

ammaig marba do mnib d cumaid


.

Bororna.

368

[299

Ulad innig ocus a"nairdr d'aenlim


Temrach na tlacht ocus sluaig chicid Chonnacht
C onrach mac Deirg ba trn smacht is ropa r Chonnacht
irgit sluaig

eirgit sluaig

febail fth co ngail

Fergus

ropa

d'Ultaib

Connacht na cath rop Fithirt na promrath


Ulad na nech rop Dirine doinnghel
issed tnic sunn ar st
Temrach d mle dc
s mle d'Ultaib cen acht s mle do shluag Chonnacht
omraicit Temraig trin im in ngnom nigsech naichbil
dogniat comairle co mblad la rg Temra la Tuathal
atrubairt r na Temrach
s ferr lemsa in cath
n hil dam cath co cruaide do shluag Berba bratuaine
dubairt r na Cruachna a haithesc febda fuachda
n bad choma acht cath mr mer gbat rgraid Laigen
trubairt r na hEmna a haithesc fuachda febda
conn gbad acht mad cath Laignib arna brach
alta rg

dalta rg

is

'.

o rid r Temrach aithesc allata imln


cch uaib ina chomair f Laignib in laechdolaid
absat sluaig Ulad r cch dar Esa dar Odba ngnth
dar Fithart cusna fonna dar faenlergaib Faendroma
o gabsat sluaig na Cruachna dar Gualu ba ghnorn fuachda

taet

rncatar

Ns

lonaib nath

o gabsat sluaig na
dar mag Muagenn

matain arna brach

sin

Temra dar
.

nad

lth

lac

Graifrenn ba ghnom febda


dar Rge is dar mag Nuadat

engait Laigin ina ndil f chomrepinn f chombig


cor thuit Fergus fth nguba ar in leirg s lethduma

nnister

do

rg

Themra

issed atrubairt

Ns

Breg

mar dorochair

is

is

na Temrach

ocus sluaig chicid Chonnacht


engait Laigin ina ndil d rg Temrach ba trnbig
co ro fhersatar cath cruaid ra rith nimil anairthuaid
inl Laigen lathar ngl cic mle is ceithri ml
cic mle dc mr indnim is s mle ina naigid
sluaig

Emna

Ailenn n
ba ruad d'fuil ocus mirther barc Bresuil
absatar na sluaig iar sin co rncatar rith mil

oiscther

loiscther Ririu

ascalt rg a muinter
loiscther Maistiu mlib dl

tolaib tlacht

'

rister ar Laignib nallong uair fuaratar comlonn


marbthair rg Laigen sin chath ocus trnaid r Temrach
mpid r Temrach fa thuaid co riacht Temraig in tromshluaig
iar marbad in fhichet rg ruc leis raic cen imshnfm
rcha b atiat finnfherga bat imlna idherga
ni mle b do rg Breg inraic a d ingen
trian isin Temair truim is amlaid rainnit leith Cuinn
a trian in Emain cen acht a trian Cruachain chonnacht
r de rgaib tiar is tair rosteclaim co roich Temraig
in tsechtmad bliadain ba bhrn
is ann berair inchin mhr

Btar iarom indfiann innaidch sin oc


set

immucha arna brach

in

garbthonaig. ro irgi-

comdil rg Laigen. tncatar tra

Boroma.

299/5]

369

tromlach na finne ocus tromlach cicid Gailian ocus tucsat


||

naigid innaenfecht for leth Cuinn is ann btarsaide oc Cnmros. ro cuired cath cruaid combgach comramach eturru leith
.

do leith Chuinn co rimit


im thn macu Cairpre lifeocus Eochaid doimln ocus Fiacha roiptine

ar a i sin n ro fhulangair

for leith;

forru ocus co ro marbait ni mle dob

chair

.i.

Eochaid

dianebrad:
I

n cath ae Oimross n chlam coscrad sthe


im thr rgu docherdatar ann tr tr mle
.

N rucad

brama

tra in

iar sain

alLaignib co ro marbait

Dunlang mac Ennai niad


brama

in

im cach naeningin
Temraig la
diambi in chlaenferta Temra'g co

trcha rgingen ocus ct ningen

doridise for Laignib. is mr cath tra


ro fhersat Laigin shein mn mbrama co ro gab Laegaire mac
Nill rge nEirenn ocus it in so na catha sin ocus na hchta .i.

ro athsnaidmed in

cath maige Nuadat ria mBresal mblach beus cath Chruachain


chlaenta ria Labraid for Eochaid muigmedin. d chath dcro

Enna for Niall nighiallach marbad dana Nill nigiallag


ac muir nicht la Eochaid mac Ennai.

bris

Gabaid iar sain Laegaire mac Nill rgenEirenn ocus tinlais


Cuinn leis do thobuch na brama ocus tic ar sluagud ilLaignib. is ba r Laigen in tan sin Enna ceinnselach mac Labrada
meic Bhresail bhlaig. tinlait iarom Laigin im Enna ocus doberat
cath do Laegaire .i. cath tha dara for Berba. midid ann for
Laegaire ocus marbthair dergr leithe Chuinn ann ocus tinlaiter a cinn co ndernad carn dob ar br na Berba immaig
Ailbe irgabthair dana Laegaire mac Nill fin ann. ro gheli
dana n toibchad tr bithu in mbrama ocus a.anacul. do rat
iarum rthachas na ndl dar a chenn n ticfad d tobuch tria
bithu ilLaignib. ocus issed n n ro chomaill. uair thinicsium i
ciunn d bliadan colleith co ro gab b oc sd Nechtain conid
taeb Chaise .i.
aire sin tucsat na dile dil bis do Laegairiu
talam d shlucud ocus grian d loscud ocus gaeth do dula
uad is de sin ridter:
.

leth

taeb Chaise glas a tr


tbath Laegaire mac Nill
dile d darstnic dil rucsat dil bis forsin rg
.

Ro gab
gid in

Ailill

mbrama.

molt mac Paith rge nEirenn iar sain ocus toibitiat so dana na catha ro bhrisiset Laigin for
2 B

Boroma.

370

[300 a

molt ocus forsna rgaib aile ro gab indegaid Aililla muilt


cath luachra Breg cath dumai Aichir.
co Aed mac Ainmeirech
cath Ocha for Ailill molt in sin isin chath dhidenach doro'chair Ailill molt la Crimthann mac Ennai. cath Grainne cath
Ailill

||

Tortan cath droma Ladgainn cath breg Eile cath Premann


mde r Failge rot (nomen illius magni regis) mac Cathir. ocht
.

mac nDnlaing tr brithir mBrgte. cath maige


Lugaid mc Laegaire cath droma damaige cath
Din msc cath Ocha alachath cath Slaibre cath Chinn sraithe.
cath Fionnabrach ria nAilill mac nDnlaing cath ria Coirpre
illadach cath droma Laegaire ria nAengus ocus Fergus d mac
Crimthainn meic Ennai for Diarmait mac Cerbaill. cia no thoibgits tra na rg no gheibts Themraig in mbroma is sochaide
dob nach beired cen chath.
Gabaid Aed mac Ainmeirech rfge nEirenn. itiat so meic Aeda
.i. Domnall ocus Maelcoba clirech
Gabrn ocus Cumascach.
catha fichet r
ochtair for

Cumascach sin d'acallaim a athar ocus issed ro ride


bad adlaic damsa saerchuairt maccaemnachta Eirenn do

tnic in
fris

dnam ocus

biaid ben cech rg in Eirinn aidche acum. tnic


iarum Cumascach reime for saerchuairt na hEirenn co tracht
dar Rge anall ar amus Laigen ceithri catha a lon. is ba r
Laigen in tan sin BrandUb mac Echach meic Muiredaig meic
Aengusa brugaig meic Feidlimthe meic Ennai cheinnselaig. ro
innised iarum do Brandub mac rig Eirenn d innsaigid ar saerchuairt atbert Brandub tiagar ar s inanaigid ocus apar friu co n
filimse ann acht do chuadas imBretnaib do thobuch chosa ocus
chna. ocus dntar a coinnmhed Binn co hlnneoin ocus
marbad cch a choinnim ocus tjced Cumascach fin chucamsa co
tr cht mac rg imme ocus dobrsa mo mni d amail do ratsat
rg na ciced ar chena. doringned tra in coinnmed ocus do
riacht in cethramad cath dob co tech mBranduib co belach
ndubthaire risanapar belach Conghlais indiu. deisid iarum Cum.

ascach for erlainn in baile

tncas d fhrestul ocus do ratait

iat

uile inaentech.

Isindl sin tnic

ocus aisceda

leis .i.

Maedc ua Dnlaing
al

qcus coire

d'innsaigid Branduib
ocus claidem.

ocus sciath

bi ac tespnad do'n rg ocus doringne lid mbic:

uilet

sunn aisceda

al co

rg

a meic Echach cen imsnm

mbrannaib braine

sciath

is

chlaidem

is

chaire

Boroma.

3oo/3]

tal allus in bd

in coire
I

371

issed as chubaid ra hairdrg


nom ro rdaig Crst in comgor

do bruith na

||

n sciath ra hucht in chatha inaigid na nanflatha


in cJaideb do chld na gcath bd acut a meic Echach
onnlid cerd Brgte n chl is doringne innal
.

Grsach doringne in caire do mac Nill do Laegaire


laideb Crimthainn sciath Ennai is uaimse dorogbai
al meic indicis Fhinn coire Dubthaig dhuiblinn
o rat Laegaire na lenn do Dubthach d'ollom Eirenn
do rat Dubthach dian a ghal d'Fiac do mac a shethar
uc Fiac do Dhnlang do'n rim do rat Dnlang d'Ailill
do rat Ailell damsa iar suin dosbiurtsa duitsiu a Bhranduib
aithe na cruid beiri lat al is choire comnart
claideb Crimthainn arnat chuir sciath Ennai as comderg ra
s mise Maedc nammed
tussu Brandub r Laigen
mise ac crbud 's ac comaid tussu ac irge ra folaid
.

fuil

Tiomnais Maedc cilcbrad


na briathra becasa
:

M'

al

trbenn torcblach

do Bhrandub ocus dogn

iartain

tucad lem do Bhrandub bhorbdlach mo


mac Echach ardbuadach.
.

choire dron dergdualach tucad uaim do


ct tinne ro fhiala talla ann fr bim nala
.

Imthigis Maedc iartain. ro gab dana Brandub tach mogad


ocus ro ghairm Acngus mac Airmedaig rg ua Failge
chuice ocus atbert fris irgem ar s ocus cuirem in coire t for

imme

do mucaib ocus do martaib. ro tcbad leo


coire for teinid ocus ro lonad do thorcaib ocus do
ro hatd torc trichemruad mirtheined imme co rom-

teinid ocus lonam

iarum in
martaib

berbastar.

Ba hanh

sn ro rid

mac

rg

Eirenn

cit ar s at

ben Bran-

docuas ar cenn na rgna uad. tnic in rgan d acallaim


ocus ro fher filte ri mac rg Eirenn tabair ar s aiscid damsa
uait. cia aiscid chonnaigi ar mac rg Eirenn. n annsa ar s.
dl damsa ar s cen m'astd co tir dam rainn do'n tsluag ocus
co ro chennagar m'einech uaidib. do ratad im disi innaiscid sin.
ocus ro imthig reimpe iar sain corrnic clithar diamair dine
duib.

Buichet

ocus fcbais

Ba hann

sin tnic

imme

bur cinte

Brandub
sin

mbaile

d'iarraid

uile.

cinte meic rg Eirenn cona nnairigthe forsna luchtairib. atbert

dobra bim naeoil duit n in mise.


s. do rat imorro Brandub
choire ocus dobert ni naisle d'aenbimim anos.

ris

in tu

fin

issed atbert in cinte

innal

in

Glasdm

tabairsiu ar

atnaid in cinte ac fhgad

dar brithir bar


2 B 2

in cinte n tidnacul

Boroma.

372
acht tidnacul rg

mogad
in rg

ocus ruc

[soia;^fiz
corice in tech irraibe nac

leis

ocus issed a ctna ro ridside.

Aengus mac nAirmedaig


do mac rg Eirenn. doringncd tra amlaid sin ocus ro thcbatar na d rg forru in bara i.
fiadnaise rg
Brandub ocus Aengus ocus dosberat slaet de
Brandub

Is sin tan sin atbert

ra

lontar ar s bara acainn ocus berar

ocus tncatar rempo immach ocus ro iadsatar in rgchomlai mir in rgthige dar a nise uair bi nert nnbair in

Eircnn

cach fhiur dob. do ratait ceithre teinte

iar sain sin

teg

teine

.i.

ann sin ro rid Cumascach cia gabus in teg


forainn. mise ar Brandub. ba hann sin atrubairt Glasdm cinte
n dntar mebal fhormsa ar s uair ro chaithes do biad. n
dingntar ar Brandub dring risin tech ar s ocus ling dar fice
in tige ocus ling dar barr na lasrach immach ocus bad sln duit
cacha slcsa

ocus

is

atchluini st a

uainne.

immut
cach

Chumascaig ar in cinte geib m'tachsa


immach. ro chuaid iarum Cumas.

ar in cinte ocus irc

f'n

innas sain

immach ocus

ro brised co mr.

ro

gab reime

iartain co hanfann co mnaid Cumascaig i ciunn faitche chille


rannaircch. ba hann sin dorla chuice Lichine lonn sen ua

Lonin airchinnech cille rannairech ocus benais a chenn de iarna


shlonnud d ocus ruc leis in cenn co hairm imbi Brandub ocus
.

ro thespn
rannairech.

conid aire sin do ratad sire do

in cenn.

chill

epscop Aedin d ninnsaigid .i. epscop


ba mac mthar side do Aed mac Ainmeirech.
issed ro rid in clirech at mra ar s na hchta so doringsid.
cia forsandigltar iat ar Brandub. ro recart in clirech is cet liom
ar s cid for mac mo mthar .i. for Aed mac Ainmeirech ocus
doringne lid guidim coimdid cumachtach coimsid cille ranIs sin tan sin tnic

glinne d loch

nairech

hoc libro scripsimus

et cetera alibi in

.
||

[G uidim coimdid cumachtach coimdid cille rannairech


ro b' dgal Chumascaig guin Aeda meic Anmairech
G uin Aeda meic Ainmeirech at dib tairngire
r in talman do thurchairthe
is adbal indainbtine
.

catha meic airdEchach

co

Aed inna

urnaide

na dergmaitne is bud cruaid in comraicthe


G uin Aeda iar nguin Chumascaig dogntar mar irmimse
s mle mar midimse scl fre issed ridimse
B ud garb gleo na ctine do Themraig na torcraide
vi bud suail in
lechtlaige bias re rgaib Lorcmaige
ticfa uair

Boroma.

joi a 35]

mn

can muintera beitit fir fuiledaib


meic for merugud do sceol meic meic Muiredaig
ud chotach bud chomfosad c beit catha coimdine
bud chumtach bud chomraichne ra hUltaib innershlibe
s seo mo chomairle
do mac Echach ainbtenach
n bodh in r rbladach im shd ra mac Ainmerach
s seo mo chomairle
mairg nach dogn dormuine
eitit

beitit

373

.'

mairg fhaemus a ainfine mairg mhrus a mhogduine


ar Scadarc re sciathbuidin doria mac meic Muiredaig*
dar Muintech dar Muinigin dar Dimne co nduibfedaib
ar Etar dar ardchaillid doria fo'rgla r tionuailne
dar ard mBresta mbladibe dar ses Sline sriobuaine
ar f cusna fidlesaib dar romag re roshluagaib
doria rena rodhiormaib bud chomraicte comhuabair
.

eit fir ina faenligi


re mac Echach erbadaig
snigfid fuil dar fidrengaib suidfit bruin for bernadaib
.

tchiu goa grghorma s a sluag collonmaire


atchiu adbar rmaiee*. s rennaib a rograide
.

atchiu in badb c tharrngaire


atchiu adbar orgaile ac sluag Berba barrglaine
tchiu maidm ar mrshluagaib nocho lem nach duainmiobair

atchiu braen dar sirshlegaib atchiu Aed in uairiolaig


tchiu r ar Eoganchaib atchiu ln ar Aidnechaib

tchiu chath can chuntabairt

atchiu leth Cuinn comchubaid

do thuitim

re

Laignechaib

tchiu r inaenbaile

tchiu

reitim Isu narchainglech in ruire c ruibimse


r nime n cheilimse
is in coimdiu ghuidimse

ar leith Chuinn in chomlongaid

atchiu chlaind Nill niamchoraig

mana mrchatha

is

a naigthe inaenchonair

Chuinn co comramaib
do drim dar a normanaib

for leith

atchiu degrg ndagLaigen

||

Issed ro rid epscop Aedin ra Brandub tiagar uait co


hAilech co tech Aeda meic Ainmeirech ocus innister d a mac
do marbad. conid ann atbert Brandub cuirfiter ar s ocus
:

doringne lid

iagar techta uainn co hAilech cq rg Eirenn niorradach


do rg in tochair mar dorochair Cumascach
.

inniset

mac in daigrg deoradhaig


d'Eoganchaib
obeirthe chuice iha lepaid do mac rg na Samhuaire
ben cech airdrg fbuair in Eire ^do rg Eirne adhuaire
op

in

choinnem neimnech nmat

issed tnicside ar st

tr fichit

ct

iged Munchorach is Murchad co teg Aeda daigfledaig


tiged Ciar caille is Daelgus is Aengus mac Airmedaig
nniset ar cholbu Ailig in dil imma tiagatsom
.

'

ocus n lioetsom sech lim

in

mbig imma tiagatsom

Dollotar iarum na techta fo thuaid co rncatar Ailech.

ro ia:-

Boroma.

74

Eirenn scla dob. issamlaid

faig

lim ac

rneda

issed ro ridset

ac seo in

n innisfem iat cen lg.

de at corn Laign

[301 (3; 302 a

||

ro bi in

ocus corn ina

na scla filet acainn


corn so dib bar Aed conid

na techta

ro innisetar a scla iar sain

in Ailiuch.

ro

marbad ar siat do macsu ocus r a muintire acainn. atchualamarne chena na scla sin ocus ar a i rosefsidse imshln ocus
d roisemne in bar ndegaidse ar s adchichist. tncatar na
.

dub.

co trachtatar bail irraibe Bran-

iar sain

rempo atuaid

techta

ocus ro innisetar d dl rg Eirenn ilLaignib do dgail a

meic.

Do

ringned tra lirthionl leithe Chuinn la Aed mac Ainmeirech ocus tncatar rempo co Rge. ro hinnised do Brandub fir

Eirenn do beith ac Rge. is ann dana bi Brandub in tan sin i


Scadairc i ndeisciurt ua Ceinnselaig ocus tnic reime fa thuaid
.

dar Muintech
chaillid

clar

dar Muinichin

ard mBresta

dar

Dimne

dar Sline

dar Ardmbelach ndub-

dar Etar

dar F

thaire risanapar belach Conghlais co a dn fin.


Is ann sin tnic epscop Aedin d'innsaigid Branduib.
.

lat

a chlirig ar Brandub.

leth

scla

Cuinn ac baeth eba ac dn Buaice

Aedin ar ngabil dnaid ocus longphuirt leo ann.


a
imthigsiu
chlirig arsa Brandub do innsaigid meic do mthar
.i. co Aed mac Ainmeirech
ocus iarr fosad fairdn co tirset ar

ar epscop

slig chucuinn ocus fogba sd n debaid iar sain. ro chuaid in


clirech reime iar sain co pupaiil rg Eirenn ocus ro ferad filte

ro iarfaigit scla de

fris.

do chuingid fhosaid

fortsu ra sd

fhuigbesiu in fosad sin ar


baliaib

filet

Aed

cid

tnacsu ar Aed.

n ra debaid ar

in clirech.

co ro benta do lim do na

tr

acut d ndeine do chlaind. oclaigther in clirech


mramfhitirse dia ar s co tuca sodh meic-

annsaide ocus atbert


thre

Brandub do

issed ro rid in clirech

beith ac rith Branduib for in tSline.

acutsu conice in tulaig t

tr baiii filet

ocus ba

tall.

conid de sin dogairther trbali shein iil.


Ro irig iar sain r Eirenn ocus ro gab recht

for

ocus ro irgiset
Eirenn ocus tncatar rempo ocus epscop Aedin leo. rncatar
iar sain co bclach din bolg ro iarfaig in r c hainm in bel.

fir

aigse. beiach din bolg sain.

lin fer

ech.

nEirenn
mire

n ar in r. buiig
ann innocht ac Laignechaib ar 'm ciirconice in lic ro iarfaig in r c hainm na
itir

faicfiter

rncatar iar sain

giaisiice

ciata builg

seo.

||

lec

chomairt chnma

sin ar in clirech.

cata

Boroma.

302 a]

cnma

n ar

itir

in

375

uair as fuirri brisfiter

r.

do chnmasu ocus

benfaider do chenn dotsu innocht ar in clirech.

rncatar rempo
hainm na bernadsa ar in r. berna na
sciath sain ar in clirech. cata scith itir n ar in r. scith
Chonaill ocus Eogain faicebtair ann innocht.
Luidset fir Eirenn dar in mbernaid sin ocus gabsatar fir
Eirenn dnad ocus longport ann sin. gabais epscop Aedin
reime co d imbi Brandub. iarfacht Brandub scla d atbert in
clirech fir Eirenn do ghabil longpuirt ac cill Blat ocus ro rid

co bernaid na

sciatli

cia

fuair fin honir.

ann atbert Brandub cide do chomairle dn a chlirig. n


annsa ar epscop Aedin tuimther rgchaindell rmr acut i clud
na rtha so irhmuig ocus tabar tr cht seisrech ocus d. dam
Is

ocus curtar clib gel forthaib ocus clig


isna cliabaib sin ocus tuige s a cennaib ocus biad fin
forsin tuige anuas. tabraiter chucut tr caecait ech ajnriata ocus

dc in cach sheisrig

imda

cenglaiter builg ina nerblaib ocus lonaiter na builg sin do mionchlchaib do chur sceoin for gregaib Eirenn. bodh in chaindell
t remut ocus in rgchoire m cenn co rois medn longpuirt
nEirenn cuir techta innairet sin d'innsaigid rg Eircnn ocus
apar ris co mberthar biad Laigen d innocht.
Doringned in chomairle sin la Brandub innairet ro bs imme

mr

fer

Brandub

sin atbert

ocus tairsiu liom a

is

ferr

damsa

chlirig.

Tnic iarsain Brandub s

Brandub

ocus luid

fin ar s dul d'fgad in tsluaig

ragat bar in clirech.


clch ocus aenech leo

fichit

.i.

ech ac

inacharput leo t sin co rncatar


dercais in clirech uad sos for in long-

in clirech

lethtib sda Nechtain.

port ocus atchonnairc amail elta ilarda cach datha cen ghluasacht
s chiunn in longpuirt. iarfaigis in clirech cata elta ilarda.ataciam. meirgeda fer nEirenn sin ar Brandub ar slataib ocus ar
:

gib uas bothaib fer nEirenn


rannusa:

conid ann atbert in clirech na

tchiusa na meirgi is mana catha


mar bt eoin ar luamain co ndeilb cacha datha
.

airg tnic a turus

ua Nill as a taigib
bad ghnm co ngonaib dothaeth rgrad Ailig
ocho nasa a nirim gnm Laigen ardunchaig
d ro thuit d ndebthaib Ailill mr mac Criomthainn
.

Crimthann a athair re taeb Ennai aignig


nochor ba ghnom dochair dorochair oc Laignib
id

Boroma.

37

[302/3

ochor b'asa a nirim gnm Laigen ard amra


dar chuirset a Temraig Conn ctchathach calma
airg benus ra Brandub borrfad mara romra
ra fnscoith na Temra ra bile nard nOdba
s aice dorochair
Fnghin flaith na Muman
Maelmada is Maelmudach
is aice dorochair
Irladach mac Cobthaig
s aice dorochair
Flannacn mac Donnchaid
is aice dorochair
.

||

imbrach in tairdr gatbiusa


bad chomraicthe flatha d'fius in chatha atchiusa
obarficfa

Imthigis epscop Aedin uaidib d chill fin confaca iar sain


Brandub in sliab ln do maccaemaib ocus is iat maccime btar
ann maccime Ulad im Diarmait mac Aeda rin. tncatar meic
.

rg

Laigen ocus teglach Branduib ina timchell ocus ro gabait ar

braigtib

iat.

macrad Ulad sinn ar

cia sib ar siat.

siat

m mac

rg Ulad. ro innised sin de Ultaib. ro irgiset iar sain Ulaid .1.


secht ct ocus secht mle a Hon etir laech ocus chlirech rnc.

comfochraib do Bhrandub ocus ro ridsetar cid mragbais r macu ar siat. do ghait bar neceng catha domsa ar Branatar

gtair dotsu co brth bar r Ulad ocus dogntar cr


cotaig ocus aentad etrainn ocus issed sn ro tairrngeired tria
aislingthe Chonchobair meic Fhachtna ocus ro innis r Ulad in

dub.

taislingthe ocus atbert

A
A
T

tchonnarc aislingthe ningnad d mb im shuan


in fitir nech uaib a fhiodrad sin tsluag
tchonnacas dabaich ngaine co nim nir
acum ar certlr mo thaige oc Brega oc Binn
rian na dabcha d'fuilib dine ingnad dl
n raibe acht aentrian do lemnacht ar a lr

rian aile

aigin uile ciarsat ile lnib glonn


tucassa dib serc mo chride is mo

ba fon foirclid ingnad lem


dine cromchenna rostimchell dar muir

menn

chonn

Atchonnairc iarum Conchobar innaislingthe

sin

ocus

is

amlaid

atchonnaic Laigin ocus Ulaid mn dabaig oc hl ocus ro fetarsa


ar s is in cotach ro tairrngeired ann sin uair is indfuil atches
:

na d ciced i comrac is in lemnacht in


chanin choimdeta chanait clirig na d chiced is in fon
corp Crost ocus a fhuil edprait na clirig ocus bi c mniugud
issin

dabaich

fuil

amlaid sin ocus doringne

lid

naid dn r cotach
risna fedaib fna

rop chotach

tr

risna rga alLifiu

bithu

Boroma.

303 J

rigit

c choimt

Maedc

$77

dn inne

Molling thes na tiden Abbn Cimghen glinne


pscop Sinchen socha Mochalmc 'n chaba
is Mobiu na rogrd
Comgall Colmn ela
lucht na d chiced clothaige in bar sclaib
nrap dil bus sia ra tib dia dnaid
.

||

Deisetar nm

Laigen ocus Ulad sin tslib iar sain ocus


a
cotach
cen
taithmech tria bithu. atbert Brandub iar
dogniat
sain

ri rg
[Ulad] deiliugud longpuirt ra rg Eirenn. cinnas ro
fhtfamne n bar r Ulad. n annsa bar Brandub geibidse longport ar s bail at longport rg Eirenn dogntar debaid rib ocus
n fuilngidse ocus deiligid friu amlaid. dorignset Ulaid amail
:

Brandub friu. atrchtatar Conall ocus Eogan chucu ocus


marb d ct dob rsiu tarnaic a netrain. dosliset Ulaid as
saide co hinis Ulad ocus ro chlaidset clad impu innti d slegaib

atbert

ro

ocus ro chuirset a neochu eturru ocus dhaingen na mna.


Ro imp doridise epscop Aedin ar amus Branduib ocus issed

mr m ar s
Aed mac Ainmeirech
ro ride

in

rannsa:

dmiad tuc mac

ocus diglaid dia

L usn meic Aeda meic Ainmeirech


braid flach ciar ar uilinn

co

cill

mo

fair

mthar damsa

.i.

ocus doringne

in

faicebtair ac Laignib in liagmaire

cuilinn siaramain

Tuitid 'ndfiach for faidche chille chuilinn ocus dognat


chille chuilinn Hathrit de co cenn secht mbliadan.

macrad

doroiset scol cille dara ocus gtaid fer dob in liathrit sin dognasaide sprdaire de ocus biaid aice co cenn secht mbliadan aile.
.

doroiset scol ci[irech] mr


dobsaide in sprdaire sin

immach.

in sliab

Maedc co
.

cill

dara ocus gtaid

fer

ocus n fhaicimse a dol shein

so imorro indernad in cotach bud shliab in

chotaig a ainm shunn immach ocus sliab Nechtain a ainm


conice so. imthigid in clirech iartain.
Gabaid imorro Brandub for a aeneoch d'iarraid chomlainn ar
feraib Eirenn. is tnic d innsaigid fheraib Eirenn Bltach tisech scuir rg Eirenn ocus ech rg Eirenn fi. amlaid
imorro bi Bltach is neimnech nintide n theilged urchor
.

ar a i sin tra n ro ghaib greim dsom sain r dofuit


la Brandub ocus ro ben a chenn de for th blatachta frisanapar

imroill.

th mblathcha indiu.

Luid Brandub

iar

sain aithle

in

choscair sjn ocus ech rg

Boroma.

378

[303,3

Eirenn leis. tinlaiter iar sain a dhamrada chuice ocus a ghrega


amail ro fhorchan epscop Aedin. is ann atbert Brandub in
faghbaim ar s nech no digsed do brath in longpuirt ocus in rg
ocus no biadh ann ar r ciunn co roisms ocus rosbia coma aire
:

nem

chlirchib Laigen d marbthair d trna


dana rosbia a thuath fin saer ocus mo chuibrennsa fin d ocus

sin

rosbia

.i.

d'fiur

ragatsa ann ar Rn cerr mac


dana ar s fuil lig ocus taes
tabar
rg
co ro cuimilter dam tabar cochall forcrach ocus tiag.

a inaid. tucait cuir

dam

ris sin.

ua Mil

Dubnaig meic
secail

doringned amlaid sin corraibe amail cach lobar. tucad cos


chrainn d. ro chuir a ghln ina geibis. luid reime fo'n innas
irrabatar maithe Eirenn
sain ocus claideb aice f a tuch co d
indorus pupla Aeda meic Ainmeirech. ro iarfaigit scla de ocus
||

do chuadas do longchill Bhlat


purt Laigen maitin ocus tncas dar m'is ocus ro loited mo
both is mo bhr is mo rua mr is m'eclas. fiche liolgach uaimse

ba sed ro ride a thuidecht

Eirenn dia trnrsa do'n tsluagudsa ocus irg


ocus inad nnbair duit ann ocus dechmad
mo chuibrinnse ocus mrenna in teglaig cid dogniat Laigin ar
in r. att ac irlamugud bd duitse ocus n fhuarabairse riam

inanoc sain ar

innunn

sin pupaill

biad

dmba sthchu

sib

att ac bruth a

muc

ocus a mart ocus

mallacht d chiunn bar ceinl Eogain ocus Conaill d


shil churaid i ciunn in chlaim atascm ar in r. mairg duitsiu do
a tinne.

menma ra rge nEirenn msa. rem shilibse geibios ecla th. n


hed de shodain ar in r tiagar uainn ar chenn Duib din rg
:

Dub din. atbert r Eirenn ris irg


Eirenn ocus cath Airgiall lat co bun Aife fo des ocus conice
in cruadabaill
ocus dnaid foraire ann n tucat Laigin amus
longpuirt forainn. gabsat rempo amail ro fhorchongair forro
Aed.
doriacht iar sain

Airgiall.

ar

Is

ann sin atbcrt Aed mac Ainmeirech r ghilla tuc let


Choluim chille dam co raib immum innocht corop don
:

cocholl

dam

for

Laignib

Coluim

uair ro ghell

cille

dsom n

mairfide

as a chocholl.

Aed do Cholum chille cia lon a


doneoch tharradais fin do rogaib ragus dochum
nime. issed ro rid Coluim cille is deimin ar s nach fetar acht
tn' rg namm
Daimn dam argait r Airghiall ocus Ailill
banda r Connacht ocus Feradach fionn mac Duach de chorco
Fecht

aile

iarum ro iarfaig

chlcirig ar s

.1*.

Boroma.

304 a]

379

cia maith dorignsetsaide for Aed scch na


annsa ar Coluim cille Daim dam argait tra n
dechaid clirech f ra uaid ocus n ro imdherg clirech ocus
n ro chrid chill n neimed
ocus ro thidnaic mr do'n choimdid.
ro chuaidsium iarum dochum nime ar in cennsa sain
doringne ri
muinntir in choimded ocus att na clirig ac gabil a cnarcasom. Ailill banda imorro is as so fuairside cennsa in choimded.
cath chla chonaire ro chuirseom ra clannaib Fiachrach corrimit fairsium sin chath sin co ncrbairtsium fria araid carpait ig
din dar t'h'ais ocus ionn lat in mr in marbad ocus in focus
din lucht in marbtha. ro fhg 'm tara dar a ais ocus issed ro
rid is dofholochta in marbad marbtair do muintersu ar s.
n
h a naithber fin tit fhorro ar s acht aithber m'uabairse ocus

Laighde

rogaib

Osairge.
n

aile.

||

ocus imp dn in carpat ina naigid ar s uair d


marbthar mise ar fhuid bud tesarcan do shochaide. ro himpd
in carpat iartain inaigid na nmat ocus dorigne in tAilill dianm'ainfrinne

aithirge iartain ocus dorochair l naimtib.


cennsa in choimded ar Coluim cille.

fuair

dana

in fer sain

Feradach fionn mac Duach imorro


dchuibsech .atacomnaicside

r Osairge fer sanntach


ocus cin co cluined acht mad aens-

crepul ir n airgit ac duine ina thr dobeired ar icin chuice fin


i
cumtaigib corn ocus crannc ocus claideb ocus fidch-

co cuired
ell.

ro

gab iarum

treblait

dofholochta iartain

ro tinilit chuice

a sheoit co mbtar ina thuilg aice fin. tncatar a nmait (.i.


clanda Connla) iartain do ghabil tige fair tncatar imorro a
meic chuiceseom do breith na st leo. n berthai a macu ar s.
.

uair ro chridessa sochaide

im na staib

sin

is

tol

liom ar dia

mo

impu ocus a mbreith dom dheoin dom nimtib


uaim ar dig n romchride in coimdiu thall. ro imthigset a
meic uadsom iartain ocus ro gab fin for dianaithrige ocus fuair
bs a naimtib ocus fogheib cennsa in choimded.
chrd

fin ifus

dana ar Aed in faghbaim cennsa in choimded. n


n for Coluim cillc. a chlirig dana ar eiseom
faghbasu
dam can mo choscur do breith do Laignib.
'n
choimdid
faghaib
bar
n
Coluim cille uair dob mo mthair ocus
liomsa
is doilig
Meise

fin

itir

tncatar Laigin chucum co Durmag ocus

ro fhuaipretar troscad

ocus issed chonnaigsetar


ro
do
breith
do
choscor
fhorm cen
rg echtrann uaidib ocus

form co tucainn aiscid

meic sethar

Boroma.

380

[304/3

ghellassa dibsium n. acht chena ac seo


n mairbfider thu as diamb immut.
Is sin tra in cocholl ro iarr

imorro atbert
sain.

in

gilla

dana Aed

atbert

ro

is

Aed

mo

chocholl duit ocus

for a ghilla innuair t.

fhcsam

issed

ar s ac Ailiuch in cocholl

dchaide ar s m'fcbilse innocht

la

Laignib.
leis a ghrega ocus a
ocus ro imthig reime ra
thsit sait ocus broscar in

Imths Branduib sunna. rosnglmaigit

dhamrada ocus ro chraig a chatha


deim na haidche co cualatar.Airgialla
.

mrshluaig

ocus rimtn na grega

ocus teinmnedach na dam-

atrchtatar Airgialla f a nidnaib

raide f na fnaib.

cia so bar

biud do rg Eirenn.
Airgialla.
gillanrad Laigen
atrchtatar Airgialla suas ocus in lm dobeired in fer suas fogeibed mart n muic f a lim. for dib bar r Airgiall ; licid

annsa

ni'

||

imthigem diu bar Airgalla n ro der[maiter r cuit]


do'n chomrainn sin. luidset Airgialla rempo d mbothaib long,puirt. lotar rempo Laigin co cnoc na caindle immedn in longpuirt ocus gatait in choire di'n chaindil. c soillse [st] atchiam
bar in r. n annsa bar in clam in biad doriacht. ro irig in
clam ocus ro ben a chois crainn de ocus rosiacht a lm a chlaideb.
ro tairntea a naireda do na damradaib ocus ro licthea na
graige f scoraib fer nEirenn co ndechatar i fnscor co ro bhrisiset botha ocus puiple fer nEirenn. atrchtatar Laigin as a cliabaib amail buinne dilenn do aillib inimdhornaib a claideb
cussechaib

iat.

laigib'a sciath

inataib allirech.

cia so bar ceinl Conaill

ocus

Eogain. lucht taisbnta in bd ar in clam. indeo ale bar cch


is sochaide iat. ocus ro
irigset Conall ocus Eogan ocus cid

iatsaide ropsat lma in net nathrach. doringned cr sleg ocus


sciath aco m rg nEirenn ocus tucad for a ech ocus rucsat leo

co bernaid na sciath

nEirenn ra hucht na
muscul ar amus rg Eirenn ocus
marbais nnbar c innsaigid ocus tnic Dub din r Airgiall
eturru ocus comraicis d ocus do Rn cherr ocus tuitis Dub din
leis. beirid Rn cerr doridise muscul ar amus
rg Eirenn ocus

bernad

sin.

beirid

fcbaiter scith fer

Rn

cerr

tic

Fergus mac Flathri

Rn

cerr.

beirid

Rn

tulcha c eturru ocus tuitis Fergus la


cerr iar sain muscul ar amus in rg ocus
ri

geibis a chois ocus trascrais chuice

de

for in lic

d eoch ocus benaid a chenn

chommaig chnm. gabais chuice

a thig ocus drt[ais]

Boroma.

305 a]

a mrenna

ocus cuiris

eisti

lim for lergaib

dana Laigin

cenn

38

ocus gabais reime f


ann co maitin. ro lensat
leth Cuinn ocus cuirit a ndergr luid cch
in

innti

tslibe ocus anais

in

iartain

arna brach co coscur ocus commidib conice bail irraibe Brandub. tic dana Rn cerr ocus cuiris cenn Aeda meic Ainmeirech
ina fhiadnaise. conid cath din
bolg sin forborama. isin chathsa

marbad Bec mac Cuanach.

ro

Ro

mborama

thoibgiset iarum in

Colmn n'mid ocus Acd

.i.

Maelcoba Suibne menn Domnall mac Aeda Cellach ocus Conall cael d mac Milcba Blthmac ocus Diarmait.
gabais iartain mac Blthmaic rge nEirenn ocus n thuc in
mborama co ro tinlad leis tuaiscert nEirenn ocus atnaig can a
uairidnach

chin ocus ro rid:

naid dinn bar comairle


[in

ragam]

T abram
tiagam

rLaignib

linn r
illeith

mbramai
mr Moga

[D nam] sluaiged srbga

a chenil Eogain [ailig]


in anfam ac r taigib

jj

immandernad

debaid

in

na sluaig na saiget segair


innised cch d chile

[tabram r co]nairmchrechaib

[Tncatar] Conall ocus Eogan

for rLaignib

is

Airgialla

condine

fir

Breg [ocus Mde

c]o lerg mn fine. lotar Laigin [ina ciunn] is ba r Laigen in


tan sin Faeln m[ac Colmin ocus ro chui]r[setar] cath. mem.

ais

for

Sechnasach ocus cuirther r

leithe

Chuinn

fcthair in

boroma ac Laignib.
Gabais Cennfaelad mac [Crunn]mil ceithri bliadna co torchFinnachta. gabais Finnachta fledach mac Dnchada iar

air la

nEirenn

sain rge

ina aigid.

fiche

mbliadan

ocus beirid in

mbroma

f d

d tobuch ro irgetar Laigin


dornad mirthinl leithe Chuinn laissium co lathraig

cen fhresabrad.

in tres fecht tnic

Muiredaig i cicrch Laigen ocus Mde. ro saig a fhios sain co


Bran mac Conaill tinltair laisside Laigin combtar etir laech
ocus chlirech co hAilinn. n thnic dana Molling leo ocus
in tan
tiagair ar a chenn Molling uaidib ocus is ann bi Moling
.

sin ac ros bruic risanabar teg

Moling

in tan so

uair thnic

Molling shruthair Ghuaire nochonfuair inad rais n co tracht co ros mbruic unde Molling cecinit:

is ann dogn mo thrtha


n co t laithe brtha
mo thidiu s in tuile
s ann ro bias m'acarda
n mr mo shith chotulta cot atach a mheic Mhuire

uice seo ro dhlussa

n scr risinnrussa
I

Boroma.

382

[305/3

os neidnech na habnaire

druim ndile druim ndamgaire ros bruic ar br na Berba


Molling na frinne teg Molling bias ar m'rus
do deoin rg na dlinne is chuice seo ro dhlus

ros ndubghlaise co

ndremna

Mar

doriacht in

ocus dorigne
I

dochum Molling

fios sain

in lid

ro thinil a muintir

nmain triar a Chrst ghrinn ghluair ragus lemsa ar chenn in bhuair


Forannn Aed mac Senaig is Colmn chluain chredail
nmain triar n traill ces do ragat lemsa romles
Dubthach Dubn dichlis brn ocus Cuan chl[ochn] mr
nmain cicer comall nath Ailgenach is Fulartach
Momenc Milc na mionn ocus Fionnbarr fial forfhionn
nmain cethrar comall nn Elchomach ocus Aedn
Sarnatn Colmnatn ca in nocho limsa nach inmain
.

As a aithle sin gabais Molling reime co hAilinn it irrabatar


Laigin ocus ro ferad forchin filte acu fri Moling ocus deisid
Molling for lim rg Laigen.
Isin tan sin ro rid Bran c comairle dognam .i. in cath
.

Chuinn n in ammuinigin r naem chena ragmait d'iarraid a maithme na borama ocus ms ammuinigin naem
cia do naemaib Laigen
chuirfimid d'iarraid maithim na borama.

dobram do

leith

||

ocus

is

amlaid ro bi c rd ocus dorigne

iorchan din a Thuathail

meic

cia

Aililla

in lid

uathmair.

ghbus Laigniu alluathmaig tacair [cruaijd tria big


C ia do naemaib Laigen fedaib maigib maigen.
cia naem do'n dreim daigfer diongbus di in plig
nn Brigit buadach n inn Fiontan sluagmar.
I
n inn Maedc ruarach n Molaise stuagmar.
n inn
nn Brnainn gabra n inn Cainnech [amra].
I
n inn Lachtin linghel diongbus n as r cionn
N inn Fiac temrach n Tigernach trednach.
n inn Fiachra fionn
C ia do'n chiciur cheoluch a haentelluch treoruch.
.

....
.

Dagn epscop Eogan ocus Abbn inghel.


ocus Cimghen cir
nn Mochua chluana dolcin cosna buadaib.
.

cona sheisiur buaduch brus uan in cos


nn Colum tre n inn Bithn brgach.
n inn Maedc ferna febda in fer cen scos
nn Ingall cribdech n Itharnaisc ilgen.
n inn epscop Colmn n Comgn in ghlinn
inn Berchn rochid n Eimn cen fodhil.
n Mochua mac Lonin n inn Molling
.

Boroma.

3060]

383

innirscartad comlainn

ra Finnachta in tsluaig
inn cruas r catha m tuitfet meic fhlatha.

M
1

brus an for uainn


olling lasar daiged tonn lonta na nairer.
dogna les cich
s in torcda trtaib
is in barr uas gcaib.
.

mac
I

s in srl

Faillin in fidh

dar sluagaib
is

n innaiged ra dodraing.

is

in long ar luamain.

in calainn mos

bhuada

tlu ruis bhruic

atchluinim atchuala.

brus uainn in cos


I

tucht fichtech

s in

is
I

in chaindel chrithrech.

Daniel gidel is luam na tiden.


ua Dega na ndm
ch cacha rg ruirech screpul cacha cuiled.
s

uam dom

is

uabar in rd

Molling

inge d'r cach aicme

innaicme.

Fheradaig fhinn

d'

S crepul cacha deoraid

nochon

ar.

etir thair is tiar

R
I

mn cerna samasc cacha


do mac FLaillin fhial
agaid nuse ria corop*deoin re dia.
co ro gabar mo dhuain

aera cach

in

bhrama shaidbir

berar uaib for Laignib.


nocho nerthar bad

co brth [nocho mberthar]

Is

selba.

osiasa

ac iarraid bar cruid


agatsa bar conair [mo sht] corop soraid.
dar toraib cach tuir

nocho nfaigiub caemna.

Bran airdchenn ac nertad Molling:

sain atbert

irig

a Molling

dna

nAeda

ann

tr

combuaid chrbaid ghrinn.

n as les linn

is

irg fa thuaid

rap grian tria thech nrap dl m sech.


corop sochar sluaig
orop rathmar ciuin nrap in l liuin.
nrap dgair duairc nratrgbus ces.
.

||

echsa

is

nrap fes na cuairt


m'eirred gnth bra uaim re cch.
.

co

otfia ros cain

t
.

brth bad buaid


is rotfia

dn mBrain.

rotfia Gisit ghluair

D
I

ot

mac

is

rge dib dorua.


n cheilim ar chch

dot ua

n a tardais dam bad mide do blad.


n co tra in brth
.

Boroma.

384
B rroma
C

D
F

[306/3

bar mbuair nocho brthar uaib.


a Bhrain airdchinn in
in brsa for nim nsbrat na fir.
do chlannaib Nill nir
ergfaide bar rinn atbeir rib Molling.
bad igsech bar nord
.

innachta ro faeth

immar

ro thuit Aed.

imbelaig din bolg


o thuit Faelch fig ocus Raen mac Nill.
ro fcsat a fadb
o faeth Dire dian Labrn fionn na ngiall.
cath ruis d charn
fuirig do big acht irig ra da.il.
.

do bhriathar bhlith bhinn

otfia cocholl srill

Ro

bia ar

mo

lethlim

lir.

a Molling

is irig

Molling iartain ocus atbert ra tollchenn chluana ena


leis co teg rg Eirenn combad no gabad in
duain molta doringne Molling. is ann ro rid Molling na bnathirig

risin filid

tuidecht

rasa oc tennad a taig:


I

nanmaim na trnite trnit cta nem


mac is spirut naeb is araen dom reb
nanmaim adhaenachta meic in choimded chid
.

athair
I

inanmaim a dhachta

Isu uasail in

nanmaim na narchaingel

eis

inanmaim na nardapstol
comus r mbethaigte
leis comus r marbthane

att aice ar

filet

ra coimsid

nim

ghnis ghil
na cland

in tan tic in

tam

Gabsat rompo iartain co teg Cobthaig meic Cholmin inib


Faelin ocus ro diurad fled forro corbatar daethanaig. atbertatar
a chliar risin fer ndna is bec linne ar siat beith duitsiu i clir
:

mssed bar

chlirig.

in file

fcbam na clrcha ocus tiagam rempo

co teg rg Eirenn. ro gabsat rempo iarum co teg Finnachta.


mar rncatar ro gab in fer dna duain Molling ocus atbert iss
dpringne.

Imthsa Molling
chliar.

is for

ocus recfaid

ro irigside arna brach ocus n frth in


ar Molling ld ram duainse doringne in fer dna
ra rg Eirenn. ro chuaid Molling reime immuinl
.

fionnmhaige risanapar

mag nechain

rnic collathrach Muiredaig.

dib

reime

indiu

ro irgiset

suas co
nEirenn

immag clraig
maccme

fer

m
.

Doinnghilla mac Finnachta iarna turchlos sin dib


dosbertatar frois .1. do fhtaib do chlochaib ocus do

chepaib conna

gabais

reime

rg

ocus n

Boroma.

306(3]

385

ocus ba nr leis. [irgios Colga] mac Maenaig


meic Dubnaig [ocus Diarmait mac] Colgan reime ocus tcbus
btar
[Diarmait] mac Colgan a ghln reime ocus is ann
for uaithne therna in cholbai. rosbennach Molling iartain in
Colgain sin ocus in Diarmait mac Colgan. dorla agallam iartain
ar amus na macraide ctna ocus ro diubairgset innag nallaid co tarla erchor dob tengaid orcan Doinnghillai meic Finnachta combo marb de f chtir inosnaid Molling co tucad gir
mr ghubai ann. c guba mr so bar Finnachta. do macsu
Doinnghilla dorochair ann im einechsa ar Molling. todisc in
mac a chlirig ar Finnachta ocus rotfia a lg. n iarraim ar
Molling ar mo duain ocus ar todiuscud do meic ocus ar nem
fuair

||

duit fin acht cirde

mn mborrama

colluan.

rotfiasu sin bar in

irig Molling chuice ocus ro naidm in trnit ocus in


cetharsoiscla coimdeta fair ocus tairthis baeth naraig fair.
r.

ro

gabais in clirech a duain

innachta a huib Nill amail grin a trcht


is in barc uas in tuinn
is in tonn uas tracht
s in cath ar tr
ar n lmat rg a ngres
f

Temra

catiath

in triath

is

tic alles

glonn ri gail ts in tonn immaig 's amach


na Temrach tuaid is in tiarn cruaid resin cath
s cride cherna Chuinn
bile Temrach tinn i tinn
is in Finnachta nach fann
is in crann fingarta finn
tchuala ra senaib sunn ferr molad in cach mod
n fitir Finnachta fial co nach cian mharus in crod
it in crod a seilb cach in
ac sol n Adaim im gharuair
baegal cch nech f nim nr tit m sech in saegal suaill
s in tuile

is

is

Cormac

Art Conn ra riced rglcptha


ciar gabsat Teniair co tenn dar lem is ferr Finnachta

oirpre

is

is

Mesu a chch

linn

do dhl ar in
file do reic

brc do rd duit

.i.

in

duan

atbert Molling ms
doringne
ocus
a
dhuain.
ro irig in fili ocus do
geibedh
doringne irgedh
chuaid ina chenn ocus issed ro rid

Tollchenr.

duit.

rbar drbar

lachain odra

cerca

is

lodra

lomna raig

cbail

datha dine
buaidre cille
C iall ar esbaid grian ard uismid
gaeth na sidi Lifi lusmair
luam na frbreth
olling luaimnech
feidm tenn treorach ac deilb frbreth
locha eore

benna Cuailnge

Boroma.

386

romom

[307

co muir mideng
thorom grogoll trball
co muir mlach
ise imbrach
d'es ruaid rmach iar nuaim trlech
ise

ticfa

side dian dasachtach co


Eirgid in fer dna iar sain ocus beirid
ruaid co rosbid ann.
d'es
tuinn dine meic Fhnat alltuaid
mar atchonnairc Finnachta sain ro gab a chois f'n chlirech

ocus cen a oclugud ris n bad m ocus a mac do thodiuscud d


ocus cech n m tnic fogbad. ro irig Molling iartain co mbi
s chionn in meic ocus ro guid in coimdid co dchra co ro tho.

disig dia fairsium

||

mac Finnachta.
mo

is

ann atbert Molling:

rost conic

corop glan mo ghleo cin beo for bithch


oinngilla co t a r cat in reo

chr

nachumthair

trst tr

mac nd corop in mac beo


C orop in mac beo mac Finnachtai in tsluaig
mac beo mac in mil ar dil co dia luain
C ian gairit co brth bud in guth gnth grinn

mad

cet ra

in luansa ra luad

id dl fhota

bid luan Molling

bad

n luan trtha fois

irig

suas co him

dl tar ais

acht luan brtha brais


do rir choimded chid

a Dhoinngilla dhin nrap lim sech lim


r dia dogn in sd
nrap dol iar scs
isteg at in phis con n dig dars
enmac Muire as m uas cach cuire atch
coimde nimi ni mo choimge is mo chr
.

Tnic tra Molling reime atuaid d'innsaigid Laigen ar maithim


na brama. ro chuala dana Adamnn in scl sain .i. maithem na
borama do Molling ocus cirde do thabairt impe co luan. tnic
reime co d irraibe Finnachta ro chuir Adamnn clirech d
muintir ar chenn Finnachta co tsed d acallaim. is ann ro bi
.

Fianachta oc imbirt
clirech.

clirech

fhidchilli.

tair d'acallaim

Adamnin

ar in

n rag ar Finnachta co tir in cluiche seo. tnic in


co Adamnn ocus ro innis d in frecra sin. atbert

Adamnn

imthigsiu ar s Adamnan ocus abair frissium gbadsa caecait salm innairet ocus at salm sin chaecait sin gtus
rge- ar a chlaindsium ocus ar a ib ocus ar fer a chomanma.
tnic in clirech co Finnachta ocus ro innis d. n thuc Finnachta d id sein co tarnaic in cluiche sin d'immirt. tair d'ac:

allaim
cluiche

Adamnin
seo.

ro

ar in clcirech.
innis

in

n rag Finnachta co tir in


sin do Adamnn. imthig

clirech

Boroma.

307/3]

Adamnn

ar a amus ocus apair ris gbatsa caecait


ocus at salm innti dobra gairde saegail dsom. ro
clirech cus ro innis d'Finnachta ocus n tharat Finn-

doridisi ar
aile

sunna

chuaid

in

achta d id co tarnic d in cluiche


tres fecht ra Finnachta.
seo.

ar

n rag ar

innti

chuaid

ocus abair

gtus

in clirech

sin.

ro rid in clirech in

Finnachta co

ocus ro innis d. innsaigsiu


gbatsa caecait innairet sain ocus at

ris

choimded

fairsium ccnnsa in

ocus ro innis d'Finnachta.

achta side ro chuir

tir in cluiche

Adamnn

tnic in tlirech co

Adamnn

salm

387

co

in fidchill

tric

d'faghbil.

ro

mar atchuala Finn-

tinnesnach uad ocus tnic

reime co d irraibe Adamnn. cid tuca duit a Fhinnachtai ar

Adamnn n
in ra

tnacais risin ct techtairib.

midis riomsa ar Finnachta

.i.

ghabtl rge nEirenn ocus cen fher


sain.

dam

a n dana ro ghellais

.i.

annsa ar Finnachta

dom
mo chomanma

chlaind do

cen nech

lemsa

fal

trom dana
tres n dana ro

gairde saegail

||

dig ro ghell Molling nem dam. in


dam .i. can chennsa in choimded d'faghbil n ro
fhuilngessa sain do chloistecht can tuidecht ft guthsu. is d
liom sain.

ghellaissiu

doringne dia sin uair inn ro ghell Molling d ar maithim na

borama n ro chetaig do Adamnn a imdiubairt imme.


maithem na borama duitsiu co dia luain ar Adamnn. is
in

r.

rotmelladsu deside bar

mani

atbert in clirech.

Adamnn

Adamnn ocus Finnachta ro bi


ina rgdamna ocus Adamnn ina fhoglaintid c.
Is in tan sin doringne Adamnn na runnusa:
A ndiu cia chenglaid chuacha in r crnliath cen dta
roptar carait imorro

co brth.

Finnachta

do maith do Molling deithfir do'n ching nsnta


D mad mise Finnachta in Finnachta flaith Temra
co brth nocho tibrainn n dingnainn na nderna
C ach r nach maithenn a chos is fata bht a scla
mairg do rat in dil do rat in t as lac is d as mla
D oarnachtar do ghaesa is ar baesa combine
mairg r ro maith in cosa a Iosa nemda nime
S ochla cach nech threbus is mairg lenus do liathu
fata in dlsa m cate bad fate comma fiachu
D amsam rse ruadus chr ro thairnfinn mo bdbad
ro thicbainn mo dionngna ropsat iomda m'rgal
.

opts

imda m'rgala

ropts fora

mo

dla

mo

bretha nipts guacha


ropts lna mo thuatha

'

opts imfhaicse m'airde . ropts daingne mo dhaingne


in dlsa cia mad tecmaing . nocho legfainn re Laigne

2 C 2

for

for ar

uair luan laithe brtha

ths tairis indiu n ticfaider

in dl

in

Boroma.

3SS

[308 a

uidimse itche for da nachonthir bs n bae ul


co ro thrna indiu Molling . n thaeth do rinn n d'faebur
ac Faillin fer dar mru n chlifithcr for clu
ro fitir rnu meic d ro fitir mac d a rnu
issed geibius ar dia
r caecait salm cach dia
issed biathus cach naidche
tri caecait bocht seol sairthe
n bile buada bisig in fisid cosna fesaib
long lcrda fofhuair filte tonn Berba bin_e Bresail
n long d'r as ln inne in clr d'r s na clanna

icne dubghlaise duinne

fuaim tuinne tolg

halla

fri

Iar san atrchtatar fir Eirenn ndiaid Molling ocus is and bi


Molling ac trainn inaid muilinn i fornocht conacatar cucu Finnachta co feraib Eirenn. tchonnaic Molling iat is and atbert:
i

A mo

choimdiu chumachtaich dorigne gach r f nim


ro fitir cach rn co
F innachta n Finnachta tarncatar a rgleptha
a

'

||

mo
F

mallacht is mallacht rg ncmda for rg Temra for Finnachta


innachta n Finnachta tarncatar a rgleptha
a rge scch cach ro theirinn n cheilim for Finnachta
.

na hanflaithe ticbdat na fingarta


bennacht ar shol nDiarmata nallacht ar sol Finnachta
dcich ruc in mboroma a d fichit fingarta
Thuathal thechtmar na ndne n co rge Finnachta
ise ruc in mbrromai
do Laignib co fulachtain
lb Nt'ill can nert doilge a mo choimdiu chumachtaich

airnbtait

Gabais Molling reime darsinnth anonn ocus benais a chloc


ocus cuiris scn f buaib Laigen co riacht cach b dob a dbn
octts a daingen. dornsat leth Cuinn cr bodba
impu is and sin
atbert Molling:

orbar cairrge ar dairge donna corbar tonna ar ghlaislinne


corbar cloctblge s chella nrap ella aislinge
.

Rnic rcime Molling siar conice d


and ocus doringne 'm rann :

it

cros Molling

ro shuid

S uidcm sunn suide nga eirgem ra bga buada


cipc bs fir ghreis Cholaim n bia a cholainn f chuana
M mallacht ar Finnachta ocus mallachl rg nime
ro imp.- form Finnachta n bad airdide a fhine
A Bhrigit chille dara a meic Thil chill chuilinn
ocus a mheic Mhuire is let cach suide shuiuim
.

Is

iar

sain

ro rid

Molling ricfaide a les cobair and so


do Mothairn side ro bi inairiucht n'g
do Molling trthsa ocus dmad maith
Laigen.
risin coimdid
maith
linne ceo do chur thairsiu. tucad in
ropad
trthsa.

ro foillsiged
is airc ar s

Boroma.

3o8 (3]

389

ceo thairsiu ocus cia thucad n fhetatarsom a thabairt

ocus

andar leo atchonncatar a nmait iat. gabsat rompo co hth Laegaire it irrucad Labraid loingsech ba hand atbert Molling cia
fil
sin baile t i cluinem in cloc. is and atbert Colmnait in
chaillech fris monuar tra a chlirig andar lem is uamain rotmedhair cell usaille sin ar in chaillech. atbert Molling c broc
bennchoprach mr st atchiam i cil na cetharda. cell dara sin
ar in chaillech. conid and doringne Molling in etarghuide seo:
.

Bhrigit bennach ar st nachartir bt ar r cuairt


a chaillech alLife ln co rsem sln r tech uait
.

Bhrigit bennach r st b fin acr nimchoimt


cid cian cid gairit r techt do spirut nr comaitecht
Bhrigit ridig mo rt a chaillech g imid t
.

dr cobair co fa cht corop soraid r s*t cht


ladfhocal n bladfocal a Chrst tair dom anacul

tair

a Bhrigit scar os mo chionn do bhrat fionn dom anacul


A meic Thil n a meic Thil a chlirig irdnide in
a Bhrigit ilLife luirc meic uilc n thset nr ndil
A Milruain n a Milruain a Michl rchaingil uaig
nirbar lobair corbar trin corop im r cobair uaib
I
tche thenn n itche thenn Mochua chluana dolcin lem
m at Usaille ina chill taet co gcluc binn ar r cenn
B eo mo r n beo mo r mairid mraid mac d bh
ar cach rmut ar bithch ria sluag nmat conart
N ert d lenn n nert d lenn ar nragbaither r nell
a Chitngin chid m ati it ghlinn ra big Molling tcaib cenn
C omgn beo n Comgn beo dom anacul ar cach ngleo
Molaise co ctaib nacm ocus Airnn araen leo
L estar ir n lestar ir Aed mac Eogain chluana mir
imda rograd imma lecht rop lonmar oc techt nr tir
T ipra ghlain n tipra ghlain Dlgedach mac Cairpre chain
do maithib domain in fer mochen a chobair indfir
S ruith in dm n sruith in dm Dagn ocus Bithn bn
dr nanacul ar cach ngort n hgam olc in hg
E pscop Ith n epscop Ith Cruad ocus Elcho cen chlith
guidet in coimdid f leith dar mbreith sech coibdin sech creich
E pscop Ith tha fadat sech na sluagu nr sagat
immainn acainn ar cach ngleo epscop Ith dr nimdeigleo
A dmuiniursa Mothairn a chomairge is robalc
romainse cacha trtha epscop naem tha fadat
A r cach nolc atgursa bgursa mac nAengusa
ilim Mothairn in breo tabrad ceo darm chaemusa
A chaillech 'n chetharlocht a dinn caillcch sonaide
a Chrn a ingen Shtnai bennach st mo chonaire
A Thacin a ailitliir lin fhuil tr ua Crimthannin
n thset nmait nr ndil
n rabat cr nimgabil
.

l|

Mionannala.

390
C

[57

n cluin r nuall a Mhenc ruis muchnaig muaid


a Choluim meic Chathbaid in a Choluim chid chluain uail
n buarsa thucas atuaid sln romfhicfe sln romf huair
a Chellin a chell for slib tair f bhim in bhennin bhuain
aedc mn n Maedc mn ticed dar cech saebrt saer
Colum cille Comgall cid Molling na ndil ms a chir
luin r nuall

A Mhunnu
a

mo

rt

a Abin caemaig r

toraib tuath

ros d b n cros d b

st

n hgamne uath n hc

ra bruinne cach uilc f thr

nach gamar mac nd

uair

ridig

Mhaedc dar

cia

b n gamar n

immum as cach ird atrcht d'imdegail mo luirg


ingen Talin rd a grd atrcht do lr mhuige luirg
Cholmin shlibe in mhesa att i pin mo chosai
a epscuip tha fadat is uair charait inosa
r rn n a r rn
a naemPtraic fhil indn f
ce'pedh leth tiasam ar st rop soraid bs cach raen rn
air dr ndon n tair dr ndon a Mhuire a mthair in rg
a mnat a fhidnat n a cholmnat bhn is a bhrg
trcht

[Afionanna/a sunna

mhenn anuas go

Finit

mar at 6 rge do ghabil do Shuibne


dt bs Conghaile chinn mhagair i. 6
.

aois Chrost s cd

a cig dg gusin mbliadainsecht gcd

a deich.]
A.D. 615 . .
l dana do Shuibne mhenn ina
ghilla g
ina thig fin ro bi ac rd re a mhni is
ingnad lem ol s a
laighct ro gab cinl nEogain tigernas for chch innosa. is ed ro
.

rid in

bcn

[tr] chinl

fochuitbeda

cid duitsiu ar s cen chruas

do dnum ocus dul rempu do chogud


breith co meinic.

is

for cch ocus coscar do


amlaid sin bias ar eisium.

Tnaicsium ar sain immach ocus s armtha sin matain arna


mrach ocus dorla clch do lucht in tre do ocus s armtha.
ocus dorine comrac fris corro
ghiall do rinn ghi do. ocus is
amlaid sin ro thionil sluag do ar icin ocus ro
gab Suibne rge
.

Eircnn.
Is r rside ro bi

cogad

Demain ocus Fiacha mac

itir

na d Fhiachna

Baetin.

iss

mthair

.i.

in

Fiachna mac
Fhiachna sin

Mionannala,

57*]

39;

ro rid in tan tucad mthair

ac
faicsin di in mic th/re ac dulu
na caeirib ocus ac marbad ro bud maith lium or s mac do
gheinemain uaim ocus uaitsiu dobradh in aradhain t for do
chinedhsa. n th ar in saegal in mac sin ar in tathair. cidedh
tra rug s Fiachna iartain ocus tucad for altrum.
Tnic fecht naen ann do thig a athar ocus a mthar acht nr
ba hinmain risin nathair ar a dhire ocus ar aicniud a mthar
do beith aice. beiridh iarum a mthair lc h in naracul f leith
ocus frithilter ann ocus a aitc. tic in mac iar sin immach ocus

a fhuigell feola ar biur ina lim do maccaemaib aile ocus issed


thnaic dochum in taige rgda irraibe a athair. mar achonnaic in
.

tathair chuige ro oslaic do choin ghairc ro bi aice ocus ro


ghrs f a mhac . is isin uir chtna tnaic in seig chuige ar t
na feola ro frithilsium imorro in coin ocus in seig.i. do rat
.

cona fheoil i craes in chon co rnaic i cride in


chon ocus ro gab di'n lim aile in seig. ra faicsin imorro d
mthair in chon do'n dara leith d mac ocus na seige di'n leith
aile ro bodc ocus is mit na bodca co n ro choimpert riam
buille da'n bhiur
.

ina broinn shin

ill.

In cocad tra rmhr ro bi

itir na d Fiachna remridte ba h


Fiachna mac Baetin ro beiredh coscar do ghrs ocus n nam
no beired coscar do Fhiachna mac Demain acht ro beired coscar
do na huilib rgaib no thecmad ris. mac do'n Fhiachna mac
.

Baetin sin

in

cia atberad gshenchaidi comad


ocus condigsed irrechtaib imda n creidte

Mongn

macdo Mhanannn

sin [achtj ro b'fer fesa

erdairc

mhir

in

Mongn

ocus ro ba gr gaeth

glic a intlecht.

tra thnaic in

mra immaille

sin ocus a

Mongn

mthair

ris

ocus buidne

ar fut trga atchonnaic in mthair cloich


nlainn co ndathaib imda sin trig ocus ro thcaib in chloich
friu

ocus ro thaisilb do'n mac.

mac

muirbfidter mcise.

di

is

in

chloistecht sin ocus dorigne

mac

chloch sin atchsiu a mthair ar in


ro bbdc in mthair co

min

uile do'n chloich.

mr ac

issed ro rid

dmin in saethar sin a mthair uair g doghnis


ocus cia chuiri f thalmain is di muirbfidter do
macsa. ro chuaid in mthair iar sin illuing ocus in chloch ina
le edh radairc issin muir co n
luaithred immedn indbhrite
in

luaithred

is

di

||

faca

tr

n talam uaithe

luaithred inn.

ocus ro chuir

isin

muir

in brt

cona

Mionanna/a.

3Q2

[57 ^

--3-

Mon-

naib corro aircset na ferannu comfochraibe dib co tnaic

gn co sluagaib immaiile
ar icjn ina longaib iat.

co tuc

fris

maidm

forru

ocus ro cuirit

gab imorro aen dob cloich

ro

assin

trig ocus do ral urchor di co tarla i cenn Mongin co torchir.


ocus ba h cloch bi anri in chloch t arna cur do na tonnaib

ocus arna dnum do'n iuaithred t ro bi


iarum
aithne ar in cbloich ocus ba marb Mongn
tucad
naenmad bliadain dc Shuibne minn. ocus tuc in

rempu conice
ssin brit.

de

sin

.i.

Mongn
aithnc

in trig

nc

ria

fuirri.

a mthar ocus tuc in mthair


dono in fer ro marb eisium ocus lucht a
cumus ocus n ro Icic Mongn duine dob do
in chloich illim

ro bi

luinge uile for


marbad acht allcon as
rnic dob uile gan

acht chena ciarbo

mhr

in coblach n

marbad ocus gan bdad dar muir

soir acht

aen duinc nam.


Adubairt dono Mongn ac c ria mthair biatsa beo ceirtchiunn bhliadna im adnacul ocus oslaicse in adnacol. ro mellad
dana in mthair uair n thuc aithnear in mbissex uairbabhliadain bhissexa in bhliadain ocus n issindi chir thnaic. in l
thnic imorro fuair tes i curp a meic ogus allus teg triana thaeb
i

pcus
esi).

ac silcdh dar a srnaib ocus s ag fuabairt irge {siverum


bliadain co fuillium iartain d athair ina bethaid.

fuil

626. Fiachna mac Demain imorroarna foruaisliugud co meinic


Fhiachna mac Baetin ro fiarfaig de sochaide ocus ro fiarfaig
dono co sunnradach do brthair c d ro bi i ndaltus Chomgaill
.

cid fodera a foruaisliugud in mheince seo ocus a mlachtnugud


6 Fiachna mhac Bhaetin. issed ro fhrecair dalta Comgaill in
:

fetar ar s cia uaib as deithitnecha ar a ndein

Comgall rnaidhte
.i. in dar muintir a athar
indthrachtacha
inds foirrne
dogn
ocus sinn d fhaemad co dthrachtach chucainn. is for sain ar
in r/
ocus n ltigfither dosum in fad sain.
.

Tnic indr f chtir co sluag mr maille ris do innsaigid


Chomgaill ocus ro fhiarfaig do Chomgull cia uainn risnat m
ghuidi in coimdid a chlirig ol s. guidim foraib maraen or Com.

ga!l

.i.

ar chiniud

rachtach.

mo

cia uainn

chridc at rnaidhte.
sin a d.huine

nim

athar ocus ar chiniud ro fhaem

dana ar

re ciniud

ar s

bad ocus ro gabad

in r risnat

trt

m co dth-

dobeiri dthracht

do

m'athar ar Comgall. truag truag


is sochaide d'r saerchlannaib ne ro marsin
meise fin imorro ar s ro bad ferr
.

Mionannala.

58]

mo

beith

maith

393

marb inds a mheince tucad mla form

dom

co luath domsa ocus

lat airchis

naighte n beimt inr naimtib duit.


fechtnaighte
issed ro rid in

cogcar ar s do breith

a maithis ocus a faidb d'faicsin


choscar

||

issed ro rid

iarrai ri in

isintsaegulsa ifus

mbrait

flathes

Comgall
nime thall.

dam dom naimtib ocus


agum ocus in r ruc mo
.

co meinic analana a marbad lem

fledaib innisin a nir ocus a

ocus msa

chiniud mhlacht-

ocus corob ceol oc

marbtha a blaib bard.

Ba tuirsech tra Comgall do'n sgeol sin ocus ro gairmedh


Fiachna mac Baetin chuige ocus issed ro rid ris c rogha
bheirisiu ar s in coscar do breith mar rucais anallana ocus
nem thall do ghait fort n do marbad gcath le mac nDemain
ocus do beith i flaithes nime tria bithu. is ferr lium arsa Fiachna
mac Baetin saegal gairit acum i fus ocus beith i flaithius nime
tria bithu. ro altaig Comgall a buide sin re dia. ro bui dana
druth Fiachna meic Baetin oc cloistecht risin comrd sin ocus a
.

chluas risin tech

ro altaig iartain

Comgall comad

in

naenfecht

foghabadsom bs ocus a tigerna isin chath ocus amail bi


comaentaidh a tigerna ifus isin tsaegul co mbiadh immaille fris
.

flaithius nime.

ro rid

dia amlaid

ocus amail

Comgall doghna
moad do thigerna biasu co honrach ac cloistecht
re ceol mbinn muinntire nime ac molad mheic Mhuire.
Ro thinilset tra leth for leth in d Fiachna a nuilib bngaib
dochum in chatha in Fiachna imorro no beiredh buada conice
so ro foruaisliged sin chath so ocus in Fiachna ro clitea ann is
ruc in coscar ocus ro marbad Fiacha mac Baetin r Ulad
amlaid sin la Fiachna mac nDemain. nr bha chian imorro iart:

atisiu ifus ac

Demain uair ro thinilsium tinl mr


marbadsom tria inntledhaib a nmat.
innistr imorro co mbodh fer sde oc acallaim in Fiachna meic
Demain sin acht chena ropo deman iar fi'or in fer sde sin. ro
fiarfaig Fiachna d deman in tan tncatar na nmaid
gcom-

ain saegal Fiachna meic


lais in Ultaib ocus ro

fochraib do

issed ro rid in

deman

mo

cate rd in tsluaigse ocus

deman

cia

de na d

ft

rdsa orse Fiachna.


shalchasa atch ar

in

beir rogha c ft ar a dtuitfi r is ar nechtar dob


bs
amail ro airlestair th'airledh. conid de sin at in
fogabai
senfhocal airdirc .i. amail ro airlestair a deman Fiachna. ro
.

marbad iarum amlaid sin Fiachna mac Demain.


628. Ro marbad tra amlaid Suibne menn la Maelcoba mac

Mionannala.

394
Fiacha

Ulad

[58 b

gciunn cheithre mbliadan dc

(la

Conghal clacn

mac Scannlin rocher ocus n la Maelcoba mac Fiachna).


Domnall mac Aeda meic Anmirech dono ro gab rge nEirenn
i

ndegaid Shuibne

a sclasaide imorro ocus a imthechta innister

ar cath maige rath 636. inochtmad bliadain flatha Domnaill ro


cuired cath maige rath.
mac Maeilecoba ro gbsat rfge
643. Conall ocus Cellach d

nEirenn

Diarmait ocus Blathmac da mac Aeda sline ro


is ina naimsirside ro innarb Scancorca
Osraide
Laigde co comln de chrch Osraide.

iartain.

gabsat Eirinn as a naithleside.

mr

dln

649. Is in naimsir

ach

Chonnacht

.i.

rg so ro marbad Raigellach mac Fuatin sexto anno. is amlaid imorro ro bi in

na

Raigellach ocus s srtholach meblach mac brthar dono aice


ocus cia ro ba hil do a marbad n ruc fair co nderna a thruagugud fin tria nemchaithium bd uair n chaithed di biud acht
.

||

mad

luaba caerach ocus ro rid

mrin galar irraibesium


ifus in

.i.

format uair as

in

is

irilios

ngalar ro bi

ocus ane ba

pian as m isin tsaegul


ar in mbrthair in brthair aile

format

.i.

in

do marbad.

Ro lon imorro re caeile in Raigellach amlaid sin triasin format


ocus triasin nemchaithium bd cor ba chomfocus bs do. ro chir
techtairi d'innsaigid a brthar co tsedh

nc.

in brthair

uair rop aithnid

imorro n dechaid

d acallaim amail bad

f chtir induair ro

do celga a shinnsir brthar

gairmedh

acht ro irnaidh re

ocus is amlaid tnaic istech irraibe Raigellach ocus a claidme nocht f a coim ac shluag ocus siat imm

tinl sochaide leis

gcuairt

timchiull a tigerna.

Raigellach imorro ciar ba himda do fin de sluag n hinntib ro


thairisnig acht is ina chelgaib fin ocus issed ro rid uch uch
tra ol s s mr in tolcus ocus in trighe i bfuilimse in tan n
.

mo brthair ocus in t dthracur do ghabil rge im degaid


m grd lium do dhinib taeb frium n go fuil sluag ac
choimt amail tra atlchursa do dia do beithsiu dom chiniud fin
ocus do beith dingbla do gabil mo flaithesa im degaid acht

tabair

ocus as

mit na haingidechta duit sluag lat dot choimt forumsa ocus


mo re bruinne bis ar ndula as mo chuirp ocus mo cholna. ro
chuala im brthair g na briathra sin tinic a chride co mr fair
ocus ro theilg frosa mra do draib.
Tnaic arna mrach n as uaithe dia fhius.

tnaic in tres l co

Mionannala.

59)

lnuaithed

ann

395

ro scinnset imorro muinnter in Raigellaig fairsium

marbsat . ro'irig Raigellach iarum amail bad i


is ann sin nr ba shlnsom eitir ar marbad a
brthar ocus ro gab oc fledugud co subach forbfilid.
Mairenn dana ben Ragallaig ro fiarfaig d druid uair ro ba
sin ocus ro

slinte

acht chena

reimfhisid ar todchaide

in

allach ar tuitim a nmat uile

mir innosa. ocus

fhechtnaige mr or s i fuil Ragocus ar mbeith i sainmige ln-

lais

aire ro flarfaigsidi ar dig forfitir co fuigbedh Raigellach a aidhed nmait icin cen co fitir cia h. ro
fhrecair in fith ocus issed ro rid : in r ro marb a brithre uile
is

tiocfaidter a chlainn fin ris cen co silenn

imorro tiocfaidter

ret rath colluath

ocus tusa fin

ocus bid torad do bhronn

issed imorro adubairt Raigellach riasi in chlann


a marbad co dchelta arna breith f chtir co n
timnedh t dib triana claind.

tiocfus riut.

dobradh

tosadh in

Nr ba chian tra iartain corruc Mairenn ingen ocus adubairt


tchonnaic in muicide gnis
na niden tnaic a cride fuirri ocus ro chuir isin tig chtna ars
ocus ro idhnaic co dorus mn cribdige ro bi i
gcomfochraib
do ocus ra fcaib ann sin ar chrois i bfarrad na hecailse.
tnaic in fhedb chribdech immach mochtrth ocus fuair in
tig ar beinn na croise ocus ro fgh crt bhi innti. tchonnaic
.

r muicide a breith leis d marbad.

mbic innti ro grdaig f chtir f ocus ro ail co heclasta


ocus n raibe in nEirinn uile bud chaeime ats. rnaic cl a

in nidin

||

socraidechta co cluasa Raigellaig

ocus ro chuir Raigellach techta

uada d'innsaigid mhuime na hingene do chuinchid na hingene


rucad chuigesium ar icin
uirri ocus n thuc in mhuime do
.

iartain

as in neimiud irraibe

ocus tchonnaic

aig ocus ro bi a ingen fin co colach aice.

ro

sin ocus ac

in r

ro rghrd-

gab dana Mairenn

ardarcugud ocus ro
Eirenn
dar Sionainn ar
laid d'innsaigid Dhiarmata ruanada rg
snm co hailech Muirinne ocus is 'n Muirinn fuair in tailech a
ac aditchiugud in

ghnma

ainm.

Rnaic tra

Eirinn cl induilcsiu. ropo tochrd tra do naem-

aib Eirenn sin.

tnaic Fictin fabhair d'innsaigid Raigellaig dia


ocus tncatar nim imda immaille ris co ro scaradh

chairiugud
ocus n derna forru uile a legun. ocus ro throiscset fair uair is
so mt in ghrda do rat di dmad tisecha a carpatsi comad
.

icin disi

a hagaid do impd frissium

dmad

tisecha a charp-

Mionannala.

396

[ 59

atsom no impdsom a agaid fuirrisi ar dig imorro n dcrnad


nech aile in Eirinn a lethite sin.
643. Ro ghuidsct na nim co faghbadsom bs siu bad belltaine ocus comad 6 dhrochdinib ocus comad do armaib delirib
ocus comad
gcuithe shaluch ocus dorla amlaid sin uile. in
nimorach belltaine imorro dorla agh allaid arna lot ocus s ina
rith ina chennsom isin innse imbi Raigellach ocus s ac coimt
.

na hinnse. mar atchonnaic chuige indagh nallaid ro gab a ghi


isin agh 'n tslios co a chile do
ro chuaid in
in
ro
nethar
ar
snm
uad
chuaidsium
ndegaid indaighe.
tag

ocus tuc buille de

ro chuaid in tag sel fata 'n loch co trla dochum bachlach ro


bhtar oc buain mnadh ocus ro marbsat indag ocus ra rannsat
.

d ninnsaigid ocus dorine bagar mr orra


irroinn in aige allaid eturru ocus adubairt riu do chur uatha
feola indaige. issed imorro ro chinnset na bachlaig acu marbad
indrg Raigeilaig riasiu dobrtis d in fheoil ar icin ocus issed
n ro chomaillset. ro ghabsat leit do na ruamaib btar ina lmaib ina chenn co fargsat cen anmain amail ro ghellsat na nim.
ba de ro chan Muirenn in bhen ro bi aicesium .i. muime Diarmata
eturru.

tnaic in

orba Briuin ba rogellach co d domnaig luide do aisnig


cch dia comarbus iar mbreith indrg do baislic
ochoncechar do mac cin nombeo etir ]aecha
's issed laithi sinsiti
bruinne rg selga saetha

i uile

649.

sechtmad bliadain

flatha in

Diarmatasa dornad

tinl

leo d'innsaigid Guaire aidhne arna imchincd co mr


Shinig
chr ar mbreith a b do Ghuaire aidne ocus issed atbeiredh s
.

fri

Diarmait ruanaid ac tabairt imchosite eturru ocus Guairc:

Dhiarmait a mallchobair
r

it

anmann

clite cath

ec do Dhiarmait n rid

dna coirm d mar at

rocha tinne trocha b

et

fir

ic

chucainn a dhuinebath
hrd irradais

in cath n

Diarmait
.

riata lig r

n disi

mac Aeda

fuirec chinl

gciunn gait
mhir ar macin bhic

bud daim

Ro

fris

j|

fidh chuga do toideb


frissium ar mit a ine

uanaid asberti co se
indiu is lobrn cen ille
icdai dartaid

tair

uamain Guaire fonfodair

mb

sline

Fhergus
inna forreith do Diarmait

co
co

in chosit sin.

r cobair Ghrip
cobair Dhiarmat

rnaic Diarmaid ruanaid cona

59

Mionannala

?>]

shluagaib co Sinatnn
ar a chiunn.

ro bi

dana

397

tinl

mr

ac Guaire aidne

dana Guaire Cuiinn fota mac Fiachna comarba


Brnainn d'innsaigid Diarmata do chuinncid chirdc chcitrc nuair
fichet fair cen tuidecht tar Sinainn siar. is ann imorro dorla
Diarmait do Chuimfn ar in cleith oc leith na Sinna ocus ro rid
Cuimn a aithesc fris. ro frecart dono Diarmait co subach forocus ciamad n bud m
bfilid ocus ro rid n mr na cuingi
msedh
dana
ar
Cuimn impa conice in
chuindigfithe fogbth.
mbruach alltarach. atbcirimse mo brithir m a chinn ccna ocus
crbaid Eirenn ar Diarmait n rag for cla n co faghar sd n
cath. tair dono ar Cuimene conice in mbruach aile. toingim do
dhia ar Diarmait d tecmaigthcsa n as faitesairdam n ticfainn
dar do shrugud fria r na cirde sin chuingi.
Btar a nds ann sin co matain ln r ocus in clirech issed
dana do rid Cuimine frissium is ingnad emsa a r do chos-

Ro

chuir

craigese

gcathaib ocus gcoimlcngaib ocus uaitecht ocus itche


atchim acut uair cid imda in sluagsa is rlia in
i

in tsluaigse

ilnc dono ocus is socraidhe co rmr.


tsluaig
agaid
nach fetradhaisse a chlirig or Diarmait nach ar lon na crth
brister cath acht amail as il ra dia ocus donoamail atbeirise ar
fuil at

is

sluaigne do bcith dodelb nocha niat na crotha caema bhrisios


cath acht na crideda cruaide, ocus dana n i ndinib nam-sn

nanmannaib aile uair cid in taenmhacti'rc marbaidh ocus


imda na caerach ocus n nam acht taifnidh na
tinte b ocus marbaidh ilimda dob. in segh dana ocus in sebac
taifnidh na hconu cidat m ocus cidat ilne indtsom. a r ar
Cuimn cia fth arandcbartaisse conid mar as il ra dia bristcr
cath. cid n a chlirig nach for conid in t ac mb in fhrinnc
acht

taifnidh. trct

bhrisios ar fer na brice

n na hainbfrinne

uair Criost amail

atbcrtiseis uaitedh ro bi in nagaid diabail ocus na nludaidedh.


ocus cidedh ar a i is dosum ro ba chalma uair as aice ro bi in
fhrinne.

is

lr

acht uair as

iat

Ro

damsa

diu in sluag
at ar ainbfrinne.

fuil

acum

in

nagaid Chonn-

chomraicset tra Connacht im Ghuaire ocus Diarmait ruan-

aid cona shluag ccus ro fcrad cath cruaid feochair fochda eturru.
ar a i tra memaid in cath for Guaire ocus ro marbad r Conn-

acht ann ocus r fer


sochraide.

tr

brithir

Muman

Chimn

im

in

d Chuan thncatar na

tra ro brisedh in cath sin

for

Mionannala.

398
Guaire
friumsa

mad

trth ina throscud for Ghuaire.

tr

cir la dia in

n ro thairissiu fria naimtiu


||

Cimn

re

Cimn

uar ro bi

diandebairt Cimn
in so

is

ti

ninis cheltra

fiche lobar fa nerta

is

ac comthairisium

fil

conid ann atbert in taingel

in lobar bus trn

n cath

condebairt

[60

in trn bus techta

Tnaic dono Guaire ocus tuc a ighrir do Chimn ocus do


n fuil festa ar Cimn a chumang dam cen buaid do
breith dot naimtib dot acht chena is comluath sin ocus dobrat
slcht do.

do

rir fin duit

conid an ispert Cimn

mbiat faebra

fri

faebra

ocus indna

bidat aithrech a Ghuaire

o arbart

mac d

teich

fri

hindna

clirchen fristarlais tinne

hathlath uaire

fri

cride Guaire f na triuna

Ro

dana Guaire aidne as

inna triuna f Guaire


in

chath remridte

iar cur ir a

muinntire ocus tnaic a aenar co mainistir mbic irraibc aenbann-

ocus ro bi in bannscal ac fhiarfaigid de cuich


atbert Guaire ro ba fer grda do Ghuairiu . is truag linn ar
in r sin as m drc ocus einech in nEirinn do beith i madh-

scal cribdech
.

maim

ria

chuaid

in

naimtib ocus dergr a muinntire do chur ocus ro


in sruth comfochraib ar chenn uisce
.

bannscal conice

dar cosa innaeighed thnaic d hinnsaigid. atchonnairc in mbramr isinnuisce ocus nr fht a marbad co tinic d'innsaigid

tn

iarum Guaire immach ocus ro bris


ocus tuc leis istech ocus
ro irlamaig ocus ruc a bhuide ra dia beith ar aenbratn indoidche sin ocus co mbtar deich mairt aice adaig eile ocus dorine in rann

innaeiged bhi

gilmech

aici.

in bratin

tinic

co

tric isinnuisce

tlchur do dia an tad

rombise adaig

Ro
do

aile

anocht

dom

dombert deich

fis

incad

mb mac Maire

dana Diarmait a haithle in madma Connachtu ocus


b do'n chaillig ro aer .i. do Shinich chr conid aire
ro chan Sinech chr:
airg

rat c a

sin

ach mac tigern timchraide tathat airle limsa de


dothaet deisel in broga leis fuigell mo ruanoda
.

for braigtib

dam n b

is for

rgaib fochertfait

uair

mac Colmin

ro l bualta

in r

cliter colg

mo

ruanad

indiu in duibgen I Diarmait


ro chac for craeba Aidn

mt chinn bh

ar

uaman mo ruanadh

Mionannala.

6o6)

O
O

ro breca braenn cr
errad fir chlus catha

ro breca braenn cr

bruinne gabra Diarmat


n lusta oc in sacairbic

immsech cranna fianna for cach leth


bad ecmaing casal cr for crunn a durn Diarmat

licither

nf

dhenngorm Diarmat

n coimthig cin ildatha

uisce asaneghar Grib

line

399

ro sernathar gi bic
dias cta ric a
.

is iat

Dornad ann

tosuch in imairic

ghabar ocus Diairmit

Guaire ocus ac Connachta in


cathugud beus dogntis n in braigte dobrtis do Diarmait
ocus G'uaire do giallad do rinn ghi do ocus issside comairle
dornsatarsom. tinic iarum Guaire d'innsaigid Dhiarmata ro
gab dono in chaillech na runnu remridte i fiadnaise Ghuaire is
ann ro rid Guaire:
sin comairlc ac
.

tnu n atnu
nochusfuigba

Is

ann

ispe.rt s:

dors Sinech comlu

l biu

atabiu comlu

tnu n atnu n ric Sinech co cru


n fil occa c imfochaid
cid nach cidfiter nu
.

'.

Iar sin tra ro ghiall Guaire do chinn chloidim do Dhiarmait.


in giallad sin .i. rinn in ghi
n in chloidim do thabairt i
mbl itir a fhiaclaib in neich no ghiallus arin ocus s faen.

is

||

Induair bhi Guaire amlaid sin ispert Diarmait

rofionnfamne

innos ar s in dar dia n in dar adbchlos chena dogn Guaire


inneinech mr so. ro ira.il ar druth d muinntir ocus ar bhocht

chlam thruag

n d'iarraid ar Ghuaire.

damsa

ar in clam.

do-

innmus aile aice. tit uad 'm


bocht. tic fer do muinntir Dhiarmata
ndegaid in boicht ocus
beirid in delg uad ocus dobeir do Diarmait. tic in bocht ars co
Guaire co gernach ocus innisid do in delg do breith uad ocus

do

beirt a delg ir

r n raibe

tic

cride Guaire fair ocus atnaid a chrios co nr do'n bocht

ocus

do muinntir Dhiarmata ina degaid ocus


imthigid
beirid in crios uad ocus atnaid do Diarmait. tic in bocht doridise
co Guaire ocus Guaire faen ocus rinn cloidim Dhiarmata itir a
fhiaclaib ocus tchonnairc in mbocht co tuirsech ro mid sruth
mr dr dar a ghfuadaib. ro farfaig Diarmait desium in ar a
thrige let bcith fm chumachtainse chii. dobeirim mo brithir
ar Guaire nach aire acht ar thrige lem in bocht t. is ann sin
ro rid Diarmait irig ar s -ocus n bia tu fm chumachtaibse.
uair at tu f smacht rg as ferr indsa .i. f smacht rg nime
in bocht.

tic fer

Mionannala.

4<do

[61

-ocus talman ocus n bia smacht uaimsiu fort

dam

mo

muintir

hairg
ocus Guaire

acht chena n

dornsat amlaid sd Diarmait

mthar.

ocus adubairt Diarmait rissium

do aenuch

tair

mo

thigernas duit i bfiadnaise fher nEirenn.


conad amlaid sin ro comallad briathar Cimn.
Thaillten co tucarsa

Tit iarum Guaire do aenuch Thaillten ocus miach

mr

aircit

d fhodail do fheraib Eirenn. tuc imorro Diarmait ar feraib


Eirenn n ro lmair truag n trn dob n dochuingid for Guaire
farrad
issin aenach. ro shuid iarum Guaire for laim Dhiarmata
in
sin
amlaid
tres
l
is
l
d
ann
rig Eirenn issinnaenach. d
adubairt Guaire fri Diarmait epscop chucum ar s co ndernar
m'fisitin do ocus corromongthar. can n ar Diarmait. bs im
chomfocus ar Guaire can as tuicise n ar Diarmait. n annsa ol
Iais

Eirenn inaeninadh ocus cen truag dob dom atchuinnf thairmescfaidter im chch a fechtsa n do chuingid fortsa

Guaire
gid.

fir

or Diarmait
arcat co lr

ac so miach arcait uaimse duit.

acum

ac or Guaire

at

fin.

Atrcht Guaire iartain ocus ro thairbir do chch as a dhb

lmaib
ar

ocus atberatsom ro ba lethfota in dara lm d ac sned

amus na mbocht

Ba rmr

ocus tuc Diarmait a chenn

'n uair sin.

nucht Ghuaire ocus ro ghabsat


airle Guaire shin immach.

Eirenn

fir

uile

in

do aenchiunn com-

Connachta einech Guaire ocus ba mr leo no


tr immach. ro btar ac rd ra Cimin
innse celtra tairmesc in tidnacail sin imbe. atbert Cimn n
thairmeisciubsa imbe acht chena guidimse in coimde co t d
shol nech thinilfios fheraib Eirenn
immuig na tibrasum immach. ocus issed n ro comallad uair do rat mac Lonn ar a
dhn fheraib Eirenn n nach lugha in a tucGuaire immach.
tra la

thidnaicedh do chrud dar

Is

in Guaire sin ro bi l in inis cheltra isindeclais ocus

Cuimi'n fota ocus Cimn

Choluim. crt
Ghuaire ol Cuimn

ise

alln ir ocus aircit

eclais

dmad maith
fota.

acum

n
.

mr n dornad
lat alln

acut

||

la

Cimn dar

isindeclaissi a

annsa ol Guaire ro bud maith lium


ocus n d^ thaiscedh acht d tidnacul
:

ar m'

anmain do bochtaib ocus adailcnechaib in choimded. ocus


tusa a Chuimn ol Guaire cid diamad maith lat alln do beith
acut. ro bud maith lium ol Cuimn a ln do lebraib do beith
acum ocus a tuidecht do aes lighinn co ro forchantis in cined
daenda. ocus tusa a Chimn ol iatsum cid diamad maith lat a
:

Mionannala.

6i]

In ocut.

annsa

ghalar fm churp

401

bud maith lium a ln do shaeth ocus do


Cimn co n digsedh cnim re chile i

ro

ol

talmain dom.

Dorigne dia amlaid sin .i. do rat dia in saegal co himda do


Ghuaire ocus ba shi ecna ocus foirchetail Cuimn. acht chena
n raibe rath foirchetail for Chuimn ro escain Mochta lis
mir tria foirchetal a muintire fin ina fhiadnaise isin meithil
co mbtar ina test condebert Mochta cid mr a saethar foir.

Chuimn

b mael odar mbuaile na


tibra trt foirchetal 'n tsaegul. Cimn imorro ro gab teine buirr
ocus n dechaid cnim dia chnmaib r chile talmain.
Aena mac Laigse comarba Ciarin is rop anmchara do
chetail

ar s nrab lia inds

i-

Ghuaire.

ro

lubghurt

mac baintrebthaige la Guaire aidne ina


baintrebthach d'innsaigid Aena d'accine in

gabad

tic

in

imnid sin ris, n fuil acumsa ar Aena n aile duit acht geib
rann so d. tnaic in chaillech reimpi co Guaire ocus ro ghab
rann do:

Ghuaire

imghlasad iar nimbini


nech in nir chillc meic Duach
mendocn imridim ocus dna cin innlidim
cech aen [darjrinic a.les n dechaid cin domainches
in

imridi

seis duit t'aenarn cin

in
in

mo

Is

domainchessa ar

m'aenmhacn

fogabasa sin dana

ba for sn ro marb
bachlach do muinntir Chluana ech Aena oc thafunn as a ghort.
ro gabad in bachlach oc Aena corro naidmed ct mb ar in
mbachlach nc in eich. tinic in bachlach ar sin co Guaire d
faighde. gab in rannsa do Aena ar Guaire. tnaic in bachlach
reime co hAena ocus do gab in rann .i.
D o mac Laigse ba mr g in aenchenn ar in ct mb
in mr do dul ar in mbec
in fubann in tsacairbec
or Guaire ocus digltair sin for Aena.

Is fuba

dana a

imorro

ol

leithite sin

Aena

n iarrubsa fortsa acht aenbh.

co meinic

itir

Aena ocus

ro bi

Ghuaire.

665 Ba marba tra na rgse .i. Blathmac ocus Diarmait


ndechmad bliadain a flatha .i. Blathmac do'n buidechair Caladh truim
mBuaighnib ba marb dana Diarmait isin inud

chtna ocus s snte re crois ina shesam.


chuice d marbad do chuaid a ainim as.

ac faicsin Laigen d

Sechnasach mac Blathmaic imorro as a naithle ro ghab


rge nBirenn ocus Dubhdin do Chairbrib ro marb i bfill Sech
671.

nasach.
2

Mionannala.

402

[61 b

675. Cennfaela mac Crunnmaeil meic Blathmaic ina dhegaid


sin ceithre bliadna corro marbad la Finnachta mac Dnchada
.

meic Aeda slin

Dunchada

ro

gab

in Aircheltra
iar sin fichit

hAed mac nDluthaig

cath.

Finnachta ledach mac

bliadan co torchair

la

Congaiach

ngrellaig Dolluid.
In Finnachta tra ba dhaidbir do chonioh ar ts

ocus

la

ocus ro

ocus tegh. n raibe imorro do sheilb aice acht


aendamh ocus aenbh. fecht naen dorla r bfer Rois for sechrn

bi ben aice

||

ocus merugud i comfochraib a boithcsium n raibe reimpi riam


adaig ba mesum inds in adaig sin de ghaillim ocus do shnechta
ocus do dorchataid ocus in teg dar ba hil do'n rg cona mhni
.

ocus cona" muinntir dola n raibe a

chumang dib

dorchatad ocus na doininne rochtain

na

ra mit

ocus ba h a nimridte

na crann. atchuala dana Finnachta in timbo chian uaidib a both Fhinnachta ocus
tnaic ar a chiunn ar in sligid ocus issed r'o rid riu bad chra
dib tuidecht d tig boichtsium inds imtecht na hoidche doirche
ocus mt na doininne. issed ro rid in r ocus a muinnter is
cir nanabra is maith linn a rd frinn. tncatar iarum lais dia
thig ocus ro ba m mt in tige inds a shaidbre. do rat imorro
Finnachta buille i cenn a dhaim ocus in buille aile cenn a b.
ro irlamaigset imorro muinter in rg fin co tric ocus co tinnesnach do biur ocus do choire ocus ro chaithset corbat sithich.

tairisem f bunaib

rdhad

sin

uair nr

ro chotlaigset ar sin co tnaic in maiten.


Ro rid r fer Rois r mhni fin sin maitin

fetar a

bhen

or s ciarbo daidbir anallana in tegsa gurab daidbre innosa ar


marbad a aenbh dinne. is fj'or tra sin ar in ben ocus is cir

a saidbriugud uaimse do rir mo midemnaisse ocus cid mr


laighet dobrasa do'n fhiur dobrsa io cutruma ctna do'n mni.
is maith nanabrai ar flaith fer Rois.
.

Do rat tra r fer Rois airge lnmhir do buaib ocus muca


imda ocus cirig imda cona mbuachailib do Fhinnachta. do
rat dana a ben do mni Fhinnachta in ctna do buaib ocus
mucaib ocus chirib ocus do ratsat dana d.ib taige maithe.

||

ocus eich derscnaigte ocus capaill chalma


chena rncatar a les di'n tsaegul.
.

Nr ba chian tra iarum

mr do

in uair thnaic in

ocus cach n ar

Finnachta marcshluag

thaig shethar do arna chuired 'n tsiair ocus frithaigid


aici fair. oc tuidecht dib ina nimrim is ann dorla dib Adam-

Mionannala.

62]

403

nn ina scolaide oc tuidecht ar fut na sliged ctna ocus balln


ln do lomaim ar a muin ocus oc teiched do riasin marcshluag
.

di'n tsligid dorla a

chos

fri

cloich ocus dorochair corro thuit

iti

muin ocus co nderna brioscbhruar de ocus ciarbo


luath do na hechaib nr bo nemluaithe do Adamnn cona bhalln
bhriste fair ocus s dubach dobrnach.
Otchonnairc Finnachta ro mid a fhitfedh fair ocus ro bi

balln d

dogna sin filid dotsa ars r isim comraithnechsa fri


cach nimnedh ocus dchumang fogbasa a fhoglaintich ar s
coimdhdnad uaimse. ocus ro bi d rd re hAdamnn n b co
c rd

Adamnn

a degduine ar s at a dhamna
ocum uair tr meic liginn maithe att in naentaig ocus atmne
tr gillai oco ocus issed bs gilla ar timcheli ocainn oc iarair neich
dubach.

is

ed ro rid

ocus damsa rnaic indiu. ro chuaid dana


acumsa dib f lr ocus ihdni is doilgiu
balln iasachta do bhrised ocus cin a oc acum.
ocfatsa
do'n chiciur aile

tirdhlta ro bi

||

balln ar Finnachta

ocus tucsa

lat in triur

mac

liginn fuil ar

in

in
in

do

scth anocht cin biad ocus in d gilla conice. in tcch d tiagam


ocus fogbat biad ocus lionn ann. dorigned samlaid sin tuc
.

Adamnn na

clirig ocus ro cirged in tech lenna


chlirchib ann ocus indleth aile do laechaib.

leis

Adamnin

a leth do

nim ocus
bud airdr Eirenn in fer d
tucad in fhledsa innocht ocus bud cenn crbaid ocus ecna
Eirenn Adamnn ocus bud anmchara Finnachta ocus biaid
Finnachta i bfechtnaige mir n corro ailbimnige s do AdamAite imorro

ro lionad rath in spirta

spirut fhistine ocus issed ro rid

nn.

Nr bo chian d'aimsir iarum co tnaic Finnachta ocus r fer Rois


leis d'innsaigid brthar aathar .i. Chinnfaelad d'iarr-

a chara fin
aid

fair
do rat dana Cennfaelad ardmacraigecht na
Shionainn co fairrce d .i. ar ceithre tuathaib fichet.

fherajnn

Mide

uile

ro bi Finnachta
airle l

ann

fri

r naimsire

fria charait fin

amlaid sin ocus tnaic d chomrg fer Rois d fhiarfaigid de

.i. fri

crd dognad uair m'r bo lr lais beus beith immara b. do ratsaide dna comairle cruaid crda do ocus issed ro rid fris nach
:

roinnenn slige Asail for s Mide for d. dnasa in dara leth do'n
Mide combad tairise dthrachtach duit ocus mar bus tairise
.

duit in leth sin

dna comdil

dine ocus a suinn chathaigte

frisindleth aile ocus


.

ocus n

nam

marb a ndegna Mide

bias rge

Mionannala.

404

[62 i

ocut acht biaid cid rge na Temrach bcus mad il lat. dorigne
iarum Finnachta in chomairle sin ocus ro fuacair cath iartain for
brthair a athar

achta

ann ro rid

is

tchuala ben Chinnfaelad sin

Cennfaelad.

.i.

ro bi ac bim ar a fer

immn maeraigecht do

ben

in

in

rann

rat do'n Finn-

o iadsat im Finnachta fianna iarthair in tre f


ro maelad mr a choire im Chennfaelad a rge
.

675.
faelad
fris

Do

ratad cath co crda iarum

itir

Fhinnachtaocus Chenn-

ocus ro marbad Cennfaelad ann ocus sochaide immaille

Finnachta airdrge nEirenn ra

gab iarum

ro

fichet

mbliadan.

Finnachta ro maith

Is in

la cethrachait rg

remesium

borama do Mollmg arna tobach

in

anall

.i.

Thuathal techtmar co Finn-

na boraime

ri

immach ocus

iarraid

maithme

ocus adaig ocus andar l Finnachta ba haenl


ocus n ba hedh ac Molling acht tria bithu. do
.

ocus aenadaig
rat iarum Finnachta in cirde sin imorro

tinic

Molling reime

tucais cirde impi tria bithu. ro


Finnachta corro mell Molling ocus atrubairt fria

dana

thuic

do

tnaic iarum Molling Laignib uile

achta.

issed ro rid

irgid colluath i ndegaid in duine nim ocus abraid fris


n tucassa cirde acht aenl co naidche do uair dar lem ar s

muintir

ro mell in duine

naem m

mbith

fitir

reth co tric

muinter
rg

in rg fair.

ocus

is for

sin

atberat araile co ruc Molling


so in duan .i.

imorro conid

Temra

catiath

in triath

is

in tuile glonn fri gail


is r na Temrach tuaid
s

s cride

cerna Chuinn

tchuala ria senaib sunn

tic alles

immach

is

in tonn

is

in tiarn cruaid rsin cath

Temra

bile

in Finnachta nach fann

nach

do'n

is

lais

is
I

duan

||

innachta for ib Nill amail grin i tracht


in barc uas tuinn is in tonn uas tracht
s in cath for tr
ar n lmat rg a ngres

is
I

achtmad

l ocus adaig isin


Molling imorro co ticfaidthea ina degaid ro
tinnesnach co rnaic a tech ocus n rucsat itir

ro

uile.

r n fuil

immaig

tinn

tinn

's

in crann fngharta finn


ferr molad in cach mod f

is

Finnachta fial connach cian marus in crod


it in crod a seilb cach in
ac sol Adaim im gharuarf
baegal cach nech f nim nir . tit f sech a saegal uad
oirpre is Cormac ocus Art Conn ria riched rglepthaf
cia ro gabsat Tcmair tenn dar lem is ferr Fnnachta
fitir

Ro

maithed tra

haithrech

la

in

borama cidb mod do Molling

Finnachta nr fht a tobach

ars

ocus ciarbo

Laignib.

Mionannala.

63]

Atberat araile dana

borama

verius

et Jioc

is

405

do chiunn nime ro maith Finnachta

Adamnn

uair tinic

est.

in

f chtir d'inn-

saigid Fhinnachta dar is Molling ocus ro chuir clirech dia


muintir ar chenn Fhinnachta co tsedh dia acallaim. is ann bi

Finnachta ac imbirt fhidchille. tair do acallaim Adamnin or in


clirech. n rag ol Finnachta co tair in cluichese. tnaic in
clirech reime co d irraibe Adamnn ocus ro innis d frecra
Finnachta. irgse chuicesium ar Adamnn ocus abair ris co
ngbatsa caecait salm indairet sin ocus at salm isin chaecait
sin ocus iarrfatsa ar in gcoimdid sin salm sin connach gba mac
n ua dsum n fer comanma rge nEirenn co brth. n tarat
dana Finnachta do mod sain acht ro imbir a fidchill co ruc in
.

cluiche.

do acallaim Adamnin or

tair

Finnachta co

abairsiu frissium ar

salm

Adamnn

in clirech.

n ragh or

do Adamnn.
sunn ocus at

ro innis in clirech

tair in cluichese.

gbatsa caecait

aile

chaecait sin ocus iarfatsa for in gcoimdid isin tsalm sin


gairde shaegail dosum. do innis in clirech sin do Finnachta. n
tarat Finnachta d id acht ro imbir a chluiche co tarnacair do
isin

ar in fidchill.

do acallaim Adamnin or

in clirech. n rag
tnaic in clirech d'innsaigid
frecra Finnachta. irgsiu ar Adamnn

tair

ar Finnachta co tair in cluichese.

Adamnin ocus ro innis do


ar amus Finnachta ocus abair
.

fris

gbatsa in tres caecait ocus

at salm isin chaecait sin ocus cuindechsa ar in coimdid cin

nime do faghbil dsum. ro innis in clirech sin do Finnmar atchuala Finnachta sin ro chuir in fidchill uad co tric
ocus tinic conice bail irraibe Adamnn. cid dotuc innosa ar
flaithes

achta.

Adamnn

ocus n tnacais

issed fodera ar

risin cttechtairecht.

Finnachta in tmaithem dornais form .i. cin mac n ua daim


n fer mo chomanma do ghabil rge Eirenn ocus gairde shaeg:

ail do beith ocum


trom forum sin do gell Molling nem dam.
ocus ro gellaisse innosa cin chennsa in choimded d'faghbil dam.
is uime thnac ocus n fhuil a
frmlangsaide acumsa. in for or
.

|{

Adamnn
is for

sin

in

borama do maithem

or Finnachta.

ocus a maithem

achmasin do
I

duit l ocus adaig do Molling.


ro mellad tu ar Adamnn uair is inann
.

tria bithu.

ocus ro chan

is

amlaid ro bi oc tabairt

ndiu cia chenglaid cuaca in r crnliath cin dta


buar do maith do Moling deithbir do'n ching.nisnta
rnad meise Finnachta [is comad m] flaith Temra

in

ocus

cq brth nocha tibrainn

's

n dinnainn

nanderna

Mionannala.

406
C

[63 *

ach r nach maithenn a chos is fata bt a scla


mairc do rat in dil do rat in t as lag is d as ma
D oarnacair do ghaesa is ar baesa co mbine
mairc r ro maith in cossa a lossa nemda nime
S ochla cach nech threbus is mairc lenus do liatha
.

faia in dlsa

D msam

rse

mad

ruadus cr

ro thicbainn

caide

mo

opts imda m'rgala


dla
ropts fora

bdbada

ropts lna

mo

ropsat iomda m'rgala


bretha nipts guachaf

mo

comad nacha

ro tairnfinn

diongna

mo

is faite

mo

tuatha

mo

chaingne
opts imfaicse m'airde ropts daingne
in dlsa ciamad tecmaing nocha lecfainn re Laigne
.

uidimse itche for dia nachomtair bs n baegal


co ro trna indiu Molling n taeth do rinn n d'faebar
ac Faillin fer dar mra n chlidfiter dar cla
ro fhitir rna meic d ro fhitir mac d a rna
r caecait slm cach dia
issed ghaibius ar dia
tr caecait bocht seol soirthe
issed biathus cach noidche
n bile buada bisig in fisid cosna fesaib
long lerda fofuair filte tonn Berba birce Bresail
hdlong ir is n inne in clr ir s nu clanna
icne Dubghlaise duinne fuaim tuinne tonn fri halla

695.

Ro

thairn tra Finnachta a chenn in nucht

ocus dorigne aithirge

Adamnn

fiadnaise

Adamnin

Adamnin

ocus n ro ghat

ro gell Molling do ar maithem na boraime .i.


induair tra ro bi Finnachta ocus a mac Bresal

fair in n

fiaithes nime.

is ann tncatar a brithre adbart naigthe do .i. Aed


mac Dluthaig ocus Congaiach cin airiugud isin phupaill ocus ro
marbsat Finnachta ocus a mac ocus ro ghatsat a cinn ar in clith
dob. Loingsech mac Aengusa ro ghab rge nEirenn
ndegaid

ina pupaill

Fhinnachta ra ocht mbliadnaib.


697.

Ec'Molling

chtna cin
699.

ocus

Adamnin

ctbliadain rge Loingsich


f Eirinn.

issin bliadain

In cethramad bliadain a flaithesa atches na

tr

sciatha

amal bud tonna mara cenn


cenn sciath glgel ocus sciath condath tinedh ocus sciath
condath fola. issed ro tuicedh as sain na huilc thncatar iartain
siat ac

cathugud anair

.i.

siar

innile

Eirenn

uile

d ec

||

acht bec

ocus ane n

in Eirinn

nam

sin acht issindEoraip uile.


700. Issin bliadain ba nesa

dana .1. i cicedh bliadain flatha


Loingsich ba marba ermr dine Eirenn ocus gorta drecra
conithds na dine n nach adha d'innisin.
.

702.

sechtmad bliadain

flatha Loingsich dorla

itir

Irgalach

63

Mionannala.

407

mac Conaing ocus Adamnn ar srugud Adamnin do Irgalach


im marbad Nill a brthar ar chomairce Adamnin. issed dognodh Adamnn troscad cach noidche ocus cin chotlud ocus bad
in nuiscib uaraib do thimdibe shaegail Irgalaig. issed imorro
dognodh in coraidh esein .i. Irgalach a fhiarfaigid do Adamnn
crt dognasu innocht a chlirig. n ba hil do Adamnn brc
do rda ro innisedh d co mbiadh troscad cin chotlud in nuisce
fhuar co maitin. dognodh in tlrgalach na ctria .i. d shaerad ar
escaine Adamnin. issed chena ro mell Adamnn eisium .i. ro
bi Adamnn c rd re clirech d mhuintir bsiu innocht im
riochtsa ocs m'tachsa immut ocus d t Irgalach d fhiarfaigid
dot crt dogna innocht abairsiu bad fledugud ocus cotlad dogna
ar dig condernasom na ctna uair asa re hAdamnn brc do
rdha dia fiur muintire inds do fin.
TnaiC iarum Irgalach d'innsaigid in chlirig sin ocus indar
leis ba h Adamnn bi ann. ro fiarfaig de
crtdognu innocht
:

.:

a chlirig ar Irgalach. fledugud ocus cotlad ar in clirech. dorine dana Irgalach fledugud ocus cotlad indadaig sin dorine
.

dana Adamnn troscad ocus

frithaire

ocus beith

issin

abainn co

matain.

In tan imorro ro bi Irgalach ina chotlud issed atchonnairc


beith conice a brghait issinnuisce ocus ro bdg

Adamnn do

co

mr

in

bhen imorro ba humal

trd sin in t Irgalach as a

uair ba torrach

Adamnin

fris

do'n choimdid ocus do

a cland do

Adamnn

lot tria

escaine

Adamnin cen a

ro irig Irgalach iarum mochtrth arna mrach


ina agaid ocus issed ro rid Adamnn

Adamnn

a mic mallachtnaig ar s ocus- a dhuine as crdham ocus as


dorigne dia bodh a fhios acut conid gairit corotscrthar

mesam
ri

insil

ocus ba hecal

ocus ro bodh co meinic ac guide

cland d'escaine.

ocus dorla

chotlud ocus ro innis d mni.

dochum nifim. tchuala ben Irgalaig sin


amus Adamnin ocus ro luig f a chosaib ocus adrubn hscain damsa in gen fil im broinn. issed ro rid Adam-

flaithes

ocus raga

tnaic ar
airt

nn

bad

co deimin ar s in gen

fil

it

br

lethsil innosa tria escaine a athar. ocus

rucad

in

mac

f chtir

ocus

is

is

ocus bad bristc a

amlaid

sin dorla.

amlaid ro bi ocus s

leth-

chaech.
702. Isin
Irgalaig ro

bliadain

marbad

in

ba nesam

.i.

tlrgalach sin

sechtmad bliadain

flatha

ocus ro choinfec in adaig

Mionannala.

408
riana

[64

marbad amail ro marbad. tnaic iarum

ar faicsin indaislingthe sin ar charraic ird

in tlrgalach in l

immach

atchuala in

guth rd .i. f na ferannaib comfhoicse dib ar s ocus dighid


ocus loiscid ocus airgid iat. atchonnairc as a aithle sin na sluaig
ocus na sochaide oc innred in ferainn ocus tnaicsium co hird
ocus issinduair sin dorla coblach
i nird ocus inis mac Nesain
aun
ocus anfadh lnmr dib. ro chonnbretnach do chur i purt
aic dana mlid bretnach dob sin aislinge indadaig reime .i. trt
do thorcaib do chrithugud imme ocus in torc ba mam ann do
marbad d d'aenbuille saighte. ocus issed n ro forad uair ba
h Irgalach in torc mr sin ocus ba hiat a sluag pecach mallachtachsom in trt. 'n milid sin imorro ro marbadsom Irgalach
||

induair sin d'aenbuille saigte.


703. In nochtmad bliadain

flatha

in

Loingsich

remridte

dornad mrshluaiged leis i Connachtaib d narccain ocus d


ninnriud. ro btar dana filid Loingsich ac aerad rg Chonnacht
ocus bts c rd nr ba chubaid do
.i. Chellaig mic Ragallaig
shenrg chriothnach mar Chellach comtcbil n commrtus ria
rg nEirenn ocus cia dogndh ro bud fair bud maidm.
Acht chena n hamlaid sin dorla acht a chotarsna uair
tchonnairc in Cellach r Chonnacht a thr ocus a thalam cllot
ocus c harcain ro ghairrn chuice in d nDnchad .i. Dnchad
muirisce ocus in Dnchad aile ocus ro chinn reime aice combad
iat ro biad irrge Chonnacht d ise fin. ro bi fin imorro arna
fothracad ocus ar cur ola ocus luibe imda f a rgdae. do rat fer
do'n ds remthechtaig .i. in d Dnchad d leith deis ocus fer
aile d leith chh' ocus ro chraig Connachtu imme dochum in
chatha. ro ling fin iarum .i. Cellach as a charput immach co
fata ocus co tric ocus do chuala cch brisclech a chnm in
tsenrach ac lim as a charput ocus ro rid ar sin ghuth mr
ac lim dochum na cath co midmech a Chonnachta ar se dtnid ocus coimtaid fin sire uair n sire ocus n beoda in
cined fuil in bar nagaid indthi ocus n m dornsat do maith
cusindiu ocus is amlaid ro bi c rda sin ocus a guth for crith
.

ocus a shile for

Do

lasair.

iarum Connachta d nid sin ocus ro gab in r


criothnach sin rempab i gcenn rg Eirenn ocus ro midh
rempu iartain ocus ro marbad Loingsech r Eirenn ann ocus
dergr a muintire imbe ocus a tr mic ocus d mac Colgan.
ratsat

Mionannala,

6 4 3]

Dub

ocus

409

mac Dnghaile ocus Eochaid lemna ocus

dberg

ocus Conall gabra. i quart d iuil [sexta hora


Fergus
diei sabbati] ro cuiredh in cathsa .i. cath Chorainn. is trjasna
rannaibse imorro ro cuired in cath Conall menn cecinit:
forcraith

ombasa adaig gCorann basa uacht basaomann


manbad daghca lasmb i Corann mac nDnchad
D ia t Loingsech do'n Bhanna cona trochait ct imme
i

giallfaidh cid lebar a biach

Cellach liath locha

....

'

cimme

escaid Cellach ceirtle cruinn

Ia rg limderg locha cimme


a uilg thuilg n ba uilg thuilg matan romba oc glais chuilg
beoths luige ann do chailg airdrg Eirenn imme chuird

cr

rinne bodb moslinge

tr

]|

Ro

chuaid

iar sin

ocus ro fcaib

d bliadain
,i.

Cellach

mac Ragallaig

d Dnchad

issin rge

-f

in naithrige do eclais
705. ba marb i gciunn

iartain in Cellach.

Fgartach mac Nill ro gab

704.

enn

in

uair ro

gab

Ligin cath do

.i.

ars

aenbliadain rfge nEir-

ocus tnic sluag ilLaignib ocus do ratsat


cath Chlaenta ocus ro mid fair ocus ro

ars

im Bodbchad mac nDiarmata ruanaid

cuired dergr a muinntire


l file Mrtain.

Issin bliadain sin ro faemsat

Adamnn

fir

Eirenn aensmacht ocus aen-

riagail

uile

Colum

cille

im chilebrad na csc ar cethramain dc sca

uair fairenn in Eirinn ac aentaid re

ocus im berrad Smoin druad

apriel

im

fairenn aile ac seichem Ptraic

chilebrad na csc ar cethramain dc sca apriel ar domnach in


tres fairenn imorro ro lensat sligid eturru sin. co ro buaidredh in
.

Eirinn uile

trt sin re

reimhes fata ocus co tarat dia dgia mra


co tnaic Adamnn arna innarbad a

for feraib Eirenn trt sin

habdaine Ia ar ngabil do fin na riagla rminche i senab Chantabric uair is seichem Choluim chille ro bi for ts aice. Bd
.

issin bliadain sin ba marb Adamnn


kaL Dec\
705. Conghal cennmagair mac Fergusafnat ua Domnaill mic
Aeda mic Ainmirech ro gab rge nEirenn iartain.
707 Dornad sluaiged issin bliadain tnaiste leis i Connachtaib corro losc ocus corro innrestair co mg Muirisce. dornad
dana mrsluaiged leis issin tres bliadain do dlrugud Laigen.
ro tinlad iarum sochraite lnmr leithe Chuinn lais co rinic in
nib Faelin ocus ba h fa rg Laigen in tan sin Faeln ocus
mar atchualasaide in scl sin .i. Congal do gabil longpuirt

innisis sin issin stair Bid.


fin [ix.

Mionannala.

4io
ina thfr

is

innmus imda

comairle dorigne techta do chur d innsaigid ocus


leo d thabairt do Chongal dar cenn sda d'fagh-

tchuala imorro Congal

uad.

bil

[65

sin

.i.

techta

rg

Laigen

chuice ocus a mbeith ar sligid d innsaigid dorinesium innell


ceicach fair fin ocus for a brthair ocus for a sluag. uair is

bs do na rgaib cia biadh do niurt sluaig aco foruaisliugud a


nmat celca ocus airdhe as a clidet a nmait do chumad ocus do

chrugud

ualr

is

cuma

leo cid tr niurt cid tr cheilc foruais-

a nmait. amail dorine Congal ceilc sunna .i. atrubairt re


maithib a shluaigid fcbil in longpuirt c trth irge arna
ligid

mrach ocus can beith


iat

ar chiunn techta Laigen

itir issin

long-

ocus aithig ocus dine dodelba do beith ina ninadaib ocus


ditaig immesium sechnn in longpuirt .ocus eisium ditaig

purt

ocus ro chuir

feisin.

techta
fhtfa

||

a eich fin ar in tsligid ar chiunn na


deroilig mise amail as m ro

gilla

ocus ro rid

risin ngilla

ocus maslaig ocus abair n m fin ar imniud ocus ar


co tucat Laigin d'islis sinn ocus co n dernat n dinn.
.

trige
ocus tnaic in gilla ocus dorigne amail asrubairt
.

Congal

imme

deril

Congal

fris..

imorro mar atchuala na techta churce ro gab tach


ocus ro shuid immesc na naithech amail* bitis iat a

fin

degdinesium

iat

ocus tucad eirn ceirce chuice ar mbrissiud a

ocus ro bi ac frithgnam mr ac cengal choise indeirn.


mar atchonncatar na techta sin .i. derile shuidigte indrg ocus

coise

itche in tslig issed ridset eturru fin n dnaimne n di'n


rgsiu nach d sluag mad r ninnmus imorro n r naisceda do
:

thabairt

d n delb dinn

rucait

itir.

tech saluch ocus tucad

muc

na techta ar nacalaim
ina fionna dib do biud.

Chongail
ocus tncatar rempaib arna mrach d'innsaigid Laigen ocus
Faelin ocus ro innisetar a scla ocus issed ro ridset nr ba n
i

Congal ocus a sluag

ocus nr ba

r
ocus nr thabarta brigde
n tigernus dib.
Imthsa Congail imorro ar nimthecht na techta ro tiniled a
rnaithe chuice ocus dornsat a comairle. ocus iss comairle do.

rnsat dul f Laignib ocus a ndgh ocus alloscad ocus ammarbad.


ocus dornsat amlaid sin .i. ro loiscset ocus ro aircset mg

Laigen

uile

thcaib in

ocus ro marbsat dergr dine. acht chena n ro


cenn dib uair n tharat d idh itir iat acht is

nemhn dorigne
ocus ar

in

dob.

madmaim do

ar

d fth n .i. ar sclaib na techta


Mrtain reime for Fgartach.

rat l file

65

Mionannala.

&\

acht chena

is

do na

ro chreitsium

411

loisctib

atchonnaic fin in

d techtaib.

Ro

bi tra Congal

Laigcn amlaid

sin

r lethbliadna ac

fri

mr

conid aire sin chairig Congal co

dgh ocus ac innriud

ocus n tharat Faeln cath n debaid dib.

Laigen

rg

connebairt:

ds n cid ds in rg nad aig eochu as a tr


de ghregaib nmat is ln Life laigen la Faeln

id

Ocus adubairt dana:


dam

ilebair

lainn berrthn flpd fort rob sln co folt a dn Nis


o berrad Life laigen la Congal cantais suirisc

a Life

lr

ronanassa

ghnis

it

ba hinann deimes

dirruisc

diamberrtha ocus

mg

Muirisc

Acht chena ro bi aenlaech lngharc lnbheoda di Laignib


tan sin .i. Cuan fithise a ainm ocus no marbadh s sochaide
.

in

di

mhuintir Chongail cach li ocus dongonadh soehaide ocus ticedh


sln leith Chuinn uile cen guin cen forgam ar luaithe a eich.

mr d'echaib maithe no ligthca fria n beirts fuirri.


L naen ann tnaic Congal do acallaim Chuain fithise ocus

uair cid

glenn eturru

ocus ro rid Congal

fris

cid fodera duit in ingreim

dom

shluag. issed ro rid Cuan is fiarfaigid dar cubus


ghaibi
n sain ar Cuan uair ra fitir tu conid dr in ningreim gheibi
:

dom

shluag m. issed ro rid Cuan conid ar in ningreim romir


dognsiu ar m'athardasa atsa acat ingreimsiu ocus dmad
immar mise cch duit n bud maith do thurus alLaignib. is for
.

sin ar

mar

ocus n braise duit a rd uair att do ghnma


tm cen charatrad do dnam meise ocus
ocus ro bud charatrad tarbach dot atharda sin.

Congal

att t'focail.

cid

||

tusa ar Congal
acht is amlaid sin dognainn caratrad frit d crechtsa in tech
sin friumsa ar a d luaCh. n habairse sin itir a r bar Cuan
.

dobeirim

mo

brithir

n bia

in

techsa ar maithius f nech do

Chuinn ac ingreim Laigen ocus meise im bethaid. ar do


chubus diu frit a Chuain ar Congal can a cjiinl indeich sin ocus
can as a fuair s in rluas t fil innti. dar mo chubus n ar Cuan
is lir nach rmaith im chaistialsa fin fosruc
ocus is ann ro
hailed ocus ro lesaiged im ferannsa.
leith

Ro

scarsat fi sin

degmarcaig

.i.

fin chuice

n r

ocus Cuan

ocus ro rid

friu

ocus ro ghairm
lenaid

Cuan

in

ri'

indiu ar s

co dorus a chaisteoiil fin ocus n bia docair diu dib ar s breith

41

Mionannala.

ar indech ucut cona

marcach

[66

a hingeilt ocus na heich

itir

itir

ro

ocus dorignset marcsluag Congail amail adrubairt friu.


ocus do lensat Cuan co rncatar bail imbodh in tech for ingeilt
cach li ocus bail irrucad ocus n raibe ech bud luaithe conice
hailedh

sin ands.

ocus ro ba mr

fothram ocus in talamchumscugud


Chuinn ina degaid ocus ro bi a sliocht i
talmain re r cian re drecma na hrma co raibe
in

ro bi oc echaib leithe

cochaib ocus

spunc iblech teined in taer dar a nise. cid tra^ acht rucad ar
Chuan fithise ann sin ocus n ro damad for do feraib d acht
.

dornad guin galann de ocus ro marbad ocus ro dchennad


ocus dornad a iolach commidme. ocus tncatar tar a nais co
mbuaid ocus coscur ocus cenn Cuain leo ocus a ech conice
longport in rg Congaile ocus ro fersat in tsluaig uile gir commidme im chenn Cuain fhithise unde Congal cecinit:
.

irpite

na hcasa

iar

ninnriud indLifise

lainn fogar ina caithise

im chenn Chuain

fhithise

Imthsa imorro Laigen ro thinilset itir laechu ocus chlirig


nninad ocus nr ba maith a menma ar milliud a tre ocus ar
marbad Chuain ocus ro btar c rd nr bud urusa dib cath do
thabairt do Chongal ar a chruas fin ocus ar imat a sluag ocus
.

in

issed ro ridset co tibrthai sire a choinne ocus a chiniuil

rgaib Laigen co brth do'n mhlid


co tibrthai nem na clirchib do.

no muirbfedh Congal

ocus

Ro gab imorro mlid do Laignib dar cenn nime na clirchib


do ocus sire d chinl na rgaib tuidecht co longport Congaile
do marbad Chongail ocus is amlaid tnaic ocus d gi dmra
ina lim mar bud d reic no biadh. induair iarum doriacht tiugh
in tsluaig do fiarfaig fer diob de a clig ar s in nil duit ga
dob sin do reic. is il ar s amail mesfus indr cechtar de. tncatar rempa dar na buidne ocus dar na dirseoireda conice bail
mbi in r ocus tuc in mlid buille do ghi dmr dob ina ucht
do'n rg. ocus ba dmin n uair do bi d'amainse indrg co raibe
.

clr cruaidiubair

ocus

comlethan

||

re a ucht

co ro ben re a smeich

annsaide dorla in gi ocus a inar srill dar in clr. ocus


issed ro rid in mlid laignech ac tabairt in buille issin rg a r
is

ar s

mes dam

inn

fg lat ar s in ferr ants in clr fuil etrom ocus

in gise.

issed ro rid in

ar tabairt in fhorgaim

Ro

irgctar imorro clchomtaide indrg do marbad in mled.


conndebairt in r suidid ocus n marbaid etir acht ro fiar:

279

faig

Inghen rg Ghrc.

de

41

c lg ar s ra gellsat Laigin duit ar thuidecht dom


dam ocus ro gellsat

marbadsa. ro gellsat imorro a chlirich nem


a rg sire dom chinl co brth. biasu ar in

acom chlchoim-

bad icin do Laignib na comada sin do thabairt duitsiu.


Ocus is ann dorla in r induair sin f bun darach ocus snechta
mr ann ocus mes abaidh fuirri indam sn. ocus ar mbeith do'n
laech laignech ar in lthair ro gab format drong do na mledaib
immn fedhmannus do ratad d conndebart fer do mhuintir
Chongail is ferr dam ar s a dherbad in chlchoimtaide tairise

tsa ocus

amus chinn indrg


cenn indrg seochu n luga no tecmad
cloch n crann ina chenn. ro diubraic iarum ar amus chinn indrg
indaball ro frithil imorro in clchoimtaide laignech sin co ro
roinn innaball ar d do chiaidium co tarat buille do'n fhiur do
diubraic ina chenn co ro marb. ro impd in r d tig iar mbuaid
t ac rg Eirenn.

ocus d tecmad

diubraicfet indaballsa ar

in taball

choscatr ocus iar ndgail a senathar for Laignib.


f 710. Marb Congal iarum i ciunn secht mbliadan do thmh.
et cetera.
.

Finit

[larlaighe na hingine colaighe do Ghrcaib]


Bi

amra do Ghrcaib indnud fecht and dnad dana lasna


do ghrs oc l ocus oc tomailt bte na rgna i foss.
.

rgu thair

do'n rg ordan ocus airechas duit a r rucad


ingen
rop sn sln or in r bendacht for broind roduc.
ordan duit a r ar cthigern and rucad mac damsa arir. tabar

tic fis scl

duit arir.

indingen d dana or in r bs dib dana do ghrs mac berar


inoenaidchi fri ingin ernascar cechtarni diarailiu cid marb
nechtar de f chtir in t mrus and dia
chongbil co idan do
ghrs cen chomrac ri nech aile. arnascar dana do mac indcthi.

gern ingen in rg ro alt tr indingen co digrais fri lgend ocus


gis ocus eladain comba frie no bd imchomarc a hathar ocus a
chomairle. inaracul f leith n ocus n bi nech no lmad techt
i sodain acht nech no
bd oc timthirecht. is isi dana no diled
.

||

in dil

ndidenaig cach naidche combad

chomman

ocus cretair

Inghen rg Ghrc.

414

[280

ciped dosnecmad 'n trth co araile. do thiged ina maelassaib


co ngeibed innescra condiled isna curnu- imdasad immach iar
.

roscarastar

sin.

redar saide fecht and


tig

caem

ro bi issin tegluch do chuicosna ingena isa tech n thudchaid assa.

didiu gila

comtar carait ocus indingen. fecht and ro

fi in

gilla lasin-

ningin isindaracul dolluid in r do'n dorus oslaicid or in r.


atraig indingen ocus dobeir in colcaid dar in gilla gaibid in r
condeissid forsin cholcaid deissid s dana ina fharrad combtar
.

inimacallaim co trth nna.

immach

luid in r

marb

in fer

ba tor do na ingenaib a n sin. dolluid dana bachlach mr do dorus tige naningen gairit chucu doberat biad d
beir uan in faistin ucut rotbia a lg. cengaltair iarum cuire uait

f'n cholcaid

f'n

bid ferrde diandigiusa let or

all.

uait f'n

ambi

all.

leisseom

tit s

sisi.

bachlach oc suide dobeir

in

ands condarala f'nnglend

bid ferrde d rn or

s.

cuiri

d lim friu

maith

tra ar

mithig indingen do'n macsa. a tabairt dana or


in r at sunn t ingen c laind condagcheniul ocus condaglgund. dothaetsaide dana do fhis lee. cid dognsa or sisi ro
festar formsa mo bt ocus nomloiscfider f chtir dini mo
chobair or s fria sitchi .i. fi lassin fer im riochtsa diacomair
in tcthigern

is

frit

iarum condechasa dar

domratadsa dana do fhiur or

th'isi.

doberam comairli dana fair sin dorsi. bertairseom tech


.i. tech dorcha connmonaicced dib co arna brach.
licthirseom chucu fochen duit or s tair cot crgain d maith
siside.

cucaiseom

dib ocus maccaib ocus ingenaib. fid s f leith co


comarnaic indlnamain. ro chotail in gilla nomlicse sinninad
ocus

lth

nith or a sitig conaccara cch in fer conmaith or sisi. contolat. luid s immach condaig

sin or s a fechtsa.

drnic frim.

caindil ocus dosbeir f dpla in taige co ro lassa a tech. atraig


in gilla do thessarcain in tige. uisce assindiaenai op s frisinninailt.

luidside dondiaenai

gaibid

oc tairniud forsinnuisciu gaibid


f'n uisciu

airc

in

condaromarb

gilla.

in gilia.

nistarlaic suas.

mr a orddan
s

feccaid

fid s leisseom iar sin

a hathairsi iar sin

dana

ro

inna diaid

ro bi indinailt

a d cois co ro fhuirim a cend

inailtse or s

condaccatar marb

bided.

gaired

mo

cat

for a cine.

tit leis

airdr aile

riasiu rised s rothess-

monuar msa bdud

cumma

lat

ro

or

dochum a thre. marb


marb dana a cilisi.

gab
gab and mr dana a horddansi condo thabairt ascada di. tnic s cosinrg.

indrg ro
do'n rg

istr.

||

Inghen rg Ghrc.

280 a]

41

bd for tornaltaib immaille frisuide.


r filti mir frie
anmcharait ocutsu or s, fil imorro or in r fer amra. bid
bus anmchara damsa or sisi. tit s didiu do gabil anmchairddi.
cartfair cch immach dobeir s a coibsena cen fhorclith. ro
feraid in

in fail

grid in mbis do dnam di ocus in delb r chaem


ro fhecc for a guide. nith or s cid andornad and do bis

chuala in

fer

bs n ro

fris.

n ro

lil

in

congairther in ben doridisi do'n rg. maith a ben


in dartais do choibsena. t or si. in rotguidsiu in clirech.

olc sin or in

or s
n

noco tuillfem dana

cilebraid s do'n rg. tit in r iar sin


acallaim indanmcharat adfet do'n rg coibsena na caillige.

clirech isna coibsenaib

do

ind

phendsemmar

ba

r.

olc sin or in

asbra.

irgg ass a chlirig or s baile

n clrsa th'imrdud. rucad leis in ben condernad tech ndarach


di for comruc teora- sliged cen dorus ass acht seinistri beca.
forrcbad s and sin. dobeirts' dine irescha mrend beca di
innund. secht mbliadna di f'ndalt sin condernai iachtlaind cil
truaig
fuirri

adfiadar do'n rg beith di imbethaid beus oslaicthir


leis corrabas co a lessugud cor bo h as

di.

corrucad inucht

mriliiu ro bi. togai do r/g tra or in r sin condigis chucai


ocus biasa ft anmchirde. domratassa do rg or sisi .i. do'n
chomdid n pa ferr in r cosa ragthar and noco chloemchld
.

de cin bam beo dscrt ocus eclas do dnam damsa letsu. dognth n ro lnad in dsert do buaib ocus damaib ocus echaib
ocus r ocus argut. tair dot dentu tr or in rf. condig clirech
remum ind .i. anmchara. coich side or in r. mo anmchara fin
or sisi ronimderggas. nib side imorro i suidiu aranderna d'aithrige co tudchaid chuice. btar didiu inandsiurt condeochatar
dochum nime ocus condntis ferta mra erthu conid s cathair
addaig as dech fil la grcu in chathair ro gabad impu. rop
tra iartaige na hingine colaige do ghrcaib in sin.
.

Finit

Ambacnc.

4i6

[274 a

\_N d'iongantaib aenaig Taillten in so\


Ferthair oenach Tailten la

mac

Diarmait mac Cerbaill

Ciarn

anmchara issindoenuch ina fharrad. agtair cluicheda ocus ferthair graifni indoenaig. tic ben do saigid a fir issindoenuch ocus atnaig oc liamain a fir for mni aile ocus ro bi
intsaeir a

gbatsa a luige f lim Chiarin


gnma
ar in ben. dobeir in fer a luigi f lim Chiarin nr bo chintach
i'ssin gnm ro l a ben fin ocus ba brc d.
geibid dana cnoc
aillsi for muineol it imbi lm in chlirig fair
ocus tit a chenn
in fer oc iligud in

sin.

de combi fiadnaisi fer nEirenn oc imthecht issindoenuch is


can chenn co ro mrad ainm d ocus Ciarin issin mrbail sin.
Rucad in dchennach la Ciarn co cluain iar sain dia lesugud
airet no chinnfed dra.a bethu. ocus ro bi co cenn secht mbliadan
ina bethaid oc na manchaib dar is Chiarin co tucad ben
chuice fecht ann ocus co ro aentadaig fria ocus co ro toirrched in
ben de ocus co ruc mac conid sen Sogain imMide ut alii
dicunt. iar comrac dosom imorro frisin mni atbath f chtir.
co ro hadnacht leisna clrchu i ciunn airtherach imaire Chomgaill
i

cros Chomgaili indiu co fil lec ocus lige Ambacuc and


cuimnigud in sceoil do chch. id ingnad d'ingantaib oenaig
Tailten in sin.

it

sin

fail

beus do ingantaib indoenaig ctna .i. faicsin


long ar imram issindeor uasa ocus fir Eirenn im Domnall
Murchada oc ferthain indoenaig.

Ingnad

na

aile in so

tr

mac

C.

Green

&

Finit

Son, rrinter6, 178, Strand.

SILVA GADELICA
NOTES AND CORRECTIONS
for dithche leg. dihaig ; I. 25, for i ndidhenaighe do'-n 16 le.g. do'n
ndidhenaighe.
vi, 1. 37, after barla leg. gan bhlas.
1.
10, after /*a chiteamh
vii, 1. 9, after neamhshuim leg. 4a* ndantaoi ;
for * Le&rtr brec leg. lehar Baile in mhta.
leg. go flirseach ; 1. 27,
viii, 11. 8, 9, for in Lebar b/ec leg. lebar Baile in mhta.
6, 11. 10, 14, here and elsewhere for bhrfaidh leg. bhraidh.
10, 1. ii, here and elsewhere for dbferg leg. dberg.

P. v,

1.

P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P,
P.
PP.
P.

for Abacus and /*<fra of ms. leg. Abacuc, Judea.


20, defective
leg. tr ghrdh il nd daoinechta, or some such.
19, 1. 12, the reading is inmar [inmr] eertainlv.
20, 1. 23 (also p. 21, 1. 17), or Chonaill, ms. connaill, leg. chonnail.
21, lin. ult., ms. 15 ba maith [etc.].
25, 11. 13, 15, for ibhair leg. lbhair ; 1. 25, ms. frisi nabar.
26, 1. 40, ms. Uig dam in ferann gan imshnom.
27, 1. 2, ms. co roibe.
11,

16,

P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.
P.

4,

1.

1.

4,

1.

m [etc.] is corrupt, but the meaning is evident leg. perhaps


in sgabhala rinic leo do dhnam i noeninadh acu.
1.
34, leg. lethchoss ; lin. penult., ms. indainm.
(sic)
37, 1. 14, delete
39 h 9 l e g. reithe ; 1. 11, ms. immuin.
40, 1. 5, leg. raithin ; rithn is a little rath,' raithin fern,' a ferny place.'
40, 1. 30, ms. an bid aine ; 1. 36, ms. diadndechaid.
the whole page is more or
41, 1. 17, \eg..saethar ; 1. 18, mo li is a guess
less corrupt and defective.
42, 1. 9, leg. seinLiann ; lin. ult. defective.
43, 1. 11, leg. andiu ; 1. 24, for otharcongal of ms. leg. 6t fhorcomul ; lin.
antepen., ms. nacoimtinol.
45, 1. 18, leg. do'n ; 1. 23, for nac leg. nach.
46, 1. 24, leg. mo nuall ; 1. 32, leg. in n ; lin. ult., leg. ris.
n

P.
P.

1.

ms. dognid, leg. dognith ; 1. 23, ms. dorighni.


34, ms. roither.
32, 1. 31, in duinebdh omit accent.
35, lin. ult. of poetry, for biathra leg. briathra ; 1. 36, for t/e/r leg. 6/erf ;
lin. ult. for chaba leg. chba.
28,
29,

P. 36,
P.
P.
P.
P.
P.

7,

1.

29, ni

'

'

'

'

'

'

47, 1. 21, leg. raithin.


the whole paragraph is damaged.
48, 1. 22, here collus is obscure
52, 1. 25, Ieg. comad ann sin tnaic.
53, 1. 14, leg. acallaim.
57, 1. 16, for ms. dat. d'fior idan metre demands gen. fir idain.
1.
58, 1. 4, here prep. for^' for the sake of
39, leg. axrdEogain.
59, lin. penult., leg. limsen.
is
1.
unusual
;
60, 1. 8, mac Sline
very
29, leg. oc hiarraid.
61, 1. 34, for oea leg. oc.
lin.
sdh
do
dnam
d mhuintir ocus Drlas aice
ult., defective, leg.
63,
fin, or the like.
P. 64, lin. antepen., leg. insedaib.
P. 65, 1. 21, leg. choemChellaig ; 1. 30 sqq., for Seann, expnnded from
th<- ms. Sean- and inadvertentlv allowed to stand, read Seanach ; and the
excuse mu?t be that, whereas for many years S. Senan'^ tutelage was
extendcd to mc in the parish of cill tScnm lith Kiltannanlea,' i have
;

'

'

had no dealings with


P. 67,

1.

Senach.
22, a niurt as niurt, not
S.

niurt.

SILVA GADELICA

2
P.
P.
P.
P.

72, in quat., for Sreath leg. sreath ; or rib, Rib.


Abacuc.
74, I. 19, for ms. inhaatcc leg. Atnbacuc

75,

1.

10, leg.

marbadsom.

as in so many cases (p.


76, 1. 1, leg. con toidechtco dtoidecht ; where,
81, 1. 8), interchange of g and d is merely phonetic, shewing that the
thus incorrect (or sfcittish) scribes will put a
vvriter aspiratcd the letter
ghn for a dhn his fort,' a dhort for a ghort his field,' but not a gn
her fort,' nor a dort for a gort her field.'
for a dn
ibid. f 1. J5, no need to read nom. Senach, but gen. Senaigh for ms. Senaidh
After epscop this gen. of the name (as it were epis(see prec. rem.).
copus Johannis for episcopu'j Johannes ') is freq. in LL., etc. This is
an extension of that idiom (much used by the people in spealcing English)
which gives amadn fir a fool of a man '=' a foolish fellow/ togha mara choice of a horseman *=' a choice horseman.' and so on cf.
caigh
;

'

'

'

'

'

'

'

'

'

'

fam.
P. 77.

fr.

une drle

24. leg. siithlim.

1.

Dan.

'

farceur de Jacques,' etc.


Dermot's vision above recalls Nebuchadnezzar's

d'histoire.'

iv.

P. 79,
11, a cinaidh-i gcinaidh.
P. 81, !. 6, ms, noeghoidechta bad spelling for noighedechta.
1
1. 9,
P. 82, in foliation of MS. for 526
leg.
52*1
1.

'

'

'

'

leg. chlaoinferta ;
rights,' as mramra.
MS. for 526 2 leg. 52^ ; 1. 22, leg. Bric ; \. 26,
com chirtisea or comchirtisa it stands in the facs. presumably Windisch
onj is about as obscure as the other
gets comchirtsea from the MS.
the meaning is evident, but what is the construction ?
:

20, cracra
83, in foliation of

'

1.

P.

'

'

'

'

35, for ms. methla lcg. m'fethla.


26, for ms. innis lcg. inis ; the nn of gen. innse (recte inse) merely
marks a nicetv of pronunciation, as // in gallra pl. of galar discase.'
P. 90, 1. 34, for ms. hoin leg. shoin,
P. 91, 1. 7, leg. i nib ; 1. 15.. scribe means adibios, ibius, recte atibes, ibes ;
and 1. 24. feimiun, teimiul.
ibid.,

P. 86,

1.

1.

'

P. 92, 1. 24, leg. niuirj)pt\he.


P. 93 h o, cradd is a purelv arbitrarv writing for crand. crann
P. 94, 1. 16, for leg. a.

'

trce.'

mac Lugach.
senrua metri gratia for senruadh, meaning here old and rusty
1.
in sensc of
time- and weatlier-worn
33, demhna as nom. pl. for
'
demhain, cf. copna for copin (p. 97 1. 1), and cthra for ethair boats

ibid., lin. penult., leg.

P. 95,

'

1.

'

1 1,

'

'

'

ed. Stolces, 1. 2227).


(L. of S. Senan
P. 98, 1. 2, for cdnas here and there leg. either canas or can as
:

P.
P.
P.
P.

the

first

(representing present quantitv) should be written c nas as pronounced,


quite difTerentlv from cn as.
99, 1. (>, to Nemhna, where the vellum is gone, add (within the bracket)
inn (see p. 110, 1. 30).
iot, 11. 10, 13, for meic leg. mac (in app. with Scannln).
103, 1. 14, na nabusach, obscure to me.
round one would have expected the usual corcra
104, 1. 20, for corra
red,' meaning the rich colour of full-ripe hazel-nuts and ilberts.
'
context and trans105. 1. 14, for ms. aghaid face leg. adhaig night
lation together sumcing to secure the reader against misconception, such
further cases of this uninteresting interchange as have to the disfigurement of the text been allowed to stand will not be noticed in detail.
'

'

'

P.

'

'

'

P. 109, 1. 27 (p. 118, 1. 7), for Mir leg. Umir.


P. 114, 1. 10, rns. brecaire, but the accent has been added because the context
indicates that this stag used to exercise a brcairecht on the Fianna,
inasmuch as he lured or wheedled them away on a wild-goose chase
those who prefer brecaire may refer to note ad p. 58, 1. 36. Vol. fl t
ibid., liath has been preferred to ms. luath because that is the deer's name
p. 115, 1. 3, where unfortunatelv the'metre does not decide which is right
1. 36, observe fir for acc. pl. fira. fera, according to spolcen language, in
which there is absolutelv no trace of an acc. form, whether sing. or pl.,
masc. or fem.
;

NOTES AND CORRECTIONS

P. 119, 1. 8, after mg mnadbul qu. leg. Breogoin ? 1. 23, rather leg. assithal,
ex.'
the s being doubled after prep. a [as]
P. 120, 1. 19, after slgaib delete point.
sin leg. in chatha sin.
P. 122, 1. 14, for in chatha
T. 124, 1. 4, ro add he kindled [etc.]; ro chuir s einid isin mbruidin would
be he set fire to the fort.'
P. 127, 1. 28, leg. barrghlais.
'

'

'

'

P. 128,

1.

13. leg. scothach.


18, for ms. arbtin leg. ar bithin

'

'

at present
nom. prep. because of
least) do [dc] bhlthin, with dep. gen. as in text and, before
(in
do bhithin go raibh
verb, with go, as
propterea quod erat.' Owing
to sinlcing of asp. th, the northern half would comparativelv lengthen
the first i, and our scribe was given to reproducing methods of pronunciation then as now alien to MacCarthy-Riach's countrv of Carbery.

P. 134,

1.

Munster at

'

P. 135 U- 3 1

35 le g- doghbaigh.

ms. bhunaid. in view of which aspiration it will be better to


the lacuna thus d[amhsa crt i an chiis], and tr. as printed p. 150,

P. 137,

1.

fill

21,

lin.

penult.

1. 17, lcg. dofaeth, cuill ;


1. 7, for i bfiadh ms. has afiadh, f dotted
36, ms. duin for dn, to detriment of metre, and this the scribe knew
at the very least as well as I do lin. penult., for so leg. ro.
P. 140, 1. 27, for ms. ollarda, written doubtless under iniuence of ollarba leg.

P. 138,

1.

ollamda.
P. 14 t, 1. 14, leg. risiu ; 1. 29, ms. trcicibhsa : there is no saving how far back
this aspiration of O-Ir. 13-fut. extends.
P. 142, lin. ult., ms. fagad with dotted fbfagad for bfaghbadh.
P. 147, 1. 9, ms. n go nosl- with i under the dash, which is placed as in type,
not half way up the / ; a dash occurring in the latter position either
Btands alone, or has a letter supefscribcd (nevcr subscribed). The abbreviation certainlv denotcs pass. oslaicihi (not act. oslaiced as hastilv printed)
and as such has been translated (tr. p. 163, 11. 2, 3).. The description
of this wonderful chain is rather obscure, and we liave not space +:o discuss
it.
By locked understand merelv fastened,' closed,' not pad'

'

'

'

'

lopked.'
22, for ms. cennac (two strokes over end c), isingl- (dash at mid /),
cenn i cenn, isin glcnn ; I. 39, ms. atithc ye aro,' written fancifully
to represent accentuation of regions other than Munster, where aloue (I
imagine) this form is still in use, correctlv pronounced tdthaoi, atthaoi :
I am.' taoir, ataoir
older orthographv tthi, atthi : cf. tamm, ataoim
thou art,' freq. metri gratia for the currcnt tim, atim, and tir,
atir, an interchange which in larer MSS. of the northern half (Ulster
especiallv) is by an abuse extended to 3rd p. sing., where it has no raison

P. 148,

l.

'

leg.

'

'

d'tre, viz. taoi, ataoi, for t, ai.


149, 1. 26, ms. fuil, against metre.
150, lin. antepen., in Fthal delete accent.
154, 1. 6, ms. acalduim.
161, 1. 15, leg. ollamdha for ms. oll-dha.
the idiom (see p. 313, 1. 16) equals
168, 1. 21, delete [d''\. superiuous
less correct gach n a dtngais d'iarraidh, or d iarraidh, and they difier
much as do the thing for which you came to ask,' and the thing which
you came to ask for it.'
P. 171, 1. 30, ms. ua mhith macha leg. i Mhith macha ; 1. 33, ms. brug-si.
P. 177, 1. 21, after maith the following three quatt. occur in an i8th cent.
paper MS. (Eg. 175, f. 50) containing a fragment of the Colloquv
In triar atmaoid ar tuinn fuil sinn i nit gcomluinn mr an baoghal
beith mar sin /agus gan bs dr mbithrinn Mise is an dias ar muir go
lon ghoile is ghaiscid
dmad i gcath chdach chr dhingbms cd do
roichem an tonn so thes is mr cheilios dr naimhles
dhegshlgh
ar ng a d dias go dtriar
is mr in bron fuil dr dtriath

P.
P.
P.
P.
P.

'

'

Spoken by Ciabhan

quite as old as our text, but modernised.

.'

SILVA GADELICA

P. 179, i. iS, ms. mairg dadhav in long d ; 1. 20 (tr. p. 201, 1. 35), ms. maa
rmoir, leg. mac Jmir.
P. 183, 1. 6, ms. thaimsenann.
P. 185, 1. 17, ocus do h d'febus [etc.j, here the scribc's attention wandered'
a little
the sentence is defective.
P. 198, 1. 15 sq., here dotted / represents bhf.
P. 199, 1. 2, add (.) at end
1. 25, supply perhaps doithber.
P. 20T, J. 1, ms. sin l'or sinn, perperam 1. 21, tar romainn is a pregnant construction inclucling both tar romat {zn p. sing.) and ticms vomainn
;

'

tar come thou


the present spoken form in Munster^
(ist p. pl.)
P. 202, I. 9, after ocus delete ([); 1. 31, ionnvmh, delete accent 1. 32, leg. n
P. 204, 1. 7, in Adnuaill delete 1.
"
P. 208, 1. 3, leg. nithn ; 1. 20,
scemh, scemhgail q. dr. amhastrach ": P. O'C.
This last is frequentive from amhastar a barking at/ both common
words in a humorous mvective against a petty thief, Nicholas Hayes
of Cahir Guillamore vvrote
do mhaithfinn gach amhastar dar cheapas
"
i.e.
[were the articic, a headstall,
returned] I would remit every objurga"
tion that I have concocted
1. 26, erraidh, ms. err-.
P. 214, 1. 21, Ieg. anuas.
P. 218, !. 22, leg. fochonn.
P. 219, 1. 37, bliadain undecl. after ordinal present practice, but of long
standing.
P. 220, 1. 17, for ms. rabhais leg. rabhair.
P. 224, i. 29, ms. mhaithe.
P. 225, 11. 3 sq., ocus n chuirfesa [etc.], where the readings of two MSS.
are dovetaiied, regrettably because (as it turns out) unnecessarilv.
Scrutinv with better light shews Lismore to read ocus n chuirfe [i nes]
n a nabhuinn h ar a ticfa dilmain. crt dogenasa a Fhir mhaisi .m^
bcith isin tsid so ar eisium ; the Franciscan version
Eogabail ar Cilte
on paper (MS. 12, p. 79 1, 1. 7) is ocus n cuirfeasa a neas n a ninnber
n i nabaind ar a ticf-folum na dilmain [etc.j doden beith isin tsidh ann
so ar eisinm ; while, except that it reads ni chuirfe and belore beith has>
1, I. 13) agrees with Lismore.
dogen, Laud 610 (f. 144
P. 226, lin, ult. for bus leg. ibus.
18.
P. 227, J.
20, baiglenn supplied from Fr. MSS., which also has na baiglinni ;
Laud 610 has (as Lismore no doubt had) both banglenn and na banglinne,
P. 228, L21, preceding rg being gen. pl., delete (sic) L 31, in rachaid duitse
the second and third word together are the subject of the verb the
concision and particular shade of expression cannot be rendered in
Fnglish.
P. 229, 1. 21, is gnathal a proper name ?
P. 233, 1. 167'leg. can ingnadh.
1.
(hod. c hingnadh)
25, supplv perhaps
do b[radh clainn).
P. 234, 1. 14, for densat (perperam) fcs. has dersat, worse leg. dernsat.
P. 235, O'Beirne-Crowe's readings are 1. 3, ar don sceng
11. 8, 9, dinetan
1.
14, allinn Idich nech Ir.than glais, where glais must be made gluis as
pron. in Munster 11. 35, 36, atbelsa, rothecht 1. 41 scarad fri etal.
P. 240, 1. 15, ms. coirpii ; in quatt., infra, a few readings are doubtful.
P. 241, 1. 2, for usa leg. tusa.
P. 242, 1. 16, better d ndechsa.
P. 243, 1. 32, for ms. gabar leg. gobar.
P. 245, 1. 34, for ms. na [etc.] leg. fern na hurbaidb ?
P. 248, 1. 8, for ro co leg. co ro.
P. 249, 1. 17, before rochoilcte ms. has is.
P. 253, 1. 18. leg. asbert ria ; 1. 24, do fea [etc.] looks like scribe's play again ;
she gave herself up to her pains.'
leg. do feac av allamna
P. 256, 1. 1, for ms. hicheiltech leg. i cleitech.
P. 257, 1. 31, for mac Airt mac leg. mac Airt meie.
P. 259, 1. 23, for ms. dron dubh leg. dromdubh ?
P. 260, 11. 16, 17, leg. either iomchar or cirrbadh.
P. 272, 1. 20, in taisech delete accent.
'

is

'

'

;.

NOTES AND CORRECTIONS


P. 273,
P. 277,

16,

1.

dHsholus, and after Duibne add


ms. Boirinn.

Ieg.

i.

28, for Boirche leg.

15, leg. dob il.


the pedigree is a fancv on-,
16, Fiazha saidbir is a scnb's error
cf. Gbll's, p. 30S, 11. 2 sqq.
P. 281, 1. 8, for rns. laignib leg. egaib i.e. physician}, the tithlsga b;mg

P. 278,
P. 280,

1.

1.

surgeons l, 22, after


P. 283, 1. 9, for ms. /Wwf
P. 292, 1. 9, leg. dochum,
P. 293, lin. antepen., for
P. 296, I. io, for Bhriain
P.
P.
P.
P.
P.

.293,

16, leg.

308,
317,
320,
323,

1.

5,

P. 324,
P. 327,
P- 33.

(.).

rather leg. farrat.


cor leg. cJir

294,

p.

1.

17,

ii.

Bhrain, as printed originallv.

leg.

mac Briain.
is wrong

ms. Saidbe

of course.

ingra ; I. 21, leg. /ocisr /i<?.


niV bui sl[n dojtinchoisc ; 1. 30, leg. tosctch, deired.
16, for teine m^. has tea (opea , snbscribd) -tean ; 1. 27, ras. a/

1.

13, ieg.
29, le*.

1.
1.

lin.

add

cos

10,

1.

ms.

6, leg.

l.

fcgthair.

airmitnech

^ M,

>

leg. ard.

ult.,

; 1.

'
'

*& [etc.] is

>

32, for c/<*i (ms. d-) leg. cluana.


corrupt, untranslateable in fact the
is rcndered tr. p. 372, 1. 34.
;

meaniag

obvious however, and


liveiv hre.'
P. 333, 1. 29, recte Beoaedh
s

'

P- 334
P. 338,
P. 34 r,

37 * e o- senchaid.
30, ieg. d'innsin.
r
20, le, mthchu-na

11.

when iomiha is thus preii:ated the noun


;
the sing., ba: the pr.mDuns relating to it are pl as in the case of
tnr (sing. and neut.) with dep. ^oa. ot., e.g. mr bfer [multum virorum]
do chiil a nsich ann mxnv rnen th^v wjre that lost their horses there.'
1.

s in

'

P. 346,
P. 347,
P. 348,

P.

up \menn]ghor aivfeogach].
ms. scellborb.
of the generai. 4, metre dr;s not decide whethsr t j read na ngabal
either word suits
of the invasions
tions,' or na ngzbdl
colonizings
all the sams m the end.'
the passage aai eaves it
351, i. 12. leg. na iribhit.

P
P.
P.
P-

355
356,
358,
359

1.

io,

1.

18,

ftll

'

'

'

'

'

'

P.
P.

P.

PP.
P.
P.
P.

ms

1.

4,

leg. ths

dhh-ce

1.

1.

10,

leg. fiafraigset.

adhm

15,

brdthair.

Condn.
T 5 * or Fergusa leg.
I.
Feradaig.
364, 1L 28 sq., nothing wanting here.
370, 1. 6, I have taken tlie Latin marginale as referring to k. Failghe's
byname roth ; anywhere else in sentence it would be otiose dictum.
372, 1. 31, here the poem is inserted from the place to which he refers
LL. 47/3, lin. ult.
373. 1- 3 to ghuidimse add (]).
382, 1. 24, for [cruai]d leg. rind ; 1. 25, for di leg. dind (Lec).
383, 1. 7, for torcda leg. torc dar (ibid.).
384, 11. 17 sqq., leg. Tollchenn; lin. ult., leg. conna[ch roibidis d clirech
naeninad db~\ gabais reime [ar aba Molling co rinic tcch an\ rg (cod. cit.).
3 5 i h eg. fuair [coimirgi and. dercais for in sluag] ocus ba ndr leis
1.

9,

leg.

[can comrgi d'fagbdil

ocus dochonnairc sin Colco]

mac M.

(ibid.)

1.

8,

osnadh exemplified tagann osnaih in mo chroidhe an uair chm nach


"
leanann sibh
dlighe na heagailse as ilne min i.e.
grief occupies my
heart when I see that ye follow not the law of that Church which has
the most beautiful intentions
(john O'Donnell's song against faction
:

'

fighting, circ. 18 10).


1. 1, leg. baegul ; 1.
15, leg. conic ar cl Finnachta (Lec.j.
39i# 1. 18, leg. atchonnaic.
392, lin. penult., Ieg. saerchlannaibne.
401, 1. 6, leg. Mochuta ; lin. antepen., leg. Sech-.

P. 388,

P.
P.
P.
P.
P.

410,
414,

ms. nmat.
d leg. do

1.

7,

1.

15, for

1.

22, leg.

dobram.

University of Toronto

Librar/

DONOT
REMQVE
^3

10

<Q

O
CO
H

!J
co

lO

KH
'd H

THE

CARD

FROM
THIS

POCKET

CQ

P
CH
O O
*Q
O
fcO

<D

h^

Acme Library Card Pocket

LOWE-MARTIN GO. LiMITED

Potrebbero piacerti anche